|
I, I B R _A R Y | J |
|
|
Theolog'ical Seminary. PRINCETON,’ N. J, |
|
|
Case |
. Division PJ~ 5 £ ^ ^ |
|
She/f |
*U 3 1 |
|
Book |
No, .. |
|
» — _ |
“ • « »r |
M
* '
>
v ; , . .fi ’
• i
? .
sp • .*
* -
?
INSTITUTIONES
Linguae Samaritanae
ex
antiquissimis monumentis erutae et digestae,
*
integris pàradigmatum tabulis indici- busque adornatae;
quibus accedit
Chrestomathia Samaritana
maximam Geneseos partem et selecta
reliquorum Pentateuchi librorum capita complectens, notis
criticis exegeticis illustrata et
Glossario locupletata
a
Friderico Vhlemanno
f
Pliil. Doct. AA. LL. M. , S. S. Theol. Licent. in universitate Friderica Guilelma Berolinensi , Gymnasii , quod eodem ibi floret nomine, Professore, Societatis histor. theol. Lips. sodali ordinario.
L i p s i a e
Sumtibus et Typis Caroli Tauchnitii.
(
1 8 3 7.
INSTITUTIONES
*
Linguae Samaritanae
ex
antiquissimis monumentis
erutae et digestae, integris paradigmatum tabulis indici- busque adornatae
JPriderico Uhlemanno
Phil. Doct. AA. LL. IVI. , S. S. Theol. Licent. in universitate Friderica Guilelma Berolinensi , Gymnasii , quod eodem ibi floret nomine, Professore, Societatis histor. theol. Lips. sodali ordinario.
Pars prior.
L i p s i a e
Sumtibus et Typis Caroli Tauchnitii.
1 8 3 7.
/
1
. 9 ' ' :
Praefatio.
- — —
/
Cum iam diu a Viris doctis desideratimi sit, ut et an¬ tiqua Samaritanorum lingua suas haberet Institutiones , qui- bus, qui in his literis ediscendis elaborarent, recte uti pos- sent ducibus, nec adhuc usque reperiretur, quHias curas sus- ciperet, non tam quod huic operae pares deessent aut viri- bus suis diffiderent , quam quia sumtuosuin illud opus libe¬ ravate, quae literis magis faveret quam lucro, opus habe¬ ret ; non sane ingratum mihi fuit, quod Carolus Tauchnitius vir honestissimus et de re libraria aeque ac de arte typogra- phica optime meritus, cui hoc quoque literarum genus pro- movere paranti a rerum Orientalium haud infimo iudice commendatus essem,. ante triennium fere a me peteret, ut lucubrationum mearum partem in haec studia impenderem et librum conscriberem, qui non tam hanc lacunam literariam expleret, quam votis illis satis faceret. Licet autem haec petitio me ab aliis, quibus tum ad dogmata ecclesiae Orien- talis dilucidanda incumberem studiis , quorum specimina ex Ephraemo Syro in lucem edita praeter exspectationem a Theologis nostri aevi longe plerisque benigne excepta sunt, avocaret, probeque intelligerem, hoc novum negotium in me delatum multis impeditum esse difficultatibus , tamen eo promtius bas literas excolere apud me constitui, quo di- gniores eas ingenii exercitatione iudicarem, quoque largio- rem fructum mihimet ipsi nec exiguum forte aliis literarum Sacrarum fautoribus ex hoc qualicunque opere meo fructum redundaturum esse sperarem. Clarissima ceteroquin nomi¬ na prioris et recentissimi temporis Moyini, Waltoni, Ca¬ stelli, Hottingeri, Relandi, Ludolpbi, Cellarii, Schwarzii,
4
VI
Wineri praesertimque Gesenii et de Sacyi*, qui Duumviri merito Germaniae et Franco -Galliae ornamenta in hoc lite- rarum genere praedicantur, ut me ad elaborandum incita- runt, ita veritus, ne verecundiae meae detrimentum impor¬ tare viderer, lubentius digniori hunc honorem concedere malui, nisi prius mihi persuaderem, condonaturos esse, si quid oculorum aciem effugerit, et illos longe principes Orientis cultores, et alios aequos iudices, qui scirent, quan- tae molestiae et difficultates superandae essent ei, qui has literarum partes sibi vindicaret et hanc linguam ex antiquis- simis populi sui monumentis eruere erutamque digerere vel- let. Alacri igitur studio ocius citius opus aggressus sum, panini eos curans, qui doctiore, quam par est vultu forte rogitent, quid commodi ex his literis Veteris Testamenti • interpres lucraturus sit, adeoque satis habeant aliosque
f Librorum recensus ad alias potissimum rerum Samaritanarum quam ad grammaticas partes spectantium hic est: Io. Mo~ rini Opuscula Hebraeo - Samaritana. Parisiis 1657. 12. Eiusd . Exercitationes ecclesiasticae in utrumque Samaritanorum Pen-' tateuchum. Parisiis 1631. 4. — Brian . Waltoni Dissert. de Pentateucho Samar, eiusque versionibus in Prolegg. ad Po- lygl. Lond. Voi. I. c. 11. — Edm . Castelli Animadversiones Samari ticae in Polygl. Lond. Voi. VI. — Eiusd. Lexicon heptagl. hebr. chald. syr. samarit. aethiop. ara*b. Londini 1669. fol. — Io. Hen. Hottùigeri Exercitationes Antimorinianae de Penta¬ teucho eiusque udentica av&evTm. Tiguri 1644. 4. Eiusd. Me- thurgenian Dissert. de Translationibus Bibliorum in linguas ver- naculas ibid. Dissert. III. — Hadr. Relandi Dissert. de monte Garizin in eius Dissertati. Misceli. Traiecti ad Rhenum 1707. 8. P. I. Dissert. III. p. 121. seqq. et ibid. De Samaritanis P. II. p. lsqq. — Christoph. Cellarii Collectanea historiae Samari- tanae Cizae. 1688. 4. Eiusd. Epistolae Samarit. Sichemitarum ad lobum Ijudolphum etc. ibid. 1688. 4. — Georg. Bened. Wineri De versionis Pentateuchi Samaritanae indole. Dissert. critico -exeget. Lipsiae 1817. 8. — Guilel. Gesenii De Pen¬ tateuchi Samarit. origine, indole et auctoritate. Comment. phi- lologico-crit. Halae 1815. 4. mai. Eiusd ■ De Samaritanorum
theologia ex fontibus ineditis commentatio. Halae 1822. 4. Eiusd. Carmina Samaritana etc. Lipsiae 1824. 4. mai. — Sil¬ vestre de Sacy Mémoires sur l’état actuel des Samaritains. Paris 1812. vernacule in: Archiv fiir alte und neue Kirchengeschichte von Stueudlin und Tzschirner Bd. I. Stck. 3. p. 40 sq.
imam iam alteramve dialectum Semiticam primis labris de¬ gustatala ad illos libros Sacros recte intelligendos suffìcere, docere haud erubescant. Quem igitur has curas procrasti¬ nare taederet animum meum, non prius sistere et aequum et necesse videbatur, quam molem illam subsidiorum aegre undequaque congestorum cumulatam conspiceret , quae nec operam nec tempus suum perdidisse ei persuaderet. Ingrati autem animi ne me redarguant, qui Cellarii ** saltem de re¬ bus grammatici merita a me extollenda eiusque in hac re curas collaudandas iure flagitent, quibus lubenter largior, quam vere dixerint , et a quibus nihil aliud mihi peto , nisi quod confìteantur secundas quoque curas ferri posse, non tam, quod ille liber rarior aditimi fere ad liane linguam edi- scendam occludat, quam quod nostrae aetatis linguarum Se- miticarum cultores in indaganda earum indole tam praeclare profecerint , ut haudquaquam inutilis , certe non eiusmodi sit , qui eruditioni nostrae prorsus respondeat , quo nec meritis nec doctrinae Clarissimi huius Viri quicquam detra- hetur ; sciant , non facile quemquam magis quam me eius memoriam recolere, cuius doctrinam scrijitis aeque ac fama celebratain iuvenis adirne, qua decebat pietate admiratus in eorum Virorum ordine florentem audirem, qui olim Gymna- sio, cui ipse eruditionem literariam debeo, egregie regundo praepositi essent, haud divinans, me potissimum fore, qui post centum et quinquaginta annos eas relegerem literas, quarum fructum ille hoc munere functus Cizae in lucem ede- ret. Licet autem apparatuin criticum, qui in legenda ver-
* * Praeter Cellarii Horas Saniaritanas Cizae 1682. 4. min, edi- tas, quae p. 59 — 114, leges G ramni aticae Samaritanae coni- plectutìtur , brevem^ conspectum et delineamenta huius lin- guae exhibuerunt Morinus in Opp, Hebraeo-Sam. supra laudatis p. 1 — 93., Castellus in Lex. heptagl. Georg. Otho in Synopsi Institutiununi Samarit. Rabbin. Arab. Aethiop. et Pers. Fianco- furti ad Moenum 1735. 8. p. 1 — 32. et io. Leonh. Reckenòer- ger, qui Collegio fundamentali Graeco lenae 1739. 8, concisa
linguae Samaritanae principia paucis paginis comprehensa adde- ret. Qui quidem libri cum ornili subsidio syntactico destituii essent, praeter Cellarii curas nihil suppeditarunt, quod.in no¬ strani rem convertere potuissemus.
Vili
sione Pentateuchi Samaritana mihi suppeteret, partim huic libro, partim Chrestomathiae et Glossario ei adiuncto iniun- gere mihi contigerit, plura tamen supersunt, quae ab alter- utro opere aliena idoneum locmn haud invenirent, quae, nisi hae curae omnino displicuerint, peculiari Dissertatione subsequentur. Non denique possum non, quin Christianum Tauchnitium patris inter haec coepta morte praerepti volun- tatem suinma cum fide et singulari liberalitate exigentem nihilque magis curantem, quam ut opus nitidissimum in vul- gus prodiret, et Beerum amplissimum Virum in Universitate literaria Lipsiensi linguas Orientales laetis auspiciis docen- tem, qui corrigendi molestum laborem in se susceperat, maxim opere laudem, et nihil magis opto, quam ut illuni tantos sumtus fecisse haud poeniteat, huic haud noceat, quod grati animi documentimi huic praefationi inserere vo- luerim.
Scripsi Berolini mense Decembri anni CI3I3CCCXXXVI.
•j ì j
4
»' fi
o 1 e g o m e n a.
Brevis reruni Samar itali arimi enarratio.
§• i.
De regione , quam ab antiquissimis inde temporibus ad no stram usque aetatem Samaritani incoluerint , deque locis sacris , quibus Deum adoraverint.
Antiquam Samaritanorum linguam discentibus haud ingratum fore arbitramur, si, priusquam sese ad haec studia accinxerint, de sede huius gentis patria, de origine, conditione rebusque gestis nec non de religione et scriptis eius certiores fiant. Licet enira persuasum nobis sit, incuriae haud insimulari posse, qui satis nota fusius exponere supersedeat, nee huius sit loci multis disserere de iis, quae prisci aevi gnaros haud lateant, et in quibus eos po- tissimum, qui ad lias Orientis partes se converterint, satis rersatos esse existimemus, tamen ea percensere apud animum nostrum pro- positum est, quibus nitantur scitu dignissima, quae quisque ex hac praefatione, quam aliunde sibi supp e ditari maluerit. Hinc a re nostra haud alienum erit, si hanc nobis scribamus legern, ut a de- lineanda , quam olirn incoluerint Samaritani regione exorsi pro- grediamur ad ea ipsa, quae aut ab ipsis fuerint gesta aut iisdem acciderint et immoremur paullisper religioni et fontibus descri- bendis, unde, quae hoc contineantur libro, sint hausta. Quod igitur attinet primum ad regionem, quam obtinuerint Samaritani, innotuerunt ibi nobis et urbium et locorum sacrorum nomina, sine quibus et ipsa eorum historia expediri nequeat. Etenim Samaria (^a^aQHXLq I. Macc. 1 0, 30.) ea dieta est terrae sacrae pars, quae mediani inter Iudaeam et Galilaeam sita (losephus de B. I. III. 2.) urbem haberet eiusdem noininis (•piatì, Chald. *piatì, Syr. . ^ Act. 8, 5. ^a^iUQeici') in monte cognomine ab Omri rege conditam (losephus Ant. Vili. 7.). Quae quidem urbs unius diei itinere ab Hierosolymis distans (cf. Ioseph. 1. 1. XV. 11.) et regia regni Israelitici sedes ( 1. Reg. 22, 52. ler. 23, 13. Ez. 10, 40.) ab Assyriis sub Salmanassare diruta (Mieli. 1,3 — 8. II. Reg. 17, 0.) iterumque posthac instaurata floruit, dum Ioannes llyrcanus
X
obsessam et expugnatam denuo funditus eyerteret (cf. Ioseph. ib* XIII. 18.), neque prius ad pristinum revocata est florem , quam Gabinius eam restitueret (cf. Ioseph. ibid. XIV. 10. et de B. I. I. 6.) ; a quo inde tempore et Gabiniae nomen interdum auditum est. Postero tempore Augustus imperator Herodi Magno eam concessit, qui, quo hanc erga se gratiam atque favorem recoleret, eandem egregie munitam et exornatam in honorem Augusti Seba- sten nuncuparet (cf. Ioseph. Ant. XV. 11.). Neque tamen prin- cipem locum, quem vicina Sichem posthac sibi vindicaret, diu te- nuit, ita ut abhinc paullatim a pristino splendore ad ignobilem vi- cum deturbata oblivioni fere traderetur. Hanc alteram autem ur- bem ab Hebraeis a LXX. a Iosepho Ant. V. 7. IV. 8.
2vyctQ , ab Eusebio et Epiplianio JZmpu, a Syro dictam
inter niontes Garizim et Ebal interiacentem (Ios. 20, 7. Iud. 9, 7.
I. Reg.. 12, 25.), e Levitarum urbibus unam et antiquitus iam po- puli conclone, quam Iosua eo convocaverat, nobilitatam (Ios. 24.) Iudicum aevo Abimelechus (Iud. 9, 45.) quidem evertit, nec ta¬ men ita multo post iterum ad priorem reducta auctoritatem , quip- pe in qua Rehabeamus, qui Salomoni successit, conventum populi haberet (1. Reg. 12, 1.), regno cessit Israelitico et aliquamdiu Ierobeami erat sedes (I. Reg. 12, 25.). Tempore exsilium sub- sequente Samaritanorum cultus inprimis ibi viguit (Ioh. 4, 21.) et etiamnunc ibidem puteus ille Iacobi ad occidentem urbis versus prope viam, quae Hierosolyma ducit, ostenditur, licet, quae de eo prodiderunt, qui hanc regionem recentioribus adierunt tempori¬ bus, valde sibi repugnent. Post Christi tempora Neapolis incla- ruit nomine, quo post Iosephuni (de B. I. V. 4.) Eusebius utitur, et quod in nummis nacta est Flaviae nomen, haud dubie debetur Flavio Vespasiano, qui bello Iudaico dirutam instauraret. Vide- tur tamen Neapolis non eo loco , quo antiqua sita fuit Sichem, re- stituta fuisse et nostra aetate praeter nomen nihil pristinae glo- riae superest (cf. Bacchienne II. §. 536. Bruns Handbuch
II. 1. Mannert VI. 1. 294. Biiscliing V. 1. 403.). Praeter has urbes mons Garizim in Samaritanorum religione haud infunimi tenet locum. Qui quidem (D^fiS, ranìQcuv) monti Ebal (brw) ex adverso situs vicinam liabuit Sichem et ob fertilitatem locorumque amoenitatem tam ab antiquioribus quam a recentissimis scriptori- bus celebratur, dum Ebal ab iisdem sterilis omnique proventu ca- rens describitur, ita ut nemo facile miretur, qui Mosen Israelita^ terram sacram ingressos ab ilio bene precari, ab hoc exsecrationes
XI
efferre iubentem audierit (Deut. 27, 11 — 13. Jos. 8, 33.). Summam autem celebritatem nactus est Garizim, ex quo teinplum in eo exstructum est, in quo Samaritani non modo Deuni colerent, sed omnem omnino cultum sacrum exhiberent (II. Macc. 6, 2. Io- seph. Ant. XI. 8.), ita ut Zioni eiusque tempio auctoritate haud cederet. Nec post hoc templum (a. 139. a. Chr.) a Ioanne Hyr- cano cum urbe adiacente destructum (Ioseph. Ant. XIII. 7.) monti antiqua defuit religio , quem Chris ti aetate Samaritani eum decla- rarent locum, in quo solo Deus sit adorandus (Ioh. 4, 21.) et cui nec etiamnunc prisca sanctitas denegetur, licet paucis illis Sama- ritanis Neapoli superstitibus eum conscendere, nedum sacra ibi fa- cere vetitum sit. Religionem hanc ceteroquin Samaritani ab iis ducunt temporibus, quibus Israelitae Deo prò recepta terra sancta gratias agentes prima in eo sacrificia obtulisse traduntur. Quodsi vero, quo hoc comprobent, ad Deut. 27, 4. provocant, scjas, non- nisi ipsorum Pentateuchum suppetere lectionem dutn reliqui
omnes Iudaeorum codices montis Ebal (bi1^) ibi meminerint, ita ut Samaritani vix a suspicione depravati huius loci immunes vo- cari possint. Cf. Gesenius Comment. de Pentat. Samarit. p. 6 1 .
§• 2.
De origine , conditione rebusque eorum geslis.
Cum inter omnes constet, tractum illuni terrae sanctae, quem iamiam descripsimus, Iosuam Ephraimitis distribuisse, nec facile fugiat quemquam, qualis fuerit huius tribus sub ludicibus et Regi¬ bus ad Salomonem usque status , aut ullum crediderim ita histo- riae sacrae rudem, quin sciat, decem tribus sub Ierobeamo desci- visse, Menachemum Assyriorum regi tributarium factum fuisse, Pecachum terrae partem trans Iordanem sitam amisisse et superio- rem Galilaeam abducto inde a Tiglatpilesare in Assyriam populo a Cuthaeis aliisque huius regni populis vicissim eo deductis abhinc incultam fuisse (II. Reg. 15. sqq. I. Chron. 5. sqq.), ab eo tem¬ pore exovdiamur describendo, quo et Samaritanorum nomen et res innotuerunt. Etenim haec populi colluvies cum relictis ibi Israe- litis permixta et tì'WdiÙ s. £ctgccQurcu (II. Reg. 17, 29.), perpe- ram vel a lege Mosaica rite observanda, vel quod ipsis recenti ae- vo contendere placuit, a diligenti, quam susceperint terrae san¬ ctae, custodia dieta, quin oliin idolorum cultui addicta fue¬
rit, omni caret dubitatione ; licet iam tum gravibus oppressa poe- nis, at iterum inde liberata ad pristinum Dei cultum rediisse inni-
tis nec immerito persuasum sit. Post populi autem e captivitate reclitum cimi Samaritani templi in Zione reficiendi participes esse vellent, idololatriae accusati (II. Reg. 1 7, 26. sqq.) et a Seruba- bele a sacris restaurandis ex elusi (Esra. 4, 1. sqq.) intercedendo effecerunt, ut templi exstructio (Esra 4, 4.) usque ad secunduni Darii Hystapsis annum (a. 520. a Chr.) differretur. Haud minus Nehemiae, quanquam nihil ipsis profuit, in Hierosolymis munien- dis obstiterunt (Neh. 4, 1. sqq.), ita ut odium inter ipsos et Iu- daeos exardesceret, quod nunquam postime piacari posset. Per- sarum autem Satrapis, quorum ultimus erat Sanballatus a Dario Codomanno iis praepositus, subditi (cf. Ioseph. Ant. XI. 8.) tem- plum in monte Garizim exstruere auspicati sunt. Vieto interim Dario ab Alexandro Magno cum Sanballatus in huius regis, qui in Tyri obsidione haereret, fidem sese dedisset, accidit, ut Ma- nasse Iddonis summi Iudaeorum sacerdotis frater, Sanballati ge- ner, quem populares uxorem dimittere iuberent, ad socerum con- fugeret. Qui quidem cum praesidium et dignitatem sacerdotalem pollicitus illi persuaderet, ut Iudaeorum sacris abdicaret, ab Ale¬ xandro Magno templi in monte Garizim condendi impetravit ve- niam, cuius sumnmni sacerdotem generum, eiusque posteros con- stituit. Videtur autem hic Manasse cum Ioiadae summi Iudaeo- rum sacerdotis filio, qui et ipse Sanballati filiam uxorem haberet et a Iudaeorum sacris exclusus fuisset, unus idemque fuisse, licet alii duos, qui Sanballati inclaruerint nomine, Samaritanorum prae- fectos vixisse et rem a Nehemia nobis traditam piane diversam esse ab ea, quam Iosephus retulerit, existiment. Mortuo autem Sanballato successit, cum Alexander Gazam obsideret, eodem Iosepho auctore Andromachus, quem Samaritani irritati vivum cre- marunt (cf. Curtius Rufus IV. 8.). Hinc mi rum non est, Ale- xandrum minus fuisse mitem erga Samaritanos, quibus, quam vis eadem sacra profìterentur , septimi anni immunitatem denegaret, quam Iudaeis concesserat. Praeterea hoc certum est, Alexandrum eosdeni secum in Aegyptum deductos provinciae Thebaidos prae- sidio imposuisse; qui utrum ibi permanserint, dum Ptolemaeus colonos e Samaria eo arcesseret, non satis constat, etiamsi Iose¬ phus (Ant. lib. XI. extr.) regem se agros iis divisurum promisisse affirmet. Alexandro defuncto in Ptolemaeorum venerunt potesta- tem et sub Ptolemaeo Philometore de templi sui sanctitate cum Iudaeis contenderunt (cf. Iosephus Ant. XIII. 6.), quod tamen de Aegyptiis potius , quam de Palaestinensibus Samaritanis valet.
XIII
Cum autem varia esset Palaestinae fortuna, quae modo Aegyptiis modo Syris obtemperaret regibus, nec Samaritani hac sorte erant exemti. Nam et Antiocho Epiphani paruerunt, qui non modo Apollonium et Nicanorem (iitQidaQ%r]v - n q<xttovtu rà (ìciGifaxà) iis praeficeret, sed cui etiam ipsi, quo crudelitatem, qua in ludaeos saeviret, haud experirentur, ànoUovg TIìqoojv xcd Mfjdcov (cf. Io- sepli. Ant. XII. 7.) sese mentiti abiuratis sacris templum in monte Garizim exstructum /hòg 'EXXqviov nomine contaminatum offer- rent. In Syrorum abbine potestate et fide eos permansisse per- suadebimur auxilio ab Antiocho Cyziceno contra Hasmonaeos ipsis praestito, licet ille nihil proficeret et bis a Iudaeis fugatus sese re- cipere cogeretur. Vicit enim Ioannes Hyrcanus, qui iam viginti annis ante post Antiochi Sidetis mortem Sichemo expugnata templum in vicino monte Garizim conditum destruxerat, et Samariam urbem (a. 109. ante Chr.) solo aequavit (Ant. XIII. 17. 18.). Fracta sic Samaritanorum potestate, cum Iudaeis, qui- bus aliquamdiu servierunt, in Roman onun redacti sunt ditionem, dum Herodes Magnus a Romauis rex appellatus Samariae quoque praeesset et urbem iam antehac a Gabinio instauratam (Ant. XIV. 10. deB. J. I. 6.) eximie ornatam in Augusti honorem Sebasten vo= caret (Ant. XV. 11.). Post Herodis obitum filius eius Arclie- laus de Caesaris Augusti voluntate praeter Iudaeam et Idumaeam Samariain quoque ea sub Iege accepit, ut eius incolis quarta tribu- torum pars remitteretur. Relegato autem Archelao cum Samari¬ tani sub ius praesidis, quem procuratorem Caesaris appellat Taci- tus (Annal. XV. 44.) venissent, Pilato negotium cum iis fuiù, qui- bus irritatis fraudulentus quidam homo sacra vasa a Mose sub monte Garizim recondita detegere pollicitus fueràt (Ant. XVIII. 5.). Superior quidem ex hoc certamine evasit Pilatus, at non sine suo periculo, cum ab iisdem apud Vitellium Syriae praefe- ctum accusatus Romani ad causam dicendam avocaretur (a. 36. post Chr.). Cum interim Herodes Agrippa maior regio nomine ornatus intervenisset (Ant. XVIII. 6. et de B. J. II. 9.), iterum praefecti Romani successerunt, donec bello cum Romanis exorto Samaritanos eadem quae Iudaeos opprimeret calamitas, Vespasiano cum exercitu Samariam quoque occupante et castris prope Neapo- lim positis, unde postridie Ierichuntem devenit (de B. J. IV. 8.). Sub Hadriano de Samaritani nihil innotuit, nisi quod hic ipse im- perator in epistola ad Severianum Consulem data Samaritanos priscam iuxta Iudaeos cxuissc religioncm et Serapidis cultum se-
cutos fuisse referat. Septimio Severo imperante , cui ob res in Syria praeclare gestas Senatus triumphum de Iudaeis decreverat, Neapolitanis Palaestinensibus, qui prò Pescennio Nigro Severi ae¬ mulo arma gesserant, civitatis ius ademtum est. At ut ceteris Palaestinae incolis , ita Samaritanis quoque condonatum poenam- que remissam fuisse, non est, cur quis contendere dubitet. - Po¬ stero tempore eosdem in Aegypto aliisque Orientis regionibus di- spersos vixisse adeoque circa Constantinopolin et veterem Romam consedisse, Imperatorum testantur leges, et Romae adeo Theodo- rici aetate et iam antehac synagogam habuisse, Cassiodori (lib.III. epist. 45.) confirmatur testimonio. Cum autem negotiis inpri- mis operam darent, factum est, ut Constantinopoli mensariis in rationibus confìciendis adessent (cf. Iustinian. in edicto n £qI <xq- yvQonQCMTwÓDV (jvvakhx/nciTcov) , nec non agris colendis operam dedisse, alibi edocemur. Quin imo Honorii iam aevo ad honores militiae, ad causas forenses agendas et curialia munera aditimi iis patuisse refert Photius; quae si privilegia maioribus ipsorum con¬ cessa Iustinianus rerum potìtus iis detrectaret , hoc non tam ideo ab eo factum fuisse mecum crediderit quisque , quod fidem Chri- stianam profiteri nollent, quam quod crudelius in Christianos non modo Neapoli, sed in aliis quoque Palaestinae partibus saevirent. Tumultuariam etenim rempublicam, licet per orbem essent disper¬ si, in Oriente saltem habuisse, Procopius lib. V. de Aedif. c. 7. tradidit; in quos Zeno imperator, cum Neapoli in Christianos die Pentecostes festo in ecclesia congregatos irruissent, ita animad- vertìt, ut e monte Garizim, quem Christianis concederet, eos ex- pelleret. Quem cum sub Anastasio novo irnpetu repeterent, dux eorum Globus quidam a popularibus desertus praefecto huius re- gionis poenas dedit. Maior autem sub Iustiniano erupit tumultus, cum Samaritani cum Iudaeis Palaestinensibus iuncti, luliano quo- dam ad regnum vocato, Christianos invaderent atque depopula- rentur. Imperator ìgitur cum severam sumens vindictam, quem huius facinoris conscium prehendisset, supplicio afficeret, Samari¬ tani huius cladis superstites ad Cosroen Persarum regem profuge- runt, cui Palaestinae deditionem polliciti, ne pacem a Iustiniano per legatos oblatam iniret, persuaserunt. Ultra haec tempora non pertingit Samaritanorum historia, qui Saracenis abhinc in Oriente invalescentibus succubuisse videntur. Quam lugendus autem et tristis Palaestinae status tum fieri coeperit, inter oinnes constat , nec post recuperatani a Christianis terram sanctam , quo
XV
tempore Neapolis et antiquae Samaritanorum sedes regi Hieroso ljmitano cesserant, lilla eorum fit mentio; unde ad exiguum iam- iam numerimi redactos vel bellis deletos vel ad fidem Christianam adductos fuisse, nemo facile infitiabitur. Quae autem recentissi- mis temporibus de Samaritanis ad nos delata sunt, ad religioneni eorum magis spectant; quibus haec nonnisi addiderim, etiamnunc eos contendere, se inde ab exitu Israelitarum ex Aegypto nun- quam sedibus suis fuisse expulsos aut aliunde colonos eo fuisse deductos, quod non modo in Chronico suo, sed in omnibus quoque epistolis ad nos missis affirmare conati sunt.
§. 3.
De religione et scriptis Samaritanorum .
Cum probe sciamus, quam acerbo odio Samaritani erga Iu daeos et hi vicissim erga illos flagraverint, ita ut mutuam consue- %idinem, quoad fieri posset, devitarent et ne fines quidern alterius terrae attingerent, quantopere praeterea exacerbati utrorumque animi conviciis sese prosciderint, quorum denique criminum sese mutuo insimulaverint; operae pretium erit, in extrema huius com- mentationis parte in religionem huius gentis inquirere , quo magis quisque sibi persuadeat, quanto maiore admiratione dignum sit, eos, qui tam infenso erga se invicem essent animo, eadem lege di¬ vina obstrictos teneri idemque summum numen adorare. Licet autem hoc ludaei ornili tempore negaverint, nec, quin Samaritani quondam idololatriae culpam sibi contraxerint, dubitari possit, ta- men, quani mature ad veri Dei cultum redierint, supra dictum est. Ut enim taceamus vitulorum Dane et Bethele collocatorum adora- tionem (Ioseph. Ant. Vili. 3.) pariter atque Cutliaeorum perver¬ sala religionem, quae ultra exsilii tempora haud videtur mentes occaecasse , qui Manassen religionem cultui Iudaico non dissimi lem instituisse sciamus, tamen non defuerunt, qui ludaeorum fieri» fidem haberent criminibus et opprobria rata haberent, quibus iidem inimicitiam suam excusarent. Quanquam enim antiquissi¬ ma scriptorum testimonia, ut Iosephi aliorumque nos facile sedu- cere possint , quin eos prò veris Dei cultoribus habeamus , tamen vel hoc unum huic opinioni reprobandae sufficiet, quod legis Mo- saicae praecepta solas fidei suae regulas esse vellent, ita ut, quae hodiernorum Samaritanorum memoriae prodita sint dogmata, e priscis illis temporibus repetenda esse existimemus. Ex epistolis autem, quas Samaritani primum ad Scaligerum, inde ab anno
XVI
1675. in Angliam et decennio post ad Ludolplium miserunt (ef. Epistolae Saniaritanorum ad Ludolplium ed. C. Cella- rius Cizae 1688. 4. Epistola Samarit. Sichem. ter- tia ad Ludolphum ed. P. I. Bruns Helmst. 1781. 4. Schnurrer in Eichhornii Repert. IX. 1. sq.) nec minus ex iis , quae inde ab ineunte hoc saeculo ad nos delatae sunt (cf. Schurrer Fundgruben des Orients I. IV. 436. sq. et Memoires sur Fétat actuel des Samaritains etc. par S. de Sacy Paris 1812. quae commentatio vernacule reddita legitur in: Archiv fiir alte und neue Kirchengeschichte von Staeudlin und Tzschirner 1. Bd. 3. Stck d. 40. sqq.), perspicitur, Samaritanos sabbatum diligenter observare , dies fe~ stos in Mosaicis libris praescriptos celebrare, annum remissionis, circumcisionem, lotiones et ieiunia religiose tenere, omnia, quae hominem spectent, a vero Deo removere, imaginem de Deo haud sibi fingere nec non in coniugiis tam ineundis quam separandis unice legem sequi. Quarum igitur rerum cum sint tenacissimi, non est, quod quis, quia omni fere tempore in iisdem sacris sibi constiterint, dubitet. Etenim quae ipsis obiecta sunt de repudia¬ ta angelorum natura , de resurrectione negata , de Asima , quem alienum Deum esse suspicarentur , deque columbae adoratione, haec omnia facile reprobantur. Quod primos attinet errores, quos Leontius ipsis imputavit verbis : ovxa uè dyytkov do%a£ovoiv tìvca , ovxa 'ipvy/jv à&uvaxov, alfcerum refutavit iam Epiphanius, di- cens ov rtccQccdéyovxcu de dyyéXovg , omQ JSafACCQaTrcu dè ovn à&t- tovol, et Relandus recte arbitratus est, Samaritanos sub Angeli nomine intelligere dvvccfuv s. virtutem a Deo haud diversam, vo- luntatem et potentiam eius, ita ut retineant nomen, rem vero ne- gent. Confirmatur hoc praeterea promiscuo nominis Iovae et An¬ geli in Pentateucho Samaritano usu (Gen. 5, 1. 24. 9, 6. 1 7, 22.), nec minus versione verbi bisaiì, quod Gen. 2, 1 . ab interprete Samari¬ tano redditur i. e. et omnes eorum partes,
prohibitum est, quo minus, si quis hoc verbum ad solum coelum re- ferret, de angelis creatis cogitaret. Similiter Angeli maximi in Chro- nici ipsorumc. 10. mentio fit, sub quoMessiam, quem et ipsi exspe- ctarent et vulgo s. et *• e* reducto-
rem vei conversorem vocarent, videntur intellexisse. Re- surrectionem porro animae negasse, eadem Leontii verba arginili t nec Epiphanius in haeres. IX. aliter statuit his usus verbis: rjyvórj - oav (aev vtxQwv àvcKJTaoiv ncxi àmarovai. Sed et ab hoc crimine
XVII
purgavit eoa Hottingenis in Dissertt. Phil. Theol. I. p. 1 1. Quan- doquidem enim et ipse Epiphanius in haeres. XIII. de Dositheis dicit ccvdoxciaiv ópoXoyovoi, nec in Chronico desunt, quae nos me- liora edoceant, ut si in Chronici c. 5. de die vindictae et praemii sermo est, aut c. 7. refertur, credidisse Samaritano», Mosen iam resuscitasse mortuos, videtur hic error inde natus esse, quod cum Sadducaeis confunderentur, quibus Christus apudMatth. 22, 31. de hac doctrina iam in libris Mosaicis, quos Samaritani solum fidei suae fontem profiteantur proposita, persuaderei Hauti minus decepit plures nomen Asima quo uterentur Samari¬
tani r iTQayqàniiaTOV efferre veriti, quemadmodum et ipsi Iu- daei idem enuntiare religioni liaberent, ne nomen sanctissimum profanarent. Cum autem Talmudici quoque scriptores prò lova adhibere soleant, cognatum nomen in Asima esse quaeren- dum, nemo diffitebitur. Quam denique commenti sunt Iudaei co- lumbae adorationem, et nunc et olirn alii aliter expedire tentarunt. In hac etenim imagine monti Garizim sacro imposita non tam idoli, quam domimi Assyriormn, qui olim ita publice subditam sibi hanc regionem declararent, vestigia superesse plerique credide- runt, quemadmodum et aquilae signum in Zione et maiore templi Hierosolymitani porta ad Romanorum imperium manifestandum olim conspiceretur. Aliis contra, qui hanc avem in Chronici Sa-
G ^ o
maritani g. 48. et 50. vocatam irtvenirent, rectius placuit
téXea [xcc s. GToiftHwiACt, quo Samaritani ab ascensu rnontis sui sacri a Romanis arcerentur, dum qui hoc auderet, capitis supplicio affi- ceretur, quam magicam intelligere imaginem, qua columbae in illis regionibus frequentissimae abigerentur, ut ne locum sanctum con- taminarent. Cum autem et hodiernos Samaritanos, qui etiam- nunc extremas bacilli partes, circa quem chartae Codicis Sacri volvuntur, imaginibus columbae argenteae ornent, et in Codice legis Mosaicae in Synagoga sua reposito eandem imaginem inscul- ptam ostendant, et origo et vera huius imaginis significati© latere videatur, quippe qui ab Illustr. de Sacyo sententiam suam de hac re rogati, quid rcferrent, non haberent, non adeo vituperabor, qui hanc imaginem prò sanctitatis signo haberi maluerim, etiamsi vix ausim definire, an, quae apud Matth. 3, 16. Marc. 1, IO. Lue. 3, 22. Ioann. 1, 32. et in Gen. 8, 8. sqq. leguntur, huic quaestioni solvendae conducere possint ; ita ut eadern columbae imago monti imposita, quae priscis temporibus loci sanctitatem declararet, ré-
1»
XVIII
feopa fieret , a quo inde Samaritani liunc locum adire vetarentur. Sed haee hactenus. Plura de religione Samaritanorum ex ipsis fontibus hausta leguntur in Celeberr. Gesenii Commentatione : De Samaritanorum Theologia ex fontibus ineditis. Halae 1822. 4. Restat, ut de Samaritanorum scriptis nonnul¬ la addantur. Ut auteni taceamus , Pentateuchum hebraicum Sa¬ maritano charactere scriptum, quem Gesenius in libello: De Pentateuchi Samaritani origine, indole et auctoritate Halae 1815. 4, docte percensuit, eorum prae ceteris mentio- nem faciamus librorum , quibus in conscribendis bis Institutioni- bus usi sumus. Principem inter hos tenet locum Pentateuchi in- terpretatio Samaritana incertae quidem originis et aetatis, quae tamen vulgo iam ante Origenem confecta esse creditur, unicus an- tiquissimae linguae Samaritanae fons, de cuius indole singulari li¬ bello Lipsiae 1817. 8. edito Doctiss. Winerus accurate disse- ruit, et quani a Petro a Valle in Europam delatam, a Morino Polyglottis Parisiensibus insertala et inde in Londinenses rece- ptam scimus. Novum praeterea antiquioris linguae fontem ape- ruit nobis Gesenius in Carminibus Samaritanis e Codici- bus Harieianis Lipsiae 1824. 4. editis, de quorum aetate cum niliil certi et explorati habeat, merito conieeit, deberi ea ae- tati, quae Saracenorum imperium antecedei et, priusquam lingua impurior et paene emortua esse coeperit, inprimisque hoc ei coni- probatur theologiae in iis excultae indole, quae Alexandrinorum philosophandi rationem sapiat. Quae autem his annexa sunt fra- grnenta duorum Carminum e Gothanis Codicibus excerpta, lucu- lenter arguunt recentiorem aetatem, quippe in quibus lingua ita ad Hebraeorum dicendi inodum inclinet, ut neutiquam antiquae lin¬ guae fontibus accenseri possint. Idem valet de Samaritanorum epistolis ad Ios. Scaligerum, ad Oxonienses intercessore Hun- tingtone et ad Job. Ludolphum datis. Quae denique de Chronico Samaritanorum, quod librum losuae appellant, oliin lingua He- braea conscripto, nunc deperdito et in Arabica nonnisi versione servato memorine prodita sunt, quanquam a re nostra aliena dici possunt, tamen hic vel ideo omnino reticere noluimus, quoniam et ipsi ad illud aliquoties in hac Commentatione provocavimus. Enar- rat autem illud res a Iosua gestas et abhinc ad Hadriani usque tempora decurrens continet historiam sacram miris commentis ad¬ ulteratami , siquidem losua ibi sistitur tanquam primus populi sui rex, potentium populorum victor templique Garizitani conditor.
Nec mirabitur quis, losuam tantis in eo celebrari laudibus, qui sciat, Ephraimitam eundem fuisse Samaritanorumque contribulem. Ab uno autem liaud proficisci auctore, sed variis temporibus ali- quas partes fuisse assutas, quae tertio demum post Christum sae- culo uno comprelienderentur volumine , vix est, quod moneamus. Quid quod Stylus est corruptus , et rarus historiarimi nexus , culli longo annorum intervallo liaud raro una res ab altera, quacum pro- xime coniungitur, sit divulsa. Displicet igitur Relandi sententia, qui Dositheum Simoni Mago aequalem prioris partis ad suam us- que aetatem pertingentis auctorem commendai, cum haec eius con- iectura incertis nitatur argumentis. Neque vero contra affirma- verit quis, totum hunc librum post aeram demum Muhammedanam fuisse conscriptum, in quo legantur dicendi quaedam forinulae, quae e Corano repetita videri possint, cum liaec ab interprete Ara¬ bico potius recentiore illata crediderim. Obtigit autem hic li- ber primum Iosepho Scaligero, qui illuni a Samaritani petierat, et posthac cum aliis huius Viri Codicibus Orientalibus ili bibliotheca Lugduno - Batava repositus est. Ex hoc exemplum suum descri- psit Celeberr. Golius, quod pluribus Iocis emendatum et a Be¬ lando quondam acquisitimi in bibliothecam Vaticanam delatum cum multis aliis Codicibus Lutetiani commigravit, nunc Romam rediit. Epitomen eius dedit Hottingerus in calce Exercitatt. Anti- mor. Tiguri 1664., ubi integri quoque operis edendi consilium se cepisse profitetur, posthac, ut videtur, abiectum. De reliquis Codicibus ad historiam Samaritanorum eorumque religionem spe- ctantibus, quos adhuc superstites habemus vid. Gesenius in Com¬ menti de Samaritanorum theologia p. 7. sqq.
*
'
• • •
Conspectus Institutionum Samaritana; ini
Prolegomena.
Brevis rerum Sani aritanarum enarratio*
Pagina
§. 1. De regione, quam ab antiquissimis inde temporibus ad nostrani usque aetatem Samaritani incoluerint, deque
locis sacris, quibus Deum adoraverint . .
§. 2. De origine, conditione rebusque eorum gestis .
§. 3. De religione Samaritanorum eorumque scriptis .
Pars prima.
De Elementis .
Caput p r i in u m.
De recte scribendi et pronuntiandi legibus.
§. 1. De Consonantibus . 1.
§. 2. De Yocalibus . 5.
§. 3. De signis orthographicis e cognatis dialectis supplendis
deque lineola literae superaddita . 8.
§. 4. Signa distinctionis . il.
Caput secundum.
De proprietatibus atque mutationibits literarum; syllabis , tono atque ine tris.
§.5. In universum . . 12.
§. 6. Consonantium permutatio . 12.
§. 7. Transpositio Consonantium . 16.
§. 8. Prosthesis et Aphaeresis Consonantium . 17.
§. 9. Epenthesis et Syncope s. Contractio Consonantium . 18.
§. 10. Paragoge et Apocope literarum . 22.
§. 11. De syllabis, tono atque metris. . . . . 23.
Pars secunda.
De Or a t io ni s Partibus .
Caput primum.
De P r o n o m i il i b u s.
§. 12. De Pronominum radicibus in universum spectatis . 26.
Tabula Pronominum personalium et Suffixoruni Verbi
atque Nominis . 27.
§. 13. Pronomina personalia et Suffixa . 27.
§. 14. Pronomen demonstrativum . 30*
§. 15. Pronomen relativum . 31.
§.16. Pronomen interro gativum . . . 32.
XXII
Caput sccunduni.
De Verb o.
Paprina.
§. 17. De radice eiusque flectendi ratione in universum spectata 33.
I. De Verbo regulari.
§.18. De Temporum, Modorum et Personarum formatione. . 36.
Tabula flexionis Personarum . 42.
Tabula Coniugationum et formationis Temporum atque
Modorum . . . 43.
§. 19. De Coniugationis Peal formatione et significatione .... 44.
§. 20. De Ethpeel eiusque significatione . 47.
§. 21. De Pael eiusque significatione . . . . 49.
§. 22. De Ethpaal eiusque significatione . 51.
§. 23. De Aphel eiusque significatione . 52.
§. 24. De Ettaphal eiusque significatione . 54.
II. De Verbo irregulari s. imperfecto.
§. 25. Verbum irregulare s. imperfectum per se consideratimi.. 55. Brevis Verborum imperfectorum conspectus secundum
regulas in singulis §§. propositas . 56.
I. Verb a cum debili prima radicali.
§. 26. A. Verba primae radicalis ^ (j]3) . 58.
§. 27. B. Verba primae radicalis A- (ArA) . » . . 60.
§. 28. C. Verba primae radicalis fil (ITfO) . 61.
II. Verba contrae ta.
§. 29. Verba mediae radicalis t et fil (tV — fllV) . 64.
§. 30. Verba mediae radicalis ^geminatae (VV) . 68.
III. Verba quiescentia tertiae radicalis.
§. 31. Verba tertiae radicalis & aut (Af2, et Sf2) . 70.
III. De Verbis duplici ratione a regulari paradigmate discedentibus deque anomalis quibusdam.
§. 32. Verba dupliciter a regulari paradigmate discedentia. . . . 75.
§. 33. Verba anomala . * . * . . . 76.
IV. Verbum cum Suffixis.
§. 34. 1. Verbum perfectum s. regularc et imperfectum cum
Suffixis iunctuni . 79.
A. Praeteritum cum Suffixis . 81.
B. Futurum cum Suffixis . 82.
C. Imperativus cum Suffixis . 84.
D. Infinitivus cum Suffixis . 84.
E. Participium cum Suffixis . 86.
§. 35. 2. Verba cum Suffixis . . . 87.
A. Praeteritum cum Suffixis . 87.
B. Futurum cum Suffixis . . 88.
C. Imperativus cum Suffixis . 88.
D. Infinitivus cum Suffixis . 89.
E. Participium cum Suffixis . 90.
XXIII
Pagina
§ 36. De Nominibus A (lift et A Rii Verbi Substantivi loco
adhibitis . 90.
Caput tertium.
De Nomine.
§. 37. De Nomine in universum . 92.
§. 38. De Nomine primitivo et derivato . 92.
§. 39. Nomina Verbalia Participiis et Infiniti vis maxime co¬ gnata . 95.
I. Nomina, quae Participiorum formas induerunt ;
A. Coniugationis Peal . 95
B. Nomina Parti cipiis reliquarumConiugg. cognata 97.
II. Nomina ab Infinitivis ducta:
A. Coniugationis Peal . 97.
B. Reliquarum Coniugationum . 99.
§. 40. De Nominibus compositis et peregrinis . 99.
§. 41. De Genere Nominum . 100.
§. 42. De Numero . 103.
I. De formatione Numeri . 103.
II. De significatione Pluralis Numeri . 107.
111. De Duali . 108.
§. 43. De Statu Nominum absoluto, constructo et emphatico. 109.
I. Status absolutus . 110.
II. Status constructus . 111.
III. Status emphaticus s. demonstrativus. ..... 113.
Appendi x.
De demonstrativo Pronominibus, Nominibus et Parti¬ cipiis praefixo . 116.
§. 44. Tabula Nominum secundum diversos ipsorum Status in
certos prdines digestorum . 118.
§. 45. De Nomine cum Suffixis . . . 120.
§,46. Declinatio s. Flexio Nominum . 124.
§. 47. Nomina anomala et defectiva . 130.
Tabula eorum . 131.
§. 48. Adiectiva et Numeralia . 132.
A. Numeri cardinales . » . 133
B. Numeri ordinales . . 136.
Caput quartum.
De P a r ti culi s.
§. 49. De Particulis in universum . 138.
§. 50. Adverbia . 138.
§. 51. Praepositiones . 140.
§. 52. C.oniun ctiones et Intcricctiones . 144.
— XXIV
Pars tertia.
Syntaxis.
Caput primum.
Syntaxis Pronominum.
I. Pronomina Personalia.
Pagina.
§. 53. Pronomina separata Verbi Substantivi loco posita et ad
personam Verbi repetita . 146.
§. 54. Pronomina separata cum emphasi quadam ad casus obii-
quos exprimendos repetita . 148.
§. 55. Pronomina Suffixa
A. Nominis . 148.
B. Verbi . 150
§. 56. De Numero et Genere Pronominum Personalium tam se-
paratorum, quam Suffixorum . 150.
§. 57. Ellipsis et Pleonasmus Suffixorum . 152.
§. 58. Aliae quaedam Pronominum Personalium proprietates . . 153.
II. Pronomen relativum.
§. 59. De vulgari Pronominis relativi usu . 154.
§. 60. De Ellipsi et reliquis Pronominis relativi proprietatibus . 157.
III. Reliqua Pronomina.
§. 61. Pronomen demonstrativum, interrogativum etreflexivum . 158.
A. Pronomen demonstrativum . 158.
B. Pronomen interrogativum . 159.
C. Pronomen reflexivum . 160.
IV. Pronomina, quae, cum propria forma destituan- tur, aliis verbis exprimuntur.
§. 62. (De singulis his deinceps Pronominibus) . 160.
Caput secundum.
Syntaxis Verbi. *
§. 63. I. De Temporibus Verbi in universum . 164.
§. 64. De usu Praeteriti ,
I. Praeteritum prò variis Temporibus adhibitum. 164.
II. Praeterito quoque Modi exprimuntur . 169.
§. 65. De usu Futuri
I. Tempora Futuro exprimuntur . 170.
II. Inservit Futurum Modis exprimendis . 171.
§. 66. De usu Imperativi . 172.
§. 67. De Infinitivo absoluto eiusque usu . 173.
§. 68. De Infinitivo constructo eiusque usu . 176.
§. 69. De Participio eiusque usu . 178.
§. 70. Optativus quomodo exprimatur . 181.
§. 71. De Personarum usu earumque permutatione . 182.
§. 72. II. Verborum coniunctio cum variis Obiecti Casibus . . . 184.
XXV
Pagina.
1. Verba cum simpJici Obiecto . . 184.
§. 73. 2. Verba ciim duplici Obiecto iuncta . . . . . 186.
§. 74. 3. Verba cum Obiecto per Praepositiones adiuncto . . . 188.
§. 75. Constructio Verborum passivorum . . . 191.
§. 76. Verba Adverbiorum loco posita . 192.
§. 77. De Ellipsi Verbi deque praegnante eius significatione. . . 193. §. 78. De loco, quem Obiectum praeter vulgarem verborum
ordinem obtinere possit . 194.
i
Caput tertium.
Syntaxis N o mini s.
§. 79. De Nomine emphatico . 194.
§. 80. De Nomine cum Adiectiro aut Pronomine iuncto . 196.
§. 81. Nomen in appositione . 198.
§. 82. De repetitione atque Ellipsi Nominis . 198.
§. 83. De Numero et Genere Neutro . 200.
II. De Casibus Nominis.
§. 84. De Genitivo . . 201.
§. 85. De Accusativo eiusque usu . 207.
§. 86. Casus absoluti . 208.
III. De Nomine cum Praedicato iuncto.
§. 87. A. Coniunctio Nominis cum Adiectivo Praedicatum ex-
primente . 299.
§. 88. De Comparatione Adiectivorum.
A. De Comparativo . 211.
B. De Superlativo . 212.
§. 89. De Numeralibus cum Nomine iunctis.
A. De Numeris Cardinalibus . 213.
B. De Numeris Ordinalibus . 216.
C. De reliquis Numerorum rationibusexprimendis. 217.
§. 90. B. Coniunctio Nominis cum Verbo.
a. Ratione Numeri habita . 218.
§. 91. b. Ratione Generis habita . 221.
§. 92. c. Ratione Generis et Numeri simul habita .... 223.
§. 93. d. Constructio Subiectorum compositorum .... 224.
Caput quartum.
Syntaxis Particularum.
§. 94. De Particularum natura in universum . 226.
I. De iis, quae singulas periodi partes inter se
connectant.
§. 95. De Coniunctionibus . 227.
§. 96. De negandi Particulis . 233.
§. 97. De interrogandi Particulis . 235.
XXVI
Pagina»
II. De Particulis Obiectum Praedicato adiungentibus.
§. 98. De Praepositionibus . 238.
Praepositiones simplices . . . . , . -. . 238.
Praepositiones compositae . 243.
§. 99. De repetitione et ellipsi Praepositionum . 245.
§. 100. De Interiectionum constructione . 246.
Appendix.
Oratio indirecta quomodo exprimatur, deque aliis quibusdam
linguae proprietatibus . 247.
Tabulae Paradigmata tam regularis Verbi quain irregularium Verborum itemque Verbi, Nominis et Praepositionum cum Suffixis iunctorum nec non antiquato literarum formam exhibentes . . 249
I. Index vocum Samaritanarum formae aut structurae singula-
ritate insignium . 269.
II. Index rerum . 272.
prima
Sì e Elementi s.
Caput primo m
De recte scribendi et pronuntiandi legibus.
§. 1.
De Con8onantibus.
Utuntur Samaritani Orientalium more et ipsi a dextra sinistror- sum scribentes totidem iisque literarum signis, quibus olim He- braei, priusquam Esra post populi e captivitate in sedes patrias reditum libros SS. characteribus Chaldaicis transcribendos cura- ret. Ephraimitarum enim ii, qui meliore sorte gavisi in patria relieti fuerant, licet cum Cuthaeorum colonis mixti a puritate pu¬ trii sermonis paullatim deflecterent, tamen literarum forrnas a ma- ioribus in scribendo adhibitas, quarum originem Phoeniciam plura etiamnum comprobant antiquitatis monumenta , retinebant. Hc- braeis autem easdem fuisse peculiares nec post exsilii tempora ab iis omnino oblivioni traditas, nummi Hasmonacorum adirne aetate characteribus Samaritani excusi testantur. Fonnas usitatiores,
nomina, potestatem valoremque numerorum haec exbibet tabula.
1
Tabula Coìisonantium,
|
Ordo. |
Figura. |
Nomen. |
Potestas. |
Valor nume- ralis. |
|
1 |
A |
Aleph s. Alaph. |
Spir.lenis Graec. |
1. |
|
2 |
3 |
Beth. |
B. (V.) Bh. |
2. |
|
3 |
1C |
Gimel s. Ganial. |
G. Gli. |
3. |
|
4 |
T |
Daleth s. Dalath. |
D. Dii. |
4. |
|
5 |
n |
He. |
H (Spir. asp. Graec.) |
5. |
|
6 |
t |
Vau s. Waw. |
W. s. V. |
6. |
|
7 |
Sain s. Dsain. |
S.Ds.(z Graec. ) |
7. |
|
|
8 |
Cheth. |
Ch. Hh. |
8. |
|
|
9 |
Teth. |
T. |
9. |
|
|
IO |
iti |
Jod. |
J. |
10. |
|
11 |
Caf. |
K. Ch. |
20. |
|
|
12 |
l |
Lanied s. Lamad. |
L. |
30. |
|
13 |
Meni. |
M. |
40. |
|
|
14 |
Nun. |
N. |
50. |
|
|
15 |
è |
Samech s. Samach. |
S. |
60. |
|
16 |
V |
Ain s. Ghain. |
3> Hebraeorum. |
70. |
|
17 |
3 |
Pe s. Phe. |
P. Ph. s. F. |
80. |
|
18 |
•ITI |
Tsade s. Zade. |
Ts. Z. |
90. |
|
19 |
? |
Kuph. |
K. (e gutture.) |
100. |
|
20 |
Reseh. |
R. |
200. |
|
|
21 |
jum. |
Schin. |
Sch. |
300. |
|
22 |
A |
Thaw. |
T. Th. |
400. |
1. Quod ad literarum attinet nomina, Briano Waltono et Ed- mundo Castello, quos Cellarius sequitur, praeeuntibus Hebraica retineri possunt; si vero haec cum Syriacis comparaveris, et Sa- maritanos, quorum lingua crassior fuisse traditur quam Hebraea,
3
cognoveris rnagis inclinare ad vocalem A, ubi Syri 0 utuntur, nec vituperabis eos, qui hanc proprietatem in nonnulla literarum nomi¬ na transferre et Alaph , Beth , Gamal etc. enuntiare ma*luerint. — Praeterea nec connectunt inter se ut Syri et Arabes literas unius eiusdemque vocis, nec literae finales iis opus sunt, singula quippe verba puncto ultimae vocis literae superne adscripto a se inviceni discernentibus. In eo tamen propius ad Hebraeorum antiquissi- morurn scribendi consuetudinem accedunt, quod, dum illi, si ex- tremum lineae spatium voci proxime sequenti capiendae haud suf- ficeret, ultimam praecedentis vocis literam eo usque dilatare sole- bant, ut vacuam lineae partem expleret, Samaritani itidem vo- cem in linearum fine non dividentes , longiorem vocem proximae reservent lineae, praecedente ita extenuata divisimque scripta, ut duae ultimae eius literae in extrema lineae parte a reliquis vocis literis separatae collocentur et spatium intersit vacuum inter has et praecedentes eiusdem vocis literas. — In valore denique nu¬ merali definiendo prorsus consentiunt cum Hebraeis et ita quidem, ut secundum literarum ordinem numeri novem primi ab ^ ad ^7 procedant, denarii autem incipiant a et progrediantur ad Keliquae quatuor adliibentur ad centenarios significandos. In nu- meris compositis pariter nihil discrepant ab Hebraeis, nisi quod minus anxii numerum quintum decimum ab bis non literis j-n sed la (9 -{* 0) expressum promiscue utroque modo scribunt, quod in Bi- bliis Londinensibus factum esse vidimus, in quibus Geneseos et Deuteronomii caput quintum decimum notatur literis ^ - dum in reliquis Pentateuchi libris Hebraeorum scribendi ratio serva¬ ta est.
2. Nec in literarum ordinibus differt lingua Samaritana a co¬ gnati s dialectis. Lenioribus enim literis quibus paullo
duriores ^ (^) opponuntur, accedunt ^ et quarum al¬
tera gutturalium naturae rnagis congrua ita differt a ut durior sit et asperior e gutture producta, centra leniore gaudeat pro- nuntiatione; similiterque distinguendae sunt ^7 et Graecorum 0 et T respondentes , quarum haec Samaritani inservit passim Hebraeorum exprimendae, quod fregit ;
taurus et plura alia ex Hebraeorunt lingua translata docent (cf. §. (j. 1. d.). Leniorem autem inprimi Samaritanos adamasse lite¬ rarum pronuntiationem , perspicitur inter alias ex Hebraeorum h cum ^ permutata, quod passim comprobatur nomine — Sp
ìympanum , et de eadem re persuadent nobis exempla, in quibus
i *
4
Hebraeoruni et Chaldaeorum n abiit in ^ , ut in = lino
hiems; faz = Ertb exsecrari aliisque pluribus. - — Intel* sibilare tes lenissima est |A, fortissima ***, quae litcra ob duritiem suain haud raro a Samaritani devitari solebat. Quodsi antera iam He- braei literam ia cum 0 permutar ent et leniorem a fortiere pronun tiatione, utraque alternatim adhibita, distinctam esse vellent, ut si et i-oìB promiscue scriberent, Epliraimitae autem secundum lud. 12, 6. nomen mVaià leniore sibilante nVaSD efferrent, nec cre¬ dibile sit, Hebracos ante exsilii tempora diacritico ilio usos fuisse puncto, quo diipliccm liuius signi pronuntiationem significarent, mirimi non est, quod Samaritanos hoc discrimen lateret, qui ubi- vis fere ^ prò ìb ponercnt, quod evincitur vocibus =
caro ; odit aliisque pluribus (cf. §. 6. 1. d.). Ex ad-
iunctis porro sibilanti ^ literis "J' et unde ds et ■m = ths ortae sunt, facile explicatur, cur syllabae reflexivae (§. 1 7. 3.) cum bis literis transposita post cum^P, post cum ^7 permutando sit (§. 7.). Nec perinde mirabijaiur, quod Samari¬ tani t et a Hebraeorum per et ^7 reddant, quod observatum vi- demus in aurum ; recar datus est ;
■■WS rupeS) mona; meridies; aliisque multis
(§. (i. 2.). Liquidarum 'j], "J, ì, lenissima est fortissima -JJJ; inter quas et gutturales intercedit ad utramque literarum clas¬ serai pariter inclinans. Gutturalium autem V^Ì~if.A natura npud Samaritanos admodum fluctuat, nec videntur hae literae ab iis tara accurate enuntiando fuisse inter se distinctae ut apud Hebraeos; quo factum est, ut promiscuus earuiii usus omni tempore ad singu- lares linguae Samaritanae proprietates referretur. Est quidem ut in reliquis dialectis Semiticis litera spiritili Graecorum leni comparanda, quae nec spiritum literae rp attingat, nec nisi ab ini- tio vocali destituta cum lenissima E Syrorum more, qui et ipsi
/TS
tura vocalem - adseribunt, vel ut a Chaldaeis cum brevissima A ef-
feratur, ut ^•^Jj^ = rs0ì Eh. thk dixit. Haud raro tamen litera par ei habetur, eiusque loco sufficitur, inprimis ubi utraque vo¬ calem A exprimit, ut in habitavit et = d£ surrexit;
(§. 29. 1.) ut merito dubitari possit, num V compresso gutture a Samaritanis prolata fuerit. Ubi vero S/ hanc leniorem pronun¬ tiationem iterum alibi exuit et cum 1r{ confunditur, cum perinde scribatur ac 2,VT timuit ; nec ullum intersit discrimen in-
ter et vidit idemque observetur in translatis e lingua
llebraica et Chaldaica vocibus ut in — Ch. impulita satis
apparet, gutturalium pronuntiationem apud Samaritano^ valde flu- ctuare nec esse stabilem (cf. §. 6. 1. e.).
3. Dividuntur ceteroquin literac secundum organa, quibus efferuntur, a) in gutturale» , vmiA, quae, cimi ned' linguae nec labiorum requirant motum, solo gutture formantur. Annumerar! his potest ^ non tremula lingua , sed itidem gutture proferenda. b) lahiales c) 1 P'àfatmus yjSjflfth quae mucrone lin-
guae inferius palatum tangente et interiore eius parte superius pa¬ latimi pulsando efficiuntur, d) dentale» , quae mucrone
linguae dentes tangente producuntur et e) linguale» *n
quibus pronuntiandis utimur similiter linguae mucrone superius palatum mobiliter tangente.
§• 2.
De Vo c aliò us.
1. Samaritani cimi neque vocales subscribant, nec onmino earum norint tìguras, nulla autem lingua iis carere possit et nemi- nem lateat, linguam Hebraeam et Syriacam antiquitus pariter vo- calium signis fiiisse destitutas, credibile est, pronuntiandi leges tam simplices fuisse, ut primo intuitu perspicerentur vixque rnoni- tu opus esset, quibus quis ad efferenda singula verba uteretur vo- calibus. In iis tamen, quae intellectu difficiliora esse viderentur, constat, apud Samaritanos non minus adeoque frequentius quam apud Hebraeos adscriptas esse literas vocalium loco positas ea- rumque naturam exprimentes. Dum autem Hebraei acquieverunt in literis fK hunc in finem adhibitis, adauxerunt Samaritani earum numerum literis et quibus praeter toc aleni A exprime- rent. Vocali E signifìcandae inserviebat pariter ac jjj , qua- rum illa magis in media voce (§. 17. 2.), haec in fine hoc officio fungeretur (§. 31. et alibi). Vocali J designandae {fuffìciebat li- tera tu et vocales O et U in litera \ comprehenduntur. r Cimi au¬ tem haec scribendi ratio, quae ad difficiliorcs nonnisi spectat ver- borum forrnas, hodiernis lectoribus haud sufficiat, et probe scia- mus, Hebraeos ad vocales inveniendas non prius accessisse, quam ii, qui corum linguam cdiscerc veilent, de lingua paene emortua recte legenda periclitarentur, deque Syris nobis traditimi sit, tum demum vocales adhibuissc, cum in Graecorum scriptis, Homeri no¬ ni ina tim carminibus vertendis ad nomina propria recte reddenda
6
eorum quoque vocales mutuare cogerentur, quas deinceps reliquis quoque linguae suae partibus adaptarent (Cf. Assemani Bibl. Or. T. I. p. 477. sq.), quaeritur hic, utram pronuntiandi rationem Sa- maritanas qui discere aut docere velit literas sequi par sit, et num reeentior Hebraeorum vocalium subscribendarum ratio, an Chal- daeorum potius aut Syrorum enuntiatio in legendis Samaritano- rum libris sit commendanda. Ut autem taceamus, odium, quod inter ludaeos et Samaritanos flagrabat, impedimento his fuisse, quominus et olim puriorem Hebraeorum loquendi rationem suain fecerint, certum est, eosdem de industria in vocibus Hebraicis li¬ teras paene multas immutasse, transposuisse, elimasse, ita ut nemo credat, vocales quoque piane easdem, quibus ludaei utebantur, ap- probasse iisdemque legibus distinxisse; praesertim cum ipsi Gali- laei Samaritanis finitimi dialecto impuriore et crassiore Hierosoly- mitanis usi fuerint. Accedit, quod ilio tempore, quo Cuthaeorum rfes florebant, Hebràismus prolapsus erat et lingua Chaldaeo-Sy- riaca in ipsam ludaeam cum exsulibus e Babylonia reductis invecta, dialectus saltem ex Hebraismo et Chaldaismo conflata ibidem in- valuerat. Pluriinum Irne quoque facit Golii testimonium apud Hottingerum in Aliti Mor. p. 34. affìrmantis, hodiernorum etiam Samaritanorum Damasci viventium pronuntiationem esse raderà et crassam vocali A frequentissime adhibita a reliquis diaìectis di- stinctam. Quid quod Cuthaeorum coloni e Persia et Media in re¬ gione ni Samaritanam deducti pristinam dialectum et mere Hebrai- cam corruperint? Tantum praeterea abest, ut defuisse negem, qui corruptae linguae emendandae operam darent, ut iis accedere nullus dubitem, qui affirment, a sacerdotibus Sanballati et subse- quente aetate e ludaea in Samariam immigrantibus inveteratum squalorem abstersum et nitidiorem iterum redditam fuisse lin- guam. Nec hoc diffitendum erit, Samaritanos potius Syros, quos a septentrione vicinos habebant, loquendo aemulatos fuisse, quam invisos sibi «in meridiem vergentes ludaeos. Hinc Castellus iu- dex fide * di^nissimus in Gramm. Harm. recte iudicavit dicens: Linguam. Syriacam optimam esse ac certissimam magistram iis, qui linguam tam Chaldaicam , quam Samaritanam recte legere ve- lint. Quem virum si ducem, ut par est, sequimur, nihil fere erit, quod non expediatur, illustretur et certis legibus confirmetur. Sufficient igitur quinque Syrorinn vocales, in quo vocalium nu¬ mero et aliae linguae acquiescant. Cum autem iidem Syri literas gutturales non adniodum curent, et perinde quoque vocales Chate-
7
phatas igriorent nec Patach furtivo utantur, non dubium est, quin et Samaritani pari compendio gavisi fuerint. Ad haec tamen Cel- larius recte animadvertit, cum liaud desint, quae Hebraismum sa- piant et praeter Chaldaicas formas Syriacae quoque admixtae sint, nec praeterea lingua suis careat proprietatibus, de quibus singulis Iocis exponere nobis visum est, nihil obstare, quo minus liberiorem Samaritanorum pronuntiandi rationem agnoscamus, ita ut, quae Hebrai.ca sint, Hebraeorum more efferenda existimemus, Syro- Chaldaicum vero legendi modurn in iis comprobemus, quae indoli utriusque linguae conveniant. Nec in co videmur esse vituperan¬ di, quod fluctuantem hanc eloquendi legem praescribere audeamus, quos antiqua Hebraeorum adeo ante vocales inventas lateat enun- tiatio, nedum ut in lingua Samaritana investigali possint, quae nobis de vero prorsus persuadeant. Quod si denique quaesiverit quis de diphthongis , ingenue fatemur , nihii certi nobis de hac re suppetere, cum omnes grammatici orientales ne nomen quidem, nedum rem nossent. Cum autem Syri Maronitae eas in linguani suam inducerent, quae forte olim abessent, nec Iudaei nostrates iis uti refragentur, a nostra quoque re liaud alienum esse arbitramur, si, quas serius demum in cognatam dialectum illatas sciamus, et in Samaritana probemus (cf. §. 27. 2. §. 28. 3.). Hinc si quis modo haud mediocriter in Hebraeis et Chaldaeis literis sit versa- tus nec linguae Syriacae rudis, eo facilius haec impedimenta supe- rabit , quo frequentius matres lectionis supra iam laudatae in locis impeditioribus ingenio subveniant.
2. Cum autem literis, a quibus syllaba aut vox incipit, vocali destitutis Hebraei et Chaldaei Scheva mobile (~ ) apponant, Syri autem id negligant, licet rem habeant, idem quoque de Samarita- nis statuendum erit, qui non minus ac illi eiusmodi literas cum vo¬ cali E raptim audita enuntiasse videri possint. Sed quum apud Syros haec semivocalis in omnium vocalium sonos transire, seque plerumque sequenti vocali accommodare dicatur, nec Hebraeis, ut saltelli magistri eorum produnt, haec regula improbata fuerit, a re et a natura linguae Samaritanae haud «abhorrere censemus, si quis et hic commendatum esse velit, quod Syrorum grammaticis fide di- gnissimis, Amirae dico et Gabrieli Sionitae probatur. Cum denique Lud. de Dieu in Grani, lingg. Orientt. harm. p. 43. affirmet, Er- penium ex ore doctissimi cuiusdam Maronitae audivisse, nullis praeceptis grammaticis ac vix viva voce doceri posse, quem sonum Scheva apud Syros habeat, et Norbergius praeterea a Maronita
Germano Conti se didicisse dicat , in lingua Syriaca literam hoc Hebraeorum signo notatam cuni vocali brevi E esse efferendam, simpliciorem liane legeni et in linguani Samaritanam esse trans- ferendain non est, quod improbemus ; inprimis cimi Syrorum grammatici interdum 2 adhibeant, ubi Hebraeorum more Seheva mobile exspeetaveris.
8- 3.
De 2ignì8 o r tho g rapili ci s e cognatis dialectis supplendis deque lineola literae super addita»
1. Cum duplex Hebraeorum Dagesch, eodern tempore quo vocales inventum, eo consilio literis inscribatur, ut ne quis in iis duplicatis aut aspiratione privatis recte legendis labi possit, et alternili a Syris adeo duplici signo (Iìuschoi et Ruchoch) espres¬ simi videamus, vix est, quod moneamus, prima utriusque vestigia in ipsa lingua antiquissima esse quaerenda. Hinc quoque Sama¬ ritani, licet signo careant, rem innotuisse utpote indoli ipsorum linguae apprime convenientem , perperam quis inlìtiabitur. Ut enim A) a priore ordiamur duplicando literis destinato, plura af¬ ferri possunt exempla, in quibus absorbetur lifcera in geminatine alterimi nonnisi investiganda. Pertinent huc potissimum in for- manda Coniugatine Ethpeel ea verba, quae §. 9. 3. et §. 20. 1. et in Annotat. ad 1 . recensentur, et in quibus litera reflexivae syllabae §• 17. 3. primae radicis literae iniungitur; prae-
terea, quae laudantur forarne verborum §. 20. 3. quae ^ me- diae radicali assimilant et contracta verborum VV flexio? de qua §. 30. 1. exposuimus, quae cum et alibi duplicatis literis ra- dicalibus scribantur, satis comprobant, et in contractis formis re- duplicatam literam fuisse auditam. Licet auteiu aliquis de du¬ plicata media radicali in Coniugatt. Paci et Ethpaal dubitare pos¬ sit, qui audierit, a Syris occidentalibus literarum geminationeni fuisse devitatani adeoque in his Coniugatt. formandis neglectam, tamen facile sibi persuadebit, hoc non omnino cadere in Samarita- nos, qui inter alias in Pael et Ethpaal verborum VV anient du- plicern literam scribere (§. 30. 2.), dum Syri formas Palpcl et Ethpalpal praeferant. (Cf. quoque §. 29. 3.) Id autem, quod vocalium invcntores asscqui studuerunt Dagesch leni , quo literis À'ZJiiTìCSl asphata demitur cnuntiatio, paucis lue ita compre-
hendamus, ut perspicuum fìat, leniorem barimi literarum sonum certis linguae niti legibus , quae nec in lingua Samaritana deside- rentur. Lenior etenim et aspirata enuntiatio competit his lite- ris ab initio syllabae aut vocis praecedente altera syllaba aut voce in vocalem, quae halitum suum in has literas proxime sequentes transferat, exeunte. Hinc servatur quoque eadem lenior enun¬ tiatio praecedente consonante cum Scheva mobili efferenda , quod lenissimum licet habeat vocalis spiritum, tamen has literas proxime sequentes haud privat hac proprietate. Aspiratio contra abro- gatur his literis vel in media voce post syllabam compositam, vel ab initio vocis praecedente altera, quae in consonantem exit.
2. Signum contra Samaritanis peculiare est lineola huic alte- rive literae superscripta , qua signifìcatur a) vocem ea notatam non esse confundendam cum alia iisdeni literis scripta, utGen. 33, 20. 2, A f ortis, ne habeatur prò praepositione 2,A ad; 35, 26.
Ascke r, quo distinguatur ab aliquoties a
Samaritano e textu Hebraico recepto; 39, 2. dominus
eius , ne commutetur cum magna , quod facile praecedenti
nomini A/Tlfì domus acconunodari posset; hinc eadem vox v. 3. caret hoc signo, cum nemo amplius de vera eius notione dubitave- rit. Alia exempla haec sunt: Cren. 45, 20. tmt et naiS'arunt et date); 46,2 S. SJAA vemt££ A A f») ; 4 7 ,2 1 . V
cum eo populus ); v.24. ager fdius) ; Exod.
3, 10. Si a hi (^2, multa alia. Ponitur b) ad distin-
guendas diversas eiusdem vocis forrnas, ut Gen. 30, 14. filius tuus se. Leac, ne quis in Plurali verta t filli lui; 35, 18.
anima eius , ut scias zj esse Suffìxum nec Status absoluti notam; 34, 16. ^A*^^ et dabimus , quo discernatur 1 Plur. Fut. a 3 Sing. in. Praet. Eodern modo distinguitur c. 43, 31 (30). Imperat. apponile a Praeter., cui v. 32 haec nota adscri-
pta non est. Aliis in locis indicat c) advertendum esse ad lite- ram eà designatam, prò qua aliam exspectaveris, ut Geo. 3 5, 11. ubi in ferlilis eslo hac lineola signifìcatur , Imperativi for¬
mami proprie cum jjj esse scribendam. Idem observavimus c. 37, 14., ubi rjfAA positura est prò fTÌAA ven^ similiterque Num. 3 5, 8. prò qui pauea habet (-tt'J'n'n) alibi scribitur
Pro vas v. 16. alibi ct )a^ ; item Deut.
2, 3. A septentrionem vet'sus legitur prò vulgari Beu*. 6. 15. fiT ne pro AÌT; < 14. rffl|"*A
cottocuko pro (''*■ v. *5.); Gen. 20, 32. 34.
10
nomen eius prò '$£**£***. Alibi cognoscitur in hac lineola d) si- gnum, literas \ et esse mobiles, ut Deut. 1,41. A^A/TH^LA' congregasti vos; 2, 15. A^ fuit ; 3, 20.
= tù3 ut vos ; 18, e- «Aia Levita ; aut indicat e) lite- ram esse additam aut insertam, quae alibi in voce haud deprehen- datur, ut Gen. 35, 7. ~£2<A AfTlS =J2<A Deus Bethelis ; prò quo vulgo scribitur 2<A? Deut. 7, 22. legitur prò
adversus te; 32, 2. flinv= prò 2<V* Haud ra¬ ro denique f) reperitur, ubi litera excidit aut abiecta est, ut Gen. 3, 9. AA tu Pro =L\A; Num. 35, 3. ad habitandum
prò quod legitur Gen. 13, 6; nec minus TVY3
Deut. 4, 2. et 6, 17. obvium, pro quo textus Hebr. liubet nisp et Cliald. utroque loco praecepta explicandum est Plurali
consti’.
Annoi. Idem observatum est in textu Hebraeo-Samaritano, in quo ZA Deus ita distinguitur ab ZA ad; AA cum ab AA Accusativi nota; 33tF pestis a 63*4 verbum; Exod. 29, 34. 3P3=f tempus ma- tutinum a 3P3 armentum. Nec desunt exempla, ubi significat, ean- dem vocem alibi aliter scribi, aut insertam esse literam, quae in textu Hebraeo non inveniatur, ut Gen. 8, 21. .Jl^fA = £]3ÌX ; v. 22. =
tari ; 15,13. ; 19,23. 20, 17. ^(TtAA ==
TjflX; aut literam esse mobilem, ut Gen. 43, 10. ^flì^VJ==ta,?a3>B; aut excidisse literam, ut Exod. 2, 21. ZAflfó = 8, 20. AìSfn =
Quodsi vero ibidem in haud paucis locis vocem hoc duplici signo instructam deprehendamus, quod Morinus et Cellarius, quid sibi velit, se nescire fatentur, nostram qualemcunque de hac re senten- tiam hic apponere lubet. Prae ceteris autem perscrutandum erit, utrum in duplici hoc signo duplex quoque eius explicandi ratio la- teat ; sed ingenue fatemur, nulla omnino suppeditari argumenta, qui- bus hoc comprobari possit, quin imo diligentius singula examinanti- bus persuasum est, hanc scribendi consuetudinem aliis piane niti le- gibus. Etenim duo potissimum sunt , quae ad veram duplicis huius signi cognoscendi rationem deducere possint. Deprehenditur enim aut in vocibus textum Hebraeum accurate reddentibus, aut ubi pro forma Hebraica substituitur alia sensui aut loquendi consuetudini ma- gis conveniens ; unde sequi videtur, et in prioribus a Samaritano, qui textum Hebraicum transcriberet, hoc duplex signum, quo distingue- retur a simplici vulgarem lectionem respiciente, eo consilio fuisse adhibitum, ut lectoris animum ad veram huius vocis significationem attentum esse iuberet. Comprobatur hoc his exemplis : Legitur Gen. 4, 24. V3-m' = septies ; in qua voce explicanda
obversari ei potuit aut impropria huius numeri significatio , cum et ipse Samaritanus interpres verba, quae statini sequuntur «1^3 dì 3^3313 septuagies septies reddidisset per 3At^t ♦ 3fltA£I \ multo magi; aut,
quod minus forte verisimile est, commendatam esse voluit Chaldaei versionem , qui habet ‘p'i'i septem generationes , se. suspen-
sae sunt Caino i. e. post septem generationes poenas dedit. Singu- larem nominis notionem hoc duplici sigilo indicare voluisse, elucet quoque ex quos Gen. 6, 4. hoc modo eosdem esse indica¬
vi!, qui ab initio versus Dopasi! vocarentur; in qua re consentiunt cum eo LXX, Syrus et Arabs. Idem sibi voluit, si Gen. 18, 22.
viri scriberet, quo de angelis Deum comitantibus usurpa- tum esse constare!; nec aliter iudicari potestLev.19, 31. de ^n1)]Vfrrn%! cuius difficillimam interpretationem triplici lineola indicaret. In aliis, ut dixiiiius, emendandi studium perspicitur. Sic Gen. 25, 3. hebrai- cum notione gignendi commutali dum esse censet cum nec minus Gen. 9, 11. displicuit ei prò quo restituendum esse
putaret AfnR-^^ìfZ, quippe probe memor, Hiphil huius verbi frequen- tius in textu Hebraico occurrere. Cf. Gesenius De Pentateuchi Sa¬ maritani origine, indole et auctoritate Halae 1815. 4 mai. p. 51. §. 15.
§• 4. - .
Signa distinctionis.
Iam supra §. 1. Annot. I. dietimi est, Samaritanos singulas voces punctis crassioribus superne literis appositis a se invicem diriinere , qua distinguendi ratione , ut par est , et ipsi ubivis usi sumus. Reliqua, quae occurrunt distinctionis signa haec sunt. In periodi fine erigunt duo puncta ad perpendiculuni (*), licet saepius quoque uno sint contenti ; interdum duobus his tertium ad latus adiungunt (♦*), et si suspensa est sententia aut imperfecta, ubi nos colon ponete solemus , ipsi duo transversa puncta scribunt (**). Neque tamen in hoc sibi Constant, alternatim quoque prò bis simplex punctum adhibentes et, ubi simplex exspectaveris, ge- minatum. Si absoluta est maior sententia, has usurpant distin¬ guendi notas, = , vel * , vel = , vel — , vel — ♦* et
— • , ita tamen, ut frequentissime occurrat = et post hoc — <^* frequentius sit ceteris. Interdum plura agglomerant , ut
— * = ♦* etc. In medio autem scripturae , licet rarius , inter
duas lineas collocant, ubi nova incipit periodus aut narratio, eius- modi coacervata signa. j| = ♦* — ♦*
fl <=♦:•=> >=•:•=<
Pleraque auteni haec signa a scribis sunt inventa, nec in omnibus Codicibus aut libris excusis eadem.
Annot. Observavit praeterea Morinus suo tempore in MSS. Sa¬ mari tanis versatissimus, alias praeterea occurrere notas, quae interro- gationis, exclamationis, ironiae, indignationis etc. videantur esse si-
gna, quae tamen nec in diversis codicibus, nec in eodem codice con- stanter adhibcantur, et modo hac, modo alia figura usurpentur, modo omnino omittantttr, ita ut de iliis certa regula tradi non possit, nec in excusis conspiciantur libris. Simile quid commemorai Andrà Grani. Syr. p. 47D. de puncto Syr o rum, quod prò vario, quem occupaverit loco eadem expressisse fertur. De accentibus non est, quod monea- mus, quibus aeque carere possent, qui vocalibus haud uterentur.
Caput secundum.
lì e proprietatibus atque mutationibus l'iter arum ;
syllabis , tono atque metris.
*
§. 5.
Linguae Samaritanae cum hoc proprium sit, ut prac eeteris dialectis Semiticis inclinet ad peculiares consonantium mutationes, vocalium autem signis destituta vix admittat, ut seorsim tracten- tur, de quibus potius in singulis linguae partibus disserere nos iu- bcat; hic in eo acquiescendum erit, ut consonantium proprietates accurate dispiciamus, quae vel maxime euphoniae legibus nituntur. Quae quidem leges non ex iis, quae in aliis linguis de simili re va- lent regulis, sed, sive displiceant, sive repugnent aliis, ex linguae solummodo indole et consuetudine eorum sunt diiudicandae, qui eas sibi scriberent suaeque linguae adaptarent. Cemuntur autem hae leges in universum vel in permutandis eiusdem vel in transpo- nendis diversi organi literis, vel docent, quae literae addantur, in- serantur aut abiiciantur ; quae deinceps sunt pertractanda.
§. 6.
Consonantium per mutai ì.o *
Consonantes sono sibi similes in omnibus fere linguis intcr- dum , inprimis in Samaritana permutari vocesque eiusdem aut co- gnatae significationis modo leniore scribi ac pronuntiari Iitera, modo duriore, inter omnes constat. Neque tamen haec lex totani penetravit linguam, sed in eertis tantum animadvertitur exemplis, et vel spectat
1. ad literas eiusdem organi non multum inter se diversas, ubi discernendas esse putavimus a) voces, quae duplici ratione in ipsa Samaritanorum lingua scribuntur, ab iis, quae b) e reliquis dialectis translatae literas sibi proprias amittunt et cognatis dò-
nantur. Utriusque ordinis rationem habebimus. Permutantur autem inter se
A) labiales inprimis praecedente vocali in media voce,
quae leniorem admittit efferendi rationem. Pertinent bue a) e Samaritani diverse scriptis (Ut™ quaeso; et
una c da; 'i' Y’’- et posuit; J%: depasci fecit a
W3; 2as et 2(3^ clausit ; b) e translatis collimi ; iudicavit; adco ^ cum n ut tempus- -
Ch. *}pt. Deinde promiscue adhibentur B) palatinae a) in Sa¬ maritani , ut et gene ratio ; ^A et ^A
foetus; Gen. 25, 32. ffi?2rì Pro £TÌÌ12t][ vadens ; b) in trans¬ latis = ’W rectus , planusfuit; = Sjia corpus;
sJ2/YT contusio ab Hebr. xsn inserto 2* C) Unguaks a) in Sa- maritanis, ut ^7^ ct custodivit; b) in translatis
ntti impulit ; tympanum; jJÌV^ = «isti erravit ;
itfAj = ii^3 extendit. D) dentales s. sibilantes a ) in Samarita¬ ni dominus ; et cibaria ;
^c^AXf. e{; ^7^^ septem; b) in translatis = 3>ib canescere;
= •nsia caesaries ; = D33 colle git. Promiscuus E)
gutturalium usus linguae Samaritanae prae ceteris peculiari per- suadet nobis , has literas non tam accurate fuisse inter se distin» ctas in hac quam in reliquis dialectis. Ordiamur et hic a) ab iis, quae in lingua Samaritana ipsa confuuduntur, et quidem a) et
^ in ^T2ZV efc UH coelum (Gcn* ^ 2G* 280i et
dilexit (Geli. 25, 28.) ; EQ/1** V2‘m* exuit (Num. 20,
20.28.); WfifoGt TOfité auxilium ; ÌW et ira vidit ; et alia multa ; /5) ^7 et sic Gen. 31, 52. Wt* et testis ; et noluit , renuit; et vidit , int el¬ le xil ; y) V et A 5 ut rnvz et 3CA2 ;
/«git; 5) 15 et ut rj^ifet percussit ; et
lavit ; 'ìm et circuni , circa; f) net a , ut et
vas; Z) g et A> ut et
et /MSf. Eaedem gutturalium permutationes liaud nii-
nus frequenter deprchcnduntur b) in vocibus, quae e reliquis dia¬ lectis translatae sunt, ubi a) N7 legitur pro lr|, ut in AV) = Syr. aA descendit ; =JV3vA = vul ? ~ Ch.
*iinb solus; V*]VT5£Ì = oriens ; et alia plura; inprimi
ab initio vocis, ut = ^1^0 ropiUt ; — con~
iunxit; ^J2V == or^n(tvil ; ^h. ivnn vidit;
14
Tan vinum ; etc. E numero exemplorum colligi potest, utram- que literam graviore aspiratione fuisse enuntiatam, ita ut ob soni similitudinem eo facilius inter se perinutari possent. Rariora sunt exempla, in quibus /?) ^ ponitur prò rf , ut in media voce ^7^= (’p'l) cucurrit ; (tùia) erubuit ; j^VZ (coll,
arò fiamma) exarsit • y) \J prò A , ut — I ^ Af oròor;
= Tptìfc* testiculus ; = tai&K ligavit ; §) FJ prò V,
= Ch. y*p\ porta; panca coll. Ch. e) Ì=J
prò , ut = Ch. nrna moratus est ; = itila habi -
tavit ; Q Pr0A> ut itDfcjì anelila ; tj) r£ prò
ut^A = ^f terra ; &) prò R[, ut = termi -
«ms ; t) ri prò a, in syllaba reflexiva A A (§• 20* Annot. 2.), quae haud raro transit in A=1 ; et interdum prò litera praeform. A 1 Sing- Fut. occurrit (§. 19. Annot. lit. B. b.). Denique Jt) A prò rf, legitur in Imperat. 3A da verbi griffi (§• 28. 2. Annot.).
2. Permutantur autem inter se non modo literae eiusdem, sed etiam diversi organi, si aliqua inter ipsas intercedit similitu- do. Sic
A) dentales s. sibilantes cum lingualibus ex illis passim compo¬ siti, qua in re lingua Samaritana cum Syriaca et Chaldaica consen¬ ti : nam a)Hebraeorum t transit «)plerumque in (§. l.Ann.2.), ut in = rot sacrificava ; = *j£t barba ;
313 mentitus est ; interdum adeo (5) in ^ , ut in
abiit ; b) s in ^ , ut in ^ — ‘pa lamina ; llf = bis umbra ;
(adeo in A in eodem verbo) = 13S3 custodiva ; c) là in A , ut in = sòia nix ; 3*A = 3f|ìii redire; VÀh or-
òém’f liberis ; Z?A = bpa3' appenda ; interdum adeo d) & in A) ut in A3 = rù35 erupit . Pertinet liuc quoque B) permuta¬
ti© sibilantium cum gutturalibus inprhnis literae a cum ^ quae neglecta sibilatione in tam debilem abeat sonum, ut facile literae \/ par haberi possit. Exempla haec sunt : ^ AV — 1^2 grex ; 3CVZV — 303 costa; etc. Hinc quoque nerno facile offendet, si C) alicubi lingualem permutatam invenerit cum dentali , ut in =^‘“153 3 Nimrodus ; autgutturalem cum , ut in ^^{'UA= Sattj audiva ; aut si viderit liquidas promiscue adhibitas, ut a) Z prò ut in retinuit ; /TTÌA = angu-
stus ; = ttiaibì* vidua ; ( qua in voce simul Z e 5 Pro"
liit); b) p prò ut in ^A — 8*i = dBt cogitavit ;
Il)
c) Pro ^1 ^ ut — 'jbb abscondidit ; V^T = rnt lux
oriens ; ’xmA = t^5p duo etc. Literarum denique D) quie- scentium et gutturalium promiscuus usus cernitur inprimis in ver- bis §. 29. ubi occurrunt formae et /VT habitavit ;
et displicuit ; AA/i$ et mortuus
est ; et 3ts* senuit.
3. Literarum permutationes in flexionibus grammaticis con- spicuae, quae cum supra dictis apprime conveniunt, hae fere sunt:
A) Litera syllabae reflexivae in transpositione cum
sibilantibus (cf. §. 7.) transit ut apùd Syros post ^ in post •{ft in ^ ; B) E quiescentibus a) litera «) media radicalis in Pael transit in f[[ mobile, ut in polluit , Pa. a im-
mundus fuit j nec rninus prima radicalis verborum A3 in Aphel et Ettaphal§. 2 7. 2. ubiSyrorum more cum praecedente litera cha- racteristica Aitemque in passiva forma cum servata abiectae lite— rae A vocali A in diphthongo Ai effertur, ut 2,^fllA cibavit ab 2^A comedit ; rn AfiiA adduxit ab veiiit ;
obduravit ab -*^^7 A clausit, compressa ; in iis autem horum verbo- rum Coniugationis Peal formis, in quibus accedente praeformativa litera A eandem patitur mutationem, ut in Fut. comedet ;
et in Inf. Z"l3A abiit, vel cum Syris in vocali I, vel
cum Chaldaeis in E enuntiari potest. De eadem mutatione lite- rae A verborum A2<. in paradigmate verborum comprehensa vid. §. 31. et paulo infra, ubi de litera ^ in /JJ mutata eiusque pronuntiatione in E aut I sermo est. Praeterea A |5) permutatur cum in Aph. et Ettaph. verborum A3) licet rarius quam apud Syros, ut in 2<Ì£l£A cibavit ; rolongatus est , in qui¬
bus tam Syrorum enuntiatio in Au et Chaldaeorum in 0 admitti- tur. b) De litera \ cum A aut ^7 in verbis permutata iam supra 2. D. monuimus, ita ut hic non addamus nisi formas Futuri >avm stabit j WTA habilabis j displicebit ,* §.29,
Praeterea autem in iisdem verbis transit in /J I a ) in Pe. verbi A2Ji! mori , Praet. et Part. AITI% in quibus vocali E effertur ; P) in reliquis praeter Praet. Inf. Imp. Fut. et Part. act. Peal, aut effertur vocali I, ut in Part. Pass. Peal, in tota Coniugationc Eth- peel, Apbel et Ettaphal; sic Ethpe. ^fHSAA Aph. *£Jffl?A) aut fit mobile in Pael eiusque Pass, ut apud byros et Chaldaeos v. c. ^fTl? = ** et &*£. De eo autem dubitari potest, utrum in
iis formis, quae ad accedentem novam syllabain itcrum tertia radi-
m
cali opus habeant, enuntietur Syrorum more diphthongo ai, an ut apud Chaldaeos mobile maneat, ut Affili? = Syr. A.Lv.^a Chald. Ito*]?. Quod c) ad literam ffl attinet, transit illa in Aphel et Ettaph. verborum (proprie ^}) §. 28, 3. in l£, ut T2^A genuit a ‘J'XfTt ? *ÌAl£AA relictus futi , remansit ; ubi lectoris relinquendum esse censemus arbitrio, utrum enuntiationem Syria- cam in Au sequi maluerit, an Hebraeorum et Chaldaeorum, qui O elFerunt. Restat, ut d) mutationes literae sj hic paucis recen- seantur, quae in verbis sjfjp *ùsi ubi prorsus abiicitur et in 3. Sing. m. Praet. Pe., ubi solummodo servatur, nec non in omni¬ bus Infinitivis praeter Inf. Peal, qui terminationem sJA (= Ch. Jns) assuinunt, abit in f[ j, quod in Praeterr. et Imperati, haud dubie Chaldaeorum more in I, in Futt. autem et Parti, act. vocali E efferendum erit. (§. 31. 1.) Quando illud autem mobile fiat, docet §. 31. 3. De permutatione huius literae cum /JJ in noniinum a verbis ^ derivatorum Statu emph. viu. §. 4G. I. 4., aut denique cum A in Statu constr. fem. §. 43. II. C.
§. 7.
Tr-ansp ositio Consonantium -
Transponuntur literae, quae debiles nimisque liquidae ob du- riorem enuntiationem locuin suum. aegre retinere possent ideoque, quo huic difficultati subveniatur , aut e media voc^ parte prioris literae locum occupent, ut sic prò oblivio¬ ni tradititi prò JTty"A; ¥175^2, expolitor prò (colL
Arab. disertus , orator) ; (^oproe) g^o-
men; aut e fine in mediam vocem similiter recipiantur, ut in? circuirti ; scivit ex «av.; = SXlri effodit ;
SÌV fuSil ex ^¥V; et alia plura. Quae quidem, cum non tam eius sint, qui leges grammaticas exponit, quam linguae inter- prctis, missis reliquis suffìciat meminisse, quae potissimum huc per- tineat, transpositionem dico sibilantium, a quibus radix verbi 'inci¬ pit, cum A syllabae reflexivae AA? ubi debiles illae literae huic A locum suum cedunt in ipsius transilientes, ut J&3A**\A effiu~ sus est a^J^***! \7°\ \AXX \ iuravit ; et praeterea mutatio li¬ terae A Post ^ Ti post observatur §. (>. 3. A. Ne-
gligitur autem haec lex , ut par est , in Ettaphal v. c. A A
inventi ab Aph. V^^A* — De transposita litera \ in Infinit. cum Suff. vid. §. 34. D. Annot.
17
%
§. 8.
Prosthesis et Aphaeresi $ Consonantium.
1, Quemadmodum in transponendis literis ut plurimum eu- phoniae leges respiciuntur, ita quoque nec in Prosthesi desideran- tur. Est enim haec linguae proprietas in eo quaerenda, quod, cum grayiter ferat duas consonantes , quarum prior ab initio vocis vocali caret, debili spiritu literae A plerumque vocali E efferen- dae praefixo ita priorem a sequente disiungat,utpaullo durior pro- nuntiatio lenius fluat. Exempla haec sunt: 3rA^a^ a t em- pus = A brachium = 'sili ; %]flUs*A navis
— n^s& ; sabbatum = 'n'sxó ; labium
■km’«A»p; ^a^a sex = (cf. Gesenius Carni.
Sani. p. 42.). Interdum, licet rarius, adhibetur ut in tua* Zoba s. Soia. Neque tamen hoc tantum observa- ri solet in voce a duplici consonante incipiente , sed inter¬ dum quoque litera prosthetica accedit in aliis, in quibus haec diffìcultas non obstat, ut in A s*c — •> ^TA scinguis — trt et cum in uno eodemque verbo haec prosthesis modo adhibeatur, modo negligatur, ut in "^^A ,mACì caputa facile apparet, hanc proprietatem non totam linguam penetrasse. Interdum praefigitur A adeo nominibus ab incipientibus, ut in A
inter diu = trai*1 ; AfHA = ( ovaia ), in quibus, quanquam per-
raro, fi j eiicitur, quod comprobatur nomine *JA et ^lanus— Praeterea huc referri potest HlA^T^A incorrigìbilìs , a AT^ castigarti, in quo prostheticum ^Graccorum a privativo est comparandum. Quemadmodum autem a Graecis litera -S7, in non¬ nulla vocibus eadem de causa radicibus accedit, ut in nomine Gg.aQccydog e gccQayd (Sam. orto, quod et ipsi Chal-
daei imitati sunt in airtbttJ-s. Siìttba; fiamma a ihb, ita nemo offen- det, si in lingua Samaritana, quae sibilantes cum A^T permutare amet, literam in prosthesi adhibitam invenerit, ut in AZrfT quen'cetum = ìi?N, ybì& (cf. Graec. { lyijvog et QtjVoq). Haud du- bie huc quoque pertinent rariorum Coniugationum eae, quae ab ini¬ tio assumunt literas ^ et A 5 de quibus vid. §. 17. 4. a. b. De A notae relationis praelìxo §. 15. conferas.
2. Huic consuetudini vocis ab initio litera prosthetica augen- dae opponitur Aphaeresis , neque tamen tam ad duriorem enuntia- tionem paullo mitigandam aut devitandam adhibita, quam potius ad debiles quasdam consonantes , quae licet sint radicale» at vocali-
2
18
bus destitutae ob rapldam enuntiationem xix audiantur, abiicien- das. Accidit hoc plerumque literis et , de quibus
deinceps agetur. Aufertur autem a) in *|fl=[A unus , quod abit in formam = ^ (§. 48. 2.); JìtV alius Chald.
1^'n = Hebr. ‘j'hnx ; 2/^3 Imperat. verbi 2,^ A abito ^ Talm. Vn, Syr. et in composito homo = prò
b) in Praet. verbi §• 33. 2. Annot. c) jjj in Im-
perativis verborum (^J) §• 28. A. 2. ut sede , liabita
al> SAfil; t33£ date & 33tfilS interdum adeo in Praet. Pe. §. 28. A. 1. Annot. Idem observatur haud raro in m prò /raffi Futuro apocopato verbi fuit. §. 33. A. c. Annot.
E liquidis denique, d) hoc proprium est literae quae, cum sine vocali in enuntiando fere evanescat , non modo abiicitur in Impe- rativis Peal verborum «» 3s* ac cip e a 3^; Y3 egre dere ; verum etiam , quo magis conlirmetur debilis huius literae natura, non raro in Praet. Pe., ut = asceiidit prò
= cf. §. 26. Nec omnino deesse nomina, quae initia- lem abiiciant literam, comprobari potest forte nomine 2*471^ bacu- lus , prò quo Num. 22, 27. 2^if = occurrit.
§. 9.
Epenthesis et Sincope s. Contract io Conso n a n t iu m.
1. Epenthesis cum inprimis e studio durioreni mutae in media voce duplicandae pronuntiationem mitigandi nata sit et haec difft- cultas inserta ante eam liquida in cognatis dialectis tollatur, Sa- maritanos quoque hanc legem haud neglexisse , credere par est. Neque tamen huc referenda esse arbitror ea exempla, in quibus liquida radici propria eodem licet consilio servatur, ut si scribitur 3^A servabis prò 3VA a 3^ , aut 3s^A sumsit prò 3ìc^A Aph. a (§• 26. 3. Annot.); nec Syriaca, in quibus
litera radicalis^j linea occultante signatur, ut in ^oàjf vos ; |£jl*
annus ; urbs ; ubi Samaritani Hebraeorum more ^ aut
prorsus abiiciunt, aut retinent, duo priora 3TA"3
hoc A^lTlT^ii scribentes. Cum autem Epenthesin in lingua Samaritana perperam quaesiveris, nisi contra legem propositam quod inscrvit Suffixo eo facilius quibusdam verbi forrnis adiungen- do §. 34., aut quod in exotico stannum = xccaotrf-
Qos deprehenditur, huc referas; tamen liquidae ^ usum epentheti-
19
cum non oninino desiderabis. Pertinent huc thronus
Syr. |Lli35as ex Hebr. nso et locusta , cicada — Ch.
«aan, in quo tamen literarum '“f et PJ similitudinem epenthesin adduxisse facile apparet. Similis causa videtur subesse io ^fA^ìfTlAfil JSMfcm, quod a HìO pulcher fuit derivandum esse existimem, et pariter insertum invenitur in hamh
uncini — ts-’&'np cuius radix est curvus fuit. Aliud autera
epentheseos genus cernitur in vocali inserta. Verba nimirum tv, quae eiecta media radicali longain recipiunt vocalem literis A,V et fil expressam (§. 29.), ita differunt ab iis, quae mediam geminatam habent, ut ultima radicalis sit simplex, dum in his du¬ plicata existimanda est praecedente brevi vocali. Interdum ta¬ men et in his Samaritani inserunt literam A, ita ut secundum eu- phoniae leges illa duplicatio necessario dispareat. Sic ZV Praet* verbi ZZV ven^ i abit in Z AV et literam prò longa vocali A in- sertam senrat quoque in iis , quae sine illa cum duplicata Z essent efferenda, ut AZAV Pro AZV- Hine discrimen illud, quod apud Hebraeos inter verba "19 et "’J'J intercedit, his saltem in for- mis sublatum est. Quemadmodum autem apud Syros Hebraeo- rum verba "*© haud raro transeunt in verba mediae ci , pro qua passim apud Samaritanos adhibetur ^7, ut cucur -
rit hebr. pi , ubi siiniliter, nisi ^7 pro vocali A habeatur, de epen- thesi cogitari possit, ita quoque Samaritani hoc imitati sunt scri- bentes pariter ac consenuit , ut iam supra §. 6. vidi-
mus. Similis literae rj epenthesis animadvertitur in Participiis
verborum §. 29, 1., ut ArS!*^! mor^ens a A*^; tus a interdum accedente praeterea A ufc *5A^[T bali-
tans a aut mutato in /JJ , ut ^lA/TIT iudicans a
s. Similia inveniuntur in Plurali nominum feminini ge¬
neris formando, in quo ante terminationes status absoluti, constru- cti et emphatici simpliciter in A et^CA exeuntes inseritur A; in terminatione autem emphatica non modo legitur rfAA, sed etiam cum Intera sf §. 43.; quam proprietatem pa¬
riter deprehendimus in quibusdam nominibus anomalis §. 47. Pertinet praeterea huc litera A inter mediam et tertiam radicalem verbi regularis inserta §.21.1.; A aut V ante terminationem nominis masc. empii, rffll §• 43. HI* 5 prima Sing. Praet. AA et 3. Sing. fem. Praet. AA §• 19* 1* Annot. et §. 28. B., quae utraque posterior forma interdum in textu Sama-
2 *
20
ritano occurrit. Insertarli A deprehendimus quoque ante Suffixa inprimis Infmitivis addita §. 18. 1. §.34. D. Annot. , in Suffixo lPlur. ^ prò §. 34. B. Annot. et §. 51., 1. Annot. et alibi; fij interdum inter 2. et 3. radicalem more Hebraeorum ad Apbel designandum §. 23. 1.; in Infinitivis verborum ante mediam radicalem §. 29. 1.; et denique \ ante Suff.
§. 45. 2. §. 51. 1. Annot.
2. Epenthesi opponitur Syncope s. Contractio aut Crasis iis- dem euphoniae legibus nixa, cuius hoc est, ut languidiorem nimis- que mollem vocis enuntiationem una alterave litera elisa concin- niorem magisque praecisam reddat. Est autem ea duplex, cura vel litera e media voce deses, at vocali, quam superstitem proxi- me praecedens litera recipit, instructa eiici, vel duo verba per Cra- sin ita in unum iungi possint, ut aut ultima prioris vocis litera, aut initialis alterius abiiciatur. Utrumque exemplis illustrabimus.
Illud accidit inprimis A) literis A? Hi? quidem a) lite-
rae A Coniugationis Aphel verbi tam regularis , quam irregularis in iis formis, quae praeformantibus augentur et post syllabam re¬ flex ivam AA *n tota e^us Passiva Coniugatione Ettaphal ; praete- rea prirnae radicali verborum A3’ quanquam rarius in Fut. et Part. Pa., ut docebitis et docens ab J^A et i11
toto Ethpeel, ut dicetur ab ^^JA §• 27. b) literae
in Futuro Pe. verborum Ut dabis verbi §«28.2.
c) literae ^ nominatim in Aph. et Ettaph. verborum ut ^(TlSA prò a surgere. §. 29. 2. Frustra
autem quaesivimus exempla, in quibus hoc B) liquidis literis acci- derit, cum, quae Irne referri possint , aut assimilationi aut crasi sint annumeranda, de quibus deinceps seorsim agetur. Pertinent autem huc quodammodo eae verborum VV f°rmae) quae haud in¬ serta litera A simpliciter scribantur media radicali excisa, ut
Praet. Pe. Fut. 277 fi llTl 2ÌV ven **• ^f. §*30. 1. et
quae supra §. 9. 1. diximus.
