1

^cquired mth the assi§iance ofthe
^ Fund

JoHN Carter Brown Library

I

;

JOHANNIS

SPERLINGl,

Scicnu Naiurai quondam Prof.

Cekberrlmj ^

ZOOLOGI

AM PHYSICAM

GEORG. CASP.KIRCH-

Witrcb.

AdMditf tie Difertatwms
De

BAflifco ,UmcdmH y Phxnice ^ Behe^

moth 5 Lcviathan , Draione^ Aranta (j^ ^ve
Par^difi.

Editio Altera , priori longe emendarior.

VFITTEBERGM,

Jmpenlis Ha:rcdum J O B E R G E R I ,

Literis JOH. HAKEN .
n , ^.Af-DC.LX IX. P

llluflrufmis HER OIBUS,
GemroJisJimU^FRA TRIBU Sac
DOMIMIS,

DNO.HENRJCO,

SECUNDO;
LIB.BARONIaFRISEN,

Putzkavii, Sch6nfc4d. JefTena: acCrauppas:
DYNAST^ :
ut

DNO. CAROLO,

LIB. BAR. a FRISEN,

DYNAST^ in Rotha , Cotta &c.

SERSNl SSIM. P O TEN TISS4

ELECT.SAXONIif^;

IN CONSILIO SANCTIORB

SENATORIBIIS ET COMITIBUS EX-

CELLENTISS
ILLI qvidem in In.timis DlRECTORl ;
HUJC reroPR^ESiDi in Proto-Syncdrio Ec-
clcikftlco Dresd EMINENTiSS.
DOMiNIS mcis GRATICSIS,
NUMEN i ROPITIUM.

TllIist

MINI,

HOs fibi poft fata^oquc
depofcebat Mecosnates >
quos , quadiu intra mar-
raUtacis exuvias coar£labatur ,
{anaitfim^ fempcr veneratione
profecutuscft, SPERLINGIUS.
In eam enim muneris eminenti-
am , arcana Numinis evexiL^.
VOS Providentta,fublimibusq^
innutrivit euris, ut non potfitis
nonafylo, clientibus , ad VOS
confugitnris efle. Et cum or-
namento feculi exquifitisfimo
dati natique fitis , prodigiofus
fueritj quiconaminishujus ra-

cionem, autinterpretaiTi;enmiii
aliquod popofcerit.

AcdeFRISIORUMquidetn
AuguHisfimo Nomine yat^uni^
merjaorbiy de reconditisfimkfopi'
entta j controverfiam moventcj
Judieio^ qjuis veldixerit fttis , vel
fcripferit ? Pofitum f imaathi y
ingeniofisfimopi^lorum^, inter
laudes fiiitj quod) cum fufficien-
te affedut patema ludu , Aga-
memnona , Iphigeniam immo-
lationi feftinatgm, deploratqr.
^umidelineare ottininp nequii-
vifl^t , pepl(i> Gonturbatiffimii. r
pa>rentisvulrui, objefto jyel ad*
iirnbraretfaltem', quem liullo
1kp:riiW peqicillo pofie judica^
)(>( 4 re%

m, mGcrorem. Mihi>fummo.
rum Nominum MECOENA-
TES, gsmulo eonatu, quanqua
alieniorefcopo , fequendus Ti-
manthes eft. Vellem equidem &
VOBlS,HEROES, humillimu
fignificareeultum meum,& VE-
STRAS, COLUMNiE SACRI
ELECTORATUS SAXONI-
Ci, exprimere laudum meritisfi-
marum iHadas. Sed peplum as-
fumendum VOBlSqjappenden-
dumeffe, animadverto: plus ut
infinuafle , quam elumbi fcri-
ptione diduxiife videar. Quod
fupereftigitur,fufcipite,DOMI-
Nl , hoc, V O B I S > Sperlmgiano
mmtne:, a Sperlingii fdum vive-

ret)

DEDICATORIA,

ret) difcipulo , devote confecra-
tumlibamentum/ mn ut afo-
cham yC[U2i devinftus hberetur j
/ed fyngrapham; qua mancipe*
tur magis. Ita vivite ad arbi-
trium, diutinTmie felices , OEO ,
PAI RI/E, VO Bl S^bonisq^ o-
»2«/^^,doneccoeIum,unde or-
tieftis, repetatis,quod precor :

ILLUSTR ISSIMINOMI

NIS, (^iRTUTUM^j rESTRARUM,

mtfeber^.Pri. eXCELLENTlSSl^il HE-
dieldusjan, ^ R06S ^

A,O.RM.DCXXlX.

DsvtJtjjfimus admiratoc
arque cliens

Georgius CafparKirch-
majer.
)o( 5 . PR^^

iiliiliiiiii

PR^FATIO.
ADLEGTOREM.

ITa coffiparatum cum Natura
efl:,quemadmodum cum fplcn.
didiflimopariceracauguftiflimo.
Ampliitheatro* r^raphitheatro-
nil mfidecor,elegantia , amoeni-
tas* Marmoribus aJ?^ondita tel-
lus >omnigeao prctiofarum rcru
apparatu, confolidata pavimcnta
funt; locatas ad angulos ft^tuse,
pendulae deparietibus delicatisfi^
m^e pic^urae : locus omnis auro ra-
diat. Adcft> quicquidarsulla, 8t
magiftra artificum manus , elabor
rarcimmenfis potuix expenfis*

In Natura, majoris 5C fidci x &:
fapientix & artificii funt monu-
menta. Fidei .Munt cnim,quod ap<
parent, 6c>ut apparcnt^ pcrma^*

ncnt.

PR:€FATI0.

fient* Adultcnna funt>caduca
funt, qux ingcniofis pecuniae ex-
piland^ vafram^ ntrs , folers opi-
ficum curiofitas confinxit., Sapi-
cntiser ab opdmo enim maximo-
quererumGofmoplal^illi rerft
na^turaliujn promanarunt thefau-
ri: Artificii luculentiorts elTe ea^.
dem, nemo^ fi votlet etfcam , addu#

bitare poterir.

Jrs pottns^ Naturapotcntior
Bau potentlsjimus^' In hoc igitur
piofcenlo, decof , elegantia^amoe^
nitasquemajpr longe. NGn mar-
m orea duntaxat crufta, fed omtii-
modo mineraii^im 5 mctalloruni
gemmarumquenttoreexfplende-
lcit. Non fiais illis ftatuis , 8c xo)-
C^iok ctE7C9crto'7ro;^;fed multifario--
rum generum animanti'bus,homir

PR^FAT lO.

nibus, brutisjgreffilibus partim,
partim natatihbus , volatilibus ,
rcptilibusque>adabundantiam c-
t.iam lupcrbit. Non pidis iftius-
modifigurisaccoclaturis, fedna-
turali vigorc, virore, variisquc a-
liis coloribusjclegantiirima fimu-
lacraoftentantibus,floribus,her,
bis acarboribusrcnidet.

Ex Amphitbeatro patulus in o-
nines mundi cardines, profpcdus»
cft. Supera, media , infima ,(5c
quicquidfiveantrorfum, fivc rc-
trorfum delitefcit, contemplari
cxpcdiie licer. Idem in Natu^
ra obirnet. Quisquis in hanc
femcl eftadmifrus, admirandaxx
cadcmDcifpcculatur, miratur 6c
rimaturopera, Suprafc,coelum ,
juxtafe , acrem , infra fc,tcrraque<s»
um illum globumjn coelo,ftellas,

\uc'u

' PRJEFATJO.

lucidiiTimasillas fuperioris mmT#^r
di fa^:ulas ; in aere , genus oinnc
volanrum , in niacrc magna incf t *
raaces boves, ovcs , Sc qqotqUot
greiriiium repciliumquje fpecies,
Nacura promacondaln ^pricum
profcrt,

Tua, Pate^lme, Sa?piencia,o- ^
mnia peroovic , dum Suhjlantiali
Verbo, lingula acq; univcrft, intra
hexaemeron produxit> cyndaquc
di V i n o i 11 o Spiritu^ a q u i ^ n i m a n#
disincubance,foecundavic^ Tibi,
Oeus gloriofe, gloria immcnfa /
Coelienarrantglpriam tuamy 0*
j^ra manuum tuarum annmaM
frmamentum. Dies diti eruBat
verhHm^i^noxHoSiindicat fckhr
tiam,^fXIX> /. NiiUa nQn pc#
rcnni f6lcmniq# , fivc fupra , f\f%

PR^FATIO.

infra^C exira,fi ve intra fint,Tc Fa*
6tore omniu>pr^E'Conio collaudat.
InterrogajumentA , docehatni te:^
'7jolatiltacodi,(^indicabunt
loqmtor terram y informakt tc y
(^narrabunt tibipifces maris, Job.
XIL 7. Clamant omnia fubinde ac
\n^^m\nzr{ii:Iffefecitnvs,(^mni^

ffanos, Tf C,3.

Nemo igicur 5 ut ad te > LetSfcor
optimcdeveniamus, facilemira-
bitur , quid femper incitamcnti
moverit incomparabile Pbyfico-
rum decus,]OHANNEM SPER^
UNGlUM>tanti 5:judicii&can^
doris, dumin vivisclTet.Philofo^
phum ,quancum 5c fapicntia &cfi^
dc$ inteliigia qu6quam poten:, ut
1omnc vit^e tempus , prout oflicii
«fflagitabatratiQ; rimandis parj-

tet

ter & mirandis hifcc omnipotcn*
tiap divinse fimulacris impenderec
unice ac eonfecrarct. Pridem cft,
qudd ipfe alibi cum Romano Sa*
pi en tc {Smemm indigitdmmy q u o«
ties per occulta natura? ibat ^ divi'-
nafc tr^iflare gloriabarur*

Obfirvdtionem meretMrAnquitf
^mJ jirifcos Ecclefi^ DoBores^nuUa^
ali^ Phiiofopbi^ portio occupaverii
magis. Re^erentiam mereti^r^ qmd
frimmhomo^inbeata iUu inmcen^
ii£ conditione^ in hac cumprimkex*
trcuit ingenium^ Dem enim glo^
ti^fiiSy adduBis undiqua^animaU''
bm^nomina ab Adamo pofiulabM^
tUpericHlum faceret naturalisfii^
enti^jfvam digitu omnipotentiaini^
/cripjerat^ Et mox fubjungit M^jt-
m^iTfi^ : nmltaquepud^tmhtfiA^

dio hoc decurrere fufnndei & cmfu -
tnere Matem. Meretur id rei di^
gnitasy qtumagnijicentikfui ^
detinet^ H^c SperlingiaftainteaS»
tio, hoc vbtum unicum.

Equidem jam aiuc ipfum^dc A*
nimaiibus qui fcripsere, fuerunt
complures i, &; hifua nullatcnusf
defraudandi laude. Omnium,inde
ab Adamo ahfolutisjimus Zeologo-
rum , S A L O M O N crai : quippc
qui docente r. Reg, lib. IV. v. jjl
l\, locutuseHdelignu, a Cedro.quJt
funt in Libanon^ (^^^ adbyfopum
qua egreditur epariete^ Et locutui
eJldeanimalibm*volatilibuSy repH^
libus (^natatilibm. Qu^ omnia
latius adhuc perfecutus cft & ex-^
rendit Autor libri SaptentiXy Cap.V
Vll.a V. usquc ad z\% Hanc vca

10 quod

PR-SFATIQ^

tb quo<j attinct Zoologiam Salo^t.
moneam , tantum illa nobis vcl
^rofuit> vel prodeFit , quantuai;
imraenfeSardanapali alicujusga^-.
z^,quasVulcaniusexuflitfuror,^.
6^ nemo noftrumv aut vidit a,aut u^
ftrpavituncjuamv, , •

De AhJerttam DemDcri^O y^r^
pientiffimo > quod cl encomiutii
Hippoi^rates ador^nat ? Viro > ex
piogcne Laerdo , Joames Chrj-,
fofi. Magnenm.y Burgundm
TicmenJiUm^verftate^^RegiusMe

fuo 5 quem vocat, Democri«
to re viv i fc en tle , n o ta t , qu om odo
6c ipfe dc Animalium fcripferit
docueritque caufis. Atque ita
quidem contcntiirime brutorurai
fcifeitatus naturas , temperamen^
ta^morbosqueeft Democritusju-
b 2. ci ia

ti mprolfxa quadamjarf^cnatum;
AbcfcrKanum,epiftolafe(S S.
Hippocrates^ tcftatur » fc , c am Tp^fi
prinid oiFendfflet, fntracrcbra a-
nimalium cadavcr3,pcr totum drp-
fecSi &: accumulata,dcprebendis#
fc Oemocrttum , cxta curiofisfii
mSluftraatcm , mox deambulaa»
tcm , p6ft,intcntoftudto {criptto^
ni tneumbcntem^ Veruntameii
quod fatumySafomoncamdeper^
diditPhTlofophiam, idem, fedta^
men ex invidia feqiaentium Phi-
lofophorum , Dcmocriti annihi*
lavic etiam laborcs. Plato enim
omnes Dcmocriti libros> mcmo#
yiasinvidcns , comburcndos dc#
crcverat. Sed hk fortttcr cirefti^
terunt Philofophorum plurimi,
At o^HodPUtQ dedgnaverat , exe-

tutiu eft Akxandn ope Ariftote^
les.

IpfemetprofndeStagtrita, iin-
deunquefuadeanimalibus petie^^
rit,pcr faturas 5f centonej>#arios^
ut app.iret >Vonfcrrurainavk. Np-r
lumus invidcre glorise ejusdem y
fed, ne proNuminc, eundcm ift
Philofophia venere^nur , faltcm
pctimus. Maxiroum in caotexen-
da rcrum naturalium,imprimis a-
nimalium cataJogo, labor^m ciim
fuftinuerrt, C. Eimm Secmdm t
xnajorem 6c famam 6c gratiam
meruilTetr fi tantunlNibicj; fidei^
quantum ftyli reliquiflet. Hinc
ciim fabulofa ( quanquam quid
mirura eft, fi ex aliorum in co«if
muni fapias relationc) plurima
admifccat; non tara m^aionaia

PRiEFATIO.'

CYoIvcndoipfp, quam judicio in
difcernendis fabulofis opus efl:.
^^Solinm^ Pliniana Simia , cjusdemqj
fere Epitomator, pauciora fccit , pauci-
ora meruit. De Claudid ^/iafJo,qmd ha-
bendum fit, explicuithaudobfcure^in
prarfatione, fuper eundcm, Gefnerm
^cdiger ^ C&rdAnm^m^\\m\ ambo Vi-
ri,qvaedcanimalibus perfcrips^re pas*
fim, haudproletaria funt. Sed ordoo-
mnis abeft. Cefiierus atque Randektiuk
tamdiu laudabuntur, qvamdiu homi-
nes fupcrerunt. Fran^^O j pHsSmo The*
©iDgOjCrimininemo vcrterit, quodin
^imalium hiftorla > ad ufum ma^
gis & Theologiam refpcxcrit, fi ipfius.
& fcopum attendat , & praefationcm.
Omnium quicunque vel fcripserc vel
fcriptarifuntjopcrofiflimus & consu-
matiffimuf hucusqueextitit Zoolog^,
^bJf^^ AldrQitandus-^ Philof&Med, Bono^
nienfis yq^cm>r\on dicam commendarc,
fed admirari fatis, aut condigno,pro
immends, Zoologiae gratia impenfis ,

cum

pft^FATIO.

cwm riimfibus,tum laboribiif , tna^^re
pracc<^nio , nemo unqu^mporcrit.
''^Attamen cum ne a centeiimo qiiP .
dem,propter fumtuoii ^ in plurimoi
digeftimajorcs TomoSjopcris,tanti in-
diiftria Viri, proprio redimenda «re fit|
opulentis potiiis,qtiamquibus angufta
domires ed, fvadendus Antorjdb^ Eu^
feh\Nkrembergiti5, Fhyfmkgm Madrit. irf ^
tlifpania, exterorum potius locorum |
quim in Europa domedicorutn animii
lium hift®riam contexuit. Cclebris
Buncc^ Johannes Jo}fJldmk<i\iQQ[j , quli
utpluribus confulerct , ca -quaeabaliis
prolixius narrantur , coardat incom*
pendia»^

Quanquam ab omnibus his, omnia_»
confus^magis ,quam mctbodic^laeor*
dinc tradata : fine famae obtredatione
latidfateamuf. ,

Vides Le<aor benevolc , quantam
gratiamSPERLINGIO, poflfata quo^j
debcaf. Hic enim ut^rodesfet omni^
bus,compendios6:ufdeledarct, orna*
ti ac perfpicul lyx ordlneproponcret»

«CCWN.

accurat4 hanc,qu3iro vides,Zoojogiam,
methodojcum vivcret , adornavit. Ec
cxpoliviflTetutiqi magisac dilatairctini-*
fi&calea1otortoreitnpcdit9,&fili2euni-
cae mortisintervcntupcrturbatus, & U
pfe deniqj inaufpicatoLibirinac idu,cu
ingentiStudioforum lu<flu Phyficacqiic
damno, contumulatus cquidcm fuiffcti
QuodTcLcdorbemgne , noH ccldn-^
dumduximu$> ot, fiinpifcium , aviu/
infcdorunacjue contemplationc , brei
vioremquimaHbi,7prum dcprehenfuk
rui non mir^re. Tuhis iatcrim con*
untui valc , & fayercpcrgc.

ZOOLOGI^ PHYSIGE.
Proemium.
C A F U T I,

2) £

Natura Zoologi^ Phyffc^.

Pr£C€pta,

i^ZooIogia Phyfica eft fcicntiabruto-

ram,qvatenus corpora naturalia funt,
2. Di viditur in partcm Generalem &

Specialcm.
|.Generali$ cft, qvac brutum ingenerp

■confidcratjcjusqj naturam exhibet.
4»Specialis eftjqvse bruti fpecies propo-

nit , earumq ve naturas tradit.

I. Qvac notanda circa Definitum*^
r\ Efinitum eft Zooloaia Phyfica. Zoo-
y ^«-'logjavQxGrscca eft,conflataa'>t rf:
Qeii xoc^ \6yhi: notat dodrjnam de bruti^;
Zaot enim; non raro cxponuntur fpeciali-
ter,anim?.ntiabruta. Phyfica dicitur, ad
^ifFerc^tiain Zoologis Mcdics^ZooJogis
lacra;. Mcdi ci bruta confiderant, non tam
litaaturaUacorpora font 3 qvam iit materi-
ammedendiprzbent. Theologi brutafpc-

^.j ^ *» nenoa

» ZOOLOGIA

jienda, &ad vitam corrigendamirfacliint.

Olimetiam Sacerdotes fcientiam hanc ad

facrificia applicabant.

ILt^£ notandacirca definitionem?

I^. Dehnitio conftat Generi%L Dtfferenria. II-
ludeft fcientia, non Totalis , fcd Partialis»
HscSubjedum habet,e jusq; cum Maienale,
tuttiFormaleAYiuA^brutum eft; hoc, nvate-
tttucorptts naturale. Hicenim noftcr confi-
^crandi modus eft,fic fuuni cuiq; tribiiendui
adnoftrum qvod eft,non ne^Iigendiim,
IILt^^z notanda circa ui^vijionemt
ft. Dividenda Scientiaad rationcm Subjr-
€i\ eft. Brutum & communia habet, & pro
•pria. Ipfaigitur Zoologia partcmhabct
communem& partem propriam. Nonmi-
fcenda fpecialia generalibub, nec generalia
fpecialibus. Divinaresordoeftmihil inani-
mojnihil in opcreSapientis ordine pr^ftaii-
tius. Semper nobis fit curae illud , qvo linc
ncc natura: nec artis conftare polfunr o-
pera.

IV. ^^idtraSanduminparte

Generalii ^
Primbanimabrutorumj Sccui^do cor-
pus. Omnia animam habcnt, omnia corpus
kabcnt. lixc «ntcccdunt fpeeic«i cum omni-

bus

PHYSICA. 3
bns Infint. Leo animani habet.corpus habets
«ec minus accipiter,autdejphiiius , aut fer-
pcns , autyermis. Uo vi<lct,audit^ movctur :
idem aqviUprsftat, idem lucius, ide cancer.
F s^idtraBandumparteSpecialil

a. Brutorum fpecics. TcflafUrScriptura,
Deura cremTe reptile , voktile,ceto5 ma-
gnos & ^umenta. Teilatur eadem Salomo-
nem difputafiedc jumcntis , de volucrihus,
dereptilihus,^ de pifcibus. Hxilk bruto-
rum fpecies funt , fiib q vikis. ali^ at^ve aji«
comprehenduntur. Undcnot^fcienti.^^ dc
avibusjdepifcikis, de ^re/Blihu^ & de re-
ptiribus, In fifigiilis vero tanta interim va«
^rietas eft , ut iiinumeras foboles in ordincm
redige re neqveat homimim folertia. Adeo
vcre diaum a Phtone: Difficiliafuntpqvaj-
pulchra funt, " ^

Axiomata*
l^Zoologiafckntmpmfi^^^^^^

Eapropotsit, qvs pr6xim=^accedunt ad
dignitatem hominis. Ea docct,qv£Deus ipfe
pnmo hominiindidit. Primisjs Zooiocri^do-
^orDeusfuit.: primus difcipulus, primus
homo. In fandiffirao ijlo ftatuDeus <^lorio-
lus,adduarK undiqvaqi anim^JiUrs nomina
^oftulaUtlab Adaiiio. Ut fci-cati^sJiuius,
^ ^ quam

4 ZOOLOGIA
qvam lomnipotentia: Cux digitis infcnpfe-
rat»faceret periculum. Hinc facra> hinc re-
giafada eilha:c fcientia. .^apientifllmum
Salomonem a curis publicisTcvocavit ma-
tcriie hnjus dignitab. Et AlexanderMagnus,
{inon fc ripfitipfe > fecitut fcriberentalii,
qv« de brutis mandarcnt a:ternitati.

Il.Zoologiafctentia jucundijiima ejl.

Jiicundum eft intucri ftellas , iJoIem j Lu-
namaut Jovem^fed plus anioenitatis in una
apicula , in una hirundinc , qvam in cundis
fideribus. Ibifplendor nosmovct&ciirfiis
& ordo i & perennitas. Hic ingenium nos
tenet & fblertia , & futurorum notitia &
commodorum ac incommodorumdiicre-
tio. Accedit partium decor , & numcrus &
ordo& compofitio» Infuper unumqvodq;
praf ditum cft amidu luo, jucundo pcrquam
& natura^ opportuno. Ares plumis ornan-
tur,pifces fquamis^armentapilis, infirmiora
teAis^cruftis&conchis.Qiisvis fpecies pro-
pria habet ornaraenta , alteriusqvasfunt,
norumnecappetcns,nec egcns cft.Pulchcr*
rimaavispavo. Sed nec anati deeft decor
fuus.Eqvus fupcrbit formi , animo ac gefti-
bus : fed non minorem fe putatgallusancG
carduelis^ncc regulus. jttcwiduai cftfcirc,
c|vs jiHCHnda fuRtipr^»

PHYSICA. }'
IIL Zoologia fcientia utilisfima efl^
Alio remittit fpccuIatoresZoologiajS^
meliorem, potentiorem,ac fapientioren|
hp.turam inclicat. 7*1*65 funt radii lucis in-
vifibiles : boniras , potentia & fapientia.Po-
tcns eftDeus , qvi tot brutorum fecit gene-
raBonus cft, qvi omnia fecit bonn, & ut hoi
mini prodefTent, voluit. Sapiens eft, qvi
ordinavit omniia fapientiffimc, difpofuit
pulclierrime. Plena horum teftimonio-
rttm Scriptura facra eft. Qvse Deus ipfe re-
fert ]obo >de cerva , lexna , ibicconagro ,
rhinoccrotevftruthione, eqvo, aqvila & aC^
cipitre , cvolvantur , conftabitmaxime Su-
^remum ubicjue i^dicari Numen. Sed & gii-
bernationemReipublicaeiipetitJtirispeti;
tiis , Zoolojgia eam tradit. Rex apum , cJd-
mentiam colit, innocenti aculeo: ipfae apes
ffielitatem in regem declarant, <iyem nun-
qvam defcrunt , qrcm imbellcm^eftant)
qreiTi errantem cjvxrunt. Meaicihain
qvi vult, adestbruta , prj2bent matefi;
lam medendi praftanti/Timam.^Qyin Medf-
cina ipfa, aiit omms,aut pars , brutortifii
inventiim bft. Pleraqve cognitionem & dt-
fum limplicimnhabent,acipni fcfe reftitu-
ant. Cane^r& feIis,cumhWaihgIiivieop#
pleta fentiunt vifcera , crramina rore pcr.^
A I fiifa

ZOOLOGIA
lufa comedunt^ut vcntrem dejicjant Singov
lishominibusqvid confe^t Zoologia, ta»
cere pr^fht , ^^vam leviteFattingere.
IV ZoologiafcieHtia diffcttUma ef.

Nomina brutorum facicsqve externas
HavifTe parum eft. Imperitorum habitiim
fuitdetineri in rainoribus : formas vero ea-^
rumque virtutes & operatlones tenere,pcr-
Riagni momcmi res eft. Cardanus de fub-
filitate fua fcribit : Si certo/dre femper laborU
efumfmt , qvidboc Mrgument^-hhroriofiiu ? tlbi
habeam qvos fvgiam ^ ut Plinium & Albertum „
qvodpalam memiantur ^(jvosfeqvarynon habe^
sm. Venitidcm ufu nobis,qvod fcripfit U
pfc. Infuraetidus in rem hanc labor elt,cum
©b multitudine m , tiim ob fubt; litatem. Per
totanimaliumformasaclpccies ire, labo*
jiofiffimum eft. obfervata iunt fcarabxo»
rum genera qvadraginta,erucarumqviii*
qvaginta,mufcarum feptuaginta> papilio^-
nii centu & plura. Probati q vidcm autores
non dcfunt, qvibusnihildebere fcqvi di-
iicrit,^ingratus fietSsepe vero non tam mc-
moria ad difcendum , qvam judic^o addi-
fccrnendum opuscft. Scqvendi funt , cum
ipii fcqyuntur verum, fugicndi,in
devia cum ducunt imperitQs,

CAP.

PHYSICA. 9
CAPUT U.

DE BRUTO.

Pracepta.

I. Brutum eft aruinal irratipnalc. v\

II. Dividitur in Volatile,Nautile,GrcSi.
file, & Rcptilci

l.Brutum ammal qvomodo diffe-

rant\

ik, ilt Genus & rpedes. Animal corpus ani-
matum feritiens eft Dicitur de bruto,dicitur
de homine.Leocorpuseft,animatneft,f6n#
tiens eft .Homo cbrpus cft, nnimatii_eft,fen-
tiens eft Superias igitaranimal eftyinferius
ferutn,inferms homo. No funtfpecies cotra
diftlna^ homo& anin>al:fed homOibrutum«
& pknta.

thlrrationale q^id notet>,
». Animalbniti gcnus eft> irrationale ,
diftercntij^.Diilercntia ^eciem conftituit,
& abaliis^iftjngYit. Conftituit irrationale
brutum , & ab honiine qvi rationalis eft,di-
ftingvit. Ecrant qvibus nil nifi negatio,
nilnifi reTnotiorationiscftirrationale.Ne-
gatione non conftituuntur brnta, nec di»
liiingvunturTe^ae. Freqvcntiflimum^ft vo-
cc negativa exprimere rem poikivan». Ex
penuria vocabulorum loqyimur uf poflo-
musjnoiiut volumus» A 4 lU^

S ^ ^rOOLOGIA

UUInq^vaqt^antitatehruta creata
Jint i I

j^. Aninmagna^nparv^cditadntdvjen.
tur. InperfeA»^r^.pr©di^^ eajhtu-
* «ndum Befledi<ftionem%cccpcr«nt fefe
multiglicandi. Sedgencratio& niultipji.
cat»o^rfedorumeA. Creabatur Adamus
r k rpcrFeaa Eva. Producebantur
Jierba:&arbores>pomis,piris & aliis fru-
«aibusonufe Nortfeftratio.qvincadem
perfeAioconcedatur brutis. Ne^ impoft^
inleDeo omneverbun» ,qviverb<^fecit omniM^,

11^^ inqmntmerobrutacreatajtnti

Cofitrover/ia eft,an bina tantumcreata
imt in omm animantium genere, exempla
noftri ^eneris. Sedtcrram allacntus cflrDe.
«s cumdrtxt '"^rodueatterrsMmmamviventem
»»^^j;./'fyj^. Aqvamairocutusefr,cum dixit.-
Producam a^vareptile , natMtile & voUtile.

Non gleb^s arfqvoeterr;^ fumpfit aut guttu.
Jas ahqriotaqv2,fcd totam terram, totam
IZT' ««i^«it«dine,ffon pro pau-

citatc colbgcndum. Placent verba thcolo.
frFJ^ r'" '^^^^'^'7^^3^^^rpiXyfcri.^«^«.
Pj'^un,CreMicfr^V4fbumJieit, ^^tin^ult^
iurm^ natatihum voUtilium produeuntur,
^^iiUnueopia, m omnU figtunt non aliter

qvant

PHYSICA ^
^uam fi putris cafetts ( ut t rajjh fimili iitar) ver^
wibits^i^aiteat» j

V, An qvorundam brutorum in"

genia mutata Jtnt?
R?« DirpQtaturan ideni creationistempore
feris fueritftiro^^i nunc eft. An benigniili^
mus I>£us fecerit ilk iracunda , rapacia , &
exitialiaiinimalia? Non exiftjmanduni fLib^
ftantiam brutorum mutatam efle ob bomi-
itis transgrcflionem. Indicant anterri un-
gves, dentesjcornua & aliaacerbnm^^irido-
lem. iiMf(*«^j^^ fcd
non siimkmtxs. Ex raptu vi vun r mu Ita q \x
nocivafuifTent , crudelkfoillent j exieiftlia
fuifTent , (\ vel maxime mundus fervafTet ho-
narem (liumillibatum^Poftqvam vero ho-
mo rebellis faaus eft DEO , meruit k ipfe
fcbeil^efsfibipati ifeibdixos.

Axiomata

I. Srutorum non eft loquL
Longo ufu & laboreimitari difcuntunas
^ alteras vocolas fine judicio , fine articula^
tione. . C^od <5c campanas &inftrumenta
mufica&alia hominum artificia prxftant*
Adfitm fermone vox articukta & fitver-
bumex inftituto irgnificaBS. Nihil de his ia
corvismihiHn pfittacis & aliis fermonis nor
ftti $mulis. Taceat Porphyrius qui omnia
A f bruta

xo ZOOLOGIA

bruta coIlcM^vi inter fe, & loqvtlas eorum

callaiflc Apolionlumrefert.

n. Brutorum non eft ridere.

Ridet caGulus ^ridet Pfittaeus :Sc J hic ri{ii
artifoialiynon naturali : ille ita moremagis
& ineptiiSiquam rifu vero.Ut inter homines
multi imitantur latratum canum , grunni-
iumporcorum^jcantura gailorumrfic bruto-
rumqva^dam rifum, qvxdam fermonem af-
fedare videntur- Sed fpeciem & iraaginein
nonrera ipfam, indulgcmus iplis.
///♦ Brutorum non eftfiere.

Fletum non qvxvis dat guttular q^'*»"^'*
humor. Non lachrymatur ftatim , ci»i ocuir
aqvis ftillant. Aut fi lachjymjg dicendagrno»
men habeant , rc carent Sicut plantis et-
iam aflignarontlachrymas, humorcra gut*
fatim prolicitum. ' Animi gaudentis rifus
cft;&animim2rentis fletus.

IV, Brutorum non eB^ueUe.
Involuntatelibertaseft. Inlibertate
difFerentiaeftadutrumvis. Ut agens pof?-
tis omnibus reqvifitis agere & non agcre,a*
gere hoc vel iIludj)offit. In brutis null»
libertas > nulla indifferentia eft. Non habent
id in poteftatc bruti>qvod accipere alli-
qvid aut rejicerepoflint. Neecftario bo»
mimampledunturi malum doceftantur. Se-

€U&

PHYSICA. II
cits a^ere cum videntur, teFfentar metu.
Hinc qvod unus canis , id omncs agunt.
Qvod unns lupus , Id cun^i pra:ftant. Qvod
non libertatis/ed neceflitatiscftargumen-
tum» ^

V^Brutommmnefl inteUigere^

NuUus veritatis amor in brutis eft. Or- •
dinatur autem iutclleto ad verum. Huic
nulla pofteffio, niilla vis ^mi & argenti ,
nHlliusamicitia,plurissft:rmatur qvam vei^
ritas.Pro veritatepugnat &: totos dies^totos
annos confumit, Bruta ad eTbun^bpiuntur,,
qve eis large &€opiose comparavitnatura.

VI, Dos ^gloria Erutorum fenjm

eH.

Singula fentiens fua anim^ gubcrnati
Hac prasdita; > vident , audiun t , odorantur ,
guftant & tangunt.Unde & egregia accepe*
remembra: oculos,aures , nares», lingvans
&membranam. Minorpartium npparatus
in plantis eft,qiia2 nec vident , nec audiunt,
nec reliqva fenfuum munia edunfe. Exigua
arborum, & hcrbarum inftrumcnta funti
vivunt fineauribus, fine oculis , ftne crurii»
bus.

VII. Magna fapienti^ hrutorum
farsi a notitm naturahbus efl^

12 ZGOLOGIA

P.irvulum" nnimal formica eil , fed maxi-
prudcnti^. Campos,agros,arborcs ac
horrea perciirritjgrana ut invcniat. Voti
compos fada , onus proprio corpor e majus
,»perfax3& virgultaincellasdeportat. CoU
^J** :led:agraiia arrodit tieexcant in fruges, caP
Ck^fdm^vQ reddantlaborem. Madida lifuerint
* inapricumprofert , &ad folem exiccat.
Nec minor apum prudcntia. Circumvoli»
tanthincindc prata. Sylvasachortoslu-
firant& florcsqvaerHnt , fuccos extrahunt,
cxtra<aos in cellulas referunt. Infinitus
propecellularum cftnumerus, &cfreda3o-
mnesadformam fexanguli funt. Mirares
ed c fanta florum di vcf fitate dulcfa collige-
re mella , pufilla animalia. Mirares eft
colledos fuccos per longa intcrvalla , per
ventosacturbines ad fuos transfcvte alvc-
os. Mira res cft mollem in cavis coha^rcre
materiam , & ncc diffluere , nec cxcidere
liqvorem. Sedmiriflfimarcs, indoda harc
animalia favos conftruere hexagonisdif
ftindos cellulisrquis hafc docuit ? qVomodb
amcns beftiola agitprudcntcr? Nafcitur ars
hzc, non difcitur.

VIII. Mente praditiy imitemur
mentia bruta.
Scripfit Vir magnus; fe omnine eArerersu^

ene

PHYSICA. 1>

^ne i fiiEUphas carea^MmQm ffjeciem dicuri •
tur, contra majeftatem noftram.Negligen-
resdignitatisrusrunt, briita qvi extoilunt
ob inuftasqvasdam rationis notulas Habenc
fimulacrifeicntisqva in nobis no colimm, (i
in ipfis re vereamur. Admiratione nobisfiin*
ciititvcftigiummentisin Elcphante, ma-
gis-idmirabiles nos rcdd^tmens ipfa. Non
eftirnagof)rarftantioroperc, non eft um-
bra^erfedior lumine. ^gics mentis fi fe-
ras Facit nobis iimiles, pofteffio ejus vera
Deo^sfaekt proximds. Erubefcat ho-
mo:, ultra dignitatcm afliirgunt bruta,
& infra eam defcendat ipfe. Pudeat bru^o*
rum xmuhimnonefte, &divina re<ftari p©#
tiurs,qvam humana 3 qvam terreiia.

BRUTO IN OENERE.
LIBER PRIMUS,
DB

ANIMA BRUTORUM.
CAPUT 1.

DE NATUR A

BRUTORUM»

I. Anima Brutorum eft fonna 9 qva
fiuit 3 U ad fcd tatem ducuntur.

lI.Habc-

24 ZOOLOGiA
II. Habetur fub fenfixiva anima, cujui
etiam nomine venit»

I. ^omodo differant anima brw

torum(^ animafenjittvat
^•1 ITbrutum & animal. Anima bruto«
U.rumdatefle bruto,anima fenfiti*
va datefle aniaiali. Brutum inferius eft, ani-
mal fuperitis. Inferius anima brutorum»
fuperius anima fenfitiva. Superiorem dat
conceptumanima fenljtiva, infenorem a-
nima Drntorum. Hominianimani fenfiti-
Yam tribuimus, brutorum animr.m neo-a-

mus.

WAninB rutis detur anima ve^eta*
tiva^ .
Datur/ed non re diftinaaa brutorum
anima.Natriuntur bruta,augenturA c^x fc-
mine fibi limije procreant- Teftantur hxc
de vegctantc anima,cu ji^ operationes fuMt.
Sednon .ilia res ha:c eilabaiiimabrutorum
&abanima/enl7tiva. Nonfunt pr^ter ne-
ceflitatemlhulriplicanda cntia Rcs una ha-
betdiverfa munera, diverfanomina. Ani-
ma canina bruti anima dicitur , qvatcnus
datferitatcm : lenfitiva dicitur qvatenus dac
r«nfum v vegctativa dicitarqYatenusdat

nutri*

PttYSlCA if
nutritioivem > augmcntationcm , procrear
tionem.

II animaBrutiybruto prapet^.

Dat irranonale ,ficut animafiom]nis>
homini rationale. Hoc irrationale notat cf^
fentiam , connotatdilFerentiam,connotat
operationes» Brutalem naturam dat ani^
ma brutijbrutales affeAiones , brutales opc-
rationes. Manifefi-Ah^ec funtincane , ti-
gride, urfo» ac Leone. Et.li qvxdam non
adeoferociunt contra hominem , aliista-
jnen brutis infefta funt, & exafpcrata ne ho-
mini qvidem parcunt.

IV. An omnes brutorum animA e^

jmdem perfeBionis Jint \
I^. Specie bnita diferunt , & in fin ■^ulfs ite»
irum ma^na T.irietas efl_ -dlia magnitudinc;?
alia pulcnritudinc,aliautroq;, horumcxcei*
Junt. Qua:damparYitate, cjvsjdam defor-
initate,qv2dam utrocj; inferiora funtXcle»-
•branturalia iuduftria dt rei famiiiarisadmt-
niftranda: peritia t alia ignava funt> inertia
&improvida . Alia elegantiarum ftodiofa
funtjaliacultnm omnem fpernunt. Tan«
taigitur animarum diverfitas eft , qTanti
morum, qvanta corporum cft. Nec pu-
tf muj c^indem cff^ pcrf«<aio»cro/in hirun-

ZOOLOGIA
dinc aut halece > qvae cft in Leonc, in Aqvi»
la, amDclphino.

AxiomatA

l.Amma brutorum non ejlj^mtus^

Intelligerc & ¥«Ue poti/Iimas ipirituunii
adione-slHnt. . Ha^ciftoiumexercitia, co*
gnofcere verum & agere libcre. Nec vc«
rumamMj ncclibere agit brutorum natu-
ra. Ducitur nece/fitate qvadam n,ec potcft
aliter Moveturobjedisjqvonam prsfcn-
tia trahiturac rapitur.
II . Anima brutorum mortalis efi.

Dependet a fua natuta, q vaxKftru<fta,pe-
ritipfa. Qyicqvidagitj in&cum matcria
agit : oculis videt, au ribus audit, lingva gu-
ftat. Simplexhaecamateria dep^ndentia
cum immortalitate conjun«5ianon e/l. Fit
cnim materiatandem inepta,corrumpitur
ac deftruitur. Quam deftrudionem anims
ipfius fequitur interitus.

Anima hrutorum olim creabatur»
hodie generatur^
Hsc eadiftindio temporum > diftin^ftio
inter mundura creatum & propao^atione
confcrvatum. Cum bruta condidit Deus
optimus,animas eornm ctiam creavit. Et
cum gcnerationis opus conceffit brutisyani-

mas

PHYSICA 17
mns etiam geasrandi poi&ilatgtn tribuit.
Tnbuit autcm ut genitorum eifent cmCx
Haturales,non morales. Per naturales enim
•potentias qvx operahtur , naturaJes caufk
umt. M^a les vero non agunt,fed ita fe ge-
runt,ut cffeel:us eas tantum imputctnr-

IV. Brutl amma communicatur

iiiunicatum deferto communicante traniit
ad id 5 cuicommunicatur. Sic exfonte com-
municantur a<jucr,ex flamma igniculi,Com-
municatio aMGTror/jTtx,)? e/l,«jvicommuni-
cans omnia fua fervat,&€fFeaum uovum
prodiicit. Sic ecjuus generans, fervatani •
mam fuam, (srvatcorpus fimm, &jnovum
eqvum , novam animam eqvi efficit. Hjec ea
communicatio animarum cll , qva in gene*
rationis ada, anima generanris fine divifio-
ne> fine transfiifione , aovam animam , mi.
mero diverfam/pecie candem,prodiicifc
CAPUT il,

# Anima Scnfitiva»
Anima fcn(!tiva eft forma animali-

ig ZOOLOGIA

fcuttt, falutaria appctunt & Locomo-

Irentur.

I. An amma fenfitiva Jit leontSy ca^
nis , aut altenm brHtiforma

Jpecifica^
Tfy. Anlmal conftituit , non Autem fpecicm
certam animalis. Generica igitur forma eft,
non fpecifica. Habcnt omnia bruta animana
fenfiti:vta«KWdiiFcrunt inter fc fpecie.Hinc
fpecietiTTCTra anima in Leone, in cane, & in
cqvo eft. Rede Combachius ait : dkendum
^uod anima fenfitivA non dicit formam qvan-^
dam unamYhyficam^fedtantum dicitqvendam
4$nce^tumgeneralem £5* fommanem , fubquo
tontinenturvitm^radut diuerfarum formarum
f^ecificarum^,

II. An fmguUria 0* mirahilia brutQ^,
rum opera ab animafenfitiva

fiantl

Noruntaranese qvomodoforniaadatela
fit. Norunt formicar quomodo cJjligcnda
jintgran.1. Ncc nefcias apiculae qyomodo
cxtruendt-mdrfint. Lcpus etiam timct ca-
tiem, &nonccrvum, qranqvam grandior
hicfit- Puite mcwit railYUi» «c nonpavo-

PHYSICA. 19
iaeni»iitnt major fit. Novit leournm unwvi-
um y eq vus caIcium,bos cornumn' Non %zq
v.mmmi fcn^itmm iequuntur,cumiintfin-
piilaria. Propria cujusvis fpeciei iinima
hsc docet s hxc prseilat. Qvin & fingularia
inulta^multa mirabilia, inaliis leniitiyi ani#
ma carentii>us faahentur. Noruat^i^ores
qvomodo formanda iint poma,pira, mespi*
Ja , pruna i& ccrafa. Summus Tycho firahe*
fc ribit : fttUasqvo^fcirefrafcnptat metas qtia$
munquam iram^r^diunmr^
Axiomata»

l. SmJifma anma ed jpeBatu dtgni-'

Formarum in hocuniverfoj<^uatuoriunt
genera. 'Qusdam prarter efcnihil dant :
tqviedani & effei & vivere , qvafdaiu & ^fTe ,
vivcrc, &fentirc: qvsdam & efTe, & viver©
&fentjre &inteiiigere.Prinpium genuscora-
muni formxnominc notaturtGst^ra anima-
rum nominc venjunt- Etdiftindis diftinas
<lataEfunt,anima vegetatiVa, fenfitiva, &.ra^
tionaris. Qnamproxjmc acceditanimafen-
ifitiva ad rationalcm; Qvo fuperior igittii:
c2teris, eo ipeaatu dignion Magisiiibi
vent, qvsmagis excellunt.

IL firmimam JenfitirQM rmimal

conmtuitur.

20 ZOOLOGIA

Definitur animal, corpus animatum ienr
tiens. GenuscorpusaniniAtum eft. Hote-
;nim animalcum phntaconvtnit Ditfercn-
tiafentienscft. Hoc enim animal coadi-
tuitur&aplanta diftingvitur. Ipfamani-
mam fenhtivam incicat fentiens. Senius
cnim^quifacultas cft, quiaccidonse(K a
mal nec conftituit > nec a pLmta priniai id
diftingA'it.

III. i^er animamfenfitivam antma"

Cognofcunt animaiL£b<»^«*ds < jtbnos , o-
dores,laporcs& qvalitates ta^ftiles. Vidcnt.
canes.audiunt jodorantur, ^iftartt ^^tin-
gum. idem eqvis convenit , iconibiis j apri
&urfis.Senfitiva;anim«h2copera iunt,qva:
cum comraunisfit , ex isqvo venir,qvod di-
ftribuit. Vocatur hajc cognitio fcnrualisac
naturaIis,acinteliedLii eft contradiftinfta.
W.P^r animam /enfitivam anima'

lia appetunt^
Cognitioncm feqvitur appetitus , cuhj
^gnoti nulla cupido fit. Hinc objedo vlfo
lapiuntur ad idanimalia. Odore percepto
accurrunt cancs & lupi j iit indulgeant appe-
titui» Ipfehomo qvandoqj tam impotens
^tums eft,utfQraturad obje&uiHianteqvam

PHYSICA 21
audiat inteHctfltts jtidiciiim. Quserlt deli-
tias, fugir Jaborem: amat Ibdajitia prava > &
affec^tat dominium : odio habet virtutem&
animiim fiia forte contenfeim» Dicitur ap-
petitus fenfitivus^ac naturali & intelle^ftuali
contradiftindns eft.

V. Per antmam fenfiti^am antma!»
lia loco moventuK
Erat necefle ut moverentur animalia, ad
profeqventb^faIutaria,fugicndanoxia.Hine
q vardam gradiendi habentfacult3tem,qvsB-
damvolandi, alianatandi, alia rcptandi.
I>kei^0F€S motuum horum fenfttsftint, im-
pulfores^f>j?etitus. Et conjuB^iturqvan*
doqjcognitioni fenfuaii naturaUs.Lepores
inpcriculo conftituti , i^£canibus infeftati,
faltus maximos poftremo cdunt, acfe ab-
fcondunt. An fieri poffit , ut canes veftigiis
intercifisodorem amittant.

CAPUT 111,
DE

FacultatibHs amm£fenjitiv£*

Pracepta.

l> Facultatesanimae fenlitivae funt qva-
Ii tates , ex aniraa emanantcs , ut ani-
nial iftarum bcncficia aninrales cdat

B 5 Il^Sutit

ZaOLOGfA
11. Suttttrcs t cognofGcns ,appctens&^
locamoifcns#

Ir ^omodo facultafes differant
ahamma fenfftiva.

J^. Realiteryuc accidentiara fuo fubjcdar
ute^Tedusa cauraeHfciente. Naturalia entnt
agentia pernaturales potcntias dctcrminan-
turad naturales a^iones» Igni» pcr calida»
tcm calcfacrryaqvapcrfrigiditatcfrigefacf t
Sic animai pcr ^cultatcm cagnofccndi co-
gnofcit, per facurtarem appetendi Yppcttt r
perfacultarem locoraovendi loco moverur».
Hbi datur r.Eifentia^^^i. poteoris 3. opcrati^»'
Huccanon fpcdat r NuOa crtdfura immtdU-^
tum atfionumfuarum prtncipium efi,

11«. ^vomodo facttltates ifeinui-'

cem differant?
9?. Realftcr, ut aceidens ab^ accidcnte, ut
^vaiitas a qvalitatflr> or potcnti* naturalisi^
potentranaturali,Facuitatescica6l1bpi&ot>jC'
Ais [udicandac funt. HorumdivcTiitasydivcr--
fitatcm facultaium parit^AIiodobjcdum &
liara a6Vionem facultas cognokcns habct?
•liud obje<a:um & aliaraa^llionem facultas ap#
pctens ; aliud objc£lum & aiiam a^lionem^
facQltasbeo oiovent^ Diverfverga fuiit fa-

cul»

PHYSrCA. ^ ^
coItate«qv« diverfa diverfimo^c traiSl^nt.

III. ^JLnamfacultatumfedesftl

VjL. Aliis facuitatesdiftingvuntinhaturalcm,
Yttalem &animaiefla. Nunc animaleni fumi-
musmiffiscJBtejrrs. Haec enim habet fubfe
cognorccntcm appetcntem & loco moven-
tem. Sedes harum omnium cerebrum e/f, k
^vo dcpendent adiones. Cerebro malc af-
feda, fundiones laeduntur ac dcpravantur.
Qyin& intclleaus nonnonqvam furioseac
dementer agir^aPh^ntafia dcceptus, Qvi^ara
(tbi caputampu,tatum eflcputabar. Aiiuscor-
iiuaregeftareexiftiniabat.-& piftorex butyro
fecompa£|um ftatuir, c}vi clibanum adircnj^f»
luk» metucnscorports coiiiqyation,^ni»
Axiomata^

iSactdtatesm^ abanimafunL

Aniraa faCHltatum eft caufa eflSciens,& fub-
]c£tum. Ftunt abanima ,.fiuatinanima. Ef-
ficrcns eft per emanationem , non pcr trans-
mutationem. Subjedluoi eft informationis.,
non denominatibfiis. Anima! cognofcit,ap-
petitj&locQmovetur. Sed per animam fcn-
fitivam vctut prineipium priiparium&proi»
itimum.

IL Faculfyites proptera^usdat^

funt-

^4 A^us

H ^ ZOOIOGTA

A^m ptmus dator propter fecuBdum: po»
tentianaturalU propter naturales aftioncj,
NihilfruftfafaGitNatura. Non totfacukatcs
dedit fruftra : fed m per ea$ animalia fuat
dantoperationes. Qyanqvam fieri pofTit, ut
facukasfit,a<aio non fit» Qvorfprater natn-
ra;intention«mfit»neqi fcmper nedve utpW
fimum.

CAPUT IV.

DB

Faculwtc cognofccntc , fc^

fenfiiv

1. Faoirtas cognofcns cft, qvi animal
objcaum fenfile pcrfpecics ad fo
ddatas orgaac^ ctrto rccipit ac dis
judrcat*

11» Dicitur fcnfu$,qvi vclcxtemuivcl
intcrnufcft.

An facultas cdgmfcens (f fenfn
differant ?
9. Non praeter necefljtatem murtipricemu»
cntia. Judicantur facultatc» tx aaibtis &
objedi*» FacuJtatif cognofcentis aaio eft
cognofccrcSeiuirc ^vid aliud,qvam cogno-

fcerel

PHYSICA. 25
fcerc ? Unde & ipfa hasc cognitio dicitur fen-
(ualis. Objedum facultatis cognofc entis efl
fenfile. Idem prorfus qvod fenfus 3 aqvo •&
nomen accepit« Hinc ipfa facultatis cogno»
fcentis defcriptio,definitio fenfus efl:; Hoc
padlo; Senfusell facuitas^qva animal ceiro
corpoxisorganoobjedlum fenfilc perfpecies
jrecipitacdijudicar.

fl. /^n fenjatio Jit paJiio-> 'anaBio?

Adioeft t cognitio nempe , a potcnfiji
adivafadla. Hincferfacioadadiones viraies
refertur, non fecus ac nutritso &augmenra-
tio. Receptioqvidem neceflartaedjqv^per
paffionem explicatur. Sed facpcrccjpiturfpe-
cies , & nulla fit fcnfio. Habemus fpecies vi-
fibiiesinoculo, neccernimusobjeda. Anima
cnimrebusaliis intenta, fpeciesfenfilesobn
advertit,

HI, Qvanam requirantur potiJIU
mum ad fenfationem\

%U Illa qvatuor: AnimA fenfitipa , organum^
^bjeUum ^ Ipecies', Primas tenet anima, qva;
ptlacipalis fenfionis caufa eft : 3rqva rubfa»
ta fenfio perir. Secund^s habet orgarrum,
fineqvojanimaefle poteft, agereno.n potefh
Non fit vifio absq; ocolis, nec audifio fine_.
auribus. Tertias damus objeiSto, qvod ktk
B$ fi.

tS ZOOLOGIA
filc ^icitur. Et hoc vel proprium vel sowmu»
net^. Propnafunc qvinq;, juxta qvinqvc
fenfiis : coler , fonu^ , odor , fapor& <}valitaf
tA^itU, ComniuniA qvinqve funt: mottu^
quies ,figttra » magnitudo dr numeruf. UU\ m jri
occuparfpecres, juxta qvam feafus deobjeao
judicat. Adfitid, qvod fentiri deber, Atlon-
go r«pc intervaUDobjc<Shim diftat. Ncccfle
igitur eft, per fpecies fieri conra<?lum.

iV^AnduplexJitfenfuSyagem
& J>atiem?

Ti. Receptio fpccierum eft paflio , cogniti»
fcu fenfatioa<aio, Nontamen duplcxfenti-.
endo fenfus cft, altef agen$,alter patiensrfi-
cutincc duplexfeofatio, duplex vifio,dttpler
auditio, Unaanima, «nafacultatc , unoor*
ganopatitur&agit. Patitur,qvatcnusrcctpit
fpecics : agit, qvatenus pcr fpccicm cognofck

V An omne corpus naturak

Jit fenjik?
8?. Pupliciter aliqvid in fcnfue(l:Dirc<Sc
fcu pcr fc , & indireae feu pcr aliud. Pcr fc ,
^vodqvaliutibusfenfibilibut pracdilum eft:
Cvceommunibusfivc propriis» Peraliud,
qvod vel pcr partes , vel per cfFedura , vel per
fimilc 9 vcJ per oppofitum, vcl pcr fundamcn-

tuos

FHYSICA. if
tnm, velairum cjusmodi modum (enfibus ob-
jfcftui*» Prjori nfiodo non omne corpu* na#
turalcfenfile eftjncc cnim maximum caelum,
nec mtnimas atoinos fcntiraus. Pofteriori
modo omnia cadunc (ubfcnfum : Si non mo-
do uno , ccrte akero. Nihil in tmeUe^tty
qvod nonfuerif in fenftt, Oainia ver© itj in-
teUe^u funt.Tgitur & omnia in fenfu.

Vf . dn mmermjentiatur ?

^i. Referturnumcrus ad fcnfibilia commu^-»
nia^ PofFumus vi fur poftumus ta<Su noviffe
nuroerum potnoriiim aatpyrorum^. Scd nc-
gat Ariftatc* numerare poCe brura,& new
ganr commuttitec oranesv Si vcrofentitur
nomerusrfifacultatis cognofccntrs obje<Slum
eft yBOttnegandum numcrare poITe bruta, tl-
hi emm princrpium Gommuncr ihi communis
ef^edtus. Dannhauerus ait : Demgat belfm
numeratimem Ariflmles^ tnon verd illam,^va
t(mfipit in nuda-fvantitatum difiretarumper'-
tfptione : fedeam , eStAritbmem^ SyUo'
gizatiay (frepticatio numerimajorkfufram»
norem. Dicimus nos irdiftingvcndam eftcjt
imcr cognitronem DifiinSiam Confufam.
Vider canis fe (jvro^ve habcre catoi08> fcd
fublato uno 9 numerum minoreiR no» ladvcr-
(kfatis»

AximatM

1% 200L0GIA

\Senft4i fapientm fundamenta funt.

rturadfapi>ntiamAo76;7(3t/3rg/pct,ratjone
& experientra. Utramqve juvant fenfui. Ni -
Iiil aditmentcm nifi per fenfus. Jntcrieilui
perfenfusimprimuntur imagincs juxta cjvas
judicat* Unde receptum illud: NiLit ef in
intelleSla, qvodnonfnm fuit in fenfu.Ei expe-
ficntia ommsfenruumjudjcionitUHr. Multa
enim ejusdem rei memoriac unius expcfficn tia
vim cfficiunt dicente Ariftotelc» RcaeLu*
crctius fcripfit ;

Invenies primis a fenjihus ejfe creatani
Notitiam veri, nec fenfui pojfe refelli >
^i nijiftnt wri.ratio efvo^ falfa fit omnts.

//. Omnia animalia fenftu habent^

Nuili naturainiqvacxtititnovcrca,feddc-
dit cuigvc qvantum fuit neccffarium. Non
autem omnibuspar fenfario eft : aqvatilia ira-
primis hebetioris funt fenfui^ Homo q^vat^-
^vamfupcreturvifu ab aqvila, auditu ab a-
pro : bcne tamcn contentus effe poteft fuis in.
tegrisincorruptisqvcfenfibus. Etfiqvadain
intcrdum occurrit obfcuritas , demitur clari-»
tate mcntis. DivinuiFJatoait:/!/tf«;w»»<j»
fuen iUudfignificat , qvodcatera qvi^em anima'
lla, qva vident , non confidcraney ne^antmad-

verfunt

PHYSICA 29
yerfetnt , contemplAntur\ homo autem w-
det fimnl &" coriiemplaHtr^ animad^vertitgjiijvod
vtdet. Hiiic meritb foltu ex omntbtu ariimant-
tibm homo cif)oa3rr:^^ ^ft nuncufatm , (jvafi
«t»a,')-pa»"i' coMempians , qv£ t -^roovcu ideH^vidu,

iff. Senjiis fuumreqvmt orgamim*

Orgafjani eft pars aninuiis, Ipecies obje*
ftoruai fenfibiiiumiecipicns & fenfationem
cdcns. Dicitur cu'^nrylpm fenforiuni.Diftin*
^vhutinPrffprium dicomwune : in n^da^jVd'
tum^inaddqvatum, Propri urn clijqvod uni
fenfui tantum infervit.Ocuius tanrumvifui,
aures auditui,nare5olfadui,lingva guftui,me-
brana ta<flui.Commune eft qvcd ad omne fen-
fum concurrit. Sic cerebriy3a»<Miim fenfati*
eniinfervit, dura fpirici^nimales ocuiis^au-
sibus^ naribus» lingvse & membranis com»
municat. Adaiqvatum eft » qvod objecfiloni
totum««0»ofcic.Sic ad omncm tadum menii««
branareqviritur. Inadxqvatumjqvod pa^s
tem objedli cognofcit. Sic cum^fganuai
«ft^qvo qvaiitates tacfliles obfervamusyqvaa*
^vam & ibi fit tadus » ubi cutis non cft*

iV. Senjiu in fuum fertuntbjeSum^

Obje^um eft rc» ipfa fcnfu^erccpta.Dici*
turAifl&JiTifenfibile. Diftingviturin;;er/?Cf
£erac€idens, itiud accidem eft : ho&fubftaa-

|o ZOOLOGIA
tia. PetruJ non vidctur rationc fubftantirt
fedrationcaccidentium. Carnes olfaduper-
cipimus, non ut flibftamiaruntjfcd utcdo-
rcro habent. Obje^um autem pcr fc & pro«
prium cOmmunecfh Primario objiciuntui
fenfibus objeda propria : fccundariocommu-
fiia,utrac},-vcr6pcrfc. Scaligerait.- mfumnjaz
KonpUtet , percipicommunia fenftlUferActu
dens i fed ^er /e feeundario. Omnino enim per
feettAm fentitur ^vies : ne^ folum in negAtiont
motus : Sed in fua ^vo^ affiymatione ; qviefcit
enim qvod qvitfcit : non qvia non movetur, ne^
magis qvies eftprivatio motust qvam motus qui-
etis, ^iesenimejimotusfinis^ Finis autem
^erfeUio, NuUa perfeSiio privatio^

V. Senjks objeBum cogmfcU
perjpeciem,

Spccics cft imago ab objedlo fenfili fparfa*
pura & a concreiione matmieiibera, juxta
^vam fenfus de obje<Slo judicat. Dicirurqva-
litas iatentionalis , & fpiritalis. De fpeciebos
liisiBgcnionftimusFracaftorius feqventcs fe-
cit verfns :

2{uperenimtenuis IpecieSf pmtiUebirA^rf^

^ rumt
^ffluere ex ipfls dicuntur y per^^ meafe
Qmnia idnm jeifor mditans i tacitus^ rC"
ijiviro

dvid

PHYSICA. jf

. ■Wvia fylvAruM , ^ fecretafilmtiafolta
Cogmvi tAmen his ^e^tris iUudier ipfis :
Ut fenfiu feriant noUros , femper^ Uceffdfit
^^^4i f^^*^ fauim^ammxiudantj^ meent^i
'M remetm ^ i^fam^ ne€ inter fomnia iin"
■■ -iMs"-^ qvant»

bilL

AiiasalitertxpfitTjuot.Rccipicns <|enuia-
luffl «ifi: debeta natura*«<©f Intus cxiftent
f rohibet aUenum & cxtcrnum, Re^ae ex-
plicandA hajc, nc pariant crrorcra. Mollis \
d igitis tangcns aliucn a^; monem, fcntit mol*
iitdcm. Pcs calidus pedi calido admptusy
pcfcipitcaliditatem, Videtoculus oculum ,
«jusdem coloris, magn!tudinis& figurae.Noa
igiturcxponcndade <5?aJitatibusrealibus,ac
(i crgana nuilas haberc debeant ^valitates
fenfiles reales. Denudatum fit organum,
fecundum ciTe intcnticnaie n^, iccuQdum cfle
realc. Huc vcrfus fpedat:

Fluribus intcntus minor cd ad (inguU
fenfus.

Vir. Species non fentitur^Jei
res per Jpeciem.

Objc^aa fenfibiiia res fnnt , non fpecicj,'
Rci rpfa ungitwr 3 Tidccar 1 HH^Uur. Sca%^r

dlfcurue

U ZOOLOGIA
diTcurrit hunc in inodum. ^junt rem videnper
fpeciem. InteUigo £f concludo. Species ergo /en»
titur. Rem ipfam haud percipit fenfus, Stolidut
dicat : oculos meos videre Cdtfarem per ejMsMa'
tuam . ^u.if vifto a Hatua ad Cxjarem jam tot
ahhincannu mortuumreferatur, AmmKsqtti*
dem hoe coUigere qveat : femfm w« lie^t. Scali-
gero opponimus vcrba Dannhauer», Scien'
dumyjpeciem fer-fibilem non effe ftgnum infrw
vnentale^ qvale efi flatU4Cafaris.,ex qvaprius co»
gnitaCafarem agnofco , fedformale » qvo res non
in fjxcieyfed fpeciv ctfgnofcimM, fi-ue fpeciesfert'
ftlanoncfi id ^uod ^ (edid'Qr^i^*mmfu .

V H I . Species rei imago eji. ^

Imago diciiur> qvod procedif: ac! fimilau-
dinem alccriui. Duohabet : ^xIvtiO fimilitU-
ditiem : ihcando proce/J^onem, Utrumcji in Ipe
cic fenfili cft , fimiiitiido 5c proccffio.Species
per <jvam vSolem cernimus , & producicur a
SoJe, & fimiiiseft Soii. Infiniti homines u-
tium intucntur Solem : lot ergo hujus imagi-
nesfunt»quodoculi. Qvin plnrcs imagines
lunt , cura plura fint fpecufa arris & nafurar.
Pclvcs mille die rercno pone ; imagincai folis
omncs habebunt, Dicit Scaligcr , quomoda
duidens potefi effe Jimile fuhHantia^. DicuDtin-
cerpretest non sntitative , fed reprafentativK
Dicinius aot. (pecicm Hmiletn eiTe » oon

PHYSiCA. 3j
Su^fldntUy {^Aacaderitii hoc entmreprfffen-
tat, non Subftant^am «pfara.

IX^Senfus cognofcit per medium^

forium exiftcns, per qvod /pecies fen/^bilet
defcruntur. Dividirurin Internum ef Exfer*
num. Sicaer cxternum^medfum cft,pcrqvod
fpecies vifibiles feru,f^iir^d cculo«. Color
cnim fupra oculosp*f;§^$ non videtur, juxta
iMud : Senftle fupra fenforium pofitufnnofifentit
fur, Membranaautemlingvae internum me-
<3ium eftj pcrqvod faporpercipiturtcuticula
ctiam medium internum per iqvod qvalitatcs
tadilcs non per intervallum, fed «^vampro-
Jtimeorgana fua efficiunr.

froportio.
Minimafenfum fugiunt, maxima ladunt.
Multa nec oculis fiauriuntur , nec aunbus.
Major mundi pars in occultis ef> : pauciflima
cxopenbus na?ura?, humanis fenfibuscogno-
(cuntun Tanta lubtilitas aeris & Cccii e(t;
qvaotamnoncapiunt oculorum tunicjeachu*
fnorcs' Httantu* Sclis fpiendor, utmortali-
um luminum acicf contueri eum neqvear.
Qvosdam ferunt imprudcntia excoecatcs effc,
qvodindefcdibus Solis Iuci<iiflimum fidii«
C intentius

34 , 200L0GIA

inteatius adfpexeriot. Lucretiut rationeni

dac verfu*

Splendor quicunqj eflacer^ Adttrit
Sap^ ocuiotfideo qvodfemina pojjtdet tg»ef»
Sane Species perfe tantam non habenreffica-
ciam, fed laeduntper aliud. Odor vehemens
dolorem infert capiti ,ob halitus conjundtos.
Bombards fonitus isedit^^ures , ob acrem uno
impetu irruentem.Juingi ^gniculos cum iplea-
dorefoliscertura : fed non fufficiunt ad efFe-
ftumMntum:& excoecat qvandoq;animalia
rplendor nivis. Dicendum fpieudorcm ni*
mium, viam laxare fpiritibus. Mediotriras
fenlui debetur, cjva negata , fenfio tollitur,da-
mnuminfupcr fi infertur» eaufas poffuot eflTc
plures.

XU Senfus efi Jingulariunu

Sola enim fingularia excra mentem exi-
fiunt. Vifus non nifi hunc auc illum coiorem
cognofcit: ta(ftushanc vclillam q^alitatem-»
taiSlilem, Ariftotelcs ait : Sentire necejfe efthoe
aliqvidj aUcubi , nunc , qvodautem uni-
verfale fif omnibus e^l , impojftbile efl fentire :
non enim boc , ne^j nunc : non enim ejfet univerm
faU : qvod enimfempei^(^ ubi^ eftt univerfale efl
fettictmui, Explicat Zab^rcUa : ^«id fenf*
cognofcitury necefee^his tribui conditionibui
9ff€ctrcHmfiri£tHm: h9c aUqvid, bic i &nunc,

Ad

physica: j5

Ad idctn Arilloreles alibi ait: Sentituf qvidem
fingulare, rcnfus eaim , ipfius univerfalis cft,
«thominis, atnoo Calliae hominiC Jpipli»
cntur, adum fcntiendi femper efTe flifuU-
ris> potentians autcm feu facuiTarem art^rfa-
lera- Vidcri qvidem ^eig^er hunr aut iftum
coloremcf^cultafem tJttjMri^n adeumde-
tcrminaram ejfTe, fcAlBR fe indiffereotet
colorem qvem^^P^ cft.-Univer/j colo-
rem & univer fi ^4»^ fentiri pofrunt , fcd ut
«Qtia fingulari^^nt^aon univerfalia.

XI l. Senjlis non errant,

Cognofcens facahas fenfus eft,Cognoiteh-
tis autcm cH- ^ re<aum a curvo , verum a falfo,
feonura a malo difccrnere. Nulla rerum cer-
titudo , nulla ratfo v^riraris elfet,fi cogno*
fccntes faculta^csfallerent, Non famcn prsf-
lermittenda necelTaria funt ra^vifita. Juftum
fi noBcftorgatium , aliis omnia f3ava,alii$ o-
fnnia cruenta apparent. Medium 'fi non cft
ttdik difpofitum , Jal puer yubeiu ^ ^ feipfo 4-
duttomajor conffmtur^t uiiJoqvimr Scaliger.
Diftantia finaneft debita , qvadrata turrisy
videtur rotUTida , & coloresin iridenobis ap«
parentex femi/Te virides ex fcmrffc rubriiqvoi
ii vifus Iridi proprior effet , non colp^ras , fed
lumiiui tancum t/fe judicafcc- JPer accident

igituc

l6 ZOOLOGIA

igitur decipitur (enfus : at pojttis vmmbmad

Jenfum reijvifitis , non errat.

X M 4. S^pfum dimittere iniis^^ q^vA
fenfibusmariifefta funt rationem
qv^rerj^y tnfrmitas qvadam
th^eUe^us eft^

Saum cuiqve trft^uend^m : luutn fenruljnij»
tina rationi* Sed noaaud^enda rario, conrra
fenfum. Securus arbiteVi^us eft,&cerrior
ionge accipitur fatiocinationibus. Majiris
fenluum eftmomentum in cerro difcurfu. &'
ternas dant controverfias 5 fuis qvi fiduntnf»
mis rationibus. Anteferenda longe luntra-
tionibus iftis judicia4enfuum. Audiatur cele-
berrimusSennertus, qvi de principiisChymi-
cis huncin modum djflerit, NuUabic derr>on~
Bratione optu eft , fedjenjiopotiuix fif fichymi-
cm dtxerit , illud qvodfuntijpecie elei atur^ e£e
fulphur , fMercurtum^ arfenicum^ cadmtamttfiud
falaliqvod volatile > non aliqvodmeteorum:cur
Jenjibus fidemdenegem » i5 Chymicis ae metaUo-
rum coSioribufy qvibui talia ufitattffima Juftt,
noni credam Fjmd credunt omnesMedtci quieds
fro isdem etiamy pro qvibui a metaUurgis vendi'
tantur ^ufurpant. Cert} fenjibut htc Jidemde*
rogare ^(f demonBrationes pojcere a^^af/at <^i-
<km(k% efi qvi hocfaeitidem facit^ac qvi

PHYSICA» 57
fifcAioti^ ejvilmiamfe ceptffe djcat^cdrpionem
veicancrum cepijle Sjiliogifmo prjvadere cone"
mr'^

CAPUT V.

^ E ■

Scnfibas cxtcrni|k4Q gcncrc,

py^eeptd.

t. Senfus Exrerni fiint, qvi fpecicmab
objedo immediate produ^am iaj
externa corporis parccrccipiunt,^?^
adintcrnos fenfus transmittunt*

I|, Stintqvinqvct Vifu$,Auditu$, Olft-
aus,Guftus&Taaus*
^^ftimes*

1 Unde mmerm qmnartm fenjk^
umexternorumconBetl

52. Ex objeSiQtorgano a^wne^ Ubi dantu|
quin4vediftin(3:a objeda qvioqi^e diftinfta
organa rqvinqve diftiBdlaeaAiQnes; ibifunt
quinqyc diftiadlae f aculcatc* cognofccndi fcu
fenfus.

II, An titiUath Venerea ad fextum
fenfum referenda :

R. Non multipllcandae facultates prater ne-
ccffitatem. Non fcft in titillaeione ifta pecu-
liarcobjefluOT; necpeculiareorganumi nec
C i P^cu»

'3S ZaOLGGlA
pectjll^risadVio. Danrurqvalifarcstaarrcsy
dantur membransc , &fit ipfa taaio. Nihil?
novioccurrit,omnia teftantur*d taduna re-
ferendam efl^iftam ritillarioinem. Ffuf^ra-,
«ft Scaiigerpro iexro iilo fenfu pugnans. sl
femen v tnq vi t , tangkur mann : ^rM> m ht.o^Jen'
fm eft hornim exqvtfitufimus ImulemisftmAjf
dtgnotio in /ummo indrcis , non iitiUdbtt: erg»
nona temperiefiminu tuiUdntifffma tUa^ volu»
^taseB. Sed nec femen re<J^e confiderat Sca*
Jiger, nec prasrcr feminit difpofitionem re-
qviri plurc$ caufas advcrrit. Laurcntiusait."
i^riwa voluptaiit cat^fa eft , feminit turgemis
^vafi prurientis tittUatio* Turm enim rat:i>ne
c^op/xayTm fiirituttminamfemenfine jpirititt»r
^vale perGonorrhadm profundifitletyVoluptatety
muUdsparit > ^ ea ratfone , ^vi Venere a b u t un*
tur , & fre<jvcniiflirae coeunt , minorcm pcr»
cipiurrt voluptatcm , qvia pauciorcrTpirftuf;
Secunda eft motronis & excretionis ccleritaiw
Terira Ipcrmatfcarum partium fcnfus exqvii^
fitiflimuf ^reararrdem anguftteritarenimti»^
tillatii partibus, & redu(5l:is qvacdiftendebanr
tur vafli in naturalemiitumconfticutionefn*
qve , voluptaiingcns cxcitatur. Nos adjici-
iiJus caufam qyartam, imaginationem» qvat
Bon minimtini in. volup wtibuihabct momea-
tum^

t: Orgma^ fenfuum externorum
fmt extern^ corf prispArteSi^ >

dculus n9mpe> auris j nafus, lingva^^U^f
tis aut merabrana. Refpe«aivc vero extcrnaB
fuat>nonfimplicncr. Gerebrt refpcau ex-
terior pars elt lingva , eft membrana.AWas ye^
m cum in fuperficie corporis non fiiit , potii&s
internatqvafn exfernae cof poris parTCS funt-^.

11, SpeciesfenfuumexternorumAh
objeSb immedtate froducun'^
iur.

^peeies eoloris acaloreipfoprodacitur,fpc-
des foni a fono ,fpeeies odoris ab odorc.Baec
eft mu 1 1 ip J i ca t i oi fta ru m qyali tjitum ♦ non fc*
cundum rcmj fed fecundum fpeciem.. Non
dcferunt qvalitaces fenfilej fiia fubieda , fed
itpagines & fpecies producunt,qvas diffun-
dunt. Sic cernimus pervitrjumobambulaa-
tes in foro ac platejs.Caropanacaut tubae fo-
numhaurimusin museo.

UL Species a fenfbus externk sd
internos transmittuntur^

Fit vifio inoculo , auditioin aur bustfcd
jriusultra tenduntfpecies, ut dijudiGaH pol-
iisfc arapliut, & ut ffentire no* fe|itiiimos*
G4 Qviic-

ZOOLOGrA

Qvicquidhabcntfenruscommunis&phanta-
fia,accepcrunr^ fenfibus externis. Memoria
^t.am qvrcquid habcr, a (enf.bushishabct,
Sicin pucntia aur adf.lercentid qv« didici.
inu5, ,n (cnc(autc novimu» , & ufurpamuf

CAPUT VL

DeVifu.

Prdceptum,

ViTus eflfcnruf externus ocuH beneft^r
c olucis & coloris rpecie*rccipicns
&cognorceng,

5^.Non perem inonem, ed per rcwcpriooem.
Hocmodo&ordine. Objed^um virtbllefpe.
ciem fpargir. Harc per adrem ad oculr runi.
cam corneamrper hanc ad humore.n acjvrumr
per hunc ad runica n aliam * cj .«qve fora-
men , fe.j pupillam .' per hanc ad humor cm^
cryftalliqum; ponflfTmam oculi parrcm. fer-
tur Mirabilis h*c parrium vanera» , now ob e-
w Ifionem , fed obrecfprionem fbrmara cft Uc
Ipecies per varia media & diapbana crebro
refra<f>a?, randemq; ftabilifjr, ccrt^qvadam
Commenfuracrone obfervcmrur. Sicut in per«
fpccillis idtm cernimus » ubi ob rcceptio-

neau

PHYSICA. 41
Rtm nune crafTum , nunc rdruoi occurrit
corpu»,

I U 'viftonif organutn pt magk
igneum; anaqueum f

Habenc ignicofos fcc m ipiritos vifbrifa
Unde eKpergefjrdis c fomno, iux-^®iwmn-
q va m verlfft ur a nre r c ofo«,fed p lu^acjus coa-
c ed e n rfu m o c u 1 i $ , q v a m i g n i % . Hu mc re s oc u-
lorum reff^nturde aqva, non de^gne^ Ercttm
fauciataroculusv aur effbdirur * aqv^rfSuit»
Aqvea etiamccrpora . a^d rccipienctas imagi*
nes sptiora funt , q vam fgnea.. Cryftallrnuf
cjuidem humor lucrdu* eft , & camprefTu*
ign eu m q va fi f u I go r e m e m f r t i r,S e d n on om ne
f u c i d u nf? gn e u m eft> L u c en r f q m ae p i (c i u txit
Iucentc>cindc[ae,lucent purridai qvarddmli*
gna r &nec ignea funt,nec adeo congregato*
f gni cu los Iw b e n r JSfi jf i pfa 1 u cct,& glac i c$, ho*
fte$ ignis infenfifnmi.

II U Cur J^lendida adverfkjint

aculisf

19?» De exppditionetpyri dicitur,^«/<7/<!^»f
tx mifiribtu m attkfima^mveiterfdcimtibutyex*
'€6ecat-4H'ffrifit;'qv'of^^^^ pedum Mgitos,

ErHEcftantur hrftortae recentiores vi frigoris
rton tantttm aures & nares^not^nuUoi amififles
fed malcof etiamexcoficintio oiviumafpe(5tu

oculift

4t ZGOLOGtA
Oculij priv&tos cfle, GlausMagtms fifrlMt.*
fi^igore lupi fuppoUres oeuli4 aliqvando prtvaH"
tur^ Statmndum yfrigida^Adverfa ocuUs .eJSe^
ftonqvataUafedqva.j^lendida. Splcadida au,
(fecrTs, qvanullam habent proportionem.cuou
Wgano. Viokntum ijpdic, mpd^ratmsa dc«

Axiomata.

hKiJm amnmm fenfium perfeBip
Jrmui efi,

Habec enimobjeci^um prajftantj/Hmum : lu-
c«m%colorem. Habec organum prarfti^ntif^
fimam,ocu^um. Habetaftjonem praftantifi
Cmam, vifroncm. Habet ufum pricftantiffi:
«um, inventionem. Hfncverfus:

Segnim irritant animos demifid per Aurtr^
qutt fttnt oculiscommijf/fidelibM,
Staliger zit : Propterantme commoditates at^
ferfeSHonem potiffimum attributi funt nobtlip-
midtiofenfas:. vifiu ^ auditut : prirhd tfuo^ Nd-
tur£ confilio , Budio , fedulitate : tametftfecunn
daria ^yo^ opera corpori^ item commodie excu^
kent. €rgo datus vifu4 efl > negj folum neg^ pri-
mum ; ut tela , ruinas.foveas vitemui^fugiamttit
taveamui. fed etiam id^praftantiore fne , ut a*
fieclucali^ecie recepta: inteUeSiuauaoi bomt^
^timt ^m^itni opficU ftfifat fttnilit,

Ocuh

ir. Oeur^ duo funt y & vijro una^

Geininos det^it ocalos Narura, ue tancof
«ebrrus ex omni parte canfpi^i pofHntobje*
d;a. Et deficiente oculo altero » alter iti ^b-
fidium venir^ poteft» Non tamen dupfexinde
vifio, non resunanppatet duplcis; Qv«fituttt
diu eSi, mr duo du9rufn ocuhrumimAgines non
duo refrafenttnt objeEfa ^Refponfum .conjungi
in itinere iierVo'» "bpticds, &fpecies gcminat
in ocuiis perceptaiunrci^atquein unam-coa*
kfcere» Sexi vident oculi , aniecjvam %cci*
es trasmittantur&uniantur.Nervieciamuni*
ti icem ftepatantur^ dislunguntucv Et du«
f yoqve funt aures-, auditio una, citraipfuiru
aervorum rcfpedum. Recurrendum inpm*
mentaiircaufa ad^rineiiaUnt t ocuiisad tni*
mam. Animaunaeft,,haEC videt perr ocurum,
nunc unum j aunc geminum^ l|tia numcro *
efta£Uoiqy»a.uQum.numejro agens pi:incipale«

tu^ Oculo abeyoclAuso^alier majm^

Pofluttt eirira tunica:,poflbnt infliirl^ffumo*
res. Ventriculus noftcr nunc maior-, nunc
minOT fit,ex cibis aflrumptit i& coDco£i;is> 0«
teros nunt major ^ nunc minof efi, & fua cum
fstttfttoiit ijicrcaienta* Major £t oculus u-.

QBS.

44 ZOOLOGIA
na$ claufo altero» qvia plures accipit rpiritus
a qvibusextenditur. Non fecus ac oculi ju-
venum majoresfuntoculisfenum ob caufanx
candem. Et ficut «groti qvandoqvepupil-
Jam habentanguflam&corneamrugoram ob
fpirituumdefe<Sum HofFmannus ait : Sialtem
rumoculum cUudamuSjalter fit m^jorfrnon certe
dltundef qvam ab influt^fe^f^^^by^, Er mono-
culi di{tindiusqvi4gffl~»^id«Oit; miouta» Sed
plura non vident»qvo fc alioqvin folanrur
fniferi illi, Acidem accidit jaculatoribus ,
altero ocuioeonnivent'bus.

IV. Ocuitpars princeps yhumor
cryfiAllinHs efi.

Dafnrin qvovisorgan^^ cerra parsfimilarit,
d^ionem potiflimum cdcns. Hscc prlncipa*
lisdicirur:caftcracminusprincipale$, In o-
culo efl: humorcryftallinus^nomcn habens,
C|via purifiimae^laciei^cryllallo fimilis eft^
Gporrebar enim ocuIumclaroKoe& compa^
6^iorc humore pracditurocflre,ut &: reciperedb
retinere pofiet imagines. Juiius Cafl!erius Pla-
centinus ait : Cuitt omnibiu jenforiuper nervu
woUefaculimilnHtndt organo diffundatur<, bune
in uno qvo^ fenfu inf^tciamuSi ider.imqvod
St immedtatk opponitur , frinci^alit ijtiut organi

fars

PHYSICA. 45
farreW: per ^vam pr£tiptt~ahfhlvsmrfeyifAtiO,
Bt reitfi effe necejfarw debere^uei exeo coUigite,
^vodres fer)fnfer^ep-t^-,pv'"ei4f}de nervu ad Jen"
fu tommtine-m- pcmeitpe^^-bent^ut landem adin»
teite^u~d^^tM4iiuH&c mte m viju eji cryfiallinm
kumv^jhic enirn nervit-trprmnmrnediatead^Acet^

V.Luxoculoingenita ejl.

Interna aiqve ingenua iux oculus eft: rna-
jorfefibus,niiin0T4M«ninibus. Organum e*
nimobjedo fimilefic atqveaffine. Ut poffit
iftud accipcre , hoc darc. Unde Galenus ait»
utfiu infirtmentum Uaidum ejfe j attditm aere»
um^oifaElm vaporofnm^guHus huwid^n^ta^ui
tsrreum^ Ethabetur verfus, qvera Empedoi»
di tribuunn

C^n^icimus terram tellure^ Uqvore li^vorle ^
^erenaturam AereaWiignem cemimus igne,
Humorcjy(}allinus corpusluciduac fi/lgidu
cfl^interdiu minijs, nod:u magis confpicu-
um. Hic ipfe humor lucidutn praeftat pcu-
lum , adeo utidus flamraa inftar micare
foleat. Cryfiallmo fmc\y\t Laurcntius,/»»-
nttu debetur homr ^ eji enim qvovts pretiofor ,
qvavisgemma illu^lrior j propterea anima. oculi^
fieciUuminterita , centrumocuit dicifoiet»Soi\i9
hic a coloribus alteratur , vifibiliuraqve fpe-
^lra recipit j hoc pofito ponitur facuU
ta$ videndi,reliqv35omnespartes, aut vifio»

ncm

46 ZOOLOGIA
nem confervanc * auc prxftantiorem reddunt;
huic deniqve tanqvam principi, qvae in oculo
funt fingula partes f amulanTur.

VI. Non colorfolusuidetur , nec lu:i:
sola.

Adsqvatum vifusobjedum non anumyfed
geminumcR. Vifibileid dicirur qvod (pe-
ciem fuam perfpicue imprimi & ad oculum
transmittit, ut moveatlir facultas. Praeflac
hoc color » pncftat idem lux, Pariej co-
loratus fpeciem fuam aeri imprimii & oculo
communicat, utfiatvifio. Lucidiffima fide-
ra non minus fuas fpargunt fpecies per caeium
& aerem, qvaerecipiuntur aboculo, ut vide»
antur. Sumitur qvandocjve color yewjcffls
gencraliter , & luccm comprchendit. Scd
hhxoai & fpecialiter a lucc difFerc im»
menfum. Diverfacfunt indclis I x &co]or,
& npqve naruris neC|Ve fubjecftj? conveniunt.

Vlh Non omne corpus ^idetur.

Sunt corpora nec Jucida,r)ec coloraca.Non
jgitur videnturjcum vilus non adfint obje<f^a.
JSIemo vidit aerem,ncmo caslum. Aerenim
neclucidusnec coJoratus efit Cxlum nec lu-
cidum nec coloracum. Corporum diftinftio
aliasfichabet. Corpus omne auteft lucidum
«ucpeilucidum 2 autopacum. Lucidumau-
tem in diviilone hac coloratum includifinoa
cxcludic. vmM^ifA'

PHYSICA. 47

VIIl. M agnitudo y numertu ^fgura^
reitqva ohjeBd commuma
wdentur.

ViJcntunfcd nonfineluccnon fine colo-
re. Objedaenimprof ria modisiftis deter-
minantur. Cirra concreta verfantur fenfuf ^
non circa «bftra^a. Concreta habeoc inagni<*
tu<iinejn,habentliguram, habent castera. Ut
ergofunt, infenfibus cognofcuniur. Hinc
videt Pecfus qvercum proceram , humilem
fambucum>rotunda poma ac pira. Quibuf
verddefuntcolor &lux, eorumnetjvc figura,
iwqi magnitudo, neque numcrus advertitur.
Nonccrnituraerqvantnimvis vaftus & nobis
contiguus fit. Praeclare fcribit celeberrimus
Sennertus:/??^//^/ iUtfentiunt qvi Slatuunt eam-
tnumafen.filia,s nuUas pecuHayesfpeciesfenfihbut
chjiceret feJtanttimprtpriorum fenfibiliii-m^e^
ties determinare , peculiarem^ modum iis addt'
re, ^uiaenifn jfenfibiles quaittatesnona fuis
fubje^is ahfiraSia^ fedinfubftantiisat^incon^
ereto perctpiuntur , per unAm ffieciem fimplUem^
proprium tum communi in fenfum incurrit ; non^
nibit modificatum mmen: aiio^ modo apparet
eolorin corpore rotundo , alio in qvadrato» Si
v«ro fenlUia coramuaia proprias fpccies a-

48 200L0GIA
piitterent, ctian. fine propnis hoc praftarcJ
debercnt. Atnonfaciunt hoc^id qvod pa*
tet in translucidis, cujnsmodiaereft,cujus
figuram nonabeo, <jvt nullu^ eft ,coJore, /ed
continente corpore per imaginartonem pou^,
^jvamlenfu comprehendimus.

/X Terlpicuum njifus medium ejl^

Non cermmus colorara oculis impoh ta »
fed mediumadfit interobje(flum& organum,
qvod rpeciem recipiat, Hoc perlpicuum e(t,
cujusnatura tranfitumdat fpeciebus vifibi-
Jibus. Qvalia funt, caelum, aer, aqva, vi»
trum, glacies, & folida qvsdam aJia. Ut
vero diffcruni haec raritate, fic & perrpicui-
tate,Redliu$ videntnr objeda peraerem&ca-
lum.qvamperaqvam &cry(iallum.

X, Lumen non ob medium , sedob
objeBufn necejsarium.

Ut vidciirur coior^prarfencia li|n»inis reqvi-
ritur.Non ur forma colons, ed utnece/Tana-»
conditio. Na in tenebnsctja color perfedus
cft.Necjveobmediu,fed obobjeaum.Hoccft.
Ur vifio fiar^nectftTe eft objedum iJluftratuni
cfle , qvamqvam intermedius aer oblcurus fir,
NodurnotemporcfeiiumocuJos in denfiftl-
macaligine videmus. Etqvolocusobfcurior
eft , c6manifeftiu$ confpiciuntur. Incendia
€iim<&unte iongincjvo no(£leatra> cernuntur

ignes

PHYSICA. 4P

hT2$,lk imeriiiuk profuodi/fitno &ob{curis"'
iimo |5u tco. In tabeJJa iJJuftrata p^r ofe/cu-
rum ajerein^«rnimusroIorcs> jFit <|videm^
iit jpfum qvQqi medium iliamjOMu^.^ ^^
iiOncJln-eceiTaria condifio» '

XLVtponon unaiB,

Viden£ur cojores reaJes^videnrur^appareni'
tes. C«rnfmu« ^ foiia viridia & viriduatem
ab iis fparfam.CiCrnimus&nibed jnem viniru-
bfi&rubedinem indefadain.Videmus Juccm
& J.ucisproIe,duosfoJes, duasJunas. Ee ^vo4
imagines funt in aqvis, inmetaJJi* ^ in yitris
&aids corpoxibus politis; Non videtur ^vi-
demimago ut imago , at vsdetur ut fubicrati-
onem obj«<ai, Hinc vifio vc\ eiire£ia , vej r£.
pX4>v€irffraaat{k. D)feaa, fpcciei vifibiJis
perunum perfpicuum receptio&cognicio tqil
albedinem parietis per acrem cernimus. Ee-
flexa, fpcciei vi/ibiiss ad ccrp^ poJitum tfans*
Jatae, ^abcodemad organum reilexa:,rec«#
prio& cognitio. Cum imagines in fpeculo
cefnnnuf .Refraaa/peciei vifibiJisper duplex
pcffpicuumreceprio & cogoitio. Cum ni.
mirum per aercm &aqvam, autp€racr€m&
vitruracernimus.

50 ZOOLOGTA

Mt 'uideantur alia, efficimt : Sunt'
qv£ 'videntur , nec ut videantur a-
liayefficiunt: Sunt qv^ nec vi^
dentur^nec ut uideantur
alia^ efficiunt.

Videtor Sol> & per eum cactera. Viden-
turoculi fellum &<:rcindelx & ligna putri-
da,non tamen alia faciunt confpicua» Tcr-
ra (ibi relid^la, nec videturtnec uc videantur a-
lia) prxftat. Sunt enimcorpora aiia lucida»
alia pellucida, alia opaca. Lucida aur pius,
aut minus lucis habent. Si plus, 6c videntur» ^
&utvideantur alia, efficiunr. Sinminus^v^
dentur;fed non, ut videantur aliaf faciunt.
Huc qvocjve referre licet pcrfpicua,qvactton
illumioant ) fed illu minantur.

CAPUT VIL
DE

Auditu.

Vraceptum»

Auditus cft fenfus externus aurisbenc-
fici6 foni fpecies recipiens & cogno?
fcens.

h ^omodo fiatanditiol

Rcfp.

^ PHYSICA ^

Per rec€pti<»nenD fpccierum^foiii,Hocor-
dinc, Sonus realis fpargit fpecies , ^Vae pcc
a^rcm tendunt ad extremas aures, ff tiipcr pa-
tulas &excavacas:hoca(ao fpccics in cavuig^.
auditoritim forif obvium & patecif mtranc s
hinc ad mem[?fanam (iccisfimam & maxim^
fonoram» tjvas tympanum dicitur, feruotur :
ab hocad osficula tria pcrgunt, qrac incus 9
oaallcus & ftapes dicunmr, ab ^is acr i iroplan-
tato coramunicantur, qvo ncrvusauditoriui
conjungitur, qvi fpiritum animalem e ccre-
br© transFcrt. Qvaeomnia moram qvandaia^
habenc, undc citii^sfua agit vifus, tardiiis aa*
ditus : fubitd fulgura confpiciuntur, feriii/
audiuntur tonitrua.

//, realisfomfiat auditio ?

Lapidem in aqvam fi io/fcimus, cifcuiifi.
unt, qvorum ;ilter aJterum excitacfcTiccontt-
nua &jucunda, Idem fieri in aere, patetft
mobilitate majori ; An igitur fonus etiam re-^
alis attji idem numero, motu cojitinuo per ac-
rcmadaurespefveniatqv«ritur/5pecies re-.'
cipiuntur,nonresipfa;. MiUehominesunafn
concionatorisvoccmaudiunr, Tota civita»
uniuscampatiaefonumpercipit. Pcrmcaiutii
folidum brcvi cemporis fpatio procul audi-
musfonitum. Materia!ibus<}vah*tatibus h»c
noncoqveniunvfcdimmatcriaiiibm. Inter-
P2 dum

^% ZOOLOGIA
dum vero fonum realem cum aere ipfo in au*
res incidere, non negandum. Sed audirio
non ex materiali (ono, fed ex Ipccieab ipfo,
fufa habetur.

///. vf^? medium auditm ejjeposjit
aqvat

Non per folum aercm , fed per ipfam eriam
aqvam tendunt fpecies foni. Medium prinva-
riumaereft; fecundarium aqva. Audiuncfane
pifces inaqva,& terrcnturfonitu Audiunt in
eademurinacores ; non perarundinem> qvo
aercm capranc> cum auribus non applicetuic;
fedpcr ipfara aqvac fubftantiam. Nierem-
bergius fcribic TintinnabuU fono i» multit
Hagnia adctbumvocati ptftes accurrunt : fugi^
ttntingentesfanituSiUtfacUe proptered capian-
rur in latibulis fuis, Venaturi delpbinos , eos re-
pente aheis cireunjdabant y mox ob^lrepentes^
c^mpellebant univerfos fugitivos in terram , ubt
od ftrepitum eapite gravatos capiebant, Exi-
guusnamq^ extra aqvam rumor its omnibus qvi
in aqva audittnt, difficUi* eH & magnus.
Axiomata.

/. Magna auditm efi praftantta.

Prjeftancia or^^w/, pracftantia objeSli & ufus
maximusid indicanc.MirabilisFormatioaurid
i% f mirabilif jaiicti?i J(gfqrtt>mirabilis ufu$

' '" '"^ vi -: ■"'"V-" auditio^is.

I

physica.

auiirfonfsv Aucfitus Cen(a$ ditdpMni cft : ex
audifu rapiCfrria ,exauditu fidesKabetur. ScSl^
Hger art : O^^r/i* <*f finiiffifufer^ ^ viftitScau^
drtus) juamfdctlh taetur digmtdtem, Vifta
adv 'tt£comniodamaxtme necejfartus: ai prate^
rza ad dfciplinarum inventionem certuftmui
dux» Ab eo penh folo maximam rerumpartinH
exploratamejfe jMafitfefium ef. Auditum verh
adexcipiendam abaliis artem \fctentiam^faften^
tiam , accommodatiorem. Perqvampaucii enini
inveritio data eft, Et qvibtu data , datd eft &
wtitila t^ iHthohta. Fer auditum verd judieio»
rum^commtMtt^tiofiern dccedttnt inerementa^
Jcientiis at^j drtibtts in^enfis : tanqvam coUtfione
veritatexcutteur :undecujm^ cdgnietonis perfe -
Bio feqv. titr. Efl & ift &uditu mafbrW^
Quippedarmiem)bus eriam jprx{idio eft : ue
fondexperre(Si fefeXueanrur.

//. Magna ex auditu volupta^ eji^

Audtta oble(5l<jnr rnfanres f pubcrcs j vrros*
ac ^enes» Nunc qvidem fona,ncrnc frgnifica-
to ,nuncutrocj,v Pforanres infantes cotnpe*
fcitmiscanruyUt fuavrter obdormiant. Nul-
iumpe6tustam immite eftyqvodnon afScijtnt
arqi muiceant cytharje ac tubjCc Muftas in hoc
Scatiger eft , ut ofterfdaft & tstiombof* conftt'*
metairdita iucundibra hdis efler Minus fgi
toriffinqvitr audiendaeapitur '.plm offert labo'
Dj rit

54 ZOOLOGTA
rUleitid,. Legfio muta eff y iangvvfemiatper^
tinacihs eonttnMta, duditumagpt imprimun^
turperfen^ difciplinai eujmminiHraauTes^
Mgo^ i{ledua fumu4:idcireo eiriut& altim fub*
tunt ammum finttntia. Idek meltm f^ jldeUut
barent eam&Horta » audittone ascepimuir
fpam qpa hStionitcuraqva^afunt. Efi eriant
foetetM in narraeione : w le£iiont folitudo. At
homo animaieftfoc iale. Apudamicum li^qven^
iem tibertat rogandt , dufoirtndi i uude confS^
fuamur tnttUigendt commoditatet. 2!^nqpii»
dem dtffert liber i recitatort* ^fi rtiitator , tf^.
iferlo^vtnt iiiiier,recieat0rmmtut^ 0$bte pro^
feSio^rdta coUotf vta^(^ ptcundt dialogi ypro^
fttreatjvodopulentiora epuam perpetut tihri,

fuam interna Junt gures^

Auns apu^HippocratemaIia£4f/fr»<rali»
tHrernaeft, Eitem» partcs dti» ktnufuperior
ic inferior. SupeFioralia dicituraurpinna,-
& rota fcrmc carttlagin^e» eft,ac femicircu*'
lum rcfcrtr tnferior AojSoV vocarur, & car»^
fio/iorae pingvior cftabaJ^ pendcns. Noil»
verd adornatuia taiitum hac £1^2 funtauri-
€ul«,(td cumprimisad ^ecicrum foni rece-
pcioncm» (mperator Hadrianus ut audirct:
m eiiu«»cavM manus auf ibus obcciidebatyut Cv

PHYSICA. ff
fortc audfendi meatura praterfugerent^e-
cic«,addicamemi ifto repelkrentur & cavi-
tatem ingrederentuT.Galenus autor eft > Con»
/ulem ^ylrianumqvadmintu liqvidoduditu ute'
returyCAva manu admotaaudlvtfireBius. Et
^vibus pracifae funt auresi foiios & voces flu-
itantis aq vac^ut rcronantis cicada ia moduna
audiunr, Auris Interna aliqvot cooftat mea-
tibus, fepto mcrabraiiofo>cbordl, tribus o(R»
culis>aercimpUmaro, mufcuIi*^&nervo au-
ditt>r(o. Ut non minor partium aurium qv^atn
ocuiorum videanirapparataj.

lV.Surdtanatmtate ferum^mt

mmi.

Aorium & oris , lingv» ac faryngis , mir«-
biliscommunioeft. Atrente audituri noa^
rc(piramus , fed cohibemus fpiritcim. Ofci»
tantesfonosexqvifttcnoiv audiant. Scalpel-
!o tympanumauris fi venicamusr ficca exci-
tatur tuffis. Surdaftri omnes aegrc ioqyuttf
turr & voccm pernarcs redduot. Udem me-
lius voces per os>qvam per jrures baupiunt^ic
& ab ortu (urdi pleFumqvtnati funt. Non
«jviafcrmocinatio per^ifciplirtam fitjdikipli-
»a autem ex auditu, ur ruBlataaudku, focuf
non fit difcipfinac , atq,-adeanec fcrroocinati*
onr.Poflent enrm verba qvaedam foFmare ipfit
at^f bis animr exprimere fenfa^ Homi-
»em cofm qvaotumvis fordum racioiie i»-
D 4 ven*

fS ZOOtOGlA
venfrowernarraavic rt^rora. S^cd «cpertcirtr»

reft»s, ne gf tnitus qvJdenTaffqVrufpiria ab*.
•4', «Jjfficulrare edi ab liidem. Ctfufa elfy ncT-^
vu», aurfbus, Ifngvae & t^ryrrgl comrwBni^.
Qvrnrum etii nr nervarom' p^ar in a oris rymp» •
num ferfiir;&rami»foiadlrngvjE& iaryngi»
mofcuJos mitfir,, Cum ergd- naforalis h«c
conffifuria viffarury ipfa» (fvoqj aaione* ft«
mulJacdanrorfir abofenrur.

V^^HnumparspnncepseBderm''
plantatus.

Sr ilitf cfl: parsprirtccpTr eui immediate op^
fonifurrtervusvqvi defert facultatem , noiL,
ambigendum' vafde aeremimprantatamcirc
Frirtcrpemscuriumparfem. fTervicnim au-
eudrii expandunt|if &:cavitati aercr? conti-
ncnti contmunicanruf^ Si par« iJfa princep*
elt , qv* rpcciem rufcipit r & majorem cum
objc<ao canvenrcntia:m haber, noHa pari au-
rium aeri ionato acmnaculapr«fcrendae-
t\u Er fi par» princeps auTium proporcione
refpondeTedebet,.humoTrcryftalIiffo,acf4m-
piantatusrerpondctoprim^, Ut Jhiraorcry-
ftallinus recrperepotearpecicf coforis jfic a-
errpecresac differentiat ronr omnet recipit.
UtIiumorcryl!aJfinufpurfsfimufcft,&» pri-
tna natrvirate infitus, fic idem de hoc aere
conitat^ Ei ficut nervi optici fpiritum anima-

PHYSICA. 57
Jem oculo dehrmt f & fpeciem .td fenrum
cofflmiinenT referortrf prrncipalem autemo.*
culi pafrrem conifrtoant: ira nervf audrtorii
f^orf minus^ rpirituum & fpecierum Jatores
f»iir. Hi nc re^e f htOr A rrff o t eles Sc Gate^
rrus eyErnpedocfe dixcrumuerew ejfe (nHrw
memum aetStuf.- Kepetamus verfLis fepraL*
pauldaliter tracfrroj^

Terram eefX)idemterra\ fedaqi^am fpnEfamid

Cmfffc<gr fgne ,tsd aere cemimtU ae^a cUrS^
CMm VliL

FrdScepfum,

Olfa^lus cft feirfasexternus, nafi & pfo-
ceCuum marnrrii^Iari um bcneficio
doTis fpccies* rccjpiens; Sc cogjio-
feens.

/. ^omod&fiat olfaBw ?

Quemadmoduiu in caeteris fcnfibus , fic Sc
'm odoraru fpeciewdpTuntuf . Hcper a^'rein
a(>e3Cterffffj tt^res fem^er pa^tentes tra:nfetintr
ab h\ s a d n fffu m im ern u m fe ru ntut , qvr ©ffcj
cibrofo & praceflibur mammillaribus con-
isf. 0/ f W^rfl/i^wr in media franrii bafi fi tum
I>4 a<f

58 ZOOtOGtk

fttnrm»» mCi radicem fertur, nMtivmte^
tam ferc ca vicatem oppJcM.Pfuf ima habet fo-
«amina, per cjvac aeri & odoribm adcercbf um
patet tranfirus. Procerii* mamillari»duo fune
euberci^b ^ in cj,var ncrviolfa<aui dicati tnfe.
runtur : rim*liradineini gu«i paprllfsmamma-
rumhabettrt un-de nomen aeceperi>nt«. Huc
«endunt adores ra t^^^feinc ad eerebrumipfui»
tra-nsferanmr.

II. Utrftm realis odor ad organum
feraimranintentionalis?

Kefp. £fHuereaIiqviderebusodoTatifr,&pcr
Pcrcm fltd irares deferri , non neganduiD. Pcr-
cipimusidirapenumcf(^ , nonrirtemagna n»^
numinjuria. Nonraro cercbrum his ipfi«
ditur:& infanr^s rn utero iwaternoextingvon*
ti^r: Demoe^stum mon\ propin<jvum panif-
reccntis^odosrevitaai triduo prorraxiire fcri-
fcunt. PhUippu4^S€tan€htboH^yx&\toxWyx% ^xv
rt citare confvevit , m^cb^mqvendAm , ^vr/f-
iwr neca^atttr ymuttos dies^ w eareereex nitorc^
tarnuafata^ efva tpfi qvotidiv oferebatur ut a-
eerbror fSf to*}gii,r ej!et eruciattu , fuip ferva-^
tum. fcd haec corpor» dfadianis nacura^
l»aud reqvirit. Pifcejra aqvaodoret capiiantr
perfpecics^non per re* ipf^^. H« enim craP
iu.ii$ei«mentuiiinonfentiun£^fcd per aercm-»

potius

PHYSICA. ^ ff
poifof grafTamur. Ne^ve ali^s fenrationis
uatura fpfa admittit eorpor8,SufKciuns fpeci-
es,Cj.v«a f€n6l)'US externis ad inteFnos irans"

IIL Anmedtmnodoratuspopit
ejf e aqva^l

$t' Primm^ium med i u rn aer e(i , Jccutidaffum
a^va;' "Uf €o4br vidcr.uc pfr aCrem' & s^-^v ,»5?) j-
Bt fonms atiditur p€r zktem, & aqvanii*
<^'©f percipitw peraereni 6ca?q'ram»^Re(f|!i«
os p*r iMuflni 3,at4qyo niodo per han«.> N®nu
ca^cntoffa-^liu pillces, fed p®r ipfas a(fyas>efcat
©rfopa^itup eniiniis. Longp i=n cecva llo a cibo
ycmoti natant a4 eum & capiuntur..

1 ¥0. An qwibtuprdtfiantior odoratmv
^ifm f$$ deterioT^

Refp. Prerirmqi >d commgere exilfimac Car*
/«»i»rftdabsqvcTationeffrnTa. LyjverH ibnc
fenfiis r non contrarii rdiverfa orgaiiajdlvcr-
ft objeda Sabent , *onc'ontrarja. Pbteft idftra?
hxmiO & videre acure &olfacere qv^mdpt!'^
mh Scaiiger «xemplo fimise &caiiis refutatr
€ard anum : felii ittr , ai r , evenerk tihir

Mf pr£ter morem tuum , tuAfenient^d moderarf-
rt4 : tnaitetnosfiniiarttmgeiftti' qv^ruw ocalu^
pidendipotefhate^nuUi tedit qpadrupeAum : odo-^
ratu vero adeo prsfiant- ipfa^ ut qvemadmoitium
0 fongSy qpfina itm & M 'm Mutijfmar & ^i"'

f

ZOOLOGIA
faaMpraftdnttl^iwtu, mhilguFiare aggreiian.
tur.qvodnonpriu^ exptoraverintodore.^^ vis
fi^t'impr£fi6en,utnonadnaresapplicem,qvoi
lemirevelint y fed Jupra^nares admcdum cder^
rime appreirendant,

Axtomata,

h Inter fenjus exterms medium
obtinet olfa&us^

Cedltdignitate viTuf ^cedTr auditui. Siv^
enimfpeaesobjeftum , fivcorganum , fivet^
dioncm , fiveufum , iftis eft inferior. Deurir
gaudcrc odaribuy magis^qvam precibus & fu-
fpiriis rimpierars-eff. Superior amem oIfa<SFus
cftgulJu& tadlu.. Hos enim facile fuperat
pr«ftanria Gbjeai organi, adionis & ufus.
Ineire nafo non venuftatem tantiim fed &rc-
gium qvid , crcditum olim cff. Quondaau
imperandi dexteriratemv iffco cminerccen-
fuerant. Communitcretiam hunc obcfae, i-
llum cmundtar naris (ficfm us».

\\'Sinere(pirationenomfenti-
tur odor.

Attraheii(f*cftmatcria , odorom vefiica»
Jum. Qua attraiaa proccfrui mammiffarcr '
piUtantor & quafi apcrigntur; poftcs vcro di-

mittun-

PHYSICA.
miuuntur&conrrahuntur, Hinc ab odore
cum abhorf emus * r efpifacioncm inhibemus.
Siccnim nec fastor percipitur facile, neciacdi-
turadcp ceiebrum. Ubi vero gratusodor,
fpirando trahimus, qvod deledar. Qaemad-
modum folet, qvi globulis ex moicho 8c cybe#
coconcinnatis , animum rccrcant. Reruiiu
vcro et iiim fragrantiriimarum naribus admoi»
tarum, odorem non percipimus , nifi refpirc-
roxis at<jueaerem & odorem attrahamus.

///. Trinceps olfaBm orgamm pro-
cejfns mammiUaresjimt,

Princeps parseft:,cui immediate opponi-
tur nervus » facuharem deferens. Princeps
parseft, qvae fpeciem fufcipit,& majorem ci*
objcdo convenientiam habet. Princeps pars
eft, tjvae proportione refpondet aiiisparti-
biis principaiibus , omnia haec de procesfibtif
inamraillaribus conftant* Per nare« exter*
nas odores qvidem ingrediunrur , fed ab iis-
dem non percipiuneur.Salvis enim iftisatqve
integris r olfadlus faepe aboletur , aJ its reijvifi-
tis prxfcntibus. Coryza laboranros nonpcf-.s
cipiuntodorcs, externfs naribus iilitfis. Redlc'
ait Julius Caflerius Placentinns. Ohfervan^
dum efty in ommfefi/ario nervum moUem i cere^
bro defcendere,poB ^vem immediateyliafim ve-

rum

ZOOLOGIA
rum oecurrit organutn , ut in oculo eryftdUinut*
bunjor^ in audttu nervus expanfmific etiam in
olfaEiu fieri qvis negavcrit^i Et bac vera proprii
9rgani alicujus fenfus inveniendi efi methodus.

CAPUT. IX^
D E

Guftu.

Pr£ceptum,

Guftui cft fcnfus cxternus,lingv«bene-
fici6 faporis fpecies rccipiens &; co-
gnofccns/

^u^fihnef,

1. ^omodo fiat guft/itio ?

Refp. ModusguftandihicelL Rcjfapidalin-
gv« appiicatur.Humida eft,a fpongiofa; lin-i
guae carnefacileimbibitur. Si ficca autcon.V
creta cftjdcotibus comminuirur ac folvirur/
&cum huniiditatc Itngvac pcrmifcetur. Sic
fit faporis pcfceptio,praefertim vero antcriorc*
lingvae parte . Cum enim guftu afiqvid explo»»
famus,cufpidi Jingva; id admovemus.

IK ^odnam guBm Jit medium?

Refp. Mediumextcrnum tjvod objc(iti Ipcci-
e:ii ad organura deferat y nullam cft, Rc$ cnim
rapidaapplicandalingvac, ^vod ubi non fit,
guftare no» licct. Interim autem medium^
pcliicula porofa cft^ lingr» obduaa> Huic

primo

PHYSICA tfj
fdmo commufik^tur rapor» cujus fpetjcs<a<i
pfopriam Jingvas carnem •defcrtur, ibi^veah
aniRia fcia tientc cognokitur. Julius Caft
ferus aon me/Uum , fed ^«^4/ medmm no»
Eiinat»

111. yS^^ ad wganum

ferAtur ?

Refp. Fertur qviclem » ii;<3 juxta fiunc «lonfit
guftus. Ciaro lingvae cumadin©v«tur^adeft
laporrealis. Vinum cum potatur , ^uicedo
realis afficit lingvam« Sed noii minus fapo-
rcs hi iq vam csetera fcn fBum oKj e6la ,fuas ^ar*
guntfpecics, Rccipiuntur fis a caToc Jingvae
&ipns qvoqve fcnfiijus intcfnis communU
caniur.

Axtomata.

1. Guflus mnidem cumtaBu eB^

Habcntobje<aadiftin(a*: faporem & qva-
iicates taailet. Habcnt4iftin<^aorganajiin«
gyana&cucim. Habcnc di^inaas a^ioncs::
idcd 3c in lingva i|>fa aboieri poteft guftatio,
raancrcta^io. Aiiftotdcs gttftunt efe u^um
^vtndsm aic» Sed iimitac,non abfolucc po-
nit. Scncentia faaec cft. Guftu« objcautu
remetum non fcncit,fed rf/if«»<;/«w,Sicaliqvam
cumtaiftu habet convenientiam , gvan^viov»
dHo,cliftia^if«iifiis fttat«

^4 ZOOLOGIA
1 VGuHm ad ^itam necejfaruis eft.

Vifus, auduus, & oJfadus commoduatis
fenru5dicuntur:guf}us& tadus neccsfitaus.
llter<jve enim ob a}jmeDCum,<)vo carere noo
Jicet,fa^us ert potisfimum.Guftoantmalia ad
fiutrimeta capi enda invitantur. Guftu amica
& inimica, grata & ingrata difccrnunt.Scali-
ger a i t , /enfurM hunc antmali maxtme omnium^
^eceffarium ejfe , cum aliis carere Jine vitjeja^w
rapojfit. Nosqvidemtafltam neceflitatcm-»
hatfd (jvaerimus. Vidir Columbus liominem,
nominc Lazarurrr >i\vtz\ictr\y vigentcm^vc,
guftu carentem . Voravit hic vitrum», Japi-
dcs , ligna , pifces vivos & lalientcs. Voravit
lutum » pannos lineos , lancosqvc , fxnumiyy
ftipulam , &' qvicqvid venit in buccam» Vo-
ravit aromatario carbones & faccum cui
i n er a n t. Hic poHea minis ipfum a pharmacopo.
lio arcerefvevit , veritus ne & ipfe fif taberfia^
(S vafa omnia cum contentis ab eo devorarentur,

lll, Guftus organum princeps pro^
pria lingVA caro eH^ ,

Caro Jingv« inicrtos Jiabet nervos plufl*i
mos a tcrtio pari. HabcFcriam convenien*
tiammaximam cumrebus fapidis. (rincipa-
lis.lgjtur pars lingvae eft, cui primario dcbccoc
a^iejulius itcrum flaccntinusaic^^xwi^tf

PHYSIC^. ^5
wmbrAnsvi inter illas partes , fine qvtbui com~
mode fieri guftui nonpotefy numeremus , iUam
tamenprincipaUmiCujuifamuUtui reli qvA tan^
qvam fiibfidiaria fitnt defiinata , flatuimui : pro*
priam nempe & jpongiofam lingva carnem. Pra-
terqvam enim qvod fubfiantia ipfa satis fit, cui
fimilem in nuUa corporis parte inveneris s tempe»
ramentum qvoq^ ad fufcipiendds fapores , aptiffi^
mum habet : humida enim calida eft, faporibus
admodum vicina , ut ab iUii aherari fatilh
fosfit,

GAPUTX

Praceptum.

Tadus eftfcnfus externuf , tnembransc
bencficio qvalitatum tadilium rpc-
cics recipicns & cognokens.

^vieBiones.

I. ^fvomodo fiat taBus ?

a. Modus hiceft. Res tangenda proximc
& inimediate organo admovetur. Hinc
fpeciem imprimit , juxta qvam facultas co-
gnofcit : Sic receptio fpecierum non minus
intadu, (^vam cietens fenfibus neceifaria
^ft» Lapidem cum tangimus > manum^^ve
rcmovemus fubito, fentimus frigiditatem.

E " Sed

66 ZOOLOOIA
Sedfine communicatione frigoris rcalis:
manus enim ncn frigefit. Neq; aigitus rea-
lem corporum duntiem ,mollitiem,arperi-
tatem , ac Ixvitatcm recipit , fed folas fpe-
cics, folas intentionales qvalitatcs.

III. .^odnam taSfm Jit medium\

I^. Non habet medium cxternum , ciini
tantiim obje<fta applicata organo fcntiat.
Nec cogitandum , aerem intcr tangens &:
taAile intercipi, &medii fuftincre vices.
Ip{am ignis caliditatem fcntimus , absqve
a^risinterventu. Et cum digitis menfam
prcmimus,ccdritaer,neutiqvam idum fufci-
pit. Internum mcdium tunc habet , cum
cutisbeneficio pcragiturtadus. Cuticula
cnim obduda cuti intcrcedit & cxcellentem
cutis fcnfcm tempcrat.

III. An ta&us unus fenfm pt i
^t. Vcrfatur circacalidu 6d frigidu, humidu
&{iccu,duru&molle, afpcru& Ixvcgrave
&lcvc,friabile&lentum , glabrum& fca-
bcum. Sed omniahzc objedaincommuni
convcniunt gcncre, qvalitatcs ncmpo tadi-
les. Unum igitur datur objctftum gcne ra-
le, multa fpecialia. Sic & auditus percipic
ronuiB acutum& ^ravem > magnum &par-
Yiim. Vifus varid coloniin gencra , varias

PHySlCA.

JucisdifFerentias. Guftiis raporemdulceni
& amcEnum , fapidum & infipidum-
Axiomata.

