Jnlrn (Cartrr 6roton.

INDLE ORIENTALIS

TARS VI.

VERAM ET HISTO-

RICAM DESCRIPTIONEM

AVRIFERI REGNI GVINE^, A D AFRICAM

PERTINENTIS, QV Q D ALIAS LITTVS DE MINA V 0-

cant, contmens, Qua fitusloci, ratio vrbium&domorum,portus ltem & flumina varia, cum variis incolarum fuperftitionibus, e- ducatione,forma, commerciis, linguis & moribus, fuccincla breuitate explicantur & per- cenfentur.

LATINITATB EX GERMANICQ DONATA

Studio&opera

M. GOTARDI ARTHVS DANTISC ANI.

Illujlrata. vero viuU^artifcioJJjimeinasinciJisiconibuS) inque Imem edita.

IohanneThcodoro SdohannelfraeldeBry fratribus.

Francofurti ad Moenum ex Officina Wolfgangi Richteri,fumpti- bus Iohan/Theodori Sdohan. Ifrael de Bry fratribus. K-Anno Ulf. DCIF.

u

MKMJi

REVERENDISSIMO

ILL VSTRISSIMOQVE

PRINCIPI AC DOMINO, DOMINO IOANNI

ADAMO, ARCHIEPISCOPO MOGVNTINO, S. HO-

manilmperii per Germaniam Archicancellario &: PrincipiEle&ori,&c.Dn.fuoCle- mendffimo.

g|g NTEKaliamundimirdcula,Reuerendij?ime£tf IL lufirifiime Prtnceps EleBor^quorum apudScri- ptores Ethnicos pafiimfitmentio^ aPliniovero p fiptem maximetUufiria recenfentur3primumfibi -M vendicaruntlocummuriBabylonthqutaltifue- repedes ducentos3Uti quinquagenes, tam fi?actofkmtnfummttate exhthentes viam , vt quadriga fibi mutuo occurrentespertranfire facile pojfent. Ambttm eorum 368, (iadwrumfmjfe.quorumfm-

{?) 2 gulo-

EHSTOLA gulorUm flrucluram fmgulis diebm perfeclamejfe, memork pro- dttum eft. His vero extruendis Semtramis regtnapotentt@tma> multasimpendtjfedtuitiasfcribitur3 qm incredtbtle ftmuithefau- Yum tn extrutttone hortt altcuius penfdis profudtt. Hortm htc fu- per arcefummam muroru aitttudinem &quabat3multarum arbo- rum vmbra 0 procerttateadmodumamcenm 3 SaxoptLtotunu cnmfuflinentes inftrucl* fuerantjupcr ptias laptde quadrato folu ftratumerat,terra3qu&fatisaltatnteclafuerat3 & humoris ter- ramrigantis patiens 3arbores fufitnebat tam <valtdas, vtftipites earum oclo cubttorum ffattucraflttudtne nquartnt , {fmquin- quaginta pedum altitudtnem emmentesjamfrugtfera fuertnt 3 ac fiterra fua naturalt alerentur.

Omntum tn femet oculos ftruclura h&c haud immerito conuer- t it ,procui enim vtfentibm Jyiux monttbm (uis imminere vtdeban- tur.Et licet vetuflas non opera foium manu faclafed etiam tpfam naturampauiattm exedendopsnmat.h&ctamenmoles vigtntt pa- riettbm3 undecimpedumtnterualioa fe inutcem diftanttbm jm- pofita3multis Itcet arborumradtctbm preffatantiq^ nemoris pon- dereoneratajqpgoadmodumtemporeinuioiata perdurautt. At 'vero tametfi fplendtda fatis & mtrabtlis ftruclura hjtcfucntfi tamen penitim introfpiciatur, & ad mirabtlta Dei3quorum totus refertm 1$t mundusjpera conferatur^ vix altcuius quod nthtlo minpts esl habererattonemdeprehendetur. Qutdentm qtufofuit aliudhic hortm.quaminanis ojientatio opu3 &mclesinuttiis,cu- im mx rudera hodie confptctantur? At demtrabtiw. Deiopertbns Regim exclamat Pfaltes^Pfal.pti '.Domtnus regnautt '3exuitet ter- ra, Ut entur infuL muita , tgnis ante tpfum procedet , & infamma- btt tn ctrcuttu eim3ailuxeruntfuigura etm orbi terra. Vtdtt & commotaefi terrasmontes ficut cerafluxerunt afacteDttfwtni^n- nunciauerunt ccelt iufittiam etm, & viderunt omncs popuiiglcri- am eim.Hmceft quodno de (eipfo tantu tdempr&dtcat PfyH. Mt- rabtitafunt opera tua cDomine> & antma mea cognofctt ntmis. Sed omnes tn vniuerflum homtnes hortatur, <vt h&c agnofcent:s debitis cDeum profequantur iaudtbm^CantateJnqutt PfpS Do- mtno3 & bcnedtctte nomim eim» annunctate inter gcntesglortam am>m omntbm pcfuiismtrabtltaettts.

Tametfi

DEDICATORIA,

Tametfiveropr&ftantifftmismirabtltumdtuinorumoperum ^onumentis^niuerftahumundimachtna^ndi^fttreferttfftma^ tta <ut ne mtntmus qmdem repertaturangulus, qutnontmpreffa eorum ocuiis noftris exhtbeat vefttgia: attamen cum qu* apud nosgeruntur ; omntbusfint in propatulo,fit <vt in nuUa fereapud vulgumadmtrationehabeantur,quiquodperegrinum esl, quod tnufitatum, quodtnaudttum & tranfinartnum quafiexifttt, <vel foium hodie <veneratur , ftretis quodammodo & omtfiis qm ocu- Its expojttapropriis, quottdietpfitntuen Itcet, <vt verum fit, quod vulgotaclatumnoutmus.

Quod rarum,charum, vilefcit quotidianum.

Cum igitur antmaduerteremus tn remotifiimis a nobis locis, Indta nimirum orientalt & occidentaiiy muitareperiritf <vfuue- ntre quotidte, qm <vt admtrattone dtgna funt ,ficadcognittonem tfcommendattonem mtrabtlmm Det operum noparum faciunt,

adiaborautmushaclenmfeduio,<vtperegrmasetmmodi^exotL cashtftorias,quib. & regtonum fmeiocorumratto, & tncoiarum mores,arborumfy ^fiuttcumgenera fvariacumrebusmtrabtUk altts quamplurtmis defcripta conttnerentur , publtci iuris fadas, omntb.nonfoium iegendas.fed afftctendaset & oculis tntuendas exhtberemus,progrefittn hoc labore medtante &adiuuatenosfin- gularidtuina mtfertcordiaMfextam <vfquepartem,quam inpra- ftntta etiam ex Beigicofermone tn <vernacuium prtmum conuer- fitm,inde% latine confcriptam in lucem emttttmus. Conttnct <vero htftortcam deftriptionem nautgattonis tn Guineam,Afric& regio nem.qmante 10. <vel ii; adfummum annos Batauis prtmumtn- notutt^ abaUquo,quiipfemetomntaprafenstbtperiufirautt,ita deftrtptaesl, ^tprMerittnerisrattonem^quaadeamacceffus pa- tet ,fit um loctsformam & mores tncoiamm ,(uperfitttones,cere- montas & commercta <varta,cum <variis futluum exterra nafcentium,,animaiium item & befttarumgenertbus, qu& Regio h&cproducttfouet^^cognofere nomtatis ftudtofus & admtrari quam optimepofitfr&fertim cum mhtitn nobis defiderart pafit fi- mus, qmnomnta<vmis tcombus in as arttfictofifitme incifis, tilu- firata^ condecorata oculis iegentmmftefiandafubijceremus. C&terum quemadmodumfupertorespartes tllufiribus femper

J?( 3 anobis

E P I S T. DEDICAT,

a nobis perfenis nuncupatatf trafmiff&funtfecpr&fentem hancR. V. C.patroctnto^ tutek tnfiribereplacuit,quodeamquoe]uefin- gulari nouttatisfiudio teneri>& rerum exoticarum trajmarina* rum% deficrtpttontbpts delettan non dtjfideremtts.Hiftortam tta- que hanc propter rerum nouitatem >raritatem &evarietaterru cognttu leclucfc iucundtfitma fimul^ vttltfitmam,R, VC. *vt cle- menti^eo quidem antmo.quo opttma qmuis complettifiolet >ac- cipiat, maiorem in modum fiubmtjfe rogamns, <R<V . C. <vitanu long&uam, *valetudmemftabilem >imperium pacatum, fubditos feltces & deuotos, deuote precantes. Francofurti ad Q^XCcenum, cAnno 160$. ffdibus zAugufti.

R.&Illuftr.CclCV.

humilimiClientes

loan.Theodorus & Ioan. lfrael de Bry fratres.

SEXTA

SEXT A P ARS

IUDI& ORIENTALIS,

VERA ET HISTORICA

DESCRIPTIO AVRIFERI REGNI

GVlNEiE AD AFRICAM PERTINENTIS,

quodaltaslittusde <s5%CINA njocant-fiturti loci3rationem vrbium (f domdrum , portusitem ^flumina varia, cum variis incolarum fuperftitionibus3educationeforma> commerciis, linguis& moribus3fuccincld breuitate explicans & exponens. 1 Cap. I.

DE ITINERE ET CVRSV, CVI BATAVI REGlONEM N banc petentes, inffiere fuis nauibus coguntun

Nno redemptionis noftra: 1600. ipfis No~ tiembris Calendis,Batauorum aliqui duabus nauibus Guineam fiue portumde Mina peti- turi, Texelia foluentes , mari fefe commife- TexeUa I runt,pofteroq; die Dunkerca&c Greuelinga Fla- dria? fuperatis^ta» Gallie^&ab altera par- tcDauorum, infulamque Wicht^ Anglia? fub- iectam viderunt.

Pridie idus No iiemb. Berlingas ad Lyfabo- nam aflecuti,quosfecum habebantnouitios & itineris eius adhuc ignaf oSjpro more veteri,baptizatos}nauigantium albo adfcripferunf.

Carterum i6.huius menfisdie cumnon procul ab infuia S.MarU ab- tnfuh s MarUt eiTe fe exiftimarent , velificatiohem vrgcntes , fequenti 19. die , eleua- tionem 32. graduum deprehenderunt, vnde coniicere poterant, circa Mederam fefe Infulam iam verfari.

AffecUti autem2/.huiusjeiauationem quam promontofium viride in Afriea obtinet, 30. tandem ad gradus 8. afcenderunt. Vnde vento Caput virijt. placido & quieto ad 25. vfque Decembris nauigarttibus tandem Guinex regio apparere ccepitsquamaliaslittusdec^^^/^, a frumenti cuiuf- dam genere, magna copia ibi prouenientis & ab Hollandis Gtain appel- lati , vocant,vnde non exiguainter eos exorta efttetiria.

A Vlterius

lnlukfortuna U.

t VI. PARS 1NDI£

Vlrerius aurem progretiis _6.Decembris naucs dux occurrerunt , cx fociecate Balchaf.irtde M oucheron, Szhmdizm repetentes. Sequenti die na- uem Iacobt Pluytszd porcum Crou offenderunt, & z8. Decembris aham rurfus,qua: lubgubernatione cuiufdamjhlamburgcntis , ibi decrraue- x&t,dre(ttiam, Occidentalis India?,petitura.Cum igitur dc errore Nauar- *7s71?mL'Um chum admonuiffent,aperuit fefe iptis paulatim promontorium, quod Ves ^/w^vocanf,itavt3o.Deceb.ade!euatione4.graduupertingerent. CalendisIanuarii,Anni i6oi.vifumeh:cispromoiirorium DtTrespun- Tromo-oris Di Mas, fuperato igituriequentidie^pago Kom^/4/«,terriotandemIanua- Trtsj,nna<u. rjj A<±<Jrfourre Cmitatem appulerunt,.vbi rres naues alias ex Hollandia, negotiationibus variisintentasoflenderunt.

HaCtenus Commemorario fuit eorum qu# pra^dictis duabus naui-

6)<&itmerur*- ... . r . > ■ \ r r ■

ujOutnta-v-r bus lnitincre Gumeam vcrlusacciderunt,vtautemiterhoclulciperevo- fusnautgA ibus, lentibus conftarer, quiscurfus feruandus, quxquetenenda itineris ra- tio.opera: precium facturum mc exilt,imaui,ti de ductu & ratione itine- ris, raucula quadam hic annotarem.

Naues igiturquaxunquetiue TtxelUfwxo. Rotcrodami aut "Wie/ing£,vn- de plerunque'lpli;unt,aditer hocfufcipiendum congregata?,alfumptis rebus neccifariis omnibus, vttumulosfuperarunr arenariosdire&oin- ter Angliam Gailiamque curfu , oceanum canrabricum fcu mareHi- fpanicum mgrediuntut ^Fortimatos Infu/as itinere compendiotitiiino pe- tcntes, quibus fuperatis, eleuationem fectantur . quam poifuntmaxi- mam/cd fcaphiseas ibi&Cymbis initrudas elTeneceife eft, quibuslit- tus legcre,__negotiationesexercerepollint,Inprimis vero adpromon- toriufeu caputviridenauicuhsfuismutandi aeris & alimenrorucoeme- doru graria a.pellailt, Cu optimafefe lbi ad ha:c omnia aperiat occalio. Recolledis aliquo modoinpromontorio Viridi.feu CaboFcrde, viri- Tromontorium bus,inclinato nonnihil verfus Affricum curfu , opera dandaeii, vtfco- vmit' puU a dicto promontorio in mare excurrchtes dextre euitentur, qui quidem, obfluctuum 8_ ventorum, naues ad fcopulos fecum ingenfi molimine abripientium, vim maximam^fureratuadmodumfuntdifH- ciles,8_ vfu venire nonpaucis folet, vtquo longiusabeis remotos fcfc arbitrantur, eo iptis immineant propius.

Qupdti qmmlittoxcde Manigette ztiam negotiari __mercaturamex- . - , ercere voluerintxircumnauifrato colle deRioGrande, curfum advallum

Rte Granda. * , ... ■ . . • , *> . r . . c r ... ,

surmtima. icu lcopulos nonninu dingant, 8_ tortunam iuamvel mS/erraLeona vel lnflumine aliocxperiantur, quirt etiam Vrbes ahas, qux in littorcibi patiim confpiciuntur petanc, donecad promontorium feu Caput Des Palmas perueniant vbi curfu iuxra vailum feu fcopulos feruato,promon- torium DiTrespunclas, repetendumeft.

Qui vero neccircapromontoriuviridemecinlittore^A/^w/g./^mo- ras neclere.fedredaauriferum */<rA/w<*littuspctere expetunt, fupcratis Fortunatis infulis vehficatioriem auftrum verfus dirigant,donec reli-tis ab altero lateread promontoriu viride pcrtinetib9 mfulis , eleuationem lo.9.vel.8.graduum aifequantur,tunc.n.itineread vallumpaulatimrur- fus inflexo,£uro affricum verfus contendant. Danda eft aute opera vt Ia- tentes bifcopuli&Syrtesprobeeuitentur, ti enim quisin Syrtesillas, quas fab eleuatione 6.graduu exiftentes Lutitani in tabulis fuis Cofmo- . , , praphicis, Baixas de S.Annavocant,incidat,noniine mu\to\abore,lkma.-

SyrtttaaS.An- i> } ■ i-r j- r r • i j- ■ r> r j

gnitempons dnpenaiolele_naeexpediet,fcxpeneturenimledumeua-

fflc

v»m.

'JIUtJLMJm

wm mwm

O R I E N T A L I S. $. fifle periculum exiftifnec,in illud vere primu incidifle,idq; hanc ob cau- lam,quodnonaTqualisearumeftvbiq^cdnfl:itutio&profunditas,incer- dum enim arenisirimonccmquafiaccraccisacq; coaceruacis, vix trium orgyarum profunditatem exhibent & vadofa? omnino exiftunt, mox . vcro arenisdepulfis,profunditacem orgyarumdecem & vlcraobcinec, acqueinprofundum func prxcipires, Accedic verohoceciam,quodin- genciflu&uum vencorumq;vi nauesfubinde fcopulos& vallumverfus lbi propellancur,vc no immerico periculofiflimaibi videacur nauigacio.

Ca-cerum fuperaris candem hifce fyrcibus , fi quis eo curfu pergac , vc gcadusfere7.inelcuacione aflequacurj innouum fefe pra?cipirabic pe- TranquiUitat riculum& difcrimen,cancamenim ibi tranquiilicacem & vencorum o- molefi*- mnium rariracem, menfibus pra^cipue tribus,ApriiijMajo,&Iuniode- prehendec,vcquidagac quoue fevercac,nefciac,nam& dies io.&am- pli^Bacauorualiquiiubdidaeleuarionefruftra coiifumpfifle leguncur.

Imprimis veroj5r^/wzwpecicuri,iibicaueanc, ne vallo &fcopulismo- do di&isnimium coniungancur, Accidirenim nonicapridem, vc qui- dam nauifuafinum quem Baio deTodolosSanc7os\ocant,petehs3cum. ve- reretur neflucluumvehementiaabreptus,iri finum Indix Occidenta- lis pra?cipicarecur,iri hunc locumincideref , vndeadliccus deManigeitt remilfus recromeare , coactus &ccepcum icer aflequi non vaiens,muta- to candem poft magni temporis ia&uram confllio , cum Brefiliam fe itu- rum propofuifleCjiamlnfulam^.r^^ petere coacluseft. DifEcilima $M y enim eft&periculofiffima fubhac eleuacionenauigatio,adeo vtdeHi- cilk&^Juu. fpanis Caftellum fiue propugnaculum circa hunclocUni extruere ali-^*- quando volentibus,hiftoria? referanc.jeos quo temporefretum mage- lanicum apertumprimo &peruium faclam eft,tres menfes integros fub diciaj. & d.graduum eieuatione,inmafioberrafle,donec morbo pem culofiflimo confumptis plurimis , pauci tandem fici & inedia miferrime confec~h,euro aquilonisbeneficio fnortem euaferinc,

Qui alias Iridia? Orientalis regionespetunt, tranquillicacem fupra- didain plus iufto incerdum excimefcunc , quamuis enim ea aliquancu- llZSu?*- lumipfis vicandafic, vc fyrces BrefilU declinencur,modus camen eciam qmiiterwtan- feruandus,necnauesei nimiumfubcrahenda?mnr,hoc enim fi fiacna-^" uesvenco &fluciibus abfepta?, vel inuitis gubernacoribus fuis ad pro- moritorium,quod Cabo Lopo Gonfalues vocant,propellentur,vndehonni- fi poft riiulcorum miliarium iuxta v£quino<5cialem lineam confe&o- rum id&uram, ccepco icineriicerunirefticuancur,quemadttiodumnon ica pfidem Hollandicis quibufdam nauibus accidir,quod quidem naui- gantibusimpedimentofoletefle non exiguo.

Superatis igiturhifcediflicultatibus omnibus,vbiad littus aliquod, putaad promontorium DesPalmas,vcl iocurrialium,delarus fueris, re- collec"tisicerumviribus,irer iuxtavallum reneas, nec fcopulis propius quamad Orgyas circiter iS.aceedas,donec promoncorium,CrfW^ Tra- punc7as,vulgo didum/aifequariSjquod quideminiciufri eft auriferi lit- toris^ikfiw4,vbicumNigritisfiue7£chiopibus negociacionesfuas exer- cereBacaui confueuerunc.

Cap. II.

DE PROMONTORIO VIRIDI^gVOD VVLGO CABO VER- de vocant,quomodo illud comparatum (it: qualibuspfulU habitetur>& quimcokrumeiuslocimores fint.

A z Expofi-

VI. PARS INDI^ Xpofita eft hactcnusitinerisratio qutfcurfunempc & trz- mite C«i#^^petere,&quidpericuliinitineredeclinarena- uigatc s deceat. Iam cum ad promontorium viride, Cabo ver- de vulgodi&um,cuiuseIeuatioeftu\graduum, naues initi- nereplcrunque appellant,nonabsre fuerit,quale promontorium lilud fit,&qualibus habiteturpopulis,paucishiceriam annotare.

Superato igiturflumine fcu Rio Senega , promontorium hoc feu Cabo ^cltTvfrde & ^^Paulatim appropinquare incipit, eftque cognitu non admodum tius dtfinftto. difficile, fi nimirum eleuationem eius probe obferues,primum enim cacumeneft,colleduplici,inmari longelateque extenfum,Ab vtroque latere ram Aquilonem quam Auftrum verfus a continente ita difcerni- tur,vt Auftrum verfusinfulam quandam habeat^vbi propter auium fub- indenidulantium copiam, ouorum femper aduentantibus fuppedita- turingens numerus,poft infulam hanc rupes cernitur ei quidem con- iun&a , fedita tamen vt interftitium aliquodinter vtramq; relinquatur.

Casrerumlnfula hsec acceifu formidabilis admodum eft,nec facile nauigia vllaadmittit,patetquidem mteream & continentcm nauibus TeritHi* tina onerum vel laftarum i6o.tranfitus,fedpericulo tamenfuo, propterla-

bromontortum . J • /* 1 • • n r

>v,riJc, qttomo- tentes in vndis icopulos,nunquam carens,tutius lgitur eft,occafum ver- Mo-viianda. fus, ad Infulam quandamaliamcurfumfuum dirigere,qua;fimulatque fupra dictam attigeris,ftatim cernitur tribus quippe miliaribus ab eadi- ftans.Incultaea quidem eft&nullis habitatapopulis,quin imo nullius fere rei,prxterquam lignorum & lapidum ferax,attamen cum naues fa- cile admittat, & acceiTum etiam fcaphis pra:beat,grata eft nauigantibus, qui plerunqueadeam appellunt.

Continensregiomultishabitatur^thiopibus,quimercimoniacum omni natione exercent, vnde etiammultarum linguarum,Hiipanicae mthiopsvm nempe,Anglica?,Gallicae & Gcrmanicae ,gnari funt, Excellunt autem potiflimum in lingua Gallica, idq; propterea , quod Galliante haec tem- pora,commcrciis eorum , aliis nationibus frequentius vfi funt , qua; commercia tamen hodie fere interciderunt.

Populusfere omnis,pra?terquamquodpudenda habet tenuilinteo- lo obtecla,nudusincedit,Quivero velmagiftratum gerunt, vel nobi- vtfiimmaro Htate aliis antecellunt, nitidiori plerunque indumento vtuntur, &ex- btitumpromo»- terno cuitu ^ vulparibus dignofcuntur facile. Amiculo enim veftiuntur

tortovirsat. <-> l /- i i r r

gouypino oblongo, indulii muliebris formam rererente,quod inftar in- tegumentiquodpuluinaribus noftratesplerunq^infternunt, variis ca% rulei colorislineispictum eft &exornatum,Brachijsporro &cruribus multos rolliculos fiue (acculos ex coriojquadrangulari forma,factos,al- ligatos,geftant,quibusquid inclufum habcant, cognofcereabillisne- moadhucpotuit,monilia infupcr acollo dependentia habent, dentes equorum marinorumfuniculofiuechorda admodum lpharrularupre- catoriarum traiectos,&orbiculis vitreis,varii coloris,quos ab Hollandis redimunt,diftinctos atque exornatos,capiti veropileum imponunt e- iufdemcumamiculo fiueindumentocolorisatque forma?. Mtrcimoniap»- Populus alioqui prudens eft & circuipect9>victu ex agriculturaquarrit, puiorumadpro- oryza & frumento alio,q> Holladi Grain vocant.cotentus, opes quas pof- ^uXlbitan- ^ent ex peee-ris habent permutatione.exiguus.n.eiusprouentus ibi eft tium. & fumma cari tas,aft qui vlterius paulo habitat,a mari remotiores,maxi- mepecoribus abundant,vndeeft,a^nauigiafa?peintegramerisboum o-

nufta

ttfsrum

ORIENTALIS; 5 nufta exuviis,ex PortaMia, qui locus eft,7. vel 8. miliarib9 a jpmontorio

feu a^r^diftas^proreb^aliispermutadajadjpmontoriumittuntur.

Ferrarios ibi rcpcnas fabros quamplurimos,tracT:andi & cudendi fer- ri peririilimos,quod etiaminmagnoapud eos exiftitprecio, Inprimis vero ferrilaminisin haftarum modumdidudtis dele&antur,eius enim & in pifcatura &in agricultura,magnus apud eos vfus eft,quin etiam va- ria ex eo arma parare & conficere norunt , nempe arcus & fagittas , ha- mos& tndetesfiucfufcinas,fpiculamifTilia,itemhaftas &idgenus alia.

AgnitionemDeiexiguamvelnullamhabent,fedineatame,quicum pcrcgrmis multum C6uerfantur,alijs meliores exiftunt , cibum nadi no Twel5T comedunt fedbeftiarum moreauidiifime vorant, Adfurta&libidines '«»'««». admodUmfunt procliues,Na&viristothaberevx6resconcerTum,quot alcie & fuftentarepoifunt,& mulieres in venerem adeo feruntur,vt fuis non cotenta? viris, alienum fubinde cubile fectentur,inprimis vero per- egrinorum appetantcocubitus,Religionem habent Mahometicxim- pietari non multum abfimilem, vride circumcifione etiam vtuntur. Fal- lere pie,terea & mentirinoruntoptime,vndenihiIquicquamipforUiri vcrbis habendum eftridei,circumYenireenim alios,laudifibi ducuilt maximaj,& datamfidemrarovcl nunquamferuarit.

Terraporroipfa feraxeft fru&uum variorum frugUmq, & hcrbarum dmnisgeneris^Dadylosenimibi reperias, &citrea aurea Hefperiaque malaquaplurima, Tubackam fimiliter profert & oryzam & frumentum De *nmn* & prxtcrea aliud.quod ipfis CKamgette,Holhtidis vero Grain vocatur,quin m^SSH & vino de palma abundat,&fcaturigines iucundiifimorum fontium ha~ bet quam plurimas.Reperiuntur porro ibi & pifa & faba?,fed rriinori cd- pia. At ferarum fylueftrium domefticorumqj animaliu ingenteibi paf- fim cernas frequentiam, no defunt enim ipfis £lephantes,Cameli, Afini fiue Muli minores,fimia? terreftres & marina; , fiue ccrcopitheci, no fer- pentes,Erinacei: & Vaccx noftris fimiles,no Capra?,Gallina:,Columba?, A rde^Pfittaci. Quin & ingente minutaru auium habent copia, & cettis anni teporib9,Cyprinoru fiue prafemoru,cacroru &alioru pifcium,quo- ru nomina noftris nodu innotuerut , maxima fefe ipfis ofFert abundaria.

Capieridis aute pifcibus peculiariainftrumeta adhibent, Na & tride- tes fiue fufcinas habet & hamos nonnihil incuruatos,retia ite & fifcellas, cx viminib9 &arborum corticib9,artificiofe cotextas. Retia hec naifaru' W'*** i»*t* inftar rotunda funt,& in inferiori parte elaufa fiue obftrufta penitus, cui ^Ttntotium impofitus lapis,pondere fuo illa aggrauatain profundu mergit, Pifcibus * igitutadcfcam^medioquafiretiumlocoalligat^jpfilientibusjdeprehe- denteshocipfumpifcatores,retia marfupioruinftarcrjtradaeuacuant. ***** Na &fcaphulas habet fcu nauiculas,quas Canoes vocant,ex intcgro arbo- r,bus>form* ris truco velftipitediligetcrelaboratas^hasremis.perinde vtilli qinlit- dtJcrefamt' tore de Mina habitat,fedentes protrahunt , fed remos tn habent alia ab il- lorum remis forma, pars enim eorum inferior,quam palmulam vocant, orbicularis eft,fedadlabore tamen fatisaccomodata, ^Merces quibus negotiatur,funt coriu,Ambergm Gurhi Arabicu,SaI,& alia eiufmodi mi- noris precii, vtpote ory zz,Melegette fiue Gram,Ebur,&: Zibethi paru. yCe,- teru & Lufitani hoc loco habitare depreheduntur , qui cu Hifpanum no agnofcant Dominu,hbera cum nationibus & populis aliis comercia tra- "At" aat, N6 tamen dominium exercere vllum preterq in macipia & feruds 7/AZZ»Z mos,iplis coceditur.Omne.n.penes fuperiores &prafecl:os , quos pagus

A 5 quilibec

6 VI. PARS INDI^

quilibctpeculiares habet, & ./Ethiopes ^lgayeres vocant , dominium imperiumquerelidet, qui fimulatque nauesexoticas portum aliquem ingrediuntur,Scaphisfuis adue£ti,portorium expetunt, Dantur vero

\TverdedC/l *P^S plerumaiue tres rerri laminas,fed ab illis qui morem huncignorant, quantum pofluntauferunt.

Colorisfunt nigerrimi,fed ftaturas tamenfatiselegantisXoquentes, Collum,Gallina? ArTricanajvel pauonis Indiciinftar, exerunt,& voces admodum prazcipitant.linguamaucem peculiaremhabentex multisa- liis conflatam,de quaalibicopiofius.

Cap. III.

*>VAE SIT ITINERIS RATlO, A PROMONTORIO HOC VI- • ridivfqueadlittm de Mina.t^- quomodo qttod reliquumeftitineruab-

foiuere nauigantes reftijtimepoflmt. Am quasfit itineris ratio a promontoriohocviridiadauri-

ferum vfquehttus de UWina, & quem fcqui duftum iuxta mm littus dcCManigctte adprzdi&um locum nauigantes debe- IP£ ant.paucis etiam annotabimus, indicatis fimul prascipuis locis quse m itinere lfto nauigantibus fefe ofterunc,& eorum ab inuicem diftantia annocaca. Soluentes igitur,apromontorio hocCcu CaboVerde re&ifsimoitinere ealoca,modo ventisnonimpediantur,petant,vbine- gociaciones cum ^Ethiopibus exercere pofsint , Numerantur igitura di&o promontorio v(quca.dRio Gambra, leucx feu miliaria galhca,2j. MoGambra. indead Riograndeio.A.dlocuma.utcmqucmSierraLiona vocant, 60. nu- ■Rtogrande. meranrur, qui quidem locus hyberniseftaptifsimus,cum inipfolittore orgyarum5.adminimum,profunditasreperiatur,adportum autem ap- propinquantibusprofunditas fefe offert 16.14.12.10. & 8. Orgyarum. ^leGaUfiM ^ SierraLiona,vCquc ad Riode Gaiinas,(qui locus eft a gallinis fic diclrus, quibus adeoabundat,vtpro exiguo culcellogallinam accipereclegan- tem pofiisjnumeranrurleucx 40. inde veroad promontoriumvulgo c.deMentt. Cabc ide Monte diclum,i8 promontoriumhocmontis inftar eleuatu qui- dem eft,fedregioipfafatiseftdeprefla,Euro auftrum verfus excurrens. Abhocpromoncorio ^c^^/^vfqueadpromontoriumaliud^quod c.des Baixw. Vulg0 Cabodcs Baixas vocant,numerantur leucae jo.inde vero vfque ad promontorium Dcs Palmas, itidem 5 o. Et ha?c quidem prarcipua funt to- cdesPalmas. ^ HtzonsdeLManigette^romontoria, quorum poftremum hoc eleua- tionem habet 4 graduum,eftque extrematotius huiuslittorisregio,li- neam £quino6halem verfusexcurrens,terra eftplanapaflim&depref- fa, alicubi tamen in colles & tumulos quafl aflurgens.fed montes tamen excelfos nonagnofcit.

Adi&ohoc promontorio, adpromontorium deTrespunftas , 60. nu- merantur, hoc enim re&a peti folet.reli&o promontorio alio,quod vul- ...» £0 Cabo de^Apoiionia, vocant.

Cabo de ApoUo- o i . j > •/,, t

WM> Ha?c autem vt mehus videas, a prornontorio de Uonte, ad promonto-

c.deTrespun- xium Nefuradc. , 1 6.1eucas numerari noueris, quaj regioeft«;cuminata& c^Nefurade. eleuata Inde ad Rio Choftes, 24. quo vfque terra reperitur eiiciendis an- Riochojles. chons fatis idonea , Regiooccafum verfus,geminati montis inftar Ce confpiciendam prxbet,iningrefluautem fluminis RioChoftes, inCuh eft exigua, fed pagus vbi mercimonia fiunt,ab hacinfula, mihari gallico vnodiftat.

Hinc

ORIENTA LiS. 7

Hinc ad promontorium,quod vulgo Cabo di Bafiis vocant,Ieuca? tiu- merantur j.quod promontbrium nauisinftarpatefcit,eftqueingensin maii icopulus albtcans. Non procul aiitem abhoc promontono va- ■ dum eft,orgyarUm 3 y. Itaque Cuffus iuxta vallum tenendus eft ad orgyas 32.3j.&34. necramen propius valloaccedendum,nifiquisad littus fru- menti Ae M.migette rCcidere velit,itigens enim ibi flu&uum & ventorum vis exiftit, & periculum aboccultis fcopulis non mimmum expeclan- durri eft.

A promontorio hoc fcu Cabo di Bafis, vfqUe ad Sanguinium, tria nume- Sangu'°' rantur miliaria Gallica^bi frumenti/to/g<?//nngens exiftit copia,& ne- gotiationes bon^excrcentur. Inde z&Bcfoen vfque, miliare vnumeft cumdimidio,&ibimercaturafimiliterfloret optime.Porro ad&r/ra,z. & mde ad BMt^amitideM duo nmileraiuur miliaria,Eftque locus vter- que ad negotiationes aptiflimus. fam ty/^fequitur^locusj. !euCisa#<?/- tr#g ^diftans, ludeSeu^etoke, z & 54/^<*5iterum duobus diftant, Hinc O-ou fequitur duobus a flij. enon loco miliaribus,& Wdjfa quatuor a Crou <>«*• diftans. A Wtypdad Granchttren leuc£dua?numerantur,&hunclocum Galli aiias Lutetiant vocant. Hmc ad Coyauam,^ numerantur,quo mul- Lttte"*' tumfrumenti^chiopcs^aduelleifefoleilt^eftquelocusadnegotiandum fatis idoneus. A GoydUa vfque ad promontorium feu €dfo de Pa/m,mihnriz Gallica numerantur tria Ethaxlocaomniainffumentihttore cernun- tur;quod aliasvocantlittus^M^^jaregnoc^^quodiiifcetermi-^ e nis continetur. **g*ttt.

Regnum hoc Afr//y,aliudadhuc Gbi inclufum habet quod Bitonin vd Meifr Regmna canc.&in Rio Choftes terminatur,Eftque potcntiflimum & frumetiti fe- ^^dejm- raciflimum,Aburidat& Goflypio, & carmbus, Elephantes alit quam-^" plurimoSj&Eburpr^ftantiflimum fuppeditac. Incolas habetcrudeles admodum&feroces,quiinid intencifunt vnice, vtperegrinos, com- merciorumexercendorumgratiaeo aduectos, circumueniant, oppri- manr interficiant.Intenmtamennon vrioerganationes omnesfunta- nimo , Gallos enim maiori beneuolentia complectuntur, quam Luflta- nos,viide etiam hts illos frequentiores lbi invenias. Germanis non vbi- que fimihterfaUeiit,idque fuaipforum culpafactumeft,cumdolofead- modum cum illis alicubi egerinc,&fraudem animaduerrere ^Ethiopes tandem cxperint,itaque vindidarcupidi, vtfefe vlcifcerencur, modis omnibus adlaborarunc

CommerciaipforumfuncfrumenCumquodHolland^ . Oryza&Ebur,fedOryzae exiguahifceremporibus ibi reperitur copia,^^^. '* itaque Eboris &frumenci GV^poCiflimaiam ibifierifolec permuratio. Qupd attinet refe&oria alia , quae ad conferuationem & reparatio- nem viriumhumanarum faciunt,eorum defectus ibi nullus eft. Quin &virium«k Palma, quod ex arboribus colligitur tants ibi geneio- ficatis eft , vt fapore & praeftantia cum aliis ld genus , certare facile poflit.

Populus alioquiRegibus& praefedis fuis, quos Taba Vocant, fubie- &ifsimus eft,&adperficienda mandata eorumprompciflimus,ipfi au- tem Reges & prafecti in pagis paflim conftituti autoritatem iuam e- gregie confcruare norunt, rigidifliriii enim funtmandatorum exaclo- res, & erga fubditos feueriflimi. Linguanon vbique efteadem, varia- turenim ratione populorumquibuscum crebroncgotiantur,iicenim

cum

1T1 WSi^MM

m

8 VI. PARS INDI£

cum Galli quibufdaminlocisfrequentes fint, linguam illorum paula- timapprehenderunt,&iam cumvernaculaluavariecommifcent.Idem vero&populiadauriferum ^AT/^littushabitanteshodie faciunt, qui etiamLutitanica interdtimvtuntur, quamex afliduacumillis conuer- fationevtcunque apprehenderunt.

Agricultura? funtperitiflimi, vnde frumentorum maxima apud eos fiunt commercia. Sed&artifices apudeosmechanicos,reperias quam plurimos,quiinarte fuafatisexcellunt. Inprimis vero Canoes fiue Sca- phas quibusinmari vtantur,parare norunt optime, ex arbore fcilicec excauata eas in extremitatibus nonnihil incuruantes , vt Venetorum Gundelas fiue Cymbas referant.

Viris tothaberevxores permiflum,quotalere &fuftentare poffunt, fednimis ergaeasrigidifunt,& ingenti eas zclo profequuntur,vnde fi forte deprehendant aliquam pudicitis limites trasgreflam efle, ranta in

zthtypia virc- autoremhuius flagitii Zelotypia feruntuf , vt ingentes turbas dare,&

rum trg* vxo- non familiam folum vniuerfam,fed &ciuitatem fxpe integramturba- re nondubitent. Non eftigitur quod quis exiftimet muheres hoclo- co,vt alibipaflimefle communes.

Ca^terum fuperato promontorio fiue Cabo des Palmas > flumina fefea- periunt varia, vbi fi quis ebore deledetur, commercia eius inueniec optima,eoenim regiohaxmaximeabundat,qua^adpromontorium vf- que quod Cabo de % respuncJas vocant, extenditur,& ab ebore,littus ebur-

LittM ebumeu. neum vocatur. Littus hoc multis pagisconlpicuumeft, quorum inco- lannnegotiationibus aliis funtmeliores&candidiores,idque propter- ea , quod mercatoresperegrini raro fuisnauibusad eosappellant. Lit- tus hoc mittendis anchoris commodius eft priori, & profunditatem paflim habet orgyarum zo. Populus eft parandi vcftes goifypinas peri- tiflimus, quas magno numero in aurifero deMina littore diuendunt,ma- gna enimcuGuineenfibus exercere folent comercia.Reperitur inter- dum &aurumapudipfos,fedrarius &exigua quantitate,vnde&inma- gno apudeos precio efle ccepit & plerumque amercatoribuspromer- cibusiuis expetitur.

Superato promontorio,quodvulgo Cabo de Apo//onia,voca.tumimter' medium eftinter piomontorium desPalmas, & promontorium^ Tra- punclas, offert fefe exiguum Caftellum feupropugnaculum,quod Lufi-

Achombtnt. tani poflidentin pago qui vocatur Achombene fitum.Propugnaculum ve- ro ipfum Aziem dicitur,& 5. milliaribus Gallicis a promontorio de A-

AXjem. pllmia abeft. Pagus ifte multis etiam habitatur Aethiopibus/ed qui ex mandato Lufitanorum,cumHollandisconuerfari,autnaues eorum a- fcendere nonaudent.

Hax igitur duorumlittorum dcfcriptiofuit,quorumalterumafru- menti,alterumab eboris abundantianomenapud Hollandosinuenit, iamquod abauro cognominatur, littus^ Mina fequitur in ipfo GuineA regno, quod longe fclateque extendit,nam ad miliaria gallica joo.qua? apud Germanos 4oo.fere faciunt,excurnt,facto nimirum initio a Rio de Benin, vfque ad regnum Melly , de quo fupra di&um eft. Nam etfi re- gnaquaxlam intermediareperiantur,tamen cum parua fint,& poten- tiaiadmodum exigu*e,magno huic Gmnea regno non immerito adnu- merantur.

Ca p.

m< )vmim miiiii 11 mm ^mms&s^mswmmmmm

O R I E N T A L I Si S Cap. iML

DE SECVNDA 0RBIS TERRARVM PARTE AFRICA nempe,adquam hoc Guriiea? regnumpertinet.

F r i c a m ab Afro,mio iMadian^qui vnus ex pofteris Abraha-

»Mfuit,nomen fuum accepifle, autof eft, fonat vero Afrfamk

idem, fi fignificatiortem nominis fcruteris, atque regio fine

\ frigore,qubd expers plane fit frigoris, Regib eft vafta,& ple-

runque nonnifiinlittore marishabitata. Orientemverftis,ab Afia,ma-

ri rubro & irtdico feparatuf , quibus etiam meridieni verfus teirminatur. lifls ^eSt

Occidentem verfus,Oceanummagnunihabet, Adfeptentfionem ve-

ro,ab £uropa,mari mediterraneo difiungitur. A vetetibus in multas

diftributa fuitprouirtcias,recerttioresvero 4. tantum agnofciint, qux

mm,Barbaria, pars SeptentfipnalisXjy^pars Occidentalis ,7^umidiapa.rs

Orientalis,& ALthiopia , in qua Guinea fegrtum fitumeft j de quoinhoc muincUfeu

tra&atu nobis erit agertdum. In medio j vt plef ique volunt inculta eft ^m"'

propter ajftus,omnia exficcantis&combufentisvehementiam, Abun-

dat autem Cf ocodilis exNiloalcenderttibus,&aiiis feris beftiis quam-

plurimiSjtartietfiartiriialibus etianiahiSj quajad fuftentationemhomi-

num faciunt,non deftitiiatuf,dequibusfublbcb.

Pertinetporroad Africam, & Mgypm & Abyfpnorum regnum , quod

Regioriem Preto Iodnnis,vx\\sp noniinant. Iri Barbaria autem q uatuor fe- « , • .

°r *.■•■■ i i " - Barbtruregna.

gna lunt, tjM.&uritam& nimirum regnum, quod CMaroco dicunt,Regnum

Fefanum^cgm\mTunetanum\&cAlgiera;£mt CongOyCcd incolashuiuspar-

tis,albi funt colbris,& terf am tenent fef tililfimarii;

Praiter hxc f egria rtiultas etiam Infulas Africa agriofcit, vt funt Caria^ infiiiemmt, m.jalias fortunat<e,<\uod riomiriispropter infignem & incredibilemfe* re feftilitatemobtittiierUrttj Nomirtantuf vulgo, <JM.edera,Pdma,Ferro, Teneriffd, Gomera,Canarid, Fortei)entura & Ldnfirotte,iizx funt bmrtes in par- te occidentali,&:Hirpanum,Dominuriiagnofcunt.

Infula? qujeadpromontbfiuni vifide CeaCabo Verde pettinent paulo funtinferioresjfednbrt eiiifdeni cumfoftundtis,pf£Bftantia?jfalistamert i*T*k admbdum feraces furit, vnde ab Hollandis ialis Infular, vel Itifula: falfie t^fclfl* dicuntufi Apefta?funtprimum ArtrtbChrifti 1472.. & Lufitartis,quibus etiamnum habitantut, Recenfeiituf aiiterii decerii numerb, SJagonis S.Antonii>S.Luci£,S.Vincentii,S.PhiBppi,S.Nicolai, Irtfula alba, Infuk «W#,In- fula de Mays,&c Irtfuia de Fogo,<\\xx omnes,cum excepto fale jrtihii fef e pro- ferant,rtuilius sftimantur precii.

Praterea inmari^£thibpicb ante paiicos artnos, ttes adhuc Infula? repertai furttj quae antea qUidem incultai iarti a Lufitanis excoluntur & habitantuf .Site, verb funt fub iinea^quirtocliaiij&primaquide^.T^- ^Ms.T^- ma nomertinde obtinuit,qubd eadieqUajApoftolo^^Sacraeft^in-^' venta fuerit»

Fama eft jeum, quiinhanc InfuiamVenierts, iuftam ftatufamfuam nondum aflecutus fit,itamanere,necquicquam amplius proficere,& cadaueraliquodfeu corpus mortuum,^)acib i4.horarumjrtimiotellu- ris calore putrefactum coflfumi. Locus exiftimatur omnium infalu- berrimus,qui aeremhabeat rtocentiflimum. Quiibi habitant Lufita- ni, nigris i£thiopum vxoribus vtuntuf > Europeas enim mulieres lo-

B cus

io VI. PARS INDIj£

cusifte nonpatitur,tiequeenim diu fuperftites ibi efle poflunt,fed fta- tim muliebrimorbo ,quem menftruum vocant, correpta?, intereunt. Interimtamen infulafertiliseft,Saccharum & fru£tus alios proferens. Altera nomenD^/Pww/^indeobtinuit, quod a quodam principe infuUDelPrm Lufitano aperta fuerit,diftatapriori nonamplius 5. miliaribus Gallicis Septentrionem verfus.fed multotamenfalubriorilla exiftimatur,Sac- charumfuppeditat& T#taf/^7»frucT:usquealios,quin & Zingiberis pa- rum & arborem habet,cuiuspars ima craflitiemzif.Orgyarum aflecu- ta, dicitur.

Infula icnia, formofa dicitur,vel InCahdeFernandopoo yquod fuitno- Zw/W^/ww^.niennauta: illius,quiprimuseam aperuifle dicitur,Verumana Lufita- nisquoque habitetur,&an vtprazcedentes fru&iferafit,eft quoddubi- tes,praefertim cuferociflimi ibi & truculentiflimi Nigrita; inveniri dicantur.

% C a p. V.

DE MATRIMONIIS, gVOMODO ILLA IN HOC REGNO contrahantur,& quiddotis parerttesliberis fuisad matrimonium afjti- rantibus , dare fileant,tam ex parte Sponfi, quam Sponfe.

tJVemadmodvm Deus abfol uto creationis opere,& primo f^^^^^|\homine,tanquam Domino&gubernatorererumomnium rformato,deconferuationeftatim & propagatione humani ?generis cogitans matrimonium inftituit, fic re&iflimeini- tium huiuslibriinde mefa&urum arbitror, fine quo nulla polfeflio & creaturarum homini divinitus commiflarum gubernatio conftans & diuturna eflepotuit, cum matrimonium priusin mundo efle,necefle fuerit,quam veidominiumvclpoiTeflio vlla& gubernatio creaturarum falutaos & legitima cerrteretur.

Filiis igitur inhoc regno adolefcentibus, & eam a:tatem attingen- tibus, qua? contrahendo matrimonio aptacft,parentes de puella qua- psrentesfiids dam ipfis coniungenda, cogitationem fufcipiunt , Eorum enirn eft , de fakA-vxcrt vxorefiiiis fuis profpicere,vocataigitur puella quadam , quam cpnue- nire filiofuoarmtraturpater,eamfinepra?mifla vlla follicitatione.filio adducit,qui vxorem etiameamlicetignotam, qua cum verbumantea nullum fecerit, habere cogitur. Nihil autem ei dotis nomine Jargi- tur pater, fed nudum plane euma fe dimitrit,nififorfitan in iuventu- te fua , vel pifcatura vel labore alio aliquid acquifierit & fibi compa- rarit , hoc enim iam fubfidium accipit, vnde rei familiaris faciat mi- tium.

Sponfie auterti parentes, filias Cax tantum auri , dotis nomine lar- giuntur, quantum 14. florenorum precium apud nos a?quare poflit, vel fiditiores pauloaliis,& melioris fortuna? parentes fint, pater qui- dem filias , vnum cum dimidio , mater vero dimidium Pefo auri , do- tem aflignant , quod omne femunciam vel circiter apud nos effi- cit. Hoc vero eis aurum eum infinem tradunt, vt de vinoadnuptias & fponfalia neceflario fibiproipiciant, cum in iuventute fua nihil lu- crari vt mafculi potuerint ,& a parentibus qua? neceflaria ipfis fuere,

fcmpet*

L*t>?§snfe~

ORIENTALIS. lt femper acceperint. Ethascquidem confuetudo apud ipfos planeihUa- luit,ita vt nihil amplius filiabiis ih dotem ailighetur,licet vel iregia ftirpe, fit prognata,excepto,quodRegum Iiberisinancipium aliquod adiun- gitur,cuius operainrefarhiliari& domefticapoftrhodum vtantUf.

Atque haxiamvxoriftius viriiuiienishabetur,quadripraefentiacon- fanguineorum cognatorum & familiarium omniiim,qui ad riuptias ho- noris ergo conuenerunt, iureiurandd fefe viiro ifti aftringit, quodpudi- citiam viro illibatamcoriferuafe,& rieminipra^efquamhuicvirocopi- am fui facere velit. Eiufmodi aiitem iuramentum a viro non requirjtur, ipfeenirriabeo planeliber& folutus eft,fi vero poftmodiim contingatj vt mulierdurantematrimonio huiiisiuramenti immemorjlifnitespu- Iu™me»tli fc- dicitiae transgrediatur, permnfum eft viro , eam , fiue volens, fiue coa&a id fecerit,repudiare,& ea dirriifla vxorem aliam ducere. Qui verd hu- ius flagitii reuseftjRegi24./V/fo, hbc eft pro ftoftra moneta? ratione, marcam cumvncia vna.auri puri,poena2vei mul&as noraine foiuerete- AMurij^nn. netur. Qupd fiautem cuniperegrinoaiiqiio rehi habuerit , ipfe qui- dem,quod ignorarit eumin matrimonid viuere, pcenahac rioh tene- tur,fed ea tamen in mulief em recidit, qua? pf oprid fuo viro 4. Pefis aufi, ob violatam fiderrifoluerecogitur,ni repudiari ab eo ftatihi velit, nec refert fiuelucriquid inde perceperit fiue non, nifi enim poenamhahc marito perfoluat ,& ipfedefuo iure rionluberisrecedat feicifia matti- monii copuia,aliani duccf e vxof em pdteft.

Quddfi fuipicio quidehiadfitviolata? piidicitia?, muiiererii tafnen nemoad virum hocriomincdeferat,ipfe vt fufpicione liberetur, allatd *W«&*« *« fale & potu quodam , in nomine Fetifos^od Numen gentis iftius eftj Zto^r!"'' iurare , & fceleris fefeobiedi purgare,vxoremiubet,qua?fireafit&ma- ' * Je fibi corifcia,neaitingefe quidemquod propofitumeft, audetj irarri. nimirurri Numiriisfui^//^,hietuens,aquo pefiufium iilud fubitanea morte vltumiri ftatuit>itaqueveritas hoe ftiodd, facile depf ehendituf , & mulier vel fufpicione liberatur,vei fceleris rea,repudiatuf .

Hxc autem omnia ex ingefiti zelo & amore quo Viri erga vxores fuas legitirhas &primasflagrant,oriuntur, fi enim contirigat vxoremeiuC modi primam , pudicitia? limites transgredi, maxima viro ignominia; notairiuritur,& ipfeomnibus contemptui efle incipit,vnde f£penume- 10 contentiones,iurgia &ca?desexiftunt,vndeetiarnfiquifcelefis eiuf- modi reus deprehenditur,mul£tam Regi p£rfoluat,virtarften inftare& perfequi ipfumtamdiu poteft, donecfolum vertat& alio concedat.

Caeterum viuentibusipfis inmatrimonio,fivirum ditefcere,&tan- tum exnegotiatione&cdmmerciisfuis lucraricontingat, vt aliamad- viris vxerm huc vxoremalefe poflit,noniicettameh eifinepriorisconfeftfufecun-«k"» ^ere dam ducere , At ea confefttientejdatuf ei poteftas aliam ducendi,dum- *uando Um' modopriofi certumauri pohdus perfdluat, &pofterioremnonprole- gitima,fedpro Etigafor^hoccft proconcubina & vfuafia vxofe habeat> eamque in amofe pf iori rion praferat. Eiufmodi vero mulieres com- raunes funt,&orftnibus fui copiam libefefacefe poflimt,ftec eft quod quifquam metuat,feob facinuscum taiimulierecommiflum, pcenam incurrere pofle.

Cura autem viranimaduertit,priorera fuaravxorem,ingfauefcente^^M,'j,v'' iam astate, Venefenon admodura dele&arijrelicta ftatimilla adiunio-^/lS^" rem fefe applicat,cuiusimj3ofterum arhore fruatur. Ca;terurapriorem

B 2, quidem

#

12. H PARS INDI>£

quidem afenon dimittit, fed addiesvitae in aedibus fecumretinet,co- gitur autem curam haberereifamiliaris, iuniori inferuire, de cibo & potu ei profpicere,& vt virofuoplaceat,modis omnibusadlaborare.

Cap. VI.

DE REI DOMESTICAE ADMINlST RAT 10NE, fuerjterio ejr infantulorum recens nato- rum cura.

Uevum.

Leftny.

Vm viroliceat,con{entiente vxoreprima,plures fuperindu- cere, tot nimirum quotfuftentarc & alere facultatibus fuis poteft,fciendumeft,mulieres eoseiufmodi fubindeaftume- re, qua; non eiufdem astatis fed diuerforum annorum fint,ita vt altera alteram aetate fuperet,aliaque aliam fubleuet,ne voluptati & li- bidini viri quicquamdecedat,necvnquam defint^quasobfequia fuavi^ ro praeftent. Quadibet autemharum mulierumpeculiari habitattugu- riolo,ab alijs feparata,licet veldecemeflentnumero, quodfzepenume- ro etiam vfu venifle comperimus. Pecunia omnis vxoribus committi- tur, a quibus viri petere coguntur,quantum volunt.Non vefcuntur vno & eodemcibo,nec etiammenfaipfis eademeft , fed quadibet fuo ciba feorfim fruitur, Et viri quidem cumfociis fuis.quibus cum negotiantur, cibum capiunt. Vxorum autem quazlibet cum parentibus vel vicinis fuis, conferentes nimirum invnumquicquidhabent, fuauiter epulan- tur , idque vefperi plerunque vt eo commodius poftmodo dormire poflint.

Pera&is comeflationibus iftis ad fomnurh fefe componunt , idqutf feorfim ftorea fiueftraguloiunceO,hUmi ftrato,&felialignea,puluina- ris loco, capiri fubiecta,paratoautemleui igniculopedes applicant,vc quicquid vaporum & frigiditatis ex terra pet dierrt integrum,nudis pe- dibus ambulantes,collegerintf,igne iftointer dormiendum iterumex- trahatur, quodquidem fanitatiadmodum conuenire iudicartt. Ca;te- rum viro in venere exardefcente,vocat vel ipfemet adducit ex vxoribus eam,quamaximetum delettatur,atqueita concumbunt, & noclemi- ftam hilares tranfigunt.quaperacta, ipfa habitationem fuam tacitare- petit,neq;enim gloriari devirifui benevolentia, vel aliisquodhac no- ttevirum fuum habueritprajdicare&commemorare audet, ne inodi- umreliquarum incurrat,&invidiam fibiipficonciliet maximam.

IamveromUlierealiquagraUidafadta, cum hora pariendi infantem advenerit, ingensadeam fit conCurfus viroriim,mulierum , iuvenum, v^mum!'^' puellarum & virginum, Abfque ortlni enim pudore & verecnndia , fpe- ctantibus paflimomnibus,fcetuminlucemproferunt&enituntur,qua dereplura referreaurespudica;& piasnon finunt,Nato autem infante, mater ftatim ad fluvium aliquem properat , vt fe ibi purget& fordes abluat,quod eniminnoftris regionibusmoriseft , vt puerperae mulie- res fefe per feptimanasaliquot domi contineant,&donecvires iterum recolligant, (ibi amuliere aliqua conductitia, probe miniftrari finant, de eoipfa: nihilomnino norunt. Editoenim in lucem infante* mulie- res ftatim egrediuntur, & aflumpto tantumpotualiquo,quemexoleo & frumento <\uod.<JManigette vocant, paraqr, ad operas &negotiado-

meftica

6 RlENTALIS. |j mefticareuertuntur, perindeac fi nihil ex puerperio percepiflent do- loris , vnde apparet fortioris naturx & complexionis eas eflc, quairi quasEuropanoftraprrifercmulieres.

Poftea nomeninfantulorecens natoprolibitu fuo imporiunc, addi- tis multisconiurationibus deFetrffifiio. Qmn&circurricifioriemcerco cemporeadhibent , tamfxmellasquammafculoscircumcidentes,& ir/""*' laititia, comeflarido & potarido dieiri iftnrri tranfigentes.

Quamautem inverecurida: mulieres funtintcr pariehdum, tantus contrain viris pudor cWoicitur , ipfi enim per tres menfesintcgros, vimum a Commercio & confuetudinemulietum, poft puerperium abftinent, »*»**. quamuis eosnon tam ex pudore & verecundia, quam ex confuetudi- ne illud faccre exiftinierri , cum praster vnam , plures adhuc aliaS ha- beant.

CxtcrumihvolUtum fafciisinfantehi, fuper ftragulum aliquodiun- eeum, cunarum vfurri plane ignorarites , in terram collocant, vbi in- Cur* tnf**' faris fefe vertac& revercac pro libicu,Bimeftremaucern vel crinieftrerri fa&um ,macerlinceoa colld dependentc irhponic, atquc ita iri tergo, fecum, quocunque vadit,circUrrifert,pari propemodumratione,qua mulicres militiam apud nos fedantes,irifatitulosgeftare confpiciuntur.

Plorancibus verd & pocum appecericibus , macer mammarum alte- fam in humerum eieuaramprajbet , qui a tcrgo eam appreherifam fu- gunt.atque ita nutrklntur tergoinfidentes,matre interimnegotiisfuis intenca,&infantem fuUm rte attrectarite quidem, quiin vehcriientid- n mocu,matrenempe curfii celerioriprogredientc, ita cdncucitUr,vt capite irtfantis fuper hurrierris riiatris rirdrniriehte,horreridurn prabeat aliisfbc&aculum,&mirum fit,eosfaluos& incolumes euadere, Et taf xtien Ixibs ibi riori vfque aded riiultos videas.

Mature aucem admddum am bulare irifantes difcunt,idque iride fieri mfau* aUtumo,quodhumiiaccntes,ferpcre paulatim incipiant,donec in pe- l*r<&f*rim* des eleuati, greflus figere, atque ambulare tandeni difcant. Sed & loqui tmt d,JtHnt' tcmpeftiue incipiurit, ica vtmultdsvideasqui annuofpario& anibula- re & fari didicerint,ita<vc ab aliis in lingua fua materna intelligantur,ex- emplo longea noftrsregionisinfantibiisdiffimili,

Gap. VII.

®£ EDVCAT IONE E f tUSCIPLINA LIBERORVM, gVO- modo nimirum eos educatos , inftitmnti& quamfarentes ad- hiberediftiplinamfileant*

>Nfantes porro aliquot feptimariarurri , reticulo, iri fof- mam indiifii cuiufdam puerilis exarborum corcicibuscori- - tCXt° ' & mulds coniura"onibus de Fetiffi fuo , irtftar bulla- © ^ k

S^^^rumaurearum^exornatOjinduunt, mulrisq; exconchisma-/«*'« nnis tactisorbiculis,manus,pedes&collaeorumexornant, idq; non fi- tur adverl** rie fuperftitione. In ea enim funt opinione infantes reticulo tali indutos Jibcros efle&immunes apoteftateDiaboli,aquo,hocfirte reticulo fi ef- lent,facile apprehenfi abducerentur,cum enim per a^ratcm fefe ab inful- tu Darmonis tueri non poflint, aperte profitentur eosbeneficidhuius mdumenti,tutos ab omnibuseiusinfidijsreddl

B j Orbicu-

< rias.

,4 VL PARS INDI£

Orbiculos autem manibus pedibufque circumdatos & de collofuf- Quomedo in penfOS) pluribus incommodis conuenire arbitrantur , quofdam enim ^buTinummo^u vomitum & fingultum impedire,quofdam alapfibuseosprohibere, ne reddanturim- Cadentes laedantur, quofdam profluuio narium conuenire, quofdam ""*""' fomnum eis conciliare,quos propterea etiam vcfperi ipfis alligant,alios arcendis venenisprodelle, & neexinfectoforfitan aeremorbum con- trahant prohibere, dicunt. Itaque huiufmodiorbiculos fiue vtipfi vo- cant,F*7^w>habent quamplurimos,certis nominibusfecundumvirtu- tem & efficaciam quafingulipollent diuerfamcfiftinclos. Nam&fidu- ciam fuamomnemineis collocant,itavt huiufmodi ornatosorbiculis, ab omniincommodoj&abomnibus fortunze cafibus , quibuspuerilis iftharc setas expofita potiflimumeft& fubie&a, omnino fibi perfuade- ant tutosfore.

Iamquod adeducationem liberorum attinet,educanturilli&nutri- -l • untur eodemcraflb ciboquo parentesetiamvefcuntur,namabla£tatos

Ghto ttbo tn-" , i , r 1 ■ r • i

f«ntesvt*ntur. & a la&e depulfos, quodmature admodumht,matnbus natisluis lac prabererecufantibus paulatimad crudum& craflumiftum cibum,af- fuefaciunt, potusveronil nifi aquam ipfis pra?bent,cumque vefcieiuf- modi cibo didiceruntjnullameorum rationem ampliushabent,fedab- iectos humi ferpere,& quicquidinveniunt porcorum inftar abfumere finunt,qua^etiam caufa eftquodtam matureambulare &greflusfigere difcunt.Quxlibet autemmulier fuosretinetfeeumliberos,&liberifin- guli cum matre fuamanent,donec perpatrem velvendantur, vellabo- nbus&negotijsadhibendi auocentur,vfuenimvenire haudraro folet* quod maritus liberos matri ereptoSjin feruitutem redigens procerto precio diuendat.

C&terumcum iam fuccreuerint parum & ireinceperint Iiberi, flu- minibus fefeftatim committunt, vt aquas afluefcant,& natare difcant, Nec veroabinitionatiuitatis planenigri, fed phamicei &ex rubedine Color imeniiis. njgricantis funt coloris,Brefilianis fimiles,atqui,progreflu temporis co- lorem paulatimmutant,donecinfuligineumplane&piceum tranfeat.

Interimin omni adolefcuntnequitia,& barbaricomore pueri&pu- ella? mixtiminvicemcolludunt. Parentes quidem interdum irati gra- 22!"*" ^ uiter eoscorripiunt,baculis femoraeorum ita ferientes , vt mirum fic eos plagisnonfuccumbere,fed rarius tamen &non fine graui caufain eos animaduertunt, vndefitquod filiileuiflimedc ipfis ientiant & au- toritatem eorumnullomodo vereantur,quid enimmetuant,cumnon nifi graui caufa praecedente,vix verbisjleviflimejidq; perraro,corripian- tur, inftitutionis autem& ad virtutem exhortationis nihil audiant,in- ftarferarumarborum inmalitia fuccrefcentes.

Elapfis autempuerilibus annis, illisque in omnincquitiaconfum- guomodo filij ptis , cum decimum vel duodecimum setatis annum attigerunt,inci- adiaborem af- pjunttandem parenteseos admonere,vtaliquidconentur,&laboribus /uefiant. ^ negotiationibus manum admoueant,&principioquidemfiliiexin- ftitutione paterna, difguntexarborum cortieibus fila ducere, & retia contexere . poftea cum patre nauiculam ingrefli, pifcatu in mare afcen- dunt,vtrationcm gubernandi fcaphulas aliquo modo apprehendant, qua poftmodopercepta,ipfiaflumptistribusvel quatuorpuerisalijs,vt artem exerceant, quotidiepifcatum egrediuntur , parentibus fuis do- mumafrerent.es quicquid ceperint,vteo vefcantur.

Deci-

OKIENTALIS. I5 Dccimum o&auum porro vel vigefimum vbi a^tatis annum attige- rint,negotiationibus propriis vacare incipiunt. Reli&isigiturpaternis ardibus fcu tuguriolis potius, de habitatione fibi conuenienti ipfimet ^iomoA(> com- profpiciunt, emp taque vel conducta fibi fcapha , pifcaturam exercent, 7m%/fZu vtentes adhanc remfamulitio aliquot mancipiorumqusrinhabitatio- nem fuamrecipiunt.Quicquid autemcapiunt, in foro publice diven- dunt, referuato tamen fibi quantum in vfus quotidianos fatis efle ar- bitrantur,pro pecunia autemifta ex pifcibus lucrata, primo omnium, linteum fibi emunt,quo pudenda & obfceniores corporis partes tegant, verecundia: nonnihil ftudere tum incipientes.

Sed & mercatonbus fefe poftmodumadiungunt, nauiculariamfcili- cct facientes, &eos fcapha fuaadnauespereg'nnasperducentes,donec tandem aliquantulum auri lucrentur, &negotiationibus fiue commer- ciis ipli etiam paulatim aifuefcant. Cum igitur parentes animaduer- tunt eosaliquid lucrari, &iam commerciisoperamdare, de vxpribus ipfis tempeftiue profpiciunt,tradita ipfis in matrimonium puellaaliqua, vt fupra a nobis dictum eft.

Ca^terum quod ad puellas attinet, ipfie ad laborempaulo tempefti- uius alfuefiunt, ftatim eniminpueritiafua fportulas,ftoreas, ftragula, §la&fir>tpueu*- pileosque exiunco feufcirpb viridi contexere difcunt, pra;terea vittas tur exertitia° etiam&loculosaliaque veftimenta &indufia irifantibusconuenientia ex corticibus arborum, artificiofe texere &concinnare ftudent, qua? omniavariocolore poftmodum illuminata&pida omnibusgratared- dunt & accepta.Quin & frumentum molere,farinam fubigere,& panes pinfere folent,quos pofteainforo publice diuendant, pecunia matri- bus fuis domumallata, vt cibum & qu£ neceffaria funt aliajnde redi- mant. Quicquid enim lucranturpuella?,id omnematribuscedit, quse poftmodum, indotem eis aliquidinde largiuntur,cum viro alicuinu- bentes matrimonium contrahunt. Et hac quidem ratione puella? a pueritia fuaexercentur,& adlaborem operasq; domefticas affuefiunt, vnde poftmodum rei familiaris & domeftica; adminiftranda? peritiffi- ma: euadunt,vti familia: pra?efi*e& virofatisfacere,modo quidemapud ipfos vfitato/ufficienter & abunde pofiint.

