\\>-^- W\

H I S T O R I A

CONSTITUTIONIS EPIDEMICi£

V E R M I N O S i£,

quae Annis 1760, 176I5

1762 & initio 1763.

TEK INSULAM

OVERFLACQUE et CONTIGUAM
GOEDEREEDE GRASSATA FUIT,

C U M

PERPETUrS FERE COMMENTARIIS

iN PR.^ClPUOS VERMINAN.

TIUM MORBOS3

A C

LOCUPLETISSIMO CAPITUM
ET SECTIONUM ELENCHO,

A U C T O R E

I. J. VAN DEN B O S C H,

M E D I C O H A G A N O.

Quid enim humanius vel homine etiam Chri-
iliano dignius, quam aliorum malis commoveri^
perinde ac fi fua eiTentP

MEAD.

LUGDUNI BATAFORUM,
Apud SAMUEL. ET JOH. LUCHTMANS,

M D C C L X I X,

^6

0'i9 olIcci roa^^SooVLyj' Tt^ Tot BrjpCoc oioc svsttois

iv T^ XST^TVCTIJlS) 7g TTSpLTOCClC TT^O T^g Is-

XsvTyiq.

HlPPOCRATES,

V I R O

FAMA MERITIS ac TITULIS
OMNIBUS EXIMIO

HIERONYMO DAVIDI
G A U B I O,

MED. DOCT. EJUSDEM AC CHEMI^ ET COL-

LEGII PRACTICO - MEDICI IN UNIVER,SI-

7ATE BATAVA5 QIJ^ LEID.^ EST,

PROFESSORI CELEBERRIMO y

SERENISSIMl'
PRINCIPIS AURIACI,

HEREDITARII FOEDERATI BELGH
GUBERNATORIS

A R C H I A T R O.

ACA-

ACADEMIiS: IMFERIALIS PETROPOLITANjI:

KEC NON SOCIETATUM REGJM ANGLlCANiE

ATQUE HARLEMO HOLLANDIC.E MITmBRO.

S. P. D.

I. J. VAN DEN BOSCH.

m^Tuis incitamentis, Vir£x^

MiE ! confcribere aggTeiriis

fum 5 tandemqiie ad fmem
perduxi Obfervationes Epide-
micas , ea , qiia par eft 3 re-
verentia , Nomini Tua facere faeras a^quum

D E D I C A T I O. y

eft. Perlpecta enim Epidemiae vi , ejiis-
demque in miferos perfeveraiitia ^ ftimulos
quideiH iteratos addidifti, quibus fufpenfam
mentem , propter materiae gravitatem'^
fcribendique defuetudinem fulcires , atque
infuper inflruftiflTimam BibliotJiecam Tuam
non modo Iponte Tua mihi obtulifti, ve^
rum ex eadem pra^tiofiflTima Principum
Auftorum monumenta fuppeditafti : cui im-
meritae in me benevolentiae gratias cumulate
refero. Nihilo tamen minus ab incepto fx-=
pius deftitiffem labore, cum animadv^erterem
difficultates fere infuperabifes ob praxeos
late admodum difFuf^ frequentiam , & na-
turam ejusmodi morborum implicitam , non
ita facile ad normam redigendam : nam ad
fcopum (5- IX.) obtinendum , quoties illud
faxum volv^rem , duas potiflTimum fuperandas
effe difScuItates videbam* Primum enim
quum deeffent , quibus cum frudtu uti pos*
fem 3 in fingulis icilicet morbis ^ fignorum
praecepta ^ ipfe ego hunc mihi laborem im-
pofui, iit de concinnandis determinati morbi
fignis cum cura cogitarem ^ & pri^ter ea

VI DEDICATIO.

qiiae in propriis ^grotis meis obfervaverarn ,
praecipua , qux chartis paflTim mandaverat
Vetuftas, indicia ad fuos titulos colligerem.
Deinde, quum ea, horis tantum fubfecivis,
calamo excipienda , ac deinceps ex adver-
fariis meis fuo quaeque loco efFent fubjungen-
da 5 id & operofius , & cum magno tem-
poris dilpendio conjunclum effe deprehendi.
Memini quidem 7>, Vir Celeberrime
femel atque iterum me a fpiflb illo opere
dehortatumfuifTe: aft recognolcem quantum
gravatus fim in mifere vermibus afTeftis tra-
d:andis, vix Medicinae Scholis egrefTus, non
potui non ea ^ quae in proprios ufiis co!Iege-
ram, in ufum Tironum Medicinae fingulari-
bus Epidemicis Obfervationibus fubnedlere;
iit habeant quafi germanum exemplar, no-
vis lucubrationibus ulterius perficiendumj
quo in tantis tenebris apud optima fide di-
gnos audores ipfis via monftraretur. Inter
enim vaftiirima Medicinae Dogmata , probe
nofti y minime abfolutum eft caput illud de
Potentia Morbifica Jnlmata , pertimefcenda
interea adeo , iit primarii Medicinae Patroni

hanc

D E D I C A T I O.

vri

hanc Malum Damoniaciim^ & Res portento*
tijjimas 5 quarum propemodum majores exr
cogitari nequeunt ^ vocaverint. Sed praetere^
miiltas Verminantium Hiftorias pervolven-i
do 5 pukherrima quidem aliorum obfervata
hinc & inde ofFendi , plerumque latebris ftis
recondita, inter quae prodigiofa Parentis Me-
dicinae loca nequaquam ex pofiremis exifti-
mavi. Enimvero ex accuratifTimis ejus de
multiplici mucofo vitio , deque ejus cum
vermibus aiEnitate, quod mirabili connubio
ac fuo laconifhio confentaneo per nomen
TOv S>]pioov expresflffe videtur, apertisfimum
flt, folum HiPPOCRATEM 5 naturali tantum
fyftemati affixum 5 pvx omnibus reliquis
maxime de abdita illius potentiae indole me-'
ritum fuiffe. Cumque & obfervationes In'-
veniantur, quibusdam forfan minus apertae,
hinc haud abs re vifum fuit^ vel Epicrifin^
vel Scholion , vel ambo flmul iisdem adjun-
gere ; ut tum meam , tum aliorum mentem
iisdem aperirem; ne vel invitus deprehen-i
derem , alios praeter opinionem meam male
eas interpretatos cffe. Perplacuit etiam

^ 4 Mag^

VIII D E D I C A T I O.

Magnorum Virorum mos , per Sdiolia nem-
pe in proprias enarrationes commentari.
Qiiibus tamen operam navando fententiae
^iftius memor effe ftudui ( * ) > faplentis ejfe
paucis philofophari , nihilque cum conten-
tione & pervicaci (ludio Hueri^ conjecluras
aliorum modejle perpendere 5 fuas , ne in-
do&ior videatur y [i lyra in fympofo ohlata
canere nefciat^ absque arrogantia & ambi^
tione p^roponere ^ neque demonfirationes pro-
mittere y ubi intra conje&uras rei ipfus in-
doks imperat. Qiiapropter dilEcilem meum
laborem ^qui bonique confiilas ipero atque
VQveo. .

Supereft de ipfis Morborum Hifloriis verbo
monere. Legibus tantum naturalibus obftric-
tus, individuorum fymptomata 5 quanta coili-
gere integrum dabatur, exhibui: nam omnia
& fingula dare non licuit, quoniam fero ali-
quando nimis ad a£:grotos fum vocatus, nec
quotidianis vilitationibus ^ propter aegrotan-

tium

(*) F. HoFFMANN. de Animalibus H. C. infejlis
hojpitihus in Prssfatione.

D E D I C A T I O. IX

tiiim diftantmm vacare valebam. Cognitionemi
prxprimis morbi cnjusdam in genere fuppo-
nens 5 peculiare tantum & Epidemicum ,
maxime vero criticas perturbationes adtendi,
novaque morbi fpecie femet manifeftantej ia
fingulis illud oftendi. Ilas & ordine quodam
fyftcmatico digeiri, indeque morbiGenus feu
Hiftoriam generalem condidi, cui tot difcre-
pantes Ipecies addidi^ quot apparerent neces-

fari^ ad datam hiftoriam illuftrandam; hifce
deinceps Theoremata Praftica, qu^ vel fta-
bili norma vera atque indubitata preJienfa
fuerunt, fubjunxi.

Gaudeant & fais delineationibus magni
& accurati Viri Roedeher & Wag-
LEPc ! quorum obfervationes fi noftris ad-
plicantur, ac viciffim noftr^ illorum 5 fuos
Ledori non denegabunt frudius. In hoc tamen
mihi congratulari haud erubefco , noftras &
illorum obfervationes fe quafi congenere a-
micitia invicem recipere, quoad morborum
metafchematismos, tranlitus in alios rnorbos,
tandemque in Variolas finientes, idque uno
eodemque tempore: & quod Ipeciales Mor-

^ 5 bos

X DEDICATIO.

bos attinet, crifes qiioque malas, Aphtha»
copiofas, Scabiem^ Ulcera , Intertriginem ,
multiplices Inflammationes fecundariasj Gan-
graenas, Eryfipelas, utrisque fimiliter ac mihi
obfervata efle. Palam tamen fateri cogor,
egregias illas Obfervationes vertente anno
demum ad manus meas perveniffe.

AptilTimametiam occafionem praebent Mor-
bi Epidemici ad mirandum illud to Bblov m
morbis agnofcendum, cujus attenta confide-
ratione imbecillae humanae mentes ad modum
revocantur, ingenii petulantia coercetur, ac
fyftematum fabrica, utut firmis indubitatisque
fulcris innixa ^ fsepiffime valde truncata &
debilis exiflit ; dum individuorum in fingulis
contemplatione ad veram fimplicitatem nobis
via panditur.

Horum, utpote Tuis de fontibus petito-
rum, atque veris Ttiis Pathologiae praeceptis
luperftruftorum , in neminem magis quam in
Te convenit calculum fubducere, penes quem
momenta maxim.a innotefcunt , cujus fiib fa-
vore tutifiima funt. Nec quidquam juftius,
quam, veluti flumina in mare redeunt^ cui

de-

D E D I C A T I O. XI

debcnt originem, ita etiam primitias has h-
boris mei pradici pervenire ad Te , ut pri-
mam fcaturiginem.

Accipe igitiir, ViR Summe ! ea, qua foles,
benevolentia munufculum Jiocce , tanquam
verum in Te Pietatis ac Verecundise meae mul-
torumque Benefaftorum , quibus me accumu-
lafti, monumentum, maxime in gravi, quem
perpefTus fum, morbo, quo non foJum nun-
quam non votis meis paratus , verum etiam
ut Amicus & Pater acerbitatis meae particeps
fuifti. Fateor quidem fero nimis, nec tam
expedite me in hoc opere Tuis fdtisfeciffe
votis, quam Tu Te facilem meis praebuifti.
Amborum tamen non eadem eft ratio. Me-
mor Tuiy fat cito^ fi fat bene , lente fefti-
nandum exiftimavi: cum nihil facilius fit^fed
etiam difScih*us nihil, quam confcribere Ob-
fervationes. Quare id mihi in votis eft, ut
expeftationi Tu^ magis quam mihimet ipfi
fatisfaciat hicce obfervationum Fafciculus.

Superefl liibnixe petam ut eandem mihi
Benignitatem & Benevolentiam, quibus Te
Prccceptoremj Fautorem atque Amicum fem-

per

XII D E D I C A T I O.

per expertus funij in poflerum etiam conce-^
das. Faxit Sujvbium Numen ut in inclytae
Academiae Batavae fingulare Decus, inque
Reipublicae litterariae Emolumentum 5 falute
& incolumitate quam diutiirime fuperftes fis!

Daham Hagcs Comitim
Cale7id. Jafiuar.

MDCCLXIX.

CON-

l^ag. XIII

CONTENTORUM

CAPITUM ET SECTIONUM

E LENC HUS.

0%0 O^ OflO 0%0 c0^§O <:0^cD§|rOO|§<>

Introdugtio*

Ipathologm animatoi (§. I. )^ invitis quotidianis Me-
•^ dicin83 incrementis, ^f^cz//mj tribuenda videtur
Vel iplis Medicin^ cultoribus ^
quatenus debitam ejus adminiftrationem negli-
gunc;
. autiAntiquorum obfervatis tantum fidunt ^ quafi ve*
ro egregii ipforum commentarii abfoluti eflent;
aut feparatim vermes , citra Morborum confpi-

rationem proponunt;
tandemque falfe complures ex animata poten-
tia oriundos ftatuunt morbos, §. IL pag. 1&2
Vel etiam abilrufas rei ipfius indoli > quoad
Species atque

exiftentiam lumbricorum diverfam; nec non

ratas in Semeioticis difficultates, §. III. 3

Hinc vers Diagnofeos impedimentum, quse tamen

per omne tempus demonftratur ,

tam exempio clariiTuTiorum Medicorum (§.IV.),

quam cujuslibetpropriaMorbi Naturi, in fmgu-

lis individuaphasnomjenaexhibente,^. V. 4,5

Analogia s«.niohoo^oi4 -mi^xe.-ytKrti univerfiP , qua fem-

pitcrnum mter lymptoma cauflse & fymptoma

morbi obfeivaturdifcrimen ; atque hac ratione

cuique fuo individuo dcterminatum, §. VL 7

CcJn-

xiy C O N T E N T O R U M

Coniideratis tamen omnibus, r e lativa -potms qmm
abjoluta confideranda h^cce videtur difficukas ^
§. VII. difcutienda forte

Hippocraticd vera ac fimplici methodo, pecu-

liaria verminantium phcenomena ad fingulos

fuos titulos revocando > §. VllL pag. 8

Comparatione variarum obfervationum interfe.

Qjodiibet privum in comitatis morbis femec

manifeflans coUigendo, §. IX. g

Secundum quam norniam Tequeutis operis in

capita fequitur divilio^ §. X. lo

C A P U T P R I M U M.

EXHIBENS HISTORIAM CONSTITUTIONIS

EPIDEMICM IN GENERE. Ita quidem ut
Ejus initium A°. 1760. &: decurfus in genere indice-
cur §. XI. ac Phmomena fpecialia: nimirum in
Ipfo Epidimis initio 1760. 11-14,

Febres continuce putridcB^ autumno;
Pleuritides ^ff Peri;^neumonicB putridcs complica-
tijjimce hyeme, §. Xll. <5c
Sequente 176 1. in
Vernalibus Febribus

Catarrhales biliofcZf DiarrhoscB mucofce iormi*
nofcB, DyfentericB biliofce &* cruentce.
Autumnalibus vero BiliofLB hepatitideni mentien-

tes 3 & Synochi biliofce.
Hveme P eripneumoniji nothcB^ &c. §. XIII. ibid.
Deinceps 1762.

Inchoato j continuatcB PeripncumonicB nothiz bi-

liofcB acutije 6c fupparutoricB.
^ftate fporadica magis quam epidemica , quip-
pejiphonicB^ Affedtiones catarrhofce^ Paraly^
Jes , Convulfiones , Mentisque nlienationes &
Ter tiancB biliofcBy t^ndQmque fubidtericcB ob*
fervabantur; uc <Sc
Autumno

Affedtus Rheumatici^ Stranguricz verminofce ^

« & demura Pleuritides £f PeripneumonicB lethn-

hs, §. XIV. ibid. & ijT

• Inicio

ELENCHUS- W

Initio 1763. harum continuatio.
Finis autem & tranjitus in variolas per totum an-

num 1764. pcrfeverantes, §. XV. pag. 15

Popularis itaque Epidemias invafio & perfeverantia

liquet, §. XVI. ibid.&i6

In naturam ejus fingularem maxime quoad vermes

ulterius inquiritur, §. XVII.4' ibid.

Verminantium Epidemiarum ab omni asvo frequen-

tia oftenditur, §. XVIII. 17

CAPUT SECUNDUM.

DE REGIONE, INCOLARUM VITM GENE^
RE, DEQUE i^^SMQ^^^im^fM, CONSTITU^
TIONEr 21

Epidemia graflata fuit per totam infulam Over-
flacque', (Sc contiguam Goedereede , §. XIX.
JncolcB quoad negotia & vitae genus conlideran-

tur §. XX. fmitliter
Atmofphcsrcs conditio pluviofa , infecuto calore ,
§. XXI. Qualis multorum teftimoniis favere con-
fuevit
febribus putridis, perinde ac
Vermibus generandis §. XXII. 24

Quibus fimul fpeciofa quasflio de Lumbrico-

rum coexiilentia toUitur ;
Atque eorum foris adventus probabilis reddi-
tur, §. XXIII. 26

CAPUT TERTIUM.

MORBI VERMINOSI, bifariam conGderandi,
vel tanquam Morbi primarii,
vei fecundarii , feu comitati , §. XXIV. i2S>

S E C T I O P R I M A.

FEBRES CONTINUM PUTRIDJE CUM VER-

MIBUSy dercribuniur quoad
Irnpetum §. XXV. 30

Syrnptomata §. XX VL & §. XXVIL 31-33

Diagngfm §. XXViiL , ibid.

XVI C O N T E N T O R U M

Indicationes curatorias & methodum fnedendi §. XXIX.

pag. 34

Recidivasy § XXX. oj

. Quoniam & mutua inter fe magnaque viguit Hmili-

tudo, fingularium morborum hiftorize, unica tan-

tum excepta, haud fubneduntm*, §. XXXI. 39

Obfervath febi-Js lents putridae tandem malignse.

Epcrifis in naturam ejusmodi febrium, una cum

momentis quibusdam in racdendi viam. 43

ScHOLiA ad Hijtoriain Febrium Putridarum cum Ver-

mibus, 45

ScHOLiuM Primum, quasdam in genere exponens

animadverfipnes in ' putridarum febrium minus

ad^equatam dTflln^fionem^^^nc^ obftante earun-

dum frequentia ; quapropter diftinclius Putrida'-

rum hiftoria datur: eo quidem patlo ut

L Vetuftiiliraorum placita confulantur, inter qu^^

quamvis haud ita promifcue,

Minus tamen aperta Hippockatis Dogmata funt,

quam
Galeni ex Herophili & Archigenis de pulfu
dodtrina , prsecepta 3 quibus putridce fehres
difpelcit in

Synochmn , five fanguineam ; quam duplicem

dixit, nimirum. Simpli^em ^iPutridam^ & in

, Synocham feu Biliofam: ut & qus ex prima-

rum viarum indigeftione & pituita fit. 48

Magnee nihilominus difficultates orcse funt utrum

fanguis putrefcat in vafis, vel extra vafa, an

ex"eo fiat fanguis biliofus? quemadmodura ex

Arabum, Trincavelli, nec non N. Pisonis

& Alexandri Tralliani fententiarum con-

templatione perlpici poteft. 50

II.Deinde & Recentiorum difciph^nas conferantur,

quorum prEecipuee fententis indicantur : ncmpe

Ce]. F. FIoffmanni Synocham putridam omni-

modam inflammatoriam infignientis. Quarn

etiam diftinxit in

Simplicem ^&

Piitridam five Malignam ^Epidemiam^ additque
Catarrhali junctam, ibid.

£f

E L E N C H U S. xvn

Et Synocham Biliofam fine prcecedente horrore ac
rigore &c. quam cum Ardente Morb. Vulg,
Lib. I. com. 2. Hippocratis comparavit.
Jmmortalis H. Boerhaave
Synochum feu febrem continuam putridam , cauMs
inflammatione fimplici majoribus ^c. deberi ita.
tuens. pag. 51

111. B. VAN SwiETEN diftindtionem injungens inter
Inflammatoriam Synochim &
Aliud febrium genus , in quo non deprehenditur
tanta mutatio incrajfioribus humoribus , ^c. ibid.
Scrupulum vero (I & II. ) evellens atque eximens
magnus G. Ballonius pofl: aellivam A. D. 1575.
Conftitutionem animadvertic
Alias febres ejfe venofas ,

AHas effe ' gaftricas. 52

Ad quas omnes putridarum fpecies commode
referripoflunt, atque egregie Galeni difl:inftio-
ni comparari ; nec non recentiffimis Bianchini
6l de MoNCHY. Dum hujus feftionis
Gaftricas fuifle/eZ?m indicantur, ac
Libri primi Morborum Vulgarium Hippocratis
Kpidemicis febribus analogas. 53

£x Symptomatum fimilitudine in genere ,
£t JEgrotantium fpecialium recenSone; quo-
rum exemplo efle poflTunc
Fhilini oc
Epicratis uxores,
Eumenis conjux, quin &
Mgrotus duodecimus. 54

Verminofas & ambas fuiflfe apparet
Comparatione pha^nomen^n inter fe.
Obfervatione fere femper obvii F. HofK-
MANNi de non excretis lumbricis in febri-
citancibus. 56

Experimentis Btanchini de non apparenti^
bus Lumbricis oculis nudis , armato vero
quidcm ia
Monacho 40. annorum 3
Inque juvene rufl;ico, 57, 58

*♦ Om-

xviii C O N T E N T O R U M

Omnium conclufio eo redit, ad fuos in fingulis citu-
. ios revocare febres putridas preEilare , ciim nuUus
detur morbus in genere. pag. 58

ScHOLTUM Secundum. Animadvsrfioms qiiasdam in
Actitorum cum vermihiis regimen criticiim ex-ponens.
Unde fusque deque haud quaquam ferendum , utrum
vernres putridis aliisque acutis Morbis fubfint nec
ne, quoniam

Ad defideratam Mede^idi viam &
Regi7nen criticum cognitione potentias animatse
morbo implicitJE adeo quidera peropus eil:, ut
omifla eadem 3 vel optima qucevis adminiftratiu
male fuccedat; quod
Iterata Audtoris Experientia, atque
Exemplo Magni Medicij atque indefefli Ob-
fervatoris critici, Cel. de Haan indicatur;
nec non
Natura rei ipfius. Unde intelligitur

Quid de crifi per fudores fentiendum ,
quatenus cum vel fine rigore comparent.
Quousque in verminantibus falutares exi-
' ftant , nec ne.

Quid de fudore prcevio rigore in gaftricis

febribus verminofisque exiftimandum fit.

Quomodo Galeni fententia de crifi per

urinas interpretari poBit.
Quam ob rera paucis noilrorum rigor an-

teceflferit fudorera.
Et omnibus fimul fumptis , criticarum per-
turbationum cauflTas pernofcere a^que
expedire quam effeftus fere notatos;
dum amimatae potentise vis in illas jam
fuboluic HippocRATi. 58-66

ScHOLiUM Tertium. OiLcedam Diag7infin vermiiim in
'■ Acutis perpendens, H^^c aucem perinde ac in aliis
morbis acquiritur
In genere ex

Communi Symptomatum catalogo,
Eorurademque intenfitate. 67

Speciatim magis ex
Capitis dolore, Lin-

E L E N C H U S. XIX

LingusB conditione,

Dolonbus latcralibus fub pleuriticis,

Pulfus inconftanti^,

Piiccordiorura anxietate,

Alvinis dcjectionibus,

Sudoribus iympconiaticis,

Urina jumencacea; tandem

Epidemica tempeitace humidapluviofa.pag.^^-
Theoremata Practica in (69

Nacuram Morborum verminoforum Acutorum.
Jn regimen criticum.
Inque demum Medendi methodum. ' 69, 70.

SECTIO SECUNDA.

FEBRES INTERMITTENTES VERMINOSO^

BJLIOSM ET CATJRRHJLES, qnx enarran-
cur quoad
Decurlum §. XXXVL ~ 71

Sympcomaca 5 §. XXXVII— XL. 72

CaLarrhaiium peculiaren:! indolem, §. XLI. m6c
Incermicccntium §. XLII— XLIV. 73, 74

Communem medendi methodum, §. XLV. 75
Mgjotus Primus. ibid.

Febris cacarrhalis fubdola irrepens lechalis.
Epicrifis. 77

Mgrotus Ssamdus. 29

Febris intcrmiccentis, non expulfis lumbricis,
reverlio , atque Apoplexia in morcem ter-
minacio.
Scholion in Apoplexiarn verminofam, 80

/Egrotus T^rtius, ibid-

Febris incermictens cum Afcaridibus , fcpce-
nario decurfu expulfis hifce finica.
^^rotus QiiartzLS. 81

Febris cacarrhalis valida, purgantium ope cico
profligata.
Mgrotus Ouintus. ibid.

Febris Tnterraittens cum digitorum fub paro-

xyfmi invaiionem tumefcentia.
Scholion in Coacam Praenotionem n^'.^^^. ibid,
vquoad ■ ' **' 2 K©-

5X C O N T E N T O R U M

Nomen tv Jneisv. pag. 82

Obfervationes pradlicas in eundem. 84-86
Exanthemata verminantium alFeftiones co-
mitantia, &
- Lienteriam. Unde quaedam fequuntur.

Corollm^ia. 87-91

JEgrotus Sextus, ibid.

Febris biliofa, magnis anxietatibus & eolica

ftipata.

Mgfotus Septimus, 93

Febris akernans hasmitrites indolis*

Epicrifis in ejusmodi febres. 94

jEgrottis Octavus, 95

Febris ex intermittente continua nonnihil vol-

vulofa.

Epicrifis in hianc morbum. 96

Scholion in ilei verminofi medendi viam. 97

Mgrotus Nonus. 99

tebris vernalis cum terribilibus fyraptomati-

bus ac (Irangulatione lethali comitata.

Scholion in ftrangulationem a vermibus. 100

JEgrotus Decimus, loi

^ Febris anomala dein intermittens , tandem con-

tinua, una cum haemorrhagiauterina, dolo-

re ifchiadico copiofisque aphthis.

Schelion in hasmorrhagias fpontaneas. 103

JEgrotus Undecimus, 105

Febris biliofa cum idero & vermibus.
JEgrotus Duodecimus, ic6

Febris catarrhalis biliofa anginam , hepatiti-

dem & pleuritidem ex vermibus inducens.
Scholion in ejusmodi Anginam. 107

Mgrotus Decimus Tertius. 108

Febris intermittens cum lipothymia & idlero.
Scholion in idterum a vermibus. ibid.

JEgrotus Decimus Qtiartus, 110

Febris intermittens vermium expulfione pror-
fus fugata.
Agrotus Decimus Quintus. iii

Ex intermittente maligna febris cum petechiis
ceterisque pefliaiis Yymptomatibus & Afca-
ridibus. £p2-

E L E N C H U S. XXX

Epicrifis in naturam hujus morbi & racionem

Petechiarum. pag. ii8

Mgrotus Decimus Sextus, 120

Mentis alienatio ex intermittente cum vermi-

bus vigente eadem non emiHis.
Sckalion in mentis a vermibus alienationem. 121
JEgrotus Decimiis Septimus, 122

Febris biliofa volvulolaque.
Scholion in volvulam refpedbivam, 123

Mgrotus Decimus Odtavus, 10^4

Febris tertiana duplicata cum magno languore
& animi dehquiis.
Animadverliones fpecialiores in medendi viara.
§. XLVl. ibid.

Theoremata Practica. 125, ia4

SECTIO TERTIA.

FEBRES LENTM VERMINOSM. Exhibentur ha&

Ingenere §. XLVIl & XLVlII. Dein

Magis infpecie cum multifariis fuis fymptomatibus

& generali fuarum adminiftratione. §. XLIX. 6c

L. Quae ulterius ad quasdam capita accuratius

expenduntur. 127-131

». FEBRES LENTM VERMINOSM , ALIA.

QVE FERARUM INTESTINALlVM MA.

LA CHRONICA.

Mgrotus Priiniis, 132

Infans tympaniDicus & catalepticus.
Epicrifis in tympanitidem verminantium. 133^
Scholion ad eorundem catalepfin. 135

Mgrotus Secundus, 137

Singularis & mira diuque perfiflentis ilei chro-
nici Hiftoria, cum epicrifi, 143

Mgrotus Tertius, ibid.

Dirisconvulflonibus correptus puer, paralyfi,
yomitu cruento , gangreni tandemque morte
infequentibus.
Epicrifis de lumbricis ventriculum obfidenti-
bus. 145,

**S Mgr&^..

%xa C O N t E N t O R tj M

. . j:.Mgrotns Ojmrtus. pag. 14^

Sn ,v Leucophiegmatia 5 paralyds , hsemiphlegia ,
mors.
JEgrotus Qtiintus. 149

Paralyris in mortem quoque determinata.
.Epicrijis in nffedtiorium chronicarum criOn. ibid.
Mgrotiis Sextus. . 155

Narium Hxmorrhagia.

SchoHon m easdem a vermibus. jjt

JEgrottts Septimus. i<f3

Haemorrhagia narium (Sc uterina eadem caiilB
indufta.
■ Mgrotus OStavtiSo ibid.

Vocis Aphonia.
JEgrotus Nomis. 154

_ Extrem-orum fuperiorum flupor cum dolore.
Mgrotus Dscimus. ibid.

Anasftheiia feu infenfilitasi
Mgrotus Undecinnis.^ lyj

Hasmoptbe, animi deliquium, & fsva odon-

talgia.
Epicrifis. 155

Scholion in Odontalgiam. ibid.

Theoremata Practica. 157

fi.FEBRIS OMNIS GENERIS TTPUS ET
LEUCOFHLEGMATIA VERMINOSA.
JEgrotus Primus. 159

Juvenis omnium febrium genus exhibens, leu-
cophiegmatia & catocho prehenfus ^ tan-
dem fanatus.
Epicrifis. 162

Scholion. j6'3

jEgrotus Smmdus. 165

Leucophlegmatia cum iclero.
jEgrotus Tertius. ibid*

Leucophlegmatia & cutis ferina cum gravibus

fymptomatibus.
Epicrifis horum phsenomenorum. 167

Scholion in Leucophlegmatiam, 168

Theoremata Practica. 1^0

yXUTIS

E L E N C H U S. XXIII

y.CUTIS FEIUNA CEU EXANTHEMATA
VERMINANTI UM.

Mgrotus Primus. pag. 170

Tinea capitis pertinacifTima.

Epicrifis in naairam exanthematum chroni-

caram. . 172

Mgrotus Secimdus, 174

Intertrigo gangraenofa racematim proferpens.
M.grotiis Tertius. 175

Cutis ferina critica ex febre no£tm-na.
Epicrifis, continuatio fuperioris argumenti. 176
Scholion in hoc exanchematum genus. 177
Theoremata Practica. 178

l, ERTSIPELAS IN FERMINANTIBUS.
jEgrotus Prinius. 179

Eryfipelas cum vermibus fere fanata, domelli-

co malo fubito lethale.
Epicrifis. 180

M^rotus Secundus. 181

Eryfipelas perinde in fexagenario funeftum*

Mgrotus Tertkts, ibid.

Eryfipelas cum coac^ pr$notionis phsenome-

nis tcterrimis in gravida, cura epicrifi.

JEgrctus QiLartus. 183

A^ors inbpinata ex eryfipelatofa febre cum

amauroli lubitaaea.
Epicrifis. 184

jEgrotus Oidntus. 185

jEgrotus Sextus. ibid»

Eryfipelas manifeilo fymptomaticum.
EpicrifioS m idem argumentum. ibid.

M^rotus Septimus. 187

Eryfipelas artuum inferiorum gangr^na fere
comitatum.
JEgrotus Odtavus. ibid.

Eryfipelas pedis gangr^na & fphacelo brevi
funeflum.

T«rE0R^MATA PrACTICA. i88

«*

4f s.FEBRI^

XXIV C O N T E N T O R U M

1. FEBRIS ACCESSORIA INFLAMMATO^
RIA.

Mgrotus Priims. pag» 189

Angina inflammatoria dein fuppuratoria.

Epicrifis faucium avermibus afFedtionum. 191

M^rotus Secundus. 192

reculiaris lingus ariditas inteftinorum inflam-

matione llipata.

Epicrifis fuper ramentum excretum. 195

Mgrotus Tertius. 196

Dolor inflammatorius lateris & ifchiadicus cum

aphthis Gopiofis nigris.

ScHOLiON in naturam aphtharum tam critica-

rum , quam fymptomaticarum. 197

TllEOREAIATA PrACTICA. 20O

|. FEBRIS MUCOSO-VERMINOSA GRAFL
DARUM ET FAUPERII ACCESSORIA,

JEgrotus Primus, 201

Gravida fex menfium vehementes prascordio-
rum anxietates perpefla.
JEgrotus Secundus. 20.2

Alteri gravidse fimih*a fere acciderunt.
JSgrotus Tertius. ibid.

Mira cum infolitis fymptomatibus gravidae hi-
fl:oria.
JEgrotus Ouartus. 203

hifultus epileptici, rifus involuntarius &c.
JEgrotus Qiiintus. 204

Abortus cum vahdis turbis.
Mgrotus Sextus. 205

Mahgna fymptomata eaque exitiaha in gra-

vida.
Epicrifin in eadem. 206

Scholion in gravidarum verminantium aerumnas.

208

Mgrotus Septimus, 209

Fuerpera a vermibus magnas prsecordiorum

anxietates experta, aphthofa perht.

JEgrotus O&avus. 210

Puerpera ab eadem potentia la6lis retropul-

l flonem patitur., ^g^'^-

E L E N C H U S. xxir

jEgrotus Nonus, pag. 211

Similia animadvertebantur fymptomaca in

altcra.

jEgrotus Decimus. ibld.

r^arili modo cum magnis tumukibus, obferva-

bantur & in viri a fecretis uxore.

jEgrotus Undecimiis. 213

Omnem captum fuperiora experiebatur pathe-

mata honella gemellipara.
Epicrifis in medendi methodum. 215

Scholion in lactis vermium ope repulfionem. 2 1 7

. .ThEOREMATA PrACTICA. 220

«. PHTISIS FERMINANTIUM ACCESSORIA.

Ciijus brevis datur Hiftoria §. Ll. nonnullis ca-
libus illuftrata, nempe

1. Fceminae peripneumoniam mentientis. 222

2. Alterius tufli catarrhali , & coiico dolori ob-
noxise. 223

3. Puerperas tuffi ferina prehenfas. ibid.

4. Nov£e nuptas phthifi hacce peremptse una cum
fuperviventi viduo. 224

5. Puells cujusdam haemopticje. 225
ScHOLioN in naturam ejusmodi afFeftionum.

Theoremata Practica. 228

MANTiSSA. ibid.

Veterum in morbofa humorum qualitate magnam

conGderationem commonftrans , atque ejus veitigia

inftare commendans.

S E C T I O Q U A R T A.

FLEURITIS ET PERIPNEUMONIA CUM

FERMIBUSy quarum ad faciliorem intelleftum,

brevis prasmittitur verminofarum Pleuritidum Hi-

floria §. LI*5 LII. 231

T:im ftridte verminofarum , & fpurias magis aemu-

lantium, quae refpedtu grasci vocabuli <77$ expli-

cantur §. LIII ^ LIV. 232-234

Quam complicatse magis indolis , inflammatoris fci-

licet & fuppuratoriee & fphacelofae. §. LV-LVII.

235-238
** j Tranfi-

XXVI CONTENTORUM

Tranjitus ad Conftitutioncm hyemalem & vernalem^
quse prius in genere §. LVllI. deinde magis fpe-
ciatim defcribicur, quoad
Lsviores hiliofas 17(^1. ibid. pag. 23B

Complicatiores ad linem 1760. LIX. qus duplici
modo infeftabant; vel lub catarrhali^ vel ver(S
pneumdniccB febre. LX. & LXI. ibid.-240

Catarrhalis iterum bifariam obfervabatur , ni-.
iTiirum mitis, attamen pertinax; cujus bina
junguntur cafus.

1. V. D. Miniflri &

2. Vigilis nodlurni. LXIL 243-244.
Aut non fafta Medicina iisdem appofite meta-

fl:atica &raaligna, §. LXIII. quod exemplis

aliquot roboracur, nimirum

i. Nautse phrenitic^ occumbentis,

2- Danite valida crifi erepti ,

3. Ruftici jto ab initio perempti,

4. Nobilis ci> fccretis larga diarrhoedjudicati,

5. RuflicirGcidivasfufhinencisraortui.ib. 6^245
Putridcp. autem Pneumoiiiccefebris decurfus varius.

§. LXIV. 246

Singidariim fpeciermn ciirationes qimiam.

jt^rotus Primus. 247

Pleuritis verminofa mixta,
'• •. ^^grotus Secundus. ibid.

-, ' Pneumonica febris verminbfa cum animi deli-
quio.
Epicrifis in ambas hiflorias. 248

jLgrotus Tertius. ibid.

Peripneumonia comatofa.
Epicrifis in medendi methodum ejusmodi re-
gritudinum. 249

^grotus Quartus. 250

Catarrhalis complicata criticis magnis pertur-

bationibus Itipata.
Epicrifis. 252

Mgrotus Ouintus. ibid.

Febris^^neumonica putrida diuturnis vigiliis

com.itata.
£/)fcnyiy ia naturam ejusmodi morborum. ^54

JEgrO'

E L E N C H U S. :rxtrn

j£grotus Sextiis, ^ pag. 254

reripneumoriia notha inopinato lcthalis.
Epicrifis, 1^$

jEgrotus Septimiis. ibid-

Singularis cx peripneumonia in ifterum raetas-
tafis.
JEgrotus Ocl^avus. 256

Fleuritis bilioib - verminofa periodica.
Epicrifis, 258

Mgrotus Nonus, '259

Complicata admodunl verminofa Plcuritis cum
narium hsmorrhagia j animi deliquio, con-
vulfionibus, occ.
Epicrifis. q.6q

Mgrolus Decimus, 56t

, Pjcuricis in afthmatica verminofa cum exan-

thematibus faciei.
Epicrifis. 262

^Egrotiis Undecinms, ' ibid.

PJeuricis Verminofo-Inflammatoria cum fallaci

palfiis mollitie.
Epicrifis in diagnofin & medendi viam. 264.
Mgrotus Duodecimus, ibid.

Pleuritis verminofa exquifita.
Epicrifis in fputa verminantium cruenta. 265
.^grotus Decimus Tertius, 2.66

Pleuro-peripneumonia putrida comatofa con-

vulfiva.

kpicrifis in naturam hujus morbi. 267

Mgrotus Decimus Omrtus. 268

Plciiro - peripneumonia biliofo * inflammatoria

valde comph"cata.

jEgrotus Decimus Qidntus. 271

Pleuritis inflammatoria primarum viarum fabiir-

ra junfta.

Epicrifis in naturam ejusmodi Pleuritidum ,

earumque medendi adminiflrationem. 273

JEgrotus Decimus Sextus, 274

Peripneumonia verminofo - putrida , flmul in-

flammatoria, tandem fuppuratoria.
Epicrifis in diagnolin cun) animadverfionibus
therapeuticis. 277

SgHo-

xmii CONTENTORUM

ScHOLiA ad Hijioriam Febrium Pneumom^arum,,
ScHOLiuM pRiMUM, cxpendens
Naturam verminantium Pleuridclum,
Earundem Diagnofin &

Curationem. * pag. 278-281

ScHOLiuM Secundum, pertradlans
Peripneumonias pucridas, quatenus funt

I. Peripneumonia nocha Sydenhami & Boer-

HAAVII.

*2. Epidemica putrida, plerumque verminofa,
3. Putrida fcorbutica a J. Stevej^s obfervata.
Earum Diagnofin &

Regulas Therapeuticas. ibid.-285

Theoremata Practica. ibid.

CAPUT aUARTUM,

SISTENS STMPTOMATA NONNULLA IN.

DISCRIMINATIM CUM ACUTOS TUM

CIIRONICOS VERMINANTIUM MORBOS

COMITANTIA ,

Quorum praecipuorumrecenruraagitur^^.LXV. 2S7

SECTIO PRIMA.

DOLOR CAPITIS VERMINANTIUM,

Ejus falfa & vera origo ac varietas, §. LXVI. 288
Prscedentis argumenti continuatio, §. LXVl.t. 289
Vcrminofs exquifits Diagnofis, §. LXVIII. ibid.
Cujus agendi ratio explicatur, §. LXIX. 2ga

Cafus quidam haec omnia dilucidius exponen(;es.

1. Dolor capitis inNephritide fuppuratoria cumver-
mibus. 291

2. Capitis dolor magno cum aurium fufurru. ibid.

3. Similis cum aurium tinnitu, vocis amputationc
& faucium (Irangulatione, 292

ScHOLioN in hanc Sedionera. ibid.

Theoremata Practica. 2p5

SEC-

ELENCHUS. XXIX

SECTIO SECUNDA.

l^ENTRICULl CRUDITJTES NAUSEA RUC^
TUS ET FOMITUS.

De omnibus his in genere, §. LXX. pag. 294

Ru6tus confiderantur, §. LXXI. 295

EtStomachi refolutio, §. LXXII. ibid.

Accedens hifce Syncope flomachica verminora po-

tentia declaratur, &c. §. LXXIII. 29^

Quomodo mederi iis conveniat, §. LXXIV. ibid.
Cafus quidam hanc rem ulterius confirmantes.

§. LXXV. 297

1. Puella poft binos vivos vomitu rejedos lumbri-
cos fana evafit.

2. Femina cum fyncope flomachica emiflis 7. vel 8.
lumbricis quoque fuperftita.

3. Anus fepruagenaria major cum intolerabili capitis
dolorebinisper nares vermibus emiflis falva. ibid.

4. Omni intelledu majora prascordiorum pothemata
Acidorum mineralium ufu profligata. 298

5. Syncope protrada, prsevia corporis jadlatione &
gefticulatione molefta , ciareto refrigerante re-
Itituca. 299

ScHOLioN jn hanc Seftionem. ibid.

Theoremata Practica. 302

SECTIO TERTIA.

ALVI FLUXUS VERMINANTIUM.

Promifcue intejtinorum lcsvitas chronicis & acutis
evenit, §. LXXVI. 303

Dum qus vermibus cietur fuis diftin£lis manifefta-
tur fignis ; quemadmodum dejedio biliofa mu-
cofa nec non cruenta ab aliis internofcitur;

Atque pro diverfa ejus conditione apta medendi
via cum cauteiis indicatur, §. LXXVII. <Sc
LXXVni. ibid..305

ScHOLiA in dlarrhoeam verminofam & dyfenteriaui
mucofam , hujusque in alios morbos tranfitus,
& Therapeia. Una cum quorundam Jocorum
HippocRATis in easdem explanatiune. ibid.

THSORmiATA PrACTICA. 3U

SEC»

XXX G O N T E N T O R U M

. S E C T I O Q U A R T A.

SEQUELJE EX PRIMARUM VIARUM MOR^
"BaSA CONDITIONE.

JLingiKB yCi&dpImnomsna conridQY^LntUY^ §. LXXIX.

pag. 313
Tum fudores chronicoram & acutorum fymptomatui
6: quibusnam critici , cum anim.adverlione in
Coacam pr^nodonem n». 271. & regimen ex-
anthemacicum, §. LXXX. 314

• Dein fomni perturbaiiones cuai binis segrotantium
hiftoriis, §. LXXXL 315

I. Altera Ruftici cuiusdam nertinaci vigilia noc'-

turna preiri. 316

s.AdoIercentisTyphoraaniaprehenfi altera. ib -318

Tandem Appetitus l(P.fiones ^ tam exceiTu quam de-

fectu; quarum hsc aliquando lienteri^ profapiaj

indicatur; ac panis appetentia a vermibus exem-

plo illullratur, §. LXXXlL ibid.

ScHOLiON in linguce autopliam. 319

Theoremata Fractica, 320

SECTIO QUINTA.

URINA P^ERMINANTIUM.

ticis defignec ^ ex Galeno & h\ Hoffmanno
obiter indicatur. f. LXXXIIL 321

ScHOLioN in urinam verminantium & quasdam luic
rpediantesPrsnotiones Coacas. 322

Theoremata Practica. 323

SECTIO SEXTA.

STRANGURIA VERMINANTIUM.

Quosnam invaOt,

Ejus Diagnofin , nec non

Medendi viam tradens, §. LXXXIV. 30^-

ScHOLioN de alto hujus rymptomatis filentio, cu-
jus variis in locis mentionem fecic Hippocratks:
tandem continuum ad matulam Itimulus conO-
deratur. 326

Theoremata Practica. S^S

SLC-

E L E N C II U S. xxxr

SECTIO SEPTIMA.

AMAUROSIS SUBITANEA ET PUPILLA-
RUM MAJOR JUSTO DILATATIO.
Iri qaibusnam frequens, (Scqualibuscumphaenomenis
confpicua fuerit, o(lenditur,§.LXXXV. pag. 329
ScHOLioN in hiftoriam hujus apparitionis, cum ani-
madverfionibus innaturam iflius fymptomatis, 330
Theoremata Practica. 336

SECTIO OCTAVA.

DE CETERIS VERMINANTIUM STMPTO^

MATIBUS.

Quorum cum prcecipua ad fingulorum Hiftorias jam
enumerata funt, tantum ad Cordis & Refpiratio-
nis liEfs aftiones referuntur; Pullusque vermi-
^nantium calculus fubducitar, §. LXXXVI. 337

ScHOLioN in piilfum intermittentem. 338

Thecremata Practica. ibid,

CAPUT Q_UINTUM.

ANIMADVERSIONES QJJASDAM IN MEDL
CylMENTA ANTHELMINTICA DICTA SL

STENS.

MGnita quasdam ge^ieralia exhibendi modum fpec-
tantia lilluntur, §. LXXXVII. 340

Hinc Medicamentorum alias fpecificorum mali fa;pe

fuccelfus;

QaeiTiadiTiodum peculiaris epidemica conftitutio

iibi accomodatam defiderat , §. LXXXVIII. 341

Eadem fere Mercurii prceparationnm fors eft ,

racione febrilium acceiTionum & indolis mu-

cofss abundancis in fcorbutum admodum pro-

naj, §. LXXXIX. 342

Nec iion 0/eo/b7xm>quorum ideo conveniencilTi-

ma adminiftratio fieri debet, §. XC. 344

Qusenam in venninantibus Acucis vera Panchrefta

Medica?nenta comperta, §. XCI. 345

Qualia dein Biliofis noftri^ ac Mucofi^ auxilio fue-

ruut, §. XCII. ' 347

Qui.

XXXII CONTENTORUM

Quibusnam porro in cafibus non tanta opus efl

cautela , una cum caufulis in hadenus didta ,

§. XCIII. pag. 350

tfnde Antl>eIminticorum agendi modus inteliigi-

tur, §. XCIV. 351

Et quamobrem denique medicatifHms res inter-

dum induftriam experientiilimorum Medico-

rum fruftrare valent , §. XCV. 352

C A P U T S E X T [J M.

QUORUNDAM VERMINANTIUM STMPTO^
^MATUM RATIONEM EXPONENS.
Pierorumque verminantium fyraptomata, in fecre-
torum humorum depravatorum quidem copia,
ac vifcerum fecernentium vitiata ftriidtura, atque
partium fenfibilium irritabiliumque a vermibus
affeclione, quserenda, §. XCVI. 3J4> 355

lila in genere per univerfi corporis energeiara „
quacdemonftratafupponitur, patet,§.XCVlI. ibid.
Speciatim magis ex nervo magno fympathetico feu
intercojiali didto; cujus
Vera.origo demonftratur , atque
Varia cjus cum capite & oculis connexio variorum
experimentis roboratur, §. XCVill. ibid.^^jS
Hinc intelligitur

I. Ciir aliquando citra febrim, atrox capitis dolor ^ vel
folus , vel una cum pupHl(Z dilatatione ^ nariim
pruritu percipiatur? 358

Prseter faburram primarum viarum,

Islervorum confenfu, §. XCIX. ibid. & 359

Qui confenfus 13 argumentis a cauffis multifa-

riam vim oculis-inferentibus defumtis, ulte-

rius probatur , §. C. ibid.-362

Dirimitur controverfia num pupiilarum dilatatio

paralyticafit affeftio necne? §. CI. ib. &363

II. Cur facies in vermi^iantibus fcspius fuffundatur ruho-
YCy alias pallida? 364

Irritatione arteriarum faciei nervulis ubique co-
raitatorum iisdemque infertis ; quemadmodum

ftfte-

E L E N C H U S. xxxiJi

arteriarum irritabilitatem adverfus 111. Halle-
RUM in notis vin.dicatur. Unde
Corollaria V. fcquuntur. pag. 367

III Unde auriiLm tinnitus^ infeqiiente furditate majore
minoreve , narium fimul prurittis , vocisque am^
putatio ? 2^9

Confenfu chordas tympani cum tertio ramo
quinti paris, nervi Vidiani cum portione
dura feptimi , & hujus cum fecundo quinti
paris ut & recurrentium.
IV. Undenam faliv(R prcster modum excretio^ nec non
MaxillcB inferioris motus tetanicus, 370

Potiffimum fympathia nervi tertii rami qumti
& noni paris cerebri. Dum fententias Cel.
MoNROo & F. HoFFMANNi faiivationis
fpontanei expenditur. lisdem ex fontibus
apertae fiunt
V- Gingivartm ardor ^ lingU(Z dolorificcs phmome^
na: nec non 371

VI. Quare aliquando Hemicrania^ & fummus verticis
doior^ ex cervice oriundus y aut cum fupra orhitali
jwictus? ibid.

Nimirum portionis durse fecundi cervicalis
& cervicalium cum intercoftali affectione^
VIL QiKBnam ratio tujjis magis vel minus vioknta? 372
Diilributione paris vagi , & nervi iritercolta-
lis, atque horum cum phrenico unione.
VII L Singultus in ventriculi ^ intefiinorum affedtioni*
bus ; ut & 373

IX. Sternutationes protraEtcz vermibus induSta ; nec noa

X. Rifus involuntarius (imili modo facile explicantur.

XI. Unde Refpiratio obprejfa , cordis palpitationes ,
anxietates ingentes^ dolores intrafcapulas y perqus
dorfum ^ lumbos 5 vomitu ^ naufea aliquando
fiipat(B? ibid.

Ab eadem nervi intercoftalis cum vago unio-
ne & dillributione, quod experimenta Ccl.
Petit coarguunt. ib. &;374

Xll. Sic Strangurics ratio &

Xili. Doloris ifchiadiciim (zmuH pariter conftat. ibid.

♦*♦ XIV.

IKi? CONTENTORUM ELENCHUS.

XIV. Qucim ob rem in tranfitoriis motihus convulfivis poU
licis ^ digiti indicis mujculi cieantur, 375

A confenfa plexfts brachialis & peculiari ner-
vorum agendi modo.

XV. Qur 6? totum corpus , iisdem ex caujfis , fcevijfimis
CQnvdlatur cr)?ivtdflonibus ? 37(5

Ex eodem agendi modo , qui lucalentius
explicatur, unde minime mirandum

XVI. Mortem Jubitaneam £5? inexJpeSlatam vermium
jymptomata ^ cauffam tam cru4elem potetitemquc
injequi, ibid,

C A P U T S E P T I M U M.

jDE QUIBUSDAM CIRCA VERMINANTIUM
dlAgnosin MOMENTIS.

Divina clementa in opulenta tanta dando auxilia
ad malum adeo portentofum dignofcendum indicatur;
ut ejus diftinda notio debito fcrutinio ncmini in-
quirenti noi) conceditur, § CIII. 378

Quod hoc ampliiis ex propria fmgulorum quorum-
cunque morborum natura demonftratur; nec minus
fymptomatum concurfus vera pathogn&mica figna ex-
{libet , §. Cl V. ibid.

Unde Demonjlrativa (Igna pariter ac in aliis vefmi-
riantium morbis , in Epidemia noftra apparuerunt.
Et qu?2 ab ipfo Hippocrate ad noftra usque tempora
(labili lege ita obfervata funt , vera Fathognornica
infignienda, §. CV. 37^

Objedkioni cuidam , de nerveorum ramorum aberra-
tione, ad fymptomata coHigenda refpondeturj

I. De pQtiore denominatTone.

II. Ssepe iteratis iisdem nervis connexionibus.

III. Liquamine putrido animatse potentias peculiari
^ chara6lere pra^dito.

IV. Ex iSignorum fimplicitate, quorum pauc^ tantum
aliquando fufficiunt.

V. ExSymptom.atum vermium ftabilitate non ita fa-
cile indolem fuam deponentium , quin tempore
dato revertant, §. CVI 380-382^

i!u|us pperis F^ilogus,^ §• CYIi 383

Pag. T

HISTORIA CONSTITUTIONIS
EPIDEMICiE VERMINOSiE,

JNNO 1760, 1761 , 1762 (S*
INITIO 1763.

PER INSULAM

OVERFLACQUE et CONTIGUAM
GOEDEREEDE GRASSATi£.

>:® M® X® X ® X ® M ® M63X® X® X

r N t R 0 D U C T I O.

^^^^^—^^^nusquam Conffitutioiiis Hiftoriarii tra-

pl^' dere aggredior, quaedam iii genere,

paucis quidem, prsefari, haud alie-

^ num ab inftituto meo vifum eit,

^^^**™^^^ Series nempe Obfervationum etiam-
fi graVia & utilia, accurate & copiofe, a prifcis
ad noflra usque tempora exhibuerit , Fotentiam
tamen Morbificam animatam nondum adeo es-
haufit , ut omnibus abfoluta appareat numeris
ejus doftrina : quin contrarium potius conce-

A dunt

P

^

^ I N T R O D U C T 1 O.

dunt longe clariffimi aiiftores. Quiim vero noftrum
liaud fit 5 omnia , quse huc fpe£lant 5 repetere ,
giiasdam modo animadveriiones adjiciemus.

§. I I.

Multis PathQlogia Animata^ terribilium adeo le-
thaliumque tot morborum & fymptomatum ferax',
fupervacuus in Medicina locus efle videtur, ut vix
animum nonnulli advertant, quae tenipora anni,
qualia temperamenta, qusenam partes fmt aetatis,
aliaque vermibus affiilia. ISlon quod non omtii teui-
pftatum genere^ ut ait Celsus (^), omnis habitus
homines per omnia genera morhorum ^ cegrotent 6f
moriantur y fedquod frequentius tamen qucedam eve-
niant, Ideo iitile eft fclre unumquemque , quid^ 6?
quando maxime caveat* Igitur hi parum Medicinse
huic , a^grisque fuis confulunt. Aliis dein abfoluta
habentur, quae ab Aexio Amideno fZ>), Paulo

iEoiNETA [C), AVICENNA (fi) , AleXANDRO

Tralliano (e), aliisque , quamvis egregia qui-
dem , prifcis monumentis mandata funt pofteritatij
adeo ut plurimi au^lores hos verbotenus interpo-
fuerint fyftematibus fuis nihil fermeadjicientes,ni(i
quod acceperant; cum tamen perpauci vermes in
confpiratione cum aliis morbis propofuerint. —
Contra alii, vifa potentiffimain miferos Lumbrico-
'rum vi , omniurri fere morborum , vermes atque
lumbricos habuerunt caufTam ; quod de putridis
inaIignis,pefliIentialibus,morbisque cutaneis, mul-

tis ,

(a) Lib. II. prcefat. pag. 42. ed. Leid. 174^-

ib) Tetrabibl. UL Scrin. I. cap. XXXIX. pag. 529.

{c) De R^ Medica, Lib. IV. cap. LVIL pag. 241»
Argentor. 1542.

(d) Lib. III. Ten. XVL Tiaa, V. cap, 11. pag. 351 ^
$$2. ed. Ven. 1502.

Qe) Jn Epijiok de Fermihus»

INTRODUCTIO. 3

tis, ita faftum efle, vel Medicina parum imbutis
ilotum efl (/).

§. III,

Vcrum praeter hanc (§. II.) mmus adaptatam
profitendi viam , fuperfunt difficultates multae ,
ipfis rebus , haftenus nondum penitus deteftis , tri-
buendae , quae refpeftu Hiftoriae Naturalis genera-
tionem maxime illorum fpedtant animalium : adeo^
ut diverfa variorum fyflemata, quorum alterum
univocae , sequivocae vero alterum magis favens
generationi , nondum ad veram iimplicitatem per-
du^la fint. Taceo diverfas , nondum omnes cogni-
tas , vermium fpecies ; vel eorundem cum ipfo ho-
mine cosevam genituram. Hcec quidem & plura
alia cum magis ad theoriam pertineant, quam ad
praxin Medicinalem , vel maxime naturae curiofis
inquirenda relingui poffunt, neque adeo nos mo-
rari debent. Majoris momenti efl inveterata illa in
Semeioticis querela, vix inter alios morbos cog-
nofci poile infeflos hofles ; quoniam fcre nulkun
datur morbofum fymptoma, quod non oriri poflit
& obfervatum fuerit a Lumbricis & Vermibus (g),.
Unde flrenui morborum verminoforum obfervato-
res expulfionem eorum foras, optimum iu segrotis
falatarunt indicium (^b),

§. IV.

(/) C011 fer. Jo. BAPTisTiS Moreali fyflema tbeoretieo'
praciicum febriim malignarum cff contagiofarum , vel comment,
de rebus in fcientia naturali ^ Medicina geflis y Vol. I. pa§.
239. Andry de la generation des 'uers dans le corps de Ihem^
Vie , Paris 1741, Tom.I. pag. 341. & Cel. van Dokv£Ren,
^e 'uermibiis intejl. homin, pag. 7.

{g) VAN DoEVEREN, Lib. ctt. pag. 64.

Qb) Ex pUiribus pervolvi poffunt Hollerius, de mQrhis
internis. cap. 54. pag. mihi 568. fd. liSii. Foiestus, in

A 2 iibferu,

4 INTRODUCTIO.

§. I V.

Attamen, re propius perpcnfa, videntnr hoec
(§.IIL) cgiilealtas nimis radices, & nimisconfiden-
ter aut di&aaut ab aliis credita fuifre,ut ideo firmio-
ri diagnofi quodammodofuerintimpedimeiito &ab
acriori fcrutinio abflerruerint. Apparet certe etiam
in valde abditis cafibus attentos Medicos aliquid
lucis inveniife , unde dignotionem haurirent. Quiii
etiam ab ipfo Medicinae Dogmaticae ortu, praecla-
ra Signorum Pathognomonicorum didlorum pro-
llant teflimonia , quibus difcefnere vakierunt ani-
matam potentiam , aHis intermiflam pathematibus.
SaUitaris artis Princeps Hippocrates pulcerrima
auro cariora nobis reliquit (f). Cjelivs Au-
KELiANUS ex variis propofuit determinata in
fmguhs phsenomena ( k ). Ne tamen longa nimis
recenfione Le6tori molellus fim , unum aherumve
ex recentiore eevo proferam exemplum. Ilkiflre
fuppeditat MtrsA Brassavolus (/), qui ex
hahtu putrido vermes cognovit in acute dccum-
bente, fereque m.ortno 82 annorum fene , quem
atris faucibus eripuit , apto remedio , ex Scor-
c!io nimirtim & CoraHina , plures 500 educen-
do. Plura memorantur apud Forestum, &
quidem inter aUa, in quartanaria, cum tuffi fic-

ca

ohferv, £ff curation. Medicinal. Lib. XXL obf. XXVIIL p.
m. 351. edir.,Francof 1623. F. Hoffmanni Metl. R&t.
Syjlem. ed. in fo!io, Toiii. lU. pag. 491.

(.i) PotiiTimum in Coacis Prccnotionibus , & Libris Epide-
micis^ ut infra fiio loco patebit.

(fc) De Morhis Acutis ^ Cbronicis , ex editione J. C.
Ammanni , Lib IV. cap VIII. p. 533. & feqq.

( l) Commentar. ad j^phorism. 26. Lib. III. Hippocratis,
^el apud HojLLERiUM, de Morb» iiuefn* cap. 54. fchoU
pag. 562.

INTRODUCTIO. 5

ca (m). Eodemque auclore difci poteft, in puero
novem annos naco, jam per tres quatuorvc menfes
lefto adfixo, vermes intus inhofpitantes , obfcuro,
ne effatu quidem digno dolore proditos fuiile ( n ).
Ut autem in hifce calibus, fic etiam in aUis illi,
qui famiharitatem quandam cum morbis vermino-
fis contraxerant, aeque fehces in facienda diagnoil
fuerunt: quemadmodum praeter ahos non medio-
cres viros , pkirima ex Riverio, Boneto,
F. HoFFMANNo , ANDRYoque , ahisque pluribus ,

perfpicere hcet. Ergo etiam Signa confpi-

cua, fub ahismorbis, ediderunt vermes. Neque
.rei confentaneum videretur, Potentiam Morbificam
Animatam fore deflitutam prserogativis , quibus
morbus gaudet unusquisque , etiamii minimas exi-
flat, aut parum vigeat.

§. V.

Severo enim fcrutinio apparet fymptomata non
promifcue fubefle morbis. Ciim ^ fua morbus qui-
libet habeat fymptomata , fibi propria ^ necejjariay
femper eadem^ quce ^ prcefentem declarant, £5* cum
ex natura ejus profluant , inque diverfis uleo diverfa
fint 5 ab omni alin difiinguunt. Quemadmodum
nervofe & vericati congruenter inculcare femper
adnititur Cel. Gaubius {o) Pathologics Medicinalis
egregius promotor. Nec certe ahquo fundamento
regeri poteit, quod vermes perfaepe fiilant fymp-
tomata, quse refpeftu doloris, ahusve apparitio-

nis ,

(m) Lih. ciiat. de Symptomatibus fehrilibus , Lib. VII,
obf. XXXVI. pag. 233.

(n) EQdemlibro, obf. XXIX. Lib. XXI. pag. 352,
lo) hijlitutioih Fatbolog. Medicinal. §.835.

A Q

6 INTRODUCTIO,

His , aliorum potius morbonim , qui tanquant
idiopathici in conlpe^lum prodire folent, efFeclus
atque indices efle videantur. Quum nemo non
percipiat, eujsmodi phaenomena, etiamfi ilib aiia
facie prodeuntia in fcenam , femper ahquid fpecifi-
ci & individui prse fe ferre , quo ab exercitato ab
aliis cauiTis internofcuntur. Quod vel probe ob-
fervavit Hippogrates (p), ubi Exanthematum a
feris alvinis oriundorum mentioncm fecit: perinde
ac Cj5;LitJs AuRELiANUs in Epilepfia , Catalepii,
aliisque morbis animadvenit (^); verumque capi-
tis aixrmibus doloremVAXEsius deTaranta (r).
Amaurofin verminofam, coccitatem, linguae aplio-
niam multaque de genere fpasmodico - convuKi-
vorum a Lumbricis obfervarunt aHi. Pleuriticlem
-ab eadem cauifa excitatam , jamdudum animadver-
tit Gabucinus (j)- Cardiaigias, dolores colicos,
diarrhocas, dyfenterias, pkirimaque in abdomine
pathemata , veluti hgemorrhagias fpontaneas ,
ilranguriam , calculo dolores aemulos , quorum
non minus kiculenta proflant exempla , mihique
ipii faepius obfervare datum eft. Sic nuper ma-
lignas febres eiTentiak ftipatas differentia pu-
tlici fecit juris Doftiif. Bianchini {t), Quem-

ad-

(/») Coaearum prcsnotion. no. 4^7. Foesii, & Dureti
pag, 336. ed. 1737.

(q) Lib. citato, pag. 535.

(r) Philonium diBum^ Lib. L fol. 2. veiTo , vel apud
Balloniijm, opsr, einn. Toin. IIL pag. 423. ed. Venet.

1737-

(s) Apud Bonetum, Sepulchret. Anatom. Tom. L obf.

XXXVIL Lib. n. feft. IV. p. 637.

{t) Lettere Medico praticbe ijitorna aW indole delle fehhrt
malighe e de' loro principali rimedi^ coUa Jloria de vermi del
c9rpo umuno t deW ufo del inercurio , Venezia 1750. vel

Cowi-

I N T R O D U C T I O. ?

admodum inrolita quoqiie , inter quse minimc
transeandem, Eryfipelas bullatum in facie, atro-
ciflimos dolores ilchiadicos, falivationes horrendas
in variolis, papuhs jam deciduis, obfervare hacce
in conftitutione mihi contigit.

§. V I.

Nec aliter res quoad univerfam Aitiologiam

comparata eft. Nam quemadmodum fymptomata

morbis promifcue non eveniunt (§. V.) , ita etiani

minime indifcriminatim fefe produnt. Quotiescun-

que hinc ad producendum augendumve morbum

concurrunt potentiae fmgulares , aiienae, infoUtse,

toties necelfum eft etiam in morbi efieftibus i. e.

fymptomatibus ahquidnovi, aheni, inufitati com-

parere , ex quo attentus Medicus fubolfaciat com-

plicationem aliquam fubefle. Magnum hinc , proh

dolor ! fanse Pathologiae adfertur detrimentum ,

inque damnum mifere decumbentium, ex nonnul'

lorum Medicorum cacoethe; qua audito uno al-

terove cardinali , ut ita dicam , fymptomate , ftatirn

& prasmature nimis Nomina morbis imponant, to-

tamque nomini fuperftruant Morbi indicationem.

Veri e contra Medici eft, admorbi adaequatam

comparandam ideam , ex phaenomenis omnibus ad

caufTam ratiocinari; neque quaerere nomen tantum

morbi, fed quid cauflam expediat: qua via fub

vera facie in confpeftum prodire folent abdita^

caufTae ; adeo , ut fpecifica praebeatur diagnofis ,

quae aUas trunca & debihs exiftit. Quae quidem

inethodus fi in univerfum ubique eft adhibenda ,

quidni etiam in Morbis verminofis ? Nonne

igitur

-Comment. de rehus in fcUntia naturali ^ Medima gejlisj &c*
Voi. I. pag. 240.

A 4

S INTRODUCTIO.

igitur hoc duce, in multis difficulter nunc dijudi-
candis verminantium aerumnis, clarior exfurgeret
Diagnofis & huic congrna Indicatio ? Utique fic
mihi vifum efl, cum hac via fequentes collegerim
obfervationes , quae fatis firmum mihi in meaenda
fuppeditarunt fulidamentum. Quoque fimul appa-
ruit, Diagnofm animatam, haud adeo femper in-
tricatam exiftere,quam vulgo & generahter nimis
ftatuitur, — — Et quanquam complicationes ver-
mium cum morbis idiopathicis fatis exifterent mag"
nae; raro tamen contigit, quin ferius ocius in fce^
nam prodierint vermes, fuis fignis <ponfpicui,

§. V I L

^ Ex haflenus recenfitis , ut vela contraham , ap»
parere cuilibet poteft , quod multa quidem circa
potentias morbificas animatas adhuc lateant longe-
que abfit, quo minus ad eam, quae defiderari pos-
iit, perfe6lionern ifta materies dedu6ta fit ; at
minime tamen omnem hujus rei culpam, in ipfa
femper & ubivis abdita rerum indole , imo & ex
parte in minus adaequata medendi via quaerere fas
fit. Conftatque practerea in minus evidentibus ca-
ftbus cognofci potuifTe ingratos hofpites , recogni-
tis omnibus; immo fpecifica ejusmodi pariter ac
reliquis morbis inefi^e phsenomcna , diftintla ab
aliis , ad quae dignofcenda fevera utendum fit in-
dagine: adeoque in pluribus, determinatam Diag-
jiofm acquiri poffe, ex diftis fatis colligere hcet.

§v V I I I.

Utinam ergo tandem interaneorum animalculo-
jum pathemata , adfuos titulos revocataj ftiisque cir-

cum

I N T R O D U C T I O, 9

cnmfcripta limitibus cernerc , integrum foret l
Unica in hifce adhuc fuperefl via, quse fola vera,
eaque naturahs & Hippocratica : ut quidquid ad
aegrotantium le&os, quoad hanc materiam fenli-
bus fefe offerat , obfervando , colJigendo , & or-'
dinando fedulo proferatur in medium : quo paclo
dcfperandum non elfet , quin iterato & fevcro
fcrutinio, firma nonminus, quam in Acutis fter-
nerentur fundamenta , & etiam hrec Mediciii^
pars , perinde & seque certo , fanitatem segris^
quam reliqua Medicina, promittteret,

. §. I X.

riabet autem setas noftra cur fibi gratuletur»
quod in tanta verminoforum morborum frequen-
tia non pauci egregii Viri , eo etiam titulo -de
Medicina optime meriti, fuas fuper hac materie
obfervationes in publicum evulgarint. Optandum-
que ut affiduo labore fuperflites hiatus adimple-
re ftudeant. Quare & ego communi infervitu-
rus utiUtati abflinere nolui , quominus ea , quse
in verminatione hujus regionis , in qua hucus-
que Medicinam feci , per triennium & ultra
grailata, collegi, in pubhcum edam. In quibus
pertradlandis quidem hanc operam dare fludui,
iit, quoad ficri hcuit, quid proprie in verminan-
tium Morbis accidiffet ; quasnam mutationes iis-
dem induxerint; quibusnam auxihis ad fanitatem
perdu6ti fmt ; & utrum manifefla fymptomata,
tanquam figna certiora ad veram eruendam diag-
nofm , & ubinam , acquiri poflint, exponerem.
Quod anne adfecutus fim , aequus dijudicet re-

rum arbiter. . Cum denique iriflituti hu-

jus ratio poflularet, ut ahorum Medicorum Ob-

A 5 fer-

lo I N T R O D U C T I O.

fervationes faepenumero meis fubne6lerem ; in*
terdum, fi fanae rationi repugnarent, lapfus mon-
llrarem ; id ea , qua ipfe meos reprehendi vel
emendari errores aequitate velim, femper facere
conatus fum.

§. X.

Hifce propofitis , vifum efl

I. In genere praemittere Ferminofds Cenjlitutionis
Biftoriam; ita etiam

II. Queedam circa Regionem^ Incolarum vita ge^
nus y Atmofpharce conditionem {«), & pauca
qucedam circa vermium in corpore humano gene*
rationem ;

III. Morhos ipfos tum epidemice, tum fporadice ^ cum
vermibus obfervatos fmgulatim tradere ;

IV.Symptomata nonnulla, promifcue varios hujus
conititutionis morbos comitantia exponere ^
ac

V. Qu^dam circa Medicamenta adhibita :

VI. In rationem pkirimoruni Phanomenun inquire»
re, ex quibus tandem

VII. Quaedam Diagmfm fpeftantia fequuntur.

«

(«) Ita enim prascepit MecUcins Parens deAere, Locis^
Aqiiis, Foesii Sed. III. pag. 230. ed. 1657. Et refpectu
■■verminororum fymptomatum , modo laudarus Biakchini
obfervare juflit, an moderate aut crapulofe vixerint segri
'<& dulceamentis fefe ingurgitare confueverint; perinde io-
corum , feu regionis , ubi graffatus fuit morbus , naturam
,paiudofam fspe ; ventorumque humidorum & tempeftatis
diuturnse pluviof» confidej^acionem prascepit , Lib, citau
pa§. 201.

CAPUT

CAPUT PRIMUM.

E X H I B E N S

HISTORIAM CONSTITUTIONIS
EPIDEMICi^ IN GENERE.

§. XI.

(~*^afum tinuin alterumve varius anni 1760 ter-
^ minus fuppeditaverat , abditioris confueto
naturee; ferinus vero autumnus (^*) plarimos ejus-
modi cum vermibus exhibuit , quibus maxime
abundarunt anni 1761 & 1762. adeo, ut vermes,
qui familiarcs funt genti noflrse , muito fuerint
copiofiores; & vix prodiret morbus, quin Lum-
bricos, puta teretes ('zy), focios fibi adfcifceret.

In.

(v) HrppocRAT. de morhis 'vulgaribiis , Lib. 11. fe6l:. III,
pag. 996. & Lib. VI. fed. I. no. 13 & 14. pag. 1165.

i'w) Plerique vermes fuerunt generis teretium , in pau-
cis animadvertebantur Afcarides ; unicum modo Eegrotum,
T^nia articulos dimittente , traftavi obfelTum.

Lumbricos teretes cum vifceribus prolapfis aliquando
exire de corpore, qualem exhibuit Doct. M. Houttuyn,
Uytgefogte Verhandelingen t V^^ Deei, pag. 207. Tab. XXXL
Fig. I. non raro contingit; adeo, ut nihil peculiare praj fe
ferat. Huic quidem demortuo vafa feminalia albicantia,
dehifcente cylindro, per rimam (fig. 3. K. ) propenderunt;
quod calcato verme accidere folet , tefte III. van Zwie-
TEN, Commentar. in H. Boerbaave Apborism. de cogn, ^ cur»
morb, J. 13(53. Tom.lv. pag. 702. cujus egregia in vermes

coni-

j2 CAP. I. HlSTORIA CONSTITUTIONIS

Infueta perquam animadvertebantur Symptomata,
quae ordinarise medendi methodo minus aequo pa-
ruerunt; etiamli ex nomine & fmgulari morborum
fpecie dedufta fecundum artis normam adhiberc-
tur. Quaeque primo adfpe£lu mitefcere cocperunt ,
infurrexerunt poflea ita, ut continuas ab iisdem
perpaterentur recidivas segroti. Inflituto examine
quasdam vermium detexi figna, ipfosque, explo-
ratis excrementis, infeflos hoftes. Quibus reco-
gnitis, cgregie in pkiribus compefcebantur turbse;
dire6la jam in animatam potentiam medendi me-
thodo. Unde mifere affedi citius Hberati funt ,
vel morbus aptius ad crifin perducebatur. Quod
frequentiffime expertus , non poffum non verbo

mo-

commentaria , ledu digniflima, unicuique commendari de-
bent. Qui rimam hancce ad tertiam circiter totius longi-
tudinis a capite diftantiam, in vermibus rotundis humanis,
{in vituiinis vero capiti propinquiorem) adeffe ibidem
docet. Pjures ejusmodi Lumbricos ex sgrotis comparavi ;
unumque & aiterum Nob. A. Vosmaar, qui magnam ver-
mium copiam , ad fpecies detegendas diverfas, in Thefauro
incomparabiii rerum naturalium Serenissimi Principis
Belgii FoEDERATi GuBERNATORis , collcgic, tradidi. Vafa
haecce albicantia, quae veluti juniora animalcula per inte-
gumenta apparent, inteftinorum in modum , mirisque con-
torfionibus, convoiuta , in difTecto verme longe amoeniori
fpe^^taculo fefe prodeunt ; quod nunquam , nifi fumma
admiratione , de mirifico artificio , quo fum.mus rerum
Conditor vafa illa animalibus iilis fabrefecit , confpexi.
Unde aliquomodo colligi poteft, quara ftupenda eorundeui
fit propagatio! nam cum liquor, praiter dubium, genitalis,
diclis in vafculis albicantibus contentus , (quorum fi eno-
dari poiTentj immenfa pro animalis magnitudine longitu-
do eft,) optimis lentibus Uiftretur, totus quantus ex glo-
bulis eilipticis, ovula prorfus referentibus , conltare vide-
tur. ' Vafa haDCce feminalia in difiefco lumbrico tereti ta-
bula asnea reprefentaviti Dod. M. van Phelsum, Fcr-

Epidemic-e m Genere 13

monere , minus tutam iftorum Medicorum mihi
apparere viani, qui Lumbricos & copiofe quidem
in Epidemicis Conftitutionibus obfervarint , quam-
vis fpecialia iisdem adverfa in ufum non vocarint
pharmaca. Contra ego fateri quidem cogor, quod
raro ejusmodi morbos depulerim , quin ahquo-
modo adtemperanda effet medela iisdem : prsefer-
tim in urgentibus fymptomatibus , privam omnino
fibi poflulantibus. Refte interim praecepit Andry;
ut ex eo tempore , quo adeo copiofe obfervare
contigit vermes, verumreperi; (a;), ubi inquit,
On nexamine pas ajjez , iil y a des Vers dans ks
Malades ; dela vient que plufieurs perjonnes tombent
quelquefois en langueur ^ ^ meurent^ fans quon en
ffache la veritable caufe»

§. XII.

handeltn^ over de Wormen , Tab. IV. Fig. VI. Plures iii
hacce tabula , inque opere memorato , inveniuntur tere-
tium fpecies; quorum fecundaEj fpeciei, T. V. & pag. 163«
cum cingulo eXcavato teretem femel deprehendere mihi
contigit ; quemque etiam fupra memorato Thefauri prs-
fefto concefli. Tertiam fpeciem , bicaudatum diflam , non-
dum rcperire mihi contigit. Ceterum num Teretes Afca-
rides gignant , (confer. 111. van Zwieten Comm. lom. IV.
pag. 710.) Dies doceat ! Attamen vero frequenter hodie
in ventriculo , ibidemque pefTimas Cardialgias & exitialia
fymptomata creantes, animadvcrtuntur : quin diverfiB mag-
nitudinis a duobus ad 10 & 11. pollices longos , cum
aliis , eosdem obfervavi. -Hinc optandum, fi. denuo occafio
fefe ofFerat, cujus meminerunt Amat. Lusitanus Curat.
Medicin. Cent. V. no. 46. vel Schenkius Obfervat. Medi»
cin. rarior. pag. 355. & ZAMroNi comm. de reb. Vol. IV-
pag. 647. vide & van Doeveren , pag. 52. ut accurate
perveltigentur , in quantum cum Afcaridibus conveniant?
vel ab iisdem recdeant.

(x) Ds la Ceneration des verSf Tom. L pag, 339.

14 CAP. I. HlSTORIA CoNSTITtTIOSflS

S. X I I.

Pheenomena haec (§. XI.) jam aliquoitiodo ani*
inadvertebantur menfe Martio 6c Majo 1760. Sub
autumnum vero prima incepit regularis invafio ^
qua Putridis febribus refertis vermibus, prehenfi
funt omnes fere eegroti. Et adeo univerfalis per-
ftitit 5 ut vermes omnibus fere morbis , qui in
varium anni tempus incidere hic folent, fubfue-
rint , perque totum fubfequentis anni traftum ad-
modum feraces fe oftenderint. Hyeme vero peili-
mae Peripneumoniae, comphcatas admodum^ ut6c
Pleuritides, unum & alterum invadebant.

§. X I I L

. Vernalibus anni 1761 Febribus^ femet in non-
nulhs inmifcuerunt vermes. Catarrhales bihofse,
Diarrhoeee aquofse , atrocibus jun6lae torminibus ;
qusedamque Dyfenterias , gravia quibusdam tunc
temporis ciebant pathemaca. Per reliquum anni
decLirfum eadem perfeveravit lues : autumno enim
fucceiferunt febres Bihofaj, Hepatitidem mentien-
tes. In nonnulHs , perinde ac anno fuperiore ,
animadvertebantur Synochi diris Itipatas anxietati-
bus; maxime labente Auguflo, perque Septembrim
atque Odlobrim. Hyeme rarfus contigerunt Pe-
ripneumonise nothce.

§. XIV.

Inchoato vix anno 1762 , Peripneumoni^e no-
thae, putridse, fubcomacofae , immo & fuppura-
toriai , admodumque graves in phuibus oriebantur,
Terapeftate vero fereniore, aereque conllanti &

coclo*

EpiDEMic^ i^ Cenere. 15:

coclo, plerisque his (§. XII -XIV.) vacavit Aellas:
quae tamen Sporadice magis evenientibus morbis ,
in teneriori a^itate adjecit Aphoniam, Catarrhofos
affedlus , una cum paralyfi , convulfiones , mentis-
que alienationcs , & id genus aha. Omnia tamen
ante folflitium aeftivum. In ipfo autem Augufli
limine , eadem , ac ante , vi urgebat verminofa
Epidemia. Multi quippe febre afficiebantur bi-
liofa , tertianarum generis , & fubi(Slerica ; quse
eodem modo , quam anno praeterito , quoadinfeftos
hofpites erat comparata^ Menfe tamen 0£lobri
Rheumaticis affeftibus pertinacibus , ut & flran-
guria verminofa nonnuUi torquebantur. Pleuriti-
des, vertente anno paucse, afl lethales; perinde
ac Peripneunioniee nothae, fub intenfo brumae fri-
gore, preffos interemere; maxime in vicino pago,
ubi -triplo confueto plures occubuerunt homines.

§. XV.

Initio 1763 adhucdum vexarunt Pleurltides &
Peripneumonise. Attamen pauciores fub anni fi-
iiem animadvertcbantur vermes. Variolae potius
in uno & altero pago prodierunt , animata in qui-
busdam intermilla potentia morbofa* Quod fi"
miU contigit modo anno 1764 , quo tempore
maiignas confluentes & cryftalhnae , vehementibus
cum prsecordiorum anxietatibus, graffatae funt in
aliquos verminantes. Itaque magis inflammatoriae
quam verminofae indoHs tunc temporis exftiterunc
Morbi Epidemici.

§. X V I.

Quemadmodum autem non eodem tenore per-

rexic

l6 CAP. I. HlSTORIA CONSTITUTIONI^

rexit Epidemia nollra ; ita etiam aliter prehendic
diverfi habitus homines. Ingruens enim Incola-
nim modo adfiixit tenuiffimos & mediae conditio*
nis , deinceps etiam altioris fortis ; nec intadli
manferunt fiipremae conditionis homines. Miran-
dum etiam , quod viri , incipiente verminatione,
paffi fmt prse feminis ; poflea vero hae magis affi-
ciebantur potiore fexu. Anno autem 1763 tene-
rior aetas & fexus fequior; pauci e mafculo. At-
tamen fenes a^que htborarunt , ac adolefcentes ,
inferiorque aetas ; manifefto mdicio , setatem ,
neque hominum conditionem , refpexiffe vermes.
Hyeme tandem 1763, pauci evaferunt e maribus,
ahquse vero e muheribus redierunt.

§. X VII. .

Ex quibus (§. XI-XVI.) apparet, viiti fiiam

maximc in ^grotos exferuilTe vermes, cum con-

ditiones quasdam faventes in ahos prae ahis homi-

-nes inciderunt. Unde Animatam potentiam haud

adeo fmgulorum morborum femper proximam,

quam quidem phnimorum fymptomatum , haberi

vehm cauflam. In multis tamen caflbus ^ujtsyjy^f

.^€v*j<r tituhmi tueri videntur; quippe conditio quams

.corpori inhcerens , qud iltud aptum efl natd occafione

viorbum fufcipere (y) huc pertinet. Quemadmodum

vero vermes externa caufla agitati fymbolam fuam

morbis attulerunt; ita etiam vice fua ab iisdem a6hi

ciebantur. Quod recle quidem expreffiffe videtur

Trincavellius (;2): Interdum fmc[iik ^plurimmn he-

dunt ,

(y) Cel. Gaubit , Inflit. Patholog. J. 59.

( s ) Encbirid. Medic. ftudio ANDREiE Christiani,
•Lib. VJ. Sedt. III, pa^. 731. conf. & Hieron. Merc. di
intern. Pusror. Morb. Lib. 111. cap. 11. pag. 353. ed. 1644»

V.

Epidemic^ in Genere. 17

^imt , «0?? quidem primo , fed per aliud quodpiam me»
diiim : ficuti quando fehres magnas i^ malignas ac-
cendunt , fufcitatis putridis vaporibus , atque iisdem
cordi per venas arteriasque communicatis ^ vel iisdem
ad os ventriculi adfcendentibus , ac deinceps mald fuil
qualitate cor afficientibus. Ardlo igitur vinculo, ^
agitati, cum morbo cohcErent , quem ita mutare.
valent, ut prorfus alius naturae appareat. Quo
quidem refpectu ciemum facit animata potentia
tantum ad proximam caulTam plurimorum fymp-
tomatum , ut non raro hoc refpeftu caujfa cuniincns
dici mereatur (^). Quod etiam falTus eilCel. PriN'
GLE, etiamfi vermes quoque non ut caufTam con-
fideraverit morborum. Lorsque TEpidemie etoit au
plus haut periode de malignite , plufieurs , inquit ,
rendoient des vers ronds. Ces vers netoient point la
caufe des ces ji^vres ^ comme on Fa objerve ci-dcjfus;
mais ils concouroient avec d^autres circonftances a ren-
dre la cure plus difficile (^b).

§. X V I I L

. Interim nequaquam inficias ivero, fi quis ex di*
verfa morborum natura, cum aeque fuerit Ende-
n;ica quam Epidemica, ad Pandemicum retuleric
genus Conftitutionem nofLram ; quippe ex com-
muni caulla per popukim graffati funt vermes &
regioni huic pkis minus perpetua eft verminofa
Ims: quGe nunc ad tempus magis fe exferuit (c).
Sufficit tamen ad verminof^ Epidemiae ideam,
vermes fuifTe copipfiores confuetOj perque tempus

ali-

la) Cel. Ghm, Infl. FatUl. §. 60,

Ih) Maladies des Armks , Vol. I.' part. Ill, Chap. IV»
§. JI. pag. 273, 274. ed. Ge Pans.

(c) Cel. Gapb. Injl. Patih, §. 84 7- ^iUc conf^i-.

CAP. I. IllSTORIA CONSTITUTIONIS

aliquod praeter inoclum irritaffe ; quod fufficien.ter
demonflravit Cel. van Doeveren (^). Neque
alio liodie accipitur fenfu Epidemice vocabuium
quam modo difto, quo & verminofee eonllitutio-
nes compi:ehenduntur. Cujus quidem femper,
qiiemadmodum oiim , ita hodie magna fuit fre-
^uentia.

Prfeter defcriptas autem verminofarum Epide-
miarura Hippocratis (^), aliorumque- veterum,
proprias.verminofasConilitutiones fatis abundeque
fuppeditarunt fecula recentiora.

, Cel. VAN DoEVEREN quasdam ad fcopum fuum
facientes recenfuit f/j. Quarum majorem nume-
rum coJlegit 111. Hallerus (g}. Forestus
fgepius easdem commemoravit ( /; ). Aliam rurfus
Ballonius (i). Quin fsepius in Pefte Vermium
fecit mentionem Diemerbroekius (k), Quam in-
gentem flragem ab iisdem indudlam adnotavit
BoNETus (/), qua LX milHa hominum corripic-
banturl Similem retulit M a n g e t u s (m) ^ apud
Segufianos , tantam , ut Burghi , metropoli urbe ,
plusquam fexcenti menftruo fpatio interierint ; &
m qua omnes ad unum segrotum lumbricos , eos-
que vivos egererent.

Nec

(rf) Lih, ckato , pa^. 27.

(e) Lib. Epidamicomm , variis in locls.

(/) Lih. citatOy loco citato.

(g) Ad Metbod. Stud. Med. Boerhav. ad parteni IX. 6:c.

{b) Lib. citat. Lib. VI. Obf. JL IV. Vil. variisque aliis
in locis.

(i) Epidem. Lib. I. Conftit. IV. Oper. omn. Toin. I.
pag. 22

(k) De Pefie, Lib. IIL Cap. XI. & 111(1. XLVIII.
JLIL LXX. Lib. IV.

(l) Sepulchret. Aiiatom. Tom. III. Lib. IV. fed.I. ObC
LVIII. pa]^: 227.

(7«} Ibidem kci in not.

EpiDEMICiE IN Ge>JERE. t^

Nec minus setate noflra frequentlfTimae fuerunt
verminationes. In Gallta^ Geoffroy («), Bouil-

LET (o), VlEUSSENS (p), NaVIER (^), RaU-
LIN (r), DaRLUC (x), MaRCHAND , DE HeNNE ,

DE Cyssau, & DE Berge (f), casdem obferva-
runt & communicarunt.

Simiies in Italia adminiflrarunt & piiblici fece-
runt juris Moreali (w) , Jo. Baptista Burse-
Rius (v) , JosEPHUs Benvenutus (to) , nc fupra
laudatum Bianchini filentio tranfeam.

Abundant verminantium publice gralTantium
obfervationibus Diaria Germanica , quas fuis ad-
iiuxit Magnus Werlhoffius (x).

No-

.(w) Hiftoire de fAcad. R. des Sc. 17 15. pag. 14. 40.

{0) Eodem libro ^ 1730. pag. 42. do.

(p) Obfermtions Jur la Maladie Vermineiije de Bergerac ^
en 1731-

( q) DiJ]ertatio7i en Jorme de leitrs , fur plufteurs maladies
populaireSj, qui ont regne u Chalons Jur Marne^ab anno 1744.
ad 1750.

( r ) Maladies occajionnees par les proniptes ^ frequentes
vnriations de l^air , &c. a Paris 1752. pag, 157. & 158 &
Objervatiojis de Medicine , &c. ibid. 1754. icdi. II. pag..
296. & feqq.

(s) Recueil Periodique d'0bjervations de Medicine , &c.
a Paris » Tom. VII. pag. 55. & fuivantes.

(^t) Le mSine livre^ le meme tome , r>aji. 134. 007 & 3720

(w) Syftema Theoretico - praUicum Fehrium malign. ^ con-
tagiofarum.

(v) Epiftola ad Petrum Balanterium, de Jrgenti vivi
facidtate anthelminticci ^ FaventicQ 1753. vq\ Conment. de reb.
dic. Vol. V. pag. 416.

(w) Dijjenatio Hiilorico - cpiftokris ad virum Cl. Jacobum
Beccartum , &c. a JossPHo Benvenuto, Lucae 17)4- vei
Cominentar de rehus , &.c. Vol. V- pag, 666.
* (x) Ohjervatlon. ds Fsbribus ] pag. 9.

B a

SO CAP. I. HlStORIA CONSTItUTIiONIS, ETC.

NotiiTim;» tandem funt Conflitutiones vermi-
nofse Bcitavorum , quarum altera fcfQ immifcuit
Dyfenterise Contagiofo-biliofse Neomagenfmm (y')^
Culemburgenfium Febribus malignis altera (Z); d.
cjuobus magnis viris D. D. Degnero & Kloek-
HOFF communicatce. „ . •

. Quibus denique addere liceat, quas aeftirnatilTi-
mi Amici litteris fuis , femper mecum gratiirmiis ^
Gommunicarunt. Cel. nempe van Doeveren retulit
iiimbricos nunquam frequenciores , in aliis mor-*
bis, quam anno 1759, in Variolis Groningse a fe
vifos fuilTe; feque obfervaffe Conflitutionem Epi-
demicam verminofam adeo generalem , ut vix
ssgrotos traclaverit, qui lumbricis non afficeren-
tur , eosdemque excreverint, perpeifKprius omnis
generis fymptomata ex eorum prasfentia oriunda.
Nob. dein A. Vosmaer, mcomparahUis Sekeniss.
Principis Auriaci , &c. Tbejauri rerum naturalium
Prcefc^us , ex Drentliina rcgione anno fuperiore
1764, refcripfit, acute decubuiife , apud virum
nobilem , primarium ibidem loci, infantes tres;
quorum alteri duo febre tenebantur acuta , cum
exanthematibus, vomituque continuo ; ut Medi-
cus arceffitus Gronins^anus , febrem miliarem fa-
iutaret morbum; alterius infantis quatuor quinqueve
^nnos nati , tuiTmi ficcam , ex facie degenerata
macilentaque , pro hePdca habens. Dato vero
Cortice Peruviano, lumbricis aliquot furfum deor-
fumque excretis , convaluerunt: onines infantes
totius regionis tuffi hac maligna tum laborabant ,
qua, eodem modo , emiffis lumbricis ,. liberati funt.;

(y) Hiftnria Medica Dyfe7itericB Biliofo - Contngiofcs Neoma-
genfmn, ed, 1754. pag. 27. &c.

(z) Hftoria fehrls epidemiciS Qilsmhmgenfium , anni 1741.

CAPUT

ftl

CAPUT SECUNDUM,

D E

REGIONE, INCOLARUM VITi£

GENERE , DEQUE ATMOSPH.£R.£

CONSTITUTIONE3 ETC,

§. X I X.

Per totam infulam , vernacula Overflacque diclam ,
& proxime contiguam Goedereede ; utramque
litu atque conflitudone , quippe ad oflium inferius
Mofse 5 tam exteris quam noflratibus notiffimam ,
graffata fuit Epidemia noilra ( §, XI - XVII. ).
Communis harum cum ceteris Rei - publicas palu-
dofis piagis conditio efl, ut propter depreiTum
folum fcEpius .abundent aquis; & hyemales aquse
per cataradlas aegre ducantur , ii quando flumina
(oflium fcihcet ^lofs inferioris , het HaringvUet
diclum ; quod etiam pro parte fe conjungit cum
fupremo brachio Scaldis Orientalis; & ambo fim^ul
nomine GreveUngen infigniuntur ) aquarum agmi^
11 e , aut nive , ineunte aeflate , ad montes ipfos
ceu fiuviorum ortum , foluta , incitantur , ventis-
<|ue impediuntur adverfis , quo minus expedite
aquas fuas in niare deniittant.

B 3 §, XX-

^2 CAP. II. m Reg=3 Incol. vit^ Generej

§. X X.

Jccoht pifcori litoris inqiiilini, terraraqne inha-
bitantes diLiirimam, captm*a pifcium atque aratro
copiofe aluntur : Maxima vero pars terrse munere^
agros colendo , vefcimtur ; & qui labore afpero
seilatem terunt , vitam agunt otiofam tempore
brumali. Fid;us vero ratlo eil , ut plurimum laclici*
nia, farinofa, pultacea, folanaque tuberofa eicu-
lenta, carnesque & lardum falitas {a^ in cibum
recipiant. Pifces tamen non admodum familiari-
ter nax^ibus vivos advehunt pifcatores, cmn potius
eosdem mercatoribus tradant, qui coemptos pifces
foris Hollandicis Brabandcisque exponunt: quan-
doque tamen contingit , iit magna copia , non
admodiim reccntes, usque quaque, mortuos pis-
ces rufticis divendant ; qni avide, minus delicati
palati, in cibum eosdem vertunt. Quo & recen-
fito cibi genere ventricukim & primas vias , ad
gluten producendum fpontaneum (Z?), indeque
oriundam putredinem, admodum difponunt. Pes-
fimus infuper invaluit mos, ut cibis vix deglutitis,
calida potione Theae mox inundent airumta; qu^l
etiamfi putrefcibilis ingefLorum indoles fupprimi
poife videatur, vim tamen ventricuH coCtriceni,
& inteflinorum in ingefla, valde debilitant , bi-
lemque enervant, fefeque ad verminationes valdo-
pere aptos reddunt.

§. XX L

(«) Conf. Ilf. VAN ZwiETEN, CoWiment. Tom. IV.
J. 13^8. pag. -720.

ih) Cel. BoERHAAVE Jphorism. de cognofc. £f curand.
morb. §. 6g.

mqjJE Atmosph^r/e Constitutione , etc, 2-5
§. XXI.

Acceffit his (§. XIX. XX.) Jtmofpharce confli'^
tutio, Sab aiitumnum anni 1760 , imbrem fatis
largum demifit coclum , quolacunae, elices atque
foiToe , brevi redundabant in vias publicas ; quas-
damque loca deprelTiora fubmergebantur aquis.
Per totam fere hyemem , qua; mitis erat admo'
dum , absque geki , fpiraverunt Favonii ; quibtis
aqua fluviatihs (§. XIX.) aufta jamdum , impe-
diebatur ^nagis; neque minus rurah impofuit obi-
cem. Pkisquam menfes tres praeterlapfi funt,
antequam ad confuetam akitudinem redierint aqua?,
Humidam hanc tempeftatem excepit sftas fatis &
mature cahda : & quamvis fequentes hyemes non
adeo fuerint pkiviofoe , fuerunt taraen clemences
fme glacie. Fatendum etiam efh, nunquam tan-
tani contigiffe ilragem, quantam feeviirim.a hyeme
1763 , qua triplo fohto plures aegri (§. XIV.) Pleu"
ritide. fuere perempti. Utrum vero Conilitutioni
verminofce foh ilkidtribuendumfuerit, anveroper-
verfae medendi methodo Ailrologi cujusdam barbi-
tonforis, qui flatim dolores pungentes , omiifa cura
antiphlogiitica , vermibusve oppofita , protra6la
Diafcordii Fracaftorii ufu , compefcebat ; quo non-
modo dolores, verum etiam falutaria naturas mo-
Hmina, animaque cohibebatur ipfa; non adeo ab-
firufum efh determinare. Etenim nuhibi tot ho-.
minum numerus occubuit, quot in folo illo pago^,
ubi iile nugis famam adquifiverat apud vulgus,
credulum. Ceterura jam conilitit (§. XV.) ex«»
trema hyeme, multum imminutara q{^q Conflitu-^
tionem verminofam, paucioresque vifos fuiife lum^
bricos : ingruente rurfus perhumida,. tenipeilate g,^
omnes fere queili de iisdem funt,

B 4 §. XXIi.

»4 CAP. II. deReg., Incol. vit.» Gekeeej

S. X X I 1.

Iluiriidam tempeflatem ad piltridas febics pro^
ducendas aptam exillere ,. uberrime annotavit.
HiRPOCRATEs: in pluviojis autcm pkrumque morbi
fierl ^ febres longce (c). Quin vcre phiviofo &?
auftrali , ceftate febrcs asutcB fieri , necejje pronun-
ciavit (^). Immo & magnum calorem m.ulto
cum imbre tnalign^s febres & peftileatiales prse-
ceirifie obfervavit ((?). Nec opus cft ▼erborum-
ambitu hoc demonfhrare ^ unicum tantum Gale-
NUM in medium revocare fufficiat (/); cum hoc
them.a feorfim pro dignitate expenderint viri prcc-
clara eruditione infignes D. Sennertus (^)*

r. HOFFMANNUS (/:?), LaNCISIUS (l)^ MeAD (^)

ahique. Lumbricos denique & veniies iisdem de,
fontibus ortum trahere , ex recentioribus Werl-

HOFFIUS (/), BOUILLET (?«), KlOEKHOFF (77),

Rau-

(c-) Jphorisnu Lib. III. Aphor. i6.
. (d) Jbidein ,. h\>hoY. ii.

(O De Morh. Vidgarihus , Lib; L Stat. IIL Lib. IL
fcft. IIL ftatim ab inicio cc Lib. IIL Stat. JII. peflilent.

(/) De 7^emperamenm\ Lib. L cap 4. Sext. Juntaruiii
cJit. ClafTe tertia, foK 10 & 11.

{g) Lib. IV. part. IIL cap. II. p. 222. Lugd. \6i6.
• (b) De tempvrihus anni infalnhribus , §. V-XIV, Oper.
©mn. Tom. V. pag. 64. cum cnp. IV. part. II. Tom. I.
De venenis in aere contentis epidcmicorum inorhorum cauJfiSj
ptgBfertim. §. XL XIII & XIV. pag. 2^9 & 2iO.

(i) De nocims pahidum effliiviis.

(k) De venetiofis halitihuSy ed. Leid. pag. 145.

(/) Lih. citat. pag. 9,

(m) Hiffoire de PJcad. R, des Sc. loco citato.