/. TaBusdtgnitate poftremm^^necep
Jitate primtis eB.
Tgnobilis fenliis cft & qvafi belluinus , ad
,corporis confcryationem potius, qvamad
anima^perfeAionem neceftarlus. indepcr
omnes&iingulasferc corporis partes di;!'-
fu (us eft: , ut fugere qveant qvalitates noxi-
as. Egregiam e Galeno fenruum compa-
rationem Juilus CaiTerius inllituit VtjM^
inqvit, proprium in§}rumentum der.fijfimo te-
gitur operculo : AuditM rarieri membratsa : <?/-
fa^ ui minui adhiic denfi -.guft-iis verd.operirfien'
tutn nonfblum magis rarum efl^Jed Qmmno fpon'
gio'um\ pofiremo tatfiu tegmen omnind rarijji^
mumeft. Obje5lumvisus omniurn tenuiifir^urr;^
qvodammodo (pirltdeeH-. cra^uu vetdaudi-
tu4'.multd crajfus olfa^mX craflus adhut gu^*
fiusxterreflre ^ omnium traftsfmum takus.
Medio indiget vifm omnium maxime ; aud^us
mnui quam viftti : olfa^Hsmtms^vam aifditusX
guflusdbs^medio fit : omn\um AUtem maximh
finemediofit taUu4, Organum vifuscxtra po^
ptum eSl :auditut verepaulSntrorfum i olfaUui
magis intrA ; gjtftus adkuc iis flm km r taSlt^s
fj^W^pinftrumentum inov 07,i»tw ^voddam
. ~ '\ . - £.1 eMijienSi^

(<g ZOOLOGIA

gxiHens , nominavit Ariftoteles. Hinc idem

concludit , vifam (f ta^ffm extemos ejie Jen-

Jtu 9 iUum^ frAHMntisftmum , hunc ignobilif

fimum.

II. TaSus organum noneH nervus,
Ncrvus fpiritum animalcm defert ado-
mnem fenfumneceflarium.Non magis igi-
turtaftuij qvam reliqvis fenfibus in(ervit.
In vulneribus cum lacerati tanguntiir ncr»
viaingcns qvidem excitaturdolor , fed ob
membranas,qvibusconftant ,medulla enira
absq; dolore tangitur. Etubi plures nervi
funt 5 iti ctiam fit major dolorob copiam
fpirituum , aut qvia plurcs nervos plures cir-
cumvcftiunt membranse.
///. TaBusorganumnoneftcaro»
Tadus ibi fepe eft , ubi caro non cft. Scn-
tit vcntriculus , fentiunt intoftina , fed defti-
tuta carne funt Neq; ubi caro cft^ibi feraper
fa(5bus eft. Non fentit caro pulmonum , neqi
hepatis , neqj mufculorum, Et cum fentire
vldetur : per aliud fentit. Pcr membranas
nempe,qvibus veftitur*

IV. TaSus organum primarium

ejl membrana.
Princcps organi pars , eaq; fimilarisi
pacnAr^aa^fti Quicqvid. in ^iorpore ani-

malium

PHYSICA. €9

nialjum fcntitaper membranam fentit.Hinc
Tentrieulus, inteftina 3 & alia mcmbranofa^
c©rpoi*aexqvilite qvalitates tadiles pcrci*
piunt. Ipfaqvoqve cutis cum fentit,per
membranam fentit. Diffimilem partcm
qvi (fisfiiferat, in homine manum habet» )U-
xra (/a/enumor^invim ta<?tois'iiim & apprc-
henforium» Non enim aliud , i nq vit> oporte-
bat effk apprehenf&yiumy altudautem taSlorium
organum :.. ne^ aiiud ^videm acci^ere unam^
qvam^yem externam levando t ^ transferen*
tOf omnina pertraStanda x aliud autempo-^
fica difzernere deaccepiorum ealiditate (f frigi'^
ditdtey& duritis ti^ moUim y^ alm taMilibut:
dijferentiis :fed mox eum apprehenderit unum-
qvodqf-i meliu^ fuit, fimut' dignafcere ^ qvale fk
naturh At vero ne^ decentius > neq^ prom^
ftiusfuit^alio organo corporis dignofcer^ , qvam
manu y & ipfius manus non omnibus , fedinternii
pardbM i qvibus efi etiam apprehenforiunu»
0rganuntj,

DE

Senfibas rnternisin geircre.

Prscepta.

L Scnfus intcrni funt , qvi fpccienu
f^r fenfus externos allatamin cerebrci
fccipiuntjccnfent & dijudicant.

lUuntcj

70 200L0GTA

IL Suntqj duo: Senfus communis ,
&. Phantalia.
IIL PhantafisR famulatur Memoria.

SjiAftiones^
/. An differant Senfiis communis
&VhantaJiai
Sensus communis elt, omnia Senfuum
cxternof um objcda recipere, cenfere & ju-
dicare. Idem prajftat Phantaiia, qvsob-
jcdaillarediusexaminat, & magiscxaae
cijadicat* Sic coaveniunt , & fi differunt

f radibus differunt. Sed phantafia infuper
fpecierum conjundione ac confufionc-.
liovaformat phantasmata , qvod negatum
fenfui communi^ Phantafia etiam abfentia
cognokit , renius communis praefcntium
cft. Phantafia in fomno laborat > fcnfu
communi qviefccnte.

// . jin SeMus differant Senfus
tnterni>

». Sen(um comrnunem in antcriorci phan*
tafiamjnmedia, memoriam in poftcriore
cerebri partc collocant. Memoriam enim
duriorem cerebri partemjfenfum Commu-
ncm molliorem , phantafiam mediam re-
qvircre ftatuunt, Scd ccrcbrum fecundum

tinam

FHYSICA. 7J
unam eandcmq-, Subftantiam prxdi Ais fcn-
j^bus inrervireaptiimeft. Omne cerebrum
molle eft , igitur fpecierum reccptioni pzrr
qva:visidone.i. Si vigetmagisinparteut^a
phantafin , in altera mcmoru , raagis ^ ini-
nusfpeciemnon mutant.

///. aBiones fenfuum interno^

rum organica Jint ?
B, AAiones orgaiiicx funt , qvas tomra

0 ro-anum cdit . Ubi non ad temperamen-
tumtantum,fedadipram qvoq; conforma-
tionempartiumq; difpofitionem rcfpicicn-
dum. Qvales adiones funt vilio , auditib,
©Ifoaio , gaftatio , tadio. Interni fcnfus
cerebrum reqvirunt & ratione t«m^erav
menti , & ratione conformationis rede dii-
pofitum. Aarionesigituriftorum organi-
caefuut.

1 V, An potentia Aftimativa annu-

meranda fen(ibu4 internis ftt\

Pptentiam ^ftimativam circa fpeciciri
infcnfatam vcrfrxi putanr,uteapcrcipiat,
qv2 extcrni fenfus perciperc non potue-
runt. Cum ovisnovitinimicitiam Iup2,qv?e
fub cxternos fenfus non cadit. Cun) pu|-
lusfusitaccipitremx non anferenj, nQti e-
qvnm , noncancm. Cum hirundo nidum
" extruit.

7* ZOOLOGIA'
extruit, aratiea telam , apis fa vos. Jn unU
verfum , Gumanimal eit fpeciebusrenfatis
colhgit objeaa non fenfata. Sednon cft
lcnlus , qvi non verfatur drca fpecies fcnfi^
iern^ ftnfnsfpecies abcx-
tcrnis. Visdifcurrendi inotoSdignotum,
rarionalis anim^ eft , non fenfjti vS.Exem-
plaqvsafterunt, notkhm naturalem infe-
J^unt, nonnotitiam fenfualem. Natura no.
runt commoda fua & incommoda , non bru-
. ta modo , fed ipf^ qvoq; herb^ & arbores.

Specificasformasiftain(eqvimrnotitia,nGi*
animam fentientcm aut vegetaiatcm.

Axiomata.

Se^^Ju^ intemi a fenfibus exter-*

nis dependentm

Ab extcrnis accipiunt fpecies , /rne qvi-
Jus iirdieare non lieet. Non |udicat c»cu$
a nativitate dc coloribus. Vifus enim fpccie»
colof um pliaiita^x non ofFert Neq; de f^-
poribus judica^at Uzarm iUe a Cotuwbo de^
/crtpttu, Carebatenim lingva cjus nervi»
guJtatoriis. Qvarfum par nervorum inqvit
coiumbus, qvod guftatui dicatum eft ,non
^lin^vam &palatmn, fedadoccipitium

PHYSICA 75

II. ^ ObjeSum fenfuum internorufny
funt omnes externorum fn-

fuum Jpecies^
Circa urmm verfantur obje<fium,renrus
extcrni. CirGacoloremvifiisJciFca fonimi
auditu^: circa odorem olfadus : circa fapo»
rem guftusrcirca qvalitatesta(ftiks,ta&iis.
Interni vero fcnflis Girca omnia fenruiim
externorum objcda occupati flint» Qv-ic-
qvid vifiim , qvicquid auditum,qvicqvid
teris fenfibus notatum fult , denuofefefi-
fiitadexamen.

III. Organum fenfuum internorum

non eftcorffed cerebrum,
Vitalcs aeliones a corde , animales a ce-
rebro pettdent Nihilccjnferr Cor, qvod
proxime faciatadfeafationem. Cerebrum
Yerb fpecies fenfiles Fecipit & fpirisusani-
males commiinicnt , potiflimafenfatiomim
inft Fumenta. CelebeFr iraus Senne rtas ait?
S't de principie fij* organo non rtm&to ^fedproxi-
mo qvaratur ^mnmoconcedendum eR.a^ioties
bas in cerebra (f acsrebro exerceviyffmdtum
aUadocentytHmboe , qvod Ufo cerebro.b^ aUtT
cnes UJuntur, &f qvodin curatione noncordf^
fidcirebrQf midik ApplkmuTv ■

V^.T^rl

74 ZOOLOGIA
IV. Pan prmceps organi propriA
cerebri fubflantia eft.
Habet ccrcbruni ventriculoifuosjhabet
finus , membranas , & plura alia. Sed pri-
mariaparspropriura aAlonumor^anum &
facultatum f^dcs , propria& peculiarisejus
caro arft. Qya de re ita Spigelius : SubBan-
tid ipfa fii generU efl , ac pecuiiark » (jvonl cum
pracipuum gcneratienU fpirituum organum ipfa
^erebri fit fubflantia , (f> verb hae ab omnibus
dlits diperfdt bancnuUi communem effe docuerit,
Craf^a autemefinefitteret : netamen vicifftmni»
mtsduray non reeiperet fpeeierum imprejjionem^
glutinofa ae vifcida,

C A P U T XII.
7) E

Scnfu Comrouni

Praceptum*
Senfus Communis eft renfus internus,
fpecies fcnfuum externorum recipiens,&
fcnfibiliapropria a fe inviccm & commu»
nibus diicernens.

^aHiones*

I. Fnde id nominis acceperit
hic/ensus?
Noni communibus fennbilibu$>

qvi«

PHYSICA, 7?
qviaCGmmiiniter& indifFerenter fc habet
ad omnia feniuum cxternorumob)c«5ia. E*
t.amexterni fenfus verfanmr circacom-
munia objeaa: at nonutcommunisfenfus
omnia objedii judicat.

11, Afi deturaliqnyi^ communis
fenfus^,

li. Ex opcrationibus fenfus hujus patet
neceflitas. Dircermt animai mter diverio-
rum fenfuum objea^a»^ Non hoc agit fenli*
tiva jmimaimmediate, qvianon eftimme-
diatum aaionum fuarum principium : &
ipft alias externi (enfus removcndi cdcnt»
Nec id prisftat fenfuurn externorum ope,
qvia difcerncns cognofcere debet objcdii:
at non cognofcit vifusfonum , necauditus
colorem. Reftat igitnrcommunisfenfus,
qvi objecta cxtcrnorumfGnfuuindircermt.

lll Unde animal fintiat fe fenttre ?

Nomnt non homines roliimjred ipfaqvoqi
bruta fe fentire (Sc fe non fenti rc Arri^unt
aures, aperiunt oculos , trahunt naribus,
qvse grata funr 5 ingratarefpuunt. Nonei
ratio agit , cum In brutis obferventur» Non
fenfus externi , qvibus fatis eft cognitio nu-
da. Sed communis fenfus ob)edo adhuc
pr^fente , cum fentiunt animalia > judicat
qvodfentiarit. Axi-

7^ ZO.OLOGIA
Axiomata

\, %enfus communis officiumre'-
gium ift.

Rceislnftaraut judicjs cil, (jvi in throna.
fiiofedet , &abexternis reniibus, ceu nii*
niftrisridelibus , vifa^ audica, odbrata,gufia--
ta & taaa , accipit, ^fHmat & dijudicat. Hic
eBtUt , airjulius Caflerius, fxijvocognafdmui
ftosaudirey videre y*eliqvoritm^fi fijuam Munia-
fttbire Hic efi iUe^xjvt in/emNo ligatus , fenfatio-
ftU nos infciof reUnq^itx efl iQe , qvinifiadfttr
cmnesftnjm itiutiles erwntxbic emUe y qyiper*
eeptorumfpeciem prhantafix , at^. hacimeUeam
effert : bieinfuThma e/l iUe » fine qvo nec fenfibus
externis , ne^internu , ne^^principihm ammsr
f4€t*ltatiius fua imegritas abfolutio conftare-
foteB.

!!♦ Sensus communi^ offtciaua^
ria funU

^ Primb omncs rcnruum externorum /pc^
cies recipit : fpecics vifibi Jes , audibilc5,&a^
Jias. Sic multitudinemin unitatem prudcns
revocatnatura, jfenfibus cxternis in unum
€ommuncmconfluentibus. Secundofenfi-
feilta propria afc invicem difcernit : difFerre
monnrat^colorem Sfono, fonum ab odore,
,©40i:em ilapore , (aporem i qvalitatibus

adilibii&

PHYSICA. 77

fiaftilibus. Noii en^m id agunt cxtersai fen.
iiis, ciimqviribet propno contentus obje-
3:o, alieiij nuilam hr.bent curam. Tertio,
fcniibilia propria d communibus diftinguit,
colorem /fonum ^ odorem , faporem & qva-
litatcs taiftiles , a motu , quiete , numero, fi-
o-uraac magnitudine. Deniqjpr^ftat utleo-
tiant Aiiimalia fe rentire , fc ncmpe percipe-
rc odorem , videre colorem- llbi paulo
poft adum fentiendi fentirc fpanimalco-
gnofcit.

1 1 L Se»^^ communis fenjibilia com^
munU fentttperpropria,

Ut fenfus externi primo propriafentlunt
objefla, & per ea cpmmunia; (ic comrnunis
ctiam communia objeda per propriaco-
-o-nofcit. Propriis (ublatis communia jjcr-
cipi neqveunt. Habet fe fenfile proptium
adcommuncutrcs admodum. Modusnon
imprimit organo pcculiarem fpeciem,fcd
propriam tantum modificat. C^iadam enira
fpecics fcnfilcs fpargunt per fe & prim6,ut
fenfibiru propria^qvacdam pcr f« & non pr^-
nio, ut fcnfibilia communiai qvsdamneG
per fe , nc€ primb» fcd per accidens , ut fub-
ttantk. _

GAPi

7S ZqOLOGIA

C APUT XI ir.
Dc Phancafia

Pr^ceptum,
PkantafiA cfl: fenfus intcrnus , fpecics a
fenfu cominuni ad fe dclatas diutius reti-
nens , altius examinans , novasqve inde
cliciens.

Qyxfliones.
I. ^mam primariA phantaJtA a^

Biones Jint^
S^*. Conftantc defcriprione. Phanta/ia/>r/.

»?(?fpeciesafenfii comniuni allatas dijudi-
cat, in naturam phr.ntasmatis convertit.
Deindey fpccies noyas efFormat,conjuncren-
do aut feparando ipccies acceptas. Unde
nihil tam ineptum^ cjvod a<ftu inter fomnja
non repra:fentet, DicuHtur alias aftiones
immanentes.

//. ^dinamfecundaridiphantafiA
acHiones Jintl

Plurimxatqj mirandc^eac fiint. Oves
^acobiPatriarcha ^Af a^e^iu virgarum dgnos
ferebane jimiles cohribus virgarum lAvSitrts
deformcs cpi^iurarum pulchraruntlnfpc-
^tione formofam cdcre prolem,GaIenus
tautoreft. Idem ttktu Pbanufttcum fuijfe^
pi ciferatifjannU pitrtA pa/a adfenefirampro.
, tulerit

PHYSICA 79
tnlerit » ac fratereumes iriterrogavertt,juhgrent
ne eAprojtcere,(^ curn anntdfmt iUiifingula qvjt
(hU nomimbus appaUavit.cum fpeEiantittm rifu
ACclamAtione projtierii : poHea interroga^^rit <
juberevtrie p'iertirri qvo^ dcjiciy cum jusfif-
fent , ilico ipfum cjvo^jA^jevefit . aiftiones
dicuntur TranreiintCb, qvia i Pl?antana ad
aliud Si!b)ev.^iim tranreunt.

m. ^id de inflmSlu nAturali re^
fermt ?

SVngulares brfeitorum ad:iones inftin-
dni naturali tribuontv Cumformica con-
{Iruithorreaj&comparatin arlhte ^rana.
Cum aranca f3citteUm& capit murcas,Cum
lepus fugitcanem^uullus miivum. Niercn-
bcrgius ^ic habet: Nec ahimaUiini ifijlirMum
altudreor^ qvam operationem pbantafijt ^adiu-
dicium commodi vel incommodi determinatam ,
determinantemqj appeiitum adimpeium vel fu*
gam* Juditiumnonproprie tntelligo yfed hifiri-
onem qvendam ejttt» DilFtrt autcm inftin-
dus, licet brutorum phantafiii in eandcm
fpeciem coeat, pro formarum & tsmpera-
mcntorum diverfitatc , qY^e bafcs indolis
funt: indetantaoperum varietas, ut bom-
hyx laaam, apis favos, formica horrea^ara-
neus tdam > hirufido ni4um axc^ite«^en«
tur.

§0 ZOoLOGfA

Phantafia dc^QndQt a fenfii commuiii :
lenliis communis a fenfibus externis. Sed
nranea q va: nunqvam vidit telam, q vae ex o-
vulo ruo jam egre/Ta eft,telam format. Nec
typos intuentur apes, aut juxtaexemplar
prarfcriptum laborant animalia cstera-
Nonigiturha» adiones phantafjx tribuen-
die funt : non cogniti* ea fcnfualis eft : non
aniraam fcnfitiyam, qva? forma o-encrica
cft , infeqvitu r. Refte NUrenbergm ad di-
verfitatem formarum recurrittmalc verb
maxima ifta artificia ad fcmperamentum
refert: maJc pro phantafi^e effedu eadem
venditat. yQxlltXi^QV.NafcitHrbacArs.non
difcitur^

Axiomnta.

L PhantaftAllHpend^fiint vires in
corpus proprium.
Mirari easpotius, qvam rimari licet. Co*
«^itando kta, Ja?tamnr; triftia, triftamur.
Fcetida movent naufeam, jucunda appeti-
tum. Aufteros frudus comedcntcs cum
©bfervamus, ipfi perfundi murhorrorc O-
* fcitante iifto, ofcitat alter. Cogitantes in-
tcnfius dc urina; cxcretfonc , torqvcntur
admodum fi prarAarc noJint. Efurient iua-
gis edcntcs ^vi ccrnunt alios» Pcftis tem#

PHYSICAv |i
pore> pefte coEripiuntur quandoqj ? pefteni
qui fibi imaginantur.. I>o}&r dfentium acec-
rimus fit, ciim kborantes indulgent cogita-
tfoniBus iftis-. Ejik imaginatione in^pta mitl-
ta , multaftulta cogitant, lOqYuntur & r.gunt
amaiites. Adeo (|/osdiim>tenetamor, ut ex
oEefismncros^^e lanis, aegrotosic.ewisinor-
fiios pra^fteti

'^i.FhantjtJik' liupendkfunt: Tints. m:
cor^ alkmminternumo.
Stipexant hsec adrairatiOnem omnem»
Accidit vtefte Mjffy?fr<?> Gum nrmlieres dax
i n plate a confal3lu larentur ^ & i 'teFgo acce*
deret tertia , ac frontes utriiisgi coIHd^rer,
altera earum qjs prjegnatis fnit duas ; pe*
■^^xi^o fili^ 7 frontibiu ad nafam&ob^renteSf
^ v£ decem^ntios^ ita-conjunSik vixere, . Qna?-
d^imob^ negatum : a I^nionefrKftum carnis,
taimimirrcaiiiitira \. ut iangvine ftillarent
nares qvemicum abifteFgeret;, ejlixa eft^
tandem f;^tumfebio rupremo caTentem.Tot
modis- teneri-s . f«tus inutat' ac, diftorqvet
membra phanta&3,ut'faeper$ii= bruti, an
ii om 1 ni s rpe-ftes pa rtes-, , nel^ tas, ,

IH * ThanPa^roir es -: m c orpm alie^
num exttmummuU^ifknt^
AYicennS' &^ber.tus^ ^ag|t|isfci:i{>un>

it Z06LOGIA
puSum gdUindceum dtiqvando eerpiee prodii^
^ec*pitrina 9 eo qvodgaUina^ dum incuharet i
tfiff territa fuerit ab dccipitre fupervolante.Vu
tant alii pavoties prodirci altios, fifacmin
incnbans ovis , albis tegatur lintds. Scribi
Afiehael Medina^ non pullum fed rerpentcn
|)rodu(5i:nram eflcj (i dum incubat ovis, can
celjjs inclufiis lerpens» ejus fempcr obverfa
cur ocuFis. Ccnient qvidam , gallinas edi
luras diverfi coloris pullos,{i ova variis pin
J^anturcoloribus. Sedanecefiario adnimiur.
funtprogrepi. Non hic tanta datur. focictas
^vantam req^viruat imprcfliones.

\V, Nonperfe^fedper accidem
phantajia, mutat corporafeu
propriayfeu aliena.

racultas enim cognofcens eft. Propriusr
liujus cGgnofeere ynon mutarcanon defor
mare ^ non pcrvertcre corpora- Etliperfi
prxftraretea, illrqvi cornua fegeftare,qv
cvitrofibi conflatas piifavtre natcsiqvH
butyroie crediderc compados , cvafiflen
tales. Per accidcns vcro mutat corpora
qvateniis facultatemcognorccntem , fcqvi.
turappctcns, appetcntem locomovcns,lo'
co moventcm mutationcs iftar mirandas.PuL
chrahic datur & caufarum & adionum co-

rona

PHYSrCA. «I
ron3. Phintafia excitat appetltum : appe-
tltus locomotivam : locomotiva fpiritus &
humores : fpiritus & humores pro fuo accef-
fu & rcceflu mutant corpora. Sic timidis
&mcticaloiis crebrafuntfpcflra. Sic qttu'
qnisamat ranam , ranamptitat eJfeDianaPL^*
Sic ad Tk ppliciam dufti qvkiam , virga: aut
lintei mnaidi iQ^u cxpirarunt. Sic hoftium
injurias , qvi volvunt mente , horrent , tre-
mimt, rubent , iplamq; ferme cumfangvi-
ne anmiam evomuut- Sic fastus iiafcitur
muris gcrens fignum 3 qvod mater iiliire
territa fuerit : fic SimicEafpcftu f^tusprodu-
citur Simiam refercnsf.
VMoomnis imagmatiofignaf fatu.

Infinitxfibi imaginanturgraTidacut ne-
mo hominis referret vultum^ imaginatio
gvajvis fignandi fi haberet potentiam. Fru*
ftra funt omncs imaginationes, qvz fiunt
absq; afTenfu. Ubi enim nullus afreii-
fus,ibi nullus affe(5tus,ibifiulla motioinuHa
fnutatio. Delidcrium veix)» terrOr,amor,
xra, ac friftiti«i, maximis iigiiandi polient
vir ibus. Hippocra tcs ait Si mulier gravida
ferram aut carbones' comedtre defideraveritf e4'
dem^ tmedat^in capite ptteri not£ a talibus
apparebunf. Et nOn fugit pe ritos? gravidas,
cum rc defidcr^a pdtiri ncqvcunt, magis
V z fignare.

H

ZOOLOGIA

figmrC' Majus enim tunc fit defideriunT
& qvo iftud majusjeo cffiGaciuseft. Terroi
dvoqjy amor, & ira vehcmentiffimi affedu:
Ant> ac fpiritiis humoresqr turbant maxi
me, f^tumqj. uterO' inclufum vchementci
aflSciun&

CAPUTXIV.
De Memorfa^

Memom eft facuftas miniftraf, fpccies a
phantafiaj dijudicataS j retinens & coivfer-
vsns..

Qvae/tionesr
hAndetur Memoria'!
^ Animi gratia Scaliger Je rciplendore

one rf»y5>, e qvaeftionibus ^vidfit, tpalu fit^u*
bifit, HisimpeIIinosputat> aacredendum,
millanri darrmemoria m. Sedtam evidens
cxperientia memoriam probat, ut nullse
machinationcs evertant eam. Redeunt a-
ves ad nidos, apes ad afriaria , lupir lepore^,
ac leones ad latibula. Invida hzc memo»
ris inbrutis argumenta funt» Nos ipfi me-
moria fi deftitueremur > fruftra docerc*
j?^^/' P/a^terfluerent enim audits, Omnis
cifcipima memoriacon/tat> qr« thefanrus
artruin&fcientiarum eft»

Eft potentia fpecics <lijudicatas-4:€«5,—
piens& conrervans. Scaligsr ad qvarftio»

adreiimndum tam terum iU/igiiieSi id eftphan' j^'
tasmatai jqvam mtioms ttmve>fii€s\ CAs^vel
fwpUces, %je! complexa^ , Sed p oilc riora Ter-
ba inemoriain fenfitivam non explicafic
Senfus enim imgala4i*ta5-iiint , non .univ.er-
faiium. Inbrutisanimalibiistantiinipliaii-
tasinata dantiii;itt®nxoiiccp tus aut ujoi ioiifis
[impliees ac complex$.

^t^ Vel fcona vel mala eft. Ciijus rafi®
qnxrenda in cerebro . llndc qviBus cer^s-
BTum durius, us difficilior apprehenlio, rc
tcntiopertin? cior : qvibiis niollius , ii facil^
rcci piunt, reteiitiohe iituntur mimis fideli
ac dititurna. Scnliger rcponis fe^qventia^s
Hif igitur Ipeiies f£e videtur in mAteria.CMtSm^
rHm qvAmateriAma atit aiteral}ecie inAutafu-
erit y ddd^ t£rtiam etiam milkfimamies

fienaerity ac fortafe confufa. Sed nec verer
necexanimodicithsec. Omnino fpecie^in
materia cft. Non fimtoppofitaj fed fubordi-
jiata : fpecicm ^fie in liominc , in anima, m
cerebro a in fpir itibus.H^mo itibjc<?lum prl»
inarium eftjaniina fccuAdarium j eerskiifn

200LOGIA.
& Cpinm jnftrumcnta. Et poflunt infinlta
.ipeciesinunacerebrid^ripartc: ficut inii<
nita lumina in unoaeris pundo. Carent c-
nim dimenfionibus , carent figuris , &nec
fpatio, nec fitu hnbent opus.

\K Jit memoriai

Ariftotcles, inqvit %c^\\iyzx ^ eodemin
hcorep$me , tjvo & Phantafiam. Alii pofue-
runt in occipitio , manifefto arguniento:
qvod eoin locopercuilo^Ay^^HfMMum rerum
cepitobllyio. Scd deienfuum internorum
fedibus difputatum ante. Cerebrum iecuu'
dum unam eandemq; partem omnium in-
ternorum renfuii fedes eft.Totn enim homo
geniii cft,cu)us omnes pnrtes ejusdcm natu-
rac & conditionis funt. Viget autemmaois
mcmoria in partepofteriore, phantafia^
fcnfus communis in parte anteriore.
Axiomata»

1. Memoria non ejl fenjui,

Ob cognitioncm dari funt fenliis. Qyili-
bet cognofcere debct objec^a. Sed nihil
cogno(cit mernoria. Species tantum rc-
condit & rcfervat. Potett aliqvid aflervari ,
licct non cognolcatur ab eo, qvi fervar.
Non eftancillarum^rimari, ac fcrutari,qvjc
a^rYand^ ipfis iHnt. Nec alicnus a fen-

tcntia

PHYSICA* , p

tentia videtuf Ariftotcles. Memona eft,in.
qvit, ncqi fenfi»^i»cT>exiairaatio, f^d ho-
?umaiicujusauthabitus.au|p^iio. ^
If^ Virtm^memorU efi^facuereci'-
pere.diu relmere.
Data cnuB mcmoria,obreceptlonem8c
aflervationtm. Scdnon facile ex^^vo
«namorantnrfede. Alterumemm humi-
damcerebri pofcit tcmpericm>a trramiic-
cm. Hlnc muki addifcuntfaale, eufto.
diunt «o-rc. Alil aiurctinent , 4ifficulter
rccipiunt. Uudinditemperati.qvorLum
cerebrum nec humldumwm^nec iiccuni-
valdc^ Facile euim recipiuutj & fervant
lideliter.

lil. Artt parare memmam, flena^/
^ericidi res^ft^
AIM medicamentis rcm agunt, alii per
fnenroriam, qvamYocant localem. Natii*
ralem cerehTi tempcficm medxcammjs^
iHutarcpericulonon vacat.; In dehrmia
^v6sdam incidifl*e ex applicj^lone raediGA*
mentorum,teftcm habemus cxperientiam,
Multi ctkra^cqvifivertint memonam
iniferunt jiKiieii^^ Sedmagno emkme-
moriam, qvi difcurfbs difpen<li6 emit, Lo-
ca vero & imagmcsi tantujn iQxim laboris »
tintwm tcmpoTisT©^funtj cjvantum rea

SS ZOOlOOlA
Jpf^ edifcend^. Et lufus ifte non pmm
obeft judicio a^^i£Qurfni^.Adfaiksnda pov.
tkis mamre-fcxepekia : obfervanda in reruin
traaatione Feda methodu«;T664«i!nio ver-
borumdeleauafcftmendum.
' IK Memonm oppom^ur obli^m.
Mater fapientia? mcmoria eft, matericrno-
ranti^ablivio. Fi^haicnunc ob fenfufn,
nuncobpercu/fionem capjtisrnuncab vili'
*0s:at^; alios morbos. Qvidam, tefte Pli-
nio, idu Inpidis ^t^tcvS^w^^matm^ffimutn aT
propmqvorum oblitu^fuit, Afiusex ;pra:alto
tedio laprusrliterarum omnino ^oblitus -eft.
GfOKgiiu Trape^antiui in fenio omnium lttera»
rum Grxcarum fij* Latinamm obiitut ^efl,

KMeminisfe remmtfcm^^^^

fuHt^

IWcmoria fiomini cumkiitiscommimis
€ft. Soli homini .convenitreminifcentia.
Mesitioria continua confervatiofpeciei eft:
reminjfcentiaoblivion^m praesmittit. Exci-
ditenim res ante^ nec fuccurrit prompt^
Igiturex aliarum rerum memoria fervaU-
J:«m ad cam, qv^periitvfit recurfiis.
CAPUTXV.

Somgo8cVigiIia.

PHYSICA «^^.

cmnmunis & lcnfuuin exterBorBin ,
XX ncgatione fpirituum , ob aiUinali-
utB fatlutem fa^la. ;
i/. Vi^ifiA '«ft operatio fenfu^ coramu-i
iiis &fenfuum externoriiin^a fjMriti-i,
bus fr«fcntibusvexdtata,ob anima^
iium utilitatem*

1 3mmiAm Somm \caMfi effickni

PTivationcs non tam Ibffimmtem^ qyam
J>fficientem habent caiifani . Somnus fe pro-
ximc , ^via%iritLis.aniniales in-cercbro de-
tinentur Scorganis fenfuiim noncommuni-
cantur. placent verbaScnnerticauf^ foft
mni xiefcrLbentis- Si cAufasfammommsconk
fidermnus ydmwddi^ei^temui ^Mias fommm in^
ducere^Jpiritus Ammales.abfimendoy^vaUsfHnf
vigHi4t-^ labifres defMigMioyCurAybAlneatA"
ftus :pelobt4indendo&mif)uemdiks, qvafi
ignavos 4eturUdosfpiritus4nimalesreddendo \
feuutaliisft4cet,viamiisoccludendo^utfmt p4-
forofodortSy^ vapores^cib^i^ poiu af^nden^
ses, &fiqv4 hujus generis funt alia ', vft fpiritue
mimksff^fiUeideft^dQi^^^motua^^^^

50 ZOOLOGIA

Um invitdndOy Acnediffluant probihndo,
les funt camtu fvavist murmura aqvarum^fri-
£lio blanda^ cogitationum fufpenjto, le6iio parum
dttentatfilentium^ tenebra. Si vcro ad com-
munem efjficiendi rationem reducendjc
funt omnes illar,ea comuni ratione fomnum
jnducere percipiemus, c|v6d fpiritus ani«
males in cerebro qvietas detincnt, & faci-
wnt,ut adorganafenrus& motus noninflu-

//. ^odnam Somnt Subje&um fit ?
ar. Animal fomni fubjedum cft, ficut &
vigilic^. Subjedum hoc ada?qvatum dici*
nir. Mccui fomnus compctitreciprocc:
itautarqyelat^patcat cum ipfo. Omne c«
nirii Animalplurimas operationesederena-
tum cft, I iis Yer6 exhauriuntur /piritus ,
membra^5 reficcantur. Igitur qviete opus
eft, ad fpi rituum reftaurationem , partium-
4vc humecl:ationem. Qyod caret alterna
rcqvicdurabilenon eft.

///. ^dinam fomnifedesfitl

Animal qvidem ^ vigilare & dormire di-
«itur. Jntcr corporis vero partes qva-dam
cftdiverfitas.'hinc de fede fomni difputa-.
tura eft. Qvarnam nempeilla fitparsin.i-
nimalf, qvsprimarioafficitur {omvio^Ari»
09re/esoqri cor efTe voluit primum fenforiri,

illud

PHYSICA 91
illud ctiam in fomno affici prittiario (^atuir.
gAtenm qvi prininm fenforium cercbrum cfTe
icf ipfit, romnum etiam non cordis, fed cerc-
bri nfFedlionem aiferuir, Et fane a cerebr®
Ipiritus animale? pcr nervos communicantur
partibus. Cerebrum itaq; forani ac vigili»
propria fcdescft.

WXur animalafomno expergifcAr
tur i

j^. Caufa duplex eft altei-a interna ,aUera
externa. Interna calor & ipiTkus. Con-
crufier.intfpiritu3,caloretiam intro abdidc-
rat fefe, hi$ prorucntibus ac iiberiiisgraflanti-
bus,ccflat fomnus. Reduci iiuc poieft Phanta-
f\3i,qvxcuw fortis eft,ctiam appciitum 8c lo-
cOrr.ocivam ftimuiat, Hinc ipfa qvo^J fo-
mnia nos excitant. Externa funr ornnia ob,«
jefta (enfibilia exccilcntia^ Lux fplcndidiw
«r, fonus gravior, odor fragrancior, acris va-
por aut humor,acvaljdusconca<Jlu5. Ma-
xira^mautero cxcitandi vim babent fonus &
taduf. Undc his potisfimummodis excita-
re foIei|iut dormientes*

Axiomata.

1. TempusfomnoaptUfimum eft^
q^od prafcripsU natura,

Naturamfcqvemibu* omnia faciliadOmnla
*xpcdita fuat. (^onira natwrara oitentibui

9^ 20OLOGIA
cunda gfavia funr, cunaa noxia. Turpe eft
--ofSciaJucisnoai$4;pei-vertef€. Turpe inea-
dem "rbe antipodes^dari,qvii,u$ noxeft, cu
diei nobis : dies cum nox nobis. Avcs no-

aurna*imitantur,qvibus,cuniJucet,tempu5
fomni eft, cum tencbr«ingru«nt, tempus Ja-
borum& exercitiorum. Evertuntnaturatn,
Svi retro vivunt^&negratisfaciant» everttin-
turabipra.Nihileniniaeqvefanitatiadverrij
<5vamdie5noaibus,noaesq'^diebtisiqvarc.''

Natus honio fcniit, & vitam aufpicaturS
lacryniis. Hoc cdimur principio, ncc aiio
Fnncipes ac Reges. In utero ver6 modd con i
ceprui foEtus , nec dormit proprie nec vigiiar.
Naturales potiiis exercet aaiones, qvamani.
malcs. Vigilia ^utem& fointiusanimalibu*
debentur aaionibus. Vivimu$ primo vitam
flanta:, atnec vigiJatpSanta nec dormir.

nimio repleti.
?auper«acdivite$ , mifeposacfelicwaj.
quarefomnusdicitur. Ut dimidio vit«nihil
diftcrant fortunati ac infortunati. Imo ro
altius atftimatl , fuaviiii dormiunt pauper^s
divitibus. Hi enim pieruin<i; cibo & potu
MtciDpcraQtcrfe obruuiit/ Eduliorum illa

«opia

FHYSICA.
copis ventriculuni opprirait. OpprefTus
venter cibum nec digerit ♦ oec tenuci vaporet
cxcitar.

CAFUT xvr,

Dc Somnio*

Pr<eeepta.

X- Somn^um edphantafma animalii
dormientis^, cerebro obvcrfans , phan-
fafiat opcratione fadtum.

E t eii vel animale vci nattsrafe<^
III- Aniniaie,qvod eximagrnibus in*
terdm conceptis ac rciidis fbrmatur»
1V«. Naturare,qvod cx humoriBu$ j
tcmperamenta ac fimiliBus cauHiinL-
' lorpore latentibus oritur.

Qlias/llones.
/. ^p&dnam Sommi SubjeBum f W

V/L. Primarium eft animai. Non enim hd»
mo tffntumfomniac 5 fed ipfaer qvoqy beftiac •
Tcftatur hoc experientia de ganibus, feli*
^ r cqvis capris & a[iis,qvsE fomuiorunf
terficursrmemis faepe agitantur>rcpenteq;ex-
pergrfcuatur<r Se^cundarium cft ccrebrum r
Sic ut enim cerebrum fonino a6f cituriita qvo-
i^^fomniov Cerebruiiiv^eTo crudbrttm,haii-*
fssiim copiarcfertom^non fit, fed purum qvo-

damaiodo-

P4 200L0GIA
^immodo. In aq va turbida aut nulla Bt effi-
gicsj aut tortuofa & eonfufa. Inccrebroab
Iialitibus agitato ac turbaro aut nulla formaQ-
tUT fomi^ia aut indtftindsa & parum cohis-
rcntia.

//. ')jvidde incubis notandum?

R. Somniant homines nonnunqvam fein.
TadificpremiabaliqvofermcqjfufFocari. ?n,
cubus dfcitur hoc fymptoma, Gr«cc2;p/aA7»j
^vafi infultor, aut infultator. Caufa efl: va-
|>or,qvi partim diafhragma, pariimccrebri
partcm poftcriorem obftruit. Hinc refpira*
tionis lacfio &gravitatis fenfus. Ubi phanta-
fiaforaniaformat, & comminifcitur,qvafi
prematurab aliqvo dormicns. Sicut ubi do-
forin parte qvadamoritur ,fc vulncrari,aba-
nimahbus morderi^ut alio modo ladi fbmni-
«nt. Qua^nqvam non negandum,conj;ongcxe
' fcfc nonnunqvam Satanam , q^vi nurfam no-
ccndi pr«terti,ittit occafionem,

III. ^id de noSfambulis noi
tanduml

«!/ Reperiuntar qvi dormicntei cle^lo fur-
gunt , nuifi inccdunt , fcalas afccndunt,& lo-
cavigilantibuf non adeunda fuperant. i>i-
«untur ya;6ToSc6rflti No^ambuJi, aut jTTvoigflt-
r*/ Somnambali, Fhantafia hic occupata

inaxime

PHYSrCA 5>f
fnaiime circa phantafmataeft^Tit^^fmlente»
eavqvaeobferuntuFy verilfimt cfTe credanr.
Hac phantafia appetitum & locomotivanL.
ftimulat , ot sxeqvantur mandata noc^u aqvef
acinterdiu. Ettant^feliciore» moperefunt,
€]vaotdfecuriores& audaciores.

IV, ^omoda tnteUeBus fe habeai
circafemmdi

fCefp. Non ceffac infomno intelleaas rfcd
tpCs fe immifcet fomniis. DiTeurriratas facpe
in fomno S^xc^cst^**f^^Hy^m vigila^ntes.
Liber enim tunc animas cft , & folutus a cof-
poris pcnfo, Zanardui de fs ipfo feqventiau
Ccrrbitr HocfniraHhsn fits cognon,qv&deum
fiinjim in com^onendU carmmbtu mulmmpe-^
ritus (vcrumfateor) neq^ in GracaBehraaQjMn»
gva , infomno , currentedifiurfuycarminagul'
cherrima Latina vulgdria^} prmmmim» Et
terminos ante didlarum. lingvarunrcogpdvenm,
ut mane exfertuf fum'Xmcione^'^mr,dmatAt\^
crnatas & pulshriores in fomnoconfeceriipyqvv,'
in vigiiiaji^ qva in pigiliacum multo lahore tto»
penetravi yin fomno in promptu bal uiyijf fur&
b£C mibiacciderunt, qii^a Jin^^oprfiMMimfi--
eri non poffunt^

Axiomata-

L Dantur Somnia di^vina
Freaventia «dmodttDa oUmcranc > hodil^

ftrmc

p6 ^ ZOOL'OGIA
ferme cefTarnnt. Di vi.Ta erant fomnla Pha^
rionis Regis.^gyptii de-itptem tauris prngvi-
oribus, & totidcm njacifemts devoratis; deqj
feptem turgidis &prargr5mdibu$fpicisa toti-
demaTidls & fuceis abfumptis. Divinume-
rat. foranium Nkbuchodonoraris Regis AfTy-
ffiarum :>-qyi vidtre vifuscft ftatuam grandfem
&fublimcmcapitcaureDjpe(5lore &brachiis
argenteiri ventre & femoribus aeneis^^tibiis
ferrcijiJmis pedibppartimferreis partin* fidli-
Iibusy& tandemav.uJ-fti«i ,^monte praEgran-
dcm lapidem ,fuopte nutu & impetu praeci«
pitiri in (li^tuam..

M, Dantur SommarDamomaca,

Efudjte perqvamde his fcripfit PeuceruSj»
in Cbmmehtario de praecipuis divinationum
gencribus» DUbdich inqvit, generit^ fUnt
TnnU iUa, qv£ DUbolwoUm ofudit £thmtit\u-
bt ai' delubrA Idolbrum y captandATum talium
jpysfligiarumcaufa^involiitirvimmarum peUibtu
tubabantvqva^nunc AndltaptiliUi^ onmitem-
Jtore,EhtbufiaftiSf& ftmilibmfanaticisitiabdito
adnovaspatefa^ionesvelut hiantibMiaut Ma'.
gis& PeneficitiC^promifcue omnibu^non^amver-
fis ad Dehm r Jedfudtfubjeais tyrannidl exbi-
hety eo-fineyutc^desf flagitia dcfcelera ftrmt &
Babiiiati MiHamam.

illDan*

PHYSICA* gf
Kec«rrunt nodu , qvae gcsfimtis interdiu,
Concionantur in fomno Paftoies, rixantur
Canfi.di£i, xlirpmantPUiiofophij mdc J.uae'-
tiu» ait :

Jn fomnif ea4empleri^jvidemur4>htret
Cauftdiciiaufa/! agere ^ lomponere ieges^
Jnduperatores pugnare 0 pr^lla obirey
Naut£ c^nfrsUum £um ventk degere beUnnt,
Ec Claudianus:?

Omniaqv<efey}/uvaivunturvjotaMurno,

Tempore no^urnq reddit Amua qvies»
Ven.ttor defeffa thoro cum membra repomt ^
Mens tamen ad jylvas ^ fualuHra redit<»
Judtethtis lites^ aiirig(efomma turnu
VanaQ^ no5iurnis meta cavetur eqvis,

IV, DanturSomnm Naturalm.

Mirandae vires iemperaraenci , & aiiarura
.caufaTum iatenti^miiint. Hinc novum fo-
mniorum genus animaiibus fomniis comra-
diAiaaum, DeincuboPoetadicit :

i ■ — in mediis cmatibus £gri

Succidimus^necUngva vaktinec eorpora «f-

Sufficiunt vireSf nec pox aut verha feqvun'
tur^

Speftant huc fomnia fangvin«a,choIef ica,
Phlegmati ca , Melancholica, Sangvinea dc
«i)u$i«tis funt,deconviviis> demufica, de
G floii-

98 ZOOLOGIA
fioribus & aliis, Choierica de litibus & rixis
funt, de pugnis & hdlxs^ de incendiis. Thleg-
matica de aqvis funt, de pluviis, de balneis,
natationibus > navigationibus, de oneribus
gravantibus & fugam retardantibus. ^/^-/4«-
cholica de rebus triftibus funt, dc tencbris, dc
fpedtris, demorte &ioferno.

V. Varii forturns, cafus n)aria pra-
Jlant fomnia.

Cui fortuna favct, jucunda funt fomnia»
Qyem premit advcrfa, fuos patitur manes.
Praeter corporis difpofitione$,inqvit Fraca*
^Qx\w%'.Sunt er alia qv£dam, qv£ jolem vori"
nuUa fomniafreqvenier inducere , ut iis qviin
paupertatefnnt, qvodfemper vident fibi deeffe
aitqvidt f^piftwh etiam fomniant de fe ipjif , ut
carenttbus qvibusdam : in pr^fentia aliornm^
ejSe aut Jine veiiibus , aut fine calceis , aue
iisdem mutilatis ^ fmilibus» Contfa
vero qvibusmulta fuperabundant/omniant /iliis
dare^geminatathabere veHes ejusmodi/ ^v^i
vero valde ansipites perplexijunty vei confiU.
orumjvelinqvifitionum circafcientiasy illi fsipe
fomniare folent y circuitu longo de domo in do~
mum , de via in viam progredi, ac demum in an-
guftiis qvibusdam fefe invsnire, Formidulofis
W^tafiuntfomma & maximefibifamiliaria.cer^

ta ava-

PHYSICA. ^ 99

u 4f aris; ceHsamantibus : & nmofere hiimU
9jumeji,qvipeeuii4ria qv^dam ncnfacUtfomnia
fropter peculiarem corfcris dsjpofittonew.

VI . Vamtas efi fomnia omnia ob^
/ervare> temeritas omma
negtigere.

Divia^negligenda minim^ funt, Infor*
inan-t aos <le rebqs neceflariis : (ive manifefta.
fiierint^^frveobicura. Dcus veritasipfaeftr
averitatenilnifiverum. Damoniacafugieti-
<3a maxsmc funt. Satan «nim patel«iiendacii
ift, iS£ m^ntes hominum fallacibus cohcitac
vifis, nunc apcftis &ckris, nunctortuofis&
obrdtiris. Animalra v«na funt) & vani, qvl
obfervant. Phanrafia enim adioneslpraEterU
ras vel repetit tantum, vel multis modis con*
fundir. Nihil tam ineptum, tam abfurduni
& mGnftmfum, qvod fomnia haec non obf€*
ran t. Reifl^ de iilis dicimus : Smnia dor^
mientiitm deitf ia y deitria vrgiiantium Jomm4^
Naturaiia notatu digni(iima funt. Dedu>«'
cunt enim noi ad humoVum, ad terapcramen*»
torHra, adafFe^uum> aii^rumqve latentiutii
rerumcognitionem. Sici$i.pieqviftarefife)l
nupervidcbatur in cifterna fangvine |»lefia ,
fangvinis evacuaiione egeVac o^? f i*50itadi#

nem*

100 ZOOLOGIA

CAPUT XVII.

DE

FacultateAppetente.

PrdceptA,

h FaGultas appetens eft,qvaanimalad
bonum prorcqvcQdum & malum fu-
giendum fertun

II. Dividitur in concupifcibilcm & ira-
fcibilem,

L /1n detur Appetitus fenjiti^vus a
n^oluntatediJimSus^

Facukasappetens aiio nominc appctiVi
tusfenfitivus dicitur. Seqviturentmttrdici.l
um fenfuum f igocta- aulla cupido. Differt
a voluntate^qvia hasc intelic<auni prareqvirit,
ille phantafiam . H«c libcra eft, iiic necef-
farius. Mufcarepuliamanibusautfiabclio,
rcditusqve & usqvead obje£lum gratum.Nec
poteftabftinerepofitisomnibns ad reditum-.
reqvifitis. Voluntas deniqvcfpiritualia et-
iam bona pctit:Appetitu« fenfitiv^) uaturalia
tanfum-..

11. Vlnde pugna inter rationem
& Appetitumi
R€(p. Racio ad opcimaqvaequehortaturho-

minsf :

PHYSiCA. lor
mines : Appetitu* in contrariain fcrturpar-
tem. R.atioiuMedcadiccbat:

Sxcute virginet^comeptafpe^orepammMt

Sifetes^'

Appctitus refpondebatr _

Infetix fipofem ^famsrefemi

Sed rrahit invitamnovavisyaliud^cupidoi
Mem aliud^ fuader : videameH&raproifoqve »
.«^ — - . — . Deferiora feqvor.
Fit cx zcci^tnic i nonex natura deBitatfed
ix natur£vitio. N^on funt in hoinine faculta-
tcs oppofitac , ratio<& appctitus , fed fubordi-
nat». Fcr accidess pugnant r per fc confcn-
tiuntv

Axiomdta,

I. Cognitionem fequitur Appetitiu,

Nec eognitiooinni$>nec appetitusomnil
loci hujus cft. Non naturalis cognitio : ncc
naturalisappctitus^ Senfuum eognitiono-
ftr« datafuit fpeealatFoni y hanc feqvitur ap-
petitusfenfitivus.^ Sic c^vae vifui/qvarauditui,
qva ta^tui vidcbantutgrata , appetuntur,iind
phantafisjudiciumprafponet,ad cujusrepr»-
fcntata fcqvitur eopfdo,

H. Appetitm ad bonumfertur^

Bonum prodcft , malum obcft ; bonuny
confervat, raalnro dcftruit. Abhorretomnw
G j natur»

loa ZOOLOGIA
Batnra 1 rfcftr uftione fui. Ad bonum iVtu
fertur impetu plcno. C^nis panem videni
feonumfiiumjudicat > inde^vcappetit ; cep.
ncns baculum,malum «ftimat, indeq; hotret
Ipfi infaiites altis clamoribai petunt poma ac
pyra, qerafa ac pruoa , veJut pr^ftantilSaia
oona.

CAPUT xvm.

Facultate concupifcibili &
irafcibili»

Pracepta.

h Facultas concupifcibilis cft,qtja ani-
mal ad bonum profeqvf ndum,& ma»
lumfugiendum fifmpliciter fertur.

II Facultas irafcibilis eft , qva animalad
prof^qvendum bonum,& malum fu^
giendum cum difficultate fertiir.

^omodo dtffirant appetitus con^
^ cupifcibilu (^ irafitbilisi

Refp. DilFeruntobjeais,organis,&a(ai.onN
fciw. ConcupifcibihV objedum eft bonum.

fft?i T.^.^^^J"'' Qvicqvid ncmpe

«ildele(aab.ie,fvave& jucundutS, coiicupi,
lcicaaimaI;qvicqvidinoJeamn, t«diofum&

Qoxiuia^

PHYSICA. 105
naxium , averfatur. Irafcibilis objeaumeft
bonumarduum:ubi advcrfus hoftcf pugnan-
dum , qvi errperc conantur bonum. Concu^
pifcibilisorganumhepareft : Irafcibiliscor.
Hepar amare cogit , cor iram contitat. Adia-
,,es concupifcibilis funt , profeqvi bonum,
fuceremalum. Irsfcibilis , irafci ,atqve dc.
tenderefeadverfusvimoppoatam. Minu.s
autem concupirccntia intenfa iram: ira m^jor
remitciccorrcupifcemiam i ut fimui habjtarfe
neqveant eodemmodoin eoiferafubj-edio;

-Erujlra eji appetitm conmpiJcibM
Jine irafcibili^

Impc^iret visaaverJaconcupifcibilis adr,
oncm , finonruccurreretirafcibm2^<??^«-
dum, ait liiz\nr^nn)X%y^T^odappetimdam
ef^^mM ropter comupfcibiUm Qf efi vilut^

iJaihilt co^cuptfcibili. efit vclut imnm ah^
^ve defenfione. Ne^ f4ciebat a^etttt^ cof^j
lupifcibm ad benc ejfc ammal^., nifi. fut(]et 4tL'
^ea^^tiamtrafiihHi^. Vreqventer mim cofi'
mau circa id,.qvU ammdi eg convemens.os--
cu%erearduitatem(^ dtlfimltatsm rper qmm
aifccit^f comupifiibilis fiatim retraberetur.mjt
^t adj!inau4 appetittaJrafiiibili^qvlc^^rm^

*04 20 0r,0GlA

tuore £f pr&feeutione.

CAPUT

D E

AfFcdiibus iii Genere.

Pr£cepta,

h Affcaus eft faflioanimac fenntivsl
cognitionc objcdi cxcitata , qv^iJ-
ludauf profeqvifuraut fogit.

ir.Scqvituf aut facultatem concupifci^
bilcmautlrafcibilcm/

III. Concupifcibilcm, amor & odium_,
f ^'r >d<=^dcrium & fuga.

IV. Irafcibilem , ira , /pcs & dcfperatio,
timor & audaciaV

^dHiones.

i* «%^;?/i«r afeauum efficiens
^ caufa/tt?
Re/p^ Anima fenfitiva cdm pdtentiarum.tiia,'

ilor anima habeat omne qvod inferior,Va.

«uum efKc,en, e(t. Uflde AriftoteJes ait,
''l^f^yntma,affeSiu,,facuU^^^

^ndos,p,rb4btu, ad bahndos eos beni L

II, Utrum

physica; iiof
IL Utrum afeBm boni i an maU
■flnt ,

Refp. Ndtura fuaiboni funt omnes r rerpeau
objedorunt & fubjedoram mali nonnulli.
Natora nobis infiti funt : natofaHaautem o-
mnia bojja. Ob objeaa in ,malo$& bono*
^vidi pofTunt. LaeCitia & fpe$ob obie«aa ho-
na, affedus baoilunt. Trittitia, metus &
ira, ob objeaa mala* mali funt, Ob rubjeda
etiim bonis boni funt,malis mali. Illi enim
trtodum fervant r hi peccant , nunc irs exceffa,
iiuncindefeau.

Ilh An homines magts affeBibus
obnoxii Jtntiquambrutal

Kefp. Plura homo cognofcit t «jvam brnta»
Supcra, inferasmedis & omnem mundi finuni
peferraf. N^c prareritium tantijrmifed tonge
prjeteritoftim cognitioniiatentuseft.Qvin &
futuforum cura anxie; p^rfepe euni eencc»
Qvo plura itaqve cognofcir,eo plufibus etiara
6bnoxiuseftafFeaibu8. MuItoS inopiarnle-
(us premityalioscontempfus, qvosdam vo-
luptates fenfuum aflficiunt > qvibus homo
Omnium maxime; indulget.

Axi&ntAta.

l.AffeBm Pafw efi.

f4drt cai paifio, gvas deraonftrationem m-
G 5 gredi-

lo^ ZOOLOGIA

greiditur & affedio dicitur. NeciHa,qv»re-

ccptioforma:efl;, Gvefub(}antialis , fiveacci-
denralis. Nec ifl-flj qus adioni opponitiir
pcculiarem conftituir claflem. Sed qva:
tertii£ fpeciei qvalitas tft. Ibi enim paflio
datur (Sc patibilis qvalitas. Pa/fio in eara
dividitur^qvaeanima&qvie corporis ei}.
nimac pafllonuacnotatur, qvalis laetitia^tniii-
tia.-non eorporis , qvalis rubor & pallor.

II. JffeSlus opmio non eH^,

Opinio cft incertanotiria,cui languide af-
fentimur. Sicut imaginantur fibi nonnulii»,
effe pygmacof, bella cum gruibus qvi geraot^
cfle materiaraprimam, privationera> altera-
tionem & Elementorum trans^mututionem,
At non efl: incertum aliqvid, laetitia aut trrj.
iiitia, amor, ira. Norunt irati fe irafci, no-
runt trifl:es, trx^xtx^^t^t affTci. Nemo nefcir,
aiitcr ira ,aiitcr defiderio nos dirponi.O/'/w/«3»
mnesireS) reautem conftatafl^edus.

///. AffeBus moderaiijeyvant na *
turam, immoderati de-
Jtruunt^

Moderati affedlus rofeo colore corpurpin*
gunt, ipfamqve animam fvaviter afficixint.
Nimii nunc pallorc , nuncrubofcm ioferunt %
ttunc ipfos^trcjnere £iaci«nt artus.Unde Yecfus^,

PHYSICA. m

Corpuiy Attonkos. fuLitiistremor oattfat
artits,

Intelledus qvoqve judicium impeciiunt,dif-
trahunt,tollunt. ■Voluntatemfeducunt, &
in prjEcipitem deferunt. Muhi qvi aceFrimos
hoftcs vicere^ vincere non potuere fe ipfos.^-
^Mem , tn q V i t Sen e ca, in m&rtem egitfuror ,
furorem ira. €um arma AchiHk interfetii i
Partde^ mn fibijed lll^.k Gr^cortim ex^rcitu.
efent tradtt*'

I V . Hominum dius aRo concttatior^

Nationu varii funt afFedtuSjmores^ingeajia*
Diverficas regionum diverfos hominibus in-
generat afFeaus.Nunc naturalis levitas popu-
ios agit, nuncferoGia,nunc fuperbia.Etiam ie-
tas/cxus & ftatus, ccrcos pariunt afFeclus.Mi»
nus inqvietancur viri fiEminisi pEOvedfores
setate ad ofefcentibus, fani aegrotis. Varlum

mutabile [erMperfsmim. Qvcriiliapdiii-
cilcssegrati) fenes duri ac morofi. Tempe-
ramcacum qvos inferat afFsdus,slamnemi-
nem eft. Sangvinei laeti funt, chokrici ira-
cundi,\ phlegmatiGi veternofi , melansholici
triiles» Magmrefert, inqvit Lemnius, in af^
feciuum differenttis^ quale cujmqvam tempera-
mentumexiHat-iqvibM humoribm corpm fit op^
f lmmi ^irimm^fvi ex hHmoribmgent^

raniHry,

To? ZOOLOGIA
rAfitur.ftt ejVdUtmxfiquidem qvi cali^ofunt&
ficco corpori4 habitu, celeriu4 incandefcum ,pra^
fertim ^vi inparvopufiUo^ corpore exi(iunt,qvi^
bu4 oblata etiam futili qvavis caufa nuUius^j
mowe^^i occafione,citi4fimebills aCcenditur,qvia
propter loci angufliam, minimumgj organorum
intervallummentem confeHim corripit^ at^ ut
bumiles cafas ac tuguriola. infiammat accendtta.^
CAPUT XX.
DE

AmOre&Odfo^

Pracepta.

L Arhor cft afFeaus facultatis concu-
pifcibilis, qvo animal ad bonum pro-
pendet,cumcoqve vult uniri.

11 Odiumeft affcdus facultatis concu-
pifcibilis, q vo animal a malo abhor*
rct , ab coqve amoveri cupit.
Quaf^tonei,

I.hnamorjine Utitiaejfeqveat ?

5^» Amarc elt pati, atnarf agerc. DoJorem
infert paflio haee, non gaudium. Si vofuptai
eft, multum certe alieni admixtum habet.
fracaftorius putat, antorcmex gaudio profici-
fii' Sed Rerpondet Scaliger, necexomni
gaudi» amorm , net ex emni amo.

regatf'

PHYSTCA. lo^
f€ gAudium cfi. Gaudcnt multi, olom injDrias
iniuriis ulcirctintur, Amant plurej dolcn»
tes,qvamgaudcntes. Non gaudemns pergic
Scaliger, €x qvocun^ amore : fed medcBe fen-
miu €onvementis rei cot}jmtlioncm : civ£ yer^
inculpAtA voluptoi £fi. ^jfp^ conjugiff
gAudeo , ne^ triHor \ fed fatk habeo^

IL ^otupkx ft Amor^^

SciioJaftici dividunt amorem in concupi-
fcentix, dclid^rii & compiaceniiae. Concu-
qvo resam^tur :nofi propter fcfed
propter amantem, cui prodeil, Sic fiomo a-
mat benefa<^orci¥j : rufticus vaccas & ^qvos-
'Deftderii, qvo resabrensamaturjCui bona o-
p tatnus.S i c arai cu s a raicu m ab i c n t em d iiigi t,
qgtnplacentiis, qvo res pr^lcns amatur, cui be-
nc capit amans* Sic i^micus «mscuin prai-
fcQtem diligit. Sedconfundiair defidenum
Gum araore& omnisamor concupifcit. Alia
daripoifetdivifio aaioris ratione principiiiw
nAtufAlm^fenfualem^ rationdem, Ma»
gnes amat ferruin , ignis igncin, aqva a-
qvam amorc naturali. Parentum «tiara %*
morerga iiberosoaturalis eft-.dicitur^-o^yji.
Pulchra aniamus,faeda horrciuus ob lcnfus, A-
mor virtutis & odium vitii,rationemfeqvi#
tur,nonfcnfum ,non naturam. Deijs ama-

tur.

no ZOOLOGrA

rur,non csconcupirceniianatura]i,fed ex fi-

deciii rntio ancilJariir.

IIIA^ odium affeSus compofitm ftt?

Siriplex cfir aliedus , non eget)s alccrJus.
Noneihn odio ipes. Qvid fperar,<}vi odit
ingratof, mendares, avaros/Noneftin odio
triftitia, EiTcitataDirauni odium, non cohi-
bet, non dcprimjt. Non in odio metus.
Cderuntprincipes, qvo$ nonmeruunt, Non
eft in odio ira. Sine ira in odio funt multis
mendaccs, ingrati, intcrnperantes, Non eft
in odio ofFenfio. In odio iniqvus judex eft ,
iisqvcxj;, qvos non ofFendit. Noncftinodio
<kfiderium, qvo maJe vovemos alicui. OM
mendacium^ ir.qvit Scaligcr. ^pjd mendacio
poftm imprecari ? ^ia odt mipi^s ^ licifjicfos ;
^vibus tAntum abeHy ut male velim : utuhro eot
ijfe difcupiamjuflos. ^t^, boc qvtdsm ex ir)ge,
niomeo.

Axior^jata.

I. iimor ajfeSlm unionis^ odium
a^verjionis eft,

Amant cpujungi amantes, disjungi petunt
hoftes; Sicut ignis ignempetir;, aqvam fugit*
Qyodenimcumamata reconjun(5lumeft) va-
lidiuseft, & qv6 validius, eo fecurius, eo a
eoirruptionelongiuj. Qvodcumrc infenfa

conjun*

PHYSICA m
lonjundum eft, interitui qv^im proxiin.unu
rft, Pulchre S cdi^zr ait: dtpjans am amata
'eunumefejqvoadlicet^appent. G^o circa
'f- b.uem corporAC&nfernnt'^ ^ (pintmdna
ifculnrum conjim^ione unus ut JityfMiunt^ lcl
podarmris fundamentum iumputarent ep ve -
'eres fapientesj bafmmgrata vore normnarunt,

IL hmor amkitlaminor efi.

Mutu;iifitbenevoIentia inamicitia. Sodem
fKodoy inqvit Tuilius> erga ^mhum aptli
ftmusyqvo €rganosmet\^{o% ^ noih-A in ami-
cos benevolentia illorum tn nos b^enevo!en«
tiae pariter aeqvaliterqj refpondeat. In amo-
rc fatij cft inclinatio& cum bono conjundio,
Amor inter homincs &bruta eft, inter homi-
nes & hortos, kd non amicitia» Deeft enina
benevobntiia reciproca.

CAPUT XXI.
DeLsBUtia &Trifl:iua.

Pracepta.

I, Lartitia eft afFetflus^facultatis coticu-
pifcibilis, qvo animal extoHitur ob
bonum, aut prisfens , aut futurum.

II. Triftitia eft affeaus facultatis con-
cupiscibilis, qvo anitnal deprimitur
ob malutn, aut praefens,aut futurumJ

m ZOOLOGIA

L An mori pofmt homines ex Utitia
aut trifiitial

R. De mortibus repentinis JpJinius habet ;
GAndio obihe^ frAter Chilomwyde qvo diximM,
Sopbodes^ Oiorty^iuSfSiciU£ TyrannHiy utcrt^
accepto Tragicd vi6i-ori£ numioi Mater fugna
ilid Cannenfi, filio incolumivifo ^tontra falfum
nuncium. Pudore Disdoru4 Sapientia Diale-
WcaProfeJfor. Pelle triftitiain , inqvit Ec-
clefiafticuj, longe a te, MuJtos enio) occidit
trifti{ia,& non eftutiJitasin iiJa.

ILhnUtus Utum generet^triHi^tri-

Jiem?

R. Abeunt mores patrom cum femine &
rang\'ine in natos. T^onfortes modo crean-
tur fortibm , ^ imheUes imbellibus : (edi^ trtftes
tri(lihuttlatiiatisJ?\^tL^mvti\>iLt.m^\\:^iSe'
neQu4 tempoteproducunturjplerumq^gractles ex»
ijiunt y tenelii, imbecilies , invaiidi^improieri^ ^
^vi mtnus virium^ minusq^ roboris obtinent^qvod
fiatura ( in fenio gencrantium ) vires coUapf£
Itnt^ac naturales vitales^ ffiritus imminuti ,
qvo etiam evenit^ ut animus dtmij^us extHat &
deje^usy mens minusagilist viva^ alacrisj ere^ia*
^voniam omniaparcius contiraSiius^ confet^vuti
funt, nififorfan genitores blandi arcj^ hilaresac
mederatk cAlefa^i vino generattni eperam in-
pendant, Axio^

PHYSICA.

L LatitM objeBum ^ pr^fens
abfem efe poteH.

Gaudemus dbprsefentia bona : gaudemut
aqjobfuruTa. La2tanmr,qvi fpcraotpecuni»
am,qua egent. Islon r efcr t tm^i^vxt Titelman*
nus , adpAsfionem gaudii inApfetitufAciendam^
vtrum jam aElu fit prafens objecltim , vel propin*
qvum certum-tqvod jawjam habehitur^ Qpod,
tnimprope€ff{]\xYi?i Ariftotelis vulgatamfen»
tentiam) nihii diBare videtur. llndc gaudium
etiam deeis , qvaprepmqva funt , 0 jamjam
ventura^qvafi pro prafentibui exiftimatur^

IX.jHktitiacorditataturVtntri-'
Hitia conBringitur^

Ingaudiocordis ficdilatatio&fpiritusai
exteriores partes feruntur. Hinc rubicunda.-»
facies, pleni ocuIi,ac vividus animus. In^
triftitia cordis fit conftridio & ad internas
partes rapiunturSpiritus» Unde paJIorinfa-
cie,tabidioculiacflaccidum corpus. AdC^fr-
danum inquit Scaliger: non reddis caufam^qvA'
re Spiritm in Utitiafer-antur extra > tn triHiti^
rmahantur, Ubi ergd putarit te ftaBtere fiM-
litatem , nefcit, Cauja eU : qviafimiliA mapci^
me appetunt unionem. ^od enim nqn eft um*fff
mn eH qvidm, lf4 qvQd ^ fuo fimili fepaf'*''

ZOOLOGIA

tum , vtdetuy £J* iUud defraudare , (f ipfum ab
iUo defraudari efentidi qvAficompkmento,
CAPUT XXIU

Defiderio & Fuga.

Vr£cepta.

/. Dejtderium eftafFcdusfacuItatiscon*
cupifcibilis, qvoanimal inclinat ad
habendum bonum, qvo caret.

/AFugaeftaiFedus facultatis conciipi^
fcibilis, qvo animal dcdinat a malo,
qvodimminet»

^aftionef»

L Unde dejiderii uis Jitl

Refp. Vehementcr afficiant defidcrafa>& qvo
diutiusabfunt, ed majores accjvirunt vires»
^brbisqvi prcmitur, ardet amore fanitatis»
Gravidaeexccraforum defiderio effigicm co-
rumimprefsercnonnunqvam foetui. Caufa
cft phantafias robur,qvo aliaj facultates obru-
untur.

IL An fugafoliusmalt f(l

Rcfp. Ut l^num aliud verum,aliud apparenf/
Sic&malumautverctalecft, aut fpecietan^
tum, Foga mali eft five vcri , fivc apparen-
tii% N^nmortcm modo fpsimuj:rcdiabo.

tcs

PHYSICA iHf
re« «tiam , dodlrinam & opdma qvisqj ,Com-
raune malum eft univerfo afFc6luum g^neri
competths* DcfiderantmulEiVenerem iilici-
cam) licitam f ugiunr* Lstantur alii in malii»
triftantuf in bonis. Titelmannus ait iSTb»
tvim objeSum appetibik fecundum fs ipfum ^ vel
fecundum qvod tn fe eH , movef Appetitum : Sed
fictwdum (jvod in Fbantafia proponitur ifive it4
ptinre^fiveMiterreshabeat.

%Axiomata^

L ^ejideria dilatione crefcunt. '

Bonum futurumconcupifcimus, defidera*
mus, asfidueinillud fiifpiramu«. Augetuc
concupifceatia « crefcuntdefiderta » cuma*
Unturfufpiria diuttussCumabfunt defiderata.
Sicutbona valetudo» inqvit Cicero, jucun-
diorcft 113* qvie gravi morbo iiberati fuatji
qvam qvi nunqvam «gro corpore fucrunt:
Sicomnia defiderata magis? qv^asfida^
percepta dele^lanf.

ILFuga mali bona^ boni mala eB.

Receiiioab objei^omalo imminente bona
«ft, Naturaleenim cundisconfervarefefe,
& fugere ca a qvae pertiicicm inferunt. Rec€-
dere vero a bono difficili licct & arduo , ac fu-
ga fibi confulere , turpccft. Turpc miltti
lugam adorn^rc j aut iatibuiaa aufi nteruBL.

ti6 ZOOLOGIA
e qvo emcrfit ,qv«rere. Cornifiidus,te(le E
raim9i videns mluesin bello » qvod inter Augu-
ftumi*f Antonium gerebatur ^ fugert afpelUvu
to^s hpores galeatos*

CAPUT XX///,
De Ira.

Pr£ceptu*fi,

Ira efl: affedlus facultatis iarfcibilis , qvo
animalmalumprserenspropulfat, &
inaudorem rejicit.

^Vjeftiones.

/. An ira affeBum contrarlum
habeat \

Refp. Malo praffenti opponitur bonum prw-
fens. At circa bonum praefens occupatur Jae-
titia, cui opponitur triftitia. Inirafcentia
(cucarentia irae, irae opponi pcflet. Arhaec
privatioeft: fed deaffedluirae oppofito nunc
res eft. Reae Armandus de Bello vifu ait :
Inirafcibili facultate funt dua conjugatiottes,
fcilicet (fes ^ degieratio , qvorttm utrum^ eft re-
f^eEiu bonifuturix timor audacia', qvorum
trum^ reffieSiuntalifuturieftMnica autem eU
pasjio rejpe5iu mali prafentit diciturira^.

W.An irahominem interficerepofit ^
9<« Moderaca ira neaiinemQecac :immode-

rata

PHYStCA V7
rata m farorem agit , €ujus coinites morbi ac
[uortes luot. AlUnmio fervorey ait Senecaji
tufdre vtnasy fan^inem tupra vires etatut
tUmaregesfit,^^ kmimm Jufadit aeiemin
tulos. vebememius humor egeBm inmorbos
agri recidere. J>JuUa ceiertor ad infaniam vis
9ft, Multi ita% continuAverunt ira furorem ^
necqvam ex$ukrummenum yun^vam ruep^
mnt, AxiomMA*

}. Ira cor contranis agUat ma^

Duplex cor^s motos in iracft , conftri(^liO^
k dik^ario^ Conftrldio ob maluni y qyad
nima! averratur.Diiarano bb malum, qvodita
audorem rejicere conarur* Vehemens ad-
modum mocusbic eft qvo incalercitcor.,6S
f^ngvinem ac fpifitus fervidos in univerfam
corpus difendit» Spriptisexeunt
liger y tpjafifufpetias i».(lrummis-iaturi. Pr^"
ducunt snim fefe mufiulUdiiium inferendum m
fortihu , m inAchiUe MmhelUbtte , Ciee^reni,
fimitibm , adiingv£ arma, Ibi illbrumiaureaeff.

\\. Iraimfmdicaresfrdaefi'^

Puichcrrimumalias eorpus d^eformefacit.
^rei^mura praeftantiffiTOum fcsdisiimum red-
dit» lltrumqi egregib deslasavic vcrms Se-
neca. Non eB uUim afe^ut facles turbMtor,
^ n$ iuUber-

zooioGiA

Pulcbemma ora fmdavit^torvos vuhtu ex trdtt'
fPtllu/imureddidit, Liqvit decer omni^ irato s\
& Jive afuiSita illiui compofitui fitadlegem, at-
trahet ventmfomnem^ curam fui effundet, Si
iapiUorum , >f4tura vel arte /aeentium ,nohift'
formit eBbahitui , cum ammoinhorrefcunt , tU'
'mefeuntven£ , eoncutitur crebro IfiritupeEiui,
JUlfida vociseruptio toUadiHendlt, Tunc artm
trepidi : in^vieta manw , totius corporisfluSiud'
tio. S^a/em intra putas effe animam , cujtu
0xtra imago tam feeda eft > Sj^ando iUiintra
Jpeiius terribilior vultus , acrior jpiritus eft, inten*
forimpetus^rupturus fe nifteruperit?

IIL Ira dominatur affe&ibus
omnibm.

Scnecara expoficorem babemof. Amorem^
f nqvic , ardentisfimum vinttt. Transfoderunt
ita^ amata corpora , in eorum , qvos occide^
runtyjaeuere complexibus, Avaritiam durisfi-
fnum maium, minimum^ flexibileiiraealcavitt
adaeiaopes fuasfpargere domui^ rebus^in
itnum coUatis injicere ignem, ^J^id ? non ambi-
tiofus magno afiimatus iraprojecit infignia , ijo-
noremij delatum repuiit ? NuUus afeSIuseft in
fvem non ira dominetur*

IV. Ira q^vaHdo^ licita eH,
feafccndum nonaunqvain ^ne cuJpa,fine

Jabc»

PHYSICA. nf
Uhc. Tuncubi caufaedantur gravM ,advcr»
fus improbos. Utrumqve nonvacac vitio:
ievi caufa irafci, &gravi nonirafci. Irafcen-
dum eft in honorem Dei , Ecclefia: , p^tri«»
B.eipublicae & parentum. Irafcendum con»
j ugum , libcrorum » anciicorum & fama; causa.
Scd&tonc mediumdencgatur internimiuni
&parum. Cavendumfemperiie magaafgc»
ramus iras pro parv^ offensa.

CAPUT XXIV.
DE

Spc 5c Defpcrationc.

T, Spes cftaf&dus facultatis irafcibilisi
qvoanimal inclinat ad bonum ab-
fens, qvod acqviri poflfe confidit.

//. Defperatio eft afFcdus facultatif ira-
fcibilis 5 qvo animal dcelinatibon0
abfentcqvod acqviri poffe diffidit.

1. hn (pes^ Triftitiafimul efepof-
sint in eodem SubjeBol

Refp. Diverfi affeaus funt, oppofiti non funt.
Nonigiturpcllcntisfunt naturxa fedpoffunc
effe fimul, PofTunt amantes affici triftitia,qyot
tamencrigitfpes, foreutamorc potiantur.

H4 Rcfpoa-

«o ZOOLOGIA
Refpondct fpes in irafcibili , araori rn coac».
pifcibili , ficut Sc derperatio odio. Spcse
▼clutamor boniardui; defperati© veKu odi-
umardui ,qvatcnusarduum. in fpetitmo-
tuscordis dilatantJs & praeparanris fe adbo*
numfuturum ampledeadum Jn derperationc
fitmotus c©rdis contrahentis le & fugientis
arduum ac difixcuhatc & periculis pJcniinu
i)onum.

II* A« dejperatio toleranda:

Defperatio duplex eft , ali.i virtuti, alia
afFedui oppoffta. Sicut fpesipfa > »udc affe-
Auseftjnuncvirtuseft. Defperatio utafFe-
^uf toleranda &Iaudanda eft. Malum cmrn
ilbitantum,ut fuperari ne^^vear , pr^ftat dc-
fperare , qvam araarc periculum & ineo peri-
re* GaHorumpugnamcum cermmos , pri-
«num uterqve ingenti ladatur fpc .-poft alter
defpcrat, & voeeqverulafugam capit. Prar-
llat hic arriperefugam , qvara araittere visanu
Defperatio vero habitui ac virtuti oppofitai
toleranda non cft. Nemo hie defperet,n^mo
difiSdat. Judara interfecit non tam fcelus,
4|vatn defperatio.

Axiomata^

/. hnimalfdtilce Jperare.

Optlma promittit fibi , futurorum fpe pro*
iocitur. Obje^tum ^ci gvatitor conditiones

habet^

PHYSICA. m
habet. Eft bonum.-eit futurum^eft arduum.v
eftpoffibileadipsfci, Hinc ea proraiffio &
expecaatio» Thale$,qvid maxime commune
cffetomtiibus , ititerrogatus ?5)p^j-,Relpondit»
Hafic etiam illi hahent , qvi altud nthil .

IL Sj?es non efi fiducia.

Fidiicia boni prceicntis c(i: , fpes abfentfs.
Qvi confiditrobori in gereodoOnere,aut in-
genio in habcndo difcurfu, fiduciam haber,
non fperant. Non fpei ell , ftbi ipfi fidcre , &
certamin femeripfo habere fiduciam.
Fallititr augurio f}es bonaf£fefuo.

111. Bejperandum tn impopbilihm,

Defiftit appetitus , dato impoffibili. Si
fumraa difEcuIcaueft, ^vam fuperare non U-
cet, avertitur a^bono anjmal. Cum cayiUy Xxx'
qvit Titeimannus,. cibum appetitvehcfnetner,
Jed videt pagellum tam terrihik farn terribih-.
- tcr vibrantem flagellum , (^vi adftdt cibo , ut nan
Afimetyfepoffiardmtatem fup-erany^ verbers
talta evadere vei perferre , hic certe dejp.eraf:
qviaabejusmodi appetiut deflnit obje^iicom e-
nientis propter ardmtatem d^g dijpctdtatem^
qr^am teBimat infuperabikm,

CAPUT XXV*
I>E

Timore SsAndacis.

m ZOOLOGIA

I, Timor eft afFedus facultatis irafci
bilis,qv6 animal malum imminen!
fuperarediffidit,

7/. Audaciacfl: affedus facultatis irafci:
bilis, qvoanimal malum immincns
fuperarecoHfidit. <
^aHhnes.

timor ?

Refp. Cor fcconirahit,& caloremad partcs
jntcnorcs revocat. Hinc pallor in facie, cx
retfadofangvine Ovidiusait:

Me timor invapt yfiaham ftne fangvine
fncefliu»

Prodit ctiam fe timor trepidatione. Pofl-
qvim fangvis fpirituofus ad penitiores par-
tes retraauf eft. Horror qvoqve feqvitur,
cb fpirituum in partibus exterioribus dc-
fedliam.

\\.^naudaciaJU^ ublnuUa J^es ejl ?

Refp. Cardanus dicit : audacia eftfies maxima.
Scaiiger refpondetr^wV^ , ^pim maximaae
certis/imafiefutara libertatit, fr^ptereaneeil
Audacuftmwnt^ converfionem inftituitSca-
liger , ubi nulla cft. Omnis audax fperat,- at
non omnis, qvi fperat , audax eft. Audacia
«fpcoruuri atfpcs nonex audaciaoritur.

iScaliger

4

PHYSICA 12$
Scaliger pfrgi^- ^^vin ex defferatione qvoties
auddeia m4xima i qvamfpem putes in iUo verfut

Unafalu* viBisnulUmJperare faiutem,
An tibi iHdeturinbav audaciaffei?^t\vLt^At'>
fperationetimor oritur, non audaeia. Qui
defperat, dcfinit appetere ac profeqvi objc-
i^um propter arduitatem. Audentiores au-
tera cum fiunt defperantes , fpe nova ducun-
turA ob eonjundam iramac furorem denuc^
reoi aggrediuntur»

Axtomata,

!. Fortis affeBm tlmor ejl,

Vcfiememer homrnes torqvet,qvi non pras-
fentibus tantum fed & futuris anguntur» Saepc
imaginatto terret & futuri mali furpicio,P/A?-
r<*y«»/>iDqvitSeneca ^qvtenos terrent, aepre»
Piunt^ Sdtpius optnione ampliits Uborarr.m^
qvam re. Citb aeecdimus opinioni-,^ ftc werti»
mtti terga, qvemadmoditmaiiqvosputvi^',mottu%
fugapeeorum ext^e caflris ^aut qv&s aliqvafa*
buUfine autore conterruft,Nefcio qvomodo vera
perturbant* Vera enim modum fuum babent :
Verifimile efii aliqvidfuturum mali f non Jlatim
verum eH ; qvam multa expeUata venerunt\
qvam muita expeSata nunqvam comparue'
J^unt

lU Timldus mn efi^fvi metuenda
metuit^

1^4 ZOOLOGIA

Ah'a majora funt humanis viribvs ,affa fu-
ftineri poffunr. Non eft timidus, qyi mctuit
fulmina , terraE raotum, exundadones. Supra
hominemh^cfunt, &:veianus» qvi eacon-
temnir. Iffylli contra Auftrum, ut ventum
iilis niHirs infcf^um , armsta manu profe<^i
funty nt forutudinemoftendeTent,fed ^trenk
obruti (luitiriae mereedem reportarunt.

///. Audentes Deus ipfe juvat,

Audacia ex fp« ©ritur&fit cumbonoar-
duo propoEta, noa avertitur a-ppcritus pro-
pterarduitatem, fedfuperareconatur. Hoc
ur .Tgamus Deu? jpfe autor eft. Vttlr ut bonura
profeqvamHr^ q wqvamardiium &difficile
iit» Claudianus ait:

Fors juv/it Audent€s> prifcifint^ntiaVatU.
Alexander audiens Darium muitas militum^
parare myriades , refpondit , unm lu^tu naf%
muUastimet ems». '
CAPUT XXVh
T> E

Facultate Locomovcnte

PrMeptum,

facoltas locomovcnseft y qvaanimal
fertur de loco in locum ad objeduin
vel profcqyendum vel fugiendum.

PHYSICA» ns
1. ^amodo fat locomotio?

Refp. Primoobiedum cognofcitur , deinde
appetitur; hinclocomotiva acqvintur.Primas
cenet facuka? cognofcen$:(ecundas appetcns:
terrias ioco m.ovens. Data haec cft , ut bonutn
a fe^fibus cognitum,a app*etitu defideratum,
animal afleqaatur; aut ut raaium afenfibos
oftenfum, &ab appetitu repudiatum , fugiat
vci perfeqvatur.

\\, Jn rejpiratio huc /peBeti

Refp, Dividunt locomotivam sn totalcm &
pdrtialem, Totalem dicunt, fecundum qvam
animal fe totum de loco in^lpcum movet. Par-
daiem , fecundumqvam merabfa <Sc partes
certjefemovent. Refpirationem ad partia-
iem referunt , & defcrib^unt eam,q vod Iit mo •
ins thoracisac pulmonum, qvo aer infpiratur
&:exrpiraturad cordis refrigerationem. Sed
huc non referenda eft rcfpiratio. Mot us cnim
de qvo fsrmo noftereft,cognit5onemfenfuutn
&appetitumfenfitivum fcqvicur. Sed neu»
trum in refpiratione fir. Non «b fenfuum ju-
diciumrefpiramus,necob qvendam afFedlu »
fedtantumexnaturali neceffirate.

\Vi. Anpulfm huc JpeBet l
Eefp. Pulliim ctiamadpartiaiem ixsotum rfi-

fcrunf

126 2O0LOGIA
ferunt. Definitur ^i;^»^;?/ motui eordu dr-
4eriarum^ dilautiont (S tonftrimone conSlan^ a.
facultdte vitdli ad calori^ nativi eofifer^ationent
inftitutui, Idem vcro de hoc ferendum judi-
ciumqvod de refpiratione. Non fcqvitur
fenfuumcognitionem,nec appctitum fcnfi-
tivum, ne^vcfitad nutum & impcciumani-
malis,

Axiomnta»

I. FacuUos appetens eftimperans^

Iocomovens,exeqvens.

C«mappetitusincJinatadbonum,locomo#
vensmandattim exeqvitur &obje<5lum profe-
qvitur. Cum appetitus declinata malo, lo-
comovensfugit,malum(j,av€rtit Qvantum
jlla appetens facuJras valer affedu^ tantum
hic locomovens efFeau. Ubi forascgreditur
&!nopefeipfoconfpicitur, qvod haerebatin
anima.

II. Locomoti<V£ aBus ^arim ejl.

AHusgencraiii , alii\$/ljeeia/is ed. Gencralff'
Jocomctio, progre/noaur promotiodicitur»
Spccialisqvadruplexeft: ambuJatio fcu gra-
datio , volatio , natatio , reptatio, Qyiedara
cnim aniraalia progrediuntur ut qvadrupc-
<lia;quaedamvolantutaves : qvaedamnatant
tttpifccs : qvaedam rcpuncut ferpcntcs Crea^

PHYSICA. 127

i?jV €Kfm T^im bejiias terr£ (5" jumsnta fecufidum
^pei iem 'u.im , omne volatUe-, omne natatile j (5*
omne rep! ile anim£ viventU,

1 \ \XGcomotro£ aBm fpontanepis eB,.

Sp)ntayiCiumox.\x% naturdJi opponitur, NA'
r«'rf//>j' eft , qvi fimpiiciter a natura fit , neqve
alitcr fieri poreft. Sic mcventur fidera in ccs»
lo, elementa cura afcenduntaiit defcenclunr,
SpontiirieuA t^^v^VK ad nutum &impenum ani-
maHs fit,6c fieri ac non fieri , fieri hoc, aut iflo
modo porell". Sicaninialia moventur,qvan-
do volLint , qvamdiu volunt, x^vomodo VQ«
J-unt. Ubi in brutis qvoddam cernimus li«
bertatts veftigium, Qyodradixiis efi:a(5F5o-
num contingentium tneagant crania ex ne«
ceffir^tc. Q^/anqvam liberaliores non opof-
teatfieriin beiluarum libertate.

LIBER SECUNDllS,
De

Corporc Brutorum^
CAPUT I.
DU

NATURA CORPORIS BRUTORVM.

1. CorpusbrutorumeftSubjedum ani-
m« fenfitivae, eUgsuitcr& artificior

/ $1 ad

f^S ZOOLOGIA

ad varias opcrationes edcndas

confi-itutum»
Ir. Dividitur in partcs continentes,con-

tentas&impetum facientcs.

I. ^iale jTibJeSlum innuatur ?

Re^p. Anioia fenfitiva eft forma. Forma re-
^viritfubjct^ura, qvod dicrturinformationis.
Qvod ingreditur, qvod pcificit , & cumcjvo
compofitiim conftituit. Abefie nunc voln-
mus Subjedaqvz vocantin haefionis,cogni-
tionis , operation?s & praedicationis.

\\. ^id prdijient in corporetot
partes \

Rcfp. Ad varias opcrationes edendas formatae
/iinc Pedcsambulationi, oculi vifioni , au-
res2!jditioni,alia:aliis adlionibus inferviunt.
rareratefrentiacanis effefinc oculis, poterac
ellcntia leonis darifine pedibus. Sed adio-
Res reqvirebant & oculos & pedes, Canis
ccuiisorbatusebrutorum generenon eximi-
tur, neqve leocarens pedibns. Aliudejfen^
tla ydrud tntegritds, Muiila dicuntuf talia
animalia : animalia tamen & funt &dicuntur.

IIL ^idpars impr^fentiarum
notefi

venitf

PHY^ICA.
Rerp. Pafs nunc eft , qvod jid totius conn:i-
tLitionemfacit. Qvod.<demere non liceta.
toto coFporefiiie ejiis detrimento, id jnm
partis venitnomine. HincantiqvjffimA il-
ia divifio , qva /J^ofj-JL div iduntu r in l^^ovnt,
i^-jfjLiya. op^iS^i^racontinenti^^jCoiitenta
&: impctum fncientia i feii iri ^cpsy.^vy^,
wmucLxm-A^^ folidn, hnmida & fpiritu*
ofa. Alsas ftridiiuspars dercrib;ttir,corpus,
tbti coh^rcns, communemq; cn ni eo vitani
participans,ad illius a(5lionem aut ufum
conftrudum. Uhi excluduntur e uartiuni
cenfu,&con£enta<& jmpetum facientia»
- Axiomata.

/* Corpmbrutorumparseft, tO"
tum eB^

Refpe(flu'ellentia2, parse/TentTalis eft,
CumformaelTentiam totnm conftituens.
Refpedu integritatis , totum integrale eft,
cx partibi^s integrantibus conflatum. ibi ^
eft unio , per modum aSus & potentis:Hi<:
per modum continnitatis. Ibi pundum efti
cui nihil addendum , nihil demendumt hic
dantur incrementa , danturdecrementa.'
//. CorpHS brutorum bumams moH

'vet oculos ^.mo^vet anifm^s.
' Magna dilatatur fjpecuiationi noftra; pky
'T;'^^ - nities.

1^0 ZOOLOGIA
nities. Dulci/Iima fpet^tacula objiciuntnr
oculis & animis. Cuilibet bruto corpus,
aptum anim^ moribus , datum eft. Talem
corporisftruduram liabcntanimiilia,qva»
lemanima?facu]tates .5^ mores reqvirunt.
Corpus eft tale;qviti anima eft talis.Cornua
bosnabet^ qvia animn ipfius pnandxeft.
Canis nos ferit dentejqvia anima c jiis mor#
dax. Ridiculum corpus Simia habet^qvi^
aaimam habet ridiculam.

GAPUTIL
DE

Partibus Continentibus,

Fnceptum. ^
Partes continentes funt, qv^ob Subftan-
tiasfoliditatemmanent aliasq; partesru-
entes & fluentes concluduntUr ofla, ven^,
arteria:, cor, hepar&c

L hnptli , njeUera ,pennA pfqtiama,
cornua^ ungues partes con*
tinentes ftnt ?
Non minus , qvam offa , qvam cartila-
gines & carnes , ad continentcs partes fpc*
- i^ant. Habent in fc fuccum & fangvincm:
habent fpiritum ac vitam^Nutriuntur^Ycre,
Hi^gcntMr y€re.Coh«rcj5t6Wnitotij)',ab eoq;

PHYSICA, 131
ajgre divelluntiir. Nc piitemiis excrementa
qv^ ornamento limt corpori &emo-
[umento maxtmo.

r/, hn colorem hahemt /qvamdf ,

cornua, ungues ^ unguU ?
E^. Corporfi psUucidr lunt, coloratanom
runt. Ex accidenre qvandoqj ob lijbjedas^
partes colorem non tam habent , cjvam ha-
bere videntiir. Arifloteies ait : c&lores cor»
naum^ ungfium , ungtiUrum fro. cuiis pilorum^
iohre j^qvuntur. Stenim cutvs nigr^ , corrma.

unguU nigr^GriuKtur, candid^pati moda
in tolo/e rejponde^e , &" cornudf ungves ,
unguU : medfis tttdm medium eadem colorem
yrsferunt. At dentes naturani osfiur» temutan-
tur \ qvamohrem hominum nigrorumA ut JEthi-
opum atg^fimiiium j dentes oj^a candevt : un-
gves nigri m&do fu£ cutis dffarent,
Axiomata.

/» Tartium contmentium qvddam
fropter effeyqvddampropter

hene eJfe^faSl^ Junt,
Efle non poterat animal finc capite>fine
thorace,fineabdomine, Sunt eniminhis
vifccra primaria,cor > cerebrum> hepar.
NeqjcfTe poterat line lis qvas inferviune
iftis .• (ine venis ; arte riis , nervis. Pote rat
\% autetn

1J2 200L0GIA
autcmefTefine cornibus^finefqvamls, (ine
psnnis,{tne pilis , fine ungvibus. Fada
hacfunt non propter Tjva^ fed propter
To iu ii vct/. Ubiqve natura parens ,non de
xieceflariotantum , fed &de utili follicita
fuit.

\hPartium continentium q^vdidam

perfe&A^ qv^dam imperfeBjifed

perficiendA : qv^^dam necperfe-

Sdiynecperficiendanafuntur^
Aqvila perfedis nafcitur o^culis : canes
&feIesimperfcAis, fcd tamcn perficicn-
dis: Talpa nec perfedis nec perficiendis.
PerfcaafunttriaosficuJaauditus : malleus,
incus & ftapcs. Non crefcunt qvantiim
corporis moles crefcit/ed qvantitatem dc.
bitaminipfohabcnt primordio. Offa nn«
cipttisadeo imperfedafunt ininfantijDUs,
ut hiatum qvcndam efforment : undc ibl cc-
rebri motura vidcmus in rccens natis. Pri-
mum igitur membranea videnturj poft
cartiraginea,deniq; offea- Coftxfpuri^^
nec perfeftjB , ncc pcrficiendz fimt. Nocu-
mento enim eflent, perfedar effent.

\IU tars omnium prdiHantifima,
cor efi.

Videat

physica. m

Vldentur qvidem tres principes partes
rnutuis egere auxiliis. Videnturtria~rnerk>
bra,cor , cerebrum& heparconrpirare
mutuo.Sed qvid cammunicat hepar carens
vita/' Qyidprsftatcerebrum vita&anima
deftitutum ? Poteftatem fuam a cordeha*
bent^cui debent vitam&aniraam. CerMe-
dicis , inqvitLaurentius , fatultatis vitalU
domiiilium , «p%>! 7i/ kffXyM^j Ti/ (^jTv > vit£
principium, fons calaris^ vivificineSlark^
arteriarum ^[(oijlcl 0* feattmgo •> pulfut (^ rt'
fpirationU primus auElor ♦ qvQvigente iVigent
omniaylangvente langvefcunt^ inttretinteinter'
eunt» Hic artificiofus iUe Zenonie ignis: eon»
tinetur. Hie divinus W eeehflis tUe ealor tegi*
t^r , ^vem Prometbeum etmlofuratumfingunt»
Ht hominem vita donaret, Scilicet in boc vU
fcere quafilares effefoeum^oporfuit^qvonati*
vus fingularumpartium calor eonfervaretur0
fugax euvfsfs partis vivacitas ejm infuxu m
erearetur,

GAPUT liL

Dc partibus contentis.

Praceptum.
Partes conteota: fant, qvae tuunt, va(3«qi
propriis tanqvaoi conccptaculit cancludua*
tur, ut fangvii.

m ZOOLOOIA
I. caufas fangvts babeat ?

15^. EificJcns principaiisanima cft, qvaj utf-
tur orgams, hepa-te^iieTie, vetiis. Hcpar prx-
cipuum organum eff. Ad hocenim ven» la-
€tejE tendunt: hicfarciDam deponunt. Hic
ctiam radiee5,vena2cavx & porrx funt.ut ia
ijniverfumeorpiisfrcri posfitfangvinis diftri-
Ijutio; Fini^ eft , liltimum animalium fan-
gvineorum alimentum effe , Alic enim
«ibus, alir fangvis , hicimmediate ac pro-»"
3tKne , iJle mediate\& remote» Materi^t,
^evcranont^ chylus eft , proxiraa nempe,.
remotacihiu^ potu4 eft, Mareria c^nftituti-'
<?»/ir,ferum,Iiqvor ruber,fibr3E fangvine^
Jia. Aiimenfa enim exdiverfis conffantpar-
tibus^ unded J verfitas in chyfoy drvcrfitas in
/angvine. Forma y rubicundus il/e humor.
Humor i parribus continentibus & impetufn
f^venf bsjs c^tffert, Rabedo autem cti/npri-
tnu deces lang nem. Sanum cninr fi animal^
Ji-ec fiavurn , nec nigrum, icd rubicundumh^
li>ecfangviricm..

Vi^^hn Sangvis tofum homogeneum

PHYSrCA. ^ ijf
SenraumjHdicioqvaevispars fattgvinis,
^angviseft. Rationi ferum non eft fangvis,
neq^ fibrxftngvineae. Sicmlac homogenc-
um corpus videtur,fed tribus diverfis fubftan-
tiis conftat Butyrofa , cafeofa , fc-
toia. Bucyrofa calida eft & oleofa : fero-
fa aqvoia & falfa : cafeofa , terrea. frigida &
ficea. Sicut urina, fero & contentis,tum na-
turalibus cum praeternataraiibus conftat.Sic-
m vinum prster fubftantiam prspriam, ma:-
teriamriutaream & carculofam contitiet. Ha^
bet vero fangvis iftam partium diverfitatem"^
cibo <?cpotu. Bl^pocraies aui inommifM cf"
pouhus, er bilwjtqvidefl aqvop&fan^

H I hn Sangvis menfimwf n^itlopii

Refp.eria«.mtevi!iniasni qvid ineft. No»

Limordia,H^c femen , & fongVsTunc. Men-
Csd1citurfengvis;<iviaf.ng..smenfibu,

t«ci«t :.f. non invenit, cui profit. SuWtan
S reli,vof»gvine non differt . fed e|U^
fem .umeobonitatiseft Exxodem en.«
clwlo fbrmaturi.in eodem hejate get^

I 4

n6 ZOOLOGfA
▼itiofus fangvis foetui concepro, qvi ccdat in
aJiraencum & augmentum ? Hic enim ejus fi-
His cft. Cum ejicitur at<j; perit, praeter naturx
intentionem fit.Latf^is eriam generatio boni-
tatem fangvinis hujus confirmat.Ex eo enim
lac formatiir; bonum ebo^o,laudabiie e/au-
dabili,Si nocef,per accidens nocct: e morbo-
/isqvi fJuit,none/lfanus. Fitctiam qvand.o-
^ve fuppresfio,ubimoracontrah'r|abem.Sic
optimaabeunt in pefnma;ficuc trit»cumde-
generatinloiium, ficut fereen corruptum fit
iJOxium:ficuchomini$ cadavcroicc peflime.
Axiontafa.

L ^angvis nonunus ^ idem ejl,

^ Qvadruplexrangvisdacur. Sangvis m ipe-
cie diauH, q/, hu.-isidus & caliduscll, dulcis,
rubioundusexpartibuschyli temperatiorib^
forinatui , & alendis partibus temperatis
aptus. Sangvis biliofus , qvi calidus &
liccus eft , h partibus chyli calidioribus & te#
uuioribu^ formatus, atqvc alendis partibus
tcnuioribusaptus. ^3^ng\\% pituitofus, qvi
frigidus & humidus cft,e frigidiorc chyli par-
te genitus, alendis parcibus frigidioribus &
humidioribGs aptus. Sangvis m^Jaachoii-
cus,qvr frigidus &ficcuseft, ^frigidiore&
fecuIenrJorcchyii parcefaaus, alcndis parti-
Dusffjgidioribuj&ficcioribusdicatus,

4^^

PHYSIC\ if^
qvehincom-^tve^-tk^ & temperamentorum /
& fomnioruroeff,uthabeamus temperamen-
ta &fomni*fofi^vinea, cholerics,phIegmatr-
ca & melanchplica. Qvae ex praedominante
fangvinehoc veHIIo oriunttir.

11. Magna fangvmis n)is ejl y mdgnra
moles > C corpora mutandi
^tteflas.
Carnifices & lafroneshuman-o-feii^k^fett-
gvine, feroci©tc§-fitmt. Canes mitiores,
calido beftiarum cruorerftimpto , morda-
ciffimt-e^adunr. Qvidamrnillo paftus ian-
S^vine , porcorum moresinciuit.Puella fan-
guine ebibito felium , naturara-a«*malis i-
niitataeft, voce , geftu , faltu : qyia mures
qvasfivit in angulliffimis-&ii»aiminibns.C
farefertur ad fpiritu-s^wfengvine conten-
tos , qvi maxima agendi & mutandi poilent . -
Yirtut-^*^de cumprimis calidus^S^ffiriti-
busrcfertus fangvis tantas infert-iaaatatio-
nes. Ut nunc qvidem commnnes , nunc
proprii beftiarpm-»Qi;£S. cum fangvine in •
ftillcnturhomini. Hinc gloriolusDeusin
facris literis feveriflimum dedit edidum,
de non-eowiedcndo {angvine. , inqvit, /*J
vefcetur uUo fangvweyei ofponam iratum meum
vuUum y^^-fxfiindam eum e meiittp^Uweu
- If Atten^

138 ZOOLOGIA
Atteniiere id debebant mortales > ac non
temcre & corporis Scanirnae feic exponcrQ
periciiHs.

///, Sang^is anlmatus eft,

Non ille qvidemjqYi a corpore deciTus
ac feparatus eft/ed contCHtus in vafis & Gon*-
ceptacnlisfuis. Hic anima? inftrumentnmj
hic caloris fomentiim ac fundamentum eft,
Animanon abfens, fed intimeprasfens in»
ftrumenta fua regit&ordinat. Neq; etiani'
cum fo rmat fang vinem ab ipfo abeil:. Sed
inliQuat fe primum in materinmj a qva con^-
ficicndusifte. Sic & in perficiendo & iri.
confedo fan f>uine datur. Fafta aiitem fe -
t^ione ^ qvi eMuit, animatus non elLSubla-
taenimuniocum toto eft ^ qvxadvits &a-
nimascommunicationem reqviritur.

c'X1p.,ut IV.

De

Partibus impctum facieiiubu

Praceptum,

Partes impetum facientes funt,qvae ofe
fubftantiae teHtikatem huc & illuc
runnt , vafiscjue propriis maxitwe in-
digent,ut Sprritus,

Refp.

PHYSICA* ^ XS9

Refp.Sunt corpora fubtilisGm^jmaxime mo'
bilia,potisrimaanimae ad adiones obeundas
inftruHienta» Corpora func. Habent enirn
materiam & formam, qvantitatem , qvalita-
tes,locum&a^ia. Spiritus dicuntur ob tt-
nuitatem&invifibilitatem. Corpora fubti-
lisfima funt: ubiqve enim pr^fto funtanimas
ppcranti, omniaqve corporis mcmbra, etiam
qva nullis confpjcuis cayitatibus pervia fuat,
permaant facile. Corpora mobilia funt^,
Nunc enim huc,nunc iftucruunr, nuncfur-
fum, nunc deorfum. Surfum autem natura
fua rdeorfumvirtute moventis animae. Potiss.
fimaanimseinftrumenta funt. Omnes enioi
aftiones mediantibus Spiritibus fiunr. Ubi
defunt, neqve vifio it , neqve auditio, ne^ve
ambulatio,

1 1, ^otHplices Jint Spmtus ?

Refp. Prirao^piricusalius eft tr/fitus yalmsho
fiuens. Infitus eft, qvi cum ipfo femine cora-
municatur, indeqve partibus continentibos
implantatur, primura animae & corporis vin#
culum. Influens eft, <^vi in corpore perfeao
generatur,&per vafa fuain niembra orania
diftribuitur ad fpiritus infiti inftaurationcm
& aniraalis operationes. Dividitur in natu-
falem-iVltAtem & ammalem. Naturalis cfti
qviinhepatecxpunore fangvinc gcnsratur,

inde^;

140 ZOOLOGIA
irideqvepervenas in totum corpus diftri-
buitiir ad namrales adiones^cdendas.Vita-
lis ert , qui in corde ex natiirali fpiritu o-cne-
ratiir,indeqvc per arterias in totum corpus
dHlribiiitur ad vitales adioncs edendas. A.
nimaliseft,c]viin cercbro ex vitalifpiritu
generatnr , indaqve per ncrvos in totum
corpus diftribuitur ad animales adioncs e-
Gcndas.

II). knSpiritusinJitus mobilk^
an fixm Jit.
». Ut animalia variant , fic varius Spiritus
infcs eft Arirtoteles ait : nt nobilitate,
ignobilitateve anima^ inter fe ditFeruntnta
&naturaejus corporis (rpiritus infiti jdif-
fert. Perfe^flonnn animalium fpiritus in
fcminibus contenti magis mobiles fapt,im-
perfedorumminus. Promptiusexeunt ex
Jiumanofemine^qvam e ranarum ac pifci*
um genituris.Elaboraro vero corpore^infi-
itus ille Spiritus in continentibus partibus
firmiorcm habetfedem. Tnnc qvietus ac
fixusomnibusincfl membris , potiflimum
anima: corporis vinculum.

Axi§mata»

VSpiritus tnjitus idem cum calido
innato , influens idem cum ca*
lido influente eft,

lln

PHYSICA. 141
llni rei triadarnomina Ariftoteles. Pri*
Qium eft QipiuoTvfS caliditas : iecundui-n Gsf uoy
calidum:tertium :tyiv,u<i Splritus. SpirituS
dicitur propter fubiilitatem & mob1lita"«»
tem. CaJidum propter inhserentem cali-
ditatem. Caliditas propter egi egium fer-
Yorem , in gnimaljibus nobiHoribus cotijun-
iftum. Alter vero fpiritus infif us : alter influ-
cns dicitur , & alterum calidumiftnatum:
alterumihfluens. Ineft enim calidum, aut
abiplisrerum primordiis in remine & pri*
mo rerum ftamine tautcorpore jam confir-
matoexmembroaliqvo principe in partes
reliavasinfluit. RecSius autemnominefpi-
ritusutimur , caliclam cnim qvalitaternin-
fertiqva:&3defle& abeffe poteft.
Il^ Spiritm infittis fif* influens ele^
mentark naturiZ non efi,

Ariftotelcs ai t • omnis amm^ potentid corpm
almd participare viJetur , iJ^ ni^gis divtnum^
qvam ea qva elementa appellar/tur, Ut ver^
nobiUta^ e ignobilitateve anima inter fe dijferunt
Ita natura ejus corporis dtffert. Inejienim\
in jetnine omniumyqvbd facit ut facienda fintfe**
mina , videlicet qvodcaUdum VQcamutJdq^ nofft
fgnune^talis aliqva facultasy fed Spiritus^qvf
tn femine §Hmofo^€orpare contin€tur\&
raiqvdmeo^irituefi , pr0portione rejpondenk

ZOOLOGIA

elemevtjJhSarum, Qvoflvero Ari/loteles
de infito Tpintii z\t, dc inf]uente non miinis
intelligendum eft. Non enim hfc inftaurare
pofletifti7m,fi elcmenrarisnaturxefTet. Si-
milcfjmiJi delettatur.fimili reficitur.Hinc;
fola vj ventia nutriunt > non mincraJia,non
elementa.

111. Spiritm ani?nati funt.
Etiam ad Spiritus referenda r-^e- rnicryi-
ne(^v^diximus. Animatifiint, qvlacum
corpo re conjunc5ti funt. Separati & exclu-
ficarcntanima. Proxima animxinngendo
inftrumenta runt. Reglt h^c ac difponit
non nbrens , fed prsfens intime. Et defici-
entJbus iftis,animalmoritur. Vivit io-itur
per fpiritus. P,egu]a Q%per qvod^fM^ft ra-
le^Um^gis tdevidetur. G^ornodo anima , in-
q vit Sennertus , qvacorptcsvvut^e^Spiritufy
^vibiwproximein agendo nititur-^-nm f^ivifica-
veritl

WSpiritusinpartibus fingulisy fed
diverfd modo funt.

Spiritus infitus in corde viget maxime.-mi-
nus in hepate^minimmrHfi-pjlis am ungvibus,
Juftiflima matcr nacuraeft, (jvcccuilibet parti
dcdic cantum, qvantum f»tis fuit. Difperfus
autcropenotiimcorpmeft , cum partesfine

eo

PHYSICA. 145
fisnec vivere, nec agere qveanr. Spiricus
natiiralis fedem habet in he|)«^e'rv4-{alis in
corde : animal+s-i-B^ccrcbro : inde iri partes o-
mnes d ffunduntur per fua vaTa, vcnas, arte-
lias, nervos. Et fimuHunt in una parte fine
pcnetratione. Eciam minima membranac
pars vivit, nutritur» fentit. Qvae aiMones
diverfisperficiuntur fpiritibus. Hi prsEfeh-
tes funt fine confufione, fine penetratione.
Haec enim miftionis accuratae ratio eft,iu mi-
niiqa jungantur minimis.

PARS SPECIALIS*
DB

BRUTOKUM SFECIEBUS*
LIBER TERTIUS.
Do

Qyadrupedibus.
CAPUT I.

DE

Qyadrupedibus ingenere,

I, Qvadrupes cfl bmtum gresfilejcaput^
collutnjdorfum , veatrem , pedesqi
qvatuor habens.

II. Eftqj leo,fimia, clephasjcamelus,
tigris , eqyus, afinus , bos, alces , cer^,

vuf?

1^4 ZOOLOQIA
vus, caper, fus, lupus, urfus,canis,
vulpes, felis, lepus, cuniculus,melis,
gUsjIciurus, mus &a .

1, ^mam q^iadrupedum fnt
caufki

Caufa efficiens pri^a TicvLSt^i» Dixit
iytW%'iprQducat tena ammam viventem fecun-
dum (peciem fuam,jumeKta ^reptilia ^atg^bejii*
M terrajfecundumfpei;iem fuam ^fuitq^ita. Ar
nima yiATHs hocanimalium genus indigita-
tur, qvia anims vis perfedior in eo quan?
Cc^:tcrise(l Q?l\x{2l efficicns fecnnda natun
«11 : partim ftelk , partim fpecics fe fe mul-
tiplicantes , juxta illud : treftte multipUca^
mtni, Finisprimui fiT ultimus Dei gloria eft.
Hujusenimenarrant potentiam , fapienti-
am.providentiam. Finisintermediiu homo
cftjcui dant alimenta , vertimcnta , obleda-
menta- Et proprium fuum finem fpecies
qvasvishabet , qvem novifle nondatun?
njortalibus eft. Materia creationis terra fu-
it : generationis femen : eonfitutionisppartet
corports, Forma ingenere anima fcnfitiva eft:
mfpeciepro varietate fpe^icrum varia» Ali«
laonisjalia /imije^alia elcphantis.

I»HTSICA. 141
mentm differentm Jint^

^efp. h n imAm fe f£\ 1 1 va m & c o rp u s o rgaht-
cum^capiterCoWojV^ncreaccflet^risparrib^u^^
«conftans:, oniaesiiaBent. Mor[l>u««da«i ad-
anodum convemuut » -cum »d ;paftumibjeii5lafi
€nt,v<0Treni cu ren tj &^€rram fpeilem*

(Os hominifubHme dedit ^ ^duw^tueri
'^mfit0 meUes adfidem toikre ^Ultus.
D iffe runt a ut e m ««//o/^ ^ ialHs ^ffelifhtttm
«Sum^vK^am smanfvetac ac domeftica, qvae-
•d am ierac ac 1 ve ftrcs funt. D iiFemtit moda
fdfcendi^ dum qvaedam r uminantes, qvadam
iHQniraminantesfunt ; ^vaedam etiam carni»
'VOraefqvaedamJiefbivofae, qvaedam omiiivoraE
Cunt. Drffcrunt ■divifionf pedfm^ i\xmx\v^^
adam lingvtfidac fem, qviedatnCdUpeds
JTunt w»ff^f?/>, dum^aEdam'mtind«,qvadan^^
ImmuadaBdicuntur. Non cratione eirentiaca
ifed rattoncufu« &efu$.

JIL ^^mam fotifmmm ^e
drupediim motmda piitt

f acultatestommunres &jyropriae. Cont*
'^UTies aut vegetantaem aut^ fentientem fe«
<lvunturanimain. lllius funt ■facultas nutri%

if6 ZOOLOGIA

jtts fenfus cum extcrnus, tum inter nus, ap pc^

cltos * locomovens. Propria propriam ac

fpccificaracomitanturformam. H«c uc t-

iiisalia,fic proprias ac diftindlas inferc fa.

«ulcates.

jtxiotuata,

t^adrufedesmcoU terraru funt^

Parcuriitterrapriftium hcrbas & arborci:
Ut animantium annona cfTentjanccqvam ipfa
clTent. At nondumIaborumfinis,nond(Uni
opcris tcrminus fuit. Etiam greflilibus &
reptilibus rcplcta eft eadcm , ad ftuporemqvc
Msqbut hominis moxcreandi fenfus mcntcm-
qye afficcrent qvam fvaviftimc. Sic tcrragc-
nitrix prima»fic gremium primum qvadrupc-
dum fada eft. Et qvas fcrael acccpit polTeft
fioncs,fervabitperpefud. Undc hodieqve
in campis & fylvis , in hortis & agris , fpe<aa-
lilfim» vagantur q vadrupedcf . ¥iis occupa-
turincolis, his fuperbit civibus vaftustcrtK
globus.

II .^adrupedes dignitate (upermt
bruta catera.

PerfeAiorem hahcnt animam & perfei^ins
#orpus. Unde fplendcnt magis opcrationca
feDfuonitp,iftis qvam in rcliqyis. Ad homi-
fi«n^ iui •niiB«aiuin r», rcgula «c mcnfura^

cft

PHYSICA. t4f
«■ftj^v^m ptoxinne a<;<:edunr. Vndeandto-
Eiiac pro cadavcrc i» umano fubfti taut faBpc ca-
num, vituJorutn, porcorum ac fioiiarum cor-
fora. Pleruniqi cniw idcm partium fitui cft
cadem ^gura, catiem magnitisdo, eadem con#
nexio. Etcum hominum vivcntium fe<5lio
crudciis atcj^ inhutnana fit, fccure ad bruta rc-
curritur^qvJE & raortua & viva fecarelicct.Ut
ex alienit opibus de propriis informemur, rc#
dumqi defimiliBusfaciamus judicium. Da-
oa;us nit^.terrefta animalia reiiqvis ammalibui
ferfeSiiora funt. Nam haher/t ^ membra plw
raiea^ ipfa magisdiUinBa, qvam aves pifees
plures ve^etiores^ ammjifun^imes , ^ qva
mam i^a gen^rant f funt omnino perfeliiora^
Dsniqi cum hoino omnium animantium fic
perfc6liflimum,ad humaiiicorpoiis naturaai
proximc accedunt.

CAPUT n.
Dc Leoiic*

Pr£ceptum^

Leo eftbrutum qvadrupestugiens ,gc-
ncrofum,fap"Srbum&fcrox.
^aftiones

1. ^vodnam Leonis nuirimentum
Vefcitur animaiibus , pTaedi<|, f ivit» info-

148 ZOOLOGIA
llus eft cervis , apris,bubus,urris & aliis qv>
drupedibus. Hcrbas norinifi afgrotus guft ac
ad concitandum voraicufn. Cadavera non
tangit>niftfafne coaaus. Preftoihac, vdlas
paftorumqi cafas accedic , ac liotiiines etiam
Snvadic ac dilacerar, Praeda proftr^ta , fan-
gvincmfugit priinum mox corpusipfum
crudelem in modum dilacerac acdevora^c
Ciboreplecus riimiiim, infertis in osungvi-
bus extrahlt,qvod deglucivit, rie copia grave-
tur. Abftiriet interdum a cibb , per dies duos,
cumperfedlam nori effc codioncm Teritit.

