CAROLI CLVSII ATREBATIS, e/nle Caf aree quondam Familiarit, EXOTICORVM LIBRI DECEM: Quibus Animalium, Plantarum, Aromatum, alierumqQue peregrinorum Fructuum hiftoriz defcribuntur : IrEM Prrnri BEgrroNir OBSERVATIONES, | eodem (roo Clufio interprete. Series totius operis poft Prafationem indicabitur. é Mo. Bot. Garden, Ex Otficiná Plantinianád RAPRELENGIIL 160j. PAOSPSPSPSPSDSEUEPSPSPSPSPSDMSDUDPDD D RSÉNCDSPSPSPSENTTZ AC TERT SR. 3 LE5E ING LEGB 5:8 TM; NOBFELISS. ET AMPLISS. HOLLANDIA ET WESTERISIAE ORDINIBYV. CAROLVSCLVSIVS Lu. OATREBAS V VEMADMODY M, "Viri Tllaftrifsimii RT í 2 : Nobilifsimíque & Aniplifiini; ànté A A aliquot annos cur mihi fuit; tra TA. ; riorum Phantarüii ; quas i in juvenil &c jo PORE, "Varias regiones peragrando; 'ob- fervaveram, Hiftotiam défcriberem ; & publici ju ris is facerem, inpontt aliis x MR -u ERE vatiónem Jehafürf pes wat osi M. m Tu: far orinium rérü Exoticarü tli dot ah tos ante annos MSS mi; quisque proxime non uleati;curà adhibità nancifci potui. ; Hifto- Mehr mind Uipencó dei o *»upéi T4 aggrel^ aggreffus fum, ut juventutem ad hocftudium fi militer ample&endum pro virili parte non minüs excitare queam, quàm ad aliarum Plantarum co- nitionem meis Obfervationibus in lucem editis, excitafle confido. Ponaó non db eft. fuas negotii longe majores progretlus futuros, fi veftris civibus ,qui navigationes in Indiam, A Ethiopiam, & Ameri- cam Deo favente adeó feliciter nunc inftituunt, mandaretis, ut quibufcumque pharmacopocis & cheirurgis quos peregre navigaturis adjungunt, ad eorum curam gerendam, praciperent, atque: etiam ipfos navium Prafectos monerent, peregrinarum arborum ramulos cum fuis folis, floribus, & fru- étu, fi feri queat, corticesaromaticos, medicamen- tofas radices, & bulbaceas,: carum fructus & Íemi- na obferyare, colligere, adfervare; &. in. FOR ferre ne ncgligant, diligenter. adnotatis. f jg ;gula- rum. rerum nominibus quibus indigena. Ung f TIO GUTLCTTOQ TOD Tac. b! . nere intelligant. Nam tametíiadeó ptogreísà Jam fima i&tate, ut ifto benefici " B Vix mihi i142 5 polliceri queam: :fuccelluros tame do,qui fatis amplam materians hac x. x ndi, omnium illarum. rombilram epis magis perfeété defcberepotemnt, i, BD REA: earum. rerum. Exoticarum uas; E do- iisque, ut juftum corpus efficerent , alios quatuor adjunxi, Aromatum & peregrinarum quarundam Plantarum Hiftoriam continentes, Hifpanico qui- dem fermone defcriptos, meà tamen operà Lati- nos factos, & quibufdamScholiis illuftratos. C gren vM iftas meas lucubrationes, que non mediocribus vigiliis, nec contemnendis impenfis mihi confliterunt, ob tabellas qux ad eas exornan- das fgére-neceffanz, veftro nomini , Nluftrifsimi, Nobilifsimi & Amplifsimi Ordines, confecrare volui ; mihi perfuadens, hanc mei animi erga Vos declarationem benigné efleexcepturos. Ita Deus. A l.7 , Li11313 opt. frax. faxit, à quo famis votis oro , ut gene- rofifsitios veftros conatüs pro immenfà füa de: mentia omni felicitatis genere profequi dignetur, ad fui nominis gloriam , & Reipub. confervatio- nemáatque faluteni. | Lugduni Batavorum, Kal. Augufti. Anno reparatz falutis humanz C10; Io C. V. mez veró ztatis pene octogefimo. * 4 AD e. sns ps : SEM m ; í pomis "n E c QUieUp poils. 3noxxotfla — ! 9i .oubz ES UN id iab p rrunsniggroq *h nir c morA xapbs | CM —. BpeoumdiEies3montnos uisa : c D NE WE ngo iorfis). ort aogiolsb onorms nob Be — eesgiftulli aülodae rmsbludi iup 38 «ofuslaon dO occ ct EN ipeoaoisiduaul 2sotrt egli Mysirsc) [ | x usq c abiogmmedaa 3» -eliligi ig epdi:30ibac: : Y Or E ($a Tox9 eb Ls-ctip esilaidga do dg: 11531]! o2: 313 ju p: v. Sol UN-OOMUE isb " | : SE 79 "IHRE. cn ys) NO igm4. i fred X H^ lo 7 st. .- toy Ego iarins joe Snsr «tasbertisq idum; piulov 3 TTE 3g PEEPIIE i Soie GI Elo! ; iN C€rvsiarcanarecduds: — — 3U. O10 E: an. "Els anre od "go | " ila í : , fed; AREA A, mihl. .— t XT amaeib inpilo r-rspiasaaibi iammo sinon EE LU Tos dud cugis A 35. cusho[s aimo. ig bc cur. I» gremveacld ow. animis 2n x: SCIES -ti&rmod 2BulsE e "S CONEENME D aiiseofo Stag PIN | | — Quas effundi : t humic cultu demefatia lenigao, i Qi cus de eum fubtrahat arma. 73 E ui auaritiam lateat | Viro fama & meritis eximio —— ATREBATENSL. ny pum $83 v VIS COE ighotos adititperetrare rtceffi ? 23 d PV Perd, immen[a maria atia haud fine crimine ettet Om 3 R Indaeare nouas; bellos, agitare quietas ? 1 Regnandiralies,c opum furiata cupido, ; 71 Qnatrucibus f'imulant mortalia petbora crit, E Ail intentatum [celeris liquere nefandi... Eo 1 um fatius patrios foret in[edi[fe penates, ANCatalid, folo placidam fouiffe quietem. Quam genus humanum fadi vexare ruinis 2. - Q uod fi terrarum ongos tnuifere tradius —— Geflit amor, quando atherio de femine creta Stare loco mens uosiranequit ,motud, oale[cit e/Acrior, c? rapidos orbesimitatur Olympi : Pojfummus exemplo multum experienti Oly[fel Diuer[os lustrare lbcos, Atque extera regna, — Scilicet ut varios bominum cogno[cere mores. Cura fit aut rerum natura euoluere caufas, — H inc fenfen occulto *veluti* viget arbor ab auo ANCafcitur illa lominum vita prudentia. vectrix; eSIdunere quo nullum caleslia numina maius | Contuleruht terri prudentia tom rat rli n eA '€ on[iliisá, regit DOputos, DE Cor PI rervegnat id Spirittt , e fupero quos Jemine t Iraxima aiii Hac fine 0 medica decus c7 ux inclyta, genti Orbe fitas alio peragrasii fedulus oras; INequid inexpertuwn ina cura relinqueret vofquam.: Vnde venire queat mon illaudatavoluptas eVM4entibus i ingenui, «ut gri due lemamen Corporibus.falx operum, qui dulcia wifce UN JU tibus, punctum o omne refers, dum diuite una Facundas depromts opes telluris amica; Crpm ur lorrida nauta pU edefint tm[eria alimenta perenmia moris. ANec fatia boc, terravimatur operta profanum Japeti genus, C7 manes defcendit ád imos, ,— «Uiuens atque videns,vvt Juppetat «onde perire ANotles atque dies lento crucamtne pofi. d eAt tibi magnanimum potior fententia pectus Imbuit, ac mentemyenevofo arrexit amorc. - :erutari tngento natura arcana potentis, "ternas leges, adferiptaá, federa rébus, Herbarum genus omne, cy qua natura Oed s - rboribus, varios babitus, geniosdy locorum, «Diuifasá, [attt patrias, (uon omniatelus 077 Omnis alit,) fruticumformas, viresá, medenda. Scire cupido fuit, dubia nec frdere fama, Sed luflrare oculis , pec parcere fumptibus «olli. . T'ednce multiplicessoolucrum cognofcere"vultus , - Tnfolitasá, datur facies atque ora ferarum Cernere, [ed nullo difcrimine. monstra natantum s eIMulta tuus [petenda labos pra praponit, at omnia Terror abeft, miferis nec fürmidanda minantur - N. aufragia: infames fcopuli, atque immaniacete. ^ Nulli lic Sirenum cantus, nec bonore. capentum Ofülus albet bumut,nec lamentabite &cu 3 ""Defolata fuis lugent cultoribus arua. 50 Securus fecura licet lepat aquora Letfar. Has inter curas tran[at]a el optima vita. - €Pars tibi, dum pulro vernabat floreiuuentas. : D snc qua bar Ciel [uana quam inuidia vadis —C'Pafat sidemá, ipt fadian: had is penorem . Laudata ambitio [acl prodeffe futuris, ————— : Z - "Annorumá, fugam viflrici flere charta. | Made fenes ann Dist rmdi zoe Fungi morte ducem. tali fugit alileterras - Uiuida vis animi, e ult ! gain Eu Jinsrutcce: Bavpivs Infülanus | EE DANIEL-HEINSIVS- o dnNüfümi esc. 0l C AX Odd 6L Vs X v dace e Exoticorumlibrosfex. — AERE AT VR E udepticepus, Jotfenjus. mundi INS uter anbelantes Aiuto e carcere corntos ZISWNIN Macbinas quam [hal ar dentibus aurem nanbià AANSUemD Iupiter, & atium Nereus mlitur inorbun; C uitantum de 1e licuit ? quisut tatola TYYAC His primum produxit opis ? de tavtela puppis y Et folis adios, & iam non ultima T hls Littora, utl mper pofitas ogre[fa colummas, | Ditibus his prizium patriam matlanit opimis? — dictam. dicus octo pedum Ro- maüorüm. LH is. a. *Animalitá —— *SerpeosIn- .- ELA Stans alkainpobpi, Bartao, audadbus alis foiprrat , & longas ateygo diuidit undas. Nec coifas populatur opes , mirasula verum, t Marteldo Hierbasa,plantasque, e qua [c talit Har undo, Indica, nien - Bhnula malorum [jatiis, aut arboris.alta. | — Tranferibitque tibi, ntt e coeno[rit ia ills. cow —— Zquora coiderunt alios emergert^ Coruos , U-nome (7 Er funonis utm: * Stellasque in littore nauta iehcr 0 Horrgit,* G Querium antdisimudit in onda. dw - Salue magne pater, quem non vationis intrtem , Pallidus obfcura Phiegrton damnabit in antvo, Jufumisque Acherom, ignauaque inan thi: . Sed fsblusmis honos, e fotui urfcin culvius, mi Pur coavins populorum oras & smoztin vaptum, —.—. [udigetem magno tandem donabit Olympo. — : & Miratur verum facies, flpet obuia turba. — Europan, Afiag, , & dignos nddit honarzs. -— Qualis ab Aurorapopulis, &« dinitis Heri, fndorum [polis, & capto fquallidus auro, "Antiguasque Deton fedes , Bereeynthiammter Asfitit, & cemtum funmmifit ad ofeulaturris, —— Frondo[o occurrens gremio: dextram, setendit [upiter, & cuastum tonitru jerterruit orbem. pe FOE Pulfat Adhuc, ardorqueimgens, atque iudols nlta x Li qudsnquprid, n ANO Gif borkoisumi 7. DN. CAROLVM. CLVSIVM | BERHA ! Ego SUQS vrp, Cr vsreperité ibo X 0 Et [fetta Jatuscastra itejum petis ? 9 O9 Je: etas quid manui arma, Ae Uum | "Qua olim defita CRIT p Quid PH y alo porro lace[fere ? | Qires quid feudis extenuas faris Scribendo fatis es iam: XPartá clarus adore. Nullum Sol patuli deticit angulum Orbis, feu ntidum quá caput exerit , ^o Ped qua condit in undas, Qui famam fitgiat tuam. Fe[[a atas vequiemiam tua poftulat, Et cani Huiinlum quárere [uggermnt, : ANec: te praterit vlla Dutla lix fine linea. Sic, fic Lujfeinia carmine blandub Noctes follictant atque dies : [uo ózc fato properanti ! Cygni dulciter. actinuut.. | Nempe, bóc, Cx. v $1, agit : üt cim fapil PATE : Agere pro Uta durá tua iniecerit "Atropos ,. d». "— A dut (Hae Lex onmibus ona) | uu "Uinat pars pottor tut. eit *vos, quos fhudiunm Flora c» Apollini Exercet , quibus boc cufum opt eit, fi jut, €t nunc , dicite, multo 4A QUinat tempore) Cxvsivs. "oh. ab Heghelaride. D ET i 4^ pPRIVIDEGIVM M 9160 des ARE NM: P3^ cledus Romanorum Imperator femper Auguftus, ac 9 Germaniz, Hungarie, Bohemiz , Dalmatiz , Croatiz, 3 Sclauoniz, &c. Rex, Archidux Auftriie, Dux Burgun- 7 die, Stiriz, Carinthiz, Carniolz & Wirtem bergas &c. Comes Tirolis, &c. Agnofcimus, ac vigore prefentium nocum faci- mus vniuerfis: Quod cüm Dodtus nofter & facri Imperii fidelis dile- &us Carolus Clufius humillime nobis exponendum curauerit; pra manibus fe habere fcripta quedam, quz in publicam vtilitatem ede- re ftatuerit; vereri autem necüm magnos fümptus in Pictores& Scul- ptores fecerit, lucri caufa alij, quod fieri foler, fibi in fraudem eadeni, imprimant,aut imitentut,ficQue laborisipfe atque induftria fuz pra- mio fraudetur ac deftituatur; nosconfiderantes,quàm prazclaram iam antéoperam in quibufdam lucubrationibus, quz iamanté fuerunt editz, pofuerit, & quàm nobis exquifita ipfius ac varia eruditio ; pr- cipue vero etiam in indaganda ftirpium & herbarum natura fedulitas atque induftria commendentur, quód multa petcgrinis ac remotis in locis didicerit && obferuauerit,multa fecum attulsrit, quzrara & luce, digna fintquod affiduis adhuc ftudiis in hoc incumbat, vt qua in an- tiquisauctoribusabdita & obfcura funt, eruatatq. illuftret, vt precla- ram nominis fui memoriam pofteritati relinquat, benigné ipfi , quod rogat,Priuilegio noftro aduerfus omnem fraudem coníulere cupien- tes przfentium vigore fcienteranimoQue bené deliberato , proaucto- ritate noftra Czefarea ferio decreuerimus, edixerimus, ac ftatuerimus, quemadmodum pra(entium vigore decetnimus , edicimus ac ftatui- mus, ne quifquam Typographorum , Bibliopolarum aut aliorum, qui fiue imprimendis fiue vendendis librisalive quacunque ratione, ncgotiationem exercent librariam,intra viginti annos, à prima editio- : nis dienumerandos, Caroli Clufij opera duobus tomis expreffa, quo- rum prior Stirpium,&c. hiftoriamcontinet,altero plerique libelli, &c. ab ipfo Latini facti comprehenduntur, & quacunque praterea idem, Clufius edet opera, ipfo início aut inuitotypis feu quocunquealio mo- doaut charactere, fiue integra, fiue aliquam eorum partem imitetur. exprimat vel in publicum edat, néve ab aliis edita vel expre(fa vel aliunde allata intra Sacri Romani Imperij fines vendat, ac diftrahae aperté velocculté. Si quis autem przfens edi&um noftrum tranferedi aut violare, & przdi&ta opera recudere & in fraudem prenominati Caroli Clufij edere aut vendere aufus fueriteum non folüm eiufmodi libri libri exemplaribus , tanquam qux incommiffum ceciderint, memo- & rato Carolo Clufio eiusQue hzredibus, vel mandatum 'ab iis ha bénti- bus, ope Magiftratus eius loci , vbi deprehen(a fuerint, vendicandis priuari, verumetiam mul&a decem Marcharum auri puri fifco noftro Imperiali fraudum vindici;ac parti lzfz ex zquo foluenda ac petenda, puniri volumus, ea támen lege, ne quid ea opeta Orthodox Catho-- lice Religioni contrarium habeant, & vt tria cuiufcunque operis aut . libri exemplaria, vbi excufa fuerint, ad Imperialem hoftràm Cancel- lariamtranfmittantur. C uod fi negligatur, hac noftra gratia ac Pri- uilegio ipfejipfiusque haeredes excidiffe cenféantur.. Mandanits pro- inde vniuerfis & fingulis no(tris & Sacri Rómani Iinperij fubditis & fidelibus dile&is, tam Ecclefiafticis, quàm Secularibus,cuiu cunque, : . ftatusgradus, Ordinis & Conditionis extiterint,prafertim vero lis, qui inMagiftratu conftituti (unt;ac vel fuo vel fuperiorum fuorum loco ac nomine Iuris vel Iuftitiz adminiftrátionem exercent, ne quémquami hoc Priuilegium feu interdi&um noftrum impune violare , fpernere; aut negligere patiantur". Sed fiquos contumaces compererinr, prz- (cripta poena ple&ti, & quibufcunqué re&é fieti poteft modis, co&rceri curent. Quatenus & ipfi graui(fimam indigtiationem üoftram eui: tare voluerint. Id quod teftamur praféntibus literis manu propria; fübfcriptis & Cefarei figilli noftri impreffione munitis. Datum in Ar- ce noftra Regia Pragz, die decinia quirita: menfis Februatij.: Anno Domini millefimo , quingentefimo nonagefimo tertio: Regnorum; noftrorum Romani decimo o&tZuo , Hungarici vigefimó priino, G5 Bohemici itidem decinip.octauo, SOM SA [- RvbOLPHY5$. P X ABS uU oos caMdamatdainm $: Cuarta dM" proptiuttis: Iacobus Curtitis d Senfftenaw: mo Y B3xrdittase 0 3 18, Raphelénrij, dei baud exiruos Juniptus pingendi e" Kulpenidis-lconibus amecup pariter impendiflit , tum ob eam que mibicum Patre coeífro qs? Aio fuit ar HA amicitia , vobi inquam permitto, cot hatt mam Ex o T 1 co R v M Hiforiam, (€ adumETos buic n Hd Foeffrit excudatis ac eyulgehà: vic alibi alme quifpumimra e (] rviginti auos, cipio; fiue iubeo, füb pam gy inul&tia, que S. Cafáreg SMineFlariy liter tuibi conct[fis continenturs s (rc sm Y owe ie z Cr. Lr Er 23 MUT Mc "e ek ES ad RI Se I?.2 | iu pugne DOSOOESUSERYS GRveTVSE- AS) A X. S 2 desse: l q jM (sd 0 Pv CS S AW i MA ) YE b 19 AW i YN. À lU ce l iu i Nx NE oxtt3 VÉ RS SN W adt !?O CAROLVS CLVSIVS il ^A'TREBAS | : Benevolo Lectori — 5. $€ noxiMis Iz anms Rariorum Plantarum 7 nuasin cuaris mtis Peregriuntiombus ob(irunti PT | Hisforiam publi juris fici , eujus lectionem mon E) inutilem fuifE, fid fructum aliquem vei FlIertavia PESO HfBidiofis attulffe mihi per undeo: [ezmmopere enim e eg cuti, ut nibil mfi quod corum G-« legitimum efft, in ra traderem, Nune autemin hac prouttta, ipm peratia quo- dammodo atate, ad Exctisavumverum di[puifitiontam animum ap- plara eepi, ut illerum etiam Hisforiam deferibere queam. Eom ob cau[am & nmicorum quorumdam diligentia , & mem [eulit ate eff Gum eT , ut nonnullas adquifiuerim , fume deferiptionem in [uas claffzs disfinttam &- fex. Libris comprehen[am, in luzem profero oufr- dens aliquam etiem utilitatem feudio[a fuumtati allaturam : nam in illa pleraque AAromata diligenter defevipta je legitimis iconibus ad roiuum exprefas (mom modisum , anto judicia s smomentum ad corum cogpitioptp adipi fiendaem allaturis )illasiratas ceperit LowGE erizplera me adquifiturum feraueram, Batauorum nauigationibus in exter as Regiones ade feliciter brogredientibus: nam & cheirurgis & phavmaropets qui [dem nauibus csbebantur , mal- tarum rerum Exotigavum fadus dederam , quas inilla vegionibus , quas adituriyma [c rieLam: imo etiaem nonnullos suevcatores ejui Socie- tatis,qua impen [as in iSías nauigationes facit, ob(tevawi,ut fuis diligen- ger praciperent, curam ad iberent, ea quorum jndiezs dederam dir. warthit;& ad nos ad ferrent: (ed hnékeniu vihil impetrare botai ;tag- af Pul polli ugue un re Portes st jssfum cuolumen cfftere po[Fmt., quataar. nlos libros iis adjunzi enatieriao pant fjmilem contintnizs quas, ex, Hisfaniso [crmant La- finos alinuando feci, & aliquoties vemnfos coidere pormsti : fédwo(deun postrema hue lana magis sarvetíos & amplioribus (holis illasivatos habebas. Qvi porro Niolum Monardus, primarius , dum coiuebat, Hisfhalenfis Medicus , tres libellos Hüsfaniro firmom. feripfiz, quos Latin loduentes nondum extare avlitror : illas quia ad artezp M edi- LA cam pertintbant, & avemua quadam contineant ouilibet fovfitam non £ognifa, Latinos etiaza feci in tuam £ratiumn , £055, jm lucem uunc jro- fero, exifumnns sorum lectionem prov[us imutileya on faturám. CzrrRvM Petri Bellnütres Libros, quos devebusin fina pere-- grinatione ab[erumtis compofuit , quosá, mte aliquot aumos ? Gallico fermone, quo [eripti erant , Latinz loquentes facitbuan , rum alio eu[- dem Auitoris libello,de Noglecin Stirbium cultura ngemte quiam nulla aguplius prisma editionis excesnpla extavent , ad lonnam veuozaui & yo- litiores zultioresá, veddidi, & auttioribus fclolis Musfratos in tuum uuu denuo publi uvis fcio , gratum aliquibus ane fatturum txi- fimaus..- 77s PA | : : H ABES igitur, Candule Letfor nta peratda at atis extremum la- boves, quem [i perinde grato animo exceperis , nn. alias mens lucubra- ziones folessluculemtugo meorum lnborum prasmum st confequutum AYIBITRIÜT. o E ls S1 cveró Deus Opt. Max. cuitam mili prodaxerit ,ut Sorietati aneratovuem beneficio alia quadasm Exotira adipi[rar , quorum Histo- vigo defovili fit operapretiuem : illum etigam me im luczzn produtturum polliceor, fi mediocri utar coalttudime.. Valt, &hnsinteren fuere». 1 ^ L "TT : S13] à TITO 33294 PM m á EH Fx r4 ONE E 3A. fit E CN Ard Ras MuR M ins ARDEN adeb Talaret^s lo SERIES TOTIVS OPERIS. Sex priores ExoriconvM Libros variam materiam continentes, CanoLvs Crvsivs nuncprimüminlucem profert. Quatuor autem reliquosejufdem pine argumenti, videlicet GARCLI£ AB. ORTA Libros 1I. CHRisTOPHORI A CosrTA Lib.I. Nicora: MowanpDiLib.I. Ss X idem Crvsivs Latinos olim faciebat & aliquoties evulgabat: at nunc quintum recenfitos , & locupletioribus Scholiis illuftratos: pablici juris denuo facit". cO QE TIE VUMT AE Iisadjun&z Clarifsimi cujufdamViri utiliffimz in G4 & c14 M Notz. eALctefiere Nicorat Mowanpilibri I LT. à CanoLo Crvsio jam recens Latini fadi, De LaripE BEgzAAR,& HgRBA SCORZONERA. Dc FgRRo,& ejusfacultatibus, — — De, Nivz, & cjus commodis. *Praterea, Prr&: BrrLoNi: OnssenvarioNvM Libri H1.- De NecrtecTA SriRvIvM CvrTvRA Lib. I. * . * * " A * € Gallicofermone olim in Latinum converfià C An oL o Crtvsio: * x TI . i3. s* o5 " 1 jam veró ab eodem diligentiore curà recogniti & Scholiis illuftrati, Additz etiam Clarifs. cujufdam Viri in Obfervationes Notz. CARO- CAROLI CLVSI ATREBATIS EXOTICORVM Eee VANDOQVIDEM de Éxotiris agere inilitui,ordinemquen- N fq dam in eorum bifloria concinmanda tenendum cenfuiyot vide- E. cet primum JArbores €9' Frutices, deinde Fructus , tum Car- SEONIGESE fices aromaticos uccos, ac liquores, R adices e plantas mon- nullas, deinde aues e quadrupedes qua[dam, poflrem pelagicas aliquot flirpes, pifcéfque de[cribams edque omnia in fex libros dislribuam. Horum autem Primum, erito auspicandum duxi ab admiratione prorfus digna e/frlore, de qua mihi Vienna Auflria agenti in (2[ari Maximiliani I. Aula , ornati(ümus vir, multique peregrimationibus clarus , Falricins e7Vordente, Salernitanus (qui aliquot annis Qoa "vixerat , c "vicina ill vrbi loca períasirarat ) verba faciebat, quum fermones cum tpfa de «ariia rebut conferrem, atque inter ceteras, in mentionem Arborum iflic nafcen- tium incidiffermus , de quibus [auà mna [citu digna, mihique auditu iu- cundifüma differebat FICVS. INDIC A €aA»vr r. eoque admodum craffo, affurgere folereafferebat : ramos deinde in omnia circum latera expandere , qui tenues quaídam , eafáue-fingulares fibras , ive filamenta x AM porró Árborem, de qua nobis fermo, in magnam altitudinem, vnico trunco, I"4e« Ficus ifteria. (qualia in Cufcuta vulgo nuncupata confpicimus) cerci five aurei; dum recentia funt; co-.. loris, deorfum mitterent , ijfque , vbi terram attigiffent , &rmarentür, iovantQue quafi prolem generarent, & veluti in novos arborum caudices tranfirent, qui rurfüs funimá fui parte novos ramos in latera fpargentes , novis denuo fibris deorfum miifsis fefe propaga- "Ent. Sicalij deinceps rami in infinitum, vtinterdum vnica arbor fuis propaeinibus mille paffus in ambitu occuparet, effetQuc difficile, quznam primaria arbor ; five oninium ifta- rum prolium parens, dijudicare, preterquam ex trunci craffitudine,quam nonnütiquam in matre tantam elfe dicebat , vt trium virorum ulnis vix apprehendi quiret. Cetérum . non modo inferiores ramos fimiles fibras fpargere; fed etiam in arbore fümmós;ideoquc -mfiicamarborem den(ffimam filvam efficere. Sub eas vero atbores aditum fibi paraturos áncolas, fibrasjam in truncos converfas, tenuiorcs fcilicer; refcindere-folere , atque eà ra- ..tione. veluti concamerationes & umbracula facere. ; arcendi zítus gratià : adeó enim den- — fisramulis reliqui majores luxuriant, ut Solis radij nullà ratione penetrare queant: imó ;€oncavos iftarum fornicum finus fcindere inzqualiterinde refültantem aérem qua caufa effet, ut Echo multis in locis ter, atque etiam frpius, humanas voces reddere affirmaret. Vidiffe autem (ita mihi referebat) interdum octingentos auc mille viros, quo in numero ipfe fuiffet, vnius huiufcemodi arboris umbrá tegi: fed terna etiam hominum millia fub - taliatbore latére poffe... Novellosramos ferre aiebat folia mali cotone: folijsfimilia , fü- .perné viridia; inferné candicantia, & lanugine; ficut illa; pubefcentia; mirum iri i " zin e A : abele- - us x - CAROLI civsl P : «expetita, idcirco in illorum pabulum cedere folere: ipe effc iiem i we ab elephantis expe. inc colore forts & intus fanguineo, granifáue plenos uti vulg licis ariculimog n & cdules verüm minus grati faporis quàm illz : —Á mos ry ry ea vulgares ficus, hoc eft in novellis ramis, qua parte illis inhzrent fo- foli divenire ater in infula Goa, locifque vicinis. luem. : t, ex Fabricij narratione , acceden- llorám qui hoc ftudio dele&tantur is i à inné fieri potui Hvr1vs arboris iconem, quàm concinne fie h we te etiam ipfius iudicio, adumbrari iuffimus,camq graciam, hic fubjicimus. CirtnvM difpiciendum eft ,an hzc arbor veteribus fuerit cognita ; cjáfve hifforia litterarum monumentis mandata ; quandoquidem illam. Indie partem, Alexandri Macedonis vidoriz E BUSES abe yd S" Europas hominibus étiam aperuerunt. 2 X SE ZZ De itori W ad E AA e | AERA A ^ CASAN 4 A XR Qe RTIVS lib. 1x. Hiftorix re- T EA TES tg EA vr E SRMTES rum ab Alexandro geítarum , refert, Alexandrum , Poro tege , & Hydafpe amne fuperato , ad Indi interiora pro- ceffiffe : filvas autem fuiffe prope in im* menfum fpatium diffufas , procerifque & in eximiam altitudinem editis arbo- ribus umbrofas : plerofque ramos inftar ingentium ftipitum flexos in humum, rurías quà fe curvaverant erigi ; adeo ut fpecies effet non rami refurgentis , fed arborisex fua radice generata. Priwivs veró lib xir. Naturalis Hiftoriz cap. v. de Indicis arboribus agens, hac fcribit: ^ — Ficus ibi exilia poma habet. Ipfa fe * femper ferens, va(tis diffunditur ramis : quorum imi adeo in terram incurvan- tu:, ut annuo fpatio infigantur , novám- que propaginem faciant, circa paren- tem, 1n orbem quodam opere topiario. Intra fepem eam zftivant paítores, opa- cam pariter & munitam vallo arboris, decorà fpecie fubrer intuenti, procülve fornicato ' ambitu. Superiores rami in excelfum emicant filvofa multitudine, vafto mattis corpore, ut fcxaginta pedes plerzque orbe colligant; umbrá veró, bina (tadia operiant. Foliorum tscadapeuas Mes Xenopbon lib. v . de Cyri. expedittone , bedere fülio compara] cffigicm habet : eà causá fructum tegens, crefcere prohibet: rarufáue cít, nec faba magni- tudinem excedens : fed per folia folibus co&us przdulci fapore do miraculo arboris: gigniturcirca Acelinem maximé amnem. penu? -. Meminit & lib.vii. cap.t. Hac facit ubertas foli, temperies cali, aquarum abundan- tia ((ilibcat credere) ut fub uná ficu tutmz condantur equitum. , SrRA . 9 item Geograph. lib. v. fimilem arbotem defcribit, tametfi nullo nomine EE. infigniat, is verbis $ ui Merb. ^ indiamultas quidem admirabiles arbores fert: équibuseft , cujus rami ad terram pro- smbw, pendent, folus-non minoribus clypeo. Oncficritus curiofius ca perfequensquz funt in Muficana terra, Indiz auftrahffima, refert arbores quafdam ingentes effe, quarum rara cüm ad duodcnos cubitos creverint,reliquum incrementum pronum faciant deflexi quo- ufque terram contingant, dcinde terram fubeant, ac radices agant veluti Hadscon Eos rurfus in truncum exeant;à quo poftquam audi fuerint, codem modo fle&antur, &; liam propagincm efficiant, rurfumque aliam: & fic deinceps, utab una arbore lon eis culum fiat, tabernaculo multis columnis nitenti fimile. E rd Exquibus defcriptionibus facile cuivis colligere licet "nb; mo inflirutus, illos Apdtores intelligere volui ipe cet, cam arborem ,dequa nobis fer- SED omnium diligentiffimé Theopl i XY enciff :cophraftus, Alexandri coxtaneus, qui haud dubie mum narrationcs magná curà excepit, qui fub Alexandio in Indicá xp edidione ens Iscnim J. l ARS EXOTICORYM LIB It j Isenim prorfus fimili modo (paucis dumtaxat notis variantibus) Ficum Indicam defcri- bit, qualis illa arbor cft, cuius hiftoriam ex Fabritij narratione dedimus. Plantarum igitur Hiftoriz lib. 1v. cap. v. ficait: Indica autem regio arborem Ficum ti tsdin appellatam habet, quz é ramis emittit radices fingulis annis, ut * primo volumine retuli Tbephreiii. e mus: demittit autem non cx novellis,fed ex anniculis, atque etiam vetuftioribus. Illx fe Weeds j terrz applicantes,velutifepem circum arborem faciunt, tabernaculi inftar, fub quo ctiam homines commorati folent. Radices autem nafcentes dignofcuntur à ramis : (ünt enim E- candidiores, denfx [4wz&/] diftortz, binaQue fronde foliatz [4:v»9o::] fuperné admo- dum comofà eft [tyei 4$ a1) dye xoulwo 7754] totaque arbor fornicato ambitu pulchré orbiculata [Vxvsaov| & valde infigni magnitudine : nam ad bina ftadia umbram Ípargere fertur : craffitado autem caudicis plus quam fexaginta pedum [Bnud'so] plerumque veró quadraginta. Folium pelta non minus habet, fru&tum valde parvum , magnitudine cice- ris,ficui fimilem: quam ob rem Graci ficum appellabant. Paucos veróadmodum fru&us fert, non modo proarboris magnitudine, fed omnibus rebus. Nafcitur arbor hzc circa Aceíinem amnem : hzc F'heophraftus, à quo proculdubio Plinius defumpfit. d Q v v M itaque tam multis notis Ficus Índica à Veteribus defcripta , cum admiranda hujus arbotisin India nafcentis (cujus vulgare nomen fibi excidiffe ferio dolebat Fabri- tius) hifloria conveniat : eó audacius illi FicusIndicz nomen impofui , praefertim quum illam ipfam effe, certo mihi perfuadeam. , Ix1rvs etiammeminit Ioannes Hugo Linfcotius,qui ante paucosannos Goá, ubi ali- quamdiu commoratus, redijt, in fuo itinerario, illam à Lufiranisiftic habitantibus írPor. Astor ds "^ de rax , hoc eft, Arborem radicum appellari dicens, ejufque iconem exprimens, fed longe ab hac noftra diveríam: etenim non fingulares radices é ramis dependentes, verüm innu- meras, illa(que adeo multifidas, ut vix ullam arborem aut fruticem tam varié mulüplici- — * terque fectas radices habere putem : hanc ob caufam, valde mihi fufpecta ea cft, & quam ex Fabritij relatione delineari curabam, verior, atque ad veterum defcriptionem propius accedens videtur. : GARCIAM porró hujus arboris nullam mentionem facere inter tot cxoticas locis Goanziinfulz vicinis nafcentes, quarum hiftoriam in Aromatum Libro afperfit, fatis mi- rari nequeo; i FzRDiNANDvs Lopezde Caftagneda cap. 111. lib. vir. Hiftoriz Orientalis Indiz, meminit cujufdam arboris nafcentis in provincia Malaca, quam Mezgiw appellat, radices Meis... caudicum inftar furfum attollentem: an hzc noftra? CrrTERVM cum hacarborequandam cognationem habere videtur ea , quam Ferdi- nandus Ovicdus Primá parte Generalis & Naturalis Hiftoriz Occidentalis Indiz: cap.vr. lib. 1x. hisverbis Latino fermone ex Hifpanico & Italico expreffis defcribit. cwMangle arbor cft, inter eas qua in Occidentali India vulgariter nafcuntur, feledtiffima, wage. cüm ad xdificiorum fabricas, tum ad reliqua fabrilia. Crefcit uliginofis locis, littore ma- ris;falfaginofifque fluminum & torrentium in mare delabentium ripis:folia habet majori- OE buspyri folijs fimilia, craffiora tamen, & paullo longiora : filiquas binos palmos longas, e 2wt majores, eafque craffas, Caffiz folutivae fruQui pares;fufci coloris, pulpam inftar coa- guli,five offium medullz fimilem continentes , quà Indi aliorum eduliorum penutià ve- : í fcuntur: etenim licetamara fit;falubrem tamen cibum effe ferunt. Ego nihilominus ab ejus efü in morbum incidi, camerfi adeó dclicatulus non fim , nec ab ijs cibis abftinere in penuria foleam, quibus alios vefci video: quinimo nulla etiam vrgente neceffitate , degu- flarc non piget, ut commodius defcribere queam : cajue dé caufa hunc fru&um degutta- bam: fed brutorumanimantium, & filveftrium hominum potius cibus dicendus videtur. Adinirandaautem ejusarboris eft natura;plutimaz enim (imul crefcunt, multíve ejus ra- mideorfüm vergere , & in radices converti videntur: nam prater multos, quos cretos, folijfjue onuftos, atque ab invicem fejun&os , reliquarum arborum inftar , haber, fre- i quentibusetiam alijs craffioribus & tenuioribus àquXior; fefe ad aquam demittentibus, & 2 fub terra auc arena radices figentibus, przdita eft; qui, ubi apprehenderint, alios ramos furfum vergentes proferunt : etenim non minus firmiter hzrent, quàm primarius arboris — - . truncus, fic ut ex multis caudicibus fimul connexis conflata videatur arbor; egregio fané fpedaculo, & fingulari hujus arboris naturá. LT e RUM Nzc ctiam abfimilis ca videtur Arbor, cujus , ex relátione Odoardi Lopez Lufitani, Philippus Pigafetta cap. iv. lib.1. Defcriptionis rcgniCongo,meminit his verbis,ex Italico fermonc converfis. TOU I d IUE Sul TUS Ec A a In Loan- CuAROoOrLrl^crvsl ; 4 In Loanda infula, ad oftia luminis Coanza, Regni Congo pàrtem perluentis fira;nafci- ER da ab incolis nuncupata, celfa & femper virens, fingulari naturá przdita: me Hp E lai j Iuti funiculi five fidicul nam ex eius ramis in füblime elatis , deorfum demittuntur veluti i ive fidicule, - ux terram fübeuntes, agunt radices; e quibus deinde alia plantz exurgunt, & hac ratione sültiplicánrur. Sub harum externo five primo cortice invenitur quafi tela quedam, quà contusá , purgatà , deinde in longitudinem atque latitudinem expansà, fefe tegunt tenuis fortunz viri & femina. : Pala Satcifzra. GAP» T. hac ratione teperta fuit. Naucleri Batavi nonnulli navigationem in Americam in- ftituerant: in infulam maris Atlantici delati, ad oftia fuminis quod in mare labe- batur anchoras jaciunt, & feledtis aliquot nautis negotium dant , üt confcen fo lembo ad. verfum Bumen fübcant, & interiora Infula perluftrent : parentilli & altis lumen pene- xrant. Interea bellicas quafdam naves Hifpanicas in candem infulam adventare confpi- ciunt Batavi naucleri in anchoris ftantes, quibus quum fcfe longe impares & navium nu* mero animadverterent, tum etiam virorum,quorum potiorem partem in lem bo ablega- rant, fublatis anchoris, ftatim vela fecerunt, defertis fuis in Infülz perveftigatione. Quà peractá, ad mare redeuntes, focios cum navibus abiiffe comperiunt : itaque non mirum,(i . "valdeturbati & affli&i fuerint, videntes fe omni fpe deftitutos, quá ad fuos redire poffent. - (Commodé veró illis accidit bellicas Hifpanicas naves ifticnon haefaffe, fed fuam naviga- tionem profequutas fuiffe.) Q uuni igitur alià navi carerent,refumptisanimis,lembo fuo. mari fefe committere aufi funt: eofque Divina clementia tam fingulari favore profequutá eft,ut lvi Amftelredamum anno Millefimo quingentefimo nonagcíimo nono pervene- rint,non fine ingenti omnium admirationc& fuorum lztitiaqui illos vel abHifpanis cap- tos, velabinfulx incolis mactatos arbitrabantur. : Hzc neceffarió dicenda putavi, antc quàm facci (cujus icorí hic fubjeQa) hiftoriam aggrederer. us n A D MIRABILIS etiam cítatbor, qux à Batavis quibufdam nautis in defertà infüla CrzTERVM nautz illi in reditu ad defer- tam quandam infulam funt delati; Cerewopez appellaffe , mihi relatum eft; in qua integras filvas repererunt nullà alià arbore conftantes, quàm Palmz quodam inufitato genere, cui, abinvolucro faccum five colum referente in quo fru&us reconditus (fpataenim commode - dici nequit illud involucrum) facciferz no» men indidi, quandoquidem formá valde fi- . .- mile eft illi colo fiue íacco , quem nivarium * . Veteres dicebant, & quali hoc tempore phar- macopolz vinum atomatites ( hipocraticum , vulgo appellant) percolare folent:nam creber. rimis quibufdam fibris fpadicei coloris tranf- verfim & obliquéab infimo ad fupremum ex- currentibus magno à Natura artibco contcx- tum eft,idáue varià longitudine: quod enim PORE ab ornatiffimo viro Theodorico Coornhart Ma accipiebam, viginti duas uncias longum erat; ANAL & cá parte quà patebat feptem latum : Willel- - . mus Parduynus vit honeftiffimus unum habe- bat;cujus longitudo meum odo uncijs fupera- bat; etenim binos pedes cum femiffe five tri- ginta unciis longus erat: ejus latitudo par cum meo. plura quàm hzc duo mihi videre rió aon- ESSO ME AU Vues fenfim gracilefcens in L : ; : mucronem definebat. [fta porró involucra (ijs referentibus qui ab arbore refciderant) plena fuerant fru&tibus M eetcem juglandem cum externe Palma. facci- fura bistoria, L4 ) ec c late ne CA uob. ICI S Iv w NOS n fy. Adi EXOTYGORFEMALÁIESX.L $ externo fuo pulvino five viridi cortice magnitudine xquantibus , it quibus orbiculares aliz nucesadeo rotunda, ut torno claboratz viderentur, & globulis illis, quos pueri in lu- A fu pollice impellere folent (vulgus Batavorum K»ickers Galli.Martres appellant) effent per- xui ens, De 1 fimiles cüm magnitudine tum colore, atque adeo durz (unam enim confringebam , ut. Mares, viderem quid contineret) ut nifi ferreo malleo & cum difficultate confringere quiverim, ^" tametíi non valde craffo putamine fint przditz : continebat autem ca orbicularem nu- cleum putamini adhierentem, medio cavum , ut qui (iccitate lacunam contraxiffet, can- didum, faporc initio quali leguminum, deinde inftar lupini amaro... An veró faccus ille aliquo cortice aut cute te&us fuerit, me latet; nec mihi facultas data eft eos conveniendi 4 qui obfervaverant, ut diligentius omnia perfcrutarer: faccum autem qualem accipiebam, cum orbiculari nuce adpingendum curabam, in illorum gratiam qui exoticarum rcrum ftudio deledantur. . " 000 rbor Favinifra. GC A £e TT. un ? cifco Drake equiti (dum totum orbem circumnavigavit) comites fucrunt, ob- fervabant. dicm :In Ternate enim infula ZEquatoti proxima, ad Ardicum polum vergente ,arboream quandam. plantam nafci mihi referebant anno odtogefimo primo füpra millcfimum & quingentcfimum, przcedente anno inde reduces, cujus rtuncus humani femoris craffi-. juri pari. tudinem zquaret, decem veró pedum altitudinem attingeret, fummo faftigio in orbicu- »vifere bile: latum caput,brafficz capitata inftar extuberantem, in cujus meditullio Naturacandidam "^ quandam farinam produccret ad illius infulx homines tenuiorisfortunz fuften- tandum:eam etenim diligentercollige- —.,^ ^ff " ! re;deinde adfusá,fiveinfpersàveriusymo- —.... | I j dicà aquá fermentare, pinfere, & infor- — ^ ' mulas quafdam codtli latere conftantes. .: immitti longà feric, atque prunis arden- tibus circumquaque admotis , & fuper etiam imipofius,coquere. Erant veró illt panesfive liba (aliquot enim retulerant) N Ec admiratione caret hujus Arboris natura , quam illi qui Generofo viro Fran- . Pani? farina Arbora Farinifera, : UR ; palmaris interdum magnitudinis, uncia- A | liscraffitudinis, quibus illius infulz 1nco- t : lx recenter coctis & adhuc calidis vefci 5 : folerent:at ubiinduruiffent, tepidà aquà — macerantes, pultis modo ederent. Inü- E fane fapotis effe, quum « hic panis mihi videbatur : verüm inje- &o piperis aut cinnamomi momento | cum faccharo (nam fic apparatum etiam 1 dcguftare libuit) nonnullis delitiz effe queant. | Ejutinodi panis bina fragmenta , qua- lia honcftiffimi viri Hugonis Morgani, nunc Sereniffuüumz Reginz Elifabetha: ! Anglorum pharmacopcri , curá accipic- bam, hactabellàcxprimicurabam. —...: ' AN hzc porró Zagá, cujus meminit. - | Ferdinandus Lopez de Caftagneda In- dice H iftoriz lib. vi. cap. xi. & c? Scri- — bit enim ex cjus medulla panem fieri in — - huncmodum. rc ; | Medullam exemtam in fiilia enmt io d falsà macerant,poft aliquot dies foli ex- ponunt, reíiccaram mandunt, vel excjus fariná fett polline panem conficiunt, noftro (vidi enim) qui ex fécale fit, colore.& fapore perimilem. Antonius Pigafetta, qui prim bem nave,cui infignc V icoria; circuivit,in fuo itinerario Sagw perf. non per z. ícti "S S l x A 3 : TTE TTEETMAMOMTTTERTTNEHUORRPERTENTSNRENENNTEIS 6 GARÓOLY^ÓDYETI : | N £c incommode fortaffis ea cenferi poffit, cujus meminit M. Polus Venetus lib. irt. - fuiltinerarij; de regno Fanfur agens, hisverbis, quz de Italico fcrrhone ita reddebam:et- ehim Latinusinterpres fatisnegligenter fuo munere fundus mihi videtur. Arbrva*4 ^0 In ea, inquit; Provincia, vaftarum arborum genus eft, quas duorum virorum ulnz vix Lena ampledtiqueant: hárum ademto cortice,qui tenuis eft;fucceditligni materies;tres digitos cr totum arborisambicum craffa, medullam in fe continens farinaccam, fimilem [verza- *earndli — culo eius fcrimmoue vtar | * aquella del caruolo. Hxcin figulinum vas aqua plenum injeda, baculo $9 — spiratur, ut furfures & reliqua fordes fupernatent, puraQuc farina fubfidat : effusá deinde aquá , fité repurgatà farinà maffa ad varij generis edulia conficienda, idonea, qua fpius ediffe, & nonnulla Venetias ufque detuliffe refert, pani hordeaceo, colore & fapore fimi- "Wa. Hlius arboris lignum ferro conferri poteft, nam in aquam inicdum, fidit illico & mergitur, dirc&teque, ut harundo donax, finditur. Ex co incolz lanceas fibi parant, fcd breves (longas enim ob nimiam gravitatem nemo fcrre poffet) quarum extimam partcm in cufpidem exacuunt, & adurunt: his quamlibet armaturam facilius penetrant, quàm fi ferreà cufpide munitz cffent. Papyrifira avlor. (0 AP IV ?. niffimi, tum Hugonis Morgani amicorum munificà liberalitate anno falutis M. D. - xxcr. Londini accipiebam arboris cujufdam librum tenuiffimz membranz in- towigims, ftar, candidum, quo omais generis fcriptura perinde atque chartà vulgari excipi poffet, periculum enim faciebam. Eum veróin Iava, aliarum rerum permutatione, qui genero- fum Francifcum Drake in illa longa & difficili navigatione comitati fuerant, redemtum rctulerant. A Iftins autem atboris;ni fallor, meminit Antonius Pigafetta in fuo Itinerario, ubi rcfert ML li? in(ilge Tidore feminas pudenda ere panno é libro arboris hac ratione confe. . Deli: bratur cortex , & aquà maceratus donec mollefcat, ligno tunditur; atque quà libet longi- tudine ac latitudine diducitur, adeó tenuiter , utfericei veli inftar, venis tranfyeríim dif- currentibus contextus videatur. ; Ec R 1CW AR 01 Gart Cancellariz Londinen(is Primicerij, virt eruditiffimi & huma- Arboris liber S E p necpratermittendus elcgantiffimus ille arborisliber,quem ab honeftiffimo viro Willelmo Parduyn anno redempuonis hamanz M. D. xcix. accipicbam,icet non albi effet Alwa br Coloris, fed (ub punice. Erat autem illius libri fragmentum (à quo plus dimidiá parte re- lierr. fc&um fuiffe arbitror) pedalis feré longitudinis, quatuo: uncias latum, adeo lxvis ubique & xquabilis füperficiei, ut ne charta quidem fcriptoria magis zqualis fit : id, tametfi ne- que denfum nequecratfum; in fex tamen pagellas nullà difficultate fepatare poreram,qua: perbelle fcripruram admitterent, perinde ac charta fcriptoria, nec atramentum tranfmit- terent. Et fi quismajorem curam in feparando adhibere voluiffet, in plures adhuc pagel- las haud dubie dividere potuifet.. Similem etiam pagellam ,laniorem & longiorem, ali- quando accipere memini à Tacobo Garerto viro honeftiffimo , quà involuta erant tabaci folia, quemadmodum involvere folent nonnulli Americani , dum, ut ejus fumum hau- * nant, tubum ab altera extremitate incendunt. TOUS Fütwe NC ctiam fübricendus candidiffimi fili glomus, quem idem Gáretus illo ipfo anno € — ad me mittebatcum alijs quibufdam exoticis, dc quibus fuo loco. Eum autem ex arbo- ris cordce confedum fcribebar : cuius fané tenuiffima, valida tamen, erant ftamina, filo etiam € lino aut cannabi dedudo longe validiora , tres pedes cum femiffe longa, ek una patte reíedia, ut longiora fuiffe veriüimile effet: ex quibus vitta & (milia ad muliebrem. ornatum pertinentia, commodiffimé fieri poffent. [Rx : Planta Lavenduls folo. Car v xA -0E DMIRAND ctiam naturze(tarbor five frutex, cujus ramum ex Orientali Ins : diain Angliam anno nonagefimo tertio fupra millemum & quingentcíimum, delatum fuiffc intelligebam : nam qui ad me mittebat iconem Londino, lacobus TW Garetus . plantas; locum habere volui. | anftarfoliorum fpinz appendicis diffe&a, magis s97.; ^0 EX Out RYWMOILIS.L 7 Garetus infequente anno, addebat brevem quandam defcriptionem,ab éo concinnátam qui ipfum ramum confpexerat. Ixgnoygi 207 Q uo autem nomine apud incolas appel- Arbor Lavendule folio. laretur, quáve in provincia Orienralis Indix nafceretur, non erat adícriptum : propter rari- tatem tamcn, eius qualemcumque dcfcriptio- em fimul etiam iconem inter alias peregrinas Ca cutus y PAPPPHn | j S p^ . beat "V tL. Cp ot 5 Is veró ramus trium pedum longitudinem non excedebat, craífitu dinis diameter circiter - duarum unciarum erat, cujus faftigium in. no- dofum caput nonnihil extuberans definebat; à quo fefquipedales quinque minores rami pro- filiebant, adcó eleganti ferie & ordine difpofi- ti, quafi humaná induftrià fuiffent infiti, infe- riori ramofacie quidem fimiles, fed molliores, magis fücculenti , qui: proculdubio compre- ; hendere & radices agere potuiffent, fi quis commodo loco telluri committerein animum Anduxiffet.. In horum comofis faftigijs folia ad- hucinhzrebant virentia, formá; magnitudine & colorelavendulzx folia valde referentia, fed. fucci-plena, aromaticum quidpiam .fpirantia, ror di medium inter angelica filveftris radicem,gum- mi quod vocant Elemmi, & Cunigundis her- bam, qualibus totum ramum veftitum fuiffc, ipfa in ramis veftigia indicium faciebant. Cc- terim; quantum ex ramorum refe&ionecolli-- gere licebat , densá fpiffaque medullà, inftar dambuci ramorum, praditi fuiffe videbantur. Arboris la- vvendula folio tAtiWis Lignum Exetitum. : C A b. y 1,2 CA 8sNoànatoChrifomillefimo fexcen- À tefimo primo ; mittebat ad mc hone- M 7 (iffimus vir Petrus Garctus Iacobi fra- terligni cujufdam fragmentum pedo los Mruciss tudinis; craffum in ambitu uncias pxne tre -4 cim , cujufque diameter unciz quatuor cufü. femiffe, contortum five tortuofum, fatis craffo, lxvi tamen cortice te&um, fed qui totus refinze cujufdam fuübflavi coloris grumis quafi teffel- - latim difpofitis effet obfitus, odoris quidem, fi igni admovceretur , non injucundi , & qui maltichen redoleret, digitis autem nonnihil at- :trità, valdé friabilis effet. Ligni materies gra- vis, dura; firma & candicans. Ligui wony- mi bisloria. .Ceterüm à Cheirurgo qui fragmentum at- tulerac, iritelligc bat, arborem ex qua refedtum fuerat, no: cfle proceram, fed ad oto circiter - - pedum altitudinem affurgere lateque fefe in . multos ramos fpinofos fpargere, & folia habere tanien virentia; & ad foliorum rutz colorem... ^ ^N zs accedentià. "Nullius autem ufus apud incolas- ^^ y Nt ud e(ic hanc arborem arbitrabatur, nii quod craffiores illius ramos ad quinque pedum lon- | wissiustesisytis quüsesiioeri e a s T prudinem s E iN E: x CAROLI-OCLvsI c OR m gitudinem refc&os, viginti aut plures conjundtim in terram figebant, deinde éos fu bs alibus incendebant;ad refinam ignis calore liquefceritem & diffluentem excipiendum, nÀ picisvice faascymbas illinerent & ftiparenL 75. 1 Cecchus autcm ca arbor, referente cheirutgo, in ea America parte, qua Pust4 el Rey nuncupatur. vue n m. i Eakbab. An eun affinis arbori Ettalcb in Africa nafcenti, cujusmeminit Ioanncs Leo libro x. —. Defcriptionis Aftica:? Ejusfunt hzc verba Latine 1cddira; Ettaleh grandis & fpinofa cft arbor, folijs Iuniperi, quz gummi fimile maftichi emittit : co Afri maftichen adulterant, quia odore, & nonnihil colore maftichen refert. Venim & arboris magnitudo, & folio- rum forma refragari videntur, nifi cheirurgus fux arboris notas rect exprimere non qui- verit. 5i &ib Lignum Exoticum alterum. - C &imov db fcm (illucenim Augufto menfe cym ba vehebar, ut, an naves. cx lava & Moluccis infulis reduces quadam exotica retuliffent, perquirerem) miht donabatur à pra- dicto Petro Garcto ligni cujufdam peregrini fragmentum pedalis vcl amplioris longitudi- nis, quod poftca e Magellanico freto allatum etle ab alio quopiamintelligebam, qui fimi- le fragmentum à Sebaldo de Weert acceperat, fed paullo craffius; atquc alia fragmenta long? adhuccraffiora, ut qux utraque manu compledti vix potuiffet, fc vidiffe mihi affcre- Lini ale b.t, [lliusporró fragmentum quo donabar ambitus, fex dumtaxat unciarum crat,materia pese ipfa folida , gravis, meditullio tamen medullaceum quidpiam continens, à quo; velut à centro venx rc&là fere lineà ad circumferentiam excurrebant , contrà quàm in plerifque aliis lignis, quz pertranfverfum fecta, orbes quofdam invicem amplcctentes oftenderc fa- lent, atborum ztatem plerumque indicantes: gemino autem cortice tegebatur ; externo fcabro & inzquali , coloris quadam ex patte fufci, quadam etiam cineracei, interno vcró molliore, & flavefcentis five pallidi coloris ; ipfaligni etiam fubftantia flavefcens ; à venis illis pene xqualiterà centro ad circumferentiam: duis, magnam gratiam & venuftatem accipiens: fal(us autem ejus fapor ; quam falfuginem an ab aquà marinà (quà forfitan Ade maduiffet) contraxiffet, melatet. Fragmentum porro illudà Sebaldo acceptum, clegan- tioris & magis flavi coloriserat quàm meum, quia ex craffiore & magis adulto trunco for- té refectum: nulloautem cortice tedum erat. qx Quum primüm iftud lignum confpicerem, & flavum in eo colorem, dubitabam an af- finc cffet illi frutici fpinofo , aliquando etiam inarborem adolcfcenti, qui frequentes & longiufculas baccas acidulas de uno longo pediculo dependentes profert , Berberis ab Herbariorum vulgo appellatas : fed cum nulla fpinarum veftigia apparerent, herebam. Brevi poftab ipfo Sebaldo hac iter faciente intelligebarn arborem ctle nüllis fpinis pradi- tam; fructum proferre nigrum, frudtui Idez vitis nigro, qua: vulgo myrtillus appellatur, bol ns. oetitticteniamgdio 11 (quam cap. xz. lib. 1. hitoriz Plantarüm dcferi- Q vv M codem anno primo fupra millcfimum & fexcentefimum Amficlredami ef je e Lignum cotis eoim prabans. E C Ar. vitri. VPERIORIBVS lignisnonincommodeé fübijci poffe arbitror lieni illius b; » S menta, ab his quianno mille(imo m MN Cm D MM - redierant, rclata: quorumalterum, corum virorum qui fumtus in eam navigationem » potiffimüm fecerant, & navesrebus neceffarijs inftrüxerant, munere accipiebam, cum pe- une quibu(dam fructibus, de quibus fuo loco in hoc volumine fum aurus Deo - voiente. / bs id VALDE levepotró erathoclieni c ihil ni i medulla qu Lpéek DE icve porró erathocligti fragmentum, ut nihil nifi Sambuci med - Cd dammodo videretur , fungosà materiá conftans & candidà , cortice coc emet & RA quafi membranaceo teca,cineracei coloris. Interrogatus àme Abdala Guzaratenfis,quem - Batavi nauta Amftelredamum advexerant ex Iavá, ubi aliquot anriis vixerat "a jua enim ex parte Lufitanicam linguam callebat)-quod effet huic ligno nomen, & quis cit .€jusuíus : de nomin quidem nihil repondebat, fed cducto fuo cultello , fignis mihi in- nucbat, rx bmétoxvd br L.S 00 (9$ nuebat, ad cultrorum obtufam àciem exacuendam infervire :& fané periculum poíteà facicbam, atque ad id przftandum valde commodum effe deprehendebam. Nox immcerito huic capiti adiiciendum exiftimavi lignum aliud leviffimum , cujus fragmentum lacobus Garctus anno fexcentefimo fupra milleümum Londino mittebát CI. V. Bernardo Paludano, üt cum aliis exoticis in fuo mufeo reponeret. Erat ver illud ligni (fi lignum quidem appellandum eft , nam totà ejus materia nihil Lig fe- corticis prorfi us expers, ejus diameter duarüm vnciarum: atque externà parte ramulorum j qui innati, mariife(ta veftigia adhuc retinebat, interná veró orbes quofdam, aliquo fpatio ab invicem difcretos, quales in aliis lignis traníver(im cafis confpiciuntur, arboris vetu(ta- tem fere indicare folii... Nauta porró à quo redemerat, fe eo ligno ufum fuiffe afferebat fomitis loco , ad ignem confervandum, non fecus ac fungo aut ellychnio : ego ex ejus par- ticula recifa, an ita fe res haberet, periculum faciebam, atque veriffimum effe deprehen- debam: color externz partis fufcus erat, quia for(itan viukbe fepiufculé tra&atus, inter- nz autem flavefcens. Vcrumenimveró non modó ad ignem fovendum idoneum fore arbitrabar, (ed (überis etiam vicem przbere poffe omnino mihi perfuadebam, fi e$ abun- dantià, quá füber, reperiretur. nii fungus videbatur, aut fuberis cortex Ixuigatus) fragmentum pedalis longitudinis, , "Arbor peregrina ex Guinta. G A T.-1X ; REOREM;cüjüs iconem in hac tabella expreffam damus ab honeftiffimo viroPetro A Gareto acceptam cum ejufdem frü&tu anno millefimo fexcentefimo fecundo à nato Chrifto, juglandis arboris celfirudinem xquare, nec diffimili cortice tectam effe ferebant; folia laurinis habere fimilia, ad quorum exortum fru&us in ramis nafcere- 'tur, initio quidem viridis, deinde ubi ma- turitatém adeptus, ejus coloris quem in cjus hiftoria dicam. mitis "vicem r4bens, Erat porró is fru&us Magni mali inflar, ineo & otbicularis pene formz : nam duda à iftori. pediculo per longitudinem frudus men- furà ad alteram partem pediculo proxi- mam , decem unciarum fuiffe reperta cft, quam ea, qux fru&umi tranfveríim per medium ambibat, vix fuperabat: levis erat pro fua magnitudine, & craffo fatifque fir- mo cortice przditus , foris levi & fplen- dente, ex flavo fpadicei coloris , interdum etiam nigris máculis confperfo , interná autem parte fuliginofi , & nihil continens prater nigrum quendam pollinem. Certé quum illum initio confpiciebam (mitte- batur enim primüm folus nullà addit ico* nc) cucurbitz genus quodpiam peregri- num effe cenfebam , praíertim ob corti- cem cucurbitz cortici non valde diffimi- lem,tum etiam propter levitatem:fed con- fpe&à icone fuis coloribus exprefsà, in qua arboris rámuscum fru&u & foliis,opinio- nem mutare non piguit. Hacíunt quz de ifta arbore & ejus fru- -u intelligere potui poft longam ái uifi- Uuonem; quz benevolum ledorem boni confükurumarbitro, — — Tonipappeey - ». ka: eigat. Tenipajpeey va fruw bi feria. Xagns. run fici fimili. 10 CAROLE. CLNSI-3 funipabpeeysa Braflanorum. EN X accipicbam anno reftauratz falutis humanz nonagefimo primo fupra millefi- AK mum & quingentefimum, Londino miffum à do&iffimo codemqQue optimo viro Richardo Garth Londineníis Cancellaria Primicerio, quem illico in tabella exprimen- dum curabam, ut cjusiconem cum hiftoria Le Sorisoculis proponerem. ibi Mittebaturautem luniperi Brafiliani ap- pellatione , quz vox flatim mihi füfpitio- nem injecit, illius arboris effe poffe, quam Brafiliani Iunipappeeywa nominant , tefte Iano Stadio Heffo, qui apud Tuppin-Inba- tos novem & amplius meníibus captivus fuerat, demumque non fine Dei benigni- tate anno M. D. Lv. liberatuscít : T'hevetus & cum fequutus Lerius,corrupté Gezipat no- men indidenint. Hujus porró pramanfi, deinde expreffi, fucco, Brafiliani corpus atro colore inficiunt. Isautem quem acci- piebam, mediocris mali magnitudine ciat, erbicularis pené formz,füperná parte paul- lo planior , & vcluti exiguà coronà infigni- tus, denío cortice, & (quia reficcatus)duro, exterius rugofo, & fufco colore ,interné laevi & Ípadiceo: tota pulpa quaft in maffulam ' contracta erat ob ficcitatem , plurimaque rana continebat fimul jun&ta, quemadmo- dum in tramonia conípiciuntur, plana, ni- gra, rugofa. Ipfam autem pulpam, licet ve- tuftam & prorfus exfuccam , paullulum ta- men pramanfam , nigro colore inficere, & valde acidi faporis effe deprehendebam. Summo porró ramulo terni aut quaterni fru&us inhafiffe videbantur. . Sed & ipfc Thevetus fuo Gesipat plures fru&us extre- DACH mis ramis conjunctim nafcentes tribuit , & juglandis folia , quorum Sradius non meminit, ut apparcbit ex utriufque defcriptione , rcponerda in Peregrinarum Plantarum Hiftoria, ex variis neotericis Au&toribus,qui fuas PNEENNE deícripferunt, à me , Deo vitam concedente , concinnanda & in lucem uCenqdar Era ens SS à H vivs Arboris ramulum foliis nucum cum fuo fru&u , Francofurti ad Moenum ) 7 dS d: Ceterum, an etiam Xagu4, cujus Oviedus cap. v. lib.virt. Primz partis Generalis & Na- vuralis Hiftoriz meminit ? Certe eafdem facultates fuz Xagwe tribuit. "Arbor peregrina, fruttum Fini famil ENEHS.. CA RA, LB r^ YIVSNAM arborisfit hic ramulus, quem in CI.V. Bernardi Paludani medici En- ( chufiani mihi amiciffimi, ampliffimo, & omnium percgrinarum exoticarumQue Ow rerum varietate & copià inftrudiffimo mufeo , confpiciebam anno nonagcefimo quinto fupra millefimum & quingentefimum,me latet: atque ipfe etiam Paludanusigno- rabat : ramulum autem mihi concedebat ut deícribére poffem, & illiusctiam guram in tabella exprimendam cutarem , in eorum qui fimili ftudio deledantur gratiam ; quo- rum oculis eam fübjicio. : me Erat autem hic ramulus , cu durus, craffo cortice tc&us, o&o frudus exiguorum ficu m fuo frudtu in uva modum quafi congefto , reficcatus, gracilis & digitalis longitudinis , coloris ex fufco cineracei , um inftar, craffo breviduc pediculo fübnixos fummo faftigio fuftinens | EXOÓTICORVYM I£IMhk lí. T quip fuineE entort cun taculis confperfos , dutos,& fatis folidos: ut quán- am affinitatem habere mihi viderentur cum Sycomori circ ipoli l i £ida MER reo TCI. V Lebndrlto Raro y Msc circa Tripolim Syriz náfcentis medico Auguflano cap.rv. lib. 1. fui Itinerarij, Frucfis fícul fimili, nifi ipfe Paludanus , qui Sycomoros in /&gypto & Syria viderat,me ab ea fententia (übmoviffet. Cetcrüm fimilem fru&um cum aliis peregri- nis ab honefto vito Iacobo Gareto d iA Londino Francofurti. ad Moenum accipiebam anno M. D. XC I. non tamen tam copiose ramo inhzrentem, fed fingularem dumtaxat, vel in- terdum. geminum , fuis pediculis fimul con- nexum. Quum portó hic fru&us ficui vulgari valde fit fimilisfigurá, & nonnunquam ctiam adeo pufillus, ut ciceris magnitudinem non multum excedat: an ad ficus Indic circa Acefinem amnem naícentis referri non poffit, cujus , ut fupra dixi , Theophraftus Hiftor. Plant. lib. r. cap. xir. & lib. 1v. cap. v. tum lib. i1. de caufis Plant. cap. x 1 v. mentionem facit? Verüm is negat copiofum fru&um ferre; & ex Fabriciana rclatione , fingulares inter folia , vulgarium fi- cuum inftar , nafci deberent. An veró frudus arboris Gaguey, quam defcribit Ferdinandus Oviedus cap.xv. lib. v111. Prima partis 947 Generalis & Naturalis Hiftoriz ? "Arbor peregrina Lauro-eevafi folio. Car xII gefimo quinto füpra millefimum & quingentefimum , binos alios ramulos pere- grinarum Atborum confpiciebam, quos mihi concedebat ; ut domi majore cum otio obfervare & defcriberc poffem. — Erataüitem is ramulus circiter pedem longus, fatis gracilis ,foris levis & nigro colore Arbrifiliu przdicus,intus cavus, fummá parte nodofus, quà nimirum folia alternis inhzrebant , ex MOM i adverfo femper fita, fena aut odona, mali foliis majora, magnitudine & formá proxime : ad Lauro-cerafi folia accedentia , fuperné levia & fplendentia, inferne minime, fed vc- nisà medio nervo in latera excurrentibus infignita, in ambitu non ferrata. An perpetuóà vireant, nec ne, mihi incompertum; fed fuíca erant quz videbam, utpote reficcata : fub fingulorum autem foliorum exortu ad latera fingulares nafcebantur appendices , fummá parte orbiculatz, & deorfum inflexz, five quodammodo fornicata : fummo rami faftigio fena aut plurainhzrebant vafcula brevi petiolo innixa, nuce ponticà minora, membrana- cea, & denis nervis diftindta, (ümmaque parte in quinque lacinias five foliola divifa, exili nigro femine plena, fatis fervidi faporis. : Qo nomine apud incolasappelletur, aut quis illius apud cos ufus, indicare non pote- rant, qui precedente anno ex Guinea attulerant, nautz. | ; An veró huic fimile folium illud, quod à Batavis naucletis dido 'M. D. Xcv11. ex Iava vel Madagafcar rclatum, Braves vocari Abdala Guzaraten(is mihi dicebat ? (o Puse. à »v p eundem C. V. Bernardum Paludanum, eodemáue tempore; nempe noná? ORE Le wdohoads ka o bod d 2: We Arbor Arboris fru-.— Gum auran- 1ie. fimilem roig hi- oria, "Arboris lani- ftra hiftoria. "MAILILU " fus, nodis diftin&us , fragilibus ; bini femper n supe ADR OO Dd oconow $ d Arbor peregrina Aurantio famili fructu. ..— CAT. XIII. je : p erat alter ramulus, eo- b ge^ , xA" dem tempore cum fuperiore € Nigri — / tarum regione delatus, cujus iconem hic exhibemus, ique quadrangulus, rugo- exadverfo innafcebantur huic ramulo fur- culi , füftinentes brevi. craffoque petiolo frudus , € calyce veluti quatuor fquamis conftante prodeuntes, uncialis ut plurimum . . magnitudinis , orbiculatz forma , rugofos, nigtos, inflar arantii parvi reficcati : intus plenos fungosà quadam pulpà ( cui com- mixta parva nonnulla grana pzné ut in fi- cubus) adítringentis initio faporis. Nulla porró in eo ramulo foliorum veftigia appa- rebant, ut dubitari poffit an hzc arborex illarum fit numero , quz pediculo five ra- mulo Z262w fuos flores & fru&us profe- runt, ut aromatici caryophylli. Lauifera arbor peregvina. - UC A EIXIY. IRCA DBantam avz infulz urbem celebrem , referente Francifco Roderiguez à £ * Bengalaoriundo,quiannononagefimo. . :: : o&avo fupra milleimum & quingente- fimum Amflelredamo cum Batavis in Baritam :. profe&us , infequente anno cum iifdem inde rediit; nafcitur arbor procera,multis ramis prz- dita, quos fepiunt numerofa folia,ut confpice- re cftin falice, fed illis longe anguftiora, & li- banotidis coronarix foliis fimilia, longiora ta- E men. Fam ferre dicebat fructus filiquarum ^ "ES i NN N WN WS ) Www $22 254- pene. uorum uno, quem retulerat, me E- ——L—EPES FEL Natur ciieLg 2 prunis NN — 3 Y donabat) fex unciastongos; rn OO *EEREERZE 7. tu craffosà pediculo fenfim augefcentes, cute "EE 777 HE 3 verius quàm cortice preditosccineracei coloris, —— zt H 2 ZEN 4 t (CO uatiDIA JC TE [tT UTER x RC. X. e : SN rugofos ;extimà parte mucronatos, in quinque E-—--I EN ! D. SEUINTLUTDSOONEE [ '"«x17 Cu m * ^i 2 L—PL-—3 partes dehifcentes , plenos tenuiffimo mollit EE LE 3 fimoque &candidiffmotomento,inquolae- ^ (Be c6 Fd L 9 Gti A AUTORI 39 3e ti14 Tuwi* nt £ Z—:S ant multá fetiina nigra, legitimi xyli femine . LZALA2EE minora, comento fivelanz non adhzrentia, ut inxylo; fed libera, & circum quinque. veluti. aífulas longas mediam filiquam occupantes, —.. naícentia. Eà lanà negabat Francifcus incolas uti ad ftamina dictos quemadmodumalio '' xylo, nimis enim btevis eft, fed pulvinaria im- pleri afferebat, ad quam fané rem commodiffi- ma effc mihi videbatur,ut qux vulgari tomen- to,imó vel ipsà etiam plumà mollior fit. Fru- &um porró qualem accipiebam,hac tabellà ex- primendum curabam. SWLAUA Y E. CETE RVM EXOTICORVM:;hLhbkb i. NU — CETERVM anno millefimo fexcentefimo primo, reducibus feptem illis navibus ex Molaccis & Iava infulis, nüce myriítica, pipere & alio Aromatum genere onuftis; alium fru&um huic fimilem,fed majorem & magis integrum;honcfüiffimi viri-Petri Gareti dili- gentià adquirebam ; fuum pediculum durum & lignofam binas unciás longum adhuc rtetinentem: eum autem fru&um obfervabam nori ab imo mucrone iti quinque partes dehifcere; ut putaram;fed à fummo, videlicet à pedicu:», à quo procedunt quinque ille; quarum memini;affulz;circa quas femina nafcuntur. Intelligebam praterea ab Isbrando Hieronymi filio , cheirurgo, qui nàvc, infigne five fymbolum Solem habente, ve&us fue- rat, incolas eo uti non modó ad implenda cervicalia, fed illad etiam ab ipfis in ftamina torqueri (alià tamen ratione quàm vulgo linum,lana, aut xylum) iifjue ftàminibus fuas veftesfarcite. — STET EAE Uu Ma erri oda Sed etiam Sebaldus de Weert mihi affirmabat,árbores fimilem fructum petentes in Guinez maritimis crefcere; quz tamen ampliora haberent folia,quàm Franciícus Rode- riguez illitribuit. Eam ob caufam fufpicabar ,an illa lànifera arbor effe poffet, cujus me- iinit Petrus Bellonius cap. 1. x & 1xxvi1.lib.11. fuarum Obfervationum,quas nos Latio. js 1j. donavimus ante multosannos ,& brevi, Dco volente; longé correctiores & aliquot fcho-' r« xdloii. Vis illuftratás,evulgare hnabemusin animo; :.. ; arf -— An véróea arbor;ex qua tefte Philoftrato Byffum nafci ferunt, bafi quidem Populo pet- fimilémj foliisautem falici ? ig 05523 £4 : Vien d T LGOREER SA Fere rilisnora etn : ! £r Um 4 PoRxOo quz Ferdinandus Oviedus ttadit de frudu Ceybz arboris cap. x1. lib. 1x. Primz partis Hiftoriz Generalis, plurimum cum hoc fru&u convenire videntut:namfüz |.— Ceybz fru&um tribuit fimilem filiquz, five lobo, digitalis longitudinis, & binorum digi- Col« fa- torum craflitudinis, rotundum, plenum tenui quadam lanà, qui maturus Solis calore ape- ** ritur, lanamqQue effundit quz à vento in aerem fpargitur, relicto femine rotundo, xyli fe - mininondiffümil. :. — a une d oo docks Nux Myisfia femina. áp.de Nuce loruni fH-Tnmgn j ,rifetitildg , f Em. er £2 5091157 cati fer; mágni copi B ji 5HD UE r e * fl T F X j $& CXROLI CLVsI ^ ngo quos teneriores videlicet & virentes, alternatim, non ex adverfo, fed inzquali ferie am- biunt folia, laurinis prorfus fimilia;minüs tamen dura; $& paulló interdum latiora; five, ut verius comparem, mali arantij foliis propiora, ademptis ap ndicibus, brevi pediculo ni: tentia, in ambitu non ferrata, fed venis quibufdam à medio nervo in latera cxcurrenti- bus infignita : fructus fatis craffus eft , mali perfici magnitudine, orbicularis ; nift fupernà parte pediculo proximá aliquantulum turbinatus effet: brevi autem pediculo inter folia ramo non inhzret, ut Matthiolus & plerique alij exhibent, fed ex tenuioribus cxtre- mis ramulis oblongiufculo craffiufculoQue pediculo fubnixus, pendet, fingularis ut plu- rimum , quemadmodum ab ipfis Indis, quos Hollandi ex lava Amftelrcdamum anno nonagefimo feptimo fupra milleimum & quingentefimum advexerant, deinde ab ipfis Hollandis triennio poft ex ava, ut dixi, reducibusintelligebam,tum ex ipfis nucibus, fuis xamulis qui folia adhuc retinebant, inhzrentibus , murià. conditis, ab Hollandis eo anno relatis,deprehendebam: interdum tamen binas ctiam nuces conjunctim nafci,feobfervaf- - femihiafferebat cheirurgus,qui Hollandis in ea profedione comes fuerat. Conftat aucem ' ct 3s frutus denfo operimento, quod veluti fulci cujufdam , illum in binas arqualcs partes '** dividentis, form preditum eftead. ctiam parte maturum dchifcit, macim fub ipfo laten- tem & nuciscorticem retis inflar ambientem oftendens , adeó rubentem & elegantem in* itio, utadmirationem pariat; fed a£ti expofitus;paullatim illam elegantiam amittit, & fla- vefcentenrcolorem tandem contrahit. Ex recenti autem oleum extraxerat D. Lamber- tus Hortenfius Medicus dum in. Banda erat, rubens admodum, liquidum, & magni ad pleraque ufus, przfertim veró ad roborandum ventriculum. NwrwpnH Audio in ejus infulz montanis illam arborem etiam nafci, fed fru&um vix maturita- «""*^ temconfequi: eam ob caufam illius nucem riegligi, quum adfervari nequeat, fed brevi tc- redinem fentiat , & dumtaxat legi, ut macis adimatur: qux veróad nosadycliuntür nu-. €cs, carum effe arborum quz in planis & cultiotibus locis nafcuntur. dns : -— DL Nux myrisfum mos. iL ÀR RW v1A nemo hactenus (quod equidem fciam) ejus myrifticz nucis oblongioris, quam marem cenfent, hiftoriam tradidit. (nifi eam defignare videatur Chrifto- ; ii c dE. Lad nom» -—* r £:il- : blu ny í atque ipfius ctiam effigicm J td AU Myrislicé nu- E SE OU NE Xi EE Aa Voeatecy edic MS M rat porró i$ ramus fe Iqui "dal iG lc x jwa. — tudinis, craffitudinem autem habens tubi na anferinz, quo ad fcribendum uti fo- / AlIOg den&ora, interdum pedis Romani : longitu x: EXOTICORY'M i115 n dj longitadihem zquabant, trium aut amplius unciátum latitudiriem , mapná autem ex parte, eorum longitudo fepterii áut ó&o unciatum erat , latitudo duarum cum femiffe; color parte pronà cáncfcens , fupinà vitidis & fplendens : à medio illo craffoQue nervo fo- lium per longitudinem mcdium fecante, exoriebantur alij minores tenuiorefquc netvi, ad folii latera expanfi, utrimque quatüordecim aut quindecim,nonnumquam etiam plu- res, iique non pro folij amplitudine; fed indifferenter: nam in pedalis longitudinis foliis interdum tredecim aut quatuordecim durfitaxat obfervabam,in iis verb qua: feptem un- ciasfolummodo erant longa, quindecim , fedecim, aut plures: tenues przterea,& vix cori- Ípicaz ob folii fpiffitudinem; oblique venulz per nervorum lateraliuni interftitia erant fparíz: &, licetante multos menfes abruptus fuiffet ille ramus, atque inter chartas adfet- vatus, non mediocrem tamen acrimoniam , fed fuàveni & non valde urentem retinebant folia: fummo autem rami faftigio inbxrebant binz riuces craffo breviá. pediculo fubnixz; in quo tamen binz aut ternz aliz conjundtim creviffe videbantur , quiá adhuc appare- bant veftigia ubi adharferant, atque etiam in ipfo rami faftigio bina alia fimilium pedicu- lorum loca : ut non fine caufa Abdala Guzaratenfis, qui primá illà Batavorum in Tavam navigatione Amftelredamum adve&tus fuerat, deinde fecundá revce&tus; mihi affirmaret ' nuccm myrtifticam (ab illo enim percontabar an fingulz nuces in foliorum alis nafceren- tur, quemadmodum pingit Matthiolus) juglandis modó provenire, videlicet fingulares interdum, binas, ternas, aut plures nonnumquam, & conjurí&tim in eodem ciis pedi- culo natas, dc hac nimirum nuce mare ipfum voluiffe dicere arbitror, quoniam illam qua nobis in ufu, alitet provenirecertum eft. Ceterüm hz nuces binas uricias longz erant, fummodque fuo openmentotectz valde rugofo , nec illo quidem valde craffo (quia ante carum maturitatem ramusabruptus) & villum fuum amygdalatum inftar retinente,ferru- ginei, hoc eft, ex rufo fufci, coloris ,inbinas xquales partes fiffo & hiante, nücemQüe oftendente fuo maci cam reticulatim atmplectente feptam, cui fimilem e fuo operimento exemptam, fuo tamen maci opertam;ab eodem CI. V. Paawio acceptani,inferiore tabelle parte, in qua huius nucis ramus cum fuo fru&tu immaturo cxpreffus, adiici curabam : ma- cisautem illud , etiam re(iccatum, elegantioris coloris quidem eft eo quod aliam nucem ambit, fed multo infirmioribus viribus przditum effe creditur. 4E Hzc porró qux de mytiftica nuce mare commentati licuit , boni confülerc Ie&or di- gnabitur. . Caryophylh. APYT XVI. vv M O&obri menfe anno millefimo fexcente(imo Amftelredaimi effem , binos -arberis Caryophyllos ferentisramos fuo fru&u onuftos valde recentes adquire- bam, ut qui prxcedente zftate navibus quz ex Ternate infula decima nona die Augufti anni millefimi quingentefimi nonagefimi noni difcefferant, advedti effent. ununi quidem fingularem. pedalis fere longitudinis , cujus formam in fubjecta tabella exprimi curabam:alterum lon; marem. fquipedslem aut cabin, fümmá, uidém partc iri quinos aut pluresgraciles ramulos fuo fructu onuftos, atq. alternatim ex adverfo nafcentes divifum,infimáautem(à qua ttes aut quatuor minorcs rami refedi erant) fcriptorij calami craffitudinem non fuperantem, cineraceid. coloris cortice tectum, graciliores tenelliq. ra- mulieum candicantem habebant, przter extremas feftucas ipfam frn&tum (uftinétes,que Caryopbylle- tum aremá- tic. bisiória. fufcicoloris erant : folia anguftifoliz auti foliis valde fimilia habebat minufd. lata iis quat in ramo in hactabella expreffo, oblongiufculo pediculo przdita, alternis, fub fingulorumi ramulorum alis ex adverfo nafcentia,medio nervo fingula folia per longitudinem fecarite, & multis venis utrimq. in latera excurrentibus: extremi ramuli in eas quas modo dixi fe- ftucas definebant, alternis etiani & contrario interfe fitu plures pediculosferentes, cofjuc ternos ut plurimum, fuis petiolis fuftinentes alabaftros (qui funt ipfi caryophylli) füummà parte in quatuor denticulos decuffatim divifosymedio florem nondüm apertum continen- tcs, fed in quorum nonnullis (qui aperti quatuor conftitiffe videbantur) multa exilia ftami- nula congefta apparerent:tametfi veró folia & cortex non tantá odoris gratià fragrarent,ut ipfi asd a ii tamen prorfus odore deftituebantur,fed caryophyllos nonnihil redole- it, atq. etiam eorum faporem referebant, quemadmodáü & ipforum ramorutu lignufn. '. Minorem ramum, fecundum quem hac tabella expreffa, mihi donabat Toanmes Lan- ghe Cheirurgus Amftelredamenfis , qui aliquando in Brafiliam navigavit : Majotem veró panciícebar curá & diligentiá non vulgari Petri Gareti phartnacopoei Amftelredamenfis: qui infequenteanno alium zqué magnum mihi procurabar fed foliis orbum,cujus tamen frudus longéacerrimus. Nes | B2 Caryo- 16 CAU orL1:sO1Ivsb sr. rie Caryophyllotum porró flores, intelligebam poft diligentem inquiütionem ab iisquife — . 1 vidiffc afirmabant ; orm non diffimiles effc Horibus cerafiorum, cofquc non candidos, T (ed elegantis cxrulei coloris eique fingula foliola tribus candidis radiis fcu venis ef- (ent dillin£a, ftaminula veró medium florem occupantia, purpurei coloris. ^ CATERVM (ut mihi affirmabat Wibran- T7228 dusà Warwick , navis, cui nomen Amftelre- QN f damum, Prafc&us, totius veró octo navium, N me qua anno M. D. ric. Kal. Maij ex Texela fol- AC vebant , Iavam & Moluccas pctiturz , claffis LS md Viccadmirallius,eatum autem trium qug de- inde ex lava ad Moluccas navigarent deftina- tz erant, Admirallius) celfa funt Caryophyl- lorum arbores, ncc malis aut pyrisapud nos na(centibus minores : crefcunt veró illae (ipfo tefte atque aliis qui eum comitati fuerant) in N o e : m d : - ES Rt EAR Amboyna, Ternatc, Motir, Bacian , Marige- o" x e rarí, Makian, Tidore, potiffimum: in aliis ta- ie mo^ ow aX men quibufdam vicinis infulis fimiliter , (cd Pu Us perparce: pra'ftantiores tamen ceníeri, quz in WC 4s Makian & Tidore nafcuntur. Co p T: Hac funt quz de Caryophyllis dicenda rb V exiftimavi : qui plura volet , Garciz ab Orta x P. Aromatum hiftoriam confulat. p ND QU See. TERNATE porró infula, in qua Batavi la fierilis. negotiati, beffe five quadraginta fcrupulis uniusgradus ab ZEquatore verfus Septemtrio- nem diftare creditur circiter odo milliaria in ambitu continere atquc fatis fterilem effe , hi .. teflabantur ,qui illinc redierant, nec ulla ani- malia efui apta in ca reperiri, prxter paucos haedos , & nonnullas gallinas: fed neque oryzam ferre aut ullas fruges, é quibus pa- nem conficere queant : cam ob caufam, ab arbore materiamillos petere neceffe effc , quà panis loco utantur. Eam itaque arborem recifam in. multas partes findunt, quas malleis ex craffa harundine fa&tis contundunt, atque inde eliciunt veluti farinam quandam ipfis satgefarina Sagge appellatam (ea haud dubie $4ev, fivc Zagu, dc qua fupra cap. 111. in Arbore fürinife- aeri, * 094 r3) (cobi lignorum, quz ferrá refecta funt, fimilem, ex qua panis fatis albi placentas qua- drangulas conficiunt palmi magnitudinc, quibus non modó vefcuntur, fcd magná fere ex | parte fua mercimonia exercent, harum permutatione alias res quibus indigent, redimcn- Exi NN tes. Frequens alioqui iftic nafcitur Palma illa magnas nuces coccos appellatas proferens, o &: Muf Arabum. Reperiuntur etiam nonnullz arbores aurantia mala ferentes atque li- ; mones. Átmagna abundantia arborum Caryophyllos gerentium,in collibus & vallibus, E .— quasincolz harundinibus flagellant, ut fru&tum decutiant. Et licet hujus infulz incola: affiduum bellum gerant cum Tidorc alterius vicinz infülz, inqua Lufitani vivunt & ar- cem tenent , habitatoribus, eo tamen tempore quo caryophylli leguntur, funt inter illos unius menfisaut fex hebdomadarum induciz, quibus inter fe commercia exercent. : E Amomum quorundam, an Gavyoplyllon Plinij? Car. xvi. 4 ^19? HYLLORYM Aromaticorum hiftoriz hujus frudus deícriptionem füb- Qs propter odoris affinitatem quam cum Caryophyllis habct,tüm ob aliam ' I quam declarabimus. : : * Mittebatad me Londino Iacobus Garetus anno à nato Chrifto milleimo fexcentcfi- mo primo, hunc fru&um orbicularem, piperis grano plerumque majorem, nonnum quam " ctiam minorem, rugofüm, fufci coloris, fatis fragilem, qui apertus femen continere de- : A. prehendebatur rotundum, nigrum, in binas partes fciffile, non minus aromatici odoris & rinm a- laporis quàm ipfe fru&s, atque aromaticos caryophyllos quodammodo referentis: botri ria. i in p: um nafcitur, ut ex multis granis qux petiolos fuos adhuc retinebant, & ' 1 ir ; : : »€ inis teruilque granis uni raniulo inhxrentibus coniecturam faccre poteram : his adjecta erant | ! Mes —— RXÓTYCOÓNUNwYM:LA3À. G erant folia, unius quidem formas fed magnitudine valde differentià : ham quxdàm fc- prem unciás eranclonga, tres lata; nonnulla quinque dumraxat uncias longa, duas cum femiffe lata , alia trium unciarüim longis: tudinem non excedebant, & vix duarum: latitudinem attingebant, quxdam ctiam iis longé minora & anguftiora, przfertim quz cum granis permixta reperta fuc- rant, proloci quem in ramis aut ramulis . occupauerant ratione : nulla autem inter ila reperi qux ferratas haberent oras, fed aequales, omnia, & multis tenuibus venis; à nervo folia perlongitudinem fe-. cante , in latera obliqué excurrentibus, . przdita; eorum mucrone nunc anguflio- re, obtufo tamen, nunc latiore & quafi orbiculato, cineracei e fpadiceo coloris, .: & fatis.actis faporis: ramuli qui additi fuerant , tenues, quadranguli , cineracei coloris cortice tcd ; annotini videlicet; qui verà poftea nati, fpadiceo, retinentes adhuc veftigia ubi folia inhzferant, quz; NS ut plurimum , ex adverfo nata effe de- —— (Ww n Y monftrabant;& illi etiam acriufculi fapo-. 5: | LO» zis, perindeac folia, nec ingratiodoris. ... ' iride Additum praterea. erat radicis cujuf-. : dam fragmentum cubitalis longitudinis, :-.... ; y j à nautis, quos ex India rediiffe fcribebar; (0) (e | relatum cum przdi&to fructu & foliis: in- 2 NP jc tellipebar autem | ab aliis, fragnientuni | . HT Iob illud ab arbore , five frutice foliailla & fructum ferente , recifumj: ejus materia ;- 5: 700. valdedura & fima erat, interná parte albà, éxrerná & fub corticelatente ,fufcá, ob vetu- ftatem forfitan : erat autem gemino cortice te&um, interno quidem fatis deno, fufcique coloris & acris faporis , interno veró tenuiore, ex cineraceo flavefcentis coloris (quem ex argillacea terra in quà planta: rata, contraxiffe verifimile eft) acerrimidue faporis. Eam porró- radicem multis tenuibus fibris firmatam fuiffe, quzdam adhuc inhzxrentes, & aliarum, quz abrupte, veftigia apparentia, fatis innuebant.. Ipíe autem Garetus adícri- bebar,fe, licet omni diligentià adhibità, ut nautas qui hzc attulerant,convenirc poffet, ad percontandum in qua provincialegiffent, &:an nomen atque facultatcsab iricolisintelle- xiffent illos numquam invenire potuiffe;. Similem autem fructum , petiolis taineri ca- rentem; aliquot annisante accipere memini; addità cjus qui mittebat;interrogatione, an Amomum ? Etcerté, huicfructui funt facultates, Amomi quod Diofcorides nobis propo- nit facultatibus non valde diffimiles : etenim calfaciendi , adftringendi & exficcandi vim habet; & reliqua praítare poffe aibitror, ad qux Amomum ucileeffc Diofc. cap.xiv.lib. 1. fcribit: aliquot tamen notz ; iis.quas Diofcorides füo.Amomo tribuit, non refpondent; . velati folia quz Bryoniz foliis diffimilia, radix craffior, quàm ut fruticis videri queat, ta- meti in quibufdam fruticibus nec minores nec minis craffas , quam hac fit , qua mihi miffa,obíervare meminerim,vt in Cifli pleri(que generibus , & quibufdam aliis. Sed iu- dicio iis telicto qui in his rebus funt me peritiorcs, & magis exercitati, fatis officio me per- fundum exiftimabam, fica qux de frutu, foliis, ramulis, & radice obfervabam, benevo- loledtri proponerem. "a yj CETERvM, huncexoticuri fru&tum diligentius confidetanti, primarias qua(dam no- tas repcrio;.quz me plurimum: movent (proferam enim ingenue quod fentio) ut Plinij E. hyllon effe:cenferipoffit. Nam is Naturalis Hiftoria lib.xi1..cap; yr: pofteà qtiam dc Pip te cgit, hzc fubiicit : Eftetiamnum in India piperis grani fimile, quod vocatur Ga- tyophyllon, grandiüs fragiliufque.. "Dradunt in Indico luco id gigni. Advchitur odoris grati; Tametfi brevis;harc fit & fuccinda defcriptio ; nec ullas facultates fructus ipfius contineat , habet: tamen iníignes noras, qu cum iis,quas frudus quem Le&oris oculis fabiicio poffidet, collatz; valde fimiles deprehendentur, vcluti comparatio cum, piperis nci 2 RR : : B5 - gni, Garyephyllon Plinij. E E d "" J * Marndinis ingentis hj». fieri. 18 . oq SC AUR OSLUI civat BE V granis, illis amen effe grandiora fragilioraQue, ut plerumque haec pn grasa, im cram parva reperiantur, odor gratus, & ad caryophyllos prodi en qu een sia de ac cedens, cujus gratià Plinij tempore adferebatur. Etcerté hunc uM E: Bo DeMR) oris halitum gratiorem reddere comperiebam: ad multos praterea ai10s u em fore credibilecít, i quis periculum faceret. Harundo fudica. CarPvT XVIII. DMIRANDE magnitudinis fucrat illa Harundo, cujus fragmentum, O&obri, A anno nonagefimo quinto fupra milleimum & quingentefimum, Iacobus Gare- tus, ad me Londino ufque mittebat , fratris Petri Amftelredami commorantis operá,ut confpicerem. Nam fragmentum illud fex nodis conftabat, quorum finguli pe- dem Romanum & quátuor uncias inter fe diftabant; odo igitur Romanos pedes longum : Ejus diameter infinfà parte quinque unciarum, circumferentia decem & fex, internodij longitudini FR MUpnus veró ligni five materia fpiffitudo paulló major unciz trien- te: fupernà autem parte iameter pne unciarum quinque, circumferentia qua(i equalis infimz parti, ligni fpiffitudo triens unciz. Ex quibus notis quilibet zftimare potcft,quan- tà fuerit totius harundinis longitudo. Eratporró totum fragmentum laccá rubrá , quà obfignari epiftola folent, foris indu&um, quemadmodum magnà ex pne moriscft apud Sinenfes, vafcula,caniftra, ligneas lances, atque etiam ipfas haftas inducere, ut ab imbre; alióve humore non corrumpantur. Ceterüm harundinis illud fragmentum inventum fuerat in magna Pratoria navi, quà vehebatur Prorex Indiz domum repetens, quum ab " Anglis quibufdam naucleris interceptus eft annoredemptionis humana M. D.XCIII.G£ illud quidem (ut qui mittebat, ad me fcribebat) plenum Anil five Indico, quo czruleo colore inficere folent, cujus indicium interior fragmenti pars adhuc confervabat. Verumenim veró multo longiora referebant, qui anno fexcentefimo primo fupra]mil- lefimum à nativitate Chrifti noftri falvatoris ex Orientali India revertebantur nautz:quo- rum bina in Academici horti porticu apud Lugdunum Batavorum füfpenfa confpicie- bam,illadue utrimque mutila : horum minus,viginti fex pedes Romanos longum erat, ac decem & novem internodiis conftabar, craffitudo infimà parte decem & feptem uncias ambitucomprehendebat , fuperná, quatuordecim : majus , illud fefquipede longitudine fuperabat, & tribus unciiscraífitudine: fingulorum internodiorum longitudo in utroque, circumferentiz partis inferioris ut plurimum refpondebat,nonnumquam longioraut bre- vior erat: materiz fpiffitas feré par cum ea quz primó defcripta, hoc cft, triens uncix, Eas. harundines donabant Societatis mercatorum przfc&i Cl. V. Do&ori Petro Paawio Pto- fcifori publico, Academici horti Przfedto, & Academiz, illo anno, Redori. Quàm verà procera fucrint Miu illa harundines, ex mutilis licet conje&uram facere. . Hoc porró imis c Harundine, Piperis hiftoriz przponendum duxi , quia juxta pipe- tis plantas interdum terrz folent infigerc incolz, ut casalioqui caducas, fuftinere queant. Ceterüm harundinis iftud genus, toto Malabarenfi marino tra&u nafci, exfertim au- tem circa Choromandel, teftis eft Hugo Linfcotius, qui ab incolis Maso Eoclhr fcribit, & adhuc tenellum & viride infle&i folitum, ut magis aptum reddaturad geftandum pen- dentesex co lc&tulos, ip(is PaZankins di&os, quibus infident cum viri, tum mulieres, dura aliquó transferri cupiunt. NU Piper nigrum. CAP» XIX. AMETSI Gatcias ab Orta, & hunc fequutus Chrift quorura ; | Hiftoriam Aromatum ante multos nct Latinam ure rai ii dm mentati fint: quia tamen his proximis annis Bataviqui in lavam navigzrunt, & ad Moluccas ufque infulas etiam penctraverunt, aliquot ejus farmenta cum foliis, ipfi» quc adcó radice, atque qui inter illos magiscuriofi , etiam ramulos cum (uo fü ime maturo inharente retulerunt ; & horum unum, cui folia & fra&us inhzrebant , tum etiam farmenta quedam amici cur & diligentià nancifcebar: operzpretium me fadue rum exiftimavi, fiexillis notis quasin planta & ramis ficcis obfervare potui, ejus hifo- ram : EXOTICORVvM LiB f. i9 tiàm concinnarem, & ramuli cum fuo fru&tu & foliis ; rádicifqué párte à perito pi&ore iri tabella expreffi figuram hic fübiicerem. | VALDE autein fatmentofa eft Piperis nigri planta, & adeo imbecillis átque cadu- ca, ut nifi pedamentis fulciatur, aut juxta arborem aliquam, citca quam fcfe convol- . vere pollit pangatur, humi procumbat & Ipargatur, perinde ac lupus falictarius : lenta Vero & fexibilia funt ea (àrmenta, frequen- tibufá. nodis five geniculis diftina, & qua humi fparfa, multas fibras ad fingula inter- nodia agunt, quibus fe humi figunt; quem- admodum clematidis aut peticlymeni fla- -gella, ut in illorum nonnullis obíervabam; quz fibras adhuc retiriebant : fic ut in illa- rum plaritarum numero reponendam cen- feam; quz facile pangi poffunt: fatmenta porró ad fingulos nodos fingulare folium proferuntalternatim, hoc eft, nunc in hac, modo in altera farmenti parte nafcenis , he- deraceà quodammodo fotmá , vel cjus cy- claminis quod hederaceo conftat folio, cui tamen anguli defint, neque adeo craffum five fpiffum , verüm multo tenuius, inter- dum veró adeo latum;ut quatuor unciarum latitudinem zquet , & quafi orbicularem formam adquirat , nifi in mucronem defi- neret : maximá veró ex parte binas dum- taxat uncias latum, quatuor longum, btevi- ter Tambul five Betle folio adeo fimile, ut alterum ab altcro vix difcerni queat, nifi pi- peris folium paulló durius , & nervos illos perfolij longitudinem excurrentes paulló craffiores babere mihi videretur : nec illud in ambitu ferratum eft, ut quidam pinxere, fed prorfusaquale; & nihil fimilitudinis habens cum mali Affyrij folio, ut nonnulli tradunt: oninia veró folia quinque nervis funt przdita, quorum medius & craffior,medium folium perlongitudinem fecat;reliqui quatuor minus craffi ab illo oriuntur,utrimq. bini,in latera fecundum folij pxné longitudinem expanfíi,8z illi quidem in nonnullis foliis zqualiter ex oppofito naícentes (ca Chriftophorus à Cofta feminei fexus ab incolis cenferi fcribit) in aliisveró inzequaliter oriuntur;neque iftam pro- portionem fervant (hzc ab incolis mafculini fexus appellatione donantur, afferente eo- dem à Cofta) fint/ne porró quz feminini genetis cenfentur , dilutiore viriditate przdira uàm quz pro mafculini generis foliis habentur , nihil pronunciare queo , quum ficca dighnesar folia viderim : fed quandoquidem in eodem farmento utriufque forma nata confpexerim , vix mihi perfuadere poffum , colore inter fe variare : illud autem obferva- bam, utraque, licet rcficcata, pronà parte dilutiora effe quàm fupinà, atque per univerfum folium venulas obliquas tranfveríim evagari, infuper non mediocrem acrimoniam adhuc retinere. Vvz porró ad ramorum internodia nafcuntur teretes & oblongz, multis granis . Orbicularibus nunc majoribus , modó minoribus ipfi fcapo fine pene adnexis conftan- tes; & illz quidem non ex foliorum ala, hoc eft, inter fedem pediculi folium fuftinentis —. &ipfüm farmentum, fed exaltera farmenti parte, folij pediculo videlicet oppofita, quem- admodum ex adpofita figura ad vivum expreffa videre licet. Ceterüm illamacrimoniam non modo retinent ficca folia, fed etiam ipfa farmenta, at- que (quod magis mirum) ipfa radix qua fub tetra latuit, ut ego experiebar.. Qui plura de Piperis nigri planta fcire defiderat, Garciam ab Orta & Chriftophorum à Cofta confulat. * Decaautem Planta quz album Piper profert,nihil à me híc expedandum,quum illam nondum videre mihi contigerit : fed fi Batavorum, qui piperiferas regiones nunc adire fo- t; operá na&us umquam fuero (nullis enim fumptibus parcam, ut eam adquirere pof- fim) efficiam,ut benevolus Le&or (Deo tam longam vitam concedente) quz de illa plan 4 didicerim, intelligat, Nunc ad Piperis longi hiftoriam propero. Fr E B 4 o. Piper Piperis nicr) biiforiá. , PUE o * up 155 vv mn 20 cAROLl] CrvsI EXOT. LIB. i ! : Piper longum. Ga *w xÉ tANTAM quz longum Piper profert, ab ein qua nigrum nafcitur, long? diffimi. P lemeffc (cribit Garcias ab Orta in füa Aromatum hiftoria: fed (quod eius viri pa- ce dictum volo) plurimum fallitur, reà quidem fententià. Nàm planta Longum Piper ferentis ramulum pedalem ternis foliis & binis fructibus przditum anno à nato Chrifto primo & fexcente(imo füpra milleimum Amftelredami dono accipiebam ab eruditiffimo viro Do&ore Lamberto Hortenfio, qui eodem anno ex Tava redierat ; ibi- 'demab ipfo decerptum;acceperunt & nonnulli ab aliisillo ctiam majores, fed omnium folia à Piperis nigri foliis non multum differre mihividebantur, nifi quod paullo tenerio- ra dilutioreQue viriditate przdita effent, mcà opinione, tim ctiam breviore pediculo fub- nixa;atque etiam pluribus nervisinfignità: nam à medio illo nervo folium à pediculo per boohudinem fecante, non modóquaterni alii nervi exoriebantur, fed utrimque quini & Ícni, interdum etíam plures , pro folio- rum videlicet amplitudine, illi tamen mi- nis eminentes quàm in nigti foliis , & in: zquali ortu nati , multis ctiam obliquis venulis per folium tranfverfim evagantibus: & licet reficcata effent ea folia, ac per mul- tos menfes inter chartas adíervata, non levi tamen acrimonià erant adhuc przdita. Fru&us , qui iuli quodammodo formam emulabantur ,onri etiam confpiciebantur *«d fingula internodia , non in folii alà : fed quemadmodum in Pipere nigro, ex ipfius folii oppofita parte, in altero videlicet ra- muli latere, atque etiam alternis, perinde ac in Pipere nigro : erant veró illi fructus modo longiores , modó breviores, quafi ex mukis granulis elegant ferie (ecundum pe-. . diculi longitudinem congeftis conftantes, - viridestamen;quia ante maturitatem leQdi; ^. in quibufdam autem ramulis adeo. tenel-:-« lum fru&um confpiciebam,ut jam primum natusvideretur, quum ramuliabrumperen- | tur. Horum etiam ramulorum internodia: fivc articuli, breviore fpatio ab invicem vis... debantur diffiti, quàm in nigro. Nulla au- sem iftius Piperis armenta vidi, fed,ut dixi, vamulos dumtaxatab ip(a planta abruptos, quorum magisintegrumin tabellaadpofita ^ / - àperito pidore exprimi curabam. - [4 CEU fTPSb fepe ETUR Re : wr TS si : ATREBATIS s. E EXOTICORVM LIBER SECVNDVYS. d * peskoxw BSOLVTA Primo Libro pereevinarum e/Irborum,quas qui- XN dem nancifci mibi licuit , hiflaria y hoc Secundo de peregrini og / RENS Fruttibusquos firgulares, nec ullo ramo inbarentes vel tpfe » SEZMEST adquirtre, velab amicis babere potui, mibi conce[fos. ut defcri- berem, fermonem inslituere,cs illos ( quia magna varietas)in claffesqua/- dam distribuere animus eit. BAOBAB fv ABAVÍ Q- A- n, AL. * Londino ad me mittebat Francofurtum anno à nato Chrifto nonagefimo prirno fu- pra milleimum & quingentefimum, vir mihi amiciffimus Iacobus Garetus, à nautis qui ex ZEthiopia redierant tedemptum. Hunc veró , tametíi nullum nomen additum, fimulatque confpiciebam, CI. V. Profperi Alpini Bacbab cffe iudicabam : peromnia cnim ferérefpondere comperiebam cum fru&u quem eà appellatione depingi curavit (alteram picturam ramum cum foliisexprimentem; non magnopere moror) licet hujus fru&tus hi- ftoriam fatis negligenter defcribere videatur , exceptis his qua de ejus facultatibus funt. Hic autem quem à perito pi&ore exprimi curabam, major co quem exhibet videbatur,ut m pedem Romanum longus effet, decem & fex uncias inambitu craffus, fulcis quibuf- 2259 fuit am, fed vix apparentibus, fecundum longitudinem diftin&us, iuxta pediculum minus craffus, & in extimo mucronatus, cortice denfo & craffo przditus, fragili tamen, fi ni- miutm comprimatur , & brcvi quadam lanugine feu flore virefcente (nifi ubi deterfus erat) obfito, triunciali pediculo, interdum ramen (quemadmodum in alio fru&u longe meo minore, obfervabam) cubitali; craffitudine digitali; valde fibrofo. Multos habebat hic fru&usinterná parte nervos, abinfimo, fiveà parte qua pediculo inhafcrat , ad fum- mam fru&us partem excurrentes, & fibras in latera fparfas, inter quas pulpa five fubftan- tia fatis friabilis ,alba , guítu acido , in qua latebant femina exilium renum formam rc- ferentia, duro fufcoque putamine tea, nucleo albo, non ingrati faporis, prxdita: fed & tenues quxdam fibrz , vcluti cincinni per albam illam pulpam fparíz erant, etiam nort nullz ipforum feminum umbilico inhzrebant,ut excis fufpenfa viderentur, quemadmo- dum in binis aut ternis ejufmodi fru&tibus obfervabam. | Án veró fubftantia illa fivc pul- paquam continet, humida fit dum recens cfl, ut Alpinus fuo Baobab tribuit, me latet, quandoquidem nullum recentem fru&um confpicere mihi hadenus contigerit: certe rubram cffe non arbitror, quum in binis quos habui frutibus candidam & valde friabi- lem repererim : verum quidem eft, in vetuftis magis fufcam effe, qualem in co fru&tu quem CI.V. Honorius Bellus 4bave nomine ad mc poftea mittebat, deprehendebam : fed. Apes. omníuni pulpa, uteft friabilisnon lenta;ficetiam acida eft. Itaque nihil mirum; fi ZEthiío- pes utuntur ad extinguendam fitim, fitjue utilisad ca qux Alpinus cap. de Baobab, lib. j plantis ZEgypti tradit : fed quód pulpa faporem, quem ipfe acidum fatetàr, cum terrz * mniz fapore comparat, fallitur, mcà quidem fententià : adítringit Certe illa habetque omnes eas facultates quas ipfe illi tribuit, aciditatem tamen numquam in 1Hla depreherr- di, tametfi (cle&iffimam ab aliquot Cxfíateis Legatis, quos Turcarum Imperator tali mu- nerc atque aliis; finit legatione difcedentes profequi folet, dum in Czfarisaula "m / aliquo- S ECVNDVM Librum exordior ab clegantiffimo quodam & magno fructu, quem 2 Éa€*orrI. CLnvsil ' aliquoties acceperim, Augerio Busbequio videlicet, Carolo Rymio, Davide Vngnadio, Alavo folia. * accipiebam,cujus longitudo uncize Calabacera, & Sifrido Praynero, Friderici (qui in fuz legationismunere Conftanunopoli obiit) fratre, quum ejus farcinas reccptffet : nec etiam ullam ad(tritionem in hujus frudus & Abavo pulpa percipiebam. Cujufmodi porro foliis fit prdita illa arbor in qua hic fructus natus, ignoro : diverfa tamen effe ab iis arbitror,quz Alpinus fux Baobabiferz arbori tribuit & adpingit, nifi recens femine natam confpexerit. Nam Bellus Abavo plantas habuit femi- nenatas, ut ex quarta epiftolaad me data (quam ad calcem mez rariorum Plantarum hi- floriz cum alis ipfius epiftolis de variis plantis agentibus adje&tam volui) apparet, quarum prímà folia mali quidem citrij foliis fimilia fuiffe fcribebat, nullo pediculo fubnixa; at ubi caudex pedalem altitudinem na&tus fuiffet, in ramos fpargi coepiffe, foliaQue adquifiviffe longiore pediculo przdita; & illa non fingularia, fed initio bina, deinde terna , quaterna, & tandem quina ex eodem pediculo prodeuntia, quemadmodum in pentaphylli , lupini, caftanez equinz foliis videre licer, quorum medium folium reliquis majus eft , deinde illi utrimque proxima: reliquas notas ex przdicta ejus epiftola petere ne fit grave. Et fanc,ejus Abavo, ab hoc, quem exhibeo, fru&tu differre non arbjtror, tamet(i is quem illà appella- tione ad mc mittebat, extimam partem nonmucronatam,ut meus, fed obtufam haberet: pulpa tamen prater colorem (quia forte vetuftior) fimilis fubftantiz, friabilis , & femina prorfus fimilia, nec diffimili nucleo pradita: ejus autem longitudo unciz odo cum femif- fc, craffitudo unciz duodecim, hoc eft, ejus ambitus pedem Romanum zquabat. Sed & alium ejufmodi fru&um, quadriennio aut quinquennio poft à jam dido Gareto ; drcemdramdinis ambitus unciz novem dumtaxat, ut etjam in eadem arbore fruduum magnitudo fxpe difpar eft: hic pulpam omnium candidiffimam habebat, femina aliis fimilia, pleraque (pulpáattrità & in pollinem com- minutà) ad umbilicum à fibris dependentia. ; / j PR SPELL t) LITT Tp, / JH . auo 1] 7/ I ." 9 « /) jJ . t. TW o.w VITIIS, 777 e ji /, 17 AS N S M S / /// Similem prztereXfrudum apud amicum confpiciebam ? Goreadibu: Y Chrifii nativitate millefimo fexcentefimo allatum, & à 'u&tanis cha tmdbus ed em as bam, Calabacera appellatum, propter fimilitudinem quam cum Cucurbita habet : (ed i; minus craffus erat illo quem propono, & graciliore mucrone przditus , non diffimilis illi qui in fcholio ad cap.xr. lib.rr. Hiftoriz Aromatum Garciz ab Orta pro Guanabáno Sca ligeri forte pofitus : pediculi autem longitudo binos pedes Romanos zquabar.' ; An porró affinis non cft fructui ejus arboris cujus Thevetus cap. x, lib. Singularium Articrica * EXOTILOOAR V.M obl It. 1$ Americz meminit his verbis : "Tres funt infülz ad ZEthiopum promontorium, Caput vi- ride vulgo appellant, in quarum una,arbor invenitur folio noftratis fici, (an recte obfetva- rit folij formam nefcio) fru&u Cypriiscucurbitis haud ab(mili, duorum fere pedum lon. gitudine,&craffo. Nonnullicofru&u vefcuntur ut nos Melonibus : continet vero femi- na fabae magnitudine, leporinis renibus fimilia. . His quidam Gimias alurit , alii monilia cx iis collo aptanda conficiunt :ficcata enim & bene matura, af, pecu pulcherrima funt; CerER V M Alave foliaqualia in plantis femine adquifitis ibi nata, Bellus cum frada ad me mittebat,in adpofita tabella exprimenda curabam,fingularia, gemina; quina,& illa quidem contradioreformá quàm nativaquraccipebam. — 0. AMatacqwer Vivginitmfium forte ». : Car-1tLt- : STVM peregrinum frudum Loridino etíam ad me.mittebat Francofurtum eodem an- (E no nonagefimo primo fupra millefimum & quingenteíimum idem lacobus Garetis 3. ex Wingandetaow Provincia, quam Angli (à quibus primum obfervata) Firgisiam nun- Inc Eratautem prorfus orbiculari formá,quatuor unciarum diametro, cortice duro : aed Ma | qpredita.;.- ^ Quum porró hic fru&us ex Virginia relatus effc dicatur , facilé mihi perfuaderi (inam fj/ / 1 j [ A il; DÍA T I | j lift nl T4 A RATE L A liu Hee , RC E Toy Tesco niae À AGOOUIMVItfut:T outide rt^ 57S turaicdro SL 5 netsb sud fat rie: .9nonri20d05:2115 039 feno! do Similem deindeanno fecundo fupra millefimum & fexcentefimum à Chrifli nativita- tc, confpiciebam apud eruditifimum juvenem Ioannem de: Lact. Ioan, F. qui illo anno Amflelrodami redemerat ab iis qui in varias provincias navigant; Orbicularis vcro for- mz non erat , ut. meus, fed. paullà oblongior , fufco. colore praeditus, qui, mc prafente, ..... ....- , apertus, nigram pulpam fuperioris pulpas, prorfus fimilem, quà grana, alterius granis non nilia; crant inyoluta, continere deprehendebatur..,.. 5 02500 20 [$e 7 (ifie sn rs s£üsriet gauisscnosu oraboe3dovuah o orm t GU65 ( t Iarfeu. " c C gTERYM hicftu&usnonyalde diffimilis videtur. Higuero tetrafylabo Ferdinandi i;,quem Generalis & Naturalis Hiftoria Parte prima lib. virt. cap. 1v. defcribit. his aei verbis: Higsiro arbor cft prxgrandis, inftar Mori nigra :fru&um ferens Cucurbitzrotuh- Eos " da fimilem;vel intcrdum oblonga. - Quirotundus cft,exactà rotunditate fpediatur: exco ^ s patcras m 24 CXROLI ervslt SA 5 pàátetas & alterius gétíetis vafa conficiunt. Materie eft folidà atque aptà ad fcdilia; füb- fcllia, ephippia;aliaque opera fabricanda; mali enim medica: aut punicx: materiei fimilis cft. Coitice facile délibratur: folioeft oblongo, angufto, fümmá cufpide latiore, à qua ad pediculum ufque paulatim gracilefcit. Indi nonnim quam pre aliorum fru&unm penurià, cjus pulpà vefcuntut; qua cucürbité pulpz, dum adhuc viret, fimilis eft. Cortici color cucurbitz. Maximus ejus fru&slibram aqua continere poteft , minimus verópugnum magnitudine non excedit, Ha&tenus Oviedus. Nosetiam ejus meminimus in fcholio ad &np. xt. lib. ir. Hift, Aromat- Gaicizab Ortà: Ejüs praterea mentionem faciemus, in Pc- fegrinarum plantarum hiftoria; quam; Dco vitam confervante; ex variis Audoribus con- cinnarehabemusinanimo. —^ ^ ^ Bp Si of: aaf2g ) -Peveprini fractis [qummf. : C À P"^r1r. WX Ro?IER affinitatem quatialiquot fequentes f 'achis cum pineis nucibus & abieg- Ps ftrobilis Hane videbantür , fquamofos appellabam- ' Illorum tres, quorum JE-^ fifóriám hoc capite fcribendam fumpletani; in fübjeQa: tabella exprimendos curbam.. ..— -* ioco PEE Eck refus. 105110105 52:305 Ov1mei o. rautrinoo sone PEORNAE Primum , qui abiegna tiucis erat moti ubcooxupssies münpios 0005015 o faeé, anno fótlagefimo quinto füpta mil- -- : toB Si^ tisse ipsun ' Jéfrmüm. & quingentefimum conlpiciebam Guo Soo m. 1apaid CL Vie Bernardum Paludarium in in- cU UU feadtiffimo ipfius mufeo-: cui fimilem co- MES dem anno adquirebam. Cylindroideautem COMSESR erat formà, és uncias longus, biriarum 'un- M ^ ciarumejusambitus , multis veluti fqüamis y — -— imbricum medo difpofitis conftans, in -ime- - : 5068 nonriihilcompreffis; oris tenuioribus & - . UH an^" edsdamiodo villofis; inftar pené'abiegüi sk ^ iso. (7-0 Bgobili, fed brevior, colore: fpadiceo (qui itg mco fufcus & villiscarens , quia fotte vett- / cs - qe — ..- Jemolinriuci Faufelfive7 fece adiicere mc- mini, in fcholio ad cap. xxv. lib. 1. Hiftor. Aromat. Garciz ab Orta , fub Avellanz Indicz oblongi generis ap llatic ne. Similes etiam nuclei deterfi & lzevigati, interdifm obtrudi "con- cM Ebl-M Ré "se ce ge tabellá obtinele volui. ^ emo o w& i —— ER AT veto patyie avellatiziniücis rmágnitudine, valde élegánis orbicularis; nifi extin de M. domm S d ime, valdé elegans; ótbicularis; nifi extima iu ataca —. cE£EOTHcONvM'Dni$.it i ^ calice fitiQum imá parte apprehehdens , qui tamquara fquamulis fetie quadam in obli- T3 quum difpofitis conftabat , ab extimo verfus petiolum vergentibus; contrario prorfus; quàm in priccedente, fitu. Flavefcebatautem & inanis etat. | Si veró Abdalz: Guzaráten(i, quem dixi à Batávis nauclerisillo ipfoanno ex lava adve&tum fuiffe,caique eum fru&dum . Amflelredami oftendebam , pétconitans an agnofceret , fides eft adhibenda, Cannz de i Bengala fructus eft, fed exilis &immaturus. - Francifcus tamen Rodetiguez é Bengalaipía oriundus, fibi notum eff« negabat. & "Aw porró cjus generisille frü&us,quem, ut defcribere poffem , anno millefino quin- rica alia gente(imo nonagefimo nono, exttemo OGlóbri, ab honefto viro loanne Govertz vander ess Aer , métcatore Amftelredamenfi, mutuo accipiebam ?'Certé formi non diffimilis fed. longe major, ut qui juglandem;externum illum viridem corticem adhuc retinentem crat- fitudine füperaret, orbicularis pené figurz, magis tamen depreffe , & quafi in umbilicum fidentisfupremá & imá párte, (inter quas trium feré unciaruin crat interftitium) & pne fcx unciarum ambitu ;conftabat veró veluti fquamis eleganiti ferie iri obliquüm difpofitis; ab extimo verfus petiolum teridentibus illifque quodammodo fe&is & lacunam haben- tibus per longitudinem: fquamulz autem petiolo proxima furfum vergere nonnihil vide: | bantur. riticis color fplendens & fpadiceus; eaQue nucleam continebat : nam commota & J agitata ftrepitum edebar,valde tamen leviserat pro ejus craffitudine^ Equa regionceffet — allata; quóve nomine áppellaretur, ignorare fe dicebat, qui illam mihi conimodabat. Bi- nis tamen fuperioribus adjungendam in eadem tabella curabam. ^-^ Gib. Peregrini alij [quamofr Fruius, (C Lh aBecdi exprimendos effe cxiftimaui, licec vafto Oceano diflitis inter fe regionibus natos : quia illorum unus fquamulis przdicus erat, alter veró, tametfi iis carere videretur, corticem tamen habebat, in quo veluti fquamarum rudimenta clegantiffimáà ferie difpofita appare- bant, cujus hiftoriam primo locoreponendam cenfui. Londino autem anno à nàto Chri- fto milleimoquingentefimo nonagefimo octavo illum accipiebam à Iacobo Gareto fx- pius in his Exoticorum libris nominando, ex Guyana America provincia;ab his; qui Ge- nerofum Equitem Walterum Raulzum comitatu fuerant, allatum. I A M. defctiptis, binosalios peregrinos & elegantes früctus fubjungendos & un tabellà 4 OnsicvLARIS porró totunditatis feré etat. Guave fu: 4 Primus, ab umbilico five infima partead fü- à» elegav* j premam tres uncias utrimque altus , & fex "P" unciarum totus per tranfvcrfumej bi- ' tus; cortice five corio valde duro tédtus fpa- . ' dicei é nigro coloris , fed adco elegantibus eum redis, tüm obliquis, tranfvcrfifque ad ] amuffini, & ; proportione quadam fervat; EU duds fulcis infignito , ut fummum .Na- . 2 ctum qui mihi unicus erat, & propter venu- ftatem charus , confring «te yerebar, ne cor- fulmpcerem; - CNET d Similem anno infequente mihi oftende- . báthoncftiffirhus vir Willelmus Parduynus Medioburgenfis , etiam ex Guyaná , ut aie- .— bat, delatum, fed minorem , ut qui, binas & - dumtaxat uncias cum femiffe ab infimà fede | E ad extremum nructonem,& rotidem in and- --- i bitu haberet. ehe A poo Alium Buic etiam non*diffimilemfianci- — C fcebatur a $ Baly infula frwdis «(pero core. Fridui cvs rom nná- 9. rat: Alteram longé minorem,quam 16 CAROrLA:GQLYV S ! fcebatur Chriftianus Porretus anno. M; p C. qui licet vetuftus & catiofus; calicem tamen cui pediculus adnexus fuerat; adhuc retincbat: in illo etiam (quamze magis diftinctz appa- rebant, & à fummo ad imum progredi manifefté confpiciebantur, nonà pcdiculo ad fum- mam partem : quod in duobus aliis obfervare non licuerat, adco arde & firmiter cohzzre- bant, vt ipfa corium five integumentum fulcis dumtaxat diftindt'um videretur. ALTER pyri formam propemodum habebat, ex £4/y infula ava vicina delatus, mu- rini fallor, conditus, a naucleris Batavis anno M.p. x c v 11. ut confervare poffent. Eratautem tres uncias longus; ejus ambitus, cà parte quà pediculo inhafiffe videbatur, fcx pzné unciarum , füpernà vero parte angultior , & veluti in metam definens, ut quo- dammodo ficus aut pyri formam a mularetur, quo nomine etiafn Chriftiano Porreto mif- fusfucrat Amftelredamo. Afpero te&us erat cortice , &ab infima parte, furfum verfus, denfis ordinibus veluti Íquamularum fibi mutuo incumbentium ornato, quz fejungi ne- uibant , (ed cum integro cortice non valde denío eximi poterant , flavcfcentis coloris, a recens ex conditura exemtus, deinde fubfufci. Continebat porró hic fructus pulpa albam , odoratam, inftar pyri formatam, fubftantià autem non valdc abíimilem albo illt condimento quod cx amypdalis repurgatis & contufis, lade, farinz flore, aqua ftillatitia € rofarum floribus & faccharo feri folet, folidiorem tamen, nec adco glutinofam , fapore (quia fru&us murià conditus fuerat) valde falfo & linguam mordicante, continentem in medio officulum folidum; pxné uncialem,& in metam affurgentem,formaqQue ipfum fru- &umteferentem, inferná parte craffiorem, fupernà anguítiorem (quod pi&or non obfer- vavit, fed formam invertit) pulpa autem. integrx adjun&tos obfervabam binos aut trcs grumos,& veluti ex craffiore fru&us parte dependentes: etenim corticem fecundum Ion- gitudinem fiffum, facile integrum à pulpa feparare poteram, haud fecus ac ferpencis exu- vium, quia pulpa non adhzrebat, nifi paullulum eà parte quz à pediculo pependerat. Hujus porró frudus meminit, qui Primam partem Hiftorix Nayigationis Batavoruma in Indiam Orientalem anno M. D. xc V 111. cvulgavit cap. xx xV11. xt Profert, inquit, Baly infula fru&um magnitudine noftratium pyrorum, cortice przdi- tum.afpero inftar fquamarum pifcium, pulpà albá prz ditum, adítringente, & continente unum officulum, fzpenumeró etiam bina. Nafcitur in altis arboribus confertim conge- ftus uvarum modo, tantà abundantià, ut mirum fit ramos non confringi. Ad(ervatur melle co&us, aut murià conditus. Peregrini fruitus vergczyn Gr. QAs. € v NC fru&um referebant Batavi naucleri, qui ineunte Septembri anno fexcente- fimo primo fupra millefimum exIava & Moluccis infulis reduces Amftelreda- - 7 mum: inquali tamen arbore náfceretür, intelligere nequivi. Sitamen conieturá uti licet, pregrandis alicujus Palmz, cujufmodi illa que magnas Indicas nuccs, vulgo. Coccas appellatas , aut nucem Faufcl &ve Arccam profert , fru&um arbitror, atque plu. restimul ex craffouno pediculo in- , "os ftar illarum pendere. Binas autem ejufmodi nuces videre mihi conti- - t: Vnam magnam,quam CI.V.D. etrus Paawius artis Medicz Pro- fcífor in Academia Lugduno-Ba- tava à Mercatorum focietate cum aliis quibufdam exoticis adquifivc- mihi donabat. Am(telredami ho- neftiffimus vir Walichius Syvertz il- lius utbispharmacopoeus,abIsbran- do Hieronymi F. cheirurgo, qui cam retulerat,redemtam. Vtraquc veró iii, sad eratformz: & | magnam quidem, quia elegantior & magisintegta, in adpofita tabella cxpriméndam curabam. M 4105 pom, cujus hzc icon Ritidiore-& Izviore cortice tecla, feptem uncias . fumme E 7o REX ORC) VM.oLi i.^lt 13 furto faftigio ad pediculum ufque longa, pedem cum femiffe craffa erat, fivé fefquipes dalis ejusambitus: finguli enim anguli quatuor pene unciis cum femiffe ab invicem di: ftabant : cortex valde deníüs, ex multis fibris retis quodammodo ótmá contextis con- ftáns, materiam fungofam intermixtam continebat; coríoQue; ut dixi, dvi &fplendente, : m Ípadicei colotis, exteriore parte re&us erat. "T ota tamen nux valde levis pro fua.miagnitu-- 3 dine : quid vero ea contineret ; me latebat quia; quum mea non ''effet , apcrire nolebam; ' Sed minotem, quz mihi donata, mediam fecabam;ut rne ornni dubitàtione exfolvctemt nám quuin cheirurgus;qui illam attulcrat;affirmaret,fe in marislittore nafcentem eruiffe, media ex parrearenà merfam, fibrifuein ea firmitet lrerentem ; & fapernà patte caulicu- lum promere lignofum, vitidi cortice te&tum, faftigio quina aut fenafolia myrtinisfimilia fuftinentem, eaqueadeó ratione bulbaceam effe plantam fibi perfüaderet: ego veró mul- tas notas confpicerem , qux'me , ut arboris potis fructum cffecrederem ; impellerent; illam aperiebam: 3 io. l5 oltugq deo; : Superioreloagé minor hac efat, tit qua tres dumtaxat. unciascuim femiffe longa; o&to autem ambitu contineret, non nitido corticete&ta, ut fuperior; fed valde rugofo, quia àn- tc maturitatem ademta,& fübrufà cute tecta, quadrangularis, perinde atque fuperior for- mz, fed angulis magis inzqualibus , neque adeo diftináé ab invicem fejunüis : fub extet- nacute, multis fibris, retis inftar tranfverfim fefe interfecantibus, cottex conftabat,quem- admodum etiam interiore parte, quz officulum tegebat; & inter illas fibrás fungofa mate- j ria infipida & valde reficcans, fuberini corticis inflar; ipfum officulum formaim habebat ab a infima fede latiore in metam affurgentem; & craffiufculum erat, rolle tamen (quia fru- &us immaturus) fubrubente cute tedum, acidi aporis;ficut etiam nucleus qui in eo con« tihebatur candidà membranàteQtus. j "Hzcfüntquz deillo fru&u, fcu nuce, commentati potui : quia qui retulerant, nihil ad ejushiftoriam plenids & accuratiüs defcribendam adferebant, prater paucas illas incertas, quas enumeravi, notas. | Peregrini feutius ex Guyana. kid ; AT CAP deo ! T : v M elegantiffimo illo fru&u cap. iv. hujus lib. defcripto, áliosetiárti codem anna ps ( M. D. XCVIII. exoticos fructus ex qon zt í od (oe) Guyana relatos idem Garetus ad me 4. | mittebat, quos in fubje&tatabella exprimen- dos curabám. j Hoz vM Prior, valdecraffo &duro puta-.— . mine erat przditus; ut non immerito Nux... appellari queat, triangulz quodammodofor- mwe:infimá enim parteferé re&iliniaerát,8z — depreffior,binas unciaslonga;deindcabejus —— linex duobus extremisin orbem ita affurge- bat, ut femicirculum formaret quinque pzné » unciarum , quà parte longé denfior erat, & magis cumebat; multis tuberculis per univet- fum corpus fparfis; coloris ex rubefcente fpa- dicei. Eain binas partes fc&a (qualem eam accipiebam) magnum nucleum continere . deprehendebatur; ejufdem. cum nuce figu- tz, pelle five membraná opettum rufá,fed | interiore parte candidiffimum;atque in binas partes féparatum; inftar amygdalz, cui etiam fimilem faporem habebat : quà de caufa non inepté forfitan Amygdala Guyanenfis five Guyanica dici poffit. . VALDE folidus& gravis erat Altet,ova- lis formz , pxné binasuncias à pediculo ad — à d extimumgnucronem longus, ttescum femif- P fc medii corporisambitu compledens,corid. «^ -- nM - x denío, fi cineracei ex fufco coloris te&us , ambiente E craffum admodüm, : : à durum -) Gupantofes frnüm 11. é . : c NU 28 s CAmROLI CrLvsi à M durum, & igricans quod nucleum continebat feré orbicularem ; durum cineracei M Qe paullà longior erat : nam duarum unciarum booten, fi Apr DN Nue — adcotamen craffus uc fuperior, & magis inaequalis, ut veris cici iss d " "e i- Gwe. — cujus frudus quam fru&tus, fpadiceicoloris membranà te&us, qui haud dubie q : u- &uaut nuce fuerit inclufus, medullam five pulpam continens albam,non ingrati faporis, licet vetuftate contra&tior effec;& ejus meditullium in lacunam dchifceret. 7 Spina ex Isrt1s fructibusadjunda erat Spina quxdam in Guyana ctiam nata, ut fcribebat qui 854". ad memittcbar, cui certé (imilem videre non memini : etenim, tametíi non uno: que unciarum longitudinem fuperabat, levis, politiffima, & prz nigrore (pendsas ^ co ur mihi primo afpe&u imponeret, & dentifcalpium éteftudinis marina: bei confectum (cujufmodi, dum Viennz Aufttiz vivebam, Conftantinopoli interdum adferri memini) effc exiftimarem: paulló tamen anguítiorerat.. Eam autem ex Cardui alicujus in ea Pro- vincia nafcentis capite detradam fuiffe verifimile cft: nam altera brevior & confradta (val- dé enim fragilis) addita erat , qux infimà parte ENNIuD adhuc retinebat, quo cardui capiti, aut alteri planta, cui innata fuerat, adhacfiffe videbatur. : Peregrinus feuti eraffa. CA P. VII. : Fri craf- ALD E craffuserat hic frudus, quem cum binisaliis hoc capite defcribendis apud ) feprarnm. | WW. CLV. Bernardum Paludanum confípiciebam : nam geminum pugnum magnitu- ] ." dine zquabat , orbiculari pené figurà, fed latior five craffior quàm longior, ut | cujus circumferentia effet decem unciarum, longitudo veró à pediculo utrinque ad fum- mum faftigium, dumtaxat novem: craffo rugofoQue cortice przditus erat, illoQue fufco, cauum orbem umbilici inftar circa pediculum habente, fupernà autem parte tuberculis quibuídam obfito: interné magnum continebat nucleum in binas partes fedum, valde f rugofum , fufci (quia ficcus) coloris externé, ex atro veró rubentis interné , Ex. es initio faporis, deinde fübdulcis. Ex Indiáne, an ex America , Güineáve allatus effet hie frudus, ipfe Paludanus, qui eum ut defcriberem concedebat, ignorabat. Ejus tamen ico- nem quam in tabella depingendam curabam, adponcere volui. ORBICVLARIS ctiam pxné erat figurz Alter, é Bra(ilia, ut re- ferebat , allatus: certé forma non valde diffimilis erat Jusipappeeyma Brafilianorum ; teneriore tamen cortice przditus , & fupernà parte planus,atque quodammodoin te- nerum umbilicum definens :con- tinebat autem interná parte multa - femina rugofa , Staphifagriz femi- nibus non diffimilia,nucleum con- unentia in binas partes divifum : pediculus cui inhzrebat, triuncia- lislongitudinis, Brafilianms : frnüm 1. ede - P P2 Pers Ug lA 7 A 775 7 /77777 uem 7 7 "1 M NN ANNA NN | , UV | n I] 22.227 "n | ud ii " suf — c 4Hv NC etiam ex Brafilia alla- fwdmii, tum afferebat. Eratautem pzné ovali figurá, inftar mali citri fivc limonis, füperná ta- men parte magis muctonatus, tres uncias longus ; ejus ambitus fex unciarum erat: duro, lento tamen cortice przditus; intüs veró pulpa nigra continebatur , qua. propter vetufta- rem in pollinem prorfusrefolutaerat. Ceterüm hunc fru&um leGum fuiffe arbitror anta quàm maturitatem adeptus effet, quandoquidem rugofo erat cortice, & plerifque locis vcluti inlacunas contracto. de Longi | f EXOTICORVM'LIE IL 15 Lagenuls ? feuiin beregvino. Cab?vrT Vitr. v 1v 5 arboris effet hic Fru&us, quóve nomine diceretur,me latet. Ératautem or- i * , bicularis pane formz, binas unciaslongus, cantundem feré craffus, duro, lxvijfpa- dicei coloris cortice prditus: an nucleum aut femina continuerit; ignoro; fin au- tem habuerit, exemta fuiffe oportet : quia binosaccipicbam à Iacobo Gareto, extimà par- tc funiculo trajectos & quodammodo conncexos, foraminibus per qua funiculus, qui eos ' connc&ebat, trajcus erat, nigrà cerà obturatis, & infimá fimiliter parte , quà videlicet pulvisquidam exalbidus ad cineraceum tendens (quo pleni erant) inje&us fuerat: (alfus ejus fapor & linguam vellicans,quo verifimile eft incolas ufos ad fua edulia condienda, propterca fecum circumtuliffe. Garetus fignificabat, é mari Auftrali , quod pacificum ap- pellant, Hifpani vulgo Mar del fur, allatos effe. Et ille ipfe aliquot annis anté , quum ad. huc Viennz viverem, fimilem miferat, fed fingularem, & longé majorem , eumque in- anem,fummá parte apertum & funiculo trajedum. Eos veróqui fimul colligati,in tabella exprimi curabam, quz hoc loco infereretur. : M ut porró perfüadeo, has lagenu- lasiiscucurbitulis effe perfimiles,quarum Amcricus Vefputius Navigatione fecun- da meminit, agens de moribus ejus gentjs ad quam appulerat. Ait enim fingulos viros excollo pendentes pufillas ficcatáf- que binas cucurbitas geftaffe , unam ple- nam herbá quam mandebant;alteram fa- rinà quadam candicante gypfo commi- nuto fimili; & bacillo quodam in ore ma- : dcfa&o, atque in cucurbitam fariná ple- nam immiffo, farinam exemiffe, quà herbam quam manducabant afpergebant, fübinde id repetentes;illudQue facerc exiftimaffe;ut fitim fedarent, quia aquà recenti quam bibere polfent, penitus erant deftituti. : Peregrini featius orbizulaves, G A014 A | NNO nonagefimo feptimo fupra millc- fimum & quingentefíimum profedo Amftelredamum , ut intelligerem an Batavorum naves élava reduces, exoticos& IM noftro orbi peregrinos fru&us aliquos retulif-- fcnt , oftendebatur mihi ab honefto viro Ste- phano Ioannis Scharm pharmacopoeo Amftel- 1edamenfi , orbicularis & fpharicz prorfus for- mz quidam frudus, quem cà navigationc alla- tum afferebat: illum tamen oftenfum Indis qui ex lava addudt erant,negarunt apud fe natum, fede Madagafcar infula delati. Dimenfi autem fivc per lógitudinem lincá du&tà,(ive per tran(- verfum , ambitus erat pzné unciarum novetrr, nonnihil tamen ftriatus crat circa cam parté quà pediculus adhzferat,coloris fufci, levis & intüs cavus , aliquid tamen continens, ut ex flrepitu, quem agitatus edebat ,conje&uram facerc li- cebat.Ex illo poftridie pertufo,educta funt mul- ta plana, nucis vomicz formanr perbelle 1cterentia, nifi minora fuiffent, & oras minus craffas habuiffent, f(aporemáue minimé ut illa amarum;offea tamen eorá durities.Eum fru&tum cum binis feminibus exemtis in appofíta sebe]la &xprimendum curabam, addito alio orbiculari frutu,cujus fubfequitur defcriptio. DM ; C 5 P&onsvs Latensle Americana 8 findws , ictslais 2 : po w^ (cd minor, ut cujus ambitus quatuor duntaxat unciarum effet : pulvinato aliquo integu- 3^ . mento inclufus fuiffe videbatur, conjc&urà fadi é fibrarum quibus putamen (quo inclu- fam fuerat) przditum fuerat, veftigiis ipfi impreffis : cineracei vay e: Egcens cet pars, interna cava & nucleum conunens, quia Met" wepitim édebati : 7 "s ctca foraminum veftigia, quz funt in magna illa Indica nuc ;, parvum Coccum (id Indicz nu- cis vulgare nomen) quifpiam .exiftimarc potuiffec. i Qn EM onim — HH vric non valde diífimilem, fed longiorem. & craffiorem, ovi anfetini formà & ma- f*üwptt*- onitudine accipiebam paullo poft ab honefto viro Petro Gareto, in quo adíervabatur Bal- PU famiillius Americaniliquor odoratus & ad multos morbos falutaris. Peregrinus fructu ntvois disfinii. " Car X. - Orbicwlarig 7 ON inelcgans erat is fru&us quem Cl. Y. Bernardus Paludanus mutuo dabat, ut peregri N deícribere poffem,cujus tamen nomen & ipfe ignorabat, & illi à quibus acceperat. mM Erat veró orbicularis formz, fex uncias in ambitu craffus, trcs longus, dud à pe- - fiolocuiinharcbat, ad extremum fructum lineà, hoc eft, in toto illo ambitu fex unciarum longitudinem explens, novem nervisà fummo ad pediculum femunciam pzné longum duds, diftin&us, fufci vel fpadicei quodammodo coloris ,levis, przgnans tamen , & nu- cleum vcl pulpam teficcatam cum feminibus continens, quia agitatus ftrepitum edebat, Eum in appofita tabella exprimendum curabam. El ; "3 v1A porró duo alii peregrini frudus orbicularesnervis (i- militct diftindi mihi Sy tempore conípedti fuerunt; licet exprimendos non curaverim , hoc tamcn capite adiiciendos . exiflimavi. Bees à Orlic.peregr, PRiMvMmcozrccurn pletifque aliisexoticis redimebam; pes € etatque orbicularisformz, novem fimiliter nervis à fummo ad TUM : CA ROoLI:CLVSI - Paonsvs orbicularis erat etiam hic fru&us, quem idem Stephanus mihi donabat, petiolum diftin&us, ut jam deícriptus, minoribus tamen.neque adco eminentibus, longé etiam minor: nam trium dumtaxat unciarum quaquaverfum erat ejus ambitus, nec ftrepitum ul- lum edebat agitatus; quia maturitatem forfitan nondum ad- eptus, & levis ut alter: hunc aperiebam, & in eo multam pulpam cortici adhzrentem in- veniebam, cum officulo valde inzquali, & totidem angulis, quot fru&us nervos habebat, ad fummum corticem pertingentibus diftin&um , cui fane fimile officulum nullum vi- dere memini: qualem veró nucleum contineret , ignoro, quia confringere nolui. Olim. — ALTER ctiam erat prorfus orbicularis formz, fed fenis dumtaxat nervis diftin&usab pes 1 infimá (cde ad extremum ufque per longitudinem re&à lineà excurrentibus, fefcünciam E A 1s ;fufci coloris,aliqua tamen ex parte cineracei,nucleum vel ulpam à cor- ticcfejunctam & liberam continens:levis tamen erat;& aquà VieHikRtarabat. Hunc ex Guinea acceptum Paludanus ctiam concedebat ut defctiberem ; quo nomine appellare- tur ignarus, z c0 JEruihus veticulato corio confiaus. x CaArPvT xL Peirris. fa- W7w. v 0 corio, & trultis fibris retis in modum quodammodo inter fibers & £u reticulato terio, lxvi & fplendente, coloreQue ad fpadiceum tendente ; tres uncias cum femiffe - longus, binas & amplius latus, fupernà in gibbum extuberans, infernà plantis fere, nu- cleurh continens craffum, plenum, fücculentum,& qui in navi, quà recens cx Guinea ad- vctus fuerat, jam germinare inceperat , ut mihi referebat honcfüffimus vir W; Parduynus, Medioburgenfis in Walachria Zelandiz infula ci odes - fct, fi ftatim terrz commiffus fuiffet. Illius autem iconem, licet non adeo (cité u tt (tati Á t decue- at, in tabella expreffam, híc adponcre voluimus. 'é C AUT Toto Co dbi Mmi. cu duris conte&o praditus erat hic fru&us, foris quidem inzquali & rudi, intus vero | | vis, qui illum ann 2 mo quinto fupra milleftmum & quingentefimum adquifierat: quique haud dubie po^ EXOTICORVM LIB. II. st Toto porró decennio anté fimilem acci- piebam Viennz Auftriz,à doGiffimo eo- démq. humániffirio vitó Richardo Garth, Londino miffum, pro officulo magni cujuf- dam frudus in Wingandecaow five Virgi- nia nafcentis, ut adícriptum erat. Ejus pul- pa licet folida , quia tamen vetufta , rugofa foris & fuíci pne coloris, internà autem parte albicantis, & acris aliquantulum fapo- ris. nullum ejus nomen neque tunc; neque poftea intelligere potui. es Similem praterea confpiciebam anno . milleimo fexcentefirno tertio, illumQue paullo ampliorem & magis planum , villos quibus te&us erat denfos adhuc retihentetm, partim craffiufculos & rudes , partim valde tenues .& molles, omnes cineracei ex albo coloris. Q Vt fuper[unt. Fructus: Exotici in boc Secundo Libro deferibendi , quum in certas cla[es distribuere difficile mibi-videretur eos difere- tim tamquam in certos mantpulos veponendos cenfai, adfcripto illorum , À quibus. acceperim , vel apud quos «viderim, nomine : ingenui enim animi effe femper. exislimavi , agnofcere e profiteri , à quibus. beneficium. acceperis. | | Peregrimn fructus Framiifio Peninio. QA. xir EDIMEBAT honcftiffimus vir Francifcus Peninius, civis & pharmacopaeus Ari- R ftelredanienfis, fru&um quendam exoticum anno teparata falutis humanz primo & fexcenteíimo fupra millefimum; ex India ut aiebant relatum, cujus nec nomen 'mecin quo arboris genere natus effet, ántelligere potuerat : quia tamen ejus formz erat, 5 qualem anté videre non memineram, pro'ea quz mihi cum illo eft vetere amicitia com- modato impetrabam, ut brevem illius hiftóriam concirinare poffem; quam in hunc Exoti- corum librum infetrem, & ejus iconem,in tabella exprimi cutarem quz híc fubiiceretur. - E£RArveroisfru&us penéquinque un- Peers. fu: ciarum longitudinis X psdiculo bd "füm- Bud eni, ^^ mum mucronemr;ambitus, quà m ctaf- 1 'fior fru&us, novem uncias cum feriffe ex- ; plebat;à pediculo fatis craffo fenfit tume- ; fcens, deindeà medio corpote paulatim in ^: obtufam mucronerm definens (ut exicone '^facilids obfervari poteft) fufco dutoque cortice conftans , & rjücléaf aüt pulpa -: cum feminibusin globam congeftam con- MJ ^^ tinens; fttepitum enim agitatus edebat : T -^''qualis autem ineffee nucleus au pulpa , * J ^ ignorabam quum haccftfiberem, quando- 77 quidem illum aperire verebar, quód meus ; .