(pi) Lib^ citat. pag» 2.

hE<^-E Atmosph>^r/e Constitutione 5 EtC. ^5

Raulin (o), Darluc (p), JosEPHUs Brnvenu-
Tus (^) & C. A. DE Bergen (r) ctiam obfervarunt.
Idem re6tillime adnotavit Doct. van Puelsum (j ),
jnemor, pcculiarem obfcrvationcm haiid dcftriie-
re , quod itcrata expcricntia in llabilcm naturae
legcm rcdcgit. Pleraque cnim tcftimonia egrcgic
in eo confcntiunt , quod certa determinataque
conditio pra^cefTcrit verminofam epidcmiam, un-
de potiffimum prse reliquis, quosdam tunc adfc-
cit. Hinc fimul intciligitur , cur vcrmcs m.a-
lignis febribus, immo & pellilcntialibus fa^piffime
fubfint. Cum nempe caulfae pefli vennibusque fa-
ventes non raro proveniant eodem ex grcmio;
quod ccrtc magis crcdibile , quam ipibspefcileniiee
cauffiim fiibminilirare ; quemadmodum nonnuili
perverfe illud autamantes a vcritate defcivere ( f ).

Vi-

Qo) Des malaclies otcnfiontes ^ pr.g. 157. Ncraci inque
€jus cohfiniis anno 1748. cIl 1749. & fub finem 1750,
niorbis epidemicis prceceffit tcmpeftas admodum pluviora,-
<]ur.m asftuon calores exceperunt.

(p) Eandem craiffam aliis in Gallis partibus recenfuit,
quam fequebatur febris eryfipelatofa , referta afcaridibus,"
Lih. citato.

(^) Aeftiva tempeftate anni 1752, in maritimis quibus-
dam locis , pr^efertim vero Orbitelianis , ftagnantibus &
putrefcentibus propter imum eorum fitum fcatentibus, ex-
brtara fuilTe Epidemiam curn vermibus , perfpici ibidem
licet , Lib. citato , lo£o cito.

(r) Nov. J^. Phyf. Med. Vol.T. obf.LXXXIIL pag.338.

(s) Hilloria Pbyfiologica Jjcnridnm pag. 88. ubi iuveni-
tur, quod plerique feniores Bolswerdia^ cives ipfi narrave-
lint, fe nunquam de tot hominibus Afcaridum copia labo-
jantibus audivifTe, quam quidem in fubfequente anno i75<5,
pofi: hyemem anni 1755 mitiflimam.

(f ) Confer. J. B. Bianchi de naturali in H. C. vitiofA
HwrhoflqiLe generatione Hifi, Part. III. pag. 380.

B 5

S(5 CAP. II. D'E Reg., Incol. vit^ Genere,

Videtur etiam hic aliquid contuIiiTe vitoe genus
ac regio; quippe eadem Atmofphserae conilitutio
per totum obtinuit Belgium , ubi tamen non adeo
vexaiTe vermes videntur, faltem, quantum hucus-
que publice conflitit.

§. X X I I I.

Ulterior recenfio tanto minus placet, quo ma-
jorem induflriam hac in re prseilitit Cel. van
DoEVEREN (Oj i^cc hujus loci efl accepta hafte-
nus dogmata hypothefibus incertis falfisque obfu-
fcare. Dum fafta quserit Prafticus, fufficiat fcire,
conditiones praegrelTas plus minus nocuifTe, caus-
fanique fubpeditafle aptam , qua foris corpus hu-
manum ingrefTi , vel in iilud jam delati laetius pro-
pagati fmt vermes atque lumbrici. — — Quod ipfa
(autem) natura di^avit fyjlenia^ non lllico turhan»
diim , fi qua furfan parte ob coghiiionis huvian<s de^
feclam hiat (u). Quantum enim non flringunc
iiumanam imbecillitatem varia cum vermibus ter-
reilribus & inteflinahbus de induflria inftituta ex-
perimenta, vel cafu deteda obfervata {v). Quin

fri-

Qt) De Vermlh. inteflin. pag. 53. & feqq.

{li) Cel. Gaurii, inflitJit. Pntholog. Meclic. §.587.

(v) Evidentei- demonftravit Redi ndveiTiis Moufetum,
cui eadem qitam J. T, Klgtnio fuir lenter.tia , ( lumbricos
liempe terreftres in a.qvn haud diti v{vei*e poOe , ita etiam
sqiljiticos in arida pofitos cito interire, ) lumbricos ter-
reftres fexdecim , o6lodecim 6c viginti dies in aqua coui-
jinini detentos, pciflea aqua eduftos inque terram immiflbs,
denuo comedifTc, aiboS fadlos in aqua prillinum colorem re-
ciipernire, nallunTmCftisfignuni prscferentes. Opufc. Tom. IIL.
pa^. 156. edit. Leid. ^729. Omnes inteftinales lumbrici ,
cfuos mih'i de regrotis potui comparai-e vivo?, frigidc-e immilll,
cito vitam aftiiferunt. AndSY contra retulit obfervationcm

ver«

DF,(^UE ATMOSPTI/ERiE CoNSTITUTlONE, ETC. 27

frigidorum animalium , utpote Ranarum, Gyrino-
rum, Butbnum, Laccrtarum numcrofce apud fide
dignos au6torcs obfervationcs fufficicnter evin-
cunt, cjusmodi" animalium natura frigidorum ge-
nus , eorumve ovula , extra hominem veluti in
ftagnis , yel alio quovis modo exiilentia , inter
aiimenta & potulenta hominum intcftina intrarc;
ibidcm.que folitam vitam agerc, fpecicmque pro-
pagare polle {w): immo Lumbriciis Gordius Lm-

VtTrr.ium prsgrandiuin quinqne emifforum, quos partheno
nis cuttos fub dio aqu^e imu^iferat, in qua per menfem
fuperllites vitaque prasditi fuerunr. De la Generntion des
Fcrs. Tom. I. pag. 331. Quffioue cum Oleo , Theriaca,
Aqua conimuni & Aloetica , multisque aHis pharmacis
Rhfdi initituit experimenta , pauca vermes enecarunr.
Opujc. Tom. III. pag. 147— -193. cum prccfatione com-
paranda. Neque in hifce Brouzet Rhedio feHcior:
vermes enim vivos & bene niuritos aceto, vino, Abfyn-
thii decofto, aquse atque o!eo indidit , quorum bina ulti-
ma eos tantum debilitare , reiiqua vcro longe vivaciores
eosdem reddere potius videbantur. Snr VEdiication Aledt-
cinale des Enfans^ Paris 1754. pag. 48. 6c feqq. Confer.
& Baglivii Op. omn, Frax. Lib. I. cap. de LzLV.ibricis
pag. mihi 62. 8°. Riandiflimis vero humani corporis
hunioribus , falivs fcilicet & fanguini a Bianchino
immifli iumbrici mox perierunt. Lihro citato , vel Comm. dc
rehus. Vol. III. pag. 493. Quid captii tandem fuperius
quam Tacniam vivam inter pifces coftos menfs impofltam re-
perilTc, quod un4 cum feptem oculatis tellibus animadvertit'

Cl.^ RosEEN. ^cr Ton. erf)treb. Z^ah. bec ^Blfffnfitaft. ahf).
auf bae ^aOr. 1760. pag. 16 r. vel Comm. de reb. Vol. XI.
part. II. pag. 202.

(ou) Stupenda quse coUegit Schenkius Obf. Med. rarior,
Lib. III. Monftr. in Ventricnlo , pag. 321.324. non fiue proba-
bili aiifloritate iUud afferi polTe , fatis abundeque demondrant.
Neque legere pogn.itebic qu^e graphice de ejusmodi praeter natu-
jam in hoinine exifteiitibus animaHbus fcripfit , Joh. Baptist.

BlAN-

^8 CAP. II. DE Reg., Incol. viTi^ Gen., etc.

N/Ei eadem ratione moleflias adfert epotus, quam
per cutim ingreiTus (x), Quin &fafciolas, quse
etiam familiares funt hominibus , ex aquis eviden-
ter originem ducere, certum efl, easque in homi-
num & ruminantium fyflemate bihario vifis fnnilli-
mas , qusB in aquis vulgo reperiuntur , obfervatas
fuiiTe (31). Quibus iimul nervofe refpondetur
egregiorum Hifhoria^ Naturalis Patronorum &
Cultorum , indefeffl nem-pQ Swammerdammi (s),
& nuper defuntli Gedanenf ab a^is J. T. Kleinii
(fl) dubiis. Verum taedet prolixius dicere de his
animalcuUs , quse aliam longe , quam nos , vitae
rationem agunt. Videantur, qui hoc thema trac-
tarunt, fcriptores (Z?). Sedhsc hadenus, quum
frequentia verminofarum Conflitutionum fatis con-
lliterit & Lumbrici teretes humanis fimilhmi in
ahorum animahum interaneis reperti dicantur ((;).

BiANCHi, in Hijloria generationis , &c. part. III. pag. 297.
& feqq,

(x) Syfl. Naturce X. pag. 647. cum Aldrovandi Lib»
Vli. de inJeUis ^ pag. 721. ed. Bonon. 1638. &P. S. Pallas
DiJJert. de infeflis viventibus intra viventiay pag. 11.

(y) P. S. Pallas, Dijjert. citat. pag. 5 & 28.

(2) Bihlia Naturce i pag. 709 & 710.

(fl) Dubia ad 01>f. D. Unzeri , &c. Dub. II. pag. 70,
71. ad calcem Jtntmiinis herpetologice.

{b) Infpici polTunt, Amatus Lusitanus, Aldrovandus,

PaREUS , FORESTUS , HlLDANUS , SeNNERTUS , ScHENKIUS,

BoNETus , Andryus , F. HoFFMANNus , quorum plurima
coilegerunt van Doeveren &. Pallas, multique alii.

(c) SuiUi Lumbrici humanis fimillimi , pallide grifei,
lineis lateralibus fubochreis ; longiores in vitulis lactan-
tibus 6t tenuiQres hifce ; aliorum quoque animalium ,
etiam pifcium teretes fpecie, ab humanis minime diverfl
alTeruntur, P. S. PaLLAs. Diff. cit. pag. 14 & 16. & 111.
VAN ZwiETEN Conm, Tom. iV. pag. 701.

CAPUf

Nw

29

mm^^mx © x ® k © m©m® x©]^

CAPUT TERTIUM.

MORBI VERMINOSL
§. XXIV.

PraemifTis qiise ad Pathologiam animatam illu-
firandam e re fore adduci mihi videbantur;
proximum ell , ut de Morbis ipfis , & primo qui-
dem de Febribus putridis dicam. In quibus per-
traclandis ita intelligi velim , iit non omnes & fni-
gulos cum vermibus morbos , ab ingratis intus ho-
fpitantibus animalcuHs oriundos crediderim ; afl
eodem ac fupra ( §. XVII. ) fenfu di6lum eil , ut
vel tanquam cauffa vel ipfius morbi effeftu adfici-
ant segrotos, unde etiam modo prtmariafn^ tnodo^
ut ipfilfmiis G. W. Wedelii (a) verbis utar, /^-'
eundariam largiiintur indicationcm. Ob metafche-
matismos vero, quos morbis inducunt, propriam
femper defiderant anidmadverfionem : quo in fen-
fii re6le dixit A n d r y (b) , je n'examinerai point
ki fi ce font les fiivres malignes qui donnent occafion
a la generation dcs vers , cu Ji ce font les vers qui
catifcjit les fievres fnalignes ; je dirai feulement que
dans les dernieres qui concoururent , je ne trouvai pas
de meilkur moyen , pour guerir les malades que je
traitois , que de les gouverner par raport aux vers , je
leur en faifois rendre un grand nombre , apr^s quoi ils
guerijjoient par fufage de quelques cordiaux.

(a) Fatholog. Msdkm. Dogmatic. feft. II. cap. V. §. 5,
pag. 239.

{t) Ds la generation des vers , pag. 95. ed. d'Am(l. 170T.

SECTIO

XMMMKMX X ® M ® M®M® XMMM
S E q T I G P R I M A.

FEBRES CONTINU.i^, PUTRID.Ii
C U M V E R M 1 B U S.

§. XXV.

PLitrida contimia facie febris, referta vermibus,
prehenditmultos 1760& i76i.(§.XII.&XIII.)
Qiiosdam ail paucos invafit regularis. Sub iiigreilu
percipiebatur horror & frigiis ; mox calor gradu
variu5, urens & iiccus in rigidis, qui vehementer
aegrotarunt ; roriferus in laxioribus , brevi poft
febrilem acccilionem, per totam corporis peri-
pheriam fudoribus iperfufis. Pauci ab horrore &
frigore vacarunt , q,uamvis etia.m copioils fudori-
bus ciereiu^r. Haud tamen ex a^quo promanavit
fudor, quum extremitatibus frigerent muki; pau-
cis quoque fuit criticus, contra plerumque noxius
animadvertebatur : uni modo & item alteri fakiti-
ferus , praefertim fi quando fmiul urina evaferic
hypoflatica ((;).

§. XXVL

- (c) Confer infra J. XXIX. In meinorata epidemia m
urbe Cailan dicla , evaferunt hi , quibus fucior fcetidus &.
vifcidus exiit. Similiter contigit in illa quam obfervavic
Cel. Kloekhoff , in qua plures fudoribus judicati funt,'
&. ubi fudores quos fiigidos ccepiflTe obfervaveiat , fatis
cito & durante etiamnum frigore, levamen tulerint, neque
eventu minus falutares, pag. 8. Sed non omnibus ideiii

CAP. Ilf. SECT. I. FeBR. PUTRIDiE 5 ETC. 31

§. XXVI.

Febribus hifce , ut & verminofis aliis , aderat
atrox & aliquando intolerabilis capitis dolor, fu-
praorbitalis , radicerri nafi & partes fronti vicinas
occupans; & {i levior, cum pupillae majori con-
fueto dilatatione ((l) , narium pruritu , aurium fu-
furru; quod lenta verminofa detentis fere femper
accidit; non ita acute admodum decumbentibus,

utpote in foporofos adfe6lus magis pronis. .

Lumborum & artuum dolor magnus; fimul & la-
terum , fherni , aut partem abdominis quandam
occupans, haud tamen inflammatorius, quod vel

fanguis de vena in quibusdam emiifus docuit.

Prsscordiorum angor vehemens , potentise extus
prementi non abfmiilis , ut immaniter de illo que-

lli fnit nonnulli. ^ In his citius, tardius in

aliis , fequebantur alvinee deje6liones iiquidae , . fub-
biliofee atro - putridse , plurimumque torminofae;
ramentofse quoque feu vermium putridorum cada-
veribus, membranarum ad infhar refertae pluribus,

vermibusque frequenter commiftae. Vo-

mitus

cvenit, quippe febricitantium ilHs, quibus in duas vel tres:
feptimnnas durabat niorbus, raro aut nunquam per fudores,
pTcecipue, fed per urinam ille terminabatur. Queb in hoc
cafu, ad finem febris , prodibat multa , faturata flavedine,
cito in vafe turbata , mox ad fundum hujas depofitura
fedimentum largiffimum ex albo flavum , fpiflum, incequa.
lis, abruptce divulfie fupernciei, fere quidem noftris fimi-
lis, excepto quod non tanta flavedine eQent tinfts. Egrs-
gia annotatio de fudorlbus cum iocis citatis pervolvi qui-
deai meretur, ibid. pag. 9. a.

(^cl^ \n acntis nam in lentis frequentifl[ime cum capl-
iis dolore dilacatam animadverti pupillam.

32 CAP. III. SECT. L Febres Putrid/e

mitus hic , quam in defcribendis autumnalibus bi-
liofis, rarior. •■■ Pulfusarteriarum nunc durus
& celer ; nunc irregularis intermittens , vacillans ,
vel debiiis : unde & encephaJi perturbatio & refpi-

ratio in multis oppreila. • Lingua , primis

diebus fance fim.ilis , verfus, apicem in pluribus
contracta, iisque brevi arida, hiTa, cruflaque ob-
velata fufca, nigrefcensque paulacim , tandcm in
rimas evafit fulcata. — — Appetitus proflratus,

Sitis in nonnullis ingens , in aliis tolerabilis. ■■

Urina, initio naturalis & fanse fimilis , citrei colo-
ris, manfit in plerisque tenuis , aut cum ena^jore-
mate tantum fufpenfo; pauci faturatam rubicun-
dam urinam reddiderimt; quae etiam tarde fedi-
mentuni depofoit aut turbata eil. Expulfis vero
lumbricis & magmate putrido, alvoque fere natu-
rali , in quibusdam animadvertebatur hypofhatica ,
mucofae indolis, fenfnn albefcente fedimento 6z
ex crudo ih coclum mutato : in paucis, quam pri-
murn alvus turbata eft, ejusmodi fedimentum de-
pofuit; ut incertum judicium tulerit plerumque;
quibusdam enim quarto decimo die , aliis vero
decimo feptimo, quibusdam rurfus viceiimo; de-
nique prorfus defjciebat aliis , natura per alvimi

perque cutim hic moliente. -^ CoIIi & artuum

inferiorum & fjpcriorum rigiditas , quae in lentis

febribus obfervari quoque alToiet. Manuum

poplitumque ilupor , dolore plurimum ftipatus.
Vigilise pertinaces. Vifus quandoque hebetudo,
quse cum memorato aurium thmitu & furditate ,
nonnunquam erant inllantis delirii , aut comatis ^
tumvigilis, tum fomnolenti, praenuncii.

§. XXVIL

ct^k V£R>tIfiUS. S3

§. X X V I I.

Talis erat naturalis morbi flatus , fi segri fibi
:reli<5ti, vel ab empyricis perverfe non traclaban-
tur ; tunc enim acrius urgebant nonnulla fympto-
hiata ; quippe capitis magis adflixit dolor , dum
vigilioe fuerunt pertinaciores , frequentioresque
materiei putridae ad pulmones & caput metaflafes ;
itnde deiiria atrocia ^ comata , peffimseque fui
gcneris peripneumonioe putridae ; aut recidivas
paili funt a^groti , vel febres mali moris , in lentas
demum languefcentes , raroque fanitatem fic afFe£li
recuperarunt , nifi denuo integraill abfolviffenc
medeiam.

§, X X V 1 I L

Sedretio alvina, recedens admodum a tiaturalU
qu^e atra, putrida, ramentofaque fuerat; lingua
pelle fufca ^ fubpingui nigra obfeffa ; capitisque
atrox dolor, latentem intus putredinem mariifelta-
bant; maxime vero excretis lumbricis clarior mor-
bi nafcebatur idca; unde &in vermes & putridum
magnla teridebat potiirimum indicatio , alvo nimi-
rum , quantum vires & ftatus morbi tefpeclu cri-
feos , fi qua forte contingeret , permittebant , pro-
fpiciebatur ; nam ubique non exfpeftabatur aut
eam exfpe6landd terebatur tempus frufla, ubi con-
llans erat ferarum indiciiuxi (^) ; nec eventus

(e) „ Dans la plupart des maladfes de vers — U
,. faut fouvent avoir moins d'egard aux vers memes, qu'4
„ la matiere vermineufe , parce que cette matiere efl la
,, ptincipaie caufe du maL*' Andby pag. 553, Tom. IL

c

34^ CAP. IIL SECT. L FmEs Putrib^

fefellit fpem. ^groti enim hac methodo admi-
milrati commodius morbum tulefunt , amijGTamque
citius recuperarunt fanitatem : minus vero liberatis
primis viis , maia (§. XXVIl. ) modo recenfita
peirimas luferunt tragocdias, multisque ultimum
vitas pofuerunt terminum (/).

§. X X I X.

Indicationes igitur erant , proxima de ilationQ
averruncare miOrbum ; putredmi iive in fanguine ,
feu ipfiS in inteftinis reiidere ; urgentiaque com-
pefcere fymptomata.

Ingrediente itaque morbo, alvus Rheo & Sak
polychreilo, Eledluario diapruno, fimihve ecco-
protico leniter ducebatur: quibus vero admodum
turgebat in ventriculo heterogenea materies , iur-
fum educebatur Ipecacuannha. Moibo vero jam
paullo proveftiore , non ita facile erat^ eo pergere
tenore (^) ; Ciysmata antifeptica , alvumque
iimiliter lene ducentia vocabantur tunc inufum.

Potum diluentem ex Hordeo , Avena , Rad,
aperientibus , cum Salibus mediis , Melle, Syr. ofn-
cinalibus,Succo Citri, vel pauxillo ViniRhenani,
segris non deHrantibus, eumque appetcntibus, co-
piofe haurire jubebantur (/;). Pauperiores lacle

ute-

(/) Confer, Andry Lih. citato , pa^. 557. & F. Hoff-
MANNi DiJJert. de diarrbm hi fehrih. inalignis . Oper. Sup-
plem. II. part. 11. pag. 49. & feqq.

(^) Secundum Hippockatem „ Incipientibus morbis, fl
„ quid movendum videtiir, move: vigentibus autem quie-
,, fcere melius e(l. " Aphor. Lih. 11. 19.

( /j ) Commendavit Rad. Apii ciim Melle & Aceto Alexan-
DER Trallianus ; & merito , ut lutlores nempe & iirinam
promoveretj Epijl. de Vermibus.

cuM Vermibus. gS

luebantur ebutyrato folo , vel cum Hordeo , poflea
per rubiidentiam depurato , incodto , aut Acetofa
hortenli , addito Saccharo. Julapia fmiilia, cum
Salibus mediis, Syr. Acet. Citri,Rob Sambuci, Ri*
befiorum, Pulpa Tamarindorum, Melle; Spiriti-
bus acidis minerahbus; Aquis analepticis cardiacis
Napha;, Cinnamomi, MelilTae , Rofaruni, crebri
erant uius : & ilatim ac cruHa lingua? dorfo infi-
dens abiret in nigritiem , Cortex Peruvianus daba-
tur per fe (i); vel in liquidiore alvo, cum Gum-
mi Arabico, inque quibusdam Cornu Cervi uilo
admiilo , tardiorc vero alvo Rheo , tanto cum
fuccelTu , ut criiis fub Corticis ufu nonnunquam
egregie periiceretur, abducendo cruflam a hngua
recenfitam , vermesque putridi magmatis forma
plerumque expellendo. Raro tamen urina fubiir
debat, nifi jam maxima pro parte fublata cruila
elict ; vel nido vermium fubito defhrufto , idque
in morbi initio : per ahann potius & ahquando
pcr fudores ( §, XXV. ) criiin perficere conata eil:

me-

(i) Per totum qiiidein decurfum , nec arxie refpiciendo
fcbr!<= ccKiArtv auc u7rvf'/^iciw exfpcftando , quanivis ceterum
inajus inde non ccpent augmentum. vSemel quoque Cor-
ticts estraclo cpus fuit , ubi tantam , quanta febris indigere
videbntur veliementia , non poteram ingerere quantitatem.
Aiias enim ionfre citius videbatur rordib".)S pulvere ,
quam quidem cxtracto , liberata Jingua: cujus ea mibi videfur
ratio, quod f;mp!ex cortex rcda^lus in pulverem, majovem
poffideat roborandi vim , quam extrnftum. Daliatur pulvis
?A pondus draclimce medice omni trihorio, immo in fumma
putredine omni bihorio, Auc decocci ejusdem cum memo-
ratis antifepticis, qiiantum aiTumere vellentj quo pacio
duas vel tres iincias , & unus & alter quatuor Corticis
uncias per viginti quatuor horas, fummo cum frudu in-
gefierunt : dum eodem jnedicamento confeda clysmata
rimul inmittebantur.

C 2

%6 CAP. III. SECT. L Febres Putrid.^

medicatrix Natura. Sudores vero, qiii copiofifli*
me acritice perllabant, quamvis fub ufu Corticis
(ut fere femper contingit) primo quidem adpare-
rent au<5li, fenfim tollebantur , fuperata putredi-
ne (/^). Lenioribus dein amaricantibus atque

car-

(k) Comprobint hxc i;T{tur , corticem Peruvianum iti
Continuis, inque continuo rvfmittentibus fuifle adhibitum
titiliter; adeoque abfolvunt quEe 1763^ probleuTatice pofue-
rat Cel Fiennenfis Pro/e[](>r A. de Haan , Rat. Medendi Part.
VIII. Cap. ]L pag. 100. Vienn. ubi inquit, ,,An vero
y, e-tiam in continuis remittentibus , fi malignitatem redole-
„ rent, non dedimus faspius funimo cum efl^eflu Corticem ,
„ utique daturus fuiffem, nifi home eousque ^ naturales uri-
„ n(S circa tertiam matutinam , mox infleinte 11°. die ir»
,, verns hypoihticas pnlcre mutnta;, jufilirent paulisper ex-
,, pe(5l:are eventum morbi , " & png. 102. „ Nunquid fimili
„ cafu denuo fe o^Qxewi^.cortex Feruvianus non foret audaUtr
f, ah initio exhihendus . tanquam antifpasmodicorum princeps V
De Natura Febrium hic non difputo, queeuaHi hujus ari;u-
menti ad Schoha fubr.exa pertinent : quare paucis abfol-
vam qua2 corticem Peruvianum fpectant. Iterata auttnl
ab anno 1760., in prjefens usque tempus experimenta con-
firmarunt , Divino nimirum ciono in medendi ufum nobis
concefTum corticem Peruvianum, in omnibus febribus, na-»
tur^ putridis, verminofis, fpnflicisqne , immo dicam malignis,
cum lingua tremula, contrada , nijira; iioccorum collectio-
ne,* tendinumque fui:»ruitu; aliisque malignitatis indiciis,
omne punctum abfolviffe ; modo ufus protnidlus fit , urgen-
tiaque fymptomata adtendantur: & quodfi velicantibus adju*
vetur, effrenes pulfus egregiefedantur&ad modulum revocr.rl
facilhmo negotio fe patiuntur. Contigit, inquam, fa^piflime
fub ejus ufu non modo crifis, fed perfsspe ita perficieba-
tur , ut fudores inconftantes emendatentur , pariter ac
uiotus praeternaturales fpasmodici , qui crifi femper funt
noxii , eandem.que perturbare valent. Ubi vero non
dabatur, & folis diluentibus ac refolventibus ex vulgari
merhodo antifepticis cura tentabatur , gravius diutius^ue
jnulto laborarunt jegr&ci.

cuM Vermibus. 37

cardiacis reitituebatur tonus vifcerum , re ita

exigcnte.

§. XXX.

Hac methodo , fafla Medicina , falutem egregie
recuperarunt plurinii: in aliis vero, acrius morbo
prehenfjs, CivQ minus congrua adhibita methodo,
leu nimis diu aptss medeiae adverfantibus , minus
commode celTerunt fymptomata; quod prae ceteris
prsecordiorum anxietate c& pecloris oppreffione, auc
infigni abdominis capitisve dolore adfeftis , eve-
nit : qui adfeftus & tunc tanquam fymptomata
propria tractari pollularunt. Fortioribus quoque
purgantibus indiguerunt dehrantes una 6c Comate
vigili fomnolentoque prehenfi. In quibus vero
pulmones erant prseter modum obfeffi , aut vel
confenfu adfecli, veficantia larga manu, quatuor
quinqueve fimul plagis , (parum aUas attulerunt
utihcatis) imponebantur ; quorum irritatione ar-
teriarum puhus egregie refrenabatur (/). Summi
quoque ufus fuerunt Clysmata , & nulio magis
rernedio ahenum hacce in terra vulgus, indulgebat
nunc iisdem. Vix tamen levamen adferebant de-
biliora Enemata ex emohientibus refolventibusque
Vegetabihbus atqu^Nitrofis:contrapotentiora ex
Oxymehe Scihitico , Spiritu Vitrioh ad debitam
quantitatem ; Tincl. Afas foctidse ; decoftisque fum-
■■ mitatum Abfynthii , Scordii herba , florum Cen-
taurei minoris , cortice Peruviano , fimiiibusque ,

ma«

(i) Cpnf. pulcerrimas R. Whytt Obfervntiones ^
Philof. TransaEi. Vol. L. part. H. for. 1758. of Uitgezogts-
Verbandelingen j by F, Houttuyn, Amfi;. Ij lluk, ^)dg^
77' ^^v.

C3

q8 CAP. III. SECT. I. Febres Putridje

6,

.magnam indiicebant miitationem. Fomenta vero
& cataplasmatarefolventia, pungente lateris dolo-
re; aut oppreiTo pettore , alvus lubrica.

Praecordiorum demum in noflris anxietas nullo
magis aufcultavit medicamento , quam Acidis mi«
neralibus corredis. ' ■

Venam, fatecr, aperire non jufll, cum primis

potilTimum viis profpicerem , nec adeo fanguini

phlogiftico : urina praefertim & pulfu nihil in-

fiamm.atorii indicantibus. Et qui fponte fua, vcl

. a Chiriu*gis rem Medicam pkirimum hic exercen-

• tibus, venam fjbi pertundi curaverant, non minus

. quam rehqui aegrotarunt ; ncque fanguinem de

: vena emiilum crufla , inflammatoria didla , ob-

feflum animadverti. Non negaverim , phleboto-

miam, tantse utihtatis apud Cel. Kloekhoff (?«),

.quemtunc temporis manibus nondum pervolve-

ram , proferre potuilTe , praefertim in fummis anxie-

itatibus & ubi preHio ingens aderat peftori; fed

-itcrata me docuit obfervatio, hifce nihil par ipfi

Ehxiri Vitrioh proellitiiFe : pofLea quoque perfpexi

ven^ fedliones ab ahis in fimihbus cafibus infiitu-

tas , neque angoris , neque aggravationis , (ive prse-

-cordhs, feu pe6tori, aut capiti, ab ipfa peccante

morbiiica materie, vermhbusque , indu6la fvmpto-

inata fuilnhiTe ; quod prae c^eris confLitit in fra-

.terculo meo (w), in quo poll fanguinis miiTiones

-iteratas, exiilente etiaminum in cruore antiphlo-

.giilica crufta, omnia intendebantur fymptomata,

quoe Acidorum mineralium debito ufu quam egre-

.gie compefcebantur.

§. XXXL

. (m) Lib. citato y pag. 21,
(n) Cap. IV. ka.iV'.

G U 4l V E R M I B U S» 39

§. XXXI.

Hac deniquei 'via (§. XXIX. XXX.) prudenter
fervaca , -periilTe fcio neminem , niri accedentem
fero nimis , vel , nulla lumbricorum habita ratione ,

perverie trci6latum. Qaoniam vero non nifi

intenfiori iymptomatum gradu a fe inviccm dis-
creparunt , llipervacuum efl omnium & fingulorum
segrotantium. cafus huicce hiiloriolae fubneclere.
Nori poffum tamen quin hic ioci enarrem ex par-
vis principiis gravem & malignum morbum, qui
ratione php^nomenorum , quamvis cxtra conilitu-
aionem epidcmicam obfervatus fuerit , multum
^cum verminoils ^defcriptis convenit.

O B S E R V A T I O,

. ^' Pauperrimus homo , cum nuper viduus faClus
•effct, mccilusque adeo, ut mente quafi captus per,
-■pfateas Iiinc &'ifide vagaretur, obfcuro prehenfus
'eil dolore, ih ^bdomine, infcquente naufea, quo
-domi fe continere cogeretur; brevique pou. md.g-
-nam vermium copiani (numeraverunt viginti &
plures) vomitu rejecit. Soiiciti admodum petie-
'ri:int confanguinei , ut ipii egeno fuccurrerem ego,
cui petitioni , cum deelfe noluerim , adfui mifero,
Pulfus arteriarum attaclu percipiebatur debihs,
intermittens , deficiens : extremse manus, & totum
fere corpus_naturaIi quafi deiiciebant calore; con-
tra frigido fudore madebant; facies pallida Hip-
pocratica; oculi concavi, excavati, lingua parum
a naturali devia , liumida , ad doriiim pingui fub-
fufco quodammodo velamine teda ; loquela ali-
<juomodo impedita,. Haec diagnofis. Ex quibus
'- ^ C 4 ' tam

40 CAP, III. SECT. I. Febres Putrid^

tam parvis incrementis faevus adeo nafcebaturmor-f
bus. -^ — In praefenti rerum ftatu ab Emetici^
abllinere malui, cum in fyncopen forfan lethalem
prolabi honiQ mihi videretur. Quam_ ob rem Mix-
tura cum pulvere anthehTiintico ex aqua Mehiras
fermentata & pauxillo tin6l. Afse foctidae ipfi
dabatur; quo vires parum quidem refocillatge funt,
pulfusque evafit vividior , & copiofuis irrorans
fudor promanavit;, at morbus pl^no adeo tetendit
gradu, ut altero die tantam indicarit hngua pii-
tredinem , qua jairi nigra evafiffet : Urma tame^i
tenuis , coloxis citrei. Julapium ex Sale tart. Vi-
trioiata , Rob. Ribium & Aqua Mehflae cum Spiritu
JSiitri dulci Glauberi propinabatur, Et quamvis ,
tam alvi profpexiHem lccvitati , quam mateyiei
corredioni , metaftafis ad caput jam contigit ter-
tio a principio vo^ationis die. Velicantibus admq-
tis tibus , pulverumque ex anthelmintico & terres-
tri medicamento , omni bihorio aifumGt unum,
quorum , interpofito Julapio , ingelTit numero
fedecini. Aivo nunc continup fufa , dum grata
interrupte accepit Acida faponacea, multumque
la&is^ebutyrati (§. XXIX.) maneiite tamen Hngua
arida, nigerrinia & fij(fa ad dorfum, & ad apicem
contrawta , commendavit ftic ex more Cortex Pe-
ruvianus: dabatur huic cum Cornu Cervi uflio, a^
partes aequales : quorum mediam drachmam ailunv
lit omni trihorio, & V°. VI°. & VH°. memora-
torum ufum continuavit._ Nec pejus fe habuit
Bofler. Febris natura continuo remittens , ful^
vefperam novum induehat paroxysmum,, quamvis
nonnunqu^m irregulares de die aninicidverterentur
ingreflus. Septimo tamen vefpertino tempore
exacerbata funt omnia : ingens enim anxietas
fiollram pri£hendit. AIvus in prefenti die renuens,
■■■" ■■ ' ■ ' ' • ' ■ ^.

e U M V E R M I B u s. 4t

& cutis quam ante aridior, fuadebant iterum luc-'
tanti cum morbo auxilium ferre Naturss. Mixtu-
ram praufcripfi ex Aq. MelilTne , Sp. Mindereri, pulv.
AntlielniinticG <k Syr. Taraxaci cum Rheo , qua &
minuta anxietas cfl: , &alvus, utante, ducebatur
atra piurida, & invita aegroto. Manfit interini
iioiler, perinde ac prgecedcntibus diebus, nimi-
rtim tertio ab initio, comate prehenfus vigili fub-
delirofo, cum lingua, hiante ore, tremula, tatius-
que fere corporis tremore univerfali, iloccos colii-
gens & paieas carpens. Quumque ex alvo ftifiore,
putrida iernper atmofphaera ,quoe fudoribus copiofe
promanantibus magis adhuc inquinabatur , conti-
riuo circumfunderetur noiler, major Corticis quan-
titas ex ufu apparuit; tanto quidem fucceffu, ut
vigente fumma putredine, decimo quarto fedimeii-
tura urina depofuerit;crudum tamen ahquantukim
6: minus coctum Flippocratis : unde nec plane
judicatus , eriamfi fiidores nonnihil critici , nec
atvus fteterii ; mente atitem levatus quidem , noii
vero prsecordiis. Et materies cum denuo turgc-
ret, & magis quam antea furfum, Rhei dofis ipfi
devoranda dabatur • votis tamen minime paruit;
dum omnia iterum intendebantur magis ac magis^
etenim capitis affe£lio major , febris intenfior , &
aucla adeo debihtas eft, ut ipfius vitae timerem.
Summam adtendens ego virium prolapfionem ,
minime apte praefenti morbi genio congruentem ,
fedulo in omnia inquifivi; rebusque dihgenter re-
cognitis, intellexi, Gangrsenam, quse jam incepe-
rat a parvo principio die feptimo , fatis ingentem
occupafTe fedem. Chirurgo arceffito, huic exter-
nam adminifhrationem commendavif dum aDtiffi-
mis mterms auxihis utramque indicationem in me
fufccpi. '^. — ^ Mixtura cardiaca cum extrack>

C 5 cQr^

42 CAP. IIL SECT. I Febres Putrtd^

corticis Peruviani , quod prse pulvere nunc feli-
gebatur, .exhibita, melius fe habuit altero die, a
principio decimo 0(Slavo ; urina jam fedimentum
deponente copiofius , adhucdura tamen crudum.
Eademi.reiterabatur Mixtura, & cum alvus non-
dum evafifTet naturahs , altera Pvhei dofis dabatur,
Neque au6la nunc , ut ante , fuerunt maia, cum
mitiffime alvum depofuerit noiter & commode M'q
liaberet. In memoratorum ufu perfiftendo, fepa-
rata brevi crviila mortua eil ; dum Corticis nimi-
rum ope .egregie perficiebatur fuppuratio , qua*
refpeftu plagse magnitudinis (nam ulceris diame-
ter latitudinem fex pohicum facile adaequavit)
haud immodicam quantitatem fudit puris albidi ,
fpiffi nec ichorofi. Nihilo tamen minus caro om-
nis ad usque os facrum & ihum ea , qua parte
ipfi jungitur , fubque latis ibidem loci aponeuro-
fibus depafcebatur , ut pugnus infantis adultioris
facilUmo negotio ulceris cavitati immitti potuiflet,
quo focda caries offibus facro & iho inducebantur;
& fimifis poilea offi calcaneo , prceviis abfceilu (k
ulcere mafigno. Cardiacorum autem una cura
corticis Peruviani ufu continuo, aptorumque ex*
ternorum protrafla appHcatione, egregie procelfit
exfoUatia, tum;,incarnatio & confolidatio. Mini'
.me autem prajtereundum; ut lucidiirmie appareati,
quam potens fit animata caLiila , qitidque non, &
^quam diu innocue ferat; quod accedens ego ipft,
trigefimo fcxto .(in vicino enim habitabat pago,»)
valdopere miratus fuerim , videns afiquid male ha^-
bere illum, triiti nunc fuperciho, qui remifTa fronte
gratum fe praebuerat antea; & roganti mihi, quid*
nam fibi vellet , narravit , fimulque ofiiendit ma-
:num dextram evafiife paralyticara ; feque refor-
midare 3 ne uun.c ^ tanto vix ereptus periculo^
: mani-

C U M V E R M I B U S. 43

-nianibus in poflcrLim fuilcntaret familiam. Omni-
biis ritc pcrpenfis, vermes iterimi hujus fympto-
matis caulTam habui: dolores enim circa umbili-
cum , indeque furfum pervagantes , & ocilii reniten-
jes , id mihi fatis manifeflare videbantur ; neque
fefeiiit me opinio mea. Datis autem purgantibus
pcr aliquot dies continuos, anthelminticisque in-
cidentibus , una cum * ftimulantibus aromaticis ,
jefpeclu paralyfeos, lumbrici teretes aliquoc fub-
putridi, ramentaque fimilia , excreti riuTus funt.
Et fubiata paralyfi ex gravi illo morbo iirmus
adeo convaluit intra quatuordecim dierum fpa-
tium, ut die a morbi initio quinquagefimo ultimum
affumferit medicamentum , tonicumroborans. In
pr^fens usque tempus non interrupta ufus eft fani-
tate, rebusque agreflibus vacat.

Epicrisis.

Sufpcclas cum vermibus habendas eH^Q febres,
ex noflri hiiloria apparet. Sgepe enim ita incur-
rere folent ejusmodi febres, ut, quae nihil fmiile
ab initio indicabant, & lentartUTi adinftar ingre-
diebantur, maligne admodum procefTerint. QuEe
quidem ratio videtur, Forestum fmiiles Febres,
quae Anno 1553. Alcmariae graffabantur , propter
malignitatem quafi. pefiiJemes vocaffe (0) : nam
paifmi segrotos depopulabantur , valdeque erant
maiignas & contagiofae; dum initio tantum lenta-
rum more prehendere videbantur (p). Senex

cete-

(0) Lib. VI. obf. IV. Schol. pag. 154.
(p) De Morb. Vulgar. Lib. IV. Foesii Secl:. VlL pag.
II21. & feqq.

44 CAP. III. SECT. I. Febres Putrid;^

ceterum, apud Hippocratem (//), qiii deceffit &
una cum uxore fua segrotabat, multa fymptomata
noftri fimilia exhibuit, manifefle vermibus comi-
tata. Duo tantum , fupereft , addam ; veficantium
fcilicet , & Cornu Cervi ufti in putrida ufum. Pro-
ceres quidem Medicos, ubi humores diffohiti acres
funt, damnare veficantia probe nofco : bona tamen
fide alTerere audco , me in putridis verminofis
fummo cum efFe6lu eadem adhibuiile, neque as-
fentientes non minus eandera veritatem reperiffe
au^ores gratulor, Mercurialis inter aUa auxiha,
veficantia in pefle, ut prseftantiffima commendat,
& Gerardus CoLUMBA & Waldschmidius ca
brachiis adphcata in retroceffione morbiliorum &
variolarum magni faciunt ; quin hic in mahgnis fam \
mopere cohaudat eadem (^O? & quod mirum,
pulfuum fcihcet moderamen pulcre ante Whyt-
TiuM obfcrvavit Waldschmidius , cujus ultima
verba fuper hac re tantum recenferc juvabit. Oita
de caujpz ah eoriim (fc. veficantium) ajxplicatiune ^
pulfus ^ inquit, ante deprcfft Jefc attolhinty paryi wa-
jorcs fiunt ( s), Idque illud proprie in verminofis
defideratur propter continuas crebrasque ac repen-.
te affxcientes fpafliicas aifedliones, ut majus prope-
modLim medicamentum excogitari nequeat. Ee
Cornu Cervi uflum , vix vel nihil Acidis mutatio-
|iem inferens , tanti fecerunt principes de vermi-

bus

(q) Quod attfnet maHcjnitatis notionem pervolvant Tl-
rones ^/lec^ici e^regiam Difrertationem de Febrilms Malignis^
<]uam fub prsfidio CI. P. F. Gmelin 1759. defendit Tubin-

gaS J- F. CONSBRUCH.

(r) ApLid F. HoFFMANN. M. R. S. Tom. I. part. IL
cap. Vm. § V. Scbol. pag. 225.
(s) Ibidem §. VI. ia SchoU

ctJM Vermibu^. 45

bns aaftores , nt Forestus , qnod multiplici expe-
rientia ego quidem affirmare poiTum , iliud in vi-
rium defe6lu, cardiaei loco adhibuerit (t). Plu-
rima de his infra*

S C H O L I A

A D

llISTORIAM FEBRIUM PUTRIDARUM
CUM VERMIBUS.

Perquam familiares occurrnnt & in praxi cjini-
ca & apud au6lores Febres putridce; nihilo tamen
minus videtur, quod parum accurate easdem ab
aliis, niiiiirum inriammatoriis ardentibusque diflin*
xerint nonnulli ex primariis Medicinae fcriptori-
bus; & omnium forfan frequentiiTima putrida fe*
bris, accuratam quidem refpedlu decurfus fortita
fit divifionem , non vero eandem ratione cauffae
materialis feu proximae. Quam ob rem haud abs
re vifum fuit , fmiphci apparatu expedire , quid
Veteres Medici, quidve hodierni Putridarum no-
mine intelligant.

I. Omnium Febrium originem ex bile ^ plus mi-
nus vitiofa & meraca deducens Medicinse Parens,
nullam Synocharum fecit vientionem , fed fehres fere
omnes continuas ^ inflammatorias ^ item fynnchas ^ tani
fimplices ^ quam compofitas^ putridas quoque t^ ma*
lignas ardentes appellavit (m). Galenus autem ex

He-

(t) Lib. VI. obr. IV. in Schol. pa^. I54-

(z** Confer. F. Hoffm. M. R. S. Tom. II. Sed. \L
Cap. \\i §. I. pag. IM. ctim Hippocrat. de Natura bomi-
iiis f FoES. Sect. 111. pag. 231. &. T. Glass. de Fdb. ConiiD.

prira.

+6 CAP. III. SECT. I. Pebres Putrid/£

Herophili & Archigenis de piilflmm *do6lnna ^
quara ukerius perfecit,niajorem arteriarum diafto-
les na6t:us fcienciam (^), Febres intra arftiores
limites circtimfcripfit ; 6i Synochiim divifit in JiM'
plicem & putndam. Magnjs vero ortse funt dilficul-
tates, utrum febris fariguinea aliqua eilet, de qua
certarunt Arabes cum Groecis ; veluti etiam map-na
inter egregios Medicinge reftauratores fuit diflen-'
fio(ra) de Natiira Synochi putridce ^ nam fcilic.et
fanguis putrefcat ,vel ex eo fiatS^-nochabiliofaVAd
quorum lites componendas , meo quidem judicio
apparet , quod non fatis difliinxennt inter Syyto-
chuin &Synocbam , utrumqueFebriimi continuarum

prini. Aft fta hoc accipiendum noii efi:, nc fi nuMam Ye-
brjum diIlin61:ioneni Hippocrates admifiirtc. Contrariunr
autem abunde liquet ex Morbor. Vulg. Lii). I. Secl III.
pag. 961. cum FoESii commencnriis Sedt. V^I. pag 962,
& Galeni Comm. ]][. in Li!). 1. Hippncr. de M>irb. Ftilgir,
text. 2. Sexta juntarum 3^. Ciafle fol. i iS.ubi vcrerum ante
Galekum deFebribus dnj^mata perfpicere iicet. Adde yipbo-

rismor. Lih. III. aph.2i.&c. Scire quoque neceire efl-,

Ardentes Fcbres non ad morbos inflamn}atorios , (quibus
potifTimum a fede nomen impofuit ) fed potius ad fehres
biliofas &: morbos sQatis rctuh^ffe Hippocratem : febrem-
qiie a fe ot/jst^», ab igne didam , tefie Galeno, majori
aliqua figniiicatione, \c. prebendit eum^ vel ifjum babebat j
magnam femper & vahdiflimam febrem fignificare, quorum
vel exempla luculenta in Epidemicis exhibuit. Tandem ,
eodem telle Galeno, continuam febrem , ufu hodie & tunc
recepto , nunquam nominafTe avvc^v Hippockatem , fcire
oportet. conf. in Lib. Hipp. de Natiira Hwnana conm. II.
22. Sea:. Juntar. 6«. 185. H.

(v) T. Glass. ibidem,

(w) Conf. P. FoRESTi Lib. I. obf XIV. in vSchoI,
pai;. 15 & 16 & J. Heurnii op. onin. Tom. II. cap. IX.
pag. 17. quorum repetitae leftionis neminem poenitebit.

C U M V E R M I B IT S. 47

geniis : & quanquam Synochum & Synocham
promifcue pro continente (jc) Gaienus habuit,
ac utramque febrem ex diariis ratione decurfus
in homotomn feu acmaftkam , anahatkam feu epac^
majlkam & paracinaftkam divifit (}'); notabiiem
tamen inter Synochum fanguineam & Synocham hilio*
fam fecit diflinftionem, proiixam nimi^, quam ut
omnium recenfum hic agam. Ad Synochos igitur
veniam. Synochum autem duplicem di.xit, Sitnpli'
cem Ccilicet & putridam. Oiicedam namqite^ inquit,
earum mamfcfiam habent notam putredims : qiicedam-
que prorfus non hahent ^ quas nimirum ex diariarum
fehrium genere ejje dixijnus ( s ). Simplicem itaque
definit : yJtque imum quidem hoc (five genus y Jive
fpeciem^ feu quodvis aliud appeJIare libet) cvvq-^^u^ ^
id eji^ continentium febriiim efi , quodqueex eadem cum
diariis natura conjtat. Putridam vero : Alterum e{t
ubi in omnibus vafis ac potiffmmi maximis fucci cequa-
biliter putrefcunt. Adclit, ejusmodi febrium in gracili
(^ frigido corpore neutra confiftere folct : /ed pluri?num
in iis , qui fanguine abundent ^ tS? corpulentis gigni
ccrnuntur (fl). Et quoniam unusquisque fuorum
verborum optimiis interpres eil, graphice defcrip-
fit GAiifENUs, quodnam genus putredinis in Syno-
chis inteilexerit. Humorum autem putredo , quce in
vafis fit ^ fimilis^ inquit, efi ei ^ quce in inflamma'
tionibus atque ahfccjjlbus accidit , aliisqiie colie^iioni''

bus^

(x) Method. Medend. Lib. XI. cap. 6. Juntar. 7". 69.
C. ibideni Lib. IX. cap. 2. 56. A. De different. Febr.
Lib. IL cap II. Sexta Juntar. 3^. 40. E.

(y) De Crifib. Lib. H. cap. jS. Sext. Juntar. 4^. 135. G.
Comm 1. in VL Hippocr. de Morb. Vulg. Junt. ^a. 29.
text. 160. A. de Dff. Febr. c-ap. 2. 36, F.

(z) Med. Method. Lib. IX, cap. 1. Junt. 7^. ^G, A,

\a) Ibidem cap. 3. 56. C. D.

4^ CAP. IIL SECT. I. FfifeREs PuTRiD^

hus.duplex quidemfecundum genus, Meruni

quidcm Juperante natiira, altenm vero fuperata. Et
/uperante quidem^ ficut in inflammatiombus ^ fimili
colle^ione tumoribus omnibus ^ pusi in hmnoribus au-
tem qui in venis atque arteriis continentur ^ quoddam^
quod puri proportwne refpondet , Jubfidens in nrinls.
Jt talis quidem putredo fimpUciter non exijlit ^ Jed
afuiuld in fe cofitinet coBionis: nam adhuc vi coquendi
vajorum remanente , quod interim putrejit humor ad
tale?n pervenit alterationem. Sed S alterum genus
ejt putredlnis, ciim ea vis^ cui coquendi officium ejl
demandatum , adeo imbucillis fad;a eji , ut mdlam
ampUus facere pojjit in piitrejcente juperfliiitate ad
bptimam transmutationem : &g. {b). Continuis vero
Synocha^ quas ex flava bile iit, dupkx, inqmt, efh.
Jpecies. Altera earum , quce ( a continuo fervore )
Synochce appeJIantur , quarum univerfim tewpus in
tma conjiimitur accejfoney quce a principio ad fineni
pertingit: altera earum , quce idem cum igne nOmen
Jortiuntur ij continucs appeUantur , atque in pluribus
particularibus circuitibus continentur (c). Qiiin
Janguineam a bilioja etiam ab invicenl diflinxit;
£x omnibus vero^mc[uVi^quce fuperjimt ^nulla ejjet con*
templatlo prcefiantior quamilla^ in qua quceri pojjlt ^
numquid quemadmodum ex utraque bile £f pituita fiunt
qucedam Jebrium fpecies ita £? in fanguine putrefaSto
Joleant accidere Jebres (i). Cum vero pro variorurrt

bu-

(h) De Fehr. Biffer. Lib. I. cap. 6. Juntar. 3^. 33. B,
SimpliceiH Sfnocbum quoad caufas , difFerentias & curatio-
nem perfequitur, Med. Meth. Lib. IX. cap. 4& 5. Pmridam
ibidera Lib. XL Cap. 5, 6, 7, 8, 9 ^ lO- i" hoc pur-
gantia &c. in illo venae fedrones certusque temperantia
commendat.

(<;) Feh. different. Lib. IL cap. 1. Juntaf. 3*. 36. F,
{d) Fd. different. Lib. I. cap. 9. Juntar. 3». 40. A,

cuM Vermibus. 4^

bumorum indole , quos invadebat putrcdo, peci>
liaris & fui generis exiflimabatur (/?), ita etiam
pro vario tumorum genere varias febres habuit.
Qiwtmique vero in abfcejjlhus , inquit, putredinis
Junt diff^erenttcB^, totidem &f in febrjbus^ quce ex pu-
tredine accenduntur , funt eorum , qucB in urinis appa'
rent ^ formce (/J. hnmo & fingulas putridas febrcs
proprias fibi ipfis caufj^as determinare ^ nsque a fin-
gula caujja , niniirum bik flavd , f^eri nmnes pnjfe
ofhendit {g). Quemadmoduni cnmmunes dijferefitias
febrium fimpUcimn piitridarum (/>),& quntidiani^ fe-
bris , qucB ex pituitci putredinofa ortmn hahet {i), &
qiice ex fanguinis putredine ftt ( ^ ) , didindle docuit ,
perinde ac pefiilens febris a putrefcibdi evapQratio"
ne (/), miruni fane videtur, ut tot nominibus in?
fignis putrida febris tot difficultates offenderit.
litmmi pofl datam diffejrentiam febrium com-

inuneni

(e) ^Q\\\c.et Grsecorum , Galeni & Avicenn^ de putri-
dis fententia erat, „ quod riicci putrefcerent in vafis', vel
„ extra vafa. Si in vafls, vel amplioribus, aut exiguis.
,9 Si ampliorihus, nafcerentur continuas febres nihil remit-
„ tentes: fi exiguis fierent continuae remitteqtes. 3i extra
„ v^fa cun6la tumerum genera putrefcentium : & fel^res in-
„ termittentes, fi in exiguis carnium venis putrefcere m-
„ ceperint Iiumores. " J. Heurnii, op. omn. Tom. |I.-
can. IX. pag, 17. Verum quidem efl: , quod dolendum !
Galenum nimis inhaerere Peripateticorum principiis atquc?
huraoribus cardinalibus, veluti hic loci : cum diflincliones
ejus de Synochis quotidiana pra^^i verilllmsg deprehendantur,

(/) De differ. felr. Lib. I. cap. 6. Juntar. 3». fol. 33. C.

(g) IM(iemt Lib. II. cap. i. fgl, %6. C.
- (h) Ibidem, cap. 2. F.

(i) Ibidem^ cap. 4. 37. A.

{k) Ibidem, Lib L cap. 4. foi. 33. ut fijpra jara confliti^.

(l) Ibidem, cap. 4. 32. Conferri ulreriui poflunf Forb*--
•^us &^ HiiURNifJs in locis fgpra cit tis. ■

So CAP.III. SECT.l. FebresPutrid^

munem Victor TRiNcAVELLUs concifis JohaNnis
FreOerici Werdenbergii verbis docuit, quod Sy-
nochus 'voceiur , quce poftea miitato nomins Synoches
hiUofa clicita eft^ eo quod fanguinis portio tenuis pu-
trcfcendo ^ aheat tn bilem flavam (7/2).^ Neque ab
hoc difcfepavit NicoLAUs Piso , qui an vero febris
aJiqud putris fit infanguine, magna^ inquit, ejl inter
froceres Medicince contentio,. Ouia qucs efi putrefad^o
fangiiine jam dici potefl bilioja, Sed revera quod
dixit Galenus cum fanguis putrefit , cholerafit, manet
tamen fanguis ^ ita accipiendum cfi , manere quideni
fanguinem^ fed fanguiuem ■biliofum ^ feu in quo flava
bilis abundat (n). Unde etiara fuo jam tempore
Clarus Alexander Trallianus a putredinis no-
mine abhorrens , ex fola phlogofl oriri ejusmodi
febres , neque Galenum alias febres , quam pefli^
feras, proprie putridas appellaiTe , vokiit («).

II. Ex recentioribus^}'?^^^/;^/;^ putridam omnimo-
dam etiam Inflammatoriam habuit Cel. F. Hoff-
mannus., Synocha igitur Jive fanguinea febris , in-
quit , efi acuta , contimia , fufcitata a fanguine in
partibus maxime nervofo membramfis nimium congefio^
qui nifi opportune naturcs ^ artis bencficio difcutia^
tm\ inflammationeni inducit lethakm ( p). Qiiam
quidem in fimplicem & putridam , ^ivQ malignam
diflinxit ; & epidemicam addidit plerumque cum
catarrhali jundlam , quae maxime homines fangui-

ne & humoribus plenos adoritur (jf). Quin

etiam Synocham biHofam recenfuit , fine prcecedente

fiU'

(m) Enchmdion Medkum^ pag. 122.

{n) De Febribus. Cap. IV. pag. 417.

(0) Lib. XII. Cap. 2. vel apud ], Heurnium. Lib. de
Fehrilms Cap. IX. pag. 17. cum 111. van Zwieten Com-
ment. ad §. 730. Tom. II. pacr. 419.

(p) M. i?. 5. Tom. II. Sed.II. Cap. L §. lil, pag. 105.

(q) Ibidem §. VI. p. 106,

C U M V E R M I 3 U S, 51

finnuhri horrore ac rigore ^ ciim magno ardore^ fiti,:
vigilia , anxietate £f inquictudine , in corporibus fdn-
giiinoientis chokricis ^ copia fanguinis calidi fcf bHioli
refcrtis , oriundam , tf diebus imparibus , fcu criticis ,
antecedente rigore quodam tcrminantem in falutem vel
mortem, Hanc cum Ardcnte Epid. Lib. I. com. 2.
HiPPOCRATis comparavit (f). Jmmo ivimortalis,
BoERHAAVE Synochum , fci^ febrem continuam piitn-
dam ycaujfis inflammatlone fimplici nuijorihus ^ vifcerum
obfiruciioni j cutis opilationi (^ capiilanum fere om-
nium , £? acri^nonicd acutiori fcepe prorfus fingularl
debcrl fiatuit {r ): ex traditis aucem morbi fignis
ejusdemque curatione (j), facile colligi poffe
videtur , fummum Virum fanguineam febrem ma-.
}iime intellexifle : quernadmodum ardentem KctC<rov ,
inflamanatoriam magis etiam , quam biliofam ,
confideravifle , apparet. llluilris vcro magni Viri
Commentator probediftinxitinter infiammatoriam
Synochum & aliud febrium genus , in quo non
deprehenditur tanta mutatio in craffhrihus bumoribus ,
medendi ratione admodum a fe invicem diver-
fum (O- "■' Non imnierito igitur poft sefli-

vam A°. D. 1575. conflitutionem magnus in Medi-
cina Vir G. Ballonius animadvertit, alias febres
eiTe venofas , alias efie gaflricas ; id efi ut ipfe
inquit, qucsdam phlogofin fequuntur potius venofi ge-
neris, quam vitium humorum in prcccordiis contento-
rum, Oiics venofi funt generis , hce primo quoque tem'
pore per pklebotomiam cejfant , ciucb alius funt generis
non facile pblebotomia fohuntur , contra potius catar-

ticQ

(t) M. R. S. Tom. TI. Seft. IT. cap. IT. l V. ria.

(r) Jphorism. de Cognofc. ^ Curand. Moth. §. 730.
(s) Jbidem 5-.73I, 734- & 736.
(t) Comment. ad J. 736. Tom. 11. pag. 441,

D 2 .

52 CAP. III. SECT. I. Febres Putrid.e

tico egent ; ut non mirmii fit , [i qttasdam fehrcs »
veiuti miraculo toUat pblebotomia^ alice pniius exacer-
hentur (u). Quod ingentis utiiitads in praxi eil.
Univerfa autem niedendi niethodus exclamitat in
putridis, evacuantibus »v&» x^ x.c6rci) ^ Antifepticis
acidis Corticique Peruviano praecedere nihii , qu?e
Hon ferunt iniiammatorigs tantum febres.

Unde multiplex quidem putridge febris ratio efl;
Ham praeter memoratas Synochos, 6c malignam
epidemicam & pellilentialem, datur etiam a bile,
& quidem pro ejusdem intenfiori depravationis
gradu, acerbior piitrida febris; quin a pituitofo
fomite, a cibis crallis & giiitinofis, quam etiam
memoravit Galenus (v), vermibusque denique,
Hve per fe, feu comitate afficientibus, oriundce.
In quibus producendis, externam perfpirationem
plerumque cohiberi conflat (ziO; dum,au£lo inter-
HO calore , uHginofo magisve a,^lLuante coclo, pravae?
indoiis humoribus inquihnis , biii puta utrique,
fucco pancreatieo, gaftrico & enterico', vermium-
que progeniei mutatio induci cen"iitur, ut fponta-
nea corruptela promptiflime fequatur; & dcprava-
tae indolis chylus ex primis in fecundas vias dcla-
tus , tenerrima encephali 6c nervorum ftamifta ,
vel ipforum notabiles conjugationes afficiendo, te-
'^ terrima fymptomata inducere confuevit: eritque
pro variorum humorum indole, tempeilatum con-
flitutione , vel etiam majori fibrarum tenfione ,
tnalignior, & pefTnTiaj fa^peque referta petechiis

putrida
(tt) Oper. omn. Tom. I. Epidem. ^ Ephemerid. Lib. IL
pag. 78.

(v) De Differ. febr. Lib. T. Cap. 3. 32. A.
(iv) Quod fempef indica\rit Galenus, una pro omnibus
fufiiciat ailegatio fe. Metb. Medend. Lib. XI. Cap, 4. Jun-
tar. 73. 68. H- Confer. Cel. d e Gokhs.^ ck perjpirati'jm
vifenfibiU Cap. XL §. XLVL pag. 133.

C U M V E R M I B U 3. 5J

pntrida febris. Quare recandum varias ex putredine
iiaiiis febres, tum a communi ipfarum gencre,tuin
vero acujusque propria differencia defumpL^i , indi-
catio inflitui debeat , necelle ell {x), Quibus fz
adduntur quae vel egregii viri, Cel. nempe Bian-
c H I N I (}/) & DE M o N c H Y ( s) fupcr hac re cum
orbo litterato communicaverunt, fuccinfta non
modo, fed & integra putridarqm febrium habebi-
tur Hifloria, & dillinfta fanguinearum notio.

Simplices itaque, quas enarravi, febres putridas
fuifle, ex putrida in prima officina nata cacochy-
lia , vermiumque muco & cadaveribus , aliisque
caulTis proegumenis oriundas, petechiis immunes^
neque contagiofas, attentus quilibet facile perci-
piet. Acute tamen plurimos prehendilTe , ex mul-
tiplice fun^lionum la^fione , etiam liquet. Quin &
animatam potentiam in plerisque fymptomatibus
aggravandis fymboiam quoque fliam non minus
attuUiTe. Quare nonnihil & quibusdam receniitis
pha^nomenis Libri prinii Morborum Fulgarium Hip-
pocRATis videntur analog^ , quoad febrium natii-
ram ; infultus circa dies criticos ; rigores incom-
poiitos & errabundos; fudores inconftantes, nunc
allevantes , nunc noxam afferentes ; extremorum
refriclionem ; alvos conturbatas; urinas tenues de-
colores, & crudas conturbatas inllar fubjugalium
& in, fumma peirmias fere omnes. Huc quoqu©
ipe6tant capitis & cervicis dolores , praecordiorum
eleva-tiones , orisque ventriculi dolores , vigilios
p.ertinaces ; encephali tandenx pertiArbatio, multifa-

ria»

(x) Galenus, Meth. medendi lAh. XI. cap. 6. Juntac.
7«. 69. C.

(y) Lettere medico praticbe ^ &c.

(3) HoUandfcbe Maatfcbappy der PVetenfcbappenf6^^Dt^lSx
1«. ilak, |. XVI, d. feqq.

»3

^4: GAP. m. SECT. L f ESRES PutRii)/£

' m." Ex ?egrotis quidem faspe faepius animo diibiias

hsefi in Fbilini liXore^Qvl ex memoratis miilta^quce

in 'putfida verminofa evenire folent, acciderunt

(^), quaeque plus fimpiici vice tanquam ovum ovo

limilia in puerperis verminantibus animadvertere

mihi contigit. Cardiogm.us autem ibidem una cum

m'ina alba crafTa, vel colore & craffirie fubjuga-

hum ^ quce raro in Biliofis affe^lis cernitur , ubi

rubicuhda & flammea provefto jam morbo emitti-

^'tur^ plerum.que intus latentium ferarumi indicium

praebeiit. Similis in DrGmeadce uxore (^) apparuit^

•in 'qua ferme eadem pathemata obvia fuht: pari

.ratione quara in Epicratis uxore^ oclogefimo tan-

deritdie prorfus judicata (c). Quales urinas , qu^

iiirudorum crairorumque hiuTiorum plerumque ha-

l^encur & putrida laborantibus familiares, tlippo-

XRATES in genere peilimas h^bliit j ciinr ex iis i^

delirium^ conviilfiones iff paipitationes fef capitis dolores

^'gravijfiini contingant Qd). Sed oris ventricuJi dolorem

frequenter hmibricorum iymptomatibus interpo^

nit, ita autmnnimi fua feritate fc? inaHgnkate intera'

neorwn animaUa gignere^ orisque ventriculi dokrem^

dixit (i?). Euvunis conjux autiimno hikm atram ^

momitims rejecit, Qiiin £5? odores id decJarabant ^ tf

febres borroris fenfu infignes vexabant , ^ oris ventri-

'Culi dolores. Biliofa pauca vomuit &f Jumlnicum. Et

•paullo' inferius, tn quibus cegri cibuni averfabantur y

{d) Aegrotu^^hmrtus -LibJ 1.''Foes. Sc^l. Vil. 976.

{h) Aegrotus undecimvs.''liLAhi\. Foes. Sef];. VII. 987.

(^c) Aegroius quintus. lAh. 1, Foes. Setl. VJI. 979.

(fif) PHrrbet. Lib. I. "294 cum Foe s il -ejcpiicatione ad
(Sgr, IV. Lib. I. Morb. Vnig. ScOi. Vlf. pag. 978. H. &
GALfeNi coimn. m i. Pror. HippocratiSj iibi ■genuinum hu-
Lis textiis fL-nfum exhaurias. fexia Juntar. ^-^. I61. D.

(?) Morh.Vulgar Lib. JI. Foesii Sea:. VIL pag. 995»
6c hib. VL Secl/l. 13, pag. 116%,

C U M V E R M I B U S. 55

€tc veluti exco6ti erant ^ corporis incontinentia^ ^ oris
ventriculi dolore vexahantur. Lumbricis confliclahantur
circa judicationes , rigoreqiic erant affctli ac hiliofi (f),
Unde iiemini, ciii ferociirmia infefloram fympuo-
matainnotefcunt, Divi fenis ciim praeceptis non
conveniet, quodfebrcs ex prcecordiorum dolore malig^
nce fint (^); & oris vcntriculi dohr cum prcecordio^
rum contentione y atque ctiam capitis dolor ^ maligmm
quidpiam ^ fufpiriofam quandam aje^ioriem indicet(b),
Verm-n quidem eft , TEgrotum duodedmum cum
hmbricis irritata liquida £f turhuknta depojuijfe , cui
per initia craffce^ rubrceque fuerunt uvin^s ^ qua in ma".
tula depofitce non fubfidebant : afb noiTe quoque opor-
tet , quod incalefcens quidem coenaverit , biberitque
largius , no^e omnibus vomitu refufis febris aciita pre*
henderit cum hypochondrii dextri dolore, inflammatio
fubinanis aU interna vergeret , £ff nox molejla &f difficilis
fuerit (/). Neque pra^terea negaverim fimilia fym-
ptomata, ^ixTxMd, Epicratis & Plnlini uxoribus acci-
derunt, a biliofa, aliave materie Heterogenea induci
potuiHe; fed raro tunc firmum adeo manifeflabunc
ia urinis indicium, quod tanquam figni^im yermi.
nantiam pathognomicon, optimi de vermibus ag-
noverunt fcriptores; quod vel poflea quam claris-.
fime patebit. Omnium infuper cauiFarum lochiis
cohiiDendis, alvoque inducendas laxes aptiffima ex-
iftere interaneorum animalcuia, norunt hi, qui vel
femel paerperam, kimbricis intus inhofpitantibus,'
adminiflrarunt; neque quemquam famiUariter ejus-
modi SDgrotis medicinam fecilTe crediderim , ilkid

de

X/) Marh.Viilgar.Uh. IV. Foesii Secl.VlF. pag. 1125.
C^g) Prorrhet. Lib. I. no. 56. Foesii Se£l:. II. pag. 122.
(b) Ibidem n^. 72. png. 72.
Q) Ub.L Morb.Fulg.YoEsn Sea. Vll.pag.pSS.&feqq,

D4

j(5 CAP. III. SECT. I. FEfeRES Pot,Rif)^

de hac re exploratum non habiturum , de qua dili
tnultumqiie dabitabunC, qui nunquam hifce inter^
fuerunt. Attainen vdro foEpc quoque accidit, ut
lambrici in fcenam non prodeant; quippe frequen-
tius obfervare nihil efl, qaam in verminofa confli*
tutionc videre eosdem excretos, in aliis vero fub
putrido magrriate exltiml habere ; quod vel mea
vice, mihus appofite argaetitibus abfolvetF. IIoff-
MAnnus (k)^ Fi&niwque tamen termes-fiun eXcemun'
iiir , fi fcbrh^ inquit , jun6ta e/i, ^itia i^Jiu febrili

d^fp)Iviintur in putridum magiiUl. Pulcerrimas

etiam quanturh ad ha^c commUnicavit obfervatic-
fies fehl ille patholdgiae ahimatfc propagator, fge-
pius laudatuS Bianchini (/), qaa3 latine reddita,'
hifce mferta reperilfe, hetriini difphcere polluntv
In Monacho 40- annorum^ ilc fonaht, gra^oi putridd
fehre^ cum arumpentihus etiam petechiis , tantus Jurfiifn
Heorfulnque /Ifcaridwn nunierus, a leniente catanico
ex caffia cum mercurio reinixta , vwrbi quinto die ex-
bibito^ Ut porracei ^ phlegynatici vomitus ceque ac qu(B
fertlhumfeceff^rat materies mucofa, acris^fodtida^
iota termibus fcatere videretur, FermicuH utpote mi-
fiiitifjim mn ftaiim apparuerunt; armato vero oculo per
fiuiduni fefe moventes confpiciebantur , i^ multi 24..
hvras Jupervixcre, — — -- Similiter animadvertit in
a,lter5 a^groto. Haud.it a pridem , fic pergit noflcr ,
ifi nofocomium noflrum delatus ejl juvenis rujiicus car-
fiofi hahitus , qiletn febris ihaligna petechiZans adflixe-
rdt per novem dies i^ fregerat , que?nque medicaftri
infcitia peffme tiim habere dokbamus. Quarto decima
kthargicus fatcus periit. /Iperto ejus abdomine^ ne
Unicus quidem fer totum intefimorum tra^um lumbricuS

appti'

^,(k) M; R. S. Tom. II. Sea. II. wp. XlV* de fsb. Jpi-
p^itmtlcis p. 187.

(1) Letire medice prUkiiti &c. pag. 20(5*

CUMVERklBU^. 57

apparuit , quainqiiam toto morhi decurfu 'oerminnfa fyni'
ptomata manifcjUIJima apparuijjent , brevique ants
mortem binos vivos vomitu ejeaffet isger Lumbricos»
Interna ventriculi vero fuperficies ^ attentiori cura con'
fideranti^ exbibuit mali /edem, minutis ubique confper'
Jis macuJis nigris, Petccinarum fmilliinis ^ variisque
locis tota obfita innumeris Jfcaridibus ^ quarmn majores
inter rugas delitefcebant , minutce villis Jefe interfere*
bant ^ &c. (mf Hinc monet medicos, ut in febre
verminoiGe indolis, ubi iumbrici non comparentj
excrementa mucida attente confiderent, vomitu-
que ejedtas corruptas fordes , ubi tunc minutiflima-
rum afcaridum myriades fefe prodant, vel motu
quodam materiae intefbino , vel bullulis vorticibus-
que, quos motu fuo in fuperiicie materise fufcitant.
Anatomicosque in feceffibus plicisque primarum
viarum eas quaerere jubet, muco immerfas.
. Ad fuos igitur , in fingulis , revocare titulos ,
rebres putridas , cum millus detur morbus in
genere , Medici permagni iiitereft.

ScHOLiuM Secundum.
Neque fusque deque ferendum , utrum vermes
putridis aliisque acutis Morbis fubfint nec ne ?
Gum e contrario operee quidem pretium efl; adse-
quatam animatae potentis intelligentiam habere;
primam quoniam ad re^am Medendi methodum ex
HiPPOCRATis eftato illud prgecipue requiritur:
in acutis morbis raro &f in principiis ^nedicamentis
purgantihus iitendum e[i , idqiie diligente antea adhibita
circumfpedtione faciendum ( w). Nec licet adeo pro-
i^ifcue turbare falutaria Natura; molimina , alvi
continuo rationem habendo: ubi vero inteflino-

rum

(in) Ihidem loci pag. 207 & 20S.
'l^) HippocKAT. ^phorism. 24. Sefb. I.

D 5

S8 CAP. 111. SECT. I. Febres Putrid^

mm feras adfunt , una cum easdem comitante
snagna pituiteecopia, quae accedente calore febri-
li ab indole fua cruda inerte depravatur , inque
putredinemproclivis fit, prsscipuus indeirruentium
fymptomatumfomes necellariofuppeditatur , & am-
bae fimul tanquam primaria' caulfa debellandae
funt. Deinde ob Reginem critictm , quippe tempus
terendo dum in praecipiti eft segrotus fruilra ex-
peftamus crifin , etiamfi ad optimam medendi
normam indicationem dirigamus , atque omnia,
non excifo malo infeilo, fmiflre evenire compe-
rimus. Quod non diffiteor mihi, omiila debita in
animatam potentiam attentione , vel periculis de
induflria ad naturam criticarum perturbationem
eruendam fa6lis , aliquando accidiffe , quemadmo-
dum & illa paifini infra indicavi. Ob eandem ra-
tionem fmiiliter videtur male fucceiTiire Synochi
Verminofs curatio Viro in Arte Machaonia pri-
mario, inque DifcipHna Hippocratica cenfumma-
tiflimo, Cel. nempe Viennenfmm Profeffori A. de
Haen, tanta cum laude atque aiTiduitate critica
molimina ad i^grotantium le6tos ,1'ironibus Medi-
cis pra?cipienti , eorumque perturbationes non mi-
nus do6le quam eleganter tradenti. Quare bona
cum Viri Celeberrimi venia, eo tantum confilio,
iit falutiferoe Medicorimi Scientiae ftudeam , praeci-
ppam sgroti iilius hifloriam {o) meis cum ani-
madverfionibus heic inferere, mihi hceat. Ete-
nim ut in Phyficis experimentorum fallaces even-
tus aliquando plus Uicis airerunt, quum exfpeclati
fucceifus; ita Magnorum in arte noflra Virorum
minus profperae curationes , majorem novitiis in.
praxi Medicinali utilitatem praeitare nonnunquam
valent , quam fehciifune proiligatorum morborum

hifto-

(o) katioiu Medendi Tom. VIII. pag. 4~^.

C U M V E R M I B tJ S. 59

hiftoriae: hse nimirum alias excrapla proebent vix
imitanda , aiit in cxpertos in temeritatem prseci-
pitant; illas contra prndentiam inculcant,cum in-
notefcit etiam Veteranos confummatosque Pra6ti-
cos non iisque quaque fibi ab allucinatione cavere
poffe. Jgnofcet itaque Vir Clariirunus , ii cum
honoris praefatione , absque vel ambitione ^ vci
acerbitate ^ verum qusefiturus . quem ipfi placuit
evulgando publicas judicationi fubmittere cafum^
ad normum doctrinae Hippocraticae rneaeque ex*
perientise difcuiTero. Precabor ego veniam , fi
erravero: lln ipfe, non pudeat errorem candide
fateri, ad exempkim Principum m arte Virorum*
„ Femina 26. annorum, febre continua acuta,
^j una cuiti repentibus fsepe doloribus capitis atque
5, peiSloris decubuit referta petechiis. " Cui qui-
dem „ feptimo die contigit fudor criticus, caUdus,
univerfds fex horarum fpatio, tam infigni cum
morbi levamine , ut pofl placidam no£tem fola
fupevejjet capitis gravitas febre prorfus cum csete-

ris exulante fymptomatibus. Quserebatut

elTetne judicata segra 2^^4 t£A$,:^?
„ Utique dies criticus erat, & qui pro crifi fudor
optimus, Aphor. 4-36. Morbiautem, inquit,
conditio hsec erat: Cruditatis figna urina hahebat^
ahusqtw iisque ad initium fudoris : interim ipfa fe^
bris poil ultim.am miiTionem fanguinis cujusdani
co6lionis figna tulerat , perque ilkid ipfum re-
miirionis tempus fomnus inquietiory fubdelirittm ^
levis naufea, criticam quandam perturbationem
fubinfmuare poterant, maxime cum brevi poffc
fudor tantus,tantoquecum levamane fequeretur.
3, Verum defuerat rigor ante fudorem. Rigo-
rem autem fudores criticos praecedere oportere,
HippocKATES •— • nos docuit, " Exempla ex

Hip^

35

"51

?5

39
35

55

6o CAP.III. SECT. I. Febres PuTRiD/E

HiPPOCRATE ibidem laiidata apud au6lorem infpici
poflunt. Ex quibus nofter (/>).

„ Igitur toties horum omnuim exempla Auditori-
„ bus in Nofocomio demonflrata , in pronuncian-
3, dd. femmth cunctari omnino jubebant. Docuitque
5 5 eventus haud inanem fLiille cautelam. iEgra
3, noftra die 8, 9, 10 calido balneo crurum infi-
„ dens, vomuit. Urinam hypoftaticam dic nono
3, miferat. Die undecimo alvum co6tam bihofam,
3, Die 13. vix vefligia macularum. Die 14. optime
„ ac blande purgabatur ab unciis quatuor Aq. Lax.
35 Vienn. noaemque dato paregorico tranfegit tran-
35 quilliffimam. At vero die 15. febre invadebatur
tanti caloris , . ut 104. gradum Therm. Fahrenh.
«quaret. Die 16. mane calor ic6. vefpcre 109.
gradus notabat. Foinitus interea , duraahus^ uri-
najuwentofa, Die ij.febris cuin ccphalalgia^ vo-
mitu flavo , flcroa alvo ^ ac pukacea quater miffa, '*
Unde CeL Au6i;or ad quseflionem, ,, Antandem
5, vomitu judicata alvoque? refpondet; Ferequidem;
^, integre autem nondum.'* Nec immerito. „Etcnim
5, diebus infcquentibus cum urina hypoftatica vires
3, rediere, pulcreque reflitutae funt fun6liones; ca-
put aiitem vertiginofum manfit ^ hebes £? grave,
Unde purgans cum paregorico repetitum : nihilo-
minus a die 23. vagi objcrvabantur colici doloreSy
no^u quam diu graviores , vomitusque frequentes,
Et hinc, & quod oculorum albitm id innueret , ^
quod brevi ante cegritudinem vermes bis ore expuUS'
, fct^ haud immeritd vermium nata fufpicio eft, Datis
ideo cum anthelminticis, tum purgantibus, de-
mum fanitatem integram 34. die adepta efl.
Quibus fedulo perpenfis , coHigi pofTe quidem
videtur,vermes fuiffe caufFam turbarum&fympto-

ma-

C U M V E R M I B U S. 6l

matum repentc ingrediuntium , abeuntium demum
collineatis in eosdem telis. Y.ttmmjuperjies capitis
gravitas , naufea , vomitus , nec non ahus cruda , nunc
dura^ nuncfuja^ cum urina jumcntacea^ fufficienter
manifeflarunt , crifm quidem, etiamfi urina atqne
fudoribus Natura fuerit molita, eandem tamen ab-
folvere non potuifTe, propter interaneorum infefta
animalcula, intusque minus liberaliter evocatam
heterogeneam materiam morbificam. Unde neque
cun£tatio,neque venae fe6lio,aut crurum balneum
hic falutarem Medicatrici naturae opem ferre po-
tuiflc videntur. Ipfa autem Natura femel atque
iterum evacuationes ava» )i Kdra^ indicante.

Sed prasterea rigore caruit fudor. Quod etiam
frequens obfervare efl in putridis gallricis vermino-
fis; quoniam in plerisque ab initio comparent. Hos
quidem fudores malos ohfervavit in nofocomio Vien-
nenfi Cl. au6lor, & confirmatam proinde ubique Hip^
pocraticam veritatem con/pexit (^). Ex epidemicce
autem conflitutionis noftrae obfervatione conflitit,
criticos tum evafiffe fudores hofce, quando alvus
falutariter flueret , una cum vermiiim expulfione, ,
urina fimul hypoflatice fubfidente; quod egregie
quidem cum Meandri Finitore convenit (r), quem
refert, rigores non , ut fororcrn Timenei p^flumfuijje^
€0 quod ahum ah initio Uquidam ^ perturhatam ha^
binfjet. Deindcy inquit, fuhftitit urinaque judicatione.
eft reddita. Quae infuper egregiis Solani de Luque
obfervatis apprhne confentiunt. Is autem nunquam
'Obfervavit fmplicem crifin per urinam , fine ullo Diar-
rh(Bce concurfu , nec aliquod novum fignum ejiwnodi
arifis noverat (j). TJnde forlan nonnihil magis

lu.

(q) Ibidem f. V. 14 — 17.

( r ) H7idem pag. 9. & Epid. Lib. IV. Sea VII. pag/
IJ31. FOESII.

( j ) Noi). rar, ohfervat. circa variarum crifium prcsdiifi'j?iei^
t% p-ulfu Cap. IL ^. VIJ pjg. 7,

6% CAP. IIL SECT. I Febres PuTRiD.f:

lucis afFunditur obfcuriori X. textui Ephkmkonm
JLibri VI. Ante rigorem urlnanmi fupprejjlones ; Ji cum
honis Jignis procejjcrint ^ ^ alvus dejccerit ^ Jomnique
adfuerint. Quonirtm urinarum fuppreffiones tunc
nihil ad futurum rigorem prsefagiunt, cum alvus
fluida faepe easdem folvat, neque tunc per fudores
prsevio rigore natura operari confuevit; quin ex
oppofito, quemadmodum cutis raritas alvi denfita-
tem, ita etiam alvi.raritas cutis denfitatem adferat,'
neceffe eft. Unde Galenus (0 in eundem textuni'
perfjpicue admodum rigoruui dogmata tradens :
Jgitur Ji aJvus plura dejecerit^ iirince fupprejj^cs ad fu- ,
turum rigorem prcsfentiendwn fidere non convenit: at Jl
alvus fiuxa nonft, proximamque ejje morbi judicatio'
nem prcenoveris. Egregie quoque idem illud Hifpo-
CRATES in Fotarnonis filio indicare videtur. Huic
^xxltm feptimo die alvus , inquit , non demifit , duobus
ante judicationem diebus non riguit^idcirco neque urina
fubjijtchat (u). Prseterea criticos etiam evafiffe fudo-
jres in noftris aegrotis fupra (§. XXIX.) jam confli^
tit, Cortice datoPeruviano; quod etiambene cum
modo laudato SoLANO convenit.

Attamea vero , quamvis & fudoribus pr^cefferint
rigores , non fufficiunt in verminofis ad crifni per-
ficiendam. Unde iterata ac unanimis in verminan-
tibus querela , Judores inanes non levantes , noxam
afferentes, &c. Quin idem affertum in putridis gas-
tricis vel apud ipfum Medicin^ Parentem in fum-
mum Medicinai eraolmr.entum exflare , nemo non
compertum habeat. Etenim Dr 01 neadce uxov (^),
etiamfi ter fudorem cum rigore effet experta,nihi-

lo-

(t) Sexta Juntar. 33. ifi Lib. VI. Hipf. de Morl. V?ilg,
comm. i- foL 1 56. H.

(u) Sub Mmndro Vinitore Foesti Secl. VIL paj^. 1131.
Iv) Lib. I. Morb. Vulg. JegrouXl. Iqes. ibid. pag, 987:

cuM Vermibus. 6-5

o

lomlnus die fextoperiit. Ab initio vero illi prsccor-
dii dolor invafit , non fine ftomachi faflidio , hor-
rore, magnaque corporis incontinentia , infomniis-
que. 3°. idem. 4°. remillior, fed mia capitis gra-
vitas adfuit. Et cui urina 2**. fuerat craffa alba
turbulenta. 3°. fimilis, 4°. eadem fere fc. tenuis ,
oleofa. Cumque naufeabunda elTet 3°. & 5°. & ex
alvo commode ftercora proceffiflent- 2°. nihil fe-
ceffit 50. Unde probabile videtur, ipfam, ex defeclu
purgationis protradlae , fuifTe exflinftam. Quin M^
grotus XII (w) ter etiam rigorem paffusjundecimo
mortuus efl. Quamquam enim 7°. ex alvo irritata
liqnida 6f turbuknta ciim lumhricis /ecejjerunt , videtur
tamen morbi fomes nondum fublatus fuiffe, quo-
niam 8°. nigrorum , paucorum bihoforum vomitus
efl fubfecutusineque fufficienter & omnis hicexpul-
fam fuiffe putridam jam degeneratam pituitofam
vermium materiem, ipfaque animata cadavera , exin»
demihimanireflatur, quod 10°. nulliusampHus eva-
cuationis criticas fa£la mentione , crurum dolor in-
vaferit, ingravefcentibus omnibus; unde decipiens
undecimo mortuus eil. BiUofam quoque crudam
acremque dum intus alehat materiem Pbilini uxor
in Tbafo qu^ filiam pepererat (x) , bisque cum rigore,
etiamfi febris acuta ipfam prehenderit , vigefimo
obiit. Alvus circa exordia pauca adufla quidem de-
mifit, immo feptimo dejeaiones fuerunt biliofae,
ia plenum & affatim coloratae. Et o6lavo poflquam
ex novo oborto rigore iterum acuta febris cum con-
viilfionibus multis , non fme dolore exoriretur , ex
fubdita glande multa dejecit cum fluxu bihofo.
Perpetuse fere convulfiones. Undecimo urina ju*

men-

(oij) Lib. I. Morb. Vulg. Foes, pag. 988 & 989.

{£) JegiQiAW Lib.l.MQrb,Fiil^ar,FoES.976. Secl.VIL

4' CAP. III. SECT. I. Febres Putrwje

mentacea, neque alvinas poflea evaciiationis ultra
fafta mentio efl. Epkratis uxor (3/) ter etiam rigo-
rem experta, 40°. judicata eflperfecle, poflquam
340. biliofis turbata eflet alvus, 5°. jam morbi die
pauca biliofa demittens , 7^ vero abunde colorata
biliofa, iio. vero fubilitit. Unde 15^ biliofa ilava
vomuit, huic & tunc quidem urinae hypoftaticse
optimse , ex interrupto vero alvi profluvio varia in-
ducente pathemata, vekiti delirium, lateris gravi-
tatem cum dolore, tuf!im , faucium dolorem & ru-
borem, tarde ade o ip fi falucem adlatam fuiffe, in-
tuenti feduio apparere debet. Ut tandem de hifce
dicendi finem faciam, haud adeo mihi videtur febri
erratica & vaga, tefle Foesio (z\ praehenfusC/^o-
na^lis (^), o6togefimo tantum rigore judicatus ,
quippe 24=*. flava vomuit, fatis multa, paulo pofl
virulenta, quibus omnibus ievatus eft. Nulla huic
per inferiora feceffus indicia adfcripfit Hipfocra-
TES. Afl vero, quod probe tenendum, circa 30,
fanguis ex utraque nare cccpit fluere, & inconflan-
ter paulatim ad judicationem usquerdum urinae in-
conflantes fdemumque morbifica materia,quamvis
codla, magis in alcalefcentiam vergente; fubrubrae
& rubr?e evadentes falutem tandem attulerunt.

Suificiant haec de rigore critko ^ cum ex paucis
Jam allegatis fitis confliterit de utijitate diflinftionis
febrium gafb*icarum & fanguinearurn , quippe in
his per fudores 6c urinas Naturas moiimina fspis-
fime fuificiunt , non vero in iUis feu gaflricis ; fni
minus falutaris alvi fluxus aut vomitus iis accedat.
2. IntelUgitur quousque G A j, E N I fententia , quod

Tant^

{'j)'Jegrot,V. Lib. I, Morh. Vulgar. Yo^z. 979. iWl^

{z) Ihidem.

\fL) Ibidem. Jegret. VI. 982. ibid.

C U M V E R M I B U S. 6^

Tanta nempe figmrum ah iirina in acutis fehrlbus vis
fit, iitkS Joli ipji fit credendum(b')^ vera exiilimanda,
<& iibinam ? in folo fcilicet fanguinearum generc ,
quse Synochi audiunt , & acutis inflammatoriis,
Kt tunc pulcre intelliguntur quse de crifi per uri-
narum hypoflafm pronunciavit Hippocrates Qe%
3. Qiiid dein de rigoribus fentiendum ? Videlicet^
infidos folos hos elfe in putridis gaflricis , vermi-
nofisque, nifi prius alvinse evacuationes , quibus
degenerata in inteflinis materia tam furfum quam
deorfum integre expulfa fit , prsecefTerint , qua
tempore fsepe faUitarem morbi in fanitacem adfe^
rant converfionem. 4. Denique quare oppido
raro 5 in nollris , iudoribus praeceflerint rigores ?
Vcrofimiie , quia a principio morbi adfueruut fu^
dores : quia febres vix notabiies remifliones habe-?
bant : vel quod alvus brevi pofl morbi ingreirum
vei a Natura, aut, fi ita e re vifum fit, arte du-^
ceretur. Forfan etiam fymbolam fuam huc attule-
runt cortex Peruvianus , veficantia & alvi clysmu-
ta (.-/).

Qui^, fi tandem ad criticas acutorum perturba-^
tiones adpUceniur, fuo quoque non carebunt iifu»
Etenim innumeris obfervationibus cum apud aur
clores claiTicos, tum in praxi quoddiana, coni-

per*

{b) !n Lib. VI. Hipp. de morh. vidg. com. I. X. fexU
Juntar. 3». 156. H. \

(c) Confcr. Cel. de Haan Rat, Medend, Part, V^IL
cap. 1. pag. 66. & feqq.

Qd) Pulcre bic viderur collineare Fullnnis hiiloria apiut
HiPPOCRAT. de Morb. Fulg. Lib. VII. Foes. vSeft. VlL
pag. 1229 (k U30, ciim Cel. de Haan, Viil. pa^. 6i &

66 CAP. 111. SEGT. I. Febres tuTRiD.n

gerttim efl , optimis criticis fignis fiidoris , urina-
Bi^im, immo inquara nariumhsemorrhagiarum, fatis
tamen ceffifTe a^grotos; capitis tantum fuperllite
gravitate , oris ventriculi dolore , aut levi tantum
alvina contentione ahisque pkiribus ; ut brevi
fa6ta metaftafi^ convulfionibusve obortis exfpira-
ritit ; aut validas recidivas paffi fmt. Utiham
igitur fmgulariumcriticaramperturbationum caus-
fse iniiotefcerent , perinde atque efFedlus fedulo
adeo ab antiquitate notati ; ut Medico non modo
fpe(£t:atorem fe gcrere , verum etiam Naturae Mi-
liiflrum agere integrum elTet; Inter ejusmodi
cauflas potentiffimi deprehenduntur vermes; quod
tie -H I p F o'c R ATE M quidem efFugit , cum eosdem
fub judicatioJicm extre commodum prseceperit (^)j
idemqiie repetierit (/ ). Hoc quoque me docuerunt
eopiofae obfervationes mea^, quod 11 nempe infefha
animalcula , fub aCtu crifeos , cum alvi excretione
non- prodiilTent , peffimas fsepe contigiffe recidivas.
Unde, certis indiciis cognita potentia animata,
fsepe mihi evenit , ut naturam ducem fequendo , ar-
tificialem crifm efficerem. Multa huc fpe6lant , quse
criticse aH<:ujus evacuationi, urinae puta, fudori
&c hsemorrhagiae narium fuperfunt ^ quseque ex
peculiari vermium fignorum fonte promi debent ,
■& exercitato fpecifici quid pr^ fe ferre videantur,
Abfit tamen , crediderim, nie omnes, quae hic
tontingere folent , degenerationes ad vcram nor-
Jiiam duxifTe, cum plurimorum quam meae partes
haec fmt. Ex veris autem principiis en pauca \

S c H 0-

{e) Pranot. Foesii Se6l. 11. pag. 40. lin. 10.

(/j De Judicamnili, Eoesii Se^. II. pag. 52- ^i"' ^9»

C U M V E R M J B U S. 6^

SCHOLIUM TeRTIUM.

Quamquam diagnofis potentiae morbificae ani-
matae in ompi morbo ex communi verminororum
lymptomatum catalogo peti debet , peculiarem ta-
men vim aliquando cxferere vermes , prout mor-
bus decurrit , faepe animadvertiiur, Hinc , pro.
fymptomatum in acutis intenfitate , valide affligunt ;,
qua ratione femet nonnunquam produnt , & ad
lignorum fyndromen multimi faciunt. Ita quidem
in continuis putridis huic fcopo infervit

1. Capitis dolor (§. XXVI.) tam a morbi prin-
cipio , quam gravativus pofl criticam quandaiu
imperfeftam evacuationem fuperftes.

2. Lingua in putridis gailricis verrainofis fsepe
crufta fubpingui fufca , -una: cum oris fv3Ctido ha^
iitu, peculiari, acido putrido , obtecla vifitur.

3. Dolores laterales non pleuritici-, vel etiamt;
a niorbi principio, vel pofl: crifni remanentesy,
plerumque vagi & inconflantes ; aliquando tufli
inani iiihil egerente flipati. Et quod fi, haec
(1,2, 3,) minus tuta viderentur , feorfimque-
fumpta nihii demonflrare, cum aUis phiribus pa«
thognomica quafi evadunt. Etenim li hos

4. Coinitantur Pulfus inconftantes, intermitten-
tes, quod cum vermibus femper obfervavit S o-
I.AKUS DE LuQ^UE C^)> "^^ViZ debiles & quaii
d^iicientes, una curii

5. Pfiecordiorum anxietate & cardiogmo, maxi»
me circa vefperam (qui cardiogmus , feu oris

ven-

(g) AVj. rat. olifervat. &c. aii^fbore J. N.hell. pag^, 29.
3>j <54, 131, 135-

E a

^ CAP, III. SECT. I Febres Putrid.^

Ventriculi dolor una cum memorata praecordio-
rum anxietate, fyncope & inopinata contingente
lipothymia multurn demonflrat, fi quandq etiam
Naturse moliminibus non aufcultat ) ; ptaeterea
fi dolor nunc latera , nunc imu-m ventrem pe-
tatjautex codem ventriculum adfcendat, maxi-'
irie deln fi ex illo capitis dolor aggravetur, oculis
Hon rubore tinclis, fed concavis, lachrymofis reni-
tentibus; denique fi ex eodem urinag fuppreifiones ,
minime apte ad criticos rigores referendae, contin-
gant (/;); aut tandem leviores in. pollice & digito
indice percipiantur convalfiones^ Pathologiae ani-
matae gnaro non diu aqua haerebit. Nec minus
huc fpeftant

6. Alvinae dejeftiones mucidae fruftatlm egcllas ,
famentofae ; fubque alvo hacce fufa levamen fym-
ptomatum n©. 5. recerifitorum : contra eadem
coadla, omnium eorundemplerumqueaugmentum^
c^itave ad caput aliquando metailafis , indeque nas-
centes multifariae encephali laefiones , aut validsei
recidivsB.

7. Sudores fymptomatiei fubfrigidi copiofi , ple-"
rumqiie fme praevio rigore, ideoque acritici, fub^
aeidi putridi, rigoribus incompofitis nonnunquam
intermiflis.

8. Maxime omniuiti uriria limofa , juifientacea ;
aut incerta & inconftanti , nunc praematura, pro-
ti'a6la nimc hypoilafi praedita, fere fcmper albida,
aut ex albo fiavefcente. In defcript^ autem con-

ftitu-

(h) HipPOCRATES aliquid hujus phsnomeni videtur in-
dicafle hifce verbis , & qui urinx difficultatsm facerent non
ex- proprio aliquo renum vitiQ , Foes. Se^. VII. M(jrb. Vt^-lg-
Lib. I.

C U M V E R M I B U S. 65

ftitutione miniis quam in aliis acucis pathognomi-
con iliad fignum urina praebuit.

0. Omnium vero memoratorum certitudo , quoad
Epidemicam Conilitutionem , tempeilatc perhu-
mida, pkiviofa, admodum augetur.

Hifce enim adminiculis adjutus , felkiter fatis
hacce in Conflitutione , inque aUis poilea femet
olferentibus cafibus , proeeiTi , omnibus rite inter
fe comparatis.

Optandum tamen foret, ut fi-equentius incide-
rentur corpora mortuorum , earumque vifcera at-
que inteilina fcrutari hceret , potiiTnnum ubi nofo-
comia fub integra Medicorum funt poteilate, qua
multa nunc dubia ad ilabiiem demum perveairent;
normam.

Theoremata Practiga.

Ex ha6lenus recenfitis quidem conilare videtur

'I. Varias dari Febres putridas , quarum ahce ga-

llrica^, fangi|ineoe aliae exiftunt ;, iitrasque ta,-

men Petechiis Vermibusque refertas evenire ,

etiamfi maHgnius hae prae ilHs afiliciant.

II. Nomina Morborumperfaepc faiiacem exhibere
Morbi ideam^, optimasque pervertere indica-
tiones , fi quando cauilae fymptomatis fuper-«.
ftru6la non iint.

III. Lumbricos atque vermes. ftiinmas inducere cri-.
ticas perturbadones., nifi critice & maturo
quidem excludantur.

IV.Omnescriticas evacuationes , fi alvus iluida iis
non fuccedat , qua ipfi vermes eoramve cada".
vera, aut putridum magma expelhtur, irritas .
elTe ; quin crebras recidivas pati aegrotos ^

E 3; \ 4q*.

70 CAPJII. SECT. I.FEBREsPUTRIM,£tC.

donec vel piitrilagine vi vitas foluti , fudoribiis
veliirinarumfluxu demum aNatura fubigantur»
Hinc.

V. Magnam habere prasrogativam , iioil modo iii
putridis verminofis , verum etiam in aiiis hifce
proximis cartharlin primarum viarum, ad ma-
teriem heterogeneam educendam perinde ^
ac leviter afticiendd infignes intercoftalis
iicrvi , cum toto corpore communicationes;
qua metaflafes multaque nonnunquam avertun-
tur mala fpasmodica.

Vl.Optima tandemin hifce, prseter alvum leniter
ducentia, ex ufu apparere Antheimintica an-
tifeptica , ex Acido Minerali & Vegetabili,
corticeque Peruviano petita^ quippe utramquc
paginatu abfolventia.

S-ECTIO

71

SECTIO SECUNDA.

FEBRES INTERMITTENTES
VERMINOSO-^BILIOS.^ .
ET CATARRHALES.