Cai*. VIII.

DE VIRORVM IN tilS REGIONIBVS PROPQR- tioneftatura & colore.

I r i harum regionuni , proportionis funt & ftatura; elegafl- tis fatis& decentis,pedibusfunt aliquantuIumfortioribus,tF<VflWW ^ jreliquisautem membris renerioribus,quemadinodum hoc^w» btm. ' ;ipfumomnium oculispatetqui inhocquidemregnocom- mercia exercet,vbi plerunqj nudiincedunt.Facie funtrotunda,n6 vfqj adeo vel I ongis labiis vel craflb ore,vt ^Ethiopes in Barbaria habitantes, fednafofimojhuceniminpueritiafuajcartilagineiftaadhucmolli & te- nera exiftente,ita deprimendo erformant, inter infignia ornamenta id habetes. Hoc autem excepto vnic6,nihil in facie eorum indecens eft & reprehendendum.Eftenim ea,proportioni corporisperomniaconue- niens. Aures habent paruas & cenellas, oculos albicantes ,fupertilia

craif%

. JUUIi

i

*

l6 VI. PARSINDIiE

crafla.dentes albos,&inftarEboris preciofiffiminitentes,Eos enim ab omni immundicie diligenterconferuant,fricando fubinde& terendo Dtntium albi eQS certis lignisinhunc vfum peculiariter conftitutis ,ex qua fri&ione,

doauomodo pa- © , ■ • n i i •

rttlr. nitoreminduunteborisinitarpulcnernmurm

Barba: parumhabent,videasenim veltrigefimuma:tatis agentesan- num quorum genasvix lanugovcftireccepittenerrima.Humeroslatos habent, brachia crafla , manus robuftas , digitos oblongos, quorum vn- gues crcfcere& prominere fmunt, vt longitudinem fatis magnamaf- fequantur,&vel articulosdigitoruminterdumfuperent,decori eosha- bentes|naximo,ita Vf quo fe quis prxftantiorem & nobiliorem alijs exi- ftimat,eo vngues in digitis habeat magis prominentes,quos etiam a for- vnguts promi dibus diligenter vindicant,fubinde eos fricantes &teretes,vtveleboris ntntuindigt- nitorem induant.Sunt autemmercatoribuspotiflimum^magnointer- dum vfui, fienimforteaccidat,vtinponderando auro occupati , truti- nas &lancesimplerefubitocogantur,&Vero cochleariainhuncvfum. parata,fecum non habeant,vnguibus eorum fupplere defedtum pofliint, videas enimfemunciamfaepe pulueris aurei,eos vnico digito ex faccu- hs fuisproferre.

Cxterumcorporenonfuntvfqueadeo vafto & magno,fed tibiisfunt & Cruribusoblongis,pedibus verolatis;qui digitoshabentno'ftrispau- lolongiores.Capillumin capite haberttcriipurrt &afperum, at inreli- quo corporepilos velnullosvel admodum raros invenias, cutem au- tem per vniuerfum corpus obtinent tencram mollemque & planam, qux nullis cicatricum protubef antiis deformata eft, cum nullis fecluris fiflurisq;,vtyEthiopesalii,vtantur.Colorisfunt invniuerfocorpore ni- gerrimi,pr£terquaminvolismanuum &plantis pedum,ibienim cutis apparet albicans.

colorkmutatio Circa annurri setatis 30, irt optimo funt ftatu,aft vbi 70. vel 80. ana- im>irii,ob*ta ^^jind attigerint,nigredirte paulatimremittente , fufcusiamvelfub-

flauus in ipfis color,& cutis non glabra amplius,fed flaccida,& inftar co-

rii Hiipanici corrugata cernitur,

Cap. IX.

DE INGENIO ySAGAClT ATE ET ALIIS VIRORVM IN hoc regnonecnonde virtutibM,faftu& infi- lentia eorum*

Iri omnes habent proprietates, quibus virumcordatum, circumfpectum & prudentem ornatum efle couenit,quem- ingmium viro- ^^^^^admodurtiertim viribuspollent&brachijspedibufquefunt rum, • ^^^^^robuftioribus, fic etiam ad laborem non inepti, ingenio funt & intelledu optimo , & facile quod vel femel faltemviderunt ap- prehenderttes imitari&asmularinoninfeliciter conantur. Vifu valent acutiflimo,longius enim & citius faciliusque naves in mari procul adve- nientes, ipfis Batauis animadvertunt.

Prudentes fimiliterfunt,& mercatursperitiflimi, cum enim indies Zmam^tri eammagis magisque exerceant , fit vtvel ipfisetiam Hollandis melio- tt0. res exiftant, fuperare vero populos alios facile poflint, cum non folum

ingenio ademendum&vendendumbono fint,fedetiamcognitionem habeant &notitiam merciumatque bonorum qu*e eo afportarifolent optimam. Com-

0RIENT ALIS. j7

Complexionis preterea funt & natura: fortiflima: , ftomachum ha- bentes calidiflimum qui dapes nort craflas tantum fed crudas etiam concpquere quamcelerrimepdteft,qua dereplura fuolocodicentur. ?eramenttim' Scdinvidia laborant&odio invicem maximOi conceptamque fuami- racundiam probediflimulare&aliquot annisabfcodere potfunt,Quin & fuperftitionibus funt deditiflimi,&oleumdepalma, quo fe fubinde inungunt,olent grauiflime,iriterimautemcorpus fiepe lauant & vndis abluuntjcum apediculis , pulicibus,&infeftisaliisfefevindicare racio- ne alianon poflint.

Ob partes corporis nudas non facile erubefcunt,nihii enim turpe & pujor 6» fosdum incorporehumano arbitrantur, fed turpe admodum & io-no- *«»*«• miniofuni purant.crepitum ventris,pr#fenti,bus aIiisemittere,adeo vt mortem potius oppetituri , quarn tam fcedum quid & abominandum perpetraturi /intjvnde nonfatisrufticitate &impudentiam noftratium miraripoflunt,qui prsfentibus aliis tale quid committere,& auras fceti- jdiflimis inficiare odoribus fiepe non vereritur.

Veficam ex6nerantes,porcosproperriodu noftrates imitantuf,iion e- nim yrinani redderecontinuam poflrtnt,fed eiusfluxum,porcorumin- ftar fubinde interrumpunt.

Auarifuntadmodum&cupidi, & inter mendicantes etiamnonpo- ftremi; quamuis auteni ahas cenacesfinc admodum , & nemini amc-M""ii""ut^

j r c -i ...... , , v. , t avantta*

quam de luo racile commumcent tamen quod mendicando acquifie- runt , foli ndn abfumunt.fatis liberales de alieno.

Salaces adrriodiini funt &luxuriofi,libidineque vel toti difrluiint,vn- Libiio. de morbogallico nihil apudeosfrequentius exiftit,quem tamen abo- minandum nullomodo cenlenf;

: Vino maxime dediti funt,riec temperare fibi ab eo vlia ratione pof- zbritta*^ , funt,quemadmodumfimiliter etiam cibi funt avidiflimi ^ pluviamdi- ligcntiflime vicanc,Corppra eriim habcnt ab aquapluuiali prorfusab- horrentia.

Sed & mendaces funt, vc fides eis haberi nori potfir, furris vero & ra- pinisadmodum deledantur, aB illis enim abftinere per naturam non mnitt(i*> pofilint , ctiamfi vel reges fint vel praefefti & homines primarii,ita vt in- generaturri hocipfisvitium eiTe haudimmeritdcenfendumfit,

Incapiertdispifcibui & agro colendo ftrenui admodum func&dili- fafius. gentes. Interim vero,animofuntfaiiselaco &fuperbo, icaVcad faftum ^&infolentiam eorum accedere vix quicquam poflit, quertiadmodum hoc ipfumexomnibusipfotfemadidnibus apparet, vc rios infra pluri- busexponemus.

Si quid eis credas & commiccas,preciurri vix impecrabis ,#gerrime Atift Pfo*»*** nim &difrlculter quoddebent folvunt , vt melius fuerit vel non ct>m- lmideUm° mififle &credidiflfeipfis aliquid, velprdrfus donafle , folurio enim vix Ipcranda.

Memoria valencoprima,eamqucconfer'tiare diuciflimepofiunc.Na- tura calidi funt, & frigoris impatientiflimijHelluonespr^tereaiunt. &i/^^ rem facere no poflunt , quidquid ertim hodie Iabore fuo acquifiuerunc, idfequenciftacimdie abfumunCabliguriunt atque conficiunt.Na- % tandi vero & in aquis verfandi peritifsimi funt, ita vc nulli hac in parte populo quicr quamconcedanc,

C Cap.

J

VI. PARS INDIiE C A p. X.

VE VESTITV riRORVMy ££ALI NIMIRFM ORNA- tu, ejr quibwvejlimentii vtantur.

VamVis habitus virilis,&veftirhertta quibusipfi vtuntur* vix alicuius precii fint, faftUm tairten & infolentiam fuam fatis iisdeclarant,primo enimfibiadlrtodumplacent,&fa- ftu quodam ruftico turgent , ob crinium & capillorum rafu- ram vanam. Qupt enim capita totfenfus j & quilibet libi peculiare quid,& ab aliis diverfum hac in parte effingit,hine videas aliquos in for •• mam Luna? dimidiatx&corniculatas.alios informamcrucisjalios alio modo rafoseffe.Quidam intriavel quatuor cornua quafi capillum ef- fingentes, vcre,quod pfoverbio dicitur,criftas erigere confpiciuntur. Eiufmodi autemformastamhabent multas &varias,vt congregatis fav penumero 5o.perfonis,vix tresautquatuorvideas,capillumfimili mo- dd rafum habentes.

Brachiis aliquot circulos ebiifneos induunt,variis lineis & fifluris , ift modum ftylorumofleorum,quibus pueri legereincipientes apud rtos Vcuntur , pi&os &• ornatds.

In collo irneam coralliorum fiue Globulorurh vitreorUm varii coloris geftant,quosaBatavis eoadvectosredimunt.Qui veronobilesfuntpri- mariijtorquem fiuecatenamaufeama collohabent fufpenfam. Sed & cundem ornatuminfragenuatibiis&fufisapplicant lineam fcilicetor- biculorumvitreorum , varii coloris, quales Veneciispararifolent,Co- ralliis veris diftinctam , vel monilia&catenulasaureas, finobiles per- fona» exiftant. Reliquam cruris partem , vt & pedes denique ipfos multis exornant eirculis ftramineis , in honorem fui Fetijfi , quod numert eorumeft, adhibitis variis coniurationibus, ex ftramine con- textis.

" Pileos geftant eleUatos nonftihil & acuminatos ex arborum cortici- bus contextos,eosque iyrmaticds, caudam habentes in terram ferepro». pendentcm,quampoftearrioreTurcico, capiti cireumvoluunt, vt fpi- rarum vicem expleat,curricolore Vario pictafit &mirabiliter diftincta. Haberitautem&aliudpileorumgenu$,ex ftramine aut fcifpo contex- tum,lato rtiargine, vt noftris non abfirtiile videatur. Quin & ex caninis, caprinisuepelhbus,pileos fibic6ficiunt,adhibitotypo quodamcuipel- lesiftas iriftcfnartt.

m . ,. ■ Porro linteumlongitudine duarum orgyarumper pedes tranfmif- lerpom. fum , corpori circumVoluunt , extremitatibus ad genua vlqUe propen- dentibus, vtformam caligarum, qualibus Lufitani vtuntur,repnefert- tet, Donio autem egreiTuri , lintei alteriUsvel panni atrabatenfis feg- mentum orgyas vnius longitudine,humeris inie&um inftar pallii ap- •plicant, aflumptis duabus vcl tribus haftuhs miflilibus , llascnim pro annis femper egredientes circumferunt, fi vero mercatores fint, vel a- lias viri primani , famulum habent fefe comitantem , cum fella ali- qua , cui quocunque venerint, infidere pofiint , ne fermonem cuma- liquo habituri ftare cogantur , commercia enim plerunque £den- tes exercent, & in hune finem fellam fibi lubminiftrari fempcr ex- petunt.

Inter

O R I E N T A L I S. ,<> Intereundum haud exiguumprcbenc faftus & infolentia? fuasargu- mentum,fixis enim&interram deimflis ocuJis, neminem intuericur ******* nec vel faciem vertunt.vel oculos accollunc,nifi a digniore aliqua & no- rhmmimdo- biliori perfonacompellenrur,curnenim confiftunc, ad incerrogata re- fponfuri.Quodfivero infcrior&rtenuioris forcuna:a!iquis,incedences in platea alloqui prarfumac, eum refponfiorie nbnmodd rion dignan- tur,fed& falfe interdurninter euridurri obiurgantes tacere iubent, ne forfican contumelis aliquammaculamindecontrahant,cumhaudpa- rum fuamautoritatem publico tenuiorumadmiifoalloquio labefacla- ri pucenc &immiriui.

Idem verofaitusfefeetiaminfermonecorumexerit,quemquainfo- FaMMw* lentiaprorerant, vixinveniunt,peregrinis vero multum femper hono- ris exhibent,non quidemexhumihcace1 &animifub.mifrione,fedvcoc- cafionem ipfis pratbeantiddni facieridi,& vc ab itiis refalutentur.

Nauibus peregrinrirumadve&uri, vc cumipfisconcrahanCidepofito omni ornatu,exiguipreciilinteurri,cuiuS latitudopalmum vixexcedic, pedibus cransrriifluni, corpori circumvoluunt , vt pudenda faltem eo obnubilent &tegant,peraclaautemnegotiatione,adlittusreuedi illud Lotion"^'vo' iterum deponunc,ingrefriquefluuium,cocumcorpus a plarica pedis ad fummum vfque vercicerri,aquaproluuncJ& oIeodepalma,vel animali- um quorundaniadipeinungunt, vtfplendefcat quafi &niteatnec puli- ces mufcasve, quibusaffiigancur,facileadmiccac. Graveolentiam vero, qux excolledcisinrerpedumdigicos fordibusexifterefolec , faponisil- litu cavent& avertunt.

Mane domo egrefli , fi forte familiarem aliquem & cognatum ha- beantobvium,falutant feleinvicemmagnareverenria^ in amplexuse- nim mutuos ruences,fefe comple£cuncur,coniuna:ifque daojbus manus dexcras digicis,perftrepunc,& tandeminclinatisparumcapiubus, fuum ^sy,quod falutandi verbumeftjinvicemacclamant&ingeminant,

Cap. XI.

DE NATVRA ET £>V ALITATIBVS MVLIERVU 1N HOC regm^iec nondeearum ormtu>cultu atquevejhtu.

Ed de viris hactenus , ad naturam &qualitates mulierum quod attinet, fciendum eft eas Uacura admodum lmpudi^ ' cas efle,&a pueririaftacimad libidinesaiTuefieri, cum nu-7^"^ & -dx abfque vllo pudore incedanc & cum pueris converfen- vagtbmn,s' tur,curpicudinem nullamin nudaciscorporisparcibus, quas nacurace- #as efle voluic,ponences,Hincenimfic,vclicecprogreflucemporispu- denda ceganc, &per*cacem curpirudinerti animadvercencesabhone- ftacealiquomododifcernant, alibidine camen fibi cemperare&a Ve- nere abftinereneutiquam poflint.

Olim cumRegioha-cperegrinisnationibus incognita, a nullis neqj CultU!lL Lufitanis nequeHollandis vifirarecur,nulius ibimulierum cultusvifus mn»*hZ*° eit,nullique nec mundiciajmulieres, nec excerno ornacui operamde- derunc, prorfusenim nuda? incer mafculos fcemella: donec pubercacis annosaflequerencur,eadem cumillisracionei quanerras hodieamari remocioresincolunc, incedebant, quemadmodum ex confeflione &

C 2, com-

10 VI, PARS INDI£

commemoratione propria,omnibus conftat, At vero cum cernerent peregrinos immunditiemiftam&fordesaverfari, dele&ari vero venu- ftate,pulchritudine & nitore,vtipfis fefe infinuarent paulatim&com- mendarent,erigi quodammodoexfqualorefuocajpere, munditiajftu- dentes,fefeque modis quibus poterant omnibus perpolientes & con- decorantes.

Hinc igitur factum, quodbreui temporis fpacio contrahere fuper- Tafiui&fotT- ciiium)Crifl:aserjgerc &rnagnain{olentia elfe oeperint, fuperbiamin inceifu&veftitu praifc ferentes non exiguam.Capillosmodis varijsin- tricare &concinnarenorunt,inmedio verticis,eos inaltum erigentes &quafi conglebantes,vtmodum vitca: , qua Rhenanaj nonnunquam virgines vtuntur, repraefentent. Circa verticem , lineari partim , partim orbiculari forma crines conuolutos,hincinde movent,donec fpeculum intuentes ipfemet fibi aliquomodo complaceant. Hoc fafto tandem omamentaca. oleum de palma adhibent, capillitium eo tamdiu verfantes,donec quafi fstk &**$&<>■ calamiftro inannuloscrifpatum appareat.

Sed & pe&ines habent difcriminandis capillis idoneos,dentes binos, digitorum longitudine habentes.Hos crinibus inferunt,vt a pediculo- rum morfibus,aflidua fri&ione fefevindicarequeant,quamvisillis et- iam honorem alicui exhibentes vtantur,Mane enim amicos fuos in pla- tea falutantes, quandomore vfitato digitis perftrepunt, fimftra fimul manupe&ines illoselevatos& extra&os crinibusrurfusinferunt,quod honoris quidemfignumeft,inelinationislocoqua;capiteaut genibusa noftrisperficitur, vfurpatum. Qr**ment*f*- *n fr°nEe tribus. vcl quatuor fifluris cutem fecant, quemadmodum ««. etiam circaauriculas&lupercilia, fhTuras vero iftas nonnihil intume-

fcentes,variocolore imbuunt,multisinfuper punclurisalbo colore re- fertisjtotam pallimfaciem illuminantes , vt quafi pulcherrimis exor* naraz margaritis eminus appareant.Quin & in brachiis & circa mammil- Reiifm fotf»- jas jn pe&ore cutem varie fecant,& fingulis diebus,ftrato furgentes no- vo colorc nffuras iftas replent, vt ami&orii cuiufdam feu marmllaris dit GsAi fpeciem prazbcant.

Sed& inaures geftantexOriclidlco>Cupto,& j}lumbocandido,fiue ftanno artificiofe formatas, Armillas habentcupregsj itemque ex ori- chalco &ebore factas,quas fimiliter&cruribusinduunt.Puelljeautem & virgines virumadhucignorantes,murenulas geftant in brachiis, ex ferro in tenues circulos artificiofe didu&o, arfabre faftas quampluri- mas, ita vt 30.vel40.mvnb farpe brachio numerare poilis. Qux vero communes funt mulieres,meretrices nempe,£//g^»ipfisdicla;,tibiis & cruribus annulos five circulos cupreos circumdare folent, multis tin* nientibus nolulis exornatos , vtincedentes paffim exaudiantur. r« dmeftii* Furaces porro funt,fed ftatura & proportione corporis fatis bona.Rei ftrttis. familiaris &domeftic3e adminiftrandx,funtperitiffima;,coquere& ci- bum pararefuomodo bcncnorunt,fed vafacoquinaria,vtpotelebetes, ollas,cacabos, fartagines, patinas &c.ad ornatum in ardibus fuis proftan- tes non habent,non plus fupelle&ilis ementes,quam ad vfum quotidia-* num fatis eft. Domi plerunque fefe continent & raro in plateis vifun- tur,filiasfuasa pueritiaftatimadnegotiadomefticaeducantes & infor- mantes, vtmirum nonfitcasmulicres poftmodo fa&as coquendi peri» tiftimas exiftere,

- Sterile*

#

ORIENTALIS. tl Sterilesquidem nonfunt,nec tamenetiam nimis£ecunda:,perduos ^ enim vel tres annos virocohabitarepdflunt,antequam impr^gnerttUr F<ecuJitM *»»- & gravida: fiant, Cuius rei quidem caufam temperamentum partim ea- rum calidifsimum,partimaererri regionis iftius fcrverttiflimum eXifti- mo,quamvisnonnegempolygamiametiam aliquomodoincaufa efle, cumenimtot fimul & femel habere vxores viris liceat , qudtalere frtis facultatibus & fuftentare pdifunc, vni femper vxdri cohabitare & o- peram dare non poifunc. Narti & diuiciasfuasmaximasin copia vxo- rum & Jiberorum viri collocant & quam primum peregrinorum ali- quem alloquuntur, vxorum ftatim&liberorumfudrum mentionem faciunc.

Dentes perpetua fri&ione pulcherrimbs & vel Ebofe candidibres vkjUm muli+ reddunt.Qupd ad veftitum attinet,linteurri aliquod,lortgitudirte fefqui h'f- Orgyarum,a peotore ad genua vfqiie deiriictunt, illudqud CumfUbri, carrulei vel fului coloris pannd^corporialligaht^quipahnus fimul etiam cinguh vicem obcinet, vc cultros, CfiimenUlasque & claves ei appcrt- dant,ecfienim ciftarumapud eas vfusraruseft,incegroscarrtencIauium fafciculos,a cingulo pendenceshabent, ornatus.vci piitartc^ratia. Mul- tos prxterea ex ftramine cornpofltos annUlos, irtcermixcis fabis &orbi- culis vitreis,chordafeu funiculolirteo trartsmiifos, vairiisque^ Eettffo fuoconiurationibus,vtpUtant,fartaificatos,geftant, Aliz ftoriasexar- borum corticibus cocexcas,auc aliud quifpiam cofpof i pr^cingunc , pu- denda falcem quoquomodo cegences.

Acque ha:cveftimentorumracioeft,quadomiquotidievtuntur.C2B- v *, terum in forum & confpectum hominum procefiW.corpus aqua prius ZZZett ablucum,linceo nouo prarcingunc, nduo fimilicer cingulo adhibico , lin- tium' teumquealiuda pe&ore adpedes vfque, vtftolamahquam vel pallam • reprarfentet , demiccunt , pannique vcl Atrebatenfis vel Himfcotenfis vel vndulati fegm|ritum humerisiniea:um,perbrachiumalterum,ceu palhum ahquodtraducunt,ficque exornata?,inforumprocedunc,paci- nam ahquamIigneam,eleuatanonnihilmanuum alterageftantes. Ac vero peractisin foronegotiis fuis cum domum revertuntur , habitum huncftatimomnemdeponunt,veftimentaquotidiana &vulgaria refu- mentes.Cum virisfintmulto tenaciores,fumptibusque quam poifunt diligenriflime femper parcant. 1

DE CISO ET POTF E ORFM j gVOMObO NlMIR VM PA- nescoquantquam crudas abfumere dafes foleant,quam cibi fim avidiftmi» quo potuvtantur}fjr quam famem fedare mn* . # quampofinti

i R i n c 1 p 1 6 fcienduni eft * muliefr omnerti f ei fartiiliaris Imiliamfe adminiftrandscura incumbere,qua:propterea etiam cnmre.&deeiblfj. pecunia viri omne in domo irnperifi obtinet , Viris in acqui- tuiue»eeejfario nmdisopibusintefeaoCcupacis,profpicerc^ omnibus de cibo &potu neceflario mulieres coguntur , qu# nonplus

C $ emere

m

r

2% VL PARS INDI^£

emere& pararefolent quotidie, quamin diem fufficere ipfls videtur, a fumptibus non neceflariis diligenter abftinentes , fub vcfperam itaq; vnius cuiusque diei,hprreumfuum vnaquarlibet ingreditur, tantum- que frumentiibi accipit, quantum pro familiafua fufficere infequen- tem diem arbitratur,Hoc excauato faxo impofitum, piftillo tundunc Quemodo fan- g£in morem herbarum comminuunt,contufum autem, catino ligneo

n*m prtpxrent . • • . v , . . . r &

&p«nesco- intundunt,vtcrebraventiIatione apaleis,mancipiorum luorumopera qHMt. diligenterpurgetur. Frumentum hoc candidum eft & pulcherrimum, commixtum veroalio,quodipfis CMays >nobis milium indicum eft, a- qux infunditur perno&emea mitigandum. Maneigiturfurgentesmi- tigatum hocfrumentumlapidi molariimponunt&conterunt, eadem prorfus ratione , qua pi&ores noftrosincoloiibus terendis occupatos videmus,fic enimattritum,farinam pr£betoptimam,quamftatim af- fufaaqua& afperfo fale,in maflam coficiendispanibusaptamfubigunt, eamqueinaliquotpartes diuifam,calido focoimponunt, vtcruftama- gat & induretur paululum.qui poftmodum panis eft,quo vulgo vtuntur.

Quas incaftello ^2tf«Mhabitanti£thiopicxmulieres,elegantesad- modum panes ex milio indico pinfere norunt, qui ad filigineos noftros candidiflimosquamproximeaccedut,tamveroeosprobepercoquunt, vt trium velquatuormenfiumfpacionecmucidi fiant,necfitumvllum refipiant, vnde commeatum nauibus infulam S. Thoma vel Aegolam pe- tituris,pra?ftare folent optimum. Qnx vero tritico & frumento vnde panes coquant deftituuntur,inforum progrefla?,panes optimos, quos K*#g/wvocant,pecunia redimunt.Namin foro omnia ad vita? fuften- tationem neceflaria, quotidie proftant,panes nempe,carnes,fruclus o- mnis generis & alia,quin & pifces , viris ex pifcatione domum reverfi*, amulieribusinforurh venales, afportantur.

Cibi funtavidiflimi,eumque crudummaxime &calidum appctunr,

Cibi crudie/iU- r . * • , , , ■ 0 . . . .

dt&inhuma- "c enimintegroseos pipensmanipulosdeglutire, & vitrum vino lgni m. eliquato,quod aquam vita? vulgo dicimus , repleturfc, fatis magnum , v-

nicohauftu abforbere videas , fed & canes & feles adhibere in cibum folent,&foetidas Elephantum, bubalorumque carnes ,licet &vermi< bus ficpefcateant, &nares odore fuo fcetidiflimo maximeofFendant.

Avicula? funtibi fringillas noftrates vel paros magnitudinc arquan- tes,capita habentes rubentia,fufco alias colore prxdita^,quas nidos fuos magna dexteritate minutis arborum frondibus appendere & alligare confueverunr,vt a ferpetibus & id genus aliis venenatis animalibus,pul- , los fuostutosreddant.Hasfiforte comprehendant,cumplumis&inte- ftinis,viuas,& integras devorant.

Fama eft,eos qui in locis a mari longius remotis habitant,lacerrisca- lore folis induratis , vefci , Vulgus vero populorum loca maritima inha- bitantium, licetcibis rccentibus&bonisnondeftituantur, & eosme- lius,quam qui remotiora locaincolunt,habere pofljnt, temperamen- ^nlrumcruds' tarnen fan^& natura? adeo ferventis, vt gallinarum etiam inteftina, dtvorantw. cruda & nulli igni admota comedant , quemadmodum Hollandis hoc non femel vifum eft.

Accidit enimaliquando,vt puerquidam, Hollandis oppignoratus, aliquandiuin naui relinqueretur, hic tanto flagrabat ciborum crudo- rum amore, vt omnibus ftupori eflet , Quam vis enim alimentorum ei daretur fatis, & deinedia conquerinon pofletgallinario tamenadvo-

lutus.

4f4

ORIENTALIS. 2|

lutus, communi cumgallinis libentius vefcebatur cibo, tmin & galli- nas capita cancellis fuisexerentes obferuabat, baculo,cuicIauumfer- rcum prxfixerat,eas feriensvt morerentur.Quofa&opofteaprofilien* narrabat gallinas quafdam fe viditfeexanimatas.Id autem hancfolum- modo ob caufam faciebat , vt inteftiriis fibi crudis vefci liceret. Ea enirri. fbrdibusnoii modonon purgata, & abluta,fedferuentia adhuc.ita vt exgallinis cxcernebantur, auidiflimus vorabat, caliditatem natura &c temperamentifuihoc ipfofatisComprobansatque declarans.

Qum & pifcibus purridis , feruoreque fblis irtduratis liaud raro Vc- ., < . u. . rcuiltur,fed hxc tamenitancn accipienda funt, quafi riullis ilitdeh^h^otfmT aliiS quam crudis hiic^&Cfaffis vtereritur.Narri &delicatioribus victi- tant , modo idiplis concedatUr. Hirtc mUlieres videas,eX illis pbtiffi- mum qua: cum Lufitanis aliqUandiu in propUgriacUlis vixerunt , qiix coquendi &pra?parandi cibiiunt pefitiffirria?. Nam& gallinis Vefcun- cur,& carne capriria, veruecina,bubula,ceiuiria,&alia ldgeriusferiria. Verumhic nonpromifcua? plebis&vulgicibuseft, fednobiliUm &di- xiorum tantum,qui libi de eb ptofbicere per fortunas & facultates coril- iriode poiTunt.

Sed fc fructibus vcfciiritur delicatioribus , varios enim eos nabent, ^hShL nempe Ingnamos >Bananai ;, patates & alios^ Arbores habent varii gerte- ris, inprimis Vefo quas Pdlmitat Vocarit , Earum autem quafdarri fce- mellasdicunt, qux vinum nullum proferunt, fed eius locomultisab- urtdant fructibus , qui niagriitudine quideiri pruria noftratia , colore

vero mala aufea,fed in extremitatibus nonnihil nigricantia,referunt;

Hunc fructum ad nUcleurri vfque amputantes , pararido oleo adhi- bent, quod Oleumde Palma Vocant. Et tiob quidem preciofum fatis eft & bonumcoqueridisque*pifcibus noninepturii,iufcuIum redderisde- °km licatum& fipidum fi nimirum fecens fit atque dilutum , illud enim qUodpaulocraflius eft , inungendis corporibUs & capillis cxornandis adhibent. Nucleutti hicfructus habetinagriitudine iuglandis,durum admodunl,& tf ibus rotufidis Fofaminibus iri vertice infignituhi , ciiius corticem fi aperias,tres in eo nuces inuenies > auellana? fimiles, fed nul- lius fere faporis.

Pifainfuper habent& fabas Varii generis , inprirriis Vero delicatu- las &molles aliquas , Phafeolis noftris noriabfimiles, rofei purpurei- p^ c^**' que coloris, quae fiadhibitooieo depalma, probe coqUantur , pulpa- mentum pra2bent, nonmaie nutriens,Reliquasautemfabarumfpecics m cibumraro aiTurnunt,cum exigua ibicopia nafcantur.SedfruftU qui Jngnamtts ipfis diciturpro paneinterdum vtuntur, fi nimirum panibus ~ deftituantur. w

Iam ad potum eorum quodattinet , nullo quidem alio commu- nm^mlk, niter &vu!go vtuntur, quamaqua,quamuis potum alicubi alium con- ficere foleanr, ex frumento quod c^^vocant,illudenimaquadeco- •c1;um,potum prasbet cereuifia> non abfimilem, & cius paflim niagnus c«w*#*. ■ybii eft,nominaturque Poitoui

jjinutn fitientes , auro redimere coguntur , Gum autem vinum il- n Hm lu<^quodde palma vocant, non diuturnumfit,fed faporem ftatim a- *** mittat , folent interdum viri quinque vel fex ^collutis fymbolis , ol- lam integram vino repletam emere, qua qSdem menfuras propc-

modum

24 VI. PARS INDliE

modum noftratesdecemcontineantur,Hoc,vafculo poftmodumalii, quod in arboribus crefcens ipfis Caba,$ vocatur, menfurarumque no- ftratiumduodecim ferecapaxeft,infundunt,ftatutumq5inmedio, po-

^'TtMdum tatur* decumbunt.AntequamautempotareincipiantjVirquilibetcon-

vjftlu! Hm iugi fua:,quamchariflimamhabet, hauftulurri aliquemminori vafculo domum mittit» Casterum potationis initium facturus, vrceolo quodam, fcu minori Caba, exvafe iftovinum haurit,ca?terivero aftantes,aperto eius capitimanus imponunt,&vocemagna,barbaricum Tautofi inge- minant. Non licet autem ei poculum feu vrceolum integrum primo hauftu evacuare,fedrelictum ineoparumin terrameffundit,additadi- ctione loUyquatiFetiffi feu numiniillud bibendum daturus. Nam ScFe- tijjosyfi quosbrachiis pedibusue circumdatos habeant, deprimoifthoc hauftuomnesaipcrgunt,vtita Numenetiam, quod colunt. vini huius particeps fiat,in ea enim funt opinione , fe vinu fuum, hoc per incuriam & obliuionemintermiflb,fecure&quiete non bibituros.

sarbariesi» r- sed &barbariesinedendoapparet maxima,tam enimcupide&avi- 9' de vorant,vt fueseos non homines dicas, proftrati enim in terram ad comedendum,aliusaIium nonexpectat,fedmagnavelocitate & avidi- tate in paropfidem omnes fimul involant,arreptum vero ferculum con- fringunt,& in minutas dividuntparticulas,quas deinde exparopfide tri- busdigitis elevatas,tantavelocitate inoseoniiciunt, vtmerito,ab orc eos non aberrare mireris.

Quamvisautemciboiion parcant,fedeumfatiscopiofumaflumant,

?*mts (otinu4.^3-mcrn tamen fedare nunquampoflimt,ita vtvelintegrumdiemeden- do confumere pofle videantur,idque propter ventriculi, qua valent, caliditatemmaxihiam.Nec obftatquod regio calidiflimafit,& xftuil- loextemo,appetitusciborumimpediri videatur.Quamviseniminno- ftris regionibus ae'rcalidus,cibi aliasparum admittat, ipfi tamen fatu- rari nunquam pofluntfedfemper deprehendunturfamelici^quin imo peregrini etiam , quorum non exiguus ibi paflim confpicitur nume- rus , cibi magis quam aliis in regionibus , femper appetentes ibi exi- ftunt.

Tautidivius. Ca;terum liceta iuventutefuaadlaborem afTucfacti , nunquamfere confpiciantur otiofl,remtamen faccre,&opesmultasaccumularenon poflunt,idque propterea quodparfimoniam ignorantcsde futuro non fintfolliciti,atque itainventis parcere &parta tueri nefcianr. Qup e- nim quis lucrum faceremaius incipit, eo pluribuseum converfari, & fumptus maiores facere necefleeft, vtdivitesibi nonmultosiuvenias.

Cap. XIII.

DE NEGOTIAT 10NIBVS EORVM VARIIS, gVIBVS intentirem facere dr farare divitias conantur.

Nte Lufitanorum in has regiones adventum , incola: qud fe fuftentarcnt parumhabebant,contenti nimirum iis qua; status inctUrU f|pfp^t terra tumproferebat, qux quidem fatis erantexigua.&te- miferante lu- Whw^ nuia.Nam &veftimentis planedeftituti, nudi incedebant, vtntum. & pecorum commoditatibus carentes, parum nabebant vnde vivc- rent feque & fuos fuftentarent,AtLufitanispoftmodummcipientihu$,

ORIENTALIS. 0 2J

&pecora & res alias omnis generis, eo tranfportare, aliam omnia in- duiffe faciemvifafunt,nam&pecoribus &rebusadfuftentationemhu- ius vitznecefTariis , regio ifta adeo nuncabundat,vtnihil amplius de- lideres.

Cum igitur Lufitani primo merces varias afportantes inregiones haf- <fe vcnirent, incoheloca maritima inhabitantes ao-grefli ftatirn pan *rim*"mm*- mm lineum& laneum,resque quibus indigebant alias, auroprifcnti ^umLu^ hbi comparabant. At vero loca a mari remotiora incolerices,appropin- quarc, &commercia cum ipfis eXcrcere Verebantur, abhorrentes ni- mirum aconfpectu homihumiftorum peregrinorum,quialbiexirTen- rcs, varnserantinduti veftibus. Quptquotenim inmundoreperiren- tur homines,nigros efleputaverunc, cjuemadmodumexrioftris etiam non paucircperiuntur,qui confpedudeformiumiftorum&nigrorum hominum attoniti quaficohorrefcunt. Stupefacli igiturcum aurofuo ad locamaritima venientes,riotos fibi quofdamexorabanc,vtmoleftia hac conveniendiLufitanos fefe hberarenr,&acceptohoc auro,has vel lllas mcrces,hbi errierent,qui fubornati, ad Caftella & propugnacula Luutanorum profefti , quod iufli fuerant, auro pr.rfenti redimebant, ferrum nirriirum,&lineum laneiimque pannum,vafa iteni amea, cu- prea & ftarinea cumcultris,& orbiculis vitreis, aliisqaeidgenusrebus varns.Ca;terum reuerfi rationem mercatoribusreddebant,certampro quohbet auri expofiti Pefc mercedem accipientes, qua: quidem tum fra- tio erat pecuniam acquirendi,proillis quiinmaririmis habitabantci- vitatibus.

Poftmodum cum Batauis littus hoc & regio innotefcerec,ipfique vi- dcrent locum mercatoribus efle admodum convenientem , Luficanis quippe mercaturam bonam,&non parum lucriibifacientibus,ca:pe- dMa*rw" runt &ipficogitare, quomodo, lucri illius partem ad fepertraherent, *" '^"^ & auro quodregio iftaproferc aliquomodopotirentur,oneratis iFitur & rebus heceflams omnibus inftru&is navibus fub impcrio Bemhardi Frickfen Medenbltccenfis , qui cum Lufitanis olim reglonemiftam perlu- itraverat,&Jocaomniacognita probehabebar,regionem iftamtenra- runt vt fortunamfuam ibi experirentur.Hiccumventofecundoadlic- tusilludappuhifetj & Veronondbihum modonuliahi, cui bonafua, progreflu terriporis cum fruclu diftrahenda inferret,a Lufitanis obti- nere poflet, fed& neinterram quidern propter odiuni eorum crude- JiHimumdclcendercauderec, cunaviiriporcufubfiftere& adventantes Athiopum C*»^naviculafque prajftolari coaclrus ;erh

Advenientes igiturNigrir*,cum viderent, Hollaridbs omnisgene- ns merces& bonaadvexiiTe,decreveruntcum ipfis contrahere,allato- queadnavesauro, mercaturae huius initium fecerunt. Qua?quidem progreflu temporisita confirmacaeft, vcnegotiationesLufitanicarfere prorius iam ceciderint,Nigriti$ ad naves Batavorum catervatim con- nuentibus.

C^terum commerciorum qua? cum Holiandis Nigrite, iarri exereent cmmmktm h?V"meeftratlo-EmPturiresquaslibet,adnauesBatavorum mpat.ium?at*vU tu fubfiftentes,primo ftatimdiiucuio,cymbisfuis advehuntur. Ratio vero cur matutinis horis marifecommittarir,hec eft,quod,Ventumeo temporeplerunquehabeantfecundum,atCrranempe progredientem, qui iphs Bofine dicicur, A meridie autem ventus plerunque converfus,ex

D angulo

i6 Vt. PARS INDIiE

arifTulo bppbfito,nempeexpartemarisprocedit,qui Agora Brettou Ipfo vocatus, cempeftaces in man ciet, illudque totum turbidum reddit.lta- que mercatoresifti Nigritar properant quantum poflunt,vt fefe matu- curjEcbiepts (mis horjs CXpCdianc, &: cempeftiue ancequam ventus convertatur.ter- TuTsltT ram ruifusaifequantur.Quienimloca amarilbngius remotaincolunr, THgotunmr. commotiones &c fluctus maris ferre nulio modo pofiunt,quin imo hcec tranquillo & quieto rnari ad naues Batauorum advehantur,adeo tamen languidi& dcbiliraticernuntur , vt ne confifterequidcm pedibuspof- fint, fed proftrati asgrotaritmm more recumbant , nautis contra nihil huiufmodi fentieritibus.qui crebra aflucfactione contraomnem maris impetum quaiioccalluerunt. Quod fi igitur marefedatum omnino&: placidum , lta eos exerceat, vt ad languorem vfque debilitati , perpecuo mifere vomitu torqueantur,quidmirum,eos, ventum,tempeftatcs& fludusrn mari ciencem, horrere maxime & averfari ?

Sed &aliquiexmerchtoribus iftispaganisreperiuntur,qui mare ita reformidant, vt ne appropinquarequidem, multo minus vero eifefe f^Z7^rcommittere audeanc.icaque trad.toprardicris nautisaurofuo.&merci- busquasexpetant denbrtiinatis, mercaturam perahbs exercent JSlau- tivero iftiadnaues Batauorumaduccti,facculum aurorepletumacol- !o habent fufpenfum, vniuscuiusvis tamen portione feorfim pofita& peculiari papyro involuta,fedmemoriafubornatosiftosnautas&pro- xenetas valercoptima neceiTumeft,ne quantum abvrio quolibet auri acceperint,&quidbonorum fiuemercium quihbec expetat, obliuifca- tur>multas cnim interdum & vanas fuftinent prouincias,a decem vel duodecim fiepe mercatonbus aurum accipientes , ldque non eadem quantitate,fed abvnovnaiti,ab alterotres,quatuor quinque & plures marcas,proconditione& fortunismercatorum variis.

Quodfiaucemaurum alicuius noniuftum habere pondus contin- gat impofirumrurfus facculo,mercatori a quo illud acceperant, refe- runt, addere enim ahquid & pondusexplere confultum ipfls non eft, eum trutina appenfum illud accepennt,atque ita defectum fupplere co- gantur.Cxterum peractamercatura iam, nautis ilhs munera qu«dam & donzriz, Dache iplis dicta,ab Hollandis debentur,

Cap. xiiii.

DE DONARIfS $V AE IPSI DACHE VOCANT, gVlD ittafint>& quomodawperint. Itemde multiplici dob quoproxeneuji- ve medtatorcs & fubornati mercatores , in emen- do fubmdevtuntur.

Origt donarit- tnm qut ip/i Dacht vocant.

Avigatione hac primum inventa, accidit aliquan- do vt tres diverfie naves, vno & eodem tempore adhttus hoc , mercaturam exercendi gratia appcllerent, Mittcl- burgica nempe, Amftelrodamia , & Schiedamia , quibus cTmimerria (ua fimul ibi exercentibus cumNauclerus in vna naui anim- adverteret,maioremadaIteramfiericoncurfum & plusmercium in ea di vedi,vt mercatores ad fe invitaret fallacia excogitauit eiusmodi^pxe- netis & nautis quoru fauore,qui cu fru&u ibi nego tiari expetuc,inpnmis

opus

ORIENTALIS. Xf

opushabent,ad fevocatis,ipem muneris faciebat, fi mercatores ad fu« amnauemtransportarent,&vtcitiusaliis fuasdiUendcret merces, feqj ibi expediret,facerent. tlis igitUr,cUm riatura aiiari fint, facile annuen- tibus,cum proxerietasad eamimpofterumadvolare,mercatdribusque fefe deftitui,NaUcletus priorcerneret,qua decaufaid fieret nautas m- terrogabat,cumquc accepiife fefe a Nauclefd iftdprxmiumaliqUodfi- ue donariurri,dicerent,addercritque paratos iefe redire&rriefcatores rurfus adducere , fi fimile quid & hic expectandum fibi eifet , ipfe ftatim amplius promitteris,pnemium dupliCaturumfeaffirmabat,mefcatores hoc modo riirfus.ad fefe pertraliens.Sed & tCrtiUs fallaciahanc animad- vertens Dache fiUe doriariUm lllud triplicarc, & longe plus quam priorcs duo,nautis illisdonare ccepit,ialterrine folus mercatoribus dertitutus ibi reliriqueretur.Itaque alieno cum cflentab inUicetn anini6,alteral- terius fortunis infidiatus,mutUi$coriceftatidnibus &mercatofesadfe allicerc, & comrriodum fuum , cum detrimeiito alterius promouere quisqUC ftUdebat.

Ha: donatiories& munera>vfque adeo alcenderunt& creueruntin- dics,vt Dache illudhodierno die femiffem interdum & feptuncem ex- f^i^X!"'^ cedat. Ipforum eriini Bataudrum difcdrdia & contentionibus fa&uni ufyj}l'tKt$nZl eft,vt cumalteralteri cdmmddutri fuuni invidefet,tariderii confirmata ha?c confuetudo in legemabierit , & iam fcif e propemodum quilibet poflit,quid& quantum prd D*f^fibidandumfit,De qmbuslibet enim mercibus, fiuelinteUtrifit quodemant^fiueparinus^fiue ferrUrn,aut va- fa qiiadibet amea,noflepoteft Nauclerus quilibet , quantum inponde- re &menfuramuneris,vel,vt itadicani, Epifagmatis locd donandum fit,nori vni tantum,fed &mercatofipagano j in fpecie & proxenetis & Nautis,qui fuariiiriadvehendis illisobtulerunt operam , vnoquolibet ^OTWff<k^«- P^fuumprofe feorfimCxpetente. QuaiqUidem confuetudo periri-^ Da{hT*t- vidiam Batavorumintrodu6ta,vt nulldmddd laUdanda,fic,hocpr^ter->/Wi. eahabef vel maxime vituperandum, quod pera&a iam mercatura,no- uxcxqi ptioribuslonge maiores NaUclciis crfantuf moleftiaj txDache ifthdc rite perficiendo,cUmfa?pe accidat,vt illi qui parum emerunt,plus negotii Nauclerisfaceflant,cjuam qUi niultum auriexpenderunt.

Nori femel auteni acCidit,vt Nigritas id riaues Batauorutti venientes, ranta fuperbiafucrint,Vtne itichoare quidem mercaturarn voluerir^r, anteqUam fcirent,qUidmuneris &donariofumfibiexpec~tandum eflet. Quin imo conuiuio eds excipere,& vino donafe necefle fiepe fuit,cum- qucante haxtempora,Mefcatorespagani,pfox^rietis&riautis ceftam pcrfoluerent itiercedeni,ipfiiampfdxerieta: &riaUta?,vtmercatofesfi- bi concilient, certis eosmurieribusadfeiriuitare atque ita mercedem ipfis qUafiperfolucremercatoribus riondubitant,idqUe ptopterea, v£ quo plutes adducant Batauismefcatores,edplusmunefum&donario* rum feU Dacheaccipi&nt i

Carterum fitintefdum vtpagani quidammercatores ex ionge difli- tis locis ad ciuitates maritimas proficifcantur, vltra centena fa?pe milia* c°mtre'* riac6ficientes,quimagnaauri afportare foleht copiarri,mancipiis 2di^7Sl & jo.fepepro ratidnefacultatum fuaruni,ftipati,quibusmerccscoe'm' ptas imponant & domum fecum afportenft Hi certa fiid ddmicilia ha- bent & certos mediatores velproxenetas qUibus in coeiriendis merci- busvtantuf. Hisaurum appendunt,& quid mercium expetarit expp-

D % uunt

Troxenein pa- gancs [ttos tner- e/ttores tjuome-

Tr* uiies proHi- netavtmmHlti- plicer*

SrmpTuitat eorie quomotkoemen-

(UtA.

22 VI PARS INDI^

nunt addito cisplerunque vnoexconfortibus ftiis, qui vtoninia recte in naviadminiftrentur,&doluscaveaturattendat. Atvero Mediatores ifti& proxenetajcumanimad^ertunt paganumiftum linguar Lufitani- cx ignarumelfc, Nauclcrum ftatim cadere commonefaciunt, Rufti- cum eum effe&idiotam dicentes,quilinguamquaBatauivtanturnon teneat,tacite fubindicare volentes, quod eum circumvenire &decipe- re expctant,id quod etiam egregie faciunt,ftatim enim merces eas quas emere iuffi luntproferri petunt.cumque quanti vnumquodq; veneat, cognitum iamante &peripecT:um habeant,nova cum Naucleroactio- ne non eftopus, converfi igituradpaganum agere cum illo incipiuntj offerenres eiproaurofuo quantum fufficcre videtur.Qtipacquiefcen- te, &contra£tum iftumratum habente,mercescymbisfuisimponunt, traditoque Naucleris aurccum pagano ifto littuslegunt, qui poftmo- dum mercibusiftis,mancipiisfuisimpofitis,domum repetit. Ca?terum difcedentibus paganis , ipfi rurfus Mediatores& proxenetarad naues Batauorum reuertuntur,allatum nempe mercium refiduum illud,quod paganisabalienatum, in naui rehquerant, vbi vel tertiam adhuc mer- cium,quiE paganis mercatoribus deberentur, pattemfupereiTe,&pro- xenetas lta furtum non exiguum commifiire animadverfum fa:pe fuit & deprehenfum. Quod autem fraude&impoftura acquiliuerunt, invi- cem ftatim partiuntur & compotationibus inutihter diflipant atque difperdunt.

Qjjpd fi pagands quemfecum adducuntlinguasLufitanica? peritus eft, vt lam circumveniti &decipihacratione nonpoffir, vel filinguam quidem non teneat , ita tamen circumfpe&us fit,pericuiumque fit,eum cognito &perfpecto dolo,animos fociorumfuorum abhocmediatore & proxenetaaverfurum,quemadmo(3um idquidemnon raro accidit, vt reuerfi pagani dealio Mediatore rtbiprofj.exerint,[ eradtamercatu- ra , menfas aflident,& auri partem aliquam,pagano inter expendendum & ponderandum vel tufliente, velexpuente, & faciem forte vertente, fubtraclam , magnacelefitatevel inore, velin auribus, naribusque ab- fcondunt,perfuadentes pagano,aurumiftud leviUseffe,&iuftum pon- dus non habere. Aiiiablata aurialiqua parte,interponderandum ipirt- tu oris trutinamadiuuant,vt debitumacquirat pondus,&furtum non animadvertatur,deeipientes hocmodo Nauclerum,qui nifiprobe at- tendat, &acceptatrutina lancesfua etiammanueleuet,nonparUmin- de damnipercipit,magna enimadfurandum funt dextentatCj &mo- dos circumveniendi mereatores cum quibus negotiantur & contra- hunt, infinitos norunn

Hoc quidem negari non poteft,eos initio cum Bataui primum ad ifta loea venirent fimpliccsadmodum&credulosfuiiTejNonputabatenim dolum inalbos iftos homines cadere ,fed omnis eos fraudis expertes efTe,itaquebona fide,quicquid emerant mercium, accipiebant, nihil haefitantes autde iufta quantitatefubdubitantes.Verum Batauis hacil- lorum fimplicitate nimium abUtentibus , cum pro orgyis & vlnisde» cem,vix octoipfisdarertt,&contrahentes eos pro hbitucircumueni- rent, tandem prudentioresfacti,fraudemanimaduertere cceperunt,& cautius lmpofterum ftiercari.Hincadeoidminfupputandocjlculando & remetiendo excellunt,vt ne ducentas quidem lintei vel panni orgyas & vlnasementes jdecipi vllomodo po/Iint. Dolum verovelminimum

animad-

ORIENTALIS. ^

animaduercentes,adeoNauclerumodifreincipiimr3vtnunquamadna uem iftam reuertantur, iniuriarum enim admodum funt mcmores &c velleviverbo ofTeii(i,implacabile fxpeddiumconcipiunt.

Haud raro autem &mutuoaccipere merces aNaucleris coriantur blandientes ipfis admoduni , &fplendidis verbisfolutidrieriipromit' tentes , quam tamen prarftare nunquam cogitant , itaque Ci aliquid impetrent , & Naucleri diclis ipforum fidem habentes , ipfis merces * qualdam concedarit ftatimiam incipiuntabiftanauiabftinere,riec vn- quam adeam rcvertuntur, ne folutionem pr£ftarecogantur,vtitame- Jius longeiitiphs aliquid donareqiiam concredere &mutuo dare, ne odmm iibi quis omcio fuo conciliet , & danihuminde feritiat maxi- muni.

Cap. 5tf:

DE OMWIS GENERlS MERCIBVS A S B

tavi eo tra.nfporta.nt , a quibus JciL & in quem v- fum emdntur.

Nte peregrinorum inhas terrasaciveritum, parum Veihl- M erat, quo fefe veftirent , itaque videntes hoc Lufitani varias eo tranfuehere riierces coeperuncvc defcctum hunc tfupplentes , lucH iride facerent quam plurirrium, Veruni cum Bataui etiam perpetuis bellis excitatiregioiiemharicfcrutaricce- piflenc, vidiftentque mercaturam ibi exerceri facis lucrofampofte,de- creverrint tandem allatis mercibus variis fortunam fuam experiri,quod quidem fucceftu noncaruit,cum Luiicanorum cbmmercia, advenrii Batavorum prorfus fere excincta iaceant.

MercesautemquasBatavieotranfportaHtfunt,primolinteumfi- lefium, hoc enim maxima copia ad iftas regiones defertur , crnn^T^ maximus lbiiit eius vfus, vtentibus eo Nigritis adveftimenca fua De- mde peluesomnis generis,magnacopiaeo tranfportant,nimirum far. Mwruu tagines minores & maiores, pelues tonforias,malluvia,peIluuia, La- bra,Sartagines fcoticas amplitudine duarum fepe orgyarum}ollas icem lebetes & cacabos varii generis,quibus adres varias vcuncur5minores emm conferuando oleo inferuiunr,quo corpora fua inungunc,maio-

rum vfus infepulturiseft,vtfepulchris,easimponant,adhibenturet- lam madandis pecoribus, &aiiis rebus variis,pelues tonforias lauan- do capiti , & relecandfs capillis adhibenc. Latis iine profunditate & planis pro operculis vtuntur , vt nimirum aliis eas infternant a for- dibus & immundicie res fuas conferuantes , nam & ornatum fuum muhcbrem & alia id genus eis imponunt , fartagines fcoticas , ma- ttandis fuibus adhibent , vt nimirum illis impofitas aqua feruenriin- fundant , & crinibus purgent. Cacabis & ollis iine margine ad co- quendum vcuntur. Atque huiufmodi quidem vafis ameis , ex cupro & onchalcofact»s,regioiftaa Batauis ita referta & impleta iam eft, vc pagani , qui longe a mari remotis habitant Jocis , ea ab incolis ci- uitatum madtimarum eodem fzpe , aut certe non maiori , quam m Hollandia venduntur precio,redimere poflint.

D 3 Quamuis

tHfrt*.

Ftrrum

3G> VL PARS INDIi£

Quamuis autem ingenti hxc vafacopia eo tranfportentur,nec vero tam facile eaconfumi& attcri poirintquamlinteamina&mercesalia?,non facile tamen fra£lumibi& attritUmcuprUminvenias , quod ipfum ar- gumento eftingencem in remorisamari locis habicarepopulum,quo- rum vfibus variis vafailiainferuire poflint, vtica paflim perregionemi- ftam divendancur& diftraharicur.

His accedunt & vafa aliahauriendis aquis accommodata cuprea & ae-' nea,qua:dam enim afterertdis aquis adhibencur,qua?dam in asdibus con- fticuca eis excipiendisinferuiunc,vcnimirum aquamfemper in prom- ptuhabeancqua adpocandum vcancur, & haecincrinfecus ftanno funt obducta. Ferroad omnisgeneris armaparandavcuncur,fiuhc enimex eo hafta?&miffilia,fecures,pugiones,&id genusalia, & mifilibus qui- dem pugionibusqucin bello,fecuribusveroad agriculcuram vtuncur, vc cerram illis profcindanc , fodianc, ligna in fyl vis fecenc , & opera rufti- ca aliaperficianc,praefercim cuminftrumenta hifce lab^ribus vt & ex- truendis aedificiis , navibufque excauandis inferuientia^alia non ha- beanc

Sed &pannumrubri,caerulei,fului,viridis aliorumquecolorum,Ba- tauicopiofumeo rranfuehunr,vndecingute &Zonulas parant, quibus corpus praxinganc,culcrosque &claues,& loculosaliaqueid genusal- ligent. Penulas porro gaufapinas villdfas , veftiendiscorporibusadhi- bent inftarpalliivel amiculialicuius,circulos fiueannulos ex cupro & orichalco factos,brachiis & cruribus cxornandis circumdanc, Vafa ftan- nea emuntquidem eciarrt j fed non canca copiavcluc fuperiora amea. Culcros & orbiculos vicreos varii coloris magna copia redimunc. Eos vero pofteain4. ve^ parciculas diuifos,&in lapide quodam rapcacos laeuigare& expolirefolenc,colligacosque in fafciculos, paffim pervni- verfam regionem diuendurtc , frequentifllmus enim eorum vfus eftin oollo,manibuspedibusque exornandis. Praetetea & fphaerulas habent precatorias &orbiculos rbtundos fupradi&is paulo maiores, quosca- pilhs incertextos iuxcaauriculasderrtircunc. Exacubus vero,quasfimi- licer mao-na copia emunc, hamos capieridis pifcibus aptos conficiunc.

Praete^ea flabellis excauda equinafac1:is,praererquam quodoriofife- dentes,mufcasiis abigant,inehoreis& faltationibus etiamproinfigni Qutfintments ornamento vtuntur,fed & fpccula, muldtralia, vrceoli, ficularque cu- ett>m*i*rimum Pre£E & alia id genus> at> Holldndis,regionibus iftis imporrantur,verum fari jto™0t merces oprimae& faciertdd lucro conuenienciflimaelunc hnceum,pan- nus , ferrum, vafaanea & ftannea,vc pelues,fartagines, ollae, lebeces, ca- cabi,culcelli eciam & orbiculiverficolores virrei.Reliquaquaediximus non funcvfqueadeolucr.ofa,quippe quae non magnacopia, fed parci- culacim ibidiuendanrur.

Cum vero adhuc hodie in rcbus aliis periculum fiac , vc intelligatur, a"n aliquidpraeteriam di£casmerces,ipfisarrideat, accidit interdum vt ipfis incognitaeo advehantur,eofine vt illisdiucnditis, lucrumadBa- cauos nouumredeaCjCumlucrofaciendomcrcacoresvnicefincincenci.

Allacas igicur aliquando buccinas fictiles ex cerra figulan fabrefa&as, Nigrita? quideminiciocanquamnouum& peregrinum aliquid cupidc redimcbanc,verum progreirucemporis,cumviderenr,easex manibus force inrerramcadences,ftatim frangi&comminui,nullas ampliusex- petebant.Quin& ftapedesin quibuspcdesfirmatur&quafiftantcom-

modio-

Buccint fi&ilts»

Stsptdts.

r/JBT/.

ORIENTALIS. $t

modioris vc&ationis gratia , cum aliquando quidam attuliifent ipfi mi- rati.ex Nauclero qua:rebant,nunquid inauresifta?effent,quibus mu- liercs exornandis auribusvterentur,prohibentesfimulnepluresaffer- rent.quod aures fuarum mulierum tanto ponderi ferundo non eifent. Sed & perfpicilia ipfis allata funt , verum cum nares haberent fimas atqj deprellas,ea iplisminusconuenire compertum eft.

Porro cum clauesipfis afferrentur, cas quideminitio emeruntrna- gnacopia,vt infafciculos colligatas, acihgulo dependentes geftarent. clavt* Verum acciditaliquando, vtinterrogarent,qUem clauesiftann noftris regionibus vfum haberent,cum igituripfis refponfum elfet, conueni- reeas aperieridis feris,quibuscapful£ & ciftarobfirmarifolentneadeaS aditus cuihbet pateat&r accelfus.nullas igitur afferri eupimus amplius dicebant, capfulis enim noftrarum mulierum minime funt conuenieri- tes, &nosiis aperiendis etiam clauibus hifce deftituti, valemus opti- me. Atquc huiufmodi quidem di&eriis facetiisque repudiare folent res lllas quas libi ex vfunon elfe iudicant. Quod fi autem acceptum quid & defideratum ipfis adferatur, tanto in lllud emendum impetu fcruntur,vt£ verbis fa?pe ad verbera .omnibuSillud appetentibus,per- veniatur.SicenimexempIigratiajcumaliqiiando ipfis afferretur Diota? ojf. quod genus ollarum arnearutn eft,coquendis cibis variisihferuiens,for- mamreprajfentans catinialicuius, excipiendo lactiinferuientis,incrU- ftatum intrinfecus ftanno fufili ad obliterandum faporem a?ris,eXtrinfe- Cus vero duobusannulisanfatum,tamipfis graturrihoc ollarumgenus erat,vt relictis mercibus aliis,his Colis emeridis dperam omnes darent, quamuis propteringentem cdpiam, quatota fere regio expleta iam& referta eft,vilefcere quodammodo nuperinceperint.

Lufitani qui caftellum La LMwdadhuctcnent, vt & aliipafilm iriifta regione habitanteS,multas abHollandis mereesredimunt,Mancipia enim fua auroinftru&aad riauesmittUrit empturri pannum lirieurii la- neumquc,orbiculos itemvitreos, & merceshuiufmodi alias,quas ^o-uf^LuntT ftea circitoribus fuis committunf, qui diftrahendasautcurnrebusaliis/^«»/*r. permutandas, vicatim eas circurriferant, Propolarum itamunere fun- gentes,qui a folidariis,Batauis fcilicet negotiatoribus coemptas merces, plurisdiftrahant,autcum bobusfeu vaccis,caprifque&gallinis,aut aliis rebus ad fufteritationem fibi rieceffariis perrnuterit.

Cap. XVI.

DE NOIITIAET COGNITIONE MERCIVM £>VA FALBNT opima,qMmodo item eds explorent>&quidmercedis famulis ex nauieas domum fuam iran/portantibus dare foleant. LiMcum mercimonia in his regionibus penes Lufitanos fd« los cffent,nulla permittcbatur eis eligendi poteftas,vt pro li- bitufuo hoceligcre,illudqjrepudiare potuiffent, fedcoge- banturacquiefcereeo quoda Lufitanis porrectum accipie- bant,fed poftquam Bataui ad hafce regiones venietes mercaturam exer- ccrc cumincolisccepiffent,illud iusfibipaulatim,conniuentibusHol- landis fumpferunt, vt pro arbitrio fuoquilibet,quod maximefibiarri- deret eligeret,vndetamprudentes &negotiationisperitievaferunt, vc rion modo vitiofum ipfis nihil obtrudi,fed ne vendi quidem aliquidpoC fir,quodnonaliquoties permutatum, ipfimet elegerint, mercium co- gnitionem paremfere cumHoliandis iam habentes.

Huic

VI. PARS INDI^E

Huic autem cognitioni caufam dederunt ipfimet Hollandi crebris Aicognitionz deceptionibus eos circumuenientes , tam in dimetiendo panno, quam

merctumauo- , * ., „ r , * . 4

mod» jEihiofts in aliis mcrcibus varns , cum emm no lolum numerus orgyarum m pan- firvtnmnt. no &linteo fibi non conftaret,fed& peluespertufas, lebetes& fartagi- nes reparatas& interpolatas,cacabos&ollasmulto vfuiamattritas,lin- teum itemputredine confe&um,&cultros ferrugine adeo torpentes, vt integros vaginavixextraherepofleSjipfis pro auro fuo obtruderent, • fumpta inde occafione, dedolo impofterumcauendo,&mercibusex- plorandis cogitarecceperunt.

Explorationem igiturmercium,antequam easemant,itainftituunt. ^tXum™quom7do Pannum ementes lineum , diligenter attendunt , attritumne fit & lace- injiituatur. rumaut putredine confectum,itemq;anfatis dealbatum, iuftamfuam obtineatlatitudinem,nam linteum eximia? expetunt latitudinis,cum eo vtanturad prascinctoria corporibusinduenda,qua;apectorefeuma- millis ad genua vfque porrigantur.Pannum autem laneum ementes,fo- li eumobvertunt videnteslblidusne fit&probe compactus,anverote- nui& raro textuvilis.Cultros vaginispriusquamemantextrahunt ,ol- las,fartagines,lcbetes,pelues, cacabos diligentiflime intuentur &per- fcrutantur, confiderantcs an etiam vfu attritae & pertufie fint,repudian- tes quicquidvelforamen velrimulam habettenuiffimam,autfordibus leuiterpollutum,nitorem non obtinetlegitimum.

Ferrum humidepofitum pedibusfuis permetiuntur, vifuri, aniu- llam fuam longitudinem habeat nec ne. Lebetes & cacabos in terram deponunt,fundo inverfo&elevato, poftea impactis ineum pollicibus fumma virtute incumbunt,cedatneanrefiftatiniuriajhuic& violentia; externae exploraturi, repudiantes ftatim in quo velminimum imprcf- iionis huius appareat veftigium. Orbiculos vitreosdiligenter nurae- rare folent.explorata feorfim vnaqualibet linea, vt fciant numcrus v- trum fibietiamconftet,&nihilineodefideretur,repofcentes ftvel vni- cum deefteorbiculumcontingat.

Ca^terum peradaiammercatura^cumemptas fcaphisquefuis impo- lamuiimerca- £tas mercesd0mumvehentes,iittusnegotiatoresifti legunt.Conftitu-

torum adven-^ .... . . , < . . ° 1 \ r a •

tum (rtjioUn- ti in littore otiofi quidam puen,eorumadventumcum delideno prar- ,ftolantur,quod ipfum qUidem etiam fieri folet,pifcatoribus ex mari re- vertentibus,aut aliisvinum&resaliasab y^Anta, vel aliunde advehenti- bus, Illos enim adventantes expectat femper non exiguus puerorum numerus,qui cymbisterra: iamappropinquantibus, in occurfum ten- dunt, aquam oretenusfa?pe ingrelfi, Apprehenfaautem cymbainter- ram fimul cum ea enatant , & arripientes poftmodo partem aliquam mercium,ad azdes mercatoris velpifcatorisvel cuiufcunqueadvenien- tis alterius, deferunt,alii Cymbam ex aqua protra&am,ad locum ftatio- nis deportant,vtab imbribusdefendatur.

Hoc autemnonfruftra faciunt,{edmercedemindepoftearepetunr, accipientes a. pifcatoribus quidem minutumpifciculum ,abillisqui vi- num advehuntjhauftulum vini,a mercatoribus veroexiguumaurigra- nulum.fi labor quem prasftiterunt,non fit alicuius momenti,quod fi vc- ro bOnam& nccefiariam navarunt operam, & laborem infumpferunt iufta mercede aliqua dignum , tanta? funt impudentia? , vt fatis multura pro labore fuo mercedis poftulent,& vix fedari a merca- tonbuspoflint.

Ca?.

t //»/ « .

m> w.wm

JJDWSC!

ORIENTALIS. 35 Cap. XVII.