^qyoneffet,proprereaintegrum illiteftitue- — —— — i05 bam. — MÀ támen dies fru&um ad - méremittebar in binas partes tfanfverfim ' ^^ fe&utni jut internatm pattemetiam defcti- ' betepoffem , quam valdé lever & exigui poridetis effe comperiebam , cineráceique pagexs-ieyu tb omi ou ^ ex fufco coloris , continentem: pülp. fpongiofam , nigram , rollen ; acidiufculi faporis; in globum — " - : 13252 z z 1 4 M 9 E * à ^ E 3i CAROL1 Civsl ISBERESU i nigta, i & magis lata quàm longa aliquot gtana, tigra, pxznc orbiculata, compreffa tamen, gi: ^ deae (cca quemadmodum cucurbitarum & fimilium femina, fic ut cucurbi- acci generis alicujus planta: fructum effe mihi perfuadcam. - gParegrini quidam fruttus ammo W.. C. 11. obferonti. Q-N. T. XII tcfimum, oftendebat mihi honcftus vir Emanuel Zweert civis Amftelredamenfis, AÀ- cxoticos quofdam fructus , ques à nautis peregre redeuntibus redemerat. aem illos, quatuor confpiciebam, quos anté videre non memineram : illos üt mihi peraliquot dics relinqueret, " commodis Solche pollen 4 2 ved exprimi curarem, non : erea prioris i . uuhoiitn unpeirasan popanesg PaiMvs fané admirabilis eratforma: Prehus iie nam przgrande Papaveris caput, cujus Li ed fuinndhE Billig. tranfverfim. fuiffet precifum , referebat :membranaccà enim & rugosà conftabat fubítantià,(ubfufci co- loris, leviadmodum, licet ejus circumfe- rentia fupremá parte novem effet uncia- rum, fenfim tamen decrefcens ufque ad pediculum , qui florem, cui frudus fuccef- ferat, füuftinuiffe videbatur ; apparebant enim quzdam, ubi flos inhafiffet, veftigia: füperior porró fru&us pars prorfus erat pla- na,quatuor & viginti lacunis five cellulis ferie quadam difpofitis pracdita, inftar favi vefparum;in quarum fingulis;fingularia fe- mina fiue parvz: nuces inftar pumilarum "glandium continebantur , pené unciam - Jongz , unciam in ambitu craffz, quarum fuprema pars fufca erat , & in mucronem dcfiricbat, illi fimilem qui extimam glan- "moy uter fool nm ! dis partem occupat. infima pars exiguam lacunám habebat , veftigium videlicet; cui pediculus, illam in cellula retinens , inhafiffe videbatur:nucleum autem continebat rancidum & fira obdudum. ibm 09e sSImilem etiamanno infequente Amftelredami confpiciebam apud ornatiffimum vi- 23 or rum Henricum ab Os, quem à nautis redemerat. ,.Sitne frudus alicujus arboris , analterius planta; incertus fum, quia, qui mihi mutüo dabat; & apud. quem deinde videbam, nihil affirmare poterant; mca tamen opinio in eam partem. inclinat; ut pladitz alicujus effe exiftimem, & forfitan in aqua nafcentis , ut Nym- s Tila 2E- hza: quz fi vera fic, Diofcoridis JEgyptiam effe fabam afferere non verear, tametfi inter gypieDuja- cotcricos magna fit; de ea planta conttoverfia : nam papaveris caput habet , nifi quód fummà parte magis-planum, & patens; cellulas infüpet vcfparum favis fimiles habet , in quibus labz,quas fupra tricenas non ferre, Plinius au&or eft. Si cos qui legerunt conveni- ro mihi licuiffet, magisforté explorata prodere poffem: nihilominus Le&orem bonicon- fulturum arbitror qualemcumque hanc defcriptionem. : - ALTER, anfcrini ovi magnitudinem quater imó ctiam fuperabat , quinque videli- EDEN pe Jum longus, feum gum femifle craffus, five totidem cjus ambitus compte- aw. qus MEN crt trrurquedestiE eti meii ER E dU AME 1am moilis erat, quadam & rugosà membraná ex fufco cineracei coloris teda, Ep amer m et entere tii dan ris; quiann ipfius pulpz, an artc adquifitus, ignoro : fed haud dubié ali- quo putamine claufa fuerat; nam. membrana cam tcgens , veftigia adhuc retinebat im. prefla à craffioribus ipfius nucis internis netvis,ut facile obfervare licet ex fubjecta icone. tesalis autem fuerit. nux, quà hac pulpa incluía, fe ignorare dicebat à quo illam acci- picbam, atque etiam quali in arbore, quáve in Provincia nata. Hinc fit ut plenam ejus hi- ftoriam fcri ere nequeas fed eas dumtaxat notas qua oculis fuerc confpicux. "oin * ^ CTERTIVS Á NN 0 à Chrifli redemptoris noftri nativitate fecundo fupra millefimum & fexcen- - BIST EXOTICORVM.LIÉ t f. ET TEnrivs, planus erat, tres uncias longus, pe«grits paullo plus quàm duas latus femunciam »wx t. craffus , totus rugofus & ater, denfo duro. putamine conftans, five cortice ; & femina continens, ut ex (irepitu, quem agitatus fa- ciebat, deprehendere poteram: alio integu- mento haud dubié tectus fucrat , nam alte- iiv2 riusfru&usofficulum (ive nucem effe appa- rebat... Verumenimveró qui mihicommo- dabat, nihil certi affirmare poterat , quum exillorum hominum fit numero, qui, poft- quam aliquas naves peregré redeuntes Te- * xelam appuliffe intellexerunt; illico eó pro -— ficifcuntur , ante quàm naves Amftelteda- mum pervenire poffint, ut , fi nautz rarum - quidpiam & peregrinum attulerint,vili pre- cio ab eis redimant , & deinde cum lucro aliis vendant,nihil foliciti, ut arborum, qux exoticos iftos fru&us gerunt;aut natales,auc formam, aut appellationem intelligant , quóve apud incolas firit in ufu. - Qv AnTY s, huxcrat orbicularis penéformz, paullo tamen longioris: nam illius am- Perrin. bitus, fumtà utrimque per longitudinem menfurà, quinque uncias cum femiffe contine- »s:. bat, vix autem quinque unciarum erat circumferentia : infernà parte nonnihil mucrona- tà, füpernà veró obtufiore , duro & facis gla- bro putamine conftans , fpadicei coloris , & nucleum continens , ut ex agitata flrcpitu conjedturam facere poteram : alio veró invo- lucro tectam fuiffe certum eft: quale porró id fuerit, aut quali in arbore nata hzc nux, intel- ligere nequivi. Ceterüm. binos poftremos hos fru&us in eadem fimul tabella exprimen- dos curabam, illifque adiungi (nam tabella capere poterat) alium fru&um fub idem tem- pusmihi donatum ab: honcftiffimo viro Pe- tro Garcto: quam híc oculis fubiicio. GARETI igitur fruus , qui tertium lo- cum in hac tabclla geminatus occupat;orbi- cularis etiam feré erat formz, unciam videli- cetloangus , tantandem latus, paulló tamen " planior, utrimque tumens pulviniinflar, ater... 44/7, omnino, é tenui curvóQue oblongo petiolo fj pendens, tenui fragilique cortice przditus , qui preffus;illico frangebatur,& pulpam con- tinere deprehendebatur fungofam & fria- bilem,(übrubentis coloris , atque valdé acidi faporis, tamarindorum pané inftat (propter- eavalde commodam, meo judicio, ad fedan- : dam & extinguendam fitim) in cujus medi-- tullio femen planurn, fufci coloris, candican- te membranà involutum erat. Vbi natus hic : : fru&us, quz've arbor ipfum tuliffet , ipfe Ga- Atti v Ictus ignorabat. : d ic car MO Peregrini alij feuctus Petro Gareto. bra o G A ».:X1i* i red , D rom [ i "ONE ST Vs vir PetrusGaretus jam memoratus, fiu&um quendam ad. me mit- Pede, SS ERI SNSSSNN c3 SS S TN 12U3 'tebat anno millefimo & fexcentefimo, quem in Bengala natum effe adfcribel Is verà, quem in priore tabella primum locum occupare volui, quinq E Coles, Frufim 11. FnüwLG. PmnriMvSergoinhac Secunda tabellaer: .. ficudinis, multifque fibris obliqué & tranf- . YS C'4ARoEr CLVvSI ! 8 eratlóngüs;totidem ambitu comble&ens, unà parte gibberofus, rugofo & inzquali ' éürtice cón(tansfatiscraffo, duro; & lignofo, cineracei ex fufco coloris, qui binas nuces, five verius nucleos continuiffe videbatur; eofque uncialis lagos Raerranam " in qüatuor partes dividuos, valde duros, coloris ex fufco fubrufi, faporis ad Een , lihgdam exüccaütis, poft aliquod tamen temporis intervallum non € ic EKes SM cienus & Grim (edantis; quo n ufu apud indigenas effe, facilé mihi perfua Su iius fübftifitià;& eolore, & fapore plurimum accedere videbatur ad fru&um e * criben- düiü^cap. vi. Libri fequentis. Nihil praterea de hoc fru&u intelligebam : fed ex E" adsin eo obfetvabam,brevem hanc hiftoriam contexe bam, & ejus iconem in hac adpo- dà éibella curi alterius fru&us ab eodem Garcto accepti figura, fecundum locum ín ta- bella occupante, expreffam, Ledoris oculis fubiiciendam exiftimabam. 3 34 eL OyLO: 3 z ERAr veró Alter frudus, feu veritis o4 paren Ó (| 7) ^ — pux cujus figura fecundo loco in tabella expreffa, orbicularis formzs, vari tamen magnitudinis (plures enim confpiciebam) quorum nonnulli ternas , aliqui. binas dumtaxat uncias ambitu comprehende- bant;omnes duro fed non eraffo prediti cortice, cineracei foris coloris , & qui alio operimento tc&ti fuiffe viderentur:interna nucis pars fufca & fplendens , atque non- nulla ex parte (quà videlicet nuclei, quem continebat , faftigium: tegebat) fungosà materià plena: nucleus autem inferiore parte craffior erat, deinde in metam quo- dammodo affurgebat,& in nutantem mu- cronem definebat;coloris exterius fubpu- nicei , fübftantià fatis molli & interiore parte flavefcente praeditus, injucundiodo- ris & valde ingrati faporis, ut non rirer; eosqui ediffent,male affeos fuiffejquem- "admodum mihi refercbant qui obferva- ^ hune frü&um protuliffet ; cujásve formae : Mn - fülffent ejus folia, intelligere non potuis adcó plerumque negligentes funtqui fimilia exotica adferunt ,tarnetfi antea moniti ; & qur obfervaredeberent,infltudi. — — —— .—— — TN Eopt « anno &illum infequente , alios etiam cxoticos fru&tus ab.codem Gareto ac- cipiebam, quos in duabus fübfequentibus ta- bellisexprimi curabam, numeris ad fingulo- rum effigies additis,quiad eorum defcriptio- nes , quz ad unamquamque tabellam atti- nent, refpondeant, ut Le&or uno intuituvi- - [JI] dere quA qux figura fua: deícriptioni fié. A apta Ull/// 7) P. I, preffus fru&tus, ffve nux (nam alio operimen- : to te&us fuiffe videbatur) binas unciascum .- femiffe longus erat , fefcunciam latus , aut paulló amplior, amygdalinà pené formá, ru- . - gofus, dorfo aliquantulum füblevato, fupinà parte planà, & infimá latiore , quàm ea qux à pediculo pependerat, fübruf ex fufco colo- : ris, non valdé gravis, licet denfiffimo corio - conftans, ut quod femuncialis fere cffet cra(- ^ veríim fefe fecantibus contextum , & adeo. dürüm;utaperirenequiverim ad confpicien- verant. Ceterüm qualis arbor effet quae - hs 3^ OEXOTICORYVM:/ L1 &-I£4 | 1$ dum quid contincret,nifi cultro mapná vi éum malleo adacto: geminutn autern & oblon- gum nucleum continere deprehendebam nigrà ys twee intetná quidem parte. albicantem , dulcifjue ut amygdala faporis , nifi jam ranciditatem ob vetuftatem cori- uaxiffet. ALTE R,Cjü(dem erat longitüdinis, minis tamen ctaffus, * nàin gibbum affurgens, infimá parte quá pediculo adhafferat, latior quàm extimà, quz iri Pap: T obtuíum mucronem defiiffe videbatur: mémbraná autern dura & f plendens, fpadiccique AR coloris; fufcum corticem tegebat, continentem nucleum five pülpam quandam cinera- | cci ex albo coloris, qux ore aliquantulum retenta; ih farinaceam materiam refolvebatur / D; quadam acrimonià przditam. Hes 3 nur ; TEnTIv s, Mefpilo fctanio non erat valde abümiilis, ejufdemáue pine magnitudinis, trt 111. capitc tamen non plano, ut illud, fed in anguftum contra&o;vetuftate rugas contraxerat, 9:/4* 1t & fatis fragili coruce conftabat, fufco, nulliusfere faporis, qui tamen ore retentus , non- nihil adftridionis cum pauca actimonia conjun&a poffidere videbatur : quina introrfum officula mefpiliinftar continebat, (ed majora, & non rugofa ut illa , verüm valdé lavia & fplendentia, fpadiceiQue coloris, & nucleum continentia. [ Q v A R1Vs, illo minor & feré orbicularis forma ; uncialis magnitudinis , [avis , fufci Ftiwrv.o. coloris, brevi quidem fubnixus pediculo,fed cortice fatis duro, tameríi non valde craffo; ^ '* : przditus, qui apertus (nam in binas partes dividi poffc cx fignis apparebat) quatuor grana nigra continere deprchendebatur femunciam lata & longa, cordis humani formam quo*. dammodo referentia, (cd magis plana, binis duris membranis, ut in nuce juglandc, illa fe- parantibus. | EN TANE inferháà parte plahus, fupere Frs&i 1i. Px1Mvsinhac tabellaà Gareto acce-. Erste x. s. ptorum expreffus fructus, five , ut verius. 94h i dicam, fru&us officulum (terna enim aut uaterna fimul conjunctim nata fuiffe vi- K detonme: alio quodam fructu inclufa) bi- nas uncias longum crat , totidem latum, mediá parte tumente & fefe attollente pla- nis & compreffis lateribus; qux fidem fa- ciebant , bina ad minimum alia adjuncta fuiffe , cortice non valdé duro prxditum, extetnà parte rugofum & (cabrum, cincra: ceiquc coloris, internà autem lzve & can- didum:magnum nucleum continens pror- fusimplentet corticem folidum quidem; M. odi non tamen durum , tenui membraná tc- * Gum : ipfa autem interna materia five pul- Wc a, nucis unguentariz pzné odorem habe- Ee at, fed acriufculum faporem , an ob vetu- flatem, ignoro. ArTER,orbicularis propemodum erat, pray i1. binas uncias longus, quattior unciarum P.G. tebil. ejus arbitus , craíffo przditus cortice, in- !!' zquali ,& multis tuberculis obfito , nigri exttinfecuscolotis, intrinfecus fübrufi , conti- nens nuclcum tenui cineracci coloris membraná tédum, odoris non infi uavis, fed violam - quafi referentis, & non ingrati faporis; craffo pediculo fubnixusfuiffe videbatur, ut ex ve: ftigio, cui inhzferat, conjeduram facicbam. : M uoi Tzn T1vs, nux aliqua, fivc officulum fru&us ex palmarum generibus, cui villi, qui P»nfwtrt. illam veftiebant, ademti fuerant, nam valde tería & polita erat , multifque venis nigris à 5, fummo ad imum diftina, przfertim iis, qu à tribus veluti umbilicisequali propemo- ; dum fpatio ab invicem diferetisoriginem ducebant , & magnam veriuftatem nuci adf — T rebant : alioqui nux binas uncias longa erat , ejus ambitus tres cum femiffe continebat, uimbilici autem pané unciam ab invicem diftabant: duro cortice nux illa crat przdita ; & nucleum continere, ex motu ftrepitum ciente, manifeftum erat. zm goPT Q vanTvs, valde exiguus erat, & orbiculatis pene forma, vix femuncialis longitudi- 225 nis, lvi cortice przditus,& fex quafi nervis eminentioribus à pediculo ad fummum caput. uhd.11 1. zqualiter diftante feré fpatio excurrentibus , diftinus, fuíci coloris : quid veró contine- 5 me fugit, quia agitatus & commotus nullurn ftrepitum edebat; & quia unicus, cor FID DRE NENNEN: ac! / 5 Quibus ICE itl. siut - licetomnium defcriptionem adiiciam. frudw p. Fridius 11; Fradw 111. Frugi 1v, T iTrCAROLT CLYSI E med * z . Q uibus in provinciisnati fuerint omnes hi fru&us , prater majorem in prima tabella, expreifum;intelligere non potui. RT s Exetiri aliquot fucus, Bataroorum- navvigationeo ibwsp dit - "8Huo M. D. X CY II relati. SC P. Xx y. xNo nonagefimo feptimo fupra milleimum & quingentefimüm, liberalitate noyer opulentorum mercatorum Amfteltedamenfium , qui prxcipuos fumtus À..-À- (ccerantin inttuendis quatuor illis riavibus, quz biennio anté navigationem in Javam inftituebant; cXoticos quofdam fru&us primá illà navigatione relatos accipiebamri. Eorum autem mercatórum, qui primi focictatis illius fuerunt auctores; haec funt nomina: Henricus Hudde, Reynerus Paaw; Petrus Haffelaer , loannes Ioannis F. Caerl, Ioannes Poppen,Henricus Buyck, Theodoricus ab Os,Syvertus Pietetíem; Arnoldus Grotenhuys. JsroRva porrofrüctuum decem dumcaxat in tribus tabellis exprimendos curabam, t PR t VS; binas pené'uncias latus erat, paullo autem longior, pronà parte in arcum elatus, fupitiá plantis, denfo , craffo , duroQue cortice przditus , fufci coloris ,'&, quando immaturüs, quodammodo fpadicei; niaterià fpongiosà, firm tamen, conftans: nuclcum veró continebat uncialem, planum, durum, fufci coloris externà parte, fubrubentem in- terná, in binas partes divifum, quadam adftritione initio przditum, deinde falivam cien- tem, tenuifpadiceà membranà involutum: nullum nomen crat additum. Hunc cum Se- cundo, Quarto & Quinto in una tabella (qua prima cft hujus xv. capitis) expreffum, hic adpofitum volui. ^ ^'- x ! E S E aA 7 o ArLTER,binasferé uncias longus, unam craffus, in quinque angulos diftin&us , inftar pzné fru&us Bamiz; five Alcez: ZEgyptiacz, durus,fufco colore (cui albedo permixta) NENNT. GNNNNN E S 2 ge e z [zh e E e E eo 5 E ps LS E "S o Fg B2. o E o Z E. lis erat , atque NB continebat plana, nis . . gra femina; candi : 2 femen includebatur, longé denfior & utior erat , ut magná ex parte , eorum fru- —.... Orbislatushabens;& totius lobi color fufcus: LE ES emnesautem hujus gencris quos confpiciebam, in medio pertufi erant , ut funiculo tra- jcdti;ad commodis & facilius, ut atbitror, reficcandum, füfpenderentür: nguli bi five fructus, binos phafcolos continebant,femintim Ana freie eei prorfüs nigros; ut conje&turam facerem, eos lobos, anté quis pertunderentur, non adcó — planos fuiffe, fed aliquatenus tumentes. Indi Samparantan appellabant. Quandoquidem Frsdiui v. autem filo trajedti adfcrvabantur, apud illos aliquo in ufu fuiffe neceffe eft, fed quali. dra d i u fuiffe " celigere digi tetti bon e beris REUS E EE En VSESCYV ^i IALIS longitudinis erat Quintus fru&tus, unciam latus; paulló enim pla- iore kg: rmái,colore ex fufco fübrubente, totus tuberculis leviter mucronatis obfitusy peunde terme atque Stramonia fructus: nucleum autem continebat fufcá quadam riem- bran É : : | EXOTICORVYVM'LIE i : i7 . branáte&um, oblongiufculum, Izvem, fpadicei coloris, quialbefcentem medullat cori- | f tinebar, fed duram (quia ficca) & quodammodo infipidam. InrEmn nuces myrifticas repertus fuerat Sextus, quem ab Indis Camiri appellati intel- Frdu vi. 3 ligebam, uncialis magnitudinis, nuct juglandi fuo illo externo viridi cortice exemtz non. &?"!* ) * e . . ^ . . "URS Z diffimilis, inzqualis, fummá parte latior ,infimá in obtufum mucronem propemodum hn definens, putaminc fatis craffo faxez duritiei przditus,nucleum continente album amyg- 5 dalz pxnéfapore. Alio rru&a, (ive externo cortice opertus fuiffe videbatur, quia depref- fioribus putaminis locis cincraceam quandam materiam adhuc inharentem retinebat. : Similem nancifcebar , & aliquando defcribebam inter paucos peregrinos fru&us , ante annos plures viginti in tabella expreffos cum qtibufdam aliis, quos videre licet in eadem tabella repofita fecundo loco cap. xxviri. hujus libri. Sed & alios fimiles inter atomata f non femelrepertos habui. Atqueanno M.D.c. unum inter plures à Willelmo Parduino accipiebam, tenui, fragilique, & in binas partes fe&tili putamine inclufüm, cujus fuprema . 4 pars mucronata in unum non coibat aut claudebatur, fed aperta erat, atque füpinà parte. : plana fidem faciebat, binos fru&us conjun&tim nafci, vel etiam ternos, pediculo aliquo dependentes, quemadmodum apud nos Staphy lodendri fru&tus. ; In binarum unciarum longitudinem,vel etiam ampliorem, & uncialem craffitudinem Fri v11. à excreverat Septimus fru&us: videbam etiam Caryophylli aromatici vetuflioris in fractum r jam fe formantis dumtaxat magnitudine, cui fane valdé fimilis, ut primo intuitu mihi im- poneret. Totus fufcus erat, nec valdélavis, fuperné quatuor alis decuffatim ctucifque formá difpofitis praeditus, inftar Caryophyllorum aromaticorum inferne anguftior & per- tufus, prodeunte cx foramine veluti caudá,crafsà aut tenui, pro fru&us magnitudine,qux nihil aliud eft, quam nuclei extima pars, qui in frudu conunetur; in majore, craffior & 'cava, ac veluti articulis diftin&ta; in minore, angufta & mucronata : fru&usipfe denfo du- roqQuc corice erat przditus, ut cultro vix aperiri poffet, &: utcumque falíi faporis: ipfe veró nucleus oblongior erat fecundum fru&us formam, durus, & (alii etiam faporis. An veró hic fru&us , atque ctiam fcquens, falfedinem ex aqux marinz afperfione contraxiffent, — - ignoro. Eum porró cum fequente, qui viii. & xiv. in eadem tabella ( hujus videlicet ca- pitis fecunda) exprimendum cutabam. Tou TERN gu. o Mzsriro valdé fimilis erat O&tavus rry vii: fru&us, uncialis magnitudinis, terfus & poli- tus, fufci coloris,adeó autem fragilis, ut paul- lulum compreffus difrümperetur;valdé levis, matcriam continens fragilem & fpongiofam, valdé falfi (aporis, in qua nulla grana obferva- rc poteram : corona autem illa fuperna fum» mum fru&um occupans, alis carebat quibus mefpilum cft przditum. : NoNvs, unciam longus erat, minus tin- cià latus,cortice denfo conftans cineracei co- - Joris, duobus angulis diftin&us, & extimà — - parte mucronatus,levis, & in aqua baud fub- fidens, támetíi cà mergeretur ; durus tamen . erat , & agitatus ftrepitum non edebat. MYROBALA NI nigti officulo non val- Frstw z« dé diffimilis crat Decimus, major tamen, in- zqualis,fuo externo cortice (fi quem habuit) , aut pulpà nudatus, & dumtaxat, ut mihi per- à füadeo frudus alicujus officulum;: con- (eA fractum, fatis craffo putamine przditum effe er obíervabam , & nucleum continere fubfu- * fcum,atquein birias partes divifüm. Cv1vspAM etiam frudusofficulum vi- Fw x 1. 77* . debatur Vndeciimus, uncialis feré longitudi- i ^ — — fis, femuncialis craffitudinis, lvi fpadiceid. coloris putamine tc&um, fuperné quodam- modo criftato & coloris albi, atque paulló infra conum illum ad latus Mee apparente, kae: ed inhzferat. cm aromata fuerat Pais 9: Tamarindoruim femini- us & aliis quifquiliis, qux fzpenumeró iis commifcerriolent.— 2 Ox51 x: Ps RI . jun ftne erat Duodecimus, niEAEs fru&us u—— Frid x11. iin res - : Friwmim . * PARC C A ROLTI crvsl em ES Aifimili ; fed major/avis, cineraceo colore praditus $ wm s» eum E — dam materià füffultum, internà, quà nucleus includebatur, lev mp quam rbacalaide infimà tamen parte in mucronem deíinens, qui in etiam nücleusferé orbicularis tormz, inhmá tan ejus fub(tantia dulcis , ut amygdalze binas partes dividuus erat inftar glandis & fimilium; cjus iu , - vi coloris. * el Fruii A hn m " ER TIV S, fru&us (fi fructus appellandus eft) ey circinatz D ro- is tunditatis, planus, nucis vomicz magnitudine; & pane formà, €x ruio cineracei «e 2 E qui confra&us, internà parte albus, amaritudinis cumzaliqua acrimonia mena $é : &userat, externum corticem habuerat quo fpoliatus: fed facilé mihi e fua — non ftu &um fuiffe, verüm paftillum ex arecz polline & calce aut aliqua re fimili con wey ce ftatini atque v4/dala Guzaratenfis (quem evocari curaveram, quum exotici 1i fru - mihi confpiciendi tradcbantur, ut nomina, fi quz ipfa — effent, apis unum alterum in os injecit, & ,appcllauone indicatà,siri quá gamber, przfentibus "t mercato- Siigss ; ribusmandücavit: eam ob caufam, quum majore diligentia hos paftillos confiderarem, & guae cap. xxv. lib.r. Hiftoriz Aromatum Garcize examinarem, prorfus rti effe vide v tut, quos fedtione quinta illius capitis fcribit: Potentióres videlicet ex faufel Ew areca, ly* cio, caphura, ligno aloés, & ambari momento formulas Sip qos Ly itent. d Similes anté accipere memini Londino miffos, quum Franco orti a cenum habi tarem, cum hac infcriptione, Apud Indos magno in pretio haberi. Sed & quotquot na- ves deinde in Indiam profe&z, redicrunt, hujufmodi aliquot formulas retulerunt. | ELERGANTIS alicujusplantz fructum fuiffe reor. Decimuni-quartum , qua fortaffis cre- fcat Canna Indicx vulgo vocatz modo: nam caulis fuprema pars, capita five filiquas fufti- . nens, prorfus fimilismihi videbatur , lenta utillius, & fibrofa , mulafjue foliolis ceu ap- pendicibus fepta: quz folia, quem/florem proferat, nemo mihi indicare poterat: nam qui hzc cum multis aliis rebuscollegerat pharmacopoeus (in reditu extin&tus) nullum nomen adícriptum reliquerat, ut nec plerifque aliis,quz in tribus ligneis capfis( in quas varia,etiam * quadam non magni momenti, congefferat) Amftelredamum relatis, funt reperta: ex qui- busmercatorum, qui in eam navigationem impenías fecerant,permiffu, hzc defüumebam uz defcriberem , queque poftea ab iifdem liberaliter (ut anté dicebam) mihi fuere onáta. Ern : EX xx ud Erant porró hzccapita binas uncias longa, infimà parte cráffa, deinde paulatim ad fu- premam ufque partem gracile(centia, quafi triangulari formá pradita; obtufis tamen an- gulis, cartilaginofa, externé fufci ex rufo coloris, interné veluti in. ternas cameras fecun- dumlongitudincm membranaceà quadam cartilagine: divifa, atque plena nigris, fplen- dentibufque feminibus, milio majoribus , densé fimul congeftis , & tenui membranulá involutis, intds albis & quadam acrimonià preditis.. Nafcuntur autem ea capita in fum- mo caule, quaterna aut quina, atque vcluti ex codem ortu prodeunt. Ccterüm qui anno à Chrifli nativitate millefimo fexcentefimo primo ex Iava & Suma- tra redibant, fimiles frudus, etiam ini Madagafcar infula le&os adferebant, quos mihi ob- trudere volebant pro Melegueta five Cardamomo majore vulgo credito. Verum qui- dem cít, fimilitudinem quandam cffe in externa facie: fed qui vel mediocri diligenti "utrumque fru&um conferet, difcrimen obfervabit: nam Mclcguetz fructus magná ex patte brevior & ctaffior eft, hic verà gracilior & oblongior; Meleguetz cortex etiam mi« nis iftius cortice durus, imó fatis fragilis : hujus praterea grana non tam numerofa quàm in Melegucta, majora tamen, fufca & fplendentia, fingulaQue peculiari candicarite mem- braniinvoluta. Melcguetz veró grana, licct trifariam quadam cartilagine diftincta fint, & (ingula fuá peculiari membraná involuta videantur, minora tamen funt, magis rugofa, & dura iftius fru&us granis ; prztereanon ita fplendent; & fübruf fünt coloris , acerrimí- quc faporis. .Si quistamen Meleguetam effe cerebrofiüs contendere velit, mihi cum illo ifi dis noncupio; modà non legitimam , fed cjus fpurium aliquod-genus effe non Tfwüw xv. Nom fructus, fed elegantiffimi cujufdam Cardui generis caput crat Decimuf- quintus, tum in magno illo finu Infulze Madagascar , à Lufitanis Baya d Anton-Gil nuncupato Orienti expofito, clevatione Poli antar&tici xv. grad. in quo Hollandi primà fuá navi : tione, & aquam, & alia ad vidum neceffaria comparabant, aliquot diebus iftic hzrentes. - ante quàm in Iavam pergerent. : : E VNic vM porró hujus Cardui caput repertum in ligneis illis capfis à Naucletis relatis, pons 2 em, eut nullum nomen additum;fed fcheda dumtaxat, indicans in jam En AT veróid caputtres uncias cum femiffe longum, inferná parte unciam latum , fü- rufis x1Y. [i EXOTICORVHM Li ir. à pernà mápis ; ut quod explicatum , ex multis.fquamis imbricum modo invicerü fibi in- cumbentübusconftans, quz circa mediam & fupernam ipfius capitis partem majores, pra:- ficcitate reflex crant. fummo faftigio, & quodammodo in lacinias divifz,, coloris fpadi- cci: inter quas exortz erant veluti oblonge membranacez ligul, planz, & fatis anguftz; cineracei quafi coloris, füummiá parte latiores & foris exalbidz, interné autem fpadiceico- ' loris, molliffimo longoqQue villo fatur purpurz elegantiffimz per oras ornatz, quz tem- poris fucceffu in atrum degenerabat. In medio capite denía erat villoforum ftaminurn flaveícentis coloris cotigeries, inter qux latebant anguítz & pungentes fpinz, binas uncias longz, quibus infimá parte villofum femen inhzrebar, Nerij femini non diffimile, fuíci ex rufo coloris, fed immaturum, Hunc cum xvtit. & xvilr. in eader tabella, quz eft Tertia hujus capitis, expreffum proponimus. COH D pMedd ge Sz» & flofculi in illiscápfiscrant, quian in arbore nati effent, an in aliqua alia planta, me latet: fed charta , in qua involuti erant, Tianchbeinfcriptionem habebat: candidüsne veróan flavus fuerit flos , dubium : nam ex teficcato difficilis erat digotio , przfertim tam brevi momento pereunte nativo colo- , 1C: calicem autem habebat é quatuor veluti fquamis compactum, & brevi petiolo przdi- tum,in quo floserat quatuor foliis longiori- bus & calicem fuperantibus conftans, angu- ftioribufque quàm calicis fquamz , decuffa- tim compofitis, protuberante in medio um- bone;,utin malorum aureorum & citriorum floribus: odor (fi quem habuerat) evanidus, quemadmodum & fapor, propter ficcita- ', tem:abincolis tamen inaliquem ufum ad- fervatos fuiffe, verifimilecft. Eos porró De- cimum-fextum locum obtinere voluimus. ADMIRABILIS formz erat Decimus- feptimus: quatuor enim membranaceis fo- liisex adverfo inter fe oppofitis, ex eodem tamen pediculo prodeuntibus, conftabat; quzfüpernà & extimá partc vcluti co&untia; officulum, infimá parte ipfi inhzrens & fra* M ; formz nucis mofchatz: magnitudine conti« 331 ce nebatur, foris fufcá & fungosá quadam ma- tcrid obfitus, durus, utqui reficcatus, interne albus & cornea duritiei: membranacea illa folia, multis venis erant diftinta, & rhomboidis formz , atque uncialem longitudinem & latitudinem habebant. Nullum ejusnomen indicare poterant Indi ab Hollandis ad- vé&i, quemadmodum multarum aliarum terum : fed quzcumque ignorabant (ignora- bantautem plurima, ut quiomnes vilia mancipiafuiffent, przter Abdalam, quem in Iava mercede conduxerant) interrogati quí vocarentur, Madagafcar , reípondebant, tamquam - innuere volentes, apud ipfos non nata,fed é Madagaícar, five D. Laurentij infula, efle de- lata, quia naucleros Hollandos in ea aliquot dies haffiffe non ignorabant; imó illorum na- tu minimus inde adve&tus fuerat. m i SvsRoTYvND- in plano formz erat Decinsui-o/f avus fructus, uncialis fere, nigroaut fubfufco & lzvi cortice tes, in quinque partes divifo, fub quo latebat caftilaginofus alius cortex, inzqualis & afper,extuberans eà parte quà fuperior cortex divifus, continens in fingulisloculis tumefcentibus quaterna aut quina grana, Alcez ZEgyptiz granorum ma: nitudine, longiora tamen,& infimá parte quà corticiadhzferant,anguftiora,nucleum ex- 'albidá tunicá te&tum, intus veró fubviridem, continentia, nullo manifcfto fapore przdi: tum. An Malvx aliguad genus ? nucleus certé manducatus , lentum & vifcofum quid- piam przbebat. - - j ; 5 En ANT infuper pleraque alia exotica in illis capfis fed illa vel ab aliis defcripta, ut oryza, fefamum, leblab, Abrus Alpini, & quidam alii perpufilli phafoli , vel adeo confra- &a & comminura, ut vel diftingueread defcribendum valde effet difficile ,vel fupervaea ncum. Speramus tamen proximis navigationibus, & plura magique integra & a E dd nosad- XVt. Tianche; Frhidn xvtt gile occultabant, in quo nucleus orbicularis | * CKk*ROL1 Crvsl phá adquifituros, quorum hiftoriam (fi Deus vitam concefferit) cribemus. — boni confulent peregrinarut rerum ftudiofi hzc pauca quz in ipforum gratiam proferimus, Frutas 1. IL G, Frucli 11. LO : Thw III. I.G, I.G - 10, adeó tenaci, licet tenui, preditus,ut magná difficultate Fradu1v. . Exotici quidam fruiius i facobo Gaveto accepti. TM vos dA c NT ^ C A Ou XWoB Paix vs igitürfru&us, planus erat & circino du&x fere rotunditatis ,quem non fin- gularem, fed plures fimul connexos alio fru&u inclufos fuiffe arbitror ;nam ali aliis quafi incubuiffent, veftigia in nonnullis adhuc apparcbant. Erat veró craffo quidem fcd fungo- fo cortice przditus, fubpurpurafceritis coloris, levis, fefcunciam latus, nucleum continens planum,candicantem, impensé amarum: nullum nomen crat adfcriptum, ut nec aliis ple- rifque quos mittebat. Eum autem cum rr.1V. v. v1. & vir. in cadcm tabella exprcíffum , quz cft hujus capitis xvi. prima;hic fubiicio. : T : D v& o, denfoQue cortice przditus erat Alter fru&us,coQuc inzquali & fufci coloris, interné lzviore & quodammodo cineracco, medià cjus parte fibrosà & firmà: nucleum autem continebat avellanz fuo putamine 1n- clufz magnitudine , gravem , durum", rugo- fum (quia reficcatus) in binas partes divi- fum, folidum, interiore parte albicantem, in quo nullum manifeftum fapotem deprehen- dere poteram, quia omnis vis ob vetuftatern forté evanuerat. Y TEnRT1vs,officulum veriüs alicujus fru- &us, quàm fructus dici. poterat, idjue valde duro & craffo putamine przditum,;quod ex- ternà parte multis fibris conftabat, interná veró nigrum erat & quodammodo faxcum, nucleum craffum, durum & rugofum conti- nens. Ovali porró erat illud officulum for- mà, ícfcunciam longum, unciam craffum. AÁMYGDALAM ita tcferebat Quartus fru&us, ut primo afpedu amygdala effe vide- retur: fed longi villi quibus erat obfitus ,di- verfum effe oftendebant. Erat autem unciá paulló longior, minis uncià latus, fufcus, un- dique villis obfitus (nifi ubi attriti & detcrfi erant) in dorfo autem longioribus , coloris inter fufcum & fpadiceum mixti: cortice ve- : oná di; : aperire poffem, nucleum enim continerc, ex ftrepitu quem motus agebat, intelligebam: erat veró amygdalz fuo putami- ncexemtz pat magnitudine,uno tamen latere finuofus aliquantulum;ut phafeoli formam veridsexprimerer, quàm amygdalz, quique in binas partes feparari poterat , tenui candi- . cante membranà te&us, ob vctuftarem cariofus , ut quis effet ejus fapor difcerneré ne- quirem. . . í ; Czterüm triennio poftquam expreffüs fuiffet in tabella hic frudus, atque etiam defcri- ptus, alios fimiles, illodue majores; villos integros adhuc retinentes, qui nihil aliud funt quàm fibrz, ipfi quidem nuci firmiter inhzrentes, fed (ut honeftus vir Emanucl Swerts civis Amftelredamenfis, diligens in hujufmodi exoticis cenquirendis , me monebat) per- totam alioqui fructus ei nucem tegit, pulpam fparfz. Solet veró interdum (codem ES Emanuéle D Nub BRXOYIQOENM/LIT. JE. 41 Emanuéle tefte) is fru&us adferri murià conditus, formà pré cxigui cucumeris,fed mul. to faturatiore viriditate prxditus, qui murià exemptus, paullatim flaccefcit, & pulpátan- : dem; pollinem cum cute rcfolutà, nucem relinquit ejufmodi villis tc&tam, ut obferva- bam in ea quam ab ipfo accipiebam annoà Chrifti nativitate millefimo fexcentefimo fe- cundo, binas uncias cum femiffe longam,unciam aut paulló am pliuslaram- Illum autem fru&um anno infequente Mangas cffe deprehendebam ; de quo con(ulendi Garcias cap. 1x. lib. rr. Chriftophorusà Coftacap. xcii. & meum in illud caput fcholium. -QyiwTvs frudus ,uncià major erat, citcirer unciam latus, totus niger, & fatis [zvis, anteriore parte binisforaminibusinfignitus, pofteriore veftigium retinens, quo vel petio- lo inhafetat , vel fuo lobo, fi aliquo lobo inclufus fuerat: an nucleum contineret, ignoro; agitatusenim nullum ftrepitum edebat, & in aquam conje&tus non mergebatur. E Brafilia allatus ferebatur. ; *s ELEGANS erat Sextus fru&us, & veluti ex quatuor avellanis fimul connexis conftans, lzvibus,fpadicei coloris, qui alio operimento tectus fuiffe videbatur: nam inter interflitia, quibus fingulz nuces ab invicem feparatz,reftabant adhuc membranacez cujufdam fufca cutis partes, quà tei fuerant. Conftabant porró fingulz iftz avellanz putamine fpadicei, ut dixi, coloris, firmo quidem, fed non valdé denfo, in quo nucleus continebatur craffus, durus; foris fübrufus, internà parte candicans, necingrati faporis. : An Avellana purgativa Ferdinandi Oviedi, quam exadtiffimé defcribit cap. rv. lib. x. Primz partis hiftoria: Gencralis & Naturalis ? certé mult nota me inducunt ut credam. - "Loo inclufus fuiffe videbatur Septima frutus, aut faltem alio operimento: riam ve- ftigium füpinà parte retinebat quà alteri rei inharferat; alioqui firmo putamine przditus erat, licet valde tenui,& prx politura fplendente, coloris ex fpadicco flavcíceritis,nucleum putamini non adhzrentcm continente, in binas partes dividuum, interne candicantem, fubacido faporc. í ..FOR MAM orbicularem habebat Oavw fru&tus, paulló tamen planior erat füpernà & feffili parte, unciam latus, folidus, nec ullum ftrepitum dum agitaretur , edens ; cinera-- cci coloris, tribus canaliculis five fulcis diftinctus à fummo ufque ad tria foramina qua in lateribus obtinebat , tribus aliis. minoribus fummá parte prxditus.. Hunc autem cum quinque proxime fequentibus in fubjea tabella exprimi curabam, qua cft fecunda hujus Cap. XV I Tu P RoRsYs atererat Norm fruCus,lavifque & fplendens, quatuor fulcis fuperné diftin&us (tamquam in quatuor partes divifus cffet)quo- rum bini ad partis adveríx umbilicum ufque , dud; : planus alioqui, & orbicularis pzené for- ma, unciá paulló minor, fupernà parte aliquan- tulum tumefcens & quafi pulvinatus, nifi quà parte fulci deprimebant: advería pars veftigium retinebat fufcum, quo fru&ui five. cortici , qui . tegebat, firmiter. inhacfiffe videbatur, qualc in ealbincde uináconfpicere eft,verüm non adcó amplum xt autem & folidum deprchen- debam , adcó utetiam limam quodammodo refpueret: eam ob caufam,quem nucleum con- tineat, mihi incompertum. DrciMvs frudus paulló major erat fe- muncià, orbicularis pzne formz, fufci coloris, ui, an officulum dumtaxat alicujus fru&tus cf- e nec ne ; dubius cram mirabilis enim erat cjus forma : nam fuüpernà parte; in tres aquales artes linea trigona quodammodo diftingue- bac illa videlicet à fümmo, in quo foramen,du- Ga: infimà autem partc, tres illz linex zquali- ter latera fccantes, feré ad umbilicum pertin- gebant, hoc eft, ad duplicatas alias lineas quae triangulum conftitucbant, in quarum medio erat umbilicus, five foramen magis amplum ZEN AA SS quàm in fuperiore parte , nontamen pervium; & interftitium illud duplicatas lineas trian- gulum efficientes ocgupans, paulló candidioris eratcoloris quàm oe frudus. e ; X z 3 - 2 :4 Fred v, Jac.G. Frsutim v t. lac. G. Avellana purgativa Oviedi. Fructus v 11. lac. G, Fruius v111 lac, G. Frudw 1x. le. G. Frucitt x« I4c,G. Frutiu x1. XIT. Orecioclla. Frucius Ca- sao. fimilis, Frufius x111 I.G. Fruttu x 1v I..G, Frudus X v. I.G, Frudu xv 1. l.G, 1 : cCákROoFDT ^ 6CriITVEI E^ " 3 E » , ^ veró nucleum contineret, ignoro, quia motus aut agitatus,nullum ftrepitum edebat:aquá tamen merfus,fubfidebac. sun Attersee VNCIAL 15 magnitudinis erat fru&us Vndecimus , prorfus fufcus ; pxné orbicularis, ftriatus, levis admodum, & inaqua fupernatans, illà merus, tametfi cocer pri cx agitatione deprehendceretur, anteriore parte veluti coronulam ftriatam E E inqua florem fediffe verifimile eft, pofteriore autem in oblongiufculum pediculum de ^ae 2: SíirN E cortex abaliquo fru&tu detratus, cui Duodecimum locum ied n: al E - i piam , prorfus hzrebam , nec qui ad mc mittebat, quidquam deca re A. c i dumtaxatin quo involutus cum fequente fru&u, adícriptum erat Oregiot/a nun : ) : que ex ca;cui admifceretur fru&tus Cac4o fimilis, potionem fieri incolis Lp "rat ver hic cortex (fi corticem appellare licet) uncialis magnitudinis , reBexis oris praditus, craí- fiufculus & fatis durus, aciduli (aporis & falivam cientis, cincraccique ex fufco coloris. Fru&tus porró,quem Oregioellz adj unum accipiebam,nec exprimi curabam ;Cacae fru- Gum, de quo poftea dicemus, magnitudine pané zquabat membraná fufcà te&tus , per medium fecundüm longitudinem divifibilis, ut amygdalz, avellatae ; glandes, & fimiles, nonobliqué ut C4c4o, ejufdem tamen cum illo faporis, & forfitan cjus genus: gemellum fimilem etiam cum illoaccipiebam. : i DzciMvs-TERTIVS fructus , uncialis erat longitudinis, nontam denío quàmlen- to cortice tectus, (padicei ex flavo coloris,nucleum continens cineracco colore priditum, & tenui, nigerrimaQue & fplenderite membraná obvolutum, praterquam infimá parte, qua aut candicans, aut (detersà membranà) nuda, quantum quidem mihi obfervare lice- bat, dimidiatum enim fru&um cum integro nucleo dumtaxat accipiebam , ita üt hic ex- preffus: guftare tamen nolebam;quia qui mittebat;adícripferat, Prafilianos monuiffe illos, qui hunc fructum legebant, ne manducarent, quoniam perniciofus effet. Nt SPLENDENS prznigredine erat Decimus-quartus fructus, uncialem fermé longitu- dinem, & minimi digiti craffitudinem xquans, vel etiam amplior , paruum quendam lo- bum formà referens , mucrone roftellum aviculz quodammodo imitante: exalbidam pulpam continebat, in qua latebant binaaut terna femina fpadicei coloris, malorum vul- garium feminibus pane fimilia:qualis porró effet planta illa qux hunc fru&um protuletat, melatet. Eum autem cum xv. Xv1. & xxr. in eadem tabella exprimi curábam, qua hoc loco adpofita;atque tertia & poftrema cft hujus capitis xv1. 4 OnsicvLAnIS erat Dccimus-quintus fru- XM 4 Gus, & femuncialis magnitudinis, duto cortice : tedtus inftar fru&us Styracis, duplo tamen ma- jor, colorifque minis illo fplendentis, & quafi fuliginofi , nucleum aliquem continens, quia agitatus flrepitum edebat. UNE Iu hoc Decimo-fexto fru&u , qui prumi fil- veftris in. fpino nafcentis erat magnitudine , quandam differentiam obfervabam initio: nam alijapicem illum five criftam fummo frudtui in- harentem , & à pediculo pendentem;.planam habebant :aliis in illo apicc bina tubercula infi- dcbánt ab utraque pediculi parte unum;ut emi- nentes oculi, totufque apex;aviculz capitcllum furfum elato roftro referre viderentur. Spadicei €x fufco coloris erat is fructus , atque rugofum foris corticem habebat ,interná parte ex fpadi- ceo flavefcentem , tencllum ,»nucleum conti-. nens five veriüsofficulum fpharicx prorfus for- mz, coloris atri , adcó folidum, ut ne limá qui- dem offendere, aut abradere quidpiam poffe, ncdum cultello aperire : infima pars nonnihil candicabat , quz tamen adfricata- candorem Mlumamittebat. .——— URS Binos alios cjüfdem generis feptennio poft ab eodem Iacobo Gareto accipicbam , non fingulari baccá conftantes, fed geminà eaque majore;ut etiam cerafum zquarent;abru pto pediculo, cujus veftigium adhuc appareret, fic ut magna ex parte geminus fru&us ex uno . pediculo nafci videatur, quemadmodum in periclymeno reo: longé recentiores autem erant poftremz ill bacca : nam tenaci admodum & glutinofo fucco adhuc abundabant; fufcx. —— "i EXOTICOR VM LIB IL 45 fafta quidem ill, fed qua luci oppofitz, ex rubro flavefcentis colorisapparerent : alterà illarum permcdium fectà, officulum reperiebam jam pradi&o fimile, durum , & adco nigrum, üt ex ebeno tornatum quifpiam exiftimare potuiffet. . Q uum porró Garetus ad- fcripfiffet ab. Anglis ex Guyana telatum, ejufáue pulpà manibus confticatis, deindc aquà elotis /fpumam excitatam , cujus rei causá Sepe Lerries, id eft, (aponatias baccasab ipfis sopeberies. effe appellatas; non dubium effe iudicabam, quin effent fru&us ille quem Oviedus Parte primà- Generalis. & Naturalis hiftor. lib. 1x. cap;v. & Nicolaus Monardes lib. De fim-- plicibus Mcdicamentis ex Occidentali India delatis , Sphzrrulz (aponariz nomine do- spam fa- narunt. ponaria . Now valde diffimilis officulo fuperioris ftu&us erat Decimus-feptimus,qui Nucis pur- Prdwxvis gatricis appellatione mittebatur-: étenim-orbicularem , ut ille, habebat formam, & ean- "9 dem magnitudinem; hujus tamen color non adcó niger, fed fufcus potiüis, in quo apparc- bant fubHavefcentes quzdam venz:' Alió aütem frü&u comprehenfum fuiffe , & nu- cleum: dumtaxat fru&us alicujus effc, apparebat: nam fe&us,verficolore fubftantià confta- re deprehendebatur, magnis aces dis Falcr fübftantiz & atis molli (ut quz cultello fine dsioitiré incidi poffet) permixtis * $^ 707 Vx«rpt rugofus, nigrique colotis nucleus erat Decimus-o&tauus, in binas partes fepa-. Frstw rabilis, exilis, fubftantià, quia reficcatus, durà, acidiufculi faporis : an aliquo officulo Co dipl? putamine fuerit tectus, mc latet. . ium S Now fru&us, fed alicujus fru&tusfemen videbatur. Unde-vigefimus, vel cucurbitacci X 1x-1.6- generis,.vel alteriuscajüfpiam.: nam fimilem; quodammodo formam habebat , licet ali- - crum craffior, nec adeótugofo, verüm lxvi, colorifque vel fpadicci, vcl ex fpadiceo avcfcentis cortice tegerctur:zfed nec hujus generis femina ejufdem erant magnitudinis, verüm quzdam latiora, nonnulla anguftiora :.nucleus qui in illo continebatur , durus ob vetuflatém & infipidus.: iocis 8 EtT15 M hocfemen Vicefimum locum obtinens, cujus fuerit fru&us, ignoro, quod xx I«.G- quidem Tamarindi femini non valde diffimile erat figurá fed magis planum,& oris magis comprelfis, cortice fpadicei coloris te&um, (emen continente album , durum, & ob vc- tuiftatem rancidum : ipfum femen cum fuo cortice ab una extremitate dentatum. 'Mac x&v s eratglandis ille calix, quiab Anglis ex Windecaew relatus, Londino ad me Xx1- l6 mittebatur,cuique Vicefimum-primum locum in hoc capite tribuebam : etenim fefcun- cix latitudinem, & unciz profunditatem. habebat , durus admodum , & multis fquamis hifpidis firmifque ob(itus, ex cineraceo fufcis,internà parte, ad glandis ufque fedem, brevi molliQue & veluti fericcà lanugine cincracei coloris fultus, cujus glans (qua: mihi non con- - fpe&ta) ingens fuiffe: debuit. Schede quà hic calix involutus , adícriptum erat:Hic calix glandis ex UWizgandecaaw allatüs fuir: propterea eum effe fufpicabar, quem Virginienfis Hi- | ftoriz fcriptor Mang«mmenauck'appellari tradit, cujufquc glandes ab incolis deficcari,ut fa^ Megimme- ciliis confervari poflint, deinde aquá macerari & decoqui, ut in cibum cedant cum pifci- ' bus vel carnibus, tam miniftris quàm ipfis patribus familias, vel variandi cibi gratià,vel ob. panispenuriam. ^: J XU uo D ; Bue P eet LS ! i2 2152115 PME FT8C1 ; E. d ! ond faü iu - Y , 14 Fm d í: Ri Wr do Ganb Acctpti. C A PU xyII I C. ETERY M. e2Miftellaneis à Tacobo Gareto acceptis , adjungendam» NC cenfui defcriptionem exoticorum duorum fructuum confractorum, quos ipfo curante daclifümus oir Richardus Garth ad me mittehat, ctr à Brafilia accepilfe [igmfcalat..... er cd . Pa1Mvsquem non integrum acci picham, & ab incolis Arat4c appellari adfcriptum diem y ; parte abrupto conje&turam facere licebat; de craffitudine nihil pronunciare poffum : fcd illud fragmentum fungosà quadam materiá przditum erat, in qua latebant quaternaaut quina femina fafci coloris, duobus ordinibus à (ammo ad imum ferie quadam difpofita, mcelonum feminibus formá non valde abfimilia, medio tumentia, medullamque conti- nentia fervidi (aporis, etiam toto quatuordecim annorum curriculo, poftquam accepií- erat, fcfcuncialis. longitudinis fuiffe videbatur , quantum quidem ex fragmento fummá rue ui J bue ^ FreGw 11» K. Garib. 44 cR bLiycmvosrbY:- t fem elapfo: ipfe fru&usforis inzqualis & fufcicoloris. Cujus porro fuetit ufus apud indi- genas, me latet; & qui mittebat, nullam mentionem facicbat. : ALTER, prorfus erat confraQus, ut ejus forma dignofcinequiret; nullum nomen ad- ditum: putaminis fragmenta fatis fragilia erant;foris cineracei ex fuco coloris, cow ni- gri, pulpa rugofa & in unum coacta, nigra; quz guftata, acidifaporis dcprehendebatur,& — nigrocolote inficiens, non fecus, quàm Jwsipappeeywa Brafilianorum : hujus tamen cortex Iunipappetyma cortice fragilior,& in hujus pulpa nulla femina obíervabam,quemadmodum in illius fructu. bof desmljoz ; L " e Eruiius exotici Füspali atcrfti. En undir o IEEE XYIIL, ses S ED e» paucos exoticos fructus Hifbal accipiebam anno reparata fa- lutis bumana nonage[imo fexto Jupra millefimum C quin tgentefimun, ^ Adodliffimo viro Simone de'T var illia urbis primario medico cum ad- Früdhu 1. ^PRrMO nomen adfcriprum erat Cexcé cypote, eate u hocéft;nux fiveofficulum Cypote. Non autem Um LL —erát valde abüimilis illi qui mihi aliquando mif- EX ' fus pro fru&u cjusarboris , qux liquorem illum z3 Balíami appellatione donatum , in infula Hayti c five Hifpaniola profert, fed minor, nec fpadicci, ES ut ille;coloris,verüm fufci prorfus,& pra lavore S fplendens; ventre ; five infernà parte , cineracei idt coloris , non lxvi ut fuperna ; fed fcabrà ; quem ' pi&ot valde negligenter expreffit. Alio fructu -" haud. dubié inclufus fuerat; nám officulum ' "f dumtaxaterat alterius fru&tus:qualis autem fue- ricarborquz frü&um protulit, aut quà in pro- ^ vinciànata,nihil eratadfcriptum:tametfiautem ——- nucleum contintre hanc nucem certum effet , agitata tamen nullum: ftrcpicum edebat, nec aquáà mera füb(íidebat. rvtbecye Pins r. ALTERrnomeninditum A/mendras del Pera, ped id eft;jamygdalx Peruanz;; quia forté operimen- PE tum quo hzc nux teda fuit, illi fimile quod amygdalam tegit, aut quia nucleus quem conti- . . net, amygdalz nucleo non cft diffimilis :certé 1o hujüsquam aperiebam, nucleus, & fübítancià,& fapore, amygdalz nucleum valde referebat : fcd offisfive ligneicorticis qui nucleum continebat, forma diffimilis: nam triangulariserat , dorfo 1a- AAT m . '*. to, inbinalatera angulofa definente , valde ru- . gofo, quemadmodum & utrumque latus: fupina pars etiam rugofa , fed angufta & cunci-- formis. Inaquaminjeda hacnux, non mergebatur, licetnucleum adeó integrum habe- ret,uttotumligneumcortiemexpleret. 5.0 TRUE : paie TznRrT:0 mus affinitas erat cum Convolvuli aliquo gencre : nam tota facies re- fpondere mihi videbatur, licet longé major effet, quàm ullus fimilis generis mihi unquam confpeus. Etenim calix qui florem continuerat, quinque folijs unciam feré longis & latis invicem ample&entibus conftabat , üt in cappari; quibus includebatur caput trigonum : membranaceum, tria grana inftar magnorum piforum continens, coloris ex fufco cinera- cei, & pzné fuliginofi. Tres autem flores ex longis pediculis dependentes craffiufculo ramo inhatiffe apparebat. Similia porró granaillo ipfo arinoab co accipiebam Convolvuli 12. peregtiti appellatione, his additis verbis. Sive ; ^ * m: macbes;plantz [xoeesiengn India delatz femina;quz ctiam ftirps apud fortüna- o, | Vas Infülasreperitur, u i Buenas woches vocatur, voce klifpanis (ut nofti) confuctá,quá fe, ww, : quot pbafeols. Eos porró fru&tus in fübjedta tabella exprimendos curabam. EX OITRE AR warAG Bo tin 4f congredientes vel difcedentes,vefpcri falutant. | Haec veró primo fui ortu bina profert fo- lia Campanulz Indice primüm nafcentis folis fimilia fed maiufcula & craffiora,cui etiam fimilia edit folia recens natus Mechuacanus , anté quàm innafcantur alia folia. Multi porró ab unica hujus plantae radice caules prodeunt , qui pedamenta adfixa, vel viciaas plantas multiplici am biunt fpirà, Smilacis afpera inftar, cui ctiám fimilia habet folia, ma- jora tamen & molliora : in caulibus etiam aliquot hamatas continct fpinulas , quales & fmilax afpera,(ed rariores ac minis horridas: floresautem pandit candidos & grandes, mc- diocri difco pares, qui matutino tempore dchifcentes, noctu illico laccefcunt: unde. no- men accepiffe putamus. Ceterüm ex feminibusà Tovaro acceptis, quz amicis communicavcram, unica planta infequente anno nata eft ornato viro Honeíto Lopez, quz initio prodibat fimili modo quem Tovarus refert, deinde multalonga farmenta proferebat, perticz (quam me mo- nente juxta fixetat) multis fpiris & nexibus fefe circumvolventia, & tenellos vcluti fpina- rum aculeos, przfertim circa articulos, generantia , qui nihil aliud erant quàm radicum rudimenta, ut in plerifque plantis, puta mayzo, harundinc ,& aliis quibufdam (fimilibus interdum contingere videmus, quz: haud dubié comprehendiffent, fi quis terrà obruiffet. folia habuit valde viridia, convolveli foliis (imilia, fed longiora, & pleraque hederaceo- rum foliorum inftar angulofa;atque in longum anguftum mucronem definentia;ut fmila- cis afpera: folia ; Horum quidem gemmas ferre incipicbat , fed perfici nequivcrunt, quia prxmaturz pruinx totam plantam corruperunt. : Exotic feu£tis Qazobo Plateau & alis necefti. C A P. XIX. A LIQVOT exoticosfruttut mittebat ad me Iacobus Plateau, quum A. intelligeret me Exoticorum Historiam fcribere, ut quantum po[fet - (05 conatiu eliam in bac materia juvaret , fed quos, prater binos, jams anté videram &8 de[cripferam... Biaos igitur illos, quos dixi mihianté non fuiffe confpe&os, cum binis aliis aliunde ac- ceptis;in tabella exprimi curabam quam híc fubiicio. quatuor inambitu craffus , cineracci coloris, quemaliquo operimento te&um fuiffc arbi- trabar: in quinque partes dividi poffe , venz | — perlongitudinem dudtz indicabant; alioqui à. eminentibusaliquot tuberculisinftar veficu- larum, obíituserat , quz aperta, inanes & in- aequales lacunas oftendcebant fpadicei coloris & fplendentes, quaíi femen aliquod conti- nuiffent: valdé dürus autem erat is fru&tus,& adftringente facultate praeditus. PaiMvs illorum quos Plateau mutuo ry, r; dabat, binasuncias cum femiffe longus erat, I«c.Plutate ALTER, prorfus orbicularis erat formz ; rraftu tt: quatuor enim unciarum erat cjus ambitüs , 14 Platem five à pediculo circumferentiam metireris, five medio corpore;corio fivecute tedus co- lorisex aureo flavefcentis, ut exiguum auran- tium malum. reficcatum videretur , odo ta- men nervos fatis craffos à pediculo ad fum- mum fru&um omniex latere du&os habcbat (ut hac ratione inter exoticos fructus nervis diftindos , de quibus cap. x. hujus libri egi- mus, reponi poffet) corumQue nonnullos ge- ^ minos ,alios quaternos fimul jundtos , alios - fingulares : valde autem levis erat; quia reficcatus : breviter omnes notas habebat mali au* rantij;przterillam nervorum dift:n&ionem. Vnde babuiffet,quóve nomine appellaretur uterque fru&us, quí mihi concedebat ut defcriberem, nibil adícribebat. id — "Trznrivs RE odimorr uivssl- SE non valde abfimilis erat illi frudtui quem immatu t ficui fimilem cffe fcri^ beban lib.t. cap. xr.cüm formà, tum magnitudine & colore : c" m ite - dus, levis tamen: ejus color ex fufco cineraceus, albis maculis afperfus; necaliira * a illo diferte mihi videbatur;nifi quód hic graciliore pedicalo effec pra-ditus: an veró plures in uno ramulo haferint, ut illi; ignoro, quia fingularem accipicbam. "ps mas à — QvARTVM, mihidonabat Amftelredami anno reparata falutis d millc fiie Henri. sn. fexcentefimo, Ornatiffimus & perhumanus vir Henricus ab Os, Theodorici frater , Am. orte ftelredamentis civis. zfssrum : NC Otbicularis autem pzné is erat forma, quatuor vetó unciarum ejus ambitus ; Cortice, five veriüs putamine quidem duro, fed non valde craffo tectus , qui füpernà parte lztvis &z fpadicei coloris, infernà rugofus & fufcus, nucis Cypote feré inftar; nucleum continens durum, foris fufcum, intüs album, non ingrati faporis, €à parte quà levi putamine tedus fuerat, ftriatum, alterá prorfus rugofum." 46 Frudu 111. 'TrERTIV S, Exotiii aliquot minores fructus, quos CLV. Bernovdus Paludanus cue zuthi donat, coel mihi comcedebat nd de(ribendum. CAU xXx. n I AM ad eos minores exoticos frulus venio, quos Cl.'U. Bernardus Pa- — M. lndanus (prater illosquorum bifloria jam fcripta) aut mibi donabar, aue mutuo concedebat, ut defcribere po[Jem. : eos quia nulla certa ferie» commod? dislribui poterant, in unum caput congefümur. Puduwmr P RIMVS, gravis erat, orbiculatz pene formz, planioris tamen & quafi compreffz, 1, Paludasi, rugofüus, cineracei feré coloris, durus & folidus, aquà tamen merfus non fubfidens. Ejus nomen, ut etiam fequentis, Paludano ignotum; nec ex qua Provincia utrumque accepif- fct, fignificabat. : Fr&ummY ^ ALTER, planusetiam erat, binas uncias longus, totidem latus fümmá parte, cordis (ut qoe vulgo pingitur) formam quodammodo referens , multis tuberculis eminentibus inzqua- lis, fufci coloris, levis , aliquantulum cariofüus, quia immaturus colle&us fuiffe videbatur: analiquo putamine inclufus fuerit, me latet, quia nullum petioli à quo pependiffct, vefti- . giumin co apparcbat. m icio Hic frudus,ordine Tert, in aquam conje&tus, non mergebatur , licet fatis gravis, : lem fuperabat magnitudinem, metz formam quodammodo referens, hoc cft ab ampla bati (en(im gracilior affurgens, cineraceiferé coloris. Paludanus ad fe miffum fcribebat profructu Balfami Perüiani : alterius tamen erat formz, & valdé ab co differens, quem eo nomine ante multos annos accipiebam , (leor cjus iconem invenict in prima tabella cap. xxviri. hujuslibri)ut ex utriufque collatione cuilibet manifeftum effe poterit. . Si por- ró uterque conferatur cum fruduà Nicolao Monardes Balfamo Periiano attributo,neu- ter conveniet. ACTENMERT ^ Pila ig TniaNGVLARIS formz erat Quarte , eminentibus tribus angulis, & fciffuras TU — oftendentibus, ex quibus, in ternas partes facile dividi poffe, intelligere licebat : leviscrat, & aquzinnatans, nec imum petens , tametfi diuturno tempore inca hzreret , foris fufci coloris: an quidpiam interiore parte continetct, ignoro, quandoquidem conhiingere fum veritus, quód unicum illius generis haberet Paludanus: arbitrabar tamen pulpam conti nere; licet agitatus, nullum ftrepitum ederet. es E. rrcu mir - BACC cujufdam przgrandis officulum videbatür "Quintus fruQtus ;ipfi quidem &. v.H. mihi ignotz, (d quod formà Olivz officulum utcumque referret, longé tamen majus. : utpote fefcuncialis longitudinis , uncialis veró latitudinis , rugofüm , folidum ; nucleum in Íc continens, ut cx agitati flrepitu conje&uram facere licebat. I— D Fmüwwinr. V NCYTAM Craffus crat Sextus fru&us, fc[cunciam feré longus, formá ctiam olivx offi- YiP4 culum quodammodorcferens, major tamen, rugofus, & veluti frequentiffimis tubercu. lis obfitus, tribus nervis fecundum longitudinem diftin&us , extremá alterá parte obtusá alterà veró mucronatá, fatis gravis, & nucleum aut tale quidpiam continens, ut ex ita- Balfami Pe. / ruani fruct. tionc coniicicbam ;in aquam inje&us , non mergebatur, Alterius frudus haud dubié officulum. S SEPTIMYS H & nucleum contineret,ut ex flrepitu quem agitatus edebat ,conje&turam faciebam, uncia- Mr PEE, TU je do MCLEL de di ds ur ur EXOTICORYM LIB 1f. 4 Ss vr IMVs prorfus orbiculatis erat, utrique noftrüm ignotus, parvi trali, five àtítan- ti formà, quatuor aut quinque uncias ambitu continens, levis, coloris feré cineracei, foli- dus & durus, pulpam aut nucleum jam reficcatum continens ; quoniam commotus ftre- pirum edebat. Do ^ LUE Ocravvs frudus, orbiculatis feré etiam formz erat , quem à náutis ex Guinea re deuntibus fe accepiffe mihi dicebat. Tenui porró veluti membraná conftabat , brevi pe tiolo praditus, pxné cincracei coloris, intiis inanis, mfi quzdam rugofa granula corítinnif- fet, iis qux in Solano manico niajore, five Datura confpiciuntut, non valdé abfimilia : in- hzrebat autem farmentis quibufdam, vitis viniferz (armenta referentibus. Frucius Pas Ind. min.vAt; " Friflu Pa- Ind. mis. VI1I. N ouv s frudtusetat pentagonus, veriüs frudus officulum dicendus, üncialis longitu- Friw Pa- dinis, quod ex quinque veluti oblongis teffellis compactum,quibtis fublevatislongus nu- cleus in fingulis apparebat, fed inanis & membranaceus dumtaxat : totum officulum tu- beribus inanibus erat oblitum. Illud unicum habebat, & quidem vetuftáte quafi at. ricum. ; O ss1cvr 0 Myrobalani, neque magnitidine, ncque etiam. formá difpar erat. Deci »s fructus, cum fuo officuloab una parte hexagono; vel heptagono, nervis oblique per univerfum difperfis : is autem nigrá cüte verius quam pulpà tectus crat; acidi faporis : offi- culum autem duro putamine conftabat, in quo nucleus ex rubro fulvefcens , non infipidi guftus, fed amygdalam dulcem vetuftam referentis. : : - In orbem quodammodo convolutuserat Fsdecimus, nucleus veriüs quàm fru&tus,qui putaminc aut nuce aliquá conclu(us fuiffe videbatur, folidus tamen & fuíci exterids.colo- ris, interne albus: non ingrati quidem faporis, fed acidiufculi,quem tamen vermiculi albi, iis non diffimiles qui in ponticis five avellanis nucibus generantur, fed minores, valde ap- petebant, & brevi tempore totum ezodebant. lud.min, 13. Frsthu Pa- win, x. Frudis P4- Ind. min.x 1e Isis adjuncta etat filiqua cres uncias longa, licet interdum brevior repetiatur , fatis p,,5,, p, gracilis, rugofa & inzqualis, cineraceá cute conftans, quzfecundum longitudinem in bi-. Ini.min.x11 nas partes dehifcebat, multa grana conunens plana, dura;colutez granorum fere xmula. 20007 Exetiiffutin AW. alichio Syutrts. CaArvt XxI. D ESCRIPTA bujus Exoticorum Historia aliqua parte, mittebat ad me ornalifmus vir N att- chius Syvert* nonnulla qua anno M, v. x cix. denautis quibu(dam ex Ame- rica veducibus vedemerat , additis et- iam appellationibus quas ab c/Ameri- cano quodam ex VV aiapock oriundo, €? à nautis 1lld navigatione advvecto sntellexerat. | Eon vM porró hiftoriam dividendam effe cenfui: nam quum inter illa (int fucci & liquo- res, tüm etiarh quedam plantz , potiffima au- tem pars fructus, dc fingulis feoríim agendum exifimabam : & primüm de frudübus, quia il- — lorum materiam hoc libro tractamus , quibus dabimus xxi. caput hujus Secundi libri : qua- — tuor veró in fübjecta tabella dumtaxat expri- mendos curabamus , Barsce videlicet ; rara, Orukoria, & Cropiot. E. Irronvwigitur Primus Barsce appellatus, admirabilis erat forma, & in Guyana nafci fe- rebatur fatis cela arbore, Hur nuncupatà. E multisautem veluti nucibus uncialis magnitu* dinis mirabili modo fimul jundiis & connexis Arr. CAROLI? Crvsl R4 2 AH conftabat,qux in bina lignofa durajuc putamina dehifcebant, & orbicularem ems numque nücleum continebant cineraceà membran tecum. Eum vcró frudtum tot nucibus fimul jun&is, & veluti in inum caput coaüis interdum crefcere intelligebam , ut sah sue or- bicularem clavam , geminum pugnum craffitudine zquantem & in multos angulos dcfi- nentem referre videatur. Hujus fru&us nucleo, incolas uti dicebant, ad corpus vomitu & alvi dejcdtione pargandum. d es ; ARARA fru&um in Kaiana crefcere; in arbore-ne an humiliore plantà, non crat ad- fcriptum, Erat veró uncialis longitudinis, cute veriüs quàm putaminc conftans, fatis durá tamen,nigraQue, longiore pediculo & inzquali nitens, ut plures flores inhzfiffe videren- tur. Incolz cjus confradti & in aqua elixi decocto, maligna ulcera lavant, ad ca curan- dum: aiebant etiam utilem ad alvum emolliendam; quod de nucleo intelligendum ar- bitror,quo carebat frudus à Walichio acceptus : fed alium paulló poftad me mittebat In- cobus Garetus magis integrum , continentem nigrum nucleum filveftris oliva: ma- - gnitudinc. Ornbkoria. Juruwa. Cunane Morremor. O n vkoR1A, fru&us arboris inWiapock nafcentis, Iurwa appellatione, quo ad curari- da vulnera utuntur, hoftium telis & jaculis in bello infli&a : frü&tus enim contufi vcl con- fra&i fuccum in vulnera inftillare ferunt,ad ea confolidandum. Planus autem erat is fru- &us, pn unciam latus, & binas longus: fed contortus inftar filiqua C ytifi legitimi,longé tamen major, valdé rugofüus, cineracci coloris, femen planum continens. -BiNas uncias longus erat Cuzase fru&tus, cujus jcon expreffa eft in tabella proximo capite fequente reponenda, unciam fummo capite latus ; deinde paullatim ad infimum ufque gracilior fiebat, dorfo paulló elatiore, lzvis, niger & fplendens , tribus foraminibus fummo capite przditus,uno füperné,binisinferné. lllum in pufilla arbore nafci ferebant, cui nomen Marremor : immaturus autem erat: fed plenam maturitatem adeptum, duplo .. majorem afferebant; eumque fupra prunas toftum, manducari ab incolis adverfus capitis Waricpra- mori, Cropiot. Daburi. Parapar. Eraway. Anacok. dolores. - WaARICORAMOR1 frucum, fecundum flumen Arrimari creícere adícriptum erat; ad quam tamen rem utiliseffet, ignorari. Binos autem fimiles accipiebam, ejufdem qui- dem formz, fed magnitudinc differentes : nam unus binas feré uncias longuserat , alter uncialem longitudinem non fuperabat; uterque tereti & rugofz glandi fimilis, adftrido- tix facultatis, qui alio cortice five putamine tedus fuiffe videretur. Cn oP10r,parvus & rugofus Fuous erat,non valdé diffimilis fingularibus ejus fru&us articulis, quem Piper Z&chiopicum appellant , & Avicennz effe putatur, magná acrimo- niá przditus, nigrumqQue femen continens, ut Piper ZEthiopicum. Solere autem incolas | eum fru&um admifcere Tabaci foliis adfcriptum crat,quum illius fumum haurire vellent ad capitis dolorem leniendum. Erant autem aliquot ejus fru&us funiculo trajeái, ut in icone videre eft; quod incolas feciffe arbitrorad cos commodius reficcandum, vel, ut in promptu haberent, quando illis utendum. Das5vn 1. Dchoc frudu prolixiusagemus cap. xv1. lib. r1. fub Echinati folliculi ap- pellatione, quem Zrevuuor anté acceperam, tametfi Walichio referente, cjus ufus ignotus effet Amcricano illi du gomen indicarat. ; PaRAPAR Phafeoliquoddam genus orbiculare,nigrum, fplendens, quod lobo inclu- fum fuiffe videbatur, ut ex hilo, quo przditus, conjc&uram faciebam. Plurcs fimiles fru- &us per medium pertufos funiculo trajecerant incolz, ut ornatus gratià , écollo fufpenfos fub finiftrum brachium admitterent, obliqué torquis inftar fupra pectus recumbentes. S 3 * - » x. e be. genns ein qua cx Guinea etiam aliquotics advehi me- cca qu Need in P vet -s varios im uti,non femcl obfervabam: fam valde commendabant, & snum : n em epe rgo : peculiare fecretum fibirefervabant. .— ANACOX ufum ignorabat : erat autem phafeoli genus binis coloribus diftin&tum, ru- bro.& nigro. Ejus mentionem fecimus cap.x 1.1. lib.vt. nofirz Rariorum Plantarum Hiftoriz ,& faciemus adhuc cap.xi.lib. ri. hujusExoticorumHiftrorie. — aA : eS » dela nt in Kopesa & Wiapeck naícentia;arboris-ne. veró,an alicujus alte- - ; criptum : Draconis tamen arboris, cujus hiftotiam primo Rario- rum Plantarum dabam, folis valde fimilia erant, cubitalis, vel etiam bicubitalis longitu- Duc latitudinis infimá parte, deinde paullatim in mucronem gracilefcentia. aqua macerare dicebant, contundere, & intenuia ftamina diducere lini ici ! rare dic aut ferici inftar; quin & funes ex illis torquere ad ti rius fit apud illos praterea ufus, ignoro. e meni a Exetici OEXOTICORYM LIX lí 42 Exotici quidum fruilus ? W alachria accepti. Car. xxir E XOTICOS efiam altos quofdam frutlus vili communicalat lone ffs voir VV iles Parduynus, quibus, tametfr diverfi frt generis, peculiare tamen caput donandum cenfebamy quia cum priorilus commod? conjungi non poterant. Eorum autem tres priores in tabella exprimendos curabam cum fru&u Cunaze , cujus fuperiore capitc facta mentio, & híc adponendam cenfebam. P&1M vSs,orbicularis pené crat figurz, unà rite 1. tamen parte fcflilis & quodammodo planior , W/l.Pardo. alterà in orbem affurgens, creberrimiíque fub nigra fplendenteQue quà tegebatur cute , five. membrana, quaquaverfum velut fülcis diftin- - QGus,inflar nucis faufcl five arecx fuo involucro exemtz , cui etiam fubflantià non videbatur adeó diffimilis : verim longé major, nec adeó turbinatus. Gravis erat , cortice fufco pradi- tus, coque quem dixi modo fulcatus; interna pulpa fivc fubftantia, dura,candicans,falfi initio faporis, deinde adftringentis. Similes ctiam accipiebam annis millefimo ur ap c nonagefimo oQavo & cum in- equente à Iacobo Gareto; oftendebat fimiliter CI. V. Paludanus, quem ex Orientali India ad- vc&um dicebat: fed omnes nudi, & cute illà five membranà nigrà deflituti , prater poítre- mum qui à Gareto mittebatur. ALTER, uncialiserat longitudinis, fed offi- 5,5 ;, yj. culum fru&us verius quàm fru&us , orbiculari Paráy». pané formáà przditum (nifi quà parte fructus ipfe quo continebatur ,€ pediculo pependerat, *& extimà , qux aliquantulum mucronata ) ; trium feré unciarum ambitu, fufci coloris, du- rum, & perpetuis tuberculis obfitum (qua: pidor nonexpreffit) in quo tamen apparerenr veluti triangularís forma veftigia in utraque extremitate, folidum, grave, aqua tamen in- natans, nec fidens, etiam (i eà mergatur. E Guinea allatum fignificabat. TE&Tro, duarim unciarum cum femiffe erat longitudo: quà parte autem latiffimus, r5 ; , ;, uncialisaut paulló amplior latitudo, forma nonnihil convexa, dorfum elatum & affurgens, wil.tad. - ar&ius caput, infima parsin mucronem definens, cineraceus color , craffiores eminentio- refque nervi à (ammo capitc ad infimam partem pet dorfum excurrentes tantà arte ex- preffi ut humaná induftrià fculptos quis arbitrari potuiffet : alio autem cortice etum fuiffe verifimilecít, qui affiduà à lu&ibus marinis in littore volutationc attritus fucrit:con- flabant vero illi nervi ex fibrofa materia, quemadmodum infima pars nonnihil attrita fi- dem faeiebat. Ad nucis porró Cuaase (qux inter fru&us à Walichio acceptos fuperiore Cunane. cap. defcripta) formam valde accedebat, exce ptà ill nervorum eminentià, tum etiam co- lore, quiin Cuzaze proríus ater crat. Propter affinitatem tamen quam inter eos fru&us . i ,Camane etiam iconem in eadem tabellaexprimi curabam. — ; - QvARrTvs, cxilis erat, ícmunciam magnitudine non füperans, exiguz & immaturz Peg nuci Faufe! non valde diffimilis, exalbidi coloris;calice przditus quatuor fquamis conftan- THu— tc, contiriens aliquot grana fufca, rotunda inflar piperis nigri; fed valdé rugofa, quia foríi- tan immatura, intüs alba, acris faporis. An Brafima apud Diofcoridem cap. De Pipere 2 : /, Qxaur vs, triangularis erat forma, femuncialis ctiam magnitudinis, exalbida colo- rnd-v.vri ris, tenuiQue membran te&us, Cardamomi Officinarum fru&tum perbellé rcferens,con- Pardsys. tinensQue multa grana inzqualia & iem , Cineracci foris. coloris, intus albi omnia in. globum éongefta fatis validi & gravis odoris & actis faporis,qui brevitfimo & vix apparen- tc petiolo plante inharferat, calice tribus foliolis conftante inclufus. Qui mittebat, Con- ; Mb. Bot. Garden, E. fulem 1893 MS SS SESS Fruchis VT. Wil rarduyn. Fra vt K Wil Pard. Lata. Ern. 11. Clint, £o CAROLI CrLvsI eem. fülem fax urbis unum ex his frudibus ediffe fcribebat,ex cujus efu morbum contraxiffet: qua adeó caufa fuit, ut granum leviter dumtaxat guftare vellem,nihilo minus (an cx odo- re,an veró ex deguftationc acciderit, ignoro) caput mihi dolere capit, & haud dubié pejus mihiaccidiffet, fidevoraffem. — ; : Nv»vs omnino, & variz formz etat Sextus, quem lobo inclufum fuiffe arbitror: et. enim nonnulli plani erant, & quafi quadranguli, alii oblongiores, & alterà parte obtufi, cà veró quà fe mutuó contigerant, compreffi, omnes ramen foris rugofi, nigricantes, & can- dicantibus quibufdam venis diftin&i;in bitias partes dividui,ut reliqua legumina: fübftan- tia autem interior fubfufca & folida, & ejus fapor etiam adftringens , perinde ac fructus Coles, quem cap. vit. lib.rir. fequentis defcribemus. de SE eT1Mv s, cx Guincaallatus, quo fe à nauta donatum fcribebat officuli mefpili ap- pellatione : quod fané ab illius forma non erat valdé abfimile, praefertim pregrandium mefpilorum (qualia nonnumquam octo vel novem unciarum ambitu videre memini) verüm non fcabrum uc illorum, at lzvc, & fpadicei coloris, in medio nonnihil tumens, & paullulum ab uno latere fcabrum & fübalbidum. Honcftiffimus vir Francifcus Peninus, fimilia etiam mittebat anno nonagefimo o&tavo fupra millefimum & quingentefimum, recensallata ex Guineà ab ipfius filio Petro;afferente mali, efui apti, femina effe. Isautem infequente anno in Guineam denuó profc&us, paulló diligentius hunc frudum obferva- bat, ut ineunte anno millefimo fexcentefimo intelligebam. Porró, ipfo referente Lata (fic illum fructum appellabat) exigui pyri eft magnitudine, magis tamen rotundus,coloris exaurco flavi, interdum etiam rubentis inftar pomi, tenui cortice praeditus, qui detra&tus, in cenuia ftamina fili modoabit: fapor cum dulcedine adftringés,ita ut os valde refrigeret: cam ob cau(am Lufitani iftic degentes in ffbribus ardentibus exhibebant : ipfam pulpam effe dicebat coloris aurei faturi ad rubrum inclinantis, lentam nonnihil & vifcidam. Sin- gulos autem fructus, quina officula continere furre&ta , quemadmodum mefpila, eaque feparatim tenui involucro tecta, ferico crudo candido fimili. Nafci in arboribus pyro fi- milibus, humanam tamen altitudinem non fuperantibus,cujus folia ex atro viridia effent, pyrique foliis magis orbiculata. Exatini frutiui à Clutio. CA? xxitr Q STENDEBAT zzibi I beodorut Clutiut , dum vorcelat , aliquot exoticos fructus, inter quos binas videbam, quos nondum deféripfe- ram illos pectlliari capite defcribere volui, er. in tabella expre]fos iedtoria eculi fabitcereo. —— | ' : fioi PaiMvs, quem é Guinea allatum dicebat; pruniferé magnitudine & formá crat; duas pz- néuncias longus, feícunciam latus;infimá parte mucronátus cortice, five ipfo corpore fatis craf- ' fo ,& veluti fungosà materià conftante , foris aliquantulum rugofo, & fübfufco colore, inter- nécavo & pulpam quandam continente in glo- bum convolutam , albicantem, friabilem ,infi- pidam, in quá tenella quxdam femina, ALrzR fefcuncialis erat longitudinis , un- . cialiscraffitudinis, cutaceo putamine przditus, »»'Gineracei foris coloris, interne multis fibris con- ^, 44 k*. ftans, prné inftar involucri nucis Faufe] , five ud Arecze,inferná parte veluti gemino & duplicato cálice munitus, extimá five fapremá mucronatá : nücleum five veriüs nucem continebat nigram, valdé rugofam, duram, faufcl non diffimilem, ad cujus genus non inepté referri poffe arbitror. Similem deinde aliunde àccipiebam, cujus officulum erat durum nigrum multis villis obfitum, nucleum continens rugofum, durum, infipidum. is ; NN t z WA Exin xndod EXOTICORYM LIB IL $t Exotic fruclus ammo M. D C1. velati. Ca xxiv. I NTER ÉExoficos fructus qui amo à Chrisli nativitate millefemo [ex- Acenteffmoprimo ex Orientali Jndia advetli fuére , prater eos quos in certas claffes disiribuere poteram, quatuor videbam , qui anté nondum» conspeéti mii fuerawt. ,quospeculari capite defcribendos exilimavi, et. eofdem in peculiari tabella exprimendos, qua hic adderetur. P& 1Mvs, turbinatus erat, pyrique for- mam zmulabatur , binas uncias cum femiffe longus,quatior cum femiffe ejus ambitus, le- vis tamen , rugofus, prorfus niger , adeó duro & tenaci corio te&us, licet non valdé denfo, ut difficulter cultro , nifi malleo!i vi adaQo, aperite poffem : apertum binas cellulas habe- ' re deprehendebam membrana quadam fufca & fplendentc diftindas, in quarum fingulis nucleus bifariam divifus , medià etiam inter- «urrente membraná, quemadmodum feré in nuce juglande : totus nucleus fitum vetuftate contraxerat, & initio quidem nullo manifefto fapore prz:ditus videbagur, diutiufculé tamen inoreretentum , quandam acrimoniam ha- bere, & tandem fauces quodammodo urere, — jr comperiebam. - is . ALTER binas etiam uncias cum femiffe longus erat, minis tamen craffus; nam ejus ambitus trium dumtaxat unciarum , Levis to- tus,& fpadicei cum cineraceo mixti coloris;in longum mucronem definens, fragili cortice conítans, qui an alio operimento tectus fuerit, melatet: pulpam autem continebat nigram , in qua officulum latebat uncià magislongum, — : durum, cineracei ex fufco coloris, obtufo mucrone preditum , & fummá parte. in uno la- tere veluti exfculptum, in quo haud dubié nucleus, licet agitatus nullum fonitum ederet. Vtrumque hunc Amftelredami nancifcebar. i: v uw TERTIVM veró cum 2470 mihi concedebat, ut defcribere poffem Cl. V. Petrus rs, evo, Paauwjus;primarius in Academia Lugduno-Batava artis Medicz, idemque Anatomes & 11r. Peri Simplicium medicamentorum profeffor, atquc Academici horti Przfe&us.. Is porró fru- Pe» &us paulló longior erat uncià, trium veró unciarum ambitum (quà parte craffior) conti- nebat, colorc fufco przditus, durus, ftriarus, in obtufum mucronem definens in quo offi- culum vel nucleus inclufus, quia agitatus ftrepitum edebat. VARTV S Ricini fru&um valdé zmulabatur, nam triangularis erat, & in tres cellu- ruga eor, las diftin&tus, quarum fingulz (emen. continebant rugofum, ut ante. maturitatem letus 1v. P.Paw. fuiffe videretur, nigrum: exterior cortex fufcus & glaber erat, pendebatQueinter quinque foliola longiufcula & latiufcula (qux medium fru&um tegebant) é pediculo femunciali fatis frmo. d. : $4 Vie eo cu : Quo nomine vocarentur ifti fru&us, aut quibus in plantis nati effent,intelligere nequi. vi; & haud fcioan qui legerint, quidpiam deiftis rebus obfervaverint. ^ Frilf. exon. p; " NS Y UO » » * à N 2 4 Jj qu NS (uu NIE b y Cv. AND NAM 7j QMNS SET Yru&.exot. 1I men. PPM MM T » ba v NN NM NN cea qud / t. E2 C Mil $2 CAROLI- CrLwvVsl AMifiellanei quidam alij fructus Exotic. QA? XXV. I sros quidem fruttur habebam, antà quàm xoticorum Hifloriam feribere inciperem: éd quum in claffes corum qui boc Secundo libro de- fcriptis propter difümilitudinem commod? distribui nequirent, pofi eos qui dam defcripti, peculiari capite collocandos putabam quod illorum bifloriam | pracederet , quam ante multos annos evuleabamus. Ffmá,mifel. PmRIMvs,fefcuncialiscrat longitudinis; binas uncias autam plior ejusambitus , duro, ^ o inzquali, rugofoQue cortice conítans, fufci coloris, gravidus , hoc eit, alium frudum vel officulum fivc pulpam continens, nam agitatus, ftrepitum edebat ; quid veró contineret, me latebat initio, quia, quum unicus mihi effet, corrumpere nolebam: fed alium fimilem poftea na&tus ,aperiebarn,& nucleum continere deprehendebam, craffum, ejufdem cum ipfo fru&u formz, cavum intüs & inanem, fübítancià tamen fufcà conftantem, & fapore quali vetuftz & rancidz amygdalx. ; : Eum porró cum quatuor proximé fequentibus in una tabella exprimendos curabam, quam hic additam volui. id. : ALTER, ejufdem erat cum Primo loagitu- dinis & craffitudinis non quidem in rotundi- tate oblongus, tit ille,fed angulofus, cortice in- zqualr & valdé fibrofo, cineracei foris coloris, interne fufci, levis, aqua dum eà mergebatur, innatans, nucleum continens prorfus rugofum : (quia forté ante maruritatem le&us). & fub- flantiz rufefcentis, adftringentifá ue faporis. TEnrT1vs, orbicularis erat formz , uncias pzné tres ambitu comprehendens, levis & perpolitus, fpadicei coloris, füpernà parte exi- guo mucrone (veluti glandes) przditus, infer- nà , veítigio quodam , cui pediculus inhaffiffe videbatur, levis & aqux innatans , tametfi nu- : cleum aut pulpam continens;ur ex ftrepitu dc- : prehendebam. : Nrc jam defcripto valdé diffimilis erat Quartus, paulló tamen minor, & oblongior,ta- metfi ctiam reperiatur ejufdem cum illo ma- gnitudinis: corticém veró habebat durum,paz- ne inftar putaminis nucis ponticzfufcà tedtum epidermide,internam autem partem cineracei coloris: aquá merfus, non fubfidcbat,fed inna- tabat ; licet nuclcum contineret avellaná non : As poxseey minorem , cineraceum , rugofum ob vetufta- tem, non adeó folidum ut primo intuitu apparebat, fed qui cultello facilé fecaretur , fub- «. . Bavácarne, five fübftantià, que manducata, fatis acris deprehendebatur. ; fulwfv. — QviNTYSs, zqualis fcré cum Terrie erat magnitudinis, & fpharicz ctiam forma, pu- taminc conftans quali nux juglans, firmo, fufci externá parte coloris, internà fpadicei, qui intres quales partes dividebatur ,& interná parte in tres vcluti cencamerationes vel lo- culosfeparabatür, in quibus fingularía grana , malorum vulgarium feminibus non valdé difimilia. —— m : pim E. Crü.mifal, ' SEXTVS,fefcunciam longus, medià parte craffior, extremis gracilioribus, qui é multis vi. fibris contextus videbatur , fd adeó firmis, ut fru(trà cultello aprire tentarem , coloris fufci; pelle tamen fpadiccà , lzvi & fplendente tectum fuiffe, reliquiz quas adhuc retinc- bat, indicium faciebant : atquc.licct non adeó gravis videretur , aquà tamen merfus, - fubfidebat. 3 : ; .IwTE&R AromatumTripoliallatorum purgamenta fuerat inventus $eptmuw, cum plu- ribus quifquiliis nec magni momenti, ut, parvis phafcolis varii generis,exiguis ricini granis, : Lachrimz Frut. wi(cel, i M. sMa Fruiw mic. 111. Frullw wift, 1v. Fnd, mificl. Vil. pe. - Ll ; | c RtoJjnicudgxoLziEg.ii. : Lachrimat Iob vulgo appellata: feminibus, olivarum officulis,& fimilibus. Inerantctiam Xylicapitulum integrum cum fuo tomento & feminibus, Abhel fru&us, nucis unguenta- riz genus à nonnullis JMeesfetPeze nuncupatum : ad quam nucem hac ctiam.commodé referri poffit mcà fententià. Etenim valdé illi fimilis erat;quam olim Granata in Hifpania € Pennon dc Velex in Africa recenter allatam anno Mp1. x v. mihi donabat Illufiris Vit Dn. Didacusà Stunica, Illuftriffimi Ducis de Bejar nepos, & in fupremo illius urbis Scra- tu Regi confilis, fed minor; & magis orbiculata,fpadicei coloris cortice,coQue Izvi con- , ftans, atque veluti in binas partes fc&to. An veró alio cortice , fivc involucro teda fucrit hacnux (ut verifimile eft) me latet: alia tamen addita erat minus craffa , fed paullà oblon- gior, neque adeó fr padicei coloris, qua medià ex patte tecta eratíuo invol ucro nigro &ru- gofo, cui petiolus adhucinharebat, quo in ramo firmatafucrat..|...... Hn Oczavvs,lobi quodammodo formam habebat, & uncialem longitudinem iülifiguram. £a quafi exprimens, gracilis, cineracei coloris, aliquot grana (ut ex involucri ru ptuià appare. v1: t. bat) facis craffa continens fpadicei coloris;lzvia, ab alter partc plana, infipida, vieta;& vc-. tuffate. evanida. 2 TUM SEECEaii v ey H NoxvMeé Brafilia delatum ferebant;fed nullo nomine infignitum,femen verius quàm 75, jj. frudus: nam pinez nucis nucleo, necformà nec magnitudine valde abfmiliserat,glaber, ix. — coloris ex flavo fpadicci, fatis lento cortice conftans, interná partc hirfuto, & duram cx- fuccamáue medullam continente, ut de cjus fapore nihil pronunciare poffem. |. Huic commixta erant Ricini grana adeó exilia, ut illis minora videre non memincerim:, alius praterca nucleus mihi ignotus, & aliz quxdam minutiz. "ys Dzrarvs fimiliter é Bra(ilia dicebatur quem pro Decimo fracfa mittebant:fed arboris. rma.vif.x. excremencum aliquod inftar gallc verius nuncupandum ccenícbam,quàm frustum: fimili enim materià conítare videbatur: & gallas fimilis pen formz videre memini. Vincià au-, tem minor erat, quinque angulis velut alis conftans, fupernà parte aliquantulum protube- rans, & à centro dudas habebat quinque lineásad extremos ufque angulos : inferpá lon- giorezat, fenfim gracilefcens ufque ad fedem, quà ramo inhafifle videbatur. b Ans0nísne an fruticis alicujus fuiffet ramulus cum fuperioribus repertus, cui po- rrad.»i. firemum locum damus, quémve florem tuliffet, ex ficcato difficile erarjudicare: aliquam: *'- tamen affinitatem habere videbatur cumillis ramulis, qui in coronario frutice, five Syrin- gaà vulgo Herbariorum appellata, odoratos albos ores, racemi inftar compofitos quinos aut feptenosferente, nam ejufmodi feré capitula habcbat , octo exilibus ftris notata; quae in binas partes roftelli aviculz in modum dividebantur, contrà quàm in coronario frutice, cujus capitula in plurcs particulas divia:nullü autcm femen continebant,fed inania crant. mlfcs / 4 " Kazua uia. Imjaua tturts. CA? xxvr i J| ^coxv s Cuclenerus,vir ornatiffimus,& Commiffarius in eanave cui nomen Ámfici. I redamum, illius claffis, qua: in Indiam Orientalem ablegata, quique cum Iacobo van Neck, anno à Chrifti nativitate millef&mo fexcentefimo tertio rediit , quxdam cxotica referebat; & intet illa fru&um quendam, quem nauta ab cffeQu salle praym£ens, hoc cft, fatua five infana prunula appellárunt, cgo nuces dicere maluiffem, quia majorem fimilitu- dinem cum nucibus babere mihi videbatur, quàm cum prunis, nifi ab officuloj quod con- tinet, prunis filvcftribus in fpinis nafcentibus non diffimili, appellationem fumendam effc contendant. Illum autem frn&um in fubjecta tabella expramendum curabam cum fuo officulo, alià quadam nucc ipfi addità. , | E .| En Ar porró hzc Nux prorfus orbicularis for- Sac infia ma: nam ejus ambitus, five à pediculo perlongitu- bitoris dinem, five per tranfver(um mctiteris , paulló plus quàm binarum unciarum crat; putamine non valde denfo, fatis tamen firmó conftans, foris fubfufco, & non lxvi, interná autcm parte fpadicei coloris & lae- vi,officulum membranaccum continens mgr qua- dam pulpá tc&um, pruno filveftri nec formá , nec magnitudincabfimilem ,infimà & feffili parte, quz petiolo refpondebat;albà maculà fatisamplà infigni» tum, fub quo nucleus cineracei coloris c uriuículus litebat: ipfa nux brevi craffiufculoque petiolo pradita crat, quam ma Bec es. : 3 pus &àmsortalerwsiots —— ; iiit interdura aütem geminam fimul conjun&am nafci intelligebam in árbore cera( ü L) máenitudinem zquante, cui folia effentlonga & angufta,mali perficz foliis non diffimilia. agnitt CETERVM occafionem, cur iftum fradtum fatuum five infanum nautz appellarint, j ip obi i fiarratione fcripto comprchenfa . priftat ut Lector intelligat ex ipfius lacobi Cueleneri 9 p p Cur ficappel- laa. - ad me miffa; quam fic Latinam faciebam. vc Pei D dtobris Loninn Chrifto millefimo fexcentefimo primo;po : lon- gos errores;tandem fingulari Dei beneficio in Sinum quendam —Á - ve gradibus &-quadragintaquinque fcrüpulis ab /Equatere i polum i "€ E nco fi nu, pruniorum quoddam genus reperiebamus, quo cercopithecos kw : e éf oa tes) vefci confpiciebanrus : noftri nautz, qui alioqui alimentis non abun m : ^ í - vantes, hzc pruna etiam legerunt & comederunt, nec cà re contenti nonnulli, ipfa fructus ófficula cám nucleis i aqua macerata coquefites,vorárunt: quotquot atem. voraverant, ' capitis vertigine & mentis alienatiótie correpti funt, mirafQue imaginatiónes habuerunt, pro natura cujufque temperamento:unus enim arbitrabatür in fuo cubili feu fpondajdes fabricari ad coquendam cerevifiam com modas ; & quotquot propter ftabant cópcllabat; ^ dicens, Videte quid ifta vetula in meo cübili agat: alter (ingulos convocans percontabatur, ' anpifcesemere non Cuperent, fe enim cepiffe omni coloris genere praditos : rertius in fua fponda jacens conquerebatur fibi de toto corpore cames detrahi : quartus vociferabatur, ingentem navem in fuo cubili fabricari : quintus etiam 1n fua fpon à jacens , quatuor aut quina murthina vafa confringebat, dicens, multos hom unculos iftic adcffe qui cjus f pon- dam occupare conarentur: fextus nauclerum compellans, V idcsne;inquit,diabolum in ro- ftro navis fedentem & pifces captantem? feptimüs affirmabat fe per navis alvum aüchoras ' inimo mari fixas confpicere: noftri Naucleri filiolus ad pattem accedens; Charc pater, in- uit, plurimos homunculos per cuum nafüm carfitantes video; fic ut ipfe pater cum quo- dini metu admirarétut: quibus porró fomno indulgere licebat;ftatim ift rerum imagines cvanefcebant: pec defuerunt, qui per triginta fex horarum fpatium, imó per integrum bi- duum dormierint: fucrunt etiam qui alvi profluvio correpti fint. Ejufmodi & plerzque aliz imagines iis contigerunt,qui nave Amftelredamum appellatà vehebantur, quas nimis - longum effet referre: inter reliquos autem nautas, Anglus quidam in cxlum fufpiciens, . illud apertum fe videre affirmabat, altaque voce ihclaniabat, O Domine telubens fequor, Nux altera, Nux tenia. variifque füisgeftibus,rifum omnibusqui circa ipfum eránt movebat: nihilominus,femper in celum füfpiciens, progrediebatur, ut parum abeffet, quin in mare prolaberetur;nifi qui iptadftabant,detinuiffent. HaGenus Cuclenerus. Qux quum ita fint, mirari neceffe eft; unius cjufdemáue fru&us manducationem, tot tamque varias imagines in hominum ce- rebro potuiffe párerc. : | ALTERAM nuceni quzin tabella expreffa, eodem anno Amftelredami paullo anté accipiebam ab ornatiffimo humaniffimoQue viro Henrico van Os,ejus urbis cive: eratque fpadicei coloris, Ponticz nuci non valde abfimilis, unciam longa, ejus ambitus uncià paulló major, feffili five infimà parte anguftior, extimà craffior, & veluti decuffatim for- mata, dura, folida, ncc üllo motu ftrepitum edens : an aliquo calyce excepta fuerit, elan-' disautavellanz inflar, me latet, necis fciebat qui illam mihi donabat: narh interaromata - iloannoadvedafueratinventa. —.— ekap adip Trxr1AM quandam nucem, quüm binas füperiores defcripfiffem;oftendebat mihi ornatiffimus vir Chriftianus Porretus, planam, cineracei coloris, formam cordis, ut pingi folet, referentem, & quibufdam locis tumefcentem, eamque adeó lento cortice conftan- tem, ut maxima cum difficultate aperire poffem , ad obfervandum quid contineret : repe- ricbam autem füb co alium corticem ,non minis lentum (upericre; bibi coloris,tegen* tem nucleum candicantem, falá faporis, involutum rufefcente membran. Alium praterea fru&um, unciam longum, quadrangulum, lateribus aliquantulum de- preffis, prorfus nigruro, medià tamen ex parte te&tum tamquam membraná foris minat, fruui firmiter inhzrente.. Quo autem nomine appellaretur, cujásve plantz effet, aut quainregionc natus, intelligpere nequiverat. —— P ld 4 fg — IAM adeos paucos exoticos fructus veniendum, quorum Historiam s ente "Viginti annos publicam faciebam : er. illum ipfum ordimem, qui tumc obfervatus, fequendum €9. retinendum cenfebam, propter tabellas quibus amterdum plures Putus, iid, difmiles, exprefa fueram, - N Beretimua prx ^TU - EXOTEPECÓRVM:'ZLIM I. f -— Deretinus f£ucius. | r 'C A r.. XXVII. ^vi Generofum equitem Francifcum Drake in navigatione. jllà quà cotum or- bem circuivit , comitati fuerant ,' reduces anno o&ogefimo: fupra mille(imum & quingengsfimum, fru&us quofdam glandibusnon valdé diffimiles referebant. Eorum aliquot anno infequente Londini nancifcebar curà & diligentià doGiffimi & hu- maniffimi viri Richardi Garth Cancellariz Londinenfis Primiccrii, atque perhumani ho- neftiffimijue viri Hugonis Morgani Sereniffimz Reginz: Anglix Elizabethae pharmaco- poii; qui à Drake Comitibus impetrabant. Eos autem fru&us tum temporis in adpofita tabella exprimendoscurabam. ^^ ^ | ti fr BUD z |i DRAKE porrócum cómitibusin defertam zm "quandam, & multisaltiffimis arboribus confi- vaminfulamappellentes,aquatonis& virium | — Corporis fame afilidi rcficiendarum causá;cel- perii fà. -'fiflimasquafdam in ea arbores quercu majores "9" anteralias reperiebant foliis laurinis prxditas, craffis,fplendentibus,in ambitu minimé ferra- 3 tis, oblongiufculum fru&um, cxiguis iligneis - glandibusfimilem ferentes;nullo tamen caly- ' €e (ut affirmabant , nam ipfe aliquos corum percontabar/inclufum, tenui cortice cineracci ' «oloris;interdum eriam atri teGum,nucleüm- : X que continentem oblongiufculum candidum, nullo manifefto fapore (quia prz ficcitate induruerat) przditum tenui membranà involu- tum. Illumautem tametfi famc valdé premente deguftare verebantur,quia ipfis ignotus, ne aliquà noxà afficerentur. e ag EL : 2 : PosTEA veró in Beretinam infulam alteri vicinam pervenientes, fimilibus arboribus abundare deprehendcbanr, & illarum fru&um minimé perniciofum, fcd cdulem effe, ab incolisedoccbàntur. Eo deinde, morc leguminum clixo , autin farinam trito, & pultis inftar infpiffato atque cocto ; alterius cibi penurià , cüm iftic, cum in navi famem fübleva- bant. In Moluccisautem Infülis hanc arborem etiam crefcere referebant. ap ; » » ^ " » 10/777 frattu. "AD AFISPA Cx C ao HUM 3 : e» (o AMIGOS 1325 C A PX TuXXVAELa ^ 4p. i ELEBREM etiam per univerfam Amcricam , multique ufus fru&um Cacao appel- ( . ;atüm, Peruanz provinciz litora le entes, fecum fumebant, & aliquot adferebant; atqueab ipfis paucos frudus accipi&am : cujus fructus quum luculenta defcriptio extet apud Benzonem,qui miles aliquot annis novi orbis provincias peragravit, ipfius ver- ba, ut ab Vrbano Calvetone Latina fada funt , hic fubicere libuit, cum tabella, in qua Cac? fru&us me curante expreffus. ES Er MU | Iw Nicaragua novi orbis provincia pomi Powp.Nia- quoddam genus peculiare eft , neq. Hifpanio- ree Iz, neq. ulli alteri Indiz parti conceffam. Pyri noftri fermée cft fpecie;ligno intetiote rotündo nucis craffitudine, & dimidio amplius, optimi & jucundiffimi faporis: arbor procera exiguis foliis veftitur. HOSTE" Tos Hifpani quum primum eam ptovinciam -. fubegerunt, prepter uberrimam omnium re- . rum ibi repertam copiam , illam Paradifüfn p, Mahumetis nuncupàárunt. Duoihtet cetera. Maimetie fett hzc tellus, nülli praterea. Ipdix région S conceffa, excepta Guatimala Horldutéfis pro- E. Ju LE RRNIEA. 3, vinciz,& Mexici finibus;totoQue nova Hifpa- nie tra&u, Vgum;pavonum quoddam genuseft, qui in Europam tranflati, vulgà Gallina: Indice vocantur. Alterum, id quod Cacevate appellant, quod n Sic Caisonte, fi- ie were : en : veCacolifo- C le rada eft, contabefcit. Itaque fere in filvisumbrofo & humido loco feritur: neque id tia, $6 nowakGei OnmWEors — 5 l Ip fertaibor modicz magnitudinis, qux nifi calido loco, fed ópaco vivit: nam fimul ác fatis, (cd juxta cjus gencris arborem, aliam editiorem -— bo or vedi capit , cjus cacumen ita concinnant, aptantque, ut adulta ea ar E AEN : rH i ^ dcfendatáuc ab zrftu, ut folis radus laedi non poffit. Früdus amyg — fp A A e e- rens, ili quis qmbufdam, velut cucurbitis includitur, crafficudine " | Wine 5 "d annuo fpatio matürcfcit. Maturas cas ubi legére, excuffum folliculis fructum , fuper fto rcisexpaffum ad folem exponunt; donec humorem ex(üdaverit. ni j , Potum ex eo confe&uri; in tefta fili ad focum ex(iccant, mox lapidibus quibus pinfi- tur panis, contufum & commolitum, fufumque in pateras (quae cucurbita fpecie é certis arboribus peromnem Indiam nafcuntur) paulatim aquà temperant,atque intecdeppaul, lulo pipere quali vulgó ucuntur [ Axi intelligit, quod vule) Piper srefientm appe ant; con- diunt, eoque in potu utuntur. Porcoruni ca veriiis colluvies , quàm pe eni -Quum eam provinciam peragrarem, plus quàm integrum annum, ab tali loraabl otrui: fed quum vini copia mihi non effet; nc femper aquam bibere cogcrer , alios imitari didici. Ea ccclia fapore aliquantum amaro , fatiat & refrigerat corpus, minime tamen ine briat. Hc przcipua & cariffima merx earum regionum eft : neque quidquam aliud Indi majo- ri in pretio habent, ubi quidem in ufu eft. Hactenus Benzo. E 9 od Amygdalx porró fuo putamine excmtz , bic frudus prorfus fimilis eft, um mem- braná rcgitur,higrà, nucleum continente, qui in binasaut ternas partes oblique dividatur, fubfufcum, & cineraceis venis diftin&um, adftringentis & ingrati faporis: quare mirum non eft, à quianténon deguflárunt, à potione ex co confcáà abhorreant : ego fane puram aquam longé pratulerim. Eam tamen claris viris propinant, quemadmodum nos atomati- tesaut gencrofius aliquod vinum folemus, referentibus iis qui pauculos fru&us retulerant, e quibus tum binosimpcirabam: fed diverfis dcinde temporibus alios nancifcebas. — Purgrini fenis conari ali. ».CAPVT. XXIX. I EREGRINATIONE fertium in e/Anplam inHituta donabar ab amicis anno octoge[imo primo fupra nnlefimum ct quiagentefemum, Londino jam difteffurus aliquot pereeriut fructibus de quibus tunc qui- dem agebam, fed. etiam nunc denuo ne agendum exisiimavi. M a 10R, qui Primus, ex illo genere eft, quod in fcholio ad cap.xxvi. lib. 1, Hift. Aro- mum Cim fecundo loco olim defcribe- /í. : fed longé amplior , utpote qui t É iu uotiastciisdd 5| i. uper qui a altitudine pxné duas aquaret, alioqui formà. Ai^ & colore eidem plané fimilis: nempe craffo & ue cortice five putamine conftans , inferiore five ers ud fupinà parte feffili, rugofo, (cabróve & cinera- cco, fupernà autem five pronà & gibbá, lavi, fubrufo, vel potius fpadiceo, ita ut animalcu- Ium duro corio te&um videretur : nucleum centinere deprehendebam binas uncias lon- um, unam latum,gemellum,fed extirpá par- te fimul cohzrétem, tenui cineraccaj. mem- branà te&um, (ubílantià firmà , ut amygdalz autcaftanex recentes,fubfuícá, pingui & olea- ginosá, odorc fatis jucundo przdità, & fapore noningrato. Illum damus expreffum in füb- jeda tabella cüm integram, tum apertum;at- que ctiam ipfius nucleum nudum & cx fuo cortice excmtum, at facilis obfervari poffic ejus gcminatio. ,EXO'TLCORYMEJSLIY-JIL-. $7 Hv xc porró fru&um mihi donabat Iacobus Garetus, & afferebat Lufitanum quen- dam mercatorem, cui nomen Petrus de Frias,à provinciz Periianz Prorege acicpis pro Balfami Pe- fru&u arboris in novo orbe nafcentis,ex qua Bal(amum illud ab Hifpanis decantatum,eli- runi futt. citur; donabat ctiam ipíius Balfami liquorem ab codem mercatorc acceptum,quem fané, . periculo fado , comperiebam infignium effe facultatum ad recentia vulnera breviffimo tempore curanda. Verüm fi Nicolai Monardes defcriptioni fides eft adhibenda,longé mi- nor cffc debet Balfami fru&us. Confulendum cap.ix.ipfius Hiftoriz Simplicium ex novo orbe delatorum;quam ane viginti novem annos Latinam faciebamus,& nunc denuó pu- blicamus. Ceterüm anno reparata falutis humanz milleimo quingentefimo nonage(imo nono, extremo OGobri binas alias ejufmodi nuces Londino ad me mittebatidem Garc- tus,quarum altera huic quam modo defcripfi,prorfus fimilis :alterà veró ab uno latere pla-. na,ut geminz eodem integumento comprehenfz fuiffe viderentur,non fecus quam gemi- nzinterdum caftanex codem calice continentur. V tramque nucleum inclufum habuiffe, crepitatio, dum comimovebantur, fidem faciebat. A LTER, nucisjuglandis pené erat magnitudine, extima partelatiufculus,totusrugo- — 11. fus, atque ut nucis juglandis putamen inzqualis,fufci coloris,fed magnà ex parte veluti cruftà quadam duriffimà & cineraccá te&us: levis erat,& exigui ponderis, licet admodüm folidus & faxeà duritie prxditus, nec minis in aqua fübfideret, quàm lapis : confra&us, craffo duriffimoque cortice conftare deprehendebatur, & nuclewm candidum, fucculen- tum, grati faporis necinjucundiodoris,oleumqQue macis fere referentis,continere (tametfi vetuftus)in binas partes dividuum,tenui candidaquc membraná interfecante, alterà infu- per paulló craffiore frmiored. inclufüum. Eum porró cum rix.1v.v.& vi.füb(equentibus in eadé rabella,quz eft fecunda hujuscap.xxt1x.exprimendum curabam ut hic fubiiceretur. Seis Ejufmodi yeró fru&us ante plurimos annos, : fzpiüsinter aromata repertos,dum Antwerpiae repurgabantur,memini. Sed ctiam anno v.p. Xcv1i. inter aromata quz Batavi ex lava refe- rebant , fimiles multo recentiores confpicie- bam,quos Abdala, Camir; , adpellari dicebat. camiri, Ejus dcícriptionem inter peregrinos frudusà , - mercatoribus acceptos Lector cap. xv. hujus lib. 11. reperiet. MacNaMfmilitudinem habebat erts — ,,;, cum prima nuce defcripta in fcholio ad cap. * xxvi. lib.i. Hiftoriz Aromatum à Garcia con- fcripta : fed paulló minor erat, angulofus, ni- ger, craffioribus quibufdam firmifq. villis ipfi incumbentibus & firmiter inhzrentibus, ob- feptus, przduro putamine conftans , & nu- cleum continens. PowrICAE nucis magnitudine erat |Quartue, ^ iv, ejufdem coloris,putamine duro,vcluti in duas partes divifo, nucleum continens, ut cx ftrepi- tu coniiciebam. Non diffimilisilli quem Gra- natz accipiebam ab Ill. Viro Didacoà Stuniga recenter ex arce Pefion de Velez in Africa ab Hifpauis precedente anno, nempe M.Dp. LXiv. occupata,delatum, nucleumque continentem album, dulcem, quem ad vnguentariz nucis genus aliquod referendum effe cenícbam. : "Qvi v s, nucleus dumtaxaterat fuo putamine exemptus, firmus.tenuimembranà v. fuícá & multis venis diftindá firmiterQue ipfi nucleo inhzrente,tedtus : e fubftantia fir- ma erat,candida, pulpa nucis Iridicz five cocci, fimilis, nullo quidem odore preditafcd — fatis grato fapore. ; Tot Hunc nucleum anno M.p.xcvitt deprehendebam ejus nucis effe,qux T'ertio locó, ive - proTertio hujus capitis fru&u deícripta eftinam multi fimiles nuclei;partim fui pataminis fragmentüm adhuc retinétes,maximaautem ex parte nudi,& à fuo putamine liberi, non- nulli etiam integrum corticem adhuc habentes adferebantur nave quadam ex infula Divi Thomz adve&a,quibus' Luftani quidam eàdem nave vedti, fua mancipia cum radicis cu- Palma Adi. jufdam farina commixtisalucrant in itinere. Eftautem fru&us Palma pm EXIVS, 11 III:* I4 VI. yauiel $8 ete CAROLE CL Vsil : SExTYs;orbiculari pené rotunditate erat, tamquam torno claboratus faidet,, ovo pafferis minor; prorfus flavus; nifi alteram extremitatem fübfufcà.maculà infignitam ha- buiffet: folidusautem erat, lapideaQuc daritie przditus, & in aqua fubfidebar. . Peregrini alii fructu. E : CiPVT xxx. " Y J &NN AM Zluflria porro redux ex illa "zInglicana peregrinatione, inter exoticos quo[dam fructus, quos, ut alia pleraque rariora , fuis capfis inclufos adfer vabam : aliquos inveniebam, à nemine tum temporis adhuc deferiptos « rem itaque fPadiofts non ingratam medacturum exifli- imabam, fitlorum de[criptiones, €9 icones fuperioribus adderem.. P R10, Alteri qui in Secunda tabella fuperioris capitis expreffus,non valde diffimilis erat, minor tamen , & ponticz nucis magnitudinem non excedens (tametfi juglandi fere zquales videre meminerim) lzvis, fplendens, cineracei coloris, & faxcà duritie prxditus, licctin aquam conjectus fupernataret, aliquantulum inzqualis, & compreffus, ut pifa in- tcrdum quz in eodem lobo nata, fefe mutuo comprefferunt. Similem autem effe mihi perfüadeo, cum illo, qui in lobo £44424 proximo libro cap. xv. defcribetur. Illum porró cum fex fcquétibus in fübjedta tabella (qux hujus cap. xxx. prima) expreffum adponebam. A ALTER ovaliscrat formz, ludaico lapidi magnitudine par, illiufdue formam, exceptis ftris, pulcherrimé exprimens ,' ex rufo nigri- cantis coloris, ut nonnulla majores gallz, le- . vis,& aquá merfus non fidens , licet duro pu- ..tamine conftans & nucleum continens. Tn r10, illo minori, & mediocris avel- lanz magnitudinem non excedenti,pané or- bicularis erat forma, nifi infima pars paulló anguftior, in triangularem quaíi mucronem detiiffet, color alioqui fimilis alteri,& tametfi levis,in aqua nihilominus fubfidens & imum petens, duro craffoQue putamine conftabat, & nucleum candidum tenui fufcá membra- nà tedum continebat. : Q va n TO, Íphzrica feró erat forma, ma- gnitudo pzné vncialis , putamen admodüm craffum & durum, perpetuis tuberculis undi- .queobfitum, flaveícentis coloris , lineà emi- nentiore ttanfverfum fecante , quam , ut in . Juglandibus, putaminis conjundionem & ..commiffutam effe arbitrabar. ; PR oRsvs fpharica erat Quinto forma, . magnitudo globuli minoris fclopi, putamen cjuídetn cum przccdente coloris; & perpe- . tuis etiam tuberculis , non adcó camen craf- .. fis, obfitum, nullaQue lineá cin&um. —... Hac duo poftrema alicujus frudus dum- Aenetfcm taxat erant officula. PATE NE m I SExTVS, officinarumnuce voricà major erat,planus idem,atque fimilis coloris)nem- pe cineracei, pronà parte paulló eminentior & magis tumens , in ambitu quodammodo finuofus,füpinà veró, quinque grana, intct fe fcjuncta & zqualibus fpatiis ib invicem dif- fita; ipfidue tamquam impreffa, oftendens, mefpilorum fetaniorum officulis non multum abtimilia; quz exemta, fatis: profunda lacunarum veftigia relinquebant. Totus ligneà duritie przditus erat. a s ; X FoRMaA ctiam planàerat Septimus, fed à priore difcrepans, rugofus & quibufdamlocis - tumeícens, aliis depreffus;color cx cineraceo nigricans, qualis in nonnullis Cajem nuci us, y s |. . quorum c2 iud d cR. at | EXOTICOÓRYM L15. ÍLl — $9 quorum hiftoriam & iconcm in (cholio ad cap, dc Anacardiolib. 1. Hift. Aromatum Gar- cix dabamas. Is per medium fecus, nullam, ut plurimum , pulpam , fcd fplendenteni quendam nigrumquc fuccum concretum & induratum dumtaxat continere depreheade- batur: interdum autem nucleum habete obfíervabam rugofum, quem ambicbat inter bi- nos cortices fuccus concretus,fplendens, ut nux Cajzus immátura cen fcri indubie poffit. Hos omnescum Acacizlegitimz lobis confra&tis & fetninibus, parvis quibuidam con- chyliis & aliis minutus piperis repurgatione & deleQu aliquando inventos memini. Sequentes veró olim ex novo orbc delatos, curantibus quibufdam amicis,ex Hifpantis accipicbam: & poftca in unà tabcllà exprimendos curabàm , quam fecundam effe volui hujuscapitis XXX. ü CE TER V M Ocavum inei cujufdam ge- nreeris nucis nucleosqüifpiam zftimare poffet, adeó noftratis pinez nucis, five ftrobili nu- cleos referebant, licet magnáà ex parte noftris effent & longiores & crafliores:durum fimili- ter putamen, & ideni color. Iw Xczo quxdam crat varietas : nam alter altero major & craffior, licet color &z forma propemodum eadem. Planus & oblongiuf- culus, alterá parte latiorjalterà anguftior,gla- ber& lzvis, totus fufci, interdum etiam fpa- dicei coloris , nifi linea quzdam candicans ; quà parte fuo fru&ui adhaferat (nam altero inclufus fuiffe videbatür) varium feciffet: nu- cleum autem continere, ftrepitus quem mo- tus agebat, indicabat. Hi duo Pepitas del Peru,id eftacinorum Pe- ruánorum appellatione infigniti mittebantur. D&£ciMn vs, Caffiz folutivz, aut Ceratio- rum femen magnitudine zquabat , cui etiam formáà fatis refpondebat, tumidior tamen ali- quantulum , & colore differens, qui in hoc egregié ruber-erat , ut in Spinz. appendicis vulgó Herbatiorum Oxyacantha creditz , fructu, folidus, durus, atque in aquà fubfi: dens & imum petens: filiquà aut lobo aliquo inclufum fuiffe , verifimile cft. Eum autem Mates appellatione accipicbam.. Alios poftea fimiles non femel, fed nullo nomine intigni- tosaccipgre memini. | - PosrREMVYM locum occupabat phafeolus ille colore Macounz fimili, hoc eft , cx fpadiceo nigricante, fed planiore longiorejue formà , hilo non admodum magno, cujus, ad epiftolam Petri de Ofma Nicolao Monardesinfcriptam, mentionem faciebam,quiQue Maximiliano II. Cafari ex Hifpaniis miffus fuerat, Haba de India muy larga,id cft, Fabz Indice przlongz appellatione Aquà meríus, imum petebat. E T lac quidem funt. qua de exoticis fructibus, fimgularibus nec aliquo lobo inclafis, quos hattenus npihi videre contigit, commentari poteram» Mà Lg ot | | 7E CAROLI vVitf. Pepitas del Peru. x. Mates. Haba dé India. , 6o ^CAROLI CLVSI ATREBPBATIS EXOTICORVM EITHER TERITVS oTvissET etiam borum peregrinorum Fructuum bistoria, illorum, de quibus Secundo libro egimus , bislorie adjungi: fed $ quianafcendi ratio diverfa, commodius e[e ducebarn , eos ab imicem fe jungere, €9 peculiari libra deferibere. Itaque Fru- &us qui filiquarum [roe loborum, aut ceratiorum inflar, in arboribus vel alii plantis nati fuerumts , boc*T ertio libro comple&tewmr, €9' initium fa- cient ab eo lobo, qui omnium longifümus mibi unquam conipectus est. LOBYS BRASILIANVS INGENS CAPVT I NTER Arbores qux fruQum in lobis aut filiquis gerunt, przcelfam quandam in Bra- || filia nafci intelligebam ,juglandisfoliis przditam, qua hunc admirandum lobum pro- fert , cui fané parem formà & longitu- : dinc videre non memini. Lobiiconem,to- tius fru&us magnitudinem & formam affa- bré exprimentem, cum Lobi ipfius extima parte quatuor articulis diftinda , Viennam E Auftriz ad me mittebat Londino Iacobus. E 7, Garetus. Illam autem in tabella exprimen- ZEE dé dam curabam , & híc proponendam cen- , febam. Lei, ERAT porró hic lobus articulatim di srl, ftin&dusinftar filiquarum Acaciz , fingulo- - rum articulorum medio etiam tumente, sont quo videlicet femen continebatur, binos jd 6 M pedes Romanos cum triente longus, qua-- Je enc tüor uncias (ubi latitudo major) latus, at- | que planus inftar predi&arum filiquarum Acacix , cineracco quodammodo colore przditus, qui tamen ante maturitatem le- Qus fuiffe videbatur :nam femina contrada & rugofa erant, orbiculari pené figurá, nuci vomicz non valdé diffimilia, quodam vefti- gio impreffo cà patte, quà lobo adharferant, colorisexalbo rufefcentis. — ^ f£ aM EM * t T PNROLORSE EXOTICORYM LIB. IIL ét 0e Lbus Brafilianus alius. EE Car 1L LTEn Brafilianuslobus octo uncia- Lovu Brafi- . rum longitudinem habebat, quatuor — -lianns aluet. cum femiffe latitudinem ; planus, d il . dorfo gibbero & alvo craffioribus & magis M tumentibus ipfo meditullio , quia forté ad 7 9 9) y plenam maturitatem nondum pervenerat V ME M quum legeretur: fpiffitas tamen dorfi & alvi, à lacunarun , in quibus femen latuerat , ca- vo, uncix unius, materià adprimé fpongiosá conftans, lacunz binas uncias longe numeto dccem, in quibus femen quafi quadrangula- rc unciam longum, obliqué fitum: lobi color c. (m li externe ex fufco cineraceus. £7 Á st, 5 : f : BAN aM EN ArivMejufdemgencrislongé minorem — £5 N AMI CE um eodem accipiebam, coloreex fufco ru-— o^ ^ SE : di : di AN N NNUS befcente foris preditum, qui per medium, fe 3 ut przcedens, fecus, octo dumtaxat lacunas ASSET oftendebat , in quibus femen imperfe&um, RS [N UE . e . v x à . ENT citrij;mali femininon valdé diffimile. Qui SE Ns 3 E MEN n ^ ad me utrumque hunc fru&um Viennam m -( dU c- 5 D. í : t Auftriz, cum eo qui przcedente capite de-. V SSH zZ CH fcriptus, mittebat Garetus, anno octogefimo quinto fupra millefimum &zc quingentefi- mum, e Brafilia allatum, & in przaltà arbore gatum adícribebat: nomen autem quo apud incolas donabatur, non adícribebat, quia ab :«hisqui attulerant; fortaffis intelligere nequi- verat, Vtrumque autem in tabella huic ca- pitiadjuncta expreffum leGor reperiet. : M deem E MS NSW : NEGO SMMANM ^5 e s Louis ex VVingandeaow. - XL i Ss A à | : C 4 7. IF. ? ! x IDEO, Kf ^Gxvs &craffusctiam erat hiclobus, quem ab eodem lacobo Gareto cum fu- rds sai petioribusaccipiebam, non tamen ex Bráfilia, fed ex alia provincia procul ab ca. | wingasds- difta relatum. Biniautem hujus generis lobigmittebantur: Vnus fex unciaslon- ce». gus, duascum femiffe latus : Alter quinque dumtaxat uncias longus,binas latus: uterque unciam denfus, craffo validoque, duro & firmo cortice tes , binis nervis, five cien 4 dc9P E pe 2 ge |]: QAROZLT:CLYSI Rd pcdiculo,quicraffus & firmus, ad extimum lobum, fecundum dorfi longitudinem produ. U xh s . P - A . : ta &is, foris coloris fufci, interné'cineracei,& tam exteriore quàm interiore par tc fcabri,con- tinens fungofam pulpam cineracei coloris, in qua latebant quina aut fena officula veriüs ' quàm phafeoli, uncialis longitudinis , avellanz, five nucis ponticz fative. magnitudine, Anime gutm- mi. ^ Gu4ma4 Oiedi. dura, nigra, album nucleum continentia, amygdala vel avellanxfapore. Qvi mittebat, ex Wingandecaow Americz verfus Septentrionem tendentis Provincia; ad poli arctici ele- vationem xxxv. gradibus fita , quam Angli duce Waltero Raulzo detcctam, Virginiam ,à fua Regina virgine nuncuparunt, allatum afferebat. Illum porró & integrum, & apertum (ut videlicet & pulpa & officula confpici poffent/ in tabella exprimi curabam , quam hoc capite proponerem. : Similem autem, fed minorem ad me denuó mittebat anno nonageíimo octavo fupra millefimum & quingentefimum, ex cujus arbore gummi Anime elici fcribebat: unde au- tem adve&tum, non indicabat, nifi quis putet ex Guyana Provincia allatum: nam Guyanz fructus illos; quorum cap. v1. libri Secundi memini, fimul accipicbam. Sz n illisadhuc ampliorem,utpote feptem unciaslongum,tres feré cum femiffe latum, mihi Amftelredami oftendebatanno millefimo fexcentefimo , honeftus vir Stephanus Ioannes Scharm, ejufdem urbis pharmacopoeus : minus tamen craffus erat, & coloris ma- gis fpadicci , nec plenam maturitatem adhuc adeptus videbatur, alioqui ejufdem prorfus formz erat cumfuperiore. Ex infula, Hayti (ive Ifabellz vicina;deferta & inculta,ad FN forté navis delata fuiffet, recens allatum hunc fru&um dicebat. Qualis autem eflet ar- bor qux eum tuliffet, non potuiffe inrelligerc. v An porró alteruteriftorum loborum , Gs4ma Ovicdi, cujus mentionem facit Cap.v 11. lib. vir. Primz partis Hiftorix Generalis & Naturalis ?. ^st m Magnus lobus ex Guinea. CaA»PyvyT: ILII. LJ longus effet, & trium unciarum velampliorem latitudinem haberet , vixqua-- drantis unciz erat ejus craffitudo (ive fpiflicas ; (ic ut ante maturitaten ab arbore - lectum fuiffz quifpiam exiftimare potuiffet : maturum tamen illum effe, (emina in ipfo re- perta evincebant. Lentoautem & veluti cutacco cortice conftabat, ex fpadiceo fufci co- loris, frequentiffimis venis ab infima filiqua parte ex pediculo dependente furíum & in latera utrimque fparfis , przdito , atque quodammodo ornato: medullam five pulpam continebat pallefcentem, fatis gravisodoris & cáput ctiam ferientis, imó cerebrum offen- dentis , quà involvebantur aliquót grana , dura ; ex fpadiceo fufca , non valdé diffimilia granis, quz in filiquz filvcftris , vulgo. Arboris Iudz cognominata , lobis reperiuntur. Q ualis porró effet & cujuímodi folia proferret atbor fimiles lobos geftans (arboris etenim frudum effe arbitrabar) mihi incompertum, hec qui liunc lobum ad me mittebat hone- ftus vir Willelmus Parduynus ex Guinea adve&um, ullam mentionem faciebat : fed illud dumtaxat addebat, Cheirurgum à quo acceperat , afferere, incolas illius regionis in qua nafciturgrana fru&u comprehenfa in pollinem comminuere,quo ad vulnera curanda ute- rentur;intra corpus veró non affumenda, quia perniciofaeffent. Fam ob caufam, pulpam guftare verebar, ad temperamentum ejus explorandum : praterea, ipfius gravis & teter - odor, à guftandi defiderio fatis me deterrebat, ramet(i non fuiffem admonitus. ; Y J ^r» planus hiclobus, pro amplitudinis cjusratione : nam quum decem uncias Lobus peregrinus quadvangulari. — : C A P. y. | m : Y J 5»s allatus effet hic lobus, intelligere non potui; multó adhuc minis quà a pellatione donatuseffet, quibás-ve facultatibus przditus. Sed quum nili due : EN os effet ut defcriberem, càdem operá exprimendum curabam in tabellà bic adpofitá, : HAM LE QvADRAN; EXOT1I1CORVYVM :LM/BoIIT. 65 QvADRANGVLARIS autem crat formz, feptem robw que- . uncias longus, prné binas latus, prominentibus; & pro- érangsaris, tüberantibus quodammodo in acumen dorfo & ventre, aclongo utrimque fulco à capite ad infimum lobum late- rales alas fuperante : ejus color fufcus & fplendens. Con- tincbat autem hic lobus in media fpina aliquot femina, ut cx agitatione. deprehendere poteram : horum unicum magna cum difficultate, ncc eum integrum , fed per par- tes dumtaxat educere licuit:verebar enim,ne lobum(qui mihi folummodo conceffus ad defcribendum) corrum- - perem : erat veró illud granum nigro & fplendente corti- ce ce&tum, lenticulz feré magnitudine , cui fuüberat alba |, membrana viridem pulpam continens non infuavem , |fed inflar nuclei piftaciorum,fervidiore ramen fapore: . ipf lobi ala intüs inanes, nihilominus. (ubi circa fulcos intumefcebant) fucco quodam dulci , qualis pxné cera- tiorum, przditz effe deprehendebantur. "f, D ! 3» vtm ffi »w9»» "ff ue. L4 Lolus Faba avbore[ientis. Car. vri. I att I nr CL ^ N eh T ^LDEmagnus erat Lobusà me Lugduni Batavorum confpedtusapud Henricum rt, [^ - Tilmannum mercatorem , qui diu in Lufitania vixerat, eumque ex Guinca dela- abersjceniis . tum afferebat. Nam viginti unciarum longitudinem habebat, trium veró latitu- : dinem, duroque & craffo cortice erat przditus atque rugofo, coloris externà parte. nigri- cantis & fuliginofi, internà autem fere fpadi- ibid. ? cei (cam emm videre poteram, quia propter nimiam ficcitatem & calorem in binas partes. cum ftrepicu diffilierat) continens magnos fe prem phafcolos binas uncias cum femiffelon- | gos,fefcunciam latos,valdé planos pro magni- ki tudine, & minimé denfos,coloris.ex fpadiceo. Fi nigricantis,& Ho Ipfüm quidem lo- bum libenter in tabella exprimendum curaf- fem : vertim quia in binas partgs diffilierat, & ille inftar cornuumarietis fefe contorferant, commode fieri non poterat: fcd ex alio fimili iconem in tabella expreffam hic fubicien- dam curabam. ; ; Eam porró iconem fuis nativis coloribus in chárra eleganter expreffam, fervatà lobi ma- gnitudine & latitudine, mittebat ad me anno millefimo fexcentefimo primo dodiffimus vir Francifcuslc ClercMontifaut toparcha & Medicus Tornacenfis , cum uno phafeoloex : : Uic Lobu aliu ipfo lobo exemto. Lobus autem uná uncià mi-- faba arbore- uslongus erat eo quem apud Tilmannum um confpiciecbam: nam ejuslongitudonovemde- ——- cim unciarum dumtaxat crat; latitudo veró. T cadem cum illo qui Tilmanhi, circa pedicu- - lim tamen paulló anguftior : color externus fuftus,quem craffioresvenz,fiveftrie nigrz,à — . pediculo ad éxtremüm ufque lobum fecun- : dum longitudinem du&z exornabantinter- 2e 64 3 Q"A:R:0 by *CX vs nuscolorex fpadíceo ad rubedinem tendens:ipfe phafcolus,planus,niger, & fplenden s,illi pzné fimilis, qui in lobo Tilmannico : quà autem parte lobo adhz'ferat, paulló anguftior illo mihi videbatur, deinde inlatum fe-expandens. Vnde autem bunclobum habuifíct, non adícribebart. Faba arbore[ieus, cum ali quibufau. CAPVT VII. . sTOs peregrinos fractus nudos quidem àccipiebam, fed quum craffo & duro lobo I ualis fuperior comprchenfos fuiffe , vel certus effem, vel augurarer , peculiari capite - deiibendóosesiftimubam duod pracedenti capiti fubjungerctur , quia primus ex ft- . 77^ :mililobo prscedente capite defcripto exemtus effe credebatur. Illorum igituz 1. 11. 1111. '& vin cadem tabella exprimendos curabam, qux hicadderetur. x 3 ! PR1MvM phafcolum accipiebam à CI V. Paludano;Fabz arborcfcentis appellatione, qua ex Guinea delata effet:erat autem valdé planus, binas uncias longus autamplior, fefcunciam la- tus, ejufdem psene coloris cum co qui fuperiore capite defcriptus, minüs tamen nigricans, quia forfitan minds maturus, non minus tamen fplendens illo. : . Similem etiam, fed majorem ,craffiorem & fpadicei coloris nancifcebar anno nonagefimo feptimo fupra millefimum & quingentcfimum, in Madagafcar infülà natum,ab eis qui illo anno ex Iava Amfteltedamum redierant. Lo50 haud dubie inclufus fuerat 4&er pha-. feolus, fuperiori quidem formà non valdé diili- milis, fed longà minor, fefcunciam videlicct tantüm longus , unciam latus; planus, rugofus, ' fpadicei quodammodo coloris, nervo, qui cum ambicbat, eminentiorc, & in binas partes divi- duum effe indicante, ut fabas vulgares. Hunc —— — mihioftendebar Paludanus. | Hic etiam phafcolus lobo inclufus fuiffe vi- | Faba arbore - fcens. Phaf. 1-pereg. Pbafeoln lI. | pregnswe SSSSSSESN ! Phaf. 117. p debatur: diverfa tamen erat ejus forma , nam ; columbinum oyum fere exprimebat , longiot unciá, ambitu fe(cunciam feré comprehendens, exalbidi coloris , cui lavi quidpiam circa extremam partem, qua lobo inhzferat, permixtum, circgm veró locum quo lobo adhz- ferat, fuliginosà maculà erat infignitus, lzvis alioqui & fplendens, gravis & ponderofus. - QvanrvM phafcolumlobo etiam comprehenfum fuiffe noneft dubium: illum ad Phifelw iv. me mittebatanno redemptionis humanz millefimo quingentefimo nonagefimo feptimo, Pru""^ ornatiffimus vir Iacobus Plateau, rei herbarix peritiffimus. Erat porrócraffiufculus,eju£- | | dem pene magnitudinis cum faperiore, totus niger, prater exiguam maculam fübalbam, )| | E seo quà proculdubio inhzferat lobo, durus autem & folidus, atque in aquá (ub(idens. | V NcrALEM magnitudinem non füperabat ,Qwistwus, Francofortum mihi miffus an- Phav.peng. no nonagefimo primo fupra millefimum & quingentefimum à Iacobo Gareto : Cacae fot- -mam quodammodo referebat, non obliqué tamen in partes divifus, fed in binas dum- 4» taxat fccundum longitudinem, perinde ac faba vulgaris, inzsquales tamen, folidas & du- ; ras, ad(trictionis quidem participes, fcd non ingrati faporis: externa pars rugofa crat & ni- gra, interdum (plures enim fructus poftea accipiebam magnitudine etiam inter fe dific- rentes) folummodoó fufca , ribus aut quatuor nervis diftinda, licet in.binas tantüm par-' — tes dividua effetgravis, & in aquam injecta, fubtidens. Lobo autem fuiffe inclufum hunc. frudum, femper exiftimaveram, ex cjus forma conjecturam faciens , qua noftrz: majori fabz non valde abíimilis. XR BENE à ^h *- e OU Caras E. EXOTICORVM L1 III. 6; Hanc porró mcam opinionem poftea magis confirmabat do&tffimus vir Tobias Roel- fius Medioburgenfis medicus, quum binos ejufmodi fru&us ad me mitteret , & Colesab iisapud quos crefcebat appellari fcriberet : cujus verba; quia Coles hiftoriam fatisexadé exprimunt, hic adponendacffe putabam. t Coles, inquit, fru&us arboreus cft : huicáue arbori folia funt feré pyri, fcd longiora. eptus erat;aliàs ex fufco fpadicei: plerique au- tem omncesquos videre mihi contigit (multi Oportetautcm ut atbor quz fru&um Coles fert , ex fruticum arborümve filiquasferen- Trina tium fit numero: etenim Benz majoris, five fabz noftratis fimilitudinem gerit, nifi quód filggix bonis phafeolisve longiores majorefáue funt, & colore candidz,in quibus funt — - quatuor aut quinque fru&us, quales nunc binos ad te do : horum finguli fuo putamine albo fuerunt tc&ti; quo ablato, interior fru&us pars, ex rubicundo colore purpurafcit;cin- nabarifjue ac minij colorem habet, quem vernaculo noftro idiomate cheirurgus, à quo habui, vermidon ret, exprimebat : facilé etiam decorticatus fru&us in duas femiffes fpon- te finditur, uti noftrates fabz, fueruntQue uniti quos tibi nunc mitto. Coles fru&us refic- : catus , valdé durus ac folidus eft jut mirum fit quód referant ftomacho conducere , & quemlibet potum magis fapidum fieri, pramanfo Coles fructu. Sumunt autem hos fru- '&us incolz in Africz tra&u juxta Promontorium viride,femper jejuni ; perferuntQue (ut perhibent) jejunium toto die, ubi tresaut quatuor ederint. Hacc funt quz de ifto fructu explorata habui auditione,non ufu; & qux Medioburgi in meo Mufzo petebas,ut fcribe- rem. Ha&enus Roel(ius. : « - Illud porró obfervabam, cüm hos fru&us quos à Roclíio, tüm quos à Gareto accipic- bam, per medium pertufos & filo ttajeQtos fuiffe, ut ex veftigiis coniicere licebat, quo fa- cilius (ita mihi perfuadeo) fufpenfi reficcarentur, & in ufum conferuari poffent. Cv Coles quandam affinitatem habere mihi videbatur alius peregrinus fru&tus;quem. i, pi " adqititebam, feícunciam longum, femunciam latum, dorfo tamen latiore , rugofum ali- lm Cola fie quaritulum, & fatis levem, folidum tamen , nec cavum, nec in binas partes dividuum,ni- mil, grum, fplendentem, fubrufà maculà fatis amplà preditum, cá parte quà putamini adhz- ferat: lobo enim, vel faltem aliquo cortice tectus fuiffe videbatur. e AI 1 1 * : : 4 E ; » oan 17 - Lobu crafus,ex Infula S.T'homa. Avant SU each € 799 CA P. Vitr. ON minüscraffus erat hic lobus (ut N cx icone,quam fuis coloribus expref- * fam, idem eruditiffimus vir Franci- fcus le Clerc medicus Tornacenfis ad. me mittebat,conjeQuram facere poteram) quàm is, qui ex Wingandecaow relatus,cap.1i1. hu- jus libri defcriptus eft: quem quidem lobum videre mihi non contigit ; nihilominus ejus iconem, fecundum eam quz ad me miffa, ian : tabella expreffam, adpofitam hic volebam. Lobu ex Tnz Is autem lobus non erat valde longus pro | fola S-Tba- eicraífitudine quam pictura qux ad vivum LE affabré expreffa referebat,fed quinque uncia- rum longitudinem dumtaxat habebat , bina- rum veró latitudinem, duro, craffoQue corti- ce conftans, coloris ex cineraceo fufci , de craffo pediculo pendens. Binos phafeolos fo- Jummodo continuiffe videbatur, quorum al- terum cum ipfius lobi icone atque alterius, cap. v1. fupta defcripti, ad me mittebat, binas. uncias latum, fefcunciam longum, fumptà à hilo quo lobo adhzferat, ad. infimum fru- Gum méf(urá, planum,medio tamen aliquan- tulum extuberantem, lzvem, coloris nigri & fplendentis, quia perfe&am maturitatem ad-- . 2 *4 ) Cor S. Tbo- LIM Liwi.cs- (QvyATVOR autem uncias cum femiffe 66 CAROLI cuvsl- E: em varia magnitudinis perfepé mihi funt confpedti) cordis , ut vulgo pingi- tur, formam habebant, hoc eft, eà parte quà lobo adhacíerat, paullulum erant cavi: atque propter hanc formam, & quia in Infula S. Thomz (tametfi in aliisetiam Africz regioni- bus inveniri non dubitem) nafcitur, & inde plerumque phafcoli illi allati, Cor S. Thoma à quibufdam appellatür. Hujus autem mentionem olim ctiam facicbam in fcholio ad cap. de Faba purgatrice libro Nicolai Monardes, De fimplicibus medicamentis ex Occi- dentali India allatis, ubi (militer cjusiconem exhibebam. A : e VON1AM initio hujus bbri T evtij de peregrinis fructibus, qui lobis, ffve fuiquis craftoribus durioribufq, €5' veluti lignofís includuntur (qui quidem hactenus nobi confecti funt. ) egimus s opera pretium me fattu- rum arbitrabar, fi illia eos adjungerem , qui in tenuioribus ,cartilaeinofis certé & quid tamenytum aliis quodammodo membranaceis lobis soulgarium dolichorum inflar, na[cuntur, inter quos non immerito primum locum fibi vindicare a videtur cujus hiftoriam nunc damus. Low poragrinm cartilagineus. QA Poi À NN O redemptz falutis humanz nonagefimo nono fupra milleimum & quine gentefimum,peregrinum quendam lobum nanciícebar, cui fimilem an- té videre non memineram: propterea illius hiftoriam percgré natis lobis adjungendam effe cenfebam , cum ejus icone in tabella expreffa, qux hic Le&oris benevoli oculis proponitur, longus erat hic lobus , binas aut paullo am- plius latus, cartilagineo potius quàm duro & lignofo cortice conftans , dorfo infignito duplici veluti criftà cartilagineá & finuosá . ad extremum ufque lobum protensá,cujuf- : modictiam alvus habebat: rugofus autem erat cortex , & coloris nigri verius quàm fufci: licet porró càlongitudine effet przdi- tus, tres tamen phafeólos dumtaxat conti- ' nebat orbicularis formz , medià parte ali- , quantulum tumentes, circiter unciam la-- tos, in ambitu feré undequaque tamquam anulo cin&os , valdé duros, & ex puniceo nigros. ; Q vx. arbor five planta hunc lobum protuliffet, quáve in Provincia nafceretur, intelligere non potui, tametfi omnem dili- gentiam adhibucrim : infequente autem anno binos lobos illi. non valdé diffimiles 'adquirebam , quorum hiftoria proximo ca- pitefubfequetur. T "Vn hdi u EXOTICORVM LIN ^tItf:. 65 Lobus zartilagineus ex 1nfaln. Mauritij. G & 3X) quarum Profectus Wibrandus à Warwic, anno reparat falutis humanz millcfimo I: & eas plantas quz in infula quadam deferta, ád quam quinque Batavicz navés, . quingentcfimo nonagefimo octavo appellcbant , cui Cygnez nomen Lufiranos pri- mum indidiffe audio, Batavi veró à Principe Mauritio, Comite à Naffau, Mauritij cogno* men dedére, nafcebantur, una erat lobifera: nam ejus binos lobos inde adve&os, ante maturitatem tamen ledos, biennio poft, Wibrando reduce, ipfius munere accipicbam. Anveró planta quz fimileslobos profetebat, in arborem affurgeret., an leguminis genus dumtaxat effet, quosnámve flores aut folia haberet, intelligere non licuit, quia ab illis ac- ceptis, neminem eorum qui in dicta infula fuiffent, convenire potui , ncc ipfum quidem Wibrandum, qui lobos per fuum famulum ad me mittebat: cam ob caufam nullam ipfius lantz defcriptionem dare poffum , preterquam loborum, & illorum iconem , quam in adpofita tabella exprimi curabam. E E T ERA NT porróilli lobi diverfze quidem longitudinis , xqualis tamen latitudinis , non valde craffo fed cartilaginofo potiiis cortice tecti, coque rugofo , quia immatu- ri, fufci coloris, brevi rufajue lanugine ob- . du&do,quamadhuc retinebat in lacunis ubi attrita & detería non fucrat, füpernà & in- fernà parté velati duplici criftà finuosà & femunciam fere latà, à pediculo ad mucro- nem ufque lobi productà prediro : phafco- los autem contincbant pxné unciam latos, orbicularis formz,nen tumentes tamen in medio, fed deprcffos , quia plenam matu- ritatem nondum erant adepti, inambitu » 7 Ar T LS (" 2 7 undequaque feré veluti anulo cin&tos, uc t, 0, plerique sus phafeoli, valdé duros & : nigros, nucleo ramen. albo praditos , quo rccente vefci licuiffet , quia ingrati faporis non erat.' Iftorum autem loborum unus, uaternas uncias longus erat , trefjue pha- dotés continuerat : alter ternas dumtaxat, & binos phafeolos habuerat : uterque au- tem binas panéunciaslatus. — — - . Nihil ex ca infula preter lobos jam di- &os accipiebam : fed (t Willelmus Marqui- : fius falvus huc redire potuiffet , aliarum plantarum quz in illa nafcuntur, notitiam adquirere licuiffet : nam toto illo tempore fulz parte quam luftraverant , nafcentes obfervaverat, & inter chartas repofuerat, quemadmodum per eos fignificabat , qui anno millefimo quingentefimo BORA mo nono ex lava Amítelredamum redibant. Nec dubito, quin in alus, qua poftea adiit, Io- eis , idem przftiterit, ut hinc difcedens mihi pollicebatur. — Verüm aliquot menfibus poftquam in infulam Bandam perveniffet, iftic à mercatoribus rclius ut eorum negotia €uraret,obiit. De ejus autem, quam moricns reliquit, fupelledtile, tum fportulis in qui- ficcas plantas & exoticos fructus adfervaverar, nihil intelligere potui,tametfi fummà Lebw ex fie fnla Manrifi, . quo iftic hzferunt Batavi,plantasinealn- ,...