a NRErre east aan a A wu Winsen. en Seren ee en, ln ANNALES ACADEMIAE LUGDUNO-BATAVAE, 1835 — 1836. Kuhn IR) AT “A len WAR 1 IHR Eu AR NR ur HER EN N ih dy Fi i r h tn a Kl B ' Yr a Dr! $' ee Er Knut FL Ins Aa Be MA .r Bari ae Au N Be, [I ‘ Ye u BTCHE, i h j N ANIN ALLES ACADEMIAE LUGDUNO-BATAVAE, @. d. ıx Februarii mpcccxsxv. a. d, vun Februarii mDcocxxkvi. RECTORE MAGNIFICO HENRICO ENTOLGHK, ACADEMIAE ACTUARIO CORNELIO JACOBO van ASSEN, TEE LUGDUNI BATAVORUM, Arın 5 zer ) LUCHTMANS, ACADENIAE TYPOGRAPHOS, MDCCCXXXVI, ".. re W unri Ih nö UM a, Br ‘ “i 5”) gi er v $ i R F Ha Da ct > h \ n ar var ’ y m} r r er (R vd oe a ar tTanKa.0nu SH THREE HI AR! EU RI TH DR Ihe 4 I 1 y EEaTz NRRETDFENRIE. LJeRe N a ErBRE BUN Sinieole WESER HL h 3, INDEX EORUM, QUAE VIGESIMO PRIMO ANNALIUM LEIDENSIUM VOLUMINE CONTINENTUR, ‘ Nomina Professorum, Lectoris et Magistri Academici. Series Lectionum in Academia Lugduno-Batava. Acta et Gesta in Senatu Academiae Lugduno-Batavae. Series Dissertationum Inauguralium publice defensarum., Judicia Facultatum de Conımentationibus ad Quaestiones anni superioris ad se perlatis, Programma noyarum Quaestionum, die vır Febr. anni moccoxxxyı proposita- rum. Oratio H. COCK. Commentationes J. W. Tromp. T. Kuijpers. - D. van Lankeren Matthes. C. G. Cobet. Nomina Professorum et 'Lectoris Athenaei Amstelodamensis. Series Leclionum in eodem Athenaeo habitarum, Acta et Gesta in Senatu Professorum Athenaei Amstelodamensis; Series Lectionum in Seminario Euangelico-Lutherano Amstelolamensi habita- rum. LArFiE Bi tea Mick Ka Tansit ILEM H \ N Wr “ uticheel, einschalten An (| u TEL ’ f ra Bi LE Ti Tara A P ih * } [LEE bl LER T | ‘ A “ Et 1 Birk, RE H Ki Heil, Bi L) ABIT 4 Y " N IH E ’ Ri j 4 h | MER ji ie "EX: . war ö A lei (F u iu all) ı 1 Kiln | N Hi 4 Kerle) 273 ur } 44 ‚u a HAT, ei NOMINA PROFESSORUM ET LECTORIS, ouvı inde a. d. ıx Februari moccexxxv, ad d. vır Februar Moccexxxvi INACADEMIA LUGDUNO-BATAVA DOCENDI MUNUS DBIERUNT RECTOR MAGNIFICUS, HENRTCOUS cOocK ; f SENATUS AGCADEMICI ACTUARIUS, CORNELIUS JACOBUS van ASSEN. — PROFESSORES IN FACULTATE JURIDICA. H. COCK. N, SMALLENBURG, propter aetatem septuagenariam rude donatus, H. G. TYDEMAN. i C. J. van ASSEN. J. RL THORBECKE. IN FACULTATE THEOLOGICA. J. CLARISSE, W. A. van HENGEL. N G'KIST. a IN NOMINA PROFESSORUM IN FACULTATE DISCIPLINARUM MATHEMAÄTICA- RUM er PHYSICARUM. S. SPEYERT van ver EYK. G. WTTEWAAL. C. G. C. REINWARDT. J. oe GELDER. P. J. UYLENBROEK, J. G. S. van BREDA. J. van ver HOEVEN. A, H. van ver BOON MESCH, Prof. Extraord. IN FACULTATE PHILOSOPHIAE THEORETICAE zer LITERARUM HUMANIORUM. J. H. van per PALM, ob aetatem septuagenariam rude donatus, M. SIEGENBEEK. { S. J. vanoe WYNPERSSE, ob infirmam valetudinem rude donatus, 3. BAKE. J. NIEUWENHUIS. H. A. HAMAKER, Legati' Warneriani Interpres. Ob.d. 7 Oct. 1835, pP. HOFMAN PEERLKAMP. C. J. C: REUVENS. Ob. d, 26 Juli 1855. G. L. MAHNE. J. M. SCHRANT. H. E. WENWERS, Prof. Extraordinarius. IN FACULTATE MEDICA. G. SANDIFORT. J. C. B. BERNARD, rei Medico-Militaris in Regno Belgico Inspector, M. J. MACQUELYN. J. GC. BROERS. C. PRUYS van ver HOEVEN. LECTOR. W. B. GAUTZSCH, Linguarum Germanicae et Italicae. Obiit d. ı4 Oct. 1835. MAGISTER ACADEMICUS. G. KNIPPENBERG, Artis Gladiatoriae. SERIES SERIES’ LECTIONUM, IN ÄCADEMIA LUGDUNO-BATAVA habendarum & die 7 Septembris 1835. RECTORE MAGNIFICO, SLELOVN Dfrfin s ran pe -P & mlla ra FACGULTAS JURIDICGCA. H. COCK Jus Naturale tradet, diebus Lunae, Martis et Mercurii, hora X. Jus Criminale, diebus Lunae, Martis, Mercuri, Jovis, Veneris et Satur- ni, hora IX. Jus Publicum et Gentium , diebus Lunae, Martis, Mercurii et Jovis, hora VIII. - N. SMALLENBURG, Emeritus. U. G. TYDEMAN Engyelopaediam Juris tradet, diebus Lunae, Mercurii et Veneris, hora XII. Institutionum susTınıanı doctrinam cursim repetet, ad ductum wEse TENBERGII, diebus Martis et Jovis, hora XII. Oeconomiae Politicae principia, ad patriam nostram applicata, docebit, diebus Martis et Jovis, hora XI. et die Saturni , hora X. Statisticam Patriae describet, diebus Martis, Mercurü et Joyis, hora I; B Ju- de SIEIR ES Juris Mercatorii Belgici Institutiones tradet, diebus Lunae et Veneris, hora I, C. J. van ASSEN illustrabit historiam Jurisprudentiae Romanae, diebus Lu- nae, Martis, Mercurii et Jovis, hora VII. Docebit susrtintanı Institutiones Juris Civilis, iisdem diebus ‚hora IX. Interpretabitur Digestorum Libros , diebus Lunae, Martis et Mercurii, hora X, Codicem Juris Civilis, diebus Lunae, Martis, Mercurü et Jovis, hora XII. Codicem Rei Judiciariae, diebus Veneris et Saturni, hora VIII, Tradet Elementa rei Judiciariae Romanorum in causis privatis, die Jovis, hora X. J. R. THORBECKE explicabit Historiam Europae diplomaticam a regno vunovicı XIV usque ad Congressum Viennensem, diebus Lunae, Mercurii et Veneris, hora XI. Historiam Politicam et Juris Civilis Patriae nostrae, inde ab anno 1650, diebus Martis et Jovis, hora XI. et die Veneris, hora X. Historiam doctrinarum politicarum, inde ab HUGONE GRoTIo, cum Reg- norum, singulis temporibus, conditione comparatam, diebus Jovis et Veneris, hora XI. H. W. TYDEMAN et G, J. van ASSEN praeörunt disputandi exereitüs , die Martis, hora III, FACULTAS THEOLOGIGA. J, CLARISSE Theologiam Dogmaticam docere perget, diebus Lunae, Martis et Mercurii, hora IX; Theologiam Moralem diebus Lunae, Martis et Mercurii, hora XI. Theologiam Naturalem tradet diebus Martis et Jovis, hora X. Encyclopaediam Theologicam secundum suam Epitomen , diebus Lunae et Mercurii exponet, hora X. Disputandi exercitiis dogmatico-practieis praeörit die Veneris, hora post meridiem IV. Exercitia Oratoriae Sacrae moderabitur, die Lunae,, hora TI. W. A. van HENGEL Epistolam vaunı ad. Romanos interpretabitur, diebus Lunae, Mercurii et Veneris, hora VIII. Theologiam Pastoralem docebit, die Martis et Jovis, hora VIII, De LECTIONUM 1 De praeeipuis Theologiae Dogmaticae capitibus auditores interrogabit , hora iis commoda. Catechismi Heidelbergensis explicandi rationem tradet, diebus Jovis et Veneris , hora IX. Cum Theologiae studiosis provectioribus de variis rebus gravioris argumenti familiariter colloquetur , die Veneris, hora V sqgq. Oratoriae Sacrae exercitationibus praeärit, die Jovis, hora 1. N. C. KIST Historiam Ecclesiasticam docebit antiquam , diebus Lunae ‚ Martis et Mercurii, hora XII. Doctrinae Christianae historiam tradet, diebus Jovis et Veneris, hora XII. Theologiae Christianae loca selecta historice explicabit, diebus Jovis et Veneris, hora XI. Scriptorum veterum Christianorum historiam literariam tradere perget, ho- ra auditoribus commoda. Exereitia disputandi, de quaestionibus argumenti potissimum Historico- Theologici , moderabitur, die Saturni, hora I. Orationibus Sacris praeörit, die Martis, hora I, FACULTAS DISCIPLINARUM MATHEMATICARUM ET PHYSICARUM. S. SPEYERT van ver EYK, quantum vires, quae ipsi supersint, et yale- tudo perinittent, Juventuti Academicae, omnibus viribus modisque prodesse conabitur. G. WTTEWAAL de Cura Summi Imperantis ad promovendam Agricultu- ram, Artes et Mercaturam aget, diebus Lunae,, Martis, Mercuri et Jovis,; hora I. Lectionibus de Agrieultura et Re pecuaria vacabit, diebus et horis, Audi- toribus commodis. C. G. C. REINWARDT Chemiam universam theoreticam et experimentalem exponet, diebus Lunae, Martis et Mercurii, hora XI. Rei Herbariae fundamenta tradet, diebus Lunae , Martis et Mercurii, hora I. Plantarum Historiam illustrabit, verno et aestivo tempore matutino,, iisdem diebus et Jovis, hora VII. J. oe GELDER tradet Elementa Geometriae ‚ diebus Lunae, Martis, Mercu- rii et Jovis, hora VIII. | Ba Tri- 12 SERIES: Trigonometriam reclilineam et sphaericam , ejusque usum in Astrononyiä et Arte navigandi, aliisque Disciplinis, provectioribus discipulis explicabit, diebus Lunae , Martis, Mercuri et Jovis, hora IX, Caleulum Differentialem et Integralem , diebus Lunae et Mercurii, hora XII. Mechanicam Analyticam, diebus Martis et Jovis, hora XII, Theoriam Probabilitatis , quam vocant, et insignem ejus usum in vita civili tradet , quarum lectionum horas in commoduım Auditorum constiluet. Philosophiae Theoreticae et Literarum humaniorum Candidatis Geometriam , et Arithmeticam universalem, initiis repetitis explicabit, diebus Lunae, Martis, Mercurii et Jovis, hora XI. Partem Theoreticam et Practicam Paedagogices, ad disciplinas Mathemati. cas relatae, futuros Gymnasiorum Praeceptores docebit, horis deinceps indicandis, P. J. UYLENBROEK Prof. Extraord. Physicam docebit, secundum compen- dium a Cl. zsıor editum, diebus Lunae, Martis, Mercurii et Jovis, hora XII. Physicam et Astronomiam Mathematicam tradet, iisdem diebus, hora X. Astronomiae Elementa exponet, die Martis hora vespertina, hora VI— VII. Arithmeticam Universalem sive Algebram explicabit, die Jovis, horal. et Veneris, hora VIII et I. J. G S. van BREDA Historiam naturalem, Anatome et Physiologia comparata Animalium, praesertim vertebratorum, illustratam, docebit, diebus Jovis et ‚Veneris, hora XI. Geologiam et Historiam Plantarum et Animalium fossilium tradet, diebus Jovis et; Veneris, hora XII. J. van per HOEVEN Prof. Extraord. Zoölogiam, Anatomen ‚et Physiologiam ‘“ comparatam docebit, diebus Lunae, Martis, Mercurii et Jovis, hora XII—1. Antlıropologiam docebit , diebus Martis et Jovis, hora I— Il. Eintomologiam et Historiam naturalem Avium tradet, diebus et horis dein- de indicandis. A, H. van ver BOON MESCH Prof. Extraord. Chymiae doctrinam ejusque in artibus usum exponet, diebus Jovis et Veneris, hora I. Chromurgiam, seu pigmentorum historiam, parandi methodum , naturam et varium usum explicabit, diebus Mercurii et Veneris, hora IV. Instrumentorum Chymicorum historiam et usum exponere perget, die Sa- turni, hora V— VII, FA- LEC'TTIONWUM 16) FACULTAS PHILOSOPHIAE THEORETICAE ET LITERARUM HUMANIORUM. J. H. van ver PALM Jobi Carmina interpretabitur, diebus Lunae et Mer- curii, bora 1. Secundum Regum librum cursoria lectione tractabit, die Veneris, hora I. M. SIEGENBEEK Historiam patriae enarrabit , die Mercurii , hora I, et die- bus Jovis et Veneris, hora X. Stili bene Belgici praecepta tradet, diebus Lunae, Martis etMercurii, hora XII. Eloquentiam Belgicam docebit, ter per hebdomadem , diebus et horis, pro Auditorum commodo, constituendis. Exercitia oratoria moderabitur, die Saturni, hora 1. J. BAKE interpretabitur cıceronıs Sextianam et Philippicas , diebus Lu- nae, Marlis, Mercurii et Jovis, hora IX, Graecas literas tradet , interpretandis ueronoTı libris duobus prioribus; tum Arıstopuanıs Nubibus, iisdem diebus, hora X. Antiquitates Atticas explicabit, diebus Lunae et Mercurii, hora I, Scholas Paedagogicas eontinuabit, diebus Martis et Jovis , hora 1. J. NIEUWENHUIS Logicam docebit,, diebus Veneris et Saturni, hora XI. Metaphysicam , die Jovis, hora I. et diebus Veneris ac Saturni, hora X. Historiam Philosophiae tradet , diebus et horis deinde indicandis. H. A. HAMAKER Grammaticam Hebraeam docebit, duce Cl, roorva, diebus Lunae, Martis, Mercurii et Jovis, hora VIII. Linguae Arabicae, item Chaldaicae, et Syriacae, elementa tradet diebus, Lunae, Martis, Mercurii et Jovis, hora VIII. P. HOFMAN PEERLKAMP explicabit Historiam Universolem , diebus Lu- nae, Martis, Mercurii et Jovis, hora XI. Fabulas pLaurı Epidicum et Mostellariam interpretabitur, die Veneris, hora XI. C. J. C. REUVENS Antiquitatem ee explicabit, diebus Lunae, Martis, Mercurii, hora XII. et die Veneris , hora IX. et X. Idem Institutiones Archaeologiae universae, exereitiis privatis praeparatas, discipulis provectioribus sermone patrio tradet horis vespertinis is, de quibus conveniet. G, L. MAHNE tradet Historiam Literarum, tum Graecarum,, tum Latinarum , “die Mercurii, hora I, et diebus Venexis et Saturni, hora X. de ı4 SERIES J. M. SCHRANT Patriae Historiam explicabit, diebus Jovis, Veneris et Sa- turni, hora I. Eloquentiae Historiam Criticam , cum veteris tum recentioris aevi, explicare paratus est, diebus et horis Auditoribus commodis. J. BAKE et P, HOFMAN PEERLKAMP praeörunt disputandi exercitiis, diebus Mercurii , hora II. FACULTAS MEDICGCA. G. SANDIFORT Anatomiam docebit, diebus Lunae, Martis, Mercurii, Jovis et Veneris, hora X. E Physiologiam , Anatome comparata illustratam , iisdem diebus, hora IX. Methodum secandi cadavera, quotidie, hiberno tempore, hora IIT—V. M. J. MACQUELYN Supellectilem Pharmaceuticam duce -Pharmacopaeä . Belgicä explicare perget, et praecepta Diaetetica tradet, diebus Lunae, Mar- tis, Mercurii et Jovis, hora VIH. Doctrinam Indicationum Therapeuticaram docebit, et ad usum praecipuo- rum Remediorum applicabit , diebus Lunae, Martis, Mercurü et Jovyis, hora IX. Exercitationibus Clinicis in Nosocomio Academico habendis, singulis diebus vacabit eadem horä. Disputationibus item publicis de variis Medicinae partibus habendis praeerit, diebus et horis Auditoribus commodis. J. C. BROERS Theoriam disciplinae Chirurgicae exponet, singulis diebus, hora XI. j Exereitationibus Clinicis, in Nosocomio Academico habendis vacabit quo» tidie, hora I— III. die vero Veneris, hora 11. Operationibus Chirurgieis hiberno tempore, horis dein indicandis. Artem Obstetriciam Theoreticam et Practicam , diebus Lunae , Martis Mercurii et Jovis, hora X. a Medicinam Forensem,, die Veneris, hora I. C. PRUYS van oer- HOEVEN Pathologiam docebit, diebus Lunae, Mercurii et Veneris, hora I. et die Veneris, hora VIII. Medicinam Practicam cum exercitatione in Nosocomio Academico, quotidie hora XI. ; Hi- LECTIONDUM 15 Historiam Medicinae tradet, diebus Lunae et Mercurii, hora IV. Disputandi exercitiis praeerit, diebus et horis Auditoribus commodis. W. B. GAUTZSCH, Linguar. German. et Ital. Lector honorarius, de linguis Germanicä et Italicä lectiones habebit, horis postea indicandis. G. KNIPPENBERG, Academicus Artis Gladiatoriae Magister, aptum et ele- gantem gladii usum quotidie docebit. ACTA ACTAETGESTA ın SENATU ACADEMIAE LUGDUNO-BATAVAE. 1835. Die 28 Julii et 9 Octobris. Senatus luget obitum duorum collegarum , Vi- Die 10 Die rorum QOlarissirnorum CASPARIL JACOBI CHRISTIANI REUVENS et HENRICI ARENTII HAMAKER, Professorum Ordinariorum in Fa- cultate Litteraria, diebus 26 Julüi et 7 Octobris vitä defunctorum. Septembris. Recitantur litterae Curatorum, Virorum Illustrium , nunciantes de Emeritatu concesso salvo honore Viro Clarissimo SIM. SPEYERT VAN DER EyYK: de munere Professorio Ordinario in hac Academia delato in Virum QClarissimum JAcoBUm GYSsBER- TUM SAMUELEM VAN EREDA, anlea Professorem in Academia Gandavensi Ordinarium, et in Viros Qlarissimos PETRUM JOAN« NEM UYLENBROER et JANUM VAN DER HOEVEN, Professores in hac Academia Extraordinarios. Novembris. Rector Magnificus exhibet Catalogum alumnorum hujus Academiae, e Regio praescripto confectum die ı Novem- bris, unde constat inesse 806. Die 3 Decembris. Recitantur litterae Curatorum, Virorum Illustrium ,. nunciantes tum de munere Directoris Thecae Numismatum Acade- micae et de titulo Professoris Extraordinarii delato in Virum Doc» tissimum PETRUM OTTONEM YAN DER cHys, Phil. Theor. Ma- gistrum , Litterarum Humaniorum Doctorem; tum de munere Con- servatoris Primarii in Museo Leidensi Archaeologico delato in Virum Doctissimum contApum LEEMAns, Phil. Th, Magistrum, Litt. Hum, Doctorem ; tum de munere Conservatoris Secundarii in eo- dem Museo delato in Virum Venerandum et Doctissimum LEO- NARDUM JOANNEM FREDERIGUM JANSSEN, Theologiae Candi- datum, Phil, 'Yheor. Magistrum, Litt. Hum, Doctorem. Re- ACTA er GESTA ın SENATU LUGD. BAT. i7 Recitantur item 'Curatorum ‚ Virorum Illustrium , Litterae nun- ciantes de adventu in hanc Academiam studiorum causa Prinei pis Neerlandiae Regii, GUILIELMI ALEXANDRE FREDERICI CO STANTINI NICOLAI MICHAELIS, fili Principis Arausiae, 1836. Die 22 Januarii. Designantur Candidati apud Regem edendi, e quibus Rector , Magnificus in proximum, annum Decreto Regio consti- tuatur. Designati sunt V, V. C1,Cl. N. c. KIST, J. DE GELDER, P. HOFMAN PEERLKAMP, €. PRUYS VAN DER HOEYEN Candidati , e quibus Actuarius in proximum aınun constitua- tur ‚ designati sunt C. PRUYS VAN DER HOEVEN, N. C. KIST, ® J DE GELDER, P. HOFMAN PEERLKAMP. Die 6 Februariis ı Lectum. est. Regis Augustissimi 'Decretum diei 2 Fe- bruarii, quo Rector Magnificus ‚in sequentem annum creatur Vir Cl.-sıcoLaAus cHrısTIanus Kısr, Professor Ordinarius in Ordine Theologorum. Rectori Magnifico in annum sequentem: Assessores constituuntur V.Vv. Cl.Ql.,; A. H. VAN DER BOON MESCH, P. HOFMAN PEERLKAMP, C PRUYS VAN DER HOEVEN, C. J, VAN ASSEN. Die 8 Februarii. Rector Magnificus refert de munere Actuarii in annum sequentem delato in V. Cl. c. pxuys VAN DER HOEVEN, ex Decreto Curatorum, Rectoris Magnifici, et Adsessorum. C Rec- 18 ACTA £r GESTA ın SENATU LUGD. BAT. Rector Magnificus cum 'Senätu'et 'aliis Professoribus in Audi- torium Majus progressus , e calhedra Orationem pronunciat, de Jure Gentium Europae,, temporum nostrorum conyersionibus vehementer labefactato. Memorat deinceps rerum Academicarum per annum praeteri- tum historiam. Reeitatis ab Actuario judiciis Facultatum de commentationibus pro certamine Litterario conscriplis renuncialisque Victorum no- minibus Rector Magnifieus praemia et testimonia tribuit civibus Academiarum et Athenaeorum hisce: Ex ordine Jureconsultorum SOHANNI TROMP, Ex ordine Theologorum testimonia progressuum porrexit ANTO- NIO NIERMEYER Et EGBERTO ROELANDS. Ex ordine Disciplinarum Mathematicarum et Physicarum : e:Mathesi praeniia tributa THEODORO KUIPERS et DIDE- RICO VAN LANKEREN MATTHES, cui Sorte ducta datur nummus aureus. Ex ordine Philosophiae Theoreticae et Litterarum Humanio- rum CAROLO GUILIELMO COBET. Ormatissimis verbis perscripta testimonia acceperunt JANUS GUILIELMUS TY DEMAN et ALBERTUS GUILIELMUS WICHERS. Rector Magnificus solennibus verbis Magistratu deposito e ca= thedra descendit et in subsellia rediit. Actuarius recitat pro concione Decretum Regium de Rectore Magnifico in sequentem annum creato Viro Cl. x. c. KIsrt; me- moratque qui Rectori Magnifico Adsessores sint dati et qui Sena- tus Academici Actuarius sit constitutus. Edicit nomine Senatus certamen Litterarium promulgatis quae- stionibus quas singuli ordines posuissent, SERIES SR 1" B.8 DISSERTATIONUM INAUGURALIUN, IN ACADEMIA LUGDUNO-BATAVA DEFENSARUM, o die IX Februarii MDcccxxXV ad diem vıım Fehruarii MDcccXXXVi. 1839 d. 5 Marti. Dissertatio Medica, de Asphyxia, defensa a Guilielmo Marino Stephano Junius, Lugduno-Batavo, pro Doctoratu Medicinae, mag- na cum laude. d. 7 Marti. Dissertatio Juridica, de posterioris Testamenti variis effectibus, de- fensa a Cornelio van der Lek de Clergq, ex pago Stavenisse Ze- lando, pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni, cum laude. d. 12 ‚Martii.. Dissertatio Medica, de Zegislatura Mosaica quantum ad Hygiei- nen perlinet, defensa a Salomone Ludovico Manson, Hagano, ‚ „pro Doctoratu Medicinae , magna cum laude. d. ı4 Marti. Specimen Juridicum, de Juris Criminalis placito: nullum delictum, nulla poena, sine praevia lege poenali, publice defensum a Ludovico Johanne Königswarter, Bavaro, pro Doctoratu Ju- ris, Romani et Hodierni, magna cum luude. Ca 1835, 20 SIE RAIL EIS 1835. d. 17 Martii. Dissertatio Medica, de Nocte ejusque vi et efiicacitate in affec- tionibus pathologicis corporis humani vel producendis vel augendis, de- fensa ab Huberto Marino de Witt Hamer, Goesä-Zelando, pro Doctor«tu Medicinae, magna cum laude, d. ı Aprilis. Specimen Historico-Polticum , continens Historiem novarum Le- gum de Mercatüs commercio externo et navigativne ab anno 1822 in Magnä_ Britannid latarum , defensum, a. Petro-Blusse, Dordraco- Batavo, pro Docioratu Juris Romani et Hodierni, cum laude. d. 4 Aprilis. Dissertatio Juridica, de locatione conductione operarum , defensa a Guilielmo Ottone Luca Boreel, Hagano, pro Ductoratu Juris Romani et Hodierni, cum laude. d. 7 Aprilis. Dissertatio Juridica de Apocha oneratoria, defensa a Jacobo Staetsio Vriesen dorp „ Juniore, Dordraco-Batavo, pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni, cum laude. d, 8 Aprilis. Dissertatio Antiquario-Literaria, exhibens Horapollinis Niloi Hieroglyphica, publice defensa a Conrado Leemans, Zalt- boemelia-Gelro, pro Philosophiae Thheoreticae Magisterio, Litterarum Humaniorum Doctoratu, magna cum laude. Eodem die, Dissertatio Historico-Theologica, de Gregorio Nysseno, publice defensa a Stephano Petro Heyns, e Promontorio Bonae Spei, pro Doctoratu Theologiae,, magna cum laude, Eodem die. Disputatio Juridica, ad locum Codicis Civilis Francici de cau= sa Obligationis,, publice defensa a Joanne van de Poll, Amste- lodamensi, pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni , magna cum laude. , Eodem die. Disse rtatio Juridica, de Perduellionis ac. Majestatis crimine apud Romanos, publice defensa a Joanne Justino Brugmans, Anıstelodamensi , pro Doctoratu Juris Romani ac Hodierni, cum laude. 1835 DISSERTATIONUM 21 1835. d 9 Aprilis. ' Speeimen Juridicum continens quaestiones selectas de lecis Juris controversis, a Gajo in Commentarüs Institutionum laudatis , defen- sum ab Emmerico Bredano de Weert, Steenbergensi, pro Doc- toratu Juris Romani et Hodierni , magna cum laude. d. ro Aprilis, Dissertatio Juridica de patrid potestate secundum Juris hodierni principia, defensa a-Simone Andreä Verwey, SnecäFrisio, pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni, cum laude. “d. ıı Aprilis. Dissertatio Physiologico-Pathologica de Systemate venoso, de. ‘fensa ab Eduardo Daniels, Amstelodamensi, pro Doctoratu Medi- cinae, cum laude. d. 28 Aprilis, een Juridica de Successione liberorum naturalium, de» fensa a Johanne Catharino Verhagen, ex pago Zuid- le Hollando, pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni , cum laude. d, 29 Aprilis. Specimen Physiologico-Medicum , de Respiratione, defensum ab Henrico Christiano Hermano 'Thorbecke, Zwollä-Trans-isala- no, pro Doctoratu Medicinae , magna cum laude. Eodem die. Dissertatio Juridica, de fragmentis Alfeni Fari Digestorum a Paulo epitomatorum , publice defensa a Petro Ab nahen de Lange, Alcmariensi, pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni, magna cum laude. | nr d. 4 Maji. Dissertatio Historica Juris public, de potestate Guilielmi 1, Hollan- diae sub Philippo II Gubernatoris, cum ordinaria tum extraordina- Bl. ria, defensa ab Alexandro Gordon, Sylva-Ducensi, pro Doctoratu Juris -Romani et Hodierni, magna eum laude. Evdem die, 'Dissertatio Juridiea ad titulum 'D. ad Legem Fabiam de Plagia- riis, defensa a Jacobo Egberto van der Mandele, Delphensi, pro Doctoratu Juris Romani ac Hodierni , cum laude. 1335, a2 8 BEI !RLATIDEL IS 1835. d. 8 Maji. Dissertatio Medica de Dysphagia , defersa a Cornelio Gallis Merens, Hornä-Westfrisio , pro Doctoratu Medicinae, cum laude. d. g Majie Dissertatio Medica, de Morborum origine in Graviditate , defensa ab Antonio Guilielmo van Meegen, Hagano, pro Doctoratu Medicinae, cum laude. 4. ı3 Maji. Dissertatio Juridica, super quaestione de Divortio, mutuo conjugum consensu im Jure recentiori Gallico et Neerlandico consti- tuendo, mota, publice defensa a Johanne Aegidio Lisman; Lugduno.Batayo, pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni , magna cum laude. d. ı5 Maji. Disputatio Historica Juris Gentium, continens historiam novarım legum de Fluminum communium nayigatione „ defensa ab Isaaco Lamberto Cremer van den Bergh, Zalt-Boemeliä-Gelro , pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni, magna cum laude. je ‚2ı Maji. Dissertatio Juridiea, de Possessione et juribus ex possessione oriundis Jure Francico, defensa a Boele Jacobo de Kok, Bols- verdä-Frisio, pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni, cum laude. d. 23 Maji. Dissertatio Medica de Foeminarum aetate criticd, s. de periodo climactericä, defensa a Davide Vizevene, Schidamensi, pro Doc- toratu Medicinae, cum laude. d. 26 Maji. Disputatio Politica, de Juris controversid Magnam Brittanniam inter et dissidentes ab ed, seculo superiore, Colonias Ainericanas, de- fensa ab Ottone Adriano Lewe van Aduard, Lugduno-Batayo, pro Doctoratu Juris Romani et Holierni, magna cum laude. d. 27 Majie Disputatio Historica Juris Publiei ,. eontinens Ordinum Generalium totius Belgi historiam ab obitu Requesentü usque ad expugnatam Antverpiam, 1576— 1584, defensa aFrederico Guilielmo Adria- no van Knobelsdorff, Trans-isalano , pro Doctoratu Juris Romani er Hodierui, magna cum laude. 1335. DISSERTATIONUM 23 1835. d. ıı Junii. ' Dissertatio Juridica,; continens historiam Curiae Frisiacae ab ejus ortu usque ad Seculi XFI exitum, defensa a Julio Matthaeo van Beyma, ex pago Weidum Frisio, ‘pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni, magna cum laude. d, ı2 Junii. Specimen Anatomico-Pathologicum de naturd membranarum se: rosarum in genere, et de anatomia pathologica Pleurae inflammatae , “defensum ab Abrahamo Scholl van Egmond, Goudano, pro Doctoratu Medicinae , magna cum laude. Todem die. Dissertatio Medica de Pnetmatosi, defensa ab Henrico Petro le Clercq, ex pago Rynsburg Batavo, pro Doctoratu Medicinae, cum laude. d. ı6 Junii. Specimen Literarium exhibens annotationes nonnullas in Senecae libellum de Brevitate Vitae, defensum a Carolo Theodoro Clum- per, Anbholtensi, pro Philosophiae Theoreticae Magisterio et Littera« rum Humaniorum Doctoratu, cum laude. d. 17 Junii. Dissertatio Juridica, de Callistrati JCii scriptis quae super- sunt, publice defensa ab Abrahamo de Pinto, Hagano, pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni, magna cum laude. Eodem die. Dissertatio Juridica de Judice Cantonali, defensa a Cornelio de Witt IHamer, Goesä-Hollando, pro Doctoratu Juris Romani et Ho- dierni, cum laude. d. 20 Juni. Dissertatio Pathologica de morbis testiculorum, publice de- fensa ab Hermano Henrico Hageman, Juniore, Amstelodamen- si, pro Doctoratu Medieinae, cum laude, Eodem .die, "Dissertatio Juridica ad'titulum Codicis de Naufragüs, defensa a ‘‘Jacobo Daniele Thibaut Mathyssen, 'Medioburgensi , pro Doc» toratu Juris Romani et Hodierni, cum laude, 1835. 24 rk RES 1835, d. 22 Junii. Dissertatio Juridica de, Societate , ‚ex ‚principüs Juris hodierni.,. de: fensa a Petro Kruyff, Roterodamensi, pro Doctoratu Juris Komani et Hodierni, cum laude. Eodem die. Dissertatio Medica conlinens positiones »arü argumenti, defensa a Carolo Francisco Donnadieu, Austelodamenst pro Doctoratu Medicinae , cum laude. d. 23 Juni, Dissertatio Juridica de dilationibus ad solvendum , per Summi Imperantis aut Judicis auctoritatem concessis, defensa a Roberto Twiss, Fz., Roterodameusi, pro Doctoratu Juris Romani et Ho- dierni , cum laude. d. 24 Junii. Specimen Historico-Juridicum de Admiralitatibus tam pri- watis guam publicis, publice defensum a Jano Voüte, Amsteloda- mensi, pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni , cum laude, Eodem die. Specimen Oeconomico-Politicum quo argumenta exhiben- tur, ad rejiciendam vel ad commendandam, Industriae et Mercaturae libertatem vulgo allata, publice defensum a Leonardo Henrico Kuhn, Amstelodamensi, pro Doctoratu Juris; Romani et Hodierni, magna cum laude. d. a5 Junii. Specimen exhibens Annotationes selectas in Ciceronis Orationem pro Sulla, defensum a Gerhardo Everardo Jano Everts, Neo- nıago-Gelro ,. pro Philosophiae Theoreticae Magisterio et Litterarum Humaniorum Doctoratu, cum laude. Eodem die. Dissertatio Historico-Juridica, de Judicüs Vemicis, pu- blice defensaa Jacobo Dirks, Leovardiä-Frisio, pro Doctoratu Juris Romani ac Hodierni , magna cum laude. d. 26 Junii. Dissertatio Juridica ad locum Codicis Civilis ‚Francici .et Neerlan: dici: de Emancipatione et de venia aetatis, defensa a Johanne Jx cobo Eliza van den Brandeler, Dordraco-Batayo, pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni, cum laude, Ya 1835. DISSERTATIONUM 25 1335. d. 27 Junii. Dissertatio Juridica de donatione per interpositas personas prohi: bita, defensa ab Epkone Roos van Bienema, ex pago Oude Schoot Frisio, pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni, cum laude, Eodem die. Dissertatio Medica de Prognosi in variis inflammationibus, de- fensa aGerhardo Gornelio van der Schroeff, Berbicensi , pro Doctoratu Medicinae, cum laude. Eodem die. Specimen Historico-Juridieum de Theodosiü Magni Constitutioni- bus, defensum a Nicolao Olivier, Rheno-Trajeetino,. pro Docto- ratu Juris Romani et Hodierni, magna cum laude, r d. 3o Junii. Dissertatio Physiologico-Pathologica de Organismi infantilis cog- nitione ad indolem morborum infantilium interpretandam aptissima , defensa a Francisco Bonifacio Felice de Man, Lugduno-Batavo , pro Doctoratu Medicinae , magna cum laude. d. 3 Juli. Disputatio Juridiea de Actione Civili ex delicto, defensa a Johan- ne van Outeren, Lugduno-Batavo, pro Doctoratu Juris Romani et ‘ Hodierni, magna cum laude, d. 4 Juli. Dissertatio Juridica de Compensationibus, defensa ab Adriano Gleichman, Roterodamensi, pro Docloratu Juris Romani, Eodem die. Dissertatio Medica de Lichene carachenico sive Spacrococco crispo, defensa ab Henrico van Beeck Vollenhoven, Amstelodamensi , pro Doctoratu Medicinae, cum laude, d. 2i Seplembris. Dissertatio Medica de Osteogenesi naturali et praeternaturali, defensa a Laurentio Johanne Baptista van Heyst, ex pago Waalwyk Brakanto, pro Doctoratu Medicinae, cum laude. d. 21 Septembris. "Dissertatio Juridica de privilegio quod habet locator rei immobilis secundum prineipia Juris Civilis Hodierni, publice D de- SCER!TE!IS 1835. defensa a Jacobo van Riemsdyk , Enschede-Trans-isalano , pre Doctoratu Juris Romani et Hodierni, magna cum laude, Eodem die. Dissertatio Medica de Morbis nervosis ex idiopathica cerebri affectio- ne orıundis, delensa a Gerardo Carolo van de Kasteele, Ha- gano , pro Doctoratu Medicinae , magna cum laude. . 26 Septembris. Disputatio Theologica de Barnaba, publice defensa a Guilielmo Henrico Haverkorn van Rysewyk, Arnhemien- si, pro Doctoratu Theologiae, magna cum laude. ‚ 13 Octobris. Speeimen Medicum de diagnosi Exanthematum febrilium , defensum a Johanno Ferdinando Rukman, ex pago Herten Guestphalo, pro Doctoratu Medicinae, cum laude. . 26 Octobris. Dissertatio Juridica de quibusdam ofhcüs Praesidis Tribunalis primae instantiae , defensa a Francisco Julio Johanne yan Heemstra, Groningano, pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni. 30 Octobris. Dissertatio Juridica de adeundd et repudiandd hereditate, de. fensa ab Econe de Windt, Hagano, pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni, cum laude, . 31 Octobris. Dissertatio Medica de efhcacitate Lucis in corpus humanum , defensa ab Ernesto Christiano Büchner, Goudano, pro Doctoratu Medicinae , cum laude. | . ı0o Novembris. Dissertatio Historico-Juridica de Jure Albinatus, defensa ab Abrahamo Mathieu de Rouville, ex pago Middelharnis , pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni , cum laude. Eodem die, Dissertatio Physico-Experimentalis , de Endosmo et Exosmo, de- fensa a Joanne Leone Henrico Cornelio Ver Mehr, Neomazo- Gelro , pro Scient, Phys. et Matheseos Doctoratu, cum laude, 1835. DISSERTATIONUM ©7 1835. d. g’Novembris: Dissertatio "Juridica de Usufructu , secundum Jus novum Neerlandicum, defensa ab Alberto de Wit, Hagano, pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni, cum laude. d. 16: Novembris. Dissertatio' historica Juris publici, continens Aistoriam Or- dinum Frisiae a Carolo V usque ad ejuratum Philippum Il, 1515 — 1581, defenso a'Sybrando Guilielmo Henrico Adriano van Beyma thoe Kingma, Worcumo-Frisio, pro Doctoratu Juris Ro- mani et Hodierni, magna cum laude. d. 20 Novembris. Dissertatio de Jure Accrescendi ex Jure Franeico, delensa a Guilielmo Christiano de Crane, Zierizeä-Zelando , pro Doctora» tu Juris Romani et Hodierni, cum laude, Eodem die. Disputatio Juridica ad legem 31 D, Depositi, defensa a Jano Henrico van Sanden Prins, Demerariensi, pro Doctoratu, Juris Romani. d.:28 Novembris. Dissertatio Chemicö-Medica de Acido Hydro-cyanico , defensa a Georgio Henrico Muller, Amstelodamensi, pro Doctoratu Me- dicinae, cum laude, Eodem die, Dissertatio Medica de Tetano, defensa a Leonardo Stephano Augusto Holtrop, Amstelodamensi , pro Doctoratu Medicinae , cum laude. d. 30 Novembris. Dissertatio Juridica de querela inofjiciosae donationis ejusque effectu , defensa aSamuele Francisco Landry, Demerariensi, pro Doctoratu Juris Romani. j Eodem die. Dissertatio Juridica ad: legem 5 Cod. de: Dolo Malo, defensa a Roberto Crosby Beete, Demerariensi , pro Ductoratu Juris Ro« mani, Da ; 1835. 28 SUE TRUE BIS 1835. d, 4 Decembris. Specimen Juridieum de Jure Repraesentationis,, defensum a Jano Henrico Donker Curtius, Arnhemiä-Gelro, pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni, cum laude. d. 7 Decembris. Dissertatio Juridica de Actione Civili ex Delicto oriundd , de= fensa a Petro Francisco van Hoogstraten, Roterodamensi, pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni, cum laude, Eodem die. Dissertatio Juridica ‘Ze Donationibus quas conjuges sibi invicem secundum art. 1094 Cod. Ci. facere possunt, defensa a Justo Doro- theo Guilielmo Pape, Renswoudä-Trajeetino , pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni , magna cum laude, Eodem die, Dissertatio Historico-Literaria de C. Terentio Varrone, defensa a Justo Dorotheo Guilielmo Pape, Renswoudä-Trajectino , pro Philosophiae Theoreticae Magisterio, Litterarum Humaniorum Docto- ratu, cum laude. d. ı0o Decembris. Specimen Medicum de Nephritide, publice defensum a Cornelio Gerardo van Dieren, Gravia-Brabanto, pro Docto- ratu Medicinae. Fodem die. Dissertatio Juridica de conditionibus impossibilibus in dispositionibus inter vivos ac testamentarüs, secundum art. 900. Cod. Civ. Franc., de- fensa ab Augusto Go&tio van Dalsen Fontein, Harlingä-Frisio, pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni, cum laude. d. ı6 Decembris. Dissertatio Juris de Commissionarüs, secundum (od. ‘ de Mercaturä Francicum , L. 1. tit. 6. publice defensa ab Alberto Jacobo Eliza Rynbende, Schiedamensi , pro Doctoratu Juris Roma- ni et Hodierni , magna cum. laude. d. ı9 Decembris. Dissertatio de Actionum naturd et objectoe Jure Francico,, publice defensa a Gornelio Henrico Balduino Boot, Arnhe- miensi, pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni, magna cum laude, 1833. DISSERTATIONUM 29 1835. d. ı8 Decembris. Disputatio Litteraria exhibens Plauti Aululariam annotatione instructam, defensa ab Alberto Agatho Deenik, Thielä- Gelro, pro Philos. Theor. Magisterio, Litter. Humaniorum Doctoratu,, cum laude. d. 22 Decembris. Disputatio Juridica. de anticipata, quae dicitur, bonorum divisione, parentes inter ac liberos facta, defensa a Francisco Cor- nelio Bean Anemaet, ex pago Nieuwe Tonge Hollando, pro Doctoratu Juris Romani ac Hodierni, cum laude. 1836. d. ı4 Januarii. Disputatio Medica continens positiones varü argumenti, defensa a Gerardo Joanne van Hees, Harlemensi , pro Doctoratu Medici- nae, cum laude, a d. 27 Januarii. Disputatio de Aquis Medicatis sive Salubribus , publice defensa a Gerardo Arnoldo Nicolao Allebe, Amstelodamensi , pro Doctoratu Medicinae, magna cum laude. d. 28 Januarii. Dissertatio de revocanda donatione in primis propter ingratum animum , defensa a Rudolpho Bernardo Visser, Daventriä- Trans-isalano, pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni, cum laude. d. 5 Februarii. Dissertatio Historico-Juridica, continens Aistoriam institutionis Curiae Supremae in Hollandiä et Zeelandiä, delensa a Guilielmo Quarles van Ufford, Hagano, pro Doctoratu Juris Romani et Ho- dierni, cum laude. d. 6 Februarii. Dissertatio Historico-Juridica de Ministerio publico, defensa a Petro Johanne Gesino van Diggelen, Septimontano, pro Doc- toratu Juris Romani et Hodierni, magna cum laude. Hoc- 30 SERIES DISSERTATIONUM Hocce Anno Academico nemini gradus Doctoratus honoris causäa colla- tus est: Anno vero superiori, f . 1835. d. ı6 Januarii. Seb. Jan. Ev. Raw, Lugduno-Batayus, Juris R. et H. Doct., in Fac, Ph. Th. et Litt. Hum. Ahonoris causa Dr. creatur. d. 9 Februarii. Samuel Muller, Crefeldensis, Ph. Th. et Litt. Hum. Dr., Th. Prof. et V. D. Min. in Seminario et Ecclesiä Teleio-Baptistarum Am+ ‚stelaedamensi, Theologiae Doctor honoris causä creatur. JUDICIA JUDICIA FACULTATUM, DE COMMENTATIONIBUS, CERTAMINIS INEUN- DI CAUSA HOC ANNO AD SE PERLATIS. AB ACTUARIO RECITATA; D. IX FEBRUARII MICCCKXXV, I. JUDICIUM ORDINIS JURECONSULTORUM. A ccepit Ordo unam responsionem , verbis insignem 6, noopr: Dulta tempus abscondit, multa detexit: perspicne , diligenter et copiose, subinde fusius, conscriptam. Disputatio autem accuratä doctrinä , disserendi ratione, licet audaciore nonnunquam , jadieii sub- tlitate, ita Ordini se commendavit, ut eam Quaestioni satisfecisse, praemioque perdiguam censuerit. Auctorem vero se professus est et omnino probavit : JOHANNES WYBRANDUS TrRomPp, Leccuma-Frisius , Juris in Aca- denua Lugduno-Bataya Candidatus. 11. 32 TUN DUNEWOGHALNA ir; JUDICIUM ORDINIS THEOLOGORUM. Ad quaestionem de Religionis et Sacrorum conditione apud Patriae nostrae incolas , antequam Christiani erant,, Facultati tres oblatae sunt commenta- tıones, Earum prima quidem (scilicet hoc nomine prima, quod Facultati jam ante menses plures tradita fuerit) quamvis industriae et judicii non omnino omnibus indiciis careat, tam parum latine, tam adeo barbare scripta est, ut sive victo- riae sive laudis spem ullam statim ei denegaverit ordo, Est haec scriptio no- tata verbis: »nulla gens tam fera, tam immanis, cujus mentem non imbuerit Deorum opinio.” j Secundae vero et tertiae commentationis auctores, quorum ille KEysLere verbis , prudentia nihil aliud est, qguam accuratior praeteritorum recordatio cet., hic GREGoRI mAcnı loco: duris mentibus simul omnia abscindere impossibile cet. symbolo usus est , laudabilem valde et curam et operam in rem suam im- penderunt, doctrinam quoque suam et diligentiam, nec non probabilem satis latine scribendi facultatem scriptionibus hisce monstrarunt. Ambo tamen in Mythologiae Septentrionalis universae potius quam patriae expositione colloca- runt laborem. JZile adeo Septentrionalem illam Mythologiam,, ad certum syste- ma redaclam, ita explicuit, ut hanc explicari si voluisset Facultas, praemio potuisset condecorari. Eorum contra, quae ad Religionis et Sacrorum Gen- tilium in Patria nostra conditionem et fata melius cognoscenda facere possint , tam pauca aut nihil attigit et explicuit, ut verum quaestionis argumentum plane neglexisse censendus sit. Hic autem, eandem universe viam secutus , illi inferior quidem est, quod ad Mythologiae Septentrionalis universae expo- sitionem , superior vero ad antiquitatis palriae quod altinet cognilionem et usum,, diligentemque vestigiorum et reliquiarum ex religione et Sacris Gentili- bus in Patria nostra superstitum explorationem. Vel sic tamen neque hic visus est aut quaestionis argumento satisfecisse, aut Gentium inprimis, quae Patriam nostram incolebant, diversitatem, uti par erat, ante oculos habuisse. Neutri ergo praemium, laudis vero testimonium honorificum ac publicum utri- que decretum est. Publice autem eyocati illius quidem commentationis auc- toren se professus est ANTONIUS NIERMEYER, Theologiae in hac- Academia Stu- FACULTATUM. 33 Studiosus ; Akujus vero EGBERTUS RUELANDTS, Theologiae Studiosus Gro- ninganus, Ill JUDICIUM ORDINIS DISCIPLINARUM MATHEMA4- TICARUM zr PHYSICARUM. Ad singulas quaestiones, quas Ordo commentandas proposuit,, tres tantum accepit commentationes, quae oınnes ad mathematicam quaestionem sunt con- scriptae ; quarum prima ‚lemma habebat; Mathesis scientiarum_ genetrix , altera: Nihil tam dificile est, quin quaerendo investigari possit, tertia: In magnis voluisse sat est. Duarum priorum commentationum. auctores quisque ‚diversam 'viam ingressus est, quae utraque ambos ad absolutam quaestionis propositae solutionem duxit: etisi quaedam partes commentationis vicissim aut plenius aut breviter magis sint elaboratae. Exempli gratia, prioris commentationis auctor Constructionem geometricam sphaerarum , quae plana lateralia tetraädri tangunt, quam -accura- tissime explicuit, quum alterius commentationis auetor hunc locum quidem ab- solvit,, sed obiter . tamen atligit; quamquam' ceterum. in ‚eadem descriptione geometrica ingeniosa. constructione definivit., -Auctor secundae commentationis praeterea prolixus est in refingendis formulis analyticis, quae,relationes radio- rum, sphaerarum tangentium 'definiunt. His ceterisque de causis dici, vix potest, utra ‚harum.. commentationum ‚optima sit: quare .ordo. deereyit utrique victoriam decernere: ita tamen, ut sorte indicetur , cujus commentationis auctori nummus aureus, aut, victoriae reportatae: testimonium: sit tradendum. Deinde ordo judicavit tantam esse commentationis secundae et tertiae simili- tudinem, ut ‚haec‘, quae, minus absoluta est, tanquam , breyiarium secundae ‚videri ‚possit‘, et facile quis suspicetur utriusque auetores ex uno et eodem fonte sua ‚hausisse., Verum quum ambo.ab iisdem orsi sint principiis , sane non mirum est, eos, ad easdem sententias demonstratas pervenisse. Quandoquidem auctor hujus tertiae commentationis , etsi sirgula minus accurat& persecutus est et ipse quaestioni satisfecit, ordo decrevit, auctori ‚si nomen suum profiteri cupiat , seeundos honores decernere et rei honorifice gestae testimonium. tradere. Schedis aperlis , prioris commentationis auetor prodiit THEODORUS KUI E PER, 37 VO DIAS D.A sen, Math. et Ph. Nat, Stud. in Academid Groninganä. Et alterius vevı- RICUS VAN LANKEREN MATTHES, Zitt. Hum, et Philos. St. in Athenaeo Am- stelodamensi. Quorum posteriori sors ducla aureum nummum adsignavit. Tertiae commentationis auctor public® evocaltus, ut nomen suum profiteretur , buic rogalioni satisfecit , et inventum est nomen U..... DE JONnGH, Math. et Ph. Nat. Stud., in Academiä Rheno-Trajectind. Qui auctores ita omnes; ad. quaestiones proposilas responderunt, ut ordini probarent se earum disserlalionum esse auclores, IHM, JupICIUM ORDINIS PHILOSOPHIAE THEORE- TICAE er LITERARUM HUMANIORUM. E Philosophia haec posita erat Quaeslio: » Quae fuit in singulis Veterum Graecorum philosophiae scholis descriptio » et conslilulio perfecti Sapientis ?” De hac duae allatae sunt Commentationes. Altera inscripta erat his verbis SENECAE: qui ante nos ista moyerunt non domini nostri, sed duces sunt. In hac Commentatione diligens et docta opera animadvertebatur, quam scriptor collocavit in Philosophorum Scholis exponen- dis; verum tum justo uberior haec disputatio visa est, tum ipsius loci, de quo agebatur in Quaestione, nulla definita atque elaborata constitutio apparebat, Quapropter huic Commentationi Quaestionis rite intellectae et expositae laus tribui non poterat. Altera inscripta erat his cıcernonıs verbis: Quae est melior in hominum genere natura, quam eorum , qui se natos ad homines juvandos, tutandos, arbitrantur? In hac Commentatione vehementer probavit Ordo doctrinam , judiecium , aptamque disserendi rationem ; quae laudes tantae esse visae sunt, ut, si auctor alteram Disputalionis partem eadem ratione absolvisset, qua in re valetudine, ut significat, impeditus fuit, sine dubio praemium latura fuisset. ‚E Literis Graecis haec posita erat Quaestio elaboranda : » Prosopographia Xenophontea, illustrandis nominibus eorum, qui memo- » rantur in Memorab, Socratis, Symposio, et Oeconomico.” Hanc. -FACULTÄATUM. 35. ' Hane 'septem exstiterunt adolescentes studio et industria insignes qui explican- dam-sumerent; de quibus Commentationibus singulis sie’ judicat Ordo. " Quae inseripta est versiculis Ovidianis: ingenuas didieisse fideliter artes Emollit mores , nec sinit esse feros: statim prodit scriptorem neque ipsum invenisse quae forma esset Prosopographiae rite 'elaboratae , neque exemplum cognovisse , quod 1 sequeretur, Hinc>perversam operis distributionem instituit, ipsaque argumenta tenui filo persequitur, neque doctrina satis, nec judicandi facultate Beeren Er orationis Latinae purae ac diligentis usu .exercitalus. Quae symbolum habet crerronis verba: in omni diseiplina infirma est artis akut, sine summa assiduitate exercitationis: aliquanto plura affert studii et doctrinae indicia ; | ceterum par defectus in illo scriptore notandus est ordinis, judicii, interpretandi Xenophontis , tum delectüs et integrae Latinitatis. — Utriusque Commentationis scriptores, quamquam laudandi . propter experiundi studium, set adhortandi ut in incepto cursu 'perseverent, publicam nominis com» mendationem nune quidem consequi non possunt. Aliquanto superior est ea Commentatio, quae insignita est his poetae. verbis: » nec tam Turpe fwit vinci, quam contendisse decorum.” Cujus scriptor est sane doctus, sed doctrinam nee loco ponit, neque oratione ‚commendat. Igitur multus est in commemorandis iis, quae aliquanto a proposita Quaestione remo- tiora sunt, et ipsius Xenophontis copias multum abest ut diligenter excutiat, in quo tamen uno rei bene an male gerendae discrimen positum erat. Tum, quod in tam erudito seriptore dolendum est, tam'soloeca saepeque impura Lalina ora- tioest,, ut vel ingeniosissimum opus omni commendatione privatura fuisset. Et huie defuerunt praestantia exempla quae intueretar,; quaeque ut eircumspiciat hortamur eum, non dubitantes fore ut aliquando honoratus e simili certamine discedat. Sequitur Commentatio symboli loco prae se ferens Pindari verba: a Eust usv oötet "AM: 'y. Uneneiseran a O8 mpxäım gay 'dide. Hujus Commentationis auetor primum recte fecit, quod exemplum secutus est Prosopographiae Platonicae , ab eruditissimo hujus Academiae quondam alumno editae. Haud contemnendum apparet in hoe seriptore studium , satisque ampla doctrina. Sed praeter Latini sermonis vitia, quae plura multo sunt et’ graviora, quam ut festinationi tribuan- tur, ium in plurimis discedit a vera interpretatione Kenophontis,, tam laudem captare videtur ‚efaborandis locis commüunibus, aut excogitandis peculiaribus qui- busdam placitis,_quae acutulum et superbum magis, quale multorum est recen- tissimorum , ingenium produnt, quam verum acumen eamque judicandi modes- BE2 tiam, 36 UT TIER tiam , quae ex intentissima Veterum lectione oritur. Non desperamus hune scri- ptorem aliquando vero literarum 'oflicio, quod critica facultate cernitur, cumu- late satisfacturum esse : sed assiduitate et stilo depascenda ei erit inutilium her- barum seges, eluendaque noyitiae cujusdam philologiae labes. Restant tres Commentationes, quarum singulae,, si solae allatae fuissent, sum- mis praemiis ornandae erant:: ita nulla est ex his tribus, quae non et recte ce- perit consilium Quaestionis, et scienter argumentum explicuerit. Sed accuratam earum contentionem instituit Ordo. Ejus Commentationis, quae Horatiana verba tituli loco prae se fert: ie pro- fecto Reddere personae scit convenientia cuique ; scriptor insignis est diligentia, ordine, delectu, satis lJaudanda in eo oratio Latina: Xenophontea volumina ex- primuntur ita, ut perpauca desideres: apparentque erilices exercendae specimina sanequam laudabilia. Alterius, quae Lemma habet haec & pLarone verba: r& nuersp& eorwory da Bai- detail tig, ON dia divarac, quamquam in diverso genere, non minus praedicanda est praestantia: doctus scriptor est, et prudens, et acutus, nisi quod hie illic du- bitandi salubritatem vitat, paucioraque grammaticae interpretationis pericula fa- cit, Oratio ac disputatio in primis pressa, qualis esse solet ejus, qui accurate veteres literas tractat. Tum est ea Commentatio, quae soLonıs dietum, Xader& ı& xarz tituli loco prae se fert. Nihil in duabus modo memoratis scriptionibus praedicavimus, quod non item in hac deprehenderetur; et tanta illarum excellentia erat, ut non nisi posl anxiam et severissimam contentionem intellectum sit, hanc postremam illis anteponendam esse, praecipue firmo et casto genere sermonis Latini, doctri- nae partiım ubertate , partim delectu, criticae facultatis praeclaris speciminibus , omnino maturitate quadam methodi et judicii, quae non nitentem, sed firmiter incedentem proderet. Quapropter , quamquam in hac quoque Commentatione paucissima erant,, quae quis desideraret, aut a quibus dissentiret, sicut in dua- bus illis hie illie notabantur quae melius administrari poluissent, tamen unam illam, quippe, potiorem duabus reliquis, praemio ornandam decrevimus; de duabus his sie statuimus, quum cedere präestantiori virtuti debuissent , singulas tamen ejusmodi esse, ut’ extra illam contentionem praemium laturae. fuissent; tum scriptorum nomina publice renuncianda, ipsisque hujus judicii nostri testi- monium quam ornalissimis verbis perscriptum impertiendum esse, “ \ { Sche- FACULTATUM 37 Schedulis apertis, victoris nomen prodiit CAROLUS GABRIEL COBET, Parisiensis , Zitt. Hum..Studiosus in Academia Lugduno-Bataya, Commentationis ; quae Horatiano versu titulo ornata erat, JOHANNES GUILIELMUS TYDEMAN, Phil. Theor. Litt. Hum. et Jur. Rom. Candidatus in Acad. Lugduno-Bataya. Alterius quae Platonis serentia insignita erat, ALBERTUS GUILIELMUS WIcHErRs, Phil. Theor. Litt. Hum. Can- didatus , Jur, Studiosus , in Acad. Groninganas V. JUDICIUM ORDINIS MEDICORUM. \ Ad Wuaestionem ab Ord. Medicorum positam nemo disputarit. PRO: PROGRAMMA CERTAMINIS LITERARII N RECTORE £r SENATU ACADEMIAE LUGDUNO-BATAVAE, D. VIII. MENSIS FEBRUARII "A. MDCccexxxvn VENSDEIZCHTET Rector et Senatus Academiae Lugduno - Batavae, ex Regio Edicto d. 2 Mensis Augusti Al. mpccexv. N°. 14, omnes Academiarum Belgicarum Cives et Athe- naeorum Alumnos in annum sequentem ad certamen Literarium invitant et eyo- cant, et Quaestiones, e singulis Ordinibus Academicis, promulgant has: Ex ORDINE THEOLOGORUM. “Ayızouös, quae et xaßapısuss, äyuanis, avaraivnsız et peransppwors dieitur, qualis sit, praesertim cum a ueravciz et emorpopn dislinguitur, accurate, et una Sacri Codicis institutione, ostendatur. Ex ORDINE DISCIPLINARUM MATHEMATI- CARUM er PHYSICARUM. E MATHESI. In plano quodam indefinito tres dentur circuli, quorum magnitudo et posito tribus aequationibus (2 a): PROGRAMMA 39 («-e.e)2 + (y—by—_r Fa +y—E)r=r (a) + yo) = | determinantur. Quarum aequationum, cum binae vicissim una ab alia substra- huntur , trium prodeunt rectarum aequationes, quae, ut solutio docebit, rectae chordarum aut aequalium potentiarum, appellari possunt. Tres illae rectae me- morabiles sunt ob mutuam convenientiam positionis ratione rectarum, quae bi- nos circulorum datorum vieissim tangunt. Hinc quaeritur explicatio rerum pe- culiarium ad quas datae aequationes ducent et theorematum quorundam , quae analytica inquisitio immediat& monstrabit. Quo in genere requiritur , ut diligen- ter exponatur, quid aequationes indicabunt, quum jradii unius aut plurium horum circulorum evanescuat eamque ob causam aequatio aut aequationes cir- culorum in illas puncti definiti mutantur. Ex ASTRONOMIA. Tubi eulminatorii varii usus tum in Astronomia tum in Geodesia exponentur , et exemplis illustrentur. E PHYSICA. De corporum calore specifico disputetur, ita ut 1°. definiatur quid sit; 2°. qua ratione determinetur; denique 3°. quibus legibus obtemperent, E CHEMIA. Tradatur Acidi carboniei nativi historia naturalis et chemica, ejusque fontes praecipui indicentur et explicentur. E ZOOLOGIA. Organorum generationis structura in iis Molluscis quae gasteropoda Pneumoni- ca a Guvızrıo dicta sunt, additis iconibus, explicetur, et accurate exponantur diversae recentiorum scriptorum de harum partium naturA, sententiae. Ex 4o PROGRAMMA. Ex ORDINE PHILOSOPHIAE THEORETICAE er LITERA- RUM HUMANIORUM. E PHILOSOPHIA THEORETICA. Quae fuit in singulis veterum Graecorum Philosophiae scholis descriplio et constitutio Perfecti Sapientis ? E LITERIS LATINIS. Ex judiciis doctorum Romanorum et ex ipsis Historicorum exemplis qui exsti- terunt inde a SyLuae dietatura usque ad Aucustı Principatum demonstretur quam ralionem Historiae componendae scribendaeque illä aetate maxime proba- verint, Ex ORDINE MEDICORUM. Quid recentiorum labores contulerunt ad doctrinam de Arthrocacd , et potissi- mum de Coxarthrocace augendam et perficiendam ? Ex ORDINE JURISCONSULTORUM. Locus de triade politica, id est de summa potestate distribuenda in legiferam, judiciariam et exsecutricem, ita explicetur, ut inquiratur, num lex imperii apud nos eam admittat,, argumenta autem utrimque allata exponantur. Commentationes, non nisi Lalina oratione conficiendae, aliaque , quam aucto- ris, manu describendae, ante diem ı.’Novembris hujus anni mittantur ad Virum Clarissimum C. Pruys van ver Horven, Senalüs Academici Actuarium , fiatque hoc praeter Academiae expensas. Singulae lemmate inscribuntor, ad- junguntorque schedulae obsignatae, auctorum nomina et praenomina integre con- tinentes, eodemque extrinsecus lemmate distinctae. Universa concertationis ineundae ratio cognoscatur ex Regio Edicto supra me- morato, art, 205— 213, 5 HENRICICOCK OB ll, DE JURE GENTIUM EUROPAEO TEMPORUM NOSTRORUM CONVERSIONIBUS VEHEMENTER LABEFACTATO, HABITA DIE VIII. FEBRUARII, MDCCCXXXVI. QUUM MAGISTRATUM ACADEMICUM DEPONERET. A SORT, ER ee Rah R a, N 2.2, SE Sat — erde tr ee nn a Fr 5 “ I 2) Ni IN a % 3 u X . N Mo jr Hull RL all > AR NER, eh } K 4 ii er Ä R } us „Ya 3 PL 25 Au Ya F 7 Hure u l 2077 PERILLUSTRES ACADEMIAE CURATORES, QUIQUE HIS AB ACTIS ES, VIR SPECTATISSIME! QUARUMVIS DISCIPLINARUM PROFESSORES CLARISSIMT, COL- LEGAE CONJUNCTISSIML! QUI IN HAC REGIONE, ET {N HAC URBE, VEL JURI DICUNDO, VEL CIVIUM NEGOTIIS PUBLICE CURANDIS PRAEESTIS, OUI- QUE HIS COLLEGIIS AB ACTIS ESTIS, MAGISTRATUS AM- PLISSIMI! RELIGIONIS INTERPRETES, VIRI SANCTISSIMI! Io % QUARUMVIS DISCIPLINARUM DOCTORES ERUDITISSIML! BONARUM ARTIUM STUDIOSI, JUVENES LECTISSIMI! CETERI LIBERALIS DOCTRINAE CULTORES ET FAUTORES OMNIS ORDINIS AC LOCI, QUOTQUOT ADESTIS, EXOPTATISSIMI! Quse sub finem saeculi superioris in Francia primum exarsit, mox autem universam fere Europam implicuit et in ejusdem vicissitudinis societatem traxit, rerum conversio, si fundamenta civitatum labefactavit , eadem profecto literis non minorem importavit .calamitatem, sed nullam facile doctrinae par- tem vehementius afllixit, quam Juris Gentium Europaei disciplinam. Quam iniquiorem hujus fortunam, non est, quod magnopere miremur. Tota quippe ex mutuis apta nexaque populorum inter se rationibus, his plane convulsis, in pristina dignitate constare vix poterat. Communis scilicet apud Europae populos 'morum mansuetudo et humanitas, a-communi religionis Christianae fonte ducta, communis ingenii cultus, ab an- tiquitatis eruditae studio, tanquam a capite et origine profectus, tum autem locorum vieinia, commerciorum frequentia, principum inter se nuptiae, lega- tiones perpetuae, atque, ex his omnibus nata, necessitatum, legum et.insti- tutorum similitudo quaedam et convenientia, novissimis tribus saeculis, ar- cetiorem inter ipsas civitates necessitudinem conciliaverant atque eas tanguam communi aliqua sociaverant juris et officii mutui norma, communi-quasi lege A3 qua- 6 HENRICI COCK quadam et veluti sponsione populorum, Juris Gentium Europaei nomine cele- brata, quippe ad cujus auctoritatem universa fere Europa sese contulerat. Hoc sinullo communis imperii decreto constitutum, nullis populorum veluti comi- tiis scitum, nullis legum tabulis descriptum esset Jus Gentium, ideo tamen minus sanctum nec erat neque censebatur, ab ipsa quippe naturae norma et praeseriptione summaque et aeterna juris regula partim quidem ductum, par- tim disertis gentium pactionibus institutum, partim quoque profectum a con- suetudine et moribus, sed iis tacita vel expressa gentium assensione confirma- tis. bitrio et libidine res agerentur, sed juris aequabilitas servaretur ac debiliori- Hujus autem ea mens erat, ea ratio, ut, liberas inter gentes, non ex ar- bus, contra potentiorum cupiditatem, praesidium, si non in viribus, in com- muni tamen omnium professione manifestaque injuria esset repositum. Severior ea res erat ac religiosior, quam ut a novandi studio integra manere posset. Itaque primum e cuniculis eam oppugnare coecisque meatibus subruere conati sunt conversionum duces, naevis scilicet, mendis priscaeque barbariei sordibus purgandam, ad majorem aetatis lucem et humanitatem componendam, accuratius describendam firmioribusque praesidiis muniendam esse, simulantes, mox autem,crescente magis audacia, palam aggressi, tandem, perfractis plane repagulis, ita prostraverunt, ul, fiorentibus rebus, nullum, nisi, quod impu- dentissime dicebant, jus tormenti ratum esse, cum irrisione gloriarentur. Fracta dominatione Francica sedatisque, ut opinio erat, sed verius inter- ruptis tantum paulisper, conversionum fluctibus, pristina quidem Juri Gentium dignitas amissaque facies et forma redierunt, sed resurgentes procellae qua- lem ei de novo labem et eluyiem minentur , facili conjectura licet assequi. Ttaque, si hodie dixerim de Jure Gentium Europaeo temporum nostrorum con- versionibus vehementer labefactato, nec ab hujus conventus solemnitate nec a mwunere meo alienum videatur argumentum. Latius autem si pateat, quam ut - Jus- ORATIO. 7 justam ejus explicationem oratio capiat, libere per omnem ejus orbem vagabor et, summis quibusque leviter decerptis, capita tantum et fontes, unde labes' manarit, quasi intento digito commonstrabo. Quod dum facio, quaeso a Vo- bis, Humanissimi Auditores, ut me, sie ut facere instituistis, benigne attente- que audiatis. Juris Gentium Europaei principia, quibus tamquam fundamentis civitatum inter se ratio constituta est, duo sunt, unum, ut suo quaeque arbitrio rega- tur, alterum, ut eodem jure omnes utantur. Utrumque pariter subverterunt, qui perpetuo libertatem et aequalitatem in ore habebant, rerum novarum in Francia duces et fautores. Sed hoc ne temere dixisse videar, exempla eircumspiciamus. Aequalitatis nomine principatum sibi arrogantes ac, quidquid in legibus suis scivissent de rebus domesticis, idem in exteras nationes et populos affectantes, novum etinauditum antea in liberas civitates imperium sibi sumserunt. Peri- culum fecerunt in feudis Alsaticis et Lotharingieis, quae, licet disertim reser- vata Prineipibus Germanieis, cum olim istae Francis cedebantur provinciae, eondita nova lege de Jure Feudali in Francia tollendo, statim occuparunt: In primo tamen hoc temeritatis aditu, sive adhuc superesset, sive simularetur pu- dor aliquis, compensationem pollicebantur saltem, quasi vero eä promittendä redimeretur injuria. Animis hoc successu confirmatis, impetus fit in-Comitatum Avenionensem, qui erat in ditione Pontifieis Romani. Abrogatä clericis omni in civilibus au- etoritate,, in eum, tanquam in provinciam suam , involant,, de sarciendo damno jam non.’ amplius solliciti. Cum Prineipe clericorum scilicet res age- batur, in talemı vero quid: quaeso, non lieuisset ? ‚Verum singula, ' quibus in tenuiores pro libidine commissis impudentia creve- rit, si enumerarem, quem tandem exitum oratio nostra inveniret? Mitto igitur Ge- 8 HENDICH GOsckK Genevam, mitto Mulhusiam, mitto Montem Belligardum, mitto denique tot alias pacatas vel amicas civitates, aut ficto civium rogatu aut nullo etiam prae- textu, captas et sub imperium ditionemque subjunctas. Sumto spiritu ex debiliorum injuria , potentiores lacessunt. Sabaudiam et Nicaeam in provinciae formam redigunt, Belgium Austriacum ac quidquid a laeva Rheni ripa situm est terrarum, naturales imperiorum fines quosdam ja- ctantes, adoriuntur Franciaeque adjungunt. Mox, torrentis instar, desuper ab Alpibus in Italiam effusi, totam obruunt. Inde in Orientem conversi, quasi angustis Europae finibus nova libertas ista non contineretur, mare trajieiunt. Ordinem Melitensem in itinere adoriuntur, insulam perfide expugnant. Algy- ptum Syriamque invadunt, Tureis scilicet invitis opitulaturi adversus copiarum suarum licentiam. Terris occupandis parum contenti novas, ad exemplar domesticum, civitates condunt, veteres ad eandem speciem informant. Justis Regibus, Principibus, magistratibus exactis, undique novae, novis, vel renovatis antiquis, nominibus, surgunt Respublicae, Parthenopeia, Romana, Cisalpina, Ligustica et, eheu! Batava nostra. Crescente per scelus audacia, everso domi regno, de cunctis terrarum regnis abolendis, nefarie occiso Rege suo, de omnibus aeque Regibus per sicarios, tyrannieidas appellabant, tollendis, consilia ineunt,, nec perficere veriti fuis- sent, nisi metus improbitatem superasset. Sed ista forsan in primis conversionum procellis, perditissimorum quorumdam furore, gesta esse, dixeris, universam rei indolem vero et rationem non ex horum temeritate vel nequitia aestimandam esse, sed ex sanioribus prudentio- rum consiliis, qui, sedata tempestate, ad gubernacula accesserunt. Domi quidem frenum licentiae fuit injectum, sed eadem in exteras nationes arrogantia mansit. Quod OR A TIO 9 Quod statim, ubi in Francia rerum summam ab uno occupatam vidit, clarus, si quis alius, politices scientia et usu Pittius dixit, intus ommia, foris’'nihil, nisi nomina, mutatum iri, id quam verissimum esset, mox eventus docuit. Po- ‚pularis seilicet imperii forma et appellatio evanuerunt, Respublicae obsoleve- runt, anovo Imperatore vel in provincias mutatae vel, peculiari aliquo titulo, sıbı suisve reservatae, sed novi heges, nova regna exstiterunt Hetruriae, Ita- liae, Westphaliae, Hollandiae. Quin et veteribus regnis, Neapolitano, Hispa- nico, in plenissima pace pulsis captisve hegibus, reges novi, praepotentis domi- ni fratres, impositi. Hi autem ipsi Reges quo erant in honore et pretio apud eum, qui regna de- tulerat? Vix satraparum loco scilicet. Quidquid e re sua judicasset, impera- bat. Si non satis promptum videretur obsequium, objurgabat, probris minisque, vexabat, regno exuebat, exsilio aut captivitate muletabat, palam profiteri au- sus, Regum suorum prima esse oflicia erga se, proxima erga Franciam, ultima demum erga populos, quibus praeessent. Testes sint frater solio dejeetus et fugatus, Hetruriae Rex in Hispaniam relegatus, Regina, mater ejus, in mona- ‚sterium detrusa. Verum quid singula memorem, quid Sardiniae, quid Lusitaniae Reges trans maria profugos, Pontificem captivum, aut tot alios Europae Principes avitis sedibus dejectos, patria extorres? Mitto, eitra bellum.omne, disjectum Impe- rium Romano-Germanicum, mitto ex laceris ejus membris ad novam servitutem coagmentatum Foedus Rhenanum, omnibus Germaniae Prineipibus oppressis, plerisque spoliatis, paucis inde auctis, quibusdam regio nomine condecoratis, quo scilicet novitius Foederis Protector Regibus stipatus incederet. Sed quorsum haec omnia, quae sunt in vulgus notissima® — Eo nempe, ut Juris Gentium Europaei fundamenta, per Franciei Regni conversionem, diruta plane et profligata, aequalitatem populorum et libertatem funditus eversam fuis- se, luculenter appareat. B Sa- 10 HENRICI COCK Satis multa de communi diximus calamitate, quae Juris Gentium Europaei fundum afflixit. Nunc singularia contemplemur placita, vel commutata, vel abolıta. Quassatis aedificii fundamentis, fieri vix potuit, quin et partes ejus membra- que multa corruerent, idque eo magis, quod, deletis tot Europae civitatibus, conditis aliis, plerisque vero de statu convulsis, pristinis Regum familiis ejectis, inductis novis, veteres earum necessitudines, utilitatis communione, Prineipum amicitia vel cognatione ac populorum fide et religione conjunctae, magnam par - tem ad irritum redactae sponte ceciderunt, ruptis autem insuper aut destitutis multis foederibus et pactis, rariores jam antea juris seripti fontes exaruerunt. Accessit novorum hominum insolentia atque, ex crebris et repentinis com- mutationibus, bellis et seditionibus ducta, ingeniorum ferocia, quae politico- rum hominum elegantiam moresque contaminarunt, dissoluta veteris disciplinae severitate. Notior res est et testatior, quam ut pluribus verbis explicanda esse videatur. Itaque eomplector brevi. In summa exemplorum abundantia paucis. defungor ad fidem insignibus. Honestissimo Gentium Europaearum instituto jam olim receptum erat, ut, quae civitatibus aemulationes, invidiae, quin et .odia bellave intercederent , non traherentur ad Prineipes, qui singulari perinde observantia colerentur, ku- manitatis et oficii plena. Sed vix apud Francos rerum novarum caussa vicerat, quum conversionis du- ces, promiscuo in Principes facto impetu, nullo pacis aut belli discrimine, omnes una contumeliis petere, conviciis lacessere coeperunt et, ut quisque sordibus erat contaminatissimus, ita Principes petulantissime vexare, abjicere, deridere, non privatim solum: in eireulis, aut palam in diarüs, sed publice per leges et deereta iis insultantes, bonis publicationem, vastationem, incendia, personis exsilia, caedem et supplieia minitantes, quin et re ipsa inferentes. Re-- ORA TIO. 11 Republica sub unius potestatem redacia, commune quidem- illud prineipalis nominis odium deierbuit, sed intolerabilis superbia domini successit, pristina comitate spreta, super omnes sese efferentis, prout ingenium ferret, laudando, inerepando, publicam quanudam Principum censuram agentis, velut de tribunali pronuntiantis, damnantis atque adeo inauditum antea imperium in Reges sibi arroganlis, ut vix nisi cum paucis quibusdam potentissimis consilia inire, per legatos agere et pacisci dignaretur , ceteris, tanquam satellitibus, nihil nisi jussa facessere, ad ministeria praesto esse, reliqui faceret, dominationis vero mercedem servitium daret. Prineipibus ita vexatis, non minor in privatos cives. fuit rerum novarum injuria. Quae scilicet recentiorum temporum humanitas diversarum gentium et regio- num homines arctius ita devinxerat, ut communi quadam utilitatum et commo- dorum societate inter se coniineri viderentur omnes, eo etiam valuerat, ut, facto Jus Publicum inter et Privatum diserimine, in. hujus communionem ex- teri quoque, non multum diyerso a civibus loco, admitterentur: Verum Franci, veterum Romanorum mores et instituta aemulantes, uti Cu- riorum, Catonum, Brutorwın nomina quidem, at veritatem minime, uti Con- sulum et Tribunorum ‚appellationes, simul autem Graechorum leges et Marii furores instauraverant, mox Caesaris fortunam et Augusti dominationem revo- eaturi, sed nullam nec hujus elegantiam nec illius clementiam , ita vetustas etiam, apud ipsos Romanos |meliori tempore jam obsoletas, verborum notiones in memoriam reduxerunt, hostem intelligentes, quem peregrinum dicebant, lenitate verbi rei tristitiam mitigantes. His igitur in pace hostibus, nisi ex peculiaris pacti favore, juris eivilis usu- ram non dabant, fori aditum intereludentes, sententias peregre latas infirman- tes vel ad irritum redigentes, revocatis. albinagii, arresti, exsecutorii priscis B2 in- HENRICI COCK to institulis, ut nomine, sie re et veritate barbaris. Mitto intercepta rerum commereia, fines portitoribus obsitos, impeditas pe- regrinaliones , vetitas migrationes, interclusum commeatum , mediarumque gentium vexationes et injurias. Alia multa, contra gentium morem et usum facta, sciens praetereo. Cognovistis, Auditores Humanissimi, rerum conversionem in pace, jam eam cognoseite in bello. Cultiores Europae. populi etsi nondum per omnia sese ad mitius illud appli- cuissent germanumque Juris Naturalis praeceptum, non cum privatis bella geri, sed cum ipso corpore civitatis, insignes tamen et hac in re ad humanitatem fe- cerant progressus, im quibus non infimo loco numerandum , quod adversus inermes hostes nulla, adversus armatos non nisi, ad eos ab armis refrenandos, necessaria vis justa censebatur. Hinc privati, pacis artes foris celebrantes, mercando, peregrinando, commo- rando, si quos repente superveniens bellum in hostico deprehendisset, tranquil- le vivere et manere sinebantur, aut summum, si qua peculiaris caussa postu- laret, discedere, suas res sibi habere jubebantur. Milites vero, in pugna ca- ptos vel positis armis in deditionem venientes, nisi data fide liberatos, in custo- diam quidem dare justum, sed vineire, vexare, cruciare, nedum necare pror- sus nefarium videbatur. Ad leniora haec bene moratarum gentium instituta quantum Franeica rerum conversio profecerit, quantum exquisiti cultus politaeque humanitatis jacta- tione mirifice sibi placens natio, si nullum alıud exstaret monumentum, solum testaretur novitii Consulis edietum, Anglos omnes, post pacem Ambianensem in Francia morantes, instaurato repente bello, comprehendi, Verodunum rapi et in carcerem dari jubentis. nee minus alterum testaretur praepotentis Impera- toris deeretum, captivos omnes in opus publicum damnantis, luculenter vero con- ORRT AN DILEO. 