JD£ PORTORIO ET VECTIGALI £VOD MERCAT ORES fagani Regibus eius. loci perfilvere cogumur,tam protranfituli- bero, quam promercibus ejrbonts fuiscoempis,

Eges huiuslocinon deftituuntur iuispubiicanis,quosha- bent in Iittore maris paflim habitantes, vbi naues peregri- Re& nas appellere fciunt , Horurii autem offlcium eft o^tzm^lZulmL _ dare, vt quas Regibus fuis debentur ve&igalia, re£te colli- gantur,quine decipiantur , ipfis pleriinque alium aliquem adiungere Iblent, nimirum vel filiumvelcognatum fiium proximurrijquiatten- dat vtomniare&e &fine vlldddlo adniiniftrentur & peragantur^ Iam depifcibus qui quotidid in rhari capiuntur tributum & ve&igal ita ac- Tr'l»*tumd« cipiunt, Menfuram habetmetiendispifcibusconvenientemjHancim^'7"^' pletam,pifcator liberam retinet j de rehquo autem quod fupereft pu- blicarius Regis quinosfemper accipit, fi pifces fint paulo maiores, vel quantum fibi fufficere Videtur,fifintmiriutiores,quiquidemeveftigio adRegeftiperferuosquofdamdeferuntur, quifingulis diebus ad xdcs publicaniallatum pifces coriueniurif.

Mercatotes porropagahi,qui exlonge diffitis locis ad ciuitates mariti-^,^ ptt mas mercatum veniunt,coguntur Regi ad quem portus ifte quo tedunt, trmjk* &6in. pertinet, pro tranfitu libef o impetrandd j exfoluere drachmas fcre tres auri puri,fiue multum velitemere,fivenon.

Ca:tefum pera£tanegdtiatione, cum ex naui Batauofum ad iittus mercatores ifti pagani reuertuntur afferentes merces fuas,quarumre- T»****i»?A dimendaf um gratia haues Bataudrufn Confcenderant , adfunt ftatim7«TpTL™ publicani illiquos ipfilingua Lufitanica * Laguarda, hoc eftfpeculato-«"*/>'««*/<^ res regidS vocantj acceptamque quartani fape bonorum partem, do-OT* mum fecum abducunt , & transfef untj Vbi poftmodum mercatores tranfigere cum ipfis coguntur, quam poffint minimd, vt bona fuare- cuperent, li enimbona &merces quas emerunt, fextantem nonexce- dant,&ipfiplus aurinon expenderint,certum aliquod tributum&ve- ftigal impofitumnon habent,itaq5cumpublicano mercatoribus tunc agendum,& operadanda,quomodO eum,oblataaliquabonofum par- te, placare poflint* hancenim laboris fui recompenfatioriem publica- i*is retinet,ita vt Regi rationem de ea reddere rion teneatun Qupd fi vero precium bonorum qua: Mercatofes ifti emerunt, feXtantemau- ri fuperet , iam certum ipfis & prafcripturn Ve&igal humerandum & exolvendum eft. Sextans porrohic,ipfis &>W4Vocatur,&proquolibet Benda auri in hiercatura expofiti cdguhtur paganiifti mercatores cer- tum aliquodexfoluerc pondusfiueprecium,quodthefauro&fifcoRe~ gis apphcatur.

Hocquidem tributum & ve&igai eft paganis mefcatofibus impoil* tum , iam ad incolas fiue fubditos Regum quod attinet,qui in locis ma- ™UtT f°~ litimishabitant, ipfiabhod onereliberi funt,itavt vecligaiis& uib\iiiZZuimuhT nihil exfolvant,fi mercaturaeofum foWrfWjVelfextaritemnonexcefTe- Utmt- rit, Atfuperatofextante3tahtum de mefcibus & boriisfuis, quantum pagani perfoluere cogutttuf.

Quod fiforte quis furtiaccufatus,proximoquideripuerit,autadul-

E terii

34 VL PARS INDI£

terii reus,cumvxoreproximifui confueuerit,publicani huius & fpecu- laroris Regij ofKciumeft,mulc~ca'm ei irrogare,&pro racionedelicl:i,in ^"^jj^delinquenteni animadvercere , ficfi paganorum aliqui , armari ciuita-

dehntju.mihm tcm maritimam ingrediantur, pcenamftacimfiuemulctam incurrunt, mpefit» toUi- ]\jttm& agricolae frucius fuosinciuitatem venumafportantes;armafua gmau' ad porcam deponere , aut mul&am trium auri drachmarum perfoluere pubhcano coguntur.Eadem ratione fiquisaurum vitiaueric,& mone- tam adulcerauerit,aut aliudquiddeliquerir pccnamevitarenonpoteft, fedmul&am publicano prxftare tenetur, quam ipfeRegis fuinomine jJelinquentibus. prorationecuiufque deh&i imponit,colleclamautem pecuniamRcgi poftmodumarTertiingulisanni quadrantibusrationem adminiftrati orlicii ei reddens.

Cap. XVIII. DE MENSFRIS, PONDERIBFS, TRFTINIS, MONETARIIS, numerls ejrJupputatiombtM ipfirum ,quomodo nimirumnumerare & ad calculosatiquid reuocare foleant.

«^nppS^ Ropter auaritia: vitium quo omnes fere laborant , tena- (M IMS/Fces funtadmodum&adaurum praxipueattenciifimi, itavt

Ttnacesaurt. h.^/S, , - , ■ r j

Jy'T0i^r% ne granumm quidem aun aut prorundant aut temere ex~ fe._^B^ pendant , nam& interponderandumfivel momentulum fupra iuftumpondus lanci impofitum deprehendatur, illud repetunt, fi quidvero deeflecernatur, ipfi egregie dimmulant^&ajgeiriniefup- plent. Hinc eft, quod aurum fuum trutina prius explorent,quam ad na- ucs Batauorum proficifcantur , quod proxenetis bene adpenfum tra- dant,quod ponderaridenuo aproxenetis velmediatoribus fuis in na« ui Batauorumcurent,& quod,fiiufto leuius a Naucleris deprehenda- TtMthi*& tur> iUttd lanci fax rurfus impofitum, perfcrutantur, defectuminqui- hnceseorum. relites , & an a pondere priori difcrepec diligenter attendentes. Pon- dera habentamea fiuecuprea. Lanees excupro rocundas &admodum pilas feupucaminis demaloaureoexcauacas, chorda fiue funiculo , ad lugumfeu fcapumalligant,lingula quadam tenuiflima inmedio lanci- umconftituta, qua: cumforamine quodam infignita fit,cranfmiflb fllo quodam ferreo, aliquid ponderaturi lances alleuant , tamdiuque ob- verfant doneclanccs huc illucque nurances^confiftanc^quacisque lan- cibus,examen feulingula illameucro inclinec, verum axjuomomenco difcrimenparciacur.

Noftri fanemercacores Bilancibus &crucinisiftisvticommodenon poflunc,Acipficamftricl:e aurumfuum eisponderare pofliinc &cafunt inappendendoauroexercitati,vciuftu pondus nomodo celerrimede- prehendanc;fed ec ita aflequantur,vt ne minimu quidem momentu ipfis defic.Quod fl noftns iplis vtendu fit bilancibus , lances prius & iugu lin- gutamqj diligentiflime intuentur,attendentes,anomnia recte difpofi- ixbkratio tru- g & ^ careaiic. Eade racione & pondera,menfurasq; & vlnas qui-

ttnarum ©• p° _ r i t ■ r ■ ■ ■ ■ J-r

derUm , qmbus bus Nauclcri Bacauorum vcuncur,iedulo inlpiciunr,cercisq; notis dilce- Bataui vtm dentes fignant,vt reuerfi animaduertant, corruptumne aliquid in eis fit &mutatu,femper n.metuuntplurcsaBatauisvlnas&poderaplura,do- lo malo adueclas elfe,quibus circumuenti decipiantur ,itaque non quie- fcunt , donec confideratis &perfcrutatis ponderibusvlnis&menfuris omnibus,nefor/itan fibiimponacurfedulo profpexerinc.

Mercato-

1

___

m> )).< avj am jj__u\m\i

I

O R I E N T A L I S. 35 Mercatorespagani, trucinashabenc& bilances ex ligno factas, pro ponderibus autem,fabisvtunturrubris &nigns,quarumpondus&va- Trutin*& *h lorcmtam exadtenouerunt ,-vtpr*cife alicui fignificare pofimt, quotSS»"^***" faba? vtriusvis coloris Pefos, quot item Benda vnum confticuanc, Benda, autem ipfispondusmaximumeft,&fexcancem apud nos facit feu vn- cias duas. BexdaAfa ,idcm eft quod dimidium Be»dayvnciam vnamva- l<ens,>^«\r4facitaUos P<?/5vcumdimidi6. Eggeba, duos Pefos feu fefcun- ponde- Ciam,,S/'ra/vnum P^facitcumdimidio,£«/2»»0vero P^vnumeft)no-""s^!te *^ ftris femuncia vcl dipondius ^^»/*,funttresquartajvnius Pefos.Ao-ira^^ que,c(t Pefo dimidium, quodnos ficilicumvocamus.cJWf^^, qiiarta pars eft vnius Pefos noftri drachmam v0cant,quodlibet enim Pefo femun- ciam valetvel dipondium, vnde conuenientia ponderum noftratium cum illorum ponderibus apparet,Narri &nominibusfereconveniunt, nifiquod inlibra eorumintegra, P^vnumcumdimidio,fexnimirum drachma;noftracesdefinc,canco enimminoripforumquamnoftralibra deprehcnfa eft.

Linteum ipfi duabus orgyis coniurictis femetiuntur, dhTectumque vtmfi»» vl»*- inmedio,7V<ft«»vocanc, Orgya?vero birtadfta?, vlnam vnam,cum dua- bus quartisefficiuntjlriremetiendo autem Jinteo tam exerciraci func, vt praxileftacim &cxa£te refponderepoffint, fi incerrogencurquotor- gyas,tot vel tot vlna? noftrates confticUartt.Laneum pannum divenden- tes inuicem,in parciculas obIorig;as,fed quaj palmuminlatitudinenon excedant, diflecant,vt cingulorum inftar corpus eis pra?cingere poffinc, itaque cumvfumipfis ajium nortpra?ftec, nullis vel orgyiis velvlnis in diuendendo panno > opus habent.

In numerando & fupputando exercitati non funt , cum enim vltra denarium afcenderedebent, tot verba vnius numeri praxipicancerin. tZ<Zll& gemmant,vt feipfos confundant,& finem numerandi facere cogantur. Videas veroetiamaliquos tamdiu numerancio inhajrere,donec quan- tum numerauerint obIiuifcantur,atque ita ad caput redire,& numerum denuo inciperecogantur. Cum igitur vltra denarium afcendere non poflint,ea iam apud ipfos confuetudo obcinuic,vt denarium aflecUti nu- merantes,fubfiftant,depofitoqueinmanuumalteradigito,teIamexor- diantur,ad denarium denuoalterumprogredientes,quoaflecuto,digi-?,,V mm,rS' tum alterumdeponunt , hocque tamdiu repetunt, donecdepofitiso- '* mnibus digitis, vtraque manus inpugnum contrahatur,tunc enim cen- tenarium fefe numerumaflecuros incelligunc,&propcerea eo velcreca vcl carbone inmenfaannocaco,calcuIum pracedencem repecunc, do~ nec adfinemeum tandemperducanc,&numerumquem volunt, affe- quantur. Sed vocabulaquibusnumeros fuos exprimere folent,fub fi- nem libri.Germanici invcnies,vbiphrafeologiam&dictionesvarias,in hifce regionibus vfitatas annotauimus , adiectis fimul aliis vocabulis \ & modisquibus inC^#r&*,vbicommercianuper eciamexerceri cceperunc, aliquid numerances &fup- pucances vtuntur.

E 2

Cap.

36

VI. PARS INDI^ Gap. XIX.

NunJin* & tnercatus Jcfti- ftmnarH/n.

DE FORO, NVNDINIS ET MERCATIBVS IPSORVM, gVAE nimirum fit eorum ratio , quas item merces & qualiprecio ibi venum exponunt.

Ertos habent & conftitutos mercatus,quibusf lus venum, exponatur,quamaliasfieri folet.nectamen omnesciuitates vno &eodem temporemereatusfuos habent, itaenimvna alteri impedimentoeflet maximo,feditaabinuicem diftin- di funtvdi huiusciuitatis mercatusinhuncdiem cadat, altera ciuitas mercatum fuumalio diecelebret, quo ordine & abfquc vllius incom- modo fiue detrimento,omnia peragantur. Hocautem potiflimumde mercatibus annuis liuenundinisintelligendumeft, quas ipfimercatus maiores vocant&perduosdies integros celebrant. Ca?terum& iingu- lis feptimanis fingulos habentmercatus,quibus agricolaz&mercatores pagani ad commercia & negotiationes fuas varias exercendas conue- niant,quajquidemnunquam ce{Tant,fed fingulis diebus continuantur per totumannum,excepds folum diebus feftis,quorumfmgulisfepti- manis, ad fimilitudinemnoftri dieiDominici,vnum obferuant,folen- ne habent,abomnibus negotiis&laboribusin eo quiefcentes.

Ratio verohorum mercatuumtalis eft,primo ftatimdiluculo,agri« M$tc*tuumra c0\x inforum procedunt, mel arundinis.feuealamosindieosafTeren- CtiemBkB- tes,quosin fafciculos colligatos venum exponunt, qui cum cibusfint eus. * ' omnibus acceptitrimus, abincoliscumdefiderio expetuntur , & fum- ma celeritate diftrahuntur. Intereadum viri circacalamos hofce fac- chari occupantur,rufticx etiam muliercsadueniunt, fruclus&alia af- Fruclus&fm- ferentes, ficenimaiiavas aliquod,(ipfis Cabat eft)malis aureis, medi- cis item &citreisrcfertum, alia Bannanas^Bachovens^VetatosJndiamas , & fruclus alios.Tertia frumentum,Miliumnempe indicum,(JW^,o^- mgctte,Orftgm,&c. afportant , Quxdam gallinas, & oua, alia? panes & res alias adfuftentationem huius vita? neceflarias afferunt , vendentes eas non incolis tantum fed & Hollandis qui quod neeeflarium eft,empi:um veniunt, naviculis fuis in terram delati»

Sed& quiin maritimis habitantciuitatibus,merces fuas venumex- MtreetSataw ponunt, quas nimirum aBatauis emerunt,nempe pannum lineum,cul- tros , orbiculos vitreos leuigatos, fpecula,acus,armillas,cingula ex pan- no variicoloris parata,& idgenusalia. Alii pifcesafferunt, quosagri- cola?& rufticxprajfertim mulieres,auidiffimeredimunt,a'dducentafa:- penumero miliariaeos,vt &mercesaliasportantes , vt aliquidindelu- crentur& quxftum faciant.

Ruftica? hannulieres adrem admodumfunt attenta:, & negotiatio- Ruflkt M»ke nibus fuisfeduloinuigilantes.Videasenimaliquasitinere5.ver6.m1ha- rtsimroit. rjLim,{ingulis diebus ad mercatum venire,aiinorum inftar onuftas,in- fantem enimatergodependentem habent,&onus nonexiguumafru- ctibusvariis, incapiteportant,quibus divenditis, ftatimpifces& res a- liasalibi diftrahendas redimuni,vtita xqueinterdum grauiter onufta: a foroiterum difcedant.

Libera; funt abomni vedtigali & tributoitavtnihil pro rebusquas AtnbuuUbe- 'ftant Rcgi pencjere & exoluere neceffe habeant. In itinere autem

fi

menta.

Gallin*. Panes.

rum.

Pifces.

Vini earittu.

ORIENTALIS. #

II Vetijfo ipfisoccurrat, hoc eftaliquid quod pro numinehabent,eico- medendum aliquid defru&ibus Sc frumento fuo proiiciunt, decimas ira debonisfiiis darefe putantes. So\x raro proficifcuntur,fed plerun- quecumcomitatuiter faciunt , canendo& eonfabulando itineris ali- quo modo fibi moleftiamlenientes.

Circa meridiem ruftici alii adveniunt; vinum afportantes , idquer"M"» in ollis diverfa quantitate, quidam enimvnam, quidam plures adfe- runt , quantum nimirum per noctem finguli collegerunt. Quamvis autem armati incedant , alcias nimirum fiue fecures cingulo immi£ fas , & miflilia aliquot fiue haftulas in manibus geftantes , arma ta- men fua ante forum dcponunt , repetentes ca poftmodum vbi vino iam diuendito domumrcdire ftatuunt. Cseterum quivinum hoc ven- dunt , legitimum obfcruare tempus norunt , Non cnim adveniuntmi- - fi finitis inter Hollandos & Nigritasnegotiationibus, Tunc enim re- uerfi ex nauibus Batauorum proxeneta? & nauta? , acceptam a merca- torijbus paganis mercedem, & D^fiue donaria qua^ a Batauis acqui- fiverunt, vinoftatim permutant, illudque confidentes potitant.

Porro vmum hoc emere volentes , auro prafenti inftructos efied- portet , plerunque enimauro iliud venditur rarius linteo. Et aurum quidem Oenopolisiftisadmodum pra?cifeappendunt,cumipfi vinum ctiam fuum fatis care divendere fbleant , fi enim multos videant ad- efle emptqres , qui illud expetant precium , ftatim condupIicant,vc tanti illud fcpc vendatur , quanti vinum hifpanicum venire in noftris regiombusfoler.Vnde autem &quomodoparetur,alio loco diccmus.

Caeterum ruftici hi omncs vt & mulieres,qui ad mercatum ita pro- ficifcuntur, pro fru&ibus &c rebus quas venum apportant , peculia-^&A,, . rem & deftinatumfibi Jocum habent,quo fefe cum rebus fuis confe- tfuhttliht rant.Naminforum procedentes,qui fructus varios afferunt ad locum Pecul,arit" *f- fructibus hifce deftinatum concedunt, qui ealamis indicis oriufti iti- **** grediuntur , loeum e regionc alium occupant , Oenopolis , piftori- bus , pifcatoribus ,- & aliis firniliter eertus locus aflignatus eft * vt i- ta confufio vitetur & res qua?libet fuo convenienti loco facile inveni- antur.

Quod atitem vinumiiiuddePaittia attiriet, quod aliunde per tria- re nempe advehitur, illud quidcrii in forum non profertur , ied cum vimtn f,ugri- plerurique circa velperam nauiculis fuis adueniant,quo tempore , pera- mm- cto omni labore popul us paflim otiofus obambulat , fit, vt facile empto- res inueniant,Nigritis illis tato ardore & defiderio in littore maris illud expectantibus,vt quod advehitUr omnibus no fufficiat,& turba? haud ra- ro exoriantur maxima: aitero alterum prauertente, & vafculum ex ma- nibus quafieius vi maximaextorquente.

Moneta velpecuniacerta nonvtuntur,fedementesahquid,aurumAW, <$. pt> plerunque venditoribus appendunt > Qupd fi verornodicumillLidfit/*"'*?™'»' nec tanti precii, vt pondusaliquodauri attingat , exiguisauriparticu- lis , quas qua^rangulari forma factas , fcrupulumque vel granum auri vnlenzes ,Kacrauen vocant, venditoribusfatisfaciunt. Confuetudinem autem, parandi hafce particulas fiue Kacraum a Lufitanis habent , O- lim enim meris bonorum permutationibus , aliquid ementes vte- bantur , moneta? vfum plane ignorantes , fed cum Lufitanipoftmo- dum in Caftello La CHina habitantes , pecunia , qua fructus & ■ • ■ • - > £ 3 alimcn-

Sabbatum vel

elies feftus in

3S VI. PARS INDI^:

alimenta variaredimerent, deftituerentur,modumparandi hafce par- ticulas excogitarunt,quibus pecuniaHoco vterentur, vnde adhucho- die qui caftello LaMina propiores funt,hifce particulis magis & frequen- tius inemendo vticernuntur,quam alii, vbicunqueetiam habitantes.

Quibus veroLufitanorumcommercia prorfus funt incognita,hi & monetaj&particularum iftarurri vfum plane etiam ignorant. £t cum Batauis quidemcontrahentes,aurumrudeafrerunt quemadmodumil- lud ex terra colligitur, artificium nempe auri & liquandi & purgandi i- gnorantes.Ab aliisveroaliquidementes,pra;fertim fiminoris preciific quam vtaurivalorerri affequatur,moneta2loco,haftulis vtunturlongi* tudine digitiex ferro factis.Et hxc quidem monetasratio eft per vniuer- fum Guinea littus vfitata.

Cap. XX.

VE DIEBVS TESTIS ET VARllS EORVM SVVERSTU tionibm , itemque de numinibm & idoliseorum, qu& FetifTos vocant.

V a m v i s omnes in vniuerfum per hanc regionem habitan- tes, Lufitanis exceptis,feri fint;iriculti,agreftes&barbari, ita vt neque libros habeant, literasue intelligant.peque rao- res norint,confuetudinesue habeant,laude & mem oratu di- enas,verumtameneft&negari nonpotefteosfex hebdomoda?diebus, jeptima»* quk. quibus negotia & opera vocationis peragunt, finitis,leptimo dieabo- mni labore quiefcere & ceffare, habentes eum pro fabbatho vel die fe- fto fingulis feptimanis certo&ftato, vnde etiam DioFetiffos ipfisnomi- natur,quod idem fonat ac dies doiriiriicus fiue feftus. Hoc tamen no- ta*ndum eft,non obferUare eos primumnobifcumdiem , neque fepti- mum cumludadSjfed tertiuminfeptimana, qui nobis eftdies Martis. Quamvero huius fei caufam habeant, cognofcere hactenus nondum licuit.

Sancrum alitem omnino & folennem huncdiem habent,itavtineo Die fefto u U ncqUe pifcatoribus liceatpifcatumexire,nequeagricolis&mulieribus hrtbus abftt- tu^.icis qUicquarn in forum portare. Ruftici Oenopola? vinum hoc dic nullum proferunt,autpublice divendunt, fcd collectumexarboribus Regi tradunt & ofFerunt,qui illud vefperi inter aulicos fuos ebibendum diftribuit. Verum licethocdie abomni labore ceiTent,attamen,quiin maritimis habitant ciuitatibus , a commcrciis Batauorum non abfti- nent,fed eacontinuantes,hoca?quevtaIiisdiebusad nauesBatauorum advehuntur.

In medio foromenfam habent quadratam,quatuor columnis, qua- Mare&sa- nim altitudoeft duarumvlnarum,impofitam, cuius fuperficies plana, triftcia. ^x ftramine&arundinibus firmiter invicemcontextis conftat,Hancin circumferentia multis bullis& orbiculis fiue annulis ftramineis exor- nant,quos Ff/^vocant,impofitumque ineamfrumentum &oleum de palma, velaquam,Numinifuo offerunt,quod eovefciomninoperi fuafum habent,ignorantesab auibus & volatilibus cxli illud inabfen- tia fuaclamabfumi, Reverfi autcmcum quarimpofitafuerant,abfimr. pta animaduertuntjoleo menfamvelaram fuam perunctam,frumento

rurfus

ORIENTALIS. 55> rurfus alio & pocu nouo onerant , lacriftcium fe hoc modo pr^ftare, Numini fuo graciffimum exiftiniantes j cui alias fame pereundum foret.

Sed &facerdotem quendani habent, quem Vetijfero h.e.miniftrum Numinisfui, vocant.Hic fingulis diebus feftisinforumprodit, ftacu-^^"" F'; coque in medio menfa? fiue ar£ fua: fedili, confidec, pbpulo fefe pro- mifeuebmni cuiufcunque fexus finc &secacis, circaipfum cbngregan- ce,quibusconueniencibus omnibus & confldencibus, ipfe oracionem incipic, fatisque prolixam ad eos concionem habet , quam accencifli- meaudiunc,Quade reaucemverbafaciac,Bacauorumnemoadhucco- condonn, gnofcerepotuic,qriamuis ertim& ipfi aftances diligencerhaud raro ac- renderinc, fenfurn tameninde percipeire nUllumpocuerunc,fedneque ab ylloquicquam cbgnofcerelicuic,incerrogaci enimhacde re , pudo- re furtufi, vel parum vel nihil refpbndent;

Animadverfum autem nonfemel eft, Ollam quandam prope facri- ficum hunc confticucara eife aqua plenam,cuilacerrainnacec, mulie- resque intancesquofdamadduxifle,quos aquaiftaaipergeret quo fa- * fto do mum reuerias funt, vndealiud quid colligere BacaurnonpocUe- runc, quam vnguentum quoddam illud efle,quo infantes ab incommo- dis & pericuris qux a Fetiffo feu Numine fub ipfis metuenda funt,bonuni

enim&malum,eire4iocereitemfimul&prodeire^/i^«/»feuDeurnfii- umarbrtrantur,pra,'feruent quafi &tutos reddant.

Finitis autem ceremonirs&fermone abfoiuto,Ff/^r0 vel facrificus iUefurgens,menfam fiuearamliquorequeminollafecumhabettotum infpergitatque perungitjnterea vero verba quardam ignoca,fimuIo- . • mnes , magno clamore pronuncianc, plaufumque manibus tacien* tes,clara tandem voee exclamant Iou,Iou, finem ita concioni impo- nentes.

Corporifuo paffimmultosexftaminefados annulosfiue buHas alli- gant,tutos feferllis reddi exrftimantes ab onini rrtalo &incommodo fui Fetiffo, nefcilicecipfe vllumersinferreincommodum eodiepollit,Ma- mminUfli^- nevbr ftracolurgentescorpus fuum aquaabluerunt, faciem fuamillu-^**'- minancrnulcislineisex terraalba,cretamapud nosa>mulance,idque in honorem fuiF^,locborationis velprecaciortis alicuius macucinse il- lud habences,Cibum caperevolences primambuccellam/V/^fuolar- giuntur,fimiliter &primum vinihauftuium , afpergentes nimirumeo annulosiftosftramineosa corpore&pedibus fuis dependentes.

Pifcatorescumparum pifciumfortecapiunt , aqua pifcibusnon vfqj adeo iamabundante, exiftimant Fetijfum fuumiratum, pifcesnecape- renturprohibuifle, necquicquamampliuseis daturum, Lugentesigi-^,^. tur& plangentes F^#™fuoauripaululumlargiuntur,orantes fimul &mnai,*t* um,vt coniuratum^/^^cogatpifcesremittefcquo copiaeos maiori"^ capere i m pofterum liceac. Hic poftea, cum vxoribus fuis quas habet o- '

mnibus,elegautiveftituornatis,ciuitatecircumambulantplorantespe* • ccusq;tuu cundences,&c6cufiis manib9ingenceftrepirumfaciences , vc ludtus non vulgaris fpeciem prsbeanc. Adhctus aucem maris veniences, ramos alrquotabarbonbus decerpcos collocircumdanc,cumq; hasar-^E bores numma luaefle exiftimencqua? pifcesipfislargiancur,nominan-'«'- tes eas propcerea Fetijfo Dafmnam , arrepcum Fetijferotympznvim , ipfis

gcaci*

Sacrificium Re^ gii ad placan- dum numen.

Diabolus adin terrogata ifjis rejpondtt.

Ceremonitin funertbus vfi

uu.

Ratio facitndi Fetijfos.

40 VI. PARS INDI^E

gratificaturus pulfat. Tandem ad vxores in littore maris ftantescon- uerfus, expoftulans quafi contendens cum eis loquitur,abiec1:oq; in ma- re frumento& rebus ahis vario colore illuminatiSj quafi cibum Fetijfo obtuliffent difcedunt. t

Si forte mercatorum paganorum decrefcit numerus,& Rex animad- vertitaliquid de vectigali fuo decedere, vndeparcius viuere cogatur, ad arborem fefe confert quam pro/^//^fuohabet, facrificiumeioffe- rens,quo Deus fuusvefcatur,pofteaablegato FetiJJero quxrerc exeoiu- bet , breuine plures adventuri fintncc ne. Quicum vxoribus fuis ar- borem accedenscirieresprimo inalveariivelpilei alicuiusformamac- cumulat, decerptumque ab arbore ramum, eis inferit , deinde hauftam ex pelui aquam in ramum iftum expuit , & cum vxoribus fuis nefcio quid locutus,expuitionemrepetit,Tandempoftmultasineptias,facies fuas cineribus inficiunt,& qua?ftionem Regisclara voce pronunciant, quo facto vocemaudiredicuntur,Diabolo ipfisadquasftionemrefpon- dente,Itaq;acceptohocmodorefponfo adRegem revertuntur, expo- nenteseiquicquid refponfia Fctijfo(\io acceperint.

Infantes, vtfupraquoquedi&um eft, varieexornant, multo ftrami- ne inpila? formamconglobato,annulis itemftramineis& aliis rebusa corporibus ipforumfufpenfis,qua?omnia Fetiffos vocant &multiscon- ducerecafibus> quibusinfantesalias expofitifunt,arbitrantur.

Mortuo interipfos aliquo, novUm ftatim Fetijfum aliquem faciunt, orantes eum,vt defuh&uth iftum ad alterum mundum iam proficifcen- tem comitetur,& abomnibus iniuriis moleftiisque in itinere tueatur, itaque convenientibus amicis & cognatis omnibus gallinam primo ma- &ant&adcoquendumpra?parant,pofteainangulo a?dium defunctico- fidenteSjOmnesquos defunctushabuit FetiJJos inmediumprolatos, or- dine difponunt , maximum quemqne medio ioco ponentes,& fabis, pi- iifque funiculoexarborum corticibusfacto, lphsrularum precatoria- rum inftar tranfmiftis, exornantes. Hoc facto fanguine GdXlirxx^FetiJfbs afpergunt,&allatas herbas quafdam ex agro,virides,torquis inftar a col- lo fufpendunt. Intereadumviri his ineptiis funt intenti , elixam mu- lieres gallinaminpatinaafferunt,intef medios Fetiffos eam deponentes.

Tunc autem virquidam veneficia& incantationes fuas exorditur, multum enimlocutus,hauftamore aquamvelvinumdepalma, in Fe- tijfos illosexpuit,decerptaque de herba viridi a collofuofufpen(a,duo vel tria folia, in formam pilaj alicuius convol uit,quam pilam duobus di- gitis comprehenfam,per pedeshincinde traducit,y?»^fuumquodfa- lutandi verbumeft,ingeminans,{alutemquafiito^fuo di£turus,cum- que liquoremexpila hac faper Fetijfos exprefferit,eam deponit,pilam nouam exaliis qua^adhucfuperfunt foliis,componens,& ceremonias modo dictas totiesrepetens,donecomnis, quama collo habetfufpen- fam,herba conteratur & in fpha?rulas eiufmodi feu pilas redigatur,Tunc fphasrulis illisomnibusinpilam vnam,pugni magnitudincm obtinen- tem,conglobatis,faciem fuamillis inflcit, vt itaexhac etiamherba,F*- tijfo fiat.Quo facto defunctus quietem affecutus dicitur,ipfique collectas ineptias omnes ad futurum vfum reponunt. Hos enim Fetijfos inprimis fanitos habent, &addefenfionem vitasbonorumque fuorummultum faccre arbitrantur, vnde&inbellumforte profecturi eosinduunt,col- lum, brachia, pedes & vniuerfum corpus iis exornantes, vt nimirum

eorum

r ,/w/ " .

DJillf

ORIENTALIS. 4I

eorum ope conferuati fpicula hoftium effugiant , & falui domum re- uercancur. •

Crceruminrer FetiJJos & numina fua eciam avem quandamnumc- ranc,quam ArdeamSccliarem aliqui,apunctis, quibus canquamftelhs AvesPro numi- elegancer pida viiicur,aliqui Taurum, quod mugicum quodammodo*^"^'*''' boutsimicecur,vocanc.Icerenimaliquo facturi,ii forte vocern&muo-i- cum huius auisaudianc,ingencemconcipiunc animolstitiam, Fetifim eam eifedicentes,qui icerfaciencibus defeniionem & pacrocinium fu- um promircac,nein periculum aliquodincidanc,fedfalui &incolumes domumreuertancur, Quamobremadlocum eum, vbi yocemeiusau- dierunt , vafculum aqua plenum cum granis aliquoc frumenti depo- nunc, vt quodedat bibacqueibiinveniac,vndemulta paffiminfyluis& agro difpoiitaeiufrnodi vafavideas , qtiibus milium vel aliud frumen- tum adieccum eft,incibumnempe &potumfuo Fetijfo.

Quemadmodumautemincer aues, fic eciam incer pifces quofdam Fettfshzbem, Quofdam enimomnino noncapiunr, vcThynnos, Fe- PifcesPro»umi /#^eunuminaqua?dam marina eoseffedicences. IJludvero pifcium ™to*Ut»tur. genus,quod Xiphias &Gladius Pliniodicitur, capiuncquidem, fedin cibumniiiXiphoiiue gladio eiusabfciffo, nonaffumunc , quemarefa- clum pro infigni FetiJJo habent.

Quidamprocerasarbores pronuminibus colunt, &ad easaliquid fcire expecencesconfugiunc, vbiDiabolus quidemipfis farpe in formaftr"pr"i'it nigri ahcuius canis apparec , vel inuifibili fpecie ad incerrogaca re- fpondet.

De religionefua interrogati taliafepe proferunt, quainec in fpeci- cm quidem cum rcligione confenciunc , fed ab ea prorfus abhorrent; Quod ii vero abfurdicacemiftam mireris,illudftacim ingerunc,iic iFe- itJJoLao feedodos.quihoc &illudicaobferuari &fieriiufleric,quamvis decepcos ^leplerunquedeprehendanc,&incaftrisDiabolimilitances, dumu iPfttm itipendmm eciam a Diabolo accipianc,idque non immerico, quid enim coltint- ab eo qui mendax eft & homicida, aliud expedes ? Icaque de eonon modo raro verba fkciunc,fed eciam cremences & ftupences,ad folam no- minis eius mencionem exhorrefcunc.

Montes ibi reperiuntur altiftimi a creberrimis tonitruum fuW rumque& imbrium tempeftatibus admodum infefti, vnde cum fjpe f T" damnumpifcatores&aliifentiantnon exiguum,iratum Deum fuum " abumque & potum expofcere arbitrantur , Itaque monces iftos pro Dnshabences,cibo & pocu vacuos efle non finunc, nec icer eciamfa- ciences,facileprscereunc,quin afcendancprius, & cibi aliquid pocus- que ibideponanc,fecusenim fifaciantinperpetuofuntmetu,iramNu- minis fui&vindiclramfempertimences.Facileenim fibi aliquidperfua- 1

denc,&periculumvelvigilancesfomnianc,necapr^concepcisopinio- nibus reuocari poiTunc.

CscerumhisfuperfticionibusdeF^fuoobftinatiadmoduminha?- rent,quamuispudore fuffufi, non facilepncfencibusBacauis, qui ine- J>*rti»aeiai» pciaseiuimodinderefolenc,F^w ampliusfacere pra:fumanc,op

dumigicureiTec,vcilluminacidiuinicus,abieaisiuperfticionishifceden- fillimis cenebns ad lucis & veritatis agnitionem tandem aliquando perducerentur. *

F C a

41

VI.

P A RS

C A P.

lNDIi£ XXI.

T>e rfli^ione ip'otumnot j* nle qittd tovtn • /ctpotejl.

Dzaltern vita,

§litsd dt Deo jtMtnnt.

DE IPSORVM RELIGIONE ET FIDEI ART ICVL IS, JgJflD nimirum de Diocr £terna vita Jentiant, ejr qnod quidam ibi reperian- turreligionis chriftian&non p!ane expertes.

^^^g^^^V a m v is fupervacaneum plane &: intempeftiuum videa- ai^^^il cur5^e religioneeorumpeculiaremfufcipere tradrationem, ^^^M^lpra-fenim eumabeis vix certi aliquid hac de re intelligi& ^^^^^cognofcipoflit^hisnimirumquiiuperftitionibushifcepror- ius adhuc dcditi funt,nihil hac de re dicentibus, illis vero , qui cum Lu- ficanis mulcum conuerfantur,Chriftianos icfe eflb profitentibus , qui a Fetijjo & impietace ifta prorfus abhorreant,attamen cum in familiari col- loquio,modo hoc modo illud Bacaui ab ipfis intellexerint,opera? preci- um me faclurum putauffiidquoque quodcunquetandem eft,Lectori- bus hiccommunicarem.

Accidit enimnon femel,vt Batauieum ipfis conuerfantes &cyife- rentes,inter aliaeos dereligionefua interrogarint , quid nimirum de hocvel illo rehgionis capitefentirent , vtpote primo , quo morientes migrent ? & quid de cxtremo iudicio vitaque «terna ftatuant ? Ad hoc refpondebanr,fe extremum iudiciidiem t rorfus ignorare, fed vitafe- mel dcfun&os,mortuos planeeiTe,&inalium quidem mundum migra- re,Atquomodo &quo,illud verofe nefcire. Hoc tamenafHrmabanta- liam elfe rationem hominurn,& aliam pecorum, fed qualis eifet eorum poft mortemconditioplaneignorabant,nefcientes fimul an locus ille quotransferrenturfupravel infraterram eflet , nihilominustamende fupelledile folere fe partem aliquam defun&is allignare dicebant , vc quocunquc tandem venirent, haberent quodadvfus quotidianosne- celfarium lit.

Hinc patcccrederequidem eosaliquomodo,vitampofthanc aliam fupereife , fed refurredionem mortuorum prorfus ignorare exiftman- tes fefimulacq-jmoriunturinmundumalterumrransferri, vbi variafu- pelleftile, & rebus aliis perinde vt & in hoc mundo indigeant, vnde fi a- liquidforteperdant, eiufmodiftatim concipiunt animo cogitationes, vcnifleforfitan aliquemamicorumfuorumexmudoalteroj&illudabf^ tuliifc ,cum eo carerediutiusnon potuerit.

C&terumdeDeo interrogati quis nimirum Deus ipforumeflct,re- fpondebancDeumfuum nigrum efle&minimebonum,quimultiseos malisafficeret&damnieisinferret plurimum. Audientesvero exBata- uisDeum noftrum non nigrum fed album efle, & bonum imo optimum & fontem omnis boni,aquoomnebonum proficifcerctur,&quimultis nos fubinde beneficijs africerct,cum pra?fertim & a ca:lo defcendilfet,vt nosapcccatisliberatos faluaret,fuiifequidemeum amalis quibufdam interfectum,fcd potenter iterufn a morte refurrexifle mq; cadum afcen- difle vt nos in hac vita defenderet & tueretur,poft hanc autem vitam ad feincaelum reciperet, vbiarternacumeo pcrfrueremurlxtitia,neccibo ncc potu,nec rebus ludicris aliis indigentes.

Harc & limilia audientes , mirati admodum,feliccs nos prxdicabant, quodDeus nobistanquam filiisfuisomniapatefaceret, &nihilab ipfo lmpetratu nobis cfletdifHcile.

Quidam

m ijjibj

ORIENTALIS. 4j Qmdamveromurmurahtes dicebant, curaurem Dcus nobifcam non icaagic?curnonfimilicer&nobisomniareuelac&largitur,curnon linteumpannumque &ferrum,vafaitema?nea &mercesalias nobisa?- que fuppeditac?quibusa Batauis relponfumeft, provenire ea quidem omnia &nobis communicari a Deo,fedDeumtamenintereaipforum quoque minimeoblitum efie, qui quamvis verum Deumiginorarent, multa tamen ab co beneficia & commoda accepiflent,fic enim auro eos prai carterisa Oeo donatos efle,ficvinumdepalma arboreipfis divini- tus fuppeditari, fic varios fru&us &fmmenta, gallinasicem, boves, & capras , multaque alia ad vhx huius fuftencacionem pertinentia, a divi- na liberalitate&bonitatc ipfiscommunicari» Verum hoc ipfisperfua- deri nonpotuit,nullocnimmodo h^caDeoproficifci credebant, Au- Ctciu,inUbus rum,dicebant,non Deus,fedterranobis fuppedicat,ex quailluderui- divinkk tur:Milium,Oryzam &frumenta alia,terrafimiliter profert &multi- plicat, fi eiiuftotempore committantur, quod quidemfine labore et- iam noftro perfici nonpotcft. Fructus porro Varios ab arkoribus pro- yenire arfirmabant.quasa Lufitanis acceptas,ipfiplancarinr,fic ha?dos a capris,agnos abovibus,procreari, Marepifcesluppeditare, Adharc vero omnialaborem &induftriani fuam requin, fine qua nihil habe- rent , fed vel famc fibi morieridum efler, convincere fcilicet hoc modo volentesa Deohatc minime proficifci,necDeumefle,;ex cuiuslibera- licate ifta acciperent.

Qupdad pluviamattinet , illam a Deo quidem eflenegare non po- p. ... teranc, quemadmodum hoc quoque fatebantur mulcorum fefe iam bo- d7. norum quasaChriftianorum DeoprovenifiTencfieri parcicipes, & plu- viam nonfolumarbores fcecundas reddere, fed vcaurum eciammaio- ri copiainvenirenc effieere, veruncamen longeha:cminaraefle,quam qua: Bacauisdiuinicus obtingerencdicebanc,mercesenim quas Bacaui adveherenc,vcpocelinteum &vafa omnisgeneris alia,iamparatasipfis a Deoobvenire putabant, itavtvelin agro eas colligere magna copia poflentjcum ipfi contranihil finc labore fuo haberent , Itaque longe Chriftianorum condicionem fua: praferendam concludebant.

Accidit autem haud raro, vt Batavis vel in foro vel in domiciliis ipfo- rum exiftentibus,&cumeis contrahentibus,fubitacoortatempeftate, tonare& fulgurare cajperit, rrementibus vndique ventis & fubverfio-r*w?9***« ncm interitumqj quafi mortalibus prajfenciflimumminicancibus,cum?iw"^w' igicur ipfimecu quafi exanimati viderenc, Hollandos nullomodo per- terrefa£tos,in plateisfincmetu ambularc &rerumfuarumfatagere,mi- ratiadmodumeorumfuntaudaciam, nequeenim quenquamolim pu- tarunt fine extremo vitae periculo&vientibusprocellis, per plateasire & tempcftateconfliclari poflc, icaque ftudiofeadmodum , exorta ali- qua tempcftate,domi fefe concincnt,i<Jqueeomagis,quod aliquando quofdam tempeftatum pericula aipernances,periifleprorfus, &aDia- bolo,Dco vrloquuntur fuo,abreptos,nunquamrediifie,meminerint, Nemo igiturexilliseft,qui tempeftatesfuftinereautvehtautpoflitjfei omnes ventorumpluviarumque maxime reformidantespericulum,fi ronitrua, forte cxaudiant , latebras quibus fe abfcondant abditifllmas quxrunt, Quidam verocum tonare &fulgurareincipit,c2lum intuen-

tur,vbiChriftianorumDeumhabitare&refiderenorunt,vocanteseum Imn Goemain.

-F 2 Sei

44 VI. PARS INDIl

Sed nec hoc pra?rereundem eft , Barauos aliquandoquendam ex Nigritis lllis captiuum quafiinnauidctinuifle , propcerea quodaurum adulteratum pro bono&puroobtrudere eis voluerat, Hicfingulis die- bus cum ftratofurrexiifet, faciemabluebar, hauftam cauis manibusa- quam trans caput proiiciebat,multumque Iocutus,in aquam expuebat; Inrerrogarus igiturcurhoc facerer,refpondebar,fea Tettjpj feu Numi- ne fuo pluuiam hoc modo exorare , vt ab amicis iuis, aurum maiori copia inuenientibus , eo citiUs ex vinculis liberaretur. Quae quidem fu- perftirio inepta fatis erat & ftolida , quati aquarum eftufione Deum muitare poilet , vt idem faciens,aquas rn rerram praxipitaret & plu- crct.

Infantes fuosIuda?orummorecircumcidunt,confuetudinemTur- CtrrAmc*f"> & carumiiue Mahomeriftarum fecuti,quemadmodum mulras prazrerea, homtctct. Mahometiftarum qua: iapiunt iuperlhrionem , ceremomas nabenra- has,quarumha:cquoquevnaeft,quod perniciofumexiftimant&repre- heniione^hgniiltmum , fi quis expuens,{putum in terram proiiciat , fed dehis &iimihbusprolixe hicdiiferereinftitutinoftrinoneft.

Quamuis autemeiufmodi ineptia? paflimconfpiciuntur, & maxima pars fuperftitionibus hifce eft dedita non tamen omnes eiusefleopi- nionis, diei vere & affirmari poteft, liquidem poft Lufitanorum aduen- tum , multi per quotidianam cum eis conueiiationem,nonlinguamfo- P^':'a,-dchn \um, fed&mores meliores difcerecxperunt , & iamcommercia cum *!**am,*?ll. Batauis exercenres , paulatim iiieptiasiftas odtfle,& adChriftianorum *utdmi<.s. pictatcm acccdcrcincipiunr, vocabula qua:dam pta & religionem no- ftram redolentia.fermoni fuo fubindeintermifcentes, praHertimcum audiant fsepe ex Batauis,res efte 1 udicras, inutiles , & Deo minime acce- ptas,quasipfi tamfollicirevrgeanr,&obferuent.

Cumigitur incapaflim finrfenrenria, Batauos Dei filiosetfe, multi iam reperiunrur,qui veraefle credunr,qua?cunquede fidei Chriftiana; articulisdiflerentes cos audiunt, ad veritatisita agnitionem paulatim psruenienres,quamuis animus eorum lubricus admodum fit, & in o- mnes horas mutabilis,in p>ra?conceptis fcilicet fuperftitiofis fuis opinio- nibustamobduratus& excaxatus quafi, vt in viam/neliorem perduci difHculterpoflit,prxfertim cumnemo etiam fit,quilingua:iftiusgnaru$ erudireeosin veritate&docerciufficienrer poflit. Mtkiopu in • CcEterum quod ad yErhiopes attinet , qui cum Lufitanis in Caftello gmfprXZr- cJJtohabirant, rehgionis ChriftianaJ imperitinonfunt,fed egregie i*tt. deDeo &rebusdiuinis verbafacere noverunt, fic enimin aliquos fefe

incidifle Batauinarrant,qui denatiuitate Chrifti, de paflione, morre, refurre&ione, afcenfione adcaslos , itemque deCamaDomini &aliis rehgionis Chriftiana:capiribuspie& eruditeloqui potuerint. Quin & vnus aliquando inuentuseft,quilinguamLufitanicamlegere&fcnbe- re perfecte potuit, mque S.literis adeo verfatus fuit,vt de religione cum Batauis conferre, &fi quando quid ponrificiis conrrarium,quorumo- pinionibusa Monacho quodam Luiirano, cui in caftello La UHina co- habirauerar,imburus erar,proferrenr,ipfe refurarionem eiusexEuan- geliftarum & Apoftolorum fcripris,fufciperenondubirarer. Vndevi- dere eft,ingenium quidcm eisnondeefle,quoad veriraris agnirionem perringerenr , modo haberenr aliquem a quo in capiribus pieraris,& re- ligionis Chriftiana? principiis re&e erudirentur. Qup magis eriam opta-

dum,

ORIENTALIS. 4J

dum,vt talia Deus ipfismedia Jargiatur,quarad propagationem verbi fui , & falutem ipforum facere & prodelfe poflint.

Cap. XXII.

DE JE D I F IC IIS ET DOMICILIIS, 0 PPlDIS. que & fxgis ipforum quomodonimirum extrjuantur :, & qualibus plateis ab inviceni difcernaniur.

Edh?icia habentveltuguriapotius, riulliusprecif, nam |f &haras alicubi apud nos invenias a?diiici|s ipforum longe , meliores & prarftantiores. Cum tabernis tamen milkum .Jexcubiasin propugnaculis agetium comparari aliquo mo- do poifunt. Stipites arborum quatuor, ad quatuor angulos feu cardi- M ¥eia. nes , in terram nonnihil defoftas erigunt , impofitafque ipfis trabes , ITmodtl^ funiculis exarborum corticibus fattis,fortiter alligant,ferulas poftea^*"»^ denfo agmine in terram ab omni parte infertas, afleribus fiue plancis tabularum lta conftnngunt , vt ne manui quidem tranfirus vllus pa- teat, parietesitacratitios excannis, ferulis cratibufque implexis fact- entes, quibus itacontextis,terram,exagroluteicoloris afFerunt,eam- que aftufa aqua fubadtamjargilteinftar^parietibus^adpedisdimidnla- ntudinem vndiqueinfternunt,qua? terra poftmodum calorefolis are-P"r'"^ ra&a,vel lateresnoftros vincere& fuperareduritiepoflit.Sed&: exter- ra rufta velalterius cuiufdam coloris^maflamprajparatamaliamparie- tibus hifce intrinfecusextrinfecusque obducunt,vt picti quodammo- do & colore illuftrati appareant , Non parum enim de illuminatis e- iufmodi a?dificiis apud peregrinos &exteros gloriantur, & fibi ipfis admodum placent , fi tuguria eiufmodi illuftrata inhabitent, qua? ec- iam Batauis in terram forte defcendentibus ia&abundi ftatim eom- monftrant.

Porro operculaduoex foliisarboriimquadrangulari forma faciunt,T^ qu* te£h vicem fflppleant. Folia enim iftarum arborum , qua; vinum, cLX *x foli» quod depalma vocant,proferunt,fibi inuicem inftrataprobe compin-*r*i"'*MW'> gunt,vt aqua? refiftentia, p|uuiam nullam tranfmittant.HscopercuIa ab vtraque a?dificiipartetrabibustranfverfis alligant,itavt ianua?alicu- ius vel feneftraunftar aperiri velelevari&remittirurfus poflint, Cxlo enim exiftente fereno vtradiisfolaribus ingreifus pateat, te&umillud clevant, baeulo cui innitatur,ei fubftrato , quod tunc quidem alarum quafiduarumipeciemrefert. At contra cslonubilofo &pluuiascol!i« gence}tectam iemittunt,vt a tempeftatum &pluviarum ihiuriis tuti ibi delitelcere poflint.

Proingreiruforamenaliquodquadratum conftituunt , cUi ianuam apponunt cratitiamex canniscratibufqjcontextam. Harcnonpenfilis/'W"*" eft a cardinibus, vc foras proiiciatur,fed Verfatilis,vc rettomeare in parie- tepoflk.claufam veronulioobicemuniunt/edfuniciiloadparietemal- ligant.Pauimentum planumadmodumfaciunt, & terrarufFai]Iuftranc,p«^^ vt lapidibus quafi ftratum appareat.In medio autem domus foflam plc- runq; efliciunt,cui vafculum aliquod vini de palma imponant , cum po~ tando iefe exhilarare eftanimus.

Inzdificiohoc, aliquot receptaculaquafi conclauia faciunt, qua-

F 5 drangu-

46 VI. PARS INDI^

drangulari forma,inquorum medio focus conftituitur pro coquendo

antUvta. cibo, atque hifcereceptaculis feorfim, vno tamen quafl feotofiuepa- riete communicircumdati omnes quotquot advnam pertinent fami- liam habitant, vxorumenimquadibet receptaculum peculiare , & vir fimiliter peculiarem fuam manfionem habent , ita vt ab invicem difcer- nantur,quamvisconiunctimin vnohabitent domicilio.

AUitud» *difi Tandcm perfe&o ita & abfoluto azdificio , multum ftraminis parieti-

atrnm. bus extrinfecus affundunt,ea altitudine qua parietes conftant, qui ple- runque viri alicuius altitudinem non excedunt,tam enim deprefla& humiliaasdificia illafunt,vt fine tectofi eflet,quod plerunque ad fene- ftramodum ele^atum pateterectusincedere ineisnon pofles.

Casterumcontinua ferie ajdificia fefe omniaconfequuntur,&vnum

tUut. quafi alteriadha?ret nifi quod affufo ifto ftramine abinvicem feparen- tur,qua?quidem interftitiaftraminea, plateas etiam ciuitatis & oppidi conftituunr , quibus feries vna a-dificiorum ab altera feparatur & difcer- nitur, quasquidemadeo funtangufta? j vt tranfitus non nifi vniperfo- nar pateat. Quod fi igitur pluvia? exiftant , tranfire alicui , & ex vifcofa fefe expedire humo vix conceflum,at fplendente fole lutum iftud ita in- duratur, vt lapidibus quafi ftratas plateas diceres.

Qupd fialiquemconvenire ina?dibusfuis,quisvelit,inplatea eoufqj

^^"^r*"progLediendumeft, donec ianuamaliquamapcrtam videat , hanc in- greifus, tranfitum exardificio alteroin alterum invenit,donec tandem quo velitperveniat.

Supellectilis ina?dibusparumvelnihil videas,vafa enim & res alias

supeiiex do- ciftis plerunque quas aBatauis redimunt,impofitas habent,itavt nihil

meftit*. fere acj ornatum in #dibus proftet.

^Edificia Regum &praefectomm ciuitatis,plerunque in loco foro vi-

gum. cino extruuntur, & ab aliis aidificiis feparata funt , foli enim Reges ha-

bitant,&vicinos nullos habent exceptis vxoribus & liberis fuis, quo- rum plerunque apud cosmaior, quam apud alios reperitur numerus. Caeterum asdificiaifthajc regia,altiorafuntpaulo&in fublime magisa- fccnduntquam vulgaria , multis ianuis intrinfecusexornata,vtquafi in labyrintho conftiturus , exhacinaliam incidas, finem & exitum non cernens. Tectumhabentftramineum,culmis &arundinibus conftra- tum. Satellites &excubitoresregii manfiones finguli fingulashabenc

fcrdeus Re- ab invicem difcretas. In medio huius aulae,porticus eft,vndique patens,

gum. & f0jQ te£}.0) ardores folis imbresque declinante conftans,vbi inambu-

lare &refidere cum aulicisfuisReges per diem , fallendi temporisgra* tia cernuntur.Adianuamautem,inipfo regia: domusingreflu,vafacuo in terram nonnihildefofla cernuntur,qua?recentiaquafingulisdiebus complentur, idquefortafle ingratiam Numinis regii, vtfciliceti7^//^ Regis nunquam potusdefit.

vrbesfordidt *am °iuo^ a^ Vl'bes maritimas attinet , ornatus quidem & elegantias

&maltoit»t'ts.inipfis parum eft,fordidai enim funt &tam fcede olentes, vtventoex terra progrediente, fcetorem ad integrum miliare & amplius in mari nocentifiimum percipere poflis.Fcetorvero ifte, a quifquiliis & fordi- bus exiftit,quas advias &fepes, ante portas fcilicet ciuitatum ingenti cumulo deponunt.Vrbes veroamariremotioresalia2,&auromagisab- undant,& asdificiis fplendidionbus confpicua? funt, Nam & populo- fiores funt& mercatoreshabentlongemaiora exercentes commercia,

quam

ORIENTALIS. 4/ quam ab illisficrifolerquilocamaritima incolunr,illienim plerunque tcnuiorisfortuna; funt,vtpote interpretes,proxencta:,portitorcs,nau- ciuit«ttsm*Ti- tx , pifcatores , fcrui & mancipia corum qui vrbes rcmotiorcs ihha-t^lbVemtr'

bitailt. hommtbui.

Regcs propterfcetoremiftuffi inmaritimislocisnonhabicanc,fed in ciuitatibus alus nonlongc tamenab lllisremotis, Atqui inmaritimis AuU^vbi- prafe&os fuos habenc qui fuo locoeispra:finc.Verumquidem eftvrbes amari aliquantulum remotasjorige maritimisefTemaiores , & nullo „ „ ■ ,~

o neque quo ad a-dium pra;ftanciam, nequc quoad populi abuil- mmiimdruik, danciam.cum hisconfercndas, fed necportas habencnecmeenia^nec""" ali*' vlla quibus adverfus hoftem fefe tueantur & defendant propugnacu- la,ita vcincuriionibus quibufcunquc pateant, & expugnatu perquam faciles apparearit.

C a p; XXIII. DE CIVIT ATlBVS ET OPPIDIS VBI B AT AVI NEGOTIA- tiontsfunu exerant^tn fpicte>quomodo nimirum vocentur, & quo inter- vaUo abwvicem feparatadijlent. Vm primum,Bataui,commercia fuain <7«/'«^Iittoreiamex- ercenres,adlittusquodde Granis LManigette norrfen habec venilfent, etiiaurum alicubi inuenirent , non tamen pro- , ptcrea ab auroifti regioninomenimponerevoluerut3quod nonmouo eo non abundare, fed velinmaioriid precio habere inco- las viderent,quama noftrisajftimatur,Vlteriusigiturprogreffi5cum au- rum maiorifefefubindeaperiretcopia,&quolongius pcrgerent,eo co- rZZti^i- piofiori abundare populos animaduerterent , initium littoris auriferi, promontoriumquodC(*W<? Trefpunftatvulgo vocant,fecerunt, z&Rio de Volta vfque illud extendentes.

Promontorium igiturfeu Cabode TV^»^fubeleuatione4.gradu- Cafoj* rrtf. um litum, idnominisindeaccepit,quodcriplicifefe aperiens cacumi. ne, proculinmare excurrac.Lc quidem in hoc promoncorio Luftcani Caftellumquoddamhabent, nommc Aziem t quod impedimento eft, quominus Batauicommercia fua ibiexercereponmt, quamuis nemo 4"'m' etiam ftt,quicontrahere cumNigritis huiusloci admodum cupiat, & plerunq;;deoibi appellant,quodlocusiic qui facilecognofcatur,vtita poftmoduabfqjha^icationcprogredij&cceptoitineri inftfterepoflinc.

Quinque ab hoc promontorio Verfus ortum miliaribus gallicis abeft emponumprimum,^/4Nigritisdi6tum,Hicprimoanchoramemitte Antmvrh^' refolent Bataui.quodincolas noruncferrumadmoduexpetere, exquo ™mmqkociiU arma omnisgeneris pteparent.Populus huius loci yendedo vino eft oc-"^"*r" cupatiiTimus^quomaximeabundant^quemadmodum&aliis fruftibus, gallinis icem &capris ouibufq3.Temporeigicuril!o,quo vinumexarbo- ribuscolligitur,OenopoIa; ^thiopes, vltra& zo. miliaria habitantes, mulris nauiculis feu fcaphis ibiapplicar emptumq; ab incolis vinumper vniuerfumpoftea littusdiftrahunt,quodquidem virismeliusconueni- re quam mulieribus exiftimant, propterea quod non tanta: eft dulcedi- nis,quanca:alcerumilludquodin locis a mari prouenit remotioribus, fedaqua eftmagisdilutum &grataafperitateiucundum,contra veroal- terumilludamulieribus propterdulcedinemfuam,magisexpeticur.

Abhocautemoppidomiliarivnico diftant, RiodeS Georgio ,Iabbe kcm& Cama,\bi Lufitani non caftellum folum habere, fedcumlocusSj^.

admo-

jigitaki feti Comando.

tinntnr.

48 VI. PARS INDIiE

admodum fit fertilis,habitareetiam vifuntur,& ve&igal fiue rributum a Nigritis pifcatoribus colligere,Quinetiam alimentahiccoemere va- riadicuntur.&quotidie mancipiorum auxilioad caftellaalia , ^Aziem nimirum &cJ^/»4transferre,nedefecT:um rerumneceflariarum fortein illis caftellis fentiant. Orcahunc autem locumingensinmare fcopu- lus excurrit , qui naues Batauorum nullasadmittit & non nifi fcaphis minoribus fuperaripoteft.

Porro admiliare vnicum progreflis.ingens fefe pagus ofFert, Nigri- t\s, Agitaki, Lufitanis vero Aldeade Torto dictus,Bataui hunc pagum Co- mando vocant,quamuis verum Comando non fit,quod in montibus fitum, aula regia celebre eft.Ipfi autem propter pronunciationem commodio- rem hocnominis eidederunt.

Hic pagus aquilonem verfus,eleganti virgulto,& flumine limpidit- fimo,ad continentem tendente celebris, riegotiationibus veroaptifli- museft,vnde etiamabHollandis nunquampra2ternauigatur,quimul- ta ibiexercere commercia folent, cumfrequenti habitetur populo,li- cet nonvfque adeolocupIete& diuite, Nam&ab mercatores, fi nauesinportu fuonullashabeant,& ab Edom, Wajfa, Comando aliisque locis.quam plurimi eo merces neceflarias emptum proficifcuntur.

Merces vero quasab incolis eius loci potiflimum expetuntur , funt c7mLdovtn- orbiculi vitrei variicoloris , Tenuions enim fortunxhominesillisper- pohendis & diuendendis victum quasrunt,pra2terea vafa cuprea minora, pannusianeusca?ruleicoloris,&iufta? latitudinis lineus , cum multiibi ao-ricola? habitent,qui eocarerenon polfunt.

Non poflunt tamenha? merces ingenticopia ibidiuendi,fedfin- gilatim tantum & minori numero diftrahuntur, qua?caufa eft , quod loeus ifte,ad D^r^feudonaria proxenetis& nautis expedienda , pefli- musomnium fit,quotquotin GuineAinorc reperiuntur. Ingentienim fa:pemultitudine Batauorum naues fimulafcendente,quihbet parum tantum emereexpetit,pra2terea aurumquod afleruntraro purum fed liquefactum &inminores particulas fufum eft , quod fraude fua non caret , cum onchalcum ei aflundere plerunque foleant , & quidam reperiantur , qui purum orichalcum pro auro obtrudere Batauis co- nentur,vt lta diligenti attentione maxime in hoc loco opus fit.

Canoas feu fcaphas pra: cxteris qui in hoc littore habitant , plurimas habent,& pifcatumfrequentiifimiomniumin mareegrediuntur,Nam &7o.vel8o fepe Canoas fecumducunt,& tamlongein mare progredi- untur vt oculorum aciem fereeftugianr.circa meridiem autem fimul omnes cumingenti pifcium multitudine reuertuntur, atque ita in la- • bore hocadmodumftrenui &diligentesexiftunt.Fructibus & rebusa-

liis advita? fuftentationem pertinentibusfatisabundant,itavtvixalius, intoto httore locusreperiatur,vbiplus fructuum exiguo precio.eme- re poflis,Maximam autemfructus ahcuius,quem Bannana vocant, ha- bent abundantiam, vt ita nonimmerito locus hic Batauis forum fru- ctuumdicatur.

Vlrerius paulo progrefli,ad locumqui T<?wviPd«*»4Vocatur,perueni- Ten/tTtkina. unt, fed ibi commercia non exercentur, propterea quod Lufitaniex Qzhcilo LaMina, \bi quotidieobuerfantes reperiatur,qui fialiquid mer- ciumexpetant,aliquosexhoc pago,auro inftru&os,-adpagum Agitaki

feu

T/fcaturafrt-

autns.

ORIENTALIS. 49

feu Comando,vmco faltem miliari aduerfofluminehincdiftantem, mit- tunt,qui quod velint ab Hollandis redimant.

Ipfumautem CafteJlum^o^^jdimidio £ilcemmiliariamododi-£*M«;»«. &o pagoabcft,Eftque propugnaculum forciflimum, Regem Hhpanise Dominum agnofcens, fed fub iurifdi&iorie tamen Lufitariica, militi- bus etiamLufitanisfirmacum. De quo quidem peculiari nobis capite agendum erit.

Carcerum confecco adhuc vno miliari, locus fefe alius offert,Cabo Cor- fe vulgodi&us.Hocpromoncoriurh fiueCafo,emporium eftceleberri-^0^- mum,vbiGalliance hajccempora commerciaexercuerunc non vulga- ria.Verum propcer periculaqua:exvicinocaftelloZ^c^^,negociaco- ribusibi imminerelblenc,locusifte vicari ccepic, mercacoribus iam fe- redefticucus ,Nam oppreflamibi circa annum iy^o.velpi. Gallorum nauem, Luficani plane euercerunc, plerifque inCerfe&is, refiduo vero capco&inferuicutem redaao,pra2cerea eciam Bacauorumaliqui.- An- TJeuJcrZ no 1 592. fub Nauclero Simone taey Amftelrodamo, incymbaliccus le- *hmndi» **r gences,mifere per Luficanorum infidias opprefli & crucidaci funt.

At verenuper,cumr6oo. quipagum#W,alias c^wrcdiclrurninha- bitant,bellum Luficanis inferrenc, nauesad di&um promoncorium ap- pellererurfus &commercia ibi exercere cajperunc , airri eciam aliquo modo pneftanria inuicaca?,quod magna copia ex Foetu Abrenboti, & CHan- dwga,necnoi\ exaliis ciuitatibus, ad ^©o.miliariaa mari remotis, eo traniportacur.

Mercacores quidempaganimagnonumeroibinon confluunt, fed mulcum aupafterentes, Copiofasmercescoemunr,pra2fertim autem linteum& vafaamea mediocriscapacicacis.Locus alioqui fub imperio Regisde*>#*eftqui ibi celonium eciamfuuriiliabec, pagus vero egre- gieeleuaruseft&ingencifcopulo prazmunitus, cuifludtus maris tanto allidunturimpetu,vcfonuhi eorumproculaudire poflis.

Populus maluseft/idque propter afliduamcum Lufitanis familiari- tacem &conuerfationem)quaunde excicic, quodance ha:c temporao- mnes fere,circa caftellum de CHina habicarunc.Forum exrinium habent & fpaciofum,ica vc omnes maricimas ciuiraces alids ; amplitudine fua fa- cilefuperet.

Porro ad miliare vnicumfi pt-ogreflusadhucfiat,adpra?cipuumtO- tius liccoris Emporium,cJ^«w peruenicur.Hic locusprimusfuir,quia^WWf^ri- Luhtanis fecedens,aduerfuseosqui incaftello LaOWma func,arma ce- um ^lum, pit. Incola? vero eciam eius,primi fuerunc , qui fauore & berieuolentia Bacauos complexi,familiaricacemcumeis exnauibusnimirumfuis,in terram inuicatis,concraxerunt.Quamobremetiam Luficani, cumhoc animaduertiflent, no&u aliquandoexcaftello Zac%/^proruentes,o- mnes eorum Canoas & fcaphas diflectas vaftarurir.

Verum quidem eftBatauum eosaliquandoaliquem incerfecifle,fed idpropriaipfiusculpa fa£cumeft,quipeculancia fuaad iracundiam eos commouerac. Accidirenim Anno 1 598. pridie calendarum Maii,vt Batauorum aliqui in cerram defcenderint ramos aliquoc virides alla- tum,quibuspromorenauem fuam exornarent,cumautemarborescx- dere caqMflenc,aderanc ftatim incolarum aliqui hoc ipfum prohibentes, quod eiufmodieflenrarbores,quasipfiinter Fetijfos feu numinafuaha- benc&coIurit/edHollandiftrenue ihc«dendopergenres,ludibrioeos

Q habere

5o VL PARS INDIl

habcre esperuntjcum igiturab inftituto fuodefiftere nolleht,a veibis tandem ad verbera ventum eft,& Nigritar quidem magno impetu in Ba- tauos proruentes,fpiculis&lapidibus, pago eie&osad naues confuge- recoegerunt,vnointer fugiendumtrucidato,quempoftea capitetrun- catum terraemandarunt.

At fequenti ftatim die,incolae ad nauem venientes,^thiopem iftum llom^c^ain &cumadduxerunt,petentes, vt fimilipcenaab Hollandis ntjlrtu*. aificeretur,quicum ipfumcomprehendere& trucidare recufarent ,af- fumptumfecum&in terramiterumabduutumcapite truncarunt, cor- pore rn quatuor partes dilfe&o & in cibum volucribus pr oieclo»

Poftea cum Bataui rurfus in terram defcendiffent , viderunt eum qui in fuga mterfe&us fuerat,ab incolis fepukum,caput vero homicids euleo inlercum , fupra fcpulchrum fufpenfum efte , Quod quidem non leue eratbeneuolareorum ergaBatauos voluntatisargumentum , vt quod caeptam amicitiam omnibus modis fartam & te&am elTe cu- perent.

Locus hicccemiteriumBatauorumvulgoappellatur, quodmultieo- j^mium c* rum vjta m icinere defun&i, ibi terrar mandentur,praecipuum autem eft totius littorisemporium,vbi plurimaenauesappellunt,&plurimaeom- mercia fiunt,Quin imo fi qux alibi negotiationes fuas exercuerunt , ibi lemperpriusquamdpmum reuertanturappellunt,vt aquahgnisque& rebus aliis,quibusadhucindigent fibi profpiciant, curfu poftmodum fuo verfus promontoriumquod Cabo Lopo Gon/alvesvocant<iire£to.

Pagus ipfeeleuatusnonnihil eft , fed informistamen &fordidus, nec forum habet negotiationibus fatis apturh , quamuis & copiofum de palmavinum &fru6tusalifadfuftentationem vitaepertinentes,fatis multi ibi vcndantur.Dominum agnofcit Regem de Sabou, qui telonium ibi fuumhabet.

MercatorespaganiexCaw , &aliisa mari remotioribuslocis, ma- gna frequentia ibi congregantur, magnam vim auri rudis , quemadmo- dum illudexterraeruunt,iecum afFerentes, &multas merces fubindc ementes. Antehaectempora,locusquidem celebris nonfuir,cum rari eum frequcntarent mercatores pagani/Veru nauibusBatauorum fubin- de ibi applicantibus inuitati funtpaulatim ex pagis.vt frequentiores in- dies advenerinr,&locumiamnegotiationibus fuis celeberrimumred- didennt.

Casterum miliari vno adhuc confe&o , locus quidam occurrit, quem Infantm vocant , Ciuitas vero Kormentin duobus inde miliaribus abeft,qu£antehaectempora anegotiationibus celeberrima, imo prae- cipuumtotius littoris emporium fuit,iam veronon magni aeftimatur, Pagus ipfefatis eleuatuseft & inexcelfo politus procera mfori medio arbore inllgnis , occafum verfus , monticulos quinquc,ortum vero verfus , montem CMango habet. Lufitani & Galli olim magna ex parte portum fuum hic habuerunt,quemadmodumetiama Batauis frequen- ter requifituseft,fcd eumaurumadulterantes incolae fsepenumero de- prehenderentur,nauespoftmodum alibiappulerunt,hoc loco prorfus relicl:o,itavtincolae ipfiiamcoganturadc^«rrfciuitatem Batauorum naues couenire , fi merces aliquas,inprimis vero orbiculos vitreos eme. re de(iderent,Regem autemdefW«»Dominum agnofcunt.

Quatuor ab hoc loco miliaribus, Afa^mons acknodu excelfus abeft,

vbi

Infnntifi* Karme»ttn.

IIJIBJ

IMfflKl

ORIENTALIS. 5I vbi ^Ethiopes Diabolo ipfi facrificia ofFerunt,fedibi negotiationcs nul* lx exercentur, qux ad locum alium vno adhuc milian abhoc monte diftantem reiecta? C\int3qmBiambaipCis vocatur.Pafcuaenimibihaben.*'*»»**. tur optima,& propterca multis incola?pecoribus abundant , qua?etiam magnonumero venderefo!ent,negotiationes pervniuerfumlittus pe- conbus fuisexercentesditifilmas.Sed&multi paganorum mulieres & puellas emptumhucproficifcuntur,quibus promancipiis & famulis v- tantur.Cum mulieresibi reperianturreliquasfere omnes prudentia& ingenio fuperantes. Virihuius loci, agricultura? funt ftudiofiflimi, vi- <ftum fibi ex frumentis,oleopalmarum, & pecorumcura diligentiori, comparantes.

Confectisadhuctribusmiliaribus ad locum alium quem Berquvo- ^erju. cant, peruenitflr, pagus eft in montis vertice fitus , vbi Galli plerunque commercia fua.exercere confueuerant. Atquiin commemoratisha- ftenus ciuitatibus communi & eadem lingua omnes vtuntur,hic autem lingua mutarialiquo modo incipit,incolisaliter quam ha^enus vfita-^**"5 tum fuit loquentibus.Prudens autem hic & ingemofus admodum repe- ' riturpopulus,quinonaurumfolum fundere,fed &torques& monilia, annulofque &aliaidgenus afFabrefacerenorunt.

Sed &potumfibiparare poflunt,cereuifiajnpftra; tenuiorinon abfi- milem,quemP//tf«wvocant,Gallin^ibimaiorireperiunturcopia,quam alibi,&longe etiamminoris veneunt, Auibus etiam abundant , quas Paroqmtas vocant. Incolara Batauisferrumemuntmagnacopia,Eiuse* nim tradtandiperitiflimi funt,&arma omnis generis parare elegantcr norunt. Cum autem naues velraro velnunquam hodte ibi appellant, fecundo rlumine //f^7#,quatuormiIiaribus abhaclocodiftanrem,re -^f*r*. tuntjVtquibus opus habent,ibi coemant.Terraeft humilis&deprefla-, fracta arboreinfignis,qua?diflecti patibuliipecieminlittore reprjjfen- tans , pro Fetijfo, feu numine ipfis habetur.

Lufitani caftellum olimin Ackra habuerunt,fedcum Nigritis admo- dum molefti, ingentem tyrannidem &crudelitatem exercerent con- fpirantesadverfuseosincola?,Caftellumexpugnarunt,dirutuq;fubuer" teruntjLufitanis partim crucidatis,partiminfugam verfis, &territorio fuo eie&is.

Populus eftingeniofus &canidus,reiquefamiliarisfuomodoadmi- niftranda? peritiflimus, Canoas fiue fcaphas quibusinmari vtanturnon multas quidem fed magnas tamen & amplas habent, Reperias enim quafda.m pedum jj.longas,latas vero pedum 5. &trium altas-, n»avt vel 3o.perfonarum capaces fint.RarocumBatauiscontrahunt,certo$enim in feptimanadieshabent, quibus ad naues Batauorum proficifcantur, veniuntautemmultoinftrudiauro,afFerentesillud,prout ex terraeru- tumeft,Merces quibus deleclantur funtpannus laneus rubri inprimis coloris,vafaitem amea omnis generis, & gaufapa hifpanica albi colo- ris villofa.ponderahabentillorumquiin LMourre habitantponderibus paulo minora,eftque difcrepantia,dimidii CctcPefoinBenda.

Ferisadmodum abundant,ficenim &ceruos,&lepores,aprofque& feras alias ibiinvenias,frucl:uumvero prater /#j;/^tfw&genusaliquo4. piforum,fere nihil. Raro autem Hollandi nauibus primariis ibi appel- lunt,propterfluctuum vehementiam,itaquefcaphasfuaseo cxUWourre & Cabo Gtf/2admiliaria iS.feremercibusonuftas ablegant, quod illisflu-

G 2 dus

RaU tngznits.

yi VI. PARS INDI£

ctus fuperenturfacilius, & commeatu etiaminftruautur commodius, cuminafcendendo , quod contra fluminis decurfum fieri necefle cft, tres fxpe& quatuor feptimanas conficiant. Labtddt. Vnico mfc&Ackram miliari,lotuseftZ,rfMfc ipfisdi&uSjCiuitas nem-

peegrcgia, muro& vallocindta, cuius incolae fucs alunt magna copia, commerciaautemexercere volentes Ackram afcehdunt.

Itinere porroduorum miliarium peruenitur ad locumquem Nengo ckixU. vocant,Abhoc 7Vw/»* miliari vno,& inde Chinka fimilitervnodiftant, quorum locuspofterior huper anno 1600, Hollandis primum inno- tuit, & iam a:que vt prsecededaomnia ipforum negotiationibus & com- merciisinferuit.Deleclanturautehuiusloci incolxLinteopotiffimum, menfurifque & ponderibus iifdcm cumillis qui in Ackra habitant,quo & ipfiantea aliquidemere volentesproficifcebantur,vtuj#tur.

Linguamhabentabillisqui mAckra habitantdiuerlam,ira, vtquairi- uis nonlongo abinuiceminteruallodrftent,vnus tamenalterumintel- ligcre non poflit.

Abundant admodum malisaureis pulclierrimis , & pifces interdum fatiscopiofos,variishamis& inftrumentis capiunt. Raias non raroin. uenerunt 15. pedeslongas,latasvero pedeszo. Ciuitatem habentnori deformem longius aliquantoa mariremotam, ex qua mercatores pa- gani magnacopiaemprum merces varias fubinde prodeunt. Nomen autem ciuitati eft Spice.Cxtcrum pagani in Chinckanb omni ve&igali im- munes funt&liberi,Rex cnimnihilabeis tnbuti nomine exigi voluit, eo forficanfine,vtc6mercia&negotiatiohesab aliiseofaciliUsadhunc locum transferrentur.

Ca^terumab hocloco vfqiiead^w^r^variaadhucoppidula&pa- gos cernereeft,dcqiiibuscumnulliusfint prxftantia:&momenti,nilhl attinet multadicere. Atqj itaqux recenfuimus prajcipua loca funt & op- pida toti9auriferiIittoris,vbinegotiationesaBatauisfubindeexercetur.

CaK xxiiii.

t>E BELLIS ET CERTAMINIBVS EORVM, gVAE nimirum (itbellorumratio, & qualibus in bello armis vtantur.

Vm regionis huius populus fuperbus admodum fit& faftuo- fus,odioque&inuidiainuicem laboretmaxima, facile ipfis eft caufamahquambelliinuenirc. Atqui bellaipforumnon Uvia. " ^f^^^f ^unt diuturna, fedquemadmddumcitofiunt,ita citoetiam dilpereuutrurfus& finiuntur.Regibusinuicemnulla familiaritaseft& nulla coniun£tio,quin imo perp#tuo fefe inuicem odio profequuntur, vnde facilealiquid accidere & euenirepoteft,quo offenfi, alter alterum Beiii dtnmcia- a(j pugnam prouocet,& bellumfibiinuicemindicant. Denunciatoau- tem bello,Rex ftatim ciuitatibus fuis vniuerfis,id fignificat,iubetq>pras- fectum cuiufcunque ciuitatiscum fubditis fuis vniuerfis & fingulisdi- cla belli die fi bi ad elfe, & ad pugnam fefe parare, Idcm ab alterius etiam partis Regefit,ncadbellumimparatus vllus accedat. UtiUitts ntgif. Habentautem Regescertosfuosfatellites,quiinaularegiacxcubias agant,& Regi femper fint a latere.Hi propter officium fuum fibiadmo- dum placent, pcr plateas enim incedentes infolenter fefe fubindein-

tuentur

BtUorum inita

ORIENTALIS. y,

cuentur &refpiciunt,variis gefticulationibus gladium modb transca- putathletarum inftar*ibrantes,modoabhocadaltcrum latusfaltantes inepti funt,toruum tuentur,& vultumlingunt tam crudelem,ac li velo- mncs ujeifundarcvel vniuerfum fubuertere mudum vellent. Hi Rco-em fuum (empercomitarttur,icavtfiRex lpfemecin bellumprocedar,eum fequantur,fin minus.domietiamcumeo permaheant.

Dicigiturbellodicta,iam appropinquartte,aciei fefequilibetaccirt- git,armisfeinftruens, & adverfushoftem, qubcurtque modo commu Ss™*^ niens Acprimoquidem faciemterrarubri,albi, vel fului & flauicolo-S? * ns pmgunc,peaus vero & corpus reliquum variis lineamencis,circuIo«i cruces. ierpentes & id genus res alias refcrcntibus infidtirtt. Vt formida- biles appareant, Poftea orbfculos fuosvarios fpharrularum precatoria- rum mftarruniculo traieaos,quorumvfuseft infaciendo Fmfccotpo- n inuoluunt,cxiftimantes lehifce orbiculisquafi munitos,a Fatffifao m pugna conferuatum iri,ne vel vttlnerehtur Vel plane pramantes occtfl bant,porro contextam ex arborumramis brachii craflitie cbrortam a collo iufpendunt, qua iclus & verbera excipianc , ne facile iis vulneren- tur, CapitiGaleamex Pantherarum pellibus aut ferpentu Crocodilo- rumq;eXuviisfacfamimponunr,quin&Cingu]umex pellibus ferarurh tatcum,corpon circfidacum perpedes craducunr, Pudenda fua exiVuo hntei fegmento tegentes,veftimentaenimin bellL_profe<auri,neinter pugnandumjphshntimpedimento.pr-frmsrefpuunt^poft cirteulu ph- g.onem obdurtt^iniftramanuaypeumoblongum&latum^orumqiie iere coipus lutim obtegentem, dcxcra vero,fpicula tria vel quatuor qite

mterpugnandummhoftememittant&eiaealertturprorationecondi- tioms& fortunarumfuarum capiunt Quivero6iusfortuna.non func vciacuhs huiusmodi & Clypeis vtantuf , arcubus afmancur& fagiccis pharecras enimhabentex ferarum pellibus faclas, qu* mulcis acuciifi- mislagittisreferca. func, qu*mhbftem corquere quam celerrime pdf- lunr^crui&famuIitympanapulfanMliivero corrtuahabec& tibiasex / epore ra6tas,quibtts claflicum canant.

Haciicfaftaprafparadorie, Morinm'Cciin6Mcs omiies, ad aulam Re- g.s(uicongregantur,&pofteacumvrtiuerfafuafamiliaadlocumpuRna.

nc(tinaruimmihcatumabeunt,fumptisfecumvxoribusliberilque^ busquibufcun^ cor_

d> fK,Caufanimirumexiftentc ardua&feria,qua commori ardeant cu- F^enoftesex^^

tate & : sdificia fua omnia antequ2 abeant igne fubuertunt ne vel hoftes SSSEE roitelupenoresfaai,iisporiantur,vel ipfidefiderioaliquoreuertendi mn,ihitu domum cencancur,fed eo maiori cdnatuinhoftem feranrur, &pu<mam maion alacncace fuftineant. Sin vero caufa leuis fit, qu* facile rurfus convon, poffit^dificia fuanonquidemexurunt, nec etiam vxores& hberos lecum mpugnamabducunt,fedantequatamenadpf^liandnm cimtateegrediatur,vxores&IiberoscumfupelJe6cile& rebus omnibus

ad locum proximum,vbi nullainimiciciarum & fimulcatum eftfufpicio deportant.vt itaa7dificiaprorfuseuacuenrur,&nih,l quicquam in ciui' tatcrel.quum manear,quafieamprorfusdeferere&nunqua redirefta- tuiiient Neque vcroquifquametiam antebelliexitumadeamreuerti- ?nirr° & com.P°fito cerramine,mulieres ifte. deportate cum libe- ns& ^busfuisommbusciuitatem&xdificiafuatandemrepetunt.

G 3 Profefti

54 VI. PAHS INDIiE

Profedti igiturinmilitiam,cumadpugnam & certamen ventumeft, Ardorbeiu. qUlhbet pro fe& Regc fuo ftrenue pugnant , atquc vt vi&oriam obti- neant,laborant gnauiter nullis neque laculis nec fagittis parcentes , cx- dendoque remvrgentesacriter fpiculamittentes raroaberrant,tarne- niminproiiciendo&iaculando certi& exercitati funt,vt vel obolum ferire poffint,Duranteconfli6"hi tympana pulfantur,&clafficumebur- neo cornu canitur,moreinbellis vfitato.Siquos inhoftiummanusvi- vos peruenirecontingat, illiperpetua^feruituti mancipantur, ita vt li- viUort» tmdt- bertatem fperare nunquam poffint , qui vero trucidati m bello occum- bunt.apartevi&rice poftmodumco&i incibum aflumuntur.

Non femperautemapertoMartedecernunt,fedper.infidias eriam interdum domiciliahoftium exurunt , 6f ciuitates eorumfubuertunt, mfidit. ilhs inexiliumfugatis&eiedis. Sicenim cum aliquando bellum eflet inter illos qui in Agitakt vel Aldea deTorto &alios qui inlabbe&Cama.hz- bitant,qua; oppidain parte orientali fluminis S.Georgi/ fita erant, acci- dit,vt qui m Agitah habitant,nodu venirent , & accenfis hoftium fuo- rum ciuitatibus,/^ nempe & Cawajncohs cogerent, reliftis omnibus fuisfacultatibus, fuga flbiprofpicere » qui nauiculas fuas ingreffitraie- do ftatimflumine in territonuni ciuitatis Anu venerunt,vbi aperfe- cutionibus hoftiumfuorum tuti,tuguriola poftmoduminparterlumi- nis S.Georgij, occidentali extruere cjeperunt, impeno Regis ab Anta (e:e fubmittentes , cuius patrocinto etiamnum hodie fruuntur , inparte nem. e nominatifluminisoccidentalihabitantes,&iamab incuruoni-

bus hoftium in Agitaki liberi.

Finitobello&litecompofita,fit interdum vt pacemRcges confti- Tarutrattano tuantj& meaiante iuramento alter alteri promittat,quodab armisabf- ^confirmauo. ^ ^ &mhil impofterum nouimoliriinuicem vdint,proconfirma- tione autem huius pa&i , cum nullis verbis fidem habeant , alter altcri vuamahquem tanquamobfidem pacis tradit , quemex prarcipuisno- obfidts. bihbus Regisefle necefle eft ofTerendus autemRegipingiturprimum vario colorc, & mirum in modumexornatur , deinde humens fatel- litiscuiufdamregii infidens, ad Regem tranfmittitur a quo honorifi- ce non folum excipitur , fed & honefte habetur , quamuis ei non per omnia fidem habeanr , fed attente grellus & fafta eius omnia ob-

Anno 1 570, temporibus nimirurn SebaftianiRegisLufitani*,bel- lum fuitLuiitanisin Caftello LaUMina habitantibus, cumincolis ciui- tatum Comand> & F<*/*,vbi Lufitanorum quidem ingens multitudo con- ueniens » non incolas folum ciuitatibus fuis eiecerunt,fed & oppida lpfa igne deformatapenitusvaftarunt,At vero ^thiopes ln fylua quadam zufitam* Ni- congt.egati reuertentes Lufitanos exped:arunt,qui adCaftellum fuum contedo belloredirevolentes,infidiarum ignah,inmanus j£thiopum inciderunt,aquibustantaacceperecladem,vtvltra30o.trucidatipene- rinx, de quibus ^o.adhuc capita nuper cuidam Batauorum monftrata funt , quibus fepulchrum Regis illius,qui m pugna occubuerat,vndique cin£tumerat,fingularis ornatus gratia,&inrecordationemfadi hinus, filentio nonpmereundi.Tantamenimtum ^thiopes aduerfusLufi- tanosde CaftelloZ,* CMina obtinuerantvidoriam,vtexpugnatocaftel- lo, reliduum inde eiicere & exturbare facile potuiflent,abfque tormen- tis xneisli fuiflet,qu*incaftellodifpofita ifcthiopes admodum metu: ^ unt&

; « ' . . \ .

ORIENTALJS. J5 unt &abhorrent. Hanc verohiftoriama praxipuo quodam viro, qui Vmdor &affinisRegiserat,Bacaui acceperunt qui eamnon folumcon- firmabat,fed ipfum fe eciam bello cunc & pugne. interfuifle dicebat cum Lufitaninihil tale metuentes, tanta copia & multitudine oppreffi oc- cumberenc

CaTCcrum dc amicitia & familiaricate Luficanorum cum v£chiopi-, bus quemadmodumeciam decommerciis.quascum eisexercent,infra dicecur. Quamuis aucem Nigrita? periculumcorrhenrorum&fclbpo- rum valdemetuant,& propccrea diiigencerfibiabeiscaueanc,libenter ^iWOT<"/<' ici°- tamen fonum eorum audiunt & explofionibus fcloporum admodum b^dtl,Stn' deleclantur.Cum enim animaduertunt nauesaliquas vel aduenire,vel difcedere , magna ftacim copia ad liccus conuolanc j audicum quomodo fe invfcem falucare&excipere foleanc,fed &paganiquidamdicioresfi advenianc, quimulcas mercesemerunc,&mu)cumauri expenderunr, * plerunque in difceffu expetunr , in honorcm fui explofionem alicuius* cormenti fieri. Quin eciam mulcihodic reperiuncur,quibombardas& fclopos iibi comparanc, illorum vfumegregieaddifcences , neque et- iam ignorances magno enim fuo malo apud Luficanos idanimaduerce- runc, glandemexbombarda aliqua oblonga proiici longius, quamex minorealiquofclopeco. ,

Sed & periti admodum funt omnis generis arma parandi,pugio- Vugiomsfiu, nes enim huegladiolos faciunt ancipites Jorigitudinem vlna?,latitudi- nem vero palmi feu 4. digitorumhabenresj Capulo conftantes ligneo Jaminis aureis, vel cute cuiufdam pifcis obducto , quem tanti,quanci a- pudnos aurum,fieri folecajftimanc, vaginas ex pellibus caninisvelca- prinis prxparant,&in fuperiori parte , qua gladius intromiccicur, tefta rubicunda pugnum referente,exornant,cum aucemeiufmodipugio- nes propcerceftammaximepreciofiorem , pluris veneant,quamvto- mnibus promifcueconueniant,ideo quitenuiorisfunt fortuna?, ficam emunt hue fecurim , ex altera tantum parte acutam , cuius lacitudo fu- periorispartis inmucronemdefinit, Huiusautem manubrioexornan-&Ww//<'*^ do, caput tigridis vel fimiarum inferuic.

Atquehocquidem vulgare armorum genuseft,quopra*cincl:iquo- udie per plateas affumptis preterea iaculis quibufdam fiue haftismif- hlibus,incedunc,Ca?cerumqui eiusfuntfortunsvc mancipiahabeanc & ieruos proprios,hiarmis geftandis non defatigancur,fed famuloea fibipraferenda committunt, ipfi vero baculoinnixi pedetentim prar- euntem famulum fequuntur.

Mercacorcsplerunquearmaciinccdunt,fiucpcrcgrincntur,fiucpcr^/(nw placeas tantumeant,fed& mancipia fiue famulos habenc armis pecu-™*- -liariter inftru&os , geftantes nimirum plerunque arcum & pharecram lacuhs refeeram, idque propterea , quod hocarmorum genus ipfisin- ter cundum oneri&mipedimentononfic,quippequoda collofufpen- /um geftarepolfunt.

Haftas & miiTilia variis modis pra?parac,pleraq; autem ex ferro folido, Htyh & mi$- ira yt parum tantum ligni in medio inrerferatur, ferrum autem quod y- K - trinq) ligno affigitur,arqualis eife ponderis neceife cft, ne vna parte pra?- pouderate,in mittendoafcopo aberrenc.Egregiamaurearmorumfuo- rum ratione habere c6fueuerurit,femper n.fex vel fepte miffiliaeiufmo- di 111 ardibus fuis humi i uxta Clypeu apariete fufpenfum , dcfixa habent.

i , Clypeos

5

56

Clypeus.

Arcus & fa^it tt.

VI. PARS INDI^ Clypeos enim ex corcicibusarborum in tabulaz alicuius quadratat formam,longitudine vtplurimum6.pedum,latitudine vero quatuor, contexunt, & nonnihil excuruatos vel eleuatos in medio crucfs for- mam referente,lignovt eo fortius refiftant adftringunt,anfa, quate- neanturab internapartelignoaffixa.

Quidampotentiores Clypeisfuis corium bouis infterni, & vmbo- nem feu eminentiorem eius partem , ferri laminaprjemuniri curant, mukum enimClypeis confidunt,& fefe illisabomniimpetu&externa iniuriabenetutos& te&oseife ftatuunt.

Arcusex lento firmiflimoque ligno faciunt, neruoseis prastenden- tes,ex corticibusarborum conftrudos,fagittas fimiliterexlignolenta & tenuierHciunt, alasexcrinibuscaninis mirabilitercontextas,adme- diam vfquepartcmeisaptantes,& mucroneferreo nonnihilincuruato eas munientes. Casterum licet in bellum profe&uri fagittas hafce herba: cuiufdam liquore admodum venenato inficiant,infecT:is tamen extra bellum vtiipfis nonlicet,nifi pcenam incurrere,&mul£tam numerarc grauiflimamvelint,pharetras autem pro conferuandis hifce fagitus cx pellbus caprinis faclas, a collo fufpendunt.

Tympana exarborequadam excauatafaciunt, pellibus caprinisei inftratis, hx enim fi indurat a?,baculo percutiantur,fonum tympanorurh prasbentjplerumqueautem ha*c tympana prar foribus aula; regias, vel domus quam pra;fe6tus Regis inhabitat, iacere , & vel zo.pedum longi- tudinem haberecernuntur,raro autem&non nififeftumaliquodRe- Tymp*nnmmi' gC celebrante, pulfantur. Sed &minorahabent eodem modo quoma- iora hasc parata,quse a collo fufpenfa,per plateas incedentes pulfant,fed riemini tamen pra?terquam nobilibus vfus eorum conceffus eft.

Sed & cornua habent fiue tibias ex ebore faclas,Has variis lineamen- tis&fciffuris condecorant,foramine aliquo quadrangulari forma , in medio conftituto,quod ori fiftulantes admouent , Atque hifce quidem tibiis folitantumReges&ipforumpraefecli vtuntur.

Cap. XXV.

DE ELECTIONE ET AVLIS REGVM, ITEMgVE gVlS honor ipfis exhtbeatnr^r quid liberts ipjorum inde lucri ac- cedat fiue JJ>erandum.

Tymptnum mmus.

~ nta.

CornuM & ti bit.

Regis eleHic.

Ltberalitas in

Kegtrt^uiri'

tur.

E c e s ex communi populo, votisprocerum cliguntur,Nul- kenimibi hasreditaria regna funt,vt Regibus defunc1:is,ad proximosagnatos velfilios,eadeuoluerentur, fedvno de- fun&o alius ftatim expopulo eligitur , qui aula regiam cum omnifupellc&ilequafiha;reditario iureadfedeuolutam occupat.

Sed dereditibus fuisannuis multos eumboucs&vina redimere, & fubditos fuos liberaliter fubinde habere oportet,dummodo fauorem populi retinere velit , Liberalem enim ipfi Regem expetunt & fauore profequuntur,contravero tenacem&parcum fiueauarum,quirerhfa- cef e & multum aun accumulare cogitat odio habent , & omnibus mo- rdis ci iniidiantur, non quiefcentes, donec caufam aliquam arripiant, quaipium deponant &regno eiiciant , eligentes poftmodo aliumqui voto &cupiditatibusipforumfotisfaciat.

Sic

ORIENTAL I S. y7 Sic enim nuper Regi cuidam de Sabou accidit, Aifumptus ille erat ex pago Infantin, quem patriam fuam agnofce'bat,parce autem & foidide R'* *lilH'd viuebat,auaritiai ftudens &thefaurumfibi colligcre expetens, Quam^Z^Xt. uis enim tributi nomine non parum quotannis acquireret,conuiuiis ta- m- men parum vel nihil impendens,raro fubditorum aliquem inuitabac, comellationes vero&compotacionesnullasfere aut facisieiunas&fri- gidas inftituebat,alienansitaa fefe &auertensfubditorumanimos,qui cum omnes ipfi hoc nomineefTent infenfi , facto aliquando in aulam eius impecu , omnibus eum bonis exutum , exautoratumque & regia fede deturbatum , ad pagum fuum Infantin cum ignominia remife- runt.

Quicunque igitur acceptum fefe fubditis reddere, & fauorem etiam popuii fui confeiuiare expetitJisauaritiam.vitareprorfus&fordes cogi- tur,quoenim fumptusmaipresfacit, quo fefe magnificentius gerit , & pluresad camam fubindeinuicat, eo fubditis fuis Rex gratior & acce- ptiorhabetur. Communis igituriam apudeos confuetudoinualuit, vt imgulis anni quadrancibus.quandoquasftores&publicaniadtelonium c?nvivi* ledetes , rationem de accepco cribuco &mulctisvariis collecl:is,pro mo-^' rereddiderunt , Conuiuiumaliquod apparenr,impendences eivel pa- rum vel multum, prorationenempe auriper.quadrancemiftum anni, collecii &adhoc conuiuium cJ^mwfiuenobiles aulici,cumconfilia- riis Regis omnibus invicancur. Tunc.autem mulcas pecudes, & vini quancum pervniuerfum fuum regnumaCqUirerepoceft,Rexcoemi, & incer populum diftribuiiubet,mirum epsinmodumexhilar£ms,&<TaU- dio tancoperfundens , vcpiallere,cxulcare, &tantumnonbacchari in voluptate videancur.

Perado hoc folenni conuiuio, capita boum maftatorum , colore va- c&uUm» rio llluftrata, &multis Fetifis eXornata , inhabitationem Regis ordine "^* " collocantur , vt tabularum piclarum vicem expleant , exiftimantes ad commendationem Regis ea non parum faccrc , cum ex repoficis illis capitibus colligere peregrini poflint, Regem eum beneficum & libc- ralem effe,quod quidemnoninminimalaudis parte ponendum arbi- trantur.

Sed &aliudfeftumReges admodum folenne habent, diem nempe anniuerfarium coronationis fus, quemipfidiem Fetiffos fui vocant. Et 2£SSSb tunc quidem non prxfecios tantum fuos, fed & Reges vicinos, & nobi- les aulicoscumvniuerfofenatu,ad prandium inuicanc, nullisomnino fumpcibus parcences,Quineciam precesfuaseo dieRex quilibecperfi- cic,& facrificia anniuerfaria F^fuo,quemarborem habetin ciuitate fua altiftimam,oncert.Hunc aucem diem fumma cum Izcicia transigunt, FetiJP> pulfantes tympana,ducentesChoreas &nihilquodad hilariracemper- tinet , intermittentes , Inprimis vero mulieres lamcia tunc exultare,fal- tare & tripudiare videntur. Quilibet autem Rex feftum eiufmodi fo- lenne & anniuerfarium celebrat, ftudens ne cum altero concurratauc altericuidamRegifit impedimento,idque propterea vt conuenirere-

clius&alteralteruminuiferecommodiuspoilint, circulum quafitem. • pore a*ftiuoabfoIuentes.

Diebus feftis , quos fingulis feptimariiscertos & conftitutos inftar

Sabbathorum habent,Rex omnevinum quod eo die exarboribus col- SaU*thHm.

lectum adaulamfuam defertur,coemit,gcenamqueinftruens&omnes

H fuas

vm» )

Vxorei Regu v ii habtttnt.

Surerbia vxo rum Regu exe unemmtnpU

5g VI PARS INDII

fuas vxof es cum liberis & proximis nobilibus invitans, abfumit , lamtia nonmediocri perfufus,cumfemeltantum infeptimana vxoribus & li- beris fuisconiun&us eibumcapiat.

Vxores Regis dmries fere cum eo iri aula regia habitant,quamuis firit etiamquseextraaulam fefe contineant, vt pote prdue&iorisiamajtatis aliqux,quas oble&are Regem ampliusnon poflunt, fed iuuenculas& forma venuftiores omnes inaulafuafecum habet,fingulisdomiciIiurri peculiare diftribuens,vt rectiusfibi inferuire,& Cupklitatibus fuis fatis- facere poflint , omnemenimhonorem &obedientiam Regifuo pra?- ftant,& quxlibet notles diesqueid vnurricogitat, quomodo ei place- re , & prxaliis fefcinfinuare poflit. Qua-libetautemetiam proprium fuum & abaliis fe^araturri peculium fiue thefaurum habet , & liberos fuosfecum retinere , deque viclu & ami&u eis ptofpicere cogitUr, fed qua? prx casteris in gratiaapudRegem eft,defe6tum omnino nul- lum fentit.

Vxores ifta»dorrio egfefTai , humcris alicuius mulieris quam pro mancipio habent,innituntur , fimiliter &Regum hberi perferuosin humeris geftantur. Rex autemipfemet raroexaula fuaprocedit,fem- per enim dorni fefe continet,nifi quod inteidum,ad portam vel ianu* am axilxCux confidet, quodtamen etiamperraroaccidit.Satellitesrc- gii aulani iftam die & no&e cuftodiunt,femper armati incedentes,exire autem forte volentem Regem magna ftipante caterua comitantur. Horis matutinis & vefpef tinis,tibiis lemper ex ebore fadtis in honorem Reois cariitui\catitoribus Vdcerft fuam egregie moderari valentibus, vt fonum non inconcinnumprasbeant.

Egrefliim ex cubili Regem, vxores prxftolantur , vt aqua frigida ablutum probe corpUs eius oleo inungant, vnde fplendefcat quafi & totumnitidurii reddatur. Hoc facTro cibi paululum capit,poftmodum in fellaquadam refidens, mufcariurri arripit , ex Equi vel Elephantis cauda fadum,quo iriufcas&culicesabigat. Moreautefn ibi vfitato,va- fie orriatus confpicitur,Barba enim eius multis cofalhis bonis, &re- bus aliisimplicatacft &intertexta, Armillas brachiis cifcumdatas ha- bet expuro auro,multis orbiculis vitrcisvarii coloris diftin&as. Eiuk dem etiam generis torques & fhUrenulas aureas a collo fufpenlas ha- bens.SiCautemornatustotumdierriconfabulando tcrit, deficientibus eiruinquamaulicis quibuscumtempus fallar. viftdtrftuAtrij Inter aulicos autem Regis , pra-Cipuumlocum habet,qui riaeloripfis mmgtfier. dicitur , quod nomen aLufitanis mutuatum ipfis denotat fecundum quafia Rege, qui Quaeftoris officio furigkur & thefauro regio prareft, accipiens & expendcns inde quantum opus eft, omnia enim gubernat, &proptereaetiam proximusquafia Jlege velutatriiMagifter armillas & torquesaureasregioornatumulto preciofiores geftat.

FiliiRegum adlaborem azquevt aliiafliicfiunt, laboreenim fuofir Etnt filtjs fuU aliquid acquirant&comparentnecefle eftni velintinextrema pau-> mltiUrgiun pertate & inopia vitam degere , Rexcnimnihil quicquam ipfis largiri audct,metu nimirum populi,qui id no permitteret multis de caufis,im- pr imis vero ,quod hoc modo nobiles fpc fucceflionis fruftrarentur,& de folennibus etia conuiuiis multum decederet. Qua? etiam caufa eft,quod

Reges

Lotianes Re- gum.

Owatus Rt g»m.

tur.

ORIENTALIS. 59 Reges liberis fuis ad matrimonium tranfeuntibus nihil amplius pra?ter- quamquodvfitatumeft,&quodabaliiseciamfieri folet, dotis nominc largiuntur,excepro mancipio feu feruo aIiquo,cuius opera &minifterio vtancur. Commodum vero aliud a parentibus fuis expe&are non pof- funt, itaque eciam filiiRegumfiociofefe&ignauia; dedanc;&iniuuen- tute fuanihiloperentur,vndeopes &diuitiasacquiranc , fenioresfa&i, omnibus contemptui funt, & inextrema paupertate vitam tranfigere coguntur.

SolentautempIerunqueReges filiosfuosfecum retinere, & officiis aulicis deftinare. Qupd ii igitur finito bello aliquo , pax inter Rcges co- ponatur,& obfides mittendifint,Regesplerunquevnumexfiliisfuise--ffr fTomove' ligunt, quem obfidis loco ad Regem alium tranfmittant, vt ica ad digni- tates promoueancur, & honoribus paulacim afluefcanr,fi forfican fucce- dere aliquandoinRegnopolfinr.

De redmbusannuis,vc funcfruclusvarii,pi,fces, vinum, oleumdew^ *tgttm palma , & aha ad viftum percinencia , familiam & vxores cum liberis fuis "nmi- abundefuftencarepoifuncfrumentumipfis per alios feritur, & poftea collettum domum affertur , fine vllo fuo labore , vc ita vicam ociofam & tranquillam agere poflint, quxtamen quantumuis bona videacur,mife- ra .eftficumnoftrorum principumregumqj vitisconferatur. - Carcerum defun&o Rege aliquo,corpus eius more regionis vfitato hononfice fepelitur, &in eius locumalius ftatim eligitur, qui tamcnS£f noneft defamilia prioris defuncli , ex communi enim populo aliquis ' adiciicicurqui idoneus huicmaieftati cenfetur. Quemadmodumau- tem agnatos Regis omnes,qui fanguineipficoniunclifunt^efpuunt^c " neminem etiam hac maieftate dignum exiftimanc , qui Regi fefe ali- quando oppofuerit,autcontrarius vnquamfuerit , velinminimo eum oftenderic.£lecT:um autem Regem adpaliacium deducunt,tradita ei au- la regiacumbonisa Rege defunclo reli&is omnibus,qua;nouusetiam Rexifte,quafi bzredicario iureadfedelata,ftatim occupat, liberis de-^id filij r*. fun6ti Regisexclufisomnibus,hienim ex hseredirate parentis fui ni\\i\gumex hAt" quicquamaccipiunc,excepcistamen bonis vqu*ancequam in RcgcmSHS^ ehgererur poflederar, ea enim ipfts refticuuncur , diuidenda muicem moreiftius regionis vficaco.

Cap. XXVI.

DE PROCESSV 1N IVDICIIS VSITAT O , gVOMODO NL mirum caufiu in foroagant, adverfariosiniu* vocent, &interdum feipfos etiam vkifcantur.

I lites & contentiones inter eos,veI ob debitum aliquod vel ob violatam alicuius pudiciciarn , furcum auc fimilem ali- .quarn iniuriam,exiftanc,quasipfi coponereamice&tranf- _ ^ lgere non poflimr , pratfecTrum ftacim Regium, qui vicem Regis mhoc vel illo oppido fuftinec, accedunc, exponencesei remo- mnem&iudicium feu fencenciam eius expe&ances. Principio aucemp™*/**/** A£ror,a<aionem exorfus,euma quohefus eftcoram Iudiceaccufat qui audita accufatione mancipiumftatim feuferuum fuum, qui Reum 2L^s^mw' mdicium vocet ablegat,Hic igitur adyeniens,fefe purgat & defendic ra-

^ H x tione

mrn " ms

MtV*.

Trouotationcs,

60 V4 PARS INDIjE

tione qua poteft optima. Verba autem quilibet pro fe facere ipfemet te- netur,neq;enim vel procuratoremconducere,velperalium loqui,cui- quam conceditur.ProindevbiReus finem dicendifecit, A&or adora- Trtcurattrtsno tlonem ejus refpondet, refumens & refutansquaeprofuidefeniioneal- *Sne (u» . ^ mec|lurn protuierat } Atque ita difeeptatio hzc coram Iudice fe- mel atque iterumrepetitur, vc& A£tor& Reus aliquoties audianturi antequam fencencia pronuncietu.r. Loquente vero altero , alter tacere cogicur,& neque loquentem in fermone confundere, rieque refpon- fione fua , antequam ipfe fe expediar, prxuertere, pcena capitis fecus fa- cicncibuspropoiita. Quas quidem confuetudoeftlaudefuadigniflima* prudentiamq;eorumqui iudiciopraEfunteximiam arguit,licet aliasfe- roces admodum iint,& fatis importuni.

Cognitaigitur caufa,&parte vtraque fatisfufficienccrq;audira,tan<. stnttntiddtfi- demVicarius lfte fiue prasfe&us Regis,fententiam dicitproarbitrio fuo, eofqueaiedimiccic,inquaquidemeciamfencenciaipfisacquiefcendum eft abfque vlterioriprouoeatione feu appellatione. Nam fi caufa talis ficquaeRegem concernar,&parsaIceracorKlemnecur,mul£tam ftatim huic vicario regionumerare&perfoluere cogitur. Quod fiverd caufa cam difficilisfit, vt componi abhoc Iudice non poific, tantacum ani- morumexacerbationedifceduntjVt iamnon odiflefefefolumfed&in- fidiari fibiinuicemvideantur.Nam &alceralcerum adpugnam provo- cant,vtarmislitem dirimant caufamque componant, Fa&a eiufmodi prouocationcpars vcraque,caufam amicisfuisexponic,& fibi pugna; ibeios exoracftipaci igituramicis fuis,incampumaddi&umdiem pro- cedunt, pugna: fociostres vel quatuor fecumadducentes,qui eregio- ne confiftcntes finem pugnar ex*. e&antjncerim liugantes qui fefe inui- itranmd» Htt. €em adpugnandum prouocarunt,Clypeis & miffilibushaftis armati,in arenam defcendunt,peterites fefe inuice fagittis vel haftis fuLs,donecal- ter percuflus atq; vulneratus concidens,animam exhalet , tunc enim fi- nem pugnandifaciunt,acque icaeciamconcencio ipfa cummorceake- rius terminatur.

Finito autem cerramine,confanguinei cius qui incerfectus periir, rtrfetuth eius j i(jam a parte aitera requirunt y t eum loco inrerfecli retineant &

qutmUueU.oa- ■ . f / ' . A r r r r 1 j i<

urum otadst. in feruicutem redigant,Quiii arreprafuga, ieie iubduxerir,inquealiam ciuitatem concciferit,omnibuseum modisperfequuntur,nihilno ten- tantes,vt eum recuperent & in poteftate fuam redigac.Neq; vero etiam, niii ab iniidiis ipii remittant & inquirendi finem fponte fua faciant, fefe ab illorumanibustueri,&vindidaeuitarepoteft,pra:fertimcumneque Reges ei hbcrcatem aliquam c6cedere,neq; ciuitas vlla eum tueri & co- feruare poifinr, Vbicuq; enim fuerit,fi exploratus,repetatur,Reges eum recfdere & a fe dimittere coguntur,nifi perpetuum Regis,cuius potefta- ti fubiecluseft,odium,&bellumexperiri grauiifimum velint.

Ca?teru recuperatus tandem homicida lftevxorieiusquiinrerfedtus Peenaeerum eft oflercur, qus pro libicufuo velretinereeum &inferuitutemredige- IZtnmZ re,vel pro certapecuniavendere poceft, vt itaperpetuaferuitute punia- cur.Quod fi vero homicida ifte,eius fit fortuna?,vt vxori vel amicis incer- fe&i fatisfacere,&pcenaferuitutispecunia redimerepoflit,concefliim ideiquideeft&permiflum,folutoigiturprecio tutus in eiuitatemore confueto verfari , & qua? muneris lui funt peragere, abfque impedimen- to.quafi ncminemofrendiirec,poteft.Atveroiicontentos eos reddere

&

DutUutn fre

runt.

m ujihj

mmms^

ORIENTALIS. Ct & placare non poflit,mcdium nullum falutis aliud ipfi reftat,quam vt fc- fc aduerfariis tradar,& feruitute perpetuam fubeat,fed hoc fafto,nequc adconfanguineos & familiares fuos neque in ciuitatcmex quaoriun- dus eft,reditus ipfi vnquam patet.

Verum rariffime hoc certame inftituiturmec nifi caufa admodu (eria & arduacxiftentejtalimodojlitemdirimerealicuiconcefTumeft. Nam cognita prouocationealiqua confanguinei & fanliliarcs omnem moue- rcIapidemfoIent,vtfedatacontentionc,reconciiiationem inter parces facianr,nein arenamdefeendentes, fibi &fuis malum ifleomparabilc Attrahant;

Cap. XXVll DE IVDICllS FORENSI BV S ET DELICTORVM POENIS^ quomodo nimirum iudicia inftituantur, quomodo accufatos in iudicioft faclum negentiexj>lorerit>dr quomodo coriui£tos,j>ro ratione facHitveiciuili poena-^veicafitalifupflicioafficianU

Cerrimi funt mandatorumregiorumvindices, eaehirri fan&ifsimeomnibus funt feruanda, ita vcfi vel inminimo quispeccet3eveftigioimpofitammulclaperfolucrefinevlla^8^ **" tcergiuerfacione , vel ciuitate & tcrfitono Regis excedereSl^f* cogatur.Quodhquemigiturmandatumaliquodregiumviolarc&traf- gredi concingat,acqj ahquis fic,qui eius rei notitia habeat , is non ftatim quidem cranfgrefloreminius vocac,veleonomine accufac,fedpercrcs, quacuor & plures incerdum artnOs id egregie diffimulac,donec fibi ran- dem malum aliquod vicino fuo creare placeac > cunc enim ad vicariu vel pr^fedum Regis fefe coferes^reni omne ei exporiic, qui cympanum fta- &otm*ti*i* timpulfari iubec,Moris enim eft,apiid eos,vtfi quado iudiciumahquod *®0¥» publicu ficri debeac,ferUus quida,fufpenfum a collo cympanum , per co- tarii ciuitacem ambulandopuIfet,ciucs quafihoc modo conVocans,vt {pedatumin forumptocedant.

PulfacoigiturcympanoPre/eto |

mnibus inforaarmatiprocedcntesc6fident3accurrentc & cogrcgantC^tw?* lefe itatim vniuerio populo,vifum nimiruquid fiiturum fit. Et mulieres quidem 111 peculiari loco confiftunt, Viri vero propms aliquanto acce- dunt, audicum,quid prafeftus di&urus & in mediutri prolaturus fir.

Quod fi igitur Reus iftepropterquem iudiciumhocinfticucumeft in cxcuillo forficanprsfensadfic/aclraftacim denominacione coprehe- fus in a?des prefedh deducicur,vbi vel vinculis conftri&us & iigatus,fi res

arduafit&grauis,veIfolutus&liber,ficaufaleuiorfit,&nonvfque'adco feria,perfpiculatoremc6feruatur,itavtne pedcmquide domo mouere poffitjdoneccaufatranfactaiudiciumfiniatur. Nob Jes enim& fenaro- res omnes interea in foro refidentes,cognitiorii caufie ftudcnt , Fa&ai- gituraccufatione,&deli6toirtmediumprolato, admoncturper prxfc *euslmmo*<> ttum,qui ad hoc dele£tus domum cOncedit,rcliquis in foro expedanri- ZT/Z7ur& bus,vtadillud rcfpondeat,quodhn6c6tinuo&funicientcr facere pof- fit,mul£t?adiudicatur,quamfinevllaexceptionepr?ftarecogitur,five- ro tantuminbonisnon habeac,vcexoluereeam poflic,Regisftarimno- mine feruus declaracur,& pro maricipio venditur,ne Regi quid de mul- 6tadecedat,Quofa6to,feruusperomnemfuam viram manere cogitur, ncc vnquam feruitutishociugumexcutere impofterumpoteft. '

H 3 'Quod

3D

m )

Taena homici-

dij.

Tcena adulterij, tamex parte •viri, quam ex partemulteru.

Adulttriumpt.

nttum.

Aliquit falfo delatus abfol'

uttur.

62 VI. PARS INDIi£

Qupd fiquisigitur homicidium fecerit, quod quidemcapite alias luendumeft, poteft fefe abhoc fupplicio liberare&vindicare, fi cum Rege agat, &ei hocnomine fatisfaciat, Et hsec quidem mul&a inter CMorianos fiue nobiles aulicos diftribuitur , itavtmedia parsipfis cedat, alterum verodimidiumfifcoregio applicetur,Hocvero fa&o homici- da illeprorfusliber eftabomniimpetu& actione amicorum defun&i, ita vtimpofterum nullamaduerfus eumadtionem inftituere, quin imo ne conuenire quidem eum & compellare hoc nomine poflint, cumRe- gifatisfecerit, qui eumab omniiniuriaconfanguineorum interfe&ivt defendat & tueatur, virium fatis habet.

Quod fi quis in adulterio deprehenfus,cum vxore viri cuiufdam rem habuerit,quam multis&fplendidispromiflisad tantumnefasfollicita- tam& invitatamdecepit,Rexquidemadulterumomnibusbonisexuit, &mulier fuoipfiusviromul&am,nimirum vel quadrantem vel fextan- tem auriperfoluere tenetur,ni repudiariab eo velit, quodipfi hoccafu permitfum eft,itavtdato eirepudii libello,aliamftatimducerevxorem poflit.Porroconfanguineideceptse iftiusmulieris,a?dificiumfacinorofi iftius viri qui adulterium commifit,igne fuccenfum funditus extirpant, omnibuseummodisperfequentes, donec tandemexciuitatedifcede- re,& alium fibi locum dfuasrere cogatur,ne facinore eius & flagitio lacef- fiti fubinde pudore fuffundahtur.

Accidit aliquando vt vir quifpiam inciuitatem cuiusiure quidem ipfe nonfruebatur,debitorum quorundam exigendorum caufaprofe- cl;us,amulierequadam,admercatumfimuleo profe&a, quamipfefple* didis promiflisindu&am, anteannum violauerat,forte conlpiceretur, Ha?c igitur eo vifo , ad prafe&um vrbis , qui JEne ipfis dicitur , fe reci- piens,Virum accufat,&vt comprehenderetur impetrat.Congregatoi- gitur iudicio , prodit mulier accufans virum iftum, quod pro vitio fibi oblato,mercedempromiflam nonfoluiflet, cui ipfe refpondens , illud noninvita fedexperente& volentemulierefadtuefle contendit. Qua- uisautem neutraparspriuilegiisiftius ciuitatis gauderet , nihilominus tamen inadulterum fententia lata eft, poft multam enim difceptatio- nem,acceflit tandemiv////rm?feu facrificus quifpiam,qui facrisipforum prxeft,allatumque potum in olla quadam ad pedesprsfe&i &fenato- rum depofuit, Accurrens igitur mulier ex olla bibit,in confirmationem veritatis,& teftimonium,quod pro oblato fibi vitio fatisfa&um nondum eflet. Quod fi autem vir prior potum illum guftaflet , in teftimonium , quod mulierihocnominefatisfeciflet, abfolutus quidem iudicio fuif- fet,Atqui cumreum fefe agnofceret, &potum guftaretimeret,pcenam euitare nonpotuit,prolataigitur fententia,in3. 2te»<skf,fiuefelibramau- ri damnatuseft.

Acciditfimilitervtaliquislitemalicuimoueret, defratre fuo,ante biennium defun&o,AccedensigituradRegem,accufateum,quafifra- trem fuum interfeciflet auxilio fui Fetiffo^quem in perniciem fratris exo- raflet. Rex auditaaccufatione comprehenfumeumiudicio fiftiiubet, qui refpondens,fancte affirmabat,nihil per totam fuam vitam litis & dif- fenfionis fibi cum fratre Adoris interceflifle , fequetempore mortise- ius prxfentemibinon fuifle, fed inaliaciuitate habitafle,Cui A&orre- fpondens dicebat, precibus eum a Fetijfo obtinuifle, vt fratrem fuum interficeret, quod ipfeconftanternegans,potuma Fetijpro afferripete-

bat,

ORIENTALIS. ^ bat,quemcum ea conditione bibiiTet, quod Fetijfum in perniciemdc- fundi noninvocaiTet,& planeinnocensmorcis eiuseiret,iudicio abfo* lutus eft.

Pocus hiciurisiurandi vimobtinec,& ipfis Enchionbenon dicitur,pa- raturvero ex herbisreterttibus,quarum vfuseftin facierido Fetijfo, Di- tn&itiWifi- c-tur eiuseiTe efficacia:, vc qui eocontra corifcientiam fuam falfo tur,a Fetifi fuo fubitanca mortepuniacur,bibenribus vero Cumin con- firmacionem & ceftimonium innocCricia: fua* , cuius fibiopcime furit confcii,nihil detrirrienti inferacur. Beneficio igitur huius potus Veri- tatem & innocentiam alicuius explorare poffimt , vt ita difficile ipfis amplius nonfitfententiamferre , curti Reus aliquis quifibimalecon- fciuseft, feipium accufare, & iudicium quafi contra feipfum proriuri- ciare cogatur,metunimirum Fetifjo fui,cumfibi omninoperfuafumha- beant, neminem , qui contra confciericiam fuam potum hunc bibac^ martemeiricare poiTe.Accufacusigicuriniudicio aliqUis,fifa&um ne- get, & innocenciam fuamiureiurandoccnfirrriare paratris fit,ad poturri hunc ftatimremiccicurjquoallaccalicer facerenori poteft,quinverita- tem aperiat,&faceafurquod reseft. Neceft, quod cogites pofle deli- clumaliquoddiuin iftisregionibuslatere &eelari, cum eriim odio \sL- borent inuicem&inuidia maxima, alcer alceri rion parcit , fed fico- gnofcacabalteroquid pcccatum effe, defcrtillud advrbis pratfeclurrt, nec pccnamquiscuitarc poteft,etiamfi vel antedeeemannosdelidturii ilJuci commifilTec»

Si condemnatUs aliquis muictam' impoficam Regi perfoluere hoh poffit , & vero aliqriem habeat fiue confanguirtitace fiue affinicatc fibi eoniunftum,quifubditione eiUfdemRegishabicet, accerfitus illepe- cuniam exporiere pro ipfo cogitur* , rii vna cum Reo vrbe excederfe velit , Regienim modis omnibus fatisfacieridurrieft, etiarrifi cognati damnum facientesnihilinderecuperarepoiTent. Hdcenimnififiar,& nifi mulclaillacempeftiue perfoluatur, nonreus taritum fed cum eo ti- mnes etiamconfanguinei&amicieiusvrbe excedere,&tamdiuexula- recoguntur, donec Regi fatisfa&am & certamen oirtrie iublatumfit T*n*mt0*' tum enim ad poiTefsiones fuas redireipfis permittitur. Geterum rcuer- <22£* iitahcalu, omries, quibus cum nbtitia & familiaritas ipfisintefteffit, adeunt^culpam&ignominiaiftanideprecarites, vtita impofterumrra- quille&amiceruriusipfis cohabitare , & rem fuamfamiliaremabfque perturbatione adminiftrare pofsinc , Viri igitur fuos amicos , quibus cum conuerfandum ipfis eft,mulieres vero itidem fuas vicirtas &alias fa- lutant.

Caufaautemcufconfanguinei etiamcum damnato aliquo,qui fol- vendonorteft3lococederefoleant,h£BceftvtitaabirtcurfionibUs &mo-to^»'- leftiis a egis tuti effe poffint,qui alias cf ebra compellatione ipfis non pa- tZ^Um rum ncgotiifacelTerefolet,donecpro damnaco fuo confanguineo pe- cuniam candcmexponanc &regihocnominefarisfatianc.Neigicurde- trunentumaliquodexdelictoaffinis&amici fui capianc, & perniciem iibi aliquam attrahant, excederc potius ciuitate,& folum vertere,quam cum ia6tura rerum fuarum domimariereexpetunt,pra?fertimcumim- penfam fibi a fuo affine,in folidum reftitutum iri fperare vix poffint.

Poena vel mul6ta furti,funt tres BeneU feu felibra auri puri , Nort erfim Pte„afm propter furtum capitali afficiunturfupplicio, & hxc etiam pcena non

omni

Ni

fnrtt.

64 VI. PARS INDIl

omni furto di£taeft,fedtantumfurto interno &domefticoquafi, cum alteralteri m fuanationeaiiquid furripiat&auferat, fiq.uis autem Ba- tauis aliquid ereptum fit in hoc quidem ftirtum nemoeft quianimad- venat.

Si quisaurumadulteratumBatauispro bono obtrudere vo!ens,ad Regem deferatur,adulteratorillepcenam incurrit, &pcena iftapro ra- tione deli&iexafperatur ,itavtinterdum etiam ad perpetuamferuitu- tem hoc nomine condemnentur. Ita igitur delitlis fingulis, fingula: etiam pcen^funt impoiitas , &mulcl:a? ha;omnesfifco Regis applican- tur , ne ipfi quiddecedat, & vtfemperhabeat, vnde conuiuiainftitu- ere, potatiombus mdulgere & cuticulam cum auhcis fuis curare lau- tiuspoflit.

Quod fi quis vero deli&um eiufmodi commififfet,quod non nifi capi- Fte** eapiulit tali pcenaexpiari poflit,abfq;incarceratione diuturniori,admorrecon- q^fttrAtte. demnatus fpiculatori vel carniflcicommendatur,Isobligatisoculis,& manibus in tergum reuincl:is,in campumeum extra vrbem deducit,ibi- que demiflb nonihil capite,in genua procidentem , fagitta vel hafta mif- fili transfigit , vt femianimis in terram proruat , quo fa&o , caput fecuri refecat,Nonenimex ftimantverealiquemmortuum&vitadefun&um eife,nifi abfciftb a ceruicibus capite , corpus in quatuor partes diife- £tum,auibus& volauhbuscxliin cibum proiiciatur,Peraciofupplicio, confanguinei& amicieius, eum deploraturiconueniunt , Et vinqui-

Lamentattones , . °r . , , , . " , ^ „ 1

»b»iiquem ca dem mlertum in ollamcaput.tamdiucoquunt, donecoiia cute &car- pttK (uppiuio jiibus nudata appareant,tunc enim &iufculo & carnibus deuoratis cra- afeaum. nmm i\\ud cum Fettffo fuo honorifice reponunt. Mulieres verolachry- mis &eiulationibus indulgentes,,inquerulas ficpe voces erumpunt, & miferiam mfelicitatemque defuncli lamentantur. Comitesquidem i- tineris,qui fpe&atum fupplicium , portis egrediantur,damnatusnon habet, At vero peraclro fupphcio, ingens denfofefeagmine multitudo offert,qu£ vicem& miferiam eius doleat atque deploret.

Cap. XXVIII.

DE FVRTIS IPSORVM, gVAM CAVTE NIMIRVM furari ,tdr furta fua occultarefofmt.

N furando tamfuntexercitati, vtnullumfub folepopulum effe putem,cuihac inrequicquam concedant,£ft quidem furto grauis pcena impofita , lta vt alter alteri quicquam fu- rari nonaudeat,nipcenam velit incurrere grauiflimam, Et fi ,. fortefurtuinaliquodinciuitatecommifTumfit,tot paffimexecrationes

Jurtum troht- , n . .. .. ., - ,r r ,

bitum. & deteitationes eius audiuntur, vt nihil fupra , Verum accidit tamen a- liquando,maxime tamen no&urno tempore vtfurtoaliquid alterieri- piatur. Itaque Rexad prxcauendum hocmalum, cum animaduertit, querelashoc nomine inpopuloeffcquod aliqui,pofthabito Regisma- dato, manus fuas furto contaminarint, fummo diluculo per pra?conem in plateis proclamarl iubet,vt a furto fub ca^itis pcena abftineant , vt ita renouato & in memoriam ipfis reuocato rurfus mandato fuo,iuftam ha- beat caufam in fures animaduertendi , &nemo furti nomine accufatus, jgnorantiam prstendere pollit.

Quem-

Vff»

W »?10J

ORIENTALIS.

Quemadmodum autem turpe exiftimantalicui exfuis, furto ali- quid eripere , fic contrahoneftum &r laudabileputant Batauisaliquid ******** *tiqutd turarijhos enim prudentes,ingeniolos,agiles&adremiuamattentifli. uputwn mosefleftatuunt,ideoque exiftimantartisefleeosfallere,&:quialiquid ipiis poflkfubtrahere, eumprudentiorem &alacriofempra;dicant, vt ita honorifibiducantmaxittiofi quidBatauisfurtoauferre poilint.

Venientesigitur innauim hoc propofito vt aliquidBatauis furen- tur,magnum comitatum,& iportasadmodum capaces arFerunt, quas ex iuncocontextasipfi (^^vocant, poftea omnes commiflario vel Nauclero ailldentes,omniaperfcrutantur , fimulantes fe ihultas merces empturos , Itaque Nauclero multurrt fefe venditurumexiftimante,& multavariaque bonaproferente, ipfiinterim in omnes occafiones in- tenrijidagiintfedulo, vt aliquidfurentur > & clam fubtradtum occul- tent , quod ipfum etiam dici vix poteft , quam celeriter erHcere po(-&<*tura/tdfttt« iint.cum natura fuaad furtaferantur & ab hoc Vitio abftinere nullo mo- tHminttnfr do pofllnt

Hinc videmus eos vix vnquam ex tiaui difcedere , quin aliquid , quicquidilludetiamfit,fecum auferant , Nam etiam nulliusferemo- mentiresabducunt,fi preciofiusquidfufari ipfisnonliceat, vridecbm- millario fiue Nauclero ponderafUfripiunt,quibus inponderandoauro vri folet,quod fi enimeatantuniexmanibus deponat, & non intentis femper ad ea oculis fefpiciat,pereunt, vt nefcias quo devenerint, Nigri- tis ea velinore velinauribus vel in capillis vel alio modo abfcondenti- bus, fic clavos ferreos rubigine fere confumptos, axungiam , qua nauta; trochleas in malo,vt velis & carbafis vel attrahedis vel remittedis aptio- res fiant, inungere folent, perpendicula & bolides, laminas item plum- beas naui extrinfecus ad'teredines ab erofione ligni prohibendum ob- duttas,& id genus alia,furto fubducere cernunt ur,naturam fuam ad fu£- ta propenfiflimam hoc modo fatis prodentes,

Atque hoc quidem ingenio communiref omnes deprehenduntuf, ommtadfHtt* fiue diuitesfintfiue non , Nam licetquidam interdum fint, qui duas, t">F»fi> tres & plures fecum libras auri afferant, & merces plurimas emant,mer~ caturamque fatis diuitemeXefceant,eo tamenomnes animofunt, vtfi quid,pra?terquamquodemerunt, abducere fecumpoflint , infequi- dem nihil defiderari patiantur , quamuis contra fi ipfis aliquid e- reptumfit,grauiflime id ferant, & ingentesproptereadare turbas fo- leant.

Quodfiauteminfurto deprehenfi, aBatauisreprehendantuf,im- quamhanceife reprehenfionem coriquefuntur minimequeeamBata-^1'*'*-^ uosdecereaflerunt,interrogativero,cut a furtisnon ipfi quoqueabfti-""' neant? refpondentfeproptereaculpaf inon pofTe,vtpotequibus aliquo modoconcefliimfit, Batauos defraudafe &furtoipfis aliquid efipere, quod tamen Batauis contra non liceat,idque hac de caufa , quod Bataui diuites fint & rebus omnibus abundent,imo cum tantum bonor um ha- beant,vtpleniseanauibusadlocaaliadeferant,indicioidefle,fe multi- tudine bonorumnimiagrauari,velleigitur Batauisgratificari,&ortere iftograuatosliberare, vt eo citiusfe expedife& terram fuamrepetere pofsinr. Contraverofepauperesnudos&rerumomniumegenosefle, nechaberequofefetegere&operirepofsint,vt itaminus quam aliifint propterfurtareprehendendi. -

I Quod

66 VI. PARS INDI^£

Qupdfiquidigiturinnaui amiflumfit, & Nauclerus idanimaduer- tat,necefleeft perfcrutationcm iVetvVpwpwquafi & dum factum adhuc recens fit,ficri,donecquifurtum commifitdeprehendatur,quofacto, fHrttfems. fur ^c verberibus excipiendus, & non dimittendus eft donec ablatum reftituat,qui poftmodum omnibus rifui eft,& a fuis infuper reprehendi- tur, quod furtum fuum melius celare non potuerit. Verum li animad- uertant furtum percrebuifle & manifeftum factum efTc,metuantque ne inquifitio fiat, abfque vlla cunctatione ex naui defcendunt, & Nauclero ifti valedicunt,non facile vnquam ad iftam quidem nauim reuerfuri.

Gap. XXIX.

1

3

29igrit'n fides nonhabenda.

I

ratio & cert monit.

DE FIDE IN PROMISSIS ET PACTIS NVLLA, ITEMgVE deiuramentisipforumquibw nimirum ceremoniis eaperfciantur.

Erbis , promiflls^pactis, &iuramentis ipfciru, fides nulla ha- benda eft,cu leues omnino fint & mendaces,Na nihil celare poflunt,& licetalicuiiuramentuprsftent, moxtame quod ipfis fecreto commiflum eft alteri aperiunt, qui id peruerte- re multis modispoteft, quemadmodum Carolu* quidam Hufcherm , qui conftitueratcaftellumdeAfow expugnare,cumingenti fuodamnonu- perdeprehendit.

Q^uod fiautem alter alteri in fuanatione aliquidpromittat, & iureiu- rando id confirmet,tunc no facile fidem fallunt,fed promifla feruant fi- turamtntman deliflime.Iuramentu autem pre_ftare volentes,faciem fuam pedibus pri- mo eius cui illud pr^ftandum eft,deinde humetis,pectoriqj & toti rande corporiadmouent,exclamantesmagnavoce,/i?«,/4«,/4«. Hocverorer- tio repetunt,perftrepentes manibus pedibusque 2>cFetiJJosC\ios quos bra- chiis pedibusqj alligatos habent,deofculantes. Alii in confirmationem veritaris potu vtuntur,de quo fupra dictum eft.Has vero ceremonias in- terdumetiamadhibentBatauisiuramentum prxftantes, verum fiquis eisproptereafidemadhiberevellet,deceptum fefe tempeftiue viderer, cum ipfis vltra qua videas fidendum nihil fit.Verum quide eft, eos qui m Mourre habitant multa confilia Lufitanorum incaftello La Mina habitan- tium Batauis prodere folere , fed hoc non eam ob caufam faciunt , quafi Batauistamfideles eflent;fedpropteringensodium3quoergaLufitanos flagrant.