- €urá & diligentià, apud mercatores quorum fumptu & impenfis cam profectionem füfce- - perat, perquifiverim; & haud fcio, an hucrelata fuerint. d 68 CAROLI cives | ! Phafiolus Nigritarum. y A dt - Loo: be C 3»531 "x: wi mum & quingentefimum peregrinus hic phafcolus, cujus lobus, fex, interdum fe- pret, nonnumquam etiam octo, ut mihi referebant, uncias longus, paene binas la tus, planus, (inuofis oris, cortice non valdc craffo przditus, externà parte nigro , valdé ru- gofo, tumenteQue quà patte phafcoh inclufi, internà cineracco , cufpide longà & mucro- natà ,dorfo fatis elato, in quo terni aut plures fru&tus, quibufdam veluti cellulis diftin&ti (ut in reliquis lobis cartilagineis vel membranaceis magna ex parte contingit) orbicularis feré in plano formz, uncialis magnitudinis, coloris fufci, & tamquam anulo five circulo totum pzné ambiente. Illiusautem iconem in tabella expreffam hic fubicio. CrTERvVM hos lobos mihi communi- cabatornatiffimus vir Chriftianus Portetus pharmacopoeus Leydanus. diligentiffimus , quià nautisredemerat. Pluresautem hujuf* , modiphafeolos non femel, fed aliquoties ac- D d x Guinea delatus fuerat Februario menfe anno nonage(imo oGavo fupra millefi- N imritarom, E li ! | IDIRH ill I E———— tefimo nonagefimo feptimo , & aliquot fe- quentibus accipiebam, eofQue non unius co- lotis, & omnino nudos, nullojuelobo inclu- fos Quin & non valde ditlimiles anno à Chrifti nativitate millefimo quingentefimo fcxagefimoquarto Vlyfippone nancifcebar recenter ex Pernambuco Americz allatos , Macouna 2227299 fT fpadicei tamen coloris illos, & Maconma appel- AVES M Aaa idi latione infignitos, € quibus anno infequente 77/4. inBelgicam redux, aliquot menfe Aprili ter- rxcommittebam , quorum unus dumtaxat Xs germinabat, & in binorum cubitorum alti- sse tudinem excrefccbat : fed quum feriis ger- Quem minaffet,ad frugem pervenire non potuit, & EE pramaturà hiemscorrupit;ante quàm ullum ——— floris etiam rudimentum dare poffet. Ejus porró,ut natus erat,iconemin tabella expref- fam olim dabamus fcholio ad caput De faba purgatricc, libro Simplicium medicamento- rum ex Occidentali India delatorum edito aberuditiffimo viro Nicolao Monardes Hi- fpalenfi medico , quem tum Latio dofiaba- Sul * mus. Anveró lobo huie fimili inclufi fui- fent, me latet, quoniam omnes nudos accipicbam : ab iis tamen qui attuleranit, intellige- bam przgrandibus filiquis fuiffe obdu&tos. p ALTERvM porró Iobum ex Guineaetiam allatum, circiter feptem uncias longum, fefcunciam latum redimebam anno nonagefimo quinto fupra millefimum & quingente- fimum: durà cute teGtus erat, coloris externá parte ex fufco cineracei (cjus dorfum tribus nervis fecundum longitudinem infignitum, ut in plerique fimilibuslobis) interne veluti membraná fuffultus, aliquot phafcolos continens non valdé magnos, pro lobi amplitudi- nc, nigros, longohilo filiquz five lobo inharentes. od MET c ur uM -Accipicbam autem illo breviorem eodem annoab amplo viro Simone Parduyn confule Medioburgenfi in Walachria Zelandiz. Et biennio poft his non diffimiles à nautis Batavis cx Madagafcar infula allatos, Amftelredamiconfpiciebam. SCaCA m " Pbafeolu 11. Nigritarum, Pbafeol. 111. ww Nigritarnim. à : ; : s * femiffe longum, fed nervis fecundum longitudinem in dorfo excurrentibus magis emi- nentibus, intern autem parte nullà membraná (nifi attrita fuiffet) prxditum , cineracei €x fufco cóloris, phafeolos continentem fuperioribus majores , fpadicei coloris, nec hilo - adeó longo przditos, ut illi, quos honeftus vir Petrus Garetus, lacobi frater, Amftelreda- mo ad me mittebat. i; b : Phafetlus -cipere memini , & anno millefimo quingen-- TERTIVM ctiam ex Guineaadve&um, Secundo non diffimilem,o&to uneiaseum - EX O TICORVM LI ^ T In 69 Plofiolu Brofilisum tum [uo lobo. SES x CaArvr xir, vNc lobumab iisqui recenter é H Brafilia, advenerant ;tedemtum, Viennam Auftriz ad me mittc- bat eruditiffimus idemque humaniffimus vir Richardus Garth anno à nato Chri- ftomillefimo quingentefimo ó&togefimo quinto,cum aliis quibufdam exoticis fru- &ibus, quos fciebat me fummá diligentià conquirere. Eum autem lobum & inte- grum , & nudos phafeolos é lobo exem- tos in adpofita tabella exprimendos cu- rabam. Pralongus veró erat ille lobus: nam decem unciarum longitudinem habebat, uniusautem unciz latitudinem;aut paul- lóampliorem: cartilagineà porró cute te- &us erat,& quaternis in dorfo nervisà pe- diculo ad exiremum lobum , fecundum longitudinem excurrentibus , infignitus, fufci extrinfecus coloris, intrinfecus ex ci- neraceo candicantis,tenui quadam mem- brani fingulas phafeolorum fedes (de- ccm autem continucrat) diftinguente przditus: ipfi veró phafeoli unciam longi, femunciam lati, fpadicei coloris, & circa - hilum fufcum candicantis. P iu oli percgrini cuariorum generum. C A?T11E.XIL ter ON minor fané, ut obiter dicam,eft va- B i. : : : : ; — Mirain Pha- rietas in Phafeolis, ex America, Africa, fenlis colerum | atque aliis regionibus peregrinis & pro- varies. cul à noftro orbe remotis,quàm in his qui in Eu- ropa nafcuntur: nam mihi confpedi funt majuf- culi, & minores,mirà colorum varietate inter fe diícrcti; quorum aliquos (omnes enim non eft neceffe) in tabella expreffos ledorum oculis proponendos cenfcbam. ItzonvM itaque nonnulli aut prorfus candidi erat,aut flavi;aut cinetracci;aut fufci;aut atri,aut . fübri, aut ametifthini , aut variis coloribus non uno modo diftindi :interdü albo & nigro: dum- taxat,rubro & nigro, flavo & nigro; quorü non- -nullosab eruditiffimo viro Simone de Tovar Hifpaléü medico accipiebam, tum ctiam binos Havas del Peru, hoc eft Fabarum Perüanarü ap- tione, quorü alter major circa cam partem. « qua lobo adnexa fucrat , candidus erat, reliquá parte ex flavo & fpadiceo fimul mixti coloris;al- tet veró paulló minor, prorfus fufcus, in quo ta- men nonnihil rubri eluceret : quofdam ab aliis, quorü unus coloris ex atro rubétis, longioreQue, qui parte lobo adharferat,vcftigio nigto przditus;alter minor, fatis craffus, coloris nii coraiin "X : corallii zmuli, cui fimilis formà alter, colore tantüm differens um o se 4 -Á &ad puniceumi quodammodo vergens: tertius autem eleganziffim A: que ES : nger E ye. major & minor; & magis orbicularis forma: color in utroque irae iv dni a ex parte corallii inftar rubebar, altera prorfus ater erat, lzvis & fplen am . Simile h najo ris videlicet generis, multos anteannos Viehnz: Auftriz acóipicbarh, ejufque EC ioncm faciebam, & iconem etiam exhibebam lib. vt. mex Rariorum Plantarum Hi vd na us De Phafeolo. Vtriufque porró generis anno falutis humaaz ebrii Sx upra milleimum & quingentefimum, Londino accipiebam ab honcfto s udovicó u Irzo CL V. Marthiz Lobclii genero, ipfià nauta quodam ex Indiareduce donatos, &a Ben: » te, inquilinos tribusaut quatuor majoribus in pollinem tritis uti, ad vomitum pogoead dum : é minoribus autcm filo trajetis armillas fieri adverfus cpilepfiam geftan as, atbi- (ou ^ rati forfiran nfdem facultatibus pollere , quibus paonize grana : fed ornatus potitis cau- (0^ P7 — Amacode ^ ságeftariexittimem. Intelligebam autem, ab incolis appellari cádnacock. 7o CA R O LcE* € EV:SIT, do i. (— Phuafroli alii peregrini. R C A *& XII Parduyn binos phafeolos peregrinos, quibus fimiles nondum videram : illos au- tem quum in fuperiorum claffem commode referre non poffzm , corum hifto- riam, tametfi brevem admodum, peculiari capite fcribendam exiftimabam, potius quàm illos prztermitterem. zi nés icis PhsCaaers — ERAT vcro Primus, qui lobo inclufus fuiffe videbatur, planus, uncialis magnitudinis, "* ^ erbicularis pxné formz, medio tumidus, atque in binas partes dividuus,cineracci coloris, . attà teninQue membranà te&us, cui nullum nomen eratinfcriprum. Plures notas addere - nequeo, quia quum fibi illiusgeneris unicum effe fcriberet , illicó remittebam cum aliis quibufdam exoticis frudibus quosadjunxerat : inter quos : Phafpeegi- ^ ALTER crat etiam Phaítolus , uncialisquidem longitudinis, fed anguftus, folidus & "^'^ durus nigricans, in binas fimiliter partes dividuus, tenui quadam membraná ce&tusalbi, - quz in latere veftigium retinebat, quo lobo inhxfiffe videbatur. . ——— E Pelwp — Hrs addendum cenícbam alium quendam phafeolum ab eruditiffimo vio loanne. Oei Ciftaneda medico Hifpalenfi ád memiffum anno reparatz falutishumanz fecundo fupra . / gperllodd. millefimum & fexcentefimum , cum hac infcriptione GapotiZe del cAldasa : femuncialis m 5. Ham, aütem erat magnicudinis, Ixvis. fpadiceiQue prorfus coloris, exceptà parte fupinà, quà fue. loboadhaüffe videbatur, durus & folidus. . M j| ITTEBAT ad me anno millefimo fcxcentefimo honeftiffimus vir Willclmus Lobus $yivecnc. P UR ARTE ARRINE 0 E ARME 2d * * s f hosce Li s í ^ : t Ca»vr xv. : bile gni- M EMBRAN ACEO corticccon(tabat hic lobus, tres vncias longus, binas latus, fufco fubrubente, & frequentibus fpinulis hirfuto: memini etiam videre mino- - res, & uncialem vel fefcuncialem longitudinem non excedentes, fed qui üngula- rcs fru&us dumtaxat contincrent, hic veró binos inflar magni pii, coloris exalbocinera- cei, parvo hilo fufco przditos; quàlobo inhzrferant, adcó folidos & duro putaminecon- — 1 flantes, ut faxei viderentur, & cum difficultate confringi poffent, confra&i autem, album .. mucleum continere deprehendetentur , impense amari faporis , non minis quàm lupini. Majorem à Richardo Garth accipiebam, cuminfcriptione € Brafilia allatum effe : mino- rem mittebat Iacobus Garetus. Minori fimiles, (ed dcterfis fpinis,referebantexIavaBa- — LENS . taviannomillefimo quingentefimo nonagefimo feptimo. Habui etiamex Virginialobum — . s, cum fuis fpinulis : tum pifa nuda loboQue exemta , reperta inter Aromata e T ripc liSyrie — advedta: ut variislocis hoclegumen nafcivideatur, ———— URN AES ; Nam nulle feré naves cx Africa, America, aut aliis peregrinis regionibus calidioribus | redeunt, quin hac pifa nuda referant. Sed etiam anno milicíimo fexcentefimo fecundo mittebat ad me doctffimus vir Ioannes de Caftaneda nudum pifum cum hac infcriptione Mates de — Vatesde India pardo, hoc eft Mates Indicum cinétacei coloris: obíervabam autem illud Pap nomen Mates pluribus leguminibus peregrinis ab Hifpanis tribui. Hujus leguminis o. ; SE PA CE 1 : C Te cuam memuni cap. xxx. praecedentis libri, primo numero expreffi in prima tabella illius capitis. zt Erv$pEM dion dac ux d dés Lira iidem abi M /« pediculum proferre; quandoquidem , prater 1 cb URL iD e i onesie diia a SOWECOYOCOORCYCWNeOA UMEN OCOIBARCUNS UU CN, 4 * du i EXOTICORYM L UB IIl 71 EtvsbEM porrómagnitudinis,cum priore illo, lobum, ttes videlicet unciaslongum, & duas latum, cumque valde integrum, & fuo oblongo pediculo (qui nonnilil fpinofus) adhucinhzrentem , mihi oftendebat anno '«. p. x crx: honeftus vir Ioannes Govertz Amflelredamenfis civis & mercator; quem, Vy quia valdé integer crat, nec detritis fpinis, eo permittente , in adpofita tabella cum pifo nu- do exprimi curabam. ; Ex pediculo autem;qui fatis firmus &quin- que uncias longus;,apparebat, inftar phafeolo- rum nafci, & interdum plures lobos eundem binos lobos, qui expreffi; in eo adhuc refta- bant quzdam, ubi alii inhafiffent, vcftigia. SSN CzrzrERvM huic Pifo cüm formá , tim magnitudine Aliud non diffiniile, paulló ta- men rotundius , & flavi coloris, five Ochrz fimilis; fufcà maculà quà lobo adharferatin- fignitum; anno octogcfimo quinto füpra mil - lefimum & quingentefimum Viennz Auftrix accipicbam , Londino miffum ab honceftiffi- /mo viro Hugone Morgano, Sereniffimx An- glixz Reginz pharmacopoco diligentiffimo, & peritiffimo : An veró lobus, quo fuerat inclu- fum,fpinas habuerit nec ne, ignoro, quia tu-^ dum mittebat, nullà fa&à lobi mehtione. is £j 7 ———JP Cris TAL —— ire PLA Po Josue its; MR Y^ Aedes uxor ME Pifim echze colore, Lobi musnbranntei sigvi, & Alij. | u à M cru. T I 1NAS unciaslongus, unam latus erat Prier lobus , ptorfüsatti coloris, tumidusih- tewrigeg - — ftar lobi ciceris , nec formá valde illiabGimilis, major tamen , membranaceo cortice '"tiwe fatis duro conftans , qui pr ficcitate de- hifcebat , & convolvebatur , quemadmodum zné leguminum lobi ; femina$ue continebat inaaut terna, nigra, circinatz fere rotundita- tis, plana tamen (quod mirum in adeó tumido lobo)formá non multum diffimili articulislobi f Acaciz', nón adeó tamen turgentia in medio, f. tenui admodum membraná tecta, caQue etiam nigra. Eumlobum cum aliis quibufdam exoti- cis, mittebat ad me Amftelredamo Petrus Ga- retus. Similes poftea apud alios etiam videbam. ALTER lobus omnino planus erat, alioqui formá valde fimilis fuperiori: binarum etenim unciarum longitudinem habcbat, unius latitu- dinem , extremitas paulló latior erat , color cx atro fpadiceus. Willelmus Parduyn, ab his qui - anno nonagefimo o&avo fupra milletimum & quingentefimumi ex Guinca redierant , accipies bat, & mihi mutuo dabat ut cjus hiftoriam de- fcribere poffem., quiaquum unicus illi effet, ad fc redire volebat, quem adíervaret: porró ma: - türásne effet, an immaturus , nihil pronunciare quco : fed quum lobum effe conflarct , nec agi- tatus ftrepitum ederet, opinio magis inclinat , cum ante maturitatem fuiffe le&um. Illud cer- té dolendum, cos qui ejufmodi exoticos fructus aliofque peregrinos adferunt, diligentiores non efi S E : srCAROLRt$:CcLv:sl : | effc inobíervandis plantis qua: illos geftant , arborésne fint , frutices , fuffrutices, an aliz plaütz aut legumina ; quóve in ufu (int, denique quo nominc ab indigenis appellentur. : Ceterüm utrumque illum lobum cum duobus fequentibus in eadem tabella exprimen- , doscurabam, qüx huic capiti infereretur. TE&11v s lobuspaucisabhinc annis ex Guincainferri czpit ab Hollandis & Zelan- dis qüi exercendi mercimonii gratià illuc commeant : illum autcm Ciceris genus effc ar- bitrabar, cam ob caufam Cicer Nigritarum appellabam. dura Mi A variis porró mihicommunicabatur; à CI. V. Bernardo Paludano videlicet, & ab ho- neftiffimis viris Willelmo Parduyn & Francifco Penino. : m Cie Nig- Erahtautemhi lobi parvi, fémuncialem magnitudincm non exccdentes, tumidi, mu- unm. ^ crone hami pzné inflar incurvo, rugofi foris & ex fpadiceo fufci coloris;interne candican- tis & lxves: eosunicum femen continere obfervabam qua(i orbiculare, minoris pifi mo- do, non unius tamen coloris: nam vel prorfusalbum, vel omnino nigrum, vel rubens, in- terdumetiam zon/Aor, ex albo & rubro varié diftin&tum. Lhaho- QvaRTVS nonvaldédiffimilis erat chiopici piperis lobis : nam & illorum inftar ar pic piperi fi- ticulis diftin&us , & grana in fingulis continebat nigra , cra(fiufcula , rugofa, acris faporis: "l5... alioqui lobus craffior erat piperis ZEthiopici lobis, cortice denfo conftans, foris rugofo, co- loris x rufo nigricantis, fupernà & infernà parte duplicinervoà pediculo ad excremum lobum excurrente : pluribus aliquot articulis przditum fuiffe verifimile ; nam poft quar. "Á tum articulum przcifus fuerat. H Pew Ouadrangularis lobus. orto U^ 3 x e r3 y: - you An uA ; PeREm he 5 C. A Por:3XVII. Lobwu qua- M n ; mihiconfpe&dum, quadrangulari lobo conftans,quatuor ctaffioribus & eminentio- ane ulark. : ribus nervis przdito, quadrantem longus & circiter femunciam craffus , cortice fa- tis denfo, pro legumine, przditus, eoque oblique ftriato, coloris ex fufco fuliginofi, fepte- nagrana continente quadrangula, in binas partes aliorum leguminum inflar dividua, qux vetuftate duritiem coritraxerant. Hzc pauca de eo legumine ex ejus notis apparentibus & manifeftis dicere poteram, qua le&orem boni confülturum arbitror. AI : Lobus oblongus AYOPIATICHS. Lar VIS AAA cuu ui v Me : E AP. CXVIII- N ; ONDINO ad memittcbat Hugo Morganus Sereniffimz Reginz Angliz Elizabe- ] /—Ccthz pharmacopoeus, annoà nato Chrifto fexcentefimo fecundo fupra millefimum, quinos autfenos lobos peregrinos, quid dc illis fentirem, meam opinionem exqui- rens; quam fané , quia fimiles numquam anté mihi confpeüi , difficulter admodum me pronunciare potuiffe, ingenué fateor. ET got Liwauma — ERANT porróillilobi variz magnitudinis: nam nonnulli fex dumtaxat uncias longi, Uy — BK alii feptem , quidam etiam oo uncias longitudine füperabant, finguli vix femunciam erant lati, omnes teretes & rugofi, fübfufci coloris, eà parte quà pediculo inharferant non- nihil recurvi, extimà parte obtusá; breviter formá non valde diffimiles quibufdam oblon- - |. gis& tercribuscorniculis,quz in Terebinthi Arbuículis olim obfervare memini; qui apet- ti (in binas enim partes zquales fecundüm longitudinem aliorum loborum inftar dividc- — " bantur) nihil continere deprehendebantur, quàm tenuem quendam pollinem igrum CR Y fplendentem, tenaciter interiori lobi u ek mares 3 quis diutiufculé naribus admoveret, buiffet ,& an quidpiam intellexiffet, aut qua provincia eos ptoduxiffet; ni dc illis fcribere nequeo. capitisgravedinem inducentem.: Vnde autem ha- nati ne effent in humilialiquà plantá, an in arbore, hiladícribebat. Itaque nemo mirari dcbet , fi plurá E xoricvM, necvulgare Leguminis hoc genus effe videbatur , femel dumtaxat - parti inhzrentem, odoris feré belzuini initio, fed (1. fx bM wh t EXOTICORYM LIB Iih "n -— : Kay Bata & Daburi. | Car. xix ERES; infraque minimi digiti crafficudinem erat Primus fru&us, qui integer, fex Fruw Neri p unciarum longitudinem füperatffe videbatur , immature Nerii filiquz form fe diae. * idi quodammodo rcferens, denfo cortice praditus , foris rugofo ftriatoQue, & veluti "y 5 innumeris tuberculis obíito, inftar onagricz pellis fivc corii, € quo vaginas fuiscultellis & | j ácinacibus excipiendis tegunt Turcz, nigro alioqui, nifi cà parte qua pediculo proxima; | illa enim rufa crat: an femina contineretmihi incompertum, fed pulpam admodüm de: ram , & qux vix cultelli mucrone eximi poffet, inco obfervabani , qux fubacidi fapo- da ris erat. ] -Hvwc fru&um mihtoftendebat honeftus vir Theodoricus Clütius, horti Academici; dum vivebat, Lugduni Batavorum prafc&us. Similem poftea à Cl. V. Bernardo Paluda- noaccipiebam; quem dum per longitudinem fecare vellem, ut quid contineret obferva- rem, corrumpebam, quum adcó folidus cffet , ut frangeretur citius & in partes diffiliret ; quàm fciffuram admitteret:in confracti tamen particulis, lanuginem quandam obferva- . bam, illi non valdé diffimilem, qux in Nerijfiliquis confpicitur. Similem etiam Amftel- redami videbam , inter reliqua exotica capfis illis compreheníà quarum Secundolibro — id cap.xv. mentionem faciebam,quafiue Batavi ex Iava anno millefimo quingentefimo no- ? nagefimo feptimo referebant: eum A/Zala Guzarate oriundus , illà navigatione, ut dixi; F adve&us, Kaye baka appellari aiebat, atque,dum recens eft, edulem effe affirmabat. Illum xayebaka. potrà cum Daberi folliculo in adpofita tabella exprimendum curabam. "ALTER, membranaceus erat. folliculus , quem anin arbore nafci dicam;an in frutice, du- bius fum : eum enim dumtaxat accipiebam ba- cillo fuo fatis tereti adhuc inhzrentem , & qui plures folliculos fuftinuiffe videbatur , anno o&ogcíimo quinto fupra millefimum & quin- gentefimum , Viennz Aulilrim, à Richardo Garth Londino miffum. Erat autem is folli- culus fpadicei ad fufcum tendentis coloris fo- rinfecus,extimáà parte mucronatus, toto corpo- " re hifpidus, & mollibus fpinulis praditus, fe- fÍcuncialisaut amplioris longitudinis, & uncialis latitidinis, qui in binas partes dchifcens; inter- né cavus, & vcluti in quatuor loculamenta diz ftin&us, tefllam membranam continebat , in qua veluti exiguarum baccarum uvula pyri for- mam exptimentium , & pufillis petiolis inhz- rentium, coloris rubri & quafi miniati, quibus infperfx tamquam aurez: micz ; preíeram in ipfo umbilico. Similem deinde decimo quarto poft anno Amftelredamo miffum accipiebam ab honeftif- fimo viro Walichio Syvetts Daburi appellatione, quum przcedens fine nomine miffus effet. - CETERYM grana illa miniata qux in priore . confpiciebantur,fufpicionem mihifaciebant,aan [: : 27 EG T T ftu&us effec Arboris finium regundorum, de. [| regandorum, qua Illuftris vir lulius Scaliger,lib.Exoticorum 9. — . : E pet Exercit. v1. ? Certé hujus grana, tametfi vetufta;dentibis attrita; rubro vel miniáto colore er. inficiebant: ejufque tei causà Anglus quidam in Brafilià habitans ; Londinim mittebat ; " | Dy" iii Eolliculgs e ecbinaiis; | m ( ; J£ CN gp» ^ vot" f " WIE pup, FFTEFFEMTIFFFETFIT VIRA uu "le. ! ES profpecimine,anexcoquaflumfacere poffe. |. 0 Anveró Zixa ? cujus meminit Ferdinandus Oviedus Primá parte Hiftoriz Generalis & pisi. Naturalis lib.v1t7, cap. v1. cujus interiora grana rubro colore tingere fcribit ? pae G Ouici t. CLvsl EXOTICORVM LIB. III Ovicdi Bixa. QCOA P x3 | EAM porró fülpicionem, quam defolliculo pracedente defcripto pi non M prorfus vanam fuiffe, anno redemptionis humanz fexcentefimo ecundo füpra millefimum, demüm intelligebam. Nam Septembri menfe ejufdem anni, inter quzdam femina qua mittebat doctiflimus vir loannes Caftaneda crat fimilis folliculus, brevior tamen, vtqui fefcunciam longus dumtaxat cffet, unciam E binas partcs de- hifcens, & cujus fpiaulz attritz: externa parsfufci coloris, quemadmodum ctiam interna, fed hzc levis & paullulum fplendens; incujus medio aliquantulum cavo, umiH pats quindecim aut fedecim grana faturé rubra,cxigui etiam pyri formam telenEcu leyes tenuiffimoque petiolo fingula fufpenfa, habebat, caque nullis aurcis micis afperfa, m ex- timá parte, quz fplendens & veluti aurea, minimà nigrà maculà tamquam 4 O erat infignita : nullam veró obfervabam in co folliculo five capite loculamentorum diflindtio- nem, nam, utdixi, dimidia utraquefolliculi five capitis pars, grana ferie quadam difpofita in media concava patte continebat, majora & magis matura, quàm quz cx Anglià mitte- -.. bantur, & falivà dumtaxat paullulum afpera , eleganti minii colore inficicbant : chartae Biss Ame- antep, quà folliculus involutus, infcriptum erat, ces qwe fe untam los Indios, hoc cft, quofe canormm, n . * * inungunt vel inficiunt ndi. iur : Verüm Odobri infequente clegantcem ramum multa hirfuta capita five folliculos fufti- nentem accipiebam, quem propter elegantiam in tabella exprimendum curabam, quz híc adponeretur. MI F Pe taria : En AT autem illeramus pedalis longi- cnm (uh capia à tudinis,durus & lignofus, fufco cortice te- dim, &us, calamo fcriptorio tenuior, fummo faftigio in aliquot ramulos divifus, fufti- nentes undecim integra capita (plura fuif- fe, veftigia unde eaabrupta fucrant, dem faciebant) quorum nonrulla longiora & angufliora quàm przcedens, (varie enim erant magnitudinis) aliqua duarum uncia- -orumlongitudinem cum femiffe habebant, fcícunciz fere latirudinem,aliorum longi- tudo binas uncias non excedebar, nec lati- tudo unciam ; fingula veró frequenti(fimis tenuibus fpinulis, iifjue integris & oblon- giuículisnec attritis obfita, & extimá par- te mucronata , quz per maturitatem in bi- " DU UN , i. i N. Pa zw A. 2 LM Zt. &» T UN latus occupantes fatis manifefté declara^ bant; perfectam autem maturitatem non- E r dum adquifiviffe, grana minora minufque o ES ^. fübra & rugofa, Miditabanc. 1 | : Hunc ramum ad me mittebat eo quo dixianno & menfe, honeftiffimusvir Pe- — ( trus Garetus, fignificans Brafilianos uti ad OT - : corpus rubro colote inficiendum: addebat id V 05 Vieie Africanz ramulum e quo plures fili- Rrasbm -... quz dependcbant, nonnulla fua granaru-- bra adhuc retinentes, & ramum lunipap- peeywa, fuftinentem fru&um fuum; verüm longé minorem co, quem cap. x.libi.hujus - Exoticorum Hiftorix cxhibebam. Bixa, CrrERvM,non dubium cft quin hic fredhusilh fimilis fit, quem Oviedus Mrd appel- — lat, cujus fruticeni in humanam altitidinem , interdum etiam ampliorem affurgere fcri- bit, & folia xyli foliis (imilia proferre. De quo, & aliis quam plurimis, peculiari libro ali quando agemus, Dco vitam producentc. E eem e CAROLI nas partes findi , commilffurz utrumque. es URS Mar SU TENTER OS ^ CAROLI CLVSI ATREBATIS EXOTICORVM LIBER QVARTVS EREGRINORVMe7 Exoticorum Fruttuum(quos quidem 9) "videre nobis licuit) cium (ingularium, tium labo aut [ilqua in- Q cluforum bifloriam , fuperioribus duobus libria Secundo c T ertio, qua potuimus Fide, defcripfimms: hac autem €) arto, de nonnullis Corticibus , "Refinis c Succi, -Radicibur tum ettam de. ZPlantis quibu[dam peregrinis Batavorum navigatione intra paucos an- nos huc relatis, agere e$l aniauut: auipicabimur vero ab eo cortice cujus an-. te "Uiginti anuos e bisloriam cz iconem dabamus. — WINTERANVS CORTEX CaAPYT I X ILLELMVS Winter, qui Gc- nerofum Francifcum Drake ad . Magellanicum ufque fretum comitabatur anno redempti generis huma- ni feptuagefimo o&avo fupra millefimum & quingentefimum , ulterius non progref- fus, navim cujus przfe&us erat, in Angliam anno infequente reducebat, atque colle- &um iftic corticem referebat, viliori cancella cüm fübftantiá tüm colore non valdé diffi- milem , plerumque tamen craffiorem, & ci^ neraceicoloris vel fufcum externà parte, at- que ulmei corticis inftar fcabrum , interná veró, nonnumquam diffe&um, & multis ri- mulis hiantem,tiliz corticis modo;aliquan- do etiam valdé folidum & durum , odore non ingrato , fed perquam acri fapore, lin- guamque & fauces non leviüs urente,quàm piper. Illiusautera fragmentum,quale ami- corum operà Londini illo ipfo anno nancif- €ebar , in tabellà exprimi cürabam, quz híc adpofita. — - Isr 1v s Corticis facultates nullas explo- ratas habebar,fed co recente mellecondito, ut acrimoniam deponeret , vel reficcato.& in pollinem trito , ut in eduliis canellz alio- rumve aromatum vicem fuppleret, uteban- tur, qui cá navi vehebantur. Poftcà tamen c Winteraxgs é. "VUGFAOGCOHR dE CCGN S í | conici vfus intelligebam, adverfus ftomacacis, five fcorburi morbum,quo illorum nonnulli in ea nayj L affedti erant, non ibfeliciter ufos fuiffe. £m Bd c EE | Quia porró Winterus hujus corticis noticiam noftro orbi primus unt, "interanum ab ipfo cognominabam: tametfi quum recenter allatum acciperem, plurim u m accedere mihi videbatur ad ligni Aromatici corticem,cujus meminit Nicolaus Monardcs in Simpli- kim Ar m à novo orbe delatorum Hiftorià, licet fingularem illam odoris gratiam, quam fuo DU — eorticitribuit;in hoc deprehendere nequirem, ut revera non habcbat. Sed viccfimo infe- quentéanró, ligni illius aromatici atque infupcr ipfius corticis copia factaeft: de quibus, nc pigeat le&orem, obíecro, con fulere noftru min illud caput f cholium,poftremá cditione additum. Quinetiamad pleniorem cjuscogninionem adipifcendam, terium hujus libri caput legere non obcrit. CriTERYM corum qui anno millefinto & (excentefimo : Chrifti noflri redem- ptotis nativitatc é Magellanico-freto redibant relatione , magis certam illius corticis cognitionem adipifcebar, prafertim ex epiftola quam Sebaldus dc Wert, cjus navis , quz non fuperato freto propter affiduas tempeflates reverti coada eft , 'r'fectuis , ad orna- tiffimum virum Ioannem de Laet vicelimo Aprilis infequentis anni fcribebat , in gra- tiam Ioannis ipfius filij, juvenis cruditione & modeftià valdé pra'flantis qui mco roga- tu ligni cum füo cortice adhzrente fragmentum ab ipfo petierat. Illa autem feré hac continebat. | : eS " . QvaupoaQvrpex Dn. Clufius adcó avid? expetit cjus atboris fragmentum, quam in Magcllamico freto obfetvabamus , dolet quód maturids non intellexerim, — : nam ejus peutioni abundé fatisfacere potuiffem , quum: inter ljgna ignis ftruendi gra». — tià in eo fréto leda, magna cx parte iliius arboris effent: Verüm ea omnia Rotero-— damen(i cuidam civi divendita fucrc: commode tamen in navi adhuc reperti. funt " bini aut tcrni :ongurij,aliquot »edes longi, quorum unum mitto : hujus fragmentum; fi lubet, Dn. Clufio communicare poteris. Arboris folia nulla adfervata puto, quia. ^ propter abindantiam neglecta: de ligni veró, foliorámve , aut corticis facultatibus & naturà , nihil nobis conftat; nifi quód corticem & folia adcó arematica obfervantes, ^ iis ufi fumus in noflris cduliis, exiftimantes in tam frigidà regione noxia cffe non poffe, .— pens quim pipsue fere deflitueremur, ad muftulorum in co freto repertorum, qui-.— — us vefci cogebamur aliorum alimentorum penurià, condimentum. ide NE Ea porro arborin infulis Sinus illius, qucm à Claffis Prfecti*nomine,Ze Cerder nuncu qulética i. pabamus, non folummodo crefcebat, fed etiam toto illo freto : nec aliquam fimilitudi- fora. nem cum lauro habet, ut nonnulli retulerunt; foliotum. dumtaxat. odor laurinorum.fo-.—— liorum odorem amuiatur, fed illis funt latiora & magis viridia: arbor tamen perpetuáco- — mà virer, (quemadmodum maxima pars aliarum arborum quz in co freto nafcuntur). atq, in altum affurgit;adeó interdum craffa, ut duorum aut trium humanorum corporum. craffitudinem xquet, & meminerim afferes cx unà feos fuiffe, binos pedes cum femiffe. | XRiLfo chi eI TALI V. ERES AE té diligentiüs pleraque obfervaffcm Dn. Clufii causà , cui libenter gratificater: (d hac Fr tela fi- tutus. Hisau nili arbore si —( ? - : ^ T jacula. freti incola armorumt vice uti folent; ea verà ex integra arbufcula ejus g ps »"- muribus crofa, 10j4, D E : rpus um erat latum ro. i 1 : dam , cujus corpus palmum erat 1 ; & pro magnitudinis proportione praterea E quidam pifces: quorum omnium quum nihil re iis referre non convenit, Hadenus Sebaldus: quz ctiam pofteàhac tranfiensmihicon- — firmabat. Vr M 2 EXOTICORVM LI125. IY. Ex illo autem longurio quem Ioannes de. Lact accipicbat, ejus filius bina fragmenta 77 pedem longa,cotticem enamnum retinentia mihi donabat,qui ex fufco cineracei coloris, valdé acris & fervidi faporis. Horum alterum in adpofita tabella'cxptimi curabarn. 1 H Hex yalDI A . ' Ceterum apud eundem Ioannem de Laet confpiciebam jaculum illud ipfius filio- do- natum, rude & impolitum;o&to aut novem pedes longum,cujus cufpisex alio ligno dürio- re & folidiore conftabat, & dentata erar, ut corpori infixá facilé educi nequiret. * Quam autem appellationem ca arbor apud freti illius incolas obtineat ; ignoratur: meà ramen opinione, non incommode Magellanicaaromatica arbor dici queat, quód iri €o freto proveniens, corticem adeó aromaticum habeat. An Caffía cueterum ? CX n , £- 09 Poker Lose ym i / lo^ USC TITDE v 1 anno à Chrifti nativitate millefimo fexcentefimo & euminfequente ex Mo- luccis & Iaváà rcduces, Amftelredamum aromata inferebant , corricem quendam in longos & enodes tubos. convolutum ctiam advehebant, cujus ufüm incolis valde familiarem cffe dicebant, ad condienda fuaedulia. Aliquosin tabella ex: primi curabam, quz híc adponerctur. Conftabant autem illi tubi cortice non valdé denfo , coque, ut dicebam , enodi, coloris exteriore parte intet- dum candicantis, nonnumquam cineracei, & illo quidem Ixvi, aliquando etiam fcabro aliquantulum, coloris fufci, ut vilior quzdam Canella cenferi poffet; interiore veró parte quà ligno adhaeferat , prorfus fufci: faporis quidem non ingrati, fcd acrioris, non adcó tamen ut legitima Ca- nclla, qui nihilominusin illius penuria , non incommode mei opinione ufuürpari poffet , aut caffix aromatic à Diofcoride defcriptz (ad cujusaliquod genus referri de- bere non inepté for(íitan quifpiam exiftimet) vicem fup- plere. Percontabar porróab his à quibus eum corticerg accipiebam, an intcllexiffent , quo nomine apud incolas appellaretur , & an arborem , à qua detra&us, obfervaf- fent; negabant omnes, & illud dumtaxat fe fcire profitc- bantur , incolas , illius polline , ad condienda fua edulia frequenter uti. Aliquo temporis fpatio ore retentus & ucatus hic cortex , prxter acrimoniam , lentorer quendam habere deprehendebatur. Similem etiam corticem ex Patane referebant biennio poft, quo iftic utebantur Cancllz loco. (C HL UT j E ^ Cafia veie- TH forte, r - ;* s -E. COR dE CPV Lm V 15 éruditiffimus Lambertus Hortenfius medicus , qui nave vcdus cui*fymbolum Lüna,cx Moluccis & fava redibat anno à Chrifli vativitate primo & EYE füpra €ailavist millefimun, donabat me exiguo Canella fragmento quam in lava nafei af ere Dat. Erat dw. — er) illud fragmentum quatuor uncias longum, femunciam pxnc latum, a uc crat » fam, coloris ad tubedinem quodammodo tendentis, qualis fcre in viliore canela confici folet: ejus odor exiguus, imó pznénullus, fapor quiin viliorc canclla, dut in cortice end dcKripto; in quo tamen mandendo obfervatecur quidam lentor & veluti gummofitas, qu vcl fummis tantür digitis admotis iaharerer,& quodam modo glutinis inflar diften- ipoffet. . ees Canclla'alba quorundam. C AP III. Canela dl j i it exoti i Cortex; cui ,quoniany in tubos Canella alba NT E paucos annos inferri coepit exoticus quidam cc td d CIE duorum gene- plerumque convolutuseft Canella inftar, tum etiam propter a cdinem, Canell EP albz nomenindiderunt. Ejusaütem duo genera obfervare nrihividebar. Vnum I. ; : majoribus longioribufQue tubis, & etiam craffius, quod vilius,meo iudicio, zftimandum. 1h Alterum tenuius, minoribufque tubis,quod prxferendum. Vtrique generi, examus cor- tex fcaber, ferro; alióye infrumento, deteríus & a-quatus videbatur : craffiori, color mi- nis albus, mirioráue acrimonia ; tenuiori , major acrimonia , & color magis candicans, majorqQue fragrantia. Efétne vcro hic corzex ab aliqui arbore fruticéve ademptus, an à radicealiqua, hxrebam initio: nam candidioris tenuiorifQuc corticis collatione fa&à cum cortice fragmenti radicis cujufdam, quod anno nonage(imo primo fuprà milleimum & quingentefimum, Londino ad me mittebat do&tiffimus vir Richardus Garrh ,cx Win- gandecaow, five Virginia, ut adícriptum erat, acceptum, fed nullo nomine infipnitum; — rteperiebam, neque colore, neque fubftantia, ncque acrimonià multum inter fe diferte. Inipfa quidem radicis fub(tantia nullam manifeftam qualitatem deprchendcbam ; fed in / *4aü:. ^ ipfo corticetota facultas confiftebat. Erat porró illud radicis fragmentum dodrancalis longitudinis, pollicaris craffitudinis (quia fórfitan nondum adulta) in aliquot ramosin- | fernà parte divifa; cortex ipfe rugofus,pallefcens, & valde acris : quàm ob caufam non'eft - dubium, quin apud incolas aliquo in ufu effct nihil tamen de facukàtibus, neque etiam . deipfa planta cujus radix fuerat; Garthus meminerat. án 3 Xm I$ Im 6t r-sf E HI 12 (Now abfimilium porró corticum fraementa pedalis longitudinis vel etiam ampliora Ee. a referebant anno primo fupra millefimum & fexcentefimum nautx Bataviex Moluccis & — ose Iava reduces; quibus, quod candore effent eximio, & acrimoniz non expertia, Canellz — | tss albznomen indiderant : apparebat tamenáradicibus detra&ta fuiffe, non absalicujus ar boris ramisaut trunco , nam nimis frequentibus nodis , tum etiam veftigiis ubi fibra iue - 4 haffent, erant prxdita : licct autcm craffiufcula effent ca fragmenta, fatis tamen fragilia; — , Sinteriorc parte, nonnullis locis qua(dam ipfius radicis particulas adhuc retinebant , al- bas etiam illas, & ipfo cortice longe firmiores fractuque contumaces: imbecillus veró cot? ticis odor , fapor fatis acris; ipfius radicis fubftantia quandam etiam acrimoniam habere | deprehendebatur cum paucaadftrictione conjunctam. : Mec CETERVM concinnati priore hujus cotticis hiftoria: partc , aliud corticis fragmen- —— s tum honefiiffimus vir Petrus Garetus Amftelredamo ad mc mittebat quod omnem du-. bitandi occafionem adimebat : nam re&tum, & ut primum illud genus, quod vilius pró*.— - nunciabam, enode erat, pedalis longitudinis (quanquam longius füiffe videretur) pxné.— | & trium unciarum ambitum, infimá parte, licet non integram ; comprehendens, fupernà — duarum. Hujus exterior cortex (gemino enim conftabat) tenuior quidem erat , fed val- d :afper & rugofus, atque multis rimis hians, infuper mnltis lacunis, üfjue interdum ge*. — minis, fetie quadam (ccundum longitudinem, fed obliqui, difpofitis, diftin&us, quaseffe augurabar veluti veftigia foliorum, quz ramum (à quo derra&us cortex) cinxerant. Erat 1 veró uterque cortex valdéodoratus & aromaticus, acrijué fápore prxditus, pracfertim ex- P. teriot, qui fuam vim & acrimoniam guftu exerebat. .- iir a , Rem autem noningratam Medicinz & Naturalium rerüm ftudiofis me facturum rà tus, ligni illius, quod hoc cortice tetum, atquc ipfiusetiam corticis iconem in tabellaad-.— L pofita expreffam, proponebam. 2. - ATTEN- xm p 4 M Ec - PTT Lini TY TI Bo CREE EXOTIC OR v M!'ULT^B2I v. 79 j x ÁTTEN'TIVS porró' hunc corticem-confi-. i; ' deranti , mentem. (ubibat; illi-non valde diffi |, 7 milem videri, cujus memini in Ícholio adicaput: main. de Ligno aromatico , defcripto à Nicolao Mo- natdes lib. de Medicanientis fimplicibus :éx Occidentali ÍÁndia delatis , poftremà editione E addito. Eam ob caufam utrumque ftatim con- e fereBam, & réipsà competicbam,ovum ovo — A .... non magis effe fimile , quàm hic externus cor- '"te& cum illo effec, qui mihi donatus pro corti- 5 *Geillius ligni; quod antenudum fine cortice & wr *-^ *ayatuugy à Petro Gareto acceperam. Arbitror ' utem intérduin exterpam illam corticis fca- : E bram fuperficiem adimi,utrsgro Canella obtru- t d. » dátur, cui, quód candidior fit legitimi canellà, A albz cognomen adjecerunt. Confule Lector (ni piget) noftrum fcholium ad caput de Li- | €noarornatico; poftreniá jut dixi; editione ad- ditum;ne idem hicrepeterécogare o5 £55955u1 x52 9. gd 90n5w £i HUN , SERA S e exXNU Eee NINE | 5c Y. b. getuere PET GE ; " at | oRTICIS ctjufdam pedalis aut fedecim unciarum longitudinis fragimenrum - ( .^, Amflelredami videbam anno à nato Chrifto fexcentefimo tertio fupra millefi- mum , apud dociffimum virum. DoQorem Stephanum:Backerum illius urbis Medicum, binas uncias aut paulló ampliüs latum , fatis craffum ; fabrubentis exterius coloris & veluti nodofüm , interne fubfufci, & multis rimis hiantem , adftringentis faporis. NA EA IE psc: PI ; S1 meam opinionem dchoc cortice libere proferre licet, plurimum ad Vetcrüm Ma- 4, gue. ccraccedere videtur, tametíi paucas cjus notas nobis illi reliquerint , é quibus exa&apn rau. conjecturam facere poffimus. Eafdem tamen facultates Maceri tribuunt, quibus hunc . corticem przditum ferebant ii,à quibus Backerus fc accepiffe aiebat, ut qui incolas ad C alvi profluvia fedanda frequenter co utiaffererent... Nam Diofcoridcscap. cXt.lib. i. fcri- bicacer corticem cffe ex Barbaria advetum , oxZarfor, ctaffum, perquam adftringcn- tem, quicontra crüentas excreationes, dyfenterjas, & alvi luxiones bibitur. Plinius au- Madr Hia. tem cap. viri. lib. xri. Naturalis Hiftor. Et Macir ex India adveliitur, cortex rubens, cu- jusin melle decoGti ufus in Medicina ad dyfentericos przcipuus habetur. E An veró iscortex quem Nicolaus Monardes cap. xxu. Simpl. medicamentorum ex ceres ad it Occidentali India allatorum hiftorix fcribit ad alvi profluvia effe utilem ?.— p S a Ceterüm ex qua Provincia hunc corticem nautz attuliffent, ex arboréne, an à frutice -. dctra&us effet; juxtà ignorabat, qui mihi confpiciendum prxbebar. ^ Cortex. Erioplorm. disaera vos E. Cx vy. J € NNoÀ nato Chriftofexcehtefimo tertio fupra millefimum, mittebat ad mc Pe-- E A trus Garetus, Corticis cujufdam fragmenta, illo ipfo anno ex Indià allata , eajüe - JÀ- veluti in tubos medià ex parte convoluta, qux an à radicibus, an ab atboris ali- cujus ramis detracta fucrint, ignoro: illi for(itan dicere potuiffent, à quibus Garetus accipiebat. |... - TT niter Erant porró illa fragmenta cineracco quidem colore,fatis veró acri faporc pradita, valde Eropbor fragilia, quz velin minutas etiá partes fra&ta,& protradta, vcluti ero Autipentoher coriax. : 4 eic Refina An- ! hrefuit. Iraituch, Aiawet. V fm ejm, Vfuc Gyp. Ejui vfus. Víub Thevtti, A'e3aNm. $o CAROLI CLVsI ; farà tela: aranearum;, ut lana autem candida, oftendebant , quemadmodum Eriophori bulbi folia, & fquamztadicis ipüus. In quem autem ufum attuliffent , qui illa Gareto donabant, in cpiftolà quam unà mittebat, non erat adícriptum; & haud fcio an ab iis it percontatus. Ipfos autem non fine caufa rctuliffe, fed iftius corticis facultates compertas habuiffe, verifimile eft. | RESIN.E ET SVCCI. | ConTiC VM, quos paucos obfervare licuit, clafi , paucas etiam T efi- tias €9 S uccos peregrinos concretos, mibi conce[fos ut defcriberem, peculiari filter claffe comprehenfos fubücere, e$ "Radices pracedere "volui. Refina Ambra facie. Car. vi. fw v1 ex India anno à Chrifto nato millefimo fexcentefimo primo redibant Batavi nautz , magnum Refinz: cujufdam fragmentum afferebant, quod libram & fex uncias beridebit ccalorh ex fufco cineracei, & plerique partibus Ambra odorata olorem referentis , fic ut qui ab arbore detraxiffent, legitimam Ambram effe fibi per- fuaderent : refinaceus tamen odor, licet non ingratus, ab ea opinioneillos dimovere dc- buerat. In quem autem ufüm adhiberent, ignorabat honceftiffimus vir Francifcus Pc- ninus , civis Amftelredamenfis , qui ab illis redemerat, & permittebat ut deícribere ffem. PH Qc porró vitio laborant plerique iftorutn qui peregrinas regiones adeunt, ut nequc diligenter obfervent quales fintarbores e quibus fru&us legunt, aut refinas detrahunt; nec earum vulgare nomen petcontentur, tametí liceat; neque an aliquem ufum apud incolas obtineant : quod profe iis qui illarum rerum quas adferunt hiftoriam defcribendam fufcipiunt , mágnam difficultatem, & non vulgarem molefliam parit. Refina alia, bitumen, fucci comvti. Car vir. N N 0 redemptz falutis humanz Wis oeeet nono fupra mille&mum.8&z quin- A gentefimum mittebat ad me Amftelredamo honeftiffimus vir Wlichius Syvertz rcíinas quafdam five fuccos concretos ex America à nautisallatos , quos illarum Provinciarum incolis quotidiano in ufu effe, intelligebat ab Americano quodam exJ/aia- pet oriundo. PRIMVv s, Iraitucb & Aiave appellatus, fuccus erat non valdé diffimilis Alocs fücco,tum » colote tum fubftantià, gravis odoris, qui recens & liquidior, Mufx tenerioribus foliis fue- ratiexceptus: nam iis adhuc involutum accipiebam. Illo naviculas & fcaphas indu- ci abinquilinis, referebat, quemadmodum à noftris pice ficri folet. An vero cx aliqua ar- bore fluat, aut bituminis inflar é terra emánet, nihil erat adícriptum. Vsvc & Gy», nomina adfcripta habebat Alter fuccus, Muf etiam foliis involutu 5, ater, fplendens; non injucundi tamen odoris, fed qui ad anethinum quodammodo acce- deret. Hoc uti folerc incolas affercbat , ad fuffumigia , tetrumQue cádaverum factorem tollendum, toto illo tempore , quo cadavera domi retinere pro confüetudinefolent. Ifto etiam inducuntarborum cortices ventri applicandosin ejus doloribus. AN, Vsvs, cujusThevetuscap. xxxii. Franciz. Antarctic ini JAN B, Cu ap. . x meminit , & ad vulnera curanda Brafilianis in ufu effe fcribit? : Hi 15 fuccis non incommode forfitan conjungendum erit Afphalti genus, quod eodem anno honeftiffimus ctiam vir Willelmus Parduynusad me mittebat ; ex infula Trinitate, Orenoque fluminis oftiis vicina, relatum; übi referentibus iis qui ex ca infula advcdi, | abundé invenitur. Eratveró illud bitumen cüm fübftantia, tüm colore, & odore, vero daqaAce fivc bitu- mini perfimile;qualeconfpiciebam apud Generofüm Heroém H ieronymum Beck à Leo- poldstorff, quum apud illum interdum verfarcrin ipfiusarce Eberftorffad paludes appel- lata,quinque milliaribus ab urbe Vienná Aufttiacà diftante : ezenim ipfemet in Afphaltite & lacu EXOT.f.000 dv M E LL 5-1. 81 lacu hauferat, & cum plerifque aliis rebus fingularibus in fua peregrinatione ZEgyptiaca, Syriaca & Paleftina obfervatis domum retulerat: cam ob caufam, legitimo bitumini fub- füitui poffe exiftimarem, in illius penurià. M ALTERIV S fucci concreti magnum fragmentum eodem pané temporc ad me mitre- 14 bat Londino Iacobus Garetus, cujus frequens in hac hiftoria mentio. Erat veró is fuccus, dum adhuc recens & lentus, circa bacillum pedalis longitudinis 5«w sifá multiplici circumvolutione adaptatus,donec in brachialem craffitudinem evaderet:varjus "4" erat ejus color, nam ex parte nonnihil candicabat , ex parte cineraceus, & ex parte nigri- canscrat, durus & firmus, quem tamen igni expofitum, liquefcere & lentum fieti intelli- ebam vifci inftar, quo aucupesad capiendas aviculasuti folent : atque rem ità fe habere experiebar, Vnde porró allatus, & ad quam rem utilis effet, nihil adfcriprum. CrTERVM biennio poft, mittebat ad me idem Garetus cum aliis quibufdam rebus exoticis fimilis fucci concreti, multiplici fpirá circa bacillum corivoluti fragmentum quin- que unciarum longitudinis , & novem uncias ambitu comprehendens , quippe cujus dia- meter pzne trium unciarum effet, externá parte omnino fufcus, ex frequenti,ut puto,ma- nuum contredatione,internà veró candicans, ficcus admodum, & fra&tuadeó contumax, ut lignum veris quam fuccus cenferi poffet ; igni tamen admotus, ftatim flammam con- cipiens,in nigrum & lentum liquorem refolucbatur inftar vifci, valdé lenrüm & cenaciffi- mum,nullius initio manifefti faporis,fcd paulló poft, acrimoniz cujufdam noh expertis. Suici alj conti. Car vir. v v M Amftelredami anno fcxcentefimo fupra milleáimum à Chrifli nativitate ef- fem, donabat mihi honeftiffimus vir Petrus Garctus, lacobi frater, ejus urbis civis, aliquot fuccos concretos, abiis, qui eodem anno ex fua longinqua navigatione rc- dicrant, redemtos;ac bimeftri elapfo, alios infuper mittebat. Vt porró illi diverfi coloris erant, fic ab invicem fegregandos cffe, & fingulorum hiftoriam quà poffem diligenti & perfpicuitate deícribendam, & in unum caput congerendam, cenfebam. P a1Mvs, ater prorfus crat, haud fecusac afphaltum, durus & folidus;illojue (utáp- 4«eces 7 parebat) ufi fuerant nautz ad fili ftamina, picis aut cerz vice, induggnda: manibus enim fl» fca 3 aliquantifper emollitus lentior ficbat, nec injucundum fpirabat odorem , anctliinüm et: enim quidpiam rcfipiebat , nec ingratum habebat faporem, illum tanien aécriufculum : flammz veró admotus, non fecus ac reíina quzdam liquefccbat. Obfervabám porró hunc fuccum , five quis malit reíinam appellare , dentibus cedere & molleícerc , ore retentum. Lipus s d : ^s -. ALTER, Primo non valdé diffimilis erat, fubftantià camen folidiore conftabar, ut quat suc :1:. in micas potis diffiliret, quam manibus emolliri poffet , imó ne longo quidem temporc E inore retentus ullam unguis impreffionem admittere volebat: nullum in eo gratum odo- v rem obfervare poteram, fed quandam dumtaxat in mandendo acrimoniam. TERrIvs,ctiamater,quafdam tamen albas micas infperfas habebat: licet autem fu- suem 111. periore impurior & magis retorridus videretur, unguis tamen impreffionem admittebat, nec ingrati erat odoris,illius etiam fapor nonnullà acrimoniá preditus; manducatus , den- tibus cedebat; igni etiam admotus, !iquefcebat, & flammam concipicbat. ' . QvAn rv s, flavi coloris erat, cui commixti erant per univerfam ejus fubftantiam vel- ues 1v. urigrumi quidam albi fatis friabiles, qui digitis attriti odorem fpirabant non prorfüs qui- dem injucundum ,graviorem tamen, & magis validum quàm Primus; nec illo miniis . acrem habebat faporem, imó mcáopinione magisacrem, & minis jucundum. Dentibus autem cedebat przmanfa hxc refina, & mollefcebat ore retenta; flamma veró admota, EdüthQqudtEE 775 TOT! DQAD PERDER D Q viNTO, color eratex albo, lavo, rufo & fufco mixtus, fubflantià molli lentaQue s««w v. reditus; odore ad ancthi odorem quodammodo accedente,atque ctiam fapore, fed — . | Error, & qui ore retentus , linguam & labra vellicaret, imó ctiam quodammodo P fauces incenderet, falivà veró madefadtus croceo colore inficeret. I5 incentus, fammi 2 quidem concipiebat & liquefcebat, fed non ardebat: fuerat portó quibuídam foliisexce* - d. ptus,quibus adhuc involutus erat. ay ob MaASsrICHIN rcíinz non valdé abímilis erat Sext, minüs tamen albus, friabilis 8» v 1 ut refinaymanibus tamen emollitus aut ore retentus aliquantifper, lentefcebat, nec ingrati odoris deprehendebatur , ut neque etiam faporis aliquantulum tamen acris, Jgni ad- 5 motus, / 9 cdwEDEI CLE motus, laminam etiam concipiebat quz ftatim excingueretur , atque inftar cerz liquef- 3 : DX - LOTM ) ' cebat. Erat etiam hic füccus, five verius rcíina foliis quibufdam involuta ; quibus reccn- tcr Bucntem exceptam fuiffc verifimile cft. ee : i SgPTIMVYS,Re(inacrat Succino non abfimilistranfparens & lucida,pzné inflar Ani- Aime ni ' mc Americanorum, cujus fortaffe gentis : color ex albo flavefcens, odor non injucundus, - fapor amariufculus , deiade acriufculus :in micas potius diffiliebat , quam ut dentibus ce- deret, aut ore retenta, mollefceret: igni tamen admota, liquefcebar, flammamquce conci- picbat, & ardebat. swmvii1 || OcrAVv vs, denfiorctat refina nec tranfparens, foris fi ubrufa , interiore parté alba, & digitisattrita, fatis friabilis, odorifque non injucu ndi, fed focniculi odorem quodammodo referentis, ut fufpicionem mihi moveret, Mollis arboris refinam effe poffe; apor erat ama- riufculus & acriufculus : nec dentibus cedebat, nec ore retenta mollefcebat: igni tamen admota liquefcebat inflar cera , atque fplendida ficbat, flammam tamen non conci- iebat. : : * Now v5, Refina erat cineracei ex albo coloris, adeó autem ftrigofa & retorrida, ut gle- ba aut lapidis fragmentum poriüs videretur , quàm refina : licet quifpiam fufpicari poffet ejufdem generis effe cum fuperiore, fed magis impuram, quia (imili odore & (pore prz- dita crat cum prxcedente, nec dentibus cedebat, nec ore retenta mollis fiebat, igni tamen admota, perinde atque illa liquefcebat, & flammam non modó concipiebat , fed (imul etiam ardebat, ut Septimus fuccus. x : Dzcixvs ,ficcus erat & durus perinde ac przcedens, ut potiüsin pollinem atterere- tur, quàm dentibuscederet, autore retentus mollefceret: cjuscolor ex atro rubefcens, ut &nccu TX- Stccu x. falivà leviter afperfus non minus rubro colore inficeret , quàm terra fynopica, in quo ta- mci levis quedam flavedo infpería videretur, odoris, quemadmodum etiam faporis, ex- pers (meà quidem opinione) nili ex prxcedentium odoratu & guftatione, odor & fapor naribus & palato adhuc inhzrentes. meum judicium depravaffent. Sucámne concretum haac maffam appellarem, an terram aliquam in elobum conge- ftam, hierebam: in eam tamen opinionem magis inclinabat animus, ut terrx genus quod- piam zffimari poffet, quàm refina, quia igniadmota nigrefcebat, & citius confümebatur, Bina. quàm atderet & liquefceret.. Nifi forté Bix« Oviedi cenfenda fit, cujus in fuo Summario meminit cap. X. & lib. viii. cap. vr. Primze partis Hift. General. & Natural. ; SvccvM Vndcecithum, ficenim appellandus potiüs videtur, quàm Refina,ad me mit- tebat anno à Chrifti nativitate fexcentefimo tertio fupra millefimum , idem Petrus Gare- tus, ex Sinarum regno recens, ut fcribebat, allatum, cüm à lacobo van Neck claffis Prx- fe&o, tüm ab aliis qui ipfum comitati fuerant. Erat autem valde putus;nullifque fordibus - infeQtus, fulvi coloris, & paullulum falivà vel aquà tin&us, prorfus flavo colore inficiebat. Illo uti incolas intelligebam ad aqueos humores fine molcítià evacuandum ; dofim veró effc àquindecim ad vigintigranorum pondus. — — ; : Sici x1. aliquantulum deguftabam: nullam tamen amaritudinem deprchendebam , fed poft tem- poris momentum , magnam actimoniam in gutture mihi excitabat , ut mihi fufpicionem | movetet Euphorbii faccum effe poffz : huncautem fuccum Ghjitaiemeu appcllari dicebat lacobus van Neck claffis Przfetus. s a 4 Swcu xij, , P AV ELO poft mittebat idem Garetus cum aliis rebus quasab iis qui Iacobum van .. Neckcomitati eodem anno redierant, acceperat, gummi cujufdam fragmentum in pla nam maffam redadi femuncialis pznécraffitudinis,quod lucerne adhibirum ticuielcd Dt Sin Du- id, quum elegan [ florido cinnabaris colore inficeret, mihi perfuadebam Arboris Dra- (ma — Conis purius & d um gummi effc poffe, quod Sanguis Draconis appellatur. Y /..:RADICES ALIQYOT PEREGRINJE. p: VCos los aromaticos Cortites es' Refina: , faccáfoe concretas nancifcebar, tuor tum hifloriam deferiptiane dignam cenferem:quibus | paucarum etiam radicum , quas mihi videre licutt, bistoria [ubiicien-- dam arbitrabar. — — »- Initio, ob coloris affinitatem & facultates, Alo£s fuccum effe exiftimabam, propterea - [| www EXOTICÓRVM Lt iy. E | 7 Pfesdo-shinn vadis 0005 15 Cw pi aio thiieoud ape ^ ; 7 ST A M radicem Londino ad me mit- || tebat anno à Chrifli nativitate nonà- gefimo primo fupra millefimum & quingétefimum Iacobus Garetus, € Win- gandecaow , five Virginia relatam cum hac infcriptione, Cbize fpecies. Illiusau- tem iconem in tabella, me.curante , ex- preffam,adponebam. — VALDE nodofaerat hzc radix, & ir aliquot tubera formata, fuübrutilo colore, farmenti aliquam partem fummo fafti- gio adhuc retinens, quale in Smilace af- perà confpicitur, duri, lignofi, multis ve- nis, ut Smilacis farmenta przditi : ipfius radicis fubftantia etiam fubrutila ,-utin Butomi (vulgo Pfcudo-acorus nuncupá- ti, & noftri adhucztate à nonnullis ma- gno errore pro legitimo Acoro ufurpati) radicc , falfi initio faporis five guftus, quum videlicet vetufta , talem enim ac- cipicbam, deinde. deficcantis. Illam porró effe arbitror, quam.Virgi- nienfis hiftoriz fcriptor, capite De Radi- cibusiin Angliam effc delatam tradit pro radice Chinz , tametfi indigenz illius ufum non norint: fed alià radice utantur valdé fimili, quam ipfi 7/fmav appellant;é qua concifa contritaque, & cum aqua ex- preffa , ad. fuccum eliciendum , panem TES conficiunt. zin ; ; Arm : : Y | v n - Dralena vadix. AW C 4 | med y | EC ce CaAPvr x se D Nd MAS 1 ^3 NNoàChrflnáativitate od ) c : Pfindochina bistéria, Batonish, S S SS ANS SP SS TfinaW, ; ogcfimo A primo fupra millefimum & quin- - geritefimum, Londini mihi donabat Generofüs eques FrancifcusDrake quafdam fadices , cum tribus aut quatuor lapidibus Bezaar Periiariis, quas Autumno przceden- te (abfolutá navigatione,quà totum otbem, fuperato Magcllanico freto , circumiverat) fecum tetulerat , illas fümmz apud Periüia- nos zftimationis cffe afferens: propterea , il- lius,qui mihi eas donabat, gratiá, haic rádici | JDrakene cognomen indebam,& ipfam in ta- | béllaexpreffám le&oris oculis proponebam: 4 .SSEMYNCIALI autem hac, magnà cx Drdkena re- E pàrte,erat craffitudine, & przlonga,fubinde | icis bifhoria. 22 nodos & inzqualia capita extuberins, at- quc in fummis capitibus, veluti e craffis Íquamis cohtexta , Dentariz git», five veriüs émaguoAs(quam cap.xx i. libv.mez RariorumPlantarum hiftotiz defcribebam) fere inftar, foris nigricans , rugofa, & dura, quia réficcata, interiore parte alba : tenues &brashinc inde adnafcentes habcbat, qua(dam craffiufculas & majufculás, duras & m ; e quibus Ridix S, He. lens. Radix «ene- nis adverf. Drakesa va- dicis genu, lawtula pe- Yegrina, cuo PT "cu « 84 € quibus alii nodi dependebant: nullo manifefto odore prxditam effe Lidia xu porem habere deprehendebam nonnihil adftringentem lap aqua du io, diutius veró manducatam, tenuem fuavemqQue acrimoniam "m wi u poe 5 Red Magnam quidem affinitatem haberc videbatur cum radicc : e Je i s ^ laus Monardes libro Simplicium medicamentorum ex steps i Ine does A" cum N. Eliot, qui Drake in ea navigatione comitatus AR get im Vieni in pretio habere, necnifi difficulter redimi poffe, referret, ab ees idici » P : A venenum effc, ipfam autem radicem, non modo illius veneni, fed enam aliornm antido- tum effe, & cor ac vitales facultates roborare, fi pollinisin modum trita mane ex pauxillo: PAP * 4 M vino fümeretur , ex aquà veró febris ardores mitigare: earum facultatum ratione, valdé conveniret cum Radicibus, veneno adver(antibus, de quibus codem libro M utu in his tamen aromaticum faporem , & caloris gradum defiderabam, quem illis radicibus tribuit. Radix Drakena affimis. CaA»PYT XI. Pratoria navi Proregem ex Orientali India revehente; & ab Anglicis naucleris oc- cupata, reperta fuerant. Etenim tuberofzx erant, & quantum ex carum forma colli gere licebat , fummá terra fuperficie repentes, multifque villis & fibris obfitz, fuliginofo colore przditz, nonnihil tamen ad flavum tendente, falivam, dum manducabantur, infi- D RAKEN Z radiciquodammodo affines videbantur cz radices quz in ingente illa cientes, & amarz, foliorum quidem aliquos pediculos adhuc retinentes ; qualia veró illa fuerint, nemo facile dixerit. Ceterüm magni ufus apud Indos fuiffe, verifimile erat, quandoquidem Prorex cas re- ferret cum nobilibus aliis medicamentis in Orientali Indiaznatis. Iacobus Garetus cum fequente plantula reficcata mittebat : eam ob caufam in cadem tabella, quz hic fuübjedta, exprimi curabam. : PoR n o,ad cujus plantzgenus hanc pu- fillam referre poffem, prorfus ignorabam: et. enim nemo inficias ibit, quàm difficile fit, de plantis. nunquam anteà confpeis, cifue mutilis & corruptis , certi quidpiam ftatuere: HABEBAT autem ca plantula caulicu- lum uncialis longitudinis aut ampliorem , valdé gracilem fuftinentem ut plurimum bi- À AN VA NS Nee il C ey Se NN ENIM : N d ) S aea NN v E SS 7); nas oblongas, graciles, quincuncialefáuc vel. - Uti fpicas, longo pediculo fubnixas, adeó A 35 TRO exilium lumbricorum exficcatorum , aut.te- retium limularum formam quodammodo referrent, coloris fuíci & fuliginofi , fubacris & calidi faporis, odore autem melilotum pzné referentes. Qui mittebat nudá chartá in* volutam , nullum nomen adícripferat, nec unde habuiffetguificabat. F : | PTOAON TS EOXOOLI c &. N 3 Quartus bic Liler ex quadam eMifcellaneortm farvagine tah. flat, in droerfas claffes diftribuendum cenfnimur, quarum jai rts Abfoluta : fuperefi quarta, qua bujus lbri ultima , de *Plantüs exotittl, his proximis navieationibus peregre advetd s 2,1 | na vegre AA Uetdt5 , qua, licet: droer[i generi, in unam tamen clajfem veferenda videbantur. f oblique quaquaverfum ftríatas & rugofas, ut. EXOTICOR VrM OLgD4Bo d v. : 85 - Clamerrliphe peregrina. | COE TPPBRSIIB 93 "7, tefimum tercium, mittebat ad me Petrus Garetus cum Cortice eriophoro & aliquot Succis (de quibus cap. v. & vrir. hujus libri) peregrina cujufdam humilis palmae ra- mum, multis virgis predictum é quibus flores autpalmula: pependerant , ut ex veftigiis in iis virgis adhuc remanentibusapparebat; nudum tamen illum, & fine involucro. Cujus iconem, quia peregrinus; nec fimilis formas mihi umquam confpe&us , in fubje&a tabella exprimendam curabam. / S V B extremum annum à Chrifli noftri redemptoris nativitate millefimum & fexcen- EnaAr autem hic ramus pedem Romanum longus,vcl major, quadragenis aut pluribus virgis przditus, fufci coloris, inzqualibus,& frequentiffima vefhigia retinentibus , in qui- bus haiffent llores , aut fru&us rudimenta, contortis infimà parte , ut facile appareret , aliquo / involucro five fpathà fuifle tcdas: 'prodibat veró hic ramus ex denfo quodam cortice fcemunciam alto, quatuor autem vel plures uncias lato, & lunato , fubflavi colo- ris, pronà quidem & fupinà patte Izvi , fed ipsà corticis materià é multis tranfverfis fi- bris conftante, iis pené fimilibus quz in ma- -gnarum illarum nucum Indicarum , quas vulgo Coccos appellant, tcgumento confpi- ciuntur, aut quz humilium palmarum ger- mina;à plerifque in deliciis habita, veftiunt, Ceterum onus negligentiá,cui hanc , patte corrupta fuic, & multz notz quz in €a expreffae, pratermitf. -.). Natitzquibus redemptus fuerat hic ra- i5» mus;fe in altiffimo quodam fcopulo, é me* ; diis maris aquis caput attollente,nafcentem rcperiffe & reícidiffe affirmabant: facile ni- , hilominus mihi perfuaferim , non in fcopu- ^ tdo marino , vcrüm in aliqua infula, ad quam : 2 appuliffent;reperiffe&z cx arbore vel frutice detraxiffe (in quo forfitan , aut ci fimili , natum folium proximo capite defcribendum) & tegmen ademiiffe, ut obfervare poffent quid fübillolatezet; ^ 5 577, / LI, Caraavrliphes fortz folium. s CaAr»v T Xr c y M Chamatrhiphes fuperioris furculo mittebat idem. Garetusfolium ab amico :; ;; aegeptum commodato , ut illnd confpicere;, atque etiam, fi vellem, defcribere À poffcmn.: Admirationem autem mihi pariebar quod adfcriberet, illum. qui ipfa hocfolium mutuo dederat, adfirmare Nympha effe in Moluccis infulis nata , & fupra aquam haud (ccus fpaigi, quàm noftre Nympha folia;illiufque forem non elfe noftra: tis flori. diffimilem, ei przíertim qui candidus cft, fed colore dumraxat differre, hoc cft, non album effe, fed cxruleum. Ex illo autem folio concinnatum erat flabellum ad ven- tulum faciendum , atque ex duplicata pediculi ejus parte manubrium .confe&um , quod manu tencri poffet. Flabelliiconem hic adponere licuiffet, fed minimé ncceffarium effe duxi, quia mihi valdé fufpe&a ejus qui Nympha folium: effe afferebat , fides, quando? quidem nullas.repericbam notas , quibus cum Nympha foliis comparan poffet, prater H vtvs porró flabelliambitus erat trium. pedum & novem unciarum ;longitudoad: manubrium ufque, (yc ad folii pediculum ; duodecim cmm: ecu : i iconem fculpendam tradideram, magna ex . $6 4 eumorr ervsl patebat, tredecim unciarum: manubrij ex ipfius folii pediculo EN confedi ,&vr mineo vinculo adítrictiut commodius manu teneri poffet,longitu Eque nc i Iftius folii prona pars craffiorem nervum oftendcbat, per medium Oo sain um lon- itüdinem procurrentem, ex quo oriebantur alii minores in latera expan : A I ne qui- d latcre viginti tres, ab altero autem viginu quatuor: fupina * toti m P e quà adeó de causá füfpicio mihi oriebatur;nó effe Nymphez fcd Chamarrhip e alicujus generis potis folium, quodque non in aquatica planta, fed in V bur natum e " b qualis forte illa, quam Batavi in infula Mauritii nafcentem obfervabant, habentem (ut illius Nà: ' vigationis diarium refert) tam amplafolia, ut unico quifpiam fefe tegere, & ab imbre pra- Mippi. Caiahaba. Tuwb. x m "S Vica Africt- ^c: fervare poffet: pictura fimiliter qua inco diario addita, tametfi ruditer expreffa, meam fu. fpicionem confirmare videbatur. Folii autem , ex quo flabellum concinnatum, color, flavus erat , qualisin culmis maturz fcgetis confpicitur, parte tamen füpinà fplendidior quàm proná: in folij veró ambitu, ad illud expanfum retinendum, annexus es vimincus limbus, illi pené fimilis quo manubrium adítridtum, rubro tamen colore infectus. Exotica planta à VV allichio. Gas rriv i353 cap. xxt. lib.rt.)erant etiam bina: plantz,, quas hoc loco reponendas cenfebam. Pa10R: nomen Mippi erat adícriptum, quam fe ad arbores applicare hedera inftar, referebant, ejufque adhuc viridis & recentis taleas ab incolis tenuiter contundi , & fupra fra&uras alligari;offa enim fradta ferruminarc.interné multis fibris conftabat ca plan- t2, cujus reficcatx fragmentum mutuo acceperat Walichius à nautis , ut dumtaxat mihi confpiciendum mitteret. Iftis fibris incolas uti intelligebat, ad colliganda & connedenda tigna in fuis xdificiis. Nonnullos Indos Ceia/4£4 appellate dicebant, nominc apud Hifpa- nosmagisnoto. LN ALTERAM lub appellati fe intellexiffe fcribebat , & apud Amazones nafci exifti- mari. Ejus fpecimenaccipiebam, teretes vidclicet bacillos,inzquales, angulofos,rufefcen- tes, inquibus inter binas appendices alternis nafcebantur alata folia,five veriüs ala: tenuif- fimz & firmiffimz, quinquagenis & pluribusfoliolis fingula latera occupantibus przditz, utavicularum pennas opinari quifpiam poffet. Magnà quidem cx parte deciderantilla; veftigia tamen, ubi hielt, fatis adhuc manifefté apparebant. Títis alis tamquam peni- cillo nobiliores incola uti dicebantur, ad fua corpora variis coloribus pingenda. e exoticis fru&ibus , quos Wallichius mittebat ut defcriberem (de iis apebamus Vicia Africana. C A P. X v. iE EM. INE mihialiquando mata eft hzc planta,fed adeó tenella, ut productis primis fo^ S liis, brevi corrumperetur & tabefceret. Quum autem cjus femina à nautis Batavis & Guineá redeuntibus magná copià fubinde (int allata;& ramulos cum fuis filiquis five lobulis ptopendentibus etiam videtc rnihi contigerit , operzpretium me fa&urum exifti- mabam , fi qualemcumqué bujus plantz: hiftoriam , adjectà icone, lectoris oculis pro- ponerem. S & vx potró iftius plantz ferina tetrzà me funt credita, fed maximá ex parte non pata: imó (quod magis mirum) poft triennium é terrà eruta ; adeó incorrupra reperta , ac fi pridie dumtaxat fata fuiffent. Scmcl camen contigit, ut qux recentia à Cl. V. Honorio Belli acceperam é Cretà miffa, terra in fictili commuffa naícerentur quidem :fed plantz, | licetomnem diligentiam adhiberem, ut confervare poffem, brevi contabefcerent. Pro* - dibantautem ill, viciz aut lentis modo, duobus dumtaxat craffiufculis foliis initio, ipfó videlicet femine bifariam fe dividente, & in folia formante , ut in leguminibus accidere folct :intet ifta veró folia nafcebatur cauliculus füftinens aliorum foliorum alas, quz ex multis foliolis contrario fitu femper nafcentibus conftabant , denis, duodenis ,aurplurié - bus, nullo imparialam finiente,inflar vicix filveftris aut lenticula: valdé caduca eft planta; - quz nifi fulciatur, procumbit, piforum inftar : inter foliorum alas, quz farmcnta ant cau* lcsampledbantur, fatis firmi & oblongiufculi exoricbantur pediculi, fuftinentes alternis denos aut duodenos flores, viciz aut lentis floribus (utarbitror) non diffimiles ,mibienmm - €o5 videre non contigit, fed oblenguro dumtaxat pediculum reficcatum apud honeftiffiz - farum i : quibufd; -L E qe o Pd TOW UTR AMTETUENAT S YWAMSOENRUSUOUTEERNT - NE TER TR ; d L w j * i * EXONXCDRYM LIB IV. . 87: dc anno millefimo fexcentefimo fecundo al- terum fimilem mibi donatum ab honcftiffi- mo viro Petro Gareto. Iftis pediculis inhz- rebant alternis deni , duodeni , aut plures pediculi breviufculi, fatis craffi & iugofi , e quorum fingulis, graciliore, brevioreque ad- huc petiolo dependebat filiqua rugofa fpadi- - cei foriscoloris, unciam aut paullo amplius lum plana, mucrone inftar hamuli curvo, p anterna parte albi, in qua continebantur " quaterna aut quina femina duriffima,orbi- & nitentia inflar corallij expoliti,quüm pro-. bé matura funt, fummi autem parte , quá fi- lique inhzferant , omnino atra & prz lxvo- refplendenta. —^ (5 H v1c plantz,Vicie African nomen in- debam , quia ex Africà ejus femina femper rn YN ds fiti Mat M s P. th fs 1 "WEN N (o MM jn XI f jJ f ye QKy — dclatamemini.Cl. V. Profper Alpinus libro QA (MES — dcPlantis Egypti, capoxxr: cé appellat, QQQU OS? arboremQue improprié (meá quidem opi- o Ó " ES . nione) facit, quandoquidem: volubilem , N ANNUM ooo — Lablab (quod phafeoli genus) modo.ferpen- cU scs09. tem,latufQue fe expandentem, effe f&nbit, supo cUi — &ridiexfefeconyolventem pingit? Ait por- 30110 ZEgyptiosejus granis in Jure: elixis' vefci;' 4: "jii AO "effe: verà . ceteris. lcguminibus difficiliora, maximé ftomacho infefta; zgerrimé concoqui; & pravum fuccum gencrarc; multos flatus concitare, & hypochondriacis valdéeffenoxia. (60:006 0 5o eye CETERVM quum diutiffime propter duritiem incorrupta maneant , fericco/filo tra- je&taé collo monilis inftar fufpend:, & armillarum loco in brachiis geftrari poffunt; ad ór- natum; quod nonnullas nobiles virgines (quibus fimilia grana donabam) interjectis par- vis unionibus, facere obfervabam : nam non modoó corallinos globulos nativi coloris c1c- gantià provocabant, fed etiam vincebant. bots & río? H9 2 .I o unn Theophrast arias s CU BaOXV fes o .OTON minüsadmirabilis cft hujus plantz natura, quàm cjus, cujus rariorum Plantà* N rum Hiftorix lib. 1v. cap. rir. Arachidnz appellatione memini : proprerexiilam: effe fufpicabar, quam Theoph. lib.1. Hiftor. Plantarum cap. x1. Arachidnx con- jungit, & jour su dz cflc, frudtumqQue fuperne infetrio minotem térre fcribit, tamcti folia aut quidpiam foliis fimile haberc neget. Quem fequutus cít Plinius. : - Tftius plantz femen cum füisfiliquis tam. fupernis quàm fub terra latenubusig Creta mE me (X cuu annos Cl. V. Honorium Bellum muntere memini, quod à me m amicis ctiam communicatum, nulli eft natum ,an obnimiam vctu- flatem, ignoro. Eam ob caufam ejus hiftoriam; üt avcbam ; in meum librum evuleacum inferre n. potui. Quum veró doBiffimds&ebobellifnus. vir Ioannes Poriá ; pharma- Me eus Veronenfisanno à Chrifli nativitate fcxcentefimo tertio fupra.milleimum , fe- mina mitteret in Lugduno-Bataya Academiz: horto ferenda, inter quz nonnulla à:Cl. V. Bello communicata agnofcebam , cum illis integram hujus plancz ftirpem ficcitare pror*- fus contractam reperiebam; quam, ubi aliquot horis in aqua maceratam cxplicaffem, ut: commodius defcribere poffem, à pictore in tabella exprimendam curabam,; ut buic capiti: adüceretur. RE: 301 Hii T oic giga iue riora SOSNEROIDUD DOMUS es Ha o 2 SERT mum virum Chriftianum Porretum, dein- 2^ j u ? b. Á 2 ; , LI p ^ - * AU ANN EE i eT NI9Inon 051 longa , femurciam lata , illaque aliquantu- . cularis ferc, vel ovalis forma, prorfus rubra | Abrus, | ; ju * " crvese | STATIM porró à radicc hac plantain plures ramulos dividitur, femipedalis aur dodrantalis ad fummum longitudinis, te- nues , angulofos ; quos alternis ambiunt exiguorum foliorum alz, lenticulz aut Araci foliorum alis fimiles: ca folia extimá parte latiufcula , & quodammodo cordis (ut vulgo pingi folet) formam imitantia, | per medium , fecundum longitudinem, nervo feda, qui extimam foliorum par- d tem nonnihil fuperat; nafcuntur autem in. — — fingulis alisex vtroque laterequaternaaut — 7 quina, velexadverío fita, vel inzquali fe. — ^ riéjipfa veróextremaalain capreolum de-.— 7 finit & fefe convolvit; ut in lenticula & vi- cia. lllius florem non confpexi-/ quem lenticulz aut araci flori fimilem cffe au- tumo) fed filiquas dumtaxat in alatum finu nafcentes, latiufculas, unciam longas aut paulló ampliores; fuftas, nonnibilvil- lofas, mucrone iocurvo & quafi hamato. —— praditas, continentes bina aut terna (cmi- na nigra, rotunda; non angulofa utarac | qux maturitate diffiliunt: radicem habe- — batlenticula aut araco (imilem , é cujus E QNT ust capite fumma quafi tellure plures parvas. | UN CY Ww S i: tenues albas fibras quaquaverfum fparge- Won ue » batéquatum fingulis dependebantfingu- / lates, interdum gemi, filiquule brevés & rotundz, extimá parte in curvum mucronem - . definentes , tenellz: & candicantes, continentes unicum;ut plurimum, femen,nonnun- quam (qua majorcs) & alterum, rotundumyillo non mirius, quod filiquz in plac ramps. E. ! E 4S . 1 : E d E : E j 4 nafcentes proferunt , fed albicantisaut fubfufcrcoloris. — |. esc 20 Benevolus le&or boni ;ut opinor; confuület quam ex ficca planta concinnare licuit. — - hiftoriam. psp IA oie pra 2 4 . | Polypodium ladinm. - : Dm E | | x E * mL G- A 5p cVPEÉ T". TS XLD E clegans Polypodij, five Filiculz genus,anno à Chrifti nativitate fexcente- — fimo primo fupra millefimum, ex Orientali India adfercbatur Amflelredamum, — quod inventum in fportulis Beers Nicolai Colij Medici , qui cum iis quos — ; Metcatorum focietas biennio anté in Indiam aromatum comparandorum gratiàablegat — verant, profé&us , in reditu extin&us fuerat... : E E Q yop porràó hzc plantarara admodüm effet, permiffu Cl; V. Petri Daawii, primatü— x L^ is PAUN in Academia Lugduno-Batava Medicine Profefforis, & ejufdem Academix illo. anno. — Rcdoris ,quià Mercatorum focietate plantam cum plerifque aliis Exoticis dono acce- | perat, illam à petito pidore exprimi curabam intabella qux. hocloco adponeretur, & - . quam fabfequeretur ejus qualicunque hiftoria, à mc, quàm integrà poterant £de;c — . . innata. T : sdhsuat «1a blotinn PME * d — Ra pic nitebatur id Dobitedium uncias longà, unam pzné crafsá; hirtà; quem-.— - UU admodum Europzi polypodii radices, ferruginei coloris , & codem modo fummá tel- lure obliqué ferpentc : é quà terna prodibant folia quorum tertium reliquis duobus" - minus: bina autem majora undecim uncias longa erant, àmedioó veró nervo fariscraffo — folii longitudinem fecante, utroque Jatcrc iu quinque pzné unciarum latitudinem ex 4 pana, per oras laciniata inftar foliorum quercus in novellis furculis natorum ;quwz ple — rumque ampliora , iis quz in vetuftis ramis nafcuntur;effc folent: é medioillonervo alib -— minorcsin lateribus oriebantur, ufque ad laciniarum extrema protenfi ,interquos-multi* — plices venulz reticuli inflar contexta, & fcfe invicem fecantes excurrebant, quz p M n CAE yenufta- S MAPS A SIPSRS ' u" ( v "a mu* A os M AN - fe D pU L $c l^ -M E WEG AT. ' , i i2n (foh ie ot dium illud. prxcedente. capite deícri- ptum , reperta etiam hzc planta cum duabus aliis ejufdem generis , formà qui- ... ; dem prorfus fimilibus , magnitudine veró : - nonnihil-differentibus. lllarum unam, - qua: magis intcgra, in adpofita tabella ex- .. primendanicurabam. |... SiwcvL x porró plantz bina dumta- xat habebant folia , eaQuc tenella, peracri tamen fapore praedita , ex tuberofa radice. prodeuntia, gracili,feptem aut oo nihilo- minus uncias longo, pediculo fubnixa ; in: , quinque profundas & ad pediculum ufque .feré perüngentes lacinias divifa, nervo - fingulas lacinias à pediculo ad fummum ,mucronem íccundüm longitudinem. fe- . cante, & venis quibufdam ab co nervo in - - latera excurrentibus przdita. Caulémne : :... -& flores proferret, mihi incompertum:fed 5... , Tadix, quz , ut dicebam , tuberofa inftar. ... : p. - radicis tormenxillz, & folida, parteexters 17 . n&aliquantalum fufca, internà veró alba, & cujuídam acrimoniz particeps, duorum ; aliorum foliorum, quz abrupta, veftigia. adhuc retinebat, plenaáue , & aliquot fi- bris donata erat. -.... Ànautem ca radix apud incolas aliquo. | oOT1GOZ4v Rud JPentaphyllum quduum. «inanis oral ; ub ul CEA, TUM o MV o i ganz ud 3 IE" fportulis in quibus Polypo: . . Ut EHE 7 M oL B. 1v. Andi venuftatem folio concil:abant.:firtna au- tem erant ea folia, coloris ex fpadiceo fufci., qualis in. quercus ficcis foliis con- fpicitur, &à Galliscouleur de faeide wmorte appellari folet , infimà parte brevi pedi- culo à radice emergentia, etiam aliquá ex parte illam tegentia ,quia ftatim ab exor- tuin latera fefpargebant: radix mandu- cata polypodij vulgaris faporem quodam- modo adhuc. retinebat , minis. tamen dulcem, fed levi quada acrimonià prae- ditam, quam ex calidioris regionis, in qua . planta nata , intemperie, aut ex vetuftaté forfitan contraxerat. o . CrETERVYM.qua in provincia hanc plantam legiffet Colius, quemadmodu & aliquot fequentes,nihil reperiebam s. fcriptum , fed eas prorfus nudas inter di- veras paginas reconditas. .- fad , - v Mf E. ; e ) / re mart Mer Yn "GIA , ^ M Pestaphylum I rax : £^ t MAT b dem Puno Ww Me st : 30 CAROLI crvsl ; ke "n ufu effctjme latet, quum medicus qui legerat, & in fportulas ecd 2 quà in- voluta & excepra erat, nihil adfcripfiflet, imó ne plantz quidem appe Mosce ignaffet, Verifimile tamen elt, non contemnendis facultatibus preditan, ut ex ipftus acrimonia conjecturam faciebam. Solani Indici gem. Qa? x1X. IE illis fportufis erat etiarn hic ramulus, qui (ut mihi quidem videbatur) ad Solani ge- 73 nusaliquodreferendus. zt : slow n- M. — Qrinque autem vnciaserat longus, tenellus, gracilis, brevi quadam & caná lanugi- dam. . "pete&us, nüllis foliis przditus (qua verifimile eft propter ariditatem excidiffe vel abrupta fuiffc) fummá parte füftinens vcluti botrum aut corym bum conftantem ex numerofo "fru&u tugofo, pipetis granis interdum minore, nonnunquam etiam paulló majore, colo- "ris, quia ficcus, fufci,jn que tamen appareret in majoribus quibufdam granis aliqua rube- do: pendebant veró ifta grana ex brevibus & incanis petiolis, przditis fuis caliculis in quin- que lacinias divifis frudtum ample&tentibus : majora grana, continebant numerofa femina inftar corum quz in Solani vulgaris baccis confpiciuntur, fed inania, quia, ut arbitrorad | maturitatem nondum pervenerant. : Elltborines fort genus. GC ATO. EN que finc foliis & radice, cum hac dumtaxat infcriptione , Fles cavdidas cum crocti paucis filamentis $atyrii majeri eunuchi. Ex quà notà conjeduram faciebam, non ha: buiffc radicem inftar orchidum, licet flos aliquam cum earum floribus fimilitudinem ha- R EPERTYS ihidem fportulis cauficulus pedalis longitudinis, abruptus tamen,at- bere videretur; repugnabant etiamaliz nota; ut ex fequente hiftoriola apparebit , quam ex reficcata mutila planta fic concinnabam- X llcbovine Abruptus erat ille cauliculus, tener, enodis; circa cujus faftigium quaterni vel quini D^ — florcs muegXu^cc quidem difpofiti, fed inter fe nion oppofiti ex longis tenuibufque pedi- culis pendebant, quinque foliis conftantes , amplis, candidis, quorum bina furrecta, duo «d latera cxpanfa, quintum reliquis nrajus deoffürm propendens; prorfus ut in viola trico- lore, floris folia (unt-difpofita : ex horum umbilico fecundus prodibat flofculus brevi pe- diculo fübnixus, tribus dumtaxat foliis przditus (rii quzdam abrupta fuerant) quorum binalateralia tamquam in unum fummáà pue coibánt & complicabantur, tertium altius A(furgens cuculli ihftar formatum, eminebat, & aliquot tenuia ftaminula, litui ritü iticut- - Và, tegebat: nulla veró crocea flamina obfervabam, nifi forfitan attrita fuiffent, LI * ve Mcd dn iles Rauwolfi , nut illi tOHgEHET plauta? CA? xxl z Pu etiam confpiciebam , quz licet mutila, nec integra, mihi in memoriam revocabatea - I NTER easplantasqua etiam in : : x d 2 ; : ! E rtulis DoGoris Colii five Coolmans repertz,ünam - quz in CI. V. Leonardi Rauwol£ii Itinerario, Germanico fermone confcripto,ante ali^ quot annos legeram. .Is enim lib. rr. cap. xt. mentionem facit ejus plantz quam Arabes Ribes plexta appellant Ribcs , ex qua Rob de Ribes conficiunt, cujus magnam copiam é monte Liba- 1 congener, nodelatam in Iudicis Halepani chorte videbat; ad Rob illud conficiendum, quod deinde Conftantinopolim effctablegandum. Etcap.fequente ejufdem libri, Ribes pliotiti nu -— meratinter eas quz ab ipfo in monte Libano-fuerunt obfervatz.. Libro autem Quarto; | qui feorfim poftca fuit editus, & Plantarum figuras additis nominibus diümtaxat conti- Br eee Ribes primüm terra emergentis iconem exhibet, binisfolummodó foliis Cogitabam itaque apud me, an illa, qua: inter chartas confpiciebam folia cum fuprema à caulis parte, ad Ribes Arabum plantam referri poffent (verifimile enim. ibus quà : C ri :CHAMOU im eft;pluribus quam in monte Libano locis nafci , quandoquidem apud medicos Arabes eubns ejus Mer ,,tio) aliquot enim notas habere mihi videbantur non valdé diffimiles iis, quas fuo Ribes ^ RauwoE | A : E E | EXOTICORVMGOLIS.IYV. 91 Rauwolfus tribuit; vcluti foliorum formam, tametfi Petafitis, quibus Ribes folia com- parat, foliis longe inferiorum, nec adcó orbiculatorum, ut ille Ribes folia pingit, fed mu- cronatorum, deinde extuimam caulis abrupti partem quibufdam folliculis praditam , iis feré fimilibus capreolis, feu verius veficulis quas Ribes planta: adpingit.. Quum veró & folia & caulis illa extima pars valdé ficca eflent, nihil mirum , fi aciditatem, quam forté habuerit , in illis deprehendere non potuerim : nihil tamen afferere volo ;fcd mcam opi- nionem dumtaxatdubiusprofero. . Quà porró in regione eam plantam obfervaffet & legiffet Colius,nihil in chartà quà folia involura;erat adfcriptum,nec quidem ari aliquo in ufa apud incolas effe nus ld: Operz pretium tamen me fadurum exiftimabam, fi mutilam plantam qualem confpicie- bam, in tabcllà exprimendam curarem, quz hic adponcretur. M GrrTERvM, illorum foliorum quo- rum pidurám híc damus , nonnulla orbi- cularis pené erant forma;hoc eft, quinque uncias longa, totidem lata, przfertim infi má parte , pediculo cui. vlrlicet inhzre- bant, proximà,fummá veró,aliquantulum mucronata; alia, tametfi ejufdem longitu- dinis & circa pediculum latitudinis; fen- ' fim tamenin mucronem definebant, nec adeó fpharicz forma erant, fed hederx folium angulorum expers, aut convolvuli majoris quodammodo referebant , ejuf- demque formz unum inter reliqua con- fpiciebam, cujus longitudo & latitudo fex unciarum crat: porró non valdé denfà fivc craffa erant ea folia (nefcio an ficcitate id accidiffet) & fupinà parte quendam viri- dem colorem retincbant, proná autem,ex albo pallefccbant, & pediculis binas uncias longis nitebantur , à quibus nervus pro- diens per medium folium fecundüm lon- gitudincm protendebatur, & ab illo dein- dealii minustumentes nervi inzquali fitu : oriebantur, ex vtroquclatere quini aut fc- .ni,qui ad folii oras ufque excurrentes, in- termixtis multis obliquis venulis, magnam gratiam folio conciliabant : fummi caulis abrupta pars, teretes quofdam & oblongos fol- Tieulos inter folia proferebat, fed eos, ut mihi quidem videbatur, novellos& recenter na- LES tos, cofáue inanes & ficcos, ut facillime confringerentur. — Sedum M adaga[ravitum. (EX. $Xl C vM plantis fupradi&is , reperiebatur etiam in Coli fportulis pagina, cujufdam plantz qualemcumque hiftoriam Tcutonico fermone confcriptam: continens, quam quia exotica planta erat, in huncmodum Latinam facicbam. s ? MMAbASGASCARICYM Sedum ad cubitalem altitudinem affurgit, caule redo, rotundo, sius Ma - fnultis articulis & nodis fepto [ felierum que deciderant veiíigia dicere velle arbitror] & craf- dogafcacte. fis; orbicularibus, in ambitu tamen ferratis foliis predito:in cujus faftigio exoriuntur parvi - ramuli Rores (uftinentes, qui initio veficulz aut nolz vcl digitalis quandam fimilitudincm * habent [ fforam calices baud dubi? intelligit] deinde rotundis illis veficulis , quarum color flavus, fefc expandentibus, prodeunt carnei five puppis coloris flores quadriparti- todivifi, Nicotianz (ive Tabaci floribus non valde diffimiles; é quorum um bilico excunt quatuór ténuia ftaminula, ut in Lili albi floribus : mgrceícenubus Boribus fuccedit fc- menin veficulisillis vel nolis cx flavo pallefcentibus, afpe&tu fané jucundis, inclufum: di- gitis porró compreífz illa veficulz , crepando ingentem fonitum edunt, quia concavara- mA dix in multas fibras fpargitur; qua: deinde, in quofdam nodos hinc indc quodamm abeuntes, tandemir capillares fibras dcfinunt. -» Hae - Bici Mos CAROLUI CLYslI : DAE Nafciturin ejus infulz Promontorij, nobis Caremvater appellati, fcopulis, à littore fat- fum verfüs Continente! afcendendo;ubi diverfis temporibus legi, annis videlicet à nati, d vitate Chrifti nonagefimo octavo fupra mille(imum & quingentefimum,& millcíimo fex; ; ' — centefimo. lifdem autem facultatibus praeditum cft, quibus noftzum Sedum. —. Hszcquidem in chartaceà paginà adnotata reperiebam, fed nullà plantà adjuncta, qux X (i addita fuerat, perierat. CAP... X XIII. N altera porró chartacea pagina, cui adjuncta erat alteriusgeneris planta; hzc Latina. I verba ipfius DoGoris proprià manu exarata reperiebam. 1 : An Conyza odorata, aut d taedet n Helenium alterum Salvie odorem [Tivans ? S pQ- 13 "Herba cujus folia Hclenii formam reférunt, flores parvi flavefcentes & in pappos ab- S eüntes conyzà minores. -Bantami& comeditur. | Hacille. . ; Ego veró ex notisquas in ficcaplanta obfervabam, quz fequuntur addebam, Pawabas. — PLANTE illius folia palmum erant longa aut majora , tres fere uncias lata, per oras tanica, crenata, aliquot venis à medio nervo folium perlongitudinem medium fecantc inzqua- qualiter nafcentibus & in latera excurrentibus przdita, pronaQue parte incana: foliorum pediculi paruas appendices adnatas habebant veluti aures; tencllirami & recenter nata .— folia albà lanugine pubefcebant,etiam in reficcatà plantá, quam dumtaxat confpiciebam, — - : : & cujus folia deguftata aliquid amaritudinis habere deprehendebantur, 3 J Eshinomelotattos. CaryrT xxiv. Y AM ETSI Clariffimi doGtiffimique viri Pena & Lobelius hanc admirandam plan-: E. tam ante multos annosnon folum viderint Londini, fed etiam in fuis A dver(ariis. luculenter defcripfetint: quia tamen anno à Chrifti nativitate primo & fexcentefi- mo fupra millefimum, plures fimiles à quibufdam naucleris peregré redeuntibusin Hol- — — UE. landiam fünt illatz, & illarum aliquot non E modó confpexerim , fed unam etiam fe- cuerim , ut interiores partes diligentiore urà obíervare poffem, qua circa hanc plantam mihi. cognita fuere , litteris pró- denda effe exiftimávi ; atque unius , quie prz reliquis fingularis inter illas quas mihi videre contigit, iconem à perito pidtore de: lineatam & in tabellà expreffam , Le&oris ; oculis propofitam volui. rdmwmd- — VARI autem erant, quas confpicie- : bam, plantz , magnitudinis; przgrandes aliquz,mediocresnonnullz,patvz,& non- eS dum plenam maturitatem confequutz'; aliz. Mediocrem fecabam , quz duode- cim unciaslonga erat; infimz partis terra. infedentis ambitus quinque & viginti un- ciarum, à qua in metam affurgebat ; (ede- . eim profundis fülcis totidemque elatiori- "bus coftis przdita, quarum fingulz novem tomentofa tubercula habebant , é quibus decuffatim acutiffimz firmiffimzQue , & - tamquam cornez decem fpinz,unciam, ut plurimum longz;interdum etiam amplio. - ICs , prodibant, inter quas binz (i5 majori- busternz, in minoribus fingulares) furre- &x crant:ez autem feffili parte plantze,quá videlicet fupra terram incubuerat;& velüti fornicis inflar curva erat, fufca & nigri- Üatlua freut tuo * es, Kc! E! Lex LES 935 : ; * x " ,u EE EXOTICOR. vM LiB Iv 93 EA | cantes, medià parte, ex fpadiceo candicantes, füperná cineracei coloris, cufpides vero pur- E. purafcentes. Summá parte plants, five verius frudtus (etenim foliorüm expers erat , & 1 radice dumtaxat nitebatur) "denfiffimum tomentuni emicabat ad uncix altitudinem, trium veró latitudinem in diametro,cineracei coloris:exterior fructus pars viridis erat,qua- m. lis feré foliorum Tunz,à nonriullis Ficus [idicà & Opuncia appellatas, parte tamen terr E proximá ex albo pallefcebat: interna pars five pulpa, candida fpifa, & adeó lenta, ut in te- z nuiffimas ctiam laminas fecta & digitis extenfa vix frangi poffet, (quapropter concodu valdé difficile effe, cónjeGurdtn facicbam).cucirbitz quódammódo faporém referens: " pulpz meditullium &ipfum Cor minds album crat , nallamque cayitateni habebat, quá - T | femen contineretur; fed folidurrerat : füpréma autem pulpa pars;cui tomentum inhzre- a bat, nonnihil purpurafcebat; ipfum veró tomentum tenuiffimung ioftar lapidis amianthi, : & candidiffimum erat, in quo latebant miultz exiles fpiàatae purpurez, quz füpratomen- * rum fefe excrentes,rigidiufculz erant: ab extima pulpa tari quidam prodibant im tomento à latentes folliculi membranacei , five vaginulz, coloris fanguinei elegantiffimi.& floridi , - unciam longi , füperrià parte ctáffiufculi; infima aurem; quà videlicet pulpa adha'feranc , A . angufti & temucs, pleni femine exili, nigro & fplendentejinftar femiois amaranrhi putpu- | 1ei, vel Symphoniz,, alio nomine blitum verficolore folio:appellata : fummo liorum folli- culorum capiti inhzrebar oblongum quidpiam, ramquam flofculi mi iln ruievad fü- pratomentum caput extuliffe vidcbatur, fed prorfus aridum, ur qualisfotma fuiffet con. : : je&urá affequi nequirem: radices craffiufculas;longas , lentas & fibrofas ; infüper alias in ! ambitu minores adhuc retincbat ex infima fede produdaas. iun. AL1AM porró plantam infequente Septembri apud CI. V. Petrum Paawitirn confpi- . ciebam;quz licet breuior effet. fuperiore , & undecim dumtaxat fulcos, totidemque coftas haberet, infimà tamen parte eraffior erát, ejus enim ambitus feptem & viginti unciarum: cofta fingula à radicibus ad tónietitüm ufque duodecim tuberculis erant pr&ditz, e qui: bus, ut in aliis octo aut novem decuffatim nafcebantur fpinz,trefjuealia interillas;ut plu- rimum furredz firme, acuti(fimze,fufci coloris: tomentum punicantibusfpinulis undique * feprum in femipedalem conum affurgebat, fic ut integra plarita Turcici pileifive cidaris, n quo primates utuntur, formam quodammodo referret. Itaque, quum reliquis , quas conípexeram, clegantior effet, ad ejus normam, illam quz in tabella. fupra pofita, expri- mendam curabam. 2 aep Has plantas in infula Maie appellata '& illi vicinis, circa tebape o7 oco ig Arn i0" ivetefh eite Id 3l We Qvo autem nominc loco natali vocaretur hzc planta, five frudüm dicete malumus, a intelligere non potui. ..Sed quum fatisaptum, & ejusnaturz conveniensà C. C. V. V. pe^. Ms maris lituserutas fuiffe affe-. Naules. "pi aras Ans ergeotoT de I ca A na & Lobelio fit illi inditum, immutare noluimus. Nihilominus fi nauta qui eas erue- - ZU xant paulló diligentiorcs fuiffent, & cjus plantz nomen ,& fi quoinufu fitapud incolas; Eat perquirere potuiffent. ac. Leno GLA X200 1 is PT : c 2 P OR bL" DEL "s UNT CAROLI * CAROLI CLVSI ATREBATIS | LIBER QVINT.VS. /94 £4 NVM Aut alterum caput precedenti. Q warto libro adücere — — adbuc cogirabam, tametfi nullam affinitatem baberet, cum ——— dit qua inillo libro defriptaspartim quia plura ejus generi non TESIO V. habebam,e quibus pecultárem librum concinare po[Jern tur» eriam quia Q sartnr ille ber ex eSMiftellaneit dumtaxat conslabat, Sed — quum alia. na familia mibi postea conipicere , c eorum picduras mantifci —— contigerit operapretiso te extima wr Quintum rum eil io ffituerem, € eum in binas cla[es dividere » quarum "Prima , aliquot "Avium icones t hiftortams Altera *veró paucorum quorundam eAri- malum quadrüpedum, contineret... e me VESPERTILIO INGENS L| [kx slodisiq ont soin d iq 25H E 1$ proximisannis Batavi nautz navigationem in Orientalem Indiam inflituen- —— x MM A6 v5» vefperulionum gerius;à noftro magnitudine & colore proríssdiverfum, ad- — 3 A -À. ferre coeperunt: quod quum vulgo non fit adhucaotum, & aliquot ejufmodi ve- — — e fpertiliones mihi int confpe&ti; operzpretium me fa&urum exiftimabam, fiejus iconem — — .cum aliqua deferiptione; in corum gratiam, qui exóticarum rerum contemplatione dele- —— E tantur, hic fubiicerem. Tos VASQUUL E É E Vifpertiliones T AMETS: quot sentes. í r E EXOTICORVM ttf5 VW ; nam quibufdam. ex Éavo cineraceus aliorum magis fufcus, nonnullorum fpadiceus; tnei color à capite ad'extremum ri&um,five nares, fpádicei etat coloris; caput, collum; pedus; doríumqQue ipfum cum ventre , fufci, circa latera verà , ex f; padiceo flavefcentis: pinnae membranacez, qux illi pro alis, eà parte qux corpori proxima, ctiam pilis te&ze, fed rario- ribus, earumque fupina. pars magis Fre prona : illz porró fefquipedalis longitudinisin quibufdam, & octo unciarum lautudinis, in aliis vel breviores & magis anguftz,, in qui- buídam etiam longiores & magis latz : nam mei fingula pinnz unius & viginti unciarum longitudinem habebant, novem latitudinem; vel etiam majorem , color'earum ex fufco €ineraceus: fumma fingulorum pars, odo feré unciis à corpore , officulum binas uncias longum contincbat , in acutum curvumQue & firmum unguem definens, quo fe ad arbo- rum ramos affigebat , totidem ab extrema pinna unciis alium minufculum unguem & vix eminentem: binz illi incraffo capite aurcs, parva pro capitis magnitudine, cxtimà parte anguftx & in mucronem dcfinentes; in nonnullis,oris ridus magis obtufus,ad felis ridus formam quodammodo accedens; mciveró ri&us magis longus & anguftus, vulpeculz ri- &ui proprior: dentes illi in fuperiore mandibulá utrimque feni, in icis ,fepteni, quo- rum anteriores ceteris longiores, omnes valde albi. In hocanimaliuterque fexus digno- Ícebatur : nam eorum aliquot, qui mihi confpe&i,fatis longum exertumqQue penem habc- bant , qualis feré fimiarum eft, quo mafculinum genus à feminco diftingucbatur: crura (ad quorum pzxné extremum pinnz porrectz) binas uncias aut paulló amplius longa: pc- des parvi, femunciales, in quinque digitos , binisarticulis conftantes, divifi; quorum fin* guliin magnos, firmos, acutos, curvofQue nigros ungues de(inebant, iis fimiles qui in pin- nis membranaceis, quibufQuc fefe de arboribus fufpendunt. , ram ego Amfítelredami, anno à Chrifto natomillefimo fexcentcefimo tertio, recen- ter advectum redimebam, in incultà, & à nullis hominibus habitatà infülà captum aie- bant,quemadmodum & omnes feré quos confpiciebam. Eam autem infulam ad primum & vicefimum gradum ab xquatore verfus Antar&ticum fitam effc exiftimant , & triginta milliaria in ambitu continere, à Lufiranis quidem anté obfervatam, & ab eis, //ba do cire, fivc Infulam cygnzam, ut aaté dixi, appellatam : à Batavis vcró,qui anno millefimo quingentefimo nonageíimo octavo navigationem ad Iavam & Moluccas infulas infti- tuentes, tempeftate in eam delati fuerant, & à xv. Kal. OGobris ufque ad vi. Nonarum ejufdem, rcficiendorum corporum causà iftic hzercbant, Mauritii Infulam ab Illuftriffimo Principe Mauritio Comite à Naffaw, &c. nominatam. In ea porró infula multos ingen- tes vefperalionesobíervabant,partim inter fe confligerites, partim uncis quos in membra- naceis pinnis habent, exarboribus pendentes. In multis tamcn Oriencalis illius Oceani infulis;atque etiam in Guinea magnos reperiri conftans fama eft: an veró his fint fimiles, nemo, quod fciam, tradit. Lerius quidem cap. x. Hift. Americanz , Vefpertiliones Bra- filianos monedularum magnitudine cffc ait, & Francifcus Gomara, cap. txt Hiftorix füa: Generalis, circa Vrabam , turturum magnitudinem adquirere; neuter tamen formam defcribit : hoc folum addit Gomara, cos valdé mordaces, noxiumque effe illorum mor- fum, cujus remediü, vulneris ex aqua marina ablutioaut aduftio:cap.autem rxxx ejufdem libri lepidam narrat hiftoriolam. Accidit;inquit,ut in coenobio;cui nomen San&z fidei,in provincia Chiribichi, Dominicanorum monachorü famulus pleuritide laboraret,& venà, quam ad levandum morbum fecarent, à medico five cheirurgo minimé deprchensà,sger CUm cít,& de ejus falutc defperatum: vefpertilio nocte infequente cjus jacentis & de- eumbentis nudum pedem reperiens, circa malleolum momordit, & fanguine jam fatur, vulnus apertum reliquit, ex quo tantum adhuc fanguinis profluxit, ut zger à morbolibe- raretur, non fine monachorum admiratione, qui pro miraculo illud venditare folebant. De eodem, quo illi, genete, Oviedus cap. xxxv. fui Summariiagere videtur;magnitu- dinem tamen non exprimit: fed Europzis fimiles effe ait, no&uQue morfu appetere dor^ mientium prafertim extremum nafum, vel capitis verticem, extremofque manuum & pe- dum articulos, tantumque fanguinis elicere, ut vix quifpiam credere poffit , nifi qui vide- rit: illam etiam peculiarem naturam habere; ut, fi quem momorderint, fequente vcl ter- tia node, illum ipfum fint denuo morfu appetituri, non alium, licet inter centenos alios commixtui jaceat : remedium adverfus hujufinodi morticationes effe, ut ferventes cine- IC5 quantum tolerari poffunt, fupra vulnus imponantur : aut locus przmoríus aquà tam nus, exiguum eft, ftatim curari, quia vefpertilio non nifi exiguum vulnus rotun- dum, paucá carne fublatà,infligere poteft. Illud etiam teftari poffum , inquit , me, prz moríam aliquando, folà fervidz aqua lotione curatum. i Scribit praterea idem Oviedus alios vefpertiliones in infulà D. Ioannis valde pingues : inveniri, " Infula )2- na, Mawritij in- Leyida Hiilo- viola. Ronadism dor /m r^ indictum fetri poffit;abluatur;namillicofanguinem fifti, & noxam tolli; quin & vul- wow. q 26 eu! n2 €aAR OLI crvsl ; d Veferilimes inveniri, quibusaqu& ferventi immerfis & excoriatis incolae ve GNE ^ RM i i üs edulss, non minus alboseffe, nec minus; ut afferunt, boni poss Sqnomm [- n riftiani non abflineant, illi pracferam , qui guftare volunt qui quid ab aliis ec ds ent. gres Cretenfes Bellonius fimiliter cap. XXX1X. lib.1r. de Avibus, vefpertiliones in Crcta infula cob. Veperit-. (C ro affeair, noftris vulgaribus majores, magnaíque aures habentes curvo doge i » fingulis Mo membranaccis pinnis, five, ut ille appellat, alis przsditos, quo fe de (axis fu de unt:quà — j notáà noftratibus differre exiftimat:fcdfallitur, nam noftri cos ungues etiam habent: Cre- E teníes tamen non conferendos cenfeo cum ii$ qui à me hoc capite (unt defcripti. . Ouriffia [ict Tomintio. CE rr. NTER cxotica animalia qua ornatiffimus vir Iacobus Plateau, in fuo inftru&tiffime Ip habet, perpufilla quadam avicula crat , quam Theveti Govambuch effe arbitrabatur. Eam quum Provincialis eorum qui in Brafllia viventes , patres é fo- cierate lefu fe profieentur , confpiceret in urbe Tornacenfi apud ipfum Iacobum, por. tentofàm illius originem przfentibus quibuídam cx ea focietate enarrabat: Brafilienfes vi- owifi« «ij. delicet huicaviculz nomen ouriffia impofuiffe,quod Latine redditum,Solis pow. figni cola, ficat:cx mufca procteari : & fe conípicatum parum muícam , partim avem, ecftari pofle: primum ejuscolórem effe nigrum, deinde cincraceum , poftea rofeum , denique ruben- tem, poftremó caput ejus Solis radiis cxpofitum omnem colorem referre. i Quz de aviculz ertu admirando Parer ilie referebat , omnem fidem fuperare viden- tur,cam ob caufam nihil hic attinet plura dicere : fed quia ipfc Iacobus avicula iconem coloribus expreffam annoà Chrifto nato milleimo fexcenteíimo tertio ad me mittebat, cam inlignea tabella delineandam & fculpendam curabam; atque ex ipfa icone coloribus: exptefsà, quà poteram fide, ejushiftoriamconcinnabam, quam Lecdtoripropono. — ejus bistoria, ERAT porró hzc avicula, ut ex pictura obfervabam,àroftri mucrone ad pennarum caudzcxtremitatem,; tres uncias longa:ca* — — put videlicet cum integro roflro uncialis cum femiffe erantlongitudinis;alz ad ex« | " tremam pzné caudam porre parem has bebantiongitudinem : doríum vix unciam — 00 Aw atum erat; ejus & alarum color cx cinera: M TOPPSONE TY ceo fufcus,ventriscineraceus penna quain - : cauda,obícuré rubeícentes;carum extrema — pats nigra: capitis, colli5 gutturis plumze elegantiffimi colotis ex aureo rubro, & flavo — mixti, quz Soli expofitz,, admirabilem varietatem , prout obvertebatur caput, oftende: bant: roflellum nigrum tcnuiffimum & maximé acutum:pedes valde exiles, nigri,qua- P tuot digitis ur reliquarum auicularum, przditi; quorum trcs in anteriorem partem pors redi,quartusinpofteriorem. —— — sapcsd. cor Mt TET CI. V. DoGor Everardus Vorftius Medicinz Profeffor in Academia Lugdunenfi apud Batavos , fimilem aviculam in Italia apud Antonium Gigantem Foro-Sempronienfem; C"gw. ^ Cardinali Palzoto à fecretis,fe vidiffz mihi affirmabat, quam ille Cízczui nominabat, &é Mexico allatam dicebat. : ! ; nri ME ; t ! ME 'EE CETERVM, ejusaviculz, aut certé illi perümilis, mentionem facere videtitur, quot- quor de Americanis Provinciis aliquid prodiderunt; varia tamen nomina, pro regionum, in Coup deem illi Reds tT f ou PHfrmf- . Nam: Confalvus Ferdinandus Oviedus cap. xrviii: fuj Summarii, pafferem Mi quitum vi". — appellat, Reperiuntur, inquit, quzdam ace adcóexiguz,, ut Modi aimi o magnitudinem non zquent, &;pennis evulfis, ejus dimidiam partem vixexcedanc. Hujus — | aviculz volatusadeó prapes & celer eft,ut alarum morusaon magis confpici queat;quam crabronis,neque quifpiam prztervolantemvidet, quin crabronem cffe exitimer. Illarunt- : nidi;avicularum magnitudini refpondent : ego hujufmodiaviculam confpicicbam, qux in monetaria trutina, quà aurum appendi folet, cum fuo nido pofita, bina pondera Hifpanis tominos dicta, dumtaxat pendéret,hoc eft, grana viginti quatuor;cui fi pennz evulíx fuif- fent, minus gravis haut dubié futura erat : pedum'& ungtiium exilitate cum illarum avi* - cularüm pictura, quai ornatusgratià, in librorum marginibus interdum adiici folet ,com- paran | Pi M BORTPMAUCT p? "i M.2ADGT uo v7 c EXOTICORVM rii& v. 93 parati potcrat: éjus plumz elegantibus coloribus przditz, aureo; viridi; & alterius géne- ris: roftrum habebat pro corporis proportione, illudque adeo tenue;ut acus quà veftes fat- ciuntur , magis exilis effe nequeat. Niduin e xyli, quod iftic abundé crefcit; Roccó conítruit. i | ! Meminit ctiam cap. 1v. lib. xtv. Hift. Geheral. & Natütal. eique nigerrirnum colorem tribuit: quod de dorfi, & alarum pennisintelligendum arbitror; alioqui (ibi ipfi contrarius effe videretur, nili forté ejus diverfeípeciesreperiantur. — , Francifcus autem Lopez de Gomara, in Hiftoria quam dc Mexicanz urbis expugia- : tionc fcripfit, Picicilós eam aviculam nominare videtur : Maxime, inquit , admirábilis eft vicicilia: 1 in Nova Hifpania avicula incolis dicta Ficicilia, corpore non majore quàm qrabronis, ob- longo & gracili roftro: melle, rore, & florum fücco alitur, rofz tamen non infidet : ejus d pennz valdé exiles, elegantis mixti coloris,à phrygionibusadmoduüm expetitz , ut aureis r. ftaminibus intertexant, pracfertim ill quz in collo & pectorenatx. Expirare, (ive obdor- mifcere creditur O&obri menfe, pedibus ex aliquo ramo appenfa aprico loco : renafci au- tem five expergifci Aprili, multis floribus jam vigentibus: propterea Renatus vocatur. I Meminitetiam cap. cxcrv. Hiftor. Gener. Indiarum his verbis. ftc reperitur admira- 4 bilisavicula cicadz magnitudine, eleganitiffimis pennis verficoloribus tecta. 1 Auguftinus item Carate illius mentionem facere vidctur cap. vir. lib. r. Hift.Peruinae, In! montibus Peruanis, inquit, inveniuntur aviculz adco exiguz, utcicadá fint minores; oblongis pennis verficoloribus praditz. Iofephus à Cofta fimiliter cap. xxxvii. lib. rv. Hift. Natural. & Moral Indix occiden- talis, Tominejo aviculz meminit iftis verbis. Reperiuntur in Peru aviculzab incolis 76- (Tomintjo. D minejos appellatz, adeó exigua, utillas pretervolantes confpiciens, crabronéfne effent;an 4 cicadz, fxpe dubitarem: verz tamen erantaviculz. An veró huicavicula nomen impofitum, Tomincjo;quód adeo kevis fitjut unum dum- ; taxat tomino; hoceft, duodecim grana pendat? ; 4 Nullus porró iftorum, quoscommemoravi, Au&dorum, hujus aviculz cantus fuavis & fonori mentionem facit, quod mirum. | Soli duo Galli, qui in Brafilia apud Topoimbou- «a tios vixerunt, cantum illi tribuunt ; Andreas videlicet Thevetus, & Ioannes Lerius ;uter- ; que cam Gouambucb vel Gopambucb apellat, ut alter ab altero defüm pfiffe videatur. Thevetus quidem cap. xvii. Singulatium Franciz Antardcz, fic fcribit. Preter- —— mittere nequco aliam avem Gesambuch appellatam, fcarabeo Lucano aut grandi mufca gorsm- non majorem, quz, licet omnium avium, utarbitror, minima, tam elegans ramen cft, ut fidem fuperet: ejus roftrum oblongiufculum, & valdé tenue, color cineraceus; & tametfi adeó exigua, ejus cantus admodum fuavis eft. Lerius autem. cap.xt. Hiftoriz Americanz his verbis. Sed pro fingulari miraculo, posed non eft ob infignem exiguitatem , avicula pennis caalbidis & Íplendenti- us przdita, quàm Brafilienfes Gezambuch appellant : nam licet crabrone aut fcarabeo Lu- Gonam- cano major non fit, valde tamen canora eft, & magnà ex parte przalto illi milio 4v4/ ab buch. incolis dicto (wmayzum inteliigit) aut aliis plantis fimilis magnitudinis infidens ; adeó cft in cantuaffidua, ut nemo qui non audiret & confpicerct, ex tantillo corpufculo tam fuaverm & füblimemcantum"prodire poffe (ibi perfuaderet , (ic ut noftrz lufciniz cantui non cedat, Emtnu avis. CaA»r. 11r. vitate, Batavi Amítelredamum reduces é prima Navigatione quam biennio anté in Indiam Orientalem inftituebant , admirabilem Avem adferebant; in Banda infula ,, Moluccarum una, ut aiebant , natam, & ab incolis Epen, five — 9 EPI Emeu, Eme, qualem in tota Europa anté confpcétam non fuiffe arbitror. Hanc urbis Cydaio in Iava majore Regulus, pro honorario dederat Ioanni Scellinger, navis, cui nomen Amftelreda- mum, Nauclero. Ea, poftquam per multos menfes Amfltelredami certá pretii pactione publicé fpedanda fuiffet propofita; tandem in Illuftriffimi Domini Georgii Everardi Co- mitisde Solms, &c. beatz memoriz , poteftatem venit, qui illam longo tempore Haga: cducavit, deinde Reverendiffimo & Illuftriffimo Principi Ernefto Ele&tori Coloniená * donavit, & is demum Invictiffimo Czfari Rudolpho , hujus nominis Secundo. Quüm veró valdé peregrina. effet hec avis, &c nemo ha&enus (quod equidem fciam) ejus men- tionem fecerit, prxter unum, qui Navigationis illius Diarium anno gu à reditu cvul- : gavit, : -NNo nonagcefíimo feptimo fupra millefimum & quingentefimum à Chrifti nati- INDUCTI dS RR ORAE N ev RTT RC ANTO ITE REESE STIR Li VECYRCNPONE ^s E * E x wt NT: ji E: à 9e OSA. Emen avi listorit, F lá » non plumis, fed villis dumtaxat tectum ejus avis corium exiftimari poffet , quale urfinum " guum, proavis magnitudine, & feré glabrum, coloris ex atro cxrulei , cum colli fupr: CkROLI'CLVYSI : gavit; eamQue valdé brevem: ex pi&ura quam ad avisipfius magnitudinem Tliuftrifimus Comes vivis coloribus exprimendam curaverat, Illuftriffima veró Domina Sabin aab Eg- monda, defundi vidua, mihi commodabat , procurante ornatiffimo & honeftiffimo vito Antonio de Flory, ipfius Confiliario, illius exemplar, in anguftam formam contradum, inlignea tabella exprimendum (adje&à ipfius ávis gemellà plumà , atque ad cjus pedes ovo) curabam, ut Lectoris oculis proponerem. ah | Hxc portó avis, dum furreo eapite in. cedebat , quatuor pedum. & aliquot uncia. tum altitudinem excedebat: nam collum à fummo capite ad dorfi initium, tredecim pg. — né uncias erat longum , ipfum corpus binos pedes latum, femora cum cruribus ufque ad pedum inflexionem,deccm & fcptcm uncias longa: corporis autem ipfius longitudo à pe- orc ad orrhopygii, trium fere pedum erat, Pennpz, fcu verius pluma, totum avis corpus cum infima colli parte dorfo & peQori proxi ma , atque femoribus, tegentes , perpetuà erant geminz ex eodem parvo breviQue tu- bulo prodeuntes, & fibi invicem incumben- tes, fuperna quidem paulló craffior, inferna veró tenuior & delicatior, illzQue variz lon-- gitudinis, ut in fimilis aviscxuvio , quod or- natiffimus vir Chriftianus Porretus Leyden fis pharmacopccus diligentiffimus habebat, obfervabam : quc enim in infima colli parte; brevioreserant: quz in medio corpore &la*.— teribus , longiores , fex videlicet aut feptem unciarum : quz autem in extremo corpore, circaorrhopygium (nam cauda carebat) no: — vem unciaslongz, & reliquis duriores,quan- quam omnes durz & rigidx, attamen non. latz,fed anguftz, & rarioribus lateralibus pilis ex adverfo fitis bici , nigri coloris, quz tamen circum femora, ad cineraceum Ciasetii deis | feré tendentis, nigro permanente nervo ut. — in reliquis: eam veró formam & fitum habebant ille plumz , ut à procul afpicientibus; x eft , & aliscarere, tametfi alas haberet, fed fub plumis, latera tegentibus, latentes, & qua^ — tuor majotibus pennis nigris praditas, ut in exuvio obfervabam, tametfi ill abruptz ef — fent, nec de illarum longitudine certi quidpiam pronunciare poffim , caules tamen con* fradi fatis craffi, duriQuc & folidi erant, atque in extimam alx partem alté pnetrabant: — ala veró pars fuperior corpori contigua, pennas five plumas vefüitrices , illis eile quzin pedore, adhuc retinebat: ad hoc autem datas cjufmodialas cenfendum cft, ut currentem. adjuvent, quia hancavem non effe volucrem, nec à terra tolli poffe , arbitror : crura in ambitu quinque unciarum craffitudinem füperabant , crebrifque corticibus ceu fquamis latis tccta crant , prafertim fupra pedis inflcxionem : pedes habebat craffos,duros, tribus craffis digitis przditos, proná parte veluti fquamistectos; fupinà prorfuscallofos;quorum - medius, qui reliquis longior, tribus articulisconftabat interior uno, exterior binis: om — nium ungues valdé magni, binas pene uncias longi, craffi, duri, & cornei: ejus caput exi partc, inquo apparcbant rari pili nigri: oculi paullà fupra roftri fiffuram magni, ardentes - & truces, leonis oculis peené fimiles; quos cingebant nigri pili, quemadmodum & meatus illosaurium parvos & dete&tos, quos poné oculos habebat: roftri prona pars quodammo- - do arcuata erat, paulloque fupra mucronem binis foraminibus , narium ufum prabenti- bus, przdita;icujus medio, ad capitisufque verticem porre&um diadema affurgebatcof- - nez fub(tantiz; tres feré uncias altum, coloris ex flavo fufci, quod cum: plumarum defit - vio cadere, &, quüm pluma renafcuntur, novum crefcere intelligebam: fupina roftri paf ab ejus fciffura ad extremum mucronem, qüinas uncias longa: ànteriorcolli pars, quatuor pene unciis infra roftrum, bina veluti membranacea palearia; ccu barbulas, propendenm 2 : | EXOTICORVHM. LI v. T5 95 habebat duas tfncias lónga,coloris rubri miniati : roftica fimiliter colli pars deplumis, à c4- pite fecundüm longitudinem rubri miniati coloris erat : deinde infima ejus pars , aliquot rubris pl'umulis, quibus nigrz intermixtz, teda. — — yu Ceternm, tametfi hac avis aliquas notas habere videatur cumStruthiocamelo commu nes,veluti exiguum caput, naturà pené calvum , quodiue fine delectu vorat quidquid obiicitur: pedes taraen bifulcos non habet, fed tribus digitis prxditos,üt ante diximus, (ine calcari, Otidis five T'ardz pedum modo, illofQue adeó firmos & robuftos, ut ih Illuftriffi- mi Comitis horto (quem cum ipfo Comite ingreffuseram, ut avem cohfpicerem) arbo- , rem humani femoriscraffitudinem zquantem prorfus contufam viderim , & ejus corti- cem füblacum, ab hujus avis, Comirc id afferente, pedibus & unguibus: etenim non ro- ftro anttorfum, fed oblique fe convertens, averfis retrorfum pedibus, cos,cum quibus pu- gnabat, impetere folcbat. Licet veró quecumque obiiciebantur vorarer,ut aurántia mala integra , & fimilia ; ordinarius tamen ejus cibus erat fimilagineus five primarius panis, quem in magna craffaQue fragmenta divifum & objeGum , vorabat: maximé àutem re- Emenu «vis quils vetus vfcebainr. » z TI eui . - . . . centibus gallinarum ovis delectari intelligebám , qux integra cum ipsá teflà glutiebat : i - autem parum firmà erát valetudine, illa ipfa integra per anum reiiciebat , deinde rurfus ca vorans, retinebat & concoquebar. Mihi autem affirmabant; hanc avem fuiffe marem, & ex poftica parte penerb, cameli inftar, interdum exercere, effe confpe&um. Audio porrórillas naves quz anno à Chrifti nativitate millefimo fexceritefimo tertio ex Moluccis in Hollandiam redibant, binas fimiles aves quidem attuliffe, fed in itincie mortuas, projeciffc , tametfi carum exuvia five coria, ob raritatem, confervare potuiffent; illius avis aliquot ovà nihilominus relata: certé terna aut quaterna codem ànno A mftelre- dami confpiciebam à mercatoribus redempta, & paulló anté.etiam unum Leydx apud Porretum videram, omnium, meà opinione, maximum & pulcherrimum: dimenfi enim per longitudinem ambitus, quindecim unciarum erat, per tranfverfam autem, duodecim, aut paulló amplior, ut propter amplitudinem, pro quodam vafe non minis haberi poffer, quàm Struthiocamceli ova, quibus,tefte Plinio, veteres nonnunquam utebantur, & adhuc noftra xtas cjus rei gratià ufürpat : nam ron femel videre memini Struthiocamcli ova ar- gento excepta & inclufa, poculorum vicem przbere: hujus tamen avisovi tefta non crat valde denfa, necalba, veluti ovorum Struthiocamcli, fed externá pis yirefcentis ex ci- neracco coloris, & perpetuis, faltem creberrimis, quafi ruberculis, faturà viriditate przdi- tis, ornata:illorum autem qux Amftelredami confpiciebam unum, ejufdem pane erat cum illo magnitudinis, formz, & coloris, quxdam vetó magis orbiculata, aliqua minora, nonnullorum etiam color dilutior & minis elegans. T Porró mihi relatum, ejufmodi aves; Moluccarum infularum non effe peculiares , (cd s do - 44 r:521T! " à Er. etiam in Sumatra five Taprobana, vicinoque illis infulis Continente reperiri. CrTERvYM quandoquidem in ovorum mentionem incidimus, quia Facobo Plateau. fignificaveram, Porretum, peregrinum & elegans quoddam ovum recenter & Moluccis allatum Angdrdasccd ais dude auia noti confpexiffem, illo ipfo anno M. p. c. 111. . mittebat ad me peregrinorum etiam duorum ovorum, quz in thefauro fuo habebat , pi- &uram, ex qua obfervabam magnitudine & colore utrumque inter fe difcrepaffe : nam Vnum anferini ovi magnitudine & formáà fuiffe videbatur, coloris ex albo cineracei,nigris maculis, & lineis varié diftin&ti: Alterum veró ovi gallinz magnitudinem non fupceraffe, ejufque colorem fuiffe dilutids virentem, cui fübczruleum quidpiam admixtum ,majufz culis etiam & mjinufculis nigris maculis vario ordinc difpofitis diftindum: quarum autcm avium fucrint ova, non adfcribebat, & ipfum ignoraffe exiftimo, Gallinaceus Gallus peregrinus. I set: C 4. PCIV. - | lost T. X oo navibus illis quz anno nonagefimo octavo p millcimum & quingente» "4 (imum à Chrifti nativitate, Aprili menfe ex Hollandia folvebant, ut naviganioncin 2.—4 in lavam & Moluccas infulas inftituerent , & menfe Iulio infcquente magnà tem- peftate füperato jam Bona: fpei promontorio;affligebantur, tres à reliquis difiectz reum, po». Ovi Emen magnitudo. Coler. Alja 04 pe- resrina. curfum Iavam vfque tenere non defierunt, & negotiationc feliciter peradtà , infequente anno Amftelredamum redierunt: quinque autem reliquz, diuturnà malacià valde afili- &z,, tandem, reli&tà ad lzvam Madagafcar infulà, xvni. Septembris montofam quandam. infulam in confpedu habuerunt , ad quam lztabundi curfum converterunt, quia recen- : Tx |. tem KA T jx "1 í géo AS. CAROLI.CLVSsSI : tem aquam inea fe reperturos confidebant : poftridie igitur aliquot nautas fcapb:e impofi. tosad cam sci aie qui obfervarent, an commodus aliquis portus iftc reperireturjin quem naves deducere poffent, ut agros, qui jam frequentes in omnibus navibus ftoma. ace laborabant, in infula exponerent, quo faciliüs priftinac fanitati reflituerentur. Qui mifi fuerant, (ub vefperam redeuntes, non modó portum valdé commodum, & ab omni ventotütum , fed multarum navium capacem , & adcó amplum, ut quinquaginta naves ' : & . - zb pP Np flationem in eo commode habere poffent, fe reperiffe , praterea limpidz aquz vivum e montibus profluentem obfervaffe, retulerunt. Eam obcaufam poftridie naves fol utis an- choris cà profe&z, portum ingreffz funt, ifticque hzferunt ufque ad vr. Nonas OGbbris, agros in terram exponentes, ut curarentur, & reliqua ad fuam havigationem ncceffaria peragentes. Intereaautem, dum in Infula harent, varii generis aves obfervabant; atque inter illas valde peregrinam, cujusiconem rudi arte delincatam in Diario totam illius na- vvigationis hiftoriam continente, quod reduces cudi curabant, confpiciebam ad cujus nor- mam eít expreffa, quam hoccapitepropono. , cb IrrA porró avis peregrina Cygnum quidem magnitudine zquabar aut fupcrabar , fcd. ejus forma longé diverfa: cjus etenim caput ma. gnum, tedum veluti quadam mem brani cucul- lum referente; roftrum praterea non planum, fed craffum & oblongum , fubflavi coloris parte capiti proximà, cujus exiimus mucro niger , fu- petior quidem cjus pars five prona adunca & uva, in inferiore verà five fupina , fubczrrulea occupabat. Raris& brevibus pennis tc&am effe aiebant, & alis carere, fed earum loco quaternas aut quinas dumtaxat longiuículas nigras pennas habere: pofteriorem autem corporis parcem prapinguem & valdé craffam, in qua pro cauda. EST s uaternz aut quinz crifpz convolutzQue pene nulz cineracei coloris: crura illi petiüs craífa effe quàm longa, quorum fuperna pars genu tenus nigris pennulis tecta, inferior cum pcdibus fubflavi coloris; pedes veró in quatuor. digitos fuiffe divifos, ternos longiores antrorfum fpc&antes, quartum breviorem sctror- fum converfum , omnefáue nigrisunguibuspreditos. — - .. Verumenimveró ,concinnatà & deícriprà jam quá potui fide hujus avis hiftorià, ilius érus genu tenus refciffum apud Cl. V. Petrum Pawium, primarium artis Medic in Aca- demia Lugduno-Batava Profefforem videre contigit recens & Mauritii Infula relazum, Erat autem non valde longum, fed à genu ufque ad pedis inflexionem paulló plus quàm quatuor uncias dumtaxat fuperabat; ejus veró craffitudo magna ,ut cujus ambitus pané quatuor uncias xquabat, crebrifque corticibus ceu fquamis te&um erat, pronà quidem , parte latioribus & Havefcentibus, fupinà veró minoribus & fufcis : pedis euam digitorum. pe pars fingularibus iifáuc latis íquamis prz-dita, fupina autem tota callofa : digiti fads breves pro tam ctaffo crure; nam maximifive medii ad unguem ufque longitudo binas uncias non admodüm füperabat aliorum duorümilli proximorumXix binas uncias xqua- bat, pofterioris fefcunciam : omnium veró ungues craffi , duri, nigri, minus uncià longi, fed poftcrioris digitilongiorreliquis,& unciam füpcrans. — Nautzhuicavinomen indcbant fuo idiomate Walgh-vozel , hoc eft , naufeam movens avis, partim quód poft diuturnam elixationem, ejuscaro non fictet tenerior, (ed dura per- maneret & difficilis concodionis (excepto ejus pedore & ventriculo , quz non contém- nendi faporis effe comperiebant) partim quàd multos turtures nancifci poterant , quos delicatiores & ori magis gratos reperiebant : nihil igitur mirum fi prz illis hanc avem con- temnerent, & cà fe facilé carere poffe dicerent. Ià ejus porró ventriculo quofdam lapillos inventosaicbant, quorum binos huc perlatos confpicicbam apud ornatiffimum virum Chriftianum Porretum, cofque diveríz form Chri z,unum planum & orbicularemn , alterum inzqualem & angulofam, illum uncialis magnit dum curabam, hunc majorem & graviorem, ütrumque cincracei colotis; eos ab avein — mcis Ic&tos, deindc devoratos fuiffe verifimile eft, non in cjus Ventriculonatos. .— IO ie et meds in Diario legebam, uto & viginti gradibusab /Equatore verfus. "Eee porum diftat, in qua neminem habitare, fed déíertam effc opinabantur, quia cet quot naütz diverío temporc emiffi fuiffent ut obfervárent,totumque triduum hac, EN ; d * illac, udinis, quem juxta pedcs avis exprimen- " macula mediam partem inter flavam & nigram. ext apod RE did 1. ie LE. oU 6 aae dar E EXOTICORVM-LIBE V. 3E illac, pervagantes infumpfiffent, neminem tamen repererunt; iftam étíatn opitiioneti má-. - gis confirmabat omnium avium fecuritas, quz manu fe 'apprehendi & fuftibus c&idi fine: bant, tamquam nullum hominem antea confpexiffent. Licet vero hujus infulz: ambi- M43 Ht tum circiter quindecim milliarium dumtaxat cffz, iti Diario fit adícriptum; ex alia tamen » Pieri navigatione paucos poft annos facta àb Hollandis in infulas-Moluccas tendentibis,claffis Przfe&o fivc Admirallio lacobo van Neck ,ejus veró Legato five. Vicc-Admirallio N. Garnier, quiad cam infulam forte appellebat, majorem illis ambitum effe compertum eft. Is enim totam infulam circuire jubebat,& triginta milliarium five leucarum ambitum habere deprchendebat, ut mihripfemetaffercbat Amftelredami anno à Chrifti nativitate: ' millefimo fexcentefimo tertio; illo ipfo ànno e Moluccis & Taprobana redux, l(tam au- tem infulàm Batavi appellabant Mauritii infulam à Principe Mauritio, ante à Lufitanis- Ilba de Cirne vel Cifse nuncupatam (ut anté diximus) id eft infulam Cygnzam, forfitan ob confpectam in ipfa jam.commiemoratam avem, quam cygnum effe exiftimaffent. : Prater multas porró-variigencris arbores in ca nafcentes, Ebenumetiam frequentiffi- Ebor ; mam & nigerrimam reperiri intelligebam. infula fre- 77 quths, H Anfer Magellan. 570 0 ud -v1'anno à Chrifti nativitate nonapefimo octavo fupra fnillefimum & quingente- fimum navigationem ad marc Auftralefive Pacificum appellatum inftitucbant OC". Batavi, &c'anno demum ihfequenté ad Mageilanicum fretum peryeniebant , in quibufdam infulis:portui defiderato vicinis ; quadragefimo octavo gradu fupra /Equato- rem verfus polum. Antardicum,; atquc aliis parvis infulis in ipfo freto fitis, magnam qua* rundam. marinarum avium copiam reperiebant, qua iftucácccfferant, ut ova fua pone- rent, deinde iis incubarent: illas autem a pinguedine quà erant praditze, Pizgwizs appclla- Pisesins runt:infulis verójin quibus tantam earum abundantiam obfervabant, Pinguinsinfülarum 4"* nomen indiderunt:cgo autem eas aves Anferes Magellanicos non incommode dici poffc arbitror. lllarum, quum nemo: hactenus (quod equidem fciam) mentionem fecerit; prz- 4, s]. ter Diaria ab his cvulgata qui illo anno in: Magellanico freto aliquamdiu haferant, & loniew. rorfus fint percgrinz, iconem ex Diariis illis petitam hic fübiicere libuit, & pauca ad cjus* iftoriam pertinentia adiicere. | pomo. c. uH - ii ^OMaAnINA porrócft hzc avis, & ex Anferum genere,ta- Ejw bifloria, ! ^ metfi roftro diffimilis, in mari vi&irans, valdé pinguis, prz grandis anferis magnitudine : nam adultioresquaídam exco genere obíérvabant , tredecim , quatuordecim, ctiam fede* cim interdum libras pendentes; iuniores vetó, octo, decem; & duodecim : pronà parte nigris pennis tez erant , fupinà & in ventrc; albis: collum, quod craffum & breve,habebant nonnullz albis pennis , tamquam torque, cinctum : earum cutiscraffa & denfa inflar fuillze: alarum erant expertes , (cd carum loco binas patvas coriaceas pinnas habebant , in late- ra, tamquam parva brachia, propendentes, proná parte bre- vibus , anguftis & rigidis pennulis confertim teas, fupiná autem, minoribus adhuc & rigidioribus, iifque albisquibus nonnullis locis intermixtz nigrz, minime quidem aptasad volandum, fed quarum adminiculo velóciter natarént : ma- 49i0lv 318., 335 'ximaenim ex partein aqua veríari intelligebani ; & terram - dumtaxat petere foetificationis vel pullationis tempore, & plerumque ternas aut quatet- nasin una fcrobe látere : roftriim corvino majus habent, non adeó tamen elatum; & val- de brevem caudam, pedes nigros, planos , anferinorum pedum formá, non adeó tamen latos: ere&z & füblimi capité incedunt, demiffis in latera pinnis, tamquam brachiis, fic uc l' intuentibus homunculiaut pygmzi appareant. Pifcibus dumtaxat vefci referc- bant Diaria; non ingrati tamen faporis cffe illarum carnem , nec pifcem fapere : fcrobes porió valde profundas in litore fodete cuniculorum inftar, totum folum adeó cavum in- terdum efficientes , ut per illud gradientes nautz, fzpiufculé genu tenus in eas fcrobes incidetent. 1 1003 E , tag 67 Msrgi Far- venfis biftoria, Mergm ma- 102 CAROLI CLVvsl, AMaygis maximus Farvenfis [roe Aritius CAr. vr v&c Mergum accipiebat anno à nato Chriíto fexcentefimo tertio fupra milleá- H* CL. Y: Do&or Petrus Pauwius, primarius artis Medicae publicus Profeffor in Academia Lugduno- Batava, miffum Bergis, Norwegia urbe ,ab eruditiffimo viro Doctore Henrico Hoiero Medico Bergenfi, cui nec magnitudine parem , nec colote fimilem videre; nec apud aliquem Au&orem cjus hiftoriam legere memun: : eam ob cau- fam,operz pretium me fadurum exiftimabam , fi ejus iconem in tabella expreffam, licet non adcó feliciter ut cupiviffem ; & qualem ex avc reficcatà concinnare potur, hiftoriam hic fubiicercm. ; | á Av1s autem marina cít, & palmipes , Anfcre. domeftico major, aut certé magnitudine illizqualis:nam à collo quá par- te pe&tori conjungitur, ufque ad " orrhopygium,binos pedcslonga crat : corporis ambitus binorum : pedá longitudinem fuperabat; - ale quatuordecim uncias lon- ga cauda brevis , vix trium un- ciarum: collum feré oto uncias longum, ejus ambitus paullo . major; caput breve , tres uncias latum;roftrum nigrum, mucro- natum , quatuor unciatum lon- gitudinem fuperabat:lingua pze- né trcs uncias longa, nigra ; mu- cronata, cartilaginca , quodam - modo carináta , füperiore parte qua roftri parti connexa erat , patvis dentibus introrfum «recurvis utrimque przdita, medià autem parte afperà: palatum fimiliter quatuor exiguo? rum & brevium dentium introrfum fpe&antium ordinibus conftabar, quibus efcam:reti- neret & conficeret; nam roftrum dentatüm non erat : totum corpus deníis pennis tedum habebat; quz in pe&ore, toto ventre; & alarum fupina parte, breves & candidz,in dorfo autcm alarumque prona parte, longiores & nigrz; fingula tamen circa extremum, gemi- nis maculis albis infignitz, quz in dorfi quidem lateribus longiores , majoribus ; quz verà circa collum in medio dorfo, alisQ. & fupra caudam, minoribus;fic ut aliz aliisincumben- tes, invicemáue tegentes ad. maculas illas ufque; eam feré varietatem reprafentarent, qua in Meleagride five Numidica gallina confpicitur: collum veluti torque cin&um erat éni- gris pennisconflante; caput etiam fimilibus pennis te&um; qua tamen oculos & roftrum ambiebant, parvis maculis albis erant diftin&a:: fub gutture ctiam aliquot parvas pennas albas nigris permixtas habebat : prona fimiliter colli pars , fupra torquem illum nigrarum pennarum, ad unciz longitudinem parvis pennis nigris latera tamen alba habentibus crat ornata, quemadmodum & ea pars quz infra torquem in pectoris lateribus: infra podicem traníveríamn nigrarum pennarum lineam habebat, quas alba fübíequebantur, deinde fub cauda aliz nigra albis maculisnotatz : crura habebat inextremo corpore (ita, paullólon- giora tribus unciis, plana, nigra, pedes quatuor 'unciaslongos , plus quàm tres latos, ni- £105, tribus digitis przditos ( quorum interiores tribus articulis conftabant , brevioreíque erant, medii quatuor; exteriores quinque) nigrà: membranà fimul coinexos ad ungues ufque, qui plani: finguli etiam Md in pofteriore parte paulló fupra inflexionem , parvum articulum inflar calcaris babe T. T IT NEN cic unoguil gar ?. Circa Farrenfem infulam, quz inter Norwagiam & fcribebat Hoierus,foetum in undis educare, nec nifi procellofo mari áccirca Autuirnum; Hiemí(ve initium, confpici, terram veró nunquam attingere, nec volantem unquám cffe confpectam, adeoque nec alarum ufum habere ad volandum;nec pedum ad incedendum: quo fit ut non nifi capite extet (eo referente) quando fe confpiciendam pabet...-- Hlandiam fita, cáptam hanc avem deut Huic non valde diffimilis videretur Mergus ille marinus, cujus meminit Gefnerus in aralipomenisad Hiftoriam de Avibus pag. 747. nifi illi in dorfo cin as ni gris maculis confper(as tribueret. . e erased: plumasni- Mergu EXOTICORVvVHM Lilsf.v ioj Mergus Americanus. jet ex oA a : EREGRINA ctiam avis cft cujus hic iconem damus : nam ex Ámericá allatam p fctibebat ornatiffimus vir Iacobus Plateau, qui ejus piduram coloribus expteffam ad memittebat, & inter mergos reponendam cenfebat ex nautarum à quibus acce- perat relatu. Quum veró apud neminem illorum qui de Avibus fcripferurit (quorum - quiderà lucubrationes videre mihi contigit) fimilis confpiciatur , rem ingratam exotico- rum ftudiofis me non fadturum putavi, fi cam in tabella exprimendam curasem hoc ca- pite reponendam. Ceterüm aliam ejus hifto- riam proferre nequeo, prater eam quam ex fola pictura con- cinnare potui , quemadmodum " mec aliquot fequétium, quarum pidura dumtaxat mihi confpe- &a : idcirco benevolum le&o- rem boni confülturum confido quz in medium adfcram. AvEM hanc autem anfere paulló minorem, ant fero anferi magnitudine zqualem effe in- telligebam , longo quidem cor- pore przditam , fed parvis & brevibus alis corporis magnitu- dini non refpondentibus, eam imer ob caufam non valdé, ut arbi- tror,aptisad volatum : caput; collum, dorfum, nigris pennis tecta fuiffe ex piQurà conii- ciebam; pennas etiam in cauda & alis, nigras; in pe&orc autem totoque ventre , albas : ro- ftrum aquilinum & fatis craffum, non planum, in quo nulla dentium veftigia expreffa ap- parerent : ejus autem partem pronam obliquas quafdam ftrias habuiffe,pictura fidem fa- ciebat, & anteriorem capitis paulló fupra roftrum partem, albà maculà infignitam,fi pitor quidem legitime illam exprefferat: brevia nigraQue ejus fuiffe crura, pedes etiam nigros & planos palmipedum inftar, tribus digitis przditos & brevi calcari, ut anates, An Catarrhatie Oppiani? Lp ide Car. vir. S; PERIORIS Mergi picturz, binas alias addebat Iacobus Plateau, mergi etiam ma- riniappellatione infignitas, ipfas aves anferis magnitudine effc fcribens, quarum qui- m priornonnullas notas cum mergis communes habere mihi videbatur , aliquas item cum Laris: altera veró ad Lari (ive Gaviz genera, meá faltem opinione , potiüs refe- renda, quàm ad mergos.. Nos utramque in ligneis tabellis exprimendam curabamus,qua- ram illam, qux dubia mihi videbatur, hoc capite reponimus. 