Longe frequentior autem est C) ea literarum elisio , quae fìt duabus vocibus in unam contractis , quam Crasin vocarunt Gram¬ matici. Absorbetur in bis a) litera A pronominum cum particu- la Arf ecce iunctorum, ut rf^A^f ecce eS° ex ^f^lA* A=f (transpositis adeo literis Gen. 27, 1. 3fA^) et ^AA3f ecce vos prò ^ÌIAA' A^f; cum relativo compositonim , ut AT quia tu es prò A AT ! rf. Gesenius Carm. Sam. p. 44.; cum
21
Affli non est-> ul ^JAffli non ego sum , prò ^A' Affli; aut precedente pronomine, ut A^£! quid si ex A * A^ ; aut
A particulae A^f? ut ecce Pro idilli * A^f 5 parti-
culae rfA — A^C 5 u* ecce Pro =£A^ j negationis A2<
cum Futuro iunctae, ut 2^TAZ 716 twieas = iUTA - Ai; A verbi post 5% ut A^SiT induisti pro A^^iAT apud Gesenium 1. 1. p. 57.; aut aliarum vocum ab A incipientiura,
ut ffl^n? ?“* p°st = ffl^uAT ; post a ®*\ ut aitila «•
Affl^ si est ex AfflA‘ jlAr •>) litera rj Suffixi 3 Plur., ut pii iis pro pronominis rfAA cum compositi, ut
Ì3CAA tu es, cf. Gesenius 1. 1. p. 56 ; rarius aut ut in caìvities pro ^fA^l a V^ÌS* Denique c) liqui- quidae 2< ? ^ ? ^3 eliduntur in AiTlZ A non est ex A s- ^A
Affli; ?f*. prò descendit ; et itidem Z sequente A
converso , ut pffli^=^TÌiA* iil luteo omnia . De elisis literis ffl et A verborum zì£Z radicalibus ante Suff. vid, §. 35.
Annota Singularia quaedam Craseos exempla haec sunt : JJflfc pro * AfflZ nos non sumus Carm, Sani. p. 71. ^l££ìl!ZT pro )l ifì ♦ A1ZT quae iis inscritta sunt ibid. p, 84. ; tSlHPA^ pro ♦ MPA^ parva est (se. cognitio) Syrorum more ooi et <^<n
tK P V
Participiis et Adiectivis adiungentium, ut clom reus est ibid. p. 44. AfifST^l pro Afllt^fT * ex quo fui. Neque tamen in hunc cen- sum referenda esse arbitror, quae sine ulla litera elisa iuncta le- guntur, ut -JlZi^l , absit tilt pro #1 • ; aut flOZ=T = nt|l • Z=f
ne quaeso ; aut denique Gen. 31, S5. APAHlZ3f = JPAitf • Z3f ne effervescat.
3. Restat, ut paueis disseratur de elisis in media voce literis, quae tamen non omnino absorberi, sed ob debilem suam naturam nonnisi a proxime sequente litera, cui sese assimilent et quam sic geminatami reddant, licet haec geminatio in haud paueis vix audia- tur, recipi videntur. Fieri hoc solet cum verborum §.26. 3. in iis formis, in quibus praefixa litera praeformativa syllabam clauderet, et in paueis nominibus, ut annus in sta¬
ta emph. ^(AAAA* Haud exiguum vero exemplorum nunierum suppeditat syllaba reflexiva AA? cuius A hoc patitur non modo ante radices a literis V, V, A incipientes, ut S3TA prò Y3TAA adhaesit ; Pro ^ì^if^AA abscondidit se;
*Ì3AA Pro ^SAAA fr (ictus est; verum etiam iniungit se literis ^ et ut M^ilA prò ^iJAA congregatus est ; ^3YA Pro ^3YAA sepultus est ; interdilli! adeo cedit litcrae
ut Gen. 6, 1 3. filWiA Pr» nlì-’i'AA (Chald. ^ati») reph- tus est ; prò unctus est §. 20. 1
§• io.
Paragoge et Apocope literarum .
1. Alia iucundioris et dulcioris soni proferendi ratio in eo versatur, ut A) quibusdam formis in vocales I et U (|JJ et ex- euntibus, quo concinnior fiat terminatio atque firmior, addatur li¬ quida litera . Cuin autem hic usus seriori debeatur linguae nec totani penetret linguam, Samaritani quidem innotuit; quatenus autem scripta Hebraeoruni antiquissima sua facerent, rariora quo¬ que apud eos deprehenduntur liuius formationis exempla. In- venitur autem inprimis in Futuri formis, ut aocipies ;
perraro additur Praeterito plurali, ut Gen. 19, 2. di-
xerunt (hebr. sftttà'a'i) ; interdum Chaldaeorum more Infinitivis prò absoluta Hebraeorum forma, ut Lev. 19, 20. Ire*» redimendo (Ch. Kp'n&lnjs;) ; Gen. 50, 24.25. visitando §. 19. Annot. D.
Annot. Eadem ratione videtur explicanda esse litera Jl, quae adhaeret particulis ubi ì = ex ‘’K ; sicf ita—% f-JlA;
^A ibi — Citi ; forsitan huc quoque referri possunt )IT hic = W §. 14. et ^ quisì = “’Ha §. 16. et ea Coniugationis forma, quae in Syriaca lingua Palen dicitur, de qua vid. §. 17. 4. C.
Diversa ab hac, de qua modo exposuimns Paragoge est ea, quae B) certis pariter verbi formis propria non tam iis nititur le- gibus, quas supra laudavimus, quam sensum spectat. Solent et- enim Samaritani Hebraeorum more a) literam cj praecedente vocali A efferendam primae Futuri personae adiungere, qua stu- dium animi que voluntas ad agendum propensior signifìcatur. Sic legitur Exod. 20, 22. sf^Z^ìi/fr l°quar; Num. 9, 8. audiam (= iiStoii;). Ubi autem Sing. masc. Imperat. hac litera augetur , tum mandatimi desiderio , ut fiat aliquid, mitigatur , ut Num. 10, 35. surgas ; v. 36. redensi adeoque
invenitur, ubi in textu Hebraeo simplex forma legitur, ut Num. 23, 18., ubi itidem top redditur per (De locali no-
minibus addito, licet quoad sensum huic quodanunodo cognato, cum praepositionibus potius annumerandum sit, egimus §.51. 3.) Ceteroquin C) f[ J paragogica litera accedit semel Participio#Gen. 49, 1 1- nmdA = ligans ; similiterque Infinitivo §.26.2. Annot. 27. 2. Annot. et ^ in 2.Plur. Fut. verbi §• 33. A. c.
2. Hauti raro denique fieri solet, ut liquidae literae utpote debiliores in fine vocis ahscìndantur (Apocope). Accidit hoc quam maxime literis , quae leniori pronuntiationi impedimento fo- rent, quando verba ita invicem iunguntur, ut, nìsi sensum orationis turbare velis , aegre a se separari possint. Pertinet huc a) Plu- ralis masculinorum constructus , cui et j status absoluti mole- stae forent literae et in genitivo adiungendo et ubi Suffixa acce- dunt. Hinc e terminatione nominis absoluti cta utraque liquida, fit {JJ, vel Hebraeorum et Chaldaeorum more vocali E efferendum, vel cum Syris in diphthongo Ai enuntiandum, , stat. consti*. dies §. 43. II. B. Praeterea
in iis Futuri formis, quae in desinunt, et in quibus interdum ^ abscinditur, ut Pro cessabunt ; •mvA
prò facient; §. 19. 1. Annot. §. 26. 3. Annot.
§. 27. 2. Annot. §. 28. 2. Annot. §. 29. 1. Annot. et 3., similem legein observatam vidimus , cum in omnibus locis haec apocopata forma legatur, quando proxime sequens verbum, aut a liquida aut a gutturali et incipit ; ita ut minim non sit, debilem liquidam ^ intermediam excidìesc. Nec alia subesse videtur causa b) in ab- scindendis literis et pronominum AA tu et atque
Afille §13.1., cum in iis, quae consuluimus exemplis, hoc tum potissimum fieri soleat, ubi litera, quae proxime sequitur, guttura¬ li est; aut ubi A A in fine versus ut Gen. 3, 9. legitur. Me- rum tamen imitandi studium cognoscitur in iis Imperativi Plur. fem. formis , in quibus abiecto Samaritanus Hebraeum textum secutus est, Gen. 4, 23. Exod. 2, 20. §. 19. 1. Annot. C. De- nique huc pertinet c) abscissa litera A in statu absoluto nominum femininorum, quae in \ et terminantur, ut e AxiiZ^J
regnum (§. 46. II. 4.).
Annot. Singulare apocopatae formae exemplum deprehendit Castellus Exod. 4, 15. in verbo et docebo, pro quo scribendum
esse censet (potius A(Tfà£3f). Ut autem taceamus obsta-
re formam Praeteriti notioni futuri temporìs, nulla emendatione hanc formam egere arbitramur, cum, ut docebimus §. 19. 1. Annot. B. b. §. 28. 3. Annot. A praeform. 1. Sing. Fut. nonnunquam cum per- rautetur.
§. 11.
De syìlabis , tono atque metris.
I. De syìlabis eaedem, quae apud Hebraeos et Syros, valent regulae, ut scilicet sint simptices et compositae. Cum autem vo-
24
I
calium signis careat lingua , de ipsarmn in syllabis usu hoc merni- nisse sufiìciat, in illis nonnisi longas, in his tain hreves quam lon- gas esse efferendas. Ceteroquin syllabae a consonantibus incho- antur (nani licet A debilior sit litera, quam quae percipiatur auri- bus, nihilominus consonantium ordini erit annumeranda) ; nec plu- ribus quam duabus, ut = interfecit ; == tjVa rex >
quarum prior haud raro A prosthetico (§. 8. 1.) ab altera dirimi- tur; similiterque finitur syllaba, quanquam perraro, duabus ut plu- rimum consonantibus , ut AZV? — SjVttp interferisti In sylia- barum denique divisione hoc notandum est, literam post longam vocalem aut diphthongum pertinere ad syllabam sequentem, ut *<n = ,]‘W dies ; in inedia autem voce e duabus, quae vocalibus destitutae sunt, alteram precedenti syllabae claudendae inservire , alteram incipere sequentem , ut = Nbp'iK
vidua .
2. Cum porro Samaritani aeque ac Syri accentuimi signa igno- rent, nec apud utrosque quicquam de hac re memoriae proditum sit, sufficit hic meminisse eorum, quae hodiernis grammatici probantur, et quae, cum Syriacae non ininus quam Chaldaicae lin- guae conveniant, nec a Samaritanae indole abhorrere videntur. Hinc pemdtima syllaha accentu erit distinguenda in vocibus, quae in vodalem exeunt, ut (Vthula) vit'go ,*
tlbap (Vtàlu) interfecerunt ; nufs = (Vtuli) interfice ; ul¬ tima autem in iis, quae consonante terminantur, ut .=
(k^talthùn) interfecistìs ,* a quibus non sunt seiungenda Nomina, quae abiecta A (§• 2. c) in \ et desinunt, ut
— itìhfc (malkù) regnum.
3. Denique recentissimi temporibus GESENIUS in libro suo: Carmina Samaritana etc. Lipsiae 1824, §. 3. p. 8 sq. nos edocuit , Samaritanos non tam metra habere , quam Hebraeorum more rhythmicas sequi leges , a numerandis ponderandisque sylla¬ bis abstinentes, ita ut de certis metri ut apud Syros hic sermo esse non possit. Carmina autem, quae Clarissimus Vir inspexit et seorsim hoc libro e Londinensibus et Gothanis Codicibus edidit, ad literarum ordinem ea lege digesta sunt, ut unumquodque com¬ ma binis constet ditichis ab ea, quam literarum ordo postulat, au-> spicantibus. Ipsa tamen disticha iterum versuum Arabicorum ad instar caesura quadam in duas aequales partes dissecta sunt, ut te- trasticha vocari possint commata; licet nec desint, quorum sin-
25
gula commata e temis composita sint distichis. Laudat praeterea carmina alphabetica eaque simul OfioioréXevra iis similia , quae Arabibus lamica («al*»*), mimica (oLl*-vo) etc. vocantur, quo¬ rum ea lex est, ut singuli totius carminis versus in eandem exeant literam, et quorum artiiìciosior forma in eo cematur, ut termina- tio bixoioxé'ktvroq duabus constet literis. Observat denique, au- ctores horuni carminum in versibus secundum alphabeti ordinem struendis hac usos fuisse licentia, ut cum litera, quam ordo postu- laret, interdum aliam permutaverint cognatam, quod perpetuo fere animadvertatur in gutturalium promiscuo usu, rarius in aliis literis.
r
Pars s e c il n d a
De o ratio n i 8 Partii) us.
Caput p rimimi
De Prono minib 11 '8k
§• 12.
De Proiiominum radicibus in universum
speci atis.
P ronominibus ut verbo atque nomini literas quasdam subesse ra- dicales , ex quibus eorum natura atque significalo definiri et co- gnosci possit, iam nemo diffitebitur, qui accuratius plurium lingua- rum leges perquisiverit et in aliis quoque praeter Semiticas com- probata viderit, quae nec a Samaritana abesse possint. Hinc non dubitavimus paiicis attingere, de quibus et aliis persuasimi est, vini demonstrativam quaerendam esse in literis et quod non adeo mirabitur, qni^^^f, outog , hic et UH aliaque in¬
ter se comparaverit ; nec rninus communem tam pronominis de- monstrativi quam cognati relativi esse radicem, elucet ex He- braeorum nt et “Nììa, cuius utriusque sibilantes in banc literam coaluisse apparet (De litera t in ^ mutata vid. §. 1 . Annot. 2.). lu¬ terani denique pronomini interrogativo radicem suppetere, non est, quod uberius explicemus ; hoc tarnen observasse haud pigebit, quemadmodum Graecorum tig et rlg accentu tantiun diversa arcte inter se cohaerent (cf. Germ.: Werì et man ), ita literam interrogativa notione cum indefinita permutata eodem modo inser¬ vire posse Participiis formandis (§. 18. 1. Annot.), ac demon¬ strativam vini suam retinens in nomine emphatico repetatur. §. 43. III.
Tabula Pronominum personalium et Suffixorum
Verbi atque Nominis.
|
Pronomen personale separatimi. |
Suffìxuni Verbi. |
Suffixum Nominis. |
|
|
Sing. |
A. B. |
. Plural. SmSul- masc. |
|
|
1. m. i ( 2.111. r 2. f. r |
(A)a) 3f)A niiJ]A • iti)a 1 AA (AA) i flAA j |
n ni) % ss) |
i m - m(-) m |*“ |
|
3.m. _i r» P ♦>. 1. 1 |
(t^o ] \m (m) ] |
«(-)(» tcm-) 1 n (t) |
|
|
Plur. 1. c. ) 2. m. ) 2. f. 5 3. ni. ) 3.f. j |
i)a))u)a ItAA IffiAA |
Òl'SS) ()ii) 0» |
^ )tss o*»*) )*ssffl )/nss • )ss )mssm 'itm )<n^c • )ifl ^mm [ |
§. 13.
Pronomina personalia et Muffiva.
1. In Pronominibus personalihus genere ut plurimum, nume¬ ro omnino iam distinctis e syllaba ecce literis singularum personarum radicalibus praefìxa subiecti accuratius definiendi stu- dium elucet. Quam vero proprietatem si in solo pronomine 3. Sing. masc. et fem. neglectam videnius, quod simpliciter ni. et Am (■ , aut interdum litera ^ in utroque abiecta Syro- rum more (oai et^ci) Gen. 10, 9. Deut. 31, 10. et m Gen. 3, 20. 10, 11. (cf. §. 10. 2. b) scribitur, potuit illud sane, quippe in quo iam litera vim demonstrativam obtineret, ut§. 12. vidimus, hoc augmcnto facile carere. Nec obstat eiusdem prono-
28
minis PluraJis ^j'^TA m. et ^JUl^A f. , quem per Crasin ex sf^f|lA et ^(H^^SA ortiuii nenio non intélliget (§. 9. 2. C. b.), et cui litera eiecta syllaba , quae in Singulari redundaret, iterimi competeret. Duri autem in utroque numero femininum distinguitur litera a masculino, cui ^ proprium est, in Plurali ad hanc generis distinctioneni accedit litera et in Plurali Nomi¬ nimi formando repetita. In pronomine secundae personae, cuius radicalis litera est A , syllaba ^A ita sese adiungit, ut ^ literae A assimilatimi in huius duplicatione audiatur (§. 9. 3.), nisi rf A A 111 -5 qnod generis nota abiecta AA curn bugola §. 3. 2. f. scribi solet ; fHAA f- tu et utriusque Pluralem ^^AA 111 *
f. vos cimi eadein generis nmnerique distinotione , quarn paullo ante in tertia Pronominis persona commemoravimus , curii aliis perperamSyrorum legendi rationi acconunodare, et oniisso ^J, quod illi lineola occultante ( ni. ^Ajff.; PI. ^oAjf m. )
scribunt, duplicationem literae A in legendo negligere malueris. Quod denique ad primam Singularis personam attinet, literam ra- dicalem |7(, qualis in Hebraeorum apparet, Samaritana et ipsis interdum /“Jl^A e§° scribentibus liaud displicuisse, nec sylla- bam ffl^exHebraeorum lajfct repetitam eos improbasse, satis multi docent loci, in quibus usurpatimi videmus. Cimi autem
ceteroquin amarent Syrorum O ( jjf ) permutare cum A , non mi- rum est, quod, quo haec legendi ratio commendaretur, literas A et huic vocali consentaneas eligerent et aeque frequenter A^I A et A uterentur. Cuin vero is, qui de se loqueretur, quis aut qualis esset, facile dignosci posset, generis discrimine opus non
_ 4
liabebant, unde factum est, ut et in Plurali literae, quibus in reli- quis genus discemeretur , omnino abesse possent. Alterimi vero 3 formae nos esse literam Pluralis primae personae radica-
lem, alterimi huiul nmneri notam, ita ut *] syllabae ^|A excidisse videri possit, partim colligitur e forma yra^lA (= Syr. _L-), quod ex Hebraeo WilN; translatum in textu Samaritano frequenter adliibitum esse constat.
Annot. Pro )l A- ego , quod Exod. 29, 46. tantummodo legitur, emendandum esse itideni eodem versu paullo ante cum f Ht
iunctum, et mutilatala hanc pronominis formam librariorum incuriae esse trihuendam, qui aberrarent in alterum (fl, a quo sequens inciperet, contendere nullus dubito. Cum autem in Pentateucho He¬ braeo forma ‘OS* longe sit frequentissima, in qua reddenda Samari- tanus promiscue et reliquis, quas lingua ipsius habet, utatur formis,
tamen, ubi Dei rerba afferuntur, in longe plerisque locis retinet ,
nec minus sibi constat in pronomine de Deo usurpato vertendo, ubivis fere usus , ut Lev. 19. ; quando vero Moses aut alius quia de se loquitur, tum ab eo in omnibus fere locis forma concisior adhibetur, ut Gen. 3, 10. Deut. 10, 10. et alibi saepius. Comproban- tur autem , quae iam de huius pronominis usu diximus, Exod. 4, 10. 11. Quemadmodum autem iam supra prò )1Aé restituendum esse pu- tavimus ita quoque quod Gen. 42, 23. prò ÌU'JlAr legi-
tur, quisque corrigendum esse existimabit, quia certe Samaritanus hanc formam, si ea uti voluisset, ne cum 1 Plur. commutali posset, cum lineola designare haud neglexisset. Pro Samaritanorum guttu- rales inter se permutandi consuetudine occurrit quoque m. Gen.
40, 12. 47, 14. et f. Num. 31, 16. De demonstrativo prono- mini 3. Sing. et Plur. praefixo, Ilebraeorum articulum exprimente vid. §. 43. Append.
2. In Suffixis tabulae Pronominis separati adscriptis, quo¬ rum ea, quae Verbo iunguntur Obiectum , quae Nomini Pronomen possessivum exprimunt , manifesto deprehenduntur Pronominum radices cum generis numerique distinctionibus supra laudatis. Quodsi vero in secunda persona utriusque generis et numeri radi- calis jfc cum permutatur, non aliud in lingua Samaritana huius mutationis argumentum investigari potest, quam in reliquis diale- ctis cognatis, hoc nimirum, ut praeter formam admittatur
forma pronomini primae personae analoga, forte
ex 3ftiAA IJi^A , e qua lenior litera ^ eligeretur, cum A durior esset litera, quam quae ubique ferri posset. Eandem quoque literam in recentioribus inprimis libris secundae Praeteriti personae formandae inserviisse, docebitur §. 18. 2. Annot. De duplici autem Suffixorum Verbi ordine literis A et B. in tabula di- stincto in universum hoc valet , priorem adiungi Praeteriti formis in consonantem desinentibus , quanquam, ut infra §. 34. videbi- mus, non desunt exempla, in quibus Suffixum alterius ordinis his ipsis Praeteriti formis detur, ita ut de huius saltem utriusque Suffixi usu in Praeterito certa regula constitui non possit. Futuro autem propriae sunt alterius ordinis formae a incipientes, licet et hic dubitali possit, utrum in iis formis, quae in et ^ (2 et 3 Plur. masc. et fem. ) exeunt, accedant altero J abiecto, an potius servata terminatione sua Suffixa prioris ordinis suscipiant et Chaldaeorum more duplici sint enuntiandae, quod praeferen- dum esse arbitramur. Promiscuum quoque utriusque ordinis usuili deprehendimus in Imperativorum formis ; neque tamen omnino in promtu sunt verbi formae cum Suffixo 2. Plur. et iun-
30
ctae, quae ideo in tabula uncinis fnclusimus: in quibus, cimi semper scriptum legatur separatini a verbo et ^UTtóAfitj idem
fere observatum videmus, quod a Syris, in quorum libris Suffixum 3.Plur. continuo Pronomen ^qj)~ m. et f. disiunctuni a verbo sequitur. Quae hic observata sunt de Suffixorum Verbo regulari atque irregulari adiungendorum ratione, valent quoque de Verbis de quibus §.35. diligentius expositum est. Quae sequun- tur Suffixa nominis (§. 45.), adhaerent formae emphaticae Nomi- nis Sing. masc., quam sibi vindicant propterea, quod Suffixum idem sibi vult ac emphaticum Nomini accuratius definiendo adapta- tum. Sic = ^ Stat. emph. = fctob» cum Suffi-
xis — rex meus etc. enuntiandum erit ; in Plurali
autem masc. ita coalescunt cum Nominis statu constructo, ut alte¬ rimi |7j Hebraeorum more excidat, v. c. = reges
mei ; reges vestri. In femininis Sing.
pariter accedunt Suffixa formae status emphatici, ut rf = urbs eius , a statu empii. = KtiynB ; Suffi¬
xa autem 2 et 3. Plur. masc. et fem. postulant formam status con- structi, ut — ur^s eorum a statu constr.
— i cui et Plura^ affiguntur Suffixa Nominimi Sing., »tqAA2^A=M^i* viduae eius-, AAi^A = ‘jinr&a'itt viduae eorum ; ab (Stat. con¬
str.) viduae. De Suffixis Nominimi Praepositionibus adiungendis vid. §.51.
Annot. Praeterea Morinus iam testatur, Samaritanos quoque licet rarissime Syrorum et Chaldaeorum more Pronomina possessira
exprimere per ZfitT = (quod e S relativo ='">^2* Chald. ^ et Z nota Dativi compositum esse constat) ; ita ut Suffixis Nominis addi- tis existant (TtZfilT meus ‘ •JiZfflT tuus ; 3fZfilT eius j etc. quae com- probata vidimus in Gesenii Carminibus Samarit. iam supra laudatis Carni. I. 20. II. 1. III. 5. 12. VI. 20.
§. 14.
Pronomen demonstrativum .
Pronomen demonstrativum (=‘]li) hic et (~^Ì) ^aec (cf* §.10. 1. Annot.), ut iam Cellarius p. 7 5. recte monuit, incerto adhuc et fluctuante generis discrimine promiscue aSamaritanis adhibetur. Quamvis enim in longe plerisque locis prò masculino occurrat, ut Gen. 3, 3. * |iz<nv haec arbori tamen non desunt ex-
empla, ubi Nominibus femininis adiungitur, ut Gen. 5,1.
lutee est recitatio ; Exod. 29, 1. lutee est
res ; et sic contra, cum rff respondeat Hebraeorum snkf = Chald. a.'i , ut Gen. 12, 12., tamen prò masculino quoque adhibitum legi- tur Gen. 5, 29. hic consolabitur nos. Ma¬
xime vero in generis discrimine servando sibi Constant Samaritani in transferendis Adverbiis cum Hebraeorum rrr et mist compositis, ut Gen. 38, 21. et alibi saepius ^1^3 — WS hic , ibi; 42, 15.
irta inde ; et cum demonstrativo, quo Hebraeorum ar¬ ticoli us exprimitur (§. 43. App.), ubi in textu Hebraeo desideratur, ut Gen. 34, 15. ^[5^(3 = ^3 in eo, v. 22. 42, 15. 33.
Exod. 7, 17. aut neglecta bac proprietate, ubi Hebraei articulo »
utuntur, ut Exod. 7, 23. = rwb ad hoc ; et inserto ut
Gen. 21, 10. ? v. 13. 24, 5. et alibi. Plurali nu¬
mero a Singularis radice sese abalienanti subesse videtur ^^9 cuius prima vestigia forte in pieno Hebraeorum articulo bli quae- renda sunt; unde Ìmiza (=Chald. *p|s<) hi, illi , et cum rj de¬ monstrativo == i-èKì? sine generis discrimine adhibentur,
cum Gen. 48, 16. A* pueri et Deut. 3, 5.
et alibi ^ae U7'hes legatur. Ceteroquin in
Carni. Samarit. a GESENIO editis occurrit Pronomen ilio
cum Chald. *]n, h)riì< et comparandum. Cf. Carm. VI. 16. 22.
et Gesen. ad h. 1. p. 92.
Annot. Interdum servatur Hebraeorum MT , ut Exod. 30, 13. ; cum demonstr. Gen. 30, 36. , et prò fem. tttVfn ponitur
Deut. 6, 25., quod ipsum ex Hebraeo textu translatum AA^J occurril Lev. 14, 57. Cognatae his formae , quibus Hebraeorum expri¬ mitur, reperiuntur Gen. 24, 65. et 37, 19. iste , et sin¬
gularis pronominis demonstrativi Graecorum èsuvog exprimendi ratio deprehenditur Deut. 31, 17. 18. 22. verbis ♦ ^fAfltfì hoc ipso
die et alibi (cf. Synt. §. 62. 6.). Unde autem illud ^CAHl derivandum sit, et utrumne propius accedat ad AITlA (§. 36.) = Syrorum an, quod aliis forte probetur, cognatum sit Graecorum amóg, vix facile est expeditu.
§. 15.
Pronomen relativum.
Pronomen relativum exprimitur sine ullo generis numerique discrimine nota relationis quae verbo periodimi relativam in¬ cipienti praefigitur, et eo facilius, sive Subiectum signilicet, sive Obiectum, utriusque distinctione carere potest, cum utrumque e praecedentibus iam satis innotuerit, ut Exod. 20, 1 0. *
advena tuus , qui in civitatiòus tuis ; Gen. 1, 9.
32
* nlAil^T * aquae, quae sub coelo (sunt);
Gen. 2, 2. V3VT * ^AjVZ-J ojt?ws, quod fecerat. De casi- bus Pronominis relativi exprimendis vid. Synt. §. 59. 3. Quam- vis vero, ut iam Morinus recte observavit, nullibi separatila scribatur, nisi in paucissimis illis recentiorum librorum locis, ubi, ut supra vidimus §. 13. 2. Annot. Pronomini possessivo inser- vit formando (=Chald. l'n) ; tamen alia praeterquam exstat for¬ ma separatila scripta et ^ procul dubio prosthetico aucta, nimi- ruin TX, quae legitur Exod. 20, 22. et 9U*
locutus fuerit ; et qua aliquoties usus est Samaritanus Pentateu- cbi interpres , ubi , ad Graecorum attractionem exprimendam He- braei Pronomini suo praepositiones praefigere solent, ut Gen. 39,9. TXa = in co, quod ; 47,24.
Annot. Perraro Samaritanus retinuit Hebraeorum ‘"itiìx , ut Exod. 3, 14. ubi verba «”Plnì< nominis proprii instar reddi-
dit A * K . Religioni interpretis quoque erit tri-
buendum, si, ne quid in effato divino, quod Deut. 4, 8. legitur, muta- ret, licet ibidem nota relationis T uteretur, verteret ♦
* Sf'Tqt i. e. haecce lex , quam ego (hodie) do ; et simile quid videtur ei obversatum fuisse Deut. 34, 10. 11. 12., ubi ter legitur, ac si metuisset, ne auctoritati totius voluminis aliquid videretur detrahere, nisi ultima eius verba, quoad fieri posset, textui Hebraico adaptaret; inprimis cum his verbis declaretur, Mosen esse eum prophetam, quo maior nec exstiterit, nec unquam futurus sit.
§• 16.
Pron omen interrogativum .
Pronominis interrogativi ìta (= i^a) quis ì (§.10.1. Annot.) de personis et (=5<e) quid ì de rebus hic est usus, ut utrum- que sine ullo generis nmaerique discrimine adhibeatur, cum in uni¬ versum quaerenti, nec de subiecto, nec de re qualis aut quot sint, ita persuasimi sit, ut utrumque quaestione demuni sua sciscitaturus ad hoc alterumve respicere non possit. Hinc utrumque prò quaestionis tantum nota liaberi poterit (cf. ^ §. 15.), cui, ubi de certo subiecto aut re quaeritur, Noinen et Pronomen peculiare ac- cedit, quo genus et numerus utriusque accuratius definitur, ut Gen. 33, 5. ^filZA * quintini sunt illi ? IV er sind j enei (cf. Rabbin. surra, KirP», w). Nec pronominis naturala ei in- haerere, ubi sequitur noinen, facile credat, qui diligentius in rem inquisiverit ; nani si Gen. 24, 47. leguntur verba *
Hi A A * filiu cuius tu es ? Status consti*, nominis si-
gnificat potius latere adhuc de quo quaeratur, ita ut mutato
loco suo tantum, quis Me desideretur, indicet. Quamvis porro utrumque interrogandi yim retinfeat cum praefixis et ^ iunctum, ut Gen. 32, 17. cuius? et alibi in in quo? rp^y^
quare ? tamen vel exinde , quod aut in aliis huius proprietatis ia- cturam faciat, ut in tp^y^ secundum quod , sicut ; aut redundare videatur, ut Gen. 18, 28. 29. in quodsi , sequitur, utroque
nonnisi quaestionem promoveri.
Annoi. Hebraeorum legitur Num. 11, 18. Quo fero iure Cellario p. 76. monente pronomini ^IT Gen. 32, 29. interrogandi vis concedi possit, difficilius est expeditu, inprimis cum desint exempla, e quibus hic eius usus comprobetur. Nam Hebraica huius loci verba Taìbb bì<l23Fi Jit ttab 152ÌÒ5 , quae Chaldaeus verbotenus reddidit, no- minatim verba (per ìVib) Samàritanus vertit JlT ♦ Z, ita
ut aut statuendum sit, prò 3fZ legendum esse =f?£lZ , quo totus locus sanaretur ; aut si forte sequeretur codicem, in quo lectio deprehende-
retur, qua usus est Syrus, qui habet jJLZaZ^. ciZà. jicf , ^f^Z ex ridisse credendum sit.
Quomodo Pronomina reciproca et reliqua aliis in linguis obvia a Samaritani^ exprimantur, docetur in Syntaxi §. 61. C. et §. 62.
Caput secundu m*
De Verbo.
§. 17.
De radice eiusque flectendi ratione in univer¬ sum, spedata .
1 . Radix verbi primitivi nudam exprimens vel actionem vel
conditionem tribus constat literis Syrorum atque Chaldaeorum more vocali mediae radicali supposita in una syllaba efferendis. Transitivis vocalis A propria est , intransitiva autem cum E et O variant, ita tamen, ut prior vocalis in longe plerisque , altera in paucissimis tantum adirne, ut arbitror, reperiatur. Exempla haec sunt: IfY interferii; (= ara) scripsit ;
(=!nip) appropinquavit ; Chald. ipl) dormi¬ rti ; Zi ime == hebr. potuti .
2. Quemadmodum autem radix Verbi interdum originem suam
debet nomini (Verbum denominativum) , unde actio ducta est, ut
3
34
lateres confecit a n^x later ; decimavit ab
decem ; (= pluviam demisit a pluvia;
ita primitivum (Peal) duplici ratione notionem novaui simplici co- gnatam acquirere potest, quatenus a) duplicata media radicali (Pael) simplex actio in iteratam et alacriore studio susceptam transit, aut subiecto constantius inhaeret, ita ut hoc esternimi si- gnum consuetudinis et facultatis indicium fiat et intensiva eius na¬ tio ubivis elucescat, Cum autem lingua Samaritana hoc duplica- tionis signo (Dagesch forti §. 3. 1.) careat, fuerunt, inter quos Morinus, qui hanc flectendi rationem Samaritanis omnino abroga- rent, nec ulla eius yestigia in eorum scriptis deprehendi existima- rent. Rectius autem Edm. Castellus et, qui eum secutus est, Cel- larius contendunt, hanc Verbi formam Samaritanis et innotuisse et probatam fuisse, quod evincunt ex iis Infinitivorum et Partici- piorum formis, quae ad Peal referri non possunt. Praeteriit au¬ tem eos insuper Verbi potissimum regularis forma, huic Syrorum et Chaldaeorum coniugationi apprime conveniens, quae cognosci- tur libera mediani inter et tertiam radicalem inserta. Lucu- lentissima praeterea suppeditant esempla Verba et \/N/ aut mediae quae omnem submovent dubitationem , quin haec for- mandi ratio Samaritanis quoque usitata fuerit. Ceteroquin eam admittere nos iubet plurium Verborum significatio. Sic misit in Pa. est dimisit (Exod. 5, 2. idem-
que valet de aliis ut Exod. 28, (=k|h3) sacerdotio fun-
ctus est ; 29, 1. consecravit ; v. 30.
ministrava ; v. 33.«i"*(=Kta) compieva ; et ibidem ìrQ,^V (=-im) condonava ; 34, 30. = Ch. fnp) accessit; Gen.
41, 32. festinavit (cf. Syr. procuravi t); 49, 7.
jqjcyUA laudavit et alia plura. Deinde b) radicis no-
tio ita amplificari potest, ut actio ultra limites suos excedens as- sumto obiecto ad causam potius efficientem referatur h. e. eum de- designet, qui aliquid per alterum exigit; aut ut, quae in radice in solurn subiectum cadunt inque eo permanent, in alterum transfe- rantur, ita ut subiectum opus habeat obiecto , in quo actio peraga- tur. Priore modo notio radicis transitiva abit in causativam , hoc intransitiva in transitvvam. Efficitur autem hoc litera radici praefixa (Apliel = Hiphil), ut (=bppN) interficiendum cu¬ rar it; scribi iussit ; induit alifj[uem (ali qua
re); a induit sibi (èvdvuy, èvòuia&ai); corrobora¬
va a Z)VA crevit , auctus est.
3. Accedimi his tribus activis totidem reflexivae aut passi¬
vile forarne syllaba A A (cf. avrò?) ab initio auctae, activis illis apprime respondentes, quae Graecorum Mediis comparandae, qua- tenus Subiectum aliquid patitnr, paullatim notionem passivavi sibi vindicarunt, licei in haud paucis reflexiva nonnisi notio servata fuerit. Pertinent line: ^^^AA (= ‘n355n<n) alienimi se simu - lavit ; ^jAA ) se abdicavit , Nasiraeum se fecit ,*
se custodivit , sibi cavita etc. — Discernendae autem sunt inter se secundmn activas Peal, Pael et Apliel totidem reile- xivae formae et quidem a) Ethpeel , ut A A (= passini*) di¬ visus , separatus est ; (tìiSlnx) congregatila est; b)
Ethpaal , reflexiva s. passiva co rum forma, quorum Pael occurrit, ut iTVlAA benedictus est ; ^AfiìA"*A relictus
est ; et c) Ettaphal formae activae Apliel (cuius A abiicitur ser¬ vata tamen vocali A, quam A syllabae reflexivae recipit) cognata, in qua, ubi radix a litera sibilante incipit, transpositio (§. 7.) ne- gligitur , ut ^ll^AA (pro ^lA^AAA) exclusus est ; V?"*A A invenit ab ^^A = n3m (cf. Verba A3 §• 27. et <td§ 28. A.). Hinc tabula trinili Coniugationum liaec est:
I. Peal: Ethpeel: 2^?AA=^P^-
II. Pael: 2^?==^1)? Ethpaal-: ìfSAA
HI. Aphel: iW’A =Vjp!* Ettaphal: 2i^?AA—
4. Nec desunt radices Quadriliterae vocales Coniugationis
Pael sibi vindicantes, ut s. -m’MVé creavit ;
pavit , gubernavit (=^ijJ): ^Viìf fastidivit (ydótv) ; accusavit ^arriyoQUv) ; quibuscum tamen non sunt confundendae eae verhorum formae , quae e shnplici radice vel praefixa vel in¬ serta vel addita in fine litera prodierunt. Possunt hae emn ra- rioribus Syrorum Coniugationibus comparari , quae simplici Aphel et Pael sese adiungunt. Sic A) praefixis literis occurrunt a) & aphel, ut H^^frixit (=^pp); et passiva forma SSJA^A adustus est (cf. niibtt}); b) T aphel, ut mentitus est a
illusit ; formidavit a AITITI A rixatus est
iq'Vnfl- B) Aliae radices inserunt post primain radicalem ^ et |7J , unde oriuntur a) Pavel , ut consolatus est (=^qjs)
cum passivo suo Gen. 24, 07. ^fìtA^A Se consolatus est ; b) Paiel , ut 2^317! V apportava s. ligavit denominati vum ab 2,3V funis . Interduni quoque C) reperiuntur fonnae radici in fine ad-
dentes j et 3|. Priores respondent a) Syrorum Palen, ut Deut ^ 3*
24, 1 0. 1 7. pignori s loco accepit i. q. ; Gen. 6, 3.
pvofudit i. q. proiecit; cf. 21, 15. b) liuius exem- plum deprehenditur Gen. 19, 29. in verbo 32V‘m’ evertit i. q. i?*** delevit ; cf. Gen. 6, 3.
I. De Verbo regolari.
§. 18.
De Temporum , M odor um et Per sonar um
formatione .
Cum Verba in universum in Temporibus, Modis et Personis foriiiandis inter se consentiant easdemque sequantur leges, qua© vero a vulgari regula discedunt, in his saltem nihil mutare soleant, quippe quod proprietates illae potius ad radicales literas spectent, quae aut abiiciuntur, aut cum cognatis literis permutantur, contra- huntur aut quiescunt, unde nomen Verborum imperfectoruni et quiescentium iis venit; non sane vituperabitur, qui in radice regu- lari exponat ea, quae cunctis propria sunt atque communia. Ver¬ borum gutturalium autem discrimina tam levia sunt, ut ea a regu- lari verbo separare et seorsim de iis tractare vix opus babeamus. Temporum igitur et Modorum formationem, a qua ordiamur, se¬ que tur Personarum flexio, expositis simul vocalium mutationibus, quae eo diligentius sunt considerandae , quo difiiciliiis erit certas constituere regulas et e cognatis dialectis repetendas et linguae Samaritanae accominodandas.
1. Utuntur Samaritani duobus tantum temporibus praeterito atque futuro , Modis aeque, ut in Syntaxi docebitur, annumeran- dis ; quibus accedit Imperativus cum Infinitivi et Participiorum formis. Vocalis Praeteriti , de qua §. 17. 1. diximus, in Futuro et Imperativo Peal abit in U (2 — in
intransitivis Verbis autem et mediae aut tertiae gutturalis in A , in reliquis Coniugationibus retinetur vocalis singulis Praeteritis propria. Idem valet de Participio , quod in Coniugationibus acti- vis duplex est, activa alterimi, alterum passiva notione, quorum il- lud in Peal adsumit in altera syllaba E , in priore A (2^7V=^p); hoc mediam inter et tertiam radicalem inserit literam (J\ vocali I enuntiandam (zfiiy? = In reliquis autem Coniuga¬
tionibus, in quibus praefigitur litera retinentur in activa for¬ ma Praeteriti vocales , quarum ultima in Participio passivo cum A
permutar! solet (Pa. 2,^?^ = = ^5»)- Infi-
nitivoi'um diversa est formandi ratio ; hoc tamen prae ceteris Ime pertinet, in Peal esse simpliciorem radici magis congruam et prae- fixo ut plurimum cognoscendam (2,^K5f — btap»), nec raro tamen quoque absolutam Hebraeorum formam ( 2^^? = )
deprehendi, in reliquis autem activis Coniugationibus huic proprie- tati accedere terminationem rj et Chaldaeorum more cum
vocali A efferendam (Pa. ^2^l^£Ì = fitbap , o^uLo, Aph.
taud dubie legendum hN&taptt), et in Passivis, quae eandem probant terminationem, desiderari praeter Ettaphal praefixum. Literae autem aut syllabae ad personal significandas radici annexae et e Pronominibus separatis repetitae duplici ratio- ne adhibentur. In Praeterito adiunguntur tertiae radicali, in Fu¬ turo autem radici praefiguntur (Afformativae — PraeformativaeJ ’ cuius diversae rationis causa expedita est, si Futuri flexionem di- ligentius consideraverimus, in quo his literis,cum extremae radicis parti adiungerentur literae et generis et numeri discrimen defi- nientes, vix alius locus relinqueretur. Comprobatur hoc Impera¬ tivi formatione, qui, ut par est, literis personas designantibus de- stitutus easdem numeri generisque notas in fine servat.
Annot. Litera ^ Participiis praefixa vulgo , nec immerito , e Pronomine interrogativo (§. 16.) orta esse creditur, cum lateat quasi adhuc in eo subiectum , ita ut pateai, quod supra §. 12. dictum est, idem fere discrimen intercedere inter Pronomen interrogativum et hanc literam, quod animadvertitur in Graeeorum t tg et jìg, ubi simili- ter interrogativa notio cum indefinita permutatur et diverso accentu impetratur.
2. Quod ad Personarum flexionem attinet, in universum hoc notandum est , tertiam et secundam utriusque numeri generis di¬ scrimine discerni, non item primam, quae hac duplici forma eo fa- cilius carere posset, quo minus quis de loquentis genere dubitaret, ut iam supra §. 13. 1. dictum est. Cum autem in hac formatio¬ ne sibi quasi opponantur Praeteritum atque Futurum et facilior expetat explicandi ratio, ut deinceps de utroque agamus, non est, cur ab hoc discedamus ordine, licet Imperativum subesse Futuro formando haudquaquam negaverim. De Praeterito igitrur exorsi haec tenenda sunt: A) Cum 3. Sing. masc. simplici insit radici ni¬ pote subiectum nudae actioni apprime conveniens et femininum jfc notam generis sibi vindicet, ubi potius rj ex pronomine repetitum exspectaveris , eo minus miraberis , (juod lenior cum
dimore litera A sit permutata, qua eadem Syri et Chaldaei utun- tur, cum scias, utramque literam vicissim quoque adhiberi in no¬ mine feminino formando. Eidem personae Pluralis masc. inser- vit ^ perinde ex repetitum ac feminini nota ad ^A
reducit. In formanda 2. Sing. et Plur. suppeditaverunt Pronomi¬ na eiusdem personae literas ipsis radicales ; nani A in masc. et in femin. aeque recordari nos iubent pronominis r£AA s* AA m- et filAA f. , ac in Plurali ^ltA mas culmi et ^A fe- minini terminatio eiusdem Pronominis Pluralem in memoriam re- vocant, e quibus ceteroquin origo magis elucet, quam in 3. Sing. et Plur. Primae denique Singularis terminatio A non quidem depre- henditur in Pronomine fil^lA ; bine causa liuius permutationis potius in eo erit quaerenda, quod litera debilis ^ nimis niollis, nec reliquis Singularis formationibus satis consentanea videretur, quam in Plurali vel simpliciter vel in terminatione ex ftA*. retinere non dubitarent.
Annoi. Forma 2. Praet. Sing. a GESENIO in Carni. Sani. p. 43. laudata, quae prò A recepii literam antiquissimis formis Sf-ttA s. ££■&)] A = 3fAA propriam, et ibidem comprobatur exemplis -JifT 12 A divulgasti ; revelasti ; operuisti ; creasti ;
Ut^tfuisti; £IfltT|]A adduxisti ; inprimis verbis peculiaris fuis- se videtur. Cuius quidem flectcndi ratìonis in lingua Aethiopica in to- to Praeterito receptae nec a vulgari Melitensium idiomate alienae li- cet Yir Celeberr. nulla vestigia se in Pentateucho Samaritano depre- hendisse profiteatur, tamen non omnino ibi neglectam yidimus adeo- que in Plurali adhibitam Gen. 42, 38., ubi Ilebraicum per
^■JlfflAA ivistis redditur.
B. Dum autem in Futuro hae personarum notae radici prae- figuntur, elegit lingua e singulis Pronominibus personalibus eas con- sonantes, quae abiectis reliquis quam maxime origini suae cogno- scendae aptae viderentur; ne vero generis numerique distinctio negligeretur, factmn est, ut praeterquam tertiae radicali adderen- tur literae, quae et ipsae in Pronominibus utriusque notae depre- henderentur, ita ut Pronomina quasi divisa recip erent in se radicem, cui personarum notae praefigerentur, numeri generisque adnecte-
rentur, quod inprimis animadvertitur in 2. Sing. fem. fjj -
ex ffiAA> et in utrofjuc Pluralis genere - in. et
^ - A f. ex ptAA m. et ^fUAA f. has literas mutuante.
Quemadmodum autem in 3. Sing. masc. personae nota adhibc- tur ex At^f ob cognatam literarum \ et naturam ducenda, ita idem in Plurali obscrvatum videmus, ubi - jjj non
39
potest non ex repeti; dum autem in 3. Sing. fem. litera
praeformatìva, ut in Praeterito, in \ indurescit, in 3. fem. Plur.
retinetur in - ITI ex W quia terminatio cuin
praecedente vocali A efferenda genus iam satis distingueret a ma- sculino. Designandae 2. Sing. masc. sufficiebat ^ ex 3CAA; et qua ratione reliqua huius personae Pronomina distenta radicem includant, iam paullo ante vidimus. In prima denique Singularis ex * (ti1} 2% litera initialis est recepta, et, ne eadem Plu-
ralis persona, cui lingua in fine signum numeri addere supersede- ret, cum Singulari confunderetur , de industria e Pronomine 2% adhibitum fuisse apparet.
C) In Imperativo denique formando, qui et in aliis linguis personae nota caret, in seciinda tantummodo usitato utpote ea per¬ sona, quae mandato exigendo maxime sit idonea, retinuerunt quo¬ que Samaritani e 2. Futuri generis numerique distinctiones ita, ut in 2. Sing. fem. fjj radici adderent, in Plurali masculino autem e terminatione Futuri abiicerent et in feminino Hebraeorum
et Chaldaeorum morem secuti, quorum illi hi Ka scribunt, ter- minationem ^ litera rf augcrent.
3. Restat, ut accuratius disquiratur, quamnam exserant vim haec additamenta aut praefixa personali^ in vocalium mutationes. Leges, quae in singulis observantur, hae sunt :
A) In Praeteritis flectendis vocalis radici propria retinetur a) ante afformativas literas, aut syllabas, quae a consonante incipiunt, quo pertinent in Singulari 2. masc. A (AZV?=^?i?) et fem. (TIA (filAZf¥ = in Plurali 2. masc.
(^£AZ^?— et fem- ^A
et in 1 comm. ^ aut ^ (^2^7? et b) ante terminationes 3. Plur. masc. et fem. \ et jjj,
quae accentu careni (^2l^S ” ^1? — Fibe-
rior autem in bis est vocalium usus quam apud Hebraeos , quippe Samaritani Syrorum et Chaldaeorum more vocalem retineant Prae¬ teritis singulis propriam , ita ut in Peal verbi transitivi , in Eth- paal et Ettaphal in syllaba radicali enuntietur vocalis A, in Peal inir ansitiv orum auteni reliquisque Coniugationibus vocalis E adlii- beatur. Ubi vero accentus transfertur in syllabas , a vocali inci- pientes radici annexas, ut in quod in 3. Sing. fem. praece¬ dente A pronuntiatur (AZ^? — IùL£d)i in 1 Sing. autem praecedentem habet E (AZ^¥= tnbpp, vocalis syllabae
radicalis in omnibus Praeteritis excidere solet. Ne autern cumu- latis ita consonantibus, quae vocalibus destitutae forent, paullo du- rior existeret enuntiatio , prò arbitrio lectoris vocaiis auxiliaris I vel ut apud Syros E admittitur; in Ethpeel autem magis placet cum Syris primae radicali vocalem A supponere
AZf?A A)
B) Quod ad Futurum attinet, vocaiis ei propria, quam et Ca- stellus in Peal, nisi ubi gutturales aut ^ vocalem A naturae suae convenientem postulant, U esse voluit, abiicitur ante /JJ 2. fem. Sing. — et atque 2. Plur. ante et
Ì ( jtif - ^Zf SA = ']^D|5n), quae itidem ac- centmn e syllaba radicali ad se arripiunt. Praefixis autem literis personalibus quaenam vocaiis sit attribuenda , ubi prima radicalis vocali destituitur ut in Peal , et utrum Syrorum consuetudinem se- quamur vocalem A amantium, an Chaldaeorum, qui cum Hebraeis I praeferunt, non satis liquet, nisi formatio magis Chaldaica nobis persuadeat liic eadern uti vocali, quod iam Castello haud displicuit. In Futuro Ethpeel , Ethpaal et Ettaphal autem, ubi praefixis cedit litera ^ syllabae pariter huius vucalis (E aut 1^ retinenda
erit atque in Aphel abiecto praeformativo jfy huius vocaiis A s‘ tantummodo carent vo¬ cali = !• Sing* ob debilem literae naturarti
in omnibus Futuris vocaiis E accommodari potest, excepta I. Fut. Aphel, quae vocalem A tenet; in l.Fut. Pael autem arbitrio lecto¬ ris relictum est, utrum cum Chaldaeis A, an cuin Syris E efferre malit — ).
C) Imperativi denique formatio ea est, ut, licet Futuro sit af- finis, tamen vocalem U, quam Castellus commendat, ubivis in Peal retineat, et ita accedat legibus in Praeterito' observatis , ubi ante terminationes \ et flj, quae accentum sibi vindicare non
possint, vocaiis radici propria serranda est
- ? = &obpp). In reliquarum Coniugationum Imperati-
vis eadern lex invaluit, vocali syllabae radicalis ubique firmiter re¬
tenta (Pa- fiUVS = ^g, «S& - Aph. tlfm == s.
D) Nec paragogicas Futuri et Imperativi formas prorsus nc- glexerunt (cf. §. 10. 1.) Samaritani, quibus in 1 . Futuri et in Im¬ perativo masc. Sing. obviis et litera zj , quae vocali A pronuntia- tur, auctis, vel propensior ad agendum animus, vel mandatum,
quod ad preces magis inclinat, significatili*. Huius autem loci po- tissimum est disquirere, num addita liac litera vocalium mutatio necessaria sit. Cum tamen neque Syri neque Chaldaei has for- mas receperint, aequum erit, Hebraeorum, a quibus Samaritani eas mutuarent, sequi pronuntiandi rationem, qui in Futuro vocalem syl- labae radicalis abiicere solent; quod similiter in 2. fem. Sing. Fu¬ turi apud Samaritanos animadvertitur ; ita ut et hic Hebraeorum more HSwìitf , Imperativi autem forma, qui hoc non admittat, = ItJJS sit enuntianda.
Annoi. Quo melius haec dieta perspiciantur, tabulas apponere nobis visum est, quibus uno obtutu ante oculos ponerentur, quae huc usque de verbo regulari formando exposita sunt, nec vocales Hebrai- cas adpingere dubitavimus, ut ne quis in pronuntiandis singulis for- mis errare possit. Cum autem Verbum regulare tribus constet lite- ris, hic autem ea potissimum consideranda sint, quae ei flectendo et formando competant, asteriscis prò iis usi sumus, quo certius singulae proprietates lectori in memoriam revocarentur.
Tabula flexionis Personariim.
)— t
II. Tabula Coniugationum et formationis Temporuin atque Modorum.
44
§. 19.
De Coniugationis Peal format ione et signi -
ficatione .
1. Iam supra §. 17. 1. dietimi est, radicem verbi (Peal) mo- nosyllabam cuni diversis efferri vocalibus, quatenus notio eius sit transitiva vel intransitiva , et illaui quidem distingui vocali A ab hac, quae vulgo E, in paucissimis 0 assumat. Vocalem A autern commune antiquitus fuisse vinculum, quo literae radicales contine- rentur, testatur passim lingua Hebraica, quam haec lex non totani penetravit. Cmn autem Samaritanos constet rnagis Syrorum et Chaldaeorum tam flectendi quam enuntiandi leges suas fecisse, qui inter alias quoque constantius quam Hebraei intransitiva Verba cum vocali E pronuntiarent , non dubitamus ea quoque Verba cimi hac vocali efferre, in quibus Hebraei vocalem A retinuerunt, ut Y.A'***' — woiu* quievit , siluit (prnb); SiV/TJ — sedit (nib^). Quamvis autem intransitiva forma in O apud Syros nonnisi pro- betur verbo ^ horruit , videtur tamen lingua Samaritana exern- pla plura suppeditare ex Hebraeo pariter atque Chaldaeo sermone repetita , ut = potuit (§. 28. A. 2.); = 7^
dormivit. In flectendis autem liis Verbis intransilivis.J ut apud Sy¬ ros et Chaldaeos, retinentur vocales radici propriae, ubi transitiva vocalem A servant, ut Jfcì£jfax*J' = b. quievisti; oV.t timuerunt ; nec minus in Futuro et Imperativo sibi vindicant vocalem A, ut succensebit , quam Verba mediae
aut tertiae gutturalis, v. c. = SJE'ib'? audiet ;
prn procul recede ,
Annoi. Occurrunt autem plures formae, in quibus Samaritanus Hebraeum textum imitatus est. Sic A) in Praet. prò 3. f. Sing. in A desinente, legitur = ìròpp Lev. 5, 1. = ì“J2Ett3 audivit ;
v. 17. = rtìntog fecit ; Deut. 20, 11. == rmn£ aperuit ;
r. 12. 25, 11. Exod. 23, 28.; Num. 16, 30. b) 1 Sing. formae deprehenditur Gcn. 19, 34. fllA/i^lT dormivi ; 21, 30.
(= “lpOEn) fodi; 27,4. amavi; 9» 13. 26, 9. et
alibi saepius ; adeoque cum Suff. Exod. 31, 11. -51frtA3TO praecepi libi; Num. 22, 29.; interduni A inserfuin legitur ante A ut Gen. 30, 26. AA^^1 servivi; c) prò vertendi vitio erit haben- dum, si 3 f. Plur. in % desinit, ut Exod. 1, 17., ubi recte verti-
tur per , quod autem sequitur *1^2 per prò qua le-
ctione erit restituemlum ; d) in 2. f. PI. eiecto fi! occurrita li-
45
quoties forma Hebraica, ut Exod. 1, 18. fecistis;
adscripta lineola supra A (§. 3. 2.) ; et e) prò vulgari 1 PI. persona cum terminatione j]|] reperitur quoque simplicior Syriasmum spirans, ut Gen. 44, 8. reduximus e Num. 21, 7. Nuni autem f) quod
Gen. 20, 6. obvium est exemplum 2. Sing. m. STA33V = sit
scribendi vitium, cum, quominus prò SufF. habeatur, inipediat se- quens 3CT, definire non audemus; similiterque de 3. PI. m., quae Ca¬
stello auctore Arabum more litera A augeatur (f^JJii),ut Gen.49,23.
oppvessevunt et Num. 32, 39., dubitali potest, cum A utro- que loco propter SulF. videatur esse insertum. Quod B) Futurum attinet plerumque detective scriptum, haud raro occurrunt exempla, in quibus a) X insertum legitur. Exempla habebis Gen. 6, 7. ZtP^A sulvevtam * 12 , 3. et de verbis mediae A eiecta hac litera,
cuius locum obtinet X Gen. 24, 47. Zt^A intevvogalo ; et v. 57. prò quo alibi, ut Exod. 3, 22. Z A^fll . Similiter eiicitur litera nec tamen compensatur per X , ut Num. 34, 4. prò quo v. 5. rectius
verbi 33fJ^ s. 3tll^ circuivit j nisi forte h. 1. de duplici verbo 3£i^ et 333^, ut et 33f^ consenuit , cf. §. 6. 2. D. cogitandum sit. b) In l. Sing. prò Praeform. A interdum legitur Sf (§. 6. 1. E.), ut Exod.4, 18. 3^V=f vedilo ; quae forma confirmatur quoque exemplis verborum fiD in Aph., ut Exod. 4, 12. 15. c) 2 Sing. f. interdum scri- bitur cum paragog., ut Gen. 35, 15. Sfilar? A accipies ; et contra d) 2. et 3. Plur. m. interdum Hebraeorum more formatae reperiuntur abiecto ut Gen. 8, 22. *Zf3(H deficiente 12, 12. tZlBfil vide¬ iunte similiterque Exod. 32,1. Deut. 22, 16. 31, 12.16. 17. 33,19. 34 , 9. 31 , 29. t33VA facietis. Paragogica denique Futuri forma Hebraeorum (§. 18. 3. D.), bcet rarior, invenitur tamen Gen. 30, 31. 3T31JVA vedilo', Exod. 6, 5., ubi Chald. utitur Part. cum Pron. 1 Sing. Quae C) de Imperativo sunt observanda, consentiunt ea fere cum Futuri proprietatibus, cum et ibi a) aliquoties occurrant
formae cum X scriptae, ut Gen. 41, 43. ^X^K. pvaedica; et Num. 21, 17. filPtZl^ ascende ; b) exempla 2. PI. f. rarissima sunt et adeo forma apocopata leguntur, ut Gen. 4, 23. ubi Hebraica verba tiStxln — redduntur ^fllAffl^A ~ audite et auscultate (prò
^ et ita quoque Exod. 2, 20., ut facile intelbgatur, quam an-
xie in eiusmodi formis interpres Samaritanus Hebraeum secutus sit.
c) Paragogica Imperai, forma occurrit Gen. 19, 32. Sf-JiZ = ;
25, 31. vende ; 27, 25. et alibi. Quamvis vero D) §.18.1.
iam observatum sit, Hebraeorum Infinitivi absoluti et constructi dis- crimen fere esse sublatum , nisi quod prior in longe plerisque locis cognoscatur abiecto ibidemque dictum, formam absolutam haud raro Hebraeorum more recipere X mediam inter et tertiam radicalem, ut Gen. 18, 10. 3P$V=^tt5; 24, 5. 50, 15. Gen. 22, 17. #*33 = ; 37, 33. = ; 44, 28. Exod. 21, 36. 22, 13. Num. 16, 42.
Deut. 7, 26. et alibi saepius ; non desunt tamen exempla, in quibus absoluta forma retinet, ut Gen. 37, 8. ^Z^^==^to£ ; 43, 7 (6).
Exod. 15, 26. V«"M3=§iaig (cf. 19, 5. V#!"*);
— 46
23, 22. Deut. 15, 11., pariter ac Infinitivus constructus duplici hac ra¬ tinile formatur, ut Gcn. 19,22. T£3 VZ = ìlìtosj ; 20, 6. 3t3P*iU = Stùb ; 35, 22. Num. 35, 32. Interdum occurrit quoque Infin. cum in fine, quae forma in reliquis Coniugata usitata rarior in Pe. reperi- tur. Huc tamen pertinent Gen. 8, 12. 11, 6.
3fT*3VZ==ìnfe£, Gen. 49, 33. Exod. 31, 13. 36, 2. et absol. 3:^13 = VlpG (21, 28. *£131f) Lev. 24, 16. Neque modo ante Suff. Infinitivi terminantur in t et M , sed et alibi sine iis , ut Gen. 37, 8. ^Z^A^'Tp’pfi p’Pftìi (nisi forte potius scribendum ; Exod.
31, 5. At^i^Z ad perficiendum j aut in (TS£, ut Num. 22, 37.
cf. Exod. 13, 17. Pro Z interdum ponitur di, ut Gen. 15, 13. ^dl/itl = ipPL Singularis denique prò absoluto Ilebraeorum Infinitivo posita forma est ea, quae Chaldaeoruiq more adiungit lite- ris radicalibus jl , ut Lev. 19, 20. |]P3iJ = ìTnSqt (sq. verbo finito AP33A); Gen. 50, 24. 25. j3^T = blpB (sq. 3-^dl); Exod. 3, 16. 13, 19. E) Praeter Participiorum formas iamiarn allatas hae in usu sunt: a) Part. act. recepto inter mediani et tertiam rad. Z, ut Gen. 9,6. effundens ; 21, 22. T*3V faciens 49 , 27. 2ZfV ra-
piens ; Exod. 13, 2. 12. Gen. 13, 5. 14, 19. Num. 35, 21. Rarior est haec forma in Passivis, ut Gen. 3, 14. maledictus * 9, 25.
•?it'33 benedictus (saepius YdlVZ et Aidl33); Gen. 40,3. 3 ZÈJ&vin- ctus (v. 5. *£Sdl3dlif A) ; Deut. 21, 23. Frequenter Participia formae passivae inprimis Yerborum intransitt. obtinent c) notionem activam, ut Gen. 7, 21. ^dt*£ì3 repensi 15,17. TdlP filfumans; 18, 17.37,35. 2dJ3A lugens\ 45, 10. 23. 49, 14. Exod. 11, 5. 3dlAdl habitans et alibi saepius. Praeterea legitur Exod. 9, 20. ZART timens ; et passiva forma sed activa notione cum di parag. Gen. 49, 11. dl3dl^A (= -pipi*) ligans , alligans.
2. Peal significai a) vel simplicem actionem, sive careat ob- iecto, ut dJin repsit ; ars^j fumavit , sive adiunctum fia¬ be at, ut praecepit \ scripsit ; vel b) slatina aut
conditionem , subiecto, extra quod sese fiaud exserat, ita inhaeren- tem, ut vel ad naturam eius referatur, ut iti magnus fuit ;
senex fuit ; salvus , integer fuit j a» ti potuit ;
vel a patiendo panini differat, ut mortuus est ; wm si -
tivit ; vel ad animuni pertineat eiusque affectus , ut tristis
fuit j succensuit ; amavit ; a^ odit ,*
( ) misertus est j timuit ; obediens fuit ; in
quibus actio in oculos non incurrit ; quae tamen et ipsa obiectum sibi subiicere possunt. In aliis denique c) quae in radice vocali E et A discernuntur , forma cum illa enuntiata designat conditio - nem, cum fiac actionem intransitivam , ut (=Bp.p et prò-
pinquus fuit et appropinquarti ; (— prn et pìTi) remotus
fuit s. procul àbfuit et procul recessit.
§. 20.
De Ethpeel eiusque significatione.
1 . Externa huius formae signa sunt syllaba radici prae- fixa et vocalis E sub inedia radicali. Oritur sic e radice divisti, separarti ; A A divisus , separatus est ; et in Ver-
bis a litera sibilante incipientibus transponitur illa (§. 7.) ita cimi syllabae reflexivae, ut post ■***■ et ^ retineatur , y. c. iO"* effudit ; Etbpe. ^i^A'^A effusus est ; vzt* ascendit Etbpe. VZA^A i(]-, Post ^ autem permutetur cum ut A
vocatus est a vocavit ; post cum ^7, ut TV^filA
deprehensus est a deprehendti ; in quibus praeterea, cum
sint mediae gutturalis , vocalis E abit in A. Ubi prima rad. est A, abiicitur syllabae AA Hebraeorum more aut iniungitur radicali, ut ^YAA (Pro Z)?AAA) oòduratus est a 3¥A du- rus , graris futi; aut assimilatur literis ^ et ^7 , ut SfJTA (==Chald. p3pa) adhaesit i. q. Fe. 5 A (— a^s“
condidit se a abscondidiU Quemadmodum autem Hebraei
idem observant in radicibus a 3 incipientibus, ut *,313 fi pro •jsi'swi, ita quoque Samaritani hoc interdum imitati sunt, ut ^J^A (— . Ut - sf Hebr. S]b&ù) congregatus est a congregarti ;
cui praeterea adiunxerunt literas Y et , rarissime , ut^f^A (=^3ps) sepultus est a ^3? sepelivit ; fi12*£fA Pro ffl^^AA repletus est a A2A! plenus fuit ; pro ^f^^AA
(= Ch. biBanifc) respirarti.
Annoi. 1. Licet autem Verbis et Itf? in Lexicis tribua- tur signifìcatio passiva, tamen Z\7PA, quo redditur Num. 25, 14. he- braicum Ì13 p et passivae utriusque Verbi formae, quae Gen, 15, 15. ^^AA congregaberis (=33j?ti) et Exod. 10, 28. Z^PAA morie ~ ris (=rvrap) deprehenduntur, evincunt, in his verbis cogitandUm esse potius de assimilatione non ubivis observata, quam de primitiva eo- rum notìone passiva. Similiter elisa deprehenditur ti. prima radicalis post syllabam AA in verbo mutarti , convertii ; Exod. 7, 20., ubi *]3Si*p1 vertitur a Samaritano l^dAA-t , in qua elisione nemo of- fendet, qui debilem huius literae naturam noverit. Quodsi vero hoc neglectum videmus Num. 18, 23. 24. , ubi ==*1^137 posside -
bunt , haereditabunt legitur, pro quo ibidem quoque invenitur , sequitur, hanc proprietatem non convenire mediae radi¬ cali, licet transpositio occasionem liuius elisionis suppeditai'e videatur.
Annot. 2. Cum autem literae A et H a Samaritani frequente? inter se permutentur (§. 6. 1. E.) , oriuntur quoque formae Hebraeo- rum Coniugationi Hithpael similes, ut Gen. 13, 17. ^VJA%! = Tjl*!?!'»? ambula ; (cf. v*sé>£s extendit) 16, 9. flI^flZA=f = ‘’SSrti afflile te ; etc. Quanvvis vero hae formae in aliis, ut Num. 11, 18. t-^S'PA^C = Jltiì'njSfVi sanctificate vos Coniugationi Ethpaal sint accensendae, in iis tamen, in quibus apud Samaritanos Paci aut inde ortum Ethpaal investigai! non potest, aut ubi haec forma Hebraioa non subest, sta- tuendum erit ad Ethpeel potius pertinere, ut Gen. 25, 33. ubi VSA"*-^ iura respondet Hebr. TOSirn. Diffìcilior quaestio haec est, num interpres Samaritanus Hebraeorum Niphal quoque imitatus fuerit ; quod affirmare non dubitamus prolatis ante omnia exemplis hanc He¬ braeorum formam mere reddentibus , quo pertinent Gen. 10, 25. AKZ3)l = divisa est; 17, 14. V VPA = nsrrtDi’i ex terminabitur (vocabbus ex Hebraeorum Fut. Ni. repetitis) ; 41, 38. VP’m,)l3f ì ?) num reperietur (cf. Gen. 19, lb.JlfTlMP'^A^ =
Idem iam valebit de quo Exod. 12, 48. Hebraeorum Vìe»! ex-
primitur Lev. 6, 20. nec non de ad hebr. ni23?|ìi formatum ;
Deut. 32, 50. Quid quod de Futuri formi dubitemus, quae Lev. 26, 41, = ^ humiliabitur ; 27, 20. P^fl ì = ’'?$&'? redimetur ; v. 33. Num. 21, 27.T ^SA = fissi? et alibi Deut. 13, 16. 15, 12. 25, 11. 28, 68. leguntur; ita ut confirmentur exempla, quibus Hebraeorum tj&Xi' ex- primatur, ut Num. 20, 24. , 27, 13. 31, 2., nec opus sit
Coniugationi Peal huius verbi passivam tribuere notionem, ut supra iam vidimus. Quo minus autem perperam aliquis credat , Samarita- num in his et similibus literas tantum hebraicas transcripsisse , qui in his locis explicandis laboraret, impediunt loci, in quibus prò Verbo Hebraico aliud e lingua sua substituit, nec flexionem Hebraeorum re- tinuit; ut Exod. 12, 15. 6PVAA == .fifi-JM ; Lev. 25, 23. |l5T^A = ■nStìfi et alia plura. — Neque hic desunt exempla, in quibus 2. et 3. Plur. m. Fut, Jl abiicitur, ut Gen, 25, 23. tP'WAfll = tl,Tn5^ separa - buntur .
2. Propria est huic formae ut plurimum notio reflexiva , qua- tenus actio in agentem redit, ut (prò abs-
condidit se; (<pvAàrr«j&ca) et ^A^IAA sibi ca -
vit, se custodivit ; se separavit ; adeo in intransiti--
vis , ut dim (p ro fn^H^IAA) se implevit ; ubi autem haec actio reflexiva ad plures refertur, oritur inde significatio recipro¬ ca, ut ^ftfflAA rixari invicem; hinc quoque dicitur de actione, cuius plures participes esse solent, ut se risiere certo
tempore alicubi cor am alipuo s. sich uber Zeit und Ort der Zu- sammenlcunft verabreden. In nonnullis propria reflexiva signiiì- catio iterimi transit in activam, ita tamen , ut in his obiectum ad- mitti nequeat, ut \XXf'\ (=Ch. SStttòì*) pr. septem (se. vi-
49
ctimis) sese obstrinxit i. e. iuravit ; A^AA pr. vatem sese gessit i. e. vaticinatus est ; nisi hoc, licet prò utroque Hebraeus utatur forma Niphal, ob Chald. "’Siìns* et Syn prò Ethpaal
sit habendum. Cum igitur ili his Ethpeel parum differat a Peal, in aliis tamen hoc intercedit inter utrumque discrimen, ut illud ad animimi magis spectet; sic •■i^AA (=dln3) poenitentiam sensit. Passrvam denique notionem reflexivae cognatam, cum, ad quem redeat actio, perirtele sit habendus ac qui patiatur aliquid, deprehendimus in iis potissimum, quae a transitivis fonnantur, ut auditus est ; Z^SAA conturbatile est.
§. 21.
• >
De Pael eììisque significaììone.
1. Licet de hac Verbi forma, in priore syllaba cum vocali A, in altera cum E, aut ubi alterutra radicalis ultimae syllabae guttu- ralis est, itidem cum A enuntianda, ad quam praeterea literae praeformativae sine vocali, ut iam supra §. 18. dietimi est, acce- dunt, a nonnullis dubitatum sit, tamen et signifìcatio et signa ex¬ terna nos inducunt contendere, hanc quoque Samaritanis probe in- notuisse. Nec adeo credendum est, Pentateuchi interpretém, qui et ipse uteretur Codice Hebraeo vocalibus destituto , versioni suae tam male consultasse, ut non, quoad eius fieri posset, textum Hebraeum quam accuratissime redderet, cum ceteroquin in Parti- cip iis optimum in Hebraeo haberet ducem. Praeterea autem et ipsi suam linguam subvenisse, docet Infinitivi forma, quae pecu¬ liari terminatione gaudeat, ita ut cum eadem in Peal forma vjx confondi possit. Utrumque exeniplis illustrabimus. Praeter praefixum enim *J{ Infinitivus cognoscitur terminatione literae (= Chald. t)? ut Exod. 5, 2. = ad dimit -
tendum ; 29, 1. = ut sacerdotio fungeretur ;
ibidem a d sanctifìcandum ; v. 30.
ud ministrandum. Plura invenies Exod. 29, 33. 30, 10. 36, 1 8. Lev. 1, 4. 1 6, 1 7. Num. 8, 1 9. 24, 1. quae omnia cum textu Hebraeo conspirant. Similiter Partici- pium, quo minus prò Participio Pe. habeatur, impedit **{ praefi¬ xum, ut Gen. 41, 32. = lira» properans ; 21 , 9.
n^A^i = plnbì'rj subsannans et fenv 27, 8. «TEK!! = mandans. In reliquis Temporibus atque Modis haud raro distin- xit hanc formam a Peal litera ^ inter utramque ultimam radica-
4
50
lem inserta, ut Exod. 36, 16. = coniunxit ; Lev.
14, 9. = ^ radei; Num. 6, 9. 18. 17, 8. 32, 4.
41., quam interdum nec in personarum flexione, ut Deut. 2, 35.
suhegimus addere negl exit. In radicibus med.
rad. jfc accedente hoc signo litera radicalis cum permutatur,
ut Num. 1 9, 13- 3AITÌ^ contaminavit a fiAtb 1)eut- -■ 34- = iis^&itàrj) reliquimus. Participiis insertum, ut Deut. 12, 10. (=>n3^) possidens; videtur signifi¬
care, distinguendum esse illud a Participio Àpliel, quod in textu Hebraeo reperiatur, sine scribendo. De Polel et Palpel vid. §. 29. 30.
Annoi. In Pael Verborum med. K haud immerito suspicamur eam flectendi rationem esse adhibendam, de qua §. 29. 3. in Verbis tV exposuimus, ut scilicet illud di ubicunque sit mobile ab initio syl- labae, in iis autem Verbi formis , in quibus syllaba affermativa a vo¬ cali incipiens ultima radici» litera opus habet, primae radicali adiun- ctum cum praecedente A in diphthongum Ai abeat. Eadem regula quoque valet deEthpaal horum Verborum formando §. 22. 1.
2. Quae cum ita sint, notionem huius Coniugationis diligen- tius exponere aequum est. Exprimit autem prae ceteris studium , facilitatevi, aut celeriter et saepius repetitam actionem, ut alacri studio ministrava ; **Q(ff\ardenter amavit. Possunt au¬ tem haec et alia vel compositis, vel formis frequentativis aliarum linguarum comparari. Sic Pe* est fregit; Pa. ut Exod.
23, 24. confregit ; Pe. misit , Pa. ut Exod. 5, 2. dimisit ;
properavit a Chald. fi t accinxit. Intransitivorum Pael autem licet in augenda propria sua notione acquiescere possit, longe frequentius tamen inclinat ad actionem , ita ut ab Aphel haud multum differat, ubi illud simul usitatum est; sic sanctus
fuit in Pa. notat consecravit , in Aph. sanctum reddidit
s. declaravit ; plenus , integer fuit in Pa. valet compieva ,
in Aph. perfecit ; in aliis nullum discrimen inter utrum-
que animadvertitur , ut fij***^ (a mtìjj durus fuit ) et A
difficilem reddidit ; ^^A periit, Pa. ut Num. 33, 52. et Aph. il^\A perdidit , destruxit. Denominativa denique notant, ali - quem cum aliqua re esse occupatum , munere atque officio aliquo fungi , ut sacerdotis munere functus est; et cum in univer¬
sum haec forma actionem denotet, interdum linguae usui relinqui- tur, quomodo exigatur, ut Num. 4, 13. "jy? cineres removit a etnia; aut in ir ansitivara nonnisi abeunt notionem , ut
JV2A tripartitus est = Chald, Hbin; decimavit ;
(=155) a afilla ius primogeniturae in aliquem contulit.
§. 22.
De Ethpaal eiusque significatione.
1 . Ethpaal differt ab Ethpeel nonnisi enuntiatione utriusque ultimae syllabae, quae duplici vocali A effertur. Pro reflexiva sua notione cognatum quoque est Hebraeorum Coniugationi Hith- pael, et quominus Ethpaal et Ethpeel inter se confundantur, pro- hibet et significati© et interdum nominatim in Verbis med. A in¬ serta (post mediani rad. in (J \ mutatam) litera 1 de fiua iani §.21. dictum est. Pertinent igitur huc praeter
se accinxit , armavitj quod Num. 32, 17. legitur, Syrorum
et ÌLAfflA^A rernansd ^ quod Exod. 14, 28. et alibi saepius invenitur, ea potissimum, quae notione cognoscuntur , ut Exod.
I, 10. ^SilEtAA (= lQ3n5niri) sapientem , callidum sese gessit s. praestitit , et interdum Hebraeorum sibi vindicarunt, ut Num.
II, 18. ( sanctifìcate vos± et alia plura,
quae notionem suarn reflexivam aut passivala a Pael repetierunt.
Annoi. Infinitivus cum terminatìone At in regimine occurrife Gen. 45, 1. verbis ♦ A£^£t^AA3 cum Iosephus sese mani¬
festar et', et eodem pertinet Exod. 40, 36. AfPZAi^Afl , cum adscenderet se. nubes, prò quo Chald. habet in versione sua . De flexione Ethpa. Yerborum med. A vid. §.21. 1. Annot.
2. Quod ad signification.em eius attinet , facile àpparet, eam utpote e Pael repetitam, intentiorem reddi. Sic ^*J^AA gnificat vehementer iratus est (coll. hebr. fin et tifili) ; et quae leguntur Gen. (i, 6. U3^AA inflatus s. gravite r iratus est a
flava, aut ^fflVAA (=aa?tp) pr. arctavit se i. e. vehe¬ menter doluit ab ^fllV coercuit idem satis probant. Quae ab intransitivis ducuntur, haud raro actionem alacri studio susce- ptam, quae subiecto conducat, denotant, ut Gen. 43, 18. X3^AA subiecit sibi , principatum sibi arrogavit (Deut. 9, 18. se prostravi?) ; Deut. 3, 23. ^UAA favorem sibi conciliava aut misericordiam alicuius implorava precibus ; Gen. 44, 16. fTWTS A purgavit se alieni a purus fuit , Pa.
purum declaravit. Interdum Ethpaal eorundem intransitivorum significat, se t aleni gerere , simulare , reddere , qualem Pe. cxhibet, ut Exod. 1, 10. ^&£1é|AA sapientem se gessit ; Gen. 42, 7.
4 *
52
'Vi^AA (= 133nn) peregrinimi se simularti ; et Num. 11, 18. "^TYA A sanctum se reddidit. Licet autem reflexiva notio in plerisque careat obiecto, interdum tamen eo opus habet, ubi actio sese extra subiectum exserit, ut Gen. 37, 18- Zil^AA frau- dulentum , dolosum se gessit i. e. defraudarti , insidiatus est ; 1 6, 2.
A intelligentem se reddidit i. e. intellexit ; et adiunctis praepositionibus, ut Exod. 33, 6. *^V * fTWlX3AA se liberarti ab aliqua re. Paullatim quoque Etbpaal in passivarli transiit no- tionem, ut UÌx^IAA indie atus est a iivn indicarti.
§> 23.
De Aphel eiusque significatione.
1 . Formatur haec Coniugatio litera radici praefixa et ciun vocali A efferenda, cuius alteri syllabae propria est vocalis E ; quae in verbis gutturalibus fortassis cum A permutatur. Cum autem cbaracteristicum nonnisi in Praeterito et Imperativo appareat, ut ^^ZA induit ; in memoriam rerocarit ;
mane surge ; \3?AA ririliter agite ; in Futuro autem, Infiniti¬ vo et Participio relieta vocali sua et in literam praeformativam remissa excidat, Futuri forma haud dilfert literis, sed solis vocali- bus a I. et II. Coniugationé activa ; itemque valet de Infinitivo et Participiis, quorum ille, praeterquam quod saepius amet termina- tionem ^[A^ prorsus consentit cum Inf. Pa., et suum haud raro abiicit, ubi prò Infinitivo Hebraeorum absoluto ponitur, ut Lev. 27, 19. ^fP^ZJA 03) redimendo; Deut. 7, 26. ^l^A reiiciendo; Participia autem, quorum ultima syllaba in passiva forma vocali A effertur, nonnisi significatione dignosci possunt a Participiis Pa., ut Gen. 39, 23. *3 = W’fcsti prospere fa-
ciens ; Exod. 9, 18. = ‘Y'ttaa pluere faciens. Nec ta¬
men infrequens est ea huius Coniugationis forma, quae ad He¬ braeorum consuetudinem literam flfj inter 2. et 3. radicalem reci- pit, quo cavetur, ne cum Paci in Fut. et Part. confundi possit, ut Num. 14, 4 i- mi-MA = prospere succedet ; Gen. 18, 28. IftmX (= perdam; Num. 9, 12. Deut. 20, 12. 29,
23. Geo. 41, 9. memorans ; Deut. 18, 10.
Annot. In nulla alia Coniugationé Samaritani propius ad He¬ braeorum formas accesserunt, quam in hac, et primum quidem fre¬ quentissima sunt exempla , in quibus exprimitur Hebraeorum il ; nec tantum in verbis ab V incipientibus , ubj. debilis huius literae natura huius pennutationis causa videri possit, ut Gen. 47, 21.
53
(= 'V'&jn ubi forte legit "ni»*) suhiecit; Exod. 9,20. fugavit; sed et in aliis, ut Exod. 13, 19. adiuravit; Lev.
10, 19. t£ì^P=f obtulerunt ; 11, 6. Num. 3, 13. 22, 30. Deut. 4, 26. et alibi saepius. Nec desunt exempla, quae ad literam Hebraicas for- mas reddunt, ut Gen. 2, 5. Exod. 14, 10. £MTfàP3f=
; 2. Plur. m. Fut. abiecto in fine ^ Deut. 29, 9. =
; Infinitivorum formae Exod. 33, 7. P^ìsf = p)np?i adverb. longe’, Deut. 3, 6. 9, 8. aut cum terminatione Sama¬ ritana 31 Num. 22, 30. = '}bbH ; A£ in regimine et servato
A Coniugationis charactere sine , Deut. 20, 9. finem
facete (loquendi). De Part. JlA3^2Ì quod Deut. 12, 10. legitur, vid.
§. 2i, 1. ^ y
2. Si aceuratius significationem huius Coniugationis perqui- siverimus, in universum valet, cerni eam potissimum in eo, ut sim¬ plex radicis notio , sive sit intransitiva , quae abeat in activam et transitivam , sive sit transitiva , quae novo obiecto augeatur et vel subiectum habeat actionis ab altero exigendae auctorem, vel vin- dicet sibi alterum , in quem cadat actio, quam quis in Peal in se- jnet ipsum exercuerit, non ut in Pael repetita aut continuata ap- pareat, sed ad certum tempus, certamque actionem referatur. Sic durus fuit significat in Aph. obduravit ; filiti
multus fuit in Aph. fitiPA auxit ; propinquus fuit in
Aph. adduxit , aditum permisit alicui; praeterea
valet interficiendum curavit ; vestivit aliquem aliqua re
a Pe. induit sibi se. vestem; potavit a Pe.
bibit. Alia Verba intransitiva , quae in Pe. conditionem sive sta- tum exprimunt, in Aphel notant exercitationem huius conditionis, ut walus fuit , Aph. Gen. 44, fi. IfLA (^jiA^I^C)
male fecit j Gen. 31, 28. stidte egit coll. Syr.
stultus fuit ; 44, 4. longe abiit a Pe. l°nge abfuit.
Denominativa huius formae obiecto, quod in nomine, a quo du- cuntur, contineatur, carere possunt, ut (a ^ fa*) fa-
cem praebuit i. e. luxit ; aut illud interdum sibi vindicant , ut Exod. 9, 18. phrìt sc* grandinem; aut idem repetunt
nomen obiecti loco, ut Lev. 26, 31. nnm odoratus est sq. ^1/TVAfA °dorem ; aut denique intransitive verti possunt, licet ob- iectum includere videantur, ut (coll, trtp) mane aliquid
fecit i. e. surrexit. Rarius in iis , quae a transitivis ducuntur, obiectum illaeso sensu abesse potest, ut (coll. Ch.
a WS audivit ) advertit , sc. aurem; et pauùissima tantum intransiti- vam induunt significationem vel addito, vel sine obiecto, ut Deut. 4, 40. ^AtA sq. prolongavit dies i. c. din vixit.
54
§. 24.
De Ettaphal eiusque sìgnificatioiie,
1 . Huius Coniugationis proprietas et formandi ratio haec est,
ut inter syllabam reflexivam et radicein inseratur vocalis A ;
nec tamen A in A A Syrorum more ) duplicatur, sed,
quod Castellus iam vidit, per syncopen absorbetur. Quanquam vero difficile est in verbo regulari hanc formam a reliquis reflexi- vis discernere, quae, nisi ubi notio id postùlet, cognoscatur, tamen non desunt exempla, quae rariorem eius usum defendant. Huc pertinent radices a sibilantibus incipientes , in quibus transpositio harum literarum cum syllabae locum non habet, ut
inventi (prò VS^AAA) »•> Aph. (Syr.
. - ' \ : Num. 12, i5. eonclusus est ab
clausil • Gen. 24, 19. *^^ift$^finivti. Plura suppeditabunt exempla Verba et fiD (§.27.28.), in quibus^ et fjj trans- it in et et Verba ^3, quorum ^ in Aph. et Ettapb. excidere solet. Ceteroquin Temporum et Modorum formatio nec non Per- sonarum flexio consentit cum reliquis Coniugationibus reflexivis, nisi quod per syncopen abiecta audiatur et cum inserta vocali A syllabam faciat; et Infìnitivus terminationem amet cum
praefixo , quo Infinitivi Ethpe. et Ethpa. carent.
Annoi. Semel incidimus Gen. 33, 8. in Infili. ^fVPA-^Hil , nisi potius emendanda sit haec lectio et restituendum sit %f VP-^A*^ .
2. Signifìcatio , quae arcte cum Aphel cohaeret, est duplex,
vel reflexiva aut passivai , quando illud obtinet signifìcationem ac ti vani, ut Gen. 3, 8. ‘fJOAA se abscondidit ab Aph. occultami ; Lev. 6, 30. ¥ x A A combustus est ab Aph. Exod.
29, 14. vA combussit ; Num. 36, 3. additus
est ab addidit ; vel causativam Coniugationis Aphel no-
tionem convertit iterum in intransìtivam , ut Num. 9 , 14. (ìÀtÀA peregrinatus est ab Aph. sedes adsignavit
se. peregrino (Pe. ^AfH s$dit , habitavit ,); Exod. 29, 34. ^A\AA residuus futi, ab Aph. ^AiA reliquum fedi.
De Verbis gutturalibus ideo seorsim exponere noluimus, quod taiii levia sint, in quibus a Verbo regulari discedant, ut copiosiore explicatione vix opus habere videantur. Nec tamen ea omnino reticere, inuno suo loco adscribere placuit, in quibus enuntiandi leges mutari solent, ita ut vituperandi non simus, quos brevitatis amantes linguae leges absque necessitate aligere taederet.
IL De Verbo
irregolari
s. imperfecto.
§. 25
Verbum irr emular e s. imperfectum per se
consideratimi.
Displicuit, nec immerito, recentissimis grammaticis hoc no¬ ni eri meliore et literarum naturae magis conveniente ratione illas proprietates explicantibus, ita ut, cum non tam re differant eius- modi Verba a Verbo regulari paradigniatis loco praemisso, quam legibus, quas ipsa literarum natura scribat, et quae cemantur vel in abiectis debilioribus radicalibus, ubi defedivi Verbi nomen haud ineptum videri possit, vel in contrahendis formis, quae animadver- tuntur in Verbis vulgo quiescenti a? dictis, quae ob id ipsum con¬ trada nuncupare haud pigeat, nec ipsi emendatis his linguae legi¬ bus suffragari dubitaverimus. Quae ceteroquin de radicibus e duabus tantum literis compositis prolata sunt, tantum abest, ut hic probemus, ut leges contractae radicis in aliis quoque linguis ob- vias commendemus , praesertim cum in Samaritana lingua literae auxiliares locum abiectarum radicalium suffecturae nos doceant, de eiusmodi radicibus non esse cogitaaidum, et verba, in quibus media radicalis leniori enuntiationi impedimento esse solet, idem fere pati, quod ea, quae ob eandem causami in ©ertis quibusdam formis primae radicalis, quae vix audiatur, iacturam faciunt. Hunc autem placet eorum ordinem constituere, ut primum pertractentur ea, quae Verbo regulari maxime similia et in consonantem exeun- tia brevi, enuntiantur vocali, nec nisi ratione primae radicalis ha- bita mutationi obnoxia sunt; quo pertinent Verba et
no (§• 26 — 28.). Altera classis comprehendet ea, quae, cum debilem habeant mediam radicalem \ et (§. 29.), ut plurimum contracta longa enuntiantur vocali, quae Verbi regularis formae conveniat, ita ut adeo radicales \ et fi! in quibusdam formis reti¬ neri, at vocalibus O et I efferri possint. Cognata quodammodo his sunt Verba (VV §*30.), in quibus media et tertia radicali in unam coalescente vocalis mediae propria in primam recedit. Tertium denique locum occupabunt verba, quae vel in Vocalem literis \ et (H expressam desinunt, vel tertiam radicalem jfc et rf habent, quae utraque in enuntiando haud comparet et vel prorsus abiicitur, vel ut plurimum cum permutar! solet. Comprehenduntur au¬ tem haec §.31. sub paradigmate vorborum ^f2 aut
Brevis Verborum imperfectorum conspectus
# De asteriscis radicalium loco adhibitis iam supra §. 18. dictum est. lud radicalem significai excisam, hoc, vel ut in Verbis radicalem
VV , 2. et 3. radicalem
|
IV. Verba ffl V • §• 29. 1 |
|||||
|
' Part. Pe. |
Inf. Pe. |
linp. Pe. |
Fut. Pe. |
Praet. Pe. |
|
|
V |
X |
fil |
V |
||
|
# 0 # |
# ^ ^ |
# o # |
*X # fSl |
# o # |
1. |
|
T nt # ! i •• |
V. T |
A |
at |
||
|
(Praet. Etta.) |
Praet. Etta. |
Inf. Aph. |
Praet. Aph. |
Praet. Ethpp. |
|
|
m |
m |
nt |
2. |
||
|
* o # Jkjfc |
* o# |
# 0 * |
# o # |
||
|
T |
• »#* |
T T |
♦ T |
m •• |
|
|
Praet. Ethpol. |
Praet. Potei. |
Praet. Ethpa. |
3. f. S. Pr. Pa, |
Praet. Pa. |
|
|
* |
fi! |
m |
sn |
3. |
|
|
# * o # : • |
# * o # • • |
* o # •• |
JV # o # |
# o # •• — |
|
|
V. Verba VV'- §• 30. |
zi * |
||||
|
Praet. Aph. |
Inf. Pe. |
Imp. Pe. |
Fut. Pe. |
Praet. Pe. |
|
|
* |
# |
# |
# |
# |
1. |
|
# * |
f # Slitti |
# # |
# # film |
# # |
|
|
1 •• •* |
0 |
(t) -• |
N A |
||
|
Praet. Pilpel. |
Praet. Ethpa. |
Praet. Pa. |
Part. Pss.Pe. |
Part. act. Pe. |
|
|
• • w |
* # # ~ •* « • |
# # # |
* IT l # # 0 |
* # # •* T |
2. |
|
VI. Verba 9J2,, Ai- §• 31. |
|||||
|
Part. act. Pe. |
Inf. Pe. |
Fnt. Pe. |
Praet. Ethpe. |
Praet. Pe. |
|
|
tri |
m |
ì |
|||
|
o * # T |
o # # M •• • |
o # # ni *» • |
o # • •• |
# # # |
X • |
|
S.Pl.m.Fut.Ethp. |
s.Pl.ni.F.Pe. |
2.f.S.lmp.Pe. |
3.Pl.m.Pr.Pe. |
3. f. S. Pr. Pe. |
|
|
'jllk o # # iVfTl |
fto# |
fTl o # $ |
V VP## |
J(\ o # # |
2. |
|
2.S. in. Praet. Pe. |
1. PI. Pr. Pe. |
l.S.PraetPe. |
2. f.Pl. F. Pe. |
3. f.S.Pr.Ethpe. |
|
|
m |
jn |
<n |
, flt |
fil |
3. |
|
o * * |
JJ o * # |
iV 0 * « |
iV o # # |
||
|
• |
1 T |
•• |
T • |
— • ** |
I
sccundum regulas in singulis §§. projjositas.
Superest, ut explicentur, quae hic accedunt signa 0 et quorum il- praecedentem proxime sequenti literae assimilatam, rei ut in Verbis uno signo comprehensam.
|
I, Verba §. 2G |
||||
|
Praet. Pa. Part. act. Pe. Praet. Ethpe. | Praet. Pe. |
||||
|
# # # •• “ |
# * * ** T |
# # # • • M X |
# * # |
i. |
|
Inf. Pe. |
Imper. Pe. |
|||
|
JUl? # # o |
# # o . — |
2. |
||
|
Inf. Aph. |
Fut. Aph. |
Praet. Aph. |
Fut. Pe. | J |
|
|
! T T •- |
(*) # # o (Tl |
(*) # # o A • • — |
(.) # # o ni |
3. |
|
II. Verba §. 27. § |
||||
|
Praet. Pa. |
Part. Pe. |
Praet. Ethpe. |
Praet. Pe. |
|
|
* * * • • — |
# # # •• T |
# # AA *• v •• # * o |
* # # ' CO (-0 |
1. j |
|
Praet. Etta. |
Praet. Aph. |
Inf. Pe. |
Ent. Pe. |
|
|
m # * O 2cJS> t |
fll # * o • • ^ |
ffi JUf # # o (”) |
fil # # o ni "T • (-0 |
2. j |
|
III. Verba (“0). §. 28. A. .' |
||||
|
3. f. S. Pr. Ethp, |
Part. act, Pe. |
Inf. Pe. |
Praet. Pe. |
|
|
2% # # * 2ciSt •• |
# # # •• T |
JUU # * # .-*4 — « CO |
# # * • • • co |
1. |
|
Imp. Pe. |
Fut. Pe. |
|||
|
* # o |
# # o ni m e») |
2. |
||
|
Part. Etta. |
Praet. Etta. |
Fut. Aph. |
Praet. Aph. |
|
|
t . #■ # o - - CO |
* # # o 2$ 2% - - r) |
t # * o ni •• * • |
# # o A • • ”* |
3. |
|
Verba UlJ. §. 28. B. |
||||
|
Praet. Etta. |
Praet. Aph. |
Fut. Pe. |
| |
|
|
# # # - - (0 |
* « # A •• » |
# # # m |
B. 1 |
I
58
I. Yerba cum debili prima radicali.
.4. Verbo, primae radicalis ) ()3).
§. 26.
1 . Prima radicalis sine vocali leviter tantum radici agglu¬ tinata servatur in Praet. Pe., ubi quieta fluit oratio, ut ac-
cepit ; 3.f. S. Gen. 16,3. 3. PI. ni. Gen. 43, 15. (14.)
; in Part. Pe. Pass. , ut Exod. 1 3, 4. egre-
dientes ; 14, 8. et in tota Coniugatione Ethpeel; ut Gen. 3, 23. 3t^AA (=Syr. ^gnajzf) sumtus est ; aut ubi vocali non caret, ut in Part. Pe. act. Num. 1,20. egrediens ; fem. Gen. 15,
12- 303) cadens ; in toto Pael, ut in Inf. Gen. 31, 28.
( — ) oscularla et Ethpa. , ut Gen. 49, 10.
J-AfH congregabuntur , ducentur ; 43, 18. (17.)
303)A*3 (=ÌBsnrt); Exod. 9, 24.
Annot . Nec tamen desunt exempla, ubi ) adeo abiicitur in Praet. Pe., quo comprobatur, quod supra diximus, leviter tantum ra¬ dici adhaerere, ut Gen. 19, 15. ascendit ; v. 28. 21, 14. 61? ac-
cepit, 24, 50. P3 ex Ut; v. 63. 25, 25.; 14, 10. £23 ceciderunt. Cf. §. 8. 2. — Forma 3. f. Sing. Praet, hebraica legitur Exod. 21, 3. 3fP3) exiit ; egresso est.
\
2. Abiicitur autem ob rapidiorem enuntiationem in Imperati¬ vo Pe. ut plurimum cum A (rarius cum O) efferendo, ut Gen. 6,
21. ^ suine ; 8, 16. ?3 egre dere ; 19, 22. 27, 25. 43, 11.
sumite ; 44, 17. Cum autem praeter duo Imperativi pie¬ ne cum \ scripti exempla, quae Gen. 19, 12. (=^h)
educ j et v. i4. tra exite leguntur, haud plura investigare nobis contigerit, noluimus cum Castello hanc formandi rationem pa- radigmatis loco dare, sed tantum vulgari flexioni adscribere et un- cinis includere placuit, ne quis eam prò vulgari haberet. Simili- ter abiicitur in Infinitivo Peal Imperativo quoad formarli cogna¬ to et in omnibus fere , quae vidimus exemplis cum praefixo in- structo, ut Gen. 4, 1 1. suscipere; 28, 6. 43, 18. (17.);
11, 2. 2(^3 prqficisci; Exod. 12, 23. 16, 28. 19, 23. (cf. tamen Annot.).
Annot. In Imperativi tamen haud raro ) retinetur; ut Gen. 43, 16. (15.) macia ; Exod. 7, 19. VA) extende ; 8, 5. 16. 9,
22. 10, 21. Quemadmodum autem in Imperativo verbi AV) descen-
59
dit , ut Gen. 45, 9. 42, 2. Deut. 9, 12. seguenti literae V erit tribuen- dum, quod |l servetur, ita et in reliquis similis causa, forte adspirata litera, subesse videtur. Infinitivus cum £ ante 3. rad. saepius occur- rit, quo non solum absoluta Hebraeorum forma, ut Gen. 27, 30. PU^tò? Num. 13, 31. = tibl 21, 2. = 27, 6.
Deut. 15, 10., sed etiam constiucta exprimitur, ut Gen. 24,11.
F'SW?; 35, 18.; et )l abiicere neglectum yidinius Gen. 8, 7.
12, 10. VtrfftJ] == "Via ; 44, 5. (Titoli = augurando. Singularis praeterea Inf. forma invenitur Exod. 21, 7., ubi hebr. Sn&SS redditur per AfilPtJ^i, nec minus raro legitur Gen. 43, 20. (19.) =
; quo et pertinent Exod. 34, 29. AVAfit V = FVY”! in regimine et ibid. SfAtAfTtV = cum Suif. a AV)l descendit. Hebraicae red- duntur literae Deut. 26, 19. in &AA2< == r]ìnrf? *
3. In iis denique Verbi formis, in quibus cum Praefixis ita iungitur, ut syllabam claudat, assimilatur sequenti radicali; quo pertinent praeter Futurum Pe. , ut Gen. 44, 33. ?d(TJ ascendet ; Exod. 16, 29. exibit; Num. 13, 31. ascendemus ,
totum Aphel et Ettaplial. Sic Praetf. Aph. legitur Gen. 15, 5.
eduxìt j 37, 2 8. Exod, 12, 17. eduxi ,* Futurum
Num. 27, 17. Dili educete Num. 1, 51.; Imperativus Exod. 3, 10. 2^ educ.i 8, 5.; Iniinit. Exod. 6,13. et Part.
Gen. 49, 17. OT abiiciens. Ettaplial Gen. 3 8, 25.
eductus est.
Annoi. Plura tamen et hic reperiuntur, quae luculenter osten- dunt, Samaritanos huius proprietatis non omnino fuisse tenaces. Nani in Futuro haud rara sunt exempla, in quibus )l servatum videmus, ut Lev. 16, li. mactabit y. 15. 14, 50.; Num. 19, 3.; Ley. 19, 18.
^V|lA servabis (v. 19. JltSVA); 20, 17. (qui) acceperit ; Deut.
29, 28. 32, 11. et alibi saepius. Idem yalet de verbo AV) , ut Exod. 9, 19. AVjfll (Exod. 19, 18. tamen AV<Tl); Deut. 28, 24. Num. 24, 19. ob causam iam prius allatam. Neque tamen haec, nisi has formas cum Cellario p. 104. ad Aphel eiusdem radicis referri malueris, con- fundenda sunt cum aliis, quae velut a radice eiusdem sjgnificationis AVA descendunt, quae legitur Exod. 34, 5. prò , ad quam perti¬ nent Num. 16, 30. JtAVnim (=-W1) 34, 11. 12., Infili. Exod. 32, 1. AVflDU Gen. 46, 3. Interduni quoque A retinetur, ut Exod. 19, 11. AVAfit=^f.j quod non cum Castello in AVAflt mutandum et ad Et- taph. referendum esse existiniem. Abiicitur quoque |l terminationis Gen. 14, 24. accipient; et 2. fem. Sing. cum |l paragog.
legitur Gen. 30, 15. JlfllfllVv = . Porro in Aphel A characte-
risticum permutatili’ cum 3f, ut Gen. 11, 31., ubi Samaritanus verba hebraica ^2^ , qui lcgendum putaret dr!8 , ad scnsuni emendare! vertens JtAfif * P53C eduxit eos; Gen. 14, 18. 19, 6.; 31, 32. ^•54%'— -isri ; 37, 32. 38, 25. 42, 8. Exod. 13, 3. legitur adeo P3A3T = 2 alterutra litera initiali redundante; similiterque 35, 5. AVA$f=4T3Ìfi
et Imperai. Gen. 8, 17. PfiDA = piene scriptus. Haud minor exemplorum numerus reperitur, in quibus in Aph. )l radicale servatili*, ut Gen. 8, 13. tf^A exsiccarunt ; 27,14. 3r^A samsit ; 18, 8. 21, 21. 50, 21. consolatus est ; 18, 15. Exod. 31, 17. 14, 27.
Num, 10, 12., Infin. Gen. 1, 14. ^^f^Z = ad illustrandum
Exod. 13, 21. ; quod inprimis observatur in verbis , quae simul sunfc =fZ , ne forte saepius una tantum litera radicalis in quibusdam for- mis superesset, ut Gen. 4, 4. SfS^A adduxitj 31, 39. Exod. 19, 4. Deut. 26, 10.; 33, 7., Fut. fll^A introducas Lev. 7, 30. Deut. 12, 6. 11. Cum hebraicis ferè literis transcripta forma occurrit Exod. 7, 5. fllA*P;jA = ‘'inasin .
B Veròa primae radicalis A (AJ).
§. 27.
1. Cum inclinet ad vocalem E, in radice horumverborumut
apud Syros , picf ) haud dubie per E erit efferendum, id-
que tenendum erit non modo in Praet. et Imperat. Pe., ut ^"^A abiit ; et Imp. Gen. 12, 19. — sed e tinnì in Etlipe.
reiecta vocali E ut apud Syros sub syllabae reflexivae, ut Gen. 1 0, dictus est ; Exod. 21, 28. 2Ì£AA/Tl (=^5^.)
come detur ; ubi tameng haud raro quoque excidit, ut Gen. 1 5, 13. ^AA; Fut. 22, 14* ^AfU 48, !• 2* F*od. 18, 6.; Gen. 6, 21. Afil — 5 in Participio Pe. autem activo, in Pa. et
Ethpa. enuntiatur cum vocali A. Sic Part. Pe. Exod. 12, 15. 2ÌSA (h3&) comedens ; Pa. Deut. 12, 2. j*T3AA = ‘p'TZNn 17, 20.; Ethpa. Exod. 33,4. ^JfJAAA luxerunt.
Annoi. Quemadmodum Svri in Imper. verbi V|f primam ra- dicaiem abiiciunt, ita quoque in textu Samaritano Gen. 22, 2. legitur Z^ = Tp? Syr. 'Vf, licet alibi A retineatur (cf. Gen. 27, 13. 45, 17. Exod. 2, 8. 19, 10. etc.). Prima Sing. Praet. Pe. cum A ante A in¬ serto legitur Gen. 30, 16. AA'llA emi. Forma 3. Plur. Praet. cubi S parag. occurrit Gen. 19, 2. Jlt'piiA dicunt ; cum A ante t Exod. 24, 11. AA^TMA adhaeserunt ; et 3. f. Sing. hebraica Num. 21, 28. ^fZ^A = Ir&btf comedit. Participiorum forarne cum t ante 3. rad. leguntur Deut. 33, 9. = Exod. 10, 8. et alibi; Futuruni
Hebraeorum Ni. Samaritani literis transcriptum invenitur Lev. 11, 34. ZttA(fl=-bl?JS£ ; et interdum in Pa. in iis formi quae praeformantibus augentur A rad. eliditur, ut Deut. 11, 19. ^ItAZA (cf. Ch. £)!bs< do- cuil) — 4, 1. 10.
2. Post literas praeformativas ^ radicale transifc in in Futuro et Infinitivo Peal, ut Gen. 3, 22. xxm comedet; v.14. Exod. 9, 15. *T3fllA peribis; Gen. 45, 28. 2/SfUA *&° i
61
Exod. 3, 13. elicette; Inf. Gen. 24, 5. i-^irrì! r.
33. 1? 23. = “ièìÓ • Idem observatur in
Aph. et Ettaph., ubi rarius mutatur cum Exempla haec sunt: Praet. Aph. Gen. 45, 26. ^/TlA (Syr. crediclit ; Exod.