§. XXXVI

H3S maxime graffatas funt annis lydi & 1762
(§. XIII. & XIV.), quibus pauciores anim-
advertebantur Synochi. Nonnunquam ex parvis
adm.odum principiis lentafum adinflar, invade°
bant ; mox verain acutiffimas abeuntes : aliquandq
etiam & pfurimum regulariter; maxime fequenti
methodo. Dolor nimirum capitis nonnulhs into-
lerabilis ; naufea & Cardiognuis uni & aiteri in
vernaUbus molellus, cum rudlibus fubpinguibus,
rancidis , perinde ac foda laborantibus , ingenti
faiivae excrctione ftipatis: quod non ita contigit
autumnali, in quibus major erat in vomitus procli^
vitas , quam quidem vernali febre prehenfis. Vio-.
lenta hacce expulfione excreta materies , plerum-
que erat fubbiliofa 3, tandern fincera ^ irnmo etian>
paucis seruginofa — Doloresetiampatiebantur
abdominales, adque umbilicum geque ac lumbos
6c latera verfus ;. in aliis citius , tardius m
aliis prorumpentes in Diarrhocas aquofas , tormi-
nofas , biliofse fubputridaeque indolis , una cum,
vermium ramentis , ipllsque integris. Dyfenteriam.
fubierunt pauci.

E 4 S. XXX Vli.

72 , CAP. III. SECT. 11. Febres^ Intekmitt.

. §. X X X V I I.

Anxietates hic enormes , ut & irriti vomendi
conatLis, ab^que ulio fere levamine; unde non
raro lipothymise, fudores frigidi aifeftusque co-
matofi. In aliis peftus adibant anxietates cum
dolore, ut pliurimumad quartumquintumvediem,
remittentes iterum, fi qttando alvus , vel fponte,
vel arte duceretur. Sub inani illo vomitu, vehe-
nienter increvit pr^cordiorum angorj ut inquie-
tiores multo fefe, gererent , quam in defcnpds
modo putridis, admodumque jaclationibus lacef-
feruntur.

§. X X X V I 11.

Linguaprius albida, mox flavefcens, cfufta irl
pluribus obducebatur fubpingui, ex fuico fubni-
grefcente : denfiffimis aphthis , totumque os inter-
nuiti atque fauces occupantibus , in morbo gravi
diuque protracto ; aut in uno & altero fLatim a
morbi initip.

§. X X X 1 X.

tJrina coloris citrei , non adeo concentrata ^
quam in exquifitis biliofis autumnalibus, hepatiti-
deni aemuiantibus , citum & copiofum depofuic
fedimentum ex albo flavefcens ; aut giutinofum,
minus co6i:um Hifpocratis, fundo vafis haerens ,
aut in medio fufpenfum. In aliis vero cum eneo-
j-emate, qui acriter decubuerunt, plurimi coma-
tofi aut tardae judicationis 3 cernebatur. ^^

§. XL.

VERMINOSoBlLIOSi^E ET CATARRHALr.S. 73

§. X L.

Ur in omnibns vcrniinantibns , ita etiam in hifce
debilis intermittens , inordinateqae celer exiilit

puirus. Sudores quoque cepiofi poil turba-

tum nidum , & magis quam in pra^cedcntibus
nocturni; continuoque vexantes plurimos. Critici
etiani in quibusdam , pra^fertim quando copioie
IVibiederat urina; quod non ita accidit in Camato-
fis & Cacarrhalibus, m quibus iiypoilatica ftetit
tardc.

§. X L L

Quce Catarrhalis erant naturae Febres plerisqiic
inducebant aifedtus foporofos, prsecilbs, fuborta
diarrhoca putrida pituitofa , ramentofaque. Ve-
hementer ^grotarunt hi, omniumque difncillimae
fuerunt judicationes , excepto aegroto IV. — —
Perpaucos traftavi comate immunes, vel ex inter-
mittente in continuam remittentem brevi abeunte
febre : adeo ut multis modis convenirent cum de-
fcriptis fupra continuis; excepto quod non tantam

aiuerint putredinem. Peculiaris quoque liis

erat lingua : etenim ex natiUTili fa6la alba , pro-
fundioribus incifuris nigrefcentibns , quss lecun-
dum longitudinem , dtmi breviores aliquot fimili-
ter eandem transverfim fecabant , feniim fiebac
hiuica.

§. X L I L

Intermittentes maxima parte erant tertianartim
generis ; quartanae quaedam , quse raro cum ver-
mibus typum fervarunt, dum in lentas anomalas
repenre abierunt ; nonnullEe irregularibus terminan-

E 5 tes

74 CAP. HI. SECT. II. Febres Intermitt. ^

tes paroxysmis, Lumbricos vero non excernentes
detenti febre , in graviora poflea inciderunt maia :
Hoc pr^ reliquis apparuit in aegr. II, & XVI.

§, X L I I I.

Hinc iterata conftidt obfervatione ,. etiam in
hifce febribus , maximam segrotantium partem,
vermes abdomine aluijGTe ; quibus fponte yel arte
excretis, morlpi placide bi^evique, paucis adhibi-^
tis pharmacis , abierunt : atque ea^em Medica-»
menta , in quibus animata potentia non adeo aper-
te fefe manifeilaverat , data fub eadem conflitu-
tione , ejusdem fuifle virtutis , quam ubi iiifella,
ilia conftarqt Diagnofis,

§. X L I V.

Qui autem febre tenebantur regulari intermit-
tente,, non eodem modo prifhinam recuperarunt
£ikitem. Nonnulii enira perfe(5le judicati funt ^
emiiTis vermibus,. quemadmodum segroto XIJ. ad:
tertium paroxysmi (^ontigit ingreiTum , nec ultra
febricitavit. Quodfi vero diagnofis conftaret ani-
mata, febrique profpiceretur foii, intaftis vermi-
bus , muito gravius diutiusque dein <egrotarunt.
Pluribus tamen accidit, quod verminantibus con-
flievit , ut vi morbi agitati vermes fummopere
mutarint morbi genium : & hac racione ex legiti-
me intermittentibus , continuae putridse, anomalae,
multisque natae lethales funt^ ut aUquando multo,
quam defcriptae putridae fuerinc maligniores. — '—
Mutationes hae , potiiTimum ad 3 , 4, 5^""^vediem,.
ferius ocyus fiebant.

§. XLV,

VeRMIMOSTE BlLlOS.^E ET Catarrhai.Es. 7S

§. X L V.

Vel communis omnibas verminantibus erat; -
Diagnofis ; oculis fcilicet, lingaa, dolorc ^bdo-
minis acuto, Tub paroxysmi ingreiram, una cuni
naufea mordaci, excrementcs ramcntofis, ipfisqua
vermibus, perfpicua; in nonnullis tamen non ?eqac
manifefla, qain concurfu plurimorum indigeretur;
vel peculiaris erat Epidemica , ex juvantibus &
nocentibus ; aut perduratione & vehementia fym-
ptomatum , confuetis non aufcultantiam pharma-

cis. Multos perfanavi, cogniLa jam febrium,

indole , nullum aliud medicamentum, prceter fa-
miliarem ufaque probatam Mixturam anthelminti-
cam di6lam, ab initio ad finem usque aillimentes,
fummo cum efteCtu, febriumque cita in fanitatem
converfione. Diverfa tamen a fe invicem natura
febrium eandem femper non admifit medendi
viara. Quam ob rem ad datam roborandam Hi-
ftoriam , quosdam cafus , maxime diverfos inter
fe 5 fummatim addere mihi vifum efl.

iEGROTUS PrIMUS.

Hominem Mercenarium prehendit febris Catar-
rhalis, menfe Julio 1761. non admodum vahda,
ienta potius ab initio. Capitis vero & prsecordio-
rum dolor gravativus adfuit a principio. Subinde
& fme ordine, attamen ad vefperam regulares-,
invadebant febriles acerbationes , inducentes fa-
ciem continucC remittentis. Sudores non admodum
copiofi, fubfrigidi potius: membrorum caeterum
perindeatqueexlajGTitudinelabores , fereque dolen-
tes ubique : tenuis & dccolor urina : lingua parum

&

76 CAP. III. SECT. II. Febres Lntermitt.

& leviter tantum in interflitiis folliculorum glan-
duloforum obfeiTa : oculi renitentes : pulfus non
admodum durus , neque celer. Hxc Diagnojis.
Ex data Hiftoria , potentiam animatam febri lentae
huic fublaCLiiife , mihi perfuaii ; quare a biandis
alvum ducentibus cura inchoabatur. Rbeum cum
fale polychreflo , forma pulveris ingeflum vomitu
rejecit : dum hauflus alter purgans alvum modice
cievit. Minus vero debito vermium nido foluto,
pharmacum paulio magis incidens (0 dabatur cx
pulvere antiielmintico Storlc., Oxymelle Scillitico,
cum Aqua Cort. Aurantior., ut quavis horr aifume-
ret Cochlear. Vix tamen , cum piger homo nihil
fere ingereret, quod ilh fuerat propinatum, votis
paruit medicamentum. Febre vero jam tertio vo»»
cationis die , usque q-uaque malignitatem redolen,-
te, faturato cenfui utendiim decocto refolvente,
incidente , cam fale medio Rob. Ribium , Sp. Sulph,
per campanam , ut majori medicamentorum quan-
titate pravam corrigcrem materiem , ac deftruftio-
nem vermium nidi iisdem fimul tentarem ; ctiam
atque etiam intendens, ut flrenue daret operam
in potionem illam gratamaccipiendam , quin brevi
abiturus alias eifet e vita. Neque fruila medica-
mento admxonitionibusque me allaboraffe abdomi-
nis murmurindicare cocpit. Lumbricienira jamni-
do remoti , inftantibus urgenti cum dolore convul-
fionibus 5 inteflina perreptare videbantur : dolon-
busfuccurrendo colicis dabantur pulveres ahquot ex
Cornu Cervi uflo , utpote convenientiiTimum mihi

in

(i) SecundLim illLid Kipfocratis „ oinnia feciindum ra-
5, tionem facienti, finon fiiccedant recundumrationem, non
„ ell tranpeundum ad aliud, manente eo, quod ab initio
„ vifum fuit." Se^. II. j^phorism 52. Hippocsatis,

VERMINOSO-BlLIOSiE ET CaTAKRHALES. 77

iii iisdem notum medicamentum , fuperimpofito
purgante medicamento anthelmintico cum granis
aliquot Mcrcurii dulcis. Renuente vero , quse
vix ducebatur , alvo , vermibusque furfum magis
niagisque petentibus , vomitum ciere in praefenti
fatius duxi. Ipecacuannhse dofin multis praecibus
nollro ingeffi, le^to adftans, ut, fi quavis vermium
agitatione accideret turba, quam citifiime ei faccur-
rerem; & ad flimulos perceptos multam caUdam,
ut amplo exirent vehiculojingererem. Nec fruflra:
brevi autem vermem teretem dimidiamulnamlon-
gum rejecit mortuum ; quo non nihil levatus eft.
Languefcenti vero , antifpasmodicum fimul &
cardiacum ip fi propinavi ex Hq. anod. min. HofF-
manni, Tin6i:. Caflorei & Aq. flor.Naphse : pauilo
tamen pofl rediens vix aliquid hujus fumfiffe indig-
nabundus intellexi. Aiteram dofin Ipecacuannhse
vi quafi intorfi, nec operatum efl medicamentum,
neque quidquam ut in adlum duceretur , accipere
vokiit, Quid multis? Quidque ejusmodi cum segro-
tis? Praecordiorum anxietatibus,dolore increfcen-
tibus intolerabili , ut tandem enormes evaferint,
pulfuque magis ac magis abeunte in caprizantem ,
exfpiravit media no£le,a principiodie morbi fexto,
cum fanguis paulio ante ex faucibus prodiifTet.

Epicrisis.

Slmiles febres occurrunt apud Forestum (k^^
corpora potius mollia eaque humida invadentes,
qus initio nihil maligni oftendebant; poflea vero
admodum mahgnae & peflilentes deprehendeban-
tiu:, una cum vermibus. Nihil etiam maiiprce fe

tulit

(k) kib. VL obf. VI. & alib. variis m locis.

?8 CAR III'. SECT. 11. Febres Iistermitt.

tulit a principio hsecce febris , & lenta potiuf?
quam acuta apparuit. Diagnofis verminofa , ex
OGulis 5 pulfu 5 febrilibus exacerbationibus , prse-
cordiorumque tum ventris dolore manifeilabaturV
Et, ii omnia ex lege artisJnufumpotuilTentvocari,
forfati evafillet noller. Ctysmata enim oleofa,
aliaque vermibus oppoiita , fortiterque ducentia
alvum , avertere potuiiTent periculum ipli immi^
neils: fed etiam ne hasc quidem admifnTet, cum
omnibus refifleret medicamentis. Eodem fere
tempore felicibus proceffi aufpiciis in duodecim
aiiis sgrotis , fme enematibus. Primus larga
diarrhoca (/), reliqui modice fluente alvo, maxi-
me-vero iirina ad 14'^""''. judicati funt, fudoribus-
que, emiiTis vermibus. Duo-tamen graviter fe
habebant, alter comate d: aphchis, viicerum 4a-'
befaftatione phthifm mentiente alter. — -^ Ple-
rumque interiin coniTitit, ii vermes nido fuerint
inckiiT^^^nec cito in diarrhceam foh^erentur, dam-
nofum plurimum id fuiiTe segrotis ; fin minus in-
tegri fub judicationem exiiTent. Neque debihori-
bus in hifce videtur mercandum medicamentis,
Purgantia "quidem dedi fatis valida ipfumque mer-
curium dulcem pm*gantibus nuptum.— Credi*
derim fere vermes ipfa perforafle inteilina, cujus
uberrima ubivis exem.pla profliant, cum fanguis
ante mortem, ore rejecerit : liec -unquam ullum v^r-
niibus obfeifum de tanto audivi queflum fuiire do-
lore, (de quanto quidem noilrum.

iE G R O-

(l) Purgantkim encoiiiia in malignls cum vermibus ,
non fatis poflum iaud:bus extollere. Utiliflimus textus
Celi. F. HoFFMANNi perquam commendari hic meretur.
Tom. II. Sea:. I. Cap. Xi, §, IV. in curatione , &c.
pag S7.

. Verminoso-BiLios^ et Catarrhales. 79

iEGROTUs Secundus.

0

Senex pifcator Augufto 1761. Febri laboravJt
intermittente legitima, ad quam fubigendam auxi-
lium a me petiit. Diagnofis epidemica , cum ma-
nifeile appareret verminofa , Antheimintica da-
bantur laxantia, fimul cum antifebrilibus; quibus
febris diminuta brevi eil. Animata vero potentia
ab iisdem omnino non fugabatur , cum Medica-
m^ntorum nofler fafi:idiofus 9". a principio die ,
quo febri valedixerat, ultra nihii accipere vokiit?
quocunque ad integrarn fanationem modo follici-'
taifem ? •— — Sed quid contigit ? Inconllanti ,
temporis ahquo intervallo, fruitus cum efTet fani-
tate , Apoplexia corripitur fatis ingenti. Proxi-
mum arceffbmt Chirurgum , qui fanguinis . miflio-
ne , epifpaflicis ahiisque auxiliis inchoaverat cu-
ram : cUm demum petierunt confanguinei , ut
Chirurgo adeflem ego 5 fi quid bono feni auxilian-
do valerem. — — Acre clysma cum Oxymelle
SciHitico praefcripfi; ut per intervalla femel atque
itprum confuetam injiceret quantitatem Chirurgus.
Nam vermes fubeife ex recognita truncata mede-
la nlihi perfuafi , fiquidem ipfo conilitit fa6lo.
Lumbricum enim vomitu excrevit teretum. Pro-
veclo vero jam adeo moirbo , ut integre tolli in-
caifum videretur , tantum tamen inde percepit
levaminis rioiler; ut proxima nofte fponte i^^rQ
moverit, potulenta ipfi propinata de manu prse*
buerit, lnentisque conftantioris exferuerit indicia.
Oborta deinceps refpiratione flertorofa , placide
obiir.

S C H Q.

8o CAP. 111. SECT. IL Febres Intermitt,

SCHOLION.

Qnidni Apoplexia verminofa , nonne eadem
fsepiffime gignunt fymptomata vermes , quge Apo-
plexiam identidem prsecedere folent ? An major
iibivis cacQchymi^ pituitofce multum excclieritis,di\tur^
quam a vermibus opportunitas ; qure a fummo
BoERHxWlo (?«) inter primarias Apoplexiae recen-
fetur cauffas. Neque deficiunt. exempla (w).
Cum 6i diagnoHica, verminofam inter & idiopa-
thicam Apoplexiam, ipfe jam exliibuerit C.^lius

AURELIANUS (o).

r iE G R 0 T U S T E R T I U S.

Febri afficiebatur biliofa Faber lignarius , fub
finem Augulli ejusdam anni , intermutLente legi-
tima , cum ingentibus anxietatibus cardialgicis ;
iit & vomitu fub paroxysmis , fubbiliofo : quce
confuetis cum eifent graviores, Epidemicam ma-
nifeftarimt febrem. Mixtura dabatur ab initio
confueta anthelmintica , intra paroxysmos. Mub
tis vermibus (fc. Afcaridibus) excretis , vacabat
febre, absque ullis rehquiis ; pofl feptimum a prin-
cipio nulium amplius affumfit medicamentum ,
adque opificiiun fuum rediit fanus. Nulla huic
udfuit pupiilarum dilatatio , cum potius easdem
coarctatiores deprehenderim.

iEGRO-

(m) De cognofc. ^ ciirand. worh. §. loio. 2. a.

{n) ConfuiatLir inter alios Wepfeki Ohfervat. de aff.
Capit. Obf. CXLIIL pag. 677. Journal de Medicine, Cbirnr'
gie, Pbarmacie, &c. par M.' A. Roux. Tom. XVIII. pag.
24. &c.

(0) Lib, cim. Lib. IV. Cap. Vll. no. 109. pag. 5 3S-

VeRMINOSO-BiLIOS.^ ET CAtARRttALES. St

iEcKOTUS QUARTU S.

Cultor Amftelodamo , ubi merces expediverat^
domum redux ie61:o tenebatur fubcomatofus , rigi-
dus 5 acerbo fere ubique dolore oppreifus cum
febri valida. Ingruente paroxysmo, vehementcr
increverunt anxietates , quas lumbricis tribui.
Iterata experientia edo6lus, lenioribus fere nihil
in ejusmodi affe6libus effici polTe , purgans prom-
ptifrnnum exhibui ilatim a principio vocationis^
excipiendum mixtura confueta antheh-nintica, co-
chleatim omni hora; quibus alvtis liquida du6la
elt, ut vefpera paregorico indiguerit. Capitis au-
tem dolor & praecordiorum angor integre fub-
lati funt , febrisque mukum imminuta efl. Datis
tandem ex claile Antifcorbuticorum Refolventibus
cum Oxymelle ScilUticOj convakiit noiler intra
feptem dierum fpatium.

iEGROTUS QuiNTUSi

Singulare phaenomenon in fihola Prsetoris vicini^
cui, ineunte febriH paroxysmo, digitus minimus
& auricularis extumuerunt ; quas inflatio itermn
difparuit fub febris deceffionem, prima vice atto»
nite confpexi. Emiflis autem kimbricis ahquot,
materiaque heterogenea , fugata brevifTimo tem-
poris curfu , feptimanae fcilicet unius , febre ^
integre convaluit noftra,

S C H O L I O N*

MemorabiHs fane Sc Pathologiae animatse an-
reis qui inferatur allerifcis perdignus Coacarum

F Prse-

fo CAP. m. SECT. 11. F£BRES Immuirt.
Praeilotionum Aphorismus hic eft: in Lienteri-

CIS CUM FERIS ALVINIS QfAHrd i>»5g/ft)v), QUI TOR-
MINE EXSOLVUNTUR DOLORES ; QVJE CIRCA SUNT ,
ARTICULOS TUMEFACIUNT, HlNC PRiERUBR^
SQ^UAMMUL^ ET BULLATiE, QuiN ETIAM OBORTA
SUDATIUNCULA , VIBICIBUS RUBENT OBSITI , UT

FLAGRis CiEsi (p). QLiamquam hic textus fatis
perfpicuus efTe videatur , ut facile intelligi pos-
fit ; propter eximiam tamen ejus in Potentia
jnorbifica animata utilitatem , dandam mihi hanc
operam duxi, ut luculentius paullo eum expli-
cem.

Cum nomen to Bryie>ov amplam habeat fignifica-
tionem, & nunc pro ulceribus mahgnis , nunc
autem pro feris alvinis adhibeatur ; mirum non efl^
ob intimam , quam cohmt , affinitatem Mucofi
mahgni & Verminantium morbi , fsepe quoque
fimiha fymptomata , vehiti oris exulcerationes ,
faciei rubores cum focdis macuhs , depravatam iii
ingella adtionem , articulorum intumefcentiam ^
cutisque fcabritiem, cum phtifi abdominah atque
tabe , fiflentes , tandemque vel mortem ipfam in-
ferentes , in lingua Grseca verfadiTnnos etiam
viros, ahquando de hac voce ambigere. (^) Ex
attenta vero diverforum Hippocratis locorum
contemplatione patebit , Laconicum huncce virum
T« ^ii^» de lumbricis intellina torquentibus per-

faepe

(p) DuRETi Commentar. in Coac. PnEnation, pag. 335.
edit. Leid. 1737. & Foesii no. 467. pag. 129.

{q) Prse casteris confulendi Foesii Coac. Prcen. 285. fefl.
II. p. 165. & 467. pag. 191. Lib. IL Epidem. pag. 99^-
Lib. Epid.W. pag. 1126. & Lib. Epidem.Vl. fed. I. p. 13.
in comment. pag. 1167. cum ejus Oeconomia. pag. 165. ad-
de 111. VAN ZwiETEN ad §. 1364. Tom. IV. pag. 715/

VERMiNoso-BrLioSiE ET Catarrhales. 8s

faepe intellcxiffe , eademqiie promirciie pro infcfto-^
rum genere ufurpaffe , aliquando Afcarides &
Teretes feorfim exprefliffe ; unde forfan quis in
dubium venire poffet , peritiffimum D u r e t u m
hic loci tantum Afcarides refpexiffe , cum in alio
aphorifmo ejusdem HippocratIs 3-»;g>*a pro Tereti-
bus interpraetatus eft (r); fciHcet a Cardialgia,
cum torminibus , ventris fer(S (S-)?^.*'^^) pronmpunt ;
in quem fequentibus verbis commentatus eil,
Qiwd autem attinet ad nomen r Stvipjcav^ palam e[i^
pro vermibus ufurpari^ quia funt ferce ventris &c.
qucG ad hoc probandum ex aUis contuHt. Simili
modo egit in aureo Ubro -fupra jam memorato (.0?
ubi promifcue voce ^yjeJoc ufus eft. Afcarides
etiam^ inquit, ab Hippocrate vocantur 9->jgJ«, ^ fo'
ritate: Nam fcepenumero cegrotos ad exitum prceci-
pitant , lit fcripjii Hippocratcs Lib, I, Epid, Se^ IL
^^yie^^caSag cpyivoTTftjpx ^c, ac fi dicerct Fcfinum quoddam
autuinnus gignit &fc. quse fequuntur. Et paullo
pofl, Dicuntur autem vermes ab Hippocrate Bve^oo
jtjer* i^ox^v i^ Hb, tzr^' x^t^^^ 5 '^bl clyjlerum commo-
ditates 6f utilitates commemorat. Vcilent inquit ^ ad
incendium intejiinorum , ad bumores alienos excluden-
dos ^ ad idcus y ut ad dyfenteriam^ valent ad ^neJ.A
vermes ferims excludendos. Qiwrum autumno eji
facilis generatio , propter vidius rationem a fru^ibus
crudis £sf aliis cibis cruditatem gignemibus : £sf id
circo autumnus dicitur ^nej.c^^i<; ^ fd ejl ferinus, J^i-

tur lumbrici rotundi gignuntur in tenuihus
inteflinis, &c. Immo poil llgnorum cxPaullo,
Aetio,Hippocrate & Aristotele receniionem, in

Apho'

(r) Libro modo citoM, pag. 163. coac. 15. cap. XI,
(j) Ds MQrbis inteniis, pag. m. 5(55. &; 56(5.

F 2

^4 CAP. III. SECT. II. Febres iNtEfiMiTir.

Aphonsmum modo citatiim (f) oris ventricuH
dolores cum tormine , ventris animalcula ( 9->5p/* )
erumpere faciunt , ita hic loci commentatus efl,
Nafcuntur in tenuibus inteftinh ^ irrepunt in ventri"
culum eo pelledti^ Juavitate cibi jnitis £f la^ei, prce-
fertim iis qui la&e utuntur (u). Contra Afcarides
in ano ftabulantur, Unde fatis fuperque conflat ^
noftrum & in hunc textum , in quo Afcarides fae-
piffime cauiTa exiflunt molellee cardialgise , quem-
admodum crebro obfervavit Bianchini (^), &
ego , prseter alios cafus in segroto XV°. infra
annotavi, to 9-»jp{ov , de Teretibus intelUxiire , &
alibi phiribus in locis. Eadem igitur tum refpeftu
cardialgise, tum articulorum intumefcentice , hu-
jus nominis ratio efl; nec aha quam communi
fignificatione in Epidemica conflitutione ab ipfo
HiPPOCRATE adhibitum fuiffe , ex Eumenis uxore
fufhcienter apparet. Febres enim himbricis re-
fertae Trof>ir^g dr^iu^i^ nuncupavit, qua praehenfa
lumbricum teretem vomitu segrota rejecit: & in
eadem conflitutione , hmibricos , quibus circa
judicationes confli6labantur ^ti^ioo^hg vocavit (10).
Iterata quoque obfervatione , phsenomena in textu
niemoratis fimilhma , in segrotis noflris a lumbri-
cis potiffimum teretibus, exorta fuifTe conftit.

I. Quidem in segrotulo noflro memorato quinto.
II. Infuetam dein digitorum inflationem , quam

fruflra

(t) Siipra not, r. Confer & Foes. Coac, Frcenot, 285.
pag. 165. cum Epid. Lib. II. pag. 996.
(w) De Morb. Intern. pag« 566.
(v) Lib, citato. pag. 201 & 210.
(ay) Lib. IV. de Morb, Fulg, no. 12. pag. ii25,Fote=

Verminoso - BiLiosiE ET Catarrhales. 85

fruftra linimentis difcutientibus diffipare ten-
taverat Chirurgus, in femina quadragenaria
obfervare licuit. Aderant fimul plurima te-
retium figna, cum alvi contentione. Datis
vero Anthelminticis purgantibus , tam a
digitorum intumefcentia , quam a vermium
reUquis fymptomatibus , fanata eil , quam
primum alvus per aliquot tempus ramentofa
du6ta effet.

III. In altera femina curae me8£ commiffa, idem
animadvertere contigit , quo tempore fakiti
prioris segrotuli praetueram , quse himbricos
quoque teretes excrevit & poftea ad prifli-
nam fanitatem pervenit.

IV. In puella quatuordecim annorum , eadem
phsenomena animadvertebantur : maxime
vero circa vefperam. Aderant autem in-
tolerabihs capitis dolor , pupillse major
dilatatio , narium pruritus , lingua fordida
flavefcens; tuffis ficca inanis, nihil egerens;
contentio alvina in regione umbihcaH : fu-
boriebantur anxietates circa prcecordia , le-
vior & fubitanea Amaurofis; tum cccperunt
intumefcere manuiim carpi , & , omnibus
auclis fymptomatibus , macul^ ex albo ru-
bicund^ , vekiti flagris Ccefse in brachiis
animadvertebantur , evanidae rurfus, abfen-
te febricula cum fudatiuncula. Ergo etiam
akeram hujus praenotionis partem pulchre
confirmavit fcatus puellse nollrse. Hinc prce^
ruhrce fquammulcc &f bullatce, Qtiin etiam ob'
orta fudatiuncula vibicibus rubenP obfiti , ut
flagris cceji, Famiharis mixturae anthelmin-
ticse ufu perfefte fanata eft, alvo fecuta
ramentofa.

F 3 Quam

85 CAP. III. SECT. II. Febres Intermitt.

Qiiam ob rem ferse alvinas videntur fuffi-
cere folae , ad ea producenda mala , quae
fLatueratDivus Senex & folertiiTimus Naturse
obfervator. Etenim ne Lienterise quidem
indicia proebuerant quatuor modo allegati
segroti; poilea vero tandem infecuta liquida
alvus eft 5 quse medicamentorum ope indu-
cebatur, nec antea exftiterat. Sanitate de-
inum reflituta, fluente eadem. Hinc 11 in-
fantes aliquos , quondam rubentium exanthe-
matum genere prehenfos, quoad hanc fym-
ptomatum feriem, in animum revocem; non
polTum , quin conceptam ante teneam fub-
latentiimi ferarum inteftinorum ideam; prse^
fertim quoad efflorefcendi modum in carpis
& brachiis mediis & iniimis : quos tamen

jninus exploratos hic non refero. Si-

niile quid in ruftico homine nuper admodum
fubolfeci ; cardialgia nempe fyncoptica ^
obfcuro cum dolore correptus is efl , una
cum manuum & faciei intumefcentia , exan-
thematibus obfcuro rubentibus & hvefcenti^
bus perfufarum: pulfus evafit debihs, refpi-
ratio impedita ; fanguis , incifa vena , non
exiit, cum flatim in animi dehquium incide-
rit seger. Purgans anthehninticum acre ,
qiium ad fe rediiilet ipfi propinavi per epi-
crafm : abierunt manuum & faciei inflatio,
cutisque fcabrities, ceteraque recenfita fym-
ptomata, ut commode fe haberet altero die;
iiec uUam amphus conquefhus iit molefliam,
Ahami copiofe depofuit, Cum vero fa^cum
examinandi defuit opportunitas , pro certo
liohm nec hunc quidem ahcui obtrudere ca-
fum. Intra paucQS dies ^d arva rediit.

V£RMIN030-BlLIOS^ ET CaTARRHALES. 87

Meretur equidem exanthematum natura
ab artis falutaris antiftibus curatius attendi,
adcertiorem eorundem diagnofm efficiendam.,
ne fanguis , quemadmodum ex altera parte
peccatum efl in exanthematibus fictitiis ani-
matis ( o; ) , proh dolor ! ex adverfo & nimis
frequenter diathefis phlogiilicae accufetur;
dum, proxima cauffa minus juile debellata,
ex aequo inflitui curatio nequeat. — — ^ Per-
fcepe in vermibus obfeifis eveniunt , plane
determinata , eorundemque propria fympto-
mata, diftinCta ab ahorum genere, cum pes-
iimis aliquando indiciis , pro ut midorem aut
graviorem cauflam habent : perraro quid
boni in facie portendunt, quae fere femper
cum acutis fufpefta habui , plerumque &
interaneorum praefagium.

Mahgnarum interim peteehiaram in ver-
minantibus diagnofm jam exhibuit accuratus
in hifce & faepe laudatus Bianchini (y);
imde fmiul adparuit fmiihtudinem quandam
interhcsc, & qucE prodidit ruilicus noiter,
intercedere. In febre maUgna verfiumfce i?i'
dolis , cBger , inquit , fuhito concidit (lnpidus ,
fomnolentus y viribus prollratis , internaque an-
scietate agitatus , cum infigni arteriarum tempo-
ralium pulfatione. Febris vel Jlatim invadit
'uehemens &f quotidie increfcens ^ afficiens illicb
caput , dein pedtus S? demum imam quoque al-
vum; vel tertio quartove faltem die manifeflatur^
fine infigniore pulfus mutatione ; vel variis tem-
poribus recurrit y plerumque Jine periodo & ordinc.

Pete-

(x) Vide Supra §. IL not. f.

(y) Lih, citaiQ, pag. 199 «5c feqq.

F 4

§8 CAP. III. SECT. II. Febres Intermitt,

Fetechice crumpmt modo prmo morhi die^ modo

antequam febris invaferit , modo fiih augmentum

febris , modoque ultimo demum morbi tempore ;

libi diflintlce fimt lividce fparjce , ubi confluentes

parvulce rubicundce^ nec unquam utcunque tumi'

dcs exanthemata funt. Facies mutatur flatim^

fcBpiusque tantum rubicundis fpargitur , inter^

dmn tota rubore fublivido fuffunditur , fed brevi

flt fquallida S cadaveracea: oculi concavi, tur-

bati atque tiimidi funt , nec fomnum captanti

cegroto clauduntur , cindii halone livido. Aeger

fcepius gluttit £sf fmgidtit y ^ nafum fricat at"

que fcalpit. Sicca etiam infejlatur tufficula.

Totum fubinde corpiis levibus 6f tranfitoriis qua-

titur convulfionibus , quce cum molefta capillorum

£? unguium pedis formicatione inciptentes y fubito

fer mufculos omnes diffunduntur , £sf dein eva^

nefcit, Refpiratio molefla eft , atque anguftai

halitusque csgri ingratiffimum acidum odorem

fpargit. Somnum perturbant ^ intcrrumpun$

tremores , unde Jtridor dentium frequens. Pul-

fus increfcente morbo variabilis Jemper efl 6?

irregularis ; modo enim cequalis obfervatur , modo

intermittens ^ nunc celer plenus (^ fortis, nunc

languidus , moUis lentiis ; variis denique diei

horis mutatur £? turbatury novasque femper in-

exfpe^atas febris exacerbationes minatur; inter-

dum omnino intermittit feu vix percipi potefl.

^ccedunt non raro tormina , ventris dolor , turba

ventriculi, naufea ^ foetor oris ^ vomitus ^ immo

interdum orexis. In labiis^ lingua £f palata

enmpunt puftulce atque buUuIce crebrce^ vd for'

des incruflant albce tenaces. Sputa larga atque

frequentiaj ut morbus ptyalyfmum fere excitaffe

videatur. Tandm per vomttum aut alvum pro-

mt vmns^. ' OiT^*

Verminoso • BiLioSiE ET Catarrhales. 89

Omnium denique peffimse fuerunt , quas
in fupra recenfita Epidemia obfervavit Geof-
FR0Y,qu3s horrendum in modum^ faeviit. Cum
ad omnium manus , non fit infigne illud
opus , en paucis hiftoriam : II regna pndant
quelque tems dans les vilages des environs de
Toul une maladie contagieufe , dont on etoit
enleve en 2 ou 3 jours au phis. Cetoit une
pourpre Ji violent , que la peau tomboit entiere-
ment a presque lous ceux , qul en pouvoient
rechapper. Vinfe^ion des cadavres etoit fi
grande , que perfonne nen vouloit ouvrir . ^
que plufieurs moururent , pour les avoir portes
en terre , c'etoit qjje ceux q^ui etoient

SECOURIS PROMPTEMENT RENDOIENT DES
VERS, APRES QUOI LE POUPRE PAROISSOIT (2;).

V. Manifell^ dein apparuerunt fquammAilce in
Matrona nobili, cujus hiftoriam infra Qa}
tradidi , quae fimiii modo kmibricos teretes
exckifit.

yi. Ingentem manuum & pedum dolorofam in-
flationem hifce diebus tra6tavi in ruilica
cum memoratis exanthematibus , fudatiimcula
& molefta prsecordiorum anxietate , capitis-
que gravedine ; -emiffis kuTibricis putridis
teretibus , fanitatem adhibitis meris anthel-
minticis adepta efl. Quod hodie perquara
frequens obfervatur.

Vll.Semel tantum articulos tumefaftos ab Afca-
ridibus animadverti; fed in hoc ipfo puero
lumbrici teretes excreti quoque funt.

VIII.

(z) Jcad. R. de Sciene. 1715. pag. I4- 4^«
(fl) Hujus Seft. cegr. dscim, Schol. 6c cap. III. Sect,
lil. £♦ ce^rot. quint,

F 5

90 CAP. III. SECT. 11. Febres Intermitt.

VIII.Ill. denique van Zwieten (Z>) in ccnopola
quodam vermibus laborante , procul dubio
teretibus , cum Afcarides forfan fpeciatim
expreflilfet, totam horum fymptomatum fe-
riem, eodem ordine , quo, ab Hippocrate
recenfentur , quam maxime miratus vidit : at-
que ego perquam gaudebam, 111. hunc virum
pulcherrimam hanc obfervationem, ipfo faclo
confirmatam, attuliife.

Diagnofis verminoforum exanthematum ex

Coaca Prsenotione apparet manifefta. S^pe

tamen contingit , ut non admodum perfpicue

compareant m.emorata exanthemata ; fed

modo animadvertatur articulorum intumes-

centia. Ex oculorum tamen, linguse atque

m*in3e infpe6lione , facile ejusmodi malum,

ab aha cauifa oriundum, dignofcitur. Quin

prsecordiorum molellia,ab umbilicali regione

proficifcens, in alio exanthematum genere

talem originem, qualem fub animata poten-

tia fere femper habet , non ducit.

Redeo ad Lienteriam, unde fenfim deflexerat

fermo. Si ad lienteriam fenfu Hippocratis proprie

refpiciamus, non femper alvi Isevitas requiritur;

quemadmodum femet ex aliis confonis locis expli-

cuit Duretus, inquiens , Jtque ut jam codpi attiU'

gere ; duplex in alvo caujTa eji^ unde Uenteria vidgo

di^a najcitur. Una quidem frujlratio coBionis ; altera

vero praceps egejiio. lllic manet cruditas: hic contl-

neri nihil poteji , quidquid ajjiimtum eji ; quin imper'

fe^um reddatur, Atque titriusque caujfce communis

eji coBionis privatio : Jed fruftrationis per fe; prceci^

fitls vcro egejiio perje ex evcntu» Commune eft etiam

utriuS'
(b) CGinm. Tom. IV. J. 1364. pag. 715.

Verminoso ' BiLioSiE ET Catarriiales. 91

utriusque ahum ferri incoctis £f crudis. Ad hanc
Lientcriae fpecicm refert prsegrandem ventriculi

intemperiem frigidam. Famem caninani

^yKifAo^ , ciijus caulTa vermes faepiilimc exiftunt^t)-
Verumtamen ieviores tantum ventriculi cruditates
in a^grotis noftris fuerunt, ut de appetitu aucliori
vix quererentur. Adeoque patet, quse de liente-
ricis prsecepit Cous Obfervator , etiam de feris
alvinis citra lienteriam obtinere.

COROLLARIA.

I. Conilat itaque , Lumbricos teretes & Afcari-
des eodem modo articulorum intumefcentiam
inducere cum peculiari exanthematum gene-
re , ahquando 61 citra lienteriam , perinde ac
cum eadem junftos.

IL Dari exanthemata peculiaria verminofa, di-
flinfta ab ahis , feu ab alia caufTa animata (d)
congenita, fuique generis eirentiaha.

IIL Simih modo oriri petechias a vermibus , cum
peifimis fymptomatibus , quae fatis cito fiunt
mahgnae & necantes , nili profpiciatur, al-
vnm in principio morbi copiofe refpondere,

JEgrotu3 Sextus.

Robufla virago , febre bihofa tenebatur inter-

mit-

(c ) In coacas prcsnotiones Comm. pag. 335.

{d) Quanquam exanthemata fiftitia ex Pathologfa genul-
na repurgata merito exulant , quse tamen vera fide animal-
culis ortum debere Inventa fiint ( conf. Mead mojiita &
$rc?cepta medica cap.xiii.), reh^giofe protegenda.

92 CAP. III. SECT. 11. Febres Intermitt.

inittente , ad quam aiiferendam fum arceffitus.
Abfente naufea, faburrae biliofae evacuandse gra-
tia 5 Rheum cum fale polychreflo praefcripfi , ex
vehiculo difcutiente : Apozema refolvens cum fale
medio & fyr. e 5. rad. ut vifcerum obltridliones ,
autumnales febres plerumque comitantes, refera-
rem, datum altero die, ceterum nihil maU fufpi-
cans. Eodem vero die , tempore pomeridiano
petierunt me , aegrotam noftram ex vita abituram
autumantes, nec immerito. Dolore equidem in-
tenfiflimo fe intus vehementer cruciari , ejulatu
omnibus patefaciebat ; fubinde frigidus manavit
fudor; extrema frigida; animi dehquium; puKlis
ingequahs debihs , modo incitatus. Ex cruciatus
vehementia cum mihi de vermibus nafceretur fu-
fpicio, olei Uni unc. fex cum fyr. Diacod. unc. i.
per vices exhibui , quo , dolore ablato , fenfim ad
fe rediit nofhra. Et quum nulla, praeter anima-
tam potentiam morbificam, manifefha caufiTa appa-
reret , Mixtura faUna cum Rheo propinata efh,
unde 3 , 4^^ himbricos teretes exchifit akero die.
Omnem deinceps ad expehendos vermes dirigens
indicationem curatoriam, Sahbus praefertim mediis,
MeUitis , Graveolentibus demum ex Af^ fcctidce ,
me fanaturum noftram credidi. Sed^inopina-to 18*^.
accefius mei & 21°. incepti morbi, novus incidit
doloris infukus , isque tam vehemens ut prior vix
noftram attigifiTe videretur. Oxmiibus nimirum
prseter modum au61:is , animo deficit continuo ,
fubinde corpus quaquaverfum jaftat; manibus fuis
abdomen premit , feritque; dum sedes fuas &
vicinas ejulatu explet. Et quamvis dolor regionem
coh potififunum defcendentem occupare videbatur,
propter corporis tamen tum inquietudinem , tum
gelticulationem, clysmatis injiciendi nuha aderat

oppor-

Verminoso -BiLios.^ ET Catarrhales. 93

opportunitas. Quamobrem abdomini imponeba-
tur cataplasma & poll datam mixturam oleofam
fedatus ell dolor. Altero autem die mixturam
familiarem anthelminticam , qua unicum modo
lumbricum teretem exoneravit , afTumfit. De
torminibus alvinis poflea non amplius quefta
efh ; contra dolorofa pe6loris obpreffio fuper-
venit, quod in conflitutione epidemica noflra,
poft fugatos vermes , f^pe contigit obfervare :
eaque fimplici medicamento depulfa , pharmacis
fana valedixit.

iEGROTUS SePTIMUS.

Domina quaedam , conflitutionis fanguinese,
vitaque utens fedentaria , febre afficiebatur haemi-
triteae indolis, molefla, gravi diuque protra6la;
quse, ratione habita paroxysmi febris primarii, erat
regularis , minime vero quod ad fymptomata,
Anxietates prsecordiorum patiebatur graves 6c
fpafhicas , ahquando fyncopticas , cum fudore fri-
gido 5 pr^fertim extremorum , fub novae febris ac-
ceffionem , quae diu fummo mane invaferat, ahis
novis reverfionibus. Sub vefperam vel & ante me-
ridiem redibat , ita ut triphci impetu noflram ad-
grederetur. Urina coioris erat rubicundi, flam-
mea,tempore tamen hypoflatica ; hngua humida,
lata, incifa, progreffiamorbi fubficca, neutiquam
vero arida, aut fufca. Septimo ab initio catar-
rhahs naturam induit febris, fummamque vim in
peftus convertit; hcet fputa pauca fpumofa pro-
dirent , neque molefla admodum eflet tuffis , in
fpaflicis potiffimum conftriftionibus confiflens.
Vermes tandem in fcenam prodeunt ; vivo excreto
terete cum ramentis copiofis. Diu cum vernuno-

fis

94 CAP. III. SECT. II. Febres Intermitt.

fis fymptomatibiis Gonfli£lata noilra , moleflam
vifcermTL labefattationem trimeiLri fpatio fumnuit;
Martialibus demum poil multa iifitata pharmaca,
emiffis identidem lumbricis,fanitatem adepta. ~-
Poflea vero , perfpe£la Lumbricorum ingente co-
pia, fponte fua vuigare medicamentum anthelmin-
ticum, ex femine nimirum Santonico cum Melle
aiTumfit, quo de tempore in tempus kimbricos
teretes copiofe exoneravit ; & cum ante elTet
multum emaciata, paullo poil evalit obefa atque
ventricofa adeo 5 ut gravidam aliquot menfmm jam
a triennio mentita fit , fsepeque a muliercuhs pra
tali falutata , etiamfi catamenia fuo tempore rite
fluerent.

Epicrisis.
Ejusmodi febres alternantes omnium* pertina-
ciflimas eife, plus vice iimplici expertus fum;
raroque ex voto cedere vel optima medendi
via , niii primarum viarum conilitiitio iirmata
atque in integrum reilituta iit. Ssepe quoque
ita invadere folent, ut altera frigore, eoque ab-
fente, quod mali faepe ominis, accedat aitera.
Haud ita tamen diu primum juvenc^, tali febri,
cum immani prsecordiorum angore fub paro-
xysmum , quatuordecim dierum fp?vtio , faven-
te D E o 5 auxilium tuli , fanitate in integrum
reilituta. Superatis prgecordiorum anxietatibus ,
per omnem morbi decurfum, inter febriles exa-
cerbationes , alvus fervata laxa eil ; unde nulla
alia medela, quam uncia circiter EiTentiae Stoma-
chicae amarse indiguerit. Purgantia vero Matronae
iioftrse faflidio femper erant (^).

iEGRO-

(e) De Febribus hifce inter alios confer Forest,
Lib» V. de Febrib, compojltis obf. xiii & xiv. cum Schol.

VERMINOSO-BlLIOSiE ET CaTARRHALES. 95

iEGROTUS OCTAVUS.

Ad finem Novembris 1761. acceffi ad hominem
nauticum , robuflum , exercitatum , quem febris
non admodum valida prehenderat, intermittens ,
dein continua fa6la. Dolor capitis aderat ingens ;
vigilise pertinaces; lingua fubfufca, lata humida,
in margine rubicunda ; urina a principio non
multum a naturali diverfa , poftea flammea : de
obfcuro ventris dolore queilus eil , ex quo ani-
matas caufTae mihi incidit fufpicio. Mixtura con-
fueta anthehnintica dabatur in initio fruflra : 4"".
anxietates magis ac magis increbuerunt cum in-
gente virium proilratione , ut parum auxihi tule-
rint promptiffima ahas antifpasmodica 6c pro-
trafta in intervahis purgantia fme frudu , fuerint
ingefla. Quamobrem unanimi praecipuorum Me-
dicorum confenfu, opiatorum , purgantibus jun-
gendorum , probatam viam inceffi ; 6c formuiam
fequentem in tanta debihtate praefcripfi : i^.
Liq. anod. miner. Hoffmanni drach. ij. Laud.
liquid. Sydenhami drachm. dimid. Aq. fl.
Menthge unc. j. Naphae unc. med. M. ut ter-
tiam hauftus partem cum quaque pikila, quam
Mofchus ingrediebatur , fumeret quavis hora.
Dolor^ quidem ab eorum ufu mitigatus efl; at
vigihae tamen aeque ac ante fuerunt pertinaces,
no6lesque infomnes. Alvus ex iterato purgante
adflri8:a , nuhus tamen ha8:enus vomitus. 5°. Si-
mih indicationi infiilendo eccoproticis , ne drafli-
cis nocerem , perrexi ; fed pari ac ante modo
renuit alvus. 6». Potionem paullo fortiorem ex'
Senna, Tamarindis , Saie polychreflo 6c Syr. Ci-
chorei cum Rheo 5 fcopo largiori vehiculo intefli-

na

^^6 CAP. in. 8ECT. 11. Febres Intermitt.

iia incitandi, in ufam vocavi. Increvit vero ab
eadem vix ingeita dolor ; atque cum vomitii
magno & angoris incremento , afTumta protinus
reddidit;, negans amplius alTumere Medicamenta.
Verumtamen precibus , quibus morbi pertina-
ciam 5 fummumque in quo verfabatur periculum ,
oltendebam , commotus , clysma fortiter purgans
atque difcutiens injici demum libi conceilit ,
quo vero dejeftiuncula tantum fafta, doloF pro
temporefedatuSjiterum gravior fa£lus efl. AiTumto
autem priflino anodyno , parumper iterum fedatus
efl ; & purgans alterum felici adeo eventa inges-
fit, ut alvum dejecerit copiofe, vermemque tere-
tem vivum, hoflem mordacem, excreverit. Le-
vatus miriiice nofler fequente no6le fomno placi-
diffimo conquievit. Reliqua autem curatio , Emul-
fionibus analepticis , cortice Peruviano , paucisque
aliis, cum corporis refeftioni, tum putridi mag-
matis expulfioni , conducentibus , intra trium
feptimanarum a principio fpatium , ex fententia
fuit pera6i:a.

Epicrisis.

Quamvis acriter vexaret dolor , pulfus tamen
non admodum incitatus eft , in tam robuflo ho-
mine. Quam ob rem evacuatorise indicationi au-
da6ler infiflere potui. Per clysmata fateor , coa-
6lam alvum promptius folviffem , nifi vulgus ea
vehementer reformidaret. Neque minus fehcem
eventum forfan promififfent oleofa, ad fummam
inteflinorum ficcitatem toUendam , qua ceterum
•vel aptiflima pharmaca reddi inefficia , plane poflea
didici. Vomitui autem vacare segrotum, necelfe
efl, ^

SCHO*

Verminoso-Bilios^ et Catarrhales. 97

SCHOLION.

Vermibus obfefTis, dura^ quam/w/^ alvus^ fre-
quentior adefl. Quodfi vero vermes jam nido
remoti inteilina perreptant, colicos quoque dum
efficiunt dolores , prsefertim in chronicis , liqui-
dam cient. Ssepe ad pafliones iliacas ejusmodi
coa6la alvus facit , vel faltem proxime ad eas ac-
cedit 5 ut fpurige quafi inteflinorum interceptiones
fmt. " ■■ ■ Verum quidem efl, quod segrotantes
vomitus non femper , nifi malo aliquamdiu pro-
tra6lo, multo minus flercoraceos fuftineant. So-
lent potius, lentam admodum foctidam mucidam-
que materiem copiofe evomere (/). Afl fciro
quoque oportet, illud, quod proprie Ileon efficit,
potiflimum in eo confiftere, ut tenuia mtefiinct
nihil deorfum defcendere fmant (^), cum pro ma-
jore interceptionis a ventriculo diflantia reje6lam
materiem difFerre , neceffe eft ; neque focculen-
tam femper emitti. Quadam igitur iimitatione
in Pathologia animata Ci^Lii Aureliani verba
videntur accipienda , quibus differentiam Paflionis
iliacae a vermibus cum aUis expofuit , inquiens,
ab iliacis difcernuntur ^ qiii lumhricorum tormine ve-^
xantur^ fiquidem neque ventris officium in iis ahjli^
netur ^ Q pallor antecedit, aut contra confuetudinem
jacent proni , vel donniunt cum gemitu ^ irrationahili

excla"

(f) Confer. hujus feft. ssgr, xvii. & cap. III. fe6l. IIL
<e. 3egr. fec.

(g) Conf. N. PisoN. de cognofc, £f curand. Morb.
Lib. ill. cap, xxr. pag. 139.

G

5)8 CAP. m. SECT. II. Febres Intermitt;

exclamatione (b). Haec autem fpeftant colicam
verminofam^ in qua crebro illud cernitur , maxi-
mopere in chronica ventris afFedlione (0; raro
tamen in lleo (^), de quo hic fermo efl (/).

Ceterum ab animata potentia frequentes paffio-
nes Iliacas obfervatas efle , inter alios videre iicet

apudBoNETUM (??2), F. HOFFMANNUM («)

aliosque. Egregius hicce vir, ut verbo de ver-
minofo Ileo moneam , fopitis dolore & turbis,
Deco6lum Mercurii crudi perquam commendat.
Ego vero in chronica paffione ihaca, memorato
Decodlo incaffijm adhibito, maltisque aUis fruflra
datis, potentius nihil ipfo EHxire Vitrioli com-
pertum habui, absque auxiUo in modo relata
liifhoria adhibito (o). Ecquis autem ignoret
Medicamentorum in codem morbo agendorum
diverfitatem ? In rullico iUaco, irrita diu fafta
Medicina , lac tepidum dulce , ano injedlum ,
omnia fulluht. Cognita enim magna Acidorum

Mi-

(/j) Morh. Cbronic, Lib. IV. cap. VIII. pag. 535.
j\°. iio.

(?) Conf. cap. IIL feft. III. a, cegrot. prini.

(k) Aliquando tamen , quoad ventri? fiuorem, in in-
teflinorum verminofa invaginatione , id pofle evenire ,
perfequi licet in Comm. de reb. geftis &c. Vol. xii. part. i.

pag. 153-

(/) DifFerentiam inter Colicam & Ileiim tyrones Medici
apud F. HoFFMANN. Tom. II. fed. II. cap. IV. pag. 284.
cum CoRNELii Celsi Lib. IV. cap. xiii. pag. 221. di-
fUnfle fapiant.

(m) Lib. in. fea. XIV. obf. XL XIL pag. 2(58. &

(n) Tom. II. fefl. IL cap. IV. J. X. pag. 275. eodem-
que capite obf. VII. pag. 284. & Oyer. Supplem.lL part.
II. pag. 169. DiJJert. dt Pafflone Iliaca. §. xiii.

( 0 ) Cap. III. fe61:. III. », agrot. /ecutid.

Verminoso-Bilios^ et Catarrhales. 95;

MineraliQm ftrangurias referandae vr, haud dubi-
tac quisquam, fimilem virtutem Anthelminticam
in inteilinorum fpaflica contraftione , dihito Ehxiri
Vitrioli acido ahquando tribuere.

iECROTUS NONUS.

Horrefco , dum memoria repeto cafum mifer-
rimi, ejusque robufti atque vegeti hominis , na-
tione Helveti. Hic quidem vernah naufea corri-
piebatur, una cum febre, non magni ut videba-
tur miomenti.

Ad auxihum ejus advocatus, nihil mahgni fufpi-
cans , molefls naufece fubigends gratia confuetani
mixturam Riverii in fmiihbus cafibus ipedlatae vir-
tutis pr^fcripli.

Ahero vero die in vomitus asruginofos jam verte-
batur naufea. Omnibusvermesindicantibus, febre-
que parum urgente , alteram mixturam propinavi ,
compofitam expulveris anthehnintici ftork drachm.
j. cum femiiTe Oxymeh. Scilhtic. unc. j. cum aq.
Mehflae unc. vi. quo furfum deorfumque, fi vel-
lent, exirent himbrici. Sed quid evenit? Hora
nimirum pomeridiana tertia , accelerato curfu
nuncius advenit , adeffem rogans ihico homini
moribundo. Perterrefa6lus refta me ad illum
contuh & cum de a6lis ejus quererem , referunt ,
noflrum continuo vomuifle aeruginofam materiem
bilemque finceram ; etiamfi parum , vel nihil , ex
dato medicamento affumfiffet; admodumque debi-
litatum incidiffe in delirium, & omnia, quae ma-
nifeftabantur , dum ledlo adfuiifemjveluti quodam

fucceffionis ordine accidiife. — En ! facies

erat livida^ perinde ac fi laqueo conflriftum effet

G % col-

»00 CAP. III. SECT. II. Febres Intermitt.

collum, motteqiie inflante nigrefcens, praefertim
labia. Os tetanice claudebatur , ut minime poflet
aperiri; hinc deglutionis defedlus; collmn tumi-
dum inflatum ; pulfus admodum debilis , inter-
mittens tremulus ; fudor frigidus , modo univerfum
corpus 5 modo pe6lus , modo caput petens; Mo-
tus convulfivi tam arttmm fuperiorum , quam
inferiorum , tranfitorii , maxime pedis dextri ,
fereque perpetuo confpicui; oculi trifl:es renitentes

aperti. Hora autem fexta, die fecundo,

timens & tremens , nec mentis prorfus impos ,
ad acutiflimi hujus fymptomatis vitaeque fuae mi-
ferrimse ultimum devenit terminum. ~ Clysma
ucre vermibus oppofltum ano injici curaveram,
dum vita fupererat , absque tamen operato auxilio ;
& propter ingentem flirangulationem , venam ju-
gularem ut aperiret Chirurgus, etiam atque etiam
fed incaflum petii. Spiritus quoque volatiies seque
minus , quam Raphani ruflicani rafi , magna co-
pia nuchse impoflti, quidquam levaminis , aut
mutationis attulerunt , omnibus ad mortem pro-
perantibus.

SCHOLION.

Apprime confentaneus Gregorii Horstii apud
F. HoFFMANN. (p) recenfendus locus hic efta
ubi tradit , fiham 14 annorum a vermibus non
tantum ingentem cofli conftriftionem , quafi
laqueo inje6lo fauces prseckidente , cum immi-
nente fuffocatione ; fed utriusque tum brachii,
tum cruris , motum convulfivum fuifiTe perpeflam.

Ipfe

(p) M. R, S, Tom. I. part. II. cap. XI. de reliis non
venenatiSffed injlar veneni agentibus^ $.111. fchol. pag. 235.

Verminoso-Bilios;e et Catarrhales. ioi

Ipfe quoque Cel. Hoffmannus in faucibus agno-
vit llrangulationem , inque facie colorem livi-
dum ( ^ ) , ut dubium non fit , quin noiter epide-
mico morbo verminofo exftindlus fit.

^GROTUS DeCIMUS.

Vidua quadraginta annorum & quinque non
nihil ab hgemorrhagia uterina binarum jam fepti-
manarum fpatio paffa , febricitans , duodecimo
menlis Junii 1762. ut ipfi mederer, moleftumque
hunc fluxum cohiberem , a me petiit. Mixturam
fecundum mentem Wagneri (r), tanquam egre-
gium medicamentum in haemorrhagiis fpontaneis ,
non minus uterinis , quam haemopthyfi habituali ,
ilatim ipfi propinavi. Quo tamen medicamento ,
cum fluxus non fifteretur & noftra evaderet antea
debiUor, corticis Peruviani majorem quantitatem,
cum Laudani liquidi Sydenhami guttis ahquot,
mixturse addidi. Parcior quidem mutatae mixturae
ufu cum fanguinis efTet rivus altero die , fub vef-
pera vero anxietates motse funt enormes adeo , ut
aclum de illa fore, ego quidem crederem. Atta-
men vero omnibus rite perpenfis , & segre tribui
poffe turbas tam violentas cauffae recenfitae , vi-
foque, haemorrhagiam multo fuiffe imminutam,
neque corpus hadlenus adeo effe exhauflum , ut
fecundum efFatum Hippocratis (s) , convuljiones
ex inanitione contingere potuijjent , merito mihi nata

fufpi-

Qq) Ibidem loci. pag. 236. conf. & oper. SupplemAl,
pag. 665. DijJ. de Anthelminticis . §. ix.

( f ) Conf. egregiam hujus DifTertationein Act. Phys,
Med. Vol. VII. pag. 154. 3.Append.

(^) Aphor, 39. fea. VL

G 3

I02 CAP. III. SECT. II. Febres iNTERMIxr.

fufpicio de vermibus efl:. Valdeque mihi proba-
bile vifum eft, turbatos a pulvere abforbente We-
DELii 5 cui ingreditur vitriolum martis , aliaque
fcabra terreftria , fuifle lumbricos. Quare frigi-
dum segri conditionem perpendens, anxietatum
iimul 6c vermium habita ratione , Elaeofaccharum
ex ol. animai. DippeHi guttis XX. per vices devo-
rare noftram juffi ; quo diffipata parumper anxie-
tate 5 familiarem mixturam vermibus oppofitam
allumfit; unde mehus fe habuit quarto acceffionis
die. Circa vero vefperam fpasmi & praecordio-
rum anxietates rurfus intendebantur , & febris
prius tertianarum anomala , dein fa6la continua ,
accenfaque denuo magis altero mane, praetermo-
dum anxietates auxit, ut vix cum prioribus efTent
comparandae , & duobus integris diebus , omni
medelae genere in iisdem fubigendis fuerim occu-
patus. Quin necdum prorfus fedatus focios fe
addiderunt colicus dolor & ifchiadicus pertinacis-
iimus ; fsevientibus iterum fexto vehementer circa
vefperam convulfionibus , ut animo fere perpetuo
linqueret; fubque intervallis sedesprae dolore, di-
ra exclamationc explens; quod horrendum pror-
fus adfpe6lum prae fe tuht. In quo anguflo re-
rum flatu, multis fruflra ufitatis acre clyfmxa ex
Sennee foiiis unc. j. totidemque Nitri & Syr. ci-
chorei cum Rheo, ut fubito operaret, tanto cum
fucceffii injici curavi , ut terribiha memorata fym-
ptomata , vermibus fub alvum hquidam exeunti-
bus, fublata magna ex parte funt, neque pofliea
adeo in confpe6lum prodierint. Dein vero in fe-
bre moderanda reliquisque himbricis expellendis
verfatus fui. Exhauflium laceffitumque noftras
corpus Emulfionibus analepticis , corticeque Pe-
ruviano identidem refocillavio Man ente dolore

iichia-

Verminoso - BiLios^ ET Catarrhales. 103

ifchiadico, qui pridie minore vi adflixerat, tanta
nunc prehendit eam 22©. & decimo vocationis
noftra}, ut immaniter de illo vociferaretur. Hoc
autem inunftione penetrante aromatica diffipato ,
nova rurfus oborta anxietas prsenuncia fuit inilan-
tium aphtharum , continuo renafcentium. Quse
tamen & omnia affinia , minime ex levioribus ma-
la , improbo labore , fummo annuente numine,
auferebantur ; & noflra proximi menfis Julii die
nono 5 ultijnum alTumlit medicamentum confor-
tans.

SCHOLION.

Num AphthcB quid cum vermibus negotium fit ,
infra latius expendetur (f). An hcetnorrhagia uterina?
Quamvis de illo abfokite flatuere nolim , videntur
tamen admodum probabiHa & gravia quidem ad-
duci pofFe huc. Inter enim Hcemorrhagias fpon-
taneas di6las , perquam frequens illa eft, quse na-
ribus accidit, plerumque a vermibus oriunda (11),
Quin ani tubercula, & haemorrhoides tam caecae,
quam apertse, famihares funt vermibus obfeiTis;
veluti ex obfervatione Unseri (^), van Phel-
sUM (w) , propriaque crebre obvia, certo confli*
tit. Et fi analogice procedere venia detur, quis,
quaefo, non aflentietur, rubores faciei, fputaque^
in Pleuritide verminofa, cruenta, non debere va-
{omm amjiomoji cic eurifmati^ ab irruente fangui-

ne*

;m.

( t ) Conf. cap. III. feft. III. }. (sgrot. dech

{li) Cap. III. ie6t. IV. cegrot. nonus. & cap. III. feft. III.
et. Oigrot.fext. ^feptim.

( v) Dubia ad Unzeri ohf. de Tcsnia ad calcem Teut. Her-
petolog. J. T. Klein.

(w) Natiiurkundige Verbandelinfr o^uer de Wormen. pag. 184«

G 4

104 CAP. III. SECT. II. Febres Ihtermitt.

jie , in vitali principio donatas arterias , nimia
nervorum a vermibus irritatione induftis? Semel
atque iterum menftruationis phaenomena , in in-
fante ofto annos nata , abdominis illinitione an-
thelmintica fublata , animadverti. Praeterea quas-
dam poflea tradlavi feminas , quae copiofis hae-
morrhagiis cum narium tum uteri ciebantur , ut
omni ferme binarum triumve feptimanarum fpatio
prseter modum plurimum rnenllruarent : & quum
animata potentia morbifica plerumque lucide ap-
pareret, depulfis tetris animalculis hifce, ex lege
iiaturae catameniis gaudebant. Quid multis opus
eft ? dum intimum uterum inter & inteftina viget
commercium , quo illatis turbis innocue invicem
non ferunt (;*;) ; & Abortum faepe a vermibus , &
oppido raro fine prsevia haemorrhagia , evenire,
apud au6lores fide dignos videre efl (y') , fiquidem
ego haud ita pridem in NobiH Matrona animad-
verterim. Bis hasc tantam patiebatur anxietatem
& fyncopen, adep gravem, ut ejus vitse metue-
rim , brevi dein , haemorrhagia vahdis comitata
convulfionibus , qua fummo rurfus in periculo
verfabatur, praegreifa, decem circiter feptimana-
jum , invohicris fuis inchifum , enitebatur embryon.
Pofl dies dein ahquot Lumbricos teretes tres qua-
tuorve dejecit femiputridos , quo fa6lo , brevi con^
vahiit. Altera marita , praegreiTis quoque magnis
anxietatibus , abortum fecit inter copiofos uterinos
fluxus. Et nuper admodum idem , ab Afcaridi-
bus 3 in Illuftri Matrona , quibus ingenti copia

per^

(x) Vide qusc CDlIegit H. J. Rega de Sympatia y cap. XIV»
prsferdm pag. 198-201.

(y) F. HoFFMANN. De Animalihus H. C. infeft, hofpih
cap. ilL §. X, Oper, Supplem. 11. part. II. pag. 598.

Verminoso-Bilios^ et Catarrhales. 105

perlongLim tempus fuerat obfefTa , ob quos mole-
llas cardialgias perpefla faepe efl: , & inter alia
fymptomata , frequentes narium haemorrhagias ;
obfervare dabatur : fpatio autem quinque menfi-
iim , ter partus , a fex ad decem hebdomadas,
copiofiori fluxu confueto , ehdebatur.

Quoniam & hsemorrhagise plerumque fpasmis
originem debent , vermesque inter hos potenter
agunt, dubium non ell , quin ipontaneae ejusmodi-
evacuationes ab animata potentia contingant.

JEgrotus Decimus Primus.

Duodecimo menfis Juhi 1762. ad vicinum kidi
magiflirum, quem febris prehendit acuta hepatica,
acceffor, Ex morbi diagnoii , more infiitutoque
artis , fanguis mittebatur , & Apozemata refolven-
tia ad ufque morbi diem quintum , quo ex oculis
renitentibus pupilHs amphoribus , & fahvae majore
proritatione , fufpicio de vermibus conftitit , ipli
fuerunt exhibita. Datis vero nunc Rhabarbarinis ,
incidentibusque ahis , Lumbricos ahquot excrc-
vit, magno cum doloris & anxietatis levamine;
imde & urina feptimo morbi die hypoflatica. At-
tamen vero haud integre judicatus nofler appa-
Tuit; nam morbi typus de integro mutatus eft ,
cum omnia quam maxime intenderentur fympto-
mata : etenim compHcatio magna contigit , tum
doloris, tum praecordiorum anxietates ; totamque
coior iSericus infecit cutim : magna tamen indi-
gebatur m.edela vermium, qui alvo putrida ramen-
tofaque nunc expulfi funt. Manente hepatis ob-
llrudtione , ex malo fublatente hypochondriaco
inveterato , & pedibus ocdematofls , ulceribus in
pra^fenti obfitis , defiit a remediis 29. ejusdem

G 5 menfis ^

xq6 CAP. III. SECT. II. Febres Intermitt.

menfis , cum aptis refolventibus integram curam
abfolvere animatus effem. Pedes vero ocdema-
tofi , quoniam magis idque molelle ipfi intumefce-
re cocperint , rediit vicefimo proximi menfis Au-
gufti. Medicato nunc amaricante vino cum rob
Juniperi in ufum vocato, firmiorem demum ade-
ptus fanitatem eft.

iEGROTUs Decimus Secundus.

Similem ferme morbum curavi in ruftico ho-
mine , qui crebro fubidlericus , diuque vixerat va-
letudinarius , & nuper etiam Anginam inflamma-
toriam palTus fuerat: in prsefenti vero pariter levi
gutturis aiFe6lione prehenfus , quae aptis auxiUis
brevi fedata fuit. Ingrediebatur morbus fub facie
hepatitidis , qua corripiebatur jam altero die :
fubinde vapores (fit verbo venia) & confenfus
fauces petiverunt; qui tamen, & jecinoris affeftio
refolventibus faUbus mediis ex deco6lis refolventi-
bus Mannatis , Rhabarbarinisque , brevi fugati
funt. Paulo vero poft acutiori hepatis morbo af-
fligebatur , dolore nimirum & anxietate circa prae-
cordia aUquando admodum vaHdis comitata. Cu-
riofus autem nofter quam ob cauffam repente faepe
angina & i6lero afficeretur ; ex anamnsefi & in
prsefenti, ex ocuHs renitentibus pupiUisque dila-
tatis , ipfi inquirenti refpondi , nullum mihi du-
bium effe, quin Lumbrici in cauffa fnit. Quo au-
dito , nulkim amphus , quae ipii propinaveram ,
affumere vohiit medicamentum , autumans , fe
probatiffima cognofcere pharmaca, vermibus qui^
dem oppofita , perinde ac Medicus experientifli-
mus. Poftea intellexi , arcana ejus fuiffe femen
Plantaginis rotundo foho, inter MedicamentaAn-

thei-

Verminoso-Bilios/e et Catarrhales. 107

thelmintica minime rejiciendum , qiiod tamen ab
ipfo diu quidem adhibitum folatium non adtulit.
Quo tandem , vi morbi coadlus , manus dedit vi-
£tas. Iterumque medicamenta a me expetens ,
fortioribus incidentibus & purgantibus afTumtis ,
Lumbricum integrum , pituitam multam , ramen-
taque copiofa quotidie excrevit , aflertam verita-
tem peripiciens. Abiit i6lerus , rediitque crebre
perquam angina & jecoris afFe6lio, ut morbus ca-
tarrhahs febris faciem tandem induens,in hyemem
iisque perduraverit. Hac , Pleuritide fseva iri la-
terc dextro , cum in2;enti dolore in resione heoa-
tica , hpothymia , fyncope , fummaque virium
proftratione , correptus efl. Emiffis vero iterum
Lumbricis ahquot teretibus , tandem e fiimmo
periculo , & ab infeftiifmiis hofpitibus evafit , ut
in prsfens usque tempus integerrima fanitate ga-
•^vifus lit.

ScHOLION.

Nunquid ahquando ex vermibus Angina ? Ex
mea fa^pe repetita obfervatione fidem huic dero-
gare vix audeo, Matrona nobihs Niveldia apud
FoRESTUM (z) , qu3e febri lenta mah moris , pefti-
lentem imitante , ukra duos menfes laboraverat ,
hujus quoque exempkim pr^bet. Simihter appa-
ret in fratre ejus Qa), Non me latet quonam in
fenfu eas refpexerit ; nimirum non ut exquifitas
anginas; fed potius tanquam catarrhofos afFe6lus,
ahquando peftus obfidentes (^). Cl. Raulin (c)

fimih

(s) Life. VL obf. VI. pag. 15(5.

(a) Lib. VI. obf. IL

(b) Eodemlibro. obf. XXXVIIL

(jc) Obfervations de Medidne. pag. 299.

io8 CAP. III. SECT. 11. Febres Iktermitt,

fimili modo egit de gutturis afFeftione, in Epide-
miis 17485 1749, 50 & 51. Quin earum recen-
fum inter morbos verminantium jam egit Benive-
vius (J). Immo attento mihi ,' liberoque a prae-
judicata opinione, animo pervolventi Libros Epi-
demiorum Hippocratis fimile quid ibidem repe-
riiiTe, faepius mihi vifum elt.

iEoROTUs Decimus Tertius.

Nauclerum prehendit febris intermittens , pa-
roxyfmis aUquot invadens mitis ; ad quartam vero
acceffionem , tantis revertebatur anxietatibus , ut
in animi deliquium ceciderit. Arceffitus , in prae-
fentia inquifivi & praeterita ; nec abflinere potui ,
quo minus feras inteflinonnn caufTam memorato-
rum haberem. Metu febris, quae regularis erat
ingreJTa , perturbandae , prae fortioribus mitiora
felegi antifpafmodica , quibus turbas debellare
lentavi. Dato Spir. Mindereri cum guttis aliquot
Laudani Hquidi Sydenhami, anxietas abiit; lenio-
ribus dein affumtis Rhabarbarinis , alvum depofuit
bihofam , verminofamque. Ifterus nihilominus
intenfa flavedine cutim totam tinxit altero die.
Cumque fpaftice potius, quam ab alia caufTa ori-
unda confideraretur regius morbus , faHnis refol-
ventibus , blandisque Emulfionibus , infequente
mixtura amara tonica, diffipata feHciter adeo efl,
ut tota cura intra feptem dierum fpatium claude-
batur.

SCHOLION.

I^erum ab omni caufla, duftum choledochum

occki-

(d^ Apud Aldroyandvm, Lib. VI. delnJeUis, pag, 667»

Verminoso-Bilios;e et Catarrhales. 109

occludendi donata facukate , induci poffe; ideo*
que a vermibus ^ five per fe , feu fpailice emiffa-
rium illud coariSlando , negabit nemo. Quin &
vermes faipenumero communem du6tum hepati-
cum obfidere , etiam in propatulo efl (e). Atten-
tiores infuper Pradlici jam dudum obfervarunt,
vermes in conflitutionibus epidemicis Biliolls prae
ceteris graffari : quamvis exinde non appareat ,
bilem aefhivis caloribus , aut copiofiori cutis ex-
cretione concentratiorem , vermibus magis fave-
re ; quam quod vermes jamdum inquilini , confueta
liarum febrium adaugeant fymptomata. Muco
vero inteflinali abundante , qua bilis copiofior juflo
fecreta , enervatur , demum infeflis illis favet;
cum, debita energia Cyfticus Latex praeditus,
eosdem fugat. Utrum tamen figna pathognomica ,
fi quando ipfam hepatis fubflantiam , feu duftum
communem vermes obfideant , acquiri poflint ,
ferior forfan dies deteget. Interim vero , quibus
hoc morbo ahquamdiu affeftis medicinam feci,
prseter confueta vermium pathemata , defixo quo-
dam in regione hypochondrii dextri dolore quefli
funt. Sic anno 1763. Femina pertinaciffimo i6lero
affefta curae meae commiffa fuit. Urina fere nigra
erat , ahquando faturatiffmio rubore fubfidente,
dum de ferociffimo dolore in regione hepatica
queritabatur. Lumbricos quidem expulfi teretes
robuffos tres; fed quodnam medicamentorum ge-

nus

(0 Confer. van Zwieten Comm. ad J. 9\6. Tom» IIL
pag. 89. BoNETi Sepiilchr. Anatom. Lib. III. feft. XVIIL
obf. IV. pag. 334. & fedl. XXI. obf. IV. §. 30. pag. 390»
C. J. Langii oper, omn. part. III. Difp. XXII. §. VI. pag. 285-
Ephem. N. C. in Indice W. A. Kellnsri. pag. 1322. &
P. S. Pallas DiJJert. pag. 5.

116 CAP. IIL SECT. IL Febkes Intermitt.

niis folventiifimonifn , referandoramqiie jecoris
obflruftionem , noftr^ exhibuerim , operam &
oleum perdidi. Urina pertinaciter manfit eadem ,
dolorque vexavit; donec tandem mifere occubuit.
In hac dum fupererat, pupiils fuerunt admodum
dilatatse. Similiter animadvertebatur in prsegreiro
^groto X°. una cum ocuHs renitentibus , fixa
manente dolore in regione hypochondrii dextri :
idem denique evenit gravidae fubiftericse. (/).

iEoROTUs Decimus Quartus.

Cerdo quidam febri laboravit tertiana regulari ,
nihil infohti, prseter pupillas oculorum prseter
modum dilatatas, prae fe ferente. Conftans mihi
vermium indicatio , Anthehnintica fola defiderare
videbatur. Pauca Terrefiiria nupta laxantibus ,
hanc febrim , ter regulariter ingrelfam , diffipa-
runt; & quarta vice cum reverteret, Lumbricum
teretem vivum vomitu seger rejecit , & unum al-
terumve ano deorfum expulfit. Unius feptimana^
decurfu , fanitati refl:itutus ^ ad opificium faum
rediit.

Hujus indoHs plurima tranfeo. Sufficit modo
notaffe, ut femel atque iterum fuprajam monui,
perfsepe febrim integre fuifl^e fublatam, animata
potentia fugata.

Ahus prorfus naturse efl: , quae fequitur narratio,
quamvis uno eodemque tempore obfervata.

iEGRO-

(/) Confer. & Medical otferv. and inqmries vol. I. pag«
68. vel Comment. de reb, vol. VIIL part. II. pag. 301.

VERMINOSO-BlLIOSiE ET CaTARRHALES. II t

^GROTUS DeCIMUS QuINTUS.

Matrona nobilis , ex urbe quam propinqua in-

fulae noflrae , tempus aliquod Matris fenioris vi-

fendi abfumerat , apud quam ineunte Auguflo

1762. febrili paroxyfmo prehenfa eft. Nihil mali

fublatentis fufpicans , pilularum fibi familiarium ,

primarum viarum liberandarum gratia , aflumfit

aliquot. Quibus ex voto inducias non fecit, cum

tertia vice , prioribus gravior febris rediit , quo

tempore ad eam fum arcefTitus. Naufeabundae

praefcripfi fp. Mindereri cum Laudano liquido

Sydenhami , ut gutta hujus effet unica ad drach-

mam fmgulam fpiritus , cujus ex hauflu tepido

acciperet drachmam omni quadrante hora; difcu-

tienti hiiic adjun6la Mixtura grata acida. Septimo

morbi die , quarta novaque rurfus , media jam

no6le accedens febris , majoribus circa prsecordia

ciebatur anxietatibus , in vomitum , inque demum

irritos vomendi conatus prorumpentibus ; quibus

agitata fuit adeo , ut in Syncopen ceciderit. In

rationem honm inopinatorum fymptomatum in-

quirens , arteriarum pulfum , cum matutino tem-

pore vifitandi cauffa ei accederem , tetigi vacil-

lantem , intermittentem , nunc debilem , regula-

rem nunc ; fnnulque perfeverabant adhuc intole-

rabiles anxietates, irritique vomendi conatus ,

fubinde animi dehquium , ut ante minitantes ; Hn-

gua quodammodo crufla albefcente obfeffa ; pu-

pillarum nulla dilatatio, quippe coardlatae potius

apparuerunt; urina coloris naturalis citrei ; nihil

biliofi , aut inflammatorii oflendens.

Quibus fedulo perpenfis , cum & major, pro-
traftior quoque & iongioris confueto morse effet

anxie-

iiz CAP. III. SECT. IL Febres Intermitt.

anxletas , haud etiam ad biliofam , aut inflamma-

toriam indolem , fed potius ad ferinam inteftino-

rum caufTam , fimilemque aliorum decumbentium

xevocandam , prse ceteris mihi adtendendum efTe ,

perfuafum habui. Cardialgia fyncoptica , inanis

vomitus , omniumque fymptomatum pertinacia,

in pollerum hanc mihi confirmxarunt opinionem.

Quam ob rem, prioribus parum proficiens Efixir

vitrioli vehiculo aquofo dikitum exhibui. Eodem

tamen in fl:atu manferunt omnia quam rebelfia:

vomitus modo compefcebatur , & praeter mucofi

quid obfidentis cefophagum & fauces , nihil nunc

rejecit ore nofi;ra. Clyfma refolvens & anthel-

minticum inje6lum , pariter ac Mixtura Riverii,

fub a6lu effervefcentiae , iterum faevientibus anxie-

tatibus, ingefi:a, auxiUo fuerunt defi;ituta. Omnibus

hucusque inutiHter ufitatis , propter ingentes fpaf-

ticas conllri8:iones , & hypochondriorum molellam

tenfionem, venam incidendam , ad pejora aver-

tenda mala, etiam atque etiam incafllimpropofui,

cum chirurgus, cui prae ceteris fidebat , ad manus

non eflfet , quippe abhinc miharibus quatuor , auxi-

lium ahorum hac in re , quidquid tentarem refpuit :

Enemata refolventia & fimiUs virtutis cataplaf»

anata hypochondriis apphcata , in fanguinis mis-

fionis vicem fecerunt. Cum tamen omnia in fe-

ram usque vefperam perfeveraffent quam pertina-

ciflime , & vix vel nihil levata noflra effet ; cum-

que ipfa aegrota & carus ejus conjux ceterique

confanguinei prsecibus omnibus a me petiiffent,

iit medicamenta potentiora exhiberem , quam

fummis , fateor , urgebar angufliis. Hucusque

cahdioribus antifpasmodicis & anodynis quidem

peperceram ; verum fi perpenderem indolem

^nxietatis > epidemicae perquajn fimilfimse , de

fera-

VERMINOSO-BlLlbSiE ET CaTARRHALES; It^

ferarlim inteflinorum fententia decedere non po-
tui. Quare prae ceteris arrifit fummum aliquando
antifpasmodicum & egregium nonnunquam An-
thelminticum , oleum fcilicet animale Dippelii , in
Elaeofaccharum redadtum , atque partitis vicibu^
datum. Quo femel atque iterum affumto , prse-
cordiorum angor, poitquam o6lodecim horis cru-
deliter excruciaffet noltram, magis magisque fe-
datus eft; fomno ahquot horarum placidiffimo , &
fudore totam corporis periphaeriam irrorante, in-
fequentibus: &; mox quam experrefta eifet, cura-
vi , ut aptis huic oppofitis , alcali Volatile corrige-
rem. ReHquum quoque no^lis placide & tran-
quille transegit. O^avo nulla anxietas ; febris
mitior* Refoiutionem quandam , five m.edicamen-
torum ope , feu ipfa mohente natura , per fudores
jam inceptam, mihi ante omnia fequendam effe
duxi : quare ipfo , in anxietate febrili , pra^eunt^
magno Boerhaavio (^) mixturam fecundum men-
tem 111. ejusdem Commentatoris (/?), noftrse pro-
pinavi* Animata interim potentia femper ob ocu-
los verfabatur; nam cum ex more «(/«o major ite-
rum febris acceffio expeftabatur, quemadmoduni
Gontigit, quamvis minore impetu, mxane jam al-
vum clysmate elui jufferam. Quodque prse fo-
mentis feligeratj ipfa hoc ad hypochondrii fpafli-
cam tenfionem exigente , denuo imponebatur ca-
taplasma. Paroxyfmus circa meridiem ingredie-
batur, adeoque tardius. Quseque mitiores erant-
prsecordiorum anxietates ^ fimplici difcutientd
amovebantur ; & pofl febris a>tuKv mixturam con-
tinuavit. Decimus , cautelis iisdem , eodehlqud

ma^

(g) Be Cognofcend. ^ Curand. Morb. §. 634.
{b) In eundem Aphor. Cmment. Tom. IL pagi ^*

H

114 CAP. III. SECT. IL Febres Intermitt.

medicamento, quiete tranfiit. Subit tandem dies
tmdecimus , quo nodus expediebatur. Mane autem
de hypochondriorum tenfione atque contentione
querens , petiit iit alvum fibi coadlam , eccopro-
tico ducerem; quod ante febris acceiTionem , tar-
dius iterum revertentem , & multo mitius , daba-
tur ex leniente cathartico , ex Aq. cort. Auran-
tior. quo blande purgata efi: , nulhs excitatis tur-
bis. . Et abfokiturus ego utramque indicationem ,
febri perinde quam feris alvinis profpiciendis ,
Apozema amaricantium frigidorum , Taraxaci,
Tragopogonis & Sonchi Melle edulcoratum, for-
bere affidue nofLram commendavi. Sed quid eve-
nit ? Hora fciUcet o6lava vefpertina ad nofiiram
arceflx)r; adgredior eam , & quidnam fibi vellet,
cum multo melius fefe haberet , rogavi ? Narravic
nofira , fe tertia vice alvum exonerantem , ingen-
tem afcaridum copiam , quam fimul ofiiendebat
ancilla , excrevifi^e ; deque hoc , quoniam Epide-
mica confi:itutio probe ei innotuerat , fe , emnes-
que eorum , quibus falus ejus curae cordique erat ,
admodum laetari ; ut jam ex tanta folitudine brevi
fanatani futuram fe crederet , cum ciborum appe-
tentia ipfi etiam adefi^et ! Afi; fugitivum utique gau-
dium. Proximam autem noftem , etiamfi cibi
tantum levioris aliquid afiTumfifi^et, molefiie tulit;
nec mirum : mane autem a principio duodechno
nofl:ram toto corporc petechiis perfufo, interfper-
fis miliaribus , ac febri valida prehenfam vifitavi.
Lingua jam nigra evaferat ; pulfus erat debilis in-
termittens cum exrremorum perfri<Sl:ione ; fi.ibinde
animi deliquium; mortemque pree foribus efi"e lla-
tuit. Concifis verbis ab hacce idea ipfam dehor-
tatus fiun , adnionens fimul , ^i accomodata, ac
ante , vellet alTumere pharmaca , & hocce peri-

culum ,

VeRMINOSO BiLTOS.E E.T CATARRIIALtS. 11$

CLilum , auxlliante fummi Medicatoris manu bc-
nefica polTe difcuti. Precibus demum vi6ta ccirir,
atque auribus falutare confiiium admilk ; itaque
ipiritus vitrioli guttas aliquot cum uncia media
extra6ti corticis Peruviani unciis xij. memorati
decocti adiectge funt : nobili autem huic antidoto
foli non lidens, qui propter aegrotantium curan-
dorum frequentiam , tunc temporis pervolvere
nondum potuilTem pulcemma circa illud obfer-
vata (0- Enema anticepticum fimiliter inmitte-
batur. Nihilo tamen minus aggravata funt omnia :
hora quarta matutina pulfarunt oftium , adelTem
primo quoque tempore nollrae , quse fmcope fubre-
pente tenebatur. Sohtis ftimulis admotis, animus
ipfi redit : fuperllite pulfu debili intermittente ,
cum univerii coi^poris perfrictione, atque materi^e
exanthematic^ incegra receirioiie , magnus pr?s-
cordiorum angor aderat, ut aitum futurum fore
de noitra unicuique \Tium fit. Medicam.entorum
failidiofa , de aniinas ialute fbilicita eile ccepit ,
multaque fuit in illa re , lit nuiiis aliis vacaret.
Temporis quidem jacturain fecimiis conjux eius &
ego , ut ]\Iedicinam utrique , anim:^ nempe &:
corpori convenientem adhiberet. Ingravefcere
interea cocperunt , quae mahgnus morbus fecum
afferre confuevit , incommoda; nam odor fccdiis
graveolens cadaveroius diiperius erat per totuni
cubicuhim , atque adfperfione frigidas , aerisque per
fores patentes im.miiTi afflatu indiguit. In tanta
rerum facie, cum fpes fere nulla ialutis affulge-
ret , quippe vires oiSciis vitce deticere potius ,
quam febri tanta^ regend:s pares videbantur , hor.i
decima matutina noilram revifens , febrim jam

tendere
(f) Vide Cel. de Haan Rat. Medendi part. III. pas. 54.

H 2

ii6 CAP. III. SECT. 11. Febres iNTERMiTf ;

tendere ad dKfAiiv laetus comperi. Anxietates ta-
men adhucdiim vexabant; & urina, quse jam pri-
mo vocationis die fedimentum mucofum ex albo
flavefcens depofuerat, nigra nunc & temiis absque
ullo fedimento iletit. Adhucdum medeljB reni-
tens, exquiiivi ne letho defererem, velletne ali-
quid cardiaci confortantisve alicujus , quo morbi
vim commodius ferret, accipere? cui cum manus
facile dederit , unum alterumve cochleare vini
Frontignac difti , expulfionis materise retroceflae
promovendae fcopo , noflras conceffi ; idemque
ipleniis latis clavicuhs imponebatur caiide.

Parumper iisdem recreata , iteratis precibus no-
ftris, quse malis occurrendis ex ufu fuerunt, ite-
rum conveniebat. EpifpaHicis pedibus pophti-
busque admotis , Extrafti corticis Peruviani uncia
nunc integra ad duodecim aquse cort. Aurantio-
rum, non admiiloip. VitrioU, ilatim ipfi dabatiir
eochleatim devorandum. Die nofteque toto ve-
hementer aegrotavit ; quamvis fedimenti aliquid ,
coloris fimihs toti, nempe nigri, deponere cocpe-
rit urina. Acriter vero adhucdum febri prehenfa
qiiartodccimo hypofiaiin urina jam oilendebat fubfi-
dentem, minusque priore nigrefcentem ; adeo ut,
haiid inamgcno Q)e6laculo , quarta vice cum hac
die mitteret lotium , omnis ferme abiiifet nigritu-
do , inque iiavefcentem iterum. colorem egregie
mutata ^it, Veipera praefcripii Diacodii Synipi
unciam ex aqua Cinnamomi uncia dimidia, cum
fuificiente pro hibitu aifumendam vehiculo. Potum
quoque tenuem acidulatum leviter cardiacum co^-
|)iofe hauriebat. Mane vero alvus ehiebatur clyi-
mate , refoh^ente anticeptico cum Syr. Taraxaci
cum Rheo; quibuscum continuavit a'd duodevice-
fimum morbi diem, quo & judicata urinis appa-

ruit ;

VERMtNOSO-BlLIOSiE ET CaTARRHALES. II7

ruit; deciduis quoque probcque per univerfum
corpus ficcatis miliaribus , duobus tantum fuper-
llitibus, unde Mixturam , quam atram nuncupa-
bat, ingerere iiltra noluit. Fruftra operam fumfi ,
ne cito nimis ab incepta feliciterque hucusque
perdu6la medela defifteret ; oftendens fimul,
ejusmodi mala poflea confuevere longe deteriora
producere, veluti abfcefTus , caries aliaque plura;
neque fatis ha6lenus de corpore ehminatam eiYo
morbofam materiem. Guttas tantum paucas, pi-
lulasque quasdam , eod^m de genere ac priora
petitas , ad reHqua fubigenda mala , quin segre
praebium unum alterumve, ex Rheo & fale poly-
chrefto duntaxat alTumfit, quo & materiem depo-
fuit mucidam famiharem verminantibus. Vix ta^
men elapfa feptimana, ad volam manus pure in*
tumefcere cccpit ex antecedentibus reh^tis miharis
puilula, ad pifi magnitudinem , neque multum ab
ilia diifita, altera ; & haud diu poft , utriusque
manus ambo digiti medii panaritio correpti funt,
Quid, quod amphus morer? Arceffitus nunc, cui
magnam habebant fidem , Chirurgus , nuHis hi-
ternis noftram indigere jaclitavit , quae fimphci
nec ardente zxvcro fecundum mentem ejus labora-
verat, externisque modo remedhs egere panaritia
hsecce ; & quidquid fedulo hac in re monerem ,
-obtreftavit; nec fatis mature , ad digitos fcalpello
findendos, votis meis paratus cum eifet; vifo, fe
totam dediiTe chirurgo , ab ulteriori conamine
defliti, futura mala praefagiens. Exfohatio uki»
mse phalangis fatis infignis ambobus digitis con^
tigit; & poflquam per odto hebdomadas perica*
Jofilfimo in circulo verfata effet , fibique moleftis-*
fimoj domum fimm noftra petiit,

H 3 E?i.

ii8 CAP. III. SECT. II. rEBRES Intermitt.

Epicrisis.

Maligna f fane cum Afcaridibus jun6la febris
m^dens, quse criticum tamen curfum tenuit, adque
ardentem jcaucrov diclam magis, quam ad biliofam
accedere, non opus eil adflruerc (k). Quin anxie-
tates hic ab Afcaridibus fuilfe au6las , admodum
quoque probabile ell; maxime fi his conferantur,
quae de cardialgia Syncoptica ab Afcaridibus ob-
iervavit BiANCi-iiNi (/). Defuit quoque huic me-
teorismus, qualem in biliolis plerumque obfervare
confuevit : tenlio autem , quam noitra quefla eft
in regione hypochondriaca, aho fefe modo habe-
bat , quippe dolorof^ & fpaflics magis fuerit
indohs : quin vomitu materies ejefta fubbihofa
initio febris acceiTionis , neque fmcera , aut seru-
ginofa , fed mucofa plerumque , etiam hoc de-
nionflrat. Adfuerunt tamen fymptomata intenfio-
ra quam in rehquis verminantibus : defiierunt &
qusedam , fere femper aUas obvia. Nulhus autem
de capitis gravativo dolore, querelse reminifcor,
de quo tamen omnes , tot tantisque anxietatibus
aife6lis, queritabantur. Mirum etiam eft, pupil-
las noflrse folito fuiffe contractiores , de qua
pOilea (?«). Unde ncmo ibit inficias , diagnofm
perquam intricatam exftkifle. Superefl, quaeflio-
nem foivere, an hic Petechicd ab alcali voIatiliPNon
videiur, cum paucae tantum guttse &partitis qui-

dem

f Conc. Prtenot 31. & 117.

(k) Conf. Cel. D£ Haan Fehrium divijiones. Div. IV.
Schol. II. .pag. 1 1. & 12.

( /) Scholium primum ad Hiflor. fehr. putridarum,

^m) S<-iioliOii ad cap. iV. recl;. VII. ds Amaurofi Jubitanea»

VERMINOSO-BlLIOSiE ET CaTARRHALES. IIp

dem vicibiis dabantur ; & flatim Mixtura acida
grata ex Sale tart. Vitriolati , rob. Ribefiorura
cum fpiritu iiitri dulci huic imponebatur. Ad idem
auxilium quidem confugere cogebatur Cel. de
Haan (k), in cujus segrota jam a principio adfue-
runt, iit in illa nec errore regiminis calidi neque
critice exort^ fuerunt; ergo etiam haud in noflra,
quoniam Vll''. datum fuit ol. animale Dippelii &
Xll^. demum petechiae erupuerunt (o).

An proinde ex mixtitrd fudoriferd orlundse? Et
ne hoc quidem apparet. Unico enim ilragulo te6la
erat nollra , dum manus fere femper fupra tegu-
mentum fub tenui fcapulari coliocaret ; & Cel.
VAN ZwiETEN coutrarium expreffis verbis do*
cuit (p), Ginnia hcec -per diurefm agiint ; fi alio , in-
quit 5 regimine adhibeatur : Ji enim tetio firaguUs
corpore cegri , hcec propinsntur , pkrwnque fudores
inovent ; fi vero frigidiufculo aeri ceger exponetur ^
eadem ajjumta per urince vias potius agent. Simul
etiani diluendo abftergendo hcsc remedia prodeffe ^ fa"
cile patet. Quamobrem apparet verifimilior , ex
prava humorum indole , nondum fatis hatlenus
fubaSa morbofa materie , deque corpore elimina-

(n) Ration. Medejidi. Part. VlII. pag. 98.

(0) Cl. MoNRo filius in Relatione de morbis maxime
frequentibus in Nofocomiis Anglicis inilitaribus in Germa^
nia eodem tempqre fcilicet ab anno 1761. usque ad men-
fem Martii 1763. in febre maligna & petechiaii, ufus fa-
jium alcalinorum volatilium, fi pulfus debilis eft, & lipo-
thymiis aegri fubjedli funt, ut cardiaca adhibenda effe cen'.
fet. Et eodem , ac nos fecimus modo , acida fimui , ad
alcalinam acrimoniam corrigendam dari debere. Vide Com-
ment. ds reh. geftis. Vol. XIV. part. i. pag> 51.

(p) Commentar. ad H. Boekhaave Jfoor. 634. Tosii 11..
pag. 202,

f 20 GAP. m. SECT. II. Febres Intermitt,

ta, noflrae ciim peffimis recidivis contigifle, quod
vermibus obfeffis perquam famiiiare efh (q). Ni-.
gra denique prima mifla urina tenuis erat , totaque
iiigra; perinde quam primum fedimentum, quod
fundum matulse petiit. Hanc adeo ab antiquitate
r^formidatam ( ^ ) , corticis Peruviani ope in no-.
flra tam cito in falutarem naturam mutatam fuiflCjj
^dmodum probabile eft.

iEGROTUs Decimus Sextus.

Vidua honeflia feptuagenario major , eodem
tempore tertiana mitiore laboravit, cum confue-
tis epidemioe fymptomatibus. Poft aliquot circui-
tus febris deceffit , non emiflis vermibus. Vale-
tudinaria ab hinc , minns firma fanitate fruebatur ,
alias robufl:a, vegeta; contra nunc obfl:upefcens.
Senfrni , obambulans , citra aegritudinis faciem ,
mente capta eft. Confanguinei , fublatentis malf
ignari , quaefiverunt , quidnam fibi vellet , ut de
fuo vitae more decederet? Refpondet, fenefcire;
<& quidquid nofliram interrogarunt, refponfio fem-
per fuit eadem , ego nefcio , ik weet het niet ; vix-
que alias ejiciebat voces. Secundo menfis Ofto-

bris

(q), Prse ceteris pervolvi meretur egregia Dijfertatio,
de Morbo mucofo : Audtoribus Ci. Roederer & Wa=
GLER. pag. 34. & fupra laudatus Bianchinus.. Quin co-
piofe veriiies interfueruHt Epidemiss Goslarienli per 06I0-
decitn menfes J£i, FhyJ\ Med,. Vol. VI. Append. pag. 78,.

|.x.' ■■■'■•

(f) Cpnferantu.r hic l.oci pulcerrima Hippocratis &
Galeni loca, quaE ad varia de crifi morborum cap,. II. §.. V.,
pag. 25. ^ feqq. Rat. Medendi parc. Vlll. cpllegit Cl. djS;

Verminoso-Bilios/E et Catarrhales. i2r

bris die petierimt iit ipfi mederer. Adivi noflram,
6c inquirenti mihi hiftoriolam hancce dederimt: a
nudio nunc tertio , mentis alienationem fuiffe auc-
tam ; deque nulia moiefda , praeter naufeam in*
commodam , quam domefLicis rem.ediis auferre
tentaviilent , queftam fuilTe. Puifus a naturali
parum mutatus ; oculorum acies altera cataracla
integre claufa , paulo vero minus obfeiTa erat al^
tera: adeoque diagnoiin ex pupiilarum conditione
petere , fieri nequibat. Lingua materie ex albo
flavefcente quodammodo erat obfelfa. Haec dia-
gnofis. Ex prsteritis & praefentibus , ego quidem
Lumbricos accufavi. Datis ideo pulvere purgan-
tis Anthelmintici Stork, ad drachmas duas, cum
Gxymell. Sciilitici unc. dimidia ex aqua Raphani
limplici unc. vj. formxa mixtur^ , Lumbricum te-
retem integrum rejecit , ramenta copiofa , pituitse
multum. Manfit tamen adhucdum m.entis aiiena-
tio, dum felis ad inflar parietes fcalpfit , erefta
in lefto infidens. Tertio vero die , ab ufu medi^
camenti continuato , pluribus emiffis lumbricis
putridis , mente jam conflitit ; triumque feptima^
nariim fpatio , integram fanitatem adepta efl, qua
adhucdum fruitur.

SCHOLION.