7 qe ji E Lau v NUT ora 14 QA»1T3 Mergm Ánt- ticams. 104. caARort' crvst us Caumbade — CAPITE autem, roftro, & collo,ad Mergigenera magis accedebat hzc avis,qu im ad Laros five Gavias: nam collum oblongius atque roftrum triuncialis longitudinis habuiffe videbatur, idque valde acuminatum & prorfus nigrum : capitis partem anteriorcm,in qua oculi, ctiam nigram fuiffe ex pi&tura apparebat, pennas quz in reliquo corpore , albas ad: cineraceum colorem nonnihil tendentes, prater cas qua in cauda, iae enim ad fufcum tendebant : alarum porró longitudine & brevibus cruribus, ad Gaviz genera magis acce- debat, quàm ad Mergos : palmipes erat, hoc eft; pedis digitos membranà connexos hábe-- bat inflar anatum & anferumm; crura veró & pedes, perinde ac roftrum, nigri prorfus erant: coloris. . * ss HY * 24 : Quim porró hzc ayis inter mergum & larum fit dubia , totaque candicans, quantum, quidem ex pi&ura conje&uram facere licet, roftto & pedibus exceptis, dubitabam an xa- Tipdxm Oppiani dici poffet. : Larus ingens smarvinu. | cs C AP. IX. ip A LTERA, cujus fuperiore capite mentionem faciebam, If&ud dubie ad Lari marini; genera eft rcferenda : nam totà formà Laris five Gaviis fimilem effe pitura often- debat. Illiusetiam iconem, quia illi parem videre non memini; nec apud quem- piam eorum 7 qui de Avibus fcripferunt , extare puto , Ledoris oculis proponere non dubitabam. PS eem : Laris ingens. S : » Irt AM autcm an feris fe- 1€ magnitudine effe, fuprà - di&um eft : caput ejus , col- lumque ufque ad alas, pc&us infuper & totum ventrem al- bis penis fuiffe te&tüm ; pi- &ura fidem faciebat; dorfi veró & alarum pennas nigri coloris, roftrum praterea ha- buiffe aquilinum coloris fla- vefcentis, cui rubedo qua- darn admixta in roftri infer na five füpina parte:crura au- - tem paulló quàm in reliquis Lari generibus , meà opinio- . ne, longiora, fi pidor juftam í E. 'eorum proportionem obfcr- arit, atque ctiam magis tenuia, fubrubentis coloris, quemadmodum & pedes ; qui plani, f COMER EmCGaA.s x : ANC avem cum Mergo illo maximo ex Norwagia accipiebat Cl. V. Doctor. Petrus Pauwius , ab eruditiffimo vito D. Henrico Hoiero , mihi fané priüs non con- fpedam : illam tamen, fimulatque videbam, effe arbitrabar cujus meminit Cl. V. Conradus Gef- nerus in Paralipomenis ad calcem Hiftorir de Avibus,à loanne Caio Medico Anglo fibi miffz Picz marinz appellationc.. Quum porró figura ab eo exhibita, fatis infeliciter, meà opinionc fit. expreffa pag. 767. neque defcriptioni, fequente paginà propofitz, per oninia refpondere videa- tur, nonincommodé fadurum exiftimabam , (1 veram iconem ad avis reficcatz formam expreffam lcdoris oculis fubiicerem. - EXOTIGOR VM, LAB. v. 19$ » MARINA autem avis hzc erat & palmipes ,ex Anatum genere ,tarmet(i roftro idiffi- Au Ardici, mili,, Magnitudine Q uerquedulam imitabatur, ut quz à fummo capite roflro tenus , ad. extremam caudam ufque; novem unciarum longitudinem non füperaret ; paulló tamen craffiore videbatur corpore quàm Q uerquedula: denáüs & confertis teda crat pennis, proríüs nigris tam in dorfo quàm in pronà parte alarum, qu&,fex uncias longz, vix ad cau- dam ufque pertingebant;nigrz fimiliter erant pennz caudz brcvis,& vix binas uncias lon- gaz, quz numero feptemdccim : pe&toris & ventris ufquc ad caudam pennz,&illz qua fub caudà alb erant : collum, quod fatis breve & craffum, nigrispennis erat tedtum : ca- put non valdé magnum, cjus vertex roftro tenus niger,, reliqua pars capiris à roftro ufque ad occiput, fupra & infra oculos, alba, ea tamen qua infernz fivc füpinz roftri parti proxi-- ma, cincraceicolotis: roftrum habebat unciam cum femitfe longum,quodammodo aqui- linum, & mucronatum, tenuc tamen & planum: nam quà parte capiti contiguum fefcun- ciam latum crat; ejus prona five fuperna pars capiti proxima, callofa, pine ut in Páttaci roftro ; fübfequens,in qua rimz pro naribus, ex fufco fubczrulea, tam in faperna quàm inferna roftri parte ufque ad primum fulcum; tribus enim obliquis fulcis prona & fupina roftri pars erat infignita; fpatium inter primum & fecundum fulcum partim candicantis - erat coloris, partim fübrubri ; reliquum etiam roftrum fuübrubebat, cujus prona pars in anucronem nonnihil aduncum definebar, ut fupina in aliquantulüm fimum, quo arctids claudi poffet: linguam habebat roftri feré longitudini refpondentem, carulaginofam, fub- flavam, mucronatam & quafi triangularem inflar foliorum cyperi: ejus pedesin extremo feré corporc fiti, plani, tribus dumtaxat digitis membrarià fimul connexis conftantes, fine... calcari, coloris cx flavo rubefcentis; unguibus nigris: interior digitusin utroque pede tres habebat articulationes, medius quatuor, tertius qui exterior, quinque. Capta fuerat hxc avis circa Farrenfem infulam, ut adícribebat Hoierus ; cam ob cau- fas Anas Farrenfis nuncupari poffet: fed quum illi fimiles anté fuerint obfervatze ad fre- tum Naffovicum vulgo Weéygatz di&um, ab iis qui in Nova Zembha fuerant, non imme- ritó Anatis Árdicz appellationem obtinere poffet. Pavo Marinu. SC GC ky. X5 : «Y VM aliis avium pi&uris quas Iacobus Plateau ad me mittebat, hujus etiam accipie- ( . bam, fed mutilam;avis videlicet cu- d à jufpiam caput cum collo peGore tenus coloribus expreffum, quod caput quum cicu- ris Pavonis capiti valde fimile appareat, huic avi, Pavonis appellatio nonincommodé mea quidem opinione dari poffet, & quia qui mit- tebat aquaticam avem fuiffe arbitrabatur ,eà : ratione Pavo marinus nuncupari. Illius au- . tem pi&urz exemplar, quia peregrina avis - crat, cui fimilem videre non memini , in ad- pofita tabella. exprimendam curabam , cui pauca ad cjus hiftoriam pertinentia adiicie- bam. . pm ij - H viv s igituravis collum, pedoretenus, octo uncias erat longum, circa caput , vix bi- nas uncias latum : ipfius capitis & roftri fot- mà,tum etiam magnitudine pavonem do- Amefticum adcó zmulabatur , ut pro co capi. . potuiffec, nifi cirrhi diverfi fuiffent : nam in. capitis vertice frequentiffimas tenues & an-. guflas pennulas planas,& cornu ramentorum Anflar crifpás & contortas habebat, flavefcen- tis coloris, quarum longiffimz quatuor un- ciarum erant,nonnullz trium dumtaxat,quz- dam etiam breviores, ómnes in lateribus raris tenuibufáae villis feptas; reliqua totius capitis plumz breves; & nigrz, qua veró oculos cit; y Pavo marie , 166 CaARÓóOLt1: CLVsI ; cumdabantex rübto fu(cz,, ipfum roftrum nigrum : penna collum cingentes pennis ga]- lorum gallinaccorum colla ornantibus non diffimiles, prorfufque nigrz , geris Aper que quinque unciarum longitudinem habebant; quxdam etiam fex uncias uperabant, ut excarum dimenfione ob(ervabam; pidurx enim addiderat aliquot colli & criftx pen- nas, ut facilis cujus magnitudinis & formz effent , agnofcere potfem. * agnitudinem porró vel formam avis, à qua caput illud refe&um, nec is qui pi&uram ad me mittebar, fignificabat, & háud fcio an ipfi nota fuerit: itaque plura non addo. — 4Elianus Hiftoriz Animalium lib. xvi. cap. xxiv. mentionem facit cujufdam Indicx Kamla — dvis, quam xat Catreum nuncupari ait, Pavonis magnitudine, cujus Apte plumz cro- Ala. . ceisquibufdam guttis fparfis diftindz fint, & pedibus colorem effc fandaraca. An Akatraq, Ovicdi? fivecuerins Corvi Marini genus ? C UNWRS XL N earüm avium nurüiero; quarum picturas Iacobus Plateau mittebat , cujufdam etiam ]: caput erat cum collo pe&ore tenus, valde ingenti & craffo roftro predium, cui // fané pauca fimilia videre memini : Iftam pi&tutam, licet integrz avis non cffct, quia ta 4 men non miniis forfitan peregrina, quàm quz fuperiore capite exhibita, dignam exiflyma* i bam cujus exemplarin tabella expreffum Leoris oculis proponeretur. Avis pemgri- : E : MAGNAM por- RC ee rà fuiffe eain avem i oportct, quz fimile caput geftaverit, fi frg, N mmt 22717» c 3 : S ONSE QUARC rfl i l ii TE, pi&ura. fideliter cft » : NI ; , Eq. expreffa:nam à fum- : (f MA RUP mo capite ad extrc- mam colli partem, dodrantalem habc- bat longitudincm, five novern uncias erat longa; colli lati- tudo paulló infra roftrum,feptem ug- €iarum ; roftrü cum capite pedale lon- come cdd - gitudinem füpera- ; bat, ipfum veró tofttum diredum, & minime curvum in dodrantalem mucrooem definebat , quà autem parte capiti jungebatur , palmum erat latur : capitis colliQue prona pars cum roftro nigri erant coloris, füpina veró & guttur cineracei, cujus ctiam co- loris maculá caput fub oculis ad ro(tri fupinz partis radicem , infignitum erat: pennas in vettice pené, nonnihil rcflexas ctifta inftar habebat: nullam autem ingluviem à ro- ftro propendentem perfpiciebam , (ed guttur & infimum collum in anteriorem partem valdé prominula & protubetantia. Ejufmodi erant notz quas inmiffa piura obfervare poteram. FQse 2 Percontabatur autem, qui eam mittebat, an ejus avis caput effe poffet , cujus meütio- nem facit Ioannes Gonfalez de Mendoga Augüftiniani ordinis moriachus cap. xxr. lib. n1. cjus Hiftoriz quam de Sinarum regno fcripfit,cujus verba ex Hifpanico & Italico fct- monc fic Latino reddebam. OMM RECHERCHE e POR Pfamünm ^ Pifcandiratio non minore induftrià in hoc regno peragitur, quàm Anatum educatio; marin, Pu e eam ob caufam relatu digna. Habet Rex in omnibus urbibus fecundum flumina fitis quzdam edificia , in quorum fingulis multi marini corvi aluntur, quotum operá pifcatio un m, PCragitur iis menfibus, quibus pifces fuos foetusediderunt. Edu&tos enim ex illis a-dificiis "If" corvos, ad fluminum ripas transferunt , in quibus multas pifcatorias fcaphas, mediá e parte aquá plenas, habent: quibus in orbem difpofitis, fingulis fingulos corvos adjudicant-. Hos deindc fub alis longo funiculo alligant,eorumque guttur fiveingluviem alio funiculo adftzingentes, ne pifces captos vorare queant, in aquam proiiciutit, ad pifces capiendum; |. quodadcó avidé exequuntut, ut admirationem pariat: nam magná celeritate fefe rer- «gentes atque fübaquà tantifper harentes, donec guttür fivc ingluvicm à roftro ad pectus ufque implerequcaat, deinde emergentes firxiili celeritate ad fcaphas remeant, captofque. pifces EXOTICORWHMoLIR V 105 pifces i aquam (quam ad pifces vivos confervandüm in fcaphis contineri dixitiüs) tiis eunt, ilico ad pifcationem revertentes.. In fimili exercitio quatuor horarum fpatio per- feverant tantà dexteritate, ut nullus alteri fit impedimerito,donec. aquam qua in fcaphis, pifcibus replevetint : poftea foluto vinculo, quo guttur adítri&um fuerat ne pifcesin al- vum tranfmittcrent, dimittuntur ut pifces venentur quibus ipimetvefcantur; funt enim famclici, quia die pifcationem przcedente, illis cibus folitus non datur, ut ad pifcationem tanto fiant alacriores. Vbi veró aliquanto tempore in aqua verfati funt pifcibus vefcentes; denuó ex aqua rerrahüntur, &, in fuas cavas illati, domum transferuntur. Tertio quo- . que die iftud exercitium repetitur, totis illis menfibus, quibus pifcatio peragenda cft: adeó autem ad fimile exercitium proni funt ifti corvi, ut toto anno in eo períeverare cuperent. Ceternm marinus ille corvus quandam affinitatem habere videtur cum ea ave, cujus meminit 4lianus lib. xvr. de Animalibus cap. rv. his verbis: Avem x/2av.in India nafci accepi magnitudine:triplo majorem Otide, ore permagno , & longis cruribus ,ingluyie ctiam maxima ; abfonum quiddam fonare , ejufque fummas alas pallidas , ceteras verà pennas cineraceas effe. : | n Ac Vel cum illaave qux ab Oviedo cap.xxxvi1. Summarij Indie Occidentalis & cap.vr. lib. xiv. Hiftoriz Generalis & Naturalis w4fcatraz: appellatur & defcribitur. Eam veró Onocrotalum effe cenfco, quia illam fimilem effe dicit ei quam aliquando Bruxella: con- fpexeritin Caroli V. Carfaris aula , vulgari nomine iftic aghel-bayze appellatam. . Hujus effigies marmorca etiamnum fpeGaatur Bruxellz ante Principis palatium. Verum quidem eft Onocrotali plumas cineracei effe coloris, quum illius, cujus Goncales de Mendoga mentioncm facit, ex ipía corvi appellatione , nigrum effe debere , conje&uram facere li- ccat, qualis eft cujus iconem damus, prater colli antcriorem five fupinam partem. : Ledtorem porró ne pigeat confulere tam ZEliani quàm Oviedi locaà me produda,tum ctiam quz Gefnerus lib. rrr. Hiftor. de Avibus, de Onocrotalo fcribit. Verumtamen,utingenué proferam quod fentio , mea opinio valdé inclinat , üt cam avcm cujus figuram capitis exhibemus, corvum illum effe putem , cujus memincrunt Ba- K£Aa AUi; Alcatraz O vedi. Onocretalis , Vogtd-hay- nec. ravi in fuis Diariis,qua navigationum in Iavam,Taprobanam vel Sumatram, & Moluccas. infulas inflitutarum defcriptionem continent , quemque Lufitano vocabulo R4/e fercade appellarunt, quód caudam habeat bifurcam;eam, ut aiunt, interdum explicans,& denuó contrahens fartoria forcipis inftar: magnum enim longumquc rofttum eam avem habere referunt, pennifque maxima ex parte nigriseffe przditam., in pedore tamen candicanti- bus; & quum cjus alz expanfz, orgyiz longitudinem explere ; magnáà aviditate pifces ma- rinos, hirundines appellatos, fupra aquam nonnunquam fcfe attollentes & volantes, per- fequi, atque non modó pifcium exenteratorum inteftina,:qua. nautz abiicicbant, verüm euam fui generisavium (quasnautz interdum capiebant) abjeQta inteftina vorare. Ifto- rum autem corvorum duram effc carnem , & magnàá cum difficultate percoqui poffe comperiebant. Nuus 3-4 T1050 4 Ejufmodi etiam corvos in deferta illa infula, cui Mauritij nomen indebant, adcó cicu- res reperiffe, ut manu prchenderent, etiatn fuisnidisinfidentes. ^ — . ! Ferdinarídus Oviedus cap. xxx1. fui Summarij Milvio majorem éffe dicit iftani avem, & rabi borcado appellari, quia caudam in binas partes divifam geftat. | 1 ^ -Rosfra ingentia... CAP. X1nh^ . JY 1vM quxdam capita valdé ingentia in fuo mufeo fe habere fcribebat idem Pla- A teau : maximorum ex iftis duas picturas ad me mittebat , addens obferyaram à fi- 7^ —- Gore juftam amborum magnitudinem: illa autem deprehendebam inter fe iffer- xe;colore, formà, & calvariz magnitudine: roftrorum veró longitudinem pene xqualem.. Pn 10n15 etenim, cujus calvaria minor, & oculorum cavitas;tionadmodum am pla: Rabo-fot: cado, Rabi-hor. cado. Rojitum in- pro.tanzo roftro, ater prorfus erat color, & cjus longitudo pedalisácalvaria ad extremum es 1. mucronem, latitudo autem juxta cranium fere quatuor unciarum ;ejus pats prona fivefu« perna, direta & valdé mucronata ;fupina vero five inferma, magiscarinata. 7 Iftud veró roftrtim dubitabat arr cjusavis effe poffet, cujus meminit Iofephusà Cofta. Hift. Naturalis & Moralislib.1v. cap.xxxvlt. Cozdere appellata, immenfe magnitudinis, atque tanti roboris ut non modó ovem; fed etiam vitulum rapere & vorarc poffit. An. xA ! " potiuisillius quam defcribit Ioannes Leo Africanus fubfinem lib. 1x. Defcriptionis Africz. his verbis, Nefr,avis eft ómnium earum , qux in. Áfricà reperiuntur, maxima grue pro- & " :: ^ . eetior, Condore - N-. Neftr avi, uH. 108 | CAROLI1 uA Ut EN cerior, ctáffioreque pradita roftro , collo, & cruribus: ádeà fublimis vo iit oculorum aciem éffügiat, & confpedto alicujus animalis cadavere füptá terram jacente; i 2: in illud itruac;/ Rató folafed gregatim volare folet. Longzva cft: nam plerzquc con pez funt . calvo & deplumi capite; tamquam vulfz fuiffent capitis pennae. Inde colligere licet, prz nimio fenio pennarum deflumum pati : eam ob caufam fuos nidos velut ce natz re- petunt,ubi à fuis pullis educantur. Ha&enus Ioannes Lco: fed avis illa rrihil aliud eft quàm Aquilz genus. ds xe e ; ] Rüimmi- ^ ALTERIVS porró, cujuscalvaria májor,& quinque uncias alta,ocülorum cavitas val- Z":* — déampla, & longe major quàm fuperioris: albus erat color;roftri autern longitudo ab ex- tima cufpide ad cranium ufque, paulló major quàm priotis, latitudo: juxta cranium qua- tuor unciarum, prona pars craffior & magis clata quàm in priore, fupina veró paulló bre- vior & anguftior. : FOE i Adfctibebat autem qui mittebat, admirabile effe roftrum propterinfignem magnitu- dinem; nec Auctorem vidiffe, qui alicujus àvis tali roftro predic mentionem facetet, nifi quis arbitretur Marcum Paulum Venetum dc fimili ave agerc, in infula: Madagafcar de- fctiptione, Ejus verba ex Italico exemplari ádferre libuit & Latina facere; quia vulgare Lacinum exemplar multa pratermififfe videtur , qux Italicum habet. Sunt autem illa ejufmodi, cap. xxxv. libri rtr. | Avkm4i- ^ Nrrantincolz, certo anni tempore advolare mirabile avis genus, Rwch ab ipfis appella- Pe Boch nifi Aquilz quidem fimile, fed ilinirend magnitudinis; adeoque vafti corporis & tanti roboris, ut elephantem unguibus cotripere atque in altum füblevare poffit, deinde cadere finat, ut mortui carne vefcatur.. Q ui autem viderant, ejus alas expanías , ab unius extre- mitate ad alteram fedecim paffuum effe dicebant, carumqQué pennas octo fere paffus effc longas, earumQuecraffitudinem pro longitudine refpondentem : fe autem exiltimantem Gryphum foríitan effe, quia media ex parte avis,'alterà dimidià Lco depingitur, interro- - gallecosqui fe vidiffe dicebant , an fimilem formam haberet ; refpondifle , meram avem effe, quemadmodum eft Aquila: Quz quum magnus Cham intellexiffet,füuum Legatum in eam Infulam mififfe , co quidem prztextu, tamquam de redemptione alicujus e fuis, qui iftic detinebatur, a&urum, fcd reverà ut & infulam exploraret, & quz in ea erant ad- miratione digna obfervaret: illum redeuntem, ut intellexi, ejus avis Ruch pennam ad ma- gnum Cham retuliffe, quam affirmabant nonaginta palmorum longitudinem habuiffe, ejufque calamum binos palmos fuiffe craffum : illam veró pennam magno Cham adeó fuiffe gratam, ut ingenti munere eum qui attulerat, affecerit. Pratereà apri dentem rela- tum fuiffe, quatuordecim libras pendentem: ingentes enim in ca infula nafci ferunt, bu- balorum magnitudine. Hxc M. Paulus. : DzscniPTA Éxoticarum e/Avium quas'videre mibi contigit , aut quarum picturas natus fum , hifloria, paucorum Animalium quadru- pedum. lisloriam etiam aggrediemur , de admirando tamen quodam» ^ €ornu prius acturi. J | Qornu admirandum. Car xiv. N NO primo & fexcentefimo fupra millefimum à nato Chrifto , Hollandi nautz ex füa navigatione reduces, admirandum quoddam cornu adferebant : cui (né. 6i- mile videre non memini. Verüm quale effet animal quod illud geftaffet , ipfi ignorabant, ut qui in quodam tuguriolo reperiffent; à quo abeffet illius dominus, cum re- liquis cjus pagi incolis ad bellum profe&us. Ld ] ., Ceterü ani ornatiffimus & doàiffimus vir Ioannes ab Hogelande ob raritatem illüd redemiffet, pro noftra amicitia mihi concedebat , ut illius iconem in tabella expri- mendam curarem, & ipfius cornu qualemcumque hiftoriam ex notis quas obfervarc lice- ret, concinnare poffem. S Cmwwi- ILL YD porrócorau, viginti aut plures uncias longum fuiffe arbitror: nam tametá ex- . tima pars recifa fuiffet, ut inflari poffet, novemdecim unciarum longitudinem adhuc ob- tinebat: decem veró unciarum erat ambitus infima partis quà capiti infitum fuerat ; exti- mazautem, qux recifa, duarum cum femiffe, Ipfum certé cornu admjrabilis erat forma: nam ^o- EXOTICORYVM LEfà-.V 108 m 2477 NN 247 2 T, Hj ) Ji Y 2, S (LR ub p nam totum ex craffisoffeis (quamis imbricatim difpofitis cóftabat, in poftetiorera parteit recuryum, infimá parte quà capiti innatum, fedecim fquamarum ordinibus przditum, quz obliqué dcindc ab infimo ad fummum fefe corquentes (à finiftta ad dextram carum. feriem fequendo) duarum & fexaginta numerum explebant : fuprema parso&to dumtaxat ordines habebat: à dextra autem ad firüiftrram feriem fequendo, duabus & feptuaginta fquamisfinguli ordines conftare reperiebantur , quia magis in obliquum torquebantur: fquamarum color partim fufcuserat, nonnullarum etiam albus; atque in fingulis fquama- rum interftitiis villi quidam adhuc apparebant. An mobile fuerit cornu, dubitari poffet, quuminternà & cavá parte quafdam membranas etiamnum retineret , quz fidem face- rent, eam partem non folidà aliquá materià aut offe expletam fuiffe, fed carne dumtaxar. Anporró gemino cornu przditut fuerit animal quod illud geflavit,an fingulari, nihil af- firmare poteraht, qui cornu retulerant, qaandoquidem ut dixi, animal non viderint, nec . quemquam convenerint à quo percontati poffent. "Armadillo, frve T'atou genus alterum. Car xy. Novembri merifé anno miliefimo fexcentefimo fecundo à Chrifti nativitatead me fcribebat , inter alia fignificabat, fe tria illius animalis, quod Hifpaniab armis quibus: teGtus eft, Armadille appellant,Gallis veró voce Brafilianicà 7 4tze diciturjin fuo Mufeo di- * verfa habere geneta: unum quidem valdé magnum,ejus forma cujus illud erat,quod in fcholioad Nicolai Monardcs caput de Armadillo,Libro de Medicamentisámplicibus ex M MAT t rane oO d 71 A LI, CIR. M e Li ER e Rt " 7, A p , Z fira ja» I w épiftolà quam Iacobus Plateau, cujusin hac Exoticorum hiftorià crebra fit mentio; /) Ut e Ed ER wm Occidentali India delatis, ante aliquot annos exhibebam,& nunc denuó exlribeo : aliud item illi fer (imile, fed minus: terrium,ab illis formá diverfum,cujus quidem Iconem co- loribusexpreffam illo tempore ad me-mittcbat,fcd ejus magnitudinem non pu cd : K dequa Ito C.& R O LA 5C: 1563 T5 a | de quare monitus, illius longitudinem & craffitudinem infequente Iunio etiam addebat, Hujus forrna, quum ab ejus generis animalibus quz mihi confpicere licuit, fit diverfa, necà quopiam exhibitam putem,in tabella dclineandam & fculpendam - rabam,ut huic capiti adponeretur, addità brevi ejus,quam ex pi&urà concinnare potut, iftorià , Recen- tiorum quorumdam teftimonio confirmatà. E Tuw11. — HABEBAT porróid animal pedis unius & quatuor unciarum longitudinem ; corpo- So. ris veró ambitus erat quatuordecim unciarum , binis videlicet minor longitudine : ejus. tcgmen durum & teftaceum, fuliginofi coloris, quem forte vetuftate & manuum tradta- tione contraxerat, quodammodo teffellatum, à collo ad medium corpus quafi orbiculatz Y figutz teffellis varié pi&tis diftin&um, medio autem corpore,ternis ordinibus quadrangu- larum teffellarum varié etiam pictarum infignitum,poftrema tcgminis pars fimilibus orbi- bus diftin&a erat, qualibus pars anterior: totum etiam caput ad nares ufque fimilibus te- fliste&um : aurcs patentiores, nec adcó mucronatas habebat, ut illud quod in fcholio ad Monardem exhibitum : cauda brevis erat , duobus digiti humani extremis articulis non major, tota ctiam orbiculatis teffellis teta : ventrem nullà cruftà te&um fuiffe, fed villis dumtaxat obíitum, pictura reprafentabat , quemadmodum etiam crurum pofteriorem partem, atque guttur, & nates : pofteriores pedes ternis digitis & calcari pra-ditos fuiffe pi&ura fidem faciebat, anteriores veró dumtaxat binis & calcari, nifi à pi&torc fuerint prz- termiffi : penem faris longum & exertum habebat. . enitda st Ceterüm iftam vatietaterm oriri arbitror. é Provinciarum in quibus hoc animal vivit, diverfitate : é variisenim regionibus adferri certum eft. SURE . Qui de hoc animali fcripferint, Confalvum Ferdinandum Ovied primum fuiffe . compcrio : reliqui enim qui aliquid de illo tradiderunt, ab ipfo defumpfife videntur. Is igitur cap. xxt1. fui Summatii Zardato appellat, hoc eft , panoplià, five integrà armaturá te&um, & xarzzpax» , his verbisquz cx Italico fermone Latinafaciebam; si0sw- — KardQpax Oc, five undique armis munitus, vel, ut Italicum exemplar habet, Barato , $; Bardato: o nima] eft afpeQtu admirabile, valde diverfum ab iis quzaut in Hifpania , autin aliis Euro- pz regionibus confpiciuntur, Quadrupes cft animal, totumque corpus cum cauda corio tectum habet fimili cortici Lacerti, de quo infrà fumus diQuri. [Crocodilum Americanumin- tel'ieit] colorisinteralbum & cineraceum mixti, ad album tamen magis acccdenris. Ejuf-, dem veró eft formz cum equo undique armis munito; caniculz autem vulgaris magnitu- - dine: non eft animalnoxium; domiciliumqQue habet in terrenis tumulis, pedibufQue,;ter- ram egerendo, fualatibula fodit cuniculorum inftar. Capiuntur hzc animalia vcl retibus, vcl baliftis petita occiduntur, magna autem ex parte fementis tempore, quando ftipulz aduruntur;aut agri coluntur ut gramen producantin boum & animantium pabulum. Ali- quoties me hoc animali vefci contigit, ac fané melioris faporis quàm hoedos, & falubrem : cibum effe comperiebam. Ceterüm fi hzcanimalia in iis Provinciis confpecta fuiffent, in quibus equos undique armaturá muniendi confuetudo originem fumpfit , ex hujus ani- malis afpectu exemplar defumptum opinari quispoffet. Hac Oviedus. Licet porró hujusanimalis faporem adeó commendet Oviedus, Iofephus tamen à Co- fta Hiftoriz Natural. & Moral. Indiz Occidentalis lib. wv. cap. xxxviii. non eft ejus opi nionis, longeque Yvar:e carnem prafert, animalis de quo proximé fequente quarto capite agemus. (nau , [sve per MESS gil. Car. xvr : R B15 Ámflelredamenfis quendam civem, cui nomen Rutgero Ioannis F. in fuo | mufco variis conchyliorum generibus ac aliis peregrinis rebus bené infttu&o, in- ter alia exotica habere intelligebam reficcatum quoddam animalculum quadru- pesadmirabile, quod quum valdé rarum effet in hifce regionibus, locum habere volebam in meis Exoticorum libris. Eam ob caufam,ornatiffimum & humaniffimum vitum Theo- doricum Clementis F. Coornhatt; ejufdem urbis civem, orabam ut illüd vivis coloribus depingendum curaret, atque ejus magnitudihem mihi fignificaret; quod, pro ea quz mihi: cum illo eft amicitia, lubens fecit : nam honeftiffimus juvenis Volcardus ejus F. exprime- bat, & ipfe pi&uram; additá magnitudinis animalis partiumqQue ejus defignatione, & alia- rum quarundam notarum fignificatione,ad me mittebat; é quibus qualemcumque hujus animalishiftoriam concinnare poffem : iconem autem ad pidurz cxcm plar in lignea ta* bella exprimendam curabam,quaz adponeretur. ECT ERAT EXOTICORYM LIPR VW. itt En A' potróhoe animial- culum (quantum ex notis ad inemiffis colligere poteram) pedem & feptem uncias lon* gum:ejus ambitus,quia exeri- teraturri , & ficcitate contra- &um erat, longitudinis pto- portioni nor refpondebat : ham fi , qui tuircebat ,verám ejus craffitudinem adnotave- tat, eafex uncias non füpera- X FON SUM - ünciaseratlatum, paulló mi- Ch PASS ^A nüslongum , collum non ad- có ciii ut piura refert, quia oblongioribus denfif4. : ^— pilis, quemadmodum & to- tum Corptis, te&tum erat, nullamQuc caudam habere detrionfttabat pictura ; atque. etiam cauda carére ab iisqui illud viderant , poftea intelligebam : pilorum color ex füfco quo- dammodo fpadiceus , five potius qualis feré in craffiore illa lanugine magtias & craffas In- dicas nuces tegente confpicitur :crura habebat brcvia;tres uncias dumtaxat longa;hirfuta, pedes tribus longis prxacutifque unguibus ptzditos; iifque contiguis, quorum medius aliis longior, ut ad fcandendum quàm ad gradicndum magis apti viderentur. Hzc fünt qua tum ex pictura, tam ex notisad me miffisobfervare mihi 3940 irai & exadiorem hiftoriam daturo, fi ipfum animal confpicere & obfetvarc potuiffem. Ceterüm inter eos qui de Americz provinciis fcripferint, paucos hujusanimalismen- tionem facere comperio, uno Con(àlvo Ferdinando Oviedo excepto, qui fane cap.xxuur. Summarij Indiz Occidentalis, luculentam ejus hiftoriam tradit : cam quia hujus anima- lisnaturam & morcs graphicé depi&tos continet, híc in le&oris gratiam adiicere volui. Perrilla ligero, inquit (Hifpanica enim lingua fcripta eft ea Hiftoria, cgo fic Latina red- debam) five Canicula agilis, animal eft omnium quz viderim ignaviffimum; nam adcó lenté movetur, ut, ad conficiendum.iterlongum dumtaxat quinquaginta paffus , integro die illi opus fit. Primi qui illud confpexerunt Chriftiani, in memoriam revocantes , 4Ethiopem in Hifpania Ioannem album appellari folitum, per dvr/tgazw videlicet, ut op- pofitum intelligeretur; fic iftud ariitnal reperientes ; & ejus naturam confiderantcs, no- men illi indiderunt ejus nature prorfus contrarium, agile appellantes, quum adcó tardum ' & ignavum effet. : ] : Eft veró hocanimal ex eorum numero quz in Continente maxime admirabilia funt, propter diffimilirudinem quam habet cum reliquisanimialibus: binos palmos longum eft, quum plenam magnitudinem adquifivit, aut paulló majus; craffitudo feré longitudini re- fpondet. Quatuor exiles pedes habet, eofque quatuor unguibus przditos avium inftar, iis tamen fimul connexis, & minimé aptisad corpus fuftinendum : nam propter pedum exilitatem & corporis gravitatem, ventrem quafi rependo per terram trahit; collum in fublime elatum & furre&um geftat, prorfus zquale ad fupremum ufque faftigium, piftilli inftar, in quo facies fita , orbiculata, non valdé diffimilis no&uz, ipfis pilis circulum for- mantibus, paulló tamen longior quàm lata: parvos habet oculos & rotundos, nares fimiz: inflar, os valde exiguum: collum nunc in hanc, modó in illam partem torquet, táàtnquam attonitum. Summum horum animalium defiderium effe videtur , ut vel arbores , vel pa- losconfcendete queant; ideó magna ex parte in arboribus, vel etiam in altiffimis earum ramis corifpiciuntür, quas longis unguibus apprehendentes ,lenté confcendunt: cauda ca- rct, pilofjue habet ex albo cineraccos, ut taxus fere. Ejus voxà reliquorum animalium - voce valdé differt, quia canendo fex voccs per intervalla dumtaxat profert , unam altiore tono quàm alteram;femper diminuendo,videlicet,ut prima fitaltioris toni quàm reliquz, dcindc aliz (cnfim defcendendo minuantur : nam quemadmodum fi quis canat ,la, fol Igsatw; bat: caput autem fere binas: Perrillo ligeà n". ? [gnavi can- fa, mi, re,ut, fic hoc animal fimili tono pronunciat, ha, ha, ha, ha,ha, ha. Et ficut capite rw. de Bardate dicebam; fi id animal confpedtum fuiffet in illis regionibus , in quibus equos armaturà muniendi confüctudo originem habuit, ab co animali exemplum defumptum fuiffe videretur : (ic primus muficcs inventor, cjusinitia ab hujus animaliscantu formaffe dici poffet, potius quàm ab ulla glia caüfa: nam lioc animal per fex has voces nos idem do- ct, quod perla, fol, fa, mi, re, ut, intelligere licet, Scd ut ad ejus Pau — il P node Di C.AA OLI; CEV£&l node dumtaxat hoc animal cantat, per modica intervalla fex illas voces tepetendo; inter. diu nunquam cantare auditur : eain ob caufam, & propter illius exiguos oculos, no&ur- num animal effe arbitror,ac obfeuritate & tenebris dele&tari. In edes tranflatum,natura]i fuàtarditate movetur, nec acclamatione ullà , autimpulfione , gradum accelerat. Aluj aliquando domi hoc animal, & quantum cgo, velalij qui ctiam aluerunt »obfervare po- tuimus, numquam ullà re vefci deprehendimus, fed ex aére vivere eftimavimus, quia ca. put & osad eam partem (emper obvertere confpiciebamus, unde ventus fpirabat, potiüs quàm ad aliam , ex quo apparebat arem illi valdé gratum effe: noxium animal non eft, neque mordet, imà nec etiam mordere poteft, propter oris anguítiam: verüm adcó foe dum aut ignavum animal videre non memini. Arborem na&dus quam conícendere queat;ctiam in altiffimos ejus, ut dixi, ramos evadit, in quibus odo, decem, vel viginti dies. hzrebit; nec fciri poteft quà re vefcatur. Hactenus Oviedus. Iofephus à Cofta lib. 1v. Natiüral. & Moral. Hiftor. Ind. Occidental. cap. xxxvii. hujus animalis ctiam mentionem facit, & formicis vefci tradit :tresautem dumtaxat un- guesin fingulis pedibus illi tribuit , ut illud habebat cujus iconem exhibemus, tametfi . Oviedi deícriptioni per omnia non refpondeat , quod vetuftati rcficcati animalis tribuo, quz nativam ejusfaciem & formam corruperat. — — «. Verumtamen confiderandum, an hic Ignavus;animal illud fit, de. quo agunt Andreas "Thevetus cap. Lti. Singularium Franciz. Antardticz, & Ioannes Lerius cap. x- Hiftoriz Han Ha- Americanz, quodque ille 729 five Hawthi appellat, Lerius veró Hay: üterque enim illi tri- "HS. buit fimiae faciem, cutem hifpidam & villofam , crura hirfuta , ternos in fingulis pedibus oblongos & acutos ungues; plerumque in arboribus verfari, captum autem finc difficulta- tecicurari & domefticum fieri; à nemine confpe&um quidpiam edere, ea de caufa à ple: rifqueexaére vivere exiftimari: neuter tamen tantà ignavià preditum cffe dicit,aut caudá carere, fed brevem caudam habere, uterque fcribit. Le&orea quz apud didos Auctores extant, cum his qux ex Oviedo protuli, conferre poterit. IaN) Adv, Maiela Afficana. QA EET bri, fiebat etiam mentio animalculi cujufdam, quod à nautis Rotomagenfibus e Bar- baria, ut fercbant, allatum ab amico dono acceperat : illius, quód elegans & valde pe- zcgrinum ipfi videretur, nec unquam mihi confpectum arbitraretur, pi&turam nativis co- loribus expreffam cum Tatou fuprà defcripti effigic ad me mittebat , additis paucis notis I N ca epiftola, quam cap.xv. dicebam Iacobum Plateau ad me fctibere menfe Novem- quz ad cjus hiftoriam facerent : meo tamen rogatu, Iunio fübfequente , owiffa avicula pi- - curam mittens, plures notas addebat, é quibus, & ipfius animalculi pi&urá, hanc defcri- ptionem concinnabam; iconem veró qualis híc adpofita, delincandam & fcul pendam cu- tabam in benevoli Lcáoris gratiam. z » - Mya Afi- xc dine, corporis formá ruftclam & fciurum quodammodo referens : nam capite & caüd xe | A cc ue MN En AT porró hocanimalculum majoris muris, five gliris non pois adulti pod Exo TLOORYAM ERAS Y — iij longis pilis przdità fciurum zmulabatur, illam quidem attollens, minime tamen fupra cá- put recorquens, ut ille, fed in latum norinumquam valdé explicans: comedens, clunibus, fciuri inftarjnfidebat;anterioribus pedibus cibum tenens & veríans,in utraque matidibula binislongioribus dentibus in antetiore ritus parte przditum : aures fere orbiculares ha-. bebat , pilorum colorem varium é fpadiceo, fufco , & albo, fingulis coloribus àcapite à caudam fecundüm corporis longitudinem virgatim & radiatim excurrentibus: funiima venuflas crat in cauda fimilibus coloribus etiam virgatim diftin&a , quüm , ut dicebarn;. illam interdum valdé explicaret , pavonis cauda pzné inftar : pedes in quinque digitos erant. divifi, quaternosantrorfum fpedtantes , corumiue binos medios longiores , quin- .tum autem brcvem,calcari non diffimilem , retrorfum fpectantem. Omni cibo ipfi ob- je&o indifferenter vefci intelligebam , praefertim veró pane delectari, ferox non effe , fcd facile cicurari & domefticum fieri, ut libere, nullo vinculo adftri&um , quà vellet vagari e permitti poffet : nam füa fponte caveam repetere. Ipfe Iacobus, (ibi relatum fcribebar, in navi quàadvca fuerant hc animalcula, adeó cicura evafiffc, ut nautarum finum & cali-. gas fübirent, nullamQue noxam inferrent. rg. Hujusanimalculi meminiffe videtur is, qui anno fecundo fupra millefimum & fexceri- tefimum, navigationis quam Batavi in Libyam inftituerunt defcriptionem vernaculo fet- moncevulgavit : nam triccíimo capite Páruis fecundz,;in figura decimio numcto infignita, ejus iconem,ni fallor, exprimit notatam littera L, tametíi nullam ejus deícriptionem fa- ciat, fcd dumtaxat notet, Muftelz genus effe. Quum autem verifimile fit noné Barbaria Mediterraneo mari imminente, fed ex ea Africz parte quam Oceanus alluit; ad quam plerumque Galli navigant,hzc animalia effe allata,idcirco jas» 246x449 Muftclam Afri- 9: - p«M LYHTTS canam appellavi. Seypens peregrinus, : Car. XVYitií. | NTE paucosannos redimebat ormatiffimus vir Chriftianus Porretus, cujus aliquo- tiesin hac Exoticorum hiftoria fit mentio, Serpentis cujufdam clegantiffimi pel- lem,cui (imilem quum antea non viderim, rem plerifque non ingratam me factu- rum cxifttmabam, fi illius qualemcumque defcriptionem híc fubiicerem. EnAr porro hzc pellis novem pedes Roranos longa, medio autem corpote ferm. sepe pe: dem lata, fenfim deinde verfus Pm & caudam in anta ftendia EN Icí- Contrá- "rimi bile hens, utproxirné caput, quod reciffumn fuerat, vix quatuor unciarum latitudinem fupera- "^ tct; uno autem pede fupra extimam caudam, fex unciarum latitudinem habcret , extima verócauda vix duatüm. Tora autem pellis (quamis erat teda ferie quadam difpofitis, pro- nàquidem parte minoribus, fupinà veró majoribus, quemadmodum in reliquis ferpenti- bus obfetvare licet, &illis fané variorum colorum & elegantiffimá ferie diftindorum nam dorfum à cápite ad extremam pen? caudam continuo ordine fccundum longitud nem rigricantibus veluti clypeiformibus maculiserat ornatum, extrema veró cauda ova- : lisforma maculis etiam nigticantibus diftin&a: latera antem alterius forma nigricanubus Ead K5 . . maculis tad oom As "Od In 6mr o OrÉ*sl | maculis depicta erant, venuftá fané fpecie; fubfufcus autem quem contraxerat ex fumó,ut arbitror, color, valde elegantiam deformabat: ipfa veró pellis fatis fpiffa crat. Ex quàautem provinciá fuerit allata hac pellis, me latet;& ipfe Porretus ignorabat.Sed quüm ante annum ànato Chrifto millefimum quingentefimum & nonagefimum fextum Batavi naucleri in Orientalem Indiam navigationem non inftituerint, ex America aut illi adjacentibus infulis advectam fuiffe, facilé mihi perfuaferim: nam magnos in infula Cuba ive Sgniquiviginti quinque, atque etiam triginta pedes fint longi, & humant femoris craffi- xxx. pedes tudinem zquent , teftis eft Confalvus Ferdinandus Oviedus cap. yt. lib. xvii. H iftoriz login Cus Gencralis& Naturalis, in quorum gutture reperiantur fepenumeró aliquot animalia ab pae ,. incolis Gaabiniquinax appellata, cuniculis etiam majora, caque etiamnum integra, ut pote bur esu quz paulló anté devorata fuiffent : & cap. vir. lib. xir. ejuídem Hiftorix fc vidiffc refert / wxx. in Hayti fivc Hifpaniola infula, unum recenter necatum, qui viginti pedum longitudinem S MN excederet: aliofque in eadem infula gigni affirmat varii generis & diverforum colorum, & 9"* -aliquotetiam craffos. Serpens Indiw. 4m, x1. mum, quum hzc mea Exoticorum hiftoria jam cuderetur, mittebat ad me (x pe me- moratus Iacobus Plateau binas animalium icones vivis coloribus depictas, additá fin- gulorum menfurá qux magnitudinem defignaret, ut commodis defcribere poffem: qua in re valdé mihi gratificatus cft, quia fimilium animalium icones anté videre non memi- neram: eanrob caufam operzpretium me facturum exiftimavi, fi illorum qualemcumque hiftoriam, qualem videlicet ex pictura & adjunQa menfura concinnare potui, in hunt Quinétum Exoticorum librum infererem. N v5 exttemum anfium à Chrifti nativitate fexcentefimum tertium füpra millefi- Smpmk a. PRIOR fgUta, quam infübjeGatabella expreffam huic capiti decimo non no, di billet, Serpentis etiam erat, ut ipfe fcribebar, Indici, zu llem cs pleraque alia mk ad- fervaret. Erat veró illa (ut ex menfura ad me miffa obíervabam) odo pedes Romanos longa: decraffitudine nihil pronunciare poffum, quia ejus menfura non fuit addita, nc- - quc in epiftola ullam illius mentionem faciebat: fed quantum ex piQura conje&uram fa- cere licet (fi quidem jufta proportio à pisore obfervata fuerat) quatuor unciarum düm- taxat amplum fuiffe cjus ambitum arbitror, ubi craffitudo maxima : totum corpus fqua- miste&tum habuit reliquorum ferpentum modo, dorfum autem variarum & elegantium formarum mgris maculis confperfum: füpina veró pars tora candicans erat: cjus os aliquot Ee eiee Eauetumt, nga tenuis &bifülca. icem ujuinam porró fitgencris, difficile pronunciari poffe exiftimo , quia, tefle JEliano; Eis varijue Serpentum funt genera, quorum fpecies omnes perii velle, iofiium s. M : nifi quis forte cenfeat hunc ex eorum cffe genere; quos idem JElianus lib. xvii. de own, ^imalibus cap. tt, tamquam pigmentis diftindos, fic verficolorcs fpcctari ait, magnítu* dine inferiores iis qui fedecim cubitorum in India gignuntur, i | I CETERVM EXOTICOURTNM T - 9 Y. tij CrTERYM qui plura de Serpentibus volet, confulat Cl. V. Conradi Gefneri Hifto- riz Animalium lib.v.qui cft de Serpentium natura:in illa enim quidquid Veteres & Neo: terici de Serpentibus fcripferunt, congeftum tepcriet. Lacertus fndicu. CxEm xx LTERA figura erat magni cujufdam & clegantiffimi Lacerti , quem étiam ex In- Á dia allatum fcribebat; cam in fubjedta tabella exprimi curabam, quz in hoc Capite adponeretur. ; QvATv0X vcró pedes Romanos cum femiffc longus erar ille Lacertus, undecim au Lace 1nd tem unciarum medio corpore ejus ambitus, quantum ex menfura pi&urz adjunta obfer- hire varc poteram : cà ratione (fi pidor juftam partium proportionem imitatus eft) capitis & €olli longitudo ufque ad anteriora crura (quadrupes cnim eft reliquorum Lacertorum in- flar) erat circiter decem unciarum, ab anterioribus veró cruribus ad pofteriora, decem & fex,reliquarum duodetriginta unciarum longitudinem cauda, in longum & tenuem mu- cronem fenfim deinens, explebat : elegantiffimusautem ejuscolor ; nam tota prona pars, licet fufca, albis tamen flavifue maculis quadrangula & rhomboide formá diftin&is con- fperfa; quibus etiam nigra intermixta: fupina veró pars non adeó fufca, fed albis tamen ctiam maculis varié diftinda, quemadmodum crura & cauda, cujus próna pars quendam vcelutinervum fecundum longitudinem protenfum habebat: crura fatis craffa crant, pedi- bufQue in quinque longiufculos digitos dms przdita, quorum ungucsnigri, longi & acuti: oris rius, cujus prona pars longior quàm fupina, fatis magnus, dentibus firmis & curvis armatus. Lacertus peregrinus alus. Cag. .xx1. "ACEXTI cujufdam iconem coloribusexpreffam, ab eodem Plateau etiam accipie- i bam, cum aliis plerifque quorum in hoc libro faa eftfietque mentio; additá men- furá quz animalis longitudinem indicaret. «Quum veró fimilis coloris lacertum anté videre non memincrim,rem non ingratam me faQurum exiftimabam,fi ejus jconem in tabellaexpreffam LeGorisoculis proponerern; & qualem ex piitura concinnare potc- ram, dcícriptionem fubicerem. | : j K 4 Penzcni? Lacertut pt» vegrinui. Yvan, 116 CAROIRIZGILVSI Ecc 1 ou Pr naEGRINVS etathic Lacertus, quem exenteratum & füffarcinatum in fuo. mufeo xepofitum cum variis aliis cxoticis habebat, qui iconem mittebat. Vnde verà nadus effet, aut qua in Provincia repertus, non adfcribebat : filum tamen, quo ejus longitudinem à ca- pite ad extremam caudam dimenfus erat , adjunxerat , quod ROM ttium pedum effe; illud veró quo ejusambitum, novem unciarum: collum crafium habuiffe, eX pictura conje&turam faciebam , caput breve, roftrum longum & anguftum, oris ridum nonam. plum, mandibulam inferiorem longiorem fuperiore, utramque parvis, acutis tamen den. tibus armatam : caudam fenfim inlongum mucronem definentem : quatuor crura reli- quorum lacertorum inflar , quorum finguli pedes tribus digitis antrorfum fpe&antibus erant przditi; & breve calcar pofteriorem pedis partem, five calcaneum occupabat : ante- riorum quidem pedum digitos breviores fuiffe & aequalis longitudinis, pofteriorum verà longiores, & illorum medium longiffimum, omncs autem acutis unguibus munitos; pro- nam fimiliter totius corporis ,capitifjue & cauda, atque etiam crurum partem habuiffe cutem parvis fquamis tectam, nigroque colore tinam, per quem plurima difperfze fui fentalbicantesmaculz : fupinam veró fübalbidi coloris, latioribus majoribufáue fquamis conftantem. due : Tana, lacerti genus. Carvr XX17. AMETSI Oviedus maximum hujus animalis corpus binorum palmorum cwm fc- ] miffe longitudinem füperare ncget , majora tamen videre memini, nifi corporis dumtaxat truncum fine capite & cauda ( ut puto) intelligat." Vari autem magni- tudinis eft animal, pro xtatis ratione: etenim quinque aut fex videre mihi contigit diverfz omnia magnitudinis, quorum majoribus unüm elegaris & bene integrum habebat CI.V . D. Petrus Pawius primarius Artis Medicz Profeffor i Academia Lugduwnenfi apud Bata- vos, mihique mutuo dabat, ut ejus hiftoriam defcriberc poffem, & iconem in tabella ex- primendam eurárem, quz hic adponeretur. à H A BEB AT porróab extimo roftro ive otead extremam caudam (qux tamen non in- tcgta, fed mutila) trium pedum cum femiffe longitudinem: corporis ambitus tredecim unciarum erat, tota cutis partim cineracei ; pakim füfci coloris , veluti fquamis teda ,in dorfo quidem, cruribus & caudz initio, majoribus; in ventre autem minoribus: caudam ab ejus initio ad dimidiam partem fquamz ferie quadam ambiebant , ut quatra Quzqtie feries cx majoribus (quamis conftaret, deinde reliqua ad ejus extremum zquales éffent & majoribus fimiles:àcervice ad extremam caudam , feries planarum fed ./muctonatárum ferrz inflar fpinarum ; fecundum dorfi longitudinem porrigebatur :capüt trcs unéiaslon- gum, & quibufdam fquamis te&um, oris ri&us binas: magnos oculos habebat (quiimico- ne non fidcliter exprcffi, quemadmodum nec fquamarum ordo & feries toto corpore) & binas nates. pronà & fcre extremá capitis parte : fingulz mandibulz utrimque fingula- rem exiguerum dentium ordinem habcbant,numero viginti fex aut viginti feptem paullà acutiorum infuperna mandibula : poné caput in utroque latere foramen habcbat inflar branchiarum in pifcibus: fub mento palearia five ingluviem ad pectus ufque propenden- tem habebat: quatuor cruribus crat przditum fquamofos pedes habentibus, quorum bina anteriora breviora & minuis craffa erant pofterioribus ,& eorum pedes minores, quinos breviores digitos habentes, interiorem & exteriorem binis articulationibus conítantem, duos illis proximos tribus, medium quatuor: omnium ungues breves & nigri erant: pofte* PA IE hi ET EXOTICORVYM .Lif V. Ai riora autem crurà anterioribus longiora & craffiora , pedes etiam paullà majotes; quiios fimiliter digitos habentes; quorum interior brevior binifque dumtaxat articulis przditüs, illi proximus tribus, tertius quatuor, quartus, qui longiffimus , quinque, poftremus exte: ior, ctiam quatuor , paris cum tertio longitudinis, omnium fimiliter ungues nigri , & longiores quàm inanterioribus pedibus: pofteriorum ctiam erurum fingula coxz,à popli- .tis parte genu proxima ad inguina ufque, ferie quadam veluti cotyledonum , numeto vi- ginti trium, erant infignitz, quo facilius, ut arbitror , arbores fcandete poffct- Verumta- men non omnia hujus generis anirialia ejufmodi veftigia habent : nam e binis quz apud ornatiffimum virum Chriftianum Porretum videbam, majus zqualis cum defcripto erat longitudinis, in ejus tamen coxis poftetioribus nulla cotyledonum veftigia extabant:atin - minore, quod elegantiffimi & veluti argentei erat coloris, vcftigia quidem illa obferva- bam, fed longé minora & pauciore numero, nempe quatuordecim in fingulisinterioribus pofterioribus coxís: an veró cá notà mas à femina diftinguatur , ignoro : in. majore enim Porreti , cotyledonum veftigiis carente, ingluvics illa in gutture properidens non apparc- bat, minus autem eam habebat : quemadmodum & illa Yvanz pictura , quam Iacobus Plateau mittebat, cujus longitudinem & craffitudinem ex filo quo animalà fc adfervatum dimenfus erat, majoris, cujus hiftoriam dedi, longitudini & craffitudini prorfus refponde- re comperiebam. Ceterüm inter Recentiores qui hujus animalis meminerunt ( veteribus enim ignó- tum fuiffe arbitror) neminem legere memini , qui ejus cxactiorem defcriptionem dede- rit quàm Confalvus Ferdinandus Oviedus. Is enim cap. 11 1. libri x 111. Hiftoriz Ge- neralis & Naturalis Indiz Occidentalis Yvanam defcribit his verbis , quz , Latiné red- dita , fic habent. Y vANA animal dubium eft, & caróne fit, an pifcis, incertum : nam & in fluminibus verfatur, & arbores fcandit. Eam ob caufam dubius fum terreftriáne inter animalia, an inter aquatica reponere debeam. Serpentis autem genus eft horribile afpe&u, ci qui non agnoícat : pedes lacerti habet, caput etiam ejufdem formz , majus tamen : caudam qua- tuor aut quinque palmos longam, vel longiorem , aut breviorem , pro corporis tatione: majoris corpus binos palmos cum femiffe longum cft, palmmm aut paullo ampliüs craf- fum : pauca ex hoc animalium genere eam magnitudinem fuperant : eorum autem quz infra cam magnitudinem, magna eft varietas, fic ut parvis lacertis pares quidam reperian- tur. Secundum dorfi longitudinem fpinam habent dentatam & aculeis przditam:dentes acutiffimos,& guttur fatis longum & amplum, à mento ad guttur ilie propendens. Adcó taciturnum c(t hoc animal, ut neque ftrideat, neque gemat,imó quocumque etiam loco alligatum nullum ftrepitum edat, aut cuipiam noceat, fed iftic decem vel ctiam vi- Yvana apud Qvvitdum. ginti dies fine cibo & potu hzreat : fi tamen przbeatur, aliquantulum edat vel ex cazabi (placenta id genus eft ex yucz radice fa&tum) aut herba aliáve re quapiam. Anteriores pe- ds longi funt, longis etiam unguibus przditi, quales avium ungues, fed infirmis, utnihil apprchenderc poffit. Mclioris cft faporis , quàm blandi afpe&us: ejus enim facies adcó cft horrifica, ut nemo, nifi gencrofo animo przditus, expen audeat : neniio contrà ab ejus manducationc abftineat , nifi qui jus manfüetudinem & bonum faporem ignorat. Hzc autem animalia adhuc pufilla tam celeri pedí motu per fummam aquam fluvios & tivos traiiciunt,ut nec aqua impedire illorum natationem, nec ipfa mergi poffint: eam au- tem natandi rationem obfervare folent, donec palmum fint longa: nam eam magnitudi- nem excedentia, per terram infra aquam gradiuntur, quia propter gravitatem natare non norunt. Generant in terra fecundum flumina & torrentes , & quafi affidué in aqua vet- fantur. Eft igitur hoc animal, ut dixi, horribile & terrorem initio incutiens , fed boni fa poris, przferendum optimis etiam cuniculis Hifpanicis : fic ut Chriftiani , qui hoc animal femelguftarunt, valde zftimare czperint,nec pecuniis parcant, quandocumque redimere poffunt. Vnam tamen noxam adferunt , dc qua multorum querimonias audivi, illis vi- delicet qui lue venerea aliquando laborarint, fi hujus animaliscarne vefcantur, veteres dolores recrudefcere , tametfi jam aliquamdiu fanati fuerint. In Americz continente vi- vens, fzpiüs ex hocanimali manducavi, & non contemnendum cibum effe comperi. Eos autem quos meam hiftoriam in his locis legere continget , edo&tos volo ((i Indi defint quos coníülere poffint) ut Yvanz ova frigere volentes, oleum aut butyrum non adiiciant, Tora vis, quia numquam percoquere poffent , fed corum loco aqux momentum addant: certum 9 fimé^ enim id effc expertus fum. Vnum porró animal Y vana pariet quadraginta , aut quinqua- ginta, veI etiam plura ova, quz boni funt faporis, vitellumQue & albumen continent, per- inde ac gallinacea ova, tenuiore autem teft funt przdita, & rotunda , nucifjuc magnitu- dinem non füperant. c Hujus Yguana. n8 J. :CAROLI CLVsl EXOTICOÓORVM LIP. v. Hujus animalis fimiliter meminerunt plerique alij, inter quos Gomara, Cieca, & TIofe- ius à Coflai ^ Francifcus Lopez de Gomara quidem i in Mexicana hiftoria, de eo multa fcribit, atqtie addit caudam infledere & convolvere inflat venatici canis, quo lepores perfcqui folent; infuper hzc animalia pinguefcerc, fi illorum alvus in arena fricetur. Petrus vctó Ciega cap. 1x. Primz partis Chronici fonat Iftorum autem uterque. [ERRMAMa RAM " Tofeplius à Cofta Hiftor. Natural. & Moral. Indiz Disi cap. xxxv111. lib. 1v. zejufqud carnem long? fapidiorem effe dicit Armadillo carne. Omnia porró hujus generis animalia qux mihi videre contigit, prolixam habebant -caudam; eamque in longum protenfam, non convolutam. ^ Sed & Gefrierus hoc animal intelligete videtur in prima figura & defcriptione qux «i pag. ] j7- essa de Fein animantium. CAROLI rra 1» - CAROLI OLDUVEE ATREBATIS EXOTICORVM LTPER XEXTYS. XC viNQVE praecedentibus Libri , exoticas qua[dam arbores, j ljenayfruttus cortices, uccos radices,plantas, c» nonnulla ani- a malia, quà potuimus fide, 9" diligentta defcripfimus : vefla- ! bant. CPelagica quadam planta, €9 alianon vulgaris cognitio nisin Marie Fluminibus nata, mihi, maxima ex parte confpetías qui- bus non incommod?, mea quidem opinione, pecultarem librum (qui Sextue erit earum rerum Exottcarum quas bactenus nobia obferczare licuit) da- bimus. ARBVSCVLA MARINA CORALLOIDES. CK x H fimus, Chriftianus Porretus pharmacopaeus,à quodam circumforaneo redimebat anno à Chrifti nativitate nonagefimo nono fupra millefimum & quingentefimum, majorem videre non mcmineram,quum eam mihi oftenderet : propterea , meritó arbufcu- lam appellari poffe cenfebam. Nam trespedes | alta erat. & in multos ramos laterales, eofQuc inanteriorem partem nutantcs, divifa: caudex infimá patte feptem uncias in ambitu craffus erat; firmufque & folidus quiim videretur,ma- "' terià tamen quodammodo fungosà conftabar, illajue candicante , & zingiber re(iccarum re- ferente:totuscaudex cum ramis,innumeris tu- 9 berculis refperfus erat , ipfique rami in majuf- cula tubera definebant;incis fungofa, & femi- num , inanium tamen , fpeciem, in cavernulis continentia , externé autem orbicularibus no- tulis,lapidis ftellaris inftar diftinda. Tota T ta, fivc veris arbufcula, tenui quidem fed gru- à mofo cortice teQa crat, cojuc rubri coloris, ut EAE A minio induda videreturqui an afcititius fuerit, : P LANTAM marinam,illà, quam honeftus perhumanufque vir, & in fua arte peritif- ignoro: adcó autem falfi faporis erat tota arbu- m» : cula: cum fuo cortice fubftantia, ut merum fal bh *- tcferret. E quo porró mari fuerit eruta, me la-— | e) tet, & an fcopulo alicui innata effet, an in imo $o ms maris fundo creviffet, certi quidpiam proferre non poffum: nam cjus truncus integer non erat, fed imà parte recifus. Ejustamen, qua- lem confpiciebam , iconem in tabellà expri- mendam curabam, quz Lc&oris oculis propo- cS neretur. 2 3 E VznvM illilongé majorem, poft aliquot menfes eodem anno accipiebat é Norwagia J 120 : | CAROLI^ ^CLYAL: : Aris, — Cl. V. Petrus Pawitis Medicusac Profeffor in Academia Lugduno-Batava, miffam à Do- marina alie-. Giffimo viro Henri£o Hoiero Bergenfi Medico. Etenim tametfi integta iion cflet, fcd in- oppo fimà partc mutila, ut przcedens ; fex tamen pedum altitudinem habebat , aut fuperabat, totaque plana erat, & fcmipedem dumtaxat lata, binas veró uncias fpiffa: vbiau tem in ra- mos dividebatur, magis craffa.: rami inferiores, cubitales erant, iique in plurcs alios divifi, & frequentibus tuberibus obfiti. Tota arbufcula fungosà materià conftabat, cá tamen firmá, & vcluti candicante cute obdudáà; ut mihi fufpicionem iniiceret; rubedinem illam in prxcedente non fuiffe nativam : falfo guítu przdita erat, & ferinum quidpiam redole- i bat. Ea porró ig re&am formam non affurgebat, fed in unam partem nutabat (inftar om- nium arborum marinà aurá afflatarum) quafi undarum fludübus afflia fuiffet: namiri aliquo fcopulo fub undislatentenatam arbitror; licet qui mittebat, nihil adícripfiffet, Frutex apmrinus elgantifüanus. roe ; CA P 1L Eu LEGANTISSIMO huic Frutici maritio fecundum locum ab, Arbufcula marina in Sue E hoc Exoticorum libro Sexto dare,& ei quodammodo congenerem aliam marinam. plantam (de qua proximo capite) prxcedere volui. Videbam autem Amftelreda- mi, annoà Chrifti nativitate (excentefimo tertio fupra milleámum, quaternosautquinos — — - ' . . ejufmodifruticesmagnitudine quidem difpares, fed omnesillo ipfo anno à Batavis nautis QC ex India Orientalirelatos. Eum porró qui inter illosomnium minimus, quód integrá & magis perfedà formá effet, & ad delineandum commodior videretur, mutuó mihi con- :cedebat honeftiffimus vir Petrus Garetus, ut cjus iconem in lignea tabella exprimendam curarc, & fruticis hiftoriam defcribere poffcm, quam híc propono. PEDEM autem & feptem unciaslon- " ; gus five altus erat hic frutex, & tredecim unciarum amplitudinem habebat, quà ; | parte latiffimus:crium veró pedum & de- Et" cem unciarum erat cjus ambitus; durus ^^ 20d ; prorfus & lignofus,atque valdé planusfla- ^^ VEA Y ye belli inftar, in ternosaut quaternoscraf- f y N uc "i VAM E fiufculos ramos divifus, à quibus innu- NS AV TAA Po BAM ,. meri alij tenuioresramufculi exorieban- — - ARSGCNAN: SAO SEAT ... tur, inlongum & latum fefpargentes;ad- —.: 3A PA MM AM . ;eó miro ordine, ut fimul quodammodo *«- SR M RU TINSA 2 SES coalefcerent, vacuaQue tantüm quadam VORURULAM RAI IA 7 M fpatia relinquerent, cribriautreticulima- : dS UAR NR 23 culasimitantia. Integer frutex purpura. — &XNNGEM MATES FEY fcente colore obdu&us fuiffe videbatur, NS A as HET E quem deinde falfüginofa candida materia / PA 3A HAUT obduxiffet ,ut ex infima fruticis parte & 1 2 ANE aliis quibufdam locis, quibusfalfago de- AVE UU I terfa erat, apparcbat:ilm verfalugi- - Sépeoo uU 14.1 nem creberrimis iifáue valde exiguis b. - SEES AI PLC ! raminulis tamquam acuimpreffis, tamaf- SEE NREENR| 2 UA Ie : fabré tantoque artificio elaboratam con- VERS: QJ EE 3 fpicerelicebat, prefertim in minutioribus ^^. / EURO DOE ramulis, ut nullum opificem imitati poffe. LES» Ks mihi perfuadeam : fed quum in adeó exi- s : ' guo fpatio, cujus capax eftlignea tabella, - EM E : ^o Cdllamclaboratam falfuginem pi&or expri- L4 D s RU s merenon poffet , iftum fruticem nudum ^ — 77 zz y p Y - & fine falfugine delineare coadtus eft ut. - M Zo.» ENS : 3 VA ve EN ramulotum tenuitas facilius obfervari & s : Ee confpici poffet. : Latam autem habebat fedem, quà (copulo inhzferat fub marinis aqui ex quabinzaut ternz aliz adnata plantz, five potiusramiabruptifuiffe videbantur. Ejus — * materies adeó dura, ut vix cultello fcindi poflet. Naut corallium appellabant ; fed " ; d ; Palmz matinz à Theophrafto defcripta genus aliquod;veriüs referendum effearbitror. ^ Rcliqui quos videbam frutices plani etiá & ex fimili materia cóftabant,necminüs dura, —— P : 5 : fi ilid EXOTICORVM LIBNVL nt fimilique ctiam falfugine ted crant, minore tamen attificio elaborata. Horum unus adea ámplas,ut viginti octo uncias, five binospedés & quatuor uncias longus éffet, éjus ambitus "^ plus quàm feptem pedum. Alter femiffe pedis eo longior erat : cjusambitüs cum illo quidem par ; fed illius forma minis elegans, quia unius lateris magna pars vel reciíà , vcl abrupta. Tertius utroque illo minor , major tamen &o cujus hiftoriam dedi, fed multis locis corruptus. Quartus prorfus inelegans, & cum aliis nullà ratione comparandus. Planta zovita vetiformis. CAP. IIL ; Wo» LANTA M quandani tüiáririám ex America adve&tam arino ànátivitáte Chrifti,noz Dp ftri redemptoris, nonagefimofeptimo fupra millefimum & quingentefimum mitte- batad me ornatiffimusidemQue humaniffimus vir Simon Parduynus;Conful Mc- dioburgenfis in Walachria Zelandiz,valdé rarz forma. Nam inftar virgulti lignofa erat, prorfus tamen plana, in frequentes ramos, eofque etiam planos, fparía, ex quibus in longi- tudinem & obliqué exibant multi nervi retisinftar feré contexti, adeó firmi, ut ex ereo filo conflati viderentur, lumini tamen oppofiti glutinis fubítantiam vetids teferrent. Tota planta cubito longior erat, prorfus ut dixi plana , & multis maculis , retis inftat , pertufa, fubrubefcens, quadam tamen falfugine multis locisinfeQa;extimá parte fermé pedem la- ta, infimà veró palmum : fed ea non integra ; nam ex utroque latere plurimum abrüptum fuiffe apparebat : falfusejus (apor, Cuireiinnata fucrit, mihi non liquet, ut cujusinfima pars confracta effct : verifimile tamen fcopulo aut lapidi innatam , corallij modo: Nam triennio poft fimiles confpiciebam Amftelredami in mufzo cujufdam civis, quátum infi- ma pars plana crat , ut quz fcopulo adnata fuiffet. In Americano autem Oceano natas aicbat. Ouerem marina Theophrasti. C Xr ARINJE Quercus Theophrafti de. M fcriptionem ad calcem cap.xir.lib.1, mez Rariorum Plantarum Hiftoriz, ex ipfius Au&toris cap.v11.libav.Hiftorix Plan- tarum defumptam , adiicicbam, innuens me aliquot cjus plantas in mcis peregrinationibus obíervaffe, & plurimas,cafQue varix magnitu- dinis & diverfi coloris apud Imperatorem 1 Maximilianum ejus nominis Secundum con- fpexiffe , quz ad Theophrafti defcriptionem proximé accederent. Verüm quum illius ico- nem tum exhibere non licuctit,& nunc unam plantam na&us fuerim à doGiíffimo & mode- ftiffimo juuene Ioanne de Laet, Ioannis F. in Occidentali Occano erutam, quam mihi mu- tuo dabat ut de(cribere poffem, càádem operá illam exprimendam in tabellà curabam, ut in hoc cap. 1v. libri v. Exoticotunt locum ob- tinerct. : : PEpArLtS autem illa eratlongitudinis, in 1nultos cofjue planos ramos expanfa , quem- admodumin pelagicis plantis magnà ex partc obfervare memini, & illos deinde in plures. alios minores divifos , multifque tuberculis: quaquaverfam obfitos,ut myrica five cupreffi veriiis foliorum formam & exactiüs referrent, quàm alterius alicujus plantz; coloris purpurei faturi, qualis feré cenfpicitur in vini rubri fz- €ibus;falíi prorfus faporis. Ipfa fruticis matetia Planta iafi- na vriformk. 1i CAROLÀ CLVST | — ; ; dura & lignofa erat, imó quafi cornea autfaxea. Confrada porro infimá parte heec planta, ut, faxóne , an oftracez teftz innata fuerit, nihilaffirmare poffem : pluruni etiam rami in inferiore fruticis parte abrupti erant. Fruttx inavipin. Erica fuic. Gu. ov; ARINVM hunc fruticem, qem non incommodeé Ericam marinam appellari 'poffearbitror, mittebat ad me anno à Chrifti nativitate millefimo quingentefi- mo nonagefimó feptimo Dodiffimus vir Henricus Hoierus, Bergenfis in Nor« wagia Medicus : cujus Erica effigies in fequente tabella exprefía. | : Ximebd, ERAT veróis frutex cubitalis aut amplioris altitudinis, ftatim ab infimo in frequerités ramos affurgens :atque illi denuó in minotes alios divifi erant; interdum fimul coalefce- bant, ut in plerifque plantis in mati nafcentibus evenire fólet : tenui cortice tegebatur,tet- reftrifjue coloris erat. Totus porró frutex planà formáà excreverat , & in fefquicubitalem latitudinem expanfus erat. Omnes auterà rami tamquam quibufdam tuberculis erant obfiti; fed minores longé frequentioribus & majoribus (quod pictor per fupinam quan- dam negligentiam nor obfervávit) üt tamquam flofculorum gemmis ornati viderentur, qua trita in tenuiffimum pollinem refolvébantur. Tota alioqui planta lignofa & dura cis atque lapidi aut fcopulo innata fuiffc videbatur, falfi faporis, ut qux in Occano natz i orc: ) , : d. : $ Plots marina Refida facie». pm CAr. vi. z iS ANc marinam plantam , quam fruticem five fuffruticem appellare licet, nana fcebar Amftelredami anno à Chrifti nativitate millefimo Meiscmo primo; | quem propter formam diveríam 3b aliis fruticibus marinis quos anté confpexe- tam , & defcribenduri , & ejus iconem in tabella exprimendam cenícbam , quz ad- ponerctur. : es x C e ———À ITE. te - 7T em QNEM m vRL o ww ver BOR NN EXOTICORVYM LIE. VI 115 à R T : T v$ lignofüs & durus erat hic frutex; tion fecus ac Plata mati- iie oci falsà & albà materiá obdu&us, fefquipe- ^ Réfida fa alis a i i : i a : pu Tiam. pen tamen integer , fed infimápartefra- in decem vel plures ramos inzqualiter & nullo ordi- nc naícentes diuifus, quorum aliqui abrupti: qui füpere- rant, toti ted crant exiguis quibufdam vafculis rugofis deorfum propendentibus, coloris ex albo cineracei, Refe- . dx vafculis, qux femina Jam matura continent, non valdà diffimilibus , longe tamen minoribus , & infimà parte, ut Dn wa ipfis ramulis, quz vacua & valde fa- ilia, ut quz digitis attrita, facilimé in pulvere a m refolvc- . bass falfi admodum faporis. hi diu Quo in, mari erutus fuiffet hic frutex, intelligere non potui,quia nautas qui retuliffent, convenire mihi non con- tigit; & qui redimunt, ifta manime curant. 3c ote H T " à & Planta. [axem A'GeoGyondis, | Ca». VII. : | í L1AM elegantem plantam marinam, quum Amftelredami anno à Chrifto rato fexcentefimo primo fupra millefimum effem, mihi donabat cum aliis quibufdam ?* rebus exoticis honeftiflimus vir Walichius Syvertz ejus urbis pharmacopoeus cujus in his commentariis aliquoties fit men- pu tiojillo ipfoannoà Batavis ex Orientalibus re- gionibus delatam. Illiusautem iconem in ta- bella, me curante, expreffam , dignam cenfe- bam quz híc adponeretur. : ERAT porróea planta tota lapidea; peda-* lisfere altitadinis, in multos tamos divifa,qui deinde in frequentes alios minores fefe fpar- gebant, clegantiffimo fpedlaculo, & illos qui- dem Abroroni feminz ( à nonnullis Chamz- cypariffus Plinii exiftimat:) foliorum formam pané referentes: nam brevibus tubulis inftar minutiffimorum foliorum conftabant , qua* dam ferie, ut illa , difpofitis, fed magis multi- plici, quia pauci quaternis, plerique quinis, fenis & feptenis, interdum etiam pluribus or- dinibus compa erant:in craffioribus autem - ramis , qüi quodammodo candicabant, fere attrita crant illa folia, ut dumtaxat foramina telictaapparerent tamquam foliorum tubula- torum veftigia: extremi veró ramuli, qui lcvi- ter purpurafcebant & quafi in mucronem de- finebant ; tubulata illa confervabantintegra: — ipfáplanta fubftantia dura & candida, falfum. — 3e E porem, utpote in mari nata rctincbat: faxis enim in imo mari jacentibus abrupta. fuiffe arbitror. In unam porró partem inclinabat; eaque parte quà procumbebat , candi- - dior erat illà quz prona furfum fpedabat : nonnulli autem ex procumbentibus ramis. . fimul coaluiffe deprehendcbantur ; furfum veró ere&ti , minim , ut ex icone in tabella exprefficonfpicerelicet, ——————— ? : nue 3 Hippuris LU «e ENSSSNeO SN NINE Nj f Planta fata Geo Gron : à. L2 d 114 C AROL!I crvsI Hippuris [nxza. C A r. Y IIT, - [ 1 H I oftendebatur hzc venufta M planta marina Amftelredami,anno à Chrifti nativitate primo fupra millefimum & fexcentefimum , à perhuma- no viro loanne Langhe Cheirurgo Amftel- redamenfi, qui etiam illius ramo pedalis feré longitudinis ab ipfa planta abrupto me do- nabat: quem in fübjectà tabellà exprimicu- rabam, Le&toris oculis proponendá. Tora planta in unam pattem inclina- bat, ut plerzque pelagicz planta folent , & prorfus (axea apparebat, in imo mari fcopulo aliquo, ut videbatur, adnata, cujus fragmen- tum infimà parte adhuc retinebat. Ex Orientali Occano allata ferebatur , eratque viginti uncias longa, & in multos graciles ra- mos divifa , ac frequentibus nodis & articu- lis diftin&ta. .Candicabat porró tota, fingulí- que articuli ftriati & veluti canaliculati erant , ad fingula veró genicula five nodos, graciliores & fufci , fplendentis tamen colo- ris , ut etiam finguli articuli (qui interdum uncialis longitudinis , magna veró ex partc femunciales aut breviores erant) fuíco ali- quo glutine connexi viderentur. Interior autem plantz pars lignofa erat, quemadmo- dum ex abruptis quibufdam articulis con- fpicere licebat. Hipwris faxa, Efchara. weg ooueadic. C.A P. IX, Xbera vo- APIDEA hzc plantula, in fex aut pluresramos divifa, Brafficz Cypriz cerebro non o- DEA ha : ? ro non eundi | valde diffimilem formam habebat, tota folida , candida, & in iL ramulos cte-.- berrimis foraminibus diftin&tos divifa, valdé eleganti afpedu. Chriftianus Porre* E s pepelccum redimebat ium: conchyliis & aliis rebus exoticis, ut mufeum , quod abet inftrucuffimum,tanto locupletiusredderet. — Videbam 1 ilc veletiam majores. : T . ; CUM, Aot iE Fungi lapidri. QAY X T interra, fic etiamin mati fungi nafcuntur : athi non molles,(edlapideà duritie. | V przditi, quorum ttia genera, partim in Indico mari,partim c Nds : mihi - c3 E civis quidam Amftelredámenfis, apud quem eos anno à Chrifti nativi- des m "s pen A e duo excentcfimo confpiciebam, in ipfius mufeo multis fimilibus rebus exoti-- E majoribus porró qui à mari eruti, nullum expri isnt ; majoribus poi ma :xprimendum curabam, quia nulla appare- pos pediculi, qui eos fuftinuiffet, veftigia. Sed quem dicebat in inre Nilo Rie | pex famen majorem, quia integer, & alium przterea minorem & magis contra- pe duabus tabellis, ipfo permitrente, exprimi curabam, & majoris quidem pronam & (upinam partem in prima tabella, quz hicadpofita; minorem, in altera. e , | - —IxNile Fangi faxci Mem N S S Iu Nilo natus, decem unciatum habebat circumferentiam, ejus diameter tres vnci£. Fog (iuf cum femiffe : torusautem faxeus erat & candicans, fupernà parte, ab umbilico ad circum-. Níó major. ferentiam, multis profundis ftriis, obliqué quodammodo excurrentibus ornatus , infernà autem, minus elatis ftriis, iifQue afperis & quodammodo cchinatis erat przditus, quz à PUMP; circumferentia ad pediculum produ&z definebant, quà videlicet patte magisfufcuserat: - | pediculus ejus brevis & craffiufculus, qui à fcopulo aut petrá abruptus videbatur. MiNonrs, qui compreffus, floris formam quodammodo Pts ace exprimebat,circumferentia & ambitus (qui valdé finuofus) fex "^ — unciarum erat; diameter, in longitudine duarum cum femiffe, in latitudine autem, uniusaut paulló pen & quiain floris quo- dammodo formam affurgebat,;altitudo pxné duarum unciarum erat, ab extremo orbe defcendendo fenfim gracilefcens: pedicu- -]um habebat brevem & craffiufculum : ftriz qua externà parte àpediculo ad circumferentiam excurrebant, non erant valde confpicuz; x autemin parte internà, profundiores & magis : conípicuz, fimul ctiam in medio co&untes, quemadmodum ex 3 iconé in tabella exprefía confpicere licet. E z QS Spongia elegans. | | I cos Kc coo Wa Te. XEg m | 2:298 v E 5s NS Spongia genus apuddo-.- 2 c0 LECHE UR ? i Giffimum & humaniffimum virum — Davidem Sinapium Amftelredami confpiciebam anno reparat Salutis huma- nz millcimo & fexcentefimo: cujus etiam formam meo rogatu ipfe delineari gebe. & ad me mittebat. Illius| deinde iconem in tabella exprimi jubebam, in eorum qui exoticis rebus dcle&antur gratiam. IxHzREBAT potrà fpongia adhuc fuo faxo, eique duriffimo & nigro,quod. duodecim libras pendebat. Ipfa autem |... fpongiz forma quafi infundibulü imitaba- tur, aut floris imaginem exprimebat: nam totacavacrat,& infimà parte quà faxoin- — — harebat, valdé anguíta; deinde fenfimfefe — — attollens , Co cci ,inzqualiter tàa- — men,quum uno latere ad novemuncia- rum alotudinem dumtaxat affurgerct, ad-- m,ad. undecim uncia perunge- | Rt orzinzquales erant & finuofasin inte- riorem partem interdugn adcó rcflexz, ut. ouk ue em FSI NRPET A REICRE CAR: : 126 CAR OLI CLIVVT- ves foliorum formam quodammodo exprimerent : amplitudinis diameter fupernà parte tre- decim erat unciarum cüm femiffe: exteriore parte lobum, quafi foliolum adnatum habe- bat, interiore veró bina foliola inftar calycum form ata: totà autem materià vulgares fpon- gias referebat. Longé quidem majores videre memini, fed informes: unam eut quum Mompellii vivcrem, tempeftatibus ejedam in maris littus fupra Peraul confpiciebam qux: ampliffimi petafi foztuam exadtiffime imitaretur, - Aliyonitm. GARI. R1A Álcyonii genera non vulgaria, dum hanc Exoticorum Hiftoriam fcribere ad- grediebar , confpiciebam; quibus locum ut darem in hoc Sexto libro Opemrpte- quia fingulatis — — B tium effe judicabam, Priorisautem & Secundi dumtaxat ico formz, in binis tabellis, qux hic adponerentur, exprimendas curab: NS " NN ] ii Ü SEX i Ds Sn n AN D PXtMYM, quod inter Álcyoniigeneta j dese arbitror, mittebat d me Simon. Parduynus Coníul Medioburgen(is fupra memoratus , antio à Chrifti nativitate nonage- | | fimo feptimo füpra millefimum & quingentefimum , ex America, ut adícriptum erat;:c- Algmiss latum. Idautemerat monftrofum & valdé admirabilis formze,qyja cervina cornua cum » o muihem.. cranii, cuiadhaiffent, parte, quodammodo referebat, in vatios ramosfpar(a, inferná par- te denfo corpore & craffo, fpongiofo tamen, & retinentefcopuli, cui adnatum fuerat, & inhaferat, fragmenta: OX EN fe(quicubitalis crant longitudinis, & palmaris aut am- -— plioris craffitudinis , in vatios ramos fatis craffos fparía, cavos tamen, & fpongiosá, rudi, E craffaQue materiá conftantes, ac veluti reticuli inftar compofitas,ut lumini oppofiti,tranf- : patentes effent & pervii ; color ad fpadiceum tendens: ramulorum nonnulli fingulares : erant, quidam etiam zemel ; & ex parte interdum coalefcentes. Sapor valde falíuserat; — Pas illo ipfo anno é mari erutum. Pi&or in icone exprimenda , ncgligenter (uo efficio uncus cít. " PEERS Wert A LTERYM,quod àTacobo Gareto anno à Chrifto nato nonagefimo quatto fupra ——— ne millefimum & quingentefimum accipiebam , miranda etiam erat formz, Nam cheiroo —— ^ fai. ^ thecam in quatuor lacinias digitalis longitudinis, eafj. cavas &inanes,ac velutituberibus — ' Gineracci coloris exteriore parte obfitas, fc&tam, valde referebat anteriore vero partel- 3 U viores,. E: : j Ex OT''OCdRvMSZZEDIYA pn viores, & multis exiguis foraminibus praditas. Tora planta (fi hacappellatione cam do- " nare convenit) fpongiofx quodammodo nature erat, & levis admodüm : ejus fapor noa valdé falfus, uc diu adíervaram effe, & temporis diuturnitate falfedinem exuiffe crcden- : dumeffet. Scopulo,aut faxo inhaeiffe videbatur : nam fedes plana erat. Cum fecundo autet Alcyonii genere à Diofcoride defcripto- ; nonnullam affinitatem habere vidc- batut.- : s | T&nr:v M, quod ad Quintigencrisà Diofcoride defcripti fpeciem aliquam referri Alyonium E poffe exittimo (nift quis ad Tertium genus Spongiarum referre malit , cujus meminit "5? e. CI. V. Gulielmus Rondeletiuslibro de Infe&tis & Zoophytis cap. xxx. quodque denfiffi- raum, fpiffum, validum, cinereum, Alcyoniotam fimile , ut vix difcrimen agnofcas. Hoc à enim fiftulofum non effe ait; fed fiepius cavitatem unam & eam amplam habere) Illo ' majus videre non memini , mihique oftlendebatur Amftclredami anno reparatx falutis humanz millefimo fexcentefimo, à Davide Sinapio fupra dicto,qui illiusetiam dimidiam partem per longitudinem fe&dtam mihi liberaliter donabat. Craffitudine porrólongitudi- —. nem valde fupe am quum odo dumtaxat uncias & femiffem longum effet , craffi- s tudo in medio € decem & fex uncias ambitu continebat , in extremis autemfparti- bus brem duodecim: ipfa enim forma prorfus inzqualis erat, modó in dorfam affurgens; modóin multas lacunas depreffa : torum autem Alcyonij corpus cineracei coloris cruítà J re&tum erat: interna pars, fungosà, five fpongiosà quadam materi conflabat, & frequen- tibuslacuriis erat prxdita, falfid. admodum faporis, acrimonix etiam particeps: nam illius fupta candens ferrum reficcatz pulverem, fi cuti adfricaretur ; non modó magnum pturi- tum excitare, fed etiam valdé mordicare & urere experiebar , non fecus quàm aliorum Alcyonii generum, quz multisanté annis in Galliz Narbonenfis maritimis collegeram, ($ dum Mompellii vivebam, pulverem obfervàveram. / s Dodiffimus vir, & in fua arte peritiffimus Ferdinandus Imperatus, inco opere quod Italico fermone confcripfit, cuique Naturalis Hiftorix appellationem dedit, aliquot Fuci, Spongiz, & Alcyonii genera elegantia atque exotica, cum aliis plérifque rebus peregrinis exhibet : przertim veró xxvir. liber cjusoperis confulendus; continet enim plurima ad hanc materiam pertinentia, ex fuo ditiffimo Promptuario defumpta. LET Coaueri gramen depa[centes E quodmgmado tervesfres. - CaA»vr XIII. nate relicà, aquationis causá appellebat : quum denas fil vas ingreffi effent, plurimos majores canctos, tum przgrandes cammaros invéniebant gramen depaícentes , & in arborum vento difjectarum cavis,aut fub ipfis arboribus latirantes; quibus codis & clixis, famem cos jam prementem pcr multos dies, avidé explcbant. Illos autem , prater alio- Cavci terre: rum cancrorum morem, in ficco perpetim verfari exiftimabant : nam quum plurimos, co /'e a tempore quo in infula verfabantur, aliquoties ad mare deferrent & in aquam abücerent, fubito effugere, & ad folita pafcua regredi obfervabant. — — Sita autem erat ea infula, ipfis referentibus, fub ipfo /Equatore , inter lavam & Moluc- : Cas, nomine quidem ipfis ignota , fed quam à cancrorum iític repertorum maximà abun- Neri E dantià Cancrorum infulam appellàrunt. An porró ifti cancri, ex illorum funt genere, quotum meminit Ioannes Lerius cap. x1, Amerigana fuz: Hitoriz : quofque tetreftres cffe, & 0»ffa ab indigenis appellari , marinis (s. macilentiores, & minüs grati faporis, atque fuacubilia five antra fub arborum radicibus habere fcribit ? IET RET kéo bpi L5. || x deferta illa infula, ad quam Generofus Francifcus Drake cum fuis comitibus, Tar- € - v- Cam Molluuams. Car. xiv. ACE $? T Arx admiranda ejus Cancri forma, quem, curante Cl. V. D. Everhardo Vor- E «M fio, publico in Academia Lugduno-Batava Artis Medicz Profeffore, reficcatum B. . .* -cenfpiciebam anno à nato Chrifto fexcegtefimo tertio fapramilleimum, & 1n E adpoftatabellaexprimicurabam ——— ——— — Ee » m cta Er mái pen La — Pisro- A^ 4 " A 1 hu «re 9 118 | QAROKI,CLbnb5i:- : ; 5 Nie X PrzRroLrrAM autem habebatisteflam, — — luczanm. eamque verficolorem,in qualuminioppofitayob- — . | fcrvarentur in fufco mixti colores flavefcens & à tubefcens. Conftabat veró ca tefta duabus parti- H bus, ahteriore & pofteriore, intet fe quadam car- S tilagine connexis : anteriore quidem breviore & anguftiore , ut qua tres dumtaxat uncias longa , N quatuor lata eífet, ubi ampliffima : pofteriore autem longe majore, quatuor videlicet uncias cum femiffe longi, feptem cum femiffe latá. Utraque pars in dorfum inflar fornicis affurge- bat , pofterior tamen magis quàm anterior , & veluti in eminentiores tres. divifiones brevibus quibufdam aculeis praditas diftinda: quà etiam anteriori parti connexa erat; magis cminens, & brevibus quibufdam aculeis munita, deinde in.— ' lunata quzdam cornua fc fpargens, ad longos ufque anterioris partis aculcos pertingentia, den- tata utrimque & in firmam fpinam definentia, : circa veró connexionem afperis quibufdam vil- c lisobíita: medià quafi parte tefta , in dorfi lateri- | T bus orbiculatz quzdam confpicicbantur. emi- E x NS ; nentix , oculorum pxné formam referentes, du- x * 4 Tx tamen & teftacex. Anterior porró teflz pars, | EON AO d quà pofteriori connedebatur, tres uncias lata erat, , | — 5 quatuorautem (ut füprà dicebam) ubiamphífr —— — ma, extima binas folummodoó, eaque in tres bre- «3 vesaculeos, aequali fpatio inter fe diflantcs, defi- | : nens: ad medium aculeum , adnexum habebag : non extetioti teftz: adhxrens, fed quadam articulatione fub ipía tefla triangulare cornu, : feptem uncias longum, anguftam & mucronatum: fupremus in prona aculci parte angu- - lus, brevibus aculeis inflat ferrz erat obfitus ; fupina ejus pars lxvis & carinata : anterioris partis tcflzc latera feprem aculeis; preterextimum, erant munita, & fex firmis , planis, & : . acutis fpinis unciam longis, fpadicei coloris & hirfütis inter extimum & feptimum acu- i leum prodeuntibus donata : medià proná parte fexanguftarum lacunarum, quafi cultri j mucrone impreffarum, bini ordines apparebant, quibus internà tefta parte totide m plana | officula, veluti abruptarum coftarum fragmenta, refpondebant. RUSO HEN Totum ipfius animalis corpus fifcitate contradum & vetuftate magna ex parte corru-.— .- ptum erat: décem aurem pedes habuiffe videbatur ; quorum priores, an chelashabucrint; | ^ ( 99 ggnoro,nam nulli integri przter poftremos;qui fex articulis conftabant;. Omnes orieban- T " turex najore five pofleriore tefla;atque adeó arcté conjundi erant, ut cultelli mucronem non admitterent, dinum articulum coaluiffe viderentur: anteriores pedes, : quianchelz, ut dicebam, fuerint, ignoro, flatim à fede inferioris articuli , ex ipfa articula- E tione latam appendicem producebant, fraxini femini non valde diffimilem; atque ante illosbinz feré fimiles appendices exoriebantur: hirtz, breves, ad primi five infimi articuli fummum vix pertingentes : octo reliqui pedes, füperiori infimi articuli parti appendices étiam adnexas habebant , beris cialis ; aculeatas, utrimque in unum quodammodo co&untes: fecundi articuli aliquot fimiliter aculeis donati: poftremos pedes fübfeque ban- tur cxiguz chelze tribus articulis conftantes,adeó breves, ut ad tertium pofteriorum pe- dumarticulum vix perringerggs Q uàanterior teflz pars poferioriconne&tebatür,exipía — connexione fuübhirfuta quzdam cartilago oriebatur , unciam cum femiffe longa, binas — — cum femiffe lata, deinde aliz paulló minores ad fingula illa plana officula , vcluti ab- ruptarum coftarum fragmenta:fed omnes prater primam commemoratam , & huic proximam, adeó corrüptz , ut officula dumtaxat confpicerentur ; nullis vel capitis, vel caudz vetigiis apparentibus. Eà autem anterioris teflz pars, in qua orcum ha- bebat oblongum illud triangulare & mucronatum cornu, concava erat , & quafi for- nicata, unciamQue longa, binis veluti denticulis planis & in extimo acutis inttor- . .- füm fpeantibus donata, ad quam ufque perügiffe videbantur cartilagines fuprà memoratz. : i RET n NE RAS Qui Cancrum iftum DoGori Vorflio commodabát , ut mihi ofteaderet , Ioapnes à. i-a Ee Wolís- " e IU [4 EXOTICORVYM LIB. Vl - $39 Wolfs-Winckel Canonicus regularis , circa Molluccas infulas captutri effe, & atite bien- niumab iisqui ex illa navigatione redierant fe accepiffe afferebat, Hxc porró funt qux de admirandi hujus cancri forma obfervare mihi licuit, quz bene: volum lectorem boni confulturum confido. Ad nullum autem penus corum, quorum hiftoriam Cl. V. Gulielmus Rondeletus lib. &viit. de Pifcibus deícripfit, referri poffe vi- detur, nifi quis notasaliquas communes haberecenfeat cum ejus Paguro.. Veteribus ta- men prorfus ignotum fuiffe arbitror : alioqui propter tam infignes & noi vulgares notas quibus przditus eft, haud neglexiffent. CrTrR VM illo ipfo annojapud CI. V. Dodorem Petrum Pauwium, publicum in ea- dem Academia A rtis Medicz & Anatomes profefforem, admirabilis etiam formx Cancti teftam videbam, eam quidem non integram , fed magna ex parte confradtam , duram & folidam, internà parte albam , excerná diluté rubentem , & variis locis, albis quibufdam culis,ferie quadam fervatà,confpcrfam. Q uinque autem uncias longum erat fragmen- tum;ab ipfis oculis ad extremam ufque partem; fex lacum,& in fornicem elatum; utroque latere ternis firmis fpinis five aculeis przditum, quarum prima paullo longior : fupra ocu- losemergebant alix craffz fpinz, binas uncias longz, firmz, perinde ut tefta vetficolotes, ex albo & rubro videlicet coloribus mixtis, nigricante muctone, quemádmodum & reli- quarum, antrorfum fpectantes, & ad cornuum fimilitudinem anteriüs incurva, quas qua- tuor aliz fübfequébantur , ex utroque latere binz, quarum quz cornibus proxima, alias longitudine fuperabant, deinde infra illas ex utraque parte quatuor tubercula veris quàm fpinz, inter quz, quemadmodum etiam inter fpinas, fparía erant multa veftigia, pilorum, quz inhzfícrant, ut verifimile eft, fedes: ante cornua, & quafi füb ipfis, prominebant ma- gni craffique & unciam longi oculi teflacei , verficolores,ad tefte & cornuum fimilitudi- nem, in latera (pectantes, extimá parte, in quá acies fuerat, nigri: à cornibus fivc fpinis illis incurvis fupra oculos eminentibus, ortum fümebat planum, ternafue tincias longum ro- ftrum, unciam cum femiffe latum, anteriore parte magis anguftum , quodanimodo cari- natum, in quo quaternz eminebant fpinz,, utrimque geminz , aequali fpatio ab invicem difcretz, quarum anteriores paullo longiores , & in carum lateribus frequentes confet- timiue nafcentcs breves pili candicantes : extimum veró roftrum , quod abruptum , valdeanguftum curvumque fuiffe videbatur. Et hzcquidem de hujus teftx fragmento; uam fi integram, & ipfum Cancri corpus videre licuiffet , ejus accuratiorem hiftoriam dare potuiffem. Benevolus autem le&or boni confülat qux propono. ds Mytulus Conchifzr. Cx" €*« VANDOQVIDEM Cancrorum mentionem fecimus,prater infticutum non crit, fi Mytuli genus quoddam non vulgare illis fübiiciam. Hancautem Mytuli con- cham anno à Chrifti nativitate nonagefimo nono füpra milleimum & quingen- tcfimum, Amftelredamo ad me mittebat ornatiffimus & humaniffimus vir Theodorus Coornhart Clementis F. cujus iconem in tabella expreffam le&oris oculis proponc* tc volui. Cuncti alte: rias admird- bilis tesi, Mytulus con - abifer. 130 Jv Cd UO BHICGOOU. Y E - Mr vrv $igitut, de quo mihi fermo, meà opinione conchifernon incommode dici gnitorum, quos Graci uviaxtc appellant, haud dubie generibus, necformá valdé diflimilis Conchz longe à Cl. V. Gulielmo Rondeletio (meo olim hofpite, apud quem pané trien- nium fuaviter vixi) lib. 1. de Teftaceis cap. xxt. defcripta: teftà enim erat fpiffà & rugat, quàm d/9vegr fuiffe arbitror, hoc eft, duabus patulam conchis, ut Ciceroniano verbo utar, vel, ut Gaza vertit,bivalvam: nam interné cava erat & dorfo elato, nigro; cui inhzrebant, quoddam balani genus, & vermiculorum tubuli, tum etiam veluti parvi frutices, fcx vel feptefn uncias longi , nonnulli craffiufculi, alii graciliores, valde ramofi; à quibus depen- :debant patvx conchz, mufculis non diffimiles, binis teftis , iue cavis, ut illi, praedita, quz hirtis veluti capillis obfit, proculdubio incrementum fumente conchá, etiam paruos. frutices generaffent, conchas prolaturos. CES HELICOLOOSVEHAM PISCE Sd IAM ad exoticos Piftes venio, quos-vel mihi «videre contigit, aut eo- rum icones colaribus expre[fazs.c: aquibu[dam amicis acceptas, quum bunc Sextum librum adarnabam.. e/Auípicabor autem ab admirabili ce- tacei generis pifces qui mibi quidem non esl confpettus , fed ejus. effigies ab Amico ena. — : Cete admirabile forma. Car. xvr. Y v5 finem Novembris fuperioris, ab ornatiffimo vito Iacobo Plateau diligente rerum à Exoticarum conquifitore, & quibus mufeum habet inftru&iffimum , Ceracei pifcis iconem, quam ex F. Ludovici Granatenfis Catechifmo excepiffe fcribebat, accipie- bam :eam licet fatis ncgligenter , & ab imperito forfitan pi&ore , expreffam, quia tamen mco argumento fetviebat, hoc loco infertam volui, addità etiam ex Latino Fratris Lu- dovici exemplari cjus deícriptione. : » ^A SS S 20 NN NN Y AW met DW ; yvy PP NNNWWNS His Hox TTEHAM i33 DASS 4 INNAM E D. NS Ü » mu Lr n ER 17 t L * — paterit. Isporrófeptem uncias longus, & tres (ubi maxime)latus,e Mytulorum vulgo co-. : a Lvpovicvs igitur (ut vaullà altids repetam ejus verba) in fuo Catechifmo, ad fi- nem cap. xxt. libri de Creatione mundi, hac fcribit. . . Hoc. autem capite declarato quàm admirabilis fit in horum animalium fabrica ; zquum eft , ut quàm admirabilis (itin majorum quoque animalium fabrica oftendamus; utfacilé apparcat, idem effc in omnibus operibus fais : utQue intelligatur jure optimo il- lum Angelum; cuidam interroganti, quod fibi nomen Mag urs Iudic. xit. Cur meum nomen interrogas , quod admirabile eft? In hanc fententiam poffemn ego huc ad. ducere duas feras, quarum magnitudinem defcribit idem Creator cap. xx. & xzr. Iobi fubhis nominibus Zebemetb & Leviathan : ic & cete, qux notiffimafunt. Attamen his prztermiffis ; hic admirabilem cujuídam pifcis magnitudinem referam, qui anno M. p. . uxxv.x. Kal. Maitad Pesiche jam mortuusin littus,é mari fuit proje&tus[ fe 2 652 ip Lofita- mia Occidentem [ject ante vicinus illi arbi que vulg Nova Lisbona appellatar ,circiter feptem aut afa. sutliarizus ab V Iyfipoua distante pane ex adver[oejus infila quam las Bexlingas vocant. ] Hoc nibil TE - j admira- we ; £XO T:16G0 KR v.M. .L1.5, vt iii admirabilius vifüm fuit umquam: erat enim ejus longitudo quadraginta cubitorüm :ejus piri amni corium in dorfo nigrum erat, in ventre album: caudz veró amplitudo ab extremitate ralis fornd. unius pirin ad alteram quinque cubitorum erat , & ejus latitudo quindecini palmorum. Corporis ctaffitudo tanta erat , ut duo homines fatis grandes in utroque latete collocati vix fe confpicerent : titetqué oculus üniüs cubiti efat longitudine : caputin füblime ela- tum fétcbar ad quátuor cubitorum altitudinem. Os in capite non habebat ut alii pifces, fed in ventre: májorcs illius dentesfinguli erant o&o cubitorum:in ore pratereà fexdecim habebat dentes, & cujuflibet circuitus erat dimidii cubiti,inter(litium veró inter fin gulos crat unius palmi. Cujus figuram híc addere volui, qux ab Henrico, qui fempiterno fruitur zvo,allata fuit. In hujus pifcis fabrica, Divinz Providentiz artificium animadvertendum cft;qui altum fert capüt; ut pifces profpiciat, quibus nutriendus erat : fed cüm diftantia iriter caput & aquam rnagná effet, ci os in vetitre accommodavit , ut vicinius & accommodatius ad pi- fcandüm effet,quod oculisjam effet affequutus. Illud quoque audivijhunc pifcem in ven-. « 'treáxungiam ad medendum fatis accommodatam & magni pretii habuiffe, Hactenus Fratér Ludovicus. Aliud Cete admiralile». SRUEUS Car. XxvIt "€ "T o5 fine causá mihi fufpeda effe debet admirabilis illius belluz matinzapud F. N Ludovicum defcriptio: nam quum ei quam exhibct pi&turd, majoresillos Au. quos o&o cubitorum longitudinem habuiffe ait, expreffos non habcat , per illos dentes niandibulas voluiffe dicere verifimile eft: nec enim ullius clephantis etiam maximi cornuatantz magnitudinis umquam confpeda fuiffe arbitror: huc accedit , quód alios dentes fexdecim in ore illi tribuit, üt etiatri taceam caput adeó tenuc in tanta corporis mo- lejilludQue in füblime elaturt. Itaque mihi facile petfuaferim,non valdé abíimilem fuiffe €i belux maritix qux annoà Chrifti nativitate nonagefimo octavo fupra millefimum & 'quingentefimum , in litis occiduum Hollandiz tempceftatibus cjecta fuit; fenes Batavi tarisaccolz Per-wálvifch appellabant. qux quum fucrit portentofz ctiam forma & ma- 'gnitudinis, abs re me non fadurum cxiítimavi, fiilliusgenuinam iconem hic adponcrem; inde brevem hiftoriam adiicerem. c ji qiti We TET m N SRM AM se .Crten v M, tit ad peculiarem hujus Beluz defcriptionem veniamus, qua ilfo qao dixi anno, 1v. vel irt: Non. Februarii;circiter quartam aut quintam: pomcridianam inlit- tus fuit éje&a é regione Berchcy vici quondam (ut fertur) decem aut duodecim tugurio- rum, inter Scevelingam & Catwicum maritirium, cum tantá tempeftate & maris com- motione,utqui iftic aderant fe in fugam coniicetent,& fcfe abderent inter colles illosare- -nofos mari obje&tos : fedatà tempeftate, decem plus minis horis adhüc fpirans fuit con- fpe&ta: & mortua iftic jacuit feptem aut oGto dies; ut ad cam confpiciendam € vicinis urbi- » bus & locis ingens hominum niultitudo conflucret, partim pedellri itincre, partim equis, zhedis;aut curru vecta. iE 1 Ejus porró longitudo quinquaginta duorum aut trium pedum fuit; craffitudinis ambi- Monileja tum licet nonnulli dicant triginta pedum & unius, fuiffe, álij veró longe majorem faciant: beu marina. 'exa&a tamen menfura fumi non potuit, quia volutatione & agitatione, ante quàm intcri- ret, corporispars quaedam fabulo erat immerfá : fuperior rofiti pars ab cxtimo ad oculos ^ ufque, quindecim & pedum reperta eft : ipfam in ca patte palatum, quadraginta duobus E E - * S 22. e S ANEDSE, gra - DL " " j * * - ramim us Alia. fimilis 'oweniirofa belua. Maui. 1l CAROLICILVYSI E raminibus five alvcolis przditum erat , hoc eft , in utroque latere viginti & uno, ád exci piendos totidem dentesinferiori mandibulz inharentes, qui magnitudinem pollicis ali- cujus viri przgrandis & robufti habebant: in capite verfus dorfum erat etiam foramen circiter tres pedes amplum,per quod aquam inaltum eiiciebat: inferior mandibula,in quà illi dentium bini ordines,feptem pedum longitudinem non excedebar,& fragmento craf- fi & ingentis mali navis conferri poterat : lingux extima pars tam magna & craffa crat ac dolium cetvifiarium : oculorum magnitudo pro tam vafto corpore non erat major, quàmi fpatium quod pollex & digitus indes extenfi comprehendere poterant : diftabant oculi quatuor pedibus à pinnis: pinnz veró quatuor pedes & totidem pollices erantlongz, ac pedem fere dent : umbilicusà mandibulis fexdecim pedum fpatio diftabat: ab umbilico ad penem interftitium erat triá pedum : penis veró jam mortua fex pedum longitudinem habebat : à pene autem ad podicem trium pedum cum femiffe erat diftantia : & à podice ad caudam, tredecim cum femiffe : ipfa veró cauda valdé craffa, tredecim pedesalta five latacrat.. Poft paucos deinde dies fttit illa belua vendita quibufdam mercatoribus, cà ta- ' men conditione,ut majora ejus offa Hagam Comitis vehi curarent, & iftic in Curia confer- varentur propter memoriam. Reperiffe autem dicebantur mercatores in beluz capite plus quàm quartam partem dolii in quo adfervantur faliti haleces, plenam cjus liquoris quem vulgà Sperma ceti, Hollandi Wa/fchst appellant : é tota autem corporis mole in par^ tes cca & dcinde uftulata, circiter quadraginta dolia , przdicto fimilia,plena pinguedine excepiffe , przter magnam quantitatem fponté fluentem ab aliis colle&am, & eam quz in undas marinas effluxeratanté quàm mercatores redimerent. Dorfi corium nigrum erat, quemadmodum Dclphinorum aut Thynnorum: venter albefcebat. Anwo porró millefimo fexcentefimo primo fub extremum Decembrem, xur. vide- licec Kal. Ian. anni infequentis, ejecta fuit alia fimilis portentofa belua in littus Batavicum Beverwicanum,verfus meridionalem plagam; cujus longitudo predi longitudinem ex- ccdebat; nam fexaginta pedum erat, altitudo pedum quatuordecim corporis ambitus tri- intafex pedum menfuram zquabat,cauda pedes quatuordecim erat lata, oris ri&tus duo- decim pedes amplus erat; dentesetiam in inferiore mandibulà dumtaxat habebar, duplici ordine fimiliter difpofitos in fuperiore totidem alveolos; qui dentes , quum rium clau- deret belua, exciperent. Mafculini fexus etiam erat, & eodem colore predita quo fupe- rior, ut mihi relatum: an veró quzftum fecerint ex illa,ut 6 priore, me latet, CrrER vM meminiquum in Czfaris aula viverem, fimiles etiam beluas apud Saftin- gam non procul Antverpia in littus tempeftate fuiffe ejectas, & unius ex illis typum in zre incifum ab amico fuiffe 3d me miffum, queng porró ad Ill. Virum Ioannem Pinellum qui hujufmodi rebus dele&abatur, ob eam quz nfhi cum illo fida & at&ta erat amicitia; Pata- vium ferendum curabam. Corporisautem menfuram oblivioni tradidi, JManati Phoca genus. CaA»vT xvi 11. Batavis nautis , qui anno à Chrifto nato millefimo fexcentefimo Amflelreda- mum 6 fua profe&ione redierant , ex' Occidentali Oceano adve&us erat Ceta- ceus pifcis, ad Phocarum genus haud dubié referendus, fed longé major; ipfi Vac- cam marinam appellabant : utriufque autem fexusocciderant, marem & feminam : ma- - ris corium integrum ítramine fuffarcinatum de trabe fufpenfum , cujus dotío catulum (quem etiam ceperant & advexerant) impofüerant ; codem anno Amftelredami confpi- cicbam, & praterea aliquot coftas feminz cum carne adhuc adhzrente; cá enim in itino- re vidiràrant tamquam bubulà. Catulum porró, ut proportio commodiiis obfervari pof- fet, in adpofita tabella exprimendum curabam, ad ejus normam quem Amftelredami vi- deram, quique pofteà in Academici horti porticu fufpenfus fuit Lugduni Batavorum. VALDE autem foedum & turpe animal fuiffe videbatur: capite vitulino , fed paullà ftrictiorc, eculis feré caninis; valdé crafsà & durá, brevibufQue & raris pilis excineracee - fufci coloris obfità cite przditum : exuvii longitudo (nam dimenfus fum) pedum decem & fex cum femiffe erat , craffitudo autem feptem cum femiffe ; hoc cft, feptem pedum cum femiffe erat corporis ambitus: bina crura ad humeros habebat non longa, latos pe bievibus unguibus przditos, nullos in pofteriore corporis parte; fed caudam quodammo- do infor . EXOTICORVM LIEF. vk : "T - l D 2)! do informem & latam , cujus rnótu , celeriter nataffe ferebatur: ab umbilico autem ad caudam fenfim gracilefcebat , deinde cauda paulló latior fiebat : in cjus capite lapides re- pertos fuiffe intelligebat, quos ad comminuendum calculum utiles effe dicerent. Cujus adeó rei causà, tum propter animalisformam, & alias notas, omnino mihi per- fuadebam illud animal effe, quod Mazati vocari, Hifpani qui Amcericanam hiftótíam fcri- pferunt, teftantur:nam Francifcus Lopez de Gomara cap. xxxr. Hiftorix generalis, de co in hunc modum fcribit, ut in ícholio ad cap. de Tiburonc lib. de Simpl. Medic. ex Occi- dentali India delatis,au&ore Nicolao Monardes, & à me Latino fa&to, adnotabam,& híc denuó repeto. : cManati pifcis eft noftro orbi incognitus, qui in mari & fluminibus reperitur , utri fimi- lis, duobus dumtaxat pedibus ad humeros przditus rotundis, & quatuor unguibus inftar clephantinorum, quibus natat: ab umbilico ad caudam gracilior fit : teterrimo eft afpetu, capite bubalino, macilentiore tamen ore & craffiore mento, oculis admodüm exiguis pro corporis mole, quz interdum ad viginti pedum longitudinem accedit: corio eft den- Manati Go- nare. fo, quibuídam pilis cineracci colorisobfito. Feminz'pariunt vaccarum modo, binaQuc ubera habent quibus fuoscatulos]adant. Ejuscaro quadrupedis veriüs quàm pifcis xfti- . mari poffit : etenim recens, juvencz carnem fapit; fale macerata, Thynni, fed gratioriscít faporis, diutiufQue adfervari poteft. Illius pinguedo five fevum optimum, nam rancedini : non eft obnoxium : có ipfius corium parare folent in calceórum & aliarum rerum ufum. Inveniuritur in ejuscapite quidam lapides ad calculum & coli dolores utiles. Et hzc qui- dcm de pifcis forma : deinde addit. Occídi folent hi pifces dum herbasin fluviorum ripis nafcentes depafcuntur: fed etiam retibuscapiuntur juniores. Iftà ratione parvulum captum, Regulus Caramatexi , in Infula Hifpaniola xxvi. annorum fpacio in lacu Guaynabo dicto aluiffe fertur,adeoque manfuc- tum evafiffe, licet jam grandem, ut Veterum Delphino non cederet: nam de manu ci- bum fumfiffe, & inclamato nomine Mato, quod Magnificum eorumlinguá fonat, lacum cgredi folitum, ad zdes cibi fumendi gratià perreptaffe, deinde ad lacum remeaffe comi- tibus pueris atquc etiam viris, quorum cantu deledari videretur : imó tergo infidere inter- dum petmittentem , denos fimul ex una lacus partein oppofitam , finc ulla difficultate tranívexiffe, nec illos merfiffe, fic ut illius loci incolis fummam voluptatem adferret. Ce- terim quum Hifpanus quidam, periculum facere volens , an adeó durá cute praeditus effet, ut ferebatur, inclamato & repetito nomine Mato, Matojin eum jam exaqua prodeun- tem liaftam vibraffet , adeó indignatum, tametfi non fuiffet vulneratus , ut ex uis dein- ceps emergere nollet , quantumlibet ejus nomen inclamaretur, fi viros vefte indutos aut barbatos , Chriftiánis fimiles, confpiceret. Valdé porró intumefcente fluvio Haibonico, & in lacum Guaynabo fefe effundente, Mato Mazati in mare regreffus eft, Reguloáue Ca- ramatexi & cjus fubditis magnum fui defiderium reliquit. EE. ; " FER D1NANDVS vero Oviedus multisannis ante ipfum de hoc pifce egerat toto cap. x. lib. xni. fux Hift. Generalis & Naturalis Indiarum : & cap. Lxxxtv. Summarij, Quia - porró caput illud x. lib. xrix. Hift. Gen. longé ampliorem ejus hiftoriam continet , operz pretium me fa&urum exiftimavi,fi illam Latinam facerem,atque hic adiicerem, quando- quidem pleraque alia fcitu digna continet, qux nec Gomara, nec alius quifpiam attigit. In hunc autem modum Oviedus (cribit. mA Manati ingens pifcis marinus, tametfi in magnis hujus infulz (Hifpaniolz videlicet) & - aliarum Provinciarum fluminibusaffiduà capiatur, majoris cft longitudinis & amplitudi- nis Tiburone. Qui plenam ádquifiverunt maguitudinem, bam funt m nec CU. multum Mantis O vidi. E MS y P Jngens c5t 5 A5. Nomini can- f^ Reverfu pfe. 14 : GAÀROLI,C6 L,U£l a multum abfimiles utribusillis in quibus Medinz del Campo, & vicinis locis vehitur mu- ftum., Caput hàbet ifte piícis bovis inftar , vel etiam majus, oculos cxiguos pto corpotis magnitudine: & binos craffospedes tamquam alas brachiotum loco , quibus natat, circa caputfitos. Corio integitur,non fquamis;valdeQue manfuetum eftanimal, adveríà lumi- na fübiens, & fccundum ripas quas apprehendere poteft herbas depaícens, nec aquam egrediens. In Americz continenti folent fagittarij ex cymba five monoxylo hujufmodi pifces & alios plerofque occidere,quia in fumma aqua natant: hamata itaque jacula conii- ciunt, in quorum fummo tenuis fed validus alligatus eft funiculus:i&tus pifcis fugit;funicu- lum autem laxat fagittarius , in cujus extremo ligni aut fuberis fragmentum eft adnexum, ne 20 mergi queat funiculus, tum etiam ut appareat cjus extremitas: pifcis veró jam feffus ob profufum fanguinem, & morti vicinus,ad littusappellit. Tum fagittariuscolle- &o fuo funiculo donec fuperfit dumtaxat decem aut duodecim orgyiarum longitudo, cum ad terram trahit cum capto pifce, vel ctiam donec undis propellentibus terram con- tingat: fagittarius porró fociorum auxilio ex aqua educit. adeó autern magni funt ifti pifces, utjugo boum opus fit, ad unum vehendum. . Interdum autem quum Manati jam faucius ad terram ab undis propcllitur, é cymba illum craffis lanccolis feriunt, ut citius moriatur, quia mortuus fimmá aquá fertur. Hujus pifcis caro praftantiffima cft, & quadrupedis carni adcó fimilis,ut qui integrum pifcem non vidiffet,fed ejus dumtaxat partem aliquam refciffam, bubulam cffe fibi perfuaderet : imó omnes mortales fallerentur, quia adhuc re- cens carncm mapis fapit, quàm pifcem. Qua autem concifà & reficcata, fingularis eft, & multo tempore incorrupta fervari poteft. Anno M. p. xxx1. ex hac civitate S. Domini- ci; in Hifpaniam, Avilam ufque, ubi tunc erat Imperatrix, hanc carnem tuli, & in Caftcl- la, ex folo afpe&tu bubulam Anglicanam optimam effe cenfebant, co&tam veró, non mi- nüs quàm Thynni carnem fapere, imó illà praftantiorem effe. esie ctiam hi pifces retibus ad id concinnatis.. Habent porró ifti pifces quofdam lapides five potis offa , in cerebro, coli doloribus & nephritidi valde vtilia, ut ii afferunt qui in hujufmodi morbis periculum fecerunt. Débetautem hic lapis primum bené aduri, poftea conteri & per cri- brum tranfmitti, deinde pulvisille eà quantitate quam Hifpanicus regalis excipere poffit, cx generofo vino albo uno hauftu forberi. Hac enim ratione fümptus mane dicbus ali- quot continuis, dolor adimi dicitur, calculufque comminui & in arenam refolvi,qux cum -urina eiicitur. Iftud à viris fide dignis, qui cjus periculum fecerunt, intellexi , multofque confpexi cjus rci gratià diligenter hunc lapidem perquirentes. Solent autcm finguli Ma- nati binos cjufiodi lapides in cerebro habere, parvz pilz palmariz magnitudine, aut nu- cis baliftz(orbiculares enim non funt) ac intérdum majores, pro pifcium magnitudine. Eandem veró facultatem hos lapides habere arbitror, qua ptzditi funt ij qui in Coracini & Vmbrz capite reperiuntur, fi credendum Plinio, qui in cujufdam pifcis capite veluti la- pides reperiti ait,valdé commendatos ad coli dolores,fi ex aqua bibantur. Horum pifcium nonnulli adcó magni funt , ut quatuordecim aut quindecim pedum longitudinem fupe- rent, octo veró palmorum craffitudinem, circa caudam ftridiores & quafi przcin&ti;à qua ftriura deinceps cauda longior & craffior fit. Habet porró Manati circa pe&uscapiti proxima bina brevia brachia five manus, cujus rei gratia Chriftiani nomen Mazati indide- runt [ Hifpazas enim con[uetudo eit omnium quadrupedum anteriores pedes ,mamus appellare; c cáto . dWepifcis autériore dumtaxat parte pedes babeat, illa manus pro pedibustribuiffe] Auribus caret,fed carum loco exigua foramina habet per qua audit. Ejus corium fimile uftulati porci corio, digitum denfum, cineraceo colorerarifjuc pilis przditum: ex eo parato commoda cingu- la & calceorum fole fiunt, alizQue res fimiles. Hujus pifcis cauda à ftrictiore illa parte, ad extremunrufque, tota nervofa eft : ex eàin pattes conciía, deinde foli per quinque aut plures dies expofita & reficcata, tandem in patella coca five verius fritamulta pinguedo elicitur, totaenim in pinguedinem refolvitur. Eft veró illa pinguedo , five butyrum ,ad ova in fartagine frigendaaptiffimum, quia, licet vetuftum , non fit rancidum, neque mali faporis eft; utile etiam ad lucernas ; nec defunt qui in medico ufü commendent. Manati feminz duo funt ubera in pedore; nam binos catulos parit, & la&at : quod de nullo pifce unquam audivi, preterquam de hoc, & vitulo marino. Ceterüm creditur , in hac infula Hifpaniola, anté quàm nativis incolis fpoliata effet, aquatica hzc animalia cum pifce Reverfo capi folita : quod fcribere metuerem , nifi publi-- cum & notum effet,atque à viris fide dignis accepiffem. Et quandoquidem Hiftorixíeries — có me códuxit,ut Manati mentionem facerem,pra'ftat ut in hoc capite,potitis quam alibi, dcadmirabili ifto negotio agam. Sciendum eft itaque,quendam pifcem palmum longum, afpe&tu foedum , fed ingenti animo atque intelledu przditum , cum aliis pifcibus inter- LE- dum capi,cumqQuc bom faporis effe, imó ctiam ex optimis qui in mari capiuntur:nam ficcá J & firm -Ei: EXOTICÓRVM LIB vi i3 & firmá cátne non vifcosà przdituseft; quod affero ,.quiá me illo vefci (xpé contigit. Aliquem autem ex hoc pifcis gencre in venationis ufum ad(ervare volentes, parvum, nec- dum adultum deligunt, & in aqua marina,efca ejus nátura conveniente alunt,dotiec eam quam dixi magnitudinem attingat , & ad venationem quam in(tituunt aptus fit. Tum hunc pifcem ,alligato tenui fed valido funiculo, fecum in cymba ad mare deferunt, con- fpe&oQue aliquo Manati, alióve pifce fütmmà aquá natanre, illicó Indus fümptum in ma- nus Reverfum pifcem alterà demulcet & blanditur vernaculo fermone, admonens , forti & valido fit animo, maximumque quem confpexerit pifcem alacriter adgrediatur; atqué quum commodum videtur, eum in magnos pifces confpedos cmittit.. Reverfus fummá celeritate in te(tudinem aliámve quenilibet magnum pifcem impetum faciens, ejus late- ri vcl ventri fcfe adfigit & validé ftringit. Pifcis fc itum & comprehenfum fentiens à par. vo illo pifce, nunc in hanc, modó in alteram partem fe convertens,per mare fugit: interea pifcator Indus funiculum multasorgyias longum laxat, & tandem dimittit, quia in extre- mo vellignum vcl fuber adnexum habct, ne fubfidat, fed fui indicium prebeat. Poft mo- dicum temporis, Manati aut Teftudo, quibus Revetfus adhatet , defatigati , verfus littus feruntur : pifcator autem fenfim funiculum in fuam cymbam colligit , paucarum orgyia- rum tenus, quibus paullatim Reverfum cum fuo captivo trahit , donec terram attigerit, undis etiam ipfum propellentibus. Illicó Indi pifcatores in arenam defiliunt, atque, fi te- ftudo capta eft, eam convertunt, vcl etiam in ipfa aqua (nam periti funt natatores) & in ficcum pertrahunt: fi veró Manati fit ,eum feriunt donec ma&tent. Przdàinlittus per- tradà, fummáà cum animadverfione, & fenfim àmolienduscft pifcis Reverfus : nam adeó firmiter przdz adhzret, ut fi quis vi adimere vellet, in partes difcerperet. Indi blandis: verbis id peragunt, magnas gratias agendo pro prxdà adquifitd. Habet porró Reverfus pifcis íquamas graduum inflar difpofitas, ut oris humani aut equini palatum , cafqüe te- nuiffimis quidem , fed acutiffimis & validis fpinis przditas (quibus fe przdz affigit) pet maximam corporis partem fparfas, praefertim autem toto dorfo, capite ad dimidiam cor- oris partem , minime veró in vehtre ; & quia dorfo prxdx fefe affigit , Reverfum five n verfum propterca appellant. Adeó autem ftolidi funt ifti Indi , ut iftum.pifcem co- rum fermonem & blanditias intelligerc exiftiment , nec animadvertanit hanc effe pifcis iftius naturalem proprietatemn , quum plerumque contingat Tiburones & T'eftudines in Oceano capi , quibus adfixi & inhzrentes reperiuntur Reverfi: unde appáret, poft- €a quam fefe alicui pifci adfixerunt, fefc ab co liberare non poffe; nifi cum temporis intervallo. "A MAPS ManNAT1 meminit ctiam Petrus Cieca primá parte Chronici Peruani fub finem cap. xxx. In matitinis, inquit, multi reperiuntur crudeles Lacerti & alij magni pifces, atque CManati ,juvencorum magnitudine & quafi formá, qui circa littora & infulas verfantes, ad gramen paícendum egrediuntur , quando finc periculo id agerc poffunt : illicó autem ad nativa loca revertuntur. 2 . Cul. Rendele- Breviter item cjus mentionem facit Cl. V. Gulielmus Rondeletius (Oviedum fequu- riw. tus) cap. xvir1. lib. xvi. de Pifcibus, addens bovem marinum poffe videri , quem Arifto- telescap. xit. lib.vt. de Hiftoria Animalium vivos catulos párete fcribit. Idem etiam Reverfi pifcis mentionem facit cap. xvti. lib. xv. de Pifcibus , atque ex Oviedo defumpfiffe videtur. ben Sed ante hos Petrus Martyr in Hifpaniolz defcriptione Reverfi pifcis mentionem fa- Pere Mer cit, cumque ab incolis Gsaicaze appellari ait, & aliam curn co pifcandi rauoneta apud cos ufurpari tradit. : Pettié Ciega, Vu Guaicano pii Prisa frve Serva. CaAr. xix ; 'N hujus pifcis nomenclatura,lubens CLV. Gulielmi Rondeletii opinionem amplector, I qui vetcribus ey/ecl» dictum cenfet , & cur fic appellatus, caufam adfert: in pifcis au- tem figura exprimenda, quum ipfe pifcem, rariffime in Europam adferri folitum, num- quam confpexcrit , fed ejus dumtaxat, ut ipfemet fatetur, roftrum; nihil mirum, fi cotpo- tis formam animo concipere non potuit: roftrum quidem fübinde adfertur, & illud variz magnitudinis,pro pifcium videlicet xtate. Quüm vero ornatiffimus vir Iacobus Plateau, qui mufeum omni rerüt exoticarum copià inftru&iffimum habet; pifcem integrum maus efíct,& pro noftra amicitia ejus genuinam iconem iux & fupinam coloribus ex- s A - : 2 egi 136 '"Q'AIR Ó Iury OQ Riot preffam ad me iniferit annoà nato Chrifto millefimo fexcentefimo tertio , facere non potui, quin cam in adpofità tabellà Ledoris oculis proponerem , addità breyi ipus | pifcis hiftorià. . A hoo. NN —- WS NL z: UA 1 . QvANQYAM autem negare non poffim , hunc picem in ingentem magnitudi- nem.crefcerc , ut ex plerifque roftris conje&uram facere licet , ipfius tamen form ra- tione , inter Galeorum aut Canicularum potius genera tdeicadud effe videtur, quàm inter cetaceos , cum quibus nullam corporis fimilitudinem habet , quemadmodum non tantüm ex icone accepta, fed ex intcgro pifce reficcato obfervabam, quem illoipfo anno Junio fubfequente Amftelredami confpicicebam apud ornauffimum & humaniffimum vi- rum Henricim ab Os, fic ut ex illo conjeduram facerem , inca pictura qux ad me miffa, nimiam corporiscraffitudinem fuiffe expreffam. CEST Erat porro hic piíciscorporis formà & colore Galeorum generibus,aut Caniculx Arifto- ,telis valdé fimilis; nullis tamen maculis, ut illa, confperíam cutem habens, perinde tamen rudem, & inftar Zygznz cutis afperam, fuíci in dorfo coloris (quem videbam cineracci erat) in ventre candicantis , & fex pinnas habebat, in lateribus, medio videlicet prné cor- porc binas (quibus in illo quidem quem confpiciebam vicinz erant quinz utrimque an- gufta oblongiufculzQ. branchiz,icon autem accepta nullas expreffas habebat) fub podice binas; fupra caudz initium, extremo fcilicet dorío, quintam ; fextam veró in quam extre- ma cauda de(inebat : caput in longum & anguftum, planum , & firmáüm roftrum porrige- batur, utrimque multis dentibus five offeis firmifque & rectis fpinis ex adverfo. (itis ferre inflar munitum, viginti vel etiam pluribus: certé pifcisillius quem confpiciebam roftrum, licet Íeptem uncias dumtaxat longum effet; totus veró pifcis binos pedcs cum triente, five oo & viginti unciasnon füperaret, duodetriginta offeis fpinis valde acutis in utroque la- |. tetecrat munitum. Quanta autem effet ejus pifcis, cujus pictura ad me miffa, longitudo, 1 ira ad m : ignoro;fed in roftro numerus quond in fingulis lateribus erat expreffus, vigefimum mon fupcrabat : binos veró oculos in prona capitis parte habebat , binas nares in fupina, & infra illasoris fciffuram, ut Zygzna feré, tranfverfam, in qua nulli dentes expreífi; nec in cjus quem confpiciebam oris fciffurà , tametfi diligenter requirerem , ullos obíervare poteram. " GR Reperitur hic pifcis , ut plurimum , in Oceano occiduo : certé quotquot mihi videre li- cuit roftra variz magnitudinis, ingentia, mediocria, & exigua, inderelata dicebantur. — Galri genus. B NTER Galeorum geneta, qualia à CI. V. Gulielmo Rondeletiolib. e Hiftoriz E Pifcium defcribuntur, referendum hunc exoticum pifcem arbitror, & fortan: Acan- T thiiz fpeciem aliquam cenfendum: fiam fpinam five aculeum habebat, non quidem z^ in dorfo, fed pne in cervice , illarnQue unicam, ut ex icone; qualis cx reficcato pifcein ta bellàexprimi potuit,confpicerelicet. /o- d'tstgd / EXOTICORVM LIB Vk 137 EN SN o í "a S : NT (i ye iy NU Pme f jf (9A X Petr Rs M A (f NOU "n Ai NS // Y i | NS NEN E M En AT áutem corpore longo,trium feré pedum lotigitudinem explente , coloris (refic- Galea pifri catüm enim & exenteratum dumtaxat confpiciebam) ex cineraceo fufci, in quo tamen 6i. quidam candor, pracfertim in tergore, adhuc eluceret: vivum enim & recenter captum argentei pene coloris fuiffe intelligebam : medij corporis ambitus , pedis, hoc eft; duode- cim unciarum longitudinem zquabat ; cartilagineus veró erat,& lavi cute preditus: roftro lato, fed in obtufum deinde acumen definente: oculi magni erant; é quorum infimá parte enata erat membrana; quz furfum fefe attollens , veluti nubes caliginem illis offunderet : otis rictus non valdé latus, in füpina capitis parte maxillasin obtufum angulum definen- tes habebat, fcré ut fimiz: quaternis autem dentibus os prxditum erat, binis in fuperiore maxilla,totidem in inferiore , iifque firmis , quorum finguli quibufdam fulcis erant di-, ftindti, ut pluribus dentibus armatum os effe videretur. Corpus à cervice fenfim gracile- fcebat: fpinz five aculeo in ea parte quà dorfum cervici conne&ebatur, fito,eique fex ün- cias lorigo, infimà parte lato & cavo, fupernáà autem valdé acuto, pinna furreda inniteba- tur quatuor pzené uncias longa: binas dumtaxatin lateribus branchias valdé apertas ob- fervabam, utrinque videlicet unam, quum aliorum Galeorum genera denas habeant, in fingulis lateribus quinas : has fequebantur dux pihinz ad natandum idonez, longiores quàm in ullo Galeorum genere confpexerim,, novem videlicet unciarum longitudinem zquantes; binasalias habebat ex utraque podicis parte,quatuor uncias longas, illafque bi- fidas, hominámne induftriá fic fiffas,an à natura , nihil pronunciare poffum : alia dida pinnain dorfo paulló infra cam qux ad aculeum erat, exoricbatur, ad extremam fere cau- dam ufque inzqualiter porreda, hoceft, ad eam ufque cauda partem qua cenuiffima & feptem uncias longa,muris caudam quodammodo zmulabatur.. Podici, qui in fpina par- tc, ut in rcliquis pifcibiis, fitus, vicinaapparebant bina foramina, in quem ufum , ignoro : capitis porró cutis , ficcitate adeóerat contrada , ut nulla circa oculos; nulla ante os fora- minaobfetvarc potuerim. Ceterüm quales fuerint hujus pifcis.partes interiores ut defcri- bam; nemo à me expédaare debet , ut qui exenteratum | & rcíiccatum (quemadmodum anteà dixi) dumtaxat viderim anno à Chrifti nativitate millefimo fexcentefimo primo, anno tamen pracedente captum in Septemtrionali Oceano ab his qui halecibusirretien- dis operam navárant , quos, (i confulere licuiffet, exa&iorem defcriptionem dare, potuif* fem : fed. oblongum caput haberet, non incommode for(an Dux Cetacei generis, apud. usan | - &lianum cap.x111. lib. rr. De Animalibus, cenferi poffet. Hisfrix fifi. C a ?.- XXI o. ga. Hr PSMLAL TOT; ^£ bat; ego veró in tabella delineari, & fculpicurabam,ut hícadponererur. (|... i5 d No I1 M3 "Eia: 5$ CaAROLI Crvsí -— -——- — I ^ M P Z 9 74, L4. JJ fA LP il )! WI S r- y A 1 as TE. SN S VN cel A NSSERS | NS VN MI, 2, Y SS 7 M ) " UM 7$ Hüixpfa. ERAT porro ab extremo ore ad caudz initium, five radicem, viginti uncias longis, fríos. Sagittarin, bat, ego veró in adpofita tabella deinde exprimi curabam. medio corporis ambitu viginti novem cráffus, íquamis carens, & cute five corio albefeen- te dumtaxat te&us, undiquaque firmis & acutis fpinis ob(itus , quatum bafis in binas alias breves & fub cute latentes definebat : oris aperti diameter trium unciarum erat, & ali- ; * * ^ - ^ quantulum prominebat, labra rugofa, binajue offa pro dentibus habebat, fupetné unum, inferné alterum; utrumque fornicatum, & anteriore parte nonnihil , ut oris ritus , pro- , minulum, ut predam facilis apprehendere & retinere poffet : oculos fatis grandes habc- bat, fupercilia elata & quatuor fpinis horrida : poné oculos, utrimque in lateribus, pinnà tres uncias longà , & quunr expanfa , pzné quinque latà, inzqualiter finiente, przditus erat, binis item aliis ejufdem propé longitudinis, minis tamen latis, quarum una in extre- mo fere dorfo , fupra caudam , altera fub podice : cauda pinna quatuor uncias longa erat: breviores fpinz, vnciam longz : longiffimz; triunciales : mediz , duarum unciarum ; lon- giffimz; latera muniebant; reliquz , totum corpus, fervatà quadam ferie; frequentiores quidem toto corpore fparx, eircacaudam veró rariores, fed aliis multo craíliores : ventris cutis alba, doríi fufca, multifque nigris maculis diftinda; veluti ctiam latera à pinnis late- ralibus ad caudam vfque : os magis adhuc fufcum:atqueinter illud & oculos, parvum fo- ramen utrimque confpiciebatur, per quod (utarbitror) refpirabat : fpinz fupra caput cre- Cx; at quz verfüsosvergebant, in anteriorem partem converfz, De internis partibus ni- hil pronünciare queo, quandoquidem à recens capto fuerant exempta & abjez , &. co- rium dumtaxatà nautis funiculorum fragmentis fuffarcinatum , ut commodiis rcficca: - rent & confervarent, mihi fuit confpe&um..— : | | OnNATISSIMVS virlacobus Plateau, biennio poft, feré fimilis pifcis effigiem colo- ribusexpteffam ad me mittebat, magis tamen fuliginofi coloris quàm is quem defcripfi , ' quem fottéà vetuftate aut reficcatione contraxerat : illius vero caput carebat illis fpinis án anteriorem partcm converfis & minacibus : fed multis nigris maculis erat diftindtum cum tota cetvice , non dorfum & latera ufque ad pinnas, quemadmodum in meo:at omnes pinnas nigris maculis inignitas hàbebat. : hácos asnist ; Utrumqueatitem huncpifcem,nonincommodé forfitan veZórl, five Sagittarium ZElià- ni effe, quis fufpicari poffit. Isenim cap.xxv. lib. xi. De Animalibus; illum firmis & lori- gisarmatum aculeis fcribit. Tes IOS NSEBC E 5 friget, Orbis [inofu. Car. xxt1. I I "v wc etiam pifcem, quem eodem , cum fuperiore, ano Amftelredami in Mer- catoris cujufdam mufeo füfpenfum confpiciebam ,inter Orbis genera referen- dum effc, nemo, ut exiftimo (confideratà ejus formá) ambiget: nam Orbi non muricato haud erat diffimilis , & corio , non fquamis tedus, quemadmodum muricatus ille, cujus hiftoriam fequente capite tradam. Vt autem faciliis utriufque differentia ob- fervari poffit, illum, permittente Mercatore, idcm Volcardus in meam gratiam delinea* : An EXOTICORYM. LEIBEVrI Cute AERE SUSNNSSINWNNV wed ! M d ^ N Í E x D "lle " -— 6S » ^ | : - ——— ; qo vv a f Il, opu ih. o AE Tee. WW : 7s SENS SUN SE P^ ESSE: 97 P. ENN Z m UN mE Sy T, j Mr - 22277) s Ww E — // T 7 rA ri NS S 2 À n extremo ore (quod hians habebat, & binis offibus dentium loco przditum) ad. o,; fjini- caudz pinnam ufque, fepcem tincias cum femiffe longuscerat, decem veró cum femiffe fu. craffus, ideft, decern unciatunrcum femiffe erat totius corporis ambitus ; & dorfum, fufci coloris; venter,albi: toto autem corpore brevibus, fed firmis aculeis erat obfitus: lattim ca- put habebat, elata fupercilia, qua tribus aculeis munita, & magnos oculos : quatuor, pot- tó pinnis, przter eam quz exttemam caudam occu pabat, erat przditus, uttoque videlicet in latere poft oculos unà, tertià paulló füpra extimam caudam, quartá inter podicem & caudani: medium corpus utrimque poft pinnas nigrà maculà erat infignitum, atque pin- na füpra caudam nigram etiam fedem habebat. Exenteratusautem crat hic pifcis, quem- admodaüm & alij ejufdem generis,quos iftic variz magnitudinisapud diveríos mercatores videbam : fatiseriim diligentes funt in ea urbe rerum exoticarum conquifitores, quas à nautis ex fua navigatione redücibus redimere folent. : Orbi suricatus. Carvt XxIIL [ NTER percgtinos pifces, quos CI. V. Gulielmus Rondeletius, meus olim, üt dixi,ho- I fpes, defcribit lib. xv. fux Hiftoriz, quorundam meminit, quos ab orbiculari, quà, prz aliis, przditi funt, figura, non immeritó Orbes appellavit. Horüm primum fzpius vi- dere memini, dum apud ipfum vivebam, n ipfius mufeo pendentem: imó illius hiftoriam fcribentem confpiciebam, ficut & multorum aliorum, qui in mari mediterraneo Narbo- nenferi Galliam alluente capiebantur; & fidus teftis effe poffum; quam diligentiam adhi- buetit, in Aquatilium Hiftotia fideliter defcribenda. Reliquos duos apud eum non vidi, fed poft meum ab eo difceffum, illos natum puto. CETERvM Tettioquem cap.rv. ejufdem libri defctibit;valdé fimilem anno à Chrifti matiuitate nonagefimo nono fupra millefimum & quingentefimum: apud honeftiffimum virum Chriftianum Portetum confpiciebam, cujus hiftoriam hic adponere, & figuram in tabella expreffam dare volui. : : : HAsEBAT autem hic pifcis 9,5; yg; ab ore àd:.caudani fex unciarum «um 1. cum Íemiffe longitudinem ;. de- cem pzné unciatum corporis am- . bitum : fquamis prorfus carebat, fed durá cute rectus erat , aculeis adeó crebris , firmis & muricatis quaquaverfum obfità , ut vix fine noxà apprehendi poffet: erant ve- 1ó illi aculei ih dorfo & lateribus 'Jongiores & craffiores, in pedore - cvv PME QUT |^ & ventre breviores & minótes: A 00 ra jm soo breve & látuim. caput: habebat; dorfum etiam latum ;fupercilia elata,& muricatis fimiliter aculeis munita: oris hiatusnon uagnus, binis albis offibus, fiue offeis labris erat przditus , iifque craffis & iii M24 . dam 145 CÁROLI- -CLVvSsI dam commodiis retinendam : introrfum verfus palatum , binos craffos dentes habebat; hominis molaribus non diffimiles, & totidem, iis pares, inferné verfus gulam. Longe fre- quentioribus aculeis flipatus mihi videbatur eo, quem Rondeletius exhibet, iifque etiam muricatis, quorum unicus eminebat triangularis & acutus, tresaliiin ipfa cute paribus di- flantiis impreffi,non exerti ut in Rondeletano. Deinde in eo differebat;quód illius Orbis nullas habet pinnas prater eam quz in extrema cauda eft : hic veró quatuor aliis erat prz- ditus; unà in fingulis lateribus faus latà, diftante ab oculis uncix uniusinterflitio, & ante eam longà rimulà pro branchiis : deinde tertià in extremo dorfo, paulló fupra caudam: . quartà inextremo ventre , inter podicem & caudam: quinta oblongiufcula , extremam Orbis muri - € ABE I3. . dam finicbat. - «hic proponercetur. . - caudam occupabat, quz brevior & contractior reddita videbatur , dum cutem funiculo. rum fragmentis farciebant naut. Ix quo mari captus effet hic pifcis, nemo certi quidpiam pronunciare poterat : tametfi quidam in Indico captum putarent. E Septentrioli tamen Oceano allatum fuiffe conje- Guram faciebam , é funiculis pice illitis, quibus cutis farda erat. Sed in quocunque tan- dem mari repertus fuerit, valdé peregrinumeffe cenfebam , quemadmodum & alios fe- quentibus capitibus defcribendos, quos, ut nec füperiores, efui aptos non fuiffearbitror. , Orbis muricatus alter. : CAT XXIWO [ | H OR vM trium fübfequentium Orbium hiftoriam adeà exadé defcribere non li- cebit, ut fuperiorum, quia ipfos pifces videre mihi non contigit,fed eorum icones coloribus expreffas dumtaxataccipiebam à lacobo Plateau,nullis adfcriptis notis, quibus magnitudinis corporis & ejus partium conjecturam facere poffem: poftaliquoc — — tamen menícsà me admonitus, hujus & fequentis menfuram, longitudinem &:ambitum defignanteni, mittebat. | t tnit P EST RA y — 1$ B) (* ^ Priscrs igitur,cujus hoccapite iconem damus,ab extremo ore ad extimam caudam, pzné undecim uncias erat longus; ejus veróambitusanulto major, ut qui fedecim uncia- rum men(üram expleret, per univerfum corpus muricatis fpinis munitus , coloris in dorfo fuíci, & multis nigris maculis confperfi,in ventre autem cineracei : fupercilia clata erant, osaliquantulum prominulum, & duobus albis offibus prxditum,;ut in przcedente;an veró dentes etiam introríum habuerit , me latet: binas pinnas in lateribus habebat non valdà magnas , alias item:binas, quarum una.in extremo dorfo paulló fupra caudam, altera poft podicem,fufci coloris & nigris maculisnotati, quemadmodum & illa qux extremam cau- n o A v RN HE as CA B xxv. m EN | s TY M orbem exprimere voluiffe videtur Cl. V. Conradus Gefnerus in Nomencla-- tore animalium marinorum ordine xt. dc orbiculatis pifcibus agens, & orbem Britan- nicum appellare: quia veró figurz quas proponit negligentiüs expreflz videntur, & ea qua ad me miffa feliciter meà opinione exprefla, illam in tabella delincari curabam, qua HABEBAT EXOT.I.CORNWM- LIB; VL 14t SM CE rem li Iur 2 - Uu X ON d - (LL » p T HABESAT autem hic pifcis fedecim prné'unciarum longitudinem ab ore ad extre- osi use mam caudam; Corporis veró ambitus viginti uncianim menfuram fuperabat. Ejustotum i2». corpus fufcum, albicantibus maculis confperfum : caput fatis craffum, elatauc füpercilia, os latiufculum & fiffum, ranz os valdé exprimens, prater aliorum orbiculatorum pifcium formam: in dorfo unicam pinnam inzcqualem à cervice ad extremum feré dorfum porre- &am, fufcam & albis maculis perinde notatam ac reliquum corpus: in fingulis lateribus bi- nos tuberum ordines habebat;radicum fpina: rubi zmulorum, à vertice ad caudam ufque - porre&tos, unum videlicet medio feré corpore, alterum paullo fupra venttem : poft ocu- los binasalias pinnas fatis longas & latas; in extremo prztereà dorfo unam; & alteram füb podice, utramque fufcam & albicantibüs maculis confperfam, qualis etiam ea quz extrc- - mam caudam occupabat. (urges doris ueemes : An porró hic pifcis, Apuleii Lepus marinus dici poffe videatur,quemadmodum Gefnc- ruscenfet, valdédubito. — , | -. Orbis oblongus tr$Tudinis capite o. OQ AER Oxkvt : AMETSI CI. V. Gefnerus Orbis oblongi in libro-füpramemorato mentionem : 1 .. faciat, atque etiam figuram expreffam adiiciat;ea quam hac n llaoneàlacobo — . " Plateau accipiebam,longe diverfa erat;nec quidpiam fimilitudinis cá illa habebat, ut facilé animadvertentqui ejusiconem cü ea;quam hoc capite propono conferre volent. 