11. i^Anam LeonkmagmtudoJiti

Egregia ea eft, fed rion maxima. Majpr
«qvantitas cameJi, major elephanti? eft. Eo
vero modo comparaturii corpus eft, ut firi^u-
la partesjfummje fortitudinis fint afgumcnta.
Capat firmum eft , peiflus vaiiddm , juba du-
rior^pracclafe armos & coJia veftieas, lafera
robufta, nervi folidi, ungves magrii , oculi
terribiles , cauda pugnae praenuncia , rugitus
hornTonus» Ofl^a leonum folidiflima cflTc fcri-
buncutvixhabcantcavitatcm ulJam.CoIIifa
agnem gignere, ficut chalybi filice pcrcuflTus,
feritiunt» Aft cx mufca clephantcm faciQnt.
Eftfoliditas iDlconumbfiibus > fcd bb vit«
ac nutritionii rc^vifitum 5 fucco non carcnr,
Ncq,-cx mortuif acaridij oifibui judicanH

II t*,, ^mAmJLeonu generatio (it ?

Eefp. Magnaleonuu.iibidoeft 3 & niajor; in
faemina,qv3m mare. Unde Pardum etiamad*
init5;it»qvod fentiensjep tota vi confufgit io
ultriccs pffinas. Poft cohum tenacisGmexo-
ba:rent,ficut canis.(&; Iupi. Osficulus enimin
penis me.dio poncus eft , circa qvem maximai
daturfpirituum & humocumrCppia. Et cum
mcmbrum fir ofi^^um » leo.min^ens pedeme-
Ic V a t , n e u r i n a c o nfp erga t p ed e m 4-,. Catuli :
sutem cum membrum mQji^i halscantiUt ver- .
fus terram fledi pollit j^pedera non cleyant.
ExiftJmatum piim eftleagnas femel parere per -
.vitam>eoqve partu noo nifi unum eniti. Nam
faetum ungviculis juis matricem difccTpere»
&hinceara jaceratara cum f«tu ipfo ^jicT^,.
Sed fabuiam refutat AriftoteIe& hjs verbis;
C^adds Le^na fertur > vuham cum partu €r
mit/ere,dfiirafahilaefi fa^4 exeacaufat
qvod rarumgenus hoc anmalh eHi Soilnu».
fcrihit , primihpartu le<etiam ^vift^ catulai.
proferre ,Acp€r mnosfii^gtilosunGtminma^U'*
fio fterihfcere.

/V. ^id dejen0[?m leommtan'
dum i

$edit ca qvsbusdam opioio, claEius caete-
ris animantibus viderekonem, qvia apcrtis
K 3 nafci-

nafcJturoculis' <& dormicns oculoi non efat^
4it. Scd praiftantior acies aqvilis & pluribu*
aliiseft. Qvod aurem aperti» qvafi ocuJis
nafci ac dormire videatur,, ob palpe braf,pro
amplitu^ine oculorum breviores , fit,. Brc-
vibus palpebris magQos oculos tegere cutiL*
neqveatj vidctur videpe fcmper etiam , cum
<lormit atttaliud agit. Glauderett fi po/Tsf ,
oculosi €um inter dt>rmiend!jm maximc vc
xetura culkibus. Odoratu multum vaict ^
indeqvemarcuIusf«melIiB adulteriumagoo..
fcit» qvastamen aqvafefeablukjiitmaremdc-
cipiat, Egregiamdrleone& urfarcfcrt hi,-
ftoriami^Iianus. I» PagfiaoyTbradsmonte ,
^n^urfit leonU ingrejfa amrttm catuks interentte^,
moxparentcsexvenatu reverfiyubi catulorum
ptorum necem cafpcx$rant,acsrrimo dolore pref
fi$ autorem odorati & infecuti fum, Urfa tni,
tuens arborem confcendit, lUi autem cum fe
nlcf/ci nonpoffe animadverterenty leana ad ar^ •
boris radiiem excubavit, Leo in f^ha oberrans
tandem lignatorem offendit ^ ^**^^ amplexattu
efi. Trimum ducit in UHrumO' ofiendit Ufos
satulosy mox ftgnis ^pibusdam monet lignata.
rem , ut arborem prJfcindat , qvam ubiprofira-
Pit^urfam in terram prolapfam fer£ difctr^fe-
unt^&' bominemiUtfumleoitcrumad eum re-
tkxit kcum^ubiprius offcndtfSet.

K^id

fHYSlCA' i;i

V, Qvidde appetitu 6 afeBibtu
LeonU fckndumi

5^. Immoderatiorem babentappetitutn ,im-
moderatioresaflTeaus. Sacvisfimui ac fero-
cifiimuseftlco in faeva ac ferocia ani£nalia-,t
non partem q^vaadam vulnerat , fed totum a-
Rsmal diinniar. Iratusicrram cauda peicu-»
tit, & mox dentibus ac ungvibus crudciitcc
pradan^, Timere§aliumc)us0 cantum di-
cituFrper cjvalirates occulcas. Ignens etiam
formidare, & ftrepitus rotarum, & fonitu*
tympanorura creditur. Subtilitatem inde
ducic Scaliger , qvanqvam fnbdobitet dc rc.
^£damfitbHl'tta>Ss\n(\^\i)Cfi obcaufarum igno^
rantiam m ^vare galli obtutum exhorrefcat leo%
fuU nridorem SlephaSi utajmt, VerumGae
pavore, dne horrore, galilcant» & afpeihi
movetur leo. Nec.flammis & fonitu ac ftre-
pitu terrems qvicqvam. Irritatur pQtiu$.&
iracutidior fit i rubicunda galli^aiUnacei cri*
fta;, lonora voce , ruiilantibus f lammif . Sicut
Elephas ferocior redditar fucco raotorui»»
Kabet ruber coior vim movendi fpiritui ia
jrabro fangvine contcntos. Sonus etiama-
cutus pertranfit fubito&coramovet animalia.
Qvod exgaHopavone diIcInaus;^Ar€iairEitaoc

K 4 rubrac

2:ooLOGrA

jrubrapveftes & vocesfottorar. Tantumabel?

timidumfieriindeleoaem^ttcaudadorftaiw
iovadat faepegallum., arcjve djfccrpat*.

^amofuprogrediaturleo f

Qyanqvaaicwru valeac veiocurimo.rapi.

os tamen pedatim^ incedit u t homo, Cum lc»

ingredttunzx t ^lianus,. nn re6fd irer facit, ne<r

fimplexpmitvefiigitim^fedvarium tmprimit £f

THttltipiexx Mod^ enimprogreduur, modoregre-

ditwrytumrurfu^pracedityidem^j vtcisfim retra

tommeatinunc qvafifurfum verfus ^, nunc per-

miftumfaeitvefiigium sdeinde p4rtim> pracidit

Viam, partim obliteratyUt nec venatores ejut ve^

fiigii^infifienteshfirum,ubicumcatulUhabitaty

^fperirepofiintnfvoddivinamunerepropriunu.
natttTA lemum dicatum efi^

Vll, ^^nam propria leonis af^
feaiofitl
Rugitus. Potentiarogrendi leontjpra.
prium eft r ficu t cani» potemia latrandi. Ter.
nbifem vocem habct,(jTa confternantur ant.
laalia qvaqve.. Conflftunt boves&vaecs,
lupi & canesraudrtoifto horribiJi rugrtu.Al.
drovanduf fcribit : Stiamfi interdum prad^
feuantmalia ab ipfis Uonibtu long.ftmh abfint,
*^^f*fi^*derepoffim,tamenterribilirugituifi^

ita

PHYSICA.
9t/tcanHefnAtaf,redduntferas r tttewtfiBant
itoftjivam vi5tim£^ £3* fiant pr^dA kommo.
AxiomatA.

!• Leo q^Airupeium Rex ejf.

Rex geiverofu» fic ac potens^ Generofuft
Ico eft,& excclfu* in eo aolmus»<|vi non fran-
giruE pcriculis*, Ne<j.veulH qvadrupedmn
major^uUivires praeftantiores.. A venatori*
l>uscun>petitur,<ne(jvefugir,,neqvcoccuItac
fefe. Gradatimincedit ^ &cau€iapedeni
veftigiategit, neamarevideaEurpericulum..
Sivuineratur, redain venatorem irruii , e«
«mqve profternit , focikdimisfis. Si infe-
ftaturfolum,,teIumqve averiiturv nan pro~
f^ernit jaculatorem>fed leviter caudapercu-
tit ac terret» Rex depiens & manfvetus fit«
No vit robur fuum leo, & ferrum frangir,cutn
objicitur , catuium non laedit , fed traiiata-
mice. Saevit in feroces y qvos aperta aggredi*
turMartetfedveniamdat mifctis&fupplici-
bus. Undeverfus :

Parcere fubjeBut fcit nahitU ira teanum^

' I L Leo homint infefim non efi.

^Tferror brutorum eft . non horai num. Noti
lafdit hominem, nifil^Efusab ipfo. Et fera: fi
nonpraeftofintjcxtrema cogente neceflitaie
invadithominem. Difcernere eum putant
inter homincs nobiles&ignobiics. Lconeni
K 5 c nitn

154 ZOOLOGIA
tjnsm folar em cflc , & parcere magii homm?-
bus folaribus. Reaius exprcsfit remBodinui
hif verbii : Curk&minesleo metuat , nullardtio
frobabiti» ejfe potejl , ntfiqvod Deimunere(^
eontefiueriburum esl homini^nt adejus non mor
do affe£fum , fedetiam advocemomnia ani-
wnantia terreantur ^ac timidijfmi etiam homL
ves Elephantes vaflijftmoscdlcaribusac fuHibus
urgeant , qvod divinavox ad hominespofl:' diik*
viumteHatum reliqmt , omnibus animanttbus
metum homims incuffe: eft efiimi/Iudarcanum,
cujus rjtioprobabiltf non aliareddipote^^qvam
^vod aterna lege cowpardtumefl , utmelior^
€f ad imperandum magis idonea deterioribus
imperent : fic enim natura opifex ange/U , bi
dfominibus yhi beHiis , anima corporly rati^im^
ferst eupiditati.

IIL Leo benefaBorem atnat.

Lubct hoc exponcre vcrbis Nicrembcrgn^
<jvi gratum leonisanimum fic depingit.A7i;^i-
lis qoidam Hijpanus iUu/iri fatis bco natus^qvod-
dans defertum tranfens^ videt leonem oum dra-
eone aeri certamine nifu^ confligentem, C^o
ton^eSio humana nobilitas & favere , ^ epenu^
ferrefera capit^qva inter cateroi dminatum
fertp leoni inqvam^ adeo ut nobilis iUe bafta,
fvamgeiiabat , draconem aliqvotiet impetens,
fum^mortdlifiutidnspiaga^ tieonem ab eo , in

qvo

fvo verfahAtur^pericuh eripueritt leo prr&
fftum Hberatorem rejpteiens > nuUo aft& edo€ente
velimpeUente , it4 adamandxm eum moveriea*^
ffityttt ^vocungj is/e conferret, pene ceu canesfidl
(^domeHmeqvum.jsqveretury id^j dmore adea
^ncero 0* vebementiy utnuUarationeaBtgtpof'
fet : Adeo verais afeElus merevit^ ut eum eqves
navem confcendere pararet), in Hiff amam tra.'
jeSlaru^ ijam enim tu^ adlittm eum teo fecutuf
erat ) videret^ teo je eodem cxcludh ^ugitu ali»
is^ edkis fgnis^ fvendam mortis pr£ferre doto^
rem caperit : qvibus fcilicet oHendehaty qvamo»
p^re b£c eum a Damino ac bemfaSlore iuo dimif
jio torqveret.Deni^ cum navem magis magis^
a.littore dimoveri elongari^j cerneret » a^ dolo*
rem diUtiusferre non va/eret, in acjvam fefe con*
iecnsut qvsm adeo ddigebAt^ absuntem jaltent^
natatu feqperemr ,.^7* wtrakili bacgratitudinit
i'^ amoris dernonjlrntiqne vigenic tamdtitxu mMf
tls fuBtbiulHEiameBy, doKH ^ defatigationt
nanuiy & interio n ^ffli^iotie viSlus fun •
diim petiityiicp:^ mefgendu4>
GA P U T IIL

De Siniia:

Prsceptam.

Sknia cflbrutiim qvadrupes liomin^mi
externa^formare fercnr,in pierisqv6
atPcionibus inHtatis*.

zooxoGrA

h ^odnamSimUnutrimem
tumdti

Vcfcitur nucibus , pomi$ , piris , omhiv
busqvc cibis promifcue . Avidisfima mellis
el^ qvo expleri ac fatiari vix poreft.Etiam pe-
drculosoninjicitacdevorar. Vino dcled^a-
turvalde^ocj^inebnarur., Sednon faQium-
pune, cum ebria facilecapiatur.

W.^mam Simia magnitudo Jitl

Suntaiagnac,parvse,raediocres :ficut i-
pfavarietatefejadattCatura. Hominisma-
gnitudmem qvibusdam attribuit Cardanus
Scaligcr tantas fe neqve vidifle, ncqve U^\C
fe, neqve audivilTe fcfibit. Simi^ plnres vu

b^formam bumanam babet.fidnon amicam^
AdmodHm. Facics.cnim foedacft , naresfup-
preUacrugas turpc$,uberafoeda in pe«5lorc,
corpustotumpiiisdenfis ftiparum. Oculos!
prol-undo»habet«ccavos,eo$qirecxiguos:un.
gves cralToi & corpus validum. Sola intc?
^vadrupedes cauda carct.

UL ^di^miageneratiojitl

LiMinoiaefuntSimiaEr&humano moro
compiexibus mutuisi coeunt. Ncc tantum

fui ge>

PHYSICA. W
131 gencris fed & hominum foetitellas iamat fi.
\\[3$.Amatpueros 0' »iu/tereSf 4it Catdauus >
on fecus ac homnes fu^ regtonis-, conamr^ cum
incula effugerit^palam cmcambere ^ qvod nos
idimus. Anto ni us DeturrecreTnata fcribi t :
fimio qvoiam foemivam d(f^oytatam adquai9~
lam Infulam ^x iisy qv^ iwcant tncertam.fuflu -
i^e aitqvot Vberos, Sed placetNierembergii
lorrecHo : .y/ qvi veripdrn^sieftiarum fuerwtt^,
tnde fmti^iho-mimformesprGdiereftnan^s potius
nentefuerunti^ fe mpermm^^ignorealiq^va ir'
'ationalU ndtura,

Vrciencaudiunr^ olfsciunt & reli<|va ten-
ruum opera edunt, PrxciaTi nilirl habent,
ni fi qvG H aftu t« val de fi nc. 'Simvn , qvod mi^
r^^fA-if» inqvitNierembergius, mg^ adpericu-
lum fidei Arithmiticam nonferunt. 'Otuiatis te-
Hibus certis nunciis comfertum eft^ in "Berua.*
fta regime fimias tmtdm cum incoiis famtli.iri-
tatemcantra^ilfey ta cum iis pro argento coUu-
dant, Ubi eos ^viceruntiunatabernam peturft
bibendi caufay {^pretiummmeramexlucri>par*
40, SedfidemlupcTattiarratio.

affeBtbm^i
^ulcherrima ^vae^vc anaat toia^ vcte»

fp€v

358 2OOL0GIA

ipcculs*,f«minas. Et nuUum animal impen
^us amr.£ fcetusfuos, Geftat eos fubinde
«ompkditur, contuecur, ac/i pulcherrimi e(
fent. Oranii>usintotaaEdeeo$ monftrat,fi
^audet,cum contreaantuf. Tantus Cxpe a
moreffjutinipfocompiexu charam prolen
enecct. Etardcntiorinmare videturaraor
<jvam in famina. Marem pidi, ait Scaiigcr,
er Umiuam eumprole, Ftlioltts, fi qvid vide^
^fturdefderAre.nMnupttgr^o^f^minama ma-\
rito maUtraaationkream^ mam addita vul-\
tus acerbitate, eamgari,NempefuperciUo^riau,\
wurmure^ irdtipatriiy at^ reprehenfork mariti,
Mnimumprafeferre»

VI. Q^uidde motuJlrHlAl

Qvtdrupcs eft,fed humanomore ftat bi. !
pc$,inceditbipes,faJfatbipes. Petulanri in- j
fuper membrorum agitationc mira ac ridicu - i
,ia patrat. Nunc fiftula canit, nunc aurigam i
ag«t, nunc militem. Ludit libenter cum in- i
fantibus, qvos matribus abfentibMs lavat fer^ i
Pidifimafuffufdaqva, qva aduruntur nonnun^
^Vam(fnecantur.

VII. Qvmam propria JmU ^
affeaiojit?

Ridiculum coipus habct&jridiculamam-
iaam>Aifc!Jliopropd4 ftolidiusTidcri poifet,

PHYSICA i$9
pram femper pfoducic in theatf um. Scd cuiri
iccaftutiacareat,magis naturalis ci vidctuc
pana asmulatio. Omncs enim hominum gc«
bs & aftus itriitatur, icd fine judicio, fine re-
*pe^u. Lavantfefe venatorcs,ag!t idem fi-»
nia, &capitur, Induunt hominescalceds,
k cxuunt ac difcunt, mox fimia relidos calce*
>sapplicatpedibu$ &irrctituriaqveis. Vi-
Jerat qvadam lavari infantem anucrice,poft«"
la abfenic nutrice, infantem nudavit, cahV
iiffimara aqvarn fuperfuditj infantemqvc in*
;«rfccir.

Axwmata,

hSimiaanimalmaltgneaftH'
tumefl.

VerlbtaSimia cft,& blanditur homini,praE-
fertim facminis. Scd isdcndi occafionem na-
fta j nihil prastcrmictit, qvo,obe/fe poflit. lo-
jurtarum qvoqvc diutiffimc memor eil, & fi»
muitatts nunp ©bfcuras, nunc apertas ge-
rit. Cum cxcandcfcit,verbci:ibii$& caetcrii
?ix cocrccri poteft.

II. Simiaejlfimia.

Ifflitatur hominc, diu bipcsinccdit>homt-
num veftc$induit,gIadio aocingitur, & fao-
toinis loco ab incautisqvaQdoqvcfalutatur.
Scd fcr? at naturam fuami li cet ptirpura vcftt*

atur.

i5o ZOOIOGIA
«tuT. lleditcitoadingeniura,&tiaturs fuc
fcqvitur impctum. Omni^us ornata phalc-
Ti$, fi poma^ut amygdaJa projiciantuTiaccuT-
Tir, & in^piiis fuis rffum movet fpe^lantibuj.

llLSimia faciem hominis refert^^

Muka fi miarum genera conftituun t. Vc-
iianturin Gerfnaniam ccrcopithcci , cynoce»
phali, femivulpcs, & alia ejusmodi. Con-
vcnicTitiam habent cum ^raiis, fimlff vcr«
non funt. Moribus eni m maximc d iiFerunt,
i& qvae<Iamcumfimiacapitale gerunt o-diura.
SimiaB diccodae firapliciter, qv«hominii refc- ,
Tunt faciera & cauda carent. De ccTcopi-
thecjsScaligerfcribit Hos vidimus ftbi ip/h
^taudArttm ^xedere ^^tremas fancs, Hoc a-
jcbant ab iis folis comraitti, qvi guftaifenta-
\ i qvando camcs. Nos idem Wiiteberg» ob»
lervavimus^ubicruentam fuamcaudam c«r«
«opiilieais ditabat»

CAPUT IV.
Dc ElcphantCo

Hephas eftl)rutu qvadrupes^ljaTrienf, |
Tobiiftu^tnaximujhorridum ac^ociic,
^yaftivnet

<^Qdnam elephantis TiutrlmenZ
nmftl

PHYSICA. 1^1
rapto non vivit, neqve carnibus vc- *
citur» fed contentus eft herbis, foenutnq;
>6visinftar comcdit. Hinc nullam infert
nm animalibus minoribus , fed eatradata-
nicc. Faenamac hefbxcum cieficiunt,qvaE-
:i{ radiccs6cevertitarbores. Etiam obia-
:umpanem aeplacentas nonrefpuit j fed «-
iridecaptat.Piurimum bibit,& neca vmo ab-
horret,qvo fumpto ^nimofiorfit ad pugnam»

//. ^^amam Ekfhantis magni"

tudofitt

ft. Stupendaejusmagnitudo^ft,ade6 utin»
ter terreftria raajtimum animai judicetur,
Proceritasaeftimaturfedccimpeduai. Capuc
habet praegrande,minoribus pro tantaemo.
lis portione praeditum auribus & ocuiis. A
naropars qvasdam imtnanis porrigitur &
nuncextcnditur, nunccontrahitur. Probo-
fcisdicitur, acapprehenfioni 5c refpiraticni
infervit. Kon panem raodo oblatum pro*
bofcide capit^fed mtnima qvo^ve numisqia»
ta.Etprofundioratrajiciensflumina 9 ut to#
tum dcmergatur corpus, per lublatara inal-
tum probofcidem refpirat. Crura priorii
pofterioribus longiora funt , ex aeqvo fere
fupra & infra cranTaf inftar columnatuni. Di»
cuntvulgo^ea folida inarticuIataeiTe» ue
|9^i n$^Ye^ar>aec furg^re poiTe ^nimai pr^^

iSz ZOOLOGIA

grande, fi concidat. t^it ditkishgcfbdnm^

fia efiy ^vam vifiu refeUit , cum eUpbas nunc fle-

aat , nu»cerig4t€rurA (S" ^enulmtJubmi§sSAt

fitppiex,

III. ^Homodo gener^t Elefhas?

"Gcnita^e marisipro corporis inagnitudi-oc
parvum eft:^ gcnitali eqvi ^vantitate refpon»
dens* ^ae^mina adgenua ^procu^mbit, cuou
nuts fupervenit. Aperee ac in oculis hominu«n
non coeunt) fed feced unt.XJ tero ger unt me«-
fcro<aodccim, 3c parfiint nunc Cngulos nunc
plures ,magnittfdine vitulitrimeftris.Ctf/«/«r
ntnmweft^videt&ambuUt , &€um'abhi>mi»
wbwtdngitur^nonindignantur parentes, ■

JV^, ^id de fjenftbus E,lefbantis
motandum^

Ktfp. Ix^qyifiti otfadlus cft:, dumTncIoncs 8c
cucumeres c longinqvo ^donatur. Hoftcm
cfiamolfafltt-anifflad veFtere 4icitur. Mtmo«
lia qvoqvc nonpirumvalct, iUatarain inju-
tiafum memor admodum.Miles 'qvidain ja
iicbeCochimferlarciTiam Elephaotcm pu#
tamtite^imdfl >ia fronte percusfic. ^tudiose
putamen Elep^as fuftulic ^ jllud<]vc in ore
ffccondic* Poft dies plurci in qvadam via
f ttblict militem obamh^lantem confpexk.
n^mf^f in 0rttiAtm futnmin frghfiide

PHYSICA.
fa^ acneer in iUum conjmt» Tum exaUabun^
dtu abiit , qvafi ialione $Ila injuriam $rob£

V. Quid de Mppjs fitu fif ^ffeBihm -
Elephanits fdendum?

lkt(r,. Kihii babetimmoderati. Appeti'tn«-
^efiafia , vitat luperaa^. Cibo nimiojioJa
ie obrutt^aeiie , ^ qvando plus juite £u^-
.pfit ,^nedia feciiTat. Inpota videtur nimi-
dumfluMovum aqva xmo ^jtbit bauftu.
;;Scriftura.dicic, eMbereflumna. Et A-
iriftot^Ie« rcf€rt,uno paftu Elephantera fume.
■Ttmvem modios Macedonicos,pUmm^ aiitem
Mire/ex vet fept-em. Sfid copiamhanc^tfir.
norisr^qviritva^itAS mn /vadet voiuptat^
Ne^^ ex lafcivia c©it , led-prolis cauCa , idcjv«
iaaccuhoiacit,nanfpeaantifeusJiomiiiJbtr«,
nec reliqvisElephantis. Piolem -31113^ lcd
nonraorcliroiaruau NBtrkeam^cfomtea:
toetur contrahoftes. Amat «tiam homtnetn
& prdbofcidc Uv^n ejus jxianiis faciem^
qvantum poteft steftatur dSeikim.

VL QvidJe moiu Bephantis?

IQ mocualacri^atem «ftcndic, li«et v^aftar-
iimum fit atiimal. Et gr^atto mced^Dt,
^rdiaiq; exccaiifiroes praeeft. Reliqvo* aa
ancdiocollocatit ^ utagmcn cUudairtf auKf
L a majorMo

i<!;4 ;eoologia

inajorcs. A<jva$ tranfituri probofcide geftant
parvulo» , ne fibi felidi fuffbcentur. Nata-
reenimneqvcunt , qvanqvara deledcntui'
fit)pt;nfe& axjvis & navibuJvMembrorum rao»
tusvariusefty undeintheatris partcs fuaso*
|>titne agit , achoQoratisnmum obtinet lo-
cum.

FlLQumampropria Elepbantis
afe&iojit?

Refp» Barrituf. Nomcn anRomanura fit,
annonfit, difqvirant alii. Vocem autcm
elephantiisnonmale exprimit. Dat fonum
iftum,qvcmprimarcfcrtfyllaba. Alias barri-
rc qvoq,- dicunturroilitcs, cum incunt praeii*
nfti.SoIcnt cni tn clamore acccndere animos,
Utpugnamineant* Qvanqvam vafavacua
znaxim^tinniunt > neqj audax fortis^ Qui
fiimis efi au^ax i Jkfe itifelifuer audet^
Axiomata,

1. Elephas animal borridnm acde*
forme efi^
Horrida magnicudoett,horridumcorpu$ ^
nnivcrfum: pclle tcgitur turpl , afpera ac va^
lid4 , ijvam gladius pchetrare neqvir. Qmni
fctarum tcgumcnto caret,undeamufcif ani'.
wsX vaftuiR aogictir Tilldc. $cd prxfidio Slli

CBtil

cutij canccllata cft , qvam extend.ete * con*
traherepotcft. Amufcis igitur, cummtcfta.
tur , araatis in rugas>repeme caDceUis,<lvot.
nvatadfunt>cnecat. Cauda cauda: Bubal!
rimilis eft , loiigittidine triuoi for^e dod^an-
tura,, paucisin extremitatc pihs.; ^

II. Blephas 'virtutibm eminenseft^

Laudant Elepliantis probitatem,prudentr-
am, a!qvit3tera , c^ftitate?n ^ religionem &
glofia: cupiaitatem: sddunt fermonis patrii
intdlsaum «c inip^rvorum obe.dient»a.in.
Adumbravit virtuteshas. Plinius: cxpphvit
Lipfius : Omnia extoUunt.utcx Elephatitc
hominem faciant.^ Sed tam.vereqvamele^.
g»nter Upfius adjicit vutferU wulfa (f vers
intfe nihil amhigo i iuqpMam major^mot
nec us^ cfva^^ inMtalibui veteres tUarm It^
uffey yacile tecum credafn. emmtam
magni oneris fu.utqvic^vidiai imponUnt.V^r
kat ? Nec tamen maliqvidpammtatt t ettam
falp ; qpia innoxiamendaciota funt.

i\l Elefhas docilis eft^.

EHfcitea ♦ qv{e»grc caf it ipfe hom<>: ftva
corpuf fpeaemus , fi ve animan* , fatis id par
ter. Conforraat corpus ad omnes ex arte
motus ac geftus. Gboreas ducit , & per fonem
in theatro extentumdecurriti Gladjatoriof
edam^ militaresaditmotus, ad ccrtamina
L 5 ^

jS^ ZOOLOGIA
&pfaelia paratur. Explodit bombardaf mr^
uorei & moxferga vcrtit. Literas etiam-
pingere difcit& reae,&cogit«^. iElianus i
ait: vidiegoip/e^vendamwrahUalitep^ofRo'
mdnas promttfcidefcrtBtntemreSll & non con»
torth ^in (f cum fcriber€t\ ^cutt ejut cum
rigoredeJemintaMamerant x. utp/avhnrent^
toi. drcrres & fcriptitantef.

Elepbas robuftUJifnui elf.

Fidemfupcrac , fupra unuioanunai stdifi.
«ri currimfortJsGrnami fed fupr» elephaTi.
tem aediffcata eft, pxc* exprc/Ta^ Scripturar^
Tcrba. Ncc ea vacua fed machini» referta^
it r & du^lfus (f trigintd militibui armatis *-
rocrcdibi/e ergo bems robtireff. De Behe#
frioth iir Codice facro> ijvat iialyenrur,,clc-
phantis/unr pferaqjv Ita' enim Jobus cap.
40. V. ro. EcccnuncBeBemorb, qvem fecite'^
€um r berbamtanqvamBotcomedtc, Snnunc
potentiaefw in tumbis ejm eB, (f fortitudo ejm^
in umbiRco ventr(f e(w. Ofa ejus baculi Arei^,
€jfi ejm fcut virgaferrea, ProfeSio germen
fnomesferuntei, & omnes beftia agriiudunt
ibK Enrapietfuuium . ita utnonfeftinet^confi-
ditfe eduffurumejfe fordanemin os fuum, An
moculU eju* capiet eum qvisqvamy tendsculie
ftrforabit nafum r

v.eie-

PHYSiCA. W
Elephantem irntatruher eolor.

RexAntiochus cemummiltia peditum &
viginti mUlia etjvitum cum triginta. Mm
ehpBanii^^^fr^i^^ inftitutiMoaira J\i<r«0»
produxit m acicm, Eleph^nti* a«tem> Un-
Uineus uvac»K>& mofacum Hqvor ofte»tf#-
batur, (^vo irriiarentur aa;pr^um. €^1*
rei eft,rympathia interraj^gyinem & colbrem
rubrum. Simrle c/.im movcfcfimile.,Rubra-
riimrerumintMi<u, ruber agit^tur f^i?»
qvo 3f itato .^ammo^ntur Sgintut.a^exew

taturii*af

VllAbelephanteemre^.

Ebur qvafi a harro dicitur.Nob enimiantui^
barrire dicuntur eleehaatcs, fed- barri
vocanrur. Ht)ratius.ait:: _

GeT^aot dicum ^affcnbefta quan bc^Jet-
pftantmobrt ba^^Iep^antcJt^dii^, Nihil
Inud ebureft-.qvamdeas. eiephanti*» Sunt
illiintu$utriRq;vdentesq^/atuorad.mand*tj-
dtim^ & praeter hos duo grandiofes exeru
r rominent. N^^n autem forfum .^^n ap"»>
fed deotfum retorqventur; Ex; his cbur elt
ma^nmi pretii : vafa varia inde fomantur.
Olim Gmubchra I>eorumvel exeborcMn-
tum > vel ex ebore & auro fada funt. Int^r
L 4 ^^^^'

Salomonu ope» thronp fuit de chorff eranii»
.ycrtuu,aurafuIvo,c,vihabebat (ex St
CAPUTV. ^

m.- De Camclo^

«:imelus cft brutum qvadrupes , ftrB.
dens , callofum , robuftum, man^
ivetum ad portanda onera fadum^

* Quodaam Cameti mtrimerttum
//?

ren^/n?'^'^/''^*"» &ftugibus. Ciba

"=iu, , atqvmdecim totos diescoaau, ferat.
fumT"''^'""' 'J'"''" ■ninioium,

0£,ntauten,a,v« turbufenta., pura.fu-
gium Ecn,fi_turbulentafueritaava,con.

«'^'-^

R^rp. V,ft..nmum animal cftfdc ob lon^o/a

PHYSICA. 1^9
cruraalthGtnum. Unde & Scnptuf^tdehy^
^octhii^lthx colantes culkem glutiemes
Camelum. Et de divitibus ait : faciliw eU
Camelum tfamire per faramen acus , qvam
divieem introire in regnumcoelorum. Tuber
in doffaeft , undeeallofura ac gibbofuni di-
cituranimal. E pilis ejus formantur veftess
qvaedkuatur Camclptae. Qvalem habuifie
J<^bannem DaptiHamnonobfcure tefiantur fd'
cr& /?>fr^g.Dentibus in maxilla fuperiorecaret,
fed loco eorum plures habet ventres inge-
iuniq; cibum tota nojfle ruminat. Marr*
merabrumitaneivofum en:, ut nervus exeo
confici posfiti <|yo arcus intendatur. Pede^t
divifos habet , unde ad animalia bifulca re-
fertur. In facrafcrrptura tamenlegimus Ca»
melum immundumefie , qvia ruminat qvi»
dem,feduBgdam fcifiam noohabet.

II I X^idde generaiione Camelt?
Rv Lafcivum animal ell: , & coitiis tcmpoi^e
f2vit>tiecintci:VGn*ire datm' fine petnicie.
C^amvisanteminfurorcm rarpiatur amo-
re ,tamennec matri, nec forori mifcetur*
Singulosgigmt: itciit omnia animar!a,c|5?o
maiore funt corpore > hoc minus f^cunda
fimt. Annuam foetiiram Camelo adfcribjt
Ariftotelcs. Scaliger fichnbet : manfvetd
adm odu m hefiia eft , nift c um acc enditur mve»

ZOOtOGlA
nerem. Id qvod tmtio veris fit, Tum ijrri^
memor ommum verberum at^^mjuriarum^ifVAi
accepttdreaoreyineumfevu, Mordi(us ar-
reptuminaerem fubtimem pemilat : projeiium
feiibu£ iOfieutcat, ^adragima dies furore
teHetur boe : qvihut exdttu , priRinA lenitdtt
tepimitur.

IV.QuidJe ferfuCamelil

Nihiloccurritnotatuciignum. ViJct*
audir^guilat, fed non habct qvo excellerc
poslu. Neqj memoria adeo valet.undein-
docihs vald^eft. Pcoverbium datur : Came^
iu^fattat^d^QOc^y\ ftfdte (^inepthopft^ aliqvod
aggreditur. Modumtamen q vofaltare do-
centur, defcribit Scaliger. Calido ^xxiQ^mU
tn hcos foto nemcahdo , juvenculum Ca*nelum

j^atuum. Extrafores, qoamdiuiUetmw eHy
tympamim aut Artabala^ pulfant. Befiia ob
cathrktadtum pedes fiifiollitatternatim. Tts

fer^menfes aVtquotaff^efaciunt y donec tandem

etiaminaerettberoyac folo non ealefam^au.

ditofono videtur exercere pedum motu falta-

tionem,.

V. (^luid deappetttu^ affeaibtu r
Refp. Nonappetitmulta, nec magna.Con'
tentuspauciseft,qvanqvam ob vaftitatem
cosrporispluribusvideatur indigere.. Felle

carere;

PHYSICA. ir*'
c*rer«dkitur , qvo^de affcaibus reaius
exprKjatiir,qvamde hutnore. Tempore
coisustaraenferoces camelifHnt , &: m i-
pfurn re<5tjret3i frviunt; Sefe: rere: mri*
cem amant , &; aegrotsntibus. praEfextim fe-
runropem.

FL QuU de motul
F^.. Velocisfimum motumCasrelJ^ tribu-
\x\\Xinvo die vtginti q^vh^ milliarmgermamCi^
perficerediGftur. rdsutem^non^f''»^"^^-
ttpedun9rqvh» hngiiudmi adfcribendum*
P^apter pafmumlcnim aTnplitudinejTi cur-
fus viderur ceterrimns FQflirmllis;admonij
tionibus, nuUis minis verbcribusrfcdl
fvaviorc cantu ad eontinu.tndum. iterdu-
cimtur.

¥\ tQumam ^mpn^ camertafft'^

F?. Stridor^ Stridci^ refertur adfunesi».
fTo-niiicationeprinYA ac propria. Undeftri-
<for de funibusTdicitar , cunYargitatti ftrepi-
tumcdunt Virgirms fcribitr

Exorititrtlxmor^-virum flrrdor^rudentum^
per ampliaticmem autem vocis^ftridcredi-
cuntur camcli* Sic fitidor translatus cft aJ:
Cinidunitan<pjuii^vox propria.

Axiomdta^

17* ZOOLOGTA
Axiomnta,
I. Camelus deformis eH.
Pukhrum ex partibus pulchris,& put-
chra oninium proportione conftat. T.ira
neceflaria hsBcpulchroeft,utproprins ejus
fit cenfiis, forma ac perfedjo. Camelus
grandeanimal eft, Jongoac gracili collo^
capite exiJi ♦ amplo peaore , binis in dorfo

f ibbis & altisfimis cruribus.Parum amajiii
icjubi necpartes,nec proportio dekdant
lU Camelus cornua defiderans eti^
am aures perdidit,

Apologusejft i Camelos per oratortm cok'
fiUApofiuUfe A Jove, Irammjovem fiT Hulta
poftuUtioKe offcnfttm , aures qvoq^ refecuiff.
Externar enim aures breves ac rotund.^
funf. Dicitur de eo qvi nliena iet^atur , &
nefua qvidem tuetur.
m. Camelus adportandaonera for
&tu efl,

Nataraipfadamnavitad labores cams-
Jum. Corpus enim habettuberibus emi-
nentibus conftans ;ut onera ingentia repo-
liiibi poffe indicetparensrerum natura. K-
Tiftoteles ^K\t'propriuminter beftias qvadru^
pedes boc babet , Cameltuin dorfo qvoddicitur
^*^<rr,Etproverbium habet : etiam fcabiofus

Cams-

PHYSICA. 17^
"Jamltts f lurimorum afmortm geftat snera,
Sfam morbis qvoq; afFedus & morti vicinus
jamelusonercinon fugit»

GAPUT VI.

De Monocerote.

Pr£ceptum.

Monoceros eftbrutum qvadrupes, as
trox & terribikjdiram edens vocent
ac duriirimum in fronte gercns

" cornu.

t QuodnamMomcerotis mtrmen-'
tum Jtt?

Refp Vercitur g^tmine ^ frugibus. E ve-
getantibusenim pleraq',brura fuum petunt
cibum. Exiftimat Niercmbergius iupis
atd; leofiibuseciamalimenta primumrup-
beditafle vegotantia. Monoceros autem
fnontesaltishmos inhabitans, herbiscon*
tentuscfl:. , ^

II. ^mam monocerotis magnitn-
dop?

Ma^^nitudine adconfirmatsajtatis cquum
accc&t.Capite cervO> pcdibus Elephanto,
Cauda apro, reliqvo cerporc eq^ ofimilis
«ft.-wmcum^ornu e msdia froiitcproten-

V4 :ZOOLO<5IJV
dit rpiris'<:omomiiD , longitudincm -pc-
4iini^vatuor tamvakdum, utquicavid
impetat, perforet. Hinc inexpuc^nabilis
eft, «ccfacile inhominum venitfot^ila-
tcm»

///. Qiumjim mono€erotis'£en£'
ratiol

Refp. Coifcustcmpore manfucfcit, fcrlta-
temq; vi araoris d^primit. Elapfo hoc tem-
porc fsmipas-juxtpc.marcs fiii ^encrisin*
feftat/vitamq^; fplrtariam agit.
I^.. .^id de fenfihus monoc^r^tis
notandum^^
N t h il occii r rit, q vod mcr eatur nota ri .Bjt
peregrinaharctbcftiaelljactotoorbcino-
bisdivtfa^ neciinqvam in Eiiropam acidu^'
<^ta. Pleriq; reriim hamrn rcriptoresauri»
ti potms , qvamocuhti tcftes /unt. Undo
xliverilsfim^ Autorum dcanimali hocnari
TAtiones acfcntcmis funt.

V ^id 4€ appetitu ac ^ffeSlibii^

notAndmni
». Fcroslsfinaum aninial cft, &nuIlisT«i.
cuhs ,;nHllis artibus, imllfs benc£ciis cicu-
ranpatcft. Scribunt qvidem , vifispucl- '
ii$raan{Vciccrc,& aliqvando ittxraeasde-

PHYSICA.' i^r
abiinibmnum j earumqjamore^odoT^
illici. Pofl: venatores acccdere , bcftiam
i^are, accornu xefecare. Sed^iia.alii5
ententja.

VI, "Qmd de mGtu mmocerotis ?

Celeritate pedaravalct. Ad ea refer-
:«r animalia , qvrbusvclociffifniis catAiseft.
CJyalia ^mit cervi , tauri h^eftrcs, i bices,
3apre2jcanes,cqvi,:pantherae & lepores.
VtL Qmmm aftBio^propriamO"
.nocerottsl
Yoxpropcia moinen ^ert-Mm nou babet«.
Nierembergius : ^ffxobfi^na dwa-fatU
ntono^eroti, Decattsnon obfmrumtCfmd
variaik voxfit , pro vario /^eiiu. !Lihtdmt
A€€€nJib9rrenJds edmtpoeesaeingsntilm adss
ire^lent^Jammhtts.

Axiomata^

hDMttr umcornu,
Divinisac humanis literis celeljrstum
uiraaleft. Multaiuntaninialia unkornia, /
ut onagcr Indicus,vacc2 qvsedani in Zeila,
Campnuranimal amphibium. Gmnibus,
dignitate^mtecellit, tqvod proprieGTScis
dicitur Monoceros,Lmms unieornis. Hujus
defcriptioncm Scaliger liis <kdit verbiss
Unifrnikm effvi mftinitudo: ertmt^i4^ut^ei

dtH

17^ ZOOLOGIA
defycervtipiUcolor paUidus\ eqvijuba rarhry
i^revior. Cex£ viUofax Cornu unumintegrum

Nice£ vidimus , alia alibi,

IL Unicornu rarHm,pretiofum
^iribus egregiis prdditHmeft.
Placent verbaRhenodsei : Cum monoceros
Animalfit rarum &ferum , nunqvam cicurs»
bile , nififorfan cum adhucpuUm capitur , nec ei
ut cervu cornua qvotannis dectdant , non mi»
vum.fiiUius cornu rarum ftt (S' pretiofum. UHuf»
famen lorigisfimum & hominis proceritatem <e-
^vans , tanqvam tbefaurus dituftmus fervatur
iri templo B. Dionyfii juxta Partfios , multA
fegmnafingulipharmacopola Parifienfes in of^
ficinit fervant , ut qvetiesufus pofiulet., hoc infi-
gnipraftdiojuventur, Laudatur autem plu-
rimum adverfus vcnena & adpartesnobi-
Jes cxhilarandas & roborandas. Proinde
/blct dari pefti,morbis contagio/is & omni»
bus venenatis.

11 1. Unicornem in diluvio peritfe
figmentum efi.

In Bobemia , Thuringia ac Aiifnia locis qvi*
husdam cornu;i efFodiuntur eterris,ufum
habent infigncm in Epilepfia,febribus ma-
lignis,pefte& aliis morbis vehcmentisfi-
mis, Vejidiiantur qv^Rdoqi pro corna

PHYSIGA. j^i
nottocerotls. Et funt q vi exiftfmant in di-
uviopcriiircmonocerotem , Sc nunccxt^rc
antora cornua. Sed tanta creatoris induftria
uit ,ut nuila fpcci^ s pcrirct. Nec^ tot cornua
idhacusq;Vempor^ex uno aiterovc animaii
:eli<5lae0e,vero confonum. Ivlineralia funt
:ornna iJla,qva: tcrrafuppeditat,non animalis
jvadrupcdis partcs. Neqj tanramduritlcra'
ic foliditatcm habcnt , ^vaataia unicor^
^«iiuinum-

CAPUT VII,

De Tigride»

rigris cft brutum qiradrupc^, rabidutn»
robuftum 3 indomitum & maculo-
fum*

L Quodmm tigyjdts nntrtmentum

/^*

B.crp. Vl^rit cx rapto , Ccf voi ^ fcovcr oves «
cqvoj , 5ccancsinyadit, imerimit ac dcvo-
rat» Elcphantcmetiamaggrcditur^ undcro»
buftior Elcphanto ,ac fcrocior lconc dicitur.
Neqj hominibuj parcit , fcd pcrfcqviturcpi,
^qvos fupcratjdiiccrpit, £0 Uflspoic prac*»

17S ^ ZOOLOGIA

€ipue f qvo catuJos alit , adoritur homi'oci,fi

prjusoccurrancqvamanimaJ brutum.

//. Qumam tigridis magnituddl

Refp. Maximumcqvumrefert. Ui gvesha*
betaduncos, dentes acuios, pedemmultifi*
dum^oculosigneorpJendorcmicantes , cu-
tim variis maculis diftindam. Tantumpul-
chritudincintergresfiJia praftai, qvantunL»
intervolatili apavo.

\ i I. ^anam tigridis generatio i

Fallo creditur omne genus tigridum foc-
mireum effe , nec coirc cum uilo mare,fed cx
vento concipere.Capiturcnjmnonnunquaai
masjcifirariiis. Rard autem capiiur, qvia
vifisvenatoribus,catuJi$ reiidlis, in fugam
feconjicit.-facminaverocatuiis adftat, dca-
nimo micfto a Ixtis venatoribus irrctita ca-
pitur*

W. ^tid de fenfibustigridis >

Olfadlu valeredicitur, ut vix primas in
fenfu hocconcedat aiteri. Hiftoria refcriur
de venatore & tigridc. Venator obfirvat cu»
btle tigridis , ctmpr£dat Ce^atur, catulos eripie
^ fugit^ Beftia rediens odore inveHigat , qv»
fngerit venator cum cAtulis ^ Hupendd cekrim
Ute ipfitm infeqvitur, Venator ddverteus non
^ieffft^ofHhigridm^HnmhiitHlkfrojieitin

PHYSICA, 179
•pUm* Uu^c illji Ycportat , in iuHie refert.
Otym rediti reiiqvos etUm repetens » Venator
vtjt eqvo infidens qva^ mAximefugiat ? vix /4!-
men umim ret iftet,

V, ^td de appetltu^ affeBibml

Refi). Anuenta&grcges infeftat , nec homS"-
ncs ab ea tuti» Qvae-rit nidos in domibus dc
cafis, &in barbarosiilos continuofacit im-
petum. Nec atbores afyla runr^t^vas hi con- )
fcendunt. Fugientes enim infe»^vitur, dc-
jicitaclaccrar, Catu/os annat vehenientcr
& ad imaginem eorum laEtatur, Hinc vena-
jor^qvem infequitur ob ereptoscafulos^w/^i'-
dumj^b^ras vitre~as infeqvemi ohfult. HaeCs
imaginc qvam fpeculufa redditideledatur,
catulosqve inefle putat. Sed cum (]>h«rani
pedibus confringit , ut plenius fruatur catu-
lojdelufamfeternit, venatorcracjvc denuo
pctit. Hic alias fubinde fpbaeras objicirjbe-
fciamqyedcludit^ donec vel na-vimvel civi»
tatemingrediliceat.

V\, ^uid de locomotlone :

Tmta pelocitatts eil , ut ftmiiis dicatur Zf -
plfyro genitori fuo, Curfu facile fuperat ho-
minem vclociffimo cqvo infidentem. Ec
navimus<jvead milliaria triginta infeqvjtur
Pcrli«OM,qva aufugitl«for> Obviisautera
' ■ - ■ * M i " ' «^vibus-'

1^0 ZOOLOGIA
«jvibuscunqvehominibus & feris atroxeft,
Maximevero famciicse horribiii ilJa pollent
vclocitate & fcrpcitate. Paftae dicuntur tantn
cffe ignavia^ ut^gregariU UMm tanihMwftt*
gatff agafJtur.

Vi I. ^ttmampropriatigrtdis

Rerp.Rancatus.Hiftoriam defcribit Gefnerus,
in qva hacc inter al ia. Necesfitate logente tafu
defn ars inventa eji y qva tanti fangvinis panof
lueret, Exploratis anguftiii femitarum , qvibus
e cavernarum latehris ad pradam noSlu prodire
folehat, iterfeifSumen. Excavatam fcrobem
ttatibm & egefta terra^ parte fupervatua di-
fiersaiftraverunt. Femensincautuc 9 mas^vH
demeraty tigris decidit infoveam , fudibui -
acf4tisinfcrobisfundofixusinbapt, Rancatu futt
univerfam obtundebat viciniam , m$ntes ill»
firidore reboabant, Saxis ingentibm e fofi^
fuperciliisin eum fudibut infixum deje^it per-
«mpus eft*

Axiomatd'

K Tigris ferocior leone eB.

Opptda invadit, & eqvos jporcos>&ca-
iieiadoriturac devorat. Navim in ora fi
profpererit , profcqvitur cam, ut,fiqvi$ in
cemmfc confcrjit ^ dcTorer.Inlilic ^vaodoq;

ia na*

PHYSICA. < 38f
in naves % & homincs abripif. Ali-
qvando tygvis cohortem militiim aggrefla
eO,& in medio oranium dilaceravit ununy
Hifpanum » trcs Indos, tutaqve & immunir
cvafit. CarnishumanaBavidiflima ^srtur,

11, Tigridi dtfcretlo homlnumefi» ^

ParcHalbis,necatn!gro$. ^fhiops qvi-
d?,m fervus cum (omniaflet a tigride le abre-
ptum, ffqvenfi no6le fub navis , qva veheba-
tur,prora feabfcandit. Rogatqs a Domino
caulam/omnium no^lurnum enarratj cujus
veriratamiila ipsa node eventus probayit;
ommb'M enim dormtentibtu ^tigris ifitiavimin'
filiens ^ C£terisg^qvipltu qvam triginta innavi
jac eba»t , intaGtuyfub p^-ora miferi Mbiapis a$»
prehend't Utm ahripuit. Nierembergius
flatuit» tigrider^ parcere Hifpam t invadere
Indosy mtermdtos Burop^os intsrnpfim
h^rbarum.

CAPUT vni>
De Eqvo

Prsceptum.

Eqvnseftbrutum qvadrapes hinniens „
generofum^docile, fidele,humanis
uGbus maxime aptum.

G^&jiiones,

L Q^odnameqvinutrimentumfit i
M ^ - N""^"

iS^ ZOOLoGrA

Nutfitur gTamine, fano, palds^arcn^ -
bordea& aliis. Gracnen aiuem ae fcenum^
Jirmumnutnmentiimnon dant, (ed avena &
hofdeum. Hordeum tamen magis m»ben-
dum iis, qvi cxcrcentur,^q v^m otiofis. Et cum-
magnahordci fit ari.ditas, parirer & a-vcna,
madefacienda hasc pabuiafunr^ne exficcentur
ecjvi. Fruftum panis notinnncjvam iis cfrer-
ri falubriter, vidi^mns, parcim ut reficiantLir ^
pariimucinlabore perdu-renr. Aqv.am tur-
bidam&crafiamfuavius bibunr^.qvara c iara.
&puram. Qvanqvam rcpenanrur^ avi tur-

bidamaqvamfaftidiuntjfortasfis cx- confuc-
tudfne.

li^mam eqrui magmtudo pt ?

Magunudocorporis nota cft. Ccmmen.
dantur autem aJtiore?, fi robur rerwndeac,
corpusq; mufculorum denfftare nodofum fiu
K.>birudoeti3m corporis mcdiocris optima-,.

v«e inter(jbeiam& macilemam media eft.
CapL-t laudatur ereaum : & exiguum prjcfer-
tur magno.Oculiruntmagni&prominentey.
Aures breves , arrea^, acutcc «Sc explicar^»
Cdllurn mcdtocrcnec longum nimis>.nec bre-
vc Denresnumerorunr (jvadraginta,&iQ
nioiares & caninos & inciforcs di vidunfur; a
iepcimc^anno ad oaavum demum omnes ad-
«unr, £c coiio juba prominetrqv^ valde fu-

perbi-

perbiunt&gloriantur. Inpciftofe laudatui^
latitada, & ad formam, & ad robur, & ad fir-
miorcs grefifus. Dorfum qvidem probatur
crailum & latum, fi tamen fpina paulo fit eU-
tiof, commodius praeftat eqviti fcdile. Vcir.
ter frt moderatus,non nimi«amphs. Latera
hudanturdemifriora,oblonga,&fupra ven-

trem turgidiu{cula> Femora fint ncrvofa,
clunesmaximK,rotund«,foIida.Cauda pro-
Jixa fit,denfa,fetofa & crilpa , longuudmc
totum fere corpusaeqvans. Fedumpraecipua
habenda ratio, & miiiti & agrfcolae , & pcre-^
grinatcri. Nec color negligcndus, ubi ni-
ger pra^fertar atbo^animumqve foftem ac §c#
uerofum indicat*

IILQvidde generatione eqvH

SalaGifiiraum animal eqvus ea. Mas tan^
to Iibidinhfuroreagttur, «r vel odorc cqva-
rum percepto nuUa vi cohibcri poiht- Ete-
qvarum famofior eft falacitas, qvaro cqvcj-
rum. Generanr autem per totam fcrmevi-
tam, ad annum usqveqvadragcfimum. Farij.
unt ftanres & qvidem fingulo*. Optima
consrefl^umstas eil ab anno fexto ad vicen-
n)um usqvc. Partum eduf^t wtfj/e Mctme.
Ex venton«n €onc5piunt,.ut fabula vulgi e^.
Mas & foemina congrediantur inconlpectu
eciam heminum , atqve in rabiem fere^ver-

3*4 ZOOloaiA
VirgiliaJait:

iV^». utfara tren^orptrtemteqv^

<^'P»'4,r.u»n,m«o,^ odor^ttttlh aur^ f
mnfcepuU r»^«^„z.,,^,^ objelta rej.
Fl,mh,„rr,j,o, urJJr.r^Z'u^ort^

anima! cernumur. Odoratu poeius v.lent
cff LPf M '■"^"'•"valdeeqWs

'^■'^id^le^tppetitu&affeaibml
ber:meriT:"r'^'^''^"^^^'-»---

E^^o, & Cervo, cuftodUtnfn corr^mifirit. a/.

V giU-

PHYSTCA/ i8ff
PTgtUymt huta h<£Cj qr^oiam adptntantt-,re-' *
^emtaurutmugitUf eqvuuf himiti^r cervuf fua
i9cefefamno excrt4runt^ Nec defuntexetn-
pla,ubi niortuis Dominis y mortem fibi ipfis
tntufere eqvi pertinaci inedia.

VI, \^td de motu eqvi j

Motns celerrimus c/t priefertim in pfsnitie,
Hinc peregrinantibusynegotiantibus ac prae-
HantTbusmaximeinfervit. Fatria autem at-
ten<i«nda tellus eft, cum alia terra aliosalat
eqvos. Abundant eqvis regiones omnes»
U-itgaria , Bahemia , Poianiay Germmia , Bd"
nia-i Norvvegia ^Tcfrcia. Sed ob pcrnicita-
tempedum ccieberrimi funtTurcici
Hinc verfus.*

Turcus aeer campis , par-ois eontentui i obefrur
Te^gore ^ perUtos celcrt pede fertur ageUos^
Sedplerumij fuis [ utfertur') teslibus orbus,

VI L ^£nam propria eq^vl
afeBioJitt

Refp, Hfnnitns. In pugnamcum ducitur*
hinniru magnoq; impetu in hoftes irruit. So-
lus cum reltnqviturin ftabiilo, binnit,(bcid$-
qve reqvirit. Lfbidinis ftimufis cura
agitur , hinnit , afFe^^^usqve vehementi*
«mindtcat. f* hinnitu eqvi Darim fa^us Rest

'86 ZOOLOGIA

efl .juxta Htrodotum, Mortuo euim Camhyft
P4tutumeJi,utmagnateseqvU fuis veberentur
tnfuburbium , r^x crearetur ycuim eqvui
frtmum bmmrct. Noaepraeedeme Darufer.
vui eqvam adduxit pr^flantisfmam , ^ ioca
€erto alligavit, MoxDarii eqvumadduxit Qf
cum eqva iUa commift, Hinc advententibui
Magnattbut^ defuturorege cogitantibu4,bin*
mttprtmoomnium eqvui Darii, Congrejfam
entmpetebat , (f Ubidine fuA Domino impertum
tmpetrabat,

Axiomata*

/. Equus generofus ac fortu eB.

-Acruerpugnstmordendo,calcitrando,ra-
liendo, actotocorpore. Erigir jtibam,fpu-^
maiu orc emitti>, naresinflac, maxiliashuc
&illiictorqvet,terramungulisfodit, fremit
& hinnit. Hoftem & eqvorum adverfe partis
vocesagn«fcir, &riccfonantibu$tubi$, nec
fulgentibus gladiis acclypci» tcrretnr.Hanc
animi generolitatemScriptura defcribit apud
Jobum vcrbis magnificis. Numqvid dediftk
^q^iio fortitudinem ? NumqvidinduiBicoUum
rju4 tonitru F Numqvidterrebis iUum , ficut lo . |
cuftamt Roburnarisejusterror. Foditsnt vaU \
lem 5 er geftitfortitudine^ egreditur in occurfum. \
armorum. Deridet pavorem , necformidat ne^
remtitttr a facie ^ladii. Super eum fonat

pbaetrAi

FHYSICA.
^karek^ayfemur Uvtce^ ^ haBa.Cum tmfretu

tw£. Inter buceinas dicit > Euge , emriM tf-
doratur kUum^t0mmotionem prificipum(^ tU^

morem.

1 K Eqvus fuperbm eB.

Phaleris ornarus feipfum cirGumrpicitr
mtraturdona» &incelfu fuperbo feoftentau
Pagna ada cum viaor evafit,gefthaudaciiis,
& in folentias effertur , inqvc ipfo inceffu ve-
hetnenter fuperbit. Viaus autem fi fuerit^
dolet,& fc ipfDm cum redlorcfuo cputemnir.
Bucephaltts Altxandri Magni neminem atiimy.
qvam Jlexandrum ,regtis ornatus pbateris re-
cepit in fedem. Idem verb nudus eqvifonem
etiam ferre recufavit. E t o b fe r v a n t a c c u r a te^
cqviDominos» peritis ac praftantioribus fi-
dem praftan£&oWe<]vium, imperitis &ab-
jeifns viribus omnibus repugnant,

1 H. SqDm docUls eH^

Agnofcunteqvi homanas voces , fiftunt»
currunt- vadunt qvo jufleris. Militandiar*
tem6£fa!r3tiones,eosdrdIcifie conftat. E-
gregie Sc^hger deflumcqvum , deformem
ali-as depingit. Eqvum pufiUums deformem
circu-mducebat Agyrtaqvldam-:ctijus jujjuat^
etiam fuointerditm nutu illeommafaceret .Am-

'S? ZOOLOGIA'
^uUre,fuceusJtmproperare , currerejaltare vel
^vadrupes vel bipes. Vinum bibere vidimm, in
tlumbuifedentem : ameriores pedes adpateram
ferre. Pehtmfeumalluvium eruribus /iifline'
re , qvaftA toy)/ore lavaretur.qvatem pitJum vi-
vimus afinum eticuUatum. Humi fefe fternere-y
projiSiumata^ etiam porreHumjacerex ciltorum
€ompresftor>eanr)uere. Caput adhcrinutum at-
tollere : in terga vertere .fupinus oftendere , qva
eorporufitumulieres inetmte admittant virum,

IvMx equiputrefcentismedHlla 've-
(pas crabrones nafci fa^
bulofumefl.

E??am cadavera& ilercora eqvorum prod-
eliercribunt. Emortuoeqvo vcfpas & cra.
bronesfieridicunt-; & e fimo fcarabsos. Sed
advoJare Scarab^os ad fimum vidimus : ge;.
«erari indc, nec novrmus, necadmittimus.
Cadaveraecjvorumvideruntomnes : abiifTe
in verp3s& crabrones^nemo k noftr;s.obferva-
vit. Redii^sX). Franzius ait.-z..^^
bronesperhtbentur nafci ex exanimato corpore
eqvmttex cadavere bovts ^pes , ^vod aiiter t^.
men acctptendumvixerit, qvam qvod iilud ^e,
nu4 ammaiculorumgaudeat humorem fuum%.

CAPUT IX.

DE

PHYSICA. 189

De Bove

5oseftbrutu qvadrupedes,mugiens, a-
nimorujrobuftujlibidinofumjhomini

maltu inrerviens. ^tUioties,

\,,^yodnam bow nutrimentu Jtt i

Rclp.Nutriturgramine, fcEno, palea, hordeo
Scalii's. Panemavidecaptatacdevorac. A-
tnacnemora,&frondibusdeleaatur& arbu-
ftis, qvibus pingvefci|,& reliqviis ciborum a-
ded pingvefcere djciiur,ut ne sncedere qvi-
dem ampiius cjvear. Nicrembergius fcribit;
\n provincia Ahn^ bovest eqvos, i^melos o*
V€S ftjtibm vefct. idem autor tU nonnuUot
iuforum infiar ejfe carnivifrGs. Er fieri poflc
tantampalati mutationcni, ut J pafuadra-
ptum, agramine adgreges fe vertant bruta.Sic-^
ut alienum nonpt^ carnivoraquo^herbU ^fru-
ilibm ac terra aii. Aqvtm bibunt & libenti*
usclaramjqvam turbidam.

1 1. ^vmam bo^vis magnitudo ?
Eqvo haud ccdit magiitudiiie* Frontcni
liabct validani,pugnaeqve idoneam.Cornua
ge rit bina» majoraq vc caftratus, minora tau-
lus. Collumeftrobuftiffiraum,corporis co*
lor varius> & ungula bifida. Boves Indici u#
nicorncs & folipedes dicuntur, Laudituc
nobis bos ft mnAx t ji f(des an-

hriores

m 200L0GIA

fenedu mprvptu h/ibcat.ficaud^ ereaa,(^modi

111. Qvanam h'visgeneratio'i

Libidinofum aniroal eftjednon aqv*^ o-
mi,, ann. tcmpore iibidine flagrar. Optimum
congrcffustempuscft, medium vcris. EtJi,
cet pnn^d attatisann^gencrare incipfat, ta.
raen antc tcrtium annum admittendi noti
funr S.cutnccijvi duodecimum annum.
excefleruBt, facundi admodumfunr. Duo
tautivaccUfeptuagints fufficiunt , qvia gravi-
dac cos non toleranr. Non aurem toleranr,
S via percuflionem uteri feqvitur doior , dolo-
rcm fuga congreflus.

X^S^iddefenpusho^vis^

Tcrapeftatum praefciumefl^eferunf Odo-
ratu nempc pracfentircmurationes aerij. Alias
Ijraplex animal & ftoiidum bos cft: parum
lcnhbus cxtcrnis,paru intcrnis vaJcns. Ufu$
boum in agris potius,qvam in urbibuscft.
Unde provcrbium 5 bo^ incivitate ; de
€o,qvipractermcrituraevehiruradhonorcs, ]

V^<^iddeappetitH& affeai^
bus bovis ?
Intemperans ac vaJdeiibidinofuscft.Hins
tngcns taufcyumppo va.cci$pr«liuiij. Armen-

tadi<

PHYSICA. 191
:a diverfa cum funt, tauri a grege kctdunt,^
ilii in alios mugiunr. Propiores fadi ,infc •
\o vultu le intuentur, ignem naribus fpirant,
:crram pedibus fpargunt,& efFreni impeca
jiugnam ineunt. Ambigua ciade tamdiu
coneurrunc, donec vicloriara rctuiic aiter*
□ter. Vidlor cervicem jadtat, & magis jam ro-
bori fuo confidit, ad gregem revertitur, aC
magnaferocitatecxultat. Grex arredis ca-
pitibusadftat, &hunccaurorura & vaccaruni
rcgem vehementcr pethorret.

/^/. Qvi^ de motu fciendum ?

Refp. Tardui inccffus & piger bobus eft. Hinc
aratro aptiores qvam bigis auc qvadrigis funt:
juxta proverbium : Bqvus in qvA^rigis^ in ard*
tro kos- De eo qviadhibeturad negotium ,
ad qvod natus & educatus cft. Germanice :

|Ia*. Cmcm^Diebc nlrgenb bcflcr /bcnt^ «nt
©atg^tt. Caretcamenlegenccefficas. Ho-
dicenim trahuntqvandoq; currum bos & c*
<jvu$, ut caufa focjae : Sednoa absqve utri*
usqve damnOf dumeqvutn retardacbosybo*
vcmimpelliteqvus.

VII. ^mam propna bo^is
afe&iol
Rclp» Mugituf . Ytccas adfc fc tscat h^-^

gitu

19* ZOGLOGIA
g.c«. Ad pugnam riv.ks provocat mugJti,.
Vidonaa, prom,mt fib.,cuni validiorcm fu.
«m, qvam hoiiis, (emnmugkum. £tredui
proftr.toholie(e vidoremc/re indicatmugi-
tu. Sylvx refonant%^. Bcvoxafcefliu
nemoifumjngeminata rcmugir.

L Bosmdigenameliorpereorino ed

Alcndi Cifunt bove5,ob uiu arad. prarftatio/eft
domi natus,qva ePoIoniaautHeJvctica addc
H ei vcuci bovcs comcndantur a tenerita.
d.necarnis: Ungaficiipingvcdine,Pcionicia
hrmuatcnutrimenri.Fr^ferim5>hosnoftri5cb
pala(u,fi madandi funt.Sin alcndi ad domcfti,

cosuluj,doraefticospr«ferimus iftis. SVon e-
n.maqvaE, non pabuii, non c«li mutationc
tentantur. Ne^vc conditionibus loci infc-
ftantur,ficut cum c pJanis in montana &a
montanis .n plana & campcftria trasfcru«tur.

ILBos hemimtnfervit carne ^ laSle,
corio^cornibus (^ operu.

Bovis vox&pro vituio,«&pro caftwto,
protauro, &pro vacca furnitur. Vaccanu
notaccum Livius dicit/ Bove tximia capta de
Zr^ge. Hmc utilitatcf,qvanqvamnono.
mncsejusdera fexus, Caro vituli tcncracft,
bomiucci, fvaviifapori,, &taciJi«coaioni*,

, CMifior

rHY<;icA. 195

^^rafljor auteni taiuorum & vaccarum ac
iifticiiis cocVionisjiiTiprimis feniorutn. Lac
>iibulum boni eft odoris 3 dulcis riiporis,&
>cne nvitrit, langA^inem auget, accorpo-
M pingvia reddit. E corio caicei fiunt ope^
iutoris, E cornibus fiilulje , pcdines, u-
renfilia Olim adhibebantur bovesintritu-
rando 5 qvia ci rcumdu<^i:i in area, granula c
:i]|mis cxcutiebant. Hodie agriculturain
ierviunt ad aratraaptjffimi.

111. € cnda^vere tmn /ifesn/ifch

fahulojum eli.
Sentcntia communiseftje cadavere tauri
Qalci apes>licut e cad^ivere eqvi crabrones>
e cadavcre hominis ferpentes. Non obfer-
vantur bsc in noftris cadaveribus s fed cre-
duntur in grati^jm autorum» MuJta tnuro-
rum cA(iiver.i habuimus > paucos ante an-
nos ,cum mircrandagrcgeminfeflaretlu-
es. Apcs inde natas nemo vidk 3 & nemo de
hac generatione cogitavit. Mancat alta
mentc repofitum ilkid D, Franzii J Simdu*
hw wtns Deihiprimacnatwne fuit y & adbuc ,
hodie efl , ta ^ener^tiones fwitium fieci^tum
non nip ex jimilihus ^embm itrti^fma (f_€on^
fianetsfma ^erpetmqveregulAritdiexim/enA^
rentur»

N CAP.

1^4 200LOG A

C A P U Tl X.
Dc Afino.

Praceptum*

Afinus cft brutum qvadrupes rudens?
tardum,ftupidum , libidiiiofumjfa-
mis, kboris, verberum patiens.

^Vdefiiones.

I. K^odnani ajtni mitrimentum fit :
Exiguo & qvalicnnc]; contcntiis eftpa-
bulo. In viis enim , cardur^ , tribulis , fpi.
nis , & alifs vilisfimis pJantis vcfcitur.Unde
CArduosafTno acetarii loco eflfedicimus.-
£)i'f?crn fmb fteg (gfclg ealaf. Lauti/nme eos
alituri , furfureshordeaceos auttritlceQ^
exhibcnt» Potuseftaqvacu(bida tungven-
tisoftenditur. Hincproverbium Aftnusin
ungvemo, De eo, cui olfertu r , q vod ncc a-
mat nec novit. Ut fiqvi dono det militi li-
brum^ paftori gladium.
11. c^Anam ajini magnitudo fit :
Dantur minores cqvo, danturzqvales
cqvo. Afpeau afinus turpis eft : aurcs habet
longas ac lat>$ , ncc refpondentcs propor-
tioni corporis. . Labra funt crafla , caput
iaagnum, cutisdura, denfa ac folida , utfu-
«im m f 5ntiat.Duri ctiam in cutc funt pili,
^ foai^io incpti.Corhabwmagmimrufido

timi* '

PHYSICA. " s^f
timiditatcm Golligunt. Color murinus ei
yulganseft.' cauda eandem pene longitM*
dinem habet , qvam corpus.

1 1 !• Q^/^ Je generatione afmL
Refp. Salacisfimus cil afinusj membrumqj
gcnitale enorme habet.Parit menfe duode*
cimo , & lac habetcra/lisfimum. F^cundus;
adniodumcftjqviamature incipit coire j8c-
coit tota vita , urc|uc ad a^tatis annum trice-
fimum. Coiturushorrido clamord^fGemi-
namadvocat. Rudere etiim aiinorUm vox
eft , etiam cum blandiuntur.

IV. ciuiddefenfibus notandufn:
Refp. Auditum habet acerrimum. Ratio*
nemhujusdant prolixitatem aurium. Sic
enim fonum a longo etlameditum facilc
percipit. Sonos tamcnnon difccrnit , un*
de non tim ad voluptatem qvam ad neces-
fitatcm fenfu hoc excellit. Alias ftupidum
animai eft,nulliu^ difciplins capax. Qvi«
dam a tyranno, indid^ pcEna,Gogebatur»
ut informarei ^finuM, Provinciam recufar©
non potuitj feddecemannos expetiit adboc
negotium. Admonebaturanonnullis j ne
hoc qvidcmtempusfufficercfed prorfus in-
docilcm efle afinum. Refpondebat : novi
eqvidem .fed interea vel afintu , vel ego > tjelty*
r4nnm vel n(m emnesfimul moriemur.

f^t '2ooLoorA

V. qui^ de appctitu 0* affeSlibui ?

Inteinjjer.ins & iibidinpftis c/l Pulios
ardcntef amat, &in nece/Iitatibiis dcfendit.
In pericula fi incidunt , per aqvam& igneni
ruit opcmkturus. Timidus infuper eft ral-
de & patiens laborufti.Non Gaicitrit,nec re^
piignat adfnoditm , Jicct piiis oncris iiiipO'
hatur.;qv.iim Ferreqveant htirnerl.

VK <^id dembtu?
, MobiS tarduseit-Undu animal ignaVnm,
pigrLim,i'rtets & fegne dicitur. Neqve cedit
afinushorninibus, Tedpcrgit viam,homf-
nes<^5 ejedat. Naturaleautem afino eft>au-
riculas fubinde movere. Hinccum refef»
tuf aliquidafinoadftantejSnnUere Videtuc
pb mbruii^ aurkularum. ProverbiMm da-
tur: ^JtriM^ auriculAs movins, De c6, qui,
<ziimriihilinteiligat, nutibusitaalludit, ar-
ridetq; ac IT probe tcneret bmnia.

VI QU£nam propria afmiaf-
feBio fit f^

•fc. Rndcrepfopfiaafinbrumvoxell. Ovi*
dius ait t

Ueritdit a fiahra iurpis aJeUi meth
Rudic nempe poft labdrfim , cum 1« tatur
derebenegefta Rudit cum fcemiuam cer-
nit,& voce hofridi blanditur. tt rudere
nondcfinit, er/iawro & argento exornetur.

dixhmAia

PHYSICA. ^7
Axiomata.
!♦ hfinm afmo pulcberrimtis.
Etiara deformes buccsfuos habent ba^-
atQres, Afinus ainit afomn fi;§ fucn^^
Comi:ci,ls (% effert :

Resmira non (;fi. y iBAjt fie prohfV4f^i

J^ulcheKrimus cap 'i vtdetury^ kos, kiovi ;
Aftnm aftllp pulebfr 0 ^(^ftssf^i.

\\,J^,finmgMienteir ferjomra.

pocfo impofim onera yehit inurbem 4^
fepoxtat,. Magnitudxm qum .yideturim-
par aon. ^fenMjt ^alde ,;icdAm^^
demittit.

Onagei; fylve^is ^finus^^e^ ftrufiu|l
corpons cutn, a^nP 4onieftico conv^nit.
jMoribus differt qvo4ammpd6 , oumpnmiS
HmoT^ erga fetumr Opplanps a^t \ Ons*
ger ex ^muUtione, &irM^litate tantopere Ubom.
f:at,utfuipuUidemdtreltnteir^^^^^ Itagf
f£win£ pariehti proximus apUeni , far(un$
expe^at , etfi f<£ntin4t. e^itur ^dmat partum^&f
iambens ipfum lingvaeonfprmat: fi^autem edf'
tm marem vtdet , tumf^nl mmo imitatm

15S ZOOLOGIA
ex agritudipe Ui^rare inei^it , ^u^d altermMS
vattujk , quimdtre aliqvdndofotiri pespt: qva»
fr&pterfuritntianimQ (fprompt» pullorumte*
ikiculos aggreditur Abftitiftcrex mater etfipdri'
endiMmhus debilitata,fuotamen infelicifili^
eontrapatremauxiliamotitur. O me miferam,
inqYic , qvapartumedidi infelieem ohfceim pa-
Urnum } O fihum boe miferiorem^qvodnonun'
gvibusLeonum ^fedpltu qvam hofitlihm patria
ekntihut oh rivatem inmdiam eaftratur,

IV. Ex adulterio afini 0* eq^^
fit mttlm^

Mulum Tocamus eum ^ qyi affnam habet
patrem,eqva:mmatrera: qui partira patri,
partim matri 5milis eft : magis autem patri>
qVammatri>cuiusctiam rcfert voccm. Ha«
l>ct magiiitudinem cqvi, aurcs afini> & eor-
j»usmacikntum.Angenerctacpanat;^liti-
gamautores. Ariftotelesftatuit, eoncipeet
^vidempoffe aliquandomulamy fedenutrire Cf
infinemperducere nonpofie. Maremvero putat
generarepofie ^ cumealidiorU fit natura^ quam^
fcemtna^qua nihitcorporisper eongre/um adge^
KerationemconferatScvi twt autcm Co|umel-
13 /ifrica regionihus mutarHm feetusadeo nore
' fradtgiofos haheri ^ ut tam famitiares fint inco^
li4 qTomeqi^arumSic cfiftingvenda funt Toca,
liteonftetveritas. MultimuItanegant,Tel

qvia

VHYSICA. ^ J9P

qvia nen obrervaruiitjvel qvia 4d prlncipia
referre ncqueiint.

CAPUT XU

De Alce,

Alces eftbrutum qvadrupc«»velox>firn-
plexiftolidum5.fleb4lcmhaben$ vo.^

cem.

L c^odnamnutrimentumalckjit:
l^. Nutriturgramine&fceno. Cibusfim-
plex fimpiici animali datus. Gcrmanicc di-
citur ^mbf/ vela morbo, veja voce. Vo»
cememmeditmiferabilem, unde nonin-
epte idnominisei impolitum. Et Gesneru»
ait, vere miferum eft anintal.fier&dendumifvod
ptfe audivfmtts ^qvotidianum eimsrbunt comi"
tialem ingrueri\ i ^vo nanprius levetitr^qvi^
dextri ( fi bcne memini ) poftertoris pedis
un<rulamauricul^lihiftr^immirerit : ^od
egpyft p( ,forttiito fierifujpicort€onpulfis ^dis,^
tortii morbi maffnitudine membrit.

ll. q^iddemAgnituSner
Majpr \ft cervo & hirfutiorv cornua
habens porreaa in tcrgum/m pritno egrel*
fa exilia & rotunda , in receffu lata , e quibus
felk} cochkaria; aliaque formantur;. Un-
N4

2CO ZOOLOGIA

gulam habet utbos bllulcam. llngula h,^Q

anmagno e/l pretio , qvia medetur epi.'

Uhc^id degeneratione?
Refp. Sahx e-a,&gregatim degit. In fylvis
Borusiis&Ulyricihabitrit, locaque fri^idi-
oraamat. Smgulos parmnt, necfoecundi-
tatc adeo celebres funt

\K ^idde fenfibusl
Refp. Sagaci/Iimum aniiwal dicitur. Homi..
nem enim olfaau percipit per longum i n-
tervallum. Hinc ex metuinfoveas & nro.
njndosfpecus fefe conjicit.
V' ^id de appetitui^afeBibtul
Re(. Venerem valdc appctit & pullos amat.

Propriajgentisetiamamanseft, ua de o-re-

gatmi mceait. ^

VI. c^/V de motu ?
Ref, Motus velox eft, infhr cervonim Hinc
monente Gesnero , alcem cum fera illa,
qvam 9{e««f§icrvocant,confundunt,eamqi
tant^celcritate e/Te contendunt, ut plus die
iiriOconficiat,qvam eqvustribus/imprimis
lupcr gkciem aut nivem an 5cm@cf)fiff cn.
VI L ^dinam propria ejuiaffeBio?
Rcfp, Miferabilis vox. D. Franzius ait :
voeemedit.m ipfc cx ammali mdiviy 4dmadum

flebtlem

Wlew CSt miferabitem ^adea ut Jt nontan^ce'
'etur , exiflimaretur e£e infans» Et hmcinve^
mnomen,(^ dicitur aptiiGer^mamQS, ^Unft id
jftjmiferura»

Axiamata.
1 hlcis motm rapidUfimUSyf^mem

tum efi»

Scaliger zltxvebmhiunBuWimogenfb «-^
iiore fuper glacie qmtuor tiigtnti ho.rarum
fjfatio trecentot germanica miliiaria transmtt^
tere curfu fcrihunt- Tanta vires i tantaftrni-
(ttasjtdnti fpmtusrtantipertinMiA', Boenos
neutiqvam affirmamm»Virum enim noUlem
rere decety^riminemendaeii (^mmmkfuj^i^
cione.

II. llnguUdcismeietmepilepfm^
Auro & argento includitur > ac de.collo
puerorum fu^enditur flcmagna cumfidu-
cia o-eftatur.Scd ctinl morbua vehemcotisfi-
niu?fit,plura mcdicamenta > caiqu-e intcrm
adhibenda funt 5^ii»,inqVitG6Stierus,^/^«^«
tatb profuiffe^fapius mnen frufirM tma^tum*
CAPUT XII,

Dc Gcrvo-

Pr£ceftum*

Ccrvus cft brutum qvadrijpcs , velox,
N5 timidum.

202 200L0GIA
timidum,rancorcin cdcns,& cornua
habcns qvotannis decidua,

1. QModnam ceruinutrimentum Jit:

l^. Vefciturfrugibus,oIcribus.graminibus,
aliisq; agrorHm &hortorum frudiibus. In-
^redibilc d?.mniim infert agricolis, olitori-
bus> vinitoribus. Und^e LAurcmbcro-ius
cxukatttcm cervam ficdefcril)itJ Scig

pndeicfjaHeut^albcn /wenitfttc fffldlfecrmil
gruncngtDcfgen/ ^Mft<rn/@raffe^it>»frfe<
icnbcn ^Cumctt erfuUetunb bc^ccfffc^it.
SWit f wr^en : 3d) §a6e @peifc trfe fuUe ehnt
.©cf^/ iint mcuicn ^ifcfi arieacif gebccf ef .

!!♦ Qviddemagnitudine:
Rcfjj. Magnitudinc & pulchritudine corpo-
Tisexcellit. Multum fuperbit cornibus fuis,
iolidis , in ramos fparfis, & qvotannis deci-
«iuis. Cornua autem habcnt niares> non fce^
»neIlae.Faciesillicarnofa, nafiis (imus , col- j
lnmoWonguna & gra«lc. Aurcsfuntvcl-
uti fcifl» ac di vifjc , co^ magnum, in q vo os
ycculiarisvirtutisrcpcriri cenfent. Cauda
brcvisfjma eft, de qva memorabile id di.
eunt,qv6d vcncnum contineat,qvod potum
syncopcn , & ©of tem inferat. Sed fellis

fubftantia

BHYSICA. sa^
ubftantia eft , qvodvelflavusille iolor
ndicat. Ncqvcin omnibus deprehenditiir
;ervis , fed paticifllmis.

lU. c^id de generatione:
jj. Salax animal cervus eft.Lib?.iinis tempo-
re mares cfFcruntur , homines atrociter in- *
/adunt,rcipfosctiam mutuis vulneribus ad
tnortcm usqve conficiunt. Fit hoc in fine
menfis Augufti,qvotemporc Arduri fidus
cum fole exotitur*FcBmina» Hbidine tcntat3f
maribus obediunt , extra libidinem fugiunt
sos^Sajpc magna celeritate mares infecjvun*
turfcEminas> casqve inexorabiJcs ad corti
fiftendum prioribus pedibus ampleftuntur^
& in ipfa coeuntfuga. Pdft illud ten^.pus
raaresafoeminisfeparantur, & qvisqve fe-
orfim pafirua qvarrit. Absqvc difficultate pa«
ritfoeminj» pultosqveadprxruptaducit,.
faltum iis monftfat , fugamqve capeflbrc
do€6t»

IV. ^id de fenfibui:
Ref. Odoratu phirimum val ere dicunt cer»
vos. Hinc cavernas, inquibus ferpetlte^
l^t^ntt adirc, vehdmenterfufpirarc,& ^i-
ratuhoc narimn (erpentcs extraheFer ex-
traAos pedibuscontercre^in frufta lacerare»
& omnia derorare. Sed rem , nont nifi ia
•iibrisvifam,mworant» Nonveffeitur csanie

m^. ZOOIOQW
cervtis,neqvc ferpentis,neqve pircis,,ncqy
.bovis. Abiind^nt ce^vis regiQ^ies noftra
neqye ferpentes nobis defi^nt. Extractii
lild i nemine hadenus. oKftr vata qft, Ne
qyc eictradionis r^tio,expiicari poteft.Cer
vi rpiritiis, inYituni, atqve renitentcm rer
pcnteni nunqvam traxerit. Et cur non ca
nis,b.pus aut eqvusprxrtaret idem.
V, Quidde ap^etitu ^. affeSibusi
Ref|>.At%reArauri iidusteniperatiilinii luni
ccrvi » fcd orto ^o falnciflimi. Tpnc anio ri
indulgsnt . foetum. procrQ^nt , piocrcatura
fuatQmporc amaQt, Timidum aut;^m ani-
mal etf, caufam cordis dant. m^gnitudi*
nem. In magno enim corde caljpt^m di^,
(pcrgi»inparvocoJUgi creclun(. ^iAmn,
pmmaparvicerdkfim aiiAacUim Qp>niAaHr.
dacUfmtparvi cordk,. Cor canis mag^ium.
xift i & cinis timjdus n.on cft.. M^gnum eft
cor hominis/ednontjmidus homo. inter
ipfoshomi,nesmaximi (^ordis qvifunt , u-
midinimi non funt

VL ^iddemotujciendumj^
Jlefp.Velocisfimumhabct motum. In fuga
fempcr qvi^fcitj& ftans longi/nme refpic?t,
Cancs ^iut y«natorcs cum fentit appropin-
tjvare^fiigam capit. Nierembergius inter
lairanda obreqviaj qvibus fin(<toshomine4

vens*

m^renKir bruta, refert /eqvtntiav r//wi*
///»2«»» ammal cerva y diim 'venamUm iUO.
'ucia fugeret, adBaffammEf ifcitpttm Lauden-
9n Je redpit : (fvi perjefvdantur, miraculo ob^
'4fefaciifteter€, C^id&m verd lftmius acce-
ms.eamdemami Bpifcdpi eripere Uohm: fed
fe pr£r£ptsti a DiMo vtxari c^pit. Bpifioput
'4t€m , -qvi beiliam bland^ amia^j exc^e^irati
' cUmtnUrfueirat tutatus > net in bomink
^entidm irajdpomt i ahimmUndo fpiritu op'^
teffumm^eratm^iytcun^anter priftmkreptU^
finitatu Idem ijiitur ^ tunUMefn pMi"
yitix bemgnitatem [ert>avit^ dmitit inimicii^
txta fav^»s*ms iliudScAlig^ri repetimus:
nrtmnobilem careredecet & <rirhine mtnda^
ii^fcriminuJufpicioK^. ,

(^unam propria cervl ^ffe*^

Lcfp.Vox cerYorum i Ancor eft,Tunc cum^
>rimjs cum libidhiis aguntur ftimulis.Nuix:
ilAto captte , nunc ^d>erram demiffo^ran-
mt illo maresconvOcant foeminas. ^lias
^locitaredicuntur > cnm fitibtindi frjgi-
iam petunt* Huc fcripturam refptccre
rolunt,cumin iftaerumpit verba rex Da-
nk. ^emadmodumcervus glocit^t ad tor^
^entes aqvarum » anmiA meaclam^T ad te
^eus, Sitivit animtt^ea ad Deaia , ad Deufn
' - pivum^

ZOOLOGIA
vivkPi , dtcem: qvando viniam^ ^appareh
tor4ntD{9\ V

I, Corma ^'votamis abjkiunt

Ornamcnta&armamenta cervonim funt
corniia* Anniculis nondum nafcunturj
qvoddam tamen initiuna pr2tiiberans>
(jrod breve hirtumqve eft,habent. Bimis
cornuaproduntfimplicia & red:a, trimis
bifidat<}vadrimistrifida:& licdeinceps uscjj
ad anmim fextum. Poft fimiliaferHperexe-
unt,ut ramorum numero setas dignofci
neqveat. Numerofiora tuuc cornua non
hunt/ed crafliora. Ejiciuntvero cjvotan-
nls fuacornua,necnerifint. Interdumra*
misarborum implicantur& vi avelluutur.
Sed antcqvam cadant , nova prius fubna-
fcunturcornicula. Poftqvam ceciderc , oc*
cultantfcfeccrvi^qvia & ornaracnta &ar-
raamcnta fua amiferunt.
U, Cervus muhiplkern hominiprx-
fiatnfum.

Placcntmuk-a^ ccrvis : caro , pellis,pin-<
gvedo,cornua&alia» Mclancholicis & fe*
nibus qvidem non asimodum proficua caro
«ft I$imcuker ctgji3«oqvitur, fii^uia me-

lan*

PHYSICA. 207

anchblicnm confcrt,& heparatqiielicncm
)bftriiit. linguineis autem juvenibu»
irmuni pra^betnutrimentum. E pelle ve^
lcs conhciuntur,pingVedine lentigines cu-
■anrur,cornibus veuenaexpelluntur.

CAPUT xin.
De Capro,

Pr£C€ptum.

Claper eft bf tjtinn qvadrupes;, vocctn
debilem ac fonoram habens , libidi-
tiofum, timidum & multiplicis ufus.

l,Quodndm caprt nutrimentumJiL
^efp.Vcfcitur graminibus,fceno & foKis ac
rrudtibus arboTum : corticibus arborum &
Fruticumfummitatibus delecftatur raaxime.
Dignum ttotatu eft , q vod exHippocrate de
capra memorat Sennertus: Alatur capra her-
bit qpi^usJdm purgantibus : lae eapra illius bik
hat nutrixyfiet ut infans qvi lacfagit , indepur-
vetur, Ubi primo in vcntriculo caprzherbs
illa: mutantur in chylumjex chylo fitfangvis
inhcpate lex fangvinein mammisIac.Lac
hoc ubi nutrix bibit , rurfum iit ex lade i«
ventriculonutricischyius cxchylofan*
gvis 5 ex fangvine lac : lafe hoc fugit infans
& pu r^atur» Atqvc ita vis pu i^gatrix cum

. fu oi

50$ ^OOLOGIA

fiio ruEjeAo proprio & fpiritii in totmwta-

tionibus integra <Sc incorruptA manet.

IL <^imd demagnitudine?
Refp. Corporis ftatura cgregineft. Com-
mendatii r <^ui eft pn,gnacior,animo(ior5ro-
buftior m.ignic-orporis, moUiorispili,cp-
loris albi^ capiris parvi > brevisccrvjcis&:
coUi , cui crura lunt crafih , cofl« firma? &
coxasamplx. Imprimis barba& cornua
obrervent\ir> qva^ qvb majora fuerint , eo
majorem hirco ckntautorltatem. Tam va- >
lidoiduferitinterdumhircusj iitaOerem
autrcutiimobtentumperforet , hominem
veroipfumproikrnat. Ac qvoties contra-
venicntem pugnamqve indicantem cernit,
pa r?tus eii, & pr^venirc conatur. Capra
uberiseft maximi^ laAe nbundat. Siq-uU

Yxfiupenlj qvid rei ^g^tur adtniratfuna^ (^e -

ju, J^ad de generattone^l
Kefpv Animallibidinofum efthircus,ac
profoeminapugnaminit accrrimam. Se-
ptimum a jens menfcm coit, & ad gcneran-
dum habihs eft.Dum alitur ubcribus matris,
matrem ftupro fupervcnit. Qvinqvennis
parum i.doheus Iiabetur impJendis foemi-
ttis. Ssnercit enim 5D{it«re , nimra libidine

cxhau-

1

PHYSICA. 209_.
exhauftus. Capra etiam coire incipit menfc^
reptimQjdum Jadle matern©adhucalitur. O-
?timum admiflura tempus eft meriSsNfovem»
ier, utMartioturgefcrntibus vkgulcispari-
int. Pariuntmsxima ex parte binps, non-
aunqvam eciam tcrnos. Et* ubi m^jor coeii
dcmentia & pabuli copia , anno bis pariunt»

I V, Quid de fenjibm :

^efp. Capra natura fua frigoris impauens eft.
°eflem impendentem , terr& motttnf , coelt falu»
Witatem , ^ frtigum fertiUtatem prafentire
(Elianodicitur. Sedadmodum dubiramus»
dehacfenfuum excelientia. Sicut ncciilud
idmitcendum , acutiflicni auditus efTe capras,
Scnon tantumauribus,(ed & qvadam guctu-_
•is parreaudirc. E noOris uemo id obferva-
irit ha^lenus , & foitaffis hemo obfervabic
unqvam.

V, ^idde appetitu affcBihtis :

K.efp. Magna in capris Iibido eft , adeout &
intenerrimam cadataetatem. Hinc celeri-
:cr ante fcxtum annum confenefcunf. Et vita
liircis caprisqvebrevis eft» nec decimumia#
cilefuperant annum. Hoedi matres amant
Bccirca eas lafciviunt*

Vl^X^id demotu^
Opcrnacaramobilis ac vcloscft. Gapr«
O - faltatt-

m

210 200L0GIA
faltar»tes,adc6 perfpcdla cundis funt» ut3d
tneteoro cui<ldm dederint nodnen* Qvidam
caprsla(^6nutritus > cum adclevijfTct , (cm^
perfaitdreruevit. $icutille> qvi a ccrva^-
ducatusfuitjfugientes cervos lumma pedum
pernicitate tnfecutus efl.

VU. Quanam propria affeBiol

Kerp. Vox debilis elfc ac fonora. Nomen
qvando rccorriamur ,'^roprium non datur.
Confiftendum igitur in voce debili, molli ac
reQiiiTa. Agrcgefi ducitur cnpra,uno ieiio4
reciamitar,aGdefiderium indicac.
Axie)9tata.

I. Capreacapro pr^ftantior. .

Capri nomen nunc totum notargcnus ca*
prinum, nunc unam fpcciem. Speciem cum ^
cxprimitcaprea capro pr«ftantior eft. TunC
9ti\md\^ciMnttaperi hcediu^ hirtusicapra t4'
prea , tapeUa ^ ibex. Caper cft mas caftratus :
(Eitt gcfdbnfffencC ^edMoeJtu eft mas juvcnis
dn unge(<t)ttlf fen "^ddUin.Hinia eft ma$ non
caftratus e<nuttgcfd)nlffener^o(f» Capra eil
fcRmmajqvaepepcrit, cme ^U^i. CapeUaed
focminaqvatnbQdumpeperit.iuifige^tege.C^
preatiiCnpti fylvcftrisetrtDie^» li^ex cftca-
pcrfylveftriseinOfeinbocf. Sic caprea prs-
ftat capro» Valdc cnim, ejus caro commen-

datur?

PHYSICA. 111
datur,qviafuaviseft faporis,bonirucci, faci-
iis codlionis , & paucorum excrementorutn.
Motu enim freqventiori fuperflujc humidita-
tcsabfumuntur 9 caroqvetcnerioracfubti»
iior reddifur, ,

IL Sangvme hircimolliri adaman''
tem non afierendum Jimpliciter^

Non alia rucnpi vi adamantem, qvam brrci
fangvine recenti & calido,'pleriqve credunr,
Alii adqvalitares occulras » alii ad manife-
ftas rern deferunt. Si fir,non fangvinis vir-
tute>red eorum qv« continentur in fangvinCy
perficitur. Alendus enim prius hircu$inc
berbis folutivis , filere montano &petrofc«
Imo.

CAPUT XIV.

De Ove*

Pr£ceptum,

Ovi« eftbrutum qvadrupes,balans,nm-
plexjtimidum , patiens & manfvc-
tum.

I. Quodnam ovis nutrimentumjit%

Refp. Vefcitur gramine fic foeno. Panem
ciiam dcvorat cum voluptate,neG avenam re-
fpuit. Salisadmodumippcicns eft > 6c pa-
0 2 rietes

Ai

m 200L0GIA
rictes urina humana confpcrfos lambit. Aqva
ffigida ac limpida deiedlatur, cifternas & im-
purasaqvas odit.

II. i^imammagnitHdo ovu*

Refp. Minorcaproca,ino]lia vcJlcra habct,
flUQcalba) nuncnigra , nunc vari«. Capuc
parvum eft &infirmum , pcdes bifuJoi , cauda
crafla k longa. Ocuios habet patulos, mam-
masinter fcmina , easqve binas. Inlndia
ad maximorum afinorum mjignitudinem ac»
cedere dicuntur.

111. f^md de generatione :

Refp. Minus falaxoviseft. Mature qvi^em
coirc incipit, fed fterile femen cmittic. No.
ftris in locis anniculi raro iraplentur. Pariunt
annis Ceptenis^maxima cx parte fingulos , ra-
rebinos aut ternos.

Qiiid de fenjibus :

Refp. Sagacitas magna & fingularis induftrla
inovcnondatur. Metnorabile elTc dicunr,
Agnosjbatim ab ipfa tidtiviute agnofcere matres
fuas^ & vocem e^arum inter mult-a miUia difeer-
nert , a^Uena ubera fraterirc &f fvlim matris fu^
gere, Scd contingit f«pa,ut repcriantur (ub
alicnisroatribuf agni/ f«pe clamoremagno
inatrcm qv«ritam,qTarohabencprepcaftan-

physica;

tem. Hac cnim anioialis fimplicitai ac fer-
me ftoliditas eft.

V. Quidde appefttu & affeBthm:

R.efp. Moderata videnturomnia. Paticni&
contentacftovis paucis» Neqvepugnax eft,
eumnaturainermefitanimal. Non valctun-
gvibus j non dentibus^non calcibus^ non cor-
nibuj.Manfuetum aniroal eft , mite ac placi-
dum. Non clamat admodum, fivc tondeatur,
fivema^letpr. NuHahicvehementia.nulla i-
racundia ^fed fingularis patientia,& miranda
fimplicitas.

V\, ^iddemQtHl

Refp. Modcratior etiam greffus eft.Non ae
negatas prorfusfit motus celerior.Necesfitaf
fi datur , velocisfime currit.- fed cunj non irri-
tatur»nihilfacitr.aptim.AgnifaItantlubcntCc
& fuis lafcivis faltationibus nobis faciunt
daJicias.

V\\, c^mam propriaaffeSlioJitT

Refp.Balatus*Balarc propria oviumvoxcft*
Lavare oves, Poeta^fic exprimit ;

Balantuni^gregem fuvh merfan filubru
Alibiaitr

^£fitiu matrimuhis balatibuf agnujs.
Probalarc vetercs etiam dixcrunt belarc i
becqvamvocemcUiaore e«primcrcfu9 vi.
dentur» ' Axi-

-1

214 ZOOLOGIA

Axioma-ta,

I, Ovi femper^vultusidemjfrons

eadem,

Semper fui fiinilis eft,forte fua contenta-E»
andem emictit vocem,five ad pafcua ducatur,
five adlanienam. Ferrevix pofrumus porco-
rumclaraores^cummadlandi funr. Nonape-
rit osovis, fed patienter fertmortem ipfam.

I I. Ovium maxima utilitas eft,

D. Franzius ait.* Fervte mhilefiin ove^ ^vod
non atiqvAS babeat utilitates : qvia prabet lac ,
fdrit agnos , fuppeditat materiatnfeu lanam pro
veHibM ♦ carnes corporibu^ alendis conducunt^
fellfs apparaturpro vefibus aliismultis rebui^
ex inteftinis eonficiuntur chord£ , fimus optimui
fft adftercorandos agros qvidem tota fua w-
tapariuntiCtfinon admodum diu vivunt.

\\\.Oviumnullautilitas,sipa-
ftor abfit.

Errare pofTunt facillime & loca deferta pe-
tere.Morbis poflunt eorripi & oppetere mor-
tem. A lupis pofruntinfeftariacdiJaccrari.
Paftor igitur adfit,& diurno & nodurno tem-
pore. Hujus officia fanr oves ad laeta pafcua &
adiimpidas ducereaqvas: oves gubernare&
^^g^re,newibcrrent, aut in paJudei & foveas
pfscipitentur : oveidefendefcadvcrfuslu-

physic:a.

pos t & infirmiores in finu qvafi geftare : ove*
dcniq; praefervare a morbi$, fanas ab «grotw
feparareA «grotantibus ferre auxilium.
CAPUT XV,

Dq Sue,

praceptum*

Suseftbrutum quadrupes grutwiicnsj
lafcivun:i >immundum&; vorax*„

/. Quodnam fuk mtrmentumjkx

Refp.Animal voraasfiinum cft,pr« cacteris ad
paftumnatufn. Appctit herba^ «C frugej, led
magis tadices,, qvas longo oris ria:ac terra
cxtrahit. Delcaatur glandib;U$,pamis,piris,
&aliis fruaibus. Etiam carnem devorat,&
ipfiscadaveribus vcfcitur.Nec ftcrcoribus, a-
Jiisqvefpurcisfimisrebusparcit, Hmc lec»
impurainqvirit, & qvicqvid reperit.movet.
Adeoadrem attentuseft, ut firmomtuitu
tcrrameonfpiciat.aCGcqvicqvatn ad ccelum
vertatoculos. Fotuscftaqv^ , fcupura,(cn
impura, fcruro&alia»

//. Qumam fuk magnttudo : ^

Refp.Quaniitas egregia eftXxterior corporit
conftitutio viiis & comempta. Frons lUi anr
gufta, oculi cavi ac profundi , roftruro longu
& latum. Collumhabet craffum,corio duno-
O4

3ij6 ZOOLOGIA
ri cm&um, Venteramplior cft, & infoemm»
mammis duplici ordine praeditus. Crura brc-
via funt,ungula: bifidae. Cauda minus hirfuia
eft,(]vara freqventerintorqvet. Totumcorp^
piliscrasfioribusacrigidioribustegitur. Pin-
gvefcic valde utnonnunquam furgercne- ^
qweat. JncUtnibus mures qvando^formAnt
^«/r^r nidum juxra ac cibum nadi.

III. Ci^iddegeneratione :

RefpL ibidinc fum aniiwal eft & multiparum.
Cummares,tumfoemina: coire incipiunr, o-
dlavoaEtatisfusraenrc. Prsgnans fcrofa eft
mcnfes (jvatuor,pacitq; oao,decem, ac duo*
deeim uno partu. Reperiuntur ade6 impro-
^acut proprios dcvorent porcellos. Pccuf
Cnimhocimpaciensfamis eft, &fi nonadfit
qvo vefcatur, fobolem ipfam invadit. Pra-
ftantior^ proles menfe Martio nata , minuf
praeftans hyeme, peftjma sftate.

/ V, Quid de^fenjibm :

Kefp. Praefenti t fus pluviam, unde ore ftrami-
na porrat & ad ftahula properat. Odoratur
pa«em,pomaacpirae longinqvo. Memoria
qvoqivaleremukum dicuntur, qvod ^lia.
Jius confirmat (cqvQmihnsiPareula/oris voctm
SuHlutMfectuficagnofclt , ut etiamftab eo prccul
/edueiumfuerit, appelldntem intelligat, cuiq^i
dtm reitejimonh efHdyqvQdproximeJeqvit^r.

Qum

PHySlCA. 217
G^» tuaru pradcnes adTyrrhenam terrampva*- —
tieant navem afpulijfent^ex bara perryiultos fues
furto abaElQs impofuerunt in navim^ qvani foL
ventes ad navigandum incubuerunt. Subulci
prafentibui piratis filentium tenebanf, fue^sq^ ea-
tenus abduei quiefcebant , qyoad ex portu latro^
nesfeeripuiJfent fO^ aterrafolvifene.Tumvoce
fuibus audiri folita fuarii quam maxime pote-
r4»f exclamantes > eoiretro verfus ad/e revo'
eabantt Porciprimum ut fublatum ctamorem
faftorum exaudierunt , Batim fe in alterum na-
vislatus compeUentes eam everteruntx malefifii
pirata naufragio qvam moxfunditus perierunt»
(itesad fuos enatarunt,

V, Quid deappetttu(^ affeBibml

Rcfp. Intemperans eft,& vixexpleri poteft.
Omaiaappetit , &:jncundisfiraaputar, qvae
foetent maxime. Luco deledatur,& fi quid Iu«
to foediu* efl-. Neqvit fer.retofas , & poma^
aurantia accitrea 5 fed amatftcrcora. Poreus
etiam gaudet poreo elamanteuno^ omnesac'
eurruntopem iaturi, Foetum qvoq; propriumi
amar,& vehcmeDtergrunnitjficlaraorem au-
ditcharafobolis. Qyanqvam fameprefrus
oblivifcaturamorisac devoret prolem fua-
visfimam.

VI, Quld defH0tu?

O5 Cclc>

2tg ZOOLOGIA

Gelerem habct motum,ut hominem maxQ
ino currcntcm nifu praevenire posfit. Pigerri*
nii fiuntintcrdum ex nimia pingvedine, ^
yolutatioinlutofuillo generigratisfima eft.
Rationem Ariftoteles dat,^uia oifa5lumbeh^
tioremhabet, Sednuliain oifadlu hebctudo
datur. Ac cum rofas & majoracum & amara*
cum ob fragrantiam fcrrc neqveat , cur non a
luto abhorret ob foetorcm ? Potius fuum cui^
fulchrum , & animal impurum impuritate
gaudet. CreavitDcus naturaeautoranimali»
munditiem amantia^crcavic cciam^qvx mun*
ditiem deteftantur.'

VII. ^mampropria Suis af-
feBio ftti
Refp» Grunnitus. Propria porcorum vox eH
grunnire.Grunniuntcurrentc$,ftantc$,feden-
tei«Grunniunc cum cibum capiunt ac potum*
Grunniunc cum blandiuntur ac laetantur,
Grunnianc ciim co<mprehenduntur & ma-
^ancur.

1. Simia 0* fis maxime corptis bu-»^
manum referunt^

Secantlibenter Anatomici Simias &ruei.
Simiaehomioem pircibus excernis rcferunt,
iuesmternis. Anteqvam igitur adhumana '
corpora fcfe TcrtanCtfues veiut exemplar pra»-

mittunc.

FHYSICA. 215^
mittunt. Majori autem cum fru^lu fe<Sio in
macris inftituitur, qvam in obefis.lVafa cnim
redms confpiciunturynecpinguedo nimia^
impedimento cft,

I !• Shs 'vivensnemimprodeftyfnor'
tuus multis,

Q^amdiu vivic, omnesoflFendic torvova»
fpeduyfoetore & grunnitu, Cum mailatur,fu*
umhabent ufunl carne5,farcimina,peilis&
fetae. Carofuilla non anteferenda qvidenu
omnibus carnibus eft.Scaligcr medicos denteH'
tes 4c vecordes tocatt<iuicarnem fuiUam prafe»
runtperdicibw, Ventriculum timen qvi ha-
bent lemperatum ac robuftum,ca non inutili-
ter vefcuntur.Rufticis cumprimis,foflbribus,
me(roribus,fabriS}& aliisfirmum alimentum
petentibus » optimum praebetnutrimentuoi»
Farcimina ctiam negligenda non funt , maxi«
me carne & ventriculo te^tt9,efangvinevt'
rb(^ cerebr.ofa5la,deteriorafunt. Peliis fuilU
librispraftac operimenta, magis durabilia*
qvam ovillaac vitulina. SedtutuntarpiAo-
res & alii.

III. Suibus peculiareefigrandine
affici.

^randincs hmgranaalffdC^ rotmdayma>»
gnitudinelentUi hine inde grdndinie glaeialik

inHaf

i

tio ZOOLOGfA
i^t/iAr di^erfa^eivdi dolorem affermt^fitan^An^
/«r.Fiuntex inflaaimationefangvinis» Hinc
iraconcitati fucsfaciilimc cnorbo hocvelut
lepra corripiuntur. Caro horum infalubris ao
pesfimi fucci eft. Cagnafiuntitr e greffuy cum
fofierioribus pedibui iiare neqveunt. Setam
etiam dorfo qvi eveUit, cruorem in radice piH <m
vulfi cernit,Et os cum aperitur , inferiore lingvA
fartegrandhes habentur,

CAPUT xvr,
Dc Lupo^

Praceptum.

Lupuseft brutum qvadrupes, ululans^
rapacis(imum,voracisrimuni, & ovi-,
bus infeftisfimum.

S^aRioner»

J. ^odnamlHpinutrimentumfitl

Refp. Voracisfimttm & infatiabiJc ferme ani-
mal lupus eft.Carne$, pilo$,ofra, aiiacji foJidi
&integra, devorat potius , qvam comedit^
HincGeririanorum provcrbia:^t fdff »U cfrt

. Saevit mi«

ruminmodum,&nechoraini , nec uUianiV
JnaKparcit. Qyes&caprasauricula apprc-
h€ndit,& fccum abducit. Cum verarcnitun-
tur,clunei€auda fexit^ cogitqj ut mifera ani-
Hialia ceknuj cuu^ntfcdttaorcipf0.AdaIf-

0*

PHYSICA. 22t
0$ lupos cum pervenit, pradam dilaniantj Sc
ijuisqvc partemfuam fibi feorfim fumit.

IL Q^anam lupt magnUudo Jit.

Refp. Forma lupi fimiiis roagnis paftorum ca-
oibuseft. Dentes habet acutisfimos, admor-
fum vnlidisfimum. Oculi funt fplendentes,
no<5lu Jucemc acuiantcs- Hinc no^iu videre
dicitur,qvanqvam contra rationem. Cerebru
crefcentemacd^crefcentem lunam feqvitur.
Armos habet validos, qvibus ovem gerere,&
fcigerepaftorempoteft. Crura funtlenga , &
genitalia oflea.Inteftina minus fpiris involu-
ta,unde citius exeunt, qvae devoravit. Cauda
eft viliofa ct propi^ corporis longitudini ac#
qvalis.

///. ,^id degeneratlone,

Minus iibidinofus ekJupus, ac totoanno
non nifi diesduodectm coit. Membrum ha-
bet ofleumj&averfo modo canis inftar cohae-
rct. Parituno partu fc£tem » autnovem.
Nonum, canem & non lupum cfle ajunt. Sed
fabulamfapir,cumfimilcfimile gignat. Lu-
pam primo partu , unum eniri dicunt catulijj
fecundo geminos & fic deinccps, usqi ad ca-
tulura nonum , indeq? ftcrilefcere.

W. ^id de fenjibm
Tempeftads accrbitatem pr«fcntitlupus«

Hinc

izi ZOOLOGIA
J^incmaturefrigidiora loca cum calidiori*
bu$ commutat. GrafTatur oodu, &cumpri-
rois circa tempus antclucanum,ut minus con-
fpiciatur. Vifunonparum valct, qvanqvam
aneceflarioad nimium progrcsfi finc homi-
ncs. Putantenimin crajfionbus qvoqvete-
nebris a lupo confpici armenta. Qvod cum
vifionis repugnet naturac^ vero eft alicnam.

Qvidckappetituf:^ affeBibus?

Immodcratus appctitus cibi ell, modera-
lior veneris. Amansetiam prolis e(l, atqvc
tum maximc facvit , cum catulo» alit. Si ca-
ptus fuerit,mitcfcit , ncc infert damna fociis.
Cecideruntaliqvando infoflam mulier, vul-
pcs&lupus. Singuli occuparunt certa lo-
ca , & qvicrifuerunttota nodlc. Lupus ne^
qve vulpem, neqvemulieremattigit, fed in
ftatione fuaperftitit timidus, Venator ma-
nepr£EdamtripIicemconfpexit,& ad con-
fpedlum faemin«, vicins fuac cohorruit. In*,
filiit fofiam fubit<i , & primo lupum inrerfc-
cit» dcinde vulpem : deoiqve cxtraxit mu-
Jieremfemimortuam, &unanodle canam^
fa(^am*

V\, ^Hi4 de motu :

Non parum valet motu. Curfu celerrimo
fRfeqvituranferes ) (|voscum fatigavic » ap.

pre^

PHYSICA. 225
prehendit. Lcpores etiam aggrcditur» &
nunceurfu,nuncaftutia vincit. Ovemcuin
rapuit , paftoremqveinleqvcncemeonfpieit,
nec dimittit, nec interficiteam.' fed fugit
cysfime.

VII. ^mamlupi affe&io
propriajit.

Refp. Uiulat"s- Ululare proprie dicuntuc
lupli ficuc rugire lcones , latrare canes. Vir-
giliusait:

Per noBem yefonayejupis tduUntihus , ttrbts *
Broverbtum datur:

Ulula cum lupU^cum ejvibm ep cupit,
^ec b<:t) ben «JBolffen ijl/bct muf m% §eulett.
Infanire oportetcum infanientibus. Unde
verfus:

Omnibm efe lupos licet in regione luporum :
Interpygm£osnoripudetejfebrevemt
Axiomata.

\,Lupm pilum mutat^non mentenLs ^

Canefcere proprium hominis dicitur , in
tcrtio n^odo. Ut foli competat homini , &
omnibus eju$ individuis, fed cum rcftriaione
adcertum tempus , nempe fcneautera. Scd
luporum etiam eft canefcere , ctianu
cqvorum > etiam canum. Et feniorcs
lupi , cani jamfa(ai > rapaciorcs atqve

audf

224 ZOOLOGIA
audaciores funt, vilias acceduntt&lo prxCcn^
tisfimum pcriculum fe praecipitanc, Hinc «1-
lud pTovcrhiumiLupKspi/um mutat, non men-
cem, pro eo ; Sene^us imprQbo adfert ^vidtm
camucm yfed non aufert malitiam^y %{Ut

!!• Vifo lupo non obmutefctt homo.

Multorum infcdit animis, hominem vifo
Jupo obmucefcere aut raucedine corripi.Hinc
Germanorum proverbium: " <Er ^af tftttn
SBolff gefe^en. De eo cui repente voxad-
empta cft» Sunt etiam,(]vi tunchominem
cbmutcfcere putantjcum lupus iplum prius
conlpexir. Servius ait : hoc Pbyjici confir'
mant^ qvodvox detrabitur-§i^ qvtm ftimumlu»
pui viderit. Unde etiam proverbium hoe ita»
tum eli : \.upus in fabula , eftt^es fupexsje-nit
iOe 3 de ^vo lo^pimur , f$' nobis fua prajentia
amputat facultatem Ipqvendi. Phyfici igitur
tantareicaufas inqvirunt anxih, Scd dant
caufam rci , qvae nunqvam fd(fta , nunquanu
futura cft. Non defunc nobis lupi, qvi&
vidcntnos,&videntura ncbis^fincpcriculo
vocis*Re(fleScaIigerait: Cvri'/// lupishomi*
net obmutefcunt ? qvittin iUius otulis vis, Svidfi
ejus oculos fton vidHNum ejus octdi dorfum pe»
netrant occiput ad lingvain?U,tinam tot feru*
lis caftigarentur mendaeUrum a£ertor€sifii%
fvot a [iipis vififmM nos jfine voc» Ja^ttra.

IIJ, In

PHYSICA. iif
111. InlHpum non convertitnr /
homo^

Maxima hominum pars deleiSatur fatulfl»
FabuU eft homincsinluposmutariapercani-
pos divagarijin armenta grafTari , & obvia
qv«vi$ diianiare.Animahumana non mutatur
in animam bruti,ne<jve humanu corpu$ incor*
pus beluinum. Homo fi moritur, feparatut
anima 5cin feparato ftatu perftat, ad finen»
usqve mundi. Corpus vero exanime cor#
rumpirur, &ih pulverem redigitur. Ac il«
lud impoffibiJe naturae univcrfae, poft certuni
temporisintervallumdcponi lupinam fpeci-
em > & aifumi denuo humanam, Lufus Sata-
nxcft^ cjvi hominumpervcnltfenfus, ac plc»»
bem incautam decipir.

CAPUT XVII.

DeUrfo.

Urfus eftbrutiim qvadrupes, miirniU"^
rans, faevicns, dcfornae, robuftum ac
perniGiofum»

l. ^vodnam urfi nutrimentum fit ?

Rcfp. Dcvorat promifcue poma, pira , nuces »
cs|ftaaeai}CdQ€ros,&ipfa qvo^ve dulciamei'
P li-

U4 200LOGIA
la. .ConrcenditarboresaltisGinas,Don tift-
ttitn^ut omnis generis fcudlui qvzratifed
Ic«ttimt9ungvibus aperiatt& mel inde ra«
piat. Cum pungitur aculeis apumt parum
capitdecrimenti. Prodeftenim pun^^iogra-
Tcdini capitis. Dekendit ex arbore averius >
primum pedibus poAeribribus,ut anteriorib^
foftemet corporis molem» Vefcituretiam
formicis qvodadmedicinam eum facere fu-
fpicatur Scaliger» Neqve i cadavcfibus ablU
nettfedluporummore ea fecum porcat ae devo
tiu Hinc Ovidius aitt

Cdrpordmdgnanmofatitejt pro/itafe ieonii

fug»4 fuHmfiniffii tumjacet hoflu , habet*
Atlupud & tufpis inflant morientibtti urp\

tt qPdcun^ minornobilitate fera e/?,

11. ^ftJtdde magnitudine }

Ify. Corpus habec grande ac deforme* l»ellit
fpiffa flC villofa eft* Caput invaliduffl,ob of-
fdintoa> praerertim in fynci»pite. Hincvei
colapho exiguo Ixdi poteft maxim^ animal
tobuftom. Pedel habet humanis manibus
£iniles>ac pofterioribui interdum innftit» ati-
«erioribua ineptiai igit* Vis todgna iili iii
btachiif &lumbis eft^ qvibus obvia qvatvii
difcerpitiOviiia olivctafrangit> animaiia ap^
ptehendit & necat* Color eorum plerum*
^ve ni|erefti^ frigidisfimistaiittenlocii nOd^
nuQqvamaij^i 4(1 noiikfer«Atttr«

PMY^ICA.

Hl. Q^viddegemrationei

Rclp. Flagrantlibidinc urfi, ccSgntfjve noa
canum atic eqvorum/ed hominm m ore,fnu.
tuit complMibut* Ncc fuac tantum gencit)
fed &homtnumamarefolent fosminas. Futc
qvidam» qvi puellam in fpeluncam rapuit ,e*
andemque olculatus qvotidic cft, dc e« poroit
& piris agreftibus maturiora ac puichriora fc#
Jegit, cidcBiqve edeqda amarori^ obr uJit. Iq-
hnones Saxo & Olaus Magnus i^nhnnt i Reges
DitKorum urfum progmieorem babcre ^^pivtf"
^inem rapuitpulcherrimdmi qu£ ex ferAfiUum
feperii^ formd eltgantemyjed viUofum^ vocatum
ipatreilrfunh Haecnoncredi iiberaJiter o»
portcre,ftatuitNierembcrgius:nec e(iam ujU
tra natura virei cHVs fi muliebre femcn efficax
fi r. I^obii abfurdum eft , ex homrsis ^ bruti
tongreffuverum edipoffe baminem.