16, 32. AZiilTlA cibavi; Fut. Num. 11, 18. =
Exod. 4, 1. Imper. 2<Ì£4TÌA ciba; etc. Ettaph. Praet. ^iJ^flTAA aggravatus est ; Fut. Exod. 5, 9. *£J^/flAA = ; Part. Gen. 3, 8. 2^(71 A*i2= ambulane. Formae,
in quibus cum \ permutatimi est, leguntur Deut. 4, 40. iHtA (r,”s-) prolongabis; 22, 7.; 30, 18. Num. 9, 19. Ettaph. Gen. 26, 8. ^^^^AA prolongati sunt.
Annot. Reperiuntur tamen, quae ab hac regula prorsus rece- dant ; utque a Futuro Pe. ordiamur, prae ceteris notandae sunt for* mae 3. aut 2 Plur. m. abiecto )l , ut Gen. 3, 1. tifili A comedetis; 12, 12. Exod. 23, 11. et alibi. Ad Hebraeorum flectendi rationem re¬ tento radicali & deprehenduntur exempla Gen. 38, 11. *P£ÌA?ffl ; 43, 11. (10.) Deut. 18, 17.; Exod. 29, 32. IXXC t v. 33.; 20, 12. )tX‘ùA(Tt (ut) prolongentur ; Num. 24, 20. T3Affl t ♦ TV donec perdatur ( v . 24. TSfrtdt); 1. Sing. abiecto ut apud Hebraeos rad. A- occurrit. Deut. 12, 20. Z'&Af (=rrèùl*) edam; et 3. f. Plur. cum terminatione (Syr. ) Lev. 26, 26. )IdOdlfIf coquent se. mulieres panem. — Quod Infinitivimi Pe. attinet, inveniuntur praeter vulgarem formam aliae, quae vel 2* cum permutarunt, ut Gen. 12, 9. Z£l33f = ìfibn ; vel inserto ante 3. rad. Af , ut 11, 31. ZA?l)%^£i = F©b ; vel addito in fine (Ti, ut Gen. 31, 30. dU£^dl^== q'fe'"! ; aut simpliciter Num.22, 14. ZlLte = qbìi . Aliae sibi vindicant in fine, ut Lev. 25, 7. —
bònb et sine adeo cum hac terminatione exstant exempla Deut. 4,
Vt IV ; , ^ '
26. 3fTflAÉ 8, 19. 30, 18. Infinitivus "rà’io praeter formam supra allatam exprimitur Gen. 22, 20. per 3fT*£Sdl^!i, 24, 7.; aut tran- scriptis nonnisi literis Hebraicis reperitur, ut Gen. 26, 7. T^IAC-Z , 31, 4.; aut circumscribitur Participio , ut Gen. 23, 5. ^dl^PiiAf- ; 18, 12. Sf^^SA^ se. Sara. Pro TdPZl fìlVil autem, quod legitur Num. 27, 2. haud dubie restituendum erit T^fll^lZ, cum alibi nec reperiatur, nec idonea catione defendi possit. — Exemplorum , in quibus Aphel cum Sf scribitur, plura deprehenduntur, ut Deut. 26, 18. T^Af-Sf v. 17. ; ad Syriacam formandi rationem accedit Gen. 15, 6. |]^2dt3f , 39, 5. (vid. supra); et Part. hebr. legitur Deut. 8, 16. — b^xn . Quas
autem invenies formas Deut. 8, 3. Zdl/d.# (cum Sufi’. ^Zdt^Af) = qbD!S£1_ et Num. 11, 25. = b%W i, alteram ex Z’&dlAfr trans-
positis vitìose literis depravatami puta, in altera hebraici Hipliil notas prae se ferente radicalem literam excidisse existimes.
C. Verbo, primae r adicalis di (fl!3).
§. 28.
Duplex est horum rerborum ordo, ut apud Hebraeos, cum sci-
licet in aliìs fij ex litera ^ ortum, in aliis autem proprie ffQ di- cendis vera sit radicalis.
A.) Illorum proprietates hae sunt:
» >)
1.) Litera prò quae ab initio radicis inprimis, ubi vo¬ cali careret, vix se tenere posset, posita in Praet., Infin., Partt. Pe. et in toto Ethpeel servatur, et ita quidem, ut, si Syrorum, ut par est, sequimur enuntiandi rationem, in iis formis, in quibus pri¬ ma radicalis vocali destituta esse solet aut cum litera praeformati- va in unam syllabam coalescit, prò natura sua vocalem I, in qua quiescat, sibi vindicet, ut Praet. Pe. (Syr. i PeJjer^ ?
Part. Pass. Gen. 14, 12. sedens , Inf. Gen. 4, 2.
Tifili 16, 16. 29, 3 5. Ethpe. (remissa vocali I in praeceden- tem literam syllabae reflexivae) Praet. Gen. 6, i- TZfilAA (=r^Tzf), Part. Exod. 1, 22. T2l7ìiAJÌI 5, 13-! mobilis au- tem fiat, ubicunque aut vocali auxiliari opus est assumta media radicali ad primam syllabam formandam, quae vel E esse solet in 3. f. et 1. Sing. Praet., ut Gen. 16, 1- AT2fil = 4^,velAin iisdem et reliquis Coniugationis Etlipeel formis, in quibus affer¬ mativa syllaba a vocali incipiens postulai, ut adiungatur ei tertia radicalis, ut Gen. 8, 7. A^SffiAA ( _ a I «nT /f ) siccata est se. aqua; et duae priores radicales vocali destitutae hac vocali iungendae sunt; aut ubi prima radicalis sua gaudet vocali, ut in Part. Pe. Gen. 9, 1 2- (srrT) dans ; quo et pertinerent
Pael et Ethpaal, si ulla eius deprehenderentur vestigia. Cetero- quin, ut apud Syros, radices vocalem Verborum intransitivorum E videntur assumere, quae inFut. et Imperai, cum A permutanda est.
Annoi. Quam debilis haec litera fuerit, apparet exinde, quod aliquoties adeo in Praet. Pe. (ut )] Verborum §. 26. 1? Annot.) ah- scindatur, ut Gen. 19, 30. 3A prò 3Afit haÒitavit ; 21, 16. A3A = Slatti. Idem valet de Verbo £12^ ivit, quod ut apud Hebraeos fle- xionem horum Verborum sequi tur, ut Gen. 9, 23. prò 4-J42,3f et 21, 16. Infinitivi hae praeterea occurrunt formae; sine
(Tl Gen. 4, 12. sine Vi Deut. 2, 31. 39fflt«s=lnfi Num. 20,
21. ; prò absoluta Hebraeorum forma legitur Num. 22, 38. i-J itili ; 13, 31. ; et hebraicae tantum literae transcriptae reperiuntur
Deut. 9, 28. A2tt(Tl = ròb1?, 23, 13. A3-m- = rM et cum Suff. Ì1A3"* =3*jS]ÌVÙ . — Ubi vero Num. 18, 6. prò Part. Pass, tapini occurrit ViCl t3frtfii dati , cuius piena forma 3 filmili deprehenditur ibid. c. 3, 9., lectio haud dubie est defectiva Syrorum more enuntianda, qui in
y
verbo itidem m occultant, ita ut ex hoc saltelli exemplo colligi,
possit, et hanc efferendi rationem Samaritani non prorsus fuisse in-
cognitam.
2. Abiicitur autem in Futuro et Imperat. Pe. , in quorum altero hoc facile rapidiore eloquendi ratione exeusatur. Utrius- que cum vocali A efferendae formae hae sunt: Imp. Gen. 20, 15.
sede ; Plur. 22, 5. Exod. 16, 29.; Gen. 47, 16.
date; Fut. Gen. 23, 9. dabit; 12, 7. da -
bo; 15, 2. 44, 1. ^^2 potei'unt ; Deut. 21, 15. Nuiu. 13, poterimus.
Annoi. Servatum tamen videmus in Imperat. fit Gen. 14, 21. 33fffl da, forte ob debilem mediani literam . Huius Verbi Impera¬ tivi praeterea hae usitatae sunt formae, mutato 3 in cognatam t, ut Gen. 30, 14. (Ttf% prò fi l3=f, aut in A, ut v. 26. 2L& = hSfcl; 34, 8. = v. 12. Exod. 7, 9. Similiter in Fut. passim retinetur,
ut Gen. 3, 16. fHfi'ZfilA paries; 16, 11.; et 13, 6. ^Z'&filfil poterunt. Eicet autem Futurum huius verbi alibi ad regulam 2. formetur, Sama¬ ritana tamen interdum quoque Hebraeum imitatus est, utNum.22, 11. Gen. 13, 16. =
3. Permutatur denique rursus cum radicali \ in Aphel et Et-
taphal , quod in fine syllabae facile cum praecedente vocali A in diphthongum Au coalescere atque ita propria radix restitui possit. Exempla reperiuntur Praet. Aph. Gen. 11, 15. genuit;
18, 29. addidit ; Fut. Exod. I«, 19- relin -
qnet ; 12, 10.; Imper. Exod. 20, 12. honora ; Infin.
Num. 16, 40. rfTVt’XI incendere; Part. Exod. 22, 6. accendens ; Ettaph. Praet. Gen. 32, 24. 'r\/Vx./V.A' remansit; Exod. 10, 15.; Fut. Gen. 38, 24. V?tAA comburetur ; (Inf. Gen. 47, 4. ad peregrinandum ;) Part. Exod. 29,
34. ^Al'A^i! , relictus, reliquus ; Num. 36, 3. 4.
Annoi. Formae magis Hebraicae inserto fil inter 2. et 3. rad. reperiuntur Gen. 11, 10. S'filZVA 5, 18., permutato & cum Gen. 25,
19. (prò fi'fiIZi'3f = Gen. 17, 17. forte legendum fi' fi UVA
gignam ; aut, ut Exod. 4, 12. in docebo te, posi¬
tura est prò praeform. A) ; 22, 23 48, 6. Exod. 36, 7., Inf. Lev. 19, 17. HXtH = hoin et ibid. Fut. fttt* A ; Ettaph. 16, 21. gffiPl'A'^ = fiorini confitebitur . Participium timendus expressit Samaritanus
Exod. 15, 11. iisdeni literis Hebraeorum Pyal ^ reddidit
Gen. 10, 25. tfiPfltZfn geniti sunt forma Part. Pass. Pe. cognata, et ita quoque Gen. 21, 3. Hebr. “iVii vertitur per TZffi^l et alia plufa.
B. In altera autem classe horum Verhorum litera mere ra¬ dicali ubivis retinetur. Pertinent bue b°ms fait ;
64
suxit ; possedit ; 3^/Tl mutU0 acce-pii ; ^FfjTl s- tifili
pepercit ; redundavit ; 23(7J tiosus fuil) .
Exempla haec sunt: Fut. Pe. Gen. 21, 10. A^lTllTl haer edita¬ la ; 22, 1 7., Inf. Lev. 20, 24. A*3ffÌ^£f possidendum ; Aph. Praet. Exod. 1, 20. (A benefecit ; 2, 9. AA'S^H'lA ^a~ ctavit (inserto A ante A) ? 14, 21. 2<3filA abirefecit; Fut. Gen. 32, 9. f^YHA benefaciam ,* Infili. Lev. s, 4. ad benefaciendum ; Ettaph. Praet. Gen. 34," 18. l^fF^fHAA placuerunt ; 18, 20. A^filAA (=^|) grave fuit ; Fut.
Gen. 12, 13. fJ^fflAfll (ut) ^ene si.
Annoi. In his quoque inseritur in Aph. (fi , ut Exod. 2, 7 laetabit\ aut A- permutatur cum 3f, ut Deut. 5, 28. tSVflfà se habueruni 18,17.; Inf. Gen. 32, 12. = att">n.
S
IL Verb a contraete.
V erba mediae radicalis i et fil (iV — filV).
§. 29.
Quam dehiles sint literae \ et ab initio radicis et secun- dum quas leges aut abiiciantur et permutentur, aut retineri ac re¬ stituì possint, supra vidimus. Similia patiuntur in media radice, dum vel prorsus cedunt earumque loco aliae substituuntur literae vocali formarum magis consentaneae, vel retinentur et cum vocali coalescunt, quo utroqùe modo radix ita contrahitur, ut ex duabus tantum radicalibus composita videri possit. Sunt autem in his radicibus haec tria potissimum accuratius consideranda, quando scilicet media radicalis aut prorsus dispareat suffecta eius loco li- tera (A et V) longani vocalem indicante, vel retineatur et cum vocalibus O et U coalescat; aut mollescat in /Jl vocali E et I enuntianda, aut denique quando eadem litera mobilis fiat. De his deinceps agetuE \
1. Ubi vocalis formae propria retinenda est, at parum con¬ senti cum \ et (JJ media radicali, tum utraque prò debili sua na¬ tura cedit eiusque loco substituitur litera vocali significan'dae ma¬ gis idonea. Quam cum Hebraei in Praet. Pe. transitivorum Verbo- rum ^ = a esse vellent, Samaritani in eo ab iis discedunt, quod prò eo saepius (cL §• 6.) admittant, quod non alia de causa factum fuisse arbitramur, quam quia in intransitivis A Pro natura sua etiam ad vocalem E inclinans cum quoque variaret. Illu- strantur haec his exemplis: Gen. 4, 8. surrexit ; 1 8, 7.
G5
cucurrit; 36, 8. ^VT et *9, 30. habitavit ; 30,
6. indie avit ,* 21, 11. (licet quoque ) ma¬
lusi fuity 25, 8. Afn££| (44 , 22. AA”^) mortuus est. Adsci- ta liaec litera retinetur quoque in reliquia Praet. flexionibus, ut Gen. 29, 12. cucurrit’ 24, 20. Lev. 13, 28.; Exod.
20, 18. et feni. Num. 27, 2. (rrav? ; Exod. 7, 21.
AAflKJ; 20, 19. • Aeque frequenter tamen quo¬ que defective scribuntur, ut Gen. 25, 34. ; 29, 14. ;
Gen. 7, 17. A^^ì elevata est se. arca.; 14, 7. redie -
runt ’ Num. 32, 14. et alia multa. Bis adeo depre-
liendimus Praet. cum \ in verbo uptavit Gen. 1, 27. et 24,
44. (cf. liebr. In Coniugationis Peal tempore futuro autem
reliquisque modis formandis non satis sibi Constant. In Futuro enim, ubi prò vocali huic Tempori propria exspectaveris radicalem \ in transitivis , aut (J[ in intransitivis, quae hanc literam mediani radicalem obtinent, utraque bac litera cum vocali coalescente, ut Gen. 27, 31. 16, 5. 26, 4.
nam ; tamen quoque reperies ubique Fut. verbi A^£££) cuius Praet. erat A/Tl1^* scriptum cum ut Gen. 26, 9. A^£JA moriar ; 33, 13.; in aliis intransitivis adhibetur A* ut Gen. 21, 12, ^AS/Tl m(dus erit ; aut ^7 = a fortassis ob gutturalem ^ Deut. 28, 30. H,31. jt'lVTA , licet et alibi, ut
12,10. ^ìtTA legatur, nec non in transitivis, ut Lev. 1 7, 1 3. gV-miTl venabitur. Idem observavimus in Verbo ££|^5, u^i e0 redditur Hebraeorum las, ut Exod. 21, 21. = i ia$£
Num. 27, 21. Lev. 1 8, 23. 19, 16. Gen. 45, 9. Num. 1,5. Deut. 19, 17. 27, 12. 13. Nullibi Futurum defective scribitur. — Im- perativus autem, qui plerumque retinet ut Gen. 13, 17.
19, 14.tm?,21, IS.flBH*? ; aut fij, ubiVerbum est <nv. ut Gen. 19, 2. ( cum parag.) pernoctate ; saepius de¬
fective legitur, ut Gen. 19, 15. ££|^ (Exod. 20, 22. et Deut. 5, 31. «jvs =*«?); 27> :5- T-ffl renare j 29, 19. ^ 35, 1. et alibi. — Iniìnitivus porro licet in plerisque exemplis obtineat ut Gen. 13, 6. ? 31> 3^. *£&£££{ 5 47, 29. A*£3££?
(Gen. 2 5, 32. tamen et Deut. 31, 14. AA£i$Z) 19,
20. 42, 3. 43, 20. et alibi saepius, admittit tamen quoque sae¬ pius V, ut Gen. 27, 5. TVfiKi; Dev. * 35- Exod. 9, li. (Num. 16, 9. et Deut. 10, 8. =
et defective, quanquam rarius, oc curri t, ut Num. 21, 15. i
aut inserit, ubi prò Infinitivo Hebraeorum absoluto ponitur vel
5
66
cum Suff. iungitur, ante \ Iitera.ni (Jf, ut Gen. 20, 7 pereundo; 19, 35. cum surger et illa . Nec denique
una est Participiorum formandi ratio; dum enim alibi ut apud Hebraeos magis accedit ad Praeteriti formanti, ut Gen. 24, 3. ÌVT aut Gen. 14, 7* = 24, 13. =
Exod. 12, 30. “ P* 5 PI- v* 33* (prò quo Deut'. 4, 22.
jVA^y Gen. 30, 1. fem. aliis ^oc*s mediani
radicem recipit vel simpliciter, ut Gen 50, 5. ; Deut.
3, 5. (cf. §. 6. 1. E.); vel sequente adirne ut Num.
1 3, 20. et Plur. Deut. 2, 23. aut (fi loco
literae r£, ut Gen. 15, 14. 18, 25*; Lev. 25, 10.
= ìi''2p‘’, aut denique cognoscitur litera quam (fi aut ^ antecedit, ut Gen. 18, 8. ^tv? =*vqfoì Levr. 18, 20, ^H^lTlìC peregrinans.
Annot. Lice t autem in his, quae iam exposita sunt, reperian- tur pìura , quae a propria ac vulgari horum Verborum formandi ra- tione discedere yideantur, tamen ea separare noluimus, quia non omnino impropria dici queant ; ita ut paucissima supersint, quae seor- sim commemoventur. Pertinent huc praeter formas Futuri ^1 in 3. et 2. Plur. m. abiicientes, ut Deut. 32, 38. Gen. 18, 3. 5. rarior
Futuri forma, quae cum inserto fll post Ptaeform. legitur Deut. 13, 8.
a = t^rs pepercit (quam Castellus a ducit), et
Imperativus 6<TlVT = “pìii , qui legitur Gen. 26, 2. Hebraici Verbi ìVÌ3 exempla leguntur Deut. 23, 11. A3 = J3Ì3 et Ley. 9, 23. A3fil = 60*1 .
2. Altera proprietas haec est, ut media radicalis vocali E, cui ^ nunquam accommodari potest, in Coniugationibus Ethpeel et Apbel, quibus accedit quoque Ettaphal cum ultima syllaba (Chald.
id postulante convertatur in (J{ huic vocali maxime co- gnatum , ita ut et liic radix contracta appareat* ; et cum vocali [ efferatur. Probantur haec bis exemplis: Etbpe. Praet. Gen. 28, le. ^rnvA-A ( = evigilavit ‘ Aph. Praet. Gen. 47, 2.
*ÌS(Tl¥A collocavit ,* 8*21. UfiftA odoratus est ; 18, 27. SfiTYA respondit ; 19, 28. Fut. Num. 6, 25. ^iìi lucere faciat ; Exod. 20, 17. ^if(fl^A erigesj Gen. 1 7> 7 a
stdhiliam i. e. f acumi ; Imperat. Deut. 26, 15. VfHTA respice ; Part. Gen. 9, 9. Exod. 34, 35. Ettaphal
autem, quod non literis ab Ethpe. et Ethpa. differt, sed modo si- gnificatione dignoscitur, ut Gen. 4, 5. odoratus est ,
olfecit ab Aph. FJ( fJ^A; intéfdum, ut ne confundatur cum his, scribitur sine (ff , ut ub\A, quod ab Aphel Vj A quiete m de -
dit reflexiram sibi vindicat notionem quietem siiti concessit i. e. quievit; Gen. 8, 4. 18, 4. et eodem referendum esse arbitror Num. 9, 15. ^YAA erectum est.
Annoi . Ad eas formas, quae a vulgari ilexione discedunt, perti net Gen. 23, 8. (3. f. Sing.) AfifàflfàAA * )lA si placuerit se. animae vestrae, nisi (ft ante A ritiose insertimi. In Aph. saepius A praef. transit in 3f, ut. Gen. 24, 54. £Afil33f pernoctarunt j Num. 30, 15. Deut. 29, 13. Gen. 47, 6.; aut defectiva exstat scriptio, ut Exod. 20, 11. ^jlA requievit ; Num. 20, 11. ^^A elevavit ; Lev. 8, 27. 3)1 A agitavit , ventilavit et saepius, adeo cum 3f, ut Lev. 9, 21. ;
Exod. 14, 16. ; Exod. 5, 22, A’m,33T malefecisti ,* etc. ; aut prò (Ti
invenitur A, ut Exod. 5, 23. ■mA33f ; Num. 16, 15. (1. Sing. Praet.) A^AS^f; Gen. 43, 6. ^A^AS^f, 44, 5. Deut. 28, 52. Fut. PAVfll (et ibid. PVffi) obsidebit ; v. 55. )ltPAVfll; aut V , ut Num. 20, 15. t-^VSA male fecerunt ,* Deut. 26, 6. Lev. 5, 4. Inf. Gen.
31,7. Deut. 28, 56. Nec desunt formae Futuri abiecto |l
scriptae, ut Exod. 23, 33. et 1. Fut. Aph. cum litera
praef. prò A, ut Gen. 17, 19. ^fllP3t (v. 7. ^SifilPA) = h')n1:»pni •
3. Ne autem in Pael et Ethpaai formandis id potissimum ne¬ gligerete, quod notioni eorum significandae inserviat, curavit quidem lingua, ut \ ob vocalem alterius syllabae in congruam huic transiret literam ? neque tamen cum hac vocali ut in prio- ribus (Ethpe. Aph. et Ettaph.) coalesceret, sed mobilis fìeret, quo idem impetraretur, quod in aliis radicibus media radicali duplicata. Hinc Pael s* eodem modo erit efferendum. Ubi
autem tertia radicalis syllabae afformativae a vocali incipienti se- se adiungit , tum cum praecedcnte A in diphthongum Ai abit. Necesse hoc est in 3. f. Sing. Sing. Praet.
nec non in 2. f. Sing. et in 2. et 3. Plur. utriusque generis Futuri, ut Lev. 10, 29. 31. wiunio affligetis; denique in
Participiorum formis praeter Singularem masc. absolutum et con- structum. Idem valet de iisdem Coniugationis Ethpaai formis cf. §. 21. 1. et §. 22. 1. Interdum vocalis A prioris syllabae exprimitur litera V? ut Exod. 34, 12. ^fiJV?A/mes sc- foe“ dus et v. 10. Part. I*1 diiudicanda autem passiva
formà Ethpaai lectorem oportet rcspicere ad cognatas dialectos, cum nulla ei sit, qua cognoscatur nota, adeoque illud A desidere- tur, quo interdum uterentur Samaritani ad Pa. signilicandum. Hinc v. c. 2,/Tl^AA Gen. 25, 23. ideo certe prò Ethpaai decla- rari quisque maluerit, cum in lingua Chald. et Syr. hoc verbum nonnisi in Pa. et Ethpa. (Ch. Syr. et \JLLl) ) reperiatur.
5 *
idem comprobatur verbo ‘SlTl^LVA reus factua est i. e. peccami coll. Syr. . Praeterea Samaritani imitati sunt Hebraeo-
rum Polel eiusque Passivimi, quo vel evincitur, nec notionem verbi intendere neglexisse Samaritanos et procul dubìo mediani radicis literam in Pael duplicem enuntiasse. Legitur enim Deut. 32, 6. ^j1] X^formavit^ pararti ; Exod. 15, 2. Fut.-^-^p^j \ exalta - bo', Ethpolel Praet. Exod. 15, 8. steterunt ; Fut.
Deut. 32, 211. = SI3‘1?!J (utinam) intettigerent ; Impe-
rat. Exod. 8, 20. Part. Gen. 28, 13.
37, 7. 18, 2. (Gen. 16, 2. hebr. usasi aedificabor vertitur per
^*3AA=r=? s- t??) •
Annoi. Interdum haec passiva forma detective scribitur, ut Exod. 2, 4. aut altera litera ultimae syllabae eiecta, ut
Gen. 45, 1. = tarasi ; Deut. 32, 7. = WS, , cum
X iam satis indicet, quaenam forma sit inteliigenda ; aut A syllabae reflexivae permutatur cum 3f, utNum.23, 3. ^^ItPA^C = SBVih Exod. 14, 13.
B. V erba mediae radicalis geminatae (VV).
§. 30.
1. De contrabenda litera geminata in unam notandum, hoc tum fieri, cum utraque in una syllaba iuncta esse debeat, ita ut media radicalis incidat in tertiam vocali sua sub primam radica- lem reiecta. Animadvertitur hoc in toto Peal, in cuius Praeteri- to vocalis A saepius significatur litera excepto Part. Pass., in quo propter intercedentem literam haec contractio locum ha- bere non potest; at redit itérum in Aphel et Ettaphal, in quorum priore litera jfy inter primam radicai em et contractam gemiriatam interposta vocali E significandae interdum inservit, Quae quidem formandi ratio his comprobabitur exemplis : Peal Praet. Gen. 7, 7.
25, 29.28, 11. et Gen. 30, 4. 2uW vend ; Gen. 1 8, 1 1.
desiti ; Deut. 9, ai. st comminutus est. Cimi autem illuci A = a interdum quoque in iis servetur personis , quae augenlur syllaba, in aliis desideretur, videtur in illis enuntiatio literae ge¬ minatae audita non fuisse, in his comprobanda, ut apud Chaldaeos ; ita ut 3. f. Exod. 3, 9. AZV respondeat Chaldae orimi (Gen.
46, 26. contra et 1. Praet. Sing. Deut. 26, 3.) 3. Plur.
JNuni. 8, 22. s^t enuntianda (Gen. 41, 5 7. vl-AV)*
Futurimi post literas praeformativas assumit fJJ vocalem 1 signi- ficans, ut Gen. 12, 14. iVfilfil ? Deut. 20, 19.
69
debis; Gen. 29, 21. XVtiL\ ! ter. 23, 39. cele-
brabitis festum. Imperativi formae cimi vocali U efferendae le- guntur Gen. 30, 3. = Ch. Exod. 32, 34. due ; 6,9.
m desiste ; Deut. 1, 7. 8. ttv = Chald. sfriS* . Infinitivi for¬ mae hae occurrunt: Gen. 41, 54. ZVfiKI ; 10, 30.
12, 1 1 . iUV. et quae magis ad Hebraeormn flectendi rationem adspirant; quo pertinent Gen. 38, 13. = tà fondere; Num.
14, 7. et Infinitivi absoluti formarli reddens inserto ut In Praet. A» Lev. 14, 48. 2<AV — ^2. Cura, autem Part act. , quod duabus constet syllabis ob duplicem eamque diversam vocalem con- tractionem literae geminatae non admittat, ideoque ad eam perti- neatregulam, in qua exponetur, quando geminata sit retinenda, tamen, cum Samaritani licet rarius hanc legem in eo negligant, hic reticere noluimus contractam quoque occurrere eius formam, ut Deut. 4, 5. ^ITIZV = tarata . Quam vero attulit Castellus formam contractam inserta litera A? ut ^AT? quae rursus in fem. abiicLatur investigare non potuimus. In Aphel Gen. 35,
6. 2<VA autem interdum A inter primam et contractam gemina- tam deprehenditur , ut Gen, 29, 13. 2A V A introduxit ; Fut. Deut. 7, 26. ^AVAi Inf- Num. 20, 5. iAV^I; 1>art* Lev. 18, 3. ^AV^* Ettaphal denique formatur secundum Paradi¬ gma STAA comminutus est.
Annot. Prae ceteris hic notandum est, frequenter in his, quae adhuc recensuimis formis, occurrere flexionem Verbi regularis h. e. oniitti in iis geminatae literae contractionem. Exempla Coniug. Pe. obvia sunt. Praet. Gen. 6, 13. ZZV ; 19, 33. AZZV ; 12, 5. £ZZV ; 27, 2. A^d?£lV scio ; 37, 29. 9T9TP scidit ; Num. 31, 9. depr (le¬
dati sunt ; Fut. Gen. 29, 3. jH'ZZlfll (ut) revolver ènt ; Exod. 23, 22.
inimicus ero prò Sfl^TA (similiter Num. 14, 24. ZAV3( = &COK prò ZA VA); Imper. Gen. 16, 2. ZZV; 19, 34. flUZV; Num. 21, 27.; Aphel Praet. Gen. 27, 33. AA^A expavit\ 42, 28. tAA^A ; 32, 24. ■*W“UVIA luctatus est. His et aliis conftrmatur, quod suspicati sumus, geminatam contractam in iis audiri formis, quae syl- laba a vocali incipiente auctae ultima radicali opus habent; in iis au¬ tem, quae inserta A prò longa vocali utuntur, alteram literam gemi¬ natam retieeri. Formae Coniugationis Aphel cum A praef. in mu¬ tato leguntur Num. 16, 14. AZAVSf ; 20, 4. Imper. Gen. 43, 16. (15.) ZAV3f, 46, 6. et saejiius; Exod. 9, 19. ^V^C congrega. Singularem Coniug. Aph. formam abiecto A characteristico reperies Gen. 20, 9. AfllZV introduxisti. In Futuro Pe. ceteroquin omisso post prae- form. (li plura occurrunt exempla, ut Exod. 23, 14. ìf^A celebrabis festum; Deut. 16, 15.; 1, 21. A*4A (ne) paveas; 25, 12. ITIPA ah- scindes 25, 9. Lev. 15, 8. ; Exod. 33, 14. TI A ducarn.
*
70
2. Ad ea, quae iam supra dieta sunt de geminata litera divi- sim scribenda , si longa yocalis inter utramque intercedit , quae, quo minus in unani confluere possint literam, impedit, accedit, idem esse observandum, ubi radice in duas syllabas extensa singu- lae radicales ita vocalibus interpositis distinentur, ut contractio, quae nonnisi abiecta vocali prioris syllabae at formae cognoscen- dae maxime necessaria efficeretur, lpcum habere non possit. Hac regula comprehenduntur Pàrticipium utrumque Pe, et Coniugatio Pael cum Passivo ipsius Ethpaal, de quibus deinceps exempla af- ferentur. Part, Pass. Pe. Exod. 29, 40. conspersus et
ibid. AfTlA^ contusus ; Part, act. simplici forma Gen. 42, 5. ^rrlZiV venientes , inserto \ inter utramque geminatam Gen. 24,-1. 38, 12. tondentes. Pael Praet.
Gen. 8, 15. ZZ^J locutas est ; 29, 13. cimplexus est;
48, 17. apprehendit ; Fut. Exod. 20, 19. ZZ^dl? Im"
per. Exod. 10, 1 2. 2,Z^Ì 5 Inf* Exod- 22- ^fZZ^^i; 5’ 11. collidere; Part, Gen f 27, 6, ZZ^; Deut, '
28, 29. Ethpa. Praet Gen. 20* 1 7. 2Z3AA Pre~
catus est ; 49, 4. AZZYLAA profanasti ; Fut. Exod. 39, 23. tiw ( ne) disrumperetur prò • Cf. §• 20. 1.
Annoi. Infinitivus Hebraeorum *12*1 redditur diversis formis Gen. 37, 4. legitur Z£Z^ ; Exod. 4, 14. ZZ^l ; inserto Hi, Deut. 20, 8. 3ffl1 ZZ^^i (et statini v. 9. 3fZZ^£P£l). PrimaPraet. Sing. Pa. hebraica deprehenditur Gen. 24, 33. filAZZ?£i = ’WiS'n. Praeterea in his verbis haud inusita- tae sunt formae Coniugationis Hebraeorum Pilpel eiusque Passivi , ut Deut. 33, 2. 3Z3Z resplenduit ; Exod. 39, 3. extenderunt ;
Fut. 23, 8. ItfltfRipervertet; Deut. 33,12. 3£F)£ìffl alas motitabit ; Inf. abs. Exod. 23, 24. destrilendo ; Part. Exod. 16, 14.
splendens ; Num. 24, 7. stillansj et passivae formae Praet.
Num. 16, 13. Af^fiOAA principatum tibi vindieds; ibid. Inf. S'ìfl^AA ; et abiecto A syllabae reflexivae AA ob seq. \7 Exod. 20, 18. . Dubitaverim vero cum Cellario ZVfltAA prò
Ethpaal declarare, tum quod haec formandi ratio in aliis desideretur verbis, cum quia eo Hebraeorum Hoph. fiOSlfl exprimatur, quod potius Samaritanorum Ettaphal respondet; ut Gem 43, 18. (17.) tZVfilAA = «wasirt et ibid. Part. ^fJfZVfllA^S = 6Mi
» '■■■-' • <r
II J. Ycrba quiescentia tertiae radicali»
A aut =* (az et 3fZ).
§. 31,
Tertia horum Verborum classis haec est, quae a regulari pa- radigmatc in formanda extrema radicis parte discedit. Quae ver-
71
ha cimi In lingua Hebraea in verba et 'rb separentur, apud Sa- maritanosTut in lingua Syriaca etChaldaiea, uno paradigmate com- prehenduntur. Hic quoque valet, quod iam supra de mediis radi- calibus ^ et (§. 29.) exposuimus, ut debilis ille spiritus vel prorsus dispareat, ut in 3. fem. Praet. Pe. et in iis huius Coniuga- tionis formis, quae in ^ et exeunt, nec non in Imperativo Plur. masc. et in 2. fem. Sing. Futuri reliquarum Coniugationum, quo devitetur hiatus Orientalibus haud ferendus , vel cedat literae (J \ eius loco suffectae, quo commodius vocales E et I singulis formis ut plurimum propriae exprimantur, et in iis quoque adhibeantur formis, in quibus paradigma regulare alia utitur vocali. Inìiis autem iterum duplex enuntiandi ratio est respicienda, dum scilicet (71 aut in utraque vocali quiescat, aut mobile fiat, quorum illud li- tera radicem terminante aut simplici afFormativa litera vel syl- laba, quae a consonante incipit, accedente, hoc tum fieri solet, cum syllaba radici addita propter vocalem a qua inchoatur, ultima radi¬ cali ubivis cum permutata opus habet. De his deinceps agetur. Quod igitur prae ceteris ad eas horum Verborum formas attinet, quae I .) tertia radicali terminantur, tenendum, tertiam radica- lem rj aut A nonnisi servari in 3. Sing. m. Praet. Pe., in refiquis omnium Coniugationum Temporibus et Modis, in Infinitivo Pe. (nam reliqui praeter hunc Infinitivi desinunt in — Chald. hx_) et Participiis transit in et effertur in Praeteritis et Imperativi in I, in Futuris, Infinitivo Pe. et Participiis activis in E, a quibus Participia Coniugationum activarum passiva in eo nonnisi diffe- runt, quod praecedens eorum vocalis A cum sequente fjj terminali in diphthongum Ai abit. Exempla' haec sunt: Praeteritum Pe. Gen. 6, 1 2. vidit ; 14, 13. _AA.A venti ; et utroque mo¬ do Exod. 32, 5. 24, 4. Afilli aedificavit; Ethpe. Gen. 7,
21. filtlAA exspiravti; 1 8, I. fTÌ^Ff A A ? ^ael ^en* 22- cntn nuntiavit ; Etlipa. Gen. 22, 20. ffllUAA (48, 2. fil33(AA) ; AI»h- Gen. 9, 2 1 . tfl?2A proiecit ; 1 7, 1 4. flV^A oblivisci fedi ; Ettapli. Exod. 10, 27. (Jl^AA voluti; Futu- * rum Pe. Gen, 22, 14, Ethpe. Gen. 9, 14. fil2<lA/7l
apparehti; 48, 16. vocabitur ; Pa. Gen. 29, 34.
adJiaerebit; Ethpa. Exod. 21, 30. /T13A impositum erti; Aph. Lev. 4, 4. ad due et ; Ettapli. Lev.
13,2. m^Aiil; Imperativus Pe. Gen. 13, 14. U>3.
/TIAA a8e ? Ethpe. Gen. 19, 17. fil^QAA respice; Pa. Gen. 44, 1. (==*&») imple; Aph. Exod. 7, 9. proiice ;
Iiifinitivus Pe. Gen. 11, 5. 15, 5. numera¬ re ; Ethpe. Num. 25, 1. fornicavi (interdum sine
A, ut Lev. 18, 23. pollai,)-, Pa. Exod. 28, 42.
(=rvte3) operivi; Ethpa. Exod. 29, 29. r^Af^A^i multiplicari (Syr. ^£lzf)é, Apliel Num. 20, 13. et
Deut. 3, 24. = ni&nn ostenclere; ParlicipiumPe. Gen. 4, 2. pascens ; 31, 5- mbu videns ; fem. Gen. 18, 21. ^ITJAA veniens ; Etlipe. Gen. 42, 22. HlV^A^ requisitus ; Exod. 3, i8- mYJSi’a ( = ^p5 vitiose ex Ji'ips) invocatus ; Pa. Exod. 29, 13. Aph. Deut. 28, 29.
(= Sciìti? 2) liberane.
Annoi. Eodem ordine iam recensebinius , quae ab bis plus mi* nusve deflectunt, aut magis ad indolem linguae Hebraicae inclinant. Prae ceteris autern monendum, haud exiguum esse exemplorum nu- merum, in quibus iuxta alterutram radicem in =( aut A terminantem usurpatur tertia rad. Z, quod haud difficile est explicatu, cum nonnulla horum verborum videantur quoque Verba ZI fuisse. Pertinent huc Gen. 43,31.(30.) tV6 quaesivit ; v. 31. (30.) ZUi? lavit ; Exod. 7, 20. ZH*% percussit ; 32,1. tardavit ; 9,25. Lev. 8,6.10,16. Num. 20, 11.
22, 27. et alibi saepius. Eadem de causa reperiuntur quoque radices cum 3. rad. (fi, ut Num. 24, 25. fitAA = T]?q! ab ipso interprete utpote inso- lentiores cum linea signatae. Pael cum litera A inserta legitur Deut. 1,10. All^ multiplicavit ; et Aphelmore Hebraeorum formatum et vi- cissim cum fil aut in fine scriptum occurrit Gen. 19, 24. filPZ^f pluit ; 20, 13. errare fedi; 31, 20. 41, 25. 28. 48, 11. Deut. 34, l.'et
saepius. Cum tertia radicali legitur quoque Ethpe. Exod. 7, 23. SQ3AA respexit , 10, 7. 32, 15. Neque Futuri desunt exempla, in quibus 3( rad. retinetur (haud dubie ad vocalem E exprimendam), ut Gen. 11, 4. ^13)1 aedificabimus ; 22, 14. ^fA^fil videbit; 37, 26.
(cum) absconderimus ; 38, 11. Lev. 13, 35. 22, 11. Num. 6, 3. Deut. 11, 11. 8, 12. 22, 8. 25, 19. etc. Quaedam, quae proprie sunt Ai , servant A in Futuro, ut Lev. 4, 2. A^^LA = fcOrtn; Lev. 5, 5. A^iffi ; Num. 5, 14. A^lPffl aemulabitur ; interdum repetitur termi- natio in Z, ut Lev. 15, 13. 1 mundus erit (et ibid. flì^ìS Tfil)’;
Deut. 16, 4. Observatur quoque Imperativi forma cum 3f rad. scri¬ pta, ut Gen, 31,12., ubi iunguntur vevba * (TU A === iTSPtl Kb prò
quorum altero 30, 36. in eadem formula legitur filati et 37, 14. 3(AA = Tjb occurrit iuxta ; Num. 24, 14. eidem Imperat. adscribitur linea (€AA) et Num. 23, 13. adeo deprehenditur AAA . — Infìniti- vorum et hic, ut antea saepius animadvertimus , non una est forman- dorum ratio. Neque enim solum imitali tur Samaritani Hebraeoruni absolutam formam, ut Gen. 26, 28. Exod. 19, 13.; Gen.
3, 16. et 22, 17. £Tt* == ; Exod. 32, 6. tA'u^ = ‘in^, sed utuntur
([uoque eadem forma, ubi in textu llebr. reperitili’ Inf. constr., ut Num. 22, 26. et Exod. 23, 2. =- fViaDb Praeterea Inf. Hebraeo-
73
rum abs. in Fe. sine scribitur Deut. 17, 15. * 23, 21.
m73 = ; Exod. 22, 17. Lev. 13, 22. 27. 35. (cum Lev. 13, 7.
*fA3 = rttÒS), adeo in Aph. Exod. 22, 31. proiiciendo ; aut
inseritur A , ut fltAZT = ìi'PT; non raro t, ut Gen. 16, 10. Aitili muti iplic andò ; 31, 30. Exod. 32, 13. Primam inter et 2. rad. inter¬ dilla ffi aut t insertum legitur, ut Lev. 10, 16. fllVfilfd = et prò Inf. constr. Exod. 30, 18. = reperitur. Aliae formae
hae sunt; addito Sf, Gen. 24, 30. 3flTlVtPìl = fi àpi ; aut in regimine terminantur in A£, ut Gen. 33, 10. ac si viderem se. faciem;
aut recipiunt ante hanc terminationem literam 3f, ut Exod. 20, 20. At^ft^j] = frisa ; aut permutant in iisdem 3C cum (II, ut Num. 8,7. Atffl-itT (Pa. = taint:) purum reddere; similiterque ante terminatio- nem vulgarem 3CA inserunt t , ut Gen. 24, 19. %’A£A-m,^££ = ftìWb , aut exeunt in SfAA , ut Deut. 28, 63. =TAAÌ!^iS — frisai? . — Par- ticipii Pe. forma ut in regulari verbo cum t inter utramque ultimam rad. occurrit, Gen. 16, 13. et ad Hebraeorum magis formatio-
nem accedens reperitur, Gen. 4, 17. = Part. Pass, cum A
ante di, Deut. 28, 31. fitAtTTV raptus. — AJia, in quibus vel litcrao tantum videntur esse transcriptae , aut quae ex imitandi studio orta existimanda sunt, haec observavimus. Prima Praet. Pe. ‘’ÌY’ln'là ver- titur Deut. 9, 9. fllAdlA"* licet ibid. quoque legatur AZ’&A comedi cf. v. 18. Hebraeorum Niph. imitatus est Samaritanus interpres Gen. 30, 3., ubi 3f)3A respondet Hebraico ìraa&t; Lev. 13, 7. At^^^C ex frixfìn et Deut. 31, 11. AtA*13(2 ex rriJXfS (prò frijfnìnb) fluxit. Impe- rativus Aph. Num. 8, 7. dl9T=f est mere hebraicus ex ntìi sparge, item- que desìste Deut. 9, 14. ex vftln prodiit. Eodem redeunt Infini¬ tivi Aph. Num. 22, 25. At^SfZ = nisVò; Exod. 35, 34. STA'HSf^Z = tThìrb et Deut. 17, 16. A*A lJ^Ì=nÌ2^n qui propius ad He- braismum accedunt. In iis autem Yerbis, quae suntHebraeis T\ mapp., forte et apud Samarit. =f non mutatur.
2. Litera radicalis tertia aut A abiicitur praeter 3: f. Sing. Praet. Pe., ut Gen. 8, 11. AAA venti; io, 4.
Lev. 13, 13. (cum Vocali A sub media rad.), in omnibus formis, quae literis \ et /7l augentur , aut ante syllabas , quae ab iisdem incipiunt literis. Pertinet huc 3. PI, m, et f. Praet. Pe., ut Gen. 11, 5. aedifioarunt ; v. 31. ^AA et ^em* Exod 2, 16. filAA venerunt ; ibid. hauserunt , Deut. 29, 5. similiter¬
que in reliquis Coniugationibus, ut Pa. Exod. 1, 11. '%%***• po- suerunt (cf. Hebr. et fem. cum A signo Coniug. Pa. Exod.
2, 16. iriAi^! impleverunt (= ; Ethpe. Gen. 18, 22.
recesserunt ; Exod. 17, 3. sitiverunt (sq.
qXJV collect.); Aph. Lev. 24, 10. t-fllJA ricetti sunt ; v. 11. ^TpiA adduxerunt . Idem valet de 2. f. Sing. Imperativi Peal, Pa. et Aph. et de 2. Plur, m. Imperativorum omnium Coniugationum,
/
— 74
ut Gen. 24, 60. cntu = Pa. y. 23. rzr^SSn nuntia.
Cum auteni forma fem. haud differat a masc. , dubitatur, quomodo sit enuntianda, utruin, quod formae magis conveniat Syrorum mo¬ re (Pe. v X Pa. ■ an vocalem repetat e forma Chaldaeorum,
qui fem. efferunt. Denique abiicitur in 3. et 2. Plur. m.
Fut., ut Gen. 43, 3. fc^A videbitis ; 45, 13. ^ta^cA narrabitis ; 5 0, 3. complebunt; Exod. IO, 6.; 30, 20.
bavabunt ; 34, 15. Ethpe. Exod. 23, 15. GUAITI conspicientuT ; 33, 23.Num. 10, 9. Pa. Exod. 17, 2. irt^lA tentabitìs.
Annot. Ex his, quae ad 3. Plur. Praet attulimus exemplis, ap- paret, non recte fecisse Castellimi, et, qui eum secutus est, Cellarium, qui tertiam radicalem nonnisi in„3. PI. m. et fem. Pe. abiiciendam esse existimarent et Chaldaeorum formas in sua paradigmata recipientes ZtàlUA m. et f. — Y’batt'fct et etc. scriberent.
• : : * t . i j • v
Quodsi vero Samaritanis in 3. f. PI. Pe. et Pa. Syrorum forma nec Chaldaeorum h&bjj probatur, vix dubitaverim, quin et in reliquis Coniugg. eosdem Syros praeivisse nemo facile negaverit, ita ut incer- tae quoque sint, quae ibidem receptae leguntur formae 2. f. Sing. Im- peratiyorum passivorum in terminantes (Ethp. Z1AA = Chald. fcÒyFitf) , cum nulla earum ullibi appareant yestigia. Hinc et in his Syrorum formandi rationem praeferendam et in Ethpe. f&UtJxA = in Pa. flUlT = etc. scribendum esse existimem. Quae
autem ab exemplis supra laudatis recedunt, sunt fere haec: In 2. m. Plur. Futuri abiecto )l finali retinetur 3. rad. in t mutata Gen. 24, 56. ( ne ) retar detis ; aut serratur 3. rad. A , ut 42, 22.
^ZA^HA peccabitis; aut in Imp. Aph. PI. m. (fi prò 3. rad. 3T cum n praeform. Hebr., ut Gen. 24, 49. AfllttlSf = . Aliae formae ma¬
gis hebraicae reperiuntur Gen. 35, 2. Z*, = Sfitti} 34, 12. 37, 16.
3. Restat, ut enumerentur eae formae, in quibus 3. rad. in fi f mutata literis et syllabis radici accedentibus aut mobilis fit, aut cum praecedente vocali coalescit. Syro - Chaldaicam secuti pro- nuntiandi rationem haec valebunt. a) Intera niobilis est in 3. f. Sing. Praeteriti omnium Coniugatt. (excepta eadem persona Pe. de qua vid. 2.) et sequente vocali A effertur, ut Ethpe. Gen. 32, 30. servata est ; Pa. Exod. 2, 3.
posuit ; Aph. 2, 10. adduxit } et in 3. atque 2. Plur.
f. Fut., ubi interdum vocalis litera exprimitur, ut Exod. 1,16.
videbitis. Idem valet de Participiis praeter abso- lutam et constructam formam Sing. et Plur. masc. , ut fem. Sing. Gen. 1 8, 21. veniens ; fem. PI. abs. 41, 29.
empii. Deut. 3, 21. — tlkhn . Cum autem nulla
1
75
2. PI. fem. Imperai, reperiantur exempla, io certuni est, utrum Sy- rnrum more ad formam . Tvf Kcrihenrium sit \imrt , an cimi
Chaldaeis ». ^AZt 5=M3^, b) Coalescit autem cium
praecedente vocali I aut E in I. et 2. masc. et fem. utriusque nu¬ meri omnium Praeteritorum et ita quidem, ut in I. Sing. semper enuntietur in E. Exempla haec sunt: 1. Sing. Praet. Pe. Gen. 46, 30. AITILO vidi; Ethpe. Exod. 6, 3. Afil^OAA; Api.. Lev. 26, 13. Afift^A adduxi ; 1. Piur. Pe. Gen. 26, 28.
Num. 14,40, Ethpe. Deut. 2, 1. rever¬ si sumus ; 2. Sing. m. Pe. Gen. 20, 10. fem. 16, 8.
filAfilAA venisti; 2. Plur. m. Pe. Exod. 14, 13.
Aph. Num. 27, 14. ^AnmA rebellastis ; Deut. 1,26.; at 2. PI. f. nullum investigare potuimus exemplum.
' Annoi. Vocalis A post (U mobile in 3. f. Sing. Praet. interdum significatur litera A, ut Exod. 8, 14. AAflH]£A foetuit se. terra; Gen. 38, 14. 29, 12. aut litera 3f, ut Exod. 8, 6. operuit se.
rana; aut detective scribitur in Aph. (cf. Pe.) ut Deut. 28, 56. Al^IA tentavit. Forma 3. f. Sing. hebraica legitur Deut. 31, 29. 3fAA*ìP = JTV&Op (ubi praeterea quoque verba W'nrt tona literis Samaritana transcribuntur ♦ 21-JdAA). — - Quod ad alteram praecedentis
regulae partem attinet, in qua agitur de fll in praecedente vocali quiescente, notar.dum est, in his quoque interdum 3- radicalem inpri- mis A retineri, ut Exod. 31, 2. AA6P vocavi ; aut detective scribi, ut Gen. 16, 13. A^JU vidi. Forma 1. Sing. Praet. hebraica mutato praeterquam 3C rad. in A reperitur Gen. 32, 30. 6lAA^^ = fc,nW.
III. De Verbis duplici ratione a regulari para- digmate discedentibus deque anomalis quibusdain.
§. 32.
Verba dupliciter a regulari paradigmate dis -
cedentia .
Sub his verbis intelliguntur ea, in quibus duae radicales eius- modi sunt, quae vel abiiciantur et mutentur, vel quiescant et con- trahantur, ita ut* duplicem patiantur mutationem, qua a Verbo re¬ gulari deflectunt. Sunt autem eorum non pauca, quae, licet du¬ plici anomalia laborare videri possint, tamen nonnisi alterutram admittant ; de quibus deinceps exempla proponentur.
Pertinent autem huc potissimum
1.) Verba nx> quorum alia rad. in Aph. et Et-
tapli. retinent, ut (titIa et induxit , adduxit a
Deut. 26, 10. AfHT^ÌA; Lev. 24> ll- tT^SA; Fut- Deiit. 12, 6. Lev. 7, 30. Ettaph. Fut. Lev. 13, 2.^5^ Affi
v. 9. 14, 2. Idem yalet de Lev. 24, 10. ^JJ^IA idrati
sunt; Fut. Exod. 21, 22. ^fTÒfTÌ et de A’m'j] °blitus est ; Aph. Praet. Gen. 17, 14. A oblivioni tradidit. In aliis
abiicitur ut in eadem radice notione adspergendi , ut Lev. 8,
1 1. ITJTA v* 30. Fut. Lev. 5, 9. filTfH et inserto A c* 4? 6» <tia^<ti 1 7. Infinitivus Hebraeorum more formatus utrorum- que verborum proprietates retinet Num. 22, 25. AZ^i^f = !r'ii3lJ • In Coniugg. Pa. et Ethpa. nonnisi flexio Verborum respici po- test, ut Gen. 44, 15. /risani divinatiti Inf. abs. ; Ethpe.
Gen. 31, 40. A^AA vecessit se. somnus meus (a
2. ) Verba A3 et ut ^!AA venit ; Fut. fflAlM ;
Gen. 6, 20. tAfilfiJ; Deut. 12, 5. ^*AfitA; !»*'• Gen. 42. 15. (TIAlTl^; APh- Praet- Gen- 30> i4- fflAfflA; Fut. Lev. 26, 25. fflAITlA adducam; Lnp. Gen. 42, 34. ^AlTlA; Part. Exod. 10, 4. rHArn^l et inserto A Deut. 8? 15- mAiTlA^I = tpVia •
3. ) Verba |Jl3 et rtZ* Sic a ra4ice fi* Aph.
docuit i 1. Fut. Exod. 4, 12. 1 5- rrm^ prò fimA; Inf. Lev. 14, 57. ^A^ii ; a Aph. ffi'H A confessus
est ; Praet. Gen. 29, 3 5. AfilT^A? Fut. Num. 5, 7. ;
Ettaph. Fut. Lev. 5, 5. /flAT^Affl* De Lerbo vmt
vid. §. 33. B. 3.
§. 33.
B. Verba anomala .
Quae iam sequuntur Verba cum propria gaudeant flectendi ra- tione et in Temporibus Modisque formandis recedant passim a re¬ gni ari Verbo, passim ab iis, quae vulgo irregularia vocantur, ita disponere placuit, ut principem obtineat locum fuit tuin ob
frequentiorem usum , cum quod in singulis formis non satis sibi constet et aliunde alias nominatili! e lingua Hebraea repetat; in quibus enumerandis praemittamus ea, quae hoc Verbum adiungunt Verbis •> quibus tum, quae ipsi sunt peculiaria, succedant. In altera autem §. parte ea sequentur Verba, quae Tempora sua aut Modos e duplici radice mutuar! solent.
A.) Ut igitur ordiamur a Verbo prae ceteris tenen-
dum est, formationem Verborum sequi in Praeterito et Impe¬ rativo, a qua discedat in Futuro et Infinitivo.
a) Praeterlttim 3. f. Sing. Gen. 1, 2. A£3(; 2.
m. Gcn. 40, 13. Afilt?; 1- Sing. Exod. 18, 3. Affiti; P1,lr- 3. m. Gen. 2, 25. fera. {Ti v^L et cuin 7 parag. Num. 36,
Annoi. Occurrit quoque Praet. niediae flt Exod. 9, 18. 3ffll£f 12, 26. 18, 22. 28, 37. et saepius ; 1. Sing. Gen. 27, 12. Afllfll=r .
b) Imperativus Gen. 12, 2. fem. Plur. Exod. 19,
c) Vulgaris Futuri formatio haec est: 3. Sing. ni. Gen. 9, 15. HìrTiTl? fem* c* 21, 30. Uf-fA ; 1. Sing. Exod. 3, 12.
; (Exod. 29, 45. Affi-f prò inaiti et e, 7. mt prò rphìt liaud dubie emendandum in ITI^A) Plur. 3. m. JiSMi fem. Exod. 28, 21. \l~-M etc.
Annot. Ceteroquin 3. PI. ni. cum X parag. reperitur Gen. 1, 15, l')D'=fflt; 6, 20. 17, 16. et saepius; eliso Gen. 1, 14. t^lfll. Piena Hebraeorum forma (TIFITI legitur Gen. 9, 3. Exod. 12, 13. 16, 26. etc. et ita quoque 3ffll3fA Exod. 3, 14. Alia eaque rarior Futuri forma est Gen. 27, 33. fll^ffllflt = et fem. c. 9, 2. fllSffilA'. Haud infre- quens denique est ea Futuri forma, quae in 3. Sing. aut Praeform. Iti abiicit, ut Gen. 35, 10. fll3f = fPìT? v. 11. 28, 20. 30, 34. et saepius ; 3. PI. f. Gen. 41, 36. Jjfllsfff =^'"7^ “ito:*; aut rad. elidit, ut Exod. 7, 1. flirti = ì"nri7 Gen. 12, 14. 9, 14. et alibi; eodemque redit Gen. 17, 8. flit A = et Deut. 31, 23. , ubi fllt^f perinde pio fll3f A positum
est, ac Lev. 26, 12. fflfilSC = *>n .
d) Infinitivi forma plerisque in locis est Gen. 2, 1 8.
17, 7. Exod. 23, 1. et alibi; absoluta autem Hebraeorum forma exprimitur per Gen. 18, 18. Num. 30, 7.
Annot. Praeterea desinit Inf. in X Lev. 26, 13. = finirò
et in A X in regimine aut cum Suff., ut Exod. 19, 16. AtAl=f ; Exod. 10, 6. ^ItAtAt^f r= fcMVi, Singularis Infinitivi forma cum Suff. le¬ gitur Gen. 4, 8. et mere hebraica Exod. 5, 13. A£fll3f . Ni-
phal hebraicum invenitur Deut. 27, 9. Afll=f) = ridili .
B. Alia quaedam reperiuntur Verba, quae a duplici radice Tempora et Modos mutuantur et sic se invicem suppient; interdum tamen quoque promiscue adhibentur. Ad illa pertinent.
1. Verba et 'jlA^l dedit) quorum hoc in Praet. in-
usitatuni est. At Futurum eius legitur Gen. 43, 1 4. (13.) lA/H;
38, io.ìaA; 29i27. ^]AAcum=(pai'ag-c-30)28-^ÒAA; et cum Suff. etc.; Inf. Gen. 29, 2G. ^JA^ 5
34, 14. et Num. 21, 2. 27, 7. Deut. 15, 10. et alibi
prò absol. Hebraeorum forma fina. Nec tamen Inf. abs. verbi
78
un quarti legete meminimus. Àt Futurum eius deprehenditur Gen. 17, 2. daho et cum Suff. Deut. 34, 4. — Imp. et Inf. iam
supra §. 28, A. mentio facta est et de Ethp. fJ^fJlAA fri optan- di formula •jrì'i i» vid. in Synt. §. 7 0*
Simile quid observatur
2.) in Verbis et ire , quorum alterimi alteri
utrum inserviat supplemento, an utriusque usus sit promiscuus, enumeratis , quae utrique propriae sunt formis diiudicari poterit. Hoc certe nemo infitiabitur , eiecta liquida litera 2, ortum
esse ex iuod passim comprobatur verbo Cliald. 'rpjn
prò quo similiter vicissim ‘rjii iuvenitur. De utroque auteni hoc valet: a) Verbi hae occurrunt formae: Praet. 3.
f. Sing. Exod. 9, 23. A^L2/~£’ 3. PL m. Gen. 14, 24.
2. m. Num. 13, 34. ÌtAÌSZ=J; 1- PI- Deut. 1, 19.
Fut. Exod. 21, 19. Gen- 19> 2. l^Z^TA; Gcn- 22,
5-ÌJZ^I; lmP- Gen‘ 12> l- itZ; parag; 19, 32. Inf.
Exod. 13, 21. A*Z cum SulF. Deut. 2, 7. S$A2dZ=
Part. Gen. 15, 2- 13, 5. sm; Aph. sine notionis
discrimine a Samaritani fuisse adhibitum, docent Gen. 22, 3. ubi -verri tur ^2,^! 12, 5. *£$2#"$= snsbb et Lev. 11,2 9., ubi Part. iiz^ = ‘rjlbh invenitur.
Annoi. Abiecto 3( deprehenditur Praet. Gen. 25, 34. 212 = Tj^-1 , 12, 4.; 3. Sing. f. Gen. 21, 16. A-J12 = ; Plur. Gen. 9, 23. £212 =
; Fut. Exod. 14, 19. 212 fll et Gen. 13, 3. 2i£2fil . Imperati' vus 23( autem, qui legitur Exod. 10, 1. pertinet ad 22 V mutato V in 3f (LXX dotl-Qt) cf. §. 6. 1. E.< fi
b) Verbi autem , cuius Praet. desideratur, hae repe-
riuntur formae; Fut. Exod. 23, 23. 32, 34. 1 7, 5.
Deut. 2, 27. Plur. Exod. 18, 20. et abiecto
e. 32, 1. 23.; 3, 21. Deut. 1, 33. 5, 33. et saepius;
Exod. 3, 1 8. ; fnf. Exod. 8, 28. Deut. 11, 22.
28. 19, 9. cum Sdf. Exod. 33, 16. Deut. 11, 19.
Perspicitur inde de utroque idem fere valere quod de Verbis et Wi, quorum illud quoque suppeditaret Praeteriti formas, quae huic deessent.
Annoi. Prima rad. cum A mutata occurrit Exod. 16,4. £21Aflt3C = ^ ~ praecedente Nomine collectiro 3(23 V. Quae autem reperiun- tur formae Gen. 24, 56. 213f^A = Ttìbj* et v. 65. 2l=f^3( = per- tinent ad 213*21 declinavit , divertii , qiiam Verbi permutationem praepositionibus b et tribuendam esse arbitror.
Huc denique pertinet
3.) Verbum rixit^ cuius vestigia adhuc apparentili
Futuro et Imperativo Pa, , quorum illud legitur Gen. 12, 12. tmm = hoc Num. 31, 18. servate; in Pe., Aph.
et Ettaph. autem Tempora sua mutuat a rJTÉJYyJ, quam radicem iam Cellarius p. 104. recte ex metathesi prioris explieat. Inde facile apparet <id hanc pertinere abiecta 1. rad. (cf. §. 28. 1. Annot.) Praet. Pe. Gen. 11, 11. vixit v. 12. 14. et Fut. (MA, quo Gen. 1 2, 1 3. urninl. et 27, 40. ì-pntn redditur. Aphel fflFfl£A eadem qua Pa. signiiìcatione (Num. 31, 15. repe-
ritur in Fut. Deut. 20, 16. fflF|^Ai Exod. 1, 17.^(flF[l£A; Gen. 19, 32. 34. Inf. c. 45, 5. Ettapnal deniqtie
frequentissime notione vivendi adhibitum occurrit Gen. 9, 28. fiMtAA; 3. fem. c. 45, 27. AfiWtAA; l’ut. Gen. 20, 7. mnrAA; 42,2.^ni;A), 43, 8. (7.)
Annot. Interdum in Aph. et Ettaph. excidit t e (Ti ortum, ut Exod. 1, 22. llfctLfr ; Ettaph. Num. 4, 19. = W Fut. Deut. 4,1.
lltUAA.; Inip. Gen. 42, 18. = quae formae magis ad SffilU
iterum accedunt. Forma e Praet. et Fut. mixta reperitur Exod. 1,18. ^fltAfflUtA (ut) servaretis. Ad formam Ettaph., quae cùm med. Ir legitur Gen. 19, 20. filtUtAA vivet se. anima mea emendanda est forte lectio Gen. 47, 25. )J)]ffiAl:U servasti nos , prò qua scribendum
De reliquis, quae in hunc numerimi Cellarius p. 104. sq. re- cepit verbis, suis locis iamiam egimus. De AV^ ~ A^^ §.20., de At'i! §• 29., de proprietate Verbi 2,^A in Imperativo for¬ mando exposituni est §. 27, 1. Annot., de verbo 2,^ffl denique §. 28. A. tractavimus. Quae autem ad AfflA e8t et Affli non est spectant, a Verbo cum Suff. iuncto §. 36. seiungere noluimus.
IV. Ver bum cum Suffixis.
1, Verbum perfectum s. regalare et imperfectum
cum Suffixis iunctum .
§. 34.
Ordo verborum, qui, ut in Syntaxi docebitur,'servatus est in collocando post Verbum suum Obiecto, quo facilius a Subiecto, quod ut plurimum antecedi!, dignosceretur, effecit, ut Pronomina quoque personalia Obiecti loco posita hanc flOttsuetudinem serva- rent et oh arctissimom, quae inter utrumque intercedat coniun-
ctionem ita paullatim annecterentur Verbo, ut cum ipso in unam vocem coalescerent. Quemadmodtìm vero Intransitiva • et Passiva ab hac lege sùnt excludenda, ita quoque in Transitivi» nonnisi liac coniunctione uti licet, quando Obiectum in Pronomine additum a Subiecto Verbi persona expresso differt. Utrumque enim ubi in eandem incidit personam, tum vel reflexiva Acerbi adhibetur forma (§. 20. 22. 24. et Synt. §. 01. C. 1.), vel adduntur Pronominum loco Nomina, quae in Synt. §. 61. C. 3. recensentur. Ne autem diutius immoremur in Suffixis explicandis, aut repetamus, quae iam §. 13. exposita sunt, rem ipsam paucis adhuc illustrabimus, quod eo facilius fieri potest, quo simplicior est in lingua Samari¬ tana Suffixorum Verbo annectendorum ratio. Quae autem potis- simum hic sunt consideranda, spectant vel ad vocalium mutationes, quibus Verbi formae obnoxiae sunt, vel ad certa quaedam Suffixo- rum genera singulis Temporibus, Modis atque personis propria. Quod autem 1 .) ad illud attinet, tenendum est, abiiciendam esse vocalem mediae rad. assumta in Praeterito auxiliari A sub prima, neque tantum in iis Verbi formis, quae in Praeterito atque Futuro in 3. radicalem termiiiantur, sed etiam in iis Praet. personis, quae in \ et (7l exeunt (3. m. et f. PI.). Idem valet de vocalibus A et E, quae in 3. f. , et 1. Sing. Praet. sub 3. rad. leguntur; qua utraque ante Suff. abiecta, media rad. itidem A recipit, ita ut hae fòrmae a 2. m. Sing. haud differant. Reliquae autem Praeteriti Personae, quae vel consonante (2. m. Sing.), vel syllaba a conso¬ nante incipiente (2. et 1. Plur.) augentur, nec non eae, quae in Futuro in et ^ (3. et 2. PI. m. et f.) desinunt, sine ulta voca¬ lium mutatione Suffìxa sibi vindicant. Similiter Imperativus ut apud Syros et Chaldaeos vocalis suae tenax est, nec minus vocales prioris syllabae Coniugationum Pa. et Aph. servantur. De Infini- tivis et Participiis, quae et Nominimi instar usurpentur ideoque duplicem Pronominum sibi affigendorum sequantur rationem, prae- monuisse sufficiat , in utrisque vocalem ultimae syllabae , nisi sit impura, amitti solere.
2.) De Suffixis autem ipsis recte adhibendis et efferendis ad- didisse iuvabit, literam ^J, a qua Suffìxa in Tabula p. 27. litera B si- gnata incipiunt, non tam per epenthesin esse inductam, quam e Pronominibus ipsis , quibus in 1 . et 2. Sing. et Plur. propria sit, natam, quemadmodum in iis Suffixis, quae ibidem litera A a reli- quis separantur, etniftterdum intercedente fa annectuntur, haec li- tera rectius ex Accusativi nota fafft mutuata videri possit. Licet
autem illa Futuro et Imperativo vulgo annectantur, tamen (!(} persaepe deprehenditur cum Praeteriti formis nexurn, duni reliqua huius ordinis Suffixa nonnisi rarissime in iis adhibentur. Cete- roquin animadvertendum est, Suffixa 2. PI. m. et aut
f. Iniinitivis tantum annecti et Participiis utpote Nominibus; frustra autem quaeri exempla cum reliquis Acerbi formis, quibus potius succedant separatim a Verbo cum Accusativi nota iuncta; quemadmodum nec Syri Suffixa 3. Plur. affigere solent, sed prò iis et ^ utuntur. Suffixum 1 . Sing. praecedente A. effertur, idemque valet de 2. Sing. m. ^ et 1. Plur. et Vocalem E sibi vindicat 2. f. Sing. ^ et 3. m. Sing. ; unde baud raro prò hac vocali insertum legitur; Suffixum autem 3. Sing. f., quod a mascuìino baud differat , haud dubie cum A (nisi forte Syrorum more = àu cum 0) efferendum est.
Probentur haec his exemplis
A) Praeteritum cum Suffixis*
3. Sing. m. abiecta vocali mediae rad. et assumta A auxiliari sub prima rad. (= Ch. bpp Vfi) legitur Num. 16, 28. misti me; Gen. 45, 5. Exod. 3, 13. Gen. 30, 20.; Deut. 4, 5.
pvaecepit mihi ; Gen. 24, 7. 27. 27, 36.; 4, 8. interfecit eum; 5, 1. 7, 5. 28, 1.; 38, 15. ha -
buiteam; 24, 16. 67. 15, 6.; 31, 15. vendìdit nos ;
11, 9. disperderai eos ; 14, 15. 32, 23. et alibi sae-
pius. Exempla 3. f. Sing., quae abiecta A tertiae rad. eandem adsumit vocalem sub med. rad. (== pbpp — haec reperiun-
tur: Exod. 2, 2. 3A^f abscondidit eum ; Gen. 16, 6. =ìA^3Z afflìxti e(f'mì Exod. 2, 5.; Gen. 31, 32. furata erat eos.
Secunda m. Sing. , quae retinet vocalem suam (= ròpp — haec suppeditat exempla Gen. 31, 28. fil^A^A j&Per~
misis ti mihi ; 40,14. = *>3^1; 32, 26
2. Sing. f. nulla exstant exempla (=
Primae Sg. duplex adhibetur forma, vel^\2,^¥ (=)r£pp— Z^4-o), vel magis hebraica Chaldaeis quoque usitata A2^¥ (= ^^p)* Prioris Exempla inveniuntur Gen. 3, 1 1. ^ATY*^} praecepi tibi ; Gen. 27, 37. 3tAiS£id sustentavi eum; 48, 7. sep elici e am ; 37, 17. audivi eos ; huius Exod. 3 1 ,
II. ^|7lA*TV3 praecepì Uhi; Gen. 17, 20. Num. 22, 29.
6
3. PI. m. cimi auxiliari A sub prima rad. (= >■ ~)
reperitur Num. 21, 18. (=fr T&r\) foderunt eum se.
puteum (inserto ante Suff. Gen. 49, 23.); Exod. 2, 17.
(= expulerunt eas ; cum Deut. 29, 26.
noverunt eos.
2. PI. m. non mutatur, ut Gen. 26, 27. dimi-
sistis me.
Idem valet de 1. Plur. (= i Vy-n et interfecinius eos ; Gen. percussimus eum.
ut Deut. 29, 26, 29. Deut. 3,
7.
3.
Annoi. Addenda sunt exempla Coniugationum Pa. et Aph. nec non Verborum a regulari paradigmate discedentium; quorum illae l ocali prioris syllabae servata abiiciunt ante SufF. rocales ultimac syllabae ; inter haec autem noninatim ea, quae contrada vocavimus, nullam in Praet. vocalium patiuntur mutationem. Ut igitur a Pe. ordiamur, haec proponamus exempla; verbi tV, Gen. 30, 6. (Tt)VT iudicavit me ; 27, 22. palparti eum (coll. Hebr. Syr.
wéJas ) ; Coniugationis Pa. exempla haec deprehendimus Gen. 30,
26. •J4AA,m^SAM- servivi tibi\ 31* 41.; verbi VV c. 33, 4. 3QJ1 am- plexus est eum ; Deut. 20, 5. 6. Quae de abiicienda vocali ultima© syllabae Coniug. Aphel contendimus, comprobantur ubivis, exceptis iis exemplis, quae ad Verba 3. gutt. aut tV pertinent, in quibus utriusque syllabae vocalis retinetur. Exempla Verbi regularis repe- riuntur Gen. 21, 14. SfPZ^.A dimisit eam; 3, 21. vestivit
eos ; Exod. 4, 20.; tert. gutt. Gen. 24, 37. fll)Vì!l,w\A iureiurando me obstrinxit ; 50, 6. 16, 7. 37, 17 ; verbi ) 3 Exod. 20, 2. -5ifllAP3A* eduxi te; Gen. 15, 7. 19, 16. Exod. 4, 6. 3TP3A eduxit eam; v. 7.; verbi 613 Gen. 3, 23. expulit eum ; verbi IV Gen. 38, 7.
3fAfil*£iA inter fecit eum; 41, 14. 47, 7. etc., verbi VV Gen. 29, 13. 3fZAVA induxit eum; inserto ante SufF. A Deut. 26, 9. — Prima Sing. Praet. cum A ante literam attorni. A occurrit Gen. 30, 16. &AA93A conduxi te; cum A ante Suff. Num. 35, 22. =fA3VT im¬ pilili eum; Exod. 32, 25. ÉfAVTJ nudaverat eum; Gen. 49, 23. — Pro SufF. 3. S. ni. semel legitur v=f Deut. 34, 10. £3(Vffffl = et Suff. 3. f. S. reperitur Gen. 17, 16. Sf^fllA^S bànedixi ei; et simplex ) prò )) Suff. 1. PI. occurrit Exod. 2, 19. )AtfJ3=r liberarti nos (cf. §. 35.).
H) Futur um cum Saffi xis.
Futuris abiecta Vocali medine rad. in iis, quae in 3. rad. ex- eunt fonnis, accedunt Suffixa, quae in Tabula sub litera B exhi- bentur; iis autem Plur. personis, quae in et ^ desinunt, Suffi- xa literae A annectruntur, nisi et hic illa, quae a h| incipiunt Suftt- xa retinere et cum Chaldaeis duplicem ~] enuntiare malueris (cf.
83
Chald. aut jnstàtip'i), Cum autem nihil diseriminis sit in¬
ter 3, m. et f., 2. m. Sing. et 1. Sing. et Plur. unum alterumve exemplum hic attulisse sufficiet.
3. Sing. m. (=^tppn et\4,.oi) cum Suff. occurrit Gen. 4, 14. occidet me ; 32, 11. 30, 20.; Num. 35, 19. interficiet eum ; Gen. 32, 8. Exod. 21,6.; 29, 30. induet eas se. yestes. Gen. 50, 5. sepelies me ; Exod. 7, 2. praecipiam tibi ; 18,19.23,
29.; Gen. 37, 27. vendemiìs eum ; Exod. 23, 11.
^fìV^,luÀ requiem concedei ei; Gen. 49, 7. vidam eos , 33, 13.
3. et 2. PI. m. et f. suas retinent vocales, ut Gen. 12, 12.
interficient me ; 20, 11. Exod. 17, 4. Deut. 28, 22. persequentur te; Exod. 32, 13.
posshlebunt eam; 8, 26. lapidabunt nos; Lev. 20,
27. ^t^TÌA obruetis eos se. lapidibus.
Annota Vocalis ultimae syllabae A autem retinenda est in Ver- bis 2. et 3. gutt. cum Suff. iunctis, ut Gen. 29, 32. (7l|]*£ìV0(Tl diliget me; 49, 25. ^TVi^fil adiuvabit te; 32, 17.; Exod. 5, 3.
(ne) occurrat nobis ; quod non tantum in Pe. sed etiam in Pa. et Aph. horum Verborum observatur, ut deinceps infra videbimus. Duni autem pleraque Verborum imperfectorum legem abiiciendae vocalis ultimae syllabae sequuntur, ut verba Ai) Deut. 12, 18. com-
edes ea , Gen. 3, 17.; aut quae plura praebent exempla Verba (TU Num. 14, 24. (li possidebit eam; Gen. 15, 8.; et sine (U,
at retenta vocali I. Gen. 13, 15. 3f)l33fA dabo ei; (cum Suff. 3. f. H Deut. 1, 39. 3ftA3(Tl(tf haereditabunt eam ) ; [U Gen. 28, 20. custodiet me; v. 15. 48, 4. -tt^AA dabo tibi; 28, 13. Deut. 20, 7.: retinent eam Verba tV, ut Gen. 27, 12. palpabit me v. 21.
; Verba VV, ut Exod. 12, 14. celebrabitis eam.
Coniugationis Pa. vocalis prioris syllabae non modo in regulari , sed et in imperfecto Verbo servatur, ut Gen. 27, 19. (T0-JP13A benedices mihi; Exod. 7, 16. serviet mihi; Gen. 12, 2. tt^SA
22, 17. Exod. 6, 1. dimittet eos ; et inserto A ob seq. ^
Num. 6, 9. 3f|]3A,3^fll radet illud se. caput. Verborum VV, exem¬ pla reperiuntur Deut. 20, 5. dedicabit eam v. 6. 28, 30.
3f|UZtlA vindemiabis eam se. vineani. — In Aphel utriusque sylla¬ bae vocales retinentur in Verbis 3. gutt. tV et VV, ut Gen. 24, 3. ■jOVfE^A iureiurando te obstringam; 38, 22. SfjlVP-'^A invenies eam; ÌV Geu. 49, 9. 3f|P,ii(TlP<Tl suscitabit eum ; Exod. 21, 9.
desponsabit eamì Deut. 1, 13.; 6, 15. extermi -
nabit te; VV, Deut. 6, 10. AVITI introducete te; Exod. 23, 23. — Coniugationis Pavel exemplum deprehenditur Gen. 5, 29.
6 *
84
consolabitur nos. — Suff. 2. ni. Sing. sìne )l legitur Gen. 32, 26. ■54^2/^A dimittam te (haud dubie ob literam rad. ^t); Suff. 30 an¬ tecedente A Deut. 1, 38. 30A)ltl]£flt distribuet eam ; Suff1. 3. PL praecedente t Exod.19,10. sanctificabis eos; Deut.17,5.
et Suff. |l|l inserto A inter utrumque ) reperitur Exod. 34, 9. )lA)l)l3f^A possidebis nos.
C. Imperativus c u in S u ffix is.
Cum rariora sint Imp era livormn cimi Suffixis coniunctorum exempla, tamen ex iis, quae investigare nobis contigit, perspieitur, qua ratione id fieri soleat ; inprimis emù et eognatae dialecti, Sy- riacarn dico et Chaldaicam, vocalem huic Modo propriam retinere nos iubeant. Exempla haec sunt :
2. Sing. m. (=Viap ^o^o), Gen. 23, 15. au~
dime ; 37, 14. Exod. 32, 32.
dele me ; Num. 1 1 ,
12. ^(2^^ porta eum ; Gen. 23, fi. l^| ^ aaa. audi nos.
2. PI. m. ( = !top) Gen. 23, 8. 24 . 50.
dimìtlite me ; 34, i o. circuite eam.
2. f. Sing. et Plur. nulla deprehenduntur exempla.
Annoi. Impera tivus qui legitur Gen. 12, 19. videtur non
paragogica esse forma, sed adiunctum habere suff. 3. f. et vertendum: suine eam. Licet enim in textu hebr. inveniatur nonnisi T\p_, tamen quo minus prò forma parag. habeatur , impedit , et qui ei iungitur 2^A4 et ahi , et sensus loci. — Imperativi Pa. rariora exempla praebent Gen. 30, 25. dimitte me ,* 32, 26. Deut. 3, 28. et cum
Suff. di'} Gen. 27, 34. benedic miài; v. 38. E Coniug. Aph.
haec afferantur: Exod. 33, 13. ostende mihij Gen. 19, 5.
)HP,33£ e due eos ,* inserto A ante Suff. 3. Sing. m. et f. Gen. 44, 21. 3fA£AVA deducite eum et 38, 24, 3fA£P4A educite eam.
D. Infinitivus cum Suffixis.
Infinitivus et Nominis et Verbi Suffixa sibi vindicat, et illis quidem iam per se nominis fere speciem induens opus liabet , ubi Subiectum innuunt , his contra utitur, quando Obiecti loco acee- dunt. Exempla haec illustrabunt. Sic Exod. 1 2, 1 3. vertendum est: cum percutiam ,* Gen. 35, 1. cum
finger es j 24, 30. cum audir et ’ Exod. 20, 17.
cum transieri tis ,* at contra Gen. 27, 42. a(l te interficiendum ; Exod. 23, 20. ad te custodiendum ’ Gen. 37, 18. 302^*32 ad eum occi- dendum. Praeter vulgare autem discrimen, quod iam e Suftìxo-
rum genere elucefc, cognociturSuffixum obiectivum praefìxo 2, quo actionis in aliquo exigendae consilium indicatur, dum Infinitivi quibus 3 praefigitur spectant potius ad actionem, quacum quis oc- cupatus est. Simile quid observatur quoque in aliis Praeposi- tionibus cum Infin. iunctis.
Annot. Praeter simplicem illam Infinitivi cum praefìxo 22 in- structi formam Samaritani prae ceteris in Suffixis adnectendis pecu- liarem nec non in Verbis imperfectis usitatam, ut in Yerbb. )13 Gen. 25, 20. £1^223 cum acciperet ; Exod. 12, 27. Lev. 20, 4. ; A3 Exod.
16, 3. )l|l2£2(fi2i£ì cum comederemus ; Num. 15, 19. )l£,Ji2'J4(fi2l£ì ; fi!3 Deut. 3, 18. 3f)lA£ì(fi2i2 ad eam possidendam; 4, 5. 6, 7.; tV Gen. 41, 46. Sf22VP22£ì cum starete Exod. 4, 21. Deut. 6, 7.; W Gen. 44, 30. (fiZVffi22-& quomodo veniam; 25/ 18. Exod. 28, 35. Num. 15, 18. ^£-J4ZV(fi223i et alibi saepius; occuirit quoque alia Infi- nitivum Hebraeorum constructum referens et quidem sine praef. 21 vel defective vel piene scripta cum Suffixis coniuncta. Illam inve- nies Gen. 19, 33. cum accumberet (illa); Lev. 19, 6.
(die) quo sacrifìcaveritis ; £V Deut. 6, 7. '&22VP3 cumsur- ges (Gen. 19, 35. inserto (fi ante £ prò eadem forma hebr. 3f22£(fiP3); adeoque in Pa. Exod. 20, 8. 3f'u*TPZ ad eum sanctificandum ; et in Aph. verbi (fi3 Gen. 5, 4. 3fTZ£3f (= praecedente 6A3 post-
quam genuit ; hanc (piene cum £ scriptam) deprehendes Exod. 29, 36.
cum expiahis ; Gen. 18, 7. SfT£3VZ ad faciendum, pa- randum eum ; Exod. 30, 20. 28, 43. 21. 8. (ubi hebr. YtS33 perperam vertit %y«-£323) Lev. 7, 36. Deut. 16, 13; aut cuin praefìxo 22 Gen. 34, 7. j]£V£22'WJ-21,!4 cum audir ent; et inserto praeterea (fi ante SufF. Num. 1, 1. )l£ffiP£32i2 postquam egressi sunt ; Exod. 16, 1. )]£A(fiP£32U ; verbi VV Gen. 19, 22. •J2Z£V22£1 donec perveneris. Licet autem Infinitivus Z£Z22 cum Suff. Gen. 37, 4. SfZ£Z22; 50, 17. )£Z£Z2i3 ; Deut. 5. 28. ^£ttZ£22i3, quo, ut iam §.30, 2. Annot. observatum est, hebr. (coll. Chald. b!ba) a Samaritano redditur ad Pa. pertinere vìdei! possit, tamen et forma ipsa obstat, et alia do- cent exempla, ut Gen. 32, 25. dum luctaretur (coll. Syr.
^A^et Chald. i. q. Pa. WS) huius Infinitivi formam Coniugationi Pe. in his verbis fuisse peculiarem. — Interdum occurrit Inf. mere hebr. remisso vocali £ — O ad priorem syllabam , ut Deut. 4, 14. }££*T3£VZ ut faceretis ; Lev. 7, 38. £ffP£3 (die) quo praecepit (eum Suff. hebr. £ prò 3f). In Infinitivis Pa. et Aph. terminatio 3f et A transit in A et AA, aut Syrorum more defiectit in A£. Prio- ris terminatio nis exempla suppeditantur e Pa. Num. 20,12. (fiA-u*ffP222 ; Exod. 28, 3. ^fAA^ffP^Z et cum prò A c. 29, 36. 3fA3f’m-ffP2SZ ; 13, 15. ^AtU-^ZU ad nos dimittendos; 9, 17. 10, 27. Exod. 1,11. ^£A^AZ2i (ut) affligerent eos ; et Deut. 8, 2. ttAAV322Ì v. 16.10, 8. 23, 21.; Inf. Aph. Gen. 37, 22. 3fA"E$V2iZ ad eum reddendum ; Deut. 8, 3. ttAA2E4H2i (ut) notum tihi facer et; 4, 25.; verbi )3 Exod. 3, 8. ffAPl?21Z ad adducendum eum; 14, 11. JJAP3212 ad
— S 6
nos educendos; et more Hebraeorum cum % Gen. 19, 17. J*AP33f*Ì; verbi (Tl3 Num. 22, 37. ttAA^P*^ = ; verbi VV Exod. 23, 20.
#AA2V*£*2 = ad te introducendum. Formae cum terminatione Syi’iaca Al" inveniuntur quoque in Coniug. Pe. Gen. 3, 19.
(donec) revertarisj 14, 17. (postquam) rediit j et ibidem
STAZZVP^; 29, 20.; verbi A3 Deut. 28, 20. 22. ^A^3A (donec) te perdiderint ; verbi ^13 Exod. 7, 5. filAZVA^S si extendam ,* Aphel. Lev. 7, 16. SfAl'fl'lP^C (die) quo offerret j Num. 16, 31.
cum desiisset ; verbi )l3 Exod. 13, 8. filA£P3A£l = ‘’haSS et Lev. 23, 43. = ; Exod. 34, 24. 28, 35. Deut. 23, 4. 4,
45.; Deut. 9, 9. fHAZPl^Afì cum ascenderemo Exod. 34, 24. Refle- xivarum Coniugati. Infinitivi cum Suff. leguntur Num. 9 , 22. SfAZPZAlV&fl cum ascenderei ,* verbi W Gen. 42, 21. ^'At^RA^CB cum deprecaretur . Singulares quaedam formae exstant verbi 613 Exod. 1, 16. ^ZTZflfà quando obstetricum officio fungemini; rer- bi tV Num. 35, 12. Sf^JAfllP (donec) steterit ,* et inserto ante Suif. Hi Gen. 32, 19. jJv&fflAZVP-^ASi cum inveneritis . His comproba- tur id, quod supra de Suif. 2. Plur. verbi formis haud annectendo contendimns , cum et Infinitivi» ut plurimum (cf. §. 35. D. Annot.) nonnisi notdone subiecti accedat.
E. Participium cum S uffixis.
Participia cum Suffixis iuncta huc pertinent, quatenus Verbi partes obiectum personale sibi vindicant. In bis quoque valet, quod iam supra exposuimus, vocalem ultimae syllabae esse abii- ciendam, ubi ultima radicalis novae syllabae formandae necessaria a radice abscinditur, cui sese media rad. utpote ab hac neutiquam separanda adiungit. Excipitur autem ab liac regula Part. Pass., in quo haec utraque litera inserto ffjss/ocali I efferendo disiunga- tur. Vix autem monitu opus est ideo passim Suffixa Verbi non
12, I. 4,
15. nec non ea exempla, in quibus, cum Suffixa Nomini» atque Verbi inter se haud sint diversa, significati© dirimit, utri orationis parti Participia magis sint accensenda, ut Gen. 6, 1 3. perdens eos ; Exod. 31, 13. sanctos vos reddens ;
verbi Deut. 8, 14. qui te eduxit ; Lev. 17,
1 4. qui comederit illum; VV Exod. 31,14.
qui profanar erit illud se. gabbatimi; Deut. 8, 7. Idem valet de Plurali Participioruin cum Suif. iunctorum, licet in eo nonnisi de Suffixis Nomini peculiaribus cogitari possit, ut Gen. 12, 3.
benedicentes tibi et ibidem (c* 27, 29.
*MTiVW malediccntes tibi.
Nominis esse adhibita. Pertinent huc Exod. 2, 14. occidens me o Gen. 4, 14. inveniens ine ;
87
Annot. Forma mere hebraica reperitili- Deut. 8, 16. qui eomedendum tibi dedit.
2. Verbo, cu m S affi xis.
t 35.
Haec Verta cura. in haud paucis a volgari, quam sopra §.34. exposuimus Suffixa ajffigeqdii rat ione discedant, seorsim de iis tra- ctare visum est, quo nyeUus perspiciantiir proprietates, quae potis- simum huc redeunt. In iis personis, quae in 3- rad., exeunt, vel yetinetur illa, vel eiicituy, vel denique cuni A permutatur, quod nonnunquam adeo 3. radicali servatae accedit ante Suffixum ; in quibus omnibus tamen Suffixa simplicia, quae in Tabula p. 27. sub litera A exbibentur vel inserta litera A? quam facile aliquis hic potius csiphonicam quam ex Accusativi nota receptam putave- rit, annectuntur. Valent auteni haec inprimis de Praeterito, quod nihil ceterum praebefc difficultatis et regulare sequitur Verbum in Suffìxis iis personi» annectendis , quae in A et ^ terminantur. Futuro accedunt Suffixa a ^ incipientia, e quibus Imperativus, qui in reliquis- cum Praeterito eonsentit, SuftìxHni 1 . Sing. saltem recip it; quibus autem Infinitivus luxuriet formis, ubi Suffixa ei adduntur, panilo infra videbimus.
i , y- • # , ........
A. Praeteritum cum Suffìxis*
In 3. m. Sing. a) retinetur 3. rad. et quidem A in iis, quae
5roprie sunt AZ> ailt (ti ^a* et Aph. ex ortmu, utGen. 5, 1.
creavit eos ; Pa. Exod. 24, 16. operuit eum ;
Aph. Deut. 8, 2. i^filAfllA addurti te; Lev. 17, 4. Rariora sunt exempla, in quibus transit in ut Gen. 14, 15.
eos> aut fil Pa- et Aph. in A? ut Exod. 18, 4. filA'fiO cripuit me; Gen. 24, 18. sf A\>,U\A potavi! eum (prò rtAfflS^A ==tlJnp^ni),‘ b) in pluribus eiicitur eius- que loco A sub&tituitur, ut Num. 35, 2i ^AUJÌ2 (si) pere us¬ seri! eum; Gen. 38, 15. ^fA^^ v*dit e am ; Pa. Exod. 18, 1). 3fAflU liberavit eum; v. 8. ; 2,i7. ^(TiAfiD
servavit eas ; Gen. 44, 6.; Aph. Exod. 4, 3. rtA^TAA Proie- cit Ulam; 2, 19. Gen. 41, 52. Interdirai antecedit A-> vel ll,)i est propria rad. , ut Deut. 1 6, 22. 3fAA^P* odil e am ; 22, 1 6.; vel ubi ex aut ortum est, ut Gen. 45, 8. ftlAAfy^ constituit me ; Exod. 2, 14.; aut insertimi I.egitur inter 3. rad. et Sufi’., ut Deut. 10, 22. Ì£A posuit te ; Pa. Exod. 1 5,
25 . 3fAfiV^>^ ostendit ei; 20, 19. Deut. 5, 24. oatendit nobis ; unde sequi videtur, vocalem Praeteritis vel in radi¬ ce vel in Pa. et Aphel alteri syllabae propriam et in iis retinendam esse formis, in quibus tertia radicalis exciderit. 3. Sing. f. iam ob terminationem suam Suffixa sine ulla mutatione assumit , ut Gen. 31, 34. reposuit ea se. idola; idemque valet de 2.
m. et 1 . Sing., quae Suff. amant, ut Gen. 29,25. decepisti vie ; Num. 22, 28.; Exod. 2, 10. extraxi
eum ; Gen. 27, 37. 44, 28.
Ad 3. PI. m. annectuntur Suff. sine ulla formae mutatione, ut Num. 14, 45. percusserunt eos ; interdum inseritur
A? ut Num. 21, 18. ziftX^foderunt eum se. puteum.
Annot. Ad rariores formas pertinent Gen. 24. 67. introduxit eam; et Num. 5, 27. bibendas ei da -
bit se. aquas.
B. Futurum cura Suffixis.
Ad Futurum, quod Suffixa, quae a ^ incip iunt, sibi adiungit, notandum est, tertiam radicalem interdum excidisse, in longe plerisque tamen exemplis retineri, et quae de 3. et 2. Plur. utrius- que generis §. 34. B. dieta sunt, hic quoque valent. Excidit in 3. Sing. m. Exod. 33, 20. videbit me ; Lev. 6, 10.
ponet eum; Gen. 13, 16. numerabit eos ;
Pa. Exod. 21, 33. operiet eam se. foveam;
1 b^ 4. g^A (ut) tentem eum; servatur autem Gen. 41, 33.
constituet eum; Deut. 22, 13.; Gen. 50, 15. odio nos habebit ; Aph. Gen. 28, 3. • zimini augebit et multiplicabit te; Deut. 4, 31. 28, 22.:
Lev. 2, 2. fileni adferet eam; Gen. 42, 37. ^filAfilA adducavi eum. Ex his quoque exemplis, ut in Praet. iam vidimus, perspicitur, vocalem E, in qua rad. quiescat, servari, licet illa litera ante Suff. eiiciatur. Idem valet de 2. m. et 1. Sing. et Plur., ut Deut. 4, 29. ^(TIVSA (eum) quaesieris eum Gen. 47, 6.; 45, 28. videbo eum; 21, 13. Aph. c. 37, 20.
proiiciamus eum; 19, 34.
Quae de 3. et 2. PI. diximus, comprobantur Num. 14, 23.
videbunt eam ; Exod. 3, 22. ponetia
eas se. vestes.
C. Imperativu s cura Suffixis.
E paucis, quae collegimus Imperativorum exemplis intelligi- fcur, non multum differre a Suffixorum Praeterito annectendorum
89
ratione, quippe praeterquam, quod Samaritani in iis utantur Suff. 1. Sing. in reliquis ament A ante Suff. inserere. Exem-
pla e Pa. et Aph. repetita leguntur (cum A post radicalem in¬ serto) Exod. 33. 18. iT^A/Tl^U oslende mihi ; Aph. Gen. 32, 29. indica mihi (in textu hebr, h'T'ah); et inserti A
Pentateuchus Samarit. liaec suppeditat exempla: Pe. Num. 1 1,28. ^ x AffiZ^i Pr°hibe eos ; Aph. Gen. 32, 1 1 . Alfl-flO A eripe me; Exod. 4, 3. ^Afii^ìA (=*in5^h) proiice eam se. vir- gam. Exempia 2. fem. Sing. Aph. cum Suff. 1. Sing. Ieguntur, Gen. 24, 1 7. fil^fii^^A bibendum praebe mihi et v. 43.
D. Ir, fin itivus cum Suffixis .
Cum Infìnitivorum cum Suffixis coniunctorum duplex occur- rat forma, quarum altera linguae Samaritanae propria est, altera ad Hebraeorum flectendi rationein magis inclinat, exemplis utrius- que propositis in Annot. subiungemus, quae plus minusve ab hac utraque discedunt, nec tamen ea sunt, quae ad alterutram possint referri aut inde expiicari. Cum autem Infinitivi horum Verborum (praeter Pe.) in rJA terminentur, non adeo mirabitur, qui rj ante Suff. in A mutatimi viderit, quod nec in Nomine fem. negligitur, cum prò debili sua natura perperam ad arctiorem coniunctio- uem efficiendam adhiberetur. Coniugationum Pa. et Aph. exem¬ pla haec sunt: Pa. Exod. 3, 8. ^AA^TD^Z ad liberandum eum (cf. Syr. Deut. 23, 14. Exod. 9, 16.
(ut) ostenderem tibij verbi simul Deut. 8, 2. ilAAv^iiZ ad te tentandum ; Aph. (verbi simul AD) Exod. 24, 12. )iAA^t^ì ad eos docendos. Ldcet autem Infin. Pe. pecu¬ liari suae terminationi adiungat Suffixa , vel simpliciter , ut Gen. 48, 7. (in verbo simul A3) fili “HAìTÌ^A cum venir em ; 3 5,9.
vel inserto ante Suff. A, ut Deut. 4, 36. ^lAiTlT^l^Z te crudiendum (cf. Chald, ìn'-n Syr. j?,), tamen nec prorsus inusitata est forma in ^A? qu°d probatur e Gen. 23, 2. ^tAAimi, ( = «nn'3ib) ad eam deflendam. Altera forma, quae Hebraicam. formandi rationem sapit, terminatur ki At et cai’ct praefixo ut Pe. Exod. 10, 28. iJA\^ (die) quo videbis ; Gen. 39, 13. 44, 31. Aph. Num. 18, 32. ^1^A”x^\iA3 cum clevabitis ; et verbi simul Num. 22,
25. A
Annot. Priori formae propius accedimi, quae vel A- ante A ab- iiciunt, ut Num. 13, 34. )ì-?£A^ì^P£I2i ad vos illuminando» \ Deut.
90
6, 24. ad vitam nobis servandam\ aut prò eo et di
substituunt, ut Deut. 8,16. (ad') te tentandum; Gen. 34,
25. )HA{T13(3 cum essente ex altera prodierunt formae, quae ante teminationeni literas A, gf et fll inculcant, ut Num. 10, 21. )tAtAA(UA 2= H$à Exod. 10, 6. )tAtAt% = tìWii ; Lev. 23, 14.
(usque dum) obtuleritis ; v. 15. et 13. 7. 3fA £ffl-&T2 ut mundaret eum. Forma cum inserto A inter utramque syllabae At literam legitur Gen. 18, 12. fftAAtZS (postquam) senni; et affi- nis terminationis At sine sequente A exempla reperies Gen. 35, 17.
cum difficultatem pateretur ; Lev. 26, 44. )l£A£3f£ì cum essent. Absorbuisse licet perraro terminationem Infinitivi Pe. CU suf- fixum 1. Sing., evincitur exemplo CU'ì^’til = TùìEib ut habitarem , quod legitur Exod. 29, 46. et singularis forma reperitur Exod. 10, 1. ITltfA”* (ut) ponam.
E. Particip ium cum Suffixis.
Participia in Suffixis sibi adiungendis sequuntur legem, quae §.31.3. exposita est, ut scilicet 3. eorum radicalis (J[ vel mobilis fiat ante Suffixa, quae a vocali incipiunt, vel integra Suffìxi sylla- ba accedente quiescat et vocali I efferatur. Exempla haec sunt : Exod. 15, 26. sanans te; I, 10. odio nos
persequentes ; Lev. 26, 17. Aph. Gen. 48, 4-
Annot. Alibi 3. rad. A retinetur, in iis potissimum, quae pro¬ prie sunt Al , ut Exod. 23, 5. XA)É = Sii» ; 20, 5. di A^ = ‘WSto ; Deut. 5, 9. 7, 10.; Pa. Num. 10, 35. #nÌA)£*£ — tp&tttoia (§. 31.' 1. Annot.). — Alia proprietas haec est, ut in Participiis Aphel radix in- terdum in fine litera A augeatur, ut Gen. 48, 4. -J i Affliti multipli- cans te; Deut. 8, 5. — Singularis forma servato in Aph. post Praef. characteristico A legitur Deut. 8, 15. ■JSffiAfnA^iSC = qui deduxit te et Part. Pass. Verbi numeravit , quo
Num. 1. Hebraeorum tìiyufsa saepius exprimitur.
§. 36.
De N ominibus Affi A et A CUI Verbi Subst dittivi
loco adhibiti s,
Cum Nomina substantia (= — ti^), et quod ne¬ gative ei opponitur (— — ‘ptf), Syrorum et Hebraeo¬
rum more cum Suffixis iuncta haud raro prò Verbo Substantivo (§-33.) eiusque negatione usurpali soleant, non adeo mi- rabitur, qui expositis legibus, secundum quas Suffixa Verbo acce- dunt, utriusque flexionem notione esse et noti esse hic receptam Verboque, cui ita utrumque cognatum sit, adiunctam viderit Utriusque autem flexio haec est:
91
Singularis .
B) Affli
Fem.
Masc.
^ Affli | (3t Affli)
SffflAffli j l'Affli ^fflAffli i&Affli
fflAffli
A) AfflA
Fem. Masc.
^ AfflA) (^f AfflA)) 3 ^Cffl AfflA j tAfflA )
iifflAfflA TAfflA 2.
fflAfflA
1.
Plur alis.
Fem. Masc.
^Affli ^Afflì ^IfflSlAffli ^iSAffli
XLAffli
Fem. Masc.
Jlffl^AfflA ^AfflA 3. ^ffl^AfflA ^tiSAfflA 2.
^ AfflA i-
Annot. Nec desunt exempla, in quibus Pronomen separatimi % utrique per crasin adiungitur , ut Num. 14, 40. 3f^IAfflZ ego non sum (=3f)lA ♦ Affli); Exod. 5, 10. Deut. 4, 22. Cuni auteni dubitai! possit, utrum t in £A (TlA et £AfflZ , quas flexiones in para¬ digma recepimus, e crasi Pronominis £3t explicandum, an merum sit Suffixum, quod sub hac forma nec Samaritanis omnino improbatum fuisse infida §. 45. videbimus; tamen, quae Deut. 29, 15. deprehendun- tur exempla tAfflAT et £ AfflZT ex Hebraicis 13^5^ " '"ipX et "
translatà, quae et ipsa aChaldaeo per VjìJ'PK'h et ‘ifiimb'n reddun- tur, yix in suspenso relinquunt, utri suffragemur sententiae, cum nec Syri nec Chaldaei bac crasi utantur , et Syrorum prò ^oioZU.] e compendio scriptionis explicandum sit. — Hebraeorum voces 12)^ et *pì< ab interprete servatas videmus Num. 9, 20. ( v. 21. A A
similiterque in Carni. Sani. 111. 13. AAT prò AfflAT quae est se. ha-
-f
bitatio et IV. 10. 3fAffl legitur erat = cf. Gesenius ibidem
p. 79.) et Deut. 1, 42. fllftfllA =
Caput t e r t i il in.
De Nomine.
§• 37.
De No mine in universum.
Doctrina de Nomine nititur rei derivimeli , rei flectendi eius ratione, de qua utraque deinceps exponetur. Quatenus enim No- men cogitatae rei siye essentiam, sive imaginem et naturarli ob oculos ponit, ad prima cogitandi suasque cogitationes verbis ex- primendi initia reducit, ita ut cum Verbo simul ortum vel primiti- vum i. e. non aliunde repetitum dici possit, vel derivatum a Verbo, quo propius ad actionem accedit eique cognatum est. Quemad- inodum autem Verbi signilìcatio variat, et vel vocalium usu earum- que mutatione, vel insertis praefixisque literis syllabisque adauge- tur, ita quoque pariter in Nomine formando eadem notionis diver- sitas ut plurimum impetratur. Hinc duplicem hanc Nominis ex- plicandi ingressi viam et ab origine ortaque inde eius significatio- ne exorsi , ad flectendi rationem progrediamur, cuius potissimum hoc erit, ut doceatur, quomodo Nomina Genere inter se differant, quae Numeri atque Statuum , qui vulgo dicuntur, sint proprietates, in quot Ordines , quos improprie Declinationes nuncupare placuit Grammaticis, sint describenda et quae leges in Suffixis adiungen- dis observari iubeantur ; ita ut eodem fere ordine, quem in Verbo explicando maxime probatum esse arbitrati suinus, doctrina de Nomine absolvatur.
§. 38.
De N ornine primitivo et derivato .
1 . Primitivi accensentur ut plurimum animalium, plantarum, metallorum, numeroruni membrorumque corporis nomina, ut canis ; hyssopus ; aurum j aZA
(fem.) tres ; auris et alia plura.
• 2. Nominum derivatorum duplex est genus; cum alia ab
ipsis Nominibus primitivis ducantur, ut Sacerdotium a
sacerdosj Alf=Q,A (s- At^HA Carm* Sani. III. G, 12.) divinitas ab ^A Deus ; et primogenitura a
s. primogenita ; filAZTì ( = Chald. *^:n) pedes
a cuius terminationis Chaldaeorum — respondentis in-
primisque Gentilitiis propriae , ut iU Hebraeus ;
fflA'WAS Aegyptius, vestigia quoque in Adiectivis nonnullis deprehenduntur, ut Hi dexter ; alia autein et vel longe
plurima Verborum radicibus originem suam debeant. Horuin va- riae classes dignoscuntur, quatenus scilicet a) simplicis radicis literas reddunt vocaliuni tantuminodo vicissitudine, quibus passim significalo eorum defmitur, inter se diversa, aut b) intensivis Verborum formis, quarum notionem in se transferant, sese adiun- gunt, aut c) cum vocalium yicissitudo notioni confirmandae haud sufficeret, literis augentur, quibus Verborum radices carent. Ac- cedunt bis alia Nomina verbalia , quae Participiorum et Infinitivo- riun et formam, et notionem sibi vindicant, quorum conspectum §. 39. dabimus. Quod igitur attinet
A) ad ea, quae prima classe comprehenduntur una pas¬ sim syllaba efferenda, designant illa non modo res, ut sa -
crificium , vidima; ordo , series ; sed etiam personas, ut
rex ; T3V servus ; quorum hoc est, ut accedente syllaba vocalem sub media rad. abiiciant et A sub prima assumant. Nec vocalium yicissitudo est piane otiosa, quippe Verborum intransiti - vorum notae et in Nominibus passini retineant vini suam, aut acti- vam notionem in passivam convertant, ut (— Ch. dscj) gu-
stus , cibus i. e. quod gustatur, comeditur; quam alia sibi vindi¬ cant inserto post mediani, aut primam rad. 1^, quorum haec sunt bisyllaba. Pertinent huc vestis ; MA
(= Cli.mnn) terminus ; opus; thesaurus.