5 TET 7 7 i SUE NN (S: ANNNNSS A » extremo ore ad pinnam,quaz in extrema cauda,plus quái pedalem habebat longi- oj; ji; tudinem,quantum quidem ex pi&tura coniicere licebat: ejus autem craffitüdo,inzquals ; Teiwiiris, nam medio corpore, à fummo dorfo ad infimum ventrem, quatuor uncias altus erat;circa collum & binas pinnas quz in extremo fcre corpore, mins latus: quamquam ipfius pifcis . longitudinem majorem fuiffe facilé mihi perfuaferim, atquc ctiam craffitudinem, ut é bi- nis przcedentibus conjeGuram facio ipaaregide ex corum.menfura ad me miffa Sufipenesam longiores & craffiores fuifle, quàm ex piura adnotaveram: itaque fufpicor —.- - cjus longitudinem minorem non fuiffe decem & feptem, unciarum , corporis veró ambi- ) tum, ubi maximacraffitudo;fedecim unciarum aut paullo majorem : corium quo totum cjus corpus te&tum, fuíci coloris, & teffellis inaequalibus varie diftindum, modó feré orbi* cularibus, modà thomboidc figurà,modó quadrangulà,iifiuc omnibus maculasalbas va- rie fparfas habentibus,cleganti fpc&taculo: collum ipfius;prater aliorum pifcium orbicula- |. torum Fifci trisn- gulars »4- yr. - 142 CAR Ou OLvsE : torum naturam,oblongum, caput ctiam magis prominulo roftro przditum, teftudinis ca- put quodammodo referebat, bina offa alba pro dentibus habens, ut orbes muricati:in fin- gulislateribusjuxta collum pinnam habebat ex fufco rubentis coloris; fimiles erant bine illz, quarum una in extremo dorfo fupra caudam, altera in fapina parte poft podicem: fi- milisetiam qux extremam caudam (non minüs longam quam in Hiftrice) occupabát; latiufculaQue erat. rd E : ! Pifeis triangniaris. CAr. XXVII. anté confpedta,fübjungendaexiftimavi. Horum duo priora vir honeftiffimus Wil- lelmus Parduynus pro noftra amicitia Middelburgo.ad me mittebat, anno à Chri- fti nativitate nonagefimo feptimo fupra millefimum & quingentefimum. Vt porró illi pzné orbiculari erant formá, paulló tamen oblongiore, & quafi ovali ; ita hi triangularem OÓ & B15YS, quós modó defcripfi, alia tria pifcium percgrina genera,mihi numquam cam habebant: nonnihil tamen inter fe differebant; ut ex fubje&a tabella , in qua utrum- - quc exprimi curabam, obfervare licebit. ij TEENS i A jf W ^ uL " 4 NN Nj à l , 3 AEN Ore? SR Ne ORE a : * EN AN ! ) 7 l, " " li y £ - Ut X-— ES : PRt0n ctenimab orc ad caudz initium,feptem uncias longuserat; à ventre ad furu- mum dorfum, trescum femiffe latus crat; ipfe autem venter, tres : cauda unciam longa, pinnaillam finies, binas, & fefcunciam exttemá parte lata:parvum os habebat,duodenis dentibus, firmis, ferratis & contiguis in fuperiore maxilla przditum; infcriore autem, octo majoribus, etiam ferratis : an plures fuerint , me latet, quandoquidem illum accipiebam -vetuftate jar aliqua ex parte corruptum : nulla tamen apparebant aliorum qui excuffi auc vetuftate attriti fuiffent veftigia : abore; caput ftatim in gibbum , dorfum-veró in arcam ' inzqualem affurgebant , & hoc nullà pinná przditum , nifi unicà paulló fupra caudam, eaque valde cxiguá, pro pifcis corpore, nifi attrita fuerit: füb oculis circa ventris partem an- teriorem, utrimque unam habebat fatis anguftam , unciam tamen longam, & illi adjun- Gam rimulam pro branchiis:quartam in extremo ventre,inter podicem & caudz initium: oculorum cavitas (nam illi eruti,tametfi pi&or addiderit me inconfulto) magna , & ante fingulas parvum foramen. Totusautem pifcis non fquamis, fed corio te&us, eoque teffe- ris certo pun&orum numero ornatis tam affabre diftindo, ut ne peritum quidem pido-. rem, eam feriem, elegantiam & venuftatem , in exprimendo imitari poffe putem; certe meus, licet in fua arte infignis, nonexpreffit: ventris (qui planus) latera, paullo fupta podi- cem, in fpinam offcam firmam & acutam definebant. | Valdé levis erat , quia inanis , & " perfummum dori gibbum funiculo traje&us, ut in mufeo aüt cubiculo, ad ornatumitam- quam fingulare Naturz miraculum fufpendi poffet. th IGISEIT ESSE : Qui ans mittebat, in Indico mari captum fcribebat, atqueà Lufitanis in India habi- P Cap. tantibus, Gapines appellari, quoniam fandaliorüm, ipfis gapises di&orum, quibus Lufita- nicx mulieres utuntur, ut proceriores appareant, formam quodammodo zmulatur. . Cztcrüm fexto infequente anno apud honcftiffimü virum Chriftianum Pórretum, Ley- denfem Pharmacoporum,alium videbam,quem ab iis,qui inno M.p.c1t1.ex Moluccis in- fulis redierant,redemerat;jam defcripto;cute teffellatim diftin&á,aculeis, pinnarum fitu & . pumcro, rcliquifjue notis acformà prorfus quidem fimilem , fed longé majorem ; ut qui : ab ote x SS EXOTICORVvVM LÍsF vt 1 aboread caudz pinnam pedis longitudinem füperaret, à ventread dorfi faftigium quinas uncias altus effet , venerem quataor uncias latum haberet , pinna caudam finiens binas cum femiffe longa effet, & extrema ejus pars quatuot cum femiffe lata, dentium numerus pat cum füperiore, fed bini anteriores in utraque mandibula reliquis paulló majores. ArrTER longe minor erat, & tametfi formà non diffimili, nonnihil tamen differente. Triangularis quidem, ut fuperior, fed binasuncias dumtaxat longus ab ote ad caudam, fe- fcunciam fere altus, & ventre circiter unciam lato, & ut in fuperiore plano: nullas etiam in dorfo pinnas habens, prxter tinicam exiguam fupra caudam, & utrimque füb oculis, pro- xime alvum, unam, cum rimula; poft podicem autem, quartam caudz contiguam : cauda fcmunciam erat longa;in longiorem pinnam definens: parvum os habebat, exiguis fed fir- mis dentibusprzditum, oculos magnos, infra quos, in fronte parvuim utrimque foramen: füpercilia anteriüs in fingulatesoffeas & acutas fpinas defincbant, tamquam cornua, qui- bus major catebat: in extremi ventris lateribus, alias duas fingulares non minüs acutas & firmas habebat: fed & fupra atque infra caudam aculeo munitus effe videbatur. Totum corpus nullisetiarn fquamis te&um, fed corio dumtaxat , prioris inflar , coque tefferulis, fed alia ferie difpofitis, diftin&o, ut rofulas fex foliolis conftantes; veriüs exprimere vide- rentur, quàm tefferas : fed pi&tor, licct à me ferió anté aGmonitus , non expreffit. Moyoxpoe jitiula. Car. xxviir reduces , pifciculum adferebánt mirandz & venuftz formz, quem Vnicornem non incommodé poffe appellari arbitror. Etenim diverfus erat à Scolopacc quem CI. V. Gulielmus Rondeletius cap.v. lib.xv. De Pifcibus defcribit, ut facile animadverte- rc poterunt, qui utriufque hiftoriam & iconem conferent: nifi quis forte cjufdem Capri- fcum effe cenfeat,quem cap.xxvi. lib.v. defcribit, cum quo fane aliquot notás fimiles ha- bere non diffiteor: verüm fi utriufque hiftoria diligenter confcretur, diverfos cffe pifces manifefté apparebit: quinetiam icones diffimiles effc comperiet , quifquis eam quam in adpofita tabella exprimi curabam, cum Caprifci icone conferet. : A5 extimo porró ore ufq. ad caudz pinnas, paulló lon- gior erat tribus unciis, medio corpore paulló plus uncià la- tus;à fummo capite , ubi fü- praoculos cornu erüinebat, ad infimam alvi partem, qua etiam in um aculeum definebat,fefcunciam latus : - coriofufci colotis, & limulx inftar fcabro , totum corpus E- teQutn crat: osprzterea ha- bebat ptominulum , angu- ftum , femunciam longum, binis offeis denticulis prxdi- zt tum qui in denos fuperné fci videbantur itin verà in pauciores, nifi ij fucrint abrupti. Oculos,qui eruti fuerant, fatis magnos habuiffevidc- batur; fuprá quosin capitc corniculum gracile cminebat quadrngnla unciam lón- gum,decem fpinulis inftar hamufculorum deorfum fpectantibus binis lateribus armatum, àquo, ad pinnam, qux à medio dorfo continua ad caudam ufque porrigcbatur, intcrfti- tium erat uncialis longitudinis: depreffurn inftar fulci cujufdam ; in quem corniculum, dum natat, inclinare exiftimo, ne natationem impediat : à podice ad caudam, aliam pin- nam continuam habebat minus femuncià latam: fub oculis, longiufcula illi utrimque pro A x N03 Chrifti nativitate millefimo fexceritefimo primo Batavi ex Orientali India Pifcis trian- gulari minor, payoxs2as pifcium, brachiis fciffura , quam pinnula utrimque fequebatur : cauda femunciam lata:ejus verà pinna, unciá latior, femuncianiQue longa , in verficolores fimbrias definebat. Petrus Ga-- . retus mtituo accipiebat , & mihi illum concedebat , ut exprimi curarem : nam mercator cujus erat, tanti zftimabat, ut nifi ingenti pretio redimi non poffe putaret. Stell. 144 CARGELIA4CLy5I.EXOTECORNM EÜB.^VI. — Siella tredetiom vadiorum. Q Aib xxix. TM * nem evadunt, nonnullz mediocrem magnitudinem acquirunt,quadam femper par- sd va manent,nec incrementum fumunt : aliz item funt aculeatz , aliz reticulatz , alix: Ixvés, & hzrarz, quemadmodum & ramofz,quas nonnulli arborefcentes appellant, aliz . finuofz; & hx omnes colore plurimum variant : ut ex clariffmorum virorum Gulielmi Rondeletii & Conradi Gefncri Libris dc Pifcibus conftat,qui ampliffime de Stellis fcripfe. runt. Verumtamen unius Stellx iconem pronà & fupinà parte coloribus expreffam mittc- batad me Jacobus Plateau aninoà Chrifli nativitate tertio & fexcentefimo fupra millefi- mum, qualisapud neutrum eorum confpicitur: idcircó dignam judicabam quam in ta- bella delineandam curarem, & in calce hujus Sexti Exoticorum libriadponerem. — — Sullatrtde ; Enar porró hac Stella,quantum ex pi&ura obfer- dixe wm : : vare poteram , ex aculcatarum genere , fatis amplo corporis orbe,pro cjus magnitudine;non valdé lon-- gis tamen radiis conftans , qui tredecim numero erant; illijuc omnes diredti, non finuofi,quum ple- rxque alix magna cx parte quinque dumtaxat ha- . beant , zqualis omnes longitudinis, vel inzqualis, hoceftaliosalüslongiores. Hujus veró radii om- nes erant zqualiter longi, fefcuncià videlicet; ipfius veró orbiculati corporis diameter binarum uncia- rum: finguli radij pronà parte quinis aculeorum or- dinibus crant przditi , tribus medium occupanti- bus, duobus aliis latera, fic ut fingula latera decem aculei pedinatim munirent, coloris rubefcentis:fu- j pina pars flavefcens erat, & vcrtebras illas, é quibus finguli radii componcbantur, manifefté oftendebat. | : L] Stellarum S TELLARVYM marinanum varia funtgenera: quedam enim in ingentem magnitudi. Conca peregrina. Car. xxx s ESTACEAM quandam concham milii oftendebat eodem anno CI. V. DoGor Everardus Vorftius;jam abfoluto & defcripto hoc Sexto libro: ejus tamen brevem CNN mentionem, poft Stellam illam tredecim'radiis conftantem facere volui. - ooh Mirabilis autem formz erat hzc concha, quam, pifcífne di&turus fim, an cujufpiam in- (ERE fc&i, hareo, certé huic fimilem videre non mémini: illa enim binas uncias cum femiffe erat longa, unciam vel paulló plus lata, feptem fquamis five laminellis , quadam fübrufà . membraná per latera fimul connexis, conftans,quas animalculum,quod ca te&tum fuerat, explicare, vel in orbem contrahere pro arbitrio potuiffe videbatür : fingulz autem fqua- mz, tellinarum conchis formá pzné fimiles, partim fufco colore; partim albis quibufdam tranfverfis lineis virgatim diftindo,crant przditx. Ex India portó banc concham allatam [ fuiffe dicebant. E T bec quidem funt, que iftis S ex Éxoticorum TES defcribenda babui, quaque ad ex- tremut annum milefimum [excentefimum tertium u[que à Chrifli nativitate ad meam moti-— diam pervenerunt x ea bentyolus Le&lor boni confulere dignabitur. 'Ut porrà Batavorum na- vigatio in exteras vepiones fatis feliciter procedit, plura me con[equuturum confido , que fati amplam materiam (uppeditabumt , ut alios preter bos, £xoticorum Libros concimnare queam, - 2o fi Deutcvitam (gy cvaletudinem mibi producit. SNam quemadmodum fedulus fui , QV mullos labores fugi, aut [umptibus mullis peperci, in adormanda rariorum"Plantarum Hifio- ría, quasipfe incUarua meis peregrinatiopibus ob[ervabam, dum integrd etate «5. cvegeto adbuc eram corpore : fic, tametfi ob gravem etatem co imbecillas corportá cuires aliaque in- .. eonmoda, jam nu[quam prodire sui liceat, eandem vililotminus fedulitatem [potidzo, im e- 4 feribenda corum Éxoticorum Hi&foria, que coel med pecumiá redimere, coel amicorum oper? — iupokterum nanafa potero. à E À- , FINIS LIBRI SEXTI. c ES EN vs 14 CAROLI CLVSI CC CASTREBRATIS EXOTICORVM LIBER SEPAIMOYS: SIVE, AK Oo M A T VisaM; ET SIMPLICIVM. ALIQYOT .MEDICAMEN T OR VM apud. Indos nafcentium HISTORIA: Primüm quidem Lufita tanica Denm Moojade coníctipta , à D. GARGITA AB Honro, P'roregisIndia Medico: CDeind Latino fermone in — contratTA , & iconibut adcvivum exprefis, locu- gatribuius mats ilias d CaxoLO. Crvs1o Arrebate. QV INT A E D. LII o, Caftigatior & multis locis au&tior". tj 6azord 3160150 3849635 £019 dibsb »a6:015L ois 3 icol nous 11 BE N E. Futinbeu-r : EIS "ur v 9| A73 ; ; J« " 6a 146 BENEVOLO.LEGTORI Carolus Clufius S. | cniPSIT D.Gargias ab Orta ,eiut, qui in Indiapro Rege MO tym eratymedicus librum de fia plantia €5' aromatibus dua lon- gacuracy diligenti fhudio apud Indos (ubi triginta amplius ! annt medicinam fecit )obfervoavoit: fed LufitanicA lingna, ami- corum efflagitatiombussvittus tametfi, ut ipfe refert, Latiné eum fcripfi — fet. Hunc ego, benevole Lector in tuam gratiam Latinum faciens,in € pi- tomen contraxi paulo forfitan commodiore ordine fingula difhonens quam ante fuevanty atque nonnulla etiam reiiciens, qua non multum ad vem fa- cere uidebantur. INam cum fingulis fere fimplicibus [uum dialogum ad- — feripferit, er ordinem alpbabeticum fecutus fit noster auctor, multa illum fuo (oco baud apté reponere,ctr pleraque vepetere nece[Je fuit, ut feré in dia- logis contingere folet. : Eum verolalareg ealibentins fufGepi , quod ab in- eunte feré atate vei berbaria ffudio [uwmmopere fim delettatus, tum etiam. qud buius libri letione excitata praclara ingenia , noflri auctoris exem- plum fecutura arbitrer. EL MC d e C vM verà variorum auctorum teylimonio utatur , locos. diligenter contulimna atque adfcripfimus, 1n A'otcenna postremam editionem, Ve- netam [cilicet anni. M. D. LXXXI. fecuti. e/Addidimms injuper ad fin- gula feré capita adnotatiunculas, [eve fchalia, ead, hac postremá editione multo locupleziorasin[uer aliquot aromatum icones ad vtuum exprimi cu- ravimur. Hanc porro uofiram operam, ilius materia ffudiofis nomin-. utilem futuram arbitror, 69 quadamoiodo [andere | audeo. | ^ De dpe ^U - IODDeoHnis- Ioannes Pofihius Germ. Medic. Gratia magna tibi debetur, Garcia; necnon Gratia debetur, Carole, magna tibi. Tu quoniam nobis Latio fermone dedifti, llle fuis patrio quz deditanté fono. Veftra fimul vivent igitur preconia; donec India fertilibus pharmaca mittet agris. ARO: A ROM X TV M. Too € TMODLTCOCTTY' M MEDICAMENTORVM | HEISCpOo rri LIBER PRIMYS De Ambara. CAPVT PRIMYVM. MBARVM Latinis, Ámbar Árabibusdicitur: quo tiomitié omnibus, Avis. quas fciam , nationibus notiüm eft, aut immutato dumtaxat paululum vocabulo. i2.) E y. . VantÁ dutem circa liujus generationetn Scriptorum eft OpifiO. Anfarun Siquidem alii perma Balenz effe afferunt:alii bellux cujufdam marinae Balenarum E zJ^. excretrieritum, aut maris fpümam (quz farié opiniones ratione carent, fem» quód nulli Ambarum inveniatur ubi frequentiffimz funt Balenz, & ubi flu&uum reci- ipi, procatione fpuma plurima excitatur;) alii Bitumriinis niodo ex maris alveo emanare iqua Bitme vi opinio melior, & veritati magis confona pletifque vifa eft. deri. ÁvICENNA lib 11.cap. 67. & Serapio lib. (imp. cap. 96. fcriptum reliquerunt,furí- gorum in tupibus & arboribus more Ambaruni in mari generari, & tempeftatibus unà cum faxis interdum iri littus eiici: qui fententi4 verifimilior eft reliquis ab Avicenna pto- du&is. Nani multurn flantibüs Euris , magna ejus copia Sofalam, & in infulas Comaro, -Demgoxa , Mofambicam , totumiue eum tractum ciicitur é Maldivis infulis; qua ad Orientem fpedant. Flantibus veró Favoniis , copiose invenitür in infulis que vulgó de Maldiva nuncupantur corrupto vocabulo, cim de Nalediva diceridum fit : etenim Nae infula dé lingua Malabarica fignificat quatuor , & Diva infulam : Naledivaigitur prontínciandumi N««dv«. erat; quafi dicas, Q uatuot infulas, fimili plané ratione, qua Angediva vocamus eas infulas 4554.4 quz à Goa, Orientalis Indix emporio, duodecim leucis diftant quód quinque int nume- isi. ro conterminz 4zge enim eorum lingua quinque eft. Sed hzec praet inftitutüm: non po: tuitamen horum non meminiffe,cüm in Maldivaá nientionem incidifferi. — Scni1nvNr iidem locisfuptàcitatis, Ambarum devoratiá pifce quodam Azel nunci- pato, fed qui co devorato ftatim extinguatur. Hunc deinde undis tlu&uantem regionis illiusincolz uncis in ficcum trahunt;coque exenterato Ambarum colligunt: verüm omne improbari, prterid quod fpinz adhaferit , id enim pro tefnporis diuturnitate purum & legitimum effe. Sed hecceorum opinio erronea mihi videtur. Nam veliticortum eftani- malia quxrere alimentum natura fuz conveniens, & minimé noxiutu (nifi forte cibis in-. 4, ? noxiisadmifto decipiantur, quemadmodum mures fallere folemus) fic etiam liáud. qua- 424 wo» i»- quam verifimile videtur, hunc pifcem Ambarum venari, fi eo devorato fit periturus. Imó eine. 'cüm Ambarum fit ex corum numero quz maximé cordis vires teficiunt ; dixerim hunc Asfapup cos pifcem prafentaneum effe venenum, quandoquidem tam exitio medicamento devo- "o. Tato pent. Scn151T Ávenrois j.collig. cap. $6. Caphurz genüsinveniri nátum in maris alveo; quod deinde aquis fupernatet:laudauffimüm veró id cenferi quod Arabibus Afcap dicitur. cjr - Quàm veró ejus opinio à veritate fitalicna,& tanto viro infigniáue Philofopho indigna; 4/c« vo ef clarius eft quàm ut multis demonftrati debeat: ptimüm quód Caphüram in mari nafci di« eigo. cat; deinde quód eandem quz frigida eft & ficca tertio gradu, Ambarigenusfaciat,quod calidum & ficcum conftituit fecundo ordine. : m Svni1Cc1£EM vs veró nonnulla vocabula quz apud Serapionem & Avicerinam occar- runt. Magnam cjus copiam ex regione Zing Serapio lib. fimp. cap. 196. adferri affcrit, Haceft Sofala. Nam Zingue aut Zangze Perfis & Arabibusidem fignificat quod niger La- tinis: & quoniam totus ille maritimus ZEthiopix tradus à nigris incolitut ; Setapio cani Zingue vocat, Sic Avicenna lib.2.cap.6 5 epitheton illi addit Almeridcli, quafi de Melin- 4a : item Selachiticum,* à Zcilan forté laudatiffima totius Orientis infula , quam m m Na ürbem Ázel fifcis: 148 AROMATVM HISTOR!1AE. ! urbem effe Lacuna commentario in Diofcorid. lib. zr. cap. 30. exiftimavit, cum fit infula multis urbibus exculta. : 3 . H «c funt qux ab Arabibus traduntur: nullus autem Grecorum , prxter A&tium, hujus meminit. Asbr&d — CrerTERVM hxcmeaecftopinio. Velutiproregionum naturà terra intcrdum rubra eft, — '""" utbolusarmenus;interdum candida, ut creta ; nonnunquam nigricans: fic verifimile eft, : aut infulas, aut terras fimiliscum Ambaro forma inveniri, quód rerra fit aut fungofa, aut alteriusgeneris. Quod verum effe teftatur magna ejus quz reperitur quantitas. Siquidem inventa funt interdum fragmenta humanz magnitudinis,interdum nonaginta palmorum Firm * longitudinis, duodeviginti veró latitudinis. Affirmárunt nonnulli fe infulam ex puro ^"^ — Ambaro vidiffe, quam cüm poftea requirerent, nufquam comparuiffe. : Puwiwws ^ ANNO quinquagefimo quinto fupra milleimum & quingentefimum , circa promon- Comwim, | torium Comorim, quod é regione infularum de Maldiva eft, fragmentum trium feré mi- lium pondo repertum eft: fed cüm is qui inuenerat, picem aut bituminis genus effeexifti- Ambrifa- paret; vili admodum vendidit. Maximum veró quod vnquam viderim fragmentum, e à quindecim libras pendebat. Sed qui in ZEthiopiam commercii cau(a navigant , multo majora fragmenta fe vidiffe affirmant: totus enim ille thiopiz tractus, à Sofala ad Brava ufque, Ambaro abundat. 5j ioni INvEN1iTVR etiaminterdum, fed raró,in Timor, & in Brafil.Ecanno M. D. xx x. in- ventum effe fragmentum audio in Setubal Lufitaniz portu. R&rERTVM veróeft plerumque avium roftris," quasin eo nidulari credibile eft, inter- dum conchyliis teftisquc oftreorum permixtum invenitur ; qux contadu Ambaro ad. hzrent. - 2 a5 MENU NES ; Axhai dd- — Pon RÓ optimum Ámbarum cenfetur ; quod à fordibus maxime repurgatum éft, fiw. quodQue plurimüm ad candorem accedit , videlicet quod cincrei fit coloris, aut quod ex venis, nunc cinereis, nunc candicantibus conftet, leve, quodque acu. perfoffum multum oleacei liquoris refudet. Nigrum improbatur, prxterea candidiffimum ; tefle Serapione, loco fuprà citato: quod gypfo adulteratum effe exiftimo .:. - HS NorTA cít Manardi contradidio, qui in Eledario de Gemmis dift. 1. in comp. Mef. Ambarum rem novam cffe affirmat, camáue non magno zftimat;, fed paulo poft in Ele- dario Diambra ibidem, quafi fui oblitus, hanc compoficionem ob Ambarum multis lau- dibuseffert, coQuc fe in mulierum & fenum morbis fzpenumceró uti afferit. M AG N A veróin zítimatione eft apud opulentioresIndos;co enim cibis permixto fre- quenter utuntur medicamenti loco. Ejus.autem pretium intenditur pro fragmentorum . magnitudine : quanto enim majus eft fragmentum, tanto cjus intenfius cft pretium; non Amb ma-. fecusatquein Gemmis.. Sed nufquam pluris venditur quàm in Sinarum regione. Cm pui 4di- cnimànoftris Lufitanis ejus exigua copia có delata effet; precium fuit mille quingenti au-. Senn "4 tei in ingula Cate, quod apud eos ponderis genus eft pendens viginti uncias. Hujuslucri Cate ponderi, cupiditate deinde alii mercatores alle&i, tantam Ambari detulcrunt có copiam, ut nunc E multo vilioris xftimctur, . *Poileriora exemplaria babent Afc'eheti. NETT '— *Huinfiodi rettella in amaro reperta, mibi dedit M. Hugo Movganus Pbarmacopaw diligentifimws: fed eanen avium , ut putat nofler Auctor, verüm Sepiarum e[fe deprebendi, à Nicolae Ra(o Chirurgo Regto-edectus.. Cererüm Ferdinandus Lopez de Cáftzgneda,quirerum à Lufitanisin India Orwntali géflavum bistoriam fcripfit, lib. 1v. £ap. xxxv dicit, feleclifmam Ambram in infula Maldiva inveniri, cuius generationem quim fieri tradat diver [am «b ea quam ceteri [cribunt , nen abs re futurum. exiflimavi, fi qua de generatione Ambra tradit, ex Italico fermone conver fa bic fubiicerem, Maiores infula de Maldiva, avcbipelagi illius interioris, multas oderiferas berbas producunt, quas depaHum veniunt qagna quedam ayes abincolit Anacangrifpasqui mumcupata. Ile aves in vupibw C* [copulis earum in[ularum fecun- dum maris litu fiis ver[antts C apgregata, flercu egerunt quod Ambra efl, cuisa tria genera factiuna ; uum album, ipfis (copulis, uti ezeslum efl, inbarens, quod probariftmum cen[ent &y Popahambar, boc efl, auream ambram apptl- - lant, maioris quàm reliqua pretii, quod paucáquantitate &y maiore difficultate reperiatur, quàm alia duo genera, qua — eineracei C nicri (unt coloris ac ex albo originem trabunt.. Ex ilis quos dixi feopulii tempeHatum vehementia, tem- poris fuccefu, magnis fragmenti in mare cadit hac ambra, C in littw eücitur : id coambar dicitur, id efl, aqua ambra, quoniam aquarum fludibw valde eluta, magnam [ua probitatis partewn perdidit: tertium, quod nigrum, maniambar, yocant, quod fignificat picis ambram; nigredinem enim coniraxiffe exislimant, quód à Balenü aut aliti pifcibus inter iil as infulas ver[antibu devoratum fuerit; qui illud concoquere non valentes, ur (us evomuerun: id autem est omnium vilifimum, quia pane totam facultatem mifit. Hec Callagneda. p-- Q vi perro fit legitimum Ambarum, atque quo medo na(catur , dicam quod Francoforti ad Meuum anno M.D.— x c 111. paullo ante meum ex ea urbe abitum mibireferebat vir probata fidei mibid, amicus Dn. Servatims Marcl,Bur- gundus; qui myltas regiones peragraverat, Ambavique, Mofcbi, Gemmarum eb [milium vevum mercaturam exereut- mu. Quum mim de Ambareimter nos fermo incidi[fet,ille ad sme, Explorattm-ne babes quidpiam de Ambaro 2 memin- — quam, | TE Lid gd. 1: op v x P Quam, prater éA qua ex Garcia Aromatum bisloria, c» libclle Nic. Mouardis De fimplicibus medicamenti à movo erbé delatu didici, Legi, inquit, utrumque, illum quidem à te Larimuni fatum, bunc. vero H (panico fermone evulgatum. Sed quid aliud adferunt, quàm Auctorum dubia testimonia, qui Cacutientes tamquam in tentbrü ver[antur? Mibtau- tem. crede, Ambarum mbil aliud effe quàm tecrementa quadam in veutriculo Balene vera multo tempore collecta ver iuquam, quia plerique Cetaceos altes pifces, ut Orcadém, Phyfeterem. c fimiles siagnir-dentibus pradttos Balena ap- pellatione donant. Balema autem leguima nullos dentes babet, fedintegros pifces vorat, cv smollibus inprimis de'edlatur; ut polyps, fapiis c fimilibss, quibus in ventriculo non probe confettu, necejfe cfl mulam vifdam materiam in eo ge- neran, quam poftea fimul congestam, C ventriculum niveis gy avantem, vel fingula annis, v. breviore teinporis [ba- 110 velicit.- 11a materiatamdiu in ventriculo ad[erbata, deinde rea, (y mari mnataus, Ambarum esi yin quo inter- dun palyporum devoratorum voflella deprehenduntur. $i B jlema, liberato iom vevens abslla materia ventticulo capiat zur , nullum ambarusi babere reperientur; fi aliquanto post velettam materiai, aliquid quidem babebunt, fcd deteiio- ris nec prob? excotli atque ita paulatim cve[ceris ill wateria comgekia, prolitatern vetnflate adquirit, nt fi. aite quam ventriculps illd sateria lberatus fit , Balena capiatur, pluvimuin £ eptinuti viperietur. 1n aliorum vero. Cetaceo- ram, quos ante retuli, ventriculo, fiustrásequira waque mbil mirum, fi qui &ptos eos fetuerunt , Balenas effe exi- flimantes, nibil ambari in ilerusa veniriculo repererunt, Probari autem afferebat Ambarum cineraceo quodammodo colere praditum , illud verb optima effe nota indicium, fi eius frsg mentum candenti ferro, lamtnave ferrea bent calefacta, ant cultello applicatum, veluti in oleum refolvatur, qued naribus admotum fuayem odorem [iret. Ceterum de Ambra confulendum cenfeo Nobilifimum c €. irum Iulium Cá[arem Scaligerum De Sübrlitatead —— 0 Cardasnum, Exercitat. c v1 14, Sel. 10. : "1 ApVEHITVR porrb Hifpalisi, tetius, non dicam Batice , fed etiam. Hifpania celeberrimum emparium , elei quoddasm genu ex Americas (ubrufi coloris, cumus mirabiles predicant effectu in omnibus uteri morbis, 1d oleum de Li- quidamlar nuicupant , eiw (an? odoris [ere, qui $yracis odorem amuletur.. 1d vero ex eo liquore exprimitur, quem Ocofotl. de Ocofotl arbore fHllsve, Mexicana bitloria tradit in bunc medum : Inter arbores Mexicanas memoratur cr Ocofotl arbor pragrandu cr venuil a, folii bedere fimilibus. Huius liquor quem Liquidambar nuticipart, vulnera curatatque Liquidambas: €um corticis ipfius polline persnixtue elegans odoratum, [uffimentum prabet.. De boc veró Liquidambar con[ulen- dus Nicelai Monardi liber de Medicam. fimpl. ex nevo orbe delatirs quem nos Latinntn fecitmus, cap. de Liquidamlat. : De loe o. QAPST- EE v & Aloe Latinis, dA/» Graecis, hanc Arabes, Perf, & T'urci Cebar vocant , (nanr Alié. quàd Laler à Serapione dicatur, Interpretis errore , aut Librariorum negligentia ** fa&um cffe exiftimo; fiquidem Arabicum exemplar Cebar habet) Guzarate. verà Car. (quos Gedrofios putant) & Decan incola: /4reza;Canarini,qui maritimum hunc tradum ^'*— habitant, Catecomer ; Hifpani, Z4gibar; Lufitani, |742eure appellant. | ; Mid. Fir ex Aloés herba ficcata fucco, quz plurima nafcitur in Cambaya,Bengala;aliisque Azie.— multislocis. Ceterüm laudariffima eft in Socotora, qux inde ad Arabes, Perías, Turcos; 4//& nales; denique per univeríam Europam defertur, camáue ob cau(àm Aloén Socotorinam ap- : pellant. Diftatautem hxc infulaà freto [ matis Erythrzi] centum viginti o&o leucis: quá 45; sororis. dere non miniis Arabica quàm ZEthiopica dici poteft ; quód altcrá parte freti Arabia ter- »«. minetur, alrerá /Ethiopia. — — - VERMUTET DE ; " Secetota in- N Ec veró fuccus hic extrahitur in quadam dumtaxat urbe, ut ait And. Lacuna Com. n" in Diofc. lib. 5. cap.2 3. fed per totam ihfulam ,qua nullis urbibus exculta eft, pagosQue soia sal: dumtaxat habet cum mulusgregibus : nequelaterculis ad excipiendum fuccum fubfter- lu aries ba- nitur pavimentum, ut idem audor eft,quandoquidem in totà infulá non cft ranta polities; f Nechi audiendi qui fuccum ex fuperiori plant parte proluentem, co qui: medià aut infimá parte profluat, praftantiorem faciunt: fiquidem omnis fuccus bonus cft , & arenà caret, fi adhibirà diligentià extrahatur. : m Ros PRETEREA nonadulteratur ; nimia etenim cjus eft quantitas: fed quód incola ne- 452, £ligentiorcs fint in aufcrendis fordibus quas hic fuccus fecum ttahit; alius alio pejor vide- aiilrerari. tur. Hanc obcaufam minds adhibenda fides eft Diofc. lib. 3. cap. 2 s. & Plinio lib. 27. . Cap.4. qui eam gummi & acacià adulterari fcribunt, cim exigua (ic iis in regionibus gum-. mi & acacix copia: imó, ut verum dicam, nulla, quemadmodum viris fide dignis accepi. Illud veró non negaverim, quin tranflarum, aliis in regionibus adulterari poffit. ' Po&Ró quódlaudatiffima fit quz in Socotora nafcitur , non folüm vulgari famá , fed Als socne- Acelebribus viris accepi, qui compertum fe habereaiebant, Aloén quidem plerifque aliis ?4*Pme Indizlocis nafci, qua cum Socotorina deferretur Adem, & Gida (quam nonnulli cortu-— |... ' pto nomine Iudaa vocant) & inde terreftri itinere * Cairum, poftca in Alexandriam ad |. oftia Nili; vcl Ormus,deinde Bagora, poftca Cairum & Alexandriam: facilé tamen digno- fcieam quz in Socotora nafcitur, ab hac qux à Cambaya, Bengala, aliisque locis advchi- . tur: Socotorinzáue pretium quadruplo majus effe, illius qux aliunde adfertur paper : : N 5 . Inte? - 150 . AROMATVM HISTOR]! AE Abisdeletgs, Inter reliquas autem notas hanc commendabant,quód Socotorina folida fit & bene com- pacta, alterius vcró partes non poffunt pertedé coire, quód fuccus ex diverfis plantis colle- X &us fit. Vuamde — Nrc ejusplurafuntgencra, ut volunt Arabes, (ed unicum dumtaxat, tametfi varia lli Als ge9W. indanc nomina. | / Qvo» veró Diofcorides & Plinius fcribunt laudatiffimam ex India adferri , alii veró ex Alexandria aut Atabia; non fimpliciter id intelligendum eft,(ed de ea qua ex Socotora primum in Indiam delata eft. Nam etiam ex Cambaya & Bengala defertur Otmus, Adem, & Gida. Itaque minis malé Mefue, qui vnum Aloés genus ex Socotora adferri fcribit, aliud é Perfia, rértium ex Armenia, quartum ex Arabia. Nam quz in Lufitaniam Abé Alextn- defertur (uti hisoculisvidi) ea ex Socotoraallata eft. Alexandrinam autem à quibufdam drin: praferii hinc fadum eft, quód fuperioribusannis pleraque aromata Ormus deferrentur, deinde Bafora, Adem, Gida; inde CamelisSuez, qua in extremo maris Erythrai fitaeff;& Alexandriam ad Nili oftium, unde Veneti petentes ca rcliqux Europx commurticabant : ; rion autem quód in Alexandria fiat Aloe. Alés pan — NaAscirvR veró non modóin maritimis, fed etiam defcrtis Indix locis , cim illam Lac tss ubique viderim, ducentis leucis itinere terreflri pereas folitudines confecto. Nullum ejus mantmis i3 : E Ue TY. dwwaxag/ Invenirigummi certum cft, fed interdum aqua quxdam vifcida e foliis füillat ; neglecta & nafci, nullius cffcaciz. .H vi1vs ufüseft non modó apud Arabes Turcosque medicos (qui Avicennam , Abo- hali apud eos didum, & cjus libros quinque Causes ediditepin: Jeperi dus Razen,quem Mefae Arabi- Benzacaria vocant, item Hali Rodoam & Mefuen illis Menxus appellatum , tametfi non . MO. is fit qui aptid nos in ufu eft; Hippocratis praterca , Galeni, Ariftotelis & Platonis omnia » ^ .. purgantibus medicamenrcis & collyriistum etiam in vulneribus carne explendis : in quem Mocelar se. ufüm plerumque in fuis officinis medicamentum habent, cui nomen Moccbar,ex Aloé & dicamestum." Myrrha paratum, quo etiam plurimum utuntur in equis curandis , & vulncrum lumbricis enecandis. : MzpicyvM vidi Magni Sultani Badur Regis Cambaya, ipfa herba Aloc utentem pro medicamento familiari;in hunc modum. Folia Aloés concifa cum fale coquebat,cjus de- .' co&i oo uncias propinabat, quz alvum (ine moleftia & nocumento fübducebant quater Alésplaw | aut quinquies. In hac urbe. Goa Aloén probé tufam & cum la&c mixtam propinaft iis melimtju- qui vIcerc renum aut veficz laborant,vel qui purulentas excernunt urinas, non finc magno fucceffu & xgrorum commodo;nam illicó curantur. lllius ufüs etiam Aucupibus notus eft, qui confra&a avium crura cà conglutinant. Hic fimiliter in India, maturandis phleg- monibus idonea. x QvAMOSBREM hallucinari mihi videtur Matthiolus in Diofcoridem lib. 5. cap.2.qui Aloén ad fpe&taculum potius foveri afferit quàm ad medicum ufüm. Quód veró Anto- Ahipawa nius Mufa in Exam. fimpl.neget Aloén herbam amaram cffe,magis mirum: nam fzpé de-. amata, guítatam admodum amaram inveni ; quoque vicinior pars erat radici , eo amariormihi vifa eft ; extrema aucem folia amaritudine carere mihi videbantur. Tota planta virofo . edore przditacft. | : C rrERvM quoniam controverfia eft inter nonnullos Au&ores , debeántne ca medi- camentaquz Alo&n accipiunt, ante cibum fumi,an veró fecundüm cibum , & ap illico à cibo;paucavifum eft hic adiicere, tametfi à doGtioribus medicis potids hxc erant petenda. Galenus" ejus quinque catapotia exhibet, & bene quidem, quoniam hac rationc capitis . . doloresfedat. Pliniusautem lib.27. cap. j. efficaciorem effe, (i pota ea fumatur cibus,mo- dicus videlicet & boni fucci : qux ratio multum mihi probatur , camiue fequuntur hujus regionis medici. Cüm enim Aloémedicamentum fit debile, non evacuabit , ni(i ftacim. vires confirmentur modici cibi ejusque boni fucci famptione ,ut eo digefto meliüs eva- ' cuare poffit. Pauluslib.7. cap.4.contrà,* mané fumendam pracipit, eosáuc reprehendit quieam à cibo exhibent : corrumpit enim; inquit, cibum. Singulifuis nituntur firmis ra- uonibus & Auctoribus; fed conciliari facilé poffunt. Cüm veró controverfia fitadmodum vulgaris, & à multis agitata, an cibuscum medicamento mifccatur , fupervacaneum effe iudico de his plura agerc. ; RR SED prater inftitutum facere mihi non videbor, (i hic paucula quxdam inferam de Medicamerra. Vulgariratione quam Indi medici in exhibendis medicamentis obfervant. Catapotia & exbiléli 4»d Jiquidiora medicamenta (ammo diluculo exhibentur, noftratium more ; abítinent dein- Dé"! qeouinque horarum fpatio cibo, potu, & fomno. Q uód fi infra hoc tempus non pur- gentur , roborando ftomacho ftudent cx Avicenna przcopto , quod fit foraptis Ns : . maftiches * 4 * / opera, minis tamen integra, quàm Graco fermone confcripta) fed etiam apud Indos , in we TURCIS —— T 7d L4 1701799: go MO 1jt maftiches drachmisin flillaticiorofarum Tiqitore diffolátis alvum bubulo felle inuneen- tes, pannumquc liàeum felle madentem umbilico imponentes, ad medicamen opcra-' tionem juvandam; expultricemQue facultatem excitandam;fi opusfit. Sin poft has quin- quc horas bene folvetur alvus, propinantur illis tres unciz jufculi gallinz, aliüd przterec nihil: deinde haufto rofacez aqux pauxillo ; parumper fomno indulgent. Hac mcdican-' di ratio fuis rationibus & fcriptorum teftimoniis niti videtur. TAwETsr: Ruelliuslib.2. cap. 19. magnopere comnrendet potionem illam R.üf qua Aloén, ammoniacum, myrrham & vinum recipit ; ibique occa(iohém nactus Acris In Arabes invehatur,qui reje&to ammoniaco & vino, Catapotia ex Alo£ , croco , & miyrrha concinnent, camQue compofitionem accepram Rufo referant: facit pto fuo recentiorüin- que fcriptorum mote, qui Arabibus plerumque iniquiores funt;ut Grzcos tanto magis ex 4ollant.. Non negaverim certé Rufi medicamentum fingulari remedio pollere adverfus peftis contagia : Illud tamen certum eft, Catapotia Rafis quibus utimur, efficax cffe medi- camentum, ut multi magno fucceffu experti. . Additur veró Crocum, quoniam corrobo- rat & aperit, tum Ob alias facultates quibus preditum eft. : j MANARDVS, lib.r.epift. t. aliique nonnulli recentioresacerrime in Mefuen , Scra- pionem, & Avicennam invehuntur, quód áffirmaverirnt Alo£&n venarum ofcula adcó refe- rare, ut inde poftea fanguisfacile fluat, eamque ob caufam hzmorrhoidibüs non conveni re : deinde quód fcripferint melli admiftam minüs purgare minusque ftomacho noxiam effe , quàm rcliqua purgantia medicamenta. Dicunt enim Manatrdus & huic fimiles, Aloénnon modó non aperire hzmorrhoides, fed cas potis obftruere: neque ree fcribe- Potjo Rifr, Catapotia Rafis. Alo£henor- vboidibus won C0H'UEnit, Aloé bemor- vhoides ob -. re Mcefuen, qui illam ftomacho minis noxiam faciat, quandoquidem huic fit admodum foi. "utilis, nec nocumentum aliquod adferat,melliQue admifta magis evacuet reliquis purgan- tibus medicamentis. Prioraconfirmant Galeni audoritate : poftremum veró, quód mcl, ciim fit purgantis facultatis, alteri purganti adjundtum necceffarió magis debcat puigarc. Re&iis Antonius Mufa, Exam. fimpl. qui in nullius magiftri verba jurans, Mcfue opinio- nem confirmat, (zepids expertum fe effe affirmans, Aloón hzmorrhoidasaperite. Sic & fzpenumero expertus fum fummos dolores cum hamorrhoidum fluxu excitaffe, quod facilé przftare potcft Alóé ob amaritudinem, venarum ofcula referando , & expultricem facultatem irritando.. Hac ratione purgat fel animantium, umbilico illitum , tefte Sera- pione, lib. fimpl.cap.201. Quódveró ofcula venarum obturare afferant, cum Iacobo de partibusrefpondco, foris quidem adhibitam adítringere ; intró autem fümptam aperire. Q uam facultatem obtinent pleraque medicamenta, quz intró fumpta,diverías & contra- Alo&s diverfi ediw. rias vires exerunt, quàm fi foris adhibeantur; veluti Scilla, quz comefta enecat, foris illita. exulcerat. Ad ea quz obiiciunt de melle , Mefuen vidclicet afferere, Aloén cam melle mixtam minis purgare, fic refponfum volo: Quandoquidem utrumque medicamentum purgatoria facultate praeditum eft, validioris facultatem, debilioris, mellis fcilicet, facul- tate infringi :Sic etiam ftomachum roborat & firmat accidentaliter, evacuando videlicet . finc nocumento, aut co certé perexiguo, humores qui ventriculuminfeftant. n PrirNIvM lib.27.cap.4-mirari fübit,qui Aloén metallicam fupra Hierofolymam invc- niri tradit ^. Ego non modó medicos Tudzos, fed etiam Pharmacopolas qui Hierofolymo- rum incolas feafferebant, diligenter interrogavi de hoc Plinii loco. Sed illi conftanterne- gabant unquam fuiffe repertam hujufmodi Aloén tota Palxftina. * Cairum, antiquitus Memphis, Pyramidum celebrata sniraculis; qua C in bunc diem perdavant, Wi fuiffe Vofeph captivum ferunt, C adbuc borrea quibus frumentum condidit,oflendi. Vocat autem à Mauritanhi Me (era: fed quo- tiam Regina quadam Alcaire nuncupata eiu pomeria auxiffe creditur, ab eius Regine appellatione nomen Cairo fartita | est. "Capit vero bac urbs populi frequentia paulatim minui, poslquam Turcorum Lnperator, Conslantinopoli eceupa- ta, illic regiam fixit fedem, con[luentibus mimirum eo bossimbus.| Hac ex Garcia parergis. ^ Galeno adfcriptus ad Paternianum cap. y. tria grana cicerh magnitudine dat posl cemam. e BAS * Aloén post cibum etiam exhibet idem Paul lib. 5. cap.4 3. quam comrover fiam Nicolaus Rorariusin fuis contra- dictionum veterum autorum libri conciliat. APA (30 | Non affirmat eo loco Plin. talem inveniri; fed, Fuere, mquit, qui traderent in 1udaa fuper Hiero[olymam mttalli- £ATI eius naturam. : ; : Te j De Ahi h. : Eu CAPvVT III. T A NT A eft in nominibus Altith, Anjuden, Afa faetida; Afa dulcis ive odorata, & . Laferpicium confufio, ut vix explicare me poffim: quandoquidem hadenus nemi- "nem invenire licuerit, qui plantz;ex qua hoc gummi profluat, nomen indicare;aut formam defcribere mihi potuerit, : E Na4 -.. Vorvwr Alo£ floma- chum roborat per accidens, Nulla Alo effitis, Cir. Meet. : E Altibr, Autit. Imecu. Imgara, Aude, . Angeidan. Almbarut, Afa. vilque. - Alibir. Afa dnlcies "Belalpnz, Aa fatida eádem cuins Laferpirio.— Aja feiida magno in sn Indis, Als in condi- uentis, í Afa fachlta- ses. 1jL AROMATVM, HISTORIA VorvwT nonnulliex Corafone ad Ormuz,& inde in Indiam deferri : alii ex Guzara- te, tametfi iftic ex regno Deli adferri vulgo afferant; regione admodum frigida , quz ad: Corafone ufque & regionem Chiruam ex Avicenna hb.t 1.C2p.52.teflimonio extenditur, Irrv D autem certum cft; hocgumini aliit Arabibus dici, nonnullis 42t//: nam cui- cumque Arabi gummii Imgn aut Ingara ab Indis vocatum oftenderis , ftatim id. 2/55: five. Astiteffe pronuntiabit. — | diee PLANTA exquahicliquor emanat;incolis 47j/4e/, quibufdam Angeidaz dicitur, Sed quoniam hocgummi e longinquis adfertur regionibus , veram planta: defcripionem ha- bere difficile eft. : M vLrts ab Avicennalib.1 1. cap. 52. nominibusinfignitum eft hoc medicamentum, veluti eft libe Alpabarat , propter linguarum in rcgionibus, unde advehitur, vanictatem, Q v1D autem.Interpretem moverit, cm Cff/s^ vertit, ignoro , nifi quód verifimile fiteum non Afam, fed Lafer verüffe ; idque vocabulum. deindc temporis injuria in. Afa depravatum effe. PozRo dicetaliquis 4ftibt noneffe nomen plantz Laferiferz , fed ipfius potiiis fucci concreti & coadti : cujus fententiz effe videtur Gerardus Cremon.. Commentariis in Ra- | fin,cap. de Diminutione coitus, hb. Divi 1. cap.79. Huicfic rcfponfum volo, Gerardum veram linguam Arabicam ignoraffe, ciim ex Ba:tica Hifpaniz oriundus fuciic; lingua veró qua Avicenna fcriplit, legitima eft Arabica;qua videlicct Syri, Mcfopotamii,Perfz,& Tar- tari utuntur, apud quos Avicenna natus creditur urbe Bafora (quz nonnullis Babylon fuiffe putatur, certó tamen refcivi Babylonem eam non cffe;fed proximam luc fuiffe cu- jus nulla nunc extent veftigia) in provincia Vzbeque fita... (Eft veró Vzbeque pars Tarta- riz, ftrenuosproducens viros, & pcritiffimos fagittarios, qui tum pedcefires, tum equcftres peregrinorum Regum ftipendiis militant : forte autem Parthi funt , Romanis olim adeó infefti & formidabiles ) Eam igitur linguam vocant illi 2474/7, id eft, Arabicam, qua vide- licet fcripta inveniuntür Galeni, reliquorumQue Philofophorum,& falti Propheta opera. Noftrorum veró Mauritanorum linguam Magaraby nuncupant, quafi dicas, corum qui ad Occidentem habitant; fiquidem g4/y Occidentem Arabice fonat, & ma coram. CrETERvM 4lii^t nihilaliud eft quàm ipfa planta Laferifera; veluti plerumque fumi- tur gummi pro ipfa planta. : : VrEnvM obücietaliquis : Si 4/ilht non cft Afa dulcis, quid eft Afa dulcis? Afam dul- cem apud nullüm probatum - u&lorcm, five Arabe?m; five Grzcum, five Latinum,legiffe memini. Sed cüm Arabcs liquorem £az vocent; eum veró qui probé co&tus fic & denfa- tus, Robaleaz.( Rob cnim Arabicé denfatum fonat, & Al cítarticulus genitiviapud Arabes) hinc depromptum effe nomen Ax dulcis veri&mileeft.—. XA CirtRVM Altibt Arabum,effe Laferpiium Diofcoridis & Plinii,tamet(i nemo legi- timorum Arabum (qualiseft Ralis àz Avenrois) ufquam ejus meminerit; fatis oftendit Se- rapiolib. fimpl. cap.251. qui de 4/5; agens, ad verbum ea refert qua Galenus & Diofc. dec Laferpitio feripfere. Infirma ergo eorum opinio qui multis argumentis probare conan- tur, Alam fcendam à Laferpitio differre. Nam quód. Laferpitium veterum in cibos ad- miffum cffe aiunt, Afam veró foetidam medicamentis folüm utilem , idjue raró;in cibis. vero plané damnari ob tetrum odorem; plurimum falli mihi videntur. Siquidem nullum medicamentum fimplex per totam Indiam majore eft in ufu, quàm Afa foctida , cüm in medicamentis,tum condiendis cibis. Eam enim pro fuarum facultatum modo fibi emunt, cujufmodi funt Bancanes * & omnes gentiles provinciz Cambayz, quos Pythagoras imi- tatus videtur. Solent Alli Afam fuis jufculis & oleribus commifcere , confricato primum ex ca lebete; necalio condimento utuntur omnibus in cibis. Bajuli & hujufmodi tenuis fortunz homines , quibus dumtaxat panis eft & cepc, non nifi fumma in neccffitate ca utuntür. . CoMMENDARVNT mihimulticondimentaiftorum Baneanum cim à faporis tum - abodorisfuavitate. Horum oratione perfuafus aliquando ejufmodi condimenta degu- ftavi, qux fane fic fatis palato arridebant, non tamen adcó ut illi przdicabant; quomam forté neque jufculis neque condimentis valde dele&or : odore certé fuo non erant mole-. fta; tametfi nullus odor zqué mihi infeftusfit atque A( foctidz. zw : SvMvNr vcró nonnulli Afam,ut dejedti appetitus faftidia tollant; initio enim aliquan- tulum amara eft Afa, uc funt olivz conditz; deinde devorata mirum in modum illis bene fapit. Solentctiam plerique ea fola ad (tomachi corroborationem, flatusQue difcutiendos, medicamenti loco uti. Quamobrem multüm hallucinantur,qui Sepulvedam fecuti nullo cífc in ufu medico afferunt, nifi aliis medicamentis permiftam. "v Lr£ripAd porró hiftoriam qux in Bifnager contigit, prztermittere nequeo, Lufi-— . tanus LIBER f : 1f3 tanus quifpiam iflic vivens equum habuit maximi pretii,quem illius Provincie Rex libera ter emiffet, nifi multis laribus obnoxium comperi(fet.| Lufitanus afam farinz permixfari equo przbet edendam, & flaruum morbo liberat. Equum jam fanum cmit Rex, & quà rauone curatus fit, percontatur. Refpondet Lufitanus,Imgu five Afam edendam dediffe. Tum Rex: haud fané mirum fi curatus, cüm Deorum cibo illum pavcris. Ad hac Lufi- tanus, fed muffitans ,ne exaudiri poffet, & Lufitanico quidem fcrmone , veris cacodx- monum cibum nuncupaffes. $ Sep non poffum non mirari Matthzi Sylvatici cap. 47. de Amjuden ofcitantiam , qui Galen. citans, venenum effe afferic.. Nam neque Galenus, neque Grzcorum quiipiarn id unquam fcripfit, cüm omnes uno ore Lafer magnopere commendent adverfus venena, » peftis contagia, lumbticos, & fcorpionum plagas. Sort wr Indicavernis dentium indere in dolorc: quam facultasem etiarn illi tribuit Afain dolo vé Diofcorides lib. 3. cap. 76. tametfi Plinius lib. 2 2. cap. 2 3. id non cenfeat, exemplo cujuf- deuinm. dam, qui hac de caufa fefe ex alto prxcipitavit. Sed is forfitan cachexia laboravit; & me- dicanfentum eos humorcs qui turgebant, nimium commovit. M. Ac Nr apud Indos eft pretii, quód co plurimum utantür etiam in Venere ptoritan- Af? Veserén da. Radicisveró aut foliorum apud cos nullus eft ufus; funt enim illisincognita. fev Is autem quem fupra dixi Afa fola fzpids uti,refercbat (ibi narratum effe fuccum hunc : ex planta quadam foliis Coryli extrahi concifo caule, deinde in bubulà coria coniici,pritis Laferidier- illita fanguine cum tritici farina permifto;confervationis gratia: camque ob caufam fi quid "^ in Lafere furfuribus fimile confpiciatur, non adulterationis, fed puritatis potis effe indi- cium. Atque interrogatus do&tus quidam Dancances,cur Afa vefceretur, quandoquidem - admixtus effet bubulus fanguis? refpondit ejufmodi effe medicamentum , ut hac regula minime in illo obfervanda fit. FREQYENS vcróeftin Mandou, Chitor, & Deli; prxterea ex Ormuz advchitur in Pegu, Malaca, Tanafarim & regioncs his vicinas. PoRR o Laferisduogeneraad Indos adferuntur, alterum fincerum & tranflucens; al- Lafera áwo terum turbidum & impurum,quod à Baneanibus repurgatur ante quam in cibosadmitta- £^ rur. Sincerum colore cft puro, Eledtro fimili,id Guzarate convehitur cx Chitor, ut aiunt, & ex Patane & Dely. Impurum ex Ormuz adfertur. Majoris pretii eft (incerum; neque facilé Mercatores impurum emunt (folet autem id magna ex parte in tenuiorum cibos & medicamenra cedere) nifi in purioris defe&u. Sincerum validioris eftodoris, quàm for- . didum. utrumque tamen mihi faetet, fed id magis quod finccrius effe putatur... Qui veró ejus ufui affucverunt, fincerius , odoratius effe afferunt; quod quadam confuetudine fit. Multis enim malé olent Styrax liquida & Algalia propter validum odorem, cüm ramen sore ligni .maximá ex parte fint odorata. Sic neutrum Lafer mihi Porrum redolet, fed ad noftram p myrrham nonnihil accedere videtur. Hinc fadum puto, ut Avicenna Afam diviferitin en faetidam & odoratam, quód foctidam porraceo odore cffc affererent, cüm non ita fit. Si- quidem veteribus odoriferum dicebatur, non quód füaviter oleret, fed quód validi effet . odoris. Sic vocant calamum odoratum, qui multorum judicio feetidus potis dicendus erat: cadem ratione Myrrha validi eft odoris, Aloe validioris , & hanc adhuc Spica nardi odorc fuperat. Multos enim «gros purgavi qui à Rhabarbaro abhorrebant, quód illi Spi- cam admifcerem. M RA &1 fubit Antonium Mufam, Exam. (imp. adeó credulum fuiffe, ut his fidem adhiberet , qui Beniuy (quod veteribus fuit ignotum, ut poftea oftendemus ) plantam confimilem Silphio effc affirmárunt. Sed de his plura fuo loco. Sic Ruelliusvir eruditus & omnilaude dignus, lib.de natura flirp. 5. cap. 52. fcribit in Gallia nafci craffam magnamque radicem,foris nigricantem ;intüs candidam , quz cum fuo liquore & femine mirá fragret iucunditate. Huicob infignes virtutes illuftria indide- 2 runt nomina: namque modó Impceratoriam, modó Angelica, modó fandi Spiritus radi- pum : cem appellant Herbarii; eique calfacientem ficcatoriamQue vim in tero fignant abíccffu. qwe fualia Vnicé venenis adver(ari tradit, peftilentiz populatim fxvientis arcere contagia : corpora '* .ablue peftiferà vindicare, fi cantüm in ore tencatur;per hiemem ciceris magnitudine cum vino;per zflatem ex ftillaticio rofarum liquore fumpta: nec fenfurum ca dic contagionem - ait, quà quis devorárit; nam urinà & fudore venenum abigit : fic etiam adver(us fafcinatio- nes valere, aliosáue prxterea morbos, quos brevitatis caufa omitto. Hanc igitur effe La- zafejitinm ferpitium Gallicum, cujus Veterinarii medici meminerunt. Et fi quis nares confulat, ub rm - veniti Lafer illud idem quod Benjuinum officinis appellatum redolere. Nam & dodlos ^mm . incaeífc opinione, ut quod ab officinis Benjuinum five Ben Tudxum appellatur, Laferis 3enjudeum, fit Syriacigenus, didum quód ludza parens hujus mittat ad nos prolem fuam... : F J r^ SED 154. AROMATVM H1 S-rOm-mI-X S s D ejusopinionem cap. dc Benjuino,multis & folidis argumentis convellemus. Ejuí- dem fcntentix fuiffe aliquando (ut videlicet Benjuinum Lafer eífe putaret) ipfe Matthio- lus Commentariis fuis lib.3.cap.78. fcribit; veritate tamen coadum; fententiam mutaffe, * Quoniam hoc capite totóque adeb opere de Baneanibw differit noter Auctor, quod genus bominum fit, nece[fe ef fere. Eorum igitur Philofopborum quos Baneanes vácant (tavetfi nunc poigs Negotiatowes appellands veniant, quàm Philofopbi) multa [unt genera, in boc cenvenientium, ut neque. ociádant vem aliquam animatam, nedum eà. vefcam- tur. Hoc preceptum adeà (l'ile ob[ervant, ut plerumque aves vedimant, demde eas avelare finant. Non ve[cuntur na- pi, non allis, non cepu,non pulmentis rubro colore infeclis.. Vinusa non gustant, non acetum, non Nimpa, non Orra- qua (potionum apud eos funt genera) non paffam.. Plurimum ieiunant noctu paucifima edentes,veluti (accaruns um per quo aut aquam, aut lac bibunt. Nonnullt inter bos fuperflitiofiores, viginti interdum diebus omni cibo absiment. Fonwicis aquam faccaro edulcatam bibendam prabent, affirmantes fefe elcémo nam in pauperes con[etre: fcd €* avibus aquam propimant.. Meritari, folent nonnulh certam facultatum. portionem teslamento legare viru quibuf da» qui per felitudines vagantes, aquam peregrinis C iter facientibus dent. Refert nosler bit Auor in Cambaitte fe vidiffe Nofocomium :m quo omni generis aves curarenrur,que [anitati reslitute quolibet evagari dimterentur. Eodem vestium genere quo Gymnofopbisia ufi fuiffe perbibentur, amiciuntur , animarum tYan(migraticnem in alia atque alia corpora credere rumor cst. ; : Bramenes. Ha wc fimiliter opinionem fequi traduntur Bramenes vocati (que vox à Bracbwanis deduila videtur) in Bla- (00 gate, Cambaya, C Malavar, qui nii loti umiver[um corpus, cibum mon attingunt, maiorió, [unt in venerationt quàm Bantanes. Ex bis etenim deliguntur Regibus Seriba, Procuratores negotierum , Quafleres Cv Legati. Bi tamenem- nes, quemadmodum Cr quiin maritinu Cuncam appellati babitant, vefcuntur emi genere carnium,excepta bubula C» [uilla domeflica, Attamen omnes animarum tran[migrationem credunt, aliásque plurimae per[uafiones ridicule babent. Atque bac ex noftre Auclore defumpfi, qui varitt capitibms de bis agebat. Baueaues, ide : De Opio. CarPvT IY. Amfam, Y oD nos Lufitani corrupto nominc 4mfíam appellamus, id Mauritani (quosIndi fecuti funt) O0fivum vocant, dedu&o à Grzcorum Opio nemine. Pleraqueenim nomina à lingua Grzca (quam Iwmasi, quafi lonicam dicas , appellant) mutuati funt Arabes, P in F, quód fint litterz multum affines, mutato, Sic Opium Ofium dixe- runt, Pxonia Faunia, & multa fimiliter. "Opis — VAR1A funt Opiigenerapro regionum differentià. Quod e Cairo adfertur (UMeceri Moin vocant) albicat & magni eft pretii :id noftrum Thebaicum cffearbitror. Quodex Adem Opiam Th,. ad vehitur, aliisque locis Erythrazo mari vicinis, nigrum & durum eft: ejus pretium pro re- kiwm, — gionumvvarietate aut intenditur, aut minuitur, Quod in Cambaia , Mandou , & Chitor cogitur, mollius cft, & magis flaveícit.. Magno venditur multis locis, quoniam hujus efui affuefcunt: folet enim quodaliqua in regione frequenti eft in ufu, cariüs (emper vendi. OpiamTb)- O uod dixiex Cambaia adferri, maxima ex parte in Malui colligitur. Etquoniam id Thy- siti "" melram aliquantulum olet;putárunt nonnulli Thymelza: fucco adulterari; fed falluntur. nam tota Cambaia, imó tota India Thymelzam provenire non credo. Et certé in Cam- baiete refcivi nihil aliud effe quàm gummi,five lachrymam papaveris. Nafcitur iftc Papa- ; Vet(caxcax vocant nomine cum Arabibus communi) pragrandi capite, quod interdum «cr. binos feré fextarios* (inveniuntur etiam noftris haud majora) caperc poffit : hzc incifa opium ex(tillant. Non eft autem id papaver nigrum ; nam tota Cambaia haud invenias, tametíi Avicennalib.2. cap.519. Opium ex Papavere nigro parari fcribat. Sed num aliis in regionibus ex nigro Papavere colligatur ignoro. opima — PrivRiMYSs hujusufuseftperuniverfam Mauritaniam & Afiam: fiquidem ejus cfui eie ^/z itaaffueverunt, ut co abítinentes periculum vitz incurrant: quod fané admiratione non GAP (oret, quandoquidem adeó narcoticum & ftupcfactivum cft... Sed ctiam qui co utuntur, dormitabundi plerumque videntur. Itaquc folent qui cjus facultatcs intelligunt , exigua quantitate fumcrc. alii veró plerique liberalidsco utuntur, ut laffitudinem ex laboribus, animique faftidia tollant, nonautem ut proniores in venerem efficiantur;ut ftulté quidam opis «oe. CIedunt. quia Opium non modó vencrem non ftimulat, fed potiüs ejus ftimulos infringit rem non fti-. - fuà frigiditate, & vaforum fpermaticorum conftridtionc. Et nonnullos Lufitanos novi qui "55. hujus efufteriles & impotentescffcdi funt. Ofium. Dosis communis apud iftos cftà viginti ad quinquaginta hordeigrana | Novi tamen quendam Corafonem natione à Secretis Nizamoxa, qui fingulis diebus tres laminas Opii imi$«yG^. cdcret, quz penderent decem drachmas & amplius: & licet ftupidus & dormitabundus fcmper videreturaptiffimé tamen & dodté de omnibus difputabat: tantum poteftcon-- fuetudo. p Auer à ; LiBtR 1 * Audor babet Canada: e5t autem apied Lufitanos poculi genus continens quinque. € triginta has. Clm verb Sextarium apud Veteres viginri uncias vini, aceti v aqua continui[Je inveniam, Canada Sextarios binos fermi verti; quàd nen baberem aptins vocabulum. * Bellonius lib. 111. cap. xv . Obfervationum (quas nuper Latinas fecimus) autor eft, Opium abundantifmb cogi ex Papavere candido tota Paphlagonia, Cappadocia, €» Cilicia, apftdque Turcos dr Perfas funsao effe in u[u: non ta- emen ab eis (umi fupra drachma unigs pondus. De Benjai. G KM. dod viri in cafuerint fententia. Nuncillud reftat , ut noftram féntentiam firmis argumentis comprobemus. - . NEMINEM Benjui unquam in condimenta recepiffe certum eft: Af veró fcetidx frequens cft ufus in condiendis cibis apud Indos, ut anté diximus: ex quo patet Benjui Afameffenon poffe. — M 4 x1MA pars Laferis ex India ultra Gangem (incola Ganga vocant) advchitür. Benjui veró quod in Indiam adfertur, quodque amygdaloides vocant, nafcitur in Samatra & Sian, (non in Armenia autSyria Africáve,aut Cyrene) ejusque maxima pars huc conve- hitur; deinde in Arabiam, Perfiam, & Afiam minorem defertur, atque ctiam (ut ex vito- rum fide dignoruni rclatu intellexi) in Palzftinam, Syriam, Armeniam & Africam. An- tonio Mufz Exam.fimpl. impofüerunt igitur ii Lufitani, qui incolas, apud quos náfcatur Benjui, veritate coados, id gummi etiamnum Laferpitium vocate fignificàrunt: quando- quidem ab indigenis Cominbam appellatur. A p Ruellii autem lib. de natur. ftirp. 1t. cap.ttr.objedioriem, quem capite de Láfere, Imperatoriam Lafer Gallicum atque officinarum Benjuinum effe, contendete fcripfimus; fic refpondco. : C vM is inter reliquas Imperatoriz facultates hanc illi tribuat at libidines extinguat ; in Lafete veró dixerimus Indos o uti ad venereni excitandam, Imperatoria Laferis genus effc non poteft. . CETER VM noftrum Benjui veteribus igriotum fuiffe omnino puto: fiquidetn neque Gracorum quempiam, neque quemquam Arabum hoc defcribere memini. Nam quod Avenrois j. Collig. cap. 56.dicit, Belenizán, aut Belenzan, five Petrozan exficcantem & éxcalfacientem in fecundo exceffu habere facultatem, ftomiachum humidum & langue- fcentem exficcare, & roborare, oris odorem commendare, partes corporis confirrnare,& Venereir excitare ; ex cjtis adeó füccindta & brevi hiftoria , perfuadere mihi non poffum effe Benjui quod defcribit : quod (i quis cotitrà fentiat, per me licet. VETERI BV5 ctiam ludzis ignotum fuiffe ex co coniicere licet, quód neque David, neque Solomion ejus memincrunt, tametíi odores & fuffimenta fummopere commen- dàrint. fera » Qowa FizR1 düteri poteft ut Ruellius (in eo quod Benjui Ben-Tudzum vocat) lapfus fuctit nominum affinitate , debueritQue potius nuncupare Benjaoy , id eft; filium de Iaoa , ubi plurimum nafcitur. yide: Scx 1217 Mcediolanenfis quidam nafci Benj uiin niorite Paropaniffo, & preter Mace- dones quofdam, qui in morite Caucafo odoratiffimum; noftroQue multo przftantius fe vi- diffe aferebant, Ludovictim etiam Romanum citat. i: Eco veróneque huic Mediolanenfi,neque illis Macedonibus faciléctedideriim,qaart- doquidem videre licet huc cornmcarites tot T htaces (quos illi Rumes vocant) & tot T'ur- Cos, qui Benjui mercium gratia hinc tranfvehunt: quos,(i apud eos Benjui nafceretur;alias potiüs mercesquz majoris effent emolumenti & quartus , tranfportaturos credibile cft. Fiériautem potcft,ut illi Macedones Styracem pro Benjui intellexcrint: fed tamen nullibi Styracem naíci fcimus preterquam in ZEthiopia, ubi etiam Myrrha reperitur. * Ds Ludovico Romanoà Lutitanis quibufdam audivi,quibusliicin India cognitus fuit, nunquam cum prateriiffe Calecut neque Cocliim : necdum enim eó tempote ea maria fiavigabamus qux nuncnobisapertafunt. Ego fánéhünc Ludovicuin olim vetaceti effe - eredidi; fed ledis ejus Commentariis, multaeum pro arbitrio finxiffe deprehendi. Exem- pligratia, ubiagit de Ormuz, lib.3. cap. 2: infulam aut urbem effe potentiffimari refert, in qua fint aquz fuaviffimz, cim tamen nullam ifticaquam prater falfam invenias , omnís- que annona & aqua aliunde eó convchatur, nec ifta quidem admodum bona. UNS D me D 1X 1M vs in Laferpitio Á(am odoratam non effe Benjuinuim , támetii nonnulli Benjuinim i8 tohdimenta n0n recipitur, Benjni nou eff Lafet. Lafer unde. Gara fin, Antonii Md lapíus.- Raellii lapfesa Bei jui véte- vibus ignotndt: Behjsti Tüdéls veteribus ignotis, Bénj4oj. Rumes: Styfax in JAEabiopid. Ludovic. Romanus: iN l : iie Neo ovrt EE AROMATVM HISTORIA EX : neqiie aquam, neque ligna in Malaca in veniri fcribit, lib. 6. cap.t 7. cüm tamen i(tic fit aquz potabilis, cjufquc fuavis, copia, & egregialignorum materia. Ex quibus videre licet, non multum &det tribuendum effe hujus Audtoris fcriptis de rebus Indicis. eb edi Ponaxo Benjui plura funt genera. Id aurem maxime à Mercatoribus expetitur, quod. "US s 0 Amygdaloidcs * vocant, quodque ungues feu maculascandidas admixtas habet amyeda. . larum inftar: quo enim pluribus hujufmodi maculis abundat, tanto praftantius habetur. MAXIME id provenit inSian & cjus contermina Martaban. * Ejus meminiffe puto Mwf*lapfv- Antonium Mufam,idqQue permixta cjus radicum fcobe adferri afferere:fed falsó,quando- - quidem unum idemque cft gummi, aliud videlicet craffiori confiftentià , aliud liquidiori, & aliud non plené dura, quz deinde àSole exufta magis albet.. Id Benjui fic exticcacum nonnumquam in farinam refolvitur, quam Mufa radicum fcobem effe putavit. Beju(íew- — ÁL1VD genusnigrius invenitur in aoa & Samatra , quod vilioris eft pretii. Eft & ge. dw^2ew. pus nigrum 1n Samatra e novellisarboribus profluens, ab odore grato Benjui de Boninas MUN vocatum: id fuperiori decuplo cariuseft. Illius fragmentum fuperioribus diebus mihi do- x no miffum cft,fuaviffimi odoris, quod manibus confricatum , eas mira odoris fragrantia ; ; commendabat. ; P] Spux üqu- EGO fxpiusexiftimavi illud Benjui de Boninas nihil aliud effe quàm Benjui cum Sty- da race liquida, quam Sinenfes Regamalba vocant, permixtum, quoniam ejus odor aliquan- m Topall.| tum ad Benjui de Boninasaccederet: eamque ob caufam aliquando periculum facere vo- E ]ui, mixto Benjuicum Styraceliquida. Scd licet Benjui fic permixtum vulgari odoratius : elfct, odoris tamen fragrantia & fuavitace à benjui de Boninas fuperabatur. b its. . CETER v M Benjut é novellis plantis proluens Amygdaloide odoratiuscffe , caufam 2d Benji dt 89^ effe. puto, quód gummi multum nativa füz fragrantiz vetuftare amittat, ut fere reliqua sea er hujufmodi. Sed quia candidum clegantius eft, nigrum veró & novellum odoratius, . mifew. utrumque permifcere folent, ut odoris tzagranci ctiam elegantiam concilient. Cóminbam. Bg N1v1 genera vocantur àSinenfibus Cezgham, ab Arabibus Losazjaey , quafi dicas L7. "Thus delaoa, quód hac regio primum Arabibus innotuerit, Arabes enim T hus £224 di- . và, | cunt, Guzarate. & Decanincolz, "4o. E | EsT autem Benjuiferaarbor procera, vaffa, pulchra, umbram laté diffundens, obra. ——— | : Bera morum frequentiam, quos pulcherrimo ordine digeftos & in altum fublatos habet. Cau- «b^ ^ dicecítcraffo, materie prz dura & firma. Ejus folia minora funtaliquantum Citti (ive Lis | moacra folus,non tamen adeo virentia, (cd parteaver(a candicantia:quz veró in ipfisma- —— joribus ramis enafcuntur, ad Salicis folia magis accedere videntur; latiora tamen funt,fcd minüs longa. Ea tum.aceto.condita , tum ramisadhuc inhzréntia na&us fum. Naícicue interdum in filvis Malacz, loco humidiore. Ae 20s Morini pra- VvLNERANTVR atborcs, ut Gummi (quod eft Benjui) majoti quantitate effluat- E pr Novellz, ut dixi, arbores Beniui de Boninas emittunt (quod cft ex provincia Bayros) prz- - ftantius co quod in Sian nafcitur, licetid reliquis aliis generibus praferatur.— - NA Hxc omnia non fine rci nummariz difpendio didici : fiquidem peibelle fatisfa&um eft eiqui mihi & folia & ramos hujusarborisattulit, ut equum erat. Nam preterfüummam —— Tig. qux his adcundis eft filvis difficultatem, maximum fubeundum eft periculum, ob Tigri- i E Rims, dum (quasilli Reimones vócany) in iis filvis frequentiam. i: i S1 quid vcróeis quz nunc difceptavi melius intellexero, palinodiám non modóin his, fcd & aliis omnibus canere non pudcbit.. | : * Credibile el mostro buic autori ab aliquo impofitum fuiffe, qui Ludovite Remano parum equus erat , att fant NO aliua babsife exemplar, quàm eaque Ludovici Romani nomine circumferuntur. Nam lib. 1i L.£ap. 1 1- de Ormu agens, Aquarum inqait, pota (usvium, annonzQue mira caritas; invehuntur fer omnia: quemadmodum CF : : meiler auctor bos loco afferit. Et lib. vi. cap. xvn. de Malata agens: Mittit tamen triticum, catpes .perpaucaqu&é , —— | ligna. nufquam veré aqua meminit, Er (an? Ludovicum Romanum, cum aliquot. aliis, ob egregié mavatam operam : . Equitems factum 4 Dn. Francafco de Almeida primo Indie Prorege, preflgatu ad Pananem Mauritami, Cr eorum na yibus incendio corrupté , anno repataid fzlntu bumana M. D. vii. non modo ipfemet testatur lib. fuarum Navigatie- num vi. Cap. xLt five ulimo : [ed eriam. Fernandus Lopez de Caflagneda Indie Orientalis Hifl: lib. 11, cap. Lxv1.- Quem profecto bonorem non e[fet adeptus, nifi Principi probe fuiffent cognite homm fides C alia virtutes. * Hoc. Benjui amygdalinum Amatus Lu[itanu enarraritne 71 . cap. demyrtha ,prastantifimum Myrtbe genus effé tenfet, quam Diofcerides à oco natali Troplodyticam cognowinat. : *Sunt ile provinc fupra regnum Malaca. ad fiuipum. Aya dr. Menan in Oceanum Iudicum influxum, fupra - Ganceiyum fimum. ; LIBER hk. ij7 De Thure. À far, 1 N X d EE CU Ca?vtT vi 2 vM Veteres duo Thutiseffegenera ttadant;alterum Arabicum alterum Índicuinis ( de co nobis differendum exiftimavi. : z P univerfam Indiam Thusnon nafcicertiífimum eft: cim quicquid T hutis Thwis Tadia híc cófumitur & hinc in Lufitaniam evehitur,ex Arabia dcfetátur. Non poffum ergo non "* inten. mirari àquo Diofcorides lib.1. cap.70. (quem tàmen & Avicenna lib.1i. Cap.5 25. fecutus eft) Thusin India nafciaccepetit. De Arabibus minis mirum,qui nigricantem colorem, quo Thus Indicum prxditum cffe vult Diofcorides, Indum plerumquc vocént,ut cx My- robalano nigro dus Indum appellant, patet. : CegTrERnvM Thus Arabibus, apud quos folüm provenit , Leuaz vocatur, homine ex Lows. Graco dedudo: Avicennz lib.11. cáp. $25. Coder, id eft Refina (camac enim iliseft gum- "ua mi, veluti camac Arabi id cft,gummi Arabicum) Serapioni lib. fimpl, eap. 178 Render Cot- &ondg. rupto vocabulo. Nam multos Arabes conveni, fed omnes Thus à quoquam ceo nomine appellari negant] paucos veró quofdam Cesder vocáre, & plerofque omnes Zevaz.. Idem code. à quibufdam Lufitanis, qui in Arabia diu vixerunt, intellexi. Addebant & illi arborem qua Thus producit, ab incolis Leuaz ctiam appellari, jusque daplex effe genus:alterama T? movit- imontanam , alteram in planis náfcentem. Montàna arbor montibus confragofis pro- ^ venit, optimumque & laudatiffimum Thus profert. In planis veró nafcens Thus profert 15,5, jos nigrum,improbum,quo cum aliarum arborum refinis permixto naves picarit & oblinunt, rie nimm. uti nos pice folemus. Ez arbores illius Provinciz Regi cedunt;nec cuiquam Thus colligere licitum eft, nifi Regispermiffu. | Confluere eó Negotiatorés ex Adem, Xaél, & aliis Ara- biz locis, & cum Rege de Thuris quantitáte quam ávc&uri fint, & de pretio convenire fo- Thu nafai- lere,modó laudatur fit & legitimurn,quod nos mafculum vocamus;ipfi Mel4te appellant. '9. LAVDATISSIMI, huc etiam delati, vile eft pretium : centenz enim libra duobus 25,» dumtaxat Lufitanicisaureis emuntur. Imptobum interdum cum optimo tmifcetur , cui. — nonnunquam & corticum fragmenta inhzrent;atque huc defertur; fed viliffimi eft pretii. Thuseteo nullam aliam adultcrationem novit. Nam quis, quao , id adulterare vellet, Thus vo» 4- cüm tam vili ematut. - : , Mifrbwr M vrtvs eft Thuris ufüs apud Indicos niedicos iti unguentis & fufhimentis.. Non- ri vfu. . nunquam & in corpus affumitur ad varios capitis atfe&us & alvi profluvia. Sed maxima. "Thuris pars hinc in Sinarum tegionem exportatur (quoniam iftic plurimum eo utuntur) & in tegiones Malacz vicinas. Z7 inue | Ponno Thuris atbor humiliseft, & folia habet Lentifco fimilia,peculiatisque eftAra- biz. Scribunt tamen Hifpaniin novo orbe ctiam T hus inveniri;(ed penes eos üt fides,ego pra- cetté de co nibil pronunciare poffum. ^ CaA»rvT viL etiarn ex regione Abexim, quz ZEthiopiaeft. Qualis veró fit arbor qx eam pro: fert,aut qua ratione refinaeliciatut ; numquam fcire potui... Iud dumtaxat adii- ciam,quodà quodam Mercatore, qui in Melinde & Mofambique negotiabatur , tum à . quodam facrifico ZEthiopiz , EpifcopoQue Armenio intellexi : videlicet genuseffe quod- dam hominum montanum & filveftre (quos Bodoins vocant ; linguaQuc pura Arabica; 5«diné. quz non nihil ad Chaldaicam aut Syriacam antiquat accedat, uti perhibent): quod Myr- rham in Brava & Magadaxo terreftri itinere adfert, & é Chald regione fic illis vocatà fc |» LvRÍMA adfertur ctiatii ex Árabia ad nos Myrrha, qux Índis zola áicitür : tan Myr; adferreafferit. | 3353 dei | X Qui veterum opitiiones de Thute é Myrrha noffe valet; con(ulat T heopbrailum lib. Ax. cap-iv. de Hifloria plas- tarum, é* Plinii naturalem lifleriam lib. xu. cap. xiv. cr xv. Tum legat jua dliquandó commentati jumue in ap- | penáie addita ad Commentarios doclifimi Dedonai de Hiftoria Stirpium, quos tum tempora Gallicos fatiebams 8 verhaculo Brabanico fermone. get «Od ib meu cue E Tesi uer L4tca, Loc Smwtri. Lat. Trec. Sar. Varia de Lac- 6a fententia, Acca bifo- via. — Benfera av- br. Formica Láccam tla berant. - aliamQue materiam elaborant, colorem inducunt, ipfis, in tortiando, Lac plan- 14 difimilis Mri. Lact neqne Myrrha imi- li, ntque. odo- TAÍA. 18 AROMATVM HISTORI AE De Lara. *CAPYVT VIII vAM officinz Laccam, eam Arabes; Perf, & Turci Lec Surmutri , quafi dicas Lac. cam é Samatra, nuncupant : non quód Samatra fit Provinciz Pcgu , ubi plurima Lacca nafcitur, finitima, fed quód Arabes, & alii jam memorati in Samatra gigni putarent. Idem nomen etiam invaluit apud Provinciarum Balaguate , Bengila , & Ma. lavar incolas, quoniam à Mauritanisfic edodti fuerunt. Legitimum tamen carum Pro. vinciarum nomen eft Zac ; in Pegu veró & Martaban, ubi przftantiffima cft 77ec; atque iftuce Iamay adferri tradunt. Non vocatur 4ec, aut azcufal, ut Pandcüarius Cap. 15. corru- pto nomine appellavit: neque 54 , ut apud Serapionem lib. fimpl. cap. 181. corrupte egitur. - CrETERvM cümabipfisincolis, apud quos plurima rafcitur,7rec vocetur, mirabitur aliquis, cur nomen Lac, Loc aut. Luc invenerit. Sed hanc fuiffe caufam coniicio: quód hoc medicamentum in Loc five mellis craffitiem diffolveretur cüm ad inficiendum , cum ut ejus effet ufus in medicina. Preftaret tamen femper nativum provinciarum , in quibus medicamenta nafcuntur, nomen fervare, quód hzc immutatio multorum errorum occa- fionem przbere foleat. ch spei Ceu - | Poznxo Pegu & Martaban incolz eam Samatram exportabant, & inde Piperin fuam regionem revehcbant. j AMORE ; Q v io NAM effet Lacca, quomodo pararetur , & ubinam gigneretur, diu dubitavi. Nam adfirmabant nonnulli in Pegu flumina exundare atque. alveum füum fuperare fole- 1e; aquà deinde defluente, in lutum quod remaneret bacillos ab incolis iniici, in quibus pragrandes formica nafcerentur, & ex quidem alatx , que multam Laccam accumula- rent. Percontanti auteman eorum quz natraffent oculati effent teftes, tantum fibi fuiffe otii negabant , ut hxc adeó diligenter animadverterent , fed famam vulgarem eam effe. Conveni tandem virum apprime honeftum & curiofum diligentemáue, qui iftic fuerat. Dixit isvaftam arborem illic inveniri, foliis quodammodo Pruni, in cujus furculis & mi- nutioribus ramis magnz formica in terrz yifceribus aliifque locis enatz , hanc Laccam claborent (ut apes mel conficiunt) materiam ex ipfa arbore exfugentes. Hos deinde ra- mulos, abatbore revelli atque in umbra ficcari, donec iis excidentibus Lacca ipfa veluti in tuübulos concreta maneat : interdum tamen ligni fragmenta inharere.. Meliorem tamen cenferi, quz fincera fit, ligniQue fragmentorum expers: cam veró cui inhareant fragmen- tà, deteriorem. Inveniri etiam valde impuram, quath poftea colliquarenr & in pollinem reducerent ; viliorem tamen cenferi , quoniam multam terram ad mixtam haberet. |. De- inde ncgotium dedi quibufdam qui Pegu profe&uri erant, ut an ita fe rcs haberet, diligen- ter perquirerent ; & illi fané fermonem ejus confirmárunt. Idem poftea verum effe didici in Balaguate profedtus, ubi nonnulla naícitur , & refervatur, quam dcinde in proximos portusexportent. Hucitem mihi allatuscft ramulusab arbore Berifera (cujus in fecun- do Libro mentionem faciemus) revulfus,cuigmultainhzrebat Lacca.. Sed quoriiam exi- guá admodum quantitate provenit, adverfante cxli temperie, negligitur. Multi tamen fe vidiffe in iisarboribusaffirmárunr, Formicas atitem liatic Laccam elaborare iride ma- :- nifeftum eft, quód plerumque alz formicarum Laccx pettüiftz confpiciuntur. PRAE MANSsA autem hac Lacca;* pulcherrimo rubro colore inficit (qux eft deligendi ratio) & ex ea bacilli illi, quibusin obfignandis epiftolis utimur; conficiuntur , adrüixtis iis coloribus quos maximé expetimus. hídem etiam fabri lignatii & qui torno jacula veró Lacca implent etiam cum Aurifabri,tum Argentifabri vafa r latírcà & argentea. - Non eftautem caarborin qua Lacca claboratür, M yrto fimilis at fácieaut magni- tudine, ut aliqui volunt; fed interdum in nucisjuglandis magnitudinem excrefeit inter- dum minor eft. . | c3 vni T b tspsiaiqo suat AVICENNRA lib.ii.cap. 424. Paulum fecutus, Laccam, quatn ipfe Zuc vocat, Myrrha perfimilem facit, atque odoratam effe fcribit, dcbereQue cum dele&tu fumi ; eosQue repre- detras marin hendit qui illam Carabe fimilem faciune: nonnullas tamen facultates C arabe fitiilesha- bere. Exiftimo autem Avicennam Laccam non noviffe : nam neque Myrrha fimiliscft, quoniam hzc in extimis ramis elaboratur ; Myrrha veró ex ipfo arboris trunco extillat: neque item odorata, veluti Myrrha, cft, tametfi Avicenna ibidem odoratam effe conten* dat. Quod Bellunenfis Luc verterit , fieri poteft; eum itain veteri exemplari inveniffe. ; - Attamen rradmhotis. Hac. A. Mw Tam pk LrBER. : Actameri fiuc omnibus 4 rabibus ec fomurri dicitur. Étrat fimiliter, quód &miles illi; ;;; fails cum Carabe facultates tribuat... Carabe. enim glutinatoria eft, & adftri&tionis particeps: te Cad Laccaveró obftru&ionesaperit.— ^d f miles. CrTERVM crrorisanfam Avicénnz prabuiffe puto, quód Laccatn Cancámum Diof- " coridis effecxiftimárit, cüm tamen plane diverfum fità Lacca, quz minimé, ut diximus, "ges odorata c(t: Cancamum veróad fuffimenta ufürpatur,quod grati odoris eft indicium. Prac- terea ejus error cx co manifeftuscft, quód duo diverfa capita deferipferit, in alteroibidem Cancami defcriptioné enarrans;in altero de Cheichem agens, quafi diverfa effent fimplicia. Cheichem. Sg RA 10 lib. impl.cap. 181. de fententia Diofc. & Aathabaric; (quem. nonnulli Paulum pucant) gummi effe ait arborisin Arabia nafcentis, Myrrham quadamtepüs refe- tens. Deinde ex fenrenaa Rhafits, in ramos Sorbi,quam ipfc Guberám vocat, é cxlo de- labidicit.. Poftremo, Lacca, inquit Ifaac, res quxdam eft rubea, quz tenuibus lignorum furculisinhzret. Coquitur hzc,& cx ea panni rubeo colorc inficiuntur, quam infeduram Chermesappellant. | Ceterüm Lacca ex Armenia defertur. Hic funx Serapionis verba. ' S s p, quod pace ranti viri dictum volo; Serapioni ignota fuit Lacca; quoniam Diofco- Lata veieri- ridis Cancamum effe putavit. Laccam tamen à Cancamo diverfam effe jam diximus;nul. /sfe igne lique Grecorum cogaitam fuiffe afferimus. TER 3. LACCA.M autem in Arabia non nafci palàm eft, quoniam in Arabiam ex Iridia depor- tatur: Similiter nec in Sorbi ramos dclabi, neque etiam Mefpili , ut nonmulli perperatu verterunt, cüm nullz fint per univerfam Indiam Sorbi aut Mefpili. Sed nec in Armenia Gabera. : nafcitur. nec etiam eft Chermes Arabum; cum id nilül aliud fit quàni Coccam infedto- rium Grzcorum. QvxnuTv M veró hallucinentur Monachi qui in Mefuen fctipferant, difl.r. cap. 48. - Sanguinem Draconis vulgó vocatum Cancami loco fubftituentes, do&iffimé Matthiolus multis argumentis oftendit fuisin Diofc. commentariis lib. 1.cap. 2 5. EonvM itemopinio, qui Diofcoridis Cancamum Benjui cffe volunt , magis erronéa serui new eft, quàm ut refclli debeat : fiquidem non nafcitur in- Arabia , uti-de eo commentantes Cercamoa. diximus. | 9oakis iul Ve&n v M, fimihi diccre licet quod fentio,in ea fum opinione, ut noslegitimo Canca- í mominimecarere putem, & Laccam etiam legitimam nos habere; quam cx India omnes Mauritani petunt;cáQuc etiam in fuis compofitionibus utuntur, veluti in Dialacca, quati pisc. t h 4 4 INVUA 75 MA .$ ipfi Dallacca vocant. 5 En11 autem Grzcorum Cancamum,mca fententia,id quod nos Anime vocamus," ad Caxamsw fuffimenta idoneum,quod in Lufitaniam ex ZEthiopia Arabiz finitima advchitur. Si quis y wien vcró aliud proferat quod Cancami defcriptioni magis conveniat,fententiam mutarepata- ^ — tus fum. , | i !- HALLvVCINANTVR veró qui Ánime in Brefiliana regione inveniri contendunt, & genusillud picis five Bitumitis Refinx'vein Sirvam, ut aiunt, non procul à Moluccis re- pertum, Anime effe credunt... Nam cjus picis multa copia huc ex Samatra aliisque regio- nibus advehitur; qua picandisnavibusutuntur. Sed nec odore przditum eft Cancamo fi- mili, & dumtaxat refinam aut quodvis vulgaregummi olet. , Lacca cum fui bacilla, * Btiamnum 6A Lacía quad nos advelitur , ciría ramulos é&laborata e; c7 quamvü preduva € ex[uc- £4, prawan(a tamen (putum . efficit (anguineum; quod pre- bitatu efl indicium : imb alu- tas CF. vervecinas pelles , illà €ontusa, C urind veteri tua- ctratá, vubro colere ex alte- r4 parte infici quidam velit. ltaque verifimile ef, illam adbuc recentem eas omnes motas obtinere. quas noller Auer Lacca tribuit. o. Eiws ionem, uti ad nos. €um fuis bacilla adfertur, bic. F ica LS fabiciendam: cuvavimms, — : TT * Eiu[demef fententia Amatus Lufitamus fuiiin Diofcoridem Commentari lib. 1. cap.15: Efl verà. Anime gut Aime; queddam. Lu[itanorum navigationibus $m Enropam allatum, cuins 1tia Wyeritniur gue Primum icc cd En | à 1 , Anime, Myrtba. Chi, » 160 " AROMATVM HISTORIAE. 4 pellucidam eft, plapéque sobiliw illud fuccinum crudum amulatur.. Amatus boc get Cancamittti effe, à Brifete Gall j edoQu, loco iam diclo contendit. - Alterum genm nisricat, cr fere fimile esl 1aurimo glutini , five ilbrejue quam effiana, ^ Colephoniam vocant. 1d Amatus Myrrbam aminneaia Diofcor. effe valt. Tertium genus pallidum 451 & ve/macegm vetorridéonque. Omnia vero iucundum in fuffumigii [irant odotem, idémque videutur temperamentum fortita, Po- fieriera tamen duo degaflata, mag ficare € amare[cere deprebenduntur. D Anite (quod ne[cio cur Aviimsm vocet)in banc fententiam Amatus Enarrat. 23. ap. de Cancamo: EB igitnr Cancamum gummi quoddam, quod ex Guinea, afric&ve e infuli illi ireumiacertibus Lufitami nofiri adferunt Amij« mum appellantes, Decidit epim gusami boe, ut teftantar illi,ex proceris arboribus, folia Myrti habentibus, quod album reperitur; € aliud (abnigrum Myrrha quodammedo perfimile, edoratum,quod Diofcorides tlla de cau[is tamquam ig probum comuenorat, && Mineam, (Diofc. habet Aminneam, Galeoustamen Mipaz meminit) 4 terra stude pracipué na feitur eam appellat quamquam Serapio Amineam nominet: Vnde La fitani nofiri corrupta didiope,pro Mis nia vel Aminea Animum vocent, C eomulieves maxisue pro (uffumigia, C medici contra dolores à. frigiditate ortos precipue utuntur, Hanc veri a[fertionem primb adflvuxit Bri[orus Gallus , vir magna eruditione pradits , qui cm apud Lufitanos ageret, ut inde ad Indos, cupidus copno[tendi verum novarum, navigaret, gumini boc vidit, quod Can- éámum e[fe dixit. Proinde cüm Cancamo opti fucrit, Lufitanorum Aniimo deinceps utemur. ITEM Enatratione 71. cap. de Myrrba: Myrrba ver minea vel amiuea dila, bodie quoque in Lufitania e upi- | verfa Hifpania paucis mutatis literis babetur, ut cap. de Cancamo dixinrus, gummi [Gilicer anvimum appellantes , cuius duo genera babentur, album e nigrum. Nam album Cancamum effe ex Briforo didicimus : nigrum veo minca , bee Diofcoridà Myrtba efl qua ex procera arboribus decidir nullo cogente artifice, aut vulnere inarbore faclo. Har Lufita-- nus. Verümi son de (unt etiam qui Auipie legitimum Bellum effe putent , ob multas quas babet. motas cum Bdelliü bi- flofia communes, quam apud Diofcor. lib. 1. cap. 69. & Plin. lib, 12. cap. 9. atque alios videre licet; quà ledorem remitto. » ; ^ CsrrRYvM cim banc Arosatum bifloriem inepitemen contvabebam, dono atcipitbat à latobo Antonio Cortti- fo» Patricio Patavino, clariffimus vir Rembertus Dodonaus, medicus. Mechlinienfis (qui aliquot poft annos Ceff. Ma-— ximiliani 1. é Rudolphi 1.1. Medicus fuit) exoticos nonnullos fructus anter quos mitem Faufel duorum generum, 5j- comoti e Bdellá exislimati fruidm, C Fagaram Serapionin, quos suibi pro nostra amicitia liberaliter commtnicabat, Hanc itaque occafionem naclu exbibendi fructus pro Bdellio mifi iconem, nolui committere quin eam boc loco adiice- zem cum brevi quadam defcriptione.. Cuius fane, Fagara'que, de qua postea, C Sycemaricognitionem Cortu[o acce- piam fero. * y Sd Esc verb frudus ille à Cortufo pro Bdelli wwiffus iuglandia nucis magnitudine , aut etiam amplier ; triangu- lari fere forma, oblongiore taméti, C ad ficum quodammdo accedente, odoratus, colore [ubcinereo duri fimoputamine, - quod pregnans effe &* nucleuna continere videtur, (e Bpzrrt:1: bifloria apud Aviennatm cap. 11 y. valde.mutila c7 confufaesi, Dioferides aliííque Greci gummi dell dumtaxat meminerunt. Plinius tamen lib.3 2. tap.9- avborii etiam Belli meminit in bunc snodutn : Vicinaest Bariana, in qua Bdellium nominatifimum. | Arbor nigra est , magnitudine Olea , joliovolorb , fiuhu. caprifi ma- aset : E : : * : p E t , SsnAPIONrs defciptionem prudens omitto. Si quia tamen eam cupit, aut ip[ura Serapionem en fulat, aut Matthioli commentarios. PARURE e Now defunt, qui fru&um bunc, quem Belli nomie à Cortufo saif/Jum exbibu, magis veferendum cenfeant ad.— Cui, cuim Theophrafius fub finem fecundi cap. lib. quarti, Plin. lib. x11. cap. 1x. memitierunt. fh CORTYSI FRYCTVS PRO BDELLIO MISSYS, qui vtris Cv CY fruizua wnxintetier. 0 - | DeCaphwa. m s 3 ieu jr CAR IX — : T 9» dubiam eft quin multum Arabibus debeamus quibufdam in medicamentis: etenim aliquando corum meminerunt, le fuére. Quàd fi interdum plenam defcriptionem non reliquerunt,id accidit,quia .. illishz regionesignotz fuerunt. Nam & ego, qui multo jam tempore in hac regione ba- bitavi,fupima cum difficultate veram & genuinamAromatum notitiam confe partim. r] quz veteribus Grxcis negleQta;aur ignota - , tam,incalidam aquam clàm demittunt, addito faponc & Limonum fucco, deinde probe ;;;: 2H YIB mv T, | T3: partim quía noftri Lufirani, tamet(i magnam partem orbis navigant , folüm folliciti funt quas merces quibus ex regionibus majori cum qusftu finit eve&turi, quásve inve&uri ; ut veró fciantquz ia fingulis quasadeunt regionibus , quàQue formá arbores nafcantur , & num fructiferz fint nec ne; pofsintne cum noflratium quibufdam conparari, minimé cu- ' riofixtum eciam quod propter ingravefcentem ztatem fingulas regiones mihi adire non Di- cet, nec ctiam fi velim,concedatur ab harum Provinciarum Prafe&tis & Guberpatoribus; qui mcá, propter fenectutem & rerum experientiam, uti malunt; quàm aliorum Medico- rum opcrá; tametfi eruditi viri non deünt. Quamobrem culpandus non fum, fi interdum nonnulla cum dubitatione profero. CrTERVM utad inflitutum revertamur, Caper & Cafur omnibus Arabibus dicicur; Cajit, Cas quoniam apud cos litterz f & p magnam inter fe habent affinitatem. Quód fià quibut: dam alia induntur illi nomina, aut exemplarium depravatorum vitio id accidit, aut ipfos auctores deceptos effe credendum eft. — i Esr veró Caphuta nobile medicamentum (cujus nec Galenus,nec quifquam veterum Grzcorum meminit, preter Actium é recentioribus, rametfi Serapionis vulgataéxem pla. ria Diofcoridis au&toritatem citent, falsó tamen) duorum generum, Caphura videlicet de Burneo, & qux ex Sina advehitur. Caphura de Burneo nunquam ufquead noftras regio: Capbare de nes penetravit; faltem cüm iftic effem,videre non contigit: necid miruin, quandoquidem 2e. hujuslibra tanti emitur, quanticentenz libra ejus quz ex Sina adfertur, quz fecundum genuse(t, caque in Europam defertur,in panesorbiculares coa&a,quinque digitorum dia- metti: qux cüm coacta fit, compofitum medicamentum videtur, non fimplex. , EA Caphurade Burneo qux magnitudinecít Milii, aut paulo major, maxima ex parte. Capa de vilioreft. Conílituunt enim Gentiles, Baneanes, & Arabes qui eam emunt , illius genera Pe quatuor. Namque dividuntin caput, in pe&us, in crura, & in pedes... Ejus qu ex capite cít libra, pardans octoginta z'ftimatur: (eft vero Pardan* monetz aurez apud Indos genus quod conficit decem regales Caftellanos) qua ex pe&ore, aureis vigiuti : quz ex cruribus duodecim: qux cx pedibus quatuor, autad fümmum quinque. |. Nonnulli magis curio(i quatuor inftrumenta cuprea fumunt inzqualibus foraminibus pertufa (qualia qui uniones vendunt habere folent) per quz Caphuram tran(mittunt...Ea quz per inftrumentum ma- jufcula foramina continens tranfimiffa cft; certum haber pretium ; quz per inftrumentum mediocre, aliud; quz perinftrumentum minoribus foraminjbus pertufum tranfmiffa cft, aliud etiam peculiare pretium... In ea veró difcernenda adeó füntexperti Baneancsifti, ut 5, Caphuram Caphurz permixtam dextré diftinguere norint; ptetiümqQueuftum imponere; ináuitris. ncc facile inveniatur qui eos fallere poffit. M vrrA nafcitur hzc Caphura in Burnceo, Baitros, Samatra, & Pacen. Nomina au- cepboreli- tem locorum in quibus Serapio & Avicenna nafci tradunt, magná ex parte funt corrupta. fri Nam quam Serapio lib. fimpl. cap. 344. de Panfor vocat, eft de Pacen in Samatra infula: quam Avicenna lib. a. cap. 130. Alguz * appellat, de Sonda cffe potcít , qua infula eft alacz vicina: Quam veró Serapio ex regione Calca advehi tradit , corruptum cft voca- bulum , debebatQue &: Malacca dicun quandoquidem in Bairtos loco Malacz vicino nafcitur. E57 autem Caphura gummi, (non medulla aut cor, ut Avicerina loco fuprà citato, & alii quidam putárunt) quod in meditullium ligni cadens, deinde extrahitur, aut per rimas exudar. Id vidi in menfa ex Caphurzarbore conftru&a apud Pharmacopolam quendam; Capbnra de Sina. . deinde in ligno quodam femoris cratfitudine donato Gubernatori Domino Ioanni de Cra(to;denique in tabella palmum lata apud quendam Mercatorem.. Non tamen nega- verim, quin interdum in arboris concavum decidat. Principio veró exudatadmodum candida fine ullis rubentibus aut nigricantibus maculis: organis autc i non clicitur, veluti quidam fcripferunt;)neque ad candorem conciliandum decoquitur,u: falsó Avicenna lib. II.Cap.150. & Scerapionilib.fimpl cap.3 44. perfuafum cft. ebsbc PRo certo mihi relatum eft,folere quemlibet prodire huius colligenda gratia; qua ubi capu, ol cucurbitam impleverit, fi quis validior hunc. cum cucuibita viderit, ilicó cum impune lisoide rario. poffe occiderc & cucurbitam auferre, fortunà nimirum id illis (ut aiunt) clargientc. i ^. Qva ex Burneoadfertur, plerumque admifta habet minutiffima lapidum fragmen- capra ad- taaut gummi quoddam, Chamderros illis vocatum, Succino-crudo períimile ; aut ligni cu- (levem. juídam fco i ium d ditur. Nullam prater hanc adulterandi &h4nérto juidam fcobem. Sed facilé maleficium deprehenditur... Nullam prater hanc adulcerandi 4,5, Tationem novi. Nam fi interdum rubentibusaut nigricantibus maculis con[perfa videtur; id ex fordidarum & impurarum manuum contrcélatione, aur cx rnadore contrahi affir- : Sed facilà : Lai dro REN "e Niduid : li lli . Caphura. ex- mant. Sedfaciléà Bancanibus id vitium emendatur: Siquidem in panuo lineo colliga Poudt uc Qi "— eclotam & "TS Caphura ar- beris historia, Serapionis Taprobana. Caphnura de "Sins. A«venross l4- pfo. Bellunen(is lapfi. Capbwra A Riachina ulla, Caphura $e i44 tit. 162 AROMAT VM HISTORI1AE elotam in ümbra ficcant; fic multo candidior redditur , pondere non multüm imminuto, Id ab amico quodam Bancance fieri vidi, qui hoc arcanum mihi credidit. VTRIVsQYE generis meminiffe videtur Serapio, loco fuprà citato ; fed obfcure ad- modum, cüm ait majorem quantitatem effe de Hariz, minorem tamen effe quàm quz à Sim adfertur. Quod fic intelligendum puto, majorem quantitatem ex Chinceo adferri, majorique forma effe, quam quz ex Burneoadvehitur ; quandoquidem ejus fragmenta non inveniuntur ampliora quàm drachma pondus zquantia: panes veró five otbiculi ex Chinceo allati, quatuor uncias aut plures pendunt. A viris fide dignis mihi relatum eft, Arborem effe Nuci juglandi fimilem, foliista- men candicantibus, falignis fimilibus, frudum aut florem haudquaquam fe vidiffe, ficri tamen poffe ut utrumqueferat.. Illud autem certó fcio, materiam effe cinerei coloris, fa- ginz feré fimilem, interdum nigriorem, nec eam quidem levem aut fungofam, ut retulit Avicennalib.11.cap.130 (nififorté xtate jam caducam & emortuam viderit) fed medio- criterfolidam. Adduntplerique vaftam & przaltam effc arborem, latiffimé fcfe funden- tem, & afpe&tu perpulchram. FAnvrIOsvM eftquódad ejus umbram omne animantium genus confugere aiunt, utfcrociora animalia evitent. N £c minus fabulofum, quod quidam Serapionem lib. fimpl cap. 544. fecuti fcribunt, hujuslargioris proventus augurium effe, ciim frequentibus fulgetris cxlum corufcat, auc crebro tonitru perftrepit.. Nam cüm infula Samatra (quam nonnulli Taprobanam pu- tant) & circumjacentia loca Linex xquinoGiali vicina fint; multis tonitribus fübjeda tint neceffe cft, eamque ob caufam fingulis diebus imbresaut leves pluvias habent. Singulis itaque annis Caphura abundare debebat. Ex quibusperfpicuum eft, tonitru largioris Ca- phurz proventus caufam aut indicium non effe. Nonnullis Caphura de Sina compofita videtur ex cjus parte quzex Burneo advehitur. Affirmárunt praterea mihi , pancs illos orbiculares qui ex Sina advchuntur, compofitos effe , quoniam Caphura de Burnco in Chinceo deferatur ,ideó incolis expetita, ut cam alteri viliori permifceant.. Cui opinioni fuffragantur Baneanes de Cambaya,qui pro arcano dicunt, deficiente Caphura de Bur- neo, folere fecjus exiguam quantitatem cum multa Sinenfi commifcere,eamQue falsó de Burneo, nuncupatc. Adduntitem ifti Baneanes , Sinenfem Caphuram compofitum effe medicamentum, quod temporis lapfü evaporet & corrumpatur ; Caphuram veró de Bur- neo minimc: 4 M 11:1 fané compofitum medicamentum non videtur , tametíi Manardus in comp. M ef. dift. 8. contra fentire videatur. Sin veró fit, ex duobus Caphurx generibus conflari neceffe cft. Nam tametfi evaporet, non eft tamen admodum corruptioni obnoxia: quod indicium eft minime compofitam aut fadtitiam effe, quandoquidem compofita longé fa- ciliiscorrumpifoleant. Sienim Rhabarbarum vix quadrimeftre illud , quo in hac regio- nc pluit , ferre poteft, multum fané eft Sinenfem. Caphuram incorruptam hic in India ianere. AvENROrs 5 Colliget, cap. j6. aliud Caphurz gerius facit longe à fuperioribus di- verfum ,ícribitdue Ambarum cjus Caphurz genus cffe. Cüm autem cjusopinioncm Cap. de Ambaro fatisabundé refutaverimus, plura de his agere fupervacaneum cffe judico. Sca 1517 Andreas Bellunenfisin fuo Di&ionario fecundüm Arabes, aquam Caphu- ratam ex atbore Caphurz ftillare,camQue cum arbore calidam effe tertio ordine. De hac aquaà multis cim Medicis, tum mercatoribus fcifcitatus fum, neminem tamen invenire licuit qui eam fe vidiffe affereret. | Quare facilé adducor, ut credam Bellunenfem cüm in hacaqua defcribenda, tum in cjus temperamento lapfum effe. Ge ScnR1svNr Rucllius, lib. 1. cap. 21. & huncperomnia fecutus Matthiolus, iri lib. 1. Diofc. cap.7 ;. uterque veró ex Serapione, hanc Caphuram ceteris bonitate praftare,qua . à Rege quodam Rihah (qui primus dealbandz Caphurz rationem adinvenit) Riachina fit denominata. Ego veró ut id credani, adduci non poffum , quandoquidem Indiz Re- ges potentiores funt, quàm ut rali mangonio operam dare opus habeant. R HASES de re med. lib. j.cap. 22. cam frigidam & humidam, Avicenna verà lib. 1:20 cap.13 o:quem plerique fequuntur, frigidam & ficcam tertio ordine conftituit. Iw ea aliquando opinione cum multis recentioribus fui, Caphuram calidam effe, ob illum odorem & partium tenuitatem quibus przdita eft. * Sed pofteaquam experimento didici ophthalmiis & oculorum inflammationibus, tum etiam ambuflis impofitam, nivis frigiditatem retuliffc, ilicófententiam mutavi. Adde, quód omnes apud quos nafcitur, frigidam afferunt. - Neque veró huic fententiz repugnat quód odorata fit, quandoqui- dem ob partium tenuitatem facilé cvaporat & exhalat qui in fupefieie eft odor , cont : quim INE e AT T SARI LIBER tf. | | 163 quàm in Santalo & Rofa, qux ob fuam adftridionem odorem in fe tetinent. RErERT Avicenna lib. 2. cap. 130 vigilias excitare Caphuram. Qui firi autem id Cii el poteft,quandoquidem ipfius teftimonio frigida eft , foleantQue frigida fomnum concilia- gilias excitat. re? Somnum quidem inducit foris aut intüs exiguà quantitate ufürpata. Si quis veró fz- pidsodoretur & naribus adhibeat, cerebrum exficcat, & vigilias creat. Magnusejusufus , e(t his regionibus, cim multisin rebus, tum etiam in cibis. * Perdan. moneta aurea Ind'ca genus Ludovicus Roman. lib.4. navig. cap.4. defcribit forma anguiliore centratfio- perius. reá, quam fint Saraphi Babylonia, fed long? crafftere : cui ab altera parte pra fuper firiptione lini fint infculpti demo- mes, ab altera pero nefcio quid literinexaratum cernitur. Mendofus tamen eji codex, &. Perday pro Perdan legit. a b dpa. editions exemplaria non seminerant Alfuv, fed Alkanfuri dumtaxat, dr. Ariagie, deinde Alczeid, c Alefceh. ET * Confulendus in banc rem Mattlrelus commeutariu in Dio(c. lib. 1. cap. 7 g. ^ Mm SWISS AU II D: Catt five Lyco. CaAP?VYTI x. VONIAM adgingivarum mollificationem & relaxationem Indi medicamento ex Betre, Areca, & Cate compofito plurimüm utuntur , de fingulis commentan- dum aliquid erit. Poftulante veró fic ordine, de pofteriore, videlicet Cate, medi- camento cum amaritudine aftringente, hocloco agemus, de duobus prioribus fuo ordine auri. - ES - PrvarMwM nafciturin Cambaya, przfertim Bacaim, Manora, & Daman, utbibus j;;; 4s, | Lufitaniz Regi parentibus. Provenit etiam in continenti Goz, aliisQue plurimis locis, fed non tam abundanter ut fuprà enumeratis, é quibus mercimonii grati exportatur magná i quantitate in Sinarum regionem: in Arabiam veró , Perfiam, & Coracone , medicamenti ; 4 caus, & paucá quantitate. Magnaautem copia in Sinarum regionem & Malacam dc- EE portatur, quia in mafticatoriis plurimus illius cum Betre ufus. ^ p -Ei1vsnomenapud omnes enumeratas nationes eft Cate, in Malaca Cate. Cate, Cate, voD veró hoc nomen Cate, aut paululum immutatum apud Arabes , Perfas, reli- quasque Afiz nationes obtinuerit; in caufa effe puto, quód maxima pars illius in Malac regno abfümitur , ubi idem nomen obtinet : quemadmodum in Cofti vocabulo accidit, : quod licet Pplat in provincia,ubi plurimum gignitur,dicatur;ab omnibus tamen fere Indis Viv. Pacho linguá provincia: Malacz vocatur, quód iftic multus ejus fit. ufus. he CETERVM arborexqua hic fuccus extrahitur, magnitudine eft Fraxini, folio minu- 155 bille, to Ericx vel Tamarici'fimillimo, perpetuó virente : florere aiunt, fed fru&um ferre rte- gant: multis fpinis horret : materies ligni robufta, dura, dena, ponderofa , nec, ut aiunt, putredini obnoxia, five folibus exponatur, five aquis immergatur : quam ob caufam ab in- colis Lignum fempervivum nuncupatur. Ex eo propter duritiem & pondus piftilla fiunt Liz» feme dcglumandz orizz idonea in mortariis ligneis fex palmos in ambitu continentibus. Inco- 7v». lz cam arborem Zacchic vocant : curautem ipfum fuccum Care nominent, nulla tatione gcc. . confequi poffurm. 3 P onRo fucci extrahendi hzc eft ratio. Ramos hujus arboris minutim concifos in Lyai exrra- 2 aqua coquunt, deinde contundunt , poftmodum cum farina Nachazi * (femen id eft ni- lad S grum & minutum fapore Secales , conficiendis panibus aptum) & cujufdam nigri ligni, f, quod iftic nafcitur, fcobe (interdum etiam fine co) paftilli aut tabellz formantur, quas in : ümbra ccant, ne folis ardore carum facultas evaporet.- Loo O Pr T1MVM eft medicamentum non modó ad confirmandas gingivas , & de&ccan- ;;,; vij, dum & conftringendum; verüm ctiam ad alui profluvia curanda, oculorumiue dolores -tollendos, in quibus plerumque optimo cum füucceffu ufus fum. Eust N vuc fupereft, fuerítne Cate veteribus cognitum , examinemus. — ; . Eco, (imihi dicerelicet quod fentio, omnino exiftimo noftrum hoc Cate nihil aliud cae quidfr. d eííe,quàm Gracorum & Latinorum Lyéium. Nam ejusextrahendiratio ab omnibusca- —— 43 dem deícribitur, iií[demquc facultatibus pollere cenfetur quibusnoftrum Cate. Hucadde.— | quód Indicum Lycium prafertur cüm à Diofcoride , lib. 1 .cáp. 1 14. & Plinio ,lib. xxiv. m cap. xiv. tum à Galeno, lib. 7. fimpl. Vocatum autem eft à Grzcis Lycium , quoniam in - & Lycia primim inter Grzcos illius ufus repertus fit ,optimurmdQuce iftic nafci eo tempore : cenferent,/ Przferturetiam Indicum Avicennz,lib.2.cap.3»9. & Serapioni; lib. fimpl. — T cap. 7.qui id Hadbadb appellant, caídemque illi facultates tribuunt,quas Graci & Latini. «ud. , Avicenna vult in ejus penuria Arecam & Santalum fubftitui. MICI í' : O 4 RECEN- 164. AROMATVM HISTORIAE d RECENT IORES aliquot é Periclymeni fucco füccedaneum ejus parant. Sed i Lu. tani Pharmacopolz in conquirendis legitimis medicamentis diligentiores effent, & in edi- Faufel, bus Indicis* nuncupatis Olyfipone requirerent, poffet cjus tum etiam Faufel five Arecz . magna copia claffe regià in Lufitaniam deferri. * Diofioridi Lycium foliabuxi babet, éy pu(illeesi arbor. taque longé alia cenfenda e quàm ea qua nosivo autori E. defiibitur. Tamerfiuon fats fibi conslare videtur Diofcoridesim Lycii defcriptione; f modo postrema capitis de Lycio pars», Diofcorid? fit. 3 : i : ? Huius feminis etiam meminit à qui naufragium Navis S, Benedicli nomine, que paulo (upra promontorium. Bona Jpei ad fcopulos alh[a est, de[cripfit, ait, Sinap: fusnilesa cffe, fed migriorem , cuins farina m paves orbiculates fubadda — 7 vefcuntur tota illa /Btliopis ora maritima, prefertim inter fl. S. Chriflopbori, c eum qui à S. Lucia nomen accepit. * Sunt verà edes Indice, vasla concamtrariones fab. Regio palatio, in quibus afferyantur nom mod) - Aromala, fed emni generis merces qua ex India Oly[ipenem euerariin fcu Corbiti regiis advebmutur. De Manna. CA? XI. LS i à N Manna Gracis cognita fuerit; à recentioribus fatis difputatum arbitror. * Ego E paucula dumtaxat hic fubiiciam, quz (ilentio prztereunda non duxi. E 1v s igiturtria agnofcimus hic genera, ex provincià V fbeque deportata. rag PRIMYM genus utribus confervatum, fapore favi mellis, Xirquei?, aut Xircai vocatur, xigw. — ideft, Lacexarbore Queft nuncupata: nam Xr lingua Perfica Lac fonat;nos corrupto no- mee mine Siracof? nuncupamus. Eft autem ros quidam in easarbores delabens, aut gurami ex WACOST. : Manné tri. — cis deftillans. PULOE ALTERVM genus dicum Tiriamiabim aut Trancibim,ut vertit Bellunenfis, in Carduis P nafciferunt, granis quàm Coriandrum majoribus: colore inter rufum & rubentem me- dio, quz ex Tribulis decutiuntur. Vulgus Plantz fru&um effe putavit, fed Gummiaut Refinam effe refcitum eft. Hujus ufus praferturà Perfis ei qua utimur : quoniam nobis ufitatam pueris exbiberenon audent, nifi decimum & quartam annum excefferin.. Ego tamen ab co tempore quo huc delatus fum, illà uti non dcfliti, & fine molcftià purgare femper déptebebdi Í. IT T3 TenT1VM genus magnis glebisadvehitur, admiftis plerumque foliis, Calabrinz per- fimiliseft hec Manna, plurisQue zftimatur : defertur autem ex Bacora urbe Períica admo- bs s dum celebri. A: TE Mama gem — ÁDVEHITVYRinterdum Goam inutribusaliud genus ex Ormuz emporio,melli can- i * «lind. dido depurato pertimile : fed facile corrmmpitur in hac regione, propterea quód vitreis la- genis non affervctur. * Confule cemmentarios Mattliioliin lib. v caput veró 7 5. Diofcoridis.. llic enim tum veterum Gracorum, Lati- norim, Ce Arabum opintones recenfet, tum etiam recentiorum fententias de Manna refellit. Eius vero ,auctorisque noflri, atque adeo omnium quide. bac re bacteuus eripferant. opiniones refutat. Donati ab alo mari tractatu. de Manna. : 2 : -— Meminit eriam Manna Bclloniu lib.Y 1. Ob(ervationum, fub finem cap.1xv. x A € 4 x. xin compofitiones ingrediatur , quas intróaffumere licet ; non mirum eft fi dubitatio vd orta fit, an illorum Spodium cum Grazcorum Spodio , quod metallicum eft,& mi- i spdium wi nime intro affumi poteft, idem (it. Sed, ut verum fateamur,unicum eft in orbe Spodium, e; eum. five Pompholyx, ab Arabibus T'utia vocatum,in cujus penuria Graci ajríarodi parabant. * ; .. Hvrc autem dubitatiopi & errori anfam prebuit Terentianus ille Davus omnia tur» bans, Gerardus Cremonenfis in Rhaf. ad Alm. lib.5.cap.36.qui Tabaxír Arabum interpre- tatus eft Spodium, cüm non minis inter fe differant, quam albus&atercolor. Ejuserro- — . .. rcm omnes Arabum interpretes Latini fecuti funt, Tabaxir Spodium vertentes. : PzR1CVLOSA autem funt vocabulorum verfiones & immutationcs, prxfertim in re medica,debentQue medicamentorum nomina potiiis non interpretata rclinqui quàm per- peram Latina reddi. e aTabaxir. CETERVM, ut ad rem redcamus , 74laxir vocabulum eft Períicum , ab Avicenna : Iib. 2. C vM Spodium tam multas Arabum magni nominis & infignis dodrinz Au&orum yr zc 8Ai4s T d SM I RE t6; lib.2.cap. 609. & aliis Arabibus 6 lingàa Perfica dcfümptum, nihilque aliud fonat quàm lacteus humor , aut faccusliquórve alicübi concrets : quo nomine etiam Arabibus & Turcis hoc medicamentum cognitum eft. .Vocar va autem ab indigenis Sacar Mambu, quafi dicas Saccharum dc Mambu,quo- sar Man: niam Indi arundines, five ramosarboris illud proferentes Mamba vocant. Attamen nunc !*- etiam Tabaxir vocare coeperunt, quoniam eo nomine petitur ab Arabibus, Perfis,; & Tut- r,uxir cis, qui id mercimonii caufa ex India in fuas regiones exportant. * ah Mac NO emitur hoc medicamentum pro proventus cjus ratione. Ejustánien com- Talexir mir mune pretium in Arabia cfl, ut pariargenti pondere ematur. t caritas. ARnB0R in qua gignitur, interdum magna eft, & inftar Populi procera: interdàm mi- patris bi- nor, ramos ut plurimum eredoos (nir quód pulcherrimos quofque interdum incurvant ad. feria. pergulas & deambulacra, apud Indos frequentia , conficienda) nodis palmi longicudine ab invicem diffitis, diftindtos habens ; folium Olez longius. Inter fingula internodia li- quor quidam dulcis generatur, craffus veluti amylum congeftum, & fimili candore, intcr- dum mutcus,nonnunquam veró perpaucus. Sed non omnes arundines (ive rami eum hu- : morem continent jat ii dumtaxat quos Bifnager , Batecala, & pars Provincie Malavar profert. 5r JU H 1€ autem liquor concretus, interdum nigricans & cincreus invenitur, fed rion. ideó improbatur. Namaut ob nimiam humiditatem,aut quód diutiusligno inclufus perman- ferit; hanc (ibi colorem conciliat : non autem ob arborum incendium, veluti nonnalli pu- tárunt.. Siquidem in multis ramis, quos nom contigit ignis, niger etiam invenitur. MEMtNIt hujus Rhafes,lib.de re med. 3.cap. 36. fed omiffa generatione, folas vi- res recenfet. Serapionis autem libr. fimpl. cap. 342 exemplar temporis vitio corruptum effe verifimile eft, quandoquidem Sarzifcir pro T abaxir legat. AviCgNN A lib.Tr.cap.éo9. vulrexarundinum radicibus crematis ficti : fed ejus Opi- nionem falfam effe ex fapradictis manifeftum eft. | - CRTERV M azod5c, quz Arabum eft Tutia, aliud, uti diximus , eftmedicamentum, . ,. cujus hiftoriam ex Gracis petendam ceníco. Hujus penuria antifpodium fieri cenfent 25," Avicamá lapfus. nonnulli ex offibus Elephanti : fed quàm id falfum fit, cgo iudicare poffum, quippe qui Ania ex - Elephantorum offa nulla fervari, fed ca ab incolis abiici, fciam. . effibus Ele- - E - (ru : ; Eo hanti nnlla, * Pon 9, quoniam pervería Cremonenfis interpretatio tot errores nobis peperit,in po- "^ rà fterum'uti cenfeo Spodo five Tutiain medicamentisà Gracis defcriptis,qua nufquam nifi extetnis remediis hoc medicamentum admovenr: T abaxir ver legitimo in Arabum com- pofitionibus, qua ut plurimum intüs in corpus fumuntur. CrETERYM ex Medicorumtum Indorum, tum Arabum, Perfarum & Turcorum te- flimonio T«Paxir internis & externis convenit ardoribus tum etiam biliofis febribus & dy- T4bair f4- fenteriis: przfertim autem in biliofis luxionibus utuntur,noftri veró trochifcos ex co con- 9! ficiunt, addito femine Oxalidis. La - De Tutia. : CAPYT XIII. & VICENNA lib.ii.cap. 695. Tutiam in Indiainvenitifcribit. Huic etiam fuffra- A gatus Serapio, lib. fimpl. cap. 422. Tutiz quoddam genus indicum effe afferit. SED, ut verum fatear, nulla per univeríam Indiam,;nobis faltem cognitam, Tu- tiainvenitür, five Grecorum arod?c: autas, aliüdve aliquod metallum ex quo conflari Tutiapoffit. Sed ea Tutia qua nos hic utimur, quamque in Lufitaniam & Hifpanias, re- 5,5, ; 5, liquasQue occidentales regiones exportant, é merallicis conflata non cft: fed ex corum eft sop. genere que Diofcoridi z/riezoJw appellantur... Mihi enim retulit mercator , harum fimi- liumQue rerum curiofas indagator, fe certà accepiffe à Perficis negotiatoribus , hanc Tu- tiam in Quirmon Perfiz regione & Ormuz finitima (ubi etiam laudatifmum totius «—— — Petüx cuminum nafcitur) fieri, atque conflari € cineribus arboris cujufdam iflic nafcenus nomine Gear, quz fructum ejufdem nominis profert, cortice & putamine conflantem : Goasaror. corticem veró & nucleum, qui puramine clauditur, edules effe. Hanc Tutiam Alexandri- ,,; 5, nam vocari , non quód in Alexandria fiat; fed quód ex Quirmon Ormuz delata, deinde in. Alesandnus, Alexandriam exportetut, ex qua tandem & lraliz * & Galliz communicatur. : 1 Dentes. Ele- phatini dum- taxat expetiti. Fil. Cenalfil. Ati, Áne. Atte,Ytem- bo. Baro, Magni Ebo- vis apud Indos n(ui. Snperilitio Indicarum mnlierum.. Elepbantini dentes nox fint decidwi. Elephanticra- dis carnibus AE,tbioges "ve camtnr. Naires. Elephantorum. uilitas, 166 AROMATVM HISTO RtiA£ De Ebore.». CAs?wYvT xv. modó retulimus, falsó tradant ex his.crematis fpodium parari) fcd necinftrumen- tis & operibusfaciendis. Dentium dumtaxat materies expetitur. - Nam licet ZEgi- nera lib.7. cap.5. Elephanti vngulas medicum in ufüm ufurpari tradat, falli arbitror. APPELLATYR autem Arabibus Elephantus £4 7 (ipfe veró dens Ceza/fil, quod dens Elephanti cft) in Guzarate & Dccan, ati: in Malavar, 4ze: in Canara, Acte: Exhiopibus, Ttembo ; nullis veró nationibus quód fciam 2are, licet Simon Genuenfis* id affirmer. NvrLivs in medicina ufus funcipfi dentes apud Indos : fed dumtaxat ab Arabibus & Turcis ufürpantur ex Avicenpz praícripto in iifdem remediis, quibus nos utimur. Ve- rüm in operibus & inftrumentis monilibusQque fabricandis tantus corum eft ufus, ut ex AExhiopix parte qux eft à Sofala, ufque ad Melinde, fingulis annis in Indiam devehantur millies fexcenta pondo, prxter eos dentes qui ex plerifque Indiz regionibus convehuntur. Hujus Eboris pars in Sinarum regionem defertur : maxima veró & potiflima in Cambaya. Demonis cnim perfuafione apud mulieres ejus regionis certum fuperftitionis genus viget uté vita fublato aliquo ex fanguine jundis , ilicóomnia monilia quorum viginti exebore confecta fingulz mulieres in brachiis gerunt, (fiunt tamen & ea interdum éteíludinum tc- ftis) confringant, & pofito lu&u nova inducant. Ingens vcró eftápud hos Eboris pretium, prodentium magnitudine : minores enim dentes non adeó. magno zftimantur ; magni veró, ingenuis funt pretii. qi s HasnE NrTautem finguli Elephanti binos dentes iri maxilla fuperiore;fed non deciduos & denuó renafcentes, uc putárunt nonnulli... Feminz vcró iis magna ex parte carent, ta- metíi nonnullz dentibus unius palmi longitudine preditz fint... Ma&tantur ab ZEthiopi- bus Elephanti, ut eorum crudà carne vefcantur : dentes veró ad nos mcrcimonii gratià. tranfmictunt, viminibus five laqucis colligatos; quod facit ut putem majora apud eos Ele- () ssivM Elephanti non niodó in Medicina nulluscft ufus (tamet(i nonnulli, ut | phantorum armenta invcniri, quàm Boum in Eutopa. Ponnoó Elephanti naturà melancholici füntadmodum , nodu pauent , & infomniis, mctum incutientibus divexantur. Sed prxfens remedium e(t,(i eorum redorcs ( Naires lin- gua vernacula vocantur) illorum tergis infideant,femperqQue eos alloquantur;ne dormiant. Alvi profluvio plerumque laborant;interdum veró adcó inzelotypiam rapiuntur;ut effe- rentur, & quodammodo furibundi reddantur, difrumpantQue catenas. & vincula. Ejus autem nali curandi ratio cít, ut rectores illos ducant in agros, & graviter objurgent. . CETERVM prater id minifterium quod vehendis oneribus praítant , & tormentis bellicis € loco in locum commutandis, folent bello utiles effe Elephanti; interdum enim capite & pectore armati equorum more in bellum educuntur. Sed quihisin P utun- tur, id folum emolumenti referunt, quód adverfariorum acics profternant : aliquando ta- Elepbatotum pugna. Taprobaua Zeilan fort. Rhbinecerotis . bifheria. Gan»d«. men, veluti intellexi, non fine fuorum pernicie retrocedunt.. Nonnulli Reges etiam inter- dum mille hujufmodi Elephantos in prxlium educunt, alii plures; plerique pauciores. CnvpELE eft id fpedtaculum, quando Elephanti veluti monomachià proeliantur : nam non modó dentibus finguli fuum adverfarium impetere ftudent, fed magno inter- dum impetu capitibus concurrunt , ut alteruter corum , capite confrado , in planitiem cadat. - : e FasvL fimile cít quod quidam de maris & feminz congreffu tradiderunt;etenim haud aliter congrediuntur quam reliqux quadrupedes. : | M vrrA Plinius lib. viri. cap.1. 11.111. & feq. de Elephantis fcribit, fed pleraque pa- rum probanda, & ha&enus non experta. Cod veró in Taprobana infula majores, doci- liores, bellicofioresQue Elephantos gigni tradit : verum id eft, i Taprobanam intellexerit eam infulam qux nunc Zeilan vocatur. Nam,ut poftea dicemus, hujus infula Elephanti rcliquis omnibus przcellunt, eorum Que imperiareliquos agnofcere fcribunt. Hujus ctiam cum Rhinocerote inimicitiz meminit idem Plinius, lib. virt. cap. xx. eorumque pugnas defcribit. "Be E (up E sr autem Rhinoceros vaftum animal cornu in nare gerens, quod difficulter domari poteft. Multosin Cambaya, Bengala finitima, & Parane inveniri tradunt,& ab incolis Gaz- da: vocari, Mihiha&enus Rhinocerotem* videre non contigit: illud tamen fcio, Bengala incolas cjus cornu adverfus venena ufürpare, unicornu effe exiftimantes, tametfi non fit; ut. lireferunt quife probefcireautumant. —— s Ee er P s CsrTr- VERE T AUNUORCUM T8 e ed alg ie? Cer n vM de Monocerotetam incerta omia ab Aüdoribus referuntur ; üt illum aan. haud quaquam vidiffe manifeftó appareat. Ego hoc]oco referam quz à viris fide dignis accepi. Inter promontorium Bonz fpei, & aliud promontórium vulgó de Currcntes nua- cupatum, vidiffefe affirmabant* terreftre quoddam animalis genuslicet mati eciam dcle- &aretur, quod caput & jubam equi haberet (minimeéramen matinum equum effe) corn: praditum duos palmosoblongo, mobili, quodjue nunc in dextram, nupc in finiftram ob- verteret; modó atrolleret; modó demitteret. Id animal cum Elepliante ferociter praeiari, ejusque cornu adverfus venenalaudari. Ejus experimentum fadum propinato duobus: canibus veneno : alterum enim canem cui duplà quantitate propinatum effer venenum; fumpto hujus cornu pulvere ex aqua convalüiffe : alium veró cui exiguà quantitate vene: num effet datum, nec exhibitum hoc cornu, ftatim mortuum corruiffe. CrTERVM non modó vernaculam linguam intelligunt, fed ctiam petegtinas, fi cas lepbanii di edoceantur. Gloriz funt cupidi, beneficiorum memores, injuriarum veró haud quaquam «ilit, oblivifcuncur, & vindiclz cupidiffimi funt. In fumma, huic animali nihil dceffe videtut, utratione przditum apparcat , prater loquelam : tametfi non defint quiin Cochin publi- cum inftrumentum (atteftationem vocant) fe vidiffe afferant, quod rcferrec Elephantum aliquando flic locutum, petiiffeducà fuo re&ore (quem in Malavar ire, in Decam verà Piluane vocant) cibum. At rcdorem refponditfe, Lebetem in quo illi Orizam coqueret; pertufum effe,tamen ad Cacabarium deferret obturandum, deinde Orizam fe co&türum. "Lebetem promufcide fumptum Elephantus ad Cacabarium defert. Is leBetern reparar, fed rimam, quam non animadverterat, inobturatam relinquit. Lebetem refert Elephan- tus. Redor Orízam cum aqua coquendam iniicit ;fed per rimam effluere confpiciens aquam, rurfus Elephanto tradit confarcinandum ut ferat. | Defert Elephas. | Cacabarius de induftria lebetem fe reparare fimulans, timam auget. Elephantus ad mare profc&us le- bete aquam haurit: hanc effluere videns ,lebetem intelligit non réparatum ; ad Cacaba- rium redit magno barritu intonans,quafi de ejus perfidiaconquereretur. | Cacabarius ran- dem lebetem probe ferruminat, & reparat. Sed ei Elephantusnon fidens, denuo & mari ' aquam haurir: quam noncflluereanimadvettens, domum redit , & orizam in eo cocam edit. Vivunt etiamnum qui hoc fpedaculum fc vidiffe affirmant, locutum tamen afferere nonaufint. Rvwon.eft Regem Sianjin cujus regno pra'flantiffimi poft Zeilanos inveniuntur Ele- Res Six. phanti, candidum Elephantum habere, eumque propterea Regem candidi Elephant per ei excellentiam appellari. Kain E Rrtvr:T mihi amicus fide dignus, fe duasElephantorum venationes vidiffe, ad quas rofe&us effet Rex Pegu cum infinita hominum multitudine; in prima etenim ducenta nex Pes. dnieinae: millia fuiffe. *Cingebantilli in orbem totum eum locum in quo Elephantos El«phárers fua pafcua habere norant : deinde paulatim ambitum illum five hominum coronam con- "^ trahentes,tandem it medio comprzhenderunt non modó ingentem Elephantorum mul- titudinem (nam eà venatione quatuor millia capta funt) (ed & alia animantia, veluti apros, tigrides, partim viva, partim jaculis confixa. Omnes autem Elephantos dimifit , przter ducentos tum adultos tum iuniores, ne fuam regionem Elepharitis depopularetur. lllos veró domárunt in hunc modum. Magnis trabibus cos fepientes, paulatim circum, quo d concludebantur, in anguftius contrahcbant, donec fingulos Elephantos vix locüs caperet : deinde funibus e vimine contextis eorum pedes & dentes vincicbant, ut Elephanti fe mo- verc loco non poffent. Hos binis funibus cin&tos fubibant rcdtores,& calcibus impetentes; tum baculo fetientes, perpetuó fe verberaturos, & tandem fame eneduros miriitabantur; nifi effent morigeri. Sin veró effent morigeri, olco fe perunduros , & ciburn fubminiftra- turos pollicebantur. Deinde fingulos educcbant & lavabant : lotis fingulis binos Elephan- tos domefticos & jam domatos admovcbant, inter quos utrimque coércerentur. Hac. ' ratione domitos fuiffe referebat. Luc dae yero "ALIAM prxterea Elephantos capiendi fationeni idem mibi narrabat. Intellexerat idem Rex Pegu ingentem Elephantum in filvisoberrate: ut eum caperet,aliquot Elephan- Je eminas dome icascó mittit, prius commoniras ne cum Elephantis congredetrentur, d fignis indicarent fe primüm congreffurasubi ad fua ftabula perveniffent. Poftcaquam có veniffent feminz,, ftatim fubíecua funt Elephanri cum illis pafcentes,donec inurbem Pegu « uc idmodum vafta cft, dedudi effent. Feminz ad fua ftabula remcárunt, fubfe- quentibus lephantis. Eduüisinde feminis ; folosE]ephanros conclufos , càdeni quà fu- LI "d 168 : AROMATY,M HISTORIAE quibus qui Elephantos domare volunt, jacula & fpicula in eos coniiciunt; donec jam feffi, vulneribusque & fame propé fint ene. His deinde reGorces fignificant, illos fe ita exer- citaffc, uc feritatem deponant : quód fi hümi (e proftraverint , beneficia collaturos polli- centur. procumbunt Elephant, lavantur, unguntur oleo, & cibus datur : deinde fingulis feré momentis interrogantur qui valeant, quid petant. His rationibus paulatim edo- mantur. T Pla. — M ANIFESTVYS autem Pliniierrorinco deprchenditur, quód Elephantos minimo fuis ftridoregerreri & retrocedere fcribit lib. viii cap. 1x. Nam plerumque fues Elephan- torum ftabulaingrediuntur, nec eisterrentur, aut illarum prafentià quidquam commo- Ehems Ventur. Sed &in filvis Malavar multas fues cum Elephants verfari certum eft. Iud ve- "wwemodt rum eft, quód murcsoderint,quemadmodum idem tradit. Nam fi mures in fuis flabulis. Ófm"es ver(ri fenferint, nunquam niti contortà in fe & convolutà promufcide Elephanti dor- mient,ne cam mures ingrediantur & mordeant. eadem plané ratione formicas abhorrenr, AmdeIawne ^ M f R AR 1 fübit, àquo Andreas Lacuna lib. 2. cap. 5o. comment. in Diofcor. edoctus, lapfoe. fotfile & minerale ebur* inveniri fcripferit, quandoquidé nihil à veritate magis alienü fit. raf em. — NEC minis Fuchfium lib. de Compof. med. mitor, qui nullibi verum ebur reperiri fummo errore fcripfit : cüm tot fint Elephanti per univerfam Indiam & ZEthiopiam. * yalgaria Simoni Genuen[is exemplaria buius wesminiffe von vtperiv. : D x. Elephantorum docilitate Cy indutiriá multa apud Auctores leguntur. Sed £v recentibus exemplis eorum indu- ftia c& docilitas efl cognita. Nónne Elepbantu quem. ante aliquot antis bic in Belgica vidimus, quémque ad Vmper. Maximilianum 11 tum Cef(arem Rex Catbolicus mittebat, fummum docilitatis cr intellectus propemodum bumani fpecimen nobi prebuit ? Attamen adbuc evat iunior;nec nomum antium excefeffe ferebatur. 10um ipfum deinde Vienna. * Auflrie ihi Cafaris Maximiliani l I. auld vivens fepe cen[pexi, qni tandem contabuit femine de[idetio. * Rbinoceros vifus Straboni lib. 16. Cuius color Elephanti fimili non buxo (buxeum tar.en illi colerem tribuit Plin. lib.y vri. cap. xx.) magnitudo Tauri, forma Apro proxima, pra[cvtum quod ad vofirwm attinet, demto ma[o, qui corni quoddam eíl recurvum, emi o[fe durius: eo pro armis utitur quemadmodum Aper dentibus. Habet etiam duo vingula, tanquasii draconum volumina, à dor(o u(que aduterups civcumetntia, alterum iubam verfu, aliertum ad iumbums. Hoc porrà animal nunc à Lufitanis Abada appellaiwr, eitísque coru adver [us venena maxime celebratur. *Now multum ab bec animali differre videtur e/Etbiopum Eale, quam de[cribie Plin.b.v vi. Nataralt bifloria €ap.xxi. Apud ee[dem | videlicet /Etlnopas ] e que vocatur Eale; magnitudine Equi fluviatilis, cauda Elepbanti, co- lore nigta vel fulva; maxillas apri, maiora cubitalibus cornua babens mobilia, qua alterna in pugna fistit, variatque aut infefla aut obliqua, utcunqueratio monsiravit. 8 * similem plane venandi rationem defcribit Pau[anias im Baeotiiis, five lib. 9.3m bunc nodum * Venatoves ubi cam- pestes vel montanos [altus ad (1adia fermé saille in orbem continenti indagine cinxerint, ita t con? anter omnes,quem qui(que ceperit in eo ambitu locum ebtineant , ad intimos cadem agminu ferma vecefm pregtefi, feras omms in médio comprebendsnt, €» inter eas Aken, cc. A Een z Elur fefe * Laminulis quibu[dam Eboris fofülis,que nativum emulantur, fed crusta quadam candidifima inducla funt, liens " Wie ante quam Garciam latinum faceré à Ra(sie noffro ommum Nature miraculorum diliyentisime ebfervatore ,do- natus (um. In ltalia erui bec ebur intelligo, (y suagnoin nfusitfc efe adverfus virulentorum ammalitm marjm, Ha- bui deinde aliis in Proyincib erutum, c apud quofdam amicos confpexi.— Am De Cana. C Ac vorooxy óv- Y AM longi difficilique vià petebantur olim hzc aromata, ut perfe&tam eorum no- Herodoifa- - titiam confequi veteribus haud facilefuerit. Hinc fa&um, utinnumerz fingeren- MM TM tur fabula, quas Herodotus pro verisrefert. Ex quoniam ingens corum erat pre- : tium, maiorque in hominibus lucri cupiditas, adulterabantur aromata; & hac rationc fic- bat ut diverfa illis indererntur nomina, tametíi pleramque ejufdem effent cenetis. á PRoPrEn locorum igitur diftantiam, & minis frequentatas has regiones à ricgotia- toribus, probé cognita Caffiz hiftoria veteribusnon fuit. Nam qui eam Ormuz & Ara- Ale Syit/— biam devchebant, Sinenfes (utinfrà dicemus) erant;cx Ormuz deinde in Alepemporium. mw totius Syriz nobiliffimum ab aliis negotiatotibus transferebatur. Qui veró indéad Grz- * €osdeportabant, aut apud fe nafci, aut in Zthiopia dicebant, multisque cum füperflitio- nibuscadi, dividiQue à facerdote in ternas partes, quarum unam Dco poneret, alteram * paso lier. Regi; tertiam Sacerdotibus. * z: Rer X Hear CETERvM neque Caffiam, neque Cintamomum apud JEthiopes,aut Arabes nafci, Cifia neque noftrorum Lufitanorum navigatione palàm factum eft : qui licet totam illam oram cir- Cimam,»i, Cumlegerint, knee ex parte terreítri itinere peragrárint, nullam tamen Caffiam aut 1 9 M/"'- petunt, ejusque pretium apud illos intenditur quoties hinc non defertur. pd ZEili»- Cinnamomum vidiffe affirmant. Huc adde, quàd ipfimet Arabes Cancllam didam hinc | & | LIBSR: d. 469 D ree? aliquis, Canellam quidem apud cosnon nafci j;& proptéreaab Indis petere ; fed legitima Caffia & vero Cinnamomo eos non carere; forté autem à Bárbatis & inicono ditis populis ignorari. Familiares habeo eruditos viros;Medicos ? rabes, Tutcos, & Co- ragones, qui omnes Canellam Craffiorem, Caffiam ligncam appellant: Przterea nonriulli ex noftris totam ZEthiopiam fub ZEgypto (quam nunc. Guineam vocant): non folüm fe- cundüm mare , fed & in meditetrancis peragrárunt ; alii ab infula D; Thome nuricüpata ufque ad Sofala & Mofambique , & inde Goam penetiarites , alii plerique à promotitorio Bonz fpei (cdm naufragium paffi effent) ufque ad Mofambique '&: Melindam Guincá; fta ut Promótoriuni utramque. /Ethiopiam fupra & infra ZEgyptum perluftzárint ; nulla tamen his confpe&ta zou fici. c't Canella vel Caffia. Cv M igitur orbis numquamrita fuerit cognitus, ut nunc eft; przfertim Lufitauiis; veti-- ^ fimile eft non defutura hujufmodi aromata & celebria medicamenta , qualia fant Cinna: momum & Caffia: fcd abundantiam ipfam, hanc nobis dubitationem párere. NrQvE enim (tametfi noftri minime curiofi fuiffent) credendum eft ipfos iricolas tam nobilia aromata celaturos. Nam quemadmodum Barbariffimagens,qua infulam D. tsfula D. Laurentii incolit, mercatoribus qui có interdum devehuncur, fru&um quendam Avella: Lanewi. nz magnitudine oftendit, quód Caryophylla redolet; eádem ratione credendum eft , sias ca. JEthiopes Cinnamomum & Caffiam adeó odorata medicamenta noftris demonftratu- 5l clé, ros fuiffe. Ponno Caffialignea Arabibus, Petfis, & Indis Salifjacba vocatur : à vülgo autem In- silia. dorum, eodem nomine dicitur quo Canella : nullum enim inter Canellam & Caffiam Canella eif difcrimen faciunt. Neque, ut verum dicam ; quifpiam Caffiam à Canellà differentem c,g,, vidit. CrrEnvM quód Canellz diverfa Cinnamomi & Caffiz nonmiina indita fuerint, oc- cafionem przbuiffe puto mercatores Sinenfes (Nam Arinales urbis Ormuz produnt olim onuz soli- quadringentas naves é Sina uno codemque tempore có appuliffe) qui cim e fua tegione l'f.enporimm: aurum,fcricum,va(ía murrhina(porcellanas vocant) mofchum, cuprum, margaritas, aliás- que hujufmodi merces eveherent, nonnullas excis in Malaca vendebant; fandalum, nu- cem aromatitem, maccrem, Caryophylla,lignum aloés;cótrà in fuas navesinferentes: qua : rurfus in Zeilan & Malavar divendebant, indeque fumebant Canellam, ex Zeilan videli: cet laudatiffimam, & cx Malavar minis feleQam : fimiliter & ex Iaoa; unde etiani piper; cardamomumdÓ. cvehebant;caQuc omnia deinde Ormuz;aut in Arabie oram maritimam perfercbant. Interrogati autem i(ti Sinenfes; quxnam effent hzc aromata; & unde ea ad- veherent, fabulas illas narrabant quas recenfet Herodotus, ut his commeritis earum met- * cium precia augerent. 5H gro C v v autem quz in Zeilan nata effet Canellam, ab ea quam in aoa & Malavar fum- c, 25; píerant, differre confpicerent, diverfa illis indidere nomina; cütn tamen ejufdem Dev lauica rtli- effent cortices, pro foli clique varietate folüm differentes, ot plerumique idem pro regionum & foli varietate fuavior fieri, aut à naturali bonitate degencrare folet. : ruétus Le D. EMENTES ergo Ormuz incola eam Canellam à Sinenfibus, idcirco eam Darchini , Darthini. quod Pcerfis lignum Sinenfe fonat, appellárunt: deinde Alexandrianr vchentes ; ut: cam Grzciscó confluentibus carius venderent, Cinnamomum vocárunt ; quod fignificat li- Cimamntii: gnum odoratum,quafi Amom ám ex Sinà delatum. Detetiori autem Cancllz,quz fcilicet ex Malavar & Iaoa delata effet, ideni nomen quo in Taoa: appellatur ; indiderunt ; fcilicet Cai mani quod lingua Malaya dulce lignum fonat (hanc corrupto vocabulo Caffjam Grze- cai mavis: -ci dixerunt) duo diverfa nomiba eidem rei imponentes. 6ifa V sv s eftautem Avicennálib.1t. cap.1 51. cum Rhafe & reliquis Arabibus, vocabii- lo Perfico Dar/zsi,ut pleri(que aliis Perficis folet. Nam Cancella cujufeumque generis Ara- bicé ,Querfaa & Querfe dicitur. Reliqua vetónomina Arabibus prodira: corrupta furtt , ut Quofaa. Cafíia, N Darfibabam & fimilia. Vocatur in Zeilan Cosrde : in Malayo; uti dixi; C46 wana.sin;Mala- pm var Camstaz, Nam quod Serapio Dar/igi arborem de Sina interpretatürcorrupta eftinter- pus. pretatio &ab Interpreteaddita.. |... is optinet dto an ror b^- "CETERYM rogatos volo omnes cüm Medicos tm Pbaracopaeós, &t pofthac Caf- - fixloco Canellam deteriorem prafcribere detinant, & fele&ifimá utatur; quandoqui- : dem tanta nunc eft ejus copia. T um etiam ne Caffiam duplici pondere pro Cinnamomo in compofitionibus iniciant, tametfi freti Diofcoridis & Galeniaudoritate. «555 ScRinvNr nonnulli, Canellam noftram veterum Caffiam non effc, quód (at aiünt) niericans fit, & inodora: aut, 6i (it; Pfeudocáffiam Diofcoridis effe potius quàm legitimam. ^ ^ Fit interdum,ut etiam híc in India Caffiam admodum depravatam cum alia invemiamus; non exigua quantitate (quoniam aut non bene parata fuit , aut non fuo temporc cafa) - NET TUUS p .