IK^iddefenfu}

l^» Senfus ta«5lu$ in nafo tenerrimu* cft»
Hinc percuflus ibii irritatur vchemetjtef : Un«
d e pro verbium ; A'^ tentes nafum urfi, pro
ne tentcs eos, qvi nocere «jveunt. Audituia
deJedat Mufica, cujus amantiffimus cft, O-
laus Magnus refcrt> in /eptenftionMibut toek
f^ftores ak utps tireumpentos ludere cdtinuopA'^
Boralieilfiayutpno demulet^Antururfi^mcbomi^
ms Jifgvitis ^nimalts libtrtntnr, jsiair«# di^

2iS 200L0GIA
cuathybefDis menfibus fomno fcpcln-i t^Vd'
drdgintadiebwyicRCtiXnsi* cfvatuor integrU miin-i
^bMi Sctuac maxime pingvefcere. Excita-
to$ pedes priores cnm murmure fugere, ac?
mirificeilJopedumfuccorefici &nutriri.Nosi
illuddamus, latebras hyeme qvarere urfos,^
&fomnoiiidulgerc maxime : fed abftinerc^
prorfus a cibo,&fucco pcdu nutriri-.negaBius«

V.Qvidde appetitu ^ affeSlibm ?

Frolemamatvehemencer,eamqvepe(^o-
riadmovet, fover, actegit. Catulifimatri
fuerintabrepti,agerrimefert , ac mirum in_*i
inodum faevit. £c alias iracundum animalx
ell, ac vindidae cupidifiimum* Si isdi«
tur a qvoqvam , indefinenter perfeqvitur
& pedibus anterioribus,qvi infiarmaouum
funt, reum lacerar*

VL Q^id Jemotu*{

Refp. Mocuttardus cft,nec tam fuga, qvam
inanibus fe defendit* Corpus enim vaide
crafi'um6c vix mobiie habet. Paratus alias
ad omnem neqvttiam efi, iocedit pedibus du-
obusiconfiftiicerei^usjfalcac^ludic, faxa pro^
jiciCy 6c ad magiftri fui micumfe compooic.
Qvaoqvam aucem ihterdum oimia confidtfn*
tiadeceperitredores, qvilacerati zt peilime ^

m(km %h a(tiuc m^iigao aaimali funt*

mYSlCA- m^'
^ Flh Q^^nam prapria urfi

affeaiofitl
Refp^MarmurtaS brumme». Murmur CQiiii
editurfus, tct Q54rbrummel ; Hin<: proTcr-
bium eft. llrfi inBAr indignAns murmurat,
De irato mormurantc ac faevicDte. Gcrnia^
fiici : Sr ^rummcf »te cfn geibctbtlr.

Axiomata»

/♦ Urfk parit c^cos.

Ufia partu uno plerumqve parit qvaternos,
coiqyecaecos, ficut cane5& fcles. Varia Cr.
nim & yaldc mirabilis natura in ocuIorum.£il-
bricaeft. QyodScaligcr a^iasexpofuit vcr-
bit cxqvifitij, Statim dcuUtaaqviU, inqvir,
eqvust homo^ NuUunt penitus habene eHrea^
Semper teEios tatpa. Kabet igitur analogum^
qvoddam» Semper apertos pifiis, TeSios , tip
ii valt y homo» Inter bac dUo^-, caneer - ne^
tedos, ne^ deteEios aliqvo modo, ' Ocuidrum
imitationem potiui qifam oculos lymax, Occla*
fos primum catulutypoHea diduSias apevtUgenis,
jiriHoteles in qvinto degeneratione animalium
fcripfit idem fuper oeulos hirundinumifu^^jfes»
fumutfe.

IIMrJanonparitinformes^

Ariftotcics ait : Urfafxtum mifiim^ profui
eorporit magniiudine ^dit^ ffJfpBk qmwwnre^
P y satto»

^ ZOOLO^IA
tstt$, majorem murt, parerefi/ejt, wudum ttem
tS e£(Ufn^(S cYuribtu propemodum mem&ru^
dltUplurimis indiferetum rudem, Hinc o-
pinio illa, arfam gignere foetui informesi na«
dat inftar carais, fine oculis, pilii,aJiiiqve par-
ttbus,qvam carnem inforrae^i} lambendo poft
aiodocomponat& effbrmer. Ad hce Scalu
MUiBottum PbidUm qvdntum demendum ^
fpdntum relinqvendumfityfdst, ^id hujw
Jee fAkuU Atttoribui fidei bdbendum fit, ex bse
SiBorid eognefi es. In noftrie slpibue pen4tores
fmtamurf4meephe:dijffeas td/ittui pUni for^
^Sta/j intus inventue efi,

CAPUT xvrii.

Dc Pardo

Praeeptum,

>«rdu8cftbrutum qvadrupcj,robuftum,
fcrociifimum,aftutum, jucundis ma*
culiiincutepracditum.

^sQtones^

!• Q:^odnamPardinutri*
tnentumfit?

Venaturanimalia&vivitexrapto, h%*
|reditarapros,cervoi, Jcpores & ipfot qvo-
^vc Jibminci. 5imulat inrerduai fe fomno
•ut morte oppreflfum c/rc, & repenti irroit ia
beftiff circBmftamf*,e«qvc dUaaiat ac de-

Torat»

PHYSICA, m
vorat. MifitaliqvandoRomamRexPortu-
gallixpantheramcqvoPcrficoinfidcntem.Iiv
fylvas dcduaa a vrcnatorc, qvi rcAor crat be-
ftisE, miranda ccleritate in apros & ccrvw in-
fliiit,cosdemqvc jugulavir. ^ ,9

II. (xv^nam ^ardi magmtudo ?

Canem venaticum roagnituclinc rcfert. Ca-.
pitcfclem Tepracfcqtat, ficut orania fcrm^a*
nimaliaf«va,feli fimilia funt. Parvum au-
tem cft capur,parvi oculijfronslongaosma
scDum, auro rotundar. Collum longum cft
ic tenuc.longum dorfum , cknes carnolae,
cau4aproUxa, ongvc«magni «caQUti| corpu*
totum maculofum.

\\\,^iddcgmtrat'me?

tibidinolum animai eft , congrcditui
cum divcrfii fp^ciebus, E congrclfu tcan»
&pardigcncuturleo,fed ignobiljs, nec.ju-
batus. Scntitcntm congreflrum olfaau m ad-
ultcra ico, tot^qvc viconfurgit irt panam.
Gongrcditttr etiam lco cum panth^ra , « tit
Leopardus. Cum lupis qvoqve ac cambut
panther«mirccntur,& fiunt fcctuiutrimqvc
fpeciemrcferentes, fi noo fempcr corporc, ta-
mcn animo. Credaot catulos ranthcra? pr«-
vcnirc juftum partus tcropus* Laccrarc c-
oim ungvibus fuii. uterum,indcqvc eftundi
dolorc cogcnte, At<i; hinc parcrc ftmpliu.^
E ^ noa

260LOGIA
nonpo/repantheram,cum non hxrcitCcmem
iniJJaGorrupta&laceratamatricc. Sed fajfa
haEcfunt,efairi$nata principiis. Mulius in
mcro ufus ungvium eft. Recondunt un^vci.
fuos leones , pardi & feles, & non nifi reqvi,
renie uiu promunt. Nihii igitur hinc metu-
endum maliacondito.incorporis vaginas ,
ungvium mucrone.

IV, ^ iddefenfui

Refp. OJfadu non parum vaicu Hinc cum vu
xiiavid.(nmusfit,vcnatore$ vinum fuave &
odoratum apponunt & afFundunt, ut odore.
vini aliiciatur. Qvo fa^o, Pardus vinum bi-
bit immoderatius , eoq ve accenditur, ac finc
difficultate capitur. Aromatibus etiam gau-
<let,&permuItaIocorumintetv«Ma fragran--
tiamfecjvitur,pr«fertim cum arbores liqvo-
returgenr,&venti odorem vehunr.

V. Qvidde afeaibus ?

Kefp.Trahituramoreodorum. Qvin ipfa^
qvo^vcPanthera admirabilem odoris fvavi
tacem habere dicitur* Solinusait : Tradunt
^^orepamherarum(if comemplatione armenta
affia mire.at^ ubt easprs[entifcam,properat6
tonveKire,necterren,n,ftf^liu, ori, torvitate,
qvam eb cattfam Pamherx abfccndttii c^pitibu^
qv^corpori4 reltqvafunt, fPeaanda pr^bem,

pecuariot

PHYSICA. . £^5

mumos greges Bufidos in obtuto pppuUtitur
'ceuravaBdtioKe»

VL ^id de motu ?

Refp. Velociffimum animal cft,&fubito fn»
iraditarmenta. Non autemtam curfujqvami
fairu rem agir.Polluxaic :'tuem& aprum dices
7vfpyfyy>j^ , leonem i<popLiGLU pardalim ^jj-
iTcry, id eftfalrare. Ciioautem fatigari&ex*
hauriri dicitur.lroprimis enina impetus,orones
viresjomnemqi «orporis contentionem io#
fumit.

FIL Qvmam propria affe-
Biojiti

Refp. Vox propria nomen non habet. AI-
bertus dicit ; Pantbera tempore libidinls Admo^
dum vocalis efl^ & advocem ejtu alia e\mderyL^
aut vicinigeneru animalia conveniunt. ^v£t
w^^Mautemifta vox (ir, non cxprimit»
4xiomata^

J. Tanthera bene oletyfednon
ni(i hejiiis,

Olfadum homincs habent tninorem, bru-
ta excelientiorem. Nullam in panthera o-
doris fuavitaiem jnvenithorao. Bruta tan-
tam percipiunt, ur alliciantur & <:apiantuf.
Hinc Erafmus {a'\h\i\ui pantbera hen^i olet
fednonnifihefiiis \^ qyafad fe trabit : ita Scotu^
P ^ bom

ZOOLOGIA
bonUingemUgrAviien ^flupidk ifiit 0* tfardit
^V9vis aromsfe grdtior,

II. Pardus non mutat maculas Juaf\,

Manenc nacuraiia > mutantur qvae ventunt
ufu & art e. Sanc pulchra pardi pellis eftima-
culisornata nigris aut fubaibis. Tenentur
hac corporis pulchricudine cOm bruta, tunv
homtnes. Ecipfeqvoqve pardusnovitharc
fiaturaltaruaornamenta. Unde caputtor-
vum abfcondtcrxpe» corpus reliqvum fpe-
^andum prxbet. Contentioaliqtrando erat
pardocumvulpe. Pardus cootemnebat vul-
pero, q vod ipfe pellem haberet colorum ma*
culisvariegatamt vulpes autem fubrufam
foedam. Vulpes rcfppndcbat,' fibi id e(reti»
aeoimot qvod iUi in cute. Vr^tftare ingenium
pjrium, verficatore cme^

CAPUT XIX.
Dc Canc.

Prsceptum*

Canis ell brutum qvadrupes latrani»
fagax } vigilans » ac hero fuo mir^
blandiens.

^tfiionff,

1. Quodnam canis nutrmentumjitl
Voracisfimum animtl eft , & rccipit qvat c-

Yom»

PHYSICA. ij;
Tomule» Nutnturosnbustcarnibiiffpane &
aliis. Humana eriam cada vera devorat ,qvin
hominem vivum allatrarc , lacer^re ac devo-
raregeftir. Necinperegrinos tantum<Scho-
fpitesihanc Aiam exerit ferociam/ed in iploi
doaiefticos> & e qvorum manurafperumpik
€ ib um, MemorU proMtum ffl, a i t Scal iger^
f^rnulos t heriles Itbcros, at^ etiam heros
ipfosAdomeflicueanibusUceratos. Ne^j e4n(4
eam arfticiu eHyfed aiter alterum lancinat, Car-
ncmautemcaninam nontanguntt quibut^
cunque eciam odoribus ac faporibustrans-
formerur.

ILQvid de magnitudlne cmu
notandum >

Varicras magna eft. Sunt ma jore<f , Tune
medit , funt minimi> Sicut dantur ven^rici,
vtilatici,pecuarii. Bodinusair: Nonpoffine
fjwdem ffeeietplures §et ies babtrir fgnra tan^
tum pltifes effepojjunt^ qvalesfunt canum in ipft
diverffifna, AHos enim ad venationem 5 alios
dd peeudie euftodiantfalios ad bominum p nafdia
fapiens opifex proereavit. ^inetiam inter
venatieos qvibusdam tibia hrevi^tmaiAC h^^ifr
fimaeorporatributa funt ^ ue ferartsm intmd
latibulajubirent ^eurforibus verd longisfimas (f
SeiisfimM tibiat t aivutn flri^am t latiefmum^

tl6 ZOOLOGIA
peSfufad^e^iranonem faeiUorem , flj* rojfrum
dcuttsJifMum ad aerU fe5liorjem, cAudAmc^e-
rii longiorem y adconverfiones ineurfu recipru
€0 regeudas.

ll\,QvidJe generathne ?

Refp. Libidinofom anwnal eft canis, palam in .
omnium confpedu coSunr. Etiam cum ma#
tre,cumfororibusacIiberi$congreditur.Nec
fua fpecie contentus eft,fed cum lupis, vulpi-
bus & hominibus mifcctur.Mares de foeminit
maxime pugnant, ad faogvinem usqve. Pojl
€oitumtenacijfmecoharent ob ofjicultim inpenis
rnedio pojitum , circa qvod jpiritut humores
^gg^^^g^ntur. la utero geftant dies fcxaginta
& unura , aut duo5,aut ad fummum tres. Et
nafcuntuf oculis (Scauribus ocdufis, abim-
pcrfedo ad perfedlum procedciite natura. Pa-_
riunt uno partu qvinqvc & plures.

IV, Q^tidefenfui

Refp. Sagacisfimus eft canis, & noa fantum .
vcftigia hcri a peregrini,fed & luporum,apro*
rum,aIiorumqvc brutorumafc invscem dif-
cecnit» QyidLam etiam coturnices ac perdi-
cci fentiunt eminiis, nec difcedunt prius^ qvam
4ut tela petitayAtitretibus capta fuerit pradd
Caufa tatafagacitatis cft ncrvus odoratu$,ma-
jor in cane, ^vam in bovc,cqvoautaJfo a-

oimalf*

PHYSICA. iif
ilmali. Vigilaatisnmus eciam tR, & noAur»
10 diurnoqye tempore agit excubias. Cuot
-urem aut beftiam adeflTe feotit» indennenter
^ociferacur. Cum dormh > /omnU babet t.
'kpegj nemine prafente Utrat uluUt ,
^al/k deceptus jmagine* Valet eti^m me-
jioria* Namperegregiatemporum & lo-
:orum fpatiadomum repetit » domefticos4
:aeceri« dircernit)benefa^ores amat > hoiles
inetuir.

V, ^id appetitu^ affeBibusl

Refp. Iracundum eit^nimal. Vixcobabitate
pofTunt duoin vaftisfimit aedibus. Nequc^
dominorum amicitia canum parit focieta*
6cm. A7i/6#7/ri>/<f<5?^,inquitScaliger , eji inho»
^itaiius cane x hocenim pene folm babet j AUt
tum paucit tommune , ut nullam cumfuis popu»
Uribusintat focietatem^ Hinc proverbium.'
lUa domus nonaiit duos eanestDe invido > qul
paremferreneqvit.

Ft. ^id de motu?
Refp. Motus celerrimus eft» leporeiqveilu*
pos,&; reliqvas feras eurfufuperat. Ingratiani
Domini auiem, dato figno oppiddfubfiftit*,'
Tam reverenter herum fuum habet,ut dimit*
tatpraedamad ipfius nutum. Sunt etiam rc-
batiudicnsd€diti»iigQa p ldpiilef# dcpiieos

ZOOLOGIA
•fejci^oi MporrantM» Etcum inctluifle fe,
djcuni Dominf, pilcum b capitc toiJunt.Qvi^
iiammacclJumpctunc,carnc$ cmunt,& do.
raum rcportant. Alii cum aUatur caro, vec-
funt veru , & anciJii$ ponu«,^vam ventri ac
gul« obcdiunt. Adhibcntur qvoq; in Co-
moedii$, (Scfalfationibus, variisqvc gefticu.
IariOnibu$dcJc<ftant fpedtatore».

VI 1. ^Anam canUpropria

Kcfp, Litratui. Lacrarc&aJJatrate canum
cil. Propfic idagunt» & exdcbito. Judicio
•Mtcm poJIent, ut hunc filentio pratercant,a«
lium irapudcnrcr aJJatrent. Gellius de Sci-
pionc fcribit -.folum idtemporU in Capitolium
tngndientem eancs, femper in mHos favientet ,
nt^ lAtrarunt eums nee imurrerunt^
Axiomata^

l CorcanUnihtladverfuslairatum.

Corcani$ ajunr, fi qvis Aecum habuerit %
aut ctiam<:omcderit, i canc non mordcbitnr,
B«^::aJJatrabitur. RcfcUit id Bodinut verbif
1^% '* Bgo, qvitqvu bae eredit^ non edninum
ehntaxat bakerg eor,fedtotum effe canem credo^

llLupi non tranfeuntin canes^

Brat hoc Cardani abiufdum,quod ScaJiger
diluit^ AieesUitribuslH^iSiqvi Juntdeimeps

gene»

PHYSICA» ai^
fenerdtii m poft multai genetdtioMes in tAnts
tfansire* Ne$i eonfidt hoe » ne^ tibi somper-
tutneB%ne^ fapient$biu fit verifimiUy nifiilU
sanibtu eommifti pnt. ^od fi [emperefuA
Ipecie progenerent % non futurum, Mitiores
qaidemfore : lupii^am fomdm baud unqpam
depofituros,

CAPUT X^,

Dc Vulpc,

Brdceptum»

Vulpeicft brutumqvadrupct i ganni-
ens, cailidumyCrudele, maiidofum
^gulofum»

^aHidnei^

L JSl^odmni njulpii nutrmen-*
tum JitX

Jiefp. A»itiMlfef^omiiii^&iiaiQ6(l. Vtfcitur
galliQii^ ilAatibus) dttkribu»» muribui*pifci*
but^uviiivefpii&aliiii ^aftum egreditur
potiifidaum uo^u > ntc ia homitium conrpet
du cibum cdpit* Qallinii cum itivcoit >
tnnci jugulat I, amteqftia guftifcincipiar;
^rimum vcrd iit^citiim (imulit » iC linguli^
tkm pietatcm« Hinc tjjigks de vulpt in riU*'
iiofo vef m % ^4Uinit & mfiriim emi^''

Z40 ZOOLOGIA

Refp.Qvantitas & figura cani abfimilis noa
cft» Pilos autem denfos habet, plerumqvc
colorisrufi. Caudacrasfioracprolixior eft,
<jva pifcibus, vcfpii & canibus infidiatur. Pi#
fcibmcumftruitinfidiasjjuxta ripas oberrat,
caudamqveinaqvas iramergit. Pifces farae-
licicaudamarripiunt, pilisqve fe involvunt,
&avulpetrahuiituracdccipiuntur. A ve-
fpisGuravcxatur,tcrrjc cavernas aut arbores
cavai petit,cauda foris reJi(5la &extentl Hu#
icvcfp« fefeimplicant,utliberum non facilc
habcant egreflura. Vulpes ex antro reveifa,
ad parietcni,raurum aut arborem (e convertif*
vefpas comprimit ac devorat. CiTnibus cum
urgetur,urinam caudae immittit, hac canum
oculos6c ora diverberat. Moiediae impati*
cntes caneS) pcdcm figunt ac vulpem defc#
lunr.

\\\. de gtneratione f

Ecfp. Gcnitalia habeniofTea. Pariunt uno
f artu qvatuor,eo$qve cttcos. Rar6 gravidi
vulpei capitur, cum fe abfcondat mirific^^ ;
IFoetasetiaminlucem editos occultat, & o«
innibuimodis exhominum confpe^a toUifl.
Congreditur etiam cum diverfis fpeciebfli»
canclupo &aliis, Hincfpeeierum mutaH* i
oaeiiacmitacoofufio. lV*Q;oU

FHYSICA. ^4S
IV^Qluid dejenfa?
[^. Vegetum habetfeniuni , fcmperpara-
t% ad qvodvis patranduiti. Cumprimis aii-
ditumacerrimumhabet , utaqva:motum
fub<ylaciepercipere qveat. Unde forit?»
^e vulpc aurcs admovente flumini : • '

ftrepit movetur» G^od movetur non eft
fixum. ^vod nm efi fixum tedit. Ergo fub^
mtrgAr yfibkcirepergAW,
Qiiamqvam non vulpis fed homims h^c fit
ratiocinatio. ,
V. ^idde Appetitu affeHibust
^t. Animal neqvam & malkiose afturunj
eft. Omnisejus caliditas inaliorumper-
jiiciem tendit.Catulos fiios amat» alias nui^
li amica eft. Canes decipit,^allinastrucV
dat, anatcs & anfcrcs perfeqvitur, nec lcpo •
resabeatuti. Qjjanqvarn canum potius
pr«da lepus fit. Hinc cancm tcrreftTciH
fugitnslepws & l rupe repente in mare
prarci pitatus , ac a cane marino mOriib^
petitus, qverull voce dixit:
"'•Inme omni* terrk pelagigj rAftna tH^

Forfitan(f€£tiipeani4aftrAtenef*

VI. Quid d'€ motwvulfisl .
RePp. Scmper claudicat , qvia crura dextra
^rcviorailint finiftris . Motum tamen ce-

Q ■ lerem^

241 ZOOLOGIA
lercm habet,&nod:ulepores continaa per*
fecutione fatigat. Cum enim curfu pvx-
vonere lepores vulpem , inftatha:c totiesq;
iJlos fedibus cxturbat, donec optatam re-
portet^ricdam. Et a canibus cum urgetur,
tortuo(is utitur ambagibus 3 miraqve calii.
ditAte cancs abigit.

Vll* ciumam propria vulpts

affeaio?
Gannitus. Voccs aliorum anlmalium
vulpes imitanfur & latrant cum canibus,u-
lulantcum lupis , rMurmnrant cum urfis.
Propria autem earum vox gannirus cfl. Et
utalianominaa brutis translata in homi-
fiemrunt.ficgannire qvoqve hominitnbu.
tum eft. De indignante & occlamante il-
Jud dicimus : ^uidgannit ille > Lucrctius ca-
•ncsqvoqvegannircdixit, cum lambuntaut
ladantcatulos.

AtcdtulQsbUnde cum Hngva Umhreten-
tane.

Aut ubi eos litSldnt > fedibus morftd^ f$.
ttntest

Su^enps teneros imitantur dentUfut baufiut
l^ongt aliopa^o gannitu vetitaduUnt,

Axiomata.
C4fo uuijiina non ejl CQmcdenda.

Bft

PHYSICA. 24^
Ell enim vifcofa , conco(^ii difficilis,
jraviqiie fucci. Nonnili a venatoiibus (jvi-
Hisdam 1 & qvi falluntur ab his , comeditur.
Uiqvam habet gratiam cjirca tempusau-
umnalejubiex uvis &c arborum frudibus
ada eft pingvior» Oalenus aic : Cannm dS*
lulpium carnem nun<^vam e^videmgUfiiiVi^ nec
ane guHare unqvitrn fui adaclus , /'/eg., in Afiai
%eqj in Sr£C(a t ne^ in Italia. Ajuf/tTcimen hanc
ifvoq^ mandi vconie^urAre tamen pojfmn vm ffi
nejse carHt leporum (imilem.

1 1. Mulpes captu difjicilis.

Aftutum animal cit,& fraudes h aLidibus
;]uder*d novit Hincprovcrbiuro : Qulfi-
7.irecumvf4lpe. Germani dicunt.-^S^Iau nusg
i len gucfj^ mit emem 'S«cf)0 fal^en uuj) \mht
nitciaem ochoptf. OeSimfons ftccr dicit
;odex, qvod ceperit vulpcs trecentas, &
:ai;dc*sconjunxcrif j ac citiones interh:is
pofuerit » Segecesqve Philiftinomm com*
Duflrcrit. Faaum hoc propter fret]Ventiauv
vulpium in loc!sifHs,qvas oppida ingred.e-
bantur , &line noxa cum hominibuscon-
vcrfabantur., Minc in Judasa incredibile
damnu m vineis ihfercbatur a vulpi^us. O-
vidiusde vulpcmeires incendentc ait:

^//i fugit , incenAir veflitosmesfibM agros ,
Bamnofs pires ignibtus auradaLtt.

Q^2 CAP,

144 ZOOLOGIA
CAPUT XXIe
De Fclc.

Pr£ceptum.

Fclis cft brutum qvadrupesjblandum,
vclox>aftutum,omnegenus murium
profcqvcns*

t CiUodnam felts nutrimentum Jitl

l^-, Nutritur iisdem fere, qvibus canis. Id
habet peculiate qvod avibus & muribus
ilruat infidias. Magna cum voluptatc de-
voratmurcs ^ quos & nodurno & diurno
vcnaturtcmpore, Felem cultu fponfalitio
cxornatam in nuptiali die velut fponfam
collocat fabula» Ea pcrcurrentcm cum
fped:at murcm, fponfaqvidem eratfed5c
f elis. Irruens cnim in murem, nuptialeni
neglexit coenam. Hincproverbium: Ca-
tiu mures cap/are non definit. Pro co , djffi-
cile eft raufare naturam. Convenit cura
iftis : Coetum , non animum mutat , qvi trans
marecurrie, Naturdm expeilae furca^ tampn
uigs recurret,

II. ^^mam magmtudo?
Refp. Quantitate minor vulpe cft. Caputha.-
bet rotundum , oculos fplendentes > pcdcs
iingvibus acutis inftrufto*» Corpttstotum

a^

dlusus varios difpofitum jmaxlme eft.
;um penderc alicjvid , aut trahi>autili6
loveri modo cernit , afl'ultat,of c &ungvi«
us captat jnunc refilit, nunc profiUti de-
uorapit^projicit, mireqve gefticulatur<.
it cum qvavis occafionc data hidcre g:cfti*
t , propriam faepc eaudam capit, dimittit,
tfumit, itaqve fe gerit , ut pueri & otioli
lomincs rifus habcant mater iam.

IIU Qffid iegeneratwnef
k. Llbidinofum animal eft , magnoqve
clamorc coit- Marem magis libidmofum
licuntjqvdnrfoeminam^ Hanc enim fu«-
FciftiusconiuetudineiTr » & apprehenfani
ac compreffam horrendumedere clamd»
rcm. Sed provocat fcemina fa^pe marcm*
nar igitur m utroqve fexu libido* N^qvcr
clamor foliusfaemelk , fed illi cuffl marc
communi^cft. Jn congreffii vero, fi tacentq
aiut murmurante mare , eiulaturp cdit fa«
inina , ex gemtalium dolore fit. Pariunt
partu uno qvatemos & plurcs. Foetus meis-
fe Martio editus prx>batur , Augufto rejici-
«ur. Saevit auterainfoetum msSrculus, c'ina«
qve interimii. Hincmater follicita toties
loca mutat,ut contra^nar js rabicm chtram
defendat fobolem.

i^id de fenfu l

^ ~

»4^ ZOOLOGrA
KcCp. Odonitu valct plurimum, muresqve
anteq vam vidit , invadit- Jn tcnebris vjdc-
re dicitur a plcrisq; , & rcAius, qv^m clara
luce. Sed non fufficit ad vifionem oculus
fplendidus. Objeaum illuftratum non
fijerit, nulla dabitur vifio. Splcndor autem
ocujorum feliumtantus noneft,ut&mo-
dium 6c objeda ilkminare qveat. Ne pro-,
prium q videm corpus felis iliuftrat,nedum
aJieniarqveremotaobieda.

V.^id de appetitu (^affeBibu/>

^'.Mures appctitatqvcodit. Non appetit,
utameratqveconfcrvet. Etiam cum fatur
eft.captat eos ac necat* Etiam qvosnon
cevorat, apprehendit&occidit. Interdum
luditcummuribus catus,dimittcnseos ac
dcnuo captans, ied finito lufu occidit ac
devorat.

c^iddefnotuj

Motum haber velocem> &fcandcndo,
progrediendo, rcptando , faliendoqvc fc
cxercctmafcwic. Muremcum cernit,toto
jrruitimpetu , gratamqve captat prafdam.
Omnes angulos a^dium pcrcurrit,opcrta
apertaqve perluftrans. Ex alti/Iimaturri
cum de jicirur, parum admodum capit dc-
trimenti. Volare cnim videturobpedam,
tauds , ac totius corporis cxtcnfionem.

Vl\, ^rf.

P«YSIGA. 247
/II. c^uAmmpropriafelis afeBiai

Varia fclis yox eft,pr6 vario atFeau.Ob-
coBnavoxcft,ciimlibidineturget. Terri-
jilisac dira, cum Cati de foeminis certant.
vlifcrabiris , cum fcemina marcm adrocat.
^oUis& remiffa , cum liberior abafFcai.
Duseft. Germani dicunt 1 2)(e ^aftenmaH-
fien.

AxiomatA'

l Feles non ex ^rbitrio oculos con^
trabunt ac difiendunt.
Pupillam oculorum ad Tolis ortum aut
occalumfeles cohtrabere & extendere,
cxiftiraarunt antiqvi. Cardanus arbitno
felium id adfcripfit & libertati propris.
Scaliger,arbitriumfclis nullumellc 1 pul*
chris dcclarat verbis: Ambitiosh fcripfiftii
felempro Arbitrio fupiUam contrabere ac dis-
tendere. ^Jfet enim mdtm mlUntAritu, Ergo
a mufculif, At ibi nullus: qu^madmodum in U-
lorum opticorum difcretione cowpertumnobit
eft. Sedvaridtio temer^ fic, acfme lege^aut^o*
luntate , ab dfflttentid fpirituum^ commeationc^
retraciione,rifolutione,qvaneutifvamfunt in
ammantic poteHatei ^iipd & eojudicio md'
nifeftum fiet : ijvanda alten claufi oeuh » dlte^
riwpupiUa dilatatur. ' '

24«? ZOOLOGtA.

ilObfeliiimprsfentiAmindetiqvu
um 4mmi ^vidam incidunt.
Natucale eft diffidium inter qvosdam;
li.omines & feles. Prsfetttil^us his , in dcli*
qvium aairaiilli cadunt faltGm non ex-
aDim5itur.Ncc vim rctrahere potcft cifta,,
ciii felcs induduntur. Kfajof enimeil*
^am nt impediri qvcat aut domari lioTio^
Adoccukam fugiunt qvalicatem-San^ores,
cummanifeffarum tanta poteftas nonfit.
Nos etiafn fubjei^m ifkram qvalltatum
advertendum cenfcmus. E corpore en^/m
felis eifluvia egrediuiitur,q,va; qvosdam af-
iiciunt ho mkics. Fier i poteft , ut gravida
fele territci;, in^primat foboli naturSe Gurn'
felcdiflidium. Hinc fcrrcneqvitiftiusef-^
ftuvia,avaE vim inferunt , qv« uatur^ani
ipfam deftruunt.

111. Felef amant munditiem,
Teg^ntcxcrementa Aia, &nbfcondunt,
qvafntum poflunt. Nonobodorcm.nepra-J»
dantur muribus In h*bcro campo id ao^unt,
ubinccvenantur mures,nec diu perftat
odor. Necobinvidiam tnehonrinesutan-
twr ns ac fruantur. Livor exiguus eft, qvj
«onalio nos privat bono^qvam fatido ex-
crement^, Caufa cft amor inunditiei.Ne

fcetida ifta materia , aedes , hartos terrasqi
confpurcet. Siciit ob munditiem > pedes>
ventrem » caudam, & cficteras partes pcrpc»
ttiofeleslambunt.

CAFUT xxn.
Dc Leporc.

Lcpus cft brutum qvadrupes, timidis«
fira\im>velo4:isftmum & faEreaadisi»
mum»

/. Qvodnam lepork nuirtmentum
/^?

Vcrcrturbraflica > malva, atriplicei la-
diica,uvis & aliis. No(?bu potius qvam m~
terdiucibuincapit. Cc-vrnes^nonpetita nec
cdit,{ed contcnms herbis efl. Nierember-
gius^ att ; Cdrmvorafum digitata ^ 'StivifarA
ammafprafer le^orum genera.

H. ^^anam magnitud&^

Fclixqvalisfereefl:. Caput habet brc-
Te & ih acutumdefinens. Aures ronga:s»o-
culos exporFecSos , & palpcbra^prarcilasr
Kincoculos rermper habet apertos> & ma-
gis cura dormic > minus cum vigilat. Coi-
maximumhabet , unde tjmiditatem natu-
ralem coliigunt. Pedes fuat xnxqvales».

8j poft^

25G . ZOO.LOGIA
pQfteriorssantcrioribus longiorcs, hinc
rnontem facilius afcenditjquam defccndit.
Facilius etiam montem dc{cendens,qvam
afccndens capitur. In genu poftcriori of-
ficulumeft, qvo ceu bafiinterfaliendum
icpus nititur. Dicitur talus .• Germanicc
hit^afcnfprm^. Caudaci brevis cft,cur*
(umqve auribus potius , qvam cauda modc-
ratur.

III <^id de generatione notandum:
Refp. Animallibidinofumeft. Coitacpa-
rittcmporeqvovis,maxime verno.Etdum
fertuterum» iuperfoetat. Cum enim pe-
perit catulos , alios in utero habet. Hinc
qvoplurcscapiuntur, eoplures invcniun-
tur. Partuuno parit foetus qvatuoraut
quinqve.

IV. ^td de fenjibui : > /
Auditu polletacutifllmo, & ad qvemli* |
betfrondium ftrcpitum cxpavcfcit. Prae«,^j
fcnticns igiturpericula futura^fugit ma- ■
turc j nopcrcat. Videre dicitur noAu& '
dormire apcrtis oculis. Hinc provcrbium:
'Leptu dormiens. Dc co , q vi qvod non facit ,
id facerc fc Hmulat : aut qvod facit/id faca-
rc fe difljmulat.

V. quid de appetitu & affe5ibm\

Rofp.

PHYSICA. zst
R. Mediasnatur^ inter fer.i & mannieta ani*
malia eft. Natura {ua timiditatem fummam
h3bet5& omninmpr^da fit. Proverbium
cft ; Mortuo leeni ^ lepores infuUant. De eo,
qvivivensterror omnium erat , mortuus
ludibrium omnium, Aut de iis, qvi cum
larvisluAantnr,cumumbris decertant ac
mortuos bene meritos mordent.

VU Qfviddemotul
Refp. Saltatmagis,qvamcurrit,veloci/Ii-
metamenproperat. Omnes ejus partesad
celeritatemcoinpofits videntur. Proverr
bium efl • cancer leporem captt. Dc rc abfurda
&impofl]bili. T.ardus enim cancer,Ie-
pus velociffimus eft. Fj.exuoro autem curfu
utitur,& una ead^mq ve via exit & rcdit.

VW.Qvmampropnaejus affeBioi
Refp. Voccm acut?.m & fonoram habet.
C^tuKcum „prernu,nti;r manibus,acutifl|-
mumcduntclamorem. Nomine hic non
exprimitur,licut alix res plarimas ob penu- ^
riamvocum.

Axi§mata.

I. Efus leports pulcbritudinemmn
dat.

Caro frigida&ficcaeft, fuccumq; mc-
lanchoiicum g^gnit. Fruftraigityr funt,

qui

^5^ 200LOGIA
«fviefumanimalis hiijus > pulchros dare
homines,fibi habent perfuafum. Fruftra
ctiamin idimmis habctur delitiis, juxtail-
Ind Martialis :

Ititer atesturdusfi qvU mejudice certet :
Inter quadrupedes gloria prima lepui*

II. Lepores nonutriw^JUntjexui^
Totam fpeciem Hermaphroditis con-
ftare imperiti aridam venatorcs ftatuunt»
Sed rcccntiores Experientia docuit, marcs
ifoeminis fexu e{Fc difcrctos. Bodinus ait:
Hermaphroditifuntfvidam.fiec tamen omnes^
id^ a venatoreperitispmo didicimuit emm ea dt
re dubitaremui. Is emm afrmahat ^ Hermd'
fhraditos lepores ejfe pturimos , nec tamen ea
feecunditate^fvafeemina^ i marem autem nun^
^vam uterum geflan i multc minus fuperfct'
tare,

owennsn efi % (iperegri^
nantibfu pertransverjum oc-

currat leptu^
Fortunam noftram non moderatur le-
pus,n«c curfus leporis,(cd Deus , qvi grel^
im nbftros dirigit,fjnc cujus nutu ne pilus
qvidcm de capitc dccidit. Occafioncm fu-
perftitioni dcdit, qvodlcpusfolitudiincni
amxt } loca autem dcferU perzcdoia funt»

CAP.

PHYSICA. a«

c APUT xxm.

De Cuniculo.

Pracfptum,

Cuniculus eft brutum quadrupes libi-^
dinoAjm , foecundum 9 fcmifcrum»
cuniculot fub tcrra ageiu.

1. Quodnam cuniculinutrimen^

tum ptl
Nutritttriisdcmqvibas lepus; bra(Eca$
malva, oleribus,pomis,piris &alii5frii^^i-
bus. Pane qvoqvede}eAaturmaximc5&
pugnat acriter de oblato cibo.^ HodM
potius,dvam interdiu, cibum capit. Bibit
aqvam , fed fxpe dics aliqvot abftinet a
potu»

//. (^mam magnitudo ?
Lepord infeor eft> partibus autemfcrmc
convenit.i Hinca nonnullislcpufculusvo-
catur,& gcncris lepprini efle putatur. Co-
lor plerumqve candidus eftjafias etiam fu*
fcus. Ungulashab«tdivira8& ruminat.Ue
hon rclpondeat natura ifti Latinorum Tcr^
iioni; Camelum & leporem&cuniculumi
non comedctisj qvla ruminant,& ungulant
nondivi4w. I^uthcru^: ©«IffhHiraBft

2^4 ZOOLOGIA
nic6reffen6<id witbttUutt / unb hU jttduttt
m\)t fpaIrct/N6^amccr/ btt J^aofc unb €a-
nlnldKn / ^te ba t>oitbtvUum unb bod) ttc
^(aucn nfc&f fpaffCn/folUn cuc^ unrein fcpn.
111 Qui^ degeneratione notandum^
J^. Animnl libidinofum cft & fcecundum.
Parittotoanno, partu uno ternossutqva-
tcrnos. Snperfcttat etiam , undefingulis
inenfibus catulos alit. Et hajcfcecunditas
adeo fxpcnumcrum auget j ut .rdibus infc-
rantdamna. Sub terra enim habitant in
cavitatibus atqve antris. Fuerunt cjvi le-
gatos Romam miferunt, aliasqvc terrasac
regiones petierunt, cum e fUiSacuniculis
cjcdarentur* Martialis ait:

Caudetineffojfis hahitare cumculiu antris^
MonHravit faciles hoflibuA ille vias^ y

IVr oyid de fenjihusl
Rcf}>. Vifu nonadmodum valet,{ed pius au-
ditu.Et cum timidum fit animal,ad qvcmvis
ftrepitumexhorrefcit, Magno igitur co-
Jjatu fugara capit,ne pereat in pericii h's.
V. QHiddeappetitnf^ affeBibusl
Refp, Scmifcrum animal cft,cum ncc man'
fvctum nec ferum ; fed mediasqvodaramo*
nattirs fjt. Et natura fua timidus cuni-
€ulus eft, fed irritatus pngnat acritcr* Tan*

\i

iaintef eos faepepugnatur vehem«ntia,ut
dentibus pellem dflacerent,& adtempus
bene longum pugnare continucnt, Mares
ctiam in liberos crudeles runt,ac fastum vix
cdlcum enecanr.

P4otum velocem habet: fed vclociorem
lepus. Re<5ta verbire viinonamat,fedf]e*
xuofbutitur curfu. Pedibus pofterioribus
terram pulfatjatq; fonum ingratum excitat.
V i l . ^^&nam propria affeSio *
Vocem acutam hnbet ac tenuem. Mur-
niurat etiam qvandocjve » cum panem
oblatum retrahimus.aut curn mafculusfoe-
mellam infeqvens iiluditur,

l Cumculus animal femiferum eftm
Nec manfvetum , nec ferum, fed mcdia:
q vodam modo natur* eft. Man^ & vefpe-
ri cgreditur ex antro,reIiqvo tempore fc-
re latet. Et licet inhabitet sdes , non ta-
mffn nianfvelcit adeo , uttangi&poTtari
tcmerc posfitabsqve offenfa.
\ {.Cmiculfu animal fAcundMm eft.

Parit anteqvamabrolYatprimnm atatjs
annum. Etparit tcrnos ac qvaternos. Stt-
ptrfoptat etiamnon fccttsaciepus/ Hinc

finguiis

15^ ZOOLCOTA
fingulis&pemcnifibiis catulosatit. Qujc
facunditas adeo rcplet ardcs ^ utmaxima
ais inferant damna.

///. Lepiu cuniculm fpecie dif-
ferunt.

Habent enim diverfas adtiones^diver-
fasqve opcrationes. Non corporc tantiim
ininor lcpore cft cuniculus , fcd & robnfti-
oratqve audacior eft, OinicuJos eriam a-
gercmmqvarti vifuseftlepus . qvod tanra
promptitudine prxftat quniculus, utinde
Jiomen tulerit. Curfu qvoqve cuniculus
Jcporc tardior eft , non tantum pedibus,
qvantmm animo valcns.

CAPUT XXIV,

Melc feu Taxo.

Py£ceptunj.

Mcliseftbrutum qvadrupes,^mnicu^
lolumjobefum , cavernas amans&
hiccm fugiens.

1. Qvodnam melis nutrimen'
tum Jit i

fLcCp' Vefcitur mellc» radicibirs , frugibusy
qy*;«i.ooniis>|)iris^ C«teris^ve fiui^ite. A-

PHYSICA.
siat maxime loca arboribus r epieta , ctim gra-
mm luppeditcntpabuiuni, Fotnofumcninsi
icpirorum efu pingvefcic maximr.

^efp. Ferme ad vulpis auc mediocris canif .
nagBiiudjaemaccedit. Capuchflbct craiTuni,
rrcveachumilc, cutcna duram , fordidaai,
pifTam, vill©{ara&ngidanj. Dentcsacuti
bnry-unde animai mordaxeft. DorfuraJatma
labet & criara brcvia ac caudain viiloikm.Fiii»
;vefcit vaide , unde provcrbium: meiis inftar
>befus. De hominc corp«l€Qto , pingvi , ac
>igro.

11, '^uid de generatiommtandum\

lefp. Genecatnancnnuiiijnuiscgcmeiioa. De
alacitfitc nihilconftat, cum i4icemfugiar,&
naximflm vicas fos partcm in rerr^cayefnis
.gar, Hinc proverbium: Melk mfiarilHCinu
u^t. De coqvi de^gitin «ntror&raraegre-

IV . Quidde finjiimi

lelp. Praefentij: tempeftarcsL Ncui£|vifi?eiu
ongeante , fed cura iftaru ia^ere lVntprJm-
^rdia» Alias tota perie iiyeme^jormifeilicl^
ur.SomnoIentpmitagveanlmal eft & fegne.

V, QMdde^ppetiiu^^Bihus^ .

TMi%{^-|»|{.4;i||.|e||;j in4c^Vere«e©f^5^iitj3l^ .

K Idl

i^i ZbOlOCIA
Id vcrocuraprimis notatu ciigWjmeftjqvod
parcntes aiatcfeflbs nutriat. Placent verbii
Nicrembcrgii.' i)f erudttiofte &' exemfio bruto-
tHm ad omnm nes mftituemurnfrujremiegimm
tu>ofemel,paUea adjieere Heeat» Parerttesfuos
atdte grandes nutfiunt Elephanti ^gliresMneSt
fupicapr* i^> alia CAprafylveilfeS , r4xi,ckottia.

VI. QiUid de m0tu ?
Rcrp.Pigrum aninval cft, Trcqucmitis dormu
etis^cqvicfccns , qvamfetnOv«ns. Neqve
eiiamlongei c^bili accavtfnadifciedit , fed
i« viciniafe coniinet. Imprimis no^u c ca-
▼erna egreditur, ubi omnia tutd cernit*

n U Qumam froprta apBioJitl
Vocem acutamhabet» Foriia «nimalia
plcrumqvegravcraediintvoccm^ utleo » boif.
Timidit ?ox a€tttaeft , ytlepori ,cuBicul0>

]jix$tmat»^

l tuna crefcente augetur taxi
adepsydecrefienttminuttur.
Hacealunac humorum Domina poieftai
eft^ Auget & minuit humorcs, cum augctuf
minuitur ipfa. Lactiui crefcunt pili noftr?,
crcfcentelunSrefcaii tardiai deerefcente.
Ccrebrum animalium ad iunae augmenia «c
4c<rcmcnta aug€tur& minuitur» Caro can-

[croiuw

PHYSICA.. 2)^
^foruin&ofifeacum fucci pleoa cft plenalu-
3a. Vcrres,haedlos,&<;qvo$ decfcfccnte^Juni
•aftraTi convenir, non crefccnte.

1 MeJi dispdium naturale cum uulm

Bellagericafliduacum vulpc. Vulpesve-
d ci^m coboretaxufn fuperare neijveatiad
raudes&dolosfe vettic. Urina & ftercorc
'uveammelispoliuir« Foetods hujus impa*
icnsmeliseft. Migratigiturj aliasigvefede*
jvxdtac. Ingrediiurtunc vulpea > accrium#
)hans ipscam occupat.

CAPUT XXV»
Dc Glire,

Pr^cepmnj*

jlis cft brutum quadrupcs , fomno«
Jcntum,validuin,mor4axiyoraic,gal-
linis infcftum.

\,^^odnam nutrimentumgliris pt\

lefp. Vcicitur fru<ilibus arborumired maxime
ippeticovaat<)vegaliinas. Hasun^iqvecofi-
ivirit, ioventasqye trucidat. Occija y na ,non
levoracftatim prxdam qvamca^us eft , fed
nqvtritalcius. Qvotqvotreperir, jugulatac
^condir. Nuliademum fup«r(lite$devora->
R 2 re

a^o ZOOLOOIA
reiacipitacreplere veocrem. Doroinis pro>
priisnonfacileova ac gallioas furripic > fed
tum» ubi Qecedicas urgec» Catulos cum aiit
ttiaxima inferre folec damna^

//. Qu^nam magnitudo :

Refp. Magnitudinem felis haber jmembra vt-
lida,coloremviiriura. Dcntes funtexertidi
«cutijqvibusova capit* Foramina duoio*
venimustn ovis acucis dentibus fa^a. Capui
etiamgallinatum dentibus iftis perforacy &
fubitd easdemnecat.

///. ^^Anam generatio ^

Refp.FoecuDdum animal eii , & parcu uoo p!U'
fesedit. Parvotcmporc adeo femultiplicatj
utpagos totos & tota oppida replc*t. Capi-
tur autem non diHiculter admodum«fi coium<
fcaaucpulins galiinaceus inferatur decipular

IV. ^^idde fenjibus mtandum i

Kefp. Odoratuprxceliit,qvo gallinas lacen-
tci inveft/gat. Dorrairc dicitur tota hyemc,
nec ullum tunc eapere cibuRii Hioc vcrfui

7otd mtbi dormitUr hyemt^ ^ pingvior iU$
Ttmpore fitm,qt>otnenil nifi fomfim atit*
Seddchicaneceflarioad riirtiom prog^ew
fi funt aQtorei* Confpiciumur enim hyblr«

PHYSICA; 26t
10 qvoqve tempore in horreis> ova & gallinas
jvsrcntes.

K ^idde dppeittu affeSibus l

K.erp.SemiFerumaninialen:^ habitansparcim
infylvis, partim in xdibuf » & crudeleefb»
inexplebili avtditate fitiensfangvinemgaUi-
o^rum. Foveas facit profundaS) qvat r^let
|)oIiis »aa terrS^FoHis & lignis operit.

Vt^ Quid demotu^

R.erp. Moturohabecmediocrem &feHsin(lM
irbores & parictes fcandic. Sacpc fciurorum;*
inoredemuroin murum^de tedo in te^un&
raltat. Nec periculum gravioris lapfus cft,
cum expanfocorpore reo» agat 9 felium mori^
bus aifumptis.

Vll. Qumam propria affeSiol

Vocem habec acutam» Clamante uno»
roncurruot reli^v),dc clamore amicum teftan»
turconfenfom. Hincprov^rbiumieoneurrunt
^eutglires. I>e Hsjqyi conjun^is viriborali-
lyidtradanti

A^iontdtit,

I. Glires non moriuntur ^re^

mvifcunt.
Glireshyberno tempore inventos nullic
idibui tnuUisqvevuloeribus moveri dicnnti

i62 ZOOLOGIA
Revivifcere aucetn redeuntc verc ac fole t non
fecusac hamincs nonnulli qvondam obdor*
fniverint , alii iinnos fexagintaf alii trecentof,
acpoftea rcvixerint. Et fidem & veritateai
hsc fuperant» ^ privatione fotaliiquaiumori
eft^ ad babitum & vitam , non datur regrejfut
naturaliter» Alias vero a negatione a^lusfc-
cundi ad negationem adlas primi argumenta'
ri nonlicec. Nonneganda vicaip(a,ubinod
patenr virafes a^liones.

II. Gliresnectota hjeme dormiuntg
nec tota dfiate ^vigilant^

Labor ailiduus frangit vires: 6c qvies nimift
polluicperditqve vigorem. Noneftdiirabi*
Icqvod altern^a caretreqvie:

Occidet^ad circt fi qvU certamina femper

N§n incermisfis curfibus ibtt eqvui»
firmafitiUalicetifolvetur inaqvore navis^

^ua nunqvam liqvidU ficca carehit aq vk*
Ide quo^ debilitat feries immenfa Uborum^

Ante meum temput eogit cffe fenem.
OtiacorpM alunt^ animm quo^ pafciturillis

Xmmodicut contra carptt utrum^ labor »

CAp UT XX vr,
De Erinacco,

Praceptum,

Erinaceus eftbrutumqvadrupes , pcll«

acule'

PHYSICA. 2«i
tculMU YcAttum , maligneaftu-
tum.

IS^odnammtrimentnm
Ermaceijiti
Refp. Poi»a,,pi5a,uv« , & fmaus alii. Hincar-
boreiafcendit.poma ac pira decutit, in iftii
fefe volutat, ut fplnishscmnt. Poft ad Jtet
fefe accingit & ad cavas arhores, inqvibut
habirat, properat.. Poottum unum fi decidit^
inox omnia ab]iciti.& ad.arbprem r^dit , no^
vumqvc cibum reqvirit.

Ih^mmmagriitHddV

Refp. Parvumtniinfti cft inftar porcelli.Ger-
faanicc e<i«3g<l. Roftrum habet porcinp.
roftro fimile. Iplum corpus aculeis vaUatuin
eftjutapprehendi neqveaf. HincinfidiasTibi
fieri cumfentit, infOfmam p.ax conyolvitur|
uttradari neqveat,, Undclocutio{)rovcrbi-
alis : Totus echinus afper.. De hominc intra-
aabili. Germanice ijl fce«nDH*|

\\\.Qmmmgenerati0i^

Ernacei hominum modo fe complcxl
coeunt.Etcum partusinftat tempus , foemif
nam contrahere alvum dicunt , neTpiiys la^
datur. DBriotem autcm poftmoduin «
R4

tH XOOLOGIA"

afpcfiaremfcEtuni,niaiore»inferrecracratuf;
Bincprovcrbwm: EchfftMp4teum dijfm, De
iis qvi io perniciem ruam neiSunt rooras. Se4
profeao res camoramnon patitur. Et fecun-
«irna regitur echinui, ut uterumljccfere aeqvc-
at. EtiaminclufusutcromoHioreshabct fpi-
»ai,uncfe nihi/ mctuendum mali.

V^'^iddefenfttmtandum?

Praelclre tempeftatcs dicitur, aded ut
rluviaimminentcpetatcubile. Nierembcr.
gi^tait : Qvam fagacitaeem demirabimur bnU
torum , fiprsfagia damue. EriKacei mutatiol
nem A^viloni, in Auf rum eontendentn in ct^
^tle prajapunt,

V. Qvid de appetitu & affembuA

Kcfp.Mai.gneaftutus eft,& una fallacia in^-
omnibus pericutis trrumphat. Timidum alia*
ammal , fed fpinofum eft, Spinis igitur con-
»ra qvemvis hoftcm fe defendit, Spini, et.
iam ahmenta scqniri t & rcportat,£f vin^
^tf»^rf/m/<?rr,inqvitNierembei^iu$,p/><?v&^
9f ,peSbui^ botrorumaeinofinterram dem.
ttt.quosibidem volutatus undi^ ^inU coni^oi
exctptt, «««^ r

^I. CiUid de rnotu^i

Kcfp. il/otum habet mcdiocrem. Arborcs
a^fccndit, & pira ac poma dccutit. Homi.

ncm

PHYSICA. 2^5
nem4cce<femcmcumccrnit, fugit* De fuga
cumdefperatjiBglobumfc voIvit,ne appre-
heodattur. Interdum urmam emittit exme^
tu. Sicut timor plerumg^ animalia ad excrC'
Mcntorum pniffianemfiimuUt,

Refp. Vocem acutam tribuunt £rtnaceo&
propriam eam faciune animaUuw simido^
rum. Qyanqva canis limidus iion fir^liceE
acutam vocem habear. Fierum^vc igitur
contingit^ non perpetud.

I. Erlnaceus intraElahttk efi,

Propter aculeos cnim trad'ari & apprehendl
neqvrcD. Frantzius ait : mti^mumhoc efianr^
mal Ipinis acutisfimis ohfitum % mde impun^
non potef apprebendi^Hf re£ie eft imagmntra£lA^
bilie rufiieit vetfophifts ^imfif€um qvo nemof^t'
eJt lonverjdri Jine Itte^

W^Facilim efi Srinaceum capere*
quamtenere.

Simplex eft Erinaceus, unde facilii captu,
Aculeisautem cum praditusfit» undiqye rm-
pune teneri ne^-it. Hinc >$;lianus fcri-

admodum echinam, fie etiam nun&08cap©*

166 ZOOLOGIA

rc, facile cft,tenere verd difficile.Germanices

voittin 3gel m^l ^uUfommtn / aUt nfcfit

CAPUT XXVIL
DcSciuro*

Sciurus cft brutum qvadrupes pra-
deni, folcrs vclox & fomniculo»^
fum.

I. i^odnAtnfciurhnutrimen-i
tum

^efp. Mutnturgiandibu:s> nucibus , pomis»
piris &Aliis fru(^ibu(ac frugibus. Imprimis
d^eledlatur fuaviortbu& cibif» Stccharo & a-
mygdalis duicibus. Accum cicurari facile
^veachominem fponte accedit, a pedibus
adcaput afcenditf in facculo nucei, amyg-
dalas , panem & alia qvaetft. Xo fylvis 4e-
gcns, cibum atftate congerit,quo per hyemem
vidlitet.

I L Qu^nam magnitud^ ?

Refp. Animal parvum eft, fed egrcgis fbf
tsat. Caput fubtilc & breve habet , dentes a*
cutos y qvibos acerrime mandet. Auricur

lc funt

phystch; 2fy

1« ftiRt rotonda » cauda viUofa & longa rc-
liqvi corpotiimagnituiiinem. Haec noaor*
ntraento tantum iili eflr , fed & vario» babec
tifo», CumraoVetur, pl gubwnat. Cua»
puUcibusacroufci» vexatur ,ea fedcfendit.
Cura calore «ftivoutitur, ea fuper dorfum re#
pafita,c»{orem fcangitr Cum tranfit aqvam ^
ca provcloutitur. l^iU pierumqve funt ruffi,
Interdumnigri jraToalbi. Pedibiis anterio-
ribus cibum capit , ori qve admovet : poftcrio*
rjbu» vero infider^

Refp.Getiitak marisoileumeft. Eduntpar*
tu uno plutes & coeons tempore verno. Nic-
rcmbergius ait : coeant pariunt qvovis tem-'
fore lepores £f cunieuU. ^tadrupedum pr£-
gnantes Venerem arcefir prater eqvam & fuem,
mArifloteles demuliere & equa folis animalium
id agirmatn Vere coeunt [aeerti.etephanti^eqvh
glires tfciurui , canU, Menfe feptembri Came^
U : HyemU initio urj^ , apri» Lupi toto anno non
€o'eunt dies ampliutduodecimifues agreftesfemel
qvotannie coeunt t domeftici fep^»

Quidde fenjibus notandum ? ^

Rcfp. Pracfentit cempeftatcs , ac niduro qvi4
fpiraturus eft veneus obturat , aliaqvcin parte
foramen forinat. Somnp maxirocindulgct.

ZOOLOGIA
& non hyberno tantum , fed «iHvo qvcxjve
tempore totos dormit dies. Memoriam egre*
giam habet, fovca5qve>qvibu$ nuces injecic»
fjoflrmenfes aliqvot finc errore tepetft. .-^

K QuU de app€t 'ttu($ affeBibHi\

Kefp. Appetitum moderatum habet. Non
affismtrplujcibirqvara reqvfrir natura» Sa-
tur,licctverbctibuf adigatur, nihil comedie
amplius. Sed qvac ofFeruntur accipicacre*
condit. Oprimum agit patremfamiiiai,
^ivemmcdiocris vidus & accuwta retiqviaii
rumcuiVodiadeact maxime. Timidum aliat
«nimal eft, & horret caoes ,«>agnoqvc clamo^
fefugit iTjfe^fiantei.

VL Quid demotm

Refp. Plurimum motu vaiet. Et de ramo fa
Tamum, dc arbore inarborem falcitat, Flii*
Tium trajicicns aflere vel cortice pro nivi uti-
tur,& cauda pro velo. Ridiculis etiam gcftr-
hu% homines ddeaatmirificc. Saep^ lafcivfl &
liiftrionica raltatione, rifum fpe^antibutofi.
fert, Kon raro fupinus alludic heri manut
jprchendit,casJenitcrdentibus detinet, moac
dimittit,iterum arripit, projicicrecipit.Cum»
^ve denegatur manus murmure fubmifTo eam
Ittfcqyit^ir^ludnraqyccontinuare geftit»

PHYSICA.
VII. Qmnam proprtaaffeBio fttt

Refp. Vox acma eft. GaQcm cum cernir,faga
fibiconfiilit>& voccacuta» pcdumqve ftrc-
pituytcftatur a£Fedum. Murmurat qvandoq; ,
cumobiatz noccs rctrabuntur > aucnegaatuc
autrimenta,

Axiomata^

L Scturm amat munditiem^

Animaljucuadum eft^formamqveamat&r
puritatem* Lambif;feperpetu6) comit fe,&
qvim maxime poteft exornat, Singulis an-^
ois depilatur , fermeqvc calvefcit. Sed roox
pulchrioribui pilis de novo veftitur, acprifti-
num corporis decus rccuperat* Hinc laetatut
dddiodttm» nihilq ve agit magi$>qvam ut piio-
rumsqvabilitati corporisq^ puritati ftudear.

11. Sciutus non dormit tota hjemet

Deglire qvod ajunt,etiam Sciuro tribuunt»
Qvanqvam fciurum non femper dormirc, fcd
hyeme qvoqvc ctbum capere ftatoat Bodinur.
Nobis nec glires^ncc fciuri tota dormiuot hy^
tnc, Hcccnim ratio idfuddet» necconfirmae
txperientia, Bodinni tit* Pierd^amman^
iia tota byetne iklite/euHt, ut murium ac muHe%
iarumgenera , ermaiei^tal^asUirfi^taui » Jerpr^^
iesybirundineSigUres f ^va pne ciho ae ptm byg"
mufcrUrAnfigunt^ ^4(imtmin fbiAnn&'

mam

270 ZOOLOGTA
nam parant , €um ope byeme tn iatibulU vefcntf^
tur yfcilicet tuctiti , apes , formica^ V€(^£ yfciuri»
gjir£s tawen exomnihusc^o vacui M/opore je'
fuiti hyeme reperiuntur.

GAPUT xxvriu
De Muftcla-

Vr£ceptum.

Muflela cft brutum qvadrupes , folcrs ,
timidumyCalisdutn, maligne aftutu«

^vsfliones.

L ^odnam mufieU nutrimen'

Rcfp. Vena-ur niurc» , eosderaqve devorat.
Pitires capere <licituri qvam felis, eosdem*
qvcmajoresac ininorcs. Ncc talpis parcit^
lcd aggrcditurcas & occidit. Aviculis infu-
perinfidiatur,^ua$captat ac comedit. Ova
^voqverorbet, &puIlos gallinaceos aufcrt.

lU QvmAm magnitudo i

Refp. Aniroal parvum eft, led formofuin. Ca-
put brcvc hatict & dcntes acutos. Aurcs
funt rotund«,cauda pilofa & ionga. In dorfo
& lateribus plcrnmqifnntrutilae,in vctrc can-
^idar. Pellei in veftimentorumufum vcniunt*

\\\,,^mam generatio ?
Geaitalemaris oITeuin.e/i. Eduot partu uno

plorci

PHYSICA. *7i
plures & toeanitcmpore vcrno, Aure conci-
pcrc ,& orc parcre dicunwff, Nierembergiut
fcribir: MuftdantDre pdrerefahuiantur FabH^
iantur certh Ne% enim ventruulusg^^amn^
dpttu > mc MifU conceptmm.

Refp» DoiTWim rmturaiij rentit & paulo intc
migrar. Dormitplurimum» byberno maxi-
mctempore. Imo loil hycmc<ioimiredicr-
sar, morc glirium.

Refp. Amatfoetura,qvcm macur« qviie «nit-
iit,fedrurfum in p^riculisintraferecipit.Ad-
verfitur fuibu5,cornicibus & ferpentibuiJ?*/-
UimAnt a natura daium tje animMctthm hoc^ut
fmgnetcumBa(tUl<o* Aiias timidum animal
eft , &ad<|V€mvi$ acborum ftrepiium exhot-
rcfcit»

Refp. Vcloxeft muftcla^&^^racdtrajqvimfe-
cit, citiifimC aufert. Corpui admodumrflc*
xile habct,& ad furta clandcftina aptiifira«in,.
Mutat locafubinde, ut cubilcreperire diffici-
lc fit. Vifa dicitur mufteU continuat/tfa/ti&tu
fktmrntrAnftipffinffubmerponk (sricut9-

^7^ ZOOLOGIA

Vir. QuMam affeSlto?

Refp. Vox acuta eft» A fono nomen feciife
videnturGcrmani; SBrcfel/WUfad^ctt. Nic»
rembergius ait : Timidu voxpUfum^ atutA^ut
l€jperi,mumm^fneri^ tnuUdU^ canihu4^
Axioiiiata.
\*Mufiela no^itrutam^

Difcernunt bruta inter bona & mala , inter
uoxia & falutaria. Canes int«r amicos &
iniraicos. Leointer raagnanimof & humi*
Jei. Muflela inter rutam &:allium, Prius-
qvam ineat muftcla pugnam cum fer*
pente , rutam edit,cujus cdorferpentl ini*
jnicuseft. Ad hominum ferme accedit ju-
d i cium , qvipeftit tempore ruta Htuntur. Vr^'
dcft emr?j cum btttyro , tum ju/udis , ctm dUis ci'-
his/umpta. Etiam vinum per rutaro deco-
latum ac potum> contra venena porrigitur u»
tiJiter.

II4 Mufiela maligne ajiuta eB^

Niercmbergius fcribu ; maiigneaftutafufit^
^vstfunt angunit 6culi4 \>el pupillis , m mufteU »
itbmumOHi catti, pmie,vulpeSiHeUio^lutra,cro^
tsdilus^ mures, lupi^ lymesi caHor.urpy erinac€i%
hyma^ cbamaleon, Hac omnfa funt ctiatn
inordacia;SimpIicia & ftoiida hsia/cetcer*
pmiyif I aftn((4

PHYSICA. a^j
GAPUT XXIX.
De Viverra.

Pr^ceptum.

Vivcrra eft brutum quadrupes , vorax,
mordaX) terrsc cavcrnas amans.

L Quodnam 'viverr^ nutrirnen-
tumjitt

Refp Vefciturhordeo., tritico, avena, &C2-
terisfrumentis. D. Frantzius air . Aho noml^
ne dicUHrfur fenfurunculus , quia plurma fttr-
ratur (ff comportat infuos ifecm fine fine tvel
innumeragrana pro hyeme-i^ illa i^vidern omniA
pura fme paleu : itaut fepe dmidim niodius in
uno antr9 uniui viverra reperi.itur ^ adee ut re^h
Jit diHa viverra , ^vafi vi omtsia ad fe perrenis

j^.. 11. cff^nam magnitudo ?

¥arvumanimnleft. Caput habet cxig«-
um , vcntrcm roli<lum>pedes breves & craP-
fos. Cutiscolor fubrufuscfljcui pili perti-
nacitcrhserent, ut cutis lacereturprius>
qvam extrahatur pi lus.

. 111. Qiuanam generatto.?.

^efp, Geftant in utero cjvadraginta 3ie5 &
panuntpartB una plutcs. i5iercmbcrgius
/ S ait:

i74 200L0GIA

ia.it: muhifida parva ejusdetn generii multa

fariuntxutcan€SpfeieSfOves,leporeSflupiiVivcrr£i

tygresy leonesy Itttra» Supra cunSia muriumfft»

tus: exunogenitos centumviginti^ tradiderunt

Ari^oteles Plinius,

IV. ^njmam fenfatio \

Refp. SenXum habetdebilem. NeGvirii>
iiec auditu , nec alio fenfu celebris eft. A-
varitia claram fccit viverramj qvaprlmas
cenetinter pelTima animaba.

^y inam affeSus f
K.efp.Amatfoetum,cui granacolliglt Scpro-
beprofpicit. Csterumtimidum anirnaleftj
&£ugitlucem 5 vitamqvc in craflo &obfcu-
ro loco degit. Odit cuniculos , qvos vena*
tur & cx cavernis propulfat.

VL K^alii motusl

&. Tardioremhabetmotum. Nequc raltu
valet admodum \ qvanqvam lacesfifa impe-
tum facere in hoftcm conatur.
VU^ Qu£nam ajfeffio*l
Vox ei acuta. Cuminterficitur, voce clar^
finitvitam.

Axiomata.

hViverra nimia efi tn acqvirenS
ac retincndo^,

Vcrago

PHYSICA. 27;
Vorago avidi/Iima eft , nanqvam cxple-
tur , nunqvam fatiacur, Et qu^ acquifi vir>
fibifcrvat, ipfam qvoque fccmlnam ab efa
arccns. Avaros imitatur , qvi fc ipfbs ierum
[uarum Dominos ac harredes nrbitrantiir.
11. Si^verrafcsmina maredolojior^
^ Mas foeminacnegatcibum.Hsc clam aliud
fingitforamcn,aditumqve iibiadcibuiD pa-
rat. Qvantotenaciorilleitantohajc vora-
cioraclibcralioreft.

111. ^iverra domimdaxy foris
timida^

^ Decuplo iTiajor cuniculus Yiverra eft. S:b^
vit in iftum h^c > aggreditur in anf ro , lace -
rat & necat. Extra cavernam aggredi non
aadet.Sicut gallus in fterqvilinip poteft pk-
rimum.

CAPUT XXX.
Dc Laccrta.

Prdctftum,

Lacerta eftanimal quadrupes/of en,vc-

lox,Tcncnorum,homini amicum.

Qya;ftiones.

!♦ Q^odnam nHtrimentum^i
Refp. Adomnivoraanimaliarefertiir. Paftn
h€rbarumvivit,neccarnes re/puir. Vermi-
«ufemunbus & talpis vefcitur.

V)6 ZOOLOGrA

Il^ QuAnam magnitudo ?
Ih^Corpuspamim eft, flavi & viridlscolo»
ris, variis ih%nifum pundis. Caput cxi-
guiim 3 cauda cjusdem longitudiniscnm
corpore religvO. Lingv^ bifidai& ore .iper-
to infpirat acrem. Pedesproportionc mini.
mijGruraqVe brevi/Iima liint.

lll* tiUdLnam gene^atldl
iRiefp» Lacertshumano more fccomple-
auntur & cocunt. Cocunt jiutem vere> &
panunt ovn.JnAnglia \mpi% ^enmri laceN
tasfcribunt»

IV. t^mam fenfatidl
RcCp. Tota pene hycme dormirc dicitur.
Vere veroprofilit &x(hte leexerccttludit-
quc in confpcdu hominum.

V» Quinam ajfeBfU?
Refp. Serpentes hoftes habent, & rubetas,
e^cochle^s. Homincm amnnivalda,&vifo
eoprolih*ant> ludunt, bhndiuntur. Venen^
autcm cum conftcnt> non mercntur amo-.
rem mutuum.

Qvalis fnotusi
Refj). Velox animal cft,&cuminfeftatur,

tuo^a fibi confuhtmaturc. Corpus Habct flc
xile, & varijs geftieulationibus fi

[;
1

J^iie, & variis gefticulationibusruumeraa
hommesteftatur aiFeaum. Caudam aeitat
crebr6,&motuiJIo hofflini bknditur

PRYSICA. »77
VI t, Q^vmam affeBio f
Eefp. Sibiluni edit . nec tnaior ei chmor..
Qyamvisdifleceturin partes , non dat eju-
latum.Diire& aiuem partes, vivunt U denuQ

Axjomata..

I. Lacerta pmilis efi Sdammdm^

Animal ven^atum eft > nigri & flavi cq-
loris. Caudam habet prolixam & flexuofam,
cu ti m afpe r am> pedes acutos, Stellulas i n
dorfo habetvfeu lucida qv^d^m pun<5^a. I-
.gnesEdicitarnatura:, adeout vivere atqve
fupereflTe queat inflarama. Se.d penetrat na-
tura ignis , viventium corpora diflfipatac
deftruit. PUcetrententiaGalQjiiac Diofco-
ridis : SaUmandrA non diu x^im im igne , fid A
majafi (lammd urifur ac aonff^mimr^

11 Laceridti Jimilk eH cbamdeon^.

Habitatin Africa& India, ^figuramla*
tertje habet , flibitqve cave rnas;. Kon alio
qvafnaerigelementovivitjuxtaPlinium- A»
Ui chamaeleQntemrore& mufcis aVi fcribunt,
Proprium ejuseft , exmetu varios aflumcre
col6res»S^mper eum reddere dicitur,qvcni
proxime attingit, prastcr rubrum & candi-
dum. Hincvariumhominemchamaileonto
mutabiiiorcm dicjmus.Sed qvemadmodum
S 5 alia§,

i/S ZOOLOGiA

alias affe^f^us muMnt coIore&jiTc idem cha-

msl^onti contingit maximc obcorporri

fiibtiiitatem.

111. LacerU (imUis eH BeUio^

In Itali.1 & Thracia nafcitur ftcllio. HAbel
intergo guttas lucentes inftar ftellarum,
Vefcimr araneis & rorcfcd libentius melle
Odiohabet fcorpionem > cuju?5 fcrre neqvit
conrpeeiiim- Cutim cxuit, qvx rcftituiturj
perifide sc in ferpentibUs.

IV. Lacertafimilisejlcrocodilus,
Nafcitur in .€gypto & India,ac eft ovipa-
rus. Hiibetpedesquatuoridcntes validos &
exiecfros, hngvam immobilem, totamqve
adhajrencem. Du ri(Iimam cutcm in dorfo
iiabet,invenrremolliffimam. Dic in terra,
iiodu in aqvrt degit; hyeme tota dormirc di-
cicur. Indicus immanior & crudelior eft.
Integrum homincm cum v^ftibus devorare
cum fcribunt , & hoc ado profundcre Ia#
chrymas. Nullum animal e tam parvo initio
in tantam vaftitatem cxcrefcit. Parit enim
ova, paulo majora an'erinis, &exGrcfcitifl
Jongitudinem feptendecim aut ctian» vi-
%mti ulnarum. Proycrbium eft: CrotodiliU'
cbyym£. De iis qvi fimulantgraviter fe af-
fieiinGommoclijalteriuy , q^v«ipfi attule.

fUftt*

CAP.

physica:

GAPUT XXX!.

De Rana.

Praeeptum,

Rana eflbrutum qvadrupcs,coaxans,m-
iucundum , & invalidum.

I^^uodnam ran^ mtrimentumt

Rc^Hcrbas &flores.comedit. Etiam carncf
& mortuas talpas devorat. Nccab avena, hor^
aco,pomis,pfrif &caEterisabftmet.

11. QvAnammagmtudoi .

Refp. Parvum animal eft , led fceminamaior
mare. Oculi funtpellucidi, pedus latum.Pe-
des qvatuoi habet & poftcriores pnonbus
loneiorcs funt. Caret vefica , nullamqvereci-
dkurinam. kritata. ejaculamur humoreni.
no»ium, quodcumagunt ,
vulgo. Sed a clunibus non c vefica iftum hu*
morem cxpcUant.

UU ^^nam gtnerattol

Refp.Congrediuntur ranac & femina mircent.
Semen hoc Germanis dicitur StofcfegcQccf e /
^tc^fcfiwaen.Mutasur autcm in ova, e qvibui
ranolsparvsfiunt^rotundas , nigrsr, oculis
tantum&capitc infigncs. D. Frapuius aiu
eiuAndo^femen vetovarAn4rumahtneautii J
7mprufimihtW4Cffmrott4 imhihunmrj unde

tSo ZOOLOGTA
fdph in ntultk bominibits nats fuerunt tand , ^

bocmodofeminafeuovA vermtum cum cibotn-
genpop qutbusvUjudicandum relinqvimw.

IV. Qu^nam/enfktiol

Rcfp.Tcmpcaates praerentiunt& pr«dicunt,
yefpericoaxantesfcrenitatcm diei feqvcntis
mciicanr. Frlgida aqva dele<ftantur maxime,
«piuvjacadente, accurruntocyai, exipfis
qvoqve terrx cavernis. Tota penchyemc dor-
mire dicuntur, more Jacerrarum.

y^Qvinam affeBusl

Refp. Timidum animal cft, fugitqve homi-
ncm. Non^grcditurfaciicelacubui &pifci-
praferttihus hominibus. Qvin cum im-
pctu fcfc praecipitant in undai cx mctH ad ho*
minum confpeaum.Proverbium t^ .Ranain
V.J^ ex aurea etiam fetU: SD<r Srofcff

VI. Qva/u motuf>

tt^^. Sjliuntporiu5, qvam currunr. Vclox
faEpe cft , & varia ..ana,ut vix aOeqvamur fugi-
entem Quac^Jam arborcm afcendunt, ibiq; re-
ptant porlu'>,qvam falrant. Sunt vindca & di.
eunrur ©ragfrordifdn/iaubfr^rclirdtt.

Vi I. ^uanamafe&io ?
R«fp. Ran« coaxant. Propria hasc corum rox

eil

wm

PHtSICA. m
rft,qylomnibusmoieft« funt. UluUre etiam
dicuntur mares , cum ad generationem foc*
minas vocant. Ranas in CyrcnaicS planc mu-
taseffefcribit Ariftotelcs. Piinius contracx
accidentcidfieri ftatuir. G^odmut4i fint ejt^
inqvit , in caufa efl aqvarum natura ob nimUm
humtditatem. Unde qu i s tramferat boc ani»
maUoqvax ffatimfecerit, <5f ad propriam natu-
rAtnreduxeriti qvafiliierarum Circef vintulis,
/Ixiomata.

1. RananecextimOynecexluto^nec
€X aq^va .necexputredinept.

Non ex qvolibet fit q vodlibet , fed ex certo
certum. Animatum ab animato vcgetans a
vcgctantci fenticns a reniienre, rationaledra-
tionali eft. Simile fimile gignit ♦ diftlmilc o#
ritur a diftimili.

W. Rand Jjmilis eft rubeta.

In hortis & agris inter frutices repcritur ftu
beta. Germanice txm^thU, Foctum animall
cft,dorfum habet gibbolura , eminentibusu-
trinqvead lateraofticulis* Magna cx partc
circa nodemprogre^itur. Congrcflumctiaih
nodlurnoagit tcmpore. Generaturcxovis.
Gerroanice ^xbUn^tl^i^t' Mifccntur etiam
cum ranis,& cum vchcnatae fint, fditui noxius

vcncnatus oHtur. Non vcfcitartcrrarfcd
^ S 5 herbiij

i2i ZOOLOGIA
herbls>Iumbricis&aliis. Virus emittfte ctik"
Qibui) & verberantem interficere con^tur.
CAPUT XXXIL
Dc Talpa.

Prdceptum.

Talpa eft brutum qvadrupes, fub terra
vivcns cumulumqj excitans ^ocuIq-
rumufuferme captum.

YQttodnam nutrimentumjitl |

Rcfp.. Vefcitur vermibus^ qvo$ longcfemo-
vcntes aurfit. Pcricula vcrd immincntia fen-
tientes vermiculi afcendunt atqve ad fuperH'
cicm terrar fugiunt. Etiam radices herbarum
a c arbor um d evoran ti damnumqveincrcdibi«
lehortis inferunr^ Necfrumentis parcunt^ii
adhorreapateat via.

II. Q^v^nAm magnitudo ?

BLdfp. Animal parvum efl;> led craflTum & folU
^arumpartium* Roftrum habet ioftarpor-
celli > qvo terram fodit,«rcit»ns paifim cumu-
lo$. Caput deprcflTum eft, crura breviffima>
pedet digicati. Oculi imperfedi fuat mem'-'
brana todr.

III. Qvanam generattol
;Rcfp. Animal viviparutaeil. Sezum habet

PHYSiCA» z$i
&congreaitur fubterra. Falfum eft qvoddi-
cuntrtalpimeterraplaviis madidA &:putre-
fa«aagcherari. Necanimam dat tcrra, nce
corpus*

Refp. Auribus<:arere dicunttalpara» &au<}i-
tumhabercpraeftantiffitnum. ExpHcanda hanJ
funt,ncunumevertatalterun^. Noncfttanta
auditAipraftaotiaintaI|>a,obaarc$ quafj fc-
fc£la$* Auditliqvidiusfub terra,noo ratione
organi,fedincdii. H^bitat in terriexcavataj
ubi colligitur fonus, colieausqi ad iatcrnas
ttansmittitur aores.

V. ^iddeafeBbml

Refp* Timidumanimalelt. Fugitlucemya-
mattenebras. Semperin obfcurodegfl loco,
&cum egrcditur, qvod potiifimummcaft Ji4-
niolfit,facilc capitur.

VL S^id de motui

Refp, Interra cumhabitat, parummovetur.
• Quieti magis, qvam motui indulget. Egr<f-
faexantro,tardiorcft,nifi ex mctufugafibi
confulat.

Vir. Q^mam affeBtol

Refp. Vocem cdit acutam, pralcrtim cum ver-
bcratur.Proverbium eft : TalfA loqvAx.T>J eo
. <jui impcndid garrul os, fcd nulli us judicti cft.

284 ZOOLOGIA*

Axiamata, >

/. Talpac^canonefi^

Crff/^rf4^4, proverbiali$cft locuti©. Sel
videt talpa^ licct obfcurius, & magis in tcne-
brisqvainluceclara. Habet oculos, fcd te-
dos. Cutcenitndetradaorbiculu* qvidai|i
in loco oculorura apparcr. Qvcm fruftra fa^
cilFe nacuram , abfurdum cft.

11. Talpa muri fimilis non efi,

Scaligerumaudiamus caftigantem Card».
num *. Talpamforma & magnhudine murifimi'
lem ciim feribaSf diitgentiam tuam defideravi,
LongemagUdiverfi pedes qvam caudafunt. W-
pnis enimfimiliores. Totum corpui latiw , de-
presfiui y crurabrtvifftma, Caput deprefitm:
ut bufonio propriui fit^ qvam murino, Os qvot
^ ab ore muris valde alienum,

CAPUT XXX iir.
Dc Murc

Praceptttm, y ^

Mui ell anlmal qvadrupes, timidunit
velox & callidum.

^vafiionest

h ^odnam nutrimentum ?

Refp. Animal ferme omni vorum eft. Cafcos
raultoi cum invenu > optimum cligit » caetcrit

/pretif»

PHYSICA.
rpretis. Poma ac pira ctiam dcvorat,habito
fubinde dcledu. Qyandoqvc (egetes popu-
latur. Agris,hortis,horreisqveincrcdibiU
infef unt damnum mures. Aqvam eos bibc-
renegat Ariftoteles. Sed vidimus faepc &
cibum &potum mures cumavibus ccpi(rc-#*
Qviflfputa hominumlinguntinopiaaqvae.

11. ^vmam magnitudol

Refpv Corporis qvantitas exiguarvaria tamcn
eft. Multaenimmuriumgenera funt, qvo-
rum aliqvi majores ^ qvos Rattas vocamus ;
alii mimres funt. Caput habent longiufcu-
lum , caudam proceram, colorem cinereum >
nigrum , fufcum , rufFum. Prioribus pcdi«
buspromanu otuntur, cum grana tritici ac
hordei aut uvas devorant. Alii ^omefiicivo"
cantur , alii Agrefies^ Addunt AqvAticos , fc^
natant tantum per aqvam & in tcrra habi*
tant,

///. <^mnmgeneratio%

Kefp, Pariunt vi vum animai » & duodecim ac
plures uno edunt partu» £ putrediae aut
qvisqviliii noti fiunt. Cum aaimatura ali
inaoimato , vivum S npa viveate product ae#
qveat* Salis guftu praEgnaot^t fieri ptitaa*
f ur, Qvod feafu iAo admitrenduia » qvo fe<^
meniiitcaliditts.

126 ZOOLOGIA
l^.^mam fenfatio )

Rcfp.Praccellic odoratu. Hinc odoribusall
licicur facile, & mufcipulis capitur.

¥♦ SH^inamajfeBusl

Refp.Timidiruncmures; fed & ipfi a muhis
timendi. Elepbanti borrent mures , & noQ
pauci interhominesipfos. Museciam muri
favet. Lapfosinaqvas extrahunt j tenenccs
mordicus caudas.

Qvalismotus>

Rcfp. Motum habent velocem NoiJlu dif-
curruntiintcrdiu feredormiunt.

VU* ^vmam affeBiol

Vor cxiiis elt. Sibiluni edunt potius, ■
cjvamciamorcm*

Axioma,

Murtjimilis eJlUhneijmon,

Ichncvmon fpcciem muris majoris habec^
Dicituraliis mus Indicus. Nafcitur in K'.-
gyptO)Caput h?.bet obIongum,aure$ rctun-
dds , caudam longam. Vcfcitur ferpentibus >
avibus»& aliis. Infcftus crocodilo cftycui '
infidiasftruit, mortemqve infert. Sic par-
va maxima i (tc imbeciliiora fortia fuperanL
A parvis ctiam cavcri oportet , cura ma-
gnas faepe gcranc iras, 5c jucundani habe-

PHYSICA. 1S7
LIBER aVARTUS
DE AVIBuS,
CAPUT I.
De Avibusin gcnerc

I. Avis cftbrutum volans , fangvincunij
roftratum& pennatum.

ILEft aqvila, accipiter, vultur, ftruthio-
camelus , grus , ciconia cygnu$,paj»
vojanfer, phafianus, anas, gallus, no-
^ua, corvus ,pfittacus , columba &c»

l^^vmam avium caufajintl

Refp. Caufa effiiiens /r;w^,Dcui eft. Dixic
Deus.producamaqvaE reptile animac vivcn«
fis, & volacile voletfuper terram j in fuperfi-
cie e;xpanfi©nis coell, CAufa efficiensfesunda^
natura eft ; partim ftcllaj, partim fpccies fc
multiplicanies. H« proxims caufae, ilia: re-
naotac funt. IPinU pitimus & ultiwm , Dei glo»
riaeft, l^iais imm^^//^ , homo. Hominl
enim dant alimenta 9 tegumenta , oble^a-
menta. Proptium vcrdiofuperha&et fineni
avif ^vaeiibet , fed igaoratit iftum mortales»
itidteridcreatioftifittiVA fuit : generationie fe-
men t&iconftitutionis^sinu corporis. Forma
in genere animay^^i/iriv^eft : in fpecie alia at«
qvcalia, Alia a^vij» ^ ali* d^^ipiu:" » «lia

m ZOOLOGIA
lUi^mam avium convenienttA

qvA dtfferehtidjifit}
Refp. Anima fenfiti va & corpore organico o-
mnes coni^anr. Mbribus etiam conveniunt
valde. Sed difFcruut formii fpecincis, in-
dole&aliisafFcdiooibus. Qvxdkmrapacer
funt, ut aqvila, a€<dpitres, vultures ; qvacdam
w/Vw:utco]umbac,gaIiinae, anates. Qv««
dAvafbeietatemamam^ utaBferes,gallin«c, a-
nates. Qv^aedam folivaga futit^ utaqvilae^vul-
tures,accipitres.Qvaedam carmvor^ funt^ ut ,
aqvilK ) vultures , falcones \ q vaeda m grAnivo*
ra,VLt gaIIinae,columbac,paircres : qvsdam^
verfttivora<, ut philomela , hirundo , upupa_, ,
qvaedam i»w»/Vor<*, ut picae, cornices , corvi.
Qyacdam/^//tf/«.«funt, ut colurob*, pa/Tercs,
picjc : qv«dam afliv£, ut ciconias, hirundi-
nes, aiaudae,*qvacddm/&>'^^/-/;ir,ut bombycilla,

III. quanam potipimum de avibus

notanda fint ?
Rofjr. Qyaedam vegetativam , qvaedam fenfi-
tivam, qvacdam propriam infcqvuntur ani-
inam.Hinc fpeilanda nutriticaugmentati^,
^enetatio>fenf9,appctituSjinotus&pecuIiaril
afFe^io* Prolixiores effe decerctjtemperai
inentumetiamnotandum forct. Neqveprat-
tcrmittcnda aetas , qvamxum homine , & aliii
liabent communem. Sed brevitati ftudcn-
^um} necrecedcQduoi I ffoponto. Axio"

PHYSICA, z2f

AxioMata.

1. A^ves qvinto creatlonis die
faBa fhnt*

Difqvifitum olim » u trum gal 'ina , an ovqtn
|) r i u s e 5C t i t e r 1 r N o V i ro u s c X V e^io D e i , a n ' m a -
liaipfaintegraperfedaqvelDeocondiia eflc.
Septimocreationis die non poteo tia ^ fed a»5la ■
corporanaturaija fuerunt. Sic coniiimrai<ii
iunt coeiisConfumrnatus muodus eft. ^^*"
bMsitafacercodex babet: CndPit Deus cetos
niagms , ommm Ammam viventetn reptan'
tem^qvam ^roduxermt aq\>» jtixta ^ectem fua^
atgjomnevolatile atatum fstundum jpeciem fU'
Am^c.Etfmtvel^erafuit^diesqutntm^

1 L Aues ex ^tfvis creMd pint?

Dixit Deusrair Mofes,producant aqvae rfi-
ptile animae viventis, & voiatile vokt fupec
terramin fuperficieexpanilpnis coeli. Aqvara
igitur^llocutus efl: crearor. H^c ad verbom.*
Domini dedit primopifceit deindeaves. Nie.
rembergius ai r '.Frat^rcutant avss €um pkubm,
Communis vulv£ humor eU^ Meo ^ pifcespera->
qvam voUnt 3 ^ aves per aerem natantjUiaves
pelagt^ ifl£ pffces fuhlimes. Simlitudo incejfus^
ehmenti conjunxit nativitatem.

111. j^ves dhis incoldfunL
Albertus ait ; dicendum quoi motusAVium

25>o ZOOLO^IA
ejl in aere q^ies] in terra : £f illud elensefitun
dtcitur ornari iUogenere animalis , quodeft locui
wiotme\u4(^ non qvietii, Nierembcrgiu» fcrii
h'\i : iid iUud elememum (pe^iant animalia, u6t
freqventia fum y qvo fffatiantur y qvo pivunt,in
qvo deh£lantur» Atqvc hinc coiligit Jaudatus
Autor incolas aeris ave$ efle^cum ibi freqven-
tcsfiatjibifpaticntur, ibivivant coqvedele*
^entur.

IV. Aves partibus quam maxime
con^veniunt.

Expofuit rem in Pliyfica ChriftiaoaLam*
bertusDanaeus. Primuv omnia ^ inqvit, vo^
latilia funt Jangvinea. Ita^ ^ cor hepar&
pulmonemy(^ arteriat f (^venas-, reliqvaqjfan-
guinuoptficio officina fubfervientia membra
habent : imb (S tejiiculos X vefca autem carent.
FotmeUa vulvamjuxta feptum adjunSiam habet.
Bipedia autemfunt omnia, qva proprie dvium
volatilium numero comprehenduntur, Genua
habent , fedin adverfum at^ nos infiexa, Geni-
cuUtioenimeorum retrorjumfit, nonantror»
jum. ^latafunt omnia , rofirata , caudatayjplu»
mis vcjlita : qvadam etiam adma\orem deeorem
crijias geftant,

Aves ex on)U fiunt^
Ovazlia fibvenranea , aiia prolificadicun^

, tur.

BHYSIGA. 2^1
Hif ♦ Credidcrunt qvondam , ventoqvffidam
ova concipi. Hinc fub ventanea , aat ova ven-^^
liappcilatafunt. Reaiusdiciniui, ova fuU
vcntancain ventum»proIifica in fcetum mu#
lari. Etillafcrainefc3eminse tantum j haec fe-
mine&raaris & foeminae conftant, Modui
formatioisab Ulyfle Aldrova,ndo fic defcri-
bitur. ^luA coivit gallina , aut alia qvAvis vo*
lucrittOVHmconcipit fuperius adfeptum traHSt
verfumiubiprimominutHm ^ candidum cerni'
iur 5 mox rubrum , cruentum^ideinde increfcens
Utteum(^ fiavumeffcitur totum } jam ampim
AuBum difcernitur , ita utintuspars luteafity
feris candtda ambiat : ubiperfeSium eil^ abfolvi-
tur atfj extt putamine dum paritur , moUif fed
protinus durefcente^qvibuscun^ erumpit portio»
nibtu , nijivitio vulva defecerit.

CAPUT IL

DeAquila.

Praceptum»

Aqvila cft avis,clangcns,generofa,bclli.'
cofa,vifum,acutJifiniuini valaiumcy
altis(imum habens.

li^odnm aquik nHtrimentum

"i9t ZOOLOCIA
^etp: Vivitexrapto. Infefta admoduffj ef!
brutis,ccrvis,tauris,canibus,coiumbis,anrcri.
bus. Magno impetuadoritutea , &Q|duncii
unguibu$> roftroqve acuto tiilacerat. In u-
fioaqvilaenido inventae funt aliqvando /r?-
feijt£ anates, cenfumanfereSi^vadra^ima lepo-
res^&plurir,iipifces, t)e potu \h eft , an aqvila
aqvam bibar, an ndn ? Sed ciim animalia dlla-
tiiet,fangvineillo cont^nta eft, nec aqvam
petit. Hincapud Johum exm:pui/f ejM /am-
bu*Jt fangvinefVt

II. Qumam aquiU magnitudo , &
formatio Jitf

Ikefp. Ultra 'magnitadincm anferis aut cygni
non excrefcir. Maxima famen apparet ob a-
laruro longitudintm.Habecroftrum durum,dc
aduncum^ungves rccurvos, carnem duram-.^
ofla folida acfirma. Dentibus caret , cum fer-
rarutnintus roftrumdentium fitloco. OctjU
funttubri , concaviacprofundi. Crurahaud
ita longa» & pcs dextcr Cniftro major. Ptfl-
rigid« lunt ac dura:> collum longum , cau-
da brevi?. Halitus pesfime olct, adeo ut infici-
atprasdam. Unde reli^mAi befiernas^ necipf^
,ji^mU-,nec aliaammalia repetunt, ^

iW.Qu^namgeneratioJti^ * :
Refp, AqvikttoiBinc cum mas) tumfamina,

venit.

PHYSltA. z^i
r«nit, Vercfexusdiicrimen habenf , &mar£
jcnisjfocminae uterus datus. Majores,puIchrU
jres, & feFOciQres fc^niinaefunt: mare«mmo-
es & mitiores. Salaciffira^ avis e(h & foemina
er deciescompTefl*a,poftqvam forrexerit, (i
nai rcvocer,denud accurrir, De ovis ex Ma<p
*ei verfu recitat Ariftoteles »
ExcluditMnoi edit iernaova , educat «-

tcrnos excludi , ternos ali educari , inq;
lidiunventoseffe-,reftesfuac Ormthebgi in-
jubantdiebustricenispullumqve mature «d
/olandiim excftant , alisfuis !mp«jnunc,& nec
ium potenrem fatis , ejiciunc. Tota regione,
^vam parences incoluat,liberos exrermsnant^
atfingula aqvilaru^ni. paria, traf^^m tencanS
ingcnrem.

QHmam/en/aHo/

Re(^. Vifum acutiffimumhaber, &roIemf«?
pfnm absqve noxa intuetur. Nec ac^ r<ffimc
tantum^fed&lQngifllme cernit obiedla» De
locisenim altisumis clariirim^ crnfpicit o-
mnia , aviculasinterra , pjfciculoMn mari.
Inexplorandaproledcvifu fumic srgumcn-
tum. immptam tenet ?iciemcontra ple-
numSoIis jvibar , eam pro genuin^ agr»oCcir«
rcliqvamqvafi degenerem abjedar» Nttlar^
^icitur aSaligero advcrlusLnnac fpieadoreni»
T 5 S?i

2P4 ^ J^OOLOGIA
Sed cafliigaturScaligera dodlifiinioAI(Jrov^ff-
<fo. Nec audiendus ^y? , i n q v i t , ille mag*)M 4*
lihfubtilttatumindagator ^ ajferens aqniiani^
'aiverfus Luna fulgorem , cum plena eft, niffarei
nam omnibtu ciarum efi , aqvltam interaves dt-
nrnas eenferi , ae revera efe. vero diurn£
fum y noSiu qviefcant neecjfe eR ; t^uidem ma.
xtme rapaces , qva vi5ium labore ac corportj ktO"
tufibi qvaruntfub fole \ ut e contrario noCiuma^
flttnqvamvelrarisftme interdiu videntur, Non
eH ergo exifiimandtmj , ut mea fert opinio.in tale
iifcrime» a natura voc trl aqvilam , ut vi/um
frobet contra lungfufgorem , cum illum in fbce^
ieosradtos lueididftmos acutiffimos figat in-r
trepidk ^

V. ^td appetitu 0* affe5Ubm
aquiU^

Refp. Appetitum cibi habet inratiabilem.PuJ-;.
chre fcribit Aldrovandos : Avidaadmodam fif
feneinexplebiles funt aqvil^iideog^fi qvandofa'
w^w(cujujaJioqvi patientei funt) tclerafintt
tum diuturnum jejunium , muita cibi ingefiione
tompenfam. Undefiqvid ex copiofo venatu fu-
perefi jam exfatiatis , rcllqvis avibui , qv£ ipfas
buju4 rei cjtufa afieClare foient , reiinqvunt ; at fi
eis adplenamfaturitatem qvidpiamdeficiat i ad
eomivds revertuntur ^qvibm fuam ingluviemy

violato

PHYSICA- 29;
9ioUt0 bo^itiijure, exptent, Namjtixta 0-
vidium:

yivitur ex rapto, nec ho^es ab hofffte tutfa.
Imd fiforftn majorfames easjrremat , «f^
Heneris volucri abftinene. Cscteram naturale
odiaraimcraqviIam& aliasaves effcfcripti-
tanr. Pcnnii aqvilinis etiam cum alitrui» avi-
umpcnnisdiffidium elTe puiant, adco , utd
pewiis iioferum aut columbarum mifc^antura
hascorrumpant&confumam. Sed univer-
fale & commune odiumnon affereDdum.AliL
cnim plures ex qvada fcrme liberaluate. Ferrc
eafoptimepoteft.- fcdfamepfcffa fxvit in i-
plas. Particulare vero odiumr«w cygno £f gme
non negandum. Psnns aqyilinae dunores,
dcniiorcf , & corruptioni minus obnoxia lunu

Hinc foperftites manet CKterit corruptii. Sic-
ut cannabif cum lana contexta confumerc
videturUnam Sedcura durior fit, fopcrett
e^corrUpW- ^

VL Q^vid de motu ?

Rcfp. Vteiatura habet vdocisiimum & ^itiffi^
f):,um. AqviU^'mc^\sitAldrovandiiS.psnnM»a-
eixfuntvaldedenfas, corpm.fi id iUt^comr
pares , admedum exlguum, ^'ire tamfublme^
ferunturt ut ctterat aves omnes , atq^ caspottsf-
mum , qva corporis>nole ^(^ pennarum rarttats>
in altumfe cferrenon pofm^fubfedejPiCfant.

T4, ^^^'

»9<5 ZOOLOGIA
Sciffgeralf : TamfublimU voUt ^qviU^Umh^
defepapertmaciayutfHbpomnes abas deS>iciat
y^lucres.tumroborespondere: impetu t,ulU ei
pareffepoteji, Scriptura qvoqve per aqviJar
fndicrt^"^ ^ rummam pernicitateau

VIL QV^nam aquiU propria
affeBioJttl

Refp. Clangor propria aqu.Iae vox eft. Non
canit^ fed ciangit.ftrepitumqveomnibusavi-
bushornbilemedrt. Etiam Dracones,aqvi]«
volantisclangoremaudientes , fugiunt & in
Jpeluncas fuas fc recipiunt. DifFert aurem
cidngor. aqviiarab alfarum avium clangore.
Longc en.m gravior , Jong^ terribilior eft.
P'jJIosaqviJarummuto$dicunt , & necclan-
gere necmurmurarepofTeteftanrur Caufaeft
copiofushumor, qui Jingvam nimis hume-
«at,&adfonumelKciendum ipfumquc mo-^
tam ineptum reddit.

AxioiMata»

L Rexavium aquila eft^

^ Inipenumdcbeturgenerolioriacpotentro-
ri :at generofisfimt ac potentifli-j7a avis aqvi-
U cft. Sit aadacimmusgaIlus,fitformofifn.
mus pa vo: fit maximus ftruthiocamelus.Aqvi-
lagenerofitace&potcntiaprincipatum tenVt. •

Magni-

FHYSICA.
MagnmidlReanimiomnes aves fuperat. Ea-
ceflica veroa cornice aliisqve rainoribusa tti-
nata qvadam animi nobilitate diffiraular, cas-
qaepFXclareGontemnit, Si tamen infedari
eamnon defiftant , coaaa tandemunguibus;
acutisdilaceratviliffimum hoftem. Prover-
biura eft : Aqvilam co^mx propotat. Si ho-
muncio «jvi necprodelTe, nec Qbeffe poteft,-
faperioremaggreditur. Etiam iftud inufu:
SiarabdLHS aqviU obfietricatur, aat , Starah&M
dqvilamqv£rit. Cumimpotentiormala mo-
Ijtur majori. Ferunt enim Scarabscum perde-
re velle ova aqvilae. Tanta vero avis hujus di-
gnita5eft,utin<»^WM Ramdnorum Imperato^
rumreUtafit. Caputautem divifum eft,cuai
iHulta abeoablataefuerintpartes. Tanta pra!-'
ftantia aqvilae cft , u t Evangeli ftas Johanni -
jfignatafit. Adivinitatc eoim S^atorisavi-
fpicatur,&fifublimiusaIt!Usqvelocutu&effet,
nemohominum intellexiffet.

lU hqmUejUsdemgenerumnfunt^

AqvilaGraeee dicitur asros aut cfpTo^. Sex
pOtiflimum fpecies defcribunt AriftotelesS^:
Plinius. Prima cft MeUn£tm^i^^
cJtltt I colorem habet nigricantem , cor«
pu«nonade6raagnum,roftrum vero aqvtlt-
num&admodumaduncum. Verfaturin ru*
pibas. Secunda eft , Pygargu^ mUt\^tn^*
T ; m

^9^ ZOOLOGIA
UtZbUt* CaudtmhabetaJbicantem^magnf-
tudinemmediocfcm, roftrum luteura &ad-
uncum , manficat in oppidi* & campis. Non-
iitmqvam tamcn caeterorum more, monici»
fylvasqvepetit. Tertiacail/tf/-/W (gn&fe«.
«bfcr/ magaitudine & viribus Pygargum pro-
xime fegvituo&faltus , coavalies ac lacus in-
colit. Quarra eft Percnoptertu @ct)eratlcr
vulturina aqvila , fubaqviia magna (jvidcm, .
fed ob alas parvas,& ob ignaviam ac deformi-
tatem>omnium viJiflima & maximedegener.
Jmbellis eft , inqvitPJinius,4«- degener, utqvar»
merberettorpus, Eademjejundtfemper avldita^
tU^ qveruU murmurationu. %Qla ai^viUs^
tttm exanimafert corpora : tdter^ cum occiderey
€onfidunt, Quinta eft Haliatw 9)?ccra&Icr cla-
xiffima oculorum acie, qvae viJb in mari pifce,
praeccps in eum ruit, & difcuifis pecf^ore aquis
rapit. Sexf^ eft Cbryfaetos ^tcu aurea ix^iVxh,
qvacfolagenuina, foia vera, oronium in.txi-
ina,forfi$(iraa &generoG$Gmacft. H^c ia-
teliigenda, camnomen aqvils fimplicitei &
iinc addito dacurXatifKmeeam laboricfisli-
iDus Aldrovandus, e qvo velat tcfte oculato
pauca notamus. Summaferociaiint^vizifpidvig
cbviumUcefebat, Qf feles , canes .fiadcaveam
pautoimprudentitts acceffijfent , at^^ adeb homi.
nem ipfum^ autunguibmtaut rcfire impetebat.

Imef'

wm

PHYSICA» . m
tnterdumwem qvdndAm ^vertttm i Idmen-
tantis m morem clangofAm edebat^cUngefe
enimfmpUngereproprthacpeculUriteraqwU^
rum eft, ) minimo obftreperam aut ftrtduUm,fed
actiteronoramaccUram, Tandem Uqveo cer-
vici injeSIo HranguUtdyat^ad flateramexa'
minata libras duodecim pendere comperta eft.

ni, hqvilacadaueranontangit,

Ex gCAcrofitate fpernit aqvila cadavera.
Proprium Vis hujusobviosqvosqve, &qvi
nuilo laborc parantur,cibot rcfpuerc. yiil-
wircs intclligendi funt , aut aqvilac vultunnap,
cum velin facris,vcl in profanis fcriptii,aqvi.
Ijb cadavcra feaari dicuntur. Laudatus fa:-
Aldrovandutfichabct : Cadavcra & cx^
anima corpora non tangunt aqvila,pr3Ctcr fo-
lum Percnoptcrum , avem degencrem.Qvare
Gvod in Evangelio Matthacifcriptum m:ttbt^
tungsf^eritcorpusyiUic&congregabunturaqPf^
U, ut de myftico fenfu , de qvo agere non eft
hujus loci:,nihil dicam^D.Johanncs Ghryio-
ftoraus devuJturibus intelligi vult, cum m-
o vi t, De vulturibui emmdicitfirij^tura m Jobo>^
avoniam ubicun^uerit corfus, iUicinttmeMuf
vulturum puUi. Hoc enim naturaU bu efi ,
dicitD.Hiero»ymwrUtetidm transmarina ca-
daverafentianu Hc vcr6 facrum tc«tum aiit
corruropcre, aut in eo tcmcrc ijyidpiam mvce

ZOOLOGrA

lairl^ v^I etiama^rtjqvorum Patrum ac Ecclfls*
fias Dodlorum fententiae refragari velle vide*
^mur, accommodum utriqve reconcilianda
locor& veritati hiftoriae naturalss maximo^
conronumerit,exiftimare cura Arifto.rele a-
qviias,qv« cadavera iedantur, vulturi^a$

cfrej &vulturlsfpeciem referrcdubiinemp^
interhunc& iilum generis. " /

jkvenefciK

Nonr^deuntprifcarqvercusin moll^s fur-.
culoj, necfaliccsvetuftae in rencras arbufcu» -
las, Annofa; vacc« non juvcnefcunt , Jicec
leccntiflimis vefcenturgraminrbiu, Retro-
gradum nihil eft» fed a principio ad finem ren-
duntomnia. Fidem fuperant, qvx de aqvi,
lae narrant fcnedla & juventa. Ex leniQre a-
<lviIanonfitjuvenis:ficutnecc3£fcniore gal,
io junior. Pcnnas mutant nonnull^a ves fin«
gulisannis, atqvc fic qvafi rejuvenefcunr.Sic-
iitferpcntM pellem vcterem qvotannis cxu-
unt & rejiovaatur, Sicot arbores folia &
frondes deponunt novasqre recipiunt. M/-&/,
inqvit Aidrovanius, nuUa ratio tam prcbabilis
i>ujHsMutationtsefevidetnr,^vam qva de tna»
tationepennarutn mteUigitur, Videntur enim
4vesiqv£pennAt mutarumirenovmsc velutfe-

. physica; ^

^eBa hpofna rejmen(ffcere. D. Frantzius ait?

Et h£c eft/ententia e^pedittftma. Sieui emm^
ferpentes qvotannu feneaam exuu^t , tta inter
vola^Hta a^viU & eju^ cognatdiri^aces alu a'

CAPHT m.
De Acci pltr^

Pr£ceptkm.

^ccipiter efi: avis pipans , animofa ^ ro-

bufta, volatum citi^Umum & altisri-

mum habeni;*

^^ftioMs.

L .^odnam acdpitru nutrh

meritumjtt ?

Rapax ^vss eft, & gailina^^ rokmbas,
corvos ac lepOres devorat, Yiiiores etiarii
niBribus,rani$ac taipis vidstar.t* !?{obili-
ores net pilces fpcrnunt j & cancrorum carne
deleaanturmaxime. Cor animaliura, & im-
primisaviumnon comederedicunturab Ari-
ftoteie&Plinio. Sedpericulum fccerunt Al-
bertus & Aldrovandus, & abfumpta ab iis
corda confpexerunt. Animalibus viyenti-
bus qvamdiu vefcuntur , aqvam ncinbjbunt.
Satisiliis eft fangvis, qvem fogutit. Bibunt
verd aqvam, cum cicures facli cibariisficcis
utuntUT.

302, ZOOLOGtA'
formatio^

Refp. Qyantitatecorporif parum cedit aqvi*
Is. Faraina major^c ferocior, mas minor
cft, ut in omniuro rapacium g-enere. Majo-
res etiam in frigidis regionibus dantur, qvam
jn calidis. Colorexalbo,fulvo & nigro di-
ilindlusjmaculisqveconfperrus cft. Pedus
liabec acutum & firmom> pennasin alis 6c
cauda magnas^ ac cranfas. Crura lutea funt,
«ngves mucronibus horrcnt. Cor magnum
efl, lien exiguus, cerebrum copiofum.

lir. ,^mam generatio f

Refp. Salaces admodum funt, fed parumfoc-
cundi. Ut plurimum tria aut .qvatuor ova.*
pariunt, & vicenis diebus incubant. Pulios
«^v^primum volandi facultatem nacfli funt,
nido expellunt. Aibertus ait: Accipitres put'
ios fuos volantes cibantfere menfis jpatiOi^pofim
€A ruedunt ah eit. £t docent eos capere aves^
^vai vivas adferunt coram eis dimitcunt , w-
eitant»^ puUos ad capiendum. Ubi autem per-
feSe jam volarey^ ad capiendum idoneifuerinti
&jiciuMt aut relinqvunt eos atq^ de/erunt»

IV. ^Anam fenfatio^i

Kefp.Vifu &memoria valenr. Solem^uta-
(!|viiar) oculifi intentif confpiciuDt. Elocise^*

physica; 303

tiam altisfirais fpeculantur pra^(!aa3,qtam to*
10 impetu profternunc Informantur a ma-
^iftris, qvorum voces audiuot , jufTaqj capef-
lunr. Gaudent hominu confortio , corumq?
jfFedant qvodaromodo conrvetudinem. Do*
cilesfuntadmodum, dcnutui hominum cb*
tcmpcrantqvara promptilTime. Ad omnc_^
vcnationis obfeqvium parati funtj Dominis
fuisubiqve praBftantes obedientiam ac reve-
reotiam*

V, ^td de Appetitu affeBibusl

Refp. Animal vorax,audax, & iracundum eft.
Calidam& ficcam habet temperiero, qvam
audacia leqvitur & iracundia. Odiumna»
tnralecftintcraccipitrem & galiinas» Gal-
linae acutam accipitris vocem cum percipi-
unt,fugiunt,&qvamocysfime qveunt, fefc^
occultant Pulli qvoqvc gallinacei vixovo
excluficonfpedlume longinqvo sccipitrenu
horrent & fuga fibi confulunr. Putac pJinius,
OVA vitiari^fi gaUinit vocem accipitrii audierint^
dum incuhant. Sed ex more fuo, a ncceflario
progreditur ad nimium, cum nulii e galiina 'in
OvumfintdD^lus»

Vl.Qvid demotul

Refp. Volatus velociflimus, ^ ahisfimiis
cft. Sicutrapacia omnia rapidisfimi p^f^i*

ciifi.

304 ZOOLOGIA I

ciffimlqve funt volatus. Tam altum habdi
volatum 3 utvifura huraanumcfFugiaDt. Et
cxakitudine illa praedam in terris confpici-
«nt , eamqve rapidijtfimae fagittae inftar pc*
tunt. Nonnunqvam in aere fc fufpendunt
refupini. Namalas caudamqve deorfumex-
pandunt, inaerehaerent & ungvibus roftro»
qve contra forrioremacfuperioredimicant.

VIL ^mam propriaaffeBio ft ?

Refp. Vocemhabet variam f)ro atfeduum ra»
tionc.Aliam cum irafcitur,aliam cum blandi-
tur , aliam cum cibum ^vacri t/, nliamcum pra-
dam invenit. Lucreiiusait :

Accipitns At^ ojfifragdi , mergi^^njartnU , i
Fiu^tbuiin faifis vi^um ntam^ pctentesy 1
Longe aliAs alio faciunt in temporevoces.
Ciaraofam tamen &acuram admodum vocem
habet. DiciturfpeciaJitcrpipare juxta Au»
torisphiioraclae verfum:

Aceifiterf tpat , mlvus hiansjj lipat,
Axiomata,

hAccipiter acceptm eflMagnatibuf^

Sylveftris & rapax avis familiaris a tqve do-
nieftica fit homini.E manu heri fui egreditur, |
avcsadnubesusque pcrfeqvitur, & fefla ad
inanumDomini rcgreditur. Vociferantibus
aucupibus, dimicantem ad pugnam fortius I

urgcn-

physica; ?o$

irgendam hortantibus , ferocisnmam ie
•rSbet, & magnoimpctu hoftem perfeqvi-
ur, prxdamqve reportat. Incredibikm rcs
laacfert exercentivoluptatem , necpar-
'am,fiobqv2ftumfiat, utilitatcm. Minc
>rincipes & magnates avem habent in deh-
:iis,&adfummumdignitatis evexcrc fafti-
pum.

IL Acdfitres ejmdemgemris non funt^
flccipiter abaccipiendo dicitur Latmis , &:
ivldam,cupldam ? ac rapacem avem notat.
3ermanis Yocatur Jg)ttbi'ebf / qvam in rem e.
^reo-ia Aldrovandiextant vcrba. German»-
rurn iiti(\y\t,lingva hcupletisfima , propriis
mniumrerumvocabulis', fitjv^ Aliaydhisfima^
quamnulU haclenui alieni indiomatis feuvere-
^rinieonfufto cortupit , adeog^fincera harsc vo^
ftf/M HapicbiVelHabicbproaccipim ingfr^erett^-
furpat^qpam fi examirrifubjtcere, etymelogiam^^
rjus curiosi indagjre libet, multo exadiiis ret fi^
gnificMdt , utplera^ bujus lingva vecahuUalia,
naturam exprimt re compenemut , qvkmvelac^
tipiter Latinis , vel aliarum gsntium hnjus avtS
KfV£visvernacuUnomina(^c, Casteruniam-
pliriima eft Accipitrum famirui , & Ailurcni
lenO:eliarem,palumbariiim , leti Falconenj
eoiumbarium, Nifum Ocn^pitber/Cfr'
c«m j -^Sfalonim ? Tinnunculum > Buteo-

So6 ZOOLOGIA

ncm fcu triorchidem , fubbuteoncin & ^ll^ ?

generacompleditur. Omnes hx aves con-

vcniuntqvadam cum interna , tum ^xterna

ratione , (jvanqvam in nonimllis dilFcraflt <

maxime»

7//. iPam mfpim le/hals^ i
l^rtiges rcrpuunt accipitrcs & ali* rapa-
ces aves.Carne gallin^irum , columbanim;,
anatum^ anfem^n delcdafitur.Hinc ab Au-
guftino fcriptum eft : patiiihominem aiit.acci^
fitremnecat- Vcmm iiihil contemnit feju- >
nusftomachus , &ftmcs dulcia rccklito-
mnia praerer feipfam. Fame coa<5ti vuJtiires
non panem folum ac fruges,fed ipfa qroqve
ftercora de^lutiunt. Artisetiam magnavis
cft,&nihilmvijusaflVctudine. Artefadum>
utfuppetente carnctejeccrmt eam &pa-
Jierin devorarintaccipitres. Sicut taurus pri-
mo aratrum detrcdat> ^(TvefaAus fert benc,
qvodmutarc neqvit,

Aevtelutiprime taurtu detreUat aratra,
foH venit ajfveto ntollit adarva jugp^
CAPUT IV.

Dc Vulturc^

Praceptum*

Vultur eft avii pulpans,vorax,audax>o^
fa€lu&in«inoril valeni , volatum
tardum& hunulcmhabcns*

f. S^^^i^^^^li^rts nutrtmentnml.
Eefp, Nutrit4jr cadaveribus , ij-nprimjshu-
inanis.Homincs q vi propter icekra hcjiore
fepulchri indigni |udicabantur olim in a -
gri^ inhumati , cAnibus , corvis & vulturibui
jelingvebantur. Incredibilis vuliuris eil vo-
racita^, ob 4] vam famofus femper iiiit. Hinc
pro vcrbium .* Vuleur^ edactor^ An parcat vi*
ventibus >dirceptatum ^rt. Sed experientia
coniirraatum vivascum volucres ^ tum o va-
^irupcdeseum dcvorafle.

^*. Magna nioles co rporis eil, ^ a^^ullam
nonnunqvam fescjvialtcra.proportione ex«
ccdit. Roilrumhatetaduncum , oculos
foed0S3ctorvos,pennas.in eapite &coilo
parvas.Quttur longum eil & capaci/fimuni^
crura hiriiita & cutis Crafia. Akrura p ars
interiorveilereteaaeil, fecus acaliisrps*
€iebus,qu:bus nuda contigit.