Alia duabus enuntiantur syllabis cimi vocali A sub prima rad., ut ( — Ch. delictum ; fame s ; quae, ut e cogna¬
ti dialectis apparet, in flexione (fctErtìiN, K253 — U-slc) alterius syllabae vocalem abiiciunt.
B) Secundae classis licet difficilius sit certa investigare
exempla, cum lingua Samaritana Dagescli forti huius gradationis indicio careat, quo passim significante, qui agendi rationem aut negotium quoddam seduto ac continuo facessero solente et prò qui¬ bus interdum quoque Participiorum Pe. forrnae , ut A 1^~
stor ; ind^x-) adhibentur, apponere tamen lubet, quae Imo
referri debeant ex vocali A sub prima rad. cognoscenda, ut (=H3D — ^4) coquus ; m( = ì ) mere at or ; ÌAV3
operarius (§. 21. 1.). Nec videntur Samaritani liane formandi rationem prorsus neglexisse in Adiectivis, quae corporis animive
faciiltates, aut vitia utriusque denotant, cimi Exod. 4, 11. ia
mutus lineola superposita duplicem literae j\
enuntiationem indigitare videatur, et alibi in Lit. Sani. (cf. Ca¬ stelli Lex. hept. p. 1845.) — tfex mutus et = tó'itt
surdus legantur; quam proprietatem forte et coecus et
(coll, “jìa) gibbosus sibi yindicare poterunt, licet =
W coecus ; bardus ; claudus Syriacam magis
fonnandi rationem (cf. fem.) sapiant, nec eos pro¬
prie designare videantur, quibus haec vitia innata sint, sed qui in¬ fortunio quodam in illa inciderint; ita ut passiva eorum forma cum notione conspiret. Idem fere animadvertitur in aliis, e qui¬ bus attutisse sufficiat ^ filici quod Deut. 28, 65. respondet Hebraico ta*n trepidus , veliementer commotus. Ceteroquin non- nunquam Samaritani Hebraeos imitati sunt, qui adjsimplicis radi- cis ìiotionem augendani mediani et tertiam radicalem, aut alter- utrani repetunt, ut Num. 1 1, 4. promiscua multitudo
(ab A) respondet Hebraico ppsptf ; quamvis alibi id prorsus negligant, ut si Lev. 13, 49. verba dWiN: ia p'np'Ti redduntur * Hi A * vìrescens aut rubescens. Occurrunt tamen.
alia his similia, ut Exod. 28, 19. smaragdus ; v. 1 7.
amethystus ; Lev. 19, 19. mixtuvi ex di -
versis rebus i Deut. 22, 9. Exod. 29, 23. ¥l7nY^ laganum ; Gen. 1, 12. germen; Gen. 3, 7. nudi
(cf. OBtf); Lev. 23, 40. rami (a a*X£^x*a) • Gen.
25, 21. zf A JÌÌ^ Y5 V sterilis. Diminutiv oruin formam minus excultam deprehendimus in 3I713Z corculum a az cor .
C) Inter literas, quae Nominibus derivatis augmenti loco prae- figuntur eorumque notioni diligentius definiendae inserviunt, emi- net qua litera vel indicatur locus, in quo aliquid est aut per- agitur, ut desertum ; locus sacrificandi , ara;
cubile ; vfr'» oriens ; vel tempus, quo aliquid fit, ut tempus habitandi; vel notat instrumentum ad ali-
quani rem adhibitum, ut emunctorium ; tor-
cular; aut omnino rem, quae fit et existit, ut praeda (pr.
id quo capitur) ; res praeclara ; res parva;
unde omnino eius usus in rebus designando cemitur. Aliis, licet rariora sint exempla, Coniugationi Aphel et forma et notione co- gnatis, quae vel Concreta , vel Abstract a aut res designant, prae- figitur A- Pertinent huc 3A1A (= Stólti) inquilinus ; rJAZA
95
(cf. Syr. . .r^ defatigavi t) lai or ; (cf. Syr. - ae-
qualisfactus est) similitudo j A (=|2UJttai) pallium , ve-
stis. De Nominibus A prosthetico auctis vid. §. 8. 1. Alia de- nique forman<U ratio, quae respondet Hebraeorum terminationi- bus *p et *] — , a Samaritani recepta, non tantum Nominibus ab - stractis , sed et Concretis et Adiectivis peculiaris esse coepit, et ita quidem, ut in aliis leve tantum inter liane et simpliciorem for¬ marli intercedat discrimen, ut Exod. 17, 14. (=‘j^3t)
memoriale , monumentimi et ibidem "m ( = taDT ) memoria ;
rubescens (coll. ruber •) ; quod in aliis, quae a sim-
plice radice ducuntur, baud anima d ver titur , ut (= TSP)
possessio : oblatio i dolor ; indi-
cium , princeps , misericors. (Carni. Sani. 111.
20. et VI. 20. aliis ex utraque terminatione no-
tionis diversitas vi detur elucere, ut \itnm (= Ch. •jsin'h) confi- dentia , fiducia et confugium ; nec denique desunt, in
quibus intentionis notio inesse videtur, ut («oli. T&p et
5^) natesi (coll. Hebr. pp'y, €h. pìD-r) adiutor ; quo
tamen non pertinent, quorum derivati iam ad Pa. reducit, ut collectio (coll, congregatio ).
§. 39.
Nomina Verbalia Part icipiis et Infinitivis
maxime cognata .
Nomina Verbalia vel Participiorum formis sese adiungunt et Subiectum aut Obiectum actionis denotant (Concreta), vel Infini- tivis per se iam abstracti Nominis instar (cf. §. 6 8.) adhiberi so¬ liti maxime familiari actionis ipsius notionem obtinent et virtù - tem aut facultatem actione comprehensam amplectuntur ( Abstra - Xta). Nec desiderantur utrorumque exempla, quae a vulgari forma¬ tine paullulum discedunt et obsoletam linguae formam arguunt :
I. Nomina, quae Participiorum formas induerunt:
A. Coniugationis Peal.
Huc pertinent
a) ea, quae ad radicem proxime accedunt (cf. §. 3 8. 2. A.),
et cum ipsius vocali enuntiantur, ut (=Ch. ‘ips,) viri
(p=z • sociusi (=Chald. tapi) amicus ; AT^[ (=Ch.
tfjn) novus , recens. Alia sunt
b) quae usitatam sibi vindicant Participii formam, et qui-
dem a) adivi , quibus signiiìcantur vel qui arte quadam callent, ut xn\n ( = d£*i) acupidor ; (s=tto£) divinatore (Ver¬ bi §• 3 V) (— medicasi aut actionem exercent,
ut Mi oppressor ; T^fS* s. ^ ( = ]?otjo) testisi yel ab in- transitivis ducta statum s. conditi onem innuunt, ut (verbi
§• «• et 29. = Ch. stp) senex i la) peregrinus i
(verbi sf2,) (=Ch. ^*1) puer et fem. pueUa.
Eiusdem formae exstant quoque Adiectiva, ut pauper;
mahts l interdum eadem notantur res, ut VY statua i. e. id quod stat. Latius fere patet |?) usus eorum, quibus Pai - ticipii Passivi nota impressa est, ut Alìtì1!] (= ~ prò -
pheta , natesi ^jJiìA (= Ch. ■■mk) mercenarius ; se-
nex l (verbi VV) ifiìZA (— l^^7) explorator ; et alia plura, e quibus partim notio passiva elucet. Neque tantum personis, sed etiam rebus ut plurimum passivae notionis inservit haec forma designandis , quo pertinent 1 V3 fax Pr* <1U0<1 incenditur ;
cingulum i. e. quod cingìtur; fcrmentum ab
subiecit pr. quod subiicitur; UTIZ3 pars , portio i. e. quod divisum est; SlTlj'flT operculum ; (verbi =ìQ<) (=]zLk^) creatura. In paucissimis, ut in ^AYfilYT/6^™3 hedica pr. morbus, qui vires comminuit, notio activa animadverti- tur. Haec autem notionis diversitas valet inprimis in Adiectivis huius formae, ita ut, quae a Verbis transitivi ducantur, passivam quoque retineant notionem, ut ( = Ch.'n'ina) electus ;
VfilW vulneratus ; erntus i membris mutilus
s. mutilatus i desiderabili i (verbi ^ inserto A)
coctus ; in iis autem, quae ad intransitiva redeunt, in notione defìnienda nulla fere passivae formae ratio habeatur, ut ZlTtìA tristi , lugens i ^fnYfH gravi; (verbi VV) ^(71^ (=Ch. ‘Ti'na) amarusi ilfiliTi (ì- q- y) molli. Alia deniqu^ Participii forma
c) inter utramque ultimam radicalem literam \ inserit et notione cum prioribus consentiens itidem adhibetur de iis, qui negotium quoddam facessunt, ut (=Ch. *tìoì) cu -
stos l interpreti (=l?ò-2a^) creator, conditori
(=P‘itaiB) redemtor ; (verbi rJJ) A£3A (Usf ) pitor ; nec desunt, in quibus conditionem innuit, ut possessori
(verbi *V) ( = ‘ti*} ) peregrinus; et inserto ^ , ut
AfilT ( = ‘ni’n — |jpl?) habitator ; quibus et annumeranda ex-
97
empia, ut fluenta pr. quae descendunt; et (verbi
VV) fluctus pr. quae volvuntur. In iis autem, in
quibus notio passiva investigavi potest, illud \ more Chaldaeorum haud dubie vocali U erit efferendum , ut in (= Ch. tasfta)
mutilus , contractus * ( = ) maculosus , variegatus ;
furiosus , pr. irritatus ; quod nec in rebus, quae hanc formani induunt, erit negligendum, ut in (— Ch. ‘fia? —
cólumna , nisi quis cum Chaldaeo mediani geminatami enun- tiare maluerit.
B. N omino, Participiis reìiquarum Coniug atio-
num cognata .
a) Coniugationis Pael haec praebentur exempla :
incantatore praestigiator (coll. Ch. tnn incantavi f) ; dux
(a Pa. duxity; artifex (coll. Ch. naa); nec non
passivae formae ac notionis laudatus , celeber ; et alia
plura. E femininis huc pertinent Nomina formae activae (verbi fiD) «TZflfiii (i- * in'iHa) obstetrix et passivae
sponsa pr. desponsata; repudiata. Interdum Parti-
cip ii nota abiicitur, ut in uiagnus , maior .
b) ad Aphel referenda sunt: dominus, possessor
et fem. domina ab Aph. aiuit ; (verbi |7JZJ)
(~]lLaL^c) nutrix; (verbi ^V) interpres
ab AfitfilÀ “dvertit; et (= )
fidelis.
IL Nomina ab Infinitivis ducta.
A. Coniugationis Peal.
Nomina, quae huc pertinent, in tres describi possunt classes, prout aut simplici at obsoletae Infinitivi formae accedunt, aut lite- ram \ inter mediani et tertiam rad. insertam habent, aut denique terminatione ^ vel gaudent. Accensenda sunt igitur
a) prirnae, quae Hebraeorum Nominibus segolatis respon- dent et una syllaba cum vocalibus A et E sub media rad. positis enuntiantur, prò quibus in reliqua fiexione vocales A, E et I sub prima rad. suscipiunt, ut ***,^£J ligatio (incantationis species)* exsecratio (coll, favoli); (=Ch. Nnbìi — >cu^L,
jOX.1^ ff omnium. * (=Tj03 — ìCto) libatio ; AV3 (= nns)
increpatio , exilium. Verborum r£2, mutata tertia rad. in (J{ re- periuntur plura, ut (— Ntpii et tf'jaa — \1^£) fletus;
7
neo
(= | ?V,^) revelatio; (Onta ‘pertinacia ; mia superbia ; non verborum ll^ labore reatuSj condemna-
ti°; peccatami et verbi jJJV? ut ^ÌITÌ9 odor. Alia,
quae sunt Femmina , curii iisdem sub prima rad. vocalibus enun- tiantur, ut ^VMT perfossio (cf. Syr. ]£J>); =£9^1f iustitia i (Coll. Hebr. •jiatón) opimo ^ cogitatio ; rfVTZ) (=Ch. awis) vulnus. E verbis s* .AZ ^1UC Pertinent Nomina for- mae (=Ch. sanatio ; e verbis et fflV Nomi¬ na mors se. quae sequitur abortum ; (== Chald.
60^) senectus. Interdirai licei perraro ■jy praefixum legitur, ut in ver bum , sermo. Haud exiguus porro est
b) eorum numerus, quae \ aut f[{ inter utramque ultimaiu
rad. recipiunt, quorum a) illa aut cimi iisdem Chaldaeorum et Sy- rorum fonnis apprime consentiunt, ut (= —
9^00^) oppressio ; ^f£9Z (== afflictio ;
(= a'rùb cmn r( prosth.) adoratio ; aut iis respondent, quae apud eosdem \ inter primam et mediam rad. inserunt, ut ( = ) consociatio ; ( = GEfll ) viror ; A£3fl!
(== Finis) collectio ; similiterque idem animadvertitur in Femini- nis, ut collectio cinerum ; (= K£&iri) portio ;
latitudo ; rJ!¥Z^£{ SJ fortitudo ; poma-) da -
mnum. Verborum rJ2< deprehenduntur formae fil^A narra- tio ; mtAi redemtio. Ea auteni, quae /?) literam inserunt (cuius obsoleti fere Infinitivi formam comprobat exemplum §.19.1. Annot. D. aliatimi), notione haud differunt a prioribus, ut (= f*uq). emtio; turpitudo ;
stultitia ; sessio ad mensam ; (==rwajp)
iustitia ; et e Verbis vv huc referenda sunt Nomina formae murmuratio .
c) Tertia classis ea comprehendit Nomina, quae augentur
terminatione \ aut (cf. §. 1 0. 2. §. 1 9. 1. Annot. D. et§. 43. II. C.), quam «) in haud paucis simplici Infinitivi formae sub lit. a supra laudatae ita accedere arbitramur, ut cum vocali A sub prima rad. efferantur. Exempla haec sunt: ^Z9? s* caligo;
(verbi nied. A) ^***A9 languor, morbus; (verbi VV)
(cf. |zo?j^) libertas. In verbis absorbetur tertia rad. fìft in
hac Nominum formatione, ut ignominia; t-mv contentio ;
tv-m sitis ; et in derivatis Verborum |7lV retinetur vocali E enuntiandum, ut in mm^ (=n^) suavitaSy fra granfia. Cum
99
autem haec terminatio ex aphaeresi literae ^ orta sit, quae in re¬ li qua horum Nominimi fìexione recipitur, nec ullibi terminatio in Nomine absoluto legatur, non dubitamus corrigere Lexica, quae adhuc scribunt A redemtio ;
adspectus etc. priorem illam sine jfe scribendi rationem commen¬ dante». In aliis autem eiusdem terminationis Nominibus inseri- tur inter mediam et tertiam rad. (cf. lit. b. /?.), ut in
(=ì^hi) velocitas ; (=iìì^ì^)
astutia; (verbi VV) (= deUlitas; (verbi
ni cum HI mobili) tfll?) laevitas . In Derivatis Verborum med. illud ante (JJ eiicitur, ut (— Ch. ìiWis) festinatio .
B. Reliquarum Coniug ationum.
Quae in praecedentibus enumeratae sunt Nominum ab Infini- tivis ductorum formae nec in Pael et Aphel desiderantur. Profe- rantur haec exempia :
a) Coniugationis Pa. alia cognoscuntur e praefixo, ut 3?^ erectio (coll. Syr. . o ■*']') l alia insertum amant ut
peccatum (coll. Ch. 2N& polluit ) a Verbo med. quod in Pa. transit in Hi Cf. §. 21. 1.; rj-mu acuitio (coll. Ch. ‘rnrt) ; aut augentur terminatione ^ , ut exaXtatio.
Eadem formandi ratio observata est
b) in Nominibus ex Infinitivo Aphel ductis. Sic legitur oblatio (coll. Aph. uoxcf obtulit) ; et formae in ^ desinen-
tes deprelienduntur haecce: possessio; incli-
natio; (Verborum (H3) ^fAxT^tA incendium\ excellentia ; ^ATlÌA confessi» ; (Verbi W) "^yjA «gitati»; (Verbi VV) VlTA protectìo.
c) E. Quadriliteris (cf. §.17. 4.) pertinet huc zl*\iy)3
cultura et a Verbo derivatimi legitur Nomen
eversio.
§. 40.
De Nominibus compositis et peregrinisi
1. Quamvis rarissima sint, reperiuntur tamen exempla No¬ minum compositorum , quorum lingua Syriaca largiorem praebet copiam. Sic Gen. 9, 6. legitur (=|^Jj^T) prò simpli-
ci 1, 25. vox Hebraica r optile redditur verbo
i. e. dominus foecunditatis et Deut. 27, 4. 12. oc-
j *
100
currit uno verbo scriptum mons Garizim , quo
Hebraeorum *nrt exprimitur, similiterque scribitur in Carm. Sani. XII. 18. 7110718 Sufràe; de quo vid. Gesenius
ibid. p. 1 02. In versione Pentateucbi Samarit. Arab. prò nomine Dei interdum adhiberi h e* Deus aeternus
meminit Castellus in Lex. hept. p. 823.
2. Quod attinet ad Nomina inprimis e lingua Graeca recepta et civitate Samaritana donata , e pluribus afferantur Gen. 1,11. 1 2. et = yév°i ; 9,12. = arjutìov ; 1,0.
ìitste = peaor; 24, 14.rf^2<5 hydria = xaka&os; 14,23. if1}^ = oavòalov ; i5, ii. cadaver — %£hv<f og j
Lev. 2, 7. 7, 9. 21, 20. = vavog pu-
milio ; 18, 3. 30. (Oh. gìot) = vópog; Num. 31,22.
24. et = naoGLTiQog, quorum originem
Graecam nemo facile in dubium revocabit. Latinam stirpem sub¬ esse Nomini = ancilla-> vix est, quod multis demon-
stretur.
§. 41.
De G e ne re No mimi in.
1 . Lingua Samaritana, ut reliquae eius sorores Semiticae, du¬ plici gaudet Nominum Genere , masculino et feminino, quorum hoc vel significai ione ve! terminatione peculiari ab ilio distinguitur. Neutro caret, quippe tum demum suborto, cimi populi ingenium e vivida rerum contemplatone ad abstractam cogitandi rationem. abiit, ad quam Samaritani prae ceteris minime evecti sunt. Signa autem Generis interna cum suppeditet significato, Masculinis ac- censenda sunt nomina virorum aut officiorum et munerum, quibus illi funguntur, populorum, montium, mensium et fluviorum ; Femi- nina autem esse solent Nomina muliebrem sexum tam hominum, quam animalium designanti, regionum porro, urbium et dupliciura corporis membrorum, etiamsi in Plurali Masculinorum terminatio- nem retineant. Ceteroquin Femmina praeter significationem suam Generis notam obtinent terminatione , quae in longe pleris- que rjf (= Hebr. il - ; Ch. K-) , ut ~0<£A9i virgo; -JAAA s. r£AA fontina; urbs; inprimis in iis, quae a Mascu¬ linis ducuntur, ut regina a rwr ; in haud paucis
^ et ^ esse solet, ut senectus ; turpitudo ;
A possessio ; Gen. 36, 12. concubina; Deut.
i«, is-fitéaA vestis.
101
Annot. Haudquaquam tamen probanda est terminati/) femi- nina cum servili A, quae Morino iam et qui eum seoutus est Cellario p. 68. displicuit, et a nobis supra §. 39. II. A. c. in Nominibus in A£ et AITI desinentibus utpote Statui borum Noniinum constructo (§. 43. II. C.) propria reiecta est. Licet enim deprehendatur A^S (=!Ttì —
V
Zj-^) filiay tamen hoc unico exemplo e cognatis dialectis recepto certa huius terminationis regula constitui nequit.
2. Quodsi vero diligentius utriusque Generis naturam per- scrutamur, physicam animadvertimus s. natur aleni et ideatem. Hinc factum est, ut plura Nomina, quae hae Femininorum nota careant, nihilominus ob notionem suam huic ordini sint accensen- da. Ad ea igitur, quae
a) per se bue referenda sunt, pertinent inter alia plura
mater , (■= ?rn Plur. Gen. 32, 1 4. ovis fend¬
ila, et quatenus terrae, regiones et urbes almae incolarum utpote iiliorum matres iudicantur, Nomina huius notionis, ut ter~
ra , hoc genus sibi vindicarunt (cf. tamen urhs , quo sem-
per Hebraeorum exprimitur). Hinc locorum quoque Nomina quaedam , ut iTVìf vallis, 2,1713"* et V3*A via interdum hoc genere gaudent.
Annot. Dum autem Hebraei haecce et alia prò Masculinis quo¬ que adhibent, quod nec omnino a Samaritano neglectum yidimus, alia tamen, quae apud eosdem similiter usurpantur, a nostro vel generis feniinini nota sunt distincta, ut = nari» castra ;
= "133 planities ,* = platea; SfJrX = '1] ìhortus; 3f^l3fA
= dl’lnfr fluctus ; vel duplici genere exstant, ut 3CA*1T et atrium.
b) Praeterea Femininis annumerante Nomina virium invi-
sibilium, ut anima (masc. i. q. homo §. 91.) ; Ut3 sp>-
ritus (masc. i. q. ventus Exod. 10, 13. et alibi); similiterque
A ignis; cui sese adiungit soi (cf, Qen> i5? 12. 17.
19, 23.).
c) Tandem Femininum utpote debilior ac imbecillior natura
transfertur quoque «) ad corporis membra, quibus utimur prò actionum instruinentis ; ut manus (adeo ubi ab Hebr. prò
masc. adhibetur, ut Exod. 17, 12.); hinc quoque dextra
et sinistra , licet, nec desintloci, in quibus sJJffl'Uffil
(=-pa^) dextra et sinistra , vel addito No¬
mine VA, vel sine eo leguntur (cf. Gen. 48, 13. 14. 17. 18.);
2A3 pes; V3-I71 A- digitus; V3TA brachium ; Limxx
poltex ; oculati , ^ITA auris ; lingua ; ^|-m- dens
102
(Gen. 49, 12. candidi ); aut ad alias corporis partes, ut
rifa venter ; ^JU3 uterns ; ii33 genu ; 3xn os (PI. consti*. Ex. 13, 19. A^31'); P3¥ corna ; 3^3 ala. Hebraeorum au- tem Sb'S obtinuit apud Saniar. terminationem fem.
-(AVIV • P) a(l vestimentorum nomina, ut calceus
{Deut. 29, 5. attriti sunt) ; y) ipstrumentorum, ut
gladius (Lev. 26, 6.); fenestra (coll, nnis Ch. *rih& Gen. 6,
16 ); mìì = bis scyphus . d) ad res haud animatas , quibus
utitur homo , ut paries ; ^3V lectns (Deut. 3, 11. sq.
Afift); puteus (Gen. 26, 21.; cui nec obstat Gen.
21, 3 0. ob ambiguum huius pronominis usum, de quo vid. §. 14.);
lapis; vitis (Gen. 40, 10. Afiìrtì et a^a omni11®
lapidum aut plantarum Nomina.
Annot . Cum autem arca nonnisi Num. 10, 33. et ^£ìAM*
virga Gen. 49, 10. Num. 24, 17. cum Verbo masc. iungantur, et desi- derentur loci , e quibus usus eorum femin. perspici possit Hebraeae linguae passim peculiari», dubitari potest, num Samaritanus iisdem genere feminino usus fuerit. Alia Hebraeorum Nomina fem. permu- tantur cum aliis, de quorum genere satis constat, ut Sfidi 1 hydria — '13 ; *iAfiÌA = olla m. et *5$ 2$ = 111553 virga m. ; *1TA, A? et = pà (coll. Syr. j?] m. ]£?] f.) area ; et Gen. 38, 1.
= m§ tenipus ; = Syr. i. q. vespera etc.
3. Terminatione femmina autem opus est iuxta maseiili- nam Nomini in iis, quae duplici genere distinguuntur. Hinc ad- hibetur in Nominibus physicum genus exprimentibus , ut rti-
tulus et vitula ; 33 iuvencus et ^33 iuvenca. Nec
tamen hoc ubivis observatur; immo alterutro nonnunquam utitur lingua Genere ad utrumque designandum, ut columba ;
)V33A (Pi- *®fl)VT3A) ratta. In aliis sensu sexus defi¬ ni tur , ut camelia quod Gen. 24, 63. iungitur cum
Part. masc. ^ITIAA venientes ; c. 32, 15. contra, ut res postu- lat, cum fem. ( = rvip1*';1^) lactantes. Idem observatur
in Nomine s- = oves .
Annot. Pro Nomine 1ÌBS avicula , quo Hebraei in utroque utuntur genere, Samaritanus in iis potissimum locis, in quibus textus Ilebr. exhibet femininum genus , ut Lev. 14, 4 - 7. 49 — 53. usurpai sfàM, Stat. emph. SfA'VLTI, Plur. Lev. 14, 4. neque tamen
sibi constat in hac Nominis fonila ubivis retinenda, dum Deut. 14, 11. verba llebraica rnhtt ‘tiBS reddit (cf. Deut. 4, 17.) et
Gen. 7, 14. permutai cum “dP-ìSP. Similiter Epicoenutn cervus et cerva Saniaritanum ignorasse credibile est, qui et ipse Gen. 49, 21.
103
prò utatur Nomine cerva . Nec hanc imitatila est lin-
guae Hebraeae proprietatem , ex qua in Pentateucho notet tam jmerum quam puellam, alterum, quod tantummodo Gen. 22, 5. (^V)l) retinuit, Nominibus (113% P33 et i&fiilZV exprimens, prò altero Fe- min. jpuella usus.
4. Femininorum denique forma Abstractis significandis in- servit,, quae haud raro in Concreti notionem abeunt totumque ge- nus comprehendunt. Sic f^uiilia ? famulitìum ponitur
prò famulis , servìs ; liberatio prò servatis , liberatisi
propter quam Nominum abstractorum cum Plurali affinitatem fa¬ ctum est , ut yicissim res hoc numero expressae illorum notionem suam facerent (cf. §. 42. II.). Formantur autem Abstracta e Masculinis cmn Nominum tum Adiectivorum et rei addita simplici Femininorum terminatione rj, ut improbitas ab
peccatum ; primogenitura , ius primogeniti aitila
primogenitus ; vel accedente syllaba , ut tfrim Stat. emph. «Manieri primogenitura « primogenitus ;
Stat. emph. iuventus a ItVlTl
parvus , natu minor. Alioquin efferuntur vocali U in penultima vel e cognatis dialectis cognoscenda, ut ~ opus;
= nSttS sacerdotium ; vel litera \ expressa, ut — trya& potentia ; = possessio. Alia ab Adiecti -
vis ducta desinunt in •> haud dubie vocali A in prima syllaba enuntianda, ut = HW coecitas s. coecum; (nim=
verruca s. verrucatum ; = Jr'^- impetigo s. impe -
tiginosum. Nomina denique per praef. formata cum vocali E in penultima, ut subversio , haud raro aetio-
nem designant, et Infinitivi inprimis Verborum intransitivorum, qui Femininorum adsciscunt terminationem, Graecorum Infinitivis cum articulo instructis respondent, ut Deut. 1,27. = TÒ
piotò’; Exod. 29, 29. 30. Pa. = (LXX.) rò rifai co¬ atti ; rò hirovQ/tXv; Ethp. — r°
ptya'hvvtiv. De reliquis Nominum abstractorum formis vid. §. 39. II.
§. 42.
I) e N u m e r o.
I. De Formatione Numeri.
1.) Numerus ut in lingua Hebraea et Chaldaea est triplex, Sitigularis, Dualis et Plurali s, licet Duali» sit rarior et oh mu-
104
tuani terminationis similitudinem aegre a Plurali distingua tur. Qucmadinodum autem Singularis Generis nota gaudet, ita in Plu¬ rali quoque providife lingua, quo eidem dignoscendo consuleretur, ut utrique Generi sua esset terminatio , quam in Masculinis sylla- bam ^I^Tl nudo Singul&ri accedentem et passim, curii magis Clial- daica aut Syriaca ^]fj( permutatalo, esse vellet; in Femininis au¬ tem prò terminatione Singularis suffecit literam (= *] — ) prae- cedente vocali A, quam et in forma exprimeret, enuntiandam.
A) Exempla Pluralis masc. in ^aec sunti
filii; °pvra> itemque in Adiectivis et Participiis, ut
boni ; Gen. i », a. stantes. Ter¬
minatio in Nominibus pariter ac Adiect. et Partic. deprehen- ditur, ut Gen. 1, 14. luminaria ; 3, 7 .
nudi; Num. 23, io. laudati; nec desiderantur
exempla, ubi pluribus inter se iunctis Pluralibus utraque termina¬ tio alternai, ut Gen. 21, 34. multi dies ;
i, i4. in tempora et
dies et annos. In iis Nominibus autem Adiect. et Partic., quae in Hi aut UlA (— t ) desinunt , quae posterior terminatio ìnprimis Nominibus gentilitiis propria esse solet, duplex (J J Nominis alte- rum , alterum terminationis , ita in unum coalescit , ut (]1 e terminatione Plur. excidisse videri possiti ut gentes a
filtl; ^fflAA venientes ab filAA» ^filA^V Hebraei oi> ni Aaav- E Nominibus denique, quae duplicem proprie ul¬ timalo rad. in Sing. simpliciter scribunt, nonnisi populus re¬ peri tur , in cuius Plurali duplex litera redit Syrorum more, ut Exod. 15, 14. = In reliquis , ut in
mare (Plur. Syr. haec scribendi lex negligitur.
Annoi. Detective scripta Pluralis terminatio deprehenditur Gen. 7, 17. in verbis XL. dies ; quae liuius No-
niinis forma licet et prò Plurali fem. abs. haberi possit, quippe quod Deut. 32, 7. Agl'ili = rvÌE1} legatur, tanien hic locus nihil probat, cum hanc lectionem e mero Hebraeum textum imitandi studio ortam esse, nemo infitias iverit et Gen. 7, 4. prò legatur. Si-
militer retinuit Samaritanus antiquam Pluralis terminationem “> -, quae occurrit Gen. 49, 26., verba nimirum, quae ibi leguntur Hebraica reddens per ♦ A/i'lS benedictiones montium .
B) Haud aliter Samaritani promiscue utuntur in Plurali fe¬
loni. terminatione buie generi propria tam defective, quam piene scripta ; nani iuxta viduae ; filine;
105
vialae ; aeque frequenter occurrunt praecedente Exod. 32, 6.
holocausta ; Gen. 24, 3 5. ancillae ; 37, 7.
circumdantes ; et licet inter utramque terminationem nullum discrimen videatur interesse, quod passim comprobatur lo- cis, ut Lev. 1 4, 4. aviculae
viventes mundae ; adeoque uno eodemque loco, ut Exod. 36, 14. idem verbum ^virm et corlinae , utroque modo
scribatur , hoc tamen a nobis observatum est, Nomina, Adiectiva et Participia in \ et ff( exeuntia perraro sine scripta legi, ut dona; castra; Gen. 41,2.
Vftfllffl vaccae pidcrae etc.
2. Cum igitur sjdlabae ^/73 et Masculinis accedant in Singulari Generis nota haud distinctis, his opposita autem termi- natio > s: > propria sit 'Femininis, tamen in haud paucis lingua ab hac vulgari consuetudine discedit, nominatim
a) in iis, quae signihcatione sua satis genus smini arguunt, at cum Femininorum nota in Singulari adhuc careant, in Plurali quoque formando sibi Constant et Masculinorum terminationem re- tinent, ut ^1712,^^ oves feminae a (=tw)
capreae ab et «P10*! Singularem non habet
nae ; quamvis haud desint, quae hanc Singularrs formam haud cu-
rent , ut
^1AA asinae ab Idem observatur
b) in aliis, quae supra §. 41. 2. Femmina idealia nuncupare pla- cuit , et itidem in Plurali vel terminationem masculinam servant, ut ISA lapidea ; viae ; Gen. 10,. 5. 20. 31*
^(TIV^A terrae (Plur. emph. Gen. 41, 54. a Sing.
abs. W^A «• 47> 14- 20-; linguae ; vel femini-
nam adsciscunt, ut = anlm^e a
3. Quamvis autem plura apud Hebraeos reperiantur Nomina, quae, cum sine terminationis nota propius ad Femmina accedant, in Plurali illorum formam sibi vindicant, neque vero generis ma- sculini iacturam faciunt, Samaritani tamen magis terminationem, quae Singulari subest, in Plurali quoque retinuerunt. Pertinent tamen huc
a) e Nominibus notione ideali magis ad Genus femininum inclinantibus yiAA (Deut. 12, 2. ^AA'IAA) ssiniapa loca
(Plur. constr. Exod. 28, 24. 39, 17. — mirò? vincala , catenae ; ex iis autem, quae b) du¬ plici gaudent terminatione, licet in Singulari careant Feminini no¬ ta, obvenerunt tantummodo nobis dies Plur.
106
et semel Deut. 32, 7. in Statu constr. = rrò ;
somnium Plur. Gen. 37, 20. e** semel 42, 9. in Statu
emph. pfAA^IZ^l et c) Femininum duplici Pluralis
terminatione insigne pf^JZA — ri£^x manipulus legitur Gen. 37, 7- xm*zix et cum SufF.
Annot. In reliquis Hebraeorum Nominibus in Plurali feminina tantum terminatione usitatis, aut utriusque Generis nota distinctis, Samaritanus iniis, quae deprehenduntur exemplis, altera tantum ma- sculina nimirum terminatione utitur. Pertinent huc Gen. 1, 15. 16.
= rvhì<a luminaria ; Exod. 34, 13. et alibi semper = riiridtp alt aria; Gen. 40, 10. = riibStStf bo¬
tri al) Z*0A ==hail5« ; Exod. 9, 29. *£hflZP = rvftp voces , tonitruaaL ZP = VTp; Gen. 23,” 6. et Exod. 14, 11. JhTftSP ^d^dp et n'hdp se- jjulcra ; Gen. 7, 11. = driWp et rilava fontes ; Exod. 8, 5.
= d^riji et ni'nna fiumi; Lev. 23, 43." ■’iifim = trinw et wm generatioftes.
4. Sunt contra Nomina femmina, quae forte, quia de ipsorum Genere adhuc dubitari posset, adscita Pluralis terminatione masc., nihilominus Genus, quo in Singulari distinguuntur, servant. Per¬ tinent huc inter alias res inprimis plantarum temporumque Nomi¬ na, ut ^ÒAA = riiKri ficus Pi. Num. 13, 24. (Ch.
•pati) = dpari; — rid ri tmtiGum , !Plur. Gen. 30, 1 4. et
alibi saepius (Ch. *ppri) = d^pri (Exod. 9, 32. Stat.
emph. ^m*m^ = Chald. s^pri prò Hebr. ripri); — ririsia
hordeum , PI. Lev. 27, 16. et Num. 5, 15. et
(Ch. •priSi») = ; rCZ^*** (Ch. — risati
arista , PI. Gen. 41, 5. jsfiDà*** v. 7. Stat. emph.
= d^Vato' ; Wfitì = pia s. Kpip , Ch. riSpd , Syr. ]2’rZ ovum PI. Deut. 22, 6. *117! V3 Stat. emph. pffilVfiilfì = dipp , Chald. rr? ; 3Ò3Z (syr. |a q\) = riiib later , PI. Exod. 1, 14.
= ta'-'Sdb ; 3tAUA (Syr. li*) = ri2U5 annus , PI. Gen. 1, 14. = d^pp, Ch. *pMj; (Exod. 31, 15» Lev.
16, 31. Ch. Kdd>) Stat. emph. zj^fy*** sabbatum , PI. Lev. 23, 1 5. = trinati; (Syr. prò quo saepius
=(ZZ» = riha verbum , Pi. Gen. 42, 20. = d^p ;
^fZl^A ancilla, PL Gen. 12, 16. ^flìZl^E^A (semel abiecto ^ Gen. 24, 35. ^AZt$) ; --QlràxA *. pelle*, Plur.
Gen. 25, 6. c^* ^c^r- .
5. In nonnullis Nominibus membra inprimis corporis duplicia designantibus utriusque generis in Plurali terniinatio, nisi mascu-
107
linam rectius, ut paullo infì’a sub III. docebitur, Dualem esse ex- istimaveris, in usu fuisse videri potest; hoc tamen discrimine, ut terminatio Pluralis femmina designaverit res metaphorice ob sirni- litudinem his membris comparandas.
Probabitur hoc his exemplis: oculus ,
Dual. bjji» ; at respondet Deut. 8, 7. hebraico diri)
fontes. Similiter 2CìC^Pes’> = Dual. d^lhd ; Hebraeo-
rum d^bin autem vices vertitur Num. 22, 28. 32. 33. per Idem observatur in Plurali Nominis os, os-
stSj cuius Plur. fem. ut Hebraeorum rriddd notat magis ossa mor¬ tai , ut Exod. 13, 19. Stat. constr. et ibidem cum Suff.
iriÀ'im cf. Gen. 50, 25<j licet Plur. masc. inve¬
stigali non possit.
Annot. Neque tamen hoc discrimen ubique observatum est, nam Lev. 23, 40. in verbis spathae s. spa-
thulae i. e. palmites s. ramuli palmarum non respondent hebraico miss cf. Lev. 11, 27. Alia exprimit Samaritanus aliis nominibus, ut Exod. 26, 17. JlfiJ&JE? incastraturae , quod ubivis prò diTi adhibitum legitur. In Nomine denique tempus utraque Pluralis termina¬ tio sine sìgnificationis discrimine usurpatur, nisi quod Plur. fem. vices saepius occurrit. Cf. Synt. §. 89. C. 4.
6. De Plurali Nominum fj/fr pater, PI. Deut. 5, 9. et alibi =v£sf ; nomen , PI. Gen. 2, 20. =
uti de Plurali Fcmininorum cum (prò = A) pnte Generis terminationem inserto, ut in Statu constr. PI. ATf*^ — dYtHDS; urbes ; aut aliis in Plurali literarum mutatio-
nibus, ut in ^filiae a yid. infra §*47.
II. De significatione Pluralis Numeri.
Pluralis significat interdum unitatem, quod inprimis animad- vertitur in Abstractis , quatenus illa plures res singulas in unum atque totum comprehendunt. Huc referenda sunt Gen. 49, 20.
= disfida deliciae ; *3(nm — 'a'wn vita ; potissi- inumque ea , quae ante terminationem Pluralem in penultima lite- ras ^ et (H inter mediani et tertiam rad. liabent, ut Gen. 37, 3.
= d^pt senectus (alibi Gen. 21, 2. 7.
44, 20. cf. Gen. 40, 34. = iuventus) ; Lev. 21,
J 3. Deut. 22, 14. iÌ/7litA3Ì ^d^dd virginitas ; Gen. 50, 3, = d ^T\ perunctio (Einbalsamirung) ; Exod. 18, 2. s= difetti dimissio, Praeterea Singularis notione,
108
ut in reliquis dialectis Semiticis , occurrunt coeluin (pr. altitudine s); aqua (undaej ; et
facies. Licet autem hoc apud Hebraeos in Duali tPBK usurpetur, tamen, quia Syris et Chaldaeis — 'pSiN) Nomen Plurale est,
idque Samaritani continuo ponunt prò Hebraeorum illud,
quod iam a Cellario factum vidimus, huic Pluralium ordini adscri- bere non dubitavimus.
III. De Duali Numero.
De Duali , qui rarius in lingua Samaritana deprehenditur, et ob terminationem suam aegre a Plurali discerai potest, varie statuerunt Grammatici, inter quos Morinus, qui contendit, indicio eiesse^;, quod illam terminationem antecederet, hancque suam sententiam exemplo e Gen. 27, 36. et 41, 32. i- e.
duabus vicibus allato confirmare studet. Verum cum id non per¬ petuo observetur et interpres Samaritanus similiter in ?
quod Exod. 16, 29. et Num. 11, 19. prò trvaft* legitur et a Chal- daeo •pai4» , a Syro vertitur , hoc distinguendi
signo uti debuisset, de hac linguae lege approbanda merito dubita- tur. Quae autem Castellus affert exempla, quibus terminationem huius Numeri commendatam esse velit, e Gen. 32, 7. et 10.,
ubi verba fArrn^ • et • JimA'ìA
duo castra occurrunt, perita nihil faciunt ad litem dirimendam, quippe in quibus additus numerus obstet. Neque comprobari potest eiusdem Viri clariss. sententia verbis ^fA^’***"^'***’ ♦ duae ancillae Gen. 33, 1. obviis, quae eandem ob causam, quo mi- nus de Duali cogitaveris, impediant. Multo minus confugiendum est ad singularem Verbi formam, quae Exod. 1,16. deprehendi¬ tur, cum Plurali Hebraico •jryitfn vidistis respondeat
et irisertum hic potius Feminino significando inserviat. Quid quod Cellario Viro Cel. p. 67., nemine certe Grammaticorum no¬ stri aevi id probante , aqua et coelum Duali
Numero accensere placuit % Quanivis autem Samaritani Syrorum et Chaldaeorum more, quae bina afferuntur, numerali m.
et ^ITIA^A f. duo , duae exprimere ament, ut Gen. 25, 23.
* fiftA duo populi et Lev. 10,21. *iflTA . tfiA^A ambae eius manus , tamen exempla non desunt, quae, Samaritanos Dualem Numerum liaud prorsus Intuisse, luculentissiine probant. Hinc non supersedebimus de hac re paucis disserere. Quod atti- net terminationem J, quae a Plurali masc. haud differat, hoc
109
erit constituendum , literas utrique Numero e omini m e s vocalium certe enuntiatione a se invicem fuisse distinctas, ita ut haud inso- lenter a quoquam factum fuisse yideatur, qui has literas Hebraeo- rum more in Duali tn _ eiferendas esse existimaverit. Dualis Numeri autem non ea est natura, quae compenset omnino nume- rum binarium, sed ad res binas parium ad instar inter se coniun- ctas respiciat. Hinc prae ceteris deprehenditur in Nominibus nu- meralibus, non quidem in supra laudato et jlTlA^A =
et d^lHIiì, at certe in = ducenti Gen. Il,
17. 19. 21. 32, 14., qui numerus a JltAS Plurali centenario satis dilfert; nec non in duo millia Num. 7,
8 5. cum Plurali non confondendo, cui numerorum unitates appo- nantur necesse est , quod in solo Duali locum non habet. Quan- doquidem vero Hebraei inprimis hoc Numero utuntur in iis , quae duplicia in corpore deprehenduntur , membris, merito quaeritur, annon^ inprimis cum nullum inter utramque terminationem intersit discrimen, et apud Samaritanos in iisdem idem valeat, et ocu ^ etc* prò Dualibus haberi debeant, quod rei con- iirmatur aliis exemplis, in quibus, licet haec proprietas haud elu- ceat, nihiiominus tamen binarius numerus Duali exprimitur, ut Num. 9, 22. Exod. 16, 29. ^s/n *am — biduum ; Lev.
12, fi. = dediti dune hebdomades ; Gen. 11, 10.
= dWfcj, quod adeo differt a Plurali et
Gen. 27, 30. 41, 32. Num. 20, n- =.d^d^Q bis.
Hinc non facile dubitet aliquis huc quoque referre Exod. 29, 39. 41. = vespera i. e. tempus paullo ante et post
solis occasum; Deut. 28, 29. = d^lnx meridies i. e.
tempus ante et post summum solis in coelo fastigium;
= D Aegyptus h. e. terra a Nilo in duas partes divisa;
— duo fluvii i. e. Euphrates et Tigris ubi, ut Gen. 24, 10. coniunctum legitur cum 9* Mesopo tamia.
§. 43.
De S t a t u N o m i nu m absoluto , constructo et emphatico.
Dum linguae Semiticae Casibus e varia Nominum termina- tione cognoscendis carent, ideoque hac flectendi ratione, quam vul¬ go nomine Declinationum complectimur, destitutae sunt, alia gau- dent proprietate, qua hic flectendi modus suffìcitur. Quod enim
linguae occidentales terminationibus , quibus variantur Nomina, assequuntur, hoc impetrare student Semitieae passim verborum or¬ dine, Subiecto inter a’ias plerumque Verbuni suum antecedente, Obiecto id sequente, aut ita, ut duo Nomina, quorum alterum alte- rius rationem explicat et explet, sic invicem componantur, ut unum efficere videri possint. Hinc omnis de Casibus doctrina cernitur in singulis , qui vulgo dicuntur Statibus ; quorum is , qui nomea per se ponit, ita ut illud nec ab altero dependeat, nec ei subditum sit, nec circumscribendo aut explicando alteri inserviat, dicitur Status absolutus , cui quidem Nominativus ideo comparari nequit, quippe latiore pateat usu, omnesque Casus Praepositionibus signi- ficandos comprehendere possit. Cuius naturam si accuratius de¬ finire velis, haec fere est, ut hac forma rem indefinite propositam esse dicas. Alia Nominis forma Genitivo exprimendo aut potius indicando idonea et propriam prae se ferens flexionis speciem est Status constructus , cuius hoc est, ut priorem alicuius rei definitae constituat partem, et cuius arctior cum sequenti Nomine con- iunctio eo efficitur, ut vel vocalium mutatione, vel peculiari termi- natione antecedat alterum, quod explicationem eius contineat et ex indefinito illud reddat definitimi. Nec tamen omnino necesse est, ut hoc sequenti Nomine impetretur, cum et ipsis Pronomini- bus huic formae suffìxis eadem defìniendi et explicandi ratio com- petat. Quodsi denique Nomen per se ita proponitur, ut rem in eo cognoscas definitam, per se separatam et a similibus distin- ctam, ob auctam Nominis in fine litera , qua articulus aliarum linguarum exprimitur (=ì< — ), formam idem subest Status con¬ structus, quoniam hac litera idem efficitur, quod in Genitivo si¬ gnificando lingua sive Nomine quod sequitur, sive Pronomine suf- fixo assequitur. Huic Nominis formae ideo Status emphatici s. demonstrativi nomen inditum est ; at et huius Ionge amplior est usus, quam simplicis aliarum linguarum Nominativi, quod vel ex supra dictis facile colligitur.
I. Status absolutus.
Quae sit in utroque Genere ac Numero huius status forma, iam §.41. 42. exposuimus. Restat, ut hic, priusquam ad Sta- tum constructum transeamus, vocalium natura paullo diligentius dilucidetur. In universum eadem observantur, quae in reliquis dialectis; mutationi scilicet a) non subiectas esse vocales sylla- bae penultimae compositae, aut quae geminatam habet intensivae
Ili
forarne literam ab Hebraeis Dagesch forti expressam, quoniam litera eiusmodi syllabae finalis, utpote quae vocalem quasi fulciat atque coarctet, nullo modo sequenti syllabae sese adiungere possit. Eandem firmitatem obtinent b) vocalis A e contractione oborta, aut quae in literis et ^ quiescunt. Pertinent bue non modo Nomina monosyllaba, sed etiam bisyllaba bis vocalium proprieta- tibus insignia. Eadem valent de Nominibus femininis, in quibus, siquidem a Masculinis ducuntur, quae rocales impuras habent, ter- minatio nullam affert vocalium inutationem, nec inde abscedunt Adiectivorum aut Gentilitiorum Femmina, ut ***fljg| malus , fem, [ti Aegyptius, fem. (cf. m.
jzLk?^ f.). In iisdem vocales ultimae syllabae purae aut exci- dunt, ultima radicali ad novam syllabam cum fonnandam trans¬ eunte, ut vidum (V&O. = vidua ;
aut in priorem recedunt syllabam, ut (— Ch. fe) vitulus ,
rliìCV (— ICa) vitula. In Plurali utriusque generis formando nibil inest diflìcultatis , quandoquidem accedente syllaba si- militer vocales impurae vel retinentur, vel purae in ultima syllaba ad regulam iam propositam abiiciuntur aut remittuntur, ut in No¬ minibus monosyllabis vocibus Hebraeorum segolatis comparandis, ad duas priores rad. syllaba coniungendas. De terniinatione Plur. masc. Nominum, quae aVerbis ducta in desinunt, quod cum eadem terminationis litera in^Jfil aut^jJl coalescit, dubites, utrum Chaldaeorum more cum mobili ^ , an cum Syris ^.7 ; in
praecedente vocali E quiescente, sit enuntianda, vid. §. 46. I. 4. In Femininis rj — ) Sing. abit in ^ aut , servatis e Statu abs. Sing. vocalibus ; in iis autem, quae in \ et terminantur, utraque litera in Plurali abs. lìt mobilis, ut ^£2^ regnum ; PI. (=4^y, (=ch. *m>) pi.
§• 46- n- 4- '
IL Status constructus .
A) Status constructus in Sing. masc. non differt a Statu ab- soluto. Excipiuntur autem pater et ^J^frater^ quorum Status constr. est et — ut ^en* 1^,21.
Neque tamen haec flexio ubivis a Samaritanis servata est; nam praeterquam quod Nomine rarius utuntur quam Hebraei (cf. Gen. 14, 12. 22’ 23 *%(tilA), legitur quoque sine
hac peculiari terniinatione in Statu est. Gen. 17, 4. 1 0, 38. fLAS
1 i 2
22, 21. 28, 2. et Gen. 43, 6. 7. (5. 6.) adhibetur adeo
Pro Statu abs. De tertio Hebraeorum Nomine tifi St. c. iati socer saltem coniicere licet, hanc quoque formam Samaritani» innotuisse, quippe praeter Stat. c. cui Stlflixa accedunt,
plura quoque inveniantur exempla, in quibus \ excidit , ut Gen. 3 8, 25. = ‘T^V * ^f. §• 45. 2. Annot. 3.
B) In Plurali eonstr. Masculinorum abiicitur ai nationis absolutae et fJl, quo finitur haeo forma, aut rum more praecedente vocali E, aut, quod magi» arridet, cum Sy- ris per Ai, quam vocalem prae ceteris Samaritani ament, effertur. Sic ex *Z!fiDA superfides fit in Statu eonstr. ffOAj ex
p°puU St- «• m^v-
Annot. Singulare pro Statu eonstr. plur. exemplum deprehen- ditur Gen. 18, 18., ubi verba Hebraica redduntur per
populus terrae , Statu emph. Sing. proeul dubio col- lective posito pro Plurali , quo Chaldaeus utitur.
C) In Statu construeto Femininorum Singularis nota generis
mutatur in A? ut imago, Stat. c. 5
ancilla , St. c. AZts*; quae litera simpliciter accedit ad ea, quae in ^ et fij desinunt (cf. §. 39. II. A. c.); ut oblatio ,
Stat. c. At^A? ADÌ? initìum , Stat. c . AfiDZ? et alia plura.
Annot. In hac regula constituenda consentientem habemus Morinum p. 34. , dum Cellarius p. 71. hunc statum ab emphatico (cf. paullo infra III. C.) abiecta litera derivare mavult, idque eo pote- rit defendi, quod hic Status sequente Nomine in Genitivo aut addito Suffixo aeque definitus ac ille appareat. Nihil tamen impedit, quo- minus illum huic potius originem suam debere statuamus. Cave ta¬ men credas, neglectum fuisse interdum a Samaritanis, Nominibus in <Tl et 4 exeuntibus in Statu eonstr. A addere; quin immo, quae legun- tur exempla; Gen. 20, 5. integritas animi mei , licet
statini sequatur flO-& ♦ A£JfiÌ^)l mundities manuum mearum ; 21,16.
iaculatio arcus; 19, 27. ♦ 4ZiTÌ precatio auro-
rae ; evincunt, hic de statu abs. esse cogitandum. Nani quae in singu- lis his locis adiuncta sunt Nomina Genitivum exprimentia, eiusmodi sunt, quae non tam definiant, quam accuratius explicent praecedens Nomen, cuius significalo, quam ex adiuncto Nomine obtinet, vel iam per se, vel e verborum nexu cognosceretur ; ita ut vel per appositio- neni explicari queant, vel perinde haberi, ae si iis nonnisi praeceden- tis Status emph. indicaretur. Idem fere comprobatur Gen. 19, 26. verbis statua salisj eodenique redeunt, quae v. 28. le-
guntur * 3f|])lA fumus de terra (se. sur-
gens) sicut fumus f or nacis. Multum vero abest, ut persuadeat no-
; *1 termi- Chaldaeo-
113
bis Castellus errore suo , in quod incidit in Lex. hept. p. 3441. , huc referre Gen. 22, 17. verba tdlfìST • dl£9P civitates inimicorum suorum, cum dl£9P, quod Chald. hic et alibi "'inp, Syr. j-ó'9.0, LXX. nóXeig vertunt, non sit Nomen SingulariS, sed Status constr. PI., cuius Status emph. SfdfàtP = Gen. 19, 29. legitur. Litera
di excidisse yideri potest Gen. 35, 22. in Statu c. A')l<àJ&pellex> cu¬ ius Stat. abs. d023& c. 36, 12. occurrit.
D) In Statu constr. fem. Plur. formando consentit Samarita¬ na cum Chaldaeo, terminationem ^A mutans in s. e qua posteriore forma enuntiatio n — elucet. Displicet et hic ac¬ cedere iis, qui hanc terminationem e Statu emph. s. ortam esse dicant. Exempla alferantur haec: benedi-
ctiones a Statu abs. Gen. 6, 2. (Gen. 19, 30.
A^B) filiae a ^AB (et ^B); 24, 13. AA£B a Stat. abs.
Annot. Interdum A cum permutatum est, ut Exod. 30, 16. = nittiSO, idemque sibi vindicarunt Masculina cum termina-
tione femin. A=f3A (=Z<n_cj )patres; (=Zovinj l) nomina.
Alibi imitatus est Hebraeum terminatione ini assumta, ut Exod. 1, 1. Al^-ux=riia^; Gen. 26, 18. A*9A3 = 5 n'n^; Deut. 12, 6. Aletta = rhba . — Promiscuum Status absoluti prò constructo usum eo- dem, quo supra, modo explicandum deprehendimus Num. 32, 16. in yerbis )1AV * ^AdiadlT caulae pecudum et alibi, ut Gen. 25, 13. 36, 6. Dubitem vero cum Cellario p. 72. Adljlt^l, quo Gen. 1, 26. redditur, ad constructam Pluralis fem. formam referre, licet ChaL daeus W, Syrus habeat. Nec probaverim Castelli sententiam,
qui in Lex. hept. p. 2248. Pluralem abs. ^fAdl^l^l a quod nul-
libi occurrit, commendat, cum Samaritanus hac ipsa forma Exod. 7, 18. 21. prò hebraico ìf^ln utatur. Nani quod suspicamur Adl)ll^ esse Statum constr. Sing. a , evincitur praeterea loco Deut. 4, 18., ubi Hebraica verba nm a Sani, vertuntur ♦ dl)lt)l ♦
Sfdl^fìT omnes pisces , qui in mari se. erant; ut taceamus, ob- stare di, quod sine ullo in Singulari vestigio in Plurali assumeretur.
III. Si atus emphaticus s. demonstrativus,
A) Hic Status in Sing. Masculinoruin adsciscit (= Oh. N-) vocali A enuntiandum, ita ut a Statu Femininorum abs. haud dif- ferat; «t qiiAZ^ angelus a il rex a iii»;
itidemque in Adiectivis, ut sanctus a quae
eundem sibi vindicant Nomine in Statu emph. praecedente, ut Gen. 1, 16. lumen magnum (cf. Synt. §. 80. 1.).
Idem valet de Nominibus in [J\ desinentibus , ut Gen. 21, 17.
8
114
tinm == puer a firn ; terminatio (HA autern transit in neque s°lum ìn Gentilitiis, ut Exod. 2, 12. —
•mali Aegyptius a filA^WIKìlj Deut. 15, 12. r£A*Ì3V = *v-id2h Hebraeus ; 26, 11. 7, 1. 20, 17., sed etiam in Adiecti- yis, ut Exod. 22, 27. iJAA^ misericors a 17! AM, et pas¬ sim in Numeralibus, ut Lev. 9, 1. ^ApKTl^A = *i3iri^h octavus , Num. 7, CO.; licei in longe plerisque locis hoc a Sani, negligatur, ut Gen. 2, 14. sJAfilZA et tertius — quartus.
Annot. Interdum Nomina propria hac gaudent terminatione, ut Num. 34, 14. * IT^S = ‘SMà'ih et ZA^r * 61^3 ibid.
Rubenitae et Gaditae , ubi ad Gentilitiorum notionem accedunt; nec desunt exempla, in quibus A- rad. praecedente fil abiicitur, ut Deut. 18, 20. 22. et a Adi prophela. In 3ffll2ffl2 =
SiW? autem perperam quaesiveris Statum emph., cum potius ut in voce llebraea sit paragogicum.
B) In Statu emph. Plur. Masculinorum terminatio 'jjjjj aut ^<7! transit in ntn = Chald. _, ut coelum ;
aqua; angeli et alia plura. Nomina, quae
in Sing. emph. in terminantur, in Plur. ante hanc terminatio- nem prò abieeta radicali ff J inserunt A, «t^AS^ pueri :* Sing. emph. interdum cum eadem Iitera et servato
scribuntur, ut Exod. 34, 31. 3ff7lAf7!t^ = d^toììn principe s ; aut utroque modo cum reperiuntur, ut Gen. 40, 2. pincernae; 48, 1 9. gentes , Lev. 1 8, 24.; Exod. 2, 23.
Gentilitia et Patronimica contra desinunt aut in fflA'5 ut Exod. 7, 16. ; 7, 18.
= Num. 25, 16. Deut. 2, l*2. fitA^^C =
tì'T-inri Choràei; v. 20., 27, 9. (iiau = d^hft Levitae (semel adeo Deut. 33, 3. popoli); aut in fiJlTlA? llt Gen.
39, 1. Ismaelìtae; Deut. 2, 10. 3, 9.; quae
terminatio nec in Adiectivis in fi!A exeuntibus desideratur, ut Deut. 10, 2. — priores.
Anìiot. Num vero Pluralis nota fi! quoque exciderit, unico sai- tcm exemplo, quod Gen. 1!), 10. 3f331f = reperitur, compro-
bari nequit, cum, quo minus prò mondo typographico habeatur nihil Àmpediat ; nec minus incertum est, utrum vulgaris Pluralis emphatici forma Gen. 12, 12. in Gentilitio — tradii Aegyptii propo-
sita soloecismis sit annumeranda, an saepius in horum Nominimi sta¬ tu emph. a Samaritani fuerit usurpata. Praeterea prò Hebraeorum ‘■>£3 in Singulari tantum usitato occurrit Gen. 18, 7. Plur. emph.
15
=fl7fàP£ì (=‘“i£3ìi) armento,. E Femininis terminatione masculina in- structìs huc pertinent verbo; Exod. 1, 19. mulieres ;
Gen. 26, 3. terrae (cf. tamen §. 42. 1. 2. b.) etc.
C) In Statu emph. Femininorum Singularis commutatur
Status absoluti in zjA , aut quoti idem sibi vult , Statui constr. additur rf (= Ch. fitti), ut a£A^T A terra ; pecus ,
iumentum ; columba. Quae in ^ et (J[ terminantur,
adiiciunt %-A , ut 3fA*a<7!s* senectus ; ^A(7123 porten¬ to ; ^CAfflìST P«ra, a £3(TJ^ , (712,3 etc. et in Gentilitiis similiter terminatio absoluta rjfjj transit in^fAiT U ut Lev. 24, 1 0. 11. ^AiTUA^ffi Israeliti 's; Deut. 15, 12. trA(7JA33V Hebraea.
Annoi. E forma ■JdAV'LV terra tua, quae Deut. 21, 23. legi- tur, apparet, Samaritanos non omnino devitasse huic Nomini femini- no masculinae formae terminationem significationi magis convenien- tem vindicare, licet hoc rarissime factum sit et ubivis alibi ■JdV'ìA legatur. Cf. Gen. 32, 9. Exod. 23, 10. 34, 24. Deut. 19, 2. 3. et §. 42. 1. 2, b.
D) In Plurali Femininorum emphatico denique et ^LA f»r- mae abs. mutari solet in r|A et ^fAA (— Nin 7) 5 licet haec po- sterior teftnirititio longe sit frequentissima, ut Gen. 19, 25.
^fAA UH? uròes a ^lA/Tfà?; 3i, 43. =fAA^13 filiae a ^13; 33,2. ^AA***^*** ancillae 41,20. A Affila *»«- tae; eandemque probant Gentilitia, eiecta litera {f[ Singulari emph. propria (vid. supra €.), ut Exod. 1, 19. rfAAaaV ^e- braeae ; 3AAW2Ì Aegyptiae.
Annot. In haud paucis illud A mutatur cimi , ut Num. 35, 3. sfA^lfl^P urbes; Lev. 7, 4. 3fA3fnU'& renes ; Deut. 28, 45. SfASfZZP
p p p y
maledictiones ; quo et pertinent 3fA3f 5 A- = | Zm-z.) patres ; SfA=f ’X*** = | Zcn’snÀ/’ nomina vid supra §. 42. I. 6. et §. 47. ; in aliis ultima rad. Z fit mobilis , ut Deut. 3, 21. AAt-JdZ^^S regna. Re- periuntur quoque formae empii. Hebraeorum Plurali accommodatae, et vel ita, ut accedat simplieiter syllaba 3fA, ut Gen. 26, 15. 2fAA£*lfiÌfì = SnSxSrt putei , vel ut annectatur 3fA A abiecto T\ for¬ mae Hebraeae, ut Gen. 41, 4. 20. STAAt'D = tVhBJn vacche. Quae autem hic iterum Cellarius p. 70. de 3fAfll)]4|] disputat, quod e Chald.
mutuatum censet, et cuius Singularem cum Syr. ^aJ com¬ parai, iam supra II. D. pluribus refutata sunt.
116
Appendi x.
De H. demonstrativo Pronominihus , Nominibus
et Participiis praefixo,
Superest iain, ut disquiratur, cui* Samaritanus, qui Stata emph. idem exprimeret quod Hebraeus articulo, in sexcentis locis hanc Hebraeorum proprietatem retinuisse videatur, et certis qui- busdam nonnisi locis textum Hebraicum hoc idiomate imitatus sit. Ut igitur a re magis expedita ad difficiliorem explicatu progredia- mur, primum tenendum est, illud ^ prae ceteris reperivi, ubi He¬ braeus articulo utitur ante Pronomina demonstrativa, quae in lin¬ gua Samaritana ab hac Nominum per Status formatione exclusa sunt; ut Gen. 10, 11. baec terra; 15, 17.
divisiones illae ; hoc
die; 17, 21. 18, 25. 22, 20. etc. In quo igitur idiomate cum consentientem secum habeat Clialdaeum, non est, quod dubitemus, quin illud demonstrativam obtineat vim et cum Syrorum jjn Cci hic ipse ; ^ haec ipsa sit comparandum (cf. Gr. ó avròg
etc.), ita ut de nulla alia re sermo esse possit, nisi de ea, quae No¬ mine praecedit, ad quam illud cj respicit. Haec eius significatio collustratur passim iis exemplis, ubi in textu Hebraeo articulus ante Pronomen desideratur, ut Num. 15, 25. = wr,
(Ch. et itti ipsi cf. Gen. 10, 31., aut ubi a Samaritano il il¬ lud demonstrativum ipso Pronomine explicatur; sic Gen. 21, 26. ta^Si alibi, ut c. 19, 38. per redditum, explicatur con-
sentiente Chaldaeo verbis h°c Mso die; 19, 12.
Clipei! vertitur ab eodem Vj A'.\ Me ipse Incus (cf. Carni.
Sam. II. e. et haecce potenter facta tua).
Ex his aliisque notio eius ante Nomina aut Participia facile per- spicitur, quibus prae ceteris annumerali possunt ea exempla, in quibus Numeralia hac litera augentur , ut Gen. 18, 29.
==ti,1Sl2lttii quadraginta itti , ubi Chaldaeus simpli- ter transtulit ■pSdlK , LXX contra (svena) rcor TeaaaQccnovra ; cf. v. 31. 32. In Participiis autem Hebraeorum cum articulo iun- ctis obtinet ille vim relativam, ita ut valeat i. q. ts, qui et Chal- daeorum l respondeat. Dum autem Samaritanus praeeunte He¬ braeo Participium retinet, ut Gen. 12, 7. = is
qui apparuerat , utitur Chaldaeus relativo i cum Verbo finito, ubi de re praeterita aut futura sermo est, ut h. 1. Capisi, quod cete-
117
roquin comprobatur his locis Gen. 18, 21. 24, 43. Lev. 22, 33. Num. 14, 38. Idem observat Samaritanus in iis Pentateuchi sui locis, qui supplementi loco ab eo additi frustra in textu Hebraeo quaeruntur, ut Num. 20,13. habitant ; 21,22.
Ubi autem de actione aut conditione adhuc durante ac praesenti disseritur, tum quoque Chaldaeus cum Samaritano notae relationis p adiungit Participium, ut Deut. 1,30. 44. 2, 8. 20, 4. In prae- figendo denique Nomini zj demonstrativo Samaritanus non unarn eandemque sequitur rationem, licet ubivis haec eius notio eluceat. Sic in primis Geneseos capitibus retinet c. 1, 27.
2, 7. 8. 19. 20. 22. 4, 1., ubi Chaldaeus omisso articulo vertit tnK, quo quasi primi hominis Nomen proprium discerneret a No¬
mine appellativo (cf. c. 1, 26.); similiterque utitur hac forma, quando collective ponitur prò genere Rumano , ut c. 6, 4- *AA^3 "fT filine hominum ; 7,21. * 2.ÌS = .
Idem observavit in Nomine Bitibstn retinendo, ut Gen. 31, 11. Exod. 17. 9., quo an voluerit solummodo Polytheismi suspicionem devitare, certe dubitari potest, cum nec desint exempla Nominis 'ami* sine ilio zj demonstr. adhibiti, ut Exod. 18, 19., adeoque in iis locis , quos de suo in textum Samaritanum intulit, ut Gen. 30, 39-, ubi occurrunt verba an¬
gelus Dei cf. 31, 11. Eodem pertinent quoque Exod. 20, 19. verba et *%mxix ■ i? vox Dei , nec non. v. 22.
nomen Dei. Cf. §. 45, 3. Annot. 2. et§. 83. 1. In aliis Nominibus Genitivo invicem iunctis retinuit passim ea, in quibus singularis constructio deprelienderetur, ut Gen. 35, 27. v9ftA3r • Affimi = 22'-iN:n rmp (Chald. snipp) haud
dubie ob articulum Nomini propriQ praefixum, similiterque Exod. 23, 17. * ^JVìA^f (=n?T! ìiisjrr) arca Iovae , hebr.
‘jiiK dominus perperam permutato cum •jf-iì* arca. Alibi prò He- braeorum articulo usus est zj demonstrativo, ubi Chaldaeus iti- dem, quo rem quandam a similibus discerneret, adhibuit n, ut Gen. 32, 12. ^ — Ch. NOT ìòn ea se. arena , quae est
in mari; Lev. 14, 49. Ad Chaldaeum quoque respexisse credi¬ bile est, quando ab eo zf illud praefìgitur Nomini emph., ut Gen. 29,35. 30,20. 46,30. (coll. Syr. ^
hac vice , Chaldaeo vertente fcOttt mn aut min «5»T . In haud pau- cis, quoque Nominibus utitur Samaritanus hac litera, quae aut ciun emphasi quadam sunt efferenda, ut Deut. 22, 6. aut quibus respicitur ad certam quandam rem certosque homines
118
in praecedentibus commemoratos et ab aliis eximendos, ut Gen. 18, 28. inquarti i eodem Nomine
sine articulo praecedente; Lev. 14, 24. 25.; aut ubi res digito quasi monstratur aliisque opponitur, ut Gen. 22, 5. * V cum asino hoc se. qui ligna fìssa portaverat; Num. 1 6, 22. Idee e unus vir , qui innoxiae toti concioni
opponitur. Post V^ = fe> denique adhibetur, quando sequente 'J' annectuntur, quae certum quendam ordinem constituunt, ut Exod. 1, 22. omnis filius , qui i. e. quicuinque natus
fuerit; Lev. 11, 27. His prolatis exemplis notio eius demon- strativa in dubium vocari vix poterit, ita ut nomen inde mutuatum haud immerito ei impositum esse quisque facile sibi persuadeat.
§. 44.
Tabula Nominum secundum diversos ipsorum Status in certos ordines digest orum.
Cum amplior sit Nominum copia, quam quae uno paradigmate contineri possit, ideoque necesse sit, ut inter se dignoscantur et prò varia flectendi ratione in certos ordines redigantur, diligentius eorum naturam perspicienti quatuor potissimum utriusque Generis obveniunt classes, ex vocalium mutatione diiudicandae, quarum percensendarum post expositam de singulis Statibus doctrinam aptissimus liic erit locus. Pertinent huc -
I. e Masculinis
1.) ea, quae sive sint uniis-s, sive plurium. syllabarmn nullis vocalium mutationibus obnoxia esse perhibentur.
Pluralis. Singularis.
empii. consti’. Stat. abs. Stat. emph. Stat. abs. et consti*. ♦ caput.
* ^ generano .
♦ H vestis.
♦ luminare.
♦ nudus.
( ♦ ♦ WV populus.)
119
2. ) ea, quae vocalem ultimae syllabae abiiciunt accedente nova syllaba, penultimae autem retinent.
♦ Sfflteutv * d t<V ♦ WdHHZtV ‘ * VUtV saeculum .
» SfflOSftt » di'}*# * «fifjiftt . * fax sacerdos.
♦ » asrt* se«ex.
£ (inaura ♦ mus'j^ ♦ ^rutiai^ * « «aT^ altare.
3. ) ea, quae vocibus Syrorum et Chaldaeorum segolatis re- spondent, et in flexione, vocali mediae rad. abiecta, sub prima rad. suscipiunt vocales A et E; aut Nomina forame ■ps, quorum A, nova accedente syllaba cum litera vel in diphthongum Ai coa- lescit, vel Chaldaeorum more mutatur cum vocali E, in qua quiesci t.
|
* Vidimivi |
* % |
♦ £1Z^1 rex. |
||
|
♦ sriimi |
» |
♦ |
* |
♦ Off* vir. |
|
♦ |
♦ <43^ liber. |
|||
|
♦ AIA fll$ |
* ’XdlXdl^ |
♦ ^a<ti^ |
♦ Afilli oliva. |
|
|
( ♦ |
* nOntv |
• *adi)div) |
♦ %)<nv |
♦ ^diV oculus. |
4.) ea, quae in f[{ desinunt, quod in Nominibus a Verbis ductis vel cum vocali E, vel praecedente A in diphthongo Ai ef- fertur; in Statu emph. Sing. et Plur. mobile fit; in iis autem, quae aliunde originem ducunt et terminatione Ai gaudent, vel per- mutatur cum vel? llt in Gentilitiis in filA exeuntibus (de quorum Statu emph. Plur. vid. §.43. III. B.), abiicitur.
» SCCtiV'ì * diV'ì * ^idiV^ì ♦ QdlV^ ♦ dIV*ì pastor.
♦ ♦ dlù^ pìier .
♦SffflA^lTP ♦ fifA* iiTP «^fflA^TP ♦ SfA^TP ♦ ffl^ii^P primus.
♦ (TlA^fìV * * 'ZlfilA*ì3V SfA^SV tfltA£ì3V Hebraeus.
II. I n Femininis
in totidem classes deseriptis haec discrimina animadvertuntur, ut 1 .) prima comprehendat ea Nomina, quae in penultima impu- ram habent vocalem
Pluralis. Singularis.
emph. consti-. abs. emph. consti-. abs.
♦SfAAZtAfì ♦AAZtAS 'JlAZtAfi ‘3fAZtA3 *AZ£A3 *3fZlA3 virgo.
2. secundae adscribenda sint, quae, cum ultima syllaba a du¬ plici incipiat consonante , in Statu emph. Sing. utramque liane li-
120
teram vocali auxiliari A iungunt ; quo d animadvertitur in 3QAHA vidua
♦SfAAZ^A -AAZ^A^AZ^A ♦STAZZA- «AZ^ttA ^Z^A
3. ad tertiani referantur, quae in eodem Statu emph. Sing. vocalem A aut E prioris syllabae a prima rad. ad secundani trans- ponunt.
♦ STAAZICV * AA IV7 * JAZIV ♦ 3CAZW ♦ AZI V ♦ % ZtV vacca .
4, quarta denique constet ex iis, quorum (J[ literam femi-
nini generis notam antecedens in Derivatis Verborum i*1 Sta- tu empii. Sing. in I quiescit , nec non ex iis , quae in \ et ex- eunt, et utramque hanc literam in Plurali mobilem enunciant. Ex- empla haec sint: uròs ; fiteiSA vestis ; tSU« re-
gnujn.
♦ 3fAAfiBP - AAflfàP ♦ |JAflBP ♦ SfAflBP « AiTftP * ^*fH^P ♦SfAAfltéttA ♦ AAfltéttA ♦ JlAtffi^A ♦ SfAflli^A ♦ AfltétfA ♦ frtt^SA
♦ SfAAtttZ^ ♦ AAt a4Z^1 «JAZ^Z^ * £A*«Z^ ‘A tXl’% ♦ £#Z^
* « . • ■
§. 45.
De Nomine cum N uffixis.
1. Quemadmodum Verbum, cui Subiectum inhaereat et Sufli- xo personali annexo Obiectum detur, cunctas simplicis periodi compreliendit partes atque hoc praesertim notioni eius transitivae explendae inservit, ita eadem Suffixa applicantur Nominibus ad eum significandum, cuius sit res Nomine expressa. Cum auteni lingua hoc modo simile quid assequatur, quod Nomine in Statu emph. posito, cuius terminatione (r£ = ì<-) notio eius indefinita convertitur in definitam, non mirum est, quod in Suffìxis, quae a vocali incipiunt, Nomini adiungendis vocales Statili empii, pro- priae retineantur, cum haec Suffixa aeque opus habeant ultima Nominis radicali ad novam sy 11 ab am formandam, ac terminatio Status emphatici. Quod quidem non modo valet de Nomine masc., sed etiam de Feminino Singularis Numeri. At haec linguae lex tollituy ante Suflixa a consonante incipientia, quae postulant, ut eadem ultima Nominis radicalis ad proxime praecedentem , cum qua syllabam faciat, recedat, unde factum est, ut haec in Nomini¬ bus masculinis, praeter ea, quae vocibus segolatis comparantur, uti par est, ad Status constr. formam accedant. Quae vero in ter- minantur Nomina, hanc sequuntur regulain, ut ante priora Suf¬ lixa mobile fìat, ante haec in I quiescat. Idem observatur in Fe-
*
121
minims, quae in utrisque adiungendis itidem vocalibus Status empii, et constr. utantur. Hinc nec in Statu constructo ante Suf- fìxa gravia adhibendo a regula in Masculinis proposita recedunt, cuius rei causa in eo erit quaerenda, quod in bis idem inter Statura, emph. et constr. intercedat vocaliura discrimen, dura litera A utrique arctiori coniunctionis vinculo inservit. Cura autera in Plurali raasc. Suffixis iungendo et absolutae termi- nationis impedimento forent, tam ob leviorem enuntiandi ratio- nem, quam ob cognatam Geniti vum per Statura constr. exprimen- di consuetudinem, Suffixa accedunt forinae Status constructi, ita tamen, ut Suffixi priraae Sing. cura eadem litera Pluralis nota coalescat. In Plurali Femininorura autera constructo terminatio- ne AA iam satis a Singulari distincta Suffixa sine liac Pluralis masculini nota accedere solent. Cura autem incertum sit, utrura Samaritani Suff. primae Sing. in Nomine Singularis cura Syris reticuerint , quod postularet in Nominibus masc. vocales Nominis absoluti, an Hebraeorum et Chaldaeorum more vocali I enuntiave- rint, arbitrio lectoris relinquendum erit, utris accedere maluerit.
2. Cura autem Nominum Suffixa passim differant a Suffixis Verbi (cf. §. 13. et §. 34.) necesse erit, ut paucis hic de iis dis- seratur. Suffixum 1 , Sing. litera f[{ e Pronomine eiusdem perso- nae superstite expressum, de qua incertum, utrum vocali I effera- tur, an retic eatur, paullo ante vidimus ; in Plurali masc. cura pre¬ cedente A in diphthongum Ai confluit; sic Gen. 4, 13, (TJflxV
peccatum vi e uni ; 16, 2 fìIAitpA , ancilla mea; 19, 7.
'atres mei ; 31,43. fiìAA^a filici® meae. Suf¬ fixum 1 . Plur. aut in Masculinis pariter in utroque Numero adhibetur ; posteriorem formano, autem vocali praecedente A effe- rendam magis amant Femmina; ut Gen. 31, 15. Xu&i ar - gentum nostrum; 5, 29. opera nostra; 1, 26.
^A^s/fiì ìniago nostra; 24, 60. ^A^fTUA soror nostra; 34, 21. ^AA^3 ( v. 9. tamen nostra®, Ra-
rior forma deprelienditur Carm. Sam. IV. 10. in ohedientia nostra. Quomodo in 2. Sing. *£ e Pronomine ortura sit, iam supra §. 13. docuimus; lune monuisse sufficiet, Masculini notami efferri praecedente A, ut Gen. 3, 1 0. ^2^ vox luaì Lev. 18, 10. tua ; Gen. 31, 31. tu“e ?
Suffixum femininura autem (= Lh. 71 — ) cognoscitur e litera vocalem E exprimente, ut Gen. 3, 16. x^iTlV dolor
tuus ; burnir vir tuus ; 16, 10. 24, 14. In Plurali masc.,
uhi (Jl literam antecedei huius Numeri nota est, effertur illud diphthongo Ai, ut Gen. 3, 19. facies tua; 12, 7.
fui. Suffixum 2. PI. m. (= Ch. ■j'ib, Syr. ^s»),
ut Gen. 19, 2. sei'vus vester; Gen. 9, 2.
terror vester h. I. vestri; haud raro occurrit prae- cedente ut Gen. 18, 5. cor vestrum; Lev. 26, 5.
Pan^s vester Gen. 34, 8., quod rarius quidem per¬ mutati cum ut Deut. 11, 13. anima vestra ;
et nota Pluralis masculini jjj iterum per Ai efferenda, ut Num. 28, u- firmai menses vestri , interdum quoque in Nomini- hus femininis deprehenditur, ut Deut. 1 2, 1 1 • oblationes vestrae , v. 12. ^SifflA^A aìicillae vestrae . De
Suffixo 2. Plur. fem. autem, utrum ad Chaldaeorum *]5, an Syro- rum formandum sit, certe dubitari posset, cum nulla eius ve- stigia in Penta teucho deprehendantur ; at cum 3. Plur. fem. , ut statini videbimus, Syrorum formae respondeat, non est, quod Suf fixum quoque fem. Samaritanis haud probatum fuisse con¬
tendami. Quod denique attinet ad Suffixa 3. Sing. et Plur. utriusque generis , litera e Pronomine personali mutuata ad Suffixum Sing. masc. et fem. designandum, in ilio effertur praece- dente E (= Ch. h~), ut Gen. 3, 8. uxor eius; 6, 12.
via eius ; in hoc ad Hebraeorum et Chaldaeorum con- suetudinem cum vocali A, ut Gen. 8, 9. HXTì (rltfì) pes eius se. columbae; 16, 3. ^fAit^A ( = hhhsiij) ancilla eius , 24, Gì- 3fAA(im (= hitrhsa ) virgines (ancillae), eius; quod alibi evincitur inserta litera ut Exod. 21, 8.
(=h^Li») dominus eius. In Nominibus masc. Plur. autem litera \ cum Pluralis nota praecedente convenit cum Hebraeorum li — , ut Gen. 4, 6. tfTDA facies eius; 6, 3. dies eius;
idemque valet de Suffixo fem. , quod, cum in Suff. masc. Hebraeorum enuntiatio recepta sit, non tam cum Syris ™ - , quam cum Hebraeis hi— legendum esse arbitror, ut Gen. 16, 4.
(= ocuti eius. In Suffixo 3. Plur. utriusque ge¬ neris a formis m. et f. abscinditur interdum litera
nam legitur Gen. 40, i praaa dominus eorum; Exod. 35, 26.
cor earum et Gen. 5, 2. nomen eorum ; 1 4,
24. portio eorum; 41, 21. aspectus ea -
rum ; quae posterior forma frequentius in Nominibus Sing. fem. reperitur, ut Gen. 24, 59. ^A^flUA soror eorum , Exod,
123
40, 15. adeoque Suffixmn fem. legitur sine ([[ , Numi. 30, 3. 4.
(= possessio earuvi. In Nominibus Plur. masc.
et
vicissini usurpantur, ut Gen. 17, 9.
Suffixa _
JftsruftT generai iones eorum et 20, 8. au¬ rea eorum ; et prò Suffixo fem. crebrius adhibetur forma
^j|7{, ut Gen. 33, 2. birmani (= ‘j! flii earum ; t. 0. Num. 25, 2.; similiterque in Nominibus Plur. fem. propter lite— ram Suffìxo annectendo aptissimam Suffixi plerum que eiici- citur, ut Gen. 34, 21 filine eorum ; 44, 13. et alibi
saepius.
Annot. 1. Non tamen desiderantur exempla, quae ab allatis discedunt, et vel ad soloecismos linguae Samaritanae referenda sunt, Tel magi» ad Hebraeorum formandi rationem inclinant. Sic Suff.
l. Sing. flO Terbis proprium (§. 34.) legitur Exod. 15, 2. in
rodar meum ‘ et alibi flì nota Plur. masc. .ante Suffixa permutatur cum t , ut Gen. 19, 12. ■541' )]S prò usitato -&(T^S filii tui. Suffixuni 3. Sing. m. Ir = Hebraeorum i in haud paucis deprehen ditur locis, ut Exod. 8, 31. = idd populus eius', 22, 15. tSICA = merces
eius ; 28, 43. Lev. 14, 8. (v. 9. 9TSVi?); 26, 20. Deut. 2l/l8. 23, 7. 25, 9. 32, 10. 11. et in Nominibus fem. Sing. Deut. 25, 7. LASSITI ^ Sfidd1? fratria eius (ibid. 27, 23. 32, 11. adeo in Plurali
Femininorum, ut Gen. 46, 7. LASS == T^bd ; itemque Suff. tifi Gen. 19, 30. £fItA£ÌJS et £(T(A)1S — Wì’Sd . A.d insolentiores Suffixi 3. Sing.
m. formas pertinent quoque, quae leguntur Deut. 9, 27. ^CtV*mS =
et 3fAS£V ==i'H3<d)H . Suff. 1. Plur. *13 reperitur Num. 20, 3. £)](TltlA fratres nostri', Deut. 32, 3.; nec inusitatum est hebr. d — , quo utitur Samaritanus Num. 14, 9. ^2ffi = db^ umbra eorum', 29, 6. Aliis in locis neglexit Suffixum Hebraicum exp vini ere, ut Gen. 11, 7.
Annot. 2. In nomine Dei (d^h'btf) cum Suffixis iungendo Sa¬ maritani valde sunt religiosi, tum demum Plurali fàZA cum Suf¬ fixis utentes, cum textus Ilebraeus idola sub hoc vocabulo intelligere nos iubet; ut Exod. 23, 24. Dii eorum * Deut. 7, 16. De
solo Deo usurpant Sf3fZA (]<yc2k. Ch. JrrbìS: , ut Deut. 18, 16.
fil=TZA = ; Exod. 20, 2. £4=fZA = ^HPìS; ; v. 5. Deut. 18, 7.
rfSfZA = Wbì* ; Lev. 4, 22. Exod. 20, 10. 23, 25. 29, 46. et alibi saepius.
Annot. 3. De singulari Nominum SA, SA et *£1^ in Statu constr. flexione cum iam supra §. 43. II. A. expositum sit, restat, ut hic paullo accuratius disseratur de ratione, qua Suffixa iisdem annc- ctuntur. Ut igitur ab SA exordiamur, prae ceteris notandum est, Statuni empii. 3fSA, ut Chaldaeorum SXdtf deiMixwg in longe plerisque locis adhiberi prò pater meus, ut Gen. 44, 30. 32. 34. 45, 3. 9. 13. 46, 31. 47, 1. 48, 18. 50, 5.. licet et (USA pater meus legatur Gen. 19, 34. 20, 12. Alternali t ceteroquin ante reliqua Suffixa literae ffi et 1, ut Gen. 12, 1. ^!SA et 49, 8. *UTlSA = ì?px pater tuus ; Gen.
124
35, l. et Deut. 25, 3. — ?p)n5* ; cum Suff, 3. Sing. Gen.
2, 24. aut inserto K c. 27, 26. A; et cum Suff. hebrai-
co r. 31. tifisi = T’Stf ; 13, 11. . In hoc utroque Suf-
fìxo autem aegre distinguitur masculinum a feminino. Nani Gen. 19, 33. perinde forma 29, 12. ArtfìA exprimitur hehraicum
ac Gen. 24, 23. Ut 3A designat patrem Reheccae et c. 20, 16. •J14RA respondet formae Tpnfcfc. Licet autem in hoc utroque Nomine desiderentur exempla cum Suff. fem. praecedente flt litera rad. scri¬ pta, tamen e Gen. 38, 25., uhi 3Cfip££tt =ilTQD legitur, colligi potest, nec in his cum Suff. fem. iunctis hanc scribendi rationem Samaritanis improbatam fuisse. Eadem utriusque literae vicissitudo tamen ani- madvertitur in reliquia, ut Gen. 19, 31. Sfilai*-; 31, 1. etc., nisi quod in Suff. 3. Plur. iungendo aliquoties fll aut t rad. eiicia- tur, ut Gen. 45, 27. et alibi ,14^3.# = tFpSN: ; quam scribendi rationem nemo in Nomine exspectaverit, quippe in quo ^ prò natura sua gutturali hoc impediat. Neque offendet quis in defectiva Suffixi
3. Plur. forma )=f43A , qua Gen. 50, 15. Hebraeorum exprimi¬
tur. In Plurali Nominis 3 A accedunt Suffìxa formae À3f3Afr=Ì’VÌ2& (cf. §. 47.), in qua, quanquam rarius, quoque 3C omittitur, ut Gen. 15, 15. -£i(fiA3A- patres tui (Carni. Sani. I. 16. ^A£3A patres nostri ). Pluralis cum Suffìxis ita differt a Singulari cum (Tl scripto,
ut in hoc illud in I quiescat, in ilio, ut in reliquis Nominibus Plur. masc. praecedente A efferatur. Cum autem duplicem obtineat Status constructi formam et 614^1*1, reperitur non modo utra-
que cum Suffìxis iuncta, ut Gen. 38, 25. (Plur. Gen.
19,14. 4ffl*£ni = V^ìnfi) et 38,13. Slfll = Span ; sed permutatili' quoque Gl cum A, ut Exod. 3, 1. 18, 24. =ÌD)nh et cum Suff.
hebr. Exod. 18, 15. * .
Annoi. 4. De Numeralibus cum Suffìxis deque eorum signifi- catione vid. Synt. §. 89. A. 1.
§. 46.
De clìnatio s. Flexio Nominum .
De Declinatione proprie sic dieta, ex qua in aliis linguis sin- gulis Casibus sua attribuitur terminatio , Nomini Semitico abro- ganda iam supra §. 43. expositum est. Nani praeter constructam Nominis formam in Genitivo componendo adhibitam, quae haud raro Syroruni et Clialdaeorum more relativo ante Nomen , quo Genitivus exprimitur, posito devitatur (§. 84. 4. b.), nihil nisi Numeri distinctio huc referri posset; cimi reliqui Casus Praepo- sitionibus a se invicem discernantur. Sic Dativus cognoscitur e 2, Nomini praefìxo (§. 74. 2. c.); Accusativo indicando inservit aut Arti ( = “lnì< Ch. t*p §. 8 5.), aut perspicitur hic Casus e ver- borum ordine, quibus accedit recentior, at rarior usus praefìxi
125
qualem in nonnullis Iocis Carmina a Clariss. Gesenio edita perhibent; et in Ablativo designando utuntur Samaritani, ut reli- qui Orientales , variis prò diversa eius notione Praepositionibus ; quo pertinent inprimis 3 e, ex , cum etc. (§. 98.).
Vocativus quoque in antiqua quidem lingua, ut infra §. 79. doce- bitur, omni caret externa nota; in recentioribus autem libris, ut in
iisdem Carminibus e particula (=Sjr. ó]\ Arab. g|,
et s|| ) Nomini suo praemissa cognoscitur. Cf. Svnt. ibid. Hinc
nihil superest, quod perscrutandum hic nobis relinquatur, nisi vo- calium mutatio, quae in singulis Nominum ordinibus supra §. 44. recensitis, tam in Numeri Statuumque flexione, quani in Suffixo- rum cimi Nominibus iungendoruni usu observari solet.
I.) Ut igitur a Masculinis ordiamur secundum vocalium vi- cìssitudines distinctis, haec potissimum tenenda sunt.
1 . Prinius eorum ordo liic est , qui nullas omnino vocalium mutationes patitur, et vel unius vel piumini syllabarum Nomina cum impuris vocalibus amplectitur literis (JJ et ^ expressis; qualia sunt caj)Ut i vestis ; 'amò luminare ;
quibus cognata sunt, quae a Verbis ducta defective scribun- tur, ut — |f,) generatio ; nec non Adiectiva eiusdem
originis, ut (=Stp — ^-l) bonus. His accedunt ea, quorum
penultima est composita, ut laganum ,* et Adiectiva cum
eadem proprietate, ut nudus ; aut quorum media rad.
in cognatis dialectis Dagesch forti acuitur cum impura in ultima syllaba vocali, ut coquus ; nec minus Nomina for-
mae Chaldaicae S!n5, ut (= ttyù) pax; aut quae desinunt
in praecedente A efferendum, ut donum ; quibus Sufiì-
xa sine ullo vocalium mutatione annectuntur.
Annot. Licet autem exempla sint rarissima eorum, quorum ul¬ timami rad. Syri in Plurali duplicem scribunt, tamen hanc legeni observatam videmus in populi. In aliis huius generis No¬
minibus iuxta contractani Singularis formani occurrit forma soluta duplici radicali scripta, cui utrique Suffìxa adhaerent, ut Gen. 6, 6. 3132 = ^20 et Deut. 26, 16. -53332 In iis autem, in quibus
haec geminatio negligitur, vocales quidem retineri, at cum brevibus cognatis permutaci solent ut apud Hebraeos et Chaldaeos, et ita qui¬ dem, ut E transeat in I ; qua propter eiusniodi Nomina singulari pa- radigmate eo minus proponere dubitavimus, quo niagis nobis persua¬ seli est, Nomina cum vocali O, quae in U transire deberet, perperam in lingua Sani, quaeri. Utrum vero Samaritanus Syrum secutus
126
fuerit, qui mediani rad. £ in monosyllabìs assumta vocali A in Au convertat, ut in Stat. eniph. 32£:£frt (coll. joL; ]2^gla), an
cum Chaldaeo ìWi1,1 etc. enuntiaverit, in dubio relinquendum erit, licei enuntiatio Chaldaica magis arrideat. Idem quaeritur de Nomine Plur. Gen. 14, 14. IV adolescente s (Syr. >~
emph. | vA .\v); ubi tamen, cum Sing. quoque reperiatur et
Stat. emph. Gen. 21, 19. 20. 3fMZ£V, collata Chald. forma propensior quisque erit Chaldaeo accedere.
2. Flexio seconda comprehendit Nomina, quae, si ex una tan- t limino do Constant syllaba , efferuntur vocalibus A et E , ut ■^«u^ nomea ; si ex duabus, penultinvam hahent vel compositam, ut altare ^ vel simplicem cum vocali impura, ut stella ; sacerdos ; vel geminatalo mediani rad., ut
(=Ch. servus cum iisdem in ultima vocalibus, quae in fle-
xione accedente nova Syllaba, aut ante Suffixa, quae a vocali in¬ cip iunt, abiiciuntur, at iterum recip iuntur syllaba, quae a conso¬ nante incipit, accedente. Utriusque idiomatis ex empia haec ad- dantur, Gen. 2, 19. (ind) nomea eius ; Deut. 9, 14.
hvjup* (= tanti) ; Exod. 21,14. (= Ch- w) abor¬ re meum ; 34, 13. (co11- Ch.’ywa'ra); Gen. 1!), 2.
servus vester.
Annoi. Ad hoc paradigma pertinet quoque S'ITI = *tj| , alibi manus , quae utraque forma cum Suffixis obvia, ut literis, ita enun- tiando differat, necesse est; at dum nemo dubitabit priorem cum Suffixis iunctam Chaldaeorum ^ Stat. emph. tt1!? eiusque flexioni
(? i
comparare, ita in frequentioreTAf'Syrorumft-k] latere quisque sibi per-
p -jz •
suadebit; ut Gen. 16, 9. T A- = ci ,_*) . Incertum tamen est, utrum Samaritanus Nominibus formae sìmilibus in flexione quemad-
modum Syri vocalem auxiliarem E sub prima rad. dederit ( cf.
7 V P ** V
> Stat. emph. ? quam nemo facile ob cumulatas sine
vocali consonantes Participiis Coniug. Ithpeel abrogaverit (cf. Syr.
/T* /Tv _£> y /tv
, St. o. |L$-oZJ^ ) , quae , cum et ìpsa vocalem ultimae syl- labae in flexione abiiciant, buie paradigmati accensere par erit.
3. Tertiae flexioni annumeranda sunt Nomina vocibus He- braeorum segolatis comparanda. Sunt autem ea, ut in Chaldaea et Syriaca lingua inonosyllaba, tribus radicalibus ita inter se con- iunctis, ut prima mediae adhaerens per Sclieva Hebraeorum mobile enuntietur. Vocalis mediae radicali supposita, quae A et E ra¬ ri us 0 esse solet, in omnibus, quae a vocali incipiunt, syllabis affi- xis adeoque ante Suffixa et ìwi» abiicitur , et demta sic
»
ultima radicali ad novam syllabam formandam, duae priores sylla- barn faciunt susceptis iisdem vocalibus , quae non tam auxiliares, quam radici propiiae sunt iudicandae, et ex cognatis Chaldaeorum et Syrorum Nominibus petuntur. Sic rex suscipit A, ut
Num. 24, 7. — 1*3b» ; ^er , prouti Syrorum aut
Chaldaeorum enuntiationem probaveris, E aut I sibi yindicare po- terit; Exod. 32, 33. = Syr. uAj«aas, Chald. Nec
de l ocali 0 aut U dubitaverit quis in ***<y^> sanctitas et similibus, qui Chaldaeorum tiKp comparaverit, licet Syri id per d. expri- mant, ita ut Exod. 15, 13. respondeat Chaldaeorum
Syrorum ; cf. Lev. 20,3. Quae autem a gutturali in-
cipiunt, semper in flexione approbant sub prima rad. A, ut cedrus ; servus’> licet in Statu abs. sub med. rad. E ameni.
Nomina denique, quorum media rad. est, ut = ^
oculus ; Afitì domus , quae apud Syros admittunt in Statu empii. Ai, apud Hebraeos et Chaldaeos ~ ([.Ia — *ps>) et apud
hos haud raro Sufnxis accedentibus per *) efferuntur, ut Dan. 7, 8.
4, 13. et apud Samaritanos utrorumque flectendi ratione in usu fuisse videri possunt.
Annoi . Cimi autem, ut iamiam diximus, Nomina *43^ libera 6^4 caro ; mel\ grafia ; ll^^i oleum ; l*tV vitulus;
aspis ; sol et alia apud Chaldaeos in flexione I, apud
Sy ros È assumant, non yalde errabit, qui pio arbitrio alterutram enuntiandi rationem probatam esse velit.
4. Quarto denique paradigmati accenscmus Nomina, quae a Verbis ducta ìel terminantur in cj (—li-:), rei in f[[ (~= "i— , et i— ). His hoc proprium est, ut in Statu empii, et ante Suffixa abeat in f[\ mobile, ut edificatori Stat. empii.
oso?*, hostis , Stat. emph. Carni. Sani. Y. 10. ; iilemque valet de (JJ, ut ;7ì'V.l puery Stat. emph. Gen. 18, 7. Cum autem illud jjj apud Chaldaeos pari-
ter atque apud Syros ante Sufi*. 1. Sing quoque mobile sit, ut ^4 a tfj, non est, cui* idem quoque apud Samaritanos, licet ex- empla desint, invaluisse negemus; similiterque ut apud illos ante Suffixa 2. Plur. quiescit in I, ut puer vester. Cum
porro haec Nomina apud Syros in Plurali terminentur in ^L, apud Chaldaeos autem terminatio 7 usitata sit, nota Pluralis cum radicali confluente, haud dubitamus contendere, utramque efìerendi rationem ad linguam quoque Sani, transferri posse, quanquam Sy-
128
roriun praestantiorem esse censemus (cf. Gen. 37, 13.
— ^ pascente^} ; siquidem et hos sequuntur in enuntiando
— Ai ante Suffixa, ut Gen. 1 3, 8. P^stores me * et
j oastores tui ; 22, 19. Puei'i e^us- Quodsi vero Nomen
ex una tantum syllaba constat (ut Part. Pass. Pe.), in Statu empii, sub prima rad. assumitur A, ut fHXìf revelatus , St. e.
; idemque observatur in Partt. Ethpe. Quae autem
exeunt in Ai, ut iustus ; a quibus liaud seiungenda esse
arbitrati sumus Nomina formae primus et Gcntilitia, ut
Heòraeus ; in illis accedente syllaba mutatur cuni in Gentilitiis autem abiicitur neque compensatur, ut Stat. emph. et =3LWÌV (Stat. empii. Plur. (TiiWW et
flirti vid. §. 43. III. B.).
«v P P7’..?
Annot. Quemadmodum Syri distinguunt inter et e5
pascentes etpastores, ita quoque cum eodem notionis discrimine Sa¬ maritani utuntur plerumque duplici Nomine Plurali ^KTlV^ et in Stat. emph. Exod. 2, 17. et alibi In iis autem, quae a Verbis
.NZ ducuntur, servatur maximam partem radicalis N ante Suff. , ut Exod. 23, 5. ; Deut. 7, 10. = Insito; rarius ab¬ iicitur nominatimque in Plur., ut Exod. 1, 10. Lev.
26, 17. cf. §. 35. E.
II. In Nominibus femininis ordinandis eundem sequemur or- dinem, quem in Masculinis observavimus, ita ut, cmn iam accura- tius expositmn sit §. 43., quas induant formas in Statu constr. et emph. utriusque Numeri , hic demonstretur , quid additis Suffixis singulae classes patiantur. In his in universum hoc notandum est, Suffixa, quae a vocali incipiunt, adiungi in Singulari formae emphaticae, quae contra consonantem habent initialem postulare formam constr. In Plurali autem de causis supra iam §. 45. 1. allatis utraque Suffixa Statui constr. pariter annectuntur sine ulla alia Pluralis nota, quam quae in ipsa huius formae terminatione deprehenditur.
1. Ad primam classem pertinent, quorum penultima aut im¬ pura gaudet vocali in simplici syllaba, ut (= intra) mor¬ tila ; mtiYò virgo ; stultitia ; aut in consonantem,
quae ab hac syllaba non divellitur, desinit ; aut quae denique in ^ et (J \ exeunt, nec ad quartam flexioneni pertinent, Nomina a Ver¬ bis ducta complectentem, quae in Plurali utramque literain mobilem aecipiunt; e. g. suavitas ; XYXS redemtio
(cf. §. 39. II. A. c.). In his Suffixa accedunt in Singulari et
129
Plurali sine ulla vocalium praeter terminationem feniininam muta- tione. Cum autem praeter vulgarem regulam, ut Gen. 10, 2.
anelila mea quoque inserta ante litera ^ = A legatur, ut Gen. 4, 5. gAAUl7UAM- munus eius; sequitur, aut non constantem fuisse flectendi rationem supra propositam, aut utrique Samaritanos indulsisse , ita ut et nobis utraque uti liceat. Nulla tamen diffieultas obstat in iis, quae in \ et fJl desinunt, in quibus hoc discrimen ipsa utriusque Status forma tollitur, ut Gen. 24, 36. senectus eius.
Annoi. In Nomine urhs , Stat. emph. Gen. 4, 17.
non yidentur Samaritani ut Syri Jl reticuisse, quod certe non scripsissent, ut in STA-*** prò 3fA)l‘UA- a annus, Cf. Gen. 24, 4. SAA prò 3fAA 2* f emina*
2. Secundo paradigmati accensenda sunt Nomina, quorum ultima syllaba a duplici incipit consonante, in quibus accedente syllaba emphatica quo devitetur plurium, quae vocali care-
rent consonantium molestior enuntiatio , inserenda est inter duas posteriores radicales vocalis A aut E, quarum alterutram haud ra¬ ro Nominis origo suppeditat, ut tO^^ÌA vidua Stat. emph. -4AVM4A (= » masc. de sjA2<ì!V autem
Statu emph. Nominis currus dubitari potest, utrum ogaltha
an ogeltha legendum sit, cum non ut illud ad Masculinum referri possit, unde in hoc aliisque liberior concedenda efferendi ratio. In Participiorum Pe. forma fem. emph. autem nemo vocali E uti du- bitabit. Suffixa secundum legem propositam accedunt , ut ^A 2^A vidua eius , ^AZ^ftA; in Plur.
^JtSSAAZ^A viduae vestrae
3. In tertium paradigma recipienda sunt Nomina, quae Syro- rum more in Statu emph. vocalem prioris syllabae a prima in se- cundam rad. promovent, ut v^cca emph. =£AZ1fV (ìC^
emph. vicina , socia emph. 3A<m(=lVL
a Ch. cum SufF. rf A^3^ = cnz-fìL* Ch. nn^n .
In Plurali confìrmatur haec flectendi ratio exemplis Chaldaicis, ut •’lrFtìrj sociae meae etc.
• t : -
Annoi. Neque tamen et lue deprehenditur, ut in Nominibus Syi'iacis in jj desinentibus contractio, qualis in emph. l)r0 jflj iiitis obvia est; vid. supra Parad. 1. Annot.
9
130
4. Quarti denique paradigmatis Nomina femmina sunt Deri¬ vata Verborum fiuae a) vel in exeunt, et quorum me¬
dia rad. vocali destituta efficit, ut {[[ excepto Statu emph. Sing., ubi in I quieseit, ubivis mobile fiat, ut Pura (=Ch.
emph. AfifóT (= , constr. AiTfóT (=f»w)9 Phir-
abs. pA<rm (=h£rn) etc., vel b) in \ et f[{ terminantur, quod utrumque in Sing in U et I quieseit; ut scelus , fornioatioy
constr. Al1^ emPh- =LA^]^; IHìe^A vestis etc. ; in Plu¬ rali autem abiecta vocali hac utraque mobile fit , ut ^ A^ii^ = r?! a Sing- = i|Dt iustitia (cum A auxiliari sub prima rad.)
et (==■£&:?£)). In Suffìxis adiungendis eaedem re-
gulae, quae in prioribus observantur.
Annota Sunt tamen et Nomina ab alila Yerbis ducta, quae in t exeuntia hanc proprietatem in Plurali flectendo sibi vindicant, ut )A£-?£Z^1, consti*. AAA&Z^l , emph. sfAAA-KZ^Ì (=Ch. etc.
Syr. ^ a t&Z^ regnum. Si Syrum et Chaldaeum sequimur,
idem quoque valet de YXZ3 dimidia pars. Cf. 1 Reg. 18, 22. Feminina gentilitia cum terminatione 3fdl itidem ad priorem huius paradigmatis ordinem in Sing. pertinent, ut 3fdPFdP£l Aegyptia , emph. 3f AdPFdPIi ; in Plurali autem ab hac flexione discedunt, quippe quae in Statu emph. A prò di substituant, ut Aegyptiae ;
SfAA'lfW Hebraeae ; ubi autem illud retinent, praemittunt A cum sequente (Tt aut in diphthongo Ai aut cum Chaldaeis ^ — enuntiandum, ut Exod. 1, 16. SfAdlA^flV. De Adiectivorum in (Ti = Ai terminan- tium Femininis di Masculinis proprium cum A permutantibus , ut prima notandum est, di radicale non redire, licet Chaldaei hoc in Sing. et Plur. emph. ament, ut 3CAA^TP = fiOT'a'ig ; at Nu¬ meri ordinem designantes alternant in di vel retinendo, vel absorben- do, ut Lev. 19, 24. 3fAfllVfll33 = Ch. tfWW; c. 25, 22. ^fAA^dl^A= Ch. i"!ìO*vafi ; et interdum ut apud Chaldaeos mobile est, ut ibid. v. 21. ^AdlAAdlA^ coll. Chald. Dan. 7, 19. KtWm .