Mentis a vermibus alienationes, proceres agno-
verunt Medici. Abeifet , ut quse de hac prifcis,
temporibus fufe tradita fuerunt longa enarratione
hic repetere. Novus tamen vermium fcriptor de
eo dubitare videtur , dum recenfum cathalogi
fymptomatum. a Cel. van Doeveren datum
^gens, ad mentis hebetudinem, ciaufula addidit,
[Vdogclyk qok m^erckr vlugheid^'] forfan etiam ma-

H g ]oren;

J^S CAP. III. SECT. 11. FeBRES iNTERMrTT,

jprem mentis praefentiam (0. Revera ejusmodi
degenerationes , quarum plura exempla facile pro-
ferre poiTum , vel uberrime apud Medicos veteres
& recentiores proltant, Aexius Amidenus (f)
illud fymptoma 5 inter verminantium obvia , nu-
meravit. Pari ratione C^lius Aurelianus (z/).
Weque de his haefitaverunt Nicolaus Piso (i;) ,
J. LoMMius (w) , & Celeherrhnus Y , Hoffman-
3^us (:c). FoRESTUs fimilia exhibuit ex segro-
tulo fuo ^}') 5 quas acciderunt noilrae. Quin me-
( morabilem hujus indohs cafum hasc setas fuppedi-
tavit (z) , aliosque pkires. Quid , qua^fo , mentis
a vermibus dexteritatem magis vindicat , quam
pulcre Germanorum Hngua loqui, quafi dsemone
detentus, qui cum Italus eflet, nunquam in Ger-
maiiia verfatus {(i).

iEcROTUS Decimus Septimus.

Robufla mulier nova nupta , eodem tempore
febrem fubiit bihofam fubvoivulofam. Ab initio

parvi

{s) VAN.PHELSUM, Natiiiirkufidige Ferhanckling over de
Wormen^ pag. iSo. in not.

(t) TetYabibl. III. Serm. I. cnp. XXXIX. pag. 539. hifce
verbis. Flerique enim in jnentis inppiaac taciturnitate degimt.
'■j (w) Morbor. chromconm Lib. IV. cap. Vlli. no. 107,

pag. 534.

(.v) De Morh. cognofc. ^ curand. Lib. III. cap. XXII.

pag. 148. ed. Leid. I73<5. "

(<iu) Ohfermt. Medicinal. Lib. tres. pag. 171. Amft. 1761.

(x) De Jnimal. H. C. inf. hofp. cap. lil. §. X. pag. spgj
op. Supp. II. part. II.

Qy) Oper. omn. Lib.. VI. obf. XXXVIII. & in Schol.
fuljnex.
• (s) JEi. Phyf Med. Vol, IV. obf. LXXIV. pag. 293»

(a) Vide Sciieis^ciuI Obf. Med. rarior. pag, 356. obf, i.

VeRMINOSO - BlJ.ipSiE ET CATARFaiAms. 1^3-

parvi momenti 5 fubdole fubrepfit ita , ut fympto-
mata tcterrima deiu excitarit. Naufea fub febris
acceffionem magis magisque intendebatur ; quam
violenta per fuperiora rejeClio viginti &: aliquot
Lumbricorum teretium vivorum vegetorumque
cum bilis & pituitse copia ingenti, excepit. Ex^-
nimis fere viribusque languefcens jecit fubcoma-
tofa 5 nec quidquam five titulo alimenti feu mxedi-
camenti llomaclius continebat , quin protinus fur-
fum redderet. Repitis Enematibus , fortillimis
quidem fruflra operam fumii , neque quidquam
profeci. Pecloris anguftiae admodum quoque ur-
gebant, ut fpiritum ex imo ducens, auram quafi
ore nonnmiquam excipere videretur , fadore frigido
madida. Diebus aliquot ita transa<3:is , dum aptis-
fima vermibus adverfa cataplasmata , fmiilesque
inunftiones ventri adminiftrabantur , diarrho^a
larga putrida , pituitofaque judicata efl; priftinanv
que recuperavit fanitatem.

SCHOLION^

Volvulofam fane ex vermibus in noflra afFeftio-
nem exflitiffe , quamvis flercoraceum vomitum
non fuflinuerit , minime dubito ; cum nihil per
inferiora cecefferit (^). Crediderim fere Lum-
bricorum tantam catervam, glomeris inflar (c^
obicem pofuiire trajeftui libero inteflinorum ca-

nalis;

(b) Hujus fedlionis Scholion ad ^grotum VIII.

(c) Hujusmodi ab animaca pocentia Juculenta proftanc
exempla : inter aiios confuli pofTunt Schenckius in loco
niodo laudato. Baglivus in epifiola ad Andry de la Gene-
ratioa des 'uers. pag. 047. ^Ma Fbyf, Med. Vol. IV. obf.
LXXiV. pa^. 293.

124 CAP. III. SECT. II. Febres Intermitt.

nalis ; inque putridum magma extus applicatorum
ope ioluti fanitatem demum adtulifTe.

-^GROTUS DeCIMUS OcTAVUS.

Naupegus febre lavoravit duplicata tertiana
menfe Septembri 1762. Tanta eum haec prehen-
debat anxietate , ut feptimo ab initio die morti
proximus efFet. Ex frequenti vomitione cum fu-
dore frigido , animo linquebat, & fiderati ad inilar
jecit. Magna vero clyfmatum vi ad fe rediit:
Acidorum dein minerahum vegetabiHumque ope ,
pariter ac protra6la herbae Scordii infufione reli-
qua curatio abfolvebatur. Paucis indigens Purgan-
tibus , aut qu^ tono vifcerum reflituenda apta
vifa funt , fub Divms aufpiciis alvo liquida vermi-
nofa judicatus efl.

§. X L V I.

Sufficiant recenfiti (§. XLV.) ha61enus cafus
ad datam ihuflrandam Hifloriam. Singularis
quippe naturae morbi unicum elargitum faiire,
abunde eft. Pro varia autem segrotantium condi-
tione & morborum indole perfonam vermis egifle,
fatis fuperque apparet. BiHofarum vero cum in-
feflis interaneis compHcata natura efl; , quippe in
mucofam redundantiam admodum proni funt ejus-
jnodi segroti unde & pro majore muci biHsve
copia, ejusve magis a naturaH depravatione , in-
que putridam alcalefcentem indolem mutata , &
cum vermium cadaverum Uquamine comnnifla,
fimpHcior vel magis compHcatus morbus nafcitur,
& catarrhaHs benign^ faciHs adquiritur notio,
Jlh^barharina pariter ac faUa media profpere ces-

feruntj

VERMlNOSO-BlLIOSit ZT CaTARRHALES. 12^

ferunt segrotis noflris; faepe quoque addita vale-
rianae radice. Sequentis formulse Mixtura fola
fcepe fuffecit , tam ad materiem Biliofo-mucofam ,
quam vermes educendos , cochleatim omni hora
inter febriles paroxysmos data. :i^. fal. polychrcfti

Rhei eledl. rad. Valerianse fylv. aa fcrup. ij. fyr,
e fucco cichorei cum Rheo unc. j. & aquae cort.
Aurantiorum , MeHfTae aut cichorei fermentatae
prout una harum vel altera magis adjavare appa-
ret, ad uncias vj. vij. vel viij. cum fp. Nitri dul-
cis drachm. j. vel liquoris anodyno - Minerahs
HoFFMANNi rite parati (^). Abundante magis,
quambihs, muco, formulam ita mutavi, ut pro
Rheo Gialappse radicem & aquam ftiilatiam effi-
caciorem, utpote Menthae aut Abfynthi-j&c.,.^ ii
ita e re videretur, fubfcituerim. ' ; - :

Acriore vero Bile aegrotantibus molefla, Ipeca-
cuannha & Acida VegetabiUa & MineraUa, fa-
ponacea oleofa ex ufu fuerunt. Raro autem m.er-
curium dulcem praefcripfi, nifi memoratis mitiori-
bus, quibus fsepe tamen obtemperarunt, vermes
refiflerent, clysmata in anxietate obfelTis £ilutares
fgepe fiflunt effedtus : quemadmodum martiaha &
amaricantia iil fine morbi , aut hypoflafi aba6ta
cum euphoria dabatur Mixtura ex fale abfynthii
vcl cardui benedifti, ^l. gentianae Helenii & Aqua
Menthae 6c corticum Aurantiorum flmihumve.

Theoremata Practica.

I. Nunquam tantam , quantam fub febris in-
greffum & critica Naturse mohmina , vermes ex-

ferunt
(d) Egregius hiijus parandi modus proftat apud Cl. R. A.
VoGLL. Inllim, Cbemice. cap. X. g. 47^). pag. 220.

125 GAP. IIT. SECT. II. rEBHEs Interm. &c,

ferunt vim ; nncle magna cum intermittentibiis
Opus efl circumfpeftione.

IL Diutiflimse tamen a ^lethiferis turbis vacuse
Quartanae funt ; fin minus in anomalam evaferint ,
quo tempore jam tanquam verse verminofse falu-
■tandae veniunt.

III. In Biliofis & mucofo - biliofis febribus,
cum vermibus , ante omnia, per omnem morbi de-
curfum, alvum apertam fervare prseflat; idque 11
iieri potefl per mitiora, ne febris inde nimis in-
tendatur. Hac tamen via inducias facere , fi fieri
nequit, inter dies criticos , potentiora exhibeto.

IV. Caute denique cum Amaricantibus Anthel-
minticis mercandtim efl; neque mature nimis ea-
clem adhibenda funt, cum in fine potius morbij
tonicam fimul exferendo vim ex ufu apparent.

CAPUT

I2>

SECTIO TERTIA.

FEBRES LENm VERMINOS/£.

<^%0 0%Q> 0%^ ^d^^hO ^IO <D^|0 ct%0 <J-||rC^

§. X L V I I.

83 c propria verminantium comes , merito

verminofo vocabulo iniignitur. Aliquando

lenijm obrepit , vix fenfibiles exacerbationes ,
prseter leviorem noclurnam fudatiunculam , fuga-
ces caloris & frigoris fenfationes pariter cum ca-
pitis aurium & levioribus abdominis adfe6lioni-
bus habet, hinc illae vefpertinas noclurnseque in-
flationes cum vermiculatione ; aut matutinis ob-
fcuriores ventris cruciatus , qui alvinae folutionis
fere femper funt praenuntii. Aufta vero febre
memoratorum aggravatio fit : acceffiones quoque,
etiamfi erratico curfu , tribus quatuorve in dia
paroxysmis crebefcentes , fub vefperam vero re-
gulariter invadere folent. Saepe etiam ex parvis
admodum principiis tantum incrementi capit, ut
lentorem fuum longe conduplicet ; continusque
remittentis faciem induens in acutam malignam
tranfeat (p) : Vixque tum ab aliis putridis difcer-

nitur

(p) Qualem exhibui ad Biffor, Fcb. Putrid, cap.lll. fecl,^
II. pag. 39.

ia8 CAP. m. SECT. III. Febres

jiitur 5 nifi manifeila fefe oflendant infeflorum
f^anptomata. Non raro aliis fefe adjungit malis,
qu3e ab initio fub aiia facie prodierunt : quin Mor-
borum cum vermibus perverfae medicationis per-
faepe hasc febris pedillequa efc. -»— Igitur agitatis
feris interaneis , plus minus in fcenam prodit.
Morbisque ideo i/erminantium chronicis, praefer-
tini infantum & debiiioris conflitutionis hominum^
tympanitide , cutis intertrigine , phthiii ficca ab-
dominaH , hypochondriaca & hyflerica paffione
vel leucophlegmatia cum vermibus aflFeftorum ,
fere femper fubefl ; immiO & utero gerentibus fa-
miHaris 5 & graviditatis tempore haud foras ex-
chifis infeflis., acuta f«pe puerperis evenit. Sive
denique vel chronka five acuta feu accejjhrla febris
iha prehendit , accefTiones fuas tempore vefpertino
redintegrare folet; fsepeque fudore inani non cri-
tico debihtare afFeftas. Quoniam & prsecipue ab
animata potentia morbifica originem ducit , raro ,
nifi eadem deftrufta atque expulfa , difcedit , quin
protinus revertat.

§. X L V I I I.

Tam late quum pateat Febris lenta verminofa ,
teterrima quidem a fide dignis auftoribus recenfita
fymptomata , nusquam magis , quam in iUa , po-
teftatem fui facere, neceffe efl. Nam dum ino-
pinato contingunt Aphoniae , Convulfiones , Side-
rationes , aHaque id genus mala ; quam dira fae-
pius , ad ukiriium ufque fpiritum , non tenentur
multi paralyfi mifere affefti, cujus ratio animatae'
potifTmium caufrse .fub initium inhseferat ; aft qui
proh dolor ! proxima morbi cauffa minus perfpe-^
fta, fruftra agitantuf multis. Tandem moneam^

Lent-« Verminos^. 129

quod onus nonnunquam gravius experlatur in Len-
tishifce, quam in Acutis aliis , fLibigcndis. An
ideo , quod nondum in acutam indolem transgres-
fa , crifeos molimina debiliori conamine in hifce
peragantur; aut quod minus Naturse flimulos per-
cipiant corpora cacheffica ; aut denique , quod
ferax puUities extirpationem totam ilkidat ? Multa
equidem refpedlu crifeos adduci poifunt huc : &
vifcerum tono congruis ni fuccurratur auxiliis,
afta aguntur.

§. X L I X.

Inter fymptomata autem in genere obvia , fi te-

nore quodam vexat, fere femper conjun6lum habet

capitis dolorem fupra orbitalem, occipitalem vel

etiam haemicraniae affinem ; aurium tinnitum fu-

gitivum, aliquando, fi quodam modo urgec, do-

lorofa otalgia , quin eryfipelate non raro comita-

tum. Oculi renitent , lachrymofi funt , & vehiC

in fmum excavati , cin61o halone hvido ; pupilla-

rum dilatatio confueto major efl, unde & fubita-

nea Amaurofis. Narium pruritus moleflus fre-

quenter admodum in haemorrhagiam largam pro-

rumpit. Lingua vel tumidula, incifuris ievioribus

& dentium foveis ad marginem impreffis , humida

lata paUida efl , vel progrediente morbo , nafcen-

tium aphtharum ad inflar obfeffa; quin acute fe-

riente eodem modo ac in Acutis rubicunda arida

contrafta, tandem nigra; vel denfo agmine fub-

fufco putrido obfita. Quibus hnguse degeneratio-

nibus infeparabiles quafi junguntur gingivarum

cum dentium fquaUore ardor & infiammatio , tan-

demque exulcerationes foedas , malge ut pkirimum

fcorbuticse labi adJfcriptge , cum fymptomatum fyn-

I drome

tjo CAP. IIL SECT. IIL Febkes

drome propriam fuam originem luculenter vindi-

cent. Halitus perinde fui generis putridus elt,

Et proritata infolito rivo faliva ore contineri

iiequit 5 quin veficularum in modum labia obfideat ,

forasque continuo effluat. SufFufus genarum ru^

bor, ii magno impetu in faciei vafa fanguis adi-

gitur, crebro in eryfipelas tranfit, nec raro fme

veficulis, fero effufo, error hic loci compenfatur.

In faciei autem nervos , maxime vero fecundi &

tertii rami quinti paris cerebri , illata vis , dolorcs

odontalgicos fseviffimos nonnunquam excitare fo-

let. Summa irritata larynge , affedlos non minus

iirget molefla tufficula , plerumque au6la fub ve-

Iperam. — — In omnibus , non adeo copiofe fudor

eft 5 iin abundante muco , eove in putrilaginera

degenerato , acidum nidorem tunc fpirat , crifin-

q,ue optimam perficit : ceterum no£le , modo fe-

bricula intendatur , vel in leviffimis affeffionibus ^

xnatutinus tantum , auflior. Frequentes alvinse

contentiones , & cruciatus, umbilicum vel os ven-

triculi petentes , dorfum fsepe quoque adeunt;

au6la &falivce excretione, inflantis deliquii animi

primordia manifeftant. Dolores vagi fubarthritici

& ifchiadici non minus familiares hifce funt,

quam tortuofa ftranguria , prae ceteris infantes

afSciens (q), Pulfus omnium maxime inconftan»

tia ; plerumque debiUs , exihs , raro vere febrihs ,

plerumque inordinatus, faepe ad 4, 8, 10, 16, 30.

diaftolen intermittit. Urina tenuis hmpida ; aut

turbida , hmofa , jumentacea ; aut fedimentum

laftefcens deponit : in paucis admodum biUofis

faturatiore flavedine tincta eft , & quo fedimen-

tum

{q) Duobiis infantibus medicinam feci calculofos pror-
fus amulantes.

Lentb Vermikos^; iqi

0

tum faturatius, eo quoqtte copiofius. In his cum
aphthofa lingua, gingivisque dolentibus exulcera-
tis 5 atque anima foctentiflima magnum falivse pro-
fluvium efl. Diverfimodis hifce fymptomatibus ,
& quis omnia enumeret , Febris (§. XLVII.) ve)
fubell, vel eadem comitatur, vel auget.

§. L.

In miferrimorum vefro emokimentum , nullibi
tot tantaque dari ad proximam maH cauflam digno-
Tcendam praefidia , quam in opulente adeo fympto-
matumfegete, manifefl:um efl:; & propter mino**
rem febris vigorem plerumque fortiora in ufum
vocari pofle , quae vetant mdrbi acutiores. In tanta
nunc morborum & fymptomatum diverfitate, fa-
tius erit per exempla medendi viam monftrare,
quam in genere truncatam medelam exhibere.-

1 s; FE'

i3^ CAP. III. SECT. III. Febres

X® X® M® X ® X ® X ® XSM® X® X

«. FEBRES LENTM VERMINOSM

ALUQJJE FERARUM INTESTL

NALIUM MALA CHRONICA.

iEGROTUS PrIMUS.

Infans quinque vel fex annorum , omnibus phae-
nomenis a Cel. Hoffmanno de Lumbricis in f/i-
tejiino ileo traditis (r) infignis, curse meae com-
mittitur. Abdomen prseter modum erat diflen-
^um, ac partes fuperiores ita tabefcebant, ut niii
olTa cohserentia confpicerentur , puerulo nihilomi-
nus multum appetente. Magnam vermium co-
piam , tam Afcaridum quam teretium affidue ex-
crevit; multaque his adverfa alTamfit fruftra, cum
ssque cito ac expulfi effent renafci viderentur ; &
vivus a vermibus commedi videretur mifer : lenta
febre continua tabida ulterius conficiebatur.' Irrep-
ferunt quoque de tempore. in tempus faevi infultus
epileptici, totam faciem , artusque fuperiores ad-
modum in confenfum trahentes , au6li dein adeo ,
ut catalepfis aUquando infequeretur ; quse per dies
ahquot fucceffivos , comitato motu opifthotonico ,
quo caput retro verfus fpinam , tam crudeHter
atque adfpe£lu horridum trahebatur , ut cum collo
angukim formaret acutum , perfeveravit. Immo-
bihs , ad inftar Hgni rigidus atque fupinus jacebat

puer 5

(r) M. R. S. Toill. l> de cauj/is ?norb, latent, pag. 332.

LENT-ffi VlillMlNOSiE. 133

piter 5 artibus tamen flexilibus , fenfibus expers :
coUum inflatum erat atque tumidum ; oculi aperti
intenti ; rubore aliquando fuflFufas genae; falivae,
demiffa maxilla , profluvium ; pulfus valde exilis
& creber, ut defe&irus videretur nonnunquam,
^ merito quidem fuperfhites funftiones ego mira-
Ter. Sub hsec alvus adflrifta , quae antea fufa col-
liquativa exfliterat. Pluribus incaiTum adhibitis,
fatis tandem ceflit.

EPICRISI5.

Mifellorum tympanitide afFeftorum vices per-
quam dolendae funt; & ufque adeo , quam in mi-
fero noflro provefto jam morbo, medendo potius
segrefcunt , quam ad fanitatem inde perveniant.
Confumto autem a vermibus chylo , atrophiam
nonmodo, verum etiam omnium fan6lionum Ise-
fiones nafci , oportet, Flinc & nulhbi tanta fym-
ptomatum caterva, quanta in ejusmodi a himbri-
cis affeftione comparet ; neque fymptomata , quae
de Lientericis atque feris alvinis praecepit Medi-
cinae Parens ulhbi apparent manifefliora. Perti-.
net ad hanc rem quse inter aha dicla funt in Coacis
Prsenotionibus (^). Quos longa exercet lienteria,

cum

(j) DuRETi Comment. pag. 337. Foesii No. 468. fe6V.

II. pag. 192. verum non pofTuin , quin etiam hic loci in

tranfitu moneam , quod ufi^ Jne/toim apud FoesiuM cum

Jcevijfimis ulceribus , magnus Duretus iterum de Afcaridibus

folis , perinde quam /wgTa: JnsJii» in modo antecedente tex-

tu commentatus lit, ut fufe fatis fupra (pag. 82.) ex^

pendimus. Parum tamen referre videtur, utrum pro ma^

lignis interjiis ulceribus , aut in genere pro feris alvinis

interpretetur , cum utraque de caufTa memorata in textu

fymptomata evenire poffint ; morbusque mucofus Jongu?

, I 3 varisi

334 CAP. III. SECT. m. Febres

ciim feris (^ajjLot ^YieJoiG-t)^ torminibus ^ doloribus\
cum hcec quieveritU intumefcunt. ubi Duretus auftor

efl

varla inteftinorum incommoda excitare roleat , fjepeque
verminofis contingat , vel verminofus fiat. Argumenta
vero quibus ufus eft egregius quondam Medicins ille re-
itaurator , ut Afcarides Lumbricis teretibus antepofuerit ,
parum mihi videntur ponderofa , quin de teretibus, deque
ceteris ferinis malis , merito commentari queat. Enim-?
vero ad opinionem fuam ftabiliendam, „ Afcarides , in-
„ quit , fer^e funt , nec raro »0jr' s^e^^jv, nomen ferarum
„ obtinent, ut in illo. Ta J^e/'<»^s (p^^yoTi&i^a, i, Autumno
j, ferinum. Ubi Galenus autor eft feri nomine contineri
,y Afcarides, Lumbricos, elephantem , cancrum, phthifln *
3, caeteraque omnia fieva mala, qus autumno podffimum
„ regnare dicuntur. Sed ex omni fenfu ^Jtjs/io^civ, cui
,, locus hic effe poffit quam Afcaridibus, non hercle inve-
„ nio. " Comm. citat. pag» 337. Galenus autem ad vo-
cem ^g/tov expticandum , non inquit, nomen hocce pras
ceteris fignificat Afcarides , fed omnia qu» Duretus ex
eodem enumeravit ; quemadmodum ille in Hippocratis
lingnarum explamtione (Fragment, fol. 74. verfo H.) difertis
hifce verbis confequitur. „Poftea in aliis, cum Jstg/j'*!' dixe-
3, rit animalia in inteftinis confiftentia fignificat , hmbricos
„ fcilicet , & Jfcarides , quemadmodum & cum dixerft au-

„ tumnorum 75 ^e/.ohi; , ab aliquo di&orum nominat. *'

Quamobrem mihi quidem. f^epius vifum efl , Hippocratem
in Morb. Vulg, Lib. 11. (Foes. pag. 996. B, j ideo addi-
difTe, yy Lumbrici tenues JJcarides diBi , vefpere maxime »
„ cui analogia quodammo-do refpondet autumnus , infefiam ; "
ut apertum faceret, Afcarides in hacce conllitutione au-
tumnali, perinde quam in iila aut in aiiis Lumbrici tere-
tes, molefte afFecifle: quod vel miffis fuperfiuis, ex Pror-
rbetkorum textu 138. (Foesir pag. 79.) cum Coacar. Froi'
TM. 165. (pag. 144.) quodamm.odo colligere licet. L's
onim in locis Jfcarides fjngillatim expreffit ; cum fimilia
fymptomata plerumque a lumbricis teretibus oriantur , &
eodem modo vefpere quam Afcarides affiigere foleanta
veluti in fingulis jam fatis abundeque eonflitit.

L E N T ^ V i: R M I N 0 S ;E. I35

cfl; 5,occiipari fcilicet aegrotos hofce tympania hy-
35 drope qui alllirgit copia fabfillentium datuum
5, in anfar(Slibus intellinorum , in quibus potentia
5, ell: , vel depravatio -periftalticae facultatis."
Ouin Hydropicis quce fupervenit epilepjia , funefta (t\
S^lTem hic loci phira ex Hippocrate afferre : fed
hcec fufficiant. Sub mah exordia praeter tufllm,
ahasque catarrhofas deflu6tiones; pertinaciffima
narium flilhcidia faepius comperimus ; focdasque
cum hngua fubaphthofa , dentium fquahore atque
prsevio gingivarimi ardore & inflammatione , oris
exulcerationes , maxime in locis ab Hippocrate
notatas (m). In femina quadam omnis ferme

gingivarum caro depafcebatur. In concla-

mato malo ex cutis ariditate , propter atrophiani
atque continuum alvi fluorem , confueta in vermi-
nantibus critica mohmina , fudores per cutis
vibices prorfus cefTant , unde inevitabihs mah ag-
gravatio. Nondum vero adultomalo, ejusmodi
tympanise fgepe convenientiffimum fuit Ehxir aci-
dum Vitrioh , Deco6l:ioni Mercurii crudi ex Aqua;
Cichorei , fnnphcisve , aut potui confueto , ad de-
bitum acorem inftillatum ; quo folo interpofitis
lenioribus purgantibus , multis quidem auxiUum

S C H O L I O N.

Catalepjis verminantibus famiharis fatis fuperve-
nit. Exempla hujus ex Marcello Donato,

SCHENC'
(t) DuRETi comment. pag. 320. EoHs. N». 4<58. pag.

192.

(m) Lib.lV. de Morh. vulg. Foesii fea. VII. pag. 1125.

H. „ ad tertium dentem magis fuppurationes quam ad

3, cscteros omnes, & e naribus cralTs fluxiones & t€m

j, porum dolores inde maxime contingunt.

1 4

136 CAP. III. SECT. III. Febres

ScHENCKio atque Etmullero annotavit
Andry (v)y alios F. Hoffmannus (w); quin
memorabilem cafum , cujus oculatus teflis fuit,
Cel. VAN ZwiETEN exhibuit (x), Sanatae quo-
que catalepfeos hifloriam , tribus emiiTis hnnbri-
cis , in puella 7 vel 8 annorum , htteris mihi
communicavit CeL van Doeveren. Haud igitur
hifce immoror.

Attamen vero iilentio tranfire nequeo , ut in
transgreifu pro C^elio Aureliano verba faciam,
Anonymo cuidam vifum eife , vel C^lium hanc
aife^lionem cum Comate vigih atque Lethargo cum
ahis confudiife (y). Contrarium vero , diilinfta
catalepfis capita , ubi de Acuta (2) & chroni-
ca ( fl ) egit , de utraque ab Apoplexia Letharga
llomachica & uterina pailione data differentia (/?),
perpendenti patebit. Siquidem vermimfam cata-
lepfin hifce quoque verbis dehneavit ; qui autem a
lumbricis id patiuntur, ctiam Jine febribus ^ vocis am-
putationem fu/tinent , cumpulfu parvo atque crebro (f) :
quod phaenomenon pras ceteris & in segrotulo. no"
ftro percipiebatur. Tametfi enim prsecipua phae-
nomena , quse puerulo noftro accidQrunt , vehiti

fupi-

("u) De la Generntion de^ vers. Tom. I. pag. 340.

(nv) M. R. S. Tom. IIL pag. 49.

(x) Comment. ad. J. 1040. Tom. IIL pag. SK^* cum
Tom. IV. •§. 13(54. pag. 713.

(y) Voy^s Joiirnal Brittaniqiie Mois de Juin 1751. pag.
18(5. A^el Comment. de reb. in Scient. Nat. & Med. geftis
vol. I. pag, 414.

(3) Morb. Jciitor. Lib. II. cap. X. pag. 95. & feqq.

\a) Morb. Cbronicor. Lib. II. cap, V. pag. 376.

(?>) Mnrb. Acutor. pag. loi. cum 377. & 378«

(c) Morb. Chronic, Lib. IV. cap. VIII. §. iio.pag. 535-.

Lent^ Verminos^. 137

fupinum jaccrc , firmlter apertis palpcbris , atque
oculis intcntis; gcnarum rubor ; colli inflatio; fa-
livai , dcmifla maxilla , profluvium ; vocis ampu-
tatio ; omnium fcnfuum torpor &: hebctudo ; ar-
tuumque flcxilitas ; Lcthargo quadantcnus com-
mimia fmt; probeque ab ipfo Cjllio notata (^).
Mali per intervalla inveftio in chronica tantum
obvia, & firmus corporis fitus, qucm invafionis
tempore habebat, in noflro pathognomica Ci^Lir
AuRELiANi Recentiorumque ligna fufficicnter con-
iirmant, ex attenta infuper oculorimi & pulfuum
contemplatione in Catalepfi & Lethargo , qubd
C iE L I u s AuRELiANUs , Graecorum vetuftiflJimo-
rum, & circa hanc quidem affeftionem, errorum
fcdukis adeo notator, diflinftis tot characlcribus
animadvertit; dubium non eit, quin morbum hunc
diflinfte , fatis cognoverit. A vero forfan non
longe aberit, qui cum DoftiflT. Lipf Commenta-
toribus crediderit (^) , illam tantum fpecicm,
quam recentiores memorant, qua vcl ftatua) in-
llar m via remorantur rigidi , CjELIo Aureliano
forfan fuiflTe ignotam : faltenx hujus mentionem
non fecifl^e certum efl,

iEGROTUS SbCUNDUS.

Data occafione , virtutes Ehxiris Vitrioli refol-
ventes in Tympania verminofa commendandi ,
jion pofTum quin easdem in fmgulari Intefhinorum
morbo mucofo, conclamato fere malo, oftendam.

Coacas Praenotiones Divi fenis pervolvendo,

memo-

•

(d) Morh. Jcut. pag. 104. & Chron. pag. 378.

(e) Comm. de rebus geftis Vol I. pag. 416»

I ^

i^S CAP. III. SECT. III. Febres

xnemorabile fane & tanto viro obfervare digniim
praefagium in confpeftum venit. Qui capitis dolo-
ribus fcf auriiim timitibus citra febrim , aut tenebri-
cofa vertigine , £sf vocis tarditate , mammmque ftu'
fore tentantur^ in iis aut fiderationem ^ aut morbum
comitialem, aut etiam oMivionem fperare convenit (/).
Quam in confilio habere, fi forte ejusmodi seger
curandus fefe filteret , animus erat : nec ita diu
poit fimili modo aifeftus auxilium meum implora-
vit. Is autem (erat rufficus homo eetatis mediae ,
valetudinariam vitam, ex ah^o plerumque coafta
degens, ceterum fanus), in prsefenti capitis do-
lore , aurium tinnitu , ac pulfa debih , fereque
ahquando deficiente , cum tenebricofa vertigine &
vocis tarditate manuumque ilupore tentabatur : in-
fuper ocuh renitebant , pupihis fohto amphoribus.
Qua poterat voce narravit , fe ante dies quatuor
€x aflumto velpera puke , vehemente cohco do-
lore fuifife correptum , animi quoque dehquium
pafllim fuifl[e; & ab eo tempore nihil fl:omachum
continere potuifle , quin protinus , yei brevi poil
aifumtionem redderet ; alvumque pertmaciter
clauifam eife, neque quidquam demittere. San-
guis ab arceifito chirurgo miiTus eil , dataque
fuerunt prsebia ahquot pulv. abforb. cum Rheo:
quae cum defideratam opem non attuhfi^ent , in iis
defitum eil. Me Medicum fibi expetiit , ea fpe ,
iitalvumpraeter modum conflri6lam ducerem. Pul-
fum arteriarum aegroti tangehs , fub data illa nar-
ratiuncula fenfim adeo deficere percepi , ut ad re-
iiquum praefagu tenfurus foret , videretur : brevi
quoque tempore p.oil concidebat. Languentem

- ani-

(/) Coacarum Frcenoticfih no*. i(5i« Foesii Se<^.II. pag^
144.

nnimum fpiritibiis volatilibiis, atqiie acerrimo c*
pifpafhico ex Raphano ruflicano rcccnter effoflb
in nucho , revocans , in clyfmate forti ex fennae
mundatse uncia totidemque Nitri & Mellis , ex
Deco61:o flor. Chama^meii & Sambuci , admini'
ftranda feftinavi : quo immiffo, celerem aivum
nonnihil ilercoraceam dejecit, cum levamine prae-
fentium & comminantium fymptomatum. Naii-
feoib dabantur Acida faiina oleofa faponacea ,
vomitiis profpiciendi gratia; quibus meiius fe ha-
bebat altero die , a principio fixto. Ha6lenus ni-
hil voivuiofi , aft potius mucofce indolis vitium
maxime inteHinis ob tenacitatem muci , vermi-
iimve congiomerationem vim inferens , iflorum
maiorum cauffam habens;'admodumque torpidum
fyfhema nervofum effe , dofin Ele6l. Hierae picr^
Galeni devorandum praebui,^€XcipiendamDecoclo
ex Rad. Aperient. Feniculi Graminis Petrofelini,
Si cum fmiui de difScultate lotii reddendi queri-
moniam haberet, Herb. Parietariae & Sem. Feni-
culi dulcis, adjunftis fale medio & Manna ; ut
per omnes fimul vias , quantum in me effet , tor-
pidam Naturam in aftum ducerem ; aptamque ad
fufcipiendam febrim redderem (^). Circa vero
vefperam , nihil per inferiora demiffo , anxietates
rurfus adeo motae funt, ut fimulacrum lieflernimi
edere viderentur. Ad aegrotum iterum vocatus
^Jterum Enema , cui ad fufficientem quantitatem
ingrediebantur Fol. Sennae, Abrotani, Gratiol^e,

Men-

(g) Quodammodo autem noftro collineare videbatur qus
Sagax Cous Aphor. Lib. VI; 51. memoriag prodidit : „ Qui-
„ bus bene valentibus capitis dolores derepente contingunt,
„ flatimque voce deficiunt , intra dks feptein pereunt, nill
j, febris eos prehcnderit."

I4C CAP. ni. SECT. III. Febres

Menthae , fiimmit. Centaurei min. Hyperici , ad-
dito Eleft. Hier. Galeni , flatim infundere juffi;
praefertim , quoniam animatam potentiam his af-
ferre fymbolam quoque fuam , fufpicionis erat
affinis. Alvum nunc mucidam verminantium fa-
miliarem , parum iterum flercoraceam cievi , rur-
fus cum fedatione memoratorum: quam ob caus-
fam guttas ctiam quinquaginta ex Af^ foetidce &
Succmi tinft. cum C. C. fpiritu, ad partes aequa-
les , partitis vicibus afTumfit; quibus adminiculis
egregie ita levatus eil , ut in fomnum placidum
inciderit. Septimo ; mane , ceterum bene fe ha-
bente, nondum vero fponte fua demiffa alvo, E-
nema ejusdem ac ultim^ formulas denuo injicie-
batur, quaiterum alvum mucidam dejecit. Pome-
xidiano autem tempore , tanta iterum correptus
efl anxietate , ut priores longe fuperarent. Vio-
lento vomitu materiei vifcidse glutinofae atque
horrendae foctentis magnam copiam rejecit , quo
fadto in fyncopen cecidit. Precibus , ne miferum
defperatum defererem , petitus, cum animus in-
terea ad fe rediit , adfui noflro : cum pulfu debili ,
intermittente , pupillis amplis , atque falivse hi-
ante ore continuo effluxu, iterumque naufeofus ac
molefle nares fricans , perinde ac fi vivum pun-
gens ahquod ipfis inhaeferit , ere£lo corpore in
le£lo fedebat ; infuper mafticabat , cum iteratis
degkitiendi nixibus. Quibus omnibus fedulo per-
penfis , admodum mihi , fateor , au<Sla fufpicio de
vermibus eft. Exonerato itaque a nocivis con-
tentis ventriculo fola tinftura Afae foetidae ad
drachmam, ex vehiculo fimpUci, omni hora vel
bihorio , pro ut res poftularet , duobus fimAil tibiis
■adpHcatis veficatoriis , fumenda conmendavi , fe-
iici equidem eventu , ut lethifera haecce fympto-

iiiata

LeNT^ VERMINOSiE. 141

mata poflea non ita prodierunt. In fomnum ali-
quot horarum incidens, febricula quadam fubinde
feriente, refedtus evigilavit. Urina jam nonnihil
turbida coloris citrei praefagium futura^ co6lionis
tuht. Quapropter Mixturam ex pulveris Anthel-
mintici drachm. duabus, fyr. Cichor. cum Rheo
uncia, fp. Mindereri duabus unciis cum fex Aquse
fl. Petrofehni , junftis duabus drachmis hquoris
anodyno - mineraiis Hoffmanni , propinavi. Nul*
lus fubinde vomitus, neque dejeaio. JNono vero
riguit , fudavit atque fedimentum urina depofuit
albidum, parum mucofum, nuha fuperftite anxie-
tate, neque dolore ; alvus tamen adhuc adflrifta.
Ufque huc experiundi cupidus , prsemiilb olei
Lini cyatho , horifque ahquot elapfis , purgans
fortius devorandum propinavi : circa vefperam
autem, purgante non ciente alvmn, motae iterum
anxietates funt ; unde clyfma ac ante reiterabatur.
Alvus & nunc dufta mucida efl , nullus tamen
lumbricus excretus fuit ; attamen vero fubeife
pertinaciffinice huic alvo durae , omnia litigare vi-
debantur. Vifo tandem purgantium ope in pejus
ruere incepta profpera Naturae molientis , Lini-
mento ex pulv. Colocynthid. Hier. Galeni, Aloes
aa drachm. media , cum femiuncia. ol. St. Ab-
fynthii & ung. Nervini ; adplicato fmiul ex Ene-
matis fpeciebus abdomini cataplafmate ; concep-
tam inteilinorum interceptionem referare fludui
mdecimo ; viresque exhauflas refocillare Emulfione
analeptica : indies mehus pulcre vires redierunt.
AIvus ut ante pertinaciter claufa manfit, vixque
ullum levamen obicis canalis alimentarii auferen-
dse attulifle videbantur Linimentum & Cataplaf-
ma , quoe ob moieflum pruritum adimenda erant.
Volvulofse jamjam alFettionis chronicee confirma-

ii

242 CAP. IIL SECT. III. Febr^s

ta diagnofi 5 fecundum mentem Cel. Hoffmanni(^)
Decofi. Mercmii crudi depurati cum quarta parte
Vini albi Gallici noflro propinavi , idque irrita
quoque fucceiTu; Emulfionibus cannabinis multo-
que olei pariter fruflra ingeilis. Ingentem ac
ante muci tenacis atque foctentis quantitatem evo-^
muit : fponteque fua petiit , ut clyfmate alvum
moverem. Stercoraceam denuo parumper & mu-
cidam fubramentofam , afl non verminofam , fal-
tem quantum oculis nudis animadverti poterat ,
depofuit. De molefta Cardialgia queri cocpit :
hacque vix fedata , de integro vomitus ciebatur.
Elixir Vitrioli acidum , guttatim frigidae co^lse
inflillatum folum nunc dabatur; cujus ufu conti-
nuato vomitus atque dolor compefcebatur ; atque ,
quod fumma , alvus fuapte foluta efl , quae vel
fortiflimis purgantibus protra6lis duci non pote-
rat : quo pa6lo , duarum triumve feptimanarum
fpatio , ad tantam pervenit lanitatem , qua , ipfa
referente , per duo abhinc luftra , fruitus quidem
non effet ; manum prae dolore fere femper lateri
imponere coa6lus : dolor autem ifte plane nunc
filebat. Multo tempore praeterlapfo , in ipfum
incurri, falutis ejus anxius cognovi, fe femel ad-
huc immanes , ac omni captu majores, cardialgi-
cos cruciatus pafTum fuiffe ; dubiumque , pree do-
loris gravitate, confilii, in mentem revocaffe, me
antea in fyncoptica &dolorifica cardialgi^ fuafiffe,
multum la6lis tepidae ingerere , ut dolor fopiatur ,
vel vomitus commode cieretur ; quo fa6lo , dolor
magis ac magis increvit intolerandus , donec in
vioientum ac celerem vomitum erupuerit , quo
fimul dolor exulavit : aliquo porro exinde tem-

pore

(b^ conf. M. R. S. Sed. II. cap. IV. obf. VII. in epi-
crifi. Tom. II, pag. 284.

L E N T jE V e r m I n 0 s .t;. 143

pore ex lardi appetcntia alviim fufam habiiifrer
nulia poflea pharmaca afrumfifle : ufus efl viftu
tenui , parca quantitate , metu ne maknn receclat-
Ceterum belle fe habere, fenfimque cibo duriori
affuefa^lum fuiiTe 5 atque indies valetudinem fir-

mare.
* Epicrisis.

Naturam fmgularis hujus morbi , arbitrio malo
alterius permittere , quam minus appofite de eo
cxifhimare. Animata enim potentia tot notis con-
fpicua fub oculos non cecidit. Vehementer ce-
terum inteflinorum kimen fuilfe coarctatum, ma-
teries foccuienta emilTa condocuit.

JEgrotus Tertius.

Puer orphanus annos natus duodecim , diris
correptus efl convulflonibus , ut artus fupremi dor-
fum verfus traherentur , fnnulque ocuk totaque
facies vehementer torquerentur. Sedatis his , al^
tero die in confikum vocatus fum , puero ad me
miiTo. Pulfus adtaftu percipiebatur debiks non
admodum intermittens ; Lingua fere naturaks ,
humida, leviter tantum, ex albo flavefcens ; pu-
piUa confueto paulo ampkor ; urina coloris citrei
tenuis. In anamnefin inquirens nukam cauflam
manifeftam inveni praegreflam, praeter leviorem
abdominis cruciatum. Lumbricos proximam maU
cauflTam fakitans , Mixtura ex pulv. Antkelm.
Stork , Oxymeke Scikitico cum Aqua Rapkani
fimpL dabatur ikico. Puero domum reverfo, quin'
to ab initio ktteris denunciant, infukus circa vef-
peram ingredientes perfeverafl^e , attamen paulo
cvafifle mitiores : alvum tardam eflfe & vix du6lani

fuilTa

144 CAP. III. SECT. III. Febres

fuifle a medicamento. Pulveres purgantes paullo

fortiores leviter martiales, imgulo mane devorandi

dati funt ; Jundla Mixtura , cui larga fatis Rad.

Valerianse , fyr. Poconiae & tin£l. Afee foetidae

ingrediebatur dofis , ut vermes limul & violentos

motus epilepticos obirem. Decimo iterum litteras

accepi, quibus certiorem me faciunt , Hsemiple-

giam pridie latus pueri finiftrum occupafTe , to-

tumque brachium evafifle paralyticum ; & dimidiae

horae fpatio , antequam invaferint infultus epilep-

tici 5 fsevis agitatam fuifle faciem convulfioni-

bus 5 fenfim verfus brachium , latusque fmifl:rum ,

atque totum corpus gUfcentibus ; quibus fedatis ,

per bihorium catocho prehenfum jacuifle pue-

rum : narraverunt infuper nuncii lumbricos teretes

feptem partim vivos vomitu fuifle rejedlos. Frigi-

dum laceffitumque puerum Antifpasmodicis ex

LiUorum convalhum & parum fahs ammoniaci

fpiritibus , cum Afae foctidae Tin6lura , cum vehi-

culo difcutiente frufl:ra excitare fl:udui ; quippe

afllimere eadem nokiit. Piluhs vero egregus Hoff-

MANNiANis, himbricos ahquot rurfus dejecit: Ve-

ficatoria fimul imponebantur tria; in collo unum,

rehqua ad tibias. Ahquid infuper vini Malvatici

propinare puero debih concefli : quin experiundi

virtutes oleoforum cupidus , ut etiam a quotidia-

nis purgantibus abflinerem , fummo mane cyathum

olei ohvarum dare jufl[[ , horisque ahquot elapfis

vini Malvatici totidem. Convulfiones inde non

au8:aB , paralyfis tamen eodem in flatu, quod ex

litteris decimo quarto datis intehexi; vacafle enini

a convulfionibus puerum ; fed multo evafifle debi-

horem; excernere quotidie lumbricos , alvumque

rarp.entofam , mukaque refertam pituita. Debi-

lem quidem adtendens pueri conditioaem , ver-

mium-

Lent^ Verminos^. 145

miiimque ingentcm turbam , incubuit mitiflimis
expuHionem eorum foras curarc motusque infolitos
convulfivos comprimcre. Formulam praefcripfi ex
Ilad. Valerian. fylv. unc. femis , Sal. polychrefli
clrachm. ij. Rhei drachm. j. cum Syr. Pcconiae
q. f. ut quater de die fumeret bolulum ex vino.
Decimo fexto litteras iterum accepi , quibus con-
ftitit, denuo puerum paifum fuifle infultus epile-
pticos , & quidem ter poft ultimum refponfum^
non tam violentos , afl per bihorium protra£los 5
ideoque diuturniores. Quapropter pueri debihs
delaifataque conftitutione , vermium frequentia
atque fymptomatum pertinacia confideratis ^
profperse fanationis fpem abjicere quidem coepi.
Corticem nihilominus Peruvianum , jun6la Rhei
parva quantitate , ut confortando vermium reli-
quias expellerem, hodie exhibui. Defuerunt qui-
dem convulfiones ; afl increvit debilitas 3 paralyfis
immobilis ; vermes ultr^ non vifi funt ; alvus vero
putrida nigras dejecit focces ; urinse excretio invo-
luntaria^ metus inflantis Gangrenae 5 quae coxy-
gem, forfan & interiora, occupavit. In ufu cor-
ticis perftiti, quamvis mortem brevi expe£larem,
quemadmodum , diebus aliquot ; haud ita diu pofl ^
intellexi , praegrefTo vomitu cruento fatis inligni ,
quo fimul a vita difcelTit.

Epienisis.

Tanta copia in ventriculum furfum vagati ver-
mes, etiamfi ore rejiciantur, raro in juvenili ae-
tate falutem adferunt (i). Infignes autem nervo-
rum cardiacorum cum aliis conjugationes tanta

cater«
(I) Piura de his vide infra cap. IV. feft. II* in SchoUom

K

146 CAP. IIL SECT. III. Febres

caterva afFeftse, corpus nimis in confenfiim tra-
hunt 5 quam ut falutares effe6lus praefagire fpe cer-
ta poffint. Oleofa quoque in cachefticis , labe-
faftatisque corporibus , quanquam virtutem an-
thelminticam exferuerant , nocere potios quam
conducere , poftea deprehendi. Ceterum motus
convulfivi in binis hifce pueruHs crudeles admo-
dum torferunt , nec multum ab iis , quos vivis
adeo coloribus depinxit Trincavellius (k) , aUe-
ni ; ubi opijthotono correpti , retrorfum in tantum con-
'Dellerentur , ut pene calcaneis caput contingeret , ex-
hibentur. Quin ex aegrotulo noilro iterum de
mahgnitate , gangraena coxygem , forfan & inte-
riora occupante , cum animata potentia judiciums
facere integrum eft.

iEOROTUS QUARTUS.

Debilis leucophlegmaticse conflitutionis femi-
na , cui partus prope inflabat medio menfis Maji
1762. meum imploravit auxihum. Pulfus debihs ^
nonnihil intermittens , facies palhda , cum ocuhs
quafi in finum excavatis fublachrymofis , ac pu-
pilla modice phis dilatata,hngua pahida, humida^
iata , leviter incifa , vix tamen vel nihil obfefTa.
De dolore in latere dextro quefla eft , fed confufe
- adeo,ut fermonem arrigere nonpotuerim. Termi=
nos articulate pronuntiandi impos , flatim e re£l:a
tramite decedit , modo tria quatuorve verba ex-
trufifTet. Quibus perpenfls , cum nuha aHa caufTa
inanifefla appareret , de vermibus intus flabulan-
tibus mihi nata fufpicio efl. Syflema nerveum
torpidum & corpus minus juflo irritabile admife-

runt
{k) Encbirid. Msdic, edit. A. Christiani. pag. 723.

^

Lent/e Verminos.^. 147

riint paullo calidiora, quibus naturales incitarem,
infolitos retenarem motus. Aft quee fempcr me-
dicamentis adverfa , etiam ne nunc quidem avide
airumfit eadem ; expetens gratiora , quaj minus
prompta nunc apparuerunt ad hocce malum. de-
bcllandum, Dabantur tamen Acida quasdam gra-
ta, fub titulo cardiacorum nota, quibus acidi mi-
nerales guttse quaedam ad debitum acorem inflalla-
tce funt. Sexto vero die , latus dextrum haemiple-
gia correptimi efl. Leniora purgantia leviter con-
fortantia, ne nimis movendo utero obefFem, vifo
pejora minitare segritudinem fuam, nunc afTumfit,
61 parum iisdem levata conveniebat etiam ipfi,
ingratiora quse morbi vis pofhularet , exhiberi.
Inter hsec egregie votis refpondit oleum animale
Dippehi. fc: hujus giitt. XXX. in El^ofacch. re-
daSl. atque in dofes vj. divif omni trihorio praebium
accepit. Paralyfis nempe multum inde imminuta efl,
major etiam vocis fuit potentia , minusque dolo-
rofa regio hypochondriaca dextra. Pariter pilu-
larum ope putrida ramentofaque materia evocata,
nondum vero integre fublata nervorum refolu-
tione , altera vice viginti quatuor guttas inque
etiam dofes fex divif^ laudati medicamenti ex ufu
fuerunt, femelque adhuc iteratge. Unde adeo im-
minutum malum efl , ut pedem atque brachium
moveret, neque amplius fere adeflent verminof^
fymptomata ; quare gratis Acidis , interpofitis
aptis purgantibus , rehquum putridi magmatis cor-
rigere atque expellere, ultimum penfum fore exi-
ftimavi. Veruntamen diebus quinque vel fex bene
transaclis , nefcio qua de caufTa , cruorem , quemad-
modum in a^groto praegrefFo annotavi , quamvis
minore copia , furfum excrevit. Mucilaginofis
paucisque confortantibus fymptomate hocce fub-

K 2 latOj

148 CAP. III. SECT. III. FEfiRES

lato , poft aliquot deinde hebdomadas vivum ve^
getumque foctum exclufit. Nondum tamen vacalTe
lumbricis nollram , etiamii vegeta fatis pro mo*
dulo fanitate fruita effet , brevi conflitit ; quippe ^
duobus vix elapfis menfibus , in priftinum mor-
bum incidit. Paucis iterum aiTumtis antidotis ^
rurfus convaluit: attamen vero vereri tunc tem-^
poris eocpi , ne unquam ^ ob mancam & trunca-
tam medelam , ad perfeftam fanitatem perveniat.
Menfe autem Decembri recruduerunt animata
fymptomata : ab ingeftis nunc una alterave doli
Ele&. Hierge S. Galeni ^ praemiffis fragrantibus
paucis 5 lumbricos aliquot teretes excrevit ; quibus
levata , ut ante , fubfiitit. Brevi dein tempore
leucophlegmatia molefle afFefta , fub limine Mar-
tii 1763. auxilium uhimum a me petiit. DebiHs
huic in praefenti conftitutio , mortis imaginem
externa facie referens , fuadebat , prae fortioribus ^
Laxantia leviter cardiaca in ufum vocare. Diagnofi
animata perfpicua , nuliis vero haftenus emiffis
lumbricis , aut vel nido remotis , ex Saiis Abfyn-
thii drachmis duabus , Syrupi Cichorei cum Rheo
uncia, cum fex Aquae Raphani fimphcis , dabatur
mixtura , omni trihorio cochleatim fumenda : vo-
tis tamen non refpondit. Undecimo fiderata evafit ,
& absque neceiTario auxiho, confuetis huic malo
adverfis tentabatur. Decrevit quidem ahquantuni
morbi vis , fed non ita , ut fanandi inde fpes afFul-
geret: manfit autem haemiplegia correpta; inter-
nis fenfibus videbatur uti , quibus aHquando & in-
terruptis verbis pie animam fuam Deo Salvatori
commendavit: Hoc in flatu manfit ad decimum
feptimum morbi diem , quo vitam cum morte
coipjmitavit.

iEORO-

L£Nt/e Verminos;e. 149

iEGROTUS QUINTUS.

In anula fexagenaria majore , jamdiu valetudi-
naria, fimilia ferme obfervata funt: fcilicet Para-
lyfis manum dextram , ejusdemque lateris pedem ,
una cum ventris crucitatu, atque falivse majore
folita fecretione in noflra occupavit. Huic & per
menfes tres omni medelas genere medicinam feci :
multos quidem lumbricos teretes , degeneratseque
putridae materiei magnam copiam expuifi ; para-
iyfin etiam eo ufque mitigavi , ut pedi infiileret^
nc ftipitis ope lento gradu incederet; falivae quor
que fpontaneam excretionem multum irnminui; ad
integram tamen fanitatem eam perducere haud
licitum ell, cum inopinato, quemadmodum audi-
vi, nam aberat ab hinc miliiaribus quinque , mor-
tua eft.

Epigrisis,

Cum & foHtis evacuationibus retentis ( /) , Pa^
ralyfis & Plasmiplegia infequi foleant , mirum nou
eft, tarn crebre verminantibus evenire. Copiofc^
^iuteni faburra vex'minofa jam ahquamdiu in inte-
ftinis detenta , fubdola fanguini irrepit , unde raro
provefto morbo fimpUci crifi affecti hberantur (in) „

quin 5

(/) Cel. BoERKAAVE de cognofc. ^ curand. morb. §,
1060. & IIL VAN ZV71ETEN iii eundein Aphor. Tom. IIL

pag- 35S-

(??j) Crifium Acutprum alia, alia vero Chronieorum ratto
ell: in illis autem vividiore motu pepafmum fubeunt, ce-
ierrimeque per varios corporis meatus aguntur , aut fim-
pUci ev4cuatione materia peccans elicitur. Quodfi ea qu33
fupra de natura crifium in Acutis (Scbol. 11. feft. I. cap.
III.) dicta funt, in animum vocantur , multum opinor ili
luftrabunt j quas extremis lantum digitis hic Igci attingt
pofTunt.

K 3

150

CAP. III. SECT. III. Febres

qiiiii , prseter alvum verminofam liquidam , fsepe
fudores, urinas hypollaticas , cutis orisque exul-
cerationes , atque narium aliquando haemorrha-
giam , defiderent. Unde ratio in promptu eft,
quare tot modis totque adminicuhs femet ab intus ,
praeter naturam, contentis, exantlare natura co-
natur , febriculam iteratis paroxysmis movendo ;
qua , fi viribus fradla , aut vel etiam in falutari fuo
mohmine , materia morbofa jam nobihora loca
petente , impediatur , quo minus ad apta emun-
Sloria eandem alliciat, faepe fuae impotentise poc-
nas kiere oportet ; unde nervorum refolcitiones
crifesque malse nafcuntur inevitabiles. Purgan-
tia igitur Anthehiiintica , etiamfi admodum pro-
£cua fint in malo ab encephaU llaminibus aver-
tendo, atque fsepiiTmie confociah quodam vinculo
diurefin movendo , non tantum hic , quantum in
Acutioribus , prseflare polTunt ; lin minus circa

exordia data fomitem radicitus exflirpent. •

Parum vel nihil febricitavit ^Egrotus tertius ,
quarti & quinti ; urina plerumque tenuis erat ,
nifi in quinto , cui diu hypoilatica; quartus inci-
piente , tertius vero exafta jam gangrsna , quae
forfan largiori narium h^morrhagia prjsfcindi po*
tuiiTet , perierunt. Ne tamen brrinis narium hge-
morrhagia critica in verminantibus habeatur ,
qusedam hujus generis fequuntur Hiflorise.

JE G R O T V S SeXTUS.

. Juvenis annorum duodeviginti- , dolori cohco
fsepius obnoxius , una cum capitis dolore molefhis-
fimo , oculorum rubra fufFufione , tantaque pupil-
larum amphtudine , ut iris pr^fentiam fui non fa-
ceret , multisque verminantibus confuetis pathe-

mati-

Lent/e Verminos/e. 151

matibus afFeclus , largiorem narium haemorrha-
giam , perque dies aliquot protradtam fuftinuit;
multum inde debihtatus auxiiium a me petiit.
Pulfus erat debilis & paryus , manentibus ut ante
inteilinorum cruciatu cum interaneorum indiciis.
Quare, non obftante ejus debilitata conftitutione,
Anthehnintica purgantia prse ceteris mihi utilia
vifa funt; quaeque per epicrafm data, nollrum,
indu6la fufa , ramentofaque alvo , intra quatriduum
ad priitinam fanitatem, fugatis ferarum pathema-
tibus, perduxerunt.

SCHOLION.

Hcemorrhagia nariiim in verminantibus rarior
critica , fsepius vero fymptomatica & chronica ,
licet febre vacuis oboritur. In noilro autem ,
quamvis partim critica, ob fymptomata ab Hip-
pocRATE (n) in tertianis hujuscemodi delignata,
falutanda fit; fymptomatica tamen frniul, eo quod
citra febrim obambulaverit noiler , falutari illa po-
tefl , quod non infolens in vifcerum infarclione ac
obilru^lione , eademque de camTa in inveterato
fcorbuto, cachexia atque demum henofjs animad-
vertitur. Unde facillimo negotio intehigitur , ean-
dem quidem in verminantibus , quibus tot tantse-
que vifcerum contingunt obilru6liones , crebrius
obviam effe, Quin quibusdam chronicis afFeftio-
nibus, ut fupra indigitatum eft, ad praecavendas
fanguinis congefliones , indeque nafcentes inflam-
mationes atque gangrsenas, fakitaris crifeos vice
fungi. Ex molefla vero vermium irritatione,
ob quam infantes verminoii nafum perpetuo fri-

canta

(72) Frcsnot. Foesii fect. II. pag. 46. lin. 17.

K 4

X55i CAP. III. SECT. III. Fesres

cant 5 fpaflice & fymptomatice faepe quoque con-~
tingunt. In quibus facies plerumque cernitur de-
fccdata, plumbea contrafta, oculi excavati, cin6lo
halone livido, cum pupillarum dilatatione, reni^
tentes ; extremorum perfridlione , plurimaque in
^bdomine pathemata , unde & capitis aggravar^
tio. Dubium quamvis movere polTet -in vermi-^
nante quodam 30 annorum, cui inter manifefla
lumbricorum phsenomena , prsefertim in ocuUs ,
lingua , pulfu atque urina , undecimh , vermibus
pertinaciter medelae rebelHbus , purgans antea va^
lidius propinatum fuerat , haemorrhagiam narium
tantam contigifle , ut animi dehquium fubierit &:
ftiptica confueta turundis naribus immittenda es-
fent; cum demum, potentioribus dein in lumbri-
corum necem datis , expulii fmt ingrati hofpites,
Idem fub iisdem conditionibus evenit alteri , ter-
tio die , dato purgante medicamento ; unde po~
tius a purgantium irritamentis , auftis eorundem
^ vermibus, natse his videntur. Ambo hi obam-.

bulabant , fuisque muniis vacabant. Quin

verminoforum hismorrbagiis Hippocrati innotue-.
runt, ex Prorrheticorum fententia (0) ^ Ouibus fup-
prejpi aho fanguinem ex naribus fundunt , aut novo
Jubinde oborto rigore corriphmtur , iis fortajfe alvus
intejlinorum lcevitate laborat 6f ohdurefcit , aut tenues
lumbrici (^afcarides diM) infejiant , aut utrutnque.
AHquando & per phires meatus hsemorrhagias
fpontaneas vermes cieunt , quod vel fubnexa hillo-
ria quQdammodo coarguit.

(0) Text. 138. Foesii feift. 11. 79. cum Coaf*^mj. 344^,
Fo|s. ib, pag. 173.

Mov^Q'

Lent^ Verminosh I5J

yEoROTUS Septimus.

Obftetrix quadragenaria niajor crudelitcr &
affidue fere vermibus obfeffa , omnis etiam gene-
ris pathemata ab iisdem perpatiens , nunc in bra-
chiis , in capite, in collo, pra^fertim circa prcecor-
dia , inque abdomine molellas cardialgias , naufeam
atque abdominis cruciatus , cum vahdiffimis par-
turientium doloribus haud abfimihbus nixibus ;
imde ffcranguria atque dolores fubifciadici non-
nunquam infequuntur : hssmorrhagiam narium
faepe experitur , & magis etiam uterinam ; adeo ,
ut binarum feptimanarum fpatio, menflrua & co-
piofe quidem ipfi fub memoratas turbas prorum-
pant. Medicamentis vero , infeftis hoilibus ad*
verfis affumtis, brevi tempore filent fymptomata
farta. Saepe quoque fponte vermes exeunt; fed
non diu ab iisdem vacat, quin catervatim redeant.
Eryfipelate in facie nonnunquam prehenfa efl,
mentisque ahenatione. AUquando, fimpHci me-
dicamento fugantur , quae aho tempore heroicis
vix cedunt.

*iE G R O T U S O C T A V U S.

Pueralus excedens fexennium vekiti fucceffio^
nis ordine fubito capitis dolore prehenfus efl,
cum vocis aphonia parapoplexiam minitante.
Clyfma purgans anthehninticum ftatim injicieba-'
tur, nam e regione habitabat : alvo brevi fufa,
cum fedationc capitis gravedinis , vocisque impo-
tentia , rehqua metuead^ fymptomata diffipata
funt; & puer ut ante alacris pollridie kimbricum
teretem robuftum depofuit, atque fanitati integre

K 5 retli^

%S4- CAP. IIL SECT. III. Febres

reflitntus efl, ut nullum amplius pharmacum af-
fumferic. Pupillae erant magn^ nigerrimse.

JEgrotus Nonus,

Puella decem annos nata faepenumero vermino-
forum afficiebatur fymptomatibus , fubinde llu-
pore extremitatum fuperiorum , dolore in brachio-
rum parte poftica ftipato , prseviis ex inteflinis
atque capite labore , tantaque oculorum acie ,
qua amaurofin temporaneam fubiit. Attamen vero
promptifTime atque miraculi inflar haec omnia fu-
gata funt, ex pr^biis aliquot tin6l. Afse foctidse,
interpofitis uno alterove pulvere terreflri atque
anthelmintico purgante , ut ex intervallo iisdem
immunis, pulchre valeret.

iEoROTUs Decimus.

Puelkila altera ex praegrefTa faciei & oculorum ^
afFedlione fatoae inftar decubuit obfurdefcens,
ocuUs lacrymofis , atque cerebri totius perturba-
tione; quae neque ad foporofum aut paralyticum
genus referri poterant , cum mente non prorfus
ahena eiTet; fed torpebant maxime tum in fenfi-
bus externis tum etiam internis omnes perceptio-
nes, ut vera anaeflhefia feu infenfihtate prehenfae
effent. Nihilominus redut ad fe externa abdomi-
nis ihinitione , & quatuor Mixturis Anthelminti-
cis affumtis, emiflis ahquot infeflis hoftibuSa in^
tra quatuordecim dierum fpatium.

^GRQ-

LeNT-S: VERMINOSiE. I55

^Egrotus Undecimus.

Finem hifce imponat hifloria fmgularis , quae
fimul portentiffima potentise animatae fymptomata,
& inconftantis hujus agendi vim patefaciat.

Operarius quidam setatis mediae frequenti ab-
dominis cruciatui obnoxms haemoptoen vaUdam
palTus efl, ob quam fanitati fuae confulendi opem
foHtam a me popofcit. Ex prsefentibus & pra^te-
ritis morbi fignis inveterata mucoii morbi labes in
prima officina manifeflabatur. Quam ob rem ex-
hibitis quibus lethaU h^morrhagice occurri poffit,
mah cauffam aptis purgantibus fubigere prudenter
annifus fum. Priflinis incommodis perquam leva-
tus 5 quinto tamen vocationis die , etiamfi fatis bene
transegiflet hanc , fub vefperam ingens animi
■dehquium fubiit, nulla cauffa manifefta pr^greffa.
Ufitatis auxiliis in ufum vocatis ad fe redht, Po-
tentia morbifica animata prodit, cui in auxihum
promptis occurrebatur : & quanquam omnia ex
voto procedebant , alvumque verminantium con-
fuetam indies laxam habebat, immani odontaigia,
crudeh cephalaea & omnibus fere quae ab irritatis
faciei nervis excitari poffunt , cruciabatur. Mani-
fefla infeflorum indicatio, praeter fmgulam Mix-
turam refolventem cum Sale tart. Vitriolat. Ta-
chemi & Rob Sambuci ex Aqua llor. Chamsemeh,
verminofam ahmm ducentia tantum admifit. £x-
crementa mucida , atque ramenta copiofa quotidie
depofuit; fenfimque doloris fenfu carens quatuor-
decim dierum fpatio incoiumis evafit, ut in hanc
diem immunem ihum huic morbo confpexi.

x$ft CAP. m. SECT. III. Febres

Epicrisis.

Gonceflb , violentioribus Ipasmodicis contrar
flionibus fanguinis congefliones in variis corpo-
ris partibus produci, indeque levi de caufla hae-
morrhagias fpontaneas nafci, rnirum non erit po-
tentiam morbificam animatam , fymbolam quoque
luam in proxima plurimarum haemorrhagiarum
cauila producenda , afFerre fi adefl ; neque .abfur-
dum & alienum a vero apparet , feras alvinas,
qucS in noflro vim tantam fenfihbus capitis atque
facieipartibus intulerunt, confiietas hsemoptyfeos
cauffas aQxifTe. Horum autem pathematum natura
efl, ut nafcentibus in corpore vitiis inopinate fu-
perveniant , vel etiam primse maU labi focios i^efQ
addant; unde vel citius prorumpunt vel vioi.ehtius
accenduntur. Ex adminiflrata medendi via in
hsemorrhagiis fpontaneis, tam in hocce quam in
fiipra memoratis ^grotis, inque multis aUis, ple-
rumque conflitit , alvum ducentia inprimisprofpere
cefTiffe 5 fi vermes deorfum foras emitti Me finant ;
G. vero flomachum petant , caute cum acribus fii-
mulantibus procedendum efc , quippe non raro
moleflas jam turbas augent , unde & fanguinis
rivus majore impetu cietur : prseftat ejusmodi in
cafu demulcentibus , ahquando & opiatis inordi-'
natos motus compefcere; vel interea terreflribus
fcabris necem infeftis inferre , donec evacuatoriaB
indicationi apta occafio fuerit.

S C H O L I O N.

Odontalgla verminantibus perquam frequens
hacce in terra fupervenit : mirum fane tam pauca

huius

Lent/e Verminosje. 157

hujus exempla in monumcntis Mcdicorum exflare.
Verminantes enim mucofae indolis vitio pcr uni-
verfum fere corpus plus minus obnoxii funt , unde
in catarrhofas defluxiones & fpafticas contraciio-
nes maximopere propendunt. — — Confueta lum-
bricorum figna in ocuUs Hngua atque urina deter-
minatam diagnofm manifeltant. Hinc ut in ple-
risque verminantium morbis catharfis primarum
viarum, quse hocce in cafu potentius quidem ad-
miniHranda eil , fummimi hifce remedium infervit.

Theoremata Practica.

I. Ex chronis maHs , quae cum animata potentia
morbifica incidunt, plerumque evadunt per-
tinaciffiraa, inopinateque interimunt.
il. Diagnofi morborum capitis eadem potentia
merito affignanda videtur.

III. Interaneorum animalcuHs obfeffi , propter
frequentem capitis dolorem in morbos fopo-
rofos admodum proni funt.

IV. Paralyfes , Convuifiones , Aphoniae ceteraque
hoG de genere mala, raro comparent, quin
dolor in abdomine magisvel minus obfcurus,
aut anxietates circa prsecordia, quaevisve ahae
capitis , aLuium vei oculorum affe6liones prae-
cefferint.

V. Quse (III.) fi pueris eveniunt , acuta febris
easdem ut phirimum comitatur ; atque vio-
lentis perquam convulfivis motibus agitantur.
Hinc diclum HippocRATis (p), Pueris con-
mdjiones accidunt j fifebrisacutafuerit^ venter
non dejiciat , fi vigilent , perterreantur ^ plorent

affidue 5

(jf) FrmotiQn, Foesii fed. II. pag. 45. Jin. 23.

15S CAP. III. SECT. III. Febres Lent^ , &c.

qjjldue > &? color immutetur , 6? ex viridi palll^
dus , aut lividus , <3wf rwZ^^^r contrahatur. In
confilio habere opiis eft, & fecundum hanc
normam medendi rationem inftituere. In
adultis vero haec mala una cum vermibus in-
veterati mucofi morbi Ibbolem potius appa-
rent: quam ob rem in his prseter alvum du-
centia vermesque expellentia primarii morbi
ratio iimul habenda efl.
VI. In omni haemorrhagia , ubi animatae cauflae
fufpicio incidit , tam ad figna pathognomica
colhgenda, quam eandem blande, ne turbse
magis incitentur , ducendam , alvo profpi-
ciendum efi:.
VII.SimiHs refpeftu diagnofeos cephalseae ratio
efl:, individuae plerumque earundem comitis.
Faciunt & huc ocuh renitentes amph nigri :
Pulfus etiam fere debihs inconflans , nunc
incitatus atque plethorae indiciis vacuus. Su-
dores denique no6lurni non minus ad fyn-
dromen concurrunt ; ut exercitato Hsemor-
rhagise verminofae , ab ea quae fanguinis
abundantia fit 5 diflin6la fatis diagnofis ac-
quiri poteft.

|3. FB

559

/3. PEBRIS OMNIS GENERIS TT-

PUS ET LEUCOPHLEGMATIA

VERMINOSA.

-^GROTUS PrIMUS.

JUvenis annum aetatis agens decimum fextum ex
pr^grefTa peripneumonia notha convalefcens,
remanente tuffi ficca una cum febricula lenta,
multa alioquin aptiffima ad hafce tollendas affiim-
fit inutihter. Incrudefcente indies malo , totum
corpus fenfim intumuit , perinde ac fi vera Leu-
cophlegmatia afficeretur; & praeter faciem tumi-
dam inflatam pahidam , ocuh , circumdufto ha-
lone 5 cum pupilhs amphs madore fplendebant.
Lingua crufla fubjungui coloris fufci obdu6la cer-
nebatur. Pulfus diebus intercalaribus , nam brevi
pofl vexantem lentam pertinaciffima quartana in-
fequebatur , tangebatur parvus exihs. Sudores
nofturni copiofi , faetentes ; frigidi vero interdiu :
urina plerumque naturahs absque fedimento. Prs-
terlapfi menfes ferme funt tres, antequam leuco-
phlegmatiam atque quartanam rebehem ceteraque
hafce comitantia molefla fymptomata fuperarem.
Exchifis autem quadraginta & ahquot lumbricis
teretibus , praeter modum longioribus atque cras-
fioribus , qui in inteltinis flabulantes vehementer
fsepius noflrum excruciarunt , remedhs demum
aufcultarunt, Nam corpus detumuit atque febris

quar-

x6o CAP. III. SECT. III. Febris omnis gen. tyPo

qiiartana fugata efl : attamen vero incommoda ipfi
fiiit valetudo , five hoc diaetae minus congruse^
feu amiiTo vifcerum tono, aut denique feraci intus
latenti pullitiei tribuam. Sub finem enim Februarii
1761. fubftiti 5 & medio vix exafto Aprilis ejds-
dem anni menfe , omnia fupra memorata fympto-
mata de novo prodierunt : quartana quoque seque
stque ante fuit pertinacilfn-na. Omnis generis An-
thelmintica & ordine quidem, pariter atque apta
AntifebriHa , prsefertim & Acida vegetabilia &
Mineralia; quum & natura morbi alcalinum fpon-
taneum inprsefenti indicaret, in ufum funt vocata:
primis quoque viis debite profpiciebatur ; nunc
mitioribus , nunc iterum fortioribus , tandemque
MartiaUbus & cortice Peruviano. Atque his qui-
dem omnibus incaffum. Etenim quidquid egi
cruflam fubpinguem, etiamfi quotidie himbricos,
neque minore copia atque ante excerneret , de
lingua adimere fruftra tentavi; quoniam ad finem
iisque Augufli tempus perdideram. Tribus vix
praeterlapfis menfibus , denuo quartana vexatus efl.
De pelle Hnguam obfidente, quum moleflus que-'
reret , Ipecacuannha vomitum cievi ; mox pulve-
res praefcribens ex Salis Polychrefti partibus dua-
bus , Ammoniaci vero fingula , quorum tres qua-^
tuorve quotidie ex fummit. Centaurei minoris
infufo aflumeret. Sub horum exordia adeo qui-
dem feHciter procefTi , ut Corticis Peruviani infufo
vinofo acidulo febris reliquias vifturus , tacite
mecum de expugnato hofte gauderem. Res tamen
aliter cecidit. irriti eventus pertaefi , Roteroda-
mum fe contulerunt parentes una cum filio fuo^
confiHum ab artifici Medico petituri. Experien-
tifTmius hicce & mihi aeflumatiffimus felicior quo-
que me febrim fuftulit. Sed quid evenit? Fruitas

ali-

ET Leucophlegmatia Verminosa. l6t

.aliqiiot tantum feptimanis dudum amilTa fanitate
noiler, Martis feptimo die 1762. faeviffimo tanto
infuitu epileptico correptus ell , quantum ego nun-
quam videram antea neque poilea, Scilicet cru*
deliilime torquebatur: omnes faciei & oculorum
mufculi ne momento quidem erant quieti, firmiter
interea apertis palpebris , dum & artus fupremi &
totumcorpus veiiementer agitabantur ; pulfus adeo
fortis & plenus & agitatus , raro huic coniimilis
reperiundus. Ad noftrum iterum arceifitus , ver-
minofam iabem ex prsegrefFo malo inveterato non
potui non habere cauuam. Metu vero lethalis
Apopiexiae venam iiatim pertundi & iargiter cruo-
rejn educi jufli ^ injedo deinceps acri clysmatej
veficantibus & cpifpafticis iarga manu inferioribus
fnnui adminiilratis. Qiiorum ope convuifiones
quidem compefcebantur, aft catocho acuto totam
no6iem ac diem fubfequentem tranfegit; fubinde
levioribus agitatus fubfultibus. LacefTi.tus admo-
dum ex tanto ipfi imminente periculo circa vefpe*
ram ad fe rediit. Quare lenioribus tantum An-
thelminticis potiffimum ex Rhabarbarinis & Salibus
mediis petitis videbatur mercandum. Quibus affum-
tis , magna eopia vermium prodibat , iicet febrium
omnisgeneris typus aeque atque ante obfervaretur,
continu^ nimirum remittentis , intermittentis ter-
tianarum nunc , aut dupiicatae tertianse , vel quar-^
tanae exquiiltse , alio tempore anomalse. Lingua
' phaenomena fupra recenfita etiam exhibuit. Nulla
mihi nota remedia vermibus adverfa fuerunt inex-
perta; nihilo tamen fecius per totum anni dedur-
fum quam pertinacifTime perfeverarunt omniaA
Vexatum juvenem noflrum , <:um quodammodo
melius fefe haberet, fpe eura? perficiendae fruflra-
Uis ad FineratiJJimum ac pio femper animo eolen

h

i6% CAP.III. SECT. III. Febris omnis gen. typ,

dum Frceceptorem , Cel. Gaubium mifi confulendum.
Pertinaciam morbi in noitro , totamque adeo fae-
vientem Epidemiam valde miratus prsefcripfit raa-
gnus ille Vir Rad. Valerian. fylv. unc. j. Vitrioli
Martis gran. xvj. ut fierent pulv. n°. xvj. & mane
ac vefpera prsebium ingereret ex Herb. Scordii
manip. ij. infuf vafculo , ex aqua fervida pej bi-
horium digefl. dein colaturae unc. xvj. admifcendae
tin6l. Martis adflr. uncia fem. Syr. 5. rad. aper.
micia j. Robjuniperini unc. ij. Similiter abdomen
inungeret fequente illinidone'^ EelL taurin. in-

fpilTat. unc. is. Ung. Martiat. & Nervini aa unc»
ijj. M. Quibus fedulo per aliquot tempus conti-
nuatis , ipfi tamen non rediit faliis; neque abie-
nmt vermium fymptomata , minime omnium for-
des linguse adhaerentes, qu^ eidem quafi videban-
tur innatae. Increfcente rurfus in primis viis , inde-
que in fecundas delata putr^dine , Antifeptica
neceffaria, interpofitis purgantibus , ex ufufuerunt.
Vifcerum tandem obftruffiones ferulaceis leviter
martiatis , quibus in autumnum ufque ufus eft ,
optime referatae funt. Firmiore quidem eo tempore
fakite gavifus , paullo tamen pofl doloribus laterali-
bus fuit prgehenfus : vermes tunc non vifi , attamen
manfit Hngua in praefens usique tempus fquallida ,
in margine ferrata incifa , quod raro quid boni
praefagit. Vermes identidem deponit , ceterum
fanus.

E P I C R I S I s.

Qiianta pathemata concitarunt Juveni noflro
vermes , fubque tanto medelae cruciatu adeo fera-
ces! Quam ingens fymptomatum caterva ! Unde
nemo Pathologiae animatae gnarus dubitat , qain
tantae segritudinis proximam caufTam fubminiflra-

rinc.

ET Leucophlegmatia Verminosa. 163

rint. Notham Peripneiimoniam vcrminantibus
perquam familiarem praetermittam ( /7); quemad-
modum Leucophlegmatiam verminantium ad se-
groti proximi (equentis hiftoriam dabo ; Quartanse
tantum pertinaciam hic loci perpenfurus. Lum-
bricorum jugiter renafcentium praefentiam vifceri-
bus hypochondriacis malam diathefm , ac per uni-
verfum corpus difpofitionem cacochymicam in-
duxifle , unde febriles paroxyfmi increverunt ,
graviusque afflixerunt, palam eft: Varias praete-
rea bihs fyitematisque mefenterici degenerationes
ad intermittentium aharum , praeter quartanam,
propenfionem feciife , nemo infuper non comper-
tum habebit. Immo etiam confiderato, ingentes
quae in prima & fecunda officina aderant depra-
vationes , Naturam fakitarem medicatricem fua
quoque vice intendendo motus febriles fakibri
conamine fluduifFe referare obilrucliones invete-
ratas , ut ita febrim quartanam protraftam ( r )
continuaverit : fuffocata autem intempeftive , hor-
rendum in modum convulfivi motus orti funt,
qui , vermium vero nido deflrufto , refokitisque
vifcerum obflrudlionibus, demum filebant. Ceterum
omnis generis febres expulfione vermium finitas
elTe, videre Hcet in A6i;. Phyf, Med. (r*) '

S c H o L I o N.

Quartana vermiilantibus crebro obvia datur tam
exquifita quam duphcata & anomala. Hepar aci-

nofum,

r^) Confer. cap. III. fea. IV.

(f) Confer. F. Hoffmann. M, R. S. Tom. II. pag. 25.
feft. I. cap. II. §. XIX.
(»■*) Yol. 111. 163. append.

L %

i64 CAP. m. SECT. III. Febris omkis gek. ty^ .

nofum , lien induratus atque mefentericarum glan-^
dularum obltrucliones , ne dieam prseter naturam
muci atque pituitae tenacis abundantia, hanc effi-
ciunt rebellemque protrahere confuefcunt. Illud
pofl venerandam anpiquitatem pkiribus obferva-
tionibus corroborarunt Fernelius 6c Nicolaus
Piso. Phirima hujus exempla proftant ; pauca
fufficient ad demonftrandum , optimam plerum-
que medendi methodum fme fucceflii fuifTe admi-
nillratam , omiiTa debita in vermes indicatione.
FoRESTUs quartanariam diuvexatam interaneorum
infeflorum expulfione curavit (j). Infans quoque ^
cujus hiftoriam tradidit Andry ( O 5 fruftra per
tres menfes cortice Peruviano ufus erat;nec febri^
nifi quatuor himbricis prsegrandibus emiffis , Hbe-
ratus efl. Saepenumero in ejusmodi segrotis peri-
cula de induflria feci, in febre hacce foUs Anti*
febrihbus proffiganda : perraro fehciter id mihi
evenit , quin diu vexatos , folventibus atque ex-
pellentibus , vermibus hberarem ; immo faepius
comperi, folum corticem Peruvianum , quamdiu
nido inheereret animata potentia , vix vel nihil
virtutis fuse anthelminticse exferuifTe , fm minus
incidentia apta, aut purgantiaftimulantiaipfi jmifta
fuiffent. Quarta gialappse parte addita effe£^i:um
defideratum ahquando praeftitit : omnium vero
facile palmam praeripuit , Sale polychrefto & Rad,
Valerianse fimul admiftis. Potentise animatse
Diagnofis ex ocuhs hnguse aUorumque vermium
indichs facile fatis manifeftatur ; attamen vero
raro ante nidi folutionem urina confueta phseno-

mena

(j) Lib. V!I. obf. XXXVI. pag. 229.

(t) Ds la Generation dss Fsrs^ pag. 89. edit. 170 1»

ET Leucophlegmatia Verminosa. 165

mena exhibet , vel iimofa , aut fedimento albo
mucofo pra^dita ccrnitur.

iEoROTUS Secundus.

Mulier gravida inter pathemata pregnationi
seque quam vermibus intus afficientibus propria,
levi i6lero cum febre lenta inordinata au6laque
fub vefperam afficiebatur : fenfim etiam in Leu-
cophlegmatiam metuentem anafarcam incidit.
Facies pallida & una cum univerfo corpore lym-
pha turgida , ocuU lachrymofi fplendentes cum
pupilHs amplis. Varia in auxihum ahas aptiffima
pharmaca , quae ipfi ex lenioribus fuerunt propi-
nata, alliimfit absque fenfibifi levamine, manente
fere eodem in ftatu morbo. Partum autem fepti-
meflrem enixa, lumbricum teretem per inferiora
depofuit , quo valde levata eil; unde brevi tem-
pore pofl & iclerus & incipiens anafarca diiTipati
funt.

iEoROTUs Tertius.

Femina leucophlegmaticae conflitutionis , cutis
infuper fcabritie , ceu exanthematibus chronicis,
cum febre lenta anomala jam aliquo tempore la-
boraverat, quum ad eam arceiferer. OmilTa de-
bita attentione,nulla mihi inhacce fuitde vermibus
fjfpicio. Remedia temperantia antacida leviter
diaphoretica praefcripta funt , quibus fanitas ipfi
redire videbatur , ut domefiiicis quoque prseeiret
rebus. Cum autem culinae profpiciendae gratia,
in area, in aperto aere aliquid quaereret, accidit,
ut lubito humo proilrata fit , tota quanta fenfibu?
expers &: motu: obrigefcentem nollram in cubi-
<:ulu.m portarunt vicina^ mulicrculae, Per dimidige

L 3 hpr?!

i66 CAP. III. SECT. III. Febris omnis gen. typ.

horse fpatium eodem in ftatu manfit, dum interea
Spir. Sal. volat. oleofi aiiquid es vino ei pro-
pinarunt , quem tamen deglutire non poterat.
Tandem & auxilium meum petierunt. Pulfiis ad-
tingebatur debilis non tamen admodum inordina-
tus ; ocLili claufi nullam in prsefenti animatam
diagnofin poterant indicare : anxietas fubter
praecordia magna , quam anxiis profuudis fufpi-
riis tefi:abatur. Explorata fimplici quodam potu
deglutione molefi:a, guttce quaedam Tincl. Cafiiorei
cum Liq. anod. min. Hoffmanni , quibus augeban-
tur anxietates , ingefise funt. Materiam fubni-
gram brevi pofi: evomuit aegerrim.e , miris cura
maxillae inferioris motibus; lingaam perinde ac fi
cibum capere , eumque fubigere veliet , extrudens.
Vomitu nonnihil levata noftra , curavi , ut in
le£lum eam ponerent. Degiutiendi facuitatis ne-
fcia , agitavit maxiiiam , quam primum potulenti
quid ipfi datum fuit , perinde ac fi cibum ore as-
fumfiiiet ; omnibus infuper enitens viribus , ut ima-
ginarium bolum deorfum verfus fiomachum peile-
ret. Ejusrnodi fymptomatis a vermibus remini-
icens , de animata potentia morbifica nulium mihj
ampiius fait dubium ; neque tergiverfandum exifii-
mavi, ii eventus futurus eflet faiutifer. Quam
ob rem ciysma Anthelminticum omni trihorio im-
mitti jufli : elapfo autem vix dimidi^ liorae tem-
pore, pofl primam infufionem, aivum largiter de-
pofuit mucidam verminofam , cum ramentis cada-
verum ferinorum infignibus. Quo fa6lo fenfim
fenfimque ad fe rediit. Continuata dein aivi fub-
du6Hone donec evafifient naturaies faeces , con-
gruisque aiiis adhibitis remediis , brevi a Leuco-
phlegmatia & cute ferina liberata , optime conva»
luit.

Epi-

ET Leucophlkgmatia Verminosa. i57-

Epicrisis,

Ex omifla defiderata evacuatoria indicatione,
Jiic circumquaque me dubiis premi , fum expertus ;
parum enim tunc temporis pathologia animata
imbutus, ut aflblet, exanthematum ferinorum fu-
neflios adeo pofh fe trahentium efl^eftus , rationem
inferiorem jufto habebam. Natura autem horum
eft:, ut ab accenfb inintefliinisfomite originem du-
cant, raroque fine alvina dejetStione falva res fiat.
Conflderata itaque laefa degkitione , vocisque
aphonia atque materie reje6la mucida nigra, cauf-
fam circa praecordia hisrere potiffimum indicaba-
tur , & omnibus fimul fumptis , vermes. Niilla
quippe cauflfa aha fublatere hifce videbatur ; aut
maflfa fanguinea, pulfti hujus nihil indicante , ullo
modo culpae videbatur aflinis.

Pueri ceterum apud Forestum (m) manduca-
bant , tanquam cibum in ore habuiflent. Mate-
ries tamen eje6la nigra non femper lethale fignum
efl: 3 quemadmodum vifljm fuic Amato Lusita-
NQ (v). Ingentem quidem in intefhinis contentae
materiei putredinem haec indicat , afl: tempore
Natura vel Arte evocata plurimi falvi evadunt;
quod , praeter memoratum in noftra exemplum, ex
hiftoria pueliae Brielienfis apud Forestum pari
ratione perfequi licet. (w).

(w) Lib. XXI. obf. XXXI.
(v^ Centur. II. cur. 41.
Iw) Lib. XXL Qbf. XXXI,

L 4 Sc^o-

i68 CAP. III. SECT. III. Febris omnis ge^. ty?.

SCHOLION.

Non raro verminofis fociam fefe addit Leucot
phkgmatia , exempla hujus annotarunt Bonetus (x^
Fredericus (y) & Daniel Hoffmann. (z). Quin
etiam hujus fimulacrum edit Therfandri uxor apud
HiFPOCRATEM (^). Ssgpe haec vel critice, prse-
greifo morbo mucofo , originem ducit , quod jam
Medicinae Parens indicaffe videtur hifce verbisi
Quos longa exercet Lienteria cum feris , torminibus
i^ doloribus , cum hcec quieverint intumefcunt ( Z> ).
Hacque ratione diarrhoeam fubfiflentem ahquanda
excipit. Vel cum tulTi ficca & cute ferina inci-
dit; aut etiam fimphci morbo mucofo a principia
fubeft , uhi prima corporis intumefcentia circa
talos ; contra in priore fpecie primum in facie ^
dein in ahdomine, demum in pedibus animadver-
titur.

Ex morbi mucofi cum verminofo affinitate ,
Leucophlegmatise verminantium ratio in promptu
efl. Hepar autem acinofum in iiifce , folliculorum
glanduloforum canahs ahmentarii turgefcentia ,
quin pancreas atque hen vitiofus huic generandse
anfam prasbent. Id quod variis in locis injunxit
Medicinge Dogmaticse facile Princeps. Jqua in-
tercus ab hepate , qucd tunc quidem oritur , cwn ad
hepar pituita acceflerit ^ eamque hepar exceperit ^ i^
hume^um redditumfuerit. Confefiim igitur ardarem

huic

(x) Sepukhret. Anatom. Lib. III. fecl. XXI. obf. IV. g. 30.

pag. 390-

(y) M. B. S. Tom. iV. Confult. Centur. I. obf. X^^X.
pag. $1.

(2) J^. Phyf M^l Vol. VI. obf. CXXVII. pag. 425.

(a) De Morb. Viilg. Lib IV. Foes. fea. VII. pag t 12 r. H.

(&} DuEETi CQmm.mcoac,prcs}uzzi^.^%.i. 11°. 2. pag. 336-

ET Leucophlegmatia VermikosA? 169

huic prc^het , (^ fiatum excitat, Deinde verd proce-
dente tempore aqua impletur , pofleaque corporis mof'
Jus contingit , in tibiis &? pedihus tumor efl laxus ,
hepar durum redditur ijf intumejcit , fcf claviculcd ex^
teifiuantur (c). Immo etiam perfpicue admodum
fecundam noftram fpeciem laconismo fuo expres-
flt: At quibus a Jecore aquainter cutem ortum du-
cit 5 lois tujjls fcf tufftendi cupiditas inejl , jed nihil
effatu dignum exfpuunt , pedesque intumefcunt , ac
venter non nifi dura cegreque egerit , ^ circa ahum
tumqres fiunt , qui partim dextra , partim finiftra parte
oriuntur (^ dejinunt (d), Similiter ex liene & liene
magno oriunda (e). Pulcerrima denique ac fcitu
perquam necefraria quae concinne digeffit Cel.
Wagler (/) Tironibus Medicis nunquam non
commenda flmt.

Theoremata Practica.

I. Leucophlegmatise verminofae cauiTa ab indole
morbi mucofi primarii pendet.

II. Hinc peculiareni & naturae fuee convenienteni
adminiilrationem defiderat. Qiiam ob rem fo-
lis diureticis raro cedit,quinvermes expellendi
eorumque nidum deflruendi facultatem iimul
polleant : quo fafto obftru6];iones vifceribus
chylopoieticis induftae fponte fua quaii refe-
rantur.

IIL In nullis fere verminantium afFeftionibus tanta
contingit pupillarum dilatatio , atque oculorum
fpkndor fit major.

(e) De internis affeUionibus Foes. fe^l:. V- pag-545.1in. 16»

(d) FrcBimion. Foes. fetfl:. II. pag. 39. Hn. 22.

(e) De intexn. nffeHion. Foes. fed. V. p5ig. 545. lin. 43,
& ibidem pag. 612. !in. 20.

(/) ^a inarbo miscojQ. pag. 92.

^ S 7^

17» CAP. III. SECT. III. CvTis ferina

y. CUTIS FERINJ CEU EXJNTHE-
MATA FERMINANTIUM.

iEoROTUs Primus.

Juvenis generofus i6 annorum jam aliquo tem-
pore Tinea capitis , prius mitiore dein adeo
proferpente laboraverat , ut integra capillata
capitis pars tota quanta crulla denfa erat teSa.
Parentes, ut a tam focdo vitio filium liberarem,
me arceffiverunt. Varia huic malo occurrendi
folita ex Aethiope Minerali cuminfufls herbaruni
refolventium & vulnerarioi^um multo cum Hederse
terrellris Qg) , ipfi fuerunt exhibita incaffum. Li-
nimentum etiam leviter mercuriale , poflquam fpi-
ritu Juniperi cum fale marino, cruilae, ne mate-
ries exanthematica per metaftafm funeftam loca
nobiliora adiret, erant apertas , parum efficax fuit.
Similiter ac deco6lum famigeratum a Cel. Gras-
HUYsio in lue venerea ex fcriptis Yvo Gaukes
communicatum (^), quod in aliis qitoque rebelli-
bus malis, inter quas recenfere juvat cariem in olTe
radio ultra biennium ab expertiJTimis Chirurgis abs*
que Iperato fucceifu tentatum, triginta dierum po-

tatione ,

{g) Cel. R. A. VoGEL in Hijloria Mat. Med. pag. m. 68.
Virtutes hujus plantaj adverfus fcabiera perquam commen-
dat.

(b) Vide Catnment., de reh. gejl. &c. Vol. IV. pag. 82.

CEU EXANTHEMATA VeRMINANTIUH. 175^

tatione, adperfe6lam confolidationcm cum binorum
fragmentorum exfoliatione , perdudtam la^tum con-
fpexiife, virtutes egregias exferuit, cujus pintas xxiv.
fucceiTu temporis ingeffit. Tandem iuccum Naftur-
tii aquatici &c Hederae terreflris depuratorum un-
cias multas & copiofos pulveres ex Rubia tinclo-
rum, quam dum in vivis effet fummopere collau-
dare foiebat PraceptGr quondam dilediiffimus Cei,
WiNTERUS ex obfervatione fummi in arte obfle-
tricandi atque exercitatiilimi viri Levret. Hoc
tempore utebatur externe linimentis ex Oi. Ovo-
Tum unC. j. Baif. Peruviani unc. dimid. fp. Matri-

calis unc.j. pulv. Pyrii, Tabaci. Flor. fuipiiuris aa.
draciim.-ij. M. & dein quae liabebat Butyri recent.

unc. j. Tinft. Myrriiae, Baif Peruviani aa. unc. ^^

Puiv. Pyrii & Rad. Arifloiocliiae aa. draciim. ij. M.
in eundem ufum. Quod ideo noto , ne fulpicio
retropuifae materiae incidat. Huc ufque parum
profecimus, cum niedendo potius indies aegrefce-
rec. Etenim non modo non fqgata eil pertinaci-
ter capiti iniiaerens tinea , verum etiam fub ufu
memoratorum fociam fe addidit iiorrenda fcabies
ficca, totumque corpus praefertim & pe6lus atque
abdomen, extremis manibus tantum exceptis, nu-
merofiifimis macuiis iiccis furfuraceis rubicundis ,
magnitudine piii , monetae Hoilandica:- Huferi &
duorum fluferorum , (ad Pforani autem Leproflmi
accedebat) (i), cum pruritu intolerabiii obfidens.
Andpiiiogiilica medicamenta, atque Acida Sapo-
i;acea & Purgantia fortiora nunc etiam absque
ienfibili foiado exiiibita funt. Tantfe pertinaciae,
& noitro haud immerito tantae medicamentorum

farra-

(i) conf.F. HoFFMAKN, M. Rat.fyft. Tom. III. png. 42(J.

J72 CAP. III. SECT. III. CuTis Ferina

farraginis , qnam incerta fpe ultra progredi , per-
tsefis ambobus , quantitas necefrariorum ingeren-
dorum virtute concentratiore compenfanda erat.
Perfeverationem interea hujus mali perpendens,
aliam huic fublatere caulfam tacite mecum opina-
tus fum. Diagnofis tamien admodum erat obfcura,
neque aliam viam quam analogicam, idque caute
quidem , incedere mihi videbatur fuperlles. PihiUs
igitur purgantibus anthelminticis , interpoiitis Ter-
reflribus , ahisque aptis , tandem fohitione Mer-
curii fubhmati corrolivi in fpiritu frumenti bono
cum animo pericula feci. Quibus adminicuhs fub
Divino favore opinio fehciffimo eventu fuit con-
firmata. Emiffis enim lumbricis ahquot fponte
quafi & absque fere apparatiore medela , ad exop-
tatam nunc pervenit fanitatem, qua jam quinquen-
nio ihibata ufus efl , integre fublata molefia Ti-
nea capitis ac Pfora urente, poflquam per men-
fes tres intijnum cum ofhcina iniverat contuber-
nium.

Epicrisis.

Cutis exanthemata verminantibus frequenter
evenire neque promifcue , fed & fui generis pe-
cuharia exiftere, fufe fatis fupra expendimus (k).
Neque animus efl, quicquam certi, propter defi-
cientia copiofiora obfervata, fedulo tamen in com.-
modum pubhcum Afclepiadeis ahimnis commen-
danda , quod Tineam & Pforam attinet in medium
proferre. Suihciat levi adumbratione indicaife,
quam pertinaciffime lumbrici morbo cuidam im-
phciti eundem protrahere atque intendere valent,
ut faecem fuam adaugendo probatiffima medica-
menta eiudeant.

Verum,

(k) Confer Schol. ad cegrot. qmi'L eap. III. feifi:. II.

ceu Exanthemata Verminosa. 173

Venim enimvero ex animata potentia, re pro-
pius perpenfa 5 diiplex exanthematum genus fenfi-
bus lefe ofFert; nimirum fymptomaticum alterum,
alterum criticum. De fymptomatico di6lum efb
alibi; nunc verbo de critico moneam.

In lento verminoforam morborum genere prae-

grefTus morbus mucofus, quafi cauifa plurimorum

phaenomenorum continens , femper fub oculis

verfari debet. Degenerata autem materies mucofa

calore corporis inquiUno acris fit , exque primis in

fecundas vias, indeqae ad corporis periphseriam

delata, fakibri llimuio , fub leviores febriles pas-

fiones ^ cutis fcabritie , puftuhs feroiis prurienti-

bus i ac cutis , fi majori copia , aut in indolem

acriorem jam mutata fuerit materies ad cutis cri--

brum flagnans , ulceribus , exitum facit. Hoc

refpedu fsepe falucaris crifeos vicem gerunt; fae-

peque , fi quando perverfa medendi methodo , aut

externis aeris injuriis in moHmine fuo impediatur

Medicatrix Natura , funeflos habet eventus , ut

non immerito lethahs fcabiei nomen fortiatur. Ho-

rum ego antea nefcius , cum non tanti videretur

momenti ejusmodi cutis efflorefcentia leviufcula,

fimile quid in segrota fupra recenfita molefte per-

fpexi. Pariter de aitera femina, cui fedulo defi-

deratum regimen , obfervationibus clinicis jam

meliora edo^lus, prsefcripferam , attamen obedi-

endi impare , aereque frigido externo utente,

domuique expurgandae operam dante , mortem

infecutam , reminifcor ; quanquam vix inter segro-

tos annumeranda videretur. Multis quidem auxili-

van tuli Laxantibus Rhabarbarinis , additis fale

quodam medio & Rad. Valerianae fylv. — — Quae

vel maxime praeter multos alios cafus congrua ap-

paruerunt in muliere quadam, ciii ulcere magno

crura

174 CAP. III. SECT. III. CuTis I^eiiina

CTLira a protrafto morbo mucofo tumebant. Haee
fub dexterrimi Chirurgi adminiftrationem diutule
clinica meum tandem auxilium imploravit. Mani-
feita mucofi morbi Chronici diagnofl , de indu-
llria facere pericula animus erat. Quam ob rem
ex artis inllituto Purgantia, Decofta leniora dia-
phoretica & diuretica in ufum funt vocata ; &
quamvis urina mucofo laborantibus familiaris elfet
hypollatica , nihilominus tamen in pejus ruebat
ulcus 5 fignaque inftantis leujcophlegmatise ade-
rant. Hinc exploratae virtutis memorata laxantia
digeftiva mane & vefpera devoranda feUci adeo
eventu prsefcripli , ut quinque fere pollicum dia-
inetri ulcus intra fpatium binorum menfium ad
confoHdationem ferme pervenerit : ipfe autem
gravi morbo implicitus inceptam curam abfolvere
mihi denegatum eft. Quo fimiH ac ante modo
ad prillinam latitudinem pervenit ulceris plaga,
quidquid extus adphcaverit Chirurgus , donec ex
morbo convalefcens ego , ufu comprobata Phar-
inaca , quibus denuo in . mehus evafit , segrotae
propinaverim. Pari ratione^animadvertebatur iu
femina medise setatis fecundis nuptiis fafta mater,
Hsec fcabie ferina in facie prehenfa efl cum alvi •
& ventricuH moleftia , indeque oriunda febricula
lenta anomala : fohs tamen memoratis Laxantibus
per ahquot tempus ingeflis fanitati optimae refli-
tuta eft.

iEGHoTus Secuhdus.