///. ^^u^namgenerMk F
Rcfp. Magna vukuris libido eft , qva tentata
fcemina! , ii mares abfint, inter fefe ialiunc
Exiftirnantmuki fubventanea ova in cstc-
risirriti efle, at in vukuribus fcfccnnditate
iniigiiia.^Iianusfcribit,- vtdturmn^nnafd
mAremajum^ [tdfoRfniriAs tmnei gtmrari^
^'■^'^'^:". V i ^y^m

505 ZOOLOGIA
qvam rem non ignorantes h£ UWt£ , puUorunt^
foUtudinem ac irtopidm timemes ad gignendos
pullos talia machinantur.Adverfe Aufiro volaitt<%
vel fi Aufier non fpiret j ad Eurum ventum orU
kiatufepandunt. Spirittu venti tnfluensyipfas
fmpiet. Sed recitafTe ha?c -> cft refutaHe.

ly, ^Annm fenfatio ?
Refp» Acutum habet vifum , ut ex alto con-
fpiciat,qv2 multa montiumobfcuritate ce-
lantur. Olfadu vero maxime celebris: cft ,
juxta verfum :

J<Jos aper auditu pr£cellit>aranea taEJu :
Vultur odoratuy tynx vifu , fimia guftu.
Modum vero non tam per fpiritales qvallta*
te^ 5 qvam pcreffluviaexphcandumcenfc-
mus. Cadavcrinnumerasfpargit atomos»
qva? acrem replenMntcger exercitus omncS
traAus replet , fioccifus refolutus fucrit*
Hincultrnmaria,qvin&«/f^ ejli>ingenta mil»
lia paffuum putorem cadaverum perciperc
vultures dicuntur.

V, SlS^id de djfcMtui
itefp. Amat fcetida , fugit luavcolentin. Mi-
rum in modum capitur odore cadaverum,
imgventa tantopcre abhorret,uteorumo-
dorc perirc dicatur.Simihs Scarabso cft,qvz
foetidiffimacxcrementa amat, wngucntaac
rofasfugit.

PHYSICA;

R.Tardutn ac pignim habetmotumj&rix
tertio aut qvarto nifu in aJtum tollitur. Fit
hoc ob magnitiidinem & gravitatem corpo-
ris. Atdrovandus ait : Revera dijpculter ad^
modttm fefe bumo tolUt 3 qvemadmodum & ftru-
thiocamelus^ mmh corporuponderepr£gravattu
non voUre , fed aUrum remlgio curfumpro mo-
verevidetur, Sic cum in aerem fuhlatus ^i?»
tardtmetiam vcUtum exercet : quem fcitijfiml'
Ariflopbaneseade saufa natationem qvandam
vocare videtur,qvodlento graduper aeraeve5iuSj
velucinatarein nubibiu videatur. Und&ei
yctpNj>ol ctgpor;i;^£i$ dicunturvultures.

yu, Sl^SLmm fropriA affeSfio^t
Refp. Quoad Yocenij proprionomine^pul-
pare diciturjcommuni, clangcre.. Ita A.ldra-
vandus: Vultures cum vocem edunt^ propriovo"
cabuU pulparedicuntur^^^ut OvidiusffeH q.Vfsqvt^
eBtPbiiomeUautoryte^aturiUoverfu:

Dum cUngunt aqviU yvulturpulparepfoba'
tur,

Et Thomas Rhodinus in eo libello » qvem
Aby flum ftellarum infcripfit, inqvit : vuttur
pulpansyaccipiierpipansMomeriiS tat»m eos^di'

cUcUngere,

Axiomata,
tVidtur fagax efi.

V 3 Pei'

|io ZOOtOGlA

Ver longa locorum intcrvaira Centit catr
4avera. Hinc pro-vcrhiiimi ru/eure fagacwr^
Pcco>qvcni daj)uin odor facil^ allicit , qyf
nidorcm qve^mvis praircntit.Quidam capro*
gre/nrunt , ut cadavcra futurapraffentirc-
vulrurescrcda-nt. Undc verrus.-

(lane volucrem narrant luces tres nofie cada-
ver

renetiruf»i offa&atam viget hac volucru.
Scd olfadus rerum pr^fentium, non futura-
rum eft.Ubi nulhim cadaver,ibi nnlliis cada-
veris odor,nuIIaqvc odoris pcrceptio,
, /A Vultures tjtudem generis nonfufif,

Duogencradat Ariftoteles : unumpar-
vum & albicans,nlterum majus & cinereum.
ISfumerumau^ntrcccntiorcs, & qvatuor
^cnera deicribitAldrovandus./^Ww^) dat vul~
turemcinereum 2(f(6ettf<irbctt gci^f r / fccundo
Bdtieum ^tamm^tVjtX. Tertio leporinum
•0«f<fn S^ptt. Quarto aureum ®olbatptV.
CAPUT V,

Dc Struthiocamelo.

Pr£ceptum.

Struthiocamelus eftavislugens, maxi-
ma,ftoIida , grcfirum habens , & ova
fuain arena condcni.

SvaBiones.
t Quanam nutrjiio}
i ■ ^ Re/p.

PHYSICA. ^
^efp. Nutritar reminibus& fine deleau fa:-
pc qvicqvidofeturidcvorat Fcrro nutrirf
creditur com muniter/cd nec. ratio permit-
tit,nec experientia probat. A viventc qvod
non cft^viYenti; in^ nutrimcntum non cedit.
Albcrtusait Stfiutbto^amelMm feruntferrttm^
edere(^e^*ic(H^U€re^(j,uodegi^uofi4mexfertUi.Na
ferrum kme pluribus bujusgenerU avibm-objt-
aumeHyqt4«d illi d^evorarenobiepunt^ajf^ tamen
-fHagna>in brevesparteMrnncataf^lapides avidh
.camederunt. Aldro^andus ait s Egoferrifru'-
fiuU degjutire ^ dum 1ridenti. effem.r 0kjervdvij>,
fedquA imoaarnrfus excermerm

RcrpvOmniummaximaaviseft^&Plinioe-
quitis infidentis eqiio altitudincm cxceder©
dicitur. Qiiodeo accipiunt modbautorcs,
quatenacoHum^qv,aritum potefcerigit. Ro-
ftram habet cxiguum^.. fed acutum & vah^
diim- Caput anrea-inum eft, & parvum ac cc-
rebFurii incofeFiBenullumv CoUum & ca-
putplumi&earent ,. exiguis pilis tantumfla-
vent. CQllum autem lon^iflimiim cft , quo
rnmelum imitari pateft. Longa ctiam crura
funt &carnora,xamelorum cruribusiimilia.
Pedesin ungulasdbasdiviri {unt..{ic«tcquo-
rum, boum& vaGcarumvPcnnsindorfoni'
<>crnmaj fuattoaribusjrceminis furcx & mol*

S^' ZOOLOGIA •

lcs. \ In cauda Cuhdlhidx niaribus , fubfnCci
fcEminis. Varietatem colorum cum habent,
artis non naturae invcntum cft.

//^ Sl*^^am generath}
Refp. Libidinofum animal eft , &raulta edrt
ovaduri/rima&maxima.Hisautem non in.
cubat,rcd m arena condit ea ac diicedit. Ex
fabulo nidum humilem conftruit in tcrram
& aggere munit,ne cadente pluvia.obruatur
aqua.Sohs calore ex ovis tandem excludun-
turpulh.lnfcrtpturahscextant : Strutbh
^uando ovafua de*elmquh mterra,tuforJitdn
tnpulverecalefaciejea ? Oblmfiitur^quodpeg
€onculc€tea,aut bemaagriconterat. Struthio
Aura efi inpulloifuos , quafi non fnt fui, fru/tra
Uhorajntnullotimorecogeme. Privavit enim
am Deui fapientia, nondedit illiintelligentiam,

Refp. Nihil qvod exccllensfit, occurrit.Ca-
putenimhabetexiguum , & cerebrum fer-
rae nulIum.Hinc ftolida avis cft>nec judicio,
nec memoria valens. M.nnus hominum effa-
gerecumvult.caputinrerarbufta &umbro-
ialocacondit, &fIctoto corporclaterc fe
cxilhm<it. Sctiuet quosipfa non videt.ab iii nee
vtdertfetpfamputac. Sccura de capite , tota
cum cnpite capitur.

r. ^iddeAffethu&Ajfembtu^

PHYSIC A- •Jti
Rcrp.VorAxavisefti & oraniaingerit.Ne-
fc\t difcrimen boni &mali,raluhris5£inra-
lubris. Ovorum fuorum nonhabet ciiram^
fcd eorum oblivifcitur , &alienis, qvsforEC
inveneritjincubat^unde excluii pulli mrferc
lamentantur parencibus orbati. Cum eqvo
naturalc diffidium hAbere dicitur y & ab c9r
dem infeftari vici/Iim>

r/. ^iddemotut
Refp. Greflum habet potius, qvam volatunr.
Magna enim corporis moles:, neinfublime
feratur, impedit. Pcnnas !ubct,non ut vo -
lantem dirigantied ut currentem adjuvent»
Similes magis qvadrupedum pilis , quam a-
vium plumis funt. Curritautem cclcrrimc
a venatoribus cum urgetur , & alas ad mo-
dumvelierigit. Non autcm fpes omnis in
fugaeft/ed currcnspedibus lapidesacripitj
retroqvc in venatores ejaculatur.

Refp. Raro voxejusauditar , &cum3U(litur
ludum ac ulularumrefert^ PulH maxime a
parentibnsdelerti lugere ac ululare dicun-
tur. Hinc in fa(cro codicc Dominus ait:F4-
ciam plan^tm Draconis , fij* iuBum ficutfiU^
-flruthionis, Etalibi.* Fraterfui DrMOpum
foeius fiiiorum Jirufkhm^

m ZOOLOGIA i

AxUntata^

l^VoxStrmhmetmel^fimlkuiintmnotitri
Pa:rv2 avis nomen gercre videtur avtt
maximaPreriqve omnes per AntipEralinaG.
Ironiam qvami.im fa<aum putant» Sicut
bellumquafiminimc beMum. 57^^05 eninr
«licunt paffereft ^-pv^/ov pafrcrculus.Carda-
fmsmiSruthiopaffereulmdtcitur Grace , quaji
ferlrtmiam notninecompafitOyVelut fi efvis gigan*
tempygmaumdiceretfimut, velhomuncutum gi-
gantem, Re)icithoc Scaliger,neclinec.iuf4^
Nominis rationem , m(\mt » fuhtitiut enucteart
licete veterum monumentis. rpV^^v prif:i wtn
pajferem vocabant ffedgatknam. Idquodetiam
de Nicandro ^qui defitarum afeESavitufum vor
eum^ deprehendes. St forta/Tcaves ofnnesqitas
^cLpicLS dicit AriHotetes. Scaligerum feqvitu r
Becmannus, cujus hajc funt verba: ^-p^^aV
paflcr cfl : rftMYiov pajferculw. ^iautem mA- .
gna itla avis a^ vocatur Struthio , Struthioca»
Tnefus^rpyyoxoifzy^\(^ ? Quantum memini iHt
fiunqvamitanudk vocatur Struthio : verunt
^;t7r(^o&f <rga)5.Vcl 57>V^o$ ^h^i vel ra^>V j
A.tteo?; veJs-AV^^-oJcft^jf^©^*. tr^Si^ls qvidem \
eum id nomengeneratimPrifcis fuerit idemyquod 1
aks^aut etiamgallma. ColligereeH e citatis his> j
Struthiocamelumnotareavem Camclofi^ \
uiilem. Longiflima crura habct, ilcut ca- i

mclus^

FHYSIC A. ' 5^
rnclp^. Camofa crura & crcfcfris cortldbp jn-
:eda habet , ircutGamelttt. Pedes in ungiilas
>inas diviros habet^ficut Camclus. Longisfi-
num collum habct , iicuf CameIus.SoIidifli-
nam cafnemhabetyiicut Camelus.
//. Struthiocamelus avis efi.
Ad grefliliura potiiis 5 qvdm volatilium'
5rdiniem> moles corporis eum transfcrt. Pe-
iesretiam non in digitos , ut aliaru^ra avium,
'(sdinungalasi uf eiqucrrum & boum diviii
'iint. Habst infuper palpebras avibusnc '-
3;ntas : nonhv-ibet volatitm avibus proprie
:ributum. Sedinavium cenfu eftj cum tota
:orpoTis forma aveiirreferat. Bipes ell, ha*
jctalas &:pcnnas, roftrum ycaudara^ ova &
ilia^A fcriptura quoqveinterAves,easc|ue
immmidas recenfetur. Si noii convenit fatis
:^um c^terisyhabea t fymbolura : diversa aba^
Viisnaturavalcwtts,

11 StrtithmamelmpukherritngAW
mneH^

Muiti funt fn pennarum Struthioriis o-
(lentatione niiKtes & litercatarcs. Candid.^Sy
nigras>rubras virides & caendeas exhibcnt.'
Qva diveriitate pulcherrima fitavis , fed ig-
norantibas. Scaliger ad Cardanam fcribirr
majorem rijum mo^qmt telores , ^uos ab hfeif^"
rum 6§cinkm af othuas natwr^ transtuHfii,

3i6 ZOOLOGIA

emm te hoh ri^eat tila penditamt» ? Hofe^
toloreSiquosingaleis infigunt nativos ejfe Stru^
thiocametilOmnes enim efufto^ albo pi6lifunn
mt mihi dixerunt multi mercatores Afrieanil
^luodttt meliui inteUigetemy Giconia colofteom^
fararuntt

CAPUTVL
Dc Gruc,

Praceptum.

Grus cfi: avis grucns, prudcns, rocictatii
aman$,ordincm intervolandum ob-
Pervans*

^aUiones.
/. SlB>dnAmgruisnutrim€ntum fit^i

Frugibus nutriuntur anferum fcrino-
jummore, fngcnria infcrunt d>imnaagris,
dum eos noviter tritico fatos depafcuntur.
©ritiam aliqvamrependcrc dicunturcolo-
ni5,cum & ferpcntibus vefcantur. Qvem;id-
modum ciconia: i fcrpentibus liberant
Theflalixincolas > ficidcmfatoantgrues.
Lapides etiam de vorare > & aurura rcvomc-
redicuntur. Scdincptix incptiis tegendjc,
mendacia mendaciis.

II» §umiim magnitudo ?

Valdc augctur , adeo ut viri mcdiocris
magnitudinem r»ferat. Collum duos d©- -
^ dran-

physica:' 3^:^.

Irantes iongum eft : altitudo ab imo pedis
idtergum rummum qvAtuor fcredodrantes
babet. Helluo qvidam optavit {ibicolluin;
sruis , ut ma jori cum voluptate efcaixi mge-^
reret* Penha: in alis longioTes Umt, ^vas
milites orrauis gratia pileis addunt. Nign-
cantautemnaturafiia, fed arte nunc flavaf,
nunc aurcas formantur.

Fceminx non conltdentes , fed ftante&
coeunt.Pariunt ova bina, & inter ea Japicieni
ponunt iuxta Albertum. Non certi gcncris^
fed qvemcunqve forte invencrint.De aquiia
f^runt , qvodiapidemAliteminferatnido.
Ethujuslapidis cameffe vim fcribunt, u£
qualitatc occulta ferviat parturientibus. Ad-
motumenim femori parturicntis, partum
luvare: bracliio vero gravid^ junaum , Fce-
tum in utero fervare, ne excidat. Deleaum
hunc non habentgrucs. Fcrme ficut gallinx
5>ariuntlubentius,ii oyumaut lapidemov®
Jimilem in nido rcperiant»

R?. Vifononparum valcnt , {eminaqveina*
&rrisfparfaacc«ratcfeligunt. Hinc granilcr
Sxdicuntur , qviagranalcgcrciolent^Ta-
^umetiam cxqviftum habent. Fngus e*»
nim pr3Efentiunr,& mature e frigidionbiis lo«
c-isiiicalidorapcregriuantur,

J ^

3« ZOOLOOIA

K J^alts motus ?
l^. VoJatum habent altisfimum & ordina^
tiffimum. Si ve cnim volent, five pafcantur,'
fe nouieparant, fed conjungunt.,Hinc ver-
bum congruereagruibus diaum putdtit. Et fub
^iuce qvodam cum ac^vila , &aliis rapacibus
avibuspraeIiagerunt*.Dux2tate&experien-
ti.ireliqvos fuperat, bellaqve &itinera fa:*
piusagit. In mcdioconflituunt juniores aq
impentiores. Agmen clauduntatate & calli-
ditate infignes.

8^. Amantfefc mutno & in profpera & in ad-
vcr(a fortuna. In pullos tantus amor cft, ut
laias&faminacertent de educandis iftis.
Fortem habent animum &ad prslia fub-
cunda paratifllmum. Nulla tamcn in i/tis
avaritia , nuJIa inju/litia , nuUainvadendi ac
prsdandi cupiditas.

ylhS^dfiam affeBio fropria>
Refp.Grus agruendo nomen accepifledi-
citur. Ut emmfuesdicunturgrunnirejita
grues gruere, Inpncre etiam cJangor&
clamorgruibustribuitur. Magno cnim co-
natu vocifcrantur.

- , — £t1ierd tranant

GumfinitU i fu^mnt^ 7{ttos clamoreti^

Axiti

fHYSICA. $19^
Axiomata.
' h Grues ^aves aliivx fint^
Hyeme ingruente avoknt & peregrinan-
.iriTiiracia p^ria ciV? quaiti mutatit ob in-,
lcraentiam ny^rsiis. Tendunt in .^gyptuni
c iGthiopiam, ab extrerais ad extfema. Sa-
rafcriptaradidtt ^jiam Ckoma inicsi0€o-
novit temfns^uim')^ turtvr i& grm^<!r hirm'-
■0 ohfervantttmpmadvemy^sjtinfo^tilus^titerit
netii non mvit judmumjehov^t.

AriHottiis^ flimij AlUrti ^alioriim afler-
io eft> grucs piignare cum pygma?is. Res ea
nultisiiabita-effpro figmento ^pro menda-
^i-o. Aldrovandtss ait ; Cum pygmaos dari
rigimu4 , grues etiam €um iisheUnmgerere^ ut
"dbtdantur% ntgakimm 1 t/im p^rtinaciter fte^
rahimuSi ut ntjurantibvj credamm. SciHcetho*
nimtm fnnrrat A affirtionis fundamema fmt, At
fudrumhommum / Brimum J^oitArttm: foU
leregrimntium^ed
— - — PiSloriltmM^ poetis
^uodlibetAudendifemper fuit aqvApoteBas^
Veregrinantes verofidem perdiderunt jam du*^
dum, Et affrmaremnveretur Strab& , univer'
fos Indue fcripUres fahutamenta fcriptis t9m<^
mendajfe{fdm^ifiis4kff^4nim^>

I

;tO 2O0LOGIA

CAPUT VII.
t)c Ciconia.

pyxcfptum*

Cicoma eftavisglottorans , prudetis,
cafta & jufta.

1* S^vodtiAm nutrimentum ciconhfit ?
R^fp. Nutritur ranis,lacertis,bufonibus,rer"
pentibus. Hinc ftagna amat , &hortos.(8c
& prata, aliaqve irrigua loca. Quondam in
Thcftaliamagnaafliciebantur pa^na ciconi-
arutnoccirores. Serpentibus enim miruin.
inmotiumfcatebant ftngna. ^
- n. ^&nnm magnituaot
Refp. Augetur valde & crura habet longa,
longum coIlum,lo«gum roftrum.Pennx al-
hx{um, nigrisdiftiua^. Roftrum cralium
eft&fufcicoloris. Non multum habetcar-
nisapcnnarumautcmcopiamagnaeft, cau-
da bi-evis , ad volatum minus apta.

III. ^dnam generatio ?
5?. Giconia cafta eft,& vcneri non indulget,
jiiii in riido. Ovis non fojmifia tantum, fed &
snas incubat. Spatio menfis abfolvitur la-^
CHbatio. IntcrduOT ovum aut puUum cjvoqvc
tejiciunt oido, famcm metuentes. .Cum ad-
miomi puUi', e(!ucuntur a pa^entibus , ut
ipiima^^rantViaum» \^

I>HYSICA. 521
/K» ^u£nAm /enfath ?
R.efp. Frigus prafentiunt j unde a nobis avo-
lantjocacalidapetunt Alias ctiam tempe»
^ates (entiunt,anteqvAni veniuntCum enim
immincnt^in nidum medium amboKus pe-
libiis le confeftim liftunt . trifti hnbitupen*
^as difrundunt,roftrum in ftBim condunt,
plumai ccu barbam promittunt > vultumqy^
lcmiftiim eo obveitunt » unde tempeftas in-
gruit.

Rcfp Odium habent cum ferpent9bus,buf
FonibuSivefpertilionlbus Virgiliusait:

Candidavenit 4vlt: longis invifacoluhris»
ffilianus fcribit:C/rf «/4 no modo magno vejpef»
tifionis temtur odio : fed bnc etiam itlius,

VI, ^ualis mottu ? '
Refp. Volatum habcnt nanc Akiorem 1 nunc
humiliorcm vnuncvelociorem, nimc tardi-
□rem. Dumvolat,pcdibusmoderaturiter,
velut gubcrnaculo nautaEt Mni innititur po«
di plerumqve ciim vigiiat > uni^ ctiamcum.
dormic , caputq; humero alteri imponit.

FU ^lmfiam afeWof
Refp. Ciconiaavis glottorans eft. Linguae e*
Bim&roftrimotione glottorat Etroftrum
modo in hoc ♦ modo in illud iatus , modo iin
pe(5tus»modo iniergum jacitjcum crepitat^
yerfuseft:

' QhttorAtimmenfade tum tlcotJMrofiro,

3« ZOOLOGIA

L CiconiA avis dftiva e/t* *•
Utgruesfic k ciconiajfugiuntinclemen»
tiam frigoris. Abitura? in certis locis con-
gregantur , & more jruum, gregatim difce-
dunt. Nodu id faciunt, non inferdiu. Ma- \
ne circumvolita|nt & non tani redire , qvam
rcdiifle animad^ertuntur.

ll.CitQnia carent vttiisyprdiflant virtutibui .
Profunt omnibusCiconiar.noccnt paucis.
Columbasnon dilani.int i:taccipitrcs.Galli-|
nas non rapiunt ut mi!vi. Non vefcnntur ca-l
daveribusutvultures. Noninconfpeduho*^
minum congrediuntur^utanates Non furtoi
res aufefuntut corvi.-fed juftitiam,caftita#i

tcm > prudentiam&: omnem virtutem exer-
ccnr-

C A P UT VIII.
De Ardea.

Pr£ceptum.

Ardca cR: avis clangenj , vorax, fagax, a-
nimofa>arduum habcns volatum.
^xHiones.
/. ^odaam nutrimentum fit ?
Refp. Devorat pifces , non minores tantum,
fedintegras an|;uiIIas,aIiosqve majores. O-
ftreisetism inhdiantur, qvorum carncdc
ki^atiturniaxime. IngrediuntHr aqvas ,&

facili

physica:'^

"aclli ncgotio venantur pircesvMfljorGsaqvse
1 fuerint > ftantes in littore pifce^ , qnos de*
rorenti cxpc<^tant. Accurrunt enim tllf , ni*
lore pedum alledi 5 & prsda fiunta^minali
mraci. Hikc pifiium inefcdtoreSyA^ejtadjpem
'.munt ^pifees^aUiciunt* Cenfcne ^Hfdatjiy pifces
^Anibtu c Qmprehendipcjfe fi ardea oh& inun-'

IL ^4r)am w<igmtudo\ ' •*
Corpus p^irvum non cfl , Ted a-d ^zqv^xx ris
q%'antitatem proximeacccdit.Roilrum lon-
gumefl , cavum & capiendis pifcibus
aptum. Collum longum habetS: inv'oki-
tmn. Crura etiam longa funt , & di^iri pe-
dum terni. C6rpus totum m.aciieritum eft ,
tenue & leve.

tlL ^udtna-m g^eneratio'^
Refp. Dicunt ardeastanto colrc dolore ait
lachrymas emittant rangvinc.rs .* fcen iella»
ctiam ftimmo cnm dolore parere : Sed vidit
AlhcrttucBire Ardtas ff ^va parere . l.^i hf^^n-^ai
ill^ non viditt ne^ dohrsm tmmm objtrvavit..
Ldthryms ttiam adhruta non referend^ funix S
f dtfficilts partus primus fdiiliores titteri erunt.

I F. ^u£nam fenfatioi
Rcfp. Prajrffntionttempeflatem , qqaimmi^
xjcntc imiko cnm clangore avolant. A Idro-
yandus, fupra nubes efFerri fcriVit , du^
taqHTt : BrtfvW^ torrge m4gk in efammali ^i'
X 2 mir,w

524 ZOOLOGIA
tijirAndtnn efty^tidditnminente pluvia fupra nu*
Oes evolet fdcfi pUnh calle4t,a nubibtu pluvias o» \
riri\qua tn recateris auibus multb prudentior ejip j
^fua quidemfuturas jamjampluvias optime pra* j
fagiuntyjed eas vitare net^ueuc i quodfacie Ar.de a
4um fupranubespiuvix fowenta qudm Altisfmo \
volatufefe effertyutinter alios pierGsq^ g^A^^fi*
mos autores teflatumreliqvit Virgilnis:

.... — — - Notascjiie paludes
- Dcferit, atqve altam fupra volat ardc»
nubem.
^ualis affe^us ?
Refp. Ardeam amant cornices,odio habent
aqvilarjaccipitres/alcones.alauds. Inimi- |
cametiam vulpem habet, i c|va capitur& i
dcvoratur. In pugna ardece & accipirris
multafiuntadmiratione digna. Inmaximis
anguftiis ardea anumopponit accipitri , &
excrementis pennas iftiusconfpurcat.QUas»
i:unqve attigcrit , corrumpuntu r & combu-
runtur.

VL §>ualis motuj?
Refp. Arduum habet volatum|, undc&di*
dam ardcam putant. Volat autem collo
contra(5o , non exporre«fto, ut anferes. Ore-
gatim non volat, licet gregatim tiidificct.
FuHisenimejus infidiantur accipitres &a-
]i« aves rapaces. His igitur refillere utpos» |
fint^fempcr ardca: complurcs firaul circa ni*
dos verAntur.

VII. ^anam affe^ioj
efa. Clan^cns avis dicitur. Difet vcrq
inn^orhic^abaqyik clangorc Graviore-
ira t<^i\x clang^r eft , levior ardcs.
Axiomata.
J Ar^eaavk dtverforumgenerttvneP^ -
Ardea Qzxzl ^c^^m aicitur,&aQr«co
.erfyncopen f;*ftam Latinam vocem qiii-
lamconjiciunt.GermanisTOcatiir em f)v€9'
cr. Dantur autcra ardeaz vans: : ctnereal^>^

ia'C vel major vel mrnor : c^anetii^lorti Vta-
tanlert farbett Sfver^^ec- ardea aftrafiuplUrts>

/A ^trdeayrafagafuturoramen.
6aatuor modis hoc pr^ftat. Cwm capar
>eftori imponitr, cum altum volat: cum plus-
"o-litoofcftreperaefti cum laedns in aryis
luc arenis triftis refidet. Infirmum cnii»
:orpus habet , & ob raritatem cutis ab efflti-
nis ih aerehxrentibus facile afficitur. Hmc
iolorem variisgeftibus prodit. & futuraia
■empeftatem vitareconatur.

CAPUT IX.
De Pelecano..

Vr£ceptum.

Pclccanus eaavi$boan$,vorax,rolItucli»
..nemamans, humilcm habcns vola-
. tumt ^

jt^ ZOOLOGIA

^Pdftiones.
/♦ ^odnam J^elecani nutrimentmn fit ?
Rclp. X^urritur pilcibus, ferpcntibus^vcrmi-
bus,&arund>num rameniis. Capturw pifcei
non totocorporemcrgitur, fed incaputpraD-
cipitanter voivitur,coilumlubinde demittit,
'ioxio intcrit» rupra aqvas eminentef pilcemq;
©bviuiBdmplilljcna fauce ezceptum devorac,

//. ^tt^nam magnitudof
Rcfp* Corporii magnitudinc atqvalis cygno
autanferi cft. Pennae funt ionga& forisal-
bicant , in fundo rubrum coloreni oftenduat*,
Coijum iongumcft , iongum roftrumt crura
brevia. Alac iongiffimac funt , in extremitate
Yumma nigr«. A poCteriore roftri parte da-
tnriDgluVies, vclut faceuius propendens.Mi-
ra hujqs eftcapacitAs , adeo «t in hoc utero
p^rvuiuspjjcf jSihiops aliqvaodoioveatui
fit.

///. ^ft£nam generatiot j
Rcfp. Avis peregrina & incognita eft. Dcc»
vis & incubacione pauca dant autores. In ter«5
ra nidific^re & fcrobcm faccre dicitur. Incu-j
bant ibi ovis anfcrinis «qvalibus. In puUii
enutriendis fingularis occurrit bcnevolentia.
Aliunde fi non fuppetit cibus , efcuienta qv«
priMS iumferunr, rcvoojunt. .^.

//^. ^^^nam fenfatio^t . *
Rcfp. Dcfenfibus nihii dignum notatu occor*

ri^

PHYSICA.-
rit. Inhabitatetiimlocaab hommum soa-
fortio remota,paItides, jSuvios &maria. Un-

dunt^ cum errdbundus per folitaria locd fugit,

Rerp,Po41o5amatmirifice,&igncmcirca ni*
dum a vcnatoribus excitarum j non absqve v|-
tacpericuio extinguir, AldrOvandusrcribit:
eyfnimofi atg^ imperterriti ante omnia ani^
mmtia leones : illi tamen tam^feroces^ tamin- ^
vi^iy tanto corpoiriA animig^ vigore praditii con^
^iernantur fiatim adunius prxtentafacuUcon^
fpe^um ) pra^ timore pr$pemodum exanima-
fcunt. Videt ?elecanus ignem^iujui non igni^
rat vehementiam jauda£ler accedit » at^dorem^
in nambra fingula intolerabili cruciatu pen^-
trantem fentit, ne^ ioco dimovetur :exuriturpe*
ne tota, ne^ tantiUsi qvideconfiernatur , patien^
tisfima^ codantia vigens imentapotius^qvafua
mortis genere omnium atrocijfimo conficiturytan*
ta in ea charitas ^ tantus amory tantavis pietatit
elucefcit : & qvispiam audebit eam fiuporU infi-'
mularet & maleferiatam avem dicere \

Refp.Altuoi volaiumnon habet,fed pctiti-
ma,innatataqvse,Toftro4ue in fundura de<^
roiiFopifccs cxtrahit. Volant nunc loii» nanc.

3Zg iOOtOGli
gregattm, Cum voidm/onora afis cdantjic''-
mcygnu

Refp, Pelccanus boare dicitur. Vocem cnin*
habcttorvamboatmnonabfimilem. UndcAt
Ottocrotalusdicitur, «jvia vocerudcntera
linum refert.

l*Pelecamdefcriptiamivaria/unt,
Nomen ett a Graeco TreAgxao) j^rodo. Kd*
ftrocnim rodit arbarcs. Afirs dicitur,(jvo(l
pcllera fcabcat eanam , fcu plirma»
a^bas. Nunc dcfcribitar pcr ingfuvi»<x
em tUam maxrmam & vocem abfurdam* Un-
dc aliouominc Otiocrotafus dicirur a vaco
«fim, Germanicc^ropffixy^fl Nunc fub ar.
dcaf fteHarisrpccicnotatur, cjvae ingluvicca-
retjDccacjvfs innatar. NuncPlatca dicitur
&Palmipesa Plinio& Gaza. Gerraanicc&cr
J6ff(er/&ic iaffclganf . Nuncfub fpcci«avit
pcdlusvuJncfantis depingitur. Unde Aldro-
vandodrciiur cerfWaJIero^er gemefnc
*el0prli'carr. VuJgaris & vana dcfcriptio ul-
tima : minus accurara fccundi.
//* Pelecantu pUiorum antiqvdrum nonnuU

lorum figmentum efi,
V\(^ott% Peiecanam adunco pingontroftro,
pcaus fauciantem,& pullif mortuis fangvi.
oem cfflucntcm communicintem^ qvi orc hi.

ance

PHYSICA; 5if
irite fccepto fangvinc vivificcntar&r reftiju'
inrur. Hieronymut fcribit : Pdetanum^cHm
uos liberos a ferpenteoecifos invemt, hgere.f^
re d' Uterafua percutere, 0* excuff& fangmne
:&rpora nfortuorum in vitam revocare. Dicit
AJdrovandus ; Ego profeao^nejuranti eaere*
dam. Dicimus nos : A mortc ad vium noa^
daturregrcffusper naturam»

CAPUT X.

De Cygno

Praceptum,

Cygnus efi: avis drenfans , candfda yru'*
bu{!a, animofa, natatum magii qtvat»
valatumamans.

^paftiones.
L ^^»am nutriti^ t
Refp. Vivit herbis & granis. Carnibaf noir
vdcitur nifi in pugDa,ui)i ex iracbndia altc-
rum devoirat. Ariftoteles ait : Ohrihw^ ut
alter alterum devarety in more ejlinMximixin^
voluerum genere.

IL ^anam magfiptudot
Rerp.Forma anferi fimiiis cft ,fedmuItom**
jor, totus candidus,pedibu« Digrin Penna»
habet mo!liffimas,qvae a raolii^tisinJeaiseX'*
petuntur maiimc. Roftfum !atunv& in extre-
mitateobtufum eft>ferratumfalcis4i
dum. CQllum longisfimum cft , multa carne^
X 5 ^txAi»

Jp. ZOOLOGIA
praeditum. Unde aqvila roagnum cefnenif^
cygnum ,aves minores dimittit. Unum enim
cygni corpus vcntrem famelicum cxfaturat
melius, qvam decem acpiuraaliarumvolu-
crtira,

///. ^dinam generatio >
Refp. Semel aono parit idqve initio veris. Li«^
bidinis tempore colla mares applicant fcemi-
nac naribus, amplexandi gratia. Poft mu-
tuos illos amplexusmas foeminam confcen-
dit. FadocongrefTutammasqv^Bi foemina
aqvis feimmergunt. Pluresproducunteos*
qvcfpcciofoifcetus. Ova fuat oblonga itc-
ila dura obduAa.

JV. ^alii fenfatio >
Refp. In fcnfu nec excelfum , ncc defcAHm
habent. Aqvis delcdlantur maximc, com-
moranturqvc inlacubus, paludibus, &fta-i
gnis. Pracferunt ftagna fluminibus , pritfcrr/;
tira cum impetu labentibus. Qvietiora enim
fuacftagna ,natatamqvenon impediuat.

r. SSa/is affeaui?
Refp.Fortiseftcygnus, & corporc & animo.
Pngnat cum aqvila,& vincit qvandoqve. <
Plurcs cygni unum aqvilam fi adoriuntur, fu-
perant. Aqvila unum cygnuma caetcrisfe-
paratumfi offcnditjvincitatqvc ungvibus dif-
erpit. Pugnam cygnus non incipit,fcd
rovoca tu$ atqvc laccsfitus fortitcr fc dcfen-

PHYS CA.-
dit, Ex ir?c«ndia «6 progreditur, ut cygnus
cygnumdevGret, & ncc pullis nec ovis par-
cat. .

VL ^&aiU rnotM ?
Refp. Bcne narant> male ambulant, medlo-
criter volant. Maiuntnararc in a(5vls,c|vam ^
volitare in aere. Nara ntcspedem altcrum-i
verfus caudamexteBdunt, ut lilo tan<jvani_f '
velo utantur. ^ongius iter (i abrolvendura ,
gregatim voiant» gregatimiqve natant. Et
poftcriorc* caput imponuJit dorfoantcrioru,

Refp. CygBDS drentarcdicitur juxta verfoniJ
Qtrus gruit ^ifi^ glomis cygni proph flumin*

Sibilare qvoqve dicuntur , ied cum anrcribus
atqi aiiis vocem hanc habeut commiunem.
^xiowAta-
7, ^antio tygne^ fgmentum efl,
Cygnum yitaj lu« ftn^m noile, laetoc|ve ae
niroo expc6lare,ac rvavisfima c^atipuefu^te-
bre carmen nbimetcancre cr^dunt, Innum^-
rabiksid ftatuunt Autores. Homerm^'}' lata s
Arifloteles , CiterOiS^neiAyVirgilitis » hmretm
& alri. Laboriofisfimus ctians Aldrovandm ^
ob unanimem omnium omnis avi Sf rlpto*?
rum confenrum»^ ob atteriam afp^r-aw» ad
tubae caationufQ cil^vf macam t duUe melos« '

prae*

•^z 200LOGIA
prarertimmorti vicinos cygnos cantare aiTe*
rit. Sed nihil freqvcntiusj qvatn multitU"
dine,qvam aiuoritate decipi. Et qvam omni-
umliterisdemandatahzc cantix> eftTtam in-
audita,milliqve unqvam audlta fair. Trifli*
etiam ic pfacidaj ac taciturna ante obitum fi-
untanimalia. Siaptisfimum fndrumentumv
fi tubam elegantrsfimamnadti funt cygni, cur
vrgentes^florentesqvecoDcesfif non utu^ntur
bonis ? Placent vcrba SGaligeri , jOi? cj^gm ve*
TOy inqvit, cantu fvavUfimo, qvem cum menda-
siorumparente ^raciajaiiareaNfuf ci , ad Lu'-
€ianitfibunaly apud qvem aliqvid novi dicas
Batuote^ nJMultitudoingtyis ad QtratomtfP' ^
fiuvium. £^td dicam tibi ? Anferes funt, Si c
5caiiger cygnura eancntem cum crepitante &'
fibiladtcanferecomparat. Eucianu$> qvem^
[udicem conftituit y oautas qniraefivitv ancygnr
caotibus ac moduHs induJgeant ? ReFponde»
rutithijfe audivifie cygnos,qvi incomptati*
& ioamznam vocem ediderint» Adeo qvi^
dcm ut corvos & gr^ufos illis coHatos Syrc-
oas e0e confirmare posfiat.
//. Candidm cygnutcandorU eXfMptume^l.
Can4or cygni proprinm dicitar. Provcr»^^
l>ium eft : cygnorarior atro, Et verfos :

Rara avis in terrUmgrojj JtmiUima cygno.
Candori^^corpom caiidor animi rerponder.

.PMYSICA.
|P.aecm hfibct cum omnibus avibus ,4£ non
nifi iaceiflcus pugnat. Pugnat autem forti-
i€r> &ne btUicofisrimae qvidem aqviis ccdit.
pomi & forisica legcrit, ut laudeturab o»
ipnibus, culpnur a nullis. Summa Jauduin
iia^c t^ iCygmu bene nafcituribene vhit tbenl
jfemfcUi icn^;moritur.

CAPUT XI.

Dc Anferc*

Pntceptum.

Anfer eft avis gingnent , robufta , timi-
da,natatioriim2gii/iqvam volationi
4edita.

I. ^^dnamnmritiot
Kefp. Nutrituf hcrbis , frumenfts, Glcribus.
iQvi<i<lvidfermeoflrendis jdevorat, 4cin tcr«
t\s 6cinaqvis. Hiuc &ru(ticisimprimi»gra-
tus cft, nontam, qvia magni fru<ilus> qvaoi
qvia parvi onertseft^

//, ^vxnAm m^mintati^?
Refp. Corpus magnum cft* collum longuiQi
i-oftrumUtutn, craftum,6c (errse inftar den-
tatum. Pes infimus iatuse(^& planus* ia«
tercedentibusintcrdigitos membranis. Hinc
palmi)>es, planipes, &Iatipe$ diciti9r«MuIta
Gonftatcarne,qvs grata gu(lui, fed difticili»
«ofiionif «ft| miilui^vc f«ict cxcrcmcntii.

334 ZOOLOGIA

CoJor non niger eft, nec viridis , fcd vel albul

vcicinereus, velcxutroqve raiftus.

///♦ Hv^nAmgeneraHo^
Refp. Avis verecuoda eft , & coit non fre^
qventer,utgaHinae<5canaies: non (jvovisan*'
nitempore utbovestnon inomaiumprierenl
tia,utrue$& canes: (ed plerumqve feorfim'
influminibu$& flagnis. Singulis maribus
qvinqvc debentur focminae , qv<E pariunt duo-
decim ac plura Ova. Incubat tantum foenii-
na,& cxcludit circa vigcfimum o<aavum ai»? -
trigefimum dicra. Praeftatautcm propria o-
varui$rubjiccrcmatribusdum aJiena admit*
lcrc nolunt*

IF, ^vdfiam fenf^tio ?
Refp. MuJtum auditu val?t, ut&cumapr«
ccrtarcposfit. Tempeftates praefentit, qvaf
continuo clangore praenonciat. Multi ex
ofle pcdoris ante roJfti ti u hycma Je coJJigunt, *
qvamfacvafitfuturaJiyems; &qvamdiu du..
ratura. Si jjcdorii os clarum eft, efi$ carni» -
bus hiems erit rigida. Si fpifl^um & opjcum, -

Bixplurimahyemsqvetepida feqvctur. Fki^f
cfto pcQc$«utores. ^

V. §vaIU affcaut ?
Refp.Aniraal timidum eff,& ad qvemvis ftre.
pitum exhorrefcit. Scd cum coramodo aii^
qvo conjun<aa timiditas eil qvia pracavet

pcricuJji

PHYSICA. 35f
pericula imminentia. Pro pullis autem di*
liiicac animofitate maxima. Tunc pedori*
busfe percutiiirit^alis diverberanr,fOitfis ha-
rent, clangaribus increpjtanc*

FI. £lvalis motus ?
Refp. Anccpsanimaleft , ttrras&aqvas a-
mans:

AnfefaqvlsgAtidet^fylvUafcr ♦ Aere falco^
Minos valetalis, gravemqve habcc volatUfB»
Volatautem exporredo coUo, ilcat coi^tri-
6loardea. Benenatatnecabsqveaqvisfaci- '
ie degere poteft, Mira in ipfo pedqm eft ve-
iocitas. Ciyondam pedeftri itinere inJon-
gintjvas venere Vegionc*.

Refp. CIaniarejcanere,ftrcpere,garrire3y fi-
biUre & gingrire dicuntur anreres. Maxim«
propriavoxeftgingritus bae fd)tta«er». Ite-
rumiterumqve ftrepitum huncedunt, cunu
▼orant, cum ambulantj cumvolant. Him
tonvemiculunj muiterHm , anferum more ^latf*
tantium & vulgofdrHm dfiferinum ^in @4Qf(«
marcffappeliant. Axi&m^a,
/. Anferferm domefiicus ejmdemfuvt ^ecieu
Eademiniis eiTentia, eadcm propiia, ea».
dem corporis ftrudlura^ Moreifunt ali i , fe-
riqvenunqvam manfvelcunt j dameftici feri»
interdtim fefe mif^seat. Caro ferpri)m do*

ZOOLOGIA
incfticispraefcrtur, ciim minus fcateat excre*
mentis. Feri ac rylveftres hyeme irominen-
tedi(cedunt) &ut gruestum volandi ducei,»
ttimforani cuft©deihabcnt.

//. Jnferes imeUigunt voces fuat,
Habent vocesdiftiudasanferest&aliodif-
cedentes , alto pcregrinos , aliofamihares ex-
cipiunr. Diverfi illi clamores aiiud nihii
^vam figna Jatentium affeduum lunt. Qvofl
nobii vox articulata praeftat»

IlU^nferfinguUrisprudentUfioneSf^
Simpiex cft & ftulta avi$,paru habcns ingenif,
Faminae hominem minus rapientem,prudcn-
temanferemvocantcf«iH«St^anf. Et ver-
fuseft:

C(elum ifiOH ammum mutanti qvitransmd»
re curruKt,

Redditur: ffo^ tint @anf liber bcu SXJ d«/
«ittb f am ©igarf xoU\3tt J<im.Pro vcrbium cfti
BibenteAnfereuno^bibitC alter. Hoc eft.^uod
.HQttf fluitofiiHrfercit, omnea faciont.

CAI?UT xir.
De Pavone.

Prdceptum,

|»tvo avis pupillans;pulcherritiia,fu*
,crb.,Ubidinoh,

PHYSICA. 0

7. ^^£^am ^utrith ?
>cip Nntritnromnis generis fnimentis»
jaximehordco. Ubi freqvcntiores funt,
eragros vagantur,rpontereparcunt &v«-
)ere akior^. s arbores petunt. Sin jywgtiiires
".Its , inqvit Aldrovandus, tma hordeum lih'
rltter cjf'eras\ nam bordeo^qvamvu alioqvin <?-
m frumento vefcAtnurtimerc<itteragrana mA*
imc obleclantur.

U. ^vdinAm m.^gnttudopavonWi
.efp. Egregra eftj fed pennnrum potiiis>
vam corporisaut carnis rarione. CapuC
xiguum eftj coUum longiusculum, dor-
iim maciTlis qvamplurimis confperfum. Ifi
apite Ipeciofa extat criita, qvs coronae
nftarillud exornatj & non tam e pennisj»
vam e lcapis tenerrimis viridcscejitibus
o nflata eft. llnde Plinius ait: PAvonis api^
em crinita arbufcuU conftituunr. Caudatant^,
oiorumvarietate ft^tJiog^ oculorum nit&re or*'
\ata eft , utnaturam nthilpuhhrimfingerepo^
utjfe extfimntum ftt. Ita dilpofita eft, ut ia
luas qvafi dividatur, majorem & minorcm.
It oculi pennaruminllar gemmarum niti»
liiJimarum omnium oculos in fe conver-
iint. Magna tamen differentia inter ma«
•es & foeminas eft. Pulchriores enim ini i
12 ininHs formof« funt

33S 200L0GIA

JU, ^v£namgeney4ttot
Refp. Pavo mafculus falaci/Iimus eft , iit uni'
qvatuor aut cjyin(^ve ^xmcWx concedenda
lint. Adeo libidine fiagrat,ut incubantem
etiam foemjnam invndac atcjvu ova frangat.
Fceminajovapariunt duodccim non coiiti#
nuatis, fed binis aut ternis diebus interpofi-
tis. Enitunturautemea plcrumqve nod:u
perticis infiftentes. Fanum igitur aut {Ira-
iiiina inferenda ftabulo , ne frangantur. In-
cubantdiesviginti& leptem aur viginci o.

Ut enira ter feptcm dies dati gencri
gallinacco : ita ternoveni pavonino gencri.|

It^ , ^panam fenfatio ?
Rerp. Pra?fentire venena & loca ubi recon^j
ditafuutjfugere dicuntur. Deqva pr^ro-
gativa Aldrovandus fcribit : Apudmefide ea-
tent , altiqvibut lubetjdem adhibeant, Cum
fluifoUto ctamitant, pluviam prafagtre credun»
tur, Paracelfus autem infolitum illura
claniorem, mortem alicujusin domo,in
qva Ihabitat portendere autumat. Sicuti
€nim,inqvit,vulturi a natura inlitum eft,ca«
davcris trans marc odorem pcrcipere, & ad
id feconvcrtere: ita& pavoncs odorantur
«adaverfuturum. Sednugamenrtafunt,cum
fenfusverfetur circa cntia ; non circa noa
cotia». 1

Rcfp*

PHYSICA, -
Rcfpi Malevolum &invidumdlcuntpaYo»
ncm,qvia tegitcxcrcmenta fua» ne ccdant
B hominum ufum. Scd leve admodum ar-
gumcntum hoc cfty& vitium qvxrhi ubi
pofuit laudem natura prudens. Pavo mun-
ditici ftudiofusac fordium hoftiseft. Hinc
cxcrementa tegit, ne aperta: exponantnr
luci. idem felcs, idem cancs agere oerni*
mus,abs(]vcinvidi« fufpicione.

Fl» ^alu mQtus ?
Rcfp. Parum volat» fed greflu majcftatem
qvandampr^E fefe rt. Nonenim vulgarem
nabet inccfllim,fed tardum ac regium.Hinc
eomparaturcum ]unone,de qua Para?miaha#
h^X. \ Junonem wgredi. Dicitur de iis, qvi
fped:ari gaudent, & fuperbiffimo incefta
movent oculos & anlmos.

VI L ^alis afemo?
Refp. Pupillare dicitur, unde verfiis;

PupiUat pavo « trinfat hirundo vaga»
Kofiu cxpergefadus vociferatur , fcd qvofi»
ncnon conftat. Perfvadcnt fibi muiti cla*
morcm illum triftitiae fignom cffe. Intcne-
bris enim conftjtirtnm pavonem pulchritudi«
nemfuam ccrnere non pofle,eaniqvc p^di«
difle cxiftimire. Dicendum potius , tcmpe-
ftatis mutatioaem clamore ruo iadicare ait*
jcinpradentcm*

5^0 ZOOLoOrA

Axiomata> f
/ 7. Pavo avk pulcherrimdeft' ,

Pavoniforma; palraam e volucribus dedie *
uatura. A7]a//4w,inqvit Cardanus,4t'm />///-,
cbriorem pavone noftro fingere naturam pojje cre-^ :
dam, Solon a rege Croefo purpura auroqve
orntto & in tbrono fuo regaii condituto , in-
tcrrogatus,nunqvid unqvam rpeciofius qvic*
^vam fpedafTet? Refpondlt: pavones & pha-
^anos venuftioresfibivideri. fabulaeft,a-
v^s plerasqve in eledtone Rcgis pavoni ob:
pulchrltudinem,majeftatemifaftumqve plan^
regium, imperium committere voluiffc. Sed
corvos ac cornices aq vilana, noo tam ob for- ,
mofitatem, regiumqve fpIendorem,qvam ob';
rapacitatem ac tyrannidem ) pavoni przta»
lifle.

//. Pavo Avit fuperbipma cH.
Formamfuamipfem ratur, cura aclaudatuf •
iDagismagisqjcomponitgreiru', &geraman-
tem oftentat caudam. Praeciare tenrt^ubi
f&rmae Hta Ht digaitas,hinccaudam eievar,
wndiqve expandic, feipfura circumagit., dC
qvandam qvafi pompam pulchritudinis agit
& exercet. Ncc ignorat folis fulgorem cof- >
poris pulchrltudinem augere poffe > unde iftl
fe exponit , coloresqve yariis medis immutatf '
&qvovss ferme greffu novam formofitati» -
fraclictfpcgiciia.HincOvidius ait.-

PHYSICA. 14*

l^auddtofoHendit avkjunomdpennsSf
Sitacittu(l>e5ies ipfarecondit opts.

IIL Pedes pavonif deformes non funt,
Pedc« cinerei funt^aculis nigris confperfi
'& calcaribusarmati. Omniumfermerentert*
t\A Q^^pedum deformitatem terrere avem ^ut
^voties cof^lpiciat eos\ contriHetur & pra dff^
lore vociferetur, Cardanus m: Sentit pai^
fulckrittidinem fuamyexclamatg^ dumpedexi^-
tuetur , deformitatem eortm afpernattts, Scd
Vefpondet Cardano Scaliger fubtilis :^//>4ptf-
fienofro plebeja narras, ConfpeElU crurtku^ ^
qvode4 turpiafnt^ vociferari. boc tibt

Cardane palamfecit ? G^voties ipfeftbi crura ob-
tuetur,qvare non femper^fed atiqvando luget in-^,
vifum i natura decusl ^oties evenit eiutpa^
fcatur^eccruraconfficiatfua, Ubifigat vefli'
gium^nefcit : nifioculis captet locumjin qy^panaf
pedcm. At eojpeBaculo cum fit a primis a^ve»
tui annisrquidncvipatiturinveteri memoriai
AnicularumfabeUs funt ba , Cardaneya qvibus ,
tnodo aliqvid dicast nusqvam te abHinere video^
C^tdvere babeantejuspedes obfcxnitatisyhaui
eqvidemfcio,

. CAPUT XIIL

Dc Gallo Pavone*

Prateptum,
Oallo pavo ell avis crocitanf ^ pulchfa >

14» ZOOLOC^A I

perbat libidinofa, maxime ciiro pavpne
conveniens. '

/. Qv£nam nutritio Jtt ?
Rcrp.Nutritar hordeo &avcna, inftargalli.
narum & anferum. In frigidi» rcgionibuf i
agcrrimc vivit, & non nifi maximo laborc e-
dutatur. Ante centuw , e ^vodexiurrit, an^
nos deiatd avia bac ex neva India in Europam^
eft. Ercumcarnemlautisfimam aclaudaris-
limamhabeat, nonnifi ingcntibus fumptibut
alicur.

//. ^anam magnitudopt ? \
Rcfp. Magna a vii eft , & coilo, & cruribos , & I
caroe,&penni$. CoUum non fecus ac ca- i
puta plumis nudumeft,af tantum pelie pur- |
purafcente obducitur. Caput duriffimum j
eft, conftans appendicula qvadam carnea.
Contrahithanc,cum cibum capit, aiias tant-
opcrc eminet, ut digiti longitudinc roftrum,
fuperet. Crura proceriflima funt, & cauda
longiffima. Cum irafcitur , totui inhorrefcic
plumis caudamqve inrotam verfat,&gradu
fuperbo accedentei cxterrct. Maifcemina
major cft, caeieris adeo conveniunt,ut decipi-
aniur faepe incauti, focminam pro mare ba. .
bcntes.

///. ^anam gentratio}
Rcfp, S^lax avi« cft, & mas cx,defc^lu foemt-

oarQm

PHySlCA- ui
ramm gallinas &anates invaditrfoemini in
marisabfentia gallos invitarc, urgcre &cogc#
rc conator. Ova pariunc (jvindecim^vigin-
ti & plura. Incubatio diebus tricenis abfol*
vitur, & fi mari pateat acceffus 5 invadi t incu- -
bantemfrangitqveova. Paironcs etiam eiini
gailo pavonibu^ mifccatur & plufiihos pro»
creAntpuUo». v

iV. ^Mfidm lenfatioX
Refp. Scntit facile frigus, q vo vehemcnter afl^
£citur» Pluvii fi^ fucrint dles , labore mul-
to, multisqvc curis vix fervantur pulli. Radii*
folaribus ctiam adea afficiuntur, ut conci*
dant &fubita moricpereant.

Qyalis ajfeBus ?
Refp. IraGundum animal eft , praefertim cum>
libidine flagrat. Pugnant interfetotisvirtw
bus, & glabrum caput roftro validisfimo adcd
pcrtundunt, ut nifi fottisfiraum effet craniura»
frtngeretur, Nonnunqvam vero tanri iis ti-
midi tas cft, ut ne cum galli naceo q videm gaj-
loinetntpugnam, totie$4> lacesfiti turpiteir
fuga fibi coiifulunt.

VI. Qvalis motus ?
Rcfp.Parumvolat,xum grave adraodum fia-
beat corpus. Incelfrus maris fuperbus eft &
pavoninus. Utenim pavo inceffum lentura »
faftiiofum, &ut vocant » Jundnium babet : ita
y 4 6cgana

f44 ZOOLOGfA'

&g3lloparonisgre(rusiiii nili hdam referf;
GalljnaE amore cum capirur,fefe circumfpicit,
lcnto inceflu accedic, ac corporis animiovft
doces oftentat.

yil Qvalif affeaio}
Hefp. Slcut corpore& animo partim pavo.
ncm, partim orallu refert: ita roce nomul-
tum iisdislimiliseft. Aldrovandusnit : daU
hpavo vocem quandam edit , croeuattxym galli-
naeea pamnu^ non dufimtiem, cum fragore
mmpepercoUumlonge late^ vagantem , qua^
inftar Itquoris in doltum tnfufi obilrefentem, '
Axiomata.
I^GdUopavoeft quaftlfecies,

Mentitur Iptxiem , foecies non eft. Sicut
hiiilus no^ ert fpecies/ed monftium fpecie
mutans : ita gallopavo ir^onftru eft > ex aal.
Jo& payone natum.Priman.origofuitmo-
ItrofusiIIe congrcfrus, ex quo natum hoc
fnpnftrum eft. Placet tamen fpeciebus an^ '
numeraregallopavonemalinon ob rem
ffam, faltem ob iimilitudinem.

//. Gallopavo cedit puUhntudme pavoni, ;
^ Speciofrisquidemeft,& forma multora
in; fc vcrtit oculos. Cjudam etiam jada-
bundus admodumpavonisniore in orbem^
cxplanat.SedcaretfpeciosacriftS , qua fu-
perbitpavo. Caretetiam oculis in cauda,
qups faftigium tenet pavo.

PHYSICA.

IIL AppendkuU expmit gaUopavonis affeBm ?

Pelllculaillacarnofa criftam galli rcfe-
rens^nunc colore caeruleo, nunc pallido,
nunc rubro tino;itur. Fervente ira , adeo
ruborefufFunditur » ut vel lychnum ab ea
accendere poffis. Non fecus ac homincs i-
rati . vmditfi:^ cupiditatc flagrantcs , adeo
exsrdefcunt.ut bmnem fanguinem proje*
ciffe in facicm videantur. Hincproverbiii
de iratis: (tc|ef m%mittixi Cafcttfifcl^cc
J&a^ntm.^Gmm. Cau^ji rubedinishumores
acfpiritusfunt in faciem irruentes.

IV. Gallopavo BffenditurtolorerubrOt
' Objecla movent fenfus & externos & iri#
ternos Hinc in gallopavone ipfe quoque
fanguis movetur rei rubraj intuitu. S-mgui-
neagitato^ agitanturfpiritus, qui ferridio-
res fadi:i iram magis concitaiit. I-Joc noii
igaoraffe viAQntxs^v Perfa:^ <jin ciim Judaiis
piignaturiy fucco uvse&moriin eJephantei;
fufo,eosirntare & inpugnam proYocare
fteverunt,

CAPUT xrv.
DeGalia.

Pr^ceptum,
Callus eft avls cucuriens^anlmofa, Hipes^
ba, hbidino{a,tardi voktus. s
^efiiQnes.
L ^jujtnam nutrittQt

14^^ ZOOLOGIA
Rcfp Nutritiir etiam omnis genens gMnist
Etiam vcrmcs devorat,ac ftercora,vcnena-
taq; anirrulia. Pane obledatur & carnc , hea
alapidibusabftinet. Avis igitur omnivora
eft^nulIoq^dircriminevefcituT quibusvis.

Il%Qu£nam Augmentath(^ formatia ?
ft. Quantitas cgregiaeft , & gallus gallina
major. Multum etiam;.diffcrunt corporis
ftrutSura mas &famina. Mas criftam inca-
pite Kabet ere<9:am, quar ncccaro ncc carti-
jago, fcd peculiaris fubftantia eft , fangui-
nis copia rubens.Foeminacrifta quidem no
carct»fedea tantum minor ac dcprelfaeft.
Mas fub mentoutrinquca malis paleam ha-
bctegregiam, barbajinmodum dependcn-
tem. Foeminis ut criftaminor,fic&paIca
minoreft. Masin collojiibasfeiilongiores
plumascoilumac ccrvicem undique ambi-
cntcshabet, quas iratus explicat, fuamque
gcnerofitatcm oftendit. Mas caudani habet
^g^i^g^^.™ eaqi duas longiores pennas,
Foeminis & cauda vilior,& piumx colli mi-^
norcsfunt. HL^anamgeneratiot

Salaxanimal eftgallus, galiina aatenon
aque libidinofa-Unusgallus plures habet
gallinas&fuigulisdiebus vel quinquagcli-^
csinit. Pugnaretiamacriter pro gallinis »
tantum eofine, ut folus iis potiatur. Gallinas
poft coitum inhorrefcunt, & fefe cxcutiunt,

non

PHYSlCA.j ^
nonrecusachommes languidiore^ pandi-
culationeinhabent. ln primopartuova in
putamine , cruorefufFunduntnrjOb ]oci an*
guiliam. Pariunt ova viginti , triginta 6?
plura,&dies viginti incubant.

Bi» Vifu plurimu valet, oculisq; Intentls ^o»
Jem intuetur. Aves etiam rapaees maximc
diftantes cognofcit & abaliis diftinguit.
Guftcmhabetexquifitillimum » quia andif-
fima qu3?quc, ctiam dentibus noridiitn fra-
ftadijndicat. Necexquiiitiori caret tadu.
Aeris enim mutationes prxfcntit > ?.c cantu
prjcnunciat.

Animofa avisefl:,&iracunda. In certami-
ne pertinax eft, 6c pugnam fortiter init , a-
f riter urget 5 acfelicitcr finit. Magna ammi
conftantin eft,hofte prsfente.Exceifoenifti
animoadverlarium adoritur, terram ferit»
pkimas circacollum exigit, pcnnas caudae
deorfum iurfumqvvibrat, hmc inliHt , &
minc acuto roftro, nunccalcaribus iterum i-
ternmqi f&rit. Superba aviseft, & femper fi-
bi majorc tribuitquantitatem , cjuam habet
ipfa. Per fores cum incedit, inclinatfcfe,ne
forte kdatur.

\hQualU mottu?
Refp. Volatu mmus valct» grelTum auteln

habcc

34? ZOOLOGIA
liabet ruperbum Eredo capite mcenuquC
lentoinnmofijo valdeglorjabnndus ince-
dit. Hinc Proverbium : GaUw in fuo fierquili'
fiio pluHmum poteli. Qermanice. ^mS^a^n
<iuf fcmem?3lff!cfp^erf!4rcf»?(?c: Non abfi-
mile multum illud efl;: duobusgaUis in eodem
fterquilinioy & duobmfatuis in una domo no co-

venit, 3w?o v^^Jwe cttff dhm ^i^t/ m\b
ivotxj^atnnintinm J^aup tu^m mcStju-
fammc»*

FII. ^u/tnam affeSiio propria^i
Rcfp. Cucurrire dicuntur galli, foeminae
glocitare. Notiflimushic galli cantus eftji
cu jus naturam & prifci & recentiores inqui-
fiverunt. Gallin^glocitantisamorem cum
ardentiflimo Dei amore cenfert facra pa-
gina. Varios etiam aliashabent clamores,&
cum inveneruntcibum , galligallinas, gal-
linx puUos» infblito clamorc convocant. O*
yaetiafiia non fine ingentibus clamoribus
pariunt gallina:. Axiomata»
J. Certum cantus tempus nonobfervat gaUui»
Et variis temporibus, & variis de caufls
cantatgallus. Cantatcum provocat ad du-
cllum hoftem, quia avis animofa eft. Can-
tatpoftcongrefliim cum gallina , quiaavrs
libidinofa eft. Cantat,cum cantare audita-
lium, cjuia avis smula cft. Cantat cum evafit
- .ti Aor in pugna; quia animal gloriofum cft*

Can-

iPHYSiCil. " ^ 34^
Cflnt5tcumgallin?.sde fGinno exckare la-
borat iqiuapaterfamilias eft. Cantatcuni
aef is iirjniinent mutationes, qiiia tempefta-
tuni p.r<rnunciiis ell. Cantat ante exortuni
rojis, (^uia la^tatur. Sed cantuhoras ac mi*'
iiifaobrervare , booiqiie inflar liorologii
jflcjfabula vulgi ell. - -

11. Gailm non edit ovAt.
Ova in gallinis ad feptum transverfura y
hoc eil, in fuperiore ventris infimi parte
:oncipiuntur. Hinc in mediam &in£mam
inferioris ventris partcm defetuntur , ibi-
pe perfede elaborantur» eiaborataq; ex u-
reroperanumcjiciuntur. De gallisvero
LevinusLemniusrcribits in pdiria fua-duds
mno/ofgaUos ovUjttu tanto jludio incubajfe , uf
mam fuHibiu abigi £gre potuerints cives autem
^^atne bafilifci $xinde irsnergerent^confregiffe^ ^
lallosftrangulajfe. Sednecedunt ova gaili >
nec exfeminegalli baiilircusfit.Bicenduni
iretuftiorum gallinarum fuiffe ifta ova» &;
fcnioresgallos cum maris officium praeftaro
nequiverint, ftulte afrectafTe fa?minarurii
munus.

UI. Multahominicommoda e gaUU & gaUinU*
Caro boni fucci eft, grati faporis , facijis
codionis , & paucorum excrementorum*
Cbnvenientiilima iis eft, qui minus exer- "
tentur iaborili>usj^«t«ris aon fttls firmum

m

3fO ZOOLOGrA
prxbetaHmentum. Eft tamen aliqua cjur
dilterentia. Primas tcnet caro capi , fecun»
<ias caropullorum,tertiascaro crallinammt
ultimascaro gallorum.Prxter cnrnem ova
ctiagallinarum fuuiti pr^ftant ufum. Opei- \
iw4funt trtmuU (^forbtlia , in aqua fervente
cocla.In cincrib^ qux coqvuntur^cednt bo-
nitate forbilibus.Qyx ad duritje majore co-
qvuntura detcriorafunt. Omniuinfaluber-
rima gua*fridafuntin fartagine. Deterio-
ra etia fepcrantiquiorajmcliorarecetiora.
IV. Cafut imer gaUum (^gallinam wetltut

Sicut Eumichi & fpadoncs nec mares
nec foeminas funt : ita capus ncc maseft^nec
foemina eft.Fit enim capus,cum inflido vul-
nere cvelluntur te^l:iculi & refccatur crl-
fta, ac cxduntur calcaria- Tunc omnib perit
virilitas, adeo ut nec cantct, nec coeat, ncc
curamfamiliae^crat. Caftigatus pullos duv
cere, & quafinovumanimal , ^novos rect-
perc mores infit. Calcaria autem recifa &
criftx exfedix loco infita, coalcfcunt , nu-
triuntur & au^entu r.

CAPUT XV»

Dc Anatc,

Pr£ceptum»

Hnas eft avis garriens, libidinofa , fordidju
tardi volatus,lacusacflumina amans. . .v>

^vaftiones,
hQuQdnAm nutrimtntumt Refpt

PHYSICA.'
Hefp.Niitritur feminibus, vermjl5US,rani£
iraneis,Iacertis& quibubvis reptilibus.Sor
iibus deledatur maxime , & roftrum ccenc
immittit, ac quic(]uid reperit,ingurgitat.In
iqua,quam in terra verfatur lubentms.Gau-
ietaquisfluviorum , &c difficirlter absq^i^s »
irivit j praefertim cum cibis liccis nutritur»

ll.^xnam augrrientaiio formatio ?
Refp. Anfere & gallo minor eft. Mafculis o-
mniamcmbrnpri^/lantiora & colotatiora
funt, quam foemelliG» Ro/lrum iis iatum efl»
lati pedes, latum dorfum. Colorincapite
& collo plerumq; viridis : pedes rufB funt :
ikalbo viridi nigroq; colorediftintosut-

7//. ^uxnam generatio ?
Rerp. Libidinofum animal ell j &congres-
fumcapitis agitatione indieat. Mares duo
rel tres unam fcEminam inire certatim nori
verentur.Mirumquodamoris focios ferrc
poflint, cum nec gallis, nec anferibus , ncc
cohimbis id cveniat. Interdum marestantse
libidinisfcrvent arftu,nt gallinas etiam in-
vadant , licet non deftituantuf propriasfpe>,
ciei foemellis. Ova pariunt plura» &inca w
tumabfolvuntdiebus viginti & feptem» ^

^4inam fenfatio \
Refp. Nihilpraeclari infcnfibus eft.Penna«
roftro purgantesventumprsfagiredicun*
tuj;i/lcut&pIuvi4m|mmineoteni iigniflca*

200L0GIA
re putantuT, cum alias concutiuntj SiCuh '
tedo latcre amant. Cum frequentes congre-
o-^ntur^aiit fe ilspius Javant merguntqi^hitu-
roscr^duntijrdenunciare imbres.

Refp. Anatesnatura rimidac fiint, & ad que-
vis ftrepitum expavefcunt. Sunt etiam a-
ftutiE,&. aqmlam aliosqj hortes faspius fal-
lunt. iElianus lcribit .• Cum acjutla m anates
rapiey>dAs tnvolat , le trttra aquam jubmetftone
abdunty atqj infra aquam natando ex abo loco
cxtradquam eminent, ^uodfi acjutla tUuc quo*
queintumbat (S inUetf nerum demerguntur at-
que tam dtu furfum deorfum commeant , cumA-
quila fucrvfubmerfionefuffocata aut dj>ef]erit
in altamfrxdamlicentiot(m,Tum enim h£ dc' '
fofito heftisfui metu adfttmmam aquam relatA ;
rurfus natant,

VI. G^dlismotus?
Refp.GrelTus tarduseft, adeo ut quandam
gravitatem monftret, unde Poeta :
Nsn velox fennist 0 pede /('gnis rwas*
tCaufa tarditatis {lint crura bre viora» ita for- ■
imta ut ad natandum magis , quam ad gra- i
fdicndum fint apta. '*

VII. Qudlis affeaio ?
Kcfp. Anas garrire dicitur. Valde clamora^
ayis eft> & Pythagoras eam non nili locisab
Jgmimimfrcqu^tia reraotijaUvQluit. ivisiaw

rocem habet raucam & tcnuioreKlifeniiai»
Krafsiorem. Pontanus de cJamofo ait :
SJic eUmeregyuef vteerit ae^ anam»

Axiomatdsr
/. Anatum naeuralis domtu aqua eft,
Natura duce undas petunt. Vix egreflxe»
ovis, aquam amant, & natare incipiunt.Pli-
nius aic : S^iper omniaeHi anattm ovk fubditk
gatlifja at^ exeUfit adwiratio. Prifno nonplatti
cognofcentis fottumt m^x incertos incubitm foUi^
cite convocantii : poftremo lamenta cirtaf ifcms
Hagna^ mergentibm fepuUis natura d-uce,
IL Anates domejitca ^fylveftres^eiusdsm
funt fpetiei, ^
Eadem formavcadem potentia natan di^
eademvox, eadem corporis ftrucrWaefti,
Plostamen volatu valentrylveflrej;, mintis
domeftic^. Caro etiam fylvcftritmi magis^
laudabilisquam domefticarum cPt. Non le#
cus accaroanferum {>'lveftriam pr^lhnti-
or carne domeftiGoriim. Motii enim humo*
res abundantes cu excrementis di{>ipantur,
■ CAPVT XVI.
De Corvo,

Prsceptum,

iCorvus eft avis crociens , nigra iTiyax , v^»
raz,&fagax.

^d/iiones,
i §,^afMmftutiimi

354 ZOOtOGiK
Rerp.Nutriuntur variocifeo- Vefcitur cada-
veribus5V«rmibus,pi(cibus,pomis, piris , U" i
Yis,nucibus, pane& aliis Cadavcra fufpen- [
forumgratirsicna iis iuntfcrcuJa, unde Ger-
xnani cum mala imprecantur) dicunc ; ha^
^i^ tit SXak» frfff<n.MaIum fignum cft curn
abftioetitia a cadaveribus corvi« Apud Athe-j
«icnfcipcftiscrat, ubi pafsim cadavera jace-
bancinfepulta, nec tamen a corvis aut aliis
brutisdcvoribantur. Corvi etiam furto fub-
trahuntres alienas , potirsimum monetas t i
Unde Gerraanij^r ftit^UtWit tin?f\aah» Er*
furdU corvus cicat vicibus div9rCi$ de menfa
inqu»pccuniAfuit) nummos abftulit ad fex i
florenosuique, eosque fub kpidc aliquoin
vicinohortoabdidit.

1 1. Qu£nam augmentatio %
Rcfp.Quantitascgregiaeft , quanquam aliis
major, aliis minor.Roftrum ei atrura, duruta,
crafluia , acutum ad dilanianda cadaverai
frangendasnuces,&pugnandum cum hoftj-
busaptum»CoIorctotu$corvu$atcr eft, in-
quit Aldrovandu$,adedfaturo, ut ncmoni-i
gredinem cujuspiam tei exa(^isnmam fatitj
pro dignitatc commcndare fc & citollere
pofTc putct, nifi cam corvinac , utpote omniu
cxadlisfimas & plcniifimat comparet. Ita iQ,|
facriscanticorumlibrisfponfafui fponfi cas»
fahem 4 cqi: vina Digrediae conmeodat.

PHYSICA. 35;

fe. Salax non etl: 1 fcd raro coit 1 femper<]; bini
nviolau conjugn juralervant. Ova pariunt
londuotantunj, fcd quaruoretiam,autc|uin-
jue. His incubanc dies viginti, Faciunt hoc
nature, rocnleicilicet Marcio , ptiJios^jj ali*
irum avium more nutriunr.

^ IV^ Qitanam [erifAtio ?
8.c(p* Odoratum habet ragacisf]raam,& vul«^
turum more cadaverum odores facile leniit,
Hincftrage edita , mox advolant, nonfecuf
icfifuturam pr«vidi(Ient.

Refp.Magnacorvi aydaciaeft. Nonmortua-»
tantumi /ed viva etiam animalia rapic ac dc-
vof at. jElianus fcribit : Corvns acjuiU fiihilde
amm& cmtiMtr^ua minui ^uam h£c audaxfit*
^&ninim contrapufilia tAntkm mimalia venirt
Audetffed contra afims fiT boves pugnati^uO'
rum incfrvicihus confidms cor percutii (f^ muh
t^rum ejfodit otulos*

VJ, Quali4 tnotus ?
Refp. Diu noo quiefcunt , fed circumvoli*
f ant frcqucntcr. Volatus tamcn gravior ac
tafdior^ftcbgravitatem corporis, Ciacnorc
hpminum nonnunquam faiflum fuifle fcrunt>
«tfupcrvolantcs corvi attoniti & vclat fagit-
Uiicidci deciderint. Majoci enim vocc ae*

3r<J 200LOOTA
rcm disjun^lum fuisfc, nullamque volantib^
firmitatem praEbuifTe. Sedaut fabuU eft , aut
aIU caufa fubefi ,'^oxi^^\% timor deturbavit a-
ves volatumrnus valentes.

VII. Qu^nam affeaio ?
Refp. Variascdit voces, adeo ut Fufgentiul
fexaginta quatuor numcret. Maxime vcro
propria & naturalis voxcrocitus eft. Nulloe-
oim affedu , nullaq; tempe(lace impulfui
crocire feu crocitare folet.

/Ixiomata. '
l. Nigredo corvi non efi UfeparabiU aecident*
Albi corvi fuerc vifi farpius in Norvvegia
aliis frigidioribus regionibus. Niviuma*
fpcdum animalia cfficere candida exiftimat,
Sedfolus afpedus, folus vifus id neutiquam
p rx^la i.Deferenda caufa efi ad fanguinemfrigi»
4/iorem,vn6e & homines in locis frigidis albit
in calidis nigri funt,

//. Corvi puUos aterenonrecufant^
Albos cffe corvorum pullos» adeoq; dcferf
a parentibus & efurire ftrenue dicunt.Sed ncc
albifuntpulli,nec aparentibus dcferuntur ,
xiec efuriunt. Non minori cufa corvi aloilti
pullosquam columbac aut pafscres. Laurcm-
bergiusait :£0?anma(^r ttiefflagcnS ubcrD<c
SKab^n Uabacm^cr^igfeif ; nimbf auc&&<er»!
aug bfc (grflanmg be£Ji47.9>ralm«. JDer tent

' PHYSICA. m
35tt«ttrufcit.3tlaa<g eri>icf)tef/falf*/ un5
bec Snafur unb tdgltcfiett (grfa^rung jutvie*
^cr. Q5?ttnber tftfii DaS man folcbenSabiiln
glaubengiebt/baDocf^bfeDvabcnbe^ un5 unb
fonflen^munbwieber ^dujftg genung : 2((fo
tadeln teber tiefe^ tvo^U^nte m2(ugenfc6em
netmen.

///, Corvorum vivacitas celeherrima eji,
Novcm fecuJa corv^utn vi vere vqIuc Hinc
Theophraftgs raoricns naturam accuf^lvit ,
quodcorvis & cervisvitam dedcrit longia^
rem, hominibusbreviflimam, quitamelon-
giflima digni fuiifent. Sed cxperientia docuit
recentiores^uhra centum & o(fto aaoos coc^
vum non factle procendere vitam.

CAPUT XV If.

De Columba»

yraceptum.

Columba efl: avis gemens, flmplex,munda»
mitis Scinnocens.

G^diHiones,
J. C^^tiAm nutritiol
Refp. Nutritur tritico , hordeo,avena, lolio»
milio,pifis & ajiis granis.Maximam partemi-
pfa ex agristjuacrit vi(Sum,ac non nifi hyeme
paucis mcnfibu$,cum diuturna; nives agr^t
operiunt, impendio Domini alitur, Hinc ma-
jor columbarum quacftus cft ,quam anfcrum,
gaiiioarum & anatum.

3;Sr ZOOLCGTA

//• ^{<£nam angmentatio t
Quantirascorpnns mcdia clK Caput|>fa.
num, quibusdam crif^atam, Pedes etiam afiis
Budi, aJiis pennis ornati. Color varius cft-,
^uibusdam rufFiis, aliis cincreus, nonnullif
albus. Albedarntiantur ab Aril}ate}e;,quia ab'
accipitreconfpiciuntur elonginquo. Scd iit
doaifiHcis non improbabitur albedo, cum
accipitrum injuriis adeo expofitae non fint.

///. Quanam generado \
Refp.Salaces quidcm & lalciyas funt , fcd fcr-
vantjura conjugii. PJcrumq', roarcs ofculan-
tur foeminas, priijs quam afcendant. Ova pa-
riont bina, eaqj candida, c quorum uno fem-
per m3rem,«Itero focminam generari,fabuIo*
fumeft. Foecundi(Iim«funt, quippe quac fin-
gulis ^uadragenis aut tricenis ctiam diebus
concipiunt, pariunt, incubant & pullos c-
notriunt. Cum vero nec aptum locum nec c3^
modumcibum habent, hyeme quiefcunt. In-
cubatiocum foeminaE, tum maris opera per-
ficitun&excludunt pullosdie vigefimoautet»
iani decimoodiavo. Et tunc fobolcm cum
was tiim foemina fovent, foeminac tamen in
opcrc iJlo ferventiorei maribus funt. PuIIi a
pirtucocci funt,ficut &pulli corvorum.

jy. Q^H£nam fenfatio \
Rcfp. Plurimum valcnt fcnfu , pr«fertim vi-

physica; lif

fa, auditu&gaftu^AceipitrciittlJqiiam ho-
ftem coromune elcwiginquo vident , & quod-,
libecilliusgenus accarate agnof^cunt, Quin
&cIamorcm«ccipitris cum audiunt, ocyur
aufugiunt. Omnia granorum gcnera edunt»
aliataroenaliisiibcntius.Triticum ftatim a-
Ignorcunt&amant.hordeum autem nonnifi
exmeiiorrs defe-^u aftumunt,

Refp.Mitis & placida columba eft.Etiam Gm-
plex> imbellis, & innocens , prudentia quoqj
"^cum fimplicitate conjundla t^iscumjimflmtas
fmeprudentU Bttltitiafu , ficut prudentid /tne
Jimplicitateverfutia : Verfus alias iiabentur
ffelle zolumba caret » refiro non Udit , 0" ungues

pojfidetinnocuos^ ypura§3 grana legit.
Gaudet aquis^ qu^ritg^greges, celeri^ voiat»

Tutapetit^feetiu educatalteriust
CMafcului tpfifa-vet fcetus , atg^ incuhat ovih
^^^-^onjugiifervdntfoederacaftafimuL
Vl.Qualismotusl
Rcfp. Perniciflimum liabent volatum, ut cum
^uavisavcpernicitatecertarc queant» Unde
Rex David in anxietate fua exoptatfibi noct
aquilae , non vulturis, non ciconiae,fedco#
lumbae i^tnr\Sk%.Qimdabitmihipennasfieut ca»
lumb£,&' vo/abo,Gf requiefcamT Quamvis au-
tem avoient, tc<5lorum tamcn faorum memo-
Z 4 \ t99

ZOOLOGIA
tti fumma fide ca repctunt, &ndbircum coo.
terfantur.

Rcfp.CoIumbagerocredicitur. Vocem enirt| |
ha>et rufpiranti fimllem, unde vcrfus :

Et caflia turtuT', atq^ tolumba gemunt^
Axiomata.
/. Non vatat ira omm eolumba,
Favidumanimaleft, adcd ut natcs quoq; iii
pavore tremant , juxta multorum aflcrtum»
Quodnonadco ablurdum, cumioaliis qudj»
^uc aoimalibus deprchcndatuf. Cancs timore
correptiinferooracaudam contrahunt. Ipfi»
^uoqipuerlsinpavorc natcs contremifcuotf
Orani verd ira non oaret columba. Pugnant
interfcfefacpe ad fanguinem & mortem m»-
que. Columbus qui lemel vi(5lus cft, itcrtft
pugaam , & tunc vit^or nonnunquam evadit* /
//. Columbis cognatiu palumbut efi,

Paiumbus, Germanicc S^ttttgel^^aube / 0-
kcr.^ol^.^iaube/eft columba fylveftris» ma- i
jbrdomefticis. Degit in arboribus in iisqud
niduiatur. In collo album circulum fed im«
perfcdumi & in fuperna ejusparte duorum
digitorum intervallo definentem liaber. Ca*
teraejuod fpcdlat, cura columbis noftratibus
convcnit.

///. Columbis cognatus turtur ef.

Turtur Gcrmanice ^ucrcl»^aube/iridenu

PHYSICA. ^ ?(?t

rylveftris columbaefti roinor doiaefticis. Ni-
iulatur iiideni f^rc in locis, quibus palunib^,
ncmpe in arborum verticibus Sc nionriuii» |u-
gis^Vocem habetgementem, unde &tprtur
vocatur. JFrequen$ ejus fit meniio in racri»&
honorific*. Fox turturisaudita eHin terra na^
fira. Netradas congregdtiom inimicorfm ani*
mamturturis,

LIBER QUINTUS

DEPISCIBUS*
Caput I.
De Pifcibus in Gcnerc*

Pracepta,

I. Pifcis cft brutum natans, branchiii, pinnis,
fquamiif fpinif & vcfica iaventre conftans.

II. Eftquc Cctus, Siiurus , Sturio , Canii, S^l»

mo, Lampctra, anguilia , loligo , cypri-

nus,lucius)halcc &c.

^h^^ftiones.
7, Quanam pifcium caufa fint f
^tfy.Caufa efficiens primx Deus eft. Ita Sacra.
Scriptura .• Crea vit Deus cetos magnos, &
mnemanimam vivcntetn reptantem , quairi v
produxerunt aquar juxta fpeciem {w^^m.Secun-'
darkaturaefi^^zxum ftell«,partim fpecies fc-
fe muItiplicantes.Pergit Sacra Scriptura
»<»//m//i/*Deusdicens : Qrefcite & muitipU"
tamini, CST repiete a^uas maris.Finiepropriu^ ^

^6z ZOOLOGTA
ultimus Dei gloria eft. Ftnis intermeditu ^hQ"
mo. Omnia cnim propter hominem , homo
propter Deum. Fintspropriui', tnona.\\umvo»
cibus cxprimi nequit. MatertA creationis a-
qua^\x\x.'>generationus femen : €onftitutt$nis cor^
fusorganicum. Formain genere aoima fcnfitii
vaeft; m^^f/Valia atquc alia.Aiia delphiai»
alia haieoX) alia anguillac.

//♦ Anpifies reffirentl
Refp. Refpiratiofit ut tempcrctur calorcor-
dis. Habent pifces caiidum cor , calidum fan»
gviaero,calidosfpiritu5. Opus igitur habent
ventiiatione & refpiratione. Nec exiftimatidu
aerem rcfpirationis raateriam efre.Quod qui»
non habeti aiteri dare non poteft Aer non cit
frigidusrnequitigitur frigcfacere. Aqiia af-
fumenda eft> ut refrigcratio cordis fiat. Pifci-
busaqua cruda &cra(ra,ob crafiioresfpiricp:
avibuSf quadrupedibus ^ & hominlbu^ aqua
fcfoluta & (ubtilis ob fubtiiiores Spiritus ne»
ceflaria eft.

///. Quomodopifcesgenerentur ? '
Refp.Congrediuntur &feminamifcent» atq;
fic muitiplicantur. Placcnt verba D.Frantzii-:
quoi attinet adrationem pifcium propagationifp
Miqui arbitratifunty omnes eftefetminas^ (^eon'
eipere fine maribus , fiquidem aliqui ftatim hd"
ii€nt ovacumnafcuntur» Sed experientid oBen"

Aii

\

ifft ipfos etfiref admotM invHem jrartthmfupinisr
(S" plerum^eitisfime Abfotvtre coitum , exseptU
vitulUnsarinis , quitanquam eanes diu ioha-
rent Paulopoft.* Ovapifcium a, ptfcibm ita fo-
veri defendt-, Jtcut at/avihu^ > uti^_ nemo , ut
putOy ebmpertuM pro certa habet > nemo etiam
dicet. Quis igitur incubat ovis , quis infantulos
pifces dcfenditi quis ut in infimtum augeantur
hoc genm animalium fuo nutricatu effciet y nift

folm Deus ? 2)cnn l)a fomprtocs» SO^mfcfjm

Axiomata.

I. Pifces aqudrum incoU fant„

In aqua generantur, in aqua formantur, in
qua nutriuntur,inaqu3augencur- Voce vcl
muta aiioquuntur nos moctales X Euc animos
advertitererum novarum eupidi, Pr£gnantem
aquifrumuterum introfpieite. Foetus magnitudi'
ne mirabileSi muUitudine in^^iimabttes perpen*
dite \ Non minuiuterum hunc^quamvis innume^
ri exeant nati, notate. Dominus enim eft, qui
uterum iraplet, & foetus in eo confervat. tlt
fapientiam incomprehenfibilem , potenti-
am inaEftimafeilemr 6c providentiam imperi»
fcrutabilem hominesdepracdiceht.

II. BleganspifciumliruSiuraefi.
Fabrica pifcium omnium ad fe oculos anr-
mosqi trahic. Habent caput , ocubs^ auj^es^

3<J4 ZOOLOGIA
^ares « oStro(lrum,maxillas>dentes,labra>nn-
guam,palatum, fiftulam , afperam arccriam i
pulmoncs, branchias , cor, diaphragma,peri-
tonasum) gulam , ventriculum , inte[lina,po«
diccm, lienem, hcpar, vcficamfellis,rcncs,te«
ilcs^ velicam aerit , pencm , utcrum , (pinas ,
collum,barbam, pinnas 6c pedcs. Partcs has
oculis ccrnimus , fed non omnes inomnib us:
pifFerter>impartiumnumeropifcis a pifcc-..

///. Infignu interpifiex & aves cegnatio eH*
Kefp.Eandcmhabenc produ6lionts matcria.
A(]uxcnimproduxerunc avcs ^pifces. Pri-
mumquidempifccs, pofteaaves. Eunde ha-'
benc dicm natalcm. Quinto enim die Deus ^
avcs&pifccscrcavit. Eodcm fcrme inccdunt
modo.Quod enim natatus cft pifcibus, id vo?
latuicft avibus. Pifccs vidcntur eireaves a»
quatiles, & avcs pifccs aerei, Easdcm lcrc
Ctiamhabentcorporispartcs. Quod enimia
pifcibus fuDtfquamsiid in avibus func plu-
ms. Quod in pifcibus pinns, id in avibujs
pennz. Etutavibus aures fola qusdam coa-
llifuunt foramina ; iic & inpifcibus prxcerv
foraminanihil eft.

IV. Mare monproram pater non efl.

Ccrtantde incolis mare & tcrra.Non mi-
nus enim marc quam tcrra fuos nutric vicu*
|os/ caaes; urfos , aprosi kpores } lupos , vul-

pcs.

PHYSICA.
f hj afellos i fuos itiderapavonej, phafianosf
pcrdices ,cofurnice$,milvos,corvos>aIaudas#
hirundine$&:pa0ercs. Hincmulti mare vo-
cantmonfhorum parrcm. Reprehendit hoc
in Cardano Scalrger his verbis : Mare^ i^qttif
tndnslrorfimpater eft. Sane vox h^c tndtgnA
Hilopipho. Mofiftrar nam^ fum pr£ter naturd
opera. Jt aliudefl To TCtiC^ (pv^aihaitudro

C A P U T IL
DeCetis.

Praeepta.

I. Cs£us eft pjfcis maximus m mari degens>

pulmoneshaben$,&animal perfedum ex
fcgignens.

II. Eftque dclphinus, Bakna , Phocsna , Or-
ca &c.

C^aUioms.
L Quanam nutritio ?
Refpi Cetus , Graece to jcj^t^^. GeTmanic»
SBaaftfC& / nutritur imprimispifcibus,quO«
. vclut Dominus maris venatur ac praEdatur.
In Pomcrania Gxyphisvvalcli captus quond^
f^aitcetusjincujusvcnmculo repcrta cft xvlp
jjcns copia pifcium, non co6torum»& intcr
llosSalmovivus dnaclongitudinejita uc td»
tadolia feutonnicindercplerentur. Hinc df
Jona» iii vcntrtw bcUMS iitaiinsf proieiaop.

l66 ZOOLOGIA
Frantzius ait ; 0 te wifirum fonam^ quiiti tam
denfuM,profundumyfirmumyfpurcum carcerem
fropter tua peccata defcendere merutdi^ qutdco'
gitaftitquartdo inrerdum algaifpumUiaquafalsx
(^ali(^udt tmmU baiecumt percarumt aUorum
f ifctum undi^futSii obrutus ? quand» ventriculi.
fitrietes calidiores te apprehenderunt reitqu^
cetimemlfrA compreferunt ? Mifericot^dta
tnini te confervavity quia ^ tu tp hoc inferno re-
tordabarts tempU Domini, id eii , omnium pro*
tniffionum divinarumi quas inSynagogis(^ tem»
flis fanSiU antea toio vttx tu£ tempore ex faerU
exflicari ^incuUari audiveras UterU,

11. G^iAnam magnitudo ?
Refp. Vaftiffima animalia funt ceti > adeo ut
quintuplo majores maximisElephantis vifi
fuerint, & trecentasac viginti ulnas habuc;'
rint- Ob cnormem corporis molem > acjuis
latiflimis ac profundisfimis indigent. Ad lit^
tora delati , enatare nequeunt , led haerent
&capiuntur.Concurrittunctota regio, &
<raudio exultans ad arma ruit, fagittis , bom-'
6ardis, haftis , ligonibus, furcis , anchoris ,
bidentibus, aliisq} inftrumentis inttruda»
Habent ccti puh-nonesquibus refpi rant.Ha-
|)cnt etiam hftulam ampljflimam , qua aqua
oreacccptarefpuuntPcrhanc faepe in na-
vcs, qux praeter vehunturjjinaximam aquar
luoi gopiam ^^und^ut*

PHysiCA.*; 3^7

R^. Ocnerant non fecus ac animalla terre-
ftria. Ova enim non pariunt. Sedmtrafe
pc rfcdiim anlmal generant.Et memb ra ge-
nerstionisnonfecusac terreftria animalia
habeilc. FiM f^i«Vm,inquitRondeIetjuSj^4-
/<«»<f mtntulam taniamy qu£ etiam a procerg ho"
mws humerisgeHara , utrinque terram tontin-^
geretyunde quantaftfCum baUna libidine con*
t:itat£ferHntur,co*ijicere opQrtet. Mammas et-
Sam habent & lac , quibus catuIos,interduni
binos>nutriunt Catulitiiteneri adhuc^ ma-
trem feqvantur » non autemutplurimi pi-
fcxum ccEterorum in mari fins difcrimine
Yagantar.

Axiomata»
L Cettti animai vorax eJi.
Voracitasfumma in ceto, adeo ut imple-
ri Yi5£ poffit» Inhi.ttinter omnes pi(ces por
tiffimumhalecibus ob dujcedinem carnis»
Et hanc alimentorum copismj ut & infidi-
arumabrentiamcaufam magnitudinis fum-
mz dicit Cardanus.SedScal2ger gr.indcfcc-
re ait 5 quia non capitur, Nos natu autorc
cuivis pifcium fpeciei certos pofuifl^e ter»
tninos,& ampliores quidemcetisdicimus»,
quia fic placuit.Volantas creatoris eft ratio

ZOOLOGIA

Pingui p.bundant plurimo ceti j quod non
concrefcit, fed ut oleumliquidiim manet,
acque inlucernisufurpatur. Caunim pin»
guedinis affcrt Rondeletius vitam otioum^
Coriidenfitatemialimenti copiam & tem-
peramcntum.£/^»'w>inquit, ammalid incrm
tia pingvefcere certum e/?, ^uod qu6tidie experim.
tnur tn ii^, qu£ ean> oh caufam anguHi* bcit con*
tlndimuit^ ut in fuibut capisy in hit qua bye*
me latentt ut ingliribus ^ taxia, OmneS au-
temcetitardifljmefer^ moventur, obcor#
porismolcm^& idmodicum , quod tardo
motudigeripofletjcoriidenfitate pracpedi-
tur. Sic &in hominibuscutisconftipatio.
corporisconftitutionem plethor^ fimilem
elficit. ]Am cumvoraci animalialimentumi
fcmper pr^eftocft, idad faglnandum" cor-
pus multum confert. Exemplo funt luxui &
crapiilx dediti, qni obe{i eflc folent,

///« Ceti vocem edimt^
|*roverbiumhabet .-w^^/i mutus quam pifcif
f/f.Sedcetisnonneg.anda voxxum magno
boatu fjcpe ingentia loca repleant. Habenp
enimpulmones, hAbentcollum habent ar^
■teriamafpcram. Infuper & linguam hab^
iatam , non adhaerentem palato^neqi offca
iedmobilcm &carnei(m,quae modo ejtcri^
modo condi poteft. Datur itaqi iftis vox : qi
«on datur fermo. Voxu.jlbnus eftj^b ore a*

nima*

PHYSICA» 36 f

lUTTjjtli^ pf oktus ad afFedius exprinicndos.
Scrmoautem eft, vocum articuiatnrum dif»
pofitio > ad commmiicandos conceptu^ ,
lieceflaria.

CAPUT III.
DcSalmone,

Salmo eft pifcis medlus, & in man & in flu^
vHs degcns, maculis rotnndis infignis ,
fvaviflimilap^ris, &nonmali fucci/
Qyaftiones.
/. ^uaaamnutritio ?

l5^.$aImo,Qcrmanicc(BaImm obcr
an ciboullo,'& quonamtandem utatur , n5
conveniunt Antorcs. Mulri eum non alid
cibojqHa folla^uSvii^litarecredunt. Hinc
in ventriculo exenterati nihil reperiri a-
|unt, prartcr Ipiflum^quendam humoi em >
aut mucum fubflavum. Alii floribus ruris,
pediculis aquaticis & pircibus> eum f ru i
feriint. Atq;in diflcdiinteftinistalia fcin-
k^enifletcftantur.Nos rationem aUmento-
rum attendentes.pofteriorem fententiama-
^is approbamus, & fi aqua nutriri quando-
^ue videntur? non tam aqui > <]uam conten^
tisincaaluntur. Hincaqul,(jU2E nivium
|watione, herbis varii$,& agrorumj>iiigii^
iiRC^raffior&,magisdeleaantar.

370 ZOOLOGtA ]^

Magnitudincm egreo;iam habet , oh qu^
campifcemcetaceiHTKlici posfe exiftimat»
Maximam partem bicubitalis efl:,& DeJJavU \
alibriis viginti cjuAtuoruscj; a3 triginta fex, I
capitur. Squamis tegitur exigiiis , macuiis j
rotundis ita nota tis, ut fub ruffis illis & lute'
isnotisinfignis fit. Dorfum caeruleo eft co*
lore,ad nigredinem vergentet vcntcr ar-
gentei coloris ^mulus. Os habet amplum &,
valdedenticnlatum. Nonn. tantum dentes
anutr^q;maxillahabet, Ud palatum etiam
quadruplici eorumordinemunitur, & lin*
gua ipfa iisde hierct. Oculos habet magnos »
&branchias quaternas.Pinnas habetbinas|
juxta branchiaSi binas in dorfo & tres in ve* '
trc. Cauda etiam in unam latam & rotundi*
ufculampinnam definit.

lll. ^Qumam generatio^
Mares genitur;i pleni , cum focminis co^-
imt, qu2 ova pifbrum magnitudine pari"
unt, & in locum fabulofum reponunt Certu
a. nidumconftruunt^cujuslatera lapidibui
muniunt , intus excavant , ut dcte«5ta lint
va^ ne pluvise impetudifpellantur.Fittame
quandoq;,ut fluminum raptu disfipentur^u-
bi pars a pifcibus devoratur , pars fervatut
atq; augetnr, atq; in pifcem perfeftum for*
matur. Ova nonnunquam imminutis fluvik
inficcorelinqvuntur, nectamen pereunf.

PHYSICA. ^fi
^lcd aquis refl-itiitis pcrficiimtur, acfinun-
^uamdeftitiita hiifient undis.

^xiomaea.

I, Salmif cmim nativltath & tdmatienU
tumnon babet,
Etin mari &influm!nibtis<:;ignitur, ali-
tur, augetur. Sdavitcf a. dukvfluminum a-
<]iiaafficitur. Unde iniJHs Oceani locisjU-
bicopioliiores iniluunta<]us dulccs3 & plu-
re.s&n;€liorestapiuntur, Magnononnun^
.^uam agmine e mari in flumina tranfeunt,
^ circa sftivum folf!:itium in Albi , Mulda,
•Sala alirs(^5 ffuviiscapiuntur- Ju oceano per
'hyemem^aut ralrem bonam ejus partl tranf-
igunt, circa verisa. initium flumina pctunt.
IL Salm^io tarhtm baht non iKffrat^m,
Caroantequam coc|uitur,2]bicat, toaa
vcl ialita rubefcit.Tenera eil: &: iiiavi/Iima,
necmalumpr^betfuccum. Moderatus ta-
menejusiTt ufus.Largan. manudevoratus '
Salmojobnimiam pinguedincm^vnoicflam
fllfert f Atietatem. Habenda etia ratio a^tatis,
loci&temporisanni. Commendantiirma^
gis juniores, mcnfe Apri3i,Majj & junio,<Sc
qui in duJci fluviorum aqua fuere. iEo-ris a.
&quib9 minusvalidus eft ventriculus.noa
con vcniunt. Viscoii n. funt & concoctu dif-
ficiles.Nonmodorecentes fed &iale con-
ditifumoq^ijEMiuraticomedunrijr^ Scdhi
pOHf o^U: difficiliorcs.

Ml CAPliT

ZOOLOGIA
CAPUT IV.
DcCyprino»

Cyprinuscftp'ircismedius>fluviatilis & U-
cuftris,craflu$, fqvamis validisfimis pracdi-^ |
tus/numerofa prolc brevi tempbrc pifcinas
replens.

/♦ ^mam numtio ?
fe. Cyprinus Germanice j^arpff(f /vcfcitur
lierbis, mucojtritico, &alii$ frumentis. Doml
cVim aliturjpanem immittimus in pilcinam ne
t^befcat. Aiias luto delcdatur admodum a«
tctfa argilloi^.

77. Qv£n4m ^ttgntentatio ? .
R. Cfaffas magis, qvam longus ciTc vide»
tur. Plerumqjlibrarumqvatuor aut qvinqv«
habetur,intcrdum etiaaa vigintj.Squamas ba-
bct latisfimas & validisfimiSjnt facile i<ftus la-j
^idu fuftincatatqverepellat.Caput habctbre|j
yc,dentc$ injEqvales,&barba gcmina.Pinn* e£;
varia funt,du«adBrauchias,dua in medio v^-|
ire^una propecauda , & una infignis in dorfo,|
.Cauda illi lata ex nigrorubcfccs. Scnioris co»
Jor flavus cft,juniorisadfufcumagi$ inciinatij
7/7. Qvanam generatio f |
Pifcis foecundisfimus eft* qvinqvics aiid
lliits UQO anno pjuient. Nan taatum marii

iefceiiiff

BHYSICA.
&; fceminx commiftione nafci ; fcd fponte cc-
iam (5nc ullo maris ac foeminae femmc genera»
ri, communker dicitar,i^/V/, inqvit Rondele-
tiuSifna^vifyincava loca montibtu/eptdre-
^ptis coUeSiis^^omegeneraricyprinosy inqv^
iQcanec rivm^ nec ^iagnum , nec palus^ nec laciUy
n^c fluvius uUuSinuUa demqve aqva /"'^^f
Ufieffi infimijfet. ^ed non recurrcndum ad
fponraneam illam viventium generationem.
Latcre fpJcnt iemina,& fucceffu tcmporis ^ro-
rupcrc ina(Stu. 4>;iomata.

I. Cyprino terra argillofagratiijima.
Habitatirifluviisi^c lacubus, (ednon aeqi be-
nc in qvibusliber. Albertus ait.- Hic pifcii in
aliqvibijf aqvis generat^ in altqvtbus gra^^»
fur £f cr^fcit : ff$ optime valet infundo argiilofop
tri.tic» primum feminatOt ^ pofiea argiUa defuper
^pa/:f4y (^binc aqoa Juperfufa,

11. Cyprinui carr,em habet minus falubrem,
Caro moflis & hyraida eft , faccumqve p,f,«-
3et non pa,r^m cxcrementitiumjmprimis illi ,
qvi influviis, civitatibus vicinis ac fordes ex^
EJpic^ntibus dcgunf,pravi fucci runt.Aflumcn-
d i, u 1 1) ifces fer e o m n cs c a 1 i d i, n e v e n t r i c u I u tn
nimisrefrigc^reqt& hrfjmc6lcnr. Poft cfum e-
orum nona<^ya.,aut tenuisccrevifiajfcd gene-
rol^Oi ytaoro bib.endum.

' c>puT y-

Dc Siluro,

A J PrS'

374 ZOOLOGTA
Praceptum,

Silarus cft pifcis niagnus,vorax> (fefomrs^
pingvis & bonifaporK.

/. Qv£nam nutrith ?
Refp. Sili>rus Germanice ^al^ /2B(jtt Obtt
SGDelfcr/valde vorax eft, ac lacubus , ftagnis &
flVivirs perniciofus. Venatur eninj minores-
pifcts, & in eosTnira voracitate ranqvam he-
Ido graffanir. Fanra eftj #» Pannonia cagtunt.
ali^uandofa;JJe Silurum^in cujus vifieril^u4 ^bu*
mana mamti annulis ornata^ inventa fit.

il' Q;v£nam augmentatiol
Refp. Crcfcit in magnrtudincm egregiam.
Nonnunqvam rvQ% aCnas longud^ &i ^ondertad
€wntenas usg. ttbras capirur» Corpus haber fu-
fcum &nrgris maculis plenum. TSly^\7t ei funt
fqvama?, fed corium fatis crafFum & lubricum.
Caput haber grandejlarum & limum. Ric^lus.
oris amplus e{l,&: ad capitis longitudinem pa-'
tuJu!* Labiafapra infraqve a^fpcra funr, qvi-
bus praedam retinet & frangir, ciim dentibuf^
careat. Venrer niagnus eft, cauda tenuis & la-
ta. Duas haber prnnas ad branchias» & unatn
( abano,qvaead caudam cxtendrtur.

///. Qp^nani generafio ?
Refp.Congreditur & ova parit,eaqi drJigenter
cuftodit, & cum ipfb fcetuinduicibus aqvis

I Jiben*»

PHYSICA. 37f
libcnter verfatur. D. Frantzias ah : StlurusfH^
ova diligentljfme cuftodit ,itaut/dpeinipfaeu*
Bodia capiatur^prkfertim qvando\caudafua ver^
herat aqvam ut terreat pifces-,unde etiamnomen
accepit a a-eico, qvodeH moveo^ a vehemente m»-
tu & fonitu caud£,

Axiomata,
/, Silurus pingvts admodum ef.
Jfn dulcibus aqvis pinguefcit qvam «iaxim§»
Inrer Pafcha & Pentecoftem e niari migrat in
Albim.Hinc capitur obefuj admodum & craf-
fu«. Inmagnis nonnunqvam pingvedo pep
.dorfumduos eriam digitos craffa efi;>nonfc-
cusac inporcoterreftri.

11. Silurm gratifaporii eft,
Suavitas ih carne eft, & fuccum pracbet fatis
bonuro. Tumrecens^ tum faifusin cibo lauda-
tur.Sed facilioris codionis recens, difficilio-
ri$aifus. CAPUT VI»

Dc Sturionc.

Praceptum»

Sturio eft pifcis magnus,pingvis& fuavis^au-
cociboc6tentu$,emari influvios tendcns»

1, Qvmam nutritiot
Refp. Sturio, Germanice ^ihx tUt^HtU
nihil cibi a nQnnuHis capere dicitur. Carda*
nus Sturionem non vefci fcriptitat» Cafti-
Aa 4 8at"«

|7<5 ^OOLOGTA
g« tnr a Scaligcro hfs verbis.Qt;// pifcittfi of^U !
uw in univerfo natura amhttu vivere fineMimen'
tppote/i PGermBnorumeti^m provcrbium h.a-

Komine,()vi nullius autparcisfimi cibi eft.Sed
omni animato fuum convcnit nutrimentura.
Etnec ventu«,nec acr, ncc aqvanutrirepof»
fut.Verifimilc eft, fordibus , muco ^ qvisqvi* |
liis euronutriri.Dum enim cibum qy^i-it^tef*.
r^m fub a^visfodit. Unde Albertus^iit, V4r7 \
€.tbi erasfiorfi in ventre eju4 repeririJJedtamim \
^tfmorfmvi[cofum,qvenrexuxerit,

//♦ Qvanam augmentatio ?
Refp.Corporis magnitudo egregiaeft. Tantl i
qvaodoq; cspiunwrj M\.ducmtat lihras peii-
i^an u Q^i centum 0' oSoginta libras excefif
w/,p</^0.sitC^rd9pu$. Coi^orecft tercti & j
Dbion^o.Capatqvadratum eft, & tptum dora
carcilagine potiuii.qvamosfibusconftaf* Os
iJIifinedentibu$& j;nemaxijlU en,a rcliqvo-
rum pifou forma plane diverfu.Nares &bran-
chias baber^ qvibns refrigeratur. Barba adeft
gemiii^. In dorfo crasfiorejqvaedam fqvam^ 1
fur^veliqva partes cubicular»& fcabfotegiitur I
opeDmenro.Pirvnas&ad branchids, &in ven-
tfe, & jn dorlo hdbet. Ipfa etfam caoda in du-
as caudas degenerar. ' |

JILQvan^m generatiitl '
Rcfp.Ovji pariAJnr,fGetutoqi cx iis carcltidunf.

Suoe

PHYSIC/I. 577
Suntijvi ova colli^unt, & nunc nutHmentutn
gratiinmum, nunc medicamentum efficacisfi«
mumindcparant.

/. Sturh gratisfimw Antiqvk ernt^
Romani cum ccp^tunt eum ,cua) tibjis & co-
ronis in cocnam proceOerunr, corooatis et*
iam iis qvi gei^arunc* Un4e ^-JvCfe Coraicus
ex perfona parafiti att : Qvj4 efi mortalis taxtjt
fortnna 4ff*MmW9^vam^ qv4 ego uf^^cfum ? ci^
fM bac ventriponatur pomp^-, vei kuhc qvi mihi
itt nidri accipejgfir lAtuit anuhAc ^ cujta ego tatf»
iniateifrAS r^ddam meu eientj.hm manibus^
lUStttrit> guU pQtiuSrqvamJanitAti confert.
DeJedus babeturratiQflciexi^^ , temporis, lo-
ciy magnicu<linis 6? praeparatiorus : Prafferun-
tur «mmmare$ibemini5,& inter hai ovi$ plc-
paccaeteE4s»q,»«enix«iunt. iProbantur ioQpri»
mis circa .foillicia qvi l&ngius recefleruat
^ maris|Utocibus;Br^er ^ntur rnii\ojre s ma jort
fcku*. Comediiniuf &f eccnt<s& f^jlacconditis:
llli jamen hi^ gradorc^ (unt. Recei^tei
vinoj f^ccharorJtinxibere, pipere , carysophiU
Us, uy.i4vpasfi»ma)ccibm & tninoribus parati'^
lur, Omni appa^atuf aillo, h,^berit adhuc caf-
nem duriuscuiam, pi:acpinguema.c glutinosa,
Hinc neqva£gcis»neqi debiliotem vefiti-iculuni'
|iahemibuSi»p|K>n^n4i funt*Sanis vjer6,& v^n-
triculo validiore p^dicU focuium gratiifT*
piBm font. Aa f CAPUT

ZOOLOGIA
CAPUT VII^

Dc Lampeira.

Vrdceptun},

Latnpetra eft pifcis medius, corpore oblongO;
celebrisrapori$elegantia> ia mari &fluvti!
degens.

L Qvanam nutritio ? if
Refp.Lampetra, GermaniceUraj^refC vefci <If.
citiir aqva & mufco» Sed non tam de aqva^
qvam dc cdntcntis in ea h c admittendutn
Cumcapitur, efcaqvadam compofita in foa.
tibus & aqvis dulcibus nutritar ac fervatur.

//. Qvdinam augmentatto 1
Refp. Corpori» crasfitudo exiguacft,longitu-
•do eximia* Cute tegitur Isevi, nunc albicantCj
nunc nigricante,maculisc{; confperfa, Os neqi
inlongumneq;inlatumfciflumeft, feel exca-
Tatum, in qvo cavi fparfi funt dentes plurimi^l
acuti) flavi) hamati. Pinnulam membrancam
fupra caudx extremu habet,aliamqj hac pauld
fupcriorem. In lateribus pinnis carct > cum '\y%
ad natandum opus nonhabeatrfedflcxuofo
corporisimpuli^u promoveatur»

///. Qpanam generatio t
Refp. Nihil notatu dignum dc generatione 4r
pudAucores. Ova parit,eqvibusnovaprolei,
^Axiomata. ^

!7J^ PHYSfCA.

1. Lampetra oUm tn magno honore fuU /
fipudRomanos,feXj reprern, viginri qvoq; au-
Fcis olim una cmebarur. Aldrovjjndus reriSiu
iodtwedo hodteKow£p^jfc'tu fere nohtliffima een-
^ctur^aded utnohlis qtitdamcoqvus{referente^»'
vhyauU Kom/tnfifvoceram cQtumicibm eam
{ompdrarit. Scribit Flatina , Romana auU for-
faffis offenfus^ bene anaturaa^iitm e£e, qvod^o-
ma ex Jibtrt capmm ur ^ detkatisf m^y qx^oni'
am vallats ibiguldt interfeauBis pretiis certant*

H,Lampetr£ fuccus tanr<e bonitatit non efl.
Hab^nt faparem gracum & deJica^tom ,fi redl^
prasparentur, vinoq; eiiecencurr& aroraatibiis
candiantur. Ubi cohdiraentum magi^ad pa*
hafiim eft, qvanap^Tces ipfi» Hitic condfm?nt<>
iilufum fuifle parafitum» memorac Aldrovan-
du$. Htuc eniwfunem inHarhampetrsco&umf
multo^ fnruhnto immerfum grandi in patina
qvis appofuk , ut notawi ommbus eius eddcitatem
^ulam^eluderet. Hicpimmagnapultariip^ar'-
te abfumptapfcudolampetram aggref[ks)diu mut»
tumq^ cum itta maxidis dentibus inharente col-
lu5fatus^ cachinnum eunHis toUentibusy facet^ re-
ifondif : utinam miPjifdpitts Jic iUudatis! Nam in
boc condimento non modo funes fed ipfat eat^^
(qv bus in^ani vobis fimiles vincBntur)
€umv)luptate qvidem abfumerem^'
CA£UT VHL

I>e

ZOOLOCSIA

De Loliginc.

loJigo cft pifcif mcdiu$,corpus habens roturii ;
dum & in scutum dcHncns • in metu atra«
mcfitum effundens , ut abfcondatur. {

/. Qv£*f4m nutrhio?
Rcfp. Loligo Gcrmanicc 55!acfpfc6 dicitur j^b
humorcatrmento fimiii, qvera effiindit. Nu-
triturvariisin aqva contcntis ac diligenter,
qvicqvid ia ventriculuro dcmiitit, Toftroat-
tcrit. Unde cun(3a qvas in Stomacho rcpcj!:!^
iiintur,puImcntifor«am habcnt.

//. Qvdndm augment4tio ?
ILefp. Magnitudincm trium cubitorum iiiter-
dum habet. Cutis eil mollis, non fqvamoraj
j^n afpcra, oon teftacea. Pedum numero^P j
promufcide infi^nis efl-. Pcdes inferiores mit 1
J9ores, (iipcriorc» majorcs funt. Totum cor- '
pu,s tcnerqna, loogiuicuium 6c rotundumeft, !
^cfinens in acutum,

///. Qv4n4mge,ner4tio i
]R.cfp. M^s fi^grat amore famioap,4c nrpe cau-
^ ejasperit. Fpeminam etiam captani ms^sli^
ber^re Jaborat, fed a pifcatoribu^ petitur ipfift
4c capitur.Mas fi captu* fuerit , foemina f^gij.
Farit focn^l^a pva, maximam part^mg^yvji
>inosqi gigoit fflpws.

81 ^HtSICit
jikidmatJt.

^ohVeoiarit ftro(aura,itTamerttd,carne & a*
D fcrimeti ^eriiianicfe fi» irit^rpretatu^
Gefncrus: Loligotk Ian3^1<xcfftfc6/repia clftl^
funbcr 93f«Wa.

II. Liiligs crUdi/laci efi,
t?on admodum cbmiricnidatur ]o]igo,cum car-
tiem habeat toarii ac difFicilis codiionis. A
^^riro ve^rd cbqvo cum apparatur^ non irigrai-
tXis eft. CdiqirituT cuiri atrainentofuo adjedo
buiyroicpiperc.

CAPUT ik

DeAfeJlo.

'^reliri» eft pifcis mcdius , tumidum ha^ent
ventrem,& grande capuf^ac carnemmi-
auslauddtam.

L £jv£tiam nutritio?
Rerp. Arcllus Germanice ^(Ocffi[fcS nutritur
cotentis in aqva. Maximus apud Britannos &
iKollandoscjlafeUarum qvaeftus- Tanta enini
coroiB ibi copia, ut poi^ pttrise telluris faturi-
tatcmrnGcrinanianialiasq; longe disfitasrc-
glonc»,non finc longo foenorc transpQrtcn^

Hcfp.

ZOQLOGIA
Refp.Duos & tres cubitos f«pc cxcedlt.Caput !
ei grandc, os atnplum,&: ventcr tumidus eftj
Hincnuncventricofusjnunccapitofus afinus'
dicitur. Ad cxteras regioncs cum mittitur,ca-
put praccidifur.

IIL Qv£nam generatio^
Refp. Ova parit,indeq,-prolcm gignif.
vylxiomata^
L AfeUui ignobilis pifcU eji,
Odiofum nomen habct 6c Graecis & Latinis i !
Gcrmanis. Recens, carncm albam , mollem
& friabiIcm,paIato(j;non ingratamhabeiEx*
iccacus vcr6 ofTcam fereinduitduritiem,un-
de robufto bacolo diverbcratur, ut afFusa a-
qva redius difToivatur 6celixerur.
U.AJeUiufalitg butyro immerfm glutinofiot ftt.
Caufa eft humoris tenuis ablbmptio. Siciit
farina aqvi multa afFufa, & aliqvandiu con-
junaa , tam fpiffa reddirur ac glutinofa , ut ca
ad ferruminandamulta utamur. Tcnuiores
enimparresab igncabfumptarrunt. Etficuc
laccharum aqva diflc Jutum coaione fit fpi%
& glurinofius. Ita etiam atramentum,cum^
'partes tenuiores cxhauft^funt, craft]u$fir,&^
adeo digitis adhacrefcit, utnonfineiaborca-
vellatur. CAPUT X.