§. 47.
Nomiìia anomala et def ectiva.
Ut apud Hebraeos , Chaldaeos atque Syros , ita quoque apud Samaritanos nonnulla reperiuntur Nomina, quae licet frequentissi¬ ma sint in ore loquentium , tamen a vulgari flectendi ratione ita discedunt, ut peculiari indigeant paradigmate, cuius conspectum hic exhibebimus.
131
A. Mascu Un a. Singularis.
|
emph. |
constr. |
abs. |
|
|
. ^ffLA |
•(773 A |
’3A |
pater . |
|
• ^HA |
•mA |
**1A |
frater. |
|
C |
,JiJU |
socer. |
|
|
'^Afitì |
• A1773 |
*a m |
domus. |
|
•33 |
filius. |
||
|
♦ ^“WLjJlU |
♦ MJJUÀ |
nomen. |
|
|
Pluralis |
• |
||
|
• 3f A3f3A |
• A^3A |
)33A |
patres. |
|
•^fiMA |
•^rn^A |
fratres. |
|
|
* |
socerì. |
||
|
^flttA3 |
•<7ÌA3 |
’*mia Aa |
domus. |
|
' £Ci7ì'A3 |
•77733 |
•^(71331 |
|
|
•377^3 |
•<71^13 |
• •sitici |
piu. |
|
* 3£A W* |
• A^ii^ 1 • AA3K*"*! |
•>5KP* |
nomina. |
|
B. F e in i n i n a . |
|||
|
Singularis. |
|||
|
* ^fAAA |
* AAA |
•%aa |
f emina. |
|
3CA33 |
*A33 |
A33 |
filia. |
|
aJf** |
annus. |
||
|
C %&}& |
A3^ |
labium. |
|
|
'3CA3? |
A(7l3? |
gnm |
urbs. |
Pluralis.
AA , A^9l *^A,^mì •?M^AA)3 * AA, A^a *JlA , X»J
• ^AA£té • AAU^ •
* ffAAflfà? firn?). •^fAgiTl^? ' A^ffifà? I
)A/Tft¥
feminae.
fdiae.
anni.
labia.
urbes.
9*
132
Annoi. De Suffixis. his Nominibus adiungendis iam supra §. 45. 2. Annot. 3. partim dietimi est; reliqua nihil habent difficu ltatis, quippe quae vulgares sequantur regulas. Quodsi vero reliqua , quae apud Syros et Chaldaeos anomalis accensentur Nominibus, hic desi- deraveris, scito, nulla suppeditari eorum exempla. Pertinent huc mater , cuius Pluralem frustra quaesivimus; vir , quod
perraro legitur, ut Num. 12, 3. 14, 15. Deut. 33, 1. in Statu emph.
# Idem valet de =f *ìlA cincillà , emph. A^IA , at Plur. (Syr. ) nullità occurrit, simiiiterque 'lAA locus caret Plurali
(Syr. ). Alia regulariter flectuntur, ut Gen. 50, 2. 3ffTlA^A
? nedici (=Ch. XW&X Syr. fjLojòf ). Nominis At^A s. A^A soror nulla Pluralis in Pentateucho exstant vestigia. Alia, quae perperam huic tabulae inserere laboravimus, haec fere sunt : Num. 1, 2.
= rvrattj, Ch. *)lTRalì3, Syr. et Plur. hebr. Exod. 1, 1. ,
quorum illud haud dubie emendandum , hoc ab initio huius libri ferri potest. — Status constr. Nominis AS prò A^6 filici ante Nomen pr. legitur Gen. 11, 29. Pro AAA uxor Deut. 28, 30. emendate scri- bendum est ^CAAA = Ch.
§. 48.
Adiectiva et Niuneralia .
1. De Adiectivis a Verbo ductis, quae in formandi ratione Nominibus conveniunt et ex iisdem , quibus illa flectuntur legibus, vid. §. 38.
Annot. Quomodo Comparativus et Superlativus, quibus apud Samaritanos quoque peculiaris non sit forma, exprimantur, docebitur in Synt. §. 88.
2. Numeratici rei sunt primitiva (Cardinalia) vel derivata (Ordinata). lllis hoc propriuin, ut emph. per syncopen
unus ; fem. una et , constr. fitìA duo ;
fem. , constr. filA^A dune mera sint Adiectiva; a
ternario àutem ad denarium numerum facile quivis dignoscet in iis Nomina abstract a cum terminatione femmina, ita ut v. c.
respondeat Graecorum TQiadi. Quae quidem proprietas debetur inprimis Orientalium studio Numeros ita cum Nominibus iungendi* ut et ipsi horum magis, quam Adiectivorum prae se fer- rent speciem. Hinc nemo offèndet in Statu constr., quo rem nu¬ meratala antecedunt, nec in Generis permutatone, quo magis usus eorum utpote Nominimi perspiceretur. Qui quidem usus paullatim in desuetudinem abiit, quippe haec Genitivi nota nonnisi ante No¬ mina mascolina in oculos incurrens , in masculinis Nomini femini-
9
133
/
no sine ulto utriusque Status discrimine antecedentibus haud di- spiceretur, ita ut exinde Nomina nunieralia adverbialiter magis in Statu abs. Nomen suum antecederei, aut, quod facilius est expli- catu, rem numeratam Adverbiorum instar sequerentur. Cum au- teni hoc utroque modo Numeri Nominibus iuncti Adverbiorum vi- ces suscipere viderentur, providit linguae usus, ut ne ipsorum ori- go oblivioni traderetur; unde factum est, ut masculino, potiori Generi, abstracta Femininorum forma maneret, dum Nominibus fe- mininis Numeri masculini sine ullo Generis discrimine accederent. Cf. Synt. §.89.
A, Numeri car dittale s,
a) Numeri simplices a tribus ad decem hi sunt:
|
Masc. |
F emin. |
||
|
constr. |
abs. |
constr. |
abs. |
|
' AAZA |
’ 3fAZA |
’ AZA |
tres. |
|
(• A A) * |
^fV^A |
• V31A |
quatuor. |
|
C A^U) |
• (&ra) |
quinque. |
|
|
CAA“J |
^fA"* |
* (NN) JLU,UA |
sex. |
|
C AV3^) c Avat^) |
• ^ vati ( |
* |
septem < |
|
•A^A |
•g^A |
•fll^ìSA |
oclo. |
|
•AVmA |
* W^A |
• vmA |
novem. |
|
C A^V) |
•^v |
decem. |
|
|
Annoi, Status emph. Adiectivi numeralìs |
per syncopen |
sequitur Nomen emph. , ut Num. 28, 28. alter
aries (v. 27. S'tlA ♦ ‘ìtt'ì unus aries ) ; similiterque adiungitur No¬ mini absoluto, ubi de certa re aut persona absque numerandi ratione sermo est, ut Gen. 42, 11. 13. filii sumus Sfarli ♦ ^31 unius viri ; nec minus in coniunctione duorum Nominum per Genitivum, ut Num. 29, 19. 25. ♦ ‘IflU-fil hircus caprarum unus ; aut ubi ser¬
mo est de re, quae alteram non admittit i. q. unicus ut Deut. 28, 25.
via unica. Femininum emph. 3CA11A legitur Gen. 8, 13. et Plurahs 'jtì'ìUX nonnulli Gen. 11, 1. Pro Femin. JhflA'IA oc- currit Gen. 5, 18. hebr. JfliA-*"-. In Carminibus Samaritani Gesenio teste p. 42. prò semper legitur cum A prosth, ^fA-^A = Syr.
IzLà/f prò Izla*. Cf. 1. 1, 4. et emph. 3fAA-*"A I. 6. IV. 18. Cetero- quin singularis Cardinahum forma haec est, quae Statui consti-. Ma- sculinorum adiungit Hi et prò utroque Genere usurpatur Nomine in
134
Statu emph. sequente, aut ita cum reliquis iuncto, ut huic Statui par haberi possit, ut Num. 7, 7. 8. AtAV^^A (— ), Gen. 41, 35. 36.
47. 48. 54.; Num. 8, 2. fitAVS-**- (=r\^) ; 23, 4. ♦ fllAVS"*
septem altaria; 28, 21. 29. et Exod. 34, 28. ♦ fflA^V de -
cem leges .
bj Numeri denarii exprimuntur Plurali Numerorum simpli- eiurn sine ullo generis discrimine , ita tamen , ut Pluralis Numeri adhibeatur in Plurali ad denarium vigiliti designandum, cum hic Numerus a formali non posset, et Numerus cen-
tenarius proprio iam gauderet Nomine. Hoc autem ordine dein- ceps sese excipiunt.
• ^ITÌT^V vigiliti.
• )<TIA2A triginta.
* quadraginta ,
quinquaginta.
* LJfilAXXXX*‘ sex aginta.
Annot. Terminationes ^l(Tl et in Numeris quoque promiscue usurpatas fuisse, vix monitu opus est. Cf. §. 42. I. 1. Pro ^IfltAZA legitur cum inserto iK Gen. 11, 20. ^HTlAfilZA et v. 22. JlAHlZA ; nec desideratur quoque in his forma in (TlA desiuens, ut Deut. 9, 25. filAfflVS^A quadraginta itidem cum Nomine emph. bis coniuncta. — Pro s. IldlA-*"’ sexaginta cum eodem A prosthetico, quod ad
simplicem Numerum s. AA interdum accedere iam supra vidi-
mus, legitur quoque ^fllA-^A Lev. 27, 7. et alibi.
c) In Numeris composilis iis nominatim, qui inter decem et viginti interiacent, minor numerus antecedit maiorem ita, ut ille respiciat Genus rei numeratae , hic , qui sequitur sine copula , ar- ctissime cum ilio cohaerens Genere sese illi accommodet, quo fìt, ut numerum minorem femmina terminatione masculinum Genus exprimentem excipiat in iis autem, quibus F emininum de-
signatur, numerus denarius accedat forma vel
ut Gen. 17, 25. %"A"J- * ' Ai A tredecim anni ; Num.
29, 13. ’Mmi • • ^AiA tredecim iuvenci. Ordo
hic est:
• "frnv^ septuagiiita.
octoginta.
* ^filV^A nonaginta.
• A5!! centum.
Masc.
*^v ^tu
* Tdv • ^itìta i
•^v • IUTA )
• • 3LA2A
F em.
• tv
• filTdV • ^fllATA*
* AIATA)
* fllTs^V ’ A2A I 3fTì*V * A2A I
uudecim. duodecimi .
tredecim.
|
— 135 |
* quatuordecim |
||
|
* quindecim. |
|||
|
•^v ■ ^A"* |
•m^v |
♦ ^JUU |
j> sedecim. |
|
' frXXXt |
|||
|
' |
| septendecim. |
||
|
* -4^V |
4 |
||
|
*^V • 3C^A |
• nri^v |
4 duodeviginti. |
|
|
*^V’WmA |
*<n^v |
* undeviginti. |
Annot, In Femininp Numeri undecim V ortum est ex A per syncopen et ^ in cognatam gutturalem V mutato. Pro * ffiA*lA legitur Lev. 24, 5. per apocopen ♦ A*1A cum Chaldaeo-
rum aut Syrorum | •,‘ws,/’^. , qui utrumque numerum uno
verbo iunctum scribunt, comparandum; quam scribendi rationem Sa- maritanus quoque imitatus est Lev. 23, 34. 39. = Ch.
7 7 7
Syr. quindecim s. decimus quintus. Praeterea forma in
fitA desinens legitur Num. 29, 15. ♦ (TtA^i^V ♦ V36A qua-
tuordecim agni ; et Femin. Exod. 26, 8. SfAVflfàffl ‘ * *TV
undecim continue.
c) In iungendis Numeris denariis cum simplici adhibetur co¬
pula \ et ita quidem, ut minor denarium vel praecedat, vel sequa- tur; sic Num. 31, 37. septuaginta
quinque ; v. 39. unus e* sexaginta , et mi¬ nore sequente 35. 6. quadraginta
duae , cf. v. 7. Idem observatur, ubi praeterea centenarius Nu- merus accedit, interposito passim rei numeratae Nomine, ut Gen.
u,25. * ^t^ìsa
i. e. odo et quadraginta anni et centum anni 23, 1.
d) In Numeris centenariis et millenariis Genus Numeri sim-
plicis respicit Genus utriusque Nominis centum (quod vel
rarius, ut Num. 2, 16. et Deut. 22, 19. in Singulari obvium, saepe ab interprete Samaritano cum Plurali = )i!opso prò sim-
,, *»P ^
plici {"INE = Syr. , ut Gen. 6, 3. 11,1 0. et alibi permutatur) et mille j et ita quidem, ut utroque in Plurali posito, nulla
intercedente copula priori Numeri simplices feminini, posteriori ma- sculini Generis antecedant. Ducenti autem et duo millia exprimun- tur Duali utriusque §. 42. III. Hoc igitur ordine sequuntur
(♦)]A£*£1) * centum.
* ^fllAA'ii ducenti.
♦ * AZA trecenti.
♦ Atta • V3*1A quadringenti . » JA*^ * quingenti.
* ♦ (A A) pexcenti .
136
♦ )1A£^1 * VfF** sgptingenti.
4 ^IAv^ 4 fil^A octingenti .
♦ )1AU!!£I 4 V-^A nongenti .
♦ AZA mille ,
4 ^i<KJZA c/mo millia.
4 ?£SfiDZ A \ tria millia.
j AAZAJ
♦^fuAZA *£fV3*IA quatuor millia. ?£iflDZA * quinque millia .
» ^(TDZA 4 A^ se.r millia.
4 'ZlflUZA septem millia.
4 ^HDZA
ocZo millia.
* *il(TOZA ♦ SfV^A novem millia.
Annoi. Exinde apparet, Samaritanos perraro in iungendis his iviaioribus Numeris usos fuisse Statu constr. simplicis Numeri, quod a nobis tantummodo Num. 1, 46. ^(TDZA 4 AAZA ZrZ« millia ; 4, 48. *i!(TDZA * A^A ocZo millia ; observatum est. Decem millia , si cumino singulae myriades recensentur, Samaritanos quoque ut Syros proprio Nomine exprimere solitos fuisse, docet Gen. 24, 60., ubi ver- bis Hebraicis respondent 3fAl"lf^ ♦ fiDZA (cf. Syr. a
p iT-
Plur. apud Ephraem. III. p. 5. F. 2. sq.). In Numeris abhinc
millenariis exprimendis idem servatur ordo a Samaritani^, ut a mini¬ mo incipiant et sic ad millenarium progrediantur , qui tum in Singu- lari accedit, ut Num. 16, 49. 3ZA 4 ^ V 4 VS^A quatuorclecim mil¬ lia; 31, 40. 3, 39. 1, 21. 37. Ubi millenarius cum centenario numero componitur, centenaria millia antecedunt, quibus millia unitatum aut denaria adduntur, ut Num. 2, 16. ♦ 4 * 3ZA ♦ 3fA^ì
3ZA centum et quinquaginta unum millia; Num. 1, 46. 31, 32. Numeri maioris compositi exemplum suppeditat Num. 3, 43. 4 ^ibTfàA* *ibTlAA^£l£ 4 •*ZìfflV£PUJ',£ 4 3TAZA 4 ,3ZA 4 viginti duo mil¬
lia ducenti sep tuagini a tres.
B. Numeri Or diiiciles.
Hi Numeri , qui proprie Adiectiva numeralia a tribus ad no¬ veri e Cardinalibus terminatione ff[ vel inserto praeterea
fi J ante ultimam simplicis Numeri radicalem formantur , femmina forma in exeunte gaudent. Primus tantummodo et secun -
dus peculiaribus Adiectivis, (— Ch. 159^, Syr. ).N-t £),
emph. primus et ? empii. PJ'i~
ma (haud raro tarnen adhibetur prò eodem 111 • et
Gen. 8, 13. ÌJA^A {- = £™0; |]|TÒÀ (=Ck. ì?®), empii. rOfllJA secundus ; et rj JH1J.A emph. secunda
exprimuntur, Reliqui, quatenus cum Nomine abs. aut emph. iun- guntur, hi sunt:
M asculinum.
Stat. abs.
emph
* filAfllZA * ^JAfilZA et ^fAAfilZA tertius.
• rnvuifri -winai - 3tAwm «**<*«■
137
quintile
4 (Si AtflA"* * TJAlflA"*' - ^AAfilA"* sextus. 'stivi ' nvssi^™- - ^Avma-^ septimus. 4 ssi^ssi^a ‘^m^A - tja^a octavus.
4 aivsn,JXA ' a - ttaviù^a ««««s.
•irmtév * ^isn^v - ^msnèv decimus.
F emininorum
Stat. abs.
* tlfllA/TUA
* tJfilVfileft
^tliJAlTlA^ * gfilVlTtì^ 4 ^firaA
■ nsnvssi*** a 4 ^fimiTtév
ordo.
empii.
^AiTlAfiUA tertia.
• ^A-mvma^ quarta.
4 ^AiTFATi-'ilU quinta.
4 ^AmAmA^ sexta.
4 ^AffiVlTla"* sep tinta. 4 71 Affici! A octava.
4 AfflVIfl^A nona.
4 3(Afift<Ttév decima.
Pro reliquis inde ab undenario Numero Ordinalibus usurpan- tur Cardinalia ; bine 4 3CTU est undecimus ; 4 firn
^i*v duo decimus ) TTl^V 4 (7lA'3A duodecima ; * ^fAZA 4iV^V decimus tertius • r^ìjY^V + AZ A decima tertia etc. Cc- teroquin Femmina illorum Adiectivorum prò parte alicuius rei ad- liibentur, licet frequentius occurrant Nomina a Numeris ducta, quae inserto ante ultimam rad. \ Nominibus Hebraeorum de liac re usitatis respondent, ut et quinta pars ’
decima pars; A^V3ìi quarta pars. Plurali Ordina-
lium, ut Ex od. 20, 5- ^fiTAAflUA tertii; ’mvsn^ì quar¬ ti indicantur gradus posterorum tertia , quarta generatio i. e. ne- potes, pronepotes. De Numeris multiplicativis , quorum lue e Gen. 4, 24. issiti septies commemorasse sufbeiat, ut de reliquis Numeris utendi rationibus yid. Synt. §. 89. — De duplici deni- que Stat. empii. Ordinalium masc. scribendi ratione vid. supra §. 43, III. A.
138
Caput quartum#
De Par ti c u li s.
§. 49.
Exiguus denique exstat verborum numerus, quae, cum de ipsoruni origine certa ratio reddi nequeat, novum constituunt or¬ dinerà ac perinde prò primitivis haberi possunt. Numerosior est huius ordinis eorum copia, quae vel a Verbo, vel a Nomine aut aliis linguae partibus ducuntur et exinde vel mutilata apparent, vel literis ab initio et in fine additis augentur. Pertinent huc Ad- verbia , Praepositiones , Coniunctioìies et Interne ctiones, de quibus deinceps ita disserendum, ut primitiva principem teneant locum, derivata seorsim sequantur.
§. 50.
Adverbi a»
1. Primitivi s accenseri possunt: quo ? A l non;
sic ; a1} quaeso ; àie ; nec videtur inde excludendum
interrogationis e lingua Hebraea huc translatum, de quo vid. Synt. §. 97. 1.
2. Derivata prò linguae partibus, a quibus ducuntur, in hos describi possunt ordines :
a) in ea , quae Pronominibus aut Interiectionibus originerai
suam debent, et ita quidem, ut a) nude ponantur, ut ecce (saepius et per metath. Num vero r [ vel
tunc ita cognatum sit Pronomini ut Hebraeorum
accedit ad ìli , vix ausim definire. Longe plura reperiuntur, quae e Pronominibus prodierunt vel cum Praepositionibus , vel cum
aliis Particulis coniuncta, ut Ine ; inde ;
sicut ; curi ìmA sic, ita; ^'JiiA et ad¬ irne; q^Jpostquam (=1^X3); ex quo; antequam;
ne quaeso etc. ; vel denique primitiva iunguntur Praepo¬ sitionibus, ut jA*TV quousque.
b) Alia ducuntur a Verbis; quo pertinent «) Imperativi ,
ut et alt**- nane , quaeso (=a«) ; ecce ; et in
Plur. (=fWi Deut- 1» 8.); fllÀA et AAA (=n*)
age , agite! age ! Gen. 19, 32. /?) Infinitivi, ut
celeriter ; filltéA (=ìiì'iìi) multum ; aut denique y) Participia , ut Deut. 2, 34. 3, 6. JJJ^***^ perfecte , penitus ;
139
Exod. 32, 8. celeriter ; Gen. 20, 12. re ve¬
ra (prò liebr. rm<).
c) Alia denique e Noniinibus et Adiectivis sunt repetita, et quidem a) peculiaribus distinguuntur terminationibus J, T^,
pfii’ n*a, %a; ^ hodie ; ^^SfilA (
vere; ^ifHXdlX (a^iecto Exod. 40, 38.) mete; interdiu; hoc vice; a) A, A*> AITI et Affi A;
ut A^rn^A * A^fil^A * A^fiOA (=rv’3tì) iterum; AVSfllffi parum ; Deut. 13, 14. A(TIA?^ (= a-'tó) *«- ne. Haud pauca expriinuntur /5) nudis Nominibus et Adiectivis , quorum illa fct) in Accusativo sunt capienda, ut vespere;
mane ; inique ; secure ; aut in Statu constr.,
ut paullulum Gen. 24, 45.; aut in Statu empii., ut Gen.
19, 34. (— FrthEp) postridie mane; haec n) Graeco-
rum Neutris respondent, ut Gen. 40, 16. bene; ^y,x et Exod. 10, 29. cum a prosth. ^ad^a recte ; multurn ; ^rrl£^‘LU* valde; adeo ubi regionem denotant vel locum, quo quis vertitur, ut Deut. 2, 7. ZA^it^ dextrorsum et sìni-
strorsum; alia denique /) expriinuntur Noniinibus cum Praepo- sitione iunctis, et quidem f) cum 3 5 ut Gen. 29, 23. vespere; 31,40. interdiu ; 34, 13.
fraudulenter ; Deut. 17, 12. superbe; 33, 12.
confidente!' ; Exod. 1, 14. duriter ; Carni.
Sam. I. 1. magnifice. s) cum Xi ut Exod. 8, 10.
postiidie y quasi in poster um dieni ; 29, 38. ^1^/TÌZ quotidie i. e. in dies Lev. 19, 12. fa^so / *25, 18.
nmmi secure; il) cum sequente ì(ì«). inprimis Ad- verbia loci (e loco ad locum), ut * ZìfZ^il intrinsecus
et extrinsecus; aut sine^? ut V^T/IKI orientem versus (òstlich),
Annoi Ex Adverbiis peregrinae originis, quorum plura Syri polissimum civitate sua donarunt, in lingua Samaritana nonnisi frustra , deprehendimus, quod Craecorum fxóyiq respondet.
3. Adverbiorum quaedam augentur Suffixis Subiecti notio- nem sibi vindicantibus, ita ut simul Verbi Substanti vi notio iis in- haereat.
Pertinet bue ecce; quod cum referat Imperativum, Suf- fixa Verbi assumere videri potest; inprimis cum Samaritani de- vitent Sufi’. ci anncctere, quod comprobatur loco Exod. 1 8,
25., ubi Hebraeoruin tiiifi vertitur per "^I^AA^C €cce vos e8^
140
per erasin cimi Pronomine ortum cf. §. 9. 2. Idem tamen quo¬ tane animadvertitui in ^Pronomme 1 « Sin^*^ ut Cren» 9, 9* aut per metath. 3fA^ ecce ego ; ( Cf. praeterea Gen. 22, 7. ^A * 3CA)- Exempla cum Suff. haec sunt: Gen. 16, 11. 20, 3 ecce tu; 40, 6. ecce itti; 44, 16. 50, 18.
ecce nos sumus. Idem valet de ^^A adhuc Exod. 9, 17. 19. (s4- Part0 adhuc tu es ; et de A u ut
Gen. 3, 9. ilfflA (re») ubi tu es ? (ubi a Sam. praeterea addi- tur Pron. AA)- p derivati s huc pertinent i ut Gen.
1 9, 1. obviamiis ; Deut. 3j 1.
obviam nobis ; et Ttni seor siiti, ut Gen. 42, 38.
(= “rasb ) ipse snlus .
Annot . Nec omnino ignorant Samaritani Hebraeorum Ti5>, licet apud eos nonnisi sine Suff. legatur, ut Deut. 28, 68. 31, 2. 5AV ; prò quo Gen. 8, 10. et alibi ponitur. Similiter i-tèìri a Sam. trans-
latum est Gen. 12, 19. 3CÌ3C.
§ 51.
Praepositiones.
1 . Cum Praepositionum pleraeque a Nominibus ortae ad in¬ star eoruin cum Suffixis iungantur, quaedam tamen primitivae vi- dentur esse, ad quas praefixa 3 5 2 5 pertinent, nisi et haec cum recentissimis Gramolati cis derivatis accensere malueris, qua- tenus e inter ; ZA ad et ^ sic decurtata iudicari possint.
Sunt autem hae Praepositiones eiusmodi, quae a Nomine suo se- parari nequeant, cui ut apud Syros atque Chaldaeos cum Scheva mobili Hebraeorum enuntiandae adhaerent. Ubi autem Nomen incipit a litera, quae vocali caret, videntur Samaritani, qui voca- lem A et alibi praeferrent , cum Syris eadem usi fuisse in efferen- dis his literis ; licet non admodum erraret, qui Chaldaeos sequi et vocalem I supponere vellet. Quodsi vero quaesiveris, num Sama¬ ritani Chaldaeorum et Hebraeomm more ante gutturales per Sche¬ va compositum enuntiandas cognatam liuic brevem vocalem sub his Praepositionibus receperint, hoc eodem iure reprobandum est, quo commendanda Syrorum legendi ratio, qua ante Nomina ab | et (=A et I) incipientia utriusque huius literae vocalem in
haec Praefixa reiiciunt, ut rJV*ÌA3i == r£V*ÌA —
(leg. b*ara.). Praeterea suffragar! malim iis, qui notae Accusativi AHI (=”Fì&t) locum inter primitivas Praepositiones assignandum esse contendunt (cf. Gesenius Lehrgeb. §. 151. 2. p. 629.).
141
2. Reliquae Praepositiones derivatae et divismi scriptae No- men smini antecedentes (de Nomini adiuncto vid. Annot.) sunt vel a) Nomina Sing. in Statu constructo, unde facile earum cum Suffìxis coniunctio explicatur, ut cum; 5» a , ab ;
2*fiTA iuxta ; 3A3 (Exod. 23, 2. 3AA3)i>;y; interi
P™, loco ; X^R cantra , e regione; adversus
(sq. Z) ; usque b) Pluralia masc. constructa, in quorum
aliis «) nota huius Numeri et Status desideratili’, quae demoni ex additis cognoscitur Suflixis ; ut praeter vulgares Hebraeorum X A a(t (cuius loco Samaritanus frequentius utitur simplici ^); JV (Exod. 18, 13. et Num. 24, G. bis — super, iu¬ xta ; A^IA su^i quoque in unte, coram ; in aliis (j ) ser¬ vata est, ut in (Exod. 20, 17. Exod. 33, 8.
Post' Aliae sunt c) Nomina cum praefìxis , ut ^(JlX (=*cfy ad; XlfÌ^Pr0Pter ? secundum, iuxta ; m?z
et ante , coram ; nipz coram , ante; w^z propter;
31Z et va intra , \\X^XÀX e regione , ex adverso ; Z3TO propter; aut denique compositae ut a , ZV*5»
de; ‘\‘ (e 33 et duplici praeiìxo) extra; AttA^ j 3A3'ii « tergo, Post ; 3V3^1 e medio; hXX’li ab inde; m?Z^ 6 conspectu ; X extra> Z * 33V A * ^
ultra ; Z*ZV*l^ supra. De usu et uberiore earum explica-
tione vid. Synt. §. 98.
Annot. Praepositio plerumque separatim scripta Nomen antecedit aut emphaticum, aut cum Suffìxis iunctum, ut Gen. 4, 10. SfA^iTA ♦ ^ e terra v. 11. -/ITA ♦ de manu tua; praefigitur autem eliso Nomini constr., ut Gen. 27, 28. de ro-
re coelù Neque tamen hoc ubivis observatur ; nam non molo fre- quenter Nomini cum Suff. praefìgi solet, ut Gen. 24, 43. -JlfUAZP^i de hydria tua 25, 23. de visceribus tuis; sed etiam ante
Nomen constr. separatim legitur, ut Gen. 24, 10. ^3*1 ♦
(hebr. de camelis domini sui; reperiuntur adeo exempla, in
quibus hic usus alternat, ut Exod. 20, 24. Sifit'llA ^ de ovibus tuis et de tauris tuis ; Gen. 2, 23.
(=^m£) "ita SS») os ex ossibus meis
et caro de carne mea. Exinde apparet, Samaritanum neque sem- per, ut iamiain vidimus, Hebraeum secutum esse, neque certam sequi regulam, ubi jPZì ab eo prò aliis Hebraeorum praepositionibus adhi- betur, nam Exod. 8, 9., ubi Ilebraeus habet b, Chald. sic usus est )PS ; ut ante Nomina cum Suff. et copula i inter se iuncta modo ^ separatum scripserit, modo eliso praefixerit.
3. Quod attinet ad has Praepositiones tani primitivas quam
142
derivata s ciim Suffixis iungendas, nihil differunt, nisi in paucis a vulgari Nominibus ea suffigendi ratione, ut e tabula infra propo¬ sta liquet ; in quibus autem discedant, hic apponere lubet. Per- tinet huc litera \ ante Suffixa 2.PIur. inserta, ut in iis ;
Iratz iis; quod itidem observatur in cum et ex >
ut Gen. 9, 9. vobiscum (adeoque cum duplici \ ibi-
demv. 12. si recte sese habet haec lectio nec po-
tius est emendanda altero \ eiecto;) Lev. 1, 2. a vo-
òis ; licet hoc neglectum sit in , ut Gen. 47, 23. vos. In Suffìxo 3. Plur. altemant ^1 ^ et 3 \'^f* , ut Gen. 3, 7.
ti; , similiterque in Suffìxo fem., ut Lev. 14,
40. ^fllAfiì et 20, 14. ^fiTrLWn eas’ Suffìxo 1* Plur. ut nobis inseritur interdum vocalem A exprimens, ut
0 Tiobis et pro-cccdciitc | j cpcTitli# ^ ut Gen» 26 ^ 20* nobiscum. Nec desunt exempla cum Suffixis hebr., ut Exod. 22, 17. et alibi saepius P™ =IZ ei; 23, 15. *3; 28, 1. *«|V; 29, 36. Deut. 31, 29. "JiSAA
(=d2lnx) vos. Praepositio denique praefigitur quidem Nomi¬ nibus et Pronominibus, ut ^ sicut ; at ubi Suffixa ei sunt
adiungenda, adhibetur (= hebr. to). Sic Gen. 41,
39. iiAÌii = 34, 15. AÌS4 = 1*® 5 41 , 19.
hSti3 sicut illae; unde apparet, nec ante Suffixa 2. et 3. Plur. permutari ut apud Hebraeos cum simplici Idem fere
comprobatur quoque Praepositione A^i fiuod nihil est nisi 2, aut Hebraeorum h», prò quo legitur Gen. 19, 8. tO^K. — Quod attinet ad Praepositiones, quae, cum sint pro¬ prie Nomina Plur. constr. , cum Suffixis huic Numero propriis iunguntur, ut ZA ad Gen. 48, 5. 19> 5-
ftfilZA = notandum est, Praepositionem Heef in haud paucis cum Hebraeonun ’b'S prorsus conspiret, ut Gen. 14, 15. ìmxv = trt®; 19, 3. )^Ì7IZV ; Num. 13, 1. et saepius
pounzv et Deut. 1,22. 1^2 ; in longe pleris-
que tamen locis Suffixa assumere ad formam 1 ut Exod.
io, ir. atX7=**i 18> 14- »nt2,v=srt?; Gen- 45> l- tmtzv =Tfcj$ 35, 14. 45, 15. Num. 10, 34. Semel adeo deprehenditur cimi Suffìxo Sing. Lev. 7, 4.
In aliis utriusque Numeri Suffixa promiscue accedunt, ut in inter Gen. 3, 1 5. ìùm inter te (=^3) et 9, 12. cum Suff. Plur.
= WS (Gen. 42, 23.
143
= ert-tt) ; in yrns* Gen. 1 7, 7. *^AS =
spuria et cum Suff. Plur. Exod. 14, 9. (cf- v* 1®»
ptaAa) = t2h‘,''nn^ . Semel reperitur ad cum Suff. Plur.
Gen. 3 7, 18. t3iTr!$ ? et quamvis eiusque
Derivata ubivis cum Suffìxis Plur. iungantur, legitur tamen semel Gen. 18, 8. JltSITSl = fcrpisb ; interdum Syrorum more in¬ serto \ post priorem syllabam deprehenduntur, ut Gen.
io, 6. = rnsfitt ; at non ut apud eosdem transpo-
sito ut Gen. 6, 13. ÌTÌ’^T^lZ — vAso^Idcl^ . Praepositio videtur, cum exempla sint rariora, semper a Samaritano cum Suffìxis Plur. iuncta fuisse, ut Num. 1G, 3 i- ^TÌAUA= fc^prinri . — Cum Suffìxis haud leguntur ut apud Syros 5
et reliqua, quae de certo loco
usurpantur.
Annot. Interdum ante Suff. 1. Plur. insertum legitur A, ut Exod. 14, 12. a nobis et eliso altero |l Suffixi Num. 13, 32.
IGV^. Ne tamen hanc posteriorem formam a Samaritano prò )l£=f)l^i ex iis alicubi usurpatam fuisse existimemus, in quem errorem in Polyg'l. Londin. interpres Latinus incidit, qui Num. 31, 49.
ex hebraico (LXX. vai* amwv) translatum ita reddidit, a reliquis
huius loci versionibus (Chald. ^5353 , Syr. ^-1 V » Arab. ) edoce-
mur. Licet enim Num. 13, 34. quem uberiorem locum in textu He- braeo frustra quaesiveris , ab iis legatur, Af quidem huic
formae illatum ferri et excusari potest, neque tamen eandem eiecto X mutilatam ullo loco prò Suffixo 1. Plur. occurrere meminimus.
4. Praepositionis instar annectitur quoque Nominibus (lo¬ cale) , quo ut apud Hebraeos (cf. Graecorum eh Nominibus anne- xum prò eìg) motus aut directio in locum quendam significatur. Hinc inprimis adhibetur in Nominibus regionum aut locorum , ut Gen. 35, 6. Ch. Syr. Luzam ;
Num. 32, 39. ^fWZTf (
in Gilealidem ; Gen. 24, 45. (=WW, Ch. Syr.
jf.vV) ad font em; 43,26. (25.)^[V*ÌA (=*1*7$, Ch.&m*-!’?? Syr. jij7 ad terram; aut in coeli regionibus designandis,
ut Num. 20, 13. etc- occidentem versus ; interdum
additur a Sam. ut Cren. 28, 5. ^A * (=nvp_
C'nS:) in Mesopotamiam ; quo interdum quoque exprimitur He- braeorum articulus, qui praeterea demonstrativa procul dubio no- tione huic formae datur, ut Num. 34, 12. gufiti
144
( Ch. Syr. ad Iordanem ; quem Samaritanus
quoque retinuit ibid. y. 11. — ‘“jbs'ih ( Chald.
ìib^'nb) adeoque posuit praecedente ubi textus Hebr. sim- plici Nomine utitur, ut Gen. 26, 23. V3,UA * = “ìNà
(Ch. jattj -ijtsb, Syr. ^ A À! Beersebarn.
§. 52. •
C ùniuiictiònes et Ini èriectiones.
1 . Coniunctionum quoque aliae sunt prirriitivae , aliae deri- vatae aut compositae, quibus hoc proprium est, utpraeter^,
et ^ seorsim scribantur. Ad primitiva 9 pertinent a) copula \ ;
Infinitivis (cf. §. 6 8.) et notione negationis ne (=btf) Futuris (cf. §. 96. 1.) praefixum; s. (aliquoties ^J^=tìX, ut Gen. 34, 15. et adeo ■JiJV) 8*y AIA aut ; 3A etiarn ; XA (Gen. 44, 18. Exod. 3, 5. Num. 13, 1.) prò longe frequentiore ne. b) Ad derivatas referendae sunt ri ? rarius per Syn- copen ut b"X0(i. 10, 4. quia , narri , quod (coll, appa-
ruit == 13 a ^d); et ^1^3 verum (= Syr. >c^) Gen. 23,
13. 29, 14. 34, 15. c) Compositae denique sunt a) cum Praepos. quia , propterea quod ; ut > fi) cuin
ÌA, »t AXA (=n-* <*) sed; \iA W * ^ ; T7*
donec; /) cum vel praefìxo, ut et ut non'> ne 0n
quibus rarius prò ^ scribitur , licet ex ortae sint) ; aut sequente, ut quia; ^QT * w pr. usque ad non i, e. adeo ut non; ^ sicut , postquam; propterea quod;
"I* w donec ; ‘S' AHA eo quod.
Annot . Si in enuntianda copula £, ut par est, Syrum sequi- mur, eaedem yalehunt regulae, quas §. 51. 1. in Praepositionibus 3 et 2 recte legendis commendavimus ; nec opus erit eam cum Hebraeis et Chaldaeis ante Scheva mobile aut literas 3 , , <3 $um vocali U
permutare; cum simplicior illa lex indoli linguae Samaritanae magis convenire videatur. Nec aliter de duabus reliquis Coniunctionibus inseparabilibus erit statuenduni. Ad eas, quae rarissime usurpantur et ex Hebraeo textu translatae sunt, pertinent = ‘>3 , Deut. 20, 1. 23, 21. 31,18.; (IBI ♦ 3 A = quanto magis Deut. 31, 27. et )3
= "jB ne Gen. 19, 15.
2. Ex Interiectionibus , quae mera affectuum indicia dolori, indignationi, admirationi et gaudio exprimendo inserviunt, in li- bris Samaritanoruni , quos inspicere nobis licuit, vetustioribus
145
imam tantummodo detestantem ac deyoventem |J[^A aut f[[\ et eutt vaeh! investigavimus , cui per crasin cimi sequente 2*> quod alibi divisim ab ea scribitur, in contractae Suffixa an-
nectuntur, qua e 'primitiva nuncupari potest. Recentiori linguae debetur, in Carminibus Samarit. o! de quo iam supra §. 46. dixinius. Cf. §. 79. et §. 100. Quamvis vero Castellus et qui ei suffragatus est Cellarius, derivatis Interiectionibus nonnisi Alti utinarn et * 2A mìnime quaesoJ accenseant, non cer¬ te tamen multimi vituperabitur, qui eas per (= <--ny i. q.
nb^n) absit et bene ! de quarum usu in Synt. §. 100. dis-
seretur, auctas esse velit. Quinimo, quatenus Ari ecce! ab initio periodi iis, qui aliquam rem alacri studio persequuntur, vul- gare est, quo, quem alloquuntur, attentum esse iubeant, nec buie Interiectionis vim quisquam abrogabit, nec cognatis ♦ A^[
eccequaeso! aut f[[Xxu' * All lì minime quaeso! de quibus et ipsis in Synt. ibid. exposuimus.
10
>
Pars t e r ti a
S y n t a x i s.
Caput primum Syntaxis Pronominum. I. Pronomi 71 a Per so n ali «.
§. 53.
Pronomina separata Verbi Substantivi loco po - sita et ad personam Verbi repetit a .
Praeter vulgarem Pronominum personalium usuiti notandum est, inservire ea Verbo Substantivo exprimendo sive sint absolute posita, sive copulae instar Praedicatum Subiecto adiungant. A) Prior ratio facilis est expeditu. Adhibetur enim, a) quando quis ad quaestionem propositam, in qua itidem iani Subiectum Prono¬ mine Verbum Substantivum simul comprehendente expressum praecesserat, ita respondet, ut eum se esse declaret, de quo quae- situm fuerit, ut Gen. 27, 24. Num tu es ) filius meus
Esavus ; ubi respondetur a lacobo ego sum ; 29, 4.; b)
aut omnino Subiectum, quod praecesserat, in Pronomine cum ad- iuncta Verbi Substantivi notione repetitur, ut Gen. 47, 1 . fratres mei — venerunt ^A* et sunt etc. B) Copulae notio elucet a) si Subiecti loco Pronomen demonstrativum , quo praecedentia comprelienduntur Nomina, antecedit, ut Gen. 25, 16. * jmzA^f
.A hi sunt filli Ismaelis cf. v. 1 3 — 1 5. Lev. 23, 2., ubi interdum quoque Pronomen separatimi omit- titur, ut Gen. 3 5, 26. awni * firn * ^ntua hi erant filli Iacobi . Si vero b) cum Subiecto suo Pronomen ita iungitur, ut ad praecedentia non respiciatur, tum sequitur, ut Gen. 48, 9.
147
^a • filli Miei sunti quod txun quoque ob servavi solet,
cum vel et} Subiecti personae accuratius notaudae inservit, ut Geu. 23, 6. AA * ^f^f2,A * j orinceps Dei tu es ; 24, 24.
Carni. Sam. III. 20. zJAA * principium omnium
tu (es) i vel j9) praecedentium ratio ita redditur, ut Pronomen nonnisi ad Subiectum definiendum accedat, ut Gen. 13,8.*AZ3[ ^A * ^lfilUA - ^M^A quoniam viri fratres i. e. consan- guinitate coniuncti sumus ; 37, 3. Nec obstat, quod Gen. 18, 27. legantur verba 4 -S^lAlx cum ego sim
pulvis et vilìs\ quoniam haec appositionem potius Pronominis, quod arctissime cum praecedentibus cohaereat, faciunt. Idem va- let c) quando Pronomen Praedicato explicando inservit, sive sit illud a) Adiectivum, ut Gen. 42, 19. *
^AA si veraces estis i Exod. I, 19.; sive sit |3) Nomen, ut Gen. 23, 4. * 3A^A^ * peregrinus et inquìlinus
ego suini 41, 20. Carni. Sam. II. 16. * ^iflA^AS^ *
peregrinorum instar sumus.
2. Haud raro ita iungitur Verbo, ut Subiectum Verbo iam expressum in Pronomine praecedat, quod a) tum fieri solet, cum actio vel uni, vel pluribus ita competit, ut reliqui omnes ab ea ex- du dan tur , ut Gen. 10, 5. ASCITI * ^A ego dedii 21, 24. VWJ'A * ^A ego iurabo ; 30, 20. 33, 14. 44, 4. Exod. 19, 4. 32, 22. Idem observatur sensu negative expresso, ut Gen. 31,52 VA + AZ * rf^A * ^A e§° 71071 transiboi et ibid. ^SVA * AZ + =fAA + ^£fA t u 71071 transibis ; 28, 1 . In his actio omnino negatur ; ubi vero ab ea eximuntur alteri potius attribuenda, tum negatio praecedit Pronomen, ut Gen. 45,
8- filAffl * j*AU2A* * ^ItAA ‘ Aì non vos misistis me. Si vero b) alius idem facere potuerit, aut vere fecerit, tum sequi- tur Pronomen inserta inter ipsum et Verbiun plerumque Particula 3A etiam , ut Gen. 20, 0. =ÙA • 3 A • Aiit*V ego etiam collibui. Hinc c) expeditus est ordo verborum, quando Prono¬ men ita repetitum sequitur Verbum, ubi huic nota relationis in- structo prior conceditur locus, utpote certam definienti rem, quae ad unum tantummodo spectet, ut Gen. 37, 10. . ^
AAA * som7l^um illuda quod sommasti tu nec alius
quis.
Annot. Eodem pertinent exempla, in quibus post Verbum plu- ra distinguuntur Subiecta, quorum illud, quod Pronomine indicatur, praestet ceteris, ut Gen, 44, 3.
10*
14 S
diluissi sunt et ipsi el asini eorum ’ aut ubi, quae Pron ornine in- dicantur ea sunt, quibus diligentius exponatur, quid potissimum sit intelligendum, ut Num. 14, 9. JltllA * )])P2iil2 * A23f quia panis no- ster sunt s. erunt se. populi terrae. Deut. 20 , 15. — Exemplum repetiti Pronominis, e quo concitatius dicendi genus elucet, invenies in Carni. Sani. IV. 4. * fn)A * ego , ego ille se. sum.
§. 54.
Pr onomina separata cum empitasi quadam ad castis obliquos exprimendos repetita.
1. Haud raro Pronomina personalia repetuntur non sine em- phasi quadam in Casibus obliquis, ubi Latini uterentur inquam re- petito Casu; quod cur lue non fiat, concitatiori orationi erit tribuendum. Sic a) prò Genitivo occurrit Num. 14, 32.
ai • ^aa * et cadavera vestra , vestra
inquam cadenti b) prò Dativo Num. 3, 13. ffl^A ^UTT/TU miài sint , mihi inquam; c) prò Accusativo Gen. 27, 34. • ngsm ^3A * glA • 3 A benedic mihi , mihi quoque mi pater.
Annoi. Si vero Samari tanus Gen. 4, 26. verba fcOlTDà
vertit: ♦ fi'ZAA ♦ ♦ 31* ♦ A -***24, Pronomen K-t-C non
explicandum erit per ^fZ = ^, sed Z ante A-*1*- potius vale! : quod attinet adì 9u^PPe (luì haud dubie legere mallet.
2. Aliter tamen explicandum erit Pronomen absolute ante Verbum positum, quod tum potissimum accidit, cum, quae addun- tur, eum unice spectant, de quo sermo est. Ita legitur a) prò
Dat. Deut. 1 8, 14. * 3^171 ' A 2 * 3CAA*
at tu i. e. te quod attinet , non sic tibi tradidit Iova ; b) prò Ac- cus. Gen. 24, 27. ^A
ego i. e. me quod attinet, in via duxit me Iova.
§• 5 5.
Pronomina Su ffi x a .
A. Nominis.
1. In duobus Nominibus ita invicem iunctis, ut alternili in Genitivo sit vertendum, Pronomen Suffixiun, cum arctissima utriusque huius Nominis coniunctio haud patiatur ut intercedat aliquid, annectitur Nomini recto, utpote Tertium quoddam acce- dens, quod alium locum obtinere non possit, licet ad Nomea re¬ gens pertinere videatur. Sic legitur Lev. 20, 3. nomen sanctitatis meae i. e. meum sanctum; Num. 10, 10.
149
sacrificio, pacificorum vestrorum i. e. vestra pacifica. Deut. I , 41. 2 G, 15.; Gen. 48, 17. **^A ( = 12^ " Ti) manus eius dextra ; Carni. Sani. I. 2.
in lege tua magna et vera pr. veri- tatis tuae magna; I. 11. [I. 21. III. 0. 8. 15.
2. Perraro fieri solet, ut Nomini regenti adiungatur, ut Num. 25, 12. ■ mAfi n^foedus meuììi pacis i. e. pacem, sa-
lutem afferens ; ita ut difficile non sit hanc mutatam affìgendi ra- tionem explicare, cum Suffixum non tam utrique, quam priori de- finienda.e inserviat.
Annoi. Neque tamen ubivis Samaritanus in hac re Hebraeum est secutus; nani Lev. 6, 10. verba T2 ITO reddidit vestes linteae, ac si legisset ; et Deut. 32, 43. prò 153^ iino'iK ha- bet ♦ AV^A terra p opali sui Suffixum in Tro^K pleonasticum
negligens. Circumscribitur adeo Suffixum Praepositione ^ (cf. §. 84. 4. d.) in Carm. Sani. Y. 4. ♦ 3f)frtT causa nostra ; ad quem lo-
cum vid. Gesenius ibid. p. 86.; aut exprimitur ut apud Syros et Chal- daeos nova Pronominis possessivi forma ZfllT, de qua recentiori lin - guae interdum peculiari et cum Suffixis iuncta iam §. 13. 2. Annot. exposuimus. Exempla, quae e Carm. Samarit. suppeditantur persua- dent nobis, peculiarem aficuius rei vel virtutis significali possessio- nem, quae in aliquo sit et permaneat perperam alteri tribuenda, ut III. 12. ‘ À2A ♦ ZA ♦ Adii non est numen divinum prue-
ter tuum i. e. nullus est praeter te Deus; aut legitur praecedente T ante Nomen ita, ut Genitivus relativi cuius exprimatur, ut I. 20. SfZfilT * ♦Z’&T cuius est omnis gloria i. e. gloria, quae ei so¬
li competit; II. 1. ttZfilT ♦ ^fAt^CZAT cuius est divinitas (tua) i. e. tibi, cui soli divina maiestas est concedenda. Aieri Pronominis pos¬ sessivi notionem obtinet VI. 20. dlld * fnZfflfi' * ^fZ^ omnia me a sunt et a me se. originem ducunt.
3. Cum autem Abstraetum cum Concreto ita quoque in Geni¬ tivo iunctum esse possit, ut sub hoc intelligatur is, a quo velut auctore sese exserat Abstracti notio in alteruni ( Genitivus obiecti-
vus) , nec in Suffixo haec vis desideratili*, ut Gen. 9, 2.
xìlA’Sifl’lAj0^07' vest/'i et timor vestii (vor eucli); Exod. 23, 27. Num. 21, 20. Deut. 2, 25. 1 1, 25. Carm. Sani. III. 5. fldes tua i. e. tibi habita.
4. Idem Suffixum, quod ad plura refertur Nomina , singulis
est affigendum, ut Gen. 7^ 7. =£AAAx * * 2V
ingressus est Noachus et filii eius et uxores fi-
liorum eius; 8, 10. 18.; Deut. 28, 32. ilA^ISìx *
Hi lui eifiliae tuae; quam legem a Samaritano adeo servatali! vi-
150
demus , ubi ab Hebraeo negligiti»* Exod. 15, 2., quo loco verba Hebraica rn^ri ■’W redduntur. 4
fortitudo ine a et sors mea est Iova.
B. V e r b i.
Suffixum Verbo annexuni Obiectum , ut plurimum Accusati- vum exprimit, ut Gen. 8, 9. et sumsit e am ; 23, 8.
audite me , et ut in Nominibus, ita in Verbis copula \ inter se iunctis repetitur, ut Deut. 4, 3 1 . • • A2,
* A2^ non relinquet te, nec perdei te ; interdum tamen poni tur quoque prò Dativo , ut Gen. 20, 6. dedi tibi ; 31, 7.; 33, 10. et placebis mihi; Exod.
4, 24. 27. et occurret ei ; 18, 19. ^'l;^2*ijA con“
sulam tibi ; 21, 2. Num. 18, 2.; aut aliis Casibus Praepositione quadam explicandis, ut Gen. 43, 9. spondebo prò
ilio; Deut. 33, fpuis insurget in eum.
§. 56.
De Numero et Genere Pr onominum Per sonalium tam separai orimi) quam Suffixorum .
1. Pronomen 3. Sing. tam separatimi, quam Verbo suffixum usurpatili* interdum ut apud Hebraeos prò Neutro et quidem a) Masculinum Exod. 34, 10. *=UAT ' ' iTLYl x^3
^■^IV terribile est id , quod tecumfaciam; Deut. 7,25. *
A * Ì&2,A * * A3VvA nam abominatio Iovae
Deo tuo hoc est ; et Plurali praecedente Exod. 32,
Ax^C * tabulae , opus Dei hoc i. e. sunt il-
lae. Licet autem SufF. 3. Sing. m. haud differat a 3. Sing. fem., tamen, cum Samaritanus in bis vestigia textus Hebraei premat, nerno dubitabit, quiai et liic Hebraeum imitatus fuerit, ut Num.
24, 13. * 3fAflt ; (TKSV - * i“0d dixe-
rit mihi , hoc (ina) dicam. Similia legunfur Lev. 10, 3. b) Fe- mininum Gen. 47, 26. mi • ■ ^Afii •
hoc (ttròt) Iosephus in statutum i. e. constituit.
Annot. Discedìt tamen aliquoties ab Ilebraeo, ut Num. 23, 19. ubi Suff. Verbi haud redditur verbis: ♦ A21 ♦ 22^
loquitur nec praestabit. Negligentiae autem tribuendum erit, si quando Suffixa masc. ad Nomina fem. referantur, ut Exod. 1, 21. ^»T(A3 ♦ ♦ TSVt et exstruxit iis (= tJib se. obstetricibus) do-
mos, licet Verbum praecedat fem. Idem observatur Num. 10, 2., ubi
151
post verba ♦ filA*IA duae tubae non modo Verbum legitur
inasc., sed etiam )£Afil sequitur, quamvis v. 3. recte habeat )llfi5£ì, in quo utroque imitatus est Hebraeum. Conferatur praeterea Exod. 36, 14. quo loco legimus praeeunte Hebraeo (= tiSW?) cor -
tinae , ad quam vocem in fine versus respicitur Pronomine ==
dinitf ; et Lev. 3, 4., ubi Samaritanus ‘jfpbS’ vertit )tfllZV super eos se. AtHU-Ji renes; aut Deut. 27, 2. quo loco )HAfit refertur ad lapides, dum v. 3. recte legitur )fflfflZV, et hic secutus He¬ braeum. Num. 36, 6.
2. Praecedente Nomine collectivo haud raro sequuntur Suf- fixa Plur. ut Exod. 19,25. * ^ÌJV * 11712, * 1 AV^J
descendit Moses ad populum eijue (iis) dixit Lev. 9, 22. Idem valet de Nominibus abstractis, sub quibus lio- mines intelliguntur , ut Num. 16, 21. *
^IlAlTl • • 3f13f • HA^iS separate vos a
congregatane ista , nani consumam eam (eos); v. 46.
Annoi. Idem animadvertitur Verbo in Sing. praecedente, ut Deut. 23, 3. )14Z * ZVfih fi * AZ * fifàffii^V ♦ ‘IT decima generatio non ingredietur (Pron. pleonast. de quo vid. §. 57. 3.). Similiter expli- candus est locus Exod. 23, 27., ubi reperiuntur verba ♦ Adi ♦ ZVPA ♦ ZVfi lAT ♦ 3PZSV ♦ Z* occidam omnem populum , ad quem (quas) ibis, quia Verbum eundi postulat potius, ut terras populorum intelligas. Contra ubi sub urbibus aut regionibus incolae earum in- telliguntur, Suffixum sequitur masc.; sic Deut. 3, 6. in verbis ♦ lltAffi internecione delevimus eos Suffixum respicit ad 3fA3ffiPìP urbes. Ne vero offendat aliquis Num. 15, 28. in verbis ♦ 3f •***%) )l Al^ff anima , quae peccavit sequente XttllV prò eà (eo), sciat, Singularem hic esse explicandum quotiescunque singuli peccar erint.
3. Idem valet antecedente Singulari a) rei, qua plures utun- tur singuli, ita ut eorum quisque ea instructus esse debeat, ut Lev. 10, 1. Sumserunt filii Aaronis Nadab et Abihu *
* ialini * iaauj;j quisque thuribulum su - um et posuerunt in iis ignem; aut ubi b) plura varii Generis No¬ mina iunguntur, Suff. refertur ad Masc. utpote praestantius, quod vel a) si sunt Singularia, sequitur in Sing., ut Lev. 13, 29.
13 - ITTI CA ‘ 3AA • ITlA ’ 131 vir aut mulier si fu erit in eo , quoniam hic singuli per se seorsim spectantur; aut (j) si Pluralia sunt, itidem Suff. Plur. masc. praefertur, ut Num. 7, 6.
Et accepit Moses ' *f|7l31A * Alili * 1AA21V * AHI
^ÌIAITI * plaustra et boves et dedit eos.
Annot. Quando autem Nomina varii Generis in regimine sunt iuncta, Suffixum Plur., si cpllective sunt capienda, refertur a) ad
152
Nomen regens, ut Lev. 2,12. )]ÌAflt * ^Ifì^PA ♦ A mu-
nus primitiarum offeretis eas (eos),* aut b) si sunt eiusdem Gene¬ ris, Suffixum Sing. , quatenus cinque per se spectato conyenit, usur- patur, ut Deut. 17, 1. 4 » HVlfitT 4 4 ^tA bos et ovis ,
in quo fuerit macula. Interdum legitur Suff. Sing. pluribus No- minibus Sing. praecedentibus, ut Lev. 22, 21., ubi referendum est ad mi Hmi^ 4 R3T sacrificium eucliaristicum , ad quod bic prae ceteris respicitur.
§• 57,
Ellipsis et Pleonasmus Nuffixorum .
1 . Omittuntur Suffixa ex orationis nexu facile supplenda aut repetenda. Huc pertinent a) Suffixa Nominimi , ut in
quod saepissime adhibetur prò pater meus (cf. §. 45. 2.
Annot. 3.), quandoquidem scilicit vix alius pater intelligi possit, nisi eius, qui lo qui tur, adeoque ubi aliud Nomen cum eodem Suff. per copulam \ adiungitur, ut Gen. 47, 1. ITÌLLÀ'x * clfVA Pa~ ter meus et fratres mei (cf. 55. 1, 4.), b) quae Infinitivis acce¬ dere deberent, ut Gen. 6, 1 9. gtUm ad vitam servandam se. eoruni i. e. animalium, quae in arcani reciperentur , aut omnino Verbis, ut Exod. 2, 25. et vidit Deus Israelitas * ’zxm et co8nov (eos) Deus.
2. Interdum Suffixa Syrorum more Verbis pleonastice an- nectuntur, quo magis dilucida fiat oratio, ut Lev. 25, 4G. *
SEP • VZ3A * Ai * tlflPAa vir fratri suo non dominetur (ei) / ubi verborum ordo nominatimi Obiectum Verbo suo praepiis- sutn postulare videtur, ut repetatur. In aliis locis, ut Num. 32,
33. ^a*Aa * filmai • * aarn dedit (iis) Mo¬
ses filiis Ruben i. e, Rubenitis, appositionis speciem praebent ver-
ba Pronomen sequeptia et Lev. 14, 6. * AlTlx
-4i\m * a^/n • et passerem suyiat vivimi (eum)
ideo repetitum est, quoniam plura praeterquani sequuntur, quae sumturus erat sacerdos, dum passerem ab eo, qui illa afferret, ac- ciperet. Neque tantum hic pleonasticus Suffixorum usus depre- lienditur in Verbis, sed etiam, licet perraro in Nomipibus vicissini iunctis, ut Carni. Sani. v. o. ^rn'iava'j • **««>-
rum tuorum VI. 22.
Annot. Exstant tamen quoque exempla, in quibus Samaritanus deserit Hebraeum, ut Exod. 2, 6. ubi verba Hebraea „
redduntur =fT(Tl2frl 4 Affi 4 A^bRt et vidit puerum.
3. Dalivus pleonasticus frequenter additur Vrerbis; qui qui-
153
dem ad personam Verbi s. Subiectum relatus a) vel indicat, fa- cere aliquem aliquid, quo saluti prospiciat suae, aut quod solus fe- cisse credatur, ut Gen. 21, 16. SVASAI* Mklt et abiti et sedit (sibi); 11, 2. pn * zftss cum prqficiscerentur (sibi i. e. ipsi soli); Exod. 18, 27. Lev. 23, 15. piJ&J * jl^A numerabitis (x obis); Deut. 23, 2., rei inprimis b) Imperativi s ita accedit, ut is , qui alloquitur alterum , hunc velit incitare ad agendum, quo sibi consulat, ut Gen. 12,1. * Ìli s- €gre~
dere (tibi) 22, 5. Exod. 20, 22. # revertimini
(yobis); Num. 10, 10. * \.P$7 pvoficiscimini (vobis);
13, 2. tritile (tibi) Num. 24, 1 1. fuSe
(tibi) Gen. 27, 43.
Annot. De loco Deut. 23, 3. vid. supra §. 56, 2. Annot., cui ad- datur v. 8. in quo rerba * ZVfltfH respiciunt ad Plur. .
Perraro autem eiusmodi Dativus adiungitur aliis linguae partibus, ut Gen. 31, 41. ♦ STA"*- * ♦ flU ♦ |1T hos (mihi) rigiriti
annos in domo tua se. serrivi tibi, ubi ffiZ Subiecto maiore cum em- pliasi efferendo inservit. Suffixum denique, quod probatur Hebraeis in formulis et M!nai2i"na non deprehenditur apud Samaritanos,
cum SfA-*** Status emph. utrique proprius non confundendus sit cum %A^ annus eius.
§. 58.
Aliae quaedam Pro nominum Per s onalium
proprietates .
1. Interdum Pronomen separatavi non ad proxiinum, sed ad remotius refertur Nomen, ut Gen. 10, 12.
tTA3^ • 3fA^? * Am • inter Niniven et
inter Lachis am ; illa est civitas magna, Quemadmodum autem Hebraei Pronominis loco repetunt Nomen ipsum, ad quod illud re¬ fera tur, ita quoque Samaritanus sequitur textum Hebraeum Gen. 16, 16., ubi leguntur verbo: Jì[jTjpJÌ!A *
Am * * yzom • • A Al' • ^lAm
Abrahamus octoginta sex annos natus erat , cum parer et Magar Ismaelem Abràhamo (prò et). Cf.
12,5-
Annot. Devitavit autem Samaritanus hanc repetitionem Gen. 5, 1., ubi prò altero DT&K posuit i. e. angeli , more suo
omnem corporis humani similitudinem a summo Deo removens. Cf. Gesenius De Samarit. theol. p. 13. sq.
2. Pronominum 1. et 2. Sing. et Plur. loco in colloquiis cum
154
nobilioribus utuntur Samaritani perinde ac Hebraei atque Syri Nominibus dominus et servus ita, ut cimi Suff. primae
personae exprimatur Pronomen tu; cimi Suff. 2. personae
et ailtem reddantur Pronomina ego et nos ,
aut ubi oratio ad plures dirigitur, servus verter et
ìnsaiwav servi vestri adhibentur. Possunt autem ita omnes fcasus reddi a) Nominativus Gen. 44, 7- nrn • xxxm * ^2 quare loquitur Dominus meus i. e. quare loqueris; 44, 32.
servus *uus spopondit i. e. ego spopondi; 4G,
si- * xxk ' Jwi|re • men pr- viri pecorum sunt
servi tui i. e. pastores nos sumus, 47, 3. 42, 10. 11. 13. b) Ge - nitivus Gen. 19, 2. y^Ax^xu. . A/TJSi * ma"* * *Vi*A devertimini quaeso ad domum servi vestri i. e. meam. 44, 10.
• atv • aiti • ys"* * x%mxm Deus invenit
iniquitatem servorum tuorum i. e. nostram; c) Dativus Gen. 44, 10. quid dicamus Domino meo i. e. tibi;
44, 21. dixisti servis tuis i. e. nobis; d)
Accusativus Gen. 44, 1 9. * ahi * za"* • nm Do.
minus meus interrogava servos suos i. e. interrogasti nos; e) cum Praepositionibus aliis leguntur hae formulae Gen. 44, 18. * ÌST3V3 • • 3VA-rn ne exardescat ira tua in servurn
tuum i. e. ne irascaris mihi ; Exod. 4, 1 0. * W cum
servo tuo i. e. mecum; cum 2,V ^en* 1 8, 5.; cum Gen. 44, 9.
II. Pronomen relativiun.
§. 59.
De vulgari Pronominis relativi usti.
Ea Periodi verba, quae a relationis nota (cf. §. 15.) inci- piunt, appositionis instar accedunt, et, cum minorem efficiant eius partem, eo facilius intelliguntur, quo certius compertum habemus Nomen, cui definiendo inserviunt. De quo ne dubitetur curavit lingua, ut relativum proximum post illud occuparet locum. Praefigitur autem
1. simpliciter Verbo, in quo consentit Subiectum cum Nomi¬ ne, ad quod relatio illa respicit, ut Gen. 1 5, 1 7. Yz) • ^!TtV3
lampas ignis , quae transiit; 4, li. SIA^TA * Affi ** ierra , quae aperuit os suum; 6, 20.
ex omnh <puod repit. Quando vero
2. in Obiectuni transiit, tum praeterea adiungitur Verbo Suf-
155
fixum Genere atque Numero Nominis conveniens, ut Deut. 4, 46.
‘ Sichon - quem interferii
Moses ; quod tamen negligitur, ubi relatio paucis comprehenditur verbis, nec intermissis, ut ex allato apparet exemplo, quae postu- lant, ut addito Suffixo oratio magis perspicua fiat. Sic legitur Gen. 2, s- ‘WiTiT • hominem , quem formar erat 1,31.
omnia , quae fecerat ; 1 2, 1. 6, 2. Suffixum autem 3. semper est addendum, ubi relatio vel Genitivum exprimit, yel cum Praepositione, quae separatili! a ^ cuni Suffixo post Ver- bum sequitur, antecedentibus adiungitur, ut Lev. 14, 32. sJ^A * fil^^A cuius manus non assequetur ; Deut. 28, 49.
• v^a • AZT cuius linguam non audies ; 8, 9.; cum 2 Gen. 24, 14. rf2 * puella , cui
dixero ; Exod. 32, 13. Jitz ' AV^A^AT quìbus turasti , Lev. 25, 31.; cum 3, Gen. 21, 23. sjfj * A^ìfAAT *n (lua (se. terra) peregrinata s es ; 19, 29. ^^2, • • 9A(tit
in quibus (se. urbibus) habitaverat Lot ; 41, 38. 42, 3 8. 44, 5. et alibi saepius; cum Lev. 15, 16. • Y’ZAT e quo
(se. viro) prodierit ; 22, 4. 27, 9.; cum 2V EX0(L 3, 5. XntYU * * 3TAAT super quo (se. loco) stasi 8,21.22.
a;„z24, 4?; 28, l £ w. *1 1 L ■ ? Wv
super cuius caput effusum est oleum ; cum Gen. 44, 9. * V?**\AfilT aPud quem invenie tur ; cum ‘lAS
Lev. 1 7, 7. ^A3 * • ^AT pr. post quos (se.
daemones) fornicabantur i. e. quos coluerunt: cum *£$*5^2 Gen. 24, 40. * AI^nìAAT eoram quo ambulavi .
Annot. Cum igitur mera sit annectendi particula, legitur quo¬ que ante Pronomina et Nomina Praepositionibus distincta, quae velut notiones secundariae Nominibus praecedentibus adiunguntur, ut Gen. 14, 17. reges , qui cum eo (erant) = ol ovv amai •
29, 9. AV oves , quae patri eius (za zoo nazgóg) ; 33,
18. * VSA3T 4 *£%.***• ♦ Affl'ìP urbs Sichem, quae (sita est) in
terra Canaan —7] èv if\ yy etc. cf. Carni. Sani. 1.13. a quo . — -
Interduni paullo remotius a T legitur Nomen , quod ad illam relatio- nem pertinet, cum Sulf. , ut Deut. 19, 1. * ■J&^fZA ♦ Sf£3f(TÌT 4 =TfllV£1C )£V^A ♦ Afll 4 -512. 4 populi, quorum terrarn tibi dedit Iova Deus tuus ; unde factum est, ut in eiusmodi locis intellectu paullo difficilioribus prò Suffixo quoque Nomen ipsum, ad quod illud refe¬ rendum sit, repetatur, ut Gen. 13, 16. ♦ 4 Adi 4
4 aav 4 aiti 4 oOts&u 4 eai 4 lì itm 4 4 ^v^a 4 ^p*
4 4 5 A 4 et ponam (s. faciam) fdios tuos sicut
pulverem terrae ; quem si quis numerare potest, etiam filios tuos
156
numerabit. Interdum circumscribit T Suffixum, ut Lev. 16, 6. =T2T * SftltZ^ peccatum quod ei (est) i. e. eius v. 11.; aut prorsus redundat ab initio Stropharum, quae praecedentibus annectuntur. (Cf. Gesenius Carni. Saiu. p. 43.); aut inservit explicationi , ut Carni. Sani. 111. 22. l*&ffl * A A*! tu enim potes et alibi V. 2.
4. Quando relatio spectat ad locum, quo quis versatur quo ve sese contulerit aut nude exierit , Adverbia loci demonstrativa iti- dem praecedente mutantur in relativa ; ut a) ibi; Gen.
1 3, 1 4. • AAT ' 3HAA • e loco , ubi tu (se. stas);
19, 27. 21, 17. 33, 19. et alibi; b) co, ut Gen. 20,
i3. j^Az • z v/tòt '^AA • Zio, ornili loco , ad quem
inde ; ut Gen. 24, 5.
veniemus ; Deut. 23, 20. c)
^A^S ’ A¥3|]T unde egressus es ; Deut. 11, 10.
Annoi. Interdum quoque omittitur, ut Gen. 35, 13. 14.
♦ ZZ^IT * quo loco eum allocutus fuerat ; alibi tamen
illud iterum recepii, ubi nec in textu Hebraeo deesset, ut c. 40, 3. — Interro gaudi vini adimit Pronomini Gen. 21, 22. ♦ TA: ♦ Z’JZH S'tSV ♦ A A T in omnibus, quae facis; Carni. Sani. II. 20.; aliisque, quas sequitur interrogandi particulis, ut Carni. Sam. I. 10. * ^A
AT ubi quietem paravit ; III. 16. Affli*! * ^A^. ♦ ex eo, ubi nihil erat; III. 17. ; et ubi praefigitur Pronomini Atri , respon-
det Syrorum etn? ille , is ipse , ut Gen. 9, 3. 39, 6., quod adeo con- trahitur in IT = AVTfT Carni. Sam. IV. 4. =fZfiPt * \T ille est v ic¬ tus ; etibid. ♦ ?fflAV ♦ £T ille quondam proclamabit, et alibi.
5. Ante Participia obtinet notionem magis demonstrativam et respondet Hebraeormn articulo iisdeni praefixo, ut Exod. 29, 13. * ^[3^A ttdeps operiens (=n&5‘2n); aut ita
usurpatur, ut Nomine, ad quod referatur liaud antecedente, at ex orationis nexu ducente, ineipiat periodum, ut Num. 19, 8. tJAffl * (Iuì combusserit eam (vaccam) = ; v, 1 1 .
Quemadmodum autem in bis vini demonstrativam sibi vindicat, a qua relatio ad certuni quendam separari nequeat ; ita quoque sive ineipiat periodum, sive cuni antecedentibus cobaereat, praeeunti- bus aut praefìxis sibi Praepositionibus utriusque Pronominis (?*, qui) tenax est notionis, ut Gen. 31, 32. VS-^AV * JZ!V ( eum) apud quem inveneris ; 34, 28. rfA^V^X * AITI (ea) quae in urbe se. eyant; Num. 22, G.; inserta adeo negatione, ut Exod. 20, 22. g:Ara • A JT * Am ( ea) quae non praecepi ei. Ubi autem Nomen accedit Praepositione itidem iam distinctum, tum culti sua Praepositione separatili! scribitur, ut •Jki
Exod. 29, 20. ^^[Ai * de eo , quod est Aaronis v. 27.
157
6. Cum denique , ut iam supra dictum est, mera sit relationis Particula, non modo adiungitur tertiae, sed etiam primae et secun- dae personae, ut Lat. qui^ der ich etc. ; quo sensu legifrar Gen. 45, 4- <TIA m " )iA|l3A3‘T quem vendidistis ( me ) ; 31, 13. fili * A^T^ST cui rovisti (mihi); Num. 22, 30. ASil^ìAT filiV (lua vectus es pr. super qua (me) equitasti; Deut. 5, 6. Ì£A?3AT quem (te) eduxi. Carni. Samarit. II. 8. AHliT fil cuius nemo novit principium se. tui : et
ibid. * AZI * * ££i * AfiliT cui (tibi) ncque finis
neque terminus.
§. 60.
De Ellipsi et reliqnis Pronominis relativi
proprietà libu §.
1 . Quam vulgo dicunt Pronominis relativi Ellipsin , nemo non facile ad laxiorem minoris periodi partes inter se connectendi ra¬ ti en e ni retulerit, qui meminerit, ^ esse externam fere relationis nonnisi particulam, quae interdum illaeso sensu abesse quoque possit. Cognoscitur praeterea hic linguae idiotismus facile ex verborum ordine , ita ut non tam mutilata appareat oratio , quam interno potius sensu arctissime connexa, ut Gen. 15, 13. V^ÌA3i * AiTii ™ terra (quae) non est iis i. e. non sua; Deut. 32, 1 7* * Ai * Dii (quos) 7ion noverimi
eos i. e. iis ignoti; v. 20. • tfMcn • a i *
in (quibus) iis non est fides i. e. haud fideles Num. 24, 6. ; et quemadmoduni ex bis Adiectivi notio elucet, ita simile quid quo¬ que animadvertitur in reliquis exemplis, in quibus haec verba Ge¬ nitivi instar accedunt, Exod. 6, 28. ii^f * x
et factum est die , (quo) locutus est i. q. loquendi Deut. 4, 1 5. 1 7,
1 8. et notionem Status empii, referunt praedicato clarius distineti. Ubi vero haec Ellipsis observatur post Verbum, quae ita annectun- tur verba, constituunt Obiectum arctius cum Verbo sine hac rela¬ tionis nota iungendum, ut Num. 23, 8. * Ai * ^3i *
• ^QiidA • Ai ’JìtéA ' ^2 A
cur maledicami cui non male dixit Deus , et cur detestabor , quem non detestatus est Iova. Idem observatur post Pronomen demonstr., quando sequentia vel Nominis notioni propius accedunt, ut Gen. 43,16. (15.)*fAfitì-2 V|m ei, (qui) super domum ipsius i. e. praeposito s. praefecto domui; 44, 4. vel Adiectivum aut Parti cip ium exprimunt, si Nomen Pronomine demonstrativo est
158
distinctum, ut Exod. 15, 16. AITICI? ’ ^ • populus hic (quem) acquisivisti i. e. a te acquisitus , v. 17. Lev. 27, 24.
Annoi. Hinc non omittitur post Nomina in Statu regiminis po- sita, ubi verba, quae a nota relativa incipiunt, utrique explicando sunt adiecta, ut Exod. 14, 13. ♦ AltfI4
Evititi salus Dei , quamfaciet nobis hodie .
2. Cuin autem perinde ^ omnino Coniunctio esse possit, hunc quoque eius usuili paucis expediamus. Primum huc pertinet, quando ea, quae cum sequuntur, in Noniinis notioneni cadunt, ut a) — quia, quod , vel post Verbum sint in Accusativo explican-
da; e. g. Exod. 29, 33. ^3 * U2t^ * * 2^ AITI
comedet ea, quia expiavit cum iis i. e. cum sint, vel utpote piacu- la; adeo praecedente Deut. 29, 1 6. ’^tAA
'AITI - - vos scitis - quomodo (quod) transie-
rimus i. e. transitum nostrum; vel post Nomen in Genitivo, ut
Deut. 23, 4. * .AÌT * * ìV 1 vropterea quod
non praevenh'ent s. occurrerent pr. propter rem etc. Inprimis autem b) adiungitur Praepositionibus ; quae, cum proprie nec nisi Infinitivo velut Nomini praeire possent, cum Verbo finito con- iunctae particula opus habent. Pertinent huc Gen.
34, 12. 1712 • sicut dixeritis milii (=se-
cundum verba vestra); Deut 2, 12. 14. (v. 16. ^ * z^^^post-
?««*»); T * 2V Deut- 29, 25. "JAfll? *A/T1 * *¥3^ ’ 2V
Pr°pterea quod dereliquerunt foedus lovae ; ^
Deut. 3, 20. * TV donec requiem dederit la¬ va ; Gen. 31, 20. (Hebr. simpliciter b?); e0 quod
Deut. 28, 47
Annot. Sunt tamen loci, in quibus omittitur, ut Deut. 2, 15. ZVit***’ * S'V donec consumer entur. Praeterea ut Hebr. signi¬ ficai cum ( wenn ) Deut. 11, 27. IHV^-^AT ♦ ^fA-51^3 ♦ AITI benedictio- nem cum audieritis aut nam Deut. 3, 24. ♦ ZA » )^£ST nam
quis est Dwninus in coelo ; Carni. Sam. III. 2. Confidimus magno tuo robori * £3fAAT tu enim (es) Dominus noster (Cf. §. 53. 2. Annoti). De T nota Genitivi vid. §. 84. 4.
r
III. Reli qua Pronomina.
§. 61.
Proti omen demonstrativum , interrogalivum et
reflexivum .
A. Pronomen demonstrativum.
1. Pronomen demonstrativum (cf. §. 14.) sequitur Nomen
159
suum, licet per se iam satis sit definitimi, praefixo quo He- braeorum articulus redditur (§.43. Append.), ut
hic diesi • WiA haec terrai * nenii’%’2
haec verhai quod tantum omittitur Nomine cum Suff. prece¬ dente, ut Exod. 10, 1. ^tua • signa haec mea , aut
ubi Nomini in regimine additur, ut Gen. 32, 2. *
^ * ^irmA castra Dei haec. De promiscuo usu utriusque Generis in Sing. vid. §. 14. itemque de Adverb. inde formatis.
2. Pronominibus aut Particulis interrogandi ita subiungitur,
ut respondeat Graecorum nove, Lat. tandem , Germ. denn , doch, auch , ut Gen. 27, 21. firn • • ^aa^i: an tu vere es fi-
lius meus ( Bist du auch mein Sohn ) ? hic se. quelli adesse volo ; v. 20. A'Vl^ * 'fi • ^ quid tandem f estivasti (me liast du dock geeilet) i 25, 22. 3C>A • cur tandem ego (wa-
rum gerade idi ) ?
3. Numeris denique additum rem toties iam eadem ratione repetitam aut annos tot deinceps elapsos significat, quot numero comprehenduntur (nostr. hereits ), ita ut nec sic iacturam propriae suae notionis faciat, ut Num. 14, 22.
iam decem vicibus Num. 22, 28. Deut. 2, 7.-"jmva'iA,pv his quadraginta annis ; Gen. 31, 38.
B. Pronomen interrogatimm.
A. De liuius Pronominis quis? quid ? notione vid.
supra §. 1 6. Addantur hic exempla: Gen. 24, 65. *
vuis ™ iste? 21 > 1 7- quid tibi
Piagar? 33, 5. (lu^ haec (sunt) tibi? Re-
peritur adeo ante rersonarum Nomina, ut Num. 22, 9.
■ ^ìrnzA^c • n /imi quinam (pr. quid) sunt viri isti apud te? aut sequuntur Nomina cum Suff., ut Gen. 32, 27 * jl£aaj.uj. quod est nomen tuum ; 31, 36.
2. Sequitur Nomina velut per Genitivum adiunctum,
ut Gen. 24, 23. (HA A * 4 A^3 fi^a cu*us tu es ? (cf.
§. 16.) aut Praepositiones ei praefìguntur, ut Gen. 32, 17. tJA A ouius tu es ? et ibid. ^/JiZA * ^l^Z cu‘us sunt tota ?
Annoi. Adhibetur quoque in quaestione indir ecta, ut Gen. 21, 26. fffìV ♦ * AZ nescio, quis feceriti 38, 25. et videtur
cum Praepositionibus iunctum interrogandi vim amittere ; quae ta- men non omnino exstingui poterit; nam in verbis Exod. 32, 24.
cui est aurum latet quaestio an cui sit, quod proferat aurum;
160
Carni. Sani. III. 5. » ^2, ei , qui mer etur\ et sic quoque
Exod. 22, 27. quae de reddenda veste pignoris loco data ieguntur ver- ba in qua dormiat explicanda sunt: annuii est, in
qua dormiat. Cf. Exod. 33, 16. et Carni. Sani. II. 6. 21.
C. Pronmeu reflexivum .
Hoc Pronomen triplici exprimi potest ratione:
1. Cum syllaba (~=avv cf. §. 17.) Passivis formandis propria, aeque ac Hebraeorum rii proprie notionem reflexivam si¬ bi yindicet, in haud paucis formis Passivis ea servata est, ut Cen. 42, r. ^t3C2 * 3i^AA alienum se praestitit iis ; 45, 5. ^3VVffiA*2A ne affligatis vos; Num. 0, 2.
ut se consecret Deo; 8,21. 10,21. 19, 12.20, 13.
3i, i». itnzA^A expiabitis vos ; 32, 20. 4 ^iTiT^A si accmxeritis vos , Deut. 1, 1 1 . 2, 4. et alili ì saepius.
2. Exprimitur Pronomine 3. personae, quando illud Praepo- sitione a Verbo seiungitur, ut Gen. 1 », « • 23? • 3f?iTÌ23
portam clausit post se; v. 20. 22, 3. * j\(J[ *
* fiftA sumsit duos servos suos secum; Deut. 17, 16. m ’ A2 ' A12 veruni non multiplicabit
sibi; v. 1 7. 1 8.
3. Circumscribitur Nominibus 32 aut cor; xu3l
anima Orientalium more, qui, cum quae ad sensum internum spe- ctarent, simplici Pronomine haud assequi sibi viderentur, his uti niallent Nominibus , ubi opus esset Pronomine reflexivo externuni hominem excludente, ut Gen. 18, 12. *
3CVt^3 et accusavit se Sara pr. in corde suo; 27, 41. 31323 ‘ *“*7 * 3^A* et dixit (cogitavit) Esavus secum; Deut. 7, 17. 8,17. 9,4. 18,21. Lev. 1 1, 43.* * 2 A
^iiA3["^ : AITI ne contaminetis vos pr. animas vestras ; Num. 30, 3.
Annot . Huc tamen non sunt referenda exempla, in quibus Pro¬ nomina aut haec Nomina cum Subiecto Verbi haud congruunt.
IV. Pronomina, quae, cum propria forma destituan- tur, aliis verbis exprimuntur.
§. 02.
1. Pronomen ea, id quomodo in relationis nota compre- hendatur, iam supra §. 5 9, 5. vidimus. Huc accedit *p * Exod. 32, 33. * ^*£1 ÌS) qui peccavit s. quicunque peccaverit.
161
2. Pronomen A) quisque , unusquisque exprimitur, ubi in an- tecedentibus de pluribus, ad quos Singuìos referatur, sermo est
a) Nominibus et ^^A vir. Sic Gen. 34, 25. Sumse-
runt duo filii Iacobi quisque gladium suum ; 40,
5.; Num. 25, 5. tfH'm * Affi * * tlfY occidite quis¬
que vir os suos ; Gen. 47, 20. vendiderunt Aegyptii *
3CZSV unusquisque agrum suum ; Exod. 1,1. * rJAffiSx nv quisque cum familia sua ingressus est ; b) utroque hoc No¬ mine bis posito, ut Exod. 30, 4. venerunt omnes sapientes '^^JA tJA^TffiSlV * quisque ab opere suo Lev. 17, 10.
c) iterato Nomine, ut Exod. 10, 21. qu0~
vis mane. B) Quicunque , quisquis , quod absclute incipit perio¬ dimi, vertitur a) duplicato Nomine , ut Lev. 1 5, 2.
SAffiT * filmili *^JA quicunque seminis fluxu laborat ;
b) simplici 2,^5 ut Exod. 22, 19. quicunque coierit ,
aut composito Uen. 20, 10. }«svterza qui¬ cunque tecum; aut denique c) per ut Exod. 32, 33.; et
sequente Verbo aut Nomine sine ^ Exod. 24, 14. Carni. Sani. IL 22. similiterque Neutrum quicquid per ^ ut Gerì. 0, 17.
W^A3T * Zìi quicquid interra ;
^[Txf^VZ quicquid moliuntur facere.
3. Aiiquis , sìquis , quispiam redditur a) per ; sic
Exod. io, 29. «*^a -ora ne egrediatur aiiquis * Lev. 1,2. aut b) per ^ev. 4, 2. avua * ^a • s/ quis pec¬
car erit ^ Lev. 5, 1. 2. 4. 15. 17. Neutrum aliquid , quicquam significatur Nominibus a) ì£|^Zìl’ ut ^en* ^ 8, 14. * ìi&ZìI * numquid Deo occultum erit ; 30, 31. * AZ
’XtlX • ira • 1AA non dahis miài quicquam ; 39, 9. b) 22^ = (fl^) Deut. 24, 1. 22Ji.fJÌ! • A^T turpe
aliquid pr. turpitudo rei; Exod. 18, 20., rarius c) Praepositione
ut Lev. 5, 9. ^'lA * * (tifili adsperget sanguinis
aliquid pr. de sanguine.
4. Quidam ; nonnuUi , aliquota a) ubi de hominibus in univer¬ sum sermo est, exprimuntur per^^-^^^A? ut Exod. 10, 20.
* ÌÌIìTÌ'^^A * xÌjUV^A reservarunt quidam inde; b) ubi certi ordinis homines intelliguntur, adhibetur Praepositio jKf. ut Exod. 18, 12. 2Acvmm • irrafim • 'pa quidam setiio- rum Israelitarum. Ubi vero de rebus agitur, tum usurpatur
^filAT/Tlnm = O'HTO G«n. 27, 44. * * ^VA*
11
162
tifili A^dl^iTi * XfUi e * habitabi# cum eo dies aliquot ;
29, 20.
5. Nemo , nullus vertitur a) Nominibus ? ^^A ? Z5i
cum negatione AZ Verbo adiuncta, qua Praedicatum negatur. Hoc autem non perinde habetur, utrum Praedicatum cum negatione incipiat periodum, an post Subiectum sequatur. Priore enim ver- borum ordine significatur, id, quod negetur, ad omnes pertinuisse, qui Subiecto comprehendantur , ut Num. 31, 49. *
'TmVAA neque ullus e nobis desideratus est ;
Exod. 10, 15. * ZÌ£ * ^AXAA * AX± ne(iue ullus re~
lictus est vir or ; hinc nonnunquam adhibetur 'JÌÉ|A, Exod.
1 0, 1 9. • ^AfilA^A • Ai ne una quidem re¬
lieta est locusta , i. e. ad unum omnes perierunt. Subiecto contra antecedente indicatur, aliquid haud faciendum esse ab iis, quos Subiectum designet, ut Lev. 17, 12. * • Zii
Zaffiri! * AZ nemo vestrum comedet Gen. 23, 6.; aut omnino aliquid non esse vel fieri, ut Lev. 22, 21. * AZ * * 2^
rjffl * /Tiri nulla sit macula in iis (pr. in eo); Exod. 12, 16. 'XSVAfiI * AZ * * Z5i nullum opus fi et. b) Licet
autem AfilZ’ ut *px et a aST, nonnisi ante Nomina, Participia et
Adiectiva reperiatur, ut Gen. 31, 50. "^A • AffiZ nemo ; Lev. 26, 6. Z^T^il * AiTlZ nu^us } oerterrefecit ; Gen. 41, 39. ìiaììì • * a<hz nemo est te intelligen-
tior et sapientior ; tanien aliquoties quoque cum Verbo finito iun- ctum legitur, ut Gen. 41,8. ^Afil • 'V'AJA • AfilZ nemo fuit , qui illa interpretaretur. Nihil vertitur per neSa“
tione AX Eerbum praecedente, ut Gen. 22, 12. 30, 31. aut ante Praepositionem posita, ut Carm. Sam. I. 4. ^ • AZ (■jyl^ZiJ) ex cibilo. Cf. Gesenius ad h. 1. p. 43. sq.
6. Pro Pronominibus ipse et idem utuntur Samaritani A^T^a quod a) sine rj = Hebr. articulo legitur, aut ubi is, qui iam an- tea nominatus fuerat, ab aliis distinguitur , ut Deut. 18, 5.
* AX^t ipse sc* sacerdos eiusque filii ; aut ubi in uni¬ versum additur aliquid, quod unice ad Subiectum pertinet, ut ibid. v. 6. ^■JJjA * * AZf^ff ub* l]d8e sc* E evita habitat ; b) ad-
iunctum autem ubi illud habet, Nomine empii, praecedente signifì- ficat idem, iste , ut Lev. 20; 4. • )kji ab eodem
viro v. 5. Idem valet de rebus, ut Gen. 3 8, i- ‘s*A)B£a
eodem tempore; at nec inusitatum est rlAffl (— 0 vói;, LXX. ixtTrog, cf. §. 14. Annot.), ut Gen. 26, 12. sevit
163
Isaacus ^(VIA ' ^Afitl in eadem terra et invenit *3tA/na eodem anno v. 24., aut Pronomen demonstr. , ut Exod. 12, 8. eadem nocte v. 12. Quando vero
intenditur oratio ad Latinorum is ipse , hic ipse , ita ut oinnis re- moveatur dubitatio, quin id ipsum, de quo agatur, sit intelligen- dum, tum adhibetur pr. os ( bssisj , aut licet raris¬ sime (— i-> Carm. Sani. IV. 14. cf. ibid.
IV. 20.) substantia , addito praeterquani sequenti Nomini Prono- mine demonstrativo , ut Gen. 7, 13.
hoc ipso die 17, 23. 26. Exod. 12, 17. 51. Lev. 23, 14. 28. 29. et v. 21. idem; Exod. 24, 10.;
Carm. Sani. V. 1 7. 1A2AA * ut {i,si in discri-
men incidant. De hac notione obvio vid. §. 59. 4. Annot. ìn Carm. Sani. III. 13. reperitur adeo HV
ipsum coelum.
Annot. De iis, qui a semet ipsis (proprio Marte, nec ex ullo pendentes aliquid suscipiunt, recentiores Samaritani Gesenio teste in Carm. Sani. p. 65. 66. effinxerunt novura vocabulum quod
Hebraeorum yn>z i s. Pista, Syrorum (cf. Agrellii Supple-
menta Syntaxeos Syriacae Gryphisvaldiae 1834. p. 197.) Arabum
\ . 0
suopte ingenio ,
propria auctoritate cum adiunctis
Suffixis comparandum , nec Melitensium dialecto incognitum, reperi¬ tur sine Suff. Carni. Sani. III. 1. verbis ^2V2 * i. e. quem-
admodum a semet ipso est , ita manet in aeternum ; cum Suff. in Lit. Dani. i. e. ex proposito suo , auctoritate sua ; unde eius
origo perspicitur.
7. In exprimendo Pronomine alter — alter adhibetur a) vel ut Exod. 14, 20. alter ad alterum ; vel
frequentili adeo ^LJA — ^T^IA? ut Exod. 17, 12. *
TOA • ^ * T^A alter ab hac , alter ab illa parte; 1 8, 3. 4. 37, 8. 9. 20, 3. ’ tti * =1TU altera (cortina)
alteri; 30, 10.; aut usurpantur 1>) Nomina 55*1 et "*\]A se- quentibus vicissim s"e!ils et 1|A frater ; ut Gen. 11,3.
=115UZ • 15V ' Z'ViSA dixerunt alter alteri; 26, 31. 31, 49. 43, 33. (32) Gen. 37, 19. t/Tl^AZ '151 alter alteri 13, 11. 42, 21.; ubi vero alterutrum cum Nomine in Genitivo iungitur, legitur illud in Statu constr., ut Gen. 11, 7. ne audiat ~4'\m ' AAC3Y* ' Arti ' "^A alter alterius linguam ;
Deut. 25, 11. *P3A * AAA uxor alt*™*8'
11 *
— 104 —
8. Talis redditur particula Nominibus aut Pronominibus
praelixa, Gen. 41,38. talis vir ; 39, 1 1.
talis dies 45, 23. tale; Lev. IO, 19. talia.
9. Qualis vertitur per AÌ£ÌIT c,un Suf&xo Subiecti, ut Gen.
44, 15. fHAlkilT * vtr quali8 eg° Exod. 9, 1 8. * A2/X
ifiRiB ^fAta * q«àfa nonfuit in Aegypto ;
v. 19. 11,6.; rarius per ^ ut Exod. 21, 22. *
XfàlV * (!&*** ( TXX qualem s. quantam (se. multarti) imposuerit ei se. maritus.
10. denique cum SufF. vertendum est solus , ut Num.
11,14. fimi ' «g» solus; v. 1 7. ' 3fAA tu
solus; Deut. 1,9. fimZ • ZiSA • A z non potevo solus; v. 12.
Caput secuudum.
Syntaxis Verbi.
§. 63.
I. De Temporibus Verbi in universum .
In Temporibus exprimendis lingua Samaritana longe simpli- ciores sequitur leges, quarti reliquae dialecti Semiticae, cum nc¬ que nisi perraro ut Hebraea et Chaldaea ad Tempora aoristica significanda utatur \ relativo s. conversivo Futuris praefixo, neque ut Syriaca |*oai adhibeat , licet ceteroquin in omnibus fere cum iw consentiat. Hoc tantummodo animadvertitur discrimen inter Praeteritum et Futurum , ut ilio in universum id, quod perfectum, absolutum et certum est, significetur, hoc ad imperfectum nec sa- tis definitum, aut quod a praecedentibus dependeat? respiciat. Hinc utroque per se non tam certum tempus definitur, quam, mo¬ do ne prior ratio mutetur, utrmnque omnibus omnino Temporibus adaptari potest.
§. 64.
D e usu Praeterifi .
I. Praeteritum prò variis temporibus adhibitum.
1. Ponitur a) absolute , ita ut actio per se considerata ab al¬ tera haud dependeat, ut Gen. 3, 10. ^^**J*** * * Arti
vocem tuam audivi v. 1 1. 13. 14. 17. 21. 23. 4, 1. 10. 14. ete.
165
1)) prò Plusquamperfecto in iis periodi partibus, quae secundariae dici possint, quippe praecedente Praeterito contineant actionem, quae prius accidisse cogitanda est, quam illa, quae in Praeterito, cui annectitur, proposita est. Hinc vel adiungitur a ) cum no¬ ta relationis, ut Gen. 2, 2. A^VZ3 * 2,iì ! perfe-
cit opus suum , quod fecerat ; 3, 1. 28, 18. sumsit lapidem quem supposuerat', 31, 18. abduxit omnia pecora sua onmesque opes suas quas acquisiverat ; Num. 12, 1. 13,
33.; rei negative expressa causam contine!, quare aliquid ali- ter evenire non potuerit, ut Gen. 2, 5. * Aì^[
quia nondum pluerat , quod se. praecedere debuisset. Neque mi- nus idem animadvertitur y) in rebus gestis simultaneis, quae, cum priore tempore incepissent, adhuc perdurent, ut Deut. 9, 16.
' - - ^ASlfiVAA ' AH* • AlTl^Ut et
vidi et ecce peccaveratis — et feceratis ; Exod. 4, 31.; aut denique d) ubi res ita inter se cohaerent, ut accideret aliquid, duni fieret aliud, quod licet non ita multo antecedere!, tarnen rationem exi- gat, cur quid sequeretur, ut Gen. 31, 19. * et
Labari alierai, qua usus occasione Iacobus interim pecuìium suum abegit. Utuntur denique Samaritani Praeterito c) prò A orisi o, Subiecto Hebraeorum more praecedente, ut Gen. 1,2.*
AtH terra erat; 4, 1. 29, 17. * TUfl/fl * At% *
Rahel erat speciosae formae. Cum autem lingua Sama¬ ritana Vau Futuri relativo, s. conversivo tum tantummodo, cum verba aliquatenus cum praecedentibus cohaerent, adhibito haud utatur, tamen in eo consentit cum Hebraea, ut quotiescunque haec aoristica forma cum Subiecto sequenti legerctur, hunc quoque re- tinuerit in versione sua verborum ordinem; et cum ceteroquin hoc \ relativum nuspiam Praeterito suo praefigere neglexerit, ra¬ tio hic reddenda erit eorum, quae buie coniimctioni propria esse solent. Hinc utitur eo, quando duae actiones ita inter se cohae¬ rent, ut prior sit semel facta et absoluta, altera illam sequatur aut inde prodeat. Sic legitur a) praecedente Praeterito Gen. 1 9, 1 5.
=UTlÌiA2,*ÌI • ‘ ' et cum
aurora àdscendisset, urge/mnt legati; 21, 1-
TXVt • 'YXA * ■ 3CT** • A(U ‘ 'JV^A'A visitami
autem lava Sararn sicut dixerat fecitque 24, 35.
nx ' • mi * * jrmz sm
leva autem benedixit domino meo valde et auctus est et dedit ei bw); quibus in locis Praeterito priori inest tempori»
166
momentum, a quo fieri coeperit id, quod Aoristico tempore signifi- catur cf. Gen. 19, 23. 24. Non tamen sequitur Samaritanus Hebraeum eadem forma tempus futurum denotantem, ut Gen. 19, 9. ubi potius sensum loci secutus utitur Futuro et iudicabit. Deinde adhibetur b) ad ea in universum significan- da, quae post factum aliquod secuta sunt, ita ut priora quidem ex¬ cip iant, neque tamen ex eo temporis momento oriantur, quo Prae- teritum praecesserat, ut Gen. 23, 19. 20. *
x * - sepelivit Abrahamus Saram - et
surrexit. Idem observatur , ubi oratio abrupta denuo excipitur, ut Gen. 22, 24. AM* * WStt *
pellex vero eius nomine Roma peperit . Exinde apparet, antece¬ dere semper actionem, ad quam referatnr progressus temporis aut cogitationis , nec posse ab initio narrationis aut periodi collocari, quae non quodammodo cum praecedentibus ratione temporis co- liaereat. Cum igitur et illud \ sit mere relativum, postponitur quoque aliquoties tempori definito abrupte praecedenti, ut Gen.
22, 4. tffpmv Ani-' • ^aitiza •
die tertìo (et) sustulit oculos suos. His adducimur ad aliud, quod longe frequentius occurrit, explicandum. Siquidem cum actio per illud \ facile praecedentibus annecti posset , praecedunt haud raro quaedam verba, quae per se minorem efficiunt periodum, at nil nisi simplicem copulam exprimunt , nimirum aut sim-
pliciter, aut nonnullis additis verbis (Hebraeorum = ucci iyé- rero)’ quibus praemissis sequitur cum eodeni \ Verbum actionem praecedentibus annectendam continens. Hoc observatur inprimis, ubi de certo quodam tempore agitur, ut Gen. 19, 34. 4
et factum est mane et dixit i. e. et mane dixit; 21, 22. 22, 20. * 1 WJ ’
'i^CVìAl * fii vUAA x * pmiA^f et factum est post res istas et nuntiatum est Abrahamo i. e. et postime ei nuntiatum est; aut in verbis, in quibus cumino temporis notio inest, ut Gen.
ii, 2. tvrAt • • fi • i^’n •
et factum est , cum proficiscereiitur ex oriente (et) invenerunt i. e. proficiscentes — invenerunt; 12, 14. 19, 17.
Annoi . Cum ex supra dictis appareat, cur in hoc dicendi usu Verbum semper prinium obtineat locum, non difficile erit dictu, quan¬ do illud t abesse debeat. Hoc fieri solet a) si actionis ratio ex- plicatur, ut Gen. 21, 14. * IV * 3T3"* * * TfiU * SMI
et dedit Hagarae , imposuit eius humero i. e. humeris imponendo ;
/
aut b) ubi subditur, quod novum aiiquid videtur inchoare, ut Gen. 28, 11. ♦ ZV * AZ3l • * AflfàAt pernoctavit
ibi', nani sol occiderat et accepit ,* nam si hic ZV£ legeretur, occa- sus sequeretur perno ctationem. Idem valet c) ubi T inservit Plus- quamperfecto denotando, quod nunquani cum t permutali poterit. Nec tamen reticendum, inveniri aliquoties et apud Samaritanos t an¬ te Futurum , aoristicam ei tribuens notionem. Loci fere hi sunt: Gen. 3, 9. 7, 23. 9, 8. 13, 3. 29, 3. 34, 20. 38, il. 50, 11. Exod. 6, 5. 14, 19. Num. 31, 32. Deut. 4, 33. 18, 17. 32, 19. 33, 21.
2. Significationem praesentis obtinet temporis , si actio quae- dam prius semel facta, repeti posse yidetur, aut conditio describi- tur, quam preferito tempore inchoatam, dum loquimur, adhuc du¬ rare animadvertimus ; ut Gen. 4, « sa, • 3?aa • ^cax (pia¬ re irasceris ; aut si conditionem illam, de qua incertum est, quan¬ do ineeperit, ad iìnem iam vergere yidemus, ut Gen. 48, 19. A^i^l^ìAA ♦ scio mi fili , scio ; Exod. 3, 19.
23, 9. Num. 11, 5. recor damur ; Deut. 25, 7., inpri-
mis in Verbis intransitivis.
3. Multo frequentius adhibetur prò Futuro et quidem a) in promissis aut vaticiniis eventu comprobandis , quae in Praeterito enuntiata perinde sunt habenda, ac si iam evenerint, ut Gen. 1 5,
18. • Airi • flliis tuis
liane terram dabo ; Num. 24, 1 7. * 3? vm*ìr astir v^t a- orietur stella a lacobo et surget etc.; nec minus , ubi indi- catur, aiiquid, quod antehac a nemine susceptum fuerit, nec futu¬ ro tempore auctorem habiturum esse, ut Num. 23, 10. • fÀ ST^V/TlT * numerabit pulverem lacobi , li-
cet Samaritanus nec in hoc semper iniitatus sit Hebraeiun, futuro usus Tempore, ut Gen. 17, 20. * ^fA/TJ * * A=i!
♦ * staiti * im^At * nm * uraAt
ecce benedixi ei , et augebo (‘irrisiti) eum et multiplica- bo ('inaili) eum quam maxime ; 40, 14. b) Futuro prece¬ dente, quo itidem actio Praeterito expressa perinde habetur, ac si iam evenerit; aut ita cum praecedente Futuro iuncta, ut ab ilio separari nequeat. In bis \ non est copulativum, sed relativuiu ut apud Hebraeos, licet apud Samaritanum paucissima huius idio- matis reperiantur exempla prò Praeterito Futurum potius usurpan- tem, ut Gen. 1 5, 1 3. scito, peregrinaturum esse (firanr^A^A) semen tuum in terra non sua
\\twn pr. et servient iis et affligent eos (prò hebraicis WDZ‘1 cnk ISS-'*1;) i. e. et subiectum ibi fore et afflictum; 24, 4. 50, 24.
168
Exod. 2, 7. et alibi saepius. Pertinet tamen bue Gen. 39, 9.
' ^A3°l • • T3VA * iddi A
quom°do faciam hoc magnum malum et peccalo can¬ tra Deum. c) in periodis conditionem proponentibus , in quibus faetmn Praeterito expressum et ^ relativo cmn praecedentibus iunctum eatenus quidem futurum esse cogitatur, quatenus conditio buie tempori adstringitur, at ex eventu certo ita iain consideratur; ac si iam evenisset. Praecedit autem tum vel Participiiun notione Futuri, ut Exod. 20, 19. * * X'iTU'ZxAJ ' ^A
^AfiKi* * fiftW • "finiA 1 Z? ‘ AHI * si
iterum audiainus vocem Dei nostri, tum moriemui ", aut Praeteritum, si subest conditio certum eventum habitura in eo, quod subiungitur altero Praeterito, ut Gen. 44, 22. * J^{ Tl *
AA^r si reliquerti patrem , morietur (ille); aut sl quae enun- tiantur ita sunt comparata, ut tempore futuro aliquid absolutum cogitetur, dmn aliud utpute consequens uccidere dicatur, ut Exod.
8, H. • TtUZ - id^ • ^VT^A •
et recedent ranae a te — modo in fluvio manebunt i. e. si recesserunt, ibi remanebunt aut eo redibunt. Denique d) = nsn futuram rem utpote iam certam innuens iungitur cum Praeterito notione Futuri, ut Exod. », 3. • • ta * A^f
ecce mams Dei erti.
Annoi . Ncque tamen Samaritanus Hebraeum imitatila est in plerisque locis, in quibus ille Participio usus prò Futuro, sequente Praeterito indicat, id, quod enuntietur Praeterito, licet et ipsurn futu¬ rum tempus innuat, antecedere factum futuro tempore eventurum. In bis etenim locis legitur apud Sani. Futurum, ut Gen. 48, 4. ♦
ecce, ego angelo
te et multiplicabo te et faciam te (q^inr^) coetum populorum; 6, 17. 18. similiterque in quibus tempus futurum indicatur Nomine verbali, ut Deut. 4, 30. * $£Z * ‘ì'fi 13 si in angustias ad -
ductum te invenerint (= ; aut aliis formulis tempus futurum
designantibus, ut Exod. 1G, 6. ve-
speri (et) cognoscetis v. 7.; 17, 4. ^ tV $ ♦ *T4V pa-
rum adhuc et lapidabunt me ( = ^b£&!i).