Gap. kxx.

DE PARTIBVS ANNI JESTATE ET HYEME IPSOJiVM, itemque de agricultura, quomodo frumentum ferant & coBgant,& quid Regibm fuis inde perfoluere cogmtur.

JVamvis per vniuerfam hanc regionem frigus nullum !fentiatur,&quafi continuaxftas efle videatur , habentta- ^men aliquam temporum difrerentiam , certos quofdam ?u%%'tml ^^' S^^Smenfes zftati, certos itidem hyemi tribuentes. Differen- tiam vero aeftatis & hyemis , varietas tempeftatis efKcit , Arbores e- nim femper virides & foliis fuis ornats apparent , & rcperiuntur

qusdam,

ORIENTALIS. 6? qu£dam,foliafuabisinannodeporterttes.Sedagri asftiuo temporeari- mfunt &fteriles,ab ingentinimiruiriaHtu exficcati ,hyemis autem te- pore,frugibus ornati florertt, vtita autumrtusipforuminrtyetflem in- cidat, quo frumentum & fruges quaslibet,in horrea fua Colligat.^qui- no&ium habent quafi perpetuum.ita vt vix differentia aliqua dierum & 4%***$** no&ium appareat, dies enim & no&es femper xquales deprehertdun- eonttnt,um' rur,& fol ideni femper tempus quo oriatur, & occidat,retinet.Nam vel- uti per totam Orientaiem Indiam, fic hocetiairiinloco, vt rtiatutina fexta oritur,ficfextarurfuSVe(pertinaoCcidit,quamuisrtegarinortpof- fit,cum dimidia hora iam ante exorturrt efle > quam apparere incipiat,& ortus occafiisquetempusverumnon tamexacte^&prscifeificutin no- ftris regioriibusarinotaripoflit.

FrucTibus per totumannum femper abundanf , ita vt nuilus eorunt vnquam defcclus ferttiatur. Hyemi autemeosaflignantmenfes,quibus Mtnftshjbtmi. folem vertiCalem habentes,aeftum maximum eXperiuntur , veluti funt Aprilis j Maius & Iunius,quibus menfibus pluuias habent frequerttes > fulguraque &tortitruaexperiunturcreberrima & tttaxime abominan- da,quas tenipeftates^ riimio folis calore & asftu proueriietttes,Lufitani quidcm Trauados>ip(i vero Agombretou fualirigua vocantCumque aplu- uiis& imbribus terrahoCteiripore bene tigetur & fcecunda efliciatur, folent hifcemenfibus frumentum fuumterra7mandare,cumaliasa;fti- uo temporepropterficcitatemterranihilprofetre ponlt;

Appropinquartte igitUrhoctemporeaptofcilicet ad dperas rufticas &agriculturam,in campum vel fyluameuntes * locum fibi conuenien^ Agritmtut »A tem eligurtt,vbifrumentum ferant, Agrum eriiirineriio propfiumha-*JfJOT*'r''~ bet, quo tanquamfuo, pro fevtatur,fed inRegis poteftate omnis ager .> fyluaque&eampus exiftunt, ita vt finepeculiarieius permiflu, quic- quam velplantarevelfeminare ncmopafsit.Casteruttt itttpetrata aRe- ge vertia,cateruatimegrediuntur & locum quem elegerunt a frutetis, {pinis &fentibuspurgartt, igne nimirum Omnia comburetites,&inu- tilem herbarumluxuriem extirpafltes.RUrtCatumpofteaagrutt^&car- bortibus, ei niiriirum ftercorartdo iriferuientibuS, ab exuftis arborum ramis oppletum oblongisligonibus,quosip{i Coddon vdcartt,adpedisv- nius profunditatembene defodiunt > &ad dieso&o vel deceitt requi- efcere fimirtt,donec omnes incolai agros fuos ita pra;pararint,tum enim de femine fibi profpiciunt,& omnes adaulam Regis die quem loco Sab- bathi.feftumhabertt , cortgregarttur.Bius cftim fruittentumpriftioo" mnium feminaridumipfls eft, Congregati igitur fimul in agrutti egre- diuntur,euulfisque arborum&ramorum reliquiis,agrum iScundo fo- diunt,&femen eitandemcommitturtt.

Initium autemfaciunt dieSabbathifui> &ptimo Regis vel pra?fec1:i otdimh- Regii frumentum terrae mandant,qui Circa Veiperam finitolabore in a- min*te»**t- grum deferriiubet aliquotlagenulas vel vafcula vinidePalma,carnis- que vervecinas &cibariorumaliorum tantum , quantum fufficere ope^ rariisexiftimat, qui |finito labore difcumbentes in terram edendo & potando hilares fefe prxbenrj quin & radices & farmentairi vnuitt com- portataincendunt,cantantes,&chorea$ circa ignemiftumducentes,in honoremfcilicetNuminisfuii^^vt benedi&iortemabipfoimpetrec & frumentum bene fuccrefcens augeatur.

Sequenti die ad agrum alterius cuiufdam vicini omnes fimul per-

I £ gunt.

ii 1 wfct m

DtMflit In di(».

68 VI. PARSINDIiE

gunt,laborantcs ibi a?q; vt in agro Regis,Cumq; pera&o labore ad vefpc- rafcit,pari lqtitia allatu a Domino iftius fementis cibum capiunt,& cho- reas circa ignemducunt,vt benedi&io Numinisfui Fetiffo, huic etiam frumento affulgeat. Atque ficabvnoad aliumtranfeunt, operas enim coniungunt,&coniuncnsviribusfementemfaciunt, ab vnoquoq; pro viribus,fatislauteexceptiatque tra&ati.

CommilTum hac ratione & terra: mandatum femen , brcui tcfflporis ffoZmdt?gn- *Pacio pullulare & germinare cernitur,non enim diu in terra abfcondi- min»»i. tum latct, Cumque altitudinem viri affecutum eft , & flores iam ex fpi- cis prominent, tabernam quandem ex ligno inmedio agri extru&am ftraminecontegunt , filiosque fuosineacollocant, vtfrumenti ratio- nemhabeant &abauiumpernicieilludvindicent, Loliuffl enim&Zi- zania noneuellunt, fedfimul crefcere finunt vfque adtempus meffis, nec aliunde perniciem vllam quam ab auibus metuunt.

Milium ipforumfpicas habetoblongas,funtque granulacolorcqui- dem femen cannabis a?mulantia,fedforma tamen nonnihil oblongiori, glumis fiuevtriculis&folliculis , ariftas nullashabcntibusinhaeret,in- ftar Dipfaci herba:,frac1:um vero & comminutum,candidiffimum appa- ret.Et hocquidemfrumentigenusfemper habuerunt,etiamanteLufi- tanorum aduentum , fuccrefcit fpaciotrium menfium , quibus exactis abfcinditur, & in terram depofitum vnius adhuc menfis fpacium requi- rit , vt calore lolis probe exficcetur & percoquatur. Poftrnodum fpieas culmisrefecanr,inquefafciculos colledasdomum deportant, ftrami- ne operiendisvel muniendis quafi &cingendisardificiisfuisdeftin.;to. Milium hoc , frumenti genus optimum eft,ex quo facili labore & cu- Tm&ixmlie. ra, panes pinfere licet,cum nonfit crafTum&durum,fedmolleadmo- dum& attritufacile, maiTam ftatim conficiendispanibusaptam, pra:- bens,qui quidem panes,fi rec1:epinferentur,pofTentfere vnius elTeco- loris,cumpanibus,quosnoftri exfarrefeuzea conficiunt,Verum cum fornacum& clibanorum vfumignorent,&maiTam iftam foco ab igni- tis faltemcineribuscalenti,imponant, coloread placentasex legumi- ne quodam,quodpanicumquidam,quidam fagopyrum vocant,fa£tas, accedunr,faporis tamen boni funt,& nutrimentum falutare hominibus prarftantiinter cdcndum dulcedine quadam linguam afficiunt , licet in- rerim dentes nonnihiloffendant,quod arenulis ex Japide molaricon- tractis abundent.

Tempore meffis,vbi frumentuminhorrea collegerunt,partemali- Triiutum pro quam illisvenduntquifementemnonfecerunt, vtKegitributumpro vfuaporum. vfuagrol-um perfoluere poffint. Nihil autem certi hoc nomine ipfis conftitutumeft,fed quilibetauri tantum,quantumfibi videturfatisef- fe,ad prasfe&um Regis defert, qUi,donec ab omnibus tributum illud ac- cipiatexpedat,Cumque colle&ashabet ^fW^aurij.vel 6. omnibus il- lis ftipatusagricolis , ad Regemproficifcitur,aurumillud ei afferens, qui promunere iftogratiam ipfishabet maximam,prandio- que eos liberali exceptos & bcne potos a fe iterum dimittit.

Cap.

ORIENTALIS. g9 Cap. XXXI.

DVfRVMZNTO ALIO gVOD IPSIS MAYS, NOBIS triticum Turcicumvocatury^uo?nodoinhahc regionemfervene- rit,& quemipfisvjumprtbeat.

O c frumenti genus,quod ipfiSLMays&lus vero triticum tur- cicum, vocatur,paflim lam per vniuerfum terrarum orbcm | innotuit. Primo quiderti eX America irt infillarh S. Thoma, & MaM jfc inde pofteaa Lufitanisadha?cloca delatumeft.Antequam"?'rw'' enimLulitani in has terras veniflent, frumentumhocNigritisplanei- gnotum fuit,qub veroiamita abundant, vt totaregioeo oppletaquafi videatur.

Vturtturauterti eoadcbrtfieiertdbs partes,milio hirhirurtifrioillud panenxhdt admifcenteSjQuidarrt autehi cum Lufitanis frequenter verfantes , feor- fmmmu, fim illudterunt, panesindeconficientes praiftahtiflimbs, quos poftea Lufitanis& aliisdiuchdunt , &rtori paruminde lucrantur, cum eosita parare poilint.vtquadrimeftres fa;pefiant,& aliquotmenfibus fuperef- fe foleant. Filiiipforum frumento hoc, panis loco fiepe vefcunturjex- culfo nimirumexfpicis& ariftisignenonnihiltoftis& pramftis , fed fi frequentiuspauloeo vtantur,a fcabiefeievindicarenonpolTunt, currt fanguinemgignat nimiscalidum&aduftumquafi. NutrimentumaliaS bonum,& faiutarepr£Eftatjfaporevero>atriticonoftrovulgarinonmul- tumabeft. , .

Indianiin AmericaexpanibushuiUsfrurrichtipotumconfiCerepof- funt.quem ipfi Chicka vocant,eftque potus inebrians ficut vinum ex uvis f* tfitict paratunl, Atque idemartificiumetiamquidamhuiusloci artimaduer--*^' tilTe videntur,frumentumenim hoc aquaprobe maceratUm coquunt, atque itapotumCereuifiaj nort abfimilem, quemipfi Pittowwe voeant, inde parant.Hoc aut^milliplerurtquetantumfaciunr, qui cumLufita- nis multumconuerfintur.

Requiritautem hocfrumerttigenus,agrum calidum & humidumj s^mtd» fi,m- &bisinartno frudusfuospra?bet,Nonferiturmbdo vulgari,fedperpo- ***> ficiohem & infitionem quafi vt pifa nbftratia,terrae mandatUr. Non diu autem fub terralatet,fed breui temporis fpacio erumpens crefcit,donec altitudinemviriaiTequatur,culmos habet aturtdini irt paludibus apud nos paftim crefcenti,no abfimiles,quarufticiin cafis &horreis fuis con* f%°modo en~ regendis vulgo vtuntur.Quarnuis autem ipicas protf udat graues &pon- derofas, ita vtcucumeres aemulari videantur & culmus infummitate admodumtenuis fragilisquefit, in formam quippepyramidis faftigia- tus,attamen abvno fajpeCulmoy.&S.pertdere fpicas videas,vtitaab v- no culmoex vnico granulo prognato , 550. interdum granacolligere pofsis» '

Colorisporronon eiufdemfedvariiha-d gfariacefritintur,fic enim Colcrhuiusfiw albaqua3dam& nigra,quajdam flaua&cerea,quxdam rubicunda, ro-menti- fea , purpurea &c. reperiuntur. Quin etiam vna mterdum fpica di- uerfi coloris grana proferc , DifTerunc autem quantitate, qua*dam e- nim maiorafunt , quazdam minora , fed efficaciam camen illa maio- rcm habent , ftramen vero cum Equis hxc regio deftituatur , in pa- bulum non conuertitur, ficut in Amerka , vbi nutriendo pecori

I 3 etiam

7o VI. PARS INDI^E

ctiam inferuic , & pabulum dicitur efle noftro tritico vel hordeo non

abfimile.

Cap. XXXII.

DE PLVVIA, CVR EAM TANTOPERE VITENT, ET corporibm foisexcipere abhorreant.

L v v i a m fummo ftudio vitant , & admodum perniciofam corporibus fuisnudisexiftimant , Cuius quidemreicaufas etiamhabent noncontemnendas, cumnon admodum fa- lutaremeam efleBatauiipfihaud rarodeprehenderint, id- que potiflimum temporibus illis.qua? ipii Trauados vocant,& tribus men- fibus Aprili,Maio,Iunio, refpondent , quibus menfibus tempeftates maxima?, fulgura & ronitrua horrenda, ventiquc& pluuiai admodum frequentesibi exiftunt.

Pluuiacerte quasfub arquinodtiali lineadecidit, tota rubicundacft, & adeoperniciofa,vt fialiquiseamadefa&usadlomnumfefcnonexu- tis veftibuscomponat , quod quidem nautisfamiliare eft & vfitatum, morbumfa;pe contrahat periculofiflimum. Nam & experientia tefta» tur,quod fiveftimenta;pluuialiaquamadefacl:a,antequam foli expofi* tlnw* vefts ta & probe exficcata fint,feponantur , breui temporis fpacio adeo con- confumtt. fumantur & corrumpantur, vt putrefa&a quafi goflypium vel liniftu- pam , digitis facilime diftrahere & lacerare pollis.

Hinc apparet non fine caufa pluuiam eos vitare, cum pra?fertim nu- discorporibusincedentes incommodum indepercipere facile poflint. Hincigiturpluuiisfefeceleriteradmodumfubducunt,&inter currcn- dum,fi forte pluere incipiat,complicatis fuper humeros brachiis,plu- uiam corponbus ftudiofe prohibent arcentque. Adeo enim exhor- finviaiem *b- relcunt ad eius guttas,ac li rcbncornperentur,idquenon quidemqua- fi aquaiftafrigida eflet,cum adeofepedeprehcndaturcalida,ac fiigni admotafuiflet,fedha;c horroris iftiuscaufaeft , quodnatura eoruma crudis humoribus fit alienifiima,vnde etiam nodtu dormientes,igni ob^ uerfos pedes habent, vt fupra di&um eft . Itaque inter caufas alias , cur oleo & vnguento fubinde vtantur,ha?c etiam non poftrema eft,non tan- tum vtcorpus fuum crebrishifceinunctionibus nitidum reddant, fed etiam vtabaquapluuialiillud vindicent,cumoleum non facile aquam adhsrefcere & fefe per occultos meatus corporibus infinuare patia- tur , qua: quidem infinuatio , grauiflimorum faepe morborum caufa exiftit.

Cap. XXXIII.

Tluviaftrni

eiofa.

horremt.

DE SCAPHIS ET NAVICVLJS IPSORVM £VIBVS IN MA* ri vehuntur,quot nempe generum fint,ejr ex qua mate* ria, quaquerationeformentur.

Caphas &nauiculas quibus inmari vehuntur,ipfi Ehemy Indianivero alii Canocs,&c Lufitani Almadias vocam,para.n- turveroextrunco arboris intcgro,cui nullaeparticula%nulr lafegmenta& afleresimpinguntur,aliaprorfus ab lllisqui-

bus

ORIENTALIS. 7i

bus JSr^/ww&ad^.T^w^habitantesvtuntur^quasqueipfi/^^jvo-

cant forma, quemadmodum etiam abillisprorfusdtfcrepant, quas in

India Orientali alias Phragos vocanc. Quamuis autem admodum leues

fint,&nullo pondereaggrauatx,celeri tamen curfu in mariferuntur,&

cllm humilesadmodum finc, nauras aquibusreguntur, mediosfa:pein

aqua federeneceife eft, longttudineni habent qua?feptem vel oftoca- Sc*thtlu*l"-

pere perfonaspoifit,finimirum lingilatim fedeant , eiusenim latitudi-

riis lion funt, vt binos coniunclim fedentes capiant , Infident autem fel-

lismindribus,quas finguliexlignofa£tas,fecumadferunt,&mediifem-

per confpiciuntur,maaibusremos tenentes,pala?feu infurnibuliinftar

exIignofac1:os,quibusnauiculama Nauclero , adclauum fedente, gu-

bernatam protrahunt.

Sagittarumautem in modumcelerrirrie ihmariferuntur,itavtvola- $uam ceUritir requafi videanturnullavelceloce velcymbaaflequieasautprasuertere pro- poliis, idquepotiifimum mariquieto&placido, quoetiamab vnoga-£redMntHr' bernari facile poflunt,at turbulento,&flu£bus ciente mari, fuftinere eas vix plurespoifunt,facileenim fubuertUntur,vtiieceifefit eos pirobeat- tendere inquampartempromineant,nifi enimfefe fubinde vertant& abvno latereinalterum pro motueius vario inclinent, facilefubuerfis fcaphis inmare labuntur,qua? quidemetiam cau(aeft,quod Bataui iis vticommodenonpoffunt. Nam& Nigritasinterdum , iisfubuerfis,in mare incidereaccidit, qui tamenmiraagilitate etiamfiaquis immerfi finr,nauiculas rurfus ere&as aqiia liberare,&infilientesipfis,iterfuum continuare poftunt,itavt littuslegerenecefleipfisnonfit.

Poffunt quidemcumillisady.vel ^.miliaria in rnare excurirere, fed Quoufqm hijce cum marisimpetumfuftinere&aduerfis fluclibus progredi admodum/MM«F^r«- fit difficile,matutinoplerunquetempore iteringrediuntur,vtnegotiis dtt*ntm' fuis mature peraclis } circa meridiem, cum venti plerunque contrarii mare conturbare cerriuntur,httuslegere,&fcaphas fuasin aridamde- ducere poflint.

Vulgarium autem fcapharumlongitudo 16. latitudo vero vnius cum scnpbt mmom dimidto veladfummumduorumpedumefle folet. Sed &ahud genus habent, quonon nifiin bellis, itemque in advehendis bobus aliisque pecoribus vtuntur, & huius generis reperiuntur quasdam niagnitudine &capaeitate fuacumcymbis noftratibus certantes,cum &tormentis, fi opusfit,muniri,&malum,vnde carbafa dependeant , fuftinerepof- fint.

Huius autemgenerisnaues,3j.pedesIongse,5.1ata?, &3.alta;plerun- que efle folent , & puppim habent rorundam atque feflilem,tranftris ex^J^" folido ligno conftantibus exornatam. Fiunt vero potiflimum in pro- montorio feu Cabode Trefpunffas., vbiarbores admodum procerae&fo- lidaj crefcunt,quarum ahau6.aiia3i7.&i8.interdum Orgyasin circum- ferentia complent.Lufiranismaxime inferuiunt,qui alimentahincin- de coemptaab vnocaftello adalterum deferrecoguntur.Sed&Nigri- tx eisvtuntur, velisnimirum&funiculisexarborumcorticibus,iunco item & ftramine confe&is, eas inftruentes.

Minoresmagnacopiain <_^#//zfiunt,cumlocusifte idoneisarbori-^.^^ bus admodumabundetjveneuntautemibi plerunqj vno F^2auri,quod^^,CT*"

flore-

7i VI. PARSINDIjE

florenos Francofordienfes 4-fere conftituit. Maiornmnon eftmagna frequentia, fed minores paflim magna copia reperiuntur,inprimis vero mCAgitakivel ^Atdea deTorto^ qui locus pifcatoribus multis habitatur, qui 7o.vel8o.interdum fcaphispifcatuminmareproficifcuntur. Pera- ttis autemnegotiiscumdomumreuertuntur,nonquidem fcaphasfuas in aquarelinquuntjfedinaridarhftatimprotradas, ad locumeisdefti- natum deferunt, vt & a putredine vindicentur, & leuitatem etiam fuam conferuent,quamattra£ta aqua amitterent.Eius enim leuitatis funt,vt a duobus virisin humeros acceptas, ad locum deftinatum faciledefe- rantur. »

Parantur autem hoc modo,primo lignum quoddam fecuribus fiue fajfcnt. afciisquasa Batauisredimunt, vndiquaque abfcindunt , atque in for- mam oblongioremperpoliunt,itatamen vt ab vtraqueparte circame- dium nonnihil protuberet,& formam alui reprajfentet , poftea cari- nam faciuntplanam,&in extremitatibus lignumillud vnofere modo exacuunt,vt nonfacileinterproram & puppim difcernere polfis, nifi quod prora feu anterior pars aliquanto foleat puppi efle depreflior & inferior.

Protuberantias autem in extremitatibus relinquunt ab vtroque late- re,velutiintriremibus plerunque confpiciunturpedem vnum longas, & quatuordigitos craflas,qua2 apprehendendis & commodius depor- tandis fcaphis lllis inferuiant.Hoc modo paratum lignum, peculiari in- ftrumento pulchreexcauant,ita vtlatera quidem vniustantumdigiti, fundus veroduorum craflitiemobtineant,Tandem accenfo ftramine, leuiter easvndiqueadurunt, a vermium corrofione, & fifluris ab a;ftu folis exiftentibus,eashocmodo vindicantes. Hocautem dumfaciunt, margini,neabigne contrahatur&incuruetur, columnas aliquot fub- fternere folent.

Ca2terumperfectasita& elaboratas, Fetiffi confecrare nonceflant, sctpb* Fttifo Multosigitur /V/^ipfisapponunt,variisfrumentifpicisexornatos,vt C°ommeTdn * E e tijfo zb oxnni incommodo &detrimento conferuentur,quifrumen- c°™men *»- eciam fimul quo vefcatur habeat , ne fcaphis hifce cuftodiendis in- vigilans,fame forfitan & inediapereat.Sic igitur fcaphas fuas non folum artificiofe pararepoflunt,fed&ab omnibusinquinamentis conferuare diligentiflimefolent , & quilibet etiam fuam abaliisdifcernere exa&e novit, ita vtnonfacile alienam apprehendat, pifcatum quando exire, aut aliud quid in mari peragere conftituit.

Cap. XXXIIII.

DE TISCATVRA EORVM, £VIBVS INSTRVMENTIS ET quomodo eafiat^quaksitemfijces & quibm temporibmcafiantur , ejr quid trjbuti de capis fifcibus Re- i gi perfoluatur.

RjEd&PWM laborem & ftudium capiendis pifcibus im- *pendunt,cum adpifcaturamabineunteajtateaparentibus QuMfo a ea- W • W^vL fuis afluefiant. Pifcantur autem fingulis per feptimanam ptmduftjctbus H diebus, excepto dieMartis,quem Sabbathiloco,fan6tum

habere coguntur. Variisautem inftrumentis vtuntur, & pro diuerfis

anni

ORIENTALIS. n

anni temporibus,variaetiam pifciumgeneracaperefolcnt, veluti paur lopoftdicetur.

Multumautem no&urno temporepifcatuinuigilant,accenfasfaces manu alteravtcernerepolfint,flbipra?ferentes , altera vero manu tri- awnt'

dentem feu fufcinam tenentcs, hac enim pifces lumini accelerantesco- rodiunt& aquaextraclosreponunt.

Faces hafce ex lignoarido & leui pr#parant,fiflum enim iJlud &oleo de palmaprobe perfufum,infafciculosbrachii alicuius craflitie,longi- ^mtibi^ rudine vero6.ferepedumcolligunt5quiaccenfiflammamlucidiffima.m t». * gignunt. Alii , ignem in fcaphis fuis extruunt , quarum latera tribus vel quatuorfuntpertufa foraminibus,perquxradii flammantisignisin l&niiin fi«thk aquamproie&i ,pifcesalliciunt, qui advenientes fufcina poftmodum txtTmtHT' confolfi capiuntur.

Sunt etiam , qui licet no&u capiendis pifcibus operam dent,nullis ta- mcn fcaphis& nauiculisvtuntur,fed inlittore fefe continet.Mediaau- tem nocte cgrelfi , altera quidem manu ardentem facem, altera vero fifcellam fcirpeamvelaruhdineim,qua*corbem repra?fentat gallinatf- nfaffletU um,pullis,apudrioftros,infternifolitum,arripiunt. Sic infttucriaquam/"?"» vmbiiico tenusingrediuntur,flumini Contranitentes,Curriquepifces'''r" lumini appropinquarevident,fifcellameis ftatim infternunt, immifla- que peronficium fuperiusrnanu^eosappreheridunt , quospoftmodo captosfuniculo vel chorda peif oculos traiiciunt& acollo fufpendunt, donec quantum fatis eft pifcium acceperint , Pifces vero tali ratione capti , rorrria ad Cyprinos & prafemos noftros qiiam proxime acce- dunt,& carnembonam habentqua: falmonemferereflpit.

Qtood finoclurnas hafce pifcationes tempuSanninon admittat,pri- r mo ftatim diluculo pifcatum abeunt,bini ferriper fcapham vnam ingref ^r"'**' fi,vnus nempe qaii eam gubernet,& alter qui Capiendis pifcibus incum- bat,fatisautemIongeahttore abfcedunt,& armafuapro diuerfaratio- ne temporis varia fecum ferunt<

In Ianuario enirri, Februario & Martio pifciculos minutos capiunt, qui magnos habent oCulos , comprehenfi vero fjltando & fremendo ^*/w^« magnum edunt ftrepitum & fragorem donec extinguantur. Pifces hi, quos ab oculorum magnitudine Ophthalmios vel oculatos cum Pli- th&MmtT nio dicere poflis', forma &colore porculos noftrosvelpercasminores referunt,nec faporeetiam abipfis multum alieni deprehenduntur,Ca- piuntur verofuniculi beneficio,cui hamitresvel quatuorcadauereia- fecti adhxrent , Eiufmodi enim funiculos cx arborurr/ corticibusfa* clros, ad Orgyastres velquatuor, cum profundius natare non foleanr, aqua? immergunt.Cumqueaggrauarieos &inprofundum trahi fenti- unt,extracl:ospoftmodumpifcibusliberant.

In Aprili & Maio , aliud quoddam pifciumgenus boni faporis capi- AP*n*&> unt,Raiis nonabfimile,quod hacnaturaeft, vt ex profundointerdum^*""' emergens,aqua? fefe imponat, itaque etiamhamo aduncofacilecom- prehenfum attrahitur.

Menlibus Iunio & Augufto,pifces capiunt,ab Halecibus noftris non tmitlfA multum difcrepantes.quos ipfiW!^vocant,verumpropteripinarum quibus admodumabundant,multitudinem,palatononarrident.Pifces ahoqui in fuperficie acfua? fcfe eontinent, hacque natura funt, vr cxlo »

K fereno

7

74

VI. PARS INDL€

OSober» Kevtmber.

fereno &tranquilloexaquisfubindeexfiIiant.Ratiovero eos capiendi hasceft, Funiculofatislongo,&inextremitate plumbo aliquoprxgra- uato,multoshamos annettunt , pifcium aduentum praeftolantes, qui cum ialircinaquacernuntur,exhumerisineos funiculumiftumemit- tunt,&hamisadha;rentesattrahunt, donecaecepta non exiguamulti- tudinecircameridiem domum reuertantur.

Sed&Cancros& Aftacosfiue Cammaros hoc tempore quampluri- moscapiunt , eiuldem fere generiscum illis quos Norwegia habet in fcopulis latitantes.Cibi funt fatis boni,fed qui tamen pro incremento & decremento Lunaefubmde varietur.

Menfe feptembrivarialefe ipfispifciumgeneraofFerunt.Quidame- nim fcombriSjVeletiam Alocis fimilesfunt,fed capitequidem longio- ri, corpore vero tenuiori,Cutcm habentes glabram & fquamis planc ca- rentem. Qu.idam reperiuntur geminato quafi ore , quibus deco&is os fuperius remouetur,& faporeCyprinumnoftratem referunt. Quidam Mullos referunt, barbati cnimfunt,&criftaminftar ferrasintergoemi- nentem habent.Cauendum autem eft,ne inter capiendum fpinis iftis 1<£- daris,tam enim venenata; funt , vt nonfolum intumefcere laefamali- quam partem faciant.fed incredibilem etiam dolorem excitent,& peri- eulum membriiftius vulnerati refecandiafferant. Non funtautemfa- poris tam iucundi,vt fuperiores , capiuntur vero peculiari inftrumento, & tali propemodum modo quo in Hollandia Afcllos capiunt, Rati enim lignea; cornualiquod alligatur }in cuiusmediopiftillum eft,vtcrotalu aliquod quale vaceisnoftris appendi confueuit, referat. Ratem hanc mari committunt cuius flu&ibus impulfu m cornu,fonum aliquem pra> bet,inftar no\x vel dntinnabuli,quo inuitati pilces , dum apprehefcdere ratem cupiunt,hamis interim occultatis adhxrefcentes capiuntur.

MenfibusO&obri&Nouembri,retiaplerunquevfurpant,qua;exar- borucorticibusfa&a, lo.fere Orgyaslonga funt. Haecenim vefperiad- verfomarisflumini immergunt, mgentiinextremitatibus faxo aggra- uata,locum verolignooblongofignant, quod funiculo retibusalliga* tum in fuperficie maris natans, indicio eft pifcatoribus , vbi retia fua re- uerfi inuenire debeant. Per noctem enim integram in mariea relin- quunt,vbi ingenspifciumcopia illisinterimimplicatur,quam fequen- ci poltmodum die, eletiatis ex mari retibus,colligunt, Cumque retia fo- liexpofuerunt,coniun£tapoftmodummanu, in mare,pifcesalioscum rate ligneacaptumproficifcuntur.

Pifces veroquosretibuscapiuntLuciis noftris adfimilantur,dentes habentes acutiffimos,quibus multum damni dare folent , omnibus aliis pifcibusformidabiles,vndeetiamHollandispropterfimilitudinemLu- ciivocantur.Sed &aliudquoddampifciumgenusretibus capiunt,Sal- monibusnonabfimile,quod carnemhabetalbicantem &boni faporis. Qjiin& Galeos ftellatos rcti capiunt,&Hinnulos fiueGaleos crucife- ros,fi<s di&osquodamplis capitibusfint , &os latumhabeantinftarba- tilli vel tefti,quo placentulas parare noftri folent,corpus veto quafi cru- ce infignitum apparet,& ab humanis prorfus abftinent corporibus. Are- faclospertotamregionemtranfportat.Atmaioresillosqui robore fuo duas & tres interdum fuperare fcaphaspofTunt , ftatim diffe&os inter ci- uitatis vbi capiuntur incolas diftribuunt atque diuendunt.

In

fww/sjm jh m> w.wMm mwams

O R I E N T A L I S. 7J In Decembri , quemadmodum etiam in Iulio jpifces capiunt quos Ktfrftf/i^vocant,latitudinemhabentlongitudini xqualem, & caudam Deeem^& inftar lunardimidiatx, fqammas habent exiguas, fpinas vero pauciffi-'"'""" mas,carnis funt antequam coquantur albicantis,qua? tamen elixa ad ru- bedincm paululum,velut Accipenfer,inclinat. Capiuntur hamis adun- cis,adfunemalligatiSjidque taliratione: Hamo particulam calamiin- dici fiuearundinisfacehariferipr#figunt,funemque capitibus fuisalli- gant vtad 7. vel 8. Orgyas inmare propendeat,cumigiturpifcesarun- dine attingunt calami dulccdine invitati, quo cibo adniodum dcle&an- tur, fentiuntilludincapite,&ftatim protractumexmari pifcem hamo liberant,capientcshocmodo2o.f«pe& 3o.per diemdimidium,Longe autemlatequeapaganisdiftrahuntur, quemadmddum etiamcochlea? feuconcha: marina?,quarum inter fcopulos magna fefe ipfis interdum ofterrc foletcopia,funtque faporis#queboniatquenoftra?.

Cxterum peracla pifcatura ex mari redeuntes, publicano regio tri- Trihutumd* butumperfoluere eoguntur,partemnimirum aliquam pifcium, qui ad /'»/"*'»• Regemftatim deferunturvfui quippe quotidiano inferuientes. Sed& pifcationes exercent alias, in ftagnis nimirum & lacubus,retia adhiben- tesnoftrisnonmultum diffimiliaj fediila non contrahunt , verum in fundo traducentes cumpifciuimaliquidceperint, comprehenfum ma- nibus,iniportulasquas 1 Corporibusdependenteshabent, con^iciunt, Aliiretia adhibenttant£BaItitudinis,vtaqua?profunditatemada!quent, Ea explicata& baculis ere&a , per ftagnum traducunt, quicquid eom- prehendere poflunt fecum in aridam trahentes. Cum autem nullibi W*'"™"» exitus ipfispateat propteraltitudinemretium,fitinterdumvtmagnam ' copiam comprehendant, &deeistnbutumKeginonperfoluunt, cum porculis noftris minores fint,& faporis nonadmodum boni.

Fila vnde retia hax fiant,viri ipfi ducunt,reuerfi enim a pifcatura,poft Reti*. meridiemin ripa ftagni confident, trahentes fila , & retiafua compo- nentes. Non diu autem pifces ibi a corruptibne &putrefactione confer- uari pofTunt,cum regto fit calidiftima,itaq; necefle eft vt recentes quam- primum ex aqua proferuntur, coquantur & comedantur.

Cap. XXXV.

DE FORMA SAPORE ET ^VALITATE PISCIVM qui in regionibui iftisxapuntur.

^RjESt antis s 1 m v s omnium qui in mari capiuntur pi- ' fcis Doradocftjtaque etiam hoc nominis apud Lufitanos in- a,",«*^*- venit,Dicitur enimD^<^.abauro,quafi piCcis aureus , vcl"*w*fc cum auroconferendus, propterea, quodmarehocmelio- res nongignatautproducat,quamuisha?cetiamnominishuiusratio vi- deri poflit,quodin aquisfuluus& aureusappareat,aurinimirum inftar refplendens.Sapore Salmonem referunt & Anglis quidem,Delphines, Batauis vero pifces aurei dicuntur. Celeres admodum funt innatando, ita vt pifcium velociflimi habeantur. Nauibus gaudent & facile capiun- turcumfameseospremh\Pedum plerunque 4. vel^.longifunt^&Cri- ftas habent fiue pinnas in tergo a capitc ad caudam vfque pertingentes* Csterum cuteglabrafimt& nullisfquammisrigente,ipinam vero vni-

K 2 cam

Bwittt,

Atbosertt.

Tejtttdutes.

Galeus Jlve

JimnulusiTu-

barm.

/

76 VI. PARS INDIiE

cam faltem habent,qua? per totum corpus fefe extendit.Si quando fame vrgeantur &pifces volantes nullos comprehendere poifunt,vnus ad» uerfus alteruminfurgit, & fefe inuicem deuorant,quodBatauisaliquo- tiesvifum &animaduerfum. Sereno cadocateruatim aquis innatantes cernuntur, &pro diueriis annitemporibus,diuerfis etiaminlocis fefe continent.Iecur ipforum arefactum & in puluerem redactum,dyfente- riae medetur,li modico vini permiftum affumatur.

Secunduni a Doradolocum Bonites, obtinent , faporis boni , fed cum Dorado tamen non conferendi.Capiuntur plerunque in locis aflucluum vehementia periculolis.Breuesfunt &craufi,acuminato capite&fpina- rum paucarum;plunumtamenquam inD<?r^reperiuntur. Pifcesvo- lantes ingenti odio,vt fuperiores etiam , profequuntur,Dele£tantur na- uibus,quas curfus celeritate vel fuperare poflunt. Capiunturadunco hamo, rafciis cadidis involuto & funi alligato , Cum cnim linteum iftud candidumin aquis vident,pifcem efie volantemexiftimantes, ad lllud fummoimpetuferuntur,fedapprehenfoferro adhsrefcunt, &ex aqua eapti protrahuntur.Cutem habent glabram,coloris cinerei vel ca?fei,& eapiuntur tempeftate mala atque procelloia commodius quam bona.

His ferefimiles funt ^lbocores, Cute glabra & candida,fquammis carentes,pinnas vero habentesfului coloris,quas fub aquis cernere efl: eiegantilfime.Superant 2?<?>w/ttmagnitudine,inveniuntu:. enim quidam longitudine quinque pedum,qui virumlatitudine ada;quant, fucci func exigui,&nonboniadmodum faporis, cutem habent mollem , & fpina conftant vnica pervniuerfum corpusprotenfa.

Teftudinum duoreperiuntur genera,quxdamenim interratantum, qua^dam vero m terra & in aquis fimul viuere polfunt , Reperiuntur magna copiacircapromontorium viride,animahafuntpigra&fomno- lenta, qux dormientes plerunqueaquis innatare videntur,Cu ealorem folis penetrareperteftam alteram fentiunt,ftatimfefeinvertunt.modo fupenorem modo infenorem corporis fui teftam foli obiicientes,vt fer- uotem ita nimium a fe avertant. Cum igitur dormientes ita a maris flu- ciibuspropeiluntur,comprehenfu funt facilimi, hamoenim lateribus ipforumfub teftaminiecto exaquaprotrahuntur.Animadvertentesau- teminfidias,ftatim fubaquas fefe occultant,quamuisnondiufub aquis fecontinerepoflint. Carnem habent dchcatam&faporeadvitulinam noftramquamproximeaceedentem.

Galeusfiue Hinnulus,Lufitanis Tub/tron, Gallisveroitoptf/wdiclus, apparetplerunque ca?lo fereno&quieto.Ferunturautemftipati&cin- 6ti qua/imagna minutorum pifciculorummultitudine,qui^A^«^w di&i, os habent & caput latum,quo corporibus hinnulorum adhazrefce- re polTunt. Ad percasalioquiproximeaccedunt, Cumquecibumna- ctuseft hinnulus,ipfi ftatimadfunt,&eodemvefcunturcibo , quoset- iamipfe,nihil repugnans,facileadmittit.Ca?terum Galeushic Tubaron, carnem habet craifam & minus dehcatam , pigri funt in narando,& cri- ftas m capite admodum eleuatas gerunt. Os habent ad colli fere medi- um inclinatum , quod comederc volentes magno labore eleuare co- guntur.Capite funt lato & plano, viribus vero pollent maximis,quas et- lam cauda fua optime exercent.Dentes habent acutifsimos,& inftar fcr. ra? alicuius dentatos,vnde natantibus interdum in mari hominibus bra- chiumvel pedemtantaceleritate abfcindunt, ac ii fecurim quis adhi-

buif-

^mw/wjrjm mm m wntMm mmwi 1M1

ORIENTALIS. 7? buiflct.Famelici admodum funt,& cibi auidiflimi,ita vt quicqurd appre- henduntin aluumftatimtraiiciant,nihil attendentes,anftomacho fuo conueniat nec ne , vnde velhamos ferrcos & fecurcs in ventriculis ipfo- rum ixpc repertos Bataui affirmare non dubitant.

Turhones vel phocanias Lufitani T amnos , Galli vero CWarfovin vd- ' cant,funtque duorumgenerum, quidamroftrum habent inftar fuisa- Turfionti $M cuminatum, vnde ctiaminterdum Delphines vel porci marini nomi- nantur. Aliioslatum&planumhabentinftar Lamiarum, quo nomine ctiam ab Hollandis vocantur,cumque quafi cucullati appareant,vocan- tur proptereaetiam Monachi Marini. Longitudinem plerunque ha- bent j. vel 6. pedum, &caudamdifcriminatam. Cum diflecantur adi- pem pr*bent & lardum carnemque fuibus noftris fimilem , Omnia enim inteftina habet cum porcis communia , & eodem cum ipfis etiarri cibo vefcuntur.Cateruatim femper incedunt grunnientes inftar fuum, quod quidem certarum tempeftatum fignum & indicium haberi folet;

Sed&Lamiajcateruarimin man natare videntur inftar Turfionum Lim% vel porcorum,a quibus tamen celeritate nonnihil fuperatur. Paulo funt minores Balejiis.fed branchias vel foramina in capite,quibus aquam ex- puant atque tranfmittant, nulla habent.

Cap. XXXVI. DE OMNIS GENERIS STLFESTRIBFS ET DOMESTICIS a»imalibus,qu<e in his regtonibm inveniuntur , quomodo nimirum qudibmque inftrumentis capiantur. Er arvm & aliorum animalium,tamJbonorum quam no- centium, defectum nullum habent,nam a Lufitanis fi quod adhuc deeflet,ftatimeo tranfportaretur. Et quidemquod adferas attinet, inter illas quidem Elephantes primum&^^,

pr«cipuumobtinentlocum,nam &vaftiflima?&fortiflimxfuntomnii. um ferarum , qux tantum fufferre & perficere laborem poflunt, quanto nullaalia fufficiuntanimalia,fed &libenteromniaperficiunt, &tanta cum voluptate , vt etiam oneripotiusfuccumbant, quamfociumali- quem admittant,maxime fibene habeantur, &incibopotuquedefc- cium nullum fentiant.

Devirtutibuseorumalii multaannotarurif ,qua?hic repetere necef- iarium non eft,Vita ipforum ad 15 o.annos extendi poteft, nifi vis aliqua ipfis inferatur,Quo plus autem annorum aflequuntur.eo colorem &pi- los accipiunt elegantiores,inprimis vero caudas habent admodum pra% ftantes,qu2B etiam in magno ab Indianis habentur pretio.Diligenter au~ temipfisinfidiantur,quamprimumiritelliguntvbi locorum fefe conti^ ncant,cum illisnonadlaboremfolumvtantur, fed etiam carnibus eo~ rum vefcipaflim foleant.

Capiuntur vero tali modo,principiolocu obferuant,quo fefe coferre jadtio capimdi frequenter foleant,ibi n.foueam fatis profunda faciut , orificio eius ftra- &t****> mine & toliis arboru operto,Huius igitur doli ignarus Elephas acccdes, in eam incidit,quo facto adfunt ftatim Nigritasiaculis & mifsilibus eum haftis in fovea captum conficientes,Cumq} eo interfedo defcenderunt, mebratim eum in partes diuidunt,de quibus Cuilibet liberu eft acciperc quantu voluerit.Pelle fellis & fedilibus infternunt , cauda vero Regi tan- quainfignealiquodmurius ofterunr, qui eo admufcas abigedum vtitur.

K 3 6 Poftea

?*rdales($> ligret.

Ghtomoeto ctt- pnntnr.

Simit t$> Cerco

fitheci.

Simiorum du» genera.

Lepertsvulpi' c»U& cerui.

Strftntes.

78 VL PARS INDIiE

PofteaPardalesetiam habent&Tigrcs,illasquidem noftris pero- mnia fimiles , has veroalterius a noftris natura?. Ita enim comparatae funt,vt difcernere inter homines albos & nigros poflint , na ab aibis ho- minibus in vniuerfumabftinet,cumtamen nigritasfsepenumerointer- ficiant & deuorent. Feroces autcm admodum funt & crudeles,ipfis et- iam leonibusfamiores, pellem habent multis puncturis variegatam& interftin&am , qua? propterca etiam magni aeftimatur. Cum fame vr- gentur& nullumofTendereinagroanimal poflunt quod vorent,£edifi- cia hominum ingrediunrur, comprehenfumque animal quodcunque , fecumabducunt,idquefine omnimetu & timore, ff eclantibus etiam hominibus,quos ipfos etiamiugulare&deuorareinterdumfolent.

Dirficulteradmodumcapiuntur,etiamfi enim iaculisvenenoinfe* c"tispetantur,nifi tamencomprehenfeconftringanturnegle&o vulne- re fugam arripiunt,quamuis pofteainter currendum, veneno fcilicet ex motuifto magisaccenfo &cxcitato,den"ciant, & inagrisexanimes reperiantur. Itaque talem eas capiendi dolum Nigritse excogitarunt. Diligenter obferuatumlocumvbi fefe plerUnqjcontinere folent, mul- tispalis& ftipitibus muniunt , facientes in eo decipulam feu caueam quafi,ligneisinterfeptamlonguriis,mufcipulse quamuresapudnos ca- piuntur,non abfimilem, Ingreflaeigitur beftise allatum cadauer, quod ibi occultatum vidcnt , irretiuntur, & iaculis poftmodum conficiun- tur.

Simiis &Cercopithecis totaabuhdans eft regio ,funtquc variorum generum , Quidamenim barbamhabentalbicantem,reliquum vero corpus maculofum, multis punciis variegatum & diftincium , & in vcn- tre quidempilis niueis m tergo vero fpadiceis confpiciuntur,pedibus nigris,& nigra cauda , Batauis fimii barbati vocantur.

Alii vero etiam reperiuhtur , quibus a naribus albis Bataui no- men dederunr , quod nihil albi in vniuerfo ipforum corpore exceptis nanbus, cernatur , feri admodum funt & indomiti , odoreque fuo pefli- mo nareshominumgrauiterafriciunt. Qjjidametiam /^ff^rillisfimiles inueniuntur,quibus littusgraniferum abundat.Omnes autemad duo referri polfuntgenera.Quidam enim ferocesadmodum funt& homi- nibusinfefti,&hi admodumfuntfcecundi,reperiunrurquealiquibusin locis tantacopia, vtincolae arma aduerfus eos €apere cogantur. Qui- dam vero hominibus fauent,libenter cum eis conuerfantur,& conui&u eorum dele&antur vnice.

Omncsautem in genereadmodum ingeniofifunt&caIlidi,ita vt, quodfemel tantumviderunt,imitari ftatim conentur , pullosfuosad- modum diligunt,nunquamotiofi confpiciuntur,&membris omnibus ad humanam accedunt formam , vtipfis praetcr fermonem & Joquelam vixaliquid deefle videatur, vnde etiam Nigritse maledi&oseos homi- nes efreairerunt,quiloquiquidemfivellent,pofirent.Capiunturplerun- que funiculisabarboribus fufpenfis.

. Leporum,vulpecularum &ceruorum,nonexiguusibi rcperiturriu- merus,fed alibitamenmaior , alibiminor,nihil autema noftrisdiffe- runt,nec rationem Nigrita?peculiarem eos comprehendendi haberit, cum enim forte potum ad flumina veniunt, adfunt ftatim ^Ethiopes ia- culis eos petentes, vt decidant & moriantur.

Serpentesquesregioiftaalit, noftrisnon abfimiles funt,fimagnitu-

dinem

ORIENTALIS. 79 dinem vel amplicudiriem eorum excipias.Quidam enim palmorum 20. longi,& y.lati deprehenduntur. Ec hxcquidemagnitudoeoruvulgaris eft,occurrunt erfim interdum etiam maiores, fed rarius tamen. Nupcr quidem capruseft aliquis longitudinc so.pedum, cuiporcando viritf. fufficere vix poterant.

Fauces habent admodurii capaces,ica vt incegf as deglucire gallinas & anferes poilint. Interra scjueac in aquis viuerc pouunc, vencrecibis* fepleco, profternunrur in cerram, fomnoindulgenres , mbre ebrio- rum horriinum, ficque opprefli , facile inrerficiuncur. Nigrita? enifri fcis libentiilimeVefcuntur, Carneseorum vel gallinarum carnibusprar- ferentes.

Sed & aliud quoddam ferperitum genus ibi reperiri dicunt , quos DraCdnesvocanc,aiis&caudaroftroquc benelongo&dencibusacutif-0'*""*1 4lU" flmis, quibus pecudes & carnes crudas quafcunqUe conficere facile pof- "" iunt,formidabiles.Coldreiiirttc2ruIeo&:viridi,&ab yEthiopibuspro ffti/fi habentUr. Odio Elephances pcrfequunturmaximo, quosetiam calliditate fuainterimerepoflunc. Vlnarumfuntinhisregionibusple- f uncjtie decem,quamuis alibi inventi firtt Dracories 100. pedum longi,

quivolandoeo vfqueafcendere&attollerefefepotuerunt,vtvelauesiri aerevolantescomprehertdere botuCrint

Sed& Crocddilusibi reperitur^rtimalperniciofifsimumjquodtamcm^Tiw. inaquisquamin cerfaviUere poceft. Accepta enim pradaftatimada- quam properat,vteam ibiabfcbndat. Nonfolumautem pecorafed& homines atyipcre & deuorare audet. Ortum Cfocodili ex ouo habent, quod magnitudinefuaouum anferinum nori fuperat, crefcunt autcm intantam magnitudiriem,vtpedesinterdum lo.longitudine fuaexce- dant. Pecora vcroabrcpta in aquis non deuorant fed abfconduntfo- lum,& cumiisVefcivolunt,exaquisretrahunt.Magnafuntpeduriiper- nicitate, & cute tam dura,vt nulla eam haftapenetrare poffls, fedin ven- tre camenmoIlesfunc,&facile Vulnerafipoflunt, itaquedexteritate & prudentia opus eft,vt capti interficiantur.

Lacertis & Chamseleortibus regio ifta etiani riort caret» Et referunt i«**rts, interalia Bataui, infylua ipfislacertamaliquandocanca? riiagnitudinis occurriifc, vccraflicic vifum £quaric in longitudine vero 6.pedes ha- buerit, fquamis albisopertarri, itavtirtftarcochlea? veloftrea? alicuius enituerir, qua? cum adquadrariterii horae confiftens Hollandosprobe intuita eifet,candem in (yluam riirfus aufugerit cum tanto ftrepicu,qua- liingens ceruusarbuftapefrupiflec.

Chama?leoncs,lacertis non abfimiles funt,fed colorem tamen alium,c-&Ww»«. ad malumnempe aureumfereaccedentem pra? feferunt, cum aujfm hominem aliquem intuentur, vulgarcm fuum colorem mutant,exiguo vcuntufcibo,ita vt etiam vento vel aere pafci atqj viclitare dicancur.Ni- gritaeinter venenataanimalia hxc duo non numerant, arefa&a enim magna copiadiftrahunc & in cibum afliirtiunt.

Porro multis etiam Mofchi vel Zibethiferis Catisabundanc,quo$ Lufitani Kato Dagalia, ^chiopes vero Krf»k4»vocant,Ha^canimaliaet-p'/^^2^f',^' iam inaliis India? Orientalis locis & in Iava reperiuntur , fed nullibi cius funt prajftantia? , vt cum illis quaein Gttinea vivunt , conferri pof- fint , vbi vocancur Caftory. Nucriuncur aucem mulca copia a Lufica- nisqui nonexiguumabipfis commodum percipiunt, ex 'bfgrf) nempc

vel

80 VI. PARS INDIiE

vel mofcho;quem egregie purgatum,& vitris probe obligatis inclufum», Lyfabonam tranfmittunt,magnoque precio divendunt.Sednon facilc educantur &nutriuntur,prxterquamenim quodadmordendumfenv per propenfifint,merisetiam tantumcarnibus vefcuntur, Gallinasni- mirum,columbas,& alias delicatiores carnes expetentes , cibumque plane refpuentes alium.Formaad vulpeculasproxime accedunt,exce- • pta cauda,qua;feles velcatoseoselTe demonftrat , per vniuerfum cor- pus pundispardalis inftarinterftincti funt. Capiuntur potiflimum ab >£thiopibus in fyluis, cum adhuc anate florent. Virilis fexus prasfer- turfceminino,&quo ferociores &intra£tabiliores funt , eo mofchum proferunt prxftantiorem.

Multi pra:terealepores,vt alibipaifim,ficpotifllmumino^>vtrepe- W"*™ riuntur. Cum autcmeoscaperevolunt,cateruatimad locum eumfefe conferunt, vbi lepores congregatos norunt.accipientes finguli duos vel tres denigratos baculos , brachii lortgitudinem obtinentes. Porro cir- cumdato vndique&cinctolocovbileporeslatitant , ingentem ftrepi- tum, baculorum percuflione excitant,quo perterrefa&i lepores profili- unt,exitum qua:rentes,fed baculis Nigritarum percufli occumbunt,at- que itamagnaftfpecopiacapiuntur.

Venationes omni bus libera? funt & permifla?.Sed & multae fera? aliae i- bi reperiutur , tam inufitata? & peregrina? forma;, vt cum nulla nobis no- taferaconferri poflint , cum prxfertim incolisetiamipfis nacuraipfa- rum fitincognita,Batauivero terrasconfidere, & anauibusproculabf- cedere,vt feras perfcrutentur non audeant , ne a Lufitanis c^omprehen- fi in feruitutem redigantur.

Iam 'quodaddomefticaanimaliaattinet, Canibus felibusqueabun- dantplurimiSjEtcanesquidem latrarenonpoflunt,necmordendono- ftris fimiles,fed planemutiexiftunt,variicoloris funt,nimirumalbi,ni- gri , fpadicei,fului, flaui &c. Aflumuntur autem in cibum , vnde in locis aliquibus,magna copia,velut oues vel fues,in forum aguntur atque ven- duntur. Nam & Ekiaab ipfis,& Ca^^Md^quodidemfonatacoues vel capras fylueftres.eandem ob caufam vocantur,funtque primum mu- nus quod ad nobilitatem afpirantes Regi orTerre coguntur. Cxterum noftricanesinmagnoapudipfos habentnirprecio , propterea quodla- trarepofliint,auditoenim canumlatratu,loquieos Nigritajexiftimant.

Sed &felesinmagnofuntapudipfosprecio,cummures capiant,qui Nigritis inciuitatibuspaflim habitantibusmnltummolefti efle folent» Vocantur ab ipfis i^Ambetio , funtque pelle pulchra & tenera , Aflii- muntur vero etiam in cibum quemadmodum de canibus antea di- eft.

oues & vacca? eius loci,mediocris funt magnitudinis, Non mulgqn- tur abhominibus,vixenim tantumla&ishabent, quantum nutriendis vitulis fufHciens eft , quos etiam argre fuftentare & educare poflimt pro- pterpabuli ficcitatem&inopiamajftusquevim maximam.

Gallinas &capras,qua:fimul etiamoues & verueces eorum funt,a Lufitanis exInfulaS.T^w* acceperunt. EtGallinas quidemfacileipfis eft fuftentare cum frumento abundent optimo, quo faginata; vel Capo- nibusnoftrisnoncedunt,quamuis quoadmagnitudinem, iispaulo in- ferioresexiftant, Ouaquar pariunt,magnitudinemouorumcolumbi- norumvix aflequuntur.

Columbas

C«nt%.

a*im Bo

ORIENTALIS. s% -

Columbasiimilitcr aLuficanis acccpcrunt, vnde etiam ^4bronamay quod aues k candidis hominibus eo delatas fignificat,vocantur.Colum- ColHmht- bis noftrisferefimilesfunt,nifiquod capitahabeant aliquantulum mi- nora, nondum vero maiori ibi cernuntur copia.

Sed &fuesa Lufitanisacceperunt, vocantvcro eas funtq;exi« guas magnitudinis,&carnis fuauiifima..

Anfcres quosnuper ab Hollandis acceperunc vocant, & pro- Jnfins. pter raritatcminmagnohabenturprecio.

CaK XXXVII.

DE AVIBVS ET INSECTIS OMNIS GENERIS, gVAE tnregi&ttibns illis invenimtur*

Vivm quaeibi reperiuntur generavariafunt,panca tamcn noftns fimilia. Primo quidem Pfittacic3_ruIeicoloris,ma- ffitl*ci **r"l**

c tolorit.

gnafrequentiaper aruapaflim volitantes cernuntur. Ho ___rum pullis incola. admoduminfidiantur,exnidis eos eru- ences^ ldque propterea quod re&ius & melius ad garriendum afluefi- antfi aprimoquod diciturouoin a.dibus foueantur, & cum fylueftri- bus paifimvolicarenonpermittantur, Atqui nontameneiusfuntpra.- ftantia., nec garrire eciam tam commodevt Brefiliani illi virides, di- fcunt.

Deinde viride quoddamauium genus occurrir,fturnisnoftris nonAuetvirid^ mulcum diflimilc, quod ipfi ^burmt , Bataui vero Paroquiten vocant. Has aueslaqueis&retibuscapiunt, eodem feremodo, quo Fringillas noftriscapiuntur.Valles amant &campeftriaplana milioconfita,eoe- nim libenter vefcuntur.Amice inuicemviuunt,& concordiam vnice colunt,fienimparaliquo_lauiario includatur, turturum fere naturam imitarividentur. Afpe&u admodumdele-tabiles exiftunt,pervniu«r- fumnempe corpusvirides,capucvero habencescolore mali aurei mfi- gnitum&condecoracum.

Eiufdem aucemgeneris adhuc alisereperiuncur, rubri&fanguinei^«^»i»« coIoris,nigro in capice pun6to,&acra cauda infignes, paulo camcn fupe- £olerk' rioribus maiores.

Sed& aliejeperiuntur aues,Embcrizis_lauisvel Fringillisquas vo- A eant aureis nondiffim_les,coIorisnimirumaurei veicrocei.Ha. autem.^T" in agris non morantur, propter ferpencum & aliorum venenatorum a- nimalium infidias , fed nidos fuos a tenuifsimis arborum ramufculis quam arcificiofifsime fuipendunc, vbi abinfidiisomnibuscucas fe efle horunt.

Habent adhucminutas alias,quascarduelibuslioftrisafsimiIare H-jives csrjuek. cet,eas Nigrita. viuas ori inferere , & vna cum plumisatque inteftinis deuorare folent.

Habetur porro genus aliud Aquilis non difsimile , nifi quod ca- pitead Gallidecumani^quem Gallopauum Gefnerusvocac^fpeciem,^''^'" magis accedac. Volueres funt faftu & iracundia tumentes , Nigritifque admodum perniciof#,multumenimipfisdamniinferunt, qui fibiad- modum abeis metuentes frumentum fubinde& aquam ad montana deferunt,vt efcam reperientes ab iniuriis abftineant,ipfique itaplacatas

L quafi,

Pteedula.

(j.tllinagt. Turtur.

Vh*(ia.vtti. Perd:x. Pivo. Tatirut.

Ardea.

Grus.

Gtfui».

Ci.tMA:

V.-JperttHcxet

Locuflt.

Rant.

Cancti terrt- firtr.

Mufct lnctn- ttt.

Aptt. FormicA-

CaUmu* l»a cus Sacthart tii.

sz VI. PARS INDIiE

qLiafi,mitioreseascxperiaimir.VocanteasP*/?rW£Z>M^?, quodidemfo- nac, ac volucres a Deo miflfas,&: fummo ftudio cauent,ne damnum ali- quodipiis interant,autvllomodoeasorVendanr,cumiIlud inultumha- bere easnonpolfe certo fciant. Dele&antur fordibus,&plerunquein fterquiliniis locisque aggefto fimo fcetidis atquc obfcamis verfantur, vndeetiam adeofcetcnr,vt nares hominumofrendere vele longinquo foleant.

Reperiunturetiam ibiFicedula?& Gallinagines, auiculae nempead ftagnorumripas &crepidinesfrequenter veriantes, ied minori copia. Turtures vero circulo nigro circa collum obdu&o quafi torquati cer- nuntur,fcdphafiani &perdicesanoftratibus parumdiftant.

Pauones fimiliter a noftris non difFerunt. Ardca ftellaris fiue Taurus, inferto terre^ roftro mugitum frequenter edit,vnde etiam pro Fetijfo ipfis habetur,vt fupra quoque a^notatum eft.

Sed nec Ardeis vulgaribus,nec Gruibus,nec Gauiis , carent , habenc ctiamgenus quoddam auium Ciconiisnoftris non abfimile, necvero neceifarium eife puto, auium hic prolixiore inftituere catalogum,Cum lllis ita abundent,vt tota fere regio auibus oppleta videatur , nemine fe- re exiftencequi eas capiatjCuminftrumentisadaucupianeceiTariisde- fticuantur.

Iamq'uodadNo&uas,Vlala$,Vefpertiliones&c.quemadmodumet- iam adinfe&\i,locuftas,ranas&aliaattinec,paflimillis abundant, ita vt de corum defectu conqueri nemo poftit.

Sed & Cancri terreftres ibi inveniuntur.Baraui autem aliquando no- ctu inagrofplendidumaliquid& lucensinuenerutanimalculum,com- prehenfum igitur & ftrophio involutum , Cicindclam effe putantes, Nigritis obtulerunt,fed nihil certi de eo cognofcere potuerunt , donec factaiterumluce, viderent vermiculumefle nigerrimum mufcis quas hifpanicas vocant,non abfimiIem,excepto CQlore quo erat plane piceo. Efc Apibus ad arbores mellificantibus,itemq; de nigris formicis fub ter- ra habitantibus^&infe&isaliisplurahicdicere necefle non eft.

Cap. XXXVIII. DE HERBIS ET FRVCTIBVS IBI N ASCENT IBVS , ITEM- quede vino Palmarum,quomodonimirum crefcant^cuiujque virtutis Jint&efficaci&. Alamvs Indicus Saccharices, alcitudinem 7.vel 8. pedum crefcendo aiTequicur,medulla optimi faporis,qua vulgo mel arundinis vocant,repIetus,multa habetinternodia , feu arti- culosjfolia verolongicudinem duorum cubicorum , fedlaci- cudinem calamo hifpanicominoremobcinenc,coloreab arundine vel calamo vulgarinihildifFen^flores lacedifpergic, Radicem calamo hi- fpanico fimilemhabet,fedaliquaco camen fuauiorem,ftolonesfiue fur- culos interdum ex radice emi ttit , qui poftmodu abfcifli cranfplancacur.

Terram requinc calidam & humidam, qua? caufa eft quod inHollan- dia plancacus non crefcac.Cum macuncacem aflecucus eft,eodem modo quofrumentum abfcinditur, fed plus temporis antequam maturefcac requirit,duasenim ajftatescrefcendoconfumit, donec iuftam alcicudi- nemaccingaCjCumqueabfciflliseft^mulcum adhuclaboris requiric, vt ciboconueniens &aptusreddatur.

De

m w.ua

ORIENTALIS. 85

De triticoturcicoquodipfisc^^vocatur,fupradictumeft. Oryza in culmiscrefcitnonnihil inflexis&incuruatis,firmistamen& rio-idis, 0rj**' Spicas habet acutiflimis anftis formidabiles , grana vero ipla glumis in- hicrent fiue folliculis cereicoloris,Culmus longitudinem habetvnius pediscumdimidio , aflimilatur vero ftipulis hordei,fed radix ad triri- cummagis accedit. Originemtraxitex India, & pcr vniuerfum fere terrarum orbemdiftraclum atquedifleminatum eft,ita vtvix vllusre- periaturhodie locusOryza vacuus.Multumrequirit caloris,& meflis eius feraadmodumeft, in feptembrem nimirum incidens. Hocvero mirumeft,quod granatam dura&fpifla, humidodelectentur agro,& ^uod terra humida & vliginofa frumentum procreare tam praftantis faporis& alimenti tamqueficcumpoflit.

Zingiber inmultis & variis locis crefcit, fpeciem quandam tenuio- zmgibtr. ris arundinis,quahs in noftris regionibus paflim reperitur,pra? fe ferens, Ad fpithamasduas veltres aterraaflurgit, radix vero Zingiberipfum eft, Eamenim menfibusDecembri&Ianuario,terra erutam,arefaci- unt,(ed lutoprius diligenter circumdatam,ne quid viriumperexhala- tionem& humorisextradtionem forteamittat, experientia fcilicet e- do&i, quo diligentius rimula; &foramina obturentur,eoprasftantius & generofius Zingibereuadere.

Sed &aliaratione2ingibercrefcit,nimirumvelut gladiolus,vel & iam velutlenticulapaluftrisjcaulemhabensduosveltrespalmosaltum. rSt! Irtw' Verum radicemhancdumadhucviridis eft,inpartesaliquotdiflecl:am & he^jpis permixtam , aliis , affufo aceto faleq;& oleoin acetarium prar- parant comeduntque.

Crefcit vero Zingiber omnib9in locis calidis fl trasplantetur,& terrse inferatur , nam quod fua fponte a nemine tranfplantatu crefcit,efficaci- am &virtutemhabetexiguam.Quamuisinterimnegarinon poflit vir- tutemhancpro diuerfalocorumqualitate&hatura mutari, ita vt non eiufdemvbique praftantiasreperiatur. Optimum igitur&praftantifsi- mum ex Brefilia&c S. Ptfzw^afTertur,quod verolnfula Thoma &pro- montorium viridefuppeditant,paulominorisefficaciarexiftit.

Frumentu illud quod Batauis (?^»,^thiopibus vero Mamgettevocz- M^ette tur,p o tifljmum in Africa reperitur,& quidem in pec uliari quodam loco qui nomeetiafuumindeobtinuit, Crefcitautein agris,admodurnory- zxjfeminatur etiam quemadmodu frumentum verum,fed ad tantaalti- tudinem nonafliirgit. Foliahabctftri&a &tenuia,quibus frumentuil- lud inftar auellanarum nucum adnafcitur, Ariftas habet cum tritico fi- ueUW^conuenienteSiColore rubicundo. Casterumputaminahabet, quibusapertisgranademuminveniuntur,cuti teneJIuiaeinvoluta,&pe- euliaribus quafiloculisadmodum granorumin malo punico, ab invi- cemdiftin&a.

Ficus Indicaj, per totam fere Indiaminveniuntur, funtque fructus t prsftantiflimus&omniumquiin Indiareperiuntur,poft Cocquos vtilif- T * limus frequentifsimusque.Non vnoautem &eodemvbique vocantur nomine. Nam in GmneadicumurBa»ana, Brefiliani vocant eas Paco»a,Sc arborem iplam Paguoverln UWalavariazutemPatan nominantur.