\ De Ludo^

Luciui

PHYSICA.
;.ucius eft pifcis mediu}>obJofigus, parvis ac '
enuibbs fqvamis prxditus , voracisfiraus,
ludaciflimus & vivacisfimus. /

Qv^iiiones
It» ^Vj£nam nutritio ?
Rerp» Lucius Germenice etM 5)c($f /nutrituf
pircibus>rafiis, &aJi!5 ir^acjvam imiuifljs. Vo«
racisfimus & crudejiiKmus eft, in propriami
fafviens gentem» Lutiosenim qvi dilTecanr,
irreqvennsfim^ in venfreinveniuntnonalbur-
bos tantum&tincas, fedminores qvoc|5 luci-
os. Pircem fspefeipfo paulominorem ado-
ritur, qvem cum apprchendit, caput&reli-
qvas psrtes fuperiorcs ingerit, inferioribus ex#
traos aiiqvandiu dependentibuS;, donecpri-
c.ribusmutatisac digeflis, has qvoq; trahatac
digerat. Certum eft feles etiam parvas & ca»
nesin vivaria conjeiSos abiis devorari. C^4-
€0vienfis i^vidam Toiontu Rondelettoretuiitian'
feris puUosduos in 'ventre lucii a/e vifos epe : ali"
iqpando etiam Imiumif^dem amiUteinptfiiria^
Apprehendip*

II.^£nam augmentatio ?
J^. Pifciscgregiae magnitudiniseft. Argen*
tinae aliqvando captus fuit, qvilibras viginti^
fex appendit, Corporis figura oblongior eft^
ddrfiim latum & fere qvadratumjperpctuo
qvaU doncc adpoftrcmas pinnas veniu fo erit*

|f4 ZOOLOGIA
CaputfidlBetnnacrumi cfrcum Sc qva^fatilfrt,
bdc inflruineiitd pdjftonU Dofnimca reperiti
ee*}fet vutgm : fedfuperHitiosh RoftruR» hai
bctlongum, &r'dum maKiraum. Maxillain-
feriorfuperidte logior eft,&: cochlcaris moda
irilcjivata. Dentcs h«bct acutos, iongos, fir*
feos, & in acies difpofitos. Pinnasfcx habcri
<lu:k$ ad btanchiarum imas» duas inFcriord
vcritris ii>co, & duas non procui a cauds.Cau-"
da brevis t^s in duas etiamdcnnens pinnas.
iriegitur corpus fqvamis exigufs & tenuibp, ufc
iis ferbiccarerc videatur. Hincfi parvusfu*
leritjintiSrcdehdum aqvibusdam negliguntut
^ non feparantur. Qyoad colorem vctitci
'ilbid^r, dbi^fum cx fubflavo nigrclclr»

^AnavK gcr.eratiof
Herjp. Ivfenfe Martio & Aprili coeunt & pari-
t» h t o va, i d<j,- ad Ju n f u m u sd ; con t i nu ?. n t. Ih»
yeniunturincerduhi in piTcinis,ubi aatea nuf-
liFilei^c. Hos ex lutb virtuti! Solis acqvivoci
j^neratoscredunt. Placct magis fcnrentia t).
Franrzii,qvi ficfcribit: ut ut h<ec (itf^utanttir^
iamen vero fmitior efi ratio , omnes minimorum
"^iimrkosptft iiulos pro iferiirenonriifi ex fu igenerii
'fihiike^ ejvddihterdum vtx fenfu notabile ejfe ti"
'ienter cdncedimm^ Pojleautem femina pi/ciuM
'fer anatfS, & cttonids ^ rattasy deferriin novat
^jfurdsj^^^ ditkiuWKi'} cdiiot'

PHYSICA.' s^f
rolentipfa egererc iraperfeda,ifa m c-
ita augeanttirj-nQnalirerac hrias tumorc
iibada augetur, tumfcilicet pars folida au-
;ctur turaore^ & poftea fpir irus ipfi provoca-
i tuai©rem e/Hciunt.

/ixiomata.

I. Lmitu vivacisfimus eft,

3[tra ducentos annos viverc dicitur, niii per-
at iiiorte violenta. Exemplo^ hoc confirma-
uriftius,<jui a Friderico II. Imperatore ca-
it^i5>&cumcerta infcriptione aquis tferutn
mmerfus, at<]j poft trecentos fereannos de-
iiioinventuseft. infcriptio taiis fmt : Ego
HmiUepificui bui<ftagno ommum frimui irKfo-
ytm, per mundi RelUris Friderici Ihmanus , die
. Oc?i)^^if , Ca p t us a . f (? i t A nno fa l u t i s 14 . &
mmiflusanteannosftrmc trecentos.

II. Lucii care laudabilis eft,
i;arneh.ibet £riabjJe,codu non adeo difficile,
lecmuicis excrementisfcatente, Minc ajgris
ocedi folet, iiapritnis caiida^ ficca teperie
aborStibp His no tm.nihil mali , ffid & pluri-
num emoiumeoti adfcrt.Esu ejus puerperis
Jtiam concedunt, quibiis tamen reliquO-
;um ufuspifcium interdidus eft.

CAPUT XI.
Dc Anguilla.

Praceptum^

m

ZOOLOGIA
Anguilla efl: pifcis medius, corporc obloii-
go,l^vis,jucundi fapons, fed intaiubriS.

Qiisgftiones.
I . Qliucnam yiutritio ?
AnguillajGermanice Xul/ nutritur ver-
niibusiranis,piTcibus,radicibusj hcrbis 6c i\.
milibus. Totus in eo cll Rondeletius » ut aii-
guillns foli aqua mitriri probet. Solaaqua^,
ea^ pausisjiwa ac dvlcisftma , incjuit , a\gHtUji
pafcuntur & augefcunt' ^ar/iobrem it cjuiifus
anavillarum vivaria cur^funt , dihgenter dant
opcram-, ut quam maxtrne pura fi^^cera^fit acfUA :
afflueKS, & effluens fernper per ripasyubi vivaria .
extruunt :nani nipacjua limpida fit^brevt i}ragu- j
Idtdt interuunt. Sed quod nec animatum eft> j
' nec ab animato venit^nutri re nequit. Et no '
tam adaquam;,quam contcnta in ca refpi-^
ciendum elie, vel ipfa njonet dulcedo , qua
recjuiric.

If. Qu£natft augwentatiot
Kefp. Anguilla in tantsm nonnunqua ex#
crelcit magnitudinem»utbrachii crairitiem I
aiquct. La^vis & valde lubricus pifcis eft^ut,
manu teneri nequeat. Caput habet longutB
&acutum, osapertum>aentibus parvis ^\
acutisprsditum ,ordincmultiplici. Color
pro varietate aquarum variat. Qui puram,
acdefluentem aquamincolunt, ventre ha-i
bcntcandidum, & dorfum fubcaerulcum :;

PHYSICA. 587
\m ver6impuram & ft^ngnantem inlTnbitat^
Tntre fubalbo & dorfo fubvirjdi nucrub-
li^ro conitant.

]JI. Qiiienam generano i
lefp. Ariflotelcsait: angtulh ne^ w^is n^^^
(jemina e'fiyn(q^prolem exfe aliqtiam ga^ietar^
'otefi^ item I Hoc unum tnter j4r.gtmiea^ rotum
'emis^ fine coiiUyfine ovo procredtur, ^t^od ira
l^e conRat argumcfno ^nod w fmculentif Ha'
nis Aifua ornni exhau^a ^lirHO detratH a^gml-
i dcnuo gineravnur ^uhi aqtta acccjfn pluvia.
led Rondeletius fcribit: fe viSjfe ar.guillas
orporum complcxu i oeuntes^ in ihfcnore ve»
ris parte- ^ vulvar» tn foEminis & femen in ma,'
ibus reperiri^

Axioranta.
I.jinewUa fuavis eU^ied infaluhris.
Pifcis dclicatiffimus efl, ob fuavitatem
:arnis. Idem infalnbris tamen & nec jsgris
tec fanisprolicaus cft.GIutinofa n. pingue-
line, & pituitofo fucco ac lento abundat.
Inde nec facile coquitur , nec pra;bet lau-
iabile nutrimentiuxi.

W^Anguiliapuram aquam amat.
n Gcrmanianon caret anguiHis,Yel Albis
^elflumenfacileaiiud.^Danubins non alere
licituranguillas, ob aquse frigidicate. E flu-
•iis autemmareiprumiHgreditur, fecusac
Bb 2 iam-

588' ZOOLOGIA

Jampetrii aiit Silurus : hi enim pilccs e maii

adfluminatcndunt.

CAPUT XII.

De Trutta*

Pr£cept :

Trutta efl: pifcislmedius, oblongus , maculw
varius, ob raporis elegAntiam fuccitjue
prsftantiam veleberrimus.

I. Qusnamnutritio ?
Refp.Trutta,Germanice Sd^re/gorefl/ vc-l
fcitur vermibus, locuftis,limacibus, variis-
qye inaquamimmiilis.Apircibus etiam no
abftinetjfed pcrcas, barbosjfundulosniliqs-
qucinvadit*Tantaaviditasinea , ut abimis
ad fumma tendens fupra aquam efFeratur &
in fcapham nonnunquam incidat.

//. ^uaenam augmentatio ?
8f. Magnitudinem habet cubitalem, fqua-
masexiguas,maculas miiJtas , pinnas duas
ad radices branchiarum;, duas fub ventre,
unam verfus caudam,& duasin dorro.CaU'
da efl: brevis & non divifa, roftrum minus
acutum, oculi rubentes , dentesacutisfimi.
Totus fere pifcis ex albo flavcfcit , aureisqi
macolis pingitur- Quamvis pro varictatc
fluminumvarietcolor, &pifci5 &macula-
rum. Cutisfacilc rugatur^& acawabsqu«

PHYSICA/ 58?
Ilf» Cluanam generatto t
Lerp.Coeiint & pariunt menre Oc1:obri,cu-
ue partus inftat, modicas fcrobes faciunt»
Jidum itaqi formant, in q«o edantur &nu-
rianturpulli.

Axiomata.
I. Trutt£ caro Uudahilis e^,
Jratieft faporis, facilis codionis ,'paucor{i
xcrementorum, boni, multi ac tenuis fuc-
i» Minores pr^ferunturmajoribus,macr2e
'jnguibus^acmaculasrubras habentes cx-
^ris. Menfe Odobri minus falubres funt ,
[uiatunc pariunt.

[. Trutts mutta cHSalmonihttt comunia babent,
n utrisqi cademfcnnc forma, eadcm cor*
►orispartesexternscjcaro rubicunda, ma-
;uk mult^e, afcenfus ad fummas aquas,falta-
ii vis & agilitas, fVavitas in cibo. Ma*
rnitudine etia aliqua truttarum fpecies Sal*
nonibus fere arqualis eft , unde & trutta
>almonata iad&£5fo§rcdicitur.

CAPQT XII L

DeBarbo.

Praceptum.

Sarbus cfl: pifcis medius, oblongus, & in la-
tera modice comprcflus/quamisexiorui»
prsditus, & barba g;emiaa celebris °
\^£fiiones.
I. ^<enam nutritio ?

Bb j Refp.

ZOOLOGIA. ,
Refp. Barbus,Gefmanice<BarB</o5cr^dr
mc/vefcitnr pifcibus, cochlcis & cadaveri-
bas. Adeb vorax eft, ot ne fuo quidem par
leri. j
II. Qu^nayft au^mefJtatioi j
Refp. Plerutnq; unius librx pondus efl:*, ali
quando duaruni.rrium pluriumve. Figurs
corporis oblonga eft, in latera modice co
preffa. Roftrum etinm longius & audiui
haber, cartilagineum& pingue. Eofuperi-
orisroftri cxtremodua,' appendices, dc e^,
lateribus duar aliae propendenr», quas bar
bam vocant. Eft a. fubflantia cutanea quide.
fedmollis, lubrica &fubrubraj oculi par-
vi funt, pupjllanigra^quam alireus circulj
ambic Dentibuscaret^pinnas duas ad bra-j
chiashabet,duasinvcntre» unam a podice.|
una Indorfo. Ipfa quoqjcaudae pinna ge-
mina conflatur. Squamas habet exiguas,&
colorem var-ium. Vcntercolore eft ladco
lateraargenteo, dorfum ex albo flavefcit
& parvis nigriscj; maculis confpergitur.

Refp.Congrediuntur & ova pariunt Ora
hacc ne ab aliis devorentur , diligentcr cu^
ftodiunt. Axiomata,

I. Barhi carn damnandd non efl.
Cardanus ftatuit, barbum neq; fri|idu, fte-
que calidum, neq, elixum ^neqjaflatumibo-

num

PHYSICA. 191
itibefle.Placet itjagis fententia Sennerti,
aiushsecfunt verba: obfervatum ejfenon me-
nmudltifnem ex carnis ejm efu aliquiddamm
tperipMji enim candidiftm t yfacil s.co^tonis
^ di/iribntionU^ alimentt^^ facci non mali.

II. Barbi ova venenata non funt.
'rxgnansbarbusinnumeris refertus eft o-
'is.fec aflumpta nonnullis tormina ventris
jxcitarunt, vomitum crearu rit , alvum^tur-
jarunt^cholcramgenerarunt, fyncope in-
iuxerunt, aliaqjgraviflima mala intulernt.
Hinc venenata & malefica vipra^ditaelTe
ova illa dicuntur. Sed a noftris quandoque
comedunturfine noxa- Ccnfendum potius
ova illaa dcbili ventriculo corrumpi, in fc
vero nox2 expertia t^Q.Sicut lacin vitiofum
ventriculum immijfum 3 aded corritmpitur r ut
veneni inferat fymptomata.

GAPUT XIV.
DeTinca.

pr£ceptum.

Tinca eft pifcis medius, brevis ac crafliis j
fquamis exiguis prasditus & muco plcnu^.
^aHtones.
I. £lv£nam nutritio ?
Refp.Tinca,Germamce @cbkt)/a muco quc
ecJ)teimappelIamus, fordibus rerum pu»
trefcentium vefcitur, icarne vero abftinet
Bb 4 n.^^

ZOOL OGIA

Refp^Quatuor & quinq; librarum pondcre
alibi capitur, fed in Albi iibras duas non fa- i
cile exced itBrevis & crafin cft, capite cras- |
fo &: retorto. Roftrum habet brevc ac ro»
tundum, & pro dentibus ferrata ofta. Oculi
funtnigri Bc aurei , phmx ad brancliias bi-
nxy hmx invemre , <ap6dice una.una etia
in dorfo. Squamis minutis ac valde conne-
xistegitur* Color in quibusdam fubalbus,
'Hialiisfubf^avus, in nonnullisfubnio-ereft.

Ul.Qu£fj4pnge»eraticf ?
Rcfp. Etexreminc&absqifeminegenerare
ccnfetur. Scd totiescaftigatum pofterius^ut i
videatur fuperfluum , cjuicquidetiam obji-
Ciatur. Luciosquoq;£ tincarum feminc ge-'
iierariputat,quod f^bulosu elTc ftatuimus» '
Axiomafa.
I ♦ Tiuca pifi is vilii eft.
Ncc grati faporis cft.nec boni fucci,ncc j
facile coquirur , nec reae diftribuitur. Plc |
bcjuspifciseft.indignusquiapponatur me* j
fismagnatum. Hinc cum nobilU cjutdam Flo- i
rentintutineamconvivisfuisUudavit, omnibiu
excujjit lat hrywas eb tifiim,

11 Tim.tamat Uctif ^ paludes^
Raroinfluminibus habetur , frequenterin
Iacubus&/l.ignis.Nongaudetaquis curre-.
tibus,fedft;ign.intibus. Sicputredine dc/

lcdlatur»

PHYSTCA.

Iedl:.i.tur^ utipfa Inter fordesnafcatur &edu-
cetur. CAPUT XV.

De Haringo.

Prdceptum.
Haringus^ft pifcis parvus, duIciSjbrevis
extra aqiiam vit^,in oceano degens.
Quaifiones,
h Qti^nam nutritio ?
Refp.Recentiores Zoologi ex penuria Grar-
ci &Latini nominis , Gerrnanicum vocabu*
lum ktinitate donarunt- Communiter hal.ec
& haringus utLatirmm & Germanicum dif-
ferre putantur. Sed pifcis in Latinorfi [qxu
ptis halec appellatus, fliiviatilis ac dulcfum
aquarum piicis efl, haringus vero marinus.
Halecetiam vilis pifcicuius & lex pifcium
iHisdicitur; haringus verocelebris & non
ingratus pifcis-efl. Nutriri creditur aqua:
fed contenta in aquanutriunt.noaqua jpfa.

Rerp.Longifudinis eii pedalis ,unicum h;?-
bensintcrtinum , quod jejunum eflb afrerit
Albertus. Dorfo eft c^ruleo.veiitre albo ,
fguamis acutis cutiq^ pertinaciter coha^reii-
tibus. NoAulucent vgntribus vcrilis sil-
mu ^quor obverfis. Squama! tm. emittunt
fplendorem, ut marefnlminare videatur.
JII . Qudtfid m generatto ?

394 ZOOLOGIA
Refp.Pariuntiemelanno, fedranta foecun-
ditatcutmMltamillid hominum ii5 fuften-
tentur. D Frantzius ait .• Fix aHus e/i mer
emnes pifies , ejui foecundiorfUnde baleces fer-
me totum ntundum pdjtunt. Prsterea caro
honim pifcium. nativo » eoq; bono conftat ,
unde pleriqi pilces in mari, prxfertim gra«
diores,his ipfis pifcibus ftruunt inhdiasita-
quc ceti his ipnspifcibus infiidiantur i quod
Gum fit, haleces ad littora difperiis agmini-
busapproperant , quafi poiiintcffugerein^
iidias. Attumin hominum potellatem ve-
niuntjnontantumhaleces,verum ctia per-
fecutorcsjceti.Etita lingulari Dei provi-,
dcntia duobus fummis bonis ditefcuntj &
fruuntur regionesmaritlmar.

Axiomata,
l* Haringiomniuntregtonum incotis grati»
In omncs regiones transportantur e locis
maritimis. Comeduntur nontantum rcccn-
tes ♦ fed & falc muriaqi conditi, imo & tumo
indurati. Recentcs carncm habent albam Sx.
friabilem, boni faporis, boni fucci & faci-
liscodionis.SaIeconditi difficiiioris fiunt,
niinquambonifaporis & fticci. Bibacibus
a.gratiffimi funt,cum fitim iis provocant,
utalacriusfvaviusq5 potent. Infumsti, quos
^ilcf hng vocamus, difhcillimaj ^iint co^tio»
iiis & mali fucci*

//.//4-

PHYSICA. 395
\V,Haringuspifeumarinusefi,
Habitat in oceano & frequentiffimuseft in
Anglia, Scotia, Hy bernia ,Norvveaia, d^-
nia,Belgio. Capitiir poft^quinodlium au-
tumnale, reiiqiio tempore maris fecreta
petit. CAPUT XVI.

De Alburno^

Prdceptutn.

Alburnus eft pifcis parvus i albedine inii-
c^nisj, molli carne, in fluviis & lacubus
Seo^ens. ^vdiHtones,

I. ^v^Anam nutritio ?
Refp.Alburnus ab albedine nomen habet.
German!sS!B«i§firc&.Pircisvoraxeft,unde&
hamo facilecapitur. Dsvorat a. vermesjra-
nas, ^iiaq; in^tquam immifTa.

//. ^astnam augmentatio ?
Refp.Longuseft trcs aRt quatuor digitos ,
oculis magnis rubefcentibusj capit'^ parvo ,
corpore latiusculo fed depreffo. Squamis
tegitnr tenuibui, & candido pra:ditus co-
lore eft. Pinnashabet duas a branchiis, duas
in ventre » unam prope caud.im»
///. G^mdm generatio }
Refp. Congrcditur & ova paritjbis nutter
anno.

Axiomata.
1, AlbHrnus facilepercipit odores,
Incavernis cumlatet, & efca hamo aquis

ira-

200LOOrA
immittitur , odore evocatur & capitur.Dii-
biumeftj an refpirando , an ahs^^', rcfpira-
tioneodoretur ?Rerpirationemcjui negant
pifcibus , alburnum irne ea odorari cen-
fcnt. S«d & refpirant pifccs & refpiran-
doodorantur. Branchiarum enim benefi-
cio aquam attrahunt» & cum ea odorem.

//. Alburntit fij* irifluviis & in lacubus vivitk
Communifljmuspifcis efb cundisq; notis-
limus. Etlacuftris&fluviatiliseftjfucci ex*
igui &raporis minus grati. Homines plebe-
)i cum cospis coqvunt, indeq; 3tt??cbe(f!f(l&c
appellantur.

CAPUT XVIL
DcFundiilo^

PrAceptum,

Fundulus efl pifcis parvus, carnem mollem
& falubrem habens, in fundo fluviorura
acJacuum degens.

G^dtfltones.
/. ^ijenam nutritioi
Pefp Fundulusafundonomcnhabet Ina-
quaru fundo enim degit. Gcrmanis ©runb-
Img feu ©rilnbclappellatur. Nutriturmu-
fco, hirundinibus, aliisq; in aqua contcntis.
Cadaveraetiam fubmerfa devorat calvari-
isqj bubalis delecaafur.

//. ^uanam ^ugmmAtio?

Refp.

rHYSICA. m
Refp.Pircis digitalis eft. Maculasdcapitc
verihscandam habet nigricantes & rotiin-
das. Squamis rcgitur parvis. Caudam habet
e^xiguam ^ bifurcatam. Dnas pinnas jn la-
teribus habet^duasinventre, unam in ter*
go, & fub cauda ad anum unam. Quanquam
fint duo genera hujus pifciculi : alterum c5 -
mune &l majus, alterum fpecialc & minus.

Refp.Paritanno bisautter. OvafingHlari
foUiculo inchirafunt.

AxiontAta.
J. InJignisfanduUbQmtastfi,
Parvus hic piicis in maximo verfaturho-
nore. Coquitur vjno, &: fub finem modicif
affunditur acetum. Boni eft fucci > ficilisco-
dionis & ad voluptatem fanitatemq; non
parum confert.Hmc ^gris etia non incom-
mode apponi pofTe cenfetur. D. Senricrtus
inquit .' inter minores pifies boni faforis , falu"
hris^flane altme»ti-> cpBufaeilis-, €^ qui diu in
Bomacho mn merantur^ at^ad voluptatem CJ*
famtatempUnecommodiy ^ quitfgris etiamtn*
t0 concedi pojfunt 5 fmt ^qms mlgo fttndulos
©dftmerUn vel ©ruti&Ilng afundo nominamg,

11, Fundulus in fundo maxime degit*
In fluviis & lacubus maxime habitatiUt & m
fontibu*«afflpeftribus^ Jtt riv flii^

59g ZOOLOGIA
rimicapiuntur,prafcipue Februnrio, Mar#
tio, & Aprili. Foftpafchaparere inckpmnt»
&tuncgratiam perdunt. in ct£.,o qut vivunt,
coenolilunt 6c ipfi : prasiUntjotes lunt afenae
& faxis adhKrerites. Aasant profundiora io-
/ ca, fundumq; petunt luberxtsiiirae.

Appendix.

DeCancro.

Cancereft animal cxangucj parumnatans ,
Jubenter progrediensj terrae cavernas in-
habitans.

G^jiHtones.
l.^utd de nutruiofe ?
Rcfp. Cantei, Germanice jtrcb^/ vefcitur
conchiliis, ranis> aliis^; carnibus. £t urg^nre
fameapropria ctiam genre non ablhner. La-
/ (fte finea{|ua,&potarcpo(e(t& nutriri niui-
tis dicbus.

ll.^luid de augmentatione ?
Refp.Qijantiras eli media. Capue <Sc coilo ca-
reredicjfura Gaieno. Atubiocuii jibicapur,'
quamvis tamen a reli<jui$ pariibus diiiindtutii
fatis non fit. Dentes etiam habet duos , juxra >
0$, & duos io ventriculo. Ventj iculus vero ab ■
oreparum diitat, quein inteihnum lcquitur
iimplex us<j;4d extremam partem icndcns fi§
cxcreincnta ejiciens, Oculos habet dtr»8,noii
in refniuai icd obiiqvum atq; ad iatcra difpo^

fitof

PHYSrCA, 39?
fitos.Pcdes habct denos cum duolus ibrcipi-
bus ac chelis , maximam parc:m denticulataB
funi, & qgji^rum piifs ruperior mobilis> inferi-
or immobilis eft. Coiori* eft fubviridis, qui
ad oigrum tendjt,} oil co(5lionem a.rubefcut.
Deponit tcmpore veris eruflamfuara d? toio
corpore, capite. vcntre , pedibus , & fingulis
partibus. Caudam ao habeat difputanc, led
con videmusjcur illud ultimum » iicet operi-
mencurn corporis iu, caudae nomine nonve-
niat ? mi. ^tiiddegeneratione %

Reip. Sexum habenr, marefiq; v»ide libidino-
/i fuof, ut uiujsin unacaverna veliresbabeat
foemcUas. Pugnat pro his vehementer,& aJte-
ri alter ob id Fbrcipcs frangit. Mares duas in-
ter vcntrem &;cautjarohabcnt fpinas, quibus
faminai carent, His vero hirfurior & amplior
raoda data eft. Poil congrcffum infcjcminis
intriniecus nafcuntur ova, quaefucceifu teia
poris miatamillam &hjrfutai¥i caudae parte
dcponur.Eur. AxiomAta.

J.Crefcente lunairefttt cato incamrif,.

Carnera habentdurara, frigidam & humi-
^am, unde difHcilis co<£lioais iunt i & ocn ni-
(i validts vencricuHs conveniunc. Gondimea-
tis tamen atteuuantibus & caiefacitnti^us e«
mendarur. Creicentc lunii cjreicit > dec.refecri*
tc decreiUc caro ejui» n.humorum

vigcnte,

m

406 ZOOLOGIA

vigentc, vigenthumores, fnccumbcnte fuc**

cunibunc.

II. ForcipesfrA^i renafiuntur,
Non n. exfemine formati/untjfed ex humo-*
refangviai rcfpondenie. Siciit rcnafcuntur
inarboribus folia,inavibu$ pennae» inpifci»*
bH$fc]oaraaE,ita &incancri$ forcipes.

///. Cancer non esl retrogradus .
Ducesitinerisoculifunr. Cum horum pofitu
ficoncordatprogreffus, in anteriora fit, non
in pofteriora.CancrorumocuJinon in redut'
fcd in obiiqvum difpofiri func» Hot fequitur
cancef) &: racione fui corporis reda progre-
ditur. NeccumScaligerodiccndum , oculos
propterprogresfioncm in iarusfiedi» Con*
trariofitmodo :progresfio propter oculos fic
inIatus.Horu«difpofitionon cft trbitraria,
fcd ntturalis ac neccfiiaria.

LIBER SEXTUS

Dc Serpentibus.
CAPUT I.
De Scrpentibus in Gencrc*

Br^cepta»

1 Scrpcns eft brutum reptile, ctHidum> venc-
noiuo)) homini infeftum.
Eft^i dracOj afpi»> vipcra, nattix &c.

PHYSICA. 401

l^^uowodoferpenteshomwtinfundant vemnuX
Reip.Putac vulgus rprpcntem Jingoa vulnerar
re,& cauda vulncri vencfium inimitterc. Se^l
homineslingvam pro telo habcnc, non item
Fcrpentes. Vulnera quac Jingua fiunr, non raoi
torpus quam famaai Jaedunt. Alii prudenfio-
re$, Jcrpcntem dcntibus vLilnus infligerccau-
daqj vencnjum infundere dicunt.Verum JicCt
caudi non tanganc partem vulncratam, ve»
neno tamcn eam inficiunt. Dicimus nos fcf
pentes rerratos habcre dentes, fiftuJa tenui
perforatos 6c peiiicula parva ex parre opcr*
tos. In parva ifta peliicula h^rer vener.um^in-
deq; vuJneri, ubi dentibgs Ja^sere, infuditur, -
If. An venenunt pars ferpentis , m exirementHm
ilUm fit ?

Refp. Excremenr! potius quaru p.irtts habe^
racionem. £0 modo quo exciemenra per to-
tum corpu$ejicienda,retineritur, & ad pelli-
«ul^m dentibusadnafampropclluntur.Bafio,
»it : Vmgequ^in bomine fmt noxia , qu<£^y per
totHc orpus dtfj^erfa fmt^ ac per cutew^ rcliqtios^
ftiemeatu4 extun/j in unur» locuwcotre^ibj^^ di*
9ttiks paulatim concoiftti, ^idfuturum fperas^
ubi maHgniilli {ptritm in unum cerrg^egarit kn^
tog^calore adjutiy majoraimpedimemap^r eon»
€0Ui4inemexegerinr1 Sibumores excremcntittiy
dttm fgtrint^ueHntypmrefcemesdtfmmt in p/-

401 ZOOLOGtA

rtui quid bic noxiorum ommum ex omnilftu pAr -

tibu4 inunum confluxut ?

Vl.Cur carnesferpentis , licetvenenatAnonpnt^

venemtmtAmenproliciant ?
Refp. Venenumproliccre vcnenum, adeoqvc
fimileaEtrahere fimile, teftiseft experientia* j
Butoncs arcfadi & regioni cordis applicatl 1
▼enena cxhauriunt/^corpio parti , quapun. I
xic>adjun(^us, venenum quod ami(itattrahic«
&vulnera quaefecit, fanat. Quincarncs fer*
pcntisi quKVcneni expertcsfunt, contrave-
nena noa minorem habent virtutem , quamji.
venenaipfa.Ha: ut antea vivo ferpente venC'
num fovcbant: itanunccxtindo eo,amorem
inftaurant) venenaq, aliiciunt.

Axiomata.

hSerpentes non tantum in calidisy fed &frigidii
bahitantregionibm. ■ ^

Konin India tantum & Africajfedin Sue»
ck etiam habentur/in Dania& Norvvegia*
Ubi tantus coeli rigor, utmareipfuni inte» !
gro$ exercitus cummachinis aheneis fufti»
ncat. Latent ibi hycme fub tcrris & faxis fc^
mimortui > tcmpusq; vernum expe(5i;ant. In
Germania noftra reperiuntur non pauci 3 in
paludibus, in pratis & fylvis, in caulis & ca-
iisrufticis»

//. Strpmcs txovUpunt

Sfexiimh^bent.&tamarae coh^rent » ut a
longinquounum corpusefleputetur , cum
duobuscapjribus. Undvfigmemum illud-, dari
ferpemes bieipitet, 4c bdingues, Pa riunt ova»6
quibus foEtum excludunt , foU excepta vt-
pcra,gu2 vivum par1t animal. Indeq} i4
accepit nominis, quali vivipara,
IU* Serpemes e jpinali bominis meduUa. nafci^

fAbulofum eft,
^Teritm formarum originem qui tetiet ,
fitatem plebejsE hujus opinionis p.gnofcic
facile. Expericntia etiam nos informat,
ciim pa/fim cadavera humanafint v ferpen-
cei,a.noniint.Si alicubi in cadaveribus in-
i^entifuntiCibum qu^fiverunt. Deleaan-
cur m dulcibus, fed dulcis humana caro eft»
Igiturodorumiuavitate ad loca iila allici-
untur, non vero ibidem generantur»
CAPUT XU

De Dracoiie*

Praceptum*

Draco efl: Scrpens maximiis, vah*diflimusA
terribilis> cauds rohore pJurimii valens.
^mjliones,
/. ^anam vutritio ^
Refp. ^ Vefcitcir carnibus & cadaveribus*
Jmt^i^ 9Qtoracitas,utim4jke totum
^€ a ccrvuiii

404 ZOOLOGrA

cervum confumat. Fame compul^us hoi^i»

nesetiamaggredjtur, nccat ac dcvorat.

//. ^Mnam generatio ?
Rcfp» Mao;nitudinis ftupendx cft, & alius
viginti cubitos, alius trigintaiaiius quadra-
gintalon^useft. NicepHorus tam mirand^
magnituiinis draconcm defcribit, ut illum
interfedumoftopariaboum vix Joco mo-
vcrcpotuerint-Qu«m ne aerem infice-
ret, interfedum combufTerunt.Caputhabet
oblongum os triplici ordinc dentium refer-
tum , oculos mngnos & acutoSi duas mem*
branasindorfo, fcjuamasarperrimasMn to-
to corpore, caudam longam ac validislima.
ColoraiiisrufFus eft, aliis, cmereus , aliis
liiger.

III. Quarjdmgeneratio ?
Refp.Ovaparit,indeq5pullos excludit Hi,
cum fitiunt, nec aqnam,qua reftingvunth-
tim , inveniunt, miferabiles habenc Jamcn#
tationes>

jixiomata,
7. Draeo mammas non babet,
Dlcunt draconem, Jicet animal crudele /iC^
mammas tamen fuis prsberc puUis. Hin
mulieres mammas negantes infantibus rc*
prehendunt. Imprimis in 'mcrctrices in^
vehuntur, qua? jugulant nonnunquam in-
fiUlt6$;(]uod oecdracones^nQC alic beftia»

PHYSICA. 46$
aguftt. Scdmammar draconum In natura
tion dantur. Nec figmentis opus eft, ad vitii
hominumcorrigenda. Jn Scriptura cum
mentiofit mammarum draconisD.Frantzi-
lisinquit , nafj ejje inteUigendum deferpentibut
t^draionibtuffecialiterfic di5i{s, fed de magnit
quadrupedibm » quia fcriptura voce Hebran
qua4vis immanes beUuas inteltigat^

11. Diraco alas habet.
Etiam hsc vulgi opinio Sapientum non in»-
tratanimas. In multis draconibus ncvcfti-
gium qvidenialarnmdeprehenfumeft. In
c«teris pinnae potias feu membranae inftar
pinnarum quam penns aut versals fpc(fta-
tsfuerc. Non auteni negamus Satanamlub
fpccie alati draconis apparuiflc vcnefici^.
Wille cnim artifex eft, omnia tentans > qui-
feusdecipiat , ipfumque Deum gloriofiim.
blafphcmet»

CAPUT IIL
DcAfpidc.

PraceptuM,
Aipis eft ferpens venenofisfimus > aftutlsfi-
mus & maxime noxius.

^iudtfliones,
il. ^9anam nutritio ?
iR.efp. Ajfpis emcOffer/nutriturhcrbisj m
quibuslubenter degitac fefe occultat,ut fo-
Cc |. loca-

¥o5 ^OOLOGIA

Jo caplte emineat. Muribusetiam vefcitur l
qum & avibus, qujjs necat cum advolitant,
Capite cx hc rbis exporredo deccpts.

If . ^anam augmeKtdtio ?
Hcfp. Longitudincm habet quinq; cubito-
rum. Ccrvicemlatam & tumidam,oculos
cavos ac hebetes. Cum mordet,nulla mor-
fus apparent veftigia, & tamen veneno infi-
citac interhcit Harc enim qualitatum oc-
Cultarum natura, ut in minimo etiam maxi-
mashabeant vircs-

Wlk ^luienani generatio \
Hcfp. Sexum habent & pariunt ova (imiiia
fnpnilibusaureis. Inter marcm & foeminam
iDaximuiamoceft ,ade6-ut laEsa parte una,
altera fuperftes, caedis autorem perfequatur.
Axiomata,

l>AJ}>isperfe pocem incantatorH non percipie^
ferutura animaieft > quod incantationes noo t
intelligit. Saran ver6 fefe conjungere fblet»-
«|ui voces & verba percipit, Hic in perniciem
hominura fuos habet lufus, ut veneficos a*
gnofcere , verba intelligere ipfasque adeo au-
rcs obturaredicatur ferpens ipfe.

ir. Si Bafittfcus efi, afpis eft,
Vifu & halitu Bafilifcum aniraalia omnia ne-
carefcribunt. Et tam exa<Jle defcribunt cum ,
acfi vidifTent & manibuspalpaflent. Si quid

vcri

PHYSICA.^ 4»7
veri fube{l,nQn Bafilircum , fed afpidem coo-
«crnit. Hujus n.venenuni perniciofisfimii cft»
prsfenimjincalidis regionibus. Komines
vcroaugentiomnia, &fimplici vero duplex
auttriplex£3lfummircent. PJacet illud Bo-
dini : Cm vifus eH unquam \ fi af^eSiufilo ne^
eaf.

CAPUT IV.

De Vipera,

Praceptum,

Vipera eft ferpens,morfu$ acerrimj , vivuna
pariensanimal.

^vdijliones,
I. ^jtanam nutritio ?
Relp. Vipera Germanice SBranOfcfilattge/OHt-
triturherbis, ranisjmuribus & aliis.

II, Quanam augmentatio?
Refp.Longitudinem habet cubitalem.Quam-
vis prolocorum varieiate variet. Cervicem
habct tenuem ac corpus tumidum & amplu»
Curairritatur,oculii corufcat^iinguam cxc-»
rit» & acerrime roordet,

Qtunamgeneratio^i
Refp. Mares foeminis conjunguntiir, prolcm*
quevivum edunt. Tradit Plinius .^fceminam
in congrejfu mariti coUum comprehendereieum'
que necare^ Uoc 4« eam impunenon facere > cumt
catuli in uterQ j^ftmodum ventrem matris dif

40S ZOOLOGIA
eerpant, eam^ interficiant. Hinc & vhiperam
diRam eJSe^ quia viperit, aut quia vi parit. Re#
<ajus vero Bodinus ^itiutriw^fexM vipera U' ,
genu vitreis inclufapartw eniti vifafunt , utro^
parentefuperfiite, Quam verius eft,vipcrani
dici, cjuod foJa ex omni fcrpcntumgcnefe vi-
vos pariar.

^xi^wa*

Vipera acerrime mordet etiam SffeEfa.
Rufticus fuir, qui cum pratum demeteret
falce, viperamfortedilTecuit, mediaroqi di.
vifit*Et£umeam mortuam eflTeputavir, par-
temalreraminquacaputerat comprehcndir,
Sed vipera caput erexit, ac rufticum acerrime
momordit. Htc ori ftatim admovit vuIbu*,
utfanguinem exfbgeret, vulnusqj purgarer,
Sed correptus vener o/l bita mortep criit*
CAPUT V.

De Natricc.

Praceptum»

Natrix eft ferpens macuiisia<igDi$,ftagnaae
paiudesaroans.

Quaeftiones.
/. ^uanam nutritio ?
Refp.NatrixGermanice CRdffer aut hydrus
Germanice5B(jflrerfd)lattgcappeIlatur.Natri.
turhefbis,ranis, muribus &aiiis,
II. Quanam augmentatio^

Rcflj.

PHYSICA. 405»
Refp» Longitudinem habet cubitalem •Coloc
cutisx:inereuseft,raaculistartien undiq; c6-
decoratur. Amat ilagna ac paludeS) cum auce
exficcantur, in terram redit.

III. Qfi£nam generatio i
Refp. Mares foeminis conjunguntur, ovaquc
pariunt) & ind^ fcetum excludunr.

Axioma-t.

SinguUrla^ quanatricitrtbuunt yfigmentafunt^
Natricis inquiunt flatus adeo noxius eft,ut
li virgam recenter caefam ori ejusadmoveris»
irtcortice, vcUca; fclleaeexcitentur» Gladiain
fulgentemori natricis fi admov«ris>euiii lin»
guaveneno inficiet » quod u$4» ad fummum
gladii delatum,tctro caeruleoqi colore ipsfi
tingit, Hominemin calce fi momorderit, ve*
nenum per totum corpus in momento fpargi-^
tur. Unde raorfus pedibus fufpenditurt ne ad
corafcendat venenum. Sic naturaeadmiraa-
das effingont vires,mirabilia ingenia,

jldditamentHm
DE

Infcdis ia Gcncrc»

Praceptum»

I. Infe£);a funtanimaHa minora & infirmio*
ra^ comminuris infignita*

Cc 5 li.Et

410 ZOOLOGIA 1

H.Et funtapis, formica, aranca , mufca jpail
piIio,locufta,pedicuIus,vermis &c.

!• An infeSia refpirent ?
Refp. Tranfpirant potius, quana r^fpirant»
Refpiratio eftfrigidi corporis per os aut nai*
rcstaucaiiud raembrum in corpus aitradiof
& cjusdem cumTuligine cxpulfio. Trans-
fpiratio cfl: frigjdi corporis per totum cor-
pus ingrellus & egreiliis. Hcec infe6:is com-
petit,ut fiatrefrigeratio &reftauratio. Cu
ctiam cx iis fonum , murmur & cantfi qu2-
damedant, attrahantaerem neceifum cfl.
Qiiin & odoratuprxditafimt^adequtapes
dulcia,&culicesacida, procul fentiant,at-
tra(5lione aeris igitur opus habent.

//. Cur infetla in partes divi/a vivere . i
queant "i \
Refp. Vermis cum fecaturapars ad caput
fped;ans, caputvermstendit:pars ad cau-
dam fpedans caudam verfus fe movet. Et
vefpajcumdividuntur, vivit cunj pedore
CAput, vivit etiam alvus. Neque tantum de
bimembri infe(5l:orum divifionei fed ctiain
<leea,quiE in plures fitpartes,hoc intclli-
gendum. Caufa eft, quia humidum cum
calido squabiliter feritic per totum corpus
di ffufum eft, Hinc comparari folent plan-

PHYSICA. 41»

tis, qnx ipCx quoq; djfleds viViint > fed diiJ-
:ius longe quam inieda.

Axiomata;

IJfifeSia pr£§idht hci/uf£.
Infe<fta, GrjecesyTs^aotjabinciruris dids
funt» Commifluris enim infignita funt,
nuncjnfiipina,mmcinprona, nimc in u-
traq; parte.Nonnunquam etiam p.nimaiia
rugolafautannulora dicuntur.Et hacimpri-
mis ratione a greffilibusivolatilibusjnatati-
libus&: reptilibusdifcernuntur-Nonadmit-
tenda ea diftindio 3 qu^ communiter da»
turjratione perfedii <k imperfe(5^:i, Nul-
lum infedorum imperfedum cft , habent
cmnia, quse habere'debent. RedreAldro»
y^ndus^^it^ce^tfuermu^s at^tmalia e/fe imperfe'
Ha^ibeHioUs quibus nattiya pltisvirium in*
genit comuUt , quam multo grandioribus ? ^luU
non miretur potius winutisfimorum animalcU'
lorum induHriam^ artem fagadtatem^Si quis
in vermiculo quid defideret , prxter congruens
vermii anims eorpus^ ut pennas ad volatum ■, 4ut
pedes ad ingreffum, roflrum adefum^non erit hoc
animal vermiS)fed monflrum quoddam v^re im»
ferfeGium-, quodad nuUam certam ayiimalisfp»'
eiem referrt queat^ non fecm Horatianum ih

i

Humano capiti ccrvfccmpi-
dov cquinam

Jungcrc fi velic ^ varias in-
ducerc pJumas.

// . TS[aturA in mintmU ammMus ma»
xima eff.

Pllnius iit :In magnis corp$ribuit dut cert^ m4»
jortbwfaeilU officinaftquaci materiafuit.ln his
X^Tixparvt4 yatgjtamnuUis ',qua ratio ^ quanta
vU y quam inextricabilis perfeSlio ? ubi tot fenftu
eoUocavitinculice} Et funt aliadt^u minora^
Sedubivifum^ in e§ pratendit ? ubi guftatum \
applicaoit ? ubi odoratum inferuit ? ubi wero tru^ \
iuhntam iUam proportione maximam vocem
ingeneravit ?

C A P U T 11.
DcApi.

Apis eft in(c(flum nobili/fimum , bborio»
Kffimum,ingeniofis{imum, & utiliffimiu
^aftiones.
L Quanam nutritio ?
Refp. Vefcitur melle, aliisqj rebus dulcibp»
bibitque efontibuslimpidiffimis. Sibi for-
matdulcia mellaa fed maximus induftriac i-
pfius frudus in nos redundat. Sicuti ubiquc
mferviunthomini bruta, &plantiB,&crda- ^
tur« omncs. Undc Pocta canit;

PHYSICA. ^ 41^

'icvos mn^vohis mellifcatis apes :
'ic 'vos mn *vohis mdificatis a^ves :
iV uos non 'vohis fertis aratra ho-^
wsl

4c vos non 'vohis 'vellera fertis a-
*ves,

lcfp. Quantitatis exiguae eft,ut miremur
ti abje<5tisfimo & minimo illo corpore^ h
(itare tam laboriofum ac ftpicntem animti.
-aputinprpportioneadpartes alias , ma*
;num habetiantennas breyes,alasbreves&
■andidas, intuscurrentibusflavis lineolis;
:olorcorporisad cinereum vergit , tota-
|uc apis fermehirfuta cft.

///. ^mam gemratio}
lefp. Sine coitu generat,omni deftituta fe-
cuj non fecus ac plantse. Cardanus e w*/-
i nafci flatuihScd rede Scaliger refpondet :
wn emelle qttatentts meiefty fieriftoteB genera^
io 5 ejfet enim femen apis* At hocfalfum eft, Ne^
fueemeUeputrefaifOyguippe t^uod non putre^
^cit r fed prohibet putrefaSiionem^ Genitale^
^uiddam dpes incellisponere^l^umtft^txqH^
tpituUprogignuntur»

AaimMAK

ZOOLOGIA
I.Apunt prudeunain^Jiimal/ilk efi.
Orpunt fuccos ad mella idoneos , ho«
per longa intervallaper ventosacturbines
id fuos deferunt alvcos : difponunt quic*
quid attuiere,ac pcr favos digerunt. Tan* !
dem diverfa in unum coale-cere faciuntJ
Ha:c nollra domeftica miracuja ^ quorurrt
tantd major certitudo eft , quanto nobis
propinquiora& frccjuentiora lunt. Aldro»
Vandus ait : njMirabtle quomodo tAmpufiLa. a"
mmaUula $, ex tantafiorum dtverfiraie mel cC'
ratn^ coUigant ; mirabiliM vero quajnodo colle*
Hum per longisftmafxpe intervaUa ad abeosfu*
os deferant \ fed quam maxime mtrabile , quO'
modo ita infavk coharerefactant-, ne excidat»

//. Apes odoratumuitum valent.
Mcl e longinquo fentiunt & .idvoIaiit. Al» ,
drovandus ait : Confptcimus fane apes tn mediii
ettam urbibus ad officinas pbarmocopolarum ali^
orum^s rneUa venditantiumy ex agris^meUu odo^
re atte^os numerose advolare rcvolare^ adai-<
Vtosfuos^meUe 6nuftos ac cerd.

CAPUT Wh

De Formica,

Braceptum*

f ormica eft infe«51:um prudens , iaboridftim^^
^mma gum ifiduftnagraaa eoJligens. '

aik.

PHYSICA. 4lf

I. ^itmdm ni^ritidl
Xefp' Vefcitur frugibnsac frudibus, inde*
:]ue frugilega acgranifera dicitur. Ovi-
liusait.*

Rk nos frugilegas ^Jpeximus ordine lo7ig^\
Grande ontis exiguoformicas ore lcgsntes.
IX» i}Vienam augmematio l
Elerp. Qunntitiis corporis parva admocium
cft ^fed omnia menibrntiimrapienterfor-
tnata lunt > ut minimum corpus maximano-
bis Sapientis divina; pra^beat argumenta*
Oculis carcrc dicutur Ca rdano, fed impro
bat fententiam Aldrovandus. Formicst fenesi
ait-^atasemittunt , voUnt nofiparum: quas
Hdere in feneSlute dicemus , liim iw juientutc^
nonviderint»'

in.^<£nam g^neratio ?
Rcfp. Ova panunt, quae in vermiculum hu-
jus ipiius fpeciei abeunt. Aibertus ait : Ova
formic£ funt oblonga , exira^ corpm pauUtim
retipiunt inlocis caiidis imrementai quousque
perfe^ie tompleantur i&^ fforth ab aliquo de lo^
€0 fubmotaacdifperfafuermtp aformicisrecoUi*
guntttry <?* adfuos nidos referuntur,
Axiomata.
/. Formiea prudentisfima efti,
Grana colligk aeflate y ne hycme , iibi af cnc
amni^ ac d^funt ^ pereat. Colleda

griinf

^41^ ZOOLOGIA
gr^nain prmcipio,feuacumineubi culrnp
lurgit,exedit. Madida grana in apricum
profcrt 3e ad folem exficcat. Tanta hic fa-
pientia, ut in Scriptura Sacra dicsi^tar faffen-
tior fApientibus ipfis,

II, Formica lAboriofifftma efl.
Camposiagros,areas &arbores percurrit,
frugcs & grana quxrens , &cnminvenit,
quod quasfivitanxic» fspe onus corpore pro-
prio majus in nidum deportat. Neque in.
terdiu tantumt fed &nod:u, li plena lit Lu.
na, OpUSCSptumcontinuat- Vade adformi^
eam o ftger ^ait Salomon,^ cofindera viat eiuSy
& difcefaptemiam^qu^cum non habent Ducem^
fiec praceptarem^ nec Principem.paratin ajlate
etbum fibi \ congregat in mejfe quod come-
dat.

CAPUT IV.

De Aranea,

Pr£teptum>

Aranea cfl: infedum vencnofa; natura?, ob
tehm quam forniat , induftria {m\
gulari decantatum.

Q\'a:ftiones.
/. ^u^anamnutritio?
Rcfp.Vivit ex raptu mufcarum&aliorum
animalium minorum. Hinc laxospasfim
fufpcndit caflcfc 9 mufcasquc inh^rentes

magnQ

PHYSICA, 417

1mgno Aggreditur imperu > Sc mox Hipera»
tas n€cat,poil focci^n fanguineaique exfu-
git.

//' ^ViCKam augmentatio ?
Reip. Parvum an mial ert,od:o habens pedes
diverfslongitudinis^ obdivcrnis , quas il-
3is edit, operrtiones. Aldrovandus ait:
Quibuida^n fiU qu£ neverum ^ atfermapit >■ tf m
Ungum^rotrahmitiahis endem in retam dedu*
iunt ac invicem ionjuhgunt ^ altisg^ pereadem
^roKcpuntf f ^um voium^ ex iis ££u immebdef
Jefe /uJpenduHt^,

Jli. Qp£ndfxgemr4/t0?
Kerp- Generatur ^congre/Ta , niore eorum
animaliuni^qua? exanimaiibus fui |^;eaeris
procrean^ur. Aidrovai^dus fcribir : Qpa ara.
wie9rtttn tum altquando ahjervaum , tnv^ni e£k
multa , fnoAuaiiivida^ extguis waculU ■'■-efperfa ,
divtfk Jnvitm^ feparata , woWa f vtftda ^
tquafi csfu altquo fuerint perdit^^ aravea dili-
gent^r mquirif,(S' fui addiiamevtkwteti&rfhm^
& rofiro etiam r^eportMi

, ^xumatst.
7, 4ranea prudet,iMftma eft.
Bjrceaprudentia, qu^naturara feGmtur ,
non feiifum.non intelledum. Seneca ait <
mnvtdes quam nuUi morra/tum tmuabilt^ /?t
Ma Ar4m4i tmurA y. ^inmi a/pnu fii^fiU df

m

^xg ZOOLOGIA

fanere ? ^^lia in reftum irnmij^afiymanienti
locOi ab^ i*^ Ofbem turreniiaytx den\o rara^ qui^
bws minora ^mmatia , in quorum perntctem tlla
tenduntur -^veluti retibus tmpltcata teneantur»
Najcttur har ars , non difcitur. Jta^j nuUum eji
anifnal altero dociius.

lU Arancit veuenum non omnibuf
noxitim.

Abhomine fumptum araneje venemimj feu
cumpotu , feu cum cibo, miferc afiicit &
affligit corpus. Nunc caloremnunc rigo -
rem , nuncpruriginem , nunc tumorem ♦
nunc tremorem crcat jegroto- A galliniJ
verd, aliisque avibus iinepericulo araneae
comeduntur. Sic non ommbus venenum efi^
quod alicui venenum eft»

CAPllT V.
De Mufca.

Praceptum.

Mufca cft infedum taediofum , protcrvumj
audax> importunum & inquietum.

I

^paftiones»
L^£nam nutritio? ^ ^

Refp.Mufcs omnia fermc deguftant,omnit
liguriunt, maxime vero fangvini inhiant»
Mufcahominis&conviva, & contubfcrna-^
lis&coinmcnfalii <?ft.Pl;Qam ubi4«e mcn-.*

PHYSICA. 4a
faAihabet, /ive inpmiperum degat taber-
liis, live in Regum Principumque turnbus
ac palatus. Huic coqui oblonia condiurit»
quar JeguRatanrequiim Domini ipli. Imo
invadit dominos, iisque pungendo mole-
Jla admodum eil, & cum repeiiitur, redit o-
cyus , aciterum iterumque repujfa magis
magiscji regrcdi laborat.

//. Qp£nam a^gmentatio ?
Refp. Magnifudirie & ftrudura variat.Qua?*
damenimm^gnitudjnem mininlam , qu^*
dam medjp.m , qu^dam majoi eni habeut.
Quxdam capite funt magno , qiu'drim par-
,vo;qu^dam ventrc cranb, quaedam exiles
antennas feu cornicula in froate gerunt,
quaedam iis carent. Kabent prbbofcide,
qua omnia libant ac vorant. Habent alas
non ut aves > fed ex pclliculis Conflat >s. In
folequas ctim expandunt, varxos exhibent
colores , non fecus ac formora cauda pa-
vonis-

///* ^mdm gei^eratto ?
Refp.Coeunt&conjundim fepe limul vo*
lant. Mate-ria ginerationU femen eft, e qvo
primumproducitur vermiculus, mox mu-
fca. Scalige r ait : Acutior cum exiHimaverit
4>vum e^e piiit quam femen. Et c^mdem fine
itUofequeflro procedere Rarim a femtne in ani-
fnAl \ in nQnnnUU aliter fieri» £ femine enim
D4 ^ non

:42o ZOOLOGTA
non iUico nntmal fieri , Jed quod^am wedlum*
Boc medium efi duorum modorum : unum e^
^rfeSliuSy uc vermicult mufcarum foboles,e cjui'
dut hunt mufcM : Mterum tmperfe^iius, ut ova*
Cujut proportionis funt pUnta» Non tgttur ft^U"
Siumfemenefe^ 4ut ormm puto, qualefemen eH
Ammalif./edfeetum integrum ex femimU wter-
nis occultis , non tsmen dearttculatum. Per*
feEium incfusm ceeteru omnibut nifi dearticula-
tione. H£c extra 9ulgi opinionem, rudtora inge-
nia non ddmtfiurs fcto*

Axiomata.
/♦ Mufc£ oleo aut atjiua extinB* reptvi*
fcunt.

Salem fi afpcrgimus aut cinerem cxtindis
iftis,mufca:reviv!rcnnt. ExLinasitaq; fue*
runt quoadvit£ a^um fecundum ,noii primum*
Adfuit aoima, adfuit vtta m cxfindi» illis
mufciscjuoad aduai primum : abfuit anima,
abfuityitaquoadadum fecundum, Hinc &
non tam morcuac, quam quafimortU£ , aatfe*
fnimortu4 mufcji dicuntur. A lorali eninu
privatione ad habttum naturalitcr non datuf
rcgrefTuf.

//. E mufcsrum majoruik exerememit fiunt

vermes.

ImmuDduajanimaimurca cft » ^efcore

PHYSlCA. 4*2
fuotabuIata,pi(aurasrvcftesJibros,aIiaque
confpurcans. Et noa raro e ftercore iilo,
prsefcrtim raajorura , verme» nafcuntur car-
nibus impnmis infefti» Scaliger in raanu
mufcamttiatcriaroiHamj e qua verrais natui
f lut, deponere vidit. Ratio rei hujus snin^is
candidJtobfcura effe neqait. Mufcae enim
omnia JigMriunt, vermlumquemat^riam un^
cum cibo aflamunt, affuraptumque per aU
vumrcddunti^

CAPUT VI,
De Papilione*

Praceptum»

Papilio eft infcdum fragilifiTimu ^
tempus vernum indiCansAflo^
fesamans*

^afiiones*
/♦ ^^nAm nutritio?
Refp. Papiiio Germanicc eommcr^<>gd
auc^jyiolcfiir^ilb/ cibumcapit minimum &
pociflimumefloribus. Flores enim amat, &
fugit inde,quicquid ad palatum eft.

l\,Qu£nam augmentAtio ?
Refp. Qaantitate & ftrodura variat, cum-.
ccncum & pluribuiconftet gcn«ribus. Pie-
Dd 3 ri<15

411 ZOOLOGlA
rit|ne antennas habenc & alas farmaceasac
fragile»5 quarum quxdam maculol» funt »
^uaEdam macuJi* carent. Et ipfi papihoncs
nuncunO) nunc duobuSt nunc piuribus pr£e#
diti funtcobribus,

Ilf Qv£vam generatio ?
Rcfp. Cceunt & ova ^jariunt. Nafci etiam
dicuntur exarbonbus, vermibus &aliis. Sed
infcllfgendum idc um rarione , qua didum-.
/aEp»u$. Quod in arbonbus , in Foliis, in re-
busputridis£ii>nonftatim exiis iir.

Axioma.

Lueemas advoUm quidam papilio'
ties.

Pyraufta , Grjccc Try^.fV»?? vulgo infe-
€lum in igne natum dicirur, ied nulli anima*
to tatis c«;mpe»it nativttas. Quoddam pa-
pidonis genus flammce captruf fplendore,!*
gfnque involitat ac comburitur. Talesergo
h^bemus pyauftas naturales. Hinc provtr*
hium ctt ,pjrauif£ tnterituf. De eo qui fibi i-
pfi exitium accedir. Et pyraufl^ngaudmrn^
gatidet. De momentanea voluptate > quam
lcquitur petpetud caiamiras,

CAPVT vn.
Pe Locufla.

PHYSICA. 4.ZJ

pr^ceptiim.

Locuftaeftinfedlum vorax^ inqui.
etum , niedium tenens inter
volatiiea^reptile»

/. Qvjenam nHtritio?
Refp. Locufta Germanice ^tXo\^Xtdtl hcr#
bis acfrugibusinfeftisfiroa cst. Frugesenim
abfumit , acipCs quoqi atbonbus ftragcm
inferu Hinc D E U S iratus muha |3e|ve lo-
«uftaruraag^ninatincqifit , lisq-, impio* affii-
xit. .N n leonibus femper ac urtis , fed locu-
llisctiam, aliisque abjediftimis animalibui
hominum punit improbitaceoa.

JLQvfnam augntentAtio\
Refp, Multa locuftarum funt genfera , divcrra
quantitate & ftru^ura praedica. Habetau-
tem iocufta pennas fragiles & pedes ina:qua-
les , cumque fedetyalata effe non putatur, Iti
faltu continuo eft,non (impliciceringredu
cns, nequevolr.ns, fedinftar pulicis ialiens.

///. Qv£nam generatio ?
Refp.Generatur 't coitu mufuo, minor-
4uc raas , major foemina. Ova parit, quac
^ Dd 4

4H ZOOlOGfA

hvcme fub terrkh,cnzr& vcrc fequenti m

Joculbsmurantur. Hincvcrnfs aq.ui$ pei^.

eunrav.^,fauciore$cjuc n,ircunrurlocu{|a;ve>'

le a^utem acco mi^ira locuftaruia dantuiL.

agmma.

Locujlas manducavtt Johames
Bapttfta,

h\^.^cti feu locuita. manffucafTe lo.
hmn^m Bap„ftam rcferanc Erangel.lu
Matthsu.s,M^rcus & Lucas. Ubi per Jo-
cuihs quidcm herhas, alii ^rborum fummN
tates, ahf cancros,a/.ialiudinteUigunt. Sed
nodurn in fcirpo qaa.runt. Cutn en.m cc^-
^e/^i^Aho^ ipfum nofcnt infed^um , populi et-
iamOrienra.lesproe.{>9 infeaum hoc habir-
ennr, .pfe quoqiMofes in feligendis cibis di-
Jigennfeus , locuftas Jud^,s pcrmifit, ci-
bumJohaan^sfu.flV hoc infec^um hcilh ni.

^ur«^a>peraf Johatin.s vit« coavemcbat.

CAPUT vrii.
De Verme.

Pr^ceptum,

Vermis eft iufevaum ignobile 6c

abjc.

PHYSICA. 42f
abjedum, pedibus carens , mo-
tum plexibus variis perficiens.

/. ^l^^nam nutrttid}
Refp. Nuf rscor fncco coTporum animato'«
runu In herbis&arbcribusatii vtviint,ruc«»
cura inde petunr. In animaJsbus qui degans,
indeluccumac ranguincm tr«-}bunr. In ter-
ra tjui fuo^,radicibus herbiirum & arboruni»
infelli funt.

//♦ Qvknam Augmsntatio ?

Refp. Magnitudine & rt:ru<5?:ura varianf,
cumdsntur maximi, me!.-5i & minimi, Ha*
beniur in homine, bruii?, ^dafitis , terris & a-
quis* Nierembergius icribic, in hominibm
qiii circa Nigritdrum regiones ttavigant , nafQt
vermes ir,tenf.ff.n)urn dojorern extitantes : ap»
parere eos in diverfn ar^^porH parttbw att futris
pedibm^ ingenibus p$j>lite , in ttigmne^ fcro'
tOy tn femore. in bracbm , plerur/i/j, in partiA
bnscarnofts. DecaulamaJi nihil certi defi-
nireander, litem fub judice reijnquens. Cre»
drbile tamenomnium rnasimc , ex aqua pa-
tabiii eos pragenerari, quae exlacunis & fta'-
gnis hauriatur»

j^i6 ZOOLOGTA

///. Qu£naw generatio ?
Refp. Matrem vermium purredinero di-
cunt, fed absque cauf?. Congrediuntur ver*
mes, & mediante (emine (e multiplicanr. D,
Sennertus ait : Statuendutnvldetur aut inta-
Imm ^eneratione fcrnen taut certe qmddam Jemi-
fii cvicf^Myof adejfcy & prQximum pr\r,(.ipium^ac
•pcculiarem in materia potentiam ad talcm for-
tnam fufpiciendam latere. ^Jfod innufjje •vi-
detur Artfioteles^ qui de partib. animaL c, ii.
fcribit Xgenerariin terra fpirtttu tn humore , ca-
lor antrnalu in utroq^ inefi, ita ut quodammodo
plena Jint anima omnia. Et3.de generatione
aiiim^l. cap. 3, idem docet , etiam jn excre-'
mentis poiTe principiuoi vicale inene.

Axi&ma.

Btiam vermes per benedt^ionem divinamfe muU
Uplican^t.

Non acqviefceDdum in coelo & illisr funtc*
nim caufae univerfales, Non acqviefcenduai
in talore: eft: enimacciden$^& coramune na-
torae inftrumentum. Adpropriam rccurren-
duin formam, qva fe multiplicant, ficut caetcra
animslia. Redle D Franzjus ait:£;f materi/i
putridagenerart dicuntur vermes j re^lius autem

etiam

PHYSICA., 427
'tiam itapyodirfftdtuenduntyjicut in hoc tra^a-
'uUpius mofiutmm-, ut jalva maneat benediciio
iivma omnibg creatu^is multiplicandvs initto or-
his pronumfata » ntmtrtim ex annts-, creati
wopemodurn in fenfih hbtis ^ qv£ cum cibo ab ho^
mimbus fine dubio , l£pt attrahttntur, & e calQ'
re intcHinorum a pvtrida fnaterta vigetantur^
■ CAPUT IX.

De C imice^

prjecepcitf».

Cimex eft inrc<aum,foecore fto horrendoi,&
morfibus omnibus odioium.

Qmes^tot^ef,
7. Qv<enam timrith ? .
Refp. Cimex Germanice ehK ^att^C/rangvi*
nem humanum qvaerit , qvo deleCtacur maxi-
ine. Qyia etiflmfyUeiUes dantur , aiia qvoq;
proftat materia olera ncmpe & ftirpes. Vo*
luit Chryhppus cimicem tam aboramandunL*
animiTl, utiiitatem qvandamprae{farehominii>
dumexcitat eum e iomno, ut.curam adhibeat
in locandis rebus Refpcxithuc Scaliger , cum
fcripfit ; Qvis mifenusaut infeliciusnaturae
inrerpretabirur opera, qvam qvi ad eacimi-
cem-illegiitum dicat: utnodlu eximportuno
fomno excitet nosiid prcees C«licibusfun-
dtndas?

II.Qwf.

4i8 ZOOLOGIA'

//• ^v<£nam augmentatio ?
Refp. Cirnex corpus latufn potius qvam Iob
gum haber. Adc6 verefanguineus cft, ut i<
vi manu comprimatur. Compreffus tar
pelfimeolet i uc nihil videatur abortinabih
us. Animai adrnodum invifum eft tam divi
tibus,qvam pauperibus.

///. Qu<en/imgeneratio ?
Refp. Gencratur m ie<5lis & pra:(ertim in eo
rurn rimulis. Fiunr etiamin parietibus Jedli
^vam proximis. Pauperum vcro habicatio
nes magis infellantur cimicibus, qvam diW
tum. H' enim ftrimina & lintea & reiiq^Ti
tnutant fobinde , pauperibus idem agere noi
Jicet. Ex excrementishominii nafci putantur
fed in excrementis potius dicendu » qvam ^
cxcrementis.Qvin imo minus infeftatJBwr le<a
4 cim(cibu<> cjuadiu ab hbminibas occupaa
tur. ^t^t t\n^oxt\t^,cimicemper coitum ge-
nerari (Si lendes produeere fcribit , interim «
fordibm nihilfieri putat^

Axioma.

Ecimicibits contritU oriri novos non cre-
dendum,

NoHr cnim ibi principiura ferainaie ,c
quo novi cimices. Scaliger ait r vulgo ja^
Slatum efi 3 e cimtcibus tontritis cimices itefn
gxonri, ^odmibiquidem nenjit verijimile.

Seti

200L0GIA 42?

\€di^Uihu^pn^ordiii iUm in locK^tcmnabAntur

'jgnatnim quadam ; ut abiegna , paleas ha^
lereiUiUs ac jpeciss jecum vudimentA naturaUd^
ndmfe^um eH, £)jia ndturafnferftite atg^ in-
olumi matiente j nm tam redtntegretur in c^n-
ritorum taboyqttam mva ex vstcribiu princifiis
ubftituatur gemr^^io*

C4PUT X.

De Pcdiculo,

' PrsceptMsii,

Pediculus cft infeftum ignobilis*
fimumacvilisfinriura, t^di-
ura Sc odium 6c odium poC
feflori paricns.

/. ^anam ffutritio>
Rcfp.Numtur iuccohominum bruto*
rum ac plantarum. Habent enim fuos pedi*
culos plantK» iuos bruta^fuoshomine$. Et
«bi humotum copsai ibi plmes ac frequcnti-
ircs pcdiculi. Hinc pedicults magis infeftantui^^
famin£^ quamviriipueri wagis quamjuvenes.

Il.^uanam augtnentatio ?
Kefp, Quaotuas cQrppris minima

diverf»

430 200L0GIA.
diverfa tamen in diverfis. Hominum generj>
qui competunrjtDplicistmprimfs lunt ordi-
i)is,figura & loco difFerentet. Priinum genu^,
^uod communius ac frequenrius eft in capite,
max^mam partem vivic, (^uaoquam & thora-
cem) venrrem 6r reJit^uas parres perat , ipfis-
^ue veftibus inhaerear. Oblohgum efll,portc»
jrjorepatrecra(T'um> antcrioreacutum. Se*
cundum genus , pubem, barbam , axiilasac
palpebras inhabnar Jarumcjue eft 6r planum.
Terriuoi minimum ei), & fubcandidum intct
curim & cuticolam habitanj^nfcanus ac pedes
potisfiroum i'ifpj>aus.

Ilh QH£rjdrhgeneratio\
Rerp.Generanturnon ex putredine,non
cx excrementis,noo ex carnenonex fangui-
BCi fedexcoitu, mediantibus lendibus feuo-
vi$. Ariftoteles pediculo» generare lendes
concedit, (cdnjhil ex eis nalci ftatuit, Atex«
perientia huic fentencjaj reclamat» cum mani-
feftumfit,lendes fcecundas rautari in pedi-
culos. h\dtov^(\^^n An: quid rejpondent A-
rifiojeies iis% qui ex unico vel duobtu tanturyj pe»
^fculif < q»os ex (ontr4^up4uperumpedicu/ofb*
rum accepere^ 4deo plenoi habuere veftett ut vix
§nedic4 mtmbus adbibitis cefierint. Unde autetn
%Si inifi ex lendtbusy qu£ merito oP4 pedicubrunt
0ppeUantur \ ubi non minm de bifce^ quam ipfis
^lfdiiHlf^occidtndi^filiiciFtfunt»

PHYSICA. 4|l

Axioma. y

fediculi deferi^nt moritsms^

Scaligei- aJt; pii civesmaximefcim t bQc^qve^
kribanty\x^\ e miferii ijiif montur ^ltqvis , tonfe'
dimexveteri kcfpitio jfciL tadavere^ ewigrant.
ndiculi. Glv^&Hio autem de cauja rei certa &
induhitat^ eH. Putamus caufam ejje hanc%
qvia pediculi amant teporem ^ ftucum fangvi*
fieum acduUsm, His oegaiis in jam jani mO-
rituris^ locapecunt eommodiora.

?5t ZOOLOG^A PHYSTCA.

CONCLUSiO.
Qaaai magnifica func ppera
tua Domine! Omnia infapicnria
fccifti,6:abinino in menfura , ia
pondcrc & numero difporuirti.
Vilifljmaqu^ videntur, fapienci/
am tuam deprsedicanc quam ma-
ximc, Tibi lausin feculafe-
culorum*
F I N I S.

GeorgI C a s p. Kirch.

MAJERI,E!oc|v,Prof.PubL

Wittebergenfis,

BASILISCO,

UNICOR NU,

PHOENICE, BEHE.
M O T H , L E V I ATH A N, DR A^

CONE, ARANEO , TARAN- '
TULA ET AVE PA-
RADISI,

DISSERTATIONES

ALIQVOT,
EPITIO ALTERA LOCUPLETIOR

CORRECTIORQVE. '

triTTBBEkOMy
tiBpenfis Haeredum J O H/ B E R G E Rj,
IpOflkina FiNeEUANA excudcbat MiCHASt Mm«t
AnnpgJjjIaeLXlXi

© («) «i

MAGmFICONOBILISSmO^a

VIRO

)N JOHANNI

iLB E RTQ PORTNERO>
JCTO AC POLYHISTORI^

GRAVISSIMO»

\.CmsMm^ Serenis^

IMiQVE PRINCIPISVVuR-

ENBERGICr,ET DIVERSORUM
vIPERir SrATUUM CONSfLIARIO,
[BERiEQVEET.ILLUSTRlS REIP. RATISP.
CONSULARr/ATQVE TUTELARIS
CURIiE IBIDEM DIRECTORI,
ETC

SAlrUTEM ET OBSERVANTIAM
A U TO R.

BPISTOZA

irtutis tu^ ac eru-

ditionis , J O A N N E S A L-
BERTE PORTNERE.tanta
magnitudo efi:>ut, cum tutc igno-
rari illam, qva es modeftia , praeo-
ptes, fumnia tamen Principum &
Literatorum nomina ambitiosc
cam coJant. Sane qvanti fecerit
Egrcgius F O RSTN ER U S,in pu-
blica verfatur luco. Et magnapaf^
fimlaude vebetis in AuguftaSacra-
fisfimi Imperatoris aulaj, ut dealiis
non dicam m pra2lenti,qvinihil at-
qve exfecror, ac adulandi {ervitu-
teni_>. Dabis interim hanc copi-
am fatendijtetummein admiratio*
nem pariter ac venerattonem Tui
raptum_,. Et qvidni ? jubet com-

mune

DBDTCATORIA.

Bunebeneficium, qvo alligatus fra-
:er fratri eft 3 ut & illuftri Reipubl.
Jb.Ratisponenfi, &inprimis Tibi,
^atronc, infignes agam habeamq;
jratias, qvod poft ingentia liberaliv
atis documenta y SEtBASTIA-
:^UM amantisfimumGermanuni
neum , tam honeftb apud VOS
iiunere dignari nuper voluiftis.
I^ujus {alutem3,fi, ut fpero & ob-
:eftor,porr6 eftis curaturi , crit pro-
•e£i:6, cur inter clientes referri ve-
Irospublicecontendam. Tuvero,
^^obilisfime PORTNERE> fim-
)Iicitati mcx indulgebis , qv6d ,
jvasolim celeberrimis nominibus,
.ENTZIO nimirum & URSINO,
hGiTiSyrolg fjLumpkctcgy deftinabam,
luftiores aliqvantum Tibi nunc
X j infcri-

EPISTO^A mmCAfORlA.

infcribere Diflertatiunculas riullus
erubuerim. Ita folent humiles ani-
fnae,qvandopluranon afleqvi,qv2e
volunt,poflunt/ Tuvale^Domi-
ne,&fevo

Dab.prid.Non» Jamiflr*
Annoid6y.

Vtrtutumtuarum
AdmirAtori

GXfKirchmajcro.

A4

AdL.B.Prael&tia

f A^ca , J.e£loramici{pmei monenHus es in edition*
Di(r&rtationnm.haruDi repetipa^. Decem circi-
rter elapfi anni Tunt , ^(^yo tempore ad fele<aior«
.Tbyficas materias ( ut folcnc apudiios prtvati pul>li«
«carum Difpurationum PFa^GdeS)applicui animunaj»
^lnterillas ctiniZaclogica nonnuUae,de 54^%« vide-

<f ^ wtf ^^^^r^wtf^ifj^cicon tint r e nt u r,ut cum Zffo/o^M
^ea Speriingrafiai Civx antc bos ipfos annos VIII. lu-
'cem primitijs^^adfpexerat , permitterem conj ungi, Bi-
bliopola abs mc<rmperravit» -Nunc dum propter
4^i^ra<fta ha^enus exemplaria j excuderrdus denud
Ilibellusfuit ; etfi nom pauca in alicjvibus inrBrpdlin-
«da,per :<^|)«*7i^«« A»7iE^«fi«ij6*^7sf«¥
an .pJerisqi tempeTavimibi tamen.Xum qvod ;philo»
iTopihairiii iibertatem bo-nis orantba« j & pro vero^l»-
iorantibusyaterc, nuUasignorarcmi taim qvdd ffCG
rantumtempcrris-, ob impedimenraaKa diftra^fto ad
^aboTaodum , nec volcmtatis etiam ad amplifican-
dum ea , qvx^€pzrii mei ampliiis haud exipci^aTi
poterant,olFerret fiL,. Ali^s, qvi de Manoctrote, Be*
^ ««w/^o fij* I*pM/*A»«»,inter-m3gna fecu li ornamenta
«jvicqvam foHd^ mandSrunt Iiteris,fatcor, noti plai«i
xiufllos aut levcs mihi ^crupulos movflBc , Virnra
i»»Ao^^i;wra« ircAt/lfvA^^Tiroy Somuelem Bffe^ar*

edito ;lib. 3. cap. 26. & 27. & 1. 5. cap. ij. & 16. qvibus

fatisfien interim aliciibi ab ingeniis exercitatis polFe,
haud qvidem dubitabo, Adjeci infuper de ^ve Pa.
r4^»/i" diatriben , in dcliciis aftivis meis publicarain
olim : additurus & de Sirembm^c Hominibui marink
felc(fta & nonpasfim obvia;nififpeculationibus his
phyficis jam tummiCflem nuntium , ad Humaniora
illa &politiora Studia converfo plane animo. Tu,
qvicqvid vel ab autore , vel a typographo erratum u-
trobi^ifuit^profolertia & integritate tua cor-
rige , Le£ior honorandct
ac valo»

mmh'^^^^^^ ^^^^^^^^^^
DISPUTATIO L

BASILISCO,

Respondente,
AUGUSTO CADEMANlSrO,

Olfidenfi Mifnico.

PRi£FAxMEN.

Vlndkanda nuUthinon Verim cp , 0*
larvA detrahenda falfs. Sed M
qvammAximl-, uhi puhlicus maih
cautasmcmes tnpr^teps agit erri^r.
'£p^per tradncem ^nti^vitatis cemmendantur
atfa. Sspius ipfi pfo opio apittm divendnnt
m^ores. S^piffimh communes homimm ex
i/timapkhf, rtimufcHii fidem ahfttydi^iargiun-
ur, Servilia iUafunt ingenia , 0* ntinui
ngenuA, a ^vihus , fine indagine alti-
m , promifcua qv<e,qve liheraliter credun-
ur. ^anqvam non ex ifmniparte ^ miver-
a£fuefalfa funt , puhiicitus qv£ referumtir.
iic pgituf.ft ufpiam Alihi, cauto optt^ efe, vides^
^t SJSimCO .mnfirofo iUo Gallo-Buflne

(dum*

{dummodbjic nominandm jure venit ) com>nu\
nis ha5ienus , qvod nos fciamui tplerormnq.^ ob\
fedit animos opinio : effc eum GaUofemore^o
vumpariente (S Bufone incubo , oriundHm ani
mal>tJ^ecieiutriuigjabortum , venenofum adt
matignumtut velfolo adjpe^iu > a feprimitt
vtfosinmomento enecet. Grdndioresprofe^\
boUhi,qvamqvi uno abliguriri fpiritu poffin^
^vamobrem ed annitemur ^ ut ex Zoologii\
qvorumnobis facultasfieripotuit , pr<£fiantijj.
mii , depr^fente causa cognofcamus.

Univerfa tamen ad natur<e vires fan
tationis trutinam revocaturu Tu fons Ferit*
iis , DEus ffacveritatem propugnemui ^ ja
ptAtemoppugnemus /

CAPUT l

ARGUMENTUM*

1. Bdfilifci -ifreqvensin SS. ntentio. ttem^ x

profanis»

2. Etymologia Bafilifci» Regesintet hruta^qvi

3. Homonymia evolvitur,
if, Additur Synonymia.

De

BASILISCI ONOMA-

TOLOGIA.

^ 3^

§. /. Non prAtermittendA Oriomatologm
ASlLlSCIefl , fropter freqvmtijfiifjum vocd'^
'dtcum in facris^tam %n profanUScriptorihpfOt''
trfum.Sic Efa.c.Xl. g. delc<^labitur ladens fo*
imine iifpidu, & fupcr cavernam Reguli , ab-
idatus manumfuam raittet.UbiMegalothc-
iider : wtrD fcUK ^aitO (!C(f ttt tii »Dc(e
er^aplt^fcit.ApudeundemProph. c. XlV.
?.de radice (ejpentis egredieturReguIy.Simi-
?rB.Luth.2(u{j t)a* ^[fear^el Ux (gdjlan^jctt
>jr& cm Q3a(t!i^f c f ommcn . Prxterca ctiam
ap. LIX. 5. ova Reguli excludunt. Idem i*
?rum. ^Stc briitcn ?5aft(t0fctt (?t}Cr. Con*
^r. cap. Jerem. Vlfl. 17. &Proverb. XXIU.jz.
Jec ignota antitjvisfimis, ex Paganifmo etiam
criptoribus voxBafilifci fuit.Qvod vel ex PIi#
lii , Solini , Lucani , Diofcoridis, Gaieni,ali-
iruro«|ve infpe^lione liqvet.

§. IL T.ingenda primiim ^^^^^/o/^^^^V
rox Bafilifci in Gra»cia nata,educata in Latio,
riter Teutones cotifenuit. B«(7/A«r;t@^ enim
liminutivum nomen eft , olit^ T^f^amAscii^o-
iundum. "BainAsvg vero ita di^us putatur»
jvod fit ficic-ig n/ AaS» Sane , fundamen-
um populi Rex eft. "Bota-iKKni^ iccirco Cu
rc Regulus appellatur virulentisfimus hic fet-
»cns, vel a PoteMia ,vel aliqvalicum diademd-
^p-, qvod in capite geliare dicitiir , (onvenien'
A t t-id*

'-imi

* 4 «f .
tta. Apotcntiaqvidcm, qvia potcntimmi]
intcr omnes minorum fcrpcntumrpccies,Ba
filifcus , & infupcrabilis » proptcr praerentis
fimum vcmenum fuum , dicitur. Qyo nomi
nc ctiam a multis aliis & vitari & timeri befti
k putatur. Intcr grandiorum vcro gencr
fer pcntum , Draconi ferimus Trincipatum.It
aviumRex, gcncrofiffima aqvila. Qvadrt
pedum » robuftiflimus Leo. Pifciunui
Delphinus, aut Balsena potius. A cori
venicmia vero cum corona qvadam , dum tci
nia fubMbidis , incapite maculatus eft emi
nentiis, adeo ut prasfe fcrrc criftas vidcatu
Joh. Sufehm Nierembergmi ex Soc.Jef inAcat
Re^. Madritenfi Phyfiolog. Prof Lib. VI. hij
Naf. f. 10. f ff/. 102. inqvk : longimdine trim
palmommcft^corporeflavo , capite acutoyi
qvo tres habet emmentias , maculu fubalbidfs />
fignitas ad diadematis formam , ob t^vam etiat
eaufam Rex ferpentum fuit diEius.

§. ///. Uomonymia feqvitur. Vox Bf
filifcimultis obnoxia ambiguitatibus cft. ti
dco ncc nomini , ncc rci fub nominc nptata
tLta fides. Vrimo enim attribuitur^wV;//^^ cui
dam,qvamalio modo Trochiium (klutamu
Trochilus ver6,fiveReguIusf Graccis Bcta^iA
0Ti@^)^€t gaunfoniS / pufilla illa ayis e{
qv« iacei fruteca & juniperos nidula:

l9s T ^
ffblet, puniceis in capite furrccais plumulij
[ecora,dimidiominor paflerculo , frigidio-
is aura, in Ma jo potiflimum praenuncia , cal-
uli medicatrix. (i) Coronatis ac crifiatii , cer-
xCpecich pifcilfM. Alaudaj criftatac,riveGa-
critae , ab Ornithologis a4ias vocantur. Ce-
eberrimus, atqve omnium Princeps Zoolo-
prum Uiyfes AldrovandusPbilof. Medicus
iononienfts lih. i. de Pifcib. c, Zj;.foL ^2. fic har
let: Si ijvis modb criflatos , ac qvodammodh
oronatospifces , vel aUefuem ex iis, adBaJilifcos
Ippiani , qvos circapetrof littorales degerefcrt-
it^referre velit kymeo judicio , mihi nibil
\bfiirdi ftatuerit. lU nam^ a crifla fuumpifcem^
londeletitu Galeritarn aliiq^ferpentem , candi'
laincapite macula inpgnem Baftlifcum nomi-
arunt : Verifimile itidem apparet , ohftmilem
treincapite ndtam,Bafilifcos pifces appellasfe*
j > plant£ ^//V«/,utNiertfmbergius alteribi
fcotavit. QvS dc rejadeundi Botanici atqj con-
ulendi. (4) Sub propria noroenclatura com-
(jetit Bafilifci appellatio nobilifftm^ alicuiin
iig>aniafamiiia,qvx obvirtutem ^entilium
iiorum , tanqvara qvi folo confpedu hoftcs
trofternerent , Bafilifcorum Blafcorumve fa-
Qilia dicebatur.Ut pra^laudatus Nierembergi-
\%likVL Hifi^ Naturd cJCX./oLioj, tcfta-

ur.

A i

§. IF^ Synonymia fubjungenda brevi
tcr, Hebrmy}^ f5*^W5J!^ dicitur.Qvs
voces pcr Regulnmy Bafilifeum (f lUmorrho,
^4,venenofiffimi ferpentis genus interpretJ
tur,inlexico , Buxtorftu. Grxci^ BcetriA
wvLOv , domeftica lingva dici, fupra commont 1
fecimus. Latinis Regulusaudit, Gallo-Bi
foitem,Criftata afpis, Peremptorius Adfp<
^or, Virulentiffiraus ferpcns, &c.

CAPUT II

ELENCHUS.

K T>4turinreruntn4tura Bafilifcut^
2. LoctuSealigeri Cardani fiftitur^

Vifui efi in Marchia BafiHfcus. BafifeA
Zviccavidi (S' MaU Saxonum, viforum a^
huc extane monumenta. Cdlidii regionik
familiariffimm Bafilifcui^
f . Warfovi* in Polonia , a plmqvam dttobm hi
minum millibm-tvifm BafiUfcm.
Adducitur ex D. Mofano Joh^ Pincien
fjiftoria.

Th^Bartholiniobfervatio (f teflimonium^
j?, InqviriturinfentientiamSperlingianam» '
^^Continuatur idem.Notatut Matthiolm»

Laudatnr Sebiziui^

f» 7 ^

De

BASILISCI EXI-

STESTIA.

§. L Exiftemam Bafdifii procaciter ne^
^are , eft multiplicibm experientiis0 auma^la.t^^
Qblatrare. Datnr igitur in reruwNatura Ba -
filifim , truculentifma , omniumj^ animalium
fiocentijftma beftia ac peftis. Scilicet nec acqvi-
vocamillam& plufqvam monftrofam Bafili-
fci gencrationem , nec mortiferum illius ad-
fpeftu,nec alia,anilibus verifimilia fabellisap-
probam^.Scd pro exiftentia venenofifCmae hu-
j9 afpidis pugnamus.Multi , ni fallor,con-
tradicent. Sed profedo ipfis> obloqvuntur
fenfibus. A t contrariari fenfibus & rationcs
petere , qvid nifi dppcti^ict 2l^vo'ict4 ? Produ-
cemus vero teftcs non auritos folummod6,
fcd & oculatos , qvi fuis ipforum oculis ufur-
paverc Bafilifcum.

§, II. ]ul. Csf. Scalig. ut fufpicio-
nem fabulae deBafilifco tolleret,£A:.2^/^/^<^^
fic inqvit; qvoniam de Baplifco nar'^
rantur , fabulofanonnuUifi4fpicatifiint , ejv^a-
pua Recentiores legi rfcriham» Leone Vontipc e
Maximo ad J^dem Lucia , fuhfornice ftabuta*
tum Bafitifcum : cujtu afflatu , magna lue affe^A
A 4 KmA

Romafuerit^e. Hieronymus Cardanus ha*
bet: circulator qvidam ferpentembabebatyin*
ventumiHmaceriis domu$ dtrutdy Mcdwlani :
caput ovimagnitudine, acpro corporis ratione^
fi-agrande. Os ex iUo mihiretinui. Dcntes im
utraqve mandibuta , ut viperis : corpore yftcUio^
ni4 magnitudine r forma fitnili :fed pedes tan^
tum dua cruraq^ breviord , ut eonftet » non fati$
commode a natura fabrttatum.

% in. CbriftophoruR Encelius , Vir a-
lias-, cxfententia UJyflits Aldirovandi, undiqva*
^ve do<3:i{fimus , in opcre de re MctaUic. I.5 .c*
fA^. ftribit : In MJPXHIAy(^ inditione Abbatk
Zinnenfisy prop^ urbem Liickenvvatdam conti^
git milyi viderc talem fcrpentem , interfeltum s
pafore. Serpens erat capitid acummatiy flaui
eoloris firme crocei , hrgitudine ad trespah-
M0S &' ultra(^c,%\rn\Xiiti Viennar inAuftria»
qvondarn tnlem fiiifle , ejusdem«}ve imagi-
aem in pariete cujasdam domus cxtare i ut &
Bafilex & Zviccrfvia:, Georgius Agricola //^.dc
Animant. fubtcrr. refert.Halac Saxonum,famat
conftantiCimac monumentum dcBafilifco ini-
bidcm vifojCXtat.Praeprimis vcroin rcgionih^
calidiorib^, ubi venenofiflima ferpentum fia-
bulantur agmina , familiaris cil virulentiffim^
hasc criftata afpis. iEgyptii inter fua iiiam
tetuiefuathieroglypfaica. Maledicumenim

indU

idigitaturi , Bafilifcum efFormarunt. Unctt
wcanus .•

Sibilafj effundens cunEtdsq^ tenentia pejlesy
Antevenena noeemMe ftbifii^^t^-ovct
ntne

Vutgtt4 0 in vacua regnatBaflifctuarena.
}v\n nec ^thiopibus ac Mauris pianc incc*
nitus Bafilifcus. Ita enim iterum Lucanus :

^id prodeft miferi , Bafdifcus eujftdr-
Mauri

Tranfaiius ? velosf cttrrit per teln vem^

numi
■ Inpadit^ manufn.
§. IV. Sedfidedigniarajeaqvc indubia
►lanc , adferenda funt. Wsrfovix in Polo-
lia , fpc<aantibu5 plusqvam duobus homimm
niUibtUy vifus aliqvis ex collapfarum adium
uderibus extraaus ferreo rutabuio Bafili.
cu$. Memorabilcm hiftoriam illanx^
^voad omnes circumftantias dcfcripfit D.
Mofanus , Archiater CasfeUanm , itemqvc Je^
bannes Pincier J?nigm. lib. 5. aenig. 23. Uter(|i
tamenprolixifrimedefcripfit .• cjvaprcpter n«
uberioraadducendo, fatigemus ieaores , &
fupervacaneam ve^borum cumulafTc fcgetem
i^ideamur i fumhia duntaxat delibabimu*
capita,restamenfmgulas , ncgQtio prjcfentt
roilitaiitcs, bona fidc adduduri.

< C $. V. Annus erat , fupra millefimum
^vingentefimus atqve odogefimus fcpti.
mus,qvo Warfoviaj in Polonia , Machzero.

ii pori cujusdam filius , viciniqvc civis filia
ambo,procetatuIaeqvinqvcnnis more, lu-
dicra , ut tempus fallerent, excrcitationc-.

U cellam , collapfse ante 30. annos domus.
fubterrancam ingrediebantur, In qvam.
cumfcdemifilfent , inimis conciderunt.

H gradibusatqveexpirarunt. Utcoenaetcm
pus appropinqvavit,matres,de fuo^qvaeqve
infantefcifcitatae, ecqvis, ubi cflcnt ,fci

H rct ? refcifcerenihilpotuerc. Uxor Ma
chacropcei ancillam ad revoeandum libero
emittere. Ancilla mifia proftratos in imi
ceilasgradibus, infantes vidcre, eosdemq
fomno, utifufpicabatur , correptos voca

^i reiterum iterumqve , <Sc vociferari iden-
tidem,nihil tamen, vel ad ravim usqvc_
clamando, efficcre. Qvid fit?animosfu-

ii mitancilla 6c veliicatura profundius dor-

> mientes, ut expergifccrcntur , dcfccndit.^
Atqve ecce , protinus ( prouti fuit obferva-

U tum ) & ipfa juxta infantes concidens , ex-
tingvitur, Hera ingrclfam confpicata fa-
mulam,attonita accurrit , animitusqj con-

<C turbaia,qvid fado opus fit , dubia obcr
rat. Fit rumor illico , concurfant civcs.
dufcitanc , deliberant. Rcs interim ac

confu-

@ Jt ©

Confulem &Senatum defertur. Hijttj» ^^
mandatis dant , ut uncis incendiariis cada-
vcra extrahantur. Extrada , tympani in-
ftarturgcbantrlingvaintumuerat, coloc-j
cratfurcus , oculi cxtra fuas cavernas,ad
dimidii Qvigallinaceimagnitudinem pro- U
minebant. Acceffit ad hoc Tragicum-.
fpedaculum ,CQnfulis rogatu , Palatinus &
fenex cjvidam ArchiaterRegius , Benedi^ ct
nomine. Hujus conje^lura fuit , ferpen-
tem veneni praefentiffimi in defena ilia
cella ftabulari , cujus perniciofo halitu aer cc
ineaconclufusjinqvinetur; eum autem_. ^
infirmam hominis naturam perferre non
poiretUtfuaibiJatibuIa habcat Bafilifcus, cc
Interrogatus, qva ratione rei veritas explo-
rari qvent ? refpondit , elFeJ aliqvem in cel- ^
iam mittendum , eumqve circumqvaqvc
fpeculis averfis rauniendum. Bafilifcunij
cnim % fi fuam ipfius imaginem videat ,
pfotinusemori. Fuereillk jfub id tem-^c;
pus,duQ rei , capitisfupplicio , intra tridu-
umafiiciendi,cjvorum aker Polonus, Si/^-
fus alter. Atcjve huic nomen Johanmjau-
rfz-a fuit^ His conditio oblata> utcr eo-
rum defccnderct inccllam, ferpcntemcjvc
illum venenatum venaretur , ei capitis
fuppliciumremitteretur.. Conditioni Si^
kfiu& fe illicd accinxit. Itac[ve corio , to-

toqir~

i» » fie

CC to circundatus corpore cft ; pcffpicilia^
oculis obligata , una manus inftruda fcr.
rco rutabulo , altera ardcnte faccfuit.

H Totus ,nil nififpeculum , c^Ila: fcimmit-
tit, fpe<flantibu5 , avidiflimeqvc exfpe<5tan-

<^ tibus PLUSQVAM DUOBUS HOMI-
NUM MILLIBUS. Poftea qTamvero per
horac fpacium omncs ccllac rimas , omnes-

<^ qve angulos percjvifiviffet , ncq; ferpentem
ullum invenifict, utalia nova fax dcjicerc-
tur, poftulavit. Causainterpofita : effc^

<^ ^uxcacellam ,in qvaerat,aliam , fed adi-
rumruderibus interclufum. Dum id agit»
utinhunc fepcnitrct, oculos fortc fini-

€C ftrorfummovet, & diuqvacfitam b«fliam,
inqvodam muriforaminc ,}accre cx ino-
pinatoconfpicatur. Qvod^cum iis, qvi

ii foris praeftolabantur exitum , clamorc fi-
gnificaflet, Archiater monuit, ut ferrca
rutabulo fublatam , e ccllas tenebris , in a-

H pertam exportaret luccm. Idqvc ^a(5lum,
&abcminibu$obfervatum. Archiater bc-
ftiam vifam , Bafilifeum protinusjudicavit.

fi Magnitudo ei mediocris gallinx. Capi*
teadGaililndici figuram acccinf.* Crifta
coronae jemula , partim coeruleo refpersa

li colore : Dorfum habuit multis maculis c-
minentibus , oculosqve bufonum : inter»

^ iperfis pasfimcoloribus virulcntorum aai-

mali.

[i maiiain )Ut plurimumvero fiavo. Cau^
da illi fuit incurvata , acrurfam reflexa, in-
feriiis flava, inextremo bufoni concojoc-»
;< &c. HsEC prolixiuscule i forfan , tuis, benc-
vok Anagnofla , non ingratiis.
§. VI. Faciunthuc etiam, qvacinlibro
JcUnicor. c. 7. fummus Vir T.homa4 BarthO"
Hmts rcfert : Si vera de B^ilifco fama , ex ovo^
^allifenioris excltifo i poterat indurata longiori
£tate materiaadfuhftantiant corneam transfer'
ri ,£5' in captt Baftlifci exfurgere , qvodgaWt
tAlcaneo haferat. Ea mctamorphofu qvatt^
qvam minm ufttata fit , Balilifcum tamcn, uni-
co in fronte cornu confpicuum , Romagen-
tium Natura:cjve mater , ponita pridem
fpecie tulit , qvam mihi piciQr exhibuit.

§. VII. Apparet inde , qvidjudicaa-
dum de virulentisfima beftia Bafilifco fiet. In-
de incomparabilis Naturae Imerpres SPER-
LINGIUS,pro ea, <ivli ctat fagacitate, non
aufut oppidd iffcias ireBafilifctexiftentiamStAy
cum afpidem venenofisfimam , per hoc
animal intelligi oportere , animadver-
terec, illas fakem anilium fabularum ap-
pendices, qvas & nos confutabimus inDccifi-
onibus fubfccuturis > tcfiitavit. ^ Sic enim \n
jPr^Iedionibus ZOOLOGliE publicis,part.
j5)cg.Ub.VI. Gap.m,d€ ASPjip. axiow. x. ftatu-

, ^ H ^

it. St BaftUfim eft.ASP ISffl. Porr o : Htijn$
€nim^en^num permciojtf/tmam eflyprafirtim /«
talidis regionibm, Homines verd augentomnia^
(^fimplicivero duptex aut triplex falfium mi"
fcent.

% VIII. Ideneatipmia NOSTER Anno 163-;*
in Difp. qvad. Publ dc occultis Nat. qvalitJ. i
Jiiiiiiha£)ita,^vacll:ioncm VI. hdncmovebatV '
sAmi^ifu Bafilifci auc Catcblepx homines in"
4ere4nt ? Refponfio ; Plinius i. 8. c.lp. ii. ^ha-
snus 1. 7.C. i.natrant.' eireapud He^erios
thiopesj fontem,Nigrisnomine , utpleritjvc
txiftiniant , caput Nili » inibi repcriri ifth«c a-
jiimaJ.ia , qvK obtutn interficianthomines ra-
«diis fuis vifivis. At rententia vero efi: fimilior>
qvam trad t Bodinus lib.^. Theatr. Nat. lit*
dererp.generatione. EtNcanderrede eande
approbat,dicens.'non exifiimo tam malcfi-
cum^inimal^b optimo rerum Opifice crea-
tum,^vodc2sterisanimantibus , ADSPECTli
«ladem illaturu efi"et.5V^ verius credtturi Bafili^
fcum omniumferpenttim deterrimum yfibtioyid
^flyhalitufoedifiimo (f pernicio/tfitmo > mortem
inferre. IJalifusemm venenatus fAcillime attra^
Uu', intus aJfumipotefl,ijti poftea totampenetrat
fubflantiam » ad interiora vitalia ruit^ vitates
Spiritus intercipit ^ c. Mirari inde fubit, qvo |
fundamento MATTHIOLUS , comm.cap.

ilt.lib/.Diorcor. fabulofa cunda reputet,qva
le Bafilifco prodita memoriae fucrunt. Et^
ametli tres adduxerit pro feiMATTHlOLUS>
atiunculaS; fatis fecit tameft peretudite illis^
^ir Experientisfimus D. MELCHIOR SEBI-
rrUSyinappend. Difcurs» Med. PhiL decafu
idolefcent. Argent. Ubiinter alia qvoq» re-
crt, qva rarione HIERON YM. MERCURIA*
,ISL I. de morb.Venenos. &Venenis c. zif
eftetur, fe » dum apud Imperatorcm Maximi-
ianum eflet , cadaver Bafilifci vidilTe, qvod ia
hefaurisilliusfucritairervatum. Eviiiao igi*
iir qvod in rerum Natura detur Bafilifcus >
jvidnamillefit , indagandum reftat^ Ubi,
ic ad difcutienda alia tranfire liceat , breviter
rcm ptoloqvemur» Fiat igitut

c^4pur ni

SYLLABUS»
r. "Defcrihitur ^afilifm^

Valfum (^fabulofum tfi » ex ovo Galiifem&^
rii oriri Bafilifcum.
i}, Dantur rationes*

^ . L^vinui Lemnius inaniter hU Cdntriidici^>
f. ^madmodHm^S Unteiim^Verfant^sinm

hyipcrAtvj. Nontemeri OfHKta fimmhat
credenda ffinerdtiGne. Llnde enattn er-^
ror /*

f. tAlfUm fahilofum efl^foh adjpe Siu homU
nemenecaria Bdftitfco. Tantundemyil'-
lud de !upo vaiet.

7. Naturale difidium B/ifdifci cum mufiela ^
gaUogaUinaceo.

BASILISGI ESSENTIA ET

PROPRIETATIBUS.

§. /. BafdifcM cfl afpis criflata^ omntum
vtrulentifiima , horaini infefifiima-, multis macu*
lii eminentiisa^ infigmtatgrandioriscapitii^vene'
no prjifentifiimo rcferta , cujus ope , exhatando
iUudyVicinumqve acrem inficiando , /etiferam
^valitatem capacibm fubjeUis imprimit , qvod
venenum-i ex occulta Natur£ antipathia yfpiri"
m vitales jugulat iUico fujfecat. Noil*
hzEcdefinitio , fed accidentalis aliqvalis de-
fcriptio. Affii qvidem eft, qvia vcncnofifli-
mus , inimiciflimns , aftutiflimufqve ferpens%
Qvamqvam eandem cum cxteris afpidibus
nonobtineat longitudinem. Sed nec com-
munem , autpaftim , nifi in calidioribut
fol itudinibus , ftabulantem afpidenu
efle Bafilifcum j opinamur. Criftata dKitur.
Nonumvoc^ , utfort^ gallus i fid dnalogicei

habec

bet enim,ut ex rektione Autofum liqvet/a--
vid coroncc criftaeve analogum. Hinc Re-
lus diaus,Bafilircus. Virolentiffima nun-
pabatur afpis : ex efFc^lu fcilicet. Plurimiim
im ^itrocisfimo veneno fuo iiocet. Ho-
ni inFeftus casteroqvin omnis ferpens. At
: inimicitia phalangem, ducit. Haec no^
a hominum poena eft , ut in ultionem fcele-
adverfus Conditorem optimum com-
ifsi , ipfi prseprimis armarentur ferpentes-.
s/ibus,fiin concreata perftitiffent intcgritate
6toplafti,cum univerfis animantibus cacte-
; dominandum fine noxafine periculo fu-
et., tanticonftititjcohtra Creatorem fii--
npeccafle. Tanto nocumento hunc fer-
ntes naturales , Ifub 'cjvorum 'fchemate
rfonatus ille ac praEternaturalis , Draco an-
jviffimus, DEI honiinumqve caiuraniatorj
)bis impofuerat primitus. Nolumus rcliqvo-
m explicationem dare verborum- Eile-
m obvius fenfus,& confirmatior fiet ex coh-
cuturis. Ut autem inter & xs , & iupinum',
ter verum faifumqve difcernere redius qve-
nus , removenda illa five fomnia five com-
icntade Bafilifco erunt.

§; 1 1. Ta(/iiJ (^ fabuloftu ejl orPm iUe Ba-
'ifchqvo eum ex ovo Gdtltgallindcei fenioris
ovennk oriri -, & incuho Bufoiie exctudi-, vutgo
mmt. Adduceinus > '4 'am vu) i o n :^ r^anl

fabulam. Bafilifcus, inqviunt,ex Gallonaj
fcitur. Galiusinaetatedccrcpira parit ovur'
cx fe , unde Bafilifcus procreatur. In gene
rationchac oportet ut multa concurrant.Ii
iimonamq\ecalido &multo,ponit ovum ,ii
ab eo ibi fovetur , aut ab horribili bufone in
cubnnre : poflmoduni excluditur puiius. Hi
habct caudaiT» ut coluber^; refiduumVero cor
, pus,G.Uli eft. Dicunt aut cm ifl/,qvi gcnera '
tioncmejusvidiffe fctellanrur,qvod nuUa Cv
ovi telln,rcdval!diil!mapelJfs,!ntantum,uc_
refiikre poffit idibus validilliinis &c. Verun
fameaqvisperfvadcri iib; patiatur , utcreda
a Gnllo gallinaceo verum excludi polfe ovura
Veru inqva &prolilicum.Aliqvidenim cjjcrc
mentitiu, exputredine coagulatum/ubalbidi
ovi inftar in nonnullis reperiri GalJis,non ne
g^t)du.F:en emmpou;/^{vcrba funtjoh.Eurebii
Niere.mberg!i,Regii,Madritiin Hifpania,Fhy
^i(ihHift.Nat.hb.6.fol.ioi)cumgaUi a concum
bendi uju defuefcimt^ excrementum intm cohibi
tum-)C04gularim ozium-, conglobataintui putr,
concretionc (^c. & dodli/nmus Petrus Laurem
hti^^\x%inAcerra Philog.Cent.2,Hi/i. 2y.p.28&
inqvtt: ^tt^ar hx^mxXiw ftnDcf |{d) in fcqp J^aJ'
ncjJidOcdn @ctt)ad)fvvm!f etncrttjetfm J^auf '
ot;nc€^.dbalc i5Dcrso(3Cn. Refpondet ad hoc
i^ajfcf bc akr <^c6tcrcf cr ntct?t mi W J^uncr

c ^ '9 ^

^A^nc. Exciufum ifliusmodi a Gaijoovum
lic Vi. Maij Anno 1 6 6 1. Noriberga: obferva-
ume/l. Acne qvid iiic di/limuiemus, vidi-
nus jbidemiftud ante annos aiiqvot , ol!en-
iira & exliibitum inreraiia ab ceieberrimo
rheoiogo Piiiioiogocji DN. DILHERRO,-
:umiiiac nobis tranfeuntibus ^ egregi^ vifen-
lae Norimbergenfium , Bibliothecs data co-
>jaftiiilet. Repetendum id tamen: fimiic_>
lOH cfle idem.

§. lU. Qvis enim facile ac credat,gaiiurn,
inimai faluberrimum, deterr ima teferrimam-
[Ve ifliusmodi producere ex fc beffiam poife ?
[vis hanc ssqvivocam monflTofifnmamqv^
lonceiferit generationem : A ferpenteferpens
•ft, a galiina gaiius. A galio Bafiiifcus nui-
us. Qvis creda^ gaiium fenefcentem at^vc
iviratum , ubi nulla fere ampiius vis fuperat,
jrolificum concipere ovum atqve parturirtL^
>o(re ? Qy^ ilia horribilis fupervenicns Rube-
a,fubolfacereiiIic6 atqveftato natur^ ordi-
le, certo adventare poterit,ad excludendum^
) vum r Age qvifqvh tam anipliter nugari haud
rubefcis^dicpey candorem animttm : viderifne
alia ? obfervaveris ? didiceris ? Profedlo in li-
num fimum^ve recidct hoc fubventaneunu
ovum.

^ 20 ^

§. IV. Vciumam^n Levinui Let?Jf}iMi
Medicuspra:fl:ai-!tiffimus,propria, alefe, ejr-
perientia comprobatum habere tradit , Gal-
lura non edcre tantiim ovum^fed iplum etiam
' incubareovo. Dicitq; in civitateZirizara^at-
■(jve Inllil^ hujus ambitu, duos aRnolos gallos;.
non tantum ovis luis incubafre » verum etiam
Tui[ibusa:gre-abillo opere ab:gi pdtuiffe, atq;
ii:a, qvoniam civcseam perivafionem conce-
pjfTent, cx ejusmodi ovo Bafiiifcum emerge-
re, ovum contriviffe & gallum ftrangularie-»*
Ad h2EC judiciofiffime,ut roiet,rerpondet UJyG
TcsAldrovandusZ:/^. i^^ Ormth. c. i. fol. io^\
mm.6o. ^icqvid hic , aliiqve dicunt ■> e^o ne
jur/tmibus qvidem crediderim. Tantum abefi
tagaUum /dinfimumponere ytn ejmdem calon
foecundetur -, aut ab incubantibm Rubeti^ Bapli-
fcum generari credam ^ut nonnulli etiam NIU
GATI fint. Haut interimnegdrim Gallum
qvidovo fimilc', ex conglobata intui putri con-
cretione , maxime in ultimo ejmfenioy cum non
ampliiu coitxoncipere : ovum integrum una cum
tefia excludere , minime credam., Hoc enim in
watriceperficiyraiio ditiat. Utautem aVIRO
TO TUM FOi TUM EXCLUDI , NEMO DI-
XcRiT,itaNEQVE a GALLO.

V. Eiloigitur ut cum Levino yvf
'<dcrit &poirederit ChriitophorusEncelic) etia

I^har.

^ 21 ^ _

>harmacopxus ille Neapolitanus ,qvem i^er-.
aniem Imperatum dixere , talia a Galhs gal-
inaceis ova edita. Nempe, non cuivis mira de
nonftrofo animalium qvprundnm foetu jadi-
anticredendum. Alias,qvi facile credit^^de-
lipiturfacile. CumNaturainconfiliurti ab.
:undum. Explorandse ejus vires funt , qv^,
ividvaleant,qvid fcrre recufent, cunose lcu
bitantimanifeftabunt. Fundamentum com-
nentitio huic ortui dediffe fufpicamur iIlaiY ,
^ermetis fabulam. Dixerat Hermes,ex (3al-
iovo,generariRegulum, inutero five fimo.
:^am tamen non intelligi voluit de vero Ba-
ilifco, fcd de Elixir Chymico , qvo metalla-^
ionvertuntur. Conf. Nierembergm Bfi.Nat,,
'ib.IF.cap.2o.f.ioi.

' VL FalfumtameneffabMhfum efi,
34lifcumfolo adjpc6iufwe hominem ftveuUum
iliud animal r qvodprior ipfe conj^exit .m-
\erfcerefoffe., Galenus Iib. de Thcriaca fe-
jyentia refert xBafilifcmhUuaJubfava^!^^ trti-
')lici frontls apicemunita , tantummodo con-
fe5iu , qvando,fbilat , auditu , FIDEN' 6S
AUDIENTES necat.atqvefi cjvod alttid
tnimaliUum etiam mortuu attigit , fiaum mo-
nttir. Ejusdemfarinaefunt,qvaeP//V?/V<f , ftu-
dii majoris qvam 'fideiScriptor, lib .8. cap. 21.
Hiftor.Nat.atqve^/M»^meraorant , com-
B j ■ nienta.^

® « fit

menta. Innumera igitur mircenturlnterRe-i
gu!i& vires&virus.PlacetiJiud Bodini The'\
Atr. N4t.ltb.j.p.io6, Cui vtfus eflunqvam-,ftfolo
f7e€at adl^eUui Qyafi vero vifio fiatperradi-
orumemisfionem,&non potius pcr rpecie-
rumrenfibiiium (^qvaeintentionaiia duntaxat
cntiafunt) reccptionem. Iiiufi:risScaligernil
nifi ferulas ifiis mendaciorum aflertoribp pre-
catur. Confimilia namqve de lupo , homi-
nes piebeji fiamniant deliria. Qvorum Iioc
loco caufam agere , Cardanum nec piguit nec
puduit. Undegraviflime Scaiiger^^ff/r.^^^,
fe^.u Serbmoneberis.(Czx^^m)Hoctamen e-
fto momentum amork erga te , mei.Nollem eqvi'
dem frivola complura hifce librk comprehenfa.
Pergit.-Coeterum traElemus materiam deSympa-
thia. ^am cum frigidl ac pueriliter attigeris :
hacetiampartejuvanduies, Namq^ illa cujus-
modi ? Cur vifis lupis , homines obmutefcunt ?
^ia in illius oculis vis. ^dfiejus oculos non
vidi ? Num ejus oculi dorfum penetrant y(f oe-
„ ciput ad lingvam? UTINAM TOTFERULIS
„ CASTIGARENTURMENDACIORUMAS'
SERTORES ifti : qvot a lupis viftfumus nos ,ftne
ja^ura vocis. Nam terin venationibus fcio me
alupo conJpeSlum : femel ab und,inter virgulta
latitante : iterum ex montis fupercilio : tertio
tmpuellum rapuijfet. Ex cannabinafegete jdm

Iniodum adulta^ caput identidem pyomoverdt
i fpeculam. Tum qvidam ex xqvalibm puel-
dixit : 0 ingentem canem ! Ege a^ tUoyCumfo*
ciisfoififumus , iUe a noflrum nemine.Tantum
abeflut obmutuerimus-, ut magnii clamoribu*
primd perterritum compulerimm adfugam :
\ox infecutiypr&damylicetfine vita , abfiuleri-
m. Fiatin negotio compari, ad Bafilifcum,
dfpedorem ilium peremptoremfcilicet,ap'
liatio. Facile,qvidfentiendum fit , confta-
it, Videntesenimnihil exoculisvibramus
[lateriatijfed fimulacra rerum ,in cryftallino-
epracfentatahumore^recipimus. Vid. inpri-
nis hic Athanaf Kircher.in Arte Magnet-lib.j.
)art.9.cap.i.p.777.

§. VII. Si verur/i efiymirabile efi , MufieU
iutgaUigaUinacei pr£fentiam fugere exhor-
'efcere Bafilifcum, Homines invenias, qvi fi
bypoc^uftum, iri qvo felis eft , etiam mtra ci-
ftam conclufa, intrcnt, contremifcunt , fudo-
remlargiflimum emittunt & animideliqvium
non raro patiuntur. Ita boves ad locum , in
qvo biduo triduoveante, alius madatus bos
tiierat,devenicntes,vociferantur atqve con-
turbantur. Ufqveadeoarcana Natura ma-
ler eft. Usqj adeo maximas , in minimis licet,
occultae qvalitates.De internecino,Gallum in-
ter atqve Bafilifcum odio , ex Solino Ulylfes
B 4 Aldo-

AldtoynndvLs Lilfi. 4. Ormtholog.foLii^. n. 6i\
ref^rt :, hunc ajunt {mirabtle di^u) cum Gallur,\
vtdere forte contigit : aniwo trcmerfi , cur,\
cucurientem auditjtanto terrore concuti ,ute\
moriatur. ^am rem non ignorantesx q^vifd
tmmenfoiCyrenenfium folitudines,<jV£ pefiem il
lam->(^ fingnlare in terris malHmgignuntyiterfa
ciuntt GaUum itineris cornitem flbi adjungunt^iqv
€antufuQ,truculentifiimam illam bcfiiamlongi
abtgat. Ita nuUum tam grande , tamqve gra-
malum eftiCui non aliqvod oppofitum re-
medium fit. Sola mors infuperabilis fuifi^et,
nifi illam mens,ad fpes novas,qvae de durifii-
♦ mis e^iam triumphare fatis pofliint , credula_,
contemfifTct. De Muftela ]oh. Eufebius
Nierembergius in haec Az^xmK. verba : SagaX:
i^atura^ ne: ejusmodi pefiem absqve capitali ini-
Tyiico reUnqverety mufielam creavit , qv£ tantA'
vjiadverfus BafiitfcumpoUet-,qvanta iUe erga ho-
mines. Haec hadenus de animalium famofi/fi-.
rno Bafilifco.

AUCTARIORUM ZOOLOGICO-
RUM DECAS.

r.

Serpens pcr fe & exfe, neqvaqvam intel-
ligere poteft demurmurata incantantium vc-
Reficorum veneficarumve carmina : nifi fub,

fer-.

"1

erpcntino fchematc , jferpens ille perfonatuS;
)raco antiqvus , Mundi fedudor , hcminunLj
;alumniator,CacodaEmon latitet,illudens im-
)critioribus mirifice , atqj imponens.

^ II, ■-
Si proprie acceptentur , fabulofa pror-
us funt : Ci improprie , senigmatica , qvas dc_,
PHOENICE, paffim profcruntur.
it non abs re admiratio fubeat, qvi perfvaderi
ibi paffus fuerit , Exerc 233. Jul. Caefar Scali-.
^er,ut alfenfum fabulae largiretur,

Dari Gryphosin rerum natura : h. e. re-
■erente B.FranzioHift.Animal.C.^g. tantaeva-
litatis & fortitudinis, alites q\ adrupedes,ut_.
)do Leones & centum Aqvilas fuperare , ar-
natumqve virum , in medium evehere aera_.,
raleantjfimpliciterinficiamur. Placent ver-
jaGabrielis Rollenhagii: ci^m milttes, Saxonici
Scytbiciin Gr£ciam appMliffent y inhianteS;
ir&dis extra urbes,multos fpoliare fQlebantj fU'.
nentes , eqvitando. celerrime infeqvebantur
:/^4^^»;.- 5rdff/3rctfft>cnilcrl / Hinc Gry-
ihinonaforma -jfed ^ crena poeticai mn ex~
liminejfed ex carmine.

IV,

Ridemus eos , qvi totam Unicornuum
rpcciem,in Cataclyfmo illo cathQlicointeriif-
reopinantur» B 5 V.

16 iS(
V.

Cantionem Gygneam,figmentum cflc^
cumScaiigero & incomparabili SPERLIN.
GIO,muitis indudi rationibus ,ftatuimus.
VL

Cum aliud fit , pennarum renovatio, aliud
vegetx juventutis reftitutio; aqviias rejuvcnfr
fcerccredatjudaeus Apeila. Vid. fabulofa
gentis promaclius R. Dav.Kimciii ex R. Suba-
dia fuper. c.40. Efai :

vn.

Bruta inter fecolloqvi naturaliterpofle
ineptiflimi fuerit credidiire. ContraMeiam-
pum & exRecentioribus HieronymumFabri
cium,ab Aqvapendente in Trad. dc Loqvcl
Brutorum c. i.&feqq.

VIIL

Solus iiomo proprie ac naturaliter ridct
flet,ioc|.itur; non item Simia,CrocodiIus,Pi.
ca,Piiiiomeia.

IX.

Dari in reriim univcrfitate animalculum, E
phemeron dic^lum , qvod mane oriatur &mo
riaturvefperijcantae abfurditatis dogmaeIl,u
nilfupra.

X.

Pelecanum,adunci rofl:ri alitem, pedu
propriumfautiantem^ &:puiios mortuos fan

gvi-

[vine efflaeiite , ad priftinam vitam reftauran-
em,imaginari fibi , fomniare eft*

T A N T U M.

" PISPUTATIO II.

UNIG ORNU>

Respondente,
JOHANNE FRIDERICO S^\x\)Xi^U
Bernftadienfi Silefio.

VROmOMUS,
^Aradiftacas inter amoenitates^non omninbpo-
*" ftrema fuerat,dmmantiumiqvagrandiorumy
qva minutiorum^Uominifrim£votad nutumfd-
muUntium -ijucundisfimui adjpc£iw. Vidifes
ibii dt5{o ocius apparuiffe Leones .generoftjf mos
Elephantesvaftijfimosfortidfimosj^ cum Rhino-^
cerotesttum Monocerotes tjugum^ ab humana
manu imponifbipalfos. Sed ($" animdlia aliaf
qvorum dotes\innumer£^pulchritudoinejfabilif^
admandatum gloriof Conditoris , approperajfey
mminag^ naturu futsconvenientia repartaffe^a'
nimadvertisfes» Prima h£c animalium bruto-
rumSjnodus.Altera lu^uofa qvodammodo , fed

(S" ipfa

^ n ^

^ipfa fumme admirabilisj^ofleaqvaenm feve '
rufmas exardefceret in irof iNumen juflifimu
fropter intolerabilia mortalium flagitia-, ultrici
bmg^ aqvi^-fcelera eluiturkydeperdere facinoro '
fos decrevijfet yprocuratore Jehovajmulta ani
malium{pifcibm cnim aqvatilibus haud era,
opm) convocabantur paria-,in<^ arcdm nuperri'
me exflrufiam,ut in eadem farta te6fa ejpntjre-
cipiebantur.^vp tum fodes animo fuiflifCum in-
ter animalium^omms generis cohortes-, kofpita-
rerisiNoache? cum intus faetor opplcffetnaresy
extiis cadaveroft fluitaret- hominum beUua*^
rumg^ flrages,flu5im(^ decumani mortem mina-
renturprdifentiflimam.NonyCredo-itripudiabare^
fedperdius ac pernox Numini allegabas vota,
Hoc confifus non fecurus tandummodo tfedplene
planeg^ tutus ejfe poteras^ DEUS te confolatm
efl^ DSusauxiliatus tibi,BEmt^bi tuisj^ affatim
patrocinatmefl.Dic age , utrum nop fit nefas fla^
tuere •^unicamfpeciem tu-m periiffe djT interiiffe ?
Tanto f tantas tiim pro omnibus gerente curasy
Domino. Sed ut nulla tam formofa facies efty
qvam non afflarit fpurco ore anus \ fic tam fan-
&um nihilj qvod non violent audaces. SermOf
toto propemodiim freqventatm orbe efi-, Unicor-. ;
niidiluvio i^ttuH^t omnind-, nuUum^ deMono-.
^erotum fpecie fupcreffe individuum. Vindica'.

bimafj \

miit mjuriamy(^ dignum olU frocurabmtiS
<€rcHhm, adjutore DEO.

LAPUT I.

BLENCHUS,

Monocerom mtatio ^ formatio. ^

UnicornudiciturfarsCrucuChnjli.
, Sumiturpro minerali. , .

. Continuatur tto Wa^nu^oj;, evolutio.

Danturunkornespifces. .

Lufitanivideruntavesunicornes.
\ Monocerotes Vipers, c^ibusCleopatr4 ufa ^fi.

Caftigatur Cardanm. _ . ^.^

. Scara^^os umcornes s inter Salernttm <f

Neapolinvidit Bartholinus.
. Afmusunicornis Indicus.
0. EqvutUnicornisSaxom£ 6k5l. DivoJOH,
G60RG.I. donatus.Similes viftfipefum ab

^diis. . - j,

/. Invemmtur Boves Vacc^i unicortes. Uuc

refenmturBorusfidiBifontes.
2 Mirahile ammal Oryx explicatur. _
3^ Rhinoceros exitialis Elephanti hoftis expo-

nitttr

Nonconfundendus Rhinoceros , cum Mo.
riocerotc.Cardanus accufatur, Defendttur .
LmScaHgeri. ^^^^

„ . ^

IS' limcormt fubftamiv} ^car^ ipoyr]v h l
tnveftigatur Ejm Synor2yfi,a,

_ I. Monoceros,voxorigine ^^^cacR

Ex ao,(^ cnimScKspag, ortum nomen M..</.
, ( ^f^JT©^^) Atcicopronunciandi more,

proparoxytonLim. Latinis eodem prorfu.

knlu , umcornu , (jvod unico duutnxatin.

ftruaumcornufiet,audit. Aliis Unicornwu,,

uq.ote^^^/^,/,;^^^^^^^,^^ ^y.^^,^^ ^^^.^^^^

<fEfebio Nienmbergio ^ickm.Ne/lor Novari.
f«//lubvoc.unic.p,io2. Unicornium qvoqve
dedinan pofTe ait. Idem fere de Monocero-
tcttitnrranafc.Joh, dejanua, dum Mono-
cerus^Monoceri , formari pcrfTe , probat. Sed
ha;c PhiloJogorum demandanda Schoiis. No^
Itrum eft TroXijG- niMOiv vocis evoivere foJicitei
inqva tant6 qvidem proJixiori defudandum
curaeft,qvant6majori nobis futuro emo- «
lumer to efle poteft, ab ^qvivocationum «
Labynnthjsexpeditaveritas. Egocnimfic
ltatuo,pieras4UiJas, &ranti\m conimma-
ncscumobfcuritates , tiim etiam fabuJas "
deMonocerote,nonnifi exfupin^ vocum
confufione propuJiuiaJre. <y
n. Univerfim ioqvendo , Unicormi
clicitur,tam de rebus ^^//yf«W/^;^, qv^m natw
raltbus. AdprimamcJa/rem fpe^at , qvando
mdiafttptis^Ars^ inQrmQhrifti, Unicornu,

tefti-

^ 31 ^
:ftibiis Ireneoy JujUno (f TertuUUfio apellata
m. Occafionem TertulJiano praebuit locus
)eut. XXXIIIji/. Verba ejusTunc ex cap. Xl.
jb. contra Jud, Chriflm inqvit, in iUofigwfica-'
atHr^taurm<t ob utram^ difpofitionemy aliis fe-
usjut judexyaUis manfvetmyUt Salvator ,cujui
lornuA effent crmis extima &'c. llnicornu au-
em mediaftipti^palm. Qvae tamenTertulIia-
li verba,non exiguam Criticis peperere curio-
itatem. Expreilit vero Jucujenter renfum pras-
D.Georg.CaHxt. innot.ad Lipf. dc Cruce,
"yn.Dilherrm in Animadvcr£ ad Crucifixio-
lem.Unicornu cnim ideoCruxilla dicebatur,
umwt^vod in curvuni emineat & acutumr
^arttm (jvod fine pari, in medio ftipitis r velut
n mediaanimalisfronte exftet. Vid. Nobiiiin
krtholin. cap. 23. q. 149 & leqq.de Unicomu.

%.\\\. \viordine^tio natuyaUam acci-
3itur vel pro mineraU ^vd animaU. Scilicet in-»
Bobemia , Thuringia ^Moravia6^ qvibusdam
Mifniae Iocis,Iapides e mineris aliqvibus efFo-
diuntur inftgnem contra Epilepfiam,luemqve
epidemiam , febres maiignas , aliosqve detc*
rioris notae morbos , virtutem obtinentes.
Audiendus Germaniae iEfculapius SENNER-
TUS Scient. Nat.Uh.^.c. ^.p. ^2j. eft interU-
pdes porofosprimo loco meritd expUcandm iUe,.
^[uivulgoproMQnoceromCQrm babetitr „ aUi,

Cornufojfle appeUant , In Thuringia enim^ut a
Bohemid ,^ £5* aliis locls , imeniunturtalik
^ornua : imrno non folum cornua ^
fed ^ alia ojfa : <^V£ ad vulnera fiT offa fra6lk
co?igluttnanda ulcera^ fanandaiUtilia effe pr^-
dicantur. Inprimis autem "? Cornuaifla , non
farumin Epilepfia , febribm maUgnis--,pcfle , al-
vi torjnimbus in infantibm , aliisi^^ morbisfd'
nandi^sihabcre ufum-, experientik docuit.llnde e^ '
tism vul^d pro Cornu Monocerotis venditantur,
"Sf eriim a genuino Monocerotis Cornufacile dif
cerni poffunt. Hinc fabuiae occafio efl: data,to-
tamMonocerotum fpecicm indiluvio interi-
ifle , cumfubinde Cornua aqvarumiiluvic^
in terram deprefla, & diu hadenus fepulta, in
multistedinvenia^^nturlocis. Sed decomrnen"
to hoc iigemus infra.

§. iV". Nunc perfpicue & ordine efto*
iftendendum, fprius enim noneludabiniur a<l
exoptatumveritatis portum , cjvam ubi ambi*
guitatum praEternavigaverimus Macahdros;)
«jvot modis inter anirnalium cohortes, voca-
bulumMonocerotis acceptetur. Dantur ni-~
mirum inter & natatilia,^ volatilia^dircptiliay
€^ infeEla , & grcflilia, c[vx Unicornium deno-
minationem fortiuntur.

§. V. Natatilia qvod cohcernit ,addu-
Xerunt fecumBatavi ex India Orientali reT
^ucesAn. idoi. beftiammaritimam > ingehi-

tiia-

r • ^ ^ ^
1 infigftjtam Corwu» ejus iconem nohU dd-

hsCimm Vir C/«yf«/ lib,2;fxof.c i^.rdiqufr,
Itppodamtgtnm quoddao) fuifle,adfirmanC
ilii, alij aiiter fenfunt. Quicqufd fir,re$
:erta eft. Anoo »576. MArtinus torbtjjerus
n Ocesno Septentrionali, inter ingencet
rlacieimontes, Unicornem pirccm, cornu,
luahus fereulnis,enafoprotuberaiMe, of-
•endit, Ca^.^b £»/lib.2. hift. Ind. Occid.
:.z6. OUm M. J. 21. c. lo.ioquit.- Monoctros
'ftmonftrum (mallem abftinuiflet injuriosa
lac, in naturam vocei Olaus) marinum. bi-
\ens i» frome Corau maximumyquo naves ob*
viMpenetrarepoffit. ac defirHere & hominum
^uitttudinemperdere ,/edm boc.pietatdtvini
Numtnuy naviganttbusprovidtty cum firox ftt
bac bctiua, tarditas/ua, qnam babet maxi^
mam, provi/a ttmenhbta ejtu acce/}um, fugam
:oncedtt. Hujus etfam pifcis meminit in
McBoccrbteAlbertusM. arq; Rondflethii
Coiif. etiam Clarisf. OLEAR. J. ?. Itiner. Pers
:.4.fol.i7f.

§. VI. Ex VoUriUumoHmt, adduxit Uni-
cornu mant*4 lib. i/.hift. ^animal.c. io.
Srmiliter in jEtbio^, Unicorhes repcriri aves,
DfW»(Scriptor Hiftori«Per(?cai,utex Cor-
Rel.Nepotis Conone, <&potisfimt)m Athc*
Bao.dif€iinus,;incmorat. /:^/f/^Ar vifa eft,
^ enavi*

^avlgato mati rubro, cum Sdlimannus lEu«
nuchusclaflem circumduceret) avis unicor-
nls, tefte Ludoviio de Urr^ta^ MoKacho Fran>t\
l.i. hift. .EthiopiC.p.544. MirabiJe pro»
fcdoeft, quodp.50.loc. fupracit. Dn. Tho-
mas Bartholinus refert; Bafilifcunu unico in
fronteyCornuconfpituumy Roma Geniium,na>'\
turH^ Mater, non ita pridcm -ea fpecie /«//>»|
^uam fnihipiBor exhihuit^ |
%. VIL V.^i. Reptilium phalangc, miilta ,neti
injucunda, ptolixitati ftudendum foret, ad*;
iluci ex Alherto Magno & Z7/j[^ Jldrovafid^\
poiient. PrzE omnibus tamch adducendusj
Joamis FesUyigiif illius inquam, inter Anato* j
micosTnoftraeattatis, miraculi, Iocuseft, quoi
^pud CircumforancoS Cairi, Monocerotesi
fiperas, teterrimo vcncno praeditas, aliquo»i
tiesafc vifas fui(rc, apud Bartholin.pag.^o*|
teftatur. Mametikias five Regias nuncupabani |
;^gyptii, & his ipfisadubera applicatis, Cle*
-opatram ohm fuifle ufam, memorabant. In
Subtilitatum libb. qu^dam r Solani foliil
prodduntem,viri<li & croceo inlcrdiftimflum
xolore, Cornu, in ftontc,ultfa digiti iongitu*
dinem gerentem vetmicuhjm, annotavit
Cardanus. Exiftimo confondi aCardano os, ;
4id quo4 aniaiQgti» «ftcartikgiiu.DeCoiv j

«Bquat* j

vu quaritur,undeaoimai denominadonem
|uoq; trahit, non dcquacunqi tenacf, fpis*
Sq,- in cartilagincna , fucccffu tetnpods
ibeuotemateril Idquod& Caponibusreu
a ftratis gallis aeciderc, nec novum eft, nec
niruni. Neqj muitumhic etiam morasnur
loaisfioii Viri tabii Column^ Erucam Uni.
orncm,quam Bixota-zr^v ipfe, cx lotendendi
gtJO ^H^^ii^s^^ j^v Hit/^sTjyf^qusB nocifera
ruca fort^ LatjnisdiGStur, falutat*

S. VJIJ. Sunt&infedisfuaqu^edsmUoi-
ornua. ^caf^ab^or^tm^noti bicornium ii\q-
um, quos Germani ^^vout vocantj da*
Lir fpecics rarior, 5c licet rainus interAuto.
?s frequcntata, IlJyficis taraeti commanis*
ma. OUym tFomium, audicadus

■vilwtri^ Vir 7roAyfut^<Tat^ Bjrtholinus
ft.* InCampanU, inqmt, Satermm inter^
leapolin , peregrinamihni nobis occurrit, e^
icie, qua depinximui. Unicorncm vocavi^
raterdo^tsfiworum, dlirovandi fiT Imperati
ntentiam, ^uibws nomine Rbinocerotk re-
Hus fortajfe venit depiQui. Veruntamcti
is misfis, (miflb etiam amphibio Cam-
hor)(juadrupcdia, ut,fi forte yocabuloructi
ncipitia, qu« offendiculo plurimis at^j
rrori fuerunt, ofFenfa explanentur^ duccn-
aadexamen*

«ft * . M

I^. Tanta hic rtovitet occurnt ^itf-
«as, ut noti roirer amplius, qui ttidliicn J
t^uodin dcfcribcnda Monocerotis naturaj
nufpiani inter fc coovcniant Autores. Undi ,
TOuUrs, fabulae orta furpicilo, plurimishat*
feredubia & ouUis non anxi*, circs Uni-
cornu,curac. Datur namque (t) UnifornM'
^fininumt ^i^e Aftnta Unicornid lndicu$. Ei
iiocgcnusMonocerotisaPlinio cumprimiS
Isb. II. €.1^. hift. n3t.atq} Ariftot.Li.c.i.Kj. c,

decantatisfimum eft.Et licet pro Chyme^
ra, huncafinum Monocerotera fulipcdcm!
iiabeat juratisfimus Unicornuum Wo^nAh'
Uredt Mdrmm^ quod l nullis, noOro hoc ft<
culcqui !ndo8 & ahas Vcteribus ignotai.
id>CTunttcrras,vifusfitacobrervatuSifru^j
Ytratamened, acaccurate refponfum eip
«8.a C?leberrimoBarthoiino fuir»

§» X. Adhxc (2; Eqvos Monocerotes in
veniri, extra oranem dubitacionis alearf
tlV. Islon multi adeo practerfiu^tcre anni
ijuando^ gloriofufimie memoria;, Elcaor
Saxofti*, Divo jOH. GEORG. I. a quo
■4 amKracchio, ^uifuprcma, inter Carfares
anos meruerat (hpeodia, tiec ignotus IXrM
itkUvttnfibus cire poteft,eqvus quidam U'
nicornis, cui annuatim f«mcl deciduUti
Cotnu Tcnafccbatur, dlono datus tft. Di

Stn

Bltnii & So/m ceftitnonUs cum
ufpeaanonnuHis habeantur, ('(juan^uam
iccurarenondt rcfutare) n hil hk monc
>jraus. Ciansfimus V-r, Msdritinfis in Ht^
Uni^l^byrwlog- frofefforyji^bannes Eufebtm
^ierembergitu l>b. /.hiii.naf. Adm.c z.U:
lula PhUippiCa, equum quendam cornu»
um ex lodia alUtum vidilfe, aic In ftabula
^rimipit Stiliamii eqvum fior.ilcra vidit, f te*
bnce Thorna Bsrtholino) fuperioribus an-
^h,LeoAttatitif. magnitudiae cxtlem., le<i
'trocia iummum.

$. XI. Nec (^) boves non funt in oatur&
jnic0rn«. Blinitm , <jui voiet, adeat Kg.C
ti.Mihicjusecrte inconftantia, dum ounc
lolos Arinoslndicos,nuac boves etiam cor*
auEosconcedlt, arridere nequit. Nataht
aistamenbcus ^thiopia eft,& Indu. C-^'-
ar etiam debeU.GaU, xnHercyniaJiivkhovtt^
m media fronte, cclfutn,6c direaum quod-
dam Gornu geftantcs, reperiri fta>uit.Sed ^
Vaeeafi Umtkrnes dUbi uutriri, cenuja «ft
Aufcuitandiim Scaligero %xm.ZoS. Selh7
bk putamu* : in eodem, qttempltrs mem9^
Mvimm^agr^, Zeil^ omdi, quad efii». Mtbf
9m4^vaicalmtc0lo*e atm, cHtn (ervtnte cor^
nibm. Muof idcsrcQ Cervias appelUvimtti^
dlii^- mmtmm t fronte medta pnMt Urnu^

^ *

f tdali majM^ turvitate fupina fifr, Hs^e ex

tt\Ax\oTitLudovi(iVdrtomanni','?iC.^\\^tXiOi\
Zcilae apud Snltanum talismodi funt vifa,
vacCcP. Kucnonincomrnode retulerimuj'
Bifontes UnicornesXn Bornsfii T^/rr^f, quos
Gcrmani vulgd 5ie tK^fOd^fett vocant. Vid.
de his Erafmus Stell» J. r. Antiq. Boruff. a
calcp.BartholinusBironcerojllum inq; Bo.
rusfia frcquentem Unicornem, eundcm cflc
putat,cum illfstquos inHct cynia filva obcr-
rare, Cacfarfcripfif.

§. XII. Sed & f4.) non praEtereundus O.
RYX monoceros eft. ORYX autem,f ut no-'
tnen cxplic^mus) 3 fodiendo didlus. Namqf
vel obrequiem, vel petulantiam, faepiusa-
proram inftar.eruit terram, non capire,nort
ore, nec cornu, fed pedlbus, nc orientem
Solem aut Lunam intueatur, nigriori facic
feobrutufus. Ofyv» cui aniniantium fpC'
ciei* accenferi debeat,divortia fcntentiarum
videas. jP//Wa/ lib.ii.c.37. & ColumelIJ.r.
c.i. ad Cervorum fortem : alii ad afininum
genusreferunt. Quicquid fit,cft & raanet
Unicornis, Oryx. Parr/aejuS Syria, PaUfti.
na, Getttlia KUk^. Inter deiicatiora haberi
eum gulaetijinifterfa, cx Juvenali difcimus
& Martiali, Jiwcnalis cSniti-
' ^ ' Bt

# 39' .
Seythu4 vobicres, fiT ^omuf^

ptermingensy
Et Gctulus Oiyx. — "
(fortiaUs veroHb. j^. epigram.9^.
Matutiijarum ncw ulfeima prsda feraruro

Savus Or jrx, conftftt, (jMod mihi rooff
tg caoaDQ..
itis p4E*entjsfiinjiis Oryx . roagtiitudo ci
3<dioci-is , coior capono fimirss. ^gyg"*
lifri Reges orieofi&> SolU tempus accurat^
>[pjoratarj,Ofyges confceDdcre folebanu

jiro ufi horologio. Scio tamcn oegaEi i
^>aisfimo 5?^fW4/?i?,qM6d ob corporis exiii.
atm.vehercr, revth«re(jf (eflbrcm poliiefir
>iyx. Sed hajc huc non fpedlant.-

^:, Xni. Soius,ni failbr, nobis(f.iteftat
\bimceros, Vox p^rinio, pofl:» te&iffa4«r*i;
^ufi confoirio ejus. cum M£>nocerotCrCxpi^
a nd a , Rh ino cer os. verd «r^' %m ^m fi^e-
aaiQ„5i: >cf>^5, Corou, qMod minaciist*-
ivumat^i Eieph^nfoctia^fn lerale^cnaribus
»rofainuium gerit, dicituf. UncehQfl^io«s
i^ruti^ iib«ralisfirai, juxia PhyfiogBO?

, a li o r u m r«pp«henfore$ fu n t & a d uQCO
Hunia iuiplvifce r>afo rolenr^Rhinoceroii»
,afu m haberc di cun turMartia .i.^P%r,^

puerindjmn:. Rhimceretft babem»

F.htfKOCfroshumi]ioraliquantumEIepbaii
to, fialtitudinem,-niongitudinem fpcaci
parcft, Ungulas bifulcas habet, buxei co
loris tcrgum, eocji ab impcnctrabil, duritif
dupIicato,tanquam perpetuo thocace,a/tfi
ver^u Camerari, c. 25. i.i. hor. fubcifiv. qu
(f ip/eex Pautojovtot/ih^e petiit, ex Camt
w4r,»ver»M, i>4«^/«yiahiftor. animal. c.u
p.iiQ.)protcg.i.ur, armatur(jj pedali ofleo!
cornu fupra nares eminente, tjuoferire atq |
transfodere fub vcntre EJephantum^, 1|
wmvdcv hoftcm fuum foict. Incredibilem
namqj natura paren$,ex occulta qualitatun)!
vi,antipaihiam, lnterEiephantum& Rhi.|
lioccrotem fecit. Annofalutisi^ij. dclatusl
unu&adtufitaniae Regcm, Cakndis Maii,'
quem Rex biennio p6ft, fpe^aculi caus^,
Ulyifiponaciim ElepSanto commifir, vicitqij
Rhinoceros. A'q; hoctam ccrturo, utnoo!
dubitandumampluVs. Vid.poft Fauiumjo-
vium, Cardanus Ux. Subt. deanim,perfe<a.
*ol m. ^zS.Si^i^. Sxercit, 20$, fed Fran^J
loc, cic. Adde a Thom. B^tboUn,dt UniJ
cornu, interaddenda adpag. 147. De Oaa>^
via Augvfio '\^tmm\mmexSvetonio cap.
4^ Utproindefruftra fint, qui tcmerc hoe
©egant^ YiditidlcaiAnn, 1515» Ulysiip.ite* \

/

m 4* m

rum fub Emmanuele Rege, Damianut I
GoesEques Lufitanus.

§.XIV4 CavendumautcmfeduI6,ne cun»
Monocerotc, Rhinoceros confundatuf,
quod pasfim commiflum ab anti<jqis fuiiTe,
legas* Ejusticm errati reum agic Scallger
Cardaouro excfc.rosjed.l.inquicns; ^ucna
Wdto fatO)aGramm4tkeruMferula totits fub-
iluSiui, tn fhilofophQfum pUgat tncidt/it ? Ne-^
^ueo tibitCardane of ituUri^ qui Monoterotem
fub Rbinocerotis nomin^ pinxifti : qvum du4t
fnt beUualongedifitn^isJima' Hsec Scaliger.?
quem tanti nos ahoquiQ vcnerauiur, (^uanti
fuum illc Orbis Dt witor Horoerum. Htr
interiro nondefendem^iprum.Profeddin»-
juriamCardano intulit. Contrarium emm
Cardaouslib.X.foj, m.^zd. Edit Bafii. pef
Henric. Pctri edita , defendit. Poftea.
<^uam enim Rhinocerota definiviflet,& a^f
Monocerotem acc^fFum parare deftf-
waflet, hasc ioterrerif : €onf^4t, bu»£ ( fdH^
cctRhinoccfotcm, decjuo ha^leous locjiie.*
batur) longiahum effe a Mmocerotei cum
SOLllM mMimS SmiUTUDINE coSU'
dtt. Nififortcadaliuia Cardani tocum at-s'
tendatScaliger, quaJem tamcqBul]ibiiac&
depreheridere nobis licuit. '
. §♦ XV. Multashucusq,-, Mionoccrotmi^
^ecics habiiimus» Quan^uim aon x^v^

m m

fubfbntiVetqu^ttadjedive ita QomioatAs;.
Nuocpoft genertlitcr fic iida Unicornu»
aaimalia>id nobit indiigaQduii] reflar,(]uo(I

Ebreeis C-aN*J 6f«84»Ar,t)a£;(^uiJorn^
C4tf6Lycort3ti»/M/#Ajicoroo &Lioocorno»,
•liis aHter confvcvit dppelJari. Hoccjuid:
fit) ubi fit , & quibus praeditum afFcd^loni-
hxxs) nunc porc4 iiSiia|^a4«m rtftat. Fiar
eroindt

ELENCHUSV
I>eftn'ttur tlmcernu..

IndmitAtnMpnoceKCtk ferocUm UttutffB^
Mdflrttit. Efi animAl Solivaguvt, Exami^
natur Idakb. AgA ^ OratorM Ttirctci tefti^ \
monutm.

j, Unic^rnu a Dfo ipfik ccmmendajtuK ok (,or.*

titudintm^ cekritatm..

Eft Arahiai Syridy Tarfaria^ ^thioj^a: ar^

Jttdiainxola. Dtio Mecih^^ vidit Unicats- ]

»ua^J<hbiJiisfiwmVanomanntii. t^erfaf^umi

fiex vmlt A alit .
p MAgnkudp^ figura^abitui (OK^,ork ^ nox^

Mon9ffrotf4 adducttotur.
4» Negliguntur nmnuUorttm vitii/tigationef.

D^tttr ratitf.. EMtffatm comiliatur

Var

©

h ConfirmAtur argummtU exiffentU M0ti§*
cerotts*

l Magnates non defiitumtur llntcormBas^
quA vifunturpa^rn,Duo viditAtdrovandus,

). Standumefi exferientiii, fenft^m (^ hifiO'
r vck fide.

0, Refutaturfabuk , quH diluvio interierie
Umcornu.

u Utrum Unicornu fit ]Jlexipharm4cm uni*
verfale?

^omodo dignofci UnicQrnu verum akA-
^'^'duUerino posfit f

§ . I. UnicorauCquodeinpraercntibquiV
mur; ffi bri/tum quadrupes, unico eo^ prd^
fongo cornupraditum infronte, indomnum^e-'
toci4fmumy foiitartums Araha^ Syria, JEthi-'
opiaat<juelndiatesquainio(ens^ Bqui magni'
tu4inem, jubam ; caput , pedes, crura cer'
vina, caudam caprinam aut fmUam hahens^
iirUfimaw}^ vocm edens. f ormam a ntma,"^
lis,ut omnium rerurn, homine excepto, i
prioriignoramus. Dcfinitianemea propict
aceidentalem,a proprictatibu&5c aQWS^^uj''
busdam diftini^ivis fumtam, eamqi ptoti^
xiorcm damus. Ut pofiTumus, d6n, ut dt*
bebamtts, (aiitet enim ncc licct; procedi*

4^ 44' d
fn^.Brutu quod fit,quod quadrupcf,quod<}ii
unico inf?onte infignitirm cornu, dubiCj
vacat omni,DenobjlitateCornu iftfus di.,
cemus tnffain peculiaribus nonnullis quac.|
ftionuna appendicibus^ Sequentia vero pro-
bationibus corroboranda»

§» II. Diximus Indomitum Cf* ftracisjl'
wum. Dicit idcm, ad Jobuof), DEusipre;
ttu^qmd volet MeMceros (nb. perperam
nonnnlli pro Monocerote, Rbinocerotem,
invoceci3i:<'^bic& alibi fubftit»unt,con
tra quo8,praetcrLuthcrum, ftat verfioLXX.
Interpretum,Gallorum,Ita[orum,Hifp8no-
rum» Angloruro,Belgarum; ut de Drufio*
Schiodlcro,Ftacio»iiisqj n»htt moneamus)
punqttid^ inquam,vo/et MomceM^f/ervire ti^
^x? aut morAbitur adprafepe tmm l nunquid
^lligaku Monocerotem ad ari3t]dum y loir§
(U0? AUt (onfringet gkbas valhftm p»fltei
liinc Vr^l .XXII.iz. ptrfecutorum Chrifti
truculenria , Unicornibi)s non fruftf a c^-m^
paratur & Leoni ponicur ad^btus. Saha.
»;^,conqiieritur MtlTas ,tx ere leonis, k
^Qrttihus Xtn.itormmm btmditatern mcamSoli'^
^irinw quod fit, ex mult^spatet argumcn*
tis. <Jrwfr4/eeft,& id infallibik InterZooIo-
tOSjomn.ia ikvioris indolis animantia, qua«
|ia. funt Leo, Pardus,Pa|irhefa, l:lrfu8,foliti>
dine gJild«i:e. SptiMU funt, qvia avia flft |

* ^ . . . , r .
\> homfnum adi^eaa r eiiVotfsfima inhorjj;»

aturtesqva» Rarisfim^ iin hominUmi nill
jvod cornua d^ciclua invcoianJUr, ve-
lit ^otaUtetn. Hinc cjviararumeO^tha*
um clt & carum qVo^i.Itti^eqi '^^^^''g^'
lornua icar i^oxm & rubaantivd fic diaa
lon fuiffc qvae ( Orator Soly*

nanQiapudMaxinnilianuOb Impefatbrcra»
Svlarcus Schcrcri antc*b)urar3m Chrtftia-
lam Religionem , dtaus , & Ulyrfis AldrtJ»
^andi populaHs) r/>«»* infrcqventi ,pri*
mariorum Virorum corona ^uru^ea prolo^
qvi: /i i» AfMbia ^ftrta vtciife gre^d-
tim , ut sftntnm , ohvcrfAites MonoccrotiS^

§. f ll. FffrtituMnumt]uii DEUS ipfei*
did. cap. ^Q- V. /4. depracdicat , ad Joljum^ ;
nuvqvid ftduciamhabebu in magnffortttudi*
fie.e]m, Etcap.Num.XXlH. 22. Deui ed«xii
foiruhtm iUufn ex Mgy^to, cuiusfottitudo fimi-
it4 eji Monocerotit. Eadcm exaile habemuf

XXIV. %. €tleriaitem Monoc^roiis tion
'minoxem i qvam vei Capre^j, vel Pantherfc»
vel Lcpori s vel EqVo , vd Cani rcBdkanaui,
Nocanter enira Plalfti XXIX. 6. CedrosLi
ta ni» ]c\i0^2^falmr(facere dicitur, no n fccus*
^tqve ftlios Unicornuum. Et qvidni agillii
mufneffcpcffiticum 'corpOnsmole null*
|)r2tgravetur. AUcres ccrte 6c bcfti» &^
&<)Bni»€sfun« f foites qvi fuat»

Vel exindecertumeirepotcft, qvia paffimin.'
ScripturA S. Judxis, Phoenici»,SyriK, Arabixq
accohs proponitur. Non igitiirhis omnin^
caruereanimahbus. Manifeftius vero coUigi
rnififalJor)exPraImXXlX. <$.poteft.ubi dict
^"f^^^jf^reillas ( Cedros)facis,ficut vituluM
Libani,<5cSchirion ficut filium Unicornuum
Conjungitur hic cum Libano & Sirion, in ter^
tio qvodamcompnrationis , Unicornu,& ver-
fufcqvenrijCumDcfertoCadefch unde ra-
tio confurgerc videtur non Jevis, contenti a<l
contmcns obfcrvatum hic fuiffe refpeAum-..
J^thlopU^tf^jnJi^ inhabitare tesqva, gravis-
fimi tcftantur ScriptQres.Z:«^t?wV^^ de Farthe-
«f4CvcVarthomannus,Bononienfis , qvenu
Virum,optimumfiJutat Scahger exerc. 205.
duos Mecch* vidit .Monoccyotes^ qvos a Mauro
^voddfn^&thiopi^ Rccido , ut cuin Sultano ar*
«loremmiret adfinitarem^transmiflbs fuifle,
teftabatur. M. Pauius Venetug qvi multos ver-
fatusannos,inter Tnrraros ,Orientales potif-
Cmumfuif, Jib. 5. de fcript. Orient.c.15. dc^.
Kegno Bafman, referr : Eiephantcs atquc Unir
cornesm magn^ibi reperiri copii. SimiJitct
l-eonhafdusiXnucl;itoI|f / AuguflAn, Medicm
in Urjentc,fea qvodam Persa accepifle fcri-
^^^^SopkHp»,FerfartimRcgcm, Unicornua ajlV

^vot

vot Samarcandi alere.* Thomas Barthou»
usloc. fuperius citatop. i6^. ^ feqq. Tefiav»
'ir^int^il^idtxregmChim', nliq^vis^ btdidtr
rcUi inEitn^mmp-amfubindM reverjtnaut^
tercaiwis^ve-, qvasscumfurtivo pede itinerum
dflftatm emetirent$ir ^pr deferta Jraifi^,
icuitas didsfolkuAines ^ ohfugs metttm infil^
is hivm^fera ham Momcerctemtutmtg^de*'
ingittir «, nm fmeterrorlsftnfu vidiffe \fed tan»
I effefedtmveUcitatei ut tx ocidbs derefent^
(hduUayacatratiorem^e&antiht^fmcmtem*
Utief^tWfroii^puerity

§. V. Reliti^?a,qv3emagnitudinem,iigu«
sm^luibiiijmcorpcri^, & vocem Monocero-^
s aitincnt ^utbreuitati ftudeamws^conjungc-
ius,n6nfmc teiftimoniis timtn. Poi^ Carda*
ij,cujus fnpra notabamus locum,adducendu6
caliger lE^ert, ioj. Unic-ormhus equimagmtu^^
01 crura-, p€des,capiitte!rmpiiiceiotM
<ha,rarion hrevior. Coxie viilofie.lCorHummh
itegmm t^itea vidiMm : ^lia afihk Suhftthum
mm > unumfuidttteum accedms maxtml ad
^ixeum : Unum fuifumteum. Btiam habe'-
mfrt^Uf^ candidum. Vocem y€lianus ■ari*»^
^v anfiXt^aLiCfy T6iici)ysymo!^7riV i PiiniUiii,
mgrtum gravem : Solinus,horridBm vocatj»
aciunt huCi C[vae inpraEle^. jZooiog.dc Mo»

i

, . , ^ 41 ^
lna^irtji habct : Voxpropyi^nomn certunt m
habet. Nieremhergiutait; vox obfccena^^f dira
CatUdf Monoceroti, iytCdtu^nonobfcurum
^vod varia iii vox fit^ro vario adfeEiji. Libidi
ne accenfi horrenda^ eduntvoces ac ingentibm
^esreplem clamoribuf,

' §• VL Hicnuncc3j?rapripteritt)Ui$©perl
iqvade Ungalisypedibm,CornuicconC\m\\\hm
Unicornu prxdicatis , nonfinecontentiosi
autGrum contradi<a{one,tradi vuIgofoJent^,
Alii enim W»^«/^»fGiidaiti,fiflam alii: alii vil'
lofos/ff//«,aiii graciies & gfabros ; alii bicubi^
talc,alii minus majusvc cornu, & hoc vel cine-
Ticium,velnigrumjVeJ furcum , qvidam etiaiil
fpJendidum e/Tc ajunt* Minora certc hac funt)
tjvam ^vas multis egeant conciJiationibus.Va*
riant Joca,variantindividua. AJios in AngJiaj
aJios in Gernaaniaf ejusdem tamen fpcciei vi»
deas canes. Etqvid mulcis ? hominum ipforuj
tantaeft varictas>utficum iEthiopibus Ger«
ttianos, hoscum ItaJis , ItaJos cumDanisi
'GTOcnlandis, LapponibusjMofchovitis, con»
^iiras, niireris fupra modum. Id interim non
xapimus, qvo fenfu Scaliger cum Vartoman*
Jfio,manfvetum Uniconm pronunciarit ? Ego
<:ertecumScriptura S.qvximmanem ei tribu*
^^t ferocitatem,& experientiis aliorum faxini..*
MtrHm Barthoiino faciam , & llatucn*

fli 4P' ^

irtepmc ih Ithftifclim Vaftbmihfti

Tontextuiii alrqvid yhioJi ? Si taihth aJia excir-
fatioi t juvairaus ute4<cflet,drcenduin forer,
iong^^^iiosifiios i V^totasnno vifbs Mono*
cerotes,i8rcijftoail«{: WvcfaaioWc initiga*
tos;Sc efxpughatam qvadantfiriflis indomitam^
iHam aJMsferacfamibj/rc. '0c Iseonito, Ur*

fis,P^rdrs,anitodiiim^o<;iilJiilis , idcmt^rtl

cofrfnaft.

$v Vli/lHjs ita fc h aWntite^^
^ama vei ^ud^ciat vel |)minacia ara- ^>
|)1iU5effc veKt, qVi confra toVdivjiia)itf. >>
taana^c derjf/)?flw/i Mdftotem^ yf^p^
f?jo}jia opponitre fe^noh dubitct? hon Vcrc-
atur?to^itirr: Scri|itiira S. & infign^s,
J^onocerotipaffim ^dorhat l^udcJs. Noj
pro noh-Eritc Uhicofha hurit r^ptfta-
fcjmus ? Corrqveritiir natura ipfa , & fuam
loqvaxih apologiam cft,d6m, hon fruftra
us^vc adeo pro anima Jfbns Vigilcm fui^de, i"»
rerum Cohfervacorcm , ihilahYis dfltiVii
tempore,ingcritidehtidem. Non frulh-a
gcneratfohis c^usttiafm conccfrirai.l^ere.
witradividha , fpecies jperehhaht^ccf t^.
5uMisScaiig^^^^.^5^.5^.^.^ yij^
ieejrctaliqtnd^ dJiretur infvmii VMuunt.
^od lortglmajii,mnaft&Jt efetflagitium,
PAm vmiminqPantitate^m corpm.

3>

il

I

m s"' ^ .

Nos ipfi hadenus, qvot Umcornuunij
paffimadhucfpecies rint , fupra vidimus
prolixe. Viditduos ,>6<tT i^o;^:»)»' fic di-
aosMonocerote$,Z:«itfwV«/ de f^arthe-
yy mayciyi feculis abhinc duobus,totum Ori-
ente curiose Iuflravit,per ^gy pru , Arabi-
5' am utramqwiEthiopiam & Indiam, ut iti-
neristotiusoftendit ferics. Is Varthma^
(verba Bartholini funt ) tum Meccham^
5' fplendidam ArabU dgfendurbemy cumfo'
. cmMamaluccUy itincru ordine ^ pervems-
. fet,luftratoprius celebriMahometbis templo
5> adaliudlatmVani converfus yMonocerotes
^ binos^clauftris inctufos vidit ftmul confi-
deravitiUt teftabuntur verbal u de Arab.c.
i8.pag.2b. ■ ^

§. VIII. Qvptusqvlsq,- Principum , Du-
eum.Regumvceft, qvi nonvel vidcrit,vcl pof-
federitj&inter pretiofiora fua retulcritMono-
cerotis cornu ? Dresdenfe k^airnco ^etvfjMmr
ynfjLctlorafAeiov eo certenoncaret. Eft&Fr/-^
drichsburgi , Daniac Regis Unicornu,longitu- *
dine7.ped.Rom.&7. digitofum ambit. con-
fpicuum,defcriptumq; a D. Thoma Bartholino,
•p. 205. Vir infinitx leaionis Ulyjfes Aldro*
vandiu^ inParalip. de qvadruped.ad lib.i.foL,
aij.vidimusno$ ,inqvitRomaeduo, Clemefr^
sVni.P.O.M.B.aItcrum^ alcerum vMipfiuj
. Nepo-

^

KfepQtis iIIuftrifnmi.Principis,Petri Cardift^-
lis Aldrpbrandini &c. Vidimus nos etianij
nonunumin pharmacopoiio Wittebergenfi
antc annos aliqvot*

§. IX. Hilloricis hiftoricavel danda
fides , vel demonftrandum vcrius qvid eft,
Qvid nos tandem erimus , fi nonhiftoria fuo
ftabittalo? Eantnunc& crepent qvidam atqj
hunc autorum nonnulJorum in defcribendo
animali noftrojdifrenfumjnunc aliud qvid fij-
tile obtcndant. Brevitcr refpondeo: Kon Au*
Dio. Gravillime graviflimus Aldrovandus
hifl. nat. qvadrup. .t. c. 6. fol. ipo. 4pu^ qvoi
modo Ycfponjionis noflr^ cariturdifuntfideieos t'
go dixerO carere inteUetiu pertinaces^^y appetta-
lt>ero ,qviipfum non erubefcunt negare fenfuin%'
tum tot pafiim apud Principes Unicornua oflep'
dantur. Credo tamen, qvod plcraqi non tam^
venatione captis , qvam cx defeftis Jocis
( decidua cnim cornua funt j & nuoc cffedlu^
nunc coIore,magnitudine , figur^, faciJe ab a-»
liis difcerni poffunt cornibus) habeantur.

X, Sed hic jugulandus crf or cft,qvi plc*
roru^j animisinfedit-Ajuntenim diluvio uni-/
Vcrfali animaliahaecperiifrc, nunc terraerui
oira.Vcruntamcn,qv£)dfelix fauftumqj his nu-
givendulis fit,cft hocgenusMineraJis cujusda^
^vodnec duritie> nec gravitate > necfoli-
D 2 ditatei

Stite , nec odorc qvicqvam cum Uniicofiiu
noftrocommune, praEter efFedus nonnulloi
nobiliores habet. ESoditur itiTJbmij^iaj Bo-
i/emiafiWa Hercyniaj^TQi^lElbiK^erod. Hildei»
beimi^ Htidelberg, ir^ SHeJia^Moyaviaj6c noti-»
©ull is Mifria locis. Qvam in rem phr ra ex
gficola ^ Boeti(il^nhertitlih.8,Mund,fubur*\
feQ.i,cap, j-.Idcm in Italid iftveniri mcHiorai
Cliifiw. Refert lEetrantes Imperattu lib. 25. ^
f rancifcus filius ejus Tosfidct OUus W^ormiui
fruftula pIura,qvorum unum , (Battholino cc-
Itc p. l77.)ccIore candido,friabile,molle odo*»
regratisfimo &c.

S.^XI. trttamfchaUruttii(coria,Veh]in*
qve afalfo Iiben6mus,dua$ pro appendiccfor-
tnaturi Qvacftiuhcuias fumu$,qvac & «bufUni^
impugnabunt , (Scpropugnabunt ufum.Qvar.
Utrum Unicornufit Akxpbdrmacdn univerfale^
veladniifiimutHtandemyeat obtineat virtutetf
^v^vulgieitribuum} R.Mundu$ vult decipi.
Volenti noh fit ihjuria. A jufto ad nimiunL.
itur. Fami Echo eft : triplicat , qvadruplic^ '
tiniverfa. in gratiam Magnatum multa di-
ciintUE_.. Vencnatanifuntvairia, ut imposfi-
bile fit,unum dari Omhibus refiftchi Shtldo-
tum. Homines pro Opinionc fua,omhia au-
g'?nt. Agyrtarum dc circumforancorum_.
fraus inefFabilis. Non obcicuifient divinisfi-
masiila$dotcf,Medicofum Antcfignani , A-

rabcsi

V 5}* <7
httt ^tfiiopes, Graeci, Latinf. NiHil jifflpf^f
Uudacur, nt(i quod ex I^idiis & Moluccis In-
ruiis adfertur. Cotidian^, etli optima, & «•
quivalente vi pracdita , nimio fuiufu
vilefcunt. Experientisfimus Vir D, Thom»
Bartholin p.z6^.pro fe citat Crgtone aCrafft^
humyBscciuwyBorAmmAugtmuntfM^fimm
tc alios«&Monoceroti ne minimum cedsro
cornuCervinumatq; Unicorn» fosfiIe,ait^
Idem apud Mrovdnd, loc. cit. fol. ig^. An»
dress MjrtHus ApoU. PkHofopbm^ ftatuuor.
Unicornuaquoq; pifcium in fepteatrione»
pro quadrupedis unicorduf pat(im vcndi*^
tit incredibiliaq; didu a ^uibusdam temc«
tare affingi illis, nulli dubitamus.

§. XII. Qxi7tT.gupmododigno/ciUnit§fitm
genuinum a /uppoptitio fiUdt ? R. Si aquc ca»
iidae injedum bullas excitet, ajuntrnprae*
lente veneno,emitut fudorem.* fi canibue
veneno potatis medcatur.^fi bencficio>cornir
iftius definiarwr circulus, quo » cido immif*
fus, vel fcorpius veiaraneus^egredi nonau*
fit.Ubi tamen fuperlHtio cum falfitatecer-
tat de primatuJFalfume(l>ilidarefo!uUDi*
cornu.;falfu,femper in ferventibui aquiftat*
^ue folum Unfcornu cxcitare bullat..Super«
fiiciofum Tcro atq; Magicum» quod de f u-

* ©

daEoquodamJordanus, aliic[uede aliii refe*
runt agyrtis; qui magicis incantamentis po-
tius,araneos,ferpentes arqi rcorpios iftos,ne
definitum tranfilirentcircuJum^ quara Mo-
nocerotis ope efFeccrunr. Si quid veri fub^
cft,non circulo, qui ad quantitatem fpedatt
fcd occultis qualitatibuseventus iroputan-
dus. Idemex affe nobifcurn fentit Banhol.
c,2;^.atqi fuperiora vulgi effaca» gcrras Sicu-
lisvaniorcs vocat. Venenis interim refillerc
Unicornu^netno negjt, S^ltem nequid ni-
mis/ PJura quivolet, condjjac imprimis
toties laudatum Dn, Thowum Bartkt^. iios
bic foli Deo gratias exfolvimus*

DISPUTATIO II l
De

PHOENICE,

Rbspondente,

PETRO ^©^(23aji5S>

Lipfienli.

^ 55« , -

RAra ehara fknt, Vfofmt enim 0* ^ele-
aant non Poita tantum,fed Philofophl
Nosintereruditosinfimi pofremi mhilbo'
runi nohis vendicatum iwus, ^id enim im-
modeftiut foret ? Effeaum nuUum , conatam
tamen non omninh illa udahiiemparamus^Hinc
anna abbine /uperiore, de BASILISCO diffe-
rueramtit. Nuper lINICORNa inveftig4
vimut. DE BEH6M0TH ^ LEVIATtiAN
alioyfi Numiniplaeuerit.agemus tempore,Nunc
de PHOSNICS, fufcipienda indago eft. Tot e ♦
ttim debac Ave uniea, quam vocant, ftmiiiar
diSieria, anigmata.quot nufpiam alibi. Viden
dum.auxiliante DBO, quidintecejfu Pbtemx
babeat.

CAPUT I.

FXEGETICUM. ARGUMENTUM*

1. Pbcemcis notatio^ PaJma quid»

2, De accentuatione, pauca.
Evotvitur HomonymiaPhoenicii,

4. Pbeenices popuii addacuntur,

Non fueruntprimi Nduta. Stdnee prmt

invenere iiterof.
5- (^^. Continuaturmultiplexvotudceeptte.

D 4 7- ^**-

f> PhtMkit SfHMyms.
9iX'

9. iMg^vitaaPhctniititv^ria ineredthUif.
1«. Creditur AvU utticd in mo frke .dddue.itUB

Ckmtntit Rom^m locm,
n. T)i^iture:(xiHenhM4fiMr^Hiv^cm^

firMifurmodHt,

14. Circum/ldmi^s. tmofiifs 4di(xi(Clm(t^
ftofffauu*,

Dijfenmnt AutoreA eirej materiam reu^ -
/eeHtifPhauic^.i^.Locut (^Patfda ?be(nicM
taM4fiti.tu firmianift Paradifi incoMm
PAaHt/cem facit.

^ejeeiJf^ula/u^icioney pM kifiorica vf'
ritMft, 0(iAa(icep^re,fymf^a4¥^firi.ta.t:is V^.
r«, ^ui addumntur.

15, S^idfrihendum tefiimonio CiemminfLf
S» I, Nei^o id, qnod ignar^t, feiiciccr rc-

rutatf Cceci ita judicarc dc coloribuf fo,,
leiie. Kos ea priii« adducemus, qus de fabi^s j
loroPhoBoicfpasfim tradert autorcs fGleni;^
«t^ue ordincrcm Qmaem comple6emur«
Ut autcm a nomine ordiamur, Phoenix
fcotenti^ Plinii,aif>4/i!»iarbore, ^uod Ph^-
fiiceo impfimis praBdituscoIore Phosnix nt|
dicitur. Palmam quippe Gracci (poitD^ct. vo^
cant.JudafiSyriaq? univcrfa palmarumfc* |
racisiioia. Docct fcripturi facri pasfim?

nonet PKnhishij, c.jf.dt! Syn« arbdrlbu»
ibi agic. £Ic^aads6oi« Plinii, ia defcrf-^
>endis palmis, verba funtt^x 1. f/. Te^orii
ricem hxc Pariectbus p^erlsq) in locf&prae>«
Unc, coatra ^rp^ginet* tncerta tamen lu
>idiQeetiam mitiojribus fe tnLircent.ReHquil
:eret« at<r, proeerx : deti(is gradatis^i cor«
icum poUibus , ut orbibus facilcstlbe a4
'caodendufi!!, OrjentaHbus popuHs praibe^
int. Coma omnis (n cacucQine &pomun](
^ft inter foU^, ucin cstens,|ed fuis Jnterrai;
nos,. pa Imitibus racemofum... Foli^ cuitr4«
famucronev htt^ribvis ia fefe bi^datis^bc(bt
primiim dcnvopfti^av^re gemn^as: nu,ncad;
fu.nes, vitiliura4» nexus & capitu.m tcvia um-
Ijracula finduntur., Haccde palma Piinius..

ri. A[i^i:ri deoomjnationlk Tationcln lii-^
)dpriis 1. 12. orig. cap. y. habet N4W » inqvic ^
drabtsnm In^ul/ucfm , Pbcemca vofaat, Pbpe?-
nxautem intoto, orhe ^ngutarU unifA avM
J^oftra parum refctt,. aecentu^tipneali-;
|vid^ddcndum.. inre4lo,jot^vq<;a-
;et!i brevem habcc ^^ofltipnc qvidcm longa^ i
n obKqvfs ver6 natura j^x^a Euftachium. J5.
^ELLERUS, «o^, n^^l , Bd^i , ^i; in hi%
)mnibus, uitimam uaturaTongam e$:igeniri*
m id no$ docente,aitt p. ^p. Grammat. C5r. cft»
de gcceiiC.reg.}.Pafor ift Accefttuum libelf^r^

12. anomaliam hic, utin fimilibus agnofcit
Nos hoc nomine, nemini fcribemus dicam.

§. III. Ne cum falfo verum velconfunda-
jnus , vel rejiciamus plane, vocis excutiend;
ambiguitas eft, Accipi autemPhoenixfoiet (i.^
adj^[iive pro rutilo : vel qvod ad colorem rui
brum, qvam proxime acccdit. Ut apud Apoll
Argent. z.^omKi K6<Pci)i7Fi\<ifJLETo -/DfAjj^. H e
rubrri crifta fplendefcebat galea. Communi.
XQ.YV^xofubfi/intivL'. Et hac ratione notat.(u]
romcn proprium umui\t\ alius viri. Sic apud
Homcr.Iiiad.i. AchiUis Veedagogus Phoenix di-
^liis.I-^hccnix etiam appeiiatus^4»/f"»mi Troja*
vifiUtu Cadmi fratcr. Orofius, Cadmum A-
iryndoris fuiHefiliuait NolMparum inter-
cft, Apud Pimium , Phoenix (jvispiam, Lyfip-
pi dircipuIus,fiatuariusmemoratur J.34.C» g.
ApudP.iufaniam in Artic. Poetam qvendam,
cognomento Phc^nica dcprehendimus» Qvi
fabuiis innutriti lunt, Phcenicem Neptiuii Ly-
bicsij; filium rcfer^ c folent. Ab hoc ^el potiui
a Cadnii fratreuiomen Gcntilitium cft ortum,
P H 0 E. N I C U Mputa. Siiius canin

V^^ej^dtlonga didi: terris. cognomn4 ^hae^
ntx.

IV. Phocniceshi , miro ingcnii acur
minc,(jv^m ulli alii cxcelltierum.Ppimi enim^,
litf ras cxQo^itaile , primiqr navigaadi arten^

inYeniile

Ht\\(Ce j vulgo putantuL^. Dionyfius au-

;ndus : »

Phaenmm Regioefl ; hirubro gurgtte
qvondam

Mutavere domum , primig^ praqvorA
veBii

lujlravere falum yprimi docuere earinit
Ferre cavis, orbii commercia —
l^ucanusl.^.
^ Phoenices primi {fam£ftcreditur)AuJt
Manfuramrudibmvocemftgnarefiguri4.
ps etfi accuratisfimos & nautas&difciplina*
m,impfimis Mathematicarum cultores pr«
is fuiflc , Phoenices non negemus : negamu»
men^qvQdprimiomnium & navigandi ar*
m & literarum invencrint figuras. Ubi c .
m Noachus,qvem ,& confeqventer pofteros
jsdem»navigandi peritiam DEUS ipfe docu*
manet \ Pro c[va fententia nobifcum pu*
lant Simon majol, in Dieb. caniculcoU.25.
S.Andreas Senftleheny Sx, nupcr L.occenm !•
I, c. I, de jureMarit ac.nav.thcf ^.p.io.Literar»
Ebrxis potius , fan^o Dci populo , qvanw
Phoenicibus in accepto funt fer^ndjcPften^
ditfonus, monftrat ordo,fvadetraMa&G%
vultGodexfaccr. Athaecobiter.

V. Jam&(z)eqvusqvispiam, Cte^
\benii enidamnii^)x<xxA^\QtSk% cft; Paufani-.

€k €<i p(
mi[i] fheplUfluvim , qvi in Afopum exot
tatur, Phoenicis rcportavit appeJlationen;
riin, 1. 4. c. 9. Strabo 1. p. Eft & alius»<jvi
enfcm perlabitur agrum,&in mare fepr«(

f itat ^utiterum Paufanias in Achaicis refc:
4]^«?»/ item in Auftraiiparie,fitus circj
Ifthmum Cherfcnefi Poricac( qvara multi t
men pro Cherfonefo non agnoi'cunt,eft eni
Pcloponnefus, utStephanus monet ) omniui
«jus Fcgionis, ahiiHmus, in cu)us fummitatc
^voqvc caftrumfuit, eiusdcm nominis5Vr^
S.i4.^».^/i',deAfiaMin,c. Zj- {%) Datur «
^er^/?qv«dam,pa$fimjuxta viasnafccns, ci
fusfpica/ verbafunt Wyfis Aldtovmdi \ Joli
ferqvam fimiiis.eft,jande loJiumSyiveftre nui
«upatur, DiofGorid: 1 4.0.3,9. Piin.izz.cjj.

§. VI. Yeterum Aftrologorum nonnul
{6)llrfi»i mimrem ifl cosJo>Phcenicen appei
|arunt,refereate Hygino. Ided (cilicet, (jvi,
^ halq$,(qvi primus, Aftcrifmum illumAr<ilo
nominavir) i?a$ionePh(rnix fuit. Eft& alj
ud, inttr AAerifmos Aaftraics^qvos novitcL
detexeruntnautae, Sidu& y Phanicis fabulofi
aominccJarum (7) Palmam Gr«ci».Pha:nici
^ici/upra recenfuimus. {%)mqvaddam tin-
^ur£genuf^(ptmi^ <jvod falutari fi^evit. Se<
^ {^VriflrumentumqvoddamMuftcum, ^Phoe
iu<ibu5 ioventwn ; ^vo dc Athen^us 1. 14. Al

chymiAii

ymiftis fto) BBxir deno tare I^cenix dicit^i
Aldrovando 1. 12. Oriiithoi.c. 2;^. vid.&
^r.Mund. Subterc.lib.^t. fe<il 4.C.I. Qvia
(f I) emplafirum at coilyrium fuoddMm i vl»
xicGraec.lai. StejjhanusRionet, figniricaL^»
aeprimis vero (u) ^^rpfw? ill^falfulojam^ d#
i agendum inpraefeitti nobisitimfimus*

§. ViI.HujusSynonym8funt varia.Ciau-
anus nct^' s^-^r,v-iofjgavam alitim , PhecnC»
i vocat^ lib.t. eHim de rapiu Pxoferpin^

~.^nd^v»d ah ticfremh alts hngamtefy»
nii

Xo%gthOftdtirefkfehs eDc&rMdviti.
►^id. 2. A>noi^:^\.^.Stmp€r>-'Unicam ^ppeUdt*

Et vivax Phoenix nniea-femper avis.
pud Textorem yaviirepardhHis-iPbariit^ Un^
tvatvivaXyGangeticayAfyviayAvii Soits,feu Ti"
miaiThurtcreMa-, incmSdrfa:4Xj^li.?kai''
iiXrab ltal.Fenicci Hiipi Fenix, aGcnri.&cC
Bo<)C(ScntX^oHiinaTiibkt. ^ed nun<Q,ad
cm.

VllL PHGENDt fecufliutn^i^ofci

tqve Vottzs-,efiavismaixijna jpulchernfna-,vi^
'acifimayunim />; toto oriieyneutrimfexui , e ci"
•eyibmfuisfuUndercvivifcem: . Gonfiderabl**
-lus per partes Phccnicem » ejusdemqvc vari-
«1 <iv%is vulgo , <Ss nefcio (^vagrcdulitatisfiK

perftitionedudijaffignare folcnt afFe(flione
cvolvemus. Magnitudo expendenda pfim
tlis. Aqvilacxqvalis cfle dicitur^ Herod(
tus inEutcrpe, non parem tantummodo cui
aqvila magnitudinem illi vendicat,fed &tot
corporis habitu , aqvilae fimilem efie refert.
Qvanqvam ex relatione aliorum. Philoftra
tus,rcferenteTze2el.V.Hifl:.ChiIiad 6. Pavoni
majofemefl^efcribens, parum ab Herodot»
difTentit. (2) PuicJbHfudo {kqvhut. La^flanti
us Firmianus[qvo nemo magis in hac caufsl
xc^vBailia ut hochic: verbo utar ] confcript(
integro Poemate,qvodPhoenicem infigniviji
ait: • !

Hoc huwerhfeSfui^ decens , velaminefut^
gent:

Hoc caput , hoc cervix , fumma^ tergd^
nitent «

Caudag^ porrigitur fulvo diftinSia metaUo.

In cujui maculis purpura mifta rubet. j
Clarum inter pennas iriftgne eft^ defuper iru,] j

fingere ceu nubem defuper dlta folet. I
JEqoatur toti capiti radiata corona :

Phcebei referens verticiialta,decui,
Bffgies inter Patonis miftafiguram

Cernitur , £f miftam Phaftdis inter avem»
§. IX. \i^w\Q{^VivAeitas. Variant hicfii

ufqvaat '

iqvam alibi , Scriptores. Adeo Cihi diifoP-
i s fairuas^xtft. Cornelius Tacuu4 rcribit : de^
ameroannorumvariatraduntur i 'majfcime
ligatum qvingentorum fpatium. Pto^
xcentos fexaginta ; Herodom , Meln
io. PhUoJtratus 600. Seneca foo. Mertm JyO*
mos vivere Phocnicem afleverarunt. Hsec
tas mentibus ad ruperftitionera propendcn-
bus ,ppnmagnanimi5 videri potuillet , nifi
hsremt/n Jigyptm , aliiq; Poet» ( qvorum_.
riviiegium eMngcre/eXifupra VII. mill.an-
os, Phoenicis aevo tribuiflent. Toierabilius
Jvidius, fecundum communem computuin
ronunciavit lib. XV. Metam.fab. 37.

, H*c ubi qvinq^ftu compievit fecuU rnt£,
llicis ^ in r^ynps-,tremulo^ cdcuminepak

Unonbiis^ duronidum fibiconflirmt ore^

rovefbium eft : Phcenice vivacior, Longavi-
uishujus rationem Oppianut haac adducit.:
voniam ncqvefagittisneqveiapidibus, neqj
liishominuminfidiispctipoteit. Sed dc his

ugis infra.

§. X. Unicamintotoorbeay>em-, ac pro-
ideneutrius voluBteflcfexus , Phoemceni-».
tacnim in nuperrepertomonumetQ,hoccft
Ipiftol. ClementifRomamadCmntb» (Cui t^-

mc»

% ^ ^4 ^

«en qvid tribucndum Cit, pauld p6ft aitcmus
lcgHnus : cofderemmfignumadmiyabile, qvot
^nOr^entaitk^loci,fveinuira6ia Avi

^'^'^^^^'^'■^ , eafuigentrisuniu
•Jty ^ fobtartaMvit^ ^vingento^ annos. U
CMmjusin^vitt

raminav^imathat , velmutrumfi md'

gefetixy\
f^tx.i^^Vtmrii fadera nuUa toHt.
MorttUi Vtnutefi,f6la efiin mirte votu^
ptat^

Sjla inter ^^lutret,^eemdimtfamna,fixi
Sota ^^retrentrisfolaadvcrfaturhonoret.
Hmtcontcrttioihtcf Gramitiaticos orta,ca,
|us nam gcncns ha:c nuJJius fexAs avis fict > Se«
deafimdifputatum timbrl foit,

1 ^- fixcincribusfuis rcvivifccfcPhoe*
fiicem>nemo, qvihoc idoJum Pociarum co.
Iit , ncgat . />W,(,vi & ipfc pro ftbuJI P1,cp
iiiccm habet,ex;j/rf«///e,inqvit J.X.Hift. Nat
c.i.Primusatcj$ diiigcntisfimus Togatorum-

fiobiJudoannjsdoftoi-cnuIJbinemincmcxti.
tiffcjvi vidcnt vcfccnte i facrfi in Arabiam S<^.
iclfc vivcrcannis 6do , fencfcctitcm , cafii
thur.sqvcfurcuhscon/}rucrcnidum , rcpJefC

Kiedui*

itt5uliis ejus nafci pri-mo ceu vermiculuaij :
[d^ficripullum : principiocjf jufla fuueri
riori reddere&totufTi deferre nidum prope
anchajam in Solis urbem, & in ara ibi depo«
ere.Ladantiushic <iudiendus extr. de Phoen*
Ipfa fibiprelesifam cfl pat^r fnush^^res ,

Nutrix ipfa fmfemper alumna ftbi.
tpfn qvidcm , fed nm eadem^ qvia ^jf ipfiL^^
necipfaefi-i
Mternam viiam mortis adepta honh.
'vid.l. cir» .

Una cft qv^ reparetfeg^ ipfa refemimt aiesi
J^Jyriil^h^^xmca.voeant - - *
§> XII. Ciariiis adhuc & qvoad omn€s cir-
jmftantias,ex Ciementis Romani illa ad
orinth.EpiftoIa ,cjvam ob Viri Ajpoftolici
idoritatem, maximi fecitPatricius Junius >
•imus ejus cditor, negotium conftare poteft.
erbafuflt,exrecenfione Clarisfimi BOE-
LERI in Programmac. Acad. XII. p. 6u
tm autem ammadverttt fmim finem inflarefi^
a fibi loculumfacitexthme Cf myrrha^ aliis-
'e aromatibus : revolutoqve tempore ingredi'»
rin eum^ moritur* Soluta deinceps inpn-
cfaiiienem carne -i vermis ind^generatur , qvi
hum&re defundli ammalisnutritur ^ plume^
'/ > robuftiorqvefa^ius^ tollm iUurk iocuium^i
i ojfaparemis fmt % (^,, pmms ; #4' 'in Mgy*^
£ ptum^

^ 66

purn , incititatcm HeitopoUmpervoUt , chfd
qve die in corrfpe^u ommum advolarrs tfuper d
ramColisilla ponit ^c, Eadem fere funt»»
qvaE habcntur ap. Ovid.l. 15. Metam. fab. 37
Claudian. Senec. Ambrof & prolixe fatis ap
La6tantium , qvi inter alia hxc-t^voqve-..'

.^vapoflcfvam vitd>jafmlle peregerit annoi
l>irigit in Syriam celcres long^va voUtm

Tum legit aertofublimem Vcrtice plamam^
^VUgrat j "(f anibuflum folvitur incinerem

§.X1II. In eofaitem df/Tentiuntnonnuilt
qvaenarnmateriapraecise fit , ex cjva fenafc
Phoenixdicitur. Ulyfjes Aldrovandus , in egre
gio opere Ornithologic. i.az. c. 28 ait-: Piini^
us , ceu vermiculum , ex oflibus &: e meduilis^
veterisPhoenicisprimoprocrearitradit-, j CJ
qvo pullus generetur. Philoftratus , citan tej
Volaterrano , nuila feu o/lium , fca mcduJia'
rum mcntione fada , cx combufti Phcenicij
cinefe vermem, ex venne <lein novam alitera
^enerarknugatur , & in .^gyptum cx incogni.
ta rcgrone devoiare_>. Hunc Suidas fecuxiiS
videtur , ctfiau(aoritatem non addu-cat^. Phi*
loftratitameniibTumalitcrTzezescitat , ai
morruo Phoenice absq; tinere, vermem iilura,
noviPhoenicis parentcm progenerari affereni,
Oppianus ne vermis^ideni iilras meminitj*
iedcxfoio ejusTcinere ,puilum oriri opinatar.

^ ^7 ^
Sh hoc tutCuS ', Drus ApoUo lcnge (Jivt* rlaHU
'hoenicis nativitatem commini^cirur : ex ef^
hifo ? e Patris vulnere , ^vodfpontefihinfmia aA
erram allifione infiigit ) fiingvine proeteari cw-
neris. Ha(^lenus Aldrovandus,

§.^IV. Paucifnmaadhucalia ,5qvaE patH'-
im Phoenicis fafoulofi artinent , pf oferenda_,-.
'^ltniui , Solimu , eosgve fecutus Div. Ambrojtm
ib. ;5.Hexaem. c. i^. in Alsbii , Phoenicemu>
labitare {cxhMntXorneliM TMiimvQto^^ics^t
^/^f»^«=fex Antiphane ) in urbe tJeJiopoli-ta-
5a -Sgyptiorurc^ primo vifum effe/prodidei-ut*
Vicep^orUsiib^XV. Hjft. Ecclef fub i^fiqvino*
^iaii , ad orienrem <Sc meridiem reperiri fta*
uit. Diffentiunt longisfime CiaudianWs &
^a^antius ,&riercio qYos campDs lomiiianc
^;Iyfio's aut Utbpicum (^vcindam Paf adiiiimj»
\uMteinu^interim La<n:antit)-i
Nonhuc exa>igves9h0rhi>i ■nondgr^ fieneSftiS^

Non mors crudeiis^no>i mHus afiper ddit^
Lu^us acerhuS4befi^(^ egefioi phfita pannis^

Et curm infibnmes 'CS" viohnta farnes.
^on ihiiemfiefiastnec visfurit horrida vmth

Nec g€Ud<>teYram^ere pruina tegit.
iifc genUs arhoHtm procefofiiptefurgtijfi

iVonhpfutafolomitia pon>agerit.
Hoc nmphts liicosdns mcotit imitaiPhc^nix^
Umca-ifedvivit^morterefetlAfua,

De nutrimcnto, qvod Nedar & Ambro
fiameffevoIunt,aiiiralubcrrimum qveruiam_i
rorem ; Ovid. thuri lacrymas & amomi fuc-
cum &c. ac camu , qvem modulatinuiium &
inimitabilem omnibus efle ,ftrenue nugantur,
sedet propemodiim «arrare plura_.. Tan-
tem &c mendacia bilem movent.

§ XV. His tamen non obftantibus, innu-
mcri , qvi pro hiftorica veritate & acceperum
haecSc pronuntiarunt', excitcre. De Ovid,
Claudian. Mantuan. aliisqi Poetis nihil di-
cam, Enimvcro '
. - _ - Pi^oribuf at^ Poetls^

quodlibtt audendi fetnfcr fait ^qva potefias.
Ex Hiftoricis citari Tadtns , Solinus & Philo-
firdtusioUnt. Et Fh'loftratusqvidem,addu.
dus a Conrado Gesnero TigurinoMed, & Phil.
Prof^qvondam 1. de Avibus fol.^p^. intjvit :
Avem Pboenicem effe percredmus , qvA qvingen-
tcfimo qvoqve anr.o in jE^ptum vemens , hant
ipfamJndiamfupervolat, Can. Valerianus,
Phoenicem devolaviffe in ^gyptum tradit ap.
Plinium..SV^^y?w«/// Miinfterus adducitEpifto-
lam.qvandamiEthiopiaeRegis ad Pontificcm'
Romanuro. Contenta ha:c funt: In terra^
mea eft Phccnix avis , cujus anni vit£ funt tre"
emu PUcprofefimm "VU* tkmMteverfas

luw evoht , ut accendatur a Sole & e. Ex Fa-
bus Ecclefia primitivae , multi , utpote Am-
ofius , LaBantius , i^jr^ , Tipr/f/Z^. tefle Fran-
Nicepborus &c. imponi fibi his pafii funt
igamentis.

^.XVI. Scaligeri hic dolendus lapfus efFet,
ando Exerc.2.35. fcribit r Pheemcemhaud ejfe
litusfabulofum jkgtmusin cQmrKentariis na^
^ationum. Inmedtterrmeis Indi£ reperiri,
mendavocatiirahincolis. Nifi ipfe in fe-
cntibusjfidemhiftori^hujusex parte ele-
re videretur. Ex Recentioribus denuo
oHiftoricaveritatcde Phcenicc qvae di-
ntur,pronunciavit, Patricius Junius, Cle-
entina induaus Epiftola. Qyae tamen vel
ppofititia eft, juxtanonnullos , notame_*
eleberr. BOECLERQ , vel fi genuina ctiam ,
£rht»rdi Joh. Voffii placet modcratkm , qvod
ibeturin Vhyfiolog. Chriftian. k.?- c. 9^.
cium .-necejfenon eftcredere Ciementem fci'
'ffs omnia y qvts facerenx. a:d Arra^^^t N^uu:ra.
e Qlements etiarn VlII.PontRom. Cimbdcn»
ri bi t i nHihern .p.783 .Hibernis in Regh^ am EU-
betham rebrUibu^ , A. i^^g.pro maonofc,
're mifffe phffniclsplmnam.Kidicu.lk .*

ELBNCTICUM ARGUMENTUM.
phcemx nuUibinift inpiEiuris vifut. Ccntrari'
E j dntfir

, 7» «8f

4y>1tUt^ScrA S\ ^p^ ^le Bhosnke rcferuntm
^Maturaipfa qvoqve nan admittit talem ah

tem. Uanturrationes.
l. IXefcribitur SaUmmdra., NQn vivit in igne i'

cur l

4^ Bellarationi faf},einfext fabulofus; Phmix.
jf . Un^e h£c > de abfurdo BhoeniceyfOMmenta di

( manarinti^'

4", Citatur atqve approbatur tepmomum Latt

rembergh

J^dny(^ qvomodo adproverbia qvosvis ah
os difcursus adhibendus Phcenix ?
^ § J. Haec iHa hbulofa , &; non nifi \n pi^au
ds , fUt cum Hcrodoto loqvar) vifaavis, Nc
mo hominumeandem % bona^ideobfervavi
Qmxat^ •y^x^i^x dicunt r inqviunt > narram
fcribunt ,,ajunt yreferunt , nihil veri afferunc
ufteGcsnero lcit..£ (S^z. Nospro impoflibi
Ii,abrurdo&apertcfairo deiiramento rcpu
tamuSkCjvicc|vid dePhocnice » aliter ^vam aeni
gmaticc,tradifQlet» Injurium (jvippe cun
tn Scriptnram S, tim Naturamytum deuiqve rA
tioncm finam , dogma iftud eft. 1 bimus pe
partes (Sc probabimus univerfa. Et cjvidem.
ex Scriptura S^ liqvet i mafculum f^meUarf
in omni animaliumgenere condidijfc Creato
mm optimum. Hoc enim nomine , genera
tionis opus pmnibus conceilum erat. Omni

)asinonivcrrumdixitidem,:Cr^'^^ fi?
y//<r^w/W.Nonhicexcipiendus Phoenix erau
ad Noachum , Z'*»^^^^ qvadrupeJl'
^usfed fS volmltbus omnibm ingnjfafunt bi-
i^ac ^/;z/?imarculus 5c foemina ex immundis :
exmundisver6.reptem paria^, Sine dubio
ad munda, imQmundisfima omnium , refe-
rendus, Phoenix%ri qvis eflet. At ubi vel foc-
mina vel mas , vel 7. ipfa paria ?

§. II. Natura vero feqventia nobis fuppedi-
tat adverliis Phoenicis aflertores , arma, A pri-
vatione-iinqvtt t adhabitum , tiuUus naturaliter
datur regreffus. Semel mortuus Phoenix, to-
talcm fubiit privationem» Hanc enim mors
exigit. Natura inqvit :. ^.generatur ^ proxime
a fjbifimiligeneratur. N uUum hic locum ob-
tinetgeneratio aEqvivoca. Ex vermiculo fi
nafcereti3rPhoenix,generatio.acqvivoca <& ipfa
foret. Natura ait : ex ovisfieriaves-, non ex ci-
neribus. Ave&item ovipara animalia elTe^,
non vivipara-,. Ex cinere galii , nemo expe-
4lat gallum , nec ex cinere Phafiani Phafia-
num. Idemcenfendum dePhoenice, Natu-
ra docet \/in.e feminalipropagaticne ac traduce^.
mltam confervarifpeciem corparnm mixtorum^
poffe.. Teftatureadem, nullum ex igne nafci'
animal , imQ ne confervariqvidem,in tam co^
piofispoiTe ignibus.

- / E 4 §JII.Falfum

K TTT r ir . ^\ ^
. ^^^^"«^ '8't"r eft , qvod dc 5^/^^

4j4 dicunt communiter , ^p^/«; me^^^s , y».
demmstaaperflQt^fiamms. Eft autem ( ut
brevjter cxplicemus JSaiamandra animal ve-
nen.itum,laccrtaefimilimum , in Italia fre^
SVcntisrimum,nigriflaviqyeGoloris : cauda
habet prolixara ac flexuoram^cuti-m afperam:
Juridam dcrro punaa , ad inftar fteiiuLiFum
obtmens. Reaius G^Watqve DioforUes ^
SaUmandKa, ivqvium ydiu vivuinigne yfed i
majoriflamma umur £r confuwitur. Etenim^
fi ferrurafuperarepoteitignis, qvidni magi&
vivum,moile& maxime porofum eorpus J
Prunas vero II qvando extinguit, facit non fri-
giditate , fed ientore , id qvod ab aliis etianu
fit carnibus. Salamandra ol^id tamen inter-
«. Conf. Scaliger Exerc. i^j. Nunc ad ma-
tcriam praefentem.

^•IV. >?4//W(jvo<jve-muftiplex mfert ac
inexpiabile belium , Piicenix, Recitabimus.
abjurda^. , Mor&iiii vita eft , ajunt. Dumx.
nioritur,orimr,dumrefoivitur,.generatuii^.
Onuga^ iNuiiius fexus.avis h^c /latuitur. Ne*
gatratio fana^. Statuitur unica ac folitariaj.
Abfurdi poftulat effatura hoc Phiiofophia^
fobna.Rediel^ucretius:

Huc accedit mi in fumma , res nuUafit una i
Unifa qv£^iinmr ^ umcafola^ crefcat..

Ab-

^bfurdum eft : Phcejiiceiri altisfime coelum-;
ferfus evolando , a roie^ccendi ae comburi.
fantumenim abeft calidisfimamfuperiorem
eris regionem effe , ut illi potius , qvi in Ita*
ia , Grscia , Canariisq; Infulis ,'fummos ccn-
cendcruDt montes ,frfg!ditatcm femper de-
(rehenderint majorem. Et dementis mentis
fl;,exiftimare,avemiJIam, tet miUia anno-
um vivere , <jvot mondus ipfemet nec ftetit y
lec ftabit , & nihilominus de morte ejus tam
plendidas efFutire nugas. Arrident dodis-
imi verbaLAURENBERGII, qvac habentut
tiAcerraPhiiol.cent.2. hift.17. S)Kfa' QJOf
i\ Uba\i^x Uitt^c/unb in)ar/n>teSolifius md"
«izooo. ctltcl) 100. 3a|)r ctc QBartid)
DO ctn ?[)?c«fd) ni&it <c>m% unb ^ar akrn)i(?t<5
I / tm (^r j^a 9vcd}tiinT(5 tttad)cn / tva^ fur ettt
Soacl fa>/t>cr »or fo t>ict faufcnb 3a{)r/ cjjc Dtc
a3df f^cfdjaffcn/ncl) tKraf ^ ^crbrcnnr ^au

§. V. ISIobis i,nterim , fi qvis inter illos
' locus,t}vi conjeduris inre abfcura atqj ae-
j nigmatuminvolucris te^a ,.muntur,dice-
muslibere » qvod fentimus. yEgyptii

> poftHebrsEos,primi artium difciplina-
fumq; Iiberah'um cuitores , variis ufi %u-

^ ri&, piduris atqvhieroglyphicis fant.Arcitr
^ naomniahabei^antur, &n^in vulguse-
manareiu , omni conaminc te^cnda vidc-

> E 5 bantur»

cc bantuf. MagnumiiociiJadfeculumeft
qvodcommuaiteri^^Vofh.e. incertum.
^iobfcurum vocitamus. Secutum aJce

<f rum r^vBi'A'v puta fivefab.ulorum. In lio.
Foetx,Gr^ciimprimis,&: ex iiis Latini
carniinibuspangendis fe,exercuerunt ma
fcuie. Atq; his qvidem tantd Jiberalio;
^ concedendaveniacft,,in condendis fabu

^ lis , qvantd majore,qva:libet excogitandi

^< utunturpriviiegio. Hoc fundamentum.
Piioenicis i.cjvo veiuthieroglyphicQiodicio

<^ nii nilimundanas machina: hujus conilitu
tioncra , &; nefcio qvam rerum omnium.
rcvolutiQnem defignare Prifci voJu^runt
^. yi. Habcmus 0fi6^n(^Qv D.Laurem'

^frg/wwqviJocoante citato, feqq. addit .

idj laffc mi^Mm^mii^. fcpmemrtl^ <in rec^).
tcr 9Bo6c( 3W<Jfm;rci? auc^ nod) iitd)f bcg^la-
mcn^ ©cf?a(f uni) QKcrcf/fon&crn C0 fcpn Jite.
ra:hieroglyphicae,Da^tfJ/cin ^ci'lii(icbc ^cr-
J>or3cnc ^cDcuun(; unrcr e)icfcr gabcf.^Dlcmb-
Uc^ &icfcr^06c( Phoenixt|l cin ^t(5nt^ Ux
gangcu QBdi. ^cr^utDnc itov^f / bct)cufci
tcn^tmmclnitf fcmctt ©fcrncn :,&cr6un&<
^c!()/5cn^rfc6o^?)m : tk Umi Q3ru(t unt
^dommjm un5^ufff. ^tcfci

Phoenix abcr o&cr bic ^c(f kfc^f fo (an^/ btf
^a^imnKl un^ 6fcrmii ttic^cr |uf$<^n fom-

mcn

m 71 ^

fj) fct; 5cr PhocnixtoDf llnD |)abc &te al(€^«U-

nm&i>on ncuenan.,

§..VII. Qvajcum itafint , rnoderatius ac
cautiusloqveodum dc PJioefiice, in adagiis veli
adduc^ndis., velfimilitudinibus conferendis > '
e0e arbitrarnur. Qyid enim coraniunius di-'-
<rtu> HOMO PHOENIICE VIVaCIOR : A-
MICUS CANDIDUS, PHOENICE UKU
OR: PHOENICIS INSTAR REVIVISCERE; ^
UTERATORUM PHOENIX: &:c. Fuerunt
plurimi,& adhucfortefunt , qvi nunc ad.
inartyrcs 1 ntrnc ad pie defun^los qyosqve fi-
deks , nuncadSalvatorem » nimc ad refurre*
^ionem mortuorum ca , qva: dc Phoenice vul*
go ja^itancuF ^ applicant : TeP^e B. Franz ' ^art..
xMtft^.AnhTsal. q. j?./. w. jyo. Cjpriavus jfum--
pto a Phoenice , fimiii ajfftruit contra gentest,
ineffabiiem iilam , itidivinis,generationenu,
docenteFianziop, Qvancjvam id hc«t*'

ccjj^pooTTov fortc feceritB. Pater.Conf &:BetU'-
lqum2i^ Ladantii de Phocnice carmen.Omni-
umfibi profpiciunt optime , qviin difcurnbu^
qvibusvis^pr^mirsa venia , autiimitationc_j>
qvadam inqviimt : fi verum cft , qvoddel^bosni-^
ae refermt Si^vis modb Vk«mx eft". qvod fu»

toco relmqvimus (fc. Noh\% nil nifi figmen
tum,acnonens Phoeriix eft. Et]am priden
£\xit Herodoto , Plinio , Gesnero , Aldrovando
Franzio , Sperlingio , proh qvantis viris 1 SOL
DEO GLORIA.

AUCTARIORUM ZOOLOGICO-
RUiM QUATERNiO.
L

T

^ alpifuis Han deflitmmur ocutisJA6Cum enim
idendi organa , fruftra ^natura non!concef-
^a^adfuntalia veftigia. Nccfoloventu ef-
fiuvjanaribusinfpirantc,fcd & oculis, licet
minimis, hornines obfcrvant. Ut proindc
faJfumfitproverbium : Tj/pa coecior. Confer
Clarifs. TKOMAS. DiiTcrt. de Vis. Taip.

rr. ^

Glires etflfomnolcmifmtyfalftm ramen cfl,
pcr totam hyememifrpranfos atg. inc(Knatos /7-
losindftlgerefomnG.Oh^At^vscx^i afias rado-
nes , expcrientia , ubicva& Galiini^s , hye-
malitempeftatercipucrunt , 6c correpti ir^
ftint. Faliitiir idciteo iile apad Materialeni^
glis:

Tota mihi dormitur hy^ms & pii^gvior illo
T m^Dcrsfumyf^^G mc,rMmffomnus alit,

tbrft

* 77 ^
III.

r/i fuum Umhendo non perficiHnt fdtum. Ali <i
Jeftafordibuspurgarc, aliud perficere^.
erfeftio iiitra uterum 5 \ principio interna
t, linguainidoneum , adhocopus, inftru-
lentum. Scaligcr : in nojlris \\\Qi^'\t alpibus^
enatorcsfGstam urjam capere : diffeUa ea , /a?-
isplane formatHS mtus inventus eft, Exerc, 6.

'5-

Specifs leporina y tota hermaphroditica non
t A monftrofitate qvorundam individuo-
um , ad colle(flionem todus fpeciei procedc^
c , incptitudo fuerit. Bodinus ait .• herma-
hroditicifiintqvidam ,nec tamenomnes , id^
veavenatoreperiiifmo didicimmzcum ea

e dubitaremus,

TANTUM.

DISPaTATIO IF.

5EHEMOTH& LEVIATHAN.

Refpondent^,
CHRISTI ANO LAURENTIO ,
Freiberga Sdefio.

^timt amorefm nosNaturs, Obfeitmdan-^

. ... . ^
'dum eji imottatricu Nunc varietate > ^iim Tu\

limitate ^mmc jucunditate , nunc univerjis fi.

ja^itat MAterfpeciofa atcjVefpatiofit dotibu.

■Seqvenda igitur in omnibus^ BtJI \)€vo nun

^qvamnon-t^^ nufqvamnon fe in ammnisftmur

•ccnjingdt habitum y nefcio tiimen>, antAlibii

frAflet magis , cjvAm in animalium phalange.No

4uykus ire ambages. Ad manum eft ,tfffod fa

■eji. Nobilepar bejliarnm omnium^ nif fallimuf

vajitlfimartm , BEHEMOTH nimirum atq^

LEVIATHAN^ documenionobis t^voyum^o

mnibus notisftmanominafunt ^ natura fapienii

hus^ Auxiliatri€e Tkigrma -,perfpecla fiet.

CAPllT L

BEHEMOTrt,

SYLLOGH.
Qu{ ae BEHF.MOTH agit) addutimr locus
1. Non hic propri^ vel Dxmon > vel Draco,ve

Taurus intclligitur.
3^Narrantur,&h(l)c ipro confiitantur Rabbi'
* tiorum ftultiloqvia,
4. Per BEHEM. indigitatur Elephas.
j.DecIaraturEtymon.
<5. Homcnymia.

^.Synonymia additur. Boves LucJeqvid)
%, PnTcorumRoman. ruditas. Notatur Varro,
5>.'Proximum ab homine animal > Elephay,
Ne qvid nimis. 10. Ele»

b. Elephanti fo lertia.

r. PabuIutn ipiius.

2. Robur admirabilc_>.

j. Aliarum paftitim configuratio. Ile^lett-d

•crura poteft Barrus-

Armatura e^us naturalis*

5. Cibus &,Pacria,

6. Potus ejusdem.
/.Gaptura,

1.1.

HIOBO , Phyfico in f acris literis decanta-
tisfimo/hiftoriamBehernoth atqve Le-
^iathan deberi)CaputXL.<ScXLI. qvidem do*
ztti Behemoth qvidfibi Velit^ exprioritqvid
Leviathan vero, ex poftferiori cognGfcemus.
Ecce age Behemoth\{\tio^\x NaturaeAutor atqve
idem qvoqve confervator DEUS
*:um-,gramen utibos comedit. Ecce agefortitu*
io ejus y ifi iumbis ejus , ^ rohur ejusin umhiiicik
vemris ejus. Stringit { feu erigit) eaudam jfit*
nm veluticedrum : nervigenkalitm Ipflus impU-
vantur.{st\ ratnefcunt ) Offa cjusififiuU^ritjti'
hidi ejusinfiar veBis ferrei. Ipfe efi Principium
narum Bei ^ ^vifetit eum , applicavit gladiuifLs
yus. Huic montes herbasferunt : omnes hefti<e
agri lufitahunt ibi. Sub umbris recubat in fecre-
fo calami.ln liito protegunt eumumhra (veium-
brofa arbuftal urCumdsbunt iUum falicrs tor^

rentii

nntb* t.ctt ahforbebitfluvlumy nmniira
hitiir,(^ fiduciam h^bebit , qvod influat Jorda
nu( in os ipjius. In oculis ipfius , capiet eum (ali
qvis, feucapieturille ) (iir laqvets proforabi
nares ejus? Haec de vajftisfimo animali , facei
codex.'

f.II.Noftrum eft, rlmari cuinam pra^dica-
ta ifthaecasfignandafinc&qvid perBehemotli
vaftisfimuminteliigendum ? Li(]vidisfimi ve»
rofeniiis eft, agi hic dcanimaligrc/fiiialiqvo
pr.negrandi. Qvi enim rejc^a omni iitera , u*
bi opus haud eft, alJegorias iiberaiiter confe-
dantur , immani ilii qvidem,a naturaifbus, ad
paemonemipfum ruunt faJtu. \x.7ilhomat
pariter ac LyranusNi^. Dn, D. Olearius Conc.
49.in Job. p.388- Exadam taJem Dxmonis
cum Behenioth aliegoriam qvi defiderat, adi-
tzDn.D.Scultetum-i Conc. 232. fuper job. p.
318. ubi vuJt,poteft. Mittamus hic Johannem
Camerenfem , in Draconcm nobis Behemoth
transfigurantem_.. NeqveSandij arrideat pla-
citum , per Beliemoth , fortem aJiqvem intel-
ligentis taurum. Eandem tr ivit orbitamDo-
(Slisfimus JOH. EUSEB. NIEREMBERGIUS ,
dum 1. XI. Hift. Nat. c. 3 foJ. 141. bovem Jiic
indigitari , omnibus contendit 6c intendic
modis,

§.III.Tan-

^ 8'* ^

§. ItL Tdnt6 mibus Rabbinorum ftul(i«
>quiii admitrempfaciIes.R^ Abraham qui-
e, mirabile cjuoddam & monfirofum ammst
fnominatum^.KMofei vero communc ali»
uoA vocabuiuoi amnium jumentorum hie
efigoafe Behetnoth^ contendir* Eodctni
nam contemtu reliquoi-uni fomni^ Tkal^j
\udifiarum ridereppsfis.N^franf &: fevera
^ naffanr Recutiti> immanera qucndain
bovem« cajus caput I.cdlluin I.& cofpus
>^ vn. milJiaria longum fic, Behemoth.
H u n c rn Paradi/o ftogulit dithui, miile dt^
paftereJoUremontema\M\i%^um Mei*
fiasvenlac, faurumque illum ina^et,
gratisfiifluiSjudaEii fercufuifi. Vid.pro-
lixe de his agen* Buxtorf w Synsg. Jud*
> r.j^/. 45^, feq^. Conf . Gerfonk fbak

mud^pip^.f.id,
^ §* IV. Nos argumcntaimur : lliud in-
^ telJigendum eft pcrBchemoth^cui plan<y
fimpliciquc ftylo , omnia qu* de BehCr
^ moih dicuntuf , x<*t f^ox^v compef unf,
y Atqui foii Elephamo ifthacc omnia^
qusde Behem«thdicuncur, Ka/iJp^t^V
' competunr^ £. Solus Elephas intelligen*
dus eftper Behemotb. Probands nunc
afrumtio eftjdc confirmanda cundla^Ibi^
mus perparcesy primo nmtrfy pofll«*

1iJo3utn, reKn Elcphanto comraotJ^ atcrl
buemus.

§. V. BEHOMOTH, plurali & ed qul
dem foemiaino nomine infignitur Eli
|)has,- quaritudi^erisJUMEN^TA.ExcciJen
Ifiam hoc loco phrafis Ebi-rina notat : ^
Behomoth, h.e. jumenta, Eiephas vocatui
-quoxl pluribu?, ob cnormemcorpoHs valli
«item,aequiparari poisfit beftiis. Ita f^lO!?'
fiimmam n6tat Sapicntianfi. V\o\^ 1, 20, 13i
V. i. P^riii^^atione Ivi^ia \ti plurali , Gracci
'quoquc appeilatul-, AotanteSuidi Blephaft
tiis. Vidimus plara alia, e Latinis quoqui
cbngefta ^hUlyJfe Aldnvsndo loca» 1. 1. d^
quadrup. f. 797. c.9. Vox Latinorum ipfai
Gfaccorum Ao0(^ i.c. colle aut monticulo
expofito^c/j^^tf;-*, deti^atun Qu6, nifallor
0^^iW»i»t refjbrcicns cecinit:

Ih fi iuttm videMt dum immania €oYfon
Verfat,

txcelffmmtH pocefA cicUmina iftdilt
Aiiij EAs^pa^ quafi iAf^a^ a participio nimi.
rum Caf»vctbi ^cuvoiy homlneque «Aof, pa*
Jtfde, oritur. Quoniacli, qaod ccrtisKimura
«d, inpaliidibus iflas cicphai ciim fbeaiiai
confuefcitk

§. Vf. Pauciflimil excuticnda vOcis qu6«
qOe ambiguitas»PliQ.£/i?/^4ir mHrivf datur &

... . ^ «J' ®

nittiio deatium candore, quio & magat-
adinc, qua ciim terreftri Elephanto convc*
itjfic nominari folet: Piin. Jih. IX*cap»5*
^redo, quod Balaenam ita vecitSrir. Eft pra-
ix^k quoddamlocufidrum genus f Elephanti
omine famigcratum. PJinius audiendu!» ex:
b. XXXJl. c. H. eft : Etephanti iQcufiarum.ge»
^ru nigri.ftdibm quanrnU bifulcis ; pr^tjsred
rachid duo^ binit artfcuiisy finguliiqut forpicw
!f dcfificuiatifkScd Sc quoddam poculoritm ge^
w, (tricongium vocant) Eiephantumdici,
pud Atha:neum (1. ii. c.5.) Jegimus. Vcrfuf
jtine redditi fic habent :
Uoneum nifitihi eiephantum puer
ferat. ^id eft hocper Deos ? poeulufH
mdgnum , eboarum quod trium pt cd-^

fdX.^C.

\t alibi apod eundem c. 16. Epfnicus :
-* tiodi^ ad Clepfydram
iorrentis infiar durigahor ufrAqut^
ffiautem elephas^ Elepbamos Attrdkit i
rbymm

quodtongioscapit dms 4.»

S. VIJ. Synonymatangenda p^ucis. Di* *
iturhi^nofter Bchemoth, Latini$^««/ii.
Ucumy^eOud item L^bica kolt i^ox*!**
\ui Barritm cum, unde propriumEJephanti*
ftf barrifusf Y9i9nt. HQratiws ^ujRrit:

jb U' ^

^uid tiU vis n>uiier ni^rii iignitpn
kdrrii ?

Lucretio, tduri anguimMni dicuntur £1<
phantes. Verba funt:

Indebovei Lucm jurrito corpore tauros,
Anguimanos hlii docuerum vulnera ta,
Suferre» ^*'
Scir^ noroinac anguimano^, Probofc
de ntmirum pro manu ori Elfphance^ qui
unt. Fie^unt, refle<^unc, concrahunr, es
tenduntque probofcidem. TorciJis quif
pc, fle\iiis,lubrica, volubilifquc ferpentis i
morem f eorum e(l promurcis. OmHiut
commuhisftma Synonymia ell, qua Bovi
Lucas Eiephantos vocant. Caufam ubivc
les, \\ a nc iiabe. PyrrhuiEpirotarum Rex a Tj
xencinisaccftus contra Romanum nomer
primus in Lucania, Eiephantorum iovif
ame£.Gmanisagmina oppofuit* Pliniuc
fiadeamus, refpondebit ipfc ex Lib, VIII
HiltNat. cap. 6. Elepbantos lalia prirtiitz
t/idit, Pyrrki Aegit belloy boves Lucataf
feUavit.in LucaniavifoJ. ^

§. V^III. Rus nempe luum & fiivamolu
t^iitttviteres RomanL Sed quid mirum!
i^uxTit DoQisfimui kupertus p^^f^r. FJori iilu
ftraci Tuf. ^um idem ftrutbionem , pafiret^
mdrirHtiHy CameUparditmi ^ftmfersm^ Pan

theroi

i#r4/, mufesAfricanos, It^s. llFfisNMmff
rVtf/,appcllarint,coroparatione fcmpcrta.-
t4 iliqua ad notas & in^igeoas animamef,>
iorcrufticorumautpucrorum.Utyu<run.
usTuper Flor.l.r.c48. cx Upfioi. Elea^.4^
olligit. QuanQuam «1^« de Lcone lulpi-
antur pr«laudati ViFi^UrfumNumidicum,
uiffed.aam, id folidisfimU refutfiturargu-
ncntis a aaudii Salmss. ad Solin. c.i^^p.jiU
Sl-gaverat e Plmio Lipfius, Africam habeffc
Jrlos. Plinium LJpfiumciue Satmafiutpfe-
mit autoritatibus contrariis» Herodod, Ssm-
\onU, Virgilih Juvendlii^ MdftiilU, Soltm, M.
Antonii SskUici &c.Nos ad boves Lucaf re.
ditumparamu5.Ridetenim M. Varramo-
pcr deL.L.lib.VI.acrcfcllit opioionemex^
immantium, bovcs Lucas f. LucosaLuca*
nis, cxingenio Rom»norum» diaos loilU
Elephanre». Arbitroff inquit, hovtsluc^,4
Lucepotiksdiaas c/tf, qubdtongc rtlueetant,
pro^terinaurdtos r(giosci)'feos i quibuitnrrt$
eUpbantorum omslrsntur, Excutatum it Vaf-
ro prifcorum Romanorum rudit^tem. in-
vita fane vcritate . Plinio contef^atnrZKf.
4nn.FioriuUs^y%^ Floro 5f4%fn »i>»ptei|r
dic.ad conjca. in Varroncm..

§. IX. Expenfonomine,re»feqintur.^&-
ieaum, Elcphantero fecimas . fratdicati af r
' j? j oinc

^Jne applicabantur, £cce age Bebem^tb

fomeiit. Quadratomnindhocad EJephar
tem, qu. aque atque homo, rexto creafion,
die, utin folo vivat, eft creatus, Quinim,
contra & pr^ter reliquarum naturam bej
Juarum,hominemamat, cumeo converfat
gaudct, «&lpu/iJJo puero Arabe, huc ilJu
re reg,paMtur,ac vulnerari. Accommod
riinius anmalmm maximum, inquit l.g.c,,
^iepbof efiy proximumjue bumanU /ewUm
^mppemtelleSiustSi. (cognitionem ufuaJeFr
appelJarim) /..«,.«^^^,,,V^ i^^.rioruma

imavero (quaeetiam in hominerara) pro6i.

. prudentia, a^uitoi. H*c Plinius. Sed
tnaleinibidcmidem, I nccelTarioad nimiu
progr-^m,$i (iderum reJfgioncm, falisatquc
Lun^venerationem, 8t nefcia quas (bJtai
preces, Nu„,in,- ab EJephante aJlegari folf.
tas, ad|ungit. Simfli caaigandu, nota ^ti;
anus /.5. G.49. erat. Longe roodeftjiVs in BJ<i.
phantilaud.Lipfius pronuntiat; utt feriA^
vjjjnultainefenibiiaral^igo , ita cjuadam

p.ut. (imcqutitUiimponunt.vebat,

/•«'^/r p""" '«"""'^^'ano fi accipiantur fen-

i«|dir|,I,ceiit, S[u«4eegrcgi4iJJ4 Ekphan.

^ «7. ^ ,

jttum cum hommitus convcnieirtia Nob^^
ifimus (cripfic Vartomannu8.rf/?^/«r ww^'
• tfuosdam vidij]} SlepbAntos, ^uiprudefttiore^^
[bi videbantmt^uamguibmdAi» inlocUhotni^^
\£S.. Homo>, homo quidem cftac dicitui*
Jrutum biutum. lUe tamicniuinc naturalj
Jiqua ftupiclitate,iacoiidita barbarie,auta-
ii$ prxgravatus mo.dis, vcl pacum vel nihi|
Jivinioris ( ratianem» quatamen.redc uw
iiequit, ficxceperis.) prafolc^isfimo. hoc
cibtioebit bruto. Id verc^. certisfim.um eft,
DuHum intcs aniverfa bruta, ad bominera
jiccedcrc vicinius Elcphanto.i?o*««« cum non
iu pridem (vctha Aldrovaadi funt/i^.i.<fir
^UAdrup.e..^. f 20.9.) is»«/«'(fcil. Elcphanti)
docerentur infiitutiones. 4dmirAbiles.,gyrosque
^acere explixaiH diffcitfS'. quiddm rejiquis
ts^mbu* mingi docilU,ob idque crebra increpatut
©• cA/ligJtm , deprebenjus eJlnoStiffuajl^ttn^
$efe exerxens atque difcens. Vidimus no«
quo^ueatfnis abhinc proximis, du<Sum il*
lumper multas Germania: Provincias Utr
k»cscj,ue Eiephanicm » (olectcm fupra mo-
dum: faltantem commode^. iacuUntcm,
vcjfiila vennlant^m, numrauxn dam abje»
6am probofcidc quafitantei», invenien'
tero^reddcntem/rbrcviter, ©mnia ad re^jjrjt
autjjim», froHogtiafimf ejse^uCBtem.

ture§medere. Nimirutnnoncarnivorus eft
utlco, draco* aquila, vultur. Konvermi
vorus,utphiJomela,Mpupa, hifuftdo. Nor
ooinivorus, ut picac , corvi aut cornicej
Cardanuslib. X. fubtilit. folm.i4i.&por
tutt.mr^xxxx.pUntis.fruaibm, (f herhUvefci,
shteremmprobum Animdleffe haud potmjfet,
qudndoquidem omnia, ammalia, qua carnthiu
njefeuntutyfunt iracunda fraudulenta, crudeiid
ffif^rba. Aloyfius Cadamuftus.citaius U-
JyjTi Aldrovando I.i.dcquadrupXzi^.cos
•rbofiim foliis, &ipfis quoque arborum
truneis vefci avidisfim^, teftatun Montanas
abipfo adamari herbas & paluftres etiam ,
poftSacramS» Dlodor. SiculusafSrmaf,
Qpanqu^min defedfu pabuli ofdinarii,nec
radices, nec frud^us quosdam, utpote melo-
lieii poma bordcumque fpernat* Pancji o*
aograndiores,brevi fpacio, ab Elcphantc
deVoratos^ vidimu* Onoldi. Scd nec vi-
HOtn faftidivit, H«c illa altera ndturi.*
coftfuetudo.

$. XII. Robur Blepbdmi ingem, fortitudo
ni4xtm4, Tuffesarmator jm in hoftes fe.
runt, gladioque pfobofcidi alligato, atro.
cisfim^ praHamur» ac hominum,advcrfus
^uosSredofeagitaotur, ftragem eduntfa.

disfi.

^ H

disf/maro.CaHanus, tantuw^ ^Uyeorpfiriim/f
Yohorky ut duo ex hu jun(ii,ftavem waximam
mufiamj in terramtrabant, OHin & nunc In*
di rolcnr,duabu8 catcnis ferreis Circuoing*-
ti$, fub ventrc duas addereclitella$,illlsque
llgacum fuperimponere caftcllum» in qui-
bus feni homines erecj^i.fic (juandocjue ctiarai
usqucad i^fOmni telorumgenerc ftantprae-
liantes. Scd quidminora dicimus? i. Mac»
cab. VI. v,)7» iocus elegans habetur,»^/ Efe*
phamifw^ulif$nffutas turres, i» unaquaquf
turrii triginta auos armatorum^ exeepto att'
hue JEthiopereHore, porcando fuftinucrunt^
iEliano te^e^meenid hofiium fubvertere Ele»
phantioUm ajfoleyant* Solaetiam probofci-
de, eje6Vant armaios in fublime. Ctefias ipf^^
vidit, jubente f e^ore, Elephantem dcntibun
fuiS palmam>fumm4 violentia»eradica(re>
pedibUsqueconculclire.Videmihi duoseo-
rutidem dentes, & nonride, ^z^. pondo^e-
tjuantttefte ctt>T«<7rT>; Vartomanno^p^.Car.
dan.l.X.f.^i^ Julius Ca:far Scafiger 3i ipfe
unicum viditdcntemelephantinam, funde
cbur eft] Viro longiorem. Ejfcrc. 104. fe£!».
Viii equtdem, 'in<\\JLiudemem me tonge pr^ue--
p^iorem^ Indici adhuc majores <Sc robuftlofcs.

Xlll. Scquitur piircittm qu^rundame»
lcphantinarum conformatio. Loaucndurii

,1

hic modefteeft, cqm Jobo : Stnngit cAui^ink
fuAm, veluti cedrumx vervi genitaliitm ipfim
implicamur. OJfa ejui fiftuU atU, tibia ejuA
inftArveaisferrei. Primarium intcralia^hoa
Elephanti yvcc^jarfMa. Organan raultipli.
candi fe, mas Elephas tantiitnnoD terribiU
Kaber. CardanmJ. cit.AdcerrAmM^uepoF-.
ngt,luet Alti hoe negent^ inquir, Mittamus
hjsCiSc ingentis vaftitatis ejus oiTa, pcdes-i.
ique fpcculemur. Crura vero obtinet tcre-
tia, «d inftar coiumnarunx , altisfimos terr»
infigeotiagrefsiis. Coxae rea» defccnduoc»
nec in antcriorem partem, ut bobus, cxpor-
riguntur. Hocque ideo cantingit,quonian>
junaur«genuumade6 ajquales funt,ut, niff
fleaerecrura vidcas, jundtura carere jurcs.
lodena^a etiam apinio, iundaris. ife fiexu..
rsgenuum carere Eiephantes: itautfemci
in rerram probpfi refurgerre non posfinr.
Hoc Jilo commento, DioA. SiculustuK. Stra,-
W,multarijm perfvafit animis, fiAam^.
lephantarum captiiram^in arbor.bus (qui-
bus ccu dorraitorio con/vcto innitautuf
piajore fui parte,} occultetamcn fucciden..
^is. V.dimushumi fe protternentem. mo^
iue ad iuffa Domlni rurgentemEIephantum.
Videri:nt multi, Rcs indubitata.

i XIV. hh cxieHfntM q^uo^juc & armAr

■ «5 91. ^ ' .
tuya, naaet nobis defcribcndus Elepfias.
V « Dei, opera divina funt, Fiarum JOefxm
frimipiuminligmtur Elepha^, Iqter quadra*
pedes quippe exceUentisfimum.ipraecipuum,^
qu8j poft homjnem, Dci opus. Sed&primo
inter quadrupedes animantesjoco creatus
Elepha$ ftatuitur,4 D. Oieario Conc.^^y
Job. p»^88. Quicquidfif. primas, poftho*
jninemjelephantOiproptcr prafmediEatas ra/
tiones, ante teemm aidw deferre pnfli^
Quanto enim ad homioem quid viciniu*
acccdit, tanto aeftimandum eft nobilius*
Docilcm fupra raodum Elephantem efte,fu,-
pra mcmofavinius. Plinii adhucad|icien*
dus locu jex c.3,Ug. Mutianui ter ConfuU du*
tor eft<,atiquein ex bu,(S' literarum duSius,Gr4r
< corum didicife , ^Elianus ait : Fidi ego ipf»
fuendam in tahk, literof Rommas prom^*
(cidefcribentem.reSlh ^ noncontortk \guim
etiam cum fcriberetyOculi ejus cum rtgore dejA'
01 in takeHam erant , ut planl intentoi dite-
res fcriptitames, Nihil taie in UoQcni;
eadit.Solivagum aniraal Lco. Regia rocie-
tategaudetEIephas.. Crndelis heftia Uo.
Elephas manfvetus fupra Sdem Regem cJe
inentia decct, Arraatura regius gaudct Ele*
phas. /5s,intj^uit J'obus,^»i/m/ eumfapplic^
vit gUditim tU Fuioiiaeos puu 4€nt€s cuia

^foliorci<Ie,^quibu$veIuc armis gladtoque
iicitur. Placent Aldrovandi vcTha\prclfe/eide
fro md»uutitup^(^ extnmaejp fdrtefic omniM
trd^Atfdt^ue itavehui dpprehendendis dppU»
€dt, ut nemtmmd ^uidem numismdtdipfum ef-
fugtdnt i qudetidm /ukiata prohofcide re£lori
infidentitrddit, Fluvium aut profunduip la«
cum trajeeiurui, per fublatam hanc,in al-
tum, probofcidem refpirare, mirabili natu*
rac prudentia ac providentia folet. Pliniuf
inquit: mdndant ere f^irdnt yibunt^odordtt^
turque haud iwpproprie apeUdta manu l.|.c.20,
$. XV. Huie montes berbas ferunt : (S' o»
mnes kefiiaagrilufitabunt tbi. Sub umbrUre»
eubat in fecreto caUmi, In tuto eum umbrofd
frotegunt ar 'bufid\ eireumdabunt iUumfalices
sorrentie. De pabulo cjuf fupra didum. Hic
nunca manfvctudineachabitationeBEHE* ^
MOTH defcribitur. Manfvetus ex naturl
fua Elephas : & primo quoquc tempore ci-
curandus. Oppiano aufcultandum ;

tUivafius irteBammus, dum/aiitibmerratt
<y feruti dfi homines mtermanfuetus djf a*
e^um.

Hetbifewia ettnim at^ue umbrofis vdUibui
oltm

Tagos dt^ etedt eelfd edsumind patmd,
Ssfs^i^ fitdVitifiPma db tAdice tevuifs,

hgeitsi

^ 93. ^ t j
Jttgenti imumbens acntoroboreamnS'
Aft uh i» bumanU mambu* verfatur^
undem

De/etit iUe animw, fugitmtfj imwAHtd cofm

NamSf J«gf"» paffiff^ durUg^ ftitt ors iUm
patiti

^tpuerostergodifcitgePdTemagiHrot,
Licetetcnimarmatus fit» graminc contcn-
tu$ tamcn, alia juxta fc animalia fccut^ cir-
cumvagantia, nc imprudens ca contcrat,
bla odc fubmovct ^tohQk\^^*vid,D,ScuUetu$
lcit.p.3i6. Saturi ad loca lofcida paluftri-
aquc rcvehuntur, & arundineta, uc cubcnt
ibi, incolunt. Aquas alioqui, nifi coadiV
hiud intrant, tamctfi impcndio deleftentut
h\t. iEgcrrimc quippe ob prsgrandcm c6t#
fQm vaftitatem nataturi.

§. X Vi. Etce ahforbebit fuvium ttOtt tni»
rabitur.ei fiduciAbMit, quodinjluat JordM»
nm in OJ ipfiui.Titde: quidcm, Aed diutisfioi^
bibit eiephas.Tantam^UC aquarumexhaurii
«apiam, acli integrumcjtforptufus liuviaal
«ffct^Potutamcn noa hauricantcquam im»
jnlsGsaquamconturbarit pcdibui. Faciuac
idera camcii,atquegenerofiore$ equi^ Cd«
gnofcunt fcrlicctfuas brutacommoiitatef#
^qua enim pura ycauii iatcftiaaru^; tt^^^

ftm.p ocrearc.Jhsd.citur. AmoteUs.^,,

^Mteacmcos.plerumque autemebiberc Sex vei
Sjp^em. Sedcopiam hanc corpom reouirit
vaftuas, tion fuadet VoJuptas /ut re^e judi-
Mnn prarledlionibus Zoolog. cap.de£lepJi.

§. Xyi(. lnoctiliiipfiHsc4pieteum(\iQzt^,

Abloibte quidam, quJd^m intcrropativ^
hoc Jchiephancovolunt ihteJJeaum: Stet
fua euiqueOntentialiJibata. Nosex Diodo^
t0Smih Pitnic^ ita rem accepimus. Ele-
pJianto animaiium vamsfimo Jicet, parati
tamen a natur^ Jioftes funt, poft ignem,
quem maxime reformidant. & porcos, qud-
rum grunnitum exaudirencqueut.Dr J«,/.
^Yf^"tr»^dftuviumbibentem,velfecurhom-
f4emem obfervames, ex improvifo in ocuios
tfusmvoiam, eiquenunc ocuios ejfodiunt.nuni

I^t^^^q^^pyclixacaudafaciunt.lfiri^yveiutia-
queH.prcbofctdeftc eum tentnt, ut veiftran^H^

^^n.zdadefenficnefuiprohibeam^fttquefAn^
t^mememexfugtmt.utita veideficiat, veio.
tuiu orb^tmjereat omnino Eiepba4.V id.Oiod
i.j.c.i. a ^oe, p.tn* 164, Conf» Piia qui ea-
dem^au .a.usfim habet J.g. c u. k Solin. c.
S«. pif rdinan„.&ii. guidem «uitifarii».
-'-^* liephaa*

Elephantoruni) ab hoh^inibus capi folllO*
rtim venationibus, coiifule poft Aldfoiia^*

F.1548. & fe<5. tahtum igitui:dcElephantO|
^uantuTfti ad Miaorii tomprobfltionemftt*
mt necelTcv

Oa //.
LEVIATHAR

ARGUMENTUM.
I. Locus ae LEViATlrl. adducitur.
i Koh hicCacbdaemoh indigatur;Qeci3aOCU

ftrum aiiquod Rabbihicuriii
{. Per LEVfATHAJ^ iofinuitur Bal«ni.
4. Inctcdibilis vaftitas balsena* i^arrflgo

excthpio^ufeh
j. Cofta ihimahiscujufl. Ceti.Wittcbcrgi

Captulra Balaenarum pcriculofiifima». ,
f. ComifiUat«i"» lotiotum <:a|>iendi aio»

du*.

%. ■Su'bV'cttittiaves CetUf. LuAiii e|u$ ma»'
rihus.

Cohdudittjr difcuffufk

Drgfedieh^um \ vaftrsfimdahliniaii \tt*
rc^ri, ad vd(!iifi(QaBia^uaul6Moti^dil

y^* J3t

f! Levuthan.RadixArabica crt,(juxta Sjwu
ftemBocbArjum I.^.Hierozoic. c.i6.) ifleaen
do zx^itontorquendo diaa 5 ut ita Leviathaf
finuofum, Toiubi/e in fpirast & tortuofun
aoimaJ, vi nominis figni£cct. Terminati<
verd jn & pn« ihan,thannin, Draconen
iJOtat.Accipiturin S.S. (i) i^to /erpente m^i
gno atqi tortuofo^Efai. i7,h(i)VroT)franno
fb4raone,Sc JEgy^ii Dominis utiap^Eiai.ji

l6.Unde Lcviarhan pifccm notat, cujus oia
gmiudo cft infigDis.Franz.Hift.An.p.604.
Latini Cctum vocant. Ceeorum (pecie«
^pam plurima:. Princeps eft BaljinaM $c-
quuntur Orca,Phyfeter, Delphinus, Scolo.
fendra , Vitulus Marinusy Hic de Balana
fermonem eiTe, omnin^ arbitramurtproptei
attributa, Audiendus cx Cap. XLI, Jobi,
Deuseft,' Nuntjuiei trahes (iemtit nimifumj
Lev$atban bd»JOi(!f furt4ligahu linguamejus >
f oniine fiffeUam m narHui ipfiuiy acu pun»
giamdxiUam ejmf Nunquid multiplicabii
Mtepreces f auttoquetur ad te moUia > Nua^
^uidferietpaliumseeum (S accipies eum /er»
vumfempiternum l nunquid cum eo iudes ut <i-
vicuUi MStt ligahi4 eumpueUu tuU l Comideni
^hciUitOeum amiei / Dividen/ iUum nego^
ifatf#rfi? Sifonfsfuper tms mdnum tuarn^

vtement9

^ 97» ^ ^ .

mintohelli) nec ukfa addes. NotJ tf^fff»f_
tam tam feru^, ut eumfufcitet e.

§. II. Non hicTropi(las:quosclarnvC[ai nil
ifiDajmoneh.I.propri^indigitari puiaverc.
izri\tcmp^^K^MtnaffehBe». f/raei, dum I2.
srefurred mort.c.i(?.p,22f.per Leviathan,
mlum iilud, quo legitur in BaVa Batra,
'4od Detu ifto temporf prteparabit itlU-, tjui 0-
nr^ie {anBufime^ue interris vix^re-, (quaz jii ^
aeiverba funt) infinuari garrit. Eadenifa-
ulatus R. MifU MajmoH in More Nebo-
fiira ^&ti.i.c .11.^, ^o^.perLeviMh^K compk'
um generatem 3 nmmum ev^porahum propri'^
'atti, atta di§>erf£/iint in ^uoltbet amina/i ve»
fctter voiame ,atifue amhuUte^ denotar.StuI-
iora adhuc inThalmud part.l.c,i6. p. ^o.fo»
\nia,ut quas pro cotidianaLeviathanis efc3,
ifcem triummiUiarium iongum, ineptisfime
nxerunt, deprehendas. Gonf. Bustorf. ia
ynag. Jud.l. fupr.cir.

§. IIL Noshismisfis nugamentis, fic rati-
icinamuf: Illud propnt hic intciligendum efl
er Leviathan , cui plan-o fimpliti^ fijiO) omniA
'Vdg de ipfo dicuntur pradicata-y competunt. At^
loli Ceto pr<&diBa cunMa pr^dicata competunt.
i.Majorem nemo, fivelit etiam , foliicicare
oterit. Probando minor cfl:/& progrediendu
(rdine. Priuspreefupponendum tamen, de
G marina

^ J5f

■marina bcllua vaftifTima & indomabili hicfei

monem effe. Docentuniverfa, ei vendicai
praedicata. Ciariiis id innuit LXXIV. 13. T
rupiftimare t tu fngifii cafita Leviatharijh
Balsenarum. Tihanninim vocantur-alibi. NuiJ'
aliudin ulIomari,vaftius,borribilius formida
biliusvc animal, Balxna ipfa eft. Oftendi id (h
ab immenfa ejiu vajiimte. (2) ex c/tptur£ fumm.
'dijftcultate (j) ab immani ejws fcritute.(f) a con
yerfationis cum hominibus impoffibiUtnte, ( j) ai
occifionisextrema arduitdtCi a cjvibusfiipra de
fcribebatur, poteft.

§. IV. Incrcdibili vaftitate pjrcem^ell!
^videm oportuit, Prophetatn fonam, um
abiigurivic oris ridu , eundemqvc intra tridu
um evdniuit illacfm-n. EratautentCetus Maitl>
iz, 40. «jvicqvid etiam in contrariura
afferat Bochartus lih.^, Hicroz.cap, 12. A0.1531.
captaHarlemi inBatavia,balajnafuit, pedei
^g.longa. Ao. 1577. non proculjb Antvverfia
captaalia inScaIdisflumine,85 pcdumlongi-
tudine. Infignis qvoqi magnitudinis illa erat,
qvae Anno Ch.ifjz. marinis fludibus ad littora
cjedlabatur , ita ut pars aliqva appareret extra
aqvas , altera intra aqvas lateret. Etfi vero |
pecoribus & pifcibus magna ex parte fuiftct
difcerpta & devorata ; tantum tamen manfiffc
rtftduum Scitur^ fuantum cmtut^ingentiA.

, «S?

luftra vixpgrer^nt apehre. In longitudine
labuit^o. urnas. ilit5lus ofis compleclcbatui'
Exulnas cumdimidiai mandibula ^. cratul-
lafum cum"'dimidia.' in lateribus habuit 30
oftas/qvarumfinguIv«e iongas crant zi.jiedes»*
ongitudo capitis a pgncipio us(j; adri^um
ris compie(flcbatUf gtilnas: lingva 7 ulnarfi
ratlonga. Compendio uti cogimur. plur^
ircaexemplumhoc reperiesLeilorvin Epiji^
d Poljd€r. Virgil qui& extat apud Franzium
<irt.j. Hift.Anim. c.2. Idem fcqvens etiam ha-
ct: Anno 1545. in Pomerania GryphinvMdi ca-
tusfuit exigum*^idam , tamen iltim vsntri'^
do reperta efl ingens copiapifcium.nQ^dum ad.
uc concoBorumy inter alios-ifalmit^ivm^
« longitudinet ita ut tria dolia^f. tonn£ fpirci»
m) inderepkrcntur. Mirabilioris adhuc va-
itatis adnotavit balaenas, in fuo Itincrario,
[ieronymus "Welfchius Cap.V.de Ital.p.jj,
: lotich. hb. 5. Commentar.ad Petr. Arbitr. p.
10. tjvos vide.

§. V. Haecdum fcribimus , non abs rc re*
jrdamur pr^grandis ilhus , intemplo adAr-
jm , hk ^ittebergas, qvae habeturex Bal^en^,
)ftaerLonga ifta pedum XIV , depofita a Di^f^
ixoniae Eledore , FRIDERICO ^KV\EM1%^
rre^qve parieti aJIig^ta catena, vifitur. Ad'

]un6la tabella eft. Verfiis infcripti , pro geni«
feculiiftiusjfeqq •

Omnes terrigenx pragrandem cernite cete
Blspptenjpedumycojia de btere tensa.
CunCijpotentis opustnon perfcrutabile cuivis
Ver^icHVs undisfuh-, talia monjlra creavit.
§. VI. Capturam Balaenarum memorarun
tnulti» Videndus OppinianusjAlbertus\ Rondele
tius & qvi ex hifce fua petiit , lU)iffes Aldrovan
dus in lchthyol. 1. 1. de cet. f. z6i. Nos cjvantun
poirumus,rembrevi"^epingemus dudlu. Fu
nes contortos» craflitudine rudencis fumunt-.
addunt ferream -catenam, hamo acutisfimi
validisfimoqve formidabiJem : hamum taui
carnibus involvunt , ut inefcent belluan:
Adremigant audaciolw-qvi^am , & nc comi
nus videantur, alatere cymbamagitant, Belu
ut primum odoratur cfcam,aut videt,null
cun<5lationeinterpofita , efFracnieamappetit-
cupiditate : nefciaqvc infidiarum , toto fe ir
duit fer^Ojisfuo^ftoirievirer convulnerata, do
lore furibundo , catenam hanatrpraemtmitar
exedere conatur.Quod ubi fruftra diu eft mo
lita, & interimacerrimis exagitatadoloribu!
huc illuc reciprocato , tenacisfimeque infix»
mucrone, in pelagi profundu mergitur. Tur
oranem infidiator^s funem laxant, variis hin
inde utribus, aer&refeftts^communitum.

5". V«

§. Vn. Balaena ad inferiora mans merfa,
uicfcit aliquantumj etcnim quiefcerecu-
Iturientem , utres «oft' fewfiittuot : aere
im ad fublimia^n+wrte^ftaurat iras bel-
la, veiutque animalia fibi infefta, utres,ul-
ifcendi antm^%cTfr7a«imi^ttg«H^ rctra-
li cum fuoe utres.Beilua ii^feriora pro mo»
;rcpetit. Hi rurfusfubvolant. Illa cuma-
•ibusretrada, liorrendum dolct, tantoque
Evit opere, immanes in fubliroe jaciendo
nPfiuc.^ ipriim fubter jurares flabuiari
Eola*J4Ugata diu beftia,& jam fuis dejed^l
iribus, vel invita fequiturfunem attrahen*
es, inproxima cymba iiil, remiges. Tum
igno dato , fuis pifcatores appropsnquant
iavigiis,mutuaque coiiortatione, velutia
rarcntisfimu armandi prael?um,m3gnis a-
iimi$,n€c minorc tumaltujclamore & clan-
;ore, feram aggrediuntcr: jlli jaculis,ifti
tidentibus bidentibusve, alii faicibus,fecu-
ibus, venabuiis &fciopetis abomnipar-
e circumdare balaeoam» Hsec animo imper-
errito fuftinere pl3g3s,& iiorreodos fiftula
jaculari flu(^tus. iili propellere ad Hrtfisr:'
liuturnis- viiluerjbus, non fine viia-pe-
iculacan£&de4x, obthurare fiflulas,novis-
imeque penitus conficere arque inter fe di-
ridcrc folent Mercatores atquc pifcatores

focii.

fdclf.AIjum capiendi modunr, Indi Occi
dentales, & iilum qaidem, majori cum perj
culo tum audaci^ eortjuhduni habcnt. Infi
Jire quippe ex iniidfisrac inequitare cetc
poft, immisfis altefeftuci$,fiftularum opple
ere fpiracula, & fic enecare foleni beJJuan'
Proceffum Juculcnter admodum depirxit a
pud Merianum, Gothofredus, parrJ. foi. n
Sijeft^tiNamfdj.Hift.

Vlir. Vides inde, quid fibi iJJa apu(
Jobum veJint.de Le'viatJian,verba. Difficui
tatem fummam,non imposfibiJitatem baJx-
nae capiendae atque interficienda indicant
Vivus valensqjnimirumin hominummanj
haud venit cetus. fndomita quippe feritaj
eidera: robur incredibiJe. Ncmo eufn faciie
aggredi, aperto Marte,audet. Integrasfub-
vertit nuIJoequidem negotio navcs. Impri-
mis vero navium nuper picatarum odore
maximopere aJJiciunrur ceti, ut approxi-
mantesnavi, fefe iJJi affricent. Nauts, de
fubmerfionenavis, non praiterremmeticu.
lofi, picata eis doJia, aavim ut relinquanr,
objeaant.Ludunt &jocanturhi» ceti dciiif
ac doTis. Annuatim capiuntur a Batavu,
AnglU Danuque in GrtenUndU TslandUqui
€0nfiniU, numero haud parvo. Mare Indi-
cum vafti*fimo$ nutrire didtur. Refcrunc

Hifto.

liflorici vifas fa^pe numefQ btlaenas effe,
uarani oculi, ac palpebrae finailes effent
randiori miiitis armaii capiti, casfide or-
^to. EtRondeletiusa SPERLINGIO cita-
as : vidirinquit, balaEnaementulamtantam»
uae etia a proccro homine geftata» utrinquc
:rram contingcret, unde quanta fit,cum
alaena libidine cdncitatae ferutur, conjice-
eoportetmariillaquaeA. i^jg. ad Caktuni
a. Gallicano tormeiis aeneis trajci^abaiaena
011 fme ftupendoejulatu fuit.virilemem-
rum cum tefticulis 500. librarum habuifTe
icitur a /:«?^/Vi6/>cit.aut.IocJiincreli(3uun»
setiri corpus licct. Exaggerat fuano» indc
iajeftatem» giorlofus Conditor, cxemplo
;lephanti priiDum,poftmod6 Balaenae. ^ii
ritur, inqu i t, refifitre meopoteji vultui l
* §. IX. Hacc hacaenus de Ceto quoque.
^em vcluti Elephantem^ vel ideo praeter
liascaufas, noo licuit prolixius defcriberc»
cutrius^uc tum generationcm,. tum viva-
itatem, (qua ad CCC. annos ufque, neuter
cre deftituif urjexZoologocum teftimonii^)
um alift complura propria adnedere j quc-
^iam id duntaxat evincendum nobis fum-
imus^ut pcr Behemoth, nil nifi Elephan-
ijm; per Leviathan vero nihil ailiud, nifi
\^tm intelligi oporterev ex Ptincipiis ac
G 4 ratioai-

rationibusPhyficis demonftraremuy. Mefi
ora doccnrem fanrum abeft, ut averfemu
nos, ut venef-emup potius. Manifefta Dei o
pcra funr, & magnifacicnda femper.Si tanti
iQ frrationali creatura & poteftas &majc
ftas; quanta demum in ipfo fueritCreatorc
Adumbravit fe in omnibus Numcn , nec ul
libi reliquirinteftatum. Noftrum eft mira
fi, rimari, obfequi & adorare.

mspuTATio r,
DR A C ONE.

ResPONDE. TB

Andrea Christophgrq 2J!fl0eiy'
Wittebc rgenfi Savone..

"PR^FAflUNCUlA^

•Lv^rAr hujiis aKm, de Dracone vaiantey a Fe^
natQre^non finevitA di/crimine occi/Ofhiftori*.
cum documentum e/i. ^^fitum imer erudi^
tos, de rslatione ifthac, ut qusfabulk, qudm
tiftoriA vicinior vtderetur, futt. Res a multii
mgata, ah alm probata y anonnuUis reUHaim
fujpen/o. NQuimm^ ^uidaliiy quorum me-^

morU in pace^ au^oritM in faho maneat , dntt
fioh hkc de rCiac fi fabulofa effet^ judicarint.Di"
ef diem docet. AgendA illif e^uoque gratix, qui
tantum-,quantum licuit-, indagavere, Intuebi-
mur naturam : rimabimur veritatem. Deus ad-
jutornofler eflo !

CAPUT 1.
DE DRACONUM QVIDDITATB
ARGQMEMTUM.
/. Etymon Draconis varium.
2. Homonymia extricatur^

Cmtinuatttr eadem^
4. Adducitur Synonymia,
y. Definitur Drac&. BjuSj cum hominef anttpai'-
thia.

6. Examinantur loca JErtam.
y. Difercntia adducitm. Draconis magm-
tudo,

Reprafentantur exempla.
f. Eorribilh Draconum validitas'..

AntipathiacumElephamto. Fa^ragoexem^
plorum.
ti.-PatriaDraconkqm?
u. Summm^inter reliquos fi:rp€ntesf PexDraea^^
1^.. VenenatUi efi: fed non hAbet m^mmas:

Draco.

§: I. Nonoenut pasdm incufcant Sapien*
tes^pimitusenucleandiim e(^» Drdconem
G 5 i^B?

W ^/^KW, 4 videnda fc. & a^iciendo^^o^t
AmhrofiumCalepinumjBecmannu* dcri va t. ^r/
qudd acutisfim! fit visus, Draco. Undca
Poetis quoque, thefaurorum curtodiis,quin
& carceribus praeefle fingitur, ^^/quod pcr-
vigil&exromnfiferejutaJia calidioris teai*
pereianimal»i,rit. Huic, m falIor,accinie
Ovidius.*

Terniendsque ferast infof itumque Drd*
canem.

Alitcr non nihilJui.CaBf.Scaliger.Puta
'To^^av «;^^j.Quia animal vencoatui»
atijuemoetorc, Homini infcftum.Vcrbaejus
funr. Draconem Grammaticiatque eos /ecuti
wagni riri, 9^ k^KS&ca deduxere. NobU
Exerc. iSi./e^. i^* commoMsy ^pc.v
«;^@-.NQftra, quaecunque harum alTuma*
tur, pirum refcrt. Fortasfis non erraverit,
«juiabantiquisfimis Ebrae©rum fondbus,e-
tymologkum, pro Dracone duxeric hic ri-
vutum. His etenim ■^]']^ (darach. > cak^.
vit,ince$fit: unde ^Jl-l "vi5i,iter,oacc. Irac:
literae eximusfim cum originc . c on-
fpirant: & res ipfa nomini rcfpondet, Rc-
pcandoenim incc/jnt, & falfuadm gf^di-
cndojvolando etiam fuam emetjuncur vi-
aKJiSerpefltummaximi, Draconeso

\ IL

§; ir. IToxipfa (raa^ Hmmymtam ah^^
dmus) & Bomwi^us, Sc irmit&f^IaKtu, fed 6^
tfuidatnaztfw^/Vaffignsri fuevit. Dracovetu-
ftrsftm^ ilie ti^oroCisCivnusc^nc jitBefiiefj^um
LegisUtor^ qui non atraraeotb, fcdfangui-
ne, fuas (ut cum Demade, apud Aul. Gef-
fium,li1>.ig»c.i2.N. A.& cumS/:aIigc Exerc.
rti- loquamDf, fcripfit leges,aSolone tameti
ob nimiam feveritatem abrogatas» latcre
nerainem eruditorum poteft. Fuit& DroL*
€us quidam AebAorum DuXii L. Mumio Ro-
manorumfuperatusduce j Livio nos infor--
mante, in Epitom. lib.^z. Omniam cele-
hcrrimusintotoOrbe, ut quemmagno cir*
cnmnavigavit, fuperiori feculo, ad exitunx
vergente , conatu, DRACUS, tranci{cm \U
Ic, Ptimoutb» Britannut^ Eques aurAttu%
navali glorianemini tiim fecundus : pluri-
marumquegentium leges, ftudia, mores, ri-
tus aliaque aimirabilia felicislime expert^,
Inter ^f^wrazsPhalanges, Draconis nomi-
ne,roarinu5 quidam venire pifcis folet. A.a
abaraneomarino, cujusmentionem FUnijji»
libJX,c,4g» facit,adhuc difFerat? hariolaf
fi, nifi^ipfium confuluerimus Scaligerum^a,
haud T^os{iimi^,Jrerum emmid diflindionea$
fai/ij fine du bi eun d emS caliger Exerc. zi^
/^^. /j. faiatat. Audiamusipfum.

§. III* jDracofji manno nafnen eft d fttale*
pciOinon af$rtnainditum. Oblongus enimeft,
€5 compreffta. At verm marinus Draco longe
efi diverfisfimus. SpeElatur inGalliaf ficcatuty
hacfigurk^ fine pedtbut. Alas habet ve^erti-
lioni4. Longitudo colU ad je/quipedem. Cervice
ferrata. Crifia in capite roftrata. Caudam
contorquet bipedalem,l]>int4 horridam. Corium
caterum, ut Sqvatinx, In plantarum cata*
logo Draconem etijiu oiFendimus*£wtf«W
quippe ^^/w^Ve-/, piuribus indurati annis»
Dr4cones, ob fimilitudinem torruofitatit
appcllantur. Vid. Plin. lib.XVII.Hift.Nat»
c. 22. Cofif.Scalig. Excrc 169. f. 2. De Dra^
^«»f«/e7dicanrBotanici. Motts adhucy Dra*
fii* nomin^infigiiis, adduccndus. tn Afiaeftf.
juxta Tmolum. Tmolut in Cadmo. Hic adTatt^
rum. Adeatur Plinius l:b.V.c. 2^. Alienio*/
mnes a noftro hi fignificatus, foro. Ser-^
pentcm etenim & jad.igamus hic, & defcri*
pturi furaus. Sed de hoc infra & unice*

§. IV. Synonyvia ejus ne pra^tcrcamus, ha?c
funt. Ebraeis p^in Draco eft,eft & Bakna.Gra-
cis Lpayim. unde ? di(5lum fuit. Notandum id
faltem, qvomodo terminatio m Graecorum»
in o L atinortim tranfmigrarit More non in-
folito. Sic ex A/<yy Leo , /\[m Dio, Ac/^cA-vLaco
fit. Serpentum Kex Dr aco a'^ it. Regulus vcro

iflter minora repdlium genera, BafilifcuS. AU-
tum appellari ferptntem ipfum , nec novi qvid,
necmiri. Dabiturin confecuturis ratio. An-
noffu ab aliis cognominatur ferpens 6" pra-
grandu.l nterroganti Vtzmiuspart. ^.c.j^ hiji,
anim. refpond et : Dracones nihilfunt aliud,nijl
ferpentes valde annort^ admodum au5ii in qvo-
cumj^genere £f <:.Hinc extitit verbum vulgatum:
Serpes nifi ferpentcm devof avcrit,non fit Dra»
co.G^/^^wDragon, Dracone //^/^: Noftris,rara
vocum convenientia, hiX ^O^i^ctlC dicitur.

§. V. Nuncresaggrediendaipra. EJlnimU ,
rum Draco , Serpens maximus , terribilis validi-
mls^ defertorum amans^ ferpe)7tum Rexj caud^
robore imprimvs vakns. Qvid mirum, fi acci-
dentiumfarrago, forma ubi latet,ad diftindi-
ones rerum aflumatur ? Genm animalis hujus ,
ferpens, Reptile enim caiidum , callidum, vc-
nenofum & homini infeftum , Draco ^voqvep
Uxc primailla, & hacaenus.hominem inter &
ferpentem naturalem etiam , continuata lis
inimicitiaqve eft. Etlicetex ^iiano aliisqve
exempla, cujusdaminterHominem& Draco-
nem <ro/u7rafi«c«? citet B. Franzius ; id tamen ad
ordinariam non eft trahendum viam» Non
magis ideo amicus homini Draco , fi qvando
ipfiab auxilio contra occifores fiiit,qvam Leo,
aquiia, lupus; animalia rapacitate & truculen-

tiA, nulH ppopemodum fecunda. Miilta in Tpe'
ciemagunrur. Revera tamcnaliter fehabenr
DaEmonipfe rubrerpentino rchemare,homi-
nibus ut imponat , non raroJatet. ManetaJta
mente repoftum;,qvantum antitjvus iiJc & ma-
iitiofusDraco, noftris olim impofuerir Pro*
topJaftis.

§. VI. Sciocqvidcm^vjddeinfante^r^-^.
Dracone , iEIianus lib. 6. hifi,
nimal. c. 63. narret. Breviter rerpondeo:
fabulosa fomnia admixt^ funt. ParicreduJi
tate digna duxerim , qvse idem ^ilibi re*
itnZoologus\ lib. Vill .cap.p.de AJeva, Pa-
ftore Thcflalo , & lib. VI. c. 17. de Dracone
t'ueU<£inIdum£at ^vcs^\.CiXt^ Ubi egregium ^E-
lianus repraefentat flofculum : non ergd * inqvit,
^xpertia rationis animaiiA. Pofito tamcnjqvod
vel maxime formofos pueros puelJafv^ ada-
marintDraconcs i non homimsS^ipulchritTidi''
ftisyX^ fecerunt habito refpciflu. Ut fibi ^on ut
^<?«?/Wprodefrent. Ipfecerte lib.g. c.p.^Iia-
nus: e natura-t m^efi bejliarum-i non modo fuige*
neri^-ifed etiam aliena animalia , moddformofa-,
^mare. Hacideo prolixiurcule: qvia commu-
nis , falfi traditio & perfvafio,creduIis infedic
«nimis. SimiliaferedcLacertisreferunt. Sed
q vi noxiam fcrre fugit , a dolofis fibi ca veatL^»
S. VII. Diferemiam d.e<iunvLS accidentalem.
hma^nitudineitxotCifumus, Immani enim

m. ^

'aftitate gaudct, Nec aliud^imolis JHtuifU^-jrtf

:er ferpcnetes, Draco , qvam qvod inter qvai»

"rOgnomento ycventuum gi'ayidia injignivere^ mm
?xpeeiitiotiem in Indiam adverfm Porum molire-
'ur , rnir£ ^aftimti^s [erpentes , ad XVl. videlicet
:ubitorum longitudinem ( Diddor» Sicul.^
lib. 17 Mbl. hijl» n. po. f. m. SSj^^offendiu
Egypti Rex Ptolemsus, per Venatoruni
iqvitumqve agmina, hoTribilis immaiiitatis
Dtaconem ,triginta cubitoTumlongum^ non
ine & vitae difcTimine &ruorum clade^op-
)ugnavit, tandemqveaftu 'fuperatmn, iniei>
'ecit. Brolixc hanc,fupTa citatus Diod.Sicu-
usl.3. n.37.p.ti52. feqq. Edit. Rhodomann,
iiduxitliiftoriam» Qvem fi voles^^confcr <um
ib. j.n.io. p. i/f^. Inlndia , in tantain adole»
xunt magnitudinem,Dracones,«?if Cervoi
Tauros deglutiant. notanta Plinio lib. VIIL
ifft.nat.c.i4Paria his vide inltincr.lnd.Man*
lesloviano l.j* deingenti voraciinmoqi
ferpente ^vodam Indico.

Vlll. Idem PIitiius ibidem rcjfert , iqvd^
nodo tempote belli Punici ( fectmdifcilicetit
yvemadmodum ex i/V^iib. 30.11. lycoUigere po*
es ) ad flumen Bagradam , {nunc Megeradn di*

notanteDalechampio ) Atticus Regulu*
mperator cum univerfo exercitu egrelTu?*
Jra^onemKa. pedum Ipngitudiije, oppidi

inliar

/

. A . ^ ^

mltar oppugnarit, nec deftiteric ante, qvam
dediiTet ipfum intefnecioni. Invitis Polono-
Tum Regum , feqvens de CracoRege ( qvi Cra-
coviam exftruxit ) hiftoria habetur ; Infcoptdo
qvodam Dracofuit, qvifame Ada^iu , ex antro
prarepcbat, multos interficiebat homines,
Huic tria qvotidiejumeniTt-^ adantru fum allata,
Rexpopuli mifericordia comotm^ offcrri tandem
yepletampice.vitulinam pellem juifit, immifto
fdphure 6r nitro; qvo dolo elufus Draco , crepuit
medim ac enecim efl. Conf. Flor. Polon. Jo-
annisPaftoriiJjb.i.c.^.p.^.. Etimprimis^r/^^-
naf Kirch^rX%. Mund. liibtcrr. fea.^. c 2.
Plura qvi defiderat, ^lianum LXV.c. 21. &
prxprimis M. PauL Venet. Lib.z. Hift. Tartar.
C.40. £ 381. adeat.

§. IX. Nosady^-aWj^^^Draconis accede-
mus chara5ierew. Eft autem terribilii validitas.
Docct vaftiffima ftatura : inratiabilis voracitas,
oppugnationis difficultas,membrorumqve re-
liqvorum cm(j(xfipia, De iliis fupra di-
dum:deultima dicendumporro. Truculen-
tusalius , qvocum AIcxanderM. defcendit in
arenam,7o. cubitorum longus , cumne totu$
qvidem appareret , oculos ad magni & rotun-
dicJypei Macedonici magnitudinem fpe<fla-
toribus, iEiiano tefte,oftendebat. Majores ad*
huc vidit in Caraiam , Tartaria provincia M.

^ ^ PauL

auI.Ven€tus,prxdiao loca Qvidmirum/
jm ipfis confliaantur Eiepharitis, fpirarum-
re nexujcrura iilorum tam implicant anaiifi-
e, utmoverefe ne<}veant Barri. Arreao
ro^ve fub probofcidem collo ; Elephanti o-
ilis obvertunt caput, igneifqve visus radiis ,
nqvam fuigetris CDiodori Siculi 1i3ec funt )
:c«catos, ad terram profligant , profligatos
laniant,

§. X, Habent nimirum bella dG"7mca
im Elephantis , Draconcs. Ufqve ; aded ni-
il tam vaftum , fuperbum , potens, robuftiim,
i?od fuum fiveparem, five inferiorem, qvan-
oque non cxperiatur adverfarium,mira-
ili oaturjE antipathia, SicLeoQidisfidium
am fcorpionceft, Bafilifco ferpentumvc-
enatis{imo,mu ftelarum virus, exitio foprc-
10 cedit .CfocodiJusinfeftu habetichnev*
lonejchncvmon cu afpide^nover«;alia gerit
dia» fcorpionefteliiq hoftiiiterimpiignat.
^apitalc odium muribus & catis. Rart intec
elcs cancsque amicitia.Chamaeiebnticuai
rrpentibus, cervis cum acciperere noncon-
enit. Milvum pullu^ refugit. Ovis iuporuai
anicna : lepus omnium praEdas natus. Cste-
um notabis hic, nobis de Draconum n^a,-
rnitudine loquentibus^non eam aaimo fen*
■cntiam fcdcre,quafi omncs ac^uc fingulijad

tantam ttatura roborisque dnfjbnv pem
■4iot. YBtiant iocMy variant individuaydtdt
^lixqux circtimftaniiae. OmTiiuminaxim
inlodia reperiri,con{ldns famaeft. Apo
eriigitur analogato, fadi etiatn dcQoi:
aatio fuit.

XI, Tereium, a ;^<frr/o defcriptu? io
4fuit Draco. DefercorBm incola ef>> Sylva?
Tia^ inhoipita^ue amat tesqua^ Hinc «
i^oX^v Eremi incola» Malacli.i> v» 5. nun(
patur. Er<xrremam, in Sactis, interminat
Tusdcvaftationetn, Deus? ipr/f ( 1ftquit)i
^itaddiiira T)raconU1?i, iSfatrtum juniorunj fi
"fhKymim. Efa. t ,/4. P. /^, 14 Occurrem ftbt i
vicem martes cum ulutis^Q^ Satyrus Satyro^6
B.Luthecus reddidiu^ uit mvb Cin ^c()aufil

^ fc^n ^it iDri^<n/unl)"3Bc9&c fur M'c (gtrai
fcn : JDrt wcr^cn ttmctc^nanba' laujFcn
«cfaao@C9er/ ««l> dn Sclt'tcaffd mbbi
AuUtn dcgc^mn/ t^ir ^Mb voir^ &
fel&f? ^crbcr^cn &c. Eadem Draconumfo)
^tudoliornljilis pr«dicitur,cap.XIII* Ef.v,2
Conf.|oI>. XXX. v> 3^. Unde & communit
tnfyivis aviis, & fptluncis depTehenfi fui
«acinterfedi. Part.^.c f.Hi/l. Anint.p. m7j4
i^ulU etiam Draconum,wiedidafidte (Vert
^ranzii fuat, ffort. 4. €af. 4. Hi^or. Atik
9». 740.)/itim femium ■acerrimam , attfi

^ m ^

^ruthrompuiU UmmMtuKln Lybfa^^gy*
it(>yArabiS»iEthiopffl,Iodra tameir, h.rcali-
loribMsilllsregrouibus, comuniter ftabu-
jfi bcftia fape dij^a rofct. Joh, CyfiittuMcU
eiiis libde^uatuor Helvetfylv.civitat.fcri-
tt; nullibi volantiummaxime Dracooum
opiaro tnajorrtn , <juam in Helyeiia com-
aTui^Te.

§, XIL tHtcrii^s I jure (ut ita loquamur^
^an.^imhquod in reliquos ferpcntes habct,de«
:ribebarur Draco. Inde cilim primatum, ci-
a controverfiam obtineat, regte eum nomine
cfipiores afFccerunt.Quanquam ^BafHtfctUy
iter minorum gcnerum ferpentes Regulus.
laximus , fortisfimus , & formidabihV
mus ceteroruitijDraco. Regia hacc funt axi-
mar^ NovU^me^a naturAli armdtura fuaydc*
mximus Draconcm. Caudl ctcnim ciim
ratftct,ea&utitur feliciter, & molisimnia-
isfima proftcrnitElephantos. Sic & ipfc Ele-
bsprobofcide,Leo unguibus, equvscalcc,
Dscornibus, fulminco denteaper, lupus pe*
ore, horrendum praciiantur. Obje£la femei
npiexa caudae nuJlum c^riperc robur valet»
nguillaB acmediocres faltem fcrpcntcs, fi
yniFritigerc brachium humanum poftunt,
aid de Draconibus judicanduni eflc pttta»
tfimusi

iSlt n6 ^
Xni. AnvenenotantumquoqHe.valeafii
Quacfitum inter eruditos eft j negatum verc
Bonnullis. Blimus Lib XXlX, c. y. ( led tam<
perperam) omni eos fpoliat rcneno. Drac
ini^nxtnsfvenenanon habet, Sed fi & ferpei
cft, & contrarium experientia teftata fuit, nu
la Pliniohic adhibenda fides. Aerem enim ii
^cit, hominesqi & j^menta nccat halir
Mammas aliqui Draconibus attribuerant, «
maJe inteiledo Thren. IV. cap.v.j. loco.No
- cnimDracopr«cise,fed aiia grandiorisnoi
beftia indigitatur ibi \ ut convenienter mon
jFra.n?ius, poftcjueeum? Beat. SPER.L1NG,'
iDfallibilitcr<lemonftrat dvlQyl/ia,
C4PUT JL
Dc_,

DRACONUM VARIETATE

imprimis vero de DRACONIBUS
VOLANTIBUS,

SYLLABUS.
1- Varletasiyraconumqualii?
2, Danturomnino Dracones dati 4C volantt

NotaturCardanmt
^ Docet tefiimonium nuptrum^omanHmxMo^

firum nuper CAptum in llibtrnia-

Multa dtDrdunihsaUfis 4Q<^mtntapr\

fsrHntar^

fdti

«7 ^ .

' bergiui. , T*

'. Statpro nobii quoque ifofi Franztum,J^' i»

Bartholmu^.at^jAthanafKircher,
. Utrum ideo adaves fie^et ? Negatur. Dan-^

turrationes. Vejpertilio non eft avi-i.
, Dantur Volatiles quo^ pifcts^quinC^ tejlu-

dines. Addutuntur teftimenia.

Comluditur DifcurCu^,

§. I. Sive accidentalis folummodo » Ilve
pecitica&eflrentialisDFaconum fit varietas,
ec affirmare,ncc inficiari volump.Neqi enim
iropter vd locorum, vctmagnitudinis ipfius,
bl colorfs etiam varietatem^fpecifica confin-
enda iUico cft ^ifferentia; Canes Anglicani
i Germani, utcunque & magnitudine a fe m-
iccm& Iqco; fpecie tamcn haudquaqisam
tifferunt. Dubium movcrc tantum poterat,
larcium quarundam aliena longc configura-
io.Quidamenim afis pedibufqBe jam duo-
)us, jam quatuor inftruai : quidam npn itcm.
). Franzius ait: quidam funt rufti, alii. mgrttt
iUi cinereiy aliilongiquinquecubitos.aliiX.
'iijp. alii^o. Johann. Eufeb. Nierembergms,
'ubet, inquit, in alium orbem redire ^ intermi-
rcere i qua PhiiippusPigafeM defcribit in defcn-
ttione Congi, Reperitur ibi armmal bipes,ovu
^aznitudineyforma vera DraconU^Matum eft.

nf *

ff €dud4mhahettotigatn'.caputquoqu e o I Xor
gum, orepluribu4dentium acuti^pmorum ordi-
mbMreferto,

^JhS^idam igituralatv.quidAtalet nonfunt
Draconcs.. Alatos ac volantcs dumftatuimus»,
&Cardanum dubitantem,&aljos caEteroquin
fatis cautos cx Rcccntioribus contradiccnics,
pobis, dcprehendimus. Fabulorum nominc.
nimirum volitantes, & alatos venciitantDra-
concs. Scd & hiftoria illa nupera Romana,,
ridicula vifa pluri)mis> & perabfurda. Carda-
num audiamus '. quing^^ityLib. j Jerer.var.ie^
tat. c. Dijf>, 4. ad pracept4.Theoria Meteor,
Lutetia vidihipedesyalii exiguis , ut vix voUre
irediderimicaput parvum (f ferpentino capiti
pmileycoior iucidus,piuma nuliajnu piii Ma»
gnitudo tjm , qut aitoi praceliebat , cunicuiii
PlacetDanicjjs Lagi judicium : ex Ihrum
mpotentia & exigua moie Dmcuncuiorum^
nen universA de ^ecie juditium pracipimn-
dum erat\.

$..\\\,. Anfam roda^ndi nobis, relatid*
Eoman» ptaEbiiiriicectitudi^jcm. HKloriac^
acipfisfimi pcpcrerc fp«dator.<i.. EtRomi
^uidem^rcq4Jcnfcia.^V, Galcndas Novcmbrif

i6^o.perfcribcbantiir. 3itl^ W\iX %o<^
lfd)c unfcr<r tn ben nadjlTcn 9Bcil&cr»'

<5 8^ ,

dncn §tf^el4cfcl)#ii / ^a^^Awf ^»^»^
if tfen mct«Mffcw«r ""^
wnbcit b^fommm / ttod) cina 0*«^ jit
ttn/Vcr t^tt &ann in bciiiKacljcn ^cfcbojTcn/

>mumrevfrfu^.eUem noae ( veosnifine
^ibio affl^tu; mortuus^toto corpore viftdis
)paPuit. ConBrmzihlf^ovumKirchrwU
Muadi aibtcrrJca4.c..s- qui Draconit.
«ecanuun9.ufc.ofuo afl:ervari oiemorat*
[ic fiveiiKok . fivc advcna Itali» Fucrit
.ra4:a>haad ColUcitabirour. Quan<|uam e«
fficl Afiave advolaffe ,,peEtot millmi^^
iatia,ipfum., ne 6EedLd<rim r muVtd minui
ifirmacitn- ^olet cniic» in noftra^ qpocjue
;urop«oT.uiT» bcis aliciuid ali mtcrdum.
jonlkJ. C^emadmadum eodem anno,.
. fcit Jclus Nx>vembxi»,in Hibernia(ju€tCO#

atbrid tm.(lti^ifvtctt ^Satb / uti n»^Co^

,ir.s rehtum ad nos nuper fuit ;/r/t^^/?r«.
^td4.m nudt<4"^ et tato, (oppor^ hirfutm mds ^
r«fw nom pe.Foer^Ulu^urunt, v.e,nA-

§: W dcmonftrsndum umtce,: dari-
tG'Util;'rs,DracAnes»/lai<)s4iScfcpent«..Ata-
m inqu^m feu ^in«atos , tametfi non pen»
,atos. Losa^ntur Hiaarici, Agud Mafr
Ihxuip Merran .inHiftQf. Anapod. p^tt.

f.2if. Joh. Ludov. Gottofrid. bquit : m

^vaKit/ i?c(f<:nftc ftcb()6ci)(icl) t^emunbcm
etC rSerpcntes tb Amerlcanls capti, a
^ae Hevorarjro]iti)fa^en fo crfcfcrocfacl) at]
^ApJrcMc evamcirntcfef kru^rcn tt>pU(
Diligentisfifnu« Oricntis eyplorator Joa
j3C.Breuninguaf,!^.<.c.2,?. in dcrOfJcnfal

tnter aha.^vendam fuprd modumprMgrandt
^mfltsft^^UTnqve Jtrpentetn bipedem, gemin
wftruSum alk, q^fales Vt^trtilionii e£e folen
Hieronymus Beazo, in novi orbis hiftoriij
&navigationeGaliorum,inFioridam
P-4So. 0^fervapi,iu,^uemdam exntfflratihm
non proiul^ fyhljerpenterH alatum oecidijft
Ala ipfa tta efformata.ut remigio earum, terr
/e^iepareacvolare^uidem,/ed t^men bumii
volatuuttpotuerit. Habes ocuJarcs. tcftcj
Admitte alios.

§. V. Amhropus Faratu, GaUiarum Regi
qvondam primariut ^ P ariftenfChirurgut i. i
operum Chirurg. foi.fi. cx Pliniorefcrt : ic
^thiopia iongitudinf s X. cubitorum , repe.
r I ri Dra c ones,a t in India eentipedales effeyfuh^
iime^adeo VQlare.ut mtdiU i nuhihut , in pr4^
d^mpemt 4w, Vcjftigium rci inScaligcro

«jtioque^exef cit. igj. 5. (fepfelicndlmQf.
V^rba funt : Mons,qm N^rfifigdtregnum Mvir
dh aMataharUtWulas atit feras: inter /^uas 4-
Utos a»gues,arit&fihm in^dentes, ^os^ajunty
folo agtatUyvel ttiam obtutu , ( hbcjam by -
pcrbolicuro) eost ^vipropius aeceduntrinter-
feere. Idetn nobifcuiii fcntitj DatHr^liuni
feientiffimus Job. Eufeb. Nierembergim Wh,.
iz. Hiftor. Nat. f . 0. fol. 282.

§. VI. Sednec alienus nofter oVvmFran^
^fof erat, part.^.Hift. Anim, c. j.p. m. y^u
Ait enim.* verorttm Draconum dut fnnt ^eei^
'i^r ^idam qvihuidam membraneispnnisfunt
a,Uti , (^vtbusfunt aU non expenni* , fed mcm-
^/anis , indorfo, inftar pinnarum ^e. Thomas
«ivo^:, Bartholinta^mzgnus cnagni Parentis
filios, in l radKPatavriidc unicornu ,edito
^.p.^o.vivisrqvod ajunr» coforibus, (Jcicone
fimul, ex TobijeAMini mufeo r^o\^i\Um ex-
prcflic Draconem : cujus fceleton £0<!^oi?/Vm*
XIII. GaiiarHHe Rexy CardinaliFramifco Bar-
ihpri»^,amjis fuperioribusdonaverat. Inde
fine dubro^meteorum rftod^qwd DraconeoEi
trolantemV fecufldum analogiam, v^ocita*-
mus, dencminatroBem fuam traxit.A;lia &
pIancraemorabiliadeaiati»Draconib^cx-
erapla Dtt.Kircherus in Mundo fuk.tamei
cluprodidit»

H5 i.va

t

"t Jftt

5. Vn. Nec qvi$ mlhi hk objiciaf: Q^v#.
fdfidVfstft. Inruffici^ni qvippe propo^iti»
fucrft. Ec(jvid dc Vtfptrtilian* fentictnus
Volaienim. Ncctanaeniviscd Qtckfj^idi
sdmhtdt Frdnziiu Hifi. dmm.fdrt.x.ejLO.g. nu.
5^^.Acc{pc, fi voles^argumenta : Non enim.
animal oviparum ^fcd viviparutn^ Atave*
ova pariunt. Non p«nnis/ed pinnis potiiis^
acpilis gaudet. Qvin5c mammashabct»
fac, & puJlis idem pF«bct,. Sed nt-c dcntibu*.
caret. Addeafminas qvoqN'* aures^r & a^^u-*
minatos demes., Mintratctiam Verpcrtilio^
ntimures alii^ Negoigieur i|lorona vincec^
rcntcntiam , qvi interave», verpertilioneni-^ ^
locanf, Adhapc,.pifces voUntes illos.» aviiirn
ordini , qvod abfur-difii-mum tamcn cft ^an-
Bumerare ob idctiam cogemur^

§. Vlir. Volatiles nirairum pifces- dari,.
©mni caretdubitatioiie» DcS^aligcro, Ex^
tn.yts y?^«4.Capdanuracaftrgantc.* VoUn-
fwm pifiium caddvenA a te vifAfcrihU.
vivir nobU (OvfjteSH fitnt r.noo d 1 ca ra. I ti
mari Vcncto >. iatcr Vcnetias & Ravcnnam »
duobus»fupra Qyiozam r miliiaribus , Ann9
Chrifti 1550. captus cfl^ pifcis^ volans» teile
Smyro/to PdTdO ♦ Iib.*4. oper Chirurg. fol
7j6. AmAredt Thevetiu ih Gofmographia fcri-
$U|fibi Qovuin oavigandp obiiirct oc-

bcm^

^ »j

pift:«s volantest fjrrveftrifeur
n<:oY\i d\&0s Buikmheck ,.(\m ab scjvis fubfi-'
nteSjcqYvnqvagint^a paffii* volanio perrc -
cuot,,r»pisfrmeC[ve a-tJ vda^nrrakmiiye im-
ngeniestcfca nautarum evafftrunt^appa-
!dem ^ f^hAnne Ii.erio: CQnfirnnatuai.
^itnus in H*/?orw Brrafilt4n,k NGrma^ini,.
ace mcoU^ mmntio mUag^agno, B^-oUeMe-
#»/,iHn;Uincruni>piki.uoi voiam j um v de-
ehcnd ci^un t nu n:. er uin T\ d e- pi o J- i xe h &nc
rem tHiftor. Antip. johann.. L.udoviG.,
oxtofred;apu.d Mattk. Mcrian fol pMit:
m Snttanifd). ^)t(lar- Conf; &/ ^if^/i»;.

tt parr„2; ubi poft volantes pifces, *latafe
;iam teaudines in Brafili^^ fretjventer me^
iotatp.119,8^. &'^olatia iftiustnodi anina aliai
iftatur apud ClfinenJiS' faoiiliiaria elFe ,. c wm
lora^ Smenfi',iNefih4. jn dekr,. B.eg.ni Sit..

.iSo.. ^ . . .

§. IX,. Bos, qvis q^^aes© avium nom!ne>,ote
olatumfalutavemt pirces/ Sola videliGet vo»^-
jtiis.pPiErcntia ^uti nan a6tutu:m arguit avem^^
■a nec abicntia cjiisdcfii^ avcm elTe ficgati
truthiocamelUs tametfi nec pennis. acc a^*
lefiitutusfit, volare tamen ne^vit. AvifreUer
nterim non dcfinit. Mac er-go ratione,.ut€U!X^
ivc certo^&encfft V©latus»,^vid3in gauxkani^

Dracones,avIum nondum meruef e nomen.Sic
nec ex natatione cxfculpcndus illico pifcis eft.
Nam,&homini& cani, & mergulo &ranz,
&puraici& pomo,natandi compctit facul-
tas. Mancnt ctiani infeda, vermcs, erucae , ci-
mices & fic porr6,Iicet vcl maxime qvoqve re-
pant. Non ex communibus, fcd propriis, non
ftl jqvibus,fed omnibuy,fubjcdum judjcandum
cft > afFcdiiQnibus. Et tantum de Draconibus.

DISPUTATIO VL

A R A N E A ,
Imprimis vcro
Dc

TARANTULIS:

Refpondente
ANDREA FLACHSIO,
Giefshubelenfi Miihico.

PRiEFAMEN.

SUhtilttatum opifex , Araned. Fecit folertijli"
mum animalculum , ut a filii ejm fubtilifimi^^
fubtilimtis fluxerit origo. Subtilis Scaliger Ex-
erc.I.fe£l.i.de fubtilitate\ a filis, inqvit , tcnuio-
ribiis, originem traxifTe vidctur; qvacintela

ben^

belie textS, oeulorum aciem pene fallunt , un-
dc fignificationis proportio ad alia qvoqve
fumta fuit. Geometrarjujpicimw : mimmur l^w
namktilos} textorei 0 textrices colimm, Be»
ne ormia hac habent. SedAraneam , ob qvotidi'
anum fui, ^mmini nonobvium conJpeSium^ nee
fufpicimus, nk refftcimm. Jta omnia , admiran'
dislieetiiiftru^adotibm\ communiafifmt ievi-^
lefcunt protmiis, Eruditorum qvoqve qvantQ
majorfreqventia-itanto vilim aftimium. Rapiit
jampridem Sahmonem^in admimtionem fui ^
ac indaginernAranem :geometra yfunamhalmf
textor. Natmj ponfaBm, SapenSjfnedoBore,
Aftutm yfme duagre. Absqve magiflro ,f6lers,
Rimanda hafubiilitates funt , D^o laboremfor-
tunante>

ARGUMENTUM.'
#, Arm^^ilaudes varii
9. ^tympn 4rane%qvaU?

JEqvivocatii^ enodatur*

Continuatur €4dm*

CAPllT l.
A R AN E-

fS. ^r^^fit Amnea^ Rejiciturdijiin^io inter4^

mmahAfer/eSla impcrfe^ta.
.7. Pdrtium^varundam ccnfiguratio,

Vmemfa admodum aranea. Gallmi^ tnmen

noncedit noxa.
S' Prudentia eju4 folertia.ex Plinro recidtur.
40. Ldudatur Seneca judicium. Truftra notitiai

naturaks finium cognitionem hrutU qvi-

dam deneganr.
V. Probatur diverfmodk
t2, Araneorum generatio^Aldrovando inter^re^

teydeclaratur»
tj, De materia tclarum.ab dranea formatarum,,

judiciorum divortia.
7^. Befenditur Democritui. Capgatur Aldrt^

Vanduf.

if, Sxhibemur demonjitationn.

iS. Araneerumpatrta^t cihus, ntndi tempti^,£tatj

CHmalii^ antipathia.
17. De ovulis Araneorum, utfroftnt octdii^ hijlt'

tiamirandi fa6ii.

§. l fec ffia teftiofa 'cft,q vatn %ct Eucli-
'dem cxtuJit Nazianzenut^ AriCtat€le% l.Hifi.a-
^im. cjS. itiit 5io;ru4B agens iiigenio , cuni
duKifl^t officioiisfinium, prac cctcris fcre o-
mnibusanimalibus , gcnui formicarum &ap)5
•Bc, araneos ingcnlofiorci , in vitjc munctibus
•«flcfubJit. Cum j)rqpttr tclacfuae artificium ,

tum

^ »7 «I

tiiftiproptet asfiduitatcmlaboranai veftaftck*
^^vc.Magnus iik^fyffrs Mdrovdndut , lib^ VJti
infcB. ij. t.frl24S* haud aliunde artes fuas
didki^l^ rextores, liiiteonts & acupi<aore4,fiv«
coiirexms perfc(5lioneni , fivc fubtilitatem fili >
fcuteijEcontinuac modos nexusqvc indiflblu-
biles attendiis , nifi ab arineis» exiftimat. Poli-
ta ruflt,iSccrudita,<|v«hancin rem , jamolim
dixit Claudm ^liamts lib.VL Hift. Anim. c.57.
Nos pfimo nomen, poft rem cxcutiemus
ipfam.

§. n. Araneumaraneamvedicas, nihil
intercft : invito licet Suidl, Origisem no«
ininis immtdl;atatii , Gracia fuppeditabft.
^^V^^ *nim fea dL^-xya , idem Grajo,
^vod Latino araneus cll, Extrufum falteHi

adfciium vcrd obferves» Quanquam
autempoft Aldrovandum, pleriqve ^h^^X"
iijjv dcrivari voluot) dfj,ta txvtl

^Z^v ,(<^u6d teania habeat veftigia,J auc
■^s^' 73 «5 ds^^Oj^Hy I (quod in

aerem v^ftigia tollat^ no$tiimcn , falva cu-
iuf qu« pace , aliuodctiediK mu$. *A£^';^tif
iirinjrtttn ih Ebraorum JPN i- e, texuit,de-
fcendit. Exprimiturhoc tnodo formale
|>ei-quam<:onvenienter. Manent Jiter«qvo-
-qve. Nifiquod unius organi eJcmenta y.Sc

ut^^Qim &tj muuta videaacuc* Mediae^i

^ liS

%itifr araoea ib Arag,immcdiate,ab d^X'
i/j;,or!tur. ^rrfcj&wtf verd,nomen PucJi« Ly-
diae,Idraon!i fiIiae,quac,Autore linum
rctia^uc primum invcnifTe dicitur. Ccrtavit
Jiaec Araclinc , Ci Pocrarum fabulis attendtrc
veiimus, cum Palladc , dc artificiorum pal-
ixi5, Succubuille vero iegitur» & a vi^arice
Dea, in aranc^ro converit. Atque inde, in«
quiunt,aranca «^<st;;^^v^audir, Confulendus
hic Nafoca:, VL Transformtr. lib.fab.i.

§. in. Nuncne noxa nobif fit aequTvo-
catlo, aberroribusprscaveodum eft matu-
re. Daturenim (i) PijfcUmArinus , araneus
qui appellatur. Pedes o£lo hab«t, prae exi-
gua corporis proportjonc , longiffimos,
Undcaraneaeillinomen datum^, Pifcis i-
pfcTcro, BtUonto teftante, mari familiarif-
omni. Aliiad Cancrorum genus rcfcrunc
euodem. Latinis DmcuncuiM, Civ c Dr^CQ
marjuus falutatur. . Gallis quod ca-
ptus,prarter aliorum pifcium naturam, diu
extra aquam vivat ; AngHi Fiper: Masfilie-
fibus ^rf^woominatur. V^dendus de hoc'
Plinius I.IX, c.4S.&Iib.XXXLc.ii.Hift.N*c.
(2) Araneus animal cft, mu/feiaruM^ genertf
morfu vencnaco,quod fi orbitam tranficffit»
prociaus emoritur^ juxtaPUalib* VII- c. fg.

^ ^

eperiturin laJkibus. Plinius J. XXIV. c.9.
I . N. i n q uit : /alku ffuUtis , ^nte maturim'

§. IV. Scd& {^^fars Afirotahii (]V£'
'i*«;,^ranea olim vocabatur. Caslius n>cni-
um agcns de Gnomone Bc Aftfolab jj-pafti.
usl. jz.c^. Tertiafars,m, inter alid » DiO'
irkffjominaturivaginaconiinh tympana^ in
uibus d^uinoffla/is tropici^ire d€fcribuntm,t
um fupra t}>mpanumy<iu£ voc^tur Amnea, de»
gnatur, in qua Zodiacm &(, Qvi n (5) etiani
eculiare www ctivarum^ve matitm^M , a*
anem^ Erucarum quoddatn v^l vermiculo-
um genus€C€,colIigo exScaligcro inThco-
hraft. 3. de caufis plant. 20. f©l. m. xl^*
Ldi & Phn. lib. OTII. H. N. c zf. Nobis
laud iicet cITe prolixioribus. Adde (^) qudd
I raetcr a n i m a I , cm taufam, fae p e nu m e ro /ff-
m,^tVLeffe!^um connotct aran^a. Neq;//)
nfolens rerrao «ft, quoarancarum titulo»
aectoTon ilkd (fila B, Maria vocamt ) quod
crnaatquc autumnali tempeftate, Qrdina'<
iecifcumvolitatinacrcjconfalutatuf. De
traehne feu Aranea^ proprio pueJlae cujus-
[am nomlne, cum iupra di^m fuerit; noa
ftut exiftamusoptrofiorcs. Ncutereninti
ignificacum horumce,ad palatum noftrum ;

I fed

^ '!* ?^
red ille demura eft, quem fcxto ipfo expltci*'
bimus paragrapho.

§. V. 'AdneiScndaTamen brevitcr ^».
iftiyw, Hebrasis TIJ^^DSy & tam araneart)
ipfam, quam telamejus fignificat. Xiraccti
"^^X^^^ vel ^^■)^vny ut Latiiiis , aratieus «St
sranea, fine omni diffeTentia diciiur, Suidas
tquidfmdidinguit, utci^-xyyiq animalculiS
fpFum, ift^/;;^^)? autem tda fit. Yeruntamen
difcriopen hoc,ufmooebatur,nullum. Si«
apijdDiorcoridcm : a^-xy^ to ^mv. & a*
pud Plucaf chum W dpdxm ^yoL , legN
Thus. Germaniscme CpimK/ a nendo[,vd
vice^ersa potius TDnereab aranea. Ab tjui
^mntoperu, (irqvitin Orrgg. LL. Becman-
nus p. ix%.) imtiumfutnftt ippi textrtna : fic-
vt /utrtna^ cerdotiica a foliarum torticum^
operitrentis : arckite5ionica , a vacui^ natura
f^ecubus nidi6 aviunt : J tjvarumcantu, ttt
& arborum fthib ] fiftulateriaoriginem traxit':
fecundumettam Z.ucretium:

Zephyri cava per calanrorum fibili
primum

Agreftes docucrc cavas iiifJare ticu.
ta$.

VL Hrcigitur,utadremaceBda*
lEOS y4ranea nohii eSlinfeBum oElipes , vene*
fidtumsprudenttfimumacfolertifftmHmiOvi0'

rum

5^ i;! ^

r»w, telartjm) tjuas cx ipfo corpore deducft»
viirahiUivduflrid ^omtxtdrum , fuhtiiimtde»
(anmmm^ Genus conftituirnus/;?y^<f?««f7.Ra-
lio in procmt5iu» Infcda guippeanimaiia
ininora^ infirofiiora,coinKii(Turjs,certi$in-
fig ai ta . U r a^it^mufia > papiUff, iocufld^ Vir^
mi^^formica,^ hic cmmaranem. Stti^it'
njtnnecadivolatilia, necreptilia nec grefli-
lia,necnatatiliareferrevalea3 infcda, Grx-
cis^^jU*', ab incifuris fcilicei&commiffu»
Ji»,tquibus nircc ia fupin^ , nunc pronS>
tiunc utraque corporii partepraeditas funt,
appellitantur. Nec fcic admirtenda diftln-
^ioimer mimaliA ptrfeiia & imperfe5la ei?,
dicendumve,ad imperfcclorum cenfum fpe*
€lare araneam. Nihil i«iperfe£lum,t:|vod ea,
<juaj habcre debei,habet. Habent infeda,rc-
tquifita fua^ Habctapis,habet formica, nec
dcftituitur araneus.Plura C\ haberet,jam non
apis amplius , aut formica, aut araneus,fed
«liud quid cffct. Fidit Deus €mSia qux fece^
fut : £5" tcte erant omma valdi bona. A t quod
bonumeft,pcrfc€lumcft. Fingc bonitatem^
iBcvoca tamen in cftentia fua impctfedam,
malitiam habebis,non bonitatem : defe£lu,
non effedum.Diftinguaturhic faltem intcT
ferfeUionem ahfoiuntm atqve compdmtipam s
m6c ^usratuc de priori : eric res io vado. In*
I z coa»

^ ^

congruac!epofteriori,quaeftioeft, & ab ea
fada denominatio. Ita e. pleraeqve res di-
cendae iroperfedae forcnt.

§. VII. Diferemia^ qualis hic haberi po-
tttstt^accidentalis eft, petitaque (i.) ^ partium
quArHndamconfiguratione, Odipcs quippe
araoeias,haud iecus acque cancer.Pedes ipH)
longitudinis diverrae,propter diverfas , quas
exercfent operationes^runr.^^^/^ai^iWjw enim
( verba Ulylfis Aldrovandi (unt exiib. V. de
lofe^l-. cap. 15. foi. z/^i.)fila:)(jv£ neverunt,ae*
tenuant^Cf in longunt protmhunt , aliis eadem
in teU deducnnty ac invicem conjungunt , aUU
denitjve per eadcm prorepunt tum volunt ,
tx iis ceu immobiles fefe fu(pendunt. Longiores
funtantcriores&|iofteriores : minores, mediij
pedes. Poftremi/ fila ordinanti& innedunt,
inimitabili artifitio, Prioribus, promanibus
utuntur, & illapifam telis praedam arripiunt;
mediisveroadjuvanf. Itanihila Deo &natu-
ra, fruftra r ebus concefTum deprehendimus.

$. Vin. Sed 6c(z) d vencnt ajfetlione ,no-
fier defcriftus eH araneus. Faciunt huc, qvae
SPERLINGIUS 6 fjtaKct^iTyic cap. 6.de Infed.
in additam ad Zool. can. 2. habet :^^ homine
fumptum arane<£ venenum, feu cum potu , feu
cumcibo , mifere afficit , affligit corpus. Nunc
ealorem , nunc rigorem i nunc pruriginem , nunc

tumO' \

^ m ^ ,

'umorefncreatagroto. AGaUinU vero almqve
ivibm, pe^ericulo aranea comeduntur. Stc
ionomnibuivenenumeHrqt>odalicuieH, Her-
1)2 multae noxia: nobis , vcluti napeltus autci-
:uta , non itcm brutis. Porcis excrementa foe-
tidisfima , fvavifnmo funt pabulo. Vermibus
nocivis aviculac vefcuntur non paucae. Nos
aviculis utimur incoluraes. Sic non omni pe-
ftis eft, qvoa eil alicui. Catefvatim faepe mori-
untur homines,ilkfisbeftiis. Et mox bruta,
hominibus indemnibus. Infundunt alias ve-
nena fua aranei,»^« iBu , ut Scorpii rfedri6iu.
Unde , qvas novisfim^ ceperunt mufcas , pedi-
bus involvunt , mordicant , & , ut cum Poeta
loqvar, vipeream illis animam infpirant , ne-
cemqve inferunt protinus, exfuao antefan-
gvme & fucco. • , • /-

§. IX. PrsEterea (s-) ab adjunBo prudentmfo-
Imi^g^, in eontexenda fubtilisfime tela,de-
pinximus arancam. Prudens eqvidcm forini"
ca atqvefolers eft,- fed prudentiorlonge<Stfo-
Itrtioraraneus. Indaftriae admirabilis & fo-
lertis,bombyx; bombycem vero multis fu-
pergreditur pasfibus,aranea. Arrident poli-
tisfima Plinii verba, exHift. Nat. L. XLcap. 14-
tam moderato ungve , tam teretifilo , tam £-
■qvali deducit ftamina , ipfo fe pndere ufm. Te^
xereameSoincipit, circinato orbe Jubtegmtna
' 1 j anm^

m/tculasqve partihm fempef^' mter^
voiUis yfedfubinde aefcemibm y exangufo dilor
l3imr indtffolubili nodo implieat, ^anta artt
(elatpedicas jfcutuiata rete grajfantes ^ qvam^
mnadhocmdeturpertimre ^ cv.ibrat£pexita4
feU,,(!f qvadampotiturA artey ipfaperfe tenax
ratio trama? Specm ipfe^ qva concameratut
architeBura^ contrafrigom, qvaato villofior ?
qvam remotmamedior aliudqve age nti fimitiu
inc t Hfiu vevbficrut fit ^ nee ne,^ntus dtiqvis , cerni
nonpofittt agcfirmitas qvantaii irrtmpentibm
ventis\i qva putverum mote degravante ? Lati^
tudo tetdfdipe interduai arboreSickm exercet ar^
tem f^ difcit texere: Lo^gitudo fili a cutmine^
4C rurfm a terra > per iUudipfum , vetox recipro*
c atia tfubitqve pariter ac fila deducit, Cam verh
captura incidity qvam vigitans Cf paratus ad
eurfumi iicetextrema h.d>reatj?Uga yfemperin \
modiumeurrit : qviafic maxime totum concuti^ \
endoy implicat. Sciffa protinm rcficit y ad potitu •
t^am farciens. Senec. Epifi^ ui.

§.X. Et appofitisfimc Romanus Sapicns:
Non vides , qvantafubtititas fit aptbm , adfigen^
da damicitia l qvanta uivim taboris obeundicon^
€Ordia ? Non vides qvam nuUimortatium imita'^
bitisfit iUa aranei textura : qvanti operis fityfita
disponerel aiia in re5lam immiffafirmamenti to^
CQ ) alia in orbem currentia , ex denfo rara , qv^
% vtinera

^ ^ ' . .«

vhora ammdlUtin qvorum pernieiem iUa ten*
ittnturyvelutretibm iwpUcAateKeant. Nafii*
ur- arttfia,non di/dtur, Cedro dignumepv
)hoocfi)ahoc. Nafiitur^\ti^v\ts ars ifia,non
lifcitur Vix cni ra qvuHs cxciufas fais , ara^
xcoluSr9ftuti«fimumncnili cailet fubicqve
)pificiurn.. Non vIdif>nQH praevii J obfcrva-
ric cxpcrimentis. Notitiai ntmirum a Ha-
iuciinditaftfotertisflma hacc Sc «Ita posft-
Jeut aqimakula. Ut proiiide fruftra finr,
30it lnterprete«.nonnullo$, D. fmV^^.Difp.
dnti Sperting. de Orig..Form.th.;9«.D».Z^^
in not, ad Jacch^f hyf. lib. Zvcao.p. i/i.
feqq. ( Conf e'^mdem lih, i. 7»/?/^ ^a»^. 4
p3g.i44.fcqq.& nw^zmi^eontrA Sympf Spev^
[ing, Meditationes,) MehhiorCom^mitx Gor-
ric. Phiiof.Traa.i. dub.14* & Joha^inTatmg-^
bev. cap*8. qv*t p. i94»Cl§v. Fhil. Mat. qui
nequefinet fuo$ ordinarios cognofceFe , nc-
qae natucaUquAda (*pfcntia,inilm(Sia «eflet
befti|is,cooccduot,

§^ %l. Noa hic de eo difputahimus,
quodob finetn^tota, qwanta quanta cfr, na-
tura agat ifinis autem oon apefa£ur,nifico-
gnitus : ignoti quippe , cupirfo nuiia.. Sed
ceq-, dc hoc iaborabicnu?,quomodo tota_»
itidem natura fapieater uniformitcrqi a-
gat, a; bruf^ipfa, fimpraponioaata expe.

I 4 tant

m

^ ^
tant aGComaiodentcjue medu: neqae Dc-
aiflimor»m &u<ftoritatibiis Virorum,7>f^^-
xtsde Brake, Atmandt de Eelio Vifu , Rederui
de AfrUgu , r&o/^df F/^»; , 3 1 i oru m 9 ue u n i c e
nitemur. Fd p<)tius adducemus : Scripturam
Sacram ip/ammet^nm fine admirationt.Sapie m
tia encomium aUqvtbus attribuiffe brutit. h u^
diendus Salomoo eft : Prov, Q XXX. 2^^:^
feqf. qvatuor fimt tninima, ait, terr£^ & ipfa
/MntSapientibu4ShnEmiOKK. Formtca;
populus infirmM, prspamnt in mejfe cibum fibi,
Cuniculiu^plebs invaiida.c&Uocans in petraeu-
bUefuuw. LocufiaRegem nonhabet ,(lf egre»
diturumverfa.perturmasfuM. Aranea{noa
fteJJio,nt Vufgara rtUi^h)wambu4 laborat,
& ipjA in Reguw meratur adibut. Conferno-
ftracinprimisadftipulaofcm fementiap, Nie»
Jib XHiJl.Nat. c. rg.f^r.
§. Xir. Opf/^r/ifw^quandoaraneart
falut&bamus, ageneratione , {reqviftto neba
quarto) expresfiiBus eundem. Rciitahabet,
Cum fGemina dedudam traxetit arineam y
nias eandem traliif mutuo, Quod ubi fre-
qventatis vicibus fecere,coeunf,ita, utaver-
fiscopuIcnturcJuoibus. Propter enimglo-
bofitatemaJvJjhic cocuodi modus ipfis con*
venif» Meretur obfcrvationem eirperimen-
tum Aldi:ovaadinu^Z,^>, deln/ta,fol. 24

^9My att, aranearum fum aliqvando ohfervd'
rem,hj>em ejfe multa , mediedy livida s exigttif
maculit adfperfa, divi/a , wvicemqpe fepavAm ,
moUia & vifctda^ quaficafttaliquofmrim per'
ditasaranea ddtoenter tnqutrit , fisT fui adeiita'
mentis interiorihta , rofiro ea etiam repor»
tat. Vidi item^ex unied ovo f multos (S innu*
merabiksfattu frotreari^ itaexigucs ^ utvtx
oculu percipi qveant attawen qvamprtmiim
ovo erant exdu^ ^fiU dedmebant adeo tinuia<t
utnthilpoffet effeadmirahiliui. Obfervavi item
fuh captaaianea alvOimagnum ovorum eumu^
lum, adeo exiguofum , ut atomk cemparare It»
tuiffet»

%, XII?. ^intus araneae chara<fter ,
i matena teiarum texendarum petebaiur»
Ajo £X ipfius cofporis intrhifeca vifcofitate,
non aijcem fuperficiaria Isnuginis extrenii-
tatc,teias,araneas du6iitare. Negat hoe Arf-
ftoteles ,rldct , & eo nomine DemoGrituni
refutat. Sratuerat PhiiofophusT^bderitanus,
cx ipfo alvi vifco ,<ertis temporum fpira-
fnenrisv nereteias, a^raneos. Plinius, Hifif
]^at, /i^./.r.^^.iccjuit : Orditur tela4 , tantique
operU mattria^uterui ipfim fuffidt^five ita cor^
ruptaalvi natura^ ftatotempore^ut Democri'
toplacet^flveeH qvadam intus lanigera fertf^
tttas, Ariftoteli contrarsus -^lianus , lih

. ' l S i-mfi

^ nl m

%TTi(t.Amm,c.2u neque dliunie y fcrilHf yfitum
sfumtty fedex fuovemre ftAwinadeducit ,
irretiendis levi^mis volucriltui VensbuU con^
texit,4tfve in veclit. J^eciem dtffHndit. Porra
todem,qvem ad texendum t de ventrt fuo de-
trdxitfucco, ventrem Juum fludiofisfime alit,
Etverisfime jam oiiroNtfo, dc tranfmuta-
tioneArachnes^'n Araneamcccinit :
Btque caput niinimum, toto^ve^ eB corfores:
pArvo-y

Jn latere exiies digiti , ffo cruribm h^-
rent ,

Cdtera. venter habet , de quo tamen ilU rc-
wittie

Stamina,^ contiguas txercet sfanea telat,
§.. XIV. Mlramur tantum,,in re tam
inanifefta , errorcm commifi/Tc Aldrovan-
^uro, loe. ctt.fol i^i. Merito autem Demo-
tritif a i t, opinionem peffundedit Arifleteles. ete-
mm arane£ & aJta tfliMmodidnnubja , parum
fantunt alitmmi , parui?sqve htitriuntur , pra- 1
perfangmnia & caIori4 dtfeClum : qvare ciin$ '
illa no» tantum eapiant .ctbi, quin plm continue
in telarum texturaconfumant , dicendumejjety
wajorem fuperfluidaatum excrementerumqve
§ore emiifionem , quam alirAenti afumtionem i
^uod abfurdum eJl (iatuere. Affertio faifa,fe.
%uda nialla. Sacisfacicmus infra , ac refpon-

debimuf.

^ebimus^ Nanc primiim plACCt cnm Al«
drovando Aldrofandum committere. Ne«.
gat dcarancis , conceditalibi debombyct*
bus * ipfo corpore > ferica Ipfas nere fiia*
menta. Et bambyx annutofaeftj & tantum
vix furoere videturalimenti » quantum ieri*
cae cx fe fingit telae.. .y<?/4,iaquif, M^. de I»f^
e.VLfoUtu, bambycesymari tantum fatiarum
tftiyferUum texunt. Et mox iofra (foU 14.)
Yidam, Poetam Italum » pro fe citat ;

• - - - ^gundmt qud^tM per dvum

fiamina, dttU opes uteri * - -

XV, Sed ecce , cum poft feria nuper
qvendara naturas inftitueremus lufum;, arane*
osqve majores,. mediocres &: rainores»tempQ*
reau(flMmni venaremur y ex fjepe rcpetita ob-
fervacione dcprehendioiusi materiam,,. unde
fila torqvent, efte iividura, maculofusn , gluti*
nosum ac tenacifliraum humorem, maffae lub»
adaj & nigricanti non aded abfiraiiem. Exift"
de per fdranier^ , qvod a clunibus habent , an*
guitiiliramn, ^rogrediendo femper , fubtiiisfi^
ma protelant firraenta. Die Sept. VII. ex ara-
nea prehenfa , aciculaqve infixa trabi , ex iplb^
corporc , fiiura 66.pedes,cQntinua longum-»
ierie^ deduxunus. Et feqventi die, ex aiia mcdi-
ocris raagnitudinis , cum aiiqvoties ahrumpe-
mur.ftauien, tum 170. tamen pcdes proionga-

tum

um traximus fflum rubtilisfimum. AlvusR
^vnndo fecabatur acu, uberem adhuc pofTede-
rat vifcofitatem. Unde ex ipsamet materiailJa,
fila, fed sgre tan^en , duximus , cum jam 8c
mortua & abjeaia aranea fuiflet. Experiri
unusqvifq ve ubi voJet, potcft. Certe non igna=-
ri artis Jiujus ipfis/imi aranei. Hinc dum capi-
untur, ( infatuandi autem funt , & affula capti,
in terram cito dejicicndi ,exagitandi,autfalivl
detinendi^ qvantocyus , ac Ci pcriculose deor-
fumruiturae ejffcnt , funambuli adinftar, fuf-
pendunt fefe , proprioqve ita capiuntur func.

§. XVf. Addi Jiic qvidain , depatrio aranc-
©rum locoycibo^ confheto nenditempore y£tate ,
^occuha antip^nthtM qvaJitatC potuiffent. Et
//^/d?f<7(5videm,pauca. NuJla non regio , Ara-
nearum altrix. Prope tamcn urbem Gratiano- .
folim, [GrenobJc vuJgo audit, DelpJiinatiis
U mbertini caput ] in ea GaJ Jiie parte, qvx Ita-- '
liaevicinaadjacet, G^4//^^;?//V^ Mcmorab.
c. 50. & jam olim MeruJa , fcripferat, vetujiam
ejje turrimy qv^ nefciat araneas , aut aliudvene--
fiofumreptile, Qvin potius.fiqvidmeamim-. ;
JTiiffumfuerit, eveftigioemori. Vid.AJdrov. |
i^24i. Cibum qvod concernit , paucis contemay' 1
aranea. Succ6& materi^ vifcosavefci eas r '
colJigi tuma priori,tuni i pofleriori potcfl.
Jvlufcaruinenim cuiicumqve f und^cfuccunL*

11

^ '41 ^ .

nateriemq; petunt ) venatu vivunt commu-
liter. Sed &alvusvifcofitatis piena. Detem'
lore, hxc habe. Sereno exiftente Jove^raren*
er texuntjfecl magis nubilo.Inde nubium pra:^
'agzc. Sunt & ex ea alia auguria, Qvippe in-
;remento amniumfuturo ^tclas fuas tolIuntL»
ilcius. Annotante Plimo,LikXI.Hift.N4t.c.2^p
/iraneorum mufcarumqi cxamina infolita, fu-
ruram praenunciare peftem, Autor tOiAtbanaJt'
lu Kircherus , in, de pefte, trata.p.i^^. Qvin &
ruinas aedium propediem collapfurarum, abr
itu divinant. Mtas\Vi\%^ debilis & brevis.
Mature cnim pcrficiuntur. Qyod cito fit, citp
perit. Caeterum nulli animantium amicaara-
nea. Germani noftri,proverbii occafioneni-»
fumferunt indc : mm ^pinncn \i\VX> ftp.
Qvando<jvidem & in propriam exitiofa fami-
liam. Singulares tamen, cum ftcUione , fovere
hoftilitates dicitur ab Ariftotele. Odium in-
fuper irreconciIiabiJecumiB^(/i?»«'gerit, Vid.
"^etr.Latiremb. Cent, 3. Hift. j%. Acerr.Phil, ubi
memorabile, de Monacho Britanno qvodara t
adducit exemplum.

5. XVII, Ovula Araneorum mederi oculis,
ex hiftoria feqventi dilces. In agroCpbur-
h gcnfi ( ^(dn ©arn(!abrpago alicui no-
meneft:) anteannos abhinc aliqvot fa-
migerata oculprum cura mvL\\tv,Marga-
^> ntha Wochmm vixit , qvae nyllis ufa me-

dica-

, ^ ^

«c «iicainentis,nullisq;chara£i:enl)us nutver-
bis^tantiim ^/j?/?/^, certis hominibus,^
jumentis reftituerc foiebat vinim. Cenis
inqvam^nf^mqvjbiis nut venejficiQ ademi^
a n t n e g a t u s i r. a tur a o c u 1 o ru m vifus , a ui
a inde tempore jam occalefcens

pellis obdudlafuit, afflatus foemins noiL.
pToFuit. Caufa curationis in ovulaT^iW-
/W-J^w trv^jisfe rebatu r : q vje , u t j uira/>»»
-eUa^dhuc rirgo annorumXIV. erata Pa-
Tocho Garemtadienfi M. fohame Frifio^
'bris fpiritu , femel iterumqvc & tertiunu
validics cmifl.o , diftulcrat ab arumo.
iQ^d cum circiimftantiis omnibus exempluiri
recenfuitCoburgum ante pauc6$ anrros tranv-
«untimihi, Vir ccleberrimus Dn. Johamef
€hriflianm TromTnantu Med.Do^lor, &illu* ;
Itns Gymnafiiprof. P. ibitJem; &qvid de ara*
ncoTum ovulishicvider€tur,pcr literasjure a-
anicitiac qv^fivit poftea. RegesfiViro plan^
^umanisfimo: in operc Aldrovandino , cxpau-
icisveterum fcriptomm locis obfervaflc me^
CoIIyriumexaraneoruovispar.iri8cc. Qvcnl
hkindicare falrem volui, uthaberent iada*
gandi anlam ingenia curiofiora»
€APUT //.
Do

Aranel dtvifive confiderad,

De

De

TARANTULIS.

- SUMMARIUM.
0, lau^dtnr Pmi Beihmi judiciam*
t\ Aranearum diffcrenti^ fifluntur.
a. ^raneit aqudtic£. Anjfccie differant ? 4^f¥
matur de Tarantulii.

f. J^haiatfgiiTarantuldi^ae Etyrmn,

4. Dffimtur Tarantul^' Autbores adducuntm,
j-» 6xfti€aturftrrd^ X^^mhm potisfiMum im

fefta, l^aramula f

6, ^ando inTfrimis mceat ? ^awodo }
^antnm ? Varii mirahiles Taranttiiiit
effeUut.

7. Geflui ^ ^ffeUmwiraiiles Tarentmrum,

5. Cur Muftcd tanropere ajficiamur Tarentati ?
Mirus fanandi wotius.

g. Aiiter frocedunt Mauri MtMopes m
^erfa,

§.I.AraoearutndiiFcremiacp^^^^ Dif-
lisitrm *niin tapturL Ubi <)uadara ve-
nantiir mtifeasvqu^dampamlis iniidiantuc
lacerti^ dceruci^ ; aliae vermibus «ullcibus-
t^ue retiatendunt. f 2.3 7>k. Quadam «nim
fubiHem qusdam CTa(ram,quadam medio-
<Srem : & harum alixnuncnigram» quaedam

3ccir#

& cirdnatis fubnliter orbftjus inrrdiffin-
i^^as: quardam vero .cutnuituariiis dantaxat
opcrantur opcrss. Q^naedannnrer duas, te-
lam,rurpendtjnt, sirbores, geminosve pari-
«tcs. Pie/ae^ue ar.guiis affigunt.Invenias eti-
am araneos, qui dudo, a iurrif»itate,ad irna,
ftamine : & in praris, lupcr ipfas herbas,ar-
buila qu.xda ,r atque gramina , filarnenta
juDgunt.fij.Tr^jrwri.ProlianC aranearum oia-
ximac, & tantum non horribiies : quaedani
mcdioximaE.* ali« inter mininiiss numerari
poflbnr. (4,; Fortn^extrm/eca & coloris, va-
riiant refpcdu. Quacdam cnim maculof»»
«juaedam cinereae, quaedam virides, nigrae i»^'
tem, aut candicante, a dorfo, cruc? appa- '
rcnt. Aliquae longisfimis inltgnes cruribus:'
nonnuilae curtipedes. , .

§. II. ?4/r/iinfuper, utficloquamur (f.) '
difFerunt. Videas quandoquidem araneos,
non terraram foluramodd , aut aeris,!
fed aquarum quoqu<! quibus dcledlantur,ac- \
colas: . Albertus M. air, drancam quandam a»
quAticameffediciqtiey non quodinaquis, (ne»
fiuecnimidfieripotffl},)/^//^ texat,(edquod ,
per aquas^ ficco tranfcurrat pede^ crurtbus ere»
Siit /entperatque emergcnttlfut, perinde ac (i*
ipfam obambularet terram: 3 p. Aldrovand.l.
f.Zj/. Accideataiesne h« iint difFerentis?

an^vid

oquidultra fapiant> obf€urum efl detef-
ninatu. Ex fola vel quatititat^s vei telas, vel
oions alterationc,(pcciiica non illico €on-
ingenda divcrfitas. Accidentalia haec funt,
ic communiamagis, quam propria.Natur»
Q oTr.ni animalium ordine, fuofe Jaditat
ufu.Formasfi perfpedas quadantenusha»
leremus, non iaborandum in revulgari fo-
et. Maxinnfc vero vcncni rationc difFerunta-
anex. Omniu aran. atrotisfimi veneni funt
"jiyAntuk, ^uaeutifpeciem omnino confti*
Liuiir,intet araneas vulgares, peculiarcm. j ita
Q.4orem 6catt€ntionem & indaginem nunc
[bi poftulant.

§, III. UtpfimoNomen explicemus, dici-
Liretiam Phdlan^iumj (ab internodiis, quo-
um terna incfuribus obtinct, (pci\ay\ n,
ira:cis internodiumaudit : ) commutiisiim^
^aramp-ld, a Tarento dida potisfimum. A-
hanafiusKircherusinquit : dmtur TaramuU
'civitat&Tarcnto, vctafluvio Thar^y ca quod
» boc dijiriihiyutpote c^lidiorbm ^ planioribus
ipuUie locis , ingem cjinm quotannkfropullu'^
Hcopia. Non quod aiii^ quoi^ in loci^ exdent
reperianiuryfiqiiidem in Calahria^ Sici*
ta, qtm 6^ in cafnpis RomanUy cCfiivis tnenflbp,
Hbinde videntur.Apuii^prOrfm finiiles-i riift qUo^
■jmmoillo^ 4sl filtandufn inatativ^ eareanh

^tfjtvis proprU ApuliA TarantulU', nullis aliu
id^ ob feculiaremqujindam virtutem^ terrA il
inditamt naturalem^ convenit, Arabes Rute
lam, tefte Cardono, exitiale hoc araneorun
genus vocanc.PerfisEnkiirekdicicurreferenK
Dn. O/iorio iih. L ^<^6. Itinerar.Pers.

5 . IV. Eftautem(ut dercribamus beftiam
ex araneorumgenere perniciojisfimum infeSium
vinarcotica praditum^ defertorm campefiri-
Mm^ tocorumsfei calidiorumtamen incoU'^ exi-
tiali morfu hominihus<,quosCorybanteo infatuai
furore.fnb dtefiatem maximopere ^ infefium*
Videatur, poft Plinium, iElian, Scalig. Car-
dao. Johan. Bapift. Portam Simon^ Majol in
picr Canic. colloqv. 5. Hilipp. Ctmerar.Ccnu
1. lriOT.SuhciCiv.c.%i.p.^i2.Ccq€i,MichaelPrator»
in Syntagm. Mufic Tom.I. parc. 2. c. 13. p . 227.
Celebcrrimus Dn* Oiear» loc. fiipr. cit. Inpri-
mis vero, qui accuratislimc de hac fcripfit ma*
teria } AtboH^fiHi Kircbar» loc fupcrius ad«
ducJlo.

§. V. }>Junc Petrum SeHomum audirajpk*
xet : Sunty i n qui t, infeBd parva^ admodMm per^
niciofa-, 0^0 psdibiu pradita^ utrinque quatuor:
fingtdifedes feu crura quatuor articnlis con^
fianttbinosque ungues habent incorvitf. Corpore^
fum,fuperioreparte, cinereo ^ binis rubentibut -
^Afulis potata^ vtmer fiapsi^ AcuUi^ dtfigunt

worfm

^ •147 ^ - ,

^tdrfii^t telas araneorum m&re texiintpmfcii^ui
ic papiliombHi vefcuntur Ova pariunt-, ihgenti
tumefo: £f peHori aih&rcntia fovere Colentt
ionec excluddhturi ^J^f. juIio Solino quoque,'
Citantc^ cum Camerarib,- Phaiangium aranei
lemii eft> Si hifum ^udirdSi nuUa vis eft,fi pote-
ilatemyiUuinhoininem iieneno ij^teirjicit. EM-
^rali eempote^ ubi Sol flagranfisfimus^, Apuliae
Caiabfiacque tofret campos^ ruftici commu^
nitef iGcedtiht Gfcfedti iri agri^, ut liocufi
tiianirilenfo, labofibiis taf ius vacwt que-
an$. Sedalii hofunS ifofeftantuf piindufis,'
pf*priftiisHoftuIari?, itieffofes,&paftore$,
^uinecesfifate* cdadi, fubdiOi & in catnpc^
ftribus Ioeis,inefifibus maxime calidis & fi<:-
cis^ufjanioj Julib Augi2fl[oidcfeis,& manicif
eort muniti ddfmife conguntuf. Kireberui
cx rcla tio ne Pduti NieoHeli,in Aptflia,Jefmt4t
f^h^ BaptiftdGalliberti^ CoHegii Tanminit
SymKiyftji lib. 3. Catcnae Magnet. patt,f .cap.
g#e<iit. Roman. terf»

$/VI. Mifabile irrpfimis cft, feliquoan.*
ftifemporevpefnicJtjfam minime auf,cxitP
TaF^atuiam.efte,' imo vix nefvaruirt] ali-
quid aufTifium dbtinefe,ad incomiiiodan-
dtim^Sob autem, fijunifediftgranfe«ftum,f
taim vifulento peftiferum elTe morfiiucy
^aeaJcunque ferali naorfufauciarif,' feifictf^
\ %t Ut%

4cn wmedio fuccurratur, n^ceffe (It, vele>
-«nori piGtinus,veI,fifortior natura> vnze>
vaferitpcriculum, mentis tamen atialieiia'
tionefn^fenfiium ftuporem> breviter, mife.
fabilemrelinquat hominem. Conf.Alexan.
drum ab Alexandr. lib.2. Dur. Gfniai. c.
Venenum morfu inftiJlatum, per totum ilii-
codif^undicorpus imprimis coraiquecere*
-brum oppugnare foJet. Hinc JxfiaTarani.
tuJis,mox veJjLit veter-no corrcpti » proci*
dunt,ncqiexcitari poftiimante , quamad*
■aioto inftrtamento mufico, nunc cythara^
xiunctibia, baccina, Jituis aJiove ruaviore
fTiodo{neqve enim uniformiter infatuan*
tur TaremativA Tarentiati, quos vocantj
^|pxcitentur,ubi in pcdesadutum fe «)njici*
unt,miros & monftrofos faJtuj aliosqve
di3nt,gcftus,necraro 3^4.5.-6.7. aut com-
j)Jureshoras continuare nolentes volentel
^jroJentfairationem.Scalig. Exerc 185. aitt
dliqvi ftpore occupaMtur, fed non pauciores per»
pttuis vigiliis diftrahuntur. AUifisnt : aUi ri'
dtfunduntur. ^idamcurrnnt: nonnuUi
inertes /edent. Sunt qvifudentt qui vomant ,
^vunjaniant. proptcr temperamentorura
icilicet & Tarentifmi divcrfitatecn^

i-. VIL

§. VII. Etrron minus admirandiTarentato-
rum geftws pariter & afFedus varii videntuii_i.
Mii enim a Phalangio idi perpetuo currunt,
ridentalii,alii plorant, clamant hi,illi dormi-
iintriftivigiknt» plurimi vomitionibus labo-
rantT.pleri^ralfiant , fudant, comrcmifcunt,
qyid9m& pavoribus vesantur , alii mak alia,
phreneticislyraphatisq^ fM-niles csperiuntuii-..
Nec idishomiaibusfaltationes iftae propiiae^;
brutis.etiam a-Tarantulaljefis familiai-esfunt.
Fe^am cnim & GAllum €X morfu iftiusmodi
feltantes Maximus Sennerm. aanotavic K 2.
Med.Pra(a. partv2.x.7.&inf<?»f^^»2 refertam
dqva , ad cytharse modum ( qvem Tamntellam
vocanty faititantem Athanafim Kmherm ob*
jfcxvavitLalleg, p. 599. Jam tjvid illud fibi
vult ? qvod diverfis & proportione veneno rc-
fpondentibus Goioribus^fficiuntur T.arentatii'
dum viridem alii ^.alii rubrum rnonnulli fla*
\rum depercuntcolorem. Singulare iftt^der»
iara exemplum eft qvod tentavit ipfemetTa-
i-enti CardinrJis^ CAjetamih cum Religiofu«
<j.vidam raQrfusaphakngio, pLi-pureamepo-
inidem ipCas tautopere arderet : Kirches;.

§ IIX. MiraMIiiw vero eft negqti^^
am qvid caufs fubfit, qvodauditu loni
K \ nauiici

«uffci afficiantur Tarentarf, & quMem prq
d verfo foncd.verfio^ode. Athanafius K r!
ciicrusmqv.rj ficjti «r>» 7>.^^/«.

rfrr^, //4 Grhsm„i^ ^^^^^ ^^^^^^

mm,mn n^ovef^tuf^4fivehememi(lrephu . ut
conttftgntntU TarantutH, qua ftna^w.e hu^
^^rejradttafunt, ua in kon.im. aiu f.mk

^nfr^duMfunt, Exmi,a)amus novharmo:
P»cum f oncentum illum,|>r,cn6 inovere,3r.

Phanta/Iam. PhantafiaTpiriru, animale,.
Ili^^ngu.ncm. Dutnque cQntiniiantprjy-
r«fi<liu,hcive mo4 i, ad faltMm invitaturTa.
Wnratus,rur^,t,indecore f^lfitat, fudaf , rpi-
Mbi]ipatur?,ab interitu fe vindicantis, nifq
& wctamento. Ma?}me mir^nd^ fan^
T^rentarorum eftcuratio, quamuficicon.
<entus ope , mpritgri alipqvi , rcfufcitantur
quafiatque revivifcunt. Scijicet divinwo,
Z r ^IT^ ^^P^'«"onem pofitqm in
Mufipa deJuefcit. Hacmelanchojicos, <5?
jara prope exftcrnatos, ad hilaritatis , ac
gaudiorum gqorpmc«o^uf wc/rumetiam

o ^

^ iji- *ii . * '

ompor.lt. Urget i^P"»'» '""''"^^
.gm,ie Mufico P»fr,u> , donum , .dque
,u!l,, fufStUnKrdeptaedUati verb.s poir^

,utat. Scaliget! • ./5- 1"= P'««
:ard.niifctibens:«fSr.r««»/M

lv«« diverfis, im6 fubord.nat.s hic
loci. facit oppofita. Unius pofu.o enim,al-
«t^stemotiof.a^eft. Labote ac fudore
disfipati patiter ac expeli venenum aTaran-
Sropmatum , infallibiliter «tacn eft.
Vi difpetfaindefite.itiot&d.b.hor,ficut
c«munica eft-et fottiot evaferat. Non .d
fraudi pr»iudici6ye .ffe poteft Muficx.
QuicquidwmeBhicadhibeatur.efficaxus.

^^ie ad.6haud eft, quin per «»P0«»
,ut<Jtu<nfpit«ment.. quoddam Tarent.fmi
;-g„„. cuo «aximifenfuum hcbetudm.
VetfeDtifcantfemeliaiiTarantuU.

§.X. MAuri, JEihioftsAC f fr/*,' huic all-
ter occurrunt malo, Ph.Ung^um .n.m B
adhucpt«ft6 fit, capiunt, 1"«*^*':
„enu J e«rahendum «Pf ««^/«X
fitpetvomiiom. VidendosDn.OI^iu»
K 4

" . ^ 'r^ ©

eft^qu! cum circumftatiis ohfcrvarl fofitht
progreiTum 1. cir.annotavit.lde inibidem rc-
fen,ftnenoxa(a^[xoi mirabilediau) d^^it^
fmhdPerfick devotdn f^lere 9yihm Phaka.
gia. Perindcatijuea Gajlinisnoftris, aranei
domeftitu Sic non omni venenum,quod
bomini venenum eft, Aa,&quomoad
hoe IQ alimencum conv^rti poslit ? aiti-
©rislndaginisdc hucnonfaeiens qu».
fitum «ft'. Piura dles dabit.
NasTrmuniV^et vtt^nuis»^

APPEN^

APPENDIX

i)CL> '

A V E P 3 R A D I S

MANUCODIATA.
CAPlir L
Dcfcriptionem exhibcns:

A R S U M E N T U M.

1, Befcribitur ManucodiAta. Indigitatur

tria ipfiiiS'

2. tndorum dt eadem fabuUv Magnitud&t
Avis Paradifirforma extrinfeca item (f fi-
guros,

^.Utrum coeleftrt)re,autpHrovivAtaere? ne^
gatur in totum & probaiur.
Anperennimotu gaudeat itiaere-contmw^
et volatusfuos: l Sijiuntur opimonii hupit di^
fenforey.

Freiatur folid^ contrarium^

ESt nimirutn ManucQdriat^ OrientaKsJn^-
diac , propemodiim infra mediocre genuv
avis , pcnnas clegantisfimas , & pcf loagiora
filamenta amoenisfimeproduclas > capiit
prcffum ac colores VArios cumfuffici£nter^Jh(k.y
habens jtfvavulgooTt^Q^^ cakfii rore pafeir
ferpctUHmqve cxercere voUtum dmtut^ Patri^
K 5 ' intef^

tS» ^

ihtcrvifcnda primum , qva: ciim in Europl ig#
jioretur» adOricfitalcm Indiam nos ducit-..
jl/(i?//^ff^InfuIaepotisfimum, ac JavA major
«asalit. Qvanqvam cnim Simon Majolm
colloqu, VI,dier,can.deavibus,f.ii5. in ora
/ifncfi , non longe a Guwca , hanc ftabulari
Volucrem affirmet j nos tamcn cum experien*
tias nautarum,tum aliotum etiam fecuti tefti-
monia , nativum ilii locum Orientem fecimp.
AudiendusNobiIi5fj.musrt7ToVT>?f ex lib. 3.
Jtin.Ind. p.225. Mami>e§lovius : (gon(? ftn^cf
^«naucfeflIfj)Kr / (inMoluccis Infulisnim.)
..S0?upcrtr€n««R»ffc/3»5n?er/^fvf"«r / gimmct/
C(yja^t)):/^occcrnu§'^^iuiiie / g^arabip^JDoIfj
6«n&el. taffcn )Ic^ ()icr am mci-
ftm ^<c^arat>te$ QJoscl f<()en/n)clc()eit>cir fte
^ctne gulTe Jabcn/tn Dcri ujfr f4)tt)c&en / unU
pc^ mtt etltcben gcDern an &ie ^aume Jen*
gen/etc. Cqnff-mit poft alios multos , Melchi-
©rGuillardinus, dcMomc Regio Boruflus,
Hedicus,

f.II. Moluccarum Infularum Reguli reli-
^oscadmQdum ac reverentcr hanc habcnt
fivem. Hinc Manucodiatas , h« c. avc$ Pci
5lpptUariiint:hac crcduIipcrfuafionc i .noa- '
Vuincratum iri in praelio cos , ctiamfiln priml
^qvoqvc ftcntapie^cjTi illarum fecum pennas
forwo^ Suf «riQribus^c annis , Regn

15? ^

J///m/» in Moluceis ) animarym immortaji*
atem inde credere caEpifTe iegimus , qvod
vfanucodiatas , pulcherrjinas avicu'as nun»
jvam rcrrac, aut cuipiam alii rei infidere ,
:xaninL»estantummod6 inhumuni decidert-*'
:onfpicmnt. Scd cum perverfisfimi: Muh|*
cn?dani , tjvi a4 illos, commerciorum caufsa,
:ommeabant,Manueodiata§in Paradifo na^
lci , &Paradirum ,|ocum animarumx ? perfua*
fifTent : Rcgulos illos ^d Machometi§ fe^am^
pelicxerunt neqvitcr ? ^vdd dc hoc animarum
loco multa illis ac ampliflima fpollicerentur,
y'i^,UfyJf.4ldrQvand, iib- XII. Ornithoiog,
ipap, ^i, f, 400, Convenit d^/^^^Wi proindc,

§,III,.y^4/«r4nunc^ magnitydo metien»
d^ ejys, Ayiumali9ew4Av»?«^;utacjviia, to*
thiocarpelus , grus , ciconia j pfitwcus , anfer,
vultur , corvus &c. mdiQ(m ali?? ; wt colum*
i>a , pic^ , turdus , merula acc qvarum ordim
hicaccenfemusManucpdjaram , qv^,licet
pennarum ampiit«din? qvadam ac prQlixltat§
gaudcat, qvoad corpws tamcn , nulla m^ijoL^
hirqndin? , ab Aldrov??ndo deprehenfa fuiui
alijE yer^ mimm \ utregulus , pbilomela » pa^
ru5 , curruca <S?c, In Java nihilominus colum^
bs? mag^iitu4ine itivcmuntur, Et Scaligf^
Exerc« u8,aliqvampica non minorem^ yiaiti
T^rmm dQicriptam sth mxM^^^forma <f

mm

, ^ ^

ftdtudedmm candem. Meruit CchisGm^ ^.i
yis ided , iit Dci, ut Paradift diceretur volu.
cris. Aldrovand. ci t. loc., ca p. z r. pcmarum ;
inqvit,4««^/>//j- 4/?r>/d?^ efl ,fcd admodum venu-
fius^S" vifuuyjdiqve jucundisjtmui. AIik cum
caudaexpanfaejpennaeomnibus , filorum in-
ftar tenuisfimc^ , pavonum ex toto fimiies,nifi
^vod oculis dcftituantur : omnes tan/ien ,qv£e
YeJ a ycntre , vel dorfo enarcuntur , propteiui
longitudinemcaudatae vefut.- <&ncc dilatari,^
nec contrahi , pro appetituanimalis poffiint,
siaturleundemfemper retinente habitum^i
SubjicitqvcGviliardinus.^ avicutaefty corpo-
ris mdgmtudme (ff pcncforma, coturniciftmilt^^
fennarum amhitu difioiorc rfedvcnuflo admo'-
dum^ decoro.vifqve jHcundisfimo , nndicj^,
ex ornata , caput ^vale hirundims , majufculum
fro corporis amplitudine. t>enn<& fupmonm
ejuspartem , aprima cervicis vertebra , ad r&^ ;
friufqveinitium exornantes,, ^evesfunt,er^jli
fe , dur£ ,/pife , co/oris lutei , infgniter fpkn^ \
^entes,^ auripurisfimimodo yradiorumvefo-^ \
larium inftarfulgentes : catera , qya mentum^ '
contegunt , moUiores , tenuiores , at<^ve r.v-
tyaneo mire eqvidem virides deprebenduntur ,
i)dudplane cotore eis dijfimites , qvas in anatufA
*fnafculorum capitibus , dum tucidisftme obvcr .
mtHrfidcrii confpicimus. confcr. Majolus,

m ^ , ^

oc.fupr.Alleg. fol.iij. Qvartum charadterem

lobis ca/imh' rojfrt e:^hihetfi^urti-s,Ca]put^f
tu Aldrovamks , mn rotuhdum/ed prefluni,
jvale hirundinis , nucis juglandis- ferme ma*
jnitudinc./^. Roftrum vero non omnibus ae-
qve magnum , Jieqve eiusdcm eti^m coloris*
Gvillardinus^Jddit : roflrum qvam{it hirun^ne
w^lixius , piies NllLLI ypmn£ alarum ardeis
^rmapares , fid tenmores longicresq^r color&
£ufco^interrnfim (^\nigrumfplendemes, Dif-
fert tamen habitudo roftri » nune majoris
qvippe^jnuncminori^ : proannorum fcilicef
ac individuorum etiam diVerfitatcL-». Vidi-
musnosDresd^Toftrum> interalia, qvod
non miiius«ratpiceQ. JuUCaf. Scaliger^JL-^
erc. fed* 2. Bernardus , Orvcfanus^v^o^it^
regiae triremi prarfedus , fludiorum meorum.»
ftudiofisfimus , mifit ad rne , hsec fcripturi-
entem,,ManuGodiatamunam ^ maximapici
aonminoremj. CAPUTnon rotundum- t
fed P-RESSUMeft » qvale HIRUNDINIS i tant
grand-e^qvantanuxjugkns. Cauda longifr-
ifima bifurcata. Pluma in capitis parte fupe-
noreadc6 minuta,utpiiopropior, pcne vi-
fumfallat. Etviriditas^qvasin feris anati-
bus : fed ita vegeta , ut Smaragdi fpiendoreriL*
imitetur. Hdcille. Czttmm an peShus in"
^ru^a avisftt ? cum pecuiiar c ided iexjvatuc^

caput 3

^ T5f ^

mpuc nihil hic ancicipa^im^s. Dc d/iwm^
potius agendunitf

iT. lU. Cdelefti rore PmdiCi aves pafci , fi
txcipiasf ^UcisfiiiiQs s dicUnt pleriq/ ac fcri-
bunt. Hinc &pi'opotuiJlis, &pr(jcibd,ro-
j:6meffe,dpinantur. Alii puf uto plarie ae-
tem fubftituunt, ut nleftdacia ampJificeht^.
DubitatCW4;;«/t^m^ri^lib.X, fubtilit. foJ.'
tn i^^.fed cx erfore in errorem idem ilJc tru-
ditUT. VefciaUtem atrepuro' ^ktihkyhdudve-'
rifimile efl i qvbd nlmis tenkisfit^ f^e/ctAm^Al-
iulisinefueidiquddilfinoH fiai congyegatioi
^gdnefdtidnem iUorttm^ hduddubihneccjfiiriai
wqve in aviufH ijentribus iUd Cet^hUnturi dvalia
inhirundinum i fediamenhochon iogit ^ cuni
lidnucodiaiasfolofento confici^ credendufn fit i
dt mc vafore , citm inffa copioftor fii , unde de-
fctndentespiderehturi tapof etiamnOhnun'-
^UampeirniciofusefliR^hE tgitur per noaeni
vefciyverifiihileefi. VdifUntamen fi rore cocJi
Vi<aitant haj aves i ubi eu^ capfant ? ari in fu^
jjxcmai aeris regione > at haetf purifnma j & nul- '
toterreilriuminqvinamentorcrtim gaudet_>.
Ros prope tefram gerieratut^. Hinc tteteo-
f orum omnium humiJJimum/ Af aitum Pa-
fadili volatavis. Ac cerds duntaStat anni tem-
pofibusddftilJatfoc, Ignorat eum hycms ;
^«liC€W6irii$ii6r iateritior^vf , prd f egionS.

^VaJitat*

qvalica tc (it » eft tamen hyems. Qv<5 tum
melica avis [ ci^m ficci pariter ac calidi tcmpc-
ramenti (it ] reficietuf pabulo ? Q^in ficc O'*
tnni vernali «ftivaliqve die , fed fereniote taa-
tum ros decidic. Adde qvdd folo tcmporc-»
matutino. Miferis itaqve illis natura tiover-
ca fuerit ) qvas deficientc rore emori neceC.
fum eft« Elementa fola nuUum antea tiutfi-
recorpusvivumpb/runt. Qvid?qvdd occi-
dat potii\s puru$ aer j qvam ut confervec. Rt-
^liiulsidcircd Aldrolpandudsi^oMAion cibo ^ in*
fedis fcilicet, tam voluctibus , qv^m apterisi,
pf o cibo iliis opus effe , ftatuif. Potum vcrd
Manucodiatarum , fufjfiGientcr Caf olus de-
fcribit Clulius, c5C poftremisBatavorum i«In-
diam navigationibus. Breviterdicam A-
QVA eft \ fed illa tamen limpidi(fima| falu-
berf ma-..

§. IV. Nunc deniqve de mtu 6c fuitte A *
vis, folicitosnosefledecet :M^jolus i mn^
qvkm uUo hio confidere^ fimper per^ in aere
fuyjiftere > tdmenditJdtrddidit MaximiUanus
Tranfyban , addit •inmqtjhm ^ifamfuijft^i
'mftmortuamsqvhdtunci deficieme ■vitalifpiri^
tu , lahatuf in terram* Et Guiliardirrtis J ckn$
dnimantia eunifai qifibuf eerebrum fuppeHt ^
'tx qvorumnumero^ Manucodiata efi j pofi
MumnAi itigmas , iongat^ diti excukUs^ quii*

^ m

Jcere tandev^ acfomr.um c^ipcjferc , ne^tfje Jtt
qv<trat aliq^vi^ optime , cum aviculam ijlam nu'
qvam in terram defcendcre diEium Itt -, qvis ejm
qvietis lceus , cjv£ve natura, tam admiranda vij
ac potentia ^qvod dormientem £qve ac vigiUn'
tem ■,fen}verinfublimi<ethere conftjiere volue-
rit ymortu.im autcm deorfum ferri, inq^ humum
decidere-, haudvetarit^ Aldrovandus vero
erioris hujus caftigator juftus : perpetmim
volatum exercere eas , exifimarunt , nijialis
mfuhlimiexpanfs y tonicinempemotus auxilio
reqvicfcerc, Cardanus, citato antcaloco:
ut vero , ?>^p/>,Manucodiata avis eft , ut nul»
Iomodoinhabitetterram,ita contraria rati-
oneStruthiocameJusfica terra non ^\k.t^\t
nnqvam , ut avcm dicerc non posfis , nifi ad
formam rcfpicias. Potcrathoc tamcn con-
donari Cardano adhuc : ut cujus non ignota
liberalitas in vcrbisciFe ^o\tx.Scaligero autem,
qvi in fubrilitatibus eodem fe loco exercere>
fubdidit, t^ni pudibundum fphalma detrahit.

citm SEMVER tn AERE ftt agendumj penna-
rum pinncUs ijon coh^rere»

§. V. Kcs coim^iymotumdiuturnumqvt^
dem , fedvicj-riamjiihtnde etiam qvietem , pcr
Juih temporum ipi ramcnta,tribuimusjvlanu-
Codiat^. Princi pi um naturae eft : nullum cor-^
^tts mxtam dcvmm ^ in cominu& ^aufl-rffi

^ I^I ^

lom Be«»f ratio,deturexperieBtia, cuiu

xcipienda Avis Paradifi?M^n«talta mente^

epoftunu:

^odcaret alieynareqwey durabUe non

ejl.

ycceffum ctiam » dotmireMatmaadiatas^Am-
aaliscnimomniscft,vigilarc & capeffero
Dmmimpoftea-., Jamdiffonum aTana ra-
ioneeft,fomnointcntamavem> in rummo
ithcre pendulam fuffineri.Sed nec inromnem
rorfusvitara trahereputa^ndu)cum hacc maxi-
la omnium videretur carnificina. Eft &
rdeis celfisfimus: falconibusac milvis vclo-
isfimus .• impetuofwr sqvilis volatus: reqvie-
:untnihilominus,perintervalla fua., fubfi-
tunt , dormiunt. Omnis amfcemellaparit
a : principiura naturas eft.Finge nunc in aeie,
ii percnni motu cxcludi Manucodiatae ova_..
)fnmf fpecies generando fe muUiplicat. Gencrat
4anucodiata^parit ova,- excludit foetum.
;[ece>ire efl , ihtcrqyiefcat. Qvid tum , fi vi-
leritnullus? Qvi$aqvilam in rupe nidulan-
em »^vis parturientem oBfervavit ? Fugiunt
»2c ferisiisnoftros:& iiunt intcrim^ conftan-
er. Scio , qvid cxcipiant nugivenduli : avi-
ulamhancpracaterisy admirahiti f:fptci-
mda prorfus dotel^attiramfolertisfimam dotaf-
e .utmas fceminam dormientem excipiat ddr^

^ i6z ^

ifuflineat. Borfum tnfuper mafculi
omni ex parte deprejpm ejfe , inflexum^ aded y
utftnumqvendamfoveamqve reprafentet. In
eam cavitatem ovafoeminam deponere : ideo^
feeminamcavum obtinerevcntremetiam^ utin-
eubarefelici^s^puUosJ^ exclnderefacilih , pul-
los^ exeludere faciliiis nimtrum qveat. Breviter
fefpondeo : NON AUDIO DELIRIA. Species
interea qvi defidcrat, Aldrovandum^c\v'i qvincj;
carundem , fed breviter adduxit , adeat. Ego ,
ut fenfa exprimam mea , non tam Ipecic_, ,
qvamexiguis qvibusdamaccidentibus difFcr-
re^qvod obfervavi , ftatuanij.

CJPUT SEcamuM

MANUeODIATARUM
PEDIBUS.
SrLLOGE,
X.Adducuntur Autores maximi ^plurimt\\
ftnepedibus Manucodiatas jiatuentes. Mo-
defla excufatto fubjungitur. ''
z.Afferitur comrarium-i ^ probatur rationibm

dcprincipiisNaturdi.
j. Provocatur ad teftimonia Pigafettdi, Clufli^Cf

exBataviaNautarum.
4' dvroxptcjk c^mprpprid, tftm 0 LE A R Ii

dcmoif'

^ ^ ^

demonjlrantur fedes Jprs ParadipaeSt,
j. OJlenditur anfa & dccajio^ qva indiitia in er*
rorem tot clarisjima ingcnia fucrunt haiie'
ms.

PEdibus carereParadifiacam hanc avenij »
communis omnium fere (ententia eft &
fuit hadenus : adeo ut prseter Antonitim Pign-
fettam , Carolum Clufmm , & in aneipiti verr
fantem adhuc Cafp, Schottum , tantum non u-
niverfa Literatorum cohors vei incerta npbisi
vel contraria apef te videatur. Qv6d cninv
apodesfintManucodiatae, ftatuunt ("utNo*
biliores folummodo adducamus breviter ]
CW^««f lib.X.fubtiL Scaliger Ejterc zzg.
fe^i.i.Majo/ftsAoco aliqvoties citato. Gcfne-
rui lib. 3. de Avib. Francifc. Lopetz , Gvillardi-
nus 5 Maximilian. TranJ^lv. Nierembergius ,
'Pincierin^mgm.Cws,Jonfon.in Hifi:. nat,
de Avib. & q vod mirari fufbit , ipfe , qvi qvin-
^ve tamen earundem vidit , delcripfit , palpa-
vitqve Aldrovan^us , eo nomine caftigans Pi •
gafettam ;qvibus omnibus accedit etiamil/^»-
deslovius ,* ut ex verbis ejus priori capite ad-
dudis , patet. Potcrat hoc omne qvidem^ 9
qvantumeft,VeIexcufari j vel toierari qvo-
qve : /i inter minorum gentium audlore."? i^ras-
judiciumftetinet. Nunc cum ErudiiorumL.

L % Lumins,

i-umjna,tcftesqve nonauriti duntaxat , fed
dvTo-iTjefA etiam lo erroris addu6ti fuerint fo-
cietatem .• <S:admiratio animum ^ & modefta
fimulrevefentiainvadit. Qvando tamenJi-
cuumhonedumqvefemperhabitumeft, ma-
gnsauAoritatisfapientiaEq; Viros venerari
, ut potiorem wbiqve locum veritati relin*
•<|vamus:non poflumusnon divortiumab il-
iis aJiisq; factre interea, cum praeter rationes \
vegetas, qvasallaturi pauJo poflfumus , i-;
pJamet fides ocularis & experientia fe^vefffa i
dubiorum,cauiTam pro nobis hic peroret."
Adducemusfuccinderationesprim^ , duTo-
^iav inde , &: erroris anfam , qvae tot fummis
impofuitingeniis,afFeremu$. ' ~,

ir. Statucndum igitur pedihp '

Manucodiatas, Provocamus ad Naturie,[qv2e
foia conTrovcrfiarum harum norma eft] prin-
cipium juxra atcjve teftimonium, Natura^^
\r\<2^v^m^n0ndvficitinnccej]ariis. Sed necef-
firios Mclnucodiatis pedes effe.demonftram^
pono. Vid:umfcilicetnontam in aerc_, ,
gvamterra , ut fupra probabatur , qv^runt
avesiJls. Hunc finc pedibus fibi compara-
re paftum poffe Manucodiatamavem, avem
inqvam: neccecus qvidem credat. .Dormi-
unc infuper , ac [ut ftabilitumidem eft ] pen^,
intervaila reqvicfcunt fua, Aves noilrae .• n ■ du-

lantur,

^ '^y * , . ,

lantur, generant,pariunt ova , etcludunt pul-
!os. Pedesaffint, necefrum eft. Principi-
am'natur«cft:D/?^/er mtura nihil faciunt
^ryAra. ObtinetManucoHiatafcilicet, ro#
juftumfatis, aduncum qvodammmodo &
Trandiufculumqvoddam rolkum? Qyorfum
vocver6?ut,inqvam,pedum bencfic o in-
jrimis , viftum in terra arboriUuscji fibi com-
parare poffit. Organa qvo(jve ambulandi &
riervGsgreffilesineflc circaexteriorem acpri-
mampedum rcgionem, docuit anatomia^.
Srevitcr dicam : AMBUL ANT, STANT.-Ha.
bent ergo pedes. Qvid clarius?

^-.III. ]am ciim hxc omnia probanda-»
idarauffimfintifaxo,neqvidhic dcfiderarc
pollitinensveritatisavida. Nibrvero non
rolum Pigafettae, Cliifii^,- atq^ aliorum tefti-
moniisinprcefens? fed ad ocularem demon.
ftrationem potisfimum recurram. A c P/-
rafetta qvidem,qvi cum MageUam^Vi^O'
:ia nave veaus , totum circuivit orbem , &
ilonginqvanavigationeredux , primos
lotitiam EuTopacde Manucodiatisintulit,
n diario navigationis fuac> pedcs eis tribu-
it. Clufm qvoqve,qui & ipfe antea con-
•rariumaefenderat , cum infotmaretuiL. 3>
mehi^sexBatavofumpoftremisin Indiam
navigationibui ,mutavit fententiam,poft-

li quam AmftcJodamuni quxdam intePTj
- ' ^'"^^ pedcfcjve retincntes , alhu

luntaNautis. Qva^utut infirmiora cru
. fc ra fuennt , crt:r^ tamen efant> coJorem a
trum 6c ad caflMneum tendentem obtinen
tia^. Sed&incoJxMoIuccarura Infula
rum,interrogantibusaperte teftabantur
omnes pedibus inftru<^as eJTe , incedere^
« voJarc , vei fari in fylvis , incedere non fim
ordjne tamen, catcrvatim : bibere fal ubri.
ores aquas , capi ab InfuJanis , truncari pe-
« dibusjvcndiaqdiftralii. Qva, & plura
alia apud CJu/ium deprehendes,
^V. Ne te diutius moremur , Leaor^ ,
pkres ii^iusmodi&/)W^,&Z:/^/^ & Spe.
vophordi, cum pedibus fuis , veris , naturali-
bus,necparvisade6 Manucodiaras ipfimet
obiervavimus , vidimus , tetigimus. Con-
^rarium ne jurantibus credimus amplius..
Senfumenim dimitterciniis , qvx Jenfibus
tamen manifeftafunr ; qvid , mCidfpoo^a ^icc-
.i/o<«?eft?EtqvidaJiudefficiunt , <jvi, cuin
luciumforteceperitPifcator , iyllogifmo ex
pnma: etiam %urs modo Barbara,perfuafum
jJIi eunt , non Jucium , fed cancrum ab eo ca-
ptumeflL.. Habemusinfuper Ofi^n^Pov,
CJarillimum &v]rtute fua nobiJem Dn. OLE-
ARIUM , qviadnptatumfupralocum Marii

de$'

167 ©

cslovianum 1.5. Itiner.Ind. fol.27.haee addit ;
[)tcfc^fcl)r£tbctt>cr»on£D?<inDcpio/ nad) bcc
cmcttKn Dvcoc/mif tt><lcl)cr c^auc^ Jonftonus
, 6. de avib. ^aUimtin it iVricfot : omnibus ,

avibusParadifi peculiareeft.utpedibus ca-
cant , tjt abcr nnrcc^t/un& fan tiidft t>on altvHi
cfa^cr n?cr&ctt/&ann t\>tr ^abcn in ^cr ®qu
orffifcbctt ^un(lfammcr ttHdft / t»<ld)c swctv
cvollfommcttc^^cincun^guifc^abctt / bcr
.egulusabcrobcr ^cnig bcr ^avatfitg ^o-
cl l^at »ott ?y^af ur fcinc Sn|fc / fon5crn am
5(^)fl?angjwoIan3C@tra(;(ctt / aieff^fim
^m/cin Dcrcr <^nu fd)onc ilmb^cfrumfc gru-
ic5c^<rn/mtt»cicl^cncr ftcb an bie Q$aumc
nf^dttgcnfOtt. Sciluminde Regulum exci-
lit , cui analogum qvid interim non denega-
ii Phyfis. Mallemus de Regulo qvoqvcL»
crutinium exadilus , tutius , freqventius. Sed
ilura dics dabit.

§. V. Paucisfimis adhuc edifteremus ,qva£
tccafioerrorisdiuturni, penes totforte fue-
it. Narraruntipfi exMoluccisInfulani,
[uropazis noftris : iejfimul atqve ceperoant
►lanucodiatas, inteftinaillis,pede§q; adi-
nere , abjiccrc 5 exponere deinde Soli , ut
irefcant maturius j rcfcrvare aridas , ut ^
^xponant venum , aut casfidibus pehna-
um loco aptenL Inde apodes ad nos de-

lat«

© «<8 ^

CC lat2diu,ad abfurda adegefunt homines.'
Accesfitfraus nova Nautarum partim,par-
timMercatorum, qvacallatas qvandoqve
i( integras,finedubiotruncarefvafit, utrci
habeieturiides. Qyanqvamnon omnes,
omnitempore, ccuvidimus,Jatueri{. Au-
tores ahi ahos , nunc citra jndaginem fc-
qvunturrnunc turpitcr expiiant. Sic e-
•S undocrefcitrumor, crefcuntmendacia^.
Nec patrocinium crror', errantium parit
mulritudo. Latetin alto verita?, necea-
*C dem,qvafataeft, luce prodiit. MuJta_.
pofl: nos fcrus edoccbit v.efper, qvae cogno-
fccre haud potuft aurora. Demntagnus
CT' admirabiusyin omnem nos dit'
catvcritatenL^ \

F r N £ S.

ti