13 convincit a nefario isto Conventu in Anglos, IHannoveranos et Hispanos con- dita exsecrabilis ea lex: captivi ne fierent, nempe, mactarentur omnes. Pari impudentia et aviti moris fastidio, sed majori etiam cupiditate in hostium bona saevitum est. Felicior vitae cultus et animorum mansuetudo major, multis in bello melius institutis, eo etiam valuerant, ut bella non amplius gererentur per tumultuarios exereitus, in quos integri populi confluxissent quique praedationibus, rapinis et latroeiniis victum sibi quaererent, sed per milites stipendiis conductos diseipli- na militari severius habitos, longo commeatus et impedimentorum agmine sti- patos. Ita vero simul effectum erat, ut minori armatorum numero minor, non hominum modo, sed rerum quoque strages fieret, ac pacati quidem terrae hostilis incolae, quantum fieri posset, otio fruerentur, sua sibi salva retine- rent, modica solum ad praesentem usum tributa praestarent ac commeatus tantum,: quantum subvehi aut pretio redimi commode non potuisset. Quin adeo de populi patrimonio, quae literas, non arma spectarent, biblio- thecas, musea atque, ut generaliter dixerim, artium et disciplinarum suppelle- etilem aut monumenta temerare nefas eredebatur. Principum vero palatia, in- strumentum et omnis vitae aulicac apparatus quasi sancta et religione quadam munita censebantur. At novitii isti libertatis ac fraternitatis magistri, universis ad arma coneita- tis, promiscuam multitudinem, rerum omnium inopem, in hostes evomere coe- perunt, ab his alendam , instruendam quin et armandam. Veterem passim rapiendi, vastandi, ferro fiammisque grassandi immanitatem si non revocarunt, insatiabilis fecit eorum eupiditas et avaritia ducum. Prisca scilicet ista bar- barie jam ad disciplinae formam habitumque redacta, successere pecuniae victis deseriptae et intolerabiles earum exactiones, successit novum, in publicas ac-- eepti tabulas relatum, caput reditus peregrini. B3 Quid 12 HENRICI COCK Quid regias dicam expugnatas, ornatu omni ei decore spoliatas ? Invasis Prineipum palatiis, quod non modo factum antea nunquam, sed in omni me- nioria eral inauditum, non solum apparatum et suppellectilem regiam, sed ve- tustatis eliam reliquias, familiarum insignia et heroum monumenta auferebant. Quid artium et literarum sacraria expilata memorem? Quam seilicet ex in- fimis vitae sordibus ad aequandas omnium fortunas progressi latrones, uti na- talium discerimen, sic et ab ingeniüi cultu et honestissimarum artium studiis pro- fectum politioris humanitatis decus abolere laborantes, domi bonis artibus ela- dem intulerant, eam aliorum praeda sarciri posse, judicantes callidiores alii, subinde rerum potiti, factionum principes,, quidquid sigaorum , tabularum, vasorum aut apparatus literarii eonquirere potuissent, undique in nova musea, insolitis Europae spoliis turgentia, congerebant. Sed insolentissimam miremini nequissimorum hominum amentiam. Cum vict primum, ex plane singulari vietricis Europae elementia, nefarias istas retinuis- sent exuvias, mox autem rebellantes, iterum debellati non suis muletarentur, sed aliena reddere juberentur, quasi vero leges juraque sibi solıs nata existima- rent, adversus hanc ipsam viectoris humanitatem ad idem illud Jus Gentium Europaeum, toties a se violatum et ludibrio habitum, ausi sunt provocare. Sed quoniam singula quaeque pro materiae dignitate explicare, temporis an- gustiae vetant et longius jam processit oratio, desinamus in eo, in quo coepi- mus, gravissimam esse Juris Gentium Europaei cladem ex temporum nostrorum conversionibus acceptam. 3 Ad alteram provinciae meae partem accedo , quae versatur in enarrandis prosperis et adversis, quae per hunc annum Academiae nostrae evenerunt. Verum hic a tristibus et luctuosis initium ducendum esse, video , dum ordi- nem ORA TTIO. 15 nem nostrum perlustrans duo ejus lumina desidero, CASPARUM JACOBUM CHRISTIANUM REUVENS.et HENRICUM ARENTIUM HAMAKER. Horum a me laudationem ne exspectetis, Auditores Humanissimi. Vivet quidem eorum laus sine meo praeconio, et erit sane brevis et simplex de vita narratio accommodatior cum ad hujus diei solemnitatem, tum ad facultatis meae mediocritatem. Editus est in hanc lucem REUVENnsıus Hagae Comitum, die 22 Januarii, anno superioris saeculi nonagesimo tertio, patre JANO EVERARDO, claro Icto, matre MARIA SUSANNA GARCIN, quam mature amisit annos natus qualuor. “ Pater non modo 'filium- ipse, quoad domi suae habuit, literis erudivit, sed etiam duodecim annos natum in Gymnasium publicum Haganum deduxit, in quo per triennium versatus adolescens in Athenaeum Amstelaedamense se contulit, ubi, LENNEPIO praeceptore, praeclare profecit in literis Graecis et Latinis. Inde Leidam venit invitatus praecipue fama WYTTENBAcHII, in hoc literarum studio regnantis. Hinc, per oppressae Patriae calamitatem, Lutetiam Parisiorum profectus est eum patre, in supremam Tranciae Curiam allecto. Ibi Licentiatus Juris re- nunciatus, fracta dominatione Franeica, Hagam reversus est. Ut primum in patriam rediit, ad usum communem conferre instituit partam doctrinae copiam, eaussis im fero agendis, literis domi colendis. In hoc genere ita probata est ejus scientia, editis Collectaneis literariis, ut, vix dum annum agens vicesimum teriium, Literarum Professor designaretur in Athenaeo Har- deroviceno, unde triennio post Leidam migravit, extraordinaria primum, dein- de ordinaria Literarum auetus professione, quam ad finem usque vitae ornavit. Jam nactus theatrum, in quo ejus ingenium virtiusque spectarentnr, qua- lem se praestiterit, non est, quod coram Vobis ego dicam. Vidimus omnes et admirati sumus, et vero sunt ejus opera et praeclare facta vel disertissima ora- tio- 16 HENRICI COCK tione disertiora; exstat Museum Antiquarium ipsius de consilio institutum, ab eo instructum, donis auctum et splendido legato post mortem eximie locu- pletatum. Verum ex ipsa illa vita, in literis et museo acta, vereor, ne mortis caussam contraxerit. Studiorum gratia per ferias aestivas in Angliam profeetus, ommia ut agebat assidue et strenue, ibi vitae negotiosae et laboriosae molem per mul- tos dies continuos sustinuerat, cum, nullis morbi signis exstantibus, Londino solveret. Sed o fallacem hominum spem, fragilemque fortunam, et inanes nostras con- tentiones! quae in medio spatio saepe franguntur et corruunt, aut ante in ipso cursu obruuntur, quam portum conspicere - potuerunt (*). In breyi trajectu supervenit capitis affectio vertiginosa, qua repente corporis animique vigor ita fractus est, ut vix in patriam appulisset, cum Koterodami suceumberet, vir vita longiori dignissimus. Hune ergo finem vitae, pulcherrime actae, habuit, acerbum illum quidem et luctuosum bonis omnibus, sed multo etiam magis amantissimae uxori, quae, comes itineris, Londino sine ulla mali suspicione profeeta, Lugdunum ad liberos orbos vidua rediit. Nostrum est, Auditores Humanissimi, tantam viri tautı virtutem, qui vitam adeo ipsam officiis publieis privatisque impendit, memoriä gratä colere , sed multo magis imitari ei ad easdem laudes strenue contendere. Paueis post mensibus novam Academia cladem accepit ex obitu HAMAKERIL. Hiune singularis exempli virum Amstelaedamo debuimus, qua in urbe, die 28 Februarii, anno superioris saeculi octogesimo nono, natus erat, patre merca- tore, qui eidem negotio filium destinaverat. Artibus ad hoc idoneis linguisque recentioribus eruditus, nescio quo fortunae beneficio, in literas Graecas et La- ti- (*) Cıc. de Orat, III, 2. 00) AIT-INO. 17 tinas incidit, quarum Miro amore sie incensus est, ut, relicta mercatura, iis se in perpetuum consecraret. Inde a primis elementis orsus, brevi temporis spatio tantum profeeit, ut in Aithenaeo Professorum scholis uti posset, in quibus summa cum assiduitate et diligentia versatus, incredibili celeritate in intimos utriusque linguae recessus penetravit. Quaerens, quo altius evolaret, ad literas Orientales se contulit, quibus moxita excelluit, ut omnium oculos in se converteret. Ita cum eluce- ret ingenium et fama cresceret, anno hujus saeculi 15 oblata ipsi est cathedra Franequerana, quam mox secuti sunt alii honorum gradus, intra biennium pro- fessio Leidensis extraordinaria, quinquennio post ordinaria, accedentibus dein- de ordinis equestris insignibus. Leidae, explieitis totis velut ingenii alis, ad illud in Literis Orientalibus fastigium evolavit, ut certare de prineipatu cum prineipibus earum literarum posset. Exstabat in HAMAKERO non minus rarae fortunae, quam doctrinae exem- plum. -Ejus felicitatis magna pars fuit in matrimonio, quod Franequerae inierat cum JOANNA, magni illius PETRI CAMPERI nepte ex filio ADRIANO AEGI- DIo, viro doctrinae studiis et honoribus in Republica claro. Erant in eä omnia, quae beatum matrimonium redderent: amor et reverentia mariti insignis, liberorum diligentissima cura, rei familiaris’ administratio plena scientiae, quae studio mariti non adversaretur. Et videbatur perpetua haec vitae prosperitas futura fuisse , nisi eam inopinato morbi calamitas prostra- visset. Nam, cum proxima, aestate in agro Trajectino rusticarentur , liberos eorum febris scarlatina invasit, quibus opem paterno et efluso animo ministrantes, ipsi eodem morbo implieiti,. vix octo dierum intervallo, absumti sunt, HAM A- KERUM eo insuper manente luctu, ut ante mortem conjugis funus videret. C At- 18 HENRICI!’COCK Atque ita haec beata vitae domesticae prosperitas, haec ingenii tanta lux et ubertas atque eruditionis prope immensae copia, quarum etiam imago nos et um-. bra delectat, heu! subito velut de coelo pereussae, ex oculis nostris evanuerunt. Verum non eget nostra commendatione HAMAKERI memoria, adeo ipsam per se Vobis caram esse, 'putamus adeoque multis monumentis eam ipse vivus stabilivit et ad omnem posteritatem propagavit. TOR Tristibus his et luctuosis accessit denique mors GAUTSCHII, literarum Itali- carum et Germanicarum Lectoris Honorarii, in cujus funere diseipulorum pie- tatern agnovimus. Sic autem brevi unius anni spatio Academia duos amisit Professores, ‚amisit Lectorem, atque e eivibus suis oplimae spei juvenes, immatura morte_sibi praereptos, decem amisit hos: BEUSEKOM, VOLMER VAN BORN, MEYER, NYENHUIS, POPPE, HACKER QUEYSEN, REUTHER, ROYER, SCHOONEVELD, DE vAssY; tristi documento, mortem omni aelati esse communem. Sit üis terra levis. Verum inter. desideria et moerores habemus etiam, quibus laetemur, quorum in primario loco ponendum est, quod, uno ab Academia condita exemplo, duo in eivibus ejus numerantur Juventutis Batayae Prineipes, nec solum numeran- tur, sed verissime censentur, tum insigni diligentia et assiduitate plane sin- gulari, tum vero ingeniorum progressuumque felieitate. Faxit Deus O. M., ut ex haec disciplina hauriant, quo ad Augustissimi Avi constantiam, fidem et sa- pientiam maturescant ac caram illam nobis referant efigiem Invictissimi Patris, veterem Batavi nominis faınam et hereditariam Domus suae gloriam ita tuentis, ut in eo MAURITII virtus, FREDERICI HENRICI. laudibus: cumulata, nobis revixisse videatur. Faxit, ut. Academia, quae, simul cum Patria, a, GUILIEL- #0 I condita, in Patriae salutem gUVILIELMum II aluit, eadem, una cum Pa- ORA TTO 19 Patria ab altero GUILIELMO 1 instaurata, alterum in hujus instauratae Patriae salutem alat eviziermum III! Verum et-alia sunt bene de Academia sperandi argumenta. et pignora, Salvi ‚sunt Illustres Curatores, qui commodis nostris consulere non desinunt. Pergi- te, Viri Amplissimi, sie ut facitis, nos cura Vestra et benevolentia complecti. Incolumes porro Vos habeat Academia, habeat Patria, plurimis illa nomini- bus Vobis obstrieta. Professorum ‚Ordo, uti moerore, ita quoque laetitia auetus est. Ordinariam Professionem trikus simul gratulari licet Collegis: BREDANO, UYLENBROEKIO, HOEVENO, non novis his et ignotis, sed cognitis et probatis, jam meritis et -doetrinae laude claris. Gratulor igitur, et impense quidem, non Vobis modo, sed Academiae pariter et amplius etiam. Eykıvm, Virum Clarissimum, aetate et morbo gravatum, si praesentem sa- lutare non licet, gratulor absenti honorificum, quod nactus est otium. Redeat ipsi prospera valetudo, quam et WYNPERSIo, Viro Clarissimo, confirmatam esse, gaudeo. Longa tibi, Clarissime PALMI, sit requies illa vere honorifica, quae tibi tanquam portus est, non inertiae neque desidiae, sed otii ad laudem: amplissi- mi, ad communem utilitatem uberrimi ;' Longa tibi , Clarissime smALLEX- BURGI, quem dubito, senem dicam, an vegeta juventute virum. Senem ompino, si numero annorum aestimo vel doctrinae copia et maturitate, juve- nem vero, si.alacritatem illam video et laboris constantiam,, cujus recens docu- mentum habemus scuuLTınaıı Notas ad’ Digesta, jam ad caleem. usque 'edi- tas, et vero animadversionibus tuis, tot vigiliarüum: tot annorum fructu, ita I cupletatas,. ut et ipsius summi viri laudibts et ayitis: Batavorum meritis in Ju- risprudentiam Romanam magnus ex te'cumulus’accesserit: Sed praeter has laetitiae caussas 'habemus etiam ) quae triste defuhctorum' de- . C2 si- 20 UENRICI COCK siderium leniant. Exstincti sunt HAMAKERUS et REUVENSIUS, sed eorum schola superest. Adsunt, qui eorum vices suscipiant, Viri Clarissimi wEIJers et VAN DER cHYs, hic museo numismatum praefectus et extraordinaria pro- fessione ornatus, ille jam eadem ornatus antea, sed docendi provincia nuper auctus. Habetis, Collegae Spectatissimi, praeclarum, quod intueamini, exem- plar Praeceptorum. Hos imilari, sie ut facitis, et ad eandem laudem conten- dere pergatis. Primus hie Vobis ad majora sit aditus. Sed ex eadem schola tu quoque prodiisti, Doctissime LEEMANS, cui delatam ınusei anliquarii curam libentissime gratulor. Eccui enim libentius gratuler, quam probatissimo hujus Academiae aluıuno, ex talı talis magistri diseiplina ? Quam armis strenue sustinuisti Falriae caussam, eandem his doctrinae stu- diis tuearis. Nec minor est de te spes et exspectatio, Reverende Janssen. Communiter tibi delata est musei antiquarii cura, communis quoque sit gratulatio nostra. ju vero, si minus ab ejusdem magistri disciplina, at ab eadem ejus benevo- lentia, necessitudine et amicitia non exiguam affers commendationem ‚sed majorem sane a propria, apud exteros etiam tibi parta, ingenii laude. Sed no- ' im his ambitiose commemorandis modestiae tuae vim afferre. Paucis defun- gor. Fausta tibi muneris auspieia sunto! Neque in prosperis Academiae recensendis praetermittenda sunt doctrinarum - adminicula, cum aucta, tum amplificata. Bibliothecae Academicae, ex continuata munificentia Augustae Principis Arausiacae, splendidum, regio, dubites, habitu, an delectüs intelligentia praestantius, iterum accessit donum, pars ultima Florae Altaicae, a LEDE- BOERIO, Viro Clarissimo, editae, tum vero tomus quartus et quintus pretio- sis- OR AT Im. | 7] sissimi operis botaniei, his jam voluminibus absoluti, Iconum plantarum, Flo- ram Rossicam, imprimis Altaicam, illustrantium. Hortus botanicus crescit et in dies laetius eflloreseit diligentissima R£ın- WARDTII, Viri Clarissimi, cura. Museum anatomicum ex Regia liberalitate locupletatum est defuncti Collegae Puteani supellectile, qua complura specimina continentur, anatomiam praesertim et physiologiam speetantia, quae praesentem jam seriem non modo amplificant,, sed illustrant eximie. Totius autem Musei Descriptionem Clarissimus sanDr- FORTIUS quarto nuper auxit volumine, quo tabulae continentur praecipuorum speeiminum pathologicorum a BRUGMANSIO et BoNNIo collectorum. Ita exteris de Musei praestantia certius jam constare poterit, sed non minus certo sane de summa SANDIFORTII nostri industria, perita manu, exquisita munditie et elegantia plane singulari. Nosocomium Academicum egregias medieinae studiosis praebet discendi oppor- tunitates, ducibus MACQUELINO, BROERSIO et HOEVENO, Viris Clarissimis. ‘ Museo numario et antiquario, insigni Regis Optimi benevolentia, splendi- dum paratur aedificium, locupletissimis ejus in utroque genere copiis expli: candis idoneum. Publica tandem rei herbariae copia, BLUMII, Viri Clarissimi, industriae com- missa, hoc etiam anno plurimum aucta est. — rss _ Sed tempus ad suavissimam me vocat hodiernae provinciae partem. Itaque te, Vir Clarissime, qui Senatus acta curasti, rogo, ut singularum Facultatum Judicia recites. Salve, mi TRoMP, ingeniose juvenis! Audivisti honorificam de te senten- tiam. Eadem haec mea est, nihil addo. Nostri est Ordinis judicium. C3 Gra- 22 HENRICI COCK Gratulor tibi, NIERMEYER, vere jam Örnatissime ! Absenti aemulo tuo pariter gratulor. Fruimini praemiis Vestris et alios ad honestam laudis aemu- lationem accendite. Simul accedite, Juvenes Ornatissimi, VAN LANKEREN MATTHES el KuY- PER, vos enim ambo victores renuncio, et duo item praemia habeo, sed au- reum unum, chartaceum alterum. Verum par utrique honos, honos enim non auro censetur nec charta. Neque tu hinc inornatus abibis, praestantissime DE Jong! Audivisti judi- cium et in eo te fuisse, ut pracmium caperes. Accede, laudatissime coBET! Qualis tu sis, non est, quod dicam. Ipse, quos vicisti, testes produeis, alterum experimentis, alterum certissimis indiciis nobis cognitnm. Macte virtute tua! En praemium laude cumulatissimum. Vietus es, mi TYDEMAN, sed ita, ut in victoria ducam. Gratulor tibi has honorum primitias, gratulor Patri tuo, Collegae spectatissimo, amico integerri- mo, atque id quidem eo lubentius facio, quo magis probatum te cognoyi di- scipulum. Tu vero perge sie, ut instituisti. Habes paternae, habes avitae virtutis exemplar domesticum, habes, quam sustineas, eruditi nominis tui celebritatem. —— Non minor tua laus est nec minus tibi gratulor, praestantissime WICHERS. Nulla unguam, exemplo tuo, sit Academiis nostris, nisi in laudatissimarum artium studiis excolendis contentio. At- ORATTITO. 23 Atque ita dietis et peractis omnibus, quae dicere quaeque facere mos est rite celebrandis his solemnibus, Academiae magistratum in successorem confero. Itaque tu, Clarissime KisT ! honoriffco tuo munere sic fungere, ut te Rectore floreat Academia Lugduno-Batava. DENT SIG RIIEIRIFTIER CASPARI JACOBI CHRISTIANI REUVENS, VIRI CLARISSIMI. Collectanea Literaria, sive Conjecturae in Attium, Diomedem, Lucilium, Lydum, al. j passim MStorum librorum ope factae, et maximam partem ad Romanorum Rem Sce- nicam pertinentes, Acc. Disp. de Linguae Graec. pronunciatione. Lugd. Bat. apud H. W. Hazenberg, Jun. 1815. 8vo. Oratio de Literarum disciplina animos ad studia severiora et ad vitam communem prae= parante, hab. a. d. 25 Januarii 1816. cum Literarum Graecarum , Latinarum, et His- toriarum professionem in Athenaeo Harderoy. auspicaretur. Harderoy. ap. 7. Barends, 1816. 8vo. Oratio de laudibus Archaeologiae, hab, a. d. 24 Oct, a. 1818. cum in Acad. Lugd, Bat, Philosophiae theor. et Literarum hum. imprimis Archaeologiae extraordinariam Professionem publice auspicaretur, Exstat in Annalibus Acad. Lugd. Bat. 1818— 1819. Oratio de Archaeologiae cum Artibus recentioribus conjunctione, hab. a. d. 23 Sept, 1826. Exstat in Annalibus Acad. Lugd. Bat. 1826 — 1827. Versio Belgica hujus orationis prodiit A°1827, cura Cl. vaw Der cuıjs, Amstelaedami apud s. vAn DER HEIJ. vo. Epimetrum de quibusdam monumentis cum Pollionis historia conjunctis, ad ruorzseckıı Commentation. de C. Asinio Pollione. Lugd. Bat. 1820. 8vo. Antiquiteiten, een Oudheidkundig Tijdschrift bezorgd door v. westeuporPp, laterdoor x. WESTENDORP EN C. I. C. REUYENS, Groningen 1820, 1822, 1823 en 1816, Periculum Animadversionum Archaeologicarum ad Cippos Punicos Musei Antiquarii. Acc, Tab. lithogr. Lugd, Bat. 1822. Dir- ANNOTATIONES 25 “Disputatio de simulacris quibusdam tympanorum Parthenonis ad Taylorum Cambium, Exstat in diario, cui tilulus Classical Journal N°, 54 et 56. a. 1823, Verhandeling over drie groote steenen beelden, in den jare 1819,uit Java naar de Ne- derlanden overgezonden, 1824. 4lo. met pl. in de Gedenkschriften van het Koninklijk Ned. Instituut,, DI. III. Ook afzonderlijk uitgegeven en in den handel gekomen. Korte Beschrijving en Plan der Romeinsche bouwvallen, gevonden ter waarschijnlijke plaatse van het Forum Hadriani op de Hofstede Arentsburg onder Voorburg bij 's Gra- venhage, Leiden 1829, _ Lettres A M. Lerrownwe, Membre de !’Institut et de la Legion d’Honneur, Inspecteur General de l’Universit de France etc., sur les papyrus bilingues et Grecs, et sur quelques autres Monumens Greco-Egyptiens du Musee d’Antiquits de l’Uniyersit€ de Leide, A Leide chez $. et J. Luchtmans, 1830. Ato. ee I SILEHRRTAPRTTN A HENRICI ARENTII HAMAKER, n | VIRI CLARISSIM]. „Oratio: de Graeeis ‘Latinisque Historieis medii aevi ex Orientalium fontibus illustrandis ; habita die 23 Decembris 1815, cum Litterarum Orientalium professionem in Athenaeo Exstat in Annalibus Acad, Groninganae 1816 — 1817. Franequerano auspicaretur, ä c . Lectiones Philostrateae, Lugd. Bat, 1816. Svo. „Qratio de Religione Mohammedica , magno virtutis bellicae apud Orientales incitamen- to, habita d. 11 Octobris 1817, cum Litt. Orient. professionem extraordin. in Acad. Lugd. Bat, auspicaretur. Exstatin Annal. hujus jAcad, 1817 — 1818, D Ver- 0) ANNOTATLONES Verhandeling over den Godsdienstigen, Zedelijken en Maatschappelijken invloed van de Dichtkunst, 1817. Exstat in Mnemosynes parle 3. Speeimen Catalogi Codieum MSS. Orientalium Bihl. Acad. Lugd, Bat, 1820. 4to, Over .ossıan’s Berrathon. 1821. Exstat in Magazijn voor Wetensch, Kunsten en Lett, vol. 1. i Diatribe philologico-erilica de monumentis aliquot Punicis. 1822, 4to, Oratio inauguralis, de vita et merilis GurLıeLmı sonesıı, habita die 18 Sept. 1822, cum ördinariam Litt. Orient. professionem auspicaretur. Exstat in Annalibus Acad. Lugd. Bat. a. 1822 — 1823. Over de Sakontala van den Indischen Dichter carınas. 1822. Exstat in Mnemosy- nes parte 12, { Aan Professor Trpeman, bij de gelijktijdige promotie van drie zijner Zonen, 8 Now; 1822. Exstat in Mnemosynes parte 13. Over den Arabischen Held en Dichter Antar. 1822, Exstat in Magazijn voor W. K; en L. vol, 2. Commentatio ad locum Takyoddini Ahmedis Al-Makrizii de expeditionibus a Graecis Franeisque adversus Dimyatham , ab a. 708 ad 1221 susceptis. Exstat in Commentat, Lätinis terliae classis Instituti Regü Belgici, Vol. III. ed. a. 1824. Over den Persischen Dichter rervousz. 1824, Exstat in Magazijn voor W.K,enL. vol. 4, Incerti Auctoris liber de expugnatione Memphidis et Alexandriae, Arabice editus cum annotatione Latina. 1825. Ato. Lettre a M. RAOUL ROCHETTE sur une inscription en caracleres Pheniciens et Grecs. 1825. 4to. Over den invloed der Engelsche magt in Indie, en der Fransche Omwenteling op de Oostersche Letterkunde. 1825. Exstat in Magazijn voor W. K. en L. vol. 6. Verdediging van den oorspronkelijken geest van het Islamismus. 1826. Exstat in Maga- zijn voor W. K, en L. vol, 7. Miscellanea Phoenicia sive commenlarii de rebus Phoenicum. 1823, Ato, ns ANNOTATIONES 27 Reflexions eritiques sur quelques points contestes de l’histoire orientale. 1829, Svo. Redevoering over den aard der zelfstandigheid. 1831. 8vo. Commentatio in libellum de vita et morte prophetarum, qui graece circumferlur. Exstat in Commentat, Latinis tertiae classis Instituti Reg. Belg. Vol. V. ed. a. 1833, Beoordeelend verslag van drie der nieuwst uitgekomene geschriften over de Oostersche Penningkunde. 1833. Exstat in Tijdschrift voor algemeene Munt- en Penningkunde. vol. 2. Aanmerkingen over de Samaritanen, en hunne Briefwisseling met eenige Europesche Geleerden, ter gelegenheid der uitgave van een’ nog enbekenden Samarilaanschen Brief. 1834. Exstant in Archivi Theologici VV. Cll. kısr et Roıjaarns, vol.5. ‚Akademische voorlezingen over de grammatikale vergelijking van het Grieksch, het Latijn en de Germaansche tongvallen met het Sanskrit. 1835. Svo. Complures denique ab eo scriptae censurae et relationes exstant in Bibliotheca Critica Nova, quam edidit una cum VY. Cll. BAKE, GEEL et HOFMAN PEBERLKAMP, Item complures annotationes, quas nomine suo addito passim inseruit aut subjunxit Speci- minibus, ipso Praeside defensis, UYLENBROEKII, ROORDAR et WEIERSII; Com» mentationi, praemio ornatae, DEDELIT (quae exstat in Annalibus Acad, Lugd, Bat. 1822 —1823,), et Dissertationi Theologicae surszonLıı de Amoso, D2 . IN ML. Uh=er. alig- BEL. in Pape? sell. u. AB AMD . ER 25 ANNOTATIONES, IAINCREMENTA MUSEI NUMARTII UENRICO COCK, RECTORE, ' a. 1825 — 1836, Museurn numarium Academiae Lugduno Batavae, primum cum Bibliotheca Universita= tis, deinde cum Museo Archaeologico conjunelum, nunc peculiari curae Clar, van ber cmıJs commissum, extat inde a medio Saeculo XVIlI. Incunabula debet liberalitati Comitis BEntinck, Academiae Curatoris, qui ad Numismatices studium hac in Academia promovendum, dono dedit non spernendam copiam numorum , tam veteris quam recentioris aevi, quorum catalogus anno 1749 vel 1750 confectus est. Mox nonnullis hoc donum auctum est privatorum donationibus, praecipue Consulis Negotiatorum Batavorum Smyrnensis Dpz mocnuerien. Addita sunt, sub finem ejus- dem saeculi, Nummi antiqui, maxime Romani, curä el auctoritate LAURENTII SAN- menıı, tunc temporis Academiae Currtoris, variis auctionibus parati. Collectionis hujus numariae catalogum anno 1799 adornare institut G, 7. voornpA, Consularis Leovar- diensis, rerum domesticarım curandarum caussa eo tempore hac in urbe commoratus, Atque adeo de Lectore Numismatices Academico ereando , quamquam frustra , cogila- verat SANTENIUS. Anno 1818 e Museo Regis Hagano huc, translata sunt sulphurea nummorum eciypa Mionnetiana, quae omnia genera omnesque aetates complectuntur. Ex donatione accesserunt anno 1821 Nummorum Romanorum Museum IOANNISOTTONIS ARNTZENII Viri Clarissimi uli eliam nummi aliquot recentiores Doctissimi w. DE HAAN. Vir Clarissimus VAN DER GHIJS, cujus curis inde ab anno 1826, sub auspiciis aEv- VEnSIT nummi recenlioris aevi commissi fuere, variis temporibus varios nummos Museo donavit, uli eliam nonnulli nummi ejus cura ex subsidiis pecuniarüs Musei Archaeolo- giei co@mti sunt. Tandem anno Academico proxime elapso insigniter auctum est Museum Nummarium ac- ANNOTATLONNS 029 accessione integri Musei Nummarii neuvensıı, Viri Cl., quod, ex conjugis defuneti voluntate, A° 1824 testamento. indicata, tradere parat ipsius vidua. Hoc Museum Anno 1817 reuvensıus emerat a Cl, nırumorr, Professore Harderovicensi , et quolannis fere, imo etiam postremo vilae mense, emtis Londini nummis rarioribus Persicis, auxerat. Constat aulem Museum Reuvensianum nummis tam veteris quam recentioris aevi, Grae- cis seilicet, Romanis, Arabicis, Anglieis, Francicis , Neerlandicis, caet. Hoc anno noya accessit donatio nummorum aeneorum et monelae charlaceae ( papieren geld) ex liberalitate ornalissimi BOONZAIJER, civis Gorinchemensis, tum etiam Musei _ Praefectus aliguot nummos dono dedit, aliique numismatices amantes se in futurum eliam daturos promiserunt. i | Cum autem longus annorum usus, in conquirendis non lanlum optimis, velerrimis et rarissimis, verum etiam magis vulgaribus, numismalibus plerumque sit necessarius, et grandi pecunia ad id opus sit, vehementer cupimus alque oplamus, ut liberalitate tam puüblica quam privata efhiciatur ut Museum numarium Academiäe Lugduno-Batavae, unicum ejus ‚generis inler Musea Academica patriae, magis magisque respondeat. dignitati ' prineipis in nostris regionibus Universitatis, atque ut sic abunde inveniant quo se oblec- tent rerum istarum intelligentes, antiquitatisque, historiae, geographiae , genealogiae , beraldiae, ut et arlium bonarum studia , summopere provehanlur. N IR .d ANNOTATIONES. mm. ——e INCREMENTA MUSEIANTIQUARITII HENRICO COCKY. CL RECTORE, a. 1835 — 1836. Quae hoc anno Museo antiquario accesserunt monumen!a salis magni ponderis atque momenti videntur, ut eorum mentio fiat in Academiae Annalibus; id quod ex anno 1833 fieri non licuerat, propter temporum conditionem, prohibentem, quominus plura monumenta emerentur. Pauciscima vero, quae ex eo anno memoranda fuerant, simul cum reliquis enumerabo. I. U. IT. IV. Ad classem Indicam accesserunt signuncula duo, alterum aeneum Dei Buddhae a patre meo carissimo Museo oblatum, alterum marmoreum Dei Gaudmae, donum viri doctlissimi Horstock. Mortarium praeterea eburneum insigni arle elaboratum , diversisque imaginibus ad Indornm mythologiam pertinentibus pulcherrime orna- tum. Instrumenta denique musica aenea, aliaque ad radices montis Merapii in insula Java inventa, et a viro nobilissimo et excellentisimo Baud in patriam transmissa. Classis Aegyptiaca ditata est stelis funebribus quatuor, quarum una ob longiorem inscriplionem prae reliquis memoranda est. Ad classem monumentorum Carthagine repertorum accesserunt anaglyphum, ut vi- detur, Punicum, cippi praeterea aliquot sepulerales ad Carthaginis Romanae tem- pora referendi ; lampades quoque fietiles multae inscriptionibus insignilae, Classis Graeca inprimis aucta fuit vasis fictilibus piclis quadraginta et duobus, quo- rum multa ob formarum diversitatem, magnitudinem, arlisque antiquissimae ves= tigia prae reliquis excellunt; signuncula porro quaedam fictilia, qualia in sepuleris Grae- YL ANNOTATIONES 81 Graeeis inveniuntur. Omnia haec patriae oblata sunt a viro nobilissimo I vAam uunnı» res Neerlandicas Smyrnae Consulis nomine curante; quod donum eo lae- lius accidit quoniam in eo genere- monumenltorum multa adhuc in Museo deside- rantur. Classem Romanam et Germanieam ditarunt monumenta quaedam minoris quidem molis, sed ea haud inutilia ad historiam palriae tempore Romanorum illusiranda 5 prope Noviomagum pleraque effossa. Emta denique sunt eciypa sulphurea centum et oeto cylindrorum qui dieuntur Per- sicorum et Babylonicorum, in Museo Britannico et alibi servatorum; ita ut hoe eliam in genere monumentorum Museum egregia quaedam specimina jam possideat. Tandem memorandum inprimis est, aedificium hoc anno emtum esse, quod,, si ne- cessariis quibusdam reparationibus Musei Ihesauris reeipiendis aptatum fuerit, haud pa» rum conferet ad utiliorem monumentorum antiquorum usum, interioremque eorum cogni- tionem; et simul ostendet, quanta fuerii neuvenste viri clarissimi, praeceptoris mei carissimi , hoc anno maximo et irreparabili prorsus Aecademiae et archaeologiae damno, morte nobis erepti industria et infatigabile studium in rebus Musei curandis, quibus factum est, ut intra paucos annos, ex minimis initiis profectum , Jam inter praecipua archaeologiae subsidia in Europa numerari possit; quin et in multis monumentorum elassibus, Indicorum inprimis, Aegyptiacorum et Carthaginiensium Musea reliqua fere omnia longe superet. C. LEEMANS, [ER - Ic Frust d Ya aa Ber] ee ER un ‚Hl hi oe Fan HD) er I RIT SRH Ki Be. 7 x e ‚ 4 y N Jah i i' 2 EN, 1 AR ; au sıauno un. ; 17843 a! ' sh fi | od a; ee a ASSRAeKR, nd east.) N „N ) Anl ATELIER REHSH ash .. PRINT or { 1 baren ph Hi hi TRENNT =. An 1 in ur, Ki Alk Werken EN ER ji | m vn Kai, N Kenn an Mn it ak ui E) RR. HL mern nmen Kai, a Hl! ll ia u ehaliiikitnenn RAR en "m him a iin Mir urn u un ie; J \ Kirfn; Eh ii sh bs } \ j et re w Mir ein! ‚äh ay6n BER N \ SAH 2% ME f il; h u ‚Top Pe ME Mr NE N Pie ln Kai hin A JOHANNIS WYBRANDI TROMP, LEKKUMA — FRISII, PHILOSOPHIAE THEORETICAE ET LITERARUM HUMANIORUM ET JURIS CANDIDATI IN ACADEMIA LUGDUNO-BATAVA, RESPONSIO AD QUAESTIONEM. JURIDICAM A NOBILISSIMA ANTECESSO- RUM ORDINE IN ACADEMIA LUGDUNO-BATAVA A. MDCCCEXXXV PROPOSITAM: » Quandoguidem magnopere praedicatur praestantia Juris Romani Ante-Justi- » nianei fontium, qui nositra aelate e Codicibus rescriplis prodierunt, rogat » Ordo Jure Consultorum : „ Üt diligenter invesligentur Digestorum loci, quorum rectae interpretationi „ nova inde lux oboria esse videatur,; quae disputatio, ne justo longior sit, „ instiluatur ad Digestorum partes quatuor priores. QUAE PRAEMIUM REPORTAVIT D. vu MENSIS FEBRUARII A. moccexxxvi. a ee ve Ka ui Bi ic INFH. nenn EI ar I | N | aram nu a ran L: lo Medae anche, du RVE"S-P»rO"N"S"T' O QUAESTIONEM JURIDICAM INTRODUCTI®O U: universe aetatis nostrae in detegendis antiqui aevi monumenlis felieitatem praedi- care licet, ita non minimam operam positam novimus in eruendis anliquae doctrinae reliquiis, postquam felici casu repertus esset mos medii aevi, codices membranaceos et papyraceos, abluta erasave priore scriptura, rescribendi. Multum valuit ea inventio ad locupletandam antiquarum literarum disciplinam , re» pertis nonnullis elegantiae eximiae fragmentis, quorum Ciceronis libros de Republica,, et fragmenta orationum pro Scauro, pro Tullio, in Clodium et Curionem, aliarum , historicorum denique partes aliquot, nominasse sufhieiat. Plurinum vero Codieibus re- seriptis debet Juris Romani studium, cui nostra aetate inde tres fontes uberrimi acces- serunt, Gaji JCti Institutionum commentarii, partes aliquot Codicis T’heodosiant, fragmenta JCtorum Romanorum, quae dicuntur Yaticana. Quum Institutionum Gaji non nisi epitome superesset vehementer mutilata, genuinos commentarios in bibliotheca capitulari Veronae anno hujus saeculi decimo sexto de- texit et indicavit Niebührius, vir de literis immortaliter meritus; quos quadriennio post primus edidit J. F. L. Goeschen. . Eodem fere tempore (A. 1821) W. F. Clossius, Antecessor Tubingensis in Am- brosiana Mediolanjensium bibliotheca, multa invenit; quae ad historiam Codieis Theodosiani, primumque librum supplendum facerent, eaque mox publiei juris fe- eit (1). Alia ejusdem Codicis supplementa e tenebris erut Amedaei Peyroni in- (1) In opere: Theodosiani Codieis genuina fragmenta ex membranis bibliothecae Mediolanensis nunc primum edidit W. F. Clossius. Tubingae 1824. 8°, A2 A JOHANNIS WYBRANDI TROMP industria, editis, quae in palempsesto Taurinensz invenerat, triginta circiter folia im- plentibus fragmentis (1). Denique fragmenta variorum JCtorum e codice rescripto bibliothecae Vaticanae pri- mus edidit Angelus Majus (2), cui ipsius inventi ulilissimi laus debetur. Haee veteris juris fragmenta, simulatque inventorum fama esset divulgata , ingentem omnium exspectationem moverunt, cupideque ab omnibus harum rerum studiosis excepta sunt: quin eorum praestantia a nonnullis tam ambitiose praedicata est, ut paene cre- dideris jurisprudentiam Romanam adhuc densis tenebris obvolutam jacuisse, et nunc demum in lucem esse protractam. Quorum ut nimia fuerit laelitia, praeproperumqne judieium, quasi nullum non Juris Romani caput planum nunc redderetur, ita impro- bamus aliorum male sedulam pervicaciam, quicquam bonae frugis allatum iri negan« tium, inventorumque fidem atque aucloritatem temere labefactantium, Justa imprimis spes erat, fore ut universa Juris Romani historia insigaia inde caperet incrementa. Quum enim jura civilia non omnia subito orta descriptaque sint, sed a parvis initiis progressa, lemporis demum tractu aucta, immulala, amplificata sint, tandemque ad suam perfectionem adducta, et utile est et necessarium plane, eorum occasiones, causas, origines, progressus, vicissitudines, exitus quoque perspecta habere. Ad quam cognitionem non alia potius ralione perveniri possit, quam dili- genti invesligatione eorum librorum, quibus non nudae traduntur regulae et placita, sed ipsa origo, inerementa, alia esplicari solent: quorumque eo major esse debet auctoritas, quod auctores non multa secula post auream jurisprudentiae actalem vi= xerunt, sed ipsi illi sunt, quorum indefesso labore et eleganti studio faclum est, ut jurisprudentiae Romanae nomen tantopere eelebraretur. Constabat autem in illis, quae ad historiam juris perlinerent, exiguam esse Triboniani fidem, inconsulto fere Pomponium seculi (5); eujus rei multa argumenta afferre, non patitur hujus in- stituti ratio. Exempla sunt in Noy, 78. c.5, ubi celeberrima de civitate Romana omni- bus concedenda constitulio Antonino Pio tribuilur, quum aliunde constet eam An- tonini Caracallae fuisse, et in $. 4. Z. de publ. Jud., ubi male adulterii poena ex lege Julia capitalis fuisse docetur, quum ad Constantinum usque adulteri vel relegalione, vel summum deportatione mulctati fuerint (4). Laudanda igilur eorum ex= (1) Codicis Theodosiani fragmenta inedita ex Cod. palimpsesto biblioth. reg. Taurin. Athenaei in lucem protulit alque illustr. Am. Peyron. (2) Juris Civ. ante-Just. reliquiae inedilae ex cod, rescripto bibl. Vaticanae , curante Ang. Maje, Romae in coll. urb, apud Burliacum, 1833, (3) Cl. Dirksen, civil, Abhandl, DI. p. 205 sq. (4) Ch, Marcilius apud J. a Costam ad $. laud, Instt. RESPONSIO an QUAESTIONEM JURIDICAM. 5 exstitit operä, qui sollicite veterd, monumenlta -exeusserunt ‚ut. ex: lestimoniorum tom- paratione, rationumque pondere, quid. verum ‚aut vero simillimum sit; ostenderent. Tum merito exspectari poterat, hinc explicari posse rationes confeeli corporis juris Justinianei, sive viam et modum, quo Tribonianus cum sociis, versatus fuerit in eolligendis, excerpendis, immutandis eum Digestorum libris, tum Institutioni- buset Godice: summa igilur spes erat, ut magni essent momenti ad rec/am. Juris Justinianei interprelationem, propierea maxime, quod Codices reseripli .ipsos fontes eontinebant, unde colleelio Justinianea maximam partem hausta sit. Neque inanes has spes fuisse, parlim eventus docuit, partim magis suspicali sunt iuterpretes,, quam quidem. certis rationibus docuerunt, .Ut enim praestantia novorum fontium evincatur, admoveri debent ad corrigenda, quae corrupta, et supplenda, quae deperdita sunt, denique ad explicandum totum juris Justinianei ambitum: id quod aliquatenus a celeberrimis in Germania viris faclum est.. His enim subsidiis'usi, historiam Juris. illustrarunt cum-alii, tum inprimis viri Cl, Hugo et Schraderus,, alter in sua Juris Romani Historia, alter in peculiari. libello (1). Novam Institutionibus Justi- Bianeis'e, collatione‘ commentariorum Gaji lucem.adsperserunt Klenzius et Böc- kingius, ne alios memorem, qui ad singulos locos commentati sunt. De suppletione denique, et; correclione Codieis Theodosiani praeclare meritus, est Cl. Wenckius in Recognitione quinque priorum librorum Codicis. Theodosiani. Sed, quod mirari licet, nemo dum.datä opera Digestorum libros cum novis fontibus eontulit, licet plurimum Juris Romani studio prodesse debeat: omne conamen expQ- liendi praecelarissimum. illad monumentum.' Et vero qui hoc. suseiperet, ‚eerto seire po- terat, se non oleum operamque perdere, quia novi fontes ‚eorum polissimum auctorum opera continent, quibus plurimum usus sit Tribonianus in colligendis Digestis, Reperlis enim fragmentis Vaticanis, Gaji commentariis accesserunt multa ex Papi- niano, Paulo et Ulpiano excerpta: quorum tanta semper fuit auctoritas, ut Tri- bonianus non poluerit eos negligere, et nullum fere juris caput inveniamus, quod non illorum verbis illustretur: Nimirum Papinianus Quaestionum libris tolum fere Jus eivile complexus esse videlur. Atque, ut Ulpianus ob locorum numerum et gravitatem longe princeps est inter eos, quibus in Edicto restaurando uti possis, et ideirco universi fere Pandectarum corporis quasi fundamentum quoddam praestat, ita Gajum et Paulum illius aedificii praecipuas partes constituere recte dixeris, quorum ille ad insigniores edicti locos commentatus est, hie vero ea edieti capita selegisse videlur, quae subtilioribus quaestionibus ansam praeberent. His {1) Schrader, Was gewiznt die Rönm. Rechtsgeschichte durch Gajus Institutionen? Heidelberg, 1824. 5 2eAıdT = A3 6 JOHANNIS WYBRANDI TROMP His forte rationibus: motus Nobilissimus JCiorum ordo in Academia Zugduno-Batava rogavit disputationem @d2 guatuor priores Digestorum partes, qua investigetur, quibus locis e Codieibus resceriptis nova lux oboria esse videatur. — Quaestio illa, ab altera parte utilitate eximia se mihi commendabat, qua nimirum ad interiorem Pandectarum eognitionem ducerer: ab altera vero parte difficultates ingentes mihi dissimulare non poteram. Intra paucos enim menses dimidia fere Digestorum pars erat sub examen vocanda, Codices rescripli, saepe lacunosi et obsceuri, erant excutiendi ‘et ad Digesta interpretanda applicandi: qua in re iterum cavendum erat, ne aut nimium illis tribucre- tur, aut festinatione plura negligerentur. Vieit tandem me, quid facerem diu dubitantem, cum praemiüi proposili aliqua certe spes, tum magis eliam apta occasio, ita mihi oblata, consilium dudum susceptum sed adhuc neglectum perfieiendi. Jam antea enim constitueram, Juris Romani cognilio- nem aliquando ex ipsis JCtorum placitis haurire, ipsosque disputantes adire; sed opti- mum consilium identidem differebam, operae dificultate et amplitudine deterrilus , donec tandem optato laudis vinculo me obstrietum sentirems Ratio, quam in elaborando argumento secutus sum, est simplieissima, Primum legi et relegi omni mentis intentione novos fontes: tum ad Digesta me contuli, singulaque fragmenta diligenter examinavi, tam ad hisloriam juris, quam ad doctrinam JCtorum attendens. Sed quum mihi, officio rite funciuro, multi interpretes essent consulendi, lemporis angustiae co&@gerunt me plerumque in anliquioribus subsistere, comite adsum- pto Noodtii commentario perpetuo. Et haec quidem praemonenda habui. Qualem enim in singulis locis illustrandis ob- servaverim ralionem, monere nil opus est; praestat hie praefationi finem imponere, et ad ipsas adnotationes accedere, PARS RESPONSIO an QUAESTIONEM JURIDICAM, 7 DIGESTORUM SEU PANDECTARUN. PARS PRIMA. LI-BER Is TITLIT DE JUSTITIA ED JURE, Lex 9. — Gajus libro I. Institurionum, « Omnes populi, qui legibus et moribus reguntur, parlim suo proprio , partım « communi ormnium hominum jure utuntur, Nam quod quisque populus «ipse sibi jus conslituit, id ipsius proprium eivitatis est, vocalurque jus « eivile, quasi jus proprium ipsius civitalis; quod vero naturalis ratio inter ‘« omnes homines constituit, id apud omnes peraeque custoditur, vocaturque « jus gentium , quasi quo jure omnes gentes utuntur.” Ait JCtus, quod quisque populus ipse sibi constituit, id ipsius proprium civitatis esse, votarique jus eivile, quasi jus proprium ipsius eivitatis. Si significare voluit Ga jus, er eivile vocari, quod quisque populus ipse sibi constituit, quodque civitatis proprium ‚ difhicilius est intelleetu, quo consilio addiderit quasi jus proprium ipsius civi- are. Hoc enim jam dietum erat, et ita quidem, ut in eo quaerenda videatur cau- sa, unde jus illud civle appellatum sit. Quae quum ita sint, effeclus sane ipse wicissim ‚cAusae suae causam continere nequit. Praeterea mirum videtur üs, quae jam dieta sunt, subjiei jus a populo sibi constitutum proprium esse civitalis, id quod spon=- 8 JOHANNIS WYBRANDI .TROMP sponte e superioribus sequebatur. Nam qui posset id, quod civitalis proprium est, non esse civile sive proprium ceivibus, quibus ipsa civitas constat. Quid igitur? scripsit Gajus Comm. I, 1...» «quod quisque populus ipse sibi jus constituit, id ipsius « proprium est vocaturque jus eivile, quasi$ jus proprium ipsius eivitalis” i. e, quod quisque populus ipse sibi jus constituit, hoc convenit ejus indoli, moribus atque in- stitutis, iis debet orieinem suam, vocalurque jus eivile, quasi proprium 'socielatis, quae constat ex singulis populi parlibus et vocatur Civifas. — In sequentibus minus recte expunxit compilalor voc. populos post id apud omnes, quo factum est, ut in vulgata editione proxime praecedens subjectum Aomines huc traheretur, contra Gaji mentem. Immo seripsit hie jus gentium esse, quod apud omnes.populos, peraeque eustodilur, TIT. Il DE ORIGINE JURIS ET -OMNIUM MAGISTRATUUM ET SUCCESSIONE PRUDENTUM, 1.2.9.6. — Pomponius Zb. sing. Enchiridü. « Deinde ex his legibus, eodem tempore ferfe acliones compositae sunt, qui= « bus inter se homines disceptarent; quas acliones ne populus, prout vel- « let, institueret, certas sollemnesque esse voluerunt: et appellatur haec « pars juris legis acliones, i. e, legilimae actiones, etc.” Historiae legis aclionum, qualis significatur h. I., magna lux oborla est e Gaji Comm. IV. 11. (1). Primum, quod ad nominis originem attinet, Gajus ait, eas vel ideo sic appellatas fuisse, quod legibus proditae erant (2), vel ideo, quia ipsarum legum verbis accommodatae erant, et ideo immutabiles proinde atque leges observa- bantur. Loquitur Pomponius tantum de actionibus ex XII tabularum legibus com» positis (vid. $.4 sq.), Gajus vero (IV. 24) docet ad novas quoque, quae deinceps Iatae sunt leges, eas fuisse conceptas. Quod ad verborum certitudinem et concipien- dae actionis sollemnitatem, haec teste Gajo adeo stricte observabanlur, ut « eum, qui (1) Ch Zimmern, hist. Jur: Rom. priv. III, 85 sqq, Schrader in libello: Was gewinnt die A. A. Geschichte durch Gajus Inst. (2) Haec explicat Cons. van Hasselt, in Spec. Jurid. inaug. de legis actionibus, Gron. 1823, p- 136,,. quasi legeretur: quod pertinebant ad legitima jura agendi, quod iis continebantur €, g, in- tenliones ex legibus desumtae, proinde quod hae actiones legibus enatae erant, RESPONSIO an QUAESTIONEM JURIDICAM. 9 qui de vitibus suceisis ita egisset, ut in aclione viles nominaret, responsum fuerit rem perdidisse, quia, debuisset arbores:nominare, eo quod lex XII tabularum, ex qua de vitibus suceisis aclio compeleret, generaliter de arboribus suceisis loqueretur.” ._ Denique ex eo, quod ipsa verba, quibus legis aclio concipiebatur, e lege desumta erant, intelligitur, quare tota illa legitimorum verborum conceptio a Pomponio recie diei poluerit Zegifima actio, By a « Deinde, quia difieile plebs convenire coepit, populus certe multo dificilius in « tanta turba hominum, necessitas ipsa curam reipublicae ad Senatum dedu- « zit. lta coepit senalus se interponere et quidquid constiluisset obseryabatur; « idque jus appellabatur senatus consultum.” » Quae ex h, I. manifesta est Pomponii sententia, jam libera republica senatum de jure eivili privato conslituisse, ansam praebuit quaestioni, de qua viri docti per tria secula (1) in utramque parlem disputaverunt, quaeque et nostra aetate, genuinis illis juris Romani fontibus repertis, nondum profligata est. Quiequid autem alü ex histori- corum aliorumque veterum scriptorum testimoniis afferant, mihi locus Gaji (I. 4) tam insignis videtur momenti, ut non possim non cum iis facere, qui libera repb. SCta ad jus privatum pertinentia legis habuisse vigorem statuant, Ipsa Gaji verba sunt: « Se- « natus consullum est, quod senalus jubet atque constituit. Idque legis vicem obtinet, « quamvis fuit quaesitum.” Confirmatur nosira opinio primum ordine, quem Gajus juris species enumerans se- quitur. Nominat enim prius SCta, quam principum constitutiones (2). Ex religuorum autem fontium recensione salis liquet, eum accuratam temporis habuisse rationem. Pri- mum sceilicet in serie locum occupant leges, alterum plebiseita, sequuntur SCta, tum constituliones principum, dein edicta magistratuum, denique responsa prudentum. Non obstat, quod edieta post constitutiones, responsa post edicta memoranlur, quum anle SCtum ad principis Hadriani orationem (5) de edicto perpetuo confirmando factum, edieta non habuerint vim legis perpeluae (4), sed una cum magistratu finito, ex sua natura edictum eiiam omni vi destitutum et quasi exslinclum esset; unde quivis facile in- (1) France. Connanus Sec XVL JCtus Parisiensis in comm, J. C. I. ıa. fautor exslitit ejusdem sententiae, quam postea defendit Bachius, (2) C£. Cl. van Assen, ad Gajum L», “(3) Vid. $. 18. Constit, Tanta. e (4) Utum Hadriani tempore legis vicem acceperint, non constat inter eruditos. B 10 JOHANNIS WYBRANDI TROMP intelligit, quae antea edieta magistratuum edita sunt, juris eivilis scripti fonlem aut spe- ciem diei non posse. Similiter Gajus de JCtorum responsis Hadriani, non Augusti Caesaris respexit constitutionem (Cf. I, 7. ). Alterum argumentum afferunt verba: « idque legis vicem obtinet, guamvis fwit quae- « siüum.” Apud Gajum nostrum, ubicumque de scholarum controversiis agitur, verba quaesitum est frustra quaeres. Aut enim dieit: idque maxime placuit Sabino e£ Cassio; all vero.... idque maxime diversae scholae auctoribus placut (1); aut ita quaestionis mentionem facit : dissentiunt prudentes: nam Sabinus gudem, etc. (2); aut denique alio modo diversas opiniones orationi interponit (3). Penes quos igitur haec est agitata quaestio? Cons. van Loon, qui hunc locum copiose Lraclat (4), quaeslionis originem repetens a Tiberii constitutione de comitiis ad Senalum transferendis, Juris peritos fuisse slatuit, qui quaesiverint; ipsius autem quaestionis causam repelit ex hominum consueta proclivitate ad antiqua instiluta et aversione a rebus noyis. 1llud recte: hoc perperam, ut videtur. Nam eur, nisi erat juris aliqua quaestio, JCti potisimum rerum mutationi se immiscuissent? quum in ab- surdum tendit suspicari, Gajum commentarios suos de jure civili scribentem , mentio- nem fecisse facti (5), quod cum jure nihil habebat commune, Conlroversiam aulem non spectasse jus, quo Tiberius comitia e campo ad palres transtulerit, vel inde col- ligitur, quod hoc non ad privatum sed ad publicum jus pertineret, quod, ut diximus, Gajus in Inslitutionum libris non altingit. j Restat ergo, ut dicamus quaesitum fuisse de auctoritate SCiorum ante Tiberium faclorum: quae quaestio spectans jus civile, quum inter diversas scholas agilala non sit, ad JCtorum, foriasse in judiciis adsidentium, responsa perlinuerit, necesse est (6). Et quoniam hae quaestiones ad usum forensem pertinebant, iis non ficta, quod dispu- talionis causa in scholis fieri poluisset, SCta, sed quae revera exstabant, ansam prae- buerunt. Dubitationem aulem ortam opinor post Tiberii constitulionem, quia ex eo inde lem- pore, potestate senalus admodum aucta, discrimen quoddam ralione juris, quo facta essent, inter SCta antiquiora et recentiora intercedere facile videri poterat. Neque eti- am, (1) Comm. II. 79. (2) II 195. (3). 159, 218, 244. II. 133, 161, 218, EV. 79, 114° (4) In Diss, inaug, , qua: continetur collatio Inst, Justin. cum Gaji Instit Weronae inventis , inde ab initio usque ad locum de manu. Groning. 1823. p- 30. (5) Erat tumultuosa querela de rebus novis conslitutis, non: quaestio 5. juris: controversia. (6) Probant haec innunıera JCtorum fragmenta in Digestis, ubi verba quaesitum est: in fori quaes- tionibus sollemniter adhibentur, Vid. Brissunius in: yı quaesiftum. et quaerere, RESPONSIO and QUAESTIONEM JURIDICAM. 71 am, si reipb. respieimus institula, negari polest, populi solius fuisse ‘jus eondere. Sed postquam plebi propria concedi coeperant jura, ipsaque sua habebat comitia , suosque ‚magistratus, quibus senatus (oplimatium) licentiam poterat coercere, omnis:sponte ımu- tata fuerit juris conslituendi ratio, necesse est. Quod enim antea fuisset iniquum., se=- aatum sua auctoritate jus constituere posse, quo ommnes cives tenerentur, hoc postea plebi non amplius ita metuendum erat,, quum tribuni plebis, (quod plebi damnosum fore censebant, quominus perferretur, vetabant. 'Contra, cui mon intercedebant, id ta- cite probare videbantur et tamquam omnium consensu conslilutum valebat. Longe tamen a legis sanetitate distabat, ‚quod ita sine aliqua legis ferendae forma jussisset Senatus, nec temere dixit Pomponius, quiequid constituisset, observabalur, 6.47. so ı Ihid, « Primus Divus Augustus, ut major juris auctoritas hakeretur,, conslituit « ut ex auclorilate ejus responderent. Et ex illo tempore peli hoe pro be- « neficio coepit. Et ideo optimus princeps Hadrianus, quum ab eo viri « praelorii peterent, ut»sibi liceret respondere , reseripsit its oc non peti, « sed praesiari solere, et ideo, si quis fiducram sul haberet, deleciarı « se: populo ad respondendum.se praepararet.” Locus explicatu est difhicilis, quoniam prima specie inter se repugnant, quae de Augusti et Hadriani conslilulionibus refert JCtus. Conalus est Bilderdijkius imendum tollere, voculam negativam nor ad verbum praesiar: transferendo : quae licet ingeniosa conjectura tamen evilari posse videlur (1). Videamus, quid e Gaji restitutis commentarüs de hoc juris loco innotuerit. Agens de auctoritate responsorum JCiorum, quibus noyisimum locum inter juris scripti par- tes adsignat, mentionem faecit rescripi Hadriani; tacet vero de constitulione Au- gusti. Unde colligo, cum Gajum hanc juris civilis speciem referre ad Hadrianum Imp., tum Augusti constitutionem ejus aetatem non fuisse transgressam, ita ut vere personalia censenda sint, quae jure ‚perilis tribuit, beneficia. Quod si ita est, sublata videlur difficultas, et Pomponii verba sie sunt explicanda: « Primus singulare .llud « respondendi jus JCtis concessit Augustus, uf major juris haberetur auctoritas. « Ex eo aulem tempore (i. e. post Augustum) pefl hoc pro beneficio coepit” (haec Opponuntur superioribus « ut major juris auctoritas haberetur”); « e? @deo Hadria- «MUS, guum ab eo viri praetorü pelerent, ut sibi liceret respondere, rescrıpsü üs, «hoc non peti, sed praestari solere ‚(respectu scilicet aetatis Au gusti, (qua hie .petend: pro (:) Improbavit eam ampl. Fıreits, Vierh. over het gezag der Rom. Begisgel, ‚:p. 182, coll..p. 53. sqq. B2 12 | JOHANNIS WYBRANDI TROMP -_ pro beneficio mos non ita invaluerat; quum solis tantum jure vere peritis respondendi jus tribueretur) , et ideo, si quis fiduciam sul 'haberet, delectari se; populo ad res- « pondendum se praepararet” (quum juris tanlum perilia tanta honoris praemia con- sequi posset. ). Locus male intelleetus in alium errorem induxit interpretes, qui ab Hadriano Au= gusti institutum abrogatum fuisse putant, Immo ex Pomponii Gajique locis ma* nifestum est, Hadrianum illud restituisse (1). Quaesiverunt etiam viri docti, quid juris fuerit, quando discreparent JCtorum senten- tiae. Fieri enim poterat, ut vel ipse Imperator, ex cujus auctoritate respondebatur, litem dirimeret, vel sectarum alterutrius opinio praevaleret (2)., At docet Gajus, si in unam omnium concurrant sententiae, id quod ita sentiunt legis vicem oblinere: sin dissentiunt judici licere, quam yelit sententiam sequi; idque rescripto Hadriani sig- nificari. wnuwernısarrareasan TI I. III DE LEGIBUS SENATUSQUE CONSULTIS ET LONGA GONSUETUDINE. L.9. — Ulpianus Lib.XVI ad Edietum, « Non ambigitur senatum jus facere posse.” Huic etiam loco lucem adspergit Gajus (5), de SCto dicens « idque legis vicem ob- « linet, quamvis fuit quaesitum.” Nısi enim controversum fuisset, vanım esse quod Ulpianus suo tempore dicit non ambig: (4). “ra mmararnsmamnansas TIT. IV DE CONSTITUTIONIBUS PRINCIPUM. L. 1. Prine. — Ulpianus Lib,l. /nstıt. « Quod principi placuit, legis habet vigorem : utpote quum lege regia, quae de « imperio ejus lata est, populus ei et in eum omne suum imperium et po- « testatem conferat.’” Cl. Smallenburg in animadv. ad Schultingii nolas ad Dig. scribit: « nihil me « of- " (1) Ch Cl, van Assen, qui in adnot. ad Gajil.7. «Hoc non tantum”, scribit, « Gaji locus « refellit, sed etiam ipsa Hadriani oratio ad viros praetorios.” (2) Cf, etiam Marcellus in |, 10. pr. D. de inoff. test, (3) Ch Adnot, adl 2,5. de O0, J. (4) Ch Zimmerm. op. |, Pı 77% RESPONSIO an QUAESTIONEM JURIDICAM. 13 « offendit vox conferat, nam tempus presens saepe pro preterito usurpari, nolum est.” Aliorum interpretum hoc ipso, ut videtur, presente tempore ductorum sententia est, imperatoribus sub initia imperii omnia jura, quibus gavisi erant decessores , SCto vel lege fuisse delata (1). Quod idem suadet Gaji locus, qui cum Ulpiani fragmento mire consentit. JCtus enim de prineipis constilulione locutus, « nec umquam ,” inquit « dubitatum est, quin id legis vicem obtineat, quum ipse Imperator per legem imperium « accipiat (2).” Accedit alterum argumentum eandem sententiam confirmans. Nimi» rum ex Gaji commentaris colligendum videtur, hujus aetate nondum eandem auclorita- tem et eflicacitätem prineipum constitutionibus fuisse tributam, ae legibus et SCtis. In loco enim, ubi agitur de perpetuis et temporalibus aetionibus (3) « admonendi sumus” scribit Gajus,”’ eas quidem actiones, quae ex lege senatusyve consulto profieiscunlur, « perpetuo solere praetorem accommodare (4).” Et quum postea (5) de exceplionibus agit, scribit: « petemtoria sunt, quae perpeluo valent, nee evilari possunt, velut quod « metus causa, aut dolo malo, aut quod contra legem senatusve consultum facium « est.” Neutro loco fit mentio constilutionum, et quod plus est, tacile excludi viden- tur; unde suspicari licet imperatorem quodammodo aliüs magistratibus fuisse aequipara- tum, ut adeo una cum ejus morte aliove imperii exitu, ipso jure (6) ejus placita auc- toritate fuerint destituta. Quod si ita est, hujus rei ratio posita videtur in eo, quod nunquam perpetua de imperio lata sit lex, sed singulis imperatoribus lege quadam re- gundi concessa sit! potestas, ita ut decessorum imperium non Conlinuare Successores, sed ipsi identidem novum consliluere censerenlur. (1) Noodt, in orat. de lege Regia et jure sunmi imperantis. Bach. H. J. III 1.1.5. (2) L5. (3) IV. ııo. (4) In Inst. Just. IV. 12. pr. additum est sive ex sacris constitutionibus. (5) IV. ı2r. (6) Non tamen negamus, permulta vel postea fuisse observata et legis vicem in foro relinuisse; argunıento siut constilutiones antiquiorüum principum a Gajo in Instt. Commentarüs laudatae, eaeque, quarum mentio saepe fit in Edidto , v. «ml. 1. 8. 3. D,' de postul., 1. 28. 9. =. D, ex quibus causis !maj. Contra si.prineipis alicujus acta essent rescissa‘, velut Caligulae, legis vigorem relinere non pole- rant, Reliqua , quamdiu in usu esse non desierant, licet ipso jure auctoritate desliluta, sine dubie lezis vicem obtinuerunt, Cf. Gaj. 1, 5. B3 14 JOHANNIS WYBRANDI TROMP KT ee TIT V. DE STATU HOMINDM, L. 11. — Paulus Lib. XVII Responsorum. «a Paulus respondit (1), eum, qui, vivente patre et ignorante de conjnnclio- «ne (2) fillae, conceptus est, licet post mortem avi natus sit, justum fi+ « lium ei, ex quo conceptus est, esse non videri.” Sine palris consensu nuptiae non valent, Generalem illam rezulam tractat Paulus h.l. Quaeritur tamen, an injustae hae nuptiae legitimae fieri potuerint ratihabitione jure Ante-Justinianeo ? Dissentiunt interpretes. Cujacius (3), si sequitur parenlis consensus, ab hoc tantum tempore, non vero a principio justas putat esse nuplias, eamque opinionern defendit Ulpiani verbis in 1. 13, $. 6 ad I. Juliam de adult.: « unde apparet ante « patris consensum nullas nuplias, non marilum, non uxorem intelligi.” In conlrariam senlentiam abüt Marcilius (4), publicam nuptiarum utilitatem et favorem exigere pulans, ut, quo plures sint legilimi liberi, ab inilio justae habeanlur nuptiae, atque hoc eodem niti principio, quod per subsequens matrimonium naturales fierent legitimi. In 1, I, au- lem causam adesse specialem contendil , ad restringenda odia et accusationes. Tiaque haec, uli et religua, quae hue pertinent Dig. et Cod. fragmenta (quae sedulo collegerunt interpretes) litem sub judice relinguunt. Parum enim constat, utrum Const. Justiniani in 1.25. C. de donal, inter virum et ux. jus vetus confirmet, an plane no- vum constiluat (5). At vero deciditur quaestio Pauli responsorum loco, in Valicanorum fragmentorum colleetione seryato. Ponit ibi ($. 103) JCtus hanc quaestionem: « Lucius Titius, « cum esset in patris potestate, absente eo, duxit in matrimonium Septiciam fillamfami- « lias, cujus nomine dotem accepit a patre. Postea supervenit pater, quo praesente.duravit « in diem morlis fili motrimonium. Postmodum decessit Lucius Titius (6). Quaero, « an exeo, quod.non contradixit pater, etiam dolis dationi consensisse videalur, et ideo « ac- (1) Hacc (desunt in vulg. (2) Conditione. Hal. ( 3) Ad pr: I. de Nuptüs. (4) Ad c. |. in comment, Jani a Costa (5) Constitutionis laud. verba ultima sunt: » Sicut et alias ratihabitiones negotiorum gestorum ad illa Teduei tempora oportet, in quibus conttacta sunt, Nec in ceterum 'subtilem divisionem facti vel juris iutroduei posse.” (6) Haee abundare recte monet Cl, de Buchholtz,adh,k RESPONSIO an QUAESTIONEM JURIDICAM. 15 « aclione rei uxoriae filii nomine teneatur ? Respondit, patrem etiam postea nuptüs con» « sentientem et matrimonium filii sui et dotem eflcere.” Ex iis enim verbis erıam dolis dationi consensisse palrem jam praesumi non contradicendo confirmasse id, quod ipso absente actum est, salis liquet ; quod item indicat Pauli Responsum, m OR Amen TIT VL DE HIS QUI SUI VEL ALIENI JURIS SUNT. L.1. — GajusLib.I. Znstitutionum. « De jure personarum alia divisio sequitur,, quod quaedam personae sui juris «sunt, quaedam alieno juri subjectae sunt. Videamus igitur de his, quae « alieno juri subjectae sunt; nam si cognoyerimus, quae istae personae « sunt, simul intelligemus, quae sui juris sunt; dispieiamus itaque de his, « quae in aliena potestate sunt. $. 1. Igitur in potestate sunt servi domi- «norum. Quae quidem potestas juris gentium est; nam apud omnes perae- « que gentes animadyerlere possumus, dominis in seryos vitae necisque po» « testaten fuisse, et quodeunque per seryum acquiritur, id domino acqui- « ritur. (Hal. aceguir’). $.2. Sed hoc tempore nullis hominibus, qui sub « imperio Romano sunt, licet supra modum et sine causa legibus cognita in « servos suos saevire, Nam ex constitulione Divi ( Pi inserit vulg.) An- «tonini, qui sine causa servum suum oceiderit, non minus puniri jubetur , « quam qui alienum servum occiderit. Sed et major asperitas dominorum « ejusdem prineipis conslitulione coercetur, Hune locum Tribonianus ex Gaji Comm, I. $, 48, 50—53 excerpsit, quae ad ejus illustrationemm: faciunt. Primum eonfirmatur vulg. leclio personae in principio: legis. ‚In fl. extr. in editione Haloandrina legitur: « et quodeungue per seryum acquiri- « tur, id domino aeguzri” ; ita ut doceatur, tam comparalionem omnium rerum, quas servus acquirit, quam jus vilae ac necis in servos, esse juris gentium. Nunc aulem ap- paret, Gajum h. I. generalem tradidisse juris eivilis Romanorum regulam de seryo einnia domino acquirente, eumque seripsisse: .... . id domino aeguirıtur (1). Eodem loco ad probandum servitutem esse Juris gentium, illud abhibetur argumentum , | apıd (7) Ck. adnot, Cl, v, Assen ad Gaji, I. 52. 16 JOWHANNIS WYBRANDI TROMP apud omnes peraeque gentes anımadverti posse, dominis in servos vitae necisque potesta- tem /uisse. Apud Gajum, $.52 legitur esse. 'Videtur Tribonianus oblitus fuis- se, sermonem esse de potestate juris gentium, quae si aliquando omnibus in servos suos competit, ejus acvo cerie non obliterata fuit, licet jure eivili eireumscripta fue- rit moribusye invaluerit, ut non amplius exerceretur. Hine sequentia quoque sed hoc tem- pore — saevire vi sua deslilula sunt. Quum enim ea poleslas fa, nec amplius obtinet, intelligitur eam postea: fuisse coarclatam. Minus recte porro in Dig. legitur Dww. Antonin? constitutio (1), quoniam, quo lempore suos commentarios seripsit Gajus, nondum obierat Antoninus (2); quare ipse seripsit sacrafissimi Imperatoris, Observetur posiremo vox punir?, pro qua Gajus habet /ener’, ductus fortasse Ha- driani rescripto, cujus meminit Spartianus in ejus vita c. 13 his verbis: « servos a « dominis oceidi vetuit, eosque damnari per judices jussit, s? digni essen£.'’ Fieri enim polerat, ut.dominus castigandi animo (5) occideret seryum ; quo casu lege omni- no /enefur, sed an puniendus sit a judicis pendet cognitione. —>mo = TASLSSSV TI DE ADOPTIONIBUS ET EMANCIPATIONIEUS ET ALIIS MODIS QUIBUS POTESTAS S0LYITUR, L.2. — GajusLib. I. Zunstitubionum, « Generalis autem adoptio duobus modis fit, aut Prineipis auctorilate aut ma- « gistratus imperio, Principis auctoritate adoplamus eos, qui sui juris sunt; « quae species adoptionis dicitur adrogatio, quia et is, qui adoptat, roga- « tur i. e. interrogalur, an velit eum, quem adoptalurus sit, justum sibi fi- « um esse, et is, qui adoptatur, rogatur an id fieri patialur. Imperio « magistratus adoptamus eos, qui in potestate parentis sunt, sive primum « gradum liberorum obtineant, qualis est filius, filia, sive inferiorem, qua- « lis est nepos, neptis, pronepos, proneptis, $. 4. Illud utriusque adoptionis « commune est, quod etii, qui generare non possunt, quales sunt spadones, adoptare possunt: (casiral. autem non possunt addit Hal. )” A Locus desumplus est ex Gaji I. $. 98 sqq., quae sedulo conferri merentur.