— quan- Canta: . - Jat sonnid ELI 179, AROMATVM HISTORIAE quandoquideni yix Aroma reperias corruptioni magis obnoxium quàm Cancella eft; pra fertim (i diu in navi per(literit;- E(tenim hac regio ad putredinem valde proclivis, mari. timis prafertim locis; immó: quetidianà experientià videmus Canellam (fingulis annis multum de fua illa odoris & faporis füavitate deperdere. $1 quis plura de Caffia requiret,legat Manardum lib. Epift. 8. epift. 1. & Commenta- Oams, fU Matthioli,lib.x.cap.1 2.& 1 5.qui multisargumentis demonftrant noftram Canellam, cafa, c legitimam Caffiam effe. Sed quód Cinnamomum inveniri negent , in co falluntur, cim Canela idem Caffia, Cinnamomum, & noftra Canella unum idemáue fint medicamentum. fits ANNOTAVIT Lacuna lib.r.cap. 15.in edibus Indicis Vlyffipone fe omnia Cinnamomi Cimammi generaà veteribus defcripta obíervaffe. Sed ego híc in India plura duobus non obfervavi, foe ie videlicet quod in Zeilan nafcitur, & quod in laoa & Malabar. Nam quodin Lufitaniam $tnera. ^ » a ; i : x a ; ; invenerit,non auté genere diverfa. Q uod verà deinde addit de Cinnamomo;cü Maria Sti- liconis filia, Honorii Augufti uxore,reperto fub Paulo IIT.P. M.fabulofum prorfus videtur. FAzrENTvR.nonnulli, Cinnamomum quidem nos habere, fed non illud Mofjliti- cum; quod à Diofcoride lib. 1. cap.15. cateris generibus prafertur ;quodjue Theophra- ftus lib; 9. cap. y. multis nodis conftarc fcribit. Sed his abunde fatisfadum puto iis argu- mentis quz anté protulimus. Eni Cmdab. PORRO Cinnamomum five Canellz arbor magnitudine eft Olea, interdum minor, na... multisramis prdita, non iis quidem contortis, fed retis fermé: foliis lauri quidem colo- re; fed formáà ad Citri folia accedente (non foliis Iridis;ut fabulosé quidam fcripfere) o- ribuscandidis,fru&u nigro & rotundo,avellanz fere magnitudine;aut exiguis olivis fimili. Eftautem Canellanihil aliud nifi fecundus & interior arboris cortex*, nam hzc arbor du- plici cortice munita eft veluti Suber , non eo tamen adeó craffo & diftindo." Exemptus ergo cortex craffo illo & exteriori libro repurgatur: deinde in laminulas quadrangulas fc- &us, humi abiicitur , atque ita per fe convolvitur, ut trunci unius rami integer cortex vi- deatur , ciim tamen partes fint dumtaxat corticis in tubulos digiti craffie convolutz, truncus vcró interdum femoris craffitudine reperiatur. Rofeum autem illum, five ex cine- reo vinofum colorem Solis calore contrahit: qui, non probé paratus, candicans five cinerei colorisfit; nimiis veró ardoribus Solisaduftus,niger. Adempto cortice tribüs poftea annis ab ea arboreabftinetur. FREQ VENTES fünt hzatrboresin ZeilanjfolebatQue vili emi Canella: fed triginta: abhincannis nemo cam emere potuit, praeter Procuratorem regiorum negotiorum,Fado- rem vocant, Zceilanicis minores fünt cz qux ignobiliorem Cancllam prxbent in provin- cia Malavar, & in Iaoafivelava ;non tamen adeó pufillz, ut cas Plinius lib. xti; cap. xix. &.Galenuslib.i.de Antidotis effc cenfent. Suíit veró ornnes filveftres & fponte nafcentes. Cm. s — NyvsoQvAM alibi, quod fciam; nafcitur Cánella, tametfi Francifcus de Tamara fcri- locilri, 3 qum rares r^ fh? pit infrero maris Erythrzi Cinnamomi arbóres, & Lauros maris aftu interdum opertas inveniri: quoniam: noftri fingulis annis pct mare Erythreum navigant, nullam tamen hujufmodi arborem viderunt. Nam quod ad Occidentalis quam vocant Indi» hiftoriam Nula Cawela attinet^; non verifimile videtur Canellam iftic nafci; quandoquidem cam dicit calices i» Aueric^.-. elandefue Suüberis modo ferre; cüm legitima Canclla veluti olivas ferat: fed'alia erit fui Nall item »» £enerisarbor,. Nec; uti eadem refett,in Sina nafcitur,nam é Malaca Sinam cum aliis mer- Sina. cibus defertur. Intelligo veró plurimam etiam Canellam in infula Mindanao nafci, & vi- cinis infulis;fed ez procul à Sinaabfunt. In OR LEDEN PvraRvNr ctiam nonnulli in Alep nafci Canellarn , quód apud aliquot Scriptores Came; Prefcriptum invenérint Cinnamomum Alipinum : fed fciant non magisiftic, quam in Hi- Alipsum. —fpaniis nafci. Verüm cum ex hisregionibus Ormuz & Giden, atquc inde Alep devehatur; fadumeft, ut incorrupta & recens Canella iftinc in Europam adve&a , ab ipfa urbe Alep- ant Zé- denominatafit. Quamvis autem Zeilanica reliquis pra'feratur;invenitur tamen ctiam in- "^. . terdumignobilis,qualis eft quz craffiori cortice cóftat,miusque in Tubulos conyolvitur, fu quód non fit ejufdem anni:quo enim vetuftior cortex, co deterior. -Q uz veró in Malavar decem aureos pendant; Malavatics veró librz quadringentz unum dumtaxat aureum. Liquet s ExsrTiLLATipíaradix liquorem Caphuram redolentem. Sed rex vetuit radices vul- «eet oj. Derarinearborespereant. Elicitur aqua plumbeis aut vitreis inftrumentis cx ipfis floribus, cibu c i fo- fed qua fragrantià & odoris füavitate ei cedar, quz ex corticibus nondum exficcatis edu- ribw Cayela. citur; tametfi ex folis floribus clici auctor fit Lacuna lib. 1. cap. 12. AmeCacl, | V TTL 18 cft ftillaticius hic liquor ad plurima : nam ftomachi imbecillitatem roborat, : fuus. — eolidolores excaufa frigida provenientes illico lenit ; ut plerumque fur expertus; faciei d] t qo colorem devehi folet, Zeilanicum omnino eft. Poterit auté fieri, ut quinq. genera bonitate difcreta ; nàáfcitur;tota fere eft ignobilis, tanrumqQueà Zeilanica differt, ut ceritenz Zeilanicz libra. LIBE RGVITAM : t?t. colorem commendat, & oris halitum, prxterea ad condiendos fuavioresque efficiendos cibos perquam idoneus. E x Canellz baccis oleum extrahitur , quemadmodum ex olivis ,febaceum quodam- olum Cá: modo,& faponis Gallici modo in panes coadum, inodorum, nifi calefa&tum fit, tuncenim uelis, Cinnamomum aliquantulum olet. . Eo utuntur adverfus veritriculi & hérvorurn frigidani intempericm. C &rER v M ut de nominibus generum Canellz à vctéribus ttaditis aliquid híc dicam: ficri poffe exiftimo, ut Zigir vocatus fuerit totus ille C hingalarum tractus, qui eft Zeilan. zizi;. Nam Peiíx & Arabes nigros vocant Zangues, omnes veró Zeilan & Malavár incolzx ni- gro colorc przditifunt. Mofyliticut ab infüla Zeilan, quz montofa eft, dici puto. PriwNi1vs lib.xircap.xix.in Gebanitarum portum Ocila vocatum deferri tradit, qui nihil aliud eft, quàm Chingalarum five Zcilan portus. CowT1NzrT autem Zeilan, five Ceilan, octoginta leucas iri circuitü ; triginta veróin 7, ji longitudinem patet. polum elevatum habetà fexto ad nonum gradum , uberrima & lau- deiprio c dauffima totius orbisinfula (hanc nonnulli veterum Taptobanasn effe volunt; quod no- vieta. men alii Samatrz tribuere malunt) habens é regione & in confpectu Promontorium de "9" Comorinvulgó nuncupatum. :Populofa eft admodum, tametfi magnáàex parte montofa; — cujus incola: Cbingaleappellantur. Multz iftíc nucesaromaticz, Cariophylla, Piper; om- C^» nisgeneris preter adamantem gemmz; matgaritarum ,auri , argenti magna copia. Silva: E omnisgeneris avibus fcatent, pavonibus, gallinis, pálumbis varii generis; multoque vena- tu, cervis & apris. Delicatiffimi iftic frudus, tametfi fponte nafcentes , ficus, vuz, aurea mala fuavitate reliqua totius orbis fuperantia: ligno & ferro abundat : multa Palmarum genera, optimiQue Elephantes, fummique ingenis quibus reliquosobedientes effe ferunt. Elephant Fabulantur Indiiftic effe Elyfios Campos, & in excelfo qui iftic eft monte (quem roftrum zelics ve. fiveacaumen Adami vocant)* pedum Adami veftigia apparere. liqui parent. * In noflra (ane Canellainterdum invenies fragmenta que mon videntur interior ille cortex , fed emnino fuperior, cinerea quodamsode pellicala obducius.- Plerique vero subuli , delibrati C craftori. inaqualique cortice denudati videntur. Cix NAMOMI verb duos ramulos in Belgio vidi: alrerum apud Genero[um Dowinum Carolum à D. Audo- mviaro, pia memoria ; virum non modo rei Herbarta perttifimum, C qui plantas ip[as, aves , quadr upedé[(que infigni ' artificio, vivisque coloribus e xprimi curabat, (ed omnium ettam Nature miraculerum [ladiofifimum : alterum apud C. V. D. Nicolaum Valdaura Brugeu[em medicum : tertium reliquis maiorem Cv craftorem paucos ante menfes, apud Generofum Dominum Thomam Redigerum ip. peregrinatione nojira Britannica anto. M..D, Lxxi. Briflolit adquifi- tüm, Erant verbii vecli, non enodes; (ed nad quibu(dam five ramulorum vestigiis palmtum ab invicem difütis infienui, Cortex tenuis, fubcineres quodammodo coloris , iucundi odori, f(uavis gustus, fed qui fua acrimonia aliquantulum lim-- guam vellicáret,: Lignum cerit inodorum etat , c infipidum, mon ninüs quam Salicis vamus , età perquam fimile. Retinebat autein cortex (navem illam cum odarü tum [aperis iucunditatem. (tametfi totiy quadraginta aut. asnplitte annis à (ua matre vevulfi effent amuli) atque eam ttiam maiotesn quam metra Cantlla, , Deterior illà Cantlla à Bata- vu à Sumatra & layaadferri folita, quá incela: im fuis edulita uti afferunt... | dinsg mebsnus mbnecyvdas Lv»oviévs Rnomn.lib.G. cap. 4: fimilem fert noftra Aucteri Cinnamomi (ive Canela. de[criptionem tradit; At Maximil, Tranf. epistola de Moluc-inful. Cinnamomi arborep Vunicá mali [imilem [acit; quam reli, nefcio : Eum , fecutus videtur Fran[cus Gomata in Hifloria generali cap.96..—— * Quotquot Peruanam bisloriam defcripferunt, iflim Canelle, quam in proyincia Sumaco ma[ci tradunt, Wemine- vUDL, El vero, ex eorum de[criptiones Canelle arbor vasla admodum, folio laurino , fruclu vacematim: coberente , fed qui calice Suberino fimili contineatur , ampliore tamen C magis cave , colore migricante. Huius arboru fructui, foliis, cortici c radicibus (licet, Cauella faporem cr oderem babeant) longe calices pre[eruntur quorum dumtaxat pulvi in ufaest. Nam fi Canella wiodo ium cibis decoquantur, tantutu abesl ut fuavitatem edulis conclliemt,quin porits eoruns - facultas € [apo gratia decoGione evane[ct. Horum pulvere ad plerofque morbos mtuntur; fed praefertim adyer(us coli, inteslinoruni, Cr (omachi dolores in potionibus propinant. Quamvis autem multa fimt buiw generi arbores filye- — fires, diligenter tamen C magná curá eadin fuia predi colunt, Cfit enim cultu long? melior) atque in vicinas regiones deferunt, alias merces ad vitam bumanam nece|Jarias hoc arematevedemptüri; Hec Francifiu. Gomara im Uiiloria - generalicap. 145. Anguklinus Carate lib. 4. Hislor. Peruana, cap. 2. Gr Petrus Cieca, patte prima Chronici Peruani, uas, 0 7 REN "Bay )152 j 9g 4 Ses Hum fabule menit etiam Lud. Rowan. li. G.navig. cap. 4. uli de infula Zeilan agit. Memorant, inquit, incola divum Adant;post lapfum illic fleru ac continentia pornitudine ductum culpam redemi[fe... 1d affequantur caconieura, quid parent adus vifuntur impre[a pedum veftigia, longitudine geminum palum excedentía, gue: 172 AROMATVM HISTORI AE - De Agallo:o. etia te ; fA f EC 0 ISP L €1, cv ey Car. xvr. 10sCORIDES lib. r.cap.2t. Lignum Alocs, quod ipfe Agallochum vocat , ex i India atque Arabia deportari, cute veriüs quàm cortice veftitum, & pro Thuread fuffimenta fubftitui fcribi:. Ei LipumAhG — SgDp legitimum Lignum Aloés nonnifi ex India deportatur.. Ex Arabia quidem ad. ex india d*I- fcri potuit, priüis ramen ex India eo deportatum, ut pleraeque aliz merces. Namiin Ara- Ardidion bia nafcinon puto. Cute fané non veflitur, fed cortice, ut reliqua ligna. Neque verifimile pro ibwre non. eft pro T huread fuffimenta fubflitui : fed potitis € contr pro Agallocho T hus fubftitui Jit. ^ debuit, utpote cujus (emper majorcopiafuit. Non folemus enim rariora & inventu diffi- cilia vulgatibus fubftituere;fed contrà. Nam Thuris feledti centum pondo, aureo dum-. taxat híc emuntur , tametfi ex Arabia huc deportetur. Lignum veróà Aloés, licet hicna- * tum, tres aurcos pendit in fingulas libras. i PvrANT nonnulli Plinio defcriptum effe füb Tati nomine ; quod Tarum , lib. x 1 1. naturalis hiftoriz cap. xx. ex confinio Cafiz Cinnamique per Nabathacos T roglodytas in- vehi fcribit. serata LA MzM1N tT Áegallochi Ávicenna duobus diverfis capitibus: altero, lib. 11. cap.733.vi- delicet, de Xylaloé; & altero lib.t X. cap.1 4. de Agalugen. Solet enim, de medicamento aliquo dubitans, duo, ut anté diximus, capita facere, pofteriori plerumque plenitis & ac- curatitisomnia defcribens. Priori (lib. i.cap.73 5 fcilicet) nomina recenfet, & provin- / cias enumerat,é quibus deportabatur.Sed in omnibus verum & legitimum Lignum Aloés Pn. Honnafcitur. Nam quod in Promontorio Comorin, Veteribus Cori dido, & Zeilan in- riam Cori, — Venitur,lignum quidem odoratum eft,quod Lignum Aloés filveftre vocàrunt; cüm tamen X5. ^ ponfr, Legitimum veró in Malaca & Samatra nafcitur, undc à Sinenfibus petebatur. H ALLVCINATVR autem Avicenna*, cim ab incolis elixari, ut omnem odorem cli- ciant, fcribit. : Eo. : É1v s plura genera enumetat Serapio, lib. fimplicium cap. 197. Indum, id in quadam Indi infula invenitur, quz Fiuma nominatur. Sele&iffimum eft nigrum , quód varium oftendat colorem, ponderofum. Mondunum à Mondcel Indie urbe denominatum. Sei- ficum: poftremo Alcumericum, Seifico bonitate cedens; tametfi Alcumeri non longius à Seifi, quàm triduano itinere diflet.. Ceterüm praftare quod fua gravedine in aquam con- je&um non innatet, fcd ftatim fubfidat, quodQue ignium flammis diu rcfiftat. : Eco fané quid per hzc vocabula fibi velit Serapio;plané ignoro, & nominaadmodum depravata effe exiftimo. Nam quid per Fiuma iritelligat, nefcio: per Mondel , forté Mc- lindam intelligit ; per Seifi &: Alcumeri Zeilan infulam , & Promontorium Comorin ; à Aguila irauá, quo triduano itinere marino Zeilan infula diftat. Conjedutis dumtaxat utor. In Como- Wee — nncerté & Zeilan ligniquoddam genus odoratum provenit , quod Aguila brava , id eft, Lignum Aloés filveftre appellant, ut pauló anté diximus. Eo cremantur Bancanum cor- pora, quos hujus hiftori& initio ab omni re animatá abftinere dixi. i - IDE M Serapio lib. fimpl. cap. 197. ramos ab arbore rcfe&tos integroanno fepeliri fcri- bit, ut ita obruti Agallochi marcefcat cortex ,lignumqQue purüm dumtaxat remaneat,adeóà ucélignonihilerodatur. Addit collabentes ex Agállochi arboribus ramos , à fluminum iriundationibus raptos, per circumflàntes regiones deferri. In nonnullis fané veritaticon- Agli. fonatefert; fed in quibu(dam veritatem aífecutusnon eft. Quód veró fru&um proferre f^^". ^ rotundum piperis modo, & rübentem refert, an verum fitignoro, ctim ha&enus videre mihi non contigetit,nec quemquam invenerim qui aliquando viderit: nec reliqui Arabes, Rhafes, Avenrois, & Ifaac , ejus ufquam meminerunt ,tametfi Agallochi facultates de-- fcripferint. if rus (am MANUS ce Macs autem fabulofa funt illorum fomnia , qui Agallochi arborem terreftri tan- tüm paradifo provenire, ejufque fragmenta fluminibus ferri fabulantur , quàm ut zefelli debeant. ce : Chamlsa i»... NEC minüsab(ona funt, qua Pandedarius cap. o. dc Agallocho fcripfit. Nam quód. rero Malece Chamelaà adultetari Agallochum fcribit, à veritate alienum eft omnino ,cüm totá cá re- »»n»jüw eione Chamelza non nafcatur. E RvELLIVs verólib.r. cap. 36. tamet(i peromnia veritatem non fit affecutus, in plerif- Agilchile-. quetamen ballucinatus non eft, Quatuor qux recenfet Agallochi genera hadenus vide- guiminiem re mihi non licuit; fed unicum genus Indicum novi. Fieri poteft ut rcliqua genera legitie - € / qenm inueni - s mum Agallochum non fint, fed lignum aliquod odoratum. 24 - BENE Li LIBER. EL 1*7 BzNE etiam fcribit Mufa exam. fimpl. de Agallocho: in hoctamen fallitur,quód cjus plures filvas inveniri fcribat. Nam rarz funt arbores. CerERvM Agallochum dicitur Arabibus Agal/zzez & Haud, Guzarate & Decan in- Ac«lez colis/Z,quod vocabulum ex Arabico defumptum videtursin Malaca Garr? (clectiffimum ne autem Calambac. : i. | ARBOR cft Olez inflar, interdum major: fru&um aut florem videre non contigit , ob difficultates & pericula quz in accuratá hujus arboris obfervatione (frequenter iftic eraf- fantibus Tigribus) fant fübeunda. Allati veró mihi funt é Malaca rami cum foliis. Ferunt autem recens diffedum Agallochum nullá odoris fragrantià gratum cffe,nec nifi ficcatum odoratum effe: imó eum odorem per univerfam ligni materiem non diffundi, fed in ipfo arboris corde five matrice coacervári. Craffus eft enim cortex , & ligni materies odoris expers, Haud negaverim tamen, quin putrefcente cortice & ligno, olcofus ille & pinguis humor matrici fefe infinuet, illamque odoratiorem reddat; fed ut odor Agallocho conci- lietur, minimé putredine opuseft. Multienim füntadcó experti & dextri in Agallocho digaofcendo , ut etiam de recens diffedto judicare poffint , fitne odoratum fütutum, an nullà odoris jucunditate fpitaturum. Exenim in omni lignorum gencre aliud álio prx- d lantius c(l. Solent autem Malacxincolx Agallochum repurgare ancé quàm ncgotiatori- bus vendant. . PaJEFERTVR vcró multum nigricans, cinereis difcurrentibus venis , ponderofüm, 444; plurimo humore pingui przgnans*. Probatio crit, fi igne accenfüm mültum humoris deedw: cxudet;non fiin aquam conje&tum füb(idat. Nam fele&tiffimum quandoque innatat,nec fubfidit. Guzarate & Decan incolz, prater fupradictas notas, ut magna (int fragmina re- quirunt, quemadmodum majores gemmas & margaritas ceteris praeferunt: perfuadent enim fibi, quo majora funt fragmenta, co plus facultatis infe continere. Agallochi bisioria, * Ego toti Agallocbi bisloriam apttd Avicentiam legi, fednu(quam eius mentionem feciffe invenio; faltem in nostru exemplaribus. Quare omrino dicendum esl, Auctorem à noftris diver (a babuiffe exemplaria. * Einfimodi ex india Vlyfiponem adfertur, fed magno aslinant.— Fiuut interdum ex co fpbarule, qua ad preces ad numerum vecitandas idonta , odoris incunditate c pretii svaagnitudine commendabiles.| Frequentiores tamen [nnt e qua ex Xylalo? ut vocant filvelri, noflro auctori defcripto, tum ex alio ligni genere (quod mirum in modum Arallos cbum amulatur, inodorum tamen ef ) torno concinnantur.— 'Oi^f? Seledliffimi porro. Agallochi fragmenta in apaiaapyíoo ad(ervo, que Britannica mea peregrinatione tertia, anno M.D.XXCI, Wutere H. Morgani nune Regii pharmaco peri, c lacobi Garetiiunioris aromatarii dibgentiffifni,naclus (utn. — De Sandalo. | Cabvt xr. 4c : Au Q y. 1A Sándaluüm ufibiis humanis valde neceffariuti elt, titpoté quod cordis affcái- Sandalum, 1 Lu A522 511 L 1 poros bus non parum conveniat, de co differere nonalienum duxi. — ^ ^ PC | ArPELLATVR:autemin Timorinfula omnibusque provinciis Malacx vici- nis Chandayia: Arabescorrupto nomine Sazdal vocátünt; quós imitati füntomnes in gene- chon. rc Mauritani, cujufcumque tandem illi fint provincie: ià Canáta ; Decan, & Guzarate 52d. Sercauda dicitur. - : i setibidi. Ponnó triafüntSandali genera; Rübruni, Album , Pállidami; quod. Cicrinutn offici- sait vid nz vocant. Hacaütem ortinia genera non ná(cuntur unà in provincia; fed focis rháltum $"*^ -.: interfe diftantibus. Nam rübrum in Timot;ubi plutimum Album & pallidum provefit; -— non nafcitur; fed in India intra Gangem fl. quem incola Ganga vocant , videlicet in T'a- Gane fj na(arim & maritimis quibufdam Charamandcl. fHujus defcriptionem non propono, quód : ha&enuüseam confequihon licuerit. 1lud autem certum cft, omne Santalum rubrum ex - iis qua: jam recitavilocisadferti. Rarus in hac.provincia ejus ufus eft; quód Indi dumta- xatadverfus febres ufurpent : teliquum in Lufitaniam & occidentales regiones defertur. : Illoetiam interdum hujas provincig incolz fua idolaeorumque dehibrafabricant:qua dc 47/4 6 8" re craffiora ligna magis cxpetuntut, majoridue pretio reditriancüt? 7 ^ ^ sm : — DirrsRvNr autem inter fe Santalum rubrum & Brafilium lignum. utrumque in- v m. odorum. Nam Santalum rubrum neque dulce eft , neque inficit; qux notz in Brafilio gris. manifeflé deprehenduntur. CrTERvM Santalum album & pallidum, ut jam dixi, in IÍndia ultra Gangem fiafci- Timminild tur, plürimum veró in Timor infula, quz undique portuofa cfl. Prferturautem'quod "^ ad portum Mena invenitur:eft enim id haudquaquam lignofum, fed totum feré cor. Ad. porcum Matomea eft Santalum etiam pallidum: fed illud multum ligni, parum a» za : P3 - habet 174 AROMATVM HISTOR I AE habet : Lignum autem à corde fegrego, quoniam in corde tota odoris grátia confiftit. Aq alium portum, Camanafe appellatum, improburh Santalum nafcitur , utpote quod pluri- mum lignum, & nihil fere cordis poffideat. Hujufiodi eft & illud quod ad portum Ser- viago nuncupatum invenitur. Sunt autem mercatores in his difcernendis adcó exercitadi , ut, confpe&o ligno, flaum indicare poffint, unde fit allatum. INVENITVR ctiam Santalum album & pallidum in Verbali,portu Iavz, vehementer quidem odoratum, fed quod brevi fenefcat, debeatáue poft annum multo]igno adempto cjus odor revocari, qui in meditullio confiftic. : ; Santalum PRiMvYM verólocum obtinet pallidum, quod odoratius eft; fed minori copià invchi- palum sài- tr, Etenim inter innumeros Sanrali truncos vix quinquagcfimus quifque pallidus eft. w"* —— Nupertamenà mercatoribus intellexi, qui diu in ea infula verfati funt ; plurimum Santa- lum pallidum locis apricis nafci; tantamque inter utriufque Santali arbores effe affinita- tem, ut pallidum à candido difcerni non poffit nifi forte ab ipfis incolis,qui eas cxrfas Mer- catoribus vendunt. sawalibito. CET ER VM Santalum in nucis Iuglandis magnitudinem attollitur; foliis admodum ria. virentibus, Lentifci emulis: flos ex czruleo nigricans : fru&us Cerafi magnitudine; pri- miim viridis, deinde niger, infipidus, & admodum caducus. Inodoram ferunt effe atbo- . X rem,nifi detradto jam cortice exficcatam. Menus. | MAGNA Sandali albi & Citrini quantitas per univerfam Indiam abfumitur, quia om- 1ali sfus apud. nes fcré ejusincolz,five Mauritanifive Genriles;illo in mortariis lapideis contufo,& aquá Indos. maccrato, fibi univerfum corpus inungunt; deindc ficcari finunt, ad a:ftus corporis tollen- dos, & odoris conciliandi caufa. Eftenim hac regio admodum calida,& incolx plurimum odoribus delectantur. Cmdinó — VTRVMQVE porróSantalum ex Malaca Lufitanorum Onerariis in Couchin & Goa inp -— maxima totius Indiz emporia invehitur: periit enim nunc Calecut ampliffimum olim . . emporium. Inde potiffimam partem exportant in Malavar, Canara, Bengala, Decan,& reper i Guzarate : minima veró defertur Ormuz, Arabiam , & Lufitaniam. Imó vix in Lufita- La» niam legitimum Citrinum deferri puto, cüm multo pluris hic ematur , quàm in Lufitá- epriawr, niam delatum vendi poffit. : AwNT1QVIORE S GrzciSantalorum non meminerunt, fed Arabes dumtaxat. Quid Mebazar, vero fibi velint. Machaears & Mabazari vocabula , quibus pallidum Santalum nuncupari quidam volunt, prorfus ignoro (tametfi Monachi Commenratores in Mefuen diftin&8. Mazsfaw, Cap. 261 Macbazari explicent odoriferi) nifi forté Macbazari fignificeté Malaca petitum ; aut Mazafr ani lcgendum fit, quod pallidum aut croceo colore infe&um fonat. saxa ^ CETERVM in pallidi pznuriàalbi & rubri partes quales przfcribendas non cenfeo, penwia «n. üt vult Sepulveda, fed potius folum candidum: magis enim pallido affine eft album quàm : didum explet, cxbrum. : TEX Msiaiige Iu exteras regiones dclata Santali arbor etiám crefcit. Vidi enim in Andariager totius - wh. «regni Decan urbe primariá, ubi regiam fuam habet Nizamoxa; attamen non erat odora- Nixme& ta. Habetautem Nizamoxa iflic hortosampliffimas, omni peregrinarum arborum,etiam berti. noftratium, gencre excultiffimos, qua: fructiferz funt. | ; SiGNiFICATVM mihi crat, in infula D. Laurentii Santalum ctiam inveniri, & ipfos | Lig»em Sas-. /Ethiopesincolas fic afferere. Verüm poftea Saritalum non effe intellexi, fed ligni dum- "fmi taxat eenusodoratum, cujufmodi hic plurima inveniuntur. samba, INVENIT VR & in Malavarodorati lignigenus Santalo albo perfimile, quo fe in fe- lium, — bribusindigenz inungunt; lingua Malavatica Saw/araze appellatum. ?k Quantum ex bat Sandali defiriptione colligere licet, valde erit dubitandum an legitimum Sautalum palliduwi ha- bramus, quandequidem feribit vixim Lufitatiam deferri , quum eim pretium maim fit. apud ipfos Indos , quàm apu Lw[itanos. Fieriigitur poterit ut aliquod aliud edoratum lignum nobis pro legitimo Sandalo obtrudatur. Certo can- didum noslrum planz inoderum est: Ce rubrum, tamet(s dulce , inficit tamen , quam notam nofler Auctor in Santalo | gubre tton requirit. | CIBEOPABIDE S E 4t legitimi palidi librale fragmentum, e flipite aliquot pedes lngo, femipedem eraffa serifüm, donabat mibi etiam R- M: D. LXXX. idet Morganne, fragrantis admedum adorirs eniws partem adbne opud ehe feryo , veliquum amicis - De» SeL'S BUR d cO DeB tire D. t. MP Nu CaArPYT XVIII. REQYENTISSIMO inufu cftapud Indos Betre : abinftituto igitur alienum nor I" erit; fi hocloco ejus mentionem fecero. ! BrETRE maflicatum, amarum invenitur : hancob caufam ei Arecam adtiifcent, 5, & calcis momentum;ficQue praparatum fuaviffimi effe faporis affirmant. Mihi fané,cüm | primüm deguftavi, propter am aritudinem ita difplicuit, atab illo tem porefemper abhor- ruerim, nec umquam deguftlare potuerim. — — Sv ur qui addant Lycium: potentiotes veró & opulentiores Caphüram de Burneo, j,;, 5; uri nonnulli Lignum aloés & Mofchüm aut Ambarum. Sic autem patatum adcó fuavis eft wixia, faporis, orisiue halitum adeó commendat fuà fragranti , ut perpetuó feré illud mafticert opulentiores, tum etiam alii pro facultatum ratione; rámetíi non defint, qui Arecam cum Cardamomo aut Caryophyllis mafticent. In folitudinibus autem & remotioribus à mari lociscaró venditur. Ideó fertur Nizamoxa fingulis annis in id impendere trigefies mille aurcos Lufitanicos. Hzc funt corum tragemara , hoc abeuntem donant : atquc Rex ipfe interdum proprià manu potentioribus elargitur, aliis veró per manus famuli fui quem Xa- xadbdar. raldar aut Tambuldar vocant. Sed qüia Betre venas habetautcoftas fecundüm folii longi- tudinem excurrenites, ungue pollicis (quem ea de caufa in acutum praffecant, non in ro- tundum noftro more) illas exiinunt: deinde admifto cálcis momento (qux ob exiguam quantitatem & materiam unde conflataeft, fit enim ex oftreorum teftis concrematis, nul- lum nocimentum adferre poteft) & Areca contufà aut confrada , foliam Betre compli- cant, atque in os inje&tum maridunt,priorem illum fuccum expuentes (quod tamen non- nulli non faciunt) qui cruentus videtur i deinde alia atque alia folia fimili modo prapara- ta fübíequenter füfnunt.. Solentaliquem diniiffuri, aut ipfi ab adftantibus difcedentes; his foliis przparatis plenà burfulà fericeà ábeuntem honorare. Nemo autem difcedere fü- pere wfw. ftinet, donec Betre fit donatus; id enim dimiffionis eft irnidicium. "oni: CrTERvM opülentiores aliquos adituri ; hoc Betre mafticare pro more habent , ut odore os commerident.. Siquidem apud eos fummz incivilitatis eft odoratüm non ha- bere anhelitum: ita ut fi tenuioris fortunz aliquem cüm potentiori fetmonem conferre neceffe fitymanu ori appofità loquatur;nc teter aliquisodor alterius nares feriat. Sic etiam mulieres viris congreffurz, Bette mandurit anté quàm colloquantur ; exiftimantQuc ad la- fÍciviam fummam effeillecebram. — Sur RR ; ; On xt s hujusregionis incolz id, fumipto cibo,manderc folent, alioqui cibos naufeam quodammodo movere aiunt ; & mafticare affuetis, oris halitum tetrum olere, fi quando abftincant. rene zo Er din SoLE NT abejus ufu per aliquot dies abftinere, quibus obierunt fanguine juncti, & in Q,,,, supe quibufdam iejuniis. Ab hujus etiam efu abflinent, & humi fe abiiciunt Arabes & Moealzs, es abitinont. hoceft, Ali feGatores dicti, decem diebus quibus jejunant. fabularitur aütem ifti Ali fe&a- uli ridic tores, fiti fe morituros conclufosin quadam arce; multasque prztercafabulasaddünt. — 4 reife. N AsciTvR Betrein omnibus Indiz regionibus maritimis Lufitanis cognitis: natm xere nanle. in continenti non reperitur, nifi é maritimis allatum. Verum quidem eft in Dultabado, urbe opulenta in Decan , & Biínagua inveniri , fed minori certé quantitate, quàm utad Perías & Arabes deferatur. Supra Calaiate,quod o&oginta leucis ab Ormus diftat,inveni- re haud erit facile. Nam neque regionem frigidam amat , ut eft Sina; neqte folibus ni- mium aduftam, ut Mofambique & Sofala. XE Ix Malavar vocatur Zetre;in Decan,Guzarate,& Canam Pam; in Malaio Siri. Halluci- sere, $4w, nantür qui Betre folii Indum effe putant: in quo errore ctiam veríatus fum,cüm primum sii. in Indiam appuli. Sed fententiam mutare coa&us fum poftea,à Nizamoxd,quem Nizama- ober - luqüo appellant,evocatus:cui medicamentum roborando ftornacho juffus componere ca : fimplicia qux medicamentum ingrederentur enumerabam , addens id foliüm quod ma- fticaret, Folium Indum effe. Ad quam vocem rifit ille (fiquidem hoc vocabulum intellige- bat) & Avicennam mihi oftendit Arabicá linguà confcriptum , qui diverfis capitibus de Folio & Betre agebat. Ducentefimo enim quinquagefimo tertio capite, lib. 1. deFolio. —— Indo, * Cadegi 1zdi illi nuncupato, fcribit; & fexcentefimo nonagefimo tiono capite lib.i 1 , C44 I4. de Betre;quod ille Tembul vocat,corrupto, ut mihi videturaliqüattulum vocabulo,quód — ab omnibus Tabul , non Tembul dicatur. Hucadde;quód (i qüem Afabem aut ZEthio- Tawil. pem perconteris , qui vocetur Betre, ftatim 7 ama dicet. : 2 P4. ' -Avicek- "Tambuldar, — " Betre tempt- Tameatinims, Batre bistoria Rete finis - quai à Panrio babebam icones, ut illius iudicium intellge- 176 AROMATVM HISTORIAE À vICENNA lib.11.cap. 699.gingivas confirmarc eft audor, in quem ctiam ufum femper ab Indis maíticatur: & paulo poft fübiicit, (tomachum roborare ; ob quam facul tatem etiam ab Indisexpetitur... Quódautem frigidam illi facultatem tribuat in. primo gradu, & exficcantem in fecundo, putaverim exemplar vitiofum effe , aut (quod eruditi. Arabes arbitrantur) Avicennz, intemiperamenti defcriptionc, impofitum cffe; fit enim plerumque ut vulgus errctin temperamenti dignotione,utpotc cui Piper; Cardamomum, Cepa finc frigida. Calidum autem & ficcum effe Betre ad finem fecundi exceffus, ipfc ex - pertus fum, & fic ex faporc & odorc coniicio. , E sT autcm Betrc folium (imile feré Mali medica folio, oblongius tamen & per extre- mum arius, venas, five coftas, ut diximus, per longitudinem excurrentes habens. Opri- mum cenfetur bene maturum, colore fulvefcente, tametti nonnullae mulieres pracferant immaturum, quia majorem fonum edit in ore dum manditur. Corrumpitur, fi recens à planta colle&um diutius manibus tractetur. Fen1 Betrcin Maluccis fru&um quendam contortum, Lacerti caudz fimilem, quem iftic edunt, quód benc illisfapiat. | Fuitid femen delatum. Malacam , atque deguílatum optimi faporis inventum eft. ; ? SER ITVR autem vitis modo, addunturqQue füpites & pedamenta , per qux. repens fe fuftineat noftratis Hedera inftar. Quidam majoris quaftus gratià. Piperis aut Areca ar- boribus id maritant, atque ita pulcherrima umbracula conficiunt. Multam veró curam, & affiduam rigationem defiderar. : * Betre five Betle meminit etiam Aloi[, Cadamuft. cap.7 5 Viri, inquit, dr femina incedunt per uvbem Calecut efi- 14ntes folium quoddam , cui nomen e$ Betle.. Hoc igitur inficit ora € dentes colere [ubru[o-. Hoc sore abslinent tan- tum obfcuro loco nati, Vbi vero ob funera pullam induunt veílem yin [eciem wekiitia , temperant à. folio bsiufmodi, — ut (y dentes pra fe ferant marorem; ée [ubrufo colori [uccedit nigricans. Lll eee FUEL . Lvpnovicv s item Roman. lib. nayig. y. cap.7. Rex Calecut quandoque adductus fuperflitione , ad annum ab re venetea absinet, Cr item animo deflinat vefci nolle Betolu.. Hac funt folia qua Affyris mah frondu fimilitndmem ex-- primunt : bas enim frondes in cibatu babent gratifintas, crc. M * Meum exemplar Venetiis anno M. p. Lxxu. expreffum, ea medicamenta defcripta babet, cap-2 53. C 699.lib. it. Trad. 11. [1 : : * Betre iconem ante multos annos in. Belgium ad sue mittebat C. V. Alpbonfus. Pantim Ser"! Ducis Ferraria BzrRr feu Brrrr. tum Medicus. Sed quum illam fufpeclam baberem, ut c à reca , atque Indica nuces feu. coccos ferenti arborum quas fimul mittebat , prioribus buius Aromatum bistoria editionibus non fuere addita.Verim quüm aliquot poft an- . nis Vienna Austria (ermones conferrem cum ormatifimo viromulii(que peregrinationibu claro, Fabricio Mordente Salernitano,qui aliquanto tempore Go, vicinítquein In-- dia locis vixerat, in mentionem earum arborum qua iffe na[cuntur , inidimus : de quibus [ane multa admiranda, & auditu mibi iucundifíma differebat. . Pro1uli itaque vem. Easporrb, quum genuinas effe. affirmaret , excepti paucis nori, quas ex ipfius admonitione eniendari cura- bam, exprimendas e[fe cenfui in tabellis, ut fuis locis inferi 0 im EX : ; ATI j t Ceterim arboribus fefe implicat c cireumvolvit Be- tte, esque fcandit volubilis modo,cui non diffimilia babet folia, tefle Fabricio & piturd : f'nGam ex feliorum ortu. promére contortum , Garcas refert , Cr. pictura oWlendit. . Cui quum fimilimns videatur fructus longitudinis duarum fer? unciarum, quinq. teretibus filiquuli conflans mutuo implicat c faniculi in módum contortis , guia aroma- tico , odaratus atque longo pedicule innitens, à Nicolao Raffio Gallia Regis cheirurgo, olim mibi Lutetie commu- — nicatus, illius etiam iconem additam voluimtm. . Huius autem convolvuli (fic enim nuncupari poffe exi- fimo) folia Amsieltedami accipiebam anno nonagefimo feptimo fupra millefimum c» quingentefimum,e* aliquet deinde fubfequentibus annis, ab iis qui ex lava vicnisque infulisrediev aut, onvolvuli foliorum formam referentia, vel piperis valde tenella,non mali Medica, Betble nomine. Qvoravor Peruanam bifloriam fcripferunt,re- ferunt earum regionum incolas admodum delectari qua- rumdam radicum, ramufculerü, ent berbarum geflatione LELBER. t 177 inore, tt Orientales fua. Betre deleantur: prefertim verà familiarem effe (Petri Cieca teflimonio) quandam herbam C4p.£6. Coca illis diclum, quam à fummo mane ad nolem ufque. perpetuo im ore verinent, tametfi neque eam mandant neque Co deglutiant. Percontati cur eam afsidue in ore babeant, refpondent eim ufu nes famem nec. [uim fibi molestam, c? vires tobieque fibi confirmari. Efl autem bec pumilaarbor, folio (quod Coca vocant) Myrti, vel, ut alii volunt, Rbois coriarierum; Suntac vulgus Medicerut appellat. Eius arbufcula folia fele deficcata oblongis 4neustísque camfru emciter libras 2 y. continentibus reponuntur in ufum quetidianum., Seritur bac arbu(cula magná curá plerique lociim convallbsu montium, quos incola Andes dicunt;à Ciyitate Gua- manga, u[que ad eam qua ab argento, P laca, Hifpanis nomen tmutuata ef. Ceterum tanto in pretie apud eos efl bac Coca, ut illam auro, aygente, patiíque prafevant , ev anno Domini M. D. xLviu. c aliquot fubfequentibus, fingularum bareditatum, in quibus [etitur , pretia , alia oGoginta , alia fexagimia; alia quadragint alia vigititi ducatorum mullibus,(inoulé atis estimata fint. Poflea vero adeb enu culture [Fnduerunt, ut nun vilior fits numquam tamen definet fummo wn pretio. effe : ino plerique iav in Hifpasii vivunt, qui foln Coca. mercimonie ditiffimi evafere. : D: Folio. DAPYI XX riori capite fatis declaravimus: qua de re fupervacaneum duco eadem híc repetere. APPELLANT autem Indi Folium Tamalapatra, quam vocém Graci & Latini Tamalapatra, imitantes cortupté Malabatrum nuncuparunt. Arabes Cadegi Indi, id eft, Folium Indum Malas. dicunt: nam interpres Avicennam verbum verbo reddidit. Itaque non dicitur Folum C4 ii. perexcellentiam, fed quoniam Avicenna lib.1 1.cap.25 3. ita vocavit... Nam quod A&ua- rius Mauritanog id Tem/ul appellare fcribit, in eo fallitur, ut alii plerique, EsT veró Folium Indum * Mali medicz folio fimile, anguftius tamen per extremum, ji. iss, colore viridi, tribus per longitudinem excurrentibus coftis (quà notà facile dignofcitur) e odoratum, Caryophylla quodammodo redolens, non tam vehementis odoris ut Nardus aut Macis; neque tam füubtilis aut acuti ut cft Canella. ii Md en; A qvis non innarat hoc Folium lentis paluftris modo, ut fcripfit Diofc. lib. 1. cap.Xr. piofrmridis c & ect Plin lib.xtt.cap.xxvr. quibus impofitum eft in huius defcriptione : fed na- Priilap/w. fcitur in procerà arbore procul ab aquis, ciim multisaliislocis , tum in Cambaya.. Er fiab aliquo Pharmacopola (quem ipfi Gasd vocant) T'amalapatra pctieris, ftatim te intelliget, cans. quoniam vernacula eft eorum lingua. es i Non funt veró hzc folia tam validi odoris atque Spica Nardi, fed fuaviotis: neque eo . modo colliguntur ut Diofcorides lib.t.cap. r1. perhibet; fed colledta in fafciculoscolligan- tur, atque ita vxneunt. Dilutiore viridi colore nitent, non ex candido nigricant, & prae- feruntur integra; quód facultasin iftis meliüs confervari credatur. Odore nequaquám ca- put feriunt, ut reliqua odorata. : ut. Avcron eft Plinius lib. xi.cap. xxv. arborem effe in Syria folio convoluto, ex quo exprimitur oleum ad unguenta: fertiliorem quidem eius effe Jgyptum, laudatius tamen ex India venire:in paludibus ibi gigni lentis modo, odoratius croco, falis guftu,minü:s pro- baricandidum, faporem eius Nardo fimilem effe debere, & cujus odor in vino fufferve- fadi antecedat alios, &c. A N in Syria & /Egypto nafcatur ignoro. Perquifivi tamen à Medicis Memphiticis, Malaburim Damafcenis,& Alepitinis : (ed omnes uno orc negárunt aut in Syria aut in /Egypto gigni. 77e » Sr» : Atillud fcio, neque tam validi odoriseffe ut Crocum, neque Nardi effe fapore. Quód ZEpypte ha veró hujus in vino fuffervefa&i odorem aliosantecedere fcribit, eà tempeftate verum id far. effc potuit, cim ignota adhuc effent Benjui de Boninas, Ambarum; M ofchus, Calambac - (quod Agallochum praftantiffimum eft) aromataodoratifima, —..: 7. 7 Scn1ins1rT Avicennalib. 1 t. cap. 2 53. iifdem facultatibus praeditum effe cum Nardo, : * foliaue effe Saiffram ", in paludibus generari, lentis paluftris modo aquis innatare fine ra. ^ Z4/frem dice, nonnullosque putaffe foliis Nympha" effe fimile ; ejusque oleum Laferpitii & olei ^ ^ ^P crocini facultatem habere, valentius tamen effc. P oboe SE D cüm certum fit, Arabes in hoc medicamento Grzcos per omnia fecutos effc, & Grad, Mala- abunde fatis Grecorum opinionem falfam effe demonftraverimus, plura in medium effe iuri bilia proferenda non duximus. In hocautem omnesconveniunt, utinam ciere , oris halitum ^ E or1vM Indum Betre differre, diverfisQue capitibus ab Avicenna defcribi, fupe- ( commendare, vcftesab erofionc tueri; cafdemqQue cum Nardo viresfortiri. |... Eolii Indum Sv NT ex recentioribus nonnulli, qui Malabatrum fibrignotum effe fcribant.: Illi meá cmd niei * fententià cordaté loquuntur. At ii falli videntur, qui folium Caryophyllorum effe affe- 1, 1i. ir "^. runt 128 AROMATVM "HISTORIAE . i "runt; quandoquidem regio, ubi Caryophylli nafcuntur, biennii feré itinere abeft ab.cain » qua Malabatrum provenit. ecd ; ScxisirT Francifcanus quidam in ZEthiopia gigni; ibique datum effe ,cum ipfcriptio- . nc foliorum Canellz. Sed valdé hallucinatur.. Nam in ZEthiopià nulla eft Canellz arbor, Pl * — nequc Folium fimiliter. Fieriautem poteft, utad eum miffa int Canellz folia cum ipfa prion "" Canella: caenim non multum àfolio differunt Indo, nifi quód Canella folium anguftius Candle foi. & minus acutum eft , tribusqucillis coftis five nervis carec , quos Folium Indum habere diximus. | | NON opus eratu/n6a2^oulie fi diligentiores effent pharmacopola: & medici Lufitani: Filii feceda-. fiquidem tanta cjus copia hinc exportari poterat, qua univerfx Europa fufficeret. Ejus Mini autem pznurià, Cancella: foliis utantur, fi ca nancifcentur: fin minüs, Spica Nardi,non au- tem Maci, ut voluerunt nonnulli. Iubet etiam Avicenna, lib.2. cap. 25 9. interprete. Bel- . Thi. lunenfi, T bali/afar * fubftitui ; fed quid fibi velit T halifafar, plane igaoro. * Folium Indum quale bic Audor defcribit , ad nes et- 'TAMALAPATAA ramtulut cum fracti. jamnum adfertur, ipfis tenuioribu rami interdum adbus ; inberens, C integrum , qualenos bic exprefmus ; gustu —— NS laurini fer? foli. Longe vero illud differt à Caryophyllo- — 701m folio,quod poslea defcribetur: ipforum etiam 1enwio-.— um ramu[culorum. cortex-aromaticum quiddam fapit. Huim bifloriam cum Betre confundit Amatus euarratio- fie x1. C Lxvnt. Cap. de Malabathro, dr Malsbatbrine. SUR: € plurimum hallninatur C. V. Marc Odo Medis — W 7^ Patavium, qui in Theriaca examine Betble C Folium eandem vem ejfe cenfet: prov [us enim inter fe drfferunt.— CrsTERnVM-(m nuc fub prelo effet nofira het Epitome, accepi ab Awplifumo viro Domino Iacobo Anto- nie Cortu[o fruum quendam exiguum glandis forma, * «um bac inferiptione, Fra&us Canellz ex quorundam , fententia; ex aliorum veró fententia Tembul con- . voluoli ín India. Eum quoniam intellexeram interdum unà cum folie Indo vulgari ad nos adferri, atqueid legui- "mim efe folium ex Garcia nosiri defcriptione coniiciam, ^ (quandoquidem Tembul fructu longe fit diverus , ut ex... - etre deferiptione colligere. licet) adpingendmm biessta- c- lam cá Maid quá ad me miffwefl.— oo o — * Legit bic mofler Auclor foliis Golfam fimile, quod ego Nymphae reddidi, fiquidem aliam interpretationem babe- renon porwi. At noftra exemplaria nufquam Gol[am ^ meminerunt, fed Neceidem Inde, ideft. Nardi Indie? ^ quod fati evidens eft. avgumentum, Avicenna Interpre- i tem in plurinii lap[umeffe , aut alium inveniri Avitus 2 7 nati Arabicum. . .* Ege per Thali[apbar. Avicennam intalligere puto. id^... quod lib. 2. cap. 694. Talififjar de[cribit-, quodque nofter ! hi Auctor Macerem Grecorum fignificare fequenti capite — et. * y: H n 3 i d H ^ Tes «ulfan. H T WAR Um mre ium AA T NS * EE ML | AMET E AS Y 1 ) OE. Y : x: : à ; Stt M MA V/ LL Nd "Middl- y Us n AEN vu A(NIUET T LEE orem , PAS 3] E V y ; rS AA s : — : "s : 2 NM ACTA he aU » : 1 Ae br LeATC Y: — UTEM E SESUS SHE : Sagem X : i TQ ON Qr. 2 to Ü "m DoD. : 54s RN . BEP Aser, tree Y : 3 Q. PA TS L ^3 e iQ , Ls : » [ Sm rem hoctemporeignoratiputo. —— wwiAnac EST igitur arborqua Aromatitin nucem & Macim profert, Pyri magnitudine , foliis - ai hir, cjufdem , fed brevioribus & fübrotundis; five, üt veris dicam , atbor cft Perfica: malo . . háudabfimilis;brevioribus tamen foliis. Frutum fert denfo operimento münitum,quod *' ^ — permaturitatem dehifcit, atque tenuiorem corticem five membranam , quz nucem cum ^s, fuo pütamine ambit , oftendit. Tenuisillamembraria Macis cft. De. externo illooperi-, » mento fivc pulvinátó'calice nullam mentionem facimus, tametfi faccharo conditus" plu* ean M um — . rimum id LIB 23 mWipfuos 179 rimum hiccommtendetur (cim fit odoratus & grati faporis) in orbis cerebri, uteri, & nervorum. Maturo fru&u, & dehifcente, ut dixi , ptimo illo opérimento calicum echi- natorum, qui caftaneas ampleQtuntut , (calicum qui iuelandes uoffras veitiant dicere malim ) 1modo: Macis Cocci inftar rubefcens confpicitur, pulcherrimo afpe&tu , bene onuftis prz- fertit arboribus. Exficcata nuce, dehifcit etiam Macis;& flaccefcente rubore , aureum quodammodo coloreni acquirit, Ejus pretium ttiplo majus quàm Nucis Myriflicx. Ex Banda etiam advehitur Nux aromatites aceto condita in fi&ilibus,qua nonnulli in acetariis vefícuntur: fed major cft ejus copia qux faccharo excepta adfettur. N AsciTv 8 autem hzcarborin infüla Banda. Invenirietiam tradunt in Maluccis; Nscsatomá- fed non eft fru&ifera, quemadmodum nec ca quz in Zeilan provenit. Ioa opus Fvir autem hzc nux cum fuo Maci veteribus Gracis incognita ; quemadmodum Nes aromati- Auenrois * etiam teflatur, qui hoc medicamentum ex eorum numero recenfet, qux Gra- LIES cisincognita fuerunt: quamvis Serapio lib. fimpl. cap. 2. in hujus medicamenti defcriptio- 5^ nc, Grxcorum auctoritate nitatur. Hv1v s meminit Avicenna lib. 11. cap.448. Nam quam füb nomine Talififar lib.1 . rajjj. cap.687. defcribit Grecorum Macer eft. Eos quinoftram Aromatitem nucemChryfobalanum Galeni cffe volunt; hallucinari, chyísia- cüm ipía forma, tum color, & temperamentum, fatis arguunt. : MP CzrExvM hzcnux ab incolis cjus tegionis ubi nafcitur , PaZs; Macis veró Buapala pog, pos, vocatur ; in Decan nux ipfa japatri, Macis vero, jefe. Avicenna lib.11. cap.503. lingua pls; Lepatri, Arabica nucem vocari fcribit jaufiband , id Nes. AMT CECI pn eR eft; Nux Bandenfis , Macim verà Zeffafe, OPERIMENTO MACI OBVOLVIA, Pfiwfé cujasnominis derivationem numquam fci- Ut VwfA MEAM M ae re potui, H x cfüuntvera & legititna tomina Ára- bica, tametfi plerique Mauritani & Arabes & Turcialiis nominibus utantur, quz tem- porum injurià depravata fuit, ut etiam ín Serapione pleraque invenire licet. M A€rs autem appellatur eamembrana qua nucem ampleditur,à Maceris fimilitu- diné,quem Grzci rubentem depingunt. ; Mack à Ma- ccre nomen fámpfit, Ex Maii fit oleum in nervorum morbis utili[simum. * Con(ule Mattbioli Commentarios in lib.1. Diofcori- dis de materia medica,cap.de Macere. Ludovic. porro Re- man. lib.G. cap.24. 6 Maximilianus Tranfil.de Moluc- ei infulis Nucis Aromatitis bifloriam tradunt.— * Advebuntur etiam ad nos integra nuces aramaticz fac- care condita, quarum fummum operimentum craffuns €* den(um e$t ,ut in iuglandibus mox fequitur Macü li gneum putastcn ambiens quo nux ipfa includitur, votumn- da fere : tametfi interdum inveniatur oblengum quod- dar genus, mas vulgo appellatum,c mulieribus alia nu- ce long? vilius elmatum. Nos C mucem integram fum meoperimente pet medium feo , ut ligneum putamen fuo mad involutum oflendat, (7 nucem putamine fradlo, oblongámque illam feu marem eadem tabella exprimi cu- TAyitiib, i * Aut alia babuit nofler bic Auctor Auenroit exempla riaut noflra mendofa (unt.N am fecundum noflra exeme plaria Auenrois s. Collig. cap. 42. [uam fententiam G4- lem anGoritate fLabilir. elf i D dacHL] P (ili b rama y . ise us» S J " " QAPR. XXI. LT vsov AM Diofcoridem, aut Galenum Caryophyllotum rieritionetm feciffe in cayoptytos N venio: tametfi Serapio ex Galeni autoritate de Caryophyllis tradiderit, Quame Dioec Ga .* Obremcrediderim aut Galeni librum , in quo de Caryophyllis differuit , periiffe £^" (nam Tiber de Dynamidiis falsó Galeno adícribitur) aut Pauli potius quàm Galeni tefti-, moniodehisSeupnemfipüfe : Calafur, Chauque, Arnmfel. Carrnnfel. Caryopbjll watales.— Malucca in- fna. Caryophyllos in Maluccis dumtaxaifriu- iferum. Caryophylli liiloria. Falli, Caryopbylii erbor non co- litwr. Caryopbylle- gin. Caryophyllo- T4» Gummi, Caryophylla a apud Malaccanos necleda. Caryoph)llo. vnm nns. Caryopbylla conde. e -— ee P: ^ ?». Cunyoph) lati foris. [ Frdsi Ca- ^ ryopiylla oes. 5 àv 180 AROMXAXETVM HISTORIAE | CanvordHYLIimemirnit DPlin.lib.x 1 1.cap. v 11. in banc fententiam : Efl, inquit, etiamnum in India Piperis grani fimile,quod vocant Garyophyllon,grandius fragiliusQue. " CrErznvM Caryophyllon,five Garyophyllon vocatur Arabibus , Per(is , 'T'urcis, & plerifque omnibus feré Indis Calafer: in Maluccis veró, ubi folüm gignitur , tum etiam in his regionibus dicitur Chasque.. Nomina antem quz in Pandedlario funt Zr«evifel & Car- rumfel, aut imperitià librarii Arabici corrupta fünt, aut ztatis vitio. Sed de nominibus mi- nimé eft altercandum; quandoquidem res ipfa omnibus perfpicua eft. NA SCITVR, utdixi, dumtaxat Caryophyllon in Maluccis infulis, qux funt quinque numero (quarum primaria eft Giloulo) ncc procul nimium à mari, nec etiam locis mari nimisvicins. Nafcitur etiam in Zeilan, nonnullisQue aliis locis; fcd nullibi fructifera eft arbor, quàm in Maluccis. ] PonRó arbore(t Lauri formà & magnitudine, foliis etiam laurinis;fed anguftioribus, multis przdira ramis, copiofo flore, primum candido, deinde vircfcente,poftremiüm rufe- fcente, qui induratus, * eft Caryophyllum ipfum: clauum. vocant , quód capitatus fit in modum clavi, exettis in adver(um quatuor denticulis fcfe (tellatim decuffantibus. Prove- nit in extremis ramulis Myrti modo. Eft autem flos bic viridis (ut à fide dignis virisacce- pi) adeó odoratus, ut reliquos flores odoris fuavitate fuperct.. Cultores flagcilant altiores ramos arboris, emundato priis circa arborem folo; fiquidem nullum genus graminis füb canafcitur,omaem füccum five humorem ad fe attrabentc arbore. Decuffa Caryophylla biduum aut triduum ficcantur, deinde affervantur, & Malacam aliasque provincias mit- tuntur. Quzinarborc hzrent, craffiora fiunt; nec ab aliis nii vetuftate differunt. Quare: non reQé Avicenna lib. 1 t. cap.5 1x craffiorem hunc fru&um, marem facit. Magni pro- ventusaugurium eft, fi arbor plures flores produxerit quàm folia : idcirco non. debent ni- mium flagellari arbores, quia vehemens & nimia flagcllatio fteriliores efficit. Pediculi oblongi, é quibus dependent flores, vulgà Fuftivocantur., Folia tantá odoris fuavitate non fragrant, ut ipfum Caryophyllum : fcd ncque ipfi rami odori funt, nifi aliquantulum ficcati. NasctTYR autem ipfaarbor fponte ex Caryophyllis decidentibus. Nam cüm nun- quam huic defit pluvia quz fru&ui alimentum prabeat, qui in terram decidit; enafcuptur arbuículz quz intra o&ennium quidem adolefcunt, in centefimum vcró annum perdu- rant, quemadmodum ipfi incolz teftantur. : : : CorriciTvzR Caryophyllum à decimo quinto Septembris ufque in fanuarium & Februarium, non manu, ut nonnulli volunt, fed violentà flagellatione, ut jam dixi. - EnnANr qui Caryophylli & Mofchata nucisarborem eandem effe putant. Nam Nux rotunda feré folia* habet, Pyri foliis fimilia ; Caryophyllum veró folio eft Laur. Praeter-. - €a Caryophyllum defertur in Bandam infulam procul inde diffitam,qux Nucem profert. ScxiB1T Avicennalib. rz. cap. 51 1. gummie*Caryophyllorum fimili facultate pradis. tum effe cum Terebinthina refina. Hanc ob cauGm percontatus fum ab. iis qui ex Ma- luccis Caryophyllum advehunt,fed negant fc hujufmodi gummividitfe.* Non negaverim tamen omnes fere arbores gummiferas effe, prafertim (i valuerentur. Sed ha&enusnce- mo, quod fciam, expertus cít. : i : N vLL1vs autem pretii fuiffe Caryophylla intelligo apud Malucéanos, donec có de-. lati navibus Sineníes,inde magnam eorum copiam in (uam rcgionem exportárunt , & in- dc in Indiam,PerGam,& Arabiam. Confervari autem in fua bonitate andio Caryophylla, fi marina aqua infpergantur, alioqui teredinem fentire- 0 MvLriPUICIS ufusfunt Catyophylla tum ad obfonia, tum ad medicamenta: magis tamen expetuntur in Iava craffiora illa & annotina Caryophylla; ànobis verà tenuiora, quz adhuc viridia aceto & fale apud Maluccanos condiuntur; fed his teneriora faccharo. affervantur, mirum in modum palatograta. Lufitanicemulietes qux iftic habitante Ca- ryophyllis viridibus aquam flillatitiam organis eliciunt, mirá odoris fuavitate fragrantem, & cordis affectibus utilem. Nonnulli fudores movent iis qui lue venerea divexantur,Ca- rios affervantur. iM bGoineset : Cen : M DOC NR (E VR | aer » Caryepbyllum ipfum nibil aliud eit, quam rudimentum fruw, quemadmodum in li, pris, Purici atque pie- vi[que aliis videre et. Nam flos ipfe, qui quaternis foliolis conflat, buic fructus rudimento infidet, multi fibris plenus, veluti Myrti flos ferb.. Caryophyllum etiam deferibunt Ludevicus Romanus, lib.G. cap.2 g. Cr Maximilian. Tranfil de Malucciinfulu.. At quem M. Paulus Venetus lib. 2. capzs8. exbibet, plane alia esi planta. * [m nec retunda, neque pyri foliu fimilia, fed lauri foliis potis tam eins qua Latiort efl folio interdum, quàm eius qua eii paullo angusliore: quapropter mibi fuit impofitum, quando folium illud laurino suulto auguitius ?" falici per- fic ve mali folio [imiliinum, oblongiore tamen pediculo praduum ,cum Caryophyllorum ramulo muriá condite É. le gitimo eius folio obtrudebatur ; quale cum eodem ramulo exprimi curabamus, in prima Hiflorie Arematum ir ? Eam ob caufam nuncillud ademtum. s x 4 Legitimam porro exacténque Caryophyllerum bisloriam, cuj adiunchue efl vamulus fuisfoliis c» fruiuonutiu 4d viyum expre[fus, in primo noslro Exoticorum libro damus eémque denub cum ed qua foliorum expers bic fubiicimus. Carjophbylii, cum fuo fruéfu ,vivaimago. * QA Inter Caryephylla que Antverpiatm adferuntur, invenitur interdum gümni ex atre rufefcens , odorum fani ,€ de quod prunis initum Caryopbyllorum odorem refert, M fortà erit gummi ab Avicenna cowmemoratum ; quod tamen affirmare non au[im, cim eins vires nondum fint explorata. , De Pijerez». C APVT /XXIE Promontorio Comorim ad Cananor ufque pertingit. Nafcitur etiam ip Malacz ulis. maritimis, fed bonitate fuperiori cedens, & magnà ex parte inane. "rovetit fimi- liter & in infulis Lava vicinis, & Sunda, & Cuda, aliisQuc locis. Scd id totum.n Sinarum regiónem deportatur, & loco natali confamitur, przter id quod in Pegu & Martaban cx- :portatur. Potiffima etiam cjus pars quod in Malavar gignitur , in ufum incolarum cedit; tametíi regio admodum amplanon fit; nonnihil etiam à maritimis cjus tegionis populis . Abfümitur: Pars defertur in Balagate bubulis coriis: & magna copia (tametíi regio man- — fit vetitum) à Maauritanis per mare Erythraum exportatur , id fuffuranubus ipfis incolis — tiis . Ea fünttegionesquz Pipetgigntint, quamquam & inveriitur fupra Cananor, quà Sc- ,ptenttionem fpedat : fed adcó exiguá quantitate , üt ipfisincolis non fufficiat, & externo -importato opus habeant, Etenim non gaudet hac planta locis defertis & mediterraneis. o Quim ? [ AX1MA Piperis quantitas provenit in Malavár , totá eà rharitimá regione qüz à piperis sa. h 182 AROMATVvVM HISTORIAE Piprissis | Quàm veróà procul à Caucafo monte diffitz (int hac regiones, ex topographicis chartis Cus — [tris patct. tuii | chr NonzNw cft Malavaricalingua Molaze4, Malacitana veró Laza, Arabibus medicis tum Lali. vulgo Fifi; tametfi Avicenna lib.1 t. cap. 549. & 550. fecundüm Bcllunenfis trálationem Mii Fulfal, & Piper longum Darfulful appellet, & Falfel, quem fecutus eft Serapio, lib. fitmpl. Dpafafa, ^ Cap.367. uterque Arabs. In Guzatatc & Decan yMeriche, & in Bergala Merez:longutu ve- Mee — r0, quod folummodo iftic provenit, Pimpilim. sec Mainv M nonecft,( Theophraftus, lib.9. cap.2 2. Diofc. lib. 2. cap.15 3. & hos fecutus PT an plerifque Plinius, lib. xix. cap. vii Piperis plant formam àc notas ignoraverint , & in- digenam in ca defcribenda fidem fecuti fint, ob regionum diftanriam. Q uód veró Arabes in codem errote vetfàti (int, & nonnulli etiam ex recentioribus, illud mirum. Piptri hisia- — SERiTVR autemP ipcris planta ad radicesalterius arboris (magna certé ex parre juxta Fag- fa, ftl arborem aut Palmam plantatam vidi) ad cujus ufque faftigium fefe convolvendo fcari- dere folet: foliis raris, mali Affyrii effigic , fed minoribus, & per extremum ácutis , viren- tibus, guftu calidisaliquantulum, & folium Betre (ive Betle, cujus anté memini , fapienti- bus. Fru&us vuarum modo racematim cohzret, minores tamen funt Piperis tacemi , & ipfe fru&us minor, femperque virens, doncc ficcetur, & plenam maturitatem confequa- tur; quz incidit circiter medium Ianuariüm. Radix pufilla; non Cófto (itmilis , ut voluit Diofcorides lib. 2. cap. 15 o. quandoquidem Coftus radix nàn eft, (ed. lignüm , ut peca- liaricapite dicemus... : remaist — [NTER plantam quz Pipct nigrumi fert, & cam qux candidum , tam cxigua cft diffe- epic g. entia, utà folis incolis difcerni poffint: quemadmodum viteth qua: uvam fert nigram, ab T àfa&is €aquz candidam fert, non dignofcimus, niíi cüm uvas habent, & illas quidem maturas. Q v 4 autem longum Piper profert, longe alia cft planta: etenim non plus habet fimi- litudinis cum fupctioribus,quam faba cum ovo. Prxterca Piper longum in Bengala nafci- tur, quz regio quingentarum lcucarum fpatio à Malavat diftat; bi Candidum & Nigrum gignuntur. : . PnRETIvM longi Piperis in Bengala eft unius Lufitanici aurei cum femiffe in fingulas centenaslibras. In Couchin vctó, ubi plurimum Nigrum náfcitur,quinque aureis emi fo- lebantcentenz libr: fed ab hinc quadrienniurn aut quinquennium, quód in alias etiam tegiones impottari coeperit, quindecim aut viginti aureisemendz fünc. Piperisautem ni-.—— gri pretium in centenas libraseft duorum Lufitanicorum cum femitle natali loco: actin . Bengala duodecit Lufitanicisetnuntur totidem libra. Ar: Piper album CaANpi0r plani rariores fünt, nec nifi certis Malavar & Malacx locis rarz nafcun- tamm. tur. Solet Magnatum menfíis inferri: co enim utuntur quemadmodum nos fale, Vene- nis refiftere & ocularibus medicamentis uule cffe afferunt: quod. & Diofcorides lib.i 1. cap. 1 5o. annotavit ,dtque utinam totam hujus plant hiftoriam tam vere deícripfiffer. Bum. |^ — SED nec Braíma vocabulum, quod apud cundem Diofcoridem ibidem legitur, nec Aem. Brechmafin,quod apud Plinium, lib xi1. cap. vi. unquam hisin regionibus audivi , aut auditum puto. CospiyNTVvs aceto autíale virentes adhuc & immaturi Piperis nigri racemi ,-& ufui affervantur. ixl d ru. peur Pei. — ARABES & Períe medici Piper calidum tertio ordine con(tituunt. Sed Empirici, prameswa, cujufmodi funt maxima pars Indicorum medicorum, frigidum Piper faciunt, ut & plera- que alia aromata quz excalfaciunt. * On ATO s autem omnes Medicos volo , ut Piperis candidi loco (quod calidius eft & odoratius) Nigrum non prz'fcribant, nifi candidi fit penuria. Similiter nc longum Pipér candidiaut nigri loco fubftituant, cüm protfus diverfz fint plantz, & nigrum cam candi- domagis conveniat. ; EE Cr TERvY M ne quod Piperis genus defit, mentionem hic fubiicere libuit ejus Piperis éipe Cau. quod lingua Malavarica à Canara nomen fumpfit.. Eft autem inanc, illoque utuntur ad ""*. ^ pituitam acapitc cvacuandam, dentiumque dolores : nonnulli & in Cholerico quem vo- cantaffedu. Ejusautcm formam defctribere fupervaeaneum exiftimo;quoniam in Lufi- taniam non deportatur. ; Diofcoridis loa. Piper longs. ; * piperis bifforiam etiam defcribit Ludovicus Roman. lib. g. tap. v4. c lib. G. cap. ig. fed paulalum à nofira 48- ere variat. Aoisfad * Piperis folium, qualein Bantam Iave emporio na[citur, ab bü qui ex eain[ularedibant w. v. xcix, accipiebat: id verà nullam fimilitudinem babebat cus malt Affyrii. foliis, fed Detle foliym poums amulari mibi videbatur, non adeb zaven tenellum, fed napi firmum, duabus cta[yu venu ex utroque nervi medii latere ver [ue ovas excu rentibus, eülon- ginculéque mtirone predittism, quinque tincias lengugm, tres laum, in ambiti minime ferratum y tametfi — t3 plora Ro | oco vid ek M outs C 154 pliota confpexerim,. Sed de boc e Pipere. lengo, Ledorem; confülere ne pigeat primum noflriüm Exoticorum librum, Piperu longi apud Aromatarios multi culei pleni conjpicientur : fed ée Batavi naucleri magnam eius quantita- iem cum alia aromatibus anno M. D, XCVIl. ex Lavaadvexerunt , c finguli annü adbuc advebunt. Quod quim differat ab eo cuius Nicolaus Monardus sueminit libro de Simplicibus medicaméttin ex Novo orbe elati, eius sconem ad vivum expreffam ex lib. v. Exoticorum petitam,poft Pipera nigri iconem, bic adiüciendam putavi. Botrorum maxim pars duarum untiarum longitudinem Taro excedit tametfi inter recens allatos vepererim ad trium unciarum longitudi- nem productos, nallam vero minimi digiti crafitudinem equantem; fed oraciliorem, e 4qualit pene ubique craffitudi- mi, plurimis grau milii vepuvgati granorum inflar, oblique. fecundum lenigitudinem dipofiti » Conilaniasm ; aneracá quodammoda externá patte colori, interná albi, fervidi (aporg. PiPER NIGRVM: PirPER EONGYM: IS NS Vidiwmw Vlyfipene candidutm Piper; & inde mobifcum attulimw grano non rugofo, fed pleno,acriort € odoratiore quàm nigrum, VlyBipone temen neglectum. Ex Indiis vero copieum; (altem quod medwamentis fufficeret, habere po[- fem, fi Lufitam Pharmacopola paulo diligentieres effent. Invenitur tamen interdum Antyerpie apud m)ropolas fü- gro permisium. : Ein(medi racemos interdum cum Gingiberi vadicibu muria conditia Antverpiereperire licet , oblongos quidem iles dr graciles meque ita faros ut. funt vuarum vacemi. Eim iconem ad viuum expre[[am bie adiecimus. Piperisalbi uva ad vivum expreffa. 184 AROMATVM HISTORIAE Me porrà monebat N. V. Fabricins Mordente, cuius CavparrI PribPERIS vv, ante memini, in Matbematicis egregie verfatm , Indos EX lac. GARETI:]cÓNR, Jolere, Piperis botros adbuc virides c immattmoes , in os quam cum ipfrus uve fraguenta dd. we indere; deinde ramulum cui grana inbarent , digitis pra- benfum fenfim extrabendo leviter dentibw premere, ut granais ore maneant; illa poslea mandere won. fine volu- prate-. dem etiam ipfum factita[fe, € guslu (naves de- prehbendiffe , quia levem quandam acrimoniam cum pau- xilld acerbitate coniunitam im illis deprebendebat. wittebat , expre(fa. O xxu Antverpiam invebi folebat aliud Piper ge- nu, quod Lufitari Pimenta del rabo, id esl , caudatum Piper appellabant : fed metuens Rex Lufitanus nelegiti- mum Piper alterius invedlione vile[ceret , id amplis in- yebi ediclo vetuit. — Erat id Cubebis fere fimile , pediculo fubnixum exiguo , rotundum , plenum , aliquantulum rugo/um, nigricans, eddem acrimonia quà Piper pradi- n 140m, aromaticum, racesatim (ut ab iis qui racemos lia- buerunt, didicimus) coberens. Amomum , nonnulli periti ^ perperam exiftimárunt. Eins autem iconem, qualem ab optime viro Iacobo Gareto iuniore- «ccepimu. Longino, M. D. Xe. bós exprimi curabam. i : * y Y : : ; Ceterüni fimiles uvae feptennio posl ex Guinea recens alatus , accipiebam ab boneWlifimis iisdémque. bumanifimü yiri, Willelmo Parduyn c Petro Gareto, Piperia ex Guinea appellatione. Erant autem illarum quadam breves c un- ciales tantüm, nennulle vero tres unciaé fera lomg?, tenui fHilowmbarentia longiu(iulo petiolo grana verunda vel minora velcraffuftula continentes; vicena, tricena, interdum plura, legitisno quidesm pipere minora, non guinis tamen fervidi faporis, dnráve c folida, ein(dem eriam pan? veloris.. 4m porrà ipfa planta perinde arbores c? perticae (candat, ut tius. quod ex Orientali India adfertur, haGenus intelligere non licuit... | | De Calli. | ases mods CaPYT XXII. t — "| AMETS1 Cubebisraró in Europautamur,nifi in Compofitionibus:attamen apud. v. .OIndosmagnuscarum in vino maceratárüm eft utusad excitandàm venerem ; tum . edam in laoaad excalfaciendum ventriculum. ^^^ — , AP PELLATVR hic fru&usab Arabibus medicis Qubele && Quabeb; à valgà Qualebechi- : Quabibechi - zi:in Iaoa;ubi frequens naícitut Cumuc; 3 religüis Indis; prxterquam in Malayo, Cubab fini. », Id autem nomen huic frui non eft inditum, quód in Sina nafcatur, quandoquidem ex aee Sunda & laoa, ubi plurimus eft , in Sinam perferatut : (ed quoniam Sinenfes , qui Ocea- num Indicum navigabant, hunc frudum, quem in jam enumeratis infulis emerant, cam aliis mercibus in alios maris Indici portus & emporia tranfechebarit , Cuaisc appellantes: | illi autem hanc vocem corrumpentes , quia à Sinenfibus accipiebant, Cubab Sipi nun- cupàrunt. - : | Ex : Eu Cubele bifio. CETERYM hac planta Malo vulgari , minor cft; foliis Piperis, fed anguflioribus, peo ría. arbores, Hederz, aut, ut verius dicam, Piperis modo repens , non Myrti cíligie, aut foliis Myrto fimilibus. Fru&us racematir coharet, non quidem ut in uva conjundim,(ed fin- gulis granis ex fuis pediculis dependentibus. Floscftodoratus. Mwabwwm — SiLvESTRISefthacplanta, & fponte nafcens, non domeftica, neque multorum ge- "efi. ncrum, uti falsó Monachi Conimentatores in Mefücn füb finem prima partis diftind. 1. cap. 5 6. putárunt. TANTA E25 LtüÜtqygE ; T TANTA auteminexiftimátione eft fru&us hicetiam ubi nafcitur ; üt eum incola dc- Cibi diaz coquant, anté quàm efferri tinant , metuentes ne alibi atusenafcatur. Hinc fieri puto, ut 24,4 "9 'corruptioni magis fit obnoxius, cüm hic, tum in Europa. p H ac à Lutitapis fide dignis accepi, quilongo temporeih infula Toa habitaverunt. e NoN eft Piperis genus (ut putant nonnulli) quonam plurimum Piper ex Cunda ad- cube sos vehitur, quod nihil differtà Maiavarico.. Hac veró planta cum fru&tu diverfi generis eft, fem Pipe. minimaque quantitate iftic nafcitur. - Pvrar Matthzus Silvat. cap. 381. ex Serapionis & Arabum au&oritate Cubebas Marb. sil- nihilaliud effe quàm Diofcoridis Myrtum filveftrem, quem Rufcufn vocant ; aut Carpc- 94d emr. fium Galeni. Sed fallitur. Nam cüm Serapio , aliique Arabes qui in lingua Graca mul- tum verfati non erant;à Diofcoride & Galeno nihil effe preermiffum exiftimarent,i quas facultatesin fimplicibus à Gracis defcriptis, invenirent convenientes cum iis quibus pra- dita erant Indica medicamenta auditu tantütm illis cognita, idem medicamentum et ili- cócrediderunt. Non effe autem myrtum filveftrem, clarius eft quàm ut demonftrati de- beat. Carpefium veró aliud cffe à Cubebis, argumentis cvincere poffem,fi opus effet. LavpArvR Carpefium Ponticum, plurimumque in Syria nafci tradunt. Sed fi Cui- cavo bebz funt Carpefium, cur Cubebas ex India petunt Turci & Syri, magnoque redimunt ; «jt Crbela. cüm non invedo uti poffent , & fine magno fumptu? Carpefium item Galenuslib. 1. de Antidot. defcribit feftucarum tenuium modo: quàm veró feftucis diffimiles int Cubebz, quis non videt? n N oN defuerunt, qui Cubebas afferere fint aufi Viticis effe femen: cüm veró utriufque culele viri- hiftoria & facultates plané diffimiles, talium fententiam oninino corivellant, plura de his ^f» agere fupervacaneum effe duco. " FAGARA ÁVICENN A, * Cubebarum facultates in snemoriam wibivevocárunt — Fagara bifloriam apud Avicennam , qua fer [dem cum Qu. PL Cant faithen: | [P Cubcbis viuibus pradita efl. Cim igitur commodiorem in So Pr. bac Epiteine locum mon baberes;cui cius onem C bislo- "Lass; e ed viam in[orerem; operapretium me fadurum exiflumayi, (i eam bic darem. EsT itaque Fagara fructus Ciceri arietimi magnitudi- Ie abi n3 nt, cortice tensi conilans ex cinereo nigricante ; cui fubest tenue putamen nuclesia continens fatu folidum, € tenui nigráque membrana obduum, Integer fruclus cum ma- gniuadine tum formá c? colore adeb fumnlis est ei quemneo- ftra officina Cuculum luduta, Itali Coccole dilevante qp- pellant, wt primo a(pectu fallere, & pro eo (umipoffit. : MrnxiNirT hun Avicenna cap. 266.in bunc modus. Fagara quid ef granum fimile Ciceri babens granum Mabaleb, & in concavitate eius et granum nigrum ficut Scebedenegi, cr a[portatur de Sefale. Collecat verà. eam iti tertio calefacientium Cr ficcantinm ordine, atque fLFomacli & bepatis fligiditati ntilem e[fe ; concottienémque iuvare, €» aluum confiringere feribit. — H De Cardamomoe. Carb»vtx xxiv. va D Cardamomurn vocant, Ároma eft illis in ;egionibus probe cognitum , i Cádumomil. quibus magnus cius ufuscft. Hujus etiam magna parsin Eüropain , Africam, & ; Afiarhevehitut. Quàm vetó re fic illiinditum Cardatnomi nomen, aliis difce- prandur relinquo. Avicenna lib.1 1.cap.15 5. fané peculiare caput inítituit de Caculaa, quod duüm cffe genetum tradit, alterum Cacwlaa quebir ,id cft, magnum; alteram veró Ca- Camas qui- &ulaa ctgutr, ideft, minus. His nominibus cognitum cft utrumque Cardamomum , cüm (^ Medicis Arabibus, tum Mercatoribus. (1. ds pos — Is Malavar vocatür Erremselli ;in Zeilan Esjal,in Bengala veró, Guzarate, & Decan jin- Emneli.. terdum Z/interdum £lacbi idque inter Mauritanos;nam à Gentilibus indigenis omnium LE provinciarum enarratarum Derenuncupatur. Quz divei(itas fummam illam nominum psy," confufionem inter Arabes fcriptores peperit (etenim nonnulli Indicis vocabulis ufi funt, alii veró Arabicis) & multis ctrandi occafionem przbuit. Nam quód alterum Serapio - Cacolaa, alterum Hilbane vocat, mendofum eftexemplat,& Zi// dumtaxat fcribendum erar. pilas. Etenim fi Bage omnino adiiciendutn volumus , potiüs 54r dicendum crat, quod lingua Canarina magnum fignificat. m Nixir igituraliud eft Cacolaa omnibus Arabibus nuncupatum, zx Avicennz, [rs c [d aut 186 AROMATVM HISTÓRIAE Garmomii, aut Elachi, quàm quód Cardamomum vulgó appellant,veteribus cum Gracis tum Latinis - hec vereritta plané ignotum, ut ex corum monumentis colligere licet. Siquidem Galenuslib.7.fimpl. ipiomfih, med. Cardamomum fcribit non effe tam calida facultatis quam Nafturtium , fed (uavius & magis fragrans , cum quadam amaritudine: qux omnes notz noftro Cardamomo non conveniunt, ut expetientia docet. Diofcorides veró, lib. 1. cap. 5. commendat quod cx Comagene, Atmenia, BofphoroQue devehitur (tametfi in India quoque & Arabia pro- venire dicat) eligendumqQue fcribit plenum, frangenti contumax,guftu acre, fubamarum, odere caput tentans.. Noftrum contrà Cardamomum in illas regioncs defertur, é quibus Diofcorides fuum advehi fcribit. Sed neque id frangenti contumax cft; neque caput ten- tat, neque amarum, neque guítu adeó acri, ut Caryophylla. Cos Cmámm — DPryiNIvs lib.xu.cap.xirt quadruplex cffe Cardamomi genus fcribit , fic inquiens: ir. Similebis& nomine, & frutice Cardamomum, femine oblongo. Metitur & codem mo- do in Arabia. Quatuorcjus genera. Viridiffimum ac pingue , acutis angulis, contumax fricanti , quod máxime laudatur. Proximum é rufo canditans. Teraum brevius atque nigrius, Pejustamen varium & facile trituyodorisQue parvi ;qui yerus : Cofto vicinus effe debet. Hoc & apud Medosnaícitur.. Hacc Plinius, tametfi tam Diofcoridi, quàm ceteris Grzcis unicum tàntüm extet Cardamomi genus. Sz p nullum ex przdictiscum noftro quidquam commune habet; quod fragile effc de- bet, filiquà càndicante, granis intüs nigris. Caculaa bi- SERITVR veróidleguminum IE altitudine , quando fumiiia , cubiti , inquo dc- Me pendent filiquulz granula interdum ufque ad viginti continentes,non, ut Cordusin lib. r. Diofc. fcripfit, Glandisaut Avellanz magnitudine : cw | i Dam Tae" — H vic autemerrorioccafionem prebuit Dauus ille Terentianus , omnia perturbans, cmt Gerardum Cremonenfíém*' interpretem intelligo, qui cüm hoc medicamentum ignora- rét, nomen illi ex Gracis pro arbitrio indidit, tametfi legiumum Arabicum nomen inte- grum & non mutatum relinquere prarftitiífet. a«li er. — QvaM Ruellii lib.11.cap. 5. opinio fiterronea, qui nobis Capficon;autSiliquaftrum pro Cardamomo Mauritanorum proponit, omnibus notiffimum eft. law. ' Ap eaveróquz Lacuna lib. 1. cap. 5. commentariis fuis in Diofcoridem fcribit , fatis Meeghas, — proterve in Arabesinvetus, fic refponfnm volo: Nequeejus Meleghetam Cardamo- - mum effe Diofcoridis, etenim ignota fuit Diofcoridi : neque Cardamomum maius colo- Nie. — riseftcinerei: neque Nigellateruum id genusquod in officinis haberi affcrit ; quandoqui- dem Nigella totis his provinciis non nafcatur. TERN cium, || CETERVM nonmultum forté refragabor iis qui Cordumezi Arabum, Cardamomum - Gracorum effe putant: quandoquidem Serapionis & Ávicennz Cacolaa Gracis cft ignota, uti fuprà diximus. Quod veró Cacc/aa utendum negent, quoniam Graci de ipfo nihil fcri- fere, non concedo; multis enim experimentis comprobatum eft plenifque morbis petuti- le elfe: eoque utendum cenfeo in omnibus compofitionibus Arabum, & recentiorum qui Arabes fecuti fünt. Malagueta MALAGVETAM potro, five Meleguetam,; ànonnullis Paradiíi grana nuncupatant, Bencoce cujusque in Europa ufus Cardamomi minoris loco, non effe Cardamomum didici , quo- "AU" miam fzxpitiscüm in Hifpania, tum híc in India percontatus eos qui é Lufitania in Mala- guctam profeüi fuerant,an iftic Cacolaa five Sacelaa (quod Cardamomum appellamus) na- Íceretur,negàrunt omnes; rurfus Indi interrogati an Malagueta apud eos crefceret,negárunt €nzhgw &ipfi. Deprehendebam tamen CMalaguetam ab Avicenna Cembazbague dici,eumiue fcri- e s bere ex Cofala, cui Malagueta ptovincia contermina eft , deferri : verifimile autem mihi e 2 ds. "^ monvidceti Avicennam, virum adeó peritum, bina capira de eadem re fcripfiffe. Hiscogi- »amimas. tationibus occupato animo, Turcam mercatorem profeffione ludzum, in Cochim com- (m adferinii modum repetio, qui dicetet fibi mandatum, ut prater cetera aromata Cacel/aá quebir, hoc chaytousi eft, Cirdamomum majus, emeret : quod memovit, ut fcifcitareran in aliisetiam regioni- bus nafceretur. Tandem Regiarum merciunt in Ceilan Curator,Fadorem vocant, miht retulit, iftic inveniri noftro quidem multo majus, fed minüsodoratum : remque ita fe ha- bere comperi, illius (pecimine (me curante) ex Ceilan delato. | Accerfitus praterea in Ba- lagate ad curandum [lluftrem. Zamjam, cujufdam Regis in Balagate, nomine 7eride , fra- tem,de induftria medicamentum, in quo Cardamomum majus & minus, Arabica lingua prafcripfi, utconfpicere poffem: utrumque mihi exhibitum ad medicamenti compofitio- nem;cadem quidem utriufque forma, fed magnitudo diverfa;nulla tamen cum Malague- ta fimilitudo. Sada. — ObPTIMvMautem cenfctur minus, quod odotatius e(t alteto, & facultate majus dici . bw. potcít meo judicio. Ey PROVENIT | c vc4cocdoe PERA TR E e uc cR. . ib; PRovENIT utrumque in India, przfertim ver ab Emporio Calecut ufque ad Cana- nor, tametfi aliis etiam locis Malavar, & in Iaoa nafcatur, non tamen adcó copiofur, nc- que cortice adcó candido. M vrtvs cjus ufus eft in his provinciis, $ulaewfs. Caeemomum. mars mul fiquidem unà cum Bctre (veluti fuprà dixi- mus) manditur, pituitaue caput ,& ftoma- E chum expurgat, & Serapis admifcetur. FALSvM autem eft quod Matth. Silva- aub silva- ticus cap. 117. fcripfit, Indos cius radice ad- tic eror. verfus febris circuitus uti *, nafciQue in tube- ribus quarindam arborum. Nam exili eft admodum radice;nec nifi fatum provenit,fo- loanté ignibus perufto , ut facilitis enafcatur. * Cordus in lib. 1. Dio[c. Cardamomtm maims ficus pro- pemodum magnitudine facit : minui verb. Avellana minas, Sed lib. 4.de plant Cardamomtum medium Avellaie gran- di «quale facit. Matthiolus (militer Cardamomi iconem fi- £6 forma Cy magnitudime exbibet : cim tamen niil aliud fit quàm Melegueta fuo involutro tela, que (an? inter Car- damomi vulgaru [ive Cacolaa Arabum genera,ex noslri au- . eris fententia recipienda non efl./ Nos ea genera qua apud Aromatariós obfervabammo , in fubiecta tabella exprimi cu- rabamus. * * Pandedlarivs eius weminiffe invenietur cap.117.in to- ffriá autem. exemplaribus apud. Rbafin baud. facilà in- venies. ; * Nullam buic fimilem facultatem uoflra PandeGarii, qui Mattbam Silyaticm ell; exemplaria rribuutit: NM De Fufil Carprvr xx D tos Cade ; S4. y Wa, ligno rubro perfimili adulteratut : eft enim utrumque inodorum , ut in Santalo dixi- | mus. Faufel veró & minoris emitur, nec adulteratum eft, poteratQue facilé in. Lufi- raf osi- taniam deferri cum aliis Aromatibus , fi aut Phatrácopolz, aut Medici curiofi magis cf- «6. . fent, idque adferendüm curarerit. AE e Diricirvk& autem Arabibus Favfel (tametfi cortupté. Avicenná Filfel & Fefel) tum rad. ctiam in Dofar & Xaél portubus Arabicis : in Malavat P«cà vulgo , à Nobilioribus veró Pede. Artca, quo nomine utuntur Lufiani qui in Indiis habitant,quoniam primüm ea regio fuit. ,7,,,. illis cognita: in Guzarate & Dccan, cwpari: in Zeilan, Pez: in Malaca, Pisas : in Couchin, quai. Chacani., : Poaz. Pina, NascrirvR plirimuni in Malavát, in Guzarate & Decan páüca quantitate , idjue fais dumtaxat in maritimis, fed laudatum, przfertim in Chaul, quod defertur Ortnuz.. Opti- us. mum item provenit in Mombaim infula, quam mihi Rex Lufitaniz dono dedit,excepta Meshai emphyteufi, Laudatur etiam quod in regione Bacaim provenit, atque id defertur in Dc- ^ cancum hoc quod in Gauchin nafcitur nigrum & pufillum, durum admodum,;poftquam ficcatum fuerit. Nafcituretiam in Malaca, fed tán patvá quantitate, ut vix incolis fuffi- ciat. Item in Zeilan magna copia, fed candidum,quod in cami partem regionis Decan de- ferturqua Cotamaluco paret , tum etiam in Bifnaga. | Deferturetiam ex Zeilan in Or- muz,Cambaya,& in infulas Maldivas, five Naledivas. Et rametfi fcribat Serapio lib.fimp. Cap 345. Arabiam mon alete Arecam (de mediterrancislocis & magna ex partc intellipen- — dum id eft) nafcitur tamen laudata, fed exigua in Dofar & Xaél locis maritimis. Amat enim hzcarbor maritima loca; & mediterranea refpuit, alioqui magna cum diligentia fe- Tcretur, quoniam fingulis dicbus eam edunt ciim Mauritani , tum Moalis (genus homi- ial. num id eft , qui Ali, ut dixi, generum Machometi fe&antur) ctiam in fuis ieiuniis cümà Betreabftinent. Mafticant enim Arecam cuni Cardamomo, purgandi ventriculi & cere- bri gratia, Ze Q 4. AnMt- I MPRO E faciurit, qtii Des Faufel Santalum rübrum fübftituunt;quod plermque alid -« 1$8 ^" AROMATVM His TOR IAE pefdmi ^ B DMISCENTVR Zanfcl,five Arecz, cadem qua fuprà Betre admifceri diximus: ta- xtura, meti Betre calidum fit, Areca veró frigida & ficca. Sed & admifcetur Lycium, quoniata à utrumque gingivas confirmat, & dentes ftabilit, ftomachum foborat, & utile cft adverfus fanguinis reiectiónes, vomitus, & alvi profluvia. ! Fefd hi- | EsT autem ipa arbor recta, fungofa materie, foliis PaTuiz, fru&tü ricis Mofchatz, mi- tia. nore tamen, aut jóglandibus éxiguis fimili, intüs duro , & candidis rubentibusQue venis refperío, non plane rotundo, fed altera parte feffili: qux tamen notz non omnibus Arccz gencribusconveniunt. Integitur hic frudus involucro admodum lanuginofo, & foris fub- flavo, perquam fimili Datis, cüm maturuit, & anté quàm ficcatus fic. Immaturus veró, ftupefacit & inebriac. editur autem immaturus à nonnullis, ut, vcluti temulenti,dolorum cruciatus non fentianit. s ; Feflppa- -— S3CCATV M verófru&um fic parant. Contufam nucem Faufel in tenuiffimas partes "ui? €^». cum Lycio, & folio Betre, cui exemptus fit nervus, mafticant , veluti in Betre diximus, & priorem falivam, quz cruenta eft, expuunt , eaque ratione cerebrum & ventriculum ex- purgant , gingivas, & dentes ftabiliunt. Potentiores ex Faufcl, Lycio, Caphuta, Ligno aloés,& Ambari momento, formas orbiculares five paftillos componunt, quos mafticant. Sc&151T Scrapiolib.fimplic. cap.3 45- excalfacere,& amaritudinis particeps effe. Sed cüm degüftaviffem, nullum calorem deprehendi ; verüm cum infipiditate adftrictoria fa- cultate prxditum effe comperi. Itaque putoaut Serapionem hanc Arecam non noviffe, aut, fi noverit, illam nunquam deguftaffe. | Aquara. Ex caviridiaquam flillatitiam vitreis organis elici iubeo, quà maximo cum fücceffu in fa. biliofisalui profluuiis utor. Sed arcanum id mihi hactenus fuit. *Anzca porro arboris iconem bic fulieimwex — |: ARECA five FAVFEL. Pantiana expreJam. Ea autem arbar , tefle Fabricio , in : magnam aliiudimnem affargit , trunco. equali propenie- dum ubique eraffitudine , cortice teo adeo «vi, ut nal- lum afcenfum prabeat , mfi aptatis ad pedes laqueis aut vinculis , vel cindle per intervalla caudtce fane ex. fparto aliáve materia confecio , quemadinodum Garsias 1n ar- bore Indica: iuces fevente(de qua proxime (equente ca- pite)refert. Huins antem vami deor (uyn tefle Fabricio,non infle&untur, ut ilius, fed (uv[um vergunt. c inflectun- tur , ut procul intuentibus orbem quodammodo conficere yideautur:folia pechnatim ramos utrimque velint alio- qui palma foliis fimilia : fru&us deni aut duedemi fuii in- volucris yillofis tei dependent ex cra(fu c oblongi pedi- €ulu, qui wm inferorum ramorum ala nafcuntur, Aiboru iem aduwecimus ipfius nucem Faufel dian, €um (o sntegumento, qualem olim 4 Petro Coudebergo Pharm acopola, viro erudito, € berbaria vei perito acci- |o piebam. (eui fimiles poflea ab alia ex [ua navigatione ve- ^ duabus rewem?) C tp[am nucem [uo imegumento exem- ptam , infuper alium. frudkum oblongum, faufel nucev €um fua iByolucro magmiudine pené equantem , pra- durum , foris nigricantem, qui per medium tranfverfios fechus , myriitice nucis nucleum non fecus quam faufe! nuirificà referebat. Faufel genus forfitanevi.— aut fimile quidpiam : fed quum vetuslate ex [uccum videre tantum licuerit , de fapore & temperamento nibil pronunciare poffum : talem etiam ad me, posl aliquod temporuinter- vallum , mittebat Morganus pharmacopenus diligentiffi- su. Similes mibi adbuc poslea oslendebantur , fed lavi- gati (e expeliti , quos lapides quofdam ratos, magnique pretii ejfe mibi per(uadere conabantur. M z utut etiam Areca Lud.Roman.lib,navig.g — — £4p. 7. in bunc modum: Edere (ueverunt (de vege cr Rm magnátibus urbi Calecut loquitur) fruGum quendam. — 77 S €ui Chofolo (Faufel intelligit) somenest. Hunc mittit : arbor Arccha nomine, Palmsa non abfiniilit , qua caryotas gignit , C con[imiles producens feudu.. Mi[cent infuper contritas ofirtsrum conchas calcuinilar. Hac ille, Atridiculurs ejfet quod idem lib. 4. cap. a. feribit (quoniam qua fanitatis tuenda cau(a eduntur, pra[entifimum efe venenum ait) nifi caufam pofiea fabiceret. At Sultanus , in- quit, letbo traditurm ? Satrapi quempiam, ad fe accer fitum cui mors imminet, nudum ibi afiflere compellit, móxque edit nonnulos frulw, chofolos vocitant , inar nucis avomatiti: mandit etiam quadam herbarum folia, modo mali Affjrii , tambul nreminant , addit eriam attritarum concbarum oflrea calcem, fimálque cunda mandendo «omterit, Tandem 189 Tandem in eum, quem cupit ; occidi, expuit ,afper[óque eo , coisinuo mors (ubfequitur,pra- fentaseo veneno vitam peri- mente: am ubi in bominem,ut pramifimus , expuerit contrita venena ,intra enedia bora [pa- tium per(&fus veneno in terram corruens efflat animam. Hac ille de Sultano Cambaie, quem pater ab incumabnlà veneno aluerat , quique finguli diebus venene vefai folebat, tion tamen ad fatietatem , fed ad certam quandam quatititatem. Caterum hec eid tabella in qua Nux Faufel cum [uo involucro c [ine eo expreffa , cui addita alia eiu(dep quidem facultatis fed diverfa forma ; cuius anté mentio facia. De Nuse dudit. Q AP. XXVL VLLAM arborem ufibus humanisaptiorem itiveniti puto, quàm fit Palmá Tidi palma Indic. N Ca, veteribus Grecis, quantum coniicio, incognita, & Arabibus feré negleda, qui pauca admodum de ea defcripferunt. A YVICENNA lib.tt. cap.498. eam vocat Gau albend, quod Nucem Indicam fonat : Serapio lib. fimp. cap.228. & Rhafeslib.5. de re med. cap. 20. arborem ipfam Jaralgare "jid. aos eft, Arborem nuciferam. Vocaturautem vulgo ipfaarbor Mare , & fructus Qare/, quod war, Nav, vocabulum Narcl commune eft Perfis & Arabibus: in Malavar atboripfa Tengamarau,fru- Testamanav. &us vcró maturus 7 ezea, fed viridisadhuc & immaturus £lezi , & Go Lapba: in Malaio, 1,5 1 ,ts. arbor 7rícaz ipfa nux Nibor; cui nos Lufitani nomen Coquo indidimus , ob triailla fora- rice, Ni- minum veftigia; quibus Cercopitheci, au alterius fimilis animalis caput reprzfentat. bor, Coq. An20R eftvaftz magnitudinis, foliis Palmz aut Arundini fimilibus,aliquantulurn ta- wis indica men latioribus,materie fungofà & ferulacea, flore Caftanez. Gaudet árenofo folo & mari hifteria. vicino, ut in mediterraneis haud facile fit reperire: Seruntur ipf nuces, ex quibus enata: plantz tranfplantantur; & paucis annis adolefcunt & fruüiferz fiunt , prafertim fi diligen- tercolantur. Nam hieme;cinere aut ftercore confpergi volunt;zftate aquá rigari: Ixxtiores ramen evadunt fi fecus xdificia pangantur, quia videntur fordibus & luto gaudere. MATER IES ligni,cüm fit procera, ad plurima perquam utiliseft, ita ut interdüm iri Nalediva infula (Maldivam vulgó, ut diximus, vocant) ex hac atbore naves fabricentur, atque clavis,malis,velis & rudentibusarmentur. Exramis quiin Malavar O/z* appellan- o1«. tur; funt zdium tc&ta, & navium tabulata & opercula. "Ponno hasatboresin duogenera diftinguunt.. Alterum enim ftu&us fetendi caua Ceci dyo ge- fervant: alterum eure cogenda: gratia, qua eft vinnm muftum: lixe autem decoQa;ab in. "7^ colis Orraqua vocatur. (ura veró tin hunc modum cogitur. Pracifis ramis, vaícula alli- Orraqua. gantur,ad liquorem,curam vocant, excipiendum :quem ut ex altioribus ramis colligant, arborem confcendunt aptatis ad pedes compedibus & laqueis, aut fafciis vinculisQue qui- bufdam arbores per intervalla colligantes. Hacc Sura deftillaturaqux ardentis modo, vi- numque extrahitur aqua ardenti per omnia fimile, ut etiam pannus lincus eo madefa&us non fecus ardeat, quàm fi aqux ardenti intintus foret. Vocatur aatem ftillatitius hic li- Quor Fola, id cft, los: quod reliquum eft, 0rzaqua appellatur,admifto ftillatitii liquoris mo- r,j,, mento. E ewra vel Sara (ita cnim pronunciandum cft) antequam cxfüilletur infolata , fit acetum fatis interdum acre. Sublato priore vafculo, fi vulnus in arbore factum adhuc Su- ram exftillet,fervatur ca,& folis ftu vcl igne denfata, facchari modo coit; id jagr4 vocant. jare, Optimá cenfetur qua in Nalediva infula nafcitur : etenim non nigricat veluti quz in aliis Tepionibus gignitur. s TE£cirvR nux adhuc recens tenero admodum cortice, Cinarz , dum guflatur, fapo- rem'teferente. Conftat tenerá valdé & dulci medullà , quz in fe conclufam aquam fua- vem & dulcem habet, & fa(tidium non parientem,multoáue temporc durantem. Q uan- tóaurem recentior eft nux, tantó cjus liquor füavior, tum etiam mediuscortexqui amyg- dalis fuavitate non cedit, editurqueà nonntüllis cum jagra , cujus paulo ante meminimus, autcum faccharo :autex eo trito lac exprimitur, cum quo coquitur Oriza non p» : uavis * "X 1)90 — AROMATVM HISTORIAE fuavis quàm fi cum late caprino deco&ia effet: aut ex hoc &avium quadrupedümve carni- cai. — busedulia parantur Car//illis nuncupata. Máturior veró fadia nux , continet quidem et- jam liquorem, fed non adcó fuavem ut prier, quiQue interdum acefcat. | NvcEs iftz recentes ficcatz, atque fuperiori cortice delibratz & confractz, ab indi. genis Capra vocantur, dcvehunturque in Ormuz, Balaguate, aliasque regiones,quibus mi- norc copia nafcuntur, quam ut exficcari poffint : aut in eas provincias qua: his omnino ca- rent. Suaves funt , iisque utimür tamquam caftaneisficcis. Gratiores multo funt palato, quàm quz integra in Lufitaniam perfcruntur. i osa : kien - Ex iifdem fragmentis, five Copra, limpidiffimum oleum magna copia torculari expri- ms mitur, non modó ad lucernas utile, fed etiam Orizz coquendz aptum. Duplex vcró ex- primitur cx his nucibusolei genus. O'&eCu- | V NVM exnucibusrecentibus contufis calida affufa aqua,quibus expreffis oleum aqua : eremi. —füpernatat.. Hoc utimur ad purgandum excrementis ventriculum. & inteftina : purgat —. enimleniter & finenoxa : multi Tamarindorum expreffionem addunt, quod & utile me- - dicamentum effe fpius fam expertus. Si hoc oleum intelligunt Avicenna lib. 1 1.cap.4 98. & Serapio lib. fimpl. cap. 228. cüm id butyro praferunt , rede fentiunt mcà fententiá. in eo veró falluntur, quód ventrem minüslenire dicant, quàm butyrum. OlieCot — ALTER vM genus oleiid eft, quod fuperius ex Copra exprimi diximus. Id praterjam fames. — di tas facultates,nervisadmodum eftutile. Siquidem magnam hujus utilitatem quotidie experimur in nervorum contra&tionibus & articulorum doloribus antiquis : hoc enim in- un&dum agrum cupz grandi, quz hominem capere poffit, imponimus, ibique dormire & quicfcere concalefadtum finimus, magno cum adminiculo. An veró lumbricosenecet,ut fctibunt Avicenna locis jam citatis & Serapio, nondum expertus fum. Quód veró ipfam nucem cádem facultate preditam fcribant, non modó rationi confonum non eft, fed ipfa quotidianà experientid manifeftiffimum eft, ejus efu lumbricos generari. in Serapionis au- Mavjarange, tern libr. (implic. cap. 228. fententiam facile conceffero,qui Marf/aruzee (quem antiquum Mefuen cffe ait) auctoritate fretus, nucis hujus five Cocci efü alui profluvia fifti au&oreft. Alienum enim à ratione non eft, ut ipfa nuce , quz terreftrium eft partium , alvum fifti: oleum veró,quod tenuium & a&rearum eft partium , ventrem fübducere. Lbwmerr. INVL LV Mautemoleum exflillat ipíaarbor, fed dumtaxat ex ipfo Cocco exprimitur: tametíi Lacuna Com. in Diofc. lib.r.cap. 29. feribatinea opinione quofdam cífc,ut cre- dant dulce id oleum, quod ex hac Palma ftillat, Diofcoridis efc Elxomeli. : Eleomeli CETEnR V M duplicicorticeintegiturhzc nux. Extimus villofa materie compactus eft, ^ cum, exquafit Caire Malavaribus di&us, hac in provincia magni ufus. Nam & exco rudentes * & funes navibus neceffarii fiunt, qui incorrupti manent in aqua marina. Ex codem ftupz loco naves obturantur ac ftipantur; ipfisQue adcó ftupis przftat , quód putredini mins fit obnoxius, & aqua marina imbutum infletur denfeturQue.. Nulla certe ex bac villofa ma- Vaf x Coc-. tcric fiunt aulza, ut perfuadere nobisnititur Lacuna Comm. in Diofc.lib. r.cap.141. Ex e. putamine illo interno & przduro vafa in tenuiorum ufum tornantur; & ctiam carbones Vaiwa ex. fiunt aurifabris perquam utiles. Sed ea vafa paralyticos, fi inde bibant , minimé juvant, Cx ptrj-. ut putavit Sepulveda,& vulgo Lufitanorum creditum eft. Nam nihil hujus frudus nervis pos 9 7 fAlutareeft, prater oleum , de quo pauloanté : fed nec ipfi incola hujuímodi facultates Copra. nant. 3 . " : 3 nd talibus Vaículis tribuunt, nec quifquam probatus au&or meminit. * Mim4TÀc — Sg p miniméprztermittendum putavi, quód harum regionum incolz iftarum palma- germen. rum germinibus vefcantur: gratiora enim funt palato,quàm aut Caftanez molles, aut hu- Pdwir — miles Palmz , quas vulgó Palmitos, Itali Cefaglioni vocant. Quo autem vetuftior eft Palma, eo tenerius & delicatius germen producit. At co fublato perit Palma : hinc fit, ut qui hujufmodi germen edit, non immeritó Palmam vorare dicatur. Cte dt .. Nvwc fuptreii ut de Cocco, quem de Maldiva* appellant , aliquid f ubiiciamus. e. Maldiva, LAvpArvR hicCoccus, aut hzc nux (fed przfertim ejus medulla) adverfus venena - abipfis eárum infularum incolis. Età viris fide dignis accepi, ad coli dolores, paralyfim, epilepfiam, aliosque nervorum affc&us fe utilem fenfiffe :à coli quidem doloribus, quód vomitum excitaret ; ab aliis veró zgritudinibus immunes reddi xgros ,fiaquam iniisnu» - cibus (adje&o medulla momento) aliquandiu confervatam ebibcrent. : Sz p cüm non (im id expertus, minus fidei his tribuo. Nullam autem, periculum fa ciendi , occafionem habui , quód uti malim medicamentis quorum facultates jam mihá perfpectzz,& multà experientià comprobata funt;qualia Lapis Bezar, T heriaca,Smaragdi, terra figillata, &alia pleraque medicamenta( de quibus fuo loco) quàm recentibus minds". . que certis... Nam qued nonnulli dicant, fc hujus ufu commodmm fenüffc , an id goa T 26 dV UE cur i: fione & imàginatione fa&um fit ignoro; hinc fit ut nihil affirmare poffim. Sed fi quid cer- 5t tius curi tempore exquifivero, fententiam revocare non pudebir. NicER eítautem hujus Cocci Cortex, & nitidior vulgári 'Cocco ,figura ovali mágna Cede M4- ex parte, nec ira rotunda ut vulgaris: medulla five pulpa interior, quz ficcata dura eft ad- 4vthirtori. moduth & cándida, riorinihil amici ád palloteim inclinani, iri fuperficie rithofa eft & vál- dà porofa, nullo fapore excelleris. Dofis veró eft hujus medullz ad grana decet, cum vi- noautaqua, pro morbi ratione & natura. IuvkxN1vNTYUR interdum ifti Cocci przgrandes admodum; interdum ctiám exigi: omnesautem in littuscjedi. VvrGARI1 porró famà accepimus, infulas Maldivas aliquando continentem fuiffe; fed inundatione maris fübmerfurn, has infulas effcciffe ;in quibusobrutz Palma: fuerit; qux hos Coccos protuliffent, qui terrà in- duratiin hunc modum confpiciuntur.Síint- ne vetó ejufdem génctis cüm hoftris, facile judicari non poteft, cim hadenus nemo foliaaut arboris truncum vidcre potuerit ; fcd foli Cocci in littus eiicianturjnunc bini conjundim, nofinunquam veró finguli fe- paratim. Sed hos némini colligere licet;nifi cun capitis periculo; quoniam Regis effe alfcrunt quidquid é mari in]Jittüs eiicitur: qua res majorem audoritateni huic: nuci conciliavit. Eximitur autem ex his Coccis pulpa fivc medulla , deinde exficcatur cà- demratione quà Copra,atque indurcfcit eo quo venditur modo: diceres effe caícum ovillum. * H vivs albori bifforiam plerique Recentierum dederuna. Sed C Strabo Geographia lib.x v1, eins Palmá seépiiritt: qilare fatu mari nequeo nostrum. AuGorem, a[ferentem j veteribus ihcogmtai fuffe banc arborem, Nam fic Strabo : Cetera vero ex Pamaprabet : ex ea enim pan, mel, acetum, Cr. oleumfit: C téxtiliavafaz iles pro canonibus fabri fervarii uuumtur, qui in aquá macer aii, bobus Cr ovibusin pabulum cedutit. . Coccos perr) ferentem atborem, Palmé mode ere[cere, c in altum extolli, cm ex Pancii icone liquet ; in ex Fabricii aliorímque relatu , qui eam na[centem, con[pw xerunt ,inteligebam z eins autein caudicem minim? Jeabroyut Palma daclylfera, ed lavi cortice effe predium. Eam ob cauj[am, vinculu lig aturísque ex (parto aut alia. fiinili materia conilaniibus , per inttrvalla. (ubinde cingi olere eque vincula ferreis clavit trunco interdum adfi- gs ut fimilis báreant , facilioremque afcenfum prabeani: alioqui difficulter (candi poffe, tiifi laqueis pedibus aptatif: eis ramos ut in Palma y deór- E fum arem inlar infledii, dor[é- que e[fe eminentiore,oris titrim- que in anteriorem [five fuper- nam pattegn vergeniibus, unde folia nafcitur Palma dadiyli- fera foliis. baud abfunilia.. Ex nifertorum ramornm quá cau-. dici inbarent, ali , Tatsos alios £na[ci , nudos , qui quinas aut fenas. proferant erajfas. nuces Cim etiam multo plures inter- dum nque ad vitenas ,quem- admedum mibi Amflilredami An? M. 5. xcvrt, referebant Indi, eodem anno ? 1aya maio- rt advedii) (uo multiplici , den- Jfisd; villa conflante. velamine peas, Hanc autem arborem fineulari tabeld expre[Tom deinde ipfam) nucem alterá tabelá hoc loco fubiiciclumn E. li mun p t ! 0:92. AROMATVM HMi1sTOR I AE ... Ade) autem vina: [olere interdum cte[cere Areca & Coccifera Palma arboresaicbat Fabricius, tit llortim rami mig. tiro (efe vimplicantes, puliberrima umbracula praberent , ud Solis radios asi que arcendum. 1n bis praterea Sutag QC? Cerepithecos plerumque commerart, atque per Tamos ex una arbore in alteram trap file, venzsorum qui eas per- bFrrmnerm uir rw t ) t3 V 2 ' fe juantur, conatus eá ractone fubinde clidcnics. . Harem autem arberum wateries non esl [uoa ut ilius Palme que dadlylos fert neque ferulacea ut Garcias affe- rit, [ed folida c. ad fabris idonea: meque mintis elegansest C [pendens quam iuglandy materia: & 3pjemet pauli posl eim materiem ad plurima utilem effe fatetar. * Nu/quam in noftvisexemplaribur, Autores quorum addutda teilimonia, laralnare memiviffe comperio , at Ne- regil quidem, quemadrzodum etiam Pasdeclarias cap. $6 $. "FrnpriNANDVS Lopez lib.1.Hiif. Indice eap. xx111- Olla vocat, nen Palma ramos, (ed ipfa felia, qui- bus Indi res memorabiles, c publica infrumenta infcribere folent. : Refert idem, fimili folio inforiptam [mfe Araviis ebaradleribus epifiolam , quam Rex Calecut ad Lufitania Regem Emante'em áedit , quiim eà. pymtm appulerung -Lufitani. Similia folia cim integra, tum per medium fecundum longitudinem feila , Malacenfibisque cbaradderibus infiripta ab Hollandis ex lava funt velata, anno nonapefime feptimo (upra millefimum (y quingentefimum , quorum bina bu- maniffimi viri Petri Gareri oper, nancifiebar, cubitalin longitudmis, extremitaribus ramen reas (nam suegra bicu- bitalia atit longiora funt,) fecundum medium nervum per longiradimém excurrentein complicata , & binas fevé uncias lata, utroque latere exteriore fecundum longitudinem tribus vei fibu infcripta : videbam &?' que quatuor verf infiri- ptas baberent; pratera librum fex (o [eptuaginta foliis conslantevm, non integris quidem, fed que. extremitanbus seti fits per medium folium fecundum nervi longuudimem fea, nirimque quatuor verfibus [llo ferreo exarata efent , ue apud illos moris esi, tribus loci pertu(a, in medio videlicer, c dualss exiremitatibws, funiculo traiecla, aptatw utrim- que lini afferculis, quibus contrado funiculo tegerentur. — Sed c ea felia que mana[cebar , € aliquot alia qua apud diver fos confpiciebam, ab'una extremitate pertu[a erant; C» charadlere quopiam in capite natata, ut funiculo connexo- rum feries digmo[ci poffet, Intelliebam porrà abipfis Indis, lros cbaratteres nofito wore exarari boe £8 à finitira ad dextram dudo flilo,non Hebraeorum aut. Arabum,qui à dextra ad fimiftram feribendo Calamum ducunt:fed(quod dolz- bam)nulla iflorum I ndorum,qui in diverfis Provinciis,ut Guvatate, Malabar,laya, &* Madagafcar erant nati, legere, Aut fcribere norat, ut charaderum aliquam notitiam ad[equi po[fem, preter unum Sinenfem , ex Cantan oriumdusi, quem, mee rogatu, pingentem quo[dam Simenfes charadleres integram ditionem denotantes cow piicbam, à [umma pagina ad infimam, (umpto initio à dextro latere pagine, deinde fervato eodem ordine in fingulis verfibus, ad finisiram procedendo; Sinenfium ufitato more : illorum enim firibendi rationem intelligere volebam. | Ea autem folia ilg Palme nat erant, qua Coccos five pregrandes illas nuces fert, fed peculiaria alteri generis Palmma,qua à lava incolis Lantot appellatur. x ; Inveila porrb. (unt Antverpiam ante aliquot annos ex India merces, magni Indice mucit (ut a[ferebaut) foliorum flagmenti involuta, qua cubitalia erant aut ampliora, craffiora tamen , quàm ut quidpiam commode hininfcribi pe[- fet, nam bubalini coris erafütudinem pan aquabant, leuia utrimque C7 perpolita, ac, quantum ex fragmentorum ma- gnitudine colligere licebat, quaternorusm aut quinorum cubitorum longitudinem , binorum latitudinem fuperaverant; ita ut not incommode edes Q? naves bis tegeves velaconcinnare earum regionum, in quibus illa arbor na[átur,in-.— tole, ut nosler Audor afferit, poffint. Tale fragmentum babui aliquande ab sut egerrinto viro Gulielmo Andrea, phar^ macopeo Antverpienfi peritiffimo, quod cum plerique aliis rebns exoticit, quas in Belgio ad[ervabam , sue in aula Ca fatis commoramte, periit. : i : 4 Ceterion fimile, minns tamen, qnno M. D. xCVit.. curante Petra Gareto accipiebam: Amleleedasi , binos dumta- xat palos latum, fefquipedem longum, non lave quidem illud; fed frequentibus (Hia fecundum longitudinem ducts di- flindum, quia forfitam adbue novellum , & nondum adultumt, [padicei extérná parte fere colori , interná. exallidis illud utem ad ramorum foliaproducentium, five alatorum foliorum exortum na[c , eóque (quemadmoduté dadlyla- Tum y e Yamuli (patba) craffum illum pediculum cum fup nucibus adbuc tenellis dependenzibu includi imelhge-. lam; ab iia qui dejotst ii Mg Pr donet nucibas auge fcentibus debifcat, & difrumpatur. : M - * " " 72. *O ux s rudentes Cr fumes nauticos Corbitarum Regiarutn, prafertim eatum que in Indiam navigant , ax vil lis coctos five nuces Indicas tegentibus confectos, ob(ervabam Vlyfipone, tametfi etiam ex [arto fiant. Sed ex (des villi fiunt nodo(a cingula, wagni uus inter omnes fer? tenuioris fortuna mulierculae Vlyfiponen/es memini etiam vi- dere ex fimilibus villi. ducta flamina valde tenuia € candida,? quibus nobiles matrona vittas veticuli inflar context- lant ad capillescoértendum. —— : ( teria illa nayi M. p. xcu. ab Anglis occupat, repertum et : longum etim erat uncia) quaruor Cx decem , latum fe»— - zí Á 722 E e eo Eg] 7 ei ac T E 2^ — ERO MASASESSSRM T GRADE argento inclufus. COCCYS DE MALDIVÀ s D 194. - AROMATVM HISTORIAE Now absre forfan his fubiciende erunt aliquot. feuuum icenes cum ipforum lisoria, quoniam in priorttm ed; tionum buius libri [choliu. etiam fuerunt adiecta, pre[ertim quim primus aliquam affinitatem babere videatur (ug fructu arboris Coccos ferentis, licet. bini veliquivadiunéti aliov (um pertineant ; quia yerà im eadem tabelld erant exprefri, fenungi nequiverumt. : Prier exiguus erat, tribus lateribus eminentioribus, tribus fimiliter foraminum velligii ivfignitus, ut Nux Indira five Coccus , villefo quodam involucro pene nucis Faufel inflar teChus , nucleum continens dulcem , tenui candicanto. membraná inclufum, quem effe arbitror eum, aut ilh certé perfimilem, qui vs arbore cre(cit , cuiu formam Francifcus Peninusyetere amicitia mibi coniunclus, bu verbis defcribebat in epistola extretuo OG obri anti M, D. x cvi. ad meex- arara Amftelredami. 1n Guinea, circa metallices auri venas (Caftel de minas nuncupant) abuhde crefcumt arbores ab inquiliris Palnta appellata altitudine cr crafütudine navalis mali, (umme fastgto geflantes folia [ folierum alas intelhgir] deer fum in. flexasduedecim aut quindecim pedes lovga, barumdinum ruu inc[a: fub bis foliv[ ramos aut foliorum alat veriüs appel- láru ] nafcuntur brevibus pediculis inberentes uva bumani capitis magnitudine, in quibus congesti fruchw prunu maio- 2 T65, colors aurci, quorum nucleos incole eximentes conttm- dunt; ex bis exit liquor olei limpidi insiar (cuim pauxillum cum nuce ad te mitto (eciminis gratia) oleum de Palmá ab ip[is appellatus , quem edulit mi[cent , ad edorà colorisque gratiam cenciliandam, Is liquor buc delatus , frigore con- erevit butyri inflar , colorámque aureum contraxit. Eum liquerem [ive oleum quiretulertint , recentibm vulneribus, Gr artubus contor(ione lefis vel affhiiu , illu levamen atiulife deprebenderunt. | Incola,terebiá perfoffu arboribus 'tgneum paxillum indunt ; ex. eo foramine profluit liquor dulci [eri ladhu inflar , qua cum maclle. filvefiri commixto , petionem conficiunt vint de palma appeliatione, quo liberalis bausio, etiam temulenti fiunt. Avboru materia rube[cens, flavi ve- nu diflincla, ad fabricas inutilu; quia fifa, tenuibus C gra- cilibus fegmentis disilit. Alter, tres unias longus erat, duas fer? cra(fms , inferio- pe. parte fefsilis, rugo[us, fiabérve , € aneraces coloris, fa- perná autem (y eminentiere five provuberante parte, lavis, fubrufid, coleri, ut animaliulum duro corio teéum videri posit nucleum in [e conimet. Hu fere fimile: genus inve- tütur , minus, nigricantéque colore, quod à Mattbiolo inter Indicas avellanas veponi exiflimo, Tertiu, ab ampli[sumo viro Cortu[o ad me Patavio ante itultos annes Mebenbeibene appellatione mittebatur,quam- ví eius de[criptioni non valde quadret,& eorum fententiam ponis amplecendam cenjeam, qui inter unpuentariae nuces referunt : unciam longi. erat, formatriangular, duro &$ ligneo putamine contlans, qui confrattns, tres cellula» babe- ve deprebendebatur , in quarum fi gulis , nucleus oblengus, albus, dulcí[que myeniebatur. ) 9 : », di. De M Uyrobalanis. m "CaAPVvTXXVIL Myrolalena M ANITESTYM eft, neque Diofcoridem, neque Galenum, neque Plinium, no- m Ja AS co aree noe Ua Si r yw ix adm ftra Myrobalana cognoviffe , fed corum Myrobalanum plané aliud effe, ex quo guina. videlicet oleum ad pretiofa unguenta exprimerent. uvesCa2groc enim idem fonat NN Grazcis, quod Nux vel Glans unguentaria Latinis. Er quoniam Avicennz & Serapionis interpres vidit hzc noftra quodammodo ad glan- dis formam accedere, nullo judicio Myrobalana vertit,cüm meá fentenrià Pruna (quibus fimilia funt) meliüs vertiffet. is e. Delgi, Hali- Vocar ca Avicennalib.t 1. cap. 449. Delegi : Sic etiam Serapio, lib. fimpl: cap. 107. lig, Asfo, tametfilibrariorum vitio Z4//g corruptelegatur. Omnes enim Medici Arabes mihi af- AE firmárunt,omnia Myrobalana Delegi vocari. Peculiatiter veró flava azfzr, Indica five ni- si Enlelg ;. graafit, quebula qe/ilo;, belletica Zeleregi , & emblica eméelei , qux intelligit Avicenna fub Sinii nomine lib. 1 1. cap.44 5. (quia Bellericorum non meminit) & Mefue, de fimpl medicam. purg. cap. 5. ut patet ex Serapione , qui 5s tenuiffimo cortice prxditos effe fcribit, quz nota Emblicis convenit. Sie Mynlal. Sv Nr igitur in univerfum quinque eórum genera , quorum notnina magná ex parte i^^ mutuatifumus. Nam quód genus quoddam Scrapio Damafcenum appcllat, melancho- : licis |; ^ lium in boc caput fcriberem , Cbepulorum arborem aptid Bi- 'aciditate coniunCdtam. Praterea immaturo- : e LTSEE^T dedi. a EE licis morbis perutile : id facit, non quód in Damafco proveniat hic fru&tus , fed quàd hiuc. ex Indià MyrobalanaIndaeó deferrentur, | mcg Er quamvisidem Serapio lib. fimp. cap. 1o7. fcribat Seni cognominata genus effe Oli« ,,, ajiiul varum, tamen errat (quod pace ejus didum volo)átqueci erroris occafionem przbüiffe «mr. credo, quód emblica fale áut aceto condita edantur. : tea JFALLvNrIVR autem tam iiqui oninia Myrobalanorum penera in eádem arbore na- Myrobalano- fci putant,quàm qui flava & quebu]a tantüm.. Nam quinque funt diverfa arborum gene- ri» arto rà: &, quod magis mireris, in regionibus fexagintaaut centum leucis inter fe diftantibus ^ nafcuntur. Proveniunt enim nonnulla in Goa & Batecala, alia in. Malavar & Dabul.. 1r toto regno Carribaiz quatuor eorüm genera inveniuntur : quebula veróin Bifnager, Dc- can, Guzarate, & Bengala.. b sn i es CrrER v M quein Lufitaniam ficca deportantur, magriá ex parte fumpta funtin re- s gione qux eft inter Dabul & Cambaya. Nam experieritià compertum habemus,hos ftu- us, quos rcgio feptentrioni vicinior producit, minüs putredini obnoxios effe. Invenio autem apud eos tria Myrobalanorum genera (ipfi vocant tres fpecies) quorum ufus eft in purgationibus levibus & (ine moleftia: horum primum genus, quod rotundum cft , & bi- T lem purgat,indigenz arare, medici aritíqui vocant, nobis (unt lava: alterum genus ; incolis ^/^475- rezanuale ditum, noftra funt Indica five nigra : tertium genus, Go» incolis nuncupatum, g«z«nuale. rotundum,nobis bellerica fünt. Chepula veró noftra, quz pituitam purgant, illis are£za ap- Geri». pellancut.: Hac funt quatuor Mytobalanorum geneta;quz illis funtin ufü medico. Nam — quinto genere, 4m4«le iis nuncupato, nobis veró emblicá dido (tametfi apud eos reperia- Aysale, tur) non utuntur, nifi denfandis coriis; Rhois coriariorum loco,& atramento conficiendo. Sünttamenetiam nonnülli qui iisviridibus vefcuntur excitandx áppeténtix caufa, ! Pon &ÓcAfrare rotundum eft, & Sorbi folia profert, 4muale foliis cft rinutim incifis, yug palmumlongis. Rezavwale octogonum cft, & folia Salici (imilia habet. Gut foliis eft Lauri, rum bistori: fed pallidioribus & fübcinericiis « 4retca magna funt & rotunda, oblongiora tamendum — ad perfectam maturitatem pervenerunt, & angulófa : folia cjus Perficis* fimilia. Sunt au- rem fingula arbores Pruni niagnitudinc ; omnesque (ilveftres & fponté nafcentes, non domeftcz. | | MESESREE. iii: Ts Cv x autem guftu fint adftringente & acido, Sorborum immaturorum modo, ex fri- gidorum & ficcantium claffe effc dixerim. s : PRuagPARATIONISmodusapud Indosnon invaluit, utpote quiiis non utantur pur^ * gationis , fed adftridionis dumtaxat gratià. : dpa Nam fi purgare velint, eorunr decodo utun- ; cur, & majore doti quàm nos in Europa. So- lent autem iis faccharo conditis uti magno cam fucceffu; nec quifquam medicorum ufu iftord famam unquam eft periclitatus. Che- pulorum* autem major eft gloria : condiun- tur hzc in Bifnager, Bengala & Cambaya:fla- va & Indica, in Batecala & Bengala. Aqua flilai- Ivs£0 egoexhis immaturis ftillaticium - rl apt liquorem organis elici, quem poft fümptam aliquam confervam adftringentem propino, & fytupis admifceo,fi quando opus cft. Flava & Bellerica przfcribere foleo initio menfzjiis qui aut alvi profluvio,aut ftomachi relaxatio- nelaborant: talibus enim convenit hujufmo- di cibus propter adítridionem cum paucá rum Myrobalanorum füccum,in alvi proflu- viis apprime efficacem effe expertus fum. * Quum primá Hiflorie Aromatum évulgatione fcbe- 1uriges Gallorum inveniri intelligebam à C. V. mibíque ami- ciffimo Ioanne Potilio Germ. Medico C Poétavenufio, qui etiam eius (quod iude attulerat) arbori veficcatum folinm mibi donabat : verum id Perfica mali folio fimile mon erat, € Auge oni 2 fed Pruni aut Cerafi folium portis eumulari videbatur: tque nibil aliud quam Pruni folium effe poflea cemperielam , —d ^O Pul, Ambili. Tanarindi. bisloria. Tamarindori fucnliaes. 196 AROMATVM HISTORIAE Viennam Aufirie à Ca[are Maximiliano 11. evocatus, uli in eius arcis borto eiufmodi arbores tafctrtes confFicieban, Horum autem prunorum de [criptionem in primo mea Rariorum Plantarum Hislorie libro Lector rtperiet. Omnium perro Myrobalanorum genera qua in Aromatariorum rabernin veperiamtur, in tabella pratedente pagina poft exprimi curabawems. : : sca : * Chepula raris ad nes adferumtur, & nonnifi dura C snal? condita. Emblica weto copiote recentifima C oprisà sondíta invebuntur Antverpiam. : Refert Frage[ms, in nova Hifpania frudum Dadylerum modo nafci Houos nomine, Myrcbalanis flavis adeb fimi. lem, ut plerique eundem e[[e contendant : praaltá na[tur arbore, nz vix colligi pofftt, ntfi prematurus [onié. decidat, Sed quandoquidem in Houos mentionem incidimus, memimt etiam arbori Houo Franct(cus Gomatast Generali In- diarum bistoria, cap.67. qua an eadem fit cum (uperiere, alii di[ceptandum relinque. Houo, tnquit, arbor e$ praalta €» patula, (anam umbram prabens (qua de cau[a, cám Indi, tum Hifpani potis (Eb ea, quam [ub Aia quavis arbore recubant) ex cuius cacumimbus Cr cortice, odorata fit aqua ad rura voboranda, C fucandam faciem, urilvz etenim eg. - 1£m confiringit € den[at.in quem u[una balnea fiunt ex ea, etiam itinere defe[sis [aluraria, Eins vadyce vulnevatd mul: 14 Aqu mavat potui apta, fructu flavo, parvo, C pulpa parum babente, fed ofsiculum in [e continente (ais smagnum. falubrü efl a fructu, cr facilis digestioni, fed dentibus molesius & noxius, eb fibrarum copiam. De Tamariudi. CA r. xxvi. EDICAMEN TV M omnibus cognitum funt Tamarindi, quamobrem nullum M adultcrium norunt- NascvNrvn multisIndixlocis , fed qui montofis & ad Septemtrionem obverfis ptoveniunt, przferuntur, & diutiüs incorrupti manent: quales Cambaiete & Gu- zarategignit. — i B1o1 LR ; VocawrvR in Malavat Puji, in Guzarate Avlili, quo nomine reliquis Indix provin- ciis noti funt. Arabes T'amarizdi appellant, quafi dicas Palmulas Indicas, Nam Tawar (quod omnibus notum cft) eorum linguà Dactylum fignificat. Palmulas autem vocárunt Arabes hunc frudum, non quód eius arbor Palma fimilis fit; fed quiaaliud nomen magis aptum non invenctint,officula etiam in fe continere confpicientes. ARBOR eft Fraxini, aut Iuglandis, Caftlanez've amplitudine, matcrie firma; non fun- gofa five fpongiofa: rami foliis ornati multis minutimQue incifis, palmi magnitudine: fru- &us in arcus aut digiti incurvi figuram etformatur.. Hujusimmauuri cortex virct, ficcatus Veró, cinereus eft, & facile avellitur: nucleos intüs cóntinet fativorum Lupinorum magni- - tudine, quodammodo rotundos, fed planos, colorc furvos, fcd lxves ; quibus abjctis,pul- pa ufus eft, qux lenta & vifcida eft. Sed illud obfervatione dignum , quód hic fru&us in arbore adhuc pendens no&u foliis fefc involvat vitandi frigoris caufa, interdiu vcró fefe expediat, & é medio foliorum emergar.. Acidus cft dum viret, fed camen eaaciditas fua- vitate noncaret. Plurimum illisexpurgatisutor cum faccharo, atque id maiori cum fuc- ceffu, quàm fi Syrupo acetofo uterer.. Soleo ctiam plerumque xgros Tamarindorum in- fufionepurgare. Tamarindorum quatuor vnciz aqua frigida aut (tillatitio intubi liquore macerentur per tres horas, deinde fadà expreffione eximantur Tamarindi , quos modico -. faccharo infperfos utiliter exbibeo; evacuant enim ex parte biliofum humorem,atque pi- .. tuitofum incidunt & attenuant.. Huiusregionis incolz fine molcítia fefe purgant Tama- Tamarindor& con(eroa. Aqua flilati- tiaTamarind, Mene lapfus. Palma filne- "c: rindis cum olco Nucis Indice fumptis. Medici veró Indici, folia Tamarindorum trita partibus corporis eryfipelate infedtisimponunt.. Nos hic Tamarindis aceti loco utimur; gratior enim palato eft eorum aciditas, przfertim maturorum. Defcruntur in Arabiam, Perfiam, Afiam minorem , & Lufitaniam fale conditi, ut temporisinjuriam mcliüs ferre. poffint. Ego veró fine fale domi affervare cum fuo cortice folco. Fitex iisrtccentibuscum faccharo conferva, przclarum proculdubio medicamenrá ad digerendos & cxpurgandos humores, nec minus palato gratum. Tamarindorum ftillatitio liquorc pro digeftivo ali- quando ufus fum : verüm cum nimis dulcem & infipidum feré invenerim , co uti defii. Nvsc fupereft, utex Auctorum Arabum fcriptis hoc medicamentum examinemus, cüm veteribus Grzcis fucrit incognitum. dumtaxat profert; aitjue recentiores Tamarindos praferri. ME sv& lib.de fimp. med. cap. 8. facit illos Palimz filveftris Indicz frudum: fed ejus error indemanifeftuseft,quód cotà Indià palmas non reperias : fed palmulz adferunturex Arabia in Indiam, ubi magná quantitate eduntur ficce, fimiliter & in maffam compreffz,. AVICENNA lib.1t. cap.69t. hocmedicamentum non defcribit, fed ejus dele&um | abjedtisnucleis. Memini tamen videre quoddam genus filveftre palmarum in Cambaya. & Guzarate, fed flerile & longé divetfum à Tamatindifera arborc. p - à; SERAPIO P4 42451 DEBE CRECSHNLASMUEIARAC 0 197 SzRA?IOlib.fimpl.cap.548.ex au&oritate Bonifaa, in Czfatea Amàn provenire af- ferit. Sed pace ejus dictum fit: nullos Tamarindos in Carfarea Aman, quz eft Syriz, pro- venire certum eft, cim à negotiatotibus mercimonii gratia eo ex India deportentur. NoNNvrLr Tamarindosà faporisaciditate Oxyphcenicem faciunt, quorum feriten- tiam ut nec improbare, ita nec approbare poffum. Sed quód Lacuna Com. in Diofc. lib. 1. cap. 26. à Thebarcis palmulis non differre fcribit, nón probo: quemadniodum nec quód ejüsarborern Palma filveftris genus facit foliis oblongis,& per cxtremuni acutis, quoniam hujufmodi profert folia ut ante dixi. C£ rE R v M Tamarindi ex Arábum teftimonió refrigerant & exficcánt tertio ordine, 1,5, tametfi aliquot exemplaria Mefuz fed meridofà , (écundo ordine refrigerantium & (ic- remperaimesi: cantium collocent. E15 femper ütorin febribusadmodum biliofis, non caffia folutivà aut Manna , quó- niam ob fuam dulcedinem, bilem gencrant.. Hinc fit ut hujus regionis medici facchari ufu in febribus ardentibus abftineant. Ds Cafiia alutius GA P. xxix [4 » n Oxyphenis; Lacuna error. VÉERVACANEVM videbatur deca arbore híc diffetere quam viilgó Caffiam fiftd- S lam appellant, quandoquidem medicamentum eft omnibus notiffimum, nificon- — . troveríia effet de nomine male illiindito à Gerardo Cremonenfi, *quei (ut füprà di-. * nbáfci ad ximus) Arabica nomina intacta relinquere praftitilfer, quàm perverse ita Arabes inter- Am p^ pretari, & anfam prabere coscaltmniandi ;cüm ornni potius laude quàm vítüperio firic ^^^ ^ digni, qui nobis hujus tam nobilis, tam pra'ftantis , tamque humana faluti neceffarii mc- dicamenti cognitionem protulerunt. PoxRó vulgariter Arabibusdicitur Hiarxamber, vocabulo tetrafyllabo, támetíi Ávi- Hiarsánbs . cenna lib. 1 t. cap. 193. Chiar[amdar corrupto nomine vocet: in Malavar Comdaca:in Cana- Cendaca, ra,cujus provincix eft Goa; Bavafimga: in Decan & à Bramenis Bava/fmgua : in Guzarate & "iac à Mauritanis regnum Decan incolentibus Gramaa: arbor ipfa in Canára Babes. Gramal j EsT autem hac arbor Pyri magnitudine, foliis mali Perfica , anguüftioribus tamen ali- !4bvo. quantum: & virentibus: floribus Geniftz perquam fimilibus, luteis, Garyophyllum odore Dnus - amulantibus; quibus decidentibus , exiliunt oblongz filiquz , vitentes admodum ante maturitateni (non autem rubentes, ut fcripfit Lacuna) quz pet matutitatem nigrefcunt, longitudine interdum quinque palmorum,numquam veróinfra binos palmos. ; NascirvR peruniverfíashas provincias, przrftantiffima tamen & durabilior locis ad Septemtrionem magisvergentibus,ut in Cambaya. Invenitur & iri Cayto, tum in Mala- ca, Sofala, Sian, totoque eo tra&tu. 1 H ^ xc nonnifi filveftribusfponte fatam vidi ;in Americà tamen (quam falsó Indim c, fo? occidentalem appellant, quandoquidem unica fit India ab Indo flumine denominata,ve- »cm. tcribus cognita) intelligo é filveftribus locis tralatam effe in hortos & agros;ita ut nunc iftíc : frequentiffima fit, Fortunatiores tamen noftrosLufitanos puto;apud qtíos (ine fatione tan- tà copià nafcitur, ut unius Candil, hoc eft, quingentarum & viginti duarum librarum pre- Cil qui tium non excedat decem regales Caftellanos, qui conftituunt aureum Indicum Patdaon dis. nuncupatum. .. " AY1CENNA lib.it.cap. 1o3.fcribit cam medio effe inter calidum & frigidum tem- peramento, nonnihil veró hume&tare. Serapiolib. fiimp. cap. 12. temperatum conftituit. Mefüue de fimpl.med.cap.6. nonnihil ad calorem accedere fcribit. Antonius Mufitexam. fimpl excalfaccre & humeaáre ordine primo aut fecundi initio. E o S x »1vs fum miratus Manardum in lib. fimipl. Mefüuz fcripfiffe graria five femiria xusurai- hujus Caffiz purgatorià facultate ptzdita cffc, cüm tamen potius adftringentem faculta- rs. tem obtinere Mi rsngir quàm folutivam. AERE Itrvp veróomni reprehenfione dignum eft quod ait Sepulveda , nimirim ad mo- Seslvede vendos menfes, difficilesQue partus,temorantesque (ecundas, decoctum corticum harum *""^ filiquarum cum Artemifia propinari, aut ex ovo forbili cum unciis quatuor mellis exhi- ber. Nam ctíi demus magno, ut ipfc ait , fucceffu propinatum effc liujufmodi medica- mentum, Afttemiíiz potius facultatem hos effe&tus przbuiffe cenfcbimus , quàm barum filiquatum cortices tale quid ptaflitiffc, qui frigidi & ficci fünt tempetamenti.. Hucadde fecundás fepiüs etiam (ine medicarnento reiici, natur? propri vi. Nam quód Avicenna lib.2.cap. 197. pracícribit ad partus difficultatem multi non abs re fufpectum m o S xe pua R 5 .. locum: 1989 . - AROMATVM HISTORIAE j locum :cenfetque Bellunenfis in contextu cücumcerem ficcum reponi deberc. . Hancob caufam ftatuerunt doctiores, Caffiam folutivam intelligendam effe, quotiefcumque Caf. (ix meminiffetin purgante medicamento, reliquis locis Caffiam ligneam denotari. SmieACif- RiDICVLVM veróeft,quod de Lufitanis quibufdam nuncproferam , qui crcdidc- P hipri- «ant plerofque hujus regionis homines continvà alvi folutione laborare, quód boves, qüa- * rum carnibus vefcerentur , Caffiam folativam depafcerent. Nam arbores altiores funt quàm ut àbobus depafci poffint; neque tanta copia eft arborum, ut numerum infnitum vaccarum (fiquidem multas ifti alunt, nullius veró carnibus indigena vefcuntur) alere poflint. Dcinde cüm duro cortice przdita fit filiqua, verifimile eít (etiam fi pertingere poffent) vaccas graminis pabulum,quod femper fere hic viret, iftarum filiquarum avidita- acnonreliduras.. Quod cüm abincolis percontarer, non mediocrem illis rifum movi. De Auacevdio, Car. xxx. veteribus àcordis cum fimilitudine tum colore, Arabum veftigia fecuti, quibus Za/ader, Indis E Bybo dicitur , Lufitanis Faua de Malaqua , quód viridis& in arbore pendens, fimilis 3jls. fit noftrati majori Fabr, major tamen. . MAGNA ejuseft in Cananor copia ,tum in Calecut & reliquis Indix provinciis mihi cognitis, veluti ia Cambaya & Decan. PITT Serspicwis SEkA?10 lib. fimpl.cap. 356. Galenum citat, tamquam hujus frudus meminerit pfo: (cim tamenilli plane fit incognitus) & deleteriam facultatem haberc ait, cui tamen expc* Anacarlnm NACARDIO nomen indiderunt recentiores Graci (nam veteribus ignotum fuit) " rientia refragatur. Siquidem his in regionibus é lads fero: maceratum afthmaticis datur, - & adverfus lumbricos: praterea iis viridibus & fale conditis utimur in cibariis, olivarum conditarum modo. Frudu veró ficcato ,cauftici vice utuntur in ftrumis : totáQue Indià hujuscum calce mi(ti ufus eft ad pannos obíignandos. | AvICENNA lib.it.cap.40. id facit fru&tus Tamarindi offi fimile, ejusque nucleum à Amygdalz effigic, (ine nocumento cffe affirmans : & paulo póft fübiicit, inter venena re- feri quz deleteriz fint facultatis. - N vrrA autem przditum cífe venenosá facultate, exemplis fuprà demonftravimus: Caufticam veró vim obtunere , jam exficcatum, diximus. | Axcdüui. NONNVELI Anacardiumcalidum & ficcum conftituunt in quarto gradu : alii ip ter- peramestum . tio. Nemo tamen mihi fatisfacit; quandoquidem in virente clarum eft deeffe huncexcal- facientem & ex(iccantem exceffum: neque rationi confentaneum videtur in co caliditatis & ficcitatisgradu conftituere quo eft Piper. Nififorte, quod in Sicilia nafcitur,fit tali facul tate preditum. : E Cajon * Adfertur imerdum nucis genus Vly[siponem é Br»filianerum regiene,qued Cojons vocant. A1bor ei mogna,[eliis 0o c spyti (in recens nata Lauri potins) fruu ovi anferim forma cy magnitudine,qui fucco plesé csl, veluin td Cnrioriige- - nu js Limam vocant,que quidem ve[cuntur Brafiliani, (licet Tbevetus cap.61.. Deferiptioni Americe,cortd a[fe-.— fat) ut à Fernambaco incolis intellexi. In extremo fructu preminet nux quadam reni leporiti formá colere cinateym- Jerdum ex éinereo rübe[cente. Duplici vero bac nux conilat «ortite,intev quos ffongiofa quada efl se ateria olei s[errimi € calidiffinsi plemazintus verà mucleum candidu continet efu aptum, c» Pillai gu w (uavitate non cedentem. pelicula cinericia obduum, quam adimere oportet. Eo leviter toflo ve[cuntur incola; gratior enim e$l, C venerem [limslare fertur. Acri illo. oleo nibil praslantins effe feruut ad licbenes éz impetigimes tclendas.— Incolae ceriz adyey fu fcabiem utuntur. Sed illud mirum, primarium fructum nula. femina contineré : Cy extrema illà nuée earum arborum germs con[ervaridebere. . Nonnulli Anacardiorum genu effe autumant, ob fimilitudinem acris illim bumoris, quem corticibus conclu(um babent. Nos cv offiimarum Anacardium, & banc nucem integram, € pey medium (eam, exprimi cura- bam: accipiebamu enim Vly/sipene nb finem anni M. D. EX 1v. recentem Qr atte trimesire primm b arbore lectam. ANACARDIVM OFFICINARYM. CAI9Y8 . | . per medium fectus A 5 |w$ddg tie | iae etu De Amomo. ius. C CX rv". "xxx f AGNA inter recentiores dubitatio eft, quid it Amomum. Hincfit ut nonnulli Amman M ejus loco Acorum ex precepto Galenilib. fimpl.med.6.fubftituant; de quo haud fccusatque de ipfo Amomo dubitatur. à Ex recentioribus nonnulli in ca opinione faerunt , ut Rofam Hiericuntinam, legiti- noa tiiei- mum Ámomunm effe contenderint, quorum opinionem do& Matthiolus comment, in «ntina. Diofc. lib. 1.cap.14. multisargumenusrefellit.. Alii Pedem columbinum effc aiunt; quos .— idem Matthiolus erroris convincere nititur. X T a E c o, tametfi híc non viderim eas ftirpes quas Europa gignit, fubiiciam tamen libere qux in India de Amomo didici. Percontatus fum aliquando àquodam Pharmacoporo natione quidem Hifpano ,fed religione Tudao, qui Hierofolymis fe habitare aicbat, quid effet Amamum. Refpondit ille,lingua Arabica amara nuncupari, quod interpretatum Hamama. Pedem columbinum fignificat. Hanc ftirpem fibi cognitam effe affirmabat, quam ta. Pi «lnti- men apud Indos nori vidiffet. Evocatus pofteaà Nizamoxa (quem vulgà Nizamalucco y;. ,,,, : nuncupant) Rege in Decan potentiffimo, qui przter mediocrem dodttinam quam habet, Aa femper apud fe eruditos medicos alit cüm Perfas,tum T'urcos,magnis ftipendiis. Ejus me- dicos interrogavi, num Amomum haberent ; dixerunt illi , iftic quidem non náfci, fed in- ter alia aromata qux ad Regem ex Afia, Perfia, & Arabia conficiendis alexipharmacis per- 2 ferrentur, Amomum etiam advchi, cujus ramulo me donàrunt, Hunc cum Diofcoridis defcriptione contuli, ad quam venuftiffimé quadrabat, & licet jam üccus , pedem tarhen columbinum referebat. ic NAM omnia plantarum & morborum feré nomina apud Avicennam, aut ad verbum s EU Y rus Ut. Inna tp Pr " ; $e lr. M Alteriss Amomidi icones bic fubiunximus. Í Hà etiam fimiles ramulos , Amomi nomine M. D. LXXXIT, Conflantinopoli tmi[Jos Vienne Auflria accipiebam,quum Amo- sum quoislic uterentur inde expeti[fem: (ed, ut dixi, pulm — | Jimilitudinem babet cum Diofcoridà vel Plinii 4momo, quem-.— admodum neceaplanta quam R. P. Quatramimin examine — 2 Theriace fcribit fibi donatam pro Amomo in pratis uliginofis agro Panifienfi erutam,quam Galli Piment appellant C inter fles recondunt ad eai à inei proferyandum, Brabantia veri * 250 AROMATVM HISTOR IAE €x Flanár& Gagel dicitur, &* in. coquenda cervifia utuntur , ad robur (. acrimoniam conciliandum, * Quesam noli [int plante Mexquetera cr Mexir, plane ignoro : nec quid bac vocabula fignificent , quifquam in- dicare potuit. De Calamo Aramatico. CAPYT xxXIL Atoro cj Ca- enim nonnulli Calamum officinarum effe Acorum veterum : Alii malunt Galaü- uM. gam effe Acorum. Eam ob caufam difficile cft in tantaopinionum vatictate ali- quid certi ftatuerc. Ego tamen nullius opinioni addi&us, liberé dicam quod fentio. Calawus CALAM vs aromaticus quo officinz in Lutitania utuntur ( aromáticum voco non ^". ^ odoratum, ut pleriquealii, quandoquidem aroma odorem non fignificat, fed quod vulgo droguam vocant; neque etiam Calamum odoratum fcio,fed Iuncum dumtaxat) idem cft cum coqui hícin India magno eft in ufu cum viris tum mulieribus & jumentis. Vocatur Vaz,Behe, is in Guzarato, Faz:in Dccan, Bache: in Malabar,Vazals : in Malayo, Diripiguo : in Períia,. Yaza, Di- Heoer: in Cuncam, quz cft regio maritima, aticam : Arabibus Ca[Jab & «4ldirira. Scrapio e lib. (imp. cap. 20. eum vocat A[faleldiriri, fed corrupto vocabulo : omncs enim Arabes Cileb, Aldi medici cum Avicenna lib. 11.cap. 157. & 207. Ca[Jab & Darirbe appellant, Idem autem is, A[alxl- (onat Caffab quod Calamus, & Aldirira ex Aromatibus:nam Dirire idem quod nobis aro- € ma eft. Quoniam veró Malayo incolx ejus ufum ab Arabibus qui ex Coraconc crant,di- dicerunt, idcirco corrupto nomine Dirimese Vocàrunt. — — SER1TIVR peruniverfam Indiam: plurimus veró in Guzarate & Balaguate. Hic ct- jam Goz (ubi multus ejus eft ufus) in hortis fatus provenit; fed perpaucus. CETERVvM noneftodoratus, nifi é terra avulfus : quantoque virentioreft, tanto mihi. validioris tetriorisque odoris videtur; tametfi aliud fentiat Ruellius lib. 1. cap.18. Conve- hitur ad maritima, quoniam qui iftic nafcitur, non fufficit. Qui ex Balaguate adfertur, ad Occidentem mittitur. | €damisirs, — FAMILIARIS cjus ufus eft mulicribus in uteri affetibus, & nervorum doloribus. Cumis" — Sed maxime expetitur hieme à mulomedicis : Contufum enim, additis alliis,ammi (quod mHO" eft Cuminum rufticum) falis momento, butyro, & faccharo , jumentis adverfus frigora Aum. | mané exhibent, vocantque id medicamentum Arat. CrETERYM quoniam Hippocrates & Galenus lib. x. fimpl. med. Indicum hunc Ca- Calamis &5- ]amurm unguentarium appellant , Plutarchus veró Calamum Arabicum , & Cornelius Ph» Celfus Calamum Alexandtinum: videtur etiamrextra Indiam nafci. —— I. lios. Ec o , ut veritatem clicerem , fcifcitatus fum à multis Coragonc incolis & Arabibus, Calamw Ale- quiliuc venales equos adducunt, fiapud eosnafceretur Calamus; item an cffet eis cogni- sad". tus coduc uterentur : Negáruntomnes apud fe inveniri;nifi ab Indisadve&tum mercimo- niigratià; probeqQue fibi cognitum, utpote cujus plurimus apud eos effet ufus. Non fal- lunturtamen, qui Arabicum vocant, nam ex India in Aràbiam defertur, & indc in alias Tegiones: neque qui Alexandrinum appellant, quoniam hinc Alexandriam, deindc Barut & T'ripolim Syriz defertur. RN MERC EE E os x .Q vop autem Manarduslib. 