Arbor ramorumexpersplaneeft,fructusvero exipfaprorumpi fti- pite cernuntur,foliahabet longitudinemvnius orgya?,latitudinem ve-

L 2 ro

g4 VI. PARS INDI^

ro triumpalmorumfere excedentia,quibus Turca? quidempro papy- ro vtuntur, Aliivero parandisa?dificiorum fuorumtectis ea adhibent. Frutex potius eftquamarborvera, nullumenim lignum habet , fed fi confringatur fpeciem refert in fafciculum conuolutorum foliorum. Ad viri alicuiusaltitudinem a terra alfurgit, qua aflecuta folia protrudere incipit,quorum naturaharceft quod vetcra & arefacla fubinde erum- pentibus nouisdecidant,fcmper cnim alterum alteri cedit donccfru- ctus maturitatem fuam aflequantur. Neruum folia habent in medio tranfeuntem, fatiscraflum,quo induasazqualesdirimunturpartes, In- ter ipfaautem folia,flos erumpit,magnitudine oui Struthionei,quima- lum perficum colore referens , progreflu temporis late fefe extendit,vt admodum caulis alicuius promineat, & huic ficus adnafcuntur inftar acinorum ingentis vua?,qu2e donecfolliculisfuisinclufie funt,formam maiorum fabarum referunt,indies autemmagismagisqueaugentur& crefcunt, donec longitudinem fpithami , latitudinem vero palmiane- quantur,& cucumeres quafi reprxfentcnt.

Kefecantur autcm antequam ad perfe&am maturitatem perueniant, atque cumcauiefufpertduntur,qui tantointerdum pondere eft, vt ab vno viro vix eleuari poflit , Casterum poft aliquot dies in aerc penden- ^mJfiCi tes maturefcunt,flauumque colorem contrahunt. Exfe&uraautemli- atyinitna. quorprofluerc foletalbedinem lactisreferens.Nonplus vnicoarbori- fta caulem vnavice profert,fedcuivltracentumficusadha;reant,cum- iue caulisrcfecatur,ipfam fimuletiamarboremabfcindinecefleeft,vt Aola radixin terrarelinquatur, cx qua ftatim noua arbor emergit qua: fpacio menftruo iuftamnonfolum altitudirtem rurfusaflequiturfed& fru&u nouoexornata cernitur,ita vtiterum refecari eam neccfle fit,id- que fingulis menfibus per totum annum ita continuatur.

Cxterum fru&ushictenerrimus& fuauifsimus, lenitate & mollitie ^"'cWffi* fua vel butyrum fuperat , coloris eft ex albedine flauefcentis , infrigidat Ventriculum,&nonfolum raucedineminducit,fed&diarrha?am pro- uocat fi nimirumimmoderate comedatur,Muliereseriamfalaces&li- bidineadmodum prurientes effieit. Sunt autem quiexfuauitate fru- duum& arborispulchritudine coniiciant,arborem forfitaneam efle, qua? in medio paradifi confita , frudus eos protulerit, quibus primis parentibus noftnsinterdiclumfuerit vefci. ln medio frudhium crucis apparet fignum , fi nimirum cultrodiuidantur,quod Nigrita? admo- dum auerfantur.

Porro & ^»4^habent,frucT:us tenerrimos fuauiflimosque & tam ab odoris gratia quam a faporis prxftantia commendatiflimos. Variis autem appellanturnominibus,illis enimquiin canariis vel fortunatis habitant inMis,Ofnand/a , Brefilianis, Ham , Hifpaniolam inhabitanti- bus /4w^,vocantur,Hiipaniveroqui inBrefiliafunt,/V'»^nominant. Duorum autemgenerum funt,mafculininimirum & fixminini, quo- rum vtrumque magnitudincm malorum medicorum , qua? Meloncs vulgo vocamus obtinct, coloris funt pulcherrimi,exflauonimirumvi- ridique& ruflb, fuauiterrubentis,qui tamen,ad maturitatem vbi fru- £tusperuencrint,paulatimin colorem maliaurei definit. Naturaifunt cahds & humida; , At fine vino illis vefci non licet, concottionis funt facilima?, immodice tamenfi comedantur , inflammationis caufaexi- ftunt.

In

m w.uam mmams

ORIENTALIS. *y

In Guinea vnius rantum generis inueniuncur, Aflurgunt ad orgya; dimidium aterra,& folia habent herba?, quamfemper viuam vocanr, fimiha,fiinftarraphaniinorbiculos diflecentur,&vinohiipanico per- fundantur,cibum pra?bent adeo dele&abilem , vt eo expleri& facurari vixpofsis.

Natura func calidiflima», & agro deleclantut arenofo,Liquorerii,fi exprimas,prabent,vel mufto dulciorerri.Atquifi cultrumquo in lcin- dendo lioc frudtu , vfus es , non ftatim abftergas , fed madidum ita fepo- nas , deprehendcs eum vel femihoruke fpacio ita exefum & confumptu, ac fi aquaforti confperfus fuiifet.Caufafajpeingentium morborum exi- ftunt,li immoderateaflumancur.

Iam quodad /wwwwattinetquibus regioiftaetiam abundanseft, il- los leminari &plantari necefleeft inftar raporum noftratium,Nihile- lm*mut" nimaliud func quam rapafub cerranafcericia, quemadmodum eciam raporum flauicolorismagnirudinem aflequuncur. CoIori«funt inex- terioriparcc murini velcinerci,incrinfecus verorapisnoftracibusalbis aflimilantur,quamuis dulcedine & fuauitate aliquantulum at> eis diffe- rant. Si in aheno , cum carnibus decodti , cuticula cxteriori,liberentur, oleoque &faIeprobeperfundantur ,cibum prabent fuauiflimum, fcd panis locopafsimhabentur &comeduntur,funtque cibus Nigritarum vulgatifsimus &ferequotidiarius.

Simili modo Batates habemjniamii 3 fi colorerri excipias,non admo- dum difsimiles,funt enimcolorenqnnihilrubicundo.faporem habent nucum fub terra nafcentiurri , Sutitque cibtis Nigritarum vulgaris,afsis enim&elixis pafsimvefcuncur.

Palma arbor,ex quavinumcolligunt,fimilisfere eft Da&ylo arbori,^,™**' quam ipfi (7<KWVocanc,itemaIteri cuidamquanpfisZ*#/wdicitur. Re- periuntur enim huius generisarboresaliquot, qua: foliis quidem fere conueniunt, fed certistamen notis& fignis ab inuicem difcernuntur. Et hxc quidem proceritate ab aliis dirTert , quam cazteris omnibus mt- norem habet.

Ex hacarborevinum fuumcolligunt,perforata eriim liquorerii fup- peditat ladi non difsimilem,quifrigiditace& fuauicace fua a*hnodumw* deledhbilisexiftic. Non diu aucenlafleruari hocvinum poteft,fedne- ccifeeft vcrecensex arbore colle&um bibatur , tunc enim non dulce folum & gratum potufed &inebrians eft, &dolorem in capite exci- tans, fed fi aflernatum veterafcerc incipiat,acidum plane fit & ad biben- dumineptum^quinimobreuicemporis ipacioin acecum plane tranfit, vtacetariisadhiberipofsit. Vrinamcier,&hominemnonvalde grauat, quippequod facileper vrinamrurfusdifsipetur*

Quamprimum ex arbore promanat , feruere incipit ac fiigni ap- pofitum eflet, & tum tanra virtutis eft, vt fi vitro infufum probe ob- turetur, ne vel tranfpirare vel aerem admittere pofsit,vitrum difrumpi neceflfe fit, Verum vbi itadeferbuit,amiflaftatimfuauitate,tantambre- ui cemporeacredinem &aufteritatem contrahir, vt a naturafua dege- nerafle,& planedeprauatum eflevideacur.Sedtamenetiamaquavaldc Inifcetur & diluirur antequa fri foro venu exponatur , ita vt no facile pu« ruficutexarboribuspromanat,haberi pofsit. Corrupitur aute ab ipfis,

L 3 partim

J

PslmsMrbor MHomodo rtn$- ttitnr.

tslmhtt.

NobtlitASptt- rumlHcrojM.

Muner* fro

acquirtnda

Bibtlttatc,

Qualuctd no- btlttatem mjft- qutndam fri- pMtMtiofiat.

86 VI. PARSINDIjE

partimex auaritiavtcopia eiusmaiorfiar,parrimvero vt palato melius arrideat,crafiicie eius nonnihil difcuffa & moderata , temperatum emm aqua modica,mulfi noftracis faporem acquiric,colore ad muftum quam proxime accedens.

Arbor hxcquando invererafcitjitavcexfupcrna parte,vel cacumi- nenihil fuppeditare ampliuspoflit , ftatim a terra abfcinditur, &nihil eius praster radicem fit reliquum. Poftmodum abalterapartc accenfa, vini fiquodintrunco adhuc reftat, calore ifto ad partem protruditur oppoficam,&in fubiedtam ollam colligitur, quo icaexpreifo, truncus tandemVulcano confecratus comburitur. Caeterum ex radice,noua fta- tim arbor emergit,qua? vbi dimidium annu attigerit,vinum rurfus fup- peditat a?que ac prius generofum. Cum autem non fit diuturnum, hoc vinumprimo ftatimdiluculo illudcolliginecefleeft,vtcircameridiem in forum prolatum vendatur, & eo ipfo ftatim die abfumatur , per no- ctem enim fepofitum acefcit & perit.

Non frequentes admodum hoclocoPrf/zw/wvifuntur, quae arbores funtramis&frondibus invniuerfum carentes , fructus veroexftipite protrudunt, illis non multum diffimiles,quas Ananas vocant. Fructus ad maturitatem vbi peruenerut,colore aureo delectabiles apparent, aperti vero,nucleos velgranulaexhibent,inftarmalialicuiuspunici quam plu- rima , quaj faporis funt fuauifsimi, cum folliculus exterior,cui granaifta inhasrent ,crudus fit&efuplane ineptus.

Cap. XXXIX.

DE NOBILIT ATE IPSORFM, gVOMODO NIMIR VM , ET quibtts ceremoniis mbiles creenturjtemque qua ratione nobilitat comyaretur ejr confirmetur.

,Vlti inhis regionibusNobilcsinueniuntur, fedtenuio- ris tamcn fortunas & opum exiguarum. Quamuis autem non admodumlucrofaexiftac nobilitasifta,&parumex ea . commodi lperari pofsit , fummo tamen ftudio ab illis expe- titur, Diesenim noctesque eocontenduntvt tantum pecuniaiacqui- rant,quantumad comparandamnobilitatemfatiseft, qua? certis fum- ptibusacquiritur. Triplici enim munere nobilesaliiprimohonorandi lunt & devinciendi,primueft canisqui ipfis Cabrade CMattolh.c.Czpra. vel ouis fylueftris dicitur,alterum Ouiseftvelcapradoxneftica. Terti- um eftbos velvacca.Prxcer hascautem munerafumptusadhucaliosfa- cerequam plurimoscogiturnobilitatisappetens, vtpaulopoftapparc- bit , Et haec quidem munera mter nobiles alios diftribuuntur.

Cum igiturnobilitatiscandidatusaliquis, vtitadicam,quiadhono- rem hunc afpirat,excufsis diligenter viribus fuis,deprehenderit,fe onc- ri huiceife ferundo,neceifariumanteomnia eft,vc nomen fuum apud pra2fectumRegiumprofiteatur,& bouem inforum productumibialli- gari curec. Hoc enimfatto ,publice proclamari pwefectus iubethunc &c.nigritam,adnobilitatem afpirare & eo&c.die infignianobilitaris confecuturum.Interea dumfamahajc percrebuit, Nobiles omnesfefc prasparant,vt folennitatihuicincerefle, & fpe&acula dare populo pof- lint.Candidatus vero feufuturus nobilis , omnia prasparat quae ad fefti-

uitatem

ORIENTALIS. 87

vitatemhancnccefirariavidentur,namvthofpitesfiueconuiuasruosqiii honoris fui gratiainforo congregabuntur,beneaccipiat, dcmultisfibi gaUinis,&pra?ftantiflimovinoproipicit,curlibet enim gallina cum va- iculo vini domum mittenda eft,vt gaudii huius publici aliquo modo et- iam in xdibus fuis particeps fiat.

Inftante igituriam die folertriitati liuic deputata,populus Omnis ma- gnafrcquentiainforocongregatur , Et fuperiores quidem,quimagi-^'«*'<>M« ftratum gerunt , certo loco confident , variis inftrumentis muficalibus; cr"ntur- vtpote ty mpanis, cornibus,tibiis, nolis fiue tintinnabulis, & i d genus a- liis inftructi.PrefecTrus autem ipfe in medium procedir,armis fuis inftru- cius,multisque ftipatus Satellitibus,qui omnes Clypeis &Sagittis arma- ci,inquefacie&pertotumcorpuscolore velrubro velflaUoinfecl:i,ter- ribilcs & metuendi apparent.

Poftca Candidatusvel futUrusnobilis, ab aliisrtobilibus orrtatus & indumento indutus nouo,ingreditur, puerum atergo fequentemha- bens , qui fellani portat,in qUamcollocuturus cumaliquo confideat; Mox autem confanguinei & amici primum omnes ordine accedunt,de nouohoc honoreipficongratulaturi,quiantequam eum alloqiiantur, ccngratuhtit manipulumftraminis,quod(gdificiispaffim,vtfupradicT:um,afFufumeft,»«. pedibuseius fubfternunt, vtexfella fua furgens,nonteme fed ftrami- ni pedibus fuis nudisinfiftat, Qua?confuetudoquidemfemperitaob- feruatur,fi amicus amicum conueniat,vel munus qUis alteri aliqUod of- feratjhonoris &beneuolenti# fignum illudinterprerantes.

Viris abeuntibus,mulieresfucceduut,expec~tantes,donecvxorfutu- ri iftius nobilis in publicum procedat, vt nimirum ei gratulentur & ho- norem aliquemexhibeant.Exornantautem fefe modis quibuspoflunc optimis, Capillos multis F<f///?# aureis,& collumtorquefiue circuloau- reo condecorantes;Brachio dextrb armillas circumdant aureas , exi- guo clypeo ad formam operculi alicuius ex puro auro faclro infignes Manu vero altera mufcarium ex cauda equina factum geftartt.

Omnibus igitur ita congregaris,irt ordinem fiftuntur,tum vero bo- uempra?cedetem,quinimirumabaliquoducitur,omnestam viriquam mulieres ordineinieqUentes,per plateas & circa ciuitatefn progrediun- tur, faltantes&variisgefticulationibusla;titiam fuam declarantes. Re- uerfi vero in forum, & boue rurfus alligato , tympana pulfant , Choreas ducunt& gaudio exiliunt,itatamertvtarma fuanon deponant, illise- nimfemper inftrudos effe oporret, Exultantigicur,nouoque perfufi gaudio,nouo huic nobili applaudunt,vnoquolibet pro fuavirili ftuden- te,vt deledationem ei afferre, & placere pra? cazteris poflit.

Sed& mulieres nonminorianiciunturvoluprate,hilarienimanimo cantus & choreasexercent,curisque laxata?domeftiGisomnibus,in \x- titiam totx refoluuntur , Iuniores vero nobiles,fella: impofitos modo nobilem hunc nouum,modo vxoremeius ,mutatis vicibus, per plateas ciuitatis. circumgeftant, donec vefperafiat , tum enimmagna ftipante Nobilium cateruadomumdeducitur, &ad quietem componitur, fe* quentiautemdieNobiles eummukiantea?deseius congregatiprafto- latur,egreflumq; domo.inforu rurfus deducunt,voluptates,lufus &gau- dia eodem modo quo pr^cedenti peregere die,repetentes,Et hec quide feftiuitaspertresdies c.6tinuatur,quotempore vexillumalbumin aedi- bus noui huius nobilis ereftum volat,infingularis nempel3etitia:,& fefti ahcuiusfplendidiorisfignum. Terti©

Bot matlatus populo dijlrt- buitur.

Nobihs paupe rts &> miferi.

Sumptus pro confequerid* nobtlttate.

88 VI. PARSINDIjE

Tertiotandcm diebosille ma&atus&in aliquotpartesdilTediis,in- ter populumdiftribuitur.Nobili vero,incuiushonoremha?c feftiuitas celcbrata eft>vt& vxori eius nihil quicquam de carnibus huius bouis guftare permittitur,perfuadentur enim, fe,guftatishifcecarnibusin- traanni fpacium,certomorituros.

Confummatis igiturfolennitatisdicbus,caput huius bouis domum Nobili huicaffertur , quodvario coloreinfedtum & multis ftramineis fetifiis mire exornatum maula fuapoftmodumfulpendit,inteftimoni- um &confirmationem not>ihtatisfua;,cuius beneficio multa acquirit ptfuiUgi* nobi priuilegia)vtpote quodferuosfeumancip.a emere , & negotiationes varias exercere poftit,quibusipfiantea interdi&umfuerat.

Hinc igitureft, quod nobihtatem affecuti,admodum infolefcant,& fubindecoram peregrinis de dignitate fua glorientur. Primum enim quod peregrinisprasdicant,eft, quomodo nobilitatem alfecuti fint, & multos feruoshabeant. Hoc'enimnominemagnos fefe, &pra?ca;teris honorandosarbitrantur, quanquamhaud raro accidat, vtfinito nobi- litatis feftojCumdignitatem hancalfecuti funt,pauperioresfiarttquam antea vnquamfuerunt,idquehancob caufam, quod omnem fubftan- tiam in id impenderunt,v t fuperbias & cupiditati fue, fatisfaceren t,& no- biles falutarentur,vnde ad pifcaturam rurfus redire,vel alia feruilia ope- ra facere ficpe coguntur, ni fameperire velintmiferi.

Sumptus veroinnobilitatcmexpendendiyOcl;o propemodum Ben- d<e funt, quae alfem vel libram auri vnam apud nos faciunt.fi vero ea qua? ipfis donantur, & abamicis feftiuitatemhancconcelebrantibushono- ris ergo afferuntur munera detrahas , femilfem vel fehbram vix ex- cedent.

Tefl* mbilium Casterum nobileshifraternitateinter fecolunt& feftum anniuerfa- *nntv$rj*rt*. rjum jn recordationem feftiuitatis huius quotannis celebrant,quoin- uitatis adprandiumamicisjfrontem exporriguntciboque & potu fefe reficiunt , & tum quidem caput huius bouis albo colore renouatum rnultis ariftis&fpicisMilii Vel tritici in recordationemnobilitatis fuas exornant.

Prcterea adhuc aliud feftum ordinarjum fratres nobilitatis huius quotannis celebrant,quodinciditin 6. diem Iulii. Hocenim dievni- uerfum corpusfuum albo & rubro colore,inficiunt,fufpen(amq;a col- lo coronamexvirentibus arborum frondibus & ftramine contextam, pertotumdiemgeftantjtanquaminfigne aliquod nobiljtatis, quono- biles ab aliis dignofcantur , monumentum, capita vero boum & capra- rum ina?dibus fuisrepofita,multisfimiliterfV///Kifexornant , & fub ve-> fperam ad xdes pra?fe&i fui conueniunt , qui conuiuio eis acceptis cx- nam dare variis epulis inftru&am folet.

Cap. XXXX.

DE CHOREIS ET S ALT ATIONIB VS IPSORVM, ITEMQVE de injlrumentis rnuficis^quibtuchorea* ducentesvtuntur. l|^^A^^ D Choreas ituri miris fefe modis cxornant , Et mulicrum ^umldel^rtai lIliivK Sfui^Gm mai°r hac in re diligentia eft, haz enim mirifice fibi irevoientium. §|^§ip|ym faltantesplacent. Brachiis igiturmultas armillas fiue circu?

Wi^^M^QS cupreos , aeneos,ftanneos&eburneos circumdant,pc-

des

Tejlum fiater nttatk.

m mnur

ORIENTALTS. 89 des vero nolis & t intinnabulis exornant, vt in ter fal tand um rcfonarc au- diantur. Capilloseleganter circumvoluunt,vt quafi fafciiscrinalibus colligati videantur, corpus aqua probe abIutum,oleo diligenter inun- gunt , vt nitidum quafi fplendefcat, Delices vero cum candidos ha- beant,ligno quodamitaperpoliunr, vceburneiquafi videantur.

Sic cxornatum corpus,indumento tegunt,lintei nimirum feo-mento quod abvberibus adgenua vfque propendeat,fefe eonuoluences.Ple- runque autem fub vefperam conuenientes , ad Choreasin foro exer- cendas, proficifcunrur.

Sunt aucem, exillis aliqui,quiinfl;rumentamuficafecumafFerunt quibus nimirum adchoreas ludant,Eaque funtvclpeluescuprea?,quas/>2j/?''*w^* baculis pulfant , vel tympana ex trunco excauara? arboris inftrara ni- m?c*' mirum eiscaprina pelle, parata. Alii baculoshabent rotundos,multis foraminibus perfbratos,qui pulfati , mirabilem edunt concentum A- lii crotala habent &crepitacula, Aliiteftudines habent exlignoexca- uato arcificiofe fa£tas,inftar Cithar#fexchordarum,vel Harpamoftra- tis potius,quam noftri duabus manibus pulfare folent,Sic enim &ipfi hoc inftrumentum vtraque manu pulfant,quod fex chordis fiue fidibus arundineis obtenfumirefortat.

Congregati igitur inftrumentum quilibet fuum pulfat, habita di- ligenti concentus ratione, vt nimirum inftrurnenta illaaliquo modo cmtmm. confonent,nec diffonantiafonorum afpera, aurcs nimium feriantls- dantquc.

Alii porro canunt, & chorearuminitium faciunt,quarum hxcpU- runque eftratio , Bini femperetf adverfo fibi oppofici.pedcs fubinde eleuances& deprimenres , fefe conuertenceSj digicisadinuicem per- ftrepentes, capitibus fibi innuentes, ea inclinailtes, in aurem fibi in- vicem tacite aliquidinfufurrances , &mufcarium ex cauda equinafa- ctu-m,manibus non folum varic permutantes, fed & modo in hunc,mo, do xh alterum humerum proiicientes,faltant.

Qua:dam mulierescirculoscx ftramine contextos in terram leui- ter demittunt,deinde ipfis infiliunt,pedibus porro e!euatos,in aerem proiiciunr,&manibus rurfus comprehendunt, ineptiis eiufmodipue- rilibus fefe mirifice obleclrantes , voluptatemque non exiguam inde capientes. Prazfentiam tamen peregrinorum Choreas eiuimodi du- centes admodum auerfantur, ne fcilicet rifui ipfis fint & ludibrio, quod pudereiam eosaliquo modo eiufmodi ineptiarumca?peric.

Sed& cerca ibi sdificiahabentur, ad eos vfus deftinata, vt iwiio- Mms Iltve res faltare&inftrumentis luderedifcant. Iuvenesvero potationibus &»«»!' ^™' nodurnis circumcurfationibusadmodumdcditifunt , quifa;peingen- tesdare rurbasinplateisfolent, armatienimincedunt, &aliquandoin adverfarios incidentes , a verbis ad verbcra perueniunr,Non facile qui- demcommouencur,&cederefibiinvicem in mulcis pofftmt , Verum vbifemelin arenam pertra&i funt,finefanguine nondifce- dunt,& vix cohiberipofluntjdonec alterabal- terointerfe&us concidat.

M

Cap.

9o

VI. PAkS INDI£ C a p. X X X X I.

Morbi vulg*- rtorts.

rtmtdts.

VB MORBI S QVIBVS VVLGO CORRIPIVNTVR, ET DE rewediis,c[H& ipfis adhibere Joleant.

Omines eius loci multis morbis & infirmitatibus ob- noxii funt.fcd parum tamen fibi ab illis metuunt & nihili fa- § ciunt fme vulnera fiue morbos quibus corripiuntur.Vulga- j| rioresautem morbi, quibus multumobnoxii funt, nume- raiuiir,morbus gallieus,phageda?na fiuevermis. Cephala?a fiuecapitis dolor, & febres ardentes, quosquidem omnesplerunque ab impudi- cismulieribus contrahunt , cum ad venerem & fcortationes fint pro- penfiflimi.

Verum morbo quoeunque corrcpti parum extimefcunt,contem- nuntcnim eos&nihiliomnmofacmnt, ambulantes per plateas & ne- gotia fiiaperagentcs,ac fire&iflime valerent& nullius a>gritudinis do- lonsve confciifibi eflent. Naturx enimfunt robuftioris,& non facile cxternis ceduntiniuriis.Vulnenbus remedia nullaadhibent,parumat- tendentes fiuecruftam agaht& puscolligant, fiue cicatricemducant, Neque enim vel remedia vlla norunt vel chirurgos habent , qui ipfis co- filio & auxiho veniret fi morbo aliquo corripiantur,vel vulnera etiam fi qu£E accipiant obligare& fanarepoflent. Refiftere lgiturafFe&ionibus &infirmitanbus non pofTunt,quicquid etiam deillisfiat,nififorfitana Chirurgis Batauorum vel emplaftrum vel medicinam aliquam acci- piant.

Morbo gallicofiuC venereocorrepti, Salfiparilla herbaplerunque V- ^'f*w<,r^tuntur,quam Batauiadifta locatranfportaremagnacopia folent.Eam enim aqua fluuiatili coquunt,& deco&um hoc poftmodum bibunt non fine frudu. Quin etiam phagedama fiue vermibus correpti,qui ex pe- "dibus vel alnscorporis partibuserumpere videntur,hoc deco&o vtun- tur,vtinfrapluribus, cum morbushic Batauos etiam lbi multumver- fantes, corripere interdum foleat,hac de re dicetur.

In CephaliEavel capitisdoloribus pulmentum quafiquoddamadhi- bent, ex certisarborum foliis paratum, ad locum nimirum afFe&um, vbi doloremfentiunt,illud appIicantes.Quod fitumoresalicubierum- pant,& cutis exinflammationealiquaintumefcat, cultro afFe&um lo- cumaperiunt, cutem tribusvel pluribus pro magnitudine inflamma- tionis,fe£turis incidentes,&fuppurationem itaprombuentes,qua?poft puris eruptionem fuafpontepoftmodocoalefcat.HinceftqUodcutem habent extantibus & callofis tuberculis admodum deformem , Cica- triccs enimeiufmodi,ab aliisftigmatibus, quasornatus gratiacorpori- businciduiltur, agnofcere&difcernere facilimumeft. Phlebotoniam autem nullam adhibeht, vfum fcalpello venam fecandi & fanguinem detrahendi prorfus ignorantes.Eius vero loco,fi quando fanguinem ni- mis abundatem fibi moleftiam creare exiftimant , cutem hinc inde cul- tro apcriunt& fecant,vt fanguisinde effluat.

Casterumfimorboquodamnaturaliquis Corripiatur,nemo eft,qui, non dico,medicinam eifaciat,fed acceflu eum dignetur, aut dolores eius vel folatie & verbis leniat,^£grotusn.omnibusodio elfeincipit,&

omnes

Remtdia C* fkaUt.

ThUbotomi*.

InhumanitM trg* tgrotos.

m »]jutf

O R IEN.TALIS. m

omneseumvtpeftemauerfantur, quinimo vtcanem viliffimum eum abiiciunt, vixguttula aliquamaquajoleiueei fubminiftrantes. Nec ve- ro vlla hic vel confanguinitatis habetur ratio, omnes enim natura,a?- grotos auerfantur , ita vt parcntes etiam liberos fuos abiiciant & negli- gant , Jicet fame & inediaconfe&is cerriflima morte pereundum efle non nefciant.

Cap. xxxxu

DS MANCIPIIS ET SERVIS IPS 0 RVM, ITEMgVE DE MI- fere affettisejr mutilatk^ quomodo vitlum fibicomparent, necnon de invidia ejr odio quo fefe invicem frofequuntur,

Iligenter admodum inter^thiopes &Nigritas difcer- nunt, neque enim ^thiopes vocari volunr,fed Negro yd^l"'™""' r « p^iquodidematqueNigritasfonat,yEthiopumvocabu- fM* ^rffe^/ Io mancipia denotari putantes, vnde fi eos compellando, v£thiopumvocabulo vtaris,refponfumab eis vix impetrabis, Namet> iamh quxdametiam interipfosmancipia inueniantur,tamennon tan- tacopiafefeorTerunt, vt inod^vel Congo,shi integras naues illisone- rare & aliis diuendere poflunt , cum econtra in Guinea farpe mancipia defiderentur,& quidam fint^qui eacmere expetant,dummodo habe- ripofiint.

I Caufa autemcur nontanta Mancipiorumapud ipfosreperiaturfre- Mtmipia ,m quentia hasceft, quodferuos emendo&vendendo nulla ibi commer^*'"''^. cia fiant,& ipfieostantum adnegotiapropriaadhiberefoleant,Neque enim cuiquam,nifi innobilium numero fit, negotiationes mancipio- rum emendofcilicet& vendendoea, exercere conceflum, Fiuntau- tem expauperibus miferis&affliaishominibus,quirebus fuisprareflc, & vi&umfibicompararenullomodo poiTunt,velquiadmulc1:am con- demnati,Regi fatisfacerenonpoflunt.Hi enimduminviuis funt, ho- minibus,in quorum poteftatemperuenerunt,inferuire coguntur,per- ficiendo omniavelabieclifsima negotia,&mulieres in negotiisdome- fticisiuvando»

Qupd autem puerosattinet,quiaparentibusfuismferuitutemven- diti,viribus illisnondum funtvtdomefticaperficerenegotiapoflint n„MafleiPv li vellamigandis&perpoliendis orbiculis vitreis,velcapiendispifcibusC'S """"*> adhibentur,Ne autemDominos luosfallentesinpedesfefeconiiciant, ferro candentifignantur, vr agnofcantur& fiforte aufugerint in viam redu&i , Dominis fuis reftituantun

Casterum quioculisvelpedibuscapti,velalio aliquomembromuti- lati & mifereaftecl:ifunt,vt laborando cibum qusrere non poflint hiCiei^mutili vel adofficinasferrarias,vtfoIlespremant,vel adtorcularia, quibuso-Ct^" leum palrrrarum exprimitur,aRegedeftinantur,velcolores terere, & aliudquidquodperviresadhucpoflunt,facere coguntur, vtita cibum mueniant,mendicos enimqui oftiatimpanem fuum colligant,nullos ferunt,cibum fiium nemini gratis communicantes.

Reges eius locimultaaluntmancipia,vt nimirum illis venditis rem iacianr &aliquidlucrentur,ncgotiationes enim & commercia manci-

M 2 piorum

JLJ

O lium& in- 'vtdia ipfirnm.

93. VI. PARSINDIiE

piorumipfi exercenc.Cascerum feruosliberos,qualesapud nos haben- cur rarosinvenias. Qupd aucemad fcorca&mcrerricesarcinec,manci- pia fere funcquae vitam fuam in perpetua cranfigere feruitutc coguncur.

Odium &inuidiaapud ipfosnon exulant,Omnes enimeo funtani- mo,vt fioffendancur, non facile reconciliari poffinc, memorcs enim funt iniuriarum,&aduQrfarios modisomnibus perfequuntur, iracun- diam fcpe regenrcs&vel ad decennium vfque difsimulantes , donec commodam nadiqua fefc vlcifcancur occafionem , peruerfum& ma- lignum fuum animum aperiant.

Eiufmodi veroodiumnon incerpriuacos cancum repcrirur,ied pu-, blicum eft,ica vc ciuicas alccra alceram invidia premac & odio perfequa- cur, cuius rei caufa quidem alia dan non poreft , quam quod alia forcu- nis alteriusfemper ofFendatur,idenim ftudiofeomnesagunr,vcnaues Batauorumad fe allicere , acqUe commodum inde aliquod percipere poffinc, itaque (i videantnaues adportum alterius ciuitatis defle&erc, odio eamftatimperfequuntur,commodum illudei praeripere cupien- tes. Neque enim vicinicacem refpiciunc aur colunt , fed alia aliam co- ram peregrinis traducit, fe vero eis infinuare fummopere laborac, vt amicitiam Batauorum pociffimum confcruet , quos fuis commodis maximeconuenientes eife animaduercunc, & iamreli£tis Luficanisv- nice ampleduncur.

Cap. XXX XIII.

DE SENIBVS ET AETATE CONFECTIS , iTEMgVE DE mortuis dr Jepultura mortuorum,quibusnimirumceremoniis ea per- ficiatur,& quidderelictis defunttorum bonisjiat.

V a m v i s exigud fefe amore ihuicem viuences profequan- cur;& veldiuoftia faipe faciant &vxoresafe dimiccant,vel alceram alceri inducarit & plurcsica vxores fimul & femel ^ habeanc,qu2E quidem amoris figna non funt,cum vir aliquis pari crgamulcasvxoresamore &animoeufenon poiTic,fed vni plusal- ceri minus fauere cogatur:Negari tamennonpoteft,eos£grealiquem ex fuis amiccere, &admodumdolere,fi aliqucmexdomefticisaliisque amicis fuis moriconcingat.

Confencfcere quidem haudrarofolent, quod exvulcu & mulcis fi- gnis facile eft colhgere , quamuis ipfimet a?cacem& annos fuos igno- lllZ/cZZl. ° rent. Cum enim prouedioris elfeajtatis incipiunc,nigrcdinem paula- rim amiccunc, canos accipiunc, &cucis eorum inrugascontrahitur,vt corio hifpanicofimilisvideacur,quod poftremum quidem acrcbris vn- clionibus, & mulco oleipalmarum vfuexiftic. Hinc marcefcencesare- fcunc, &quafi inediacxcenuaci, macilenci cocique elumbes apparenr, inprimis vero mulieresob mammarum dependencium laxicacem facis deformes.

Sole a?quino£cialem pcrcurrcnrelincam,icavcipfis vercicalisexiftat, mulcis morbis pafTim obnoxii func,vnde eciam non pauci tum cemporis moriuncur, propccr aerem quo minus falurari cum fruuncur.

Czcerumdefunfto aliquo, eonfanguinei , familiares&amici cius

magno

Amot ititer tontugts txi' guut,

Morhk

m \vwm

ORIENTALIS. 93

magno numerocongregantur,plangentes, & mulcis querimoniis eum dcplorantes,alloquerttes itemdcfunctum& fubinde eum interrogan- tes, cur mortuusfit, &quid cauftexhacvitaemigrandi habderit ? Po- ftea depofituni in ftragulo ex corticibus arborum contexco, panno p-of f^tT^ d'~,

r • • j ? 11 i- r jl-u i r tt & JunSitiatavol-

lypino,qui quidem ad nullosalios vlusadhibetur,involvunt, Hunc c-v*»t. nim pannunlex locisairiari remotioribusafFerri curant,eftqrie coloris rubri,cxrulei,nigri& albi. Capici fellamligneafti fubiiciunrfacierrte- ius pellecaprinacegences, Corpus cotumcineribus excoritririsarbo- rum corticibus factis confpergunt,Oculos ei non comprimunt,brachii verd &manusiuxta eumextertfasdeponurit.Inuolutumita fubdio ia- cere per diem dimidium finunt, confidente apud etim vxore quam ha- buit Charifsimaii vireft,vel viro, fi muliereft,&continuis lachrymis cafum eius deplorartte, fafciculoque ftramirtis faciertl eius fubirtde pef- linente.

Intereaamicis& viciniS omnibusaddeplorandum trilterri huricde- functi cafum congregacis, pfoxima? quidem ex amicis mulieres circa domum conftitutaJ, cancare &vafa fiia aJrteafeupelues pulfare incipi- unc , Interdum veroetiam defunctumaccedentes , quafi corona cirt- gunt, canentes, faltarttes, manibus pedibufque perftreperttes,& tumul- tutn non exiguum excitances. Mox domum rurfus canentes acque fal- tantes circumeunc,& hoc ipfum tervelqiiater repetiint, donec adue-Jj^^^. niancqui funusefferanr,omnifque prasparatio fiat,ad conuiuiumpera- ™ht, cta fepultura celebrandurrt. Eum enirii in finem ouem vel capram & gallinas macratas pra?parant arque coquunt , vt poft fepulturam , fron- tem exporrigere & dapibus fefe reCreare poffint,lu6tu omni depofito at- que abiecto. • *

InterdiHnveromuIierqua?daexvicinita^^ tecellit,accepta pelui de domo ad domum progreditut, oftiatim ftipem ff^J^ colligendo,antequaadhucrunusefreratur.Erturtcquide vicinoruqui- libct particulam aliquaartri qiia* 4.tarhert bacos rton excedit,perfoluere &contribuere cogitur;prohocvefo aurobouenl velvaccam coemunt, eamqj Fetifiero,qm Sacerdos,vel pr^ftigiator & veneficus potius ipforum eft, tradunc,vt coniuratis numinibus fuis,a JFV//^obtineat,ne quiete de- functi turbet,fedpotius ipfuminitinerepromoueat,tueatuf atque de- fendac,vcad mundum alterum , quo iamiterinftituit, peruenirefine moleftiapollit. HuncboUeni ^jy^^poftnlodunimactat^fanguinee- ius , ad cortiurandum Fetijfum adhi bito,ciim defunctus Fetijfo fuO fartgui- nem offerre femper cogatut.

Porro funus hoc tabul£alligacum cantantes & faltantes efferunt , vbi Fmutqmmodo ipfum quide funus Vif is portatur , at a folis tarrien mulieribus deducituf, nemoenim pra-termulieres illudcorrtitatuf,qu£Efirtgilatim, vnanimi- rum poft aliam,incedetes,baculo irtnituntur, capitaferto ftrarnmeo ex- ornat*. Ca?terumvxorvitidefunctrcharifsima,funus proxime infequi- tur,q> fi veromuIiermortuafitjViripfefunushoccortiitaturlachrymans & doles defunctas vxof is vice,pra?ter illu autem,rtulli viri pro funere eut, nifi forte illud inloco peregrino fieri debeat,fic enim interdu accidit, vt funus aliquod ad lo.miliaria aloco vbi a?grotus rhortuiis eft, deducatur, atqjtuncviriquidamarmis fuis inftructifunusillud comitantur.

Cumad locum fepultura? ventum eft, Libitinariihumumaperiunt,25^5'^*"'- foueam facientes 4 pedes profurtdam,hanc deinde impofiro cadauere 7» 'ftphan'

M 3 multis

7

I

Muner» ami

coTHtn.

MercesLihiti nnriorum.

9± VI. PARS INDIiE

multis palisoperiunc,icavcnihilpenecrare ad funus poflic, poftmoda mulieres hacillac per fepulchrum ferpendo, multas querelas lamican- cesne£tunc,&vltimum defundto fuovale dicunt.Hoc faclohumuspa- lis illisimponitur , aggeftaque terrainftar ciftsalicuius autmuri qua- drati eleuatur,cui poftmodum vniuerfam defundti fupelleclilcm , ollas ji?menud,Ve' nimirum > pacinas, pelues,batillos ,lebetes,vcftimenta item & alia qui- fnaai.cumto bus in vita fuadefun£tusvfuseft,imponunc,armis eiusfepulchrum ob- jiftUnntm. fepicntes & munientes , ne in altero forfican mundo , rebus eiufmodi neceflariis deftituatur.

Infuper& abamicis muneraquaedam afferuncur,quibusdefuncl:um honorcnt, harc fimulcum ipfo velcerra^mandanrvel fepulchro impo- nunt,tanquam monumentum &pignusaliquod amorisfui, Ecfi vino forte defun£tusinvira fuadeledtacus eft, vafculum aliquod vini fepul- chro imponunt,vt habcatquo ficim inalreromundoreftinguar.Quod fi mulierqusedamin puerperio vna cum infante moriatur , infanrem vlnis eiusimpofitum,fimul cumeaterra mandant,fed &recl:um fepul- chro imponunt,quo fupelle&ilem & vafaifthscomniaapluuiis & cieli inclementia defendant.

Csrerum Libitinariis partem aliquam pro mercede & compenfatio- ne laboris a fepulchro accipere pcrmifliim eft,nifi ab amicis eis larisfiar, qui plerunque mercedem eis perfoluunt, ne bonorum fepulchro im- pofitorum quid auferant. Honori enim fibi ducunt maximo, fi multum fupellettilis fepulchroimponatur,Omnia enimdefun&ofuoconfecra- ta , in fepulchro relinquunt , donec putredine corrumpantur & inr tereant, necquifquameft,quivelminimum indeauferre audeat.

Pera&o igirurfunere,& defundtohunc inmodum fepulto,ad marc yel fluminisalicuiusripamomncslauatumprogrediuntur,vbiqua2dam mulierum,vmbilico cenusinaquamdefcendunc,alia?cancances & vala fua ameapuhantes ludunc, vna autem extotoifto ca?tu, apprehenfum velvirum vel vxoremdefundti, fecumin aquamdeducit, femel atque iterum aquaj eum , vt probe abluatur,immergens , Dum autem ita la- uantur,querelas fuas fubindereperunr&ingeminanr. Ethisomnibus ita pera£tis,ordineada2desdefun6ti reuercuncur,vccamam ibi capianr & fcfe rurfus oble&enc.

Iam quodad ha^redirarem &bona defundtireli&aattinet.fciendum H*redtttu &■ eft,vxorem defun£ti,fiue liberos habeat, fiuenon, nihil dcmariti fui ona tfm t. bonis,rccincrc pofle, quo liberos fuftcnrarc&cducarc qucat,omniac- nimquae abipforeli&afunr, vel fratrivel aliis defun&i confanguineis reftitueretenetur,ita vtnehylum quidem retineat, Qupd fi vero fra- ter nullus adfic,pacer ipfemet ha:redem fele bonorum a filio reliclorum profitetur& ofrerr. Eteadem ratio etiamvirorumeftquorum vxores moriuntur, Nammortua vxoremaritus omniaeiusbonafratri velalii ex confanguineis reftitucre cogitur, ita vt nihil ei remaneat,vnde vel li- berosfuftentare poflit,Liberiitaque inhocregno hasredes fuorum pa- rentum efle nonpoflunt,multominus vero vxoribusinbonis marito- ; . „ rum fuorumfuccederevelquicquam inde rctinere permittitur, fed o-

Ltbert paretum . n . r i • r • ».✓».. -.

juorum ;w«mmaP°": morcem mterrratres vel proximos confanguincos diftnbui nonfunt. necefle eft, Vxores igitur vfumfructum folum bonorum viri habent,id- quedumvirifteinviuisefl: , &quamdiu viriviuunc bonis fuis vci frui poflunc, illis aucem vica defun £tis,iam ancillarum inftar cum liberis fuis

cxire,

Letiontsfune brts.

VW.

ORIENTALIS. ^ cxire, & bonis fefe abdicare omnibus coguncur.Qu.E quidem ca ufa cft, quod iuucnes&puella? ab ineunte 2cace ad laborem fcfe aifuefacianc, vc fcilicet ad macrimonium cranfire volentes habeant,vnde rei familia- ris adminiitrandasinitium faciant,cum non modo bonis fuorum paren- tum,poft mortem ipforumnon fruanrur, fed & dotis nomine parum vel nihil ab ipfis accipianc.

Cap. XX XXI III. DM sepvltvra regvm et praefectorvm svorvm,

quomodo nimtrum & qmbm Ceremoniis ed peragdtur.

E g e aliquodefunctoludlusmultomaiorconipicitur^tantis enim propter mdrceinmagiftracusfuiafficiuntur&angun- i tur doloribus, vt dici & explicari fatis riort poflic. Ceremo- U*&»t dtf»n&t niaj fane & ricus, quibus in fepulcuris Regum vtuntur,iidem **itm*tHttt' quidem iuntcum commemoratisfuperioricapice,fed cumRegesplu- rium minifterioopushabeanr,quam vulgaris condicionis alii, necek fariumexiftimanc multosipfis adiungi famulos, qui non initinere fo- lum eum comitentur,fed&inaltero mundo,ipfifamulentur,&omnia fervida peraganc , cum iter difficile& periculofum ipficonficiendum fit,adquodnonparum requiratur. Refurre&ionem quidem morcuo- rum plane ignoranc,incenm camenarbicrancurmorcuosfuos inalium aliquem mundum commigrare,vbi variis rebusopus habeant , &eo- dem modo vicam , vc in hpc mundo aganCjCumque nihil ibi venale ex- poficum inuenianc, neceffariurri efle pucanc,cum ipfis aliquid bonorum fepeliri, acque ica inopiam & necefliGacemipforumiubleuari, nonfo- lum de fupelle&ile domeftica, fed & de veftimencis & famulicio ipfis ' profpiciendo. ... ^ Quod igicur nobilesattinet,qui inauiaregia,Regiminiftrarunc,ho- ruquilibec mancipium aliquodRegi defundo largicur,cuius minifterio in alcero mundo vcatur. Alii ex mulieribus fuis vnam eilargiuncur , quae cibu parer,& in ahis ei grarificecur.Quida filiorum fuoru aliquos ei offe- runc,vc ica vcriufq} fexus facis magnus congregerur numerus eorum,qui Regi jfag, Regecomicecur,qui quidem omrtes irtCerficiuricurancequa id animad- mult' M»>& uercancvel cogicenc,Quin.Regifuo munera ha?c ofrerre cofticuerunt/*™'* mencione quidem hac de re nulla faciunc,fed ce£te id diflimulant , ne a- nimaduercancfibicumRegeinalcerummundum proficifcendum efle. Cum aucem dies fepulcura? deftinacus iam inftac,perfona Rcgi offeren- da peregre abire cogicur,ablegaca nimirum afuo Hero ad ciuitatem vel pagumhuncatqj alium,vtnegotiumaliquod perflciat , fedlatetanguis in herba,dumeniminitinereeft,fubornatus aliquis clam a cergo infe- quicur,&iaculo vel haftamifliii eam petens eximprouifo , antequam id fubolfaciat quidem trucidat.

Ce,ceru trucidati ad aulam Regiadeferuntur,vtappareat quacharurti VxoresR u nobiles & fubditi alii Rege fuum habuerint, Cadauerani illa omnia fan- cum Regefe* guineprobeconfperfa&perlita.vnacuRegiofunere vni fepulchro im-feliuntHr- ponuntur,vt fimul cum eo iter faciant.Quin & vxores qua? Rege pr«e c%- ceris charumhabuerunt,vltromorteoppetereno verentur, vtvnicum eo fepulchro inclufas,& monumertto fimul recondicas, pari paffuambu- lanteseiadha:reanc,&inalcero mundo abeononfciungancur.

Capita

i

96 VL PARS INDIiE

Capitaautem eorura qui ica trucidantur,terr« non mandancur, fed Mommenu rs- ceruicibus refeda haftis arfiguntur , vt ftipatum illis & circumfeptum

gljtXOTMtlQ. & J J1 r> V

monumentum exornetur,quodadhonoremKegisnonparumearace- re exiftimenc.Cscerum monumenco poftmodum cibus & pocus impo- nicur, vc habeancquod edant bibantque,exiftimantes eos cibum po- tumque iftumabfumere, vnde vafa iftafubinderenouant&: nouovino aquaque euacuatareplent.

Porroveftimenta,armaq;&omniaqu£ chara mhacvitahabuerunt, cum eisfepeliuntur,Nobiles vero& AuIiciomnes,exterradelineati,&: formati yiuisque coloribus vt viuentes repra?fentent,illuminati, circa monumentum iftudcolloeantur,vndefepulchraifta amplitudinemfae- pe azdificiorum regiorum exa^quare cernuntur, qua? omnibus etiam re- bus neceffariis complentur,vt nihil ipfis fi vel in viuis adhuc eflent , de- efle poflet.Nam & adefunclorumRegum fucceflbribus in tanto haben- • tur honore , vt excubias lbi fuas conftituant , ne fi forte defunctus Rex reialicuiusindigeat& aliquidexpetatpetitionefua fruftretur.

Cap. XXXXV.

DE ARTE NATANDI, <£VOMODO NEMPE NON SOLFM in ifed etiam fttbaquis fefe continere ptfiint, & quam muUeres etiam natandifint priufima.

Vod Nigritxifti, prxcipue vero quiinmaritimishabitant ciuitatibus,innatando fintpra? cxceris exerciraci, inde fir, Iquoda prima puericiaaquisafluefianc,quamprimum enim ^ambulare inceperint, aquis fefe iam committunt , obleccan- tes fefeineis & tempus fallentes , idquepromifcue abfque vllo fexus difcrimine &pudoris verecundixve reipectu.Namquodpaganosatti- net,qui remotiorapaululuma marilocainhabitant,adeofunthuiusar- tis ignari,vt fxpe etiam expauefcant & cohorrefcant ad folum maris in- tuitum&afpectum, cum econtra, quilocamaritimaincolunt,nihilex- timefcantetiamfi nauigiumquovehuntur,vento&fIuctibus marisim- pulfum fubuertatur,quippe quod inmarinatantesfumma illud dexte- ritateerigerc, &aqua cuacuatum confcendere rurfus facile fefe pofle non dubitent.

Qupd autemattinetadartem natandi,negari nonpoteft,quod eius uatandiptri- fmt peritiflimi,cum non folum aquis innatare,fed etiam fub eis fatis diu fefe continere poflint, Quin imoaquisfefeimmergere,& non folum in profundum marisdefcendere,fedetiam morasibi nectere, & bene longo commorari interualJopoflunt,Itaque ob hanc etiam artem fuaiti alibi locorum, vbi rhergis eiufmodi opus habent ,valde amantur & ex- petuntur,velutiin Americalnfula S.Margareta,quz margarita.mm fera- eiflimaeft,qua.s ex mari mergorum iftorum beneficio extrahi necefle eft,fic Or/KAr ctiam inIndiaOrientali,vbiaquam dulcem,quammorbis quibufdam correpti,vtetiamvermibus infecti,bibunt,ad zo.fxpe or- gyas,fub aqua maris falfa exiftentem, proferre & educere coguntur, cui quidem labori Nigrita?fere ex his regionibus adhiberi,& proptcrea etiam prjeahischariacceptique haberi iolent.

Quamuis

Caufa cur in natando eX' ctllant.

tia

f/JW.

ilJ

ORIENTALIS. 97 Quarriuis vero natandi fint peritiffimi,non libenter tamen aquas in- grediuntur nectemere mari fefe comniittunt , idquemetu cuiufdam Mgfe Wemmi pifcis,qui Gallis quidem Requiens , Luficariis vero Tubaron, dicitur,Hol - HWmm ** landi Haye,nos Galeuni fiueHinnulummarinumvocariiusj Ablioce- nimpifcenacances inmari fa?pe comprehenfi Vel brachio vel crurc ali- quo mucilancur,incerdum eciamprorfusabrepci deuorancur.Nacances img^ cdm- autemmoremLuficanorumobferuanr,brachiis enini fiipraaquamfem- m per feruncur,vnum altero femper preponences , pedibus vero ranarum inftar fefe promouencacqueprorrudunc, vndeadmodumceleresfunt, & nacances Bacauos,mulcis parafangis poft fe relinquunt.

Sed&niulieres,finonomnes,pleraique camen,nacandifunc peritif- fimx, Accidicenim nonitapiridem, vtad Hollandos in porcu ciuitatis^J^ CMourre nauigio fubfiftentes; Nigrica* quidam „ merces quafdam coe- mendigracia venirent,mulierem quandamin fcapha fecum haberites , Inter contrahendum autdm,cumpeluimameani furto furreptam Bata- ui animadiierterent,fuftibus eos aggrefli ; vt ablatum reftituerent vrge- bant, qui metii pcrterriti,orrines fefe ex Batauorum naui in niare prxci- pites dedere; folamuliere poftfe relidta, qua? vifb hbcrumulru&ipfa procenus defiliic,nonfummafolum velocitate virosinfequens , fed ct- iamfere innatandoprsuertens, ita vtvnacum eis enacaric&lictusap- prehenderit. «

Cap. XXXXVI. DE AVRO IPS ORVMy ^VOMODO NEMPE 1LLVD EXTER- • ra eruanty agnofcani ,purgent & probent, juamque propterea criftas erigant & tnfolefcant.

\ V a m ance hajc tempora auri cognicionem habuerinc, fciri j quidem non poteft,ex relationibus camen ipforum confcac, rnociciameiiis eos habuiireperquarriexiguam,nec etiamin ^magnoprccib aurum apud eos fuiiTe,cum nemo fueric,cum quo cocraherenc &aurutri fuum permucarenc, Veru cum Cemporis pro- mtiti**uri& greifu videreric Luficanos auri cupidos efle, &mulcas propterea merces ™Ur iU6m9d* advehere,cceperunt & agriofcere aurum,& in precio illud habere,vnde ertumnt' valor eius eo iairi afceridit > vt canci apud illos,qUanci vix apud noftros x- ftimecur.Subirideenimaugeri precium eiuscoepit,cumvideiencBaca- uos auru adeb ficire,vc pofthabicis bmnibus pericujis & laboribus, naui- bus fuisad liccusilludappellerent, & multo plusmercium pro eo per- [ mutar.ent,quama Lufitariisantehazc tempora factum effet , eosenim Hollandi in negotiationibus fuis adeo fuperant,vt vix dimidium bono- rum Nigritae pro canto &c. auri precio a Luficanis ancea acceperinc, quantunla Batauis hodie,ipfis ofFertur*

Itaqj rton immerito a quibufdam affirmatur, toto illo tempore quo lufitaninegociacioneshasexercUeruntiCancumauriex his regionibus Xj^^»4«?crarifportatumrtoneife,quatum Bataui paucorum annorum decurfuindeacquifierint* frequetttiores enim Jonge & fplendidiores iam a Batauis ibi eXercentur negotiatiortes,plus etiam bonorum & mer- cium eo a Batanis advehitur,quam antehac vrtquam a Lufitanis fatcum, vnde tot etiam ibi mercatores iam exiftunt,qui Batauorum commcrcia omnes expetunt, vtpote cx quibuspluscommodi,quamexLufitano- rum negotiationibus perciperc pouunt,

N Aurum

«

Aurum xnit «cctfiant.

9% VI, PARS INDI^

Aurumautem quodhifceinlocis permutatur,exterraquidemerui- tur,fednon inlocismaritimis,verum inlocis longc a mari diftantibus'i quamuisquidam exNigntisdicant, nonproculetiam amari , fodmas aliquas auri reperiri,nempe in loco quodam qui ipfis Fcetu dicitur, vndc etiam aiirumil;ud,hocnominisobtinuit,quod Chika. Foetu^ hoceftau- Auri fodtu rum exfer/»vocatur.Non faciletamendiclueft &explicatu,quoinlo- co Auri fodina?certoinueniantur, cum pauci etiam in maritimis ciui- tatibus Nigrita;inueniantur,quiearumexaciamnotitiam &cognitio-- nem habeant,vel vnquamaunfodinis praefentesadfuerint, cumoccul- taeadmodum habeantur , & omni ftudio a Dominis pofleiToribufque fuisabfcondantur.

Quihbct autemRexproprias&peculiares Aurifoclinas fuas habet,

Dominiaurifo- , ' rii r • n ' i 1 • J

dmti>Hm. vnde aurumperlubditosluos erui&inlucem produci curat, quodita erutum,mercatura2 beneficio ad alios poftmodo peruenit, ambulans ex manu in manum,donectandemad Batauosdeuoluatur quiinHollan- diam illud tranfportant, vbi proptercommunem vtihtatem m mone- tamredigitur^ cumpro fuluaiftafeuflaua qua?ex G^*#^afferturterra, vi&um & amicium acquirere quihbet, & de rebus omnibus advitam neceflariis fibi profpicere quamoptimepofiit.. . Necveroetiam qua ratione aurum llluderuaturfciripoteft, aliter Qtiipt fodina quam exNigritarum quorundam relatione- qui dicuntfoueaseosfatis rumwto. profundas facere,Cumque interfodiendum venafeie aliquaauri ape- riat, pergere eos folere & veftigiis iftis infiftere , donec metam vel ter- rnlnum vena: aflequantur. Vnde colligitur fodinas iftas .arbori prope- modum fimiles efle , qu# radices fuas ad omma laterapaffim extendat & emittat.

Sed& influuiisaurum reperitur,interarenulas nemrevi pluuiarum &imbrium a montibus detractas. Ibi enim viderfs multosin aquisfe- dentes,aurum arenis permixtum,cochlearibuscxfundo eleuare, &fi- mul cumarenismpeluim colligere Echoc quiderriaurum non eadem femper quantitateinuenitur , interdum enim particula? occurrunt di- gitorum, fabarum, piforumqjmagnitudine, interdum ihftar limatura: cupreae,& arenularum tenuiffimarum illud fefe ofFcrt.Quin imo raro m fluuiispurum &aterra; permiftione iiberum reperitur,Itaque lotioni- bus, abfterfionibus&purgationibusmultisopus habet. Et arenofum Atmletimts quidem illud, ftatim in fluminibusiftis aquaeluuntatquepurgant,fed & abjhrjiones. nunquam purum plane efficere, & fecibus fuis liberareprorfus ^oflunt, femper enim arenarum aliquid ei admixtum manet.

Iam vero non iine magno labore & ingenti penculo auru ex cauernis & fodiniseruitur,multis cumia&ura& difpendio vitaeei colhgendo& " eruendo infiftentibus , In foueis enim ilhs & fodinis multi fubinde ni- mio a?ftu fuffocantur,non paucietiam fame& fiti cortfe&imifereper- Merceseorum eunt f vt ita mercedem fuam bene promereantur , Ea vero dimidium £12^ ' fempereft , de omniauro quod colligunt&inueniunt, illud enim in duasarqualesfemper diuiditur partes,&vna quidemRegivelpofTefib- ri fodinarumcedit,alteravero metallicis illis quiaurumilludcollege- runt relinquitur.

, PorroAurum ipfis C/?/'^dicitur,& adnauesBatauorum,per diuites

Aurumquod- r i \ • i t • j rr

n*m ofttmum. quoldam mcrcatores , non procul a UMatne nabitantes rude artertur, queadmodum fcilicetinuencum & ex terraerutum eft,q> ipfum etiapro

optimo

m> )))mjj

ORIENTALIS. 99 optimo habetur , Quamuis enim arenis prorfus non careat ,preciofius tameneft altero,& afraudedoloquemagisaIienum,ita vtmalleoper- cuflum& ventilationeabarenis purgatum nerninem decipiat, talise* nim purgatio non intermittenda eft ; licet Nigritis bdibfa exiftat & damnofa, arenula? enim diligenter excutienda? funt, fi poridus tuum iu- ftumhabere velis;licet aliquiBatauorum reperiantur,qui vtmercato. res Nigritas adfeinuiterit& alliciant j abfqueexcuflione & ventilatio- neaurum illudaccipiunt.

Poftquamigitur Nigrit^ifti&^£thiopes viderunt propterauru plu- res quotidie adlittusillud naues appeMere & tatum aBatauis propterea

j _ • i i . i- . . • . V i . ~ 1 ~ r ru>» Qr tnlolen-

deuoran Jaboremj cceperunt nonfolummagni aurum fuum xftimare, tUpoft***. fed etiamcriftas crigere &nonparum prbpterea infolefcere, multi c. nim hodie tam infolerites ibi reperiuntur vt vix aliquem alloquio di- gnentur,cupientes nimirum omnibusnotum neri,fepreciofilumoau- ro inftru£toselfe&pra?ahisabundare,qubd quiderri etiam Deum Ba- tauorum,percontemptum appellant,cumeostantoflagrare amorevi- deant,vt pbfthabiroomni labore & moleftia, mille fefe dummodoeo potianturjfcxponere periculisnon dubitent.

Cap. X XXX VII.

D£ V ALORE ET PRECIO AVRIy ^VOD IN HIS REGIONI- btts reperitur,itemquede mulHplicieim deprauatione ^&quomodo do- iKt ammddVerti atqueeaveri poflit.

| Vamvis Nigritaraurumfuum fatis magnoexpendant,& permutent precio, tamen cum videant quam preciola res •'it & quam aiiide ab omnibus expetatur , acquiefcere tali . >precib rionpoflunt,fedin omnes intenti funt occafiones & vias,quou)odoper fraudes&deprauationem precitimeiusaugearur,& ex vncia vnavelfefcuncia fiat. Aurum igitur illud optimumhabetur, ^^*" quodrudeeft&nondumliquefa6tum,arenulasadmixtumhaber»,,qua: tamen diligenter excutienda? funtiVt aurum probe purgetur. Quod au- tem difterentia quaedam vel certi gradus inauro reperiantur,& akerum Jifftrm- altero interdum fit prsftantius, inde fit,quod vena auri alia al iam gene- tia vndt' rofitate fuperer^ Nam&ineadem veria,qUoprofundius ea perfcrute- tur & aperiatur,eo aurumdeprehendituf magis magifque a pra-ftantia fuadilcedere &degenerare> pra?ftantiilimumenim quodqueeft quod

infuperiori partevena; alicuius reperitur,quod veroprofundummagis eft,illud propiusad argcnti naturamaccedit, & cum eo magis eftper- mixtum. c

Verum quodaddifferentiam auri attinet,cumea non omnibusper- fcrutatu & fcitu neceflaria fit, neceflarium non efle arbitror, multa hoc locode valore&precioauri verbafacere. Ne tamenfilentio haxplane praetereantur, breuiter fciendumcft,auri quodin his regionibus expen- ditur,pr«ftantiam verfariinter n.&23.Carata vniusBeflis vel Marca?^WW(> . quam vulgo vocant,idque de puro & nodum liquefa&o auro , quemad- fZbZL modum kilicet ex terra illud producitur accipiendum eft. Alterum ve- ro quod ex liquefa&is armillis,inauribus & aliis eiufmodi clinodiis con- fufum& commixtumcernitur , aliquanto femper inferiuseft&minus

N z genero-

ioo Vli PARS INDI£

generofum.Ingens enimfspedeprauatio&dolushuic auro fubeft,ita vt aliquot grana fint de marea detrahenda , quibus a priori non liquefa- cto fcilicetfuperetur.

Quamuisaucem omnes eofincanimo,vc peregrinosdecipere,&au- ttndijlHdtHr». r«mcorrumpereexpetant,potiisimum tamen hoc vitio qui tenuioris forcunce funtmercatores laborarevidentur, Quibusenim nerui adex- ercendammercaturam neceflarii defunt,p!erunqueaftutiores funt & magis fraudulenti,aurumque fumma celeritate corrumpere & depra- uare folent,idquefa?pe tamocculce& tecl:e,vtdolas vix dcprehendi& animaduerti poflit. Sed huiustamcndeprauacioniscaufaprimaaBaca- uis depender, quippequimareriam&inftrumentaipfis, quibusadde- r>rauationes eiufmodi vtantur, vendiderunt & dederunt, gladium ita iri luam ipforum perniciem,Nigritis porrigentes,

Antequam autemdeprauacionem metuerent,& dedolo quicquam cogitarent Bataui,circumueti fajpe funt & dccepti, Atqui cum fraudem perfentifcerent tandem & olfacerent,ita Nigritas acceperunt,vt etiam- num hodiepudore confufi cohorrefcant , fi tantum mentionem fieri c- ius audiant,cui pcenasfraudisfuasprimas dederunt.

Sed &LuiitaninonparumeisterrorisincurTerunt,feceruntq5 vtnc- Lufit*»orU er- mo auderet vel granulum auri corrupti ad caftellum^cJ^/^portare, g* corruftores fummo enim rigore cum eisproceiferunr,& nulloperfonarum habito refpeclu in crucem egerunt quotquot vel minim^ftaudis deprehende- bancur rei&fufpe&i.Sic enimahquandoaccidit,vt pater Regis de Co~ mendo aliique eius legati adcaftellum^cJ^//w,commerciorum cum Lu- fitanis exercendorum caufa proficifcerentur,arTerentes fecum non exi- guam auri quantitatem, Verum cum illudcorruptum aliquo modo,de- prehenderetur,abfq}vllacuncT:atione&mora omnes in patibulofuipe- . fi, &laqueofuffocaci func. Le»itasB«ta- Eiufmodi quidem rigorem nondumab Hollandisexperti funt, qui wrum. pcena lenioricontenti, eos ha&enusnon femel dimiferunr, quodta- men bono Hollandis minime ceflit,pcenam enim Nigrita:,nififatis gra- uisfit,afpernancur prorfus,&a prauis fuis machinacionibus non abfti- nenc, ica fecum cogicances,fi fraudem Baraui non animaduercant,bene eft,fi vero ea deprehendatur, aurum noftrum placidc amiceque dimifli recipiemus.

Ipfi quidem auri cognitionem egregiam haberit, & facile Iegitimum ^uru'm'1'iur ab acmicerato difcernere poftunt,quamuis margaritarum , gemmarum nerefaciiefof &aliorum precioforum lapidum,notitiam nullam habeant > rubrista- funt. men coraliis in mari nafcentibus exceptis, qua? in magno apud eos pre-

cio exiftunt.Argentumplusiuftoetiam nouerunt,advaloremauri mi- norandum,turpiflimeeo abutentes.

Ca;tcrum quomodoaurum liquefacicndumfit a Lufitanis didice- runt,cumquenullumaurumfine argentivcl cupriadditamentoliqua- ri & fundi poflit , quod alias non coharreat , & malleum in incude non ferar,quemadmodumilludaLufitanisedoctivfu quotidianocognoue- frZTtamm runtjipfi limites additionis huius praEtergrefli , nimis mulcucupri vel ftnfibnu. argenti auro hquefa&o permifcentes , quatitatem eius incredibili frau- de augere conati funt,Eo enim proceflerunt audacias,vt integras mone- tasargenteasauroliquefa&oimmifcerenondubicarinc, vnde integros Regales & chaleros minores Batauiin auro abfconditos aliquando in-

venerunt»

ORIENTALIS. IOi venerunt,Qu£ quidem adulteratio & fraus talis eft , vt non facile anim- adUertatUr, rieque eriim lapide Lydiomeque vlla alia ratione , nifi forte iecuriaurum iftuddiuidatur, dbiusin medio abfconditus deprehendi poteft:

Atque lidcquidemmodd a^urumfuum argcnto & ciipird cteprauare folent , Cumautem qudtidianaexperientiadidiciirerit , OrichalcUm ^0^^'** huic permiftioni non conuenire , qudd cUrh aurum eo contineri ridripS'^ pomc.dolusfacilc prodaturauro neriipeifto,fubincudeiri reu0c4to,a-r"wi>*'*'' liam excogi tarunt rationem,qua Orichalcum etiatn auro immifcerent, Cumigicurinterdum nummisquibufdam vtancur qui quadratam for- mam obtinenc, magna copia orichalcUm eTs affundunc, quod dolum in nummisiftisprsfcrcimrecentibuSjnonfacileanimaduertipofTefciant, licet teporis progreflu,colore mutantes,dolum eciaprodant &aperiant.

Sed&aurumarenofumquodipfi Chika Foetu rtominant, Orichalcd corrumperecajperunt, Quamuisenimilludnon liqUefiat,camencuiric''r^'' *mk Bacauilimasaliquando afFerenteS , vfum iftius inftrumentiibfis mort- ttmttMtm ftraifent.Orichalcu limare & in tenuifsimu redigere puluere cceperunti cjucmpoftea auropermifeerenc,Echa?cquide corruptio omnium pef- limaeft,quippe quamnemoolfacere& animaduertere facile pofsit.

Quamuis igitur fumriiaeorUrrifit in corrumPendo& adulterando dolm auro calhditas& aftutia,multitameetiamaBatauismodiinuentifunti^>,'*w' detr>- * quibus fraudem facile deprehendant , vt ita circumveniri non nifiin- bmUtm' cauti pofsint , Nam & ipfimet plerunque dolum certis fignis aperiunt» & fefe velut forices fuo ipforum indicio produnt, fi eriim male fibi cori- fcii fint,& aurum falfatum afferant, timidi admodum accedunt, & atto- niti quafinegotiationesaggrediuritur, cumqueiliis peradis Batauiau- rumprobarevoIunt,sgreilludferunt,&nehocfaciantmodisomnibus deprecantur,Quin & colorem iri faciemutant,& toto corpore quafi fe- bri correpti cohorrefcunt,actandem rebusfuisiummacelericatecon- fedis,exnaui difcedere admodum properant , mctuentes femper ne fraude patcfacia malemulccentur;

Cap. XXXXVjlL

D£ rZRMlJsrS, gVlBVS NON NIGRITAE SOLVM IN HIS regknibmhabitantesyfedetiamferegrmeoprofcifcem

quentnr, vndenimirum ex0ant,cuiuiform£ fntf ejrquomodocurentur.

>Navdita res eft, qu# legentibus etiam ha?c, non parum miravidebitur,quodincorporibuscorum, qui hocitinere ™ «jgl vtuntur5& in has regiones frequenter nauigant > vermesna-'*''""*^ ^LSf fcuntur , prarfertim fi circa Caftellum^ CMina frequenter^ " fefe contineanc. Quod ipfum tamen non ita pridem Batauis innotuit, Cumqui ante aliquotannos nauigationemhancfufceperunt,nihilho- rumdeprehenderint,nihilquede plaga& afFe&ione hac cognitum ha- bucrint.

Nontamcnapudomnes, vermeshiapparent,neceodem tempore fefc exerunt. Quidam enim citius quidam tardius illis torquentur, fic enim invenias , qui dum in itinere adhuc funt eos accipiant , alii

N 3 pera&o

vertnts ttk Mtna aici-

tum reyertt* tur

102, VL PARS INDI^

pera&oitinere.aliipoftmenfium aliquot, alii poft totius annia reditu luo decurfum illis infeftantur. Sunt vero etiam quidam ab eis prorfus immunes,etiamfialiquotiesha:clocafrequentarunt. . - Nieritaj&^thiopesibihabitantesipfimetetiamillisvaldetorquen-

Qut Stgrttaru o i <^ n m / r • \t

hmcrnorbofub- tur,poriflimum tamen illi , quiLaltello deCMtmmm viciniores , JNam iecii. quiveladzj.miliafia tantumfeptentrionemverfus, a Caftello hoc fe-

moti funt,doIores hofce prorfus ignorant.

Hiftorici veteres mul ta quidem de hifce vermibus annotatarelique- runt,fcribentes interalia, vermes eos veros etfe, & vermium aliorum Quidapudvt- inftar vitametiam habere,Nihdtamendeorigine&caufis eorumafle- te esdehiiver runt,vnde nimirumincorporibus hominumexiftant,&vndenutrian- m,bus *nnot* tur^ Quod quidem argumento eft,veram cos caufam a:queac nos igno- rafle, Cum verifimilelit,eos fi veri aliquidhacde recognitum habuif- fent,illudpofteris etiamcommunicaturos fuiife. Nam & Gra^ci &v£- thiopici fcriptores eorum mentionem facientes,incolas quidem huius loci valdeab eistorqueriaffirmanf , fedcirca caufarum & propagatio- niseorum inquifitionem,velpifcibiis magismutideprehenduntur.

Quin imo non paucos inuenias Doclrores.qui probare conantur,nec Anfmtvtrt& vermcs eos veros efle, nec vitamhabefe,qui qUotidianaquidem expc- mes. rientia latis rcfutantur,ex qua manifeftum eft veros,naturales & perfe-

6tos eos vermcs efle , & vitam vere obtinerc.

Sed&hocadmiratione dignumeft,hanc folamregionem,cumpau- cisadhuc aliis , quaram Iohanties Hugo meminit initinerariofuo, huic malo fubie£tam& expofitamefle,Aliae enimlnfulas omnesinlndiaO- rientali & Occidentali»quemadmodum etiam in .China, Brefilia, & ali- bifita? ,vermeshofce proffus ignorant,&quodmagismireris,ipfamet- iam S. Thoma?inhabifantesinfulam,qui locustamen omnium in toto mundo infaluberrimus habetur,dehocmorbi generenihiiquicquam nouerunt.

Qupd attinetadcaufas vndenimirum hivermes in humaniscorpo- ribus nafcantur, Nigrita? quidemvariasafrefunt,fed nuliam verecon- firmare pofTuntjQindam enim pf ouenire eos dicunt ex nimiacum mu- lieribus familiaritate&confuetudine, Alii dicuntexcertis quibufdam pifcibus, quorumquotidianus ibi vfuseft, eos oriri,vndereperiuntur qui pifcibusin vniuerfum omnibus,qiii iftisquideminlociscapiantur, abftinent, Aliiex nimioaqua?vfu eosprocreari aflerunt,nempe exna- tando & potando, Alii terramipfaminculant, Aliivino dePalmacau- fam imputant5fed&panesquosK<*»k«w vocant,aliquihocnomineac- cufant,vt vere hic dicere pollis,quot capita tot fenfus,quilibct enim pe- culiarem fibi caufam firtgit,eamq; casteris omnibus praefert , & pra? aliis tuetur,cum nemo tamenflt,qui rationes fententiasfua: vel in lpeciem probabiles afferrepofllf*

Certum enim eft cauias hafce nullas eflc,nec vllam etiam veram cau- famdari pofle, cumcontfariumfa?peacciderit,Deprehenfumenimeft aliquos quibus cu Nigritis mulieribus nulla interccflit familiaritas ,qui a pifcibus,panibus, vinopalmarum aquifque marinis plane abftinue- runt,lauando fefe nonoblectarunt,necpedem etiam exnauiinterram pofuerunt,plustamen avermibushifcc dolorisperpeflbsefle,quamqui cummulieribuscrebro conuerfantes,pifcespanefque eorum eomede-

runt,

Cauft huius tnaltvarU.

Caufarum n- futatit.

ORIENTALIS. ioj

runt,vinopalmarumfefe ingurgitarunt,deniquc &interra& in aquis fefe frequeritcr obleclarunt.

Pracfumitur tamgnomnium maxime, exaquapotabili eosprogene- rari qusaNigritis redimitur,quieam exlacunis&ftagnis fuis haurirfe Caf* & afFerre folent,Et fane fi rem altius perpendere Velimus,vidcbitur qui- m '*** dcmhanc veriffimam eorunicaufam elfe,Nam&in Infulaqua? Ormus dicitur,& huic malo etiarh fubiecta eft,qui a vermibus tuti elfe volunt i- qu*m dulcem quam bibant,ad i8.fi£pe orgyas fub aquafahaexiftentem, mergorum beneficioex mariextrahi curarit.

Vcrum quidemeft,quofdam hocmalo noninfectosefle , qui mul- tumtamen aquanllius biberunt,fed hinauibus fuisinportu ^Ackr&ci- uitatis fubftiterunt , & in portum UHourre cixiitztis venerunt, vbi potifll- mum malnm hocviresfuasexercet.Nam quiad ^ckram ciuitatem & loca vltenoracommercia fuaexercent,rarohoc morbo corripiuntur, quemadmodum etiam Nigritaz in hac ci uitate habitantes parum vel ni- hil de eo cognitum & perfpectum habent,cum econtra qui ad CMmrram negotiationibus operam dare folent, malum hoc Cuadere vix poflinr. -Nihil ramencerti,vtvtfit,hie definire de caufahuius mali volumus,li- temfub ludicerelinquentes.

Quiillis corripiuntur dolorem.percipmntincredibilem,Qmdam e- miorintohr* nimn.ee ftare necinc?dere,quidamveronec federe nec decuberepof- huu- . funt, Al^quiquafi exanimesiacent,quidaminfuroremaguntur,& vt vinculis tempeftiue conftringantur necefleeft.

Sed & variis fefe modisexerunt &oftendunt,Quidamenimcumin- genti frigore & horrore,quidam cum ingenti xftu &calore prafentiam vermisalicuiusdeprehendunt,quidamcumeocoflictanair, antequam««*. idipfumfentiatjficvermesipfi fefe in aliquibus per exiguam puftulam, apud alios per puncturas rubentes,& pulicum veftigia asmulantes,often- dunt,Inquibufdam cumingentitumoreconiuncti funt, vtfubcute la- tentes cernere exacte poflis,apud alios per vlcera & carbunculos erum- punt.

Pra?terea indiuerfis etiam locis apparent , nempe infuris & pedi-^«'^*«?' bus,ingenibus&poplite,incrure,in brachio,infemore, in inguine & fi^ ^ fcroto plerunque tameninpartibuscarnofis,Intenfiffimum autemdo- loremexperiuntur,quieosinpartibus occultisaecipiunt,neq; enim vl- lo in loco alio dolor ab illis magis exquifitus & Vehemens depreheditur.

Iam quod adcurationem attinet, non eft quidem necelfe, vt ante- cumio quam appareant , remedia eis adhibeantur,fed quamprimum in corpo- Hm- re animaduertuntur, neceflarium eft, vt a labore quis abftineat& ad quietem fe componat,idquep.otiflirnum fi pedeseo infeftentur, tunc enim motuscrebrior perniciofiflimus,quies verogra'tifsimaeft, & fri- gus diligenter caueri debet, quo enim quis magis quieti & calori ftuder, eocurationem magispromouet,& citius hocmaio liberatur, Neque vero etiam promotione alia, vtpote cutis apertione fectionibus & a- liis opus eft,ipfimet enimexitum fibiquxrunt,&caputperforatacute cxerunt.

CaJterumcumeovfqueperueneruntvt apprehendi digitis poflint, paulatimextrahendi funt,donecfequantur,cauendumautemeftneni- Exitus vermim mis eos vrgeas, vbi enim fubfiftunt,refpiradum eft,& a veilicatione prfrpgffr traclioneqj abftmendu,donec ipfi fefe rurfus mouere incipiant, interim

vero

vermibus 'emm,

verm* ttm.

QuantitM h» rum vtrmtum

Remtdia Kigri- tarum conira vermis.

Teftimoni* jiutarum qUB' rundam dthis vtrmibm.

I04 VI. PARS INDIjE

veropars illaqua: extra cutemprominet, diligenter vel baculo impli- canda,vel alliganda eft,ne remeando,corpori iefe rurfus infinuet.Quo- ties autem exitusita promouetur, toties copiofa t^bi &puris materia fimulexcernitur,promotioverohxc fingulis diebustetandaatquerei- terandaeft , donec prorfus extrahantur,interim tamen videndum ne abrumpatur antequam exitum invenennt , veneno enim conftant pr^- fentiflimo&nocentiflimo , quoinfe&um vulnus ita intumefcit, vtin magno verfari a?grotum periculo necefle fit.

Non raroautem accidit, vt vnoextrafto, aliusftatimeifuccedat,& per idem foramen exitum fibi quaerat. Quinetiam alii plunbus, ahi paucioribus torquentur. Quofdam enirii inveriias,quidecem velduo- decim vermes flmul & femcl ex diuerfis corporis partibus prominen- tcs habeant,quiquantumindepercipiant doloris,quilibetxftimare fa- cilimepoteft.

Ad quantitatemeorumquod attiner,ea quidemnon vniufmodieft, Quidam eniminveniuntur velorgyamvnaminlongitudine exceden- tes.aliiverobreuiores funt, Qujdarri craflitie fua fides crafliores aemu- lantur, alii vero vix minores in teftudine,quinimo vix tenuiora bomby- cina vellintea filaaflequuntur,& attingunt.

Nigritae quidem remedia illis nulla adhibent,fed exitum ipfis libe- rumrehnquunt,quo abfdluto vulnera fola aquafmarina eluunt, quam illis admodumconudriire affirmant.Vtautemin paucacontraham,do- lor hic tantus eft,vt quis hoc itcr abiurare,& locum hiinc in perpetuum vitare deberetpotiusquamcruciatumabvndtantumhorum vermmm perfentifcere & experiri.

Iohannes Hugo Lindfchottanus,de hisvermibusinltinerariofuo fcribit.morborum omnium maxime dcteftandum,ab his vermibus exi- ftere,qui cruciatUsexqUifitiflimos gigriant,homines in Infula qua? Or- 7nu* vocatur infeftent,& ab aqua quam bibarit ortum fuum habeant. Al- faharanius vero quidarri in praxi fua cap.n. dt hisvermibus ita fcribit: Reperiuntur loca quadam, vbi in humanis corporibus vermes nafcun- tur,quam aliqui paflidnem bouinam rioriiinant, eo quod boues eiuk modi morbisplerunque obnoxiideprehendantur, vermcsenim intra carnem & cutem nafcentes fefe extendunt & tamdiu oberrantes fer- punt,donecperforata cuteexitum inveniant. Curatio autemconfiftit in purgatione & excretione abundantis pituita? fiue phlegmatis.V ulne- ra poft vermiurrierUptionem,butyro recenri,cuifalis nihiladmixturn fit,inungenda funt, quo dolor quidemlenitur , &fanitas mirabiliter promouetur.

Cap. XXXXIX.

DE SALE gTOD IBI CONEICITVR, £VOMObO NJMI- rum coquatur , ejr quales eo negotutiones exerceantur.

ilkcandtr. t^^^M^ A l quod ibi paratuf candidiflimum eft & pulcherrimum, itavt quiilludnonnouerunt,Saccharumefle affirmet,cum praHertim fportis etiam eiufinodi infufum exficcetur , vt _ formam Sacchari, pilei inftar acuminati referat , & inftar Sacchari etiam mduratum , radi poffir.Magnaautemcopiacibisaffun-

^ditur,

VJtkV.

ORIENTALI5. ' * ioy

ditur,Cumillisbenefalfislibentifrimevefcantur,Interim vero foliisvi- rentibus inuoluitur , ne candor eius feruore folis immutatus pereat.

Commerciaco b#iafaciunt, vchentesnimirumilludex vna ciuita- t»in aliam^&magnacopia diuendentes. Optimum vcro quodqiie in SaloPtim"M K^fnta&c Chinka paratur, itaque etiamincola: horum locorum,obfalis'V*'/'*m*r" praftantiam, paflim celebres funt. Coquiturpotiflimummenfibusla- nuario, Decembri & Nouembri,quibus tanta copia conficitur,vt ad to. tum fufficereannumpolfit.

Exiguo autemillud labore pararefolent,cum fua fponte candorem & albedincm iftam contrahat, & vna coftioneperfici pofsit. Preftan- tia vero&bonitate tantaeft, vtnoftro fali , quantumuis maximo labo- re parato,nonfacile cedat,fed arfturri folis rtimium ferre & fuftinere non vajiet.

Cap. L.

DE LVSITANORVM IN IN&VIRENDA ET AC gVIREN- da hacregiom callitlitate > quomodo nimirum hocregnumexpbratumfibi fubiecerint , & quanta crudelitau crga Nigritas df alios commercia fuaibiexer* centesvfifmt.

[ Vant vm ex hiftoriis & reiationibus hominum fide di- |gnilfimorum colligipoteft,Infula quidem S, Thomk omni- i„f»t* s.Tht* jum primafuir,quamLufitaniapertamoecuparunt,Eam c~mAfrimoa .nimiamante poflederunt,qu'am ad continentem Afric<£,& SJj**"" ita etiam adregnum Guinea peruenirent. Poftquam autem perluftrato hoc regno,animaduerterent terram efle bonam,&regionem etiam ex- ercendis Commerciis conuenientiflimam i vtpote cuius incola? rebus necetfariisfere omnibuscarerent, quasipfi finevllolabore tranfuehe- readhasterrasmagnacopiapoflent,abundarentverocontrarebuspre. ciofifsimis,maximetamertauro quodomnium vorisexpeteretur,ope- ram dederunt,vt exNigritis quidem,quirum temf>oris beluarum in- ftar aconfpectuperegrinoruhifefe occultabant, ex^fcari & explorare poflent, quar locaregionis iftiusfertijifsimaeflent,&qu*merces popu- lo futura? eflentacceptifsimai, vtitarem facere & lucrari aliquidinre- gionibusiftis poflent.

Exploratis autemomnibus, quse adpropofitumfuumfacerevide- bantur,ad Infulam S. Thomae reuerfi funt, referentes Gubernatori i- ftius Infula?,om4H quae videraht & a Nigritis cognouerant,qui quidem non quieuitdonec paratas,& populo,commeatu,tormentisarmifque neceffatiisinftru&as naucsaliquot,adportumZ*/to*ablegaret,vt cum \ populo ifto contraherent,&amicitiamaliquam inchoarent.

Has naues incola? quidem magnatetitia exceperunt,quibus quidem ufitanorumm hajcfamiliaritaseo nominegratifsimaerat,quodpopulumiftumamiceeJ?/,^,"'w'* &placide fecum contrahere cernerent^Fiftulam enim tum Lufitani ha- mm^ZjiZL bebant dulce canentem,donec quod in animo habebant, obtinerent & capta volucri propofitumfuumirt actumproducerent* „

j£thiopes igiturhi videntes, quantis abhocpopulo afficerenturbe- neficiis , & quam amice honorificeqj in nauibus ipforum acciperentur,

O depo-

•

Lufttanipete- Jiatem acctft- unt Cajiell«m in htt regitnt Irus txtruen <i.

CaJlelliLa Mt nn txtruBio.

Caftetlum Auem.

Cajleflum Cama.

ic6 # V I. P ARS INDI tE

dcpofita paulatimferitatefua, mitefcere& amore eos profequi indies maiori cceperunt, regionem fuamomnem ipfis peruiam facientes , & permittentcs, vt domum quandam in loco, qu^Uis negotiationibus aptiffimus ipfis videbatur,cxtruerent,quivero hocfpectabant vnice,ft femel admiffi,viresfuas indiesmagis magisque confirmarent , doflec vel totamregionemfibi fubie£tamfacerent,&incola$ omnes fubiuga- tos quafi>imperio&poteftati fusfubiicerent.

Cum auterny£thiopes abinitiononftatim mtelligere & fubolfacc- re poflent,quo fine domum ibialiquamextruerepeterent , facilepe- tcntibuS affenfumpra:buerunt,commoti nimirum tot fplendidifsimis promiflionibus, quasab ipfis quotidie proficifcebantur , afferentibus fcilicet fubinde varia muneraRegibus eius loci,quibus ingenium & na- turaLufitanorumnondumerat cognitaautperfpe&a.

Poft multasigitur&-varias regionis huiusexplorationcs,cumanim- aduertiffent probe , quo in loco caftellum vel propugnaculum extrui poffet,quod adfupprimendos incolas , & tyrannidem fuamexercen- damquam ortime faceret, tandemopusaggrefIi,ca*peruntdomum a~ liquam extruere, quaminhabitarent,idque intali loco,quo cuptdita- tibus fuis explendis , nullus aptior & conuenientior eflet.Cum igitur a- liquot exLufitania naues, lapidibus cxmcnto variifque inftrumentis quibus ad axiificandum opus haberent , onuftas , accepiffent,principio quidem humilem tantumdomum ajdificarunt,fedprogrefTu cemporis eam mirum in modum amplificarunt & extenderunt,nominantes eam La CMina, Atque huiusquidem caftelli beneficio, progrelfu temporis Domini totius fere rcgionis facli funt,cum nonfolum agrum excole- rc & fuis commodis aptum facere, verum etiam , incolas varia mul- tarum rerum cognitioneinftruere&informare ccepiffent, Quiomne ferc quicquid habent hodie & norunt , ipfis acceptum referre co- guntur.

Ca^terum climanimaduerterentvnum hoc caftellum ilon fatis fo- re explendo fuodefiderio, diffidentes nimirum ex hoc vnico caftello totam debellare re^ionem, eamque fibi reddere fubiectam , occupa- tocaftro ^AchsmbSe,qvLod tribus tantum miliaribus a promontonrio DeTrefpuncldi abeft^ nouo illudcaftellofirmare conati funt,quodhodie o/x/^vocant,fea& tertiumhifce adiecerunt , intermedium fcilicec inter di&um promonrorium,&CaftellumfeupropugnaculumZ;<4 CMi- ^jinripafluminis aS.Georgiodenominati,nonproculii Caftra quod quidem Caftellumhodie Giwaplerunquedicitur.

Hunc verolocum proptcreaelege.runt,quod eum rebus omnibus qusc adfuftentationem.vitajnoftra? facerepoffunt, v^re gallinis,oui- bus &capris,Oryza,Milio,tritico & frumentoalioquod Bataui Grain vocant, calamisitemfacchari& aliis rebusneceffariis,abundare vide- rent, Cui& hoc acceflit , quod pifcofo flumine locus ifte celebris ef- fet,vnde totiregionide pifcibusprofpiceretur, & tributum colligere- tur non exiguum , cui quidem accipiendo & a pifcatoribus exigendo Lufitaniiam aliquotnauigiao<//»Ww/ Hifpani nominant.deftinarunt, quibus ab vno locoinaliumtraiicere&itatributumconquirereproli- bitu poffint. #

His tamen nondum acquiefcentcs,noctes diefqj id agebant, vt impc- riu fuum promoueremagis magifqs & c6firmarepoffent,progrefIi igitur

ex vno

ORIENTALIS. 107

cx vnolocoinalium,commerciafua paflimexercebant, Cumqjadpa- gumquendamquiNigritiS i^ickra dicicur , & zo.miliaribus Gallicis a c^tUttmi^ Caftello La CMina abeft,veriilfent,vidiflentque locum efle commodum, mgrittttxtrui~ &auro abundantem, adlaboraruntfedulo vt& ipfumfibi fubiicerent, *<wT 0 multis igiturnauigiiseo delati,caftellumibi molirietiam inuitisinco- lis cceperunt.

Verumcumimperiofeibiomniafacere, tumultuari, incolas male mul&are & tyrannidcm fuam exercere non dubitarent etiam , ante- quam caftellum illudperfec1:um& munitum fatiseflet, Nigritaeque vi- derent pifces,quos magnolabore inmaricepiflent,pervim fibi tributi nomineeripi,&multa tyrannice ab ipfis fieri , cceperunt confultare, quomodoferuitutisiugo excuflb,eos caftelloexturbarent, feque inli- bertatem priftinarri alfererent, Adiuti igitur paganorum quorundam mercatorum quiinloeisa mariremotioribusnabitant opera, fubpra?- textu exercenda?mercaturar;ad caftellqm profeCtifuntjCumqueintro- mitterentur,&vero Lufitani nihilproditionis metuerent, fado dere- pente in eos impetu, caftellum occuparunt , Luhtanis omnibus oppret ^*f'f*^8 fis & trucidatis, Quo fa£to caftellumeuertere,muros demoliri,& fun- gmu tvmu ditus eruere quasextructa erantomnianoncetfarunt,vndevelhodier-'*r' no adhucdieruderapropugnaCulifubuerfi,ibicernunturi

Cum igiturLufitariiqui inaliiserant caftelis,vidiflerit, Nigritas tru- cidato populofubcafteilumin i^k^fubuertifle,iri omnesintenti ra- tturetemiumt tiones fuerunt,quomodo eosreconciliatos,hurnanitateficT:aquebene- mtuntur. uolentia expugnarent,inftructis itaquenauicuhsaliquotexCaftelloZ* CMina negotiationes in ^ckra renouatum , & incolas illos rurfus placa- tumdefcenderunt.Qui veroeosin terram admittere nullo modo vo- lebantjltaquein man fubfiftere, & aduentantesfcaphis fuis mereato- res,pra?ftolari coaCti funt.

Interea Galliqui aliquandiu inlittoregranorum de CManigettehs- rentes,cum ^thiopibus Commercia cxercuerant, adlittus auriferum Guine» progrefli mnt,cunique animaduerterentLufitanosinfignemibi demetere fructum, hinc inde obcrrantes quarfiuerunt an & ipfi com- J-* tumtiH*-

j i- ^J- J rr Tr xt- - eusprtmumnt-

modum ahquodmdereportarepoilent. VerumnemoexNigritiserat^«^riWf^. . qui cum ipfis contraheie auderet, metu nimirum Lufitanorum , ne fci- liceteosoffenderent,qui idipfisferio interdixerant, AdcA/fw vero tandemdelatijNigritis grati&accepti fuerunt,qui etiam commercia cum eis cxercere nondubitarunt,cum hoftesLufitanorumeflent. Sic igitur Ackrenfes primi fuerunt,qui a Lufitanis deficicntes,aliorum po- pulorum,vtpote Gallorumcommerciaacceptarunt.

At Lufitani, qui Dominos fefeRegionisiftius ipfimet fecerant,& iamimperii fuifinesproferreatq} extenderefummoftudionitebantur, cum hocvidiflent,mandatum Nigritisdederunt, necumvllaahagen- te quicquamvel contraherent velcommercii haberent.In vinculaali - tMhZmml^. quotiesconiicienteseos quifecusfeciflent. At VeroNigritximperium«» GaUorum hoc afpernantesa commerciisiftisnonmodonon abftinebant, fed iri-^*yr"*" dies familiaritatem cum Gallis maiorem contrahebant, nominantes eos Borfochanga , propterea , quod aliquanto minoris bona fua vende- rent,quam Lufitani, & quod tolerabiliori precio qua? vellent ab ipfis ac- cipere po^flent.Exacerbatiigitur&accenfiodioLufitanijduas triremes inftruxerunt, & no&u per vniuerfum ferelittus vagantes,fcaphas Nigri-

O z tarum

ios VI. PARS INDI^

tarumquotquot inuenire poterant, deftruxerunt, parum tamen hoc fuo furoreproficientes, Nigritis fcaphas alias parantibus, Gallisvero hbere accedentibus & recedentibus,eommodumque non exiguum in- de reportantibus.

Gum igiturviderentLufitanifehoc modonihil proficere, &Nigri- Sl.^151" Gallorumcommerciisabfterrere &auocarenonpo(Te, confilium ceperunt,quomodo Gallis velportum pra?cluderent,vel nauibus&bo- nis fuis omnibus eos priuarent, Euocatas igitur exLufitania duas ingen- tis magnitudinis triremes,portum regni Guinea Gallis pracludere cona- ti funt. Et vero conatus hic non plane irritus fuit , nuper enim adhuc nauem quandamGallicamex Diepenavenicmcm, cui nomen EJberanfi velSpei erat,tormentis maioribus perforatam fufFocarunt,maxima qui- dem partehominum inaquisfubmerfa, refiduo vero comprehenfo& ad triremes damnato.Accidithocante annosplusminusiS.Ethodier- no adhucdiealiqui dehacna^ncaftelloZ,,* cJ^#*reperiuntur.

Eandem verofortunametilirnnauesaliae abhis triremibus experta: funt,Nam & in promontorio quod Cabo Corfi\\i\go vocant,& ad Berquin aliquot nauesopprefferunt, quas clades cum nuper admodum Gallis acciderit,fit vt fubinde aliqui ex captiuis ad naues Batauorum confugi- ant , atque ita captiuitate fe liberari petant. Cum igitur barbaram hanc Cattiiittus foc& nefandam Lufitanorum crudehtatem Galli aliquotieseffent exper- Mefmre cogun- ti}temperare fibi & abftinere abhocitinere,quam tantis fefe obieclare periculis maluerunt. Itaque iamLittushoe a Gallisplanedefertum & Yacuumcernitur.

G a p. L I.

VE CAPlTALt ODIO LVSITANORVM W CASTELLO L A Mina habitantium,quoomnes gentes,fine pecu/iari Rcgis inHiJfiania confinfu ejr permijju commercia m his regionibus cxerce- re vdlentes maximetamen Batavosejr BeU gas profequtmtur.

Vm Lufitani a commercns Gallorum y£thiopes auocare nullo modo poifent,qui omnibus &comminationibus & in- hibitionibus eorum pofthabitis, in propofito fuo pergere,& commercia cum Gallis indies maiora exercere non ceifa- rent,mutato confiho,idegerunt,vtGallos acceffu prorfusarcerent,at- que itaillisnon ampliusaduenientibus,commercia ifta caderentipfis ctnfiii» Lufi- folis commodo& lucroomniperfruentibus.NonautemaduerfusGal- t*mrum*d- los tantumhax dire&a fuere confiliai omnes enim mercatores cuiuf- cunqueetiam nationiseifent, vi fumma abiftolittore prohibere, &o- mnibus modis perfequi conftituerunt , nemini parcentes,cuiufcunquc vel nationis, vcl conditionis,dignitatis & fortunae effent.

Fa&oigitura Gallisinitio,eosaliquoties ita exceperunt, vt tandem furoriipforum cedere,& abitinerehocabftinere cogerentur,cumex- pugnatis ipforum nauibus^ miferum in modum eos affligerent , & in captiuos fauiirent.

Lufiuniipfiab A Gallisadpropriamfuam nationemdefcenderunt.Erantenim in Jntur."" *T Lufitania aliqui,qui perfpe&o huius nauigationis commodo,ipfi etiam

eam

•verjusitnnes natsents.

GaBifuppteJ}?.

ORIENTALIS. IOj> cam inftituere coepemnt,fed firte tamen confenfu &permiiTu Hifpano- rum Regispeculiari. Cumigitur adlocaquzdam venirent, qu/com- modis Luhtanorum de CMtna commercia ibi fua exercentium, ferui- rent,atqueita abillisviderentur, ipfi triremes ftatim fuas ad locum i- ftum deftmarunt, VcrumcumLufiraniantetriremiumaduentum per- a&a negouatione fefe expediuiflent, &periculum itaeffugiflent, fafta dihgentiinquihtione,ex Nigritis, & nauisipfius &rtaut£pra:fe<aique nomina cognouerunt,&ablegata ftatimceloce, rem omnemad Vice Regem detulerunt,qui nauim iftamdiligentcr obferuari,&quampri- mum adueniretdetineri prccepit. Cumigiturventis tandem fecundis*"™ W>**> portum aflecuta,domum rediret,demandato ftatimRegis,omnesqui^4""//f"* m nauierant,captiuiabdu^ti& admortemcoridemnatifunt,naui ipfa'*'' cumbonis omnibusnTco Regio applicata, idque nullamob caufam a- ham, quam quod abfque confenfu & permiflu Regio, nauigationem hancinftituiflent & in Guineadittore mercatura exercere aufi fuiflent Non diueft,cumBarca qu*dam velnauis Hifpanicaexloco quo- dam quem PortaPort vocant,ad zliumRio d' ^irdea ditfum, nauigare volens,inpiratasincidit, Haxigitur ad Caftellum deCMina appellens "■P»»L» vires colligere,&de aquadulci aliifqueadcceptumhoc irerabfoiuen-^* dum neceflarns rebus hbi profpicere expetebat. Verum cum nauis harc, licet Barca Hifpanicaeflet, priifffegio tamen regiodeportuhocadna- uigando careret, a Gubernatore Caftelli de CMina poteftatem adnaui- gandi impetrare nonpotuit. Quin imohoc ab ipfo quiinea erantac- cipiebant refponfi, fi captiuitatem euitare vellent,littus nonlegerent, impune enimfeilludnon habiturum, Itaque fine vlla refedione inde* difcedere,& ca*ptum iter continuare coa&i funt.

Quod fiigitur tantaerga fuam nationemfuntcrudelkate & inhu. manitate > & quidem in re tam leui,qua? nihil prater commeatum con- cermt,quis mirabitur tamimmaneseosefle,& taminfatiabilemexer- cere famitiam erga gentes alias , quarum hoftes funt prorfus abiurati ? quemadmodum prarczterisquidem Batauifunt,quibusmoleftiefle & modisomnibus infidiarinon dubitant.

Nam vt i n defcribendo Lufitanorum odib , ad Batauos tandem per- uemamus,iph quidemnotitiamhuiuslittorisaquodam^Wtf£wi- ***"el*ti- fenCMedenbliccenfi acceperunt.Hic enim regionemhanc primus inuenit f*? huius Ut' & perfcrutatus eft, cum captiuus quidem in Infula BelPrinchel Lufita- S. nis teneretur,vbietiam cognouerat,quomodo Galli locumiftum de- feruiflent,& crudelitateLufitanorum vicli^nauigatione ifta iam abf- tinerent. Liberatus igitur captiuitate fua # in Batauiam iterum reuer- lus,commodumhuiusregionisquibufdam aperuit mercatoribus, qui hdemeihabentes,inftru&aftatim naui,impetrarunt abeo, vt pericu- lum £iceret,&iter hocaliis pramionftraret,quodipfumquidem etiam lubensprzftitit, quicumpatefadovniuerfo littore,faluusdomum re- uerfus fit, atque ita glaciem quafi primus perfregerit,honore inuenti & aperti huius littoris priuandus non eft.

Lufitani igiturvidenreslittus hoc Batauis innotuiiTc&Gallisma-r*/^, w- gno labore vix depulfis Hollandos iafuccedere a quibus plus damni ex- ventH B*** peaandueflet,cumnauibusvterentur&longe maiorib^&populo,re-^Zr" buiq; neceflams ahis mul to Gallicanis nauibus inftrutlioribus valde fibi metuere caeperunt,pr*fertim cu triremes fuas non modo nauibus hifce

O 3 pra?ualcre5

xio VI. PARS INDIiE

pr^ualere , fed nec fubfiftere aduerfus eas pofle cernercnt. Cogitare i- gitur casperunt quomodo conatibus hifce Batauorum fibi admodum perniciofis,irent obuiam,cumque apertavi nauesarcerenon poflent, ed fraudesdolofqueconuerfi, ./Ethiopes paflim,vbi Batauosmercatu- ram exercere videbant , ineorum perniciem excitarunt , multis eos mendaciisperuertentes,Dicebant enim Batauosproditoresefle,&ho- ftes Regis fui , venifle veronontam mercaturam exercendi, quam re- gionem explorandigratia,&vt occupataregioneipfoscaptiuospartim abducerent , partim in feruitutem perpetuam redigerent.

Ha?c &alia falfointerNigritasde Batauis fpargentes, multa fimul munera ipfis deferebant, vtperproditionem velipfiBatauos opprima- rent,velin manusLufitanorum traderent , Centum florenorum pre- cium a Gubernatore fuo eum accepturum aflerentes,qui vel vnicum ex nauibus iftis comprehenfum Gubernatori caftelii^ c^/»rf,offerret.His igitur technis , mendaciis nempe & pollicitationibus fplendidis ani- mosNigritarum fereexpugnarunt,ita vt notifolum decipere Batauos &circumuenire, fed etiam vitas & fortunis ipforuminfidiarimodiso- mnibus abinitio tentarent»

Verum cum non pauci ad naues Batauorum quotidie venientes contraherecumipfisjcommerciaqueexercere variainciperent,cogno- uere facile, mendaciis eos prsegrauat^eifcquippe qui longe alio effent animo quam Lufitani de ipfis per calumniam falfo retuliflent.Itaq; fum- mameorum humanitateniapud alios prsdicantes ,plures fubinde fe- cumadduxerunt,efFeceruntque vtfamiliaritas Nigritarum cum Bata- uis hodiemaiorfit,quam vnquamcumLufitanisfuit.

Intereavero cumGubernatores caftelli^cJ^/^viderent^commcr- cia harcinter Nigritas & Batauos indies maiora fieri, & multum inde damni adfederiuari,quamuis mendaciis& calumniis parum velnihil proficerent,non tamenceflaruntdiesno&esq; cogitare quomodo ipfis incommodarent. Et promiflis quidem fplendidis,non femel apud Ni- gritas obtinuerunt, vt damnum ipfis inferrent, qucmadmodumcirca promontorium quodGi^ C0ravocant,aliquandofa&ummeminimus, vbi Simonem quendam T aye qui ibi commerciorumgratia fubfiftebat,in- geniofa fallacia, aliquot fociis priuarunt , Dicebant enim Regem huius promon torii in propria perfona nauem Batauorum afcendere,& perlu- ftrari decreuifle,Itaque Nauclerus,vt Regemeomeliusacciperet,doli nihil fubefleratus,fcaphamfuammaioremcum fociisaliquot ad littus mifit, qui Regem ibipra:ftolarentur,venientem exciperent, & fecum ad nauemperducerentjlperansnegotiationesfuas aduentu Regis mi- rifice promotum iri.

Paulo poft^thiopesmultisnauiculis fuis, ad fcapham Batauorum appropinquare vifi funt* cantantes,ludentes & plaudentes,non fecus ac Troiiti» 2Mgr'f Regem fuum fecum haberent,Verum euentus fallaciam aperuit,qua- "primum enim fcaphamBatauorum affequerentur,fummoineampro- ruentes impetu,omnesex improuifo oppreflbstrucidarunt,vnoatque altero exceptis , qui fumma dexteritate exmanibusipforumcumfca- ph^ elapfi , mortifque periculo euitato ad naucs Batauorum reuerfi funt.

Hxc veroproditio ex inftin&u Lufitanorum deCviim fa&a fueraf, qui cumnechoc modoremfuccedere feliciter cernerent , iam ratio-

nem

JEthiopes dli ■ quot Batavos frodunt.

aUquot inten t*ts.

ft

I E N T A t I S. m ncffl Nigritas docere cacpcrunt, qua aurum adulterarent,& malum pro bono Batauis obtruderent, fperantes, feveihac ratiorte effecluro&.vt comtnerciorum huiufniodi propter dolurrt Nigritarurrt multipJiccm^'*'^"'* perta:fi,tandem a littore hocabftinerenr, fcdnec hac rationercs ex z-tltlm^Zs nimifententia fucceflit,Batauienim doliim fubolfatere ftatim ccepe- ffH&fc in- runt, &aurum maioriftudioimpofterum explorarites facileeuitarunt, "{mnU fed & MAtth&ut quidam Cornelius iiauium quarundarrt pra?fe&us , ita Ni- gritas ob adulteratum & vitiatUnt aUrum corripuit,vt non modo ab im- pofturahac impofterum abftinere ca?perint ,' fed etiarnnum hodie ad mentionem nominis eius exhorrefcant.

Sed& quendamexNigritis FoetiendiQium.Qm mercatorhabcbatur B ,■ ■■ & celebernmus , & propter conluetudinem nimiam,commerciaque qua; impett«ik <£ cxercebat quotidie, Batauis familiariflimus erat & gratiflimus,oblatar'rf'w^'<*- certaauri fummaGubernator caftelli de Mina induxit,vtper proditio- iiem aliquot Batauos Lufitanis ie traditurum reciperet;

Hajrebat tuminlittbre ifto fcaphaqu2edariimaioriscapacitatis,qua- les funtquas Onerariaznauesquafiaflcclas fecumtrahere fblent,Hanc ingrefli proditores Nigrita?,amicC Batauos falutabant, & variaiocuti, verfari dicebant rton procul a littore ceruosaliquos & feras alias quas fclopo perimere facilimum foret, Itaque Bataui cUpiditateceruorum accenfi,tres ftatim ex focietate fua in terram deporiurt t vt feris illis infi- diarentur.

Interim Nigritaj fummam fimuiantes beneuolentiam &amiccad- modum cumBatauisconfabulantes adeofecuros eosreddebant,vtet- iam funiculbs furriigantes quoriim in difplodendis fclopis vfuseft ex- tinguererit , quippe nihil proditionis ne per fbrnniUffl quidem metucn- tes ^ccafionem igitur hanc prodidoni fuaj maxime infenrienterris rion efle negligendam rati,vnanimi ineosifflpetU fafto^oninesinfca1- « pha opprimunt , quofdam fecurri cx fcapha in aquarri protrahentes, quofdam vero Vulnerantes, & interficierttes , JEt noc quidem tUmultii omnes tum trucidati fiiiifent, nifi faber qUidamlignarius, qui intra- be quadam diflecarida occupatus fortefuetat,ipfis auxilio veniflet,Is criirri fecuri fua iriftrucrus accUrrit tumultuantefque Nigritas feHeris grauiter la?fit,ofla& cbftaseotum rimatus, ita vt femianimesqUidani conciderertt.Itaque hoc vifo exanimati cajteri ex fcabha defilierttes,per medias vndasnatando euaferunt. ,

Quamuis autem Deibeneficio fcaphamtumadhuc conferuarint,& ad nauim cui feruiebat reduxerint qui fuperftites eflent iltafi, illi tamen quiceruos venatum interram defcenderant,comprehenfi &adcaftel- lum LaCMim viiiiperducTri funt, vbi in fumma iriopia vitarrieos agere miferrimam,certiflimum eft. Qui enim in Caftejlo de<JMina vel alibi^- .. habitant Lufitani , nUllos captiuos morti adiudicare & fubplicio affi- /Sl^Zm? cere pofliint,finepeculiari confenfu &permiflu Magiftratus Lufitania?, mn habent '«* nifi fortecaptiuusaliquis,captiuitate fefe liberaturus , fugam arripiat,^£f * is enim fi rurfus apprehendatur,tormento maiori infertus per explofio- neminterficitur, quodquidem fuppliciigenusnonita pridem Gallus quidam , qui captiuitatem effugienslterum comprehendebatur, ex- pertuseft.

Sed vnum adhuc malide. & crudelitatis ipforum exemplum hic com- tnemorare libet,quod Anno i j9S>-ftatuerut in j.Batauos, qui fcapha fua

pagum

•

Faflum ctuAt It tjf>ahtmi- n*ndum.

la/lus Lufita- norumreprimi- tur.

k

Vires Lujitanc rum in cnjltll) dt Mma hod;e extgut.

ii^ VI. PARS INDI

pagum i^ourre^QX.\t\inic2L^\.c\\\imdetJiiina tranfire coa&i funt, cum c- nimfub ipfoiam propugnaculo veherentur, ingens tranquiliitasfaCta efl^t progredinullo modo valentes , contra voluntatemfuam moras ibi ne&ere cogerentur.ItaqueGubernator CaftelhdcCMina hoc videns, aliquotftatimNigtitas emifit,qui fuperata& expugnata fcapha,Bata- uos omnes,haftis& fagittis mifere confeclos, &funi alligatos,in ma- re prxcipitarunt, perq; medias vndasraptatos cumin terram adduxif- fent,refecta ccruicibuscapita Gubernatori obtuIerunt,corporibus in littore reliclis.Nectamen haccrudelitate contentifuerunt,fedampli- us progrefsi , capitibus in aheno elixatis,decoclum quidem,vt ferale fu- umodium, aliquo modoexplerent, potando confumpferunt , fceleta verofiueoifajpalis affixa pra: foribus caftcili in conteihptum Batauo- rum pofuerunt. Qu,in &excraniis horumBatauorumpoculatum fe* ciifedicebantur,quoruminter bibendum vfusellet.

Cazterum hacvictoriola ere&ialiquomod6,fpiriturri fump{erunt,& poft dies pauculos , in Ianuario nempe Anni i6oo.nb6turno tempore aliquotCymbis fuis,beneficio Nigtitarum aduedh fcapham Batauorum aliam oppreffum&expugnatumvenerunt , Atqui abilliscum appro- pinquaifenr, ita accepti funt, vtoptarint feexCaftellofuopedemnun- quam extuliife , Aderant enim in confliclu hoc viri praftantes & illu- ftres perfon* aliquot, quibus mifere contrucidatis & peremptis , faftus eorum ita repreifus eft,vt redire impofterum & noui aliquid moliri am- plius iamnonaudeant.

Qupd veroclandeftinasattinetinfidias,rudentes quidem& funes nauibus nocturno tempore abfcindere , & alia qua^uis tentare non du- bitarunt,quodarrtnum faltemBatauisaIiquodinferrent,quoscanepe- ius &anguehactenusfemper oderunt,quamuishaudraroetiarqAnfi- lia ipforum,ab omnipotetia & benignitate diuina irrita facla funt^Tum vero iam vires eorumadmodum attrita?fint,&nullaipfisauxiliaexLy- fabona mittantur, (juibus fefe rurfus confirmarent, quiefcere iameo- guntur,quin imoincaftellofuo inftarDaxorum delitefcunt,nunquam erumpentes,fed & rarifsime egredientes,metu Nigritarum,nc cum nu- mero paucifint,per proditionem &infidias in Batauorum manus tra- dantar.Nam &^Ethiopes ab ipfis indies magis magisque deficiunt,cum eonuerfationem & familiaritatem Batauorum magis quam Lufitano- rumfibi experianturlucrofam.

A P.

Lii.

GVBERN ATIONE CASTELLl SIVE PROPVGNA'CVLI de Mina, perRegem Hi/panU fa£ta,(jr deinfigatlucroquodad Regcm ex hoc cajtello quotannis redijtt Itemque de autoritate,fo- tentia , commerciis <& vxoribm Lufitanorum in hoccafiello habitan- tium.

O s t Q^y a m Lufifcnidemandato Regisfuis , littus hoc Guinea? aperuerunt,&vtfupradictum,aliquot caftellisvel propugnaculis firmarunt,vt nullaNigritarum feditionefa- cilemde expelli&eiicipofTent^HilpaniajRex confiderans

icDo-

ORIENTALIS. 113

fe Dominumiamregionisiftiusfactum,&locumefle commerciisma- gnocum fru&u exerccndis conuenientiifimiim, inito cum mercatori- busaliquotLufitaniarcontradujCaftellumif Mmaipfis tradidit,hacle- ge vt ipiis folis & nemini mercatorum alii comercia ibi exercere cu Ni- gritis liceret,ipfiverocontra,Regialiquot centenos Portugalicos auri Ca/leUum La

. . . r 1 • \ r 1 i • II- 1. Mtntt qutt con-

punannuatimpenoluerent.Mandatoigiturpublicopeculiariter cauit, ditione mtrca- nequifquam fubditorumfuorum, pervniuerfum Regnumfuumnaui- toribws^bHijp. gationemhancfufciperet &vllaminhttore Guinea: mercaturam facc-^" tT(tdttHm' ret,iinepermiifu mercatorum qui negotiationeshas& commercia ab Hifpania? Rege redemiflenr, capitis pcena in omnes huic mandato non pariturosfancita.

Vt autem mercatores hiab omni incurfu tutiores eflent, & fefe a vi CafleUum Ltt externa alioru populorum eo re&ius defenderet, caftellu hoc commea- Mn* mmitw. tu & munitionibus omnisgeneris abunde firmari Rex pra:ccpit,dato ei Gubernatore vel prafe&o aliquo, qui cum imperio i5i eflet & ab omni- bus hoftium incuriionibus mercatores defenderet,Et quidem quod ad Prerectos illos fiueGubernatores atrinet,illi quidem non funt perpetui,

oret

fed auocantur&renouanturfingulis tribusannis,funtqj plerunque ca- GuteZ"t pitaneivelpra:feCti,quipra?claramRegi anteanauaruntopera,&inbel- ' lo vell2fifuntmembra,velmutilati,vteosiam rudedonatos,addiesvi- taifuftentarenecefle elfet. Hi eniminrecompeniationefideliumeius- modi feruitioru,huicCaftello Gubernatorestranfmittuntur,vtremfa- « cere,&opes ibiaccumuiarepofsint,neRegi moleftiam ampliusvllam creent,atqueitaa fumptibusin illos impendendis,Rexliberetur.

Gubernatoresigiturvno quolibet trienniofinito,prouinciamdepo- Militt, prafc nunt , At prazfidiarii militesaddies vitx ibicommorari&manereco- dwyqut & guntur,funtqueeiufmodiferehomines,quivelin Portugalia velinHi- iml" tbt' fpania.ob infignealiquodfacinus capitisdamnati,vitam fuam liberali- tati & gratia? Regis annumerare&acceptamferrecoguntur.

Hi igitur ex Hifpaniaj & Lufitania? regno profcripti,ad hoc caftellum relegantur , vt ibi ftipendia faciant,& mercatonbus fint ptxfidio , Sti- c pendiavcro vndeviuantaRegeaccipiunt,Ipfiusn.eft,omnesfumptus,/4«re cogaiur. qui ad fuftinendos praefidiarios & alia requiruntur,ferre,nec quicquam mercatoribusonerisimpofitueft,nifivtnaues mercibus omnis generis oneratas,procuratoribus fuistranfmittant,quoruofficium eft vtinhoc littore permutatis cufruttu bonis,auru diligenter colligant , & nauibus HifpanicisimpofituadDominosfuosinLufitaniadegentes remittant.

Barcaeenimfiue naues Hiipanica?antehazctempora duabusinanno Navts VicibusLyfabonaadcaftellumhocmittebantur, femel fubinitium an- ««1« ««« ni,menfibus nepeAprili &Maio,&femelfubfineeius,menfibus ncm-hw^™'- pe Septembri & Octobri.Nec vero Hifpanica? tantum,fed & Gallicxad hociterdeftinabanturnaues,quai nimirumei fuffieere viderentur,vn- de etiam nauigatio hec Gallis primum innotuit qui progreflu temporis, ipfiquoqj littushocinuifere,& commerciacum Nigritispropriaexer-- cereconati funt,vt fupracopiofiusdidumeft.

Nonautem feparatimfedconiuncl:im,& cum comitatu quatuor vel quinque nauium,haec nauigatio quotannis perficiebatur , qua» fimul ad Caftellum ^cJW/»4i^ppeIlentes,poft bonorum fiue mercium depofitio- nem,adquatuorvel 6.feptimanas donec reficerentur, &rebusnecef- fariisrurfus inftruerentur,ibi fubftiterunt.

P Poteranc

jHrsm v- wm ii i

commtrcta eum Nigntit txer etntit.

114 VI. PARS INDIiE

Poterant igitur tum Lufitani fpacio o6to vel nouem ad fumnium q™m*cito* "njenfium hanc nauigationem abfoluere, quam hodie Bataui, dccem, 1- Lufiianti perfi. 1110 duodecim,& interdum o&odecim menfibus vix perficiunt , quibus farpe tot menfibus in littore fubfiftendum & comorand um eft,quot Lu- fitanitoti vix itineri impenderunt, Cuius quidemrei caufaeft, quod nullam ibi domumBataui habeant, vbi bona &mcrces fuas deponere pofiint , quemadmodum Lufitanifaciebant,quorum tamen commer- cia terminumfereiam aflecutafunt, ita vtplus fere detrimenti quam commodiex caftello hocad Hifpanias Regem hodie deriuetur , cum commercia Luiitanica iam fere ceflarint , propter nauium Hollandica- rum mukitudinem,Batauorumque irequentiam, qui tanti fxpemer- ces fuas in hoc littore diuendunt,quanti eas Lyfabonas vel alibi,Lufitani ipfimet redimere eoguntur. LufitamrSccn Principio quidem cum vniuerfa negotiatio penes Lufitanos folos his fiMudo "v<(w,quideminregiontbuseifet,mercesipfifuas maximi «ftimare folebanr, necvllaipfis fcftinationeopuserat,quaminorisquam fperauerant, eas diuendere cogerentur, domumenimhabebant vbi depofitas merces ad futuramneceifitatemafleruarent,&cu frudtutandemdiuenderent.

Praterea mercesnullas paniculatim,fed coniun&im, &magnaco- pia vendebant,ficenim Nigritasatfucfecerant,vtpriufquam adCaftcl- lum de c/W/>wempturi quibusindigerent,proficifcerentur,auri tantum comportarent , quantum florenorum Hungaricorum quatuor millium fummam qquaret,neque enim domummercatoriam aperiebant donec fumma hasc eflet completa.

Iam vero cum auro hoc aceepto,domum mercatoriam aperirent,da- baturvnicuique quid&quantumvolebat, nec vero integrumeratNi- gritis quod vellent eligere & hoe illudue repudiare , fed cogebantur ac- quiefcere&acciperequicquid ipfis porrigebatur abfquevlla tergiuer- fatione.

Qjuid hicde Dache quod vocant,feumuneribus dicam, qusNigrita: a Batauis hodiepera&amercaturaexigunt?Morisprofecl:otumnone- rat vel tantillumipfis donare, nequequifquam vEthiopumreperieba- tur, qui donariorummentionem facereauderet. Porerant igitur tum Luficani merces fuas tanti vendere , quanti ipfimet volebant , cum ne- mo adelfetqui eosimpediret,nemo etiamexNigritis conqueridcpre- cii magnitudine auderer. Vnde colligere facile eft & iudicare, cum quanto lfthaecipforumnegotiatio, lucro&commodotum fuerit con- iuncla.

Prxterea cantumNigritisinieceranttimorem,vtnemoeiTet,qui vel granulum auri adulterati & corrupti caftello inferre,&Lufitanis pro bo- no obtrudere auderet. MgorLufitanc- ££ &ne Caftello DeLMina fubiecti funtNigrita:,etiamnumhodie mm erg* Ni vinculis iftis quafi eonftricti a Gubernatoribus tenentur, fi enim Gu- gntiu. bernator intelligat,aliquemforte exillis,nauesBatauorumfinefuoco- fenfu afcendifle , compedes ei ftatim iniici curat. Quod fi aliquem vel veftem,velcalceos,vel pileum, velaliudquid eiufmodiabHoIlandis, facta permutatione , accepifle animaduertat,ftatim ei id vel prorfus eri- pi,vel vfueiusipfiinterdici iubet. $

AnteaduentumcerteBatauorum Lufitani fefe in caftellononmul- tum continebant,fedlibere, paffim regionemiftam peruagantes, hinc

inde

eraja.

m ))) iiLi

ORIENTALIS. ,ij

indeoberrabaht , omnia perfcrucantes & inquirentes, vnde vel mini- mum fefe percepturos vtilicacis fperarent. Verum Batauis iam pedem m terram exnauibus fuis poriencibus, Luficani fefe retrahentes loca illa omnia vbi Bacauos fubuftere ndueranc, deferuerunc, vcpocecumqui- bus conuerfari , &amiciciarncolerelegibus &ftacutis fuis prohibean- tur. Vnde fa&um eft, quod loca ifta omrtia vbi Bacaui mulcum verfan- cur &commorancur,a Luficanis planedefecerinr. Hoc vero aufimaf- firmare, Bacauos fi Caftelliim deCMina infuahaberencpoceftace,velin maiori apud Nigrirasiftosdignicace& aucoricace, quam Luficanivn- quam fuerunc breui fucuros.

Incerim Camennegarinoripoteft,muito regionemiftamperLufita- nos melioremfa£cam,qui mulcis eam, poci/Timum tamenpropriievri- tufitMi mu^ licacis gracia, auxerunc conimodis j fic enim mulcis pecoribus abundare ZZ7$ %Z iam cernitur,qua?ante Liificanorum aduencum plane ignorabantur.S

IQ cerunt,

tricicum Indicuni,quod UHays vocant, Lufitani primiibifeminarunc, quod eciamnum necelficaci Nigricarum iriferuir. Sicvc habercncquo fefe recrearenc, caiamuni indicurrifiue faccari cannas , &mel arundi- nis,cum Bannana decongo^yinnanls & aliis fruitibus, his regionibusim- portarunt, qui frudbus Nigritisance hsctempora planefuerunt inco- gniti, &propcerea auide initioabipfisexpetebarituf,adexplendamni- mirum vdluptateni fiiam. Tunc temporis frucTrus ifti fatis magno ven- debancur precio qui prdgreffu temporisita vilefcere ca^perunc, vt iam Fru£iu»mt*f*- vel minimo veriiant , Cum regio omnis illis expleta abunder.

Cajterum quod advalerudinem&fanicacem Lufitanorum attinet, ipfi quidem egregiefeibiconcinere& aerem iftumferre melius quam Baraui poffunt , quod ipfum quidem ex diligenci cura fieri exiftimo, cum valecudinis fusracionem habere meliirs quam Bacaui fcianc &fb- leanc.

Sed muiieres Luficanice. ibi fefe xgrc Conririere poftunc,femper enim ufmm mgri. innrma funtvaletudine,& morbisperpetuisintabefcunt, quodnatura m»^ibm loci easnonferat,&aerempIarie habeant contrarium. Eam obcaufam WHMw' Lufitani raro mulieres fecum adducunt,fed eligunt fibi ex Nigritis pru- denciores quafque,vel easquas uta?/*/0Voeanr,qu2e intermediifuntin- ter albedinem & nigredinem coldris , Luridas nempe j quibus ipfi ad- modum deledantur.Quamuis enimnonita illiscopulenturvcfeparari ab illisnonpoflint,fedpecunia eas redimerefoieanc,habenC tameneas pro vxoribus legitimis,fedquasprolibitutamena fedimicterepoffint, aliis in locum ipfarum eledtis & receptis.

Haj vero mulieresplerunquealiiS,quibusNigrita? vtuntur, delica- tiores funt & infolentiores,veftimenti$ etiam elegantioribus vtuntur, vnde facileeriamefteasa vulgarioribus difcernere, Capillum enim o- mnemabradunt &detondentinftar virorum, quodpra? aliisomni- bus peculiare habent, veftimenrismcerim etiam /plen- didioribus &ornatu maiori vtentes.

Arx&profH gnatuU.

ii6 VL PARS INDIiE

Cap. LIII. - • .

Vt PROPVGNACVLO SIVE CASTELLO L A MINA, ^VO- modo nimirum extruclum &munitum fit^qualibus perfinishabitetur^ quam commeatu rebufjue necejfariis aliis hodie Jit injlrutfum.

AsTELLVMvelpropugnaculum LaOliina fatisfirmum eft, &inconuenienti loco fitum,vnde&commerciapromoue- fi& regio abomnibusincurfionibus defendi quamoptime commoditatct poffitjn loco enim optimo & totius quafi regionis intermc-

hMHiCafttili. £lQ extrudum eft, vtpagahi eovndique conflucre facilime poffint,& Commercia fua cum peregrinis exercere , Nam & prarftantifsima ibi re- periuntur pecora, & rruttus optimi , aliaque quae ad communem ne- cefsitatem & fuftentationem vita? necefTaria funt, vt caftellani fefe inde fuftentare quam optime pofsint.

Sed& naturali tobore munitifsimum eft , Arcem habens fuper faxumfirmifsimum extru£tam , quam ab altera partemare alluit, vbi duobus fimulfirmifsimis" pfopugrtaculis infeftumeft,ab alterapartefi- militer propugnacula duo habet, fednonajque firma&munita, quod periculumabea parte non vfqueadeo magnum imminere caftellovi- deatur.Exfintiifsimisauremlapidibus propugnacula iftaextru&afunr, cjuos ex folido laxo exciderunt , quemadmodum etiam Caftellumto- tum fere faxoinfiftit,&tamelegantereiimpofitumeft,vt faxumnemi- ni impedimentovel dariino efle pofsic.

Vallumab eaparte quamare refpicit,aliquando quidem depref- fius habet , fed locus ibi natura munitiisimus eft, altifsimis nempe faxis , quibus propugnacula impofita funt , formidabilis. At vero a parte oppofita , muros habet admodum a terra eleuatos , quos inter & arcem ipfiim, interftitiu.m quoddameft, vt citcumiriCaftelliLmvndi- quaque pofsit , quod magnitudine fua arcem Rammetiamm Selandia ferme ada?quat. Sed & foifamhabet murum vndiquaque cingentem & ambientem, ab vna quidem parte vacuam fere , & ficcam , atab altera,quamare attingit aqua fatis repletam.Nam ab orientali parte fof- fa ha?cmultoprofundior eft,&aqua ita abundat,vtBarcas fiuenauigia ipforum admittat.vndectiam mercaturamibiolim cxerccrequamfe- iicifsime potuerunt.

Portas porroCaftellum duasnabct,vnainlatereorientali&aIteram inoccidentali,quarumoccidentalis quidem prsecipua& fortifsimaeft, Sed& pontemhabet verfatilem, cui turris ex lapidibus elegantiisime conftrata impofita eft multis camaculis cubiculisque exornata, quam quidem caftellanus vel Gubernator ipfemet inhabitat. Porta alte- ra,domui mercuriali vicina,mercibus potifsimum importandis &ef- ferendisinferuit. » ,

Cxteruminmedi6caftelH,area eftinfignis capacitatis,quam nuper TmflHm. extru&o temploexornarunt,Illud cnimcxtracaftelh mcenia in mon- te quodam olim habuerant , fed proptermotus varios & incurfiones hoftiutn , deftructum huper & demolitum, intra mcenia recipere fta- tuerunt,hoftes nimirum,hoctemplo,propugnacuIi loco aduerfus ca- ftellum vti & non parum caftcllo damni iixle inferre polTe videntes. Fa-

ftaeft

VttUttm.

Moenia.

fojfii.

T&rts.

Jmrk.

)))IIJJ

mwams

ORIENTALIS. n7 &aeftaucem haxtemplideftructio circaannumChtifti^e.cum Caro- hts quidam Hutferm Caftellumcxpugnaredecrcuiiret.

Habitacuraucem hodic non multis admodum Luficanis, numero nempc eorum indics magis magisque decrefcence> ita vt vix tricrinta in eo numerari poisint,quorum tamenpleriqueeciaminfirma fentv^jS^SS lctudine ,decumbentes nimirumin Nofocomioexcracaftellumjquod w&abiifci fermerye di&um,vfibus#grotanciumdeftinacumeft.

Quibonaadhuc vcuncurvalecudine, ndnfuncdeconimunipopulo* fcd pcrfonajilluftres.quirempore necefsicacis fefe defenderc,&aduer- fus hoftem tueri non dm poifent. Gubernatori modernonomen eft Chnjiofhoro de CMenaJrLunc ordine fequuntur;vnusqui ip&s Padre &. al- ter qui Tw^dicitur, pbfteos numeranrur Procurator Regius, Pra?fc- Ctusprxiidiariorummilicum fiue CCnturio,Procurator mercacorumiri Luficania, cum paucis aliis qui pdblicis funguntur officiis, Hiaucerri omnes habicacionem fuam m caftello habent.Cauerum gregarii &pra> fidiarii milices, confor item & alii,excra Caftellum omnes in pago pro- peillud fitohabitanc,&horasfuasnorunc,quibusad excubias in caftel- Ioagendum,arcendant,quibustamenetiamfatisnegligentcrprsEfunt,ii hullas in mari naues adeue videant.

AcveroNigricasimperiofuofubieftos adhuc habent quampluri- . mos, ita vcfepcingentorum fere numerum facile colligere poffe vide- nk&iwt* antur, Hi ipfis Lufitanis muko funcnacura etiam ipfa deceriores, exa- fperanturvero & indies magis magifque aduerfusBatauos a Luficanis cxcitantur,ita vtmaximumab illis expeclandumeipericulum iit, qui belluforceLuficanisinferre conecur.Vafton.pmnesfunccorpore &no fagiccis falce mifsilibufqi haftis,fed & tormentis & bombardis vd norunt optinie,ica vt rion piruni hoftibus faceffere negotii poffe videaritur.

Ad cbmriieatusbcllicos quodattinet,iliisquidemante harctemp6- Cmmekm ra mclius etiam inftructi fuerunt , fiquidem parum ipfis ex Lufitania bellicorumcommeatuum hodie tranfmitticur. Cumenim RexHilpa- hisvideat , lucrifeexhoccaftellononcancumhodie percipere, quarri fuperiohbus annisfa&umeft, fumptibusctiam quodamriiodoparcen- dumexiftimat,Vnderhiferehodiecumillisagitur,morbis enim confe- &i,famem colerare & iriediam fa?pe cogerentUr,nifi necefsicaci ipforum qui InfulamSThoma?inhabicantLuficani,fubueniences,cosincerduni fubleuarenc, quibus quod eciamnum Caftellumhogpofsidcnt,velfolist acceptum referrc coguricur.

Necvero dubiiim mihi vilum eftquin fi Batauis fide habere,& eorum expctere fairiiliaritate auderent,ia pride relicto caftello fuo ipfis fefe ad- : iunxifferit. Vepu cum iniuriaru quas ipfis iaepe inculeruc,memorcs,mor- tis periculu excimefcanc,acq5 ita ne fcylla vitarites in charybdin incidac, fuaculpariieritoyereatur,caftelluh0cveiinuiti,magnoculabore & pe- riculo rhecu tame periculi maiorfs coferuare cogficiir, in tato hodie me- tu viuentes.ytnonfacilepedemextra caftellum&pagumfuumponere audeanc,ne aNigricis , forcequiaBacauorumiuncparcibus, compre- 1 Jienfi trucidencur. i| SicigicurCaftellumhocquoadficumloci& a- dificium ipfum,facisfirmumeft,nec facileexpugnacu, Acvero Lufifca- F0*"">*L»J»- norumforcuna&condicio hodieprorfus immqtata eft, nam cum na- tm9nmmy niesanteha?cccmpora,exLuficania&InfulaS.Thomxmagnafrequen- tia quocannis advencarices numerarcntplurimas, vix hodie Barcam ac-

P i cipiunt

n8 VI. PARS INDI£

cipiunt vnam atque alteram, cumtranfitus ipfisinterclufus ferefit,& pra;peditus Batauorum nauibus , quibus haud raro etiam pra?da fieri lolent.

Qupd attinet adtormenta minora &maiora xnea, eaquidem ipiis fHivU^tormtn- non defunt, multa enim ab altera potiflimum parte , qua mare refpicit, tariut. diipofita invallo&propugnaculiscernuritur, nec tamen omniaex ar- mamentario protracta ibiconfpiciuntur,vt iudicari de multitudine & quantitate ipforum poflet. Hocenim Gubernatorestanquamfingula- re aliquod fecretum nemini aperiunt , attamen cum haud Nigritarum, ad naues tacite ablegatorum opera,in redimendo a Batauis puluere tor- mentario vtantur,auroeum preciofiflimo, fi pro voto copiofum fatis habere poflent, libenterpra:pbnderaturi,facile irideconiicereeft,tor- mentis eos quidem in caftellb hielius quam puliiere tormentario in- ftru&osefle.Sedha?chacl:eriusde Caftello LrftJ^/^dicTrafufficiant.Iam quo curfu& tramitenauesBatauorum, peradamercatura domum re- uertantur,&quidin reditiiipfisoccurrereplerunquefoleat , paucisvt exponamus reftat.