Honefta fexagenaria febre autumnah intermit-
tente laboraverat cum naufea mordaci ventrisque
cruciatu. Medicamentis faftidiofa contenta in
inteftinis heterogenea ex voto me expellere non

CEU ExANTHfeMATA VeRMINANTIUM. I^J

fivit. Alvus etfi putrida ramentofa fluxerit , non
vero interaneorum animalcula exitum petienmt.
Febris quidem imminuta, aft valemdinariam ab-'
hinc vitam degit : perpetuam enim fenfit prsecor-
diorum molefliam , atque ad talos defcribendum
confenfum; Eryfipelas quoque tranlitorium faciem
Gccupavit 5 dein brachium gangraenam vaUdam
mentiens. Sanguis de vena milTus nulla inflam-'
matoriae cruflce indicia exhibuit. Veruntamen
propter intenfe urgentem fcbrim ac catervatim in
fnnilibus comitantia fymptoniata , Antiphlogifhica
cura adminiflrata efl. Atque altera vice vena per-
tufa 5 perinde ac prima coriacea crufla immunis
cruor erat. Purgantibus repetitis multum putridi
magmatis foras educebatur, unde vaide levata efl
circa praecordia. Erylipelace fere diflipato in
brachio , aUa exanthemata circa takim ejusdem
lateris dextri exorta funt , non fimpUci plaga , fed
multis maculis pulloloiis ruberrimis , quemadmo-
dum in igne facro fieri confuevit, brevi dein in
tumorem gequalem elevatum ignitum , tandemqu©
in gangrsenam abeuntia, quo in magnum vitae di-
fcrimen devenit. Cautela opus erat , ut , quan-
quam multa faburram vitiofam indicarent , tan-
quarn morbus idiopathicus traftaretur gangraena^
quafliperaLa, purgantibus repetitis contumax de-
mum malum exftirpaife , atque ad priflinam fani-
tatem fub Divinis aufpiciis perduxiffe eegrotam,
gratus recordor. Quae Eryfipelatofa exanthema-
ta fpe6lant , mox latius perpendentur.

JE G W}t),t V s TiM^li^^^ I u s.

Vir quidam eruditus verminofis ac mucofis
fymptomatibus aliquando obnoxius intermittent^

autum-

176 CAP. III. SECT. III. CuTis Ferina

autumnali corr^ptus eft, fub paroxysmos febriles
vomitus violentos fuftinuit , femel atque iterum
per bihorium protra<^os , nec facile compefcendosi
Diebus tamen intercalaribus alvus Rheo & Sale
Polychreflo folvebatur nonnihil mucofa; nono ri-^
guit, vehementerque fudavit atque urina hypoila'»)
tica reddita efl, quod oppido raro ipfi contigit,
quippe faepiflime morbo & acuto quidem affe^lo
bis tantum tale phsenomenon obfervare dabatur,-
Febris ab eo deceffit, Medicamentis adverfariusy
alvus reftitit, fenfim.que in lentam matudnarii in»
cidit, cum capitis gravedine , oculorum fplendo-
re , lingua denfo agmine flavefcente obfefla 6c
Ilomachi fafl:idio. Totum corpus leviter dolebat ^
dum vigihae pertinaces fomnum media jam no6te ,
terrore fubito , fsepe ctim violenta maxillas inferioi
ris contraftione fpasmodica , qua hnguas fubinde
leviora vulnuscula dentium ope illata funt, abru-
ptum excipiebant; tum meteorismus , & vermicu-
latio, ut lecli flragula vix ferret^ fudor matutinus,
ac tandem intertrigo molefla ad corporis medieta-
tem & femora, quae per quatuor hebdomadas
urgentia, fupra laudatis quotidianis laxantibus in-
tegre fublata funt, ut firma pofl;ea valetudo inle--
cuta fit.

Epicitisis.

Numerofos hujus indoHs cafus , faepe in oculares
morbos & pforophthahnias peflimas defmentes >
Epidemia noftra exhibuit. Exanthemata vero
ejusmodi non adeo timenda funt, quin pdtius una
cum febricuUs nofturnis fahibri crifi a nocivis re-
liquiis corpus hberant* Vahdifruno conamine in-
termittentiuai vi proflig^tai truocatae tamen me-*

del^

CEU EXANTHEMATA VERMIN0;^A. I77

delse pocnas luit nofler. In fimilibiis Camphorata
quidem cum Mannatis a primariis viris laudantur^
Gum & fua utilitate minime deflituuntur Rheum)
Panchreflum merito in Chronicis Pharmacum, &
Saha digefliva. Ehgat tamen optimus quisque Me-
dicus , qusenam ahis aha exhibenda funt : prima-
rum autem viarum utcunque degenerationi majora
hsec prae ilhs fpondent, nec raro, reflri6ta tantum
dofi , fed vice repetita data , blandam diaphorefia
ehciunt; quo in cafu utramque indicationem ab-
folvunt, quae a Mannatis ac Camphoratis pohiceri
pofTunt. Attamen fingularem quoque facultatem
in hifce poflident Camphorata Medicamenta, cum
materiei exanthematicae ad corporis periphaeriam
ehciendae , tum febrihum ad hanc ehminandam
neceffaria mohminum fovendorum ; ut in quibus-
dam prse laudatis praeflant. Plurima harum fe-
brium naturam, efFe6lus , prognofin , crifin , & figna
fpeftantia fcifcitantes egregiam faepeque laudatam
differtationem Cel. Roederer & Wagleri (/)
adeant , quam diurna nofturnaque pervolvere ma-
nu neminem pocnitebit.

SCHOLION.

Ulcera & fcabiem ^ qum intertrigiftem cum cutif
exukeratione , ac fcabiem lethalem , infantium quoque
intertrtgines & capitis Achores^ immo etiam intertri-
ginem gangrcenofam , uno fere eodemque tempore
in Epidemia Gottingenfi noflrae quam fimillima
obfervarunt acutiffimi modo laudati viri (jn^, Sca^
Mes denique & impetigines Hippocrates jam a pi-»

tuita

(l) De morho mucofo. feft. 11. 11. pag. 40, & feqq.

{m) Sect. L IV. pag. 15. & feqq.

M

178 CAP. m. SECT. IIL CtJTis Ferina, &c.

tuita oriundas pronunciavit (n) ; & quod non fme
fumma adtentione accipiendum , ubi inquit , oriuri'
tur autem albicantes vitiligines ex maximc quidem fe-
tbalibus morbis^ velut quce tabes dicitur (p). Quae no-
itris egregie coilineant.

Theoremata Practica.

L Indifcriminatim de Exanthematicis Chronicis
judicium habere , periculo plenum & fufpi-
ciofiflimum negotium eft.

IL Ex his quae cum Morbo mucofo-verminofo
incidunt , diagnofis ex praeteritis & prsefenti-
bus acquirenda eaque firmanda efl.

III. Qua fignis fuis cognita , ocuHs nimirum , Hn-
gua, alvina contentione , urina ac pulfu , inte-
grum efl adaptatam medendi viam incedere.

IV.Primis denique profpiciendis viis, prsecordio-
rum foHtae in hifce anxietates radicitus ex-
tirpantur ; quibus impedimentis fublatis, fpon-
te fua corporis periphaeriam petit materies
cxanthematica, veleoverfus ducereimpune
licet.

(ji) De interm, affe&ion, Foesii fe£l;. V. pag. 525. lin. 14.
(o) Fr«not. Foesii pag. 114. E.

%

m^m^

^. ERT-

^19

KSM® X® X ® M ® X ® X® M® X® X

j: ertsipelas in ferme
n a n t i b u s.

JE c m 0 T V s Primus.

Feminam setatis mediae prehendit Eryfipelas in
facie ingens : tumore cum rubedine fplenden-
te , totamque fuperiorem faciei partem , palpebris
clauiis 5 iisque admodum elevatis occupante. Ve-
ficulae hinc & inde fero acri turgidae efflorefce-
bant. Pulfus cum non admodum durus elTet ne-
(|ue celer, omiffa vense feftione, fomenta ex flor.
Sambuci cum fero la&is ebutyrati & julapium an-
tiphlogifticum ex Aqua Sambuci & Rob ex baccis
ejusdem , addito fale medio , de quo frequenter af-
fLimfit, in ufum vocabantur. 2°. iisdem continua-
vit : Eryfipelas eodem in ftatu ; nodlem tamen
y nonnihil molefle tuht. 3°. eadem ac pridie ingefTit
Pharmaca: Eryfipelas ultra non proferpfit , prae-
Gordiorum vero hodie moleftiam quefta efl ; nulla
interea retrocelFae materiae exanthematicae figna*
Turbarum pacandarum gratia lene paregoricum
praefcripfi ^ quod habebat Aq. fl. Foenicuh unc. ij.
Syr. Diacodii unc. j» ut caperet cochlear quavis ho-
ra. 4°. ad noflram accedens intellexi binos excre-
viiTe lumbricos teretes , moleftamque praecordio-
rum anxietatem valde imminutam eife ; quam ob
rem in infeflos indicationem dirigere apprime
confentaneum vifum eft. Pulveris laxantis an-
tiielmintici prsebium mane exhibui, quo tertium

M % lum-

i8o CAP. IIL SECT. III. Erysipelas

lumbricum exclufit : unde Eryfipelas iterum multo
iiielius & palpebrse detUmefcentes. Extradlum
corticis Peruviani debita quantitate julapio adjun-
gebatur , ut materi^ exanthematicae parili modo
profpicerem. 5°. oculi aperti; anxietas tamen ite-
rum major , pulfusque parumper agitatior. Vefi-
catoria duo tibiis adplicata funt & Medicamentum
ex Cornu cervi ufli cum Rhei tantilla quantitate,
addito Rob Sambuci ex vehiculo difcutiente, fe-
lici cum eventu propinatum efl. 6°. enim , 7^, & 8''.
fub iisdem cautelis atque auxiliis, Eryfipelas, cute
jam furfuracea cum fquammuhs deciduis , videba-
tur fublatum , urina hypoflatica ac pulfus fere na-
turahs. 9°. & 10°. Julapium fme pulveribus affumfit.
Nihilominus tamen lethaHa tanta fymptomata no-
llrae, cujus res in vado appareret , acciderunt 5
ut fiderata evaferit , & irritis in auxilium aptis ten-
tatis media hac nofte exfpiraverit.

- EpicRisis,

Probabile videtur , fumma animi pathemata 5
animatge potentise morbificae rehquias exacuiffe,
vel Eryfipelatofse materiae utcunque refidua ad
teneriora encephah ftamina per metaflafm trans-
lata fuifFe , quibus phreniticorum more occubuit ^
quo tempore jam rediilTe fanitas apparebat. Es
infauflo vero hocce cafu multa fcitu perquam uti-
lia difci pofTunt , in poflerum utihtatis minime ex-
pertia. Pluribus autem fimiHbus obfervationibus
conflitit, nihil ad potentiam animatam exagitan-
dam potentius effe ipfis vehementioribus animi
pathematibus , quippe faepius comperi, nonnullos,
diu jam Anthelminticis ufitatis, vehementi terrore
aut iracundia perculfos ^ hoc niodo ab infeflis fuis

hoflibus

iN Verminantibus. i8i

hoflibus liberatos efle; utpote validiori inteftino-
rum contraftione five afFeftionc nidus videbatur
folutus , acerrimis antea vix dcflrucndus , quo
pa6to leviffimo negotionunc expellc;?,^ntur vcrmcs.
Ceterum & Eryfipelas hacce in cGii^litutione ma'^
ligne faeviifTe, fequentium hiflorise vindicant.

iEGROTUS SeCUNDUS.

Senex viduus triflis melancholicus , fexagenario ^

major, mucofo chronico languefccns , febricula
fubdola corripitur, prius parvi tantum momenti
cum incipiente in facie eryfipelate. 20. jam omni-
bus exacerbatis totam faciem occupavit eryfipelas.
Curatio antiphlogiflica tam quoad externa quam
quoad interna duntaxat religiofe adminiftrabatur :
multa interca vcrminantium propria fymptomata
manifeflabantur ; mi6lus etiajn nonmodo fbrangu-
riofus , fed vera ifchuria cruciatus eft moribundus
fenex. Omnibus enim abfque defiderato auxilio
adhibitis, in gangraenam abeunte eryfipelate phre-
nitice occubuit a principio undecimio,

iEGROTUS TeRTIUS.

Pauperrima ad ultimum graviditatis terminum,,
eryfipelate per totam faciem correpta efl. Pulve-
reni Smalti cum farina triticea huic impofuerunt.
Cum vero Medicum adhibere vellent, me arcefli-
verunt. Urina a natur?Ji haud aliena , pulfus pa-
rum quoque mutatus : in anamnaefin inquirenti
quaedam mucofo verminofa phgenouiena femct mi-
hi manifeflare vifa funt. Quam pb rem leviora
faltem medicamenta ex Gornu Cervi ufti , pulv. la-
^ante Anthelmintico, Syr. 5. rad. aper, ^ Aq. cort,

M 3 ^uran-

i8a CAP. III. SECT. III. Erysibslas

aurantiorum praefcripfi , quse per aliquot dies con^
tinuavit. Eryfipelas abfque ullo vitio reli£lo fu-
gatum efl:,vermibus(jue dein aliquot foras rejeftis,
foctum exclufit. Animata vero potentia pofl par-
tum, ut mos eft, magis quam antea fseviit , dum
noltra pharmaca omnia, etiamfi ex gratiifmiis ob
artis inde capefcendam utilitatem proprio frimptu
ipfi elargirem , reformidavit. Cumque ipfe gravi
morbo leclo diu adfixus eflem morem hujus curse
perficiendae mihi gerere non potui. Brevi dein-
ceps contigifi^^e , quod nervofe adeo in hifce prae-
cepit in omnia intentus Medicinse Parens , de quq
fupra jam verba feci : Quos longa exercet lienteria ,
cumferis^ torminibus ^ doloribus ; cmn hcsc quieve^
rint intumefcunt, His fupcrrigere malum eft (o*) ;
moleflie audivi. Enim vero praetermodum intu-
muit venter &:lapidis infl:ar durus evalit, vitamques
haud diu pofl cum morte commutavit. In tribus
aliis segrotis fimiH fere modo obfervata funt eadem,
Prima quoque occubuit , altera evafit ; tertiee ali-
quot feptimanis pofl; partum variis animatse po-
tentise fymptomatibus vexatse toturn etiam corpus
ad adfpe6lum ferme turgere ca)pit , cum oculis
madidis renitentibus : cornea citra inflammationem
lympha mucida , atque ut apparebat purulenta.,
obfufcari inque fuppurationem abire fefcinavit. Hsec
mentis planc compos inftantem mortem duplicatis
paflibus fe invadentem praevidens , in maritum ,
caramque fibi prolem lachryraarum imbrem pro°
fufit, ac fubito exfpiravit.

(o*) DuRETi Cmm, in mc.prsn, cap. xx2. n». 2« pag.

iE G R O-

IN Verminantibus. 183

iEOROTUS QUARTUS.

Virgo honefla , quae obleflamcnti caufla Del-
pho infulam noilram petiit , leviore eryfipelate
llib ingreflu afficiebatur. Ex oculis renitendbus
una cum pupillis amplioribus , vermium fublaten-
tium indicia fufpicabar, cum & extrema immodi-
ce frigerent, ac levior circa umbilicum percipe-
retur affeftio , cutisque fudore infuper frigido
fubfoctido maderet, Quam ob rem Terrefl:ria quge-
dam addito Rheo exhibita funt. Eryfipelate fu-
gato , ahquo dein tempore pofl: , infebrim tertia-
nam fimphcem , dein duphcatam incidit fubbiUo*
fam, cum naufea & mordaci oris ventricuh dolore.
Palato minus placuenmt ingrata. Apozema re-
folvens cum Acidis gratis faponaceis, cujus ope
materies febrihs & vermium nidus egregie re-
ferari potuerant , propinavi. Extremis ha6le-
nus frigidis, minus fauflii ominis id mihi habebatur,
Aiflifta quoque , cum feparata a fuis in domiO ahe-
na segrotaret , vix erigenda erat. Quoniam au«
tem ferarum inteftina pervagantium magis ac ma-
gis fefe manifeftabant indicia , exhortatus fum
nofl:ram , ut , quse morbi natur^ e re forent apta,
alacri animo aflfuineret. Mixtura famiharis An^
thelmintica prae ceteris mihi arriflt, quam tamen
recufavit , minus ingratam atque inefficaciorem
€Xpetens. Eadem vero vefpera cum febre vaca-
ret , petierunt fodales ut famiharitate confortii
cum iis uteretur cubiculumque defereret. Quod
dum annuit, cvathukim Vini Rhenani & frufl:u-
lum unum alterumve pifcis cujusdam ficcati , cui
nomen Unguatula (p), noftratibus em Schar^ quo

avide

(p) Pleurone^les oculis dextris 5 Ano finiftro , deiitibus
acuiis, LiNN. 5;y,^. Nat. X. M 4

i84 CAP. III. SECT. III. Erysipelas

avide deleftabatur , comedit ; cubitum iverunt ^
<5c noftra cum alia , itineris nempe focia. Sed
media no6le tantis corripiebatur anxietatibus ,
ut perterrita hsec le6lo exfiliret , familiamque ex'
cuteret : ad me quoque adcurrentes , efflagitarunt
ut quam primum adeflem virgini moribundae.
Re6ta me ad noflram contuli, & ftatim ac leclo
alTiderem , manus meas fortiter praehendit frigida
obrigefcens atque anxie exclamitans ocb myn God
ik kan u nlet zienl Bone Deus non poiTum te videre.
& tanta revera pupillarum dilatatio apparuit, ut
admota candela, iridis nihil diflingui poterit; a*
deoque vera amaurofi , quam in verminantibus
paffim obfervavi , prehenfa erat. Extrema admo-
dum frigida, pulfusque debiUs, neque ultra loqui
poterat , aut ego interrogare ; omnia quippe in
mortem properabant, quemadmodum lethahs fyn-
cope brevi infequebatur. Tanti enim temporis
non fupererat , ut fpiritus aUcujus volatihs 30 vix
paiTuum dillantiae arcefleretur ; quin vita ciim mor-?
te comniutaflet.

Epigkisis.

Praefagia multa eaque funefla de frigore cum,
rigore & dufphoria tuht Hippocrates (q). Quin
frigus extimarum male habuit (r). SaUta etiam
interaneorum infeflorum propagationi favercj
(forfan eorundem fymptomata parili modo acui^nt ^ }
fupra ex Jacquin (x) jam annotavi.

(g) Coacar. prcen. circa exordia variis in locis,
(r) Ibid. no. 40 1. & Aphor. L 7.
{s} Cap. II. f. XX. ngt. a.

IN Verminantibits. .185

JEgrotus Quintus.

Juvenein verminofa febre prehenfum una cum
eryfipelate in collo fuppuratorio per aliquot ten^-
pus , quoniam malum idiopathicum & topicum
refpiciebam, absque fere fenfibiU levamine trac-
taveram, quum oborta fokitaque alvo ramentofa^
facilHmo negotio , paucisque in poflerum medica-
mentis feliciter fatis procefli; quippe ulcera for-
dida citius antea confoUdata funt , & corpus in
priflinum reftitut,um efl.

iEGROTUS SeXTUS.

Matrona nobiHs frequenter eryfipelati obnoxia
pkis vice fimpHci acerrime eadem correpta eft.
Huic adverfam quamvis totam curam antiphlogi-
fticam rehgiofe adminiftrarem, nihil fere profeci.
Cafu tamen accidit , ut manifefta animatae poten-
tise diagnofis in confpeftum prodiret , in quam
medendi via jam intenta, non mediocrem opem
ipfi attuii; quemadmodum multo mitius eampre-
hendit eryfipelas. Nam cum levem ventris fere
femper circa umbihciTm fenfit affe6lionem , infe-
quente faciei rubore , prsebium unum alterumve
pulveris laxantis anthelmintici ab hoc tempore
aiTumfit, donec non amphus ruberent genae; quo
fa^him eft ut per aliquot tempus integrp hpc yitio
Jibera vixerit.

EpieRisis.

Symptomaticum eryfipclas dari perinde quam Idk-
fathkim^ agnoiuntfere omnes. In^Eryfipelate a

M 5 faburra

i%6 CAP. m. SECT. III. Ektsipeias

faburra in ventriculo oriundo vomitoxium vel pur-*
gans commendarunt. Bilem praeterea incufarunc
non modo vetuftas , fed & recentiores & hujus
sevi primarii falutaris artis Patroni (x); Eryfipe-
latofae matronae curam geiTi , quae mordaci intelli-
norum dolore torquebatur , confuetaque majore
circa praecordia anxietate , mitefcente poftquam
alvum foetidiflimam ichorofam atque atro-viridem
depofuerat ; multaque his intermiftis ramenta ver-
minantium frequentia depofuit, quibus perquam
levata efl. In anula poft vehementiora alvina
tormina perpeiTa fimiha ferme obfervata funt ; au-
ris infuper liniftrae tumefcentia ex eryfipelacea
rubedine huic aderat. Fufiore vero ramentofaque
alvo dufta , fugata quoque brevi funt. Quid fre-
quentius a vermibus , quam faburra biHoia vitiata
in inteflinis genita ? Quodnam magis ab eadeni
cauffa originem ducens obviatn fymptoma , quam
genarum ruberrima fuffufio? quae, tametfi incon-
ftans faepeque recurrensanimadvertitur, aliquando
per horas faciei vafis inhaeret. Quare mirum non
eft, animatam potentiam morbificamj aptam faepe
natam occafionem praebere ad eryfipelas tam cre-
bre efEciendum , perviis adeo fa6lis , dilatatisque
tenerrimis faciei vafis , ubique fere nervis conii--
tatis 5 atque adeo violenta caulTa conflriftis.

' (O Quamvis affe£limi demonftratione non egeat in gra-
tiam tamen Medicinae Tironum uon pofTum quin in con-^
fpedtu ponam. P. Foresti de Tumorihus prcster naturam lib.
II. ohf. 1. cum F. IJorFMANjfi Tom. II. kdi. i. cap, xiii.
j. VII. pag. iqq\

iEcRO=-

IN Verminantibus. 187

JE G ^o T V & Septimus.

Artiis inferiores non miniis fymptomatico hocce
cryfipelate affici, fequentes hiftoriae comnionftrant.

Pueiia 12 5 14^^. annorum , pupillis oculorum
ampiiffimis amaurofm temporariam fubinde perpa-
tiens , ac prasvio ventris cruciatu , eryfipelate va-
lido gangrsenam minitante fupra malieolum pre-
Jienfa efl. Ex manifeftis interaneorum indiciis
Anthelmintica purgantia dabantur a principio ,
fubque alvum fufiorem cortex Peruvianus : extus
vero confueta auxilia in ufum vocabantur. Infeftis
tempore opportuno evocatis , intra quatriduum
inagnum hocce periculum evanuit & dicere licec
quod exiam noftra priftina fanitate refticuta gavifa
fit.

Plurima hujus indolis fimili cum felici eventu
obfervata ad manus funt , quae brevitatis cauffa
tranfeo. Hanc vero viam fequi , fi quando ob
alia contra indicantia non licuit , plerumque exi-
tiale deprehendi ejusmodi Eryfipelas. Cujus quae
fequitur cnarratio utcunque exemplo fit.

iEGROTUs OcTAvys.

Virgo honefta, alonginquo mucofo-verminofo
tnalo cachedlica , atque jam Phthifeos abdomina-
hs phsenomena edere cocpta , magna cum virium
proftratione , gangr^na prius fupra malleolum,
dein per univerfum pedem, vaUda corripiebatur,
Cataplasma contra gangraenam extus applicaba-
;ur 5 praemiifis efcharae morcuae debitis incifioni-
bus , ingefta pari ratione Mixtura grata cardiaca
vires vitales excitantCo Nulla alte^o diQ neque

i88 CAP. IIL SECT. III. Erysipelas, &c.

tertio figna fuppurationis , cum praefentis tum fu-
turse aderant ; contra in fphacelum lethalem , lar-
giori corticis Peruviani Extrafti ufu minime aver-
tendum , celerrime bmnia properabant. Oborta
etiam magna prsecordiorum anxietate hora quart^
pomeridiana a principio tertio^mente flatim capta
efl, & brevi poft vitam cum anima efflavit.

Theoremata Practica.

I. Eryfipelatis difFerentia generica ingentis uti-
litatis efh in praxi cHnica. In fymptomatico
autem primarium morbum depellere opus
efl , in idiopathico vero topicum malum.

II. Quod a bile cauftica originem ducit , magn^
cum cautela tradlandum , ne perverfa medel^
in Dyfenteriam mahgnam abeat.

III. Similiter exiflimandum efl de extus applica-
tis. Quoniam, praeterquam quod caute cum
iis mercandum fit , fohs iisdem vix vel num-

• quam in fugam datur verminofum Eryfipelas.

IV. Pari quoque ratione fentiendum de Alvura
ducentibus. Hsec quanquam in verminofa
comphcatione admodum proficua fint , ibi-
demque primariam indicationem abfolvant^
cane tamen & angue pejus fortiora purgan-
tia vitanda funt.

V. Tutiffima Remedia ex Cornu cervi uflo pe-
tuntur , quippe domeflicum fere cum Rob
Sambuci adverfus Eryfipelas habetur Medi-
camentum, & egregie quoque lumbricis ini-
micum efl.

VI. Quod ex animata potentia malleolum occu-
pat Eryfipelas, hacce in conflitutione plerum-
que gangraena comitatum animadverti.

t89

MXKXXXX X © X S X^^XS^XMXX

s.FEBRIS JCCESSORIA INFLAM-
M J T 0 R I A

^Egrotus Primus.

MerGenarius quidam annorum 36. menfe De-
cembri 1761. angina afficiebatur inflamma-
toria cum ingente ftrangulatione. Sanguis , ar-
ceffito Chirurgo , e brachio milTus efl , venaque
fab Hngua pertufa ; purgantia quoque ceteraque
externa apta vifa , inter quse haleces falitae hirun-
dinumque nidi , omnia tamen absque neceiTario
segrota^itis auxilio , ingefta atque adpiicata funt,
Cum vero cafu quendam decumbentem vifitarem
in pago illo, in quo habitabat nofler, accidit, ut
proximi iUius cognatione petierint , vellemne mo-
ribundo homini, quantum in me eifet, auxihum
ferre ; cubicukim introivi , noflrumque in fella ,
quam duo adflantes tenebant reclinatam , nam
refte federe, aut le6lo incumbere haud poterat,
fummis anxietatibus prsehenfum confpexi. Re-
motis quae extus adphcata fuerant , coUum ad-
modum inflatum, rubicundum &; ab acribus irri-
tatum deprehendi. Defatigatus infuper usque
adeo ut fyncopen momentaneam expe^larem, at-
que eum ulterius vexare , fupervacaneum fore exi-
Itimavi. Praecibus tamen ejulatu ac fumma animi
commotione futurae viduae , infantium , cetero-
rumque adftantium ^ ad hominem fub Divinis au-

fpiciis

xpo CAP. III. SECT. III. Febris Accessoria

fpiciis revocandum incitabar. Quod inopinato
jnihi & prseter fpem accidic ; idque quidem fe-
quente methodo. Pulfus quamvis nonnihil con-
trad:us eiTet, intermittens tamen per intervalla,
integrum mihi haud videbatur ^ in tanto vit^ di-
fcrimine fanguinem mittere, prsefertim cum prse-
miffse levaminis nihil attuHffent. Adhaec pupillse
magnae nigerrimae. Quam ob rem comphcati po»
tius 5 quam fimpUcis inflammatoriae indolis morbi
idea nafcebatur , vermiumque fupicio vehementer
adaugebatur; quare & anxietates fpaflicae magis
ab inferiore regione, quam fola laryngis phlogi-
ftica coar6latione oriundse mihi videbantur. Unde
& ahquanto magis fanandi fpes affulgere poterat ,
quam in vera paracynanche. Cataplafma itaque
tantum refolvens emolliens faucibus irritatis ad-
motum fuit ; & quam primiun aUqoid levamen
perciperet, vapores emoliientes ore haurire caU-
idos iimul imperaveram. Pomeridiano tempore ,
quum matutino aegroto adfuiffem , jam nunciarunt
noilrum nonnihil levatum effe , femelque atque
iterum vaporibus ufum fuiffe , quare gargarisma
valde difcutiens ex Aq. fortiter infuf Sambuci,
additis debita quantitate Ahimine ufto & Sale
Ammoniaco cum Oxymelle ScilUticOg memoratis
profpere evenientibus , praefcripii ; cujus protrafto
ufu miracuU inilar evanuit letifera vifa flrangula-
tio , ut commodo fuo federe & le£lum petere pos-
fet. Altero vero die , diilipata , prouti apparuit ,
faucium inflammatione , iigna Peripneumoniae
:acut8e exferuit noiler ; tuffis moleila pariter cum
refpiratione difficiU & puffu inconilante. Propi-
nata hodie Peripneumoniam refolventia , fine mo-
leflia deghitivit. Attamen vero tertio iterum ma-
jor faucium affefiio, unde priora auxiUa denuo in

ufuni

I N F L A M M A T 0 R 1 A, I9I

iifum vocabantur : Tuffis quoque fub vefperam
au6lior , & dolor latera feriens urgebant ; quibus
quoque confuetis remediis mitigatis paulifper,
quarto die manifefliora potentia^ morbificae ani-
matse indicia prodibant in confpe6lum. Dato igi'
tur 5 ad infeilos educendos , per epicrafin leniente
cathartico , vermem teretem depofuit , & quatuor
fubfequentibus diebus ofto alios. Pe6toris fympto-
mata medicamenta pauca pollularunt ; afl Angi-
na, quae, obortis vermium pathematibus in pul-
monibus & pleura, tefta latuit, ita rurfus recru-
duit, ut exitus in abfceflum averti haud potuerit,
Ruptus efl trium feptimanarum fpatio a morbi
principio; neque peculiare quid hunc comitavit,
quam molefla maxillae inferioris contra6tio , qug
segre aliquando os aperire valeret , prse fe ferens.
Ad priftinam fanitatem brevi dein pervenit.

Epicrisis.

Non mirum efl faucium ftrangulationes tam fa-
mihares effe vermibus obfeffis, cum eadem phae-
nomena hyftericis & hypochondriacis paffionibus
obnoxiis jugiter eveniant. Vahdiora infuper po-
tentise animatae pathemata vividiore ftimulo ner-
vorum conjugationes in confenfum trahere folent,
unde ad irritationes phlogifticas admodum faci-
imt (t^^, Nuper admodum fimili in cafu medici-
nam feci matronae honeftas graviter atque acute
decumbenti, quas inter fymptomata compHcatifB-
mae febris pneumonicse , tantas gutturis conftric-
tiones una cum voce clangofa patiebaiur, ut de

ipfa

<{*) Plura de his vidc fupra fchol. ad sgr, iii, fefl:. IL
cap. 111.

t^z CAP. III. SECT, III. Febris Accsssoria

ipfa a6lum fore crediderim. Emiflis autem lum-
bricis aliquot , mucid^que materige multo , fympto*
mata haecce fugata funt. Plurima huic aderant
vermium indicia , in oculis , urina ,• inconflanter
dolor feriebat nunc latera nunc abdomen , tandem
fauces , ut nulkim mihi dubium elTet , quin a
vermium irritatione induftae fmt.

iEoi^GTus Secundus.

Honefla femina mucofo chronico morbo jam
aliquamdiu correpta fuit, una cum pecuHari hngua
ficca, contrafta, acuta, fcabra, valdeque molefha,
ut facchari cryftaUifati ahquid femper ore volvere
& maflicare coa6la fuerit,quo fahvam ehceret ea-
que linguam atque oris interni parietes humefta-
ret. Binos jam famigeratos Medicos Roteroda-
menfes confiilerat , quorum alter labem fcorbuti-
cam inveteratam malum fakitaverat , acidum vero
fpontaneum aker: medicamenta ab his praefcriptis
alTumfit absque fenfibili effectu, quorum pertaefa
me quoque in confiHum vocavit. Linguam infpi-
ciens , eandem modo fupra memorato coloris ce-
terum naturahs , neque fquallore aut muco tenaci
albido obfeffam animadverti. Contraftiorem au-
tem hnguse apicem confiderans , ad debitam oris
interni examen incitabar ; nec immerito. Tume-
fa6lam autem confpexi glandulam fubhngualem
fmiflram adeo , ut totum illud fpatium , quod inter
linguam & dentes anteriores maxihse inferioris efl,
tumore molh occuparet. Unde mihi nata fufpicio
ell:, an non fahvae & fohicalorum glanduloforum
impedita excretio a glandulofa cxtumefcentia de-
penderet,atqueideocontra6ta & aridahngua effet?
Quam ob rem pericula facieada erant , quse non

fruflra

InflamMatoriA* 193

fruilra quoad uimorcni inflituta funt. Datis ni-
mirum partitis vicibus pilulis e Cicuta^ maculatae
Extra6to , pondere granorum binorum , & numero
tantum nonaginta , a fingula pilula quotidic per
oftiduum, dein duplicata dofi , fenfmique adfcen-
dendo, fugata prorfus adparuit ranulam aemulans
protuberantia ; manente tamen ut ante ficcitate.
Cumque tempus etiam aliquod fruftra perdidera-
mus , & ceterum fana videretur , neque ullum vi-
tium in confpeftum prodiret , curiofus quamnam
de peculiati vitio illo proferret fententiam , per
litteras cOnfului lil. Prceceptorem Gaubium ,- no*
itramque Leidam mifi; (&, quidnam ego exhibue-
rim , quidve etiam priores Medici judicarint, fi-
mui annuntiavi. Peculiare vitium fibi apparere'
refpondit 5 nec fimile unquam obfervare fibi conti-
giife candide faifus ell: ; utrum tameit malum
topicum idiopathicum , an vero in fyftemate bilia-
rio elfet^ segre difcernendum judicavit CeL Vir,
Refoivendi fcopo prcefcripfit ^L, Aquj^ niarincB
filtratse , lib. ij. Spir. Mindereri exquifite fatm*ati
imc. vj. Mell. pur, unc. ij. M. tit caperet omni
i^ane dimidium hujus liquoris partitis vicibus ^
incipiendo tamen . a minore qtiantitate , ut fen°
fim aiTuefceret. Dein ^L^ Sem, Piperis drachmc;
iij. Cubebarum drachm. j. Maftiches drachm. ij.
Cerae flavse q. f- ut fiant paftilU manfules , finguli
drachmae medise, quorum omni mane manderet
imicum ,- ac faUvam proritatam exfpueret. Per
quatuordecim dies aceuvate aflumfit tum liqtrorem
tum mafticatoria;quum alvinae conteiitiones atque
anxietates prsecordiorum in fcenam pTodierunt ,•
quibus tempeltive confuetis auxiUis- prolpiciebatur,
Dimidia vix Mixturae parte ingefti> , tantus exortus
eft dolor inteftinormii acutus adeo, ut omuibiis

194 CAP. Ili. SECT» Ili. Pebris Accessoria

numerls mflammatorio refponderet. Curatio an-
tiphidgilLica tota quanta in ufum vocabatur , unde
fanguis de vena milTus denia crufta coriaeea te6tus
erat* Repetita adhuc bis larga vense feftione^
fub prudenti opiatorum adminiitratione miorbi ve^
hementia infringebatun Nono ab ingrelTu judicata
ell urinis hypoflaticis 3 alvoque pituitofo-ramen-
tofa; inter vero varia ramenta membranacea fe-
tniputrida , fruflum prselongum , digito craffius
femiputridum quoque excrevit : haud faciie tamxcn
diitingui poterat , utrum alterius cujusdam fpeciei
lumbricus eifet, niim vero tunicas villofae intefti-
norum abfceflai pars; externa falteni facie, quod
circulorum diftantiam attinet^ multum accedebat-
illi, cujus efhgies in Adtis Edinburgenfibus reperi-
tur (0, tantaeque ferme longitudinis erat. Reli-
qua curatio Extradto corticis Pcruviani , paucisqiid
blande Laxantibus tandemque Martiahbus abfolve-
batur. Lingua aliquantum evafit liumidior , non
vero fanse plane fnnihs ; nec diu poft a cohcis
doloribus evafit libera ; ultimum enirn medica*
mentum aifumfit 27. Augufti 1762. Et 22. 0£to-
bris diarrhcea mucofa graviter aife6ta fuit, quam
exceperunt aphtlise denfiffimae continuo renafcen-
tes. Inter alvinas hafce fecefiiones ramenta quse-
dam infigniora depofuit : de vermium fmgulari
fpecie nil quidquam detegere potui. Ad fineni
vero Novembris febre lenta prehenfa fuit : liriguii
& tunc quidem temporis parum humidior ^ aft
duobus vix elapiis menfibus, mordaci deiluo co-
lico dolore ai^6ta eft , qui tamen nunc meris
confuetisque ieniter alvuni ducentibus ab ipfo qui-
dem ingreffu datis , fugabatur. Semei atque

ite-
(1) MedkalEjayr, Tom. II. art. XXVl

Inflammatoria. 195

iterum poftea fimilesventris cruciatus perpeffa efl.
Vermcs fub his noii vifi , alvus ceterum mucofa
ramentofa. Frequenter etiam pofh torminofas
ejusmodi feceffiones eryfipelas faciem occupavit:
lingua in praefens usque tempus eodem in fhatu
maniit , attamen vero fuo modulo pnlchre valet.

EpiCRisis.

Quanquam , propter fimilitudinem magnitudi-
his & a fe irivicem annulorum diftantias , ramen-
tum excretum fmiulacrum quoddam lurribrici ex
Actis Edinburg. allegati habuerit 5 atque eatenus
fpecie quisquam capi potuerit ; veroiimile tamen
magis apparet, ipilus tunicse villofse partem infig-
hiorem, habita inteniioris inteHinbrum inilamma-
tionis ratidne , m.embranis iriteflinorum integre
exeuntibus plerumque comitatse (z^) , abfcediffe,
valvularitm plicis annulos prorfus referentibus.
Conftitit prsterea ad quamlibet diilipatam cegritu-
dinem ad naturcS niaffis confentaneam conditionem
rediiire guilus organon , uberioreque muco fuiife
obduclam linguam , tariietfi ad priilinum flatum
iiaud integre redierit, Quare haud adeo a vero
alienum alicui videri poffet , linguae vitium in no-
fcra a tubi alifflentarii glaridularum degeneratione
orttim fuiffe, quoniam in his pleroiamique morbo-
rum & fymptomatum, tarh Acutorum quam Chro-
riicdrum , tiibo aliriicntario cum contiguis acci-
dentium, latere fcepe fcepius animadvertitur; quin
& frequentiirima dyfenteriae 5 quse & fua viee pes-

fimas

. (u) Conf. Cel. Boerhaave dg cogri. ^ cur» motb. §.y^5»

^ lii, VAN E'\viET£j? iii eundeiii locum.

196 CAP, III. SECT.III. Fesris Accessoria

flmas inteflinorum inflammationes inducere folet,
cauiTa reperitur ; unde magna huic cum mucofis
intercedit cognatio» In prsecipuis hifce a naturali
mutationibus lingua confcia fit , five mucofis , five
putridis vel inflammatoriis ^ aut fcirrhofis , ut mi-
rum non fjt eandem , abundante muco , latam
humidam, deficiente vero, contraclam atque ari-
dam cerni (z<*). Magnas interea virtutes Aqusg
tnarinas ineffe , cum deobflruendi , tum vermes
6Xpellendi , prseter Diofcoridem (v^ multiplici
^xperimento comprobavit magnus in Medicina
RicHARDUS RussEL ("Z^)* Ego quidem fimplici
fere hujus aquss trimefliri fpatio potatione, adjuta
deinceps conveniente Medicina , a^grotum tabe
fere inteflinali confe6tum , atque hanc ob caufTam
a vero Afclepiadei alumno ktho dicatum, Divino
favore fanitati reflitui.

iEGROtUS T E Rl IV S,

Honefla m.ulier , aliquot liberorum mater, fuc-^
culenta , setatis medise , menfe Aprili 1763. acuta
febre prehenfa eft. - Pulfus ad^iaPiu darus, inflam-'
matorius; dolor in latere pun^£lorius ; lingua fqua-
lidafiavefcens; urina flammea. Sanguis mitteba-
tur inflammatorius , dolor tamen non lublatus eil.
Dabatur mixtura antipleuritica ex mente CeL-
BoERHAAVE. 2°. Dolor mitior , & inconfcansj
qui, cum ocQlis renitentibus & pulfu minus duro

&

(ft*) Plura de hSc Infrs cap. IV. conf. & RoSoer. ^
.Wagler de morbo mucojo. var. in locis.

(v) Apud R. A. VoGEL in Hiftor. Mater. Med. pag.32«S-.

(iv) Di Tabe glandulari y five de itfu aqua marince in mor<
his glandulanm diJJermiQ» Oxon. 1730,

I N F L A M M A T 0 R I A. I97

& intcrmittcnte , in fufpicionem de vcrmibiis me
adduxerunt- De vena altera vice pertundenda
mutato confilio, iene prseicripfi gatharticum, quo
aivus fuCi ducla ell.

LingucS niliilominus fquallor magis magisque ex
flavo in fufcum mutatus , ut ante vcfperam jam
denfo agmine os & faiices obfeiriirent nafcentes
aphthae nigrcC. Verminofa duntaxat indicatio ma-
i^iifefta cum eifet ^ pulveres ex Cornu Cervi ufto Sc
Cort. Peruviano dabantur & Julapium antifepti-
cum refolvens. 3°. lisdem utebatur, febris vali-
da , aphthae copiof^e , lingua tumida nigra ; eoilis-
torium aptum infuper dabatur. Dolor latera de-
ferens ifchia petiit , tantaque ad vefperam h?ec
cruciaidt vi , ut alta voce immaniter clamitaret:
cataplafma refolvens dolenti loco adponebatur.
4°. Dolor mitior , non tamen integre fubiatus:
aphtharum copiofarum cauifa , quoniam Gorporis
in prsefenti turbandi locus non erat , ad duplica-
tam Carticis Peraviani quantitatem & fingulam
Rhei, pondere drachm^ mediae praebium ailumiit
omni bihorio; quorum ufu circa vefperam lumbri-
cos teretcs prsegrandes eosque vivos cum levamine
omnium fymptomatum. excrevit trea, urinamque
fmiul mifit hypoilaticam cum incoffi quodam , mu-
cofse indolis. Denfiffimis ha6lenus aphthis os &
fauces obfelFce., quae cum ceterorum reliquiis cor-
ticis maxime Peruviani protra6lo ufu , aptoque
gargarismate , brevi tollebantur, ut tota cura.tiQ
ahfoiuta Qi^Ql a principio quarta decimo.

S C H a L I O N^

yrequenter mucofis aphthcd^ eveniun.fr, tain ChifO'
jiicis & Bcnignis , quam Acutis & Malignis in qui-

198 CAP. III. SECT. JII. Febris AccEssoRiA

bus faepius cum dolore pediim defiderantur , immq
in mucofis acutis jam inde a 4°. ad 14. perflant,
quin & 7®. & 9^. die , in quibus crebre crifeos
falutaris vicem faciunt, horumque morborum in-
dividui fere comites funt. Mirum igitur non eft ,
famiiiares adeo eilQ verminantibus, quippe muco-
fum vitium femper fupponunt, in quo proprie di-
cendo critice agunt ; quum turbae ab animata
potentia fub judicationem fenfilibus atque irritabi-
libus C. H. partibus illatse ad fymptomaticas com-
mode ejusmodi evacuationes producendas con«
ferre videantur , quemadmodun; ceteris paribus in
e^v/acuationibus aliis protra6lis^ anxietatibus mag-
nis prsecordiorum, \driumque collapfipnp, critica
mciteries jam fubaciia & mobilis reddita , a cute
& .renibus per metallafm ad intima penetralia
ferfur, In his contingunt per accideiis , in ilUs
autem e natura morbi mxucofi direfte proveniuntj
faepeque cum urinis hypoflaticis procedunt, quas
raro vel nunquam in acceiroriis confpexi, etiamfi
ante gphtharum invafionem cppiofe fedimcntum
fubfederit : ut dubium non eflet, quin curili rnutatq
per inteflinorum & oris fpiracula exituni nung pc-
tierit» Hinc graviora multo argumenta fiunt ,
aphthas Hippockati cognitas fuiffe , nam cum
morbi mucoii comites individui fint, atqueeadem
ratione quam oculorum lemae , ^ partium obfca:-'
niorum locorum ulcufcula (verae aphths) confi-
derari debeant , fufficieiuer patet, ejusmodi critica
morborum moHmina , quibus maxime redundat ,
ipfi clara fuilTe. Inter enim varia loca , vehemen-
ter in diverfum trahere videntur, quae graphice
fcripfit: Miilti ex faucihus laborabant , mces mtiatcs.
ermt 5 febres ^rdentes ima cnm fnrcnUide j ferpen-

" • ^^ ' " tla

Inflammatoria. 199

tia oris ulcera , pudemlorum tubercula , lippitudines
(o4)6fltAa/«Oi carhunculi (^x). Exantecedcntibus enim
Ck conrcquentibus apparere videtur, morbosinhac-
ce conilitutione iriaxime ad catarrhalium genus ac-»
cedille : annus autem auftrinus erat humidus ^ lenis ,
byerns quidem falubriter agebatur prceter tabidos (x*).
In conllitutione vernali aM perturbatce erant — — *
urina turbulentce — aquce inter cutem , tabidi multi
Qf). Simihter pauUo inferius : Multis os ferpentibus
ulceribus affedum ulcerofimve fuit ^ fluxiones ad pw
denda mult^ &c. ubi multi inteflinorum Isevitate
laborabant, & tormina aderant cum doloribus (2),
Intimam autem cum oris ulcufcuHs cohmt affinita-
tem pudendorimi ulcufcula, quae mucofis affeSis
frequentiffmia funt: phis fimphci vice de eodem
moleflo dolore in glande penis , erumpentibus brei
vi dein aphthis, queftos audivi, pari ratione quam
de quo in lingua, eandem ob cauffam crebro con-
queruntur; quare non fine ratione 111. van Zwie-
TEN, cui magna in Medicina au6loritas efl, huic
fententice favere videtur (d), Sed ut ad rem pro-
pius accedam : Therfandri iixor aquce intercutis.
fpecie quce pituita alha dicitur , non admodum laborans ,
cum laftaret ^ gramter febricitavit. Huic ex reliquo'
rum incendio lingua fuccenfa eft, Sub hoc tempore
lingua etiam velut clenfo grandine exafperabatur , £#
lumbrici ore reje^i, Ad vigefimum vero diem mn eji:

(x) DeMorh. vulgaf. Lh, III. ka, III. FoES. fea.Yil,.
pag. 1083. B.

(x*) Ibideiii 1082. B.

(y) Ibidem 1085. F.

(3 ) Ibidem H.

(aj Cojnmmar, &c. Tom. III. pag. 1^6^,

N 4

2O0 GAP. m. SECT. III. Febris Access. &e«

abfolute judicata ( Z? ). In hac cum mucofo vermi-
nofo morbo exllitermit,

Th^eoremata Pragtica.

L Inflammatoria cum mucofo malo , perfonam
agente animata potentia vel non > magna
compiicatio efl.
IL Suae minime utilitatis expers eft , aphtha-
rum in veras & fymptomaticas diflinclio,
quoniam pro diverfa ejus indole Medicina
adtemperanda eft.
III. Aphthae cum mucofi morbi individui comites
fmt, fsepe & plerumque tam in Hngua quam
in locis obfcoenis ad certiorem eorundem
diagnofm faciunt.

(I?) De Morh. vulgnr. Lib. IV. Foes. feft. VII. pag.
SI2I. H. cum Cmcar. Fncnot. no. 544. Foes,, feft. U. pa^.
206. cum DuRETi pag, 446. & 33(5.

^. MU'

20I

^. MUCQSO 'P^ERMINOSA GRAVIDA.

RUM ET PUERPERII

ACCESSORI^.

-^GROTUS PrIHUS.

gena menfe graviditatis fexto, inter plura mu^

^ cofi chroniGi fymptomata , tanto colico dolore

correpta ell , ut viva voce & fuas & vicinas se-
des expleret; recla in lefto fedens atque amhabus
palmis ventrem prge dolore premens , corpus anxie
quaquaverfum agitavit. Ingens aderat meteoris-
mus, ut abdominis ferme difruptionem minitaret.
Varia irrito eventu a Chirurgo ingeila erant , quum
me ctiam atque etiarn oraret , ut opern ferreni
iniferse. Omnibus rite confideratis periculum in
mora eife fetis conftitit. Oculi renitentes & pul-
fus exihs infiammationis abfentiam , contra ani-
matae potenti^ morbificse pra^fentiam indicabant.
Hinc purgans Anthehirinticum fatis prompte pro-
pinavi, hac cautela, ut paregoricum vi purgantis
ingeiti proportionatum fmiul exhibuerim , quod
ftatim darent , quando turb^ nafcerentur majo*
res; guttas quoque XXX. Tincl. Aias foetidae ac-
ciperet toiies, quoties novas anxietates fuperiora
peterent. Egregie hcec omnia fucceiTerunt : luni-
bricos enim tres cum levamine doloris mordacis
excrevit , cum muci vifcidi copia m^gna ; unde
paregoricum datum eft: altcro vero dic praebia

N 5 ali-

202 CAP. III. SECT. III. MueOSO-VERMINOSA

aliqiiot Terreilrium airumfit. Urina hifce peraftis
evafit hypoilatica ; & binis adhuc niixturis ingeRis.
cx Tina, cort. Peruv. Spir. MeHlT. Magiilralis ,
& Aqua Majorana , feptimana^ fpatio, ex tanto
periculo rediens , fuo tempore fani infantis par-
tum edidit.

TEgi^otus Secundus.

Alteram graxndam eodem fere tempore traftavi»
qiras poil varios horrores , dolores capitis , dorfi ,,
tandem laterales , anxietates praecordiorum enor-
nies cum febre magna fuilinuit. Huic , ob pul-
fum duriorem fangius mittebatur, dum febris fer-
vor, bihofge indolis, Acidis faponaceis compeice-
batur. Terreftribus tandem, Rhabarbarinis, ad-.
dito fale medio, datis , etiam hasc nono a prin-
cipio e gravi morbo judicata eil , infequente alva
atro-putrida ramentofa, quce dolores & anxieta-
tes faituiit; finitoque graviditatis termino , vivam
quoque vegetamque pro.Iem emiiit.

iEGKOTUS Te^tius.

Mulier tertium gravidjtatis menfem agens te-
terrimis ciebatur anxietatibus , fpasmodicis-con-
vuifivis; dolojes perpetiebatur abdominales tam^
fixos quam vagos , & contraftipnes vehementes ,
qu9B fi imum ventrem petierint , inaudita fere
fymptomata excitarunt : nimirum violenta fpasmo-
dica contra6tione femel atque itertmi extra labia
pudendi os uteri protrudebatur,quo temporeilmul
aderat tortuoia ftranguria , tribus integris diebus
valde noftram excrucians. Aho tempore tanta
oris uteri contigit dilatatioj ut fuUnixus veliemen-

Gravidaritm et Puerperii Accessoria. 203

tes mrj^na aquarum copia clabcrctur. Rurfus in-
folitani mamraarum intumcjccntiam cxpcrta cll:,
qua dimidium magnitudinis confuctaj fupcrarcnt.
In hac oculi fplcndidi , lachrymofi; pupiilae mag-
na^ amplsc; lingua lata humida flavefcens ; facics
pallida ; pulfus ratione fymptomatum varius. Vvx-
miflis incidentibus , dabantur purgantia anthelmin-
tica per epicrafm , ceteraque ad auxilium apta.
Quibus profpcre ccdentibus , lumbrici aliquot ex-
creti funt , matcrixque vifcidae fubbiliofse multum;
ut rcliqua facillinio negotio fugata fmt, noilraque
finito impr^gnationis itadio vivum fanumqae pe-
pererit infantem.

iEGROTUS QUARTUS.

Vegcta vigefimum aetatis annum vix attingens
femina ab ipfo geflationis initio multis diveriimo-
de a fc invicem malis afficiebatur, cum vermino-
fis, tum infolitis. Frequentiirimos infuitus epilepti-
cos leviores quotidianos fere perpeifa eil , quan-
doque comatofa per aliquot horas jccit, aut in fclla
fcdit , aut himio proil|-ata eil , infequente rifa in-
yoluntario fatuo , ut mcnte omnino capta videre-
tur. lisec omnia tamen citra faciem aegritudinis
noilrae accidebant. Et quamvis farta, miiltoties
levi adminiilratione , drachma fc. Tinfturae AfcS
jPoctidse, aut fpiritus alicujus volatilis attraftione,
fymptomata filerent , 6c multorum lumbricorum
foras expulfione prjefentiam fui pro tempore non
facerent, ex integro tamen morbi fomitem exilin-
guere non potui , quidquid genus auxiliorum in
ufum vocaverim.. Nam cum partus inilaret, plil-
cerrimam oculis adfpiciendam puellulam edidit,
dum iafelix ;p.ater quae tanta pathemata fubierat ,

idque

S04 CAR IIL SECT. III. Mucosc«Verminosa

idque per menfes fucceffivos , diebus nunc paucis
exltindta ell , alyo obqrta folutiore , continuo flu-
ente atra putrida, fsevis com.itata torminibus, qus?
adhibita medicarrienta eluferunt.

iEcJRQTUS QUINTUS.

^ Matrona honeila tertia vice gravida , a princi-
pio gellationis qiiotidiana alvina tormina , nune
tempore matutino nunc veipertino aggredien,tia ,
perpefTa eil, cum genarum ruberrima fufFufione,
atque in brachiis exanthematum efflorefc^ntia ,
quae tandem in choleram vehementem , cimi fyn-
cope <& praecordiorum tanta anxietate , ut ejus
vitjs timerem , abierunt. Aptis interea auxiliis
malo occurrebatur , dum pharmaca reformidans.
vixaiTumfit, quae inelu(StabiUa fymptom_ata averte-
re poterant; fahitiferam quippe fore quam paiTa
fuerat evacuatianem , «vw n^ Karcay & mehus fe
liabituram exillimavit. Elapfis vero,. ahquot tan-
tum feptimanis, akera major memorata prehen-
dit eam anxietas , cum fudore frigido , vomitu
fubbihofo & geiliculatione moleOJ. ilipata. Qua-t
re 5 magnum in quo verfabatur pericuhim pern
pendens^ & pavens ne pejora ipfl ^cciderent,
manus demum utihtate dedit vi6tas, Terreilri^
bus atque Rhabarbarinis vitiofa bhis emenxiaba-
tur forasque educebatur ; nihilominus tameri
li^morrhagia' uterina infequebatur vahda , ciim
abdominis ac totius corparis convullione , tre".
more 6l frigore. In qup vitse difcrimine Opii
Tin6i:ura cum Sp. Nitri dulc. ipasmos vioientos
& hcemorrhagiam inde oriundam fopire conatus
fum , quod liivinis ar/piciis exoptate contigit :
rixus ccieriter infequebantur, ovumque integruni
decem circiter hebdamadum, eni^ia eil.. hed:o

nunc

i

Gravidakum et Puerperii Accessoria. 205

nunc affixa afTumrit memoratis fimilia; unde fac-
tum efi;, ut, poft quosdam emiflbs lumbricos , &
materiEe multum heterogenese fubbiliofae puLri-
doe, ad priftinam fanitatem pervenerit;

iEGROTUS SeXTUS.

Muliercula , gravida fecundis nuptiis , astatis
medice j veiiementi colico dolore affligcbatur: va-
ria huic adverfa jam alTumferat a Chirurgo quo-
dam, cum petierec ut ipfi mederer, Recognitis
omnibus , nihil mali fubindicari apparebat , nifl
materies qusedam acris j aut vernlis rodens in qua-
vis interaneorum parte hepati proxima , vel m
ipfo jecinore. Pulfus parum a naturali mutatus ,
urina rubicunda cum fedimento faturatioris flave-
dinis ; Hngua pariter fiavefcens ; pupillae amplag
nigr^;dolor fixus eodem fere loco inhcerens. Aci-
dis refolvenentibus 3 Antifpafmodicis & abforben-
tibus, uti folebam, incafrum mahim impugnavi;re-
beilis autem dolor manfit^ tam prompte alias fi-
mih medelae obediens. Secundb Enema oleofuni
immittebatur , quod vefpera reiterabatur, addita
Elc£l. Hien picr* Galeni, quibus fymptomatum
atrocia nonnihil levata efl. Sahnis nunc inciden-
tibus cum Syr. Taraxac. cum Rheo ex Aq. Foeni-
cuh refolutionem quandam , five vermium nidi
deflruclionem , feu obfl:ru6tionem utcunque refe-
rare, nondum fanandi fpe abjefta, conatus fura.
Tertlo vero, quanquam urina coloris minus fatu-
rati erat ^ adraodum tamen augebatur doloris ve*
hementia, una cum prcscordiorum anxietate. Ni-
hil huic fuperandse ^ prseter fa^piiis exploratunt
oleum aniraale Dippelii, par vifum efl: quod ex
Elseofaccharo & vehiculo fiinplici partitis vicibus

pro»

io6 CAP. III. SECT. ill. Mucoso-Verminosa

propinabatur. Clyfma quoque iterum injeftum
eil, ut & cataplasma ex Speciebns Emollientibus
abdomini impofitum. Doior quidem mitefcere
aliquomodo coepit , atque inferiora petere ; rur-
fusque redire & prifhinum Idcum adire continua-
vit. Ex manifefla autem vermium diagnofi , om-
nibus quippe potentiam morbificam animatam in-
dicantibus , non dubitavi 5 cjuin vermes nido fuo
remoti, atque intefliina jam perreptantes, purgan-
tibus foras elTent educendi ; & quum jam iterata
purgantia data fuiffent abaque fenfibili folamine,
Mercurii dulcis grana aliquot, iit in segroto hujus
fabdiviiionis primo , addito Scamrnonio tempore
matutino afllimfit; quod neque opem tulit mifer^ :
& etiamfi clyfmate aCtuofum reddere tentavilTem
medicanientum jhocque repugnante Ipecacuannhas
dofi furfum evocare 5 nihii quidquam profeci, all:
triflis erat eventus. Dolor quidenl minus urgere
videbatur; fed metailaiis ad caput nihilo fecius ad
treiperam ipfi contigit , iimilisque defcriptae in fu-
periore segroto (c) cornea^ obfcuratio , & brevi
dein tempore vita exilin£la eft.

EpieRi^i s.

Superiores cafus (J) in animinn revoeantes'
nonnihil forfan lucis diiScili huic morbo airerre
poife viderentur; nifi dolor ex iixo in vagum abiis-
fet in noftra. Quare f^ius anceps animus h^fit j^
forentne a Mercurio dulci aggravatua. Quemad-
modum diu ab ejus ufu abftinueram. Ail re pro*
pius perpenfa , potius ab indole moTbi oriunda ap-

(c) Vid. fea. IIL (^gm. IIL l ...

id) Vid. cap. iU. fect. 11. cegm, XL XIL XIIL

GraVIDARUM feT PUERPERII AcCESSORlA. 207

parebimt , quam a mala adminiftrata medendi me-
thodo. Etenim in scgroto primo cum euphoria
operaverat idem medicamentum , neque .fcbris
prsefentia huic interdixerat , cum nulla, vel lenta
faltem adeflet : prseterea corneas obfcuratio in
memorata puerpera absque fimilis pharmaci ufu
fponte oborta fuit, immo & HirrocRATES fimefle
hanc fuo jam tempore damnavit: fi enim lippien-
tium Qculoriim forcles circa eorumaciemappareant^'-^
aut eoruui adfpe^us fqualidus £? minime lucidus , — •
hcec omnia mala pernlciofaque exifiimanda, Qji^ft
etiam per fomnum an ex ocuUs aliquid fubappareat
fped;are oportet. Ubi namque non commiffts palpebris
ex albo quid fubapparet , id fi neque alvi profiuvium ,
neque medicamentum purgans cxprejjerit , neque ita
dormire confueverit csger , pravum elt indicium &f le^
thale adniodum (^). Cum verminofis tamen magna
femper cautela requiritiu', cum inopinatoaliquan-
do interimant. Ita memini mortem fecutam fuilTe
in puelia ex bihofo - verminola febre comatofa
fa6la, decem tantum granis pulv. lierb. Gratiolae
alTumtis. Tanta enim- copia glutinis tenacis fu-
periora petens iLranguIationem nofLrse intuliire vi-
debatur , & frigidis mox extremis , occubuit. Nani
quae frenis dociles plerumque fe gerunt , alio tem-
pore indomabiles reperiuntur. Quam ob rem fa-
tius efh, ut fibi caveant Mcdicinae tirones ab ejus-
modi praeceptis nimis indifcriminatim & absque
limitatione quadam traditis ; unde & minus tute
videtur Mercurii dulcis grana duodecim & Scam-
monii tantum quatuor grana exhibere (/). Magis

auteni

(e) Prcsnot. Lib. Foesil le^^. 11. pag 37. li.n. 13. &22.
(/) Conf. Bagliv. Frax, Med. Lib. I. iie Lumhricis Fus-
fQruin. pag. m. 60.

%oS CAP.IIL SECT. IIL Mucoso-Verminom

aiitem rei conrentaneum videtur purgantium vim
Mercuriiim fuperare, faltera non infra efle. Egre-
gia formula conflatur exRheiEleiSl.fcrup. i.Scam-
monii & Merc. dulcis gr. v. Verum quidem eil; ^
L. RiVERiUM Filiolo Magifiri Imberti , poil varia
remedia fruflra tentata Calomelas Turqueti gran.
duodeeim exhibuiife cum levamine omnium fymp-
tomatum^ut intra 24. horas fcbris expers appariierit ^
atque ita curatus Jit j ut aliis remedtis non indiguerit,
(g). Similiter CLim Scammon.gr. fex odlo Calo-
mei,- in puero quatuor annos nato, qui etiam intra
paucos dies omnino convaluit (/;). Omnibus etiam
notum eil, CeL Boerhaave (i) Merc. dulc ipfis
infantibus in corneae obfcuritate ad g-rana fex de-
diilc, ciyfmate educenda fi minus prompte exirent»
Sed diilingiiere oportet inter inteilina fanorum &
ubi animata potentia jam morbiiica , aut qugevis-
alia heterogenea materies iisdem inhaeret. Sapiant
\^ariorum Medicorum de ambigua Mercurii duicis
operandi vi judicium Th'ones Medici apud CeL^
F. LIoFFMANNUM (¥), E)um , fi unquam ^ hic fem^
per cum circimilpeciione agendum.

S G H O L i 0 1?.

Mucofa & Verminofa febris in gravidis admd-
dum complicata eil , f^peque infef}:e abortum af-
feftis inducit. Copiofa bilis fecreta , muci inte-
llinaiis abundantia , vermiumque irritamenta , eon-
iueta uterum gerentium fymptomata intendere at-

que

(/r) Ohfirv. Mel Cent. I. obf. XXVIlt pag. 472.
(b) Cent. II. obf. V. pag. 494,'

i ) De morb oculor. cap. X. ^. LXXII.

k) CojiJ. ^ MefponJ. Meci £mt. h fe^. t c, pag. iiis

Gravidarum et Puerperii Accessoria» ^op

que aggravare folent , ut ex tanto malorum con-
curfu diagnofis plerumque admodum compofitse
& abdit® indolis fit. Lingua fubaphthofa laia
humida j aut ad radicem aliquando fubflavefcens ;
urina hypoflatica aiba, mucofa, fubbiliofa , prae-
gnantium naufeam , vomitum , proflratum appeti-
tum, animi deliquia, vertigines & ventris demum
aftc£liones , ab his quse in verminantibus fiunt ,
difcernere non parum faciunt; quo cognito, ma-
teria morbifica fcabrisTerreflribus, addito Rheo ^
evocare prasflat. Naufeabtmdis autem Acida ve-
getabilia & Mineralia , vermibus fimul inimica
propinanda funt, dum interea anthyflericis vulgo
diftis, caute mercandum efl , ne Medicina abor-
tus caufTa evadat, eundemque acceleret (/).

-^GROTUS SePTIMUS.

Femina quadragenafia major , gravida qucque
fecundis nuptiis , eniuitur partum ineunte menfe
0£tobri 1761. quinto morbi die arcefTor, quo fe-
bre tenebatur lenta, non magni ut videbatur mo-
menti. Mixturam antacidam, la6lis fymptomati-
biis fimul profpiciendo , ipfi propinavi cum Syr. 5.
rad. aper. & Aqua Sambuci , qua ufa ell ad no-
num. TufTis vero decimo moiefta , aitera mix*
tura dabatur ex Antim. diaphor. Oxymell. Scilli«
tico & Aqua Hyffopi , quam etiam cum levamine
afTamfit. Attamen vero undecimo anxietates
magn33 ortas funt. Mhil ha6lenus mali fufpi-
cans, cum nuUa, nifi tuffis ficca, animatse diag-

nofeos

(i) Confer quoquc digniiliinas obfervationes ex Epi-^
demia Gottingenfi a Waglero collectas Lib. citat. fect. lU
Vill. pag. Sp & yo.

o

210 CAP. III. SECT.IIL Mucosa-VERMiNosA

nofeos adeiTent-indicia, Sp. Mind. drachm. iij. &
Tin£l. Callor. drachm. j. praefcripli, & fugata an-
xietate mixturam continuavit : Lumbricos , ni
fallor tres , haud ita diu pofl , excrevit cum leva-
mine praecordiorum angoris, ceterarumque in
pe£lore , nimirum tuffis <& impeditee aliquando
relpirationis , moleiliarum.. Ail non obflante fa-
lutari iilo mohmine flatim os internum totum , &
imas fauces obfidebant aphthse deniiffimse , &
denfo quidem adeo agmine ut ne aciculae cuipis
interponi iisdem poifet, ad usque labra extrema
tegentes. Ex artis inilituto omnia huic congrua
adhibita funt absque defiderato auxiho , ut & fatu-
latiiTima Deco6i;a Corticis Peruviani. Diem obiit
fupremum quintodecimo a principio , aphthis neu-
tiquam deciduis.

iEGROTUS OCTAVUS.

Puerpera diebus aHquot a partu praeterlapiis de
dolore colico queila eil , qui deinceps ifchia pe-
tiit. La6lis fecretio valde imminuta ell. Anxi€-
tates praecordiorum & dolor acerbus circa vefpe-
ram augebantur perquam, magnumque feceruntin
noftram impetum. Subinde quGedam in ventriculo
contentio : confuetis phaenomenis animata potentia
morbiiica manifeilabatur , cui adverfa & la6lis
retroceili fymptomatibus regendis pra^mittebatnr
Apozema ex rad. aperieirtibus cum Spir. Minde-
reri & Syr. fimili aperiente , excipiendum pur-
gante medicamento terreflri , quibus binos vel tres
lumbricos excluiit tanto cum levamine, ut dolor
prorfus mitefceret , una cum reliquis moleflis
fymptomatibus. Ladtis penuria, fecretione copio-

fiore

GrAVIDARUM ET PuERPERII AcCESSORIA. 211

fiore , de die in diem fublata efl. Cortice tandem
PerLiviano aptisque vifceralibus tonicis datis, qua-
tuordecim dierum Ipatio perfecle convaiuit.

^Egrotus Nonus.

Similibus ferme pathematibus , maxime vero
prsecordiorum , la6tis defe6lum fubiit primipara,
eodem antea abundans. Lumbrici aliquot exive-
runt fponte , quo fa6lum eft , ut binis Medica-
mentis ad refiduum materiae heterogeneae educen-
dum 5 corpusque ad priflinum conum revocandum
datis , ad optimum corporis habitum redafila , ube-
ra turgida infanti vicittim praebuerit.

TEgrotus Decimus.

Viri a fecretis uxor , iterato pepererat men-
fe Septembris 1762. Partus naturahs erat, & io-
chia fatis abundeque , laftis quoque jam copiofa
fecretio , quas fnnili ut fupra di^limi eil modo,
imminuebatm*, unde mammce flaccefcentes. Haec
etiam cruciatus magnos perpatiebatur ex imo ven-
trc , prius fuperiora dein ifchia petentes, atque
anxietates enormes 22®. quo ad auxilium ejus vo-
catus fam. Oculi concavi , cum pupilhs ampHs ,
madore fplendebant : pulfus febrihs agitatus : me-
teorifmus moleftus ; levamen ab emiifo ru6lu.

Quare flatibus emittendis operam dando fornui-
lam ex partibus duabus Sp. Cort. Citrior. & fm-
gula Liq. anod. min. HofFm. 6c Tin6l. Cailorei
prcefcripfi, de quo guttatim fumeret, donec alle-
varetur : ad febriles motus compefcendos Mixtura
deinceps dabatur ex Saie tart. vitriolat. Rob Sam-
buci & Aqua ejasdem. Noftem quietius cransegit;
- j ' O 2 dolo-

/

SI2 CAP. m. SECT. m. Mucoso-VERMii^osA

dolores vero ab ifchiis liimbos & dorfum verfum

vagati fuRt , 24P. cum ceteris paribus non pejus

fefe haberet , no£temque haud inquietam fubiiffet >

latera nimc petierunt. Quibus occurrendis terre-

Hvm qusedam , jim6lis difcutientibus , ex Aqua

fedativa afTumfit. Dolor per totum diem rebel-

lis , & 25. ingente cum prescordiorum anxietate

fyncopen minitante ftipatus. Enema carminans

& kibricans oleofum alvum modice cievit , fubbi-

liofam, & paulio poll, atro-viridem ramentofam.

Salia digefliva cum Syr. Cichor. cum Rheo ex

Aqua Rut^ tam ad bilem viiiatam corrigendam ,

quam lochia fimul regenda, ex ufu apparuerunt.

Cum vero tormina magis augefcerent, quam ut,

medicamento hocce mohta dejeftione , mitefce-

rent, leniens involvens medicamentum ex G. Ara-

bico , Syr. Diacod. & Aqua Pvutce huic fubflitui

26. quo juris carnium pauxillum forbillaverat , un-

de llatim doloris incrementum; tanta erat inter-

narum partium fenfihtas. Pomeridiano tempore

trium horarum fomno connivit : crudefcente ite-

rum ad vefperam doloris acerbitate , alterum ene-

ma oleofum infundebatur , cui fecelTus copiofe

iterateque infecuti funt magmatis putridi vaideque

.heterogenei. Nox ipii foit tolerabihs 27. attamen

vero mane rurfus increverunt tormina ab affumto

potu cahdo, qiise ' anodyno iterum fublata funt.

Dejefiliones vero pofi; hefternum clyfma, tametii

meris oleofis coniiatum eiTet , adeo liquidss , ut

vera diarrhosa prehenfa videretur. Haec fub lochia

parciora & laftis in fanguinem refiuxum minus

metuenda, quippe vice inverfa parcimoniam illo-

• rum falutariter Natura com.penfat , dum : horum

. pefTimas faepe ad aha loca avertat metaflafes,

Quod & innoftra animadvertere licuit; nam^xin-

GrAVIDARUM ET PuERrERII ACCESSORIA. 2I3

de ad lo""^. 06lobris omnia fyjTiptomata videban-
tur fLiperata, indies magis fra6la eorum vi. Atta-
men vero cun6tatione tantum novam capcfcue-
runt facultateni , ut eo acrius iterum infanirent.
Acerbiflimus autem dolor prehendit crus , fimul-
que ftranguriam mordacem adjecit. Sublatis hifce
tam externis quam internis auxihis , animata po-
tentia indiciis nunquam manifefhioribus fefe pro-
didit , quae fub alvum fufam reflitaverat , atque
vaHdioribus demum nunc pharmacis fugata efl.
Qua fuperata brevi tempore poft convaluit noflra ;
nam ultimum medicamentum accepit die 21°. Oc-
tobris, atque incorrupta deinceps fanitate gavifa

^GROTUS UnDECIMUS.

Honefta Gemellipara fimili fere modo magnis
prascordiorum anxietatibus aliquot a partu diebus
corripiebatur , ut accelerato nuncio auxihum meum
rogarent. Partum naturalem, nec laboriofum fu^
iffe , nec dolores poft eum expertam effe noftram ,
& fufficienter hadtenus lochia fluxiffe , ex nutricc
intellexi. Pulfus ex prgegrefTa anxietate debihs in-
termittens , noflraque frigido fudore adhucdum
madida imbecilla perquam : pupillse erant amplae
nigrae, facies palUda, ocuU concavi : anxietates
ex praegrefTis abdominis torminibus ortse fuerunt
fuperiora verfus. Cum aptis adminicuhs ad fe
rediiffent corporis fun6liones , medicamentum lax-
ans ipfi datum efl, quo, alvo mucofa dufta, me-
lius fe habebat altero mane. Laftis repulfioni
Mixtura diapnoica cum Sp. Mindereri profpieba-
tur, anxietatibus autem denuo refurgentibus clyf-
mate lenieute» Dolores etiam in noftra ab infufo

O 3 . ene-

214 CAP. III. SECT. III. Mucoso-Verminosa

enemate refurcitad , alvo tamen liquida pituitofa
ramentofaque depellebantur. Quapropter manente
hodie aivina contentione ad vefperara alterum
medicamentum infundi juffi , quo vix applicato ,
parili modo ac prima vice & in sgroto proximo ,
magno ventris cruciatu luftabatur, prsscordiorum
angore fyncopen minitante ftipato , ut adftantes
ejus vitae timerent. Enema autem cum parum
efficax elTet , alvum tardam vix duxerat , unde &,
turbae videbantur au6lse, quibus placandis in prae-
fentiarum quavis hora praebium Cornu Cervi uili
dabatur tanto quidem fuccelfu ut pro tempore
ceiTarent. 3°. vero vocationis elutio purgans per
inferiora ingerebatur, citam & fufam alvum nunc
inducens , unde vefpere paregoricum alfumfit.
Anxietates vefpertinse hodie delitefcebant , 4°. ve-
rum cum matutino tempore noilram convenirem ,
tantis iterum anxietatibus correpta eil, omne cap-
tum excedentibus : fcihcet ere£la in . fhrato fede-
bat , anxie fpiritum ducens , ac multo plangcre
interrupte pe6loris anguiliam defignabat ; ilmul-
que indicabat ut adilantes majorem a leftica am-
bitum facerent, immo ut prasiidium {een fcherin ,
noftratibus admodum famiUare, prcefertim puer-
peris,) amoverent , ut auram copiofam , ajebat,
caperet , quippe ad fummum pervenerat agonia.
Tantis confli^labatur pathematibus. Facies erat
paihda, extrema frigida , ocuH intenti cum pupii-
iis amxplis. Cum autem memorata fym.ptomata
fere poil alvi lotiones nafcerentur , poil fugatos
tumultus hofce , leniora laxantia anthehnintica ore-
tenus dabantur, quibus DEO auxiliante quatridui
fpatio, Umibricis putridis & pituitse multo emis-
fis , omnia ita cedebant , ut nofbra hac via ahmen-
tum a Sapientiffnno rerum Conditore tenelhs dica-
tum uberibus diilentis poftea infanti praebuerit.

Epi-

Gravidarum et Puerperii Accessoria. 215

Epicrisis.

Binae fane complicatoriim morborum hiftori^,
quse pluribus obfervationibus corroborari poflcnt;
quum vero maxime inter fe sequales fint exemplum
fubjecilTe fufficiat. Satis enim conflat quam com-
pofitae indolis effe debeat ejusmodi morbus , ubi
puerperae conditio , vulneratis maximopere con-
gruens, lochiorum inevitabilis excretio laclisque
neceffaria, tantis pathematibus , quantis ab ani-
mata potentia excitari folent, vexantur, ut faepe-
numero exitialia decumbentibus eveniant. In mul-
tis enim , tam quae debita cura , cognita morbi
indole , Dogmatice tra6labantur , quam quae
Empiricis comiffae fuerant , eosdem funeffos de-
prehendi. In plerisque quidem , inter variam me-
dendi methodum, profpere evenit , quam primum
malum epidemicum femet manifefi:averat , ftatim
Laxantibus lenioribus materiem heterogeneam
mucofam , lumbricos ipfos foras expellere ; addita
aliquando abforbentium debita quantitate , ad lac-
tis acefcentiam avertendam aeque, quam dolores
creberrime in verminantibus obvios fedandos;
dum interea aptis aliis remediis la^tis fecretio &
lochiorum , fi ita e re videretur , promovebatur,
Mirum interim videri poffet , alvi lotiones , in pu-
erperis prae purgantibus oretenus fingulari femper
praerogativa donatas , fymptomata in ambabus
hifce feminis auxiffe. Illud autem rationi confen-
taneum eft , quoniam multiplici experientia con-
ftat , frequentius nihil verminantibus accidere ,
quam fymptomatum aggravationem , quando fimul
quafi & femel ad inferiora non alliciantur vermes,
quod raro debilibus inje6lionibus praeftari potefi: >

O 4 duna

ti6 CAP.III. SECT. IIL Mugoso-Verminosa

diim heroica in ejusmodi aegrotis exulant. Ve-.
hementer quoque hallucinantur ex urina hypofta^
tica 5 quanquam & diebus criticis fubfideat , prae-.
fagium fakitare ferentes , quod tantum rite proce-
dit , fi foras exckifi fuerint vermes , aut in muco-
fo fnnpUce, ut fgepius monitum ell:: in ambobus
hifce caffous tempore llctit hypoflatica. Aphtha^
quoque cjusmodi mahs fociam fefe addunt, exi-
tialem plerumque eventum habentes , fin minus
abfentia febris detur , & vermes vix vel pauca
tantum fymptomata efficiant ; quemadmodum ia
Therfandri uxore fupra jam vidimus. Eodem modo,
quatuor quinqueve a partu feptimanis.vermes agi-
tatos esitum m.oUentes animadverti ; quod in pri-
niipara morte comitatum confpexi , quo tempore
ad auxiUum ejus advocatus eram. Plerumque
tamen Epidemiee phaenomena ad 4''^ ^umvc ^ p^j.,
tu diem , laftese forfan febris ope , in aftum du-
cebantur; quanquam probabile admodum ef^ ver-.
mium nidum a partus nixibus , indeque oriundis.
inteflinoram contra6i:ionibus , fuiffe fokitum , ac-
pro varia corporis conditione ferius ocius in fce-
narn prodiiile vermes. Plinc, etiamii, quae tradlo,
morbos epidemicos fpeftant , non poiTum quin
verbo moneam , ob frequentiam infeftorum inte-.
raneorum animalculorum , etiam ciira conflitutio-
nem epidemicam copioforum , ad confueta pra^-
fertim in ocuUs verminantium phcenomena adten-.
dere , quippe pr^fente animata potentia conveni-.
entiifimis aUas medicamentis opera abutitur , niil
primaria morbi cauffa eradicetur : nulla prceter-
ea propemodum potentia major quam iUa ^
qua tot exitiofa puerperis proveniant , excogita-
ri poteil; quippe quae fua natura lac in fanguinenx
yetropeUit , atque alvum Uquidam hifce movet , 6^

lochio'

GrAVIDAHUM ET PaERPERII ACCESSORIA. 217

lochiorum fluxum liherum impedit. Si vero mo-
derate aivus tluat, non tanti, rcpetam , periculi
€minet , fiquidem uterinas evacuationes hac ratio-
ne moderantur, ac peflimas fa^pe ad caput aut
pe6lus m.etafliares avertujQt. Liquida vero minus
.exiftente artifici manu huic adverfa propinanda
funt 5 quod plerumque Terrefcribus , addito Cor-
tice Peruviano , aUquandQ Gum. Arabico , pul-
chre efticitur.

S C H O L I O N.

Quemadmodum Laftis muhebris a partu in
mammis fecretio multimodis minuitur , inter quos
fymbolam fuam conferre folcnt vigihae , curse 6z
defatigationes nimise , nec non evacuationes co-
pioliores omnes, ita etiam a vermibus illud fieri
ffiepe comperitur. Mirum igitur , raros tantum
hac cauffa induftos cbfervatos cafus exftare , qui-
bus ahorum pericuhs roborantur. Andry binis in
nutricibus obambulantibus laftis defedlum anno-
tavit (/): quarum altera nuilam aham moleftiam
querebatur , & no6lurnas tantum anxierates altera.
IJrina turbida laftefcens vermes in hac prodidit ;
pharmaca vero convenientiiTima fruftra aiTumta in
iha. Amb^ tamen poil numerofos vermes & quo-
tidianos excretos la6le abundarunt ut ante. Pkiri-
mas egregias hifLorias his addere poffem , fi non ex
datis animatse potentias quoque la6tis retropellendi
efficaciam fufficienter conllaret. Hinc intelligitur

quanto

(l) De la Gemr. des vers. 1701. pag. 8.2 & 83. in al-
tera editione ad hunc aniculum obfervationes iilae non !<?-.
guntur.

05

2iS CAP. III. SECT. III. Mucoso-Verminosa

quanto validius agat , fi mucofis morbis acutis fo-
ciam fe addat , quod plerumque aliquot a partu
diebus evenire folet. Verminofse autem muli-
erculae ut & omnes verminantes pituita vel mu-
co abundant , una cum biie debili etiamfi co-
piofa 5 quae jam graviditatis initio ciioieram
multis inducit , faepeque ad abortum facit ; afl.
copia multum minuta toto geflationis tempore
non raro vermes quiete inteltinis inhabitare ani-
madvertuntur , donec validioribus a partu agita-
tionibus peffimis fymptomatibus , ail fignis fa-
tis confpicuis in ocuiis , lingua , cardialgia fyn-
coptica, atque urina, fi eadem cerni integrum fit,
prodeunt (jn). Sed eadem fere eveniunt puerperis
folo mucofo vitio jam imprsegnationis tempore
prehenfis; quo refpeclu egregie coFiineant quae de
muheribus paludofos locos inhabitantibus , deque
pituitofis & lienofis praedixit Hippocrates ; atque
accommodate ad fenfum communem evadunt quae
ipforuni aegrotorum hifiioriis in Epidemicis expres-
fic. Nam praeter retentionem purgamentorum in
Fhilini uxore ( « ) , ex capitis dolore , fiiomachi
anxietate , ' delirio , convulfionibus perpetuis , uri-
nis craflis & turbidis , manifefi:am fit , materiam
crudam tenacem fubbiUofam jam ante partum in*
tefi:inis inhaerentem, caufiam febris ifi:ius arden-
tis & maHgnae exfi:itiiTe; pra^fertim cum lochia de-
cimo quarco pofi: partum die defecerint , quo tem-
pore plurimum fponte definunt. Similiter Epicra'
tis uxori accidit (o); jam tertio ante partum die
vehementi rigorc correpta efl , nec ( uP ajebat ) inca'

hiit ,

(m) Confer HiJ}. de VAcad. R. des Sdene, 1709. pag. 30*
(n) De Morb. Vulg. Lib. I. cegrot, quarh ToEsn Se^
Vn. pag. 976.

(0} Ihldm MgTGt, Quint. pag. 97^

Gravidarum et Puerperii Accessoria. 219

luit , £f poftridie eadem adfuerunt. Tertio die filiaui
pfperit, ceteraque ritc atque ordine procefferunt. /11'
tero a partu die eam fcbris acuta prehendit ^ cum oris
ventriculi fif locorum muliebrium dolore. Quce qui*
dem omnia ex fubdito pejjo aUevata funty fed tum ca^
pitis, tum cervicis ac lumborum dolor invafit^ neque
fomni ulli aderant. Ex alvo biliofa ojnnia abundequc
colorata fecefjerunt. In qua , auclore Foesio (/))
febris ilia ex crudis & frigidis plurimis fuccis , ad-
miflis etiam biliofis orca apparet , mide forfan de
urinis nigricantibus ambigere poteratquis, quippe
quas puerperii purgationibus potiinme , quam mor-
bi malignicate tali colore tinclae exierunt ; usque
enim quadragefimum diem biliofa materie luctata,
oftogefimo tandem judicatione prorfus ell abfoluta
& febre liberata.

Neque illa (^) quce in Thafo ad frigldam decum'
hebat^ ubi filiam cnixa eft^ nec purgationes irent, &
tertia diefebris acuta cum horroris fenfu correptafuit^
cx folis retentis partus repurgamentis videtur la-
boralTe. Quoniam ex longo ante partmn intervallo ex
febre decimbehat , cibumque faflidiebat. Similibus-
que fere quam Philim & Epicratis uxoris pathema-
tibus, maxime alvo perturbata biliofa, ad odloge-
fimumdiem, quo exlpiravit, conflifitabatur. Qui-
bus fatis mihi conflare videtur, ut fuprajamin-
dicare coepi (r), & pluribus argumentis ex na-
tura conilitutionis epidemicae demonilrare haud
difiicile eil , memoratas puerperas conllitutionis
noflrae fimili morbo prehenfas fuifle. Simihter

con-

( /) ) Ibidem loci.

(q) Morb. Vulg. Lib. III. cegr, fecund text. 72. Foes*
Seft. Vlf. 1096.

(f) Vide Cap. III. Seft. i. Scbol. i.

3i2o CAP. III. SECT. III. Mucoso-Verminosa, &c.

conflat tempeftates humidas , atque omnes inde
oriiindos morbos , ut & conflitutiones epidemir
cas uccunque , puerperis maxime funellas & exitia-
les effe.

Theoremata Practica.

I, Cognita in gravidis indole m.ucofa , quanto-
cius blandis Laxantibus , qiiod plerumque
Rhabarbarinis , additis Terreftribus egregie
efficitur, evacuanda morbiiica materies.

II, Verminofa vitia , ob alvinas contentiones ,
facillimas ad caput metallaticas depofitiones ,
^tque aHa peffima fymptomata in puerperis
ad la6tis fecretionem 6c uterinas evacuationes
impediendas , & alvi fluorem inducendum,
valde metuenda funt.
III, Laftis in fanguinem repulHones nulHbi fere
crebriores, quam in puerperis mucofo-vermi-
nofa febre prehenfis, contingunt.

IV, Aureum prsefagium , Qiice ante partionem in
modum cholera morhi affiiguntur , faciles quideni
partus edunt, Febre autem tentatce , malign^
hahent^ tum vero pracipue ^ fi quidfauces vexet ^
aiit in fehre maligni aliquid appareat (i") , non
modo graphice naturam hujus morbi expri^
mit , fed etiam egregie defideratam medendi
viam commonftrat.

(i) Cmcar. prcsnot. Ho. 535. cum 537.

^. THTHI-

i2I

?^:mm"m>:>:x x ® x ® x®x©xxx>(

;;. PIITHISIS JCCESSORIJ FER-^
MINJNTIUM.

§. L 1.

upereft ut de verminantium Phthljt breviter dl-
_ cam. Hsec autem Mucofis chronicis vermi-
nantibus interdum accedit, fenfim ex prima oiiici-
na, tuffi ficca, moleila, per intervalia au6la, pec-
toris anguftia ^ tandem humida pulmones feriens ,
in phthifin vix fanabilem tranfit. Proprietatibus
morbiindoHs mucofse procedente, facies cernitur
pailida , oculi concavi, fpiendentes, pupillae am-
piai nigr^ : Lingua iata humida faspeque aphtho-
fa eil, cui ad marginem dentium fove^ impreilaj
confpiciuntur , vei rubra cum papiiiis eievatis ;
aut cum fymptomatibus tuilis ftomachicse & hy-
pochondriacss naufea fciiicet, cardiaigia, appeti-
tus profl:ratione, gravationis circa cordis fcroiDicu-
lum fenfu , iiatuientii aut dolore vario hypochon-
driorum vei iaterum , umbiiicum aiiquando ver-
fus, vei ex eo fuperiora petentium ilipatur; qui-
bus & origine proximae fe jungunt vigiU^, capi-
tisdoior, faiivse profluvium aiiquando, ut & tii-
mor pedum oedematofds fplendens doiens , auc
furarum acerbus , brevi non raro diarrhoea coiii-
quativa ad vitae exitum comitata. Aiiarum huic

cogna-

S22 CAR III. SECT. IIL Phthisis

cognatarum in modum triplici forma opprimit illa
phthifis : nimirum vel tufli ficca, pultuhs prurir
ginofis , ventre tympania diflento , cum totius
corporis marcefcentia : vel facie catarrhalis cum
tuili humida, dum corpus pravis humoribus cir-
cumfiuit, & vifcera fuccis cacochymicis fcatent:
vei denique vera tabe 0iirj.^ tJv , & 4)t»<V<f difta,
praevia nonnunquam hsemoptoe , vel etiam abfen-
te eadem ; fmiili quoque modo a prava vifcerum.
abdominaiium conilitutione genita. Raro nifi cir-
ca exordia mali medelam capit , & qu3e propter
mitijTima phthifeos fymptomata vix pericUtari ap-
parenc, placide exfpirant inopinate. Priroa, non-
dum inveterata aiiquando fanatur (i") ; iimihcer
fecunda, ha6tenus ab indurationibus magnisliberis
vifceribus ; aegerrime admodum tertia , maxime
fi jam purulenta evaferint fputa : vix enim tunc
per trimeilre fpatium anim.am trahunt. Quanrtum
vero in his aifequi potuerim , ipfas curationes
oftendant.

I. Inter plurimos cafus occurrit femina, jam
inde ab aliquot feptim.anis ciinica. Querebatur
hsec de tuiTi moleila ficca, fubinde dolor punfto-
rius lateralis obfcurus aderat , fudoribus innata-
bat, nulla vero iputa mittebantur, fed copiofus
falivas rivus ; pupillas magn^ nigrse y genarum ru-
bra fuffufio. Multa a Chirurgo quodam airumfe-
rat inutihter ; obortis autem novis anxietatibiis ,
alter Chirurgus in coniilium vocatur , deque infli-
tuenda vense fe6lione cum acriter certaverint, de-
milTis ambobus , Me advocarunt. Ex mamfeila
animata diagnofi Antiipasmodicis tumulcus com-

pe-

(/) Conf, Epkrif. ad i^grot. prim. hujus re(5tionlsi «.

AccEssoRiA Verminantium. 223

pefcere fludui , quod minus profpere fragranti-
bus, egregie vero terrellribus fuccelfit : purgan-
tia hifce interpofita funt, dein vifceralia, tandem
Martialia. Lumbricos & materiae mucofse putri-
dcc multiim excrevit, fputa pauca; iit fmgula tan-
tum mixttira, qua pectoris fymptomatibus occur-
rere opus erat , indiguerit. Poft multa gravia
paifa pathemata quatuor feptimanarum fpatio inte-
gre convahiit. Plerumque res falva fit, fi prima
maU aggreflione, tuffim alvo fufiore avertere in-
tegrum detur, fecus fi ahter eveniat.

2. Altera femina diu jam dolore per intervalla
moleilo, eo fere loco iibi inteflinum coccum in-
ternis parietibus adjacet , aftefta, tufTi catarrhali
tenebatur; ahquando praecordiorum anxietatibus :
convenientifTmia vifa Medicina fruftra adhibeba-
tur , & quamvis copiofam materiam heterogeneam
putridam, ramentofam quoque, tam fponte quam
medicamentorura ope , depofuiffet , atque apta
phthifi mcderi foHta afTumfliret, nihilominus tabe
triLmi menfium fpatio mifere confe6la, vita fundla
efl. Manentibus anxietatibus & tuffi fub qua-
libet medela rebelhbus.

3. Puerpera ahquo tempore pofl partum tuffi
afficiebatur prius ficca tolerabiU, dein au6la fpaf-
modica convulfiva gravi. Phjribus irrito eventu
teatatis, inter quse pulv. Buxi humiH, in flmihbus
cafibus a Frceceptore quondam venerando pragmaturo
fato eheu funclo , CeL Wintero valde commen-
dato , tiuTis fymptomaticae fufpicio incidit , cui
obfequendo dabantur anthelmintica ptirgantia fc-
lici tanto fucceffu , ut vermes aUquot femiputridos
emitteret , & pituitae non parcam quantitatem.
MeHus muko fe habuit, cum & tuifis valde immi-

nu-

S24 CAP. III. SECT. III. PhthisIs

nata eiTet : pharmacis autem faflidiofa fubllitit,
brevi dein novam recidivam perpeila faiutem
fuam Chirurgo minus perito commifit, atque mul-
tis fruftra iaceffita vitam tabidam demum cum
morte commutavit.

4. Tahs erat deploranda fors novae nuptae, quse
poil editum fuo tempore partum , fubinde de mo-
leflo circa cordis fcrobicukim fenfu querimoniam
habebat una cum tuffi ficca; ocuh fplendebant,
pupihae parumper . fohto dilatatiores, hngua pa^
pihis elevatis rubicunda humida, raro aphthofa;
urina plerumque hypoflatica; iaftis defe£tus. Ani-
xnata potentia hifce fublatere mihi videbatur, aptis
igitur in eorum necem datis, lumbricos depofuit;
pharmaca vero cum palato minus placuerint fere
cunftabatur. He6lica fenfmi obrepfit , fputaque
copiofiora exierunt. Mutato aere ^ inilitutaque
veftione , pulchre ad priflinam fanitatem fe redire
fpe vana laclabatur. Ibidem loci conditum con-
fortans ad vires reflaurandas aiTumfit* Domum
veroreducij omnia exaiperata funt; pedes circa
talos leviter tumere ac dolere cocperunt , tandem
acerbifTimus dolor furas occupare, infecuta brevi
poflea diarrhoea colliquativa , qua etiamfi viribus
fra6la, mente tamen conflans inter manus mariti
e]us cari, absque violentia placide obiit ^ infante
jam fato cefTo. Neque liuic parum diu fupervixit
viduus , quippe citato curfu vit^ curriculum ^tatis
flore abfolvit. Medicamenta quoque reformidans
debitam viam infiflere neglexit , variaque fibi
comparavit j vel hos & iilos Medicos confuluit:
6c cum raucedine tantum laborare illis haberetur^
a periculo ahenus credebatur. Ahter tamen res
i^venit. Simiha quam perfunfla uxor in ocuhs hn-

gua

ACCESSORIA Verminantium, 2^5

gua atque urinls edens phaenomena fenfim in hec-
ticam cum fudoribus nodlurnis copiofiiruTiis inci-
dit ; modoqiie parili pedum furarumque fympto-
matibus perpeiTus^diarrhocacolliquativa praegreiTa,
mentisque compos vivere defiit. £x repentino
maU in noftro progrefTu , videtur manifefta corita-
giofafuifTe in uxore phthifis;id quod primariorum
Medicinas fcriptorum una vox eft (J*).

5. Tandem me cogit coiophonem huic hiflo-
riolae imponere cafus puellae ciijusdam, quae ver-
mibus laborans interdum aliquos excreverat , fcn-
fmique in tuirim ficcam raucedine quadam junftam
inciderat ; ocuh concavi , fplendentes peculiari
verminantium madore , nigraeque amplae pupiUae
erant. Poft aiiquod tempus ita transaclum hae-
moptoen validam fuflinuit, uicere puh"nonum co*
mitatam; novaque oborta inflammatione , cum
frequenti alvina contentione naufea & vomitu > iu
^onclamatam demum evafit,

S C H O L I O N.

Quas breviter abfolvi Fhthifes , Jccejforice vermi'
nantium plerumque Phthifes ahdominales audiunt,
Harum plurimae inveniuntur in pecuHari difTerta-
tione fub nomine Phthijis hcemorrhoidalis in Germa-
nia ventilata (O- Concinnam & accuratam no-

ftra-

( j* ) Pr^ aliis mukis vide D. Sennert. Oper. Omn. Toin.
III. Lib. 1. Part.II. Cap. XXXLV. De Catarrbo pag. 18^ oc
F. HoFFMANN. M. R. S. Tom. III. Cap. XI. $. XVill. pag.
2t?7. interea fertur I^acile communicari uxori, non auteni
illa uxoris facile marito. Chesneau apud G. P. Nenter.
Fundament. Medicin. Tab. LVI. V. pag. 373.

(t) Prsfidc G. B\SiGWART, Refpondente G. H»rEHi,g^
SEN. Tubingi^ 17^(5.

P

226 CAP. III. SECT. III. Phthisis

ftrarum dedit defcriptionem accuratus Waglerus
Qu). Quid vero pluribus opus efl , dum ipfe
Medicin^ Parens , quique velligia ejus prelTerunt
fedulo has notarunt (^). A pituita quidem eas-
dem oriri credebant, cum caput pituita plenum
cegrotaret, fed & ex aliis quoque partibus in pul-
mones derivari polTe. Nam cum morbi omnes par'
tm quidem exhis qucs corpori injunt^ pituita £f bih
oriri dixijfet Hippocrates (^) ; ita & ex his qui-
dem caujjls pus in pulmone coUigi (a;). Quam au-
tcm a capitis pituita nafci contenderat , fatis con-
fhat ex abundante muco per univerfum corpus
oriundam. Fit qiwque Juppuratus , inquit , Ji ipfa
pituita ex capite in pulmonem defluxerit, ac primum
quidem iit plurmum latenter defadty tenuemque tujjim
exhibet , Jputumque paullo folito amarius exijiit , co-
lorque tenuis adejl. Progrejfu vero temporis , tum
fulmo exajperatur ^ tum intus a pituita inbcerejcente
fc? putrejcente exulceratur ^ pondusque in pe^ore &f
dolorem acutum ante &f rctro exhibet , corpus vehc'
menter incalejcit^ pulmo a calore ad Je pituitam ex
TOTO coRPORE , prcecipuequc ex capite trahit (31).
Qu9e fi conferantur cum natura morbi mucofi, ab
humore biliofo inerti & mucofo abundante geniti,
bene cum hodiernis obfervationibus convenient;
quin fi his jungatur aurea in has Coaca prasnotio
genuinum iilius fenfum pulchre callebit quisquam :
Qtnbus cum febre lateris dolore accedente y

(m) De MqvIo Mucofo. pag. 87 & 93.
(v^ Conferri omnino nieretur Ccl. van Zwieten, Cm-
mntar. Tom. IV. pag. 56 & feqq.