— Videa- mus prius de adoptione in specie sic dicla. ; n (x) Appellatio Divi decepit Noodtium, Obss. II. 5. ‚ (3) Scio equidem in comm. II. $. 195. legi Divi Pi Antonini : sed hoc non tanti est , ut statuendum sit @aji commentarios confectos essesub imperioM arciAntonini, Vid, adnot, nostra ad, ı. de hered. petit (3) Peculiariter ea de re cayit Constantinus M, if RESPONSIO an QUAESTIONEM JURIDICAM. 17 In $. 98 verbis imperio magistratus additur velut! praetoris, quod eo factum sil con- silio, ul JCtus significaverit magistratus majores, quibus jurisdietionem celebrare sua actate lieebat. Quum autem veleres istas adoptionum ambages, quae per tres emancipationes et’ « manum feminae quidem non adroganlur,,”” tum ralione aetalis; « Pupilli autea quıdem. «non poterant adıogari;. nunc autem possunt ex constitutione Divi.Antonini Pii.” Ubi? apud populum; nam de alia arrogatione non logwitur. Atqui foeminae non sunt eoınitiorum parlicipes; ergo non magis possunt impuberes foeminae, quam puberes adrogari. Quia igitur JCtorum tempore arrogatio per rescriptum prineipis nondum nec consuetu- dine nec lege introducta reperitur, contra vero ubique docelur, arrogationem fieri apud populum, unde sequitur, mulieres arrogari non potuisse, quod ipsum expresse ab Ul- piano afirmatur: — non est, quod dubitemus in laud. hujus tituli fragmentis ea, quae _ de arrogatione per rescriplum principis leguntur, jus novum esse et Triboniano de- beri (1) ) Atque ipsa legum verba idem suaderent , deficienlibus aliis argumentis. In 1. 20 in- venitur: « sed etsi d& pupillo Zoguitur, tamen hoc et in pupilla obseryandum est.” Quis autem Zoguiur? Tribonianus, ni fallor, cogitabat: elsi Marcellus de pupillo /o- quitur , hoe tamen etiam in pupillo obseryandum esse, quoniam sua aetate eliam foemi- nae poterant arrogari. Lex 21 autem petita est.ex Gaji libıo sing, ARegularum. At eane estregula, quam/continent verba: « nam et foeminae per rescriplum prineipis adro- « gari possunt ?’” At vero cerlissime scripsit Gajus: foeminae apud populum adoptark. non possunt ; idque quum tolus erat in exponendo placito moribus introducto, quodque latissime patebat: civilia oficia ad mulieres non pertinere (2): inde enim sequebalur eos comiliorum non esse participes, ideoque adrogari non posse, EL. 32. 6. L, ibid. — Papinianus |. 31. Quaestionum « Imperator Antoninus rescripsit, privignum suum tutori adoptäre permit- « tendum.’” Lege Attica prohiberi tutorem pupilli matrem ducere, animadyertit Schulting. in notis ad h. . Idem tamen nostra lege doceri, recle negat, Vitrieus enim: tutor dari polerat privigno post nuptias contractas, si v. c. prior tutor, quem slatim post patris mortem 'acceperat pupillus, ante ejus pubertatem decesserat. Praeterea ex l.2. C. de prohib. nupt. ab Alexandro Severo demum tale malıimonium eoncessum esse appa- ret., Merito igitur suspieari licet, tales nuptias. JCtorum tempore fori interpretalione pro le-- (\ ) Concedit Cl, van Assen I. ]. legem aı. D. de Adopt. ad noyum jus interpretatione accommo- dalum esse, (2). L.L 8. 1, D. ad. SCtum V:ellej, C3 a2 JOHANNIS WYBRANDI TROMP legitimis haberi coepisse, quia forensis illa disputatio multis, ut notum est, Eonstitntio- bus viam munivit. Et hane suspicionem eonfirmant Vaticana fragmenta $. 109, ubi te- gitue: « Paulus respondif, pupillorum matrem uxorem ducere lutoribus interdietum a non esse, etc.” TIT. VII DE DIVISIONE RERUM ET QUALITATE, L. 1. prince. — Gajus L.II, Institutionum. %e.. . Divini juris sunt, veluli res sacrae et religiosae. Sanctae quoque res— quodammodo divini juris sunt, „.. . .'” Haloander omisit voculam velut.. Et profecto mirum videlur auctorem legis om- nes rerum divini juris enumerare species, eumdemque nihilominus ita scribere, quasi non nisi unam et alleram exempli gratia commemoraret, Apparet autem e Gaji ll. 3, hie nullam adesse interpolationem, sed ita scripsisse JCtum, quia initio duas lantum exposuit species divini juris, de quibus postquam separatim tractaverat, deinde transiit ad res sanctas (1). Ceterum ad h. 1. Ch, Gaji comm. II. $.2 sq., S—1A, LIBER Il DIET. DV. DE IN JUS VOCANDO, 1.22. $.l. — Gajusl. I. ad legem Xil tab. « Qui in jus vocatus est, duobus casibus dimiltendus est: si quis ejus personam « defendit et si, dum in jus venitur, de re transactum fuerit.” In jus vocatus dimittitur, si quis eum defendit, sive ut ipsum XII tabularum fragmen- tum audits se ensie£ qui in jJus vocalum vindici. Cl. (1) Frequentia snnt in Digestis similis festinationis vestigia, quae probant compilatores Minus, uam par erat, curasse ea, quac yel receperant yel omiserant, RESPONSIO an QUAESTIONEM JURIDICAM, 23 Cl. Hauboldus in Epierisi Antiqg. Rom. Heineccii ad L. IV. tit. 4 $. 12, « ex Gaji Comm. IV.21. jam discimus”, inquit, « vindicem non tam ad in jus vocalionem , quam ad eam legis actionem, quae per manus injectionem fiebat , pertinuisse ; siquidem non lieuit judicato manum sibi depellere et pro se lege agere, sed vindex dandus fuit,, qui pro judicato causam ageret: quo non dato, ille domum ducebatur ab actore et vinciebatur.”’” Huic viri Cl. sententiae obstare mihi videtur locus ejusdem JCti, IV. 46: caelerae quoque formulae, quae sub titulo de in jus vocando propositae sunt, in fac= tum conceptae sunt, veluti adyersus eum, qui ix” jus vocafus neque venerit, neque vindicem dederit. His confirmatur, quod in Pandectarum fragmento universe de in jus vocatione dieitur, et apparet Gothofredum locum illum XII tabularum (ı) recte retulisse ad tabulam de in jus vocando; quum contra Hauboldus laudatis Gaji ver- bis motus fragmentum illud ad tabulam, quae Gothofredo est de rebus credilis, referat (2). L. 24, ibid. — Ulpianus1.V. ad Zdietum, « In eum, qui.adversus ea ‚fecerit, quinquaginta aureorum (ex Aoc edicto ins, « vulg.) judieium datur.”” . Tria hoc titulo explicantur edieti capita. Primo vetuit praetor, certas personas in Jus vocari (5): altero permiltit certas quasdam in jus vocari, veniä impetralä (4): tertio poenam in eum statuit, qui adversus ea fecerit. Huc pertinet Ulpiani locus, cujus mens aperta est. Sed moyet me Gajus, ut cre- dam in Edicto non poenam L aureorum fuisse conslitulam, sed eam definitam fuisse sestertiorum summa (5). Servayit enim Gajus IV- 46 nobis formulam, qua utitur pa- tronus contra libertum, qui illum contra edictum praetoris in jus vocat, his verbis con- ecplam: « Mecuporatores sunto ; si paret illum patronum ab illo liberto contra edielum « illius praetoris in jus vocatum esse, recuperalores illum liberlum: illi patrono ses- « tertium millia condemnanto ; si non paret, absolvunto.” TIT. Tt) Quum fragmenti verba laud. tantum nituntur Jac. Gothofredi conjecturz ir corrupto' Cic. Topic. a loco, dubitavit Dirksenus, Zwölf-Tafel Versuche, p. 122. m. et 157. de ejus fide, simi- lis tamen argumenti legem in XII tabulis fuisse , probabile fit e. 1 1. Dig, (2) Alium ordineın observat ipse Hauboldus in tabulis disponendis, Vid. ejus Epitome Inst. Juris Rom. priv. hist. dogmat. novae edit, prodromus,, p. ı3r, Baia o..et aa, & (4) L. 4. ibid, (5) Simile exemplum est in $.3, Insts de success. libert., ubi ipse Justinianus Atetur sestertia translata esse in aureos, 24 JOHANNIS WYBRANDI TROMP TIT.XT SI QUIS CAUTIONIBUS IN JUDICIO SISTENDI CAUSA FACTIS NON OBTEMPERAVERIT, Rationem, ex qua in Dig. vadımontum non reperitur et pro vadimonium obire et deserere scriptum sit caufiones in judicio sistendi. causa facere el iis non obiempe- rare, inde repetendum putat Schultingius (i), quod cautionem illam non solis va- dibus, verum etiam jurejurando (2) ac nuda promissione praestari posse, poslea inya- luerite Infirmatur vero haec doeli viri opinio Gaji auctoritate, qui hune locum trac- tans (Comm. IV. 183 sgqq-) « fiunt autem” seribit « vadimonia quibusdam ex causis pura «ji. e. sine salisdatione ; quibusdam cum satisdaltione, quibusdam jure jurando , quibus- « dam recuperaloribus suppositis, id est ut, qui non sleleril, is prolinus a recuperalori- « bus in summam vadımonii condemnetur.'’ Polior videlur eorum sententia, qui caufionem judicio sistl! et vadımonrum nihil dif- ferre statuant (5). Nam licet e Gaji IV. 184 colligimus vadimonium faciendum fuisse , postquam aliquis in jus vocalus erat, quando eo die negolio finis non esset impositus, constat tamen ex pluribus Ciceronis aliorumque auctorum testimonis, et ex ipso Gajo (1V. 46 « qui in jus vocatus, neque venerit, neque vindicem dederit”’) vadimo- hium idem esse, ac cautionem judicio sisti. Et si quis miratur, quod a Gajo memo- relur eliam vadımonium recuperatoribus suppositis, talisque cautio omittalur in Di- gestis, cogitet ille Justinianum immutasse [methodum procedendi in causis civilibusy ejusque aetate ignotos fuisse recuperalores (4). L. 4. 8.5. exit. — TUlp. ib, 74 ad Ddietums «se. . Nam et Julianus scribit, si judicio sistendi causa pluris, quam sta- tutum est, per iguorantiam promissum fuerit, exceptionem dari debere, ete. Ex praecedenti adnotatione, collato Gajo IV. 186. intelligitur, Julianum verbis si! — pluris, quam stalulum es! significare (5) summam sesterlium quinquaginta , ul- tra quam caulionem fieri non licebat (6). - TIT, («) Enarr. Pand. h. t. |. r. (2) Vid. tit, Dig. 8. L. II; (3) Voorda, de vadimonio II, 3). Zimmerm,, op. l. III. p. 340, Dissentit Heffter, ad - Gajil.l. (4) Aliter rem explicat van Hasseit, Diss. 1 I. 5,3, 19 N® ı%. (5) Cujac, Obss. X, ı0, (6) Heffter, Obss, c, 26. pı 117 RESPONSIO an QUAESTIONEM JURIDICAM. 25 weg TıT. X1V DE PACTIS, 1.48, — Gajusl. ll ad 1. XN tabularum. «In traditionibus rerum quodcumque pactum sit, id valere manifestissimum est.’” Praeeunte Jac, Gothofredo (1), communi fere omnium interpretum sententia , Gajus h. 1. versatur in explicando XII tabularum fragmento , quod servatur apud Fes- tum: «Si nexum faciei mancipiumque, uti lingua nuncupassit, ila jus esto.”” (2): Hine conjecerunt, Tribonianum, sublatis a Justiniano rerum maneipi et nec mancipi, item nexus, mancipii et traditionis differentiis, detraxisse verba, quibns jure Xu 'tabularum res abalienandi modos significavisset JCtus, ita ut alii ?n mancipationi- bus vel tradıtionıbus rerum scripsisse, mancipationum solummodo mentionem fecisse Gajum censuerint alii; illam, sententiam tuetur Schultingius .l., hane vero G.o- thofredus proplerea, quod ipsa lex XII tabularum de mancipationibus tantum ea- verit. } Duplex igitur quaestio ar est agenda, 1° quid ipsa lege fuerit cautum, et 2° quid ad legem explicandam scripserit Gajus. Ütraque illustratur fragmento quodam ex Pauli Manualium libro II, quod exstat in $. 50. Vat. Fragm.. Quaeritur ibi, an in mancipatione vel in jure cessione ususfructus deduci possit ex tempore vel ad tempus, ex conditione vel ad conditionem? Dissentiunt JCti; Paulus talem conditionem adjici posse ait, quia ei mancipationem et in jure cessionem lex KII labularum confir= mat (5). Ex hoc igitur loco patet, quod adhuc erat ignotum, in XII tabulis non tan- tum de mancipatione, sed et de in jure cessione cautum fuisse, (Quod cum ita sit, conjicere licet, Gajum de utroque hoc solemni transferundi modo locutum fuisse, et hanc ob causam Tribonianum in Zraditionibus plurali numero restiluisse. TIT. &ı) Anim, 3. C. c. 145 et ad 1, XII, tab, p» 100 et 210: (2) Fuisse etiam, qui 1, 48 explicarent de. mutuo, colligo ex Same verbis in $. 10. enarrat. h. t. “ (3) CH de Buchholtz ad h. l., qui difficlliorem hanc de a deducendo et Iransferendo doctrinam bene explicare videtur. D 26 : JOHANNIS WYBRANDI TROMP warum TIT. XV. DE TRANSACTIONIBUS, Inscriptio 1.13. — Aemilius Macer, libro I ad legem vicesimam hereditatum (1)s Fuerunt, qui legem ullam de vicesima hereditatum conditam fuisse in dubium vocave- rint (2), immo negare ausi sin. Aemilium Macrum libros II non de lege vicesima hereditatum, sed de legibus vicesimae scripsisse eontendentes, quas scilicet publicanis - dicerent hujus vestigalis locatores (3). Aliorum contra est sententia, legem Augusti tempore latam esse de vicesima hereditatum, legem Juliam vicesimariam dietam, eamque esse, ad quam laudatus auctor commenlalus est. Nune vero ex Gaji commentariis hoc habemus compertum, exstilisse legem vicesi- mam hereditatum. Mentio ejus fit III. 125., ubi sic legitur: « e£ adhuc lege vice- sima hereditatum cavetur, ul ad eas satisdaliones, quae ex ea. lege proponunlur „ lex Cornelia (qua definitur summa, ultra quam obligari nequit sponsor aut fidepro- missor) non pertineat” (4). Ex simili igitur legis appellatione, et praeterea ex caulione legis de obligationibus accessoriis a Gajo memorata, constat, revera legem talem exsti- tisse, nihilque adeo’obstare, quominus laudatorum ex Digestis fragmenlorum inscriplio= nes genuinae habeantur. LIBER IIk TIT Il DE HIS, QUI NOTANTUR- INFAMIA, L.l. — Julianus lib. I. ad Edictum.. « Praetoris verba dicunt: Infamia notatur — — — — — — qui eam, qas «in (1) Cff. inscriptiones ]. 37. de relig, 1. 7 qui test. fac., 1.68. ad legem Falc. et 1. 154 de V.S (=) Vid. scriptores a Smallenb,. citati in n, 2. ad I. 12. h. t.; Ev. Otto in praef. Thes. I. p. 15., Wieling. Zect. J. C. UI. 32. — Inscriptiones corruptas habuerunt Gronovius, de Sestertüs, L. Be p. 218; Bach, Hist, Jur. ed. 6a, p. 322, et Cl. Smallenburg. (3) Vid, Wieling,L.1 (4) Hoc novum; duo alia legis capita exposuit Wieling, op. I, p. 260. segg. RESPONSIO ad QUAESTIONEM JURIDICAM. 27 «in potestate ejus esset, genero mortuo, 'quum 'eum 'mortuum esse seiret‘, « imtra id tempus, quo elugere virum moris est, anlequam virum elugeret, « in matrimonium collocaverit: eamve sciens quis uxorem duxerit, non jussu « ejus, in cujus polestate est: et qui eum, quem in potestate haberet (Hal. « habet), eam, de qua supra comprehensnm est, uxorem ducere passus « fuerit? quive suo nomine, non jussu ejus, in cujus potestate esset (Hal, « est), ejusve nomine, quem quamve in potestate haberet (Hal. habet), « bina sponsalia binasve nüuptias in eodem tempore constitutas habuerit.’ Adhibuit hanc edicti partem etiam collector Fragm. Vatic., sub titulo de eognitor.- Bus eb procuratoribus, $. 320 sq.. quae ad ällustrationem lam ipsius Edieti, quam fragmentorum ediclum explicantium conferri merentur. Inscriptionem legis laud. jam dudum corruptam judicarunt Viri docli ‚ quia nusquam Julsiani libri ad Eaietum eitantur,. Seripsit libros Digestorum, ex quibus mulla qui» dem in Pandectas Justinianeas fragmenta translata sunt, sed non solent verba Edieti inde peli, etiamsi Julianus ordinem edicti perpetui in suo opere seculus fuerit, illud» que illustraverit. Malo remedium afferre eupientes alüi alias ‘conjecturas protulerunt; de quibus dicere nil attinet. Hoc unum videndum, an Tribonianus ex eodem fonte hauserit, quem Vatic. fragm. compilator adiit; tunc enim lex nostra Pauli libris ad Edictum foret 1ri» buenda (1). Sed obstant 1. 1.5, 7, 9, 12 et 14h. t., ex quarum inscriptionibus pa- tet Paulum non libro primo, sed libro guinto demum de infamia notatis ‚egisse. Praeterea in $. 320 Fr. Vat. de eo, qui eodem tempore bina' sponsalia, binasve nuptias eonstitutas habuit (2) mentio non fit, nec invenitur ibi prior edicti pars; unde suspi- cor Paulum hujus Edicti partem tantum illustrasse, nee in libris suis totum retulisse verborum contextum. Atque in universum Paulus non tam integros ad Edictum: com- mentarios interpretum more scripsisse videtur, quam quidem selegisse locos, qui subti- lioribus ansam darent quaestionibus, easque breviter et coneinne exposuisse; quod facile apparel comparanti: Pauli fragmenta ad Edietum cum Ulpiani, Gajique fragmen, tis eJusdem argumenti. Atque haec sufficiant de inscriptione legis, quibus res quidem non definitur , novaque luce illustratur, sed tamen evincitur pro Juliani nomine Pauli nomen non: esse sub- stituendum. Jam videamus, 'quatenus ipsi Edicto lucem afferant Vat. Fragm.' Ait Praetor: gu sam, guae in polestate ejus essel, genero mortuo, guum eum morluum esse scirety .; \ is { 14 ED -:B9 Bu“ { i . log we (1) Ch Buchholz in’Exe. T. a) Vid. Ultima’ pars legis citatae, ‚07 D2 28 JOHANNIS WYBRANDI TROMP intra id tempus, quo elugere virum moris est, anleguam virum elugeret , in malri= montum collocaverit. Olim luetus tempus erat X mensium; post constitutionem Gra- tiani, Valentiniani et Theodosii (in 1.2. C. Just. de sec. nupt.) annuum, Hinc Jac. Gothofredus ad I. 1. C. Theod, de sec. nupt. pro decem mensibus in edicto Tribonianum reposuisse fempus intra quod virum elugere moris est censuit ; cujus opinio refellitur iis, quae leguntur in Fragm. Vat, $. 320, Quae praecedunt non plane conveniunt utroque loco. Pro eo, quod in 1. I. est, gu: eam, quae in potestate ejus essel, Fragm. Vat. habent gui eam, guam, in poteslate habet, quod ipsum in Edieto quoque scriptum fuisse puto, Ex laudatis enim verbis guz' eam ‚"quam in potestale habet , junctis seqq. eamve seiens uxorem duzxerit, apparet, non tantum patrem, qui collocat fillam, quae maritum non eluxit, sed etiam virum, qui talem feminam uxorem ducit, infamia notari. Unum igitur est objectum mulier, quod, cum ad utrumque subjectum patrem et marilum secundum aeque pertineret, eliam talibus verbis significare voluit Tribonianus, ut nec initio mulieris mentio so- lius patris respectu facta viderelur, nec in fine solius marili secundi: quamobrem ab utroque mulieris personam sejunxit, pro gu? eam, quam in poteslale habet seribens qui eam, quae in potestale ejus essel, et in locum illorum eamve sciens uxorem du- xerit reponens eamve sciens quis uxorem duzxerit, Pergit praelor: eamye sciens quis ‚uxorem duxerit, non jussu ejus, in cujus potes- tate est. Postrema desunt in Cod. Vatic., unde fostasse quis putet ea a Triboniano « esse adjecta. Sed obstat 1.11. $. 4 h.t., ubi Ulpianus seribit: exeusatur, qui jussu « ejus, in cujus potestale erat, duxerit, et ipse, qui passus est ducere, notalur, Utrum- « que recte, etc.” unde patet hoc plaeitum ipsi praetori, non JCtorum interpretationi esse tribuendum. Alioquin enim solent nomina auetorum ceitare JCti, aut saltem addere ita usu vel interpretatione inualuisse, nisi tamen ipsi primi sententiam proferant. — Rursus mirum videri debet in Vat. Fragm. e media periodo haee: majoris momenti verba fuisse deleta, maxime quum pateat ex. 12. h. t., ipsum Paulum ea.non intacta praeteriisse, Quid igitur statuendum ? Res fortasse ita explieari potest: Post edieti verba, quae modo: illustrare conali sumus, in Fragm, Wat. praetor ita pergit: « ( eamve sciens « uxorem duxerit ) ei qui eum, quem in potestate haberet, earum quam uxorem .du- «.cere passus fuerit, quae virum, parentem, liberosve suos, ull mos est, non elu- «zerit, quae (quaeve l.}, cum in parentis sui, polestate non esset, etc.” Quum igitur h. locum, initio excepto (e/ gu — haberet) ob causam mox excitandam, in Di- gesta :recipere noluit compilator, et lamen discrimen, quod ratione ’poenae irrogandae intercederet, utrum quis jussu palris, an sua sponle 'conlra 'edietum fecisset, non com- memorari non potuerit, videtur Tribonianus ea, quae de patria potestate hic legıua= tur, al priorem edicti partem retulisse,, ideogue scripsisse , ut nung legiturs ( Ter- RESPONSIO ap QUAESTIONEM JURIDICAM. 29 “"Tertio loco illum infamia notari ait praetor « qui eum, quem in potestate haberet, « eam de qua supra comprehensum est, uxorem ducere passus fuerit' Hic multa omissa esse probant ea, quae modo ex Edicto retulimus: e?/ gu eum, quem in potes- late haberet, earum guam uxorem ducere passus Juerit, quae virum, parentem, liberosve suos, ul! mos est, non eluxeri. Causa, cur parentum liberorumque luctus inentionem suppresserit Juris architectus, eadem est, ob quam I. 23. h. t. interpolaverit, cujus haec ‚sunt verba: « Parentes et liberi utriusque sexus, nec non «et ceteri agnali et cognali secundum pielatis raltionem ei animi patientiam, prout « quisque voluerit, lugendi sunt; qui autem eos non eluxit, non notatur infamia. "” Eam legem Triboniani manum redolere jam obseryavit Cujacius (1), molus auc- toritate loci, qui est in- Pauli Sent. Rec. I, 21, 13: « Parentes et filii majores sex. « annis anno lugeri possunt, minores mense, marilus decem mensibus et cognati proxi- « mioris gradus octo; qui contra fecerit, infamium numero habetur.” In eandem sen- tentiam descenderunt Noodtius ad h. t, et Schultingius Enarr. $. 4., qui recte observarunt, Papinianum in l. ult. h. t., cum dicat « exheredatum quoque Ali- «um luctum .habere patris memoriae, placuit, etc,” confirmare laudata Pauli verba. Praeterea non pulo, si non notaretur infamia ea, quae parentes liberos, cognatosve lugere neglexerat, Ulpianum in libro VIII ad Edictum, de his qui notantur infamia disputantem , monuisse de meris pietalis ofhieiis. Denique definito temporis spatio pietas non includilur, quod tamen in 1. 23, ut nunc est, expresse docetur: « qui autem eos «non eluxzit , non notatur infamia.” Zlugere enim est lugere (2) ad finem sive ad lemporis lege praescripli exitum. Quibus rationibus ductus nullus dubito, quin verba secundum pretatis rationem et anımi patientiam, prout quisgue voluerif et parlicu- lam zon in l. 23 a ’l’riboniano inserta esse statuam, et in 1, 25 h. t. infamiae mentio- mem esse suppressam, Nec potuit Ulpianus scribere principium legis 11 h. t.: Zibero- rum autem et parentum luctus impedimento nuptüs non est. Nam si is, qui filium Passus fuerit ducere uxorem, quae parentes liberosve non eluxit, infamia notatur ($. 320, Fr. Vat.) : nonne multo magis ipsa mulier, quae nupsit, punienda est? " Postremo ex ultimis Edicti verbis in $. laud.: « guae, cum in parentis sul potestate «mon,essel viro morluo, cum eum morluum esse sciref, intra id tempus, quo elu= «gere virum moris est, nupserit” apparet, Noodtium recte conjecisse, ejusmodi partem ediei in I. 1. h. t. esse omissam , quum x L 11.3. h.t.etl.15.C.h.t. constaret, idem Justiniani aevo adhuc viguisse. ‚ Profliganda restat duplex haec quaestio, an etiam mulieres secundum praetoris edic- , tum lugendae sint, et; an viri, ad lugendum teneantur. (1) Obss. XXI, ı2. (2) « Lugere est abstinere a conviyiis, ornamentis, purpura et alba veste,”. Paul, Sent.I, a1, s4 D3 Quod. 3” JOHANNIS WYBRANDI .TROMP T Quod ad mulieres, in 1. 23. 1, Ulpianus loquitur de ıparentibus et liberis wZ/riusgue sexus. Sed quum constat locum illum ita interpolatum esse, ul,non amplius de jure, quod obtinet, sed de moribus et pietatis ofhciis sermo fiat, quae non minus ralione mar tris, qnam patris, fillae quam filii obseryanda sunt, ambigi nequit, quin si Ulpianmuy singulari numero usus fuerit, Tribonianus amplexus sit utrumque sexum,. Ergo hie locus est dubiae auctoritalis, —. Legi 25 I,, ubi tam matrem quam patrem lugendam esse ab exheredato legimus, quia haec minus immutata est, specialiter ratione habita quaes- tionis propositae fides esset habenda, nisi congruentia illa cum Pauli verbis supra lau- datis incuriae polius, quam consilio Triboniani tribuenda esset; qua faclum sit, ut illa zdemque et in matre juris est inseruerit, parum cogitans, de quo jure agere- tnr, sive potius, ob oculos habens luctum illum voluntarium, quo neglecto edicti ta+ men poena suo tempore non irrogabatur, — Quominus autem statuamus mulieres lugen- das fuisse, aliquid facere videtur Paulus, Rec. Sent. $. 13 l., quum dicat: paren- tes et filii majores sex annis anno lugeri possunt ; filias cerie exclusas hinc colli« geres. ) Dubium vero tollitur, Vat. Fr. $. 321, quam adscribam: « Parentem, inquit (scı « Praetor). Hic omnes accipe utriusque sexus; nam lugendi eos mulieribus moris est. « Quamquam Papinianus libro II Quaestionum etiam a liberis virilis sexus Jugendos « esse dieat; quod nescio ubi legerit (1). ‚Sed quatenus extendatur parentum appellatio , «non est definitum apud quemquam, Itaque erunt lugendi etiam ex feminino sexu paren« «tes. Liberos similiter «ceipere debemus et nepotes et deinceps ulteriores exemplo pa- « rentium.”” Paulus igilur utrumque sexum lugendum esse ait. Sed addita ratio « nam lugendi « eos mulieribus moris est’’ non magni est momenli, quia tanlum quod fieri solebat ,. non vero quod juris, ne quod usu quidem comprobatum est, docet. Itaque ea scrip» sisse videtür cum, ut suam significaret sententiam, tum imprimis, ut hac opportunitate: alteram quaestionem moveret, an eliam viri lugere deberent, quae erat Papiniani sententia. Hac quaestione obiter memorata , redit ad priorem, ad quam affırmando res- pondet, verbis; « gualfenus extendaltur parentum appellatio, non est definitum apud quem- (1) Haec verba non sunt negligenda, quum exemplum afferant, JCtos recentiores, quamvis, magis magisque a summi juris rigore recederent, et aequitati plus tribuerent, non tamen de plano sustu- lisse, quod legitime coustitutum aut diuturnis utenlium moribus comprobatum er«t, Atque huic eo- rum eleganti antiquitatis studio tribuendum sit, multa instituta e. g. adrogationem solemniter cele- brandam , mancipationem, manumissionis ritus, alia, tamdiu in Imperio Romano viguisse, etiamsi mworibus populi non amplius apta essent, RESPONSIO ın QUAESTIONEM JURIDICANM. sr equemquam (1). Itaque erunt lugendi etiam' ex feminino sexu Parentes” quia‘ scilicet vocabulum parens natura sua tam matrem , quam patrem denotat, Transittum ad liberos, quos « similiter ‚” inquit,'« accipere debemus et nepotes et deinceps ulteriores, exemplo parentium ,' i. e. (2) si nulla additur restriclio, et liberorum fit mentio, tam filiog quam filias, et in nepotibus tam masculos, quam neptes, et sic deimceps ulteriores ac- eipere debemus exemplo parentum, Dixerit forsitan quis, duram esse hanc explicatio- ‚nem, quia tolies apud JCtos legitur, &deros non tantum primi, sed etiam ulterioris gra- dus continere personas (3). Verum face Paulum voluisse (quod plane praecedenli- bus convenit) una voce fÄilios et filias, altera secundi descendentium gradus personas complecti, an ita potuisset alia adhibere nomina, quam liberos et nepotes? Ex ls, quae disputavimus, sequitur ad priorem quaestionem ita respondendum esse, ut dica- mus utriusque sexus personas tam adscendenles, quam descendentes ‚„ ex mente Edicti lu-- geri debuisse, Ad alteram quaestionem, an viri quoque lugere debuerint, transeo, Paulus in 1. 9, h, t. « uxores”, ait, « virz lugere 202 compelluntur.” Papinianus in 1, 25 « exhere- « datum quoque flium luctum habere palris memoriae placuif.” Idem Paulus I. L Sent. Rec. postquam parentes , liberos , maritum, eognatosque lugendos esse dixit, ad- dit: « gu contra fecerit infamium numero habetur.” Quorum locorum summa videtur indicare , id juris: fuisse, ut vir praeter uxorem omnes reliquos, parentes, liberos, cog- natos lugeret. Sed obstant Vatic. Fragm. $.321, ubi Paulus testatur: « Eugendi pa- « renles mulieribus moris est. Quamquam Papinianus libro I quaestionum etiam « 2 liberis virilis sexus lugendos esse dicat; quod nescio ubi legerit.” Fuit igitur Papi- nianus primus, qui novam hac de re prolulit sententiam, quam eliam recepisse in Dig. compilatores, conjicio ex inscriplione legis 25. h. t., ad quem ipsum locum Pau- 1us respicere videlur: Ex additis autem verbis: « quod nescio ubi legerit” statucre licet , tempore horum JCtorum adhuc viguisse jus vetus, a praetore introductum,, Ziberos vi- rilis sexus parentes non lugere, ..Alia quaestionis pars, an pafer teneatur liberos suos lugere, solvitur edicti verbis in $. 320. Fr. Vat., ubi praetor agit de femina, quae virum, parentes, Üiberosgue non eluxit, infamiä notanda. Quapropter ex silentio de virili sexu efhicimus, patrem ne li- heros quidem suos lugere debuisse. pr (2) Secundum Buchholtzii interpretationem, JCtus h. 1. agit de gradibus adseendentium, et igitur verba, quae Proxime sequuntur, ex ejus opinione supervacua sunt, Perperam: nam Paulus {quod putat B.) quaestionem, an voce parentis etiam femininus sexns Contineretur, certe non ab- kolvit-hoc levissimo argumento: zam lugendi eos mulieribus moris est, (2) Sec. Buchh. his yerbis igitur de gradibus descendentium agitur, (3) Vid, lociceitati apud Buchhı ad h, 5 ehe © » JOHANNIS WYBRANDI TROMP Atque, ut ‘'hune locum plane absolvamus, illustrabimus laud. Pauli fragmentum ex Rec. Sent. Conferri cum eo meretur ]. 11. $. 8. h. t., ubi sub finem legitur: « s7 quis « (alii: sd gua) ergo, post hujusmodi exitum mariti, nuptum se collocaverit, infamia « notabitur.’” _Eodem perlinent haec edicti verba, quae $. 320 laudantur: « quae — « viro morluo, cum eum morlunm esse sciret, intra id tempus, quo elugere virum mo= «ris est, nupserit etc.” Quum igitur praetor de sola uxore non lugente cavit, in promptu est dicere in l. 1. Dig. voculam gxzös, personam tantum significantem, positam esse pro speciali gu@, idque eo magis, quod cuiyis notum est viros se nuplum collocare non poluisse (1). Quae quum ita sint, quid obstat, quominus apud Paulum, gu: contra fecerit, et mox qui luget, de solis feminis dici statuamus, equidem non video. Quamvis igitur viri, neglecto a muliere iuctu, variis modis in Edicti poenam inci« dere potuerint, ipsi tamen olim ex mente edicti lugere non tenebantur, [san TESTER ' DE PROCURATORIBUS, Pluribus hujus tituli locis Iucem afferunt reperti jam genuini juris ante-Justinianei fontes, quibus exponitur doctrina de. cognitoribus et procuraloribus, quae antea ex Pauli sententiis, Codice Theodosiano et Pandectis Justinianeis, aliisque qui- busdam monumentis, parum aceurate hauriri poterat. In universo enim juris Justinia- nei corpore cogn:toris nomen non legilur, cui, sublalis tune temporis omnibus procu- rutores inter et cognitores differentiis, procuraior.s nomen substiluerunt compilatores. Nee tamen subito eognitores sustulit Justinianus, sed differentiae illae ex diversa ju- ris eivilis et genlium indole natae paulatim, jam ipsorum JCtorum tempore, evanescere coeperunt. Atque haece causa est, cur nec codex Theodosianusad veram hujus in- stituti naluram cognoscendam, atque Digestorum fragmenta illustranda, sufieiat, Pau- lus denique in op. laud. locum leviter attingit, ut potius conjecturis ansam praebuisse , quam universum argumenlum explicuisse, dicendus sit, Ex Gaji autem commentariis, atque ex JCtorum et-Constitutionum fragmentis e Co- dice Vaticano prolatis, tanta hic locus inerementa cepit , ut singula fere cognitorum in Digestis non satis obliterata vestigia agnosci haud magni laboris sit. Per (1) Bene obseryat Noodtius ad h. t., acquiescendum esse in lectione Cod. Florentini. RESPONSIO an QUAESTIONEM JURIDICAM. 33 Pertinent huc: L.1. — Ulpianus Lib. 9. ad Edictum. « Procurator est, qui aliena negotia mandatu domini administrat, $. I. Pro- « eurator autem vel omnium rerum vel unius rei esse potest, constitutus vel « coram vel per nuntium vel per epistolam: quamvis quidam, ut Pompo- «nius libro XXIV seribit, non putent unius !rei mandatum suscipientem , « procuratorem esse, etc. $. 2. Usus autem procuratoris perquam necessa - « rius:est. etc. $. 3, Dari autem procurator et absens potest.” Hujus fragmenti prineipum, quamvis definitio illa Ulpiani etiam tiempore recie se habebat, tamen vel aliunde huc translatum, vel ab ipso Triboniano profeetum puto. Nam quum in eodem edicti capite (1) de cognitore et de procürätore egerit praetor,, eliam JGti utrumque ita conjunzerunt, ut prius exponerent, quae cognitori propria .es- sent, deinde. cum illo compararent procuralorem (2). Eandem rationem tenuisse Ul- pianum arguunt, quae sequuntur $. 1. « Procurator aufem vel omnium rerum yel uni- « us rei esse potest, etc.”” Nam cognitor ad litem tantum dabatur, nusquam certe ejus nisi ad defendendum vel agendum constituti mentio fit; et non per-nuntium aut episto- lam, sed ceıtis verbis in litem coram adversario substituebatur (3). Scio equidem ale- na negotia mandato, domin! administrare, aeque alienum esse a cognitoris munere, sed’ si Ulpianushaec discriminis indicandi causa initio seripsisset, illud aufem in al- tera periodo locum habere non posset (4). Tribonianus autem eo consilio princi- pium scripsisse arbitror, ut deleto omni cognitoris vestigio sequentes $f. generalem illam definitionem explicare viderentur. Ejusdem legis $. 32m interpolatam esse credo, quia procuratorem eliam absentem dari posse jam significaverat JCtus, dicens « vel coram vel per nuntium. vel per epistolam’’ conslituitur. Est autem haec nova discriminis nota a cognitore, cujus constitutio legi- limis actibus accensetur (5), in quibus praesentia imprimis requiri solebat. Praeterea mire consentiunt Pauli verba in I. seg. « dummodo certum sit, qui datus intelligitur Ei et 1) Vid, Fragm. Vat. 8. 323, unde patet in Edicto primum ‘de ‘cognitoribas: ‘ cautum fuisse, (2) Vid: Fragm, Vat, Gajus IV, 82 sqq. ‘Paulus, Sent,'L 2 et 3, ' Cod, Theod, h, t. «(3) Gajus IV, 83. ei Voc. autem. h. l. ut plerumgue', 'habere ''vim adversativam vel hinc er quod in & x Fe est , quod procuratori cum cognitore\.commune: fuerit. (5) Patet hoc vel ex formula apud Gajum IV. 83. Adde Fragm. Vat, 8. 329, ubi ‘docetur cogni« toris constilutionem non recipere conditionen: coll, 1.77 D. de R. J. { E 34 JOHANNIS WYBRANDI TROMP « et is raum habuerit” cum Gaji IV. 83. « nec interest praesens an absens detur ; sed « si absens datus fuerit, .cognitor ita erit si cognoverıt et susceperit oficium cogni« « toris.'” L.5. — Ulpianus libro 7 ad Edictum, « Praesens habetur et qui in hortis est.” L. 6. —- Paulus libro 6 ad Edietum. « Et qui in foro, et qui in urbe 'et in continentibus aedificiis.” L. . — Ulpianus libro 7. ad Edietum. « Et ideo procurator ejus praesenti esse videlur.'” Praesentis procurator pro cognitore haberi placuit (1), eo effectu, ut satisdatio judi- catum solvi cessaret, et causa cognila ipsi domino et in dominum judicati actio utilis competeret (2). Hinc opus erat accurata praesentis definitione. L.8.$.3 —- Ulpianus.libro 7. ad Edictum. « Procuratorem ad litem suscipiendam datum, pro quo consentiente dos « minus judicatum solvi exposuit, praelor ait, judıcium accipere co= « gam.' (5). Etiam hoc loco cognitoris mentio suppressa videtur (4). Is enim, quocum agitur, siquidem_ alieno nomine interveniat aliquis, omnimodo quidem satisdare debet, quia ne» mo alienae rei sine satisdalione defensor idoneus intelligitur. Sed si cum cognilore agar tur, dominus satisdare jubetur; si vero cum proocuratore ipse procurator (5). Quae sa- (1) Fr. Vat. $. 331. (2) Cf. adnot, nostra ad 1. 37 sq. h. t, (3) C£. 1,15. pr. et 46 pr. h, t, — Caeterum jus recentius, ad quod compilator laudata Edieti ver- ba accommodavit, copiose exposuit Theophilus IV, ı1. $ 4. « &&carı de ro desmöry x. Te A, (4) Prudens dico videri cognitoris mentio suppressa, Nam est res dubia. Nimirum quia cognitor ipse numquam satisdabat (Gaj. IV. 99, roı ) ejus consensu hac in re non erat opus, si dominus cau= tionem praestare volebat. Quum vero procurator regulariter (si sciliceet a regula dabatur exceptio , quam equidem in fontium silentio non probo) ipse cautionem daret (Ga’j. IV. soı), hujus consensu opus erat, quando ipse dominus satisdare vellet. Sed potius ‚cognitor consentiens hic dietus fuerit , qui officium suscepit, (5) Gaj. IV, zon RESPONSIO ap QUAESTIONEM JURIDICAM. 35 satisdalio,; teste Paulo in $. 317. Fr. Vat.,: ‚adeo necessaria est, ut eam remitti non posse , eliamsi 'apud acta prucurator constiluatur ‚. Divus Serverus constituerit, quum alias tali.modo conslitulus procurator: cognitoris loc6 .erat. (1). L. 27. $. 1. ext. — DUlpianusl. 9, ad Edietum. « Et licet procuratori commissa sit stipulatio, tamen domino erit danda utilis « ex stipulatu actio, directa penitus tollenda.’” L.28. — Idem I. 1. Disputationum « Si procurator mers judicatum solvi satis acceperit, mihi ex stipulatu actio « utilis est, sicut judicati aclio mihi indulgetur. . oe. . . . Per contrarium « si procurator meus judicatum solvi satis dederit, in me ex stipulatu actio 6 « non datur.’” - Hie locus diligentius a nobis explicandus erit, propterea maxime, quia de judicati aclione perversam sententiam protulisse videtur Buchholtzıus, quum seribit in Exc. HI. nota 76 extr. ad Fragm. Vat.: « Procuratore interveniente praetor jus civile ita ad- «juvit, ut domini jus naturale, actione judicati ei denegata, prorsus inutile redderet; «lite vero a cognitore contestata actionem utilem domino dedit , civili cognitoris jure «'heglecto.’" Illud fortasse recte: hoc secus, Contrarium tradit Paulus in $. 317. Fr. Vat.: «Cognitore interveniente, judicati aclio domino vel in dominum datur. Non « alias enim cognitor reperietur, vel ei actioni subjicietur, quam si in rem suam cogni- «tor factus sit.” Ex his enim liquet jure civili proprie nullam cognitori in eumve da- tam füisse aclionem. Et .licet placuisset, ut aliquando ipse cognitor actione judicati agere: posset, necessario tamen eadem,. atque. verus dominus, uti debuisset actione di- recia scilicet, quia ut Gajus IV. 97. seribit, quum certis et quasi solemnibus verbis in loeum: domini substituatur, merito domini loco habetur i. e., si locum recte intelligo, eognitor et dominus tamquam una eademque spectantur persona, ita ut cognitor nihil, Quasi persona a domino diversa, sed omnia ut ipse dominus faciat, quoniam scilicet eognitori dominus ‚inesse- fingilur. Igitur ratione adversarii plane eadem persona‘'erat «ognitor et dominus, Constabat tamen ea. persona ex, duobus hominibus, alter causae döminus, alter cognitor; quorum ille satisdabat (2); quapropter ei quoque, non ejus vieaio; et in eum judicati actio dabatur. Et quum cognitoris munus non extra judi- ei . ei= Say win Fr. & 317. ef. tit. J. de satisd, 2 3 And - Fr. 317.: Gaj IV, ıor, . j DR, b CE .q E2 36 JOHANNIS WYBRANDI TROMP cium se extendebat, actio ei in eumve dari non poterat, nisi in rem suam dalus esset; tune enim non tantum vicarius in judicio, sed etiam ante causam in litem deductam , causae dominus erat, ipseque; salisdare cogebalur: ipsi proindej et in ipsum judicati quo- que actio erat danda. Longe aliter Buchholtzius op. I. p. 342. sq. Gaji verba interpretatur, quorum sensum, me judice, minime asseculus est. Sic ille: « Praesentia illa domini coram ad- « versario illud spectabat, ut licet cognitor inlerveniret, ille tamen pro vero domino ha- « beretur, et propterea judicati actio ei et in eum daretur. Quamvis enim propterea « quod omnia cognitor ipse per se agebat, judicati actio diree/a quidem cognitori et « in cognitorem competeret, tamen ulilis actio, directa penitus sublata, statim domino « el in dominum dabatur.” Gaji igitur loco male intellecto duetus, contendit jure ci- vili actionem cognitori et in eum compelere, et propterea etiam in $. 331 guamvıs pro quoniam legere jubet. Conaltur aulem suam scnten.iam defendere ex 1. 7. C. Theod, h. t ; qui locus nihil probat. In priore enim conslitutionis parte agilur non de judicati actione, sed de causa in litem deducta, nondum vero judicata, si cognitor vel procu- rator forte decedat , /Zransferenda in ipsum causae dominum, non in eorum heredes, In altera parte jubetur, ut, si cognitor vel praesentis procurator vincat vel vincatur, 202 cognitori et procuratori vel in eos, sed domino et in eum detur judicati actio, Quae parum aut nihil ad quaestionem praesentem faciunt; neque enim ex verbis laudatis pa» tet, actionem cognitori inque eum antea fuisse datam secundum instiluti naluram , sed indicant tantum jus, quod oblinuit ante hanc constitutionem, quo tempore, sublatis jam plerisque eogniloris et procuratoris differentiis, non mirum hac quoque in re ‚eos fuisse adsimilatos, ul, perinde ac procurator et dominus semper in judicio sejuncti fue- rant, sie tractu temporis’ cognitor quoque et dominus pro diversis personis haberi eve» perint, ıdeoque cognitori ad exemplum procuratoris actionem judicati dari invaluerit. Alter locus, ad quem provocat, est laud. $5317, ubi plane contrarium doceri modo vidimus. Sponte ex hac Buchholtzii sententia, cognitori competere direetam judicati actio» nem, sequilur haec, domino utilem esse dandam, quam dupliei argumento munire studet. Primum (Exec. III. 'n. 49) affert verba $. 317: «ex edicto perpetuo judicate actionem procuralori et in procuratorem competere et hinc, ait, concludi licet edic- « tum quoque causam fuisse, ex qua cognitore interveniente judicati actio utilis domino «et in dominum daretur.” Est haec conclusio admodum inepta: qui enim ad rei origi- nem adscendere possumus, nisi prius constet rem ipsam exstitisse: quod erat proban- dum. Et licet praetor multa introduxerit nova, jus tamen honorarium est viva vox jur ris eivilis. — Alterum argumentum petit ex I. 79. D. de verb. obl., non majoris illud momenti, quum ibi agitur de praesentis procuralore. Nam /alsum est, quod yir doct. p. 34% RESPONSIO an QUAESTIONEM JURIDICAM. 37 'p- 349 extr. scribit, locos plerosque, qui de praesentis procuratore verba faciunt, ita intelligendos esse ac si cognitoris nomen legamus. Docent quidem Vat. Fragm. pluribus locis JCtorum aetate procuratorem praesentis distinetum fuisse a procuratore absentis, “illumque cognitori esse adsimilatum; sed: jure Justinianeo nulla supererat differen- 'tia inter procuratorem praesentis et absentis, ut nulla ratio excogitari possit , quare pro cognitore Tribonianus scribere maluisset procuratorem absentls, quam simpli- ‘citer procuratorem.‘ Contra‘ fragmentorum -Vaticanorum cum Pandectis :collatio docet,, nullum fere intercedere deserimen inter praesentis procuratorem tempore Pandectarum,, et procuratorem Iustinianeum. Hoc igitur mihi persuasum habeo jure antiguo neque cognitori neque in eum'datam fuisse, aut dari poluisse judicati actionem, atque adeo domino, interveniente cogni- tore, non utilem, sed direectam competiisse. Quod ad procuratorem attinet, de eo ita Paulus $. 317: « interveniente: procura» « tore, judicati actio ex edicto perpetuo ipsi et in ipsım, non domino vel in dominum « competit.” quod etiam non expresse monitum vel ex iis colligi possit, quae modo di- xit JCtus « quum procurator defensurus intervenit, non deminus, sed procurator judiea- lum solvi satisdare compellitur.”” Sed quid juris in procuratore praesentis videamus, « Quoniam praesentis procurator pro cognitore haberi placuit, domino causa cognita et in eum dabitur actio,” ibid. |. 331. ‘Haec autem, aclio, quae non ex Jure eivili ve- nit (ı ), non directa erat, sed utilis. i Redeo ad 1. 28. 1., quaesiturus, utrum Ulpianus verbis sieut judicati actio mihk indulgetur tantum ad praesentis procuratorem respexerit , an vero significare voluerit, domino semper utilem actionem dandam esse, etiamsi absens procuratorem constiluerit, neque postea lıti adfuerit. Fieri potest (quod equidem non eredo) jam Ulpiani aetate in foro receptum fuisse, ut regulariter haec actio utilis domino et in dominum daretur. Sic censet Buchholt- zius (2). Sed argumentum, quod petit ex 1. 27. h. t. admilti non potest, quoniam ibi.de singulari causa, ktis fransferendae agitur, quae translatio quum, etiam post in- terpositas stipulationes fieri possit , adjungitur quaestio de actionibus ex stipulatu ortis. Erat enim paulo ante in eadem lege dietum, si procurator satis accepit et in dominum judieium transfert, verius esse et ex slipulatu actionem in dominum transferri. Quum aulem ipso jure haee actio competeret stipulanti, subvenit in hac causa speciali praetor do- Ci) Jus civile tunc tantum domino tribuit judicati actionem, si cogn'torem in litem constituit $.1317 ), quia tunc ipse agere fingitnr (Gaj.IV. 97.) (2) In adnot. ad $. 331. causa cognita, E3 38 \ JOHANNIS WYBRANDI DRONDP A ‚domino utili ex stipulatu danda , directa (ex 'stipulatu) penilus. Tollenda, ‚ne alioquin iniquissimum sit promittentem duabus actionibus teneris ;; Diserlius etiam sententiae Buchholtzianae obstat..$. 317.: Fr Vat, « interveniente « procuratore, judicati actio ipsi et in,ipsum, non: domino et, in» dominum datur.”’ ‚Si- militer in $. 331. sqs hoc docelur, vero procuratore accurate distineto ab eo, qui pro cognitore habelur. « Quoniam praesentis ‚procuralorem pro. cognitore placuit haberi, « domino causa cognita dabilur,, ‚et. in eum, -judicati actio.” 832 « Procurator absen- «Eis, qui pro domino vinculum obligationis suscepit, onus ejus frusira recusat: et « ideo nec judicali actio post condemnatum procuratorem in dominum dalur, aul,pro- « euratori, qui vicit, denegatur.” , Equidem non video, quomodo diserlius JCtus expri- mere potuisset, aclionem judicali semper procuratori absentis competere aut in eum dan» dam esse, si condemnatus sit. At Buchholtzius putat se vidisse, qua ralione haec cum 1. 28, h. t. convenirent. Audi pulchram ejus argumentationem:: « Quia condem- « nali procuratoris menlio fit, de rei procuratore agi hoc loco constat, At, si actoris « procurator intervenit, domino utilis aclio datur ex judicato, fr. 28. D. h. t.” _Quis non sentit eodem jure diei posse, quia procuratoris, qui vieit mentio. fit, de actoris procuratore h. l. agi constat; igitur ete. Sed inde non sequitur. non eliam, de rei pro- curatore eodem loco agi: immo diserte procurator qui vieit opponitur condemnato. . Evidenter igitur $. 332 docelur, tam absentis procuratori quam in eum judicati ac- tionem dari; utilem vero aclionem domino competentem hic 'frustira quaeres, quam ei denegatam fuisse, collata $. 331 non temere dicas.. Hine persuasum mihi est Pauli et Ulpiani tempore (uterque sub Severo. vixit) utilem judicati actionem tanlum do- mino, qui praesens procuratorem in litem constituit, datam fuisse, et. verba legis 28 h, ts jus Ulpiano recenlius continere, L. 30. — Paulus |. I. Sententiarum. « Actoris procurator, non in rem suam datus, propter impensas, quas'in litem « fecit, potest desiderare, ut sibi ex indicatione salisfiat , si dominus'litis « solvendo non sit (1). Procuratoris in rem suam dati, nec apud Gajum, nec in Fragm. Vatic.; mentio fit, quare in dubium yocari licet, an non hoc etiam loco JCtus de cognitore egerit. Im- pri- (1) ch 1.33 & 5,1. 4a. $. 2 et reliqua hujus tituli fragmenta nbi de procuratore in rem suäm dato agiture Add. 1. 24. pr. D, de minor, 1. 3, $. 5. de in rem’ verso, s ul(e®) RESPONSIO ın QUAESTIONEM JURIDICAM. 39 ‚primis ‘hoc euädere‘ videtur Fr. Vat. $, 260 (1), ubi de filio emancipalo, eui pater pe- culium non ademerit, dieitur: « debitores ‘convenire 'non potest, neque lites pecuwniae « prosequi, si’non’sit'in rem suam cognitor datus.”: Sienim Pauli ( cui tribuendum videtur fragmentum laudatum (2)) tempore procurator in rem 'suam 'dari Jam coepisset, «scripsisset JCtus in rem 'suam cognitor vel procurator datus, sicuti aliquoties hae per- sonae conjunctae inveniuntur (3). L. 39. 7. — Ulpianus 1.9. ad Bdictum, —. « Item ait, si suspectus tutor postuletur , defensorem ejus oportere eliam de rato «eavere, ne reversus ille velit retractare quod actum est. Sed non facile « per procuralorem quis suspectus accusabilur, quoniam famae causa est: « nisi constet ei a lutore mandatum nominalim: aut si, eliam absente tuto- « re, quasi non defenderetur, praetor erat cogniturus.”? Hie loeus repetitur Fr. Vat. $. 340, ubi pro famae causa est ‚famosa causa. Pos- irema aut sö — cogniturus ibi desideranlur. 1.43. $.1. — Idem I. I. —— « Cum quaeretur, an alieui procuralorem (Hal. ins. eum) habere liceat, in» « spiciendum erit, an non prohibeatur procuralorem dare: quia hoc edictum « prohibitorium est.” Quod ex h. 1. colligitur (4) praetoris edicto cautum fuisse de his, qui procuratorem: dare prohibentur, id egregie confirmant Vat. Fr. $. 322. sq. In $. 322 legitur: « Verba « autem Edicti haec sunt: alieno nomine item per alios agendi potestatem. non faciam «in his causis, in quibus ne dent Cognitorem, neve dentur edictum comprehendit.?” Et in seq. $. « duo edicta (i. e. duo edicti capita) his verbis praetor repelit, cognitoe «rium (5) unum, quod pertinet ad eos, qui dantur.’” Post haec quaedam exciderunt, quie (2) Cogritor in rem suam commemoratur quoque $. 317 et 339. Lacunam in hac $o ita supplevit Blume, ut procuratoris in rem suam dati mentio accederet : quo jure hoc fecerit, equidem non. video. ; (2) Vid. Buchholtz, op. laud. Exc, I. p. 303. (3). «17.61. C. Theod. h, t. (4) Vid. Schulting. Enarr, h. 48.4 (5) De hoc edieto wid, Gajus IV. 134, 40 JOHANNIS WYBRANDI TROMP quibus egerit JCtus, de iis, qui dant cognitores (1), sive de edieto prohibitorio (2), cujus mentio fit in l. 43. l. Quum autem ex ultimis $. 323 verbis; « ut qui prohiben- «tur vel dare vel dari cognilores, iidem et procuratores dare darive arceantur”. appa- reat, suppletorio edicto (5) id quod cognitorio et prohibitorio cautum fuerat (de cog- nitoribus, ad. procuratores protulisse praetorem ; statuere licet in Pand, fragmento pro, curatoris nomen esse suppositum cognilort, L.67. — Papinianus Il. II. Responsorum, « Procurator, qui pro evictione praediorum, quae vendidit, fidem suam ad- « strinxit, eisi negotia agere (4) desierit, obligationis tamen onere praeto- « Tis auxilio non levabitur (relevabıtur Fr. Vat,); nam procurator, qui « pro domino vinculum obligationis suscepit, onus ejus frustra recusat.'’ Integra hujus loci verba exhibent Vat, Fr. $. 328 et 332. — "Altera 1. 1. pars nam procurator — recusat, quae dubitalionis tollendae gratia ad- dita est, nullam sanam continet decidendi ralionem; nam eadem quaestio, quae prio- ribus legis verbis inest, aegqne in posterioribus potest ‚moveri. Sed nec ipsum JCtum haec eo consilio scripsisse, ex laud. fragm. constat. Nimirum agit JCtus in $. 331 sq. de discrimine, quod ratione judicati actionis est in- ter procuratorem, quem pro cognitore haberi placuit, et procuratorem absentis, Illo in item constitulo,, ad exemplum cognitoris domino et in dominum causa cognita judi- cati actio datur, « procurator vero absentis” ita pergit Papinianus, « qui pro do- « mino vineulum obligalionis suscepit, onus ejus frustra recusal, et ideo.nec judicati « actio posi condemnatum procuratorem in dominum datur, aut procuratori /qui vieit « denegatur.’’ Argumento sit hie Iocus non omnes rationes suspectas JCtis vitio esse vertendas, sed saepius tribuendas esse compilatorum incuriae, quamquam incautius censet Buchholtz. ad h. I. omnes, quae in Digestis adsunt, malas decidendi rationes compilatoribus esse adjudicandas, TIT. {ı) Hoc apparet ex segg. « ut qui prohibentur vel dare vel duri, eice (2)TIta recte Buchholtz ad h. I. Sed perperam citat 1. ı. $.9. D. de postul. Agitur enim ibi_de terlia specie personarum , quae postulare prohibentur, Cf. 8, ı. ibid. ! (3) Hoc respicere videtur Ulpianus in 1. ıg. $. 2. D, de probat, et praesumpt. (4) Ita Flor.: reliqui lihri et editt, gerere. Vid, omnino Brenckmannusadh.l. RESPONSIO sn QUAESTIONEM JURIDICAM. 4l TOT DV. QOUD CUJUSCUNQUE UNIVERSITATIS NOMINE VEL CONTRA EAM AGATUR. L. 6. $. ul. — Paulus lib. 9. ad Edietum. €. 0... Actor itaque iste procuratoris partibus fungitur, et judicati aclio ei « ex edieto non datur, nisi in rem suam datus sit et conslitui ei potest. Ex « iisdem causis mutandi actoris potestas erit, ex quibus eliam procurato- [Cal ERCHERETE RN Pi 2 Ex hujus legis $. 1 videmus, actorem hac in re a procuratore distare, quod non nudo mandalo (1), sed solemni universitatis decreto munus agendi ipsi injungatur, ' Alterum discrimen obseryat Paulus $. 3 ibid., quum : seribit: « actor universitalis, si agat, « compellitur etiam defendere ; 202 ‚aulem compellitur de rato cavere” (2). Cum his docis comparantes Fr. Vat. $. 335 conjieimus,:actorem: universitatis generaliter cognitori aequiparatum 'fuisse. ' Saepe enim ibi cum cognitore comparalur (3 ); procuratoris con- ‚ira: vesligium in mutilato. illo loco non apparet. In singulari tamen causa, si de de- ereto, dubitabatur, exceptioni locus fuisse videtur: tune cerie actorem pro. procuratore habitum fuisse colligo ex 1. 6. $..3 h. t., quandoquidem de rato cautionem interponen- Jam putat Pıaulus. Cf. „Vat. Fr. $. 317: Ob ‚eas rationes laud.'gum: sic’ restitui debere opinor: « actor' itaque. iste cognitoris « partibüs fungitür (4) 25. ssex quibus eliam cognitoris.’”’ Decretum igitur univer- sitalis eandem fere vim \obtinuit , alque praesentia domini (5) cognitorem constiluentis, Atque hanc nostram 'conjecturam quodammodo confirmat 1. 10 h. t. his verbis:. « quam- « vis servo. polius eivitatis caveri.debeat,”” Si enim actor pro procuralore magis habere- tur,.etiam ‚ipsicavendum essei (6). Postremo obiter moneo , ultima verba legis 10 continere speciem, qua adsimilatur ac- tor praesenlis procuratori' (7). ir dc LI- (t)L.r.$.ı.D, de procurat, (2) CA. $.333..Fr, Vat, la) NE: SIcu£ in\cognitore;,; tum ‚quibus..et cognitor apud.Buchholtz, P+ 289. (4) Quae Sequuntur cum gognitoris natura’ conyeniunt, vid, $. 317. extr, (5) Ch Gajus IY, 83, (6) Er. Nat.;8. 317. „(3).C6, Er. Vat, $. 331, F 42 JOHANNIS WYBRANDI TROMP LIBER I% I 3 U A DE DOLO MALO, 2.18 9.4 — Paulus lb. 11 ad Zdietum. « Dolo cujus effectum est, ut lis temporibus legitimis transactis pereat, Treb = «tius ait de dolo dandum judieium. 0...” Quae fuerint legitima ista tempora ante reperios Gaji commentarios non constabat, unde interpretes conjecturis indulgentes in diversissimas abierunt sententias. Cujaci- us (1) ea de peremptione actionis redhibitoriae vel quanti minoris accepit. Verum hune bene refutavit Ant. Faber (2), aliud esse Zifem perire, aliud amittere actio» nem docens. Bijnkershoekius (5) legitimum tempus id significare putat, quod ma- gistratibus ex jure veteri praestitutum fuit. Wybo(4) ea accepit de tempore, quod ma- gistratus in addictione prioris judicis praestituit. Sic alii alias, maximam partem temere- wvolatas interpretationes effuderunt. Cerliorem multo viam ingressus est laud, Faber, dum ipsis legis verbis inhaerens scribit legitimum tempus fuisse, quo lites civiles et eri» minales finirentur, quod cogitabat Paukus monens, lite mortua nullam esse rem (5). Ulterius progressus est Brissonius (6) conjiciens, Zege Julia judieiaria certum illud tempus praesceriptum esse, intra quod judicia judicis sententia finienda essent.. Horum präesertim duumyirorum opiniones ad verum prope aceedunt; sed. aceuratam rei noli- tiam debemus Gajo (7), ex quo, legis Juliae caput illud explicante, simul diser;- men inter judicia legitima eaque, quae imperio continentur innotuit, quaeque utriusque speciei propria sint, apparet, Qua judiciorum: diversitate ignota fieri non potuit, ut aliunde colligeretur legitimum. illud tempus ad legitima judieia referendum esse, Ipsa JCti verba adscribam,. quibus quaestioni salisfiat: « Legilima sunt judicia, quae in urbe- Ro» (1} Ad pr. I. de perp. et temp. act, et Obss. IX, 24. (a) Ration, ad h. I, - (3) Obss. J. R, VII. 23. ad 1. 32 D: de judieus, (4) In Tiribonianus ademblematibus Triboniani Kberatus ad l: 32. I, Opinionis:suae praesidium- petit el.a. 6,2. D; de judie, (5) L. 2, jud. solyi, (6) De Verb, Sign, v, Zegitimum tempuss (7) W. 104, 5q, RESPONSIO an QUAESTIONEM JURIDICAM. 43 Roma, vel intra primum urbis Romae milliarium, inter omnes cives Romanos sub uno judice accipiuntur, eaque.lege Julia judiciaria, nisi in anno et sex mensibus judicata fuerint, exspirant; ei hoc est, quod yulgo dieitur: lege Julia litem anno et sex men- sibus mori.'’ TIT. IX, NAUTÄE, CAUPONES, ETC. 1.3.91 — UlpianusL.14 ad Edietum. « Ait Praetor: nis? restituen?, in eos judicium dabo. Ex hoc edicto in fac- « tum aclio proficiscitur. Sed an sit necessaria, videndum: quia agi eivili « actione ex hac causa poterit . ... » . . in locato conducto culpa, in de- « posito dolus duntaxat praestatur. Et hoc edieto omnimodo qui recepit « tenelur, eliamsi sine culpa’ res periif yel damnum datum est. „.o...” Praeterguam quod hac actione praetoria eatenus actoris commodis prospieitur, ut a reo ne lantillum quidem vitium impune committi possit, animadverfendüm est, alia eti- am ralione actionem in faclum expedire aetorir Nam hujus actionis formula ila conci- pitur, ut demonstrationem et condemnationem tantum reeipiat (1). :Im:actionis vero ci- vilis formula, quae in jus concipiebatur, insuper erat juris civilis intentio (2). Ex qua diversa utriusque formulae concipiendae ratione diversus quoque erat utriusque aclionis effeetus. Plus enim intendere periculosum est, teste Gajo IV. 53, quia rem perdit ac- tor, nec a praetore in integrum restituitur. At si in condemnatione plus positum sit, quam oportet, actoris quidem periculum nullum est, ib. $.57: et si in demonstratione plus aut minus positum est, nihil in judicium deducitur et idee res in integro manet $. 53. Unde sequitur, eum, qui in faclum aclione experilur, plus petendo causae suae non nocere, (1) Gaj. W. 46, (2) Ibid, 45 et 47. 5 4A ! JOHANNIS WYBRANDIL TROMP NIE GG IT DIGG I GT GI GIGS SI ISIS II II HIST DIGESTORUHM SEU PANDECTARUN. PARS SECUND_\& LIBER Vv TIT:l DE JUDICIIS, L. 32. extuv — Ulpianus LI, de oficio consulis. « Ita tamen, ut legitimum tempus non excedat.” C£. adnotatio nostra ad 1. 18. $. 4 de dolo malo. L. 38. extn — Licinius Rufinus lıbro IV Regularum. « Si autem .per in rem aclionem legatum petetur, etiam ibi peti debet, ubi « res est.” Gaji tempore rei sitae forum nondum exstitisse arguunt 1]. 1. $. 1 et l. 3 pr. D, de alienat. jud. mut. c. « ilaque si alterius provinciae hominem, aut potenliorem nobis op- posuerit adversarium, tenebitur; — quia, etiamsi cum eo, qui alterius provinciae sıt, experiar, in illius provincia experiri debeo etc.” An vero jam Lieinii Rufini sive Alexandri Severi (1) tempore, ut ralione rei sitae forum quoque sortiri posset reus, constitutum vel usu receptum fuerit, dubitare li- (2) Vid, Haubold in tab. Chronol. p. 193, RESPONSIO an: QUAESTIONEM JURIDICAM. 45 licet, quum plures loei contrarium;probare videantur, Antiquissima' constitulio, quae huc perlinet , reperitur in ]. un. C, Just. v6 de hered, agatur, his verbis: ubi autem do- « micilium ‚habet qui convenitur, vel si ibi, ubi res hereditariae sitae sunt, degit, he- « reditatis erit controversia terminanda.’”" A weteri quidem jure paulo recessisse' viden- tur hac constitutione Impp. Valerianus et Galienus, sed novum jus)de foro rei si- tae, quale poslea.obtinuit, ab: illis introductum non est. Permiltitur enim tum demum agere eo, loco, ‚quo res. sunt, si reus zbi. degi; unde colligendum est in liligantium commodum ibi Acium fuisse domicilium rei. Aliud exstat in, Vat..Fr. $. 326 rescriptum Diocletiani et Constantini (ı), quo in universum prohibetur ibi agi, ubi res liligiosae sitae sunt.. Impp. sie rescribunt Aur. Agemachae: « Äctor rei forum, ‚sive in rem sive in personam sit actio, sequitur (2). « Unde perspicis non ejusdem provineiae praesidem adeundum, ubi res, de quibus agitur, « sitae sunt , sed in qua is, qui possidet, sedes ac domicilium habet.” Ex quibus appa= ret, Diocletiano regnanle integrum: viguisse jus vetus. Quod igitur in 1. 1. 38 legi- tur, nisi singulare quid in petendo legato obtinuerit, non Liecinio Rufino tribuen- dum, sed a Valentiniano et Theodosio demum introductum ex constitutione, quae est in l. 3 C, Just. wöi in rem aclio, a Triboniano huc translatum esse videtur. TIT. IIl DE HEREDITATIS PETITIONE, L.3..— Gajusl.VI. ad Zdiei. provinciale. «* » +.» Novo jure fiunt heredes omnes, qui ex SCtis, aut ex conslitutioni- « bus ad hereditatem vocantur.” Ab intestato defertur hereditas aut vetere jure aut novo: illo ex lege XII tabul. suis et agnatis et gentilibus, item patronis eorumque liberis; hoc ex conslitutionibus et SCtis, Orphitiano scil. et Tertulliano, quorum illud factum est M. Antonino etı Commodo Impp, (5); de hujus aetate non constat. Justinianus’Div? Hadriani temporibus illud faclum esse refert (4); sed quia sub illo imperatore nullus in fastis’ | 0Cc- - (1) Datum A° 293, adeoque 32 annis post'coustitutionem modo laud., quae est A® a61. ‚( 2) Hactenus reseriptum exstat in 1, 3. C. Just. ubi in rem actio. {3) Ch. Bach. IL, 2,2, 10, (4) 8, 2. I. de SCto Tert, F3 46 JOHANNIS WYBRANDI TROMP ocuuerit Tertulläus consul, contraque sub Antonino Tertullus et Sacerdos 0085; a. p. C. 153 memorantur, suspicalus est Cujacius (1), quem sequuntur alü (2), im illa $. Inst. significari Antoninum Pium,, qui a patre adoptivo Hadriani nomen mulnatus est (5). His Cujacii argumentis magnam auetoritatem addunt Gaji com- mentarü, im quibus hujus SCli mentio non fit, nisi quis nobis objieiat IM. 32., ubi haec legimus: « Quos autem praetor vocat ad heredilatem, hi heredes ipso quidem jure « non fiunt; nam praetor heredes facere non potest: per legem enim tantum vel similem « juris eonstilutionem heredes fiunt, veluli per SCtum vel constitulionem prineipalem.’” Verum enim vero non credo Gajum his verbis certum SCtum aut constitulionem hue pertinentem respexisse. Est potius dietum generale, quod nullo temporis spalio restrin- gitur, ideoque superioribus additum , ut indicetur, quid sit legi similis constitutio (4). Potuit igitur Gajus oplime sie loqui, Jicet numquam antea de heredibus SCto aliquid eautum' fuerit. Finitima quaestio est, quo icmpore Gajus Inslitulionum commentarios scripserit, ©b- seryat cons. van Vollenhoven (5) Marci Antonini nullam omnino a Gajo lau- dari constitutionem , et plures tamen eo regnanle Tactas fuisse, quae ab auctore, si jam editae fuissenb, quo tempore opus suum confeeit, nullo modo praetermitti potuissent (6) ; unde non temere colligitur, ante D. Marcım confectos esse commentarios. Nec vero diu post Hadrianum eos esse conscriptos, arguit ejus constilutionum et SCtorum eo auctore factorum frequens mentio,. Quum autem in iisdem recentiores eliam cilentur constitwtiones, inter Hadrianum et Marcum Impp. libros compositos esse sequere- tur, nisi obstaret Div Antonini Pii conslitulio, eujus mentio fit II, 195. Si enim hic Imp. diem jam obiisset supremum , quando ullimam comm. II partem scriberet Ga- jus, sequentes duo libri perlinerent ad imperium Marci Antonini. Tollitur autem difheultas, si cum viro cons. v. Vollenhoyen admittamus, laudatam constitutionern postea vel ab auctore ipso vel ab alio adjectam esse. Quae opinio, me jüdice, valde eo (1) Adh. 1. Inst. (2) Hotomann,. de Legib, p. 158. ‚Gravina, de leg. et $Ctis, p. 655 sıq. (3) Vid. e, g. 1.37. D. de jud, .%$&ıadlLJuliam de yi publ., et aliae, quas laudat Mei neceius, Antt, Rom. 1. % (4) Seripsift enim Gajus non in usum JCtorum in foro Cansas obeuntium, sed juventalis juris studiosae. (5) Diss. laud, p. 114. sqge (6) V: © coustitutio D. Marci de herede instituto cum imperfecta cretione, qui gerendo ex asse fiat heres, vid, Ulp, Regul. 23, 34. coll. Gajo II. 170. Neque eliam inter modos acquirendi per uni- versilatem refert bonorum addictionem libertatun servandaramı causa , eidem Imperauori auctori tribu- tam in Instt, Just. ; cf. $ 6. I. par quas pers; Ir acg cum Gajoll, 98. — Plura exempla collegiz ayetor diss, laud. p 115, RESPONSIO a» QUAESTIONEN JURIDICAM. 47 eo confirmatur, quod JCtus initio $. 195 de dissensione prudentum loquitur. edhue du ranfe, quum contra ex alüis Joeis palet (1), eum contraversiam jam inifam. comme- moranlem, praeteritum tempus adhibere, ipsa exigenie rei nalura. Nilnl igitur obstat), quominus dieamus Gajum suos commenlarios seripsisse imperanle Antonino Pie. Quod eum ita sit, Cujaeii senlentiam existimantis SCtum Tertullian um (ad quod redeo) factum esse auctore Hadriano, magnopere eonfirmari non potest negari. Li- cet enim recte dicalur Gajum, quasi per indicem traelasse jus civile, in koe tamen in» dice novissimos reeepit juris fontes, quod vel ex unius Hadriani eonslitutionibus fac= tisque sub eo SCtis, passim laudatis, liquet. Praeterea quod' ad’ fontes neglectos inpri- mis tenendum est, eas ibi fere non’ commemorari , ubi de ipsa re non egit. Sie SCtum de usufructu rerum, quae usu consumuntur, frusira quaeritur;, sed’ nee‘ de singulari hu- jus ususfrucius natura egit. Desideramus item SCtum Plancianum; sed ne locum quidem invenio, ubi illud commemorari debuisset. Aliud’ vero dieendum est de SCio Tertulliano, quum auctor non tantum universum succedendi jus copiose ezposuerit, sed ad ipsos liberos ratione matris, ad matrem ratione liberorum attenderit, «Non ad- « miltuntur” seribit III. 24 « cognati, qui per feminini sexus personas necessitudine jun- « guntur ; adeo quidem, ut nec inter matrem et filium filiamve ultro eitroque heredi- « Aatis capiendae jus competat,, praeterquam si per in manum conventionem consangui- « nitatis jura inter eos constiterint.” Nonne Gajus, si SCtum Tert. sub Hadriano Jam factum esset, illud hoc loco (2) commemoraturus fuisset ? praeserlim quum ipse $. 25 strietum illud’ XII tabularum jus, juris iniquitatem appellet? Quin insuper tran- sit ad praeteris edictum, ut indiearet, quatenus postea juris illae iniquitates emendatae Sint. Ex omnibus, quae huc usque disputavi, apparet, SCtum Tertullianum Hxdriano Jmp. recentiüs videri, L.10. 9.1. — Gajuslib. VI ad Zaiet, Provinc, « Itaque qui ex asse vel ex parte heres est, intendit quidem: hereditatem suam «esse tolam vel pro’ parte, sed hoc solum ei oflicio judieis restiluitur, « quod adversarius possidet, aut tolum si ex asse sit heres, aut pro parle « ex qua heres est.” E Ulpianus ml. 25, $. 18 h. t. « Petitio hereditatis,” inquit, « etsi in rem actio sit, « ha- (t)JE. 8.1. 7% et 80, (2) Seilicet fis 18—24 exemplis illustrat strictum jus, ex KIfitabulis; In gis seggq. usque' ad 6. 38 euendaliones practoris tradit, In bis igitur aut potius post ,.38:SCto locus fuisset, 48 JOHANNIS WYBRANDI TROMP -« habet tamen praestationes quasdem personales, ut 'puta eorum , quae a debitoribus sunt « exacla; itern pretiorum.” Nimirum a juris prudentibus hereditatis pelitio d’sputatione ‚fori ex mente SCti, quod exponitur'l. 20. $. 6 b. t., ad personales etiam praestationes ‘tceommodata esse videtur, unde factum;, ut actio proprie realis eliam esset in personam, Ex hac mutata aclionis natura ratio repetenda est, cur cam bonae fidei judieiis adnu-» merayerit Justinianus in]. ult. C. h. t. his verbis: « Quamvis usque adhuc incer- « lum erat, sive inter bonae fidei connumeranda sit hereditatis petitio, sive non, nostra «tamen conslitutio aperte eam bonae fidei esse disposuit,'’’ ex quo loco pluribusque fragmentis Digestorum (1), in quibus realis aclio vocatur, palere videlur eam antea strieti juris habitam fuisse. Nec tamen defuerunt (2 ), qui hac ipsa $. 1. 1, 10 ducti jam JCtos eam bonae fidei accepisse putarent. Quorum sententiam refutat Gajus, qui comm, 1Y. 62 inter bonae fidei judicia recenset tantum ex empto vendito, locato con- dueto,, negotiorum gestorum, mandali, depositi, fidueiae, pro socio, tutelae, et, ut videtur, rei uxoriae (5). [ 1.13. 1. — Ulpianusl. 15 ad Zdictum, « Omnibus etiam titulis hie pro possessore haeret et quasi injunctus est. De- « nique et pro empfore titulo haeret, nam si’a furiöso emero sciehs , pro « possessore possideo.” 2...» Haec stricte aceipienda 'sunt de hereditatis petitione, in. qua explicanda versatur JCtus. Nam titulus pro possessore interdum accurate distinguitur a titulo pro empto- re, eive opponitur, ut est in $. 1. Fr. Vat, ubi Paulus scribit, eum, qui sciens a muliere rem mancipi sine tutoris aucloritate emerit, secundum Labeonis 'senlentiam pro possessore possidere, secundum Proculi et Gelsi pro emptore, quod ipse pro- bat. Similiter $. 111ibid. titulas pro emptore, tamquam specialis et ‘per se constans, medius fere inter nudae possessionis titulum et civilis, quo usucapiendi facultas acquiri- tur, proditur, 2 LI- (2) L 325.8.18, 1.49 h. t., 1.27. $. 3 de,rei vind, (a) Hotomannus et Noodtius, yid, inst. ad h.t.,, (3) Ch. Heffter , Obssı c. 15 RESPONSIO an QUAESTIONEM JURIDICAM, 49 ; Er LIBER VW TIT IL DE PUBLICIANA IN REM ACTIONEs L. 1. pr. —— Ulpianus libro XVI ad Edietum. « Ait Praetor: si quis id, quod traditur ex justa causa non a domino (vulg. @ « non domino, prob. Brenekm.), et nondum usucaptum pelet, judicium- « dabo.’’ Ex eo, quod in 1. 7. $. 11 legimus « Praetor ait: gui bona fide emit,” conjecit Vir Cl. Noodtius in comm. ad h. t., verba ex justa causa traditur in I. 1. pr. et1. 3. $.1 non esse praetoris, sed Ulpiani, qui praeloris verbis sua subslituerit. Quae Opinio con- äirmari videtur pluribus hujus tituli locis, v. c. 1. 7. $. 11—17, imprimis $. 16, ubi JCtus, « haec,' ait, « concurrere debent, ut et bona ide quis emerit et ei res emia sit «tradita, etc.,” et .& h. t., ubi docetur de prefio vero nihil exprimi, scilicet in Edicto; unde de altera contractus essentialium parte, sive de emtione vendilione, qua- tenus consensu perficitur, locutum fuisse praetorem, satis constat. - Contra observandum est‘, verba ex-justa causa et tamquam ipsa 'praetoris verba lau- dari, eorumque sententiam 'a, JCto explicari, aut saltem ea mente proponi (infra enim evincere conabor, adjectam interpretationem non perlinere ad praetoris verba ). “Arguit jautem | actionis Publicianae' formula ‚apud Gajum 1lV, 86 « quem hominem « Aulus Agerius emif, etc.” praetorem edixisse emil; sed tamen est, quod dubite-, mus Noodtio accedere, verba ex justa causa traditur praetori abjudicanti, eaque JCte tribuenti. 'Apparet enim ex laud. fragm., Ulpianum verba qui bona fide emit et ex justa causa tradıtur, qualiter e mente praetoris.accipienda sint, separatim ex- plicuisse. Conatur quidem Noodtius hunc scrupulum eximere , statuendo eam ob caı- sam traditionis mentionem fecisse JCtum, quia non solum emptori bonae fidei compelit Publieiana, sed et aliis emtori similibus: i. e, omnibus, quibus res ex causa ad lransfe- rendum: dominium- habili bona fide.translata est; verum hoc monendum erat in ipsa vo- _ eis emit explicalione, quod sine dubio fecerit etiam JCtus. Sed: tradilionis mentio in edicto necessaria nobis videlur. Nam Publieiana eliam jis competcbat, quibus res ex G jus- 50 JOHANNIS WYBRANDI TROMP justa causa, licet dominium ea non transferrelur, tradita erat, i. e. iis eliam, qui em« tori similes non sunt. Obtinebat tale quid jure anteJustinianeo, si a muliere sine tutoris auctoritate ce- lebrata erat mancipatio, quae ona talis sive ut cayısa «dominii transferendi erat irrita (1), sed valebat tamquam tradilio sive causa ad possessionem transferendam apla. Hoc enim colligitur ex $.1. Fr. Vat. « et mulier sine tutoris auctoritate possessionem alienare PO» « test;’” quibus addit JCtus, Julianum dicere, propter Rutilianam constilutionem eum, qui pretium mulieri dedisset, usucapere.— Similiter‘ si res mancipi sine legilime aclu ab aliquo transferebatur, possess:o, non dominium, transibat. — Dederit igilur prae- tor hoc edicto actionem omnibus, qui sunt in condilione usucapiendi, ad possessionem recuperandam , sive eam ab initio ‚causa ad trausferendum dominium habili bona fide a non domino acceperint, sive tradita sit res ab ipso domino (2) ex talı causa, qua do- minium quidem non transfertur, sed accipiens lamen exceptione se defendere potest, ideoque possidet et in usucapiendi conditione (5) constitutus est. Et huc Zradıtionis ex jusla causa menlionem in .edicto factam referrem, siyve res, quae solemni modo. alienanda erat, nuda tradilione transferatur in accipientem, sive ipse modus solemnis ob peculiares causas tradilionis tantum habeat vim, quod oblinet in re mancipi a mu- liere sine tutoris auctoritate mancipata, aut usufructu vel servitute praedii urbani a quo- eunque mancipala, quoniam talia tantum in jure cedi poterant (4). Pertinet huc 1. 11. $.1. h. t., desumta ex Ulpiani libro 16 ad Edietum; de qua nonnulla dieenda sunt, quia eam minus bene explicut Noodtius (5). Verba legis sunt: « Si de usufructu agatur tradito, Publieiana datur; itemque servitutibus urba- norum praediorum per traditionem constitutis, vel per patienliam, etc.’ Vir Cl. igitur lege 3 D. de usufr. in errorem induelus, quasi extra testamentum usus- fructus constitui tantum potuerit pactis et stipulationıbus, ‘hoc loco agi putat de tra» ditione vel quasi traditione, pacto vel stipulationi insequente, sive, (quod eodem redit, putat Ulpianum ad ususfructus et seryitutis praedii urbani consiilwendae finem se= spicere, sicut Gaji verba in dicta I. 3 de ejus initio aceipienda sint. At me judice JCtus (1) Gaj. II. 80. (2) Hie igitur nec bona fide opus erat, (3) Secundum regulam Rutilianam, quam Buchh. in nolis ad $. ı. Fr. Vat, recte sic conslituisse videtur: « ei, quem rei venditae et traditae (igitur etiam mancipatae et in jure cessae) exceptio tye= «tur, Publiciana competit,” (4) @aj. U. 29. sq. (5) De usufs, Ih » RESPONSIO sn QUAESTIONEM JURIDICAN. 5 JEtus h. I. de usüfructw et servilute Zradita (1), id est, non zn jure cessa, nullo vero pacto vel stipulatione praecedente, agit. Quodsi solemni in jure cessionis modo seryi- tus eonstituta erat, usufructuarius vel praedii dominantis dominus habebant confessoriam actionem directam adversus fundi fructuarii proprietarium vel’ praedii servientis domi- num (2). Confessoria aulem utilis eompetebat iis contra quemeunque alienum,. Sin vero non ita constituta essent illorum jura, hae actiones competere non poterant, quia ex traditione nuda vel mancipalione, juris, quod ex usufruetu dictave servitute consti- tuta naseitur, non exsistunt domini, sed tantum possessores civiles. Exemplo igitur cor- poralis rei possessorum, qui excepfione se defendere possunf contra eum, qui dominium habet ex jure Quiritium, praetor etiam in tali causa versantibus rerum incorporalium (3) possessoribus süceurrisse videtur; unde in l. 1, pr. D. yurdus modis ususfr. amitt. ejus- modi traditus: (nen in: jure cessus } üsusfructus , praetoris tuitione eonstitulus dicitur. Quae diximus de verbo Zradere h. l., quippe quo non significetur necessaria traditio‘, quae pactum et stipulationem insequatur, sed quod opponatur in jure cessioni, ea con- firmat alter usumfrucium et servitutem praedii urbani usucapiendi conditionis acquiren- dae modus, quem addit Ulpianus yerbis vel'per patientiam , i. e. per domini praedii dominantis factum, quod consistit in usu non usurpato, et raltione usufruciuari, per ejus factum, quod consistit in detenlione et usu fruendo. Noodtius autem opinionem erroneam , quam modo, indicavi, seculus duos hos ab Ulpiano significatos possessionis acquirendae modos conjungit , statuens utroque verbo Zradere et pali eandem quasi tra- dilionem post pactum et stipulationem sequentem significari; cui sententiae quum obsta- ret copula vel, ei vim zov ef inesse censüit. Praeter pacta autem et stipulationes aliis quoque constituendae servilulis modis ex Gajo et Fragm. Vatic. cognitis, nemo amplius dubitare poterit, quin illa Viri Clar. commenta sint respuenda. Sed, ut redeam ad praetoris edictum, quum a Justiniano rerum mancipi et nec Mancipi discrimen esset sublatum, et servitutes omnes pactis et stipulatienibus constitui possent , in hoc titulo nonnulla omisisse Tribonianum suspicor, quo magis JCtorum doctrina novo juri responderet. Scilicet edictum, quod est in l. 1. pr., ex Ulpiano des- Ct) Fortasse Ulpianus seripsit mancipata, quia hoc proprium erat servitutum praediorum urba- norum, ut tanfum in jure cessionem reciperent, quum servitutes praediorum rusticorum mancipari oterant, vid. Gaj., II.2g. Ceterum hac in re mancipationis et traditionis idem plane erat effectus. (2) Vid.L2.81,1.6. 93. D. si ususfr. yindic, (3), Confezri meretur 1, 12. $.3..h. t., ubi Paulus Publicianam ei competere scribit, qui super- ficiem emit a non domino. Nam si a vero domino emisset , ipsi competeret confessoria utilis (vids 1.3. $. ult. D. de operis novi nunc., I. r. $. ult. de superf.); mune vero quum emtor , juris superfis diari non dominus faotus sit, sed ex justa causa possessor, praetor ipsi dat Publicianam ad juris amissi possessionem recuperandam, : G2 52 JOHANNIS WYBRANDI TROMP describens, ejecerit verba guive bon fide emit, ut ita reliqna guod traditur ex juste causa latiorem haberent ambitum. Tum interpretationem hujus traditionis ex justa causa maximam saltem partem (1) omiserit, Nam quae in I. 3, $. 1. post laudata praetoris verba leguntur e£ non solum emtor: bonae fidei etc., manifesto perlinent ad eum Ul- piani loeum, ubi explieuit verbum emzt. Apparet enim, eollatis . 3. g.1.—1L7 $. 11 cum hac ipsa $. 11 seqq., Ulpianum primum exposuisse quid sit in edicto emere, tum vero dispulasse de dona fide, quam requirit in emlione praetor. Hujus igitur explicationis, quae ad sola verba guz bona ide emit pertinebat, alteram parlem ad edicli verba guod traditur ex jusia causa, quasi huc pertineret, germana ‚horum verborum interprelatione omissa, retulisse videtur Tribonianus, alteram partem ad qui bona fide emit (2). Universus ideirco locus ita intelligendus est, ac si in in l. 3. $. 1 legeretur: « Praetor dicit: gu. EmIT" etin 1.7. $. 11; « Praetor dicit, gu B0Xs# FIDE emit‘* ‚ TIT. III SI AGER VECTIGALIS, ID EST EMPHYTEUTICARIUS; PETATURs Si componimus tria praetoris edicta, quatenus hoc ex superstitibus hoc libro JCtorurm fragmentis fieri possit, deprehendimus illud discrimen , quod in primo edicto de eo, qui rem suam esse vindicabit (5), cavii praetor, in reliquis duobus de eo, qui rem petel. Discriminis ratio, antea ignorata (4), apparet ex Gajo II. 194, ubi haec legun- turieo.... «elsi cam rem (se. per vindicationem legatam) legatarius vel ab herede, vel ab alio quocunque, qui eam possidet, petat, vindieare debet, id est, intendere rem suam ex jure quiritium esse.” Hinc enim discimus, eum demum vindicare dici posse 5 qui ex jure Quiritium intendebat rem suam esse. Contra ager vectigalis pe/z poterat, non vindicari: nemo enim intendere poterat agrum publicum, pro cujus usu annuur wecligal pendebat, suum esse ex jure Quiritium,. Prae=- (r) Non totam, Nam Lır.$. rn pertinet ad edicti praeceptum de eo, quod ex justa causa tradie tur, Irrepsit iste Jucus incuria compilatorum: nam jure Justinianeo fructuarius in specie ibi memorata Publiciana non gaudebat, quae data est a praetore ob solemnium defectum., quae ipsa aevd Justinianeo non amplius observabantur, (2) Inde a l.7. 8.11, ubi haec praetoris verba explicare incipit JCtus, fortasse omnia integra sunt, si excipias inflexionem vocabulorum qui et emit 1. I, — Agit enim JCius unice de bona fds in 5egg« (3) L.2,1L3. $.2 et ipsa inscriptio tit. I. (4) Vid. e, g. Noodt ad tit. de rei yind. p. ı4g, Ai RESPONSIO an QUAESTEONEM JURIDICAM, 55 “ _. Praeterea quod ad inscriptionem tituli attinet, observare juvat jure Justinianeo agros. vectigales et emphyteuticarios non fuisse diversos, JCtorum vero aetate distinctos fuisse., Ager enim vectigalis aGajo Ill. 145 speciatim id praedium appellatur, quod a municipibus ea lege locatur, ut, quamdiu vectigal praestelur, neque ipsi conduciori neque ejus heredi auferatur, LIBER[1VIk TIT.L. DE USUFRUCTU 5 ETC, L.3;pr. — Gajus lib. II Rerum Quotid. v. Aureorums « Omnium praediorum jure legati potest conslitui ususfructus, ut heres jubealur « dare alicui usumfructum, Dare autem intelligitur, si induxerit in fundum « legatarium eumye patiatur uti frui. Et sine testamento autem (om. Hal.) « si quis velit usumfrucium constituere, pactionibus et stipulationibus id efi- « cere potest,” Hac lege et 1. 6. $. 1, ubi de usufructu judicis sententia adjudicato agitur, omnes ususfruetus constituendi modi continentur, qui ante Gaji commentarios et Valicana Fragmenta reperta innoluerant tamquam tempore Pandectarum recepti (1). Jam vero noyi isti fontes non tantum docent, citra testamentum usumfructum dari sive transferri de- buisse in jure cessione, aut proprietate mancipanda in praediis Italicis (2), sed praete- rea testantur, pactis et stipulationibus in provmcialibus tantum praediis hanc seryitutem constitui posse (3). Fortasse autem dixerit aliquis in jure cessionis hac in causa jam meminisse Ulpianum, Regul. XIX, 9 sq. sic’ scribens: « In jure cessio quoque com- « munis alienatio est et mancipi rerum et nec mancipi, quae fit per tres personas in jure « eedentis, vindicantis et addicentis. In jure cedit dominus, vindicat is cui ceditur, « addieit praetor. In jure cedi res etiam incorporales (4) possunt, velut ususfruckus.’” ‚Verum haee| verba interpretes (5) non acceperunt de modo ususfructus constitzendi, } die -(?) Huc non pertinet ususfructus lege constitutus. (2) Vat. Fr! $.47 sg. Gaj. II. 30, 33. (3) Gaj. I. 3ı* (4) Hoc.diserte imonetur,, quod fere omnes res incorporales mec mancipi erantı Gaj. IL ı7, (5) Ant. Faber, Ration. h, , Noodt, de usufr. II. ». G3 BA JOHANNIS WYBRANDE TROMP diverso ab eo, qui fiebat per pactum et stipulationem'‘, sed de modo usumfructum pac- to: vel' stipulatione‘ promissum Zradendi (1). Qui error inde nalus est, quod' in Dig, fragmentis, ubi de ususfructus constituendi modis agitur,, cuilibet domino, sine ulla re- rum distinetione, duplex täntum. praescribitur ratio, legatum scil. et promissio. Quum autlem non viderelur alienum, ut talem promissionem exeiperet traditio quaedam, hue etiam pertinere judicarunt ?r jure cessionem, atque pulaverunt, postea a JClis quasi traditionem esse inventam, ne scilicet opus esset praetorem ob quascunque causas in jure adire, ac molestae solemnitatis' evitandae gratia (2). | Nunec videamus de ipsis legis verbis. Ait JCius: « Et sine testamento, si quis velit « usumfructum constituere, pactionibus et stipulationibus id eflicere potest.”’ Conferri merentur, quae Gajus ll. 30 - 33 de eadem re ita refert: « Ususfructus in jure cessio- « nem tantum recipit. Nam dominus proprietatis: alii usumfructum in jure cedere potest, « ut ille usumfructum !habeat et ipse nudam proprietatem relineat ..... . Sed haec a scilicet in Ftalicis praedis ila sunt, quia et ipsa praedia mancipationem et in jure « cessionem recipiunt; alioquin in provineialibus praedüs, sive quis usumfructum — con- « stituere velit, paclionibus et stipulationibus id eflicere potest; — Sed cum ususfructus et « hominum et ceterorum animalium constitui possit, intelligere debemus, horum usum- « fructum etiam in provincüs per in jure cessionem constitui posse. Quod autem dixi- « mus, usumfructum in jure cessionem fantum recipere, non est temere dietum, quamvis « eliam per mancipalionem constitui possit, eo quod in mancipanda proprietate delrahi « potest: non enim ipse ususfruclus mancipatur, sed., cum’ in mamcipanda proprietate « deducatur, eo fit ut apud alium ususfructus , apud: alium: proprietas sit.” Ex his ap» paret, usumfructum constituendi, eitra testamentum et judicis senientiam,, duplicem jure eivili fuisse modum, in. jure cessionem et mancipationem., hac. un« causa. excepta „ Si; constitueretur in praedio: provinciali. Neque enim. Gaji verba, « hominum et ceierorum! « animalium usumfructum eliam in provinciis per: in. jure: cessionem conslitui, posse”” ita, accipio, quasi in iis rebus e/ promissione e/ in. jure. cessione conslitui. possit, sed, ni fallor, urgenda sunt verba efam. in provincis —ı posse, i. e. illos solennes modos non tantıım in Italia, sed eliam in provinciis vigere, praeterquam. si praedü, pro= vincialis datur ususfrucius, quia haec ipsa mancipationem el. in jure: cessionem_ non. reci-, Piunt, In=- (1) Omittimus quaestionem, magna conientione a recentioribus agitatam, utrum necesse fuerit traditio accederet in seryitute pacto et stipulatione promissa. Qui varias V’v; Dd, sententias scire eu» piat, adeat Mackeldey, Zehrb, des heut. R. R. $. 291. c, not, a., Schrader ad et, I..de usuft. et in Diario Crit, Tybing, I. P. IL. p. 66, et von Savigny,, das: Recht d, Bes, p: 27 et 550. (2) Ch impr. Noodt, I. |, RESPONSIO,. an QUAESTIONEM JURIDICAM, 55 Insignes mutationes subiit hoc jus , quum Justinianus, veteres ambages et molestias, inanes rerum differentias tollere studens, sustulit discrimina rerum mancipi et nec man- eipi, eorumque juris, qui in bonis tantum haberent, quique ex jure Quiritium domini essent (1). Ex:'eo ‘tempore omnis servitus paclis et stipulationibus .constitui poterat. Ideirco Tribonianus in Digestis sedulo expunzit antiqui juris in JCtorum fragmentis vestigia, ut'vix'ulla supersint. Argumento sit haecipsa-lex.’3. Perquamenim vero si- mile est, 'Gajum in enarrandis usumfruetum constituendi modis, postquam ‚de usufructu Iegata egisset,, transiisse ad usumfructum per in jure cessionem et: mancipationem con- slituendum, atque addidisse hujusmodi fere exceptionem : « e/fn provincialibus prae- e diis si quis velit usumfrucium constituere, pactionibus et stipulationibus id efficere « potest.” Quod si recte conjecero, proyincialium praediorum menlione suppressa , verba e/ sine Zestamenlo aulem jnterpolata sunt. L.4. —- Pauluslib. Il. @d Edictum, « Ususfructus in multis casibus pars dominii est, et exstat, quod yel praesens « vel ex die dari potest.’” Quando de usufrucfü legato, cujus frequens in Vat. Fr., mentio fit, agunt JEti, nisi additis verbis per Zegatum (2), non dare sed legare (5) solemne verbum est, sicut in proprietate mancipanda non dare, sed deduci dieebatur (4). Hinc in I. 4. trans- tationem ususfruetus sive usumfructum per in jure cessionem conslitutum respexisse Pau- tus videtur (5). Sensus igitur erit, exstare sive constare (6), quod ususfructus yel pure sive praesens, vel ex die per in jure cessionem constitui possit. Non obstat Ulpianus in l. 16. $. 2 fam. ereisc. « ususfructus et ex certo tempore et « ad certum tempus et alternis annis constitui potest.” Verba enim generalia continent eliam usumfructum .legitimo actu translatum. — Diversa vero ejusdem Pauli sentenlia servalur in Vat. Fr. 6.49, ex Manualium libro I. « ex certo tempore legari polest. An «in jure cedi, vel an adjudicari possit, variatus. Videamus, ne non possit; quia nulla « legis actio prodita est de futuro.” Fuit igitur hac de re dissensio inter JCtos, et com- pilator Digestorum veram Pauli sententiam reticuit. Collato enim utroque JCli frag- mento apparet cum verbis exs/at, guod etc. non dicere voluisse hoe consiare, sed ex- stare, esse talem nonnullorum sentenliam, inter quos fortasse Ulpianus est. nomi- )L An, C. de nudo jure Quir. toll. FT (2) Vid. $.47. « Per do lego legatum «= et deduci et dari potest.”? (31) $ 48 sq. (4) 5:47, 50. (5) C& Buchholtz in adnot, ad &. Ag (6) Vid. Noodt de usufr. IL »- 56 JOHANNIS WYBRANDI TROMP nandas ob 1. ]. fam. ereisc. Et hoc igitur omisit compilator et a = Paulus goulrariam sententiam protulerit ac defenderit (ı). 1.6. %&1. — Gajus lib. VII ad Ediet. Provine, « Constituitur adhue (Hal, ad haec) ususfruetus et in judicio' familiae ereiscun. « dae et communi dividundo, si judex alii proprietatem adjudicavenit, alii « usumfruetum,” (2). Fac praedium civi Romano et peregrino conjunctim esse legatum: poteritne judex judieio communi dividundo ita tollere communionem, ut huie fundum, illi usumfructum adjudicet? Non poterit; nam non in omni diyisorio judicio ususfructus potest constitui, sed tantum in legitimo (5), quod teste Gajo IV. 104 :n urbe Roma vel intra primum urbis Romae milliarium inter omnes cives, Romanos. sub uno judice accipitur. Notabilis hie locus, qui docet legitima judicia tantum in wurde accipi, facit, ut mire- mur, quod Gajus ususfruetus ita constituendi mentionem fecerit in libris ad edicitum provinciale, traclaveritque jus, cujus in foris, quae cogitabat, nullus usus erat. Quam« quam autem rei alienae ibi mentionem fieri potuisse non praefracte negaverim , potius tamen suspieor $. :hane vel ex alio Gaji opere , vel ex alius, JCti scriptis ‚huc esse trans- latam, idque confirmari videtur eo, qued initio legitur ‚consziluitur adhuc.. Ex illis verbis enim apparet haee perlinere ad locum, ubi omnes deinceps enumerentur usum- fructum constituendi species. Id vero non agit nune Gajus: nam ex principio hujus legis: « ususfruetus variis modis constituitur, UT ECCE si legatus, fuerit, etc.” manifestum est, unum tanlum et alterum exemplum laudari, non ad unum omnia commemorari, L. 3%. — Pomponius libro 33. ad Sabinum. « Si quis unas (Vulg. Binas) aedes, quas solas habet, vel fundum tradit, exci« « pere polest id, quod personae non praedii est, veluti usım et usumfructum, ut pascere sibi vel inhabiiare liceat, valet exceptio, « Sed et si excipiat, Et habitationis ex- « quum ex multis saltibus pastione fruclus perciperetur. « ceplione, sive temporalis sive usque ad morlem ejus, qui excepit, usus Yi= « delur exceptus.’” - Supra Jam monuimus jure anteJustinianeo dominum, praeterquam per jultimam "70° (1) C£ Buchholtz l.1, (2) CE 1,16. 5.1 5q. fam, ereise,, 1,6. 8.10, 1,7. $. 10 comm. divid.. | ...£3),$ 47 RESPONSIO an QUAESTIONEM JURIDICAM. 57 volımtalem,, duplici'ratione rei suae usumfructum poiuisse conslituere, in jure cessione et mancipatione ; hoc äutem jusa Justiniano ita esse mutatum , ut omnes servitutes, ideo- que eliam ususfruetus, paclionibus et stipulationibus constitueretur. Hinc Pandectarum col- lectores coacti JGtorum fragmenta ad novum jus accommodare , in mancipation:s locum traditionem (1) substituerunt, Sie h. I. Pomponius sine dubio seripsit mancipat pro tradit, et pro excipere solemne verbum est deducere (2). Plura similia exempla qui requirit, adeat I. 12. 3, .25.%.7.h.t, 13 $1.,1.5 de usufr. accresc 5 collato passim Fr. Vat. titulo de usufruetu. L. 60. 1. — Paulus lib. V. Sententiarum. «0... Side fundi proprietate inter duos quaestio sit, fructuarius nihilomi- «'hus in possessione esse debet, satisque ei a possessore cavendum est, quod « non sit prohibiturus frui eum, cui ususfructus relictus est, quamdiu de Jure « suo probet.” Quid, si uli frui volentem prohibet is, qui possidet? Respondet Ulpianus (3) fructuarium debere usumfructum vindicare, Si vero in hac vindicatione neque appa- Tuit, neque satisdedit, praelor fructuario possessionem dat interdicto « guem usum- «fructum vindicare velit’’ sicut in rerum vindicalionibus dat interdictum « quem fun- dum.” (4). —. “ Caelerum ex collatione novorum fonlium cum fragmentis hujus tituli apparet: -»1°° Sententiam ‘de .caleis coquendae et arenae fodiendae servilute usumfructum_ se- quente perperam in 1. 12 pr. Labeoni tribui, quum sit Neratii. Vid. $..71, Fr. Vat, 2° Sententiam de navi fructuaria navigandum mittenda, non ut suam protulisse Ul- pianum 1.12. 9.1, sed ipsum, quid de hac quaeslione Sabinus statuerit, retulisse, "Vid.$. 73: ibid. 3° Veram' esse lectionem vulgatam in 1. 23 pr- «Julianus libro trigesimo guinto « Digestorum.” Vid, ibid. 4 (1) Traditione ne rei quidem nee maneipi usumfructum deduci potuisse, docetvr Fr. Vat. $. 47. (2) Licet ususfructus deduci etiam poterat in jure cessione $. 47, tameu solebat deduci mancipa- tione ‚teste Gajo-II, 25... .« fere semper. mancipationibus utimur; quod enim ipsi per nos prae- sentibus amicis agere possumus, hoc non est necesse cum majore difficultate apud praelorem, aut apud presid em proyinciae quaerere,” (3) L.3. $. 16 de vi ac’ vi arm. (4) Vat. Fr, 8.92 ibiqg, Buchh, H 58 JOHANNIS WYBRANDI TROMP # Inl.23. 9.1. Vulgatam lectionem : « scripsit: v2 neque torqueat’’ praestare Floren- tinae: «Ss. : vi neque t.”, pleniusque legendum: « s. :ifa ut nequet." Vid, Vat. Fr. ibid. 5° Olim cohaesisse 1, 12, $. 1. cum I. 23 pr. — Vid. ibid. TIT. IL DE USUFRUCTU ACCRESGENDO. L.1.pr — Ulpianus Lib, XVII ad Sabinum. « Quoties ususfructus legatus est, ita inter fructuarios est jus acerescendi, si « conjunctim sit ususfructus relietus: ceterum, si separatim unicuique parlis « rei ususfructus sit relictus, sine dubio jus acerescendi cessat.” Ex Ulpiani Regular. Lib. Tit.24, $.12, ubi de jure acceressendi in solo vindicationis legato usu veniente sermo est, colligere licet, etiam nostrum fragmentum;jde usufructu per vindicationem legato acceipiendum esse; quod confirmat 1. 89. de leg. IIl. ubi ex verbis do lego manifestum est, Paulum de hac tantum specie loqui. Sensus igitur nostri loci erit: « quoties ususfructus per vindicationis legatum relinquitur , tunc, etc.’ Quid juris sit, si ususfructus separatim ilta est relictus, ut unicuique totum sit legalum, quod ipse distinguere videtur Ulpianus, non docetlur. Verum sententiam illam, quam ex Ulpiani fragmento collegimus, non est hujus JCti, sed compilatoris Digestorum. Arguit hoc locus Vat, Fr. $. 75 mutilus, ec oe ee... 0. . arios jus aderescendi. «Sedococrnee ses sisin do lego legato m.» cu een en... a ussit relic- «tus, sme du......'” Lacunasita supplet Buchholtzius: « Quoties ususfruclus « relietus est, inter frucluarios est jus accrescendi. Sed elsi (1) conjunctim sit ususfructus « relictus, vel separatim (2), in do lego legato jus accrescendi est. Ceterum si separatim « unicuigue partis rei (5) ususfructus sit relietus, sine dubio‘ jus acerescendi cessat.’ Fortasse non male, ‚sed tamen non accurate ad ductum literarum ; quare, quum in Co- dice rescripto post verba in do lego legato exstet litera m duobus punctis superimpositis , Cl. Lethmann-Hollweg conjecit, addenda esse modo conjunefim relictus sit. Haee vero quUm pugnare videantur cum iis, quae praecedunt « eisi conjunclim (4) — vel se- Pa- {ı) Malim sive — sive pro ctsi — vel. (2) Nam tunc quoque accrescendi jus esse docet Vat. Fr. 9.77. Gaj. IL 199% Ulp. a4, ı2, (3) Haec tria verba omisit Majus, probante Hollwegio. (4) Ante verba in do lego legato Ulpianum saltem de usufructu conjunctim relico mentionem fecisse, suadet Digestorum locus, et yacuum spatium in fo Fr. Vat, RESPONSIO np QUAESTIONEM JURIDICAM. 59 paratim ete. equidem legerem modo concursu partes fiant, ita ut referanlur hace verba ad sequentia ceferum sl separatim. Nam si bene reliqua restituerunt Vv. laud., appa- ret non per omnia nihıl interfuisse, conjunclimne an separatim relinqueretur ususfruc- tus (1): tune enim, quae'in fine legimus, ceferum — cessaf manifesto jpraecedentibus opponuntrur, iisque significalur casus, quo ita separatim est legatus ususfruclus, ut con- cursu partes non faciant; nisi forte damnationis et sinendi modo relicti legati mentio his contineatur; de quo „une videbimus Nam, quum Ulpianus hoc loco universe de usufruclu legato disserere coeptus, deinceps ad generalioris efati « in usufructu legato « esse jus acerescendi’ definitionem transeat, exponens quid juris sit in do lego legato, non inepte statuere mihi videor, eum jam hie quoque de legato per damnmationem et si. nendi modo relicto verbo monuisse, ıta ut locus sie sit restituendus» « Quoties ususfruc- « tus legatus est, inter fructuarios est jus acerescendis Sed sive conjunetim sit ususfruc- « tus relictus, sive separatim, in do lego legato, modo concursu paries fiant, jus ac- « erescendi est,” Ceterum si per damnationem vel sinendi modo ususfructus sit re= « lietus , sine dubio jus acerescendi cessat”’ (2). Quae conjeciura conärmari videtur ulti= mis loci Dig. verbis: « ceterum si separatim unicuique partis rei etc.” ; pro damnationis enim et sinendi modo relictis legatis, quae jure Justinianeo non amplius erant in usu, quorumque mentio a Triboniano, quolies in eam incidebat, supprimi debebat, profecto nil melius reponi poterat, quam verba laudata, re ipsa sive effectu sumpto pro causa et forma , unde antea oriebatur et pendebat hie ipse effectus, Ait enim JCius in $. 85. Vat. Fr. «si. . per damnationem ususfructus legetur, jus acceressendi cessat: non « immerito, quoniam damnatio partes facit. oe... .. . Idemque, et si sinendi modo « fuerit legatus ususfructus :'” Quiequid sit, quod ad jus accrescendi non tantum in rebus ipsis legatis, sed et in earum usufructu Rescripti codices docent, deslinguendum esse, utrum per vindieatio- nem, an per damnationem vel sinendi modo ususfructus sit legatus (3). Sin per vin- dieationem relielus sit, non tantum si conjuncti sunt legatarii, sed et si disjunctim ser- vitus legata sit , jus acerescendi obtinere, modo concursu partes fant. L. 1. (1) Quid semper in separatim relicto usufructu exigeretur, quudque convenit cum /supra additis verbis modo concursu partes fiant, vide $. 77. “(2) Legatarii enim , si separatim erat usufructus relietus , concursu partes facere debebant, ut jus aecrescendi inter eos esset, — Vid, $, 77 et 85 Fr. Vat, (3) Vid, Sis laud. 60 JOHANNIS WYBRANDI TROMP L. 1.9.2. — Ulpianusl.l. «dem (sc. Julianus) ait, et si communi servo et separatim Titio ususfruc- « tus legatus sit, amissum ab altero ex sociis usumfructum non ad Titium, « sed ad solum (Hal. sum ) socium pertinere debere, quasi solum conjunc- «tum. Quae sentenlia vera est: nam quamdiu vel unus utitur, potest dici « ususfructus in suo statu esse, Idem est, si duobus conjunclim et alteri se» « paratim ususfruclus essel relietus.’’ “Prior hujus $. pars: /dem alt — in suo statu esse reperitur in $. 75 Fr. Vat., qua confirmatur, quod ex verbis guae sententia vera est jam suspieari licebat, de hac quaestione dissensisse JCtos. Refert enim Ulpianus neque Marcellum neque Mau- ricianum probasse Juliani sentenliam, ipsumque Papinianum ab ea recedere. Causa hujus dissensus a minus recta ralione, quam Julianus suae sententiae dedit, repetenda videtur. Qui, ut defenderet, socium alterius socii amissam ususfructus partem nancissi, ipsum hac in re accrescendi jure uti, probare studuit: id quod imprimis of- fendit Pomponium, cujus argumentum verum esse profitetur Ulpianus. Dicit ni- mirum Pomponius socium usumfructum tantummodo acquirere posse servi dominzo 5 atqui habet alteram tantum servi dominii partem: ergo nulla ratione alleram ususfructus partem acquirere potest. Non magis igitur huic debet accrescere atque ei, qui, fundi habens usumfruetum, proprietario cessit,, velnon utendo amisit. Negatenim Pomponius illam Juliani vationem admitli posse, quam refert Gelsus: fieri posse, ut eadem res sit causa amittendi et simul recipiendi juris; quod sane fieret,, si servus ex unius domini persona usumfructum amilteret et hune ex alterius persona eodem momento acerescendi jure acquireret. Placuit igitur Pomponio ceterisque JCtis, qui Juliani sententiam improbarunt, ususfructus partem eum proprietate consolidari. — Ulpianus contra Ju- lıani argumenta non admittenda esse profitetur (1), Pomponiique contraria pro- bat: sed tamen senZentiam illius amplectitur, propterea quod in legato non dominz, sed servi speclatur persona, quo fit, ut quamdiu servus sit, non debeat perire portio (2). Altera €. pars continet epitomen $. 76. Fr. Vat. Quaestio ibi talis proponitur: Ser- v6 communi eı Titio per vindicationem legatus est ususfructus (5); unus ex dominis ami- (s) Hoc vult “Ulpianus ‚ quum dieit: « ego Juliani sententiam non ratione accrescendi proban= « dam pulo.?” Cave pules eum per omnia negare inter condominos esse acerescendi jus. Contrarium diserte dicit in $. seq. Aliter Buchholtz, (2) Similiter fere Buchh, 1. |. (3) Seil, corjunctim, in quo differt haec species a superiore $. , ubi separatim eral velietus, , RESPONSIO An QUAESTIONEM JURIDICAM. 61 amisit usumfructum; quaeritur, cuinam'ea pars acerescat. Refert Ulpianus senten- wiam Juliani: non accerescere Titio, sed soli socio, quemadmodum fieret, si duobus eonjunclim et alteri separatim esset relictus (1). Tum quaerit JCtus, qualis sit senten- tia corum, quia Juliano recedant (cogitans dissensum JCtorum in quaestione supe- periore): ulrum secundum eos extraneo soli, an eliam socio accresceret ? respondetque, Pomponium improbare eorum sententiam, qui putant ad utrumque pertinere, quia quod quis amittit (sc. ex persona seryi) ipsi hoc non potest accedere (ex ejusdem sc. servi persona eademque causä). Pomponius igitur teste Ulpiano in hac specie soli Titio usumfructum accedere judicaret, siquidem ultima $. 76. verba recte expli- centur. Aliter sane Buchholtzius in notis, qui Ulpiani responsum huc redire pu- tat, ut censeat ille Pomponii sententiam fore: « sol socio in hac Specie accresce- « re, quippe qui solum Titium pro conjuncto ei partes non ab initio, sed concursu « factas habuerit.’’ Perperam, licet sic ipse sentiat Ulpianus, additaque ratio verissima sit. Neque enim Ulpianus h. Il, suam, ssd Pomponii, non veram, sed falsam pro- ‚fert sententiam, ductam e Pomponii argumento $. praec. exposito. Inde scilicet ap- paret hunc inter condominos servi non admittere accrescendi jus. Et sane in specie ibi relata non potuit ususfructus Titio accrescere, quia legatum erat duobus ( servo ei Titio) separalim; itaque in illa causa ejus sententia erat, usumfrucltum cum pro- prietate consolidari. Quum vero in hac $.76. species proponatur eatenus diversa, quod legatum non separalim, sed conjunctim relictum sit, censet Ulpianus (ob idem ar- gumentum opinor, quod modo protulerat, nimirum servi tantum personam esse inspi- ciendam)) , scli socio accedere amissam ususfrucius partem, Quaerens deinde, quid nune dieeret Pomponius, utrum soli exiraneo an eliam socio accederet ? respon- det ex mente Pomponii, soli extraneo sive Titio accedere usumfrumtum , quia hie existimabat, quod' quis amitlit hoc ipsi non. posse accedere, neque adeo inter con- dominos acerescendi jus esse (2). Sumit igitur Pomponius, interrogatus an possit alterius domini pars alteri accresceere, dominum amitiere, ob eandemque ratipnem ne- gat posse ei accrescere. Cum proprietate autem consolidari nequit , quia ususfructus conjunclim per vindicalionem est legatus, Sequilur ergo ex ejus raliocinatione, amissam 2 par- . U:) In hac specie accrescendi jus est inter duos servi dominos ‚si unus ex dominis >attit usumfruc- {um; inter dominos conjunctim et Titium , si ulerque dominus simul vel 'solus Titius eum amittit. In illo, c3su dominorum, in hoc servi persona spectatur. (2) Hine eliam quaerit Ulpianus, utrum soli extraneo an eliam socio accedere usumfructum cen- sert Pomponius,,non an soli soeio? An etiam in hac specie consolidari usumfructum eum pro- prietate judicaret Pomponius, inanis esset quaestio 5 quod propterea $o praec, cenzuit, quia ibi de legato separatim duobus relicto agebatur. 3 I} 62 JOHANNIS WYBRANDI TROMP partem accedere Titio, quocum ab initio utr'qne dominorum ‚pro parle sua conjunelim est relietus ususfrucius , quaeque pars inter Titium et singulos servi dominos concursu est divisa, L.1, 8.3. extr. « Cum prirmum itaque non inveniel a;ter eum (omnes praeter Flor. a/ferum et « sie Fr. Val.) qui sibi concurrat, solus utelur in tolum (1), nec refert « conjunctim an separatim relinquatur.’’ Postquam exposuit JCtus, quid juris sit in legatis conjımetim relielis, in isque, qui- bus separatim ususfructus relinquitur, subjungit collationem inter usumfructum et pro- prietatem legatam, quo pertinent laudata $. 3. verba. In proprielate pluribus legata unius porlio, quam is 2gnoyit, non accrescit umquam reliquis collegatariis, ‘«Sed in usufructu hoc plus est”, ait Ulpianus, « quia el con- « stitutus et postea amissus nihilominus jus acerescendi admiltit. Omnes enim auctores apud Plautium de hoc consenserunt : et ut Gelsus et Julianus eleganter ajunt, ususfructus quolidie conslituitur et legatur, non, ut proprietas, eo solo tempore quo vindicatur”. Huc usque locus fere ad verbum (2) convenit cum Fr. Vat. $. 77. Quae sequuntur Cum primum — relinguatur pluribus ibi exponunlur. Memorat enim Ul- pianus diversam Vindii sententiam, qui, dum consulebat Julianum, in ea erat opinione, ut tantum in conjunctis jus acerescendi obtineret. Sed Julianus respondet, nihil referre, conjunclim an separatim relinquatur, ipsique adeo, non Ulpiano, pla- cilum nosirum debelur (5). L.3.9. 2, — Ulpianus libro 17. ad Sabinum., « Non solum autem, si duobus ususfructus (do Zego ususfructus. V.Fr.83.) lege- «tur, est (eri£].1.) jus accrescendi, verum et (om. Fr. Vat.) si alteri ususfruc- « tus, alteri fundus (proprietas 1. 1.) legatus est (om. Fr. Vat.); nam amit- « tente usumfructum altero, cui erat legatus, magis jure accrescendi ad alte- «rum perlinet, quam redit ad proprietarium. Nec novum: nam et, si duobus « ususfructus legetur et apud allerum sit consolidatus, jus accrescendi non « pe= (1) Fr. Vat, Zotum. Buchh, citat exempla verbi ufor accusativum adseiscenlis, (2) Interjectum in Vat. Cod, Auilicini contrarium responsum omisit compilator. (3) L 1.8.4, 3, pr. el $. ı h, t, leguntur Vat, Fr, $$. 7880, - RESPONSIO an QUAESTIONEM JURIDICAM. 63 « perit, neque ei, apud quem consolidatus est, neque ab eo: et ipse, qui-- « bus modis amitteret ante eonsolidationem, iisdem et nune amittet, Et ita «et Neratio et Aristoni videlur et Pomponius probat.” Quod h. 1. docetur, inter fructuarium et proprietarium accrescendi Jus consistere pos- se, cum juris eivilis placitis pugnare videlur, praesertim in eo, quod post consolidatio- nem ipse proprietarius adhuc usumfructum amittere potuerit. Nam nifur ususfructus, si domino proprietatis ab usufructuario cedatur, vel ex contrario, si fructuarius pro« prietatem rei acquisivit, quod proprie consolidatio appellatur (1). Adde quod ipse Ul- pianus dieit, neminem posse re sua uti et frui (2), quia nemini sua res seryit (5). Qui possit igitur, exstineto usufructu, accrescendi Jus manere? Fingitur ‘jure praelorio ususfruetus, qui revera exstinelus est, cum Pproprietate nondum consolidatus. Ipso quidem Jure, inquit Ulpianus Fr. Vat. $. 83, non amittit proprietarius partem ususfrucius, quae ei accessit; sed praetor, subsecutus exemplum juris eivilis, utilem actionem dabit fruc- tuario, et ita visum fuit JCtis laudatis, a quorum senlentia recessisse videtur Julia- aus, jus eivile secutus. Sequuntur enim 1. l. haec: « Quamquam Julianus libro AXXY dig. scribat, ipsi quidem jus acerescendi ,., ser. (4) L.& — Ideml.l. « Si mulieri cum liberis suis ususfructus legetur , amissis liberis ea usumfructum « habel; sed et matre mortua liberi ejus nihilominus usumfructum habent jure « acerescendi. Nam et Julianus libro trigesimo (trigesimo quinto Hal.) (5) « digestorum ait, idem intelligendum in eo, qui solos liberos heredes scripse- « rit, licet non ut legatarios eos nominayerit, sed ut ostenderet magis velle se, « matrem ita frui, ut liberos secum habeat fruentes. Sed et Pomponius « quaerit, quid si mixti fuerint liberi et extranei heredes? et ait, filios legatarios « esse intelligendos. Et per contrarium (e confrario Hal.), si voluerit (no- « Zuerit. Hal ), eos liberos simul cum matre frui, debere dici matrem lega- « tariam esse intelligendam, et per omnia similem esse et in hoc casu juris « eventum.’’ Operae prelium erit singulas difficilioris hujus fragmenti partes sub exzınen vocare. Pri- {2)$.3. I. de usufr, (2) L.5. D, si ususfr. pet, (3) L. 26. D. de sery. praed, urb, ..(4) Quae desunt, ita supplet B. Hollweg: competere, non vero fructuario ab eo. (5) Accedit auctoritas Fr. Vat, I 87a 64 JOHANNIS 'WYBRANDL.TROAMP Prima pars $2 mulier! = jure acerescendi. copiosius exponilur Fr. Val; $. 86. Dimlex ibi agitalur a Sabinmo proposita quaeslio, eujus cardo in testatoris non satis perspieua voluntate verlitur. Legavit maritus usumfruetum wxor? cum liberis : quaerilur, amissis liberis, quid habitura sit mater, sive, utrum testator matrem liberosque collegatarios, an vero solam matrem legatariam esse voluerit, ita ut liberi tantum quod ad elfectüm cum matre fruerentur legato? Respondet Ulpianus, si per vindicationem legelur, tameisi quis filios legatarios acceperit, sine dubio matri acerescendi jus competere: sin vero legatarii non censeantur liberi, 'multo magis, quoniam 'partem ei non fecerunt ; tametsi cum ea uterentur, Si vero liberi matri superstites sint‘, distiinguendum, utrum legatarii fuerint, an heredes: illo casu soli habebunt usumfructum jure acerescendi, hoc vero jure dominii cum proprietate consolidatur ususfruclus; si neque heredes, ne que legatarii fuerint, ad dominium redit, j Sequens Juliani senltentia Nam et J. — hubeat fruentes non male superioribus ad- ditur tamquam decidendi ralio, sed tamen alio eam loco retulit Ulpianus. Nimirum hie in quaestionem a Sabino propositam ita inguirit, ut incipiat exponere, quid juris sit, si usumfrucium testator per vindicationem legavit $. 86, tum aliam fingat speciem , in qua per damnationem :hanc:seryitutem legatam esse ponit_$. 87.(ı). UL in prima specie , sic nune eliam distinguit inter liberos legatarios et non legatarios. « Si per dam- « nalionem’”’ , ait, « fuerit ususfructus legatus matri, si quidem legatarii sunt fili, par- « tessunt: si non sunt, sola mater legataria est, nec mortalilas librorum partem ei facit.'” His subjicit,, quod stalim post memoratam Sabini quaestionem exspectaveris, qualis praesumatur testatoris voluntas, si legat malr! cum liberis. « Sabinus”, ita pergit, « certe verbis istis non ostendit, utrum legatarii fuerint, nec ne. Sed Julianus lib, « XXXV. dig., relata Sabini scriptura, ait intelligendum eum, qui solos liberos here- « des scribit, non ut legatariorum fecisse menlionem, sed ut ostenderet magis matrem «ita se velle frui ut liberos secum habeat: alioquin (i. e. si liberi haberentur legatarii ), «inquit, in damnatione ratio non permittebat jus acerescendi.” Proposuit igitur sen- tentiam suam Julianus de damnationis legato: nec lamen male eam ad omnia legata transtulit Tribonianus, Nam, ne dicam de sublato jure Justinianeo inter varias legalorum formas discrimine , ipse Julianusy, quod sibi in damnationis legato placuit, ad Iegatum per vindicationem extendit, quum teste Ulpiano «vel do lego legatum usumfrucium vel per damnationem proposuit.’” Adjecta deinde Pomponii sententia in 1. 8. est sequela peculiaris sententiae, quae ipsi in decidenda Sabini quaestione placuit. Nimirum ex Juliano 'refert Ulpianus, Fr. Vat. 9.88. « S. quoque Pomponium praeferre, si per damnationem usüsfruetus « UXO- (1) Cl. Bethmann-Hollweg priorem $. 87 partem ad $. superiorem transtulit, RESPONSIO An QUAESTIONEM JURIDICAM. 65 « uxori et liberis legetur, singulare hoc esse (i. e, contra juris eivilis tenorem, sed ob « ulilitalem introductum) atque ideo filii personam matri accedere ; nec esse legatarios, « sed matre mortua liberos quasi heredes usumfructum habituros.” Singulare illud jus obtinere cupit Pomponius, quia talis praesumilur testatoris voluntas, qualem eam accepit Julianus; quae contra summum jus, quod testatoris tanlum verba respicit,, hie est spectanda, Sed inquit Pomponiusl.l. «ego quaero, quid si mixli fuerint « liberis extranei heredes?” Respondet filios pro legatariis esse habendos, quia scilicet e mente teslatoris liberis polius, quam extraneis ususfruetus concessus videtur, qui matris habeantur collegatarii. Et quandoquidem in damnationis legato (de quo agitur) non est jus accrescendi $. 85, in fine addit, mortui partem inlerituram,, licet legatarii sint liberi. TIT. II QUANDO DIES USUSFRUCTUS LEGATI CEDAT, L. Un. 2. — Ulpianusll. u Dies autem ususfructüus, item usus, non prius cedet, quam hereditas adeatur; « tune enim constituitur ususfruetus, cum quis jam frui potest. Hac ratione, « et si servo hereditario ususfructus legetur, Julianus scribit, quamvis-ce- « tera legata hereditati acquirantur, in usufructu tamen personam domini « exspectari, qui uli et frui possit.”. ; Ex Fr. Vat. $. 60. duo ad h. 1. observanda sunt. Primum h..l. omissam esse contra- riam Labeonis, adsentientem Juliani sententiam;; tum regulam diem ususfructus non prius cedere quam adita hereditate in Pandectis ad aliud Juliani exemplum applicari. TIT. IV. DE USUFRUCTU EARUM RERUM QUAE USU CONSUMUNTUR VEL MINUUNTOR. L.9. — Paulus lib. 1. ad Neratium. « In stipulatione de reddendo usufructu pecuniae duo soli casus interponuntur , mortis et capilis- deminutionis : I LI- 66 JOHANNIS WYBRANDI TROMP L. 10, pr. — Ulpianus lib. 79. ad Bdictum. —— « Quoniam pecuniae usus aliter amitli non potest, quam his casibus (1). Hanc de amiltendo pecuniae usufructu quaestionem tractavit eiam Paulus in Manua- lium libro T, cujus fragmentum exstat in Fr. Vat. $.46: « Actio de usufructu hisdem mo- a dis perit, quibus ipse ususfructus , praeterguam non utendo. Pecuniae quoque usus- « fructus legatus per annum non utendo . ... .. . quia nec ususfructus est, et pecu- « niae dominium fructuarü, non heredes, est.” Spalium vacuum supplevit Buchholt- zius vocabulo per:if: quod si jure factum esset 1. 9. sq. a Triboniano mutatam esse appareret. Sed rectius utique Hollweg (2) legit nor amilttitur, quia ex addita ra- lione perspicue apparet, JCtum h. I. exceptionem commemorare regulae notissimae, usumfructum exstingui morte‘, capitis deminutione, rei interitu et non utendo s, prae- scriptione. Aliud argumentum inde sumere licet, quod constitutio Justiniani Imp., qua cavelur, ne ususfructus non utendo amittatur, una est e L decisionibus (5), quae, etsi ante Codicem repetitae praelectionis jam legis vicem obtinuerint, maximam certe partem editae sunt, postquam dispositus est Pandectarum liber Septimus. Et quum ex deeisione illa inter JCtos quaesitum fuisse consltat, utrum ususfructus non ulendo ex- stinetus videri debeat, necne: quid mirum, si in: pecuniae quasi usufructu omnium: con-- sensu receptum fuerit, ut hie ex ea causa.non amiltteretur? Denique, si compilator jus: novum h. I, retulerit, dieendum est totum legis 10 'prineipium ejus verba esse; nisi enim exceptio sit, profecto Ulpianus non redderet rationem, quare tale jus obtineret, aut contrarium non obtineret.. Atqui illud exiguam veri speciem prae se fert, Trib.o«. nianum Pauli sententiam in. I. 9 ad: novum jus accommodasse, et hujus juris ra- tionem non eodem loco addidisse, sed alterius JCti fragmento aflinxisse, quum hie ne ipsam quidem rem atlingit.. ‘Objieiat‘ mihi aliquis in Vat, Fr. legi, « pecuniae guogue « etc.”, idque argumento esse, JCtum idem dixisse de hac ususfructus specie, quod in altera juris erat.. Sed quum obstent supra. producta argumenta, copula ista nos morari: non debet. Et fortasse res sie expediri potest‘, ut dieamus, Paulum, sive ad locum superiorem, ubi de usufructu amitiendo universe egerit, quemque emiserit Fr. Vat. com- ilator , siyo-ad modos, quibus ceteroquin ususfructus amitti solet, respicientem seri 9Sis-- P .g Y se 1) CE L6. pr u. etl.% $ 1. usufr, quemadm. caveat; (2) Ab eo-vapulat. Buchholtzius, qui praeeunte Hollwegio se supplere voc, ‚perit scripsisset Vid. Hollwegii praek p. ı1.n.9. (3)L16,$&1 Ch t vid..ioscıiptio et observetur yerbun decideres. RESPONSIO an QUAESTIONEM JURIDICAM, 87 se voC. guogue, minine illum nor usum cogitantem , sed utramque ususfructus Speciem mente conjungentem alque comparantem. LIBER VIII TITL DE, SERYITUTIBUS, L. ul, — Javolenuslib. V ex Poster. Labeonıs. & eo 0.0... « Ego püto usum ejus juris (seil. servitutis praedii rustiei ) pro « traditione possessionis aceipiendum esse, Ideoque et interdicta veluti Posses- « soria constituta sunt.’ De peculiari possessionis recuperandae interdicto de vi, quod h. I. respicere videtur Javolenus, quodque significatur in 1.25D. quemadm. sery, amit. et 1,27 D. de donat., tractavit JClus, qui videtur Ulpianus, in-Fr, Vat. $. 91, eujus haec sunt verba; « Non «is, ad quem ea res perlinet, (guae) legata est, (veluti) qui utendi fruendi causa, cum « ususfructus ad eum perlineret, (@d)missus in qua re sit, possidere eam videtur, et « ob i(d) , qui uti frui prohibilus est, proprie dejectus dici non potest, Ideo specialiter « hoc interdietum (sc. si ut frui prohibitus esse dicetur : vid. inscriptio fragmenti) «eo casu desiderari.”, Dr 5, N N vv vv I lat: V, SI SERVITUS VINDICETUR , ETC, L. % pr. ,— Paulus lib. XXI ad Eaietum. —— « Si eo loco, per quem mihi iter debetur , tu aedificaveris , possum intendere, « jus mihi esse ire agere: quod si probavero , inhibebo opus tuum.” ..... L.7. ibid. — Paulusl.l. « Harum actionum eventus hie est, ut yietori oflicio: judieis aut res praestetur 12 aut 8 JOHANNIS WYBRANDI TROMP « aut caulio., »% eo. . s: Si vero neque rem praestet, neque caulionem, tanti « condemnet, quanti actor in litem-juraverit,'’ Duplex est actio, qua res corporalis vindicatur, per formulam petitoriam aut per spon- sionem, Gaj. IV. 91. « Petitoria formula ea est, qua actor intendit rem suam esse," ibid. 92. Quae Gaji verba si ad Pauli fragmenta admoyeamus, apparet, simili ratione actum fuisse in rerum incorporalium vindicalionibus (1). Num vero etiam in ipsa lite eadem, quae in rei corporalis vindicatione, obseryare debuerint litigantes, v. c. num a parte rei necessaria fuerit satisdatio ‚et num actor, ut plus petendi periculum eyitaret, accu» rate designare debuerit, utrum totum an partem certam peteret, ex fragmentis JCtorum, quae in Pandectis habemus, non satis constat. Sed dubitantibus nobis succurrunt Vat. Fragm. , quae de satisdatione in $. 92. docent, sieut corpora , ita et jus vindicanti sa- tisdari debere. Alteram quaestionem (2) solvit Paulus ibid. $. 53 seribens: « Si « altius tollendo aget is, qui in infinitum tollendi jus non habet, si non expresserit mo- « dum, plus petendo causa cadit, quasi intenderit jus sibi esse in infinitum tollendi.” In petendo usufructu illud notandum est, quod haec servitus ad certum tempus con- slituta condici (3) tantum poluerit, i.e. personali aclione uti debuerit petitors LIBER IX TIT. IL AD LEGEM AQUILIAM, 1.27. 9.4. — Ulpianus, lib. XVIII ad Edictum. « Hujus legis secundum quidem capitulum in desuetudinem abiit.” Quid hoc legis Aquiliae capite cautum fuerit, nobis, post doctas quidem et acutas, sed tamen perversas Vv. Dd. conjeciuras (4) e Gaji comm, III. 215 innotuit, ubi sie de- (1) Cf. Heffter, Obss. c. 18. (a) Fortasse idem jam colligi potest el. 19 h.t. « Si de seryitute quis bene quidem deberi inten- « dit, sed aliquo modo litem perdidit cu/pa sua , non est aequum hoc ceteris damno esse,” (3) $. 5a Fr. Vat. cf. Heffter I. |. (4) Exposuit eas cons. A, A. v.d. Kemp, diss. inaug. de sec. cap. legis Ag. L. B. 1829. cap. I, RESPONSIO AnüQUAESTIONEM JURIDICAM, 69 describitur® « Capite secundo in adstipulatorem, qui pecuniam in fraudem stipulatoris « acceptam fecerit, quanti ea res esset, actio constituitur.”” Cum hoc loco comparantibus Justiniani constitutionem in 1. un. C. ui actio ei ab hered. inc. dubitatio oritur, an illud jus jam aetate Ulpiani in usu esse desierit. Et nobis quidem contra videtur (1), id cogitantibus, causam, ex qua caput-secundum eyanuerit, ista demum conslitutione eflicacem factam esse, Objici possit, quod ipse Gajus moneat, non fuisse necessarium caveri, ut in adsti- pulatorem ex fraude commissa compeleret aclio, quum actio mandali sufliceret. At quis est, quin videat, urgendum esse: illud zecessarrum, quo significat quidem JCfus alia eliam ratione jus suum persequi potuisse eum, cui daminum injuria datum sit, non vero explodit caput illud secundum tamquam superfluum ‚et inulile:; immo ejus ‚utilitatem praedicat, addendo ea lege actionem eontra .infitiantem in duplum ‚crescere. — Porro quum, secundum laud. conslitutionem, antiquitas respueret stipulationes ‚post mortem eonceptas (2), JCtorum aevo frequens esse debuit adstipulatorum usus, et necessaria legis Aquiliae aclio, qua eorum fraudibus et dolis obviam iretur, 1. 44. pr. — Ulpianus, lib. 42 (Hal. 41) ad Sabinum. « In lege Aquilia et levissima culpa venit.” Triplex argumentum facit, quominus h. l. novam culpae speciem sub nomine cu/pae levissimae indicari eredam. Nam culpae praestatio, cujus frequens in jure Romano usus est in ineundis contractibus, in commiltendis delietis ne cogitari quidem, ut vide- tur, potuit. Tum epithethon substantivo praepositum favet opinioni, hic de culpae qualitate agi, ut levissima culpa idem sit ac levissimum vitium (5), idque voluerit JCtus, ne tantum quidem vitium committi posse, quin lege Aquilia coerceatur. Sedid, quod est grayissimum, Gajus docet, propter legem Aquiliam non modo dolum, sed ne culpam quidem impune posse committi, quum Ill. 302 scribit: « Sed si quid per lasci- «viam, et non data opera, ut furtum committeretur, factum sit, videbimus an ulilis « Aquiliae aclio dari debeat: cum per legem Aguiliam, quae de damno lata est, « eliam culpa puniatur.” Culpam dieit, sine ulla definitione; unde colligitur neque Ulpianum peculiarem culpae speciem designare voluisse. LI. (1) Dissentit v. d. Kemp L.Lp. 59. (2) Exceptis servorum post mortem stipulationibus, vid. Fr. Vat. $. 57. (3) Quum non raro Zata culpa pro culpa lata occurrit, equidem hoc argumento non multum Iribuo, Sed tamen potuit Ul pianus h. l, consulto praemisisse adjectivum nomini, zo JOHANNIS WYBRANDI TROMP LIBER X _—. TIT. II FAMILIAE ERCISCUNDAR, .1l. 91 —— Gajus lib. VII ad Edict, Provinc. « Quae — actio — ei quoque competit, qui suam partem non possidet; sed si «is, qui possidet, neget eum sibi coheredem esse, potest eum exeludere per « hanc exceptionem : sö de ea re, qua de agitur, praejudicium de heredis «late non fiat.” Partes formularum , quibus tempore Pandectarum litigabatur, erant demonstratio, in- tentio, condemnatio, adjudicatio (1). Harum in aliis actionibus plures, in alüs pau- ciores (2), in praejudiciis intentio sola usu veniebat. Quod ad divisoria atlinet Judicia, horum formulae demonstratione et adjudicatione contentae fuisse videntur (5). Nulla enim in his erat intentio, nisi reus praejudicio se defenderet, cujus exemplum exstat in lege laud. Hic defensionis modus, qui a JCto ibi ad exceptiones refertur, olim fuit praescriptio rei tuendae gratia comparata, teste Gajo IV. 133: « Sed his tempori- « bus — omnes praescriptiones ab actore proficiscuntur. Olim autem quaedam et pro « reo opponebantur, qualis illa erat praescriptio: ea res agatur, guod (si modo Hefft.) « praejudicium hereditati non fiat, quae nunc in speciem exceptionis deducta est, et « locum habet, quum pelitor hereditatis alio genere judieii praejudicium hereditati faciat.’” Harum praescriplionum pro reo receptarum causa repetenda videtur ex veteri illo recep- to placito jJudieis gravior.bus vel majorıbus per minora praejudicium fieri non pos- se (4). Quod ut evitaretur, verborum conceptiones, quibus rei defensio comprehende- batur, ipsis aciionum formulis praescrebebanlur; principalem enim judicis desiderabant cognilionem, Postquam vero actionum praetoriarum usus invaluerat et praescriplioni= bus idem plane atque his erat finis, ipsae in dilatoriarum exceptionum abierunt spe- ciem (5). L. (1) Gaj. IV. 59. (2) Sei, IV. 448 (3) Ibid. 42. cf. Heffter Obss. c. 13, (4) L’54 Di de judieiis; ch Heffter op, lc} 23, copiose locum de praescriptionibus: illustrans. (5) Cic, de Inyent. IL 20 RESPONSIO ap QUAESTIONEM JURIDICAM. 7 1.35. — Papinianus lib. XII. Responsorum. «Pomponius Philadelphus dotis causa praedia filiae, quam habebat in « potestate, tradidit, et reditus eorum genero solvi mandavit;, an ea praecie « pua filia retinere possit, quum omnes filios heredes inslituisset, quaereba- «tur. Justam causam retinendae possessionis habere filiam, quoniam pater « praedia, de quibus quaerebatur, dotis esse voluit, et matrimonium post « morlem quoque patris steterat, respondi: filiam etenim, quae- naluraliter. « agros tenuit, specie dotis, cujus capax fuisset, defendi.” Integrum fragmentum legitur in Vat. Fr. $.258, qui locus cum nostro omnino- con-. . ferri meretur, Primum observo leye in verbis diserimen , quod scilicet h, I. est reditus solvere ibi dieitur mercedes solvere; qua voce Papinianus rectius ulique usus fuerit. Nam ex verbis filiae tradidit et solvi mandavit patet, noluisse patrem: praedia a filia tradi ma- rito, ne hic reditibus ipse frueretur. Immo: praediis ipsa uti debebat uxor, reditusque eorum seu dotis fructus tradere marito; quapropter, quum id locando optime fieri pos- sit, mercedum aptior hic mentio accidit, quam redituum; Tum: species, quae hie narratur, haec est. Pater pro filia nuptura dotem constituit‘, nec tamen rite et legitime: nam-ipsi eam tradidit filiae, non ejus marito, sicut jus civile- exigit (1 ), quia inler patrem et filiam in polestate constitutam nulla valet donatio, inter quos nulla consistere possit obligatio, quum pro una eademque habeantur persona. Postea pater vita decessit, relieto testamento‘, in quo omnes (2) liberos seripsit heredes, ita ut "hereditas eorum communis exsisteret. Jam quaeritur, utrum fundus dotis causa traditus in hanc communionem deferendus sit, necne? Respondet Papinianus filiae justam pos- sessionis relinendae causam esse,. propterea quod, licet filia fratribus communis scripta sit heres, et’ antea: traditione fundi dominium in eam non transtulerit pater,. hie tamen „facto: comprobavit et: confirmavit, quod ab initio ob Juris subtilitatem non rite egerat. Ex patris enim, voluntate in bonorum possessione,. et cum ille vixit, et post ejus morlem: fuit constituta.. Accedit, quod vitium in dote constituenda non venit ex persona. filiae, do» (1) Patet hoc ex ultı 1.35 verbis: qnae na£uraliter agros-tenuit. CA 1.16 D. de fürtis, 1. 6,. 7, 9 de condiet; causa. d. c, non sec,, in quibus.. sermo est de dote a marito, non: ab uxore repetenda.. Hinc quoque, quod marito.dos: tradebatur ab eoque repetebatur , quaestio orta est. de marito domino datis, (=) JICtus. seripsit communes:, quod ambiguitatis vitandae causa in Dig, mutatum. est in. omnes Vocab, commures.mire explicat. Buchholtzius ad h.l. 72 JOHANNIS WYBRANDI:TROMP dotis forte incapacis, sed ex errore patris, enjus voluntatem magis quam factum respiei par est. Hoc yult Papinianus in fine f. laud, addens: « filiam etenim, quae natu- « raliter agros relinuit, specie dolis, cujus capax fuit, defendi;” in quibus transscriben- dis Tribonianus male fwissei pro fuit substituit (1). Cum enim Papinianus hoc dieit: filiam habuisse fundum in possessione, quum pularet se possidere dotem, cujus ca- pax fuit; recepta altera lectione, is exsistit sensus, quasi JCius fillam, quae naturaliter tantum tenuit, praedia, defendere voluerit fictione, eam tradilionıs tempore dotis fuisse capacem, cujus reyera capax non fuit: id quod longissime ab ejus mente afuit. L. 44. 9.4. — Paulus lib, VI. ad Sabinum, « Qui familiae erciscundae, communi dividundo et finium regundorum agunt, « et aclores, sunt et rei: et ideo jurare debent non calumniae causa litem « intendere et non calumniae causa (ad) inficias iri (ad inficitiones ire „ « Vulg. ) Justinianus, ut lemere litiganlium anımos jurisjarandi religione coerceret, consli- tuit (2), ut principales personae post litem contestatam subirent jusjurandum, ita ut actor juraret non calumniandi aniımo se litem movisse, sed existimando bonam causam habere: reus autem non aliter suis allegationibus uteretur, nisi el prius ipse jurasset, quod putans se bona instantia uli, ad reluctandum pervenisset, Idem Imp. in $: 1. I. de poena tem. litig. se hujus jurisjurandi auctorem profitetur. Quum igitur hujus ju= risjurandi, in omnibus causis postea praestandi, in vetere jurisprudentia mentio nulla esset, multi Viri Docti, ducem Gujacium seculi (5), slaluerunt, quae h. I, Paulo tribuuntur, deberi Triboniano. Ali, quorum princep Bynkershoekius (4), jam jure Pandectarum calumniae jusjurandum in usu fuisse perhibuerunt. Ex variis scilicet Digestorum locis, ubi ejus mentio fit, collegit vir ampl. in iis duntaxat causis illud obtinuisse, in quibus lex faci- les ad rixandum animos praesumebat, vexandive erat suspicio in promptu, ideoque il- lud jusjurandum , a JCtis in Pandectis commemoratum,, diversum fuisse ab altero Justi« nianco, Horum sententiam egregie confirmat Gajus IV. 172, scribens: Quodsi neque spon- sio- (x) In lect, fuisset consentiunt Codd. MSS, et edit. Unus Haloander habet juit. (2) L.a. C. de juris. pr. cal, dando, (3) Giphanius ad l.a. C, l,, Marcilius ad$. I, Wissemb, in Emblem, Trib,, Schulting. in notis ad l. Dig... aliiquez (4) Obss. jur. Rom, VL. 9. RESPONSIO ıb QUAESTIONENM JURIDICAM. 73 sionis, neque dupli actionis periculum 'ei, cum quo ägitur, eönjungatür, ac ne statim quidein ab. initio pluris quam simpli sit actio, permittit praetor jusjurandum exigere, zion calumniae causa se infilias ire; quibus $. 174 haec'addit s « Actoris quoque calumnia « eoercetur: modo' calumniae judicio, modo contrario, modo jurejurando, modö resti- « pulatione.” .nuswusas00R TIT. IIE COMMUNI DIVIDUNDO,. L.4.9.2. °— Ulpianus ib. 19 ad Zdictum, « Hoc judicium bonae fidei est.” Gaji aelate in communi dividundo judicii formula nullam bonae fidei mentionem esse factam, apparet ex formula, adjudicalionis,; quäe legitur IV. 4%: 4 quantum adjudicari « oportet, judex Titio adjudicato.” In formulis enim, quae non ad strieti juris judicia pertinent ,:bonae fidei expressa mentio fieri solet, sicut «est! in- deposito,'cujus' formulam his verbis proponit Gajus IV. 47: « Judex esto; quod Aulus Agerius.apud Nume- «rium Negidium mensam argenteam deposuit, qua de re agitur, quidquid ob eam erem Numerium Negidium, Aulo Agerio däre facere oportet ex ide bona «ejus, id judex Numerium Negidium Aulo Agerio cöndemnato: si non pa-' «ret, absolvito.” ' Praeterea idem JCtus in $. 62 bonae fidei judicia enümerans, inter ea nec familiae ercisecundae, nec communi dividundo refert. Neque etiam, quamvis’ prima’ speeie contra videatur, Gajo obstät Julianus, quum:in 1. 24 pr. h. t. bonae' fidei menlionem facit. Decidendi enim rationem non petit inde, quod’ commtuni divi- dundo actio sit bone fidei, sed quod bonae fidei conveniat, ut unusquisque praecipuum' Habeat,, quod ex ipsius re servus propritis acquisiverit. Speciali igilur causa, quae ex- ceptionem facit, firmat regulam devz.soria Judicia esse strich juris. Ulpiani autem et Pauli tempore (argumento sunt 1. 1. et 1. 14 $. 1. ibid.)' in -foro' jam inyaluerat, ut hae actiones ad bonae’ fidei judicia referrentur. Cujus rei causam' repeto ex JCtorum interpretatione,, quae magis magisque aeguitati favere coeperat (1)? sicut ex diversis, quae passim occurrunt, JCtorum antiquiorum et recentiorum sententiis eonstat. Ut aliquod exemplum exeitem, Africanus in l. 34 mandati, eum, inquit, qui, cum mutuam pecuniam dare vellet, argentum pendendum dedisset, nihilominus pecuni- am (1) C£. Heffter, Obss. c, ı5.: j E : 74 JOHANNIS WYBRANDI TROMP am creditam recte petiturum. Ab hoc autem summo jure discessum Ülpiani tem- pore, ut apparet ex l. Il de reb. ered. (1), ubi « Rogasti me,” inquit ille, « ut tibä « pecuniam crederem; ego, cum non haberem, lancem tibi dedi vel massam auri, ut « eam venderes et nummis utereris: si vendideris puto mutuam pecuniam esse factam.’” Hie igitur fori usus aliquid 'dedisse aequitati videtur, unde, quod Africani aetate ob, traditionis defectum contractus mutui vim nondum habebat, postea eam oblinuit, cum brevis manus ficlio pro vera traditione haberi coeperit. LIBER X TIT. V DE ALEATORIBUS L.3. — Marcianus lib. 5 Regularum, « In quibus rebus ex lege Titia et Publicia (omitt. Hal.) et Cornelia etiam spon+ « sionem facere licet.” oo... Unicus hie est locus, ubi legis Publiciae de sponsu apud antiquos mentio fit (2). Quare ex Gaji IV. 22 Publiliam legendum esse opinor, qua lege universe de obligatione sponsorem inter et debitorem cautum fuisse, colligitur ex JCti verbis: « Postea quaedam « leges ex alüs quibusdam causis pro judicato manus injectionem in quosdam dederunt, « sicut lex Publilia in eum, pro quo sponser dependisset, si in sex mensibus proximis, « quam pro eo depensum esset, non solvisset sponsori pecuniam.’” Quid autem menli hujus legis, quae sponsorum cavebat commodis, melius conyeniret, quam ut una signi- ficaret, quibus sponsionem facere esset permissum, quibusque ex causis eam inire esset prohibitum. Nam nisi definitum fuisset, aleatoriae obligationi accedere potuisse sponsio- nem, facile ex lite lis oriretur de eo ipso , an sex mensibus, pecunia non soluta, elap- sis, manum injicere posset sponsor, qui in causa speciali accesserat contractui, qualis ceteroquin apud Romanos, anliquiore praeserlim aeyo, in odio erat omnique vi de- stitutus (5). DI- (1) C£.1. g. $.ult, et 1. 15 de reb, ered. (2) C£. Bach. H,J. II.a, S. I. $. 97. Consulto Iegis mentionen praetermisisse videtur H aloander. (3) Opportune laudat Noodtius Ovidii versum: e Erat ad nostros non leve crimen ayos,” RESPONSIO ap QUAESTIONEN JURIDICAM, 73 DIGESTORUM SEU PANDECTARUM. PARS TERTIA LIBER xXIL TIT L DE REBUS CREDITIS, SI CERTUM PETETUR, ET DE CONDICTIONE {1 ). P auca sunt in ‚ff. loca, de quibus tam varie staluerunt viri docti, quam de hujus ti- Auli inscıiptionis intellectu. Alii primam partem aAcceperunt generaliter, secundam de causa, qua cerium pelitur, terliam de condictione in genere (2), Osius Aurelius (3) duas proponi eenset condictiones, unam specialem de pecunia numerata, in verbis s? certum petetur,, alteram generalem de omni re et causa, in yerbis e? de condictione» Aliis placet, verba .e? de condictione non esse Edieti (4); No.odtius (5) ea ipsa ex- pungit, — Me judice, ducto imprimis Gaji loco, qui.est in Comm. IV, $.185—20, guemque infra exponam , sic statuendum : Aclum est. in parte secunda, sive in superioribus edielis de actionibus in rem, item personalibus in rem scriptis, et mixtis, lam in rem quam in personam scriptis. Sequun- tur'aetiones in personam, .ei quidem ‚de rebus creditis. Hoc indicant prima inscrip- Zionis verba, quae perlinent non tanlum ad hune Litulum ‚aut librum, sed ad totam DD. terliam partem, sive ad edicta, quae interpretati sunt JCti iis libris, quorum frag- men- '(1) ‚Conf omnino Heffter, obsery, €. 14. ubi doctrinam de condictionibus copiose exponit, {z) Menillius, Obs. III. 31 (3) Bisp. cap 15. in ihes. Out, dIl, p, 73% (4) Cl. Smallenburg in nolis adh, (5) Comm, ad a. tit) K2 -76 » "© JOHANNIS WYBRANDI(TROMP mentis haec digestorum pars maximam partem conlinelur, aut quorum saltem ordinem in digerendo secutus fuerit Tribonianus. Verbis s? cer/um petetur non 'significare ‘praetor ‘mntmi‘actionem, sed generaliter iis respicere videtur ad causae sive conlractus genus, unde oriuntur actiones, quae com- petunt, si certum debetur, quae actiones sunt condietio, si certum petelur, (in specie sie dieta,\ vd. LT. de tritic.) et condicho Triticaria. Nimitum , sieut prioribus verbis novum aclionum illud genus cogilavit praetor, quo petimus, non, velut in vindicatione, rem a guovis possessore, sed a cer/a guadam persona nobis obligata, sic deinceps ad hujus generis transit speeiem , ad ıcondielionem certi. Dehine praetor condictionem certi in species suas divisit, id est, ?n condictionem si cerlum petelur et condietionem Triticariam, quarum autem quum de illa sola hoc loco agendum esset, eliam (posilo quippe, eorum ceonstilutionem exponi in |. 194.) universe Divorum Fratrum rescriptum repetiisse. $. 7. ibid, 0 or Od wdvov SE vior &Deniv Emirporis Yddzrıv, Kal Ouyarkpes, ErE wa) Eyyova 2E . « viov. Aßpevau' TEDEvres 5. Kpeuss Te zul Oyrsıan'” ı Regulam, nepotes neptesque, ex filabus natos ,„ excusationem non tribuere , tradit JICıtus in Vat. C. $. 195; sed regulae addit exceptionem in nepotibus ex filia, veterano praetoriano militi nupta. Ait enim fragmenti auctor: ex filia nepotes non prodesse pa- lam est, ‚nis? mihi proponas, ex vetierano ‚Praetoriano genero socerum avum effe- elum ; tunc enim secundum orationem Divi Marci, quam in casiris (1) praetorüs recıtavit, Paulo,iterum et Aproniano Coss. VIII. id. Jan., id habebit avus, quod habet in nepotibus ex filio natis. eujus orationis verba haee sunt: « Et quo « facilius nostri veterani soceros repperiant , los guoque novo Privilegio sollicita- « bimus,, ut avus nepolum ex praetoriano nalorum tisdem commodis nomine eorum « fruatur , quibus frueretur, si eos haberet ex Jilio.” Sublatis vero aevo Justinia- neo praetorianis cohortibus, exceptio illa locum habere non amplius potuit, quare ejus mentionem, quam fecerit Modestinus, recte omiserint compilatores. $. 8. Ibid. ; « Toy 32 Apılaöv Tüv Tervay Tev Gpıapevov rar Jıardkenıw elvaı Jr ERZOTO , TOTEy «ÖrTE xeporoveisai, —" Etiam hujus praecepti ratio intelligitur ex constit. Divi Marci in annot. nostrA ad % 6. laud. e L. 3. ibid. — Ulpianus lib. sing. de of. praetorıs Lutelaris, ._ Hoc fragm. exstat in Vat. Cod. $. 186, ubi pro dant excusafionem legimus excusa- fionem tribuunt, et pro haberent, habent. L. (1) Ita Hollweg; in Vat. Cod. praeloris. 114 JOHANNIS WYBRANDI TROMP L. 5. ibid.. — Ulpianus, eod. libro. « Tria ouera in domo una esse suflicit; proinde, si pater alicujus, vel filius, « vel frater, qui est in ejusdem potestate, tria onera sustineat, quae ad pe- « riculum patris sui spectent, quia voluntate ejus administrant, omnibus ex- « cusatio a tutela competit. — Sed si non patris voluntate administrent, non « prodesse saepe rescriptum est.’? Legitur hoc fragm,, sed non integrum, in Vat. Cod. $. 190, — Quae eriim hoc loco subjiciuntur, sed si non patris volunlate , etc., desunt in Vat, fragm. Caeterum ibi, licet hie et illic aliis verbis, eadem traduntur. Majoris vero, quae hie conferatur, mementi est $. 125. ejusdem Cod.; nam quoad regulam , I. 4. et 5. h. tit. traditam, Zria tutelarum onera a guartä excusare, frag- menti illius auetor olim varie circa tutelarum numerum fuisse observatum refert; sed hodie certo, inquit, jure utimur tam ex rescriplis Divorum , quam ex eonstitutionibus Imperatorum nostrorum, Itaque hine cerlum habemus, hanc excusationis speciern legi Papiae Poppaeae non deberi, sed usu eam, ad exemplum, ut videtur, aliorum privi», legiorum et immunitatum (1), ob numerum liberorum lege Papia Poppaea (2) con= cessarum, introductam esse, nee certum praefinitum fuisse tulelarum curationumve nu- merum, antequam Divi Fratres his illisve rescripserunt , tria onera excusationem' praesta- re (vid. $. 168. et 247. Vat. Cod.), quod tandem Constitutionibus generalibus statuerunt Antoninus et Severus (5). L. 6. 9.19. —— Modestinus, lib. 2. Zxcusat. « Tlepı av Eypoixuv, al Tau Tarsıvav, xal Tav Aypapuarav ypaDdsi TIzDAss oörw- « ı* Mediocritas et rustieitas interdum excusationem praebent, secundum « epistolas Divorum Hadriani et Antonini cet.” Verba, quae refert Modestinus, ex latiori Pauli fragmento, eui in. Vat. Cod. $. 244. inscribitur Paulus, lib. sing. de off. praetoris tutelaris, desumta videntur. Seriptum est ilud in hune modum: Mediocritas et rusticitas et domesticae lites interdum excusationes merentur, ex epistola Divorum Hadriani et Antonini et Fratrum, ad ü Cae- (1) C£. Buchholtz, ad 8. 125, Vat,. Cod, (2) Cf. Westrik, L laud. p. ı50, (3} Ait enim JCtus, $ 125. ex constitutionibus Imperatorum nostrorumi — RESPONSIO od QUTAESTIONEM JURIDICAM. 115 Caerellium Priscum, praetorem tutelarem. — Paulus, praeter causas Pandectarum lege relatas,, etiam domesticas lites excusationem tribuere sceribit. Quaenam vero sint illae lites, manifesto non significavit JCtus. Cl. Buchholtzius ea verba explicanda opinatur ex 1.23. Cod. de excusatt., cujus verba sunt: « ita ut imperalores a tutela ex- Cusari voluerint eum, qui adversus sororem 'sororisve liberos tempore delatae tutelae ac- tionem suscipere deberet.” Sed obstant huic sententiae ea, quae in d, $. Vat. Cod, praeeedunt; ex quibus apparet,. Paulum hie enumerare causas,, quae interdum tutorem plane prohibent, quominus, ut par est, tutelam administret. Hae sunt, primo loco, rei Jamiliaris angustia, tum exiguus rerum usus, quibus denique accedit (nam sic intelligo lites domesticas,) frequens'negotiorum copia, qua implieitus est tutor datus, quo vel imprimis referri’debent lites , quas vel sibi ipsi velin fratrum sororumve gratiam agit. — In hanc sententiam abüi, quia, ut jam significavi, Paulus hoc loco non tam humanitatis ac religionis rationem habuisse, qıam attendisse videtur ad impedimenta , quae in ipsa designati tutoris persona adesse possunt. Praeterea exponuntur in $. 244, causae, quae enterdum excusalionem 'merentur, cum contra constitutione legis 23. Cod. h. tit., nulla addita restrictione, vetant Imperatores, ut adversus sororem vel filios sororis aclionum necessitates tutelae occasione quis suscipiat. Tum etiam in laud. I. 23. solummodo ca» velur, ne agat tutor adversus sororem ejusve liberos; Paulus autem latissimo sensu de -domesticis: litibus loquitur. Insuper autem quaeri licet, an eredibile sit, Diocletia- num et Maximianum in feminarum graliam plane idem constituisse, quod jam in earum 'commodum epistolis suis significaverant non tantum Hadrianus et Antoni- nus, sed Divi etiam Fratres ad praetorem scripserant ? Denique, si admittitur data a no- bis explicatio, etiam bonum sensum aceipit vocab. interdum. Nimirum excusatio illa ob lites domesticas pependerit a praetoris cognitione, ut hie dijudicaret, an tanto esset tutor negotiorum difficilium cumulo impeditus, ut munus ipsi injunctum utiliter gerere non posset; illiusque usus iune imprimis fuerit necessarius, quum pupillus a pubertate non longe abesset. Tune enim facile fieri posset, ut, nisi excusaretur, domestlicis obru- tus litibus, per totum temporis spalium, quo lutor esset, a tutelae administratione avo- taretur. . 1.7. — Tip. lib. sing. Exeusat. Hoc fragmentum exstat etiam in Vat. Cod, $. 240, ubi pro sane, plane, ei pro pro- dare, docere legitur. L.8. $. 12 — Modestinus, lib.3. (Hal. 2.) Excusat. « Ipiemırdpa dx Yardtenv Baoıraav mapeirysıv Exovow Ta Aumav Emirpomüv » P2 « Tpl- 116 1 JOHANNIS WYBRANDI TROMP E ” « mpımimiraplov DE viöy Emirpomsdoovow. Tipizimirdpior dE odreı vowlfovrai , ol dx « vioavres rd apıalmırov. ’Eiv d8 a4 Wavioas drobauy, rodnov Tüv maldav mpı- « RımıRdpiog voor Emirpomsicen” Tüv dıardfeav Baxcırıröv, quas respieit Modestinus, antiquissima videtur divi Ha- driani. Nam primipilariis'vacatio a tulelis a divo Hadriano dar: coepit ait JCtus, in Vat. €. $. 141. $i quaeratur hujus privilegü causa , obseryandum est, primipilario- rum bona Fisco oppignorata fuisse (1); ei ideo forsan a tutela liberatos eos fuisse, ait Buchholtzius (2). Cui conjecturae auctoritatem addere conatur ope legis 5. $.10, D. de jureimmunitatis, ubi legitur, conductoribus vectigalium Fisei non in corum honorem immunitatem datam esse , sed ne extenuentur facultates eorum, quae subsignata sunt Fisco. Et hanc ob causam,, (quod bene tenendum est,) ab omnzbus omnino muneribus exelusi sunt. At vero primipilarii arpıwımıraplov viwv Erırpomsioovsw, ait Modestinus; quibus datorum profecto nihil minus facultates tutorum possunt diminui. Praeterea in Vat. C. $. 142. decuriales cum primipilaribus aequiparantur,, dieitque JCtus, eos ob ean- dem ralionem a publieis excusari oflieiis. Decurialium autem bona fisco oppignorata fuisse, nusquam tradilur, nee eorum muneri convenit (3). Unde non video, quidni $. 141 et 142 Vat. Cod. verba: « Primipilares ob id ipsum, quod primipilares « sunt (excusantur). Decuriales quoque, gu: ob id ıpsum vacant, ” accipiamus de im- munitate,, in konorem primipilarium et decurialium data. — Ratio autem,, cur collegarum filiorum tutelam recusare non potuerint, similis fuerit ei, quam reddit Modestinus, postquam dixit, veteranos adversus veteranorum filios excusationem non habere: rd yap, inquiens , Indrıpov rüs orparelag ioxgupörepov Evoreladn dus rüv marmı orparıwräu mpovoplag (4)» L. 10. $. 7. eode — Modestinus, lib. 3. Excusat. u 'Ehv Amereidepos Io6y EDyrrE ümd marpuvov [sic Hervag. legit pro non admit- « tendo wirpwvog,] Zrirporos vors venvos aurid, 4 Hal Erepog ciös Oymore &idr- «Tuv av elnosı wevre dviaurüv, us EV ADyAEN, oln EvoxAnbyserai" Eu To- « ourw 38 Erepos eig TImov abrod xeıporoundyaeras uydepuv. "Opoos (öroiws Her- «vag.) forw rourw nal 6 vonimos &mitpomog.” — Regulae minorem aetatem a tutelae munere excusare datur exceplio in Vat, fragm. $. (1) Vid. Cod, Theodos, de cohort, et primipil, (2) In comm. ad $, ı42, Vat. Cod, (3) C#. Cod, Theodos. de decuriis urbis Romae, (4) L& pr ht RESPONSIO an QUAESTIONEM JURIDICAM. 117 $. 223. (quacum ef. $.151.) cujus haee sunt verba: « Hi, qui muniti sunt aliquo « privilegio, aliquando non admittuntur ad excusationem,, velut si minor sit 25 annis « aflini datus tutor, et aliquem usum habeat rerum heıeditariarum. Quod jus venit ex epi« e stola divi Hadriani, quam scripsit Cl. Saturnino, legato Belgicae ; quae consli- « tutio videtur de his loqui, qui a praetore dati sunt, Ego, idem esse accipiendum, si « testamento datus sit, in eandem sententiam et Divus Pius scripsit Plaetorio Ne- « poti.” — Praeter dietam exceptionem ex hoc loco compertum habemus, jam ante Hadrianum ob minorem aetatem excusationem competüsse. Insuper ope hujus frag- menti ab Hadriano inde Imperatore tres hujus juris significandi aetates staluere pos- sumus. Hic enim Imperator generatim quidem voluit, ut minores a tutelae munere ab- arcerentur, sed regulae tamen addidit exceptionem in eo, qui affıni datus est, aliquam- que haberet usum rerum haereditariarum. Wodestini aevo hoc privilegium jam sublatum videtur; nam, praelerguam quod exceptio illa in 1. 10. h. tit. non commemoratur,, ait etiam, postquam de tutoribus datis locutus est, similem iis esse legitimum tutorem. Hac vero ipsa in re jus, quod Hadriani et Antonini tempore vigebat, a jure, quod Modestinus tradit , differt; nam dieit JCtus,, in $. laud. Vat. C., exposita Hadriani epistola, illam constitutionem de his loqui videri, gu? a praetore dati sunt ; ipse autem fragmenti auctor idem accipiendum esse putat, si fes/amento datus sit; in quam sen- tentiam Divus quoque Pius Plaetorio Nepoti scripsit. Hie igitur manifesto exclu- duntur tutores lege vocati, qui ideo, Hadriano et Antonino Pio regnantibus, dativis, quoad exceusationem , similes non erant. Exceptio autem illa, ut hoc obiter moneam, in desuetudinem abierit , postquam M. Aurelius curam minorum introdu- xit (1). Denique constituit Justinianus, ut minores 25 annis ad tulelam vel curam adspirare prohiberentur, adeo ul nec ewcusalione opus esset (2). L. 14, 4. — Modest. lib, 5. Exeusatt. u Edv morro dmersidepı Bow, es Emdvrav rors Tenvors Emirpomos obyserai, za « dad Tpäv kmırpomav vür dmorubycerai.” - Nimirum ob regulam (3), « libertis adversus patroni liberos nullam a tutela excusa- tionem tribui (4). Dic- *' (1) Vid, Capitolinus, in vita Marci, cap. 16. et omnino J. van Hall, «over de middelen «.bij het Romeinsche regt, ter bescherming van minderjarigen. ingevoerd,” in opere: « Bijdra= «gen.tot Regtsgel. en Welg. van den Tex en v. Hall, DI. og. 1835. n°, 1. p. 5. seqq. impr- pag. 45. (2) & 13, Instit. Justin, de Excusatt, (6) Vd. Vat, Cod, $, ı52. ibique Buchh, (3) Aliam speciem tractat Paulus, lib, II, 29, sentent, LER i18 JOHANNIS WYBRANDI TROMP Dielio &rd zpäv Emırporäv [a tribus tutelis] ea significatione, atque Lalinorum er, propter, secundum (ı), reperitur etiam in Vat. Cod. $.191 et 192. L. 15.5.1. — Modestinus, lib. VI. Zxeusatt, «'O TO marpı Emayysı$nkaevos Emırpomeieiv TavV maldav, &Ddievdaı Taurus TAG Emi= « Tpomäs ou Alvaraı, nv KAG Exeiı Iraın EDErewg.”" « Quia est inigquum’’,— sic Vat, Fragm. $.153. — « alios non esse datos.’”” Nimirum , iniqua est conditio impuberum , quibus judieio patris, qui liberorum commodis hac in re omnium optime prospicere polest., nullus tutor est constitutus” (2). Afünis ei, qui promisit, se suscepturum tutelam, is est, qui se immiscuit administra- tioni, Hinc de eo in Vat..C. $. 154. subjieit JCtus, hunc :Zem beneficium excusationis perdere, aiens; plus enim egit, quam si promisisset ; idque D. Fratres rescripse- vunt Domitio Rufo in haec verba: « Liberis tulelam, quam sponle suscepisti, praebe, nam desiderasti.’” Ex hac reddita ralione, quae ulrumque tutorem, et eum, qui promisit, et eum, qui se immiscuit administrationi, speclat, (uterque enim spon- te suscepit) constare videtur ex mente Divorum Fratrum rescripti, placitum, quod com» memorat Modestinus non lantum in pupillorum favorem, sed eliam in Zuloris poenam esse introduetum. Ideoque eos tutores respexerint imperatores, qui voluntariis excusa- tionibus tuti ob speciales fraudulosasque rationes aliorum res administrare cupientes, nisi lege poena esset sancita, per dies aliquot munere gesto, onus abjicerent. L. 15. $. 11. ibid. ‘oO TorA& dinxın Exuv Eimeiv, GV Enaorov uud’ Euurd 04x Earıv ioyupöv, ei duvyse- «ro ADebgvaı, Eiuryin. Otov Efdopynovre juiv Erov obk Eotıv, oVaE Tpeis « Exei EMITpOmaG , 00dE Meute TEHTE, A AAro Tı Inaıov EDEoews" Exgsı weyroı ddo « EMITpOmÄG , nal dvo maldas, ua EEynovr& EoTw ETÜV, N KAAE TIVE TOVRÜT& «Atyeı, 420° Enur& wiv Eurer vyv Boyberzv wir mapexovra, TA DE ms BAAR « xovavla övra Ixaıdavn" dar’ DoEev, Tovrov ur ADlerdaı.”” Convenienter Modestini aliorumque JCtorum, quos secutus est, sententiae „ consti- tuerunt Severuset Antoninus. (in const. un, Cod. qui num, tut.). Contrariae opi- nioni favet Paulus, in Yat. Cod, $.245, qui laudat DD. Fratrum rescriptum ad Sen- tium (1) Of Consult, Westrik, I, L p. 96. (3) Ch, Buchh. ad $- 153, RESPONSIO an QUAESTIONEM JURIDICAM. 119 tium Potitum, cujus verba sunt: « quamvis singula , quae lilleris tuis' Cömplexus es, « non praestent tibi justas causas exeusationis, tamen, quia multa- simul congruerunt , « movere nos possunt, ut excusatio tua a tutela recipi possit.” Hoc rescripto specialem Sentii Potiti causam respiciente, singulare jus introductum est, At tamen illud ad exeriplum esse vocatum, arguit Paulus, laud. $. init. « que complura alleganf, quag « singula non sint firma , interdum exeusari solent.”” Quodsi cum Paulo comparemus Modestinum, qui in fine d. $. 11. in foro receptum jus exponere videtur (:), du- bitari licet, num vocab. negativum 4 JCto non sit abjudicandum. Quod ad Ulpia- num attinet, in 1. 1. $. 3. D. de vacat. et excusat., hunce contrariam Pauli senten- tiam defendere, quod placet Buchholtzio, equidem non credo, Nam tractat ille specialem casum , s? ZAV. annorum natus sit aliquis , et tres Üiberos incolu- mes habeaf; quem a muneribus civilibus ob has causas non excusari ait. His autem, ut opinor, nihil aliud vult Ulpianus, quam interdum quidem' excusationum imperfec- tarum cumulationem immunitatem praebere mereri, at vero dietas causas eo non su ficere (2). L.15. 9.16 — Id «Ulpianus, lib. sing. de Excusatt. ita seribit: Si quis inter fres tutelas: « emancipati fili sui tutelam administret, an ei haee in numerum procedit, « scio dubitatum; invenio tamen rescriptum emancipatae filiae tutelam nume- « rari inter onera oportere.'” ‚. Exstat hoc fragmentum in Vat. Cod. $. 189. ubi ait JCtus, rescriptum esse. Fulvio Aemiliano in persona. Manilii Optivi. Caeterum:ibi legitur pro::n numerum ‚pro- nedit, in numero: cedat', et post numerarz subjungitur er. L.1& — Ulp. 1ib.20. ad legem Juliam et Papiam.. « Bellö- amissi ad tutelae excusationem prosunt, Quaesitum est autem, qui sunt « (Hal. sin,) isti; utrum hi, qui in acie sunt interemti , an. vero omnes « omnmo, qui per causam belli parentibus sunt abrepti, in obsidione forte ? « Melius igitur pröbabitur, eos solos,, qui in acie amilfuntur , prodesse debere,, « cujuseumque-sexus, vel aetatis- sint; hi enim. pro: Reepublica ceciderunt.” De (v) Sin haec post Severi et Antouini constitutionem scripsisset, hujus) etiam ‚: praesertim quia. zovum jus: iis-introdüctum. est, fecisset: menlionem., (2). Potuit etiam ea non. respectu tutelae scribere Ulpianus, ck l, 15, $. 12, Dj; de Excusatt. 120 i JOHANNIS WYBRANDI TROMP 2 De hoc excusandi causa plures. quaes:iones tractatas reperimur in Val, fragm. ' Primo. quaerit JC-us,. in .$.-197., an bello amissi a tutela excusare ‚debeant. „Jam quaestioni inclusi. responsi, nimirum bello amissos ad excusationem prodesse, rationen petit a lege Julia de maritandis ordinibus et lege publicorum et privatorum judicio- rum, quoniam. illa in fascibus sumendis , hac vero in judicandi munere pro superstitibus habenter (1); quod ad numerum: liberorum, sive Lres bello amiserit, inquit, sive unum. duosve , pro superstitibus cedent. Altera quaestio (vid. $. 198.) inde orta, quod lex privatorum solos nafos appellat ,- lex vero publicorum Zderorum facit mentionem, ea est, utrum soli liberi primi ‚gradus, an etiam nepotes debeant prodesse? Sed Ulp. putat, eandem esse aequitalem in nepo- tibus, qui in locum filiorum suecedunt , quae est in filüs. Denique in $.199. idem quaeritur, quod in |. 18. h. tit.; scil., quinam sint isti bello amissi? Respondet Ulpianus (2), Aristonem censere, in acie amissos duntaxat ad excusalionem prodesse. Verum subjicit: ego pulo per lempus belli amissum debere prodesse, ne publica strages palri noceat, a est, ne praeter publicam stragem, quae simul incommodum cujusque civis est, pater (5) propter hanc ipsam stragem, qua filios amiserat, eliam commodo careret,, quo illi vivi eum affecissent. Pugnat autem haec Ulpiani sententia cum ea, quae ipsi in 1. 18, D. h. tit. tribuitur, Unde quaere- re. lieet, an idem Ulp. aliud in Vat. fragm., aliud in ff. doceat. At equidem hoc non eredo (4); sed responsum in d. 1. 18, Ulpiani quidem verba, sed Triboniani sententiam continere opinor. Apparet enim, argumentum, secundum quod responsum est melus zgitur, ibi deficere, quo factum, ut haec cum praecedentibus non amplius cohaereant. Quodsi quaeramus rationem, cur argumentum illud omissum sit, aliam excogitare non valemus, quam quae in eo posita est, quod illud duceret ad responsum, quod Triboniano displiceret. Sublato autem hoc argumento, facilius totum fragmentum cum jure, quod Justiniani aevo oblinuit, coneciliari potuit. At vero non satis ipsius Ulp, sententiae vestigia obliteravit juris architeetus, quin possint adhuc agnosci. Nam praeler illa verba, melius igitur, quae Triboniani emblema arguunt , legimus dein- ceps in responso « prodesse debere, cujuscumgwe sexus sint.'’ Qui vero posset JCtus foeminas ceugitare in acie? Et licet foeminae interdum ibi virilibus functae fuissent ofli« ciis, qui posset quuestio oriri, an Aae essent lales bello amissi liberi, quales lex, ut ad eX- (s) Publicorum scil. cap. 26. privatorum cap. 37. 42) Vid, de auctore hujus loci J. J. Ensched&, in dissertat. jurid. inaug, de T. Asistone, p 134 , Sgq« (3) Buchh. ad.h, locums (4) Eadem est sententia cons. Ensched&, qui omnino meretur conferri. 'Aliam Weka idee protulit ad ll. Vat fragm, p.! 106, RESPONSIO an QUAESTIONEM JURIDICAM. “a -sexcusationem patri prosint, exigit? Sin vero admitlatur, locum a compilatore mutatım esse‘, une’ verba quoque ewjuscumgue sexus oplimum praebent sensum. Nam, si omnes , quotquot occasione belli interemti sint, bello amissi habeantur, si ob eos v. c., qui ob- sidione parentibus abrepti sint, patri excusalio competat, sine dubio de focminis nihil minus’ atque de maribus fuit agendum, L. 21. 3. — Marcianus, lib. 2. Institt. « Nec senatores ultra centesimum lapidem urbis tutelam gerere coguntur.” At dieit JCtus, $. 147. Vat. Cod.: Imperatores nostri (Antoninus et Seve- rus (ı)), ‚constituerunt , ne ultra duceniesimum milliarium senator P. Rom. coge- retur, res pupillares administrare. Videtur igitur, ait Buchholtzius, a compilato- ribus hie locus interpolatus esse. Mihi vero hoc difhicultatis tollendae remedium violen- tius videtur ‚et contra, utriusque loci lectionem defendendam puto (2), modo admiltamus, 'aliam excusandi causam tractari in Vat. fragm., aliam in Digesuis. Nimirum $i 147. auc- torem significare censeo beneficium senatoris populi Romani, quod ipsi a tutela excusä- tionem tribuit, si bona pupilli ultra ducentesimum milliarium @ loco domteilüi senatoris sive habitationis absunt; quod confirmare videntur sequentia: « Itaque in usu ita ser- « vatur, ut ad eas res, quae ullra ducentesimum lapidem sunt, equestris ordinis viri « dentur tutores vel curatores a praeiore.” Earum enim rerum, quae extra centesimum lapidem ab urbe Roma sunt, dabant tutores in provincia praesides ejus (3). L. 22. $. 1. Scaevola, ib. 1. Regul. « Hi vero, quibus princeps curam alicujus rei junxit excusantur a tutela, do- «nee curam gerunt.” "" Sitesset regula, « omnes, quibus Imperator curam alicujus rei injunxit, excusari « a tutela , donec illam curam gerunt”, quam in hac 1, 22. $. 1. deprehendi putat Buehholtzius, JCtus‘in Vat. fragm. potius eam ipsam tradidisset, quam in specie eum: cogilasset‘, qui viae curam 'habet ab Imperatore injunctam, quem $i 136. auc- tor (1) Flos enim significare solet Ulpianmus voce: nostri. -(2).Westrikius, L'l pag: 86. rem'in!medio relinquit; (3). Vid, l.a1n $ 2, —; CA. annot. Buchh. ad voc, in'usu, ad’$. 147. Vat. Cod, , cujus. sententia mobis. rejieienda est ‚.et 1, 30, &ru ti ; i Q 122 JOHANNIS WYBRANDI TROMP tor a lulelae munere excusari tradit. Quare in d, $. excusationis- ralionem non 'ma- f gis petendam esse pulo ab' eo, quod Zmperator munus injunxit, quam, quod impe- rator alicui vzae curam injunxit. Et sic etiam accipiendam arbitror 1.22. $. 1.h, tit.; nimirum , ul haec.conjunctim eum principio illius legis « geometrae a tutelis non « vacant”, legatur, adeo ut insequens $. exceplionem ceonlineat regulae: mox tradi- tae (ı). Quod suadere etiam videnlur prima verba fir « Hi vero.” Convenit prae- terea haec explicatio inseriplioni: Scaevola, libro I, Regularum, j L. 13. 10%, — Modestinus, lib. 4. Zxcusatt. uXoy db mul maprupardaı we Bümaros, 4 ErAws Emil Ümonvumärav. Advaraı 88 «x BıBAadıe Emidodvaı xamodev, üs ol aurol Dasıv murowpdropes.”” His obstare videlur Ulpianus, in l.25.h.t. « Excusare se tutor per libellos non po» «terit.”. At conciliantur haec fragmenta Vat. Cod. $. 156, ubi' in. fine ejus auctor ait: «Itaque ubi scüt, ne praescriptione 50 dierum excludatur , si sint sessiones. vel « pro tribunali vel de plano, adversario, id est, ei, qui eum pelit, denuntiare debet, «et adire praetorem, et titulum excusalionis suae apud eum expromere, Si sind fe- « riae , libellos det contestatorios.” L. 24. — Papinianus, lib. 11. Quaestionum. « Nequaguam eredendum est, ei privilegium excusationis (hoc vocab. omisit « V. C.) ablatum ‚.cui fdeicommissaria ( fideicommissa V. C.) libertas so- « luta est, nam in toto fere jure manumissor ejusmodi nihil juris ut (id vo- « cab, omisit V. C.) patronus adversus liberli personam. consequitur, ex- « cepto, quod in jus vocare patronum injussu Praetoris non dehet.” Integrum hoc fragmentum exstat $. 225. Vat. fragm. ubi post conseguilur ‚legitur licet in bonis ejus ‚patroni jus exerceal. Ceterum confirmat ‚hoc; fragmentum yulga- tam lectionem legis laud. in jus vocare palronum ,„ pro qu&,, omissa.yoce | pafronum , in jus vocari reposuit Haloander, Discrimina, in verbis in ipso fragmento: passim hotavi. L. (1) Ne miretur quis regulam nzegativamy nam sic etiam.in $. 180; V. Cod, legimus:: «'Neque geo- ameirae , neque hi, qui jus civile docent, a tutelis ezcusanlur.” Haec regula ‚de juris eivilis doctori- bus commemoranda erat, quia non omınes, qui jus civile docebant , a:tutela non excusabamtur ; vidi 1%. 6. $. 12. h. tit, RESPONSIO an QUAESTIONEM JURIDICAM. 123 L. 40. prine. — Paulus, lib. 2. Sentent, « Post susceptam tutelam caecus, aut surdus, aut furiosus, aut mulus, aut « valeludinarius, deponere tutelam potest.” Sed necessaria est praetoris inspeclio, (V. C. $. 130) ut dijudicet is, an ea sit vale- tudo, quae ostendat, datum tutorem ne rebus suis quidem administrandis idoneum esse ($. 129. V. C.), quales sunt arthriticus, psoricus, epilempticus, orbus, et his similes (vd. $. 130, V. C.). L. 44. 9.3. — Tryphoninus, lib. 2. Disputat, e Et quamyis libertinus, qui Senatori patrono procurat, excusationem ab alio- « rum tutela habeat, iste tamen, qui jus annulorum impetrayit, qui in or- « dinem ingenuorum transiit, tali excusalione uti non posset.” "Cum re&ula, quam Tryphoninus tradit, hbertinum, qui Senatori patrono procurat, excusationem ab aliorum tutela habere,, conferenda sunt, quae nobis a Vat. Cod. com. pilatore in $. 131 et 132. servata sunt. In $. 131. rescripti mentio fit, his yerbis: « Zr- « bertus,, qui negotia senaloris populi Romani curat, a tutela excusalur; a mune- «ribus vulem civilibus, cum pse quogue bonis publcis frualur, non vacal.” In seq. $. 132 legitur: « prudentes has constilutiones sie interprelari, ut unum libertum « procuralorem in guaque domo senaloris voluerint vacare, non quolquol erunt, si « plures fuerint.” Ex hoc loco discimus. un&m tantum libertum hac ezcusatione uti potuisse,, quod ideo majoris pretii est observare, quia, ob I 17. $. 1. D. de munie, et inc. « Liberti senatorum, qui negotia patronorum gerunt, a tutela deereto patrum ex- « eusantur,” suspicarı licebat, eorum numerum non fuisse definitum. Tum docemur, Jus illud originem debere, constitutionibus (vd. $. 132. ), quarum unam tanlum ex pluribus , quäs,exhibuerit Ulpiänus, recepit compilator Vat. Cod. — Dicat autem quis, 1. 17. $. l..de, patrum decreto loqui. At decrefum tam de Senatus Consultis, quam de pru» dentum responsis vocahulum usurpatum est; Senalus Consulta autem , quae ad princi- pum _oraliones fieri solebant, haud raro orationes vocari, et perinde constilutionibus an- numerari „ constat. Fieri ‚eliam polest, . Papinianu'm.respicere interprelationem anli- quae. cujusdam eonstitulionis. Nam interpretatione JCtorum aliquando opus fuisse, vel inde, probatur , quod,, plures de eadem re exstitisse constilutiones , indigiltat JCtus, in 8.132, "Praelerea obseryandum in Vat. Cod. tantum Senatoribus pop. Rom., sive iis, qui in urde Roma sunt, hoc beneficium tribui, unde staluere liceet, Senatores. in mu- 02 nie 124 JOHANNIS WYBRANDI TROMP nieipüs sive decuriales privilegio illo gavisos non fuisse. Insuper intelligitur ex JCto- rum interpretatione (in $. 132), ante Ulpianum ambiguum in foro hujus juris fuisse usum. Denique tenendum, hoc beneficium ad exemplum vocari non poluisse in caeteris muneribns civilibus liberto injunetis, nam ab iis non vacat ( $. 131. V. Cod,) cum ipse quogue bonis publieis frwalur , id. est, cum ‚el ipse ciyilalis jure gaudeat, L. 46. prine. — Paulus, .lib. sing. de cognition.bus. « Qui in collegio pistorum sunt, a tulelis excusantur, si modo per semet pis- « trinum exerceant, sed non alios putlo excusandos, quam qui intra nume- « rum suut.’” Taec excusalio, ‚pistoribus competens , copiosius exposita reperilur in Vat. Cod. $. 233. segq. ubi discimus , non tanlum eos excusalionem mereri, si intra numerum constiluti sinl, sed praelterea, ut cenfenarium pristrinum, secundum litteras D. Trajani ad Sulpicium Similem, exerceant, exigitur. Monet eliam Ulpianus, $.23 ., Ostien- ses pistores (!) non excusari, nam sic Filumeniano Imperatorem Antoninum cum Severo rescripsisse. Caeterum notandum est discrimen in inscriptionibus legis 46. et $. 233 et 234. V. God. Nam Digestorum loco inseribitur Paulus, lb. sing. de cognit., fragmenta autem illa Vaticana tribuuntur Ulpiani Zbro de oficio praetoris tutelaris. At vero de hac re probabiles conjecturas protulerunt viri docti, Westrikius, ll. p. 141. et Buchholtzius, in excursae I, nota 91, $. 1. ibid. « Urbici autem pistores a collegarum quoque filiorum tutelis excusantur.” His additur ab Ulpiano, YVat. Cod. $. 235. « quamvis neque decuriales, neque qui « in caeteris corporibus sunt, excusantur; et ita Hadriani rescripto ad Cl. Julia- «num, praefeclum annonae, significatur; quam epistolam quodam rescripto ad Ver- «nam et Montanum, pistores, Imperator noster cum patre interpretatus est, et ad « pistores pertinere, cum in eo negolio frumenlum agentibus darelur a collegarum filio- «rum tutelis vacalio. Plus enim Imperator noster indulsit, ut a tutelis, quas susceperant, « anlequam pistores essent, excusarentur, Sed hoc ab ipso creatis pistoribus praestitit , «etita Marco Diocae, praefecto annonae , rescripsit.'" — Constat igitur, non tantum qui ‘(1) De his conf. Westrikius, h. |. RESPONSIO an QUAESTIONEM JURIDICAM. 125 qui privilegium dederint, sed eliam cur illud ab Imperatoribus indulsum sit. Nimirum ex eo ipso, quod authentica Constitutionis Hadriani de frumentum agentibus inter- pretatione eadem excusatio data est pisZoribus ; et quod secundum eam interpretalionem etiam a tutelis, quas susceperant, antequam pistores essent, excusarenlur, apparet, nec personarum nec pupillorum commodum hic cogitasse Imperatores, sed eos reipublicae voluisse prospicere. Quod si ita est, quid mirum, ipsos Pprincipes creandis pistoribus animum advertisse? (1). . N. 0 RE ee ge = $. 2. ibid. - * ” « Sed et hoc genus excusalionis est, si quis se dieit domicilium non habere, « ubi ad tutelam. datus est; idque Imperator Antoninus cum D. Patre « significavit.” Jam anlea Marcus idem rescripserat, Pertinaci et Aeliano Consulibus (2). vunmnmBuUe\wUuNan TYRHT. X DE CURATORIBUS FURIOSO,, ETC. L. 14. — Papinianus, (Hal. Gajus,) Vulg, Paulus,) lib 5. Respons. « Virum uxori mente captae curatorem dari non oportet,”” Nisi forte a patre fuerit destinatus, $. 202. Vat. Cod. SYMBOLUM: .. . « mulia tempus abscondit ?.multa detexit.” G. NOODT, Diss. de civili prudentia. {ı1)Ch Buchh. ad voc. ab ipso creatis. (=) Vd, $. 203. Vat, Cod, — Itaque antequam praetorem pupillarem creavit. = I N D.E % LOCORUM OHATUOR PRIORUM DIGBSTORUM PARTIUM , QUIBVS: EX: CODICIBUS RESCRIPTIS LUX OBORTA VIDETUR. u o Vıd. Comm. pag. L. 9. de Justitia et Jure . . 2 2.07% L. 2. $.4. de origine Juris et omnium mag., et succ. prud.. . 8, L. 2..,$. 6. eod. 8, L. 2. $. 9. eod. ee lei r6)> 1.222 5.247 reod. ar. . 11. L. 9. De Legibus Scrduikane Consultis et longa consueludine. . » . . » 12. L. I. pr. De eonstitutionibus principum. 12. J,.. I1.. de statu hominum. . R 14. L. 1. de his qui sui vel alieni juris sunt. 15. L. 2. de adop., et emanc., et aliis mo- dis quibus potest, solv. 16. 1 SEE NE ART Een LETE TS, 1.490.800 EL LS: L. 21. eod. . 18. L. 32. $.1 Ra: te L. k pr. de divistbne rerum et qualitate. 22. L. 22. £. 1. de in jus vocando. . . 22. L. 24. eod. sure . 28. Inseript. Tit. si quis au in jud. sist. causa fact. non. oblemp. 24, L. 4.9.5. eöd. kanal aaa PA L. 49, de Packkausiaysa Alisiy- db ‚anjl: 29. L. i3. de Transactionibus. . . 26. L. 1. de his qui notantur iulamia. 26. L. 1!. pr. eod. 29. Darin: ieod:,.. Se L. 23. eod. . a. .29,830: L. 25. eod. . 29 30. 31. L. 1. pr. de Procuratoribus. . 33. ID. 1. Sl, eod. 33. L. 1. $. 3. eod. 33. u quis Tan eod. RTL SE N une 14164 800: 1.0 url, 2 1 el Li: Med ae. ML Mol EEE D.18.78. 8.teod. eo Habe el. Nette Kolldlde Be DENE TSEDd. er arte rent en, 1. 28:leodii, AIR", Lulan: E4sO renden vertan 4 Va ee E08, 1.039:18.,22leod. unten een Kenaher: EIS 1.Xeod. ohalıe = «I ırlkenehed: Br 7 Sod.. ergehen: L. 6. 8.3. Quod eujuscumgq. univ.nom., vel conf, eam agatur. © x» eo . „Al, L 6. f.ult. eod. .. 200.0. 4l. LI. 10ueod. . 202% er L. 18. $. 4. de dolo a FA. L. 3. $.1. Nautae, caupones, Stabularii ut recepta reslituant.. 2. 0 + Ad L. 32. de Judiciıs, ubi quisq. agere vel conveniri debeat.. . » AR SS, eo elere Te Lei Tees L. 3. de hered petitione . . 0.4. 1,10: 8.12 eodi.. 12) 12. Won re aller BerlB.,$.]: eodi 2 eur. % . 48. L. 2. de rei vndiealione . oe 0. 52. L2.3.,6.,2.Keodainesiuı 0 .,52. L. 1. pr. de Publiciana in rem aclio- ner en 3.02 pr Zu 41430 9982, LT. 8..Sel. Ed a a cd b..7. 5. Ilseodı. . «0,000 Mala a N 1 toner an)! Inscript. Tit. si ager vectigal. id est emphyt. pelatur . . ara) e/Irsnul. L. 3. pr. de usufr. et quemadmodum quis-utatur fruatun 2 0.0. ELIA, eod- . ee L. 6. \ l, eod. de hy . 112. proeod.e sv ua vi 5 leoh oc 000,5, il2. 5.3 ed. . „9 ,®, In123. pr-eod.: » 2 bo Ws Lul28. £.1.eod.o = „Di .., 1.125. $. 7. eo... .., DAISD. eod, > u 0. 092 IE L. 60. 5.1. eod... . as, -L. 1. pr. de usufructu acorercech heil. $. 2: ech vu . 9,8, L. L % 3. eod. . en te w were al hend... u. L.3 Sedo... In 5. eed.- or 0... L. 8 eod. .°. L. unie. $.2. Okeckio dies fee NN Bl RERER In Irchen 50.53. Led. VE, 7 ® . 50. 1.6, ebd "0. „@nlab sul 9 . 76. * 2.06. 1. 9% pri ed,» 2er I BR = 89. L. GPS CRoEaaR oinlod I. Khab 57.58. 1.9. 3 eh. 0 mg, 59. MM. Rod. re. ie . 78. 37.58. L. 8. de condictione causa däta causa . .58 non’ seculda.. 2 2... « 79. . .57. L. 26. $. 3, de condictione indebit, . 80, . .56. Tit de condictione Triticaria. . . .70.81. . .57. L. 3. $.2. Commodali vel contra. . . 8, «7: 58, D. IE. BE ua IH In in ab Tnk - .60. L. 11. $. 8. de instiloria actione. „ . 8% ..62%. L.12. ed... 20 20.. “a. 84, «57. L. 5. $.2. de in rem verso. . . . 86, . .62. L. 27. de contrahenda emtione. . 32. ‚57. L. 783. eod. S . ..88, L. 1. pr. Quibus modis ususfr. va usus amitlituvr. ! 2 2.2. [2 . 5l. L. 9. de usufruelu earum rerum, quae « L.6. $.2, I rer Contmissheld. 9. 92. n.4. In 7eNeoce #23 ut FR L. 18. $. 1. de Batsenta et commodo rei vendilae,. . . . « 89, L. 1. de Servis exporlandis, v. si ıta mänc. ven., ut manum, vel contra. . 88 90, usu eonsum. 'vel minüuntur. , . 65. L.13. 5.20. de’actionibus emptiet venditi 91. AO. eo. ee allen derer, 20. eoden a. Al ge L. ult. de servitutibus . - . . A ERDE Nie: REITER SER © L. 7. si Servitus vindicetur vel ad L. 2. $. 1. Locati conducli. 98, alium pertinere negetur. . . . 67, L. 22. de praescriptis verbis et in fac- L. 9. prine. eod.. “2 % 2267. tum actionibus, '. . . . . 94 L. 19. eod.. .. . . 68. n. 2. L. 16. $.9. Depign. et hypoth se ai L. 27. $.4. a Be, Make ... 68 liter ea contrahantur, et’ de -pact. L, 44. pr. eod. 2 2 0° fe e2..69 eorum 2 22.0. 2a 81. 66 L. I. $.1. Familiae hereiscundae. ... 70. L. 12, pr. de Een Pigaorum vel Besaleod,.n. Ne ul aa zZ bypothecarum. - 2 2 2 2.2.2.9. L. 44. 5.4 es ni “0. 072% L. 18. pr. de usuris et omnibus acces- L. 4. $.2. Communi dividundo, ... 7. sionibus et mor. . 2 2 22... eieod,. >» 2000. 200000 De 19: 82, de probationibus et prae- L. 3. de aleatoribus. . . 2.2.2.7. sumtionibus, - . 2... 40.n3. Inscript. Tit. de rebus ereditis, si cer- L. 7. $.1. de sponsalibus. . . © . .9. tum petelur, et de conditione. . „7. L.17.ed 2%. 2... 0.10. 4128 IN L. 55. $. 1. de ritu nuptiarum. : .. .ı101. L. 25. de Jure dotium. . «20° 102. 1.66 eod. . oe. 000 0, 102. L. 49. $. 1. Soluto matrimonio dos quemadmodum petatur. . » .» «108. I 66. 8,7. eod. =... 0, 500 „z104. L. 3.8.2, de tulelis..o .e,ifene „5; «3104. L.4%.5.ed.. »... 0......10. L. 7. de testamentaria tutela. . . » 107. L, 24 S. 1. eodı. ie ge gansenilenn 05108: L. 7. de legitimis tutoribus. ©»... . 107. L. 7. de tut. et curat, datis ab his q. jus dand. hab, etg; et in q. c. spec. darı pos.. 0 core 2 an51,.1108: L. 1. 8.1. deadm. et per. tut, et curat. q. gess., vel non: et de agent. vel cony,. un. ve. pP » « . . . „108 DB AD end... eat ee ALO. L 18. de auctoritale tutorum et curator. 105. L. 19:Leode_ er eanren eite +0 ml 0. L. 2. $.3. de Excusationibus, . . . 111. Le 2.806, eod.n u. inrnernarum Yan» LE ERDE od: eukenie he ee anal. L. 2. 9.8 eode . 2 .0...0000 «118. D EX. I» 3: eod.., . » ER 5..eodin. . 1: 6. $. 19. nt Dr 7. eodseni L. 8; $. 12. eod. L. 10. $. 7. eod. L. 13. $. 10. eod, L. 14. $. 4, eod. L. 15. $. 1. eod. L. 15. $. 11. eod. L. 15 $.16. eod. L. 18. ed. . » L. 21. $.3. eod. L. 22. $.1. eod.. L. 24. ed. .. L. 40. pr. eod. L 44. $. 3. eod.. L. 46. pr. eod. L. 46. $. 1. eod. L» 46. $. 2. eod. L. 9. $. 4 de tutelae, et aan . . en »D> er . u D Ss ° ..124. . 125. trah., et utili curat, causa actione, 105. L. 14. de curatoribus furioso et aliis extra minores dandis. VIII DIDI IIEIISIIDISISIEDDN. ADDENDA sr CORRIGENDA, pag. 17. v. 24. pro: an id fieri poterat lege: an id fieri jubeat. . 125. « 18. v. 23. post verba: juris odsoleti exeiderunt:: (vd. 'Gajus Comm. I. $. 185.) «. 80. v. 27 pro: Ceterum Lector Beneyolus ipse corrigat, si quid supererit vitü. indicatione lege: judicatione THEODORI KUUPERIL, GRONINGANI, MATHESEOS ET PHILOSOPHIAE NATURALIS STUDIOSI IN ACADEMIA GRONINGANA, BP O0. N ST O AD QUAESTIONEM A NOBILISSIMO DISCIPLINARUM MATHEMATI- CARUM ET PHYSICARUM ORDINE IN ACADEMIA LUG- DUNO-BATAVA A, mnpccexxxv. PROPOSITAM: » Singulis costis tetraödri irregularis magnitudine datis, omnes anguli positions » planorum lateralium et distanliae inter cuspides angulorum solidorum et » plana lateralia obversa determinentur tum constructione geometrica , tum » arithmetices universalis auxilio. Deinde si plana lateralia tetraädri versus » omnes plagas ininfinitum producta sint, numerus sphaerarum definiatur , quae » haec plana lateralia tam interne quam externe tangent, tum etiam rad harum sphaerarum et constructione et computalione. determinandi sunt eo- » rumque mulua ratio investiganda. y QUAE PRAEMIUM REPORTAVIT D. vıı MENSIS FEBRUARII A. MDceccexxxvi. RN Kiidi Wie Hit TFCROURGEEFTE 11 I rad li, (u iM PR R 114 MM 5 raaauumlmoaosur u j { ij nr nnd ae \ | l N IN f ss u N Kir rar is Hi Al in k 7 aschh: ri i | tn t ‚mE aan BILL hurnamı aueh 1m: 2ogeairram * ah 0; RT URN IRRE ALANEI REM. Ä x BEE j SR i : 1, Re, 1 ‚ „Ruh arte AH, I er) 4 Net} d) et ih ti SE i e Eck OÖ AT e = a Bu 2 an Ki2, all, ı, „ar M A Ki! ht | z ER “ Air Bei Hi ‚" “hi ke and ö ” NE, RE IM ankman ar Bo ih BEamOrremiR) \ -OUE ANIERAON FEüAO. nujgah Tat Da rad. SUMRRAIABUHNN NER EN, FRTAE-OMIKL, ' in ara e Ku 42 ont Ruta a4 Bu, et al ivort AR AS Ihe sirnsen are. N been shalimsten BARERROEN Er. INT hie ts amrohilee surmehszin. van sis ne ro U. wohtlarkueg, asnylasımären. tut uksbsihstrieniah nwrtasdo ilarea nel « asgtas subönei wilnweinimnltt ne Hnkeflk rnenlen sans“ ar ra © ü ap eslshdgb umwundag sms I Manbore niit amrgnla aan. “ han, unito rl, ‚rgtab amerins, ae er; a when win) nasig sand «, 08 m. ihtanimeisb, aan read | 89 evt AL unmersmnege un * j RTEME A; f a! AnuE ISTIE SENT 20 ve , 5 M { i hi j h ind BANG METTTER TR | 1% 268 e Ina 118439 alanall Ir Fr Ktuoran HOIML na EUR (OR HH Ir aekuonar Ai Ark) Tee? INN. Hl REN, Bu S DI ’OE NS 0 QUAESTIONEM MATHEMATICAM. —__ INTRODUCETTITO. air f Quaestio Mathematica, quae,hocce anno ab ordine nobilissimo Disciplinarum Mathema- tlicarum et Physicarum. Academiae .Leidensis proposita est, quamque nunc tractabimus , ex nostro judicio in duas partes commode dividitur, quarum prima. continere potest de- terminalionem omnium distantiarum inter cuspides angulorum solidorum et plana lateralia obversa, tum etiam magnitudinis angulorum, quibus inclinatio duorum planorum latera- lium adjacentium determinatur, et qui anguli positionis vocantur, quae exprimenda sunt in funetionibus costarum, quia.haec tanquam cognita sumuntur. In altera parte itaque tractabuntur reliqgua hujus quaestionis, scilicet , si omnia plana lateralia teiraädri versus, omnes, plagas in infinitum producta sint, numerum sphaera- rum definiamus, quae haec plana lateralia tam interne quam externe tangent, et etiam radios harum sphaerarum determinemus, eorumque mutuam rationem ostendamus. Primum huie introductioni praemittemus universalem tetra&dri contemplationem et varios casus, qui in forma locum habere possunt, quatenus illi in quaestione proposita sunt observandi, indicabimus. $..2. Illud solidum a Mathematicis vocatur Tefraödrum , quod quatuor planis triangulis includitur. 89 A2 f. A THEODORI KUINPERI a} Secundum hanc definitionem tetra@dri, illud constat ex quatuor planis triangulis, quorum singula non plures quam unum rectum vel obtusum angulum habere possunt ; quare igitur in telraödro non plures quam quatuor recti vel quatuor obtusi anguli oc-_ currere possunt, reliqui ex natura triangulorum omnes acuti esse debent, tetra&ädrum regulare autem propter aquilateralia triangula, quibus ineluditur ‚ nunquam alios quam acutos angulos habere potest, Ut tetraödrum oriatur, requiritur ut duorum adjacentium triangulorum latera, unam costam tetraödri constituentia, sint aequalia, ceterum anguli et latera triangulorum illud constituentium valde diversis modis sese habere possunt, a quorum qualitate igitur for- ma tetra&dri dependebit, ita ut magnus numerus tetraädrorum in forma differenlium constitui possit. Unde sua sponte sequitur , quod tetraödrum a triangulis, intra quae ineluditur, de- pendeat, atque nexus adsit inter plana lateralia omnesque reliquas tetraädri partes, scilicet, inter angulos positionis, lineas perpendiculares, quae trahuntur ex angulis soli- dis ad obversa plana lateralia atque soliditatem tetraödri; quare e mutua ratione par- tium planorum lateralium , quibus tetraödrum determinatur, generales formulae inveniri possunt, quarum auxilio omnes reliquae tetra@dri partes cognosci et exprimi possunt , dummodo plana lateralia cognita sunt. SR Ad ambitum telraedri referri debent: 1°. plana lateralia ipsa, quae hujus superficiern efficiunt; 2°. Communes sectiones duorum sibi invicem sequentium planorum latera- Iium , quae dieuntur costae tetraödri; et 3°. puncta, in quibus plana lateralia concur- runt, quibusque anguli solidi formantur. all Quoniam in omni solido , figuris planis incluso, summa omnium angulorum' planorum aequalis est quater tot angulis rectis, quotsunt anguli solidi, demptis octo (1); er, quando summa omnium angulorum planorum per S et numerus angulorum solidorum per N exprimitur, S— (1) Videatur J. de Gelder, Beginselen der Meetkunst, B, IX, $. 836. RESPONSIO an QUAESTIONEM MATHEMATICAM. 5 S=4(N—2)L in nostro autem casu $S= 8 (ulisequitur ex $.2.et geometria elementari) ; unde elicitur 2—= N-2 se N=4 id est, tetra&drum quatuor angulis solidis praeditum est, $: 6. Designetur per 2 numerus angulorum planorum, qui ad formationem anguli solidi A tetraedri adhibetur,, itidemque per r’, n’‘ et rn‘ numerus angulorum planorum, qui ad formationem angulorum solidorum B, C et D requiritur; erit a +2’ + nn" +n" — 12, secundum enim $.2. in solido integro duodecim anguli plani inveniuntur. Cum autem ex natura anguli solidi 2, m’, r” et n’” singuli neque numerum fractum efficere, neque mi- nores tribus esse possint, consequensest, ut 2, n’, n’’ et n”’ omnes aequales sint numero trium. ‚In ’'tetraödro ‚anguli. solidi e'tribus angulis planis tantum modo formari possunt. geng! ‘ Neque etiam diffieile est numerum costarum tetraödri definire. Sequitur enim ex |. 2, quod numerus omnium laterum planorum lateralium sit duodecim, sed quaevis costa formatur duobus lateribus planorum lateralium junelis; itaque numerus costarum aequa- lis est dimidio numeri laterum planorum lateralium , intra quae tetra&drum includitur. 5 8. Cum quaevis costa formetur seetione duorum planorum lateralium, sie oritur simul an- gulus positionis, et itaque numerus horum angulorum aequalis esse debet numero costarum. 8. 9. Facile intelligitur, quomodo plana lateralia, quibus tetraödrum includitur , quod ad formam mutentur , numerus costarum, angulorum positionis et angulorum solidorum sem- per idem maneat. Hae breves universales observationes in anlecessum praemissae sufliciant, ut nobis nunc liceat, ad pertractationem quaestionis propositae ipsam in duabus sequentibus partibus iransire.- AS PARS Fig. I et 2. 6 ‚THEODORI KUSPERL PARS PRIOR De determinandis quantilatibus omnium angulorum positions planorum lateralium et distanliarum inter cuspides angulorum solidorum et plana lateralia obversa, in costis datis ewpressis. $. 10. Secundum nostram $. 1. factam divisionem in hac parte priore nobis agendum est.de determinandis angulis positionis planorum lateralium, sic etiam de lineis perpendiculari- bus ex angulis solidis ad obversa plana lateralia tractis; quae exprimenda sunt in func- tionibus datarum costarum tetraedri. E ceteris methodis, quae inservire possent ad quaestionem propositam solvendam , hanc elegimus, quae' e tetraädro ipso derivatur. Nobis etiam videtur, quod haecce methodus geometricam constructionem cum analysi conjungat. Primo loco lineas perpendiculares determinabimus, deinde harum auxilio reliqua ex- plicabimus. 8 u, Art. 1°. Sit ABCD quodcunque tetra&drum , cujus costae AB, BC, AC, CD, AD et BD designentur.literis @, 65, c, &; ß, Y%. — In plano laterali ABD ex puncto D du- catur perpendicularis DG; itidem in plano laterali AGD ex puncto D perpendicularis DH; erunt G et H in plano laterali ABC. Si jam in plano ABC ex punclis G et H erigantur ad costas AB, AC perpendiculares GK et HK secabunt se invicem alicubi in puncto K (2). Denique Det K conjunctis, DK distantia erit inter cuspidem anguli solidi D et obversum planum ABC. Nam (a) Quod GK et HK se invicem secant, sequenti modo demonstrari potest: si puncta G et H (Fig. 3, 4 et 5. proponentes omnes possibiles casus, qui locum habere possunt, sive angulus BAC acutus, recius vel obtusus est) conjuncta sint; erit secundum nostram constructionem Z AGK = ZAHK=L, itaque ZHGK < L itidem Z GHK adhibatur. \ Quan- (3) At welssic tamen nullam-affert mutationem , quaenam signa adhibentur , quia (+ g)2 = (= g) 3 TUEODORI KUIPERI Quando Z BAC rectus est, haec sectio non amplius locum habebit, quia in hoc casu GK rectae AC parallela est, et simul GK = AH atque HK = AG, ideirco n fit aequa- lis illi valori, quem pro m supra invenimus, Exprimantur porro iisdem literis, quibus costae indicantur, sed per comma interposi= tum, anguli plani, quos duae vicinae costae constituunt; habetur in triangulo AGN ex formula trigonometriae usitata GN TRCHE et GN = mtang. (a, e) ex hisce aequationibus ıN—” tang. (a, e) sin. (a, c) sin. (a, ce) sed tang. (a,c) = la)? ergo nn un cos. (a, €) AN= substitutione valorum AN et GN, aequalio (5) in hanc mutatur ee m tang. (a, €) m — m’ cos. (a, ec) j Tre ame jan Atkanen leer wiki Fig. I Si jam ex A ducatur AK, obtinet in triangulo AHK, propter ZAHK =L, (uti et öer patet ex art, 1 hujus $): unde elicitur N AK: —= m” + n?, et si ponatu AK= x x = m: —- n Substitutione valoris 2, qui in aequatione (ce) inventus est, fit haec formula m — m’ eos. (a, e)\? - , sive sin. (a, €) ze —=m?-+ „ _ m? + m’: (sin.? (a, e) + cos.? (a, c)) — mm’ cos. (a, e) lan sin.? (a, c) Sed sin. (a,c) + cos?(a,c) =1; ergo a (4) Quod supra de rn et m diximus,, quando £ BAC rectus sit, ex hac aequatione eliam patet angulo enim (@, c) = 90° posito ; erit cos. (a, c) = oetsin. (a,c) Zı; ergo n = m. RESPONSIO nd QUAESTIONEM MATHEMATICAM. 9 m? + m’? — 2mm’‘ cos. (a, c) sin.2 (a, ec) . 4°. Invento x, determinari potest' auxilio trianguli ADK perpendieularis. DK, Nam si haec per 2 designetur, ex nostra constructione habemus : p® ——i 'ß? — 72 x — u ee) et secundum aequationem (4): sär m? + m’2 — mm’ cos. (a, e), sin.?2 (a, c.) 6? sm. (a, c) + mm’ cos: a,c) — m: — m’: p* rn enBea ln.) = m: 5 =, . (e) sin? (a,c) ; sive: ed ın triangulo ABC est cos. (a,c) = EZ, unde et ex formula sin. (@, c) = 1 cos. (@,.c) deducitur: sin.» ( Iyala 20:52 + Are + Me — ar — 4 — c* .” (a,e) Ba Fran Dee a En Ban no Snbstitutis his valoribus, atque eliam illo.2 et m’ inven!o in Aaegualinpe (a), muta- tur formula (e)in hancce: el + 2a2c2 + 2b — ar — br — =): 2(= Car =) x Bi! Aa?c” 2a m 2b + Dar + 2b ar _ br or ‚Ag:c? +2 + Ta: a + c2 — bi + e@+ ß: Fy: 2 ze + Fa: a —,. an) ® ( A” ) im e ) 2a26? + 2a2c2 + 2bre2 — ar — b+ — c* Aa2c? In hac formula superius signum_ termini secundi adhibendum est, si valores m et m’ si- mul positiyi vel negativi sunt, inferius autem signum , si unus sit positivus alter negati- vus. Nam in ulteriore casu expressio. mm’ cos. (a, c), quae in antecedentibus aequa- tionibus reperitur, signum oppositum accipit. Hoc tamen nullam vim habet in formulam sequentem, quoniam — (—9) = + Haec aequatio, in ordinem redacta, et simplieius reddita, fit: (a?b222 + a?c?a2 + b2a:} er} + c2ay2 + ary:d? + Z2a2b? + Zarc: + 2b — at — bt — c+ bte2ß2 + a?ß2x? + aßy? — b2u 29° + b2y2ß2 + edary? + e2ß2y 2) er (a?2b2 ec 2052 + 2a2c2 + 26202 — at — bt — ct aß?y? + brary? + ap?) — (ata2 + brQ2 + cty2 + art + baßt + 002% *) 2a:b2 + 2a2c2 + 2bzer — at — DH — ct pP= (5). Con- (5) Cum costae tetra&dri omnes sibi aequales ponantur, et per a exprimantur quo in casu tetrat- drum regulare est, tum in hac aequatione erit: B ( arb2ar 10 v O/ITHEODORI KUINPERI Consideratione hujus formulae lex, secundum quam termini a costis tetra&dri depen- dent , facile in oculos incurrit. In memorata autem aequalione primo termino numeratoris fractionis designato per x, altero per A et terlio per @, alque observando: 2025? +2a2c2 22.2 — a —b — ct — 16%°, quando planum laterale ABC per % exprimitur, sic obtinetur ; palm) RE REENANT CH): g: 12. In $. antecedente per literam % .indicavimus planum laterale ABC, sed si adsumere hancce literam pro quovis plano laterali tetra&dri lubebit; erit 2 perpendicularis perti- nens ad planum adsumtum , et quoniam in formula Y(x — (RA -+ @)) omnes costae eodem modo occurrunt (ut ex supra dietis patet); erit formula (1) generalis. Unde, quando plana lateralia ABD, BCD et ACD per 4’, A”, A‘ signantur et perpendiculares ad haec plana pertinentes per p’, 2”, p'”; erit eliam; Lv lamıla. R)) ru Ah’ „_ Ve -Ate)N , x Mares Ah” ve Nr TR) } ? ul Ah" His duabus aequalionibus (1) et (1’) inter se collatis; elieitur; 1 1 1 1 nıpipip'=m—r — im: e rn (7 7 pP pP ? h h’ Vz hr 1 ( ) et facile intelligitur, hanc proporlionem non posse variari; idcirco A, %, Ah” ei h”’ cog- ( ale + arc2a? + bzarß? + c?a2y2 + aPaa + arpar + b2c2ß: + bar + bayaßa + caby2 + caaaya 4 ycaßr) Z 12486 a2b2cı + a2ßaya -+ baaaya + caarßa = 4a6 aba + bi + chpa + ai + b>fk + cal — 646 et 2arbı + 2a2c2 + abec2 — ai — Di m ch Z 3a4 unde invenla aegnatie in hanc mulatur:: 1206 — a6 — 6a6 dad Haec formula ex ipsius tetra&dri regularis consideratione a Professore van Swinden in suo opere Grondbeginselen der Meetkunde, Boek X], Afd. II. pag. Agı derivata est. (6) Haec est eadem formula, quam Cl. de Gelder pro perpendicularis expressione in functio- nibus costarum ex aliis principiis derivavit, Videatur Beginselen der Meetkunst, Boek Xfll. $ 1270. — In hac $ auctor hujus praestantissimi operis etiam ostendit legem pulcherrimam, secundum quam hujus formulae termini a coslis tetraädri dependent, = 20, step = ayz RESPONSIO kn QUAESTIONEM MATHEMATICAM. 11 cognilis, uti in nostro casu assumi potest, quia 'costae datae sunt, per hanc proportionem una perpendicularis in functione allerius exprimi potest, $ 1. Perpendiecularibus .determinatis, jam ad investigandas® formulas ‘pro angulis positionis planorum lateralium, quae auxilio antecedentium facile inveniuntur, transgrediemur, Ut hosce angulos determinemus, observandum est, quod angulus positionis duorum planorum mensurelur per angulum planum, qui duabus lineis formatur, quarum una in uno plano, altera in altero plano ad seclionem communem horum planorum in eodem puncto perpendicularis est; ut igitur angulus positionis planorum lateralium ABC et ABD Fig. 1 inveniatur, quantitatem anguli plani DGK determinare debemus. Etenim secundum et 2. nostram constructionem (art. 1. $. 11) GD et GK perpendiculares sunt ad costam AB. Angulis positionis expressis per literas A; 2, G,.A:, B, T,ita uf singulae conveniant cum @, 5, 6, &, ß» Y» quibus costas. tetraädri indieavimus;, sie habelur in’ triangulo DGK ex nostra construclione et formula trigonometriae usitala: . Erd in. A=yg et eodem modo in INES, Bi = Psin (a, 2 , quem in aequatione (1) invenimus et observando «4 sin. (a, ß) = 2%; erit: sive: in. A= sn. A= avy(«—(i+e)) Ir ae Sn te iela) 5 1. Ex ultima aequatione apparet, cum per A et 5‘ plana lateralia repraesententur, qui- bus angulus positionis A determinatur, et @ costam horum planorum exprimat, ut se- quentes formulas pro ceteris angulis positionis nanciscamur : sin. (7) Vir Clarissimus de Gelder in sun opere ante jam citato Lib, XIII. $. 1383, hanc formulam ex doctrina Trigonometriae sphaericae deriyavit, B2 2 “ THEODORI KUWPERI an „Z3VR=O+R)) sin. FAZ H c— :VYbk-Q@r+e)) ain; Say 3 7 200 sin. A E= Ania) A239 le Erlen ; _ BVl(«—(ate)) sın.B= ST Tag ; _rVk&k—(i+e)) (8) sıa. T? = 8% 172 ag Ex duabus antecedentibus.$$. mulua ratio trium angulorum positionis, qui eidem plano laterali tetraödri adjacent, derivari et sequentibus proportionibus exprimi potest:; ENT EZ in a a en er pe ; ; E ih EAN sin. 4: sim B:nT= im: n A Pr Ye Be SO m sin. B:sin A: T= :7 w sin.C:sin.AriB—= I: 4: & N N Ex iisdem formulis invenitur etiam Mmutua ratio sibi invicem oppositorum ar enlo posilionis, ui sequitur; ; L a & sin. A: sm A= u a a E z b ß sin. Bi: sin BS u: Tom a Et sn ACH: usın IE Bun. Z 2 7 (8) Sit tetraedrum regulare et costae per a propositae , erit in nostra formula generali: 304 aVz— (A +e))Z ayaas Z aiyya et Shh Z = ; ergo : 2a so. A= Em Va, 3 Na: unde cos. A = — sive A = 70°, 31° , 44" Vıdeatur de Gelder, B,. IX, $. 839g et van Swin Er DB. XL Afd. III. pag. dgı. Si D RESPONSIO an QUAESTIONEM MATHEMATICAM. 13 $i sinum unius anguli positionis in functione alterius exprimere velimus, ille invenitur aequationibus (4) et (5); cum autem hoc ex proprietatibus proportionum facile deri- vatur, hanc rem non ulterius exponemus, 8. 16. Priörem quaestionis partem nunc pertractavimus, in eaque ostendimus, quomodo hu- jus solutio consideratione ipsius tetra&dri ex simplicibus Geometriae prineipiis ope ana- lyseos fieri potest, et in hac parte simul pulcherrimarn rationem vidimus, quae tam inter perpendieulares quam inter angulos positionis inyicem invenitur, denique etiam nobis patuit, quod determinatio perpendicularis ductae ex angulo solido ad obversum planum laterale, ut ita dicam, fundamentum omnium reliquorum est, Et sic quidem procedere possemus ad alteram partem propositae quaestionis, sed ut ex datis costis omnes tetraädri partes inveniantur; huie adhuc addemus formulas pro solidi- ‚tate tetraödri sic eliam pro angulis, quibus inclinatio costarum cum planis lateralibus, in quibus stant, determinatur, quae formulae eliam simplici modo ex antecedenlibus deri« varj possunt. $. 17. " Cum igitur soliditas telraädri exprimatur uno ejus planorum lateralium, per tertiam par- Fig. 1 tem perpendicularis multiplicato, quae ad planum laterale adsumtum pertinet ; sic ha- et 2. betur , soliditate S vocala: ph SEE unde, quia uli jam vidimus » = Veran zel, erit formula: S — le TA a)y (UNE: Seren. .22 (6) 8. 18. Minime eliam difficile est, ex supra jam dictis angulos determinare, quibus inclinatio ecostarum cum planis lateralibus, in quibus slant, determinatur. Gum hosce angulos ex- primamus respectu costarum et planorum lateralium, ex quibus illı formantur, eodem modo ut in $. 11. de angulis plaris d.ximus, tum perspicuum erit, quod Z (£, 2) per angulum DAK mensuratur. Jam {9) Si autem tetra&drun regulare sit, tum Y(x—(A-+«)) in a3yya mulatur, uli jam observavi- mus, ergo erit $Z £ a? y2; quae generalis omnibusque hujus artis peritis cognita est formula te» tra&Iri regularis, Consulatur J. de Gelder, B,IX. 9.839. etvan Swinden, B. XI, Afd. III. pag. 503. 14 THEODORI KUUPERI Jam in triangulo DAK secundum nostram constructionem £ DKA=L; erit ex formula trigonometriae nolissima ; 5 De . pP sin. DAK = — sive sın. Ih)=- fiet igitur substitutione valoris 9: sin, (n, 1 = Veh) oa BE ZU) &. m. Consideratione hujus formulae videmus, quod sin, (8, 4) exprimitur per omnes costas tetraädıi eodem modo constitutas, uti in formula (1) inveniuntur, et haec expressio dividi debet producto ipsius costae et plani lateralis, in quo stat, quater sumto. Unde concludimus pro ceteris angulis esse eliam: sin. (2, A) = yvezuzo) sin. (y, k)= vet) sin. (5, #) = vezeze) sin. (0,4) = Via lasebl) sin. (a, A) = er ze sin. (a, we) = VEZB te) RE (7) )- Yuzat)) Ach” V(«—-QGa+e)) Aßh” V(«—-(i-+e)) Aah“’ in (BA) Vir ( .. #)) Vlk&=-(i+e)) (10) Ayk”" sin. (c, A” sin. (ß, }’) = sin (a, 4”) = sin, (9, 4”) = $. 20. ( to) Quum autem omnes tetra@dri costae aequales sumantur, erit: sin. («, hZ=Vz ergo /(a, = 54°, 44, 8” quia in hoc casu ilerum ft VYx— (A +a))=adyaetiahzady3. Videatur Cl. van S$winden, Grondbeginselen der Meeikunde, B. XI. Afd. III, pag. 491; RESPONSfO an QUAESTIONEM MATHENMATICAM. 15 Ex hisce formulis iterum derivare possumus rationem muluam ‚ quae inter angulos adest, quos tres costae angulum solidum constituentes cum obverso plano laterali efi- eiunt, ita ut quatuor sequentes proportiones hanc ralionem exprimant ; sin. (2, A) : sin (ß, h):sin (vi) = sin. (d, 2°) : sin (e, A): sin (a, A) = - ol, s|- u) e|- ol sin. (a, 4”): sin. (e, 4”): sin. (a, A)= —: Fk sin. (a, 4”): sin. (5, 4”) ı sim (7,47) = iz: Sl= le safe no .ı — [e +) u PARS Fig. 6, 16 THEODORI KUIPERI w— PARS POSTERTIORB De determinandis numero sphaerarum earumque radiorum quantitäte, atque eorum mutua ratione, quae in indeterminatis spatüs solidis, produc- tione omnium planorum lateralium tetraddri versus omnes pla- gas formatis, describi possunt. 8.121, Seaıdem nostram hujus pertractationis anlea factam divisionem, priorem partem jam ad finem perduximus, restat igitur, ut nunc pertractemus ıllam partem, in qua numerus sphaerarum est determinandus, et etiam radiorum quanlitäs eorumque mutua ratio est investiganda, quae, ut ita dicam, in indeterminatis spatiüs solidis, per infinitam versus omnes plagas productionem omnium planorum lateralium- tetra&dri formatis, de- scribi possunt, ita ut omnia plana lateralia earum figurarum concavarum (sive inde- terminalorum spatiornm solidorum) per sphaeras tangantur. Hunc in finem Opus erit, ut primum investigemus, quomodo illae figurae concayae oriuntur, atque anguli plani, anguli positionis, cetera, quae in iis reperiuntur, ab iis, quae in tetraädro sunt, dependent; ut inde ea derivemus, quae ad nostrum propositum nobis sunt necessaria. A priori jam intelligitur, quod possibilitas sphaeras in illis indeterminatis spatiis soli- dis describerdi, ut etiam quantitas earum radiorum plane dependeat ab ipsis figuris concavis, et hae iterum a tetra&dro ipso, ita ut hinc pateat, omnia ex tetra&dro esse derivanda. : Indeterminata spatia solida, per infinitam versus omnes plagas productionem omnium planorum lateralium tetraädri formata, propter eorum posilionem, in tres species dividi . possunt, quarum prima in cuspidibus angulorum solidorum , altera in planis lateralibus et tandem terlia in costis telraädri posita est, uti hocin figura sexia proponilur, in qua beAd figuram in cuspidibus, dABa’d”C illam in planis lateralibus, et dAcc’Bd’ eam in costis indicat, ita ut seclione produciorum planorum lateralium extra tetraödrum for- mantur. Dein- RESPONSIO an QUAESTIONEM MATHEMATICAM, 17 ©‘ Deinceps nobis’patebit, quod in prima specie semper sphaerae describi possunt, qua- rım radii indeterminatam quantitatem habent; quod :itidem: 'semper : possibile sit, ut sphaerae in secunda specie ponantur, quarum radii sunt determinati ; tandem ut in ulti- ina,specie figurarum eoncavarum sphaerae describantur , peculiares conditiones in telra&- dro requiruntur, et quidem ita ut summa sex angulorum planorum, constituentium duos angulos solidos: adjacentes eidem costae, in qua illud indeterminatum spatium solidum est positum, major esse debeat quatuor angulis reclis, “Et ‘'hine sua sponte sequilur, quod tantummodo in una duarum. figurarum concava- rum, quae in duabus costis obversis formantur,, sphaera describi possit; nam, uti jam in inilio diximus, summa omnium angulorum planorum tetra&dri aequalis est octo’ angulis teclis, et igitur summa sex angulorum planorum, duos ceteros angulos solidos consti- {uenlium , minor erit quatuor angulis rectis, et ideirco requisitae conditioni non salisfiet, 8: 22. Nunc transeamus, ut magis speciatim contemplemur, quomodo illae figurae concavae oriuntur, quamnam formam accipiunt et quomodo earum anguli plani, anguli positio- nis, cetera, ab iis, quae in tetraädro sunt, dependent. Hac in re sufliciens erit, ut unam tantummodo figurarum concavarum singularum specierum conlemplemur, quoniam ceterae ejusdem speciei eodem modo oriuntur, et ab jis tantummodo differunt quod ad: magnitudinem angulorum planorum, planorum late- ralium et costarum tetraädri, quibuscum relationem habent. Cum primo loco tria plana lateralia ABD, ABC et ACD, quae in cuspide anguli Fig. 6 solidi A tetra&dri concurrant, versus omnes plagas producantur, tum secant se invicem ®! 7. ita in cuspide A, ut alter angulus solidus trilateralis nascatur, cujus cuspes in eodem puncto A situs est, et cujus anguli plani, ut eliam anguli positionis, ordine obverso -sumti ‚ aequales sunt illis, qui adsunt in angulo solido A tetraädri. At vel sie tamen latus exiernum singulorum planorum lateralium tetraödri constituet latus internum pla- norum lateralium alterius anguli solidi, Et vix observari opus est, quod ejusdem speciei anguli solidi per productionem om- nium planorum lateralium tetra&dri in omnibus cuspidibus formentur; et cum, secundum $.5, in omni tetraädro semper quatuor anguli solidi inveniantur, orientur et quatuor anguli-solidi trilaterales. 5 2. .Si, secundo:loco; tria plana lateralia ABD, BCD et ACD tetraädri ABCD in infinitum Fig. 6 c pro- et 8, Fig. (5) ei % 18 THEODORI KUNWPERI producantur in direetione costarum DA, DB, DC, quae omnes concurrunt in puncto D, ad d, d’ et d”, tum oritur indeterminatum spatium solidum dABe'd’C, quod defi- nitur internis lateribus productionum dABa«’, d’BQa«” et dACd” trium planorum latera- lium et externo latere quarti plani lateralis ABG tetra@dri ipsius, contra quod illa figura concava est indeterminata. Hanc autem ‚figuram concavam accuratius contemplantes, videbimus, quod in illa tres anguli solidi A, B et reperiuntur, quorum singuli ex tribus angulis planis constant, ut, exempli gratia, angulus solidus A ex angulis planis BAG, BAd et CAd, quorum BAC angulus ipse est et dyo ceteri sunt supplementa angulornm planorum BAD et CAD, qui angulum solidum A tetra&dri ABCD efliciunt, Porro in hac figura concava oceurrunt anguli positionis efg , cetera, quibus inclinatio duarum sibi invicem adjacentium productionum planorum lateralium determinatur, et quoniam plana lateralia, per eorum productionem , nullam mutationem in eorum posi- tione subeunt, hi anguli positionis debent esse iidem, quibus inclinatio planorum late- ralium ipsorum tetraädri determinatur ; et tandem in hac figura concava inveniuntur an- guli positionis Ark, 'cetera, qui ‚productionibus planorum lateralium et quarlo plano tetra&dri definiuntur, et bi apparent esse supplementa angulorum posilionis, quos pro= ducta plana lateralia cum quarto plano in teira@dro ipso constituunt. Perspieuum est, idem, quod de origine et forma indeterminati spatü solidi dABa’d”C jam diximus, etiam valere de iis, quae eodem modo in tribus ceteris planis lateralibus tetraödri oriuntur, si omnia ejus plana lateralia ‘versus omnes plagas in infinitum pro- ducantur; quamobrem concludere possumus, quod per illam produetionem quatuor hujus speeiei indeterminata spatia solida formentur, in quibus eaedem proprietates locum habent, quas in una ostendimus. Iilae hoc modo ortae figurae concavae considerari possunt tanquam, ut ita dicamy trunceta telraödra , quorum plana superiora sunt plana lateralia tetraädri et quorum plana inferiora proponi possunt tanquam in infinitum distantia;. unde et in. posterumz haee indeterminata spatia solida, ut ab aliis distinguantur, hoc nomine indicabimus. Tandem tertio Ioco nobis adhue contemplanda est illa,species figurarum concavarum, quae in coslis tetra@dri per produelionem omnium planorum lateralium formantur, at- ' que , ex nostro judicio, facili negolio ex consideratione duarum antecedentium specie- rum deduci possunt, Sint dABa’ et cABc’ productiones duorum planorum lateralium tetraädri, quae se in- vicem in costa AB secant, tum perlinent earum interna latera ad truncata tetraädra, (in RESPONSIO ap QUAESTIONEM MATHEMATICAM. 19 {in antecedenti $ a nobis contemplata), quae in planis lateralibus formantur , quorum cABc’ et dABd’ producliones sunt et externa latera harum productionum simul inserviunt formationi illius figurae concavae, quam hie contemplamur, Si porro produetiones dAc et c’Ba’ tertii et quarti plani lateralis, euntes per fines costae AB, simul cum antecedentibus productionibus contemplemur, tunc videbimus 5 quod externa latera harum productionum dAc et c’Ba’ angulos solidos trilaterales, in euspidibus A et B tetraädri positos, formare juvant (vide $. 22), et quod interna latera harum productionum cum externis lateribus @ABd’ et cABe’ in punctis A et B angulos solidos trilaterales constituunt, unde igitur figura dAce’Ba’ nascitur, quae contra costam AB infinita est. , In hac figura concava igitur angulus planus dAc aequalis est illi angulo plano te- tra&dri, qui in puncto A formatur per costas, quarum Ad'et Ac productiones sunt; an- guli dAB et cAB fiunt supplementa angulorum, qui formantur per costam AB illasque costas letra&dri, quarum iterum Ad et Ac produetiones efliciunt. Idem valeat de an- gulis planis, qui angulum solidum in puncto B -constituunt. Porro anguli positionis, inclinationem planorum lateralium in hac figura concava de- terminantes, in censum veniunt, et hi sunt numero quinque , quorum unus /g% formatur duobus planis lateralibus dABd’ et eABe’, hie angulus positionis, propter sectionem duorum produetorum planorum lateralium in costa AB, aequalis est angulo positionis tetraädri in eadem costa, qualuor reliqui in hae figura occurrentes anguli positionis ejus planis lateralibus dAc et dAB@’ cetera determinantur, ut, exempli gratia, angulus zA/; hie angulus est supplementum anguli positionis planorum lateralium tetraädri, quae se inyicem secant in costa, cujus Ad est productio. Eodem modo tres reliqui sunt supple= menta angulorum positionis planorum lateralium tetraödri, quae se invicem in illis costis secant, quarum ÄAc, Bc’ et Bd’ sunt productiones. . Sie, uli in duabus antecedentibus speciebus figurarum concavarum locum habet, ut scilicet in omnibus planis lateralibus et cuspidibus tetra&dri ejusdem speciei figurae con- cavae occurrant, ita oriuntur in omnibus coslis tetraädri indeterminata spatia solida, quod ad speciem altinet, aequalia illis, quae ultimo loco contemplati.sumus, et haec igitur erunt sex numero, quoniam sex sunt costae in tetraädro ($. 7), quae brevitatis causa, ut distinguantur a duabus aliis speeiebus, inferstitia vocabimus, inprimis quia inter duas singularum antecedentium specierum , de quibus jam locuti sumus, inveniuntur. Patet igitur ex dietis in hacce et duabus antecedentibus $$, quod productione plano- rum lateralium tetraödri versus omnes plagas quatuordecim indeterminata spatia solida oriuntur, quorum quatuor in cuspidibus, quatuor in planis lateralibus et. sex reliqua in eostis posita sunt. quae omnia contra tetraödrum sunt infinita. c2 $. 25. Fig. 7, Fig. IO, Fig. 11. 20 Lı THEODORTIT KUNJPERT TA 8. 23: } Postquam originem et qualitatem omnium possibilium, indelerminatorum spatiorum so» lidorum , quae. extra letraädrum productione infinita hujus planorum lateralium versus omnes plagas oriuntur, contemplati sumus, nobis transeundum est ad inquisitionem; an in omnibus illis figuris concavis sphaerae» deseribi poterant, et si hoc verum sit, quae- nam est quantitas earum radiorum. | an A Prima inquisitionis pars hue redit: an intra formatas figuras concayas punctum inve- nitur aeque longe ab omnibus ejus planis lateralibus distans, in quo tunc centrum sphaerae positum erit, ita ul omnia plana lateralia per hancce tangantur. Solutio. quaestionis, quomodo, in angulo solido 'trilaterali sphaera deserihi vel potius linea determinari potest, in’qua centrum talis sphaerae inyenitur , nobis-viam monstrabit ; ut possibilitatem vel inpossibilitatem' sphaeram deseribendi in figuris concavis,, quae harum omnia plana lateralia tangit, inveniamus. Jam enim vidimus, quod in omnibus tribus figurarum concavarum speciehus modo anguli solidi trilaterales occurrunt et igitur solutio hujus quaestionis ad. singulos angulos solidos omnium figurarum concavarum. applicari potest atque hine derivatur, quomodo de possibilitate vel inpossibilitate sphaeram descri- bendi in singulis figuris concavis judicandum sit, $. 26. Primo loco contemplabimur illas figuras concavas, quae in cuspidibus tetra&dri forman- tur, quoniam hae, uli in $. 22 ostendimus, solummodo anguli solidi trilaterales suut. Sit Aded, per producliones planorum lateralium tetraädri ABCD, formatus angulus solidus trilateralis, in cuspide A ejus posilus. Expliceter nunc hie angulus solidus trila- teralis in plano ita, ut dAb, dAc et cAd’ ejus plana lateralia proponant et describatur ex A cum arbitrario radio arcus dbed’. Tum sumatur arcus cG = arco db ei arcus GH = arco cd’; secetur arcus ÖöH in duas partes aequales in L, et sit arcus 5K = arco dL atque arcus eM = arco cL. Jam si per K, L et M ducantur AK, AL et AM 3 tum in harum directione plana lateralia anguli solidi trilateralis per sphaeras ın eo de- scriplas langentür, ei ergo hae lineae rectae sunt harum sphaerarum /ineae tangentes per cuspidem A euntes, Si enim, uthoc propositum demonstremtis, chordae KL et LM ducanlur, tum hae sunt perpendiculares ad Ad et Ac, deinde MA’, KA perpendicularibus ad Ad’ el Ad ductis; erit AR — AA. Et si porro haec ita constructa figura rite secundum Ad, Ac complice= tur, iterum oritur angulus solidus trilateralis Aded, et inclinatio hujus planorum late- ralium tum mensuratur angulis R/L, LgM et MAK, quoniam Kf, /L, cetera, per- pendiculares sunt ad formalas costas Ad cetera. n Cum RESPONS10 in QUAESTIONEM MATHEMATICAM. 21 Cum deinde in plano K/L ex puniclis K’et L perpendiculares ad Kf et /L erigantur‘, „'hae etiam erunt perpendiculares planis dAd et bAc, quia planum KL perpendiculares est duobus planis dAd et 5Ac (11). Hae perpendieulares se invieem 'alicubi in puncto «P secare debent; quia ex natura anguli solidi Z KfL <2aL est; et eritPK — PL. Nam si Pf ducatur, in triangulis P/K et P/L, propter ZPRKf=ZPL/=L, et Kf=Lf; esı PK= PLet etiam

). Jam esse debebit S + 3’— (a,ß) — (@,7) <2L. Nam si hoc falsum sit, ponamus S + S’— (e,ß) —- (e,y) Z>2L: tum erit 28 + 28’ — 2(a,ß) — 2(a,y) SAL; si jam hoc a summa omnium angulorum planorum, quae in tetra&dro inveniuntur, et quorum summa aequalis octo rectis est (uti sequitur ex $.2,), abstrahamus; habetur : (d; e) +2(e, £ß) + 2(a, „) + (ß} y) -F (6, «) + (ec, «) + (2, y)+ (2, R) <4L ‚ Haec expressio iterum faeili reduclione et observando (a, £ß) + (a,r) = 189° — (ß, y) ad sequentem reducitur: d,ce)+(d,e)+(sa) tl Y)+ (a, ß) < (ß» r) et hujus rei absurditas clare patet, cum jam ex natura anguli solidi (2, ß) + (&; 7) > (ß, y) esse debet. Unde tune sequitur, quod ZgAB + ZgBA<2L erit, et Aget Bg ita se invi- cem in plano dABd’ alicubi in puneto. g secabunt, quare secundum ea, quae antea diximus, in truncato tetra&dro sphaera deseribi poterit , quae hujus omnia plana lateralia sımul tanget. “8 29. Si jam, postquam gs’ ducta est, figura iterum rite secundum AB, BC, AC complice- fur, ita ut Ad et Ad, Bd’ et Ba’, Cd” et Cd’ in se invicem cadant, atque ex punctis Fig. 13, & et g’ perpendiculares Pg et Pg’ ad gN et g’N erigantur, tum erit harum punctum sec- y2 THEODORI KUIPERT 7 sectionis P centrum inscriptae sphaerae (ut ex antea dictis palet) et Pg ejus radius erit, qui nunc sequenti modo determinatur, Contemplemur .hunc- in. finem triangulum ABg, tum habelur in hoc ex doctrina trigonomelriae : a:Ag= sin. AgB: sin. ABr. Substitutione valorum, qui in aequatione (/) et (g) inventi sınt et observando ZAägB = 180° — (gAB + ABg) atque sin. g = sin. (189° — 9) ; haec mutatur im sequentem : sn. (S’— (a, y)) sin. ($ = (a, ß) = 5 ta, r) r)) Be rherd) (h) Porro in triangulo AsgN, propter Z ANg=L, erit: gN=Asxsin..(S—fa,ß)) unde auxilio aequationis () derivatur : sin. (S— (a, ß)) sin. (S’— (a, r)) 8 Sn. (15 ea RE En ee hac aequatione inventa, Pg ex triangulo PgN facile invenitur, Nam in hoc triangulo iterum habetur secundum formulam trigonometriae notissimam : Pg = N x tang. gNP unde et ex antecedenti aequatione (2) erit: sin. (S — (a, ß)) sin. (’— (a,y)) P le ee Sed nunc est secundum $. 26, ZgNP =:Z gNg'; ZeNg = 180°? — A (quod truncata telraödra contemplantes jam in $. 23. vidimus), et ergo Z gNP = MW’ — ZA. Unde, si radius Pg per R proponatur, erit: sin. (S— (a, ß)) sin. (’— (a,y)) ass ka, Birk Alter kasir a ee RR sive Ae=z=axX gN =ax gP = ax tang. gNP x =aco, = X 13) Si teiratdrum regulare fit ita ut omnes anguli plani aequales sint, et quidem singuli 60%; tunc erit in nostra formala S=(a,ßB)=S' — (a,Y) = 30°; ergo: Sin.2 30° Ver cos, 30°? cot. ZA sive R= 2a tang. 30°.cot. ZA. Sed tang. 30° = 3 V3ettan ZA= nam = SE (quod sequitur ex nota 8); ergo: et ZAZYV: unde: Rzzaye. Cum jam notum est, quod radius sphaerae in tetraödro regulari exprimitur per za ve (Vi- deatur J. de Gelder, Beginselen der Meetkunst, B. IX. |. 839.) hinc patet, quod in hoc casu radius sphaerae in tetraedro descriptae dimidium sit externae sphaerae in planis lateralibus tetraedri. RESPONSIO An QUAESTIONEM MATHEMATICAM, 25 : a cot. 24 sıve: R I ee SH Ge ST Re Er cat, (8 — (a, B)-Fcot. (71a, y)) Si nune in hac aequatione occurrentes quantitates in functionibus costarum redu- cantur; tum habelur post in hac re necessarias reductiones; 2 viert 2) 4 + Ah" N — h) Sive, ä2C(A+ 4’ +” + A”) per a proponitur, quae expressio dimidiam superfi- ciem tetra&dri indicat, erit: Es eo. (m) Vve=-@H+e)) R iS ro FE DD . . . . [) . . . 8(o —h) (9) Ex hac formula patet, quod radii quantitas per V(x — (A -+ 2)) exprimitur, et . haec expressio dividenda est per dimidiam superficiem tetra&dri, demto plano laterali, quod externe tangitur , octies sumptam, Ss 50. «‘ Ita pro uno indeterminalorum spaliorum solidorum in planis lateralibus tetra&dri for- matorum, possibilitate ut sphaera in hoc inscriptibilis sit, demonstrata , ejusque radii quantitate determinata, hoc eodem modo pro indeterminatis spalüs solidis in reliquis tribus planis lateralibus fieri poterit, ita ut radii harum sphaerarum exprimantur per se- quentes formulas, in quibus R’, R” et:R”’ proponunt radios sphaerarum, quae plana lateralia A’, A” et A’’ lelraödri externe tangunt: R— Via— (i+R)) 8(o — A) pr - Ye (te) \ Age 8(0° — A”) RETTEN ) Ve —- (@+e)) R’” = 8(6 — W”) gest. Ex formulis (9) et (9) mutua ratio radiorum illarum sphaerarum, quarum quan- titatem in duabus antecedentibus $$ determinavimus, nunc facile derivatur et sequen- tibus aequationibus proponilur : Fie. 6 7 eig: ie A Fig. 14 et 15. 25 "TWEODORI KUVJPERI t R _c—# RT Ger R 1% co Ei h’ Rita R =) cv ah Ar BARRIERE 10 R rt. ” na, mt . . [7 [3 [2 [} [0 [I [} [7 ( ) Rh” — Pa FAT R’ Ki De 7 Add BR?” — BsuT PR’ ci Rn” er Inde patet, quod radii harum sphaerarum sunt in ralione inversa dimiliae superfieiei tetraedri, demto plano laterali, quod externe tangilur (15). Nune nebis inquirendum est: an in illa specie indeterminatorum spaliorum solidorum , sive in interslitiis, quae per productionem versus omnes plagas planorum lateralium te- tra&dri in hujus coslis formantur, sphaerae deseribi poterunt, ct si hoc verum sit, ut harum radios determinemus. Ut possibilitatem vel inpossibilitatem sphaeras in illis figuris concavis describendi osten- damus, figura concaya in costa AB tetraedri posita, eodem miodo uli de jam con- templatis figuris concavis diximus, in plano explicelur ita, ut dABd’, dic, eABe' et c'Bad’ hujus plana lateralia proponant. Si nunc iterum similis constructio, qua pro reliquis figuris eoncavis usi sumus, ad duos explicatos angulos solidos A et B applicetur ; tum habetur : ' LgAB=EZLdAB +:LZLBAc —:LcäAd et ZgBA = uZLABd + 2 Z/ABe? — E10 Bd’ Sed secundum $. 24, ZdAB = supp. (a, ß), ZBAc = supp. (a, ce), ZeAäd = (ce, .8), 4 ABal =bsupp..(@, 2), 2 Aber = supp. (ad )Retlr ic BA7—= (de His- (13) Ex formulis inventis, quibus mutua ratio radiorum externarum sphaerarum in planis lateralibus tetra@dri exprimitur, clare patet pulcherrima analogia, quae inter twiangnla plana et teira@dıa adest ; eum mulua ratio externorum ceivculorum in lateribus trianguli in relatione ad hujus ambitum eodum modo exprimitur, uti hoc de exte:nis sphaeris in relaliene ad superfieiem tetra&lri vidimus,. Videatur de is, quae hie de triangulis planis hreviter diximus: Correspordance Mathematique et Physique , Tom. I. pag. 187. et etiam consulatur J, de Gelder: Meetkundige Analysis , uilgegeven door het "Wiskundig Genvotschap: Een onvermoeide arbeid komt alics le bover, 1 Deel, ı Stuk, $. 18% Blm BIH RESPONSIO an -QUAESTIONEM MATHEMATICAM. 27 ..Hisce valoribus in duabus antecedentibus aequationibus su, erit; 4 gAB = 180° — S j 4 gBA = 180° — $’ si nempe S et S’ eandem significationem habent ut in $. 28, Hisce duabus ultlimis aequationibus conjunclis ; habetur: ! igAB + LeBA = 36 — (S+S) et perspicuum est, quod valor 360° — ($ + S’) dependeat a valore ($ + S’); quo niam 360? constans est. Jam tres casus pro $ + 5’ locum habere possunt, scilicet (S + S’) = 180° esse polest, verum tamen semper S +5’>0 et < 360° esse debet. Ponamus igitur (S + S') = 180°, tum debet esse 360° — (S + S') - 180°. In duobus prioribus casibus Ag et Be se invicem nunquam in plano dABd’ secant, sed in Fig, 14. ultimo casu in hoc plano dABd@’ alicubi in puncto g se invicem secare debent, et igitur Fig. 15. tantummodo in hoc casu sphaera in indeterminato spatio solido dAc c’Bd’ describi pote” rit, qua omnia hujus plana lateralia simul tanguntur ($. 27.). ° Et hinc patet, quod summa sex angulorum planorum, quibus duo anguli solidi A et B tetra&dri formantur adjacentes ad coslam AB, major esse debet quatuor angulis rectis, ut sphaera in figura concava, in hac costa telraädri collocata , inseriptibilis sit. ‘Non opus erit, ut haec condilio pro reliquis interstitüs ullerius demonstretur, cum hioe ex eodem raliocinio sponte sequitur. Ex supra diclis facile derivare possumus possibilitatem vel inpossibilitatem, ut sphaera deseribatur in illo indeterminato spatio solido, quod formatur in costa CD opposita ili, quam jam conlemplati sumus. ° Si hunc in finem per S’” et S” proponalur dimidia summa angulorum planorum, quibus duo reliqui anguli solidi Ü et D tetraödri formantur; tum secundum $. 2. erit: s+-$9+-S”’+S" AL et jam ex antea diclis est: S + $S' = 180° unde: Ss" + 5” = 180%, AIIV VIA . In primo horum trium casuum in figura concaya, in costa AB posita, sphaera de- Dh non poterit, sed quidem in illa, quae in opposita costa CD est collocata; in se- Fig. 6, cundo casu in nullo duorum indeterminatorum spatiorum solidorum, quae in duabus se invicem opposilis costis AB et CD collocata sunt; et in tertio casu plane contrarium primi casus locum habet, ita ut in una duarum figurarum corcayarum, quae in opp9- D2 gl- 98 HK THEODORI KUINPERI sitis coslis @a ef x sive AB et CD collocatae sunt, sphaera inseriptibilis sit, qırae hujus plana lateralia simul tangit, si modo summa sex angulorum planorum , quibus duo anguli solidi adjacentes ad costam AB formantur, major vel minor sit quatuor angulis reclis; quoniam, cum summa horum angulorum planorum aequalis sit 'quatuor reclis, tum etiam summa angulorum planorum, quibus duo reliqui anguli solidi tetra@dri formantur,, aequalis fieri debet- qualuor angulis rectis, et ergo in nulla duarum fizu- raram“ coneavarum, quae in duabus costis AB et CD sunt collocatae, sphaera describi poterit, quae omnia plana lateralia tangit. Simile ratioeinium valet eliam pro reliquis sibi invicem opposilis costis, ila ut ex iis, quae jam ostendimus, sequentia derivari possint. Si summa sex angulorum planorum, qui duos angulos solidos Aet B,Cet D, AetC celera tetra&dıi efüciunt, quomodo hi anguli solidi eliam sumantur, non aequalis est quatuor reclis, in una duarum fizurarum concayarum, quae per productionem omnium planorum lateralium tetraädri in sibi invicem oppositis costis formanlur, sphaera describi potest, et igitur.in omnibus tres sphaerae describi poterunt. Si secundo loco summa angulorum planorum, quibus duo anguli solidi, exempli graia A et B, tetraödri constiluuntur, aequalis sit quatuor reclis, et ergo eliam summa angulorum planorum , duos reliquos angulos solidos G et D constituentium, aequalis est quatuor reelis; sed si summa angulorum planorum, quibus unus angulorum solidorum A et B formatur, cum summa angulorum planorum, qui unum angulorum solidorum C etD efficiunt, quomodo hi anguli solidi eliam sumantur, non aequalis sit quatuor reclis, in una figurarum concayarum, quae in sibi invicem opposilis costis AC et BD, CB et AD collocatae sunt, sphaera describi poterit, et igitur in hoc casu tantummodo in duabus figuris concavis sphaerae deseribi possunt. Et si terlio loco res anguli solidi tales sint, ut summa angulorum planorum, qui illorum duos efficiunt, semper aequalis sit qualuor rectis, tum tetraödrum erit regulare, et in hoe casu est inpossibile, ut sphaerae in figuris concavis, quae in costis sunt positae, de- seribi poterint, quibus omnia plana lateralia harum figurarum concavarum tanguntur. Hine ergo sequitur, quod nunquam pauciores quam duae et plures quam tres sphaerae in interstitiis, quae in costis letra&dri irregularis posita sunt, deseribi poterint, et hoc dependet a forma telraedri, uti jam antea ostendimus. Ergo si diela hujus $. et |. 28. in unum contrahunlur, coneludere possumus, quod numerus sphaerarum, quae in omnibus indeterminaltis spatiis solidis per infinitam pro- ductionem planorum lateralium irregularis tetraädri formatis deseribi possunt, erit sex vel septem , quarum sphaerarum semper quatuor in tetra&dris truncalis sunt collocatae, quae ergo tria produeta plana lateralia tetraädri interne et quarlum planum laterale externe tangunt, et reliquae duae vel tres sphaerae in interstitiis sunt positae, quae ita gue duo producta plana lateralia interne el duo exlerne Langunt. Nu- RESPONSID An QUARSTIONEN MATHEMATICAM. 29 Sua sponte patet, quod ad hunc numerum non pertinent illae sphacrae, quae descri- bi possunt in angulis solidis trilateralibus, qui per infinitam produetionem planorum la- teralium in cuspidibus formantur, cum harum numerus est infinilus, es 55 e Jam igitur ostendimus, quod in indeterminatis spatiis solidis ‚ quae per productionem planorum lateralium in costis tetra&dri irrezularis oriumtur, in nonnullis casibus sphaerae describi possunt; nune nobis restat, ut quanlitatem harum radiorum deterinmemus; et hoc fieri potest eodem modo, quo in $. 29. magnitudinem radiorum illarum spliaerarum, quae in truncalis tetraädris describi possunt, delerminavimus, quam ob rem hoc bre- viter traclabimus. Posita igitur possibilitate, ut in figura concava, in costa AB collocata, sphaera de- Fig 16 seribi possit, lum Ag’ et Bg’ se invicem in plano laterali cABe’ alicubi in puncto g’ se el in eant, et erit in triangulo ABg’, observando Z JAB=180’— 5 et ZABg = 180? — S’ (uti ex antecedenti $. patet) Ag =a sin. S’ a en] — sin. (5 +%) Deinde triangulo Ag’N /ı%4) contemplalo, ita habetur: A a sin. S sin. S’ eN= — — sin. (S +5) ei landem ex consileratione trianguli g’NP, si Pa’ sive radius sphaerae per r expri- malur; eril: sin. S sin. 5’ = a Tr a tang. g’N —m.(5 +9) Sed secundum $. 27 et 24, ct Zg NP = :!,eNgf = 1A sin. $ sin. S’ — sin. (S +5’) — atang. IA (u) five: rZ — —— 20.000.808 cot.S + cot. S $ 3. unde: r = altang. 2A Adhuc restant una vel duae figurae concavae in coslis tetraödri, in quibus sphaerae describi possunt, et locus illarum figurarum eoncavarum plane dependet iterum a forma telraödri, ila ut, si sumalur, quod lria indeterminata spatia solida in coslis tetra&dri . 0C- (14) Quoniam seeundum $. 27 g'N perpendicularis ad costam AB est, cadit punctum N in productione eastae AB, si angulus gBA vel g’AB obtusus sit, (uti ex figura ı5 et ı7 patet), hoc autenı in de- Zeminationem quanlitatis-radii nullam vim Biber D3 Fig. 6. fa} Fig. 18. s0 h THEODORI KUNJPERI occurrunt, in quibus sphaerae desceribi possunt, haec possint esse posita in coslis, qnae vel in cuspide anguli solidi coneurrunt vel planum laterale tetra@dri determinant; in primo casu summa angulorum plauorum, eonstituenlium angulum solidum, in cujus costis figurae concavae sunt collocatae, major erit duobus rectis; in secundo casu summa angulorum, qui angulum solidum, oppositum adsumto plano lalerali, consti- tuunt, minor erit duobus rectis. Radii harum sphaerarum nunc simili modo , utihoc in $. antecedenti de uno ostendi= mus, determinari possunt. ' i 1 - Ponamus igitur, quod adhue in duabus figuris concavis sphaerae deseribi possunt , et quod costae, in quibus hae figurae sunt eollocatae cum costa, in qua figura concava in anteeedenti $. contemplata est posita, planum laterale tetraädıri determinant; tum erit, si radüi sphaerarum in figuris concavis in costis BC ei AG descriplarum per 7’ el r” exprimantur et $” eaudem signilicalionem habeat, uli antea diximus; — b lang. +2 7 c01.S” + cot.S” > ze tang. 306 Er col. S + cat. 5” , 2% a faylıın 1.75. alien Be EE R7] et Posteriorem hujus commentationis parlem ex nostro judicio pertractavimus, in qua tam proprietates indeterminatorum spatiorum solidorum , produclione omnium planorum lateralium tetradri versus omnes plagas formatorum quam numerum sphaerarum, quae haec plana lateralia tam interne quam externe tangent, sie eliam radiorum quantitatena harum sphaerarum investigavimus et sie quidem hance nostram commentationem ad fi- nem perducere possemus, sed ut etiam sphaera deseripta in tetra&dro ipso inter nume- rum sphaerarum referre pnotest, quae plana lateralia teiraädri interne tangunt‘, :nune adhue ostendemus, quod in tetra&dro ipso semper sphaera deseribi potest ejusque radium determinabimus et hac in re nobis patebit, quod hace omnia simili raliocinio invenian- tur uti de indelerminatis spatiis solidis diximus. $. 36. Sit, ut possibilitatem sphaeram in teira&dro describendi indicemus, quodcunque te= traödrum in plano explieatum ita ut ABC, ABD, BCD et ACD hujus plana laleralia proponant. Si jam, ut quantitatem angulorum gAB et gBA inveniamus, ad duos angulos solidos A et B applicemus eandem constructionem, quae nobis viam monstra- vit, ut de possibilitate vel inpossibilitate sphaeras desceribendi in indeterminatis spatüs solidis judicare possemus, lum pervenimus tandem ad has duas aequationes: ZgAB R RESPONSIO an QUAESTIONEM MATHEMATICAM. 31 ZeB=S— (0) ZgBA=S— (b,y) Hisce duabus aequationibus inter se conjunctis; habemus : ZB + ZEB=S+S— (c,8)— (b, >) in hac aequatione valor S+S’—(c, ß) — (d, y) semper minor erit quam 180°, Nam si hoc falsum sit ‚ ponamusS+S’— (c,£) — (d,y) = 180° , tum simili ratiocinio ui in 9.28. erit (c,ß) +(B, 7) +(d5, 7) + (d,e) <0. Sed hoc repugnat nalurae tetraödri, ÜUt enim tetraädrum oriatur, requiritur ut singuli anguli plani majores sint quam O0; ex quo sequatur necesse est, (c,ß)-+(ß, Y)+(b,r) ar (5, e) non posse minorem quam 0. Quare$S + S’— (c,£) — (b, 7) semper mi- nor erit quam 189°. Ergo Ag et Br se invicem in plano ABG alicubi in puncto & secare debent; quare ex antea diclis sequilur, quod in lelraödro scmper sphaera de- scribi potest. 8.03% Cum jam animo fingamus, quod figura postquam puncta g et g’ conjuncta sunt iterum rite secundum AB, BC, AC complicetur ita ut AD et AD, BD et BD, CDetCD in se invicem cadant, tum planorum lateraium ABC et ABD inclinatio mensuratur angulo gNg’. Si deinde ex puncto g perpendieularis Ps ad planum ABC erigatur et denique angulus gNg’ in. duas partes aequales per NP dividiatur, tum erit ex antea dietis Pg radius sphaerae, quae in telraädro describi potest. Hisce illustratis, hujus radii quantitas faeile determinari potest, Nam in triangulo AB ex formula trigonometrise usitala el observando Z AgB = 180° — (Z gAB + LebA)— 189° — (S+S’— (ec, £) — (db, y)) atque sin. g = sin, (180? — 4) habemus: a sin. (S’— (d,r)) si (+9 —- (,B)— (4 7)) Deinde trianguli ANg consideratione obtinetur ; ; gN =Ag sin. (S— (c,£)) sive Subslitutione valoris Ag, elieitur; a sin. (S — (ec, ß)) sin. (S’ — (2, y)) sin..(S +8’ — (e,ß) —ıd,y)) Iavento 5N, determinari potest auxilio trianguli NP radius Pg. Nam, si hie per A repraesentelur, in hoc triangulo ex Lıigonometriae doctrina erit: sin. (S — (ec, 8)) sin. (S’ — (5, y)) sin. (S +9 — (e,£) — (d,y)) Bine Bo a tang. 14 ee oNeNyER con, (Be, 5 )) Ar = eN = R=atang. 24 Si 3) _ THEODORI KUIJPERI RESPONSIO an QUAESTIONEM MATUEMATICAM. Si hujus formulae termini in functiones costarum mutantur, tum aequatione. simpli- eius reddita invenimus: 2 VE, rot U RA ZNSTIES, SYMBOLUM, Mathesis scientiarum genetrix, (15) Si tetra&drum regulare sit, tum formula mutatur in RZ za vo In hoc enim casu est vk=-ßRt+R)zavseoziey: nn CORRIGENDKA Pag. 7. linea 3. perpendicularis Zege perpendiculare TZk: « 3. perpendieularis « perpendiculare « 7%. « A. perpendieularis « perpendiculare KA: « 5. demissus « demissa « 16. « 12. spatiornm « spatiorum « 21. « 2. perpendiculares « perpendiculare a 21. « 18. aPl PARZ u 24. « 22. co ZA « co 2A I KH Steendruk vandlıı Jpringer, herden. nimm Casu est fig 4 DIDERICI van LANKEREN MATTHES, AMSTELODAMENSIS, LITTERARUM HUMANIORUM IN ATHENAEO AMSTELODAMENSI STUDIOSI, COMMENTATIO AD QUAESTIONEM E MATHESI AB ORDINE DISCIPLINARUM MATHEMATICARUM ET PHYSICARUM IN ACADEMIA LUGDUNO-BATAVA A, MDCCCXXXV. PROPOSITAM: Singulis costis tetraedri irregularıs magnitudine datis, omnes anguli positionis » planorum lateralium et distantiae inter cuspides angulorum solidorum et » plana lateralia obversa determinentur tum constructione geometrica , tum » arithmetices universalis auxilio. Deinde si plana lateralia tetraödri versus » ommes plagas in infinitum producta sint numerus sphaerarum definiatur quae » haec plana lateralia tam interne quam externe tangent, tum etiam radi » harum sphaerarum et consiruclione et computalione determinandi sunt eo- x u » rumque mutua ralio invesliganda.'. QUAE PRAEMIUM REPORTAVITD. vun MENSIS FEBRUARII A. MDceccxxxviı. 3 L nah . . i | \ R » L + ‚4 - - “4 r u Ar 4m D ! 2 h 3 ’ wi GN a 7 i ” A I L } f f} “ - & ur £ 4 int 5 X k ar au . S . BO “ A222 Ha, We y TR nu en ee en PRAEFATIO. Mer corpora , quae planis definiuntur, tetraedrum eundem locum occupat, quem iriangulum inter figuras rectilineas , guod cum ia sit siatim nobis in mentem ve- nit, letraödrum pulchras algue memorabiles proprielales habeat necesse esse; alla- men difieiliores formulae, quae ıllas proprietates inquirentibus plurimum oceur- runt, nos semper deterruerunt quin eas investigemus. Bam ob rem gratias quam mazximas facultati Philosophiae Lugduno-Balavae agimus quod hanc quaestionem proponens animum nostrum excitaverü ad quaerendas quasdam proprietates tetrae= dri, quas igitur benevolo alque indulgenti judicio vestro V. V. C. C. submittimus. Üt in tractanda quaestione quemdam ordinem teneremus, opusculum dividimus in qualuor capita, in 1°. investigabimus angulos positions planorum lateralium, in 2°. delerminabimus distantias inter cuspides angulorum et plana lateralia o5- versa, in 3°. quaeremus numerum sphaerarum, quae plana lateralia tangunt, de- nique in 4°. sphaerarum radıos eorumgue mufuam rationem considerabimus. (Quam- guam soluliones duarum primarum partium , quse inveniuntur in opere viri Ol. J. de Gelder, Lib. XiIl. Begins. der Meeik., elegantissimae atque brevissimae A2 sunf, > Hi PR KEIM A Tann, sunt, tamen ne viderentur eae tantum inde desumiae esse, praesertim guoniam opus hoc in omnium fere manu est, quam poteramus , conali sumus alias soluliones in- vesligare. Brevitatis causa indicabimus costas dalas BC, AC, AB, AD, BD, CD, Inlers minusculis a,b, c,a,b,c. Plana lateralia BDC, ACD, ABD, ABC majuscuks M, N, P, Q. Denigue angulos positionis planorum lateralium üsdem litteris ac costas, sed Graecis a, ßı ya rY” COM- 00" M" MEN ’TA TVo AD QUAESTIONEM MATHEMATICAM. —————n u m — CAPUT PRIMUM DE ANGULIS POSITIONIS PLANORUM LATERALIUM TEIRAEDRI. 8. 1. Priusquam angulos positionis planorum lateralium computamus, eorum construclionem geometricam praemittemus. Si (fig. 1.) e verlice D tetraädri ABCD demittitur perpendiculum in planum Q, at- que ex eodem vertice D in planisM, N et P perpendicula DF, DG et DH in costas BC, ACet AB, ac si porro ducuntur e projectione E verticis D ad puncla F, G et H rectas EF, EG et EH, tunc hae rectae EF, EG et EH eliam ad rectos angulos erunt costis BC, AG et AB. Vid. J. de Gelder, eg. der Meetk. Lib. VIII. Theor. 8, — Recta EF igitur cum DF in uno eodemgque plano erit, quod rectos angulos facit cum costa BC, et sic etiam DG cum EG, DH cum EH. Quando igitur!plana lateralia M, N et P circum costas BG, AC et AB evolyimus, ita ut m unum planum veniant (fig. 2.) rectae EF cum DF, EG cum DG, EH cum DH lineas rectas efficient perpendiculares in costas BC, AC et AB. Itaque ad construendos angulos posilionis planorum lateralium ducamus perpendicula DF, DG et DH quae producta in unum idemque punctum E congredien- ‚tur, quod punctum prejectio est verlieis D; erigamus porro e puncto E perpendicula El, EK, EL ad rectas DFE, DGE et DHE atque ducamus e punctis F, G et H rectas FI, GK et HL aequales perpendiculis DF, DG et DH, tunc manifeste EFI, EGK et EHL anguli planorum lateralium M et Q, N et Q ac P et Q erunt, adeoque EI distan- jr 6 DIDERICI van LANKEREN MATTHES tia inter cuspidem et planum laterale obversum Q erit. Simili modo construi possumt anguli posilionis planorum lateralium Pet N,PetM,M et N atque distantiae inter euspides A, B et C et plana obversa. 8 48, Deinde ad computandos angulos positionis planorum lateralium ponamus sphaerae alicujus centrum in quadam cuspide tetra&dri , exempli gratia, (fig. 1.) in C, tune formabitur in sphaerae hujus superficie, quae secatur planis M, N et Q, triangulum sphaericum pgr, cujus latera 29, pr, gr magnitudines angulorum ACB, ACD et ACD indicant, quum ejus anguli 2, g el r anzuli planorum #. ß et y’sint. Habemus jam ex theoremate nolissimo (vid. J. de Gelder, Begins. der Meetk. Lib. VIII $. 711.) : Cos. gr — Cos. Cos. pr DE N a a Go z Sin, 27 Sin. pr Jam vero est: = Zab Sin, ACB ! ; } 20 ex quo sequitur : Sin. ACB = Sin, 29 = =7 adeoque: Co. 27 = V(1l— Sun’) = a V (a5? — 40°) sie etiam 4 N = 25c’ Sin. ACD igilurs Sin. ACD = Sin. go. = = nec non: Coa.gr=m y(l—Sin’gr) = u V (bie — AN?) deinde: M = Zac’ Sin. BCD 2 ergo: Sin. BCD = Sin. pr = a alque : Co. pr = YV(l — Sin: pr) = — V (a:c': — 4M®) quibus valoribus, laterum 29, gr et pr in aequalione (@) substitutis erit post parvam reductionem : . a? V (b2e’* — AN?) — YV (a2? — 40°) (a’c” — AM?) 4Mx0Q . Co p=Cos, a = '4 ea- COMMENTATIO an QUAESTIONEM MATHEMATICAM. 7 ‚zgadem ratione inveniemus: b>Y (ac — 4M2) — Vla:b» — 402) (b2e' — AN:) Co. ß = Ir gay, Le ler — MB) vi Be 40°) (bc — 4Pe) Con. 4 = GVIEE = A) = Vlarer — a0) (a — ar) Co. f = ade a a A A Dry a et Zr) 8. 3. Quoniam vero angulos positienis planorum lateralium in costis datis exprimere nos oportet, animadvertendum est, quod jam ex elemenlis primis novimus (vid. J. de Gelder, ib. lib. III. $. 261): | AM: — }(a+b"+e') (a+5’—c’) (a—5te’) (d’+c’—a) — 3(2026’°42a2c'+2b"2c" — at = c't) AN? = #(a’+b4e') (a’+5 - c’)(a’— 540’) (bte’— a’) = (2a 2b°420’2c'°42B202 — at — bie) 4P2 —#(a’tb'te’) (a’+6’—c)(a’— 40) (b’+c=.e’) =! 20254202 +25 202 —at — bt—ch) 40: =:(atb+c) (at6b—c)(a—dte) (btc—a) —=:(2a:b? + 2a2c: + 2b —at— bi — ct) Quos yalores si substituamus in aequalione 1 atque ponamus: , 2a®b'2 + 2usc'? + 25"? — at — 54H — ec — Aare? = (a? + c? —b’r)R 2a’26? + 2a’2c"? + 2520"? — at — bb— c4 — Abte? — (br cr — a’)? 2a’25’2 + 2a’2e? 4 2b — a4 — 4 — ct — Aare — (a=— bc”)? E 2a?b2 + 2a2c? + 2bre? — at — bi — ct — Aatb2 (a? + b2— c:)? zrit: 22 (>. er a) (a + —e)(e@ ter — br) 09; 1a ze a Tee a Tree PN GE N 2 ET AZ Tee Ze e)%] [Aare — (a + 02 pe)] sive: a2 (BE c2) + a: (+ ce?) — a? (a? -++ 2a’) + (db? — c2\ (b’? — ce”) V | ab» Br= (a: == be — c2)2] [ 4a2c”° Er (a2 n. 2 — b’2)2] I." ) (9 — 0)+ (+) a (+ 2):9 + (0 + 22) :9 2 = otp)(o—.gheD) Tre M7, )— 92] Il — 19 + 2) — 9:27} NEE ' [*(£9— 22 + 20) — sonp] [leo — «9 4:2) — .9:27] (e, 1) (699) u04 (20,9), 0—:g)en+ (97 ,94:,9), 9.0 (eo 04:9) m 99 4:01:99 — 1,049) 9 —[ (0 7.5 — 1)A=r ug :od19 :N Ouejd ur »anyınbas opun Snype opow ouy :SNWOILIAUT guonBa ırurg | Ar= D.urg BEINE) fr =» ug 29459) 19:2% j1,0 ° snwugogey COMMENTATIO ao QUAESTIONEM MATHEMATICAM. 9 “2 — 2ac‘ Cos. BED denique in plano M; bf"=a +c igitur: Cos. BCD = Cos. pr = Eee 2ac patet igitur esse: Sin. pa =YV (1 —Cos.?729) = — V [Aa2b2— (a? +5? — 02)? ] 1 nec non: . Sin. pr = V (1 — Cos.? pr) u y V [Aue — (a? + 02 — d’2)2] quibus valorıbus substitutis in aequatione @ (vid. $.2.) erit: Cos.p=(Co. = ne re ee V [4a26° —(a? + B°—c2)2] | Aa2c’? — (a? + ce? — d’):] quam aequationem non differre ab ca, quam invenimus antecedenti paragrapho, nemo non videt. 8. 5. Designemus porro perpendieula,, dejecta in planis M, N, P et Q. ex angulis BDC, ADC, ADB et BAC ad obversa latera BC, AC, AB et BG lilteris Z, 7, 2’ et 2”; jam primis ex elemenlis constat esse: £ “ I Zal M= adeoque: 4M: = a:l: eoldem modo invenies: AN — ber 4P2 — el”: et 402 — ar!” quos valores si subslituas in 'aequatione 1 habebis: _ @bV (e —!?) — a V (— 1%) (cr —h) Co. x = PT Simili modo .exprimi possunt caeteri anguli planorum lateralium. 8. 6. In Capite IV. $. 4. reperiemus volumen tetraödri ABCD esse: =2Y le” (4a2b: er ) — «(b’+e? —a”): — b2(a2 + e? — br)» eng 62) (6° + ce”? —a”)] quo valore substituto in aequatione 4 fit: «24a x Tetr. ABCD Su ee er ed vV [AR2b — _(a? Pr 62 Laer ea2] [Aa2c”? et (a? rn ce2 — b’2)2 ] B sive 10 SDIDERICI van LANKEREN MATTHES) ; 3a x Tetr. ABCD sive (vid. $. 3.) Sin. 2 = FRAUXN Simili ratione invenimus : r S; 85 x Tetr. ABCD in. B — TEN xO 80 x Tetr. ABCD h dam >PxQ u Si RAR VE nal. IN au NS . ‚__ 35 x Tetr. ABCD Sn # = Su xp 30’ x .Teir. ABCD 2M x N Vid. J. de Gelder, ib, lib. XIII. $. 1284. Sin, „ Sny= fe Ex acquationibus 7 colligere licet : : : es Sin. & : Sin. ß =ıT'N sive quod idem est: Sin. « : Sin. = 7 = Eanistsle enietet Vo] KEN SERS Cum vero noyimus esse: = le ıxas 3 =, exinde sequitur : Site SH NHL FINN I une a eodem modo reperitur: Sin. 2:Sn.y=!":T cet. hoc est: Sinus angulorum positionis planorum lateralium ad idem planum sito- rum, eodem modo inter se comparanlur quo allitudines planorum obversorum. gg, Ex aequatione priori 9 habemus compositione ; Sin. «+ Sin. 8: Sn. — Sn. ß=l+l:?—. Noyimus vero (J. de Gelder,.ib. Lib. Xf; Theor. 7.): Sin. & + Sin. 8 : Sin. x — Sin. ß = Tang. (2 + 2) : Tang. 3(2 — ß) un- COMMENTATIO and QUAESTIONEM MATHEMATICAN. n unde igitur patet esse: Tang. 3(a+P):Tan.z(a— p)="+l:ır—!1....10 hoc est: Tangens summae angulorum positionis planorum lateralium,, ad idem planum si- ‚torum, eandem habet ralionem ad langentem differentiae eorumdem angulorum quam summa altitudinum planorum obversorum ad diferentiam harum allitudinum. 9. G Hucusque supposuimus, omnes costas inaequales esse; sint aulem costae a’, b’ etc ‚aequales, converliturque aequatio 3 in hancce: a(b + cr — a) yijpitn „iroing oueaeb pn Au Erermfialun is Bonn. zu > + op U Rn Ta, an 8)2f,]42®— ai] Eon, Ponamus costas unius plani lateralis ex. gr. Q aequales a fit aequatio 3: aE, a? — 2a” + 52 + c” Cor, = 75 Tdaren + (a + Bey] ° 15,51% & 1. Sint denique omnes costae aequales erit: Co.2 =}; 3 Der Tr vr vr alque:igitur: Sin.'’2 =3y2 * hoc est in gradibus: E=70R, Bl AR g&. 1m. Quodsi omnes costae aequales sint fit: (vid. $. 6.) 8 Tetr. ABCD a3 So.2o = at ex $ antecedenti habemus: Sn. 2=2Y2 quo substituto in aequatione priori inyenies : 20a YV2= 8 Tetr. ABCD unde igitur patet volumen Tetraädri regularis esse; za y2 Ci. I. de Gelder, Lib. VIII. $. 1232, B2 g. 12 12 DIDERTCT Wan LANKEREN MATTHES 8.045. Positis omnibus angulis positionis planorum lateraium = 0, vertex Din planum ABC .cadet, alque telraödrum in triangulum mutabitur , quo facto nonnullas proprietates no- tas trianguli oblinebimus. In hoc casu scilicet converlitur, quoniam (os. O = 1 est, aequaltio 2 in illam: vV [4a?0’—(a?+5°—c?)?] [4a?e’?—(a?’+c’?—5'*)?] — 2a? (b?+c'?—a’?)— (a?+b’—c?) (a?+c’’”—b’?) sive post aliquam reduclionem : ; 4ab?e? — B(a + ec? — 52)? _ 0?(a + 3 — oO)? =a?(d? + ce? — a’?)? — (5? + c? — a”) (a? + 6° — 0?) (a? + €? — 4°) Sumamus porro punctum D in unum laterum ex. gr. in AG (fig. 3.) situm esse, erit- que «@ + ce‘ = 5, quod si substituimus in aequalione priori, eflicitur : 4arc? (a + ce)? — (a +0)’ (a? + ec" — 52)? — c?[2 + (a + ce)? — e®]? — 0{(@ + 6)? + 02a]? — [(d+0)°+ 0? a”] [a4 (a +0)? — 0°] [+0 8°] cui si demseris: : 4a?c? (a +)? =a’[(a + ec)’ + ce? — a]? restabit : («+0 )2(a+e?-8?)?-(a?+e2-5'?) [a’tla'te‘)>—e?] (a’te') 2e’?+o? [a’+(a 4’ =0 cujus aequationis radix est: i (+) (+) e[e + (He —e] =0 sive: ala + ec? — BR) +cl(a + ec? — 52) — e [a + (a + 0)? — e]=0 et: a (a? + ct — br) = ed (BE Eh BI et na sun Ani ex quo concludi potest: a: —m 0b? +0? — (ce? -F+eR):a® + c”? — b*? einönten Bir Ponamus «@ — c’ = !b eflicitur ex aequalione A: d(® Ha? — bb) =a(ar—c — a? + 5°) unde sequalur necesse est: UNE 7 en Lou anal Vid. J. de Gelder, ib. Lib. III. Theor. 20, Sta Db, fiet aequalio A: dac?—= ce (b?—c?—c”+a?) unde liquet: ce =a’ +a(a’ + c‘) sive quoniami @ -> ce = best: - mie DER WE. 2. eellaleıa DD Vid. J. de Gelder, ib, Lib. 1IV. Theor. 18. Ponamus tandem @ =’ = c’, erit in hoc casu D centrum eirculi eircumscripti tri- COMMENTATIO an QUAESTIONEM MATHEMATICANMN. 13 trianguli ABC atque AD —= BD — CD radius hujus eirculi, adeoque habebimus ex ae- quatione prima: - a'* }4a?b? — (a? + b°— c?)’] = aıb? + a’bt — a?b? (a? +? —_.c?) = a?b?c? ex quo sequatur necesse est: 5 a?b?c? % 7 eb — (@+b?— oje 252? - a a8, aut Conf. $. 3: a 100: ap \ a — abe E gılurque : = 20 BO ET BEL TE CHLE WNOSE NER Vid, J. de Gelder, Lib. V. $. 438, 8. 14 Invenimus $. 8: I ad? (d’?-Fc?) — a’? (b?-+c'?) Pr a? (a’”-+22°) 4 (ec? eek, d’?) (e? — 5?) Cos. « = 16N x P Con. g = Be +) +2 +) 8? (B° +23) + (a? — ©) (ee) j 161 x P Pr Pe ce’? (a® +5’?) + c’? (a? + 5?) — c”? (ce? +2c?) + (b’? — a?) 5 — a”) 16M x N pro quibus etiam seribere licet:: 16N xP x Cos«—a'?b’?+ a'?c?+a’?0?-+u'?c'? — at — 2a?a’>+ 0?c’?+52072 = 122 — B2e? I6M xP 34 Cos.ß’ = a'2b'?+b’2c?+a?b’?-+5'?2’? — b’4+262b’?+a?a’?+c?c’?—a’”?c’? ur a?c? 16M x N X Cos.y’ = a?c”?+b'?c’?+a’?c’?-+b?c’? je cH—2c?c’?+b2b’?+ aa? — a'2b'? — ab? Quibus aegüualionibus in summam collectis, erit: 16N x Px Cos.a’+16MxPx Cos. ß + 16M x N x CGos. y’— a”? + a’?c2+b’?c? + a’?b* —+ a ?c’2 + b2c’2 + 5/20’? + a?c? + a2b’? — b2c? — a2c? -— a2b2 — at — b4—.c’}. Noyimus vero esse (Vid. $. 3.): ar’? + a?b'? + bu’? — Lat — IlU* — Ic* — 81? ac’? + a’?b? + b?d’? — 1a’4 — ıb+ — 1.4 = 8N? a?c2 — a?b’? + b’?c* — 1a’ — 1b — 3c* — 872 a?c? + a?b? + b?e? — Zuat — !* — 1ct — 80? quos valores si subslituimus ia aequalione priori invenilur post divisionem per 8: 2NXxPxCos #+2MxPxCos. 8 +2Mx NxCos.y’ = M?-+N?®-+P? — Q* B3 at«- LANKEREN MATTHES 14 DIDERICI var atque igitur mutatis membris; \ Q0=M:+N: +P2—2NxPxCosa’—2MxPxCos ß —2MxNxXCosy’ ..., 14 quae pulchra proprietas tetra@dri prorsus convenit cum triangulo. Vid, J. de Gelder, ib, Lib, XIII. $. 1285. | 8. 15. Eodem modo obtinebis: N —M+P:+0:— 21 x0Qxlos.a —2PxQxCos.y—2MxPx Cos m=N:+P+Q—2Nx0xCos ß—2PxQxCos y—2PxNxCos, P=M+N:+0:—2Mx0QxCos &—2Nx0QxCos ß—2MxXNx Cos.y’ (juas aequationes si cum aeg. 14 in summam collıgas invenies: BB + + P +20 =2Mx0QxCos.a+2Nx0QOxCos ß+2PxQx Cos.y + 2PXx NxCosa’ +2MXxPxCos.ß’+2MXNxCos.y ... 1 Yid. J. de Gelder, L c. $. 1286, Ss. 16. Ponamus angulos positionis planorum lateralium &’, @’ et y’ reclos esse, eritque Cos. y’ —= 0 adeoque mutatur aequatio 14 in hancce: . 16 sirrd' nl Cos. « = Cos, Pß’ = D ..0 =: + +P .. quae proprietas tetraädri prorsus cum Iheoremate Pylhagorae conyenit, (Vid. J. de Gelder, l. c. $. 1287.) $&. 17. Sint tandem anguli BDC, ADC et ADB recti, constat esse in planis M, N et P: a — b’2 + c’2 3 b2 = a” + ce’: et ce: = ua” + 6’: quibus valoribus substitulis. in aeg. 3 habebimus: b’e’ Co. 2 = V («'°6’? + braca + a’2c’2) E ! 8 aa Baar are) u Coe.y= 1 Makesarenkel rt; % V («'d’2 + d’2c + ac’) sic eliam: quas COMMENTATIO ap QUAESTIONEM MATHEMATICAM. 15 quas aequaliones si quadremus el in summam colligamus obtinebimus : Cos2 ar GCos2 Al Cos2y — U, 200 ln gum vero noyimus esse Sin.?z = 1 — Cos.?« erit: b’? + «2 ' ’ Salt Sonde LER Ne Te li ‘ — a.b'a U a'2c’2 r b’2c’2 ET TT IR D a Sin2y =c PEDZE er rZ I Vor quibus aequationibus in summam colleclis erit: Sin2& +Sin.:8ß +Sn2y=2 ..ı... quae aequationes nolae sunt rationes inter angulos, quos planum quoddam cum planis coördiuatarum, cujusdam systematis reclangularis coördinatarum , consliluit, nlellele mr18 CAPUT 16 DIDERICIvas LANKEREN MATTHES — un © ——— CAPUT SECUNDUM DE DISTANTIIS INTER CUSPIDES ANGULORUM SOLIDORUM ET PLANA LATERALIA OBVERSA. s. 1. Cum de distantiarum inter cuspides angulorum et plana lateralia obversa constructione jam dixerimus Cap. I. $. 1. hanc nunc silentio praetermittemus. Brevitatis causa distantias inter cuspides angulorum D, A, B, C et plana lateralia @,M, Net P designabimus litteris D, D’, D’ et D”. g. 2. Ut jam computari possit distantia D ducanlur e vertice D rectae DF et DG perpendi- eulariter ad costas BC et AG; alque jungantur puncta E et F, E et G reclis EF et EG, quo facto novimus esse in triangulo rectangulo DEF: DE =! DES Sin. DEE = DE XISn ta na nee non in triangulo reetangulo DEF: DF = CD x Sin. DCF = c’ x Sin. DCB een: Porro e triangulo BCD habemus: b2 —= a: + c”? — 2ac’ Cos. BCD a + c" — bi 2ac’ unde sequilur! Gos. BCD = atque igilur: Sin. BCD = Vie — (a? + ce — b’e)?] FR quo substituto in aequatione (5) habebimus: DE-— 3 V/[äate® — (a! + ec — bb’)? ] atque adeo (aeq. a): DE = u V[ure: — (a? + c® — b")?] x Sin. @ qua QUAESTIONEM MATHEMATICAM. 17 COMMENTATIO an» 2159 2 RER AH; »=I 0 + .9 = ww nse9 00y ur wus weruonb “aooury ur 67 omenbaw anymaaauoo “srooa guy 12 DAY “HAT sılndur our sıtsog 9.8 [1 “ . [ . . . . . . . . . su . * . . 9A»: — ssoaogqey * yjuassa sapenbar KUPABA9) 981509 saumo rspon‘) °C :$ : # ee - (9 — +0) — 19:07 „A = ä S ; 2 ae ne, = suungagey 2 = ,9 = ,» 3559. sayusuoddng f g : 7 ( ee Kan («HP — 2:9) EN BE P8— eWEA9T + «N99T +: br snmorusaur *snuunoA Suswrdxo winrjeasje] wnıougjd sıaue ur Lapauıay waUurpnINJe ‚opuen,) . ES (9 + 29 — ©2)’— 19,2% N erysaner : A =. (BE mW meN EI) 1 AN FeSE) 2 SER TRreee BETNRTFON Tg BEE Ltr mern AERO H nen eg) Den . (a9 — 29 + 20) — 20:09 | A = _ (0,929 ,9439) (8,9:9— 0,929) H&,9— 2,9) (e0—:9):,9+(29—,9) (69-9) 20+(e,29—,0#2,9) ,9:0+(69—10429).,2:D .d «[ (2,9 — 9 + — 59:99 17=u Gate) RT) ee een rohen) Den * wen DS (xD — + :2) — 910% =) 7=u (,9=:9—3,94:9) (,9:9— 5,929) H(e,9—,9) (0-29 \2,04(20—,9) (e, 9—:9):04 (roten eat) 1,0: 969 Jiqpavdde "g '$ ayıde) nuapooojuu snuruaauı wanb ‘» ıpngue waaopea sawannsqhs ıs auomenbay ur wub 18 DIDERICTvan LANKEREN MATTHES a'b’c’ Da Ge ae V (a’?b’2 + «202 + d’2c’2) quae aequatio Iongitudinem indicat perpendiculi ex origine systematis rectangularis coör- dinatarum ad quoddam planum ducti. $.. 7. Si jam valorem tetra&dri in aequatione 19 substituamus erit : ‚3 Tetr. ABCD 1 Eee er a N a TI Q 3 Tetr. ABCD M 3 Tetr. ABCD N 3 Tetr. ABCD en simili modo obtinemus: = N D” — ex quibus concludi potest: a0. D NA: D, 2, D”, D” .: —u Hy —, Zu 802.00 ne nem unde patet: distankias inter cuspides angulorum tetraödri et plana opposita inversam rationem inter se habere guam lateralia plana obversa. 8. 6. Ponamus D = 0, vertix D in planım Q veniret alque easdem aequationes, quas inve= nimus Cap. I. $. 13. oblineremus. gr Ad inquirendas porro quasdam proprietates distantiiarum inter cuspides angulorum et plana lateralia obversa, ducamus e quodam verticeA duo perpendicula, unum ad costam BC , alterum ad planum laterale BCD, tum hae rectae perpendiculares in uno eodem- que plano sint necesse est, quoniam se mutuo in uno eodemque puncto A secant, Pla- num, in quo haec perpendicula sita sunt, rectum angulum conslituit cum plano BED, nec non cum costa BC, itaque eliam cum plano ABC. (Vid. J. de Gelder, Lib, VIII. Theor. 5 et 8.) Demissa perpendicula e verlice B ad planum ACD atque ad latus AC iterum in eodem plano rectangulo ad planum ABC sunt, quod planum antecedens, secundum rectam. lineam perpendiceularem ad planum ABC, secat. Per- CONMENTATIO an QUAESTIONEM MATHEMATICAM. 19. Perpendiculum denique e verticee C ad planum ABD etiam in quodam plano, quod plano ABC ad rectos angulos insislit, est, ila ut sectio communis perpendiculum sit e vertice G ad latus AB demissum, Perpendicula igitur e verticibus A, B et C ad obversa plana demissa sita sunt in pla- nis, quae rectos angulos conslituunt cum plano ABC, atque planum hoc ABC secant secundum perpendicula, e verticibus trianguli ABC ad opposita latera demissa. Itaque tria haec plana'se inyicem secant secundum unam eandemque reclam, quae per com» mune seclionis punctum perpendiculorum trianguli transit, reetosque angulos cum illius trianguli plano conficit, Sive: 3 Quando in quovis plano laterali tetraädri perpendicula e vertieibus ducantur ad la- tera opposila, efhieitur in quovis plano commune punctum sectionis perpendicula- rium ; si porro eriganlur per haec seclionis puncia communia perpendicula in planıs laterahibus , quodvis horum perpendteulorum per tria perpendicula , e verlicibus telrae- dri ad obversa plana demissa, transibit alque parallela erit quarlo perpendiculo, $. 10. Ex antecedenti sequitur: quando perpendiculum ex quodam vertice tetra&dri, ex. gr. e D in seclionem ipsam perpendiculorum , quae in obyerso plano ABC e vertieibus demit- tuntur ad opposita latera, cadit, hoc perpendiculum caetera perpendicula, e vertieibus tetraödri ad obversa plana demissa , secabit. — Quando porro perpendiculum ex quodam verlice A in sectionem communem perpendiculorum oppositi plani BCD cadit, etiam hoc perpendiculum caetera tria perpendicula e verticibus tetra&dri ad obversa plana demissa secabit. — Secundum hoc: perpendiculum e vertice A illud e verlice D, atque etiam illa e verticibus B et C secat in perpendiculo, e vertice D ad planum obversum demisso ; itaque in co casu omnia quatuor perpendicula D, D’, D”, D”’, se mutuo se- cant in uno eodemque puncto, unde sequitur. hoc Tuzorema: quando e duobus vertieibus teiraedrı perpendicula ad plana latera- ha opposita ducantur , ia ut venianf in commune sectionis punclum ipsum perpen- dieulorum, in planis iis opposilis ex angulis ad lalera obversa demissorum, qua- tuor perpendicula telratdri se mutuo in uno eodemgue punclo secabunt. TR | 8 Ca CAPUT 20 DIDERICI van LANKEREN MATTHES EIG IDG TS DET GT TG TG I GIGS SC DIE IE II DIAI DIES. G.A,.,P. DU ET BB 7.2. U.M, DE NUMERO SPHAERARUM, QUAE TETRAEDRI PLANA LATERALIA TAM INTERNE QUAM EXTERNE TANGUNT. 8%. een sphaerarum , quae tetraädri plana interne et exlerne tangunt, investigantes ap- pellabimus perspicuitalis gratia latera planorum productorum, quae ad ietra&drum directa sunt interna, illa quae a tetraädro aversa sunt ex/erna. Quodyis planum, quod per costas basis AB, BÜ et AG transit, dividitur plano basis in duas partes; partem autem quae supra planum basis est swperiorem; alleram, quae sub plano basis est inferiorem nominabimus. Si duo plana Q et N se secundum rectam 5 secant, formabuntur quatuor anguli bi- plani, quorum duo oppositi aequales sunt, (Vid. J. de Gelder, Begins. der Meetk. Lib. VIII. Theor. 28.) Nomimemus hos angulos £ et 180° — 8. Ducamus vero per costam 5 dno alia plana B et B’, quae angulos & et 180°— ß dimidiant; angulus quem planum N cum plano B eonstiluit erit = 1ß et ille quem idem planum cum plano B’ constiluit = WW? — !ß, unde patet plana B et B’ se muluo sub recto angulo secare, Manifestum est omnia puncta in superiore parte plani B aequalem distantiam habere ab internis lateribus planorum N et Q, atque omnia puncta in inferiori parte plani B aequalem distantiam ab externis lateribus planorum N et Q, Sic quoque quodvis punc- tum in superiori parte planı B’ eandem distantiam habet a latere externo plani N quam a latere interno plani Q; ac quodvis punclum in inferiori parte plani B’ eandem distan- tiam a latere inlerno plani N quam a latere exierno plani Q. Dein supponamus terlium planum P, plana N et Q secare secundum rectas a’ et e alque sub angulis «’ et y. quodsi porro dimidientur anguli y et 180° — y planis GC et C’, constituent haec plana reclum angulum. Quodvis punctum in superiori parte plani GC aequaliter distat a late- ribus internis planorum P et Q; eı quodvis punctum in inferiori parte plani C aequaliter } e)) di- COMMENTATIO an QUAESTIONEM MATHEMATICAM, 21 dislat a lateribus externis eorundem planorum. Sie etiam quodvis punctum in Superiori parte plani C’ eandem distantiam habet a latere interno plani Q quam a latere externo plani P}; atque quodvis puncium in parte inferiori plani C’ eandem distantiam habet a latere interne plani P quam a latere externo plani Q, 8. 2. Plana B, B’, C, C’ per cuspidem anguli solidi A, qui planis N, P et Q conslitwi- tur, transeunt. Quodsi planum B, planum C secundum rectam AL secat, patet ex an- tecedenti $ omnia puncta in superiori parle lineae AL aequalem distantiam habere a lateribus internis trium planorum N, P et Q, sive omnia puncta in inferiori parte lineae AL aequalem distantiam a lateribus externis horum planorum. Planum B secet planum C’ secundum reetam AL’. Quodvis punetum in superiori parle hujus reclae eandem distantiam habet a lateribus internis planorum N et Q quam a latere externo plani P; et quodvis punelum in inferiori parte lineae AL’ eandem di- 'stanliam habet a lateribus externis planorum N et Q quam a latere interno plani P. : Si deinde planum B’ planum GC secundum lineam AL” secat, in ea recta 1°: omnia puncta sunt, quae in superiori parle eandem distantiam habent a lateribus internis planorum P et Q quam a latere externo plani N et 2°: omnia puncta, quae in inferiori parte eandem distantiam habent ab externis lateribus planorum P et Q quam a latere iaterno plani N. ı Tandem ponamus plana B’ et C’ se mutuo seeundum rectam AL’” secare, eruntque in ea recta 1°: in superiori parte omnia puncla, quae eandem distantiam habent .a laie- ribus externis planorum N et P quam a latere interno plani Q'; et 2°: in inferiori parte omnia puncta, quae eandem distantiam habent a lateribus internisplanorum N et P quam a latere externo plani Q. W Cum vero centrum sphaerae, quae tria plana tangit, eandem distantiam a tribus planis aportet habere,, inde liquet centra omnium sphaerarum, quae plana N, Pet Q quibus- libet modis tangunt, in reclis AL, AL’, AL” et AL” sita esse, 55 Supponamus adhuc quartum planum M, plana N, P et Q secare seeundum reclas «, 5, c’ etsub angulis z, £’, y’. Dimidientur autem anguli # et 180° — a planis A et A’, eritque angulus, quem haee duo plana confieiunt, reetus, Quodvis punctum vero in superiori parte plani A eandem distantiam habet a lateribus internis planorum M et 0; et quodvis punetum in inferiori parte ejusdem plani aequaliter distat a lateribus ex- ternis planorum M et Q. 3 Jam 2 DIDERICIvınr LANKEREN MATTHES Jam vero manifestum est plana A et A’ rectas AL, AL’, AL”, AL”, non pluribus quam qualuor punelis secare posse. Adsunt igilur 8 seclionis puncta quae acqualem distantiam habent a planis lateralibus M, N, P et Q; praeter haec 8 puncta non se aliquis potest fingere quoddam punctum, quod a qualuor planis aequaliter distat. Puncta illa sectionis octo centra sunt sphaerarum quae plana lateralia tetraädri qui- buslibet modis tangunt, Ex his dietis patet: In recta AL esse 1°: centrum sphaerae quae quatuor plana omnia interne, et 2°; cen- trım sphaerae quae plana N, P et Q interne, nec non planum M externe tangit. In recta AL’ 1°: centrum sphaerae quae plana M, N, Q interne et planum P externe tangit; atque 2°: centrum sphaerae quae plana M et P externe et plana N et Q inter- ne, sive quae plana M et P interne et plana N et Q@ interne, tangit, In recta AL” 1°: centrum sphaerae quae plana M, P et Q interne ac planum N ex- terne tangit; et 2°: centrum sphaerae quae plana Met N externe et plana P et Q inter- ne, sive quae plana M et N interne et plana P et Q externe tangit. Denique in recta AL” 1°: centrum sphaerae quae plana M, N et P interne et planum Q externe tangit ;: 2°: centrum sphaerae quae plana M et Q interne et plana N et P externe, sive plana M ei Q externe et plana N et P interne tangit. ; Sphaerarum, quae duo plana interne et duo externe tangunt, non nisi tres deseribi possunt, quoniam centra earum sphaerarum in planis A et A’ sita esse oportet; sed plana A et A’ rectas AL’, AL”, AL’” non nisi in tribus punclis secant, ( praeter in iis. punclis Jam ante memoratis) inde igitur manifestum est tantum ires harum sphaerarum «lescribi posse, Constat igitur adesse 8 sphaeras quae singulae yuatuor plana lateralia tetraädıi fangunt ; inter eas una est quae plana lateralia interne tangit, quatuor quae tria plana lateralia interne atque unum externe; et tres quae duo plana lateralia in- ierne et duo alia externe tangunt. Nemo non intelligit sphaeram non existere, quae tria plana lateralia externe et unum interne tangit: CAPUT' COMMENTATIO a» QUAESTIONEM- MATHEMATICAM. 23 [e} CAPUT QUARTUm DE RADIIS SPHAERARUM QUAE PLANA LATERALIA TETRAEDRI TAM INTERNE QUAM EXTERNE TANGUNT. Er 1. Capite praecedenti ostendimus deseribi posse 8 sphaeras, quae plana lateralia tetra&- dri tam interne quam externe tangunt; quarum radios brevitatis gralia R, Rı ‚„ Ru, Ru, Rw, Rr, Rv et Ra appellare placet. Ad eos jam construendos ducamus ex omnibus centris sphaerarum rectas ad angulos plani ABC, quo facto formantur in eo plano quasi 8 tetraödra diversa , scilicet: 1. Unum cujus anguli positionis planorum lateralium ad basin sunt 32, 218, 3, et eujus altitudo est radius sphaerae, quae plana lateralia tetra&dri ABCD interne tangit. 2. Unum cujus anguli positionis ad basin sunt 90° — iz, 9 —ı@, 90° —y et cu- jus altitudo est radius sphaerae, planum Q externe tangentis. Altitudo ‚hujus sphaerae igitur opposita est illi tetraödri praecedentis. © 3. Unum eujus anguli positionis ad basin sunt 2%, 28, 90°+-!y ejusque altitudo radius sphaerae, quae planum P externe tangit, 4. Unum ceujus anguli positionis ad basin sunt 2%, 90° +38, 2 et cujus altitudo est radius sphaerae, quae planum N externe tangit. 5. Unum eujus anguli positionis ad basin sunt 90’ +12, 18 et !y ejusque altitudo radius sphaerae, planum M externe tangentis, “6. Unum cujus anguli positionis ad basin sunt 90° +12, 90? + aß et!y et cujus altitudo est radius sphaerae, quae plana M et N externe et plana P et Q interne, sive plana M et N interne et plana P et Q externe tangit. 7. Unum cujus anguli positionis ad basin sunt 90° +22, 38, 90° + !y et enjus altitudo est radius sphaerae, quae plana M et P externe alque plana N et Q interne, sive plana M et P interne atque plana N et Q externe tangit. Denique: 8. Unum cujus auguli positionis ad basin sunt ix, 90> + zß et 90°’ ++ 2y et eujus al« 24 DIDERICI van LANKEREN MATTHES altitudo est radius sphaerae, quae plana Met Q externe atque plana N et P interne, sive plana Met Q interne et plana N et P externe tangit. g.)®. Ut jam sphaerarum_centrorum projectiones construamus, ducamus, fig. 4. ex .quodam puncto H rectae NM”, rectas HI, HF, Hi” ita ut angulus IHM= a, THM=ß, 1I’HM =y sit; dimidientur hi anguli reclis HK, HK’, HK” eorumque supplementa rectis HL, HL’, HL”. Quodsi porro quamdam lineam KL parallelam rectae NM, atque per- pendicula LN, L’N’, L’N”, KM, K’M’, K”M“ ducamus, manifestum est in telraödro, cujus anguli positionis ad basin sunt iz, :ß, ty, distäntias inter projectionem verlicis in basi et latera interna costarum basis eandem rationem habere oportere quam HM, HM’, HM”. Tetraödri vero, cujus anguli posilionis ad basin sunt 90° — 12, 90° —1ß et 90° —ı,; distantiae‘inter’latera externe costarum BC, AC et AB inter se erunt ut HN: HN’: HN”, Tetra&dri eujus anguli positionis ad basin sunt 4&, 3%, 90° + 3y, distantiae inter pro- jectionem verlieis atque latera interna costarum BC et AG et lalus externum costae AB ut HM : HW : HN”, Tetraödri eujus anguli positionis ad basin sunt 42, 90° + 38, 3y , distantiae inter pros jectionem verlicis atque latera interna costarum BC et AB et latus externum costae AC ut HM : HM” : HN. ' 3 Tetraödri cujus anguli positionis ad basin sunt 90° + iz, 1@, !y, distantiae inter projeclionem vertieis atque latera interna coslarum AG et AB et lalus externum costae BC ut HM’ : HM’ : HN. Tetraödri eujus anguli positionis ad basin sunt 90° + 3= , 90° + 36, 37, distantiae inter projeclionem verticis alque latera externa costarum BC et AC et lalus internum eostae AB ut:HN : HN’ : HM”, Tetraödri cujus anguli positionis ad basin sunt 90° + Zx, 38, 920° --1y, distantiae inter projecelionem verlicis atque latera externa costarum BC et AB et latus internum costae AC ut HN : HN” : HM’. Tetraädri cujus anguli positionis ad basin sunt 4#, 90° + 3%, 90° + 37, distantiae inter projeclionem verlieis et latera exierna costarum AC et AB et latus internum costae BC ut HM : HN’: HN”, Ducamus deinde, fig. 5. ex angulis tetraödri basis ABC ad latera opposita perpendicula , quae illa secant in punctis H, atque sumamus in his perpendiculis partes HM, HM’, HM” >» HN, HN’, HN”; porro ducentur per puncta M, M’,M”, N, N’, N” perpendicula quae se invicem in punctis A’, B’, C’, A”, B’,c”,0,0,R,R,S, $’ secabunt. Quod«- COMMENTATIO an QUAESTIONEM MATHEMATICAM. 25 Quodsi ducamus rectas AA’, BB’, CC’ distantiae inter quodvis punetum in AA’ et latera AB et AC eandem ralionem habebunt quam HM” : HM’. Etenim ductis e puncto Z perpendieulis ZV, ZV’, ZV” ad latera trianguli alque B’X, et A’X’ perpendiculariter ad producta latera, erit in triangulo rectangulo BB’X; BZ:BZ=VZ2:BX sive- BZ: BZ = VZ : HM” in triangulo rectangulo AA’X’: AZ:AZ=VZ:AX sive AZ:AZ=VZ:HW et quoniam triangula ABZ et A’B’Z propler aequidistantiam linearum AB et A’B’ simi- lia sunt: AZ:BZ=AZ:PZ exinde sequitur:: VZ: VZ= HM”: HM eodern modo demonstratur esse V’Z : VZ = HM : HM”. Unde igitur patet punctum sectionis rectarum AA’, BB’, CC’ esse projectionem centri sphaerae, quae plana lateralia tetraädri interne tangit. Ductis rectis AA”, BB” , CC’ punctum sectionis harum linearum Z/ erit projectio cen- trisphaerae, quae planum.Q externe aliaque tria interne tangit; nam eodem modo de- monstrari potest distantıas inter eas rectas et latera inlerna costarum BC, AC et AB easdem raticnes habere quas HN, HN’, HN”. Si porro ducamus rectas AS’, BR, CC’; AQ, CR’, BB’; CS, BQ’, AA’ puncta sectionis Z", Zw, ZW erunt projectiones centrorum sphaerarum, quae plana lateralia P, N, M externe aliaque interne tangunt.. Etenim eadem ratione demonstratur distantias inter latera interna costarum BC et AC et latus externum AB inter se esse ut HM : HP: HN”; distantjas inter Jatera interna costarum BC et AB et-latus externum costae AC ut HM : HM” : HN’; distantias inter latera interna costarum AC et AB et latus externum costae BC ut HM’ : HM” : HN. : Productis tandem rectis AQ, BQ, BR, CR’, AS’, CS donec lineas CC”, AA’, BB” secant , puncta sectionis ZY, Z", Zvu projectiones erunt centrorum sphaerarum, quae planaM et N, Met P,M et Q externe tangunt, quoniam iterum eodem modo demon» sirari potest dislantias inter latera externa costarum BC et AG et Jlalus internum costae AB inter se esse ut HN : HN’: H3”; distantias inter latera interna costarum BC et AB et latus internum costae AC ut HN : HN” : HM’; distantias inter latera externa costarım AC et AB et latus externum costae BG ut HN’ : HN” : HM. “ Facile intelligitur proprie non nisi duas rectas ducendas esse ad inveniendum punctum sectionis sive projeetionis centri sphaerae. D, $. 3 26 DIDERICIvan LANKEREN MATTHES 8.8, Ad construendos jam ipsos radios ‚sphaerarum sumamus in recla NM”, a pune- to H distanlias inter projectiones centrorum et costas AB, BC et AG; sciliceet HZ — distantiae inter puncetum Z et costam AB; HZ = distantiae inter punctum Z’. et costam AB; HZw — distanliae inter punetum Zu et costam AB; HZu = dislantiae inter punctum Zu: et costam AC; HZw — distantiae inter punclum ZW et costam BC; HZ’ — distantiae inter punctum ZV et costam AG; HZvı — distuntiae inter punctum Z" et costam AB; HZw = distanliae inter punctum Zu et costam AB, Erigamus e punctis Z, Z!, Zu, Zu, Zw, Zr, Zw, Zvu perpendiculares, quac lineas HK”, HL”, HL’, HL secant eruntque ZP, Z:Pı, ZUP", Zupun, Zwpw, ZvPv, ZyPvı, Zw Pr ra» dii sphaerarum, quae plana lateralia tetraädri tam interne quam externe tangunt. S 4 Ut jam radium sphaerae inscriptae computemus, ducamus rectas e centro sphaerae ad tetraedri angulos; dividitur tune tetraödrum totum in quatuor tetraödra, quorum bases sunt plana lateralia tetraädri atque altitudines radius sphaerae. Ilaque nobis praebelur aequalio : 3R(M-+-N+P-+0Q)= Vol Tetr. ABCD d R 1 _M+N+P+O RR R — 3'Vol. Teir, ABCD 3 Vol, Tetr. ABCD adeoque: Reyanapn: rer n. Cum vero noyimus esse : Vol. Teir. ABCD=1:!Q0xD hoc est: (Conf. Cap. II, $. 2.) Vol, Tetr. ABCD = AV l@a2(+0—@)+asa (2 +0°—2)-+ar 6° — 0%) (82-0) Halbe) (>) (?c’2 = b2b’®) (% +b2 ee — e2)] sive: i - [e” (4a:b? (a? + bi e2)?) en a?(b + e3 — a’2)? — b2(a* +c2— br )? } (® +» — e)(@ +07 — 5°) (® +c?—a”)] inveniemus, si valorem radü in datis coslis exprimere volumus; R= COMMENTATIO ap QUAESTIONEM MATHEMATICAM. 27 R___Vlear (+8 a?) +ad2(B 402— 07) 4 0002-02) (1°) — Vletote)(atb—e)(@ -ste)(bFo= a)+V (ade KarB—e ab He Jet Ze) 2. ab? —e?) (B?- 0?) + (c2c'? — 82372) (b°+ 2 € — 2) ] a Va’ +b4c') (a +b-e')(a-b+e)\b1e-a)t+V (a t6’+c)(at6’-c) (a6 +e) \6+c—a) 2 & 5. Supponamus omnes costas aequales esse eritque; BR a v6 ee tee iD 28 zu Ad computandos porro radios sphaerarum unum planum laterale externe tangentium , ducamus rectas e centro cujusdam sphaerae ad angulos tetra&dri , iterumque quatuor tetraödra orientur, quorum omnium allitudo aequalis radio est alque bases aequales pla- nis tetra&dri. : Constat igitur esse: Vol. Tetr. ABCDD=3R(M+- N+P—0Q) __ 3 Vol. Tetr. ABCD ex quo sequitur; R= M+N+P-Q g | 3 Vol. Tetr. ABCDf . Be I ; ‚«odem modo invenies :_ Ru= NMN+N-TFQ Due Ne aa Bu 3 Vol. Tetr. ABCD M—N-+-P-+RQ ra 3 Vol. Tetr. ABCD O—=-M+-N+P+Q S: 2. Ponamus omnes costas aequales esse, erit, cum’eo in casu volumen tetraädri = „a3 v2 es: . ’ Sea VA oe rt VEREEEE E|) quo in casu igitur ille radius duplex est radii sphaerae inscriptae ($. 5.). D2 $. 8. 26 DIDERICA van LANKEREN MATTHES 8. 8. Ducentur deinde ad inveniendos radios sphaerarum, quae duo plana lateralia tetra&dri externe duoque interne tangunt, rectae e ceniro cujuslam harum sphaerarum ad angu- los tetra&dri efficienturque iterum quatuor tetraödra, quae altitudinem radium atque bases plana lateralia habent ; unde intelligitur esse : Vol. Tei. ABCLD=:Rr (-MENFPFO) d : De 3 Vol. Tetr. ABCD unde sequitur : MSENENCRED 3 Vol. Tetr. ABCD -M-N+P-—0O 3 Vol, Tetr. ABCD M—N-P-+0 Cum valor horum radiorum semper positivus esse debeat, uti oportet signo + et-— ita ut radiorum valores posilivi sint. Signum + vel —. indicat sphaeram planum Q in- terne sive externe tangere. eodem modo invenies: Ru — A a Re brate 3 | Ru—-+ 6. „19: Si omnes costae aequales sint, valor horum radiorum erit infinite magnus, quod facile etiam ex constructione patet. Posito numeratore unius fractionum (quae valores ra- diorum indicant) = 0, radius etiam infinite magnus erit. $. 10. Invenimus jam, superficiem itetraödri per litteram $ designantes: En! S KSIUaHÄH rreerrn 04 sn "R: 7 3 Vol. Tetr. ABCD RO, NO NORRNIEIEETH RAN eo, an er ı, 2 Ba ST So Ban! Te 7. reine BEN S—2N Rs Ss an rer nen COMMENTATIO ap QUAESTIONEM MATHEMATICAM, 29 NE 2M \ h 5 Von Ten@aBen Re de hu, ae. re € s=2 (Pr +0). _ REDE: an 3 Nor TEE Tot SR: | u Sa rigen eh (N + 0) nn == 5 yon Teir. ABCD BER EL lalE HS ET SE, 3 Vol. Tetr. ABCD _* Colligamus ad inveniendam mutuam rationem inter eos valores, aequationes 5, c, d et e in summam eritque: STEEL SA 1 1 1 1 28 ve tetrmtm: — 3 Vol. Teir, ABCD al est ex aeg. @: H et IRRE Rıv 1 Kv 1 Eu 1 Rvu f} N rate lerriel en je h == 2 — 28 4 2 R 3 Vol. Tetr. ABCD a0 7 ergo: R —— Rı E mt = +7 = elstl a! wiienlai.e, ce 82 atque adeo: SR: Ru BruRw =E ıRuRm ı RıRuRıv + RuRupRv 4 Rı Rıu Rıv s a. Talem relationem etiam in triangulo inter radium eirculi inscripti radiosque cireulo- rum, qui unum latus externe tangunt‘, loeum habere ‚brevirostendere placet. Sit fig. 7. ABC triangulum, M centrum circuli inscripti, M’ centrum circuli qui latus AC externe et latera pruducta AB et BC tangit, duelis reclis AM, BM, CH, AM’, BM’, CM’ erit: AABC = AABN.+ AACH + ABCM sive: AABC = ZR (AB + BG + AC) 2 AABC ande: R= IBCHAG { porro: AABC = AABM +, ABCM’ — AACH sive: AABC = ZR! (AB + BC — AC) D3 unde: 30 DIDERICT var LANKEREN MATINES N 1.4208 HB, A unde: \ a 4 RK 7 RS AB 7 # doi en ) AB —_ BE - AC eodem modo ınvenliur: Rau = Yonıa Abe "Inn Be 1 _mABr.BC + AC AC Bu ar Den € quibus aequationibus jr summam collectis ebtinebimus : } b _: AB + BG + AC nn dr 1 FR Rıu == 2N\ ABC 13) Taı fi 1 il ni 1 unde patet: TR: + Ep an Ti | DRKSSI: RıRu Run -- aus — RıRu + Rıku + RuRur 8. 12 Porro ex aequationibus @ et 5 calligere licet : R:R=S:5—-20 sive per compositionem : R+R:R— R=S-—-0: 0) eodem modo invenies: R+RU:R-Rn=S—P; ıB etc. € Si attendamus ad valores radiorum sphaerarum, ae unum a ‚planum laterale externe tangunt, videbimus esse: Ri: RK=M#N+P—Q: NEn—r+Q sive per Composilionem : EA EA 35 sic eliam: RotRu:-g mo M+Q:N—Ppj) ° ° ° etc, A 5. 18. Collectis vero aequationibug d, e et h; nequationibus e,e et g; aequationibus d, e et f in summam, habebimus: j 2 1 COMMENTATIO An QUAESTIONEM MATHEMATICAM. 3ı 1 1 Be ER Way. a 1 + IE. | Ss RImFiem m en Rue = Rute © SVor, Ten. Asch Atque igilur: TA i j 4 | 1 1 l° 1 1 1 vr nt ntentn er Ex quibus adhuc apparet: 1 1 Quodsi a ae, fi; 5 et kın summam colligamus, obtinebimus ; 1 1 S + 2M Br + Kt Rnt FR — 3 Voh Teir, ABCD cum vero summa aequationum b „eetdest: 1 :$ + 2M | \ Rt = Far = 3 Yal. Teir. ABCD inde sequiturs Bu ı ı 1 1 = R te = Rtvtatenn De len de. 88 AT N EANTAGE HIERHER RKTeEcTihe Hart tanien rt ——h Quadremus jam .omnes aequationes, ‚inreniemus er nr aequationum 5, c, d et e esse: ı 1 ı LES trust tm A !PM+r-P+9) nec non summam aequationum @,f, & et A: Bu. IE den u mature 4(M2,+ N + P2 + 0Q:) unde sequilur : 32 DILIMDERTOITWANLTANKEWENCMATTHES 1 } 11 Eh SElle 1 1 e ie tie Fam Hm = TEE Rv: mn ai Dir En He a | 1 1 1 1 1 BR: Be Mi Be > +: ar Fr A Te a er sive; $ 16. Positis angulis positionis planorum lateralium = ß=y = 90°, tunc est (vid, Cap. I. $. 16): M:=N + P: + Q: quo in cası igitur erunt: 3 Vol. Tetr. ABCD BI GREEN RR To © Sonleunan.hlaue ko 3 Vol. Teır. SBGD— + - E k a Be FI Te A 3 Vol. Tetr. ABCD ; j YEREFOJEN BO 1° Fr 3 Vol. Tetr. ABCD % vVEFRHO)-NHrFO 3 Vol. Tetr. ABCD. _ Bıv Ges eo DE [on AR le 3.Vol.-Tetr.. ABCD. N SRFRFOEF HF NO Bv 8 Vol. Tetr. ABCD Se mA [0 . . . are pP =/RFRFO-NHr-Q Ru 3 Vol. Tetr. ABCD, ,__ mat amsrhang VRr+FRIO)-N-PHO Abstrahamus aequationem 7 ab aequatione N, atque it summam colligamnus aequatio- nes A et 9; Zetp; m et o'habebimus: 3 Vol. Tetr. ABCD x KR: Pt +:Q2) NxP+NxQ+PxQ __'8 Vol Tetr. ABCD XV N3+ P° + 0°) —NxP+NxQ+PxRQ . 00 00 00000. Mm or_rRr = COMMENTATIO an QUAESTIONEM MATHEMATICAM. 33 Rı + vn = 3 Vol. Tetir. ABCD x v(® +P: +0) x NxP-NxQ+PxQ 3 Vol. Tetr. ABCD x v(® +P: + 02) Ruı Re N rer | Fr NxP+-Nx0-—-Px0 ex quibus facile colligitur:: Ä - i 1 a on) Bv—RBR En Rı + Rvu 2 Rt + Rvı r Ru + Rv 8.17. Quodsi easdem aequaliones multiplicemus; scilicet aequationem 2 cum aequatione n; aeg. A cum aeg. y; aeg. { cum aeg. ?; aeg. m cum aeq. o invenimus: 9 Vol.> Tetr. ABCD 2NXPHINXQA+PXQO 9 Vol.2 Tetr. ABCD —2NxP+2NxQ0-+2Px0Q 9 Vol.2 Tetr. ABCD 2NxP—-2Nx0-+2Px0Q 9 Vol. Tetr. ABCD 2N x P+-2NxQ — 2PxQ de patet esse: u. : — in unde patet esse: RRw > Krrmı + Kukv * umv BRlHeıE RRv — Rı Ru — Rı Rı = Ru w= Hisce igitur pro meis viribus juvenilibus expositis, finem huie commentatiunculae im- pono, sperans fore ut eam maxima indulgentia accipiatis; tenealis vero hoc in animo V.V.C.C. me non docendi, verum discendi causa hoc opusculum suscepisse, Si aulem aliquantulum vobis, V. V.C.C. satisfecerim, persuasum mihi erit Nihil tam difheile esse, quin quaerendo investigarı possit. TERERTIUS % wöitwtpen ey een Jeslkkrn engl sueitaunpen emebeny 18bond) is a ra ts ker Hu, an „ai! woche BRRTRMER: ucinir aiom ong Zope Bi IF: Mira IR „gurkfanana FR mine son zero, ibnensih: mei! . ibnssob son arm .I,I.V VW ailuauaı ohmytenkg ku 1 3225 ya pr Vi Rn wer BAHN! ö > nr Far 1 m y ar IANIHRAM UUEONERSK URL FORFA TEEN f CO TEN RER Bi BEL ÖEL 374 02% Bu 5 7°2 arme alla A. RER SE INN. Da Hu IAI-UKWETLM rer? a & Y; a Er { N" utagillos" alla edip a0 ir ‘ RENT A IRRE N ck a ne Di + BT en Ei \ wem." Ki h j Hu. MA EN £ RE 2 | : Haakıavan 9 „pe una m «ap iw „on. mm Y «98; ‚„pon mus A poR RER .01...08 206 Be re wi Di IE ga + a re, + G % "TE er 4 3 ai, IRA ER a e& a DERTERTIET PT EI 7 ea en ‚ana st Me u u ie a! SHRELOR OR WEM EEE. Al RI ut or Sr an 1: FE x IE ENT x NE a “ : RR fi ER e $ ehr FHTA + er u ‚52889 Jolagg aba - ar. Zu m. aa onsy. also) alniglasb. allnsglohn nmizene is Ju anoi erste « osto #3 ihm mir ‚ren. „sidor einge ua Area EUITANAET Jteendr van b. Joringer, beiden CAROLI GÄBRIELIS GOBET. PARISIENSIS, LITERARUM HUMANIORUM IN ACADEMIA LUGDUNO-BATAYA STUDIOST, | RESPONSIO AD QUAESTIONEM LITERARIAM A NOBILISSIMA FACULTATE - PHILOSOPHIAE THEORETICAE ET LITERARUM HU- MANIORUM IN ACADEMIA LUGDUNO-BATAVA A. MDCCCXXXV PROPOSITAM: » Prosopographia Xenophontea, illustrandis nominibus eorum, gui memo- „ rantur in Memorabilibus Socralis, Symposio et Oeconomico.” QUAE PRAEMIUM REPORTAVIT D. vıı MENSIS FEBRUARII A, mocccxxxvi. Ouum mihi multa, ut fieri solet, missa demum ad Aectuarium Commenta- tione, aut melius essen! perspecla, au! nova eliam innotuissent, venia mihi @ Verzs Clariasimis Bumanissiue concessa ıla usus sum, ul ex zis praecipua de- libarem, quibus priora aut magis \llustrarentur, auf, si quos errores depre- hendissem, corrigerentur: guae tamen omnia ab ipsa Commentatione uncinis destingwendn, religiose curavi. Der SED PN 7 QUAESTIONEM LITERARIAM PRAEFATIO. Quamquam divini Platonis sentiendi cogitandique sublimitas, dicendi incomparabilis eopia.et ubertas, aemuli Xenophontis candorem et simplieitatem longe superavit, tanta tamen est in Xenophonte rerum bonarum abundantia et imprimis tam fida et accurata zerum Socraticarum descriptio, ut Platone hac in parte si non superior, at par sit ha- bendus. Non rapit ille quidem lectorem in admirationem, sed blando veluti colloquio ita sibi conciliat animos, ut non sine desiderio eum ponas de manibus: et: quicunque Platonem admirari et cum Ösiz E2101.7,97 Baxxeörzı didicerit, is Xenophontis mitem ani- saum , lenem. indolem non poeterit non deamare. Esto: « imaginem tantum nobis exhibet Socratis, vere tamen el egregie sane ex- pressam, sed imaginem’’: esto; sed nihil idem de suo adjecit, nullum colorem, nul= lum fucum, quo aut elegantior aut subtilior aut dromsrspos aörds aüroy videretur: et si non viventem et agentem videmus Socratem, si non audimus loquentem; at Xenophontis, eandide, simpliciter de caro magistro. narrantis ab ore pendemus, vere narranti ex ani- mo fidem habemus. Xenophon igitur mihi semper, si unum Platonem exceperis, in de- liciis fuit; unde mihi statim arrisit Quaestio a Cl. Faculiate Philosophiae Theoreticae et Literarum Humaniorum in 'eertamen. proposita, qua quaeritur; Prosopographia Xeno- phontea. illustrandis nominibus eorum, qui memorantur in Memorabilibus Socratis , Symposio et Oeconomico. Cujus suavitas et praeslantia me mox ita cepit, ut quid efr ficere possem, periculum facere in animum induserim, Xenophontem sumo in manus: mox intelligo me antea, praesertim in. Memorabilium libris, fere nil nisi unum spectasse Socratem, hunc unice.esse. amplexum , celeros prae illo vix curasse, Olos memvural,.moh 88 oxıal diocoucws. 2 A2 Cu- 4 CAROLI GABRIELIS COBET Cujus rei. quasi poenitentia quadam ductus ita Xenophontem legere et relegere coepi, ut aliguam cum ceteris quoque personis contraherem familiaritatem. In eo tamen mihi plerumque non satisfaciebam. Animo obversari solebat elegans illa et efficax ratio, quam in Platonis sui personis describendis doctiss. Groen van Prinsterer erat secutus. Hanc me in Xenophonte imitari non posse dolebam. - Nec mirum : illi vaslissimus pa- tebat campus: mihi pratulum amoenum illud quidem, sed exiguum: et de exiguo quoque illo plures ille sibi decerpsit floseulos. Nam quum tanta sit Platonicas inter et Xeno- phonteas personas convenientia, quum neuter finxerit, sed suos aequales accurale de- seripserit, fieri non potuit, quin satis magna pars eorum, quae de Xenophonteis essent dicenda , fuerit ab illo oceupata: quae repetere fuisset pulidum, Sed illius propositum a meo aliquanto est diversum, Groen judieium, quod Plato tu- lit de iis, qui in ipsius scriplis oceurrunt, ex ung Platone acule pariler et diligenter confectum, elegantissime exposuit; mihi eorum, qui im Xenophontis libris memorantur, nomina sunt illustranda: ita ut mihi non Xenophontis tantum de iis judieium diligenter sit indagandum, sed ex ceteris quoque seriptoribus, si quid ad eorum nolitiam illustran- dam faciat, accurate sit colligendum et disponendum. Qua in re iterum magnae me impediebant difficultates: multa enim oceurrunt in Xenophonte nomina tam illustria, ut, Quamyis in summa diligentia, nil nisi actum agere possim, multa tam obscura, ut nil nisi aliorum silentio acquiescere liceat. Sic neque quis Themistocles fuerit, aut Pericles aut Alcibiades ostendere meum est, nec quid Demeas rerum egerit, aut Ceramo aut Meno facile quis dieat. Ex hisce igitur difieultalibus me expedire sum“ conatus, alque semper id egi, uf in illustrandis iis nominibus, ipsum maxime Xenophontem illustrarem; hinc si quid es- set obscurum et dubium, explicare, si quid Xenophon a ceteris auctoribus, imprimis & Platone , dissentire videretur, coneiliare, et ita denique ipsum a nonnullorum et Veterum et Recentiorum eriminationibus et calumniis vindicare pro virili parte studerem. Imprimis mihi refutanda erit eorum opinio, qui Xenophontem in personis suis describendis histo- ricam fidem interdum violasse censeant: quos inter salis mirari non possum eliam doctiss. Groen numerari, quum dicit in Prosopogr. Platon. pag. 93 « Recordari oportet Xe- « nophontem hoc imprimis egisse, ut Socratis opiniones et praecepta in posterorum « utilitatem scriptis religiose consignarentur, ceteros autem homines, ut dccurule « depingeret, parum, cerie in Memorabilibus, sollicitum fuisse.’ Et mox: « Caven- «dum, ne Xenophontem in üs ad historicas rationes exigamus, de quibus historice « narrandis non cogitavü.” Nam Xenophon, etsi in personis suis depingendis non idem studium et artificium, quod Plato, posuit, tamen ejus instar, omnes, quos induxit, candide et libere, ut erant, vel, si malis, ut sibi esse videbantur, descripsit. In omnibus ipsi vel in minuliis conve- nit RESPONSIO an QUAESTIONEM LITERARIAM. 5 nit! et cum Platone et cum omnibus fide dignis auetoribus, qui eorum res aut vitam altigerunt. Quo mihi quidem nullum videtur luculentius indicium, quantopere Xenophon fuerit veri amantissimus. Quare, sicubi a Platone et ceteris videtur dissentire, quanto aequius est, ipsius auctoritatem ad justam critices normam exigere, quam sine idoneis argumentis rejicere. In omnibus autem hanc rationem sum secutus, ut primum, quid ipse Xenophon refe- rat et quid de singulis sentiat, diligenter exquiram; deinde in iis, quorum aut obscu- rior sit aut incerlior memoria, quid ceteri probali scriptores de iis narraverint, colligam et, periculosae plenum opus aleae, falsa a veris ıdentidem discernam. Quae tamen omnia accurate persequi, quantopere adolescenti sit difhicile, in hac ipsa Commentatione componenda ubique sum expertus. Feci, quod potui; si me mulia fe- fellerunt, Viri Glarissimi , adoleseenti iguoseite: si ın nomnullis ex Vestra sentenlia verum yidı, non plane inanem et Vobis indiguam operam mihi posuisse videbor, A3 | PARS 6 CGAROLI GABRIELIS COBET PARS PRIMA DE POETIS, J ure quodam suo Po&ta®, antiguissimum e doctis genus, primum sibi vindicant locum. Poetis multum semper tribuerunt philosophi elegantiores, maxime iis, qui graves senten- tias, utilia vilae praecepta carminibus inserere amabant. Subtilius quidem quam verius Max. Tyr. Dessert. X. init. pag. 103. zomrıry vi &rro: 4 Dirocodias TO MEv xpive mar Ans TA IE Apovig Eimperpog, TH IE Yıay auboroyınyz wei Dircoodie TI &rro 4 mamyrıra Ta jaEv Xpdve ventept, TA 88 Epnovim eblwvreoz, TH DE Yvaun oxDeorepx; olim tamen arelissimum philosophiam et po&sin conjungebat vineulum. Hine philosophi po&tarum anliquissimorum testimoniis tamquam luminibus orationem suam illustrare, ex iisdem sae- pe aucloritatem quamdam suis dietis conciliare studebant (1). Quae cum in alios, tum maxime in Socratem conveniunt, qui, de ceteris haud ita magnifice sentiens (2), Homero, Hesiodo, Epicharmo, Theognidi, Euripidi tantum tribuebat, ut non solum in familiari sermone saepius illorum dicta acute et interdum jocose interpretaretur ef. v. g. Symp. VIII $. 30, sed eliam passim, quo melius et jucundius nonnulla amicis proba- vet, ad illorum auctoritatem confugere soleret. Exempla vide Mem. I. 3. $. 7. III. 1, €. 5. III. 2. $.1. 2. IV. 6. $.15 ef alıdl sacpe. Houeros ante omnes, qui ob Kovov monrus dyalös Yu, AK xal ro Tadmw DiAocod Pos (5); qui quid sit pulchrum, quid turpe, quid utile, quid non, Planius ac melius Chrysippo et Grantore .dicit. qui, ut Niceratus in Symp. IV. $. 6. ait: oopuraros wemolgne axedöv wei mävruv ray avbpwrlvav. Homerum igitur Socrates ita amabat, probabat, ita semper, opportunitate data, commendabat, extollebat, ut vere mihi staluisse videatur Dio Chrysostomus: ErA& Teürd ye oleaı elvzı vaß!s , elrıs Ewreıgos dyueiv voiv dvdpoiv, Orı Zwapdrng To Ye dan“ 685 (1) Nonnulli in hoc genere fuere nimii. Of. Valeken. in Diatr. pag-. 29. (2) De Poötis suae aetatis, quid Socrates senserit, vid. Plato 4polog. Socr, pag. 22. B. (3) Dio Chrysostomus Orat. XLVIL p. 523. vw rpöra i. & quodammodo, Ita enim ma- im , quam quod ibi vulgatur To Todno. RESPONSIO an QUAESTIONEM LITERARIAM. 7 0:5 Oympov Malie yeyovevz 00% üomep Biol Darıv ”Apxerdov (4): quae mox ipse lucu- lenter explicat: ürsp rüv abräv Eomövdaleryv nal Ereyeryv, 6 av dr THE morgens, 6 38 untanoydöny‘ mep dperäs Avbparav nal wel zanlas, za) dumprnadrav uai varoplapdkrau’ zul mepl Arybelus nal dmarng, nal ömws dobäfeveim ol morAol var Omas Emlorayraı ci Dpovi- oı (5). Homeri et ceterorum fy0c15 quum saepe in disputando laudaret et interpreta- zetur, hine calumniarum in eum pelita materia est. Jactabant eum ray &udoEordruv may- TÜV EHNEYÖREVOV TE FOVNpöTaTE zul Tosrais Maproplois Koowsvov Uddrkeiv TObg OUVOVTras HR- noupyous elvaı #0) rupavvinods. Mem. 1. 2, $. 56. Istiusmodi maligaae interpretationis ex- emplum subjungitur in illis Hesiodi: “Epyov cüdlv överdos, depyeln IE 7’ ävsıdos. ubi salis mirari nequeas istorum impudentiam, qui ex sententia tam aperta et sımpliei, tam egregia adeo, istum elicuerint sensum: roüro d4 Asyaıy aurdv, ds 6 manrys KEAEUOL, uudevös Epyou, BirE wloxgpod, wire ddlnov dmexeodaı, ANAS nal rare may ini Th ande Alterum exemplum ex Homeri Zlad, ß. vs. 188 sgg. et 198 sgy. vide ibid. $. 58. | ‘Celerum eo facilius po&tarum locis praeeipuis uti poterat in disputando Socrates, quod quivis 22235 »äyadds et liberaliter institutus a prima inde pueritia praestantissimo- zum poelarum egregia praecepta memoriter edisceret et in /promtu haberet (6). Home- xi maxime quanta ium fuerit admiratio, quantum studium, neminem latet: hunc Aristo- 5 r (4) Dio Chrysost. Orat,. L. pag. 558. Ultima verba, si quid judico, ita frigent, ut una litura videantur delenda, Adlevit margini sciolus, qui de Archelao, Socratis magistro, inaudi- verat, ‘(5) Ibid. pag. 560. Ceterum de Homeri philosophia multi multa commenti sunt, Ex philo- söphorum poetas interpretandi ratione quidvis ex quovis facile eficitur; hine omnis generis philosophi sibi vindicabant Homerum, Sed acute Seneca Epist. 88, » Nisi forte tibi Home- » rum philosophum fwisse persuadent, cum his ipsis, quibus colligunt, negent, Nam modo »:Stoicum illum faciunt, virtutem 'solamv probantem, et voluptatis re ugientem et ab 'honesto » ne immortalitatis quidem pretio recedentem ; modo Epicureum., lawlantem statum ‚quwietum » oivitatis et inter convivia cantusgue vitarn exigentis; modo Peripateticum, bonorum Eria » genera inducentem; modo Academicum,incerta ommia dicentem, Apparet nihil esse in eo, » ci omnia insint : ita enim inter se dissident” „(6 [Classicus de eo argumento locus est Aeschinis in Orat, contra Ciesiphontem pag. 525. Reisk. 2 ToÜTo yap olumı Mus maldas Övras Tas Tav mayrüv yıhaas Exwanbdven, iv’ dv dpes Övres aurais gpwmebz.] Neque tamen accedam Valckenario V, Cl, Mem, II. 6. 8,11. verba @v Errw Epox — "Axaıöy .ejicienti. .Sciolus enim adscripsisset. tantum : &y. drrıv &pxy ut inıre certaret indubita. ta; Socrates, driryouwv äubparos addit Tor&de Tig ger dass, bene memini ‘quae.im: seiolo essent - inepta: quo antem facilius totaım fässw longiorem revocet. in-memoriam,,; recitat.initium, 8 CAROLI GABRIELIS COBET dlemus Mem I. 4, $. 3. ex Epieis omnibus admiratur unum; in hujus carminibus tanto studio et diligentia versatus erat Niceratus, genere et ingenio insignis ‚adolescens, ut Lliadem et Odysseam teneret memoriter. Symp. DI. $.5 sg. IV, $.6 59. Homerum publice recitabant Rhapsodi, et more suo illustrabant, ineptum hominum genus, quo- rum fastusne et superbia major an stupor et inseitia dubites (7), Privatim alii Home- rum interpretabantur in scholis , quos inter nonnulli fuerunt ingenio et eruditione insignes. Tix his Socrates Symp, III. $. 6. memorat duos, Anaximandrum et Stesimbrolum, quorum uterque, ut ex I. c. apparet, Allegoricam interpretandi ralionem (r&s ürovolz;) sequebatur; quam etsi non probabat Socrates, at ingenium tamen et eruditionem Inter- pretum laudabat. De utroque jam paucis exponamus. De anaxımanpro aut nihil aut dubia et falsa viri docli commentati sunt, Weiske ad Xenoph. I. 1. Milesium putat esse historieum, de quo Cff. Diog. Laert. II. 2, Suidas in v. Voss. de Histor. Graee. I. 6. Sed sine idoneis argumentis. Wolf Prolegom. pag- CLXII, de Interpretibus Homeri agens: « Minus etiam novimus Ana- « ximandrum Äenophontis. Nam clarus discipulus Thaletis ex ratione temporum «non poluit esse Nicerati magister: cognominis filius llius potuit esse; at ne‘ « de hoc. qwidem tale quidguam legitur.”. At mihi quidem dubium non est, hunc esse Anaximandrum Lampsacenum, ex quo mylhum de Musis Allegorice interpretatur« Fulgentius Mythol. I. 14. pag. 641. ubi sine causa Anaximenes legi jubet Menag. ad Diog. Laört. Il. 2. pag. 71. Eundem esse suspicor, de quo Athen. XI. p. 498 B. ita: "AvwElpovdpos &v TH "Hpworoyig Alyav üde* ’Andırpiav dE vyv Aslav daokevos T0Iz gunr&xdig % Te). Nam “"Hpworoyla est Disserlatlo de Heroibus, qua Homerum illus- travit, nec opus est, ut mulelur in Hpwereyelg vel “Hzoeroyia (quod vereor ut Graecum sit), uti voluit Maussac. ad Harpocral. pag. 282. Ceterum colligitur ex loco Xe- noph. I. Anaximandrum Homeri carmina, accepta grandi mercede, studiosis adolescen- tibus in scholis enarrasse. Notior est STESINEROTUDS, ex insula Thaso oriundus, Plato Jon. >. 530 D. qui Periclis et Cimonis aetate floruit (8). Ad historicos videtur referendus, nam scripsit li- brum drıypadöusvov ep) Oepinronnkvg xl @ourudidsu zul Hepinägoug. Athen. XIII. ps 589 (7) Peculiari Dialogo Tone Plato istos explösit, Xenophon paucis, sed acerbissime eos exagitavit, Mem, IV. 2. $. 10. Euthydemus: roug faadods 019% T& [48V Emy dxpıßoüvrass aurods DE wdvu HAıdlous dvrag. Symp. Il. 8. 6. oled& vı oüv Eövos Arıdıwrepov fapoav ; — Ob n& riv AP, Qu 5 Ninyparos , cunouv Enoıye doxel. | (8) Athen. X1ll. pag. 589. E. xar& obs aürodg (Pericli) yerdwsvos xpbvous zul Ewpaxüg erde. Plutarch, in Cim, Cap. IV. narrat eum vixisse grepl röv aurdv önod mı (i. e, fere) xodvov TS Kiewyı. Perperam Intt. ad Xenoph, 1,1, annotant Cimonem eo familiariter esse usum, RESPONSIO. a5 QUTAESTIONEM LITERARTAM. 9 589 E, sed quum ex Plutarchi yariis locis constet , eum neque. bona fide fuisse commen« datum (9), neque ab invidia et: maledicentia abhorrentem (10), denique ne in tempo- ribus quidem notandis satis diligentem (11) vix.est, cur eum histericum dicamus. Meliorem et uliliorem operam in Homero illustrando posuit. Fuit'inter antiquissimos, qui de Homeri genere, aetate et po&si seripserunt, ut auctor est Tatianus adversus gentes, cujus locum: habet Fabrieius in B, G. IL. 1. p- 321. Harles.. Allegoricam, uli yidimus, inlerprelationem amplexus, : magna nominis fama floruit; acutus erat et subtilis, atque adeo Socrates, quamquam illud studium et quaestus ita faciendi ratio displiceret , magni tamen hunc se facere declarat, quem Rhapsodorum. inertiae et ‚stu- pori opponat. Cf. Plato in Jon. I. 1. Xenoph. Symp. ll. Et ipse Athenis scholas habuit; quid ‚ad Homerum: illustrandum seripserit, non constat. Ipsius interpretationes hie illie memorantur in Commentariis, quos habemus. Cf. Wolf. in Prolegom. 1.1. Hesropı quoque singuli versus singula ‘testimonia "erant ‚Veteribus: huius praecla- rissima praecepta orationis dulcedine et gravilate commendata Socrati passim in ore; huius admirabatur dietum. Op et D. vs 311. "Epyov oudEu Öveıdos depyein DE 7’ Övsıdose hine docebat 75 piv Epydry. Eva Aherıdv re aubpama na dyaböv elvaı, To: dpyöv Baußepöv TE nz) uundv* Tods ulv dyabdv Tı mowÜVuTaG Epyaßsodzi Te 2Dy ka) Epydras eva ToUs d& xußedovras 4 mı KARO movnpdv TE na) Emikunıov monDUras dpyovs dmendası, Mem.1.2, $. 56. Huius laudare solebat . #28 Suvapıv Epdew iep’ &avdrası eorrı. Op. et. D. vs. 336. imprimis vitae semper illud et ubique utilissimum «23 Juvauın Ep! Mems I. 2. 9 3 C£, etiam IV. 3. $. 16. Ubi de constantia et labore, quo ad virtutem enitendum sit, disputabat, haud ille immemor plane egregiae illius sententiae Oper. et Dies. vs. 287 599. | ; Tüv av yap wundeyra nal Iamdöv form Erlohar "Pridlag* Aely giv Ödög, Mara 3° Eyyuhı velcı. Tas (9) C$. Plutarch, in Periel. Cap. XVI et XXXVI. (10) Cimonem narrabat oöre peusinyv oöre &rro vı kilyna Tüv Ereudepiav Kal Tois "Erryeiv Erixupiekdurov Endiduxönvar” dewdryrds ve ur orwwurlas "Arriude Saw: emyı- Adxdaı.. Plutarch. in Cim. Cap. IV. Id. in!Periol, XII. Zrnolußporos 6 Odoıos Yeıvöv dotßypm nal mubüdes ZEeveyueiv Erdrnpnsev eis Tiv yuvalka TOD viov xur& Tod TlepıkAdous. Athen. I. ex eo ita de Pericle Au 33 obros Gap mod: "AMpodisin mavv waraderis, drris Kal ah Too viov Yüvaız) wuväve (11) Oöx ed ray Xpdvav erröjeevog dieitur a Plutarcho in Themist, Cap, II, ubi ejus ertorem redarguit, ! ‘ . m RoTue ‘3 an B 10 CAROLT GABRIELIS COBET Tis 3 dperäs Wpüra beor wpomapodev Eiynav "Aldvaroı® wanpds d: nal öpdıos oljos Em alryu Kar ronxbs ro mpürov, Emyv 8 eis Axpov Inyrar "Pyidly 3° Yreıra merci, Karemy ep 2000a. Mem. 1. 1. $. 20. quod splendidum dietum diei non potest, quantopere veteres phi- losophi eelebraverint. Cff. Plato Zep. II. pag. 364. C. de Zegg. IV. p. 718. E. Pro. tag. p. 340 D. Eo respexisse videlur Socrates in colloquio cum Callisto meretrice apud Aclian. in V. H. XIII. 32. Inter recentiores, qui graves et vitae salutares senlentias metro includerent, primi sunt Theognis Megarensis et Epicharmus Siculus. Turocnıdıs wapaivfocız; Alhenis omnibus erant notissimae; hinc proverbiale dietum de. re aperta et cuiyis nota: Teuroi ev HIeıv mpiv Oeoyvw yeyovkvar. (12) Hujus celeberrimi fama versiculi Jaudantur Symp. IL. $. 4. ’Eodrav naiv yap km Eobad Sdabenı" Av dE Kaxolas Zupaıyeys, amoreis nal vöv Eure vdov. Theogn. vs. 35 sq. quae sine Theognidis nomine repetuntur Mem. I. % $. 20. Laudantur etiam & Plato- ne Menon. p. 95. D. et recentioribus permultis, Sunt, qui ad Theognidem referant versiculum, qui Hem. 1. 1. subjungitur Altäp dvap dyalös Tor: miv kandg, KrAore d” EodAds. qui eitatur eliam sine nomine a Platone in Profag. p. 344, D, ubi, laudato Simo- nidis carmine, addit: r& plv yap dyada Eyxuper narp yeverdaı, Ürwep nel man Era zuyTod maprupeirat ToU eimövros" Aörap Avip # Ta A Sed neque in nostris Theognidis Edd. Iegitur, et si ejusdem esset, Xenophon 5 x2} x&yay aut simile quid scripsisset; ut vero nunc legitur B indicatur on Poäta, qui .tamen quis fuerit, non constat (15). Quam- (12) A. Gellius N.A.I.3, » Hoc profecto nemo ignoravit, etiam priusguam Theognis, ut » Lucilius ait, nasceretur.” Interpretes et Erasmus’ in Adägüs in alid omnia abeunt, ei ac- cipiunt.de frigido quodam Poöta Tragico; de quo: vide Suidam. in v,. Sed multo simplicius est. referre ad sententias Theognidis Megarensis, quae omnium manibus terebantur et a puern+ lis in scholis edisci solebant, quam ad ineptum Postastrum, a. quo nemo unquam quidquam didicerat. i - (13) [Sunt, qui _eredant Xenophontem ipsum peculiarem‘ ikea wert Oscyvidog composuisge, auctoritate Pseudo-Plutarchi de Nobilitate Cap. XV. raürz niu Osdyvidos mepKDepetar Tod Meyapsug y- og Bevodüv. Atyeı, (ita recte,emendayit MW yttenbachius corrupta &s ö Meyapsds Esvopäüv Atyeı) oürog ö momräg % T. A, Quae paulo immutata habet Stobaeus Tis..88, 14 q Ed, RESPONSTO An QUAESTIONEM LITERARIAM. 11 Quamvis in diverso argumenlo , idem egit Errcmärmus Siculus, in socco philoso- phus; qui quum, Pythagoream disciplinam amplexus, propter Hieronem, quem acer- bius persirinzerat (14), palam: philosophiae dare operam non auderet, ad Comoedias seribendas animum:ita appulit, ul praecepta et monita ‚ex imo philosophiae Pyihagori- cae fonte petita versibus. includeret (15): quare princeps Comoediae audit Platoniin Theaeteto pag.152 E. ci äupu rüs moiioens Exarepas, napedles jatv "Errixappos, Tpayodlas 3: "Orzupos. Hujus sententias et grayiter dieta Plato, qui, si Laärtio fides III. 10. plurima ei retulit accepla, passim memorat; Xenophon uno tantum in loco Yem. 1.1. $. 20. hanc ex eo habet sententiam Täv mdvav mwAroUcıv yalv mayre Täyal' ci dsl. (16) de qua omnia continet exquisita Auhnkeni V. Cl. ad h. l. animadversio. Qui hunc exceipit Trochaicus © mouyp:, UN TE MRraRE MmEo, u TE ara Exyys. quamvis Epicharmi gravilate dignissimus, tamen ab hoc loco alienus est et merito-a Valcken. ad Herod, II. 117. pag. 157. ejicitur. Prae- Ed. Gaisf, , apposito lemmate, SevoPäyros Ex To mer Oedyudos. Sed. Xenophon Theognidis interpretem agere et commentarios in Theognidem edere non potuit, Theognidis illustrem ali- quem locum vel ex Socratis vel ex sua persona copiosius enarrare potuit: unde suspicimus, lo- cum illum ex Memorabilibus (ut quae Xenophon, uti constat, multis partibus auctiora ediderit, quam nunc habemus esse desumtum et pertinuisse ad disputationem aliquam de Nobilitate; hanc interpretationem locus ipse mirifice adjuvat: et lemmatibus Stobaei quam nihil auctoritatis sit tribuendum, constat inter omnes, Idem videtur statuendum de libro Antisthenis ep} @edyvıdos, qui pars erat Libri III. rod Iporperrixoo. Diog. Laert. VI. 16. Sic in Platonis Protagora erat, pars ep) Zurwvidov; atque ita in alıis, ] (14) Cf. Plutarch. de adulatore et amico Cap. XXXVII. (15) Classicus hac de re locus est apıd Jamblichum in vita Pythagorae $. 266. räy EEwbev Enponräv (Ayovoı) yevcodzı var mov ’Erixappov, dAR” oin &u Tob gusTYuaros Tüv Ave Ypav* ADındaevov IE Es Zupanouoag dk Thu Idpmvos Tupavvlda Too uiv Davepäs Dirocodeiv &mooxeobaı, ds pärpov 8° Zvreiva (ita Wyttenb. pro vulg. &veivaı) räg Yıavolas Tüv dvdpäv BET& maıdızs ErDepovr® T& Iudayopoy Soyuarz. Cf. omnino Diog, La£rt, in Platone II], 1012, 14—17. (16) Ita versus constituendus est. Nam est Trochaicus Tetrameter Catalecticus, quales in sen- tentiis usurpare solet Epicharmus. Minus recte igitur Interpretes et Editores fecere Jambicum, ita constituendo i ray moyav Twroücw yary mdyra Tayah’ oi deoi. B2 12 CAROLI GABRIELIS COBET ii Praeter Poötas hujus generis, alii pauci in Xenophontis libris commemorantur, quo= rum primus nobis esto MrrAasırrınes, quem Aristodemus Mem. 1. 4. $.2, in Dithyrambis prae reliquis ad- miratur omnibus, ubi ait: äml av rolvuv Erav moijocı "Opmpov Eywye narıoTa Tebauuanz, mi 38 bupdußo (17) Meravımwlöyv. Hujus Poötae res quum aliquanto obscuriores et confusae sint, paucis illustrare conabimur. Hujus nominis duo Poötae in Graecia floruerunt. Suidias: Meravıwrlöys Kpiravos, veyivus nara vyv EE Orvpmiadn, Myrg (18) Eypaibe 88 dlvpzußov Bıßalz mAeera nai TOINLETa Erind nal Emriypdapara nal EREYEIn nal dr mielorae. De altero Idem: Merz- vimwiöng, Öuyarpıdeog Tod mpeoßurou, mais d8 Kpltwvog, Aupınov wol aurou* ö6 &v TH Tüv dur bupajwv (eromoiiz Eraworöunse mrseTe Kr) Sarphlas map& Tlepölunz Erst vöv Blov Kure- orpedev' Eypawe ul adrog dopara Aupızs xal Oupzwßous. quem locum vitio laborare apparet: malim rod. mpesßursu, maıdds Kpiravog, Aupınds ui abrdg. Jam vero difficile est, uter hic intelligatur, statuere. Qui Melanippidem laudaverunt veteres, Aristoteles, Plutarchus, Athenaeus, Clemens Alexandrinus unum lantum cognovisse videntur, Viri Docti nihil definiunt. Pronior tamen sum in eam sententiam, ul nepo- tem hic intelligi putem. Nempe quum ayus per omnia carminum genera fuerit vagatus, facile est conjicere, non tantam eum sibi dithyrambis comparasse famam, quantam ne- potem, qui unice in Lyrico et Dithyrambico genere elaboraverit, quique adeo multa plane nova induxerit; quo referam illud,, eum pro brevioribus Prooemiis longiores car- minibus praemisisse Anabolas, unde rapyd/z nolissimi versiculi Hesiodei Oper. et D. vs. 266. j 3: panıı "vaßory TO mommsayrı naxlory a (17) Malim &rı 3: drdupäaßav seil. wogoer: vix enim dieitur Shypzwßos, ut Eros, Wär, sed Jıddpzaßor, ut Tapßoı , avämaıoroı, Erroris fons est ; olım adscriptum, deinde subscriptum, CH. Valck. ad PAoen, vs. 397. Pierson, /erisim, p. 28. qua ratione multi adhue loci cor- rupti latent, Unum adseripsisse sufieiat. Menander apud Clem, Alezandr. Strom. IV. pag. 421. mulduv amp Tav Yıyalav Aldagı oolys ryV Eunurod buyarepz. Dubito an Graecum sit oröpw Pro £mi omöpw vel 2; omdpov: articulo rüy hic locus non est, Restituenda igitur elegans et solemnis formula: maldav Er! dpors yunclau de qua passim viri docti; ef. omnino Hemsterhusius ad Zueian. D. S. pag.128. [Adde, quos laudat vir cl. P. Hofman Peerlkamp in Bibl Crit. Nova Tom,I. pag. 96.] (18) Apud Athen If, p.35 A, XIV. p.651 F. olim edebatur MiAyeroz, ubi Schweigh. ex codd, MyAıos restituit, RESPONSIO an QUAESTIONEM LITERARIAM: 13 a Demoerito Chio in eum jactata, ut auctor est Aristot. in R%e£. III. 9; qui deni- que Perdiccae et, ut ex obscuro Plutarchi loco colligi potest (19), etiam Archelao fuerit acceptissimus, Videtur etiam Aristodemus 1. l. praeter unum Homerum, quem hie omitti erat nefas, eos demum admirari, qui sua maxime aelate florerent; Sopho- clem, Polycletum, Zeuxin. Fuit autem Melanippides aqualis Socrati, quod ex avi aela- te, qui Olympiade LXVa vixit, facile eflieitur et confirmatur auctoritate Praxiphanis apud Marcellinum in vita Thucydidis pag. 5. Ed. Duck., qui eum aequalem faecit Platoni Comico, Agathoni, Nicerato. Quae si probabiliter sunt disputata, facilis est eonjectura antiquioris Melanippidis non carmina Epica tantum, Epigrammata et Elegias et alia permulta jam olim periisse, sed Dithyrambos quoque in tenebris:latuisse, quae- que a Veteribus ex Melanippide laudantur, ea omnia ad nostrum Melanippidem esse re- ferenda; cujus guam clarum fuerit nomen vel ex Xenophontis loco apparet, et ex Plu. tarcho, qui 1. l. ipsius mentionem cum Simonide et Euripide eonjungit. Hoc quoque novasse‘ in Musica videtur, ut Iyrae duodecim choras adaptarit, atque äta molliorem reddiderit et remissiorem, Audiamus ipsam apud Phereeratem comi- cum ita conquerentem ; Euoi iv Age Tüv zarav Meravirmidyg ’Evy Toicı mpkrolg, 05 Außav dviine Les Xarapurtpav 7’ Emolyse Xopdals ÖWdErke ut est apud Plutarchum de Musica Cap. XXX. Ed. Tauchn. Ceterum miror, unde factum sit, ut viri doctissimi Melanippidem ad Tragicos retule- Fint; quod praeter Fabricium in B. G. fecere H. Grotius in Excerptis pag. 454. Heynius ad Apollodori fragm. pag. 392. Not. Nam laudantur quidem ejus Mar- syas apud Athen. XIV. p. 616. E. Proserpina in Apollod. Fragm. p. 1047. Heyn. Danaides. Athen. XIV. p. 651. F. sed sunt omnia carmina Lyrica, ut fragmenta subjecta ostendunt; v. g. ex Marsya (20) : & wu "Adava ”Opyav’ (tibiam) Ziönbev 0° iep&s dmd Xeipdg Eine 7’* Miier’ wioxex, o@parı Alaa "H ne 729° &yo vandranı Höafıı 2 13 ‚.«19) Plutarchi locus est in libro: Non posse suav. vivi sec, Epic. Cap. XIII. OVd: yap ka y’ Av, 008’ "Arraros 00)’ "Apxeraog Emelsöncew Eöpmlöyv va Zırwvlöyv zz MeAwvır- idyv wa) Kräturas no) Asddrous dvasrucavras Ex Tav ounmocluv nararkivaı Kipaxas x. 7: A. Plutarchus autem, ut solent iniis Veteres, non certum ordinem in rn itadispo- nendis secutus est, Incertum igitur ad ‚quem quisque sit referendus, (20) [Ita hosce, versus G. Dindorf, qui nuperrime Athenacum edidit, emendavit et suis pumeris restituit, cujus lectionem Feckprin B3 f4 CAROLI GABRIELIS COBET Et sie in rehiquis (21); meque umquam Tragieus audit Veteribus, sed ö räy dıdupdaßmu. rom, ut est ap. Plutarchum I. 1 aut %erorods, ap. Clem. Alexandr. Strom V. p. 602. Praeter loca, quae jam indicavimus, Melanippidis fragmenta leguntur apıd Plutarch. in Amator. Cap. XIV. Athen. V. p. 429. C. Clem. Alexandr. S/rom. V. p. 257. Ut in Lyricis Melanippidem, ita in Tragieis sopmocLem admiratur Aristodemus. Mem. 1, 1. cujus sententiae et Veteres omnes et Recentiores subseripserunt. _Quamvis enim philosophi et maxime Socrates (vid. Aelian. V.H.1l. 13.) Euripidem propter uti- lissimas vitae sentenlias, quibus tamen saepe Tragoedias oneravit magis quam ornavit, unice probarent; quamvis ipse Apollo, eadem, opinor, de causa, magnam Sophocli, at majorem Euripidi sapientiae laudem impertiretur: Zodds ZoDoxräs , vo dwrepog 8” Eüpimidnge tamen 6 ‘Oßmpirös Euawräz, si Po&seos Tragicae rationem spectamus, et oralionis dulce> dine et gravitate et affectibus movendis et arte, quae vocatur, Tragica, Princeps et ha- bitus esı et habendus, Ceterum Sophoclis in Xenophonte nulla mentio: nisi quod Ruhnkenius V, Cl. in Mems IV. 2. $. 2, mörepov Bcnisrornäs dı& Euvovolav TIvög TEv oDäv 4 Dücsı TonoUrov JunvsyHEv alludi existimet ad nobilissimum illud Sophoclis (22) Zo- (21) Luculentius etiam hoc apparet ex fragmento e Danaidibus petito, quem locum, quum etiäm ‚post CGasauboni curas corruptus sit, paucis hie emendare conemur. In Athenaeo olim ita legebatur: Meravırmlöns 6 Mirnciog Ev rais Aavalsın Dolvızas ToVv zapmöv ourws bvomeder Tev Acyov morunevog mep wüurav" Tav yip Aida, oo Yäp Avlpimruv Döpsvv mopPäv Eveidos , WdE räv alrav yuvamnelav &x%0V % T. A» Casaubonus pag. 228. emendat: räy Y&p @idwy, oük Aubehmwv Döpevv wopdäv naı eldos old TAy ald&v yuvaıelav &xov. Priora ita interpretatur: » Plutonicam istae non humanam formam ac speciem gerebant.” quae, pace tanti viri esto die+ tum, vix capio. Malim totum locum levi mutatione , literarum ductus secutus, ita constituere: Meraviamlöng 6 Myruos Ev Tals Aavaioıv Dolvinas mov napmöv abröy (palmarum, de quibus ibi agit Athenaeus) dvor&der, ourw Töv Adyov moloulevos wer alrav Tüv Auvaldav‘ Oi yap dvbpimav Dopeuv WopDäv eusıdez OÜdE x. Te % Quae ex carmine Lyrico esse desumta, perspicuum est, (22) Hunc versiculum Euripidi tribuit Plato, unde nonnulli existimaverunt Platonem invidia ductum, nomen Poetae mutasse: sed Cf. Groen pag.158. Fuisse revera Sophoclis versicu- lum, praeter auctores a Groen |, ], citatos diserlissime affırmat Schol. Aristoph. ad Thes- moph, vs. 21 oldv TE mou "arıv ai vodaı auvouolaı ubi annotat: dı& rodrou Dalveraı 6 "Apıoroßdung ümovoav Eüpimldou elvaı Tö { zo“ RESPONSIO an QUAESTIONEM LITERARIAM. 15 Zodol Tupavvo Tav vodav vuvourig. Sed vereor, ne Viro Cl. in his ingens doctrina et varia et diffusa lectio fuerit: fraudi. Nam in his verbis nihil est, neque in sententia, quod poöticum referat colorem, imo ni- hil, quin cuivis in hoc argumento statim oecurrat; neque allusio ulla esse potest, quae non sentitur, Denique nominatur ‚Symp. VIII. $. 32. AGATmo poeta, Pausaniae amasius: quo» zum igitur menlionem conjungemus.. Et bellus quidem Agatho, qui non tantum Pausa- niae Aelian. V. H. II. 21, sed etiam Euripidi. Id. zö.d. XIII. 4. et Platoni in deli- ciis fuit, A. Gell. N. A. XIX. 2. Diog. Laört. Ill. 32. ex Platone et Aristophane notior est, quam ul ea repetlamus, quae dudum occupata sunt a Kuhnio et Perizonio ad Aelian. V: H. II. 21. et XIV. 13. et Groen. p: 166 sgg. De rAusanıAa vero et exigua tantum constant, et quae habent Plato et Xenophon änter se pugnare videnlur. Dicitur ö && Kepaztuv a Platon. Proiag. p. 315. D., Cf. Aelian. V.H. II. 21. ibique Intt,; maxime amore in Agathonem nobilitatus, quem, ad provecliorem usque aelatem deamavit ei in Macedoniam ad Archelaum secutus est. Vid, Aelian. l.l. Hinc, quamvis in auctorum veterum silentio, haud est veri dissimile, Pausaniam 'illum ‚‚genere et opibus beatum , po&seos et literarum amantem, ipsum quoque aliquam is dedisse operam. Nam et Protagorae aderat auditor, Plat. l.l.et colligi pot- est ex,oralione, quam apud Platonem in ‚Symposio p. 180, G sgg. habet de Amore dupliei ;, ubi imprimis, ullima verba: reör& vor, 2Dn, ds &x ToÜ Tapaxpika, & Dai- Spe, mepl "Epwros ounßdaropeı, haud obscure arguunt, eum et alias, non autem &x roü Tapasxgpijun, oraliones concinnasse., Quae a Platone disputans indueitur, iis longe diver- ga, imo plane sunt contraria, quae Socrates apud Xenophontem Symp. 1. 1. ipsi tribuit, Minime ille apud Platonem est dworoyosrevos ümtp Tüv Eupacie auyxurvövuevav, imo, his spretis, eos commendat, qui honesto in egregios adolescentes amore, Veneris coeles- tis filio, calentes, non florem corporis, sed animi bona et virtutem in iis deamant. . Qui igitur fieri poluit, ut ex Pausaniae de Amore Puerorum libro sua uterque hause- en. aut ut Xenophon (quod dicere non erubuit Athenaeus V. p. 216. F.) haec omnia fuerit emenlitus, aut, quod idem suspicatur, in aliter scriptum Platonis Sympo- sion inciderit ? In re tam dubia, quae tanlos viros exereitos habuit eff. Casaub. ad Athen. p. 282. Groen. Zodol Tıpavvos rav vodäy auvoval. gatı 98 ZoDorAsous EE Alavros Aokpod. Evraude Meurer Ümovoei advo; Ev O8 TOIG en EYTI- Kpds AmoDalveran. wa "Avrioßevns xaı Ilaatay Epimidsv auTo elvas YYoUVTaL, 00% Exa EiTEiv, d, rı maboures. 16 | CAROLI GABRIELIS COBET Groen. pag. 207. vix nosiram opinionem proferimus, Ac nobis quidem ex iis, quae modo disputavimus, probabile vir!etur, Pausaniam, virum imprimis &porixöv, sive ut in- genü speeimina ederet, sive quo magis Agathonem suum sibi, conciliaret, de amatoriis istiusmodi argumentis, saepius disseruisse; quae quidem &ridelfeis quamvis non scripio mandatae, tamen adeo forte erant celebres, ut et Plato et Xenophon in eo polissimum argumento versantes, Pausaniae uterque auctoritale fuerint usi. Fieri autem potest, ut Pausanias in 'utramque sententiam disputayerit: ut primum, Agathonem sibi conciliare cupiens, honesti amoris celebraverit laudes; mox, his non acquiescens, rd xapl&eodaı &px- &rx7s, anceps illud et ambiguum, aliter explicuerit, et ibi Thebanorum et Eleorum ex- emplis, quae Xenophon habet , fuerit usus. Atque sie conciliari posse videntur duo philosophi : sie faeili negotio diluuntur iniquae maledicentissimi Athenaei in Xenophontem criminationes Lib. V. pag. 216. E. Atque ita de poötis dicendi finem facere potuissemus ; (nam Melitus quidem quavis re quam po&si famosior) sed neque ab hoc loco alienum est, et Xenophontem legenti- bus haud prorsus inutile, verbo hie indicare pauca Poötarum dicta, ad quae Xenophon aut alluserit, aut, omisso nomine, expresserit, Et de soprmocııs quidem versiculo supra vidimus, Certior est allusio ad Arısro- pmanıs dicterium in Symp. VI. $ 8. ubi Syracusanus homo, invidia in Socratem duclus, ita eum acerbo convicio proseindere voluit: &72’ eimE por, inquit, mircus DUA- 12 milas Zub Amixeı; TauT® Yap ce Daxsı Yewjserpeiv. ubi Interpretes ad unum omnes desumtum esse annotarunt ex Aristophanis Nubödus vs. 146 sgg. et hoc quidem oröjzsn molissimum est. Sed in Xenophonte praeter pulicis mentionem sunt alia omnias Wieland igitur pro &rexeı audacter reponit ärreraı vel, si malis, ävarydz. Ergo Zucd in Euuräg mutandum. Hoc quidem est vim inferre. Leni mutatione et aptissimam ei loco sententiam et Aristophanis joco plane respondentem restituas, si legas: mdrous biraus mens Euod dmexeıs; (25) Audiamus ipsum comicum "Avye (23) [Haud sine aliqua voluptate deinde comperi, virum acutissimum Jacobs. in Addit. “Animadv, in Athenaeum pag. 134. in eandem fere sententiam incidisse: statuit legendum esse; ».miocus Wirrcu midas Emo dmixeis; Dieitur autem yırnz et Yörros.” Quae emendatio et facilior est (nam & et oy in MSS. permutari in vulgus notum ) et vero eliam alia de causa speciosior, Nam wWöAros, Attieis inauditum, non adeo communis Dialecti est, Cff. Schol. ad Aristoph. Nubes vs. 145. Moer. Attic. pag. 418. Piers.; sed vox Sicula, qua Epicharmum usum fuisse constat ex Suida, Hesychio, Photii Zezico in v.: qua igitur opportune Xeno» phon utentem faeit Syracusanum istum hominem, qui etiam alibi sua Dialecto loquens induei« fur v. g. Symp. IX. 8.2. maı&oüvraı, quod abhorrere a consuetudine Attica, docet Hemsterh, ad Arist. Plutum pag. 3%.] RESPONSIO an QUAESTIONEM LITERARIAM, 17 "Ausper’ dprı Xampedayre Zurpärys Yırrav ömdrous ErA0ıTo Tobs RÜThs mödRs * Aaxcvoı yip Tod KaxıpeDüyros ruyv dDpüv "Er ryv nedaryv TV Zurpirous EDYARTO Qua gravi quaestione soluta, nihil aliud comperit, nisi mirous YurAns midas Kuıpedäüyros ErSixev. Certa quoque nobis videtur conjectura 705 ryuy Ruhnkenii censentis Xenophontem in Mem. 1. 3. $. 4. olrwes wap& r& Ümd rüv Bzüv oypawineva morlol ri, QuAarTöpeva Tv map& Tors Avbpumais ddoElav, ob oculos habuisse nobile ısyaL diclum , quod habet Plato in Phaedro p. 243 B. xul mw; Zdvouroiunv wy Tı map& deois Äiumaarav TInaV pds dubparav buekbw. illustratum ab eodem ad Timaeum in v. duswrelodaı Pag. ». Non unius Comiei dieta respicit Oecon. XI. $. 3. Socrates, ubi de se ipse: zös Zu Yıralos werzisubpleam —— dv dvap, 05 Kdorsoxeiv Te dorb Kal Hepowerpeiv) nal Td mäuruv 34 Avoyrdrarov donoöv elvaı Eyarmpa, mens nuroüeeı. Saepius enim Comieis &dsAgaxns et zrwxös audierat Philosophus. Evrorıs, cuius locum habet exquisita Ruhnkenii ad Mem.1.2. $.31. animadversio, quemque Wyttenbachius ad Platonis Phaedon. p- 175 sg. ila in suos numeros restituere conatus est (24): TI dar’ Ener am’ Adorloxyv mraxdv del, "O5 TEAAS (av wedpoyrıg, odev Dayen 9° Exoı TouTov KaTyWEryzE et Idem Comicus zörd. ex Comm. MS. Procli in Platonis Parmenidem, (25) Miss BE xal 709 Zunpärn, ToV TTWXoVv KooNoxNV. In (24) [Olympiodorus, in Comm, MS, in Phaedonem ap. Ruhnk. 1.1, hanc praebet lectio_ nem: ri Virz Eusivov Tov EdoAkaxyv zul mruxdv, sg Tara iv mwelpdurızev’ ömedev zarı- Dayeiv ixoı, Tozov IE wuryperyke. Nameri, quos Wytienbachius restituit, non admodum sunt numerosi. Durissimum est illud o/c6’ et sine exemplo, ni fallor, in fine senarüi, Forlasse duo haec Eupolidis fragmenta sunt conjungenda et in hane modum constituenda : Misä 3 Enelvov Ewepiry, ToVv mTWyov ddoAEaKuV ) “O5 TArra iv meßpdyrinev — — 0 KmdErote Emiraybaveodaı. aaa E3 He- 38. VII OEROLD ENERTELUD CO BETIOTETA „ Memoratur porro. Hem. I. & aänrimmons Sopkista,'de'quoıgmaia ‚;quie.ex ‚Veteri«) bus eonstant, diligentissime' collegiv’et 'exposuit"Ruhnkemius>in Diss. den Ahtiphonte‘ Rhamnusio in Opuse. p. 249 syy. Hune iam! olim' cum oratore confuderunt, quare‘ Adrantus quidam peculiarem librum scripsit ze 706 apa Eevodaurı du vois "Arowunwa- veinzow ’Ayrıdärrosy ab auctor est Athen. XV. p: 673° Puit’gutem is, 'auctore Sie) da im vi vepwroshdres nal Emimode Re od Eko xemo IE Royope¥og.' Etiam somniis) iuterpretandis operam Sed quidquid huius rei est, conslat male Cliniam dici a Xenophonte filium Aleibiadis, quem errorem in re notissima in librarios magis, quam in Xenophontem. esse reiiciendum, ne- mo dubitavit. Ergo Schneider. audacter pro viöv reposuit, &dsAPiv: quod merito im- probans Groen. pag. 221. eoniicit aut Xenophontem, ‚quippe in nolissima re, simpliei- ter scripsisse röv rob ”Arxıßızdou nempe. Alcibiadis Maioris, nepolem, aut ujöv in uiwvou e8- dicamus de Leotychida, quem mater Timaca, Agidis Spartanorum rezis uxor, Alcibiadem vo- care amabat, filium habuit ex muliere Melia, quam bello captam sibi emerat, ut auctor est Andocides de Myster p. 123. Reisk. Et notissimus est eius filiis, qui mollis et luxu dif- fluens, a Comieis , ut patris simia, risus est, Plutarch. in Aleibiad, Cap. I. "Apxirwos räs viöv red "Arrıßıadov srurtav" Badlteı, Duo), Urkexadog, boadriov EAxavs ömws Eußepts To marıı warte dössıev elvaı " Kiaoaugeveveral re xx) Tpwumlderäie quae C. Haitingerus in Actis Philol. Monuc. Tom. Ill, Fasc. I. p. 134, editis a Thierschip ann. 1820. probabiliter ita metro Iambico restituit DIAREXK ADS Oöros Badlkeı, dazrıov !ixav, OrWS Marore deEeı eudepys eivaı marpl Kaiasauxeveveral ve xal roxuAlderan. Huic nomen erat Aleibiades, ut apparet ex Lysia, qui duabus orationibus, quarum_ altera tamen videtur spuria, hominis sordes et impuritatem vitae acriter perstringit, et ipsum iam ineunte adolescentia moribus dissolutissimis, damnosum et libidinosum fuisse arguit ef. impri- mis pag 536. Reisk. et alibi, Idem est, quem defendit oratio Isocratis we} Leuyoug. ch Schneid, qui errorem quodammodo relractavit in repetita editione ad Mem. I, 3. $. & RESPONSIO an QUAESTIONEM LITERARIAM. E7 ‚esse mutandum; quod vereor, ut vir. acutissimus, sibi .ipse»probaverit. Multo,, opinor,, simplicius in re simplieissima verum ‚patris nomen restituere röv rou ’Afldxou vidv, ut dieitur apud Platon. in Zuihyd. p.,271 1A. 275 A. et aldi, et ab Aeschine $o- eratico in Dial. de Morte Cap. 1. Quod si. cui videatur audacius, reputet, nomina quoque propria olim per scribendi notas et compendia exarari fuisse solitd, quae' uber- zima fuit errorum scalurigo, uli.'ostendit Taylor, in Zeci. Lysiacis: et notum, quid librariorum incuria et inseilia in permutandis nominibus nolioribus et minus tritis pos- sit (5). : Bene : distinguendus est Clinias :noster a cognomine‘fratre‘ Aleibiadis, nalu minore,, ‚quem ex Plat. Protag. p. 320 A. et Alcıbiad. I. p. 118 E. ineptum et stupidum co- ‚guoscimus. Nam praeter commendationem corporis Mem. I. 3. 9. 10. et Plat. in Zu- Ihyd. p. 271 A. moribus erat et imgenio conspieuus. Damonis in Musieis "institutione usus Aesch, Socrat. , k Charmidem‘, Glauconis F., praestantem, ut vidimus, ado- lescentem, habuit amicum, qui ipsi erat &£ Erupelag Eprorys kaum xal Zpapevog. Aeschin. ibid. Socrati quoque familiaris et acceptus. cf. Groen. p. 220 sg. In is, quorum insignis erga Socratem amicilia fuit, censendus est CHAEREPHOR Spheltiuss, Mem. I. 2. $. 48. qui assiduus Socratis comes, eius studia imitari studebat. Hine ipsius maxime menlionem cum Socrale coniungit Aristophanes in Nubibus v. 3. vs. 103 sgg. Tobs Expiöyrag , Tobs &vumodyrovs AEySıg "Qu ö xaxodaiuuv Zwrpirns nal KaıypsDüv. CH. vs. 530 et 1465. Erat Chaerephon , uti ex Platone novimus, ingenio acer et fervi- dus, aDodpös &D’ ö,rı öpayosıe Plat, in Apol. p: 21 A. in quo quum nimius esse videre- dur gavızds audit in. Charmid. pag. 153 B. Socrati ab ineunte aetate familiaris fuit, Populi parlibus favens, debellata patria, in exsilium cessit (6): restituta libertate, rediit. wid. Platon. in 4pol. 1.1. Corpore erat infirmo et debili; nimium studiis intabuisse et impalluisse libris videtur. Schol. ad Aristoph. Nub. vs. 504. (C'haerephon erat) Io,xvös (5) Quod cum alii passim ostenderunt , tum luculentissime in Archilochi nomine Ruhnke- nius ö w@uu ad Vell. Paterc. I. 5. pag. 20. Ita emendandus est Athen. V. p. 346. ö 3: Kerrias aureu (Aeschinis Socratici‘) meriixeı vyv von Karrlov mpds Tov marspe dundopzs ach zyv Mpedizov zul "Avabaycpou rav oDısrav dızauxysıv. Quid enim Anaxagorae cum Cal- lia? quid cum Prodico? non is erat, qui una cum Prodico dieeretur 00®167Y45 et ab Aeschine zideretur Omnia igitur videniur suadere, ut pro Anazagora Hpwrxy3poy reponamus, (6) Rempublicam tamen non attigit, quamvis ab auctore Epistolae Socrat. II, dieitur #4- wlvos ümd Tas mdrewg mpeoßeurg; eig TleAomdvvnsov, qui in hoc quogae, ut in multis aläls, hallucinatus est. Y3 02 » CAROLI GABRIELIS COBET joxuds va htpös, are Brrooohlg auvreryaug. Philostr, in Pi. Sophist. Provem, dxef«- vos iv yap und Dpovriamarwv Evöreı vd ale. Quare a Comicis wyäwos dietus est, quod esset buxei coloris cf. Schol. ad Nud. I, 1. Philostr. 1.1. Eustath. ad Ilad. Q, .. 282. et semimorluus ab Aristoph. in Nud. vs. 503. Hine quoque HURLUENS cogno- minatus est Aristoph. in Zvid. vs. 1560. Kir’ dm’ ala ndrwdev TIpös TO ralma TG KaayAou XaıpeDav y vurrepig. C£, vs. 1296. Dieitur Chaerephon , quae erat ipsius erga Socratem pietas et admiratio , oraculum Delphieum consuluisse, eequis esset Socrate sapientior. Plato in Apolog. ps 21. ibique nolissimum accepisse responsum, quo Socrates unus omnium hominum sa- pientissimus sit iudieatus: ZoDdg Zoßoräfs, voßarepos 3° Eüpımlöyg ’Avdpav d’ Ämdvrav Zuxpirys CoDurarog: ut habet Scholiast, ad Arist. Nub. vs. 144. vide quos laudat Menag. ad Diog. La&ärt. U. 37. Non defuerunt tamen, qui totam rem pro fabula haberent, et oracu- lum ab amieis Socralis et discipulis confietum suspicarentur; quod iam fecit incertus auctor, apud anliquissimum ‚Scholzorum auctorem ad Aristoph. LI. (7) ea potissimum ralione molus, quod Pythia non Jambico sed Heroico carmine dare responsa soleret« Ex recentioribus vid, Bruck. AHistor. Phrlos. Tom. I. p. 534. Sed recte monuit Scholiasta et exemplis confirmavit, iam olim oracula plura ITambico melro fuisse con- cepta, et sua aefale Apollinem ita vaticinari solere. Neque aut a Chaerephontis ingenio aut ab Apollinis Delphici ratione alienum est, nec temere reiici posse videtur Platonis in ea re auctorilas, et Xenophontis in 4polog. quae fertur, $. 14.‘ Et Athe- naeci quidem,; ut qui omnium fere philosophorum et maxime Socraticorum errores acerbius et cupidius exagilare amat, iudieium et aucloritatem parum curamus, quum Tlatonem et Xenophontem im ea re dissentire statuit, atque adeo rem ad Philosophorum mendacia refert. V. p. 218 F. Nam Platonis et Xenophontis loca, quae affert, verbis oraculi dissentiunt, conveniunt sententia; at in iis, quae subiungit: rüg oly eürcyov ziı= (7), Misere corruptus.est Scholiastae loeus: rourov röv Xoyswdv öworoyay Ev TA var Di- Aoccduv beiderdel Dysı Yy Tubiav. Tebs yap Buoıxös xpyopebs EErwirpeus elvaı. Pro ®y- sırös, quod nihili est, facile est reponere TIyfızoug. Sed quis ex corrupto dsAoy&y latens scriptoris nomen eruat? - Menagiusad Diog. Laert. H. 39, Aykoxipys restituit, cuius oratio de Philosophis ew Urbe ewpellendis satis nota est: 'quam tamen emendationem mox ipse merito improbat, Legi‘,possit 6 Zuriuv &v 7A dadoxh rüv Dirosddav, toties inPhilosophorum vitis a Diogene Laörtio et aliis laudatus. Sed hoc quoque videtur audacius. ö RESPONSIO aD QUAESTIONEN LITERARIAM. 63 Fihavdv Zurpary Töv ÖmorAoyovyra ndev Emiorzcdar, oodarzrov dmkvrov umd ou mavrk dr orapevou deov Avaßindnvan; ei Yap Tourd Eorı 6oPIz TO Kndev eidlvaıs Ta mayra eldzvo Dau- Adıys Av ein. vis d’ Av xpelz TH Kaıpedüyrı mapevoxreiv vov dedv mepl Zmnpdrous muvdavöpe- vov; alrds yap Av dEidmiorog mepl murod AEyay ,üs cur Errı 00dds. PARE yaprıs Avö roiwdr Epwurav zöv beöv, ws Av el xul Tucürk wa’ Tav 'Arrınav Eplav el KA Zorı paruadrepa Toy Ev Baxrpais vu) Mydwv El rıves duvarwrepoı hei Zwupdrous Earl Ti: gımörepos: nescias utrum hominis livorem magis an impudentiam mireris. Quamvis Chaerephon moribus et consuetudine facilis esset et suayis Mem. 11. 3. $. 6, graves lamen cum fratre Chaerecrale inimicilias exercuit, quas Socrates Mem. 1.1, eomposuisse narratur: alque ex eo loco pelitum est, quod ap. Schol. Aristoph. 1. I. dieitur oPodpw Exbpeisas Ta dderQG. Grave erat Chaerephontis odium $. 5. tamen ut placabile esset, ut sunt hominum feryidorum irae $. 17. Seripsit nonnulla, sed. olim omnia perierunt. oöty, zurod dizesawers TEV ouyypaukz- zwy. ut, auclor est Schol. Aristoph. 1. 1. Mortuus est post libertatem patriae, Thra- sybuli et exsulum opera reslilutam, ante morten Socratis. vid. Plat. in 4pol. p« 21 A; Frater eius CHAERECRATES nalu minor Mem. 11. 3. $. 15, ingenio longe placidior et. lenior. cf. $. 14. et ipse verus erat Socratis amicus, Mem. I. 2, $.48. cui in iudicio adfuit fratri superstes, teste Platone in Zpolog. 1. 1, Eadem in Socratem carilas, sed ingenium plane diversum erat in AroıLLonono, Atheniensi, qui tristis et morosus et ad omnia adeo languidus, sola Socratis amicilia vigebat (8). cf. Groen pag. 202 sgg. Socrates ipsi erat omnia. cf. Plato Symp. p. 173. ut quoad posset et licerel ab eius latere non discederet Mem. II. 11. 8.17. Simplex magis et: bonus, quam aculus et sollers: unde Eriduuyras MeV ioxupüg aörod ( Soceratis ) &rrag 8 eöybys dieitur in Apolog. quae Xenophontis nomine fertur $.28, hinc illius ne- cem omnium gravissime tulit eı nil nisi lacrymari et dolere valuit Plat, PAaed. p.59 A. et 117D, hine, quamvis, quod Aelian. V. H, I. 16. referct, eum Socrati splendidam, in qua sepeliretur, veslem attulisse, ut decore funeris moriturum solaretur, nec Plato- nis nec Xenophontis auctoritate confirmatur,, ila tamen in nativam Apollodori bonita- iem ei eöydeızy convenit, ut fidem non habere non possimus. Conira autem, quae tra- - dit (8) Platarch. in Cat. Min. Cap. XLVI. oiog 5 bxampebs "Amonnodwpos Ärropeiran wer) Zus ardryv Yevobaı Tov marnıv Eumalls mal mupanerıinküs mpbs ToVv Adyoyı od oxgeduv: oDdE mpg, EAN Enparov abrod xolzb&revos, Üs ol mapowol, Kal Wavızwrepov. Neque tamen iu Epist. Socrat. XXL ubi legitur "AmoArddwpos 6 MaAmRds EmixowAobgzevog assentiar Leoni Al- latio et aliis «2v1x05 Teponentibus, Apprime enim illud eognomen in Apolledori, indolem et znores Convenit. 64 NAINICAROLT GABRIELIS EOBET 0° [ dit’ Hegesander Delphus ap. Atben.:Xl.. p. 507. ‚-Platonem in coelu quodam, post Socratis mortem ceteros animi pendentes et-carissimi amiei desiderio afflietos, aequo animo esse jussisse:; se enim idoneum, qui Academiae praeesset: et arreplum poculum Apollodoro propinasse: eui ille: Hdiov Zv map& Zwxpiroug THV TOoV Dapudrou nurız eläy = Dev 4 map& ac Tyv Ted olvou wpörosıy: mera videtur in Platonem calumnia, cupıde ab Bihenaeo recepfa , quam si contemseris, optime. confulaveris. Celerum in interiorem Socratis familiaritatem admissi erant: Arısropemus Kusa- 6:vauds, Plat. Symp. p. 173 B. statura exigua Plat. did. Mem, 1. A. $. 2. unde tucile assenliar Heinsio et Davisio n Max. Tyr.: Diss. Ill. p. 26 Epzoönrı 'Apıoro- Iupev" Era” vor dc, aloxpöz yip Av Pro @loxpös reponenlibus ogırpdz. Vita et victu severus; Avumldyrog dei, Plate ll. p: 204. Censebat rerum naluram ryxy iv) ortam esse et conslitutam, ul colligi polestex Mem. 1.1. $. 4. Deos et esse dubitabat: cd yap ipö, inquit $. 9, roVg xuplous, ürwep Vs Iymiovpyovs: unde de sublititate eius ingenü haud magnifice Socratis amantissimus et comes assiduus ef, Groen, zav Euldde YıyvorEvav TE sentire licet; et, si vel maxime essent, humanum genus non curare existimabat, |. 1% Bine neque sacra faciebat, nec precabatur, nee divinatione utebatur, et, si qui face- rent, irridebat $. 2. unde Socrati cccasionem praebuit, de Numine Divino et Divina Providentia egregia illa disputandi, quae legunlur Mem. 1.1. Quibus cum nihil omnino tesponderit, quo suam senlenliam tueretur , videlur potius miseriis et taedıo vilae , quam ex \cra unimi sentenlia, ralionibus confirmata ad istas opiniones deflexisse, HrrmoGenes, Hipponici divilis F., et frater Calliae, qui incertum quo casu in- gentes patris divilias solus possedit , unde Hlermogenes in summa omnium rerum penuria degens £xvduvevs 3? Kiszv drorichaı. Mem. II. 10. $. 2. Non apparet, qui fieri po- tuerit, ut dilissimi Alheniensium filius ei frater plane egenus vitam traxerit. In Plato- nis Cralylo p. 386. de hominum malitia et fraudibus, quas senserit, conqueritur, et tbıd. p. 391 C. fratris in ipsum avarilia arguilur. cf. Groen. p. 224 sg. At Calliae convivio tamen cum celeris excipitur Symp. I. $.3. cui sine ulla querela interfuit, elsi Antisthenes, qua erat in dicendo liberlate, Symp. IV. $. 34. ubi ait: cidx d& war Aderlobs, ci TE oa Auxevres, Ö ulv airav Täpnoüvra Exeı nal mepoosvovr® TE TAS Jardına, 63: red mavrds drdeiraı: haud obscure Calliae avariliam propler fratris pauperla=- tem exprobrats Sed iste non sensit aculeum, aut dissimulavit. Erat Hermogenes can- didus et modestus. Cf. Plat. in Cratyl. p. 408 B. homo frugi, Mem. 11. 20. $. 3. Socrali acceptissimus, qui, ut eius paupertatem sublevaret, eum Diodoro, lautiori ami- co, commendavit. Mem. 1.1. Egregie igitur Groen. p. 225. in Mem. I. >. $r 48. ubi veri Socratis amicı enumerantur pro Eprerpdry "Eppoylvy reslituit. Socrati impietalis reo non RESPONSIO an QUAESTIONEM LITERARTAM. 65 non defuit, sed, ut causam diceret, impense est adhorlalus Mem, IV. 8, $. 4. quae de- seripsit auctor Apolog. Xenoph. $. 2. Hermogenis indolem et habitum accurate describit Socrates Symp. VIIT $. % 'Epxo- yeıy ye av Tls ündv oür oldev, ö:, ö,rı'mdr’ dorıv 4 narondyalia, T5 Talrys Epuri Kara- TYRETRI SZ 0UX Ördre, ae omowdzlaı aurödb ai dMDpues , Ärpepic DE TO öaue , merpioı DE ol Adyor, mfasTe dE 5 Dwva, Inupöv BE md 900g (9); Lenissimo ille animo ac summa pielale, celeris amissis, ab amieis destitutus, Deos sibi sensit esse amicos constantissimos. Cf Symp. IM. $. 14. oi mäurz nv eidires, mdura 38 duvapevor del, ait Symp. IV. $. 48, ourw por Dir elsiv, bore dı& Td Emımsriolal mov, cumore 140m abrods oüre vurvds cö0 yuepas, oöß' ömoı iv öppauaı, cö9’ Ö,rı Zu uErrm mpdrrew. MHos pie et precibus et ante omnia vitae sanclilate venerabatur zbid. $.49: Erams — 'wurodg, Gv Te dddacıv dei, MD mapiyonaı obdtv daravav, ebdunnb Te, Eau iv dlvanaı war ED’ ols (Av fort. add.) zurous ndprupas zoyrawaaı, Euov cbdev Weudspeı. Suspicari autem subit ex $. 48. ubi ait: x d& 75 zroeı- Syaı ua öyrı EE Endorov Amoßyaeraı, omuaivovel wor meumourss Ayyerous Duos nal dvbrvız xl cimvode, &, TE DEI nal & ch xph moielv. Ols Ey drav niv mellwumı, codezore m ke= Taste, 49 DE more nal Ämiscyoas Exoädoböyv, animum Hermogenis (qui quamyis cöx &yvapaıv Mem. II. 10. $.3. tamen ingenü subtilitate non erat insiguis, et philosophiam primis-tantum labris atligerat, ut vere Groen. p.225. ex Platonis Cra/ylo aflirmat) superstilionis, cuiusdam non fuisse experlem. Mirum non 'est.Hermogenem ea indole praeditum fere cogitationibus defium» et qua- dam animi tristitia fuisse 'affectum, qualis in iis sole conspici, qui mala et aerumnas non forti pectore contemnere, sed dolendi quadam voluptate consolari malunt, C£. Symp, VII. $.1. ‚Erıseses:; huius nominis duo adolescentes Socralis aetate Alhenis vixisse memoran- iur. Alter est Critonis filus Diog. Laert, II. 121. oi waides dE airod Uyrousav Ew- »perous , Kprrdßouros 5 "Epkoyeuns , "Erıyeuns, Kryoıwros. Sed quum Diogenis locus cor- zuptus sit (nam duos tantum filios Crito habuit, Critobulum et Otesippum, ;uti ‚constat et Platone. Cf. Heind,. ad Zurhyd. p. 418.) superest ut statuamus Epigenem illum, qui occurrit in Mem. III. 12. esse filium Antiphontis ‚reö Kyßıeıdws , vid. omnino Platon, in Apol. Socrat. p. 33 E, qui Socrali amicus et familiaris in carcere morienti adfuisse dieitur in PAaed, p. 59 B. In corpore curando negligentior, quum male et tenuiter (Biw- (9) [Hermogenis ale non nisi per iocum. aut ironiam inapds hilaris vocari notai, Atqui hie nullus est ironiae locus, Unde haud scio an legendum sit: faewy 2 rd log. Nam iAsws praeter vulgarem notionem Attieis exquisite, interdum significat clementem ‚et placidum. CH, Platon. Phaedon, pag. 117 B, Sophocl, Aiac. vs. 1009, ] gulatd q I 66: CAROLI GABRIELIS COBET (Biwrıxüs) esset habitus, egregia ipsum de corporis cura admonel, Socrales Mem.: l. 1. (10). Eurnypemus: huius nominis tres adolescentes in Socraticorum seriptis occurrunt : quae causa fuit, cur eos interdum viri docti confuderint. Primus est Eutbydemus,So- pbista, quem cum fratre Dionysodoro merito Plato in cognomine Dialogo et alibi ex- plodit. cf. Groen p. 865 sg. Alter, filius Cephali, Lysiae oraloris frater, cuius est in Platonis de Rep. libris mentio I. p. 323 B. Tertius, qui in Xenophonte oc-: eurrit , est filius Dioclis, Plat. in $ymp. p.222 B. (11) cui et forma erat egregia,, adeo ut in tanto formosorum iuvenum numero, prae ceteris xaAds cognominaretur Hem. IV. 2. $.1 et ingenium ad optima quaeque idoneum. Iuvenilis tamen quaedam virium nimia fiducia eflecit, ut zuroöldzxroz esse cuperet, nec ab alio quoquam yuidquam profecisse videri. Hinc Po&ätarum et Sophistarum libros diligenter coömerat permultos, ex hisce scilicet dicendi peritus et magnus in rep, futurus. Hem. 1.1. &41. et $. 8 syg. Facile» tamen Socrates in eo indolis et ingenii praeslantiam perspexit: istam vanitalem blande et facete tandem confutayit et diluit, et optimum ceteroquin iuvenem ita sibi concilia= vit, ut sine desiderio ab eo abesse non posset. Mem. 1. 1. $. 2—40. cf. Plat. in Symp. 1.1. hine ci &mwersiwero Erı abrod, ei way Tı dvayaziov ein’ Evın DE ur Ewileito, av Exelvog Ererydevev, Quum una cum Critia sermonibus Socratis interesset, eius flos cor- poris isti lubidinem incendit, quem adeo Socrates acriter multis praesentibus inerepuit. Mem. I. 2. $. 29. Socrati erat acceptissimus, qui cum eo polisimum de gravissimo quoque argumenlo, de pietate erga Deos, de temperantia, de omnibus, quae ad vi- tam bene constituendam perlinent, lubens et copiose disputat Mem. IV. Cap. 3. 5. 6. Haud multum diversa indoles erat in GLAUCOoNE, Aristonis F,, fratre Platonis, qui vix vigesimum agens annum laudis et honoris cupiditate ardens, ad remp. accedere ge- siiebat: quem ray &rruv oixelwv ve #xl DlAwv obdelg Aivaro mavonı EAndevöv TE Emd Tou Pymxrog al varayeracrov övra Mem. II. 6. $. 1: at Socrates poluit, qui blando: collo-: quio ipsi oslendit, eum multarum rerum scientia et accurata rerum publicarum cogni» tione plane carere , atque adeo prorsus imparalum esse, qui ad gravissimum eivitatis ad- ministrandae munus accederet. ei oDy &mibupeis ebdorıpeiv ve na) Oaupmaderdzı Ev TA word, inquit Socrates $. 18. eı@ uurepyaterdas üs pirıor® To eldivaı, & Bovrcı mp&rrev.. 229 Yan (10) Miro errore Epigenem nostrum cum clarissimo eiusdem nominis Astronomo confundit Harlesius in nota ad Fabricii B, G. Tom. II. p. 720. (11) Eididewov TöVv TAdxavog (imo TAxyxavo;) memorat auctor Epist. Socrat. XIIT, qui, ut aeute vidit Orellius ad h, 1. in Platonis loco I. Kaplönz ö TAnyuuvos , 177 Eidvdnnog ’ Asoxadovs , nomina confudit, RESPONSIO an QUAESTIONEM LITERARIAM. 67 iyap robrwdievsyrov Tüv Errav dmızends Ta THE merens wrärrew, cin dv Imbwke die, el swäyu prdlws Tuxars, av Emıbuzeis. Cuius dieli vim 'non eredo latuisse adolescentem, si 'nimiam ambilionem, 'ea aetate facile excusandant, exceperis, egregium, ingenio pariter ‚et doctrina conspieuum, qualem celebrant maxime sermones in Platonis libris de Rep. habiti, unde ipsius ingenium eleganter et copiose exponit Groen. pP: 207 sgg. . ‚Üt erat Glauco sermonibus Socratieis imbutus, ita etiam 'ad' scribendum animum ap- -pulit, et, -quod multi ‘ea aelate fecerunt, Dialogos edidit novem, quos enumerat Diog. Laört. II. 124, qui addit ipsius nomine ferri alios XXXIT, sed spurios (12). Iam absoluta notitia eorum, quos Socrates habuit amicos et familiares, videndum est ‚de is, quos quacunque de causa cognovit, quibuscum in hisce Xenophontis libris disputans indueitur, aut quorum denique quacunque de causa alicubi iniicilür mentio, Ex hisce nobis primus erit carıras, Hipponiei F., nobilissimo genere orlus (13) ‚Symp. VIIL $. 40. ‘et Atheniensium ditissimus (14), unde Karalou rod Irmavixu TAOU- ‚siörepog in proverbium abiit, cf, Aesch, Socrat, Dial. II, $-9. Quae si in laude po- ı nen- (12) Sed animadvertendum est in eo potissimum argumento iam olim' elaborasse Sophistas et Rhetores, ut, istiusmodi scriptiones fingerent,, et antiquissimorum Socraticorum nominibus _ venditarent. Luculentus de eo argumento locus est apud Diog. Laert. II. 64. gdyray Euro Tüv Zunparırav Uurdyav Ilzvalrıog Arnbeis elvaı Jonet Tobs Irravos, Bevodäyros „ ’Ayrı= 'l&ous, Alszivov. disrafeı d8 mepi Tay Baidavos nal Edursldou, Tode 38 Errous dvzıpel mey- rzg. In quo sollerter fecisse Panaetium, acutissinium istiusmodi fraudum detectorem, non est, quod dubitemus. Ad Sophistarum igitur et Rhetorum seriptiones referendi sunt Dialogi Simonis Coriarii, et Simmiae et Glauconis et Critonis etiam, ad Philosophiam omnium mi«- nime facti , quos ommes praeter Diog. La&rt, II. 121—125, nemo Veterum, quod sciam, me. anoravit. Eo quoque ablegandos esse Platonis aliquot Dialogos, quos habemus, tres illos , qui Aeschinis Socratici nomine feruntur, Cebetis Tabulam et alia, nemo est hodie, bitet, (13) Calliae stemma habet Palmer. in Ezereitt, ad Auct. Graec, p. 752 sg. Alternis pas fer et filius Calliae et Hipponici nomen gerebant unde Aristoph. in Avib, vs; 283, j g ‘Irmövinogs Karalov xdE Irmovinov Karrlac. CH. Perizon. ad Aelian. V. H. XIV. 16. et Gronovy. Obss. IV. 7. (14) Tlovesos et mAcusısraros Callias passim vocatur. Pater Hipponicus A mAusIÖTaToE rüv 'Erruvmy. Andocid. de Myst. p. 64. Notum est, unde primus Callias divitias acceperit et cognomen AgxxözAouro saepe a Comieis in totam ipsius familiam iactatum. CE. Plutarch, in Aristid. Cap.-V. Suidas et Hesychius v. Auxxdmaourog et Bergl. ad Aleiphron. Epist, 1. 9. pag. 52. Ed. Wagn. Paulo .aliter rem narrat Scholiast. ad Aristoph. Nub. ve. 64. a quo iterum diversa tradit Athen. XI, p. 536 sg. qui du- 12 68 | CAROLI GABRIELIS COBET nenda sunt, unica Calliae laus est habenda, Nam neque reip. gubernandae nec belli gerendi artibus insignis, neque aut ingenii aut doctrinae laude commendatus, neque virtute ulla aut indolis et morum praestantia conspieuus, nihil aut nobilitate generis aut maximis opibus dignum gessit. Nam Archon quidem fuit (Xenoph. Hellen. 1. 6. $. 1.) quod nemo miretur, memor Archontes Alhenis ex ditissimis eivibus (Aourlvdyv ) sorte duci. Cf. Plutarch. in Arist. Cap. I. in Pericd, Cap, IX: et praefuit exer- eiltui cum Iphicrate collega ( Hellen. IV. 5. $. 13.) a quo. contemtus Auyrpaysprys VO« cabatur (Aristot. Rhetor. II. 2.). Erat ex collegio röv Kypizay (Andoc. de Myst. p. 58 et 63.) et dadöxos, (Xenoph. Hellen. VI. 8. 5. 3. Andoe. :bd, p. 55.) cuius muneris honorem a maioribus hereditarium acceperat. Cf. Plutarch. in Arist. Cap. V. Scholiast, Arist. ad Nud. vs. 64, unde iepedg deüv rau dm’ ’Epexhlus dieitur Symp. VII. $. 40. quod recte de C'erere et Proserpina aceipitur cf. Schneid. ad h..l. Nam Andocidi p. 62. dicitur jspeds TAs furpös nal vis Duyarpd; (15). Ce- terum etiam arpo&evlav Lacedaemoniorum a maioribus acceperat Symp. VIII. $.39. Hel- len. V. 5. $. 2. cf VI. 3 $.4. ad quos ter publica auctoritate missus est Legatus, ut ipse testatur Zellen. VI. 3. $. 4. Sed si exigua ista, quibus ne mediocrem quidem lau- dem sibi eonciliavit , exceperis, vitam degit inertem ac dissolutam: ut inanis gloriolae speciem sibi compararet, ingentes Sophistis pecunias prodegit, quos laute excipiens, ita demum se sapientem aut fore aut habitum iri sperabat. Passim eo nomine a Platone perstringitur. Cf. Groen p. 131 sgg. Xenophontis de ea re loca sunt Symp. I. $.5. IV. $. 61. Ex istorum autem consueludine nil nisi vanus et mirifice sibi placens faclus est et olog mydlv Ansov Hdsoozı UP’ abrov 4 im’ Krrav Erawoupevogs. Hellen. VI. 3. $. 3: neque quidquam aut in bene dicendi facultate aut in philosophiae studio, a quo plane ingenio et natura erat alienus (16), profecit. Quam nulla enim esset in eo di=. cenda peritia, satis superque declarat oratio, quam apud Xenoph. in Hellen. 1. I, de vomponenda pace Lacedaemone habuit. Operae prelium est audire ipsum oralorem, Sta- tuit (15) Minus recte Reiskius verba rs purpös nal vis duyarpos delenda existimat. Nam aut nibil movendum et simplieiter de Cerere et Proserpina accipiendum, aut, quod malim, pro As nrpög facili medieina Aygyrpöz restituendum. [Nam saepius Ceres et Proserpina vocan- tur -Aygyrup x Köpy vg. apud Kenoph, Hell. VI. m, I, Diod. Sic. V. 26. XIV. 63. et 77: 5 Myryp autem est Cybele.] (16) Hinc emendandus est Maximi Tyrii locus in Diss. XXIV. p. 291. Dav. rzÜr& olzzı @rasiunyov eimeiv 4 Karniav 4 Türov 9 LCarıs Zrros TH Emxpkrovs DiAoodig Emorkuei: nam nihil minus in Calliam convenit. Sed legendum est Karrızaez, quem ex Platonis Gorgia &ognovimus Socrati adversantem; ut certum est ex alio Maximi loco in Dissert. XXXIL p. 385. Opanlnaxdv wa 4 Iärov 4 Karrınaea 4 wa &rrov Amßurnpe 4 EreoßoAov. RESPONSIO a5 QUAESTIONEM LITERARIAM. "69 tuit oportere numquam Lacedaemonios et: Alhenienses arma sibi inferre , rei Adyerzı pls 6 Tpımrörepos, 6 Hmerepos mpdyovds TE Anuyrpos val Kopys Ahiyte iep& mparois Ekvors derkaı "HpaxAEl TE TH Ünerspp Apxuyery nal Atoskovpov Tolv üwertpow morlram, x Tod Ayanrpds DE Kapmou eig mpüryy Tyv Tleromdviysov \omeppe dupysachzı. Gravissimum sane argumen- tum! ing Spartani ‘curabant scilicet; sed nondum omnia dixerat. rögs oiv Yxzım duzz map &v Erdßere TR omepnara, ToV Tobruy xupmov more EAdeTv Indaovras, yuls Te, ols Zih- nxzwev, gr obxı Bourerder os mAeloryv Touros &Dbovizv vpodäs yevdodaı. Quis vero, Grae- ciae iis temporibus conditionem repulans, ista sine risu legat, a legato ‘de gravissimis rebus misso pronunciata, (quae in declamitante Sophista vix feras? Quantopere autem hebes fuerit et obtusum in phäilosophiae studio Calliae ingenium , non credo facetius et apertius exponi posse, quam fecerit in eonvivio Xenophon. Iactat suamipse Callias sapientiam I. $. 6. qua homines ad virtutem proficere efhciat et red- dat iusliores, Symp. Il. $. 4. hoc enim sibi esse facillimum , accepta nempe a se pe- eunia , revocari homines a multis facinoribus, ad quae plerosque penuria victus soleat impellere, Symp. IV. 8. 1 sgg. quas ineptias non ferens Antisthenes istam Calliae iustitiam arguit in marsupiis magis quam in animis hominum esse sitam: et plane nul- lam esse statuit, quod ipse fateretur Callias, plerosque omnes nec beneficia sibi referre, nee gratias habere,, imo nonnullos sibi etiam infestiores, quam antea, esse; unde efhieit homines erga ceteros omnes fieri iustos, erga illum ipsum non fieri. Quae Gallias ita refutat : x@l vl Tours dnunasröv; ch nal Texrovds Te mul olmoddmous moAADdg Öpks, ol ZAAdg Ev moAAois moloüow .olwides, Exurois DE cd Auvayrzı moisal, EAN Ev MiodH.aurol olxodcı; 5 ArN dvdoxov nevroi, 8 sodıork, Ereyxöpevos. Gui tum facelissimus Socrates: äveyirdo neyros" Emei zo) vi Mävreis Ayovras dymov EAroıs ev mpo@yopessiv TO WErAov, Exuroi; di guy ‚rpoopZv rd Emıöv. Antisthenem aculeus non latuit, at latuit Galliam, qui sic mirifice spe- rabat se esse locutum. Symp. IV. $. 2—6. Atque ita per fotum Convivium Socratica elpwveiz et lepores Calliam nil tale cogitantem illudunt et delectant tamen. Sie VIIL. $. 42, petenti Galliae: oüxouv au we, G Zunpares, KaTTpomEUrEIg pdg Tv mov Omws mpLrte T% morTin& ua) del dpsotds © aurg; Tespondet: yzi a& Ar’, Av öpüel yes wu TH done arıE 79 öyrı dperng Erıperügevov, quibus verbis se laudari ille existimabat. Sie Soera- tes honesti amoris laudem celebrans, eamque Calliae propter Autolyci amorem tribuens Symp. VIII. $. 8 sgg. libidinosum hominem non laudabat magis, quam qualem esse oporteret, admonebat. cf. $. 12. Nam fuit Callias per totam vitam intemperantiae et Jubidinibus deditus, helluo et mulierosus , quo nomine, passim quum ab aliis Comieis 1), %um ab Aristophane risus est. Aristoph. Aan. vs. 428, . Kal (?7) Fx quibus praecipue Eupolis in Tabula, quae Koaxxez erat inscripta, eum ragt #asse dieitur. C#. Athen, XI. p. 406. Schal, an Aristoph, Av. vs. 283. j 13 A NIIT ASCGAROLIVGABRIELIS. QOBETT OH Kai Karnlav yE den on |: Annie 9° j Tiyrovi röv "Irmößlvou Kuodoo Asovriv vaupaxgeiv Lvmpsisevove ubi Schol. zuuwdeirziı 6 Karalas ds omadüv ray warn, chrlav zul warıere Em yurziä eßenveg. A. Scholia ad Av. vs. 544, , Hine wreposjveiv dieitur in Avid, vs 284, “Are yap üv yevvaios Umd rüv ouRodavräv TIAAETAI Al ve Oyreızı mpogertlarovomw wuTod T% MTEpE» Cf. Aelian. V. H. IV. 16. ibique Perizon. Acerbe morum impuritas et vitae sordes ipsi exprobrantur ab Andocide in orat, de Mysterüs, ubi ait iam in ipsius prima aetate fuisse inter muliereulas et puerulos ru- morem , Elipponicum | alere drrrypiov, 65 aürob myv vpamslav dvarperei (18) pP: 60, Reisk. mox addit: Immövixos drırypiov Erpedev, O6 dvarerpodev Exelvou mov mAoUToV, TyV awdpeeu- vnv, röv &rrov Blov &ravra. Obiieit ipsi, quod Ischomachi filiam uxorem duxerit, mox matrem ipsi adiunxerit, et ulramque simul in matrimonio habuerit. Et filia quidem, dedecoris impatiens, vitam laqueo finire voluit, prohibita, aufugit;: matrem mox eieecit gravidam: fillum ex ea nalum primum repudiavit, deinde, reconciliata gratia, pro suo agnovit, Andocid, p. 62 sgg. multa deinde ipsi in eadem oratione obiieiuntur alia, sed quamvis a Calliae moribus et vita non sint aliena, nolum est, quantum de Oratorum criminationibus sit detrahendum. Quidquid autem huius, rei est, Callias opes ingentes meretricibus et adulatoribus profundens, tandem ita afllixit, ut miseram inops senectutem cum anicula barbara degisse narretur. Athen. XII, p. 526. quum de diviliis Hipponici mentionem fecisset: rcurwv odv TÜV Xpnwdruv KarAlas xupıog Yevölsevog Kl arpdg üdovdv Rıdozs (moloı yap ob xörmnes Ari manlos oux, Eramwv mepl) aüröv Yaay; mola; 38 du- mäung by, Ürspshp® Enelvos;) EN Öpws eig Teasurov mepitornoev abröv ö mepl üdovyv los, Gore Werk Ypaidicu PBaxo@dpou duwrereiv Yayadrdaı za Tüv dvayıalav nab’ Yespay Eydeig yevdwevos Tov Blov Erersöryas. Quod autem refert Aelian., V. H. IV. 23. Calliam, ab- liguritis omnibus cum duobus amicis sumto veneno vitam proiecisse, in eo memoria la« psus est, et quod Athenaeus XII. p. 537, quem fere, ut assolet, deseripsit, de An- ticle et Nicia refert, id Calliae et Pericli, quorum praecesserat ap. Athen. mentio 5 tribuit. cf. Periz. ad Aelian. 1. l. Cal- €18) Minus recte vulgo &varp&reı. In loco Andocidis mox 1. Sluiterus v.cl.in Zectt An. docid. pag. 157. et Luzac. ibid, pro &varerpoDde reponere voluerunt dvarerpore. Sed vereor. ne locum corruperint magis quam emendaverint, Non enim est a verbo rp&Qemv, uti putarunt, sed a Tpersıv, cuius tempus perfectum rerpodz aliquoties legitur, rirporz ‚vereor, ne nus quam oceurrat. [Cf. Aristoph. in Nubib, vs, 835. Tas 8 Eußddaz mol verpodas, © "vente ou; at Hesychii glossa: rerpidarıv, Emevnvixgacw. ] RESPONSIO ın QUAESTIONEM LITERARIAM. 7 Calliae familiaris erat nıcenarus (19) Symp.I. $. 2. Niciae Imperatoris F,, quem a patre saepius sibi commendatum , tamen in interiorem familiaritatem admittere Socrates identidem recusaverat. cf, Plat. Zach. p. 200 C. Nam perspexerat Niceratum, quam- vis probabilem indole et vita iuvenem, ad severiora philosophiae studia frigere et magıs ingenio ad hilariora: Musices et Po&seos studia ferri. Musicam a 'Damone edoctus. Ze- ehel. p. 180. G,, maximam adolescentiae partem in Po&tarum, imprimis Homeri , lectione tivit Syrap. II. »$. 5. in quo tanta,diligentia -et studio ineubuit, ut Iliadem et Odys- seam teneret memoria zbid. cf. IV. $. 6 sgg. et $. 45. Ergo Homeri interpretes sua aetate clarissimos habuit magistros Symp. Ill. $. 6. et Rhapsodos fere quotidie audie- bat. zdid. hinc facile !est‘ cöniicere;, eum| cum islis interdum in 'certamen descendisse, atque eum ipsum esse, .quem Aristot. RAei. IL. 11, $. 13, refert aliquando a Pratye Khapsodo fuisse in eiusmodi ‚cerlamine superatum, icf. Schneid. ad Symp. 1. 1; quamvis Naekius in Disput. de Choerilo Samio p. 31. accipere malit de WNicerato quodam Heracleota, quem: &rozouöv ‚vocat; Marcellinus in Fila Thucydidis Vol. Il. p. 725. Ed. Lips. quemque Plutarchus: in Zysandr. Cap. XVII. refert adfuisse Lysandro, et in ipsius honorem carmen Epicum, Avsdvdpe , condidisse; ex quo loco Niceratum il- lum ignobilem et mediocrem poätam fuisse,, satis apparet. De reliqua Nicerati vita parum) constat:: (quamyis..genere et: opibus insignis, ad remp.' non, accessit. Cf. Lysias advers. Poliarch. p. 602. Reisk. quod et ipsius ingenio et reip. conditioni tribuendum videtur, Unus fuit.ex optimis eivibus, quos triginta Tyranni saevitia et avaritia moli, indemnatos oceiderunt, ut auctores sunt Xenoph. Aellen. IL 3. $. 39. Lysias l. 1. Plutarch. de esw animalium. 1I. 2. Diod. Sicul. XIV. BD. aveinov 81 xel (ol A’) Ninuparov vöv Nuniou, TOD arparnyysauros Em) Zupaaovelous' viöy, Audp@ mpös Amavras Emieinäa nah Diadvbpumav), mAoirs I nl ddEy axyediv mhärw wayrav "Alyvalav. 30 nal auveßy m&cav oiniav ouvaryAraı TH Tavdpös reAeurf, THE Ur Tyv Erıelkeızv RyAns mpoayobons eis danpuz: in quibus tamen Diodorus, ut: est saepe in laudando ni- mius, in nonnullis modum excessit. Qui enim fieri potuit, ut Niceratus, qui neque bel- li neque pacis artibus excelluit, gloria fere omnes Athenienses superaverit? et avitas pa- ternasque divitias magnopere fuisse imminutas ex Lysiae loco de bonis Aristoph, p 658 :R. supra. verbo monuimus. Dieitur Niceratus S'ymp.IL..$. 3. et/IV. $.8. recens duxisse uxörem. Illa, ut auetor est-Hieronymus;, loco,a ıSchneid. ad Xenoph.. Zellen: In 3:8: 39." indicato «,impatiens. iniuriae. vir!‘ mortem: sibi ipsa conscivit , ne .triginta»Tyrannorum — li- s,bidinem. ‚sustineret.”” Quaei:si’ille vera tradidit,, /probabilis-Nicerati \necis-causa ha- £ be- (19) Penultima breyi, cf. versiculus, Teleclidie apud Plutar ch, in. Nic; Cap. IV. F 7 I VCAROLT 'GABRIELITS GOBET IA ber; possit. Tx ea suscepit filium, de quo nonnulla habet' Lysias in Orat.l.'pag. 6%, qui et ipse videlur habuisse filium Niceratum , quem memorat in Midiana Demosthe- nes p. 567. et quem cum avo interdum viri docti confuderunt, Memoratur in Oecon. VIl sgg. eolloquium a‘ Socrale ‘de re familiari tuenda et an- genda cum Ischomacho quodam habitum. Erat ille 1scmomacnus vir praestantissi- mus, animi dotibus et virtulibus dignissimus, qui’a Socrate in’ exemplar. proponeretur illius, qui patris familias muneribus egregie fungeretur ‚ nee’ boni civis) et veri amici oflı- ciis deesset. ef. Oecoz. VII et XI. Huic adeo contigit, ut ‚prae celeris garo0 x&yadcı eognomine ab omnibus decoraretur. Oecon, VE $. 17. XI. 8. 20. XII. $. 2. et merito quidem, ipso Socrate iudice. VI $. 12, Erat in eo animus lenis et liberalis, aequi ins- tique tenax, diligentia insignis,, ‚singularis rerum ad 'rem'familiarem pertinentium .perilia et sollertia. ef. omnino Cap. Xl. Quas’laudes augebant'vera erga Deos pietas et'reveren- tia. eff. Oecon. VIL 8. 7.XI. 9 8. XXL $. 12. et aldi; magnopere eliam ornabant candor, et mödestia. VIE». 3; XI. $. 2, 'Quamvis a reip: administratione alienus, ta- men opibus, quas habebat amplissimas (XI. $ 20 ) patriae praesidio et decori esse stu- debat. XL. $. 9. ef. VII. $. 3. neque dicendi imperitus (XL $. 23.) hr ; quos divitiae in ipsum excitabant‘,; calumnias, ipse diluebat. X. $. 21 a ''Neque ami- cis deerat,. quorum inopiam'‘ sublevare''amabat.' XI. '8.'9'sg. wi un, yM Huius igitur referuntur Oecon. VII s9g. de re familiari ‘imprimis ngikultline studio tuenda praecepta egregia, quae in colloquio cum’ Socrate häbito tanta prudentia pariter et eleganlia exponit, ut alterum tibi Socratem audire videaris, et passim animum subeat suspicio, lepidum &/pwv& , quod in Aspasia et Diolima facit apud Platonem, hie in Ischomacho facere voluisse. Ceterum de Ischomachi vita et rebus exigua tantum et in- cerlissima apud alios auetores reperiuntur.. Plutarch. in libello de Curiositate Cap. U. refert. Aristippum » in ludis Olympieis in’ Ischomachum quemdam incidisse, qui cum eo nonnulla ex 'Socratieis sermonibus communicaverits 'Lysias de bonis. Arıstoph. p- 646. cu vüvı movov Arr& nal Ev 75 Eimpoodev Xpövo moAray EWevahyre Tas cvörias, Kul Eüvres gaevmaoureiv &ddnouv ; dmobavdvres SE word mapk my SoSay muy ymerkpav EDdyyrav" aörı- xn loxondxa, Ews Ey mäures Govro elvaı mwAelo 4 Eodorynovre Taravra, os Eyh Aucvm* Zvsıudkolyv DE T& vide ou): Aero TArayT® Exartpm dmobavdvrog. Probabile est eundem intelligi apud Heraclidem Ponticum ap. Athen. XII. p. 537. rov d2 Nıxlov Tod TIepydondev mAUToV 4 Töv 'Inxopaxev Tives EmbAsvav;con Abronrsyg vol ’Emindkug,oi ker’ ArryAav Ehv mpoeAdpevor uni MET” Ev EAdrrövi moiumevon Tys Ydovis; Emeidy da mavre xoravdiuray, kuvelov mieyreg,. du vöv Blov waravdiwsay. Quae omnia haud dubitanter Schneid. ad Oecon. VIL $. 17. ad nostrum Ischomachum retulit: sed quamvis in tali re nihil definire satius est, quomodo yeri est simile, virum , qualis esset Tschomachus, rem familiarem clam et sen- sim tantopere imminuisse. Nam vel diligentissimi quidem et oplimi cuiusque fortunae VA= RESPONSIO an QUAESTIONEM LITERARIAM. 73 variis casibus possunt aflligi, sed divitem videri nec esse, negligentis est aut prodigi. Quae quum ih nosirum minime conveniant, satius est ea ad alium quemeunque Ischoma- chum, qui ea aetate fuerit Athenis, v. c. ad Calliae socerum , cuius meminit Ando- eid. de Myster. p-. 62. aut alium quemvis, quam ad nostrum referre, Hune excipiat celeberrima fama :Socratis magistra Aspasıa MILEsIA. Quamvis Wasnerus alicubi ad Aleiphronem annotavit: « de Aspasia aliquid scribere esse «post Homerum seribere Iliada.'" tamen et suavitate argumentli et quod soleant in Aspasiae historia multa confundi et falsa pro veris venditari, allicimur, ut aliquanto ‘copiosius in ipsius vita et rebus illustrandis versemur. Hic enim verissimam esse apparet Plutarchi querelam in Vita Perichs Cap. XIII: Zone mdury yonemdv elvaı na) Dvohyparov ioropim mannbes, Örav ol gakv Ünrepov Yeyovdres TOY xpdvov Exwei Emımporbeövre TA Yysosı' av mpayadrav, % 8: Tov mpdEeav xaı av Blav YAL- zıörıg ioropla m& av Dödvois vol dvomevelzis, T& DE xapıkomevn zo) woAansdovox Auplunrau ze} Iunorpeßy TYU daybeızv. Nam ea omnia effecerunt, ul Aspasiae et multa ex livore et invidia indecora et turpia tribuerentur, et contra passim ex nimio studio et admira- tione nimiae eius celebrarentur laudes: et quum Aspasiam memorayerint quum ipsius aequales,, Comici praesertim et Philosophi, tum recentiores auctores, et; gravissimi, qualis Plutarchus,.et doctissimi‘, qualis Athenaeus, quibus sua debuerunt Gram+ matici, ceterique omnes, atque. horum omnium auctoritatem, quasi unam et consen- tientem Antiquitatis vecem, 'haud cunctanter amplexi fuerint omnes, qui recentiore aetate -eius fecere mentionem, nobis quidem, re accuralius considerata, visi sunt in plerisque alii dedita opera verum corrupisse, alii inconsiderate hos esse seeuti. Quod quo faeilius appareat, primum 'ex hisce fontibus ‘Aspasiae historiam , qualis’ vulgo ex- ponitur, exhibebimus:; deinde, quid in singulis verum sit, quid falsum expendere co- nabimurs Aspasia, Axiochi filia, nata est Mileti in Asiä Minore (ı): ubi ad forem: pervenit aetatis, sive ullro, sive quod recenliores nonnulli nescio qua auclorilate freti aiunt, bello 'capta. venit Athenas. Brevi post bella Persica floruerat in. Graecia Thargelia Quaedam, egregia mulier forma, sollerlia etiam insignior, quae ut Persis, quibus fave- bat, prodesset, in intimam summorum: in. Graecia virorum graliam,se insinuavit,, alque ita multos ad Persarum partes vel aperle vel clam sequendas pertraxit (2). Ad huius 6 ak ist! ir Gasyb rariehsren? va Se (1) C#.Plutarch, in Pericl..Cap. XXIV. Scholiast. Platonis ad Menerenum , aliique passim, r 2.) Plutarch, 1. il: Athen. XII, pag- " sg. qui quatuordecim viris eam. nupsisse, refert. De ea seripsit Aeschines, ‚Socraticus orätionem , "ex qua “hoc fragmientuim servavit Philo- strat,. in Epist. ad Juliam Augustam. pP: 919, Olear! Oxpyyal, Erbodoe : u za Berralan K ) 74 CAROLI GABRIELIS COBET se exemplum Aspasia composuit,, arlificia tamen magis quam consilia secuta. Et ipsa pulchritudine ac specie ante omnes commendalissima et, quod eliam maius est, ingenii incomparabili lepore, facilitate et gralia omnium facile prima, quid mirum, si mox dul- ce in omnes exereuerit imperium ? Athenis ergo, Gratiarum duleissima sede, principes et nobilissimos adolescentes et viros consuetudinis dulcedine sibi conciliayit et devin- xit (3). Ad eam confluebant genere, opibus, ingenio, artibus et scientiis quique ela- rissimi; cum his assidue una esse et confabulari duleissime et urbane iocari et disputare acute et de quavis re pulchra et eleganti ita iudicare, ut nil addi posse videretur, « Quis erat Alhenis” ait VirCl. van Assen in oratione vernacula de Pericle Atheniensi « urbanitatis et elegantiae studiosus, qui Aspasiae consueludine non de- « lectaretur? Cum ea Anazagoras sermones cum Pericle habitos communicabat ; « Socrates ei Xenophon suismet ipsorum artibus capli, miranlur ipsius ironiam et « saepius se expedire nequeunt; Phidias et Alcamenes hanc Faciunt pulcherrimi « euiusque operis arbitram; Sophocles ipsi recitat Tragoedias, ex ipsius demum du- « dieio eas aeslimaturus.” Y Sie et adolescentibus, facundia , urbanitate et lepore conspieuis aedes Aspasiae pale- bant, et philosophis plaeidis, quibus vita severior, neue tamen minus studium elegan- tiae, et prineipibus in rep: viris, qui auclorilate et rebus gestis clari, ut.a reip. güber- nandae laboribus et curis se reficerent, Gratis litabant. Omnium primus Pericles, vir eximius, (nam homuneionum calumnias hodie dudum ceredo intermortuas) hic formosae Nilesiae tam scitulae, tam blandulae, se in diseiplinam tradidit scilicet, ut rhetoricam addisceret (4). Ad quam tamen antequam pervenire potuit, res amatorias perdidieit: et facile eredimus Plutarcho, non discendi ardorem magis quam amorem huius eonsuetudinis fuisse causam affirmanti. Et vero huc omnia polius perlinere videbantur ; secum habebat formosissimas ex Asia minore puellas, Ionicas illas quae « incesium et « malos amores De tenero meditantur ungui” neque apud se tantum habebat, sed p:r totam adeo Graeciam formosarum puellarum greges disperserat, ut Athenaeus affirmat (5), ita ut, teste eodem, Graecia pulchris meretricibus abundaret., Quis autem „ vel Euviv "Aurıögp Gerrarn Banıreloyrı mäyrwv Oerrarüy. Off, etiam Suidas et Hesychius v. @xpyAlde (3) Plutarch 1. I. räy re morımınay Tobs mpwrelovras Exsipaouro nal Tols @Qirossdars ob ODxurov oUd’ örlyov Ümsp wuris maplayge A0yYoV. (4) Plutarch. ibid. Harpocration v. "Aozasiz. Suidas in v. Scholiast. Aristoph. Acharn. vs. 526. Scholiast. Platon. I. 1. Clem, Alexandr. Strom. IV. p: 523. ’Acra= olas rüs Miryalas, mepi As nal 0 Kugıno ForA& 84 xaraypd&ßovoı, Zarpärns lv ureinu- ev eis Dırovodiau, Tepınays 38 eig fnropiniv. Cf etiam Aleiphr. Epist, I, 34 (5) Lib. XIII, p. 569. , RESPONSIO an QUAESTIONEM LITERARITAM, 73. vel tacenle Antiquitate, dubitare possit, mulierculas istas. Atticorum adoleseentium lubi- dini praesto fuisse; et ecce,! .diserte afirmat Plutarchus, quum dieit, dolendum esse tam egregiam mulierem tam turpem occepisse quaestum et meretriculas habuisse domi. Et minime illud latuit Comicos (6), quorum alius alio acerbius hoe ei exprobravit. Quid autem mirum, si Pericles hisce artificiis mox, ita fuerit delinitus, ut legitimam uxorem dimitteret et Aspasiam pro uxore haberet (7): quam tanto amore amplexus est, tam.'tenerrima caritate deamayit, ut non privatim tantum sibi esset omnia, ut semper sive exiret foras, sive rediret osculo eam salutaret (8), sed etiam in rebus politieis tantum ei tribueret,, ut non solum ipsi gratificans Samiacum bellum incenderit miseros= que Samios in.Milesiorum gratiam ad restim redegerit (9), sed quod maius est, ipsum adeo Peloponnesium bellum excilaverit. Non possum, quin celeberrimos Aristophanis de ea re versiculos adscribam ex Acharn. vs. 524 sgg. Tlopuyv 88 Zipabav idvres Meyapde Neaviaı wremreugı Welusorirraßor. Kär’ ci Meyapas dduvaıs meDvoyyapeva "Ayreäiurebav ’Aomaslas mopve dlo. Käyreüdev dpxy TOV MOAEKOU nzrepjiyn YErrysı märıv E% TpIOV ArIxaoTpöve ’Evyrsüdev öpyä Hlepınıdyg oördmrıog "Horpamt', 2ßpdura , Euveriue vuv "Errddz, "Erlös vorovs, Eomep 0xoM& YEypuppevoug , "Ds xp Meyapias pur’ Ev yü, wir’ iv dyork, Mur’ Ev bardıry, wir” Ev Ameito (aevev. ’Evreüdev oi Meyapis, öre 34 "melvav Bdlyv, Auxsdrıweviov Edeovro, To Wydiow’ ömws Merasrpadeiy To I& Tas Auınaorplagy Kobx AEromev Ywels deonEvav MOAALKIG 5 Kavreidev Ay merayos Av av domlönve ck (6) Cratinus et Eupolis apud Plutarch. 1. 1. (7) De Periele sceribere non erubuit Heraclides Ponticus in libro de Foluptate apud Athen. XII p. 533.05 dmyrruEev Ex As oinias TyV yuvalnz al mov eb’ Hdoväs Blov arpoei- Aero Gxeı TE MET’ 'Aomaciag, rag &u Meyapwv Eralpans nal To mord Epos TAs oüclas eis aurav KETRVEAWTEV. » (8) Plutarch. 1.1. quod ex Antisthenis Dialogo petitum esse constat ex Athen. XIII. p. 589, (9) Plutarch. in Pericl, Cap. XXY. Duris Samius et Theophrastus Lib. IV; Poli« ticorum apud Harpocrat I, 1 i K2 76 L CAROLI GABRIELIS COBET Cf. omnino in Pace vs.6 05 sgg. (10). Gravissima autem haberi solet in his Aristophanis auctoritas, ut qui rebus ipse interfuerit et coram omnibus Atheniensibus de belli causa, quid sentiat , eloquatur. Aspasia autem Periclem ad mortem usque amantem redamavit et ex eo suscepit filium, palris de nomine Perielem diclum (11), quem supra vidimus indole et faclis nobilem post calamitatem ad Arginusas ab ingralis civibus capitis fuisse damnatum. Haud minus celebris Aspasiae cum Socrate consuetudo fuit,. Nempe erat in ea lanta Omnium rerum, quae ad rö xaAöv perlinerent, copia, felicitate inveniendi et eloquendi Tacilitate ita excellebat, ut elegantiores quique philosophi admiratione moti. lubentissime eius consueludine et sermonibus fruerentur. In his praecipuus Atticus e/pwv, quem doci- lem habuit discipulum, qui ab ipsa variarum rerum, imprimis amatoriarum scientiam et dicendi vim et eleganliam lucralus est: atque adeo saepe praeclaram, qua usus sit, iactat magistram et apıd Platonem cf. Groen. p. 123 ei 14l. et Xenophontem in Oecon. Ill. $. 14. ouoryow de co &ya nal ’Aomaolav % Emiorymoveorepov Erod 00 TRU- va mäyra Emidsifsı et in Hem. ll. 6. $. 36. quo nomine passim recenliores auctores Aspasiam celebrarunt (12). Verum tantam in muliere gloriam et nomen livor et invidia non ferebant; Periclis ini- mici, quum ipsum de gloriae et auctorilatis gradu se deiicere posse desperarent, ami- cos insectali sunt. Hine Anaxagoras exsilio mulctatus, hinc Phidias vix necem effugit, hine Damon eiectus, hine etiam Aspasia calumniis petita. Vitae genus et mores liberiores quum Athenis non satis ampla esset criminationis materia, ad commune illud et facile eri- (10) Aristophanis auctoritatem sequitur Athen, Xill. p, 570 A, Idem p. 589 D. TlepxAfs 3: 5 'Oruumios, &s Oycı Karsapxos &v mpurw "Epwrırav, vbxX Evenev ra Armaclias TÜS Vew- Ting Arıa NG Zurpdrsı TO 00Dn auyyevoneung , kulrep TaAKgUToV dElwp® cuvsrsewg Kal mo- rırınfs Suvipens wryokpevos: od awveräpute märav 'Errddz; ubi legendum videtur od rs vsuripxz et sequens od delendum. ef eiam Plutarch in Periel. Cap. XXX, Quanto melius Plutarchus, aut quisquis est libelli de Herodoti malignitate auctor, Cap. VI dm Tüv Önoroyouulvov wempäxdar, ru d alrlav, ED’ ds memperreı, ua Tyv dıdvorev ivdvrav Kyrovs 6 wpös TO xeipov einakwv' dvorevis dorı nal xanoydns‘ Grmep ol Kopınol Toy moönemov Ümd Tod TlepınAdoug Eurexadohzı di "Armaolav 4 dı& beidlav dmobalvovres, cu Drro- zınla wi naı Dmovemig märrov oroplraı Tb Ppövnaz TeAorovvnsiov wu ndevös üDelobzı Auredaımovios bEryE&YTOG- (14) De quo cff. Plutarch. I. 1. Harpocrat. 1.1. Suidas v. ’Asraoia et dnnowolg- 7os. Scholiast. Plat. 1. 1. qui laudant omnes Eupolidem &v Aynoıs. Vid. etiam Aelian, Y.H. VI. 10. et XliI, 24. et quos supra in ipsius notitia laudavimus p, 42. (12, Vide quos laudat Stalbaum ad Platon, Menezenum, p. 26. RESPONSIO'» QUAESTIONEM LITERARIAM. 77 erimen &reßela; confugerunt (15): facile erimen inquam, quo tamen 'Athenis nee gra- vius ullum neque innoxiis perniciosius: quod testantur Aeschylus, Anaxagoras, Socra- tes, Alcibiades. Neque: successu caruerunt: exacerbitati iudieum animi eo redegere amantem Periclem, ut vix flendo et supplicando ignominiosam uxori impelraret gra- tıam (14). Tantam vim in tantum virum Aspasiae amor habuit: in eum,, qui öWyadyove et rerssıcupydg, Anaxagorae placitis imbutus per totam vitam nee risit nec lacrymatus est, Mortuo Periele novas contraxit nuptias et Lysich nupsit pecuario, nee nobilitate ge- neris neque ingenii dolibus insigni: quem vel' sic tamen prinecipem mox effeeit in rep. virum (15). Nempe adeo perspecta habebat omnia artificia (Erwdäs Socrates dixerit) quibus homines, quibus totae adeo civitates deliniuntur, quibus primorum conciliatur amieitia, captatur aura populi; ut stupidus plane et bardus is esse debeat, qui tali ma- gistra fretus non facile ad summa quaeque perveniat. Lysicli filium peperit Poristen di- clum (16). Ceterum de vitae exitu parum constat: sed in auetorum silentio facile est. coniicere, eam illustrem vitam placide et decore finivisse: nam forma dilabitur, at ingenii laus manet, manet morum ‚suavilas, consuetudinis gratia, vita grata amicis, in amicos auetoritas; quibus quum magis quam specie Aspasia floruerit, ad finem us- Que vitae floruisse videtur, Verbo denique de Aspasiae scriptis monendum est. Orationem funebrem sive lauda- tionem eorum, qui in Lechaeo pro patria oceubuerant, ab ea acceptam recitat in Pla» tonis Menexeno Socrates, ubi etiam Periclem in componenda egregia illa oralione fu= nebri, quam apud Thucyd. II. 35. reeitat, adiuvisse dieitur p- 236 B. Sed poäitria 'eliam fuit: hoc unum deösse- videbatur ipsius laudibus: exstant fragmenta : Aspasiae ver- sus seryavit Alhenaeus bene multos, in quibus cum Socrate Alcibiadem depereunte io- (13) Plutarch. in Pericl. Cap. XXXII. (14) Plutarch ibid. "Aszaolav wiv ol ZEyrjoaro mornn& mivu wapk Th Sluyv, &s Al- oxluns Qyolv, Adels Üntp auräs ddapum nal dsybeis rov Irzoröv. Athen. XII. p: 589 E. ex Antisthene: 2) Adyav Devyoyays Tor: nurns ypadyv Areßela; Asymy umep aurys wAelove Eöunpumev 4 Öre Ümsp rel Bicv zul 5 obolas Enıvölveucev. (15) Auctor est Aeschines Socraticus apud Plutarch. ll. et Harpocrationem 1,1] quod ex eius Dialogo Callia esse petitum docet Scholiast. Plaw LI. De Lysicle ef. Yalesius ad Harpoecrat.l. } (16) Miro errore Interpretes Harpocrationis verba Ausıxas? TO ÖYKAYOYD TUvoiryoaen aipioryy Eoxev: verterunt: postguam Lysieli nupsit, — eum quaestuarium habuit. et de zo- £ierz7s ibi nonnulla habet Yalesius. Meliora docet Platonis Scholiast Emeyyunro dE werk vöv Tlepinätoug Odvarıy Avsınıed Ta mpoßwronamyag wu ZE abrel EoXev UIDV- BVOoRATWEvoY Borı.tav. n K3 ”s NAITACKROLT GABRTELIS CGOBETO«1S2177 iocatur (17), sed de his mox accnratias videbimus: : Habemus jam , quae © Veteres ‚de Aspasia referant, quod sciam, omnia. Nihil diximus 'quin Veterum ‚auctoritate hilatum Iam igitur singula facta, singulae auctoritates expendendae sunt et ad sanae 'Critices ‚normam exigendae., Corruptam esse Aspasiae historiam constat: primum unde corrupta sit, deinde quid corruptıım , videamus. Qui de Aspasia superstite aut brevi post mortem mentionem fecerunt, aut Comic sunt aut Philosoph: hi propter Socratis, illi propter Perielis maxime cum ea consuetudine:n, Comici primum qui conviciis omnibus Periclem lacerabant, omnium patriae malorum auctorem vocabant , libidinosum , uxorium arguebant, quid, quaeso, Aspasiae pepercis- sent? Hanc igitur opprobriis cuiuscunque generis incesserunt: quum Periclem. Jovem Olympium, hane Junonem dietitabant (18): hanc Omphalen, Deianiram, Hele- nam (19). Pericles, repudiata uxore gravi et molesta (20) , Aspasiam dueit, Comicis est pellex, meretrix, lena. Milelus, Aspasiae patria, a Samiis bello premilur; opem fert Perieles; quis adeo caecus, quin causam a plebecula, a maledicentissimis. nebulo-> nibus in Aspasiam iri reieclum statim suspiciat; Pericles ab imperitis et malevolis 'belli Peloponnesii perhibetur auctor; in promtu est Aspasiae tribuere, quod ne cogilare qui» dem potuit. > j Philosophi elegantiores, qui in Dialogorum theatrum celeberrimos quosque produce- bant, praecipuas saepe partes Aspasiae Iribuebant, eamque: iocantes, Socratis scilicet et Periclis magistram, variarum rerum scientia et disputandi eloquendique peritia sin- gulari exornaverunt: in iis Xenophon et imprimis Plato sunt censendi. Contra si qui essent severiore ingenio acerbe eam perstrinxerunt, quod de Antisthene (2ı) et ; Ar (17) Athen. V. p. 219 C. (18) Schol Plat, ö 3: Kpzrivos zal "Hozv (abryv xare) Tous örı mal Tlepınadz "OAUR- 7105 mposmYopsicro, Cratini versiculi extant ap. Plutarch.1. I. “Hpav dE ol 'Asmasiav Tixrei Kal naramuyorüvyv MEAAEKYV KUVOTIOL» (19) Plutarchus: & 3: vis zwrwdlaıs "OpDdry re ver za) Ayidvepa nal marıy "Hpz mpos@yopsverzi. Corruptissimus bic est Platonis Scholiasta, ubi legitur: Kezrivog &v 'OaDzry Tupzvvov auryv nard. Xelpwv. Eimoris Ev Dirois. Ev IE Ilpoomarrioıs "Erkvuyv auryv nude. Quod viro el, Siebenkees in Anecd. p. 44. in mentem venit, pro Xe/;wv restituere xolpov et ad Aspasiae &rzipısdv referre, haud facile, eredo, quemquam movebit Fortasse locus ex Plutarcho ita est restituendus : Kparivog 32 "ORDdryv vezv alryv Kane, Ayidvepav Edrorg &y Ö/roıs etc. Nam Cratini Omphale nusquam laudatur, Deianirae nomen in corruptis KA- AEIXEIPQN facile latere pötuit, (20) Plutarch. ibid, (21) Scripsit Antisthenes Dialogum ’Arras/ay Diog. Laört. VI, 16. in quo ingenio in- dul- RESPONSIO ap QUAESTIONEM LITERARIAM. y) Aeschine (22) accepimus, Jam vero quaecunque lividi et malediei Comici , iocantes et cavillantes philosophi seripto mandarunt, ea ceteri omnes diligenter collegerunt, in eo eaecutientes, quod nimiam ipsius aequalibus fidem et auctoritatem tribuerent. Sed ve- rum a mendaciis numquam ita obruilur, quin alieubi pelluceat, imprimis ubi de alicu- äus rei fide eborta ‚est suspicio et dubitatio. Deficientibus autem fide dignis testibus, ex ipsa rerum indole falsa a veris disceernamus, et si non liquido, qualis Aspasia fuerit, hinc eflicere, licebit‘, at qualis non fuerit , spero, apparebit. Aspasia, dissolutis mulier morıbus meretrices domi alebat, ut nobiles adolescentes et viros ad se allieeret. Quis, quaeso, auctor? Cratinuset Eupolis (25); duas ipsius meretzieulas surripuere, ‚Megarenses: testatur Aristophanes. Et hanc seilicet uxoris loco: habuit ‚Pericles ille , quo neminem Athenae tulere. maiorem , addere ausim,, paucos continentiores (24): hanc tenerrimo amore amplexus est: haec ipsi erat omnia ! Sed istis credere noli.. ‚Qui Periclem luxuriae ‘et libidinibus’deditum, qui adulteria,-qui incestum adeocommisisse iactitant (25); quid in Aspasiam non auderent?: Qui Phi- diam, qui Pyrilampen lenoeinü reos agunt, quod Periclis lubidinibus inservirent (26), quanto facilius Aspasiam poterant proscindere. Simplieissima res est; non fuit Pericles | | li» dulgens multos. et ipsam, Aspasiam, acrius et acerbius perstrinxit. vid. Athen. V. p. 220. D. Kurt. p. 589 D, (22) Mului olim ferebantur Aeschinis Dialogi. Diog. Laört. II. 60. Ex his VII. habe- bantur yvyoıoı , faceti illi quidem, sed acerbiores, de quibus mox erit dicendi locus. In his fuit Dialogus "Aszaolz. Diog. Laört II. 61. Plutarch. Il. 1, Schol, Plat. l. 1, 23) Apud Plutarch. L 1. (24)' Cf. omnine Plutarch. in Pericl. Cap. VII, 5 (25) Of: Teleelides ap. Athen, X. p.436 F. Id. XIII. p.5S9E. Kipwvos I ’Ermwiny &er- OA mapaudaws ouvövros, Eid” Uorepov Endobelous Karrig, var Duyadsudevrog wıchiv Eruße Tüs nmdodou nuroü 5 Tlepınads vd Ta 'Ermivien wıxydAvar quibus operae pretium est opponere Plu- tarch, in Periel. Cap. X. idem Cap. XlLh 05 Kugızoa worayy dosrysınv auTOu HATEnKEdLozU eis te r4v Mevimmou yuvalnz SaßdArovres, Avdpos Dirou nal ÜMOSTPATNYOUVTOS , Eis Te Tüs Iluypadpmous öpvidorpoblxs, ds Erzipog Üv Tlepınrkous airlav eixye Taüvag bDıevaı Talz yuvaı- Ev, wis 6 Tlepinäfg Emaysiafev. .. (26), De Pyrilampe vidimus: de -Phidia Plutarch. ibid, mdura 32 Au axedöv Em’ aurh (Phidiae) xar wär... üs elpyenpev, Emeordreı Tois rexvlreıs 4% Dırlav Toü TeprwAdoug* #2 ToüTo Tu iv Dödvov, TS A: BAnoDywiav Aveynev, Ö5 Ereulspxs TO TlepıwÄel Yuvalzas eis Ta Epym Dorrwoas ümodexonevou Tod beidlou. lisdem plane verbis Aspasiae &g TIepıwAsT Yu= warzas Erneubepas eig TörndTrd Dorracas ümodexoiro obiecit Hermippus Comieus ibid. Cap. XXX N Plutarchus, quid de istis calumniis sentiat, satis -declarat. | 80 CAROLT GABRIELIS GOBET i libidinosus; ergo Phidias et Pyrilampes crimine vacuis ergo Aspasia omni suspieion® liberata. Sed erat Aspasia Ionica et sui iuris, alque adeo vita et vietu liberior,, quam ut Atheniensibus, uxores et filias fere in servitute habentibus, probari potuerit. Aspasia primorum in rep. virorum consueludine utebatur: formosa erat: formosas secum habe- bat: quid maledicis facilius, quam: impudicitiae erimen, quo nullum nec contrahitur eitius, nee difhicilius diluitur. Vulgo haud ita facile persuadetur, formosissimas' puellas, viros nobiles et divites confabulando, disputando, iocando inter se ‚terere tempus, Mali et dedecoris licentia oplirhe suspieioni subministrat loecum. Deinde, si qua ex formusis Aspasiae amicabus blanda vi et precibus urbani adolescentis fuerit ad dulce Veneris sa- erum perlecta: num ergo apud Aspasiam lustrum et lupanar ? ' Aspasia lena ? 'Sed' quid pergam ulterius? Si Periclis continenliam.et vitae sanclitatem Comicorum nequiliae et maledicentiae,, si illius amorem islorum invidiae et odio opponamus,‘ita demum, quid de criminationibus istis et calumniis statuendum: sit, 'oplime: sentiemus.' ‚le At Pericles uxorius (Graecorum et palriae salutem mulierculae prodidit. Portento similius quam vero. Et ide bello Peloponnesio quidem et Aristophanis versiculis, quid dicamus? Si qui hodieque sunt, qui Perielem .huiusce, belli suspicentur auctorem, his zespondeat Wyttenbachius in Biblioth. Crit. Vol. IM. Part. IL. pag. 79 sgq. neque, Athenaei curamus stuporem, qui eupide hancce in Aspısiam calumniam arri» puit XII p. »569. sg. At quid stüporem 'obiicismus''vifö pessimo et maledicentissimo , qui in praestanlissimos quosque odiose et cupide convieia conquisiyit, quibus gaudebat, quibus exsultabat. Odio flagrabat in Socratem, in Platonem, in Xenophontem , in omnes denique, si unum forte Epicurum exceperis, philosophos. Odio flagrabat in Peri- clem , cuius quum incestum cum uxore filii retulisset, gaudio exsultans addit: @g Zryalaßpo- Toe 6 Odsıos ioropsl Hark Tobs aurods MÜTRı YEvoREVvog Kpovous; xal Ewpardg wuroy. Ista, igitur cum isto mittamus. Videamus de. bello Samiaco, in quo. maior videtur haerere scrupu» lıs: cuius causam non Comici,. sed Duris, Samius, Theophrastus. (27), ipse adeo Plutarchus (28) ad Aspasiam retulerunt. Rem ita narrat Thucydides, unus omnium in his auctor gravissimus (29), et ex eo fere Plutarchus (50). Milesios inter et Samios de urbe Priene contentio erat. Athenienses pro imperio utrosque quie» Sce- (27) Harpocration. 1-1, doxer 32 dvolv wortumv alrid yeyovevan vod ve Expiznod Kal Tob Tleromoviysiarcd, ös Eorı madeiv: map ve Aoupidos rod Zaralov E77) Beoppda rev ER ToU Teräprou ray Tlorırızav, nal Ex TÜV AR 26 ’Axapveuv. (285 1 1. et. Cap. XXV. (29) Bellum Samiacum refert Thucydides I. 115117. ‘[quem sequitur Diod, Sic Xu. 27 sg.] RX (30) Plutarch, in Periel, Cap.XXV — XXVII. insulno” biep ‚mudosamit RESPONSIO ad QUAESTIONEM ıLITERARTAM: 81 Woereiubänt: se remviudieio,disceplaturos. Quorum arbitrium „Samii\.superbe abnuentes Milesios'bello premunt. ‘Hoc.non ferentes Athenienses. bello..contumaces persequuntur. Accessere 'causae'etiam graviores, Sami vigebat Oligarchia, Atheniensibus inimica semper et suspecla: hine Persis: fayebant: non apertei quidem, sed occasionem exspecta- bant, ut in ipsoibello apparuit:' et quod maximum est, ‚mari tantis copiis valebant , ut semper esset melus; ne Altheniensibus maris imperium: adimerent ‚(31). _Quis igilur cre- dat, Aspasiae Blanditiis fuisse opus, quum aemulatio et odium, et imprimis imperandi studium bellum incenderet (32)? Et Duridis. Samii quidem, utpote calamitate, pa- triae dolentis atque Atheniensibus et Pericli infestissimi, nullam hic esse auctoritatem, satis declarat Plutarch. in Pericl. Cap. XXVIII. (53) Theophrasti et ipsius Plu- tarchi, qui tamen dubitabundus in ea re loquitur, lestimoniis, unum opponamus Thucydidem, qui quum silentio ista praeterierit, quid rumoribus istis sit tribuendum, satis deelaravit. Quae deinde de Aspasiae iudicio &rsßelz; et secundis nupliis narrantur, ea omnia ad unum omnes ex eodem fonte hauserunt, ex Dialogis Aeschinis Socratici, ad Quem provocant omnes auctorem,. Aeschinis autem Dialogi festivi erant et vere Socra- tici, iidemque tamen acerbo sale suffusi. Si qui sibi non probarentur, in is irridendis et acriter perstringendis ingenio nimium indulsisse 'videtur: quod Hipponicus et Callias, Prodicus, Protagoras, Periclis filii Paralus et Xanthippus, Alcibiades, Critobulus, Te- lauges, Telesas et alii senserunt (54). Neque Perieli igitur ipsum aut Aspasiae pepercis- se, et multa de ipsius dieteriis esse detrahendum , quis est, qui non videat? Verum nee nimium deprimi Aspasiae existimationem aequum est, neque extolli nimis, Quod fieri videmus, ubi de Socratis cum ea consuetudine agilur. Esto: fuit Aspasia tanta ingenü facilitate ei elegantia, ut probabiliter de multis disputaret, eloqueretur duleissime: neque tamen eam fuisse Aspasiam facile eredas, quae Periclem eloquentiam, Socratem cum eloquentia philosophiam doceret, Esto: magistra Aspasia gloriatur lepi- dus (31) Thucyd, VIII. 76. (Samos) map" Enigıorov Habe 73 ’Abyvalav nparos Tus Öardeoys, ÖrE Emortunsev, &derkodzı: quem ipsum locum laudat Plutarch. Cap XXVvitt. (32) Hinc operae pretium est videre quantis animis, quantaque acerbitate bellum hoc gestum sit. De crudelitate utrorumque in eaptivos vid. Plutarch, Cap. XXVIL } (33) Acöpıs piv cv ad ömou andiv aira wpdesorıv idıov mihos eiwbas Kprreiv ryv dmyy- iv Emi was ürmbelus, märrov Eoinev. evraölr Iewöäcaı Tas Ths maTpldog ovuDopäs Em) dia- Bory Tüv ’Adyvalave (3%) Athen. V. p. 220 A, ubi contendit, örı wedinasıv ol mAsisroı Tüv Gırocddav Tay Kupızöv zarnyopo Bär eva, horum omnium deinceps, quos nominavimus, exempla ex Aeschine Socratico affert. Legitur ibi Anazagorae nomen, sed vide supra pag, 61, Not, (5). L 8 ! 'CAROLI GABRIELIS COBET par dus senex : sed dubito an ulla in re magis, quam in magistris suis celebrandis festiv& ipsius ironia eluceat, Cönnum se Musicam docuisse iactat, 'at bonus Connus numquam non est ridiculus (55). Prodico doetori suo ‘passim agit 'gralias, quod se ‚rectum ver- borum usum docuerit:: in recto verborum usu Prodicum explodit (56). Aspasiae laudat institulionem, at profeeto discipulus docuit 'magistram. Goncisam enim 'illam et eficacem disputandi rationem, quae interrogando et respondendo consistit, ab eo. didieit, Aspasia. Vide exemplum Aspasiae' disputanlis apud Cicer, de Invent. I. 31. et Quinctil. I. O0. V. 11. Sed quod.a nemine 'alio 'discere potuit, et quo tantopere excelluit, id to- tum Aspasiae consueludini retulit acceplum: humanitatem illam dico et, urbanitatem ; iocos illos et 'sales lepidissimos, nec tamen acerbos: ‘urbanam illam dicendi elegantiam et ex pärte celebrem illam eipwveizv Aspasiae debuit., Sunt etiam nonnulla, exigua illa quidem, quae 'nec ab ‘omnibus sentiuntur, quae vere humanum , vere urbanum efliciant hominem, eaque videtur natura foeminis uberius quam viris tribuisse. Atque‘illa cum Socrate communicäbat Aspasia, in illis docilem habuit diseipulum : 'apud Aspasiam 24ys za; Xöptoiv, atque ita magistrae gratias habere polerat 'et habebat. De Aspasiae scriplis non est, quod multa dieamus. Nam de orationibus illis , quas Plato iocans ipsi tribuit , quid 'statuendum sit , nec Veteres latuit,, nec, hodie quemquam potest latere. Cf. Groen p. 124. et nuperrimus Platonis Interpres G. Stalbaum ad Menexenum (57). Po&seos laudem, etsi Aspasiae nolim negatam, minime itamen ıcon- stare contendo ex versiculis istis, quos servavit Athenaeus. Nam et argumenlum et versus ipsi Aspasia et Socrale indigni sunt, Quid de Socrate, Alcibiadis florem aetatis appelente et ab eo superbe repudiato sit existimandum, satis hodie constat: in quo ta- men argumento versatur Aspasiae carmen. Versus ieiuni et duri, interdum obscuri. Quis Aspasia et Periclis aetate ista esse digna censeat: ! Zorparss, oön Ian je mil Iyxdeis bpsva Trv any Tlaıdös Acıvoräixus n&ı Krswioo”" dAÄ' Ümdaovaov y Ei Bovası vo Exew el madınd, And Amibnong "Ayysin, Err& mild, nal aoı word BErTıov Eotite Cui Socrates: Kaya örus Yxouo® xapäs Umo vüaa Aumalvm Ipa- (35) De Conno vid. Plat. Menezenus pag. 236 A. Euthyd.'pag. 272 C. (36) De Prodico cf. omnino Groen pag.’87 sgq» (37) [Imo de Aspasia ne cogitavit'quidem 'Pericles, quum invextrema oratione funebri ‚apud Thueyd. 11.45. mulieres ita compellaret: ei dE we de na) yuvamelas mı dperis — Runolfivarng BPraxsla vapawercı drav oyunvö” Tys TE yap bmanxolens 'Dbrsas a4 XKelpoves yEvendaı üeiv neydın n Mean, ar ug Av Em Eraxiorov'hperäs weg DH Wiyou du rois äpmens waros 9] RESPONSIO an QUAESTEIONEM EITERARIAM, 83 BEE . Dpörei ‚Bredepavı de ydosı wesen oim Keryrus Aspasia:s Zrerrov mAncapevog bumdv. Woions KaTdxao » "u Tvd” aipyasıs Hdav deiwvorss mölaıcı % 7 2. (38). Sed satis, ‚Ex cantu ‚enim, iam:facile avis'jagnoseitur. Laudati autem hi, versiculi sun? et servati exı Herodico Cratetio, qui eo. maxime tempore, vixit, quo, ‚Grammatici et Rhetores in-eo, pptissimum elaborabant , ut sub. Antiquorum;.nomine, sua, scripta. ven- ditarent:- quo- Phalaridis et Themistoclis Epistolae et quid. non, quasi ex, Orco £uerit revocalum. Multum ab Aspasiae. indale diversa erat TueoDorz illa «214, quam Xenophon me- morat Mem. Ill. 11. Meretrix illa quidem et ojz ewveivar ra aeidovrı $« 1. neque tamen impudica adeo ut. nudam se prostitueret euivisıspeclandam , sed Zmedelnwueu Eaurägs.öo a zaAds & x0, $..l. quod caute addidit ‚Xenophon „.neque est ab omnibus ‚observatum. Tanta erat corporis pulchritudine conspicua, ut. pietores. pulcherrima ‚quaeque. sedulo ‚depingerent $.1, (39). Theodote nee'mala. erat neque illepida muliercula, necdum me- retriciis arlibus imbuta , ‚verosimiliter -avidae et improbae matris, quae adstabat &v ärdärı rat depmmelg ou. 77 Tuxoucy..$. A, consiliis ad istum quaestum perdueta. Huius; igitur eandore et simplicitate caplus Socrates non irridet, sed urbane. ipsi abblanditur et: ioca- tur facetissime ( 40): in hoc praesertim eolloquio ‚lepidi senis, \eipwvelz, elucet. _Quod quum Athenaeus non. yiderit, vide mihi quantas torqueat in-Socratem indignabundus sententias V. p. 220. Zuxpdrng Ocoddrny, MoLaHmy ds; del, Tobs.puoräs dmoradeıy (41) — guiwäre y&p (Xenophon), Forst aöröu wapayyiruara TA @coddry Alyovra, & vüre Nira u f | Za&- (38) Athem v. pag. 219 E. Casaub. in Animadv, p.390. multa ex iis Inculenter illustrat, Idem ad Diog. Laört, II. 23. vocat versus mollissimos,, at vel sic tamen ipeos legenti et re- legenti Herodico: Cratetio, quam'Aspasia videntur digniores, -7@39) Hinc apud Athen, XIil. p.. 588 E, ubi, laudato hoc Kerpen loco, addit: oürs ” av 5 Anis vor, os #2) Tobs fuypdhdous EpxXop»EvoUS mpg nuryv Amowınelodzı TAs Yuvaızös Tids A&oToUs xul T&% orepya: Laidis nomen, quod ex statim sequenti Laidis mentione huc vi. detur intrusum, eiiciendum est: et locus, utpote ex Dem 1 1. petitus, ad ER est refe- pendus, (40) In 8.7. oö yap d4, ED4n börw 'ye Erexvüs oleodzı Xp rd mrsloreu 2810 Oypeyaz, Tous Olnovs 3 Onpdesı : : miror neminem vidisse , legendum esse ArExXuns sine arts de qua voce ck. Wyttenbach. ad Plat. Phaed, p. 265. Mrd, (41) Locus sine dubio corruptus, quem adeo varie äntirh viri docti, qui aut 7aV SpaorTüv restituere , aut pro &moravev Ameraveı aut &morAsleiv reponere voluerunt. Sed unice placet ingeniosissima Tacobsii coniectara Emorauelv leniter in rxAsVeıy mutantis, Nam zareveıv egre- gie respondet Ta Onpzv; quo’ Xenophon hic uütur : ° et eximie dicitur 2 aucupio, quod impri- imisin huius loci sententiam convenit, ' wg Gt «gbrl 84 "S/W CAROLI GABRIELIS COBET N Zanule 4 Karıorpary 5 Accpla 9 Bram) 'y Asunadla ra” 00) 6 ’Alyvaros Hußdvınog ouvempixacı möluv BeryyTpa. odra Yap mer) TauT® MoxdAnvro mepiogüg, Verum 'iste suo fruatur iudicio: nam in Xenophonte sunt alia omnia. 'Ceterum, quae de Theodote narrantur, collegit am Ruhnken. ad Mem. 1. I. In-- ter celeberrimas Graeciae 'meretrices numeratur a Libanio I. p. 582. Ab Alcibiade amata fuit, quem’in expeditiones et bella sequebatur. Athen. XII. p. 535 0. orp&ry= yüv de (6 "Arxıßızöys) Fußmepnyero TAv re Anidos As Kopwölzs wyreoz Tiadvdpav, zul Ocoddryv ray "Arrıyy Eralpzy, quem in Phrygia interfectum sepeliisse narratur ab eodem XI. p. 574 F. dVo Eralpas Emyyero der 5 "Aruıßıdöyg Auuasdvdpav vis Axidos TYs venre- px; Knrspa (42) nal Ocsddryv, ÜP' 5 nal Amobavav Eundeiöy Ev Merlsey aupn Ts Bpu- Ylag:'quamvis Plutarchus in Alcibiad. Cap. KXXIX. solam Timandram ipsi adfuisse refert, quae vita functum 7075 aoräs' mwepıßaroücı xx mepınanuyar zrrablekäs ER TOY apdurwv Enydevoe Adumpns ul Didoriisus. ) - Hic nobis eliam memor:ndus est nerLerus (43), Lari F., quem ad 'Po&tas referre noluimus: nulla enim re minus quam po&tica facultate fuit insignis. Eloquentide et po&- si dedit ille quidem aliquam operam ‚sed erat örsyuxpog et ineptus, auctore Sui da in v. Möyrds, qui sua habet ex Schol. ad Arisz. Ran. 1. mox I, ge composuit et Scolia, quae Aristoph. in Ran. vs. 1302, explodit. m Oöros 3’ (Euripides) &md mayray nv Deper mopvidiavz Pr EI e ZxoAldv Meryrov, Köpixav aüryadrwv. Corpore fuisse dieitur tenuissimo, unde passim a Comieis risus est. Aristophanes in Gerytade, ubi graciles et macilentos multos enumerat, quos ait ad Poätas in inferis de- gentes legatos ap. Athen. XII. .p. 55l. Kal rlveg &v elevs — mpürz EU en "Ad ray rpayadav (44)* Emo dE Tüv Tpayızav Kopau | ME- (42) Pro Axkzsavdpev videtur restituendum Tıraydpzvut quum ab aliis tum a Plutarcho l.1, et Athenaeo I l. Laidis mater vocatur. [In viam me reduxit magnus Hemsterhusius ad Aristoph, Plut. vs. 179. pag. 59. ubi acutissime suspieatur Timandram, quae Aleibiadem, tantum virum, amore domuerit, a Comicorum aliquo risus gratia Damasandram. fuisse appellatam.] (43) Est hominis nomen non Miiıros, ut olim semper scribebatur, et quod tuetur Casaub, ad Athen. p. 857. sed Märyros, ut ostendit R, Bentleius in ARespons. ad C. Boyle p, 167, Lennep , et hodie ab omnibus est usu receptum, (44) Haec corrupta esse apparet: nam Tragicorum sequitur mentio, et Sannurion erat Co- micus. Hine Perizon. ad Aelian, V. H, X. 6, » reponendum est” ait » sine haesitatione dr 4 ToU Ku düv ” sed haesitasset, opinor, vir doct, si metri Leges cogitasset. Quanto igitur mclius vir in his quaque cum paucis comparandus, R, Bentl. &73 ray Tpuyaony reposuit in Dissert. de Fpist. Phalar. pag. 299. Lennep. RESPONSIO an QUAESTIONEM LITERARIAM. 85 be alle jun ‚804 Möiyros‘ .dmb:3E Tav nuRARaV Kivyalac. m 'Qs Do’ Eml Aemrüv Ermldav öxeieh’ &pa® Tovbrous Yüp nv words ouverdn aurraßüv 1 ‘Oo ras dundboles morzaös oigysera (45). quin eliam ipse, Sannurion istum vocavit . f Meiyrov röv dmd Ayvalou verpdv. Athen. ibid, ‚ch Nike V.H. X. 6, Verum nulla re tamen famosior, quam quod Socratis fuerit aceusator;,' ut turpissimus, ita etiam acerbissimus (46) :.unde, ceteris omissis,; hune tantum nominat Xenophon. Mem. IV, 4. $. 4, et,IV. 8,9. 4. ‚ Videtur Socrates ipsius po&mata improbasse, atque ila_nequissimi.hominis odium ‚sibi :contraxisse, ut acute suspicatur Groen.''p. 165. Ce- ‚terum „.quamyis, ea ‚fere, omnia, quae ad Atheniensium propter necatum Socratem poe» Bitenfiam. et poenas de improbis accüsatoribus sumtas:pertineant, in controversiam vocari posse, nos non latet, tamen satis constat Meletum brevi post necem Socratis commissum ‚facinus morte expiasse (47). Diog. La&rt. IL Z3. ubi vid. Menag. quod ar Antisthenis opera esse factum: testatur idem VI. 9. Quod refert: Ayelian. V..H, II, 13. Meletum et!alios ‘Aristophanem 'pretio er ‚Nuhes seribendas excitasse „.. quo; facilius philosophum in“eivium invidiam et odium adducerent, id hodie;ab omnibus, ut est, ‚pro ’mera fabula habetur,'quam vel: er ratio'satis arguit, , Sunt deinde nonnulli ex Socralis amieis el nolis, qui nec aliunde sunt cognili nee multum 'ex ;ipso. Xenophonte cognoscuntur. Ad, eos, referendus est: propDoRr us, quem divitem et liberalem adhortatur Socrates, ut Her- ‘(45) Ita enim legere malim, quam cum Casaubono zorrds et Iuzpolas — LEoıyyoeran. '--(46) Dubitat Groen pag. 165 an non sit Tragicus Meletus ab accusatore Socratis diver- sus, sed sine causa. Nam quod unicum affert argumentum , Euripidem ex po@matis eius, qui brevi-ante Socratis mortem iuvenis esset et obscurus, multa desumere non potuisse, quod tes, tantur' Aristophanes in Ran. 1, 1. et Scholiast. ad h. l.: in eo non satis attendisse videtur, a:quonam. haec -Euripidi:obiieiantur. Nempe ab Aeschylo Aristophaneo , qui multo acerbius adrersario exprobrat, quod po&tastros ineptos et obscuros suffuretur , qüam sivex ii a po&tarum scriptis eum quidquam'in suos usus convertisse, arguere voluissct.' 2 (47) Morte muletatum. esse Meletum, constat inter omnes: de genere mortis echutkihr, Diog. Laert. 1.1. simpliciter Meryrov.d: Odvarov zartyuocev (0) "Adyvarı). Suidasin r, unrerdaly IE ümd ray "Alyvalavı _ Plutarchus in libello de invidia et odio Cap. VI. auctor est, Socratis accusatores omnes propter Nagrantissimum ( omnium. odium ad restim esse redaetos, Diodorus Siculus dos ait ab irato Kppulo, Zu au, ‚esse interfectos XIV. 37, nki vide Wesseling. p. 67% | | 18 8 v1 &AROLE @ABRIBEIS cCOBET IT T Hermogenis, communis amiei, sublevet inopjams Mem, 1.10: Etrnenvs, qui bello ad inopiam redactus, operäs suas cuivis-locare malebat,. quam aut quidquam ab alio fla- ‚gitare, aut cuiquam se cuiuscunque operis minisırum et:socium addere, ne servitutem servire, aut cuipiam obnoxius esse cogerelür; a‘ qua superbia ipsum revocat Socrates Mem.1l. 8. aristarcaus, qui, quum civitate a Lysandro et XXX Tyrannis oppressa, magnus civium numerus ad Thrasybulum ‘in. Pirae&um confugisset , atque adeo eius soro- res et fratrum sororumque filiae ad eum se recepissent , mox penuria vielus’ laboräre coe« pit. Inopem.igitur eonsilii'et animi pendentem'solatur Socrates Mem. II. 7: suadetque, ut mulieres istas; vestes aliaque id genus conficere iubeat $. 5 sg. Quod quum Aristar- cho primum minus: honestum et: ingenuis indignum videretur, Socratis tamen consiliis et rationibus permotus. obtemperavit $+ 7. atque ita se suasque omnes facile sustentavit. $. 12. Nıcomacuınes, velusmilitiae‘, qui, quamvis plurima- stipendia Aoxaydz et mablapxgos meruisset, et multa' in multis''expeditionibus vulnera accepisset Wem. III. 4, $. 1, tamen, quum. Praelores) ((orparyyoi ) ’essent ereandi, füit a populo praetermissus, et ANTISTHENES quidam, homo. dives $. 3, sed qui in bello nihil umquam memora- bile gessisset, delectus est. Quem Socrates ita placat, ut ostendat,, Antisthenem , ut qui in /opibüs eolligendis;, tuendis et augendis esset diligentissimus, ita habere omnia, quibus prudentes et idonei belli: duces 'censeantur. ‘In’ qua tamen disputatione utrum ex animi sententia. mägis an iocansı disserat, ambigi‘'possit. Asscrrius Phliasius, quem virtute et morum suavitate conspicuum Antisthenes Socrali, ut Socratem Aeschylo commendasse: dieitur Symps IV. $. 63. | hei Supersunt denique pauei, quorum hie illic qualieumque de causa mentio iniicitur: quos obscuros fere homines' et nullius momenti, ne quem omisisse videamur, huc reiicere salis duximus, Ad cos pertinet: LICHAS ‚Sparlanus, vir ditissimus, sed nulla alia, re nobilis, nisi quod reis yundoradiaıs Tods Erıdypolvras Ev Auxeozimovi Etvous Edelmvigev, Mem. 1. 2, ‚$. 61. ubi Ruhnken. quae ad eum pertinent omnia collegit. CerAmo Atheniensis, qui multos habebat servos opifices, unde maximassibi divitias comparasse dicitur. Mem. 11. 7. $. 4. zbid. $. 6. memoralur NAUSICYDES, qui dr’ ardıromoizs — 00. wdvoy Eaurdv TE nal mod oineras TpeDer GAAL mpös Tolrois nal Üs mor- Ads ua) Bobs» Kal wepmolsiTaı TooKuT«, üote nal my moreı moAAdKıg Asıroupyeiv. Unde ap- paret esse eundem), (quem psp Aristoph, in Zeelesiaz. vs, 422 sgq. Ed" Exelvz yE TIhoseöynev, oödels durexsipordungev 7 Tebs Erdırawoißous Tors ärdpors TpeIs Kolvinazz Aelavov BruEN dmasıv, [7 KAGEIy Ainpde ya Tür’ drerauozv Nausınddaue räyabdr. alt qui- .RESPONSIO a5 QUAESTIONEM LITERARIAM,) 837 quibus ditissimi hominis avaritia ‚arguitur. Haud scio an idem sit, qui Nausızudys & Xorzpyeds-, «quem ‚Callicli familiarem memorat 'Plaito in Gorg. p..487 (C. ex quo loco improbum et nequam fuisse -hominum satis eflieitur. Ceterum, quod Groen suspicatur pag. 135, istum propter opes amplissimas, magnam habuisse in rep. auctoritatem, nobis quidem,'si alia ‚indieia desint, plus quam dubium ‚esse videturs | Eodem loco $.'6; enümerantur;alii quidam, qui et ipsi ex sordidis et contemtis 'opi- ficiis, opes 'satis amplas 'sibi quaesiverunt; in his est crrız us pistor-, notus ımihi no» mine tantum: quod et ipum Valckenario Graecis plane inauditum’ videtur et mu- tandum aut in Kdpoıßos aut in Kupyßlav, quod unice placet: nam nomen est a, re.indi- tum. C£, Schneid. ad 'h. l. 'nempe xupyßız feringe genus est apud Aristoph. in Zquitt, vs, 254, 14 ui a Eixperyg EDeuyev ul zuV xunnBlov. ! Unde Kupyßlav cognomen risus aut contumeliae causa nonnullis inditum, Alexis Co- micus apud Athen, VI. p. 242. Zu IIayxparızorä Tpexedeimvous KATEAEYaV. Tlpürog kiv Au vor Karrımeduv 6 aapaßos ”Ereıra Klpudss, Koßlav, Kupyßiav 'O oxiwßposs 4 veWldXAIG. Quae cum sint omnia a cibariis petita cognomina, haud illepide alter: “Hoarrsıs Die, PAyopkonar’, ob aummosıy elpnxas , Yüvak- Hine Kupyßlav fuit nomen Parasiti cuiusdam, qui seripsit wepl delrvav, Athen. zdid. pe 244 A. Conlumeliae exemplum est apud Athen. p. 242. Kupyßlav 8 Emerarelro "Erinpd- aus, 6 Aloxivou Tod suropos undestüs, @s Dyaı Aymondevns Ev ro mep Mapampsoßeizz. vid. Demosthenem de F.L. p. 433. Reisk. Quare ab Atheniensibus contemtae conditionis homini istud nomen fuisse inditum, probabile est. Neque magis noti sunt aut pemEAs ö Koryrreug aut MENO, quorum ille ämd xazuu- Sovpylas, hie Zro xaavılaroiz; viclum satis amplum sibi quaesivisse dieuntur Mem. 1. 1. aut wıcıas ö ZuyAuryc. Oecon. XL.f$. A: nam qui Niciam, Nicerati F., ibi intelligunt recens Lacedaemone reducem , non attendisse videntur ad vim vocis dryAurys, quae pro- batis seriptoribus nihil aliud significat, quam advenam. Cf. Schneid. ad h. I, qui ta- tamen Zryrvs et &myauros (sic?) sine causa distinguit. Ultimus prodeat puıLırpus 5 YeAwrorog, qui invocatus Calliae convivio supervenit, vorlsas yeroıörepov eivzı To Enayrou To nenänpuevov Erbeiv ml TO deimvo. Symp. 1. $. 13. In eo lepidissime Xenophon istorum ingenium et mores depinxit, qui Athenis, ut demveis r&AAdrpıx possent, nihil non faciebant aut patiebantur. Eius facetiae fere sunt scurriles et plebeiae, quibus adeo urbani et elegantiores homines nequeant obleetari, Symp.I. $. 14 sgg. ioci fere omnes frigidi et insulsi. Symp.-I. I. $.13. 15. 20, 23. 27. IV. $. 55. ali= 83 6,6. COBET RESPONSIO ap QUAESTIONEM LITERARTAM. alibi, quibus homo petulans et protervus Athenienses sua aetate iclaros proseindere, non verelun Symp«» 1. $ 14. III. $. 11. in quibus omnibus suceurrit Aristophaneum: illud ; 'Orav rı rouruv av vodickdruv 1. 5 Tlaeiv # ’vinurdv mpeoßurepog Amkpxopen. Ceterum de Philippo nihil constat:-qui ipsius mentionem fecere Veteres, ex Kenophonte gua hauserunt,. Maxim. Tyr. Diss. XX. Aristid. p. 497. Athen. XIV. p: 614 C, in-eodem I. p. 20. pfo-@Armmidev Tod Yerwromocd restituendum est ®rrlazrov. Hinc lus cem 'aceipit, locus Dionis, Chrysostomi in Orat. LXV. p. 612. ubi refert Bionis dietum: pi dvvardv elvaı Tols moAAog dpkoneım, ei my mARnouur® Yevduevv 4 Odoiov, ne« gue id sufficere arguens addit: @AA& xa) wüpov del xal auryrpidas (malim zöryrpldz). ye+ verbaı za) neipdxıov öpalov wal blaımmov Tov yermromoıdys unde apparet Dionem in hisce omnibus Convivium Xenophonteum respicere, Habetis, Viri Clarissimi, quae ıllustrandis eorum nominibus, qui in hisce Xenophontis fibris memorantur, ad ipsum Xenophontem illustrandum conferre potui. Hancce igitur qualemcunque Commentationem iudicio Vestro metuens pariter el speraus submitto: nam meluo, si quantum ad hoc argumentum bene pertractandum et ingenio meo et doctrinae et oralionis elegantiae desit, respicio: spero , sı Vestram cogito erga adolescentem be- nevolentiam et indulgentiam, qua Vobis « si quid desit operi, supplet aetas, et si qua « dieta sint iuveniliter, pro indole accipiuntur.” Palmam mihi praestantiores adversarii possunt praeripere; at si Vobis, Viri Clarissimi , aliquam meam diligentiam et Literarum Graecäarum amorem probavero, optime mecum aclum esse laetus exislimavero. Quidquid erit, et aliguantum me hac ipsa Commenta- tione conscribenda ad meliorem harum Literarum intelligentiam profecisse senlio, et si unquam, nunc maxime verum esse experlus sum SOLONIS illud, quod Symboli loco hie subscribo : XAAENA TA KAAA. CoN N ao Pr; nn CONSPECTUS OPUSCULL Pins #uımAs De Baelis o- 10 fe van 0 Be een es Pars secuspA. De Philosophis et Sophistis Sectio prima De Philosophis . 2 2 2 2 2 2.0 0... Sectio secunda, De Sophisis ©» - =» ee 2 ee 2 20020 Pars TerRTIA, De iis, qui rebus in rep. aut bello gestis inclaruerunt . Pırs ouarra. De iis, qui artium et disciplinarum studio inclarucrunt Pırs ovısrta, De iis, qui privatam vitam asentes memoranlut . « Q ‚gu p 3 “ 8 35 50, 56. IN- INDEX EORUM, QUORUM NOMINA ILLUSTRANTUR, Aeschylus Phliasius . Acumenus Agatho . . Alcibiades . Alcibiadis flius . Anaxagoras . Anaximander . Antiphon . » Antisthenes philosophu Antisihenes Praetor Apollodörus . Archedemus . Ariaeus . Aristarchus Aristippüs . Aristodemus . Aspasia . » Autolycus Galliasıe., ° Callppides . Gebesa Sir. Rs Geramor 2% haerecrates . Chaerephon Charicles . . Charmides . Gribus. . » Chinese n.uhe Glilozr ser s NENNEN EN TCTETTETT NT G . . pag. 86. rel: eAelinıe 15, Mr u Aa: ... ,99 89. SIR ISEON SW RENENESE ea en naligge on öde deiih .. 63590. Pr 7 16772 Ahorn elhk 3. Bssnntelis ne dl 5 SG, .. 73 soQ. .... 545% . . 67 599. .. Ds 3 0 a. are S6. 2:0. 1802. . . 61 sy. . . 45 89. . . 20. ol Aler 59 sq. sultei 4 1,0070, 2: Guliagse 12030 CR LEN 9 il cn, Gnitopulusuegein oe Senne GyrHsmrss ger, OUHarE re Demeas. 2: legte ern Dxodoyusaeuasukei. 0. Dionysodorus . 2. . Draco’ SUN in Epicharmus „. 2 . 0.» Epigns . ce oe. 02. . Brasindes VB kn a Hütbertistn ee leil alte (elle Euthydemus . . x. 2.0. Glauco ra Ro GonBIas een one ire Hermoerdtes , 7. 3. Hermogenes . . . » Flesiodushr sn he Hippiasl res teke elle ss Hippocrates . so eco oo. Homerus ‚; ... Ischomachus. . : . » Lamproclg . . .c.. Dichast es 2 ehkzentıs pag. 43 599. [2 . 58. 58 sg. 49. 87. 0,8% . 38. .. 39. 2120 a Hl. . 65 sg. ... 8. eK 7085 65 sq. . 34 sq. . . 50, . . 64 59. =) sgG. . 835 599. .. 6 599: .; 715g. rl sG [2 . [3 86, ‚Iyo .s« Lycurgus . © Lysander . - Melanippides Meletus Meno .. Nausicydes . Niceratus . Nicias . » Nicias advena Nieomachides Niecostratus Parrhasius Pausanias „ » Pericles Pericles filius Bhaedoi‘. . Philippus . Pisander . . Pistias ... » INDEX » . pag. 55. ei ie 2.80, . [} 1 . 50. Plato Polycletus Prodicus . Brotagoras Simmias Socrates .» Solon . Sophocles Stesimbrotus Themistocles Theodorus Theodote , Theognis Thrasylus . Tolmidas Xanthippe Xenophon Zeuxippus Zeuxis . 91 . pag. 28 sq. [3 . . . 52. eo... 35 89. ee dr 5 er E 20 sqq. - . 39. A 14 sq. B - 8 3. 2 . . 32 sn 83 sq. ER 10. [I “ [7 42, = 0 BZ D . . 56 se . . 2959. He ED, 0. dl 4 Ai! a“ 354 ne * Falk. & ats otnld ‚0 ai r y « ' Bi a . . Mile ah ER ‚gr ya Mar w..# "aialen log! ‚oe “ r nt er 1 \ . [ren j* y% ee | . NEBE . oa ine main. auniboyT m. "AR En Er} .. .. . uam! Mn 20: Be AU RL IREL 772775 0 BEE SE EN ! or SIR auE ‚Nankln Ga Mi - BR I na ER en Le ii, SEE Bu uE fs e PA TOR? «6 PER ae are Beh DT vn “ . una, it ER N pe 02 RS RER EMDEN, isrond ‚ce je 4 . ER » . Ara oe “x ; j , \* “ Ann ler. ken nie |» . ne . wol [% ıh: e a 43 % N ÜBaB 1.7177 PEWTA RT BRPHABBOLTERE WER Wil; >) al, Ws a8»: RL Er Y Pe BR | ’ an a Zoe PR} ‚ea B N in in TR eNr u 7 a le . ä . BETH, j . “ »c y Pr > NE NET IE TEE TER u a He im PIERSFT Hoi ß ” * gr ad r ’ a A a ee.“ A idoaeo? Sen, er, a Bau SAT ee euluniacnl Eee, ie are 9, N vi EB ka Yehirwieneinng Si: Sun en f > Ne, er J A « Kirien Pan’ Ele, 8 Ds = were Er h ® am - . . . art . EN NR VRRET VRErTELNELRET Baal Kr FR 29 ir ots. Fi 0 . id . Pk) ’ nosg O9: 14 „u u Kaltıas 2.0 Er re . . « ; B Arch An 1 PRATER DIE BE TE Pe! & i N Ele TE N EN SD Et u ea ne a an) io EEE rar BT Va NER] ER PR SIT TER u an u WO AUT Ar a LE enilä “ur Ad & B; re ; I j Ei * Bear ni P Y v r ® A r x J or “ M ir y [ K; uf ] i 6 + % „ } % * B 2 x . Ei Lo rn! Fre, ’ b h 2 x NOMINA PROFESSORUM, euı IN ILLUSTRI ATHENAEO AMSTELAEDAMENSI a die ıx Februarü moccexxxy ad diem vııı Februarü moccexxxvI, docendi munus obierunt. CLARISSIMI ORDINIS PRAESES, Fe VAN DER BREGGEN, CORN, FIL, ACTUARIUS, G. Ss: SWART. Ya 7, SV, 72 PROFESSOR DISCIPLINARUM MATHEMATICARUM er PHYSICARUM. G. S. SWART. THEOLOGIAE. G. J. ROOYENS. PROFESSORES JURIS UTRIUSOQUE. A. ven TEX. van HALL. ED 2 NOMINA PROFESSORUM MEDICINAE. GER. VROLIKR. F. van ver BREGGEN, cormn, rıL. GUIL. VROLIK. Ww.H. oe VRIESE. C. B. TILANUS, Professor Honorarius. G. C. B. SURINGAR, Professor Honorarius. PHILOSOPHIAE THEORETIC4E gr LITERARUM HUMANIORUM. J. van LENNEP. WILLMET, obüt d. 22 Octobris mpDecexxxV. G. van KAMPEN. ROORDA, Prof. Fxtraordinarius. Hans T.B.C TOR, = pe HARTOG. SERIES LECTIONUM er INSTITUTIONUM , QUAE HABENTUR A PROFESSORIBUS ILLUSTRIS ATHENAEI AMSTELAEDAMENSSIS, inde a ferüs aestivis anni mvcccxxxv ad ferias aestivas MDcccxxxvi, nn 8 nn mn mn 5 FRANCISCUS vax per BREGGEN, corn. rır. privatim , exponit Pathologiam , secundum initia disciplinae Pathologicae a Cl. pruys van DER HOEVEN edita, Doctrinam de cognoscendis et curandis hominum morbis ; Medieinanı Forensem , Jurisprudentiae accommodatam. GERARDUS VROLIK, privatim, docebit Obstetriciam theoreticam ; Physicam plantarum. DAVLD JACOBUS van LENNEP, publice, praecipua quaedam Historiae et literarum capita tractat, vel ipsi juven- tuti, exercitationis causä, disceptanda proponit; privatim, tradit Literas Latinas, interpretandis cıcERoNnıs Oratione pro Archia, Ta- cırı Germania, vıreıLıı Georgicorum Libro quarto,; explicandis Antiquitatibus Romanis ; Literas Graecas , interpretandis locis quibusdam HERoDoTI in selectis principum Historicorum, a WYTTENBACHIO editis, PLUTARCHI A2 Vi- 4 Ss EUROIVENS Vita Demosthenis, HEsToDI Operum et Dierum parte altera, Idylliis THEOCRITI selectis; Historiam Zrtium et Doctrinarum ab inilio ad instauratas in Italia literas. IHO-AHNINVESEEWTLLMET, publice, Historiam Pueseos Hebraeorum traclat, aut praecipua Philologiae mo- menta ad disceptationem proponit; privatim, nonnullas IBN CHALLICANI Filas, quae in solo codice suo inveniun- tur , inlerpretatur; Lectiones vero Grammaticas atque Exegeticas, hoc iterum anno, ha- bebit Vir €. 1. roorDA, illi honorifice Adjunctus. CORNELIUS.ANNE en. TEX, publice, varia loca ex Jure Naturae, Publico et Gentium tractat, vel ipsi ju- ventuti disceptanda proponit. privatim, tradit Jus naturale , Jus criminale , Jus publicum cum universum tum Belgicum , Historiam jurisprudentiae Romanae, Initia Oeconomiae politicae. JACOBUS van HALL, publice, selecta quaedam Juris Privati capita juventuti disceptanda proponit ; privatim , tradit Jus Romanum, explicandis sustınıanı Imp, Institutionibus, enar- randis Digestorum Jibris XIX —L, ratione habita Principiorum juris civiis, quae scripsit WESTENBERGIUS. Jus Civile Hollandicum, exponendis ejus prineipiis, secundum com- pendium a nıenuuisto V. Cl. compositum ; Jus Judiciarium , explicanda theoria, quae dieitur Processus Ciyilis. GISBERTUS JOANNES ROODENS, publice , Quaestiones aliquot T’heologicas Juventuti disceptandas proponit; privatim , tradit Theo- publice , privatim, privatim , prıvatım , % LECTTIONUM 5 Thevlogiae Christianae partem Theoreticam ; Theologiae Christianae partem Practicam ; Historiam Societatis et Religionis Christianae ab initio ad caroLuu M.; Exegesin noyi Testamenti, interpretanda raurı ad Philippenses Epi- stola a Cap.UI: ı° ad finem , explicandisque deinde locis quibusdam selectis ; Exercitationes Homileticas moderatur. NICOLAUS GOTHOFREDUS van KAMPEN, parles quasdam historiae literariae Patriae tractabit; Styli Hollandici praecepta tradet, et exemplis illustrabit e florilegio suo ( Bloemlezing uit Nederlandsche Prosaschrijvers) , Historiam Patriae enarrabit , Historiam Linguae Batavae exponet, Exercitationes oratorias moderabitur. GUILLIELMUS VROLIK, demonstrationes analomicas habebit et docebit Historiam Naturalem , Physiologiam , Methodum Secandi, Anatomen pathologicam., TACO ROORDA, Grammaticam Hebraeam docebit; Antiguitatem Hebraeam illustrabit ; Cursoriä, ut aiunt, leclione librum Judicum tractabit ; Exegesin veteris Foederis tradet interprelandis seleclis JESAIAE vati- cinüs; Linguae Arabicae grammaticam docebit; Cum provectioribus partem libri, qui falso wakıpAaro attribuitur, de expugnatione Memphidis et Alexandriae leget; Denique Philosophiae theoreticae initia, praesertim Psychologiam et Logicam , docebit. 13 GUIL. sERITES GUILLIELMUS SIMON SWART, privatim, docebit Elementa Mathesecos, Physicam , Chemiam generalem et applicalam. GUILLIELMUS HENRICUS p»re VRIESE, privatim , docenda re herbaria interpretabitur Elementa Botanica in usum prae- lectionum Academicarum edita a Viro Cl. u. c. VAN HALL. tradet Historiam naturalem remediorum simplicium, CHRISTIANUS BERNARDUS TILANUS, Honorarius. privatim, tradit Chirurgiam et Obstetriciam theorelicam et practicam , Exereitationibus elinieis in Nosocomio praeest. GERARDUS CONRADUS BERNARDUS SURINGAR, Honorarius. privatim, docebit Therapiam Generalem et selecta Pharmacologiae capita; Medicinam practicam, cum in scholis, tum ad lectos aegrotantium, in Nosocomio St. Petri. HENDRIK oe HARTOG, Zal, in geval er geene beletselen plaats hebben, ’s Dingsdags, Woensdags en Don- derdags , des middags om twaalf ure, in het klein Auditorium van het Athe= naeum Jllustre, publieke Lessen, in het Nederduitsch, over de Wiskunde, Zeevaart- en Sterrekunde geven ; en dat wel in afloop van de volgende orde: Eerstelijk over de flekenkunde, Decimale Breuken en Logarithmen-Getal- len, vervolgens over de Meetkunde en Algebra en het maken der Sinus- en Logarithmen - Tafelen; voorts over de Platte en Klootsche Driehoeks- meting en eenige Hoofd-eigenschappen der Kegelsneden; waarin over de beginselen der Sterre- en Aardrijkskunde, en laatstelijk over de Theorie der LECTIONUM 7 der Zeevaartkunde, en wel inzonderheid over de berekening der Lengte op Zee, zal gehandeld worden: het een of ander Stuk echter meer of minder uitgebreid, of wel met bijvoeging van eenige verklaring der Zee- vaartkundige Instrumenten, naar mate het getal en de lust der Toehoor- ders zulks zal schijnen te vorderen, AGTA ET GESTA ınSENATU PROFESSORUM ATHENAEI AMSTELAEDAMENSIS, a die ıx m, Februarü moccexxxvV ad diem yııı mensis Febr. annı mocccxxXVvI. ln Ben ara a m a mn Mense Julii Mmoccexxxv Praesidis munus, a Viro Clarissimo D. 5. van LENNEP ad F. VAN DER BREGGEN, coRN. FIL., V. Cl. transüt. LEC- Bun ob Crsnordlt 2) 1 IN SEMINARIO EUANGELICO AUGUSTANAE CONFESSIONIS AMSTELAEDAMENSI HABITAE, inde a ferüs aestivis Anni mnccexxxv usque ad ferias aestivas Anni MDCCCXXXVi. D. I0. THEOPHILUS PLÜSCHKE, Prof Ord. JESATAE valicinia selecta ad regnum Messianum pertinentia interpretalus est. Actorum Apostolicorum partem posteriorem cursoria leciione cum commilitonibus pertractarit. Theologiam dogmaticam exposuit, CHRIST, HENR, EBERSBACH, Prof. Extraord. Eıhicam Christianam tradidit. Theologiam naturalem docuit. GEORG. FREDER. SARTORIUS, Prof. Extraord. De oficüis doctorum et antistitum Ecclesiae Christianae in universum disseruit. E.xercitia homiletica moderatus est. Catecheticam analyticam docuit et doctrinae Euangelicae tironibus explicandae ra- tionem tradidit, adjunctis variis commilitonum exereitiis. h | ‚ 4 2 Re % Binz A y N A B IE | A Sa - Ira ce ; i | Zi 22 wir Pen nee ui ee es