4. Pro Futuro secando s. exaclo usurpatur in priore periodi conditionalis parte, si res futuro tempore absoluta et perfecta co¬ gitatur, et vel ita, ut a) simpliciter interceda!, ut Num. 30,
1 1 A^O * ’ AfitìS * «A* quod si in domo mariti
sui voverit etc., ubi v. 12. in apodosi sequitur Futurum, utpote ea continens, quae ex praecedentibus necessario orili debeant; vel
169
ita, ut b) in Protasi, quae ex pluribus constet partibus, a) ante- cedat Futurum et Praeterituin sequatur, utNum. 30, 4. 5.
. - - ^A • A^A* * ^ft^filZ ' ^ * ^TA • pA
^a^A' * mulier curri voverit votum Deo et se ligaverit
rinculo - et audierit pater eius , quo ordine et usu temporum
significatur, votum omnino esse rem futuram, singula autem esse temporis momenta , ideoque utpote prorsus absoluta et praeterita consideranda, quod voto sese ligaverit et pater audierit j Exod. 21, 2G. 22, 1. 2. 6. 16. Lev. 5, 1. 17. 6, 1. vel /5) Praeterituin priorem occupet locum et Futurum sequatur, ut Num. 35, 26. 27.
itm • 3Am • - - • ?z)p • ¥*3*% • «
vero egressus fuerit - eumque deprehenderit v index ,* quibus
indicatili- egressum antecedere debuisse deprehensioni ; voi deni- que /') ut duae actiones sibi opponantur, ubi itidem altera, quae in Praeterito continetur, ratione temporis prò priore habenda erit, ut
Lev. 27, 20. • «JA* ' 3JZW ' Affi * * AZ * *UA*
3fZ?V • Arti • s/ autem, non redemerit agrum , set? se vew-
diderit agrum cum redemtio postulet, ut res iam antehac vendita fuerit.
II. Praeterito quoque Modi exprimuntur.
1. Ponitur quidem ab Hebraeis saepius prò Imperativo , vel hoc Modo vel Praeterito antecedente ; at Samaritanus in utroque
orationis nexu usus est Futuro , ut Gen. 6, 21. - - *AA^!
• tu vero cape et colliges i. e. collige - ng);
27, 43. 44. 33, 10. 45, 9. Exod. 3, 16. Unicum nonnisi inve- stigavimus locum, in quo Praeterituin Imperativi locò usurpatur Gen. 40, 14. * ilÙA^^T tnemor sis mei apud te , si se.
aliud quid futuro tempore acciderit.
2. Quamvis porro Samaritanus in plerisque locis, in quibus
Praeterito utitur Hebraeus praecedente Futuro a) prò Coniunctivo Praesentis , ut Gen. 3, 22. Deut. 4, 1. 19. 5, 30. 13, 18. et ali¬ bi ab hoc loquendi modo discedafc, non tamen omnino desunt ex- empi a, quibus ille Modus ei probatur, ut Gen. 49, 26. * AÌ^*A (TTOÌ * ■JJL'^A x * A benedictiones patris tui et matris
tuae praevaleant ; aut ubi Futurum hebraicum cum Praeterito commutavi!-, ut Gen. 41, 35. et congregent;
Exod. 15,10. • fcsinzv * AZ3p (=Vsin) cadat
super eos terrori Gen. 49, 6., quibus locis interpretem Sam. de re futuro tempore praeterita cogitasse credibile est. Idem valet
170
b) de Coiiiunctivo ìmperfecti , ubi amat ponere Futurum prò Trae- tento, ut Cen. 33, 13. *
^AV • 2ii ' ^At^UlTJ* si vel unum diem eas impeller em (wpaqO morerentur (iisnsal) omnes pecudes’ sed satisfecit linguae usui praecedente optandi particuia ^2* Tium. 22, 29. utinani niihi esset gladius * AZ^t *am utHue te interfi-
cerem (pppbdp). Magis tainen conyenit cogitandi rationi, si c) Fraet. adhibetur prò Coniunctivo Plusquamp. iisdem inprimis optandi particulis praemissis, ut Gen. 43, 10. * AZ * ^Z * J|A * ITO • A2# • ^Ifi^MAA nisi tardassemus , iam utique rediissemus ; Num. 14, 2. P)aitks • ti utinam mortili essemus ; 22, 33.
§. 05
De u s u F u t u r i.
I. Tempora Futuro expriinuntur.
1. Futurum , quod comprehendat omnia, quae sint imperfecta
aut indefinita , adhibetur a) cumino in re certe eyentura, ut Gen. », 1 1 • kjtif • irmv • • A2 non erit ultra dilu¬
vium i 40, 13.; b) si quid ita proponitur, ut futuro tempore ab- solutum cogitetur, quod yel locuin habet a) in periodis conditio- nalibus , ut Exod. 21, 20. * AITI ' ^A * ITlU^fiT ’ ^1A rffifìV quis per cusserit servum suum v. 26. 22, 1. 2. Lev, 22, 12. 14. yel (?) in iis periodi partibus, quae relativo anne- xae significant, in dubio adhuc relinquendum esse, quis ille sit, in quo aliquid comprobatum iri credatur, aut quale id sit, quod fore perhibeatur; ut Lev. 6, 3. * ZÌK2 a ^ omn^usi quae
fecerit ; Num. 16, 1 7- vir , quem
elegerit lava; 22, 35. ' 2,2£5AT ' ^2,2,^ verb um,
quod dixero tihi; cf. §. 64. 1. 1. b.
2. Cumautemid, quod nondum est absolutum, includat si¬
mili notionem rei adhuc durantis, aut ad imeni vergentis, nihil im- pedit, quo rninus Futurum quoque prò pr aesenti tempore adhibea- tur, ut Gen. 37, 15. filVfìA * quid quaeris? 44, 7.
ZiTOlTT * ^2 guare loquitur? Exo.l. 10, 7. • A2JA^ ■^J^«P=[A an nondum cognoscis ? 15, io. 'VIVITI * TV donec transeat. Hinc quoque actionem designare potest, quae repeta- tur futuro tempore ac duret, ita tamen ut, quando hoc fiat, prae- senti tempore consideretur, ut Deut. 1, 31. * Z^ì^fHT *
* AITI * quemadmodum portai i. e. portare solet vir
171
filium suum ; 8, 5. quemadmodum castigat
se. rir filium suum. Exod. 22, 27. 33, 11.
3. Cum praeterea Futurum possit aeque respicere ad id, quod praeterito tempore fieri coeperit, usurpatili- quoque prò Im- perfecto , ut Exod. 40, 36. 3 * AZ * ^At
Itt ' AZ * si vero nubes non ascenderei , non pro¬ ficue eh antur] Num. 9, 18. castra metabantur ; Exod.
34, 34. nec minus, si Praeterita antecedunt utpote e quibus orta sint, quae ab hoc inde tempore futura apparent, ut Gen. 2, 6. nsn a * ^ ' ?i*m * ^vt nubes autem ascendebat de ter¬ ra coll. v. 5.; v. 25. nudi erant ambo tAASffi * AZt nec erubescebant.
s 4. Quandoquidem autem res gesta ita cuni Praeterito iuncta esse possit, ut itideni inde oborta haud minus absoluta cogitari queat; factum est, ut Futurum post Praeteritum et ipsum notaret Perfectum , ut Exod. 15, 14.
audiverunt popoli se. id, quod v. 13. auctor ut rem praeteritam connnemoraverat.
5. Hinc quoque Plusquamperfecti notionem sibi vindicat, no- minatmi post — 24, 45. * 3CZTA * 3f^A
^ZZ^ * ’ J”Ì;^AA priusquam loq ui desiissem-.
II. Inservit quoque Futurum Modis exprimendis.
I. Frequentissimus eius usus est prò Imperativo ^ et quidern a) si cui persuasum est, eos, ad quos directa sit oratio, mandata esse exsecuturos , ut Gen. 45, 13. ^AVAt * festinate et deducite ; 40, 14. b) praecedente Imperativo, ubi Futuro significatur a) actionis consecutio, ut Num. 20, 25. 26.
•Am * ;mA * * uz^At * -
^"*3ZAt * tmvs^ accipe — et ascendere f ac — et exue Aaronem vestibus suis — et indue eas ; ubi Imperativi arcte inter se cobaerent, utpote simultaneae fere actiones, Futura autem indicant, quid postliac necessario faciendum sit, Deut. 33, 7. Praeterea Futuro in hoc verborum ordine notatur fi) consilium, cur quis alteri quid imperaverit, ut Exod. 3, 16. *
***“]^$ vado et coìigrega i. e. ut congreges ; aut continet Im¬ perativi explicationem, ut Lev. 23, 2. * - 22r^i
J lopiere - et die iis • aut denique /) si verbum eius-
dem notionis excipit Iniperativum, Futuro oratione ad aliuni con¬ versa indicatur, nec lume esse excludendum, sed facti fore parti-
cipem, ut Deut. 32, 1. • ' lAfflTTIA
^CV'ìA *V^At audite coeli , nam lo qua?}' ; nudi quoque terra.
Annot . Futuro ceteroquin usus est Samaritanus, in qrnbus lo- cis Hebraeus Praeterito cura Vau rei., ut Gen. 6, 21. ■m-)3'5£A£ (n£&&£) et collige ; r. 14. 27, 43. 44. 45, 9. Exod. 3, 16. cf. §. 64. II. 1.; aut si quis vetatur aliquid lacere, ut Gen. 46, 3. ne timeas ; Exod.
20, 14. Lev. 19, 11. 12. 13. Deut. 1, 17. 29.: aut in iis personis, quae de- siderantur in Imperativo, ut Deut. 13, 13. eamus et
serviamus ; Num. 14, 4.
2. Futurum denique, cmn imperfectam olimmo nec definitam designet actionem, usurpatur quoque de iis , quae quis sentiat et cogitet, et perinde respondet Coniunctivo , sire sententia perse enuntietur, sive ab alia dependeat, aut post particulas quasdam, et quidem a) Praesentis , ut Exod. 32, 12. •pmifflffl CftACS'(TlA% quare dicant Aegyptii; Num. 9, 7.; in apodosi Lev. 1, 4. * AITI * l^ffl poìiat manum suam; v. 5. 3, 7.
8.; post Coniunctiones Gen. 11, 7. confundamus eorum linguam
u t 71071 audiat quis etc.; Num. 1 6, 34.; Deut. 4, 40. * 'WfflfilT ut bene tibi sit ; post ut
Exod. 9, 14. fijASit * Affli * Al% * ^iiUA * Iffl^s
ut cogìioscas , neminem esse mei similem ; post ^ 1- —
Deut. 14, 17. • 3t?A^ - ^Vffl *
avertatur (se. Deus) a vehementi ira sua ; post Gen. 3 8, 16. fllAtì * iViUA * ut ad me venias. Hinc quoque cogi- tationem exprimit, quae in mandato, desiderio, facultate cernatur, aut concedat aliquid (sollen, diirfen, konnen, mbgen), ut Gen. 3 0, 3i. m 4 )aa * quid tibi dabo ; Lev. 8, 3 5. 25, 20. liarO4 Quid comedamus ; ì)eut. 5, 13. 14. Num. 31,23. 24.; Gen. 20, 9. * AiUiT (luae fieri non de¬
belli ; 34, 7. Lev. 7, 2.; Num. 6, 24. ^f^fffl 4 iOìmffl lova benedicat tibi ; Deut. 20, 5. 6. Quodsi vero aliquid ita fa¬ ctum est, ut omnino praeteritum appareat, id quoque, quod alte- rius sit cogitatio aut conclusio inde facta, Futuro expressum indi¬ cai b) Coniunctivum Imperfecti , ut Deut. 29, 6. panem non com- edistis ^iSUA 4 ZI7IT3Z ut sciretis. c) Pro Coniunctivo Plusquamp. legitur Gen. 31, 27. ìòuza*a dimisissem te.
§. 66.
De us u I mp e r al i v i.
Cum Imperativus Futuro sit cognatus, facile explicantur inde
173
orrrnes fere eius proprietates. Prae ceteris autem tenendum est, Imperativum semper fere legi ab initio orationis concitatioris 5 qua propter adeo plures deinceps Imperativi sese excipere possunt vel aavròercag positi, vel copula \ inter se iuncti. Quod autein atti- net a) ad illud, scias, priorem tu ni continere plerumque exhorta- tionem ad id, quod altero praecipiatur, ut Exod. 8, 25.
ite, sacrificate ; 10. 8. 6,10. rade, to¬ gliere; Num. 21,20. XZff * surgite, proficiscimini; Deut.
1, 21. 5, 30. Num. 21, 20. 1*3^? * * A3 *
incipe , posside et infer bellum; Deut. 2, 24., cui explicando inter- dum inservit Infinitivus eiusdem Verbi cimi ^ ut Deut. 2, 31. A3ITO * A3 • m*"- incipe, posside ad possidendum; Num. 21, 23. In Imperativi autem b) copula iunctis alter eventmn prioris haud raro innuit, ut Gèn. 42, 18. *
hoc agite et vivite i. e. vivetis. Ubi denique c) Im- perativus sequitur Futurum, huius tum obtinet notionem, ut Gen. 45, 18. tiilAt - - ^*2 * ^AAt et dado vobis -
et comedetis.
Annota Haud raro tamen Samaritanus prò Hebraeoruni Impe¬ rativi substituit Futurum, ut Gen. 20, 7. (TtUtAAt et vi-
ves. Si vero forte Gen. 50, 6. prò ♦ Pi^ ascende et sepeli ex-
spectaveris sine copula ^3P ♦ Pt^ scias, hic eam necessariam esse, cum v. 5. utrumque, ut sibi concederetur a Pharaone flagitaverit. Imperativi denique, qui magi rogandi notionem sibi vindicant, ad- ditur aut dijl (— ^) guaeso , ut Gen. 13, 14.
§. G7.
De Infinitivo ab soluto eiusque usu .
Infinitivus absolutus meram actionis s. conditionis sine ulla nec personae nec Numeri ratione habita notionem exprimens, ut in cognatis dialectis, ita a Samaritano Verbo finito eiusdem radicis adiungitur et quidem
1 . ita , ut illi antecedat , quo efficitur , ut actioni maior vis tribuatur, dum Verbum, quod sequitur, nonnisi Personae atque Modo indicandis inservit; quae utriusque areta coniunctio eo ma¬ gi idonea est ad emphasin quandam actionis assequendam, quo saepius Verbum ab initio periodi collocatimi per se solum hoc im¬ petrare non possit. Quae quidem dicendi ratio cum varias admit- tat explicationes, necesse erit, ut haec notionis varietas accuratius expediatur. Inservit igitur bic Infinitivus a) intensioni notionis,
174
quae verbo propria est, ut Gen. 22, 17. * * filTft^A *
gJXl valde augebo seinen tuum ; 31, 30. 43,3.; Deut. 11,22. ^ x^VA * + ^JA s* dilìgente r custodieritis ; b) affirma-
tioni, ut Gen. 18, 18. /n^fHÌ * profecto erit ; 26, 11.
ifm ■ zv? certo morie turi Gen. 2, ir. • ■fntw-'- flirti A^A profecto consumeris i 37, 33. Emphasis quoque cernitur in iis, quae c) alteri sententiae opponuntur, inprimis post
az= r= 13 sed , ut Deut. 21, 23. • az^c
sepelias eum potimi immo vero, ubi haec Coniunctio deest, ut Deut. 22, 7. EQ/^A 4 dimittas potius ; aut d) ubi actio
quodammodo coercetur; sic post = Gen. 27, 3 0.
tantum quod i. e. vix egressus fuerat ; aut e) in periodis conditionalibus, inprimis ubi praecedunt, ad quae opposita referatur sententia, ut Exod. 22, 4. • sjvS^A * JZJx\ 3CTA3 • VS"*àà si contra inventum fuerit in matiu eius ,* Lev. 14, 48. Num. 30, 15. Nec minus animadvertitur f) in quaestionibus, in quibus actio principeru tenet locum, ut Gen. 37, 8. iiì^A * an forte (vel: adeo) regnabisi aut ubi
g) accedit alii sententiae utpote id, quod prae ceteris sit observan- dum, ut Deut. 14, 22. ^VA * praeterea s. prue
ceteris decimabis ; denique legitur h) ab initio orationis cum em- pbasi quadam eius rei, quae narratur, ut Gen. 26, 28. * t'sn ^j^rn probe videmusi aut praecipitur, ut c. 1 5, 1 3. +^Jrtfó^I
scito i Deut. 12, 2. Cum autem hic Infinitivus priorem occupare debeat locum , negatio quoque eum sequitur et iungitur Verbo finito, ut Exod. 5, 23. * Artlflfc) * Ai *
4 Arti populum tuum haudquaquam liberasti ; Deut. 21, 14. Quod ubi Gen. 3, 4. non observatum est in verbis AlilZ ^tefllrtlA^A * Ararti*** neutiquam consumeminii hoc forte explicatur ex Gen. 2, 1 7., cuius loci contineat negationem, in qua lue gravior vis erit quaerenda. Denique potest quoque hic Infi- nitivus ut actio per se spectata (Inf. Pe.) adiungi Verbo Passivo, ut Gen. 37, 33. ,3^VAA * Z) V certissime discerptus est ; Gen. 2, 17. 3, 4.; aut alii Coniugationi , ut Lev. 19, 20.
a?^a * az * ire4»* nec f uerit redemta.
Interdum tamen
2. Infinitivus absolutus sequitur Verbum finitum, ubi actio- nem bis quasi positam indicat, et quidem in Infinitivo sine persona et Modo, utroque velut ex praecedente Verbo satis noto. Hoc fieri solet, cum quis, quae dixerit, eo magis consideramla esse ili-
bet, aut gradationem commendat e praecedentibus petendam. , in sorta plerumque particula 3 A? llt ^en- 31, 1 5. ’^A-ZiSA* * Am • ziurra quin immo comeclit argentum no¬ strum ; Num. 10, 13.; aut libi sententia contrarium prorsus con- tinet eoruin, quae quis voluerit, ut Num. 23, 11. * A^fé
e t ecce, lenedixistì adeo : 24, 10. Repe- titur autern ita b) praecedens actio in Inf. etiam tulli, cum alia ac- cedit, qua prior explicetur aut extendatur, ubi tamen Samaritanus in eo discedit ab Hebraeo , ut noyam illam actionem non in Inf., sed in Praeterito adiungat, ut Gen. 8, 7. 3A^
(hebr. ritiri aftìn et egressus est atque semper rediit i. e. quo-
tiescunque egressus est.
Annot. 1. Nec tamen ubique in his Samaritanus Hebraeum secu- tus est, quippe qui Infinitivum alibi vel cum Praeterito, vel cum Par¬ ticipio permutarci; ut Gen. 8, 3. ♦SfV'IA- ♦ IV ♦ JeS ♦
♦ £-J£Z?f et recesserunt aquae a terra , iverunt et redie- runt ( = iitih pibn); et 26, 13. posuit kK prò ficiscens prò pipp. Haud aliter fecit, ubi Hebraeus post Infili, absolut. alius Ver¬ bi repetit Verbum finitimi in Inf., ut Gen. 12, 9. 3JÌ&51 pi^n vertit: Itf'jiZ * Z£:ZJ3f — * 2V)lP et prof ectus est — eundo et prof e- ctus est i. e. continuo (Ch. hi})) bt!S;); aut ubi Infinitivus abs. praefi- xa copula alteri annectitur Verbo, ut Gen. 41, 43. ♦
33fiTl\ ♦ ♦ tfil^STPZ (== ‘jipi'l — clamavit ante eum
/t- y
praeco (coll. Syr. ; Chald. 'patì*) et constituit rei praefecit
eum toti Aegypto; in quo loco reddendo videntur ei praeiyisse LXX, qui habent: ual tXTjqv^ev avrov Mjqvl; ' y.uì y,aTÌ.(Jvt]Gtv av-
tov etc.
Annot. 2. Nec porro utitur Infinitivo abs. ut Hebraeus prò Imperativo, quem restituit Deut. 5, 12. — ni/O© ; Exod. 20, 8.
Deut. 14, 21. vende illud = 'TÌ^; 1, 16. tV^Jlu= ; Num.
25, 17. tPVA premite = nina conseutiente Onkeloso. Alibi ut Gen. 17, 10. biftp reddidit vitiose prò 'l^'FZSZ Ch. In aliis
locis, ubi Inf. abs. sequitur Verbum finitum, videtur Hebraeum nonni- si transcripsisse, ut Exod. 33, 7. Ptl^ìSf = pn'7»3 ; Deut. 3, 6. =
tìpnn ; 27, 8. = quod passim indicavit lineola his formis su-
perscripta; aut circumscripsit Nomine, ut Num. 11, 32., ubi ni Età transpositis literis legens u3Ìnti3 vertit mactatio ; aut usus
est, ut supra iam vidimus, Participio, ut Gen. 21, 16. Pflttl‘1 prò 3fPfllH£ì (= phpn ) ; aut denique male intellexit Hebraeum, ut Gen. 30, 32. ubi npn, cum Chald., qui vertit aufer , habuit prò Im-
per., nisi potius sit i. Fut. removebo Infinitivum explicans e
praecedeute Fut. transibo.
176
§. 68.
De Infinitivo constructo eiusque usu.
1. Infinitivus Verborum constructus abstract! Nominis in¬
star usurpatili-, ita ut rei Subiectum aut Obiectum periodi esse, vel alti Nomini in Genitivo adiungi et Suffixis aut Praepositioni- bus augeri possit. Haec deinceps considerentur. a) Subiecti loco nec tamen ab initio periodi positus, quippe sensui praeceden- tium explicando magis inserviens invenitur Gen. 2, 18. • Affli smvz • • sv non bonum est , hominem es-
se solum; 29, 19. * ^A^PZ! ' ' tJAfil * ^]AZS ' 3V
JìtV • ^312 * 3tAffi praeslat collocare eam tiòi , quam (collocare eam) alieno viro ; 30, 15. b) Obiecti notionem assu- mit post quodvis Verbum transitivum, ut Exod. 2, 18. * MAsnyi ' pmA^r^A quare festinastis ire ; frequentius cum 2,, Èxod. 2, 15. ZVTO • W3 quaesivit occidere ; 4, 24.; interdum Infinitivus ille aliud sibi vindicat Obiectum Infi¬ nitivo expressum, ut Num. 22, 13. *
• z^mziz • (nj}A?a renuit Deus conce¬ dere mihi , ut proficiscar vobiscum. Inprimis autem sequitur Infinit. obiect. post Verba coepit ; addklit ; alia-
que vel cum, vel sine ■> ut Deut. 2, 3 1. fatili! * ÀlT!Tu coe~ pi dare; Gen. 8, 10. * 3^tA addklit emittere i. e. ite-
rum emisit; v. Al non addam inter -
ficere i. e. non amplius interfìciani; Exod. 18, 23. *
e * P°tei'is subsistere. 33, 20. - zìia • AZ
non poteris ridere; 10, 5. 18, 18. Deut. 2, 30. c) Genitivi notionem accipit post Nomen in Statu consti-, positum, ut Gen. 29, 7. * ^3^ * Ai nondum tempus eoUigendi ; Num.
7, 1. dies perficiendi i. e. quo perfecit; 30, 8. 9.
Annot. Nec tamen semper in his Samaritanus Hebraeuni secu- tus est; nam Gen. 2, 4. vertit sensum magis exprimens ♦ fi'fìV'T die , quo fecerat (Witoltf) et li, 8. iròib reddidit Participio aedificantes.
2. Continet Infinitivus cum 2, consilium praecedentium — ut vel ita ut. Sic Exod. 36, 1. dederat iis sapientiam
sdrent facere ; Lev. 25, 38. Num. 22, 14. (cf. praeterea frequentissimum illud h* e- u * dicerei).
Ubi Infinitivo accedit negatio, ^ in banc recedit utpote inseparabi- lem Verbi partem, ut Exod. 9, 17. ^tAUZ-^Zi * AZ£IZ ut
177
non dimìttas eos ; Lev. 26, 1 5. * ^ * AITI # * 3C2,T2
irmw ila ut non faciatis omnia praecepta mea.
3. Nomen Infinitivo subditum in coniunctione cum Verbo fi¬ nito foret Subiectum, ut Num. 7, 89. * zvfiraa cum
Moses ingrederetur pr. in ingrediendo i. e. ingressu Mosis (LXX. èv T co tlgnoqtvècfxìcu Mcowrjv 4,5. cum
castra mover entur, 11, 9. Obiectum vero semper ei subiungi- tur sequente AHI? ut ^en* 24, 30.
W*5*S • Am et factum est , cum riderei inaures. Utrius- que et Subiecti et Obiecti notio deprehenditur quoque in Sufiìxis huic Infinitivorum formae annexis (vid. §. 34. D.). In his enini cognoscitur A) Subiectum a) ex Infinitivo, qui Genitivi notionem obtinens Suffìxo insuper instructus est, ut Num. 30, 8. * ^fV^I*** die , quo audierit ; Lev. 23, 15. *
^^^AlT^TT^IA inde a die , quo obtuleritis ; b) e Verbi intran¬ sitivi notione, ut Gen. 44, 30. siveniremg Exod.
16, i. cum egrederentur ; v. 3. ftaA^a
cum seder emus ; Deut. 11, 19.; Gen. 34, 5. ìnavfiKi • w donec venir ent ; si vero Verba sunt transitiva, c) ex Praepositio- nibus Infinitivo praefixis, quae actionem eius Subiecto praece denti adiungunt; quo pertinent, quibus temporis notio inest ^ et etc. , ut Exod. 16, 3. cum comederemus ; v. 7.
cum audiret ; Gen. 34, 7. cum
audir ent ; quibus ubi praeterea accedit Suffixum Obiecti, sequi- tur illud cum nota Accusativ lAffl. ut Gen. 25,26. ma ^AiTl cum gigneret eos ; hinc quoque Suffixum Infinitivi pre¬ cedente aAa Subiectum indicat, ut Deut. h 4 * aAa
(insti postquam occidit se. Moses. Ad Intìnitivos
autem cum ^ praefixo, qui non admittant Suffixum Subiecti, facile illud e praecedentibus repeti potest , ut Deut. 6, 24. * aav^z * 3r*3fm praecepit nobis Deus , ut faceremus ; 10, 12. 13. 15. Lev. 26, 44. B) Obiecti notio elucet e ^ praefixo aliisque Coniunctionibus consilium actionis indicantibus , quae po- stulant, ut Verbo Obiectum adiungatur; ut Gen. 37, 18.
ut eum interficerent (ad eum interficiendum) ; v. 22.
sjAa^vm ut reducer et eum ; Deut. 2, 30. * zmaaz
ut traderet eum.
Annot. Devitavit praeterea Samaritanus aliis in locis Hebrae- um sequi in collocando Adi post Infinitivum Pass., nani Gen. 21, 5. *fcsina permutavit cum ‘SIV&S = ‘T’Vifi; similiterque Num. 7, 10. ver-
12/
178
ha Hebraica reddidit 3fAm * die, quo unxìt il-
lud ; in aliis, ut Lev. 13, 55.56. hanc linguae proprietatem retinuit (VTAA = &23ii), adeoque usus est ea, ubi apud Hebraeum non re- peritur, ut Num. 9, 15. 4 AITI 4 ^ìJPAA 4 die, quo
erectum est (prò tabernaculum (cf. infra §. 75. 2. Annot.) —
Cum porro in nonnullis locis constructio ab Infinitivo coepta solvatur Verbo finito, et alibi Samaritanus Hebraeum secutus sit, ut Gen. 18, 25. 4 - 4 = fiditi - imaiib ut occidas - et sit 27, 45.,
tanieiì iriterdimi continuavi! constructionem illam Infinitivorum , ut Exod. 7, 5. 4 Am 4 rnAtPJAt - filTA 4 Am 4 (TlAtVAilS cum
extendam manum meam - educam populum meum ( prò — hìnb32
; a qua Hebraeus abstinuerit.
4. Denique circumscribitur Infinitivo cum ^ praefixo post Verbum Substantivum Futurum , ut Gen. 15, 12.
ZZVZ * et sol erat occasurus pr. ad occidendum;
Num. 8, 4. et ministrabunt ; aliquoties
adeo Infinitivo Passivum exprimitur, ut Deut. 31, 17.
^fZisrn pr* erunt ad devorandum i. e. devorabuntur.
§. 09.
De Participio eiusque usu.
Participitirii cum pars Verbi sit et simul Adiectivi induat for¬ marci , utriusque sibi vindicat proprietates , ita ut aut illius instar Nomini iungatur, aut Praedieati loco positum cum Verbo consen- tiat. A reliqnis autem Verbi Modis in eo differt, quod, dum illi tantummodo docént, qua ratione actio fiat, hoc prò notione sua Subiectò magis inhaerere et actionem continuare existimandum sit. Adhibetur itaque de cofiditione, quae durat, aut de relativa temporis forma. Si igitur
1. per se legitur, senSu magis, quam Coniunctionibus praece- dentibus, e quibus tamen conditio magis perspicua fiat, annexuni significat a) Praèséns reldtivum , si déscribit actionem aut condi- tionem praesenti tempore adhuc durantem, tit Gen. 10, 8. ^Òa èg° (sc- Hagar)/kg7ew$ i. e. in fuga sum, fugio. 15, 2. vado Num. 35, 34.; interdum praecedente ecce! quod alibi Participio Futuri tribuit notionem; at praesenti tempori accoinmodari potest, qiìatenus ostendit, aliquid iam esse et continuatimi iri, ut Gen. 27, 42. * MA * *"*V * A3t ÌÌZ * A5S ecce! Esavus frater tuus sese accingit contra
te ; Timi adhibetur b) prò Praetèrito relativo , quando ex prae- cedentibu^ rem esse praéferitam iam satis liquet, ut Gen. 24, 02
179
<WT * Ax Me habitabat ; Nirni. 25, 6.
hi autem flebant ,* hinc cimi iam per se rarius hac notione nexu cum prioribus careat, pauca reperiuntur exempla, in quibus a pe¬ riodi initio collocatur, ut Gen. 41, 17. • ÌV • * l^AH
imi * ecce , ego stabam ad ripam fluvii cf. c. 26, 8.
3 7, 7. Denique ponitur c) prò Futuro relativo de eo , quod quis facturus est, ita ut ea, quae quis edixerit, brevi eventura esse perhibeantur, ut Gerì. 19, 13. per dituri su -
mus v. 14. Exod. 2, 14. rJA^ * num me occisurus
es ? Gen. 1 8, 1 7. • A/H • ^^3A * J» ' ^A * ^
TlilUV * 3QAT num quid celabo Abrahamum , quae facturus sum; et saepius post ut Gen. 20, 3. ^£|2<’lAA * ecce
moriturus es ; 6, 17. 48, 4. Exod. 9, 18.
2. Deinde adhibetur Participium ita cum praecedentibus iun- ctum, ut nemo dubitet, quin actio Participio expressa duratura sit, quod non tantum de praesenti, sed etiam de praeterito ac futuro tempore valet. a) Praesentis notio animadvertitur Gen. 31, 43. fHi * * rfAAT 4 iiJ omnia , quae vides , mea sunt ; 21,
22. Tt3V 4 AAT 4 ^5 4 in omnibus, quae facis ; 22, 12. 24, 3. 27, 8. Num. 35, 33. ^ * ^(TPWT * jtAAT (terra) in qua habitatis ; v. 34. Ubi autem b) Praeteritis ad-
iungitur (copula ^), ut Gen. 19, 1. * - I^AA
* uua3 • aoiA/n venerunt - et Lot sedebat in
porta Sodomorum i. e. forte ibi sedebat, cum illi venirent; Num. 33, 3. 4., Participio indicatur tempus, in quod altera actio inci- dit. Annectuntur ceteroquin eiusmodi Participia praeter copulam ^ vel cum ^ relationis nota, vel cum alia Coniunctione, ut ^2i^f nam; ut Gen. 47, 14. * 2.U * All! ' ' WI V
• ptjRfiT • - - • et collega
Iosephus omnem pecuniam — prò cibariis , quae ipsi emebant ; 39, 6. nec quicquam smini esse voluit * * ^5 A * AZ^f
i^A * A x rtT ])anenh quern comederet. Rarius legitur ab initio periodi praecedentibus annexae sequente alia actione prete¬ rita, ita ut ea, quae Participio praemissa est, toturn ac continuum tempus exprimatur, quo illa peracta est, ut Deut. 5, 5. fiAt
jtsm ’ - - ^v? ego vero stabam - ut re -
nuntiarem vobis. Similiter denique c) usurpatur de Futuro re - latino , ubi aliquid ita fore edicitur, ut, quae in Participio addan- tur, excipiant ea, quae futura esse praecedentia significaverant, ut
Num 15, 2. • • VTA2, * forVlflA TU
180
* ^at cum veneriti s in terram habitationum vestrarum , guani ego vobis daturus sunij inprimis autem Partici¬ pio antecedente significatur tempus futurum, cuius conditionem actio quasi contineat, sub qua ea, quae sequitur in Futuro expres¬ sa, eventura sit, ut Gen. 21,6. <712, • fllTUfil 'IH
quicunque audiet s. audierit, gaudebit (ridebit) de me ; quod prae- sertim perspicitur ex et antecedentibus , ut Num. 33,
51.52. - sj/rrnv • )*aa * cum tran -
sieritis , — tum expelletis ; 34, 2. 3. ^ìTÌIAV # J*AA * Tii
ITftfiI* - — cw/rt ingressi fueritis - tum eviti 35, 10., ubi
adeo'Verbum finitum sequitur in Participio, ut Exod. 10, 4.
a^c • rnji=v * aiti • ' ^aa • <n ^ a
• filAlTl^ quodsi recusaveris dimittere populum meum , ecce ego inducam cras ; et sine Exod. 8, 21.; nec minus
Protasis incipit a Futuro, Participio cum copula \ sequente, ut Exod. 22, 6. • "*a • ¥3 A • ^1A si egressus fuerit
ìgnis et invenerit. Ubi vero Participium non ad certuni respicit Subiectum, sed ad omnes, qui ita faciant, tum plerumque Verbum finitimi sine copula sequitur, ut Exod. 21, 15. *
!u^s percusserit patrem suum aut matrem suam , morietur s. occidetur ; et aut precedente
Lev. 7, 25. niXX^ * ‘IWAAt * - - liiA • 2iS quicun¬ que comederit , — — exterminabitur liic (pr. anima); 14, 46.
SALITI • - - ZÌVT qui ingressus fuerit — — immundus eviti v. 47.
Annot. Alibi utitur quoque Samaritanus Participio in conti¬ nuata o ratione, ubi haec verborum constructio ab Hebraeo solvitur Praeterito copula % praecedentibus annexo, ut Exod. 21, 16. ♦
Z^PfH * ♦ ■*"•)! A si quis fura tu s
fuerit hominem et vendiderit eum , si inventus fuerit in manu eius, morietur (ÌCSESI
3. Rarius Participio praeteritum aut f uturum tempus signi¬ ficanti additar ATerbum , ut Gen. 4, 17.
^fA^Ì? et aedificabat urbem', Exod. 3, 1. *
Moses pascebat i Deut. 9, 22. 24. *
rebellastis i et inserto Num. 7, 12. •
e * °^tulit pr. fuit offerens ; aliquoties in eadem verbo- rum coniunctione prò deprebenditur A/Tl — ^!3 et ad uega-
tionem exprimendam Afflì^T? de presenti aut futuro tempore, ut Gen. 24, 49. * ^tiSAlTl * *
181
fatiti* ; Num. 13, 34. •’li/a ^ Jit iTÌ Ji! * j^ilAfilZ non eredità; Deut. 1, 32. Lev. 20, 0. 17. )tÌlA(fl * ’ AITI Zt «*
weiwo vos persequetur , addito insuper Nomine Subiecto, ut Exod.
5> 16* s^ìtia^ì * Ami * non datur.
Annot . Praeterea Participium legitur, ubi Infinitivum exspe- ctaveris ad actionem continuatali! significandam , ut Num. 20, 13.
♦ Affi ♦ *» sufficiat vobis circum-
euntibus (i. e. circuire) liunc montem Deut. 2, 3.; at Gen, 38, 29. dubitari possit, an non = 2^/Q3 sit Infinitivus, cum et Cliald.
habeat 3“>:nì< " ^3 praecedente hlhl, quod et ipse Samaritanus retinuit (=%bi^)> et sq. saepius Infinitivum antecedit.
4. Ab hac Participio utendi ratione differt altera, secundum quam Nominis instar adhibetur, ita ut vel sit Subiectum aut Prae- dicatum, vel appositio Nominis aut pendeat a Nomine in Statu constr. illud antecedens. A) Subiecti notionem includit, Gen. 42, 14. )tAA • %7Uìl7ra exploratores vos estis ; v. 31.; Prae- dicati loco ponitur Exod. 5, 13. * ^HTIV *
praefecti urgebant populum ; et cum nullis temporis terminis coerceatur, de quovis tempore et hic explicari potest; sic
a) de praesenti Num. 36, 8. sJ^LlZ) * ^fA^lTl * A^lS * IÌ£ omnis filia possidens i. e. quae possidet liaereditatem Exod. 33, 3. 3, 8. b) d e praeterito Num. 26, 4. Israelitae egressi
i. e. qui egressi fuerant. Gen, 19, 14. c) rarius de f uturo (cum Exod. 11, 5. morietur primogenitus S/TlA/HT qui sedens i. e. sedebit aut sederet. B) In Statu constr. Nomini adiungitur, quo eius notioni constituendae eatenus subveniatur, quatenus Ver¬ bo Obiecto opus est, ita ut Graecorum compositis, Latinorum Ad- iectivis relativis fere respondeat (cf. §. 84, 3.). Sic Exod. 18, 21. -fl^A * osores praedae i. e. odio eam habentes ;
et ibid. • I7UHT cultores Dei i. e colentes eum.
33, 7. Num. 21, 21.; Lev. 1 8, 9- * ITIA * AI7J3 • ABITUITI ^3 * ATlTlZm domi nata aut foris nata ; Gen. 46, 26.
* rn^rnZ)1^ egressi femore eius i. e. proles eius; Carni. Sani. IL 17. V. 18, Interdum adeo post Statum constr. sequitur AITI, ubi alteri Nomini magis in appositione adiungitur, ut Deut. 31,9, Levitae ^A * AITI ♦ rHI3i^ portante s arcani .
§. 70.
Op tativus quomodo exprimatur. Praeterquam quod Optativi Modus exprimi possit optandi Particulis aut \ quaeso Imperativo adiunctis (vid.§. 66.
182
Annot.), alius quoque dicendi usus a Samaritano ex Hebraeorum lingua repetitus formula nimirum ^aiti • ;res (= quia
dobit — utinam, tum adhibetur, cum alium quem, quae optaveri- mus, nobis largiturum esse speramus, et quidem a) vel sequente Àccus. , ubi nomen maiorem liabet vini, ut Deut. 28, 67. *
utinam vesserà esset , vel b) frequentius sequen¬ te Nominativo conversa hac formula in passivalo. * (Tiri fìrtfilAfil utinam daretur , ut Num. 11,29. ‘amwm un
* *av * za utinam totus populus lovae vaticinaretur pr. essent prophetae ; aut sequente Infinitivo , ut Exod. 16, 3. * fVrtfllAf II * utinam mortui esse-
?nus ; aut denique sequente vel Futuro vel Imperativo copula ^ buie formulae annexo, ciun haec formula iam per se constituat pe- riodum, ut Exod. 20, 22. _ftaz ' firn * * mxi
utinam cor eorum esset ; Deut. 5, 29. In haud paucis tamen lo- cis simplices optandi particulae aut ^2< adhibentur a) se¬
quente Praeterito, si, quae optamus, spectant ad rem praeteritam (cf. §. 64. II. 2.); ut Num. 20, 3. J^l^i*** * (UX2< utinam consumti essemus ; 14, 2.; fi J^| Gen. 30, 27. 'fiO '^sa
\ A; utinam gratiam invenissem : et * certe si Gen. 23, 13.; b) AZ • ^ et Ami * A3f se- quente Futuro, ubi dubitatur, an vota prospere cedere, at tamen expleri possint, ut Gen. 30, 34. * Ai *
utinam fiat secundum verba tua; i7> i8- • mi ' a^
isirrzm • mt Am * zAv^p*m utinam Ismael vivat co- ram te.
§. 71.
De Personaruw usu earumque permutalione.
1. Subiectum indefinitum (man), quod nominavi nec debeat, nec possit, exprimitur A) Verbo activo et quidem a) 3. Sing., ut Gen. 11, 9. * ii7!T^ propterea nomen
eius vocavit i. e. vocatum est ( man nannte), ubi incertum est, quis dederit nomen, cum unus tamen esse debuerit; aut b) 3. Plur., ubi actio ad plures referri potest, ut Lev. 1,6. — * ^VZ^-iTi
exuent cute ac dividentx.
•‘svti n* lavabunt (’pft'V1) aqua et adole-
bit sacerdos , ubi, quinam hoc facturi sint , in dubio relinquitur, cum sacerdos intelligi nequeat, qui alio tum fungatur officio; c) interdum usurpatur 2. Sing., ut Lev. 2, 4. 3*Ì?A * ^£$A °^~
183
tuleris i. e. si offertur, a quo tandem hoc fiat ; aut d) Participium eiusdem Verbi additur tertiae Sing., ut Deut. 22, 8. ’Ain
X2tn curri ceciderit cadens ex ea i. e. si quis inde deciderit. Non minus ei expriniendo inservit B) Passivum ,
ut Gen. 38, 13. et nuntiatum est
Iharnarae ; Deut. 25, 10. e * vocabitur
nornen eius (man wird nennenj.
Annoi. Discedi t tamen in hoc (ficendi usu Samaritanus ab He- braeo Gen. 16, 14., ubi vertit APVZJ vocavit se. Hagar Gen. 48,
1. 2. quo loco activae Hebraei formae Tasbl et b7ì^!3 redduntur Pas- sivis 'VilAAl: et fiifì^'AAl', aut invertit constructionem Hebraeam c. 4, 26. prò ìòpb dicens PVT^J*ìi2 * A^P** coepit invocavi i. e. coeptum est. Haud minus omisit in hac verborum constructione post Passivum “1HS8 exprimere Gen. 17, 5. ♦ * PVT^fH » AZI
Ti2 nec vocabitur amplius nomen tuum.
2. Curn praeterea Neutro careat lingua (cf. §. 41. 1.), sae- pius redditur illud a) Masculino et quideni a) Verbi adivi , ut Deut. 15,18. • Alt neque grave sit in
oculis tuis i. e. tibi ; Gen. 48, 17. (j) passivi , ut Num. 21, 14.
33t*3 • 3^AAtfl • pia • iV qua propter dictum est in li¬ bro ; Lev. 4, 3 1. e* vemittetur ei v. 35. b) Fe-
rninino , ut Lev. 24, 9. * ^mAi • mAt et sit
Aaroni eiusque fdiis ; 10, 29. Num. 19, 9. 10. Alia, quae apud
Hebraeos frequentius leguntur, ut nstòrr , ‘ò iijstSjS , ^b StnS in lin-
guae Samaritanae scriptis frustra quaeruntur.
3. Nec denique dubitavit Samaritanus Pluralem Verbi maie - staticum (1. Plur. ) recipere, Gen. 1, 20.
mus hominem et c. 11, 7. • avaO • itjaa agite , de-
scendamus et persequamur. Nonnunquam tamen ita deflectit a Numero, ut Singularem excipiat eadem Pluralis persona, ut Deut.
a, 7. ITI^I ^A^ -Ai *^3il3ra?V3 *^t3A 'Al
arr non declinabo ad agrum et ad vinearn , neque bibamus aquas puteorum ,* aut inverso modo Lev. 23, 22.
ii^A • Ai • ^iiV3A * TfflU ' Ad! cum messueritis messevi terrae v estrae, non consummabis ’ quae personarum mu- tatio facile est expedienda, si, quae in Plurali leguntur, dieta pu- taveris de omnibus, inter quos excellit princeps facti aut is, qui prae ceteris aliquid faciat, licet et reliqui ab hac altera actione, quae in Singulari proponitur, excludi non possint ; ita ut haec sal¬ telli exempla ab hac linguae proprietate distinguenda esse quisque existimaverit.
184
§• 72.
IL Verborum coniunctio cuììi variis Obiecti
Casibus .
Verbi adivi notio dilatatur Obiedo , quod adeo Verborum alia, quae ob intransitìvam notionem suam facile eo carere pos- sent, mutata subinde significatione in transitivam paullatim sibi vin- dicarunt, alia transitiyorum ordini iamiam adscripta ita assequun- tur, ut Nomen sibi adiungant ex ipsorum radice obortum. In aliis duplex Obiedum accedere potest, quatenus vel alterum appositio- nis instar priori sese associat , vel rem actioni in altero absolven- dae necessariam designat. Huc accedunt denique Verba, quae Praepositionibus veluti vinculis? quibus Obiedum ad se alligant, utuntur.
»
Inde triplex hic Verborum ordo distinguitur :
1. Verba cura simplici Obieclo.
Huc pertinenti
1. Verba, quae cum proprie essent intransitiva , paullatim
assumto Obiecto notionem transitivam sibi vindicarunt, ut flevit et deflevit , Gen. 50, 3. rJAffi * e t deflerunt eum ;
23, 2. haeresfuit et haereditavit , ut Gen. 1 5, 3. 4. ver¬
na meus ffiAffi * A^ffiffi baereditabit me /
servus fuit et servivit , ut Gen. 27, 4 0. * ^1^14 A *
fJX*x^\J*jfofratri tuo servies ; 2(3^ habitavit (wolinen, bewoh- nen, mit jem. zusammen wohnen) ut Gen. 30, 20. vir meus ffi)Z3^ffi habitabit mecum.
2. Verba, quae aliis in linguis Obiedum in alio Casu sibi ad-
iungunt, ut ‘tfjS Gen. 19, 29. ^33A * Affi * 3ÌST cordatus est Ab vallami ; 8, i- airttrA et respondit ,* ut
Gen. 23, 5. ^y?I33A * Affi * s3ffiìfA responderunt Abra- hamo ; 10. 14. 42, 22. Deut. 1, 14. et Gen. 45, 3. 'Alt STAITI • ^VXl * tifili neque poterant ei respondere •
(—1 (tltétivì iubere), ut Gen. 6, 22. nAsn • tot ei praecepit ; 7, 5. 9. 18, 19. 21, 4.
Annot. Verbum cum IV notione mandandi (=bì*) legitur Gen. 12, 20. 50, 6., cum l Exod. 1, 22.
3. Verba, quae motum signifìcant, quorum Obiedum a) lo- cus est, per quem itur, ut Deut. 1, 19. * 2^ * Affi *
-I33T ivimus i. e. peragravimus totum desertum ; mun. 33, 5 1 • * AHI 4 • ^AA • cum tr ansie-
1S5
ritis Iordanem ; Deut. 2, 24. 3, 27. 4, 21. b) ad quem dirigitur iter, ut Gen. 29, i. ‘ I7m * V'IA • l ivit in
terram filiorum Orientisi Num. 20, 22. ^L^Yv'V * *YY^ * \X^7 ascenderunt in montein Tor (v. 27. *Y1^2<)> Num. 10, 9. c) Praeterea Accusativum sibi adiungunt, si emidi notio transit in si- gnificationem motu rem s. Obiectum secum auferendi, ut {jéu v xi Exod. 3, 8. terra * fYZ^ì * ^fSUlT^ fluens lac et mel
i. e. utroque abundans ; 13, 5. 33, 3. Deut. 26, 9.
\
Annoi. Quodsi vero de hominibus sermo est, ad quos quis se- se contulerit, utitur Samaritanus Praepositione *1612, ut Num. 16, 25. |]AT 4 S'filZ 4 ivit ad Dathanem (v. 46. 4 4 Z^JA
=f A-^-542 ito confestim ad concionem ) ’ Exod. 3, 11. Num. 23, 5. ; aut duplex adhibetur ab eo Praepositio, ubi praeterea commemora- tur locus, in quo versatur, ad quem iturus est, ut Gen. 7, 15. 4 £2^) A 3fA£flfflA 4 TfflZ 4 ^|lZ et ingressi sunt ad Noachum in arcani ‘ aut simpliciter quoque de loco adhibetur Praepositio, ut Gen. 7, 1.
4 3fA££UflA 4 ^TffiZ - • AA 4 2£VA ingredere tu - in arcami
v. 7. 13. aut significatili- addito (§. 51. 4.), ut Gen. 18, 22. 4 tZ^JA iverunt Sodoma. Neque tamen imitatus est Samaritanus constructionem Verbi cum Accus. , si valet i. q. relinquere lo- cum , semper tum usus Praepositione ut Gen. 44, 4. 4 JD)1A Sf A*1P 4 ^ 4 2P5) egressi smit ex urbe i. e. reliquerunt eam.
A. Praeterea bue sunt referenda a) Verba cum induendi , ex - uendi , ornandi notione, ut Lev. 16, 24. ifrtvsn • «*
induet vestimenta sua ; v. 23. • rnvri * aiti * viriti
exuet vestimenta lintea ; b) intransitiva , quae copiam aut inopiam alicuius rei significant, ut Gen. 6, 13. * A2AÌA * ^fV^A piena est terra oppressione ; Gen. 18, 28.
-gUTlAil^ -^ITV^U • ^ndUAlTÌ
quodsi deficient quinquaginta iustis quinque ; 27, 45. * ZiÌAA
ptiilTT^A * 3A orbabor etiam vobis duobus ,* Exod. 16, 12. "ìuì * ^wnt^A saturabimini panel Gen. 1, 20.
4 Ji^SiAlTl scaturiant aquae reptili ; Lev. 20, 25. onine tfV jA * ^^OAT 9u°d repit super ternani.
Annot. Non tamen hic in eo offendendum est, quod Samari¬ tanus aliquoties in bis reflexiva forma usus fuerit, cum alibi ut Exod. 16, 20. iterum redeat ad Hebraeum , verba tr^in tn^ reddens ’UCttVlt A ♦ et ebullivit vermes.
5. Obiectum denique poterit quoque accedere in Nomine ver¬ bali eiusdem radicis ad Graecorum nófapov noh^tXri vòoov ro- atiV etc.; quod a) tum beri solet, cum actio ad certam semelque
180
factam rem restringitur, ut Gen. 3 7, 5.
et somniayit losephus somnium’ aut cura adverbialis notio messe iubetur, quae faeilius Adiectivo Nomini Verbali addito exprimitur, ut Gen. 27, 33. 1£AA*ÌA # AA^Al * expavit
pavere magno i. e. maxime v* 34.; interdum et hoc ipsum Nomen est, ut Lev. 26, 36. * AHI? *
fugient fugam gladii i. e. ignave , ut qui gladium fugiunt, 20, 13. (Similia suppeditabunt Gen. 28, 20. * .^v
'YY vovit Iacoòus (Votiun); Num. 4, 23. 5, 6. <i, 2.). 1>) Haud multum inde discedit ea dicendi ratio, qua Nomen relationis nota Verbo praefixa explicatur, ut Deut. 28, 53. *
ÌI/T13ST * Ìli * ^AViTlT *w angustia , qua anxerint te ad - versarvi tui ; i. e. in quain. te redegerint. Rarius autem simplici Nomine Verbali notio Verbi augetur.
§. 73.
2. Verha cum duplici Obiecto iuncta.
In his Verbis
1. Alterum Oliectum appositionis instar prius explicans accedit, ut Gen. 28, 18. * STAITI * et posuit s.
erexit eum (lapidem) in statuam. Inprimis hoc valet a) de Ver¬ bis, quibus notio est appellandi , ut Num. 32, 41. * A^W ^aiti • Atu • ^uiA/n vocavit eas vicos Iair • b) quae significant facere s. constituere aliquem aliquid , mutare in ali - quid, ut Gen. 1 7, 5. ^ AS^fil * multi -
tudinem gentium te constitui ; Deut. 1, 15. Lev. 26, 31.
4 * AITI 4 ^AAt Mo 0- e- mutabo)
urbes vestras in solitudinem (Gen. 12, 2. 45, 8. 9. Exod. 2, 14. et alibi cum 2,) ; c) quibus inest notio conficiendi , aedificandi , ita ut vel «) materies praecedat rem inde factam, ut Exod. 32, 4 * 2/XV * 3CT3V formavit illud (aurum) in vitulum fu- silem ; Lev. 24, 5. • ^cAfii * mz>mA coques ex e a (si-
mila) placentas j Num. 16, 38.; adeoque ante Verbum legatur,
Ut Exod. 2 0, 1 7. • Affi • ^AA * • SSlTpSA
e lapidibus informibus aedificabis altare ,* Exod. 15, 29. Deut. 27, 6. ad distinguendam se. materiem ab aliis rebus, unde confici possit; vel /5) ita, ut opus antecedat, quo verborum ordine mate¬ ries in appositione sine empii. legitur et respondet Adiectivis materiem, unde aliquid factum sit, exprimentibus, ut Exod. 25, 17. iTlilT * * T3VA facies operculu/n ex auro
187
puro; T. 18. T'f’iS * 3^ * ^d Ì3t3il • dl3A ’ V3VA/«-
cies duo Cherubos ex auro ductili ; v. 23.28. 28, 6. 'J*f3Vdl
A * Affi facient Ephod (amiculum sacerdotale) ex auro i. e. auro distinctmn s. pictum; 36, 14. * «fil^V • ZVdm feeit cortinas e pilis caprinis; v. 3 5. 39,
2. (Gen. 6, 14. TJA^dOt* 'Adi * T3VA *
cellas facias arcani i. e. ut constet e cellis).
2. Tum vero etiam duo Obiecta ita sese excipiunt, ut, quod priorein occupat locurn, personam aut rem designet, cuius partem continet alterum, in quo actio animadvertatur, ut Gen. 3, 15. il- lud (semen) ^flYì 4 ii^^'Sffl conterei tibi caput ; Deut. 22, 26.
Annoi. Neque tamen Hebraeum semper secutus est Samarita- nus, ut Deut. 33, 11., ubi verba T:a£ d^Sìrya “ptra reddidit praeeunte Chaldaeo 4 fihfiVlhL ♦ (UH.*# percute luinbos insurgentium
in eum. Huc quoque referri possunt reftexiva altero Obiecto hac ipsa eorum forma expresso.
3 . Quando Verbum duo per se diversa admittit Obiecta alte¬ rum personae, rei alterum, utrumque simul ei adiungi potest. Pertinent huc a) Verba mandandi , docendi , monstrandi , ut Exod. 25, 22. ^Adl ■ V¥3AT ■ Z21 * Adi quaecunque praecipiam libi; Gen. 0, 22. Deut. 4, 5. '"{dl3^t ' ^ItiiAdl 'A3 ZA ■^fiì Jffl^Tx docili vos praecepta et iudicia; Exod. 20, 22. Deut.
5 , 31. 24, 8 . Njum. 20, 13. • ^A^U^Z • Adl3^ • 71 AA
i0Xdl33 ' Adi * coepisti ostendere. servo tuo
maiestatem tuam; 13, 27. Exod. 25, 9. Deut. 34, 1. b) quae no- tionem vestiendi , induendi , obducendi , tegendi obtinent, ut Gen. 41, 42. Aim^ * fflV?^ * ^CAffl * *^32, A vestiva eum ve- stibus byssinis ; Exod. 40, 13. 28, 41. 29, 5. Num. 20, 28 (v. 26. tamen legitur 4 Lli^A exuere aliquem) ; Carni. Sam. II. 4. (Cf. Gesenius ad li. 1. ibid. p. 57.) Exod. 29, 9. 4 *5V^ff[A JLQn1LintM? K * 'l vAflì cinges eos balteis ; v. 5. Lev. 8, 13. (sed v. 7. cum 3); Exod. 25, 1 1. 4 ^[Affl * ffDVA teges
s. obduces eam (se. arcani) «wro; v. 24. 28. Lev. 24, 23. ^I3X • TTAdl • I^TÌA obruerunt eum lapidibus ; c) Verba notionis implendi , donandi , multandi , sic Gen. 42, 25. *
^ffl^i * * Affi dlerunt vasa sua frumento ,* Exod.
28, 3. 31, 3. 35, 35. Caini, Sam. III. 21. Gen. 19, 34 * ^Odi?^ bibendum ei demus vinum ; Num. 5, 24. 3fdW ' Adì ’ 3CAAA * Adì * dl?"*dl aquam mulieri biben - dam dabit; v. 26. Deut. 8, 16. 4 iiiffliSA^^f <Lui ci~
188
ìavit te Manna; Gen. 27, 37. frumenjp et musto sustentavi illuni ; Exod. 22, 25. rrrax7 * vVffl * 3 ^Ul A: s* argentum mutuo dederis populo meo; G- 33 ,«! Deut. 22, 19. ^ ‘ «A» * W* multabunt eum centum siclis. d) Verba variae significationis, ut servirli j Exod. 10, 26. nescimus 4 aixaxjaaa.1^ * ^cm * aiti quid i. e. quomodo serviamus Deo ; Gen. 30, 29. Singularis Verbi 3t£ITI constructio cuin Accusativo personae et Infinitivo actionis Obiecto reperitur Gen. 20, 6. 4
^fAtZ • ‘ iSfilA^lTl non perniisi tibi eam tange¬
re ; 31,28. Praeterea e) plura Verba in Aph. duo sibi subiun- gnnt Obiecta , ut Deut. 3, 28. ')tm *At^t
^V^A 4 Affi Ìl)Se dividet inter eos terram. De loco, quod al- terum obtinet, omnino tenendum, id, quod prius cogitetur, antece¬ dere et nonnisi in maiore orationis emphasi alterutrum locum suum mutare; et licet Suffixum adhaereat plerumque Verbo, ta- men haud raro quoque idem seiungi ab eo nota Accus. \ in- structum.
§. 74.
3. Verba cura Obiecto per Praepo sitiones
adiuncto .
Cum hic de certis nonnisi Verborum hac alterave Praepositio- ne Obiectum sibi alligantium ordinibus exponatur, neque tamen lingua in singulis eligendis utriusque et Verborum et Praepositio- num significatus diligentem habere rationem neglexerit (cf. sq. ^ osculari pr. admovere se. os alteri), iam, dum infra §. 98. accuratius de Praepositionum varia notione earumque usu dissere- tur, ea tantummodo recip iamus, quae huic earum usui explicando hic suffìciant.
1. Cum iunguntur a) quatenus liaec Praepositio immedia- tam indicat propinquitatem s. coniunctionem , Verba veniendi no¬ tione offerendi s. apportandi , ut Deut. 23, 4. 4 * Ai
* ^I^ilAffi 71011 obtulerunt vobis panelli (pr. occurre- runt cum pane) illuni se. seenni ferentcs; vel quibus est notio prehendendi s. tangendi (cf. dnztotìcd rivogò) , ut Deut. 14, 8. ^3^?A * Ai * cadavera eorum non tangetis ;
25, 11. • A3VAA (cum) apprehendèrit (femina)
cameni eius ’ eligendi , ut Deut. 12, i s. *^c^m quem Iova eie gii ; 14, 2.; invocandi , ut Gen. 4, 26.
189
* ■*y,u*,0r * coeptum est invocari nomen Io-*
vae ; Quatenus autem b) inhaeret aliquid alicui rei aut in ea manet, ad quam adductum fuerit aliquid, pertinent huc verba do- minandi utpote si dominium in aliquem penetret, ut Lev. 25, 43. rl3 * VZ3.A * .AZ 71071 dominaberis e/, v. 46. (v. 53. sq. Ac- cus.); 26,17.; adhaerendi Gen. 2, 24. 3CAAA9 •■ffll VAITI adhaerebit uxori suae ; 34, 3. fftTÀ * ' A¥3TA
adhaesit anima eius Dinne i. e. amavit eam. His adiunguntur plura Verba metaphoricae notionis confitendi et credendo ut Gen. 1 5, 6. ^1^-1^713 * credidit lovae ; Deut. 28, 66. et quae con-
trariam obtinent notionem , ut Exod. 21, 8.
perfide agendo contra eumj Lev. 6, 2. =133^13 * 33^1^ e* (si) mentitus fuerit ad proximum suum. Hinc quoque accedit yerbis , aliquid cura gaudio aut tristitia adspicere notantibus , ut Gen. 44, 34. * AZT 716 videam affti-
ctionem ; aut e quibus nodo cum affectu animi loquendi aut sen - tiendi elucet, ut Gen. 3 7, 1 1. rj'fìl * invidebant ei ; 3 9, 14.
ut nos irrider et i nec minus Verbis testando ut Gen. 3 0, 33. * ilì^VA testabitur de me Deut. 4, 26.
•Aym^ testor adversus vos • 5, 19. (31, 28. cum iv> Cum denique c) Praepositio ^ sit i. q. nostrum: *»*£, dur'ch , propria est Verbis, quorum notioni adiungendum erit instrmnentum, quo aedo fit; ut Gen. 44, 5. * * (HA^fiVr
quo (vel: e quo) dominus meus Ubere solet ; hinc quoque, ubi persona rei exigendae inservit, ut Exod. 1,14. * 1^T3V9T qui operati sunt per eos se. cum duritie i. e. coegerunt eos, ut operarentur; Deut. 24, 11.
2. Cum porro Praepositio ^ orta haud dubie ex ZA a) mo- tum significet ad aliquam rem, et frequenter adhibeatur ad Obie- ctum Verborum loquendi , dicendi designandum, ad quod nimirum dirigatur oratio, aut de quo disseratur, ut Gen. 20, 13. 4 niz die de me (v. 2.) ; ita ut quasi de translata in aliquem con¬ ditane cogitaveris, factum est, ut eandem vindicarent sibi Verba mutandi in aliquid, habendi prò aliquo (fieri aliquid), ut Gen. 1 7, 4. 3.AZ * pater> 18, 18. Exod. 4, 16. Gen. 12, 2.
33 *^VZ *^^3^3 SJ ftsfuUam te populum magnum ; Deut. 26, 5., Gen. 38, 15. ^A33 Z * 3C3^ existimabat eam ex- traneam (esse),* Exod. 21, 2 ^Arraz * v’zm prodibit liber (in libertatem) ; cum praeterea b) rationem contineat ad aliquem (in BeziehungJ , designat quoque actionem, quae alteri vel saluti
190
est, vel detrimento, ut Gen. 23, 8. jJQ* * \ intercedite
prò me. Denique c) exprimit 2, eum, ad quem quid pertineat, bine omnino prò Dativo adhibetur Verboque dedit (sq. Jfffi
vid. §. 73, 1.) accedit, nec minus Nominibus AHI A et Affli (§. 36.) notione halendi et non habendi , ut Gen. 33, 9. * AfflA mité • mi sunt milii multa v. 11. 44, 20. * ^z • AmA * 3A est nobis pater aetate provectus.
3- Praepositio cuius propria significati© cernitur in mo-
tu ab aut ex aliqua re, ita ut removeatur, secernatur aliquid a suo loco, iungitur Verbis liberandi, servandi , v indie an dì, celandi , ti- mendi , sibi cavendi aliisque quibus similis notio inest. Sufficiat e pluribus attuiisse Exod. 14, 3 1- • Jki 3KSV ' ZZUT rli^lffl populus Iovam ; 24, 10. (^iVT fi- ^i^T
prohebr.^l) Deut. l,29- Num.20,13. 21, 34. *iVTA * Ai ne formides eum. Inprimis adbibetur in Verbis, quorum Obiectum est Infinitivus, ut Gen. 24, 15. ’ AMA
^zz*^ • nondum desierat loqui (Hebr. isrt>) ; Gen. 24,
19. Exod. 36, 6. SfAT^Ìi • 3B3V • ^^ÀA finemfe- cit populus offerendo Num. 22, 16. • v^a * m^ m^mz * mAnra ne quaeso cuncteris ad me venire .
4. Cum Praepositione 2<V suPer de loco iunguntur a) Verba
tegendi , tuendi et metapborica notione expiandi , aut parcendì, ut Num. 1 6, 33. W1A ' teflJZV * Afilli operuit eos terra j Carm. Sani. V. 9. flfflZY * 1 protegit nos ; Lev. 13,45.; 8, 34. *^ii^£ii ad v°s expiandos; Exod. 30, 1 5.;
Exod. 2, 6. qv*» * A^3 * tflliV # A^V^ miseria est eius filia Pharaonis. Hinc quoque adhibetur b) in iis dicendi formulis, quibus molestiae notio iniungitur, ut Gen. 42, 21. gfg- • * ¥à • ^mzv • AZV venit super nos omnis
haec molestia ; 40, 2. tffl^ffl^ * irftA * iv * suc-
censuit duobus eunuchis suis ; 41, 10. et tandem c) quatenus ali- quid alicui exigendum committitur, admittunt eam Verba man- dandi aut committendi , ut Num. 4, 27. jKSCflliV * ^Ji!A committetis iis ; Gen. 42, 37. AITA ’ ZV • AITI • ^ trade eum, in manum meam.
5. Verba discernendi , separandi postulant ^]ffl3? cuius pro¬ pria notio in eo est, ut duae diversae sibique ©ppositae res ita vi- cissim cogitentur, ut per se consistant; sic Gen. 1, 4.
separavit (Deus) inter lu- cem et tenebras i. e. lucem a tenebris; Exod. 9, 4. bine quoque
191
attribuitur Verbis iudicandi et aestimandì , ut Geù. 31, 53.
iudicet inter nos ; y. 49.
6. Cimi pr. aòsistens i. e. post , pone , ita ut ali-
quid adspicere non possis, aut pone te aliquid fiat, iungitur Verbis claudendi , ut Gen. 7, 16. — *^£fA^ obsignavit (Déus)
post eum se. arcae ianuam; aut ita, ut aliquid prorsus operiatur, ut Gen. 20, 18. occluserat Deus omnem
uterum ; bine quoque in Verbis precandi prò Hebr. ‘tss adhibetur 2,2,ì“Cì> ut 20, 7. ^2,2,13 ' m-m orabit prò te; aut 2.I7JT3, «t Lev. 9, 7. i&2,fllT3 ‘ U2.S1 expia prò te.
7. Verba denique sequendi , persequendi applicant sibi Prae- positionem post , ut Gen. 24, 8. * (Itì/HA * AZ
s* n(>hterit (mulier) venire post te i. e. te sequi; 44, 4. persequere viros ,* 3 5,
5. Exod. 14,4. 8.; hinc quoque sequitur post scortatus est
sensu metaphorico Exod. 34, 15. **\A!lì '•fàBwi — sqt ne forte scortentur cum eorum Diis i. e. alienos co¬ larli Deos.
Annot. Verbum videri exprimitur per fi0filV3 in oculis ali- cuius, ut Gen. 19, 14. * 3£VZ,& * erat ut lu -
dens in oculis generorum suorum i. e. videbatur iis ludere ; piacere et displicere Verbis 3VfltAA aut ■m-V3 bonus-malus fuit addito eodem aut simili Nomine vel Praepositione, ut Num. 18, 1. * 3^fitAA
placuit res ista Mosi; Gen. 41, 37. Num. 24, 1. (At$H3 in conspectu ) ♦ A*$H3 ♦ 3^ . AZ3f » 21VZ3 *
intellexit Balaamus piacere Iovae; Gen. 48, 17. £rrl)]filV3 * displicuit ei; Num. 11, 10. 22, 32. C&TPZ corami) * ^"*(713 • AZ3C (7P£I*rPZ * #U Tl^***' nani displicet mihi iter tuum. Ceteroquin unum idemque Verbum cum duplici iunctum Praepositione legitur Gen. 39, 5. 3fZ » AfilAS' ♦ Z« » ZVl * 3fA<7l33 ♦ %*A(Tl • com-
misit ei dorrtum suam et omnia , quae ei erant.
§. 75.
Constructio Verhorum passivorum.
Passiva sibi. adiungunt Z> fi110 actio referatur ad eum, quern auctorem liabeat; sic Gen. 25, 21- -filVSAA exoratus est abeo; 43, 28. (27.) Exod. 12, 16. * ^Tt^Z * At^f |]lkÌ£ZZ * *T3VAfl1 h°c tantum fiet a vobis , Num. 16, 19.* rarius ‘pa adhibetur.
2. Activa, quae duplici Obiecto iunguntur (§. 73.), retinent Obiectum rei remotius a Verbo collocatum, ut Exod. 26, 32.
°bductae (columnae) auro ; 28, 11. 39, 6.
192
Annot. Discedit autem Samaritanus ab Hebraeo Gen. 40, 20, verba TiN iVafta cum Chaldaeo active yertens et
neque tamen omnino desunt exempla, in quibus et apud ipsum post Pass, sequitur AHI, nominatim si 3. Sing. inipersonaliter usurpata ex- plicari potest per 3. Plur. Verbi activi, ut Deut. 12, 22. » ifZdLV ♦ Adii * 3fdl3^ -Adi * Z’&AAdlT quemadmodum come ditur cuprea et cervusj Lev. 12, 3. octavo die * * Adi ♦ *ì^JXAdl
3fA2^V circumcidetur caro praeputii eiusj 16, 27.
3. Si Passiva Activorum notionem sibi vindicant, iungi so-
lent cum Accus., ut Gen. 40, 23. oblitus est eius
v. 20. Deut. 6, 12. 8,11.24,19. Gen. 41, 1 0. 'fl^VA/lT Ai
• Ji31^ ' AITI non respondebit pacem Pharaoni ; Exod.
32, 30. * ^Qtv • ^AlìlaUAA ' )*AA vos com-
misistis (pr. yeccastis) peccatavi magnum ; v. 31.
Annot. Hue quoque pertinent Participia Pass, activa notione usurpata (§. 19. 1. Annot. E.).
4. Passivorum notionem assumunt quoque Verba quaedam
neutra , ut Gen. 23, 20. 7J2<?V * confirmatus est ager.
§. 76.
Verba Adverbio rum loco posila .
Verborum notio aliis Verbis ita quoque amplificai potest, ut de iis edicatur, quod in aliis linguis Adverbiis exprimi solet; in qua coniunctione hic observari solet ordo, ut praecedens et adver- bialem notionem proponens verbi finiti induat formam, alterum ve¬ ro cum propria sua notione adiungatur vel copula ut Num. 22, 1 5. 3 addidit et misit i. e. iterum misit; vel
sequatur in Infinitivo cum ^ praefixo, ut Gen. 4, 2. • A3s**A addidit parere i. e. iterum peperit; 44, 23. *
fiDA • flfòt£S2, * ^S**A ìion videbitis iterum faciem jìieam ; Exod. 5, 7. Lev. 26, 18.; vel simplici Infinitivo, ut Gen. 8, 1 0. vA derum emisit v. 12. Num. 22, 1 9. Ad
iteratami sic actionem accedunt praeterea Adverbia et
t*v s- fimv et iterum , quibus vel saepius repetita
et continuata actio exprimitur, vel inserviunt omnino augendae rei, vel denique addita negatione confirmant, nunquam aliquid ita esse rediturum. Sic Gen. 3 8,5. Aridi* • nmv • azj^a it erum peperit .(h. 1. tertio) ; 18, 29. Num. 32, 15. *
iterum adhuc (i. e. diutius, continuo) errare eumfaciet ; Gen. 8,21. • mV7 * 3^*A • Ai «»»
193
amplius perdavi i. e. nunquam futuro tempore; Num. 20, 13. Simili modo celeriter exprimitur Verbis (vr'foe~
cundus fuit^ ; fl^E^A (= Chald. "irti;# festinavit ), ut Gen. 24, 18. AA^IA^ * A^*^^ celeriter demisit ; 27, 20.; 24, 20.
et 4G. AAUM • AÌJ idem; 1 % 22- ?£* • mt A fisti- nanter evade ; adeoque Passivo Exod. 2, 18.
• mAffl^ * IITIA^T^A * 3KKS quare ocius ve-
nistis ho die; nec non paullatim per ^Z^f ’ ut Gen. 8, 3. *^^Z^£ tttvt iverunt et redierunt i. e. paullatim recesserunt; cium Verbo seduxit , ut Gen. 31, 27, *
*ÌW^Z quare ciani fugisti. Praeterea Ime pertinet diligenter Verbo *^7^ custodivit , ut Deut. 12, 32. * fftfA
diligenter facile ; et multarti Verbo (HlV^A expressum, ut Exod. 30, 5. AT^ilZ * 3ESV * multum populus offerì.
Infinitivis adeo licet rarius Adverbia exprimuntur, ut Gen. 31,28. Av^v • • rm mine stilile egisti.
Annoi. Alia , ut SIGITI expressit Samaritanus Adverbio AfiLVSSV' = Zu}-a4 Deut. 9, 21. 17, 4. 19, 18. 27, 8.
§. 77.
De Ellipsi Verbi deque praegnante eius signi-
ficatione ♦
1. Ellipsis Verbi prae ceteris animadvertitur in omittendo Verbo Substantivo quod ut supra §. 53, 1. iam vidimus
Pronominibus separatis exprimitur et quidem, ubi merae inservit copulae, vel a) Nomen iungens cum Pronomine, ut Num. 34, 13.
* rTT haec est terra 35, 23., vel b) cum Praedicato
suo, ut Deut. 1,28. urbes sunt magnete;
3, 5. vel c) ubi plura iunguntur Nomina, et hoc alterumve in ap- positione accedit, ut Deut. 4, 1 1. * Ìl'u'*3=ì te~
nebrae erant , nubes et caligo; Lev. 1, 3. *^fZV *"^JA
si munus eius holocaustum fuerit; v. 10. 3, 6., vel d) ^ relati- vum indicat, aliquid alicubi esse, ut Num. 32, 39. et expulerunt Amoraeum qui in ea se. erat. Lev. 4, 18.; vel denique
e) ubi 2, omisso (cf. & 74. 2. Affi A et AfflZ) est *’ fl*
liabere , ut Num. 32, 4. * illTiT^VZ servis tuis pecora
se. sunt; Lev. 2, 3.
Annot. tum nonnisi adhibetur, ubi Verbo opus est i. q.
esistere. Interdum omittitur, ubi alterius verba sequuntur, ut
Num. 23, 7.
13
194
2. Ellipsi cognata est conslructio praegnans h. e. ea cliceiidi ratio, qua Verbum improprie iungitur cuin Praepositione ex alio Verbo omisso explicanda. Sic Gen. 14, 15. * mimi divisti (se. agmen et proccssit) adversus eos nocini Num. 14, 24. Deut. 1, 3G. Carni. Sani. I. 1 1. • * IV
Mosi (tradidisti et) revelastL
§. 78.
De loco , qiie'm Obiectum pr aeter vulgctrem ver- borum ordinerà obtinere possiti
Licet Obiectum, ut iamiam vidimus, proximum post Verbum obtineat locum, tamen si, quod Verbo continetur, prae ceteris ei non item aliis acciderit, ob maiorern, qua efferendum est emphasin ’ Verbo antecedere solet, nominatini si in Pronomine repetatur, ut Deut. 1, 27. * ^Afll * YxYlTJ £°va nosi nos inquarti
eduxit ; sed eadem fere notione etiam simpliciter collocatur, ut v. 3 8. ^AA * ^fAfil ipsum corroborai Deut. 2,4. 6, 13. 23. 1, 5. *
J\99ÀÀ altana eorum destruetis , et statuas eoruin confrin- getis’, 8, 12. 9, 9. Ubi vero duo Obiecta cum eodem Verbo co- pulantur (§. 73.), id*, ad quod actio praesertim spectat, antece¬ dere potest, dum alterum, quod forte eos designet, qui per conse- quens participes eius fiant, Verbum sequitur, ut Deut. l,36.*r£)/x
• ^V'IA • Am • ^AA et ei da-
ho ternani) quam calcanti , eiusrpie filii s.
Caput tcrtium.
Syntaxis Nominis.
§. 79.
De Nomine emphalico.
Nominis notiò vario modo dilatai! potest, dum vel prae cete¬ ris distinguitur Statu empii., vel addito Pronomine defìnitur aut Adiectivo accuratius describitur, vel ita, ut Nomine in appositione accedente aut in Genitivo ei subornato augeatur , vel denique , ut cum Verbo iungatur. De bis dcinceps disserendum erit; atque priniuni quidem
195
De Nomine in Staili empii, posilo .
Status emph. Nomini quippe Hebraeorum cunifi articuli iun- cto respondeiis adhibetur a Samaritano a) quando certam quan- dam ac defìnitam rem proponere vult, ut Gen. 1,1. Principio creavit Deus w*ìa • mt • * Am coelum et
ferrami v. 7. * *T3V fec~tt firmamentum; b)
ubi certus hominum ordo collective in Singulari comprelienditur, ut Gen. 18, 25. * 3fAÌ^Ìl iustus pariter ac im¬
pilisi inprimis in Gentilitiis, ut Gen. 13, 7. *
Cananaeus et Pherezaeus ; 15, 19. 20.; aut si e certo rerum genere eligitur, quam, qui loquitur, in mente liabet, ut Exod. 2, 15. * IV * *edit autein iuxta pu-
teum eum se. qui prope urbem; Num. 11, 27. Similiter c) in hoc Statu leguntur Nomina appellativa, quae in notionem Nonii- num proprioruin abierunt, inprimis Nomina loci , quo magis propria eorum signifìcatio desuevit, ut Gen. 15, 18. vius magnus i. e. Euphrates (Sani. Salmah); 14, 6. desertum i. e. Arabicum; 10, 7. E Nominibus geographicis prae- terea huc pertinent notissima illa Num. 32, s. 3r;mm lorda- nes; Deut. 3, 25. Ut anon; Num. 32, 29.;
Gilead v. 40. Deut. 2, 36. Praeterea occurrunt Num. 23, 28. ^W.3 P*»-; Gen- 2> 11 • ^AZiTM Chavila et Nilus y.ar dicitur Gen. 41, 1. 2. Cum porro d) careat an- tiquior lingua interiectione Vocativmn designante, nec multimi differat Nomen definitum ab eo, ad quod oratio dirigitur, factum est, ut hic Status quoque ad hunc Casuni notandum adbiberetur, ut Deut. 32, 1. audite coeli. Carni. Sani. 111. 1.
«avi • Deus aeterne i IV. I. 19. Idem ub-
servatur particula recentioris linguae (cf* §• 46.) Nomen an¬
tecedente, ut Carni. Samar. V. 5.
rex misericors ; quin immo, licet rarius, ne vis huius dictiouis de- bilitetur, altero Nomine in Genitivo sequente, ut ibid. V. 13.
' ^fA o rex spirituum nostrorum ; in qua verborum coniunctione alibi ex vulgari dicendi usu Nomen recturn in Statu emph. posuisse sufficit, ut ibid. V. 4. '^lA/TIT
o index Deorum s. angelorum. In aliis obtinuit e) vini deinon- strativam, ut Gen. 4, 14. hodie; 19, 34. rJAlfill
hac nocte (cf. v. 35.). Denique legitur f) Nomen emph., quando ^ relativum sequitur, quo accuratius definitur, ut Num. 27, 18.
vir, in quo spiritus est ; aut Participium
1 3 *
1
196 —
eadem relationis nota explicandum, ut Num. 3 5, 8. *
g°i qui uiultum habet — qui panca
h ab et.
Annoi. De demonstrativo Hebraeorum more articuli loco posito vid. §. 43. Append. Ubi vero non certus quis designatur, aut omnes sine discrimine intelliguntur, qui ad certuni ordinem pertinent, tum usurpatur Nomen abs. , ut Gen. 1, 2G. ^STA ♦ T5 V)l faciamns hominem’ 19, 4. 4 ^ a puero ad senern (statini
4 2-?l tolus populus). Lev. 4, 2. A^HA * )A 4 M*'^'} anima si
1. e. quicunque peccaverit. In haud paucis locis utitur Samaritana»
Nomine emph., ubi Hebraeus habet Nomen sine articulo ; quae diver- sitas in eo est quaerenda, quod Samaritanus forte ibi de re niagis de¬ finita cogitaret; sic Exod. 9, 24. SfA-^A^ 4 Sf'T'lfì grande et ignis se. a Deo praedictus; Gen. 11, 6. SfTtl 4 3fAL3t^A£ 4 4 3f^£iV
unus populus, unumque labium (Sena ut wg). Cf. Deut. 28, 7. et §.48.
2. A. a. Annot. Idem observavit, si forte ad certuni quendam homi¬ nem aut tempus respiceret, ut Gen. 25, 23. 4 ♦ rffì*!
maior serviet minori i. e. Esavus Iacobo 18, 18. 26, 1. 4
et erat fames se. illius temporis, hinc quoque ibid. STA^IST 4 fames prior (= ‘p£Ì!8taiii SShri) . In his fere omnibus consentit culli Chaldaeo. Exinde quoque facile perspicitur, quare Gen. 24, 35., cum in textu Hebraeo Nomina sine articulo legantur, Samaritanus vicis- sim utroque Statu usus fuerit, quippe sub 4 301^4 argenti
aurique pondus s. divitias ex utroque haud cuso constante» intelligens et in Nominibus 4 cameli et asini videtur genus
certuni utroque expressum eum induxisse, ut hanc eligeret formam, duni in reliquis et promiscuum genus et diversitas singulorum ordini» membrorum eum permovit, ut Statu abs. uteretur. Hoc confirmatur quoque Gen. 13, 2., ubi itidem vertit: Abrahamus ditissimus erat 4 4 |lfit|lP6 pecore argento et auro in utroque a
Chald. discedens, qui Hebraeum sequitur. — Indefinitum quoque non- nunquam exprimitur per S'SA unus , ut Gen. 22, 13. Til ♦ (ti?'} 4 A3f£ et ecce aries (unus)’ rarius adhibetur de rebus, ut Exod. 29, 3.
4 ^l1}? canistrum ( unum ).
§. 80*
De Nomine cum Adieciivo aut Pronomine iunclo.
1 . Adiectivum sequitur Nomen suum eodem Statu , Numero et Genere . Si igitur A) Nomen in Statu emph. antecedit, hoc quoque in eodem sequatur necesse est, ut Gen. 10, 12. *
urbs magna ; 7, 2. v. 19. mon-
tes alti ; 1 0, 1 9. • tv usque ad fluvium ma -
gnum ; 25, 8. senectute bona i. e. ad-
uioduin senex ; 39, 9. 30, 35. separa vit * * NSJi
— 197 —
hircos variati et maculosos. Idem observatur Nomine cum Suffixo praecedente, quo non minus defì- nitarn obtineat notionem, ut Gen. 27, 1. 'U'ttfilium
suum natu maiorem (Esavum); y. 15. Deut. 3, 24. ostendisti servo tuo t^A^m^A Ì1TA * Affi Vianum tuam fortem ; 4, 3. 3fAA/7l^U • oculi vestri videntes ’ 4, 36. 37.
9, 29.; aut altero Nomine in Genitivo adiuncto, quo Nomen re¬ gens, quod antecedit, eadem ratione accuratius definiatur, ut Deut. 9, 10. dedit niihi • ' UlUtì ‘ flftA ' AHI
^<mnA • va^iAa • ^mamA^ duas tabulas lapideas digito Dei script a§ ; 1 1, 7. 4 * 2Ì2
omnia Dei opera magna.
Annoi. Non tamen sequitur Samaritanus Hebraeum, qui inter - dum paullo negh’gentius usus brevitate omisso ante Nomen articulo Adiectivum eo augeat, ut Gen. 41, 26., ubi Samaritanus Chaldaeuni secutus vertit 3fAA£lV ♦ =fAA49A 4 Vfì"* septem vaccae bonae (rùtili ri&) ; idemque haud neglexit in Nominibus Adiectivo numerali iunctis , ut Gen. 2, 3. Viltà"* 4 • A fll d r - r,ì<) se-
ptimum diem; Deut. 5, 14. et Gen. 1, 8. ad sensum magis vertit 3Qfi1)]A 4 ^ cii secundus dies ; similiterque deflecfit ab
Hebraeo textu Gen. 29, 2. verba Sibila ‘jdXiil transferens 4 )tàA
(Ch. Hindi HidH) haud intelligens Adiectivum bic esse Praedicatum, ut Gen. 33 , 13. , ubi recte habet sunt teneri (cf. Nuni. 24,
7. 4 — d^dl d?a). Interdum Hebraeorum articulus a
Sani, ante Adiect. et Part. exprimitur per T, ut Gen. 31, 10.
AaT = Si ascendentes.
Ubi vero B) Nomen abs. antecedit, m eodem quoque Stata sequitur Adiectivum , ut Gen. 1 2, 2. faciam te * ^JV2 P°~ pulum magnum ; 17, 20. 18, 7. * ^ * ^¥3 ' et sumstt vitulum ienerum ac bonum.
2. Idem valet de Pronominibus cum Nomine iunctis, ante quae Hebraeorum articulus demonstrativo (cf. §.43. Append.) exprimitur, ut ffjrf^f * rCV^A * ex hac terrai 12, 7. 15, 17. 18. 17, 21. 23.; si vero Nomini praeterea additur Adiecti¬ vum, Pronomen ultimum occupat locum, ut Num. 14, 27.
* sJA^fftì * congregano ista mala.
Annot. Interdum tamen et hic omittit artieulum, ubi nec apud Hebraeum legitur, ut Exod. 10, 1. |inl2A 4 = rbs< “■rrn haec
mea sirna; licet non omnino sibi constet, cum Gen. 32, 22. inve- niantur prò Hcbraicis Ktfi Slb^a verba ♦ 3T alitili.
198
§. 81.'
N omen in appositione.
Appositionem dicimus Nomen praecedenti alteri explicando adiunctum, ut Gen. 24, 2. dixit Abrahamus
►JAnlSl servo suo , seniori domus suae ; Exod. 14, 31. credide- runt in Mosen , servurn eius ; 15, 20. 24,
13. 28, 1. 35, 19. vestes sanctae i Aaronis
sacerdotis ’ 40, o. • 2#a * • ^a • m?z
cinte portam tabernaculi , tentorii testimoniij Lev. 21, 1. 23, 4. et saepius; ubi Adiectivum exspeetaveris, ut Deut. 22, 23. 28. puella virgo ; Num. 32, 14.
homines peccatore* ; Deut. 28, 36.; aut Genitivi™, ut Gen. 41, 1. * «JffiA^A
duo anni dierum ; Deut. 16, 21. Nominis Suffìxum repetitur quo¬ que in appositione, Exod. 4, 23. * ^^31 filius tuus pri¬
mogenita s (tuus); aut, ut ne quis dubitet, de quo sermo sit, reci- pitur denuo Nomen antecedens, ut Exod. 38, 21. haec est recen¬ sì0 ^fA-A^TVt^ * ^^***^j * tabernaculi , taberna¬ culi (inquam) testimonii ; Num. 32, 1. * _/V^[ v
» et ecce focus, focus erat pecorum i. e. pascuum: 35, 11. Deut. 15, 9. Huc denique pertinet, si Adiectivum appositionis instar Nomini adiungitur, quo oertius a similibus discernatur, aut Nomen Adiectivi loco usurpatimi, ad quod pariter Nomen antece¬ dens repetendum est, ut Gen. 37, 23. exuerunt Iosephum •Am gm^3 * A^lAii • Am • ^AjA^ tunica sua , tunica ver¬ sicolore / c. 44, 2- toife • Trf iiid • msniik * Am «*- phum meum , scyphum argenteum (§. 84, 1.).
§. 82.
De repetitione atque Ellipsi Nominis .
1. Repetitur Nomen sine copula a) ad multitudinem eius rei signilìcandam , quae in simplici continetur, ut Gen. 14, 10.
putei, putei bituminis (nos: lauter Gruben) i. e. vallis puteis bituminatis piena; Exod. 8, 14.
jAny • ^Arrs • ^Am • t^mm* collegerunt eas (se. ranas) acervalim pr. modios, modios i. e. modios iis implentes; b) si plures eiusdem ordinis res singulae considerantur (distri¬ butive), ut Gen. 32, 16. * “3TV grex, grex i. e. singuli
greges j Num. 17, 2. Gen. 41, 3 5. * ^^^£1 *
199
* rf A^f Hi V 43 cibum , cibimi in urlibus servent i. e. in singulis urbibus; Exod. 5, 19. singulos clies
(Tag fur Tag) ; 10,21. s»wgw?*« matuti-
nis ; 36, 3. Num. 28, 13. et inserta copufa Gen. 39, 10. *
singulis diebus i. e. quotidie. De Nominibus numerali- bus repetitis yid. §. 8 9. €. Haud raro plura Nomina sensu inter se arctissime coniuncta eadem notione bis ponuntur, ut Lev. 24, 8.
^ singulis sabbatis ;
Num. 31, 4. • 3ZA ’ ^f9"*Z • 3ZA mille de
singulis tribubus ; 34, 18. •Afité" 1 • TUA • Affisi
J ^ V; ^ pvincipem unum de singulis tribubus su-
melisi Dxod. 20, 21. 25. Idem linguae usus inserrit c) cir- cumscribendis Pronominibus quisque , quicunque , ut Num. 9, 10.
v™'’> v^r *• e* quisque; 14, 34. • * «*<n
dies quisque prò anno (erit); 17, 0. Deut. 32, 7. Adhibetur porro d) ad progressum temporis in continuanda eadem re signiiicandum , ut Deut. 2, 27. * ’iiV^A^ * ^Ì3VA
transibo terram tuam in via , in via i. e. continuo, barn! ab ea deflectens ; aut exprimit e) diversas si- bique oppositas res copula tanien \ inter se connexas , ut Deut. 25, 13. * ^SfìA lapìs et lapis i. e. diversum pondus;
v. 14. Epha et Epha i. e. diversum ; quae
verba statini explicantur per magnum et
parvurti . Tandem haec repetitio inservit f) rei augendae ita, ut nihil praeter eam agatur, ut Deut. 1 0, 20. *
3T*3A iustitiam , iustitiam exerceas i. e. nihil, nisi quod iustum sit; aut si Noinen proprium repetitur, hoc eo fit consilio, quo ci- tius vocatus audiat et advertat ad ea, quae quis dieturus est, ut Gen. 22, 11. Exod. 3,4.
2. Ellipsis Nominis in paucis deprchenditur Iocis atque non- nisi tum, cum aut facile suppleri, aut ex praecedentibus cognosci
potest, ut Lev. 11,20. V3^A * 2V * JU3KJT q*od ™*dit super quatuor se. pedibus; v. 21, 42. 21, 14. ex bis • AZ non ducet se. sibi uxorem Deut. 7, 3. ' AZ ' ^A99
Ì1T3Z *9^ A *AZ ' 3CA99Z ’ U99Z _ ’ ^AA
luam non dabis (i. e. collocabis) j ilio eius neque filiam eius sumes fdio tuo se. uxorem. Gen. 1 0, 1. -j[I * ATI Hi * Affli 71071 Pe~ pererat ei se. 1^19; 3 0, 1. Num 14, 1. A3’^J"A elevar il se. vo ceni suain (3fZ? s- ^zv, quod in sqq. additur). Rarius oniittitur Nonien Subiecti loco collocandola, utpote quod e Verbo
200
facile cognoscaiur, ut Gen. 31, 30. fJSVfilì * et exar-
sit Iacobo se. ira.
§. 83
De Numero et Genere Neutro.
1. Nomina quaedam materiam cohaerentem denotantia inpri- mis metalla ut aurum etc. nonnisi in Singulari usi tata
sunt; quorum Pluralis apud Hebraeos non admittitur, nisi de nummis inde excusis cogitaveris. Idem valet de frunientorum generibus, quorum Pluralis innuit grana demessa et in horreis coacervata; ut Lev. 27, 16. Cor liordei ; simi-
liter Lev. 1, 7. sunt Hgna fissa. Neque tamen sequi-
tur Samaritanus Hebraeum in Plurali £]b3 prò nummis usurpando Gen. 42, 25. Singulari 'pecunia eorum usus. Idem fere valet de Nomine I)ro duo Samaritanus
in duobus prioribus Geneseos capitibus substituit ailt
WA (et §• 45. 2. Annot. 2.); quod ubi retiriet adiuncto (c^- tamen Gen. 3, 8. nihil offendi-
mus, cimi iam fTÌ satis declaret, unum tantum Deum, lovam
nimirum esse intelligendum , et quod alibi cum
:• e- angeli permutare solet, ut Gen. 5, 1. (cf. tamen Gen. 1, 27. s£2,A * a(i ini agiti em Dei ) mere sapit ori-
ginem Hebraeam (cf. §.43. App.). Idem Nomen si cimi Plurali iungitur, designat ut apud Hebraeos alienos Deos, qui ut Exod.
20, 3. Di* alieni addito Adiectivo satis
a vero Deo dignoscuntur. Nec tamen omnino desunt loci, in qui- bus et apud Sani ari tanum prò Plurali maiestatico adhibetur, ut Deut. 4, 33. 11^*% * Deus ™us rlui lo~
quitur i. e. verus et unicus, quod rcwetituni e c. 5. 26.,
ubi et apud Hebraeum legitur b^ft, satis arguit, eo minus dubitasse Plurali uti, quo niagis persuasimi sibi haberet, hoc
ad dit amento lovam satis ab idolis distingui.
Annot. Simile quid observatur in reddenda formula "bì* £}b!S;:>. ubi Samaritanus habet Sf^.V ♦ ^TflU Gen. 25, 8. 49, 33. Nani. 27, 13. Deut. 32, 49. (Ch. W!a$b), cum aliis ùi locis , in quibus simili- ter de uno popolo aut de tribubus eius sermo est, nominatimi in for¬ mula =f di ♦ V^PA huius anima exseinde- iur de populo suo (pr. populis suis) Plurali cum Hebraeo utatur, ut Gen. 17, 14. Lev. 7, 20. 21. 27. Ubi tamen Hebraeus paullo liberius ailliibet Pluralem prò Singulari, ut Gen. 8, 4., ibi Samaritanus Singu-
I
201
larem praefert (=193^ inons prò Licet contra Gen. 81, 84. de
uno tantum idolo cogitandum esse videatur, tamen Samaritano quo¬ que placuit retinere.
2. Neutrmn exprimitur a) Mascolino Adiectivorum et Prono- minuni (cf. §. 41. 1.), ubi res indefinite proponitur, ut Deut. 6, 18. facies quod re -
cium et bonum est in conspectu Dei ; Exod. 4, 2. * J'J' * ÌTIA'3 q*d hoc iti manu tuaì Num. 18, 9. Exod. 18, 25.
parvum sicut magnum ; Lev. 15, 20.; Carni. Sani. IV. 2 1 . fiJZìtì * AZ^ # * Ai neque in abscon-
dito neque in manifesto ; ubi tamen de re definita disseritur, tuni adhibetur b) Femininum , ut Gen. 44, 4. •
malum prò bono ; 50, 20. Exod. 10, 0. 4 =IA^7fHZ3 A^filA^AT (reliquum) quod evasiti relictum est; 18, 9.
• UVEITI * T3V*T • 3TA3V * Za * ZV * INAITI * 3CTU
ZA^fitZ laetatus est lethro de omnibus bonis , quae contuie - rat Deus in Israelitas ; Carni. Sani. III. 3. * ^AAfTlZìf
SCAAfitéii* manifesta et abscondita .
IL De Casi bus Nomini s.
§• 84.
De Genitivo.
1. Duo Nomina, quorum prius in Statu consti*, (cf. §. 43.) cuni seguente Genitivum exprimente arctissime iungitur, ita ad se in vicem referuntur, ut illud (relatum s. determinatum) ab hoc (determinante) pendeat ac definiatur. Dum autem hoc semper Nonien esse debet, illud quoque Adiectivum ( relativum ) aut Par- ticipium esse potest, et quatenus Nonien determinans et ipsum ite- rum ab alio, quod sequitur, determinatur, plura Nomina constru- cta deinceps sese excipere possunt; sic Gen. 24, 27. * Affici
'uiavafliZA domus fratris domini mei; 25, 7. • nrat/fl
dies annorum vitae Arahami ;
io, si. * filTfilZfil * AStzu • haec est por tio
filiorum Semi; 13, 7. 17, 23. 35, 20. 39, 21. 47, 9. Exod. 0, 10. Lev. 21, 12. Deut. 31, 2G. In universum de hac con- iunctione hoc valet. Ubi utrumque Nonien, aut prius tantum est definitimi, sequitur posterius in Statu eniph., ncc minus indefinito definitimi antecedente, nisi ambiguitas quaedam J ante Genitivum necesse faciat (vid. infra 4. a.). Varia autem huius coniunctionis
202
genera linee sunt: a) Possunt duo Concreta coniungi, ut Gen. 3, 1.
• ^IZffiV arbor hortij v. 18. sJ3!ll * 3\^'Vr beri) a agri ’ ii, 7. 21, 22. 12, 15. 6 2. filli dominato-
rum et * AA^ fdiae hominis ; quo et pertinent no¬
mina terrarum, urbi uni , fluviorum, montami, ut Gen. 15, 2.
Damascìis Eliezeri i. e. eius urbs; Deut. 23, 4. ubi modo appositionem exspectayeris , ut Gen. 2, 11.
terra Chavilah; 15, 18.; aut b) Nomeii determinatum potest esse Abstractum , ut Deut. 28, 07. • AZUT dmor cordis tuij in qua tamen coniunctione Abstracti no- tio ita ad Concretum referri potest, ut eius vis et efficacia non in hoc reperiatur, sed Abstractum eius sit Obiectum ( Genitivus obie- ctivus cf. §. 5 5. A. 3.), ut Gen. 35, 5 "j/rmA • azut timor Dei i. e. erga Deum; 18, 20. * AV3l'i7I clamor
Sodomorum i. e. de iis sublatus; Exod. 22, li- ‘ AVtS"* iusiurandum lovae i. e. per Dei nomen datum; c) Ab- stractum , quod sequitur, potest praecedentis Concreti describere naturala, quae coniunctio eo frequentior in dialectis Semiticis, quo pauciora habeant Adiectiva. Hinc hic Nominis prò Adiectivo usus animadvertitur «) in meris Abstractis , ut Gen. 24, 48.
via veritatis i. e. vera; Lev. 19, 30. V- U*S • (TJ^A * ' ^A^J staterà iustitiae , pondera
iustitiae i. e. recta, iusta; Exod. 5, o. 'i • mzz^ ner¬ ba vanilatis i. e. vana; 23, 1. 7. Num. 5, 24. * mjzi
aquae amaritudinis i. e. amarae; 8, 7. Deut. 2, 10. Exod. 39, 7.
* rn^l3l lapides memorine i. e. memoriales ; interdum adeo in iis, quorum Adiectiva in usu sunt, at potius de personis quani de rebus usurpantur; quo pertinet sanctitas (Adiect.
et Exod. 29, 31. Lev. 0, 10. 20.), ut Exod.
28, 2. vestes sanctitatis i. e. sanctae; 29, 29.
(3) in iis, quibus inest notio aeterni, continui aut reperiti temporis, ut Lev. 23, 41. praeceptum aeternitalis
i. e. aeternum; 24, 8. Gen. 17, 8. Num. 28, 8. Exod. 29, 41. w-m * au)^ oblatio matutini temporis i. e. matutina. Praeterea hic usus translatus est /) ad omnia Nomina materiem significantia, ut Gen. 24, 53.
vasa argenti et vasa auri i. e. argentea et aurea; v. 22. Exod. 3, 22. 1 1, 2. 20, 23. 30, 18. fó labrum
aeris i. e. aeneum; Gen. 35, 14. ^A ‘ A^VS statua lapidis i. e. lapidea et in Plur. Exod. 24, 1 2. ^[(703^ * tabu-
I
20?
lite lapidate; 31, 18. 34, 1. 20, 17. al-
tare lapideum i. e. lapidibus exstructum; Exod. 28, 11. l^A
lapidai'ius pr. artifex lapidis vel in lapide; Lev. 15, 12. »dV • vas testae i. e. testaceum ; 1 4, 4- 71?
^ÌA llgnum cedri i. e. cedrinum ; Exod. 28, 37. 36, 19. 29, 2- • a simila tritici i. e. triticea.
Annot. Exenvpla rariora reperiuntur Deut. 21, 13. • tpìffi wcnvstcti mensis dierum i. e. integer mensis ; Nomine qualitatis an¬ tecedente Exod. 13. 3. 'TA ♦ jltPA robur manus i. e. manus fortis; Gen. 23, 6. 4 sepulcra nostra electa pr. electio se-
pulcrorum nostrorum. Praeterea 2i4 Nomine emph. sequente est i. q. totus, universus , ut Gen. 9, 19. SfV'lA 4 2'U universa terra ; 19, 4. kEASV ♦ 2 Al totus populus ; 25. 41, 54. * 2 Al omnes ter -
rae ; Num. 32, 13. Deut. 1, 19. 4 4 2 Al totum desertum
magnum ,* sequente autem Nomine abs. , ita ut res singulae eiusdem generis, quae plurifariam adesse possint, intelligantur, respondet Lat. omnis ( jeder ) ut 4 2 Al omnis herba j 7, 21. 4 2 Al omnis
caro ; 8, 16. Lev. 4, 2. 4 TlPJ 4 2A1*41 contra quaevis praece-
pta Dei se. si quis peccaverit. Cum igitur Samaritanus bene hunc linguae usum nosset, non adeo offendet, qui Exod. 1, 22. prò Ilebrai- cis Idfrbd quicquid masculi 4 2A1 sequente T invenerit. Cf.
§. 43. Append. Pro eo legitur quoque 242AI Gen. 1, 28. 4 242/4 omnes bestiaej 2, 11. et cum apud Hebraeum quoque in Genitivo collocetur, Samaritanus itidem hunc ordinem retinuit Num. 18, 13. 2/4 4 primitiae omnium rerum ; Deut. 28, 47, 48.
Neque hoc hic reticendum, prò Statu consti*, tum adhiberi absolutum, cum alterimi Nomen magis alteri describendo inservit et Adiectivi lo¬ co annectitur, quod inprimis valet de Nominibus materiam designan- tibus, ut Lev. 27, 6. .Jl^Al 4 ^HTl2PA'2i 4 quinque sicli argenti
i. e. argentei; Gen. 18, 6. ^fltV.3 4 *P2SP 4 ^1612/4^4 4 A2A tri a sata farinae similae se. depsito Exod. 37, 3. (cf. §. 43. II. C.) Huc ta- men referri non potest Num. 29, 1., ubi verba Hebraea ì"i2?Hn di’» (Ch. Kdd^; di*1) vertuntur a Sani. 4 dies clangoris et
aut in £E-44frt abiiciendum, aut inter utrumque Nomen T inseren- dum est. Quod autem attinet ad Num. 21, 14., quo loco Hebraea nih*1 Srràr&d “idd redduntur 4 =J*iTl^^P 4 videtur ei, cum
Stat. emph. cum perperam iungatur, Chaldaeus ante
oculos obversatus fuisse, qui, cum utrumque i ungere dubitaret, inter- poneret bella , quae J'ecit lova , ex quo fonte noster hausisse videtur, idem Statu emph. exprimens, quod Chaldaeus Verbo. Quam diligenter ceteroquin Samaritanus devitaverit sequi Hebraeum ab hac lege discedentem et articulum Nomini praefigentem , ubi Statimi consti*, quisque exspectaverit, docent Exod. 39, 17. 4 Affilili*! 4 fllA'LV 3f!3SfT duae catenae tortiles aureae (drid^ln); Gen. 31, 13. 43f24fiÌH 2A 4 AflfàT potentissimus lleth-El. (bìWa 24, 67. 4 JlA
=E2IA 4 %C¥X}' tentoriurn Sarae malris suae (<"! ; qui duo po-
204
steriores loci circumscribuntur quoque a Chaldaeo , quem noster imi- tatus est. Quae tandem Exod. 9, 28. leguntur ♦ )nUP toni -
truci Dei prò fiUP (§. 42. I. 3. Annot.) Ch. tonitrua male -
dictionis et Gen. 27, 2. verba 4 clies mortis mene
(prò Ch. miixJX'i Xtti11 dies, quo moriturus sum) facile explican- tur ex iis, quae §. 43. II. C. Annot. dieta sunt,
2. Cum igitur Adiectiva omnino siut rariora, non sane mira-
beris, quod Abstracta aut Nomina rerum iungantur cum Nomini- bus, quae possessorem aut auctorem alicuius rei indicant; quo per- tinent a) aav vir Gen. 25, 27. v*r venationis i.
e. Venator; Exod. 4, 10. v*r verborum i. e. di-
sertus ; 1 8, 2 1 . f"*? * fija^l - * viri forti-
tudinis — veritatis i. e. fortes et veraces; Num. 31, 28. •fina?
milites; Deut. 2, 14, Num. 1, 4. ceps ; b) s. possesso?', dominus (=b92); Exod.