Cap. LIIII.

DE RATIONE ITINERIS JgFOD PERACTA IN HOC LIT> tore mercaturajnjtituitur plerun jue ad regnum B eni n & RioForcados.

Ekacta iamexanimifententia&voto mercatura, cum domum redire Bataui conftituerunt , plerunquc a pago vbi phrunque CUourre itineris initiumfacientes foluut,cum locus ifte pro-

navts difceflum JgJBscsi pter rerum omniumabundantiam, & altitudinem velele- vant" uationem fuam,nauibusdifceifum parantibus omnium aptiflimusde- prehendatur, quippevbifibiderebusaditerneceflariis proipicere,& curfum itainftituerepoflunt,neadvallumpropellantur,

Solent autem plerunque curfurnfuum,verfuslnfulam S.Thoma?, vel etiamad RiodeGabom^locummmirum fublinea arquinoctialifitum, dirigere, cumadfuperandam S.Thoma? Infulam, multum laborisre- quiratur propter flu&uum nempe rapacitatem & vehementiam, qua naues plerumque Vallum verfus aguntur,vel ad finuma Verdinando Poo cognominatum, abripiuntur, qui quidemfinus diligentifsime cauen- Anguiusad dus eft, fi quis enim in eum incidat, non facile fe inde rurfus expedict, modum perku- inextremo verfabitur vitas &falutispericulo, nifi ventum fortcfe- bjfm' ptentrionalem accipiat,fine eoenimvixquifquam indeeuadet&libe- rabitur > cum aliqui ibifex velfeptem feptimanis haeferintantequam ad promontorium , quod Caho Lopo Gonfalves vulgo vocant pertingere potuerint.

Ad ventorumverorationem qUodattinet,fciendumeft,ventum quo quisadlineam arquinoctialem accefleritpropius, eo magis in au- ftrum inclinarc , itavtlinea haC fuperata, ventus deprehendatur vel Notus plane,vel Euronotus, vbi vero quis quod fimiliter notandum eft,pifces volantes maiores deprehenderit, non procul fefe ab Infula S.Tboma, vel ablnfulaPf/Praw/* abefle, ftatuat.

Cum

ORIENTALIS. u?

Cum autem Auriferi lirroris rerminus non longius fefe extendat, quamapromonrorio,quodderribuspun6tisvocarur,vfqueadfluuium, Rio^.eVolta diclum , folent plcrunque qui ab hoclittore difcedenres , re- gtium jfetth inuifcre volunt,curfum fuumiuxtavallum renere, pra?ter- euntesflumina aliquot, qua? vocanrur RiodeVolta^ Rio de^Adra^Rio de L*go , Nam ad hxc loca ncmo accedir, eo quod nihil ibi reperiatur,vn- de lucrumpercipi poflit,pr#ter Eborispaululum,quodlaborem&mo- leftias itineris recopenfare non poteft, fi refpicere periculorum magni- tudinem velis,quibus fefe , locaifta compellantes propter flu&uum & ventorumvim maximam,exponunc.

In ipfofluminis'F<?;W<7 ingreflu, infula fitaeft,flurnenveroipfum,& totus ipfe tra&us , tam longe lateque extenditur & patet , vt pra? aliis a- gnofci &difcerrtifacilepoifit,namregio ipfaad^.fere miliaria Galli- ca, vfq5 ad fluuium, ^V^cxf^didumexcurrir, Vifitatur Cxpc a Lu- fitanis,& palfim notaeft,honquide propterternebonitate,fedpropter M^caimi mancipiorum copiam,quanbimagnonumero diuendita,hincinde,vel m<tn"titrHm- adlnfulam S. Thomaj, velad Brafiliam & alia loca rranfportantur , vt praparandeo malli arundineo,& Saccharo conficiertdo adhibeantur.

In his riuis rtihil pra?ftans & eximium reperitur quod alicuius eflet momenti, pr#tcrgenusquoddamca:ruJeorum,viridium & nigrorum lapilloru,ex quibusorbiculosfubscoralinos pararefolertt, quipropter coloris pra?ftantiam ab aliis ^Ethiopibus valde expetuntur,quemadmo- NuditM ubeT. dumeriam inGuinearlittbrea Nigritis plurimi fiunr. Vtriufquefexus t*tkfignum. hominesnudiibi incedunr,donec vendantur&inferuitutemredigan- tur,tuncenimpudenda fuaobuelare&regereincipiunt.

Lufitanimagna ibicommerciaexercent , &frequentes ibi funt iri coemendismancipiisfiue feruis,vndeeriam maiorincolarumcumLu- firanis,quam cumaliis pppulisfamiliaritasexiftit.Quinetiamhabitan- tes ibi quidam Lufitani reperiuntur, qui bona omnia , qua? in mercatu- ramvemrepofliintredimant.

A RiodeAdravCque zdRiodeLago, miliaria Gallica 10. riumerantur, in p quo toto rractu , nihil quod ad mercaturam faciat , reperitur. A Rio de Re&numIiet»» Lago vCqueadRiodeBenin miliariazo. vel circirer numerantur , Eftque TgSZjS' communis hxc opinio,Regnum Benin^ littore Guine£,nempe zLMourre, vbi nauesplerunquefoluunt,centummiliaribus diftare, cum defcen- dentis fluminis beneficio vel vnicobiduoeo pertingere naues poflint, qua: fexferefeptimanas in reditu a regno Benin ad littus Guinea vfque conficiant. L

, ' Cap. LV.

VB MA\tiNITVDINE ET SITV CIVITATIS BENIN, 'Vnacum omnibus qu& memoratu digna ibi occurrunt.

I v 2 t a s Benin prima quidem facie admodum magna vi- detur , quamprimum enim eam ingrediaris,longa &lata ti- P!/ttea rtBa in bi platea aperitur,que, ampliflimam quamq; in noftris ciuita- stni», '11^2119 tibus plateam vel o&ies latitudine fua fuperare cernitur, Re- J*^j> cta aute ad fine vfq; ciuitatis excurrit abfq; vllo finu,& licet quis quadra- Zm™ tem , hore. procedendo abfoluerir,terminu tamen no modo non videbit, fed e longinquo cacumen arboris fefe ei aperiet,tanto interuallo,quan-

tum

Tecora&frn- Httt vsrtf.

AUium indi- tum.

JEiificiitntbi Uum,

120 VL PARS INDIiE

tum acies oculorum aflequi vix poteft, A qua quidem arbore,platea hec longifsimeadhuc extenditur,ita vtlicet eundo ad arborem hanc perue- ncnsfinis tamennullus tibiappareat, fed^dificiatamen poft arbor^m iftam aliquo modo prionbus minora , & ex parte defolata,cernuntur,vt colligipoflit finemplatesenon proculadefolatisiftisxdificiisabefle.

Arboremhancantequam quadrantemhora? eundo abfolueris,non videbis,vifaautem ea,dimidium adhucmiliare tibi conficiendum reftat antequa eam aflequaris vnde quidam pro certo afKrmare non dubitant, plateam hancrec~ta,exceptisfuburbiis, velintegrummiliarelonga efle.

PortaingreftisvallumfefeorTert,exaggeftain aggeremterra mgenti &altitudine&latitudine,formidabile,fimiliter&fonralataatq5profun- da^quxaquaquidemnullahabetfedmultiseftaltiflimisarbonbuscon- fita.Hasc fatislongefefeextendit, fciri tamennonpoteft,antotaciuita- tem ambiat , Porta vero ciuitatis ex ligno facta eft,ita vt claudi & aperiri poflit,& ad eam femper reperiuntur qui excubias agat , Antequa autem ad portam venias , fuburbium trafire necelfe eft fatis magnum, In platea vero illa magna de qua antea dictu eft,conftitutus , ab vtraq; parte diuer- ticula fatis fpaciofa ampla & lata videbis > qua? ambag«s quidem non ha« bent,tanta vero funt longitudine, vt oculis terminu nullu aflequi poflis.

Pluraautemhacdeciuitatefcribenda eflent, fi integrumahcui eflet & permifliim,eam probe cotemplari & perfcrutari, At vero hoc nemini conceditur, Quamprimum enim quis portam ingrediatur,adiungitur ei ftatim comes aliquis,qui eum per plateas de*ducat , cuius rei hanc qui- de caufam praetendunt,ne peregrinus aliquis a via recta forte deflectens aberrer^fedre&aadlocuquepetitperueniat, cumewror in tam vafta& magna vrbe fit facilimus,fed interim tamen ire quo velint, & omnia pro libitu contemplari peregrini ab adiuncto fibi comite prohibcntur.

Pecoribus fructibufq; iucundifsimis incole_ admodum abundat,vt in- de viuere,& fefe fuftentare quam optime poflint. Vinu generofiffimum habent,duorum generum , aliud enim Vino de Palia vocant . aliud Vinode Bordon, quorum lllud horis matutinis & circa meridiem,hoc vero horis vefpertinis bibunt libentius,quod diuerfis iftis temporibus vina hxc di~ uerfaconuenire melius exiftimeht.

Sed peculiare adhuc fru&uurh genus habent , fapore allium noftrum referens,colorisauteplanepurpurei.Etquidevotafacluri,veliuramen- tum pr^ftituri,promittunt fe ab illis quidem allii huius capitibus,quann tot vel tot,(numeru certum exp»imentes)particulas recidat, plane velle abftmere,Quidam autem fe fructum hunc omnino vitaturos vouent.

yEdificia fefe ordine optimo cofequuntur,& eodem fere modo quo in noftrisciuitatibuspaflimfibicoha;rent,qua;vero perfonis nobilibus & genere prajftantiorib9 inhabitatur, Caneris magis funt eleuata, ita vt per gradus aliquot afcendere intrantes oporteat,In veftibulis, porticu quafi quadaexornatafunt,vbiinvmbrafolisardores imbrefq;declinates,ob- ambu!are&federepofliint,inquem quide vfumprimoftatimdiluculo fcopispermancipiapurgata,mattis fiueftoriisexftramine cotextis in- fternuntur. Cubicula interna muri alicuius inftar coftrata funt & forma quadrataobtinent, Histedtumabomni partc fuperimpofitum,inme- dio apcrtum eft,vt foli & luci ingrefliis pateat.Caztcrum in his cubilibus non modo dormiunt, fedcibu et capiunt , que tamen in culinis feorfim coftructis pr^parat,queadmodum eiufmodi manfiunculas & cellas mul- tasfubeodemteclo&variashabenc. Ac

ORIENTALIS. m

At vero aedificiavulgaria hocmodoconftrutta non funt, pariete e- nim fiue muro vnico tantum coftant, in cuius medio ianualignea cofti- M*te* ™s" tutaeft.Feneftraruvfumprorfusignorant,luce &aerem perte&u rcci-4""* picntes. Cxteruma:dificiaomniarubrauintjparietes habcntfirmos ad* modum &crafTos,cxterranonnihilrubenteconftrucros, terramenim iftam aquamodice affufainftar argilla: vel figularis terra: pra^parant, & madidam coaceruantes cxaggerant, vt calore folis poftmodum indu- rata, murum quafi rcprarfentet. Duorum autempedum vtplurimum crafli funtiftiparietcs,ne iniuriistempeftatumfacile cedant,cumfieri interdum foleat, vt vi imbrium & pluuiarum paries vnus atque alter de- ftructus atque folutus in terram pracipitetur.

Aula regia magnx eft capacitatis,& multis areis quadrangulari forma AnUttgi^ factis confpicua, quacatriis conftant quam plurimis, quorum quodlibet porticum habet,fubqua Sateliitesregiiexcubias agere conipiciuntur. Tanta: autem magnitudinis harc aulaeft,vtterminusciusnufquam ap- s<ittWtmt0. pareat,Cum emmdefeflus ambulando, exiftimasadfinemteiam per- ueniife,ianua ftatimaliaoccurrit , qua aperta,areaparetvel priorilon- ge capacior. Manfiones habetnontantumpro hominibus, fed etiam pro br utis animantibus,vtpote pro Equis & iumentis , quamplurimas, fed & Equi in ftabulis fatis generofi noftris tarnen multo minores,repe* 22^** riuntur, vnde apparet,multis Regem ipforum militibus inftructum ef- fe,quorum etiam paflimaliquiin aulaconfpiciuntur.

Caeterum Rcxmultoshabetaulicos nobiles,in aulafibiminiftran- tes,quicum aulam afcendunt, equisferuritur, infidentesiis inftar no- mbiiium **. bihumin gynecxis foeminarum, pedibus abalteratantumpartedemif- Um Re&k"fe$' fis, Ab vtroque autemlatereferuos habentfibiadiunccos,quorum foi± ™Hm{tm~ meris innitantur, A tergo fequitur eosmagna feruorum & mancipio* rum caterua,quorumaliqui vmbellastenentadarcendumacapiteno^ bihs iftiusfolemaut imbres comparatas: Et hiquidem Equisproximi incedunt, reliqui vero certo interuallofubfequentes, partim tympana pulfant,partim cornibus & tibiis ludunt.Equus porro non iolus incedit, nec a nobili feifore regitur , fed per miniftrum fiue famulum aliquem ducitur,atque ita quidem cum tympanorum & tibiarum cantu, nobilis quilibet aulam Regis quotidie afcendit.

Qui nobilitatis funt prx caeteris fplendidioris & illuftrioris , prarter haec commemorata inftrumenta mufica, adhuc aliud peculiare habent, ^ummutm quo ad aulam regiam contendentes vtantur,ferui enim ipforum reticu- J^f *OT ftm ' lis quibufdaminftrucri funt,facculos iftosfcneftratosfiuecancellatos, quibus viriinforumpifcarium apud nos egredientesvulgo vtuntur,a»- mulantibus,his,nefcio quidinclufum, fimanibuspulfeturfonumedit, qualis folet efle nucum in vafculo aliquo cpmmotarum ftrepitus.Nobi- le igiturad aulamRegis pergente, ingens a feruis circa eum curfanti- bus , ftrepitus excitatur.

Seruos &ancillasRegi &Regin* miniftrantes,in aulaiftarepcriris,?™^,^/- quamplurimos indefacile colligitur, quodpaifim cernuntur fru&us u'*Wh varios,oleum palmarum,aquam& gramen proequis, in capitibus ge- ftare. Solet autem Rex ifiterdum eibis quibufdam lautioribus, nobiles honoris & fauoris ergo donare,qUi quidem per miniftros eleganti ordi- ne fibi inuice fuccedentes,ab aula portantur,pra?cedcntibus quibufdam albobaculoinftru6tis,quipopulumcomprimant,&regiis iftis miniftris viaeedereiubeant» Csterum

IZZ

NuditM virgi- num Inve- num.

VI.

RitUi Mahfi- meticu

Capititfuppli-

Metm /tviut».

Honotperegrt- nu habitm.

PARS INDI£' CxterumvxoresRex iftecomplures habet,&binasinanno procef- fiones inftituit , quibus aula egreffus vniuerfam ciuitatem perluftrat, Tuncvero vniuerfasfuas vires &potentiamcolligit, vtfefe cumvxori- bus fuisoble£carepoffit,quarum vltratfoo.eum tum comitantes, fxpe n«merantur,quamuis nonomnes fint legitima:, cuilibet enim in hoc regno vxoresprolibituplureshabereconcefTumeft, vndenobiles fa?pe 8o.vei9o.haberedicuntur,nec quifquamreperitur fortuna? tam abic- c~ta? , qui non decem vel duodecim vxores domi fua? habeat.

Porroloca etiamhabent emendis&vendendisrebus variis peculia- riter deftinata Hoceniminlocoforum maius eft; DiadeFerroiptisvo- catum, inalio vero forumminus eft,quodi-Vrr^ vocant, atq;inhis lo- cis res varia? venu exponuntur,nempe canes viui,quibus paffim vefcun- tur, Simii & cercopitheci affati, glires&mures maiores,Piittaci, gal- lmx,lacertxcalore folis indurat£,fructuspreterea varii,vinum depal- mis &aliaquxadfuftentationehumana^vit2neceffaria funt. Afferunc vero etiamin forumcatinos ligneos^poculaque&fuperledtilemaliam, cumgolfypioinfiladiducto&parandis veftimentisaccommodatOjpr^- terea &inftrumenta ferrea,capiendis pifcibus, fcindendoagro&aliis vfibus quotidianis apta, cum haftis , fagi ttis & armis bellicis aliis.Omnia autem decenti ordine in foro difpofita cernuntur , & quilibet in forura procedens locumquofe eonfeiatpeculiarem habet, proranonemer- cium quasvenumexpofiturus affert.

luuenes & virgines, omnes nudi incedunt, donec ad matrimonium tranfeant , nifi forfitan a Rege priuilegium & poteftatem accipiant , ve- flimentis nuditatem fuam contegendi.Hoc enim pro magno beneficio habent, fi a Rege poteftatem fefe veftieridi impetrent , & tunc vario co- loreilluminati&veftibusindutijpeculiarequafi feftum celebrant,ami- cos,& confanguineos,qui ipfis de hoc honore graeuIancur,conuiuio ex- cipientes.

Circumcifionem&ritusMahumeticosaliosobferuant. Cutem tri- busfiifurisab humerisad vmbilicum vfq;fecant,neceffarium hocadfa- lutemexiftimantes.Pranereafincerietia funt&iniuria nemine non ex fuis modojfcd nec ex peregrinis facile afficiunt.La^dere enim peregrinu aliquem capitale apud ipfos eft,qui peculiari etiam modo delinquentes fupplicioafficiunt, manibusenim condemnatum intergumreuinctfs^ & obligatu oculis,iudex in altum protrahit , vt caput eius verfus terram propendeat, quod apprehenfum fpiculator fccuri abfcindit, trunco poftmodum in quatuor partes diffecto & in campum proiecto , vt ab a- uibus deuoretur»

Aucs admodum exnmefcunt,& metuunt peena capitis in eum ianci- ta,quivel exiguumipfisinferredetrimentumpraEfumat. Nam&pecu- liariter quidam ad hoc conftituti funtvt auium curam gerant, deali- mento eis profpiciant & ab omni iniuria eas vindicent , qui quidem certum locumin montibusnorunt,quoalimentummagnaquidemre- uerentia afportatum,exponant, quod poftmodumab auibus deuora- tur.Sed & peregrinos omni honore & obieruantia profequuntur, falutantes eos humanillime , & de via ipfis cedentes , etiamfi ingenti onere aggrauati & opprc£ fiincederent.

Cap.

•))!UIJ

nwam

11}

ORIENTALIS. C a pf L V I.

Z>£ FLVVJO VEL TRACTV, £VEM RIO DE ANGRA vocant, cui In/ulaConCco infrta eft. ' Vperatis, dequibusfub finemcapitis54.di<ftumeftflu- minibus, fitinterdum , vr nauta:,pra:teromncm fpcm & ex- ' > peftationem , inuiti quodammodo & fluctibus maris vehe- w ^entioribusabrepri^deueniantadtractumreu riuum,que vulgo Riode^ngra vocant,incuius ingreflu Infula Corifco fitaeft,quar, locus efthorridus&incultus,nullifquehabitaturhominibu^ ter aquam&lignanihilproferat. Itaquequa?adftanc infulam propel- luntur, de aqua dulci & Jignis fibi profpicere naues folent, & recio poft- modum curfupromontorium,quod CaboLopo Gonfalves vocant petere, vtinde£uropa? rurfusfines aifequantur.

Czterum inhocfluuio veltra&u tresadhucalia^Infula: reperiuntur, nullius momenti, quippe praiter ligna , &lapides nihilfere fuppeditan- tes,Infulajha?olimnomine caruerunt, nominantur vero hodie Islede r, UMoucheron&o quod quidam BalthafarusdeCMoucheron eas occupatas , Ca- 3££. M"* ftello velpropugnaculo munierit AnnoChrifti itfoo.fperans feibiha-

bitatumm.&commerciaexlocisaliiseopertradurum.Sedfamahuius reiadAithiope<i mRiodeGafom habitantesperlata,cumaudiuiiTent,per- egrino^ quofdani eohabitatumvenifle,confiliudecaftello expugnan- do& omnibusfunditusextirpandisca!perunc,quodquidemetiamina- ftum ftatim produxerunt, Antequamenim caftellumillud perfectu ef- iet&abfolutu,cumvixquatuor menfibusibi vixilfent iiib imperia cu- iuidam E ^r<^^yft,ab^thiopibusoppreffi^ pugnaculodiruto&euerfo.

Infula Corifco a Lufitanis fic vocataeft,quod perpetuis tempeftatibus cmfl0 irfuu fulgurum^onitruumjprdcellarum&imbriufit expofita^quamcb cau- w'"'"3'«* fam etiamuullishabitaturhominibus , Terra pra?ter cucumeresnihil proferre valet, Aquam vero bonam & falutarem,multafquearbores ha- bet,quxvelBrafiIienfesrubedinefuperant.LignumhocinftarpolitiiIi- mi fpeculinitet,&tantaeftduricie, vtvix ingenti laboreinflectipoffit. Ca-terum capacitatisharc infulatanta^eft , vt miliare integrumin cir- cumferentia contineat,portum tamen, vbi naues appellant,conuenien- tem nullum habet.

A Riode^ngraM Riode Gahom^. numerantur milliaria GaIlica,Nul- lam vero haxloca vel vicinitatem vel familiaritate cum aliis colunt ,fed modo bellum inuicemgerunt,modo pacemconftituunt.Habent qui- dem etiam Regem proprium,fed potentia tamen illis qui in Riode Gabom habitantinferiores funt,quosbeneuolentia longefuperant,itavtcom- mercia cumillis mcliusexerceripoflint , Temporeenimillo,quo^£- thiopes in Gabom Caftellum deCMoucheron occupatum,magna crudelita- te euerterent, illiquiin ^ingra habitantlonge fefe abillis fepararunt, dolentesadmodumpopuliiftius vicem,fedimpedire tamen hanccru- delitatemnon poterant,cumquiin P^habitant,cumillisin(7^*»fe- fe coniunxiflent,

Carterum inhocfluuiovel tra&u ZVt^g™,commefciafummaceIe- " ritate perficiuntur,Ebore enim abundant,Cuius mercaturam ibi faCere mediocrem Batauifolent.Quod adlinguamattinet,eaquidem ab &M in Gabom non.nih.il difcrepant,religione vero vcl fuperftitionepotius per

z omma

w+ VI. PARS INDI^

omnia ferme, non folum cum illis c\\ii in Gabom, fed etiam cum illis qui in Cabo Lopo Gonjalves habitanc,canfenciunt, vt paulo poftfuliusdi- cetur.

C a p. L V 1 1.

DE VLVVIO SlVE TRACTV, &VEM RIO DE GABOM vocant,Itemque depromontorio, quodvulgo, CaboLopo Gonfalues vocntur, vbi naves Batavorum appellere coguntur. ^tunimirumhorumlo- corhm Jit conditio , ejr quid ibi notatu dt- gnumoccurrati

V a n d o c^v i d E m illi qui in Rio de Gahom habitant , vicint'- cacem colanrcum illis quipromoncoriumcenencquodC*- •boLopo Gon/alves vQcant , vnaque non folum lingua , fed & ^religione fiue fuper ftirione potius vtantur , vifum nobis eft, eos coniungere , & conditionem horum locorum vno capite pertra£ta- reiTracius autem hicquem RiodeGabom vocant,quindecimmiliaribus ad mendiemmagis vergit quam Rio de y^ingra fttufque eftre&afub x- quino&iali linea, miliaribus 45. ab Infula S.T homse diftans. Locus a- lioquicognitu facilimiis, namin ipfoftatim ingreflu, vadumoccurrir, triumvel quatuor orgyasIongum,vbi ingens exaudicur ftrepicus,aflu- ctibus ingenti impetuex riuo feu flumine ifto in mare fefe exoneran- tibus.

Ingreflus huiusfluuiiad 4.miliariapatec, fed lacicudohaecpaulacim decrefcit,ita vtcirca Infulam Pongo,\kra. duomiliaria amphusnon ha- beat. Ab vtraque ripa elegantifsimis arboribus confpicuus eft.Infula ve- ro ipfamagisadfeptentrionem quamadmeridiem vergic,& nonpro- cul abeaadhucaliaconfpicicur,multis fruclibus, Yt pote Banmnu ,lnia- wz#,malis aureis&id genusaliis abundans.

Ad duomiliaria influminehoc progrefsis,vadum fefe ofFert& are- na 8. orgyarum. Littus vero rn hoc flumine alterum,meridiem, altc- rum vero feptentrionem verfusexcurrit. In medioprorunditas efti2. vel 13. Orgyarum , qux vbi dimidio miliari a vallo abfueris , in 4. 6. vel 7. orgyas definic, icavc liccus legerepoflis,& nauiad vallum quam proxime accedere , propcer fundum miccendis anchoris conuenien- tiflimum. .

Fluuius porro hic tribus tres Reges pocenciflimos, Dominos agno- Tret fcit , quorum vnus inplaga Septentrionali,nempe in Caiombo , alterin

meridionali, nempe in Gabom, refidenr. Tertius vero Infulam Pongo,

vtnm

excelfo admodum monte confpicuam, poflidet. Atque hic omnium potenciflimus eft,bellum fubinde cumRegeinG^wzgerens , cum al- cero vero in Caiombo amiciriam colens , Cum econcra qui plagam meri- dionalem feu Gabom cenent , familiaritatem cum vicinis populis in pro- montorio feu CaboLopo Gonfalves habitantibus colant. Refyi». Quodad religionem ipforumattinet,noneft quidem inea dignum

quid annotatu,Deum enim&verbum eius prorfus ignorant , Solem & lunam venerances.Quidam arboresproDiishabent,Alii terramco- Tunt,quodalimentaeisfuppeditet, vnde& confpurcare eam& fputo commacuiare indignum putant.

Non

4

ORIENTALIS; hy Non multriminplateisconfpiciuncur, egrefli vero ficam femper in manibus gerunt , cutemhabent per vniuerfum corpus Varie fiilam & dilTeclam, ita vc aipe&utamviriquammulieresfintadmodummira- biles. Inter edendum non bibunt, fed finitotandem prandiofc ade- brietatem vfque ingnrgicant. JEft autem potus ipforum vcl vinum de ?9tH4' palma, vclCMelaffo, quipotuseftexaquamellepermifta faclus , fimilis melicrato noftro.

Mane furgentes pra'feetum fuum,qui ipfis Chaveponfo dicitur, fa- s { ( , liitacuri conueniunt,admifiique adeumingenuaprocidunt, manibus aHtatones° perftrepentes & diccics^no^finoifino , quas verba falutem ipforum Iingua fignificanc.

Propenfi admodumfunt ad furta. Mulieres adScbrtationem &tiUdw& libidines fummo impetu feruntur, inprimis auremperegrinorum ap- petunt concubitus,honori fibimaximo eos ducenres j vnde eciam vi- ros videas peregrinis vxores fttas ipfofmet adducere, £t Rexipfemec non veretur eis vxores fuas ofterre. Qjiin & inceftu fefe inuicem cOn- taminant, fic enim & pater cum filia , & mater cum filio fuo , vbi ad an- * nos matuntatis &pubercacis peruenerint, feortari & fornicari non du- bicant. , ^ -

Ad parces cdrporis ob fc* nas tCgeridas,ftoriis vtiintur ex arbotum vtfitim. corticibus mirabilitercontextis , &rubro colore irtfe£ris,quas Simia- rum, cercopichecorum& aliarumferarum pellibus formidabiles red- :dunt,tintinnabulo in medio appenfo.Capite ferme nudo tam viri quam mulieresincedunt, capillum habentes mirabiliter attonfum Vel colll- gatum. Sunc tamen, qui pileos geftentexiguos,ex viminibusvel cor~ ricibus arborum , quas Cocos vocanrconcextos. Quidam etiam ihgen- tes plumarumfafciculosincapitibus geftant,qui laminis autfilisferre^ is capillis hinc inde alligati funt.

Corpora interdumrubrocolore ihficiuritjtniiexdeco&oarborisvel ligni cuiufdam paratur. Quidam annulos in naribus, auriculis & labiis An»*& geftant.Quidam fegmenta cornuum veldentiumElephantinorum,la- biis, naribus & auriculisinferunt, & per labium inferius perforatum, linguaminterdum exferunt.Quidam annulosab auribusdependences habent quadrantem veletiamtnentcmaflisponderantes.Sed&bacu- los eis inferunt interdum vel 6. digitos lOngos»

Plerique cingulum geftantex corio Bubali crinibits riondumlibe- ... rato, quod adpalmi vniusfpacium non coitjconne&iturverofunicu-0'^*^ lo exarborum corticibus fa<fto,&poft hoc cingulum gladiolos breues & lacos , in vagina ferrea abfcondicos infcrunc, geftances eos plerunque in anteriori corporis parce. /

Armisvcuncurvariis , nam nonfolumhaftulashabentveliaxulamif- p„„tf«„,,w filia, fed eciamarcus& fagiccas venenoinfeclas. Pr^cerea nouum ali- quod habenc armorUm genus , noftris muficibus non abfimile, nifi"'° quod cufpides habeatmagisexrances.Sunc enim pugionestribus acu- Icis extantibus infefti,quiinhoftem coniecti, quoiliodocunque deci- dant, femper harrent.Tympana habent in inferiori parte nonnihil coar- &ata. Haftis vtuntur artificiofiflime elaboratis , fabros enim habent •cudendi ferrifatisperitos, Cum autem inbellum proficifeuntur, mu- lieres eorumarmaportant. . ^ '.H .

t Feroces admodum funt&crudelesjfempereniminarmisfuntjbella^^* tm~

Q_3 tam

7

<: c

cccc <g

i

Stmnm,

Cibu*.

JEdijicia.

\x6

VI.

PARS INDI£ tammari quam terra gerentes. Nemini vero , &prafertim peregrinis nullis fauent. Nam& inBatauis,crudelitatisfua: iignum nuperftatue- runt , opprimentes Anno 1601. fumma celcritate Barcam fiue nauim Hifpanicam,&duas Hollandicas alias, quarumaltera Palmula,altera yEthiopifla dicebatur,Batauis fimul omnibus , qi*i in lllis erant contru- cidatis &interfectis.

Ad ornatum muliebrem quod artinet , Mulieres multas armillas ex cupro velftannofactas, non exigui ponderisbrachiis cruribufque cir- cumdatas geftant, prascinctorio iunceo pudenda obtegentes. Dead- miniftratione vero reidomeftica?, nihilattinetmultafcribere,Viuunt enim moreagreftiumbeftiarum. Ad fomnum fefe componere volen- tes, interram decumbunt, Quidam tamen ftragula velftoriasexiun- co contextascorporibus fuis fubfternunt. Maximusmulierum labor eft,portareaquam,&allatosexagrofructrisincibumpr2eparare.

Cibus autemquomaxime vefcuntur,funtfructus,quos Iniamos,Ba- tates & Bannanass ocant,his pofterioribuseniniinduratis, panis locov- tuntur.Solent vero & pifces mterdu & carnes,vel fumo vel folis a?ftu in- durare,vt adfuturam neceflitatem atreruari melius poflint.Habent pre,- terea &Calamos Indicos,& radices alias.Cibum autem fumpturi omnes humi decumbunt,abfque vliaverecundia manuspatinisligneis , (fo- lus enimcJW^/,fiue Pra^fectus eorum,Stanneisvtitur)immittentes,& beftiarum inftararrepta frufta abligurientes.

./Edificia habentexcalamis &arundinibusartificiofc conftructa , & foliis arbovum Bannana* ferentium,conte£ta, longe elegantiori forma quam qua? in Guineae littore vifuntur.

Aula Regis , omnia in ciuitate a?dificia alia magnitudine fuperat, vocaturque Golipatta, EtRex quidem ornatu vtitur vario,maxime ta- orttAtus ngius. men orbiculis ofleis teftaceifque. Hos enim colore rubro infectos, & Sphxrularum precatoriarum inftar chorda traiectos , acollo fufpen- fos habet , brachiis fimiliter&cruribus eos circumuoluens. Faciem plerunque albo colorepingit, fubditoshabetadmodummorigeros,& fibi benefauentes. Ante portam aulxeius,tormentuma?neum collo- catum cernitur, vna currifclopis,bombardis& armisaliis, qua: aGal- lis, facta aliarum rerum permutacione ante hxc tempora fibi compa- rauit. Admodum enirrt armis eiufmodi , inprimis vero fclopis & bom- bardis delectantur > & amore addifcendi vfum eorum ingenti fla- grant.

Hyems apudeosab Apriliad Auguftum vfquedurat,quoquidem tempore a?ftum experiunturintehfiflimum, & dies habent plerunque tenebricofos , ob imbrium & JjlUuiarum magnis guttis deftillantium frequentiam,qu£Etameri fimulatqueinterram deciderunt,ajftunimio ftatim confumuntur&exficcantur,neveftigiumquidemvllum poftfe rclinquentes.Caiterum flumina abhifcepluuiis&imbribus magnafu- mere incrementavidentur,&propterea copiofis praftantiisimispifci- bus natantur. *

yEquinocttum habcntperpetuum, nunquam enim vel crefcerc,vel jEqmntShm. dccrefcere dies ibi animaduertuntur. Quemadmodum hyemisini- tium apudipfosin ver noftrum incidit j fic a?ftatis initium apud ipfos inautumnumnoftrum , Septembremvidelicetcadit,vndecalorem in

xftate

Hytm,

H

>.jm m

ORIENTALIS. ii? sftaterertiifliorem aliquanto,quamirihyemeexperiuntur. Tardead- modum&diftin&c loquuntur, vnde facilius lingua eorum intelligi& addifcipoteft,quameorum quiinlittoreGuinesehabitant.

Promontorium quodc^ Lopo Go»/atves\ocam S.miliaribus a Riodeshnprimont*. Gabom, ^meridiem verfus fitumeft,&facileagnofci poteft,cum terra M&&&**i& iiullafitalia,qua^ occafum verfustamlongein mare excurrat, quam iJ° Gonf*lvtt- pfumhoc promontorium,quod graduvnicoab a?quino&iali lineame- ridiemverfus nauigando diftat.

Ad promorttoriumvbi perucrttum eft,fluuius quidam, tribusabeo miliaribus fere Eurondtum verfus excurrens cernitur,quem Bataui ple- runque eboriscoemendi gratiainuiferefolerit. Reperiuntur autem iri eoEqui marini & crocodili,vnde colligcre quidam VolUnt,alueum eum forfltan exNiloderiuatum efle.

Czterum multisanimalibus & feris beftiis traclrus hic abundat, ha- Jkimiiu betenim Elephantes,BubaIos,Dracones,Serpentes,Simios,Cercopi- thec6s,&ferasalias,a(pe<2uhorrertdas,natura veronocentiflimas.Ho-* minesautemquiin hocproriiontoriohabitant,multofunt illis , qui iri Gabom viuunt,humaniores,& conuerfationes peregrinorum facilius ad- mitturit,vnde etiamcommerciacumhismelius exercere quarii cum il- lispoflunt, cum nullumadhue illat* Batauis iniuria: exemplum extet. Portum veropromontoriumhocadmodum conUenientemhabet,vbi nonfolum anchoris firmari,fed etiam purgari & reparari naues quam optime poflunt,Itaque domum reuerfuri Bataui eum non facile prater- irefdlertt , cum prafcrtim etiam de alimentis& rebus nCceflariis aliis fibi ibi profpicere quam optime pofsint.Sed bolideprofunditas ibi cre-

bro explorandaeft,cumlocus iftepropterlatentiumbreuiorurn & arenarum frequentes tumulos,periculo nondeftituatur.

F I N I S.

ICONES

Sett

VER^EET VIV^ERE»

P RiESENTATlONES OMNIVM

PR^CIPVARVM RERVM>DEQVJBVS IN HOC libropertra&atumeft, virorum nempe &mulierumcum veftimentis* armis&ornatuipforum)McrCatuumitem&fuperftitionum,Belldru.m ludiciorum^dificiorumjPifcationumjComerciorumArerumhuiuf. modialiarumi CerembniarumitcmcreandiNobiles & fepeliendi de* fumStos : Variorum prastefca animalium, arborum & fru&u- umexterranakentium,6cc. qux omniainauriferd Guinear littore inueniuntur&ccr- nuntur»

ELEGANTISSIME 1N s£S INClS^

& legeniium oculu expofit a,

Studio&opera

IOHANNIS THEODORI, Et iOHANNIS ISRAE-

lis deBry, fratrum germanorum.

FRANCOFORTl

E% OffrcinaTypographica ^olfTgangiRichterijSiirriptibu^ Fratrum praedicl;orum< M< DCIIL

I.

REPRjESENTATIO viro-

RVM QVORVNDAMIN A VRIFERO G uinea? littorc habitantiunn

X.

REPR^SENTATIO MVLIE- *

RVM, ET VESTIMENTORVM, QVL bus vcuntur.

XpreJ/imus hac Figura Jtaiuram ejr proportionem muliefum, ejrvejli- mentorum, quibus indute per plateas incedunt. A. vxorem Lujitani cuiufdamdenotat,quatesinXZa(tetlo LaMina Luftanis cohabitant,co- loris ex albo ejr nigro in luridum commixti,vocanturLuJitanis Melato, rjr/oco vxorum habentur, cum Lufitanicas mulieres littus hoc nonfe- rat,inceduntrajis eapifibus , ej?multisorbiculis precatoriis varieexor- nat&. B, mulieres exprimit rujticas , cum omnis generisJruUibusquoti- dieinforumprocedentes. Cvirgo ejt, Acatiaffa. vu/go dicJa, quomodo nimirum armiliis ejf monilibus a/iuornata, veflimentis item nitidioribus induta , per plateasincederefoleat. D. mu/ierem denotat vulgatamfiuplebeiam, quam Hiro vocant, quomodo nimirum infantes Juo s,quosa tergo fujpenfosgeftant, mammillis in humeru reieclis, inter eundum nutriat. Faciem habet fcijfam varie ejf coloratam}capittts in capite conuolutis fjr injiarpileolialicuius eleuatis.

IY. REPIUE-

tit;

REPR^SENTATIO VESTL

MENTORVM, QJIBVS VIRI IN HOC litcore vcuntur.

M

XpreJJtmushac Figura modum, quo viriinhoclittorevejliuntur.k. //- tera Nobilem denotat,velalium fortis pracipua virum,quem Brenipo- no vocanty quomodonimirumperplatca>s quotidieincedat,vittainca- pite tcftus, & paltio veftimentis^ aliis linteis indutus. B. Mercatorem denotat, Batafou diclum , quomodo peregreveniens commercia inlo- d cismaritimiscxercerecxpetatfileumin capite habet ex pellibus canints fattumftmora Imteo conuoluto cinttus est , gerens in vna quidcm mantt hculumvclhaftammmiemjnalteraveropeluimcupream. C. interpretem & proxenctam denotat, quimereatorespaganosincontrahendocum Batauts iuuat, pileolum ex calamis In- dicisfatlumincapitchabens. D. rationemoftendit , quomodo pcraclamercaturapagant, ex ctuitattbusmantimudifcedentes,mamipmumfuorumoperamercescoem

fortent.

w.

IV. REPR^.

'-■ W,. * J> "- '<,Ai 1 '. \

4\H<* ^jU* hMy *».-r% e*jJftr» i^wU.c %m >± - ai^f»^

IV.

REPRiESENTATIO FORI

CELEBERRIMI IN CABO Corflb.

Vlcher/imum &celeberrimum fereforum in Caho Corffo reperiturjuiui hic reprafentatiohem leclori communicare vifitmefi. A. literaadificiH prafeBi iftiuslocidenotat. '&.HorreumeJl>procuftodiendoJrumetoprA- jfoSV.C.Bannaiias fiue Jruc^uumforueJl>qu6dpomariudixeris>macel- lofitntdconiunciu, vbicarnesvenduntur, DWocusefijgrico/isvinum dePalma vendentibus deJlinatus^ForumeJigallinarium.V.efiforum ! pifiarium, G.forum lignarium, H. forum jrumentarium. I. locus estvendendis recentibus aquis defiinatus. K* Forum matutinumefi, vendendiscaUmklndicisdejlinatus. L. ojienditrationeni quomodomercatores paganilinte- umaBatauiscoemptum , remetiantur. M. Locusefi i)endendispanibuSi ^#<w Kanquicns vocanijejiinatm. N Menja efl velAra, vbi Fetiflo ficrificant.O* Batauifuntjnforum resneceJfariasempturiprocedentes.Vi Satellitesfitntpra>fec~ii> quiarmatiperplateasincedunt* Q.via ejiadmareducens. R. via eflquaadCa/MumDcMinaitur. S. Ciuitatem V<xt\i,dra/iasamariremotioresducens*

B V.REPRiC

REPR^SENTATIO VARIA-

RVM CEREMONIARVM, AD RELIGIONEM ipforum pertinentium.

Xplicafehac Tiguraconatifumus variasCeremoniai ' &fupftitionei,qu4$ lircacultunuminisfiiiY zt\$G adhiberefolent.k.litera denotat quomo~ ^fetiflero ftueftcerdos cumduabusfuis vxoribus > adarboremcon- fiftcntes > Numenfuuminuocent, &inhonoremeiusfueftimentispra- ftantioribus induiiiympanum pulfentfaltentfc Adradicem arborisater canisexprej^reft^ualishuic^ttifktoplerum^ apparei e^adinterro* „_ gata rejpondet. Arbofipfa multk apnuBs ftramimUcircumdaiaeft, quos ipfi Saindos vocar/, ' &poftmodum brachiis, pedtbus\aUigant. Kexplicataiiaminuocandi nnminisfuifattonem^ua vtunturpro iripWWdtfMulMm^^ ob' tinenda,cuius ~benefciomultumauriinueniant. Q. exprimit eeremoniasqutbus tndeuouen* dis diis viuniufjtem in defunclisfuo Fetiflb> feu nnmini, eommendandis&eipfisw itmert impedimentofiu D* rationemoftendit, quafingulis diebui MariisfabbathumfuUm celebrani, ^irc^mcifiomm&diasCeremdmasadmwiftfameu nrn_ .

J B _ VI»REPK-E

VI.

REPR^ESENTATIO BELLO^

RVM, ET QVOMODO SE AD ILLA praparent.

' ^beiiumprdfec^ufiafmkffeinftruunt,pfimOenim tlypeos appfaheri*. dunt,quiexarundinibusfaciifexpedesiongi & quatuor Utifunt, im- Jiratam pelJem bouiriam habentes , ti>t eo fortius iniuriis eXternis rejt- feant.J$uinobiliofesJunt,UmMas fefreas dms pedesbngas eisimponij, &rubrocoloreexornaficurani. Prtterhos KZlypeosfertumeX arborum frondibuscontextum, ab humeroinjra bfachium alterum fujpenfum ge- runt,eXcipiendis plagis & vefbefibus deflinatum , nianu altera hajiai tenenifmeiacuUmiJJiiia,eX ferfopulchre elaborata,Jubcingulo Jicamktentem habentes.h. liiera gregariumdenOtatmilitem, quemipfi QonEokom vocant, quomodOnimirumarcu& pharetrafagittisgrauida inftrucltusinbeliumabeatJ&.pfitpafationem prafecii,quiipjis Mno dicitur,&reliquorunobiliumdenotat. C. Miliiem fiue Confokom oflendit alium^quifagit- tismijjilibus armatus, & pugionem poji cingulum infertum habens, inbellum profictfcituri, Patet vero etiam ex hac Figura,quOmodo pugnantescongrediantuf,ttypropria adificiaciuita^ testfcfkpe igne ante,quam in bellum profictfcantur,perdant attfe exufdnt.

B 3 VII. REPRiE.

W -

I

VII.

REPRvESENTATIO PROCES^

SVS IN IVDICIIS CIVILIBVS ET criminalibus vficati.

Ontre tibihac Pigura anie oeubs vdlttimiis raiioneni iudiciorumrfiiomfc do nimirum in Iudiciumacli , accufentur &condemnentur. A. literi Revem vel prsft&um dendtah pro tribunalifedentem. B.ofendtt ratto- nemquomodoAEthiops > quiBatauumaliquemtrucidauerat ,fuppltcto afeBusfit,haflanimirumpercorpmeimaaa, &capiucermctbu4refe~ do,quodpofieaabarborefupnfumfuit.C.rationemofendtt,quom0do

fcorpm w aliquot partes dtjJeSlum atiibm deuorandum obtictatur. D .Ra tionemojlendit,quomodo mulier qutdam virojuoebadultertifujjicio- nemrerepur,at,a(fumptofctltcetpotu, quemmramenttlocohabent E. ojkndtt rattonem,quo~ ZdofLLc^

fuumterentes.^vindi^rattonemmo^

ftsarduts tudtaoRegtsftarerecufant. G. rattonemoJtendtt,guomodemultereseum,qUtfuppli- ueaffectweft, deplorent &querantun ^ REPRjE-

VIU

REPR^SENTATIO COMMER*

CIORVM ET NEGOTIATIONVMjQVAS NI- grit«e cumBatauis exerccnt.

ElineauimushacEigura rationem Commerciorum , quomodonimirum ' Ntmt*Cymbisfuis,quasipftEhcmvocant,adnauesBatauoruadue- cltmercaturamcumeis exerceant. A. NauiseHHollahdica,commer- ciorum gratia m Guinea: littorefubfiftens&.mercaioresfuntAEthio, Hilf $ pes,adBatauorumnauimaduecti vi mercesabipfiscoemant. C.ratio- nem monftrat quomodo , cummercibusdomum reuertentes, aboctofts , quibmdam,inlittoremamaduentumeorumprxftolantibm,exc Zauioretenusmarem^refiCymbasexonerarefolentmem ^ReziseftMttnbutumfolueredemercibuscoemptkmercatoresk oftendtt,quomodo Cymbamwterramdeducant,&inlocumftatiomsdeportent. g|

C ) • /X. %£-

REPR^SENTATIO PISCA

TlONVM DIVRNARVM.

Jff^ XplicarehaeFigura conaiijumtis faiionem, quomodo dediepifiamrdm exerceant,&qualibminfirumentisvtantur. K.iiterdfiudiumipfiruni ofiendit, quo pifiaiuraincumbuni^primo nempefiatim diluculo caterua- timinmarepfoficifcenies, vbibinifimperin vna cymbdfideniesjngcn* '% tilaboreconienduntj vtprimasinpifcatimeobiineant. B. Hipi/cesreti* vf buscapiunt^u&Jubnottcmmariifnmerfa , hdrismaiuiinis furfits ele- W- uant , pifces ex eis colligenies , Luciis nofiris non abfimiles. C. H$ funiculis capitibusfitis alligatis, ejrmdgnaceleritdte pef maretfaductis , pifies capiuni > quoi Quorgofado vocant. D. Hicymbis fuisinmari quiejcehics -y funiculos eiiciuni multu hamis infefios, \quibu4 pifiei adhtfent >hakcibw n^ifis non abfimilesi quos ipfi SardinG vocanu

G 4 X» Deline&s

X.

DELINEATIO PISCATia

NVM NOCT VRNAR VM.

1^^* Vm prmpudmin eapiendispifcibus adhihearit diligentiam, fdiidmmtfl **mf*fi*tw*um noclurnarum delineare tibi/voluimus. A. Pifcatorei mM\ a^alt€ra Partemultisforaminib.$tufavtuntur,perqabi*

ll m c.ym^a excitato,radiiin mareproiiciuiur,qmb.inuitatipifces,fufci^ natratecliextrahuntur. B. Hic facem ardentem altera manu pmferensj, 9 ^afufcinamtenet, cum^videtpifcesappropinquare,immiJJawaqna fufcina.traieciosexmarieieuat. Interimcymba per nautam aliquem ad locumdirigiturvbipifcesffeforthfendunt. C. Hicretehabct , quoifi to*retrotetio$mkfkrer#h Pifcatoreshialteramant* facem^jcrcntesaltera corbem tenent JJ,ortis,qu* pullisgallwarumapudnos inflerni Jolent nonao(imuem>cumt?iturpttces vident. carhrm i.t>fiti»/?*»„„*,+ i~*~t/kjt -- ^^jLjLJ

qtudemJaporeadSdmonesnofrosproximeaccedunt. E, Scaphaeji, carbafoiunceoinjirucia, quali ^mur}vw^aePalmu,exvnaciuttatewaltamdeuehentes.

C j xi REPR^E*

XT.

REPFLESENTATIO PECO-

RVM ET ANIMALIVM INGVI- neacicuracorum.

Nimalia hac Figura cicuratiomnia^ iam quadrupeda quam vo/dti/ia,quS 1 in Guineaquidemreperiuntur, tibirepr&fientataexhibemus.k. vaccam , denotat, cornua in capite tranfuerfa habentem. B . cerua efi} noflrisfimilis. , C* Stteeft> noftris padominor. Di Ouisefl,QibxvLo ipfisdicla, lanam habenscaprarumpellibusfimilem. E.pauonem denotatpennis & colore. ! nofiratibusfimilem.V. Canisef, osaliquanto noflrislongiushabensfed latrarenonvalens.G. Felis efl vel Catus Agali, aquibuszibethumvel mofchus colligitur. H.Au/s efl,AquiUfimilis,nifi quodcauda Gallum Deeumanum, queGatlo- pauum alii vocant,repr&fintet,male ddmodum olens. I. Felis ef velCatus barbam habens. K. AnfiereftabHotiandiseoperlatus. L.animalculumeflmuflelam referens. M. Gallus & gattina fntnoflrisfimilesN.Bam&fitntvelcapeUjtfylue^^ c&ruiet. P. Nu

dulosauium repr<tfientat,quosauesqu&dam atenerrimisarborumfondibus Jujpendunt, vta firpenttbus (ibertejfi ejrpuiios excluderepojfint. Q^fimiifunt ejr cercopitheci. K.Apesadar- borum frondes nididantes denotaf.

XII. Deline-

XII.

DELINEATIO VENATIONVM,

QVOMODO NIMIRVM OMNIS GENERIS feras capiant.

£5 EnationumdelineationemhacFigura. tibi proponerevoluimus 3 quomo- Idonimirum feras cjuafdamvenari e^caperefoleant.A.literamodumo- ■^Jlendit capiendi Pardalesfue Leopardos. B.rationem monjlrat quomodo J Ceruos hajiisjukmifilibpis &fegittis traiiciant . C . Fenationem leporum exprimit , quosinvnumcongregatoslocumbaculisferirefolent , vtcon- cidentesjlatim extinguaniur .D .Rationem ojiendit capiendi Elephantes, ) paratanimirumperdolumfouedi in quam tranfire volentes dectdant 3itd *vtinde liberariampliusnonpofint^

D

XIIL

XIII

REPRiESENTATIO BESTIARVM

FERARVM OMNIS GENERIS, QJALES IN

Guinea reperiuntur.

N hacFiguraomnis generis feras beftias expreffimus 3 qu& & inter fe ipfas difcordes, cjr hominibus nocentesfunt atque pemiciofe. A . Ele- phasestinimicitiamcumRhihocerotehabens. B. Tigris es~t fera cru- deliftima, ejr hominibuspr& c<eteris infenfa. C. Pardalis feu Leopardus. D. Crocodilusinterra & aquis viuerevalens. H. Rhinoceros est ani~ malvnius in nare cornu , hoftis Elephantis infehftfimus. I. Rana eft eiufdem cum noftris form*. K. Vulpeculam denotat. L, Formicam, qu£ ibiingentes ejr copiofa reperiuntur, multum^hominibus perniciofi exiftunt. M. Lacertusefthoftisinfenftfimusferpentum. N. Serpens eFt,quales ibiingen- tkmagnitudinisreperiuntur. O. Kfdraneusettnoftrismultomator. P. Gruesnotat.

D

XIV.RE^

REPRiESENTATIO . AGRI-

CVLTVR^E ET FRVCTVVM VARIORVM cxterra nafccntium.

• Gricultur& illorum rationem percepturus literas Jequentes injpue.k: iModum tibi ojiendit excidendi ejr comburendijyluam aliquam , vta- \grum Jtbipr&parent, 'ubifiumentum Jerant. B. Rationem monjirat a- I grum parandi, &Jeminandifiumentum. C Rationem ojlendit, qua ijinitaagricultura,radices&Jiipulas comburant, &Utiepulentur. D. i Mtlium eft vulgare ipJorumfiumentum.Y.. Ojiendit quomodopija \minora , rubri& nigri co/oris, nafcantur. F. Oryzamdenotat. G. Triticum Turcicum,quod ipjis May s vocatur, H.Jrbor ejljabas maio. res proferens. I. Vero exprimit rationem quomodo nimirumgrana Manigette najcantur. Po- Jiremo ratio etiam colligendt ex arboribm vinum htc exprimitur , & quomodo Palma arbor, cumjenio conjecia vinum fuppeditareamplius recujat, a radiceabjcijfa, igne accendatur,vtab altera parte vinum dejiillet, ex qua radtce arborpoflmodum noua renajcttur.

D 3 -/E D I-

0

XV.

jEDIFICIORVM, ET REI FAMI-

LIARIS ADMINISTRANDjE RATIO.

Rcadipciorumin Guineafatioift,quorum mumquodquetotntanjtotus habet, quotpeffiom in eo repefiuntur Vir enim & mulierum qudibet manfioneshabtriipeculidfes, &dbaliUdiftincrias, vbi etiam pernoclare cum libefkjuisfolent* X. litera Regem derioiat in pbfticu fedentem,fieque cumnobilibusJuUaulicisintefdiu oblettahiem. B; Tympanum ojlendit » &vaficulufn,quodaquiarcpletumprdfiofibu*auURegia fiemperconfipi- P ciiur. D. Ratioriemqfteridit,quavirieymulieresfieorfiminmanfionibus JukfiomriumCapiunt,pedibusigni6ppofitis. E; Culinaeftabdlikmanfio- nibus diftinfiaj?. Rdtionefn (Jleriditpotatiorium, qua a viris crebfo inftitUuntuf . G.Afu/iereft pucrpera, quaeditoin/uceminfiante ,potum exgranis Mariigette confecium bibit. H, Ra- ttonem oftendit, quomodopuerperajiatim a fartu fcipfani mm infiante fecensnatoinmart ifluet.

XVI.DELI*

XVL

DELINEATIO SOfENNITA-

TlSi QVA NOiBlLES CREARI SOLENT.

D

>Vt*^^^^^- E/ineauimUstibihdcFigurd rdtionem creandiNobiles in hocGuine/tri-

1?' tinm fuamei impendunt. In bac autem folennitate muliere s ludendo, cantando & faltando, viri vero pugnando & certandoperintegrumjefe triduum oblectant > quo finitd bouent tandem maffatum interpopulum diftribuunt,quiqutdemlitefa A* in hacFigtirkdenotatur. B. Candi- dams eft Nobiltt.itisfeu perfonajui nvbiiitatis mfignia iam conferertda funi , quiirt fella fedens a feruis velmancipiis fuis per ciuitatem circumgeftdtur j ita vt pedibus fitis mancipid velferuos duos premat^qui incuruatifub ipfoincedunt. C. Fxorefthuiusnouinobiiis, atmtllas aureas m brachiishabens. D. Prtfeclits cmitameft^quicumconfiliarikfukfedensltriumphumintue- turt E. C^ttUieres funt chorum ditcentes, F. Pfaltrix funtfiue mulieres in pelui& aliisin- ftrumentis mu fici* ludentes. C^Satcllitesfunt fme Miittes,qui Nobilem cbmitantur ejr varios fteclatoribus lu ios prdbent, H . Cttidier eft, quam fdle & albo colbre Nohilium vxores atia ton- jpergunt. I. Vulgw eft vtriusfyfexw jpeclatum hunc T numphum adueniens.

E XVIL R.E-

XVII.

REPRiESENTATIO MVLIE-

RVM VARIE EXORNATARVM, ET QVO- modomatrimonium contrahant.

Vf B

Etl

A

mt odirC

dvfv

■no ll=r*.

m

j

i

NhacFiguramulieresquaJdam varie exornatm &rationtm contra- hcndorum matrimonioruexprejjimus. AJttera Regiam denotat mulie- rem,quam JEnco&ifevocantfOjiendens qualiin Sabatho habitu v- tantur,ejrquomodo perplateas inccdant, ornaUnimirum multisorbi- culisCoralinisfuniculo traieclis, ejraitera quidem manu mufiarium te- nentes,quo mufcas abigant, alteram vero armillis aureisinfgnitam ha- bens,quibusClypeiadmodumminorisoperculifacliadharent.Yi.fJMe- retrixeJifiuemutiervJuaria.Etigzfo dic7a> quafimiiiterfifipulchre exornarefilet, Cuteminfaciedrhumerisaliquetfic7urisapertens,pedibus veronolas & tinti- •nabula circumdans,vt in cedens exaudiatur, efrbrachiisannulos eburneosinduens. Huic infan- tem appojuimus, indumento retis alicuius infiar indutum , quo aduerfus Biabolorum injultus tutum eum reddi autumant:Q. Mulierefioperasdomefiicasperficiens.Yj. ofiendit rationem

stHtr»bendimatrimonium.lL.Modumofiendit,quoinplateisfiinuicemmatutinotempore fa- lutarefiknt, digitisduobusprioribusperfirepcntes, & kmyfuumingeminantes,

E z XVIII. REPRvE-

Xplicare hac Figura voluimm ,quibm Ceremoniis defun&os fuos proje^ quantur,&quomodoeosterr<zmandarefoleant. A, CMonumentumefl* defunclo vna cum omnifrpelieciile, quam ipftradunt, fepeliendo defi- natum. B. Pompam denotatmulierum,funmdeducentium&concomi- tantium,quarum qu& funm pr&cedunt pelluuiis & infrumentu aliis lu- dentes,canunt & faltant , Reliqua veromultuUchrymisfunmprofe- quuntur , ingentem luffum ejr moerorem pra fe ferentes. C t Rationem o- flen^qu^odomulieres hinc inde perfepulchrum ferpant,cum defunBm in id iam collocatm, & terra aliquo modo opertm ef. D. Rationem ofendit s quomodo peratta iam fepultura mare ingrediantur , & corporibm aqua probe ablutis , domum tandem Ctbo & Potuffe

'V**"**"- E 3. XIX. RE-

REPRJESENTATIO MAIEST/

TIS> QVA HEX IN CABO LOPO GONSALV" corampereprinis fefe oftentare fol^

MPIPI!

,ff, ■

37-', :%:'/(' •"' ,'>'/,',/',''/,

nr^m.hat.fm, amftitMmtm fromontorii, WCaboLoo»

^adm,~a„tM,,nfiIUM,ns ■vdjJtuLrajlTulZZ

&Jhftmmpoftit. Tertto, Equummarimm, auorum ibi mult,r»cr,uLurZ,i.'t JJananas tgmtorrerefoleam* ™*fv*mrexcre, vel

XX, RE.

X X.

REPRiESENTATIO EORVM

QVJE PRj£TERE A IN CABO LOPO GON- lalues notatu digna ccrnuntur.

Vkin Tigurapmedentiexpriminonpotuerunt, &tamennotatuadhw digna inpromontortffJeuCaboLopoGonklxicStitemquein Riode Gabom occurrunt,in hanc tabellaconiecimtts, vbi k.litera denotat vi- rum aliquem IlluJJrem > modo quopojfuntoptimoexornatum, quimant* quidemhaftam mijfkm tenet^ atpqftcingulumexcorioBubalifatfum, pugiones&cultrosvariosinjertosgerit. B. Utfulieremnotatquainfan- tem manu ducens armillas cupreas &Jianneas in manibm pedtbuffue ge- rit , quarum aliqmponderefuo vel*. Itbras excedunt. Cutemhabentin toto corpore vartisfetturis ejrpuncturis deformatam ejr colore certo infcttam. C . Virum notat vHlgarem>cMmedonimirum<iuQtidteperplatedsincedeni

wexerceat. ■

F XXI. RE~

XXI.

REPRyESENTATIO BELLO

RVM, QViE jETHIOPES INVICEM gercrefblent.

Ethiopes in Guinea habitantes, ingentierga fe inui- cemodioflagrant, & cxcitatobettoarmuhaudra- ro contendunt.Nonfelum autem viriin bettumpro- ficifeuntur,fedfi caufa quidemardua (!t> tfbettum nonfacile copofitum iri videatur, vxores liberos, cum vniuerfafitpeUettile tfbonis omnib.fecumex ciuitatein campum abducunt, ^dificm propriisignepriusaccenfis, nefihoftis forte fuperior fiat, ea occuparepojfit. Rationem igitur prdiorum eiufmodihicexprimere voluimussaddentesfimulquomo doReges finito bello , & firmata ab vtra^parte pace,obfidesfibi in- uicem,magnacum folennitate tranfmittant.

F z XXII, RE-

XXII.

REGI^E IN GVINEA SEPVL-

TVRiE REPRiESENTATIO,

Vm AEthiopes in Guinea habitantes in ea fint opinione,§> defuntii hinc in alium mundumtranfmigrent, vbifimiliter viuant &rebus variis vt inhoc mundo opushabeant ,folent Regemfuum defunttumnonfolum varia fupellettile cibo% & potu donare ffedetiamfiruos&ancillasei affignarcquorum minifierio in altero mundo vtatur. Hinc igitur alim i vxorem fuam , alius fitium, aliusferuum & mancipium,ei offerunt,ex ^ - tmprouifoeostrueidantcs,& ad aulamRegiamdeportantes , vtRegem

initinere comitentur, &firuitiisewfungantur.Etquidcmcorporainterfi^ . Reievm mponunturtumulo^apitaveroceruicib.refic-faMfi^ circatumulumdefop, affi- funtur. C*terumfipulchrovniuerfaRegisarmactbuml &potum tmponunt , &imagmes ^licorumexterraadviuumefformatasconfecrant^xcubiasadtumulumfubmdeagentes,^

qmdimpofitarumrerumindcfubtrahatur. nr nr

F 3 JL Klil. Kt,-

XXIII.

REPR^SENTATIO ^DIFICIO-

RVM IN BENYN, ET QVID PR^TEREA notatu dignum ibioccurrat.

Etiyti Ciuitas magnaef, adifcia bahens pulchra quidemfedfineftrh carentiajucem veroperteclumrecipientia. Exhisqua T^obilibushabi- tanturperJonis,pr<ecateris illujiria funt &eleuata, vtnonnifipertres <vel quatuorgradus,introitus ad ea pateat. Regem habet, aulam ingenth capacitatis inhabitantem , ad qua aulici Nobiles Jequenti modo ferun- tur. Equis,quos admodum humiles habent,fllam Ephippiilocoinfter* nunt, cuipojimodum Nobilis injlarvirgtnumin nojlris regionibus inji- det,pede vtrofe ab altero tantum lateredemijjis. Abvtrotfelatere comitatureumferuusali* quis,cuiinter equitanduminnititur , ne equodecidat,Equumvero tertius quidam loro ducit. Atergo autem magnaeumjeruorum Copia comitatur, quorumvnusvmbellafolem acapiti eius arcet,reliquiinftrumentismuficis ludunt, vtitaNobilem fuumhonorificeadaulamper- ducant.Adtecimusveroetiam rationem, reos capitalijupplicto ajficiendi , huic enimobltgatk oculis adlocum fupplicii perducJo,manus pojl tergum co/ligata attrahuntur,ita vt caput in ter- ram demittere cogatur^poftmodu SpiculaTorfecurifertt, cerpore in quatuor partes dijfetto.

XXIV. DE=

XXIV*

DELINEATIO CASTELLI ET

PROPVGNACVLI LVSITANORVM, La (JMina, &c.

| A/lellumLMim, alias&$¥Gcotgioetiamcognomi- d natum> a Lufitanis Anno 14.82. demandato lohan- nis II. Portugalia Regis extruftum eftwtAethiopi- ;S bus terrori ejfet, & peregrinos fimul ab hoc littore 'prohiberet. Cuius qutdem deltneationemtibi ob ocu- los ponere <vt(um efi. A. enim litera , Caftellum velpropupiacutum ipfum. B. T zmplum S. Georgti.a quo Caftellum etiam nomen S. Ge- orgiiobtinutt. C.Pagumad Cafieuumpertinetem.D.vero templum S.Iacobi denotat.

G XXV. DELI-

XXV.

DELINEATIO TOTIVS

INSVL^ S. THOM£.

Vmin dejcriptwM huius htfiork aliquoties fatta fuerit menito tnfuk a S. Thoma cognominau , cju& primafuiiicjUamLufitaniinAfitcaaperuerunti& cuius beneficio poftmodo *uniuerfum Guinea Itttus inuentum (f apertumeft, operapretiumnos fafiu^ Yos puiammus> fieiusdeltneattonem hutcquoque operiadderemus. Confiat autemh&c infuktn ctrcumferentta fua miliartbus 26. ftta eftpr&cifefubltnea Aequinoaiali, Meiropolis eius a^eterttotius infuU nomrnsVotto^avocatur,^ adtficiis fire/200. conftatJn- Ueniaeft a LufitanisAnno ijLoj.cjuo tempore mera ibtfolttudo.per- petuisfyluisf&rmidabtliserat. Eodemautemanno etidminfula Del PriQctpe^ Lufitanis apeWa eft, cjutltttus Guirie^ eruere'& aperire cceperunt, ctrca An, x^Jemporth Henrici infantis Portugalta.

t

xxvr.

REPRiESENTATIO CAPITVM

PR^CIPVARVM ALIQVOT PERSONARVM

in lknyn.

tiffimum <v(itatam ejfe , vbt certt perfonarum gradm bacrajuraab wutcem dzjcernutur, vt velexipjo mtuitu,qu& perfona cutm condi* tionu dignitatis^fit £f qualemunmjufimeat ,cognofctfactlep ] fiit*

F 1 N I S.

Maneat Gloria Altifllmo Deo*

i
■S2	3?"

>

►>J»

>y><B8
	**

8) •