(iu) De Morhis, Lib. I. FoEsii fedl. V. pag. 44(5. lin.33«.
(x) Ibidem. pag. 450» lin. 32.
(^) Ibidsnu lin. 46.

AccEssoRiA Verminantium. 217

alvus aqiiofa multa blle permifla tranfmit^
tens allevationem aclfert : deinde vero cibos
averfantur & fudorihus diffluunt ^ cum be^
ne colorata facie ac humefcente alvo 5 & do^
lor aliquis oris ventricuU fuccedit ^ ii diutius
morbos trahentes pulmonum vitiis laboran-
tium more intereunt (s). Heec autem pro-
prie illa phaenomena , qiiae fub ipecie fecunda
comprehenli , cujusque limulacrum ad aegrotum
primum exhibui , praefagiunt. Aphthofam quo-
que conditionem (^) perinde ac cutis exanthe-
mata (/>>), in hifce annotavit , nec fine magna
veri limiHtudine , oculorum & pupillarum degene-
rationes. Utinam jam inde ad noilra usque tem-
pora fimihum obfervatarum , quas veteres tam ac-
curate notarunt, ut akeram Phthifeos clailem ex
catarrhahbus conftituerint , continua feries eifet!
De Tuffi quoque a vermibus omnis aevi Medico-
rum fchola mentionem injecit , eandem ficcam ,
tenuem, irritantem frequenter, ahquando inanem
nihil egerentem , vocavit; fsepeque optimum ver-
mium fignum concurrens habuit. Forestum fu-
pra jam vidiraus fola hac tuifi, ut figno , puellam
quartanaa vermibus per fex menfes miiere vexatani
fimplici medicamento , quo quiuque emifiis febris
fugata eil, liberaffe.

Theore.-

(s) N». 67. FoESii Seck. II. pag. 127.
(fl) De Morb. Lib. II. pag. 47^. lin. 23. vaw Z^'ieten
Tom. IV. pag. 57.

(^b) TrmiQi* Foesii pag. 114. E.

P a

^^^ CAP. III. SECT. III. PHTHisrs

Theoremata Practica.

. I. Cum raucitate conjundla diu perfeverans Tus-
fis ficca tabem praedicit.
II. Quae per periodos vexantTuiTes intefliinorum
malis conditionibus pierumque nataiem de-
bent.

III. Omnibus mucofis Phthills accedens ancipitis
eventus eft^ quoniam ad pulmonesjam dela-
ta pituita , vel in iisdem acris fa6la, inveterati
mali aegerrime extricandi foboles efl.

IV. Ob tuflim fpailicam efFrenem male fsepe ha-
bent Phthifici vermibus obfeffi , unde fmiul
magnum fanationis profperae impedimentum.

V. Eadem de cauifa fudoribus & diarrhoea col-
hquativis citius quam fimplici mucofo in-
tereunt.

M A N T I S S A.

Veterum moriumenta conuflrantes magnam ea*
Tum feduhtatem , quam in humorum morbofa qua-
jitate impenderunt , merito mirari debent ; qua
obfervando naturam tantum, Peripateticorum qucC-
flionum non habita ratione , prserogativa quaUtate
donatam prae aUa vix cardinalem cauffam agriove-
Tunt ; fed prouti tempus atque occafio- ferrent ,
morbos tra£larunt & communicarunt. Revera
multi morbi dantur, qui facie inflammatoriaiiim ,
vel nervofarum affeftionum in modum decurren-
tes , fundamentum fuum primarium in materia
frigida inerte ponunt (^), quae vitali vi, calore

flagna-

(d) Vide Cel. Gaubii Irjlim, Fathl McdkinaL U 278»
^83, 288, 373.

AccE^ssoRiA Verminantium. 229

ftagnatione , vel motu progrefTivo impcdita exter-
na exhalatione, acris fa6la peffim'4S tragcrdias lu-
dit. Hmc inde quidem videntur veteres pituitae ,
quam in capite plurimum fecerni ftatuebant , bi-
lem , quippe calidiorem ex hepate fecretam , de-
fedlu CQgnitionis mirandae microfmi flru6turaej
re6le tamen quoad eventum, junxiile, FolUculo-
rum autem tubi ahmentarii glanduloforum dege-
nerationes , raro exifbunt , quin ceterorum vifce-
rum abdominalium , maxime vero hcpati$ , poft
fe trahere folent, unde & bilis foUto copiofiqr fe-
cretio fit, ut fsspius indicatum eil. Nam cum ex
natura quidem i*ei ipfius, fequi videretur , ut adeo
oppofitam inter fe habentes indolem humores , bi-
lis nimirum & lenta pituita, nunquam fimul prae-
dominentur ; atque eadem de caufTa non deeffe
ftngulare§ illud obfirmant^s Qbfervauon^s (^*),

pk-

(J*) Faceta & notatu fimul digtia hlflorla efl , qure 111
vita JoH. Heurnii exftat: „ Cum Clariilimus Lipsius ta&-
,, diofiflimo malo conflidatus fuilTet , febrilcs infultus va-^
5, rios expertus, ftomachus, totumque corpus ei fiacciduni
„ & marcidum : contigit quodam die, ut alTumto pharma-
5, co alvum exoneraret Senfiit autem , dum narura: n.Q-
„ cefiltati pareret , ingcntem fe qopiana al.vo effundere^
,, eamque continuo ^ coh^rentem. intuetur quid fit rei,
5, videt attonitus fe ejusraodi mafTam effudiflie, qiiaj formam
„ & charafterem inteftinorum plane exprimeret. Confter-
„ natur, illicoque Heurnium vocat , d.e vita fua a6tum dU
„ cens , nam omnia fe intefiina efrudiffe. Infpicit alvi
^y proluviem Heurnius & lceto. vultu ad Lipsium. verfus r-
„ refpice, inquit , trophaea dc tuo morbo,: hic focus &
„ fentina totius mali jacet. Nam erat lenta & vifcida pi-
,, tuita, paulatim in tota inteftinali fiffula coacervata a fc-
,, dentaria & lludiis, contabefcente vita, ejus figuram re-
„ ferens , m vjtA Jon. Heurnii pag. 6. ante O^er, OmfU.
« pofita.

»30 CAP. III. SECT. III. Pthtis. Access. &c.

plernmque tamen & vero confentanemTi animad-
vertitur , ambas fnTiul , & bilem copiofam & mu-
cum inteitinalem , maxime omnium in verminan-
tibus obefle , quod fummus Naturae Dogmaticus
extra dubium praecepit. Cum enim omnibus notum
fit copiofam miicidam materiem inteilinis inhsere-
re , in qua , fi adGnt , fhabulantur vermes , prsfen-
tiam illorum ab abundante bile indicare quidem
voluit: At qucecunque jejunce muhis diebus aUquantuni
hiliofa mmitione rejiciunt , Ji neque uterum gerunt ,
neque fehre detinentur , interrogabis num lumbricos
Totundds una, cum vomitu rcfundant (^). Utinam
igitur ih terris uliginofis & aere continuis vapori-
bus referto falutaris artis Antiflites hoc thema ad
antiquam fidem fuis ilkiminatiore in aevo captis
obfervationibus locupletare pergant! Certe majus
continuo incrementum intricatiffimorummucofo-
Tum morborum claffis captura eil , dum ea infiam-
matoriorum & nervoforum fecundariorum fub ve-
rara faciem prodibit.

{e) Predi&or. Lib. II. Foes. feft. II. pag. io8. E.

SECTIO

1^1

X©X® X® X © X ® M ® X©X® M® M

SECTIO QUARTA.

PLEURITIS ET PERIPNEUiMONIA
CUM VERMIBUS.

0%0 <^>%Q^ 0%0 c^hO 0%0 <0%O <)^|rO <^^%0

§. L I»

Haftenus dixi quae per varia genera febrium ,
maxime in conilitatione sefliva & autumna-
li, perpetua fuerunt ; nunc vero explicabo quae
tempeitate hyemali & vernali cum lateris dolore
graffata funt. Quod ut ordine fiat, haud alienum
ab inflituto meo fore exiHimavi, ii commentario-
lum quendam Pleuritidis verminofa in genere prae-
mittam , ut propter rerum pertraftandarum co-
piam 5 in fcholiis enarrationi clinicse fubnexis ,
omnis evitetur ambiguitas , & Tirones mehus ca-
piant , quinam fmt morbi de quibus hacce in fec-
tione agatur.

§. L I I.

Attenta auftorum leftione docemur, dari Pleu-
ritides & Peripneumonias verminofas , diverfas ab iis ,
quas fola in fanguine producitdiathefis phlogiftica.
Ne autem vel fpeciem hujus ex ipfo Hippocrate ,
aUisque veterum recenfeam , multi poft Gabuci-

P 4 NIUM

232 CAP. m. SECT.IV. PtsURiTis

NiuM Pleuritidis mere verminofai , fecerunt men-
tionem; quod vel apud Bonetum (/) videre licet.
De Natura vero ejusdem non seque fentiunt :
iitrarumque ver6, cum non defmt exempla, pau-
cis indicare expediet , quas maxime ex utraquc
parte dicuntur, quo facilius noflram quoque hi-
Horiam expendamus.

§. L I I I.

Cun£la fymptomata, quae Pleuritide laboranti-
bus evenire folent, fpeftabantur in puella, quam
curavit Gabucinus (^). DGlor (huic) imprhnis
aderat •pun^orhLS in Thcracis parte dextra ; tujjicula
qucedam ficca ^ vel levi qiiaque occafione commota^ pul-
fus arteriarufn durus ^ferrceque haud omnwo diffimilis ^
ac recurrens 5 fpiritus offendens , continens febris,
Cum fff interdum videret lotum corpus frigidum , non-
nunquam caiidum^ cum malarum alterius Tubedine fierij
fumpto ad Lumhricos necandos ^ educendos medica-
mcnto ,_ fiatim plures eduxit atque incnhmis evafit. —

Simiiis naturs Pleuritis occurrit apud Ballo-
J^IUM (/?) in puero. Detrahebatur auda^er fanguis ^
dolores non concedebant, inopinato Fermes exclufi funt ^

(/) Sepulchr, AmtQm. Toin. I. pag. (5:?7. obf. 38- &
Manget. ib. locf. Andry Hillorfam exhibuit Fleuritidis a
Tcenia productae , de la Gen. des Fers. Prajface pag. III.
Coiifer & Hiftoire de L. A. R. des Sc. 1709. pag. 31- 4"^.
Btanciiini aiias ab Ajcnridibus. IJb. cicat. pag. 214 — 216.
vel Comment. de reb. Vol. I. pag. 240. perinde ac Darluc
Rec periodiqus Tom. VII, pag. 55 & 56. vel Comm. de reb,
vol. VIII. pag. 446.

{g) Apud BoNETUM. loco fiiprn citat9, & Andry Zi^. ci-
tat. pag 311.

Qb) Tom. II. op. omn. Epidem. Epbemer. Lib. I. pag. 14.

tJ Peripneumonia cum Vermibus. 233

t? dolores qiiieverunt. Paritcr contigit apud L. Ri-
VERIUM (0- P^^II^ quinto morbi die tres aut quatuor
Lumbricos excrevit per clyjlerem, ac diebus fequenti*
hus quam plures , tum exhibitis medicamentis Lumhri-
cos expellentibus y tum purgante medicamcnto ^ iff ita
curata ejt,

Magnus & nunquam fatis laudandus F. Hoff-
MANNUS fimiles , fed cum difFerentia quadam com-
memoravit. Lumbrici , inquit , quoque ob TuJJlm
febrem S lateris dolorem Pkuritidem mentiuntur, qttcB
tanien a vermium fymptomatibus , dolore fub cofiis
fpuriis^ febre acuta £f tuffi fanguinolenta diftinguen-
da (ky Et alibi. Fcrmes fcepiffime dolores pleuriti-
cosfub co/iis fpuriis mentiiintur, quu?n in Inte[lino co-
lo verfantur (/). Quam fententiam jam foviffe vi-
detur Helmontius (772) , ubi in fimili Pleuritide
archeum in flomacho propter vermem irritatum , qui
acorem produxerat y inque pedtore pun^orium dolorem
incufavit, ~

Attento interea cuivis facile patet, priores ex
Gabucino , Ballonio atque Riverio relatas fpe-
cies , faltem primam , magis accedere ad veram
Pieuritidem, quam fequentes ab Hoffmanno tra-
ditas, magis ad fpuriam vergentes; quippe dolo-
res laterales inferius , quam in memoratis locis
irritaife apparuerunt. Obiter tamen notandum, re-
vera quidem fanguinolenta fputa in verminofa

plcu-

(O Ohjervation. Cent. I. Ohf. LXXV. pag. 487.

{k~} Ds caujjis morhor. latentib. Tom. 111. Sed. I. Cap.
VII. $. LIII. op. omn. Tom. I. pag. 332.

(/) Oper. Supplsm. Tom. II. part. II. pag. 583. feu
Dijjert, exbib. Praxin clinicam Morborum Infantum Cap. V.

1^0. 3.

{m) Apiid JBoNET. Iqc9 citato.

P5

134 CAP, III. SECT. IV. Pleuritis

pleuritide prodiiffe , & febrim acutam eandem co-
mitatam fuifle. Plus femel ambo heec phsenome-
na animadverti ; ut vix nifi urina , diitinguenda
ejusmodi, a vera Pleuritide effet.

§. L I V.

Unde minus appofite regerere nequeunt , pro-

prie loquendo , tantummodo Pleuritidis vocabulo

inligniendum t{^Q, ejusmodi lateris dolorem , qui ,

cum inflammatione 5 membranam coftas vefliien-

tem, aut ipfos intercofl:aIes mufculos , ferit; dum

particula itk tantum inflammationem denotat, 6c

fublatis vermibus in hifce , quas depingo , Pleu-

ritidibus , pkirima fcspe filent fymptomata , etiamfl

fatis faeviiflent. Utrisque autem Pleuritidis nomen

tribui fas efl:. Nam 11 per Pleuritidem intelliga-

tur, dolor latera pungens cum pulfu excitato &

refpiratione oppreflTa , molefl:aque tufll, allegata

fupra exempla Fleuritidis vera Verminofce^ eviden-

tiflTimum preebent indicium. Infuper quoque fcire

oportet , vermes irritatione fua inflammationibus

producendis capaces exiflere , quemadmodum in

exemplo ex Gabucino allegato , omnia ferme in-

fiammatorias pleuritidi refponderunt. Si enim

animata potentia experientifljmo Gabucino haud-

quaquam fubokiiflet , in antiphlogifliica admini-

flratione perrexifl^et. Verum dantur Pleuritides

omnibus notis inflammatorias semulae. Tales au-

tem exhibuit tam dives obfervationum , modo lau-

datus T. BoNETUs (w), quce in omnibus veram 6f

legitimam , non auum fpuriam temulabantur , cum

fanguinis expuitiom ^ ffirandi difficultate , febri £f

aliis

(n) Lqcq citato»

ET Peripneumonia cum Vermibus. 235

aViis /ymptomatibus ^ quee veram Pleurifin comitari fo'
lent. Quotidiana enim cadaverum in Xenodocbio Fer-
raricB feciio docuit ^ vifcera intcriora , jiomachumfc.
£sf inteftina , Lumbricis fcf Fcrmibus tota fuljj^e in-
far^a,

§. LV.

Utriusque prasterea generis Pleuritides uberri-
me quoque proflant. In Epideraia autem , qaae
regnavit «S^. Jean d' Angeli (o), cegrotantes qua-
druplici modo infeilabantur.

Alii enim Pleuritide & Peripneumonia fpuria,
absque ullo malignitatis indicio correpti, per tres,
aut ad fummum quinque dies aegrotarunt, nifi m
quibusdam in fequentiimi quandam fpeciem abie-
rit.

Seciinda fpecies fub forma febris continuae de-
currit , decumbentibus capitis dolor & renum ,
vigiliae pertinaces , dejeftiones purulentse & ver-
minofae , fsepiffime fudores copiofiiTimi & fympto-
matici, nullum levamen adferentes, Tuffis ficca,
refpiratio brevis & profunda , nullus tamen lateris
dolor , nec etiam peCloris pondus adfuerunt. UI-
tra feptem dies non durarunt: & quamvis pe^lus
parum videbatur affedlum , eadem tamen pofl
^ mortem quam csetera exhibuerunt phaenomena.

Tertia fpecie prehenfi laterum dolore , fpurias
plerumque coflas obfidente laborarunt , violenta
fub tuffi, quse ficca & molefba. Sputa in his fub
initium morbi fuerunt faponacea & aiba , in pro-
greffu vero craila & quaii purulenta. Oppreffio
non adeo fuit moleila, attamen fub vigore morbi

eadem

(0) Recueil Periodique &c. Tom. VII. pag. 136 & feqq.
, ,vei Commejit, de reb, voi. Vill. Part. iij. pag.449 & 450.

£36 CAP. III. SECT. IV. Pleuritis

eadem ac in prsecedente appamerunt fympto
mata.

In Quarta denique fpecie , pr3&ter fymptQmata
fecundai 6c quartae , notabili oppreflione una cum
fputo rubiginofo 6c fanguinolento afficiebantur. -
Plurimi segrotantes vermes aut per vomitum aut
per alvum reddiderunt. In quibusdam poft mor^
tem luilratis vifceribus , ,membranam pulmonum
propriam , atque pleuram in coagulum craiTum ,,
folidum & quafi purulentum mutatum, inque cor-
de polypos immenfae magnitudinis repererunt (/>},

§. L V I.

Immo maligniores, quin inflammatoriae & flip-
puratoriae fphaceloque llipatae inveniuntur apud
fupra laudatum Raulin (^). Etenim., „ ad finem,
5j menfis Aprilis acciderunt febres continuse , lim-
„ plices quibusdam , aliis vero inflammatorios :
5, aggrediebantur fem.per cum perfri6lione ; &
„ omnium. moleiliffimum inflammatoriarum fymp-
„ toma erat dolor hypochondria & mufculos in-
^, teriales viciiUm occupans. Inflammatio qiiaia
3, cito diaphragma adiit, unde & pleuram petie-.
„ bat; dieque morbi quinto segrotantes opprime'*
5, bantur; aliquando quarto, aut tertio." Et maxi-
mopere verminofas fuifl^e apparet, quoniam iterata
purgantia, vermifugis nupta, ab initio pofl pri-.
mam fecundamve inilitutam fanguinis milfionem
defiderabant. B etolt des malades qiii rendoient jus-
qua centvjers^, fiierunt aegroti qui reddiderunt uf--.
que centum vermes (r).

Quin-

(p^ Ihidcm Loci. pag. 139.

{ q ) Des maliidies occafiomces &c. pag. ify. Confer {rmu,l
RerueU periodique <S:c. Tom. Vil. pag. 168 & 2o?»
"(f) Ibidm. pag. 158.

ET Peripneumonia cum Vermibus. ^37

Quin ejusdem malignse naturee , quamvis mi-
tiores fub ingrelRim, & vagae in quibusdam, quae
regnarunt exeunte anno 1751. ex eodem auiSlore
difci potefl (x). Initio nempe aderat dolor acer-
bus in latere qui rurfus difparuit & renafcebatur;
oppreflio hic tolerabilis , excepto in doloris faevi-
tie; plures tamen ab eadem quam quidem a prae-
cedenti epidemia perempti funt (O- Praeterea
tufli afficiebantur ficca ,• cum dolore vero obfcuro
minus tuffiebant , fputaque excreverunt lympha-
tica (m). Sanguis de vcna emijfus crujia inflanma-
toria di£ta , erat obfejjus ut in vera Pleuritide , <t^c. (1?).
Vehementiores tandem adhuc fuerunt quas regna-
runt in Conflitutione annorum 1748. & 1749. dum
& cadaverum hifce demortuorum feftione confti-
tit , puhnones repertos fuiffe fphacelatos & omnes
lobulorum celkilas lympha crafB gelatinofaquc
turgidas. Singukim modo vermem teretem in
ventriculo repererunt; inteflinum vero duodenum
<5ctenuia, admodum dilatata, iisque repleta fuc-
runt. (w).

§. L V I I.

PIeu*ritides igitur & Peripneumonia^ non femper
fymptomatice exifiunt, fed etiam mahgnae epide-
micae , eodem ex gremio quam ceteri morbi ma-
ligni oriundae. Annonae caritas , ejusque prava
conditio memoratam conftitutionem anteceffit,
quam tanquam cauifam proxime praegrefTam falu-

tavic

(j) Obferv. de Medicine. pag. 299.

(t) Ibidem pag. 301.

(m ) Jbidem. p;ig. 302 & 303.

(u) Ibidem. pag. 306.

(w) Ibidem. pag. 307,

238 CAR IIL SECT; IV. Pleuritis

tavit Do6l. Aa(Slor (a;). Initio quippe invafionis
perinde laborarunt plebs & proceres. Pauperes
vero copiofe excreverunt vermes , quorum intefti-
na iisdem fcatebant; quod non ita contigit, qui-

bus ampliori fortuna profpexerat DEUS. Ver-

mibus denique potifTimum profpiciebatur , directa
primaria m eosdem indicatione. Pulfu depreffo,
febreque abfente , dabatur emeticum ; praefenti-
bus praeprimis naufea atque vomendi conamine.
Pulfu vero duro , poil emefin vena fecabatur ite-
rum Ci opus eflet. Reiterabatur emeticum , fi
quando perfeverarent vomendi conatus , aut ven-
tris fluxus ; mox tempore matutino vel alternis die-
bus ingerebatur ptifana regia difta cum Senna Ta-
marindis & Anthelminticis.

§. L V II I.

Quapropter ratione caulTarum irruentium mul-
tifariam exiflunt Pleuritides verminofae ; & ver-
mes five per fe,vel,eos comitantibus aliis cauflis,
epidemicos morbos maxime intendunt ; unde &
pro varia conflitutionis indole fimpliciflimas , bi-
liofse , aut putridse & fuppuratoriss nafcuntur.
Hifce prseiibatis epidemiae noflrse morbosfecun-
dum hanc normam videamus.

§. L I X.

Sub finem hyemis 1761. (§. XVI.) potifTimum
menfe Martio & ApriU 1762. obfervatae funt Pleu-
ritides & Feripneumonics leviores ^ quae nihil pecu-
liare prae fe tulerunt , nifi quod encephali pertur-

batio

(x) Ji^ii^fm. pag. 311 & 312,

ET Peripneumonia cum Vermibus. £39

batio repente aliquando manifeflaretur : emiflis
vero foras lumbricis , brevi iterum temporis fpa-
tio ad fanitatem redierunt affe6li. Incipiente de-
inceps magis aefhuare coclo , nondum finito Aprili
menfe , jam tum acrius infurrexerunt , non ita
limpliciter fed etiam fub forma febrium biliofarum,
Maximam tum intulit vim epidemia in fexum fe-
quiorem , ex quo feminam fexagenariam fervare
nonpotui, quin paraphrenitide metallaticaperie-
rit. Duae tamen fimili morbo, quamvis acriter
aegrotantes , priftinam falutem adeptse funt. Plu-
rimi vero integre judicabantur intra feptenarios
tres. Eodemque tenore , etiamfi pauciores affi-
cientes, redierunt fub finem autumni, biliofae rur-
fuspariter acverminofas febres. Quidam peripneu-
moniam exhibuit ex i6lero ; contra ex peripneu-
monia acuta iclerum alter. Menfe Oaobri fe-
brem fimpHcem bihofam, quinto ab initio, in faevam
pleuritidem biHofo - verminofam abeimtem in ru-
flica procera , quse tamen uno eodemque tempore
ad falutarem finem perduQa efc, animadvertere
dabatur. Sub hacce periodo non adeo mahgnas
& pertinaces vexarunt , quam fub verna confli-
tutione.

Dolor in hifce potifHmum feriebat dextrum,
in ilhs vero fmiftrum latus. Tuiiis prius ficca,
irregularibus aificiens paroxyfmis , fub vefpera
plerumque au£la , doloris fenfationem augere con-
fuevit : progrefTu morbi quidem humidior , raro
tamen fputa cofta, contra fpumofa cruda, fubbi-
liofa , putrida rejecit. Dolor capitis & hmiborum
pierisque famiUaris. Sudores copiofi in biHofjs,
non plane critici , in quibus vigihas pertinaces :
attamen non ita copioii , fmiftro latere laboranti-
bus. Pulfus nunc durus , nunc intermittens , in

ahis

240 CAP. III. SECT. IV. PtEURiTis

aliis magis regularis. Pupillarum denique plerum-
que cum vermibus dilatatio confueto major , &
Gculi renitentes.

Quibus fanguis mittebatur , in priore memorata
periodo , inque etiam plerisque biliofis non remit-
tebat femper lateris dolor , cum priftinus brevi
rediret, etiamfi 6c pro tempore levati apparerent;
fm minus vermes exitum petiiilent : neque fanguis
in his inflammatorius ; vix quidem coadunationis
cralTamenti aderant indicia , quod tamen in Ver-
minofa Pleuritide citra epidemiam frequenter ob-
fervare contigit. Anthelmintica purgantia optime
his ex ufu fuerunt , & fi quando circa quartmn
quintumve diem ferius ocius vermes cxckideban-
tur , gegroti facillimo negotio ad fanitatem , pau-
cis indigentes ad integram faburrae extirpationem ,
five vifcerum tono reflituendo , aut expeftoratio-
nis levioris promovendae gratia pervenerunt. At-
que haec quidem in pkiribus levioribus perpetua
fuerunt, in quibusdam vero etiam poil animafae
potentise morbofae expulfionem magis moti funt
dolores in hacce periodo, attamen multo magis
in defcribenda. Pkis quoque negotii fuit, quando
diebus judicatoriis fuperefTent, utinfra in fmguhs
patebit.

§. L X.

Complkatce autem admodum , quae anno nimi-
rum exeunte 1760 & incipiente modo 176 1 ; iti-
dem eodem finiente , infellarunt pleuritides & pe-
ripneumonise , phmmum futridce refcrtae vermibus ,
quin wflammatorlcB 6c fiippuratoriLd , dilficihs judi-
cationis. Quorum quidem decurfus erat , ut in-
cipiente verminatione putridse conftiterint, donec

ET Peripneumokia cum Vermibus. 241

mitiores evaferint, menre Martio & Aprili 1761
(§. LVIII.)- Kedieruntfimiliter putridsc, comato-
fae phraeniticae valdeque com.plicatae Januario &
Februario anni 1762. luppuratorise fimul tunctem-
poris , ufque fere in folftitium ^llivum : cSc omnium
peffimae^ut fupra jam indicavi (§.XV.) anno 1763,
quarum uni 6c alteri medicinam feci.

§. L X I.

DiipUci tamen prse cseteris modo videbantur in-
feftalle, vel fub catarrhalis ^ vel vcree pneumonicm
facie, Litraque forma putridae febris te6la. Com-
munia quidem ph^nomena quaedam manifeflabant,
veluti prscordiorum moleflam fenfationem cum
ponderis fenfu in peclore , capitis & lumborum
dolorem , coma , catoche &c. omniumque con-
fuetorum fymptomatum aggravationem. Attamen

Catarrbalis quanquam caput & pe6lus molefle
afficiebat, doloribus fubrheumaticis omne corpus
ciebat, aliquando acriter: ahi de flupore in mani-
bus ac pedibus queflifunt, nonnunquamde dolore
in cruribus &tibiis, pkirimiinparte fmiflra; dum
horrores vagi pro asgrotantium conditione incerto
calore fecuti, fudores frigidi acritici cum extre-
mitatum perfriclione , refpiratio difficihs cum
molefta capitis afre6tione creberrime obfervaban-
tur. Sputa pauca fpumofa, vigenteque fumma pu-
tredine , coioris fufci putrida. Lingua in morbi
principio vix mutata , dein albafacia, rimastandeni
egit profundiores nigerrimas , quae ficcae aut aridae
minus bonum indicium tulerunt, quam fi denuo
humida evaferat hngua. Urina per totum fere
morbi decurfum hmpida, in paucis parvo enaeore-
mate fufpcnfo , in quibusdam ceflato dehrio cer-

Q nebatur

142 CAP. IIL.SECT. IV. Pleuritis

nebatnr hypoftatica verminantiiim eotirueta. Capi-
tis aiFeodo miikis; q.uoqiie mitior quam in putridis
pneumonicis V u.t interdum ex deiirio ad fe redie-
rint : in rigidis autem res aliter comparata fuit ;
nam fi eadem catarrhali prehenderentur exitiale
plerumque fuit cum vermibus ad caput metafcafis^
Im minus iiberaliter fluxerit alvus. Commune-
quoque ph^nomenon erat, utcircavefperam omnia
intenderentur , & cum vermibus pejora longe
fymptomata, maxime vero pr^cordiorum & pec-
toris angor', capitisque aggravatio, ut & vifus
obnubiiatio animadverterentur ; inque his hngua
magis fquahda, arida , nigerrima. NonnulUs qui-
dem animadvertebantur phsenomena , quse lub
febris nervof^ nomine, ex Magni Huxhamii ob-
fervatione , cui tot Medicina debet , comprchen-
dit Do6l. JoHN Ball (y). Pkirimi tamen catar-
rhah putrida tenebantur ; quapropter, & a ver-
mibus in inteftinis itabulantibus critice moHenti-
bus , vel artis auxiUo magis in diarrhccam proni
erant, qua faepe fakitaris morbi fa^ia mutatio eHi
Fatendum tam.en , in minus primarum viarum ia-
burra obfeiiis, vix feniibilemevacuationem^prceter
eam quas a veficatoriis ehminabatur, animadver-
fam efle. De fahv^ vero copioiiori in iine morbi
affluxu, diuque ahquando protraclo, fsepe f^pius
dubitavi, utrum vermium fymiptoma , num vero
critice morbum folvens confiderandus eifet ;
quamvis nequaquam obfim , quo minus eandem
critice plerumque in frniiUbus cafibus evenire pofie
credam.

(y) Thg imdern PraFiice of Pbyjic. by John Ball. Lond,
1760. vid, comm, ds reb, geftU &c, vol. X. part. II. pag.

§. LXIL

ET Peripn£umonia cum Vermibus. '243

§. L X I I.

CatarrhaU hacce detenti, Pleuntidis verde notas
haud exhibebant, cum pe6loris &i lateris affeffio
fymptomatice proveiiire haberetur. Qtiare prae-
ter Diiuentia RcfoIventia,VcricatoriaEpirpaflica,
Mannata, Rhabarbarina & Saha digeftiva, Cor-
tex Peruvianys maximam curse partera abfolvit.

1. Verbi Dei minifLer catarrhaU hac una cum
vermibus & putridi magraatis copia magna m
inteflinis kiborans in coma fomnolenturn mcide-
rat, qiio per dies quatuordecim affcdlus diarrhoca
critica ramentofa cum urina hypoflatica ex albo
fiavcfcente judicatus efl. Pupilhp admodum di-
latatse erant , adeo , ut iris vix diflingui potuerit ;
immodicam falivae quantitatem effudit, ahquot U-
brarum nychthemeri fpatio , per feptimanas fuc-
ceffivas , eodem modo ac fi Mercurium eum iii
finem affumferat. Summa debiHs hujus confliLu-
tio, vix aha prceter pharmaca ex nobili illo Peru-
viano antidoto, Rhabarbarinis maritata , admit-
tebat ; dum fpafliii ceterasque turbo^ aptis his rtd"
verfis, ex Aquis analepticis , adjutis veficantibus
auferebantur ; & nofler poflea firmxa fanitate ga-
vifus efl,

2. Vigil no6lurnus jam trium hebdomadum fpa-
tio, comate vigili fubdehrofo , ciim pupillis ad-
modum dilatatis , fudore cum extremorum per-
friftione perfufo , vix febre remittente cum pulfii
inconftante , urina tenui liocculofl , .2:raviter s-
grotavit ; quem iatis veiicatoriis' quacuor f muf

Q 2 plagis

ii44 CAP. III. SECT. IV. Pleuriti s

plagis impoiitis , & coafe alvi folutionc cum
infequente putrida verminofa feceffione , Cortice
plurimum Peruviaiio , aptisque diluentibus profi-
ciens , auxiliante fummo Numine , revocare , prop-
ter pueros minutilos , mihi gratulatus fum. Huic
etiam mox hypollatica evafit urina , quampri-
mum exitum petiit putridum magma : & cum
mente , jam ex dehrio redux , conllabat integer ,
de immanibus cruciatibus per univerfum corpus ,
brevi quoque diHipatis , queilus efl.

§. L X I I I. -^'

Lente ingrediente catarrhali hacce cum levio-
ris horroris fenfu, prima modo morbi elapia fep-
timana, Medicinlhaud fa6la cCgris appofite , fiebat
ad caput metaftafis : ail fubito invadens cum fe-
bri valida ab ipfo morbi principio , vel tertio, aut
ad fummum quinto die , ferox dehrium excepit
immanem capitis dolorem, vifus obnubilationem ,
auriumque tinnitum in uno & altero hnguas apho-
nia ilipatum. Ad quinque vocatus «grotos fero
hoc pafto Medicinam parantes , duobus tantum
exoptatam opem ferre potui.

1. Primus Nauta , cujus lalus duobus anteaChi-
rurgis commiifa erat, ad quem tertius ego voca-
tus fum. Urina tenuis hmpida, parum floccofa:
lingua nigerrima , fiiTd. , arida : tendinum fubful-
tus :■ pulfus intermittens : facies fquahda contradta
Hippocratica : TuiTis ficca : fputa pauca fubputrida
tenacia. Irrita ipfi fa6la Medicina phrenitice oc-
cubuit tertio vocationis die.

2. Daniila vitam agens otiofam , catarrhah pu-
trida aiiiciebatur. Absque levamine fanguis a Chi-
Turgo milTus cit; dum fxvo adeo prehenfus eil de-

Imo

ET Peripneumonia cum Vermibus. 145

lirio aeger , ut quatuor viri robufli vix iflum tcnerent,
ne lefto defiliret. Arceiritus ego quatuor fnnul im-
poni tibiis & cruribus veficatoria juifi, apponique
fimilia plantis pedum & nucho acria epifpaftica;
& facili nofhro in afTumendo , fub delirii interval-
lo , promptiffimum purgans propinavi, quo copiofe
feceffit alvus, putrida, ramentofa, tantoque cum
levamine continuo fufa , ut caput integre libera-
tum fit & peftus ; fubfidente flatim urina hypo-
llica. Mitioribus ceterum ad reHqua fubigenda
indigens , feptem dierum fpatio , fanus evafit.

3. Rufticus ex fimih morbo fatis ceffit, quinto
a principio, qua nofte ad auxilium ejus vocatus
eram.

4. Nobilis vir a fecretis eodem modo catarrhali
una cum comate dihorofo prehenfus , latis vefi-
cantibus & epifpafticis , falutariter fiuente alvo,
paucisque poflea ingeflis purgantibus , ex atris
faucibus ad priflinam fanitatem DEO auxihante
revocatus efl.

5. Ruflicus exercitatus fpiritibus ardentibus juflo
nimis deditus fimihter adfe6lus , eodemque modo
adminiflratus , imperfe61:e judicatus efl. Signis
dein fehcioris fanationis jamjam ex gravi morbo
phrenitico nonnihil perfpicuis, honeflam miffio-
nem parcimoniae caufTa impetravi: noflrum inte-
rim denuo curae commiferunt ihius , qui prima
morbi invafionis tempore fahiti ipfius praefuit. Re-
cidivam vero pafTum , ut mos in putridis efi: , nifi
integra fomes extinguatur, brevi pofl, vitamcum
mortc commutafTe noftrum moleile audivi.

Q 3 §. LXV.

2^6 CAP. III. SECT. IV. Pleuritis

§. L X I V.

Pneumonkie vero pntridce febres , fab forma vers
magis Pieiiritidis & Peripneimionis infeftarunt;
& inflanimatorice indolis exqiiifjta^ purridse plari-
mis pha::nonienis erant teftas. Aliquando in iniiio
leviorem tantum dolorem exferebant, fa^vientem
poflea admodum , evocata primarum viariim fa-
burra ; aut , materi^ morbofa? verfus caput indufta
metallafi , recrudefcebat, cum ex periculofiffimo
illo flatu ad fe redierint segroti. Urina in liis ple-
rumque tmbida , jumentacea, non fubfidens co-
loris fubfiavefcentis , vel fubfidente cum hypoiliaii
insequali difrupta; aut etiam cum afbo fedimine;
nullum autcm ^grotiim niihi repriBfentare poffura
qui rubicundam , fimilemve in fundo matulce de-
ponentem materiem reddiderit. Lingua lata alba ,
fqualida, & veliiti in reiiquis putridis , humida,
plerumque crufta denia atro-fufca obfeffa, & ma-
gis quidem quam in fupra memoratis ccntinuis
putridis. Pulfus vacillans, quibusdam mollis, aiiis
intermittens , raro durus vei vere infiammatorius,
nifi fub vermium irritationibus , quo tempore f-mul
magis intendebantur & tuilis cc iateris dolor una
cum febrili paroxyfmo. TuiTis quoque pro inten-
fiori fymptomatum gradu adficiebat. Sudores fere
ccpioii acriiiwi plerumque , nili ilibiidente urina.
Denique v.I vigiliai erant pertinaces, aut comato-
fe tenebantur aiFe6li. Alvus initio quidem erat
adllri6la, donec critice,aut medicam.entorum ope
folveretur, quod pierumque falutariter evenit de*
cumbentibus. Et quoniam putridis fere familiare
efl, per pulmones fcilicet per fputa ier^ evacua-
re, apta Apozemaca cum Saiibiis mediis, Syrupis

oiiici-

ET Peripneumonia cum Vermibus. 147

officinalibus tum Mellitis ciim Manna potifTimum
in ufum vocabantur. Kermcs mineraie in non-
nullis , tam rpucis referendo, quam egrcgiam vim
imthelminticam exferendo , ex ufu fuit.

Prsevilis nunc quss pertinent ad imiverfa genera
febrium pneumonicarum verminofarum , ad fm-
gulorum quorundam ctirationes veniam.

^GROTUS PrIMUS.

Cultor terrae rigidus exercitatus , febre corri-
pitur pneumonica, cum lateris finiftri dolore;
urina coloris naturalis erat; lingua parum obfelTa;
pulfus non admodum durus nec inflammatorius ;
caput vero & totum ferme corpus dolebant. --
Ab Eledluario diapruno cura inchoabatur, fuper-
impofita mixtura ex Sale medio , Syr. e quinque
rad. aper. & Aqua Sambuci. Vermes prodierunt
die tertio: mitigicato lateris dolore & peftoris an-
g^uflia, integ;rum fuit fola dare Anthelmintica.
Septimo autem ab invafione tuffis aucta de novo
eil ; fugata tamen rurfus , data ex Antimonio dia-
phoretico non edulcorato, Syr. 5. rad. aper. 6r
Aqua cochleariae mixtura; undecirao a principio
die fanitati reflitutus eft, ut rebtis.rufLicis vacaret..
Sputa perpauca excrevit & uxina pofl emijQTos vcr-
iiies in hypoflicam evafit.

jEgrotus Secundus.

Femina setatis mediae febre pneumonica leflo'
adfigitur fubbiliofa; &, una cum molefla praecor-
diorum anxietate, dolorofa ipfi fuit infpiratio.
Facies tamen erat pailida , oculi renitentes , pul^
fus modice tantum mutatus , plurimum inordinate

Q 4 inter?

248 CAP. III. SECT. IV. P l e u r i t i s

intermittens. Multa cum lumbricos manifefla-
rent, ab initio purgans anthelminticum dabatur:
au6la vero magis ac magis efl anxietas, etiamfi
iumbricos aliquot ab affumpto medicamento deje-
ciflet, ut fubinde in animi deliquium aegra incide-
rit. Hsec cum turbis reliquis, rejeftis denuo lam-
bricis , filuerunt. Dolor vero in latere rediit, &
tuffis quae antea ficca fuit, vexante animata po-
tentia , nunc vero humida evafit ; fputa tamen
CTuda fpumofa parum cofta. Ad feptimum urina
fediraentum album depofuit cum antea jumenta-
cea turbida fleterit. Mixtura laudata ex Antim.
diaphor. &c. ter iterata radicitus morbum fufbu-
lit, ut quatuordecim dierura fpatio priflinam re«»
cuperarit falutem.

E P I C R I S I s.

Ambss h3e febris pneumonicae cum vermibua
kviores fuerunt fpecies. Sputa raro in hifce pro-
deunt co6la, fi vermes mature exeunt,. quoniam
& tunc fakitaris per alvum crifeos vice funguntur.
Ahquando tamen accidit , ut in ejusmodi ieviori
fpecie ab initio comate afficiantur, quod vel fe-
<^uens exemplum manifeilat.

iEGROTUS TeRTIUS.

Puella viginti annorum, acuta pnemTionica
febre comatofa decubuit a principio: urinafubjuga-
iis perturbata, pulfus intermittens , fudore perfufa ,
fubinde vehementer angianimadvertebatur. Unde,
probabiUs mihi cum efTet de vermibus fufpicio,
Apozema refolvens incidens leviter alvum ducens,
prse ceteris miioi arrifit. Quo afTumto , altero die

iumbricum

ET Peripneumonia cum Vermibus. 249

lumbricum unum & altcrum , inter fummas anxie-
tatcs excrevit cum matenae mucidce multo, al-
voque liquida.

Mente vero jam inde conflans mixturam exce-
pit terreftrem , lenioribus tantum laxantibus nup-
tam; fed alvo etin^. ex hac nimis fufa, perma-
nentibus infuperanxietatibus, parcgoricumvefperu
datum eil , quo egrie ambo hsec fymptomata fifte-
bantur. Quarto vero iterum propinavi mixturam
]axantem anthehiiinticam , fehci adeo eventu, ut
eodem medicamento ter itcrato> debeflatis feris
ah-inis, expulfaque materie pituitofa non pauca,
rihil ahud aiTumferit. Intra dies quatuordecim ,
urina fub alvo fufiore jam h^^poflatica , ad fanita'
tem perducla eil, pauca fputa excernens.

Epicrisis.

Decocla faturata radicum aperientium, fimi-
liumque fpecierum refolventium Graminis nimi-
riim, Fasnicuh, Leviftici, Petrofehni, Parietarias,
cum Salibus mediis Manna aut Syr. cichorei cum
Pvheo , in ejusmodi affeclibus ubi pulmones lenta
pituita , cum feris in mtcflinis , opprimuntur , proe
contraftioribus purgantibus in principio fehgenda
elTe, iterata evicit experientia. Sed hoc quidem
perpetuum non ita accipiendum efl , qiiin indu6la
per metaflafm encephah perturbatione , fortiora
tunc defiderentur. Quod tamen plerumque ex
linguae infpeftione, quae in poiLremo cafu vel ari-
da aut nigra, in iho vero in interiliths tantum
fohiculorum glanduloforum , verminantium con-
fueta ell obfeiTa, difcerni potefc. Capitis igitur
affeftionem in noftra vermium confenfui potiili-
mum tribuendam fuifre, quoniam pofl primam

Q 5 iumbri-

250 CAP. III. SECT. IV. Pleuritis

lumbricorum expulfionem nonrediit, ipfa segroti
hifloria exhibet. Et iisdem in cafibus profpere
mihi ceffit memorata methodus : preefentiiiima
quoque deprehendi Terreflria non alcahna, quaj
arbitrio cajusvis, prout vis morbi poflulat , aptis
aliis nubi poflunt ; quippe ferpentino inteftinorum
du6tu, ferarum expulfionem egregie prornovent,
idque minori cum agitatione ; prcefertim fi nidus
jam deflru61us fit.

iEGROTUS QUARTUS.

Viginti & aliquot annorum homo , nuper junc-
tus matrimonio , ex itinere , quo ftib tempeftate
nimbofa, in cymba aperta maris fsevitiem exper-
tus el'at, jam non nihii languefcens domum redux
graviter ^grotare cocpit , unde adjumento indigens
ad ipfum arceffitus fum , kuribricis fere fcmper
fcatens, ne nunc quidem iisdem vacare, oculi
ejus renitente&-4achrymofi, cum pupiilarum majo-
re dilatatione fatis abundanter manifefLarunt.
Morbus autem fab facie fcbris pneumonicae pre-
hendit eum cum lateris dolore ; & quoniam non
admodum vexabat lateris dolor, dabatur, propter
vermium manifeflam diagnofm, ex induflria
omiiTa eandem ob rationem venas fe6lione , Apo-
zema refolvens ah^um leniter ducens cum Eleftua-
rio diapruno fohitivo a principio. Ahais inde H-
berahter dudia efl , cum levamine tuffis doloris &
refpirationis oppreffa^ , urina jam tertio morbi die
deponente fedimentum ex albo leviter flavefcens;
& cum omnia ex voto procederent , quiefcentibus^
himbricis, falutaria naturae mohmina perturbare/
a pgtentioribus rehgiofe abftinui per o6L].duum :

decimQ

ET Peiiipneumonia cum Vlrmibus. ^<l

J

decimo vero morbi dic, cam ex voto non refpon-
derent naturae conamiiia ncquc critice Iblvi mor-
biis milii videretur, manifeila, ut unte, animata
diagnofi , mixtaram familiarem anthelminticam
noftro imperavi. Vermes per biduiim pertinacis-
lime medicamento repugnantes , nequidem alvo a
dato medicamento dudla, ingentes turba:; ciFece-
runt,

Nofte autem inter imdecimum & duodecimum
ab ingreiTu tanto corripiebatur , cimi pulfu duro,
fammoque pr^cordiorum angore , colico dolore,
quo intefdnorum merito metuerim inflammatio-
•nem: fanguis nunc magno vulnere miffus eit, at-
tamen nuliam inilammationis cruflam cruor j^eilic.
Animatam quidem potentiam cum liujus ddioris
caufiam liaberem, nulla in fanguine vifa phlogi-
ftica diathefi, Terreilria anodynis jundta cx Aq.
Feeniculi forma mixturae aiTumfit cochleatim , cum
doioris & anxietatis levamine. OcuHs infuper
leviore fiavedine tin6i:is , pariter atque urina colore
croceo, bilem a vermibus fuiile motam, obicem-
que pofuiile duftui choledocho, manifeflum habe-
batur : quam ob rem, poflquam emolliente &
carminante clysm.ate dolori profpexiirem , Acida
Saponacea ipfi ex ufu fuerunt. Attamen vero
nondiim finito ipfo duodecimo die alterum colicae
acceiTum pailus eft, iisdematquein priorel coniita-
tum ph^nomenis ; unde & cum pulfus admodum
eiTet elevatus & din*us, iterum, ne in veram in-
teftinorum infiammationem , ut fimili in colico do-
lore evenit , abiret , fanguis miifus efl ; & ne
nunc quidem "naturali fuit alienus. Clysma perin-
deatquein fuperioreparaxysmo infundebatur, duni
fimile cataplasma abdomini imponebatur. Doio-
re , reliquisque mitigatis fymptomatibiis , nondum

vero

152 CAP. IIL SECT. IV. Pleuritis

vero emiflis lumbricis , etiamfi liquide fatis fluxe-
rit alvus, validiora demum Antheimintica mercu-
rialibus mixta animatam caufTam eradicarunt, &
hifce colophonem impofuerunt.

Epicrxsis.

Magna illic quoad vermes, qui tamen quiete
morbo fubfuerunt complicatio; critice vero haud
exchiii & a leniente cathartico moti, tam fsevas
cohcae caulTam fubminiflrarunt. Huic quidem
defuit , quod tantum non omnibus evenit in tanta
morbi vi , ad caput fcihcet metafliafis , m.ature hic
jam omnibus falutariter mohentibus; eeterum in
latebris fuis iirmiter inhseiiiTent infeila animaicu-
la, probabile eil, mature judicatum fuilTe no-
flrum. Pierumque enim vermes folent peihma
fymptomata excitare , morbumque protrahere^
vel cito lethi metum inferre , fi quando diebus JU"
dicatoriis fuperimt.

JEgrotus Quintus.

Piftor jam aliquo tempore, ex fimili morbo
epidemico clinicus , menfe Majo iiniente , valetu-
dinis curam Chirurgo minus perito mandaverat;
qui vense feftione , expeftorantibus , purgantibus ,
aliisque , tempus aiiquot absque fenfibili segroti
levamine triverat , meum tandem auxihum implo-
ravit. Obpreifio pecloris illi fuit moleila; tuiTis
continua fere iicca , lancinante fubinde leviter la-
teris dolore , pulfus vacillans intermittens , lingua
fubpinguis fufca tremula , urina tenuis citrea cum
enoeoremate, dum fudoribus innatabat aeger. Vi-
giliae aderant pertinaces , quas opiatis ifte incas-

fum

Et Peripneumonia cum Vermibus. 253

fum auferre annifus erat : nec mente plane con-
fliabat, multa autem verba profufe loquebatur.
Haec morbi diagnofis, quae habebatur Peripneu-
monia notha putrida cum metaflafi ad caput.
Tuifi peftorisque obpreifioni quamprimum, fi
quid levaminis tribuere par effem incidente refol-
vente mixtura, qua tuffis mitigata efl, profpexi;
quo impetrato perpendens totam rei cardinem in
eo verti , quod putridum magma , quam primo
quoque tempore, fimul & femel fubigeretur, de-
que corpore eliminaretur , pulfusque inconftantes
refrenarem, noftrum more putridarum vermino-
farum curae fubjeci. Epifpatlicis & veficantibus
pedibus apphcatis, alvus ciebatur purgante medi-
camento, atro-putrida, ramentofaque ; allevatus
nofter admodum, 61 tuflis cum multo minus mo-
iefle vexaret , pulfusque magis ordinate cum effet,
non flucluavi animo , quin flatim ipfi Corticem
Peruvianum, addito Rheo, ex Deco6i:o aperien-
te, propinarem. Ad quintum vocationis diem,
iisdem adhibitis jam hypoflatica ftetit urina cum
fedim.ento ex albcfcente flavo : dehrium vix
amplius aderat; fudorjam criticus levans, & mo-
derate magis quamx acceffionis mese tempore ;
pulfus minus intermittens, magis conftans , adeo,
ut rehqua fymptomata faciUimo negotio fubigere ,
integrum adpareret. Somnus autem per trium
feptimanarum abfentiam rediit, hngua pehem
exuit , abiitque febris , dum alvus naturahs
evafit; nec uHum in peftore rehftum vefligium
fuit. Tam acute decumbens homo, intra trium
hebdomadum fpatium , ad faniflimiam valetudmem
fub Divinis aufpichs, qua quidem dudum antea
frui non contigerat, pervcnit,

Epicrisis.

i54 CAP. III. SECT. IV. Pleuritis ,

E P I C R I S I s,

Hujus typi morbi maxime videntur accedere ad
deicriptas fupra putridas & catarrhales febres.
Intercedere tamen cum illis magnam difrerentiam
exinde patet, quod pedias magis quam fynochs
putridee obiideant, & in initio tanquam verse
pneumonicae febres invadant: cum hifce, quod
facihus quam catarrhales putrida:^ ad fahitarem fi-
nem ducantur, neque ade.o pertinaces exiilant ,
fi apte iis medeantur; fudor hic quoque magls cri-
ticus, & non raro per omnes limul vias natura
mohtur. Alvus tamen hquide ducla, ramentofa-
que fluens in/ verminofis , plerumque prj^ilat;
dum fubinde vehementiori malo , fi ka e re vide-
tur , occurri poteil.

^GROTUS SeXTUS.

Pr^tor fexagenario major , peripneumonia no-
tha corripitur fubputrida , mente captus a princi-
pio. Epifpailicum ex Raphano rufticano nucho
imponebatur , veficantia vero duo ad tibias, Pul-
monibus praeter modum obfeiTis, fortiora refol-
ventia in ufam vocare oportuit. Mixtura dabatur
folventiiTima ex emulilone ammoniacah cum de-
C06I0 valde incidente & Oxymelle fcilhtico. Al-
tero vocationis die fummopere ab aifumto medi-
camento levatus, mente jam conllitit; 6c quum
nuUa aha infliaret indicatio, eandem mixturam
continuavit. Tertio quo iterum ei adfui , multo
adhuc mehus cum fe haberet, adeo hilarem fe
fecit hodie, ut de felici fa61a ipil medicina, de-
que rebus domeflicis ere^kis lefto infidens mecum
confabulatus fit. Sexta vero vefpertind", cum

domiim

ET Peripneumonia cum Vermibus. 25S

domum egoreverfus efrem,brcvi dein oborto fum-
mo prsecordiorum angore, infequente fyncopc
lethali, vitam inopinate cum morte commutavit.

E P I C R I S I s.

Probabile efl noftrum epidemice fuiiTe exflinc-
tum; & animatam potentiam furfum vagatam,
exftitilfe cauffam lethalis fyncopes. Hinc, nun-
quam tutum effe procraflinare alvinas evacuatio-
nes 5 apparet: parcendo feni, cum pulcre ipfi
effet , neque mah nunc multum fufpicarer , al-
vum in crafhinum duxiffem , quod praematura
morte prcefcindebatur ; unde ab ipfo initio laxan-
tia folventibus jungere prseftat.

iEGROTUS SePTIMUS.

Singularem metaflafln, cujus jam in praefixa
Hiiloria mentionem feci, animadvertere dabatur
in fabro serario. Quadragenario autem majorem
prehendit illum febris acuta pleuro-peripneumo-
nica , cum dolore in dextro latere. Pulfus durus
inflammatorius , refpiratio impedita & tuffis afli-
due vexans, fuadebant iteratas inflituere fan,2;ui-
nis mmiones , ceteramque adhibere curam anti-
phlogifticam , quibus ex voto impetrata refokitio-
ne , proceffit morbus optimis perfeftae co6lionis
fignis ad nonam usque diem, quo tamen, absque
uilo malo omine fputorum contigit fuppresfio , ut
nulkim amphus , quantum fcio, fputum excreve-
rit. Indole morbi ex peftoraU in regium feu i6lc-
riun , cum infequente alvo bihofa , mutata , af-
fumlit mxcdicamenta hifce adverfa & congrua,
unde intra paucos dies perfe6le judicatus efl. Pro-

babile

t56 CAP. iri. SECT. IV. PLfiURixis

babile eft plurlmos segrotos , hacce in periodo ,
eo pafto , quoniam vice verfa (§. LVIII.) meta-
llads contigit , futuros judicatos fLiilTe, abfentibus
lumbricis. In hoc lumbrici non comparuerunt.

iE G R O T U S O C T A V U S.

Sequentem cafum, quoad biliofas pleuritides,
periculis de induftria captis , adjiingere juvat.
Agricola a^tatis medise , fiiaturae eminentis, ineunte
Majo corripitur febre valida, quse, finito paroxyf-
mo, deferuit enm in tertium usque diem, adeo-
que tertiana legitima. Sub ingrelfum vero fecun-
"dum prehendit eum acrius ante febris, fmiul cum
dolore in latere fmiftro , & tusfi aliquando mo-
lella : dolor tamen [magis vexabat quam tusfis.
Quam ob caulTam Pleuritis mihi videbatur fymp-
tomatica, ex qaavis in abdomine hofpitante ma-
terie, vi febris in a6lum dedu6la; nam defuit
huic dolor, abfente febre, mox iterum fodiens
ingrediunte eadem, quin facies contrafta liippo-
cratica, viriumque proflratio, in tam robullio
& brevi ante morbi invafionem homine , id ma-
nifefliare videbantur. Pupiiiae quidem huic noii
apparuerunt dilatatiores confueto; attamen oculi
nitore fplendebant. Quare, omiila, experimen-
ti cauffa, adhucdum V: fc6lione, pulverem dedi
laxantem cum Rheo, paucisque adjeclis anthel-
minticis ; fimilemque dein Mixturam , ut quanto-
cius alvo laxiori profpicerem. Mehus fe habuit
altero die, quo urina hypoilafm albidam depofue-
rat. Quod ideo noto , quia hinc clarius pate-
bit (2), quam fallax fa^pe fit, fi in verminantibus
mature urina fubfideat ; cum poftea multo magis fas-

viant

(3) Cap. IV. fea. V.

ET Peripneumonia cum Vermibus. 257

vmnt fymptomata (^). A periciilo autem, ciim
niihi abclle videretur, incidit experiri utrum fa-
lutare morbi indicium fucrit nec ne ? Sepofita igi-
tur in prcxfenti fupra laudata indicatione, cjuamvis
mihi veriirima & perfuafillima, atque inanimatam
potentiam viderctur dirigcnda , confuctam formu-
iam ex Antim. diaphor. Oxymell. Scillitico & Syr.
Diacodii ex Aq. Sambuci pra^fcripfi , unde multo
pejus fe habuit; nam dolor nimc adeo perculTic
latus, cum ei adelTcm fexto, a principio , ut fan-
guinis milTionem procraflinare aufus non fuerim:
parum tamen vcl nihil monilravit cruflae inflam-
matoriai cruor emiffus. Levato vero ahquomodo
dolore , animus erat curam antiphlogiRicam pro-
lcqui. Dabatur eum in finem Apozema refol-
vens, pleuritidi accomodatum; quo dolor quideni
minutus non vero fublatus efl. Septhno iteruni
petiit, venam ipfi incidi convenirem, quod luben-
ter & experimenti caulTa conceffi. Sanguis dc
v.ena dudTus perinde atquc in priore emilTione vix
inflammatipnis indicia manifeflavit. Nonnihil ite^
Tum imminutus eft dolor, quod merito vaforuni
inanitioni D'ibui poteil:: & nc ulhim raihi de ex-
perimento dubitmi fuperelTet , reiterabatur Mix-
tura fecundum mentem magni Boekhaave in Pleu-
ritide. Eodem tamen in llatu manfit dolor , Cce,
teraque fymptomata; ut diera proferreultra nolue-
rira. Pleuritis autera exintirais penetraHbusfurfunx
per conieniura Jatus feriens, quod interrogatiis
nofter annuit, fe phis femel dolorem percepiiTe
circa regionera urabiHcalera, indeque latus amci-
entcm, Antiphlogiftica adminiflracione fubiginoa
poterat. Quaraobrera prius data mixtura iterura i^

uium
(tf) Hujus fc(5lionis (egroti nonus & nndecmns,

R

258 CAP. III. SECT. IV. Pleuritis

ufum vocata eft; & cum non fatis alvus refpon-
deret , pulveris laxantis Anthelmintici drachmam
mane (S: vefpera aflumiit ter. Alvo jam fufa,
fponte quafi abierunt & dolor lateris & febris;
dum urina , qu^ fub memorata inflammationis
medendi via tenuis evaferat , iterum in hypofiiati-
cam cum fedimento laivi a^quaU ex albo flaves-
cente rautata eil; & quatuor deinceps alTumtis
pulveribus, convakiit integre; immodicus enim
fplendor albuginearum & facies contracla Hippo-
cratica abierunt , poflquam alvum hquido - muco-
fam depofuerat. Proximam nunc in caulTam di-
re6la indicatione, pofh infeUcem medelam bre-
viifimo temporis fpatio, quatuordecim nimirum a
principio dierum, & trium quatuorve a mutato
coniiho, fanus evafit.

E P I C R I S I s.

SufEciat hocce exemplo demonflraiTe , quem-
admodum ex finguhs perfequi licet, non fusque
deque faciendam elTe Medicinam ejusmxodi pleu-
ritidi. Frequenter hacce in regione iint hujus in-
dohs lateris dolores, qui optime in ocuhs urina
6i pulfu ab exquifita Pieuritide diftinguuntur ; &
a bihoiis in eo , quod hge latus aiiiciant plerum-
que dextrum, illas autem frequentius iinifhrum;
quahquam femel atque iterum ambo laborare ani-
madverterim. An huic ab afcaridibus indu6la
Pleuritis? AdmodLun probabile videtur , cum
prseter pupillarum dilatationem , pkna & pa-
thognomica verminantium fymptomata adfuerunt.
Sed manifeftiorum exempla videamus.

/Egrotus

r

ET Peripneumonia cum Vermieus. %S9

iEOROTUS NONUS.

Viginti annorum Juvenis, narium haemorrha-
gicC creberrime obnoxius , vermiumque perfaepe
in ocuhs exhibens fymptomata, circa praecordia,
incjue abdomine , ad umbilicum , nunc ad latera ,
tandem clinicus febre prehenfus eil. Cohcus
vcro dolor & cardialgia mordaci cum tuffi moleila
afflixerunt noftrum ; dum febris in principio lenta
potius quam acuta urgebat. Facies erat palhda;
ocuU renitentes; pupillse dilatatae; lingua leviter
tantum in folhculorum glanduloforum interfliths»
materie pituitofa albefcente obfeffa; coloris prse^
terea citrei naturalis erat urina. Anthelmjnticis
purgantibus datis, alvus parum du6la eft, fed do-
jor colicus & cardiogmus minus interea aifiise-
runt. Eidem infiftendo indicationi , tertio ni^
hilominus increvit tuffis ; &; cimi alvus perparum
defcenderat , reiterabatur catharticum ex £Ie6l,
diaprun. Solutiv. drachm. tribus , quo liquide feces-
fit: dolor vero ex intimo ventre coftas petiit, ibi*
demque gravem non m.odo Pieuritidem mentitus
eft, fed revera produxit, quod vei pulfus dunis
&: febris acuta, au6laque fitis & tuifis manifeila^
runt. Vermibus nondum emiifis, dum graviter
urgebat Pieuritis , Medicina ambobus facienda "
er^t. Sanguis igitur mxagno vulnere ducebatur
largiter inilammatorius , (& mixturse ex Lapid.
Cancror. drachm. ij. ]>Jitri depurati drachm. j,
Syr. Diacodiiunc.j. ex Decoft. aperient. unc. viij.
unciam omni femihora aifumiit ; dolor nonni-
hil minor erat, fed altcro die, cum iterum magis
intenderetur , fecunda vice fanguis miiTus eil,
etiam phlogiilica cruila obfeifus : die tandeni
morbi quinto^ poil emiifum lumbricum teretem

- R 2 vivum.

26q CAP. III. SECT. IV. Pleuritis

vivum 5 dolor & febris multum remiferunt. Ani-
matae potentias occurrendo, ut ante, dabatur
jnixtura anthelmintica laxans , qua vermes denuo
agitati, fsptimo dolores intenderunt. Cataplas-
iiiate iateri impofito, fedatus rurfus eft, qua de
cauira indicationem, iisdem ac memoratis auxi-
liis, fequi poteram. Vermes jam diidum nido fuo
remoti , alvo fufiore copiofe nunc exierunt. Tan-
ta caterva inteftinis egredientes dira vefhigia re-
linquebant; etenim nono morbi die magnam nari-
bus ciebant haemorrliagiam, ut exanimis fere ,
cum puhli exih , fiidore frigido, vix le£lo ereftus
infidere vakierit. Turundis liquore ftiptico nari-
bus inmiiTiS, fedata hgemorrhagia efl; fed media
no6le tantis prehenfus efl: convulfionibus , ut ac-
tum de illo fore, cum adilantibus & ego crede-
lem. Ad fe rediens adfumfit fragrantis Tinclurss
Afas fcctidae drachmam ex vehiculo aquofo, repe-
titis vicibus ad dimidiae horae vel integrae horas
fpatium, donec convulfiones ceilarunt. Rehqua
tandem cura Mixtura ex Terreflribus , Cortice
Peruviano , Pulvere Aromatico Rofaceo & Aquis
Cardiacis, una cum Syr. Kermefnio abfolvcbatur :
decimo quaito die judicatus efhintegre, urinajam
fublidente quinto ab initio.

Epicrisis.

Vera Pleuritis inilammatoria a vermibus , quae
initio fub lentae febris facie ingrediebatur. Ma*
nifefla vermium diagnofis multum lucis teterri-
mis aifuliit fymptomatibus , quee ii tanquam moT'
bi idiopathici fuiifent adminiltrata , minus tute
pharmacis ceffiiTent.

^GROTUS

ET Peripneumonia cum V^ermibus. 261

yEoROTUS DeCIMU5.

Parentes puelloe afthmati ficco convulfivo,
(quo prompte fatis fub paroxismo liberari folcbat)
obnoxia^ me vocaverunt no6te , ut ei opem ferrem ,
quia nunc graviter segrotabat: Summas patieba-
tur anxietates in pe6lore, fubque praecordiis; nui-
la interea tuffis, neque pulfus durus aderant : ex
magno autem capitis dolore gravativo, ferarum
potius intefhinorum , quam inflammationis indolis
nafcebatur idea. Hinc cognita corporis conftitu-
tione, plus minus vermibus vexata, fragrantia
Antifpasmodica in necem eorum ex hauflu aquofo
fedativo propinavi , quibus pathemata aliquomodo
mitigata funt. Mane vero accedens noftram , pul-
fum tentavi admodum durum , dum acrem punc-
torium dolorem in latere finillro quefta efh. Prss-
fentiffimum remedium, vense fedtionem nempe,
confeflim inftituendam curavi. Sanguine denfa
crufta phlogiilica obfito, Mixt. antipieuritica
magni Boerhaave dabatur. Altero die dolor ite-
rum admodum urgebat, cum tuffi molefta & in-
fpiratione difficili , ut denuo fanguis mittendus
elfet, qui aeque ac ante frigefattus coriacea pelle
obtegebatur; nec dolor integre fublatus eft : effio-
refcentise quoque latae os &nares obfiderimt tertio
a principio. Unde mihi, & ex urina jumentacea ,
nuUum dubium effist, quin fub herba lateret an-
guis , & lumbrici denuo perfonam agerent fub in-
Hammatoria Pleuritide. Cataplasmate lateri im-
pofito, majorem copiam Terreilrium ingeffi, eo pac-
to, ut omni bihorio acciperet drachmam integram
Cornu Cervi ufti , interpofito laudato medicamen-
to ad horam cochleatim; quo fa6tum, ut quinto
lumbricum teretem vivum exonerarit , & omnis

R 3 dolor

m CAP. m. SECT. IV. P i e u r i t t s

dolor fugatus fit, perinde ac tufficula ficca, &
xeiiqua curatio finita eflet a principio nono*

Epicrisis.

Etiam ex> vermium irritatione nata Pleurids*
PraegreiTae anxietates & urina fub morbi invafione
vix mutata difficilem reddebant pliIogifhiciE dia-
thefis cognitionem, qu^ pulfu tantum duro &
Isefa relpiratione internofci poterat : complicatam
vero Pleuritidem ffianifefliabant , quippe exanthe-
mata in facie cum plurimis fymptomatibus fsepi^
ufcule animatam intus potentiam declarant; afh
parata indigent medela, ut quantocius extirpetur
mfeftorum fomes, Terreltria perf^pe in ejusmo-
di cafibus, ubi heterogenei qui.d hsreat fubter
prsecordia eximise deprehendi virtutis , dum fru-
llra tempus & oleum redditur in confuetis adhi*
bendis^

iEGROTtr^ Undeci m u s.

Quinto morbi die ad aegrotum conflitutionis
jrigidae exercitatse arceffitus fum pleuro-peripneu-
monia decumbentem. Huic quidem ingens pec-
toris anguilia, ^efpiratio molefla dolore in la-
tere finiilro comitata aderat ; pulfus plenus ^
moiiis tamien, aliquando intermittens ; urina tur-
bida flavefcens; Imgua humida, fqualida, fufca.
Pungente acriter in latere dolore, dum arteria-
rum diaflole fallaci mollitie ferebat occulte iaten-
tem infiammationem , venam pertundi e re fore
judicavi merito, & dcnfam cruflam phlogiflicam
emiffus cruor etiam gerebat. Dolor pofl fangui-
uh miflionem nomiihii levatus ell: Apozema an*

BT Peripneumonia cum Vermibus. 2^3

tiphlogifticum dcin calidc forbillandum imperaba-
tur: major dcnuo altcro die animadvertcbatur ob-
prelTa & dolorofa rcfpiratio cum prcecordiorum
angore magno , quamobrem vcna itcrum fcca-
batur , Hmguine seque ac ante denfa cruila co-
riacea te6lo. Quoniam autem prseter pleurae in-
flammationem, fpaiticas vermium irritatione in-
du61:as partium contraftiones & pra^cordiorum in-
flationem pleuritidi fubeife apparebat, Ung. Po-
pul. latus illiniri juiTi , ingerique prsebia , per in-
tervalla, tria ex Cornu Cervi uilo & pulver.
Laxantis Anthelmintici, quibus dolor ahquomodo
mitigatus eil , minusque tenfa hypochondria :
no6le vero vehementer motae funt anxietates , ut
fere mori & fuifocari homo videretur, fubinde
levi dcHrio agitatus, quamvds ahquid coclionis
jam indicare urina cocpiilet. Mane autem quum
turbam perpeifam nunciaflent, indicationibus am-
babus , pedoris nimirum <& primarum viarum in-
tentus, Kermes minerale ad iinguhmi vel bina
grana, ex Cornu Cervi uilo , quoque trihorio as-
fumere ilatim imperavi: immaniter quantum leva*
tus , 6z inter ahd feceilioncs fucccilivas himbricum
teretem anocxcrevit; dum urina , exjumentofa,
hypoilatica fubfedit. Poil novem prsebia ingeila,
ut integrum fomitem iimul & femcl exftirparem,
drachm. Puiv. Laxant. Anthehiiint. prseicripfi;
interea aifumfit identidem Apozema refolvens,
deinceps dofes fex ex tribus drachm. memorati
pulv. laxantis omni etiam trihorio , ut refi-
duum vermium nidi mucoii, eorumque cadavera
expellerentur. Expe6lorationis denique promo-
vendse gratia iterum grana duodecim Kerm. mi-
ner. duabus draclimis ejusdcm pulveris jungeban-
tur feptimo , quse ad idem temporis int&rvailum ,

R 4 in

^^4 CAP. III. SECT. IV. PLEtJRitig

in dofes fex sequales divifa, feliciter non minus
datafunt, ut intra feptenarios binos, fmgula tan-
tum mixtura tonica exhibita, in priflinum relli^
tutus fit»

Epicrisis.

Quemadmodum lingua, urina, peftoris angu-
liia, ac praecordiorum angor pliirimum vefpera 6c
no<5le exacerbans potentiam animatam hic fabeflg
indicabant , ita e contrario fallax pulfus molMties
latitabat phlogiflicam fanguinis diathefm , quse epi-
demica obfervatione tantum inquibusdamdifcipo-
terat. Nam cum pulfus molUs hnguam fquahdam
comitaretur , acerrimo dolore interimpercuiroiate-
re, ahquando, non vero femper, vehiti in aegroto
decimo fexto , fubeife inflammationem PJeurae , indi-
cabatur. Contra ferratus pulfus nonnunquam , fme
phlogofi , cum magna lateris irritatione obfervaba-
tur. Ceterum Kermes Minerale egregios prseilitit
ufus , quoniam pulmones & alvum fimul a retenta
materie, hberavit , unde forfan fahitaris pe6loris
morbis' medendi vis , in hoc ^ fmiihbusque phar*
macis , quserenda ideo ell ^ cum primarum via-
nim rationem unahabeant; quaneglefta preefente
putredine , quae tamen plerumque his adefc , fmi*
flre eveniunt convenientisfmia ahas pharmaca.
Dabatur in noflris, EpidemJae confdtutioni con-
fentaneum, ex Cornu Cervi uflo, autpulv.Laxant.
Anthelm. prout res fek dabant.

^GROTUS DUODECIMUS.

Quadragenaria major querebatur de dolore acri
punftorio in latere finiftro; & quamvis puhus non-

nihiJ

ET PeripneUmonia cum Vermibus. 265

nihil durus eflec , urina tamen colorcm naturaleni
haud excedebat. Hypochondriorum contcntio, &
fimiUs circa umbiUcum aderat ; unde nulkim de
fympcomatica Pleiuitide dubium. Mixtura con-
fueta anthelmintica ingerebatur ; quarto autem
invaflonis die , fputis prodeuntibus cruentis , ve-
nam incidi jusfi; fanguis nullo modo inilammato-
rius prodibat. Deco£lum aperiens , demulcente
Syrupo edulcoratuiTL, purgantibus interponebatur ,
quo , lumbricis jam nido remotis, atque exitum
purgantium ope petentibus, tum quoad dolorem,
quam tusfmi, admodum levata efl. Urina fepti-
nio hypoilatica. 06tavo iterum purgantibus va-
cabat, quibus alvus copiofa quidem du61:a eil, ut
ex heterogenea naturaUs evafit. Quo brevi fanata
fubllitit.

EplCRISIS.

Supra (/;) jam monui , non raro in verminofa
Pleuritide excerni fputa cruenta , abfente etiam-
num inflammatione : prcellat tamen naturam prss-
euntem fequi, & pro tempore fymptomatibus fm-
guhs mederi, inque iimihbus, ii opus eit, venam
incidere , dum primaria indicatio circa potentiam
animatam verfatur. Cognita igitur verminofa in-
dole, medicamenta purgantia, circa exordia data,
omnibus antecelUint pharmacis , modo caute im-
minentibus diebus criticis exhibeantur, quippe
omnium optime tunc temporis ingratos hofpites ,
nido foluto , natura expeUit. Redeimte vero hac
integrum eil, debiU opem ferre aptis auxiUis.
Sed compUcatiora demum videamus.

(&) §. LIII. pag. 234.

R 5 iEGR0TU5

%66 CAP. III. SECT. IV. Pleuritis

iEGROTUs Decimus Tertius.

Die vicerimo o^lavo Decembris 1760. arces-

fitus fui ad homJnem Pleuritide diebus jam aii-

qiiot adflixum , quem ven^ feftionibus iteratis ,

irrito eventu , levare tentaverat Chirurgus in

medendo fatis verfatus. Pulfum quidem tangens ,

percepi inconftantem , celerem viciilim & mter-

mittentem cum tendinum fubfultu , corpore,

maxime vero brachio tranfitoriis convulfionibus

quaffato, fub dehrio ingente. Lingua nigra, hu-

mida tamen ; facies fquahda & nonnihii trux.

Urina nihilominus co6tionis figna monflrabat,

fed imperfedle cum fedimento mucofo, difrupto,

coloris flavefcentis. Ad ambiguum miferi homi-

nis ftatum advertens ego animum , fignis incipien-

tis coftionis in urina viiis , prse ceteris meum eile

judicavi, turbulentos motus, quibus critica moli-

mina impediebantur , compefcere: idcirco tria

ftatim imponijulTi lata veficantia, ad tibias duo,

tertium in nucho; fnnulque imperavi Apozema

incidens refoh^ens ex Rad. aperientibus diureti-

cis, Sahbus digeftivis, cum Oxymelle Scilhtico,

& Effent. Strob.pineor. quo aifidue uteretur. Me-

lius fe habuit altero die, nec pulfus adeo turba-

lentus, nec motus convdfivi tam violenti; deh-

rium' quoque mitius , atque urina perfeftioris coc-

tionis fedimentum depoiliit. Ne autem vomido-

ne concitata novi nafcerentur tumultus, Oxymell.

Scihitic. loco Rob Ribium Apozemati fubilitui ,

ne a putredine fubigenda defiflerem. Duo tamen

altera veficatoria cruribus apponebantur, ut fu-

perflites eftrenes motus in pulfu cohiberem; quod

egregie ita votis fuccefllt, ut omaia fymptomata

tertia

Bt PeripneUmonu cum Vermibus. S67

tertio vocationis die apparerent quam mitlffima,
& urina figna pcrfe6l3e coctionis tuierit. Quaprop-
ter, jun6to Apozemati, Syrup. Taraxaci & Rheo
•jam de evocanda putrida materie cogitare cjcpi; -
quo alvus biliofa foctida, putrida fluxit , cum leva-
mine recenfitorum fyniptomatum, ut quarto no-
llrum vifitans cum eo am^ice confabulatus fim.
Alvinis foGcibus jam in naturalem mutatis , more
epidemice decumbentium tufficula moiella pul-
mones feriit , ac pLmftorius dolor latus. Cata-
plasmate autem dolenti loco admoto, aliisque iii
rleimtidem aptis ufitatis , peracla expeftoratio'
ne , decimo quarto vocationis integre judicatus
eil. Pedes denique ab infarclione vifcerum tu-
mefacli Confortantibus amaris brevi quoque in
priflinum redierunt, &; homo nofter pollea firma
fanitate ufus efl»

EPlCRlSIS.

«

Ab omni parte Pleuritidis putridae infjamimato-
fia^ exemplum hifloria segroti hujus exhibet. Ver-
mes quidem in hoc non viii funt , plurimi tamen
fmiiliter aftefti eosdem excreverunt. Probabile
admodum efl fymptomata maxime in noftro fuifTe
au8:a, quoniam curatio antiphlogiftica tantum in
ufum vocata, nec primarum viarum ratio habita
fuit; tantum enim abefl, ut fecundum hanc nor-
mam feliciter redeat falus, ut e contrarionon fuc-
cefTerit via hac, fm minus ab alvi du6lione in-
choetur, vel faltem quantocius inflituatur , veluti
qui fequuntur cafus abtmde commonflrant. Ver-
bo quoque obiter de veficantibus moneam. Haec
autem copiofe quidem, & magnis plagis, variis-
que fimul in locis adplicataj camphorse infperfio»

j

\

268 CAP. III. SECT. IV. Pleuritis

nem, vel cum fimili pharmaco Emulfiones, ad
tortuofam flranguriam tollendam non defidera-
xunt, quamvis fub forma varia, vel panis fermen-
to, aut Emplaflro, vei pici burgundicse commi-
ftae Canthandes elTent ; dum nihiiominus egregios
plurimum eife6lus inque etiam defperatiilirals ca-
fibus ediderunt, pulfus effrenes moderando, cri-
fmque perficiendo.

iEGROTUs Decimus Quartus.

Singularis complicatse Pleuritidis , non polTLim
non mentionem hic loci facere. Qu^ , etli finita
jam Epidemica Conflitutione , juniorum PradHco-
rum utilitati egregie fervire aliquando potefl.
Decimo O6lobris 1764. acceflit ad me Cementa-
rius, pleuritidi biliofse interdum obnoxius, quem,
ante daos & quod excurrit annos , ejusm.odi gravi
pleuritide in hepatitidem converfa , prehenfum cu-
raveram feliciter. Morbus nunc liibdole irrepfit:
ipfe autem confilium petitendi cauifa me convenit
querens ingentem preecordiorum anxietatem, la-
teris vero dolorem nalium; cum vero pulfus per-
quam agitatus eflet, febrim quidem validam, non
vero Pleuritidem pr^fagiebam. Spiritus Minde-
reri ex Aq.^Sambuci noifro propinavi, quo erum*
pente copiofo fadore ex uKfAyj ad «Tru^g^iocv febris
pervenit: unde levatus quidem circa prsecordia
ievioris pleuro -peripneumoniae indicia exferuit;
quam ob rem Apozema refolvens cum Sale Poly-
chrefLo & Manna fhatim ipfi dabatur. Non ita
vero diu poft pulfus irregularis intermittens mali
morbi teflimonium manifeftabat. Admovebantur
duo veficatoria tibiis: tertio mehas fe habuit,
pulfus magis sequaUs , & figna jam incipientis

codtionis

ET Peripneumonia cum Vermibus. 269

co6tionis in urina. Ha6lenus verae Pleuritidis in
latere notas nondum cdebat; quapropter, faluta-
riter procedentibus Naturoe moliminibus, Medi-
camentum refolvens continuavit, cui ob metum
putredinis naicentis , quod indicabat lingua fqua-
lida & focces emiif^e, Rob Ribefiorum jungeba-
tur. Verum omnia ita exafperata funt circa ves-
peram, ut viva ntmc quidem voce acerrimum iii
iatere dolorem teflatus fit. Ad aegrotum arceffi-
tus pulfum tetigi durum acceleratum vere pleuri-
ticum , unde fanguinem mittendum Hatim curavi ,
qui magno vulnere ad uncias duodecim mifTus
crulla denfa inflammatoria erat obfelTus. Leva-
tus nonnihil noiter eft, non tamen integre. Fo-
mentum ideo refolvens lateri apponebatur, duni
Mixtura memorata in Pleuritide ufus efl qualibet
hora cochleatim. Dolor quarto continuo vexans
alteram V. Sedionem defideravit. Sanguis ideni
atque in prima mxifTione. Dolor rurfus mitigatus efl :
Puifus insequalis , multo tamen quara heri mollior.
Veficatoria duo altera cruribus applicabantur;
dum doloris magis leniendi cauila praefcribebattir
faturata Emulfio ex Sem. Pap. alb. unc. ij. En-
divis, Portulacse, Amygdalarum dulc. excorti-

catar. aa. unc. j. cujus faepifTuTie caHde haurirrt
cyathum. Verumtamen, quod nunquam antc?!
obfervaveram , increvit magis ac magis fub hujus
medicamenti ufu dolor intolerabilis , ut fanguis
tertia vice vefpera, seque atque ante coriacea cru-
fla te6lo cruore , mittendus efTet, nec amp-^us
afrumere vellet medicamentum nofler. DoIorftCr
rum mitigatus non plane tamen fublatus hft.
Mixtura refolvens ex Lap. Cancror. Nitr. d^ur,
&c. hodie dabatur, unde melius fe habuit altero
die a pzincipio quintOy quo hypochondrioriiiii{tea-

370 CAP. III. SECT. IV. Pleuritis

fionem magis , qiiam pleuriticum lateris dolorem
tei labatur : quare , pra^ter pieuritidem veram in^
flammatoriam , aliud malum in prima ofHcina fub-
latere habebatur; quod duobus pr^Ebiis pulveris
Laxantis ex Rheo & Sale Polychreilo, bis infe-
quente alvo nigra argillacea cum levamine ita con-
Ititit. Vefpera vero denuo increvit dolor, &
quarta vice pertufa vena eil:, cruore nulio modo
mutato. Sanguis in vafcula aliquot minora fem-
per exceptus fuit , afl ultimum vafculum ceque
denfam tenuit infulam, quam primum; & ne
nunc quidem fublatus eft dolor. De fubigenda
Pleuritide fanguinis miilionis ope dubitare c(rpi,
quoniam noilro aderant phsenomena in exquiiita
pleuritide non ita reperiunda: quintum veiicato-
rium. dolenti loco apponebatur, dum mixturam
refolventem. aifiduo ingeiTit. Sexto ipii accedens,
intellexi, noclem minus moleite tuliile; pullum
tamen adhuc intermittentem animadverti, dum
lateris dolor eodem in fcatu manfit; fputa erant
pauca, urina haSenus tiu^bida, nec plane fubfi-
dens. Vifis jam co6tionis fignis in urina , ex in-
tegro experiundi cupidus , de induilria propinavi
Decoftum diureticum refolvens a magno Boer-
HAAVio (c) ejusmodi in cadbus perquamcommen-
i^atum. Sed quid contigit? Idem. fcilicet quod
evenic £muIfioni fatum erat Decocti; omnia
quippe exafperata funt, & nihil amplius ab hoc
medicaniento fumere voluit. Abforbentibus au-
teiU iterum in uiimi vocatis, allevatus ut prius
eil. Quapropter primarum viarum firmata diag-
noii, religiofe hanc viam fequendam duxi; ideo-
que Enemate refolvente alvus eluebatur , dum ca-
taplasma cum fapone veneto tantum Pleuritidi

medendi

(^> Lib. ds Mat, Msdka. Sed. S53«

ET Peripneumonia cum Vermibus. 271

mcdendi lateri imponebatur. Dolor non incita-
l\xs fepthno ^ neque febris, aut pulfus; urina fere
ut antc: Mixturam continuavit, cui ut tutius opc-
rarctur , Cornu Ccrviufti drachm. ij. &pulv. Laxan-
tis epidem. drachm. j. fexta pars quoque trihorio
interponebatur: Vefpera vero hauiLuhun accepit
ex Syr. Diacodio cum Aqua Hyflbpi. Egregie
no6lem tranfegit, fomno placido nonnihil recrc-
atus. O^avo & nono iisdem utebatur, & indies
magis exferuit reconvalefcendi fpein; nec fputis,
aut tuiTi hodie vexatus efl: urina quoque magis
fubfedit, diim appetitus & fomnus fuapte redire
cocperunt, atque undecimo tandem die fedimxentum
ex albo leviter flavefcens fundum matulce petiit ,
quo integre urinis judicatus efl:. Memorata me-
thodus fahitariter admodum noflro contmenter
adminifhrata efl:; duodeclmo vero Rheum cum Sale
Polychreflo afllmifit , quo ahmm depofuit ter roi-
nus nigricantem; dabatur & haufluhim ut prius
ad turbas pacandas vefpera. Mixtura & pulveri-
bus denuo iteratis pulchre ita procedimus , ut
decimo o^am , auxihante Summo Archiatro colo-
phonem diflicih huic curationi impofuit Mixtura ,
quce habebat Antimon. diaphor. drachni. j. Tin6l.
Helenii drachm. iij. Aq. Sambuci unc. vj. Nul-
ium rehftum vitium querens nofter integerrima
poflea fanitate ufus efl:. Quse medendi via non
carebat fucceflTu, in ifla, quas fequitur, Pleuri*
tide.

iEGROTUs Decimus Quintus.

Auriga, mediae oetatis, fucculentus, tempera-
menti fanguinei , vehementer efllagitabat auxihum
meum* Querebatur de dolore lateris pun£torio ,

una

272 CAP. III. SECT. IV. Pleuritis

ima CLim difficili refpiratione , febre^ fiimmoque
capitis dolore; omnibus morbum eompofitum,
quem ex itinere Hollandise domum redux con-
traxerat, indicantibus. Sanguis llatim ad uncias
xij. de vena mittebatur , iubiniiammxatorius ; &
purgans ex EIe6]:. Diaprun, Solutiv. ad drachm.
iij. derovandum deinceps propinabatur , quo al-
vus da6ta liberaliter eil; Apozema refolvens inci-
dens huic tandem fuperinfundebatur calide. Cum
jam urina nonnihil turbida QiTQtfecundo , & noHer
fatis bene fe haberet, alteram V. Seftionem in
praefentiarum intermiii , quse circa vefperam , ur-
gente iterum admodum dolore, inftitui fruilra
propofui-: urgente etiam c^phalea intolerabili,
adplicabantur pedibus veiicatoria duo. Aft magno
impetu gravibus quidem aiBigentibus fymptoma-
tibus , iummo mane oftium pulfarunt tertio cia.-
mitantes , properarem ad auxilium noilri , abituri
ad exteros: inobedientiam heilernam, nunc poc-
nas luere , fedulo admonitus re6ta me ad ilkim
duxi, quem tantse prehenderunt anxietates, ut ne
momento quidem tranquille le^to infidere poterat;
oppreiTio ingens quoque aderat cum in peftore,
tum in pulfu , & capitis dolor atrox. Manfaetior
multo quam heri, brachium ilatim imperatus por-
rexit Chirurgo, ut ferramento falutem ipfi adfer-
ret. Sanguis fuiiiciente quantitate miifus, nunc
teclus erat cruila vere inilammatoria, denfa, com-
pactaque admodum : quoad dolorem quidem alle-
vatus apparuit, non vero quoad anxietatem, quae
eadem fere maniit. Hinc falutarem Abforben-
tium ufum (in asgrotoliecimo quarto) in animum
revocans, volupe erat, drachmam fimilium, La^
pidis fcilicet Cancrorum, ex hauilu diicutiente
^xhibere, qua vix in ftomachum perdudla, tantum

noi^

ET Peripneumonia cum Vermibus. 273

non omnes turbas filucrunt; duabusque adhuc
drachmis ad trihorium datis , fugatus intcgre efl
dolor pleuriticus, & horao fimili medicamento,
interpofito purgante 6c tonico , intra fpatium uii-
decim dierum perfe£te convaluit.

Epicrisis.

Ex binis hifce cegrotis , diflincla idea compHca-
tae quoque Pleuritidis acquiri potsfl. In his vifcc-
rum abdominahum expanfio praeter modum auxis-
fe videtur praecordiorum angorem , quo median-
te , diaphragma magis in pe6loris cavum ada^tum
eft , unde difficilis refpiratio , atque Pleuritidis gra-
vitas major, quas abforbente vel antifpafmodica
virtute prccdito medicamento egregie compefce-
bantur. Hinc Hquet, quanta expanfio in fimi-
hbus afFe^lionibus eypeclanda ab heterogenea ma-
tcrie , five animata , five biUofa , feu epidemica ?
Quid non fatius , quam , Hngua faburram intefli-
nalem indicante, primas femper adtendere vias:
nec Lex , Cave , ne purgans medicamentum in PleU'
ritide exhibeas, fliprema habenda; quoniam fcepe
faepius, ab ipfa morbi invafione, crudis humori-
bus inteflina obfefTa funt, quod tanquam abfur-
dum nequidem rejiciendum , dum ex propria ob-
fervatione Hippocratis Batavi conflat, Pleuriti-
des frequenter incipi cum appetitu ciborum magno (J) ,
imde cum rigore & viribus labafcentibus, fequim-
tur omnia mala, quce febrem incipientem comi-
tari folent, atque necefTario e\ morbofa jam red-
dita digeftione , materia focculenta in putredineii)

prochvis

{d) Jphor. de cogn. ^ cur. morh. §. 883- ^ IH- VAN
Zwi£TEN in eundem aphorifmum Tom. 111. pag. 19.

s

S74 CAP. IIL SECT. IV. Pleuritis

proclivis generari debet; quo in cafu blandum
Eccoproticum & Clysmata fimilia non minus
quam Phlebotomia profunt. Apparet prsetera (i-
mul , quam proni in pleuritidem funt autumnali
febre , hepatitidem a^mulante , detenti , quales
paffuTi exhibui? Ab hepatis nimirum au6la mole,
cujus extenfione diaphragma ad pleuram & in-
tercofl:alia vafa premitur , unde fanguinis circula-
tio ibidem loci neceifario minus hbere fieri po-
tefl : quin idem exillimandum a vaforum commAi-
nicatione & partium fenfilium atque irritabilium
confenfu, quibus metailafes crebre contingunt.
fmiih modo Meteorismus a putrefcente bile , vel
quavis primarum viarum faburra, aggravare po-
teit Pieuritidem , ita ut fruflira vense fe6lione ten-
tetur, absque laxantibus aptisque difcutientibus.
Hujus quidem indohs fuerunt bigs datae hifloriae ,
in quibus Abforbentia medicamenta fehciter ope-
rata funt , quoditeratis fanguinis miffione , aptisque
refolventibus & demulcentibus fieri nequivit. Ma-
le igitur ejusmodi Medicamenta tanquam inania
& nociva a nonnuUis Medicis profcribuntur ,
quorum ope egregios tot efFe£lus ab omni sevo at-
^nta docuit obfervatio; quemadmodum Cornu
Cervi uili primus in ufum traxit 6z magnopere
commendavit Galenus; 6c folo hoc fsepe Pleuri-
tidem curaffe a Moinichen fcripfit (e^.

iEGROTUs Decimus Sextus.

Ruflicus exercitatus , setatis mediae , cum jam

"^er feptimanam decubuiffet , Naturae Medicatrici

non amphus fidens opem meam popofcit. Pulfus

erat mollis, regularis, parum febricitans; calor

per

(0 Vide K. A. Vocj^l Hiftor» Matsr, Msd» pag, m. 352,

ET Pertpneumonia cum Vermibus. 275

per univerfam corpus idcm; cutis nec arida, ne-
que humida; dcque nullo dolore queilusefh; lin-
gua autem denfa tanta crufla nigreicente obvelata
erat, ut nunquam credidiiTem , adeo pofle obdu-
ci , niii oculis meis eandem animadvertiiTem; re-
fpiratio libera ; tuiTis quoque , dum noitrum vifi-
tavi nulla; urina hadtenus cruda absque fedimen-
to. Itaque diiliciUs erat Diagnofis Pleuritidis aut
Peripneumoniae vel verae , rwQ nothae aut fpurise :
in poiterum tamen conftitit ex infiammatoria tecla
in fuppuratoriam abiiife. Narraverunt prseterea
proximi, lumbricos aUquotcegrotum rejeciire, jam
a morbi initio. Unde omnibus recognitis pra^fens
morbus mihi habebatur febris lenta verminofo-
putrida. Putredinis fubigendae gratia dabatur
Anozema refolvens cum Salibus mediis, Acidis
Oieofis & Rob Ribefiorum; altero vero die Ele£l.
Ilier. picr. Galeni drachm. iij. quo iterum mter
fummas anxietates lumbricum teretem cum mate-
ria: putridae nigerrimse multo exoneravit. Urina
hodie a principio nono hypoilatica cum fedimento
ex albo flavefcente. lisdem medicam.entis uteba-
tur. Umkcimo autem ob ingentem putredinera ,
quam lingua indicabat, augebatur quantitas Acido-
rum, & Corticis Peruviani drachma media quoque
trihorio imperabatur. Urinse hypoitafis fub liis
copiofior, perfectior; & pulfus hactenus mollis
& lentus , ut aifolet , fub Corticis Peruviani ufu ,
evalit plenior, parum celerior, dum fudoris plus
erumpere cocpit. Omnia h^c, fateor, vehemen-
ter fefellerunt me , & plurimi ex his perfeclam
crifm efpeftaviifent, praefertim cum materies foc-
culenta fere naturalis eifet, &; lingua^ fqualor
valde imminutus. Prseter tamen fpem res aliter
cccidit; nam tuifis quce ha£tcnus fere nulla vel

S 2 dxigua

276 CAP. III. SECT. IV. Pleuritis -

exigaa fuit, poft decimiim quartmTi au6la eft, re-
fpiratio minus libera, indeque pulfus magis inci-
tatus, quin fputa qugedam fpumofa rejecit ^^c/m(?
nono, quo eum vilitabam. In omnia fedulo inqui-
rens nulla vefligia inflammatorise peripneumonise
eruere potui , qua de cauifa tuffis haftenus , pro
maxima parte , mihi videbatur fymptomatica ver-
minantium confueta : verens tamen ne quid mali
fublateret, Acida omifj, dum folis Aperientibus
ex Deco6lo vel infufo & etiam forma Emulfionis
caute pergebam, atque iisdem, fi inexfpeftatum
quid accideret, in vafjs laxandis, iisque kibrican-
dis occupatus fui. Sputi interim non magis
quamanteprodierunt, obortae tamen novse anxie-
tates funt , & lumbricum iterum excrevit. Tuffis
mmc molefla continuo irritans , atque omnibus
xebelUs, in prsefentimahhabebaturominis; neque
amplius dubitabam quin brevi ruptura foret vo-
mica , quod non ita diu pofl , vicefimo nempe
quarto ab initio contigit. Quo fa6lo febricula de-
ceffit, dum, copiofiore in urina cum hypoilafi,
atque Hnguae amiifo fqualore , rite proceffit ex-
pedloratio; donec trkejimo morbi die, er-
Tore in pejus ruerint omnia : urina autem prodi-
dittenuis, tuffis aufta fuit, & febris reverfaeil;
tenfionem prasterea hypochondriorum queiliis
eil , & crus fjniilrum tumere ac dolere cocpit,
ut novos ibidem futuros abfceifus metuerem. Va-
porum tamen emoUientium continua infpiratione ,
& cataplasmatum fimihum ad tibias apphcatione ,
iit commodus foret exitus , quorfum vellet Natura
mohri, faftum eft, ut ex voto rediret fupprefla
expe6toratio, & ad finem continuaret, dolore &
intumefcentia pedum diffipatis, tuffi moderate
vexante. Balfamica demum 6c infufa vuhieraria

gravem

ET Peripneumonia cum Vermibus. 277

gravcm hunc morbiim ad integram confolidatio-
nem perduxerunt intra dies quadraginta , nulia
tabe fuperftite.

Epicrisis.

Latuit hic Peripneumonia inflammatoria fub
epidemica putrida febre verminofa, quae iisdem
phgenomenis vomitu nempe, praecordiorum ango-
re & alvina putrida faburra decurrit, donec ad
terminum, hacce in periodo, decimum quartum,
familiarem pervenerit : fublato putrido magmate ,
limphciore fed Acuta^ facie {ei^Q prodidit, quod
vel initio morbi nemo facile judicalTet, multo mi-
nus eo tempore quo ad aegrotum vocatus fum.
Neque eandem ab Acidorum ufu indu6lam quis
credat, quoniam fimili modo in febribus pneumo-
nicis phreniticis 1674. quse ab ingrelTu pleuritico-
rum fymptomata habebant , accuratus Epidemio-
rum obfervator Sydenham (/), tantum alias ve-
nse feftionibus deditus, fpiritu Vitrioli fuppetias
tuHt, quem pofl V. feflionem cerevifiae tenui in-
flillatum pro potu ordinario conceiTit. Ut tamen
fatear phlebotomia incipientem inflammationem
antequam in fuppurationem abiret auferre po-
tuiffe quidem videtur , fed non ita urgebat tufTis
& pe6toris obpreflio , ut fumma appareret neces-
fitas ; cum & cibi adelTet averfatio & hypochondria
effent elevata, in quibus leedere venae feftionem
praenovit Hippocrates (g),

(/) Seft. V. Cap. II. pag. 230. cum 223.

(g) Coacar. Prsnotion. no. 491. Foes. fedb. II. pag.
196. & 111. VAN Zwi£T£N in huDc textum. Tom. III. pag.
40.

S 3 SCHOLIA

CAP. III. SECT. IV. Pleuritis

SCHOLIA AD HISTORIAM FE-
BRIUM PNEUMONICARUM.

S C H O L I U M P R I M U M.

Ex haftenus recenfitorum aegrotantium hiflo-
riis, conflat plerumque verminofas fuiire Pneu-
monicas febres , quales in praefixa hiftoria ex va-
nis fide dignis au£loribus recenfui , in quibus pofl
potentiam animatam fugatam , f^-pe fublata fuit
pleuritis , aut levi negotio in fanitatem mutata , fi
quando critice exiiifent ingrati hofpites ; pertina-
eiores autem fi contrarium evenerit. Uncle fpon-
te emergit qua^fhio, utrum Lumbrici foh exitite-
rint cauifa efFiciens , an vero aha remota hacce
in conilitutione fimul concurrcrit? Antequam no-
dum expediam, refpondeo , ita docuiile medendi m.e-
thodum c&cadaverumfe^lionemQuEKCETANUM (/?)
& fupra laudatos au^tores; & ego quidem lauda-
torum veftigia premens , omnes Pleuriticos Ver-
mibus obfeffos, tanquam ab animata cauffa pra^-
cipue oriundos felici cum fucceilli tradavi. : con-
tra, quae ab ahis,nullo habito ad vermes refpeftu,
adminiftrabantur, graviter incitabantur Pleuriti-
des , atque in plerisque inducebantur comphcatio-
nes .lethales , quanivis ceterum non mahgnae epi-
demicae regnarent. Infuper legendus commenda-
ri meretur Andry (i). Jam ih cauflam defcen-
dens, veritati fimul adfixus, non aufim omnes &
fmgulas a vermibus tantum produdlas pronuncia-
re 5 niii aha fimul remota cauffa concurrat ; minus

enim

(/;) Pharinnc. Dogmatk, reliitut. pag'. lor.
{i) Tom. I. pag. 311 '-3f4' '

ET PeRIPNEUMONIA CUM VeRMIBUS. 2/9

enim congruc proxima caufra habctur quoe imme-
diatc morbum producit, fed vcro magis fimilis &
confentanea, qua ex concurfu omnium remotarum
nata^ foJa^ integrum morbum ita conjtituit^ iit in-
dijfuluhili nexu cum eo cohcsreat (^). Et tunc ma-
gis in promptu efh, quare, dum vermcs popula-
riter infeftarunt, tam pauci dccubueruntPleuritide
affe6ti; nifi fimul admittatur, aliam etiam ad-
fuille caulfam, five epidemicam in aerc, aut in
alimentis , aut in fex , vulgo didis '^rebus non
natiiralibus, praefertim quoad corporis exercitia,
ejusque adminiflrationem. Enimvero ex epidemica
noftra obfervatione conflitit, Pieuritides hyeme
niaxime vagatas fuiire, acutiitimi quidem fub in-
tenfo brumo frigore 1762. & 1763. ut refpe6tu
conf!:itutionis verminofse fuerint flationarias ; quo-
ad mitiorem aeris conditionem intercurrentes (/).
Nam inflammatoriee & fuppuratorias tunc tempo-
ris fuerunt cum verraibus ; aeflate rurfus magis ad
indolem biliofam accefferunt: adeoque cauffse ab
invicem diverfae, efFeclusque ab eadem determi-
nati. Vermes tamen & in acutioribus, inque
mitioribus, inque etiam biliofis interfuerunt. An
igitur a vermibus fohs ? De hoc non ita conftat .,
cum & diverfse fuerint Pleuritides & cauffae oc-
cafionali congruse , ut in quibusdam leviter agi-
tarint vermes , in aliis autem vehementer. Alta
voce doloris vehementiam cum fputis cruentis,
vermibus tantum indu^li , clamitantes audivi rufli-
cos duos, folis Anthelminticis fanatos. Fuerunt
itaque Pleuritides , prout una vel altera camTa ma-

gis

(k) Conf. Cel. Gavmi Inftit Patbol. Medic. §. 6o,
[l) Conf. Sydewham fed. V. cap. I. pag. 257.

S4

28o CAP. III. SECT. R^ Pleuritis

gis confpicua In fcenam prodivit , in plerisque vero
relative ad vermes & lumbricos. Hacque ratione
obfcurior aut manifeilior obfervabatur Dia2;no»

flS. ^

Si nempc primas partes agunt vermes malta ex
Gabucino allegata obvia fefe dabant fymptomata.
Pierumque ego cum aliis deprehendi puifum in-
conilantem fepe recurrentem. , nunc debilem,
alio tempore durum , vere iniiammatorium ssmu-
lum. Capitis fere feraper queritabantur dolorem;
pupillarum aderat dilatatio; dum urina optimum
multoties concurrens fignum praebuit, videiicet a
naturali, quoad coloris inteniitatem , non devia,
& hujus coloris turbida , aut tempeftive fubildens
cum fedimento albo leviter fiavefceute. Dolor 6c
febris plurimum circa vefperam augebantur, per-
faepe cum fudore copiofo fubacido foctido acridco
debiiitante. Nonnunquam aivus fpontanea fufa,
id vero non perpetuum.

Ex cognita igitur animata potentia ab ipfo mor-
bi principio primis viis mederi integrum eft, quo
pa6to fimAil & femel eradicantur Pieuritis & Vcr-
mes. Id prse ceteris animadvertebatur in sfliva
conilitutione 1761. & 1762. nam febres h^, cri-
tice fub exordia exeuntiii)us vermibus , facie bilio-
fae fimplicis decurrebant; atque falubri alvi fluxu,
benigna refolutione folvebantur : contra repugnan-
tibus naturce vel artis moliminibus , interaneorum
feris lateris doior intendebatur , & biliofarum
Pieuritidum in modum infeftabant. Blanda pur-
gantia & Saiia n.eutra ut & Terreflria ex Cornu
Cerviufiiopetita, vehementioribus pra^flabant. In
fumma acerbatione fymptoma urgens debeilan-
dum erat; neque in iiis anxie nimis circumfpicie-
b.atur : pius vice fimpiice unciam femis tin6l. Aih

foctidag

ET Peripneumonia cum Vermibus. 2S1

foDtidse partitis vicibus ex hauftu aquofo exhibui ,
fimili modo drachmam integram Cornu Cervi uili
quahbet hora, immo & valide purgans, fi indivi-
dua^ noLae effent, & blandis obcdiendi impar exi-
flerent vermes.

Biliofae Pleuritides fatis frequenter, absque
vermibus quoque obvise funt, atque eodem fere
modo Laxantium ope curantur (m).

SCHOLIUM SeCUNDUM.

Male neotericorum quidam , novi morbi titu-
lo Peripneumonias putridas infigniunt, aut earun-
dem fomitem in primis tantum viis ponunt , cum
reapfe &. muhiplici quidem fpecie notabiles occur-
rant. Ne autem ab ahiore aevo inde ufque repe-
tam, fufficiat pervolvere Forestum (w), qui fufe
fatis de ejusmodi aegritudinibus egit. Enimvero
qua^ corporibus adjecit hyems , capitis nempe do-
lores, tuffim, & quidquid in faucibus, in lateri-
bus, in vifceribus maU contrahitur, dum lenta
pituita, vel pravis humoribus fcatent corpora ca-
cheftica, palamefl, ut pro degenerata eorum in-
dole , mutatis fenfibihbus aeris quaHtatibus omni-
fariam a^gritudinem produci debeat. Unde in
propatulo efl, quare Epidemicae Conflitutiones
adeo diverfas a fe invicem inducant pneumonicas
putridas febres. In abundante enim mucofo tan-
tum humore, erunt fub mitioris aeris conditione,
cseteris paribus , longe leviores morborum typi ,

quam

(w) Inter alips legi polTunt III. van Zwieten Tom.
III. pag. 40. ad J. 890, & M. Malouin Mem» de r Jcad,
R. de Sc. 1748. pag. 549. & feqq.

(n) Lib. XVI. obf. XXXVII. pag. fd,

S5

282 CAR IIL SECT. I V. P l e u r i t i s

qiiam fi eadem illa pituita degeneracur tempefla-
tehumida, impediente infeniibiiem cutis tranfpi-
rationem, aut calore corporis inquilino vi morbi
alicujus aufto, aut putrefcentibus intus lumbri-
cis (o), inque alcalinum fpontaneum abeuntibus;
aut tandem humoribus admodum vitiatis in iis qui
carcere diu fuerunt incUifi , longove itinere fcor-
buticam difcrafian contraxerunt : unde multiplices
quidem putridae pneumonicae febres nafcuntur.
Eritque vel

I. Peripncumonia notha Sydenhami & Boerha-
VII, quag in laxis pleurumque fme malo omine
decurrit, in rigidis autem ahquando fatis mahgna,
acque fere femper putrida. H^c male a quibus-
dam cum catarrhah exquifita confunditur, quo-
niam vix fenfibili evacuatione , nifi quae veficato-
riis elicitur, ut fupra ex John Ball (p) monui,
aut in fine fakitari diarrhoea, vel copiofa fahva-
tione ; contra notha peripneumonia puhiiones pr^
ceteris obfidet , atque fputis copiofis tenacibus
folvitur. Verum quidem efl, fimphcem catar-
rhalem una cum vermibus in inteftinis fsepe in pu-
tridam abire, & tunc pulmones etiam maxime
occupare, peirunaque producere fymptomata, &
mahgne admodum aificere.

2. Epidemica putrida plerimique verminofa^ ex
annonse caritate, vel imbeciUse materige cibo;
masime autem prava aeris conditione , fsepe pki-
viofa, infequente calore vel non , orta. Haecque
etiam pro varia anni tempeilate vel inflammatoria
putrida , vel id genus bilioja deprehenditur. Am-

barum

(o) Vide Cel. Gaucii Injlitut. Pathol. Medicin, §. 588.

(p) S. LXI. pag. 242.

ET Peripneumonia cum Vermibus. 283

bnrum genus luculcnter dcfcripfcrunt Medici Gal-
lo-Flandri D. D. de Henne, de Cyssau, Mar-
TiN, DuEZ (q). Marchand (r). Deplaigne (i).
BouETiLLE (O (xc. quorum recenfum fupra jam

3. Tandem putrida Scorhutka^ quse refpectu plu-
rimorum phoenomenorum, Rheumaticis & Catar-
rhahbus obviorum quodammodo analogaefl:; afh
in eo differt, quod urina pauca coloris bruni vel
ignei mittatur , & fanguis dc vena miifus refokitus
appareat , cum anxietate magna, fudore frigido,
viriumque collapfione , atque intermilTione pul-
fus, antea fortis ; dum veficatoria & purgantia
prioribus convenientiffuTia his nocent. Hanc tri-
ginta annorum & quod excurrit tempore in An-
gha graifantem in praxeos commodum pubhci jii-
ris fecit D. Stevens (w).

Quomodo autem diathefis phlogiflica in fan-
guine cum putrida humorum diffokitione alTimi-
ianda fit, ex laudatorum auclorum cadaverum
feclionibus (^) cum cgregia Archiatri Regii dis-

fer-

(?) Voyez le Dctail d'une maladie epidemiqne qui
a regnc a feclin & 1756. &c. Recueil Feriodiqiie &c. Toiii.
W\. pag. 207.

(r) Le meme livre. pag. 134.

(s) Le meme li^cre. pag. 169.

Qt ) journal de Medicine &c. Tom. X. pag. 27.

(«) A Pradiical Treatife on fevers. By Dr. Stevens.
Lond. 1760. pag. 500. vel comment. de reb. &c, vol. X,
part. IV^. pag. 691.

(v) Voyez Raulin Ohferv. de Medicine Secl. fecond.
Artic. IV. pag. 300, 30(5 - 309 ,& 315 -319. de meme
Recueil Period. Tom. VII. pag. 60y & pag. 135, & 139
cum 1C9.

284 CAP. III. SECT. IV. Pleuritis

fertatione (iy), facillimo negotio perfequi li-
cet.

Ex recentioribus optime de Medicina merid
funt modo laudati auftores , quod tam accurate
iingularum fpecierum Diagnoiin exhibuerint (5;) ,
ut quaedam tantum momenta adhiberi poiTe vi-
deantur. Fallere fcihcet pulfus poteft juniorem
praclicum , uti & febris minus intenfe vigens ,
dum nihilominus vera pleurse aut puhnonurn
inflammatio fub putrida verminofa febre lateat;
ad quod prgecavendum, fi fieri potell:, in morbi
initio venam fecare praeflat, hacque ratione fan-
guinis autopfia atque fymptomatum remiffione de
natura morbi judicium facere integrum ell; nam
brevi a morbi ingreifu fanguis miifus mucidam
cruilam oftendit, in quibus poil mortem purulen-
tus latex variis in locis repertus ell. Pulfus etiam
niutationes cum Hnguas urinae atque hypochon-
driorum conditione multum faciunt ad determina-
tam diagnoiin acquirendam.

Ut tandem ad fumma contraham medendi me-
thodum. H32C aharum putridarum in modum in-
ftituenda eft; & optime quidem monere videtur
BouTEiLLE (3/) quod ab ipfo morbi principio pur-
gantia adhibenda fmt , & parum tantum fanguinis
miffionibus fidendum. Pdmonibus confuetis phar-
macis profpiciendum efl, dum in magno aegro-
tantium emolumxcnto ejusmodi Medicamenta, ,
quaUa funt Antimonium Diaphoreticum cum Sale
fuo ilibiato , Kermes mineraie & Oxymel fcilhti-

cum

(w) M. QvESis AY fiir les vices des HumeurSy Mem. de

V Acad. R. de Cbirurgie Tom. I. pag, 30 — 107.
.. (x) Voyez Rec. Period. Tom. ViL pag. 207.

(y) Journal de Medkifie, Toui. X. pag. 27. ^

ET Peripneumonia cum Vermibus. 285

cum egregie vermibus noxia deprehenduntur, at-
que varia forma necem atque expulfionem eorum
^gere pofFunt. Ne de velicantium eximia facul-
tate iterum morer.

Theoremata Practica.

L Sola pulfus in Pleuriticis exploratio, omiffa
oculorum , linguae atque urinae autopfia , fal-
lacem diagnofm, nec non truncatam mede-
lam pofl fe trahere folet.

II. Quoniam Pleuritis (fecundum Scholium fecun-
dtiin) faepe faepius fundamentum fuum prima-
rium in prima officina habet, hinq religiofe
eandem adtendere , neque foHs vaforum inani-
tionibus fidere convenit.

III. Maxima inde requiritur attentio , utrum epi-
demice num vero fporadice afficiant, atque
pro diverfa corporum & tempeflatum, con-
llitutione, diverfam medendi viam inire ne-
ceile eft. Neque, ceteris paribus, utiHtatis
expers Pleuritidis in vernalem &: aeilivam di-
flinctio apparet.

rV. In Verminofa Pleuritide , cum fanguis plerum-
que ad vafa potius laxanda, quam diathefin
phlogifliicam auferendam , detrahatur, hinc
mde pluribus fimul in locis ejusmodi auxiliis
opem ferre necefTe eft.

V. Prseilant igitur, praeter oretenus alvi laxan-
tia, fimiha anoinfufa, atque in dilTitis locis
HberaH manu adminiftrata veficantia, vena-
rum incifioni, quoniam <&, praeterquam quod
materiem morbificam evacuent, reveljendi-
que fcopum pulchre perficiant, fyfhema q^o-
que nervofum mirabiH flimulo, fed«-^<^"ere

quafi

286 CAP. III. SECT. IV. Pleuritis &c.

quafi videntLir (fecundum notifrimum diftum :
duobus doloribus non in eodem loco fimul obortis ^
idem de affe6lionibus verum apparet, vehe-
mentior obfciirat alterum.) quo malum exitiale
& peflimas metaflafes egregie averti pos-
funt.

CAPUT

' 287

<o?^ <^^ <mf> o^^ho o%o o^^ o%%oo%o

CAPUT QUARTUM,

S I S T E N S

SYA/fPTOMATA NONNULLA IN-

DISCRIMLNATIAI CUM ACUTOS

TUM CHRONICOS VERML

NANTIUM MORBOS COMI-

TANTIA.

§. L X V.

,TTum fuamorbus quilibet habeat fymptomata
(§. V. )? atque animata potentia pro fua,
quapollet, poteilate, tanquam caulTa con-
tinens confideranda fit (§. XVII.), patet, ean-
dem in asgrotantibus hanc intus foventibus , prae-
ter communia fymptomata , pecuharia quaedam
per varia morborum genera obvia fiftere. Harum
pku*ima fuis quoque locis funt expofita , inter
quse pr^cipue occurrunt Febrium Typi inconflan'
tes, viciiTmi alternantes, vel dupHcatis paroxys-
niis accedentes , diuque protra6li; Sudores copiofi
coUiquativi raro criiicl ; y^phthce ; Exanthemata fe-
fina ; Hemorrkagice fpontanece ; variarum partium
Dolores acerbijfmi & fpajiici , indeque multifarii
efFeftus , qui tot novos fere ex morbis Morbos
concitare folent. Supereft adhucdum confiderare
Capitis Dolurem^ primarum viarum Degenerationss ^
Urince phcBnomena ^ nec non tortuofam Stranguriam^
quibus fociam faepe fe addit Fifus obnubilatio.

SECTIO

288 CAP. IV. SECT. L Dolor

SECTIO PRIMA,

DOLOR CAPITIS VERAII-

NANTIUM.

§. L X V I.

IndividuLim fere Verminantium Symptoma, ca^
pitis Dolor primarium locum vindicat. Hujus
autem naturam non admodum dilucide videntur
explicuilTe au6i:ores plurimi, cum eundem a ver-
mibus in capite genitis ( z ) ortum ilatuiffent , ubi
plerumque ventriculi ac primarum viarum morbus
effc, illud fuo jam tempore egregie annotante V.
DE Taranta (s*). Aggravato enim biliofa &
xdfcida colluvie ventriculo , aut primarum viarum
abundante faburra 5 demortuorum animalculorum
liquamine , putrida , vel vivorum irntatione oriun-
dus, pro cauflarum complicatione cephalalgiam ,
cephalseam hssmicraniam , vertiginem , fluporem
tandemque Apoplexiam inducit ; unde diftinfta
ejus notio non parum ad defideratam medelam
confert.

§.LXVIL

(s) Confer. Holler. de morlj. intern. Cap. I. p. m. 2.
& DuRETi 2« fuam emrrationem annotat. pag. 21. cum
P, FoRESTi Lib. XXI. obf. XXVIII. & Lib. i^.
obf. n. fchol.
• (s*) Fhilonium diUim f Lib. L fol. 2. verfo. ,

Capitis Verminantium. 289

§. L X V I I.

ConfLietorum Diagnoflicis , nusquam quidem
non obviis, haud immoror, iitpote oris amaritu-
dine , linguae fqualore pulfusque exploratione , a
Verminofa fatis mternofci poteft. Sufficiet fpecia-
lioribus hujus infiilere. Compofitas fsepe indoHs
eil, atque in putridis febribus cum vermibus,
inqueintermittentibus, profaburra putrida biliofa*
que in prima officina contenta , natalem seque
iisdem ac vermibus debet. Id quod in Chronicis
perinde animadvertitur. Quam ob rem eifentia-
lis verminofa cephalagia plerumque citra faciem
<egritudinis , quam febre jun6la , obfervatur, dum
in illis leviter tantum in interflitiis foUiculorum
glanduloforum obfeiTa Hngua eit, aut fuperficia-
lioribus incifuris divifa.

§. L X V I I L

Prsefentem autem animatam potentiam non ra-
ro declarant ocuh nigerrimi cum pupilhs amplis ,
albuginea interea madore fplendente ; narium pru-
ritus ; tuiTes faepe moleile irritantes in fumm^a
larynge; oris ventricuh dolores, vel contentio
tantum leviufcula circa umbihcum. Animadver-
tuntur nonnunquam motus convulfivi tranfitorii in
extremitatibus fuperioribus ; immo ii vehemens
affligat, gravativus magis evadens cum auriumtin-
nitu ac fufurru , fequuntur motus tetanici , apho-
nia , ceteraque convuHiva & foporofa mala , &
tunc proprie contingit , quod in Medicinae mag-
num commodum Benivevius communicavic ,
omni tamen verminofce cephalalgiae haud temerarie
tribuendum. Scflet interdum acutus doJor inquit, in
capite, excitariy quem Crceci cei^halalgiam vecant^fed

T talem «

290 CAP. IV. SECT. I. DoLOR

talem , qiio caligant oculi , alienetur mens , cietetur VO'
mitus^ fupprimatur mx^ frigefcat corpiis ^ ipfa deni-
que deficiat anima. Rarum efi videre; nam & nos ami-
cum habuimus , qui cum his vmnibus ageretur malis &f
adventante die feptimo ^ mors ipfa^nullis conferentibus
auxiliis , jamjam adejfe videretur ; vi tandem robu-
fiioris naturd^ , vermem e dextri nare palmo longiorem
ejecit, Q^iio propulfo , omnis fiatim cuni eo amotus
eft languor, (^). Numne alienus ab illo fit memo-
rabilis Hippocratis lociis, vehementer diibito:
Qui vero toto capite gravitatcm fentiunt cum oris veu'
triculi morfu , fcf fiomachi fafiidio ii hiliofa S pitui-
tofa rejiciunt. Qiiibus in cafibus plerumque pueris
convulfiones maxime fiunt , eadeni etiam mulieribus
contingunt , prcetereaque ohfcoeniorum locorum dok^
res. Grandioribus aute?n natu &f quos jam calor defi'
cit , partium refolutiones , aut infanis , aut ccecita-
tes. (^b). Enimvero revocatis in memoriam qucC
fupra de oris ventriculi morfu (r) , deque biliofa
cum pituita remixtione Qd^ difta funt , rerum
gnaro luculenter conflabit, mertem ejusmodi bi-
lem fua natura , neve copia , tantos tumultus in-
ducere pofTe , iin minus alia validior cauiTa fub-
lateat, quse plerumque verminofa obfervatur, &
fimilia ac reccnfentur mala excitare confuevit.

§. L X I X.

Occupat quidem is univerfum caput , five fron-
tem^five occiput, five latera, five denique fum-
mum verticem; neque ideo, prout antiqui crede-

bant^

(a) Apud Andry Tom. I. pag. 74,
(fe) Epidemior. Lib. I. pag. 94 S.

(c) Schol. prim. cap. III, fect. I. pag. 54. & feqq,

(d) Cap. lll. fcia. III. MantiJJa. pag. 229.

Capitis Verminintium. api

bant, videtur flabilis hic norma, fecundum quam
in latere dextro a biliofa materie , in rmiflro me-
lancholica , in fronte vero pituitofa oriretur : prce-
cipua autem hujus ratio pendere animadvertitur
a loco ubi nervos in confenfum trahunt, vel mag-
nicudine impetus , quem in eos mferunt vcrmes ;
vel ab indole materiei magis vel minus putridat ,
quamvis tamen negari nequeat, frontem in univer-
fum ab illo affici.

I. Vir quidam mihi amiciffimus, feptimanis ali-
quot , poftquam abfcellus ipfi ex Nephritide in-
fiammatoria in inteilino colo ruptus eifet, beneque
ceterum fe haberet, exceptis iis quae ejusmodi mala
femper comitantur, vertigines leviores foepius ex-
pertus erat, quss pungentiifimo dolore in fummo
vertice, eo potiffimum inloco ubivenulaper fora«
men in oife bregmatis fmu longitudinaU exit (^'*) ;
dum ahi fupraorbitales hos dolores exceperunt,
fseviilime quoque affligentes per diem unum alte-
rumve ; fubinde motus leviores fpasmodicos in
maxilla inferiore experiebatur. Stupor fentieba-
tur in brachio fmiilro , & leviores fubfultus iii
manu dextra, cum doloris aggravatione in rene fi-
niilro morbofo. Quas omnia, forfan continuo oleo-
forum ufu, fugata funt emiifione lumbrici teretis vivi.

%. Intolerabilem fere capitis dolorem vermium
quoque expulfione in pifcatore fanavi , tanto cum
aurium fufurru ilipatum , ut eundcm maris agita-
tioni, fumma tempeftate inductas compararet.

T 2 3. Ma*

(d*) An & huic ex Nephralgia HaBinicrania, de quibus
confulatur De Sauvages Nofobgia Methodica ClafT. VI L
Ord. II. Gen. Xill. Spec. 9. cum Ord. IV. Gen. XXV.
fpec. 9? Quamvis fpeciem quendam prse fe ferat , proba-
bile tamen ab animata potentia indutfti apparent , quoniain
in rene & capite pofl fugatos holks filueient dolores. .

sp2 CAP. IV. SECT. I. DoLoR

3. Maniacum traftavi , qui flrangulationes mag-
nas in gutture fubiit , cum aurium tinnitu , vocis
amputatione , atque vifus obnubiiatione fub pa»
roxyfmum comitatis , febre tamen vacuum. Ac-
ceffiones aliquando tanto impetu eum prehende-
bant , ut ipfum timerent cuflodes , quos femel
quoque atque iterum in fugam conjecit , campos
furibundi inftar pervagans. Refiiitutus in fanita-
tem ipfe mihi narravit, fe pkirimum confcium fu-
iffe quidnam ageret, afl mgente anxietate pres-
fum, voce fimul privatum in ejusmodi acceflia-
nes fuifFe incitatum. DebiHs hujus conflitutio
Anthelmintica Martiaha & Confortantia , inter-
pofitis Laxantibus , maxime defiderabat , quse
lelici progreflu intricatura hunc morbum , alva
ramentofa fiuente , determinarunt.

SCHOLION.

Quamvis Epidemicis morbis promifcue adjun-
gatur capitis dolor , omnibusque fere primarum
viarum faburra abundantibus , augetur tamen ad-
modum fi animatarpotentiaintusflabuletur. Quge,
cum fufe fatis fupra tradita fnit ( ^ ) , fufficient ,
ne cramben bis co6lam apponam , quse fuppeditat
Epidemia Lipfiae 1720. graffata (/*) : ingruebat au-
tem haec cum immani alias adeo non confueto capitis
dolore y Jiupore ^ oculorum obfufcatione &c. quin pu*
cllse apud Duretum acerbiffmus capitis dolor per

duos

(e) Vide csp. III. fed. II. egrot. fecmd. fchoL ibidem.
iSgrot. oUav. & decim.fext. cap. I!I ^tdi. III. u. agrot fecund,
quart. Jext. ad ufque undedm. & Tbeorem. I, 11, III, IV, ViL
& ^. CBgrot. tert-

(/) ^a. n^^f Med. vol. I. obf. I. pag. i.

Capitis Verminantium. 293

duos dies pracejjerat, Plurima ejusmodi obfervata
ubivis prollant (^) , cujus ratio infra expendetur.
(/;). Dum doloriile, qui ab infeftis in ipfa the-
ca ofTea oritur , ubicumque in Mcdicorum monu-
mentis exfhat , quem uti minus ad fcopum meum
pertinentem , filentio tranfeo.

Theoremata Practica.

I. In dolore capitis verminofo , rubra oculorum
fufFufio , qualis- in haemorrhagia a vermibus
accidere folet , difficiiem facit diagnolin. £x
febris vero abfentia cum ventris affedlione,
atque confideratione fymptomatum quse eam
comitari folent , fignorum vera fyndrome ac-
quiritur.
IL Vense feftio & veficantia, etiamfi pro tem-
pore allevare apparent , morbum integre tol-
lere nequeunt; quare tamdiu catharticis con-
tinuandum , donec omnia per univerfum cor-
pus difparuerint infcftorum phsenomena

(g) Conf. FoREST. Lib. XXI. obf. XXVIII. fchol. M.
Fbyf. Med. vol. II. pag. 369. Journal ds Medicim, Fevrier
1759. Tom. X. pag. 129.

{b) Cap. VI.

T 3 SECTIO

^94 CAP. IV. SECT. 11. Vektriculi Crud.

X® X® XSM S M ® M ® X® X® M® X

SECTIO SECUNDA.
VENTRICULI CRUDITATES, NAU-

- •

SEA 3 RUCTUS ET VOMITUS.
§. L X X.

Plurimis qiioque tam acute qtiam chronice se*
grotantibus evenit Naufea atque Fomitus ,
Rudtusque edebant nonnulli mdorofos , fubpingues,
cum mordaci oris ventriculi dolore , quem cardlogr
mi nomine infignire folent (/) : eundem & a ver-
mibus oriundum ingenue profeffus eft J. P. Nen-
TER (0 5 inquiens, Cavdiogmus vero cruditates tan-
tum primarum marum , flatus 6? vermes pro caujfa
agmfcit ^ quemadmodum ex copiofo falivis in os af-
fiuxu 5 verminofum defignivit (/). Plerumque autem
cum copiofa falivse excretione affligit, ita ut abs-
que vomendi conamine , in quo folemnis alias eil
falivatio (m) , molelle proritetur {m*).

(i) Conf. HoLLER. de Morl?. intcni. cap. 54. fc ibidem
DuRET. in fiiam enarfationem annotat. pag m. $66.

( k ) Fundam. Medicin. Tom. II. Tab. CCIX. II. pag, 958.

{l) Ibidem III. fign. 3.

(»k) Coacar. pranotion. no. 56^.

(m*) Confer & De Sauvages Nofolog. Methodic. Clair.
Vll. Ord. IV. Gen. XX. Spec. 10.

§. LXXI.

NaUSEA 5 RUCTUS ET VoMITUS. Jp5

§. L X X I.

Ru6liis autem frequentiores erant fub vernalibus
quam autumnaJibus febribus , quin Leucophlei^ma-
tiaverminofalaborantibus quoque familiaris ; idque
in quibusdam citra faciem segritudinis. Lingua
in multis ex flavo fufco fubpinguis erat , maxime
autem in chronicis , in quibus tunc acutus admo-
dum vexabat dolor , & pinguis valde materies eruc-
tabatur ,* perinde atque in ioda laborantibus*

§. L X X I L

Perpaucis fub vernalibus refolutio ftomachi ad-
fuit, unicus modo aegrotus lumbricum per hanc
viam excrevit. Autumnahbus jamjam obortis fre-
quens erat verminantibus vomitus. Unus & alter
emiflis vermibus ex morbo convaluerunt : ahi vo-
muerunt absque febre : quibus denique non re-
mittebant fymptomata , peradla vomitione, gra-
viffima mala experiebantur , ut luculenter fspius
fupra indicatum efL. Menfe O61:obri 1761. segro-
tantium phu^imi vomitu rejecerunt verm.es; & qui
hoc modo ab animata potentia non hberati fue-
runt , magnum tamen levamen fentierunt , fi-
ve expulfione hacce, faburra bihofa imminuta,
aut irritatio a bile corrofiva fublata fuerit ; con-
trarium etiam aliquando molefle comperimus («)>
quem exitialem quoque eventum habuerunt , qui
modo ex Hippocrate (0) aUegati funt morbi epi-
demici. §. LXXllL

(fi) Confer. 5. XXXI. olferv. pag. 39. cap. III. feft. IL

agrot. Jecund. cegrot, non. cegrot. decitn. quint. (Sgrot. decim^
Jeptim. & cap. 111. fe6t. II. «. agrot. tert, cum epicriji*
(O Cap. IV. fed. I. §. LXVIII.

T4

%^6 CAP. IV. SECT. II. Ventriculi Crud.

S. L X X I I I.

Qu8e §, LXX-LXXII.) etiamfi nihil peculiare
prge fe ferentia alicui viderentur, accedens hifce
fyncope flomachica, atque in graviteraffeftisprae-
cordiorum anxietas , quibus plerumque patentiffi-
ma diagnofis fit , eadem ita exafperare folent , ut
neminem non ad mifericordiam alliciant. In hac
autem , propter peftoris angufliam , refpirandi
fere non eil locus , ut fpiritum ducendo ad fe
redire cupientes , auram quafi captant , una cum
corporis de loco in locum inquieta jaftatione ;
unde fanguinis in majoribus vafis prope cor coa-
cervatio , atque inde fenfatio ponderis premen*
tis, eruptio fudoris frigidi, omniumque aggrava-
tio : dum in illa praeceps omnium virium lapfus ,
difTipatione vitalis fpiritus, corde in fympathiam.
jnale afFefto , animadvertitur (p) : quemadmodum
non raro ad flrangulationem faciunt (^).

§. L X X I V.

ConvenientiflSraam medelam exitialibus iflis
malis adminiftrare oporcet. Ssepe autem a Fra-
grantibus pharmacis pathemata graviora fiunt,
quod ob infignes nervorum conjugationes , ver-
mibus in ventriculum perventis , iisque vim vi op-
ponentibus , mirum non efl. In his igitur non-
nunquam prseflant Oleofa, vel Lac caHdum co-
piofe hauitum; fed fummi ufus etiam funt leniora

Emetica ;

(p) DuRET. in HoLLERii de morhis interii. lib. pag.
$66.
( f ) Conf. cap. III. feft. II. a^rot. mn.

Nausea, Ructus et Vomituj. 297

Emetica; omnium interim plcrumque prcecipiun-
tur optime Acida mineralia diluta, parva copia,
faepius & frigide ingefta; inque cardialgia Cornu
Cervi uflum.

§. L X X V.

Quaedam quae hanc rem (§. LXX-LXXIV.)
ulterius confirmare poiTunt, ipfis quoque exeni-
plis videre licet.

1. Puella feptemdecim annos nata lumbricos
binos prasgrandes , eosque vivos vomitu rejecit ,
prasvia naufei & fummo animi angore. AfTum-
to deinceps unico tantum medicamento purgante ,
convaluit absque febre.

2. Femina triginta & aliquot annorum , fudore
frigido per univerfum corpus , maxime faciera
perfufo 5 mortis potius quam viventis imaginem
referens, fumma prcEcordiorum anxietate teneba-
tur cum pulfu depreffo, debili, fereque deficiente.
Huic ad vires fimul reflaurandas , fpasmosque una
compefcendos , dabatur per epicrafin larga Tin£l.
Afas foctidae quantitas, felici quidemtantofucceffu,
ut , pofl feptem vel o£to lumbricorum vomitio-
nem, increbrefcentibus interea vehementer anxie-
tatibus , quibus vita pariter exflingui videretur,
ex fummo illo periculo incolumis evaferit, paucis
ceterum remediis indigens.

3. Anus feptuagenaria major , omnibus phaeno-
menis ab Hollerio (r) recenfitis ut ovum ovo
jQmiUa fymptomata patiebatur , quae naufea &
magna praecordiorum anxietate, una cum intolcra-
bili capitis dolore, binos iumbricos teretes vita

adhuc
(f) Lib. sitatt. pag. 551.

T 5

ipS CAP. IV. SECT. 11. Ventriculi Crub,

adliuc gaudentes per nares emifit, & etiam brevi
temporis fpatio, paucis ufitatis antidotis, Divina
clementia , ad vitse fuae modulum pervenit , atque
integris poftea duobus annis locupletata ell.

4. Summis praecordiorum anxietatibus , omnem
ideam fuperantibus , difcruciabatur cementarius,
cum repentibus animi deliquiis & fudore frigido
corporis cribrum permanante. Robuflus & vege-
tus alias , viribus adeo privatus ell , ut ne mem-
brum quidem movere potuerit ; profundiiTmia fu-
fpiria interea edidit, atque ex imo fpiritum ducens ,
vitam quafi redintegrare , & parili modo ac fi ci-
bum capere vellet, majorem aeris quantitatem
infpiratione iterata pulmones implere conatus efl.
Huic quidem obtigit occafio ponderandi vim me-
dicamenti morbo , ex fententia infuperabili. Nul-
lum mihi , pra^ter Elixir Vitrioli extemporaneum,
ex partibus quatuor Tinft. Cort. Peruviani , dua-
bus Cinnamomi, & fmgula fpiritus Vitrioli, ad
nianus erat medicamentum ; & cum ad opem ho-
mini ferendam advocatus eirem, pericula erant
capienda; cumque, perfpe6la Corticis Peruviani
&: Cinnamomi virtute roborandi , aptaquc ad tu-
multus foUdorum compefcendos, & Sp. Vitrioli,
five acrimoniam biliofam corrigendi , five vermes
necandi , cx analogia haud incongruum appare-
ret, ipfe le£lo per bihorium adflans , quaque qua-
drante hora, inter fyncopen & animi dehquium ,
triginta guttas ex hauilu frigidae mifero propina-
vi, felici illo eventu, ut de tempore in tempus
mitefcerent lethafia ifta fymiptomata, & cmllodi-
bus tuto mandare auderem noilrum. Equidem
morbum fuperavit medicamentum , nam alvus pu-
trida ramentofaque hifce infecuta efl, vera criti-

ca;

Nausea, Ructus et Vomitus. 299

ca; ut ad dies quamordecim judicatus fit, cui
mors prae foribus erat.

5. Homo robullus quadraginta annorum ex fi-
milibus enarratis in fyncopen incidit, pulfus ex-
ploratus fere deficiebat, & abfque fenfibili refpi-
ratione per minuta aliquot hoc in fcatu jacuit.
A morbi principio corporis moleftae ja6lationes &
gefticulationes , atque praecordiorum anxietates
magna^ aderant , quas excipiebat comatofa capitis
afFedlio, noflrum per triduum tanquam mortis 11-
mulacrum repra^fentans. In qua trifli rerum fa-
cie , folum Claretum refrigerans , per intervalla da-
tum, debiles hujus vires vitales adeo refocilla-
vit, ut Divinis aufpiciis miraculi inllar redie-
rint, atque ad necelfaria peragenda integrum es-
let. Aphthas leviores infequebantur , pedumque
intumefcentia ; vias tamen pubhcas intra trium
feptimanarum fpatium ingreffus eft.

SCHOLION.

Sufpeftas merito pendendas elTe ejusmodi af-
fe8:iones, fsepeque iethales exflitiffe, feries ob-
fervationum copiofarum ubique vindicat (x). Ab-
lit tamen , magnam femper vermium cohortem
requiri, ad exitiofa ejusmodi fymptomata conci-
tanda, quin aliquando ab unico modo lumbrico
eadem eveniant. Novit Cel. F. Hoffmannus

puellam

Cj) Confer inter alios Boneti Sepulchret. Jnatom. Lib. 11.
fea. X. obf. XXI. & lib. III. feft. VII. obf. XIV. $. i & 2.
& lib. II. feft. XI. obf. XXXVllI. F. Hoffmann. Tom. I.
part. II. cap. XI. §. III. Scbol. pag.235. &Tom.lI. fea:. Jl.
cap. II. §.XIX. pag. 259. cum hujus Hiftor. cap. III. fecl. II.
egroi. nm. cum (uofchoL & cap. III. fed. III. ic, cs^rot. tert.
cum epicriji.

300 CAP. IV. SECT. II. Ventriculi Cru^.

puellam feptem anmrum , qute de immanibus cardiaU
gicis dokribus y convulfionibus continuisque vomitioni'
bus conquefia , tandem grandem pcr os ejecit vermem ,
(^ paullo pojl defundta e[i (O- Prseter quoque
niechanicam vermiura irritationem ventriculi tu-
nicis induftam (m), videtur & faburra putrida
aliave heterogenea , lumbricorum eifluvia, eorum-
que cadavera fymbolam fuam his conferre , quod vel
linguse fqualor , atque emifli ru6lus putredinofi , in«
deque foctentiffima anima commonftrant ; quem-
admodum illud dilucide fatis expofuit laudatus
HoFFMANNUs (t)). Diflinguere etiam oportet
inter ejusmodi vernales & autumnales moleflias.
In his autem, ob abundantiorem bihofam mate-
riem, magis in vomitum inclinant affeffi ('zy);
quemadmodum hanc ob cauflam in aperto funt
bina Parentis Medicinae loca; Autumnus fua feri-
tate fcf malignitate intcraneorum animalia gtgnit , i$
oris ventricuH dolorcm^ atramque bilem (.r); cum ea-
dem fententia (y), cui ibidem adjecit, quitamen
in ejusmodi morbo minus infeftus eji: quia nempe
tunc temporis copiofiori vehiculo vel furfum vel
deorfum expelluntur. Unde auftore Foesiq (2;):
Lumbrici enim fuo mntu ventriculum petentes^ acces-
Jionibus quibusdam affligunt ^ deinde ad inferiora de»

fcendunt,

(t) Tom. Iir. fea. II. cap. VI. J. XXIV. pag. 143. cum
agroto primo cap. lll. fe6l. II.

(w) ConferJll. vanZwieten Cominent. Tom. II. pag. 220.

(<i;) Tom. III. feft.I. cap. II. §. XV. pag. 26. & cap. III.
obf. IV. ei>icrif. pag. 42. &c.

iw) Confer cap. III. feft, II. §. XXXVI.

(x) Morb. Vulgar. Lib. VI. feft. I. 13. Foes. feft. VII.
pag. 1165.

(y) ihidem. Lib. ll. fcdl. II. Fons, pag. 996, A.

(ji) ibidem losi. F.

Nausea, Ructus et Vomitus. 301

fcendmt. In illis ceii vernalibus, vel ubi non
adeo abundat faburra biliofa , alia res efl, Qui-
bus fimui intelligitur , duplicem dari a vermibus
cardialgiam &c. alteram nimirum fymptomati-
cam («), idiopathicam alteram; hanc & Afcari-
dibUs perinde quam Lumbricis oriundam, fu-
pra (Z>) fatis abundeque perfequi licet; amba-
rumque diagnofm apud egregie de Pathologia ani-
mata meritos viros F. Hoffmannum (O 6c Bian-
CHiNUM (^). In genere autem praeflat, perinfe-
riora exitum petere animatam potentiam ; huc fa-
cit immenfae utiHtatis praefagium ; oris ventrkuli
dolores cum inteftinormn cruciatu, inteftinorum anu
malcula dejiciunt ((?). Ad avertendum igitur infu-
perabile fsepius malum, oportet, ad minimam
ventris contentionem , vel blandis Enematibus
deorfum verfus allicere, vel heroicis educere in-
feftos hoftes , ceterisque fymptomatibus pro tem-
pore mederi (/). Quse vero Ru6lus fpedtant ex

111. YAN ZwIETEN (^) & F. HOFFMANN. (Z>),

difci pofTunt.

Theo-

(fl) Quamvis illud ex ipfius rei indole fatis con{tet,haud
inutile tamen duxi hic loci allegafTe F. HoFrMANN. Tom.
III. feft. I. cap. III. obf. IV. epicrif. pag. 42.

(&} Cap. III. fect. II. (Sgrot. quint. fcbol. pag. 88. &
csgr. decim. quint. cum fcbolio.

Qc) Tom. I. fedl. I. cap. VII. §. LII. pag. 332.

{d) Loco modo ad not (/;) citato. confer & firniliter
quoad Medendi viam De Sauvaoes Nofolog. Metbod. ClalT.
VII. Ord. IV. Gen. XX. Spec. 10.

(e) Coacar. prcenotion. no. 285. FoES. fefl. II. pag. 165.

(/) Confer §. LXIV. & feqq. cuni F. Hoffmann. Tom.
II. fea. II. cap. II. §. V. pag. 262.

(g) Comment. Tom. IV. 717. g. 13^5.

(ib) Conf £f Refporf. Mal. ccnc. II. £t ilL fed. j caf.
CLII. pag, 351.

302 CAP. IV. SECT. II. Ventriculi CRm

Theoremata Practica.

I. Quum, ceteris paribus, fymptomata admo*
dum aggravantur a vermibus per fuperiora
exitum petentibus, valde quoque pericuiofa
elt , qupe ab iisdem in ventriculum delatis
oritur cardialgia.
II. Nec multum aliena ab inteilinorum fabrica
cum ea ventriculi fit, fymptomatum intenfl-
tatis ratio, nifi in nervorum qui cardiam
cingunt abundantia qucerenda eft, qua uni-
verfum corpus in confenfum trahant; quam
ob cauffam caute eidem mederi oportet , ne
medicamentorum ope, verrnibus magis agi-
tatis mortis cauifa acceleretur.
III. Quoniam fecundum Hippocratem (i), A
Cardialgia cuni torminibus ; ventrisferce prorim-
punt. Sequitur nonmodo falutarem futuram
judicatam ejusmodi cardialgiam; fed cura-
toriam fimul indicationem.indicat, qua auxi-
liis omnibus Naturae opem ferre licet, ne
iterum fuperiora petat infeila potentia^ fed
quantocius fubigatur.

(?) DuRETi Comm. in Coac. prcsnot. p3g. i6i. & FoESii
no. 2S5. pag. 165.

SECTIO

3^3

SECTIO TERTIA,

ALVI FLUXUS VERMINANTIUAI

§. L X X V I.

Promifcue qiioque verminantibus intejlmrum
lavitas Q^^ tam Acutis quam Chronicis, ea-
que vel critica vel fymptomatica , fsepeque colli-
quativa, quemadmodum nollris quoque accide-
runt, & torminofse quidem 1761. (§. XIII. )> ut
fere obtinet, coiliquativis aliquando tantum ex-
ceptis. Ponit autem mucum intellinalem , bilem-
ve jufto copiofiorem fecretam, vel vermium ex-
crementa, eorumve in liquamen foluta cadavera,
vel vivorum irritamenta , quibus ad majorem hu-
morum fecretionem follicitantur ad eandem apla
nata organa. Unde pro diverfa vel mixta mate-
rie, pituitofa, cinerea, ramentofa membranarum
inftar , aut granulata , aut atra putrida excernitur.
Quaeque Acutis plurimum fahitaris fuit, chronicis
etiam dijudicandis plerumque optimum conciir-
rens fignum preebuit. Infantibus tamen fexuique
fequiori , prae mafculo , lentisque & catarrhaUbus
detentis maxime frequens evenit,

§. L X X V I I.

Ut ut ventris refohitio mukiplexfit, quae tamen
a vermibus cietur vel eosdem comitatur fuis quo-
que diltincUss ab alia cauffa oriunda , dignofcitur

304 CAP. IV. SECT. 111. Alvi Fluxus

fignis. Biliofa autem abundante colluvie nata , vel
putrefcente pituiti ortum ducens , linguse fqualorem
inducit, naufeam excitat, indeque oriundas pra^cor-
diorum anxietc\,tes & capitis gravationem; dum,
velut in reliquis, poft copiofas fecefliones, non-
dum per inferiora demilTis lumbricis, torminibus
inteftina torquentur. Hsec fere in putrida obti-
nent, excepto quod non tantos cruciatus experi-
antur affefti, ac citius foras fefQ educi materies
fmat; duminea, qua3 evocatae materige fuperefl,
fereque vermium irritamentis debetur, omnium
maxime memorati tumultus obfervantur, una cum
febrilibus acceffionibus , tuffi ficca molefla , cor-
disque palpitationibus,fluore ventris exiftente aquo-
fo, mucofove, nec raro copiofo cruento (k), Hac-
que ratione a prima fua forma defleftens non raro
in dyfenteriam tranfit. Attamen vero , quae per
omnia verminoforum genera accidit , quoad bilio-
fam indolem plerumque autumnalis epidemica
animadvertitur. Quemadmodum ex inveterata
mucofa labe nata dyfenteria fsepe in diarrhoeam
chronicam curatu admodum difficilem abire con-
fuevit.

§. L X X V I I I.

AUarum dejeftionum in modum hifce mederi in-
tegrum eft, nam in biUofa fatis erit affiuiita femel
aut-bisRad. Ipecacuanhse velfola vel Rheibarbaise
addita, ventrem fimih pharmaco purgare, dum
ingratis hofpitibus Terrellribus fcabris , interdum
■ Oleofis 5 ahquando Mercurio dulci rite fubhmato

occur-

(k) Juveiils curam gefli ejusmodi afFe6li, qui brevi
temporis fpatio bina toralia fanguine prorfus tincla com-
maculavit, aptaque adminiflratione huic tamen fupervixic.
Confer & M. Fbyf. Med. vol. II. pag. 145. obf. LXIL

Verminantium. 305

Occurritnr. Critica vero alio modo regenda efl ,
neque alia quam quse viribus fufhemandis utilia
apparent , in ufum vocanda remedia funt ; quod
Cardiacis non flimulantibus , Corticeque Peruvia-
no, ut fiipra in flngulis faepius indicatum eft, e-
gregie abfolvitur. Putridae quoque eadem fere
ratio eft, neque nifi vehementer turgeat materies,
per fuperiora evocanda ; blanda Laxantia , anti-
feptica fimul virtute pra^dita, huic maxime ex ufu
funt : quemadmodum cruentae alvi a vermibus re-
folutioni, Terreflria & adflringentia auftera, fimi-
liaqiie propter ingentem debihtatem cardiaca.
Dyfenterise autem mucofae tam faepe vermibus
llipatse aha res efi:. Hiiic autem raro profpere
ceifit Cortex Peruvianus , quin & cum illo cui
Simaroubae nomen impofuerunt fiuxum copiofio-
rem fjfcitarunt. In quibusdam etiam alvi fluor ab
Anima Rhei incitabatur , decantata adeo in Bi-
liofa dyfenteria. Omnium convenientifTimae fue-
runt segrotis noflris parvae faepeque repetitae dofes
Ipecacuannhae, ad tria quatuorve grana, addito
aliquando pauxilio Laudani opiati , vel Campho-
tee , prout morbi natura poftulabat ; aut etiam
Tin6l. fimiles aquofae , quibus maU cauffse egre-
gieoccurrebatur, ventrisque fiuxus compefcebatur.
Acrimoniae acidae fubigendae Aqua Caicis cum
tertia ladlis vaccini parte profuit. Torminibus
denique alvi lotiones ex Flor. Chamasmeli, laCt.
vaccin. & G. Arabico, fimilibusque ex alimento-
rum genere, nimirum Radic. Salab. defideratam
opem attulerunt : immo Emulfiones analepticae
lydi.omnibus palmam prasripuerunt. Quin oflreo-
rum efu mirandos efFeSus in mucofis inteflino-
rum degenerationibus , protra6tis quidem , fru-
ftraque variis medicamentis tentatis , plus vice

V fiin°

3o6 CAP. IV. SECT. III. Alvi Fluxus

fimplici comperimus. Nec eil: quod multa ex-
empla defiderentur , cum pro diverfa segrotanaum
conllitutione adtemperancia Medicina eiTet.

S C H O L I A.

Ventris fiuorem & Lienteriam a vermibus efle ,
omnium fcriptorum obfervatione coniirmatur. Dc
natura vero eorundem nonnihil difputatum eil.
Voluit autem Dod. Moreali diarrhocam , in ipfis
vermibus produ6lam , quo tempore ipii vermes
aegrotant , malignitatis cauifam in morbis eiiice-
re. Inque petechialibus febribus tantum a ver-
mibus excrementorum copiam effe ilatuit , ut ex-
inde fccces hominis, morbo aiHifti, cinerese, ar-
giliaceae, vel viridefcentes evadant. Nervofe a
Doft. BiANCHiNO refutata (/), atque exemplo
fe6tionis gravids , maligna febre exilin6l33 , in
qua deprehendit vermes , optime fe habentes ,
quique cultro fubjefti, intus excrementa contine-
bant, odore fuo ab humanis non difcrepantia (//2).
Quod fimiliter coniirmavit Casp. Deodati Zam-
yoNi ( n ) , qui materiam hanc quoque inodoram
invenit. Eil autem plerumque materies ilia alba
jnucida in qua vermes ilabulantur , quae fokita vel
degenerata frequentes deje^liones fuppeditat ,
quam aliquando adeo copiofam fecretam, & omni
captu majorem animadverti , atque ramentofam
tantam, ut integram inteilinorum tunicam abfce-
dere appareret. Dum biliofarum dejedlionuni ori-
ginem cum Cel. Pringle iisdem fontibus, quibus

pul-

(0 Vide Comm. de rebus geflis ^c. Vol. i. pag. 239.

(w) Ihidem Loci.

(n) Comm, ds rehus gejlis &c. vol. III. pag. 648.

Verminantium. 307

piilliilant autumnales putridae facile tribuendam
crediderim (r;). Unde fimul intelligitur, frequen-
tem quidem cum vermibus Diarrhocam & Dyfen-
teriam exiftere , perraro tamen idiopathicam;
quippe plerisque in cafibus ^ magnas primarum
viarum, atque vifcerum abdominalium degenera-
tiones locum habent , qaarum fymptomata potilli-
mum intendere atque aggravare folent vermes.
Secretorum humorum abundantia id fatis mani-
feflante.

Quse vero Dyfenteriam fpeftant , multisque no-
vis obfervationibus au6la , perfcrutari non pocni-
tebit ex egregiis fcriptis Clarifrimorum Brockles-
EY (p), Andre^ Wilson (*j), Donald Monro (f),
Pringle (j) , de quibus maxime etiam quoad mu-
cofam confuli pofFunt Roederer & Wagler (f).
Salva tamen tantorum virorum au6toritate dixe-
rim , bilis degenerationem perinde ex morbofa
hepatis ftruclura organica , quam a particulis mor-
bofis intellinorum oHiolis reforptis, perque venam
portarum in hepar delatis originem trahere pos-

fe

(0) Multae enim inteRinorum difHcuItates, & afvi pro-
fluvia per seftateni incidunt. Hippocr. de Jere Locis ^ ^qua
Foes. rea III. pag. 283 lin. 54.

(p) Oeconomical and Medical obfsrvations in two Parts.&c,
by RicHARD JjRocKLESBY. Lonii. 1764. pag. 166. vel
Comm. de reb. Vol. XIV. pag. /\6.

( q ) An accoimt of ths Difeafes in the British Military
UofpitaU in Germany &c. pag. 57. vel Comm. de reh. Vol.-
XIV. pag. 52.

(r) An Effay 011 the autumnal Dyfentery» Lond. 1761.
vel Comni. de reb Vol. X. pag. 208.

Qj Olfervations o?i tjje Difeafes ofthe Jrmy, ed. quinta^
pag. 246.

Ct ) De imrbo mucofQ. fea. L i, II. V. VL

V 2

5o8 CAP. IV. SECT. III. Alvi Fluxus

fe (m) ; atque etiam ventriculus idiopathus eHo
ej fimili glandularum ipfius turgefcentia, quam a
bile tantum corrupra. Unde fmiul probabile fit,
univerfum tubum inteflinalem affici. Nam cum
inciyt^ fam^ Medicus Celeberrimus Pringle in
diffeilo cadavere dyfenterici puftulas variolarum
fimiles in cralTis intellinis invenit (t?) , memini
me ejusmodi in ipiis faucibus angina catarrhofa
afBicii confpexifTe; quemadmodum cum Boneto
eadem phc^nomena in inteflinis hepate & iiene
deprehendit , atque intefliina tenuia vehiti arte
anatomica injefta , vafcuhs pi6lis diflindla, co-
piofiffimis pun6lis parvisque areohs nigris con-
fperfa obfervavit Waglerus (wX Quod ex fau-
ciutn atque oris interni exulcerationibus , atque
mukiphci Ungu^ degeneratione ukerius confequi
videtur.

Ex mucofo denique vitio cum Dyfenteriae
cognatione (a;) crebre his ejusmodi torminofas
deje£liones effe oportet ; unde caute iis ahv^um
ducentia exhibenda. In fexagenario catarrho uni-
verfah , cum lingua alba arida fcabra, ultra an-
num afiefto, Dyfenteriam cruentam confecutam
vidi a viginti granis Rhei ele^ti , totidemque Sa-
lis PolychrefLi ,. Deco6lo Simaroubas nequidem
compefcendam, aft demum Rhei Animae protradlo
ufu fedatam. Honefla Muher cum hngua lata
hifmida incifa, atque ore fahva copiofa repleto,
oculis lachrymofis renitentibus , faciei pallore ,
paucorum purgantium ope fmiiliter inDyfenteriam

inci-

(u) WiLSON lih. citat. pag, ii.

(v) Lib. citat. p::ig. 246.

(io) De mnrbo mucofo. png. 7.
• (x^ Conf. cap. 111. (ed:. IJI. s. cegrot. fecund. epicrlf.
euui WAGi.SE. de msm mucoJQ, fedl. I. §. V.

\

Verminantium. 309

incidit mucofam , piirulentam , ramentofam , gra-
vibusque comitatam fymptomatibus , fmgultu,
febre , fasvis torminibus , urinae mittendi diffi-
cultate, atque ardore, locorum muliebrium exul-
ceratione , & cutis fere totius desquam.matione ,
tandemque abortu , diuque segrotavit: cui parum
adjuvarunt Cortex Simaroubae & Peruvianus,
quippe hic fluxum fere auxit , dum ab Anima
Rhei methodo Rolfincii parata omnia aggravata
funt; mukum vero profuit pulvis fudoriferus Doue-
Ri, Aq. calcis ollracod. Rad. Colomb. nec non
Deco6lum Campechenfe. Quinquagenarius ultra
biennium mucofo iaborans , cum moleilo capitis
dolore , primaeque oiEcinse prava. digeilione , at-
que iingua humida contradta profunde incifa, fub
fehci medela fponte fua in £milem alvi fluorena
cecidit , cui non mediocrem opem tuli Tin6lura
aquofaRad.Ipecacuannhas, & hauflu ex Rad. Co-
lom^ba cum fpiritu vini & Aq. rofarum confiato.
Quales fua, qua pollet, fagacicate defcripfit accu-
ratus Waglerus (}') , harumque cum febribus in-
termittentibus cognationis rationem do6le & con-
cinne tradidit. Videntur & qusedam tertianarum
indolem fpeclantia apud Medicinae Parentem inve-
niri, hifce quidem verbis: Inteftinorum difficultas^
Ji cejjavit , vel abfcejjlm^ vcl lumorem aliquem pa^
riet , niji in Jebres vel fudores vertatur , ^ urina^
crajpe , albce &f Icdves apparuerint , vel in Tertia-
NAS , &:c. (2). Quibus commentatis haftenus in
alvi fluorem rite intelledlis, qusedam Hippocra-
Tis loca minus perfpicua alias , quam apertiffima
evadunt. Hinc Biliojis alvus perturbata , exigm

(y) Loco chat9 §. \^I.

(?) Coacorum Froemt, no. 455,

V3

3IO CAP. IV. SECT. III. Alvi Fiuxus

reddens geniturcs fimiUa ^ mucofa , doloremque ad
imuni ventrem inferentia^ urince quoque non facile pro-
diuntes^ ad hydropem tendunt ex ejusmodi cafibus (/2).
Ex defeftu purgationis fufficientis in tanta mucoH
humoris fecretione , usque adeo depravata hepatis
ftruftura organica , utpote acinofa , qua ineptum
ad debita energia prceditam bilem fecernendum
faftum eft, ut eadem inteflina ad munia fua ob-
eunda follicitantur , atque heterogenea fibi invi-
cem mifceantur; unde obftra£lione jecinoris hy-
drops nafcitur , humoribus crudis non fubaftis,
neque ad urinae vias delatis. Nam aquofum alvi
frofluvium absque cniditate exortum , initio aqiics iu'
tercutemy morbumfoMt (b), Quam ob rem Lie-
nofis difficultas inteflinorum non longa^ utilis: longa
vero mala ( <r ) ? Quoniaro in primo cafu fsepe fa-
lutaris morbi folutio fit , dum in altero iienteria
in diarrhocam colliquativam mutata mortem tan-
dem inducit. Nonne etiam in aprico? Quare(^
JLongis inte[iinorum IcBvitatibus lahorantes , una cum
feris i ^uA^vjeJoKfi) inteftinorum cruciatu ^ dolore,
iis /olutis (Auowwfftjv iffoi^i^cr DuRETJJS Qe) cum
hac quieverint vertit) intumefcant? quem prsefa-
gii phrafem infoientem habuit Foesius (/'). At-
tenti autem medendi adminiftratione docemur, in
fimilibus inteflinorum vitiis nihil fupra eife Nau-
feofis atque leviter ejusmodi irritantibus , quibu^
aiiquando , pertinaciiTimae diuque protrafta? af-

fe6tio-

(a) Ihidem. n®. 457-

{h) De rat. vi^. in Acnt. Foes. fed. IV. pag. 402^

lin. 45-

(r) Thidem no. 4.66»

(d^ Ihidem 11°. 468.

(?) Comm. in coac. prcenot. fn^^. 335.

(/) In hanc prasnotionem itd, II. pag. 192. P*

Verminantium. 311

fcflioncs miraculi inflar tolluntur. Dum ex ana-
iogia concludere minime abfonum videtur , quam-
diu ilimulis fuis natas vifcerum obftruftiones in-
teflinorum ferae exagitant , tamdiu majores con-
glomerationes avertere , atque eatenus irritantium
artificiaiium vicem gerere haberi pofle, quibus
lilentibus malum libi committitur. Tandem
CLir {g) Intellinorum lavitates cum fpirandi difficuU
tate , 6f pe^oris morfu ad tabem tendant ? Ex pi-
tuitae abundantia, & acrimonia, ejusque ad pul-
mones delatione , ut fupra fatis abundeque perfe-
qui licet ( h ).

Verminofam tandem dejeftionem charafterifa-
tam exhibuit Ci^Lius Aurelianus (i); „ & ali-
quibus etiam fluor ventris efficitur fme lambri-
corum exclufione, aliquando atteflante faftidio
& debilitatey & pallore , cum tenacitate (exte-
nuatione) corporis : &nunc tujftcula arida levi
ex occafione commota : nunc folutio ( exolutio ; ,
atque defeftus corporis & animse, quem awtto^
5, ^v^icuf appellant ".

Theoremata Practica.

I. Pro diverfa Dyfenteriae indole , quse vel
Biliofa , aut Mucofa , aut Verminofa , aut
Cruenta exiilat , convenientijGTimam Medici-
nam adminiilrare oportet.
[11. Coaca Prsnotio (^), quae alvi recrementum
glutinofum^ finccrum^ aut album, in vitio ha-
bet , &c. in verminofis minus pertimefcenda ,

quo-

(g) Ibidem n©. 469.

( b ) Cap. III. fe6t. III. f,, fcbol.

(«) Morb. Cbronic. Lib. IV. cap. VIIL pag. 533.

(*)N''. 604.

V4

3ia CAP. IV. SECT. III. Alvi Fluxus &:c.

quoniam plernmque fauftum omen infeflo-»
rum nidi folutionis prssbet , ipforum toto in-
teritu fecuturse.
III. Nemini non convenit, vefligiis magni HiP-
pocRATis indare, quibus omnibus difciplinas
ell: Confiderandum ejl ventres qiwsdam pertur*
hationem faclle ferre , quak quid in Pofidonia
vifum eft, Quin etiam videnda fuerunt qucs»
nam interaneorum animalia inducerent (/).

(/) De Morh. Fulg. Lib. VI. fea:. YII. 6. Focs. fcdl,
VII. pag. II 94«

SECTIO

SI3

SECTIO QU A RTA,

SEQUELi£ EX PRIMARUM VIARUM
MORBOSA CONDITIONE.

§. L X X I X,

rseter hadleniis recenfita (§. LXVI-LXXIX.)
^ necefTe eit, etiam pro varia primae ofiicinse
leeia actione, propter contiguam fabricam , mu-
tuaque oiiicia , multifariomodoafficiLmgz^a/Ti (m).
Vermes enim raro in intellinis ft;abulantyr , quin
mucofum, vel ex mucofo & biliofo compofitum vi-
tium , indeque natam mucofam benignam , aut
etiam malignam feu biliofam putridam, vel ma-
lignam inflammatoriam , tandemque mucofam len-
tam febrem, comitem habeant: unde etiam pro
harum varia intenfitate , magis vel minus fqualida
fieri debet, quemadmodum fuis qusque locis (w)
indicata funt, ubique recentiirimorum obfervatio-
nibus (o) confentanea, plurimumque ad deter-
minatam diagnofm facientia. Plerumque tamen
genti noHrse multo fqualidior lingua obfervabatur ,

atro-

(m) Cap. III. feift. III. g. cegrot. fecuncl. epicnf. pag. jg6.

{n) Cap. III. fca. I. §. XXVi. pag. 32. §. XXXI. obr.

pag. 35. fect. II. §. XXXVIII. pag. 72. §. XLI. ciim aigr,

I. VII. VIII. XV. XVI. fecl. IIK 5, XLIX. ib. cc. cBgrot,

II. 111. iV. ^. cBgr. 1. y. III. €. III. cuin epkrifi. & fed.
IV. ^grot. V. IX. XI. XIII. XVI.

(0) RoEDER & Wacler dc Morbo miicofo pag. 45, 53»

Vs

314 CAP. IV. SECT. IV. Sequel^ ex

atroque fufci coloris , tam in biliofis , quam malig-
nis putridis & inflammatoriis , pariter & foporofis,
quas catarrhalium nomine infignivi , profundiiTimis
quoque ibidem , iisque nigris fulca incifuris. Dum
fymptomata , quae mucofam benignam comitari
folent , quaeque vel centies charadlere , Lingua
leviter in interftitiis foUiculorum glanduloforum ob-
fejja erat^ expreffi, faepiffime in obambulantibus
fme febre, attamen cum pupiilis amplis nigris,
confpexi; feliciterque ex iis communiter de ver-
mium praefentia vaticinatus fum. Topicam me-
deiam raro excipit obfefiTa lingua, cum fsepe fub-
cifa mali radice in priflinum reflituatur , inque
faltem valde fqualidaj vel arefafta, aut fulcata,
folita auxiiia in ufum vocentiu:.

§. L X X X.

Eodem de fonte Symptomaticos Sudores nafci
oportet , quemadmodum chronicis non minus ,
quam acutis morbis detentis perpetui funt (p).
In verminantibus aucem ob magnam humorum
crudorum abundantiam , alvumque perturbatam ,
atque urinam tenuem crudam , fcspe cum extre-
morum refrigeratione perfiftunt, donec, materia
morbifica Naturs vi fuba61a , per univerfum cor-
pus, idque diebus decretoriis & febrem ex toto
finientes 5 falutares acido-dulces prorumpant;
unde & intermittentibus 'cum vermibus , exque
iis no6turna aut matutina febre laborantibus ma-
xime critici obfervantur. Id quod pulcherrinje
expreffiife videtur Hippocrates, in obfcuro Foesio

vifo

ip) Cap. IIJ. (q^. I. §.XXV. cum fcbol.fecund. pag.6r.
& feqq. fea. II. §. XL. fta. III. §. XLIX. epkrif. (^6t^
IV. §. LXi. & hujus fectionis csgrot. ^wfsr.

Primarum Viarum Morbosa Conditione. 315

vifo textu , qui ex mea fententia hac ratione quam
clariffimus apparet : Pallidis , autem , gracilibus
fsr* crebra oris falivatione laborantibus , in Jomnis
Judores boni funt, Nempe qiiidem £5* borum plurimos
fudore levari non improbandum {q), Ex fympathia
qiioqiie ar£la, qu2e inter ventricukun & intcflina
cum ipfa cuteviget, propter ingentes tumultus,
ab animata potentia excitari fohtos, muka quidcm
infueta ahas obvia dari, fequitur (rj, Quemad-
modum petechiae cum aWo iaxa rarius, cum coafta
akquando criticse exiilunt. Unde in primarum
viarum jullo regiminc, muka, quibus Natura in
faliibri fao moiimine impediatur , poiita funt;
quin plurima intelhguntur , in prsefenti ad forum
noilrum minus facientia, quse exanthematum ad-
miniflrationem , quatenus- in alvi moderatione
confiftit, fpeftant.

§. LXXXL

Congeneres quoque natales Acutis & Chronicis
verminantium affeftionibus Somni perturbationes
funt 5 fedulo ab antiqua fchola notatEe (x). Et-
enim propter magnam cruditatum copiam , in am-
barum gcnere perinde animadvertuntur , veluti
pailim illud fupra indicavi (r). Frequentius autem
nihii efl, quam quod verminantes de Terrore in
fomno queruli fmt , cui f^pe jungitur moleita

mci'

(g) Cmcar. Pmnot. Tio. 271.

(0 Confer. de rautua perturbatione F. Hoffmanni
feft. I. Cap. V. §. XXXI. Tom. I. pag. 315.

(s) Conf. Aldrovand. Lib. VI. pag. 667.

(OCap. III. fe6t. I. $. XXVI. pag. 32. fea. 11. ff^r,
e^Bav. fedt. III. y. agrot. tert. feft. iV. §. LXil. n». ».
|, LXIV, isgret» ^uitn.

3i5 CAP. IV. SECT. IV. Seq.uel^ ex

vociferatio , & periculofa Typbomania. Flanc ex
Brendelio excerpfit Cel. de Sauvages (m), dum
illam in Verminoforum Symptomata retulit Cm-
Lius Aurelianus (v), Quemadmodum Pervigi-
lia fimplici mucofae pariter quam putridas febri
fubfunt. {'m),

Praeter aliaplura, bina, quae hanc paragraphum
nonnihii confirmare polfunt , exempia , prse ceteris
memorabilia , Me vidiffe memini.

1. Rufticum fciiicet curabam , annos natum
circiter quinquaginta , fpiritibus ardentibus inter-
dum nonnihil deditum; hic ex verminofa ienta
putrida, fudoribus innatans cum puifu debiii in-
termittente pertinaces vigiiias per feptimanas aii-
quot fucceiTivas futlinuit , quibus tandem in furo-
rem agebatur, ut e ledlo aifidue dilTiiiens prgedium
huc & iiiuc transcurrerit, donec, diarrhcca putri-
da ramentofa oborta, prorfus judicatus, ac priili-
nae fanitati reftitutus fuerit.

2. Adoiefcens undecim annorum , ephebeo ,
artibus liberahbus addifcendis , commiiTus , ibi-
dem loci acute decubuit, ab ipfb morbi principio,
vera nempe 'JYphomia , feu comate vigiu prehen-
fus. Medicus iftius loci , & proximi ioci alter , in
confiiium vocati funt , qui omnibus examinatis
praefentem morbum, phrenitidem iniiammatoriam
habuerunt , eandemqiie ob cauifam fanguinis de-
tra6lione , ad fecundam vicem iterata , curationem
antiphlogiflicam iiichoarunt, ceteraque apta auxi-
lia, inter qu8e Apozemata antiphiogiftica, fimiiia-

que

(m) Nopiog, Method. Claff. VL OrcL V. Gtn. XXVL.
Spec. 4.

iv) Morh. Cbronicor. Lib. IV. Cap. VIII. 5. 106. pag. 5*34=»
(•uj) Cap. IIL Sea. III» §. XLiX.. & -/. agroU ten>

PrIMARUM VlARUM MORBOSA CoNDITIONi. 317

que clysmata, atque epifpallica in ufum vocarunt,

Sanguis quoque nonnihil inflammatorius prodiit,

parum tamcn levata morbi vis elt. Ad filium ejus

literis properis arceffiti parentes, Me & itineris

comitem coegerunt; cegrotuliim etiam opportuno

tempore convenimus. Difciplinae gratia in na-

turam morbi inquifivi , urinam animadvertens

jumentaceam, vel hypofticam cum albo fedimento ,

una cum linguse fqualore flavefcente ; pulfumque

tangens intermittentem ; frequentemque vocifera-

tionem auribus accipiens ; animatse potentiae mihi

potius , quam phlogiflicae in fanguine diathefis

fufpicio incidit;quod anfam dedit de natura morbi

cum Medico prius arcefTito blande dicendi : pofl-

quam vero tempus aHquod in iila re confumtum

tuerit , neque hilum profecerimus , quo dirimi

poterat controverfia, ad arbitrium alterius Medici

lites erant deferendae. Defcendens is in cauffam,

veram menyngum infiammationem pati aegrotulum

pronunciavit , atque eidem indicationi infiflendum

afiirmavit. Hifce ego regerens , metaftaticam

potius apparere aifeftionem , fimillimaque fympto-

mata frequenter obfervata efTe in Epidemica con-

ftitutione , qua vigente apud nos degerat aegrotu-

ius, indicavi; qua de caufla petii ut paucse tantum

guttse Acidi cujusvis mineralis adjungerehtur

Apozem.ati : convenimus decem guttas Ol. Sul-

phuris medicamento addi , quo falutifero cormu-

bio poflridie laeti confpeximus mxagnam vermi-

culorum copiam, fub alvum fufiorem fuiffe ex-

Cretam , indeque prorfus ad fe rediiffe aegrotulum,

ut tribus abhinc diebus plane judicatus vifus fue-

rit, unaque cum parentibus patemos lares repe-

teret. Domum vero redux, five itinere longo^

live errore diet^, five truncata haftenus medeia,

reci-

3i8 CAP. IV. SECT. IV. SzQvzLm zx

recidivas paffus efl; nam rediit fimtilatus fopor,
cLim deiirio comitante, atque infolitae vociferatio-
nes, ut praetereuntes aedes in via remorarentur;
quae perfeverarunt , donec omnis materies putrida,
ramentaque verminofa , vermesque ipfi expulli
eflent, alvumque in naturalem evaferit.

§. L X X X I I.

In tanta primarum viarum conditione Jppetitum
quoque Itedi , omni sevi Medicorum una vox efl ;
idque vel duplici modo , nimirum vel excelTu , vel
defeftu. Afi: re probe exam.inata, apparent ma-
gis defe6lu laborare acute decumbentes , ut in
omnibus aliis fere affolet; e contrario obambu-
lantes, feu lenta chronica affefti , exceffu. At-
tamen vero interdum ita accidit , ut fame praeter-
naturali acute verminantes fuerint prehenfi. Di-
ferte autem fcripfit Forestus (xy, Fuit iS ali-
quando morbus cpidemicus Saragufcs , quem £? famejii
appellabanv y cum omnes ex eo correpti faturari mn
foterant ; & cum infiniti fhorerentur , medicus quidam
fagax propinavit omni mane bolum armenum : vermn
tnodo per fe , modo cum theriaca : quibus per anum
infinitos fc? in orbem coa^os vermes dejecerunt ; &?
prceter mentem quam plurimi refiitutifunt. Ejusmodi
Fames au6la, lienterise quandoquc profapia, Fa-
mes canina , Bulimia feu ^^Ki^(^ audit , cujus
cauffafn fpe6lantia pkira apud Andry (y) per-
fcrutari poffunt, quemadmodum figna pathogno-
mica apud Do£l. de Sauvages (2;). Panis tan-

dem

Cx) Lib. XXI. obf. XXVIII. psg. m. 315. Conf. &
ScHEKCK. Obferv. Med. rar. paj^i m. 303.

(y) Tom. I. pag. 306. & feqq.

{%) Nojolog, Methodis, Claff. Vill. Ord. 11. Gen. VIIL
Spec. 3,

PrIMARUM VlARUM MoRBOSA CoNDITIONE. 319

dem appetentia , inter vermium fymptomata &
figna pathognomica a D06I. Nentero (a)
enumerata , perraro obfervare mihi contigit,
quanta pericula fecerim: cum dubiae tantum ap-
paritiones eifent. Nuper tamen admodum in
puero quodam ita res confiftit: is nempe tanto
panis defiderio tenebatur , ut praeter lac bovi-
num nulla alia alimenta aflumere vellet. Male
crefcens , crepundiorum faflidiofus , vitam torpi-
dam degit. Curse mese commilTus , cum omnia
in ocuUs & lingua , atque ventris tormina, &
pavores in fomno , vermes indicarent , a paucis
mgellis anthehiiinticis magnam vermium copiam
in pilam conglobatam exoneravit ; & deinceps
aptis aliis ufitatis , ad meliorem vitae cultum
pervenit.

S C H O L I O N„

Quorum fategit linguse phaenomena ubique enu»
merare fummus Medicinse Parens (Z>), maneat
ea cura noftros nepotes in finguUs ssgrotis ejus
conditionem animadvertere. Hcec autem plerum-
que certiorem nos facit, quae in intimis penetra-
libus peraguntur , tam quoad materiam peccan-
tem , quam ejus a naturaii ftatu receflum; faepe-
que nos de fakibritate futura crifeos admonere
folet. Ex prima enim officina phirimorum malo-
rum primaria fcaturigo emicat, a qua late difFufa

uni-

(tf) Fu7tdamcnta Medicinx Tom. III. Sign. III. a. 7.
pag. 950.

(&) Pratcipua loca adtendi vclim qugc inveniuntur Prct'
diQer. Lib. 1. text. 13 & 10 Coacar. pranot. 3. 229 — 234.

& .-^Sl. Hi{ior. Adrophan. Morb. Vulg. Lib. V. no. 79.

Foes. pag. 1159. ©. & Morb. Fulg. Lib. VI. fed. Y.
lexc. 13 & 15. pag, 1185.

320 CAP. IV. SECT. IV. Seq.U£L^ &c.

imiverfa machina contaminatur : id quod in genere
adinflar bmrlium coarguit Magnum illud Germanige
decus (c) , deque Animata potentia Pathologise
Medicinahs facile Prlnceps oliini laude major
indicavit {d),

Theoremata Peactica.

I. Quoniam lingua pecuUarem primarum via-
rum llatum a naturali devium fenfibus fefe
patefacit , hinc religiofe a medicamentis
praefcribendis , ante ejus debitam inlpedlio-
nem, vacare pr^flat.

II. Cum & crifeos indoles fspe f^pius ex bona
vel prava iliius conditione auguretur , hinc
multa difcuntur quae ad hujus moHmina re*
genda, vel perturbationes praeveniendas de-
fiderantur.

III. Quanquam encephali perturbationes multi-
farias exiilunt , non ita tamen promifcue eve-
niunt , quin fus cuique proxime cauiTae
determinats fmc ; ideoque & huic confen-
tanea adminiftratione opus efl.

(f ) F. HoFFMANN. de Diiodeno multorum malortim caujjh.
Ton. VI. pag. 188.

(d) Cel. Gaubius in InJiUut. PathoL Medicin. f. 588

& 589.

SECTIO

321

^l&o co%o o%o «^^ <^M> o^&o «o?&oco^K>

SECTIO QUINTA.

URINA VERMINANTIUM.
§. L X X X I I L

Inter verminantium fyrriptbmata rhetito Urin^i
recenfum ago , quippe quae plerumque vel
la^ea , turbida , vel limofa aut jumentacea mingi-
tur ; & hujus quidem indolis in mucofo-verminolis
tam acute quam chronice decumbentibus cerni-
tur ; quin aliquando inco^i quid geniturce Jimilis
HiPPOCRATis (e) continens , idque in valde ge-
latinofis, quorum ex pituita lenta fsepe fit tranfi-
tus, atque ejus frequentiffimuin cum vermibus
conniibium obfervatur. Ubi vero meraciorc bile
agitantur , & fuae quoque cauiTse determinata ani-
madvertitur (/). Fimdamentum ftabilis hujus
phsenomeni in natura morbi fimplicis rriucofi
quserendum , verminationi fere femper aptam oc-
cafionem praebente^ Ejusmodi urinas in Fhilini
iixore ( ^ ) , inque Dromeadce conjuge (b) ^ atque
in Pario quodum in Tkafo (i) indicavit Hippocra-

TES,

(;0 Confer. Cap. III. fefi. I. J. XXVL fea.II. J. XXXIX.
fea. 111. §. XLIX. fea. III. §. LXIV.

(/) Cap. \\\. feft. IIL S. XLIX.

(g) Morh. Vulgar. Lib. I. (Sgrotus quaftus.

{h) Ihidem cegrot. undecim. confer. & Cap. III. ^tCt. Schh
prim. pag. 54 & $6.

( i ) Morb. Vulg. Lib. III. fe£l. III. (sgrotns ^rimus.

32!i CAP. IV. SECT. V. Urina

TES, quas cruditatem fignificare Galenus (i^)
autumavic 5 verrnesque F. Hoffmannus (/).

S C O L I O N.

Phsenomena illa (§. LXXXIIL ) prascipui de

vermibus au6lores annotanmt (?«). Ne tamen
omnis urina oleofa returbata , cujus diiFerentia di-
ftincle apud FoesiUM difci poteft («) , promifcue
pro verminantium habeatur 3 fciendum efh, illam
tantum fpeciem quse ex alhido turbida evadat, atque
revera jumentorum lotium refert , hujus loci eife :
cujus quidem ratio adeo in aprico efl , ut fuper-
vacuum appareat longa enarratione in hifce mo-
rari. Crudorum quippe humorum abundantia ^
fohdorum ad pepafmum debihtata vis vitaHs, ver-
miumque ad criticas perturbationes facientes irri-
tationes , omnium ahas inLricatiihmorum ph^no-
menorum rationes quam perfpicuas reddunt. Hinc
intehigitur : Cur in prcBcipitihus morbis periculum
denunciat urina biliofa, ncque aUquantum rubra^ £5*
quce hordei tojli non exacte mQliti craffioribus frujiulis
( >i T xpiuvo^rUc^ tuin fimilis ^//23;//? Dureto (0) ,)
Jimilia hahet fedimenta alba^ c? (luce colore fcf /^^*'*

mento

(k) De crifi Lib. I. cap. \i. clalT. 4^. pag. 130. E.
• (/) Conf. & Refp, Med. cent. II & III. (ca. IV. caf.
LIl. Xom. IV. pag. 351. ut & H. i. Rega de urims pagl
120. H. BuYZEN over de uytiverpfeleti. §. LXXX. p. 19.

{m) Confer. Aldrovand. Lib. VL pag. 668 & 689.
D. Sennert. Oper. oimi. Lib. IV. Part. IL cap. XXllI.
pag. 780- Alio«que.

( n ) Cemment. in csgrot. p-im. Lib. III. fefl:. III. Morb.
Vulgar. CLim illis quee ad (Sgrot^ undecim, ^duodscim, Lib. I»
inveniuHtur.

.(0) In Coac. pranot. pag. 498.

Verminantium. 323

ffiento variat. — 6f quce fedimentum hahet divuU
fiim , — £5' aliquantum livefcens S Umofum ? (p).
Quam ob rem Mala etiam qucs ante rigorem oleofa
redditur (^). Quin alba qualis in veterino genere
redditiir , capitis dolorem denuntiet (r^ ? Qua de
caufla etiamfi citam, albam & lasvem hypoitafin
habeant urinae verminantium , fufpe^la fsepe pen-
'denda fit critica ejusmodi evacuatio ? Ob vermes
intus inhofpitantes 5 levi de caufTa vel optima cri-
tica moHmina perturbantes ; hinc 61 propriam ex-
pulfionem perinde quam mucoforum & bihoforum
degeneratorum humorum pepafmum curare opor-
tet (j). Minime tamen huc fpedtant quGehbet
albidae hypoftafes, cum & calculoforum , arthriti-.
corum & podagricorum fedimenta albefcentia,
quorum non mmus egregia proftant obfervata ,
qucQ fuis propriis pathognomicis fignis dignofcun*
tur.

Theoremata Practica.

I. Uromantia, qua Medicallri abutuntur , vel qu^
ab altera parte jufto nimis neghgitur, immenfae
utihtatis in Medicina efl, quoniam hujusope
de Natura Morbi, deque hujus futura con-
ditione , deque demum prsefentis regimine,
quam proxime admonemur,

IL

(p) Coac. prcBnot. no. 578.
{ q) Ihidem n^, 579.

(r) IbUem n°. 582. cum Foesii & Dureti Comjnenta-
riis in eadeni.

( s ) Siipra Cap. III. fefl. fcbol. II. pag. 6S»

X 2

324 CAP. IV. SECT. V. Urina Vermin.

II. Attamen vero, etiamli naturam morbi indi*
vidui declaret , foli huic non ita fidendum ,
quin necellariis aliis evacuationibus , eorum-
que jullo regimini adtendendum.

III. Ladlefcenti turbidae limofae atque jumentacesa
verminantium urinse optime infellorum fo-
ras expulfione, aliquando Gortice Peruvianoi
mederi convenit.

SECTIO

3^5

SECTIO SEXTA.

STRANGURIA VERMINANTIUM.

§. L X X X I V.

Hoc quoque in verminantibus , quod multos
invafit mares pariter atque feminas , juniq-
res 6c prove6liores astate, idque tam in dolorificis
ventris tQrminibus , quam iisdem vacuis , com-
inune fymptoma (Iranguria (t) obfervabatur ;
aliquando cum dolore ifchiadico comitata («):
ventris vero dolorificae perturbatiomi pras ceteris
frequens,

Binoruin infantum curam gefli, deincep.s & al-
terius, calculofos prorfus oemulantium (v) , quQ-
rum unus , ab experientiffimo Medico verus cal-
culofus habitus efl , variaque huic malo oppofita
Medicamenta affumfit , absque fenfibili levamine ,
cui non mediocrem opem attuli illinitione alvi an-
thelmintica.

Puellam tra<3avi quatuordecim circiter anno-
riim, cum febre biliofa : fubbiliofa vomuit , iri-
grediente paroxyfmo , atque etiam lumbricos tres
vomitu excrQverat , cum urina jam tertio a prin-
cipio hypoflatica effet, cum tormimuTi abdomi-
nis remiffione ; nihilo tamen minus per biduuni
moleflam ac dolorificam ftranguriam fuftinuit,

Qui

(c) Cap I. §. XIV.

(m) Cap. III. (ed:. ill. |. egrot. undscim<»
\v) Cap, lil. fea. III. J. XLIX.

326 CAP. IV. SECT. VI. Stranguria

qiia fublata , curatoriam indicationem feqiii inte-
grum dabatur.

Dignofcitur ejusmodi fpafmodica ftranguria ab
idiopathica, atque ab ea quat rigore critico indu-
citur, duratione mali, propriisque vermes in inte-
ilinis nidulantes indicantibus fignis , ut & fubla-
tione cauir^ efficientis feu proximae,

Quae & fpasmodicis vermium irritationibus de-
betur optime quandoque Balfamicis refolventibus
inedetur , quamin finem in febre liberis magna cum
euphoria exhibui Mixturam quandam ex Balf Co-
paivae cum aequah portione Liquor. anod. min.
HoFFMANNi, a XX. ad XXX. gutt. vel majorem
quantitatem, fiopusefret, ex vino albo Gallico,
fjve fimpHci vehiculo aquofo , vel fedativo , pro
ut res {e^e habebant. Faciunt & ilkic Oleofa quae-
vis blanda, quae fnnul quoque necem animateepo-
tentiae inferunt; qiiin omni commendatione fupe-
riora Acida mineralia diluta , quae & acute febri'
citantibus tuto propinari pofFunt.

S C H O L I O N.

Renes frequenter yermibus obfidi , ideoque fl
quando inferiora petant, vel ipfi adhucdum pelvi
Vel ureteribus inhaereant , propter continuatam
fabricam flranguriae veras caufTam exiflere , notis-
finla res efl ; minus tamen fortis noflrse negotiiim.
Symptomaticam tantum tradens non pofTum non
verbo monere, quod faepius miratus fim tam par-
ce mentionem fieri , de fymptomate adeo crudeli
& frequentiflimo; ubi Medicinae Parens fimilem
in ileo animadvertit & damnavit : Etenim ftran'
guria ileo fufermnims j feptimo die perimit : nifi

oborta

Verminantium. ^ 327

ohorta febre iirlna fluxerit cumulate QuS) : quemad-
modum vice veria a [Iranguria vomitus ob/erva»
tur (a;). Videor tamen mihi videre fimilem fymp-
tomaticam afFeftionem diiertis verbis in Epidcr
micis enarrationibus occurrere. Plerisque etiam
circumflui non fine clolore humorum affluxus contigere^
biliofi , aquofi, ftrigmentofi^ purulenti ^ ^ qni urincs
difficultatem facerent , non ex proprio aliquo renum
vitio , fed quod ifiis alia in aliorum vicem fuccede-
rent. Fr^fertim cum mox iis fubjunxcrit : Vomitiones
pituitofce biliofce^ £f crudorufn cihorum educiiones ^ ac
fudores ^ atque omnibus undiquaque diffluebat humiditas
multa. Multis autem hcec fiebant . quce ere^i i^ ftan-
tes a febribus erant vacui , pkrisque etiam febre cor^
reptis , de quihus mox fcribetur. In quibus vero de-
fcripta omnia deprehendebantur , // jam quidem ad
autumnum &f fub hyemem non fine labore tabidi eva^
debant. Febres erant ajfiduce , atque eorum paucis
quibusdam ardentes^ diurncs nodturnce , femitertiance ^
tertiancB exquifitce ^quartance ^ crraticce (7). & pauUo
inferius. Accidit vero plurimis urince difficultatem
potiffimumque his cetatibus fieri , itemque aliis multis
qai etiam in tnorbis ere^i obambulabant (z). Quae,
tametfi de pure urinse permiflo intelligi queant Qa) ,
videntur tamen , ex analogia iflius conflitutionis
epidemicse, mucofo biliofae febri admodum con°
fentanea, commode de pituitofis explicari polTe ,

fiqui'

(w) Coacar, prcsnotion. n». 475. confer. & Cap. III. fe6t.
III. a. cBgrot. Jecund.

{x) Confer. G. Coopmans in latina verfione A. Monroi
Tra^at. de Nerms &c. pag. 149. not, a.

( y) Morh. Vulgar. Lib. I. fecl. II. FoES. pag. 943. E..

(z) Ihid&m pag. 948. A.

(a) Jpijorifm, Lib. III. 22,

X 4

Sa8 CAP. rV. SECT. VI. Strjlng. Vermin.

fiquidem inter morbos autumnales llranguriam rcr
tulerit (b). Sed quemadmodum urina a vermi-
bus eorumque progenie fcepenumero reftitat , ka
etiam nonnunquan^ molcfle & cqntinuo ad matu-
lam flimulatur (^r) ; quemadmodum eodem ex
fonte aliquando infatiabilis coeundi cupiditas ob-
fervata fuit , frequentesque noclurnas pollutiones
in fimiliter afFe£lis obviae funt Qd). Quomodo
autem diver fi adeo a fe inyicem effedus ab una
eademque caulTa oriri poffmt , non alia ratio efl ,
quam eodem irritamento inteftinorum interceptio-
jiem & praeter modum eorundem refolutionem
animadverterejinque extremiiatibus crudeles con-
vulfipnes , vel cum motus abolitione paralyfm.

Theoremata Practica.

I, In flranguria verminofa ad ventris cruciatu^
& primarum viarum faburram adtendere
oportet.
II, Quse vero critice reflitat urina , ex praegrefTo
ri^ore cognpfcitur.

{&) FoESius ihid^m iQci E.

(c) Confer. F. Hoffmann. Part. II. cap. XI. §• 3- ^chol,
Torn. I. pag. 235.

{d) Idem DiJJeri, ds ^ntbelmintiois\ §. IX. Q^er. Suppknu
pag. (565.

^

SECTIO

S^9

^$^X® M©X ® X © X © X©M©M® X
SECTIO SEPTIMA.

AMAUROSIS SUBITANEA et PUPI^

LAPvUM MAJOR JUSTO

PILATATIO,

§. L X X X V.

Omnium memoratorum frequentiiiimum fymp',
toma PupillcB dilatatiu^ de qua ideo toties men-
tio fafta efljUt in omnibus & fmgulis ejus familia-
ritas appareat. Aderat autem verminantibus no-
llris 5 prsefertim junioribus , cum febre , vel fme
eadem obambulantibus \ nec tamen ita huic cetati
proprium, quin in quinquagenario , folo hocce iii-
dicib , diu ante prsedixerim vermibus eum labora-
re, (jui fiocci illud pendens apta his adverfa auxi-
ha reformidabat , donec deinceps ex prcegrejGTa
vertigine animi deliquium fubierit , ad quod tol-
lendum cuin ego advocatus effem , Anthelmintica
purgantia , fedata fyncope , ftatim imperavi ,
quibus novem , pofleaque plures lumbrici ex-
puhi funt, atque ad priflinam fanitatem reflitu-
tus eft. Prae ceteris tamen frequentior erat in
debiUbus & Leucophlegmaticis (e), Paucis tamen
amaurofis vera obfervata fuit, nifi aHquando vef-
pertino tempore , etiamfi amplae admodum , eaeque
jiigerrimae pupillse effent. Plerumque cum albu-

ginea-
(g) Confev. Cap. ill. fea. III. /g. Tbeonm.llL

330 CAP. IV. SECT, VII. Amaurosis Subit.

ginearum fplendore & renitentia animadverteba-
tur; ut lachrymabundi plurimum apparerent ocu-
li ; limiliter cum lingua , elevatis pupillis , fubaph-
chofa; quae cum reliquis verminantium ph^nome-
nis fymptoma illud ad infeflorum genus determi-
narunt , atque ab aha caulfa oriunda amiaurofm
diltinxerunt.

S 0 H o L I o N.

Neque admodum dilucide videntur annotaffe
Auftores phirimi adeo frequens verminantium
phaenomenon ; unde fumma animi vohiptate de-
leftabar, cum Parentem Medicinse evolvendo pri-_
ma vice memorabiUs locus in oculos inciderit 5
ubi memorata fymptomata (§. LXXXV.) diftinfte
enarrantur: Nodturnce autem ccecitudines ac nydtak'
-picoi affedtiones firmce ac ftabiles erant, velut quca
aliis ex caujjis ortum habebant eceque pueris rnaxime
fiebant. Oculorum vero nigra aUquantulum varia eranty
eorum quidem qui pupillas parms habebant. ^tque
in totum niger ut plurimum oculus erat. Magnos po-
tius quam parvos oculos habebant , (/). Quaha,
quamvis minus perfpicua, oculorum fymptomata
in Epidemicis perinde proflant.

Simih modo annotarunt pupih^ dilatationem
veteres Medici , eamque duphcem ob caufTam,
nempe ficcam & humidam, dilatari llatuerunt (^),
atque in vigihis diuturnis , febribus , inque pueris
maxime obfervarunt (^j, & puerperis (i,,* quae

egre-

(/) Morh. Vulg. Lib. VI. fea:. VII.

{g) Conjer Galen. de fympto7nat. caujj. Lib. I. cap. 2.
^tia clafT. fol. 14.. cum D. Sennerti Tom. III. Lib. I.
Part. lil. fea. IL cap XXVL pag. 214.

(h ) D. Sennert. in loca citato.

(2) P^ FoREST. Lib. XL obf. XXVil. Sch9L

ET PUPILLARUM DlLATATIO. 331

egregie quidem cum laudatis Epidemicorum locis
collineant. Ad verminum vero fymptomata phcc-
nomena illa non retulcrunt.

In genere quidem oculos concavos & trmiflucentes
annotarunt, non ita pupillarum mutationes.

Ita Ctelius Aurelianus tantum habet : Item
totius mltus paulatim nimia iHfinuatio , (veiut ia
finiim excavatio) (^).

Paulus Aegineta (/): ociili apparent o<p3-aKuo\
xotAev (^o(.i^c\>xcit^ id cft, oculi cavi apparent, Legit
quidam alius d(p^oc\i^o} vc^cbiuo) 4)a«vovTfl6i, id efl,
oculi apparent fubcruenti , quam leclionem qui-
dam fecuti in catologo fuo recenferunt. Simi»
iiter Aetius {m): quidam autem oculos Janguine
fuffufos habent.

Alexander Benedictus veronenfis Medicus &
Philofophus fuo tempore egregius de puella in
creta, quae ofto diebus muta fuit, rigentibus oculis
refert («).

Verum Fetrus Forestus magni nominis Medi-
cus oculorum fuffufionent Sf fugillationem comme-
morat (o).

Daniel Sennertus autem tantum oculos con-
cavos (/^), perinde etiam Andry {q) des jeux
allumes &f etincelans,

Propius multo acceffit F. Hoffmannus guttam

fere-

(i) Morh. Chromc, Lib, IV. cap. VIII. pag. 534.

Q) Lib. IV. cap, LVIL cum Aldrovand. Lib. VL
pag. 668.

(m) Apud Aldrovand. loco citato,

(n) Lib. V. cap. XV.

(0) Lib. XXI. obferv. XXVIH. SchoL

(p) Tom. IV. Praa:. Lib. 111. Part. JL fec^ L cap. V.
pag. 419.

{q) Tom. L pag. 37<J.

33a CAP. IV. SECT. VII. Amaurosis Subit,

ferenam temporariam per confenfum a vermibus
indudam demonftrans ( r).

Omnium vero proximus, faltem quantum ad
cognitionem meam pervenit, Cel. G. Koop-
MANS ( X ) qui fcllicet diu objervaverat in illis homT-
nibus Pupillam ejje dilatatam , qui Fermibus ( fecun-
da editio etiam habet vel materia pituitofa acri pun-
gente} in ventriculo vel inteftinis laborant , t? fi non
tro jigno pathognomico ., faltem pro Syndrome Jive
Symptomatum concurfu £f optima diagnofi haberi poS'
fe afferit,

Ejusdem etiam phaenomeni mentio iit apud
Clar. VAN ZwiETEN ex relatione Jaquin; quamvis
non diltinfte exprimatur , utrum pupilla fuerit
dilatata, an modo clari fuerint oculi Scftavefcen-*
tes {t),

Tandem occurrit idem phaenomenon apudDo61:.
VAN Phelsum (^O; kgc taedeat, ob fummara
quam inde habet Medicina utihtatem, ipfiffima
auftoris verba , quibus & faas animadverfiones
in proprias obfervationes adjecit , recenfere , quae
ita fonant : De bovengemone wydte der oogappels
ijoord by veelen voor een genoegzaam kemnerk van in
de Barmen fchujlende wormen gehonden ; egter dknde
men , alwaar dit kenmerk ontbrak , niet terjlond t&
hefluyten , dat 'er geen wormen inwendrg fchuyldcn ,
^ant het tegendeel is my mecrmalen gehleken , en zal
aan ieder oplettmd Geneesheer (^zoo ik geloo^qe) dik-

mls

(r) Sea. T. cap. V. §. XXXII Tom. I. pag. 315.

{s) Jiiatom. contraU. Cel. Monroi de nervis pag. 39»
&: edlt. alter. pag. 151. edque igititr propria editoris ob-
fervatio non vero illa Monroi. conf. lli. van Zwib.vek
Jom. IV, $. 1368. pag. 721. ■

,{t) Ibidem loci.

(u) Natuurkundige Ferbandeling over ds IVormen ^^-
pag. 106. in no^

ET PUI^ILLARUM DltATATIO. 333

ixiils bJyken , dnt Vr mogelyk women of aarsmaden
in de Darmen eens lyders Jchuylen , zonder dat de oog-
appels eenigzints wyder als behoorlyk zyn, ik meene
zelfs eenmaal het tegenoverg^Jfelde in een wonnagtige
lycler gezien te hebben ; een myner gaede Vrienden om"
trent 30 Jaaren oud zynde klaagde my , dat zyn gC'
zigt zeer verzivakte^ en verzogt my om eens te zien^
of 'er oak eenig ongemak uytivendig in zyne oogen te
hefpeuren was , ik zag dat de oogappels zeer nauv)
waaren , zoo zelfs dat zy nauwlyks meer dan ^ lyn
diameters hadden ; fequitur nunc Hifloria morbi
cum fymptomatum & curationis enarratione. Ab
affumto autem catarftico oleofo quatuor lumbricos
teretes cum magna afcaridum copia , excrevit ;
quo fa6lo ftatim in melius mutatus efl vifus. Ter-
que iterum reiterato eodem medicamento, binos
alios teretes & alteram magnam afcaridum quan-
titatem exoneravit , atque in integrum reftitutus
elt aegrotus, pupillis ad priflinum ftatum reda6lis.
Unde Cl. au6lor: ik moct bekennen niet de minjie
gedagten gehad te hebben op diergelyke Gajten , om dat
ik nimmer diergelyke vernaauwing der Oog - appels in
wormagtige Ziektens vernomen , nog ooit van dezelve
geleezen hadde^ maar wel het tegendeeL Copiofce
quoque me docuerunt obfervationes meae , non
omnia fimul 6l femei in confpe6lum prodire ver-
mium fymptomata ; quapropter fi qusedam figiia
non compareant, non flatim de abfentia infefto-
Tum, animalculorum concludere licet, quemadmo-
dum ipfa pupilla^ coar£latio hujus quoque loci ell.
Etenim in quatuor segrotis diftin^le animadverti^
pupillam fmiTe admodurn coarftatam, in afcaricies
intus foventibus ('d), quibus etiam poftqiiiim
foras expulfi effent, ad confuetam amplitudinem

r^.^di-
(5?} Confero & eap. IIL fgft. II. agrai, dsdm» quim.

354 CAP. IV. SECT. VII. Amaurosis StrBit.

redibant pupillse. Quamobrem dubitare cocpi,
num iilud phsenomenon , Afcaridibus proprium
eflet, quemadmodum pupillae dilatatio Teredbus,
Inopia tamen copiofarum obfervationum nil deter*
minare malo, aft potius veris Afclepiadeis ulte-
riori fcrutinio permittere. Superfunt tamen quce-
dam 5 a prsejudicata opinione libero animo per*
digna. Enimvero docet nos attenta rerum con-
templatio , fsevos admodum dolores in ano ab
Afcaridibus cxcitari, iimilesque in ventriculo &
inteflinis ; immo maligniores aliquando quam a
TeretibuSj quemadmodum & audtor nofter fnni-
liter compertum habuit ( 'zy ) : accuminatiore au-
temprobofcide inftrufti, teneirimas intefliinorum
membranas , easque morbofas faftas fenfiliffimas ,
ferire valent, ut inilar veneni rodentis x) ocu-
los afficiant. Simile quid videtur manifeflum in
experimentis a CeL Petit inftitutis (y)y quorum
crudeli fe£lione confhitit , non femper dilatatam
fuilFe pupillam in canibus ; nam unicum moda
exemplum proflat, in quo viva illa feftione dila-
tat;a evaferat pupilla ; contra in plerisque con-
tra6lior obfervabatur. An & ideo a vividiore
afi'e£lione Afcaridum pupilla^ coardatio , quemad^
inf^dum multa lumbricis communia fymptomata
fuiQtj propria quoque fmgulse fpeciei qu^dam?
Djiea doceat*

Sed

{w) „ Apparet hlnc Afcarkles pejora faepe liiala quam
,, lumbricos fajvioresque turbas escitare ; unde & mulier-
„ c ulas Hollra; in infantum morbis multo magis minutio-
j, rum vermium excretionem timent , quam tremend;^
^, niagnitudinis lumbricos. Hifior, PbyfiQlog. Jfcarid, pag»

„ 209. "

Qx) Conf. cap. VI. §. C. no. 6 — 10.

(;y j HlfiQivs de VAcad» R. dsfc. 1727.

£T PUPILLARUM DlLATATIO. 335

Sed & obfervaverat Cel. Coopmans & a mate-
ria pituitofa, acri, pungcnte pupillam fuiffe dila-
tatam. Similiter adduxit 111. van Zwieten cafum
quendam a St. Clair obfervatum (s) in quo
puer quatuor annorum JlomaM dolores patiebatur^ na"
rium aderat pruritus ^ pervigilia, terrores in fomniSj
£? tunc fubito cum fubfultu evigilabat ; poftea nares
perfricabat perpetuo^ five , mgilaret, Jive dormiret;
Jequebantur convufiones , quibus fexto die periit , i/i-
cajjum tentatis pluribus , Jecundtim artis pracepta ,
remediis. Aderant huic plurima vermium fymp-
tomata , nuUus interim apparuit vermis ; fed inve»
niebantur uncice circiter bince fubfiantice , gelatincd
injiar , circa jejuni inteftini principium. De quibus
tamen non admodum tuto concludere licet de
potentiae animatae abfentia , cum fimilia fupra
ex Cel. BiANCHiNi vidimus (^), iibi nudis oculis
non prodibant vermes , armatis vero quidem.

Sed pituitse abundantia verminationes fere fem-
per comitatur , unde & mirum non eft frequentcr
adeo cum animata potentia dilatatam animadverti,
fiquidem oculorum fplendor abundantem humidi-
tatem teftatur , atque eandem ob rationem fola
hac cauffa dilacari pupilla poterat (Z>), nifl
indubitatis obfervationibus conflaret , fimiliter
ampliorem fieri, ubi non adeo renitebant oculi,
neque tantus humorum eo verfus afHuxus erat, uc
in ejusmodi cafibus facultate fefe conftringendi,
vel ad eam fatis parata, orbata perinde effet (t);
quod multoties in verminantibiis obambulantibus

com-

(s) Comm. Tom. IV. §. 13/^8. p. 721.

(a) Cap. III. fect. I. Scbol prim. & Lsttere Medico &c.
p3g. 215 & 216.

[b) ViHe fupra not. g. hujus Scholii.
(/;) Gonfer. §. LXXXV,

33^ CAP. IV. SECT. VIL Amaurosis Sub. &c.

comperi , nullo alio indicio inter futiiros segro-
tantes ponendis : Qaemadmodum a narium pruritu
perinde dilatata cernitur (^). Prseflat tairien,
ii fieri licet, plura iimtil vermes indicantia figna
colligere , ut eo certius Diagnofis confi:et ; quem-
admodum piuribus in locis reliqua verminantium
fymptomata, quatenus in confpefttim prodibant ,
indicavi. Prolixitati huic, CeJ. Cootmai^s verbis
colopllonem hifce imponam , quod magis ille
mereatur de orbo hterato, qui receptam opinio-
nem & probabilem confirmat , quam qui omnes
evertendo nullani ampleffitur {e).

Thboremata Practica.

I. Quse Verminantium Diagnoflicis irifervit,
Pupillse Dilatatio , cum pluribus animatai
potentise indiciis comparari debet.

II. Hinc ante omnia requiritar ex lingu^" autop-
fia de primarum viarum confi:itutione certio-
res fieri , ut rite conft:et de idiopathica vel
fymptomatica affe6lione , nec immerito in-
tefiinorum^ animalcula culpentur.

III. Quibus ( 11. ) multum faciunt vefpertina&
accefliones, confuetis infefi:orum fymptoma-
tibus conjunfta^.

{d) Confer Gap. VI. §. XCIX. I. y.

{e) in Prcefatione L e.

SECT,

337

MXXMXXX X ® X ® X® X® MXMX
SECTIO OCTAVA.

DE CETERIS VERMINANTIUM
SYMPTOMATIBUS.

§. L X X X V I.

Superfunt, fateor, plura , & quis omnla enu-
merabit , fymptomata , fola ab hacce infefta
potentia oriunda, fua minime utilitate deflitu-
ta. Cum vero etiamfi ordine quodam fyilemati-
co in propriis obfervationibus confcribendis ufus
fnn, extra iilas tranlire nolui. Superfunt quidem
memorabiles Refpirationis & Cordis a vermibus
Isefae a£liones , qu3e tamen fub articulo de poten-
ti^ animatae Diagnofi diftinfte fatis traditae funt (/),
Verminantium. autem TuJJis flabili fuo chara6lere
feriens , indubitabile femper lignum fenfibus fefc
manifefhat. PtiJfus vero arteriarum, quanquam
magnas mutationes ab animata potentia fubit,
atque ejus a naturaU fhatu ahenationes fedulo a
verminantium affeclionumfcriptoribus notataefunt,
conflanter tamen nonitaobfervantur,utprimaejus
expioratione , tam certo de verminofa fymptoma-
tica ejus conditione conjicere liceat. Debilis . defi*
ciens , ferratus aliquando , plurimum vero inter*
mittens {g)^ tangi folet in ejusmodi segrotis; dum
varietates arteriarum diaftolum , pro diverfo ac

mul*

(/) Confer. Cap. VII.

ig) Confer. Cap. IIL feft. III. §. XLIX.

33« CAP. IV. SECT. VIII. De ceteris 6lq.

multiplici Naturae CGnamine, majores vel minores
obfervantur ; & intermittens quidem pro altiore
.vel inferiore in abdomine aiFe<5tione frequentius
vel tardius intermittere obfervabatur ; ita quidem
fa^piilime , malo circa prsccordia haerente , ad
decimam diaftolen defici idium tetigi ; inferiora
autem verfus pelle^lo, atque exitui proximo, ad
4, 3, & fecundum.

SCHOLION.

Intermittens Pulfm , nonmodo intellinorum af-
fe6lionibus in genere competit , fed etiam anima-
tas potentise morbificse (h), Nec mirum efl tot
& tantas miitationes pulfus obvias elTe , cum
multfarie per cutim , per renes , per vomitum,
perque alvum Natura moliatur , tantisque timiul-
tibus ab animata potentia indudlis , obnoxia fit,
in falubri fuo opere perficiendo. AccuratifTimas
mirasque Solani de Luq^ue & J. Nihell obfer-
vationes, quas faepius ftupenda admiratione veri-
tati omnino confentaneas deprehendi , adtendi
velim , quippe prascipua continent , quse vel de
pulfu verminantium fymptomatico in medium
proferri poffunt.

Theoremata Practica.

I. Quanquam fymptomata fola quibusdam vi-
deantur minus fufficere ad flabiiem Diagnofin
formandam, prsecipuam tamen ejus partem
conftituunt.

II.

(h) Cel. Gaub. Injiim, Patbol, Medicin, §. 782«

Dfi CEtiERis Verminantiijm Symptomat. 339

II. Horum tamen primarius rei cardo vertitur in
debita inter fymptoma caufTae & fymptoma
morbi diftin6lione , quoniam hujus ope ge*
netica tantum , illius vero fpecifica notio
acquiritur.

IILHinc (II.) qua3 individuis notis chara6leri-
flicis morborum nititur , fpecificam ejus
elTentiam exprimat, atque diflin8:am diagno-
fm exhibeat, neceife eft.

Y 2

CA=

CAPUT QUINTUM,

ANIMADVERSIONES QJJASDAM IN

MEDICAMENTA ANTHELMIN-

TICA DICTA SISTENS.

§. L X X X V I I.

Vermibiis medendi methodus Monita qusedam
ex inltituti mei ratione defiderat. Tot variis
catibus 5 medelam etiam variam adcommodare
oportet. Confiderantes enim vallum Anthelmin-
ticorum cataiogum merito mirari debemus , Ado-
randum rerum Conditoremmultiplicia adeo, adver-
fus infeilos Humani generis hofles , eaque diverfce
ita a fe invicem indolis, auxiUa fuppeditalfe , ut
indifcrimiinatim uti iisdem non hceat. Illud fuo
jam tempore pulchre indicavit Aetius Amidenus
inquiens : Ceterum cura ipforum alia conununis e[t ,
£? cum ea quce febricitantihus convenit coincidens.
Alia vero eis proprie conducit. Qiiurn igitiir ambigua
adhuc aj^ed^io exiftit ^ rationabilis quidem fufpicio
adefiy incerta tanien, neque plane comperta mitioribus
fane remediis uti oportet. /Ih acrioribus enim febres
wagis exacuuntur^ fi affedtionem falfo hahuerimus
fufpe&am : ubi vero confians ac evidens cognitio cou"
tigerit , ad tempora morhi animum adtendere oporteh
jid eos enifu qtii circa primas horas nafcuntiir ^ acrio'
rihus remediis eft utendum^ &f ^nagis utique fi juxta
declinationem totius morbi apparuerint, Eos vero qui
vigente morbo apparent initius curahimus : atque ideo

magis,

CAP. V. Animadversiones in Medk-tam. 341

magis , fi inflammationes ^ intcnfiones vifcermn con-
comitentur. &c. (i). Nec minus nervofe incul-
cavic F. HoFFMANNUS, errorem hic Mcdicorum
vulgarem propemodum notandum effe^ quod fiue diftinc-
tione temporum £f individuorufn plerumque jlatim , ad
expellcndos ingratos hofpites , acria purgantia , vel
etiatn calidiora alia propinent , cum Jcepiffime inde
fiat exafpcratio , tantum abefi , ut au/picatus effec-
tus inde fequatur (/(:). Nain longe alia via videtur
incedenda , fi nido adhucdum fuo inhaereant ,
vel vagabundi inteilina perreptant, aut in ipfum
jam ventriculum fi pervenerinc, vel morborum vi
agitati , criticisve moliminibus , idque ahter in
lentis aliter in acutis.

§. L X X X V I I I.

Hinc & ab eodem Medicamento diverfi tot
elFeftus/, ut eadem Pharmaca vera fpecifica habi-
ta, aho tempore fubve ahis conditionibus data,
vix vel nihil fpecificae ejus virtutis exferuerint,
& tanquam inania rejiciantur. Ilkid prae ceteris
de Fragrantibus verum reperitur, deque Mercu-
riahbus afiisque pkiribus. Nam peculiaris Mor-
borum ac Symptomatum natura , quse vel Putridis,
Inflammatoriis , Mucofis , Bihofis , aut Spasmo-
dico-convulfivis proxime accedit, fmgularem &
fibi privam nonnunquam adminillrationem pollu-
lat. Sed & Conftitutiones Epidemicae, etiamfi in
verminationes admodum pronse, non femper eidem

me-

(s) Tetrahiblion. III. Serm, L pag. 530. cum fimilib.
pag. 431.

(k) Tom. I. Part. II. Cap. XI. §. VI. pag. 236. cuni
Tom. 11. :igft. II. Cap. II. §. V. pag. 262.

Y3

§4^ CAP. V. Animadversiones

medendi viae parent. Ita quidem conflitit in E-
pidemia Beniventis : Etenim viirn multi morbo quo-
dam ignoto e vita decederent , tandem Medicos hoc
morbo interemptum incidijfe , £? in ejus cerebro in-
venijje vermem nibrum^ brevem: quem cum medica-
mcntis midtis vermes occidendi vim habentibus occidero
non pojjent , tandem frufia faphani incifa in vino
Malvatico coxijfe, Ouo medicamento vermis occidc'
hatur ; atque hoc remedio pofiea fimili morbo , quaji
epidemico affe^os omnes curajfe (/). Tale quid ex
Epidemia Saragufas , quam fupra ex eodem aufto-
re (m) allegavi, videtur manifeflum , exque illa
apud Segufianos graflata («). Aetate quoque
noftra, in Epidemia nimirum Culemburgenfium
1741. eximise fuerunt virtutis Terrellria abfcrben-
tia additoRheo, quae in Conftitutione noflra 1760,
quibusdam obeffe videbantur, ac detrimenti plus,
quam adjumenti adtuliffe : poflea vero catholicon
fere evafit Medicamentum in tantum non omni-
bus primarum viarum morbofis a vermibus affee-
tionibus, cum evacuationibus nimiis, tum fpas"
modicis tumultibus.

§. L X X X IX. .

Sors fere eadem Mercurii Prgeparationum efl,
fpedlat^ aiias in necem infeftorum virtutis. Pau-
cis tamen Mercurii dulcis ufum fakitarem de^
pretendi, ail pkirimum , cum Waglero (0),

ubi

(/) Vids P. FoREST. Lib. IX. ohC 1. m fcIioL

pa^. 255.

(m) Cap. IV. fea. IV. §. LXXXIL

{n) B, ONET. Sspiilcbret. Anatom. Lib, IV. fed. L obf*
LVIIL §. 3. pag- 227.

.(u) Dd MorbQ mucpfo. pag. 49,

iN Medicamenta Anthelmintica, 343

ubi modo febris jun^la erat , noxium; bis ex paucis
tantutn granis magnam falivationem fecutam ani-
madverti. Quorum ratio forfan in abundante hu-
morum miicofo vitio , fcorbuto perquam proxi-
mo (p) quserenda videtur : quemadmodum in
febrilibus conaminibus falutares motus intendere ,
ac morbi vi proportionata molimina hac ratione
perturbare valent. Unde fimul intelHgitur, cane
& angue pejus ejusmodi auxiHa in ufum eife vo-
canda, ubi vitse vires fra6lae jam fuerint. la
g«nere quoque praellat nunquam feorfnn dari
Mercurium dulcem faccharo tantum fuba6lum ,
afl potius purgantibus nubere & ad vim ejus in-
fringendam camphoram ipfi addere. Nec multum
juvaniinis percepi a Deco6lione Mercurii crudi
famigerati inter Medicamenta vermibus adverfa
antidoti. Facultates hujus Anthelminticae ex.
preecedentis fecuii Medicorum obfervatis brevi'
congeiTit Diemerbk,oeckius (q); quamvis ex
ahorum pericuhs de indubitata ipfius virtute me-
rito quis ambigere poterit. Exemplum enim Die-
MERBROECKii nihii certi demonftrat , cum Mercu-
rii infufioni Syrup. de Limonibus & 01. VitrioH
ad gratum acorem addiderit; fohsque Acidis aU-
bi ( r) fiderit. Oftendit quoque laudatus Jo,
Baptista Burserius (j), effe£lus fuifTe eosdem,
datis duabus quatuorve drachmis Mercurii vivi
contra vermes j de quorum prcefentia convi6tus

fuit a

(p) Ibidem. paj^. 25. fe6t. I. J. VII.

(q) Obfervat. ^ Curat. Msd. Cent. obf. XCL in fubne^,
annot. pag. m. 110.

(r) Ibidem. obf. XXI. pag. 21.

(s) Epiftola de Amhelmintica argenti vivi fasuUate ad
pETR. Balanterium Faventiss 1753. conf. CQmm, ds ftK
geft> vol. V. pag, 416.

Y 4

344- CAP. V. Animadversiones

fuit , quam in iis , (^ui Mercurium vivum non
afTumferant. Lumbrici nimirum prodierunt vivi
fere femper, clysmatibiis & Emollientibus ille^li,
raro mortui. Plurimi dantur cafus , brevitatis
cauffa non recenfendi.

§. X C.

Oledforum qiioque eleftus fiat neceife efl: ^
neque promifcue ufurpanda; qdod fuo^Ioco, quan*
tum Conititutionem noilram attinet, fimul indi-
Cavi. Interim tamen in alvinis doloribus, inque
aliarum partium fpasmodicis conflridtionibus ad*
que vermes ipfos necandos, eximias virtutes effe,
nunquam non affirmaturus fum , modo cafus ,
debita quantitas & ufus continuattis adtendantur.
Nam inficias nemo ibit , talem oleofarum virtutem
Veteribus minime ignotam fuiife; fed a longinquo
eandem exploratam habuiife. Forestus adoles-
centi o6lodecim annorum fumma cum laude O-
leum Olivarum cum fucco Granatorum exhibuit,
de quo refert Reginam Gallice hoc remedium pro
arcano adbibuijje in pueris fuis {t): & Riverius
de eo tanquam de domeftico remedio loquitur,
quo muUerculcB cum vino utuntur («). Mirum
quoque cafum fortuitum («y) haec aetas ftippedi-
tavit. Nec mirum igitur , neque inefficax re-
medium. Epidemicas autem obfervationes tra-
dentem , pra3 ceteris harum eventus enarrare
oportet. Plurimi Oleofa reformidabant , ahi in

ufa

(O Lib. XXI. obr. XXVIl. pag- .^50. confer. cjusdem
de Oleo nucuin comment. ib. obf. XXXII. 357.

( u) Oper. omn- Lib. X. cap. IX. pag. 310.

■(v) Pbilafopbicai TransaUions vol. L. Part. IL pag. SiZ.
cum 836.

IN Medicamenta Anthelmintica. 345

ufu continuato perfiftere nolebant , nonnullis
etiam, propter ingentem pituitse copiam, de quibus
infra (§. XCJIL)) absque neceilario effectu pro-
pinata lunt.

§. X C L

Plerisque itaque , cum intermifla fcbris cffet,
atque alius generis morbi, communis curatio ad-
hibenda erat, fimplicioraque auxilia in ufum vo-
canda. De quibus tamen non pofFum non verbo
monere , quod inter ejusmodi remedia potentiffi-
ma deprehenderim Acida Mineralia, diluta, cor-
re6la. Sic cafu fortuito accidic, ut egregias fa-
cuitates Elixiris Vitrioli in fummo periclitante (w)
experiri iicuerit , quo folo a mortis limme reftitu-
tus efl; quodque deinceps in multis cafibus fimi-
ks virtutes exferuit: nec mirum videtur catholicon
iftud medicamentum adeo univerfale vermibus
obfeffis prodeiTe, quoniam plurimi ad putredinem
inclinant , in qua mirabiles hujus ahorumque
Acidorum cffe^lus graphice defcripfit ill.. van
Zwieten: Patet Jimui ratio, inquit, quare quando'
que in fcbrihus acutis continuis S putridis acidi illi
fpiritus ex fale marino , nitro , fulphure . vitriolo ,
igne expreffi adeo profnt, qui tanien ojnnes fanguini
mifl-i coagulum inducunt, Putrida enim humorum
diffolutio per fmilia tollitur ^ futura cavetur &c. (x).
Extemporaneum Eiixir Vitrioli ex Spir. VitrioH,
Tin6t. Cort. Peruviani & Cinnamomi optimo ufui
inferviit fubitaneae debilitati, languori, pulfusque
vacillationi , ceterisque putridorum fpasmodicis
affe6lionibus , ubi mire adeo praeflare foiet Cortex

Peru-

(w) Confer. J. LXXV. no. 4.

(x) Conment. Tom. IL pag. 423. §, 730.

Y 5

34^ CAP. V. Animadversiones

Peruvianus. Sed & incomparabilis fimul Acida-
rum efl ufus in verminantibus : prseter enim Vete-
rum Acida Vegetabilia adhibendi morem ^ Oleura
Vitrioli cum frudlu ufurpavit Diemerbroeckius
cerevifia dilutum in infante tympanitico (y).
Similiter de Acidis judicium tulit Riverius:
j^cida enhn omnia vermes necare^ mtiffimtim , inquit,
ejt, Hinc Juccus Limonum ad hanc rem utilijjimus
eji. Et in potu ordinario aqua Spiritu Vitrioli acidula
reddita^ in hoc affed;u ?nirabilis eft (z). & paullo
inferius: Non minoris fone efficacics ^/^ ( mercurio ,
fc. crudo) aqua fontis cum Spiritu Fitrioli aut Sul-
phuris guttis aliqmt acidula reddita : funt enim aci"
tofitates illce fpecifica materia , qua moriuntur vermes,
Jqua vero , prout puer eji grandior magis vel minus
acida e[i efficienda (a), ut C. J. Langium (b)^
F. HoFFMANNUM (t), aliosque {ilentio tranfeam..
Dabatur ad triginta ad fummum guttas , ex vehi-
culo aquofo limplici, vel fedativo, vel & difcu-
tiente aliquando : & in fummo quidem angore
omni quadrante hora , alias omni hora , quin tri-
bus quibusvis horis. — Auxilium plerumque
attulit , ubi convenientifiima alias antidota , nu^

lum

(y) Loco citato, Obf. XXI. in not. fuhnexa ubl valdo-
pere eum collaudat , inquiens , „ Oieum Vitrioli diclo
5, niodo exhibitum, non modo putredines omnesque cor-
,, ruptiones toilere , verum etiam lumbricos ventriculi &
,, inieftinorum enecare ac confumere & talibus malis In-
„ feftatos asgros, etiam dcfperatos, f^jpe prajter expe<^a=»
5, tionem reftituiffe videbimus. "

(s) Lib. citato. pag. 309.

( a )- Ihidem. pag. 311.

(h) Oper.omn. Part.lII. Djrput.XXII. §.XXIV. pag. 290.

(f) De Morb. infani. cap. X. 5. il. Tom. III. pa§. 492*

m Medicamenta Anthelmintica. 347

lum vel dcbilem effefhim praeflabant. Sic v. g,
anxietatibus febrium biliofarum autLiiniialiumegrc-
gie infervit Spir. Mindereri ufus , quam tamen
Acidis mineralibus multo inferiorem viribus de-
prehendi, {i vermes focios hifce fs:fo adderent,

§. X C I L

Quoniam & ex natura Morborum Verminan-
tium bihs fere femper peccabat (^), hinc &
blanda eccoprotica copiofam biiem depravatam,
;ac pituitofam materiem evacuantia , imperanda
erant. Quem in finem creberrimi ac fehciftimi fuit
iifus Mixtura ex Sale polychrefco , Rad. Rhei eleO:!
^z Valeriauce Sylv. (^) vel pulveres tantum per
fe, mane ad pondus drachmse unius , vel minori
quantitate fspius de die , devorati. Unde ftepius
miratus fum , egregios viros Vv^agler. (/) &
VAN Phelsum (^) perpaucarum virtutum Rheum

exi-

(d) Cap. III. fea. II. agrol.

(e) Jbidem g. XLVIf.

{f) De Morbo Miicofo pag. 59. „ Rheum , inquit , nid
5j, refiacta dofi pro naufea cxhibeatur , vel aliis adtiatur ,
„ fine fruiflu porrigitur: remedia enim bili anaioga facile
„ naturas bilis depravat<e afilrnilantur , adeoque faburram
„ biliofam , huic morbo faventem , augent. yltqiie adeo
,, male panchrejtum iio/lri cevi remedium, laudaCiir cjf csgrorum
j, cubicuh rhabarbaro refonarit. "

( g) f^erbandeling over de Wormen pag. 184. alwaar Hy
zegt; ,, ik telie hier de Rhabarber niet by, om dat de-
„ zelve (zoo verre my voorihat ) genoegzaam door nie-'
„ mand in de Wormziektens zeer geprezen wordt , wanC
„ de meeile fchynen met geweld of Iterke middelen de
j, Wormen te hebben willen befi:ryden , dog dit zagte af-
I; gang verwekkende middel, zoude niet als fchadelyk

34B CAP. V. Animadversiones

exiflimare , immo vel ejus ufum noxium habuiffe ,
dum a longinquo fpecificam quafi hujus medica-
menti vim piurimi experti funt. Forestus hanc
radicem Agarico prsetulit : Falet &? Agarkus fua
amarUudine , mn tafnen , inquit , ut Rhab. cujus
9j. vel ij. necat verms ^ expellit , juxta Gatena-
riam , idque fua amaritudine^ licet au^tores de Rhab.
id non dicant (h). Simili modo Duretus: Rha-
barbarum purgat chylo/um excrementum 6f toUit ma-
teriem , cui vermes qui feruntnr in morhis , finiftri
judicii metum afferunt : fed qui vi medicamenti detur-
banturj nihil metus afferunt (f). Quemadmodum
& huic non minus nervofe principatum dedit Ri-
VERius : /It vero inter purgantia prafiantifjimum efi
Rhabarharum , quod etiam prcefenti alvi ftuxui ^ fe-
hri convenit ( k ). Raro cnim ad tantam acrimo-
niam adfcendit in segrotis nofiiris bihs ut eadem
a Rhabarbaro magis depravari potuerit , quin
ejus continuato ufu blande fimul eh.minaretur.
Dantur tamen cafus in quibus ego perinde ac lau-
dati viri eundem minus commodum deprehendi,
•quosque & fuo loco ( /) indicavi. Hifce exceptis ,
cathoHcon fere tam in Mucofis , quam Biliofis &
Verminantium Morbis, evafit Medicamentum; &
ad alvum ducendam fatis vaUdum. Attentioribus

autem

3, kunnen 2yn , indien 'er hy toeval een (lerke zamenkrim-
V» ping in de Darmen ( of mogelyk een Kink ) was , ik
„ zwyge hier tans van de hovengenoemde Middelen ,
„ nadien dezelve in zodanig geval genoegzaam voor vol-
„ ftrekt dodelyk zvn te houden. "

(b) Lib. XXf. obf. XXXII.

(i) In Uo LLER. de 7jiorb. intern. inque fuam enarrat.
annotat. ad cap. 54. pag. $62. /

(k) Oper. omn. pag. 310.

CO Cap, IV. m. III. §. LXXI.

iN Medicamenta Anthelmintica. 349

aUtetn Prafticis notiim efl , parvam repetitamque
Rhei dofm copiofe vcntrem ciere, ut ejus ufus
aliquando interponi debeat. In frigidis ac valde
pituitofis mixturse huic jungebatur Tindl. Afae
foctidaj & Oxymell. ScilHtic. ex Aquis Still. Ab-
fynthii, Cochlearioe , Raphani fimpl. &c. Et fi
hujus medicamenti bafis rationi morbi confenta-
nea adjuvetur & accommodetur, univerfale inde
fatis medicamentum conflari potell. Minus interea
eegrotis noflris profuit Medicamentum fecundum
mentemCel. Stork. ex Pulv. Rad. Jalappae Vale-
rian. Sylv. 6c Sal. Polychrefti ana drachm. cum
unciis quatuor Oxymeli. SciUitici (w); vel Cor-
tic. Winter. & Vino addito : dum segroti qui
primum medicamentum alfumferant in continuos
vomitus agitabantur, & alterum (w) quoque ad
libras duas datum in cohca pituitofa frigida abs-
que fperato fucceiTu exhibitum fuit, in qua pal-
mam praeripuit prsebium modicum Gratiolae Ger-
manorum feu Centauroidis. Quod vero perpa-
rum ferre poterant oretenus aegroti jnoflri Oxy-
mel Scihticum ingentis erat utihtatis in clysmati-
bus , una cum l'in6l. Afae foctidae , ex Decocl.
Cort. Peruviani, Herb. Abfynthii , Scordii, Ta-
naceti , prout kec vel ilia indicatio poflulabat.
Initio autem Conftitutionis & jam ad maturitatem
majorem perventa , in nonnuUis decumbentibus
tempus fruilra terebatur , in confuetis Enematibus
ex fpeciebus demulcentibus & carminantibus^
etiamfi oleofis nuptis , exhibendis. Smnma enim
vigente putredine efficaciora auxilia in ufum eranc
vocanda, quibus fymptomatum vi occurri poterat,
quod aliquando magna Acidorum Mineralium

quan-

Im) Am. Medic. pag. 103 =

{n) Jnn. Medic. pag. 22d» fecund.

350 CAP. V. AuiUA-bvERsionEB

quantitate, lotionibus iffis jun£la , egregie perfl-
debatur.

§. X C I I L

Attameli vero funt cafus fpeeiali diiTerentil
iion indigentes V. g. Pieuritides Verminofse, qus
limplici purgante medicamento ^ non habita in-
cidendi ratione ( o ) , feliciffime curantur, filenti-
bus poft emiiros lumbricos pkuritidis fymptoma-
tibus. Ita etiam animadvertitur in DiarrhcGa ver
minofa, pra^ter terrellria cum Rhei vel Corticis
Peruviani tantilla quantitate, vix aha defiderari.
Neque harum ratio altius repetenda , cum ejus-
modi fymptomata , ut plurimum , a vermibus ni-
do fuo rcmotis concitentur; qui minus apte tunc
pharmacorum purgantium , ahorumque in neccm
datorum vi reliilere poiTunt , quam fi nido fiio
mucofo inhsereant. Atque hinc mihi apertum vi-
detur, oleofa noniiunquam nihil fuae virtutis an-
thelmintic^ exferere , promptiffima ahas ad in-
feda tracheis occludendis necanda , nifi praevii§
acrioribus incidentibus inteitina iliniulando co-
gantur , atque eo pado nidus folvatur ^ vermes-
que inteilina perreptantes occidantur.

Nam muciis ille, queni omnes obfervant , co-
piofus faepenumero adeo eil , ut captum illo-
rum , qui variis verminantibus haud intcrfuerunt ,-
excedat; in quo fepulti jacentes luffocantem oieo-
forum vim non experiuntur vermes , iin minus
incidente & purgante inedicamento turbati fue-
rint: fed tunc fnnul indicio funt validioris medi-
camenti propinandi. Hinc etiam intelligitur quan-
tum verminantibiis prodeife poirmt Naufeofa &
leniora Emetica ? Quoniam fciUcet potentiilime

iis-

(o) Cap. III. fea. IV.fcboL fecimd.

IN Medicamenta Anthelmintica. 351

iisdem intefliiiorum animalcula , modo non ad
fuperiora alliciantur (/;), cxagitari, atque mtefli-
norum contra6lionibus e loco fuo apte moveri
queunt, purgantibus poftea foras educenda. Parili
modo iis infeila apparent qusecunque quas vel ti-
tulo medicamenti validioris , vel animi pathema-
tum , fenfiles atque irritabiles abdomini partes
afficiunt, ut potius vi fua, quam fpecilica virtute,
agant. Ita & fortiora purgantia , a fuperiori me-
moria egregia anthclmintica habita funt. Nu-
meratos efFectus ab animi pathematibus aliquo-
ties comperi , puerperasque , graviditatis tempore
fruflra multis agitatis , levi negotio ab ingratis
fuis hofpitibus , edito partu, hberatas obfervavi.
Num & purgante tantum , an toxica virtute ope-
retur Jrcanum Herrenschwandii , fme occuka-
toris communicatione perpenfum & exploratum
haberi nequit. Interea tamen conftat , Medica-
mentum hocce ordine quodam , prsemiifp pulvere
Sahno, & Olei cochleari, animatae potentias ob-
noxiis dari, & nonnunquam turbas violentas ex-
citare , atque eatenus cum obfervationibus in ge-
nere hacce in paragrapho traditis convenire.

§. X C I V.

Sic & duplici poteilate qusedam medicamenta
agunt, nimirum folvendo & purgando, quae pro-
prietas praefertim Aloe ineft , ahisque phiribus,
idcirco a longa memoria ad turbandos & expel-
lendos himbricos ufitata : quemadmodum ad ar-
bitrium cujasvis variae formulce , mukifariam in-
cidendi , necandi & expehendi vim habentes,
pecuhari morborum & eegrotantium conditioni

&
C^) Gap. IV. fea. IL

352 CAP. V. Animadversiones

& «tati adcommodatae , conflari poiTunt ; quseque
in Pilulis Hoffmannianis , aliorumque, ufu quo-
tidiano probatis compofitionibus, quam clariffime
elucefcunt. Faciunt huc Extra6la Vegetabilium
amara , Gummata ferulacea , & inter hsec poten-.
tiffime Afa foetida , Salia quaevis incidentia , Vi*
triohca, Metallica, Metalla ipfa, Anthelminticis
fpecificis, purgantibusque nupta; atque uno quafi
impetu intellinorum animalcula foras extrudentia.
Efl &c quorundam minime vituperandus mos , poft
alfumta fortiora purgantia, magnam aquae frigidae
copiam imperare , quod & fecurius adhuc aquis
mercuriahbus , vel exftinftionis Metallorum , fi
idoneis vifceribus propinantur , fieri poteft. Sed
ejusmodi adminiftrationem unusquisque non aeque
facile tulerit, magnamque Medici curam dcfide-
rat. Expediunt etiam multis quidem in cafibus
externa , fub varia forma , apphcata auxiha. Quin
ruftica Medicina, comedere Radices Dauci vul-
garis , jejuno ftomacho , nonnuUis infantibus fa»
cih fahiti fuit (^).

§. X C V.

Attamen vero interdum ita accidit , ut vel me-
dicatiffimse res induftriam exercitatiffimorum Me-
dicorum fruftrare valeant , quod perinde mihi ac
Medicis confummatiffmiis moleftum evenit. 11-
lud, prseter mukiphces caufTas, de quibus fupra
(§. XCIII.) diftum eft , inde iit , vel quod intefti-
nis firmiter inhaereant vermes , vel tunicas eorum
perforaverint , vel duphcaturis ventricuh aut in-
teftinorum infideant ; diftantiam quoque loci a

, ven-

(?) A^. Pbyf Med, voL I. obC II. pag. 449»

iN Medicamenta Anthelmintica. 353

ventriculo , utpote in cavitatibus inteflini coli,
cauflam aliquando elTe , acutiffime indicavit Ba-
GLivius ( r ) Lumbrkos frequenter ahfcondi in cavi~
tatibus inteftini coH, ad quas^ cum interdum difficuU
ter perveniant medicamenta ; idcirco nil mirum , Ji
non raro ex optimis quibuscunque remediis optimos
fiicceffus non habere? Quod pariter ego in triguri-
nibus intellinum coccum obfidentibus (j), ali-
quando comperi. Caveant igitur juniores Pra6li-
ci, fmgiilari tantum formulse , utut decantatae ,
nimis fidere ; vel eadem omnibus & fmgulis ver-
minantium aerumnis mederi velle. Harum enim
natura portentofa nimis efl , quam ut fimplici
medicamento , quoad metafchematismos fuos
oppugnari queat. Judicio autem opus efl , quo
debitus fiat , inter tot numerofa pharmaca , felec-
tus, ac cum aegroto, ejusque setati, fexui, vitae
generi , atque idiofyncrafiae peculiari , tum anni
tempellati & morbis pubHce gralTantibus con-
venientiffima fimui etiam & prudentiffima ad-
minillratiQ.

(r) ©offina. ®er. ^(naef^. jt. 25. 1761.

f

C A.

354

C A P U T S E X T U M.

QUORUNDAM VERMINANTIUM

SYMPTOMATUM RATIONEM

EXPONENS.

§. X C V L

Ex ha6leniis recenfitis , plerorumque verminail-
tium , qiiatenus originem fuam abundanti
praeter naturam humorum copise , eorundemque
depravatas indoh , atque vifc erum fecernentiura
vitiatse flrudluras organicas debent, fymptomatum
Tatio nemini accurate perfpicienti non conflare
potefl ; quaeque certo refpeiSlu ad Glutinoii 6c
AlcaHni Spontanei genus pertinet (O? primarium
tamen , fi proprie loqui vokieris , in cognitione
lati diffufi morbi mucofi, & bilis multifaria a flatu
fano aHenatione , fundamentum habet , ac hifce
rite enucleatis praecipua phaenomena quam per-
fpicaciflima evadunt («)• Nec opus efl ad ter-
ribiHa haecce fymptomata producenda, vermiura
ova in fanguinem delata effingere (v), Commu-
nis enim , quum omnibus unus idemque fons,
prima nimirum fitoificina, nataHs fcaturigo (^)
iponte indicatur , quemadmodum de finguHs ad

quse-

(t) Cel. VAN DoEVEREN Lib. citat. pag. 6.1»

(w) Ex putredine nata fymptomata indicavit Triwca^
VELL. Lih. citat. pag. 73 1. Acutorum vero Cel. Kloekhoff.
Lib. cit. pag. 44. &c.

(v) Akdry pag. 345.

{ivj Cel. Gaub. Jnjlit, FM. J. s88, 5^9*

CAP. VI. QuoR. Sympt. Verm. Expo5. 355

quseque fua capita diftum eft, fupervacuum adeo
ea repetere. Satius erit , quse ex humorum cor-i
ruptela, vermium fu6lu, reptatione, atque cada*
verum eorum putrido liquamine, partibus fenfibi-
libus atque irritabilibus inducuntur affeftiones ,
verbo explicare.

§. X C V I I.

Quod, ut miflls ambagibus , rite afTequar, ex
flabili Phyfiologico principio , quamvis modum
haud femper affequi Hceat , univerfum corpus ani-
matum fuppono; neque hujus loci eife intricaLifli-
morum phccnomenorum , quod fruflra m fe fufce-
perunt llupendai eruditionis viri , caulfas enodare
exiftimo. Prsecipua vero fenfus ac motus organa
cum nervi fmt, quibus confenfus late difFunditur,
illorum ad .partes , quas mutuo coramercio affici-
unt, decurfiis , & cum aliorum ramis majoribus
minoribusque conjugationes, prse ceteris indicare
oponet.

§. X C V I I L

Accurata turbarum contemplatione , quse uni-
verfo corpori, maxime vero faciei & toti capiti
'Contingunt, non nifi in ejusmodi nervo, qui ilhs
cum pardbus mutuum commercium aht , quae-
rendas effe docemur. Ille magnus fympatheticus
feu intercoJlaUs di6lus , fsepius htigandi cauffam (.t)

fup-

(or) Conf. III, Haller. de Vera Nervi intercoflalis origi-
ne. Difpiit. Anat, Seldt. Vol. Vil. pag. 940. & O^er. mi-
nor. Tonu i. pag. 503.

z 2

S5<^ CAP. VI. QuoRUNDAM Symptomatum

fiippeditavit , ail feliciore noftra setate certiorem
demum originem na61us (j), a fexto & quinti
paris ramo fecundo , feu Vidiano profundo oriun-

dUS y

(y) Vide Cel. Meckel. de Ouinto pare Nervorum cerebri
Gott. 1748. 5. LXV. pag. 53. & Tab. Fig. i. litt. v. |. ^r.
& Fig. 11 — VI. & Memoir. de VAcad. R. de Berlin 1749^
p2?- 87. J. V. cum Halleri not. p*. ad §. xij. oper. min.
pag. 5 10.

Omnes tamen apparitiones fubinde circa nervulo^ vulgo
radices nuncupatos , vel & fiftitios ramos ( MeCkel. libo
cit. §. XXX VI. pag. 25. cum §. LXV. pag. 53.) obferva-
t3s , deteftieni huicce non ita refragari videncur , ut fimi-
les nunquam in confpeftum prodiiltent (Haller. in loc.
citat. J. X. & feq.); quin de abigendis furcuiis ex primo
ramo quinti paris , ophthalmico difto , adhuc dubitento
Auftores apud PIallerum citatos non attingo. Cel. vero
P. Camper , cui tunc temporis probe innotuerant , quac
circa originem intercofraJis ex ramo Vidiano profundo ex
Meckelio allegavi , fymptomata colics Pictonum a Gel.
DE Haen in peculiari dijjertatioiie ( Hagse Comitum 1745.
p3g« 35-41-) propofita explicaturus, pergit ^ „ Nervus in-
„ tercoftalis cum ramo ophthalmico cohasrct in origine a
,, fexto pari. " (Nervorwn ^natoms contraUa Cel. Monkoi
latine reddita a Cel. Coopmans pag. 57 & €0. ed. alter.
pag. 180, 181.) & mox infra: „ li jam colligamus in
„ fummum , nervum intercoftaleQ^ conjungi eum fecuiido
,j ramo quinti Paris , cum primo ramo probabiliter. " Im-
mo poft primam Monroi editionem 17S4. latinam evul-
gatam. A». 1756. in Theatro Amfl:eIaDdamen/i raiftum in-
fignem cum quinti paris ramo ophthalmico fefe jungentem
demonflravit , quod pluries a fe obfervatum fuilTe Cel.
CooPMANS {Uh. citat. ed. alt. pag. 119. a. ) indicavit.
Quin velligia Magni Prajceptoris premens Cel mihique
araiciflimus Amftelsedamenfium AnatomiaBProfeflTor F. Snip,
in eodem Theatro publico in cadavere feminino Ao. 1765.
in dextro latere eandem communicationem indicavit,quod
®b rei dignitatem humaniflime mecum communicare voluit.

Quid--

Verminantiuk Expositio. 357

dus , toti fere faciei , oculis , nafo , auribus lin-
guaeque illatas ex abdomine moieilias impertit,
atque viciifim iis lacellitur.
Demonflrant hoc
I. Fortuitse Isefiones in homine vekiti ex no*
tiiTima obfervatione Stalparti van der
WiEL (s), conilat.
11. Experimenta Petitiana de induftria in ani-

malibus inilituta (a).
III. Simiiia experimenta a dexterrimo MolineIt*
Lio (Z?) & Nob. a Brun {c) capta.

Liga-

Quidquid hujus rei fit , docuerunt iterats fecliones Me-
cKELiuM, VAN DoEVEREN & Camperum , Nervum Vidianum
femper elargiri ramLilum , variationibus ^uidcm , ipfi fur-
culo intercoftalis a fexto; adeoque manifeftam cum quinto
conjun6tionem ftabili lege vindicant. Utrum vcro interco-
ftalis principium ex novis deteclis quinti paris radicibus
invertendum fit, ut quibusdam vifum fuit , in Pathologicis
nihil ad rem facit , cum alTeftiOiies viceverfa contingant.
Audiamus in hifce Solertifiimum Obfervatorem : „ Hifce ita
pofitis, inquit; , fit a quacunque caufiTa vitalis «ntercofta-
lis nervi ramulus laefus, pergit irritatio ; & uti in fen-
fationi oinni , fpiritus ad cerebrum deferri probabile elt,
fic & eos ramqs nervi quinti paris in confenfum trahet
irritatus intercollalis ramus , quibus ille originem fuani
debet. Propagatur vero & in omnes ramos nervi quinti
paris haec irritatio , varie quippe inter fe anafiiomofibus
conflu&ntes. Sed viceverfa irritato ramo nervi quinti
paris , qui intercoftalis radicem exhibet : hsec irritatio
facile toti nervo intercoftali , & hinc omnibus nervis
corporis cum quibus communicat intercofialis, conciliari
poterit." Meckel. de nervo quinti par, cereb* §. XIL
pag. 107.

(2) Cent. I. obf. XXXI.

(a) Mem. de VAcad. R,des Sc. 1727.

(&) Comm. Infiit. Bon. Tom. lil. pag. 290*

(cjDe ligatur. Nsrvorum^

358 CAP. VI. QuoRUNDAM Symptomatum

Ligatura paris vagi , ejusve abfciffia , fruflra
iis 5 quae oculorum experimeiita fpedlant , objici-
lur: cum nulli ramuli vel horum propagationes
ad oculum perveniant. Reliqua de Nervo inter-
coflali fuperfedeo, dum ex Recentiffimorum de-
fcriptionibus neceflaria indicabo.

§. X C I X.

Hinc (§. XCVII, XCVIII.) intelligitur
I. Cur aliquando citra febrim , atrox capitis dolor ^
vel folus 5 1)61 una cum pupillid dilatatione ^ narium
pruritu percipiatur?
A.Pr^ter faburram morbofam in ventriculo

fubterque praecordia contentam (^).
B. a mutuo membranarum confenfu nervorum
ope communicato; nimirum
£c. Diflributione rami frontalis per frontem (e\
^.Confenfu nervorum ciiiarium , & ganglii
ophthalmici, ut & rami nafalis iridem pe-
tentium (/).
j/.Nafi pruritus, ex afFe6lione nervorum cum
primi tum fecundi rami quinti paris , per
totam ejus capacitatem diflributorum. Sed

nafi

(d) Cap IV. fea. L

(e) Vid. EusTACH. Tab. XVIIL no. 2. litt. aa. Meckel.

lib. citat. J. XXXVllI XLIV. & Hiftoire de rJcad. ds

Berlin. Tom. VIL pag. 40. §. XXIX. la Planche litt. L &c.

(/) Meckel. de Nerv. quint. par. loc. citat. Zinn ds
teulo. cap. IX. §. VIL & VIIL Tab. VI. Fi^. I. litr. hh.
y. z. & no. I, 1, 3, 4. Fig. *• 00. p. q. Confer. & Monro
iih. cit. p. 103. unde Stermitationis cauffam , de qua infra
fufms, quffiric C. A. de Bergen in confenfu uveae cum
wervis mufculi diaphragmatici. Vid. ejus Differt. de Nervo
intercoftali §. XLL pag. 47. vel DiJJ. Amt, SekS;. Haller.
Tom. 11. 901.

Verminantium: Expositio. 359

nafi pruritus aliquando pupillae dilatatio-
nem infequitur , eo quod ramus nafalis
primi rami quinti paris radices porrigat
ganglio ophtnalmico, a quo ncrvi ciliares
proveniunt (g), qui viciffim affedti quo-
que patiuntur. Quid hic dubitandum, licet
quo fiat nos lateat modus ; dum fplendens
lumen pupillam coarftando , tam prompte
llernutationem producit , quam Iternutatio
immodica ipfam amaurolin ; & eodem
momento fiiernutationis pupilla dilatatur,
ipfo radiante foie (^).

§. C.

Cui confenfui (§. XCVIII. ) etiamfi nervorum
ope diftis partibus inducatur , regeri tamen pofi^et,
exinde non fequi eundem vermium irritatione fieri.
Quamobrem operse pretium efi: , pro materise dig-
nitate , quse inde ad Pathologia; certitudinem pro-
fluit,hancquaefi;ionem accuratius paullo expendere.

Facile mecum convenient , nviilam H. C. par-
tem tot nervis, ac tam artificiofe efie interteytam,
qaam mirabilem oculorum fl:ru6litram , iive fa-
bricam ejus ipeftes , five eara , quam cum aliis
partibus, mediantibus numerofis ramulis colimt,
Ibcietatem refpicias ; atque eandem ob caufi^ara
nullibi frequentiores obvias efle morbofas fenfatio-
nes molefi:as. Sed ipfam hanc fympathiam attenta
rerum obfervatio docet non promifcue cum iis
communicari ; afl: quodam refpeftu a cauflfa afE-
ciente pendere. Etenim

I. Ab-

(g) ZiNN in loc. citat.

(&) C A. ,BERa£N /of. citaU

Z 4

g5o CAP VI. QuoRUNDAM Symptomatum

1. AbfcifTo in homine nervo intercoflali c?E'ci-
tas infecuta integra ell (i). Taceo experi-
menta Cel. Petit (!') in animalibus de indu-
flria fa£la.

2. Colicam Pi£lavienfem comitatur Amauro-
fis (/).

3. Scotomia , caliginis fpecies , a ventriculo
depravato proficifcens , dimidium pupillae in
oculo utroque obfcurans, per horae quadran-
tem reddit vifum hebetem & imperfectum,
capitis doloribus fubfecutis, tandemque folubi-
lis fit (m).

4. Quaenam in Hypochondriacis , Hyllericis,
Hydropicis, ut &: Tabe ac Venere confum-
tis , oculoriim mutationes contingant , omnes
Pra£lici norunt (n). An & hic Isemas & vi-
fus obnubilationem , ahaque ab Hippocrate (0),
in Acutis defignata , tantum topice confide-
rent, minime crediderim.

5. In homine , cujus cor & pulmones fe6lione
anatomica poft mortem fuppuratione & gan-
grasna affe£la reperta fuerunt , trifles & ia-
chrymofi erant ocuh, (p).

6. Acriora qusedam medicamenta fubvenenofa ,
imo venena ipfa , longe aha phaenomena pro-
ducunt , fpafticis magis contradlionibus cort-
grua. Quorum ut prolixam nimis recenfio-

neni

(r) Stalp. van der Wiel loc. citat.
( k) Hiftoir. de l'Jcad. R. des Sc. i-jij.
( / ) De Haan de Colica FiB. Dijfert. pag. 35.
(iti) C. A. DE Bergen loc. clt.
(n) Conf. Rega de Sympatbia c^p. 18. pag. 258.
(0) Prcenoti&n. Lib. Foesii feih II. pag. 37. lin. i3>*2*
(p) Recneil Periodique 1755. Decemb. pag. 458. vei
Ccmm. de reb, &c. Vol VIII. Part. II. pag. 209.

Verminantium Expositio. 361

nem praefcindam, ea quae D. Sennertus (q)
de Napello , de Opio , deque CkiUa , Scrpentf
Jfpide^ Cerafte , Dryino 6c Rubeta fcu Bufone
61 Scorpione , quatenus oculos alficiunt , exhi-
buit, brevitatis cauila tranfeo. Recentiflima
digito leviter attingam.

7. Coar6latam pupillam (tfficQYC Solanum furjofum ^
quin oculorum rubores & vifus hebetudinem,
quotidiana praxi certum eil. (r)

8. Inter varia fymptomata aperti erant oculi 8c
flucluantes a Semine Hyofcyamo. (j).

9. 'l'orvi vero obfervabantur cum delirio feroci ^
Stramonio. (t).

jo. Spigelia feu Radix Anthehnia ad minimam do-
fm data , brevi pofl aifumtionem , vertigi-
nem ac dolorem in oculis, excitat, una cum
irreguiari mufculorum abdu^lorum & adduc-
torum motu ; rehquis oculorum mufculis in-
taftis manentibus. («).
II, Nuila tandem contigit iridi mutatio ex irrita-
mentis externis (v) 5 promptiflime radiis lucis
mobiii.

12.
(^) Lib. VI. Part. VII. Cap. I, III, IV, VIII. & Part.
Vm. Cap. III, IV, XI, XIV, XXII.

( r ) Confer. Lambergen Ephem. perfanati Carcinomatis
pag. 15' Gataker. on tbe internal ufe of tbe Solanum &c.
1751. pag. 8.

(.c) Comwentar, de rehus &c. Vol. Vll. Part. i. pag. 81.
( t) Ibidem pag. 82. & Hifloire de VAcad. R. des Sc,
175-6. pag. 72. 4°'

(u) Comm. de reb. &c. Vol. V. Part. i. pag. 69.
(v) Coijfer. »Sproegel Di[fert. fi(lens experimenta varia
cum venenis in viv. anim. mftituta. Gotting. 1753. vel
Comm. de rek. &c. Vol. III. P. III. pag. 443. & DavieL
Comm. eoid. Vol. XII. Part. IV. pag. 657.

z s

S6s CAV, VL QuoRUNDAM Symptomatum

12. Lumbrici vero, faltem teretes, quos prae ce-
teris ego periclitatus fum , plerumque iridem
dilataverunt ; ut ad minimum tertiam confuetae
amplitudinis partem fuperaret lumen.

3t3. In valde pituitofis , praeter pupiilarum dilata-
tionem etiam fmgularis oculorum fplendor &
mador viciifim animadvertebantur. (wj.
Adeoque multi ab invicem diverfi apparent ef-

feclus , attamen vero cauifae fuse efficienti ada&-

Quati.

§. CL

Qu^ ph^nomena ( §. C. ) in oculis obfer*
vata, prsefertim (n°. 12.) Lumbricos teretes fpec-
tantia, fponte fermonem dirigunt ad quaellionem,
num vero Pupillarum dilatatio vermibas inducla,
ad paralyticam afFeclionem (x) pertineat , nec
ne ? Revera plurima verminantium fymptomata,
vel fpafmos fseviffimos concitant , vel paralyfm in-
ducunt ; quod vel in extremitatibus tam fuperio-
ribus quam inferioribus quotidiana obfervatione
verum reperitur : Atque eo modo eadem de caulTa
eventus perquam diverfi nafcuntur. Ex phse-
nomen^n autem apparitione in verminantibus li-
quet, vifus facultatem dilatatione pupillarum prae-
termodum non tolli, nifi in quibusdam tantum ca-
fibus tranfitoriis (y); quod fi perfeveraret, ex
paralytica nervi optici affeclione colligi quidem
tunc pofiet; fed cum ejusmodi obfervationes in

paucis

(^w) Cap. IV. SecT:. VII. S- LXXXV.

(x) Confer. F. Hoffmann. Hiji, Corp. Human. fect.
III. cap. IV. §. XX. Oper. Supplem. Tom. II. part. lll*
pag. 74.

(y) Cap. IV. fect. VIL S. LXXXV.

Verminantium Expositio. 363

paucis modo animadvertuntur , ad fmgulos non
potefl cafus extendi (s). Quam ob remvcro magis
conlentaneum videtur , fingulare illud pha^nome-
non , peculiari fympathiae fibrarum tenuium pri-
mi rami quinti & tertii paris inter nervum op-
ticum & uveam (a) deberi. Siquidem ex
confenfu , qui neceflario datur inter oculum &
membranae internae narium nervos ex primo ramo
quinti paris ortos (Z>), major humorum & la-
chrymarum affluxus datur {c) ; &: hac ratione
majori quoque fecretorum humorum copia dilatari
& ampliores reddi pupillae polFunt , quod etiam
in pueris & fucculentis , citra morbofam condi-
lionem cernitur , ut & defeclu virium in languef-
centibus , atque egregie recentiorum obfervationi-
bus confentit. (^).

§. C I I.

Haec (§. XCIX, C.) quae fufius paulifper qiioad
oculi confenfum dedu6lafunt, rehquorum bafi in-
ferviant. Enimvero fimili confenfu aDertum fit.

IL

(z) Habetur & mira obfervatio cjecitatis periodics, qua
dernum seger fub corticis ufu , diarrhoea cum febre continua
correptus intra paucos dies extinguebatur. Vide Medical
Obfervations and Inquiries. Vol. L. Art. 13. pag. iii. vel
Comment, de reb. &c. Vol. VIII. Part. II. pag. 307.

(a) Ztnn in loc. citat. cum MoNiio lc, pag. io2. &
fupra 5. XCIX. y.

(Z?) MoNRO ibid, pag. 103.

{c) Ibidem pag. 104. cum Experimentis Cel. Petit
collatis.

{d) Confer. W. Porterfield on tbe Eye. pag. 168. vel
Com7n. de reb. Vol. VIII. Part. 111. pag. 404. ZiKN. d&
•^«/0. p3g. 102. aliosque.

3<J4 CAP. Vl. QuoRUNDAM Symptomatitm

11. Cur Facies in verminantihus Japius fuffundatur

rubore , alias palHda?
. A.Irritatione nimiriim arteriariim & minima-
rum arteriolarum faciei, qui ubique fere ner-
vulos 5 maxime ex fecundo ramo quinti paris
cerebri, comites habent. (^).

B.

(e) Pecultarem fententiam' quam de habenis arterfarum
coiiimunicaverat 111. Hallerus {Dijjertat. de Nervoru7n in
arterias imperio. Oper. min. (XVII. pag. 513.) quam etiam
amplexus fuit Dexterrimus Meckelius (de Nervo qiiiriH
-paris cereb. §. CXI — ■XIlI. pag. 106. & Mem. de Berlin, Vol.
VII. pag. 28.) , eam tamen candide dein repudiavit ipfe
zu6t0Y (Mejnoire fecond fur les parties fenfihl. ^ irritaU. pag.
1^^. 6i Reponce generale aux ohjeUions pag. 36.). Tacitum igi-
tur argumcntum pro ipfarum irritabilitate : quemadmodum
illud ex fluido eleftrico in majoribus arteriis & venis prope
cor , eliainfi abfciflis , idoneisque argumentis {Specimin,
Med. inaug. de vims H. C.Solidis pag. 35. not. w. & Exper.
IX.) demonftravi , quas minime apre refucavit laudatus
audor. Quare de refricando vulnere reticere nequeo ,
quamvis hffi pagellae Obfervationibus Clinicis tantum defti-
navilTem. Doleo enim llludr. HALLERUJti minus re^te ex^
perimentum meum X. quoad irritabilem arteriarum natu-
lam fequenti modo interpretarum fu^ffe. „ Si ron a cru
,, voir de Virritahilite aux arteres ^ on a pu voir dans Je tronc
,, de Vaorte , frnpe de Vetincelk tleBrique ( * ) une contraSlion
„ forcee par le poifon fbemique , que fai fouvent obfcrvee y
5» mais qui n'a rien de commun avec la vie ^ ^ qui juhjijle
„ apres que tout fentiment ^ toiit mouvpnent Vital efl eteint^*
{Reponc. gen. (ec\. II. pag. 89.). An igitur una eademque
contraflio eit , quse poll mortem ab acri chemieo obferva-
tur, quam qua^ vita adhuc vigente fit , &, a fluido elec-

trico

(•) M. VAN DEN BoscH , convient de cette veritd Ex-
per. 9. & il avoue , que le Scalpel ne produit au-
cune contradtion daus les arteres Exper. 10. il a
vu comme moi , que les arteres des Grenouilles iie
fe contraaent pas. Exp. 11,

Verminai^tium Expositio. 365

B. Arteriis femct pariter nervuli infinuant , quarri
ut ilias ampiectantur , tunicasque penctrent ,

fic

trico aorta inducebatur? Enim vero in arteria aorta i de
corde difTecla atque electrico tffluvio irritata (Spec. citat,
pag. 36. & Exper. X.), easdem ofcilhtiones , Diaftolen
neinpe & Syllolen , diflinfte ita aniniadvertimiis , perinde
ac fi arteria cordi unita effet , atque ab irruente fanguine
dilataretur , vel ex mente Halleri mechanic^ fua con-
tradione in priQinum niteretur. Quod nunc illa pha;no-
niena tanquam perceptiones facultatis vitalis arterise infitcS
confideranda erant* exinde nobis conftitit, eandem arte-
riam , eodemque Itimulo eleflrico , exfpirato cane vexa-
tam , non amplius ad contaftum crifpaire. Parili eventu
accidit juniori cani Exper. X. ac minus vitae tenaci, qui
crudeles fedliones non ita fufi:inere valuit. An fibi para-
lela utrorumque , Halleri fcilicet & Noflra experi-
menta ? An idem caicuius fubducendus iisdem ab acri che-
ffiico pofl morrem , vel fluido ele(^rico vica gaudentibus
animalibus? lilud nunquam in mortuis agere animadverti,
hoc vero quidem, & manifelie in ceilulofa, quae fecun-
dum hanc normam perquam irritabilis exifterec. Sed III,
IIallerus mcchanicam hadlenus contraftionem arteriae tan-
tum conceiierat , neque talem quae fibris mufculofis alia-
rum parcium competic , atque in loco fupra citato de ejus-
niodi contradliont; verba facit, quae vi veneni chemici pro-
ducitur , & nequidem cum vita communis eft, aft fubfi-
ftens poftquam omnis fenratio & mocus exftincli func :
phsenomena vero in noftris experimentis, efilato fpiritu,
ceftarunt.

Simili modo minus apta videtur conclufio , quando IIL
auclor ideo arteriarum irritabiliratem refutare annititur, eo
^uod fcalpellum ad ofcillationes edendas non cieverit ar-
terias minores- vel quod ego fcripferim , Ranarum arte-
rias ahenei inftar oleo vitrioli intedas a me vifas efle : id
enim indicio tantum fit , me fedulo tradidifTe quse experi-
nicnia repetita cirea has res docuerant , non obftante vi-
rum ocuiacifnmum Baker contrarium animadvertiire. Ne-
que jufto ratiocinio confequi vldetur , impericiam mihi

Biagis

S56 CAP. VI. QuoRUNDAM Symptomatum

fic ramiis memorabilis nervi intercoftalis ,

mollis

magfs imputandam elTe, quam in illis experimentis in quf-
bus ill. auiStori allentierim , cum annotaverim, veluti cum
D. WoLFSEN Medicus nunc Daventrienfis in cane animad-
verteramus, canem in cutis fcclione nulla doioris indicia
exreruide , peritonaeo vero cultri cufjiide percuflb , etii
leviter tantum , animal vehementcr clamitalTe. Nonne
ambo dillinguere potuimus peritonaeum a fibris mufculofis?
Sed redeo ad fluidum eleclricum. Nonne illud in vi-
cem aliorum irritamentorum facit? Ma^^nam Ranarum co-
piam experimencis noftris fubjecimus unl cum D. D. Bik*
KER & E. P. VAN VisvLiET ; ncque alio modo efPe^tus
fuos edidit quam, durante vita. Scintilla quippe eleflri-
ca fpinalem medullam verfus dirigebatur , vel ad pedem
divulfum , fi quando ab acii mechanico vel chemico non
amplius ad contraftum ciebantur, quo tempore , qua; vitl
privats apparuerant partcs, denuo ex fe redire & agitarl
vifaefunt: quod aliquamdiu eodem eventu iteratum cum
cflfet, tandem celTavit ; neque unquam , utut vif^eret e-
leclricitatis vis, difijpato vitss pabulo , fi ita dicere fas fit,
refufcitari potuit. Eflque itaque fl;imulus electricus in ean-
dem irritamentorum clafijsm recipiendus, ad quam rcliqua
externa auxilia ad irritabilem folidorum naturam indagan-
da, pertinent. Nemo autem II!. Hallero facile afi^entie-
tur , nec vcl fibi ipfi llluflris au6lor , illam tantum parcem
irritabilem cfi^e , qua) ab injuriis fcalpelli pungentis , vel
veneni inflillati rodentis ad contaftum crifpatur; quoniam
illo lacefiita;, perpaucas modo partes & folas tantum fibrEB
niufculofas rubrs , hoc vero & vita privatse , irrltabiles es-
fent. Nonne fiatus adhibuit, & fcintillam quoque ele6lricam
Caldani (Mem. fur les part. Jenfih. ^ irrit. Tom. III.

pag- I35-I37-)-

Nec minus miratus fum, eundem au6lorem fcripfiflie va-
porem fulphuris fenfibilitatem deflruxiflTe absque detrimen-
to irritabilitatis. Contrarium enim ftabili lege femper mi-
hi conflitit , quod vel experimento meo XIII. fufficienter
demonflrari potefl. Solus ego hsc pericula feci , atque
omnes ranai , quasquas vaporibus fubmifi tempore f & 7
minutorum cum vita omnem irritabilitatem amiferunt. Va»
porura carbonum & terebinthinaceorum diutius aliquantif-
per ceteris paribus vitam fuflentarunt.

Verminantium Expositio. 3(5^

mollis diftus , totiis quantus arteriae ca-
rotidi externse 5 feu faciali ramo {g) im-
plantatur.
C.Minimas quoque arteriolas nervulis donatas
invenit dexterrimus Meckel, quod ipfilTimis
obfervatoris verbis hic loci recenfere juvat.
Tqus les nerfs de la face , quoique d'une extremg
petitejje , lorsque on les reguarde au microfcope ,
fe montrcnt accotnpagnds d'une arteriok ^ qui fe
repand uniquement dans la tunique du nerf^ en
forte que tout le nerf paroit exterieurement rou^
ge ^ Ji on peut par iinc injedtion fubtile en rem"
flir , jusquaux moindres vaijfeaux. (h).

COROLLARIA.

His (§. CII.) ita pofitis , facillimo negotio
mente confequi pofTe videtur.

1. Quam ob rem verminantes Eryfipelati {i}
adeo obnoxii fint , fi ad biliofam ipforum
cacochymiam, & frequentiflimas in facie»
& auribus irritationes adtendamus.

2. Ex eodem nervorum in arterias imperio
manifeflce fiuntfubitiB^ fine alia caufla ma-

' nifefta , fenforii communis alienationes ; ve-

luti terrores in fomno , vocisque involuntaria
0xclamationes , aliceque ad caput metaftafes ;
qute etiam fi nervorum primariam in fen-
foria affe£lionem haudquaquam exchidunt,
prsecipue tamen fanguineorum vaforum ope
non paucis in cafibus induci animadvertun-
tur. 3.

(g) Meckel. Mevioir. de V Acad. R de Bsrlin 11$%,
Vol. VII- §. CXdl. paj^. 109. & Tab. no 308.

(/?) Ihiiem §. XXXJ. pag. 42. cum %. CV. p. 102,
(f; Cap. 111. fea, III. I

368 CAP. VI. QirORUNDAM SYMPTdMATtJMt

3, Simili modo explicari poiTunt vacillationes in-
conftantes ( ^ ) pulfuum , incertique febnum
paroxyfmi (/), quippe ex eodem gremio o-
riundi. * :r

4. Neque albo cauflaruni iilartim facile eraden-
das irritationes topicce inflammatorice , quae fau-
ces, thoracem , atque varia abdominis vi-
fcera , partesque extremas occupantes. Nam
confiderata nervi intercoflalis cum vago com-
munieatione , qua per univerfum corpus per-
G^ptiones partibus imprimit , data problema-
ta demonftrata fere haberi poffunt: praefer-
tim fi eandem mirabilem nervorum fuper
vafa decurfum affervemus. Speciorum autem
iilud fa6lum ahimadvertimus in arteriis Coc-

' , iiaca & Mefenterica fuperioribus , dum ex
plexLi femikmari magnus iiumerus teriuifli-
niorum nerveorunl lilamentorum exit, ut fe
extendat per fuperficiem omJiium ramorum
liarum duarum arteriarum , ut facile videri
potefl, quando arteriarum quscdam funt ex-
panfae , diffeftione vero neutiquam ; & ita
Hepar , Veficula fellis , Duodenum , Pancreas
Splen^ Jejunum , Ileum & magna pars coli^
nervos fuos habent a rhagno Solari GangUo^
vel Plexu miffos (m ). unde Icleri fpasmodici
ratio etiaiii evidens eft (n).

5. Nonne ea lege verofimihter rationes Haemor-

. thagiarum fpontanearum , narium , uteri 6c

ad ora venarum conaminum, conftant? Dum

auftus flimukis facihus ibidem , quam in aUis

cor-

(j^) Cap. IV. fea. VlIT.
. ( i) Cap. III. fea. III. 5. XLVHL

(m) MoNRO. /. c. 146.

(n) CooPMANS ihid. not. a.

VE^ilMINANTIUM ExposiTio. ^6g

poris pardbiis, propter peculiarem vaforum
conditionem , easdem efiicit. Qaid , quaefo ,
Sthalianorum fpafmi, quid colica haemor-
rhoidalis, quidnam denique fanguinis con-
geftiones fibi volunt , niQ quod eandem na-
talem, illatos nempe llimulos, agnofcant.
Et, colicam haemorrhoidalem vaforum ple-
thora abfoluta fcmper oriundam effe , mini-
me crediderim , quoniam vermium irrita-
mentis per quam famihares funt. (p).
lll.Unde aurium tinnitus ^ infeqiiente furditate ma-

jore minoreve^ narium fimul pruritus ^ vocisque am'

putatio?

A. a confenfu chordae tympani , tertio quinti
paris ramo , Hnguah difto , inferto (^) : 6c
idem ille ramus (r) qui guftui quidem prae-
ell, motum limul producit, infignesque ana-
llomofes facit cum nono, linguae pariter di-
catae. (^).

B. Conjugatione nervi fuperficialis Vidiani cum
portione dura feptimi paris (J*), quemad-
modum fecundus ramus hujus nervi ad faciem
excurrens anaflomofes facit vahdos cum ra-
mulis fecundi nervi quinti paris foramen orbi-
tarium externum egrefli (O? in quo ramo
maximus viget confenfus : unde etiam in
promtu efl , quare narium pruritus & auditus
affeclio, faepe una exiftant; quoniam chorda
tympani parte fuprema hujus rami exit.

C.Fa-

(p) Cap. III. fed. IT. cugrot. decim. fchol.
\q) Meckel. l.c. §. C. pag. 92. Fig. i.Iitt.X.no. 70,71.
(r) Ibidem Uo. 70, 80.
(s) Ihidem no. 91, 92.
\s*) Ibidem litt. x , A.

(t) Ibidsm no. 84, 87. litt. w, i, m, ,

A a

IfO CAP. VI. QuOKUkDAM SYMPTOMAtUM

C.Facit & illuc omnibus nota fympathia Ner-
vorum recurrentium ( ^* ) , quos ligatos vel
laefos in animalibus Gabenus jam obfervavit
Aphoniam inducere.

Eodem pa61:o etiani intelligitur
IV. Undenam Salivce prceter modum excretio , fiec nofi

MaxillcB inferioris motus tctanicus?

A.Tertius ramus qtiinti paris ex oppolito (IIL
A.), lateri illi, ex quo dederat cum nono
Gommunicantes , ramulos aliquot gracillimos
extrorfum emittit , atque unum alterumve in
glandulam fublingualem (v): fimili modo ex
ganglio maxillari (f) ejus ramuii in glandu*
lam maxillarem (i) inferuntur.

B. Praeterea totus nervus tertii rami qtiiriti paris
maxillae inferiori impenditur. Confenfus au-^
teiii per omnes ramos nervi quinti paris fu-
pm (§. XCVIII.) demonilratus eil.

C. Admodum probabile eil , & fuam quoque
fymbolam hifce alFerrc , acrimoniam biliofo -
verminofam (w): fiquidcm F. Hoffmannus
falivationem a fale ftimulante glandulas , &
fic majorem affluxum fanguinis ad falivam
fecernendam procurando; velob fpafmum ve-
nas comprimxentem & refluxum fanguinis im°
pedientem, defivavit (j). Cel. vero Monro,
a contradlione convuifivamufculorum maxilla^
mferioris i ore involLintarie claufo {y), Revera

qui--
(ii) Ihidem no. 77.
C^) CoopMANs /. c. pag. 131. a.
(f ) Ihidem no. 74.
(|) Ibidem n*. 75. fcq.
(w) Cap. III. fea. 111. §. XLIX.
{x) Hiji, C. H. Jnatom, feft. IIL cap. iX.. Oper. SuppL
H. Part. III. pag. 80.
■(y) l. c. pag. iio.

Verminantium Expositio. 371

quidem magna humorum difcrafia verminan-
tibus contingit , quemadmodum in ejusmodi
valde cachedticis copiofum falivse effluxum
confpeximus (2); ficuti & fpaflicae maxillae
contradliones famihares quoque funt. Salva
tamen tantorum virorum au6loritate , hm>
tatio qusedam hifce videtur interponenda.
Spafmodica enim maxillae inferioris con-
traiSlio prse ceteris obtinet in motibus con-
vulfivis tetanicis & Epilepfia verminofa , in
quibus potiffimum ghitinis inflar tenax fa-
liva ore extruditur:contraplerumqueaperto
& hbero ab omni motu praeternaturah ore ,
neque valde ahquando humorum vitio ob-
noxii fahvant ; ita ut ejusmodi in cafibus ,
copiofa fahvae excretio nervis ftimulantibus
deberi videatur. lisdem etiam ex fontibus
intehiguntur.
V. Gingivanim ardor (a) & Unguee dolorificcs phcs-

nomena.
Yl, Quare aliguando Hemicrania^ ^ fummus verticis

dolor , ex cervice oriundus , aut cuni fupraorbitali

jun&us.

A. Ex conjunffione portionis durae nervi audi-
torii cum omnibus ramis nervi quinti paris
cerebri (/;); vel ramulorum ex profundo
externo & fympathetico parvo ihius nervi
laterales & poflicas capitispartespetentium
confenfu Qb^),

B, Con-

(z) Loca ad litt. w. citata.

(a) Cap. III. fed. IIL g. XLIX.

{b) MoNRO Lib. citat. pag. 124 & 125. ciim elegantifli.
Bia Cdl. Mkckelii Tabula Mem. de Berlin Tom. VII. pag.
III. &c.

(i*) Meckel lib. citat. Tab. n®. 118. A 130. &c.

A a 2

§72 CAP. VI. QUORUNDAM SYMPTOMlTU^f

B. Conjugatione eorundem (VI. A,) cum fecun-

do cervkali (c).
G.Ipforum cervicalium cuih intereoflali unio^
ne (^) 5 quorum ramus pollerior nervi fe-
cundi paris, cum ramo adfcendente tertii
paris Nervorum Medull^ Spinalis , infigni
fafta anaflomofi inter fe , adfeendentes fu-
pra occiput ad verticem capitis, innumeros
ramos fuper mufculum quadratum & epi-
cranium communicant. (e),
VII. dticenam ratio TuJJls ficc^ magis vel minus vh'
lenta,

A. a difiributione paris vagi fola (/) , vel
P.Ex ar£la nervi intercoilalis cum oftavo u-
nione, mox ab egreifu capitis, in infimam
usque pelvim , a quo o6lavo paris nervo 5
recurrens di6lus oriundus funimae laryngi va-
riis furculis inferitur, atque idem ille recur-
rens nervus iterura cum intercollali coit-
^ungitur (^); adeoque irritatione nervorum
iaryngis <S: bronchiorum originem ducit.
Experimenta autem Halleri, quse irritan-
do , fcalpendo , vel veneno acri , internam
afperse arteri^e vel bronchiorum membra-
nam, aut diaphragma, aut nervum recur-

reii-
{e) MoNtoo & GooPMANS /. c. pag. 125.
(d) Intercoftalis ab omnibus cervicalibus inOgnem ra-
itium aliquando duplicem recipit. conf. P^ Camper De-
wonjir, Anatom, Lib. I. cap. II. §. 2. pag. 10. Tab. I.
;?ig. \. no. 7 , 10. cum Aschi de Frimo pare Nervorum
Med. Spin. Tab. III. Fig. III. f^. |. z- & Fig. IV. S. 2.
(tf) AscH /. c. Fig. V. no. 4.7. 8. 9-
(/) isAoNRoUb. cit, pag. 135.

{.g) EusTACH'. Tab. XVIII. b"tt. q. RAfMUNn. Vieus-
sfiNs"! Neursgr. univetf. Tab. XXIII. litt. p. q. f. Confer. &
CooPABNS p. 131.

VpRMINANTIUM ExPOSITIQ. 373

rentem ad tuflim excitandam , inefficacia
fuerunt , sequc minus apparent decreto-
ria ( /? ) , quam ea qux^ fapra quoad iri-
dem ex Sproegel eundem in finem ad-
du61a funt. (f).
C. Sed ipfe etiam nervus phrenicus cum in-
tercoitali jungitur (k). Quemadmodum
ex unione phrenici cum octavo (/) , &
o£lavi cum intercollali , hujusque cuni
cervicaHbus
VllLSingultus in vcntricuH £f intefiinorum affeciio^
nibus facile explicatur (m) ; ut &
IX.Sternutationes protra^cs vsrmibus indu^cs («);
nec non
X.Rifus involuntarius (0).
XI. Unde Refpiratio ohpreffa , cordis palpitationeSy
anxietates ingentes , dolores intra fcapulas , perque
dorfum iS lumbos^ vomitu iS naufea aliquanda
fiipatce ?

A. ab eadem paris vagi diflributione. (p).

B. Ex univerfali connexione & communica-
tione , quam nervus intercoflalis , cum ha--
rum partium nervis habet (^).
Docuerunt evidenter experimenta Cel.

(h) conf. J. F. ScHRiBER Aimagefl, Mtd. Lipfls 6i YienUo

1757. pag. 395.

(i) §. XCIX. no. II.

( k) Kruger de Nervo Phrenico Lipf. 1758. pag. 79.25.
& Tab. fubnexa. Cel. Camper. Demoiiftr. Anat. Lib. 1. Cap»
IL 5. 3. Tab. L Fig. I. 17, 22.

(/) P. Camper. /. c. 5. 3. pag. 10.

Xm) MoNRO /. c. Ipag* 161.

(71) Ibidem pag. 161. a. & Coopmans ibid. a»

(0) Ihidem pag. 162. a.

(p) Ibidem pag. 135. fq.

(5) Ibidpm pag. 149. fq.

A a a

374 CAP. VJ. QuoRUNDAM Symptomatum:

Petit 5 vomitum plerumque fuifTe infe-
cutum , cum refpiratione impedita ; ut
& cordis palpitationes , & vocis ampu-
tationem. Adeoque prseter mukifarias
caufTas , prascordiorum anxietatem in-
ducere folitas (r), vel faburram abun-
dantem, vel obpreflionem f^^ilematis ve-
nse portarum , cum abfolutam , tum re-
fpeclivam , hujuscemodi affeftione lieri
videmus : atque nonnunquam ita fubito,
fine memoratarum cauffarum prsefentia ,
ut nulia alia quam nervorum aifedio
culpari poffit.
C. Confenfu vifcerum a fe invicem (j-).

XII. StranguTia (t)x'dtio rimilimodoin promptuefl:.
Nimirum a communicatione nervi intercofta-
lis cum lumbalibus , unde nervus iDudendus
originem ducit. (u). Nec minus illa,

XIII. Doloris nempe ifcbiadicum ^muli , conflat.
Nervus autem ifcliiadicus^-qui ex lumbalibus
& facris fit , infignes iterum ramificationes
cum intercoilali facit , quas, ut Cel. Camper
verbis utar , fi brackialimn nervormn pJexiim
cum ifchiadico comparamiis , magnam inter utrum^
que convenientiam comperimus : nam quemadino-
dwn thoracis bini fuperiores ^ fe cum cervicalfbus
ad bracbiales formandos ^ ita inver/o ordine hmi'
halimn duo inii cum facris fe conjungunt adfor-

mandum

(r) Conf. Cel. Gaubii Infl. Path. §. 686- — 691.

{s) Confenfus hofce luculenter adeo expofuit Cel.CAM-
PER ut omnibus nunieris abfoluti fint , ad quem L. B. re-
lego, prolixa nimis quam ut hifce inferi queant, nec ex-
cerptiones permittunt. Vide ejus Dem. Jnat. Lib. ll. cap.
IIL §. VIL png. 8. fq.

(t) Cap. V. fect. VIL

{■u) Cel. Campek Lib. IL Tab. L Fig. I. & IL

Verminantium Expositio. 375

mandum Ifchiadicum ^ qui clunihus ^ femoris po-
fteriofi parti^ cruri ac pcdi nervos largitur (v),
Eodem modo intelligitiir.
l^lV^Quam oh rem in tranfitoriis motibus convul/ivis
pollicis tf digiti indicis &f c. mufculi cieantur ?

A. Ex confenfu plexus brachialis cum inter-
coilali ; nam cum brachialis conllanter
duas feries , priorem & pofticam (uo) for-
niet, omnesque brachiales cum interco-
itaU uniantur , maxime vero feries pofli-
ca (a*) , unde radiahs (y) , qui perfprcua
imione (2) ciim intercoflali fympathiani
haurit (a) , ac ceteris paribus , hunc ner-".
vum magis reUquis affici , neceffe efl;
quia majorem cum iutercollali affinita.;.
tem habet. Idcirco

B. Si jam fecundum ramorum diflributionem
confenfus propagatur , ex intercofLali m
abdomine irritato, diverfus erit efFe6lus
in diverfis brachiaHbus , nimirum in fca-
pulari ut duo , in radiali & fcapulari ut
quinque : crafTities fmiiUter efFedlum au-
gebit. Summa igitur in ratione compor-
fita numerorum & quadratorum diame-
trorum , ramorum ex intercoflali progre-
diuntium. (b),

Qui-.
('u) Demonjlr. Jnaiom. Llb. II. cap. III. pag, 7, Tab, l^

fig. II.

(m) Ihfdem IJhA. Cap. II. §. i. pag. 9.

(x^ Ihidem Tab. I. Fig. 1. s. t.

(y) Ibidem Tab. I. loo, 10 1, 102, 103. Tab. H. Fig. L
^. |. Tab. I. Fig. III. &c.

(3) Ihidem Tab. I. Fig. I. litt. d, 7. e , ii. ^, S.

(a) Ihidem §. 9. pag. 13-

(&) imm Lib, L Cap. II. §. i. pag. IQ.

A ^ 4

37<^ CAP. VI. QuoRUNDAM Stmptomatum

Quibus debite intelleftis , patet tandem
XV. Cur fcf tGtufn corpus , iisdem ex caufis , fcevijji-

mis cnnvellatur convulfionibus?

A.Ex eadem nervorum affendi ratione
(XIV. B.).

B. Quod ulterius Cel. Camper verbis abfol-
vam : fi jam colUgamus in unum ^ inquit,
Nervum intercoftakm conjungi cum fecundo
ramo quinti paris evidenter : cum primo ramo
probabiliter ; cum o£iavo (j' nono , ubi cra^
nimn exeunt ; cum omnibus cervicaJibus ; cu7n
recurrente oSiavi paris ; cum omnibus dorfali-
hus £f cmn o^avo pari ad plexum cardiacum
efficiendum; in plexu mefenterico itidem cum
c^avo^ ubi id ventriculum deferit; cum lum-
halibus omnibus ; cum ipfis facris fef coccygceis
nervis , a quibus mufculi ani ^ Ere&ores
penis nervis profpiciuntur. An mirum ejl^
hoc nervo in abdomine affcElo^ totiim corpus
convelli ? Jn mirum eji brachia magis affici
i^ crura ? Nonne ab irritathme vermium in
primis viis fapiffime brachia convelhmlur (6').
unde & tandem minime mirandum.
'XVl.Mortem fubitaneam (S inexfpeciatam vermium

fymptomata , cauffam tam crudelem potentcmque

infeqm,

A. Etenim ii enumerata tot fymptomata, ut
& Syncopes , Apoplcxiae , immo Mors fubi-
. tanea ex fola fequantur nervi quinti paris
affedlione (^"^); quidniconungantalaceilito
ganglio magno folari , aiiisque in vcntri-
culo & intellinis reperiundis nervis ?

- B. E)e-

I (c) Confer ejiis annotationem in Monroo lc. pag. 1S2.
(c*) Meckel. de Nervo Qiiinti l>uris Cerehri ^. CIV.
pg.- io8.

Verminantium Expositio. 377

B.Debiiis tantum caiifla , quosdam modo
faciei nervos ciebat in virgine honefla , cu-
jus hifloriam fupra exhibui (^) ; mors ta-
men fubita infccuta fuit.

C.Omnis igitur, 11 ad omnia phaenomena
(§. XCIX. I-XV.) , & qu^ ab ahis (O
ea de re pkiribus expofita funt , adtenda-
mus ; atque infuper nervorum afFcftorum
agendi modum (XIV. B. ) confideremus ,
evanefcet admiratio, impetus hofce formi-
dandos mortem infequi fubitam ; fed e con-
trario , nos quibus miranda nervorum ,-
qui arcliffimam cum omnibus corporis par-
tibus focietatem (XV. B.) inirunt, ftruc-
tura cognita efl , ftupebimus , non faepius
illud 5 quin etiam quotidie fieri.

(d) Cap. III. fea:. III. J. ccgrot. qtiart.

(e) Inter alia conferatur concinna pleroriimque analyfis
apud F. HoFFiMANN. de confenfu partium generatim. Tom. I.
pag. 315- "^ ^<1'

Aa 5 CAPUT

37t

^MX^KMM M ® M ® X® M® Xi^MM

CAP t5T S E P T I M U M,
P;E QUIBUSDAM CIRCA VERMINAN-.
■ TIUM DIAGkoSIN MOMENTIS,

§;'^C't I L

uiciimqiie animo, modico tantum,, Divinse in
miferum Humani Genus Clementise , fum»
maeque in fabricando artificiollffimo micro-
cosmo Sapientiee , cultu imbutus efl , mecum lu»?
benter mirabitur, quem.admodum , de multiplici-.
bus infeftorum Remediis fupra ( §. LX-XX-VIIL )
vidimus, opulenta etiam, ad malum adeo trucu-
lentum dignofcendum, tanta dari indicia! Quanti
l].2;norum catalogi ubivis reperiuntur ! Quam ob rera
plerumque a caulTa nobismet ipfis infita , qua fas-
pius minus appofite vera & falfa dijudicamus g,
ambigue dicuntur, quae, recognitis omnibus, di-
ftinfte fatis nobis fe fiilunt. Verminantibus quo-
tidie Medicinam faciens , fenfim affuefcebam conv
plicatioribus eorum fymptoiTiatibus, iit seque ac in
aliis morbis pertraclandis finTja mihi effet Diagno-
fjs; & paucos milii potui reprae-f^ntare cafas, in
quibua fefellit Me opmio mea, qui tanien poftea,
femet magis in confpe6tum dabant.

§. C I V.

Nec rei confentaneum , ut fupra (§. V.) di-
fdnde perpendimus , uberrimum adeo fymptoma-
tum morbum propriis fuis orbatum effe diagno-

fticis:

CAP. VII. De Quib. circ. Verm. Diagn. mom. 379

flicis fignis. Neque profecto exijlimamhwi cjl^ tUud
quo homines ab hominibus in Jlatu Jano dijcrepant ,
7norboru?n naturas pervertere y autturbas, quceinmor*
hojis affcBionibus Je produnt mutuam cauffarum effec-
tuumque relationem pojje abolere (/). Peculiare igi-
Uir , quod vermes comitatur , eadem legc hic ,
quam alibi , eiiicit , quod in Semeioticis Pathogno-
micon audit. Quemadmodum refpeftu plurimorum
verminantium fymptomatum , individua quoque
dautur phaenomena ; dum parvi tantum conlilii
res ell , fymptomxata fola non fufficere ad figna pa-
thognomica elicienda , quoniam praeterquam quod
Semeioticis praecipuam partem tribuant , ex Jyn-
drome Jymptomatum^ quibus Jlipatur (morbus), haud
minus certo eundem internojccre , Juumque ad titulum
rcjerrc licet (^).

§. cv.

Demonflrativa^ quae vocant, figna, &noll:rain
Epidemia eadem obfervata funt; ea tamen lege,
ut non omnia quidem in omnibus^ Jed plura in pluribus^
quod omnes affirmarunt. Unusquisque interea , qui
vel femel, ea, qua par efh, cura, lentam putridam
cum vermibus traftavit febrem, facile mihi con-
fentietur, fe pecuHare quid, quoad Hnguam, oris
hahtum , fudorem ac pulfam , nec non fubita circa
vefperam oborta fymptomata, frigusque extremo-
rum animadvertiiTe , nec facile ahbi reperiundum.
Sohis fere intranti cubicuhim Medico incurrens
focdus fufficit odor , quahs excercitato in hifce
Brassavolo (§. V.) pathognomico figno egregie

ia-

(/) Cel. Gaub. Jnft, Fathol. §, 835.
{g) Ibidem §. 83(5.

jSo GAP. VII. De Quibusdam circa Verminant>

inferviit. Infuper refert Ballonius, Cajfilinm Meri
tatorem febre continua lahorantem , cui apperuerunt
fymptomata terrijica; preeter rationem &f morem febris,
Defperata omnia. Medici nefciebant quo referrent
cauffam tatn Javorum fymptomatum. Admcatus Gor»
raus quo judicio valebat , prcefentit id a vermibus fierl.
Contra vermes pugnatum. Ceffarunt eafymptomata {h).
Similia ex Epidemicis obfervationibus fupra anno-
tavi. Qusenam, qusfo, quam infantium Tympa-
nitides cum univerfali marcore individua magis
refonant fymptomata ? Quid ipforum aliorumque
Tuffis ficca fummas fauces molefle irritans de ter-
minatius? Nonne & fuas caufias adaequata vermi-
nofa Pleuritis, quin pleraeque etiam complicatiores
fpecies; ut capitis & colicos dolores, infiammato-
rip excepto , diarrhocam verminofam , aliosque
propriis fuis titulis receniitos effe6lus filentio trans-
eam. Quam egregie congruerunt dat^e obfervatio»
nes inde usque a Parente Medicina^ in Coacis Frce-
notionibus^ inque Epidemicorufn libris mandatis, ad
hodiernas recentiilimas deduclsel Quam firmam in
medendo ftreverunt viam! Nonne igitur, quse tofi
fecuHs fefe iisdem individuis manifeilarunt phaeno-
menis, eodem jure Pathognomica vocanda, quam
quse inflammatoriis , ahisque idiopathicis morbis
Gompetunt.

§. C V I.

Ail vero objiciet forfan quis , eandem rationem ,
haud femper conftare poffe , quippe plerorumque
Vermium figna per confenfum nervorum patentj
dum, qu^ vitioforum abundantiumque humorum

figna

{}}) Tom. I. pag. i6i. . ~

DlAGNOSIN MOMENTIS. 381

iigna prodeunt , praefentem nequidem declarant

animatam potentiam ; quoniam , ipfo pra^eunte Mag"

no MoRGAGNo (/) ea nervorum eil difcrepantise ,

ut frujlra quarantnr connexiones , quce alio tempore

quaji fponte fmet prodeunt , nec minoreni inveniri

quoad numerum &f connexiones nerveorum ramorum —

quarn in vafis fpermaticisl ideoque nec decretoria,

neque individua q^q poilunt. Attamen vero quod

Pathologica attinet, non minus regeri pofle ,vide-

tur.

I. Dari quidem pelTimas complicationes , ad quas

enucleandas , oculatifTimi non minus Medici,

quam Tirones ccccutiunt ; all longe minus ,

quam plurimorum circa has fert fententia : dum

e contrario comphcati fatis apud au6tores inve-

niuntur cafus, quos tamen in partem affirmati-

vam dijudicarunt. Denominatlo igitur defumitur

a potiori

11. Quamvis negaverit nemo , eosdem nervis con-

tingere, quam vafis naturae kifus, tanto magis

emolumento eil, ar6las adeo, mutuasque ra-

morum 6c ramulorum conjugationes eflCj fae-

peque nervis iisdem iteratas, ut & iisdem fuf-

ficienter potentise animatse praefentia declare-

tur. Quantane ocuhs, nervi intercoftalis ope ,

cum 5, 6, 7, 8, 9. nervorum cerebri, trium-

que pra^ ceteris, omniumque ahoquin cervica-

hum paribus, cum phrenico, cum brachiah-

bus, totque tn thorace inque abdomine infig=

nibus piexibus, communicatio , quo fingularis

rami aberratio, non tantum inferre potefl di-

fcrimen , quo minus origo ex ahis ducatur fi^

mihbus.

IIL
(i) Adv?rfiir. Anatom. IL Jnimadv. XXXVII. pag. 76.

382 CAP. VII. De QtJiBirsDAM circa Verminant.

IILVerum quidem efl:, degeneratos Pituitofos &
Biliofos hum.ores animatam potentiam ex fua
natura haud indicare , quanquam fsepius comi-
nus infeilant , vermium tamen in putridum
magma hquamen , diftin6lum humoribus , quem-
admodum fudores, urina & hngua oflendunt,
eharafterem imprimit, exercitato praxeos in-
dubitatum.

IV.Nec denique omnibus fignis opus efl , cum
pauca^ ahquahdo fufnciant. Phis femel fola
pupihae dilatatio fatis erat in obambulantibus,
vel hnguse autopfia & uromantia in acute de-
cumbentibus. Capitis affe6liones metaflaticae
ex anamnsefi , vel pr^fentibus motibus convul-
fivis , vel pulfiis exploratione faspe ab ahorum
affeCiionum indole dignqfcuntur. Dum infan-
tium voce adhuc deflitutorum , terroribus in
fomno , oculorum 6c palpebrarum phaenome-
nis , vel fu6tionis imitatione , &c. manifeflan-
tur animata pathemata.

V. Ergo etiam , quamvis feorfim a phiribus exhi-
beantur vermium in inteflina ftabulantium fig-
na , vel etiam ahquando , non jundta magni
momenti febre, feparatim prodeant, indolem
fuam haud ita deponunt , quin variis a fe in-
vicem morbis fub eandem conditionem compa-
reant ; id quod ceteris paribus , ad febrium
reverfiones, velmaxime omnium ad dies de-
cretorios, tempus vefpertinum, & tam acutis
quam chronicis ad hmse phafes cum primis
animadvertitur.

§, CVI,

DtAGNOSIN MOMENtlS. . 383

§. C V I I.

En L. B. qu3c de Epidemlca Conftitutione vel
evolvendo auftores /prout commodummihi videre-
tur collegi , omifTis ii? quse faepius jam expofita eiTent ,
vel ex propriis obfervationibus addere non inutile
duxi. Nemo vero exiflimet velim , me eadem ad
lites viris de Medicina optime meritis movendas j
vei cavillandi caulTa, unguibus & roilris defenden-
da meis fubjunxilTe annotationibus ; pacem amo , fed
fimul iteratis experimentis convi^lus veritatem am-
pleftor. Initio tamen haecce fcribenti haud quaquani
animus fuit , eas quas in proprios ufus confcripferam
obfervationes pubhci juris facere; unde veniam ma-
gis quam laudem peto : aegrotantium interea fakis
& verum Medicinae incrementum, quemadmodum
debitum Viri honefti officium ell, calcar hifce ad-
diderunt. Neque etiam is ego fum , qui credide-
rim, ea quse tali de^materie confcripferim , omni-
bus numeris abfokita effe, neve aUorum kicubra-
tionibus augeri pofTe. Tenuitatis enim meae confcius
pergaudebo , li errores mei nafutiores excitare
valeant , ut problemata , difkcilia & obfcura ad-
huc uberius expkcent, cujus etiam fpes mihi cre-
fcit maxima, dum junClis viribus indies magis fir-
matur ac locupletatur, eximia, & humano generi
falutifera Medicorum Scientia ; Neminem etiam
in hoc morborum genere, Baglivii obfervatoris
in mukis excellentifrmii prsecepta fecutum fuifTe
pocnitebit. Utinam, inquit, Jinguli tnorbi, duo vel
iria figna infallabilia habcrent , prout nuper recenfiti,
Utinam inquam , hanc fignorufn provinciam quovis
feculo nomuiHi ex Msdicts locupktare tentaffent j certo

384 CAP.VII. DeQuib. circ. Verm. Diagn. mom.

medendi ars a muUis jam retro fecuUs perveniffet^
ad ftatum^ faltem, quantum patitur Mortalium con-
ditio (i).

(0 Frax, Mel Lib. 11. Cap. VIII. J. 4.

LECTURIS MONITUM.

Qu3e vel typothetarum imperitia , vel nimia fe-
ftinationc hocce in Obfervationum Fafcicukis de-
prehenduntur vitia , loci , ubi typis comifTus fuit
diftantia^, qua ultima fsepius defuit lima, bencvole
tribuatis.

EMENDANDA

Calamo prius corrigenda, quam libelkis in ufum
trahatur

Pag.

XIV.

XV.
XVI,

XX.

5:J

58

l^
11
83
84

92
99

IQC

102

\\n. 30. fupparatoricE. le^t~ fuppnratoris
-~ \i.4TM0S?imRAL, dele»
— y.ftbres iege febris

. — s.ffquuntur. dele.

. — 7. orbo

. — 30. quum

. — i2.horr

. — 6. pr^cibus

. — 7.iiuerpr«tatus

■ — 25.conftit

. — 24. ex afai fostidas

. — 25. quereretn

. — 7. pafla

. — iS.fedatus

27.opcraret

--^ 30. funt

103

— 13. Apbtljce —

— 14. bccmarrbagia uterinn -
not. {t ) l. (Sgrot. decim. «. (Bgrot. tert.fcbol.ion.

lege orbe

quam

hora

precibus

interpretatus

— — . conftitit

- — ex afa foetida

qiiaererem

'- pafTa

fedatis ,

- — operaretur
— ' fint

Aphtbis

bcemorrbagice utervw

104. /m. 17. (y),

— 1 9. animadverterim

IG5. — 27.anxietates
ic6. — 4. ccsperint

28.quae

108. — 7. teperiiflb

p.eRillt. glaudebatur

— animadverti

anxietatum.

.- — coeperunt
-^— quod
— — reperilTe
*— glauderetur

Pag,

E M E N D A N D A.

l>a

g. 109.

1 10
III
112

.113

-iry,
•III

-123

■ 124.
-128.
. 141.

■ 142.

•152.

154-

155.

165.
.170.

186.

1S9.
190.
206.
225.
276.
367

lin.2i. defixo

— 27.expulfi

.-- 19. expulfit
. — 3. abfuiTierat
. — ^.attendenduin

S.proficiens

32. praecibus

. not. (/;) pag. 6*

/m. 25. j(56y«

lege de fixo

expuli

— .expulit

— abrumferat
«— . attendendam

— proficiens ,
precibus

* S02.

. — 3.a nudionunc tertio nudius nunctertius

— 28. repetere
. — 10. Repitis

— 7.jecit

— 3. lavofavit

— 18. aiFectas
. — I. prodierunt

— 24. fie

— 29. fopiattir

— penulc. cieunt

— 8. fubiit
~ult. hiiic
-— 3- pregnationi

— 4. erat

not. (t) lin. I. afFedum
/m. antep. Praecibus

— lo.fupicio

— antepen. aggravatua

— 4. fymptomatibus

— 2 3.errore

— repeterem.

Repetitis

— — jacuit

m^ — laboravit
— — ' afFeftos

* prodierint

•^— illum
_ fopiretur
I—— cient
-« — fubierit
— — hoc

— prsgnationi
- — efifet

• afiTertum

-^ — ' Precibus

— fufpicio

— aggr^avata

— fymptomata

381.—

errore diffita?

4.Articulus C ita legendus: Minimos quoque
nervulos arteriis donatos invenit dexterri-
mus Meckel, quemadmodum vicifllm ho-
Tum tunicis inferuntur.

S.difcrepanti» leg& difcrepantia.

4W

■*Ck'

,% %J

■•^fm^.

^

4^ -v

^

.,vi*

'■*'>#?

j; »ir-^

**-■■ ^

¥«:'<■

^*^