21, 3. ^AA • maritasi v, 22. Expd. 24, 14.
disertus i. q. supra ; Gen.
14, i3. its$z * ntm&a' domini foederis i. e. foedere iun- cti, socii; 49, 23. ^sirma • flqta&t (sy. ^ domini turbar uni) seditiosi pr. domini divisionum, partium; c)
= *]S filius , quo vel signifìcatur aflinitas aut origo , ut Deut. 3, robusti pr. filii roboris; 25, 2. *
ad verterà condemnatus s. iis dignus pr. filius verbe- rum; Lev. 4, 3. imtA ■ vitulus pr. filius taurorum ; 1 2, 8. et 14, 22. * Hi pulii columbarumi vel aetas Exod.
12, 5. unum annum agens , anniculus ; Lev. 14,
10. fem. * A^3; PI. ^ • Alte; Gen. 16, 16.
rJA"* * * aa octogenarius ; 5, 32. * «Jwyq ♦
^A"*- ' quingentos annos ìiatus ; 7, 6. 17, 12. aa
* =*^A octo d*es natus; 21, 4. 5. d) prin-
ceps ; Num. 31, 48. * fi^aat * mix* ; fiqaa ^AtA^ chiliarchae et centuriones. Largiorem exemplorum eopiam praebet lingua Syriaca. Cf. Agrellii Supplementa Synt. Syriacae p. 94 — 107.
3. Adiectivid explieandis quoque interdilla apponuntur No¬
mina, quibus significati© eoruni determinatur, dum per se posita in universum aliquem statum designarent (Adiectiva relativa) ; sic Gen. 24, 1G. * A3l^ pulcra pr. adspectu bona; 26,
7. so, o. a'Su * cnnmt * aa,u * rn=riT£ p^r (forma) et
formosus (adspectu); Exod. 35, 25. * A^ÌS/Tl^i^ * ^fAAA
205
32 mulier sapiens (corde); 35, 1 0. 33, 3. 2T? * sf1**? * populus contumax pr. durus cervice v. 5. 34, 0. * tarclus ad tram.
Annot. Veruntamen non constanter Samaritanus in hoc di- oendi usu Hebraeum secutus est, Adiectivum Nomini ut Praedicatum adiungens, Geìi. 49, 12. * |IA33V* * £0 tifttav vinosi
(sunt) oculi. , candidi dentes (d^Siy lj!Sbsl — rei negli-
gentius vertit verba Hebraea, ut c. 29, 17. • sniffi £ » * ^THllTS
6^^ pulcr a forma et pulcr a adspectu (= ^xirTiS'O, ubi
Chaldaeus interposuit 2 . In aliis denique locis, ut Gen. 41, 2. 3. uti- tur quidem Statu abs. 3^3 ♦ ^Pfil3P3£ * 3:£)H ♦ foedae visi*
et graciles carne (cf. Ch. ‘’trt'ah ‘}làÉ'3 et “i&2 ubi 2&2 estAccus.);
redit autem v. 4. iterum ad Hebraeum vertens • 3f3^3tl *
£3i*3 * APn?3P3t , in quibus Chaldaeus, quem in praecedentibus se¬ qui potuit, sibi constat; nisi forte hic, quod utique haud negaverim, novam sibi legem scripsisse existimandus sit in utcndo Nomine abs. et emph., quo Adiectiyum explicatur, obseryatam.
4. Praeterea denique Samaritanus alias recepii Genitivum expriniendi rationes. Utitur enini ut Hebraei a) Praefixo 2? quo in universum exprimitur possessio Gen. 32, 17. cuius
et quidem «) ita, ut Nomen excidisse videatur ante Nomen Geni¬ tivum cum 2 exprimens supplendum, ut i*1 diebus mensium
eiiumerandis Gen. 8, 5. ^^3012 * primo mensis (die);
v. 13. Exod. 12, 3. tf£|3lTl2 * decimo mensis (die)
(alibi additimi adeo est seq. 2? ut Gen. 8, 4. 14.); aufc
^22^5*3 re8,) neS°tium'> ut Gen. 40, 8.
nonne Dei sunt interpretationes ; /?) quando No¬ men alterum definitimi separandmu est a priore indefinito, ut Gen. 41,12. * tsv servus (aliquis) praefecti co -
; Num. 10, 11. "35 * mi ; cadaver cuius -
um
quor , . „ _ t _
cunque animae ; 7,24. • misi • Affisi princeps
filiorum Zàbulon ; 3(5, 42. cf. v. 18. Carni. Samarit. 1, 7,
* l%l princeps omnis sanctitatis ; Ili. 20. * 3^V
* 2^2 fi11™ omnis rei ; nec minus, quando finis indica- ♦ur Genitivo, ut Carm. Sam. I. 7. ^V*"| * 2Ì12 * ^13/71^ tempus omnis conventus i. e. omni conventui sacro destinatuni ; I. 1 5. iiirurm * rJ33tkt^ àUmentum vitae nostrae se. susten- tandae necessarium ; aut quando /) inserto verbo ordo interrum- nitur inprimis Numeralibus antecedcntibus , ut Num. 9 , 1 .
l*AfiI?*3^2 • ^CA^A * ann0 secundo egres-
sus eorum; Gen. 7, 1 1. aut ubi <5) de tribus pluribusve Nomini-
20G
bus priora arctius inter se cohaerent, ut Num. 3, 30. * Adisci 3A3V • • 3A * AIT13 princeps domus patria
familiae Cahathit arimi j aut denique f) si Nomen antecedens malore cuni emphasi in Statu emph. legitur, ubi Genitivo praete- rea frequenter nota relationis ^ annectitur, ut Gen. 40, 5. iil-’iiìT ' =!A1i3A pistor (qui erat) regia (v. 1. simpliciter ob sequentia dictus); 29, 9. ’^AV
oves patria sui ; 31, 19. 47, 4. Deinde b) Syrorum more Ge- nitivus exprimitur per ^ Nomine empii, antecedente, quo signib- catur, peculiare id esse cerfcae rei aut persqnae ab altera eo ipso separandae, eximendae aut distinguendae, ut Gen. 3, 24. # fiamma gladii; 21, 2 E *
desertum Pharan ; 22, 18. 23, 7. 13. 17. 24, 3.
W^AT * ^2At ‘ • 'ttl A Deus coeli et
Deus terrae j v. 27. 42. 31, 13. 42, 0. 30. 44, 12. Num. 5, 17. 23, 10. 24, 3. 31, 14. Deut. 13, 3. 33, 27. Carni. Sani. I. i- 3«avT * creator mundi; ibid. 5, 14. III. 8. 9.
IV. 18. 21. VI. 18. Circumscribitur quoque c) Genitivus prae- positione ^ , quando, qui certo ordini adscripti sunt, ita nominan- tur , ut liaud desinant esse iuncti cum iis , qui hac Genitivi nota adiunguntur, ut Exod. 22, 28. princeps
populi tui i. e. inter populum tuum; 34, 31. Ubi praeterea buie Genitivo praelìgitur signibcatur eo praesertini locus, quo re- periatur aliquid a similibus vel iisdeni rebus, quae alibi sint, di- stinguendum, ut Exod. 7, 20. a quae f Invìi
i. e: Nili (v. 24. • ITI^O; y. 21. • ^Alfl^l
pisces fiuvii i. e. qui in Nilo, non item alibi. Deni¬ que si d) aliquid ita enuntiatur in Genitivo, ut separetur a toto utpote pars, tum adhibetur Jki ; sic Exod. 7, 21. •
aqua flauti i. e. inde hausta ad bibendum cf. v. 24.; 29, 20. Cf. Carm. Sani. II. 6. * Vii ’ P“rs
(sunt) excellentiae tuae. Idem valet de verbis Gen. 4, 20. erat ine * Vii ■ "^ia princeps iti tentoriis ha -
hitantium , in quibus auctorem quasi separatum cogitavit.
5. Nec denique reticendus hic Adverbioruin usus, quae No- minum instar ad Genitivum exprimendum adhibentur et vel a) antecedunt Nomen, ut Gen. 24, 17. p^uu-
lutti aquae ; 43, 2- * Avnin-m parum ciò ani ; 18,4.
parimi aquae; Deut. 20, 5. 28, 02. vel b) Nomine in Statu consti’, antecedente sequuntur, ut Num. 28, 3.
207
^filTA * A2V sacrificium iuge v. 6. (cf. tamen Lev. 6, 20. ^ìfTlTA * oblatio iuge i. e. perpetua).
§. 85.
De A c cusativo eiusque ùsu.
Cimi de hoc Casu iam supra §. 72. 73. pluribus disputatum sit, hic restat, ut dicatur, quando AfH antecedere debeat aut omnino Accusativo opus sit, licet Obiecti notio paruin inde perspi- ciatur. Quod illud attinet, haec sunt notanda.
1 . Antecedi* Affi Nomen definitoli et quidem a) empkati-
cuni , ut Gen. 1, 1. creavit Deus • A/nt • • Affi
tC^/^A coelum et ferrami 0, 7. Lev. 8, 11. Num. 31, 22. et alibi saepissime, b) cuin Suffixis iunctuni, ut Gen. 5, 2. vocavit ’jtXP"' ‘AITI nomen eorumi v. 3. 8, 9. Lev. 8, 2. 11. etc. Llinc quoque legitur c) ante Nomen constructum sequente Geni¬ tivo definitum, ut Gen. 6, 2. viderunt * AA^ia • aiti
filias hominum i 17, 23. Num. 5, 18. et denique d) ante Nomi¬ na propria, ut Gen. 6, 10. * Affi * genuit Se-
mum etc. ; 9, 1. 10, 11. 11,31. 1 2, 5. 13, 10. et saepius. — Recentior autem lingua Syrorum more ad hunc Casuni designan¬ doli utitur haud raro ^ praefixo. Comprobatur hic usus in Carni. Sani., V. 11. verbis 3tffi)ffirz • ffizis cohib e iudicia i 20.
* LQ/*-** m^tte L e* restitue salutem nostram ; III. 21. filtri * nlVAA&c r> • yM") nutrii omnem , qui dignus est se. hoc beneficio. Cf. I. 9. 10. II. 22. V. 12. 15.
Annot. Aliquoties adiungitur notae relationis, ut Gen. 38, 10 ♦ Affi quod faciebat — 3CT3£V opus suum.
2. Inservit praeterea hic Casus tempori aut mensurae signi- ficandae. Quod a) tempus attinet, observatur hic usus, ubicun- que tempus ita affertur, ut actio totum compleat temporis signifi¬ cati spatium, ut Num. 20, 1 5. habitavimus in Aegypto *
multos dies ; v. 29. defleverunt Aaronein * ^iiffiAZA
dittiti triginta dies; Exod. 10, 13. * A ‘‘SCSftfil ' IH
toto h°c et tota uocte; 20, 9. Gen. 14, 4., aut ubi non de certo temporis momento, sed de tempore in univer¬ sum sermo est, ut Gen. 19, 5. ^AZffiZ • iSVffiZ '^ffiZtZV
qui venerunt ad te hac nocte; Exod. 16, 6. vesperi; v. 7.
Gen. 8,11. * ^fA^tffi * ^VTffiZ * AAA
flit ad eum columla tempore vespertino ; b) mensurae indieandae
%
208
inservit Gen. 7, 20. quvndecim cu -
bitos se. praevaluerunt desuper aquae; Exod. 27, 1, Num. 1 1,31. In his omnino Affi omittitur.
3. Tandem Nomina Verbalia interdum quoque regunt Accu- sativum , ut Gen. 21, 8. 4 Affl + AWW *
^[00 * die liberationis Isaaci fdii sui; Deut. 7, 8.
^tilAffi * amor Dei erga vos ; Exod. 0,
a- * • Affi • ^ffi^A ♦ ^2 • af * az%
* J nam inelius est Jiobis servire Aegy-
ptiis , quam mori iti deserto.
Annota Quando vero Hebraei de loco utuntur Accusativo, Sa- maritanus adhibuit vel 2, ut Gen. 27, 3. * P2 =
egr edere in agrum; v. 5. 45, 25. vel £1, ut Gen. 18, 1. ♦
(= ^hNii-nns ^ ani) ipse tum sedebat ad portam tabernacoli sui ; 24, 23. Praepositione sarà explican- dus est hic Casus Gen. 3, 15. et forte Exod. 24, 3., ubi THAf ♦ 2P una voce adverbialiter usurpatur.
§. 80.
Casus ab s 0 lu t i.
E Nomine, de quo quid edicitur, absolute et separatimi ab ini- tio periodi posito elucet loquentis studium hunc ei assignandi lo- cum, quo, quam praestet ceteris, perspiciatur. Quodsi idem a) et in sequentibus Subiectum manet, timi plerumque ea annectuntur
ei copula *, ut Gen. 22, 24. *3 A * ATZffi t - * ^A^23Ìi m et concubina eius — et peperit quoque illa i. e. concubina eius quoque peperit. Casus obliqui autern Nomine absoluto prece¬ dente Suflìxis vel alteri Nomini (=Geilitivus ), vel Praepositioni adiunctis exprimuntur eo periodi loco, qui huic Nomini in verbo- rum ordine competeret. Hinc «) prò Genitivo legitur Num. 5,
12. tjfAAA ; WA^A ' ^A • ^31 • ^31 cuiuscunque uxor cum declinar erit ; 17,5. (3) prò Dativo Exod. 32, 1.
^2 * ^ * Era»* • A2. - ’ Moses , — ne -
scimus , quid ei acciderit i. e. nescimus quid Mosi etc.; v. 23.
Carm. Sam. HI. 22. *J«j2V * ^2 * ^1AA - ^lffiSAA poe- nitentibus des mundum; /) prò Accusativo Gen. 49, 19*
Gad , contemtor contemnet eum i. e. Gad
contemnetur; Lev. 2, 12. Num. 21, 18, Interdum augetur eius-
modi Nomen verbis relationem continentibus , quibus , quale sit, accuratius definiatur , ut Deut. 4, 3. • 2^at • snait • za
»
* m-flUTl*™ * ’ XV3 • ^A3 omnis vir , /p*
sectatus fuerit Baal-Pheorem , exter minavit eum Iova i. e. omnem virum exterminavit, qui etc. ; 1 4, 2 7. ; nec non ea, quae ad illud Nomen pertinent, copula \ adiunguntur, ut Num. 14, 31.
; ’iAVAt • mm ' n^x • ^a^at • stazaf
JxiVfH P o/rvuli v estri , quos dixistis praedae fare , introducam eos i. e. parvulos vestros introducam; v. 24. 4
' <7ftA3 • A X*%* ■ n*%V * ITI^W • * A13C * 3¥V
gpiAV^t Servum autem meurti Calebum , quoniam alias curii eofuit spiritus et mihi obsecutus est , introducam ( eum ); d) Ex- emplum cuni Praepositione Nominis absoluti casum designante, legitur inter alias in Carni. Sani. i, io. •
• ^13 * \ìx • donis eximiis honoravit nos Dominus
noster. Interdùni Pronominis Suff. loco idem Nomen repetitur, aut praecedit eadem Casus nota instructum, qua Pronomen Suff., quo iterum recipitur, sequi solet, ut Gen. 47, 21. * * Nfli
# ^[*37 * T^Vnf populum subìecit (populum) in servos ; Gen. 2, 17. * af • * ;nmv • fra
n'j’X ' ZilffiA * Ai ' "NT131 &£ arbore scientiae boni et mali ne comedas (ex ea) ; aut oratio per àvccxólov&ov erit ex-
plicanda , ut Gen. 49, 20. ' ^"V^ÌS Ex
Aschere pinguedo panie eius (ex eo). Quodammodo quoque Imo pertinent Adverbia temporis, quibus Verburn copula ^ adiungitur, ac si essent post illud iterum repetenda, ut Exod. 10, G. *
vespere (et) cognoscetis ; y. 7. 4 ^3'iTT
mane (et) videbitis.
Annot. In eo autem discedit Samaritanus ab Hebraeo Nomine Verbali prò ea verbi persona utente, quam Verbum in orationis nexu postularet, ut illud cum Verbo finito permutet; sic Gen. 49, 3. 4. ver- ba a?S33 tns vertit ♦ AV'ìAJK rapidus fuisti sicut aqua , et
Num. 23, 10. Nomen prò eo legens 1ÌB&E reddidit per ♦
quis eloquetur Pronomen interrog. ex initio versus repetens.
III. De Nomine rum Praedicato iuncto.
§• 87.
A. Coniunclio Nominis cum Adie clivo
»
Pr aedicatum e xp rim e ni e .
1. Praedicatum antecedit Nomen, quippe cum id potissimum contineat , quod auctor prae ccteris in eo considerandum iubet et
14
210
quidem in Statu abs., quando in universum rei qualitas describi- tur, ut Gen. 4, 13. nrnv-fft magna est culpa mea ; 3, 6. vidit mulier SQZfflV * bona™ esse arborem ; Num.
21, 24. 24, 5. + (tuam bona sunt
tabernacula tua ; Deut. 15, 9.
propinquus est annus septimus. Idem valet de Pronominibus
(§. 53. 1.), ut Gen. 5, X. '^TA ' lU^ltA * fil^A '
baco est recitatio generationum Adami ; 0 , 9. • JfiUA
• ffl'T %XA l,ae sunt generationes Noachì; Deut. 33, l. 34, 4 4, 6. ìtUA^UU * Am haec est sapientia vestra .
Annot . Neque tamen hìc verborum ordo ubivis observatus est, Adiectivo tum inprimis Nomen suum sequente, cum periodi aut a Par- ticulis graviorem vini in orationis nexu obtinentibus, aut a Prono- mine s. demonstrativo s. interrogativo incipiunt, ut Deut. 4, 6. ‘UliVil* ♦ * <J'*^Z certe populus est sapiens et intelli-
gens ; v. 7. 5^ ♦ filVt * ♦ AZ=f quae enim gens est tam magna
sq. T; v. 8. Gen. 19, 20. SfSlTfàP ♦ ♦ =fA*ìP civitas illa vicina est.
2. Flagitat interdum sensus, ut Praedicatum sit definitavi
ideoque in Statu emph. positum Nomen suum sequatur, ut Gen. 29, 7. * TlV adhuc dies multus est ; quo et
referri possunt Participia Verbo finito explicanda (is , qui) ; ut Deut. 3, 21. ^AArn^u • acuii tui rider unt.
3. De Numero Praedicati haec valent. Si ad plura Nomina
eiusdem Generis refertur, sequitur in Plurali \ sic Exod. 9, 27. 3M13I71V ’ fl«av* ■ ^A ego et populus meus iniqui sumus ; si vaili sunt Generis, Masculinum praefertur, ut Gen. 18, I I. Abrahamus et Sara AA * senes
erant aetate procedi; et praecedente Colledivo sequitur in Plu¬ rali :, ut Num. 1 6, 3. -^a^u zu
tota concio omnes sancii sunt. Interdum tamen Praedicatum se¬ quitur in Singulari , ubi Pluralem exspectaveris, ita ut hic Niune- rus vel e reliquia», quae sequuntur verbis sit explicandus, ut Deut.
7, 7. gnrav * zu^ • * ^aa • Axn ««>*
vos eratis minor (se. populus) omnibus populis ; vel, quod de plu- ribus dicendum fuit, restringatur ad unumquenique eorum, qui ita fecerint, ut Gen. 27, 29. * V/TlVZ * UfflWZ
uirm maledicentes tibi (unusquisque eorum) maledictus et be¬ ne dicent es libi benedictus (erit) ; vel denique prò Neutro accipia-
tur, Ut Deut. 3o, io. ^afilAUT * tiTMZm * tlTlf
praecepta eius et mandata eius , quod scriptum est i. e. quicquid
de bis scriptum est s. quae scripta sunt; quod inprimis valet de Participiis, quae iam per se periodi partem constituant.
Annot. Neque tamen Samaritanus ubique in his secutus est Hebraeum , quippe Exod. 31, 14. vertens Z^Pfil * Z^P * SfZZ^il qui profanaverit illuda occidetur ; et Gen. 49, 15. devita- vit difficultatem , quae oritur e coniunctioné verborum ^3 firnE Sia vertens * AZ3f * et vidit quietem esse
lonam .
§. 88.
De Compar atione Adiectivortim .
A. De Comparativo .
1 . Cuna lingua non peculiari gaudeat Comparativi forma, ex-
primitur Praepositione i. q. prue rem comparatam antece¬
dente; qui quidem usus propriae eius notioni (§. 98. I. 1.) appri- ine convenit. Sic adhibetur Gen. 39, 9. ♦ * 'ìZjfcCH'X
• AlTtìS nullus maior est vie in domo illa ; 3 8, 20 Num .1 1,14. Deut. 1,28. 'fy/i'fH > populus nohis maior et numerosior ; 7, 1. *
septem gentes te numerosior es et robustiores ; v. 14. Quodsi Adiectivum est Praedicatum, an¬ tecedi Nomen, ut Exod. 18, 18. ^rzz^ * res est gravior te i. e. superat vires tuas.
2. Exprimitur Comparativus quoque Verbis, neque tantum
intransitivis et passivi, ut Gen. 41, 40. maior
ero quam tu; 48, 19. minor nata
maior erit ipso; Gen. 26, 16. 3/713*“ ' ‘ AZlTJUAA
longe potentior factus es nobis ; 25, 23. 32, 10. *
minor sum omnibus misericordiis i. e. iis indi- gnus; sed etiam transitivi, ut Gen. 29, 30. * *Z).A
im dilexit etiam Rahelem magis quamheam; 3 7, 3.
3. Interdum, ubi de duobus s. tribus sermo est, cognoscitur e verborum nexu. Sic Gen. 10, 21. Sem vocatur frater Iapheti ?2,m i- e- natu maior; et 19, 34. de duabus Loti lìliabus usurpantur Adiectiva r|" Hi notione maioris et minoris natu. Idem valet de re alteri opposita, ut Num. 14, 3.
^flt3rfiE3Z ' 3t^V ' ^Z * ‘ AtZ^'”0"”e melme fo-
ret nobis reverti in Aegyptum.
4. Comparativum Infinitivo praefixum explicandum est:
quam ut, Gen. 4, i3. zst^ • mstv * 33 maior est ini
14*
quitas mea , qua in ut eam feram; 36, 7. * T
opes (i. e. greges) eorum erant maiores , quarti ut una habitat' e possent ; Exod. 14, 12. nec non Adiectivis aliquoties maiorem tribuit vini quam simpliciter compa- rativam i. q. nimis , ut Deut. 14, 24. * * ^lAlw
quotisi fuerit tihi via nitnis longa. Quando inter pares aliquis extollitur, quocum reliqui non sint comparali di, adhibentur A*» et XV, ut Gerì. 41, 39. * * AHU
nem0 te est intelligentior et sapientior ; Deut. 26, 19.
suflvzi: • za * zv * ^zmzv excelsior omnibus gentibus ; adeoque sine Adiectivo Carni. Sani. 111. 1 . * 2,^$ * 2V * =OA Deus cunctis potè statibus superiori IV. 3. quo utroque Superlativi^ quoque indicatur. Comparativus denique Adverbio- rum exprimitur eorum repetitione, ut Deut. 28, 43. 2<VZ * ZVZ sur suiti, sursum i. e. eo altius et ibid* deor suiti , i/e-
orsutn i. e. eo profundius.
B. De Superlativo .
Superlativi quoque exprimendi ratio varia est; nani prae- terquam quod hoc fieri possit a) repetito eodem Nomine in Plu¬ rali ita, ut Singulari constr. annectatur, quo unus prae ceteris eiusdem ordinis dignoscitur, ut Gen. 9, 2 5. •axkxqaxx
servus servorutti i. e. vilissimus servus; Èxod. 30, 36. *"*T?
Sanctum sanctorum i. e. Sanctissimum; Deut. 10, 17. Carni. Sani. II. 20. III. 14. ' ^WuV^i sapientissi -
mus ; V. 3.; b) Adiectivum quoque eidem significando inservit* et quidem, nisi haec eius notio statim e verborum nexu eluceat, addito valile (=. '-jjx'a) , ut Gen. 2, 12. aurum huius ter-
rae erat optimum ; 12,14. cìmxxj---4^m~y,K
pulcerrima ; v. 16. 13, 2.; quod adeo repetituni sua vi haud ca- ret, ut Num. 1 4, 7. ■ 3fV^A • bona
est terra valde , valde i. e. longe vel omnium optima. Haud mi- nus c) hoc impetratur Adiectivis synonymis sine copula invicem sese excipientibus, ut Gen. 15, 12. horror ma~
gnns , multus i. e. maximus; aut Praepositione comparativa cum 2,^ coniuncta, ut Num. i2,3. • zìks • • mix
mansuetus valde prae omnibus hominibus i. e. omnium mansuetissimus ; Gen. 3, 1. Praeterea Superlativi notio d) per- spicitur passim e loco, quem Adiectivum in verborum serie occti- pat, siquidcm in Statu constr. antecedens Nomini totum ordinem
213
exprimenti, ut Exod. 3, 16. * (KUtttim.
seniores (die Aeltesten) Israelitarum ; Gen. 24, 2. dixit Abraha- rnus servo suo %aitb • aetate maxime procedo familiae
sitaci ^ 0, 7. nata maximi familiae suae ; Num.
22, 4. aut e) e Statu emph. significantius interpretando, ut Gen. 9, 24. * zf^^filius eius natii minimus ; 42, 13. 15.
Idem vaiet, ubi totum e duobus constat, ut Gen. 19, 37. 38. 29, 1G. Cf. supra Comparat.
Annoi. Peculiaris linguae usus hic est, ut Nomen Verbale post Verbum suum repetatur (§. 72. 5.) eique Adiectivum copule aut muU tituclinis adiungatur, quo lingua summam actionis gradationeni as- se qui tur , ut Gen. 50, 10. * * jl^IA ♦
planxerunt ibi planctum magnum et valde gravem i. e. ma¬ xime et gravissime ; 27, 34. Hinc quoque omnino Adverbia repetita prò Superlativo adhibentur, ut Gen. 7, 19. invaluerunt aquae ♦£bfi£Px* ^^■nx. valde, valde i. e. maxime; 17, 6. 4 * -JiAffl * A
augebo te quam plurimum.
§• 89
De Numerai ih us cu tu Nomine i aneti s .
A. De Numerìs Cardinalibus .
1. Cum Numeri a tribus ad decem sint Nomina (§. 48. 2.), perinde ac illa haud raro antecedunt in Statu consti', rem nurnera- tam in Plurali positam, ut Gen. 10, 25. • itba duo fi-
in ; io, i. 4o, i2. *aaìa * mvnvvi • aaza
tres palmites sunt tres diesi v. 13, 18. 19.; adeoque Suffixis augentur, ut Gen. 9, 23. hi duo i 21,
27. 31. 40, 5. 27, 45. 31, 37. ^jTBA * inter . nos
duosi Num. 12, 4. ^(TJAZA vos tres. Longe frequentius auteni b) in Statu abs. antecedunt rem numeratali!, ut Gen. G, 10.
• ^AlA tres filiii 8, 10.
ptem dies ; io, 3. decem annii 24, 10.
decem camelli 29, 2. 34. 30, 20. 3G. 47, 2. et alibi saepius. Interdum quoque c) inprimis ubi plu- res deinceps recensentur res ad unum eundemque finem destina- tae, rem numeratami sequuntur, ut Num. 7, 23. • ^irmA
• "Ì17DW • • *i!(7mT ' ^iiTBA tauri
duo , arietes quinque, birci quinque ; v. 17.; aut ubi aliud acce¬ di Adiectivum ad unamquamque rem separatim consideratala re¬ ferendum, ut Exod. 29, 1.
arietes duo immaculati ; Num. 28, 11. 29, 2. 13. 20.; aut ubi Suffixum rei numeratae annectitur, ut Exod. 3 8, 19.
^cvsìa * • wsoa columnae eorum quatuor
et bases eorum quatuor ; aut denique Particula inter utrumque in¬ tercedente, qua numerata res extollitur, ut Gen. 7,4. * wr • mtv septern adhuc dies.
Annoi. De Numerorum Hi parag. auctorum usu vid. §. 48. 2. A. a Annot. et Gen. 41, 35. ♦ filAV’S'*1*- septern anni ; v. 36.
f (fiAVfP** septern anni famis, v. 47. 48. 54. Exod. 34, 28. % (MW ♦ filA^V decem nerba ; Num. 23, 4. 28, 21. 29. Ce- teroquin pariter atque in his exemplis sequitur Nomen emph., ubìcun- que sermo est de re satis definita aut e praecedentibus satis cognita, ut Gen. 1, 16. « ffl^LV ♦ Affi haec duo luminaria ; nec mi-
nus in praefigendo Numeris demonstrativo Hebraeorum articulum exprimente (cf. §. 43. Append.) consentit cum Hebraeo Gen. 18, 29. 31. 32. ubi deinceps 'iSfllVS'LASC = disagi!, = tì'nbsn et
= i-ntoSh leguntur (Deut. 19 9. 3f AfifAZ A = nec
denique neglexit Genus, cum Gen. 7, 13. prò WÙbttS emendate scribat ♦ A2A tres uxores.
2. Numeri compositi ab XI. ad XIX. antecedunt plerumque Nomen, et quod observant Hebraei in iungendis Nominibus haia,
, dY1, Max, fcjbìK etc, id quoque Samaritano peculiare est, ut scilicet illa sequantur in Singulari; sic Num. 1, 44. * filTA
duodecim viri ; Lev. 27, 7. • ov*v • sr""s«i quindecim steli ; Exod. 27, 15. • ""SU
quindecim cubiti . In reliquis sequitur Nomen Plurale, ut
Exod. 26, 25. sedecim bases ; v. 7.
4 TV undecim cortinae (s. vela); Num. 1 7, a* 4 4 -!»A duodecim virgae.
Annot. Discedit tamen ab Hebraeo Gen. 7, 20., quo loco = fidi* legitur et sequitur eum, ubi hic quoque hanc proprie- tatem neglexit, ut Deut. 1, 23. ’* ^AlfifàA (=d^3X)
duodecim viri.
3. Numeris a XX. ad XC. hoc proprium est, ut a) eos se- quatur Nomen singulare abs., quod non modo de Nominibus supra commemoratis valet, sed ctiam, licet rarius, de aliis. Significata enim eo, rem numeratam in ipsis comprehendi utpote totum in sin- gulas partes haud separandum; sic Gen. 50, 3. *
quadraginta dies ; Exod. 24, 18. Lev. 37, 5. ìjHmx viginti anni; v. 7. Exod. 30, 13. Y Y * T7-
gititi oboli ; Deut. 1 0, 22. Longe frequentius tamen sequitur res
215
numerata b) in Plurali, singulas quasi eius partes per se separa¬ tila spectatas proponente, ut Exod. 26,
viginti asseres (text. Hebr. 36, 24.; 15, 27.
septuaginta palmae; 36, 12. 13. 24.
Annoi. Pro Sing. 2PA^ = Samaritanus Lev. 27, 5. cum Hebraeo utitur Plurali 2iflUPA^, licet in reliquis huius capitis locis, ut y. 3. 4. Singularis legatur. Discedit autem ab eo Gen. 7, 4., ubi verba Hebraica nb'ib d’^à'lìtì dì*’ tWd'lìt cum Chald. reddit in Plurali STA AUflU * Ovatta quadraginta dies et
quadraginta noctes. Cf, §. 42. 1. 1. A, Annot. Interdum et hos Nu¬ bi eros antecedit res numerata, ut Exod. 36, 18. Cur autem Exod. 36, 17. ordinem verborum inrertat, ab initio versus scribens * 5*3 V
sub finem S'SV * quin-
quaginta ansas fedi ; facile explicatur e studio rei fabricatae a Verbo suo haud separandae. Paragogica forma et hic obvia est Deut. 9, 25. Sfatili 4 fflA 61V33A * Adi quadraginta dies , ubi Adi confirmat ea, quae supra (1. Annot.) de Statu emph. collocando dieta sunt.
4. Numeri c entenani et mtlleJiarii similiter rem numeratani adiunctam habent in Singulari, ut Gen. 33, 1. *JlA*»*V9frA quadr ingenti viri ; 20, 14. ^A • 2XA mille plumbei nummi se. = bpW quod et ab Hebraeo omissum est.
Annot. Quae supra §. 48. 2. A. d. de promiscuo usu Numeri centum eiusque Plurali prò simplici centenario dixi-
mus, hic paucis expediamus. Singulos etenim locos diligenter exa- minantibus, hoc non fortuito factum fuisse, persuasum erit, cum Pluralis prò Singulari adhibitus haud ultra Geneseos caput 25. pro- currat et in hac huius libri priore parte ut plurimum de àetate ho- minum definienda usurpetur. Nam quae leguntur Exod. 18, 21. 25. Num. 31, 14. et Deut. 1, 15. exempla 4 (fi|l33 centuriones in
censu ducum populi, huc referri non possunt ; ita ut, nisi de diversis cogitaveris interpretibus, de quibus singulari Dissertatione diligentius exponere nobis propositum est, quo hanc proprietatem defendas, vix habeas. Quae enim Syrorum est scribendi ratio, qui ÌLiio centum punctis Bibbui distinguant, ubivis servata, quam idem interpres Sa¬ maritanus in reliqua eaque longe maiore versionis suae parte iteruin deseruerit, aegre huic difficultati amovendae succurreret. Neque vero, in quibus locis hic idiotismus observetur, adscribere supersedebimus- Loci hi sunt : Gen. 5, 3. 6. 6, 3. 7, 24. 8, 3. 11, 10. 25. 17, 17. 21, 5. 23, 1. et 25, 7. 17. — Praeterea Hebraeorum Nomen Syrorum
alsj Plur. decem millia retinuit quoque Samaritanus Deut. 32,
30. in verbis JA*33 4 jmVOl 4 Jflt3A duo fug abunt decem millia; licet prò eodem (cf. §. 48. A. d. Annot.) Gen. 24, 60. SfAtll* fuerit
usus.
216
5. In Numeris maioribus cpmpositis incipiunt Samaritani yel a minore adiunctis Nominibus in Singulari, ut Exod. G, 18.
^AM ' 3f A^t ' *%CHAlAt ' AIA centum triginla tres anni ; v. 20. Num. 3, 30., yel a maiore progrediuntur ad mino- rem (cf. §. 48. A. d. Annot.), ut Exod. 38, 25. *
jnille s e j) tingenti
septuaginta quinque sicli ; aut repetunt rem numeratam, vel a mi¬ nore incipientes, ut Gen. 1 2, 4. *
septuagmta quiìique anni ; Gen. 5? 20.; yel a maiore,
ut Gen. 25, 17. * ^ * ^(HAlAt * ^A"* * \iAt*%
a centum triginta septem anni; 23, 1. Lev. 12, 4. Gen. XG, 1G. band dubie ob yariain utrique Nominis in Sing. aut Plur. adiungendi rationem.
Annoi. Neque tamen semper imitatus est Samaritanus He- braeum in Nomine ad singulos Numeros repetendo, ut Gen. 17, 1. ubi ^'A-UA = WiU malori Numero adiunctum desideratur.
6. Cubilo rum mensura exprimitur ut apud Hebraeos Praepo-
sitione 3 Nomini praefixa (ìifttta); sic Exod. 27, 18.
q«5Aa • ^A^ centum cubiti et ibidem
quinquaginta cubiti ; et praecedente Nomine, quo men¬ sura secundum longitudinem, latitudinem, altitudinem etc. defini-
tur, ut Exod. 3G, 9. • (7l)%A ' %AH ' 3AWm * iTìA ^Aa * 'atn^vt longitudo utiius continue erat viginti oclo cubitorum ; Exod. 3G, 15. Utitur auteni Plurali si illa
cubitorum mensura numerum denarium liaud excedit (cf. A. 1.), sequente insuper Nomine metiendi rationem accuratius exponente, ut Exod. 3G, 21. • ^itkia * decem cubitorum
longitudo ; 38, 1.
7. Particula comparativa ^ praefigitur Numeris in rebus,
quae fere attingunt Numerum propositum, ut Exod. 12, 37. 32^ 4 circiter sexcenta millia ; quae si liunc
excedunt, ita ut minimum sit Numero expressum, quod possit
admitti, sequitur Adverbium € * suPra"> ut Exod. 30, 14. V7Xt ' a iuvene viginti annos na¬
to et sup r a ; 38, 2G. Lev. 27, 7. Num. 2G, 4. (=J2,V^i$ v)*
B. De Numeris Ordinalibus.
1. Ordinatia primorum decem Numerorum (§. 48. B.) pecu¬ liari gaudent forma et scquuntur Nomen, cuius ordinem consti- tuunt, ut Gen. 30, 12. WA * filius secundus ; v. 17
217
filA^ffl^ * Sfilata quintus ; v. 19. 22, 4. 31, 22. ^[AAfilZA • tertio die (cf. §. 80. 1.); 47, 1S.
3fA]ir0A * ^fA^a anno secundo ‘ Exod. 12, 15.
2. Ordinalia Numerimi decern excedentia exprimuntur Car- dinalibus ; quae quidem cum Praepositionibus adeo iuncta antece¬ dimi Nomen abs. , utpote quo eius ordo in universum definiatur, ut Gen. 7, » i- •’ìKrn • av^v • decimo seplimo die]
Deut. 1, 3. * ^fl1V3fìAS quadragesimo anno . Quod-
si vero de certo ordine agitur, quo deinceps sese res exceperint, sequitur Nomen empii., ut Gen. 14, 5. * * VS^AS
anno decimo quarto coll. v. 4., et quo melius cognoscatur res ita distincta, ut quae sit ultima earum, quas comprehendit Nu¬ mera s, repetitur Nomen in Statu constracto antecedens post Nu¬ merimi in Statu empii. , ut Gen. 7, 11. * AA’U* *
3CA-m • anno sexcentorum annorum i. e. sexcentesimo;
Lev. 25, 10.
Annot. Interduni tamen Nomen empii, antecedit, ut Num. 7, 72. Vìtni * undecima die ] v. 78. (in textu
Ilebr. W’^Sl). Cum autem ex omisso Nomine in fine repetito apud Ile- braeos Cardinalium unitatibus prò Grdinalibus utendi consuetudo vi- deatur produsse, atque hic loquendi usus recentiori debeatur aevo, non mirum est, quod nulla eius apud Samaritanum reperiantur ex- empla. Proxime tamen accedit ad eurn dierum mensis enumerando- rum ratio, ubi omisso plerumque Nomine Numerus cardinalis se- quente Z prò ordinali legitur (cf. §. 84. 4.), ut Gen. 8, 13. ♦ 3f^ni3 primo mensis (se. die) ; Exod. 40, 2. Num. 1, 1. Lev. 23, 26. £f AVfrtfE”- ♦ TlZ ♦ decimo metisis septimi; v. 32. 25, 0.;
alibi tamen retinetur, ut Lev. 23, 5. 3019 filZ * Aitili ♦ decimo quarto mensis die ] Gen. 8, 14. 4
IZ vigesimo septimo mensis die .
C* De reliquis Numerorum rationihus exprimendis.
1. Distributiva liunt geminatione Cardinalium, ut Gen. 7, 2.
# 3CV!3^ septena v. 3. 9. * "J/Tl^A hina
se. ammalia.
2. Multiplic alivi Numeri redduntur, si de duplo sermo est,
vcl per duplum , ut Exod. 10, 22. panis du¬ plex , vel Ordinali Cen. 43, 15. (14.) • ^a
duplex argentum . Exemplum simplici Numero expressum legi¬ tur Gen. 20, 12. ^fiRiAf^,m, * rfA-^ centuplex mensura ; et 4, 15. Hebraeorum dWdtti septuplum redditur verbis * >V
• filA^ìA •
3. Numeri fracli propria gaudent forma, si simpliciter unaiii
totius partem significant, ut Exod. 29, 40. decima pars
(tó)? quarta pars ; Lev. 5, 10. 23, 13. 27, 13.
quinta eius pars ; v. 1 5. quinta
pars sicli argentei ; dimidia pars exprimitur Nomine di-
mìdium , Exod. 30, 13. 3Q?A * AYY2J dimidium sicli ; prò duabus auteni totius partibus adhibetur utNum. 15,
6. * flV^SA duae decimae (j^) ? et Ra quoque reli-
quae partes assumtis singulis Cardinalibus exprimuntur, ut Num. i5, a- • ^AIA tres decimae (*)- Ceterum uti-
tur Samaritanus Nomine pars , si, in quot partes totum sit
distribuendomi , e nexu orationis cognoscitur, ut Gen. 47, 24.
quatuor partes = * praecedente quinta
parte inde demta.
4. Adverbia Numeralia , in quibus quaeritur quotiens , circum-
scribuntur Nominibus 2/Y*Y aliisque, ut Gen. 27, 36.
duabus vicibus s. bis Exod. 34, 23. • A2A ter ; Gen. 33, 3. ^AY^^ * septies ;
Ley. 4, 6. 8, 1 1. Num. 14, 22. decies; 22,
28. 5 AtlYÌ 'AIA ter; 24, 10.; Gen. 31/7. *
deeies et simplici Numero Lev. 26, 1 8. \f^***> septies;
v. 24.
Annot. In Numeris huius generis rotundis, ut Gen. 4, 24., ubi Hebraeus habet cWStà septuagies septies Samaritanus ad
sensum magis vertit multo magis.
§. 90.
B. Coniunctio Nominìs cura Verbo .
Singulae periodi partes cum inter se iunctae Numero et Ge~ nere conspirare debeant, tamen ;ib hac lege haud raro discedunt Orientales, et ita quidem, ut non arbitrio cuiusvis relictum sit, quomodo dicere aut scribere velit, sed certas sequatur regulas, quas facilitas ipsius linguae, verborum ordo et sensus ei suppedi- tat. Hinc prae ceteris hic ea sunt consideranda , quae Numeri aut Generis ratione liabita aliarum linguaruni legibus parimi con¬ sentanea esse videantur.
a) Ratione Numeri habita.
1. Nomina Pluralia , quorum notio paullatim abiit in notio- n em Singularis, ita ut totuin atque unum esse crcdantur, iungun-
219
tur cum Verbo S iugulari. Pertinet hiic (cf. §• 45. 2*
Annot. 2. et §. 83. 1.) de uno Deo usurpatum, ubi Samaritanus et in iis locis retinet Singularem Verbi, in quibus Hebraeus Plu¬ rali ut itur , ut Gen. 20, 13. • (TiAni •
(= ^nì-i) errare me fecit Deus ; 31, 53. 35., 7. Idem valefc consentiente Hebraeo de afiua; Num- 20> 2- * A2X
ne(lue erat aqua; 24, 7. 33, 14. Gen. 9, 15. et alibi. Huc praeterea pertinent Exod. 16, 20. # ^filVZ^A e t ehullivit vermes ; aut ubi Hebraeorum •jk's et ‘ij?s cum Plurali permutavit, ut Gen. 13, 5. •^v *
pecudes et òoves; Exod. 1 0, 2 J . ‘ ,\y VSA^iTi * oves vestrae et hoves vestri rema-
nebunt ; Num. 1 1, 22., ubi non singuias pecudes et armenta, sed totum utrorumque gregem in mente habuit; similiterque expli-
canda sunt verba Exod. 32, 28. * ^(7131 A ' AAIAii •
et ceciclerunt — circiter tria millia hominum (cf. Gen. 27, 29. et Num. 24, 9. §. 87. 3.).
Annot . Reperitur tamen quoque cum Verbo Plur. iun-
ctum Gen. 8, 13. A exsiccatae sunt aquae; recte, de
toto quippe in plures partes diviso disserens. Alibi occurrit cum Sing. fem. , ut Gen. 8, 7. 4 A-^fintAA ♦ TV donec arescerent
aquae; ubi Samaritanus verba Hebraica parum intelligens,
quo sibi constaret v. 8. quoque rèjsfi reddidit per A2P3f . In eundem incidit errorem c. 7, 18. verbis 4 4 ATfUfAA invaluerunt
aquae et multiplicatae sunt ; Num. 20, 11. autem in Verbis 4 £P3)l et egressae sunt (i. e. effusae) multae aquae Pluraleni Verbi efflagitat i*. Pro Plurali utitur quoque Singulari Exod. 13, 7. niSE vertens panis haud fer meni atus.
2. Saepissime contra Nomen Singulare masc. collective ca- piendum ad sensum cum Verbo Plurali iungitur; neque tamen ubi- que ab initio periodi liaec linguae proprietas animadvertitur, sed in continuata quoque oratione, in qua Subiecti forma paullulum iam in oblivioneiu adducta est. Hoc tamen tenendum , Verbum ubivis, nisi Genitivo taccedente, ante Nomen collocari; sic Exod. 12, 27. et ineurvavit populus et
adorarli; 14, 31. 4, 31. 1, 20. Num. 11, 8. 34. 35. 14, 39.
Rev. 20, 4.; adeoque Participium ita adhiberi Exod. 36, 5.
multiplicatus populus ad offe - rendum i. e. multa oflert. Praeterea huc pertinent A/Tl3i dornus i. q. domestici, tribù s, f umilia ; sic Gen. 45, 2.
WÌÙJ * Ai7!fì * et audivit domus Pharaonis ;
220
Num. 30, 5. • fa*** * airu"*
recJe tribus filiorum Ioseplii locuti sunt , i. e. locuta est Num. 3, 29.; 2# omnis s. assolute positum s. culli Nomine iunctum, ut Exod. 3 0, 13. aavT * ia • hoc daini (pr.
dabunt) omnis , qui transiti Num. 3, 13. aiiia • VA
omnis primogenitus — mihi erit (pr. erunt); v. 43. Num. 16, 34. ; et *^A *• q. quisque , ut Exod. 32, 27.
• aat * ponite (i. e. accingite) quisque gladium
suum i 1 2, 3. • hiti * accipiet pr. accipient
(sibi) unusquisque ; 1, 1. Num. 16, 17. 18. 25, 5. Exod. 12, 22. 'j] A * * XA ne egrediamini quisque ; 10, 23.
iit^a • aiti * "^A * * Ai non adspexerunt alter
alterami Lev. 18, 6. 19, 3. 2 5, 13. Eandem sequuntur regu- lam = repa et ?|^]AV Pec us> ut Exod. 9, 0. * vA'lTÌJ<
w? * mortuum est omne pecus ; Gen. 31, 8. * Z^TZfH 4 Z^ peperit omnis grex ; 33, 13. ♦ 2,^ g^JAV m orientar omnia pecora ; Num. 27, 17. et de rebus in- animatis argentala, i. e. nummi Gen. 47, 1 5- A
defedi (=OQì<) argentum. Vid. §. 83. 1.
Annoi. Haud inusitatum tamen est Collectiva quoque cum Sing. iungere, ut Gen. 35, 11. 4 dl=f * ♦ Z3fPt 4 diti gens
et congregatio gentium prodibit ex tei u^d ad totum potius, quam ad singulos respicitur. Idem valet de Num. 32, 1. 3ft=f 4 flll^ 4 )dl)P pecora multa eranti Gen. 6, 1. Videtur autem lapsus esse Lev. 26, 16. in llebraicis f|ir£d&0, quae vertit 4 sOZ’JldlfTlt
)t-J£fll33T, ubi vel explicandum: quisque eorum vel emendandum in comedent eami nisi haec singularis construcdo quo-
danimodo excusetur loco Deut. 21,10., ubi praeeunte Hebraeo habet 4 /IdlSS'T 4 ZV contra hostes tuos et tradiderit eum (eos)«
3. Interduni incipit periodus a Verbo Sing. et continuatur in Plurali, ubi Verbimi in Singulari Subiectum suum antecedens Col- lectivi utpote totius complectitur actionem, quae perinde ad uni- versos in unum comprehensos pertineat; altera autem, quae sub- sequitur in Plurali actio, quasi ad singulos quosque facti par- ticipes referri existimanda est, ut Exod. 33, 4. *
^Z3AA.A& — * audivit populus et luxit (luxerunt) ;
Num. 14, 1 1. 4T7* • *q«IV fiì^ASlTJ -)a * T7
quousque contemnet me populus
iste , et quousque non credet (credent) mihii 21,7. * AAA\ * sj***"^ * *TfHZ * G* venM populus ad Mosen
221
et dixit (dixerunt); 25, 2. Deut. 1, 44. Exod. 17, 2. 10, 4. Nec aliter statuendum erit de inverso utriusque Numeri ordine, ut
Exod. io, s. %;"5v • m ■ t3/HTA
sport dit totus populus simul et dixit.
Annot. In pluribus autem locis, quibus in textu Hebraeo haec lex observatur, Samaritanus et prò Singulari usus est Plurali, ut Num. 32, 25., ubi vertit per Chaldaeo Singulari reti-
nente et inserente, similiterque Gen. 10, 25. vertitur ab eo-
dem t'ì'CftlCfl consentiente Chaldaeo, 35, 26. 41, 50.; sequitur tainen Hebraeum Deut. 5, 7. ZA » -SI ♦ flfàffi 1 * A 2 non
erunt tibi Dii alieni. Haud minus variatili Duali cum
Verbo iungendo, Singularem retinens Exod. 9, 24. *
♦ Al=f Aegyptus , ex quo facta est (Sit-in) gens; Plurali can¬ tra usus Deut. 21, 7. » 2f-^TA » Adi * fh^O***- * A 2 * ^IHTA
manus nostrae (Ch, fcO'T') non ejfuderunt (i"óS'i3) sanguinem istum .
§. 91.
b) Ratione generis babita.
Interdum negligitur Genus Subiecti utpote quod dicenti in Verbo antecedente nondum satis innotuerit, vel Subiectum ad sen - sum magis cum Verbo iungitur. Prior dicendi usus deprehendi- tur apud Samaritanum in paucissimis tantum locis et, nisi excipere velis Deut. 22, 23. ^ ^ 8Ì
fuerit puella (prò flJrfA)? cum, quae ibidem c. 15, 9. legantur verba m àlignus sit oculus tuus — ìrjai» TO'!
(forte prò :JAA tu)-) aut cmn Verbo Plurali Num. 3G, 10. *
* A33 *tTSV itafecerunt (prò filT3V) filia® Salphaad , huc vix referri possint, vel ex depravato vel male intel- lecto textu Hebraico ortus est; de qua re in Annot. agetur. Es¬ empla autem, in quibus Subiectum , quod sequitur Verbum ad sen - sum eonstructum apparet, baec sunt: Gen. 4, 7. *
* -[ffl'plrl ad pori am peccatum cubata mingine a leone, quem in mente videtur Imbuisse, reperita; Lev. 2, 8. *^A*0^ 'TSV AfilT oblalio , quae fi et (cf. v. 7. ^3VAA = r^^.)i ubi forte ad praecedens respexit ; Lev. 18, 30. 25, 5.
qv^AX • ‘ SfAS^A A^ annus quietis erit t ernie
i. q. ager quiescet. Ex bis quidem aliisque obscurius elucet con- structio ad sensum, manifestius ex aliis, ut Gen. 41,57. * tZAV • AV0A omnes terrae i. e. terrarum incolae vene - runt. In aliis denique liberior regnat usus; nani licet anima , ubi hominem signilicat, cum Verbo masc. iungatur, ut Lev.
1 7, 1 2. • aì • *«*3^ • zAi omnis anima
de vobis non comedet (ubi ceteroquin Verbum rnasc.
flagitat); Num. 19, 18. ^A • * ^CAA"^ anima &
(homines), quae fuerint ibi: tamen haud desunt loci, in quibus vel eodem sensu Femininum Verbi adhibetur, ut Lev. 7, 20. AITISI * • 3WAAt et exterminabitur haec ani¬
ma ; licet 19, 8. ab interprete Sam. in eadem dicendi formula VAITI usurpetur, ubi Hebraeus habet ptìnnM (cf. 17, 15.); vel promiscue utrumque genus legitur, ut Lev. 22, 0.
ìiUTIiTl * Ait — ’ fVìYAT anima, quae ut-
tigerit ista, contaminata est (= nxa’Jl.) — neque comedet ; 2, 1. 4, 27. 5, 1. sq.
Annot. Aliae tamen quaedam linguae Samarit. proprietates non sunt praetermittendae , in quibus interpres alias leges videtur se- cutus esse. Ut taceamus locuni Deut. 13, 14., ubi in verbis * TfìVAA fiA'àVZA facta est ahominatio facile ob literam A, a qua proxima vox incipit, emendali possit AS'SVAA, nisi Hebraeus pariter ac Chaldaeus uteretur masculino genere; offendimus in Nomine 3TAAA f emina. Exod. 35, 25. cum Verbo masc. iuncto, Singularis autem haec coniunctio, quae deprehenditur in verbis • 3TAAA * VA KZ^V ♦ * Z^V * 3[TA3 • fìZ * A’RfàAH omnis f emina sa¬ piens corde manu sua nevit (prò AZ^JV Ch. et attulerunt
(prò (UT) Al: recte Ch. ) netum , haud dubie ex Hebraicis
flnxit; in quibus Numerus quidem, at non Genus praecedenti bb sese accommodavit (cf. v. 26. LZ^V — * ♦ Z^L et omne»
feminae neverunt , Ch. gW); ita ut 1: terrtiinatio Plur. in Z^V ex Syrorum scribendi ratione abscissa videatur, inprimis cum, quod ibi¬ dem legitur Hi rbt , recte vertatur )HTl3fAlfl. Idem valet de Exod. 1, 17. * quo loco verbum, a quo incipit versus et quod sequitur
‘jqPt??. Samaritanus recte vertit per fllZ^'Ti' et quae autem
haec statini excipiunt WS et* v. 19. transtulit idem t'TfìV et
IrTZHtl: (Ch. 6PT5?— TT’V'IOj licet lapsus non sit v. 21. in verbis WVJ recte vertendis SfAA^TZflV/li • filZ^^T timuerunt obstetrices. Ita quoque iudicandum eiit de Num. 36, 12., ubi verba * ZZH
respondent Hebraicis (Ch. n^Jl) nec non de Num. 35,
12., ubi pariter ab Hebraeo seductus, licet utatur Nomine ^AfifàP urbe*; vertit dum, quod eodem spectat njp^nn, transfert
(cf. v. 13. 14.). Similis medela adhibenda erit in aliis locis emendandis, ut Lev. 4, 2., ubi legimus ♦ AZT ♦ * TlPi) • Z*E£1
filTSVAA contra quaevis praecepta Iovae , quae non facienda sunt , ubi sui Nominis immemori Hebraicum Sntep (Ch. adhuc
obversatum est; quod comprobatur voce qua reddidit hebr.
narra. Ita quoque corrigendum Lev. 4, 13. 27. et ibidem saepius. Vitium textus llebraici male intellecti latet quoque Deut. 1, 44. in verbis 3f IfiZ^il * Itf'TflVS' * Hebraica uutm -
• : - r v 1- v “i i" i
223
admodum faciunt apes reddentibus, confondente interprete yocabu- lum hebr. vocalibus destitutum cum verba (Ch. recte fctlrn'nd'n).
Exod. 11, 6. auteni verbum 3;^£AfJt = Cjdh , cum reliqua recte seso habeant, inprimis ob antecedentia et A43f, quae opprime con-
veniunt hebraicis et corrigendum in iJ^LAA, ita ut vitio
magis typographico, quam grammatico hic focus videatur esse depra¬ vati^.
§. 92.
c) Ratione Generis et Numeri simul liabifca.
1. Pertinent huc Collectiva abstracta fem. ad sensum cimi Verbo finito iuncta, ut Gen. 48, 6- • *Q> * -
generati tua (i. e. posteri) tibì erunt ; 41, 5 7. Exod.
i7i. im^en -nOa* A^y • x% • nfàt et profe- cta est omnis congregatici Israelitarum j 16, 1. 12, 47. *2ì&
* xm^cn * a^« tota congregano Israeli faciet illud ; Num. 10, 3. 14, 10. 27. 15, 36. 16, 41. 20, 29. Ubi autem eiusmodi Nominibus plura adiunguntur Praedicata copula \ praecedentibus annexa constructio promiscua occurrit et vel ita, ut oratio incipiat a 3. Fem. Sing. et ad Plura- lem progrediate* masc. , ut Num. 14, 1. *2,^ *
2*2? * aiti • *33CITT* * ^CA"^ et sustulit omnis congre¬ gati et edidit vocem suam; vel a Plurali procurrat ad Singula-
rem , ut Lev. 4, 1 3 ■xm^cn • • zìi • jììa
AamvA-A* - • j rigiri si universa congregati Israelita- rum erraverit _ et culpam contraxerit. Praeterea huc referen¬ dum est 3fAS^ Num. 11,4. ' 2fAt^
*T*iiUAA vulgus , quod in medio eius , coìicupivit.
Annot. Nonnunquam tamen Collectiva abstr. fem. iunguntur quoque cum Verbo masc. Sing., ubi Praedicatum ad totum magis, quam ad singulos spectat, ut Num. 20, 1. * # ' ZAV
♦ * ^CA-^3^4 * ZSS venerunt Israelitae congregati tota
in desertum Sin Gen. 50, 9.
2. Interdum Plurali fem. adiunctum habent Verbum Sing. masc., ncque modo, si illud velut impersonaliter antecedit, ut Deut. 32, 35. 2*fii2Tì * l'v1} nutabit pes eorum ; sed etiam licet rarius, si sequitur Verbum, ut Gen. 6, 1. #£T2ilTliVA *
et filine iis genitae sunt Ch. ; nisi forte hio
de Syrorum more abscisso cogitanduni sit.
Annot. Depravatus autem haud dubie focus est Deut. 31, 21., ubi leguntur verba: » Infila * SAifl * «P^A « * mdit
224
et fiet, ciim uccider int eì multa mala ; ncque Hebraeo, ne quo Chal- daeo cum bis censentieute ; ideoque emend.
§. 93.
d) Constructio Subiectorum compositorum.
1 . In Nominibus ad Genitivum exprimendum Statu regiminis
s. construcfco inter se iunctis Praedicatum respicit ad Nomen re¬ gens, quod praestet ceteris, rarius ad Nomen in Genitivo positura, nisi si illud quoad sensura raaiorem forte obtineat vira. Id inpri- mis observari solet a) in Nominibus cum 2£& coniunctis* quod Adiectivi instar accedit; sic Gen. 5, s. • irratfij • • tra
crant omnes dies Adami ; 9, 29. Exod. 15, 20.
• Zi 1 egressae sunt omnes mulieres ; b) si Abstractum
antecedit in Statu constr. Nomen personas designans itidem Adie¬ ctivi speciem magis referéns , ut Exod. 15,4. * Ì3l
t^v * raAAmzA electio tribunorum eius i. e. electissimi eius tribuni submersi sunt ; aut denique c) Praedicatum sequitur Genus Nominis in Genitivo positi, quod quoad sensura ipso magis opus habeat, ut Lev. 13, 9. * 'jlA *
plaga leprae cumfuerit in homine.
2. Si vero Praedicatum sive sit Verbum, sive Adiectivum ad plura refertur Subiecta copula \ inter se connexa, potest A) an¬ tecedere in Singulari et quidem a) si, quod de pluribus valet, in universum enuntiatur, ut Gen. 11, 29. ♦
• >tz • et sumserunt Abrahamus et Nachor
sibi uxores ; 7, 7. 34, 20. Exod. 24, 13. * v^-ra^t et surrexerunt Moses et Iosua; 36, 1. 1, 6.
t/TMA • z^t • zèta • A-nm et obierunt (pr. mortuus est) losephus et omnes eius fratres ; Num. 1, 17. 3, 4. 8, 20. 20, 28. 31, 13. Quodsi vero in sequentibus novum accedit Praedicatum copula \ adiunctum et ad Subiécta iamiam nominata referendum, ponitur id, ut par est, in Plurali, ut Exod. 8, 23.
t^At • Wtt • Tmz • ^mAt • • ZAVt
et venerunt (pr. venit) Moses et Aaron ad Pharaonem et dixe-
runt ; Lev. 9, 23. • Z^fAZ • ' ASfilt
e * ingressi sunt Moses et Aaron in tabernacu- lum testimonii et egressi sunt; Gen. 9, 23. 21, 32. 24, 50. 61.; interdum tamen licet rarius et hic oratio continuatur in Sing. in- priniis ubi id, quod hoc altero Praedicato edicitur ab uno potissi- mum factum fuisse, aut ei soli accidisse existimandum est, ut Exod.
225
7, IO. ' •W'O • •’ifm • te^At * «"*51 • ZAV*
et udierunt (pr. adiit) Moses et Aaron Pharaonem et fe- cit (*ifc33£l) se. Aaron, ad quelli sequentia respiciunt. Rarius ante¬ cedi b) Praedicatum in Plurali ratione eorum habita, ad quos actio referenda est, ut Gen. 31, 14. ' zu'i • nmtA* * ^ifAZ^ et responderunt (Hebr. Ch.
Rahel et Lea et dixerunt ; 35, 29. Exod. 4, 29.
iverunt autem Moses et
Aaron et congregaverunt. Interdum c) antecedi Verbum in Sing. cum proximo coniunctum Subiecto, ad quod prae ceteris actio pertineat, ut Num. 1 2, i- ^mA* • * azz^i
et locuta est Miriam et Aaron; 20, 11.
ftyìfltvat et bibit congregatio et rumenta eorum. B) Si plura antecedunt Subiecta, sive sint Pluralia, sive Singularia, Praedicatum sequitur a) in Plurali (cf. supra A. a.), ut Num. 32,
2o. -^a^s -za**
A * parvuli nostri et mulieres nostrae , et pecora no¬
stra et omnia iumenta nostra hic erunt ; Gen. 8, 22.
* az - * Tin-mnz semen et messis— noti deficient; b) in Singulari autem sequitur Praedicatum Verbo expressum, si actio ad unum prae ceteris est referenda, cuius reliqui participes tantum fuerint ducerli s. auctorem hunc secuti, ut Exod. 17, 10.
^ Moses , Aaron et Hor ascen-
derunt (Ò5> Ch. sip^p) i. e. Moses cum utroque; aut ubi sin- gula Subiecta Particula f[U% aut separantur, ut Lev. 22, 27.
TZfilAfil ’ Til * • filA • ^A^A ’ (TIA ' ^*A *»»,
• aut agnus , aut capra cum nati fuerint; aut si Nomina sunt rerum fereque synonynia, ut Lev. 19, 36. • irOaA • f "*? • ^aaj
ma * ^"*S * * V"*? • AZ^A • V"*?
Materae iustae , pondera iusta , Epha iustum et Hin iu - stum sit (sint) vobis ; Deut. 28, 24. C) Si Nomina varii sunt Generis, praestat Masculinum , ad quod Verbuni in Plurali positum referatur, ut Num. 5, 6. * ^1A ’ «AAA • AIA * cYXi 'iVT^VfTl v*r au* fem*na sì fecerint; 14, 3.
%^sz * * Lp(nx^i'vt uxores nostrae et parvuli no¬
stri sint praedae; rarius adhibetur Feniin. Sing. ob mai ore m Sub- iecti fem. vini, ut Exod. 21, 4. * sflTlTfilZfflt * ^fAAA ^•^^Z * fiì rt A UJCOr et Interi eius erunt domino , i. e. uxor cum liberis. D) Easdem sequitur leges lingua, si Subiecta 2. et 3.per-
sonae Praedicato inter se iunguntur, ubi Plurali 2. personae
15
226
opus est, si qui (lem illudi ad omnes pariter refertur; ut Exod. 9,30. Te autem et servos tuos scio • )nvTA- * niT% * Ain
non timuisse (pr. quod nondum timueritis) Deum; 5, 4.; si vero 1. cimi 3. persona ita iungitur, timi 1 . Plur. Verbi postulatur, ut Gen. 3 7, 10. * # * ffl Afflai
num veniamus ego et mater tua et fratres tui *, 41,
1 >• A*%* ' U^A ' TUA ’ fornii '
et somniavimus (somnium) una nocte ego et ille ; si denique actio ad unum prae ceteris refertur utpote eius auctorem aut principem, tum Singularis Praedicati adhibetur, ut Nuni. 1, 3.
^At * 3AA - ' ^Alil numerabis eos — tu et Aaron Ch. yuan); Exod. 24, I. * LYì) * ^At * '4 A A •
ascende tu et Aaron , et Nadabus et Abihu i. e. tu cimi his te comitantibus.
Annot . Praeterea tenendum, Pluralem Verbi antecedere, si duae deinceps sese excipiunt res singulae et per se spectandae, ut Exod. 25, 19. * St'Pi* * ♦ TUA ♦ ♦ ^TSVAflt
JIT-5& ♦ ♦ TSA fiant Cherubus unus ab extrenia parte hinc
et Cherubus alter ab extrema parte Mine ; aut sequi, si e prece¬ dente Collectiro apparet, rem esse multiplicatam , ut Exod. 7, 12, eSkfityfiOAZ ♦ ZZ%Z ♦ SfTVlA ♦ T3T » 3E5S9A proiecit quisque bacu- lum suum et facti sunt serpentes. Interdum quoque Praedicati ge- nus variat, si Subiecta varii generis antecedunt, ut Exod, 9, 32.
» A IH * 4P l ♦ A l * ^A%:m^P4 » SffiJ-flm frumen- tum et far non percussa sunt , quia serotina erant; at difficilior verborum structura deprehenditur Deut. 19, 17., ubi dubitaverim in verbis ♦ =f (R^Z^àZ * ♦ ^iTPZ coram sacerdotibus et
iudicibus , qui erunt emendare (= ipiT» Ch. pfn) , curn Sama-
ritanus ipse hanc difficiliorem lectionem lineola sua notaverit.
Caput q u a r t u m, Syntaxis Parti cularu m.
§. 94.
De Particularum natura in universum .
Cum Particularum finis hic sit, ut vel singulis periodi parti- bus connectendis inserviant, vel mutuam verborum inter se ratio- nem defìniant ideoque prò Verbi atque Nominis adminiculis haberi possint, nostrum erit, hic accuratius exponere, quarn in hanc utramque orationis partem vini exerceant, ita ut, cum de Adver-
227
biorum usu eormnque exprimen dormii modo iam §. 76. §. 84. 5. §. 8 8. A. 4. et ibidem B. Annot. satis dictum sit, a Coniunctioni- bus exorsi ad negandi interrogandique particulas transeamus et inde Praepositionum atque Interiectionum naturarli diligentius percenseamus. Hinc agetur
I. De iis, quae singulas periodi partes inter se
connectant.
§. 95.
D e Conia nctionibus*
1 . Simplicissima singulas periodi partes inter se connectendi ratio cernitur in copula de cuius latiore usu missis, quae satis nota sunt, prae ceteris hic erit disserendum. Adhibetur enim non modo in oratione leniter fluente novis quibusdam , quibus periodi ambitus extenditur, et Subiectis et Praedicatis, quae cum priori- bus arcte cohaerent, accedentibus , sed etiam ubi praecedentibus aliquid opponitur s. in periodis adversativis , in quibus Nomen ad op- positam sententiam deducens ob maiorem suam vim principem tenet locum, ita ut non tam copulae, quam huic yerborum ordini vis ad- versativa sit tribuenda, ut Gen. i, io.
• WìA et vo-
cavit aridum terram , sed congregationem aquarum vocavit maria . Haud minus adversativa eius notio cognoscitur, ubi in altera pe¬ riodi parte negatur id, quod in priore affirmatur, ut Deut. 23, 20.
Z3S1A * Ai * *1UAZ1 • ZZJiSA ^A^Z peregrino foenori dabis , sed non fratri tuo (foenori dabis); aut ubi ea an- nectitur sententia, qua prior coerceatur, ut Gen. 26, 27. quare
venistis ad me; fllAfil • ^lAfi0S* ’ ^AAt cum tamen odio me persequamini. Hinc interdum quoque inservit prioribus
explicandis, ut Gen. 34, 21. * Ari f * =fV*ÌA X nam
terra ecce est lata.
Annot. In concitatiore oratione pluries repetitur copula t ante singula facta deinceps sequentia, quae magis singula enume- rantur (jioXvavvÒEXovp^ ut Gen. 43, 8. * fllttÌA|ir *
♦ A li surgamus et veniamus et vivamus neque moriamur ; aut prorsus omittitur in iis, quae quasi uno tenore et festinanter fiunt (aovvdexov) ; ut Exod. 15, 9. SnijA » TC23A ♦ Hl^A ♦ ;mA perse- quarf comprehendam , dividam spolia .
2. In iungendis periodi partibus, quarum altera protasin,
altera apodosin contine!, haec, quae priori subiicitur sine ulla par-
15*
ticula praemissae, annectitur copula ^ ita explicanda, ut, quae in protasi leguntur, perinde sint iudicanda ac si nemo iam amplius dubitare possit, quin fere facta fuerint. Huc pertinent a) pe¬ riodi mere temporales , ut Gen. 19, 23. * * ~jàa***|«*a*
izv • t ti* - cum sol oriretur — Lot ingressus est ; 44, 4. Lev. 22, 7. firn* • • iAvt cute occiderit sol ,
tum munda erit. Hinc b) \ relativum dici possit haud raro no- tionem ita ut sibi vindicans in his periodi partibus consociandis, quarum altera post Imperati vum cum \ iuncta prioris desiderio aut mandati contineat consecutionem, ut Gen. 24, 1 4. • rn^A filA^A* * iiffiAi? ‘ inclina quaeso hydriam tuani , ut libami Exod. 8, 8. ’fft * ntmi • tm oi'ate Deum , ut removeat; 11, 2. - 1 11*% loquiminì i. e.
praecipite, adliortamini, ut postulent ; 17, 2. Idem valet c) ubi res futura enuntiatur, ita ut sine praecedente particula conditio- nali e copula \ , quae consecutionem contineat, conditio demuni cognoscatur, ut Gen. 44, 22. * ^fTtìA * A/Tl *
patrem suum (si) reliquerit , morietur ; 42, 3 8. Lev. 18, 5.
ìts * mtmt • ìtm • i'avmT ?««« •».
mandata (si) fec erit quisquam , t» ees i. e. eorum beneficio.
Annot . Jhiterdum tamen in huiusmodi periodis conditionalibus £ illud relativum omittitur et alia particula compensatur , ut Exod. 4, 23. ♦ Affi » Z^P ♦ 30a • A3t » SfAUZ-^Z .♦ mV^A se recez-
saveris dimittere eum , ecce, ego interficiam filium tuum (prò A3T4); Lev. 10, 19. * A4$*13 » » Htltf * Z^AlA*
3f*srm se comederem piaculum hodie, numquid Deo (in oculis Dei) gratuiti foret .
3. Praecedentibus in protasi particulis s. ahisque, ^ relativum in apodosi haud raro desideratur, protasi iam satis definita, quae hac ambitus sui descriptione haud inrligeat, ut Deut. 24, 12. * A23f * * "^A * ^At
* iy^TTA * Ai ver0 vir pauper est , non dor- mies cum pignore eius ; idemque observatur, si antecedunt, quae conditionem pluribus dissectani membris at copula \ inter se ne- xis proponunt, ut Deut. 25, 5. * l'5»
'%x • mi • 00* • • toa • Avmx •
AIA00 • 0012, ' «AflKI • AAA • m^fA * A2 se h abita-
verint fratres una mortuusque fu erit unus ex iis nec filius et fu erit ; non nubet uxor mortili viro extraneo; 11.12. In haud paucis tamen locis in apodosi \ iterum recipitur tum post alias, a
229
quibus periodus incipit particulas, ut Gen.
' Ss* • cuiii vero aurora ascendisset , ur-
gebant ; cum post ^|^v, ut Deut. 2 5, 7- • AZ • ^A
• a m • ad^z • svm • ffiuaAffi
si noluerit vir ducere uxorem fratria sui , ascendet (illa); 20, 1. 2. 25, 1. Gen. 18. 26. 32, 17. 18. Exod. 22, 12. 15. Lev. 17, 16. Interdilli! iungitur cum Praet., ubi de actione re-
peti ta s. praesentis s. praeteriti temporis, cui Futuri subest descri- ptio, agitur, ita ut sit i. q. quotiescunque , utNum. 21,9. * \\
• li&Aèfàk • ^f^A ' Affi * * A^ * ^A
^ffiVSffit • 3fffi"*u J ♦ et factum est , quotiescun¬
que momordisset serpens aliquem et intueretur serpentem aeneum , ut virerei; Gen. 3 8, 9. In solemni iurandi aut omnino affir- inandi formula, quae apud Samaritanum nullibi piene legitur, de¬ sideratile altera periodi pars s. apodosis, ac si oratio in protasi conditionalis iam per se satis perspicua sit, ita ut simpliciter positum neget sitque i. q. certe non; cum adiuncta autem nega- tione affirmet i. q. certe, prof ecto ; sic Gen. 14, 23.
5^A ^A sì sumam (se. peream) h. e. non sumam ; Deut. 1,35. iuravit Deus dixitque • ffi^Uffi ‘ *3A si quis viderit i. e.
non videbit; Num. 14, 28. •^tAZZ^T ’ ^*2% • AZ ’^A itan • ^3VA • * ffivi^p^ìB nisi , quemadmodurn
locati estis coralli me (pr. in auribus meis), sic fecerim vobis. Li- cet denique (— ^ utinam ) adhibeatur in votis (§. 64. II. 2.),
tamen quoque obtinet notionem hypotheticam et differt ab ut Graecorum làv ab ti Hinc legitur in sententia hypothetica, quae irrito nititur desiderio, et iungitur cum Praet. aut Futuro, quod utrumque itidern in apodosi sequitur, quando id, quod e re praeterita aut futura, quae fieri potuit aut potest, at non vere ac- cidit, ducitur, proponitur utpote res, quae certe evenire debuisset aut eveniret; in qua posteriore cogitandi catione in apodosi quo- que Praet. adhibetur, ut Num. 22, 29. * ' AffiA ' vZ
SlffiAZf ? * VJii ’ AZ3f • ffiTA9 si gladius esset in manu mea , certe iam te interficerem.
Annot. Non tamen in his Samaritanus semper sequitur He- braeum, ut Deut. 32, 29., ubi & ad sensum magia ab eo vertitur AZ*T apodosi cum t relativo sic adiuncta: * AZS' pr.
quod non sapiunt ut determinent prò: si saperent, determinarent (il permutato cum = Idem animadvertitur Gen. 50, 15., ubi
verba Hebraica redduntur: • AZ nonne nos odio
h ab e bit losephus; similiterque ab eo Gen. 31, 42. •’W transfertur
230
et in apodosi prò fllnS) ‘’S leguntur verba ( nonne
iam ; quem locum ad sensum redditum esse nemo infìtiabitur.
4. Periodi adversativae cognoscuntur vel, ut supra vidimus, e copula vel ex aliis particulis, ut Ai^t se negativa periodo antecedente, ut Gen. 3, 4. 5. *
hia * «a** • Am certe noti consumemini , sed novit Deus ; 17, 15. non vocabis nomen eius Sarai * Ai^C
sed Sara nomen eius (erit) ; 19,2.* * Ai^f * Afili
Adisci minime i sed in platea pernoctabimus ; 45, 8. Exod. 1 6, 8. Idem valet de ^*|A * Ai^f sei % sh n*sh ut Lev. 22, 6.
* *ìsa • Am - - zismm * Alt neque comedet -
nisi laverit , sine sequente Verbo, ut Gen. 32, 28. 4f^Vfil * Ai
ZA^fil • *%A • Am * }S«m • T*V • ^AAITI non
lacobus dicetur amplius nomen tuum , sed Israel; adeoque sine antecedente negatione et Verbo in Praet. sequente Gen. 40, 14. m^A^T • ’iiA Am sed mei sis memor ; aut in Fut. Num.
24, 22. ^rnv • =mir iz * fileni * ^a * Am «»«*•* «■*
combustionem Cainus. Reliquae particulae adversativae sunt: *3lt A veruntamen , set?; Gen. 28, 19, • ^tl ' ’XltA mA’ii^x * ws * *5P** Luza nomen urbis erat prius , TZUZ et tantum hoc discrimine, ut illud coerceat magis
ìd, quod in praecedentibus dicturn est ; hoc ad id referatur, quod statim sequitur, ut Gen. 6, 5. ♦ ^m:s* • Wiv * • mt
^rm-m * zìi * * ‘stm et omne secretum negotium
tantummodo malum ilio die; Deut. 16, 15. • Vis ♦ mA s*s igitur modo laetus ; Exod. 10, 17. condonate pecca- tum meurn ^a^A^r * T3Q modo hac vice et ibid. orate
Deum, ut amoveat a me Jbt? * nAt*% • Am • TZUZ itane tantummodo mortem.
5. In periodis porro causam aut consilium , quod quis secutus est, indicantibus, adhibentur ut par est, Particulae , Ai^f (de \ relat. vid. supra 2.) sequente Futuro; si consilii aut cau- sae ratio e re praesenti aut praeterita ducitur, ut Exod. 3, II.
i^filA 4 Tii * cf|]A 4 gwfe Vg° 5 ut eam - Quodsi vero, quae eiusmodi particula annectuntur, praecedentibus explicandis inserviunt, tum causa vel consilium ad rem praeteritam respiciens sequitur in Praet., ut Gen. 33, 11. * Afil 4 filxAA* 4
'ii/rmA • m^A^A * az^c * - mAim accipe quaeso
bene die liohe ni m eam, - quia (nam) misertus est mei Deus; si-
militerque ppriodus causalis antecedit in Praet. , ubi futura res
231
inde sequitur, ita ut in concitatiore oratione affirmatio quaedam in hac particula Nomini, a quo periodus incipit, maiore cum vi post- posita sit quaerenda, ut Gen. 18, 20. • *31$ • AVewTT
* VA • pAtAStUt * All* • Ai^f • SfJSIV*
' A^?lflAA clamor Sodomae et Gomorrhae quia multiplicatus est et peccatum eorum quia aggravatum est valde h. e. quia profecto ita est v. 2 1 . descendam et c. Haud raro ve- runtamen a Samaritano adhibetur prò 13 , quod in textu Hebraeo legitur, °b quid, propterea quod , ut Gen. 3, 14. — * =J*£$Z
3TAA^3 -1A * AA ’ ftll * 3CT * AT3V
quia fecisti hoc , afflictus eris prae omnibus animantibus et
v. 1 7. - • i$AAA * Z? * Je* * AKa*** * «Si
g'wia audivisti vocem uxoris tuae -
in u-'ore comedes eam se. terram i. e. proventus terrae. Inter¬ dilla ita quoque usurpatur ut Gen. 11,7. * AZT
«^^A ut non audiat quis ; Deut. 4, 40. Reliquae, quae bue pertinent Coniunctiones , sunt: ^VJ4A = 1?^ eo quod , cum Praet., ut Num. 20, 1 2‘. * ^A^iJiTIA 7 Ai * ^IViiA quia non credidistis mihi; et ZfiVXS aut Z^TlT^Z cum Fut., sic Exod. 9, 14. *y^£VJA * Z^TlTS ut scires; Gen. 27, 4.
• ZITJT3 wf benedicat tibi anima mea i. e. ut benedicami tibi; 25. Nec denique ab hoc Coniunctionum ordine excludendae sunt particulae negativae, quae adhibentur in connectendis sententiis sollicitudinem aut metum, ne quid fiat, quod omni studio devitare nitimur, exprimentibus AZ^f et AZT dico i. q. ""]3 ne sequente, ut par est, Futuro; sic Lev. 10, 7.
* mi * ^1?3A • Aì non ingredìemini , ne mo - riamini; Gen. 19, 19., quod nonnisi tum cum Praet. permutatur, si, quod metuitur, utpote iam praeteritum, vix in dubium vocari patiatur, quin vere acciderit.
6. Duo denique vel Nomina, vel periodi in lingua Samari¬ tana, ut in reliquis cognatis dialectis, quae pariter Particulis cor - relativis careant, repetita eadem particula iunguntur et quidem a) de diversis rebus in unum comprehendendis adhibetur — 3 A
3A et — et, ut Gen. 24, 25. • SS&i • 3A -JÙ3A * 3A et Pa^ea et pabulum multum; 46, 34. * J jÈf JA * 3 A ^A3t3A * 3A et nos et palres nostri ; 47, 3. 50, 9. 32, 19. 20. Exod. 5, 14. aut sensu negative expresso legitur vel simpliciter AZ^ — AZ ^arm* Sam. IV. 21., vel neque — ncque (pr. numi vel ubi T) , Carni. Sani. III. 13. * ffKf
232
* ^-mv * firn * * sn^it • a
neque mare ibi , neque pontus , He ijoswm quidem cctelum; ad queiu locum vid. Gesenius ibid. p. 72. et eiusd. Lehrgeb. p. 834. coll.
Arab. Li i. q. non, nihil; b) si res velut sibi pares ponuntur, usur- patur particula comparativa bis posita, ut Gen. 18, 25. 3f3irm -mmt sitque sicut iustus , ita im¬
pili s; Lev. 24, 16. Deut. 1, 17.
ItV^A Parvum perinde ac magnum audietis; aut vicissim A^il adhibetur cum. Suff., altero Subiecto in Pronomine separato accedente, ut Gen. 44, 18. Nec adeo multum inde differt \ ex - aequationis recentiorum librorum, quod collaudat Gesenius 1. I. p. 69. in explicando loco Carm. III. 6., ubi ad duas tetrastichi par- tes inter se connectendas bis positum in verbis *
• rtisA^s* •: tó'W ^ • am-tn • Jrei • mms
J * iiA^rt^ìA et quibus vita conservatur, ne¬ cessaria conservamus ° et in libris legis tuae discimus et docemus eam (Pa.) hunc probat sensum : Haud minore cura, quarn qua ad vitam sustentandam necessaria nobis paramus et oonservamus, le- gi divinae animi velut nutrimento discendae et propagandae ope¬ raia damus. Quodsi vero secundum periodi membrum aut maio- rem orationis obtinet vim, aut separatur magis a praecedente, aut per se iam absolutam continet periodum, tum adhibetur ^^3 sic praecedente ^ (=hebr. *p — 'ntixd) , ut Num. 15, 14.
* ^*?3VAT * quemadmodum feceritis,
itafaciet ; 5, 4, Quando autem c) diversae res exhiberitur, ut quae, si forte obveniant, sine discrimine haud immunes ab ali qua re cogitentur, tum usurpatur ^JA — ’XJA s*ve ~ s™e-> ut Exod.
1 9, 1 3. filUtAJfl • M • "^A • *XA ’ * ^A
bestia sit sire homo, non vivet ; si vero e duabus rebus vel altera tantummodo expetitur, inter utramque inseritur fllA au^ Gen.
44, 1 9. fflUA • 1UA * 3A • Stilli * AfilA^f voti*
pater autfrater.
Annot. Hebraeorum dà " a Sam. redditur haud male Lev. 26, 44. 3A * quin etiam, insuper (Ch. d^d”*]^); qua Coniun-
ctione quoque exprimitur Nidi* s. i&K (= ti note) Gen. 27, 37. •
4 TfWA 4 quid vero iam faciam mi fili ? — In Particulis comparativi - T 4 3f^-54 interdum ^ omittitur, ut Deut. 24, 8. T3V^U 4 ^It^A 4 JltAS'PJS' 4 quemadmodum praecepì illis ,
ita facere solliciti eritis j neque cum his confundendum est -Jd ve- ritatiSy ut Num. 11, 1. 4 4 3f£3f£ et fuit populus ut
conquerens i. e. conquestus est. — Praeter vulgarem notionem suam
233
( HA legitur prò co aù cìrciter Gen. 24, 55. ♦ (HA ♦ ^iT \*&t(H diesy
circitei * mensem ; prò si vero ubi adiungitur praecedentibus, quibus opponitur particula conditionali iam signatis, ut Exod. 21, 36. (alibi ut Lev. 13, 16. 24. }A ♦ (HA) KCHXH ♦ (HA si vero notum est ; aut si forte Lev. 26, 41. * VjFiffl * SfW * (HA si forte tumfran-
gatur eorum animus.
§. 96.
De 71 e gan eli Particulis .
1 . Negandae rei inserviunt f^2, (hatiore usu = T&O
— fcó et ^ (aliquoties 2<A)j quorum illnd perraro et non- nisi a poetis usurpatur ad negativam Nominibus aut Adiectivis no- tionem tribuendam, ut Deut. 32, 21. 2, A * AZ non — Deus i. e. nihil minus quam Deus, idolum; *W*AZ non — populus i. e. haudquaquam Deo carus ; v. G. * _AX impruclens. Utra-
que negatio autem accedit Verbo hoc discrimine, ut ^ (= g?)) ne- get ad sensuni aut cogitationem loquentis ideoque nonnisi Futuro cum Imperativi notione praefixuni legatur, ut Gen. 37, 22.
^3 • ^UZ^AZ * TAZ - • SA * ?ttO"*AZ «e ef-
fundatis sanguinem — neve manurn immittatis ei; 43, 23.
!] vZ^TAX ne timeatis ; 4G, 3. (interdum 2*2% llt Num. 4, 1 8. |]tìWÀ * ZA ne exterminetis ; 14, 42. * ZA ne
ascendati^ , 32, 5. Deut. I, 21. et alibi); autem, quod omnino neget (= ov , ovxf tum Futuro apponatur, cum interdici- tur aliquid, quod, si quis commiserit, liaud impune ferat, ut Gen.
3, i. *MlUA • Ai non comedetis v. 3. 37, 21. • Ai non occidemus eum ; unde facile fieri potest, ut utra- que secundum hoc discrimen in uno eodenique versu adhibita esse possit, ut Num. 14, 42. Hebraeorum -"ja autem, quo actionis negatio relationis instar praecedentibus annectitur et certus even- tus significatur, nisi id, quod antehac iubetur aut interdicitur, di- ligenter observetur, exprimitur a Samaritano aut per Gen.
3, 3. ^Jt-flTfilA^A • ^33 • 3f3 • J1Ì33SA * AZt neque tangelis eum (fructum), ne consumamini ; 11,4. J
^ÙT^A1^ * ^y^fSfaciamus (nobis) nomen , ne dispergamur ; 38, rarissime per
23.;
ut Gen. 19, 15. * fiftZA *
ne pereas in iniquitate urbis.
Annoi. Haud raro tamen Samaritanus utitur Aly ubi in textu hebr. legitur bxy ut Gen. 15, 1. (coll. Chald. iò) 18, 30. 32. et alibi saepius, ubi sententia enuntiata postularet l. — Praeterea Al ab soluto positum respondet Lat. minime , neequaquam Gen. 23, 5 Al ' ftVàA dicentes minime (Hebr. ib Ch. ei); i. q. A (HI c.
234
49, 2. 18. AfiU * et dixerunt : liaudquaqiiam. Nec mu-
tavit Samaritanus yerborum ordinem Deut. 8, 9., ubi negatio a Ver¬ bo ad quod pertinet inserto Nomine, quod aeque cum Verbo ac cum Negatione cohaereat, separatur. Verba haec sunt: 4 AZT * V*4A 4 4 ZSUTfA 4 terra , in qua non in paupertate
comedes panem .
2. Samaritanorum AfilZ = T2* (cf. §• 36.) cum proprie sit Nomen, cum Nominibus praesertim iuugitur, ut Gen. 37, 29.
• a mz non erat Iosephus in cisterna ; 20, 1 2. m^A * Aaa * aitjz non est filia matris me a e ; Exod, 12, 30. 17, 1. * AfflZ^ neG erat a(lua' Hinc quoque
Suffixa assumit, ut Gen. 5, 24. ^AfitZ v nec cimplius erat ; aut cum iisdem Subiecto postponitur, ut Gen. 42, 36.
IkA rnZ Iosephus non amplius est i. e. non vivit ; 42, 13.; at cum Verbi quoque obtineat notionem, haud raro adiungitur Parti- cipiis vel simpliciter, vel auctum Suffixo, quo Participii Subiectum exprimitur, et quidein tam prò praesenti tempore , ut Exod 5, 16.
ilfflTaVZ • aderti A^ • AfflZ • teA p^a non datar sei’- vis tuis ; Carm. Sani. IH. 12. * spilli (Pro
ftlAfflZ) non confidimus • quam pro Imperfecto , ut Lev. 26, 6. ZU3^ * Affli* nec erat exterrens i. e. qui exterreret ; Deut. 4, 1 2. • ^AfflZ non videbatis.
Annot. Interdum adeo AiTtZ prò simplici negatione usurpatur, ut Gen. 4, 7. !^fllVA ♦ AdlZ 4 |1A si non bene feceris ; 13, 6. 4 AfilZt SfV'lA 4 jHAffi 4 A Z6*^ ncque ferebat eos terra i. e. non tam ampia fuit etc. 6, 3. 8, 21. 15, 4. 16, 1. 10. 19, 8. 17. 21, 16. fi l^HA 4 A OtZ non videbo , v. 26. Sequente Z est i. q. est alieni, ut Gen. 11, 30.; erat auteni Sara sterilis 'TZfil 4 3CZ 4 A fi(Z non erat ei filius ‘ et aliquoties absolute opponitur praecedenti AfilA , ut Exod. 17, 7. AfitZ 4 4 4 stridi 4 Afi(A=f numquid est lova inter nos
(pr. in medio nostro) an non ì
msi
3. De reliquis Negationibus A”^Z^ ’ AZA praeter # et AZ*TZ ne”> fiuae respondent Hebraicis ? Tibia et ‘’ftblab hoc valet, priores adhiberi in sententia pluribus verbis expressa et ab- soluta, ut Gen. 43, 3. Non videbitis faciem meam Alza
nisi frater vester vobiscum ; sequente
**JA 47, 18. nihil superest • ^Affltìf • *i?A * Atza ))AVaA* ms* corporei nostra et terra nostra; 21, 2G.
gratin * * aza • m”4xxx • Afflz neque audio eram
nisi hoc die. Licet auteni Samaritani haud neglexerint AZ*TZ cum Infinitivo coniungere, ubi apud Hebraeos iftbsb cum eodeni
235
legitur, ut Gen. 38, 1). ;ja^ • ne dar et; 4, 1:5.
tJAfil * Z^^^i * AZTZ ne uccider et eum; Num. 32, 9.; ta- inen in liaud paucis illuni cum Verbo finito permutamnt, ut Gen. 19, 21. A3<Th^ • A iTl ne subvertam (== "’Seìi
Deut. 17, 20. xmx 3f3i • 22&TITI
elevetur (= tìi|i ‘’fitó) se. superbia cor eius iti fratres suos. Utro-
que modo iunxerunt quoque ^fZTXS et ^tZT * TV 5 Num. 14, J 6. A Ziiffl * rfZTIii eo <lu°d non potuit (rto); et Gen. 31, 20. 4 • w • tv ut non indicaret eì (=
TWi).
4. Aliae Negationuìn proprietates hae sunt: a) duae Nega- tiones invicem iunctae augent sensum negativum, utExod. 14, 1 1. Ji!<TÌTTV * A fili 4 an quod non essent sepulcra ;
b) si duae negativae sententiae sese excipiunt, omittitur in altera negatio e prioris initio supplenda, quo utriusque arcta significatur coniunctio, ut Deut. 7, 25. * * T22MA ’ Ai
ai 4 a^At 4 non concupisces aurum atque argen¬
tavi eorum (pr. ab iis), ìieque tibi sumes ; v. 26. 33, 6. vivet Ru¬ ben * za^ ne moria-
tur , neve sii ex eo numerus i. e. pauci ex eo nascantur. Repe- tenda tamen est, si varia utrique sunt Subiecta, ut Deut. 8, 3.
aA^aA 4 4 Alt 4 A^au 4 azt t»»a non «».
veras , neque noverant malore s tui, c) De Negatione Nomini adiuncta vid. §. 62. 5.; quodsi vero emphaticam formam to~
tum (cf. SyT. J3oIa apud Ephraem III. p. 590. 1. 5.) sequitur AZ’
negatur nonnisi huius notio, ut Num. 23, 13. * AZ * ^fZ^& IJJ^A totum non videbis. Denique d) a propria sepa- randi notione ante Infin. obtinet interdum negandi vini Gen. 27, 1.
ita ut non viderent se. oculi eius; Num. 32, 7. licet in aliis locis liaec notio negativa iam e praecedente Verbo repeti possit, ut Gen. 29, 35. TZffl^ * A2SV? cessavit a parten¬ do i. e. ut non pareret Exod. 9, 28. rogate Deum 4
z? 4 ut svfficiat esse i. e. ne amplius sint tonitrua;
(ef. §. 98. I. 1.).
§• 97.
De inter r o gaudi Particulis.
Quaestio potest licet rarius verborum enuntiationc aut eoruni ordine absque ulla interrogandi particula exprimi, ut Gen. 3, 1. frtii * numquid ita ? 20, 4. * AlflV^ 4 3A 4JliV
236
num etpopulum iustuni occides? Num. 1 1,22.
• spaiti numquid oves et òoves iugulabuntur iis ; sinii- literque simplici copula \ annectuntur, quae quaestionem indire- ctam, cui dubitati© subest aut negatio , continent, ita tamen, ut vox, qua nititur quaestio, ceteris antecedat, ut Gen. 19, 9.
ilfllT • 3 A ’ ’ nStAM'Zl • ZZV ; 3CTU
unus venit ad p eregr mandimi (inter nos) et adeo indie ab it ì Par- ticulae autem; quibus interrogatio indicatur, hae sunt:
1. = Si, Lat. an , Graec. r\ , qua utitur Samaritanus in re, de qua quaeritur, incerta, ut Gen. 45, 3. *
num adirne pater meus viviti 16, 13. * sf^A *
• *ÌA9| * Afil^U num etiam hic video (i. e. adirne vivo) post adspectum se. numinis; 18, 28. Z^H^ÌrtArf num delebis ? 24, 23. 5 8. Interdum inservit negandae rei, quando scilicet, qui quaerit, exspectat, eum, ad quem quaestio dirigatur, rem pro- positam negaturum esse, ut Gen. 18, 14.
num quid Deo occultum eviti 17, 17. *
numquid cenium annos natus gignami Num. 11,12.; si vero adiungatur negationibus AZ et A fife, i- 1- nonne respicitur ad rem certam, quam quis affirmatam esse velit, ut Deut. 11, 30. * ^A • AZ3C nonne
illi sunt trans lordanemi 3, 1 1- • a^3 * * a m • A*Z3T • firn nonne hic (se. lectus) est Rabbae in finibus Am - motiitarum ; Gen. 34, 23. ^A • ftz * AZ3f nonne nobis sunti Num. 14, 3. Gen. 13, 9. * * ZÌI * AfilZ^
nonne tota terra cor am tei 20, 5.
2. Praeterea adhibetur ^*|A si = num i et quidem a) licet
rarius in directa interrogatione, ut Gen. 37, 8. * “^JA
numquid tu dominaberis nobisi Num. 11,1 2.*^£|A ^[ATZnl * num e§° §onui eumi b) in altera quaestionis
parte priori opposita (utrum — ani) ut Num. 13,20. *
* ^a • xm utrum bona illa an mala (se. terra)?
V. 21. 11, 23. * «SA * AIZZAI • • m^UAA
AZ videbis , an verbum meum eventurum sit (i. e. quae dixi even- tura sint) , necne ; Exod. 17, 7. • AffiZ • ^A - AfUA^f numquid sit — an noni Gen. 27, 21.
Annoi. Aliquoties in altera quaestionis parte prò *UA’ legitur (fi ut Num. 13, 20. )ZflUA * fiL* « utrum stratae sint
(viae) aut excelsae , v. 21. (text. Hebr. et Chald. ttfc); aut ubi Nomen, a quo quaestio deberet incipere, hunc suum locum non tenet, potest
237
vel antecedente iam interrogandi particula, 3" aut ante illud re¬ peti, ut Gen. 17, 17. numquid Sara nonagenaria p arieti
3. Interrogativum A — “ 'a inservit inprimis componendo interrogandi Particulis ad locum spectantibus ; hinc praefigitur demonstratiyo Gen. 18, 9. *£AAA * * JrjfA u ■&*
est Sara uxor tua ? 19, 5. -mxtiv'
*£TfilZ 8unt viri, qui venerunt ad te? Deut. 32, 37. quod quoque contrahitur in ^|A Gen. 38, 21. + a uhi est meretrix illa ? (cf. Exod. 2, 20. ^A = i^ u&*
ille est ?). Similiter redditur per ^A praefìxo 'l|x^ Hebraeorum T*?, G®- 29, 4. ^AfllAA * Ja^TCS unde venitis? 42, 7.; aut praecedit ^A^™? qu0 > ut Gen. 16, 8. * ^S=j[A * ZA mZ^mA qu0 vadis?; prò quo tap.en quoque simpliciter legi- tur ^ 32, 17. 37, 30. fltAA 1 ^A * ^1A * ^A ego, quo ego ihoì Inde quoque ortum est A — Gen. 44, 8.
* ^fHA quomodo furahimurì y. 34. • ft*A * iifilA ^C3A * T nlZ quom°d° ascendala ad patrem meum ì
Annot. Ceterum notandus est locus Gen. 3, 9., ubi Hebr.
a Sani, vertitur Adi- * RtttA uhi tu es? quae versio haud dubie debetur utrique textui Chald. et Hebr., quandoquidem nollet inter- pres omnino suffragali Chaldaeo recte vertenti ttì< “5<, nec prorsus negligere Hebraeum, quem parum intelligeret, confundens quippe hanc vocem cum aut •"to''1!* quomodo. Haud tamen erravit Gen.
27, 33. in reddendo K1BX, quod accommodaret Arab. \j£ | nunc ,
vertens I%\C\AA , cum eandem particulam e. 37, 16. recte transferret
uhi ?
4. Quae denique compositae sunt interrogandi Particulae Pronomine interrogativo (§. 16. et §. 61. B.) hae sunt: a) rf^JZ aut * ZV cur ? quare ? quibus rei causa perquiritur Gen. 4, 6- iiZ * J^AA * =£^Z <luare irasceris? 12, 18. Num. 22, 32. Affluì ^ * ZV quare per cussistiì b) ad ra-
tionein numeri perscrutandani Gen. 47, 8. *
quot sunt dies annorum vitae tuae ì c) Inter- terdum est i. q. quomodo ì ut Gen. 44, 16. quomodo iusti declarabimurì
Annot. Exclamandi partìcula magis existimanda est ubi declarat admirationem e natura Praedicati suscitatam i* q. quam , quantopere , ut Gen. 28, 17. quam ti -
mendus est hic locus!
238
II. De Par lìculis Obiectum Praedicato
adìung enlibus.
§. 98.
De Praepositionìbus .
Praepositioìies , quartini pleraeque ducuntur a Nominibus, (§. 51.), in quorum Statu constr. passini servatae sunt, locum po- tissimum spectant, unde earum notio ad tempus aliasque cogitandi rationes translata est , eoque pluris sunt faciendae , quo magis ad Casus Nominunx exprimendos concinnitati linguae consulunt. Hinc varias earum significationes e prima ac propria derivatas pe- nitius perspiciendi et quomodo inter se cognatae sint, explicandi aptissimus hic erit locus ; in qua re pertractanda certe non vitu- perabitur, qui a simplicibus ad compositas progrediendum esse ex- istimaverit.
I. Ad illas pertinet
i- , qua in universum significatUr a) motus a vel ex aliquo loco, ita ut mirum non sit, quod Verba, quae liberandi aut separandi notionem obtinent, eam sibi vindicent (cf. §. 74. 3.) aut adhibeatur in Comparativo circumscribendo, quo itidem aliquid ab altera re distare doceatur (§. 8 8.). Hinc quoque notat sepa- rationem partis a toto, si Nomini Obiecti loco posito adiungitur, ut Gen. 28, 11. et sumsit
de lapidibus loci ; Lev. 5, 9. ^A * Ti5 * fil'T/Tlv et asper - get de sanguine i. e. sanguinis aliquid; Exod. 17, 5. sume tecum
* ya e seniot'ibus Israelitarum i. e. ali- quos eorum; idemque valet, ubi Nomen prò Subiecto legitur, ut Exod. 16, 27. exierunt e pop ulo i. e. non¬
nulli ; unde quoque vocibus *53=1^ et 2^ praefixa tribuit his no- tionem aliquis , ut Deut. 15, 7. aliquis
fratrum tuorum ; Lev. 4, 2. * * y% • twai*
(si )fecerit aliquid ex iis ; 5, 13. (Gen. 17, 12. tamen prò habet nec denique a propria notione alienum est,
si ea significatur locus distans vel ab extrema eius parte conside- ratus , ut Gen. 1 3 , 11. ab Oriente ; 22, 4.
e longinquo = g.aXQÓO'tv; Num. 16, 27. Inde trans- fertur b) ad tempus , ut Gen. 8, 21. a ^ adole-
scentia sua ; Gen. 4, 3. firmili • *%*%£*% post numerum dierum i. e. post aliquot dies ; et c) ad actionem , quae prodit e
239
re utpote immediata eius causa, — propter Deut. 28, 67.
* AiUT'iS - • dices — propter timor em
cordis tuì.
2. Significando motui ad aliquein locmn aut rem inserviunt:
a) longe frequentissima Praepositio ^ maxime huic
cognata (cf. §. 51. 1.). Quod ili am attinet, adhibetur ea inpri- mis a) de loco , ad quem quis convertitur Deut. 34, 1.
A * * X-& ascenda — ad montem Nebo ; aut in cuius
vicinia aliquid peragitur, ut Gen. 31, 54. pernoctarunt * X^% ^3^3^ ad i* e* sub montem ; ideoque /5) facile adiungitur Verbis loquendi Gen. 48, 3. dixit Iosepho. Haud aliter
legitur^ «) de loco, ut Gen. 18,6. festinavit 5T^z ^ìaz in tentorium ad Saram; v. 7.
ad armenta quoque cucurrit Abrahamus ; 19, 3. 22, 9.; et cum vocandi dicendique Verbis ibid. v. 11. e * vocavit
eum ; v. 1 5 . Num. 15, 18.; hinc /3) de tempore significai sub (gegen); Gen. 3, 8. * ^j\^Z su ^ auram diei i. e. sub
vesperam; aut tempus futurum innuit, ut Exod. 8, 10. in crastinum diem. Notio autem motus in locum transfertur quoque /) ad conditionem (§. 74. 2.); unde facile ducitur signi¬ ficati© quod attinet ad , ut Gen. 17, 20. Z^V'^’UNTIZ^ quod attinet ad Ismaelem vel de Ismaele ; inprimis si enumeratis sin- gulis totius partibus toturn comprehenditur, ut Gen. 9, 10. *2^Z
(lu0(l attinet ad omnes bestias terrae; Lev. 11, 42. Hinc quoque (5) exprimit id, cuius commodo aut detrimento aliquid fit i. q .prò, ut Num. 6, 7. rjC^jNZ^ * prò pa-
tre suo et prò maire sua; 25, 14. ardenti studio actus est ^zaz prò Deo suo ; Lev. 21, 11. 22, 19. Inde facile ex- plicatur t) Dativi notio et cur Passivis detur ad causam efficien- tem significandam (§.75.); a quo loquendi usu haud alienum est, si ut Lat. ad nostr. bei , vor usurpatur ratione actionis habita, post quam aliquid statini accidit, ut Num. 16, 34. \ixva ' mv fugerunt ad vocem eorum.
Annot. De PfiU = ”>!$ ad eiusque usu vid. §. 72. 3. Annot.
Affinis est utrique b) Praepositio ^uae progressum et
continuationem significans de loco pariter atque de tempore usur¬ patur. Expedita autem est a) eius notio ad locum relata, secun- dum quam vel indicat extremum, quem quis attigerit finem, ut Gen. 12, 6. transut terrarn * *jy * ’ A^ITHAJ ‘ TV
usque ad urbem Sichem , usque ad vallern
240
vteionis; ve! ita adhibetur, ut inprimis praecedeute ^Kf hac utraque Praepositione liinites scribantur , intra quos hae ipsae res extremae, ultra quas excedere haud liceat, simul in tote conti- neantur, ut Gen. 6, 7. * W ' ^TA ' ^ ab ho-
mine ad pecudes i. e. homines pariter atque pecudes ; quo factuni est, ut ubi sensus negative expriiiiitur, utrnnique negetur, ut Geu. 31, 29. cave, loquaris * TV * a b°n° ad malum
i. e. neque bonuni neque malum ; aut praecedente negatione sine respondeat Lat. ne — quidem , ut Deut. 2, 5. non tradam vobis ZTT * * ÌE^TT"^ * TV a(l vestigium plantae pedis i. e. ne
tantum quidem, quantum pede tegi possit. Ubi autem (?) tempori definiendo inservit, tum in Coniunctionis dum , donec notionem abit et Verbum vel finitum vel in Infinitivo sibi adiungit actionis ratione habita , quae ad certuni usque finem continuata cogitatur, ut Exod. 34, 34. removebat velamen * TV donec
egrederetur v. 35. et alibi saepius.
Annoi . Pro TV quoque occurrit TVf^ Exod. 9,7. » Afflai ♦ Ai T^A * TVl^ ♦ iAT^ffl ♦ ne unum quidem de pecori-
bus Israelitarum mortuum est; 14, 28. » 5*3 « TAfllA-^A ♦ Ai £fT*l ♦ TV^ ne unus quidem ex iis superfuit.
Latioris usus est
3. Praepositio in de loco usurpata; unde nascitur notio inter vel ex Exod. 14, 28. nullus superfuit ex deinde
significata eadem, ex quot singulis partibus totum constet, ut Deut. 10, 22. descenderunt patres tui VIT***^
cum ( in vel inter) septuaginta animabus; aut adliibetur in enu¬ merando singulis totius partibus, ut Gen. 7,21. periit omnis caro sese movens in terra
volucres , pecudes , bestiae et omnia reptilia pr. inter volucres etc. 9, 10. Lev. 22, 19. Legi- tur porro ad significandam qualitatem, qua quis conspicuus est essentiae ), ut Exod. 0, 3. apparui — fllT*** * utpote
Deus omnipotens i. e. omnipotentia insignis. Significatio localis deinde amplificatur ita, ut immediatam viciniam s. arctissimam re¬ rum inter se coniunctionem aut transitimi ab altera in alteram rem denotet, ut Deut. 15, 20. pr.
annus in annum
i. e. quotannis ; unde omnino ad tempus transfertur, ut Gen. 2, 2. ^[VrnS’*^ * die septimo. Verba quoque motum si-
gnificantia vindicant sibi = tig, quando, quicquid movetur in locum aliqueni, eodern manet, ut Deut. 1, 7. — * ^2V
941
ite — in solitudinem; 5, 5. * fcASZì* * mt ideo non ascendistis in montem ; Num. 31, 36. gzirm • qui egressi fuerant in bellum ; Exod. 15, 5.
^AAiafflatAV^l descenderunt in cumulos; Lev. 16, 22. Quo denique peragitur aliquid (instrumentum), apponitur curri 3* ut Gen. 48, 22. quam (partem) accepi * (7133^=13
gladio meo et arcu meo (cf. §. 74. 1.); et ob id ipsuni eligitur quoque in pretio constituendo , ut Gen. 33, 19. acquisivit # A^3 centum nummis; aut ubi sermo est de rebus
mutuo dandis aut rependendis, ut Lev. 27, 10. * ’u*7n33 * 3^ 3^3 * * (Ti A bonum prò malo aut malum prò bono $ et
ibid. ^£^&33 * =f^{=f3 animai prò animali ; Deut. 19, 21.
• ty** • ifiiva • ^amv * anima prò
anima , oculus prò oculo , dens prò dente etc. De usu fòrmulae 3 vid. 89- A. 6.
4. Praeterea bue pertinent:
a) Praepositio ^Jffl3 inter, quae inservit separandis duabus rebus et tuni aut ad alterarli repetitur , ut Exod. 11,7. XA^fil ’ * ffiAWìi inter Aegyptios et Israelem;
Gen. 3, 15. Carni. Sam. I. 8. aut poterit inprimis in minoribus periodis alterum ^^3 omitti et prò eo 2, substitui, ut Gen. 1, 6.
* 11713 inter aquas et aquas ; Deut. 17, 8.
atiraz • - * mi * m ? **»•
sanguinem et (inter) sanguinem — et inter plagam et plagam (pr. contactum); et
b) cum *• e* una cum5 9uae Praepositio non modo adhi-
betur, quando de aliquo alterum comitante cogitamus, ut Gen. 1 3, 1. * ^^3,^ et Lot (una) cum eo ; 18, 16. Abrahamus
ambulabat cum iis ; sed etiarn de loco prope sito i. q. iuxta; Gen. 25, 11. 3j\3 3VT habitavit —
ad (iuxta) puteum. Hinc quoque legitur de eo, quod quis sentit aut cogitat, ut Gen. 39, 6. ' Alt neque cogno -
vit secum s. apud se. Praeterea ponitur prò Hebraeoruni nx et 1535) Gen. 3, 12. flV^V = ‘il^)5) i. e. ut esset mecum; nani antece- cedunt verba filX • AU^AAV quam adduxisti inihij 6, 18. £WJV= et alibi saepius; interdum prò b et ~bx Gen. 20, 9. TKiV=^i 42, 14, = i. e. vobiscum.
5. lleliquae, quae locum spectant Praepositiones hae sunt:
a) super, non modo de loco, super quo aliquid repe-
ritur, ut Gen. 7, 6. =JVÌlA * ZV ' ’XWX ' ^at vel
16
242
cum esset aqua super terra ; sed etiam de eo, ad queir» quid ino- Ve tur , ut Gen. 40, 19. suspetfdet te * zv super li-
gnum ; inprimis ubi sermo est de locis editioribus (Gen. 38, 12.
prò *dz>). Inservit quoque materiae designandae, super quani ali quid scribitur, ut Deut. 4, 13. scripsit ea * firn • zv * mtl super duas iabulas lapide as ; aut usurpatur de corpore sive membro operimento quodam aut reste induto , ut Gen. 24, 47. et imposui annulum *ZV nuribus eius et ar-
millas tj^JA * 2<V uianiòus (manui) eius. Itideni legitur de re, super quam alia eminet, aut iuxta quam alia altiore loco sita dc- prehenditur, ut Exod. 14, 2. * ÌV * ^H^^A castra
metabimini ad mare i. e. in litore maris,v. 9.; nec non de iis, qui- bus aliquid oneri est atque molestine, ut Gen. 50, 20. 4 ^*AA ‘ (TI ZV ^tAS^U vos cogitastis super me maluni i. e. mihi infligere. Reliqua vid. §. 74. 4. Opposita buie est
b) A^A infra se. locurn, sub , subter , ut Exod. 17, 12. sumserunt lapidem ^fllA^A * et supposu&runt ei se.
Mosi, cui insideret; Num. 10,31. disrupta est terra J^HlA^A^T 'quae subter eos (erat) i. e. super qua stabant. idem signifìcat AIA# Pen- lfi? 9. sJ^fA * iHA^i su & manu eius; 18, 4. ^ZfilA * filASS • ZU^AAt et requiescite sub arbore ; 8. 21, li).
c) De loco pariter ac de, tempore adhibetur porro *4A3 post , ut Gen. 17, 7. fitti8 tuis post te i. e.
posteris tuis; 18, 10. rf*4A3 * et dia (erat) post eum ;
19, 17. Oppositae buie sunt
0 Z3? = ^5; zssz = -tó, atpi et frequentius m?Z •• VtttSl — cor am , in conspectu i. e. ad faciem
conversus et ante eam; qua eadeni signifìcatione occurrit quoque sed ita, ut directio a facie alicuius ad aliquani rem in- telligatur, denique A * ZV ante (dicht vor einem). Quae ad latus sunt, designantur per 2,*fHA ttixta Gen. 39, 10. *AZt 3fZ(fiA • 9«"*az ' 3fZ • V^”* nec obsecutus est ei , ut concumberet cum ea (pr. iuxta eam) ; v. 1 8. 4 filZtffA reliquif vestes suas apud (iuxta) me.
e) Pro Hebraeorum ‘rz'ia de aversis rebus vel ita collocati, ut a tergo sint nec possint conspici, aut ut intersit, quod impediat, quo minus in oculos incurrant,utitur Siunaritanus^PVt^) ut Gen. 7, i e. • ^jAur et obsignavit Deus (ar¬
cani) pone eum se. ingrossimi; 20, 8.; ubi vero respondet Grae-
243
coruni tuql, tuin adhibetur ab eodem aut ut Gen. 20, 7.
et ornbit prò te ; aut ut Gev.
IV * ZfilTSl: * * ^Zì^t €t exPia Pro te et Pro
pop ulo.
f) Hebraeoruin denique 3 afd instar expriniitur a Samaritano vel simpliei vel per (=ia3 cum Sufi*. §.51. 3.), ad si-
militudinem , quae inter duas res intercedit, significandam. De coniunctione prioris cum ^J'J' vid. §. 62. 8.^ de notione eius ante iiumeros §. 89. A. 7. Restat igitur hic, ut conunemoretur, adhi- beri eandem particulam de tempore notione circa , ut Gen. i8, i. circa aestum diei i. e. meridiem, et
ante Infili, de actione s. conditione, cui altera subiungitur aut sta ¬ tini subsequitur, ut Gen. 39,18. Exod. 31,18., duni 3 tempus actio ■ nis ipsuni diligentius et magis definitum ( duin , waehrend) indicat.
IL Praepositiones compositae <
Ubi dune Praepositiones ìunguntur, utraque propriae suae notionis tenax esse solet, quod inprimis observatur
1. in Praepositionibus motum significantibus alteri adiunctis, quae hac proprietate non gaudet. Sic legitur a) fa qua oinnino indicatur, a quanani parte vel latere motus prodierit, composita u) cum quae prodeunt aut removentur
e loco inter duas alias res sito, utNum. 7, 89. ubi vox Dei a Mose auditur ' ITT I A i. e. e loco inter duos Che -
rubos ; Deut. 28, 57. 3fiTl Zn ' de medio pedum ;
Gen. 49, 10. fi) cum ita ut notetur separatio arctissimae
antehac duarum aut plurimo, rerum coniunctionis ; sic Deut. 23, 15. 4 fa a domino suo ; Exod. 9, 33. Si auteni
id, quod apud aliquem vel cuni aliquo versatur, ita cogitatur, ut in eius potestate esse videatur, interdum quoque adhibetur de iis re¬ bus, quae prodeunt ab eo, penes queni sunt, ut Gen. 47, 22.
nv'tt * ^iv • ^ * m portio sacerdotiòus
a Pharaone se. concessa i. e. cui soli concedendi potestas esset. /) cum XVi quando removetur aliquid a loco, super quein erat, ut Deut. 25, 9. ^zn • zv * fa a pede se. calceus, quo antea erat indutus; 21,13. aitila *A<n
^flTiZV * deponet vestem captivitatis a se ,* 28, 21 . do-
nec absumserit te * ZV * de terra 5 lune quoque
de remota re molesta Exod. 10, 28. flkZV * fa • Z^A ubi a me; S) cum AUA in removenda re, quae infra alterai»
16*
244
N
est, ut Deut. 25, 19. * A^fA^ pr* de sub coelo i.
e. de loco, qui sub coelo est; Exod. 0, 6. • AZas^ * AUA*3 ub oneribus Aegyptiorum i. e. subducani vos iis, sub quibus adhuc gemuistis ; aut cuni ffl AÌ£ de 9 quae sub aliqua re aut loco, a quo inde conspiciuntur aut infra quem terminum omnino versantur, posita sunt, ut Gen. 6,17. ♦
subter coelum ; 7, 19. Deut. 33, 27. cum si quid, quod a ter^p est, amovetur; hinc de neglecto obsequio Deut. 23, 14. ^AS^ * O<0 recedat a te; Num.
14, 43.; aut de tempore futuro, quod ab altero non attingitur, ut Deut. 29, 22. lilii vestri, qui exsurgent post vos ;
£) cum ^ de eo, quod amovetur de loco, in quo fuerat, ut Deut. 21,9. xarms e medio tuo , similiterque AZZ^I n°tat reces- sum ab eo , apud quem quis versatus fuerat , ut Gen. 13, 11. ^/Tl^tA * A^Z^ * ìtììf v*r a fratr e swo, i. e. alter ab altero sese disiunxit et denique >;) cum ^ta iung^ur? ut signifi-
cetur ab altero sese removens aut remotus, qui non amplius ab eo conspiciatur , ut Deut. 31, 3. exstirpabit gentes e conspectu tuo. Idem valet
b) de 2 cum Praepositionibus motum haud significantibus, ita ut intelligatur motus ad certam quandam rem aut partem. Sic occurrit, licet desint exempla, quae Hebraeorum •> *
rijnri“bH respondent, a) ^]l£35$Z = WÌrbK Num. 19, 4. asperget sanguinem * Z'^f A * * ^3Ì3Z contra faciem
tabernaculi testimonii i. e. illud versus , quod in conspectu erat. ft) <yjvz = ‘■fiS-ba ad locum trans alterum significandum , ut Deut. 30, 13. quis transibit * *^YVZ ^rans mare et
z * ^z^z Lev. 4, i2. * ^az^z extra ca¬
stra i. e. in locum extra ea situm.
2. Alia, quae potius sunt Adverbia, iunguntur cum Nomine sequenti per 2, Ut apud Hebraeos, quo pertinent a) Z “ras* cfr- cum , circa , vei'sus aliquem locum , ut Exod. 40, 33. erexit atrium
circa tabernaculum ; aut praecedente prae- terea 'fa-, b) ^ 4 de Q.uae extra, at aliquem locum
versus sita sunt, ut Gen. 19, 16. ^fA*ì¥Z * *3tìZ^ extra ur - bem, ita tamen, ut locus urbeni versus spectct; Deut. 23, 12. «) z ■ ^va * ya ultra se. locum, qui respicit ad eum, ultra quem est, ut Deut'. 30, 13. * * <^VA * ^ * AZt
Aflì^ ncque ultra mare est. Idem valet de Praepositionibus ita composito*, ut d) 2, * ZVZ^i supra i. e. eius superficicm
— 245
versus, ut Gen. 1, 7. ^fflA^SZ * ZVZ^T («q™e) quae erant supra fìrmamentum ; ita ut totum intelligatur, super quod aquae erant dispositae, et ibid. 2* * subter ; Gen. 1. 7.
3rmA3¥i * fliAism * sjffl^s aquae , quae erant sub ter fi r- mamentum ; aut tandem, ut e) ^ 4 trans , ubi cogi-
tandurn est de eo loco, qui spectat ad aìterurn, tT,ans quem iacet, ut Num. 22, 1. ^ * AVS3
planities Moab trans lordanem.
3. Perraro fieri solet, ut priori duarum Praepositionum iun- ctarum adverbialis notio obtingat, ut in ^*$2, •> uhi enumeratio re- cedit ad extremum usque finem, a quo aliquid incipit i. q. inde ab inprimis in periodis correlativis, ut Exod. 9, I 8. tra * TVt - - ab ilio inde die - ad hunc usque .
Annot. Interdum tamen alterius notio perit, ut Exod. 14, 19. ivit prò sìmplici ^ post eos, aut simplices sibi rindi-
cant notionem compositarum, ubi tamen Samaritanus non semper se- quitur Hebraeum, ut Num. 5, 20. prò Snnnp Sani. AJfl \2M. prò sensum praegnantem exprimens. , Aliquoties AfflZ valet i. q. sine , ut Exod. 21, 11. * A fi II sine argento ; et AZT in Carni. Sam. I. 4.
tCClVl ♦ AZT sine defatigatione\ aut ^ ♦ AZT ibid. I. 6. a ♦ AZT II. 5. 7. adeoque simplex A Z V. 15. )lAAa ♦ A Z sine misericordia ; VII. 13.
§. 99.
De repetitione et ellipsi Praepositionum .
1. Repetitur eadem Praepositio ante plura, quae deinceps sequuntur Nomina copula \ coniuncta, si a) quod Verbo edicitur, in singulis eorum exigendum est, ut Gen. 19, 16. prehenderunt
iiu viri • ' Tfflat ‘ 3f AAA * ‘Ifim • 3TTffl5
jW jfì wanum eius et manum uxoris eius et manum ambarum filiarum eius ; 12,1. egredere * AtTZffl ' ^Kilt * ÌÌVÌ A ' *it3A * Affla ’ JKIt e terra tua et e cc^natione tua et e domo patrio lui; Exod. 23, 11. * *i«HÌSZ *TfìVA * ^ iiAffl^Zt sic facies vineae tuae et oliveto tuo ; v. 32. 31, 4. (De iffla vid. §. 98. I. 4.); b) si alterum Nomen ad prius accu- ratius definiendum accedit, ut Gen. 32, 6. * A * Tfili
a ^ fi'atrem tuum , ad Esavum; Num. 12, 8. 4 mTSva in servum meum , in Mosen.
Annoi. Negligitur tamen haec lex ante Appositionem (§. 81.), nec non in iis, quae proxime ad illam accedunt, ut Gen. 39, 20. et coniecit eum • %Xl*& * fflafflt?AT * aAA ♦ 9fatt*A * Affla ♦ m
246
in dotnum custodirle, lociim, in quo vincti regis deti- nenturj aut ubi sequentia continent explicationeni praecedentiuni, ut Carni. Sani. IV. 12. Sffll'lTZ * 4 =f^£i2 in pabulum
dedit ea (praecepta), in vitam saeculis futuris ; in quo posteriore siniilibusque locis haec Nominis simpliciter adiungendi ratio facile ex arctiore sententiarum nexu probatur. Neque tamen huc pertinent exempla, ut Ley. 4, 2. 4 =f^T^ 4 ^ 4 TSVfilt’ et (si) fecerit
unum ex bis, cum alteruni potius pendeat a =1*1^ (cf. Lat. unus ex) , aut in quibus alia praecesserat Praepositio, ut Num, 24, i.
4 4 Z^A ivit ut ante i. e. ut consueverat.
2. Ellipsis Praepositionis animadvertitur Gen. 38, 11.
ist9iA * Ama * ^z^aA * ma^v sede vulua in domo pa¬ tri s tui ; et ibid. 3c*aA • Ama * AaAmt et sedit in domo patris sui. De Constructione Verb orimi eundì aut veniendi etc. cum simplici Accus. vid. §. 72. 3.
§. 100.
De Interiectionum constructione .
Interiectiones (§. 52. 2.), quae sive gaudium, sive dolorem, sive adniirationem exprimant, animi aftectum voce imitantur , ut fil vae ■ et 9uae reoentiori linguae debetur o! (cf. §. 46. et §. 79.) auctae sunt deinceps aliis vel Nominibus, vel Particulis et Verbis, quae partim cum Praepositionibus iunguntur, partim Suffixis augentur. Sic a) seq. J, aut 2, * et 2</TJ x
legitur Num. 21, 29. ^AVÌÌ 4 *& " (Ut A vae tibi Moab ! Gen. 16, 8. vae tibi! (se. Hagarae; prò quo in textu
Hebr. reperitili* ijk ubi? quod perperam confunditur cum ‘’ix); lidiW. Carni. Sani. IV. 6. bis legitur T • ^zmt* vae ei, qui. Dum autem cum 2, diras preces infert, admirantis magis
est sine Praepositione, ut Carni. Sani. li. 2 1. *
^tT^nz * atiAT o (tu) qui assuetus es gratiae. Praéterea pertinent huc b) z^n absit (e Z'^) cuni 2< personae et ante Infinit. actionis, quam abesse velimus, ut Gen. 44, 7.
absit a servis tuìs , ut faciant (Carni. Sani. V. 6.),* aut cum Suff. c. 18, 25. absit a te j et se-
quente simplici verbo finito, ut Carni. Sani. II. 16. * y^A absit a te (ut) deneges ; c ) ( — k’tatài<) cum Sulf.
Deut. 33, 29. ZA^m • imv beatus es Israel ; et = v a sequente Nomine in Statu emph. (aut cum relat. prae-
fixo), ut in Carni. Sam.1. 9. *)mrmT • ^mAt3^ maw
247 —
foliceS) qui sabbatum celebrante ^«(que) digni sunt eius bene die t ione ,* d) A^C = iisn ecce! ab initio periodi Gen. 19,2. fllfaA ' (713*" ecce! quaeso domini mei , aut
cuni Suff. et sequente Part., ut Gen. 20, 3. ecce’
morieris ; 40, 6. 44, 16. Interdum contrahitur per Crasin cum Pronominibus separati» (1. Sing. et 2. Plur. §. 9. 2. C.), ut Gen. 9, 9. ecce, ego ; 22, 1.11. 27, 1. 30, 36. (22, 7.
’ 3CA Pro A 30; Exod. 18, 25. ^tAA^f ecce vos; Deut. 1, 10. Singularis praeterea eius usus hic est, ut *
^ia A3r ponatur prò si , ubi de certa re futuri temporis
sermo est , quae adductura sit aliud quid , quod necessario inde consequatur, ut Exod. 8, 26. * A3VtA ' Adi * ^35^1 ' fa
^t^t3(n ; a x* ■ famfavz • ecce e sacrifi¬
catimi abominationem Aegyptiorum cor am oculis eorum , nonne nos lapidabimus i. e. quodsi sacra fecerimus idolis Aegyptiorum etc. Lev. 25, 20. Particula denique e) Hebraeorum so, quae a Samaritano vulgo redditur per fifè***' aut Gen. 34, 8.
rf.A/71 * (U^XXK * date quaeso illam ; 37, 6. interdum
cum iuncta occurrit, ut Gen. 18, 3. * (713*" * fa
Si guaeso invenero gratiam ; alibi, ut 30, 27. fili ‘^A; et pro 1x2 " ^ denique utitur Samaritanus (Tlt*" ’ Affli Gen. 19, 18.
A p p e n d i x.
Oratio indirecta quomodo exprimatur , deque aliis quibusdam linguae pr oprietatibus .
1. Amant Samaritani affinium dialectorum instar indirectam orationem directe exprimere, ut Deut. 1, 39.# • faA3^AT
rluos dixistis praedae fiore pr. praedae erunt; v. 14. licet non omnino desint exempla, in quibus ad indirectam orationem saltem accedant, ut Gen. 12, 13. '£} ' (iilVXi (71AA ‘ (T7AUA die quaeso^ te meam esse sororem.
2. Reliquae, quae huc pertinent proprietates, versioni magis debentur; sic a) Parenthesis , post quam denuo excipitur oratio verbo e praecedentibus reperito , ut Exod. 12, 15. *
a primo inquarn die ; vel alio, quo ad praecedentia re- spicitur, ut Deut. 16, 6., ubi ibi spectat ad *w
248
loco i b) Zeugma et tv dia dvoìv, in quo priore duo Nomina iun- guntur Verbo, quod ad alterutrum nonnisi referri possit; sic Gen.
47, 19. ^AV"\M' * ^t^A ' 2 A - AVZ1) ‘ cu r moi'iamur et nos et terra nostra (i. e. devastetur). Idem va- let de altero s. duobus Noniinibus ita copula iunctis , ut utrumque unam rem complectatur , ut Gen. 1, 14. et sint wwa* ( in) signa et (in) tempora i. e. signa temporum. E reliquo verborum lusu bue pertinet c) Alliteratio , ut Num. 24, 21., ubi i* e* dnaeus et nidus tuus invicem sibi
respondent; Gen. 9, 27. Affili • ^ia * dilatet Deus
Japhetum j Carm. Sam. I. 12. ad quem locum cf. Gesenius p. 50. Fortuita tamen magis quam quaesita videntur esse, quae leguntur
Num. 33, 51. 52. - - • "JflnSV * )tAA * ^Ti£
cum transieritis - tum expelletis .
Annot. In aliis vel noluit Samaritanus , vel nec potuit textum Hebraeum assequi, quo pertinet Gen. 2, 1., ubi dìOS, quod unice spectat ad vertitur ab eo |H(7lPZ£^t * Z’&lT et omnes partes eo-
rum i. e. quicquid in utroque tam coelo quam terra creatura est. Si- militer Gen. 3, 16. verba Tp.iiSìS’ rectius transtulit ♦
dolorem tuum in gravitate tua. Neque potuit Hebraeum attingere in rerbis Gen. 49, 8. ?ji|hVh iTi^ vertendis, quorum alterum
reddidit amabunt te , confundens fidili cum arab. ^
amavit. Ceteroquin Paronomasiae passim in textu Hebraeo obriae eum latent. Licet enim Gen. 4, 12. ‘fil 95 reddiderit * di
latitans et absconditus , quibus rerbis propius ad fontem suum acce- dat; tamen hoc imitandi studium desideratur Gen. 1, 2., ubi verba Samar. frt)Pflf࣠♦ inanis et vacua hanc paronomasiam non
reddunt, et ita quoque haud contigit ei Gen. 18, 27. versionem suam
et ego pulvis sum atque vilis lusui, qui elu- cet ex hebraicis "tòlsi *159 "obiti , accommodare.
V #,T TT' • T » *
PARADIGMAT A
Verborum tam Perfecti s. Regularis quam
Imperfectorum s. Irreguiarium;
quibus accedunt
T A B U L A E
Ver bum, Nomen et Praepositiones
cu ni Suffìxis
et
antiquas ac proprias literarum
f o r m a s
«
exhibentes.
Annoi. Numeri Verborum irregularium formis quibusdam ascri¬ tti respiciunt regulas in singulis §§. expositas.
\ c rh u in r e g u -
|
P r a e t. |
P e |
a 1. |
Ethpeel. |
P a e 1. |
|
Transit. |
| Iiitrans. |
|||
|
Sing*. 3. in. |
' ZfY |
Z^T |
Y^AA |
|
|
3. f. |
AZ^Y |
AZ^IT |
A?^AA |
An? |
|
2. ni. |
AZ^Y |
AZ^T |
AV^AA |
A*“TY |
|
2. f. |
tflAZ'FY |
fllAZMT |
filAY^AA |
filA^TY |
|
1. c. |
AZfY |
AZ^ |
AYÌ3AA |
A^TY |
|
Plur. 3.m. |
tzfs |
*z*ct |
tY^AA |
|
|
3. f. |
IfiZfY |
(nm |
fflY°£AA |
|
|
2. ni. |
^AZ^Y |
^ItAZMT |
^AY^AA |
^a^y |
|
2. f. |
PWAZ^Y |
?/TlAZ«lT |
^ffiAY^AA |
Jl7lAmTY |
|
1. c. |
^ZfY |
^Z^T |
^Y^3AA |
|
|
Infìuit. |
IX |
Xf |
||
|
Imp. 2.m. |
z^y |
Z^T |
Y^AA |
|
|
O f |
itiz^y |
cnm |
filY^ AA |
ffl^TY |
|
Plur. 2. m. |
*z^y |
tini |
tY"QAA |
|
|
2. f. |
3t>ZfY |
^Z^T |
^Y^AA |
|
|
Futur. Sàig. 3. ni. |
ifm |
ima |
Y"13Ai7I |
|
|
3. f. |
ZfYA |
Z^TA |
Y'WAA |
""JYA |
|
2. «1. |
ZfYA |
Z^TA |
Y^QAA |
XU<JYA |
|
2. f. |
filZfYA |
rnzMTA |
filY^AA |
fil^YA |
|
1. C. |
ZfYA |
Z^TA |
Y^AA |
^YA |
|
Plur. 3. ni. |
ptzfYm |
^tY^Afil |
^v^jy/tì |
|
|
3. f. |
|]ZfYfil |
^Y^AITl |
^iyiti |
|
|
2. m. |
^m3AA |
^*"*TYA |
||
|
2. f. |
^YA |
^jaa |
^'lYA |
|
|
1. c. |
zy-y) |
"^Y) |
||
|
Prt.act.m. |
ZfY |
juu^jaj |
||
|
f. |
^cz^y |
|||
|
Part.P.m. |
ziti^y |
ri^A^ii |
AU^^Wj |
|
|
f. |
3CZfil^Y |
^tY^A^ |
lare (§. 18
24.
p. 31> — 54.)
|
E t h p a a 1. |
A p li e 1. |
E 1 1 a p h a 1. |
|
^iVAA A^'JYAA A"*TSAA rtlA^TSAA A"^?AA «?AA flI"*T?AA ^A^TSAA piTtA^^AA |
(^(Tilft^A) ‘Alt^A A^A ATTS*A IflA^A A^lt^A t^tS^A nm^A ^A^A ^(TlA^t^A ^l^A |
TrèAA ATrèAA ATrèAA fllATrèAA ATrèAA tTrèAA filTrèAA ^ATrèAA piflATrèAA ^TrèAA |
|
^T?AA |
StAttl*» |
^CATrèA^ |
|
•u’-‘f\’AA iiÌ“TSAA t^TSAA ^“T^AA |
Tlì^A iTTil^A x^ÌV^A ^l^A |
TrèAA fflTrèAA tTrèAA ^TrèAA |
|
«^?AA "^SAA (a •'"‘IVA A "*T?AA fc^SAfil ^"'•TV’AiTJ ^SAA ^"“TSAA "J-TYA^ |
«(mr^iTi) Trèni TrèA TrèA (TlTrèA TrèA ^Trèffi ^Trèffl ^RTrèA ÌTrèA Trèji |
^rèAfiì TrèAA TrèAA nmrèAA 3lrèAA ^irèA/Tl ^mslAiTi JltTrèAA ^ITrèAA TrèA^] |
|
"*T?AS ^T¥A^ |
airiìrè^) Trè^ Trrè^ Trè*il sjrrè^ |
TrèA'i! |
V e r b a primae radi-
|
j P r a e t. |
P e al. |
|
Sing. 3. m. |
1 ¥^ |
|
3.f. |
A¥^ |
|
2. m. |
AW) |
|
2. f. |
filA¥;j^ |
|
1. c. |
A¥3) |
|
Plur. 3. m. |
|
|
3. f. |
<Tl¥^ |
|
2. m. |
|
|
2. f. |
1/71AVA) |
|
i. c. |
|
|
I n f i n i t. |
2 ¥A*Ì1 |
|
Imp. 2. ni. |
2 (¥*3) ¥3 |
|
2. f. |
<fi¥3 |
|
Plur. 2. m. |
(tra) t?A |
|
2. f. |
3Ò¥3 i |
|
F u t u r. |
|
|
1 Sing. 3. m. |
3 rom |
|
3. f. |
¥3A |
|
1 2. in. |
¥3A |
|
O f 1* |
(fi¥3A |
|
1. C. |
¥3A |
|
jj Plur. 3. ra. |
|
|
3. f. |
^l¥3l7I |
|
2. m. |
^*¥3A |
|
2. f. |
^¥3A |
|
s I. c. |
¥3^1 |
|
Part. act. m. |
*¥3) |
|
f. |
3f¥3^1 |
|
• Part. P. m. |
¥fiD^ |
|
f. |
|
E t h p e e 1. |
P a e 1. |
|
1 3^AA AS^^IAA A^AA filASi^AA ASt^AA tS^AA filfiì^AA ^Aa^jlAA 'jj/JlAfìì^AA ^ftì^AA |
1 y>juui^ A¥^ AY1"^ ifiA?”^ A¥xu) ffl¥^ ^*A¥"^ pi7ÌAY>xu3 $$***■1 |
|
%3ìe^AA |
3C¥"^ |
|
a^^AA i7!3t^AA ta^^AA ^3S^AA |
^JUU^] ^>JUUL^] |
|
fU^AiTI 3i^AA 3S^AA (Ttìt^AA fìS^AA ^Bì^AlTl ^St^AA tes^AA 3s^a;ì |
¥"^ifl ¥"^A fil¥"^A ¥^A ^¥"^<71 |]¥"^/7I )*¥"^A ^1¥"^A |
|
B^A*ii 3f3t^A^ |
C <1 1 i S (|]^) §• 26. p. 68 — 60.)
E t h p a a 1.
1 TIOàA
at*Oaa
ATt^AA fij ATIPIA A ATl^lAA tTl^AA fim^AA ^tATT^lAA ^/TlATTf^AA ^TÌ^AA
^m^JAA
^AA
niTTC^AA
tTl^AA
^TTf^AA
TRAITI
TI^AA
TlpAA
fimpAA
TTC^IAA
'pTllAttl
\iT0AM
^TTf^lAA
^TTC^AA
'nc^A^i
TT^A'il
sm^A^a
rwa
A p h e 1.
3 ¥3 A A¥3A A¥3A filA¥3A A¥3A t¥3A (HHA ^l*A¥3A ^<71A¥3A
^¥3*3
¥3A
fil¥3A
*¥3A
3^¥3A
¥3(71 ¥3A ¥3A <il¥3A ¥3A ^¥3fil ^l¥3lTl ^¥3 A j¥3A
¥3^ì
¥3^
3f¥3^i
¥3Jii
3f¥3^iS
Ettaphal.
3 ¥3AA A¥3AA A¥3AA fiIA¥3AA A¥3AA t¥3AA HJ¥3AA ^A¥3AA ^A¥3AA ^¥3AA
3fA¥3A*ì5
¥3AA
fiì¥3AA
t¥3AA
3^¥3AA
¥3Al7!
¥3AA
¥3AA
fil¥3AA
¥3AA
^¥3A/Tl
^¥3A(Tl
^¥3AA
^1¥3AA
¥3A)
¥3A^I
^f¥3AAi5
V e r I) a p r i m a c r a d i-
|
P r a e t. |
P e a 1. |
E t h p e e L |
P a e 1. |
|
Sàig. 3. m. |
1 2iiA |
'(^^a^AAA |
1 2ilA |
|
3. f. |
A2ÌSA |
AiilAAA |
A2S1A |
|
2. m. |
A2iSA |
AiiìAAA |
A2ZÌA |
|
2. f. |
ITJA2Ì1A |
A1A2ÌSAAA |
H1A2ÌÌA |
|
1. c. |
A2ÌSA |
A2Z5AAA |
A2Ì1A |
|
Plur. 3. ni. |
txa a |
Ì2ÌSAAA |
t214A |
|
3. f. |
liUilA |
fiUiiAAA |
<T12iSA |
|
2. in. |
^*A221A |
^*A2iSAAA |
^]*A2ilA |
|
2. f. |
IfilAiiiA |
PH1A2ÌÌAAA |
2filA2iSA |
|
1. C. |
A |
^iilAAA |
^WA |
|
1 n f i n i t. |
2 22ifi«l |
^2i$AAA |
taxAVi |
|
1 mp. 2. m. |
1 lxÀA |
2Z1AAA |
ZiiA |
|
2. f. |
mzii a |
fil2i5AAA |
ffliidA |
|
Plur. 2. ra. |
*2iiA |
/ *2iiAAA |
UJiA |
|
O f «« A • |
^ZiiAAA |
^2i$A |
|
|
Futu r. Sing\ 3. ni. |
o 2 liifllfll |
IH AAm |
» |
|
3. f. |
Ziim a |
iiiAAA |
2ZSAA |
|
2. in. |
WfilA |
2Z1AAA |
2ÌSAA |
|
2. f. |
fiUiUTlA |
(ùZ-'iAAA |
mZiSAA |
|
1. c. |
2il(T5A |
iilAAA |
2iSAA |
|
Plur. 3. ni. |
^2A4AA(Ti |
^ZiiAlil |
|
|
8. f. |
^iirnin |
^iiSAA/Tl |
^ZilAiTl |
|
2. m. |
^miiAAA |
ìmilAA |
|
|
2. f. |
^2aiflA |
^lliiAAA |
^2ilAA |
|
1. C. |
2iifi0 |
2iiA^l |
|
|
Part. act. m. |
1 2i3A |
iiiA'il |
|
|
f. |
3f2^A |
• |
3f2iiA^ |
|
Part. P. ni. |
2/TJiSA |
2^AA*i$ |
ZilA'il |
|
f. |
3C2<T!iiA |
^ZìiAA-’i! |
^fZiiA^ |
cails A (A3 §• 27. i>. co. ci.)
|
E t h p a a 1. |
A p li e 1. |
Ettaphal. |
|
i(>«aa,2^aAA AZi&AAA ■ AZiSAAA (TJAZiiAAA AZilAAA tZ^AAA (TUiSAAA ^tAZiSAAA ^/TiAZiiAAA ftZiìAAA |
JfZatA^ìifilA AZiSfilA AZilfflA mAZiifllA AZSSfflA tZilfilA ffiZììlTIA ^AZamA • p^AZiSmA ^ZiimA |
2(zaiAA)2^i7lAA AZiifilAA AZiifflAA (TIAZ^mAA AZiifflAA x'Z^iiTlAA (TIZiifflAA ^AZ^ITJAA PffiAZiifilAA jlZiilTlA-zV |
|
3TZÌSAAA |
3tAZis<rra |
^AZiifflA’ii |
|
». (ZaAA) 2Ì1AAA fiJZiiAAA AZiSAAA g^Z^AAA |
(Z-atA) 2^/TJA azsaia nj3(TiA |
(Zas-AA) 2^i7ÌAA (IJZiSfilAA tZ^fflAA ^ZiifilAA |
|
(zaAffl) iiiAAHl ZiìAAA l ZiSAAA filZiSAAA ZÌ5AAA ^ZiiAAfil ^ZiiAAfiJ JltZ^AAA ^ZiJAAA ZiSAA^i |
✓ (zaino 2^mm VAfàh ZiifflA filZiiffiA ZiilTlA ^AZizmm ìm^/riA ^ZiSfilA ziim^i |
(zatAiK) 2ismAffl Zii/TIAA ZilfilAA l'iizymAA Z^filAA ^\ZAi(nAiT! ^iz^mAfn ^ZZilfilAA ^ZaiTiAA ZiKTlA^ |
|
(z«a«) ZilAA^ ^ZiiAA^ |
(zai«) 2^(71^ V.M>'A nxxm |
(ZaiAai) 2iifl7AJil |
V e r b a primae radi-
|
| Praet. |
P e a 1. |
E t h p e e 1. |
(P a e 1.) |
|
I Sing. 3. ra. |
1 52(11 |
1 ^ZITIAA |
JTzrn |
|
| 3. f. |
Ni Idi |
ATZfflAA |
midi |
|
2. m. |
A 52di |
ATZfilAA |
ALZITI |
|
2. f. |
ITlA TZfil |
filATZlTlAA |
<Tl ALZITI |
|
! 1. c. |
ATZfil |
ATZfllAA |
ATZ<TI |
|
I Plur. 3. m. |
Tildi |
ITZfHAA |
25 Idi |
|
| 3. f. |
dividi |
niTimAA |
di52di |
|
| 2. m. |
pltA 52dl |
^*ATZ<71AA |
l)2A52di |
|
§ 2’f* |
'}diA52di |
^filATZfilAA |
jidiA52di |
|
P 1. c. |
^52di |
^TZfilAA |
jplTZffl |
|
Infinit. |
'‘ildi'X |
smfflAA |
smura |
|
Imp. 2. m. |
2 52 |
TZfilAA |
52di |
|
|j 2. f. |
di52diAA |
dl5Xdi |
|
|
f Plur. 2. m. |
*52 |
mniAA |
Tildi |
|
1 2. f. |
^52 |
S^TZfilAA |
saziti |
|
I F u t u r. J Sing. 3. m. |
52diAdi |
TZfflm |
|
|
| 3.f. |
TZA |
52CÌAA |
tzhia |
|
; 2. m. |
52A |
^ZfilAA |
TZfllA |
|
2. f. |
ITITÌA |
fllTZfilAA |
di5X0iA |
|
Pj 1. c. |
52A |
TZfilAA |
52diA |
|
| Plur. 3. ra. |
JltTZflt |
^mirjArn |
^25 Xdidi |
|
| 3. f. |
Ì5Xdi |
immAin |
^52 didi |
|
il 2. m. |
pltTZA |
iimmAA |
Ìjztzitia |
|
P 2. f. |
plTZiTIAA |
plTZmA |
|
|
■: 1- c. |
tzÌÌ |
"TZfflApi |
|
|
1 Part. act. m. |
l52di |
5Xdi*2 |
|
|
f. |
midi |
ridi’ti |
|
|
Part. P. m. |
5di2di |
5XdiAx% |
520itZ |
|
| f. |
scaldi |
^'iZtTiA^ |
smfira |
calis (71 (AD §• 28. p. 61. — 64.)
|
(E t h p a a h) |
A p h e I. |
Ettaphal. ; |
|
|
TZfilAA ATZfilAA ATZfllAA ITlATZiTlAA ATZfllAA ZTZfllAA ITlTZITlAA ^ATZITJAA pfflATZfilAA ^TZfilAA |
(afniA)S£rztA ATZZA ATZtA filA^TZZA ATZtA mtA firn* a ^ItA^ZtA ^AtA^ZtA ^TZZA |
(afmAA)3TZtAA ATZZAA ATZtAA ITJATZZAAi ATZtAA ZTZtAA fll'TZZAA ’pZATZtAA pntATZZAA ftntAA |
|
|
^TZfilAA |
^TATZt^ |
SfATZtA^ |
|
|
TZAIAA /TlTZ/flAA sTZAIAA SfjmfllAA |
(affli*) TZZA AlTZtA tTZtA |
(afniAA) ^ìtAA AITZtAA ZTZtAA 3c;m*AA |
|
|
TZfllAAI MAA TZAlAA (TlTZfilAA TZ/HAA )tTZ<TlAffl ^JZfllAm )rn/TiAA ^ITZfitAA ^ZAIA^ |
(annuii) Ritiri TZtA TZtA irmtA TZZ A ^ZZ/Tl |]TZZl7l ^ZTZZA ^ZtA TZZ^l |
(affliAffl) TZtAAI TZZAA TZtAA /TlTZtAA ^ZtAA ^ZZAfll ImZAAl ^ZTZZAA ;m*AA TZZA^l |
|
|
/ tz/tja^ ^ZAIA^J |
(afm») 'IZZ^ZI 3fTZZ*i! TZt^l ^'TZv^ii |
(affli*») TZZA'ii |
17
V erba mediae radicalis
|
Fraet. |
P e a 1. |
E t h p e e 1. |
Pael. |
|
— - - 1 Sing. 3.in. |
1 <ap * "[V? |
2 ^(TIVAA |
^ 3 * |
|
3. f. |
* A^V¥ |
A^ITIVAA |
A^fll? |
|
2. ni. |
A^V¥ |
A^ìfflVAA |
A^ffi? |
|
2. f. |
fflA^iV? |
ffiA^fflVAA |
|
|
1. C. |
A^VS |
A^ITlVAA |
a^iti? |
|
Plur. 3. in. |
«w? |
t^lfiVAA |
|
|
3. f. |
m^mvAA |
||
|
2. m. |
^ItA^V? |
^A^mVAA |
|
|
2. f |
p/TlA^V? |
jffiA'MVAA |
^iTIA^fflV |
|
i. c. |
^filVAA |
||
|
I nfinit. |
3ft(fiVAA |
||
|
Irop. 2.m. |
1 ’m • |
^ilJVAA |
|
|
2. f. |
<Tm? |
fiftfilVAA |
fifóllTi? |
|
Plur. 2.m. |
l^fllVAA |
||
|
2. f. |
^filVAA |
SJ^ITÌ? |
|
|
F u t u r. Sing. 3. in. |
‘MlVAfil |
«a*™ n?fn |
|
|
3. f. |
^niVAA |
^Sl7I¥A |
|
|
2. m. |
m?A |
^(TiVAA |
*ì$l7l?A |
|
2. f. |
irran’A |
finfllVAA |
|
|
1. C. |
'KYA |
^ITJVAA |
^fflVA |
|
Plur. 3.m. |
^(TlVAfil |
||
|
3. f. |
|mnvA<n |
||
|
2. m. |
^fflVAA |
^<TI¥A |
|
|
2. f. |
|mVAA |
^m?A |
|
|
1. c. |
^mvA^ |
^171^ |
|
|
Prt.act.m. |
1 * ^iV¥ |
||
|
f. |
(?5i7S) |
||
|
Part.P.m. |
^(TlVA'iJ |
||
|
f. |
srain? |
^(TlVA'i! |
* et fil (tV-fllV §• 2<J- P «4 — 68.)
|
E t h p a a 1. |
A p h e 1. |
Ettaphal. |
|
|
WtaA* 3 *3fimAA |
2^(TISA |
»paa2-"J(7JYAA |
|
|
AaHl^AA |
A^flJYA |
A^JifiYAA |
|
|
AaiWSAA |
A^ITJYA |
A*iSffiYAA |
|
|
/TlA^m^AA |
filA^filYA |
fllA^IflYAA |
|
|
A^m^AA |
' A^ìffTlYA |
A*ìSfllYAA |
|
|
tafiMAA |
A |
t'iJfTlYAA |
|
|
fflafMAA |
(n*ìunm |
ifl^fliYAA |
|
|
^AaflmAA |
^A^fiiYAA |
||
|
pmAam^AA |
^(TlA^filYA |
^filA^mYAA |
|
|
fta/Tl^AA |
ftl^filYAA |
||
|
^tafflt?AA |
srap’a-^fitKìS |
*“'PA*!-7fSiT[YAJ3 |
|
|
JjtaAA * affltIAA |
^(TJYA |
«paa *"SfflYAA |
|
|
i |
fflSlTitfAA |
<rram?A |
Ifl^fflYAA |
|
tanmAA |
^i'mvA |
l^fllYAA |
|
|
^am^AA |
sj^fllYAA |
||
|
j^aAffl •aiTfàAiTl |
'aPAfll,"J/TlYAiTJ |
||
|
afiMAA |
^mvA |
^(TIYAA |
|
|
sirmAA |
MYA |
^ITIYAA |
|
|
<nafli*iAA |
flftilTIYA |
ffl'illllYAA |
|
|
affiEÌAA |
^J/TIYA |
^fllYAA |
|
|
^airraAfii |
^filYAfll |
||
|
^anraAA |
^ITIYA |
^filYAA |
|
|
^am^AA |
^ni?A |
^ITIYAA |
|
|
a/risA^ |
^(TlYA^ |
||
|
3TCifllY!ìi |
. i1 |
||
|
j^taA» • a/rmA^ |
^Y^ |
«pa^-^YA^ì |
|
|
smista |
ÌTC2Y2Ì |
^fllYA^iJ |
17*
|
Praet. |
P e a 1. |
|
Sing-- 3. in. |
‘ZAV * ZV |
|
3. f. |
AÌAV * AZV |
|
2. in. |
MV |
|
2. f. |
filAZV |
|
i. c. |
AZV |
|
Plur. 3. m. |
tiv |
|
3. f. |
flliV |
|
2. ni. |
41AZV |
|
2. f. |
^filAZV |
|
i. C. |
|
|
I n f i n i t. |
‘ZZV^'ZVfiKS |
|
I m p. 2. m. |
1IV |
|
2. f. |
(iiiv |
|
Plur. 2. m |
nv |
|
2. f |
SfrZV |
|
Fu tur. |
|
|
Sing. 3. m. |
1 zvmrn |
|
3. f. |
ZVfilA |
|
2. in. |
ZVfflA |
|
2. f. |
fllZVfllA |
|
1. c. |
IVI HA |
|
Plur. 3. ra. |
jtzvnun |
|
3. f. |
4zvrn/ii |
|
2. m. |
Civaia |
|
2. f. |
jiVfllA |
|
1. C. |
zv<n) |
|
Part. act. ra. |
2ztzv*<iv>zzv |
|
f. |
%:zzv |
|
Part. P. m. |
2 ¥(T!?T |
|
f. |
|
(Ethp e el.) . |
P a e 1. |
|
a3'3IAA A^TAA A\.V\Mf AA fllA^IAA A^IAA t^TCAA ffl^SlAA ^ZA^tAA ^OlA^lAA ^^ZAA |
2ZZ*3 AIZ^ AZZ^ (TIAZZ^ AZZ'if tzz» fiJZZ^l ^tAZZ« piTiAZZ-’ii ^ZZ» |
|
SJ/^ÌAA |
3QZ2KI |
|
'5'3'TAA ffi^lAA t'A'AlAA 3f^31AA |
ZZ^ filZZ^ tzz« |
|
^tA/n •'j'ataa '.V'ITAA fil^lAA AJ'AlrAA >'3AATAi'n pt^'ATTAA ^TfA^l |
zz^/fl ZZ^A ZZJZIA fittZ^A ZZ^A 4nz^/n )ZZ^IT1 )ZZZ^A ^ZI^A zz^O |
|
zza» ^zz«si zz^as 4ZZ3f3 |
geminatae (VV §• 30* P- C8 — 70.)
|
E t h p a a 1. |
A p h e 1. |
Ettaphal. | |
|
|
2 223AA A223AA A223AA (TIA223AA A223AA *223AA (7Ì223AA ^A223AA ^/TIAZZ^AA ^223AA |
1 2AVA • ?TA A¥TA A¥TA ITÌA5TA A?TA *¥TA fllSTA >*A?3A ^(TIA?TA |
1 STAA ASTAA ASTAA fiJASTAA ASTAA *STAA filSTAA ^ASTAA ^fiiASTAA ftSTAA |
|
|
5223AA |
3C2AV^ * gV'T^i! |
SfSTA*i{ |
|
|
223AA (7U23AA *223AA 3f^223AA |
2AVA ' ?5A ni?TA mA ^?TA |
STAA filSTAA tSTAA «jlSTAA • r\ |
|
|
iu m 223 A A 223AA (TIZZ3AA 223AA ^223AfiI }223Aifl pnZ3AA }223AA 223A} |
ZAVfil • rial STA STA filSTA STA Afflili ^lSTfil ^ItSTA ^?TA ST^ |
STAITI STAA STAA filSTAA STAA jmAin ^staiti )mAA ^STAA STA^l |
|
|
« |
223 A^ 3f223A^ |
2AV^ * ST^ 3fST^ sr^ ^tst^ |
STASI <■ estasi |
Verba quiescenza tertiae radica-
|
Praet. f |
P e a 1. |
Ethpeel. |
Pad. |
|
Sing.3. in. |
AAA * |
(ii^HAA |
(<na*) <71**1 |
|
3. f. |
2 AAA •A 'Stl |
^AIU^HAA |
3,am |
|
2. in. |
3bAlflAA 4 Af7l^3 |
3kA(Tl^AA |
3hA(nm |
|
2. f. |
fiJAfil^lAA |
rHA(ntn |
|
|
1. c. |
Alfl^ |
Afil^AA |
A(nm |
|
Plur. 3.ra. |
2 \AmAA |
2V^£j |
|
|
3. f. |
2<TJ^ |
(staiti) 2 fll^AA |
(STAITI) 2 (UM |
|
2. in. |
3'^ ATTICA A |
31 |
|
|
2. f. |
pmAflt^AA |
pm Afflai |
|
|
i. c. |
^fil^AA |
^tnm |
|
|
Infìnit. |
^A^A^ |
||
|
Imp. 2. m. |
m^AA |
<ntq |
|
|
2. f. |
<*S) fil^AA |
-mtn |
|
|
Piar. 2.m. |
- t'jtt |
2t^AA |
|
|
2. f. |
^nuiiv^^AA |
Dittiti, |
|
|
Fatar. Sing. 3. in. |
ta^m |
m^A/n |
aitmu |
|
3. f. |
(ti^HA |
cn^HAA |
mtnA |
|
2. ni. |
afàn a |
(n^HAA |
UltHA |
|
2. f. |
Oin^nA) |
Ofil^SAA) |
0/TltftA) |
|
i. C. |
(n*mA |
ffl^MAA |
mmA |
|
Plur. 3.m. |
2^^tni |
*^qA<a |
|
|
3. f. |
'vrn^rn |
sipm^Afii |
3a |
|
2. ni. |
- ^**A |
2 ^^AA |
|
|
2. f. |
31 jfii^nA |
3aptn^AA |
3a lì/71 ttlA |
|
1. c. |
(il^A) |
<71**0 |
|
|
Prt.act.m. |
ai*m |
V |
(nmxm |
|
f. |
3s^f/n^ |
3a3tm**p3 |
|
|
Part.P.m. |
(ntn*2 |
||
|
f. |
3a m*m |
3a3ffil^Vii |
lis A a ut (Al-m §■ 31. p. 70 — 75.)
|
> E t h p a a 1. |
A p h e 1. |
Et t ap h a 1. |
|
31 Aflì MAA sl,Amt^AA IIIAITltftAA Afilt^AA 2**^AA .(zxm) 2fTl1:t3AA 3,'jtAiTlt^AA jffiAfilt^AA ^Dtt^AA |
hisza 3aA<mA 31,aiti?ìa (TlAiTiVIA AITILA 2t?iA (jf.*at)2fiI¥ZA "JltAfltSZA ^filAfllSZA ^m?ZA |
fitf^AA 3a Att^AA 81 AfiffjAA filAdlT^AA AfllT^lAA 2tT^AA (*A0l)2filT,]AA 3,1 ^ADIT^AA PITIA/TI^AA ^/TIT^AA |
|
3fA*V4A^ |
3fA¥2£i |
^CAT^A^ii |
|
(Tl^AA (»t) mt^AA 2 aa |
fil?ZA 2fil?2A ìm 3»3(nm,^SZA |
fiìT^AA m> niT^iAA 2 vT^AA 3a)fflffl,^)AA |
|
dimm mt^AA (TJ^AA (JjfiftttAA) mt^AA 3apmt^tAm 2^v?AA 3*pniti4AA ama^ |
miai miA fllSZA (^(Tl?ZA) hi?za 2^mni 3“pinsz<n 2^SZA ^fllSZA (nn^ |
dl^Adi mi; iaa m^AA OfilT^AA) fllTplAA 2 AITI 3"ÌHTIT^AITI 2^ZT^AA 3a JlTIT^AA itit^a) |
|
3*mmA*s |
din’x 3a3rm^ din*z 3a mirimi |
fll^A^ 3a3ffllTjA^ |
Verbum regulare cum Suffixis
(§. 34. p. 79 — 87.)
|
Oh |
Oh |
Oh |
Oh |
Oh |
OH |
Oh |
& |
Oh |
Oh |
|||
|
\ì> |
\ì> |
\S> |
\ì> |
\S> |
\> |
Oh |
\ì> |
Oh |
Oh |
|||
|
! • |
ai |
a* |
aT |
-n |
ai |
\S> |
ai |
\ì> |
||||
|
3. m |
*4 j—l |
< *4 J~L |
•*5 ** J“L |
■*5 j-l |
** J— L *4 J-L |
< J-L *4 |
J— L J— L *5 *4 |
a* *« J-L |
*h J-L |
Jy. J-L 4* J-L |
J— L *4 J—L |
J—L |
|
J-L |
J-L |
J-L |
in
i I i i m i
Oh
\ì>
! I
I I
|
. |
Oh Oh Oh |
Oh Oh |
SR Oh Oh |
Oh Oh |
H H |
|
o |
. > \> . |
Oh Oh |
|||
|
^ M |
^ -l t |
\> \> |
Al A( |
\> \> |
|
|
^ ^ Jq |
£2 ‘ |
n <-4 |
J-1. ^ _TT. | |
A| Aj |
|
|
Plur |
J-L J“L " - J—L J—L |
J-L J—L JT. |
J-L |
J—L }S. J-L j-L J-L |
co
Oh Oh Oh Oh Oh Oh Oh
N ‘'T ^ ^1 N HI
K < il < -Fi
w S
& £ Oh Oh «> \!> <n[
* Sf
Oh Oh
~l
» £
<Tr
H H
Oh Oh
\S> ^ì>
N n
J“ L *H
w 5?
JVJ
Oh Oh Oh Oh Oh Oh Oh
\> \> \E> \S> \>
HJ <S| fq ^ HJ K|
^ ^ < 2 & ■$ s
W iir W jM ^
ÌB1
£ £ Oh Oh \S>
w ■£•
i“
Oh Oh
^ì>
in<
H H
Oh Oh
\ì> \!>
J“L ^
* £
ri
Oh Oh
\> \ì>
# ■$
Oh Oh < &
Oh
•kj
*5
» 9R
Oh Oh $> \>
jrf J—L
H H
Oh Oh \ì>
J-L ^
# -C*
C
ri
Oh Oh
\!> \ì> # «*$
Oh Oh \ì> \£>
a{ n
•*5 £ m #
?
Oh
\>
a»
J—L
J-L
*ì
ti
& » Oh Oh
\>
2* J_1 * #
I I
e e
Oh Oh
«> \ì>
Al ^ J”V
ti ■rn- ti
|
Oh |
Oh |
Oh |
Oh |
Oh |
a % Oh Oh |
Oh |
Oh |
|||
|
• « |
\> |
> |
\> |
l ^ |
^ l |
Oh |
Oh |
|||
|
• |
«Al |
~i |
\> \> A^ As| t3 J—L |
Avi |
AVI |
\> |
\> |
|||
|
f—i th rj •rM |
H j-L |
J—L |
< J—L |
1 *4 J—L H |
< 1 J—L |
J—L |
*4 J—L H |
Aj J—L |
A| J—L |
|
|
rii |
S-^ |
|||||||||
|
«> |
e |
E |
E |
E |
||||||
|
• ci |
a |
CM |
a |
« 2 |
a «3 |
ó ^ . |
CH |
M* |
cò |
CO |
|
X • M |
cò 4J c? |
co |
ffi |
•rt co 3 |
CH «^5 |
H4 CO 3 > |
fcì) |
ù 3 £ |
bi> a |
*ù 3 Oh |
|
<H_ 5» |
cd £ |
£ |
-w '3 |
-4-ì «d Ch |
S 3 |
|||||
|
Xfl |
« |
M |
<u CH E |
tH 0 3 |
||||||
|
• |
HH |
N o m i n a c u m S u f f i x i s
|
A. |
Nomina |
masculin a. |
||
|
xxx^X |
Singi %xa |
1 1 a r i s. firn |
3A |
|
|
(vestisi |
( rex.) |
(jpuer.J |
(pater.) |
|
|
Suff. Sg. |
||||
|
1. c. |
m^tsz |
ntei*a |
(3f3A) fltSA |
|
|
2. ni. |
«firn |
*t3A ♦ttfltSA |
||
|
2. f. |
«nt-^sz |
«rrfóz^ i |
«mnm |
*i£3A «^GlSA |
|
3. m. |
swsz |
srnm |
♦ tffiSA |
|
|
3. f. |
^z^ |
£A*3A « £<Tl3A |
||
|
Suff. PI. |
||||
|
1. c. |
Ji^sz |
Xiam |
||
|
2. m, |
z |
Starna |
||
|
2. f. |
Jot^taz |
Ijnmz^ |
IhTtefflfPi |
jirm^A 0^<riaA |
|
;it3f*z^ Starnai |
J^taA^^nisAi |
|||
|
o. m. |
||||
|
3. f. |
i Jni^A « JomflsA |
|||
|
Snmaz J |
ìlfiJfTl^J |
l |
||
|
JUTt-^t-^Z |
Plur »nmia |
a 1 i s. SlfTm |
Il£3A |
|
|
Suff.Sg. |
||||
|
1. c. |
nm |
fltA3f3A ♦ (T1A3A |
||
|
2. m. |
k cantai |
«(IlilZ^ |
SiASraA » *ilflA3A |
|
|
2. f. |
ttflm |
ttOlA^A * #ITIA3A |
||
|
3. m |
trm-a Z^i |
tnm |
3fA3f3A • STASA |
|
|
3. f. |
sr flm |
STASTSA * STASA |
||
|
Suff. PI. |
||||
|
1. c. |
Wmaz» |
ftnm |
tt , Sa*3* |
|
|
2. in. |
fcttASTSA |
|||
|
2. f. |
)ltoASTSA |
|||
|
3. m. |
jramttz^o |
Stufimi |
;itSTASTSA\ |
|
|
j*fli"**az/ |
iitm^z^J |
litfim/ |
JttASTSAj |
|
|
3. f. |
^nt^m^azì |
Imistastsaì |
||
|
)nim^z^; |
|I(TIASTSa/ |
(§. 45. 4(i. p. 120
130.).
B. Nomina feminina.
( virgo.J
fflAZ* A5 tfAZtAS ■JdfilAZlAa SAZtAa 3TAZ4AS
(tt) ^AZtA5 |lt#AZtAa ^LfllttAZlAa tfl^AZtAa) ì ^AZtAa J tfalSfAZtAS) ^ |lfilAZtAa I
}AZ4Aa
mAAZtAS
ttAAZtAa
ttfllAAZtAa
cfAAZtAfì
3fAAZtA3
^AAZ4A3
)tttAAZtA3
^fll^AAZtAa
)4AAZ4Afl
^HJAAZtAa
Singularis.
lilAiA
veslis.J
fllAffli^SA
SiAfitéttA
ttmAfltéttA
«Am^A
SfAfltéttA
^fTl^Am^A
;hflAm*?ttA
P 1 u r a 1 i s.
)Afll^A
filAAfltéttA
•KAAfiU^lA
£UTlAAfTll*5iA
SfAAflll^A
SfAAfilt^JiA
^AAdl^A
^ltttAAfll^A
lUTteAAfitéttA
^AAflli^A
ilfilAAfltéttA
(filia.)
fllAaa
*A3a
tffllAaa
ÉfAaa
3rA33
(») >**a
|l*31Aa3
lifiteAaa
litAaa
)l/flAa3
* |lAa3
(TlA^a • (flAA33 *LA)3 • *AA33 ^ntA)fl *ttmAA33 3TA)3 • 3TAA33
^fA)3 • 9TAA33
JtAja • JtAAaa JJfltAja * JfflAAaa
J)A)a * IlAAm Jt^Aja ♦ ^t^AAaa )toA)a -JififàAAaa
OOfi
Oi
co
*ry
►u
I
h- 1
CO
t-J
p
o
-3
o
cc
fS
a>
c li m S u f f i x i s.
I.
Index vocum Samaritanarum formae aut structurae singularitate insignium.
A
A (= interrogativum 237.
3 A et flfàA 111. eius fle-
xio. 131., cum Suff. 123. sq. fìA et ££ìA Imp. a 63. fìflPfA cum Accus. 184, ff A (= nm) 32.
3fA Vocativi nota 125. 145., In- teriectio 246.
)13fA = 237.
flUA = ‘’ix 145., seq. Z et cum Suff. 246.
^dZlA Particula adversativa 230. ^A et ffltlA 111. 131., cum Suff. 123 sq.
Plur. ab fftlA 133. fllA = iì< 232. i. q. watt circiter 233.
ttfflA = 7pl* 237.
^fflA = •}?*< cum Suff. 91.
AfllA (et tAfllA) cum Suff. 90. 91. prò 3V3C ante Part. 180., cum Z 190.
sfttA forte i. q. 3fAA 29., in Suff. 2. Sing. et Plur. 29. et in iis- dem Praet. Verborum 3fZ per- sonis formandis residuum 38. i. q. 22 |lVtf A = 231.
Z A = 237., Praep. cum Suff.
Plur. 142., eius notio 239. ST^fZA cum Suff. 123.
cum Suff. 123., cum Verbo Sing. 219.
AfllZA ex JA s. 2dA et AfflZ 21.
*diA interrogai 236., cum Praet. iunctum 229., in iurandi for¬ mula 229. fil|l * ^£dA ad Optat. exprimendum 182. , *£dA — *dd A siv e — sive 232.
Sa syllaba Pronominibus pers. separati» propria 27. , prò fiOA 28.
AjA et ^A 28.
AfiOA s. AflO* prò AfitA * )1A 21.
flÌ-Jl|lA eius usus 28. 29.
SJA prò ^tjA 29.
A cum Verbo Plur. 220.
AVA 59.
3 A — 0A et — et 231., Hi* • AA= S]K 144.
ZtflA eius notio 242.
^K^A = ilfiT* 232.
W 32.
3fA"*A = ]zLfc,f 133. et MA-^A 134.
AA prò AA 23. 28.
£3fAA prò t=f » 3(AA 21.
3
6 eius notio et usus 188. 240., circumscribit Genitivum 206.
Zfilfffi cum Fut. 231.
Praepos. ; propria eius notio et usus 241., quaenam Verba cum ea iungantur 190., —
Z 241.
A(fi3 eius flexio 131., cum Verbo Plurali 219.
AU3 234.
ffVJ^3 propria eius significatio
270
242., cimi quibusnam iungatur Verbis 191.
et quomodo flectantur
131. , inseryiunt Abstractis for- mandis 204.
Optati vum exprimitl82. quomodo differat a
230., negandi vini obtinet 233. A3 prò A33 132.
3A3 eius usus 242., quibus detur Verbis 191.
i
sfSl^fldiìfA cumAccus. 184. 331f inservit Pronominibus expri- mendis 161. 163., Abstractis formandis 204., iungitur cum Verbo Plur. 220.
T
Pron. relat. 31. , syntacticus eius usus 154. sqq., Participio praefigitur 180., Genitivum cir- cuniscribit 206.
3TAT prò 31.
AAT prò AdtAT 91.
ZdlT loco Pronominis possess. 30. 149.
^•?4T rarior Infin. forma 22.
AZT cum- Fut. 231., prò Praep. sine 245.
prò ^13 * tlZT 2 lo AT prò AAT 20.
£f interrogativum 236.
A3f = ftSrt 145. 247. , cum Pari, iunctum Praesens et Futurum significat 178. 179. sfiASf per Crassin prò * A3f ^)A 20.
^AA^t prò ^AA * A3f 20.
et dÌ3C abscissa A finali litera 23. 27.
eius flexio 76., cum sequente Inf. circumscribitFuturuml78., rarius addi tur Participio ad Praet. aut Fut. significandum 180. sq., eius Ellipsis 193., quando adhibeatur ibid.
dtl=f et dt33f Imp. Verbi 33fdl 63. vid. *zsr.
AZ=f in periodis adversat. 230., »A « AZSf ibid.
•54diz%: prò ^irnz * ast 21.
■J4Z^ eius flexio 78., compensatur Verbo ibid., superstite^
utriusque forni ae ibid. et 62.
fl0z3r=fi0 * zs: (w te) 21.
^ = JA » A=f i. q. *3A si 247.
s0%r=nsn 140.
AdO^C ex AdlA * 3 A 21.
A Z * et AdlZ * ^ sequente Futuro ad Optat. exprimendum 182.
MSf et 29.
i copula, varius eius usus 227. sqq., exaequationis 232.
(nini) 21.
dtt, Zd \t et kit vaeh! 145.246,
AA^=mt 31. 3f^ = ì“it et 3fdl3r$ aut 3fdlV$ (=ìit|n) ibid.
)l3^J in Adverbiis Numeralibus ex primendis adhibitum 218.
Z$ Imp. Verbi Z^A 60.
eius flexio 79.
et dtt^m 112., cum S uff. 124.
zite — v-ia àt, 145. , eius usus 246.,
&Zite=ttZ * ite 2i.
^ .
31^ et 145., eorum
usus 246.
m
fl^fdl eius flexio 77. 78., mutuatae eius a ^ A) formae ibid., occulta- tur forte huius Verbi ut in Syrorum usai-* 62. 63. , singu- lares eius Imperai, formae ibid.
Z*IJI (=ìi;) varine eius formae 62. 63.
91.
AdJ nota Accus. 124., quibusnam praefigatur Nominibus 207., se-
271
quitur post Verba passiva 192., interdum post Inf. Pass. 177. 178. Afil = èzuvog 31, 162.
i£
■Jl Numeris praefigitur 216., de tempore adhibetur 243., JA— in periodis correlativis 232.
ite^^mzA * z« 2i.
Al-51 inservit comparationi 212., in periodis correlativis legitur (= Ì323) 232.
fltó=‘>3 144.
Z£1 iungitur cum Nomine tam ab- soluto quam emphatico 203., cum Part. 180., ponitur prò eo ZZZtt 203., T » Ztt 161.; Adie- cfcivi instar accedit Nomini 224. in periodis correlativis omitti- tur 232., ibid.
I
Z nota Dat. 124., rarius Accus. ib., inservit Genitivo circumscri- bendo 205., uberior eius usus
239., quibus detur Verbis 189. sq. , Passiva Z sibi vindicant
191., Nominibus AfllA et AfflZ tribuit notionem habendi
190., inservit Praepositionibus componendis 244.
Z=^>ì< praefigitur Futuris 233.
AZ — fc^ 233., ponitur prò ib., valet i. q. sine 245., — ♦ AZ AZ* 231.
A ZffZ cum Infili. 235., cum Ver¬ bo finito ibid.
tZ Optativi nota 182., in periodis hypotheticis adhibetur 229.
flfóZ Optativo expiimendo inser¬ vit 182.
^t^Z quomodo differat a|H3230.'
flTfllZ quando ponatur 185.
^filZ prò >JA » AfilZ 21.
A dii cum Suff. 90. 91., ante No¬ mina, Adiectiva et Participia 162. 234., ante Verbum finitum i. q. AZ 234., cum Participio iunctum exprimit Praesens et
m
Fut. 180. sq., sequente Z 190., i. q. s i n e 245.
tAfitZ quid sit 91.
3f)lAfil2 = =0A » AfilZ 20.
«Z Praet. prò -&Z3C 78.
ZVZ quid Numeris appositum si- gnificet 216.
|1A^ prò )1A • A 53 2L = T 456. 161.
AZff^l cum Verbo fin. 235. exclamàndi Particula 237.
)JAt^ Plur. pio Sing. %*A*£i 135. 215.
Av^l eius flexio. 65.
= 33., ♦ fipii neque
— neque 231.
cum Verbo Sing. 219.
ina Proli, interi*. 32.159.,
optandi formula 182. et passive expressa 3=ffflAffl * ^ ibid.
Praepositio ; eius coniunctio cum Nomine 141., cum Verbo
190., propria eius notio et usus 238.sq., eircumscribit G enitivum
206., inservit Comparativo ex- primendo 211., Praepositionibus componendis 243., negat 235.
240.
= s. 163.
s. adhibetur in Ab-
stractis formandis 204.
Afl1)]l)l quid sit 113.
^V|l eius usus apud Samarit. 103. prò hominibus 221., struitur cum Verbo masc. 221. sq., pro¬ miscue cum utroque genere iungitur 222.
)!A)l flexio et quae eius in usu slot forame 77. sq. vid. 33HTI.
d
PI* prò PZf* 21.
V
T3V cum Suff. 1. et 2. Sing. et
272
Plur. in colloquiis cum nobilio- ribus 154.
S'V Praepositio ; eius usua 239. sq., AZT » S'V 235.
140.
ZV et CtttlV cum Sufi. 142., qtiae- nam Verba sibi hanc Praepos, vindicent 190., comparationi inservit 212., reliquae eius no- tiones 241. sq.
Praepositionis notio et usus 241.
«iV — cum Verbo Plur. 219. et^AV cum Verbo Plur.220.
3
PU et tPU Imp. Verbi P^ 58.
144. 233.
TP3 cum Accus. 184.
jlP'VJ rarior Infinitivi forma 22.
?
*£Z P prò Hebraeorum *125 quo- modo formetur 65.
)lfiOP cum Verbo Plur. 220.
3*1 cum Suff. 1. et 2. quomodo usurpetur 154.
^13*1 format Abstracta 204.
Z'I'l inservit Adverbiis numerali- bus exprimendis 218.
m
cum Yerbo Plur. 219.
lidi A"* prò ^fllA^A 133.
A
A^A Praepos., eius usus 242.
IL
Index r e r u m*
A
Abiiciuntur consonantes 23., vocales in Fut. formando 40., ante Suff. Verbi 80., Praet. 81., Fut. 82., Part. 86., in Nominum Statibus 118. sq. 126.
Ablativus quomodo exprimatur 125.
Abstractorum formatio 95., ab Adiectivis ducuntur 103., eo- rum genus ibid. , Pluralia no- tione Singularis 107., prò Adie¬ ctivis usurpai! tur 202. sq., prò Concretis 103. 223.
A c c e n tus ignorai! t Samaritani24.
Accusativus exprimitur parti- cula Adi 124. 207., in recenso¬ re lingua per Z 124. sq. 207., adverbialiter ponitur 207.; Ver¬ ba, quae Acc. regunt 184. sq., quae cum duplici Accus. iun-
guntur 186. sq. , Passiva eum admittunt 192., Nomina verbalia
208., Accusativus absolutus 208 sq.
Adiectiva derivata 93. 95., cor- poris animive vitia aut facultates denotantia 93. sq. Participialia
96., passivae forarne at notio- nis actìvae ibid., relativa 204., redduntur Nominibus Abstra- ctis 202., materiae ibid., eorum cum Nominibus coniunctio 196. sq., eorum collocatio 209. sq.
Àdverbia primitiva 138. , deri¬ vata et vel a Nominibus forma¬ ta 139., a Pronominibus 138. ; Imperativi et Infinitivi Adver- biorum loco usurpati ibid., cir- cumscribuntur Verbis 192., Ad¬ iectivis apposita efficiunt Su- perlativum 212., eorum cum
Nominibus in Genitivo coniun- ctis 206., Adverbia Numeralia
218., cum Suffixis quaedam au- gentur 139. 140.
Afformativae literae Praeter. 37. Imperat. 39., Fut. 38., Inf. 37.
Aleph permutatur cum £ 15., prostheticum ante sibilantes 17., ante alias literas ibid. ; abiici- tur 18., eius syncope 20., Aleph characteristicum in Coniug. Aph. permutatur cum 53. 59., recipitur in Praet. Pe. Verbb. W 68., mediae et tertiae rad. insertum distinguit Pa. a Pe.
49., excidit in passiva formatio- ne Verbb. post syllabam reflex. ÀA 60., transit in filili Verbb. ArO 60., rarius in iisdem in £61.
Aliquis — aliquid 161.
Aliquot 161.
Aliiteratio 248.
Alter — alter 163.
A 1 p h ab e t i c u s literarum ordo in Carminimi versibus servatus 24.
Aoristicum tempus quomodo exprimatur 165.
Aphaeresis Consonantium 17.
Aphel, eius formati o 34. 52., si- gnificatio 34. 53., cum Suff. 82. 83. 84. 85. 88. 89. 90. interdum À suum servat in Infili. 52. 53., Nomina inde derivata 97. 99.
Apocope Consonantium 23. , li¬ terae )l in Fut. 23.
Appellai! di Verba cum duplici Acc. 186.
Appositi© Nominis 198.
Articulus quomodo exprimaèur 110. 113., indefinitus 196.
Aspiratae literae 9., durior ea- rum enuntiatio ibid.
Assimilatio utrum Samarita¬ ni innotuerit 21., in Passivis formandis 47.
^syndetó.n 227.
B
Beth cum £ et 3 pernuitatum
13., exHebraeorum Vau ortum4.
C
Caesura metrica 24.
Cardinales Numeri 133., in fine ffl paragogico aucti 133.
134., Suffixis 213. , cum Nomi- nibus quibusd. Singular. iuncti
214., Ordinalium loco ponun- tur 137. 217. , Syntaxis eorum 213. sq.
Carmina Arabum lamica, mimi¬ ca 25., oyoioz£À£UT« ibid.
Casus quomodo exprimanturl24. sq., Nominis 201., Pronominis relat. 155., absoluti 208. sq.
Cele riter Verbis expressuml93.
Chatephatae vocales deside rantur 6. 7.
Coileetiva cum Verbo Plur. 219. sq., cum Verbo Sing. 220., cum utroque in una eadenique periodo iuncta 220., Coileetiva abstracta feminina sibi vindi- cant Verbum masc. 223.
Collocatio Pronominum perso- nalium 146. sq., Pronominis re¬ lativi 154. sq., demonstrativi 158. sq. , interrogativi 159., Praeteriti aoristici 165. 166., Infinitivi absoluti 173. sq. , No¬ minis cum Adiectivo iuncti 196., Obiecti praeter vulgarem ordi- nem 194. ✓
Communi a Nomina 102.
Comparatio Adiectivi 211., Ver¬ bo exprimitur ibid., cogno, sci- tur e verborum nexu 211., Ad- verbiorum 212.
Composita Noni.na 99., Verbo- rum aliarum linguarum quomo do exprimantur 50.
Concreta, eorum formatio 95., duo per Genitivum iuncta 202., Abstracta prò iis posila 103. 223.
Coniugationum nomina 35., rariores earum formae ibid.
18
274
Coniunctiones 144., earum Syn- taxis 227., Ellipsis in protasi
228., in apodosi ibid., quae Fu- turum postulent 228. 230.
Coniunctivus quomodo expri- matur Praesentis 169. 172., Im- perfecti 170. 173., Plusquamper- fecti 170. 172.
Conso n antiiim fìgurae 2., ea¬ rum ordines 3., earum mutatio
12., transpositio 16. , Epenthe- sis et Syncope 18. , contractio
20., Paragoge et Apocope 22. sq. Constructio praegnans 194.,
asyndeta et polysyndeta 227., ad sensum 221., mutatio eius 223. Constructus Status vid. Status. Continuatio actionis exprimitur Participio 178. ,
Contractio Consonali tium 18., Verborum \ V 64., W 68. sq. Copiae et ino pi a e Verba cum Accus. iunguntur 185. Correlativae particulae 231. sq.
Crasis 20
Cubitorum mensura quomodo reddatur 216.
D
Dagesch Hebraeorum a Sama- ritanis ignoratur, licet rem ha- beant.8., Dagesch forte quando enuntietur ibid., secundum quas leges literis aspiratio dematur (D agesch lene) ibid.
Daleth in prosthesi adhibitum
17., prò Hebraeorum Sain 4. Dativus quomodo exprimatur
124., in Verborum structione
190., Pronominis pleonasticus 152. sq., absolutus 208.
Declinatio Nominum utrum admittatur 124. sq., Masculino- rum 125. sq., Femininorum 128. sq. , a Verbis ductorum 127. 130.
D e m o n s t r a t i v u m Prono ni en
30. sq. , cum Nomine iunctum 158. sq., omittitur ante relati- vum 156., respondetGraecorum Tioxs 159., Numeris additum quid significet 159., demonstra- tivum 116. sqq.
Denominativa Nomina 92., \rerba33. 50. 53.
Dentales literae 5., permutatio earum 13., cum lingualibus 14., cum gutturalibus ibid.
Diacritica linea 9 sq.
Di ce ndi Verba quomodo stru- an tur 189.
Dilige n ter Verbo expressum 193.
Diminutiva rarissima 94.
Diphthongorum usus 7.
Displicere quomodo reddatur 191.
Distinctio nis signa 11.
Distributio indicatur Nomini- bus geminatis 198., Numerali- bus 217.
Diversitas Nominum repetitio- ne indicatur 199.
Do ce ndi Verba cum duplici Acc. iunguntur 187.
Dualis, rarior eius usus 103., in quibus admittatur Nominibus
107., diligentior eius expositio 108. sq.
E
Elisio literarum 20. sq.
Ellipsis Suffixi 152., Pronomi¬ nis demonstrativi 156. , relativi 157. sq., Nominis 199., ante Ge- nitivum 205., Accusativi 199., Verbi Substantivi 147. 193., «Verbi in constructione prae- gnante 194., Praepositionum
246., Coniunctionum in protasi
228., in apodosi ibid., interro¬ gali di Particulae 235.
Empbasis in Pronominibus ab- solute positis cernenda 148., Pronominis demonstrat. 159.
275
Emphaticus Status vid. Status.
Enallage Generis Suffix. 150.
Epenthesis Consonai! tium 18., vocalium 19.
3 'EnUoiva Nomina 102.
Ethpaal, eius formatio 35. 51., xsignificatio 51.
Ethpalpal Verborum VV 70.
Ethpeel, eius formatio 35. 47., significati© 48. 49.
Ettaphal, eius forma 35. 54., significatio 54.
E un di Verba cum Accus. 184., cum £1 coniuncta 188. 240. sq.
Euphoniae leges 12.16. 17.18. 20. 22. 23.
Exotica vocabula 100.
Exuendi Verba cum simplici Accus. 185., cum duplici 187.
F
F e minina quaesintNominalOO., sine terminatione femin. 101., quae ea opus habeant 102., cum terminatione Pluralis masc. 105.
106., cum ante terminationem fem. inserto 107., cum utraque et masc. et fem. terminatione 105. 106., in Plurali Suffixa Sin- gularia assumunt 30. 121. , eo- rum flexio 128. sq. , Femininis Adiectivorum Neutrum expri- mitur 201. , similiterque Verbi personis 183.
Flexio Nominum vid. Declina- tio; Verbi 37. sq. 47. sq., Ta¬ bula flexionis Verbi regularis42.
Futurum; eius formatio 36., fle¬ xio 40., rariores eius in Pe. for- mae 45., paragogica eius forma 22. 40. 45., apocopata Verbi
77., cum Suffixis 82. sq.
88., uberior eius usus 170. sqq., exprimitur Praeterito 167., Im¬ perativo 173., Infinitivo 178., Participio 179., circumscribitur Verbo sequente lnf. cum
Z 178., exactum exprimitur Praeterito 168., Futuro 170.
G
Gemili atio literarum in Nomi¬ num Plurali 104., eorundem Nominum 198., Adverbiorum
213., Numeraiium 217.
Genitivus exprimitur Statu
constr. 124. 201. sq., Praefixo T 124. 206., per Z 205., Praepo- sitione ]]*£& 206., circumscribi¬ tur Praepositione £1 206., Ge¬ nitivus Pronominis interrogati¬ vi 159., relativi 155., Adverbiis expressus 206., obiectivus 202., absolutus 208., ubi appositio- nem exspectaveris 202.
Gentilitiorum terminatio 92.
93., in Statu empii. 114., Plu¬ ralis 104. 115.
Genus femininum aefinitur ter¬ minatione 100., prò significa- tione varium ibid. , e Singulari non Plurali cognoscitur 106., Numeraiium 132. sq. , Subiecti interdum negligitur 221., eius Enallage in Suff. 150., in Verbo 221.
Graeca vocabula in linguam Sam. recepta 100.
Gutturales 4., fluctuans earum usus ibid., earum permutatio 4.
13., Verba iis instructa 54.
H
He, epentheticum 19., paragogì- cum 22. , demonstrativum 116. sqq., abiicitur 18., in Pronomi- nibus 23., in Verbis £fZ 71. 73., cum flt permutatur in iisdem
73. , et aut quiescit aut mobile est 74., in Nominibus a Verbis 3fZ ductis ante Statimi empii, et Sull'. 127., transit in A in Statu constr. fem. 112., locale 143.
Hendiadys 248.
18*
Hi pii il Hebraeorum imitatus est j Samaritanus 52. 67. 69. 72.
Historia Samaritanorum vici. Prolegomena §. 2.
Hithpael, formae huic Coniug. simile» 48.
I.
Imperativi! s Pèrsonarum si- gnis caret 37. , eius formandi ratio 39. 40., rariores eius in Pe. formae 45., cairn Suffixis
84., Verborum *1Z 88., parago- gicus 22. 40. 45., interdum in Adverbiis cognoscitur 138., eius usus 172. 173., exprimitur Fu¬ turo 171. , perraro Praeterito
169., restituitur prò Hebraeo- rum Inf abs. 175., Imperativi sine copula sese excipientes 173.
Imperfectum redditur Praete¬ rito 165., Futuro 171., Partici¬ pio 178. 179.
ImplendiV erba duplicem admit- tunt Accus. 187
Indefinitum Nomen 110. 191., man quomodo exprimatur 182.
Indire età oratio non depre- henditur 247.
Induendi Yerba regunt Accus.
185., duplicem Accus. 187.
Infinitivi formatio in universum
37., rariores eius in Pe. formae 45. 46., cum |l paragogico 22., Verbi regularis et irreg. cum S uff. 84., Verborum 3fZ 89., abso- luti Hebraeorum forma quomo- do reddatur 45., Nomina inde ducta 97. 99., Adverbia eo ex¬ pressa 138., usus Infinitivi ab- soluti 173. sq. , antecedi! Ver- bum finitimi 173. sq., sequitur 174. sq., usus constructi 176., cum Z et S 176. 177., transitus ab eo ad Verbum finitum 178., circumscribitur eoFuturum 178.
Intensio action is exprimitur
Coniugatione Pael eiusque Pas¬ sivo 50. 51., Nominis gemina- tione 198.
Interi ectiones 144. sq. , earum usus 246., cum adiunctis Prae- positionibus ibid.
Interrogati© absque interro - gandi Particula expressa 235., directa ibid. et sqq., negative expressa 236., disiunctiva ibid. — InterrogandiParticulae 235.sqq.
Inter rogativum Pronomen 32., syntacticus eius usus 159., in indirecta quaestione ibid.
Intransitiva Verba quibus enuntientur Vocalibus 33., Suffi- xa non assumunt 80., paullatim nonnulla in transitivam abierunt notionem 184.
lod inservit Vocalibus E et I si- gnificandis 5., utrum in fine in Suff. 1. Sing. reticeatur 121., permutatur cum t 16., in Ver- bis fiQ 63., quiescit in Ver- bis HI 74.75., in Nominum fem. in fi! desinentium Statu consti’, et emph. Sing. 120. 130.; mo¬ bile fit ante Suff. et in Plur. e orundem Nominum, ibid., in Verbis fiO p. 62., in pluribus Verborum ^fZ formis 74. sq., abiicitur 18. , in Verbis fiD 20. 62. 63., inseritur postPraeform. Fut. Pe. Verborum V V 68., Or- dinalibus 136., paragogicum 20., Cardili alibus adiunctuml34. 214.
K
Kuschoi Syrorum 8.
L
Labiale» 5., inter se permutan- tur 13.
Latina vocabula paucissima in linguam Samaritanam recepta 100.
Linea diacritica literis superscri- pta 9., quid sibi velit in Pen
277
tateucho Hebraeo - Samaritano 10. sq.
Linguale s 5., earum inter se permutatio 13., cum dentalibus 14.
Liquidae 4., permutantur inter se 14., excidunt 21.
Lite ramni figura 2., enunfciatio
3. , divisio 3. 5. , valor numeri- cus 2., Phoenicia earumorigol.
Lo quen di Verba quomodo stru- antur 189.
M
Mandandi Verba dupliceni ad- mittunt Accus. 187.
M asculina quaenam sint Nomi¬ na 100., eorum flexio 125. sqq.
Masculinum Adiectivi prò Neu¬ tro 201., Verbi 183.
Mensurae definitio in Accus. ponitur 207.
Meni praefigitur Participiis 20. 36. 37., Infinitivis 37., Nomini- bus derivatis 94., abiicitur in Statu constr. Plur. masc. 112.
Me tra Samaritana 23. 24.
Modi exprimuntur Praeterito 169. sq., Futuro 171. sq.
Mo n stran di Verba dupli ceni regunt Accusai. 187.
Mo vendi Verba quomodo stru- antur 184.
Multiplicativ a Numeralia 137. 217.
Multum Verbo expressum 193.
Mutatio Consonali tium 12., lite- rae A in transpositione cum % et 15. 47.
N
Negationes 233., duae augent sensum negativum 235., in dua- bus periodi partibus altera omittitur ibid.
Nemo — nullus 162.
Neutrum desideratur in Nomili.
100., exprimitur feminino 150.
201., masculino 150. 201., utro- que Verbi genere 183.
Neutra Verba prò Passi visl92.
Nili il 162.
Niphal Hebraeorum 48. 60. 73.
Nomina in universum 92., pri¬ mitiva ibid., verbalia 95. sq., denominativa 92. , composita 99. sq., peregrina 100., anoma¬ la et defectiva 130. sq. , notio- nis intensivae 93. 94., Hebraeo¬ rum vocibus segolatis compa- randa 97., a Numeris ducta!37.
218., a Quadriliteris 99., eo¬ rum Genus 100. sqq., Numerus 103. sqq., Status 109. sqq., con- iunctio cum Suffixis 120. sqq., eorum Flexio s. Declinatio 124. sqq., Nominis emphatici usus 194. sq., Nominum cum Adiecti- vis coniunctio 196. , prò Adie^ ctivis adhibentur 202., Verbi sui casum regunt 208., Nomen cum Praedicato iunctum 209. sq., Plurale cum Verbo Sing.
218., repetitur loco Pronominis Suffixi 153., quid Nomen bis po- situm significet 198. sq., eius Ellipsis 199.
Nominativus absolutus 208.
Nonnulli 161.
Numeralium signa 2. 3., Nume¬ ri Cardinales 133. , eorum Ge¬ nus 132. sq., eorum cum Nomi- nibus coniunctio 213., denarii quomodo formentur 134., com¬ positi 134., eorum cum Nomili, coniunctio 214., Ordinales 136., cum Nomm. coniuncti 216. Nu¬ meri fracti 137. 218. rcliquae Numerorum rationes 217. sq., Adverbia numeralia 218.
Numerus Nominum 103. sq., eius anomalia 218. sq. 223. sq., Enallage in Sull, observata
151., ratinile Praedicati Inibita 218. sq. 223. sq.
Nun, eius Aphaeresis 18., in Ver bis 58., Apocope 23. 45., eli
278
ditur in Crasi 21., epentheticum num reperiatur 18., in Suff. 27. 29. 80., paragogicum 22. 60., assimilatur in Verbis 59., abiicitur, ubi servari deberet in iisdem Verbis 58., et contra servatur, ubi abiiciendum esset
59. 60., Praeform. l.Fut. Plur. 39.
O
Obiectum Verbo in Acc. adiun- ctum 184. sq. , Verba cum du¬ plici Obiecto iuncta 186., Ob- iecta Praepositionibus Verbo annexa 188. sq., accedit in No¬ mine verbali 185., rarior Ob- iecti locus 194.
Omnis 203.
Optativus quomodo exprimatur 181. sq.
Ordinalia 136. 216. sq., quid eo- rum Plurali exprimatur 137.
O mandi Verba duplicem sibi vindicant Accus. 185.
Orthographica signa 8.
P
Pael, eius formatio 44. 49., co- gnoscitur inserto JSe 34. 49., eius significatio 50. , cum Suff. 82. 83. 84. 85. 88. 89. 90., No¬ mina inde derivata 97. 99.
Palati nae 5., inter se permu- tantur 13.
Palen 35. 36.
Palpel etEthpalpalVerbb.W70.
Paragoge literarum 22.
Parenthesis 247.
Paronomasia 248.
P arti cip ium, eius formatio 36., rariores eius in Pe. formae 46., Participium Pass, notione acti- va ibid., cum (Ti paragog. 46., cum Suffixis 86. 90., Nomina inde derivata 95., sq., Adverbia inde ducta 138., adiungitur No¬ mini in Statu consti!. 181., ante Verbuni finitum repeti tum in-
servit indefinito man expri- mendo 183., adhibetur prò No¬ mine 181. , Subiecti notionem includit ibid. , continuationeni temporis indicat 178., Praesens exprimit 178., Imperfectum et Praeteritum 178. 179. 181., Fu- turum ibid., ponitur prò Verbo finito 180., prò Infinitivo 181.
Particulae in universum 138., earum usus 226. sqq., negandi
223., interrogandi 235. , corre- lativae 231., Futurum regentes 230. 233.
Partitio vocum in fine non ad- mittitur 3.
Passivo rum formatio 35. 47. 51. 54., reflexivam obtinent no¬ tionem ibid. , inserviunt indefi¬ nito man exprimendo 183., eorum constructio 191. , inter- dum activam habent notionem
192. , Accusativum alterius Ob- iecti retinent 191.
Patach furtivum ignorant Sa¬ maritani 7.
Pavel 35.
Paullatim exprimitur V erb o 193. Peal, eius forma 44., significatio
46., Nomina inde ducta 95. 97. Periodi adversativae 227. 230.,
eonditionales 228. sq.
Permutatio Consonantium eius- dem organi 12., diversi 14. Personae Verbi, Praeteriti 37., Futuri 38. , quaenam imperso- naliter adhibeantur 182., ab una ad alteram transitus 183. Pilpel vid. Palpel.
Piacere quomodo circumscriba tur 191.
Pleonasmus Suffixoruni 152., Dativi persoli, ibid. et sq. Pluralis notae in Pronominibus separatis 28. , Nominis masc.
104., fem. ibid., defective scri- ptus 104., Cardinalium denarios
279
Numeros indicai 134., notione Singularis 107., Pluralia tan¬ tum 107. sq., Pluralis Adiecti- vorum cum Nomine Sing. col- lectivo 210., Nominum cum Verbo Sing. 218. sq., Pluralia femmina cum Verbo masc. Sing. 223.
Plusquamperfectum exprimi- tur Praeterito 165., Futuro 171.
Polel etEthpolel Verbb.£V68.
Polysyndeton 227.
Positivus loco Comparativi 211., Superlativi 212. sq.
Possessiva per ZfilT expressa 30. 149.
Praedicati cum Nomine con- iunctio 209., quomodo pluribus Subiectis adiungatur 224., re- spicit ad Nomen regens 224., sequitur Genus Nominis recti ibid. , antecedit in Singulari cum proximo iunctum Subie- cto 225., sequitur in Plurali plu¬ ribus Subiectis antecedentibus
225., si varii sunt generis Sub- iecta,praestat masculinum ibid.
Praeformativae li terae Futuri 37. 38. 39., Infinitivi 37., Parti- cipii 26. 37., Coniugationum Pass. 35.
Praegnans constructio 194.
Praepositiones 140. 238. sqq., cum Suffixis 141. sq., Pluralibus
142., compositae 141. 243. sq., earum repetitio 245., ellipsis
240. , rarior earum pio Adver- biis usus 245.
Praesens exprimitur Participio cum Pronomine personali iun- cto 178., Praeterito 167., Futu¬ ro 170. %
Praeteriti flexio 37., formae eius Hebraieae 44., Praeteritum cum Suffixis 81., 82. 87., ube- rior eius usus 164. sqq., ponitur prò Plusquamperfecto 167., Fu¬
turo ibid., Futuro exacto 168., prò Coniunctivo Praes. Imperf. et Plusq. 169. , rarissime prò Imperativo ibid., exprimitur ce¬ lerò quin Futuro 171., Partici¬ pio 178. 179.
Pronomina personalia separata 27. 28., prò Verbo Substantivo adhibita 146. sq., repetuntur an¬ te eandem Verbi personali! 147., post Suffixa eiusdem persona© antecedentia 148., eadem bis leguntur 148., absolute ponun- tur ibid., interdum ad remotius Nomen referuntur 153., cum Participiis iunguntur ad Prae¬ sens significandum 178.— Pro- nomen demo nstr ati vum 30. 31., Adverbia inde oborta
31., cum demonstrativo iun- cta 31. 116. , syntacticus eius usus 158 sq. , coniunctio eius cum Nomine 159.197. — inter¬ rogati vum 32. sq. , Syntaxis eiusl59.sq.— relativum 81. sq. , uberior eius usus 154. sqq., quomodo Casus eius obliqui ex- primantur 155. , ellipsis eius et reliquae proprietates 157. sq. — possessivum vid. Suffixa. — reflexivum 160., quae Pro¬ nomina propria careant forma 160. sqq.
Pronuntiatio literarum 3. sq., aspirata et dura 8.
Prosodia 23.
Prosthesis Consonantium 17.
Q
Quadrilitera Verba 35., Nomi¬ na inde derivata 99.
Qualis — quantus 164.
Quantitas vocalium 24
Quicunque-quodcunque 161.
Quicquam 161.
Quidam 161.
Quiescibiles li terae permutan- tur 15., in vocales abeunt ibid.,
2S0
earum epenthesis 19. 20. 49. 55. 66. 122. 142.
Quisque 161. 199.
Quispiam 161.
R
Radicales literae Pronominum
26., Verborum 33.
Recip rocum quomodo redda- tur 48. 163.
Reflexivae Verbi formae 35. 48. 51. 54. 160., Pronomen re¬ flex. circumscribitur Nominibus 160.
Relativum yid. Pronomen; Ad- verbiis loci demonstrativis tri- bu.it notionem relativam 156., interrogativo Pronomini inter¬ rogai! di vini adimit ibid., adiun- gitur 1. et 2. personae notione Lat. qui i. e. der ich, der du
157., Participiis praefixum de- monstrativam magis obtinet notionem 156., Praepositioni- bus adiunctum attractionem profert 156., disiunctim scribi- tur a Nomine in ibid., Con- iunctiones cum eo formantur
158., ellipsis eius 157. Relativum te m pus exprimitur
Participio 178. sq.
Repetitio Nominis cum Nume- ralibus compositis conìuncti
216., Praepositionum 245. Reseli proxime accedit ad Gut-
turales 4. 5. epentheticum 18.19. Rucoch Syrorum 8.
S
Saphel 35.
Sain, permutatio eius cum He- braeorum et 1 4.
S c h e v a mobile mini efferatur 7. Sellili Hebraeorum cum A per¬ mutatimi 14.
Sibilali ti um transpositio 16.
47., earum cum lingualibus per¬ mutatio 14.
Sigila distinctionis 11., or- thographica non reperiuntur 8.
Singularis deest nonnullis No¬ minibus 107. 108., Pluralis no¬ tionem obtinet in Collectivis 219. 223.
Si quis 161.
Solus 164.
Status Nominimi 109. sqq., ab- soluti notio et forma 110. sq., prò constructo ponitur 112. 203., constructus 110. 111. sq., in Masc. Sing. haud differt ab ab- soluto ibid., eius usus 201., Ad- iectiva relativa eius formam in- duunt ante Nomina 204. sq., Parti cipia 181. , emphaticus s. demonstrativus 110. 113. sq. , num in Plurali masc. dete¬ ctive scribatur 114., de Nomini* in hoc statu posito 195., de con¬ imi ctione Adiectivi cum Nomi¬ ne in hoc statu antecedente 196.
Subi e c ti cum Praedicato con- iunctio 209. sqq.
Substantiva Adverbiorum loco posital39., prò Adiectivis usur¬ pata 202. sq., quae prò Prono¬ mine reflexivo adhibeanturl60., eorum cum Adiectivis coniun- ctio 209 sqq.
Suffixorum tabula 27., origo 29. 30., Suffixa Nominis Singu- laria et Pluralia 27. 30., de eo¬ rum cum Nominibus coniun- ctione 120. sqq., vocalium mu- tationes in Nomine iis effectae 120. sq., Nominum Genitivo iunctorum accedunt posteriori
148., perraro Nomini regenti
149., Suffixa Hebraea in Nomi¬ nibus servat# 123., Suffixum obiectivum 149., Suffixa quan¬ do in singulis repetantur Nomi¬ nibus ibid. et sq. , Suffixa Plu¬ ralis respiciunt ad Nomen col- lectivum 151., aut ad Abstracta
— 281
femin. homines designantia ib., post Nomina varii Generis re- feruntur ad Masculinum 151., pleonastice ponuntur 152., Car¬ dili alibus adduntur 213. — Suf- fixa Nominimi a Praepositioni- bus assumuntur 141. sq.~ Suf- fixa Verbi in universum spe- ctata 29. 79. sqq. , desiderantur in Verbis Suffìxa 2. Plur. 29. 30. 81., de recta Suffixorum Verbis adiunctorum enuntiatio- ne 80. sq., Suffixa, quae Infini- tivis accedunt, et Subiectum et Obiectum significant 84. 177., Suffixorum coniunctio cum Verbo regulari et irregulari 81. sqq., cum Verbis 87. sqq., vulgo Accusativum indicant
150., interdum Dativum ibid., aut Praepositionibus sunt ex- plicanda 150., rarius desideraiv tur 152. aut pleonastice ponun¬ tur ibid.
Super lativus exprimitur G eni- tivo 212. , Adrerbiis vel simpli- citer positis, vel geminatis 212.
213. , Adiectivis cum Adverb. *1171 V*”- iunctis ibid., aut syno- nymis nulla copula inter se iun¬ ctis 212.
Syllabarum divisio 23. sq.
Syncope 20.
T
Tabula Pronominum 27., flexio- nis Verbi regularis 42. 43., Ver- borum irregularium 56. 57., No- minum secundum diversos Sta¬ tus in certos ordines digesto- rum 118 — 120., Nominum ano¬ malo! uni 131.
Talis 164.
Taphel 35.
Tau cum sibilantibus transposi- tum 16. 47. , in Nominibus fem. in i et fil desinentibus abscis- sum 23. 98. sq., assimilatum 47.
Tempora Verbi 36., eorum usus 164. sqq.
Temporis definitio Accusativo exprimitur 207.
Ter minati on es, Status abso- luti 110. sq., constructi 111.112., emphatici 113. sqq., Pluralis Nominum et Adiectivorum tam masc. quam fem. 104. , Dualis 108. sqq., Adverbiorum 139., Infinitivorum 37. 45. sq. , Ordi- nalium 136. , Gentilitiorum 92. 93.
Transitiva quanam in Peal vo¬ cali efferantur 33. 44., Accusa¬ tivum regunt 184. sq., cum du¬ plici Obiecto iunguntur 186., Suffixis augentur 80.
Transitus ab una ad alteram personam 183., ad alium Nume- rum 220.
Transpositio Consonantium
16., literae A ante sibilali tes in syllaba reflex. AA ibid. et 47
Tri li ter a Verba 33.
U
Universus 203.
Unusquisque 161.
V
Verba primitiva 33., denomi¬ nativa 33. sq., derivativa s. Coniugationes 34. 35. 44. sqq., quadrilitera 35., transiti¬ va et intransitiva 33., Ver- bum regulare eiusque formatio 36. sq. , cum Suffixis 79. sq., Nomina inde derivata 95. sq., Verb orum gutturalium levia a regulari Verbo discrimina 36. 54. - Verba irregularia s. imperfecta. Conspectus et divisio eorum p. 55., Tabula, quae complectitur formationem a regulari Verbo diversam 56.
57., Verba 58., Nomina inde derivata 96. 97., Verba A/3 60.,
282
Verta (TD 61. sq., duplex eo- rum genus ibid. et 63., quae proprie sint fiD 63. sq., Nomina inde derivata 97., Verba con¬ tratta 55. 64. sq., Verba tV et ( flV 64., Imperativus eorum de- fective scriptus 65., varia Par- ticipiorum formandi ratio 66., Nomina ab his Verbis derivata
96.98. 99., Verba VV 68., regula- ris eorum in Pe. formatio servata litera geminata 69., Nomina ab iis ducta 96. 98. 99., Verba 70. sq. , cum Suffixis 87. sqq., Nomina ex his Verbis orta 96. 97. 98. 99., flexio Verborum mediae A in Pa. et Ethpa. 50.
51., Verba dupliciter irregula- ria 75., anomala s. defectiva76. sq., Verborum cum simpliciOb- iecto coniunciio 184., cum du¬ plici 186. , cum Obiecto per J Praepositiones adiuncto 188., Verba, quibus Adverbia expri- muntur 192. sq.
Verbi Substantivi flexio 76., exprimitur Pronominibus 146., Nominibus Affi A- et AfllZ cum Suffixo iunctis 90., comprehen- ditur simul in Pronom. demon- str. et interrog. 159., omittitur, ubi Praedicatum est Adiecti- vum 210.
Vestiendi Verba cum duplici Accus. 185.
Vices quomodo exprimantur218.
Vi deri quomodo circumscriba- tur 191.
Vocalium signa desideiantur 5., earum quantitas 24., literis in- terdum indicantur 5., quot sint admittendae 6., Vocalium effe- rendarum ratio in Verbi Tem¬ poribus Modisque formandis39.
40., in Suffixis Verbo adiungen- dis 80. sq. , in Nominibus cum iisdem iunctis 120. sq. 124. sqq., in Statibus Nominum forman- dis 118. sq.
Vocativum exprimendi ratio, Statu emphatico 195., Particu- la A ibid.
V au copulativum quomodo sit enuntiandum 144. , eius usus in periodis adversativis 227., in apodosi 228., periodi conditio- nabs 228., eius in apodosi el- lipsis 228., valet i. q. ut ibid., — Vau relativum Praeteritis praefixuni 165.
Vau litera Vocalium O et U nota
5. , eius cum 3 permutati o 13., epenthesis 20. 122. 142., synco- pe 20., permutatio cum V 15.
64., cum 61 ibid. , mobile fit in Plurali Nominum femin. in t desinentium 130.
Z
Zeugma 248.
|
JLi/erae Samarr/. ra/s/ares\ |
Li/eraeSara . in, co del'. biòL |
Liberar Sa/n . in codiciòus (robhanls. |
Libera# Jl/nerur/ae simile,?. |
|
A |
$ |
n |
9 |
|
S |
1 ? J |
S |
|
|
7 |
7 |
*i 1 |
|
|
T |
7 |
S |
|
|
7 |
# 5* |
3 7 |
|
|
* |
1 ? |
||
|
«e* |
|||
|
V |
<7 |
4> |
|
|
m |
nt |
^7 /7/ |
|
|
a |
* |
v y |
|
|
L |
/ |
L |
|
|
ili |
|||
|
£ |
* |
||
|
s |
^Ì_3C^ |
||
|
V |
V |
||
|
a |
A |
J |
|
|
■m |
>m |
rTn |
f*1 |
|
c ■ |
2 |
1 |
A |
|
7 |
9 |
ì |
|
|
m |
CU |
u< ih |
L U |
|
A |
t* |