8. epift. 1. dicit in Pannonia fe vidiffe adcó recentem, ut non longé petitus videretur, fieri potcft ut fallatur: aut, fi viderit, fatum forte in fporta auc fictili vidit, ut plerumque fatum Gingiber nafcitur. Scd illud certiffimüm cft, hinc avchi Calamum in cas regiones. à Me Heroic j Is veró quoutimut, radix non eft (pufilla etenim e(t radix) fed ipfius Calami cum ali- ; quantulà interdum radicisparte fragmentum, Hallucinantur ergo qui nihil nifi radicem * effe (ctibunt , confirmandz fux fententiz caufa, qua contendunt hunc Calamum. Aco- rum effe. Ncquc quod in Calamo cft fpongiofum & faveícente colore; aliqua in re fimi- lecít Aranearum telis , ut falsó putárunt Avicenna lib. r4 cap. 157: & Serapio lib. fimpl. cap.205. quos Gracis & Latinis hxc meliüs ióffeoportebat; ^ 50- an Caueu xw» CETER VM quód Calamus Acorum non fit; nec etiam Galanga j fatisex Avicentia & sif i» Inda. Scrapione probari poteft, qui tria diftin&a capità de Calamo, Acoro, & Galanga fcribunt, : Praterea qui calamum deícribunt, aiunt cum in India nafci, quod verum elt : nec cnim in nre alia regione nafcitur. Acorum vcró non nifiin Europa nafci tradunt... Itaquc nobis igno- ep. tum cft Acorum, aut imaginari non potuimus quod Manatrdus , Leonicenus & aln ani- madverterunt.. Omnibus fané Arabibus;Turcis; Corafonibus, & Indis medicisignorum eft. Nam à Nizamoxa vocatus ut eum tremorisaffectu liberarem , magna mihi cum illis : contentio Dijutatio de N ON minor eft contróver(ià inter recentiores medicos de Calamo & Acoro.Volunt side : / UD55545XtA: ioi contentio fuit de Acoro: quid támen effet Acorum (ctiam illis itidicato hioshitie Átabico) indicare non potuerunt, nifi quód apud Turcos nafceretur. PRAETEREA Calamus pallet; acris,calidus, & ficcus eft iri fecando otdine : Acorum albet,amarum, calidumqQue & ficcum eft ordine tertio : Galanga autem utroque calidior & odoratior. Deinde Calamus & Acorum cerebri & nervorum morbis coriveniunt: Gá- langa veró ventriculum roborat , flatus difcutit , & oris halitum commendar. Galanga : item & Calamus medicamenta funt in hac regione ab initio cognita , & in Occidentent vehi folita. uelim ! SorEo tamen perpetuó Ácori loco Calamum fubflituerc ed majori quantitate quàd A4cri fci: non adeó excalfaciat & exficcet, vcluti Acorüm. ^e] daneiite * Nofirarum officinarum Calamws long? alius ef ab eo quem bac capite fatu obfcura defcrilit nofler Auclor,quippe cuins Calamus leguimns videatur à veteribus deferiptus.. Nefler verb nibil nifi Tadix efl , cum aliquatitiüla interdum foliorum particula. Cui cimomnes nota Acoro à veteribus ad[iripte pnlcberrimà tonyeniant , Manardi Cr. aliorum fententiam improbare non po[fum ,.qui Acerum legitimum effe volunt.: Eo c Germani j & Itali, &* Galli utunturj alimque Calamum non norunt. Selebat enim Antverpiam Vlyfipene alvei Galami genus uuali noflro fimilimum, [td tetri odoris , e faporis borridi ; que nota illi communi crat cum Calamo nofiro Au(Tori de criplo-t.Solam tamen batic obcaufam in ufa apud nos effe de[it; licet omnes arematari multo efficacius to,quo Wunc utimur, fuiffe affirment, Legitimiporrà Aceri defcriptionem luculentame in nofira variorum plantarum Historia fludiofi mvement. Ceterim cim terti vecudenda effet bac Hifloria, commod? nobis inmetuit legitimi Calamus aromatiów, quem dáz Gif. vir Bernardus Paludanus Frifuu, ex Syria & e/£gypto vedux, cum Habhel frudlu, mulissque alii tatis v varii feminibus, pro noflra amicitia, fub anni M. D.1xxix. initium liberaliter communicavit. Eiw antem (quoniam exe adliffimà ad Diofcor. defiriptionem quadrare videtur ) iconem ex fragmenti exprimi curavimus. Vmbelifera vero po- tis planta quàm barundinacea meo iudicio cen[enda ed: etenim vedum babet caulém , multi nodi feu feniculu «in- Gum, lavem alioqui, intàs concavum; Cr membratuld uti barundinespraditum, qui a[fulos? , quemadmoduss Dioft: . feriptum reliquit, frangitur, esá, (atia odoratus gratíque faporit, amari tamen, c nonnulla ad(iriclionis particeps: fo- lia (uti ex veiligiis colligere licet ) binaex adverfo fingulis gemiculi fita caulem ample£fi yidemtur : radix [umwo capite monnibil extuberat, deindein fibras definit. — — — d nodi Sia is Vicefimo quinto porro anuo pot quàm moi cowmunica [fet C. V. Paludamu. Calamum illum, mittebat ad me Lu- gdano Allobrogum docifimus vir Antonius Colinws Pbarmacopaus, qui nuper bos. Commentaries atto Cbrilli M. p. xct1 1. quartüm evulgatos Gallicos faciebat fimilis calaimi fragmenta, figntficans fe eo u[um in Theriace compofitione: ta aütem, licet fimili pror [us form effent cuw illo quod À Paludano accipiebam , magi tamen. amari (aporü , quàm à Paludano acceptum deprehendebam, nec ullius adslrickionis participem; quod forfitan alterutrius atatí ad(cribendum. Ie Nardo. Ca». xxxrit. terata ad nos adferri, viliorique pretio eri, quàm antiquitus fiebat: qid nunc Lufita- norum navigationibus Indiz nobis apertz fint, ipfzd. regiones, qux aromata gignunt, longe cultiotes, quàm Veterum tempore fuerunt. IN eorum numero Nardum repono , qux lcgititiia & fine mangonio ad nos importa- xad. tut, licet interdum aut maris humore fibi afcito fitum contrahat, aut fenio fuaveolentiam illam amittat, quà initió pradita erat. ud : . Vocar vn autem Nardusjncolis(nam Grzcum & Latinum nometi notat eft) Cabz- c. | (ra: Avicennz, lib.r1.cap.640. & omnibus hujus tempeflatis Arabibus gewul, quod eft cewbst. Spica; & cembul indi, id eft, Spica Indica: cádem ratione, quam nos Spicam Celticam vo- camus, illi gembul rumim appellant. Quod autem corrupte Matthaas Silvaticus cap. 640. Simibel & Sumbel protulerit mirum non eft, cüm is linguam Argbicam ignorárit: nii mali- S&mbel mus tempore paulatim corrupta fuiffe vocabula. ! CETER vM nafcitur Nardus in Mandou & Chitor ptovinciis, Regnis Delli, Bengala; e & Decan vicinis, juxta flu. Gangem, quem incolz Gazea appellant ,& facrofandum exi- Geo br. ftimant, ita ut motituri regni Bengalaincolz hoc flumine mergi fe jubcant, fed pedibus dumtaxat. Sunt in eo flumine certa idolorum delubra , ad quorum cultüm catervatim confluunt mercatores é Guzarate & regno Decan, magnaque donaria in hac idola confe- i runt; I LLv D affirmare poffum, multo plura aromata, tnajorique quantitate, & minüsadul- T1 | AROMATNM /HISTOÓRIAÉ | tunt; inde tedeuntes fabctificati, utipfrfibi perfuadent,imó potitis à cacodz mone obfeffi. Naidi ni. PonRnó nonfunt diverfa Nardi genera : fed ariicum dumtaxacmihi notum e(t genus, (m2. id (cilicer quod exjám memotatislocisadferri diximus.: Provenit quidem in monte quo- dam ,qui áltera parte Orientem fpedaat, dltera Occidentem, ad quem fcilicet occidéntem Nardu fi) Dt cft Syria mültis regionibus ab India difcretà : fed tàmen mulusaliis ejus rcgionislocis no» proweyit. fata provenit; non facile enim fponténáfcitur, INeque una przftantior eft alterá: Spicám- ye habet aliaalterà multolongiotem.: 3YoRH x 4[- CERTE radix eft, fpargens fupra folum brevem virgulam feu caulem circiter trespal: . pue Nadsfmi- "IgvgNITVR interdum fordida & pulverulenta, villis ipfius plantz-in pollinem reda- apertas & cognitascíle, quàm temporc Tlinii fuerint, & ipfa aromata majori copiá ad nos adferri. : Lewwe oi. CETERYM meram fabulam iudico, quod Andreas Lacuna fuisin Diofc, lib.1. cap.6. "U"* commentatiisfcribit, Nardi ufum apud Indos effe periculofum,quoniam ex ea fiat venc- niquoddam genus mortiférum, quod non modó hauftum, fed ctiam cutiin fudoribus in- Pifum. fperfam, hominem illico jugulet; idQue toxicum Pifu» vocati. Nam cüm multis in India annisMedicinam exercuerim, & tion modó verfatus fim cum omnis generis medicis Afia- ticis, fed eriam Regibus & Principibus familiaris fuerim;numquam tamen hoc Pifum vi- - deré iihi contigit, aut ejus nomen audire. euis bul Sab. — ^ [p genusquod Sepulveda Satiech & Satiacb appellat, id effe puto , quod ex Satiguam adfertur, celeberrimo regni Bengala portu & emporio ad fluvii Gangis oftia, Satiach. | o; 200 MN | LIBER t, 164 riincenditate. Folia praman [a nullum eromaticum (aporem veddunt, fed lenta c» vifcida funt;cm Nardi Celtica folia € calidafint, cum aliqua tamen. adfüriclione, c odere faporéque iucunda. Cim igittr boc capite nosler Auctor de Nardo ex profeffa agat , [acere non potui, quin Hirculi memini[fem, eiüsque bic iconem fubiüctrem , quam nemo badte- nis,nifi tuin à me exbibitam agnaverat, - De unco odorato. CaAryT XxXrIY; undantiá nafcitur, non fecusac in Hifpania gramen vulgare quo vefcuntur animalia. H vv s graminis nomina Graeca & Latina nota funt, Ab incolis autem Sacbbar $,,41,, vocatur: à nonnullis veró £axé cachale, id cft, herba lotoria , aut letionibus idonca:tamet(i Basis cachi- non negem aliis etiam nominibus apud Arabes infigniti.: Nam Avicennalib. rt. cap. 91. l^ cum adhar, Serapio cap. 19. ad/er appellant: quos fequuntur omnes Arabici & Perfici me- Ada. dici hic agentes : florem veró vocant Fzca. Nam. quod-Silvaticus, cap. 1 2. adcher & adbeca- va »ura vocari feribit , corrupta funt vocabula. Perfis, qui ad jam didaas vfque provincias per- tingunt, Alf, quod herbam fignificat, vocatur ; quo nomine per excellentiam appellari Af. — — poteft. Apud Indos peculiare nomen non eft fortius, fcd herba Mazcatenfis appellatur, Pea Maz- Sunt qui Paleam de Mecha nuncupent.. Nec defunt qui Paftum Camelorum vocent,nec eg bio immeritó:fed tamen Cameli non funt iftic adeà frequentes, ut hoc gramen cum floribus cha. omnino depafcere poflint. Sed funt ibidem multi afini muli, equi, quos Arabicos voca- PeihsCane- mus, boves, caprz & oves, quz nullum aliud pabulum norunt quàm hanc herbam five "^^ gramen. ; DrrERTYR quideniin Indiam, in ufum medicum ufurpandus. Maximá tamen co- pià per fafciculos colligatum in navibus adfumunt equarii mercatores feu mangoncs , ut equis fubfternant,ne ftercoris & urinz pxdorc offendantur. Nam fimul atque maduerit, recentem fübfternunt, & madidum in mare abiiciunt.. Sed & nautz fafciculos aliquot fecum advehere folent, quos deinde iti Indiavendunt. Memini in infula Diu*, vili emif- ril pin. fe multos lünci fafciculos,quos ín Lufitaniam cum aliis aromatibus mitterem: nullum ta- men florem videre contigit. Sed nec aliquo in pretio ab incolis habetur, cüm gens fit ru- dis & filveftris. ! NvLLvs e(t hujusufusapud iftius regionis incolas: (ed nos dumtaxat, & Medici Ara- bes & Perf, co unmur.. Ipfi indigena co fc & fua jumenta lavant. N vNc ad Audtrum, qui ejus meminerunt, defcriptiones veniamus. DriosconipDzs lib. 1.cap. 16. laudatiffimum ex. Nabathza , proximum Arabi- cum , quem aliqui Babylonium vocant, peffimum ex Africa adferti fcribit. Floris, cul- morum , radicisQuc effe ufum. Eligendum eum qui manibus confricatus rofz odoreni emitti. E Sc1o iniis quas fupràenumeravi provinciis, que Árabiz nomine comprehenduntur, provenire. An veróin Nabathza gignatur(quz à Nabatoch Ifmaélis nepote denomina- & ,,,,,. ta, provincia eft Arabiz Iudez conterminz) diligenter percontatus fum à medicis qui in Hierufalem, Galilxa, aliisQue vicinis provinciis vetfati erant : Sed illi refpongerunt, eum, quo i(lic uterentur, ex Cairoadvehi. Interrogati veró an in Cairo nafceretut , an autem cx Mazcate adferretur ; ignorare fe dixerunt, quoniam medicamenta interdum ignota manerentob indigenarum negligentiam. Quz cüm audirem, inquirere non volui num Babylone nafceretur, tametfi id fieri poffe putern. Pd Cv veró Diofcorides Africanum improbet,non oportet nosadmodum folicitos effe Í vNcv Sodoratus in Mazcate & Calaiate Arabia provinciis maxitná frequentiá & ab- 'in eo inveftigando, przíertim cüm non adícripferit quà Africz regione proveniat. De flo- 1 fe. ribus autem, cüm meam, tum reliquorum medicorum negligentiam agnofco,qui nen ju- beamuseumadvehi. Noftrá etenim culpà fa&tum eft, ut cjus ufus defierit. zt IN medicamentis odoratis, Diofcoridem incertis comparationibus plerumque tti vi- deo, quemadmodum & in hoc Iunco.. Nam tritus, jucundum quidem fpitat odorem,fcd . Rof haudquaquam. Iv ucv s odoratus, Cornelio Celío Iuncus rotundusvocatur, & ad Tunci vulgaris, & pow rete -Cyperi five Iunci triangularis differentiam: fed minim in cam altitudinem excrefcit quà 4» Iuncus... AVICENNA lib.Tfi. cap.591. duo cjus genera conftituit. Alterum enim Arabicum: vocat, quieftodoratus: Alterum in Agiami natum, per quod vocabulum Damafcum in- telligit.. Sed quód Diofcoridis teftimonio , Iuncum fru&um proferre nigrum probet , pe , Wi. manifeítus error eft, cüm Diofcorides nufquam fruétus meminerit... bfw. SERAPIO 204. AROMATVM HISTORIAE | bwibitea SeRAPrO lib.fimpl. cap. 19. exauctoritate Bonifaa fctibit Juncum habere radicetri Cbulem (imilem;latiorem tamen; & minoribus nodis cindám, multos calamulos prz duros proferentem, qui fru&um proferat fimilem floribus Arundinis, graciliorem tamen & m;- norem:fimulQue & in uno cefpite multas plantasnaíci. Hujus radix adeó fimiliseft Chu. lcm*, ut füb co nomine ànonnullis appelletur, quemadmodum initió dixi. | MarrH.Evs Silvaticuscap. 12. decem annis confervari afferit./. Credo in ficcis & mediterraneis regionibus multo tempore confervari poffe, cim humiditate non abundet, Sed in hujus provinciz maritimis , paucis annis in fu odoris fragrantià confervari poteft. Q v o n ad Brafavolum & Monachos in Mefuen commentatores attinet , doàé illo. rum argumenta refellit Mattliiolus, Com.in Diofc. lib. . cap. 16. quare fupervacaneum Mowrcbortm. effc iudico quidquam iisaddere. : Satis tamen Monachorum in Mcf. dift. r« cap. 47. ofci- )/0Ó154..— tantam mirari non poffum; qui Galangam Iunci odorati radicem effe contendunt , cüm Galanga in Sinanafcatur, qua bis mille fere leucis ab Arabia abeft, & plurimum ab [unco odorato differat cum foliis, tum radice: nec nifi fata proveniat Galanga, quemadmodum & Calamus : Iuncus veró fponté naícatur, nec feratur. IvNCVS ODORAIVS. Nate funt nobi anne M p.1xvir. aliquot Intici oda- rati planta, e femine Valiami[fo. Efl vero [uncus planta multis culmt affargens , tenerioribus folis quàm gra- - men[eu céa (quam pulcerrime refert) ünguam merdi- dicantibus iucunda C aromatica quadam acrimonia que trita gratum quidem (pirant odorem, fedin quoro(eodor mon eluctat: nam wanducata petiisrofe, praefertim [at- —. clare condita , edevem amulari videntur. Nullum pro- tulit florem,quid fertis prorenerit: imb primu frigoribus perit, ita ut annua planta cenfenda fit. Radix eft nume- rofa C capillris, non nedo(a, ut ait Serapio,guslu fervido €r aromaricg. Eins iconem ad viuum exprej[4m in[erere bic libuit. ,"* Diu vel Dioin(ula Oceani Indici adver (us ofla flumi- ni Indi (quem incole Diul appellant) fita esl , e&mque Patalen Plinio dici putant. Continet verb ea urbem mer- curialem , potentémque admodum , e celeberrimum. — N quendam portum , quo con(luunt. negotiatores Veneti, — Graci, Thraces (quos Rumes vulgà vocant) Per[ey Turci, QC Arabes. : TlazTa^urh ver? Straboni Geograpb. lib.xv. infula eft quam Indus facitin duas partes divifus, fipura triangula: in qua urb: est infigni omine Pattala , à qua infulano- gnata. xo Chulem, * Quid per Cbulem intelligat mofter. Audor , badenus fere non potui, tametfi diligentifimà perquifiverim : nifi fortà intelligat gramen five berbam vulgarem quam Gra- €i wó2» vocant. Nam a quibu(dam Haxis cachule nun. upari ait, id eil, lotoriam herbam. Et Pandedlario cap. 158. Chulem berba capillaris ei. CLAPYT EXE AGNOPERE commendatusà veteribus fuit Coftus:at nec nunc fua laude caret; M Sed cüm Graci omnes & Latini, tum Arabes, plura ejus genera conftituerint,fa- &um, ut magna (it orta difputatio, an legitimum Coftum habeamus. Plerique negant, & radices vel in Hifpania, vel in Italia natas pro legitimo Cofto in Myropoliis oftendi aiunt. Ego veró fum in ea opinione, ut unum dumtaxat Cofli genus effe credam; cujus nomina primum proferam , deinde delincationem , poftremó ufum medicum indicabo. . €ifw. " Es ergo Coftus di&us Arabibus Co aut CZ : in Guzarate; plot : in Malaca, ubi ejus ON plurimus eft ufus, Puche, & inde vehiturin Sinarum regionem. Grzci & Latiniab Arabi- bus nomen mutuati funt. Nam quod Serapio lib. (impl. cap: 518. Chi? appellat , corru- prum eft exemplar, legendumQue Ca?: & quotquot conven: Árabes,eum nunc Cai£,nunc C4, Cui, Coi, nunc Cos/£ vocant. CLER E " / ASCI- L lIiBi'E KYt 22928008 NaAscITVR circa Guzarate, inter Bengala, Delli; & Cambaya in Mandou & Chi- tor: Inde multi currus V plot, Spicà, Chryfocollà, aliisque mercibus onufti advchunturc n urbem primariam regni didtam Amadabar, quz in defertis fita eft , & in Cambayete non proculàmarifitam urbem: unde poftea per majorem Afiz , nonnullam A fricz partcm, & univerfam Europam devehuntur przdicta merces. i Q voNIAM veróin Chryfocolla mentionem incidimus, Íciendum eft,eam vulgo For- rax nuncupari, Arabibusatque Guzarate incolis Tézcar, feu Tiucal : mctallicam autem hic cjus effe naturam , utpote quz é montequodam Lufitanicis leucis ceritum à Cambayete diftante, eruitur. Magnus ejus ubique u(us in ferruminando auro, reliquisque merallis:ab Indis veró medicis raró ufurpatür; praterquam ad fcabiem. Sed neque nos cà frequenter utimur: iniicitur dumtaxat in unguentum citrinum, fucos muliebres, & unguenta ad pro- fligandam fcabiem parata. Ex earum mercium cft numero, quas rcgio édi&tó vetitum e(t in Lufitaniam afportati. — 1 t : DrescRiBiTVR autem Coftus ' ab iis qui viderunt; Sambucieffivie, & Arbuti aut Azimbri* niagnitudine,florem odoratum proferens. Przcellit qui initis candidus cft;cor- tice cinereo:invenitur tamen etiam colore buxi,cortice pállefcente: Tanta eft ódoris fra- grantià przditus, ut plerifque nares feriat , & capitis dolorem excitet :/guftu nec amaro, necetiam dulci, tametfi jam fenefcens interdum amareícat.. Nam tfécens acri guftu cft, ut reliqua aromata. à; "s Hoc utuntur in multis medicamentis Indici medici Hunc in Ormiuz mercatores ex- portant, quó Corafones & Perf confluunt: inde in Adem, quó hüjus emendi cum aliis mercibusgratià Arabes & Turci conveniunt... Nec mirum eft, fi ejus loco, alio medica- mento officinz utantur in regionibus procul à Lufitanià diffitis; quandoquidem exigua admodum quantitas in Lufitaniam defertur. Q voNtAM veró Veteres tria Cofligenera conflituunt, * videlicet Arabicum , qvi fit candidus, levis, cximià odoris fuavitate ; Indicum levem , amarum , & nigrum ;& Syria- cum gravem, colore buxeo : perquifivi à negotiatoribus À rabibus, lerticis, & T urcis;uli- nam tanta Cofti copia confumeretur, quz ad eos hinc exportaretur.. Kefponderünt illi maximam partem in Afia minori & Syria confumi, fed & etiam apud Arabes & Perías. In- terrogati vcró analiusquifpiam Coftus apud cos nafceretur , negárunt nafci. Idem pcr- contatus fum à Nizamaluci medicis; fed negárunt illi alium fe Coftum vidiffe unquam, quàm qui ex India ad cos perferretur. Vnus tamen illorum olim Xatamas medicus fuerat, diuturnoQue temporc in Cairo & Conftantinopoli niedicinam fecerat. Vt autem tam di- vería nomina forüretut,occafionem przbuif- fc negotiatores puto, qui ex variis regionibus oriundi erant. von Arabes cjus duo genera faciánt, amarum & daulce;fa&tum effe puto,quód hoc medicamentum cum recens eft & incorru- ptum, nullius amaritudinis fit particeps, can- didiusque perfiftat : ubi autem vetuftate cor- rumpi incipit , amaritudinem contrahit , fit- Que nigricans. Cosrvs. INpicvs. * Non videtur bui Cofli defiriptio cum Veterum Coflo cenvenire, Nam ex Diofcoride (atis mamfetlum es illorum Coslum radicem fuiffe cm ait : Sunt qui adiislis Helenii - Comageni praduris radicibus adultevent.- Verifimile enim 1100 csl, frutiiis ramum tantam babere cumtadice affmita- 12 ,ut radice adulteraripofüit. At noflri Auctoris Costus mi- nimurm radicis babet ,c* fere nibil mfi lignum e$ [uo cortice conteitum. Ouare aut veterum Costum igneta[fe dicendum efi,aut Arabum Colum (fi à quem de[cribit illorum Cosius €81) à veterum Gracorum Coslo diver(am effe plantam . Cos: genus Antverpiam e Lu[itania wvebi memini, folidum, cortice üinereo vatis candians, interdum vero ci- nerei coloris ; odoratá admodum radice, violaceum fiue iri- num biranté odorem , pra [ertim dum manditur : &à caulis fragmentum quod E terra extat , plerumque inberere adbuc con[piciebatur, ferulaceum quiddam referens , €» fungo[am medullam continens , ut facile appareret cum Coffo nofiri Autboris plurimim convenire. Eius iconem, qualis videlices ex ficca radice exprimi potuit, bic adiciendam curabam. Borrax. Tircal. Tincar. Cofli bistoria, Coil tria ed nérá apnd Viieres. Coflus ama- v5 c dulci Aralitws, b 106 AROMATVM':HISTORIAE * Nifi per Azimbro Iuniperum nosler Auctor intelligat (Zimbro enim Lufitanis Inniperus e$) quid fit, icnoraze wi Ateor. . ; ^ : j * Venetiis interdum adertar Colli quoddam genus Gingiberis radicibus adeo fimile, ut nibil [uprá,intàs etiam fibro. fem. fed pallef[cens, & eximie amariudinu. . - Nom defunt, qui Zedoariam u[aalem inter Cofli genera refevant, c primum apud Diofcor. deferiptum Colum effe autument, quüd multas notas babeat, qua Arabico illius Cosla pulcbne quadrent. : ^ Sr FN Di Turbith. |. e ME xc NN ". 2 uo VAR V d x A YD D E Turbith Arabum magna eft inter recentiores Medicoscontroverfia. Nam non- nulli Tripolium Grzcorum effe volunt:alii Pityufz radicem effe contendun:: alii Alypi. Sed errantomnes meá fententià. Siquidem Turbith plantam & virentem vidi, & floribus exotnatam, quz plahié diverfa eft ab iis quas in medium proferunt. Turbitb. Qvop igiturnos Tutbith vocamus; codem nomine & Arabibus, & Perfis, & T'urcis appellatur : tametíi Andreas Bellunenfis in fuis emendationibus 7eréet vocet. 1n Guza- cea rate, ubi plurimum nafcitur, Barcaman: in Canara, cujus prouincia eft Goa, T'iguar. winhWfo. Esr autem Turbich planta, radice neque magná, neque longi , caule hedera: modo ria. per folum extenío, digiti craffitudinc , interdum craffiore , duos palmos longo ; interdum - veró multo longiore. Folia Althzz profert; lores ctiam fimiles,e candido rubentes,non- hunquam omnino candidos, non (ut quidam volunt) colorem ter die mutantes. Eft veió dumtaxat utilis & gummofa caulis pars inferior juxta radicem : reliqua pars gracilior eft, & comofior, quàm ut utilis effe poffit. Nonnunquam radix cauli adhzret fed inutilis, cüm caulis dumtaxat in medicum ufum recipiatur. Totaautem plantainfipida cft cüm colligitur. : Twübwaa- | PROVENIT in maritimis, verum non adcó mari vicinis, ut undà allui poffit: fed dua- z busjinterdum tribus àmari leucis fcu miliaribus. Plurimum nafcitur in Cambayete, Surra- te; Dio infula , & Bagaim, *locisjue vicinis. Invenitur & in Goa: fed à medicis improba- tur,necco utuntur. Intellexeram ctiam in Bifiiager provenire,quod centum quinquagin- ta & ampliüs leucis à Guzarate diftat : fcd pofteà rcícitum eft ,eó ex Guzarate deportari, unde etiam magna copiain Perfiam, Arabiam, Afiam minorem , & Lufitaniam exporta- tur : Nam fi aliquod in Bifnager nafcitur, viribusadeó infirmiscft, ut medici recipiendum non cenfeant. : | Dp F1ER1 poteft, utaliis etiam per Indiam locis gienatur ( non enim feritur, fed fponte . provenit) incertum ramen eft, ob indigenarum negligentiam. Twlibdde- — CETERVM in Turbith deledu, duofolent à Medicis requiri, ut geummofüm fit &al- e n. bum. Nonomncevcró gummofum eft naturà : Sed quia viderunt Indi, à gummi abun- mf fat. danti, optimi Turbith notas nos petere, folent ejus plantam, ante colledionem, aut.con- - torquere, aut leviter vulnerare , quo liquor exiliat & denfetur.. Deinde poft aliquo: dies redeunt, & gummi five concreto liquore plenos caules reperientes, colligunt. Id nuhi re: tulit affinis meus medicus in Bacaim , qui aliquoties cum ipfis Indis colligendi gratià pro- fectus eft, & hanc eliciendi fucci rationem oblervavit. INam cüm juffiffet aliquot plantas intadas relinqui, eas minime gummofás invenit, aut nonnullas tantüm pauco cum gum. mi. Exeo igitur deprchenderelicet, gummi nihil ad prz ftantiam agere;fed id plerumque pratftantius cenfendum effe, cujus gummi non appareat , quippe quod in ipsà plantà rc- conditum fir. Non negaverim, quin etiam Turbith gummofum (ine contorfionc repe- riatur: fed ut faciliüs liquorem funm aut gummi cxerat, contorqueri & vulnerari plantam certum eft. : - tres Ale Tel; ALTERA probationis notaeft, ut (itcandidum. Siccatum ad folem,candidum eft: in dddw, — umbráverórcíiccatum,tametí nigrefcat,non minis forté bonum cft,quàm album in folo paratum. SUSAN : E Em Twbibfa- — EST veró Turbith Indicis medicis medicamentum pituitam deiiciens, cui interdum, eas. — fiabfitfebris,Gingiber adiicere (ut ctiam aliis purgantibus medicamentis) folent : alioqui plerámque/ine Gingibere ex decodto pulli gallinacei, aut ex aquà exhibent. Przfertur autem quod in Cambaya natum eft.:. Memini me ininfula Dio emere fingulas, quas vo- Tanta. cant, manus, unatanga." (Penduntautem fingulz manus viginti fcptem libras.) Sed poft-- Mew. — caintclligebam eum'àquo redemiffem, duplo minoris emitle. Twin An- CETERVM longé nobis aliud Turbith* defcribunt Arabes , quàm id quod modó ex- (bm. hibui. Siquidém Mefue lib. 2. de fimpl: med. cap. 2.ait radicem effe herba: folia Ferulze minora ferentis, &ex earum plantarum genere qua la&co fucco turgent:varia cjus inveni " J ds genera | , ÁLRT-MTER.L ^ ; 207 genera,videlicet domefticum,filveflre ; magnum, parvum; album, nigrum, & flavum: & Tu in locis ficcioribus gigni; quod ex fucci depfitate deprchendirur. Septein veró 1n ejus de- Turlith-Ara- le&u obf:tvanda: ut fit candidum, iritüs cavum Give vacuum & arundinofüum,; & 2ummo. " ddelwe fum cortice cinereo,planum,fragile,& recens-cratfum autem five denfüm im probari.Sed; quod ejus páce dixerim, ex aliorum relatu fuum Turbith de(cripáife potiüs videturjquàm legitimum vidiffe. Nam neqüe forma convenit; nec é lacte madentium plantarum cft ratiibi Li- numcto, neccjus domcfticum genus invenitur: cüm univerfum fponte in incultis prove- derer m- niat Alterum genusinterdum altero effe majus verum eft. Color autem aut albus, aut "^? » flavus, aut niger naturalis cjus plantz non cft : fed pro prz parationis ratione contrahitur. Nam quod probé ptzparatum, fuóve tempore colledum non c(t, album effe non potcft. Náfcitut veró potius locis humentibus quàm ficcis. Neque albedo & gummofitas probi- catis funt indicia, ut jam dixi. Neque arundinaceum aut fetulaceuim eft, aut planum, aut fragile, nifi nimià ficcirate exfüccum. Denfüm autem potius mihi videtur probandum, . quàm imptobandum, quippe quod plus fübftantiz contincat, modó cariofüm non fit. SrnA?r1O lib.finipl.cap. 5 50. Tripolii Diofcoridis hiftoriam ad fuum Turbith tranf. |; 5, tuli... Sed i cum legitimi quam exhibemus Turbith defcriptione conferatur ; manifefte eit Tiritb, ejuserrordeprehendetur. Nam neque folia Ifatidis habet, neque ejus caules in fümmo dividuntur; fed ini mucronem definunt largo foliorum proventu ornatum. Flosrion mu- tat tet die coloreni, neque cjus rádix odorata eft; áut verieria arcere adhuc deprelienfa eft. ^, DzuiQ vs noreft Alypum Diofcoridis ; ut recentiorum quidam exiftimant;cünm ejus Alypum n» hiftoría Alypi defcriptioni plane repugnet & facultates fint diverfz : Turbith enim pirui- ?! Telnh. tarii düifritaxat purgat, Alypum átram bilem deiicit. Neque, ut jam diximus, cuiquam é Ia&taríis comparati poteft; quz non fine noxàin corpus admittuntur : cüm Turbith legiti- inum nullam acrimoniam habeat, & (ine moleftià pituitam deiiciat: ME d Pokxó huicerrorianfam przbuiffe puto Arabes; qui confpicientes apud füos in ufu Araes errori effe Turbith áb India petitum; id ad Grzcorum aliquam defcriptionem ilicó referre vo- ^de luerunt ; Grxcis omne plantarüm genus fuiffe cognitum exiftimantes. Sed pratftiuffet , omnia fimili tatione on confundere, & fimplicem áliquam éorum medicamentorum, quz illisnon erant probé nota,defctiptionem contexere, ; ^ Bagaim urbs efl vasta, mmultas alias urbes cy pagos fub [uo dominio babens: quinquaginta leucis ab infula Diu abtfi, € Regi Lufitania paret. m À bad * Méneté genus Iidicum Tangá est, quod fexaginta Lujitanicis vegalibus aflimatur, hc eft duobus fere Catlellanis ve. Tanga: d galibus, aut pom affibus Gallicis, Regale enim Caslellanum triginta C» fex Lufitanica conficit. pst aM *Turbitb à noflro Auctore defcriptum longe aliud esl ab eo quo vulg in offinis utuntur, De quo qui plura volet; eenfulat eruditos Mattbioli commentarios in capita 30. 5 1. &* 78. libri quarti Diofcoridi. Per univer(am Hifpaniam Thapfia abutide na[citur , eius radice pleraque Hi[pania officina pro Turpete legitimo utuntur. Non defunt etiam mul- tu per Europam loci, qui Scammontiradicem conci(am pro legitito Turpete ofiendant, atque in (ua snedicamenta 65 cipiant; ut bi manifeftum effe porel qui (cammonea radies fiesas sum illorum Turpeto diligentihs contuleruhit; De Rlabarbaro. Car. xxxvii & T o5 eft operzpretium multá de Rliabarbaro recenfere, cüm omnibus notiffi- N mum fit medicamentum. Silentio tamen pratermittendum non duxi , quod hic ít Iridia didici: videlicet; omne id Rhabarbarum quod in Itidiam,Perfiam,& Eu- topam ittipottatut, effé in Sinarum regiorié natum. Nai cx Sinarüim regiorie pet Tarta- 55urlarud tiani Otmüz & Alepum defertur; indc iri Alexandriam, & tandem Venetias , ubde reli- omw i» si- qua Etiropz tegná petunt. Nos; piztet id quod navigiisex Sina infertür; eo ctiam utimur ^27 eta. quod Petfz ex Ormitz advehunt; quod. minis teredineín & catiern feritit; quàm qüod ex Sina navigiisinfertur. Siquidem pluscorrumpüntür árornatd pet mare inveda;fnenftruo fpatio; quàni tetteftri itinere importata; uniusanni tempore. Praterea India; praefertim maritimis locis, maxime humida eft; & ejufiiodi atomata diü incortupta permanctre non finit: Nam Rhabarbarum fab menfem Maium in Indiz matitima illatum ; ni(i ante Se- prembrerii abfumatür, pláné inutile cft ; & in rate abiiciendam : cotrümpitut enim , üt pletaque alia aromata; hiberhis;llis rnenfibüs [4 ses?ro auZori funt , alio quodam loco ; lumius; Iuliut, Augustus] interea alid praftantius & tecentius ex Ormuz importatu£ , cüjus üfüs; Ín montanis veró liieme adfervati alia eft tatio; pactedihi enitn nion eft adeb. obnoxiürmi. Eam ob caufam ; qi illad in Indià confervate volet ; in Bifnaguet aüt Balagate petfet- ti cufct; (X A $z EIDI LA Rhbatarbaram. Samarcanda- rinm. Rau Sip. Ravam, Radix Siti. Bade-franei. Lwues ventre primi in En- ropa MCCCC XCIII.4580, Qua ratione primiim Ra- dix Chine Lw[itanis in- norent. Gautt. — RadiciiChina mirabiles effe- dw. Preparation modgs. Sinerum ve- gio frigida. 208 AROMAT'VM- HISTOR TAE RrrrzRvNT genus quoddam nafci in certà Tartari urbe nomine Samarcandar: fed quod improbum fit, ncc nifi jumentorum purgationibus utile. NvtLvM autem eft Rhabarbaricum , aut Indicum : fed (olummodo Sinenfe , quod Ravam Sini Períx appellant, Mauritani tamen plerique folummodo £ava. ArirQvANDO in Couchin intellexi Rhabarbarum ab indigenis interdum decoqui aut diftillari, & ejus deco&o aut ftillatitiaaqua fefe purgare; eamque effe caufam , curin- terdum tam facilé teredinem fentiat & corrumpatur. Sed cüim neminem audiverim;qui, an hzc ita fefe haberent, fc vidiffe diceret, affirmare non aufim. De Radice China. ET UET, CaAPVT XXXVIIIL tendicreditur. Quoniam veró per totam hanc provinciam, & etiam in Tapan fi. vit lues Venerea, quam alii Neapolitanum morbum, alii Gallicum vocant, noftri fcabiem Hifpanicam, Períx Bade- Frasei (tametfi etiam fimpliciter Frizg&i) quod morbum Gallicum fonat; aperuit benignus & mifericors Deus hujus regionis incolis ufum radicis cujufdam , qux apud eos nafcitur, ut huic malo fuccurrerent.. Quemadmodum in novo orbe Guajaci ufum oftendit, quoniam ca parsorbis ctiam hoc morbo ab omni hominum memorià vexata fuit. Ibi contradtum morbum in Europam adferentes Hifpani anno Re- demptionishumanz Mccccxcrir reliquis nationibus communicárunt. Nobis veró pri- - müm innotefcere coepit hujus radicis ufus poft annum quingentefimum trigefimü quin- tum füpra millefimum, adferentibus illam huc Sinenfibus quibufdam eá lue infectis, quá fc interca dum hic ncgotiatentur, curarent. CETERYM annoanté quam hujus radicis ufus in India innotefceret, huc é Lufitania delatus fum, nonnullas facultates mecum adferens, atque inter eas, Ligni Guajaci libras quingentas. Ex eo, tamet(i multum fublatum effet, dum in navem inferretur , & efferrc- tur, mille tamen aureos contraxi Lufiranicos , quoniam magna aviditate é Lufitania ex- fpe&tabatur hoc lignum, quód multi malé perirent inun&tionibus: & forté evenit,ut tum temporis nemo prater me adveheret, Curati ergo fuerunt plurimi meo ligno. Sed illo abfumpto, cüm novum 6 Lufitania non importaretur, cjus, quod jam decodum fuerat, libra quinque Lufitanicis aureisvzniit. ; FAcrTvYM eft, ut co tempore mercator quidam in Diu infulà narraret inclyto viro Domino Martino Alfonfo de Soufa, meo Mzcenatiquá ratione à Gallicà fcabie curatus fuiffet quadam radiceéSinarum regione allatá;cujus vires magnis laudibus cvehebat,quo- niam qui eà uterentur ,extremá illà victus ratione non egerent, qualis in Guajaci ufü ob- fervabatur, fed rantüm abflincrent à bubulis & fuillis carnibus , pifce, & crudis fru&tibus: tamctíi ne in Sina quidem pifcibus ab(tinerent , nam magni funt helluones. Cüm inva luiffet is de radice rumorapud vulgus, mirum in modum hanc radicem videre, atque illà uti avebant , quia molefté ferebant extremam illam victus rationem quam in G uaiaci ufü obfervare cogebantur. Adde quód hujus regionis incolz ob otiofam viram naturá fint magniepulones. Sub id tempus appellunt Malacam Sinenfes naves, paululum hujus ra- dicisin füum ufum adferentes. Sed id paululum tantá aviditate requifitum fuiz , ut in- gulas hujus radicis gantas (pondus eft apud cos viginti quatuor uncias pendens) deccm Lufitanicis redimere oportuerir.' Poftea veró advehentibus majorem copiam Sinenfibus navibus, minui caepit pretium, ita ut nunc ganta ématur dumtaxat rega!i Caflellano. A 5 co tempore vilefcere coepit Guajaci ufus, atque cx India relcgari, tamquam Hifpa- nus quifpiam, qui indigenas fame enecate vellet. — CETER V M, utad inflitutum revertamur, non fine caufa tantis laudibus effertur Chi- nz radix. Nam obfervatis qux in hoc morbo obfervanda veniunt, naturà morbi , anni tempore, rcgione, fexu, xtate, & temperamento zxgri, mirabiles cjus funt effedtus: tametfi non defintex recentioribus, qui eam acriter, fed immeritó damnent. p In magnis doloribus & inveteratis, hujus radicis uncia in feptem aqua (extariis * co- quitur,ad dimidii ufque humoris confumptionem. Servatur id deco&um ufui, vafe ali- quo vitreo aut figulino vitrato. Spuma veró inter bulliendum colligitur, & utiliter ulceri- ustumoribusQue imponitur. Salutatis eft etiam den(us ille vapor inter coquendum ex- halans ipfis doloribus. Interdum calido deco&to tumores fovcmus: nonnumquam lineos pannosdeco&o madidos ulceribus imponimus, eajue mundamus. SoLENT Sinenfes majori quantitate in fua regioneaffumere, cüm frigida — t. N ASCITVR hxcradix in Sinarum vaftiffima regione, quz Mofcoviam ufque ex- EIYBSGERNOSY. 109 fi. Quos cüm imitari vellent hujus regionis nonnulli , radicis duas ancias; addità inter- dum fcmiffe, in prxcedenti aqux quantitate decoquentes,ob nimium medicamenti calo- rem ingravia inciderunt fymptomata. Sed & quod mihiaccidit, praetereundum non du- co. Sciaticá laborans, hujus radicis deco&to ufus fum, provocandi füdoris caufa. Sed cüm calidum haurirem , ut initio ferebat confuetudo ; in tantos hepatis ardores incidi, ut uni- verfum corpuseryfipelate & phlegmonelaborare coeperit neceffeQue fuerit ftatim venam fecare, decoctum hordeicum faccharo rofato fumere , & aéri me exponere , ut fanitatem priftinam recupcrarem. Itaque mco periculo fadt fapientiores reliqui, calido decodti po- tu, & tanc radicis copià in pofterum uti defierunt. AxTE omnia eligenda cft radix ponderofa, recens, firma, qux neque teredinem,ne- tad Chi- que cariem fenferit, & quz candida fit: melior enim taliseft, quàm rubefcens. Hujus un- "^ € ciam in feptem aquz fextariis decoquimus ad medias, aut ad tertiam partem , pro morbi 5,45, ^ & xri naturà,fübinde ea medicamenta iniicientes,quz hujus radicis facultates corrigant. Exempli gratià : $1 dolorcapitis aut nervorum ad(it , rorem marinum, aut rofas iniicio : fi obftru&tionibus hepar laboret, apium: fi ardor ad(it cum obftru&ione, intubum : fi ulcus veficz aut renum infeftet , additur glycyrrhizz faccus: interdum radici admifceo zquale pondus hordei. : SorENr autem hujusradicis decoQum fumpturi;priiis fyrupis convenientibus purga- ri, quibus (quoniam plerumque rbateria quz peccat pituitofa eft) Turbith aut Agaricum majufculà quantitate indimus, aut nonnumquam fyrupos Chinz decoáo diluimus. Bene - purgato corpore , radicis decoctum propinare incipimus; poft decimum quintum diem, minorativo , fi opus fit, exhibito : item alio interdum polt trigefimum diem , quod ex manna conftet, aut caffia folutiva aut Rhabarbaro macerato ipfius radicis Chinx;aüt hor- dei, prunorümve, velglycyrrhizz, aut intybi decoGo. Toto hoc tempore, fi alvus fingu- lis diebus liberanon erit, clyfteres ex radicis decoGto, melle rofato, oleo violaceo , & caffia folutiva paratos iniicimus, habitá neceffitatis rationc. Qvop fi nimium incalcfcat zger , radicem minis decoquimus , aut ejus decocto aquam intybi,vel fumi terta, fi adfit, aut bugloffi;iniicimus. Q uód fi nec hoc fufficit, de- co&um fübtrahimus, curationemque in aliud tempus magis opportunum differimus. H oc decodtum interdum intra vigefimum diem curat, interdum feriüs,interdurg ve- rocitids. Vulgariter tamen ad decimum quintum ufque diem dolores augentur & in- tenduntur, deinde paulatim mitigantur. Nonnullos vidi, qui, licet aliquoties hoc deco- &um fumpfiffent, poftremà tantum dixtácurati funt. Alios item, quinullo modocurati — - funt, quód forfitan frigidioreseffent humores. Itaque confulo, ut qui in Europa hac ra- dicc utentur, ejus quantitatem augeant, cüm frigidior fit regio. Iu fingulas veró curas, radicis ufus effe folet ad uncias triginta , unciis totidem dierum numero, quibus cura perficitur, refpondentibus. Raró calidum decodum exhibeo, nifi 1j, - in vehementibus & inveteratis doloribus, quando fudoribus materiam evacuari Oportet: tunc enim bis fingulis dicbus exhibetur, mané fcilicet & vefperi. Hac autem vulgaris eft vi&us ratio. Datur carogallinarum; pullorum gallinaceotum , & vervecina elixacum fa- lis momento (id enim modice füumptum noxium effe non puto) & croco, & coriandro. ficco. Interdum eadem affa exhibetur,habità morbi ratione. Vinum omnino adimo,nifi ad ftomachi ex multa pituita contractam debilitatem, appetentiz quc dejedionem tollen- dam, deco&tum fumatur : tum enim radicis deco&o dilutum agris propinatur ; appeten- tiam enim ciet, & concoctionem plurimum juvat. Pane mellito utuntur Sinenfes. ErriCACIOR efthacradixin inveteratis, ubi videlicet magni tumores,& ulcera tna- sj, cji, ligna adfünt,quàm in recentibus morbis. prestantior in SvwT &alix hac radice utendi rationes. Nam quofdam in Balagate vidi , qui calido »sererao radicis deco&o ejufdem radicis trita: drachmam cum femiffe iniicerent, quotiefcumque 17," mané & vefperi fumerent. à SvxT qui mane laminam confervze ex hujus radicis pulvere & melle (five faccharo, fi covferva ? magnus adfit calor) paratz edant, deinde radicis deco&dum bibant. Augetur autem , auc r4dice Chine. minuitur pulueris quantitas in hacconferva,& quandoque corrigitur;pro Mediciarbitrio. VARIAND A funtinterdum remedia. Memini folo decodo binos curaffe , quibus tefticüli intumuerànr. - 32 is enisi. -H 4c radice adhuc tenera, Sinenfes cum carne elixa vefcuntur; veluti apud nos napis aut rapiscum carnibusclixis vefci folemus. H v1vs radicisaquam ftillatitiam utilem fore credo, fiquis eam nancifci poffet. Ego Aqu filai- fané deflillatoriaorgana in Sinarum regionem mifi,ut ex ea radice liquorem mihi eliciant. r?radee Neícioanimpetrabo. |. «5. ! ME Vi&m ratio. $5 Vring 110 AROMATVM HISTOR I AE A«didi Chi- — Vr 1L eft etiam hujus radicis decodum ; preter eos motbos qui cum contagio luis n2 fsculiatts. ee erex commune aliquid habent,ad paralyfes,tremores, articulorum dolotes, fciaticam, podagram, tumores Íchirrodes & oedematodes; tum etiam ftrumas extirpat.. Succurrit ventriculi imbecillitati , inveterato capitis dolori ; calculo , & veficz ulceribus. Hujus enim decocti ufü plerique liberati funt,cüm nullis anté medicamentis juvamen fenfiffent. laum. — CETERVM indigeni hanc plantam Lampatam vocant. Trium aut quatuor palmorum Radics Chi- a!titudine affurgit, cauliculis tenuibus, quos rara folia cingunt, mali Affyrii junioris fimili- n4 drip. v dinezradix palmilongitudine, interdum craffa, nonnumquam tenuis;quz recenseruta, admodum tenella eft, & crudaaut elixa mandi poteft. Ego unicam dumtaxat plantam hic in Goá vidi,camá, perpufillam,qua ficcitate periit,anté quàm excreviffet. Si feretur ea radix;juxta arbores ferendá effc perhibent,quoniam fuocóplexu hederz modo eas fcandit. Mies ad. — INTELLIGO illosqui hoc decodo utuntur, mulierum confpecdtu vehementer ad li- — *- bidinem accendi, Quare confültum videtur;ut per curz tempus nulla ad xgros mulieres '. admittantur. Sx D quia in Sinenfium mentionem his commentariis plerumque incidimus , prz- fertim veró hoc capite, non alienum ab inftituto crit (i ex his qua de illis à fide dignis viris accepi, paucula híc proferam. TN Smefs $9- — Sv NT ergo Sinenfes Afiatici Scythae;qui licet gens Barbara effe eftimentur, in nego- Tha fW. — tatione tamen & manuariisoperibus cenfentur admodum induftrii. Sed nequein litte- rarum cognitione cuiquam regioni cedere zftimantur. Habent enim leges fcriptas Iuri imperatorio fimillimas , ut ex libro, quem corum legibus infcriptum apud Indosaffervari audio, videri poteft. Vnam exhhis legibus exempli gratià proferam; quz eft, Non cffein- tcgrum viro,mulierem,cum qua vivente marito adulterium commileric; poft mariti mor- tem, matrimonio fibi jungere. s i Dohrmsza- INTELLIGO ctiam apud cosdo&trinzgradus & prazmia cffe: Eruditis etiam viris, Re- - ian 9 gis totiusQuc regni moderationem committi. Scd & in corum picturis,viros é fuggeftu le- Typsrapic, Bentes, & auditores circüm adftantes confpicere licet. Huc adde artem typographicam «pid Sinefes tam vetuftam apud illos cffe, utomnem hominum memoriam fuperet, & femper ufurpa- veu fima. tam apud eos cenfeant. * Hac loco etiava noler Autor vocabulo Canada tttitur, cuius interpretationem cap. de Opio dedi. Cim itaque va- dicis Ching unciam in quatuor aque Canadi decodti dicat ; ob rationes cosapite adductas, quamuer Canadas in feptem Sextarios verti, qui ad amuffim re[ondent, Nunc per univer (am Europam vadici cuiu[dat u[as invaluit, quam Hifpanico nomine (ili emimi eim fum primi ex America in Europam invexerunt) cara parilla vecant, qua[i dicas Rubum viticalam. Cuius (ant mgpm funt effet, C Radici- Chine fuam laudem adimit, que nen nifi cario(a. C longá veturd emarcida ad.nos peryenire folet, Qui de carca parilla plura requiret, Matthioli Epislolas, Cr cius im Diofcortdema commentarios legat, D: Croto jfndio. CaApPvT xxxiX carpa. parilla, Manjalt. in Malayo,cumbet: à Perüs, darzard,quod lignum luteum fonat: ab Arabibus Pabet. pro . Nascairvs plurima in regionis Malavar parte, videlicet in Cananor; & Ca- Hale, . lecut. Provenit etiam hic Goz; fed exiguá quantitate. : i MAGNA ejuscopia ad Arabes, Perías, & Turcos defertur; qui omnesapud fe non na- Íci, fed ex India adferri fatentur... pa him zT chdüfe — Hvivs Croci, quodindigenum duco, mentionem facere videtur. Avicenna lib. 1T. Chailuili, capite 1 95.* & Chaledfium five Cbalidumium appcllatc. Sed cim dubitanter hzc fcribat;alio- rumque audoritatescitet, tamqtiam de re non multum fibi perfpe&a, nihil affirmare poí- fum. Fieri autem poteft,ut corruptum (it vocabulum, vocataque fit hzc radix initio Ára- Ah AS : PPELLATVR hzc radix in Canara Zlad: ic ctiam in Malavar, fed proprie ssanjale: Ald. bibusaled, quemadmodum & Indis, poftea veró corrupté Chaledfum. Vt autem hoc faci-:. liiscredam, me impulit, quód eum, caput de carcuma (ive carcumanilib.1 t.cap. 162. (quod Ce etamNE radici fimile e(l) fcripfiffe videam. Solet enim Avicenna de fimplici aliquo medicamento dubitans, divería (utidiximus) fcribere capita. Neque eorum audoritas. me movet, qui per Carcuma Chelidonium intelligi dicunt , quoniam croccá fit radice; Clielidmium, fcribatQue oculisperutile effe, quz notz etiam Chelidonio conveniunt. Nam tametfi C€mái»ói vulgo hac ratione ,croco fcilicet indigeno , utantur ad tingendos condiendosáue cibos, vfu cüm híc, tum apud Arabes & Perfas,ob eam nimirum caufam,quod viliorienia M — nofter LrB EA; É: OMM nofter crocus, qui apud eos etiam provenit : hujustamen etiam in medicina ufuseft; pra-- fertim autem in ocularibus medicamentis: tum etiam ad pforam,fi cum mali aurez fucco, & Cocci, five nucis Indica oleo mifceatut. Q uibus affcibus Avicenna utroque illo ca- pite chaledfium &z carcuma utilia effe fcribit. E sT autem hzc radix recens, inns crocea, foris veró Gingibeti per(imilis, fohis Milii € da majoribus, cauleQue foliaceo. Vehementi amaritudine & acrimonià, dum recens cft , ca- "4 ret, ob multam humiditatem: ficcata veró acris eft, fed non adeó ut Gingiber: putoQuc fine noxà poffe fumi. 2 j * [n noftris exemplaribws Avicenna lib. 11.cap. 19 5. Chelidonium utrumque baud dubià defcribit. Capite autem 161. de Chorcumant, five Chorchumma agit, cum bac interpretatione : Et efi fex olei de Creco. | Ceterüm de Oficina- "um Curcuma, qued Diofcorids Cyperum Indicum volunt recentiores, lege Mattbioli, tum aliorum commentarios. De Galanga. Cum E cisignotum, & Arabibus non fatis perfpectum. * Dicir v8 autem Calsegiam Arabibus:& licet omnes Mauritani, ut Serapio lib. cilsegiam. fimpl. cap. 552. corrupte legit, Culuzgem aut Galungem (cribant,fides eis adhibenda non eft, Cte. quoniam omnes Arabes Caluegíam nuncupant. Ur Na ME EsT veró Galanga duplex. Altera minor, odorata, quz ex Sinarum regione huc, inde c5, 3s. in Lufitaniam defertur: eam incola Lasapden appellant. Altera major , qua .craffior eft plex. 'priore, ignavior tamen & viribus infirmior. Nafcitur hac in lava; & incolis Lapcuaz dici- o Gt tur. Nostamen híc in India utramque Lazcuaz appellamus. Py Ponnó minor duorum palmorum altitudine fruticat , foliis Myrti radice nodofa , Mar Ga- fponté nafcens. Major in Iava nata binüm fere cubitorum altitudine attollitur, foliis mu- "£^ cronatis in modum cufpidis lancez, radice craffa, nodofa arundinis modo: flore candido, j pem feminifera eft. Seritut tamen hxc major radice dumtaxat ut Gingiber., non femine; licet Galangeli- apud Audboresaliüd reperias. Sed tamen & ex femine fata hic provenit in hottisfed exi- m v guá quantitate, quanta videlicet acetariis & hujus gentis ufui medico fufficit. |. cmi Drusi AvICENNA &Serapio exactam hujus plantz notitiam non habuerunt. Nam cüm ri. ejus, ut diximus, duo (int genera; & prior, Sinenfis fcilicet, praferatur ; dubitanter tamen de eafcripferunt: hincjue fa&um puto, ut Avicenria duo diverfa capitade cafcripferitale — : terum lib. 11. cap. 314. fub nomine Calvzgiam , alterum veró lib.1t. cap. Say ion j bendar nomine. Scd füb quo nomine Sinenfis; cujus primarius eft ufus, aut fub quo Tava- nenfis, quz ignobilior eft, defcribatur, ignoro : quoniam utriufque non nifi fummáà cum dubitatione meminerunt. : —€— INTER recentiotes Medicos controverfia - yo 0 Galanga, major. — o e o yhp 09 eft de Galanga, Calamo , & Acoro. Volunt RS NEED . Ww EEERDE enim nonnulli, inter quos eft Antonius Mufa . Exam.fimpl. ex Leoniceni teftimonio,Galan- gam Acorum effe veterum.Alii, intet quoseft Manardus lib.6.epift.5. & Matthiolus, Com. in Diofc. lib.1.cap.2. Calamum officinarum, legitimum effe Acorum malunt. Sed capite de Calamo,neutrum ex his effe Acorum fatis oftendi.* Calamtim tamen odoratur, ut eo- dem loco dixi, in Acori locum femper (ubfti- tuere folco. CrrERvM omnino explodenda eft Mo- - nachorum dift. 1 .cap.47.qui in Mefüen com- mentati funt,opinio (ut redé Matthiolus) qui Galangam Schoenanthi radicem effe volunt. Nam inutilis eft Schoenanthi tadix: praterea Scheenanthus in Arabia & Caliate nafcitur : Galanga veró in Sina & lava five Iaoa provin- ] ciis ab Arabia procul diffitis provenit... ias m nnns ii * Vide capit de Calamo, ubi noftrum n fualem Calamum cum mosifi Autori Calamo mon convenire , [ed legiti Acori radicem e[fe diximus: Galange perrà maioris dg minori vadices, quáles in Aromatariorum taberni venales rt- periuntur, in fubieiha tabella exprimi curalamw. 0000007 AUI US dS E sT Galangá medicamentum ufibus humanis valdé neceffarium,fed veteribus Gra- jh. 2 ESI $44 Dt 212, AROMATVM HISTORIAE De Gingibere ». Cx tLk Gg. . INGIBER appellatur Arabibus , Perfis , & Turcis Gezeilil, non Lezeilel (ut cor. G rüpté legunt Serapionis lib. (impl. cap.45 6. exemplaria) in Guzarate, Decan,Ben- .gala, cüm adhuc recens & viride eft, 447ac ; ficcatum veró , fae: in Malavat, tam viride quàm ficcum, mei: in Malayo, a//az. ^ Gingbr&b- ^ EsT autem Gingiber fimilibus ridi aquaticz, aut Gladiolo (non Arundini) foliis,ma- Lun gis tamennigricantibus : caule cum foliis duorum aut trium palmorum altitudine, radice etiam Iridis, non ferpente , ut voluit Ant. Mufa exam. fimp.. Atnecadmodum acriscft, ea. praefertim ejus quod in Bagaim natum eft, ob nimiam, qux dominatur, bumiditatem. a H zc radix minutim concifa;& aliis herbisadmixta in acetariis editur cum aceto,oleo, aua, — Gale:atctiam cum pifcibus & carnibus coca. Gisglerk Nascirvn. Gingiber in omnibus Indix provinciis nobis cognitis, femine aut radice fa- diei. — tum. Nam quod fponte provenit,exiguieft momenti. Optimum & frequentiffimum eft Malavaricum, Arabibus & Períis maximé expetitum. Secundum locum obtinet quod in Bengala invenitur. Tertium quod in Dabul, & Bacaim , totáque cà orà. maritimà nafci- wr. Infolitudinibus & mediterraneis vixcrefcit, neque inde ad nos adfertur. Invenitur .etiam in infulis divi Laurentii & Comaro, quz AEthiopiz funt contermina. Inde fum- Tngldyte.' pferunt occafionem nonnulli, ut fcriberent apud Troglodytas & Arabes nafci. Adrac, Sue, Imgi, Aliaa. Gineiberi CorrrciTVR & eruitur Decembri & Ianuario, deinde aliquantulum ficcatumli- ad. mo obducitur, non quo majoris fit ponderis;fed ut foraminibus obturatis,diutiis fine cor- ruptione in fua humiditate naturali confervetur. Nam non probé obdctum,teredini ob- noxium eft. G ALEN v s lib. é- fimpl. é Barbaria convehi fcribit. Si per Batbariam Indiam intelli- git, bene quidem;at fi eam Africz partem; quz nunc Barbaria dicitut, male. Diosconi1pz s autemlib.z.cap. 15 1. in Troglodytica Arabia nafci tradit. Nafci- tur quidem apud Troglodytas & /Ethiopes, fed adeó exiguá quantitate, ut ipfis incolis vix Nulus Gis- fufficiat. In Arabia veró non nafcitur,quandoquidem atl: Arabes exportatur. Illud autem fie i»4'- yerum eft, quod primis eduliis admifcere fcribit: idem enim adhuc hodie apud Indos obfervatur. Quod veró dicit hujus radices Cyperi modo parvas effe, fallitar: nam multo Giwibra — majoresfünt Cypero.. Alvum leniter emollit, concodionem juvans. Alvum contrà, ut € alii volunt, etiam adftringit, quoniam fadà probà concoGtione, fiftuntur alvi profluvia à ctüdis humoribus nata. Mio cem o Scg1s1T Mufa Exam. fimpl. faccharo conditum dum manditur, in finc veluti fila- mentum in ore relinquere. Sed, quemadmodum ipfe ait, id dumtaxatin eo contingit, quod adulteratam aut teredinofum acri lixivio prius maceratum, deinde faccharo condi- tur, ut maleficium non deprehendatur. Nam bene maturum, & plenum , non cariofum, multisaquis elocum , & per multos dies maceratum, deinde faccharo conditum , gratiffi- mum eft, nec ullà vehementi acrimonià moleftum, neque filamenta in ore relinquit. Tale &ingiler im, itin Bengala, quod laudatiffimum cft, deinde in Chaul, Bacaim, & Dabul. Improbatur, ' pmbuw — quod ex Batecala advehitur. - s * Meminit Zinoiberii Lud. Roman. lib. s. cap. 14. Producit, inquit, Calecut ager Zingiber, quavadix esl, eruitsr- que nonnumquam pondo unciarum duodecim : (ed won omnilw e$t eadem amplitudo. — Plus mon agitur in profondum radix , quàm ad ternos vel quaternos palmos barnndinum modo. Cüm eruitur Zingiber , relinquunt internodium ra- dicis im fvrobe, terrámque radici ag gerunt ,ceu femen eiu radicis , proximo anno eruturi frudum , id el, Zingiber.. Maximilianwitess Tranfil. de Moluccis infulis Gingiber boc medo defcripfit. Gingiber vero pafftm in fingulu imjulu buiu Arcbipelagi nafcitur: aliud femimatim, aliud (ponte provenit ; (ed quod femhinatur. nobilius eft, Herba fimiln ii qua Crocum (Indicum intelliee , five Curcuma) fert, C eo modo eiusvadix fere na[citur ,qua Gingiberesl. -— | De Ziedoaria. : : CarvrT xtr.. io Mm |. " : ; AGNA cítdubitatio de Medicamentis Zedoaria & Zerumbet ; quoniam Avi- M cenna lib.11.divería duo capita de eis fcripfit ; videlicet 7 54.8 75 6. Rhafeslib.s de re med. cap. 34. utrumque fub uno.capite comprehendit. Serapio veró lib. - fimp. cap.172. unicum caput de Zerumbet fcripfit. —— Éco DIRE US aij Eco diu in càdem dubitatione verfatus fum, & exiftimavi Zedoariam , quz cclebrior Zebia. cft, cam cffe que nobis hic Zerumba dicitur, & medicamentum cft Perfis expetitum, 2^" quod hinc Ormuz defertur, inde in Afiam minorem & Venetias. Zerumbet veró id effe mos * quod nos hic vocamus Crocum indigenum;cujus in Croco Indico mentionem feci. Poft- dic. ca tamen, errare me, deprchendi ex diverfis , quibus prdita funt , facultatibus Crocum Indicum & Zerumber. vo noshic Zedoariam appellamus, Avicennz lib.1T.cap.73 4. (tametfi non nove- rit) Geiduar dicitur.aliud nomen ignoro, quia nafcitur regionibus, Sinenfium provincizvi- q,,4,,, cinis. Magno veró emitur Gur; nec facile invenias, nifi apud Citcumforaneos quof- raso dam & circulatores , quos Indi jeg«es, Mauritani Calazaares appcllant , hominum genus Vues, Cas. quod peregrinationibus & ftipem emendicando vitam füftentat.. Ab his cnim & Reges à; "^" Magnates Gciduar emunt. e Es veró Griduar* magnitudine glandis, ejufdemáue feré formi , colore füblucido. Gener bi Vnicum hujus Geiduar fragmentum, quod circiter dimidiam unciam pendebat ,à Niza- furi. moxa femel impetravi: fed id in Lufitaniam cum infigni lapide Armenio imiffum ; unà cum naviperiit- Oftendcram id prius Pharmacopolis in Cliaul & Goà: fed nemo illorum, noverat quid effet, Aliud pauxillum apud iftos circulatores vidi; (éd nom emi, quód frau- dem metuerem. Up OUT MORD EEETADPEN V T1LE eft autem iftud Gciduar ad plurima , fed prxfertim adverfus venena; & viru- Geiwa fa- lentorum animalium idus, morfusquc. ; SOUTH emgates, Ponnó hoc medicamentum Diofcoridi incognitum fuit, tum etiam Avicennz,lib. |. . um : : Á T s d ? Geidsar «e- Y1.cap.743. quoniam fe exiftimare ait Ge/duar effc : quod fubolfeciffe videtur Bellunen(ss;.:is iuo- in Arabicorum nominum expofitione. Zedoariz veró vocabulum corruptum eft; & Gei- s». : duar dicendum. * [ncegnitum Europa e[fe puto Geiduar bic defiriptum; C difficulter cognitum iri credendum efl , ob eas tationes: quas nosler Auctor in medium profert. Nam quam Zedoariam vocamus , nibil minis e quim Geiduar, fedex Ze- 4 rumba for[itan erit generibus, quam fequenti capite noster Auctor deferbit. Tamet[i non defint , veluti in Coslo diXi- mu, qui eam inter Cofli genera Diofcoridi defcripta referendam cen eant, sintesi De Zierumbet. C À P. XLIII. ERVMBET appellatur Arabibus, Perfis, & Turcis Zerada* : in Guzarate , Decan, cnr & Canara,cacheraa: in Malavar cna. etin , (um ) Co 10s provenitin Malavar, Calecut vidclicet & Cananor filvisfponte, Si b Ui autem pangatur aut feratur, plurimis etiam locis: inde à multis Gingiberfilveftre appellas — tur, nec id fin rationc, quoniam cjus folia Gingiberis foliis fimilia funt;longiora tamen & Givsier fil- magis aperta: ejus item radix Gingibere major. cm RA Drx eruta, conciditur & ficcatur; deinde in Ormuz , Arabiam, Per(iam Que defet- tur,tum in Gida & Alexandriam ; unde poftca Venetias & alias regiones transfertur. Con- ditur etiam faccharo, & Gingiberc przftantior cft. N v Nc eos Au&orces, qui de hac fcripferunt, percurramus. AvVICENNA lib.it.cap.734- Zedoariam radicem effc aic Ariftolochiz fimilem ; at- zeuria. que cam praferri, quz ad radices Napelli gignitur : praftantiffimum autem cffe antido- tum adveríüus venena, ferpentum prafertim & Napelli. Capite veró 747. ait Zerumbet zeunber. Cypero fimilem effc , minüstamen odoriferam.. Alio loco arborem effe vult fimilibus przditam facultatibus, quales Serapio Zedoariz tribuit, SER A?10 lib.ümp.cap. 172. Zerumbet effe Zedoariam fcribit: deinde ex autoritate Ifaac Zcrumbet* radices rotundas cffe inftar Ariftolochiz, colore veró & fapore Gingiberi * fimiles, casque 6 Sinarum regione convchi. -AvICENNA lib. 11. cap. 754. dumtaxat Zcrumba aut Zerumbet novit. Scd quo- niam eam vidit in frufta rotunda , interdum vceró in oblonga concifam , ad finum Perfi- cum vehi, duo genera-effe cxiftimavit Zerumba & Zerumbet. Hac etiam de caufa folia, quz non viderat , prztermi(it: fcd dumtaxat quod ipfa radix ex India in alias regiones transferatur, ut zingiberexpreffit. Et certéetiam hodierno die diverfum eft pretium eius quz in rotunda fruíta refecta c(t ,ab iilius qux in oblonga concifa eft, ut minorcs Gingibe- ris radices vilioris eftimantur quàm pragrandes. " Q von veró juxta Napellum nafci optimam fcribit, plané fabulofum eft ; qui- Acicwa dem Napellus vix híc reperitur (non funt enim hujus regionis filv proci Napello T. apte -Y 214. AROMATVM HISTORIAE aptz) & Zerumba plurima, ut diximus, nafcitur filvofis Malavar locis: tum etiam aliis multis fata provenit: nec quemquam (tametfi diligentiffimé perquifiverim) hanc radicem — juxta Napellum vidiffe intellexi. . Preterea ex reliquis Avicennz jam addudtis locis mani- feftum eft, quàm fibi parum conftet; ut facilé hinc judicari poffit; eum Zurumbethifto- riam prorfus ignoraffe. P SER APIONIT S autem legitimi codicesnon habent additam expofitionem Zeruni- bet, id eft, Zedoaria, fed ab interprete infertam verifimile eft, qui differentam inter Ze- Gidua asd dOaria & Zerumba ignorabat. Id ex fequentibus facilé deprehenditur, cüm ait, é Sina- Smerfe: "rum regione convehi.- Certum enim eft, Zedoariam non nafci apud Indos, fed é Sinarum (ss Ms rcgione advehi, raramQue apud Indos inveniri. Zerumba veró abunde iri Indiá naícitur. Amd; c | NON defueruht, qui crediderint, Arnabo, * de quo Paulus lib.7. cap. 3. fcribit, idem effe cutà Zerumbet. Verüm ex utriufque hiftorià , fatis manife- ftum eft, diverfas effe plantas. Siquidem. Arnabo Pauli , arbor eft procera, fuavi odoré fragrans : Zerumba veró gramina eft planta, Zerumbet Serapiomi, ut modó diximus. Es e seuabunc: | CETERYM minis funt audiendi , qui aut Benalbum & ru- "i". — brum , aut Carpcfium effe volunt : quoniam hoc utrumque me- Cepfum. Qi mentum huc non fine quzftu convehitur. Zerumba veró 5; hinc in exteras. regiones exportatur.. Przterea longe diverfa eft s: utriufque faciesà Zerumba. E sss Matraba five Zerdmba forfitan erit eavadix quam capite de Coflo Venetiis adferri dixi, sos s zingiberiadei fimilem ut ibil (uprá;plerunique amen maiorem Cv intàs pallefcentem. .. Invenitur Antverpia apud quofdam aromatarios Zedoaria quoddam genws illi Blocvewal, id et, euberofa Zedoaria nuncupatum, votumdum inflar Ariflolochievotun- da, foris nigricans , interdum ciuerei coloris, intis candicans , gustu ufualis Zedoaria, Eam radicem , quoniam melttim cum. Serapioni Zerumbet convenire vicetur , bic ex- primi curavimus, * Qui plura de horum opinione requiret, legat docifimi Mattbioli commentarios in Diofcoridem, c aliorum recentiorum de re berbaria lucubrationes. ; De ligno Colubrino. ^CAPVT XLIV. Lipi cluli- ^m. 7» o:N modó adveríus animalium virus ejaculantium morfus ictásve efficax eft hoc ai. facultans. IN lignum, five potius radix; fed etiam ejus pulvis lumbricos necare , papulas; cxan- | Cholera wor- themara, & impetiginestollere creditur, & cholericam quam vocant paffionem -— REC (incola: Merdexi dicunt) fànare. Similiter utile effe medicamentum ferunt advetfus fe- brium circuitus, unciz pondere propinatum, prius tamcn tritum, & aquà maccratutn; pet vomitus cxpurgatà multá bile. "Ha wc veróradicem Serpentium morfibus prodeffe, hoc modo deprehenfum eft. Rewwfr- Jw Zeilan infula, Serpentis genus eft coronatum, feu diademate infignitum, * (Lufita- -Duude DÀ Cobras de Capelo , nos Regulum dicerc poffumus) maximénoxium. Eft item animalis - capelo. genus magnitudine viverra huic ferpenti inimiciffimum, ,Quil,ve] |Quirpele vocant. Quo- Qui, Qi tiefcumque cum ferpente congreffurum efthoc animalculum, iftam radicem (quz tnulta joan e Mlicnafcitur) eà parte przmordet quà denudata eft: etenim pars aliqua extra folum pro- Quipsgsa, minet. Przmorsà radicc , pedibus anterioribus falivà confperfis, caput primum ,deinde — - reliquum corpus fibi derhulcet : poftea ferpentem aggreditur , nec eum dimittit ,donec occiderit, Quód fiillo congreffu ferpentem vincere non poteft , denuó ad radicem con- fugit, 4d quam fc fricat, deinde in proelium redit, atque ita morfu ferpentem necat. Hoc Cini, —Ípe&aculo edocti Chingalz (ii funt Zeilan incola) iftam radicem venenis refiftere cogno- verunt. |.-— va H vivsMop1 pugnarum fpedatores plerique fucrunt Lufitani. Nam folent dotni alere fimiliaanimalcula tum ad mures extirpandos, quos acetrimé perfequuntur, tum ut. cum ferpentibus regulis przclientur,quos circumferre folent Circumforanei quida ,/ggwes appellant, ftipem emendicantes,& cineribus fe afpergentes;ut hac ratione venerandos fefe fanctimoniz titulo vulgo prxbeant. Circumeunt ifti omnes regiones , & nonnulli exiis legues. Circulatorum munere funguntur,geflantQue ferpentes regulos,quos demulcerefolent,& collo aptarc (priüs tamen exéptis dentibus) vulgo perfuadentes cos fe incantaffc; Ea uh ; ' poffinc. -— * S f PBOESRWCHuA i iij poffint. Interdum vcró ferpentes, quos etiam habentintegros, quibusque nofi fünt ex- empti dentes, accepto prazmio, cum tis quas dixi; viverris, five alio fimili animalcülo,com- mittere folent. E. (TRA funt hujus ligoi generain infolà Zeilan. , ParMvM &laudatitfimumilludeft à quo fübfidium quzrit viverra, vocatürque in- colis Rametul, Lufitanis Pazda cobra, id eft; Lignum Colubrinum, quód ferpentum morfi- bus ficfalutare.. Düorum aut trium palmorum magnitudine affurgir, paucis virgulis,qua- tuoraut quinque dumtaxat tcüuibus : radix quae maxime in ufum venit; vcluti tenüiorum noftrarum vitium radices, multis capitibus aut nodis fe propagans, ita ut femper radix ali: qua extra folum fe exerat,& radice unà exemptá;alix in ejus locum fuccedanc| Radix hzc cx candido cinerea eft, fotida admodunmyamaro guftu: folia Perfica: mali, niagis ramen virentia : los longe à foliis racematim cohzret, pulcherrimo colore rubens.: Fructus (am- buci, fed rubens & durus , racematitii cohzrens;veluti in Periclymeno. Teriturprimüm hzc radix, & ex vino aut aquá cordiali propinaturà ferpente percuffis: teritur etiam ad co- Tria ligni Có- Inbrini gené- 74. Db voa MTS binc Rametul des So Ano feripio. tem Santali modo, & vulneribus infpcrgitur.. Hànc multis aliis regionibus, & in Gox continenti naíci tradunt. , xS | SECVNDVM genus veluti primum adverfus venenacommendatut,eodemáue modo quo fuperius ufurpatur. Arbor eft (cüm fola provenit nullis vicinis arboribus) Malo pu- nicz fimilis, fpinis brevibus & firmis horrida, cortice candido, denfo, rimofo, & folido, & amaro, non tamen veluti prioris cortex : foliiseft luteis ,afpedu pulcherrimis. Hanc au- tem, fi juxta aliam quampiam árborem provehiát ; per fummos cjus ramos ferpere, atque Cucurbitz modo amplecti ferunc Solent ipfum lignum cum radice & cortice permixtum exhibere. Prafertur tamen radix. Hoc etiam ininfula Goa nafci ferunt : fed numquam id videre mihi coatigit. : 5s Cv M Prorex in lafanapataninfulà,Zeilan conterminá,effet; dono dati (unt illi aliquot faíciculi ligni cum füis radicibus, qux tenues erant, durz,nigrz,& odoratz. Eam radicem m. 7. e , C s mirifice przdicabant, & adverfus venena pollere aicbant. Similem in continenti Goz na- fciferunt.. Ratos habet paucos, tenues , quatuor aut quinque cubitorum longitudine , qui, nifi alligati, füftentare fe nequeant , fed per folum fefe diffundant : folia rara, Lentifci- norum effigie , oblonga, non viridia, fed maculofa, five nigricannbus ex candido matulis refpería. | - RADICEM quandam in Malacainveniri rumor eft, qux adverfus vulnera fagittis to- Xico illitis fa&a przfentaneum fint remedium. fü 1 * Meminit etiam buin generi (erpentum Ferdinandus Lopez. lib. 1. Hislorie Indica, C valde perniciofum ee affe- rit, foleréque incolas , navali praelio cum boslibus congre[furos, interdum fictilibus includere , qua, dut prelium fervet, in boslium naves conüciant, co fIratagemate quandoque villoriam veportantes, Hoc gens [erpentis Marchat ab in- digeni appellari dicit Odoardms Barbofa,e aliudillo adhuc nocentius Mandali.. Primi generis fragmentum, trium digitorum tran(ver(orum longitudine anno (aluti w.p.x tv. offendit mibi Sal- snantice ornatiffumus vir Auguflinus Vae, dono elim €. Lufitania miffum D. loanni Va[eo viro docliffmo , eius pa- venti, um va[iulo Cocco de Maldiva confedio, lapide Bez.ar mfigmi, cr vafculis testudineis : qua omnia tmifice adver- fati veneni creduntur. eri Secundi aurem generi (nifi (aller) ffagmentum quinque unciarum longitudinis, quodque, ut conicere licebat, dua- rum unciarum crafitudinem aquárat, mibi non wodo oflendebat Londini anno M.p. x x c1. C-V. D. Hedlor Nunez. Medicus Lufitanus, fed etiam disiidid eins parte liberaliter donabat.. Eius porro materies firma erat, candida,veni qui- bu(dam dislinda, non diffimilis fraxini ligno; cortex autem, qui eam integebat, candicaus , C quafi cinereus. Viraque a deguilata, amaro fapore pradita ejfe deprebendebantur. | Eius, quale accipiebam; fragmenti iconem lectoris oculis ubiecimu. Licsvw CorvsaiNvM. Alterias géné- ri defanptiés e^» $ b DÀ Tertium $e- Elis defiri-- prio. Sh« gp^: vA BA ASA las AAA wwe S "71 Bez avdica medicam£ut4. "I AROMATYVM HISTORIAE De Lapide Bezaur. CaAPVT. XLY. excellentiam Bezardica dicuntur. - Eft enim hic lapis eximiz adverfus venena fa- LAPIDE Bezat nomeninvenetunt medicauenta venenis refiftentia , qux per 1 Y cultis : nafciturque hoc modo. Lyidaw:s — Esr in Corafone& Perfià Hirci quoddamgenus ;quod Paz linguà Perficà vocant, historia. Lapis Rez;at maltis locis invenitur. Lapis Bez ar Perficus veli - quos antecel- lit. rufi autalterius coloris (ego rufum & prezgrandem Goz vidi) mediocri alticudinejin cujus ventriculo fit hic lapis Bezar, circum tenuiffimam quandam palcam femper augefcens, & veluti multis é tunicis conitextus;columellz aucglandis plerumque , interdum alià & alià formá,lzvis magná ex parte, colore veluti ex vitidi nigricante. Inveniunturexigui,& ma- gni. Magni, qui rariores funt, ab carum regionum illuftribus viris expetuntur : quo enim majores funt, co valentioriscífe facultatis fibi perfuadent. : Memini unum habuiffe , qui feré quinque drachmas peridéret.: Is in Lu(íitaniam delatus; vix fexaginta quatuor Lufira- nicisaureis [4 ungaricu equipollent] vénit, cüm tamen aliquanto pluris bíc emptus fuiffet, . Hv wc verólapidem cá ratione generari quam modó retulimus, tam his oculisobfer- vavi(lapidem enim contritum hujufmodi tenuem paleam in meditullio contincre inveni) tum à vitis fide dignisaccepi, omnes in Perfia natos fimili modo circum paleolam * effoz- matos inveniti. jn TS Hou CrT£RvM non folüm generatur hic lapisin Perfia,fed étiam'nonnullis Malacz locis, & ininfula quz àVaccisnomen fumpfithaud procul à promontorio Comorim. Nam cüm in exercitus annonam madtarentur iftic multi przgrandes hirci, in corum ventriculis ma- gnà ex partc hi lapides reperti funt. Hinc fa&um eft, ut quotquot ab eo tempore in hanc infulam appellunt, hircos obtruncent, lapidesQue ex iis tollant. : VzrRvM nulli Perficisbonitate comparari poffunt; Dextri autem adeó funt Mauri- tani, ut facilé, quà in regione nati fint finguli lapides, difcernere & dijudicare poffint. Vt veró adulterinos à legitimis dignofcant , manibus comprimunt , deinde fpiritu inflant. Dédwu- Nam fiaéraliquis permcat, adulrerini indicium eft. per BOSE V oCATVR autem hic lapis Pazar,à Pazaz, id eft, hirco; cüm Arabibus , tum Perfis & ze. Corafone incolis : nos corrupto nomine Zezar,atque Indi magis corrupté Zazzr appellant, Pzs. ,— quafidicas lapidem forenfem: nam Bazar eorum linguá forum eft. Laid&Wez l1LLO utuntur Indi ,nos fecuti , adverfus deleterix facultatis medicamenta. Ormuz famltas. — veró& Corafone incolz non modó adver(us virulentorum animalium morfus ufurpant, fed etiamadveríus omnes mclancholicos morbos. Opulentiores bis fe purgant fingulis annis, Martio videlicet & Septembri. A purgatione,quinque fubfequentibus dicbus con- tinuis hauriunt in fingulas dofes, decem hujus lapidis erana macerara in füillatitio rofarum liquore. Hoc remediojuventam & membrorum robur fibi confervari dicunt. Solent in- terdum nonnulli ad triginta ufque grana fumere, nimis fané magná quantitate. Nam ta- metíi nullas noxias facultates in fe contineat hic lapis; tutior tamen eft ejus exigua quanti- tas. Atqucetiam parvà quantitate exhibere folent in Ormuz:nec fine periculo liberalius fumi dicunt. : dis . vico. Eo utorininveteratis morbis melancholicis, veluti in malà fcabie, leprá, pruriginibus, impetiginibusque. Hac etiam rationc quartanis convenire poffe arbitror. Viros fané pla- né deploratos, atque à medicis dereli&tos , hujus lapidis ufu, priftinz fanitati reftitutos fuiffe intelligo. : Q vop fcribit Matthiolus, lib. j.cap.75. Comment. in Diofc. adalligatum, ita ut nu- dam finiflri lateris carnem contingat, omnia vencna fuperare, experiri nunquam vidi,nec híc fimili modo utuntur. Illud autem verum fcimus, quód ejus pulvis vulneri impofitus, à mortiferis animalibus i&os liberet. lifdem viribus pollet ; apertis carbunculis in pefte Rum Pw —(QvoNIAM veroexanthematafive puftulz , & herpetes in hac regione admodum - eocat ruben- tes papulas , lb.2 4. cap.S. € lib. 26. Cap. 11. noxia funt;& fübinde xgros necant,folemus zgris per fingulos dics pulverem lapidis Bezar dum : Duditur cum acufilum per toxicum (herba baleflera vocant) deinde per canis aut alterins animalculi pe f tranf- ; ETE Qt 217 sran [mittitur acus , atque filum velinquitur in vulnere. Cant ilicü ea [ymptomata incipit babere qua comitari folent eos qui toxicum biberunt, Cum plané concidit canis,atque defer atus videtur, tum pulverem ab boc lapide abrafum cr «quá dilutum cani in osiniwiunt. fi auxilium fen[eris camu igitimi probauio eil: Jin minüs adulterinum cenfent. * Menainit etiam buine lapidis clarifiumi Medwus Hifp alenjis Nicolaus de Monard,jn eo libello quem de eo c Scur- : : ]& e / : Mon, " genera peculiarem fecit; fed legumes £r minium adulteratos iri meditule concavos effe vult. — Lapu, inquit, Bez.aar multi nomimbus donatur ; nam Arabibws Hager, Per [is Bozaar,Indi Bezar, Hebrau Del- Hacer zaar, dicitur, quafi Dominus veneni, 4 Bel Desinus, C Q4ar venenum. Flats Efl ver ei forma varia: nam a'à rotundi (unt, alii oblongi dactyloram officulis fimiles, alii palumbi ovis , ali ca- Bezar. preolorum rembws ,alià caflaneas amulantur,omnes tamen obtu[i,non in cu[bidem de[mentes: nec minis colore variant, Belzaar. fiquidem nunc (padicei celoris, nunc melini ,magná verà ex parte ex. viridimigrefienti , ut mala infana con[piciuntur; plurimi etiam cimerei ob[curioru, ut qui in felibu Civettam egereniilaa eit. Conflant autem finguli ex lamimulis nuro artificio alia aliam, ut ceparum tutica, ampledentibw, [plendentibisque ^ quafi polu« e|Jens : immo priere lamina dempta , [ub[equens multo [lendidior inveuuur, quod legiimiefl indicium: funtá, ba lamina alia alia. denfieres, pro lapidum magnitudine. Lavisesl y blandms, ut facile alabaflri modo abradi pofu: immà diutilis in aquá berens liquecit. Nullum cor aut matricem babet, fed in meditullio cayss efl, e pulveris eiu(dem cum lapide fubslantia plenus, qui maxime commendatur, atque eriam ipfi lapidi prafertur : fed à pulvis legiti- mi eriam indicium eit z etenim qui adulterati (unt, neque laminas (pendentes babent, neque pulverem illum in medi- tullio centinent, fed granulum aliquod aut femen, fupra quod Indi illum effermárunt. Porro eximitur bic lapi ex auimali cervi fert magnitudine Cr agilitate, fed cornibus in dor[um ve[lexi, Cv corpora ormá, caprei fer? fimili, quam ob caufama ab incolu Capra montana vocatur, tametfi meo tudicio Cervi-capra porius dici debeat. Inveuitur verà bor animal in India fupra Gangem, montibus Chinarum regioni finiimu , pilo breyi , (v colore ut plurimum cinereo C» rufo. : CzTER V M mibi per(uadeo, non futurum ingratum, fi buic fcbolio , eius animaha, in cuia ventriculo celebratus ille lapis Bez.ar in Orienzali India generatur, cornu 5 ungula icones adiicerem , expre[[as quidem, curante-lacobo. Ga- veto, aromatario Londinenfi, viro bumani(fimo mibíque amicifmo, qui eas ad me Francofurtum u[que mittebat,per- mittente vero Generofo viro Waltero Raulao, cui obtigerant in parte prede carum terum, qua. iu pretoria illd nayi ex Orientali India revertente, C à naucleris Anglis occupata, advebebantur. ConNv & VuNcvLa animalisin quo lapis Bezaar gencratur. Brat vertillud cornu (cuius lougitudinem non fignificabat) nigri color, incurvum ,inferná Cr cra(siore parte , quá Corm. éapiti adbaferat, cavum (quá notá, fingulis annis non decidere, coniecturam faciebam) for. inaquale € multis tuber- eui obfitum, inflat fer? cornu cervini, (uperná parte lavins, Cr inobtu(um mucronem definens.— areis autem nigra etiam erat, Gy brevidi fura difcreta , pilisque magn ex parte teita; fed cuis coloru, non erat Vsguie, dditum. De Lapide Malunft. CAPYT XLVI.- A200 9 13 47x ETERYM Lapis Bezar aliuro lapidem mihi in memoriam revocavit, quem unice Laps Mal- G venenis rcfifténtem in Malaca inveniri tradunt : faltem in Pam Regni Malaceníis ajo provincia. Invenitur autetn i(tic in felle Hiftricis: fed rantá eft in zftimatione apud ipfos indigenas Ob raritatem, ut & duobus, qui fimul reperti meo temporc fuerunt, alter poner niiffus (it ei qui pro Rege Lufitanix Indiam gubernat. Etlicet iftic — — quens lapis Bezar inveniatur, hunc tamen longé praferunt incolz.. Vnum dumtaxat Lais Ma- vidiffe memini, cujus color dilutioris videbatur purpurz , guftu amaro, tangenti lzvis & (ne e. lubricus quemadmodum Gallicusfapo. —— 3 aiios H E pne. , ^ í ET AC- 2118 AROMATVM HISTORIAE Lq.Md4. — FIACTENVS cjus facultates experiri mihi non licuit. Sed clariffimus vir & infignis fam. — X redicus Dimas Bofque Valentinus illas experimento comprobaffe in duobus viris , qui venenum hauferant, mihi affirmavit. V ulgariautem aquá (cüm cordialis deeffet , & pe- riculum cffetin mori) hunc lapidem aliquamdiu maceravit : quam deinde agris propinia- vit, qui illam guftu amaram invenetunt ; attamen eorurn ftomachus roboratus eft , & ve- nenum nihil obfuit. M vLTvM certé huic viro debent omnes Indici medici , quód huius lapidis facultates nobis aperuerit.. Nam neceffaria admodum fünt hac in regione medicamenta, qux vene- nis refiftunt, Alexipharmaca Graci appellant. * Auno à Christo nato fexcentefimo tertio fupra wmillefumtm,oSfendebatur ibi lapillus planus, umguis bumani digiti magnitudinem non fuperans, layis, coloris ex citeraceo candiqantis . ed patvis quibm[dam vuluginofis maculi ajberfi, quem valde commendabant adver[us venena, im etiam lapidi Bezabar preferebani.. lllum ex Orientali Idi vecen- ter allatum ferebant, c* Maftica de Soho, appellari dicebant, Lapidem porcinum interpretantest ex quibu tietís con- ieduram facebam , Malacenfem lapidem à nesiro Auctore commemoraiüm e[Je poffe , quem wn Hiflinis felle reperiri feribit: certe glaber & lubricus erat Galiei faponii mslar. * Ferdinandus Lopez, lib. 1. Hiflerie Indice, menit lapidis cui (dam, quem non winore facultate praditum effe afferit, quàm fit lapis Bezar,aut Malacenfis quippe qui mirifice ommbus venenü refiflat. Efl veio is Lapis magtitudmé aycllane, rarus admodum, ut qui à capite animalis quod Indi Bulgoldalf appellant ,eximatur. DE GEMMIS BSOLVTA Zfromatum historia, non inutile fore duxi, fi nonzulla de Gemmis fubiücerem, pra[ertim cim in lapidum mentionem iam.» inciderimut. Tuitium igitur faciemus ab Adamante , qui retiquas omnes: excellere, 9 quodammado rex G'emmarum e[[e ob fubstantin duritiem», creditur. JNCam omnium Gemmariorum indicio , fi ozinibos qua vequi- runtur [utt dotibus, nativóque colore ac aquali magnitudine pradita fist, ba tres gemma, primarium locum obtinebit Syaaragdus deinde Cartuncu- [sy tertiume/Adamas. | Srtp Gemmarum pretium ,aut ex earum varitate,aut ex bominum. affectibus e cupiditate, intenditur. eM aioribus enim facultatibur, dis, longo experimento comprobatis, praditus eft Magnes, tum etiam lapis qui fanguinem undecumque fluentem fitit. "Üenduntur tamen bi per manus, wm — (ponderis genus eil in Cambaya, unde petuntur, quod oiginti fex * (tbras mu, — pendit) $smaragdi "oeró per ratis (pondus eft tria. tritici grana pendens) cow. — veliqua gemma, in. Europa quidem per Carates ( pondus quatuor gra- xesh. ma conilituens) in India vero per eM angelis , pondus quinque pendens. rana. PR RR Lieiecngteic incendie ?* Suprá capite de Turbitb, manmilli esl auctior nnd libra : fiquidem viginti feptem libras pendit. De AdumanteL». CoU EPEUNTIUE (054 ^Ca?vT xrtvitn Alsats RARE $, quosplerique omnes Mauritani fécuti funt, Adamantem appellant A/- ri maz,tamet(i Serapio lib. fimpl.cap. 391:alio vocet nomine. Ab indigenis , ubi qua, tam, 4 nafcitur, ira4: in Malaio, ubi etiam invenitur, ita». : E CETERYM tribus aut quatuor locis inveniuntur Adama Lies * Mangelis excedentes, Regicedunt. Pratereà diligentifmé obfervantur operz : uam fi. " PE d TEE. CULO B EUR Y. HP quis unicum Adamantem fuftuliffe dcprehendatur , ilico ipfe cum omnibus facultat Regis fifco addicitur. Sce A X14 eftrupes in Decan, non procul à ditione Tmadixà, quem nos Madre-Maluco Adm i ruüncupamus. Alia quxdam rupeseft in dominio cujufdam Reguliindigenz, in qua pra- Decan. ftapxiflimi Adamantes inveniunt, fed minores. Ifti à vulgo de Rupe veteti cognomen Adzna de forriuntur: & venum exportantur in urbem quandam regionis Decan, Lifpor nuncüpa- "P vereri- rarn, ubi celebris cft mercatus. Iftic emptos Guzaratenfes huc nobis adferunt emendos. od pest Sed etiam in Bifnager deferunt,magnitüdine pretii eosinvitante. Nam magno apud illos habentur in pretio Adamantes de Rupe veteri cognominati , przfertim quos natura ipfa 4 elaboravit. aífes ab incolis appellantur. Nam quemadmodum , inquiunt, virgo prafe- re nda eft jam corruptz mulieri: ficetiam Adamasà naturá elaboratus , przferendus eft ei quem hominum induftria expolivit:contrà fentientibus Lufitanis,qui induftria hominum expolitos longe pluris xftimare folent. AL1A eft rupesad fretum Tanjam in Malacz ttaQtu,qua etiam de Rupe veteri cogno- 445,4 js ininatos profert. -Exigui quidem fünt,fed laudati: unum tamen habent vitium;quód pon- Tayjav. derofi fint, quo nomine gratiorcs funt venditoribus quàm emptotibus. NvrLO autemex przdidis loco Ctyftallus invenitur , quemadmodutii nec per uni- N«l« oy. verfam Indiam. Agat enim Cryftallusloca frigida , qualia funt Alpes Germaniam ab ^4» »- lraliafeparantes. EUM N ow negaverim in India Beryllum inveniti , qui Cryftallo fimiliseft , & quidem ma- nel gnis fragmentis,cx quibus & vitra & vafa fabricari folent pretiofa. Sed in Bifnager non in- C0talb venitur, nifi locis procul ab Adamantum fodinis diffitis.. Plurimus autem cft Beryllus in ^"^^ C'ambaya, Martavan, & Pegu regionibus, ubinullus Adamas , nifi qui importatus fuerit. Perl. sad- Invenitur & in Zeilan infülá, ubi nullus Adamas. lo. RErEnr Plin.lib. xxxvrr.cap.rv. & in Arabia nafci. Verüm id nec videre, nec aüdire mihi licuit : quemadmodum nec in Cypro , nec in Macedonia. Nam fi iflic nafcerentur Adamantes , ii qui hic nafcuntur adeó non expeterentur à Turcis, qui podiffimam Ad- amantum partem ad fuos evehunt. ScniniT Francifcus de Tamara, in Peru Adamantes repetiti. Sed huic autori exi- revifou de guam fidem adhibeo, quód videam in Indicorum Adamantum extradtione tam ineptas Tama. commentum effc fabulas : veluti quód pervigiles fint ferpentes , qux Adamantes tuentur: ibus . Naifes. ' eosque non poffe inde auferri nifi priüs objectis carnibus certà quadam ratione prapara- tis, quibus vorandis dum ferpentes' occupantur, tutó interea Adamantcs auferri poffunt. N ox defuntqui in Hifpaniis inveniri putent : quorum opinioni fubfcribere non pof- 14s »wl- fum, quoniam nallis probata: auctoritatis fcriptoribus fulciatur. — Im in Hifpa- RErERT euam Plin. loco jam citato, haud facilé inveniri Adamantem Avellanz nu- "^ cleo majorem. In quo fané noneft reprehendendus: nam fibi comperta fcribit. Sed in- veniuntur hic interdum majores quatuor Avellanis. Maximus tamen quem vidi,centum quadraginta mangelis*pendebat. Proximus huic centum & viginti pendcbar.. Intellexi M4£»« A4 apud quendam negotiatorem effe unum , qui ducentos quinquaginta mangelis pondere "" 'sequet, tàmetái is ftrenué neget talem apud feeffe,.K Accepi item àviro fide digno, qui af- firmaret fe Adamantem vidiffe in Bifnager magnitudine exigui ovi gallinacei. Sa p miraculi inftar id mihi videtur, hujufmodi gemmas, quxalciffime in terrx vifce- Adomastum ribus, multisque annis perfici dcbebant,in fummo feré folo generari & duorum aut trium wire gentra- annorum fpatio perfici. Nam fi in ipfa fodmma hoc anno ad cubiti altitudinem fodias, "^ Adamantes reperies. Poft biennium, rurfus illic excavato , ibidem invenies Adamantes. Sed certum eft grandes non nifi füb infimà rupe nafci. EsT veró Adamantis nitor vivax & robuftus , Cryftalli veró non niíi elanguidus: quà notà, rum etiam dutitie,à Gemmatiis dignofcitur. -. CETERVv M tantum abeft ut mallei idtm refpuat Adaras, ut etiam in fcobem mal- Adenacmal-- leolo tedigatur. Facillimé veró piftillo ferreo in mortario confringi & atteri folet, ut cjus eg fn- - fcobealii Adamantes éxpoliantur. -Fars0 igiturcreditum eft à Veteribus, Adamantem Cryftallo innafci, & mállei iQü 4de»o — . non frangi.fed hircino dumtaxat fanguine maceratum rumpr;prafertim fi (cx quotundam Cota s fenténtiá) hircus priüs apium aliasque diureticas plantas depafcatur, vinumque bibat. Sed uw. nec Magnetem impedit quin ferrum trahat. Nam fapitis id experiti volui fcd &gmentum Adema me effc deprelierdi. quemadtnodurii & illud, quod de Adamante capiti mulieris ipsá infcià Le ig wine * videlicet in amplexus viri dormientem ruere , (i fidelis it : finlabesejus. 1l pudicitiei fit illata, maritum averfari. COT T plani Ad- M -N ; ;j4 "d : E . egal cum FAsyLOosvM ctiam efl, quód Adamantis aciem plumbo s putant ; per E wer 5 mon imnafdm 110 AROMATVM HISTORIAE argenti vivicum plumbo commixtionem, Nam quemadmodum & ferrum vincit & te. liqua metalla; fic etiam plumbum cádem facilitate penetrat, quà napum. IrrivD vcró frpiüs expertus fum, Adamantces exquifitos, mutuo attritu fic glutinari, ur facile feparari non poffint. Sic enam Adamantem vidi, ubt incaluiffet, feftucas trahere non fecusacclectrum. Aüma wl NwrLrVs autem cítin medicinà ufus; tametfi inveneriny medicos indigenas,qui eum Se ai per fyringam in veficam iniiciebanrad confringendum calculum. Peros veró ampliüs non Adamas dele. CXhübent, quoniam erronca quxdam perfüafio in vulgus pervafit,deleteris facultatis effe, terit faculia- (1 intró fümatur Adamas, ob fuam tenuitatem & penetrandi vim , quà inteftina perfora- eic). — retfcilicer: cujusopinionis etiam video effe aliquot é recentioribus medicis. S E D, ut dixi, vana cft perfuafio. Nam /Ethiopes Gemmariorum fervos novi , qui Ad- amantes deglutierint ; quoscüm requirerent domini , tandem verberibus cgregié cxi, fe deglutiviffe faffi funt: cosque deinde cum recrementis ejecerunt,fine aliquo nocumento. Id ego teftari poffum. Aümaxs — Ar infcobcm tritus, inquies, venenum eft , quia & flomachum & inteftina perforat. falis élee- Immó nequaquam fcobem attrahet ad fe ftomachus , qua fua gravitate celeriter ad infe- s eoe riora defcender. Et mulierem quandam fcio, que marito antiquá dyfenterià laboranti, Adamantis fcobem per multos dics propinavit fine ulla noxa, donec medicamento toties rciterato laffus ab(tinuit , prxfertim cüm ejus uxor à medicis intellexiffet fruftrà fe labora- re: non poffe enim maritum hoc morbo liberari. Is igitur multo póft tempore füblatus eft, cüm fcobe uti multis jam diebus defiiffec. * Sintilens fer? nec minus ab[urdam perquirendi Adamantes vationem defcribit M. Paul. Veneti lib. 5. cap. 39, * 140. Mangeli , id esl, fepringenta grana, five unciam unam, dracbmnam unam, feriptula duo, grana quatuor. Nam Mangelu, ut ani? dixit nosler Aulor, quinque grana pendit, C feptuaginta duobus granis dragma con&lat. Maiorem vero Adamantem in Belgio con[petum baud puto, quàm quem Pbilippus Hifpaniarum Rex, duQurus Eli- zabetham Henrici 0l. Gallarum regis matorem natu. filiam , emit de Carolo Affetati Antverpte, anno M, D. L1X«- odtagies sillenis coronatu: pendebat autem caratos feptem c quadraginta cum [emi(fe, boc efl, 190. grana. Adwmas An- — Tribus fupra Briflolium millaribus, Ducatu Somer[eten[i, ad Sabrinam flumen , folo vubpro & tenaci eruitur Ada- glicm. mantis genus natur expoltum, formá nunc planá,nunc trigoná pentagonáye aut polygon. Horum aliquot nobi do- 1:0 dedir genero(us Eques Dn. Georgius Noribum. cuiusin ditione eruuntur,. Sunt vero ii paulo obfcuriores, &* matri- ce uà velut ovo concluduntur tenaci 6 duránunc innumeri, tid, exigti Cv plerumqueinformes; nunc paud, fed maio res C elaborati : interdum matrici adberentes, nonnunquam foluti, c in. matrice (fi moveatur) crepitantes, ut. Aeti-- tem lapidem cen[eas.. Si artificum induslrid perpoliantur , orientales ita amlantur, ut exiguum difcrimen fit; fed du- titie ab orientalibus fuperaniur. Dt Smavagdo. CaAPvT XLVIII. remanentibus fragmentis , fed propter raritatem , etiam ca auferentibus nego- R ARIOR & pretiofior eft Smaragdus, ejusque locus natalis vix agnofcitur ; nullis ; tiatoribus. " Mán.2e- pogga Smaragdus appellatur Per(is & Indis Pacbee, Arabibus veró Zamarzut,non Za- legi. — Darget, ut vulgatus Serapionis lib. (impl. cap. 384. codex, aut TaParget , ut Pandedaarius in Tett. — literis T & Z.vult.Namcorruüptus eft ille locus cap.de Smaragdo:& Zamarrut legenduü eft. Smaragds VvrcamnE autem eítin Balagate & Bifnager, ut fiditias Smaragdos ex vitrearum la- . alierinw. genarüm craffioribus fragmentis conflent. SE p &Smaragdiqux ex Peru novi orbis provincià advchuntur , adulterationis fufpi- cionc non carent. C£T£ERvM plurimum hallucinantur, qui in Ele&uario de Genimis Smaragdum przícribi putant , cxiftimantes per Feruzegi Smaragdum intelligendam : ignorant enim ... Mlilinguz Arabice proprietatem, & ipfius Mefuz mentem non intelligunt. Preterea Me- Pew. — fuz codex Arabicus legit Perszeei dc Ele&t. dift.1. Et quoniam magna eft,utaliquando di- , ximus, apud Arabes inter P & F literascognatio, facilis fuit lapfus Librarii, ut F pro P rc- poneret. — : Peuca,6b — EST vero Peruzaa* Arabibus Turchcfa noftra, quz plurima totá Perfià nafcitur. Non: Tw füitigitut Mefuz mens ut Smaragdus illam compofitionem ingrederetur, tametfi contrà - fentiat Chriftophorus de Honcftis, ejus interpres : fed Turchefam voluit , quam omnibus Arabum compofitionibus iniici oportet, quz habent Feruzegi. Nam apud Mauritanos illius eft in mediciná ufus, fed apud Indos minime. cod * Idem fuboluiffe videtur Bellunenfis in eádem compe[itione EleGuari de Gem. Ec t | e Ferünzegi. * ES*8EK vba "ra De Rubiso. CaArvyT'xLIX. M viTA unt Rubinorum genera. Nobilior Grecis 40ea£ , Latinis Carbuneulus vat vocatur: non quód in tenebris fplendeat (fabulofa eft enim ifta perfuafio) fed no ai^ quód cjus nitor vivacior fit ceteris. Dicam tamen quod à Gemmatio quodám audiui. Emeratillealiquot nobiliores Rubinos ex Zeilan infulá delatos , fed minutiores, quales ii funt quos vulgo Rubinos de Corja vocamus, id eft , qui viceni fimul emuhntur. nlii de Hos cüm é menfa fuftuliffet, latuit unus in plicis ftraguli quo menfa ftrata erat... NoQu in Ci tenebris animadvertit quafi ignis fcintillam quandam in mensá. Accedit ad menfam, ac- censà priis candelà; invenit exiguum Rubinum ; quo füblato , nullam poftea in menfa fcintillam vidit. Non melatet, negotiatores plerumque hujufmodi fabulas fuis dictis ad: mifcere folere; fed penes eos fides efto. *- CA xBvNCVLVM igitur appellabimus, cujus rübor fuerit fplendens & elegans, & qui Catbuoilis. erit viginti quatuor quilatum five caratum, ut vulgo vocant. Ejufimodicgo vidi apud Ma- gnatem quendam in Decan;qui cüm mihi familiaris effet, oftendere tamen noluit ; ni(i prids dàtà fide id clàm fore, nec cjusregionis Regi mé indicaturum.. Cenfcbatur vicies mille Lufitanicos aureos valere. ipfe tamen dominus affirmabat à fc emptum fex auri Mens wi. manus,quz quinque Lufitanicas arrobas * efficiunt. Spe SecvNDvM genuse(t quem Balafium vocant; aliquantulum rubens. Vilior hic eft. sala. TEnTivM genuseft,Spinellus appellatus : magis hic rubet ; fed tamen vilior eft; quia 5P»tls non habet fplendorem illum legitimi Rubini. | INvENIVNTVR &candicantes. Suntaliiex purpurà candicantes, vel, ut veriis di- cam, colore cerafum maturefcens referentes. Sunt & qui medià parte rubent,alterá can- dicant. Alii media ex parte Sapphiri, altera Rubini. H v 1v s varietatiscaufam fieri puto ab ipfa Rubini origine. Cüm enim Rubinus in fua rupe aut fodina recens generatus eft, candicat; deinde maturefcens ruboreti adquitit: qui rubor cüm temporis diuturnitate concilietur, fit, ut quiante maturitatem eruti íunt,nünc candicantes, modó ex rubro langüefcéntes confpiciantur. Q voNIAM veró Rubinus & Sapphirus in cadem fodina nafci creduntur,fit interdum Ralinw e wt altera parte Sapphirum reprafentet;altera Rubinum: qui, cüm elegans eft, & cxruleum 9r io in colorem cum rubro xqualiter permixtum habet, vocatur à quibufdam incolis Nlacazzz, mne quafi dicas, Sapphiro- Rubinum. Nilacandi , Pon &Ó Arabibus & Perfis Rubinus nuncupatur cut: hujus regionis incola: »sanica Muir appellant. — Tato Maniat. * Rubinum ingentis pretii cum Adamante illo fuprà memorato redimebat Pbilippsu 11. Hifpapiatum Rex Eliz.abe- tham Henrici L1. Galliarum Regis fiam in uxorem duhuru:nam vicenis millibus ceronatorum aflimatus fuit. * Lofitanica Arreba conilat rriginta duabus libru: boc eft ferà modiis quinque Italicis; ingens (ane gemma pretium. De Sapphiro. . C5 rem, cujus afpe&u oculi mirum in modum recreantur , magno zftimari deberet. Vocatur ab incolis Nilaa. Nilaa. E1v s autem duo funtgenera. Vnum obfcurius : Alterum fplendens; quod vulgó Sap- phirum aqueum vocant. Vilior hic eft, & interdum coloris cujufdam admixtione Ad- 5«r5r« amantem ita zmulatur, ut nonnullos plerumque fefellerit. wm IN vENiTVR utrumque genus in Calecut , Cananor , & variis regni Bifnagua locis. Praftantiores ex Zeilan adferuntur : omnium verólaudauffimiex Pegu. — Sapphirms ex "T AMETSI veró adeó oculis fit grata hxc gemma;nullius tareri, quantutnvis niagnz, jer & vividicoloris, pretium mille Lufitanicos aurcos fuperaffe invenietür. C EMM A eft Sapphirus vilis ptecii: cüm tamen ob ejus elegantern cxruleutm colo- "y : T^y De2 112 AROM.ATVM'HISTORIAE D: FHyatintlo &Granato, CAPvYvT LI. Beine | L1551M1 fünt hic pretiiciim Hyacinthus tum Granatus, quos volunt nonnulli si cx Rubinorum effe generibus, Hyacinthum flavefcentem Rubinum appellantes; Granatum veró, nigricantem Rubinum. -- | NascvNrv g autem & in Calecüt,& Cananor: Granati ctiam toto regno Cambaya & Balaguate: Hyacinthi veró & quibufdam Lufitaniz locis provenire feruntur ; ut in Be- las non procul Olyfipone, & multis Hifpanix locis. De faffide-». (CA Poo Ls cinis W wvENYTVA lafpidisgenusviride, ex quo vafa Murrhina fiunt (Porcellanas vocant) Porcellena, adcó virentia, ut ex Smaragdo conflata videantur. Ex hoc forté genere eritid quod Genuz oftenditur quodque ex Smaragdo cffe 'contendunt, raris videndum proponentes, quo majorem autoritatem lapidi concilient, Yd: Mw--. HyivsMopr vas Murrhinum aliquando mihi propofitum füit venale ducentis par- bi - " a TON E - : juremd, dàons fiveaurcis Hifpanicis: cujus, fi ex Smaragdo conflatum fuiffet, millefimam partem €o pretio vixnancifci potuiffem. : i» De Alaquia. Cow Pv prin o Alegaecs. NYENITVR in Dalagate lapidis quoddam genus quod A/4gweca , Arabes ,Qwequi. vo- qsequ. cant, cujus libra minutis fragments expoliti , regali Caftellano emi potcft; tantaeft vilitas. Hujus tamen virtus reliquarum gemmarum facultates exupcrat ; quippequi. - fanguinem undequaque fluentem ilicó fiftat. x Solent plerumque ex boc lapides efformari fbbarula precaria, Eis De Omlo Catti...-—-- 0 G A:E. ER. magno 4iti- quos eà deferri rumoreftex regione Bramaa. : dde ss M v .T o majoris is eft apud Indos pretii, quàm in Lufitanià. Memini enim quendam eó mittere fexcentis Lufitanicis aureis hic aftimatum: cujus in Lufitania pre- tium dumtaxat nonaginta aurei cenferetur, at huc relatus fexcentis venditus eft. Oni Cs — PERSVADENT fibiIndi,ejus, qui hanc gemmam poffidet, facultates non poffe im- fitis minni, fed femperincrementum facere & augeri. Eco veró quod expertus fum referam. Lineus pannus ita compreffus, ut ipfius Gem- mz meditullium fiveoculum tangat, nulloigne uri poteft.— — E MEET Oculus Catii [ AVDATISSIMI inveniuntur in Zeilan. Nonnulli etiam ex Pegu advehuntur, Pfexdotpalm. — ?k Cardanus lib. 7. de Subrilitate, Pfeudoopalum vocat: de quo,tum etiam de alit eum, illa ibi multa. / De Lapide Avmeno. B: CA? Lv. : S rcu Uc Har ami. MON 1X5 ethic Lapisex czruleo & diluto viridi., Appellatur Arabibus ager ar- Ni. miri, id cft, Lapis Armenus. Interrogáti tamen Armeni, anapud cos naíceretu£ — Lap Arme- hic lapis, affirmare non potuerunt. Sed Turci & Perfz medici dixerunt, exiguá e quidem quantitate apud fe vidiffe, verüm ignorare, num ex Armenià adferretur , nec ne. Aiunt multos inveniri in Vltabado urbe celebri regni Balaguate. : Hoc lapide melancholiam purgant Mauritanimedici. Sed tamen experimento didi- ci, fegniter admodum purgare. De» DO d E EG àii De AMagutte). A4 LE ABVLOSVvM cítquod nonnulli de Magnete fcribuht , videlicet cas naves qua Ca- Fabula de lecut commeant, clavis ferreis non compingi, ob fcopulorum & Magnete lapide fre- Mágnit. quentiam, à quo fcilicet attraherentur & rapetclitur naves, fi ferreis clavis fabricaie effent. Nam & in Calecut, & toto eo tractu plures inveniuntur naves clavis confixz fer- reis, quàm ligneis. Verum quidem eft in Maldivis infulis naves ligncis clavis effe ex(tra- &as;id autem ob ferri penuriam potiiis , & quód minori conltenr, ficri puto , quàm quód à Magnete libi metuant. nai CerER vM Magnes ideó ferrum ad (e haudquaquam trahit, quód in eádem fodini rate dc vá- nafcantur , aut eorum fodinz fint coptiguz , veluti quidam exiftimant : quandoquidem "ee pofas Magnes invenitur iis locis ubi nullum ferrum eft. pe Sv NT quiputent Magnetem ad fc ferram trahere , ob cam facultatem quam ferto communicavit ,qua ad Magnetem feratur: camQue ob caufam Magnetem non majoris cffe ponderis, etiam fi multum ferrum illi addatur , quàm cum cxiguà ferri quanrirate in bilance pofitum. Atnoscontrarium plerumque experti fumus. E S£ p nec deleterius cft hic lapis, quod nonnulli volucrunt.. Nam tradunt hüiusregio- atiis nos nis incolz, Magnetem páucà quarítitate fumptus adolefcentiam confervate.. Qua dere cit éteerie fertur fenior Rex Zeilan, patinas ex Magnete juffiffc confici, in quibus cibus ejus coqua- 42h - à : ; sio) ; Patina à Ma» tur. Hocipíe, cui mandatum erat negotium, mihi affirmavit. gnat. De Margarita. CaAr LVII xt. ; N vNc fuperc(t, ut de Margáritis Ícribamus, qua tión tnodo ad decórem ; (ed ct- iam ad medicamenta expetuntut. ; PRGRANDES igitur Margaritz, Vnioncs Latinis dicuntur, quoniam vix y;is, duz reperientur magnitudine,figurà & nitore fimiles. Minores appellantur Latinis Mar- garitz fimpliciter. Arabibus & Per(is Lulo, Indis Meti, in Malavar Mut», Lufitanis Aliefar, 1s iij, quod Arabicé fonat de /ufar, is eft portus in mari Perfico , ubi laudatiffimz generantut. wwrs, Ali- - Nam tametfi Barem, Catifa, Camaran, aliique hujus maris portus laudatas mittant : quia far, luifar, tamen noftris notior fuit initió hic portus ,ab illo nomen Margatitz indiderunt linguá """" Arabicà Aliefar. i Hisc ctiam fit utille Otientalesappellentur , quoniatm hic (inus Per(icus Orientalis wtar.riiz fit, fi cum noftra Europa conferatur. | 7 Onentales, GENERANTVR ctiam Margaritz à promontorio Comotim , ad infülath ufqüe Zei- 4... lan (quz captura & pifcatio Regis Lufitaniz eft) fed minutiores maximá ex parte, nec cutn vw» copeara, fuperioribus conferendz (quz magna funt & omni dote abfolutiffimx) idcoquc ctiam viliori emuntur. GENEzRANTVR &ininfula Butneo, quz tametfi fint grandes, formz ramen clegan- tià à fuperioribus vincuntur. Sic & nonnullas Sinarum regio mittit, fed viles. 'CrERTVM eftetiam in novo orbe inveniri; verüni nullà rationc cum Orientalibus funtconferendz. Nam autobícurz funt,& nubili coloris,auc nullo orbelxvorejuc com- mendantur. On1c0 arque genitura eft écorichis, haud multum ab oftrcatum conchis diffimili- 1/,5,u.. bus. Concha autem quz fuperiori maris parte natant , grandiores Margaritas generant: tun origo, . quz veró in alto mari degunt, minutiores profctunt. : H x conchz aéri expofitz ficcantur , & fefe pandunt , in Des carne inyeniüntuür . Margaritz nunc multz, nunc paucz, pro concharum fnagnitudinc. —— ImNvEsNivNTVR &in oRisnbes conchyliis oflreisve, fed minüs nobiles. "OM 1vM autem przftantiffimz ad generandas Margaritas cenfentur cx concha L- ves & candida quascjus regionis incolz Cerize appetlant;ex quibus cochlcaria poculaque clyrigs. conficiuntur. : VERnvM Cberipo non eft id conchylium quod vulgó Matrem perlarum vocamus. Nam id Chanque incolz vocant, cx quo videlicet meníz, ciftulz, (pharrulz precariz fabricantur: Chang. quod licet partc externá fcabrum (it & impolitum, interná tamen lx viffimum eft, & afpc- Qu pulcherrimum. ; i Margarita, : : Devi u:- Cen[uetudo ds virginibus. Infirumenta dijcernendu Margardtsé idemaa. Y ninm tsaguitude, Mergaritis witer téilitui- tur, Indi uulnus mars atita- pum in medj- jnÀ n (at. $4 na 1214 , AROMATVM HIST. LIB. I. DzvtrHirvk& idconchylium Bengala mercimonii grati, ubi expolitur & poculi vi- - ces (üpplet :maximà ramen ex parte conficiuntur ex eo armillz & alia opera. Fuit enim olim iftic confuctudo, ut nullz nobiliores virgines corrumpi poffent, nifi hujus generis ar- millis brachia exornata haberent. Nunc veto defiitifta confuetudo : camQue ob caufam viliori emuntur hac conchylia. ; HABENT mcrcatoreshujus regionis cuprea quzdam inftrumenta multis foramini- bus pertufa, quibus pretia Margarius imponere folent. Nam quz per inftrumentum mi- noribus foraminibus pertufüm tranfcunt Margaritz, unius funt pretii, vendunturQue pet drachmas : quz per inftrumentum majora paulum foramina habens, majoris funt pretii: & ita deinceps pro foraminum, quibus inftrumenta prxdita funt , quibusque Margarite tranfmitrtuntur, magnitudinc,pretia intenduntur. At qux adeó funt minutz ut perforari non poffint (arte epim perforantur, non naturà , ut fabulantur quidam) cedunt officinis; qua i caufa in Europam exportaniur. Harum uncia duobus forte affibus Gallicis venit. M 4x1M 4 quzad promontorium Comorim generantur Margaritz, pendebant cen- tun? frumentigrana. Talium pretium, mille quingentorum aurcorum in fingulas cffe fo- let. Multo majores cgo vidi, quas in infulà Burnco captas affcrebant: fcd nion erant ejus elegantiz cujus fuperiores. Vidi aliam hiccaptam, qug cceatum fcxaginta grana tritici penderet. É E. SgNECTVTE pondus carum minui, & coloris elegantia immutari creditur. Diuau- tem orizà leviter confradà & fale verfatas , priftinum vigorem & fulgorem recuperare ,ex- pertus fum. | Cz xr vM cft, Margaritas poft plenilunium captas,cum tempore minui & decrefcere, Quz veró ante plenilunium capiuntur, huic vitio haudquaquam funt obnoxiz. CzETERV M raró in medicum ufum venit Margarita apud Indos. Mauritani veró fre- quenter, noftro morc, Margaritas cordialibus medicamenus iniiciunt, | à án 34 21 es INDICARYM ALIQOQVOT PLANTARYM worn, ^ Ne pei. ini ud e SEN gae ^ LIBER SECYNDYS: De Arbore trisfa. e CAPE N medicamentis & ftirpibus Indicis nobis incognitis non abs rc fore duxi,initium facere ab arbore quadam,;quz nor nifi à folis occafu ufque ad ejusortum floret; interdiu minime: ARBOR eft Olez magnitudine, foliis Pruno fimilibus, flore noGu Aris tristi (dum expan(us eft fcilicet) odoratiffimo, nullis; quod fciam, ufus pro- 4diriprio. pter terieritatem: nifi quód florum pediculis, qui lutei funt, hujus urbis be- o . incole utuntur cibistingendis, fiquidem Crocimodo inficiunt. Et vo- Aqu à fni- luntetiam nonnulli aquam ftüillatitiam florum, oculis utilem effe admoto lineo panno hac » Aries intin&o. urbynese- Fh o. | cum PecvrtAnIS efthzcarbor Goz, quam é Malaca allatam afferunt, Eam fané nuf-.- quam alibi per Indiam vidi. Hanc Go Parízataco, in Malayo Sízgadi vocant. Arboris cri- Pit. ftis nomen illi inditum, quód dumtaxat nou flotcar. .. . "Le pe eod . FABVLÁNTVR autem indigenz, Satrapz cuidam nomine Parízataco clegantem fuiffe Fabula de ra- filiam, quz Solem deperiens,ab illo compieffa fuerit. Cüm veró poftea illam relinqueret "246 fl alteriusamore irretitus, Parizataci filia prz amoris impatientià fibiipfi mortem confciverit. Ex cujus crematz cineribus (napi adliuc uruntur in hac regione cadavera) hac nata eft at- bor, cujüs flores adeó Solem abhorrent; ut eum videre non fuftineant. .CETERvY M horum florum fragrans odor, Anson TnistiIS. duorum aliorum odoratiffimorum florum í memoriam revocavit. —— ^, » Pnaions s funt didi Mocori , mali aurez EA. : "^g s : Mogeri. floribus multo odoratiores , quorum ftillati- ; tius liquor euridem apud iftos ufum obtinuit, quem apud Hifpanos flot mali aurez: aqua. . ALr1flores(quorum híc magnus eft ufus) due Ch«mpe. dicuntur Cbampe , odore graviori quàm Li- lium album. : . Pon &à (quandoquidem in odoramen- f AES Indiodova- torum mentionem incidimus) odoribus adeó 2s menti dedi- dediti funt hujus regionis incolz;, ut plerum - rfi. que cibo abftincant; quo habeant unde odo- res fibi comparare poffint: idcoque non im- meritó ptoniores in venerem effe cenferitur. MvmERA quzà tenuioribus offerri fo- lent Regibus, przdidi funt flores , & rofz no-. ftrates,quibus folent cubicula Regis infterne- tc; & coriis floribus variis depidtisornare.. NARRARVNT mihi qiíidam , tantam ffc hujus gentis in odores amentiam , vt tri- buta ex odoribus & floribus in fingulos annos Regi Bifnaguer foluta;ad quinque iilliü Hi- panicorum aureotü fummam fete accedant. *Qvi& Vien Auflris bouefu vir E«ricim. Mor- dente Salernitanus multa de. Arbore. tristi mibi referebat £utmi naturam(dum Goa viverer) (ummopere e[fet admua- fus , que de il arbore ab spía wutelligebam; hic adferiber£ ^ $ fion pignit. : iy PE v Ássviékr 226 PLANTARVM HISTORIAE Ars tnük ^ ASSVRGERE porroeam arborem ad trium interdum bominum altitudmetiuslémque cre fítudinegm 4dquirt- bistoria. re debat, & ramos ferre multis aliu concavos, quos fola mrii foliis non aiftimilia ambient: in enericrilmu autegn ga. mis nafci flores, oblongis pediculis ex intevná foliorum (ede prodeuntibos , inbarentes, cepiofos, boc cfl ternos quaterpos, àut plures fimul fer? congeflcs, candidos, Lafmins flribuforma magnitudinéque pene pares, folii micronatá , gt illi fed magn plenis, & multiplici foliorum texturá conflantibne, pradites odoris [vavifimi, C baud multtrm à lafmini fle rum odore difrumitis: noctu autem foleze cos flores explicari, oriente vero Sole, fire ul 21que ab ipfius radiis illustrari incj. , pint, il'icó decidere, vel ajvimaÜeia quadam, vel pra nimiá (ucci tenuitate, quet folares radiab(umant: tiuth ques Sol non arringit, diuriüs ip arbore berere.. Studiose autem colligi eos flores, propter odori fragrantiam , Cr vitreis organis Mog!i, ador atiftmam ex illu aquam elici qua( affevette Fabricio) aqua de Mogli diituf quoniam Malabarico fermone arbor Mogh appellatur , cuius flores idem nomen vetinent.. FrnGum obferva ffe negabat. Ceterim anno millefimo (excentefimo primo, mibi mittebat amicus Amsleiredamo fructum eint arbori fuo pedicule adbuc inharentem , quem ab illu qui ex India Orientali redierant, acceperat : erani vero plures fructu fivelobi in bi- narum unciarum longo ramulo [ive cr(fo pedicule nati, fatis contigui, finiiles pen? iie lobi, quos Spartium 1 l. Hifpani- cum cap. Lxx. Lib. y. mea Plantarum bistoria defcriptum babet, five faba vulgari minori, qua apud Belgas in iumen- torum pabslum cedit, magnitudine pares, (ati cra[fo cortice confi antes, coloris cineracei;qui aperti, fex femina contine- ze deprebendebantur, utroque latere terna, Stramonie feminibus quodammodo [isnilia, (ed immatura. Qualem autem accipicbam, in eadem tabella cum ramulo fuis floribus onufio , exprimi curabam, in illorum gratiam qui boc fludio de- leiantur. " : Altero autem pofl acceptum er de[criptum illnd femen Anno, multi eius arboris fleres C. V.D. Petre Pauwio mitte- bantur, id, oblongo (7 tenwiarboris alicuius aut herba folio traiechi éorollarum instar; & quibus, licet provfue aridit,eam zamen formam agno[cere poteram; quam. Fabricius mihi defcripferat, quamque ex eiue preferipto in icone füprá pofit& exprimi curabat; qua [ane longé difsunilia esl iu floribus, qui à nonnullis proponuntur leucoio fimiles quatuor dumtaxat fois constantes. 4 — De Nino. CAbvr IL ie edat cipes de i Nimb bib. JÁ 5 omnibushujus Indix incolis No vócatut;arbor quzdam Frasini magnitudi: tia. ne, folio Olez, acutiore tamen, perambitum fertato, utraque parte viridi, non ci- nerco aut villofo.. Multis luxuriat foliis; los candidus eft; & fru&us exiguis olivis fimilis. Nimbf«u. — VriL1Ss efthzcarbor in uf(ü medico. Nam folia trita & vulneribus cim hominum, tates. tum jumentorum cum fucco Limonum (mali Affyrii genus eft) impofita ,miraculosé ea. . fanant. Foliorum fuccum utilem effe ferunt lumbricis necandis ; ctim Balaguate incolx, tum Malavarenfes: quod rationi confonum eft, cüm nonnihil amaritudinis poffideant. IST ExenIMITVR iüBifnager & Malavar oleum ex ejus arboris fructu, qüiod huc mer- Ni». cimoni gratià deportatur. Vriliffimum id eft adverfüs nervorum dolores , G eo calido inungantur. «ibo estu ad De Negundo. de is e p V A d (Ao DT SAE. CAR B5 T ROoVENIT in Balaguate & Malavar arbufcula quxdam Deríicz magnitudine , fré- Nesundo bi- : : «ccm RR : P EM f fria. quentibus ramis: qui recifi frequentiores lztioresQue renafcuntur y foliis Sambuci, fimili modo per ambitum ferratis & aliquantulum hifpidis : flos ex cinereo candi- dus: fru&us niger, Piperis magnitudine, aut paulo major. Malavar incolz eum fuis edulis Caril nuncupatis infpergunt. : es VvrGARE nonen eft Negusde: nonnulli in Balagate $améali appellant: in Malavar Amal. :i 5 : Noche. ny m Noche. : » New fa. MvrLrIS facultatibusprzdita eft hzc arbor. Tenetiorum ramulorum cum foliis de- wes. — coco, aut ipfiselixis & contritis, utiliffimé contufa foventur, modó non ad(t vulnus. Fri-- guntur intcrdum iidem rami cum foliis in oleo, & contufionibus applicantur ; refolvunt enim rumores & curant. . Frequehsadeó eft hujus ufus,ut in omnibus doloribus, fridtum cumoleo, aut elixum, exhibendum cenfeant;; Non defunt:qui fupra vulneta admovc- rint,unaque nocte dolorem fuftuliffe, materiamQ. digeffiffe affirment: deindefoliiscontu- fis, ipfisvulneribus impofitis ita emundaffe vulnera;ut breviad cicatricem perducta fint. Vt1LEM perhibent effe mulieres ad juvandum conceptum : ejus enim fucco aut de- co&o epoto,uteros ad conceptionem praparari. Ego malim premandi; valentius enim fue turum cxiftimo medicamentum. Mafticata foliajoris halitum commendant. Acrimoniz : veró cujüfdam participant , vcluti Nafturtium: unde manifeftum eftcalidam effe hanc Negundo i- plantam. Experti funt nonnulli Veneris ftimulos & impetus cohibere,camQue ob caufam exwi ét. Viticem effe contenderunt: fed valdé errant, Nam Vitex multum ab hac atborediffert.— LIBER IE ij Die fik. ^ Quee. mAÀ HAEC y CarpvrT irit . &zo0R etin India pzgrandis, fru&um in funimo caudice , rion in ranis, feteris; i lithria: A pragrandem , magni Melonis cffigie , interdum majorem ,foris virentem, intüs vero fülvefcentem, multis fpinülis inflat erinacei , fed mollibus, obfeptum. Con- tinet autem hic frudusin fe magnas quafdam nuces düro putamirie tedas.. Cortex fru- &us guítu Mcloris, fzd difficillime conco&tionis , nempe qui plerumque foleát, ita ut af- fumitur,excerni. Nuces veró intüsnatz ,torrentur aüt clixantut , abjedtoque putámine (qui nullius eft ufus) cáftanearum modo; quibus funt perfimiles, eduntar. VocaArTv hic fru&us in Malavar J4ca ;in Canara & Guzatate Pagaz. Nafcitur au- rz. tem dumtaxat in maritimis. — . Mes : Panáz. Ex»Enrzv s fumcüm in mie, tüm iri plerifque aliis, haíce caftaneas five nucesalvi pro- fluvia mirum iri modum fiftere. ; —* Hanc arborem defevibit Lud. Roman. lib. s. cap. 1 $. (narum navigationum, bi verbis : In Calecut veperiuntut nonnulli fruckus, quos eulteres Yaceros. appellant. Caudici eius arboris amplitudo. Pyri eíl: fruGui magnitudo bini ac medii palmi, eraffitudinia verb bumana coxa. Gignitur fruclwe in caudice arboris fubtus frondes , alis circiter medium «audicem. Coles efl viridi, cetera nuá Pinea baud abfimilu, vinaceu tamen minutioribus. Cim maturejcere incipit, óbducit migricantem colorers, marcereque videtur, Legitur ia frudus menfe Decembri: faperis ficut ferm Peponis mo- fchutm vedolenti, parímque, fi (aporem quaras, abefi à coteneo Perfico, eodémque mitiore. Variam in cibatu volupta. fem parit. Videberis mod) edere favum mella, mod? fuave medicum malum comedere. Intrá , membranas babet. ut spalum punicum, ind, e delite(cunt frutins ne[cio qui;mollibus non diffmiles cafl mei. Sj enim igne torrentur, faporeth tailanee repréfentant./ Proptéreaffateri licet, mon effe excellentiorem digniorémye ille fructu quempiam. Iactrus, Ds famgomas. ; CA»P?T V. j ARBOR Pruni magnitudine fponte. nafcitur in agris & ctiam in hortis Bagaitn, tema A Chaul, & Batequala, multis fpinis horrens, foliis itidem Pruni: floribus candidis, ^er. L JA. fru&u Sorbo fimili,guftu Prünorum adftringente & acerbo. Cüm primum emer- git; Strobilo perfimiliseft. Vocatur incolis Jamgemas. aes Iampemas. Accz er à fidedignis viris, optimam ferendi rationem effe, fi fru&us, poftquam eum lie ederit certa quxdam avis, excretus, unà cum excremento feratür. Facilius etim hac ra- ferewdi satio. tione fatus emergit, citiusQue fru&tifera fit átbor. Di Caraudut. Car Yi Cien T CEA BÍ RO s Sx detti: , &RBVSCVLÁ éftarbuti magnitudine , foliis fimilibus , copiofo flore ;odóre Peti- cauia Ei- clymeni: fru&u exiguis malis perfimili,nigricante per matutitatem, gratiffimodae foris. - J- uvarum fapore, ex quo à nonnullis vinofus fuccus exprimitur; Fructus autem vi- rens magnitüdine eft nucis ponticz cum fao putamine ; interdum major ; fuccttm non- nunquam exftillans vifcidum & ladeum. Editurà nonnullis fru&us maturus cum fale. Solet tamen, cüm vitidiseft, murid'aut aceto condiri, & ita affervari, ad excitandam elan- guefcenteni appetentiam. ; d Nascrirv& tum incontineáti, tufn in Balagate,vocatürQue Carandaz. Cátandas. * Huic fer? fimilens defcribit Oviedu lib.8. fua biftoria cap. 2. in bunc modum: Wn Hifpaniold in[uld valla efl avper pulcbráque, snaterie firm cy stili, Auzuba nomine; frudu quidem longé (uaviffumo , ut (nit pyra apiana, vbüfcateli- fta yocant , (ed qui laiteo (ucco eóque vifcida r. glutitiofe abundet, qualis esi qui in ficubusimmaturis : idcircó molefius Anz nba. bis qui eo vefcuntur , nifi pris fruim in aquam imiciant, C laZeum fuccum digitis exprimant qui in aqua fidit. sg ogg voEproq quooon as em 'ORv linguá À. Canaricà dicus, frutexeft in Hbi sisiudnemelingori ai e coti iflrla. :. lominor, foliis mali Perficz,, floribus candidis,Periclymeni odorem zrnulantibus. . : e Hunc Luftani Indiam incolentes Herbam Malavaricam nominant,quia Malava- Feb Mae z j Yz genfes 77" Cory facnl- tates. Canjs. : Avacari hi- [loria. Aacari. Avacari fa- cultaies. 1 Mangar. * Mangas au- imma. Rodolbo. Mang delc- dict dio 4i I 218 PLANTARyM HISTORIAE renfescjus ufum primi docuerunt. Hac etenim plantá cujufcumque generis dyfentetiag pracfentitfimé curant, evacuatà primüm magná ex parte peccante matetiá ; alioqui facilà in eundem morbum rurfus incidunt. : Vsvs eít corticis radicum primüm exficcati, nam recens la&eum liquorem exftillat quem initio calidum putavi; fed deguftatum ,infipidum & frigidum inveni. Quamob- rem obejus effe&tus,fripidum & ficcum conftitui , plus tamen ficcitatis quàm frigiditatis Obtinentem: in quo ordine etiam hujus rcgionis medici conftitutnt. PvrvgnEM hujusradiciscontufzin ollulam diftillatoriam imponimus , ac fero lads maceramus: dcinde additis Ammoeos, apii, coriandri ficci, & camini nigri feminibus tritis | & totrefadtis,unciaQue unà butyri non faliti, ignis calore clicimus aquam füillatitiam cujus quatuor uncias cum aquse ftillatitiz rofarum, aut aqu£ e pediculisrofarum, aut plantagi- nis duabus unciiszgro propinamus.. Quódfi opus eft ; adiicimus pulverefn paftillorum ex herba Malavaricaconfe&trum, Formantur autem ex iifdem tcbus & quibus fit aqua; demptobutyro. Inüciuntur etiamclyftetes ex hac aquá confedti magno cuni fucceffa:fed frigidi, quoniam rcgio calidaeft. Q uód fi neceffe fit, cam aquam bisfingulis diebus pro- pinamus, mané videlicet hora fexta, & à meridie hora fecunda. Cibus eft oriza fcro la&tis permixta, & pulli gallinacei in aqua cjus oriza (quam Cazje vocant) maccrati, pro uirium zgri robore cibum fübminiftrantes. Certévinoomnino abftinemus , nifi urgente admo-. dum neceffitate in inveteratis dyfenteriisejusneceffariusfitufüs. — - í SE ptametíi mihi femper bene füccefferit hujusaqua ufus ; cogor tamen fateri Mala- varicam herbam ab ipfis Malavarenfibus przparatam,niagis przfentancam opem adferre. Éa veró paratur cx iifdem, é quibus noftra aqua, rebus tenuiffimé tritis, & fero, aut jufculo orizz probé coda maceratis. Sunt qui fuccum ex planta virente exprimant, cujus feptem uncias mane exhibent, & totidem füb vefperam, fi neceffitas urgeat... Sed quia amarus eft füccus & ingratus,ab cjus potu ferum propinare ad oseluendum folent. Q uod fi Malava- renfes fortiori adhuc remedio opus effe vident, opium admifcere folent, tametfi id fem- per ftrenué negent. xc ; SALVTARE cft item hoc medicamentum ftomachi debilitati : tum etiam vomitus compéfcit; eum aqua 'Menthz & Maftiches pulvere fümptum. supr E Ux 1 i£ proces orum d JbI: [T7 [nnm [73 i aug P YT vilh o & fru&u Myrto perquam fimilibus conftat. Fru&us ejufdem etiam eft cum Myrto faporis , multo tamen adftrihgentior. Hanc plantam 44vacar? nominant. incola. Nafciturin montibus. Wo A1ivNT mirz cífccfficaciz adverfus inveteratas dyfenterias à caufa frigida provenien- E sT ctiam in hac provincia pufilla arbor, major tamen fupcriore,qua foliis, floribus, ;.5 t68«/ Ejus experirtientum fe feciffe afferuic Lufitánus quidam fenex in filia fua ;;qua cam ' integro 'ànno-dyfenterià laboraffet; nec ci; quidquam: reliqua medicamenta profuiffent, fumptohujus plantz cortice trito & in aqua orizz macerato in ptifana: modum; fanata eft. Hanc arbuículam trifoliumolereferunt. 5500000005000 000 000 Wet — vr mzPl oor :r1 " gor yoveyu D2IIÉER: , fTtGWT pt: ffTHOZBTHETSIUETEIGZUS GERHAO9ft 1 1 zit ef156121 X 2 1 i í í D: xd ciusfir O IISbmIeDx5 bo ii r:285 5 À 4Aan 7 icu . * - XAR gode rte : DSTI UE E 5 s Rete (oe A ri ** n CE P. IX. 293 a LO "1.79 Spe [mo E J-AMETSI ii fructusquiapud Indos nafcuntur, longe fint exceílentiores bis quiin: -« «Europa proveniunt, veluti aurea mala, citria, ficus;uvz, perfica jpunicaj& fimiles; z'^ omnibus tamen preflat fra&us quidam apud illos nafcens quem ipfi Mangas vo- cant. Tanta eft enim ejus fuavitas, ut, cim in foro proftat, Otmuz incolx, apud quos frequens eft cum aliis fru&tibus jam enumeratis, reliquis negledis,huncfibiemant. — . CoLLiGEND1 tempus eft in regionibus calidioribus menfis Aprilis: aliis regionibus. ferotinis, Maius & Iunius: interdum tamen, Odober (quem ipfi Redslle vocant) & No- vember. ERU OA UT e ar srenvM:prótégionut natárá & divcrfiráte variateriam faporisbonitate hic frndtus. cPnawas'ieinirtenetisqui-in Ormuz tiafcitur: Secundum loeum obtinetquiin Gu- zarate pkovenit; pratfertim i$ qui per excellentiam Guzaráteus nüncitpatür , mag L.1'B ER" TI CSRAE 119 Guideim rcliquis cedens, faporis tamen & ddoris gratiá fuperior , exiéuo intüs offe five nu-, cico. Tertinm bonitatis gradum obtinct quer Balagate gignit, major in univerfum füu- pradidis. Memini enim duos vidiffe,qui quatuor librascum dimidia penderent. Sed iti- ter eos fuavior mihi vifus cft quem proferunt Chacanna, Q uindot; Madanager,& Dulta- bado, primariz urbes Regis Nizamoxa./— Boni funt item ii fru&tus qui in Bengala; Pegu,& . Malaca proveniunt. | jb e ra | Vs din Hasto inmcoprzdio qtiod eft in Bonibáim (cujus iri priori ltujus liiftoriz: parte füc- mini) arboren hujufmodi frudus proferentem , qua bifera eft... Nam Maio meafe fru- &um fert faporis quidem & odorisgratià cxcellentiorem; Autumrii veró füb finem;àliati fuperiori tanto magis commierdabilem, quód prater tempus folitum nafcatur. Coronsz eftisfrudusex viridi rubefcente , & odore gratiflimio. Exempto cortice , edituraut fine vino, aut generofo aliquo vino maceratus, veluti perfica duracina. .Condi- wur ctiam faccliaro; interdum veró & aceto, & oleo,& faleinfpérfis in.ejus meditullio gin- gibere & allis. Interdum editur cum fale, & nonnunquam clixus. Frigidus veró eft & liumidus, quemadmodum períica. Hujüs officulis affatis, alvi profluvia fiftiáiunt; quod . verum effe deprchendi : nam deguftata, füberinas glandes fapiebant. . Nuclei vetó recen- tes , lumbricos & ventris tineas necare dicuntür 1 quod rationi corfonut effe puto, ob amaritudinem. , Maiezs arbor lifeva. Maugas fa- cultates, * Hic frtidtus in meritofiar mibi reocal Laiata Oviedi, quem feptimo Jue Vüflorie lib. cap. 13. defcribit, tametfi plus fimilirudinis babere videatur cum eius Anon, de que lib. 8. cap. 18. Vrrinfque igitur biftornam bic adfcribath ; ud utra buic fructui rapis quadret, lectori ditudicandum relinquamus. , . ANON igitur arbor esl cuius fructus magnam cum Guanabano fimilituditi£ babet; cm ferma:tum catue & feiti- Anon. nt. Sed & ip(a Anonis arbor Guanabani arbori fimillma eflc magnitudine, formá C* folio, Duabw vero in rebus differunt; primioi,quod buius fructus minor fit Guanabano, corticid, color luteus, qui in Guanabano viridis e&; deinde, quód meo quidem iudicio grattor fit palato Anon quàm Guanabanus , utpote firmare carne. Virumque magno in pie- tio babent Indi Amériá , c diligenter in [nis prediis colunt, Hae Ovicdit de Auoné : Nunc 4d laidma hisloriatn Ac- Lama, €edamus. ! Nascirvn in Hifpaniela, reliquisd, vicini infulis frudus quidám, quem nofiri à Strobili five Pinea ntch fimi- litudine Pifi as appellsnt, nófs diibd eiifmodi ligtiofis (quamas lialeat , [éd qu3d eius cortex fimili modo diflinttis videa- rtr, tameifi non (quamatim, fed peponis modo cultello integer auferatur. Vt autem. fucci bonitate € (wavitate veli- quos frudus bic antecellit; ita color illi pulcherrimus ex luteo vireftens, paulatim per maturitatem viriditate evane[cen- 16, Odor iucundifimus, qualà féràia eo Petficorum genere quod à malis & cotoneis nomen apud alos &r. Hi[panos invenit ; magnitudo illi vulgaris Melonis. Nafetntur vero finguli fruus ex Cardui genere afbero € [Tinofo, oblongis praditó foliis , à querum medio pre(ilit cauluvotundus unicum ferens fructum , qui poft 1o. aut 12. menfem demum maturefct.. Eo (ublato, nullus prezerea in plantá na[citur fructus; ideóque a velut inutilis aiicitur.— 18 extremo fru- &u, interdum vero etiam in extremo caule fub fructu enafcuntur veluti germina €? turiones quidam qui frudui ma- gnum addunt ornamentum. Hi [unt tamquam (emen: panguntttr enini tibus (ub terra digitis, fic ut media turionaih pars extra folum exflet; atque vadices agunt, frutimque [uo tempore perficiunt. Varia fusi eiu gehéra, qua. prelin- guatum varietate divérfis neminibus tuncupantür : tres verà distinta [fecits nótanttr, prior laiama ab iricolis appel- latas altéva Boniama, tertia laiapua. Pofterior béc carne efl candid, guflu. vinofo ; fed acido cr acerbo. Boniam carne eft candidá, guslu dulci éx quedammodó fatua. Yaiama reliquis oblengior é$l, e bonitate illu presiat, carneful- ve[cente, dulci & [uavi guflu.. Per omnium tamen carnctie [par[d (unt veluti fibra quadam tenuiffnn , que tametfi palatum inter edendum non offendant; gingivas tamen ladunt , fi crebris quis ein vefcatur. | Quibu(dam locis nafcun- zur etiam bec genera fponte in agris abundanter: at quibus cult uraaccesit long? [nnt illa fuavires, e cultoris benefi- eium abund? compenfant. Huius fructvs abundantia auCtorisatem cim minuit: Sed tamen C bia và(ularibus càm boni- tate tum magnitudine praflant qui n continenti hafcuntür. Mattrus frü?us quindecim tantum aut viginti diebu ,£onfervari poteft. Hactenus Oviedus. wm Hv Thevetns lib. Singularium Americ. ap.46. Nana à Brafilianis vocari tradit , eóque plurimum in. fiti v. egritudinibus vefci, Alitn item buic fimilem defcribit nemine Hoyriti cap.53. ei (dem libri: - : D £ Mafs. zo fede foit Lo & tv. b tna 824 Gabpvíf x. d$ Te. Jot. ^K acc plantanonnifi femel ferirtar.. Nani ferncl (ata , ex trunci pede multos ftolo- Mw hirie- 7B nes producit, qui in arbufculas evadunt. Truncus ex fquamofo foliorum corri- "^ — 7 eeconftat: foliis ampliffimis, binorum cubitorum vel amplius longitüdine,cubitr latitudine , excurrente per meditim latà craffaque coftà... N ullis conftat ramis, fed e ger- mine flores quofdam conjunctim profert , fübrufos;, ovi effigie, & palrii lonpitüdine , 8. quibuscitcumeminent pediculi; centum, interdur ducentos aut pluresficusísftinentes. — — .Nascirv& in Canara; DecanjGuzarate;& Bengala: vocaturQue illis uel. Nafci- owli; Palos, tur etiam ín Malavar, ubi Pa/as*;& in Malayo;ubi Pigas dicitur. Provenit etiam plerifque "^ áliis locis , & in eà Afric parte quam Guineam appellant ; ubi Bananas* nuncupantt. 22». y Arabes : Mufa, Amnti- fa. 230 PLANTARVM-HISTOR Ii AE Arabes eum fru&um Ma, aut 4mfa vocant. Sic & Avicenna, & Serapio, & Rhafes, qui . . . J n7 *5 m "IS de hoc fru&u peculiari capite fcripferunt. Scripferunt forte & alii; quos mihi videre non contigit. t " . CoMMENDANTVR ii frudus qui in Martaban proveniunt: primüm enim é Ben. riw Mana. gala có delati funt , deinde fati ut gratiores evaderent : vocantur nunc , ficus CMartabagis, lani. Chincapalo- nes. Iminga. Mn facul- tates. didiculum: Mufa ety- mon, — Figuera Ba- Nau, ^ Poma P4r4- dif. Patrona. Paquodere, Platauge - ' Alii adhuc inveniuntur meo palato gratiores & odorati; Ceerizs appellant : funt lzves, fla- vi, & pleni. In Malavar funt Chbiscapalozes: dicti, fuaves & palato grati ; pleni, colore vire- Ícentes.. Laudantur etiam in Sofala nati, ZEthiopibus /mizga didi. Invenitur etiam in Bacaim aliisque provinciis genus quoddam amplum, plenum, palmilongitudine. Id af- fatum & vino deinde maceratum infpersá Canellá , multo meliüs fapit quàm malum cy- donium affatum. Idem fru&us per medium fectus , & in fartagine cum faccharo probé fricus, infperfo pofteà cinnamomo, gratiffimus cft cibus. ScRiBs1)T. Ávicenna lib. 11. cap. 484. paucum prabere alimentum , bilem generare & pituitam: prodeffe tamen adveríus petoris & pulmonum incendia,ftomachum autem offendere. Idcirco biliofis,ab hujus efu, oxymel cum feminibus propinandum effe; pitui- | tofis veró mel. Vtilis eft renibus; & urinam ciet. Scnar»1T Rhafes lib.de re med.3. ad Almanf cap.20. noxium effe ftomacho , appe- tentiam deiicere; fübducere tamen alvum, & gutturis exafperationes lenirc. SER A?10 autem lib.fimp.cap.84.ex aliorum audbritate Mufam in fine primi calfa- cientium & humedGantium ordinis effc afferit, & utilem cffe adverfus pe&oris & pulmo- num ardores; eisQuc qui liberalius hac vefcuntur, ftomachum pragravari: augere tamen foetum in utero, renibus opitulari, urinas ciere; & venerem exftimularc- PRa&scRisvNwT mediciIndi hunc fru&um in fcbribus aliisque morbis. Ri1pbicvLvM autem eft quod fcripüit quidam Francifcanus.. A ppellatur, inquit, hic laudabilis frudus Mufa, quód dignus fit Mufis, aut quód earum fit cibus. Addit przterca z c ^ eum effe fru&um quem deguflaverit Adam in Paradifo cerreftri, *lam aliquot anni» in £a opinione fui, ut exislimarem Mu[am Arabum eam effe plantam cuius Plinius lib.xu. cap. vi. anenanit bis verbis: Mator alia pomo, 6 [uavitate pracellentior,quo [apientes Indorum viuunt.. Foliuts alas avium imttatur, longitude trium cubitorum, lariudine duin. Frudum cortice [caudice legendum fortaffe , nam fummo fipite fuum profert ] emuzit, admirabilem fucci dulcedine, ut uno quaternos (atiet. Arbori nomén Pale,pomo Arie- na. Plurima est ya Sydracu, expedionum Alexanáritermino,Crc, Nam fere omnia pulcberrim ad Mua de[criptio- nem quadrant. Huc accedit, quod in provincia Malavar,qua [upra Indum flumen eft, intra vero Gangem, Palati no- men adbuc retineat, à quo Lam [uum Pala mutat videntur. b Viyfipone, ubi aliquot plauta« vidi, minime tamen fruchferas, nomen boc retinet; vocant.emim etiamnum Figtera Banana, id esl, ficum Bananas ferentem, Ein iconem fatis affabre pictam invenies apud Matibiolum comasehtarii in lib, 1. Diefcpridis cap. de Palma. . uotis CarrRVM meminit bum: fruclu Lud. Rom. lib. navigationum fuarum s. cap. 1g. At tria ciue genera confli- tuit. Meminit itezi F. Brocardus qui Terram (anctam defcripfit, (ub nomine Pomorum paradii, qucm per omnia fecus tus est Cardan. lib. de fubtilitatibus, Sed && Tbevetus lib, Singularium America cap.3 3. eundem defcribit, atque Pa- cona, arborem verà Paquovere. Atiericin vocari tradit, Lertus verb cap.13. fua Hiftoria (ruum Paco, arborem Paco-aire nominat, Oviedus verà nomine improprio Platanum appelat lib. Historie Indica g.cap.1. cuimsde[eriptio- — ntt tamquam pleniorem omiffs ceteris ( ne toties vepetita lectori (aslidtwum pariant) bic fubinmgemus. -OIm vs nir VR, inquit, hic fruchu Platant nomine, tametfi neque. arbor dici poft, neque vera fit Platanu : fed lanta quedas buic Indie baudquaquam peculiari, & aliunde tikr (lata [ub. Platam nomine. interdum. autem bac improprie dicla Platanus in arboru ce! fitudmem exere[eut , €. bominis croffundimem adquirit; aliqnando verb coxa bumana crafütie con[pratur, pro (oli natura cy ubertate auge[cens.. Abinfimo ad (ummum folia fert amplifima , in- terdusi duodecim palmos longa, ternos aut quaternos lata, plezumque seiora, Hac yentoruso flatibws facilà snultifa- "riam diffecantur, &*. ex cofla illa per folii longitudinem excurrepte pendere petantur eum m modum diffeda. Tota plantaveluti germen est aut furculus, im cuius (ummo enafcitur pediculm aut. mallcolus bracbiali cra[situdime , qui vuam producit, viceuos,tricenos interdum centenos & plures frucus palmari longitudine brachialique era(sitndine fustineutem, nonnumquam minores, quandoque etiam ampliores, pro planta ipfiu €? foli fertilitate. Cortex buic fat era[fusy fed qui facile eximattir, continens pulpam five carnem bubula medulla perfemilem. 151egvauva ante maturita- tem colligenda e$1 cm videlicet aliqui fruclus flavefcere incipit;déindein adibus (ufbendenda.illiz enim plenam maturi- tatem con(equitur. Hic fructus in duas partes per longuudimem apertw & utrimque inci(us, deinde in(olatus.grati(simi eif faporir ; C Caricas (acci bnitate fuperat. Teguleitem impefitw, C im clibano coitu, cor teficit , Cr [uavi[simm — efl." Sunt quicum carnibus clixent, cortice exempto olle imponentes cim carnes ferà cocta (ut; diutinam enim cotlio- nem non fert: fed neque maturus nimium, neque omnino acerbus deligendus eft.. Suft quieridum edant, at maturum, Jine pane alióve aliquo condimento : grati(simi etenim e5 [aporis , nec mimis [alubris, & facitis concoclionit.. Caudex qui uvam profert,annuue esl, C [emel dumtaxat in vitá fruclw gignit: verim ad radices con[urount quinqué ;fex,ant. plures furculi, qui parente? enovant, c (ubfequente anne fructum perfiwnt,. Exemptá vuá abicitur plantayutpett.— inutila.. Adeb vero fecunda eft hac planta, ut numquam intercidat ; [ed (ulinde moyas proles. gignat , ut fruilutete anno nberrim legere liceat. Formica buic planta admodum in[efl, [unt : ideóque plurima bic witió perieygmt. T quam adver(us eai inventa effemt remedia. Peregrina enim, ut initi diximus, eft. bec planta, € hic crmagna: Can ria antio Dopiini 1 5 16. primum tran[lata.— Hac ex prolixa Qyiedi deferiptiene defuspta. LA RIT Ef *Quid. OSA. ^ Gw yideatut,ut Strobilus, lenoribus tamen,nequeita tumen- .. fat Scaliger, lib. de Subtilitate adverfus Cardanum exercita- COPLUBAB OBUR Bib: iil * Quid fi Palme genus iltud fit quod Theoph. lib, 2. Hislor. cap.8. in Cypro naa prodidit, folio ceteri ampliere, c fruta longe miatore, mogmtudme saalt puniat Cy figura oblongo? Am verü ea arbor, quam idem lib.4. Hift. Cap. 5. foliuii pralongnm babere «it fimile peunu Strutbionum qua galeu imponuntur; longuudine duorum cubitorum? Sed c at- boru pracedentu fi ucdus fatis convenit, "21 P : , De Dorionz Doe EupsxUbevaseea s aet i bat". . CaArPvr XI fru&us Melopeponis magnitudine, denío cortice roftracisque tuberculis pluritnis ob. «efeipiie. du&us, veluti is quem aca Goz vocant, de quo cap.1v. diximus, foris virefcens, inris veró concameratus, feminaque exigui ovi gallinacei magnitudine in fin&ulis cameris con- tinens, coloris & faporis eius condimenti quod ex amygdalis contufis, lacte , farina, aquá rofacea,& faccharo fit, Masger blazc Galli vocant; non tamen ita mollefcentia aut glutino- fa: in nonnullis veró non candida funt, fed pallidi coloris. Officulum hzc in fe continent mali perfici officulis perfimile , fed rotundum. Folia hujus planta medium palmum ob- longa, acuta, falfo guftu, colore viridi dilutiore parte aversá, intern veró parte admodum - virefcentia : flos écandido flavefcens. Arborem luglandis modo przgrandem effe aiunt; foliis laurinis. Sv N7 alii qui huncin modum defcribunt: Fru&useftStrobili (ive nucis pinez magni- Aia Doroses tudine,interdum multo major,& ejufdem feré formz,nifi cubercula illa five aculeos mul. 4fripio. to tenuiorcs acutioresQue haberet,Erinaccei fpinis feréfimiles.. Intus quatuor concamera- tionibus five cavitatibus conftat, medullamque five pulpam continet cremori lactis,quem Hifpani 44, Galli Crée, Itali Cape di latte vocant ,(imilem. Folio eft virente, cufpidis lancez effigie, duo per longitudinem duplici nervo; e quo deinde aliz venulx per folii latitudinem evagantur, Arborem ipfam ingentem ferunt, nec nifi poft quadragefimuni annum frudum edere;alii veró poft quartum annum frudtiferam effe. Fru&us maturus viridis eft quidem coloris, fed diluti & elanguefcentis. E) Í NTER celeberrimos Indiz fru&us recenfenturà plerifque Dorioges in Malacá vocitáti, poioi * Cum boc frutu plan? convenit Guanabanus O viedi, quem lib. 8, fa hiftoria cap. 17. deferibit , quémque pe univer(am feré Amerwam five novum orbem nac tradunt. $ GvANABANY S igitur proceraarbor est, C formo[a, GVYANABANVS CALIGERT. FORTE j.—. Guy ibayi; folio eius Medici mali, quam Limoneram appellant , virente: Baobab. Alpini: verius. | fructu pulcherrimo, mediocri Melonis magnitudine , qui ta- . dx kc 1hen interdum in capitis pueri erafitudinem exerefcat. Cortex buic fructu viridis, &* qui certi quibu[dam [quammis diltin- tibus , quandoquidem totus cortex tentis fit , neque eraffior quàm in pyris. Caro candidifsima, faperisque delicatiffimi; qua facilà, eremoria latis inflar; in ore diffolvitur. Per eim car- nem (parfa funt femina magna, Cucurbitarum feminibus ali- quanto mara (r migricantia, Frigidus eft bie fru, per itus utilis, Nam tamet[i quu integrum Guanabanum devo- ret, nullum inde (entiet nocumentum. Infirma efl. ligm ma- feries. Hac Oyiedus, : GrrrnvM bic Guanabanu diver[us el ab eo cuiu Ca- tione 281. parte 6, meminit bunc modum: . GvANAEANYVS arbor eil Pini flipite , procera, folio t249no oblongóque, fru&us Melonis magnitudine : cortici co- lor viridis , (plender Cydonii, digitalis crafitudo. Caro intüs candida dulcedine lai coacli, femina continet pbafiolacta, Cv Scaligeri Guanabano magnam affimitatem babere videbatur qui olim ex e/fitbiopie Mozambique Antverpiam adferebatur fruc cra[fa (e [quipedals longitudine cui de [us durásque cortex tenui mollíque,ut in cydantis, fed viridi lanu- i ut, aliquot per longitudinem excurrentibus venis , ae. í Marak4. Hi ignero. b PLANTARWVM HUSTORIAE bujdas fujperfa, ut in eus icone corfpicere e8.. Hac. terra commifja , plantula« folio Lamini famili protuleruit; fei qua fab[equente bierne perierint. An. Baobab Alpini ? l H v 1c etiam [irmillunum, foliis tamen ab boc diverfis, defcribit Tbevetits cap.10.lib. Sirgularit.m America bis ver- bis: Tres (unt Hejpevtdum infula ad ezEibispum promontorium, Caput viride vstlgo appellant. In. barum utá abor invemtur, folia noftratis fict, fructu.duorum fer pedum longudme,araffo anapni eblencisqge Cypriis cncurbitis band abfinili,. Nonuulh eo fructu vefcuttur ut nos Melouibus: continet verb femina faba magntudime,lepertnis retibus ft- mila, His quidam funias alunt. Alii monilia ex bis collo msptanda confiumi: (icata enim C bene matura, a[pectu pat- cherrima fuit. Ss alim frudum apud Canibales Tbevetut G alli tradunt, cuius bifloria normali nofiro frudtui quadrave videtur; praferim ji interiora, qua à nemine defcribuntur demas: tdeireo num [emina contineat phafiolacea, incertum. T.i autesp est defcriptio. Inter Teltquas arbores quas apud Canibales investire cf, Cohyhe esl foit lauri , fructu [e trulli mediocris magnitudine, avi Strutbo-camcli forma, qui edulis non est, ajetutamen pulcher, prefertim onuil4 a$- bore. Cambales ex eo va[cula cenficunt:praeterea ad arcanum quoddam, plane fPupendum mysterium utuntur. Nam excavatum pay zo aliisve feminibus aut lapslla implent; variisq. plemarit generibus fupern? exornant : deinde inferiori parte pertu[um bacillo adaptatites terra infigumr.. Hsuu[modi fruclws binos aut termes m fingulis tugurii fervare magnd £um veneratione apud eos meriesl,. Exilimant enim, cium hutic fructum(Maraka,e Tamaraka ab ipfis nutictipa- tum) manibus pertvactant, cvepitantémqut ob Mayzá grana inetla audinnt, cum fuo fe Toupan, id eft, Deo fermones conferre, atque ab eo quadam ve[ponfa accipere Jic à fuis Paygi (Divinatorum gen esr, qui fuffit& berba Petun, de quanos alias, &r quibu[dam obwrmurationibus illorum Tamarala divinam facultatem tribuere perbibent)per[uafi. O vig vs lib. Indice bislerie 8. cap. 4. futim Higuéro tetrafyllabum defcribit in bunc modum : Higuéro ar- bor eil pregrandis, veluti Morus nigra: Frulum fert Cucurbitevotunda jmterdum vero oblonga fimilem. Sed quiro- tundus e, fummárotunditate [peatur. Ex eo pateras c alterins generis vafa confieiunt..| Materie esl robufld, atque apt4 [cd:bws , ('ubfelliis, ephippiis, aliisque operibus fabricandi ; sali erénim medica. aut punick materiam effe. diceres. Carttce facil delibratur, Folio e$ oblongo, angufio, per extremum latiore; à quo ad pediculum true paulatim angu- Jfius fi. indi nontiumquam pre aliorum fructuum penuria boc vefcuntter , boc eft , eius carne , qua cucurbita carni, ciim adbuc viret, fimili est." Cortici color (v fotima Cucurbite.. Maxineus eiu fruclus libram aqua continere poteil: minivius yero pugrium magnitudine non excedit. Vulgaris e$1 bac arbor in Hifpaniola,reliquisque ihfulis, € buius In , die contente. Crrrnva buncfruium; quocumque tandem nomine appelletur , quàd varus effet & peregrimms , nonnegli- gendum, fed buic noftre Epitome adiciendum putayi in gratiam fIudieforum rei berbarta. i Ponno aptdme feryo ex buius fructus aut buic fimilis femismibus, quibus exempta efl medulla, lera dio filo wyli- mo contexta: alia item bina 2 fructu quedam angulofo. Censlant vero fingula lora duplici aut. triplici filorum xylino- rum ordine reticsli modo contextorum, 2 quibus dependent vacui frudius eo quem exprimi iu(fimts modo. His Caniba- les ad eruta alligatioin [uis (altationibus uti folent , quemadmodum apud Matritanos atque eiiam Hi(panos nolarum e rintinnabulorum ufus efl: mirum etenim quantum bi fruclus ex mutuá colifione fonitut edant. Poseriorü meminit Tbeyetw cap. 356. Simaulav. Awerice in bunc modu :— Auov A1 nemen efl arbori fruta venenofo cr letbali,magnitudine mediocris calanea, candido, forina literam Gracam ^ referente, Hume nuclese prefeutiffumum e$ venenum, quod alter alteri in mutuis odii e difidiu , prafer- Auovai THrvET. — ^ b ist pui I à up. tin vero viri leviftimá eccafiene uxeribus infenfi, aut contra uxores viri indignata, dare folent. Peregrini fantnuM modo eum frutum recens colledum communicant; atque ab eiu eriam contcin liberos fuos arcent , Wifi. fin : tükDIM --— L-I'BUE R- 4l. ; * 231 fit nudius. Eo etenim exeripto, fruda pro molis utuntur, qua ? eruribie fafpendunt st4ntum énim fenitum eduar, quantum tintinmabula 4st nele nostrates. Arbor ip(a Pyri magnitudine, folium ternos. ott quaternos digitas lengura, duos latum, toto anno virens:cortex liguo candicans.— Ab(Gifst rami fuccum emittunt album c quafi ladeum. Aibor pracifa tecerrimum [Jirat odorem: quam ob caufam nullius et v (ue; im nt igxi quidein feruendo uonea. D P Coo j / n De Mangosians. $je: " , CAP. Xi. Aun.4 08 y e em i FA PVO Dena B quee A Eher )2 & 1 E D &inter celcberrimos huius Indiz fru&us recenfent quendam. Mzsgosiavs incolis waveottmi: NN nuncupatum, guftus fuavitate commendabilem. Eum cxigui mali aurei magnitudi- Maxgeilans V ne effc ferunt, cortice cinereo (alii e viridi nigricante) pulpà qux malorum aureorum ^f"? pulpz fimilisfit, fed qux cortici honadhareat. ——— i * . NascirvR hicfrudus in pufilla arbore, Malo vulgari fimili. Foliiscít laurinis," flo- ribusluteis.. Hunc fru&um dulciffimum effe perhibent, non tamen adeó, ut fuà dulce- dine naufeatn moveat. vie Patin utur ics $. * Huius avborü , in Bantam Iava emperio nata, folia accipieban 4nno M. b. xCix: à Francifco Redrigez, "Bengala regno oviunde; ex lava reduce, quicum Hollandis nasicleris ptacedente anno illc profectus fuerat. Sunt autem ea fo- lia laurinis maiora Cr latiora, ampli[simorum feliorum mali formam magis veferentia, fex atit. feptem cra[sioribus ve-, nis ex utroque neryi. medii latere procedentibus pradita. , intercur [onibus creberrimi fabcitfsmitd, veuulb , tt qua patte atirita erant folia, tenuifsimii fili contexto rete conflare videreniur, [apore acxiufcedo:quedam poii folia, quas thor, quinque, fex unciarum longitudinem babebant; trium latitudinem , aut ampliorem ,pro folorum inagxitudiaé, e&que tn ambitu non dentata aut crenata. m D: fambas. P oscumiter s redu v CaAbYI XIÍL.. dl "Wo ^Gxx apud Indos ítizftimatione eftis frudus , cuius nune rientionem faduri M fumus,primum é Malaca(ubi plurimus nafcitur) paucos ante annos huc tralatus.- EsT autem is fru&us ovi anferini magnitudine , aut paulo major, colore ex candido purpurafcente, pulcherrimo, odore rofaceo. Vel, ut veriüs dicam , fimilis eft hic fructus magnis Gallis * recentibus (quas poma de Cuquo nuncupamus) cüm in ódore,tum in colorc: guftu fuaviffimo, fed humido. . Vocatur in Malaca & hac regione James. Iambos; AnBVSCVLA ipfa in Prunimagnitudinem affurgit, folia ferens magnam fimilitudi- nem habentia cuni cufpidé ferreà majoris alicujus lancez, viridia áfpécu pulcherrima? flos ruber,odorariffimus,guftuacido. Firmisnititür radicibus hecarbor,quiaadmodum — .--. fertiliseft. Poft quartum enim annum fru&tifera, nec femel damtaxat fert in anno, ur ple lambss poit rz que onines fere arbores, fed pluries fingulis annis novos cdit fru&tus. eh ot om CoNpIvNTVR tum fru&us, tum flores, atqueaffervantür.— Ap Cn. tamles hiffs- ría. * Nifi nofler auclor Gallas illas maiores, qua ifi Robore paísim per Hi[paniam C Lufitaniam tiafiuntur , imellgat. x ptt Bugnalbas grandes, quid fibi velie, ignorare nie fateor, Ceterim eas exiguá pilà palwarid maiores nunquam vidi, colore pulcherrimo vubicantes dum recentes (unt, C odoratas.| Vel fort pragrandes illas talandes velt, qua vulgari- bus duplo matores funt : quandoquidem vulgares fuo, operimemo nudatas Bogalho appellare videatur cap. 10 dé Mati, lib. 1. sicul CHOR Hn UM, esta d IERUIOC CIL ARE SIRE 5i RJ U H tS A "nur Bengala, cum hac in(criptione, atiliafan? adverfum eld profaeia, Jmtellexi autcm pese nine E m venit regionibus, eft Sirifele & Beli : Sirifole quidem nomine vulgo cognitus eft, Beli veró sif, ndi. Beli faculia- tes, Dima: Bojque Med.cw, Carambolas, Canmariz.. Balimba, Carambols facultates, 234. PLANTARVM HISTORIAE fit, donec, jam plenam maturitatem confecutus, in Cydonii mali magnitudineni evadat ; cortex autem denfatur, ex(iccatur, & indurefcit veluti putamen nucis Indicz,quam Coc: cum vocant. : x: : FRvcr* mattíto pulpa five medülla eximitur, quam in laminas fedtam faccharo con- diunt. Aur tener adhuc & immaturus murià affervatur in ufum. Lagu SoLENT Guzaratenfes medici uti lioc fructu tenero adhuc & immiaturo,aceto vel fac- charo condito,in inveteratis alvi pfofluviis fiftendis:adítrictionem enim illam femper con. fervant, tametíi matura, cydonia. à RErvrrir mihiclariffimus vir Dymaé Bofque, Valentinus thedicus, tei herbariz pe- ritus, & nunc bic medicinam faciens, fe, cüm caftra Illuftriffimi Principis Domini Con- ftantini in India pro Rege fequeretur in Iafanapatan, magno & admirabili fucceffu ufum effc in profliganda dyfenteria, que univerfum cjus exeteitum affligebat , cim ad manum non effent ufitata rernedia, Etenim nunc ex hujus fru&tus fucco & faccharo mivam para- bat, quam agris daret : nunc pulpam cjus emplaftri modo ventriculo & alvo applicabat ; modó pulpam faccharo exceptam,ut in cydoniis folet,xeris exhibebat: interdum fructum affum infperfo faccharo : nonnumquam cortices exemptá pulpà decoquebat, atque id de- co&um perclyfteresiniiciebat; fimilem vero effedum prxbebant , qualem balauftioram aliorumque adftringentium medicamentorum , quibus uti folemus , decocta praftare folent. ; AT filentio prztereundum rion eft, quod eadem caftra fequenti contigiffe refert. De- derat fervo J&thiopi bina hujufmodi mala affanda , ut cuidam militi dyfenterià laboranti edenda przberet: verüm dum affantur,crepuerunt, ipfajue pulpa ZEthiopis faciet, pedus. & brachia ficaduffit, ut pulvere tormenrario uftulatus videretür : quod contigiffe puto ob pulpz lentorem & vifciditatem fimul & adftridionem , quz femel accenfa vehementiüs ürit, quàm ficca aliqua materia ;quetnadmodüm ferrüm incenfum magis quam lignum aut ftupam urere videmus. Scribit Fragofiw in fua Rbap[odia (é* alii anta eum) in Guatimala frnum na[ci Guay avas ab inceli nuncupatum» non minus adilringentem quàm Cydenia ifla Bengalenfia, eumd, ad fimilem tsmerburn (qui incolis eius. 15gionis adha- durs familiaris el) propinare folere, fed priis tosium. . j —: , Ae Pea De Corapbolus. Essa ge pares . 3 Lis 24 ; Car. xY*. : Rn YCTYs eíl in Goa magnitudine minoris ovi gallitacei, in qüatuor , ut videtar, E partes diftin&tus, flaveícens, qui in Malavar Caraméelas vocatur, in Canara & Decan Camariz;,in Malayo Balimba. dens 5E N vLLVS cjus in medicina ufuüs,przterquam quód it fcbribus quotidianis exhibetur, & ex ejus fucco, cum aliis idoncis, fiunt collyria ad oculorum lippitudines ütilia. PrirRi1sQYE bene fapithicfru&us,przfertim qui vinofus eft.Saccharo conditur,gta- tiffimusqQue eft palato. Eo veró utor fyrupi acetofi loco. , oxxeeR CR XL. X Lo ex : oCATYÉK hic frucas in Canara Zer, in Decan Jer, in Malayo Vidaras , przftantiot . / quidem noftrate, fed ei qui in Balaguate nafcitur bonitate cedens. A L1vs alio füaviot eft, íed tamen aliquid adftridoriz. facultatis retinet , quo- niam numquam ita maturefcit, ut commodeé cxficcari poffit , quemadmodupis qui in Anafegua provenit. Hancob caufam, expe&torantem facultatem obtinere non poteft ut Zizipha ,é quibus fyrupum conficimus. Sed cüm aliis efüi aptis malis carcamus, uti funt Camuetr Hifpanis didz,commendantuthiapadnos, ^ ^ — ^ — e$ D rrrEnr arborà Ziziphis, magnitudine Mali, ejufdemQuc foliis, minus tamen ro- candis: veràm nonnihil fpinofaeft. E 2: Er a iem s br BOE "eI De AmlareL». QAr. XVI F &R vcr v s efthícin India, 4mbare vocant , nucis magnitudine , nullius in medicinà à A—X" ufus. Sed co folent cibos condire ut paláto gratiores reddantur: maturus enim,odo- Z 2 . n " ^ ; h ratus eft, gratamque aciditatem retinet. Cartilaginco quodam integitut cortice, vi- refeente, dum imrmatutus eft; atin máturo fulvüs color. * Lud. Roman. lib. navigat. $. cap.v$. hune fructum , Amba wominat. Eil item , inquit ; alia frudus Amba Amba., nomine, Eiwcaudex Magna ditur: finillima esl arbori;frequentésque,ut Pyro, frui, Isiuglandern nucem à no- Magná. fri efingit, cim tarn funt aboluti. Cm maturefcit; fulvi, eiufdémque [Dlendenri colori e. Intra corticem occul- ratur fractus ,ut amygdala arida. Dama[cene, gustu fuavior est fructu : conduntur in cadu, ut aptid nos oliva; fa funi long? meliores. iin cx yu Ix j amnbolonis . J Good o. de Ae: poete t PV PTT BR. M9 $i C^À-P xvitr. ASCITYR fponte frutex quidam inagris, Mytti effigie, fed foliis Arbuti. Fert is fru&um maioribusolivis perfimilem, fed guftu admodum adftringentem; incola: Iambolones vocant. Murià condíturolivarum modo. | « » &- lambohits. " CETERv M nequchic fructus, neque [ac admodum falubres ab hujus regionis incó- ) aeefunnHiuR T o oon dz Giro [ ipsis De Brindoms; 7 LR api a c Cot HOEUr p" SOLEM NAR S. aree 'N hacregione cft frü&us quidam Brizdoses. vocatus. Ts foris aliquantulum rubicat; sj; A intüsveró fabguinis modo rubet: guítuadmodum acido. ^ IuvENITYA interdum foris nigricans (qui color maturitate conciliatur ). nec adcó acidus uti fuperior, Quiremen non minüsquamilleintisrubeat.. 5 2000s MvrronvM palatofapidus efthic fru&us; meo veró minimé, ob nimiamacidita? tem. Eortinctorcs utuntur. Cortex verà affervatur , atque mari alió tranfvehitur , aceti A" J conficiendi gratià: quod à Lufitanis quibufdam etiam in Lufitania fadum eft. " De Indiso Male. CAr. xx. * s, tulum, formajue quodammodo ovali, quod Lufitanis Indiam incolentibus Pateca Pateca , 7a- (corrupto ab Indorum Bat£ec vocabulo) dicitur. Hunc Melonem per longitudi. te nem non aperiunt, ut melopepones noftrates comefturi aperimus : fed per tran(verfum fe- cant. Et licet dulcedine à noftris fuperetür hic Melo , attamen fuavis eft , refrigeratdué mirum inmodum & humcedtat, totá carne fcfe in quendam liquorem refolvente. V 11115 cítin biliofis febribus, & ardentibus; adverfusiecoris & renum ardores ; üt vela rudi experientià didicimus. Vrinascict : folentáue fani eum. fru&um edere , quatuor horis à à fale. ientaculo;quoniam tum maxime fit infeftus calor. Meliüs tamcn mihi facere viderentur fiab cisfuas menfasaufpicarentur. : ME EE A v1vs femina(qua ante maturitatem candida funt,;per maturitatem veró nigra) fom- num provocant; caque reliquis feminibus frigidis , tametfi eis non carcamus, przítantiora " RErFERvNT Árabes& Per(e primüm ex India hunc fru&vm ad fe delatum; camQuc saie-ind. ob eaufam Batiec Indi appellant, id eft, Melonem Indicum; quo nomine etiam Avicennz appellatur multislocis. Batiec enim eorum linguà Melonem fonat. In India veró ab ipfis calsges. incolis Calazeari dicitur. ; Mtn1N17T hujus Avicennalib. 1v. fen.r. Tract 11. cap. 3 9.cap. de Tertiana purá, ac cüm niultis laudibus commendat. FE d E s1 apud Índos Melonis gentis przgrande & rotundum, oblongius tamen aliquan- Mt^,ndew. Du "iecas, Goimb'angé. Mixgà; E 236 - PLANTARVM HISTOR I AE : PvrARvsNT nonnulliid Mclonisgenusquod in Hifpanix Caftellà nafcitur,quodáue Dudiecas vocanr,effe hunc Melonem Indicum, & depravato à Zatíec nomine Budiecr appel- latum. Sed valdé falluntur. Nam plurimumab hoc differt cüm foliis , tum plantá totá, quz Melonum Indicortum modo per folum non extenditur & ferpit ,fed fefe in altum attollit. Cice ce A1vYNT etiam in África Indicis fimilem nafci: fed cüm non viderim , affirmare non aufim. : a IGNORASBANT eruditi hujus tegionis medici , iftius Melonis in Medicina ufum: (non folent enim ad hujufmodi minutias fefe abiicere; & in fuis curationibus experientià .& confuctudine dumtaxat nituntur) fed à me edodti, eis uti coeperunt. - : * Cum boc fruta fimilitudinem quandam babere videtur, quam Lodou. Roman. lib. .. navigat. cap. 1 y. defcribit . An bunc medum : Habent in. Calecut jru&us qüe[dam Cucurbitu fimiles , fed conduura aptiores. Res efl mon indigna - memoratu. buic nomen esi Comolange. Oritur inculta rellure Peponum modo, An autem is cuius fuccum Turce (i Vngari in delitiis babent exslinguenda [itis gratid Obfer. capsv 1. quam vulgari Arabiéá appellatione Copous mominari fcribit ? De Mungo, ias E : S (Cu r»vcooxxXE-. : At ? yel Napeca Bellonii lib. 11.— 1 "UT. i I" ane * L3 jj "1 Wage | eda og sT- vero Murgo femen viride , quod per maturitatem fit nigrum , Coriandri ficci E magnitudine. Pabulum eft equorum ;interdum ramen etiam ab hominibus edi- Z2 tur. Guzaraté & Decan incolz in febribus hoc modo utuntur. : Maé Wm, ^ FEBRICITANS Ciboabfílinet per decem , nonnumquam per quindecim dies: poft quos hujus fru&us decoctum illi propinatut, in quo nonnihil pulpz remanferit: deinde cortice delibrátum Lugo & inftar Orizz coctüm febticitanti exhibent : Panem veró tri- ticcum non ni(i poft multos dies: non quód frumento careant hz provinciz;nam etfi non ftercorentut & colantur agri , quemadmodum apud nos, fed fuperficie tenus dumtaxat arentur, nátivà fuà pinguedine & ubertate etiam interdum fine. pluvià, frumentum No- ., vembrimenfe fibi commiffum; medio lanvario colligendum & matutürm exhibet. ^ N Ascí etiani ferunt in Palzftináà hoc Mungo. Ejus meminit Avicenna, lib. 11; cap. * Mei? hà- 48 1, vocatque Mefje *, Bellunenfis cjus interpres Mezs: (Mex autem debere diciab eruditis bent. nostra exenplaria, e additum Mtx, medicis Arabibusedo&tus fum.) Item alio loco lib.1. Fen '1 11: doQt. 11:cap.7. ubi prohi- betaviculas cum Mex*edi, quoniam cüm facilioris fint conco&tionis quàm mex, pericu martini Me Jum fitne crudum adhucmex cum carum chylo ad hepar tapiatur. * Miffu eft Walerando Donrae ex Ormuz,, fructus quidam exiguus Piperit XU muagnitgdine, rotundus, (lriatss, qui Coriandrt granaita amulatur, ut primüm — Q [^] intuentibus Coriandrum videatur , tuaius tamen Gy nigrum : membrana fape- rior granum continet nigricans caldi guflus. Non ineprà quadrave videtur Ne- [8 e gunido , tertio buius libri cap. defcripto; fed neque ettam buic. Mungo: cuiex- ; - atb.ffime conveniret, nifi calidms ejfet, Mungo vero [rigidus quantum ex eiwfa- — — Q cultatibus colligere licet... Ne tamen locum non baberet , eius iconem cum brevi 7 deferipriome bic inferius : atque. alterius cuiu[dam pufli frnu , quem ad um me fuperiore astate clariff. vir D. Alpbon[u Pancius Medicis, ac publicus in. Academia Ferrarienfi. Profe or mifit, E quéímque Buna wonnullis, aliis veré Elkane nuncupari tradit. - BvwA igirur Fagareell wagnitudine, aut paula amplior, ablongier plerumque, colore ex cinereo nigricante cortice tenui, € veluti (ulcum quendam per longitudinem utvimique habente, — per quem facil in duas equales. partes dividitur , qua fingula grana continent,oblonga, alter parteplana, fulve[centia,guslu acida. Aiunt in Alexandria potionem quandam ex ea fieri, vina — vefrigerandi non mediocrem obtinentem,. Hunc frudum de[cri-- bere videtur Rauwolfius in (uo Hodeperice, nomine Bunnu, quad ex appellatione, formá € facultatibus, Buncho Avices- na, & Banca Ra[is ad Alman (orem (imilimumeffe cenfet. — IRE Mcdgbs arg 3 * Codices Latini non babent Mex, fed Meft, cuis imterptetatid in wdegine adpofita s Lac 60g. dcetofum; , fed minexis aceto[itatis, quam lac coagulatum. LoschUe df EE OREL E T did eda — * —— MP" LIBER. ih j àj7 Ix Curcas. : G.A R.oxXIx N AscCitvm in Malavarfru&us quidam magnitudine Ávellanz cum fuo puitami- Cure de(aii- ne, non tamen adcó rotundus: candidus eft , guftu quali fünt ubera co&a: hunc pt E Chiviquilenga vocant, id eft, exiguum Inhame'*; in Cairo, ubi frequens eft, & qui- s ii bufdam Malavat locis,Cwrces;in Cam bayd Carpata.. Dependet ex ramis cujuídam plantz, Cura. quz feritur: nuliius, quod fciam, in medicina ufüs. ; j Carpatá, QvaAwur v M conje&urá con(equipoffum, videtur Serapio libr. fifnpl. cap. £a j. hujus meminiffe, vocaffeQue Zubeleuleul " corrupto vocabulo, eüm ab-alcalcul dixiffe deberet, maulilal, quod Cwrca fignificat (nifi nosipfi forté Créer corrupté vocemus) ab enim magnum fe- men fonat , 4/ articulus eft genitivi, quemadmodum aliquando diximus. Scribit autem Serapio cjus frequentem ufum femiüis quidem copiám facere , fed cholericani quam vo- cant paffionem excitare: quz oimnià Malavares liuic frudui tribüont. ^ — ^: e E1vs meminit Rhafes, de re med. lib. ;. cap. 20. vocatQue Ki/éil, fcd forfitan corrupte. Kilkil. Sz p quoniam in Cholericz paffionis inentioriem inciditrius;ejüs catifas ; figna, & cü- randi rationem hic fubiiciemus. !, XoMea Gtzcis, Cholera Latinis (vulgus medicotum Cholericam paffionem nominat) z;,.. Indis Morxi, id eft, malum ob nimiam cibi ingurgitationem contradum, Lufitanis voca- Mors. bulum corrumpentibus Mordexi, Arabibus Hachaiza,tametfi cotrupté legatur ápud Rha- yrs zen Saida, morbus eft acutiffimus,his przfertim regionibus, przfentibusQue eget remediis, Hadiaiz4. Nam plerumque intra viginti quatuor , interdum veró decem horarum fpatium hoti- reni necat; & quando tardiffimé, quarto die. : "udi 1littzoi Sorrr accidere ob maltam cruditatem, aut alimentorum pravitatem, interdum et. c4, iam ob immodicum veneris ufüm; idjué magnà ex parte Iunio & Tulio ; qui fünx Indis menfes hiberni. o16100:3)tI2Y O1 9: 0461 2:010222X2 10 0611 . , P vrsv languidus eft & concifus,difficilis refpiratio:fequitur frigidus fudor foris;intus veró incendium & fitis; oculi connivent , vigiliz torquent, frequens vomitus, & per infer- na exctetio, ut tandem virtus expultrix plane Eoo , & fubfequatur mufcalorunrcon- trádio& tenfio. ^^ ^ ^ ^v Ipjoz: ng dcr - «DAN» A eftopera, ut confeftim & fine morá fuccutratur: ventriculus vitiofis humori- cyais; bus primüm evacuetur medicamento vomitum ciente , quale eft quod hordei -& cumini deco&o (quod in hoc morbo efficax temedium effe comperi) conftat : alvus veró clyftere ex hordei & furfuris decoto , oleo rofatum. & melle ro(aceo colato eluatur : corpus uni- verfum pannis afperis & calefa&is fricetur, collum, dorfum, & crara calidis oleis inungan: tur, quale eft caftorinum & rutaceum. P1272 0, 410í 1:315 9955u à 'V-8r'exada apparuerit concodtio; datur apto ftillatitius liquor perdicis,aut gallina pin- guis, é qua pinguedo exempta fit; deinde cum pauxilla aqua Canell & rofacea, momer- toQüe corallii & auti, inje&a cydonia fruftulatim concifà; qu fi recentia non invctriantur, muriá condita, priüstamen albo vino diluta. Aqua nulla propinctur, aut, fi omníno opus e(t, pauxillum deturjin qua aurum ignitum ex(tin&um fit: interdum vinum cum Cancella, tametfi in victus ratione hujufmodi calida raró prafcribam , fed foris dumtaxat admo- veam (roborando videlicet ventriculo) inun&lione ex oleo tnaíficliino & nardino, deinde Cancellx fa&à. PECvLIAR1A veró funttemedia Theriaca vinoaut áqtià roface, aut füillatitio Ca- nellz liquore macerata, pro neceffitati$ rationc, ünicornu, lignum colubrinum, radix Ma- lacenfis, de quibus libro primo. Prafentiusveró remedium non inveni tribus granis lapi- dis Bezar, cuius fuprà memini: mirum enim in modtm cordis vites reficic. ., PonRó eum morbum Indici medici hac ratione curant. Propinant agris aquamrdc- -coctionis orizz cum pipere & cumino : pedibus cautcria admovent,, piper longum in oca- losiniciunt: adverfus autem muículorum contra&iones & tenfiones, validis ligaturis bra- pis Sire ad genua, deinde ad. pedes ufque; conftriagunt , & Íuum Betic edendum Cx n be A * Hi. rf e rat ] E ; ^ IU : "x nIUTÍ T Dno p) nca 103.3111 , , Signa. "1 B C Esiguum iftud Toháme quid fit, sme ignorare, cadide profiter y vifi Tíaly , quod "Hifpani Iuncia avcllanada : intelligat. Scid equidem grandem quandam olidémque t dicem i&veriri, Inhame few Ignatne romine in- Tnbome (eil fignitam, bracbiali aut ampliore craffuudine, pedali verà lengiudime, [cabro cortice telam , quá novi orbit An[ulasii 1geawe. dlxd aut af vefcustur, c» fimiles radices habui munere baslfni vii, digentisimique c peiti(ómi pharmate- pei rimi rey Midtgen iis n Wara Zara tm eum di vr Thalia Vei f i-e Celocafia. Caceras á- feriptio, Datsra de- ftriptio. Datura men- tem offendit. Curatio. Bengue. 'Ofnum. Bancut de- feriptio. Bansue fnc- eM 238 PLANTARVM HISTORIAE eiufdem urbu Medii, diver(aa tamen ab ea planta, quam, dum in Lufitania ver[abar , quidam iflo womine wibi de. mon$lrabant, ampli[simisfolia, iuxta aquas, atque im ipfis etiam aquis nacentem, non fponte quidem iflic provenien. tem, fed feri folitam; at qua femel (ata, wultis adnatis tuberibw fe(e propagare [oleat. Eam ,tamet [i nonnwlli Arum e/Egyptium e[fe cenfeant, Colocafiam tamen potiüs videri, in noslre Rariorum Plantarum Hislorie lib. wv. Cap.L. dat demonitravimu. Sed C" C. V. Profper Alpinus, fatis difertà Colocafiam de [cribit Libro de Plantis e/£gypri. * Viderur Serapio eo loco (quod pace noftri Auctoris dictum yolo) non Curcas intelligere, fed fumi potis Secacu). De Caceras. CaArPYVT:XXIII. NvENITVz hic radix Trafium modo in ipfis terrz vifceribus nafcens , qux deinde Í per ficcitates cauliculum emittit dodrantalem, folia fimul implicat, virentia; Iridi lu: tez aquaticzefive Gladiolo fimilia. Dehifcente pet ficcitates terrá,exilit tuberum mo- do: deinde ficcata, caftanearum faporem refert: non ficcata autem, ingrati faporis eft. Ca- ceras hic vocant. * An. uasa 200a, quam Theophrailus cap. x, lib. vv. five Anthalium, quod Plin. cap. xv .lib. x x x. defcribumt, vulge Trafi nuncupatum, felio Cyperi ? ^ De Datura. ^/CaA»PvT xxrIv. — Acanthi fimilibus , minoribus tamen, perextrema & in ambitu acuminatis feu an- gulois, multosQue fecundüm longitudinem nervos habentibus , infipidis feré, nifi . quód admodum fint humida, & guftu nonnihil amara , odoremQuc foliorum Raphani aliquantulum zmulentur. Flos in extremis ramis provenit colore * Rorifmarini, magná ex parte rotundus. Nafcitur in Malavár.- Ex odore judicare licer. hanc ftirpem infalu- brem effe; - . | ex f - n5oi1Doo NH Hot Inici vn furibus hic flos, aut ejus femen,in ciboscorum quos deprzdari volunt: mente enim quodammodo alienantur, quotquot id medicamentum fumunt., & in rifum folvuntür, magná cum libertate finentes quod lubitum cft. deprz dari... Durat veró: hzc mentisalienatio viginti quatuor horarum fpatio. ti cor bormasopo Pe s ded Tu Px1MA curaefíto, vomitum cientia exhibere , ut quidquid in ftomacho remanfit, unà cum ciboeiiciatur : deinde evacuare & divertere oportet validis clyfteribus, & forti bra- chiorum cturumd. paulo fupra pedem confricatione;ac fortibus ligaturisiinterdum etiam cucurbitulas applicare:quz fi non iuvent,venam fecare in majore pedis articulo neceffe cft. Hon vw remediorum uíü, nemo ex meis unquam periclitatus eft:fed omnes Dei be- neficiointra viginti quatuor horarum fpatium curati... "Dior orig cap un PROoPINATVR à plerifque hoc medicamentum ridendi & .relaxandi. animigratiá, cüm vident eos,qui id fumpferunt, velut amentes & ebriosferri. Attamen non placet hic Judus; & neinfervisquidem experi velim: 5500500050050 bes 7 Tnepta prov fus florü comparatio, quandoquidem tum forvid, tum colore, cum Stramonia aut convelyol flore ve- rini enfermidin fusfjepe 015360 0:3 0210 Z2 ococsBiti XOEOTHIITY 19249 BIY 6561 3*: P: ANTA quam hujus regionis incola Datera appellant, caule eft craffo & alto foliis efí^c* s BAI ibsqu cine »n*1r 21511807 T x "S iio É-1E: "7€ v12 nonnulliin ea opinione fuerunt, ut putarent Baseve Tridis ditum ab Opio, : Qs corrupte Offum vocari dixi, non differre ; non abs re fore duxi, pauca de -Batieue. differerc. OR REUBDHGT EM Es igitur Bangue planta Cannabi haud abfmilis;at hujus fémen Cannabino minus eft, necita candicans : deinde ftolones lignofi nullo feré cortice veftiuntur , contrà quàm in-Cannabi. Poftremo Indi hujus femen & folia edunt utfiant in vencrem procliviores, ^. *cüm-Audores contrarias facultates Cannabino femini tribuant; videlicet; quód geriitale femen exfiecet.. — — Rial o our ac o pa RAI CoctiTvx autem bic fuccus é foliis contufis, interdum cx femine, cui nonnulli ;j ERR - E. OGLHIBU EM FETRATY x. H9 cem mofchatam, & macim, interdum garyophyllos, interdum capharam de Butnco co- gnominatam , alii ambarum & mofchum , plerique opium , ut potentiores Mauritani: Nullam veró ex eo aliam utilitatem capiunt , nifi quàd in exta(in quodammodo rapian- tur, atqueomni folicitudine liberentur, tenue quiddam ridentes. CET: A CETER vM ejusufüus primüm excogitatus effe dicitur, ut Imperatores exercituum & militares homincs , qui perpetuis vigiliis torquerentur , hoc Bangue, aut vino, aut opio epoto, veluti ebrii ferrentur, & omni velut folicitudine & labore foluti, altiüs dormirent. red SorrsAr enim diceremagnusSultanus Badur Martino Alfonfo de Soufà regio con- $slrens 14- filiario, quem plurimum diligebat, & cuifecretiora confilia credebat, quód cüm in fom- ^* nis adire vellet Lufitaniam, Brafiliam, Afiam minorem, Arabiam vel Perfiam, pauxillum Bangue dumtaxat fumebat, quodfaccharo conditum , & fuprà recitatis fimphcibus pez- miftum, Maj& vocant. ^"^" 2 "na tene m d j 1 5 Majá: B bonds n De dni dos ias Pere steeiqiosl ETT P3 Mf L Ji AKA ioo Ld X^ sf ; dug acest j« eri ÜSIHLLII UT m :] 33 (2m * Polti CAP VT xxvi Uo N.IL Arabibus, Turcis; omnibusque iis nationibus dictum , Vocatur in. Guzárate ,,4"/- A ubi fit, G2//, nunc veró plerifque IZ. à Los vl. JozcboneP udo HrennA ceftque feritur fingulis annis, Ocymo * fimilis : codem enim modo. -- ve tst f aliquot dies ficcandam exponunt; & ficcata, viridi colore prxdita videtur; quoQue magis |... . ; Rec Ape Ra net/fedin tenuiffimam farinam diffunditur... Alii id prxferunt;quod in aquam conjedtum, convenire, quàm Ocymum, euius folii fuum: m rere roi met a ener pertea de- tyiito peiultdré quidquam babet? Imi misti Jirgorun proftavia. ; Le UTD RIROfS P ed "cb arnmiooes, e DIO tfi3rzinu nione Mob — 3 VL bs oue yn toti euo coivor pi -20'fiagde TO axo» ll j| LxEd£es Di Anonymo. n ext AUS dad TO E das: USEET D € A P3 Yd rufa disiiiasim iq cob milc anim admoüeat , ilico vlena pae- ^ püt * quoniam ín Peru provincià plantar nafci afferit, cuius folia folo contadu ficcantpr. Plauaim Pe TORSSESUNSEA cordnodp ns oso TouTS T EE [31.5 49 441] aln * Fi taseen non admedam abiit videttr e/E [chynomene, cuiu T heopb. Hift plat. lib. e. capa 1 tcmeminit. 1 , 240 PLANTARNWVM HISTORIAE piam coxtigerits folia veluti are(centia ac languefcentia contrabi aiunt, deinde paulo pfl ad vitam rcdire. ^ *Francifcns Lopez de Gemara in Hisloria generalicap.194 (y 205. Eamautem arborem cenfebat effe Dodii/s- shus vir Simon de Tovar, Hifpalenfis. Medicus, Acacia vera arborem , quam ex Occidentali India accepiffe fcribebar mif ad me ramulis eius , (ua folta rerinentibus, pro [pecissine , qui fane perfrenles erant vamulis C felierum alis, qua in plantulá /&»yptiaca Acacia femine anno Chrifli v» p. xcvi. mibi natá confpiciebantur, De quibufdam India Regibus. CArPvT. XXVIII. d ^ ETER VM, quoniam plerumque Nizamoxa & quorundam India Regum in his à noftris commentariis mentionem fecimus : non alienum à noflro inftituto fore iu- dicavi, fi quid de hisaliisque nonnullis Orientis Regibus commcemorarem. Eras: funtigiturcirciter ttecenti anni , quód porens quidam Rex in rcgno Dely, magnam illius Indiz, qux intra Gangem efl, partem occupavit, & regnum Balaguate five Balagate, quibufdam Regulis Gentilibus ademit. ends EoDEM tempore tyrannidem in Cambaya occupàrunt quidam Mauritani , cxpulfis Rébws. ]leoitimisdominis Gentilibus, quos Rei;jbwes vocant. Venez aras, A nEGVLIS Balaguate originem ducere creduntur, quos nunc Fezezare: appellant ; Celles, tum alii hanc regionem incolentes,CeZes nuncupati. Sed tum hi,tum quos Reisbutos vo- cant, prxzdà & latrociniis vitam in hunc ufque diem fuftentanc. Illis totum regnum De- - cánj his Reisbutis fcilicet, Cambaya regnum tributum pendunt, ut ab corum incurfioni- 'busfe redimant.. Nec hadenusà vicinis Regibus domari poruerunr : nam ftrenui funt & militares viri. Sed etiamipfi Reges, pecuniarum avidi, illos impune graffari finunt, modó prada partem auferant. s RewumDe. ^ Es'-veróhoc regnum Dely procul incontinentifitum Septemtrionem verfus, & Co-- rifóne ufque extenditür- Frigidà admodum cft regio , nivibus & gelu per hiemem non: iinis divexata, quàm noftra Europa. x Ee Migeé, ^^ : Hoc tegnumoccupárunt, elapti fünt triginraampliusauni, Megerer quos 7 artares nun- Tew. cüpawmüs (ejas vero Regis Dely fratrém in aula Sultani S/42sr Regis Cambaya , magno honore affe&um vidi) fed aliquanto poft tempóre Tattaris adem ptum eft idem Regnum. iab unoEquite, qui infenfus Regi Bengala, quód ipfius fratrem.occidiífet , feditionem ad- "verfus Regem movit, coque trucidato regnum Dely aliaque multa regná occupavit, ita ut omnium fui temporispotentiffimus Rex fuerit exiftimatus: Nam à viris fide dignisaccepi, cjusditionem o&tingentas leucas ambitu occupaffe. ^ SUM COM E " En AT hicequcsinitió dominus montium quoruridam vicinorum regno Bengála , yo-. xékes, CatusQucfuitXobelam, ideft, Rexmundi. 0 000000 0 DE hujusgeftis major hiftoria confctibi poffet, quàm.de.magno T amirbar , qucm nos Tob. — corrupto nomine T aecerlsnem vocamus, nounulli Tamir-lazgue 3d que melius , quód Ta- LS opcs ' mir proprium ejusnomen fuerit, & Lengue * claudum fignificet, quemadmodum ipfe crat. m os Emipn vM cüm hic Rex Xa-belamoccupaffet Decan & Cuncam, nec poffet tancum. Xa-blam, — gmperiam continere; rediit ad fua : & his pofttetmó occupatis regnis füum confobrinum. REUn A E E e mutus tb is BC Eo AR 2o "DerEctATvs eft femper ejus confobtinuspercerinis nationibus, quales Turci, Afia: minoris,quam nunc Natoliam appellant, incola: Rumes, qui T hraces (unt ; Corafones, quos nonnu li Arios putant, & Arabes. AER I E 15-21 ei Ay ntWS Enn ai ccn mrt -D1virsrr autem regnum in provincias,quibus prfeQos dedit. Maritimam cam re- gionem qux ab Angediva ufque ad Cifardam per fexaginta lcucas extenditur, deinde in- Abas, tCriori regione cum aliis terminatur provinciis, gubernandam dedit zidelham, quem nos idcm, — ldalcamappellamus. Ei provincix qux à Cifardam ufque ad Negatona extenditur per vi- ginti leucas , interiori vcró regione"aliis provínciis , & Cambaya jungitur, prafecit é- Nizamaluco. zagsaluco, Le CE beri H1 folüm duo przfe&uram obtinuerunt in Cuncam , qui tratus eft maritimus ufque Cuate mus, ad montem Gaate appellatum. |Laté patet hic mons , & multislocis prxaltus e(t: illud au« tem mirum,ejus fafhigium in pulcherrimam planitiem definere. Ecquoniam linguà Per- zulsfailigii. ficà Bala fafhigium fignificat, Gvate veró montem, vafta illa ultra eum montem provincia; pado ; OPoen Bal guate invenit, quafi dicas, fupramontanam vel ulramontanam. |... - Madewau-. DBALAGVATEigitur provinciz przfcdifunt /madmaluco, quem nos Madremaluceappel- e. ]amus,& Cetalmalgto ,& Verido. auus 8t hs REIS qus '. ERANT veró omncs ifti Prafedi , peregrini natione, prater Nizamalwe , quem ex v. de EE LIBET TH-— iji Decan oriundum przdicant, & filium effe unius Tochà Regis Daguem, cum cujüs uxore RexDámem. "ftüpri confüctudinem habuerit Rex Daquezi. Hinc fit ut Nizamaluco cx rcgia Yirpefe pro- gnatum przdicet: reliquos veró Prafedos, Regis effe (ervos c rcgià pecuni emptos. SvccCzeSsv veró temporisfadum eft, ut hos omnes Prz'e&os tzderet obfequii regii. .Conjuratione itaque interfe fadà, provincias, quibus ptzfe&i erant, ünguli fibi occupá- runt, &captum Regem Dagwem,in Beder primarià reeni Decan ütbe,erido uni ex Prz- fediscuftodiendum dederunt. ^ ^ . ^^ pA De iifàs Prefeifu qui Regnum Daquem occuparunt ,con[ulendum cevfeo cap. xxxv. lib. vx. Hifo: "ie Indice Ferdinandi Loyez de Caftaueda. TL AR H vivsconjuratiónis etiam participes fuerunt Gentiles quidam, vcluti Mobadum Cój4, Moladum & Veriche;quibuscefferünt regiones amplae cum aliquot opulentis urbibus:videlicet Moba. «i^ "dep, utbs Vifapor, quz nunceft régia Z4alzam, &£ Solapor & Paranda , quas poftca illiad- ^^ "emit Iieamaluce, T'ericbe (aam provinciam tétinuit , quie, Canibssig Nizuiohuco pro- vincix conterminaefl. ^ ^'^ — OT AR ki, die gau md i e aa ; PRoAvvs ejus 4ddbasm: qui nünc vivit, unus € coniürátoribus füit natione T urcus: Adlbim. mortüuseft anno quingentefimotrige(imo quinto füpra millefimum: Valde poteris is 'femper-fuitrat ei bisademerunt Lüfitani ivitátem' Goa; quz düceritis leucis ab oftüs flu- "puinisTadijquem incole Dj vocant,abeft? "^^^ 070070 00e one cna und «AT Hus Mamas qui nunc rerum pótdtür pater ilius mei amici, quem aliquotics icai cüravi (à quo plus duodecies mille pardaonsaccepi ; & fi aliquot mentibus fingulis annis apud eum haere vellem, in ftipendium annuunrofferebat quadraginta millia; ^ quod ac- .ciperenolui). obiit anno nono fupra milleámum & quingentefimum,. Hic erat , ut fuprà -dixi;éxDecans «i501 s i$ (nac adde vium enis s IMADMArLVCO, vel Madremaluco, natione Circaffiusfuit, initió Chriftianus: mortuus Imadnaluo. "iseft anno millefimo quingentefimo quadragefimo fexto. CorALMAaALVCO, natione Corafone, mortuuseft anno quadragefimo octavo fupra Cetlmalva. milleimum & quingentefimum. —- V£n 1D0, natione Hungarus, & initió Chriftianus, anno millefimo quingentefimo & Veri. decimo mortuus eft. s CrTERvM anté quàm ad horum nominum interpretationem accedamus , quxdam przmittere lubet huic noftro propofito defervientia. R ^0 linguá indigenà Regem fignificat : Naígue veró Tribunum militum , aut Capita- &«. ncum vulgà vocatum. Admiffuri ergo hi Reges aliquem Gentilem indigenam in fuum «t^t. famulitium & minifterium, fi exiguo honore dignum illum cenfent,proprio ejus nomini vocabulum aique adne&ere folent, ut, Salsa-zaique, Acem-uaique: Si veró multo honorc, Rao vocabulum adiiciunt, ut C/it4-r42, quem ego novi: magnifcum veró eft nomen;nam — - Chita Lyncem fonat :igitur Chita-rae, Rex Lyncis fortitudinc. Sed Rae fimpliciter & fine additione prolatum,Regem Bifnager per excellentiam fignificat, qui olim certé ab 44e. , .. fna: bam multum divexatuseft: nunc veró, reliquis totius Decan regulis potentior eft, & ab eis ;«. fidelitatem accipit, ut omnium rerum eft viciffitudo, S£ p utad rem redeamus. 42e lingua Perfica lujfitíam fignificat: Ham veró apud Tar- " taros Regem fonat: & quia cos, quibus favent, Ham vocant; hinc fa&um eft, ut Adel-bam, Ade. bam. quaíi Rexiuftus di&us fit,cüm ipfe & ejus fimiles juftitam minime coluerint,. Hunc Hi- fpani $4£4yo appellant ; nam, ut intelligo, Arabica & Perfica lingua $452 Dominum fonat, 54hs». quo nomine per excellentiam vocatur. E Marvco regnum fonat, & Xe4lanceam linguá Perficà: hinc didus eft Níq amaluez, Malus, quafi lancea regni. T D 2 ; $1c Cota idem cft Arabibus quod Arx Latinis : inde Cotalzaluco, id cft, arx regni. Cons. Ix4A D cádem linguá Solium fonat: hinc Imadmaloeo, id eft, Solium regni. m eriáo. VznR1D0 confervationem fignificat: inde Me/que veride , tanquam Rex confervatio- nisdidus. Vocati funt autem à nonnullis hi Prafcái, non Maluci, fed Meligues, quaíi Re- Melige. guli. At nec Malueb proprie regnum fignificat, fed regionem aut provinciam. . PoxRó quoniam Nizamaluco interdum à me Nízamoxa appcllatur, hujus vocabuli Wicdoiii fignificationem mininié pretermittendam effe duco. ; A-ISM A EL pater cjus Xa-f4m4s, qui nunc rerum in Perfia potitur, cx humili genere xa.ifmad.-- evc&us eft in fummum Imperatorem : & controverfiam cum Turcorum Impcratore ha- X«-tane. buit füperfüa religione. Is omnibus vicinis regionibus, quz cjus religionem excipere non vellent, cruentum intulit bellum. Huic fuccedens filius Xa-t4m2;idem mandatum dedit Regulis regionis Decan: & eos titulo Xz,quod Regem Perficá linguà fonat, decoravit. xa. Hinc fa&um eft, ut nune Adel-xa, Nizamo xa , Cotumi-xa uptbus , nomenque regium 44d-«. 3 faltem Cetumi-s4, 242 PLANTARVM H:STÓRTIAE -LÍT. II. faltem retineant: tametfi monetam cudendi facultatem non habeant, nifi.eream, Huius. rcligionem.amplexuseft Níxamo-xa : at reliqui Reguli, poft Legati cjusabitum, eain tcje- cerunt. sif; HyNc Xa /fmiádl appellàrunt etiam "Turci Sefy: quoniam fui exercitus Imperatorem 505. virum ftrenuum habuit nomine Sufy. 2 ^ A : Xqe— 7 Sv NT qui Xegdenon x4 dicendum putent; (cd etrant,. Nam tatnetfi Xegwue dignitatis fit nomen, quippe Xegwe fenem fignificat (unde dicuntür Xegaes Arabes) tamen. Xa-Jfgacl dicendum, id ett, Rex i(mael. — — Xs eii Li x X 4 vocabülum mc irivitat, ut aliquid de ludo latrunculorum. híc addam , qui admo- dum familiaris eft Perís, & Mauritanis, tamecíi apud cos alia fit ludendi ratio. Mii ss R&GEM Xanuncupant;quotiesveró cum impetunt, minime X271 dicunt, fed x4;qua- Goir..; "frdicerent, Monco te Rex,ucloco te nioveas. . Reginam appellant Geazir jid eft, Przfe- ril. '&um rcgni, feu queri Coneftabilem vocant : Dclphinum five Sagittarium, FjJ, id eft, Ele- Gw". — phantum:Equirem, Gua, id cft,Equum: Turrim aütem,feu quem Elephantum dicimus, Neb ecbba, id cft, Tigridem.: peditem, Piada, hoc eft, virum qui pedesprocliatar, — a Ree. — Recbha,id cft, Tigridem: peditem, Piada, hoc cft, viram qui pedes procliatar, : . * Mattbias à Michou, lib. 1..de. Sarmatia Afiana, cap. 10, pattle aliter ,ubi de Tartaroram imperatoribus agit : Temir elu, Quartus, induit, Imperator, ex Batbi genitus fut, Temir cutlu, & interpretatur ex Tartarico felix. ferrum , temaic s felix, c cuila ferrum: erat fiquidem felix cr belicofu. Mile e$1 Tamerlanes in Hifloriis celebratus, qui totam Afiam vailayit, & ufque ad /Egyptum pertran[it, &c. Et paulo posl: Fuit C alius princeps Tartarorum eo tempore Acfac "card , quod in Larino [ouas claudus , vel claudum. lone : quoniam claudui erat, fed ferox. 15 sulta bella feliciter eit, itj316 30H DURS ioi CT 129C2TIC mus | ; A ngens fan? [pendinm, quódque rneam fidem [uperat, quandoquidem Ferdinaridms Lopez de Caslagneda , qui ca- oram verum; quas Lufirani in Orientali India gefferunt, bifloriam [cripfit, dicat cap. xcvi: lib. vi. Proregem India Francifcom de Almeida, anno millefiwo quisgentefimo nono , ipfi Nivamaluto annuum tributum decern smlliuvs au- .reevum cruciatorum inmpouere voluiffe, quad Emanueli Regi Lufitania penderet ; Nivanalucum autem re[pondi[fe , fé agre bis auille dare poffe, nifi totam [uam provinciam fummo detrimento afficere veles: itaque in mumtro errorem cem ou mium efft arbüror,ór quatur pro quadraginta repenemdum, vel etiaw tuinor mue. 000 0— Araegn, I f rti Rl€-44&kel PERVILLES. QV AEDA M AROMATVYVM GARCIA Hiftoriam - | ii NOE T ET. CAROLYS.GCdVSsEwxS. Candido Le&ori, ie ue die 'SYvoNIAM e/rabice lingua fum dgnarut, fatium eil ui V rabica vocabula , quibus Garciaà in [ua e/Aromátum 9 R Eliftoriaufus e$], non immutarim quum eam à Lufitanico pv fermone Latinam faciebam; fed reliqueriim ut deferiptave- : v. periebam : eadem de caufa , quoties illa Hiftoria vecn[a; nibil in iifdem vocabulis immutatum... "Uerum quum mepoklea moneret U.C. idemque doctifümus, et eArabica lingua peritur, multa Ztralica vocabula in ea H ifloria corrupta reperiri: ipfum pro noflra amicitia vo- gabamyut illa corretia mibi communicare velets quod fané ülenter fecit: 144, non modo praflitit; fed perutiles praterea INotas inr totam illam H sflo- viam addidit ,quastibi, Candide Lector,etiam communes effe volui. Uiri tomen , ut feires cu acceptas eaa ferre debeas libenter. protuliffems[i ille pala ejes. ANCubilominus tamen, iis interim fruere os Cabvr pmRiuUal Ambar Arabibusdicitur.] ^ * . Arabi- bus quidem dicitur.Sed /Ethiopi- ca lin- ga ita quoque vocat Balenam : quo magis accedo ad corum fententiam, qui ita di&um volunt, quod vulgo perfuafam fit Balenz femen eíTe : non fane, quod verum (it ; fed quia id fal(o vulgus putavir, ideo a Balena, quz dicitar Ambar , ita fuccinum vo- earunt, Neque vero ullus dubitabit verum effe ;qui fcit, etiam teftc ipfo Garcia , totum AEthiopiz tra. noftrum occupavit famere , id illias fiebat. Sciíci- ,, tante autem mé ex incolis illarum regionnm, de ca ,, re, ejusque cauffa, refponderunt eam e(Te con(ue- ,, tudinem maris, idque contingere perpetuo in mul- ,, tis temporum inteivallis, — » Maximum vero quod unquam viderim fragmentum, quindecim libras pendebat.] Longe majora fragmenta in tra&u Sofalz expui a tempeftatibus fcribit au&or Geographiz Arabicz in &um Ambaro abundare, quod in litore maris legi- tur. Quod autem a flu&ibus maris iri litus eje&tari foleat Ambar ; przclare oftenderat Avifenna. Sed cà non leguntur in Latino Avifenna. . Idco nos illa » €X codice Arabicoconver(a retulimus. Quod autem » quidamraiunt illadeffe fpuam maris ; aut flercus » animalis, valde alienum cít. Ego veto audivi ex » quodam fide digno , quum ipfe narraret mihi, fe, » P wid effet juvenis, fuiffe in roati & navigalfe. » Quum ego, inquit, ingre(Tus effem regionem quap- » dam SEQ Ne Li indien ORAE » & fudus dies effet , eram cum quibufdam in litore, » & ab agitatione maris inveniebamus diverforum » fragmentorum & colorum Ambar : & quicumque fine partis feptimz Climatis primi. Ex hoc mari ,, educitur Ambar plurimum optirne fragrans:& qui- ,, dém ex co et, quod fit centum librarum , plus ,, minus, Eft autem id quiddam, quod evomunt fon. ,, tes in imo matis, cujufmodi (unt fontes Naphta. & ,, quando invaluit tempeflas , ventus eiicit illud in , litus. Car. Planta, dé qua hoc capite agitur, itém illa, cujus mentio Provetbiorum Solomonis y 11, 17: & Can- tic. 1v, 14, uno nomine ambz vocantur daór. Sed quam divet(z ez fünt;tam diverfanominum origo. Nam ea de qua hoc caput agit, a Syris voy. ab X 4 AEthio- IT; 244 : i vwEuhiopibas Yoy dicitutzfinde (ineulla prOnuncia- Airis imtmatacionenomen Graecum profectum cft. Alterius anté plante nomen & ipfum quoq. ab He- brzo dedu&tü rymb& vel pyn*s. Vnde colligimus vócem unam divcría fignificantem a diverfa otigi- ne próficiíci. Sed Arabe$proprigm norpen & a Sy2. tiaco fejünctum habent; quo planta, de qua hic (er- moelt,vocatur. Dicitarenim . Cebar.item cum articulo gaaToletana ^ pravavit Acegie. medicamentum habent,cui nomen.Mo- cebar.]Àzmb.^ ^ , : Ae c 2 " Scholis d.] Ke&te Plinius , fi quidem ejus mens bene intelligatur. Loquitur enim de Aloe cadave- rum condirorum., de quà Evangeliam Ioban: x1x, 39. ludzienim corpora (ua uyuazi dana X) uU fae ) retinuit, fed Lufitana de- condíebanr, que non lolum evo Plinii, (ed &.no- . ftro quoque cffodiuntur, quam Momiam vocant. CarvT ^? Baltbinb per afpiratiogero; non Alchidh, fcriben- dam; Arabiceenim eft 5. 7 passo s 111. Ss s * MNA in -- 3| Angiadew : quod alii Avigdeu pronun- (G) oes? €iant. E hoftra quidam dubitant, ai Aviepa: Aninden (it Ceo», quum Avi(ena in ca- . pite de Halrbith (tatim initio Diofcorider citer, ad- ducta ad-erbum Silphii defctiptione ipfius Dio-' fcoridis-« Qu& omnia verba delideranturin Latino , f Sul *- 15 fatus. . regionem Chirvam.] Ica fane: habet codex: - codice N In Hebraico, * Latinus Avifenz. Sed intelligendum eft Kujl/Lo uibem, quz olim Silphii feráciffima fuit, vocati Alkirwan, quare verténdum erat; ex. « regione Cyrenaram. [tem Kiruas, (77. : : am: ; -exprimendum eft, przponit Non. Itaque quamvis cjl 3d non ^Cirvan fctibeindum;. Hodie dicirur Alkiroan. . Alchith Almaharuth.]. In Avifena Latino . legitur: Eft gummi. almbarut, Sed quia Avifena- citat ex Diofcoride,que neque in vulgatisDio(cori- disexemplaribus przter pauca verba , neque in La- tino Avifenz oibninoleguntur, ex Arabico codice €a huc ad hujus lociilluflrationem adduximus. Ait. Diofcorides in libro fuo, Halthith effe fuccum Àn- geiden,incifo radice ejus & caule;quibus incifis ma- nat Haltith.. Qoi autem quis Halthirh Cyrenai- cam lingua degoítaverit; ftatim apparet in cute ejus quidam veluti herpes , & ador cjus noneftgravco- lens : ac propterea qui deguftavit illad , juvatur in halitu confeftim. Altera vero fpecies Halthith; quod » cognominatur Syriacum, languidiores vires haber, , 4c Cyrenaicum. Omnes autem ejus fpecies adul- . ferantat antequam fiecentur , Sagapeno immixto, autfabz farina, Deprehenditur autem dolus guftu, odote, colore. Sunt qui plantam vocant Silphion , "radicem Magydarim , quod eft Elmaruth. In bis - pollentior eft fuccus, deinceps folium, poftremo caulis, [n terra Libya autem nafcitur fimile quid ra- diciarbotis 4ugeder, nifi quod hoc cenuius eft. hoc vero acte,fine odore;quod vocatur Macudelfaph:eos- dem effectus efficiens, In (umma Halthith cft dua - rum fpecierum, &c.. Hzc maluimus vertere craífa Minetvà;nequid verborü Avifenz deperirec, quam aliquid in detrimentum fententiz omíttere,aut ma- tite, dum nitori orationis con(alitur, Porro Garcias putat A!mahrut effe cognomentum hojas medica- meni,& ita dictum à regione unde advehitur. Sed Aábar, j^^? quod: lin TEM um eic. -* Magarabi.] i^ Amfiam ] Arabes Grzco vocabulo ;Ofiuá:üt eft apud Auifenam.aliis «cto (9 "litum Na 3 0 2 Marütb e(Cidix Sil. * phii; quz Ma. $- P aad '2ídz&s- Libyco fer- mone dicebatur. ) | Afamvertit.]Non ef tergiverfandum. A[a nom eft commentum Gerardi Carmoeueníis, quod Gar- clas fibi pérfaadet. Sed jamdudum nomen illud depravatüm eftab officinis cx Latino Lafer: quem- admodum & Latini veteres feplafiarii Lafer depra. Vàrunt éx co,quod erat Lac Silphii; quod iadubita- Gerardum veram linguam Arabicam ignora(Ie.] Non eft ferendus, Gerardi Carmonen- fis tralatto ubique arguit ipfum & Arabifmi periti(- fimum'& fideliorem quam nítidiorem interpretem fuiffe. Sed melius eft ita legi Avifenam,quam a Si- miíis,dum ornatius loqui (tudenr, interpolari. » Eftvcro Vzbeque pars Tartariz.] Quomo- do pars Tartariz potett effe,(i vicina Babyloni ? Ha merz funt nugae. : * . Magarabi Occidenta- lem fignificare (5? verillimé dixit. Inde etiam Los Algarves in. Lufitania dicti , qna(i Occi- * denrales.-.Naài Garbi tám vere dixit Occidentem ...... fignificare , qüam falfo Ma corum : ip qno penitus — t Arabifmi,cujus peritiam profitetur,impcetitiffimum S :Quod: "Diofcorides Gear: voct , id Avi(epa . probat (c fuiffe. Nam qua in Latina (criptione pri- ma fyllaba eftin Magarabi,ca in Arabico eft tantum -litera Mim,quz ex verbis folet formare quacunque nomina; & ex verbis etiam nomina facit. Robalcuz ]Qvod Arabibus coz fuccum figni- ficare ait, ridiculum eft, id enimeft yavaviifa : & .Robalcuz nihil aliud. quam fuccus liquiritiz den- & SGATG V. veles RN l e| Anfian, Sedidemeft, Nam Arabi- ^3" fus ipnoratz Gracum: quod quim literz concipiant Amfian : tamen le&io 4j c«garnac ' edit Zar, : |: quam Ihumani,quafi lonicam dicas.] Eft " ertorTypographizin Garcíz libro.legendü leggani. 3e ita 7v &Mixey vOCaDEt, 2 7M éccri vecant] | ^ . Hoc nomine tota etam /fgyptss dici- yes tur ctiám Hebraeis Ts COME EE fehl pud - Caxcax vocant.] Uem CA». Ben jui] Hoc cft 3e ex Iava infula. Nam om- nis lacrima odorifera , five liquor , vel 4aàe d'ddw vy. uno nomine I; sed Arabibus dicitur. Itaque, at dixi, Beu- (:5 9 lavi : eftlacri- — ma [avenfis;non autem ? (-59 filius de Iava,st ridicule nofter hic ^ Garcias tnfra interpre- tatur, quum filius Arabibus non 5 di- catur o san iue Loca Qo a DeLudovico Romano.] Ludovicus Bono- nienfis, civis Romanus , cujusliber Italice exeufus. Venetiis «nno M. p. x x. integtior eft, dee fecundo Tomo Navigationüm a Baptifta Ramufio - Veneto editus eft. Nam omnia colloquia Arabica - peífimo exemplo inde füblata funt. que i: Ludovicus non intelligebat. fed qnia volebat videri peritus lingae Arabice, illa fibi ab Arabe quodam ^ dictata in librum fuum contulit , quz pulp a^ : i / e 3 Louan-jaoy.] Ge . "tidicule interpretata. Itaque non dübiro,quio ipfe multa loca remotiffima fe adiilfe mentitus (i, quz " nüdqaam vidit; Tamen omnia quz edidit, five vi- * diffiVenon vidit, multam hatum reram ftadiofos : 'óblectant , quz non (ine fru&u & voluptate legun- * tut: qaz qui Latine vertit , imperitus homo fuit, & " dteprns., « , P. «S Rocamallia.]/ Non dubito fcribendum effe Rocelinaiha , D. . . -ideftliquor Sto- ^ S ei. d, Táci$, quod proprie ^ Grzcis - GuxTi eUcexG-. Quare fucilifii Zum eft; quod. dicit Sitiente vocaboli effe : neque puto ex Sinis ad Au- ftrales partes, fed ab illis ad Sinas cum ipfa appella- . tione Arabica deferri. m ; ; LÀ poret cierre Er sci. A J ld cu, Sryrax ex lava. Nà dapli- Y Coon C? ^" cinom!me notatü eft ^ ^ . UL TE eo él dior RM : Car. vt. à ga vocatur.] ; S^ n4 m ar- tichlo A| (-35 V loban Arabes vo- Sue C Ub ds Chablis Carmonenfis fecit [uum Olibanum cap. 52 5. lib. r1. Avifenz, quod mirüm eft,quum capur illad in Arabico codi- ce non Loban,(ed Conder habeat. Zthiopesautem "Tus Carabe vocant: QCAPR vir Pit. . Bodoins.] Beduin. De proprie fignifi- cat agreftes. Ita vocan- (: 3299 tur homines in- domiri;ín montibus degcuces , qui natura loci inex- pugaabiles funt, quales in montibus Corafan Cor- di, & in Pyrenzis quos Bandoleros vocant. Scd,ut dixi, proprie id nomen fignificat agteftem. Nam | ) funtdeferta: & — homines in illis 29 locis degentes. (:33409 Qui fint Bedui- ni, prxter alios lege hiftoriam Iohannis de Ionvil- liers cap. xxx, ubi graphice defcribuntur. Dc Be- duinis terrz San&z confule Brochardi itinerarium. Vbicunque terrarum füntilli;ab Arabibus (ive Mu- hamedanis vocantur Beduin. - : CQAP.- VrIt.- 5^ ; : Avifená lib.tt.cap.42 ;.Paulum fecutus.] Aviíena quidem citat Paulum,quod non minus mi- ror, quam a Garcia omiíTum, cojus intererat mone- rc, Paulum /Eginetam noa potuiffe Laccz memi- niffe, quz illius wo ignota Gracis fuit. Quod Bellunenfis Luc verterit. ]Bellunen- fis non vertit Avifenam : fed ad interpretationem Gerardi Carmonenfis addidit notulas ex Codice Arabico: ut ad caput de Laccá in margine appofuit Luc,quod aliis pronunciatur Lec. Nam s N j fcri- bitur.quod arbittii legentiü eft,utrum Loc an Luc malint pronunciare. Nam Arabes unum api- cem tantum habér,quo V,& O, item unum alium; quo A, & E,concipiant, Quare quum Garcias vbi- que Arabifmi (e peritum haberi vult,, fatis prodit fe nelcgere quidem (civiffe; quum mirator Bellunen- fem Luc potius quam Lec legiffe. De Gerardo au- tem hocaudemas teftari, (i verfio Latini. Avifenz, : Le RU nomine circurhfertur, ejus eft.ipfara fuif- Arabifmi longe pecitiffimium.Sed aliquando can- dem rem vatie interpretatur: quod non fatis mirari poffüm. Non pauca autem in ejus ver(ione mutavit Bellonenfis. c i . Ceterum erroris anfam Aviíenz prz- buiffe.] Avifena non folurà erravit, quod Laccam Ae i Pi zi TUN. t Cancamí Diofcotidis effz putagit, fed rad herbarn vocauetit, quod Diofcorides £usor. Kz/«; az» P dkguor ür jams Eons gudpry aes wish, ubi Avilcna $j id OR Páxevor &dsrs. quod ridicu- qoem luct. Nam, 95. ^ |. dicitur minata S vis tlipula, aut pa d lea, quz profe&o nullam lacrimatm emittere poteft. Sed veruttiffimus eft error codictin Avifenz , üt hatcab co culpam amoliamor. Nam fine dubio Avilen X -—. quod cft fv, non autem d P À E fcripfit. CA P. ee : ; Capur & Cafur omnibus Arabibus dici- tür]Arabesvocant . it . Cafur. Et qui pro- runitapt Capur,pec- J cant non leviter. Tunc euim Capur poat pronünciati. fi (ine Elif AUI e | fcriptum effet. quod fane videtur a qui- p buídam ita fcribi, Iraque tunc pun- cuim forte; quod. Arabibus Te(did dicitor , mutat 0s,in 7x. "Vnde quidam Canfur vocant: quia ubiil- lad punctum Teídid additur, Arabes non raro Nun interiictunt, ot Tabbur, TamLur. ERE . quoniam apud eos litera F & P magnam inter [e habencaffinitatem.] Verutn eít,quod disimus, ne Atrabicequidem hunc Gatciam legere fciviffe, ncque quot literz in Arabifmo fimt , ncque qua earum figura; Nam Hebrai,Syri, Arabes, nul- lam F,nollum etiam P habent: fed tantum es,quod in zy mutatur interventu illius puncti duri Te(did, & quz ex Sina advehitur.].. Hocquoque ia Arabico Avifenz textu lcgitur fed in Latino Gerar- di, aut editione Bcllunentis défideratut. | Et eff, in». ,; quit, fpongiofum quiddam marinum fecundum ,. quorundam opinionem. Nafcitur auté hzc arbor in. ,. tractibus Sinaram, Lignü autem ejus vidimus;&c. eft vero Pardan.] Legendum Pardas:quod alii fcribuntPardze. ———. V M. ELE T Quani Áviíena lib.11.cap.15o. Alcucap- peliat.] Non habemus priorem editionem Gerar- di. In Arabíco textu legitur, Ell 4nz-uri, Errtagi, Ela- zctd, Elafpharah ,Elaz.raki.Mtaque quod apud Serapio- nem legitur de Panfer, idem cum eo, quod Avilenz Elkamawri,.quia , —- pro, - legit. que diffc- runt nó figura, C fed. apicibus dia- criticis. Quare ridicule Garcias bec nomina inter- polate conatur,quum opus non fit.Hebraicus codex habet, Kaizuri, Kiachi, A[pbarah, Azzah. . non medullaautcor,ut Avifena ] Neque in editione Bellunen(is, neque in Hebraica, neque in textu Arabico legitur. Forraffe eft in. príore edi- tione Gerardi: in qua quzdam mutavit Bellanenfis.. neque ad candorem conciliandum deco- quitur, ut falfo Avifena.] Neque id extatin tri- busillisexemplaribus. —. .. ks dandi . gummi quoddam Candertos illis voca- tum.] Supra vidimus Elkmmzuri SR | Si unum pün&um fupcrimpo- £^ )4^2 naturliterz — - — erit Elk anduri qaod proculdubio eft hoc Cas (.)2 derros, . 15; ^ «quam quz aSim defertur.] Legendum Sin non$Sim. . - Sinz : quos Lufitani ; & cos fequüti.— (- $^ omnes,vitiofe Chinas vocant. Hicnugstur Garcias, — — : . A viris fidedignis mihi relatum e(t, Arbo- rem effe.] Caphurg arbor a Geographo Arabe ita defctibitur, parte nona Climatis primi,ubiloquitur — de locis vicinis Sofalz. Ex infula Lanchialus ad in- » xj falam . - LI 246 : (alam Chala, quinque dierum iter. In es eft óptima Caphurá, Eít auté arbor magna inftar arboris Sali- cis,nifi quod ipfa umbra (ua tegit centü homines, & amplius. Caphura autem extrahitur ex hac arbore: quia pertunditor foramine ia fummo * tum manat ex ea multüisliquor : & ceffante luxu , pertunditur infra iliud (foramen) in medio arboris. ex quo co- gnominatur heta el k plur, quod eft gummi hujus arboris,nifi quod illad coagulaturintra eam.& cef- fat hzc arbor, & ipcurvatur , & quarituralia. Li- £hud autem arboris Caphurz eft album & leve. Ha&enus ille.qui docet;quod ex fuperiori parte ia- nat,eífe gümi Capharz,quod ex inferiori, id vocari COOL PN era olea ag a3 ^ R:rzRr —Avifenalib.r:. cap.150.vigi- lias excitàre.] Non minus mirum mihi videtur, quam Garciz ,tanto medico tantam abfurditatem excidifle.: Sed fufpe&ta eft mihi ledio vigilias inducit, Putolegendü z E quo verbo non raro utitur oS 725 " barbae vertam, ut melius intelligatur; Facilitai e». Confortat fenfus aiuantium. Quomodo enim hac duo contra- ria in continenti pofuiffet , vigilias inducere, & fen- fus zfítuantium fedaic ?. Fortaífe verbum... aliüd fignificat , prxter vulgarem fignifica- er tionem: quod nobis adhuc incompertum, 7— : Cas. x. Q vo» vero hoc nomen cate.] Froftra co- natut elicere ety ma nominam ex depravatione co- rum:quum dicat ex Cate depravatam effe Arabicam appellationem,quam debebat tamen apponere.Igi- tur Arabes vocaot Hadbad, nihil fimi- lehabeas: nomini (. 9^2 cate. j (CAT 3n B ure A Sion MO * & íane verum et Penice Be ore * effelac. zx J^ Trungibin.] T 4. Car. xir. Tabaxir vocabulü eft Perficü.] :. | j Reáte autem corrigit Gerardum Car. A^ ? monerfem, qui Tabaxir putavit effe avi oy Grzcco- rüm. Sedtamen in eodem errore veríatur do&ti(fi- nus Bellunenéis , qui ad Tabaxir noram adpo(uit Spodium. ltaque videndum num ille üt Bellanen- fisetror, non Gerardi. Nam Gerardus reliquit no- men Perficum. Sed (ive Bellunenfis culpa ea eft, five Gerardi, quid alteruter, aut ambo peccarünr, ft fpodium cflz putarunt.quum Avifena ipfe dicat effe cinerem cannarum vi venti inter fc confrícatarum, & ignem ex coconcipientium,& proinde,ex illo in - cendio exuftarum ? Nam Thucydides & Lucretius fcribunt, ventis lantibus ramos arborum ex collifu mutuo ignem concipere,& ex cofepe magnas filvas conflagtare.Certe,quod Avifena habebat in animo, & fcripto expreffit, id nihil alind eft , quam «»52c; aut z)7/avé». Ideo inique Garcias Davum comi-- cum vocavit Gerardum , quem ait omnia turbare, quum porius culpa in au&orem erroris Avifenam derivandae(fet,quam in Gerardum optimum inter- preiem. CA». Avifena lib.11.cap.695.] Longe plura conti- niet codex Arabicus Avifenz, quam Hebráicus, aut XIII. Latinus. Ápponám pingui Minerva. Neque cnim. aliter hzc converti debeht. Tvr1A. Origo Tütieeft ^ fumus, quiclevatur,donec commifceatur fedimen- ,, tum & zs ex lapidibus, qui commifcentur cum eo, ; & ex plambo,quod commifcetur cum co, & dt plu- rimum afcendit Climia, & cjus fublimatio fit Tutia ,, optima: Sedimentum autem ejus Climia, quod vo. ,, catur Spodos.Tutia,quz cft ex eo, quzdam eft alba, ,, "quzdam citrina, quzdam viridis, quedam fubtilis, |, quzdam denfior,quzdam rubefcens: & bxc omnis ,, conficitur in terra Carmaniía;& India. Ablutio Tu- ,, tiz colligitur tanquam fex fub squis quz eam la- ,, vant,& hoc eft Spodos. Differentia auté inter Spo- ,, don & Tutiam,quodTutia qnidem fublimatur,hoc ,, autem re(idet in imo vali, in quod effluit zs: & hoc ,, e(t perinde ac Climia ad s : & hoc quando fübli- ,, matum eft, fnblimata eft exillo Tutia. Dicitürau- ,, tem,quod in mari eftanimal rotundum, cujus Íqua- ,, ma cít dura, quod poftquam ín mati mortuum füe- ,, ritlu&us eiiciunt illud in littus, ex quo fit Tutia, ,, quz eft valde fubulis. An quz de(áderantur in La- tino & Hebraico, infulta fint in textü Avifenz, nec- ne, judicium peritiorum efto. Mihi certe de animali marino fabulofa & inepta videntur. Sed nihil co- rum id genus negligendum , quamvis ridiculà fint interdum,& portentofa, Tutiaautem |. ^ ^ Ara- bibus fcribitur, Climiam vero corrupte ** 2e mi- uieiar VOCat, E Car. xiv. Cenalfil.] eus! Ted nullis nationibus Da; o.] Simon Geunenfis, quem norat , culpa vacat; quia fecutusceff commu- nem Grammaticorum fenrentiam, qui ex eo, quod Elephanti vox Barritus dicitur, Elephantum Barrum dici putarunt. Hacopinio fatis vetus eft. Inde qui- dam illod Horatianom ita interpretantur: " Quid tii vu mulier nigri digniftma barrü 3 Sed primus omnium do&iffimas Adrianus Turne» bus animadvertit Barros effe familiam ; cujus alibi Horatius meminit, |. Ed A fi corum re&ores(Naires lingua vernacu- lavocantur.] Putoeum falli. Nam quis nefcit Naires in [India cíTe ordincm nobiliorum, ut Brach- mancs Plvlofophoram.? - Manifeftus Pliniierror ] Non folum Plinius fcribit Elephantorum in (ües odium zj a? zmaB3s, fed & 4Elianuslib.xvr. cap: xxxv t. Sed ex confaetudi- ne illom affectum deponi credibile eft,quemadmo-- dum Camelum abhorret Equus primo vifum.Poft- ea ufus & confuetudo excutit hoc zuf-. : FOXIAde. XV. Salihacha vocatur.] Scribendum Saübatb. Darchini.] Imo Darzini. — - r* s. Sed Lufitani pro Tzin pronun- S2 la . €iant Chin. Éorum ineptam pronunciationem ha- Genusomnes fequuntur. wg Cinnamofnum vocarunt;quod fignificat lignum odoratum,quafíiámomum cx Chi- na. ] Nihil jocularius, ineptius, ftultius potuit dici. Nam,ut dixi, primi omnium Lufitani balbutientes pro Sina, aut Tzinz, China pronunciarunt. Ex bac inepta pronunciatione fomniat hic nofter Cinna- - momum di&um tamquam Amomum ex Chipa & Chinz Amomum. Primum oftendimus Chinaeffe perperam pro Sina. Secundo quz cognatio Amomi. eum Cafia? Tertio Cinhsmonnar e diis — vox voxiia3p Kinnennon. Provetb.t11. 15. Exodi 111, 21. Sanein conomine nullum eft veftigium Chi. narum; qui Sinz vocandi, Nam Cancella cujufcunque generis Ara- bice Querfaa & Querfe dicitur. ] Aviíepa (pc- €iem non genus conttttüit.. Nam ex Diofcoride ali- » quot fpecies recenfensait; Ar quod vocatur Kerphà , [irhile eft Darünii Indico, & nodorum ftequentiaz ,, atque id eft Darlini lignofum (£unoxmragmpor) Lar- ,, mentis longis, robuftis, bonitate odoris longe ipfe- ,, tíusquam Darfini. Suntqui opinantor Kerphactfe » genusaliad prxter Dai(ini, & diveríz natura a na- tura Darfini, Kc. Hac & alia plura defant tam in , Hebraica, quamrLatinainterptetátione, — — Reliqua véro nomina cofrupta funt, ut Darfihahan.] - Nufquam legi. Canellam Darfihahan vocatam fuifle: fed | Darfifagas , quod Garcias habebat in animo Arabice tei i s iue l3 "hace ligaam ex Si(van. (. Reto O-. quam vocem Perficam Avi- "ceüa dicit effe in codice Arabico. Eft antem Darxif- «gar Afpalathus Diofcotidis. & Diofcorides ftatim 4ibitio Codicis Arabici citatur , quod teftimonium sdeeft.in Latina editione, & Hebraica. ;«NNam quod Serapio Darfini atborem de ;Sinainterpretatur.] Quid velit nefcio. Naafa- .prádixit Darchini e(feligoum Chinz lingua Períi- ca. Quid? Arbor non eft lignum? Sane Hebrzi ar- borem & ligaumuno eodemque. nomine appellant. .. Quod vero addit de Cinnamomo cum Maria] Dehac hiftoria & de lucerna , quz ia co ;tumuloreperta eft, fcribunt Antiquitatum Vrbis in- veltigatores & alii. quos confulas licet: 1209 — Alipinum.]Sepenumero veteres cognominan merces & aromata noh a folo hatali; fed a propíote Joco,unde ad Grzcosadvehebantur. Sic Diofcoridi Kaasía Aapriris, quod ex. Antiochia advehcretur. Nam illa Antiochia dicitur, A'rriby 4a 52: Adors.. Sic Propertius abeadem Antiochia Orooteá myrtham dixit, quia Orontes fluvius Antiochia. Ex Canellx baccis oleum extrahitüt.]A vi. y fena: Fit. ex Darfini falfo oleum , quod affervatut. Graci ira dicerent: CuLZ(«9) 3. in xbdvurraudun VÍA auoy, ddp x 9vzavel C«). Hzc mutilaleguntur in co- dicibus Hebr. & Latino. Potroin vetuftiffimo La- tino- Arabico Lexico Raphelengiótum Darfini ale exponitut Aloe. —— fieri poffe exiftimo,ut Zigir.] Ha funt na- gatotiz conje&urz. Apud Diofcoridem x46 5 3; Chylitsp Evnosersa aus. Sane nemo coüce(forit X y- - locinnamomum Zingiber vocari. Aliud enim eft Zingiber. Avifena legit 25; P Sed hzc de- fiderantur in Latino,& Hc- (1579 " brazo. Cete- ram lege de Cancella itinerarium Cafaris Balbi Ve- ^ metcap.xxix. ——— Car. xVI. * 7 Mszutuiz Agallochi Avifena düobus di- « Verfiscapitibus.]Duobus quidé capitibus memi- nit in litera Eliphcap.x1x. nomine 31 : ] -- "Agalugin. cap.autem xxxr.nomíne (;347 C dM IEUS jBÁ. Agalugi. duz duo capita ferc in : [n - unum contulit Latinus interpres '€3p.xiv. Atcap. pCCXrry. nomine Xylalocs "aliud ptorfus & diver(um ab illis duobus capitibus Avifena pofait : quod in codice Arabico extat in li- terzAin.Etvocatur . - , hocetlignum fimpli- citer: Hebrzus aure 'codex omit xix capur. . HAxrverwATYR autem Avifcna ] Ne- quein Arabico codice;neque in Hebraico,neque in n Ícribitur | tar infüla Senefinterje&o intervallo ttíigm milliago. : - di&üin eft, ; 247 Latino talequid extat. Hallucinatut potius ipfc, * : Ego fahé pet hzc vocabula quid fibi velit 5crapio.] Atquiex Avifena verbatim defcrip(it Se- rapto. Vade mirandum magis, quum Avifenz caput dc Xyláloe citarit, quomodo illiexciderit ea,qua Sc- tapion fcribit, ex eodem capite defumptacfle. tondunum.] legé Mandeliar T jv Seificum.] lege Seneficam ,—.& j | . Alumercum, —— ^ J Quod autem fo- tnina (int regionti (€ Caomar & Senaf, unde cognoniinatur igoum Cumeri,& lignum Se- nei , docet Geogtaplius Arabs parte nona Climaris primi: Ab infala Tenüma ed infülam Cumer velCa. ;, met, iter dierü quin: ue. Ab hac infula cognomina- 5 tum eftlignum Elcumeri , & in ea celebre eft : quod 55 quidem eitopriimum , nifi qued lignum Ellencá co ;, ineliuseft. In hacautem infula eft Sandalum. Huic ; infula Cumet a parte, quz pertinet ad littus, jungi- LE" $ In eaautem repetitur lignum Senefi,— ^ . Idem Serapio ramosab arbore refe&os.] - At cur non potius citat ex Avifena; ex quo ad ver- bum hc Serapio ? X Agallochi árborem terteftri tantum pa- radilo.] Incap. rt. monuimus Aloem factorum Bibliorum dici p'^ns & nibns Numer. x x1 v, 6. Tanquam Paradi(i iaxca flnvium (Euphratem) Tan- qiiam arbores Áloes,quas plantavis Deus Nam ar- bores; quas Dens plantavit, intelliguntu£ tantam arbores Paradifi, Geneícos 2. 8, 9. 1deo Paraphra- ftes Chaldaicus ad illumlocum Numetorumintct- pretatur Paradifum ad Euphratém,uipote querà Dcas plantavit. Igitur hocloco tueri fe poffüntqoi in Pa- radifo Adami dicunt arbores Aloesconfitas fuifz. Sed obiiciet aliquis, ibi nallam cfTecjafmodi arbo- rem: ergo Aloe Pibliatum non eritXlaloe, .. ' Haud] am | xaT e Eoxlud Id o9 2 Proptie lignam fignificat. [deo 24 illud praftantillimum lignam ibhlinote 30659012. 3 CA. (XVI. 5 vi Eq Arabes corrupto nomine Sandal voca- runt] Idiotas effe opottet , quibus perfüaferic ex "Chandama depravaturn cffe Sandal. Quid enim diffimilias? Arabes joirut ^ $ (^ ^ vocánt. Ara gin j vocánt Pozno tria funt Sandaligenera.] Adferam "€x codice Arabico Avifenz quz defuntin Latino & Hebr.Sanpar. Lignumcraffum, quod defertur ex finibus regionis Sinarum, quod quidem wipliciseft » gencris;citrinum, rubrum;& citrinum alterum ver- 5 gens ad albediném,quod quidam nominant Maluf- » farisatque hoc odore przftar reliquis duabus fpecie- 5 bus,quas memoravimtis. Et£cT10.Galenus & filias ; Mefvia,Rubmm,inquiant fortius. Alii dicunr,Ci- ;. trinum fortíus eft. Alii dicunt, Makaffart mélius & .. validius; sio Ps | aut Mazzafrani legendum.] Iam oftendi- LI -musin verbis Avifenz bis legi Makaf-- p firi. Qaod haud dubie a loco, unde €: 5 J aur devchitar, ditum. Qaare nihil mutanauiu. . Can. xyit1. ; Xarabdar, Tambuldar.] Xraldar eft homo'a potione: Tambuldar, homo a foliis Tembul. Nómina officiorum Palatinorum. ** autem. Arabes. vocant hoc Bette , quod 14^ alii Betel; ut Ludovicus Bartema civis Romanus; z —- quod 55 . "imus. Veibum E , monii, . 248 alb ab omnibusTambul, nó Ténibul ] Non potüiroportunius Arabifmi imperitiam profi- teri. Nam atbitrii eft Tambal aut Tembul pronuncia- 1c, non neceffitatis; quod A & E. indifferentia (nt apud Arabes. Sic Aben- Sina , Eben-Sina. quod nos dicimus Avifena. AvissNA ib.11.€.699. ]Mutilumeft caput Avi- fenz camin Latino,quam Hebraico, Tewsvr. Folia arboris náfcitur i in India, & quibufdam inlocis vocatur ] cujus folia funt fimilia foliis Li- eodem modo & rami. Indi au- ,, tem affumunrillud cum calce & Faufel,& manden- , dotinguntur dentes colore tubto. Eft autem odoris , Optimi. Indi vero libenter affamunt illud, & in omni tempore non ceffant a(fumere, in quo adibpe dum gloriantur. DeconAT1:0. Cotrigit halitum ,& » * tollit fastorem oris. Dentes iificit iu DE Eiirir "9 LI , item quod füccus folii ejus cam vino abítergit mor- phzam. MEMBRA CAPITIS. Roborat radices den- , tum & gingivas, € ad camtem manduntillud In- , di jugiter. MEMBRA ALIMENTI. 'Roborat os ventri- ,, culi, Adjuvatconco&tionem, Difcutit fatus. Emen- ,, dat oxyregmiam: & ad eam rem mandunt illud ju- - fcribit habere vires Alkahuan ,, giter Indi. Conferantar liec cum Latina & Hebrai- ca editione. ex quibus colligi poteft quam ; male de -Beritéuas Ao iara tam pra (tantis auctoris fcri- pua intetpólarünr. 1 Nos autéai verbatim cainterpre- "tamür;quod ma sveritáti; quam elcgantiz (tudea- rad "Arabicum, quod Arabice ftri- pium reliquirhus, jamdiu effequod non legatur,in- dicio fuerit ; 19uod f fine apicibus diacriticis conce- pum fit: Quodautem fügidani illi ticüfeivens tri- " buatin primo gradu. ] In his Gaicias oftendir fe medicinz, quam Arabifmi petitiorem effe. Recte - enim hac reprehédir. fed fi Arabice fcivitlet, quum dicat fe habuiffe' codicem Avifenz', in eo vidiffet ; allum hujus abfutdz fententi extarc npn. CA». X1X-2 Appellant autem Indi Folium pH SE patra. ] 74 paaiCa3pa , videtur: acceprum a Gracis. Sed hzc incerta. Arabes cadegi Indi. i Tam hoc, quam fupe- ,Iiore capite male per C Latinum fcribitur, quum fcribendum fit per c Hifpanicum cadegi vel Sadegi 5 s "Sadbage. Vodorc. üequaquam. nares feriens.]. oae: . COntra Diofcorides suxzudr 7 izuj. quem Bip Avifena. Aemecc foliis NEL In Arabico — i. pou Indicz Nerei- .. (- x. gp Indi in editione Avilenz Alpagi Be - is: Potro unguétum Malobatcinum ,quod Martialis foliaturn vocat,& Folium Cofmi, Avifena quod eft ix/;cvzwr, five matUiruor, (90 ! eu) ] alii xag pnhor interpretantur, Ita igitut eft ín Ara- bicotextu , & Latino in editione Andre Bzllunen- ifs Biele n toguom pP uit 1 Talifafar.] Melius Talisfar quod ub quidam. Macr interpretantur. alii 5c malunt Baibe/a. AP, lIaufiband id E nux Bai diit is.] Nugz.In Avifena Latino ita quidem appefitum in margine, -Ximus, omnes tóridem literis fetibunc zd tis, neque nafcitat nifi in ipfa, anr in Ca in Gerbathan : & nvlla invenitur , nífi ip iffis tribus ,. tetris. Eft autem planta,cujus flipes aliquantum fi. » | fed falfo : legendam enim Giatiz baye Í xA Nux Bawa. Quare ita vocetur, nefcio, ? 214 Pla Ni(i dicamus Bate(ive Bague elfe nomen loc. Sic dicitur Chair Bage fpecies Cardamomi, Macim vero Befbate.] LIES Besbafe r S, non per F, quod defcribitur ab f vilena iie A La XL r1 1. litetá Be, Porro hzc Nux à romaritis vocádda cft potiüs, quam mytiftica. Non enim ad unguenta reqdiriror,üt ba- lanus myrepfica. Macis autem appellatur, ]Di&um ! Maci pa- tát à Macetis fimilitudine, Nos negamus. In lava : enim hodie Maca vocatut & Bergo lingua 1 M aya. liaque Mati cft nomen Indicum, - 1 t2 41 der | gQGArP. xxr Caryophylli metninit Plinius. JNon r hoc noftrum Caryophyllum; — :: * Carrumfel.] Non cft corruptum ; ut putat. fed ita veca:ur& fcribiror Arabice * HT Karwnfel. Quaie quod dicat aTur- ui 5 cis & Arabibus dici Calafur camque cíle rectam appellationem , five ita vocant , 'fivenon, (ciat: effe corruptum ex Kargnfel. Certe nnnquam "confühiit Avifenam Arabicum, quam faltecdà aquodarà me- dico Arabifmi perito illud petere potoiffec. In lava Caryophyllum vocatur.Syanke, in Malaya Synken, quod eft idem nomen. Quare videndum an depra- vatum firex illo Moluccarum Chaque. Quod pro- "fecto non dubito: quum Íciam literam Tzad a Lufi- ianisin Ch, mutari: ut Trina; China. | dM donec eo delati Sinenfes; inde magnam corum copiam. ]Certe tempore A vifenze non ni. fia Sinis (quos ridicule Chinas vocant)ad Peífas &c - Arabes importari folitam, Avifena:Kia n v. N-& ET, Planta in finibus Sinarum. Gigs de(ainin Lati- no& Hip meae. Op un m "agitis : fecil ms AP P. $6 us S Fulful ,;] Putat eirorem effet fiab aliis Euiful di- catur quam Arabes Filfilvocent. 3ed,quodalibi di- quum in omniü arbitrio fit, utro maliat Q : modo, pronunciare, Filfilaut Fulful. Hanc diverfit n. tem diverfi 1apices 'efficiunt. Ssnirvn autem Pipcris planta.] Piperis plantam ita defcribit Auctor Geographie Átabicz: ,, Et in infula;hoc cft terra Mali,nafcitar a iere aría, aut, miliseft (tipiti vitis foliis inftar foliorum planta vo- , lubilis five fafeoli., long a, non alta , racemis ipftar ,. facemorum vitis, quorum. unu(quifque. occultator ,, folio fuo proptet pluviam , quodinflc&itur, adve- ,, niente (pluvia) Piper vero album non infle&itur ab ,, ca, fapervenienre illa i initio autante. Hachi fius Chri dicit de eo,quod c quum eft plavia,i 1 tur folia ejus fuper racemos iftos, & : €0s, a pluvia. quum receffit pluvia ;,attolluntur five 1 z1c-, moventur folia a tacemís, neque revercuntur , ni * tempore plaviz. Revertente pl nvia,tevertuntnr fo-.. Jia ad ipfos. & hoc eft mirum. Hzc ille: quz, nifi fsllor,indigentperiterum hominum examine, Nam mihi fafpe&ta (ant. Sed Arabes mulia ejufmodi fa- bulantut, atludai. Car. xxi Apud Avifenam principium capitis de Cuba matilum eft tam in Latino, quam Arabi ic In [udaico codice integrius eft. C VBEBE ote ejus [ » ejusfimilis netvis herbarum; quz vocantüt Fualaad ? 4y3 nima nifi quod ipfum cft [ubtile, uabebe chini] Ideft , .| jj » J cubebe Sinenfe. e - Avifena. Et adfertur e Sinis. quod deeft in Latino & Hebraico. Scholio Fagara $ S CAT. XYIV. - Cacolaaáut Cacule.] Hac verba nufpiam apud Arabesextant, quicquid dicat ifte Garcias,qui aíferit non aliter ab Arabibus vocati. Nam apud Avifenam X ] 3s Kakala, non Cacolaa fcriptum. éxtat. item apud Arabem Geographum ,, loquenté dercegione Menibar:Et in partibus Aqui- ,, lonaribus bujus urbis funt montes celíi,& nemoro- », fi, frequétia populi in urbibus,& pecorüin quorum » Pracipitiis nafcitur Kakala ad ivftar plante Sbabe- » dangi(Kannabis)& femen cjus reponitur in vidtum. Et mirum eft hunc Garcíam quum dicat duo genc-. ra hujus planta recenferi ab Avifena , quorum alte- rum quelir, hoc cft majus , alterum ceguer, quod eft. minus , nec id fine codice Arabico dicere potuir, quomodo non vidit Gacelaa, fed Kakala apud Avifc- nam fcriptum elfe in Capite literz Kaf.Magnum (a- - ne vitium id fuit Kahala in cacule aut cacolaa detor-. quere: & multum xítuaret , qui in Codice Arabico Avifeng Cacelaa quzreret: quod quidé nufpiam eit, | non,ut Cordus (cripfic.glandis,aut avella- nz magnitudine.] Vnde deprompferit Cordus, ne(cio. Sed ramen favet illi Avifenz defcriptio. Ma- ju(culum,inquit,inftar nucis patvz;nigrum.Atedi- tio Bellunen(is : (icut cicer nigram. pro - legit ^ ^ niunt ( O^ *7* literis, » ; . cacolaa five Sacolaa.] Dubitat utro modo di- cendum. Siexemplar Arabicum confuluiffet, nor dubitaffet. pub. Combazbague. ] Et hic quoque plus (atis (u- dabir, qui hoc monftrum nominis in Arabico Avi- fena quzret. Nam non Combazbague,fed Chair ba- » gut vcl Chair bawe J fcriptum eft. Chair » bawe ,inquit Avi- 2 » nuículum inftar K2kaja minufculi , quod defertur » ex Sofala, d. 5. "P Keri a in. c a illu, 3RX VP Favrzet]Indaicus codex Avifenz dicit effe fpe- ciem olivz Indicz. quz verba neque in Latina edi- tione extant,neque in Arabico exemplari,quod lon- ge uberius, quami editio Bellunenfis Faufel de(cribit. » Vetba ita habent in Arabifmo.F A vt Er. Fructus » plante in India fimilis nuci mofchatz , nifi quod * : Fanfel eftrubro colore, frangi contumax & in parti- ,, culas frangitur , ex fradtionc fragranti odore. Indi ,, dutem affumuntillud ad emendandum halitum: & » inficit dentes rubore. Facultas ejus proxime accedit. » ad facultatem Sandali, Na1v&A. Frigidum in ter- » tio cum aliqua ficcitate. PRopniETATES. Frigefacit, cu B ad apoftemata calida & crsffiota. MEMBRA. OCVLI, | 25 » » alo;& cohibet humores fri&tam & litum. Hac omhía fere deant in codice Latino.quz nos,utfole- mus, bor fatis Larine, (ed perfpicüe,& fideliter red- Sume MON E- Latine & nítide reddidifTemus, 1 nisjorem eloquii, quam verborum Avifena ratio- Reo pM MEE Cro E PEEPNENPETT & Arabibusfere 6r eh ,qui pauca ad- modum de ca defcri nt.] Falíum.Avifena TII quz fane non conve- 8 jw ^^ (ena, granum mi« Het VRIPUREERSRS- facaltate. ArosTEMATA« CVLi. ' Convenit ei,qui inflammationem habet ín. daicus. Id &Zpvas & nucém juglan Ar S ; i 149 enim de hac Nuce (cribeps ait e(Te cogoitam. ves ejus: Nvx IupicA. Notum, Eft autem Nergil, quz |: advehitutex regionibus Zange. Hzc defideranturin |, Latino & ludaico codice, Iaralnare,id eft arboré nucifera m.]Si ve- rum dicit,fcribendà fuerit : Scejar el nergil. ^ A d. , &fru&us Narcl.] ScubeNergzi, : aut Nargel. Qe x Car xxvim Delegi ] Verum eft hoc homen appofitum effe in editione Andrez Dellunenfis. (ed fruftra. Vocan- tur enim Halilegi: quod cuc neget veiüm eífe,nullam aliam cau(am adferre polfum,quam quod ne(cicbat Arabice.Nam quos Arabes fciibit (ibi dixiffe omnia Myrobalanorü genera Dclegi vocari, ut ipíi men ticbantur, aut ille falfo retulit hoc fibi Azabes dixi(- fc. Omnia enim Myrobalana Arabibus | la dicuntur, Halilegl. |. AfTentior autem illi E $ Mytobalanornm nomen illis impofitun S ab. in- terprete Ávifenz. : 2 ; azfar : afaat niges , 7 ? ^V quebula IL. P aur ] vertédum ou] cbabá- CS ^ —— lenfis. nam a loco. dictum, ut. genus Calliz fitule. Belleregi mire corruptam. | Vocatnr enit Bclilagi J | : Embelgi ; melius. Amblegí ouxb * (coo : *.. Sineti. fc, ex regione Sinarum. de quo Ao Avife- naincapite Halilegi. Quare imperitia Arabifmi, uam illi non obiicimus , frpénumero cogitur ha- riolari;& divinare ea,quai nunquam füerunt. em - 4l XXVIII. .Aamárlindi] 4- .. Dactylus Indi- cus,In Malaya vo- (£O 3 cat abo, ATE NIU Tt (us Arabibus dicitur Hiatrxamber.] | Lasico Bono Char janber. da; P ys tametfi Avicenna Chiarfamdar corrupto nomine vocet.] Eít mira cófidentia.] Nam Àvi- fena non alitet nominat , quam sli, Sed in Latina editione legitur, Alia cft Kebulia,alia Zpyptia. Ac in Atabico codice: Alia eft Kebulenfis;aliaBazaré(is;& poteft fieri ut nó nafcatur ibBazara,quandoquidem , deferatur ex India Bazara,& ad alis$repiones. Hzc defunt in Latina editione. Kabul auté quidam Ara- chofiam di&am volunt, Inde ergo Kabulenfis Ca- fia,& Kebulenfe mytobalanü, qued Kebuli vocant. CAP 3t: Balador.] eau Beledbar, cum dbal. Arabum | )C V3 ve(tigia (ectiti.] Quomodo Arabum ve(ligia?an Anacardiü habet aliquid fimile cum Beledhar, án vero Beledhar liabet cordis figoi- fication&? Vtrovis modo acceperis, utruma. fálforn, Avifenna facitfructus Tamatindi offi fi- rnile ] Ita (ane eft in Latina editione. Sed in Arabi- ca & ludaica , e(t taGram Tomar. Beledbar , inquir, us ejus e(t fimilis nucleo Da&tsli. In ldaico b'?on paloarum. Deinde pto amygdalo, quod cft in Latino codice, Arabicus haber item Iu- j 4» dé figni- ficat,rion amygdalam,quod Arabibus dicitur:deque coprivatum caput extat ip litera Lam, Ita etiam Hebrai vocant 15 E ; CAf. xXxl. D Hamama, quod interprctatum pedem columbinum fignificat.] Hamatna; columbis, nó pedé columube íi s .gnificat. Daulali- $. S — 150. A Daalatdl ; quod eft pes Elephanti. ] imo LEE: morbus ele- Iw E JJ T A VJ potoCia Marazal. kelbe] Quod veroait pedem columbinum gi dod. ;idis Amomum, prater quam quod illi impofitum eft abillo ludzo ,fcire debemus columbam fcribi L per He in ine, Amomum autem pet AV plif ta Hc fola fctiptio- nis diffeictia con ftiit & fignifica- tionum differentias; ot Ámomum , vel ejus notio nullam cognationem habeat cum Colamba. Itaqüe vanam eft pedem illum Columbinum cum Amo- mo Diofcoridis conferre propter folam allufionem nominum. Mexquetera, Mexir.] Vna tantum planta eft Avifenz , quamvis non una videtur effe vox. EA ! is n Mefch teramafchi- Segun gue , vel Mexcter- mxigue extat cap. ccccixviir. editionis Andre Alpagi Bellanenfis. Cap. xkXIIL caffab & Aldirira.] Error eft aut Typographi aut Auctoris, Vocatur enim iue edderira, vel ca[fab eidem ;qM | ea cít arun- $ 2 do Ania. Etiam Sure Derot RE A fpeciebus; aromaticis,ut 5j? 52, "Mor deror, Myrtha aromia-. tizans,aut praitnuffimi: aromatis. CaAP.- XXXIILT. Omnibus hujus tépeftatis ArabibusCeni: bul ]5:tve Cembul,(ive Cembal,tive Cinbel dicas, tou dem liters fcribitur voca. ; A Aul REIS ERU, a nerd hoc eft , ezxvs uer qum : Ard vero celtica non folum Cembal arse fed etiá CS E ? - . Cenbul CTicclti: Nam gi Diofcorides regat in. Syria nafci: fed ab eo qnod nafcatur in monte , cojus pars fpe&at ad Su- riam,jochlarecft. Syra addi di&a eft,nt & Hora- tio Malobatrum Syrium , quod Antiochiam. Suríz. primum, & hincin Europam: adveheretur. Neque ullus de hoc dabirare e nifi | qui veteres Scripto- res non degits X : zc XXXIV. Ea cachule,i. a EET Sane her- balotoria Arabicefoerit | 7. 05 05 Haxix Ghe[ale. Sed hoc | c (Qe nomine juncum odoratum vocarintalit,non memí- ni. Lis Avifenz. & omnibus Arabibus dicitur cam pun&o duro, 4dcbar, Quare non eft corrnprum, ur pntat Garcias, |. 9 Pr herbam "hignificari, falfum eft. Ilis enim Gia berba Sinn Gramen autem dicitur. jfdé - : Rngiexen. Im pofüeront ipiturGar- cz, (C heibam Pose. bicum eft, & (i- juncusodoratus vulgo &pud illos vocatur ] Alaf elgemali , Pabulum Cameli, Xie G- xauínx. an Agiami natum , perquod vocabulum Damaícum intelligit] ker8m impofuetuntilli, quos confuluit.. Nam o Xam ; quo nomine Damafcus , & Dama- (^ ^ enim purü potum Arta- que Dhal,hoc depravatum .eft. apud-- * Avifenam. Surianum autem nardum recte Y rg ictum, Alaf, quod herbam figuificat.] Nat Pet(is. qui ei dale Alaf lignificare gnificat pabulum Nain, Ícena provincia vo- catut , cat Aja fi five Agiam maximam copnatie- né, nulla penc foni difctepantia habent, Sedtam re; quam ícriptione differunt. Nam - ^ c Agiam prima notione fignificat omnem nátio- nem,cujus lingua 1gnoratur ab Arabibus. quemad - modü omnis lingua ignota Hebrai(mo vocatur yy Laaz. Sed xav £oylu Agiam fignificat Petfarum regionem, Perfarum linguam & Perfam hominem: quum tamen proprie Agiam fit £a; Ca G-. Sic quum ludzis proprie 1y5 Laaz fit &4/fapiguise, tamen xa5* VEoxbli co nomine tres linguz , que vulgo Roma- nenfesdi&tz fant, intelliguntur, ltalica, Hilfpanica, Gallica. Si ieitur Iuncus Agiami didtas eífeta loco, Avifena vocaffet illam — c Iun- ' e Perficü. Sed fcri- (yet pO bitat ed eadem pronunciationé Latina , quem |. aed locum egoignoto. Videtur ex Diofco- ied effe Nabatza regio. juncum habere radicé Chulem fi iiileii] Scribendum Clulex deem quod ineptffime mutatum in Karon (:5 in editione Latina cap.ccérxxvi.quum feparatim Avifena tradtet de Karo Diofcoridis, quod ipfe vocat ls Kar- vain fitera Chief ferie xx1.in La. P» 2 eed üno cap.157. De Chulen autem ferie xxv r1, in Latino cap. 376. uti diximus. Magis miror ludaii, qui 382 Cliar vocet. Quare prodigiofa eft hzc 2 88 nim horum uiam Coalen in Arabico , Cbiar in e co, Karsm ia. Latino. ; DEA P. eolcs dictus Arabibus Coft.] e .-Botrax ]. cortupte. Dicendum enim ( "T : Xirxv Baurac. Arabibus atque Guzatate i inco- OT lisT incar. jnen: Tincal,ntipfe putat. ). "Arbütiaut Azimbri ]Nefcio an Azimiar,hoc eftbuxo, Nam omninoitaeft apud Avifenam cx Disfcoride. Similisinquit,cft buxo.Sed hac incerta fünt : & mulra extant in codice Arabico , quz, non agoofcit Latina editio. &on ze in Latina quein. Arabica nonextant. .. Car. ol STREET o: 3 Taledb, aut Terbadb. Ceterum lofige aliud Tütbir deícribunt Arabes ] Car aliorum Arabnm fenrentias, TOW Avifenam prater? Nam profe&toTurbit / vifenz,. fivé Terbedh nullam coo Torbit: Garcia (^ tem nem babet. Praterca gommofum n non cft Terbedb: Avifeoa. Denique in codice Arabico ftatim initio, Oa T bac legantur qua | in Latinocon extant. Fragmenta, ,, ligoi. cjus ; crafla & fabülia devchantur ex India,Li- gnam girar ejus, non gummi,quod Jen habetre- — cipitur in ufum medicamento. Conc] wie ge inter (e diferreTerbith & Torbedh autTarbadh. Okiuc id Rhabart Lid AU PSMEEUTDT am DS. I avarbaru Perfi am & Eutópaba i DRE ia: : natum regione RR 1. foneidem; quid i féna. Sed ea,qua huc pextinentdefanti in codicibus . Latinis & Hebr. ftatim in principio. Putant;inquit,, qaidam quod Reiwand funt radices nafcentes. in Si-. » nis,exinde exporrantur ad alias nationes. Adu lett tür autem, &c. Rauam.] corraptum eft. legendum. si imet SL SÉegs Non aliter vocatur ab Arabibus genda ReiWand Si»i aut Raiwand Càár. xxxVIL^ bfngpor ^ Nafcitut hzc radixin Sinarum vaftiffima regione, | ferudir./Adifena regione, quz Mofchoviam ufque extendi cre- ditur. ]Certe inter Sinaram ines & Molchoviam plus itineris interje&um eft, quam quantum eft ab Euphra- te ad Gades. Indigna viro docto fententia, QArPR«xxxi$e- * a Per(is Darzard ]E(t mutilatum:legendum Dar- xatdegdé 7 on Nam Aviíena de Cha - lids (v 2-9 ); lo loquens ait a quiba(- dam putariefiz fibras, uve nervulos. unde inftar croci haber. Alii dicüteffe Memiram;alii Zardegius. Nomen Arabici Habet, quod a Garcia hic adducitur , nufquam legere memini apad Avifenam; neque fane ibi üfpiam extat, Porrohic Caledfigm & Caucbus quod legitur in codice Latino Avifenz, corrupta funt. ^ zi Carcuma in Avifenz Codice , — * «'Kar- cum4a. Sed ae obo depravatum Xo 045,9 eft ; uum fcriptum priusfuerit , ^-. — 7 «^ ünicum aiii s EE Aa. X2 «n decít. Carcomagnia e ee mapifefte rctinet integra veftigia originis Gr&ca Xpoxóuaypa : imo integrum clt. AP. XL. Dicitur autem Calvegiam.] imo Chaulengiam | ; A. |j quo proxime accedit Serapiobis 63 ^47» Qulungeh.Nam fine immuotatione Iterarümira tegi poteft quoque. Quare cauffa non etat, cur eam lectionem reprehenderet. Sed videoin nomi- nibus Arábicis non raroa Muhammedanis, quos con- fülebat; deceptum fuiffe. «v ts taferhendar.] Scribendum Cba- at : Car. xL1. s ^ vi aee Gix ciszn appellatur Arabibus, Per(is & Turcis Gengibil.] Poteft quidem vulgusita appcl- larezSedinlibriseff 4 — 3. Zengebil. Defcri- bam autem ex;codi- duc ce Arabico, quod non legitur.neque in Iudaico, neque in Latino. Z & w- 6 Ep Li. Dixit Diofcorides: Zengebil font radices exi- gue inftar tadicum Cyperi, colorc albicanti, fapore re- feréntes faporem pipetis, odore, nifi quod non habet fübiiliratém piperis. Eft auté radix plant, qua üt plu- rimum extat in locis , que nominantur Ttoglodytíca : cujus foliis utantur popularesillorü tra&uum in mnltis rebis; düemadmodum nos atimuria quibu(dam po- onibus & in co&ionibus, Dicit etiam: Fft Jun cies Zingibetis , qug vocatur Zinzibsy caninum, quo bom Ire pre id eft Cafpii) vocant Philphelec E quidé hoc paffim nafcitur in lacunis ánt exiguis fl uen- tis, autin aquistarde mánantibus, ftipite nodofo, geni- culis in lengum extenfis; furculis & folio fimilibus füt- culis mentbz & folio cjus, extta quam quod ea haber tríajóra & magis alba , grátiore acredine (aporis inftar pipetis , odore bono; fed non atomarico, fru&u exiguo in vafculis in furculis parvis, quos educit ex radicibus: foliótn feinvicem colle&oac compattoinftar racemo- rum,quod & ipfam quoque eftacte.Rurfus dicit,quod ipfi Zinziberi accidit corrofio propter humiditaté ejus teditidantem:ideó vim ejus excalfa&toriam diutius du- rire; q im 'excalfa&oriam vini piperis, idque proptet - feliditatéti ejas aoque jut iti nafturtio,finapi & tapfia. gimus omnizer Diode nta pagee iü pe HR fant Diofcoride, reliqui ab aliis Grzcis.- ZHttinsi ap 1*9 tiat . Zetütibed:] Araicé 77 Quarenibilmz. bi MER Alas "Avifena:Zenvu- 5p. Radices plantz qua (imilis eff Cypero, nii quod iuris T dns arómaticum;colore pülvera- ceo; qid Imporeüt ex regione Síua." Minus integri funt Latini codices. M OA Di E id Avifenz Geiduar. Gener ánt Ge- dear. ] Joo- i - L4 ^ ii Cab. *trrn. FPE Ztnvu prr appellatur Arabibus,Perfis;& Turcis Zeruba.] 5i ita illis dicitur, nn prater foli- tum faciunt, Sed in libris (s . Zeránbed, aut Ze». - runbed fctibi , fupra mo- S7 nuimus. j Car xr . Vocar vn aurem hiclapis Pazar,a Pazari; ideft, hirco.] Quomedo Pavar a Pazan dictus ? De- inde (rivolum pro Pagar poftca Bazar dictum. Hac omnia funt anilia, Lapis ille ab Arabibus uno ore voca- tur Badzabar, id e(FZx.Zio2/ nazis. Omnia enim; quz venenis refiftunt, Arabes vocabulo Petfico : b Bedezabar: vpcant , quómodo ille lápis ab :$;2^ Arabibus dicitur. Bezardica vulgo dicasrür in gebere d ua xà. nel. AA Ei dp uta a ridyra: denique omnia venenis advertantia. [n veteri indice Avifeng Bezuraz bat jid ell,refitentia vedeno. Iter : Bez.ard cft lapis vi- ridis, in quo tanta vis exiflit, ut omne venenuimex pel- lat. Nimirü Bezarad vocat, quum potius Bedezarabarh vocctur. ^— ,* BR Hegiar Bedezarahath; lapisa- $5 LI lexiphatmacus; Sci- bitarcum Dnal. PE CLOS UM eU atque Indi magis corrupte Bazar appcllant, quafi dicas lapidem forentem : nam e co- rum lingua forum eft.] Si Indi forum ita vocant a Turcisacceperuntquiita vocant, ^" ^ enim illis fo- rum eft. Sed quid comune . O9 cam 77s : 234 o ut ovo cum arbore. : J ; CA» ^xrvir. , Arabes quos pleriq. Mauritani fccuti funt.] Ertat , quod potat Mauritanos libros fuos alialingua, quam Arabum,(cribere:utfi quis diceret Germanorum Iibros diverfo ab Italoram libris fermóne cóffare.Nam ut Eutopzis Lárina,itiomnibusMuliammedanis Ará: bicaeftea, qua libri appe iu I Adamantemappellant Al- - | ] ; maz ]hoceft lapide dá áut Ho PM ) P zu | Tom CAPE xTM Arabibus vero Zamarrut.] Vitiofe; Legendünt Zamardun'*, *^^ Dicitur & A2 ^^. — Zapar- gedan. o 6j Quod pro- VA xime ad, Gratürh 2142754» accedit. d pf SS Sisi - Per Feruzegi Smaragdum intelligunt.] Quid fit Feruzzei,nefcio, n paraphtaft Arabica Pentáteuchi, cüjüs auctor Gaon Saadi4, Feruzcgi legitut pro He- braico noon quod quid fit ludai ignorant. Eodem modo habet & alia,qu& pencs nos eft paraphra(is Ara- bica anonymi Iudai. Scd ín Lexico Látíno-arabico Ra felengiorum Hi Ó Yr Ezzemar- dun, Elphi- (, ^j r^ JS 7 gozi-legiz tor, & Sapphirus ponitur. In Páraphrafi Perfica pro Hebraico. 393 Po(itum: eft. 4 Piruza laqué hezcomnia mihi plena funt $54 [^7 tenebrarum. Nm illeslapides Iudei non i1eiligunt.qui quom ef- fent duodecim, in Raticnali fummi Sacerdods, duo (unt,quorum nomina adhucretinemusincolumia, $ap- pliir fecundus in ordine fecundo, & Lffis tertius inor- dine quarto;qui tamenalirer a ludais exponuntur pro- pter imperitiam prifcarum literarum & exotic hifto- riz. Ne vetuftiffimus quidem Paraphraftes Chaldeus Onkelos illa nomina intacta reliquit: fed aliis omini. bus defignavit, quafi aliud effent, quá quod nobis fupr. Eft vero Perufaa Arabibus Turche(a noftra.] Iam oftendimus Peruza five Feruza , aut Firuxaele, quod Hebrais Nefecb. Scd id ignoramus, In.hocwero labitur Garcias, quod idem putat effe Fetuzcgi, & Fe- rnza, Onkelos Nofech Zmiafagdum interpretátur. Adeo incerta font Expofitorum judícia, IpIndice An- drez Alpagi Alferuzegi exponitur lapis , qui apud La- ( " E d , tinos Turceb appcllatur. CA». 1fi QA? ,xLi. Nilacandi.] Quid fi Nil, vel potius Nir, (cimus. E1 enim color cztulevs,qui vulgoHifpanorü tam 47, quam //&l dicitur pro Arabico a3 Sed quid (it Candi aut. alcandi., nefcimus, P colorem cxtüleum vocant Nir. "LHatidem herbam Nil. Ideo non mirum fi color ceraleus duobus illis nomini- bus appelletur. : Rubinus nuncupatur Yacuth.] (7; ss non vni Rubino folum, (ed & aliis gem- ng 2 mis nomen e(t commune. Vetus Lexicon Latino-ara- bicum exponit Margatitum:alii (pd)or Aio & zupJórv- 3. Eft autem nomen depravatuni ex Graco axes. " ^| quoque x»xdiro, id cft avum colorem fi- (2 4? *3 gnificat.. Quare fi Pere Tacarb rubinum vocant; hoc xez" a£ zuvouac iar dictum fuerit, : Gu Pub ; SM Vocaturab incolis Nilaa.] Purum patum Ara- PorroArabes - bicam. ks Nilab, & melius & D Nilia, ez. rulea, Car. Lv. Hagerarmini] —* ee. Hapet elarmeni. p » T d QuWbP,:LVIHN Lufitanis aliofar.] lebar Arabibus eft nomen generale gemmarum J6 -^ omnium, & xaT" ajmwvouadíay Margaritm | quoque ipfis dicitur me Aljohar. pro quo Lufitani & cateri Hifpa- $/ 7 /»pi,qui H in F;» ut & Vafcones , mutant, dicunt Aljofar. Arabibus & Perfis Lulu] proprie eft Margaritum, non Aljohar : quod. e(t genus pro fpecie.ut apud Inrifconfultos Aaoptio & Cognatio tam pro genere, quam pro fpecie accipiuntur. LIBRO SECVNDO Car. Arabeseum fractum Mua, aut Amuíà vo- Cant. ] Scribendum per z. Me SGQMAR. M Alnu?. Alii Manz & Almasz di-. 5879 cüt. JJ Non videtur verum elfe, quod a quibufdanvprodi- tum, hanc plantam mangonio,non natura, productam effe, canna facchariride radici Culcaffiz inüta : quan- doquidem hic nofler paflim io India naíci fcribi. CAP: XX. Batiec Indi.] ul» - Budiecas ]Noi'vote(t negari Budiecas effc nomen ex Datiec depravatum. Nam etiam. Arabicum nomen . 4. V? Baticba poteft proauuciari pro rationc api- 42 cum vocalium. Lor AP... XYl Mex). * Ls Exemplar Bellunenfis noftrum ha- bet Mes, (9? *? non, ut ifle vult, Mens. TER : Car. xxvi, e ^ de Anil; quod a nobis notatam cft, vide (aperiote libro cap.xtvitr. Nam Anil JI nihil aliud eft prater lfatidem, quam Caefar, (^77 Vitravius, & omnes veteres Latini Vitrum,polteriores, quorum Pli- hius primus, Glaffum vocant, Namiezrs cft Grecum. en Car. xxvV1i. " Réisbutos.] Hoc eft Principes. Batos. But videtur piimus vocatus, qui illas regiones fübegerit. Nara Rei "^ 7 eft Princeps. xiclam.] ; et x id eft Dominus Alem. Nam xa lia- 9* S4» pua Perfica vibil aliud eft; quam Iralotum Meffer, Gallorum Monfiegr, Hifpa- noruní Dsm. Autc.ducentos enim aunos Pripcipes apud' Italos vocabantur Meffer , item magni Equites. Itaque X4 non confttuitur cum alio fubftantivo , quo- rüm altérumoporteat effe genitivi cafus, fed jungiturin eodem cafu tanquam appellatiui Itaque L L ^ effet Hifpanice & Lufitanice Don Alem. v ^C- Sus impofaerünt Garciz Mauri , quos de Atabifmo con- flebat : lingua Perfica Bala faftigium fignificat. Hoc verum eft. Ea lipgua Bala eft Z1G- , altitudo. Kubaba montes. PUn lingua Perficajuftitiam fignificat.]imo Iipgua Arabica. Joe Y -"' Arabica & Perficalingua Saibo Dominum X. fonat.] Verum. * fignificat proprie Seniores fed quemadmo- ^" 2^9"-dum Senior arite tempora Karoli Magni crat gradus nobilitatis; itaapud Arabes Saib, vel potius Xaib. Apud veteres Francos tres etant ordines nobilium , Grafiones, Seniores , Iuniores. qui ordo adhuc fervaturin Germania,Gallia & Italia. Nam in Teutonifmo nobiles minorum gentium adhuc vo- cantur luniores Domini , Nobiles majorum gentium Grafen, Mediz conditionis Italis, & Hifpanis dicuntur Seniores adhuc , ut Xaila Arabibus, & Perfis.. Sed & Arabes aliam appellationem habent fjnonymam , qua medix.conditionis Illuiires vocant, ^. Xaity quod, at dixi, etíam Seniorem figni- e ^" ficat. Nezalanceam.]SanelinguaPerfica ^ . lanceam figaificat,quod Hebrais rusa. Sed ma; 9 7) luco. cft detottum ex Arabico muli |. € fe Nam, regnum Peróca lingua. dicitur - A om, As Pede Bnbate 0 eon 1, «guo xaliad] Vasa sun 7705007 . Nizamo-xa. Scribendum Niz4-moxa,Cota-moxa. Perinde ac fi quis diceret faclus xa. ut ex alifit Meals ^ i za ita ex s fit 8l Qui Arabice (ciát, atebuntur me verum dicere. Nam litera Mim in prin- . cipio nominum propriorum pofita facit derivativo- rum formam: ut a. z7«s fit mhazwyix2s, ita. ab. Ali fi. Moal,axadcrivaiut Moxa. 00 000- Sufi]. ; ;c(Reformatus:quia czteros Ma- hameda- ^ mos haretícos vocant . neque cft nomen proptium. EIDCEWENEA GRE ME n Xcquenon xa. ]Vtrumq. verum ró eft. Sed xeque L. * eft Arabicum,xá gus Per(icu. : : Goazir.] Sciaternditus Ledtor,que dc Scaccorum ludo hic traduntur,effe a Manris, quod patetex Geazir, - quz cft pronunciatio. Mautitanica. Nam Wauliteram Mauri vocant 624a. Idcirco. pole, dicont Guazir. quod Pipes corrupte per L dicunt Algsaziil, addito artículo. Ti Recha.] Eft Gallicum.A Gallis Hifpani;ab Hifpa- nis Mauritani, abillis Perf. Nam ridiculum eft, quod Tigridem Garciesezponat. ..... 5 5 05 s Piada.] Pieten, Gallicnm. | Sero igitur & Scacchos ramludum,& ejus appellaiiones a nobis Europzis - sGcepcrünt. € - T eM F1»:s 25 CAROLI:-GLVsIl ATREBATIS EX UUM A kR O M. Ad V M ET M 'EDICAMENTOSYM in Orientali India nafcentium H I- S T— Tt 1 Plurimum lutis adferins iis qua à Dotfor: GARCIA N de OT A in bor genere feripta funt ; Auctore CHRISTOPHOROàCOSTA eJMedico £9 Cheirurgo: CaRotLr autem Crvsl operàex Hifpanico fermone; Latina facta, in Epitomen contrata, & cjus aliquot capita fcholíis illuftrata.. TERTIÁ EDITIO caffipatior G)* auBHiof. Y uiri 2$4 c | : fllusfriffino Prinipi ac Domino D. WILI-ELMOQO LANDGRAVIO::HASSIAE, Comiti in Catzenelnbogen, Dietz, ^ ^ Zingenhain & Nidda, &c.. —— CAROLYS CLVSIVS ATREBAS WE nopiiT /p Jtem ane biennium , Jluftrifime "Princeps , | A Cunisropruoni A CosrA Dwrgenfis in Hiffania ys Medici liber, aromatum €9 fimplicium quoremdam medica- smentorum in India na[centium bisloriam complectens. Eum s füperiore anno in"Britmnnica-snea peregrinatione amici cuiufdam operá natfusyion modo avidé percurrebam, fed utilitatem etiam allaturum cen- Jebam iis qui Hisbanici fermonis ignari [umt, fi Latinum facerem. Q am fané provinciam ut fufciperem, impellebat ae naturayqua fimilium rerum Vw cognitione mirifice femper obletfata fuit. E Ven v M, cibn totam bifloriam cum i qua G&RCYAS AB ORTA snulrit ant annia in eo genere commentatus est, diligentins conferrem, ple- raque fer? omnia ex illis defumpta e]fe deprehendebum. 5 gamobrem e inanem fore laborem, necnon lectori faflidium pariturlim exiflimabam, fi, quain e/Aromatum lisloriá G AR C14 exslaut., Dicretexerem». SERIEM itaque capitum immistansy] tn admodi confufa eratyetr totum — opus in Epitornen contrabessea ducit AzatLatia domanda exiftimalam;qua apud GARCIAM non exklareaut pauloalter abeo defcripta obfervabams. ICONES fraterca,quas ad-oroum exprefüffe paffim eloiazus, [uta lo-.—— cis iniperferat, veitciendas cen[ebam , quoniam plané inepta e[fent, &5 mibil E aniniss, quàm legitimas fHirpes referrent : utiex unica Caryapbylorumar-.— boris effigie (quam idcirco inferendam e[fe acbitrabar , ut cum fegitima, GARCIA adie(fa, conferre liceat) quiltbet iudicare poterit. Q visBvsDAM infuper notis nonnulla -capitailluirabam , ut in boc genere [olea y pra[ertim cum quid fimile , vel etiam diverfi. apud alios "Auctores legere memini, aut ipsa experientia didici. — | T'ENVEM porró bunc laborem Jlastrifümam V .C.benigné [ufcepturam certo fHatuens jp[nu norini con[ecrare mon [um veritus cum quod (dans - f&ndio [ummopere deletfetur , tm ut aliquod faltem grati mei erga ip[am animi (ecimen exslaret,pro fmgulariillayqua me proxime Ca [elits excipit- bat umanitate atque infigni qua difcedent£ profequebatur munificentia. DE vM autemopt. max. oro, ut. Hustrifáma 'U. C. omnia profpera elargiri dignetur. Uienua Auklria, (al. Iam. M.p. Lxxx11. An CHR: CHRISTOPHORVS- À- COSTA SOGHRISTIANO ET PRYDENTI sies uen pago dopage sy quei imet ais eT MN E S Jomints fcire de fiderant mquit "Phihofoplua pritcipio Met- NW Pbyfies. Tautiapud me Juerutit pouderit ea cverba, bentvole Lefor, uz 3-9 reda patria, per coaraavegioues (gy. provincia, [apientes. (By. curiofos fo quereresmsterim, à quilia fingulis ciebus aliquid utn edifeere po[fenr à) quemádmodum, olim fecerumt multi pradentes viri, rejerente D. Hiero- - nymoin Biblormn prafatione ad Paulinum. SUAM CX PAD V.S itaque fratfum ahquem colligendi ex inia logis peregrinationibya ,eura fant, ut duerfis imreganibus es pravas y plantarum y quaa Dus, ad humanàm, falutem, eresiit,coaritateobferarte 0 o cos s. es ode , LRO n. D. Gahdam de Orta, Medicum Lu[itamum imadi,ci- Fum gravem, vari € excelléntis itgemi, cujus laudes pratereo , quomain tanta [unt , ut cum multas enunmeralJe existimarem multo plures me fubterf ugerent. Eon ga ScRiPSLUT 4librum Lufitanico fermone cui titulum fecit Colloquia de Simpli- cibus, Aromatibus, & Medicamentis India, tum dc quibufdam ftu&tibus. illicirafeentibus. Ut autem eo libro de coaris medicamentis , plantis, e- aliis vebus bu- mane (alui nece[[ariis agit: noumulla etiam ufibus bumanis inutilia attingit , "Dialogi morum naturá tta poífulante: ubi collocutores plerunque eiyertere, c» extra fepta ferri con[uevére. Quin GJ plarimi errores pa[fim occurrunt , quos tametfi Aucforis exiflimatio €? laus tpfi tribuendos minimé patiatur, (ed typographi c» operarum ( qa in civitate Goa, ubi ille [cri- p[it, mou ade) culte eg expolite ineniumtur ut in bis regiomibus ) potis meglgentie: lettori tameu moleSfiam c9: tedium pariunt. eAliud preterea bro deef£, quo minus omnibus nu- enerti ab[olutus cenfeatur pmumirum pi&fure c2» plantarum , de quibus agit, effigies: quas gra- vioribus &. majoris momenti, ut credibieeft., rebus occtipatus, in(erere mon potait. CETERV M unoffris bominibus eum librum multum profuturum exiftimabam, fi ad earum verumque in eo bone continentur , notitiam perducerentur , [ubjetfis ob eorum oculos exemplis es? pi&turis : nemuem antem id facil praSiare poffe, tfi qui vas (uis oculis confhe- xiffet, & expertuseffet.. Itaguepatrie prode[[e cupiens, cs* in s0e05 proximos amore ccm- pulfus, eum laborem me recipere, ee? fingulas flirpes integras ad comm exprimere consti- tui, multis alisrebus additis, quas ipfé con[pexi, "Dotfor «ver de Orta ob jam dié£as cau[a4 200 potuit. N o N me fugit quanto me periculo exponam, pre[ertim boc feculo , quo bomimum ne- quitia plurimum imperat , es? e plerunque reprehendere [olet que nonintelligit.. Sed id me con[olatur, quid plurimos [apientés cviros eodem cv'ado tran[Rf[e certum fit: quos [i ejafmods mietus deterrui[fet , multa bodie ggnoraremus ,que [umm4 indu&triá ingemi felicitate, & di- Lgentid , in bonarumliterarum commodum potteritati reliquerunt. | E (ket cumiüs minime (im comparandus , meaque audacia eo. mdjor appareat, quüd de nonnullis erroribus agere in£iitnam, qui inter Gracos, Arabes, eg Latinos circa plantarum aromatum cogritiouém commi[fi [unt, partim corum uegligentid , partim etiam quid illo- rum medicamentorum natales contficere nom potuerint , [ed cx incertis aloruta relationibus dumtaxat exceperint veni tamen non indignus cenfebor ; fi de bi, qua mei oculi coníjexi, certiffima 8 cveriffima boc libro comprebendert coner. A V T ever) hunc laborem (u[ciperem, glorie cupido nou me impulit, aut ut doÉirina major laus, quàm mereor, mibi tribueretur : (ed unicus mbi fcopus fuit, ut tu commodis [imceré infervmem. Cert) autepswili per/nadto ttiam]Iatiltatem mimis fort? laudes , bom —- : S con[ul- Bo t R 0 m Orientdi India, ae 21$6 - ulturuin diligentiam. eg lborem,ueque improbaturum eum: animi ; quit m Hy c» coáritt peregrinatiouibut ea consbicere cvoluerim , que alii ex folo auditu defripferunt.—— Nc inficias eo, quin bec elegantiore [filo 1radi queant: querüm certam cueritategi expo- litis cverbis lone preferendam e[Je cenfeo. £am 0b cau[am te rogo, meatn cvoluntatem , uti tlecet,exapias , neque re Cxiguitate mmoveard : uam licet moles exigua [rt , magna tamen im eocontinentur. Quod (f quadam occurrent , qua tuo palato mon arrideant , ea tanquam pra- deus omittito, e? Mud cogitato, tme tibi. (ol non [cribere, totque effe opiniones quot (unt bo- mines; namque fieri poterit, nt que tibi morata erünt , ali probent. 3d fi. effeceras , curabo - tt alium majorem librum in medium proferam, velquas berbaa, ffirpes, fructus, aues, ani- maliaque citm terrefiria tum aquatica, qua in ili prouincitt, tum etiam in Der[ide es? Sina- rum vegione imyeriutur , baEfennus ad coiyum non expre|fa , (Qf de quibus parum admodum fcriptum ££ , compleéfeutem : Alia stem obfervatione digna , que tibi forfitan magis arri- debunt, i | FiNEM itaque eciam, inomnibus dotforum cuirorum Q7 candidi le oris. cenfuree mue [ubiciens, qui ea dumtaxat qua: norunt , aut que decet , reprebendere (olent. | Eos cera. qui imidie [muli agitati contrarium facient ; ob[ecro ut [wnpto calamo primum aliquid feribant quod. in (ucem proferant : tum demum enimintelligent , quanto facilius [it carpere, quat bene [cribere quod omninm oculis exponeudum eft. — NALE. L CHRISTOPHORI A COSTA A ROMA TYyM- LIBE UNE De Aloe 5 CabPvr PRIMVM. E ;, OLIO RVM Aloésufus familiaris admodum eft ad aluüm pürgandám reliorm 3 inprovincia Malabar ; exhibenturque fine metu non modó pueris fed ^^& "fe. g*& etamgravidis mulieribusinhuncmodum: —— ^ — ped L. Forronv M unciz tres in frufla fec , additis duabus drachmis tolors Ato craffioris falis, lento mitique igne coquuntür donec. fervere incipiant: "fti colantur: colaturz additur facchari uncia una; totàQue note fub dio tc- ^ e mane circiter fextam propinant frigidam iftam aquam éi quem purga- p, fummi tardioremQue purgationem moliretur. H 1c eftufitatior medicandi modus inter eruditiores Medicos illatum Provinciarum; qui tationi maximé confentancus eft : etenim fel foris adhibitum folutiuum eft, irritando expultricem facultatem. Carnium veró efus non conceffus fulcitüt auctoritate Avicennze, «5. naa. * Aloés perro facultates ex Diefieride € Galeno petenda: quai quidem Audor Hifpanice fermone; [ed non fatis j 20 fideliter reddidis. D: Opio. Ca?*vT IL VLGATISSIMVS eftapad Apliricanos & Afiaticos Opii ufus: & ejüs efui ita oyiiufu nlt : affueverunt, ut etiam abítinere nequeant fine manifefto vitz difcrimine. Id'ipsá e cen vii - V . experientià competi dum Indico mari in Lufitaniam redirem. Etenim eàdem "s. avi vehebantur captivi Turcus quidam natus in Aden, & alii cüm Turci , tüm Per(z & Arabes, qui clàm aliquantulum Opii fecüm detulerat , quo proptet penuriam veluti mc- dicamento ufi crant. Eo abfumpto, Turcusille Adenfis ad me, Heus ti, inquit, quando- quidem curandorum zgrorum in hác navi provincia tibi data eft , certó fcias, nifi mihi & aneis fodalibus Opium przbueris , biduum hos non fupervi&atos.Cüm verà negarem Opium me habere; tefpondit: Illud ergo efto unicum remedium , quo nos, qui Opii efui affucvimus, liberari queamus; (i fingulis diebus mané unicuique puri virii hauftum propi- ncs, licet nobisadmodum arduüm fit & tediofum, quód noftra legi adveríetur : (ed qio- . mam noftra falusex co dependeat; neccflarió ferendum cft. Ex illius d ue przfcripto vi- pit 3 num 258 CHRISTOPHORI A COSTA numotnibus dedi, liberatique funt, & intra menf(is fpacium , vinum amplius guffare noz luerunt; nec illisobfuit Opii defectus, cujus ufüs jamin defüetudinem abierát : imó cüm illis deinde & vinum & etiam Opium dare vellem, neutrum cupiverunt. D: Lara. CaA*?vT It squad ACCAM veró in pulverem redigere folent ejus regionis incolz , deinde colliquare, : admifcercQue quem cupiuntcolorem, rubrum, viridem, nigrum,lutemve; poftea velin bacillos tenues conformant, quales funt qui in Hifpanias adferuntur ài obfi- gnahdas literas; vel in majorcs & craffiores, ad ufus mechanicos. Nam qui torno leticas, fedes, vel alia quzvisex ligno conficiunt, fi colore inficere cupiunt, folent ea in torno ver- fate,craffioresque bacillos Lace admovere;quà celeri illo motu liquefcente ligna elegan- tem Laccz colorem recipiunt multis annis durabilem. Ae : A vx 1 fabriautem & argenti fabri vafa fua vacua (ut firmiora elegántioraQue reddant) Laccz pulvere implere folent, eaque dei nde igniadmovere, ut Lacca liquefcar, poítremó refrigerari fponte finunt, vel aqux immergunt. Qwmahad- CETERVM adulteratur interdum rcíinà & cerá : fed adulterium facilé depreheriditur wur. — ex odore & mollitie, (i frangaturaut uratur. : laudü»»e& PoRRO noneffe Diofcoridis Cancamum , ut Serapio atbitratur , Aratus Lufitanus Difrids — Commentariis inprimum librum Diofc. enarrat. 25. probé annotavit, ubi duo Laccz ge- Caxanm'. pera defcribit his verbis : Came à — QvicvNQvE Cancamum Laccam effe putàrunt, miréerrare deprehenduntur: cm pear Cancamum gumnii odoriferum fit; Lacca veró fivc commanfa, fivc fuffimentis expetita, ' jnodorapercipiatur: quam hodie Lufitani ex India adferunt , rubram , trariflucidam ,tin- Dile, — Curisprzcipue defervicntem( & ex ea Officine compofitioriem quandam ptzpárant,Dia- laccam appellatam)quz, ut certó fcimus, non gummi, aut arboris plantz've alicujus gutta eft, fed potius formicarum alatarum ftercus favagóve, velut ceta apum,;&c. Et paulo póftz Lam. Esr veroalia Laccaartificialis, quam infeGtores pannorum vendunt, quz ex fzce Bra- y. ji filii, Verzinii didi, & Cocci refultat : quà pictores pro. conficiendo colore tubro obfcuro '— maxime utuntur. Hanc vero Serapio inepte admodum cum primà confandit Laccá:unde hodie multi impudentiffimo errore, Serapionis authoritate feducti , eam in compofitione Dialaccz mifcent. Eins ntilitat, De Caphura. CA^ —— 1v. Tabelle ev Any r ténuesadmodum fritilli tabellas, cüm pyxide qüà adfervabantur , ex Ca- Caphme li- phurz ligno confedas, uti ex odore facilé deprehendi poterat : nunquam tamen pue Camphoram exfudabant ; at fi manibus tra&tarentur ; folumtodo Camphorz — edorin eis major fpirabat. Cobwtde/— PoRRO Caphurade Butneo cüm multoplutisa(timetur, Re oe Sinenfi; p Senf. per Cates (eft verà Cate ponderis genus viginti uncias pendens) venditur; Sinehfis autem Cart: per Bares, cftQue Bar pondus circitet fexies centenas hbras pendens. Yaletctenim ejus; Bar, quz ex Burneo advehitur, libra una, quantum Siuenfis centenz libra. me Siamm € V M itaque illius tam vilc fit pretium , plane explodenda corum eft opinio, qai illam prenifime. à RegeSinarur adulterati arbitrantur , quandoquidem unus fit cx potentiffimis totius orbis Regibus: de quo ejusáue provinciisti quis fermoneni inftitueté caperet , magnum mesi pra-. volumen confcribat oporteret. Nam fi regniamplitudinemjincolarum frcqüentiam,pos fe^ ^ iria & gubernationis excellentiam; & divitias fpe&es; nullum aliud. in univerfo orbe eft " Imperium quod cum Sinenfi comparari poffit. Et haud fcio an quifpiam ram confidentis fit ingenii , ut eorum, quz iftic excellentia, & perpetuá memoriá digna funt , hiftoriam con(cribere adgredi audeat; cim fingula longé famam relatioriemQue ominem füperent. nun C Si quis tamen partem infinitatiseorum, quz'in Sina obferuanda funt, fcite cupit ; legat li- [is hifiria brum quem de cà conícripíit Reverendus pater Gafpar de Cruce; Dominicani ordinis anctor, monaclius. ; piod ] uu Mec . Vr verbémultismercibus, quzcx Sirarum regione adveliuntur, paucas perfttingam; £x Sinarum » h Fa i 5 : » rgi»e a4), funt argentea vafa diverfi generis; fümmá arte & diligentià claborata; omnis praterea do- bmw, — meftica fupellex ,utile&icz, (pondz feulc&uli ad recutnbeadum ex argentofcalpto&& E : : diligenter 1 cor oculo Ade ENIMS volt RT oi 29. diligenter elaborato : maxima quantitas fericei fili, fericeorumque panborüm , plurimum malleoli, &c. ex argento corife&ta & exornata tanto artificio; quanto ab ullo argeriti fabro defiderari poffet. note Tec à X we pibsegiud uod in varias Indi provincias defertur, quodque glebis paulo i» ormsz majoribus conftat quàm Calabrina, neque ita cándicat: id valenter purgat; & quo- erat "n niam magis folutivum eft reliquis generibus, minorisQue cft pretii, vulgus prafert, coduc i. plurimum ütitur. Diligentiffime autem ab humiditaté con(ervari debet, alioqui facile Eo ose : anal ratto, Corbin d«i- 125, i04 eM dudo time : s Zi (d 34i1t Us 0 b15, pu- 29 dins vero anté mihi dixerat ex Ormuz ad ipfum advehi; paucis tamén intérjedis diebus maxi- rn | De Taloxit. . 1 : C4. gasnere : ii: « IA [ NVENIVNIVR interdum hz arbores ive átundines vocate Mambo, in quibus nafci- Taxi bifé- I tur Tabaxir, tantz amplitudinis & craffitudinis, ut ex ea cymbas faciant; qux binos vi- € í ros capere poffint, non quidem illas oxcavantes, fed relictis folüm duobus uttinque in- 7 ternodiis per medium fecantes.. Confcendere vetó folent (imiles cymbas bini Indi, iiQué. giu silia: nudi (nam nudos incedere illis in regionibus moris eft) federeQue tinguli in cjusextremii- tatibus, jun&tiscruribus, tenentesQue fingulis manibus remos trium ur quatuor paltno- rum longitudinis, quibus eas cymbas impellunt tantá dexteritate; ut ctiam adverfo rapi- dodáue flumine faummà celeritate navigare poffint , quemadmodum meis oculis confpexi: in lumine Crengaper ,in quo plurimus cft ufus cymbarum ex. hac arundine confeétarum; Cravg ener quoniam qui eis vehuntut, fecuriores fefe exiftimant à Crocodilis, quos illi Caymranes vo omen. " cant, magno numero in hoc flumine verfari folitis. Nam cüm ferociflimi lint, fepenume- ,,,,,;. toinnaves majufculas & minufculas impetum facere folent, ut. cos, qui illis vehuntur, ap- prehendant. Sienim autin flumine aut in littore liominem, bovem, bubalum , apruni, porcum, aut quodcumque tandem aliud animal comprehendere poffint, illicó devorant. Indigeriz autem affirmant nunquam compertum effe, ut eos, quicymbis ex Maibu con- fedis vchuntur, appetant, fed fzpenumero confpedos effe natantes proxume illasattamen 7i t EV T4- C MED -— 269 . CHRISTOPHORI A COSTA De» Elkuante». Elepbautum M INISTERIVM przftaric Elephanti non modó in convehendis oneribus, & bel: : ministerium licistormentis é loco in locum commutandis , fed etiam in muniisaliis domefti- leiten. cis. Promufcide veró (qua veluti manu utuntur) onera craffo fitmoque füne col- ligare folent: funem veró ore apprehendentes, eum fannis feu dentibus quos exertos ha- bent, quoties opus eft circumvolvunt, deinde onera füblimia in aére ferunt ,aut trahunt, íi nimium gravia fint ; tantà dexteritate & attentione , (przfertim fi iis contineantur res fragiles, & qux effundi poffint) ut hujufmodi resrcquirunt: nec, cüm femel iter confece- i runt, vi demonftratore amplius opus habent; tantà funt memoriY przditi. Interdum etiam in bellum producuntur frontem & pectus armati equorum cataphradtorum more; .multisappenfis tintinnabulis ad pectus & cingula fcu lora, quibus lignea caftella ipfis im- pofita conftringuntur:& preter militesomni armorum genere inftructos caftellis inclufos, finguli peculiarem fuum re&orem vehunt, ipforumQue fannis enfes five falces alligantur, quibus hoftes feriant & profligent: at fi vulnerentur , timidi & furentibus fimiles fefe ob- vertunt, atque fuorummet ordines plerumque pertürbant. Priwivs libr. multis locisplurima de Elephantis memoratu digna refert: at nos «-., nonnulla hic defctibemus magis fide digna. "WES ilphants fe-. V VLGARIS opinioeít in provincia Malabar , Elephantos mutuo fe intelligere. Lo- ti mti- ctatupraurem aliquando in urbe Cochin (quz illius provinciz nobilis civitas cft) publi- Aliquwdol»-. COteflimonioconftathocmodo- " .—— — .— — - iex quantum, Err?HASquidamin littore maris utbi vicinolaborare folitus , jamque laboribus fef-' . D ^o. bus, quafiipfos rei geftx teftes effe cuperet, ad redorem fuum refert. 75-0007 tiebeti k-. IN ATVRA gratus eft; beneficiorumque memor , ncc cuiquam nocet nifi injurià affe- »dc^ .. &us,aut dum certo morbocorripitur quo velüti'in fürias agitur, quod fingulis annis ficti | Elephantoryn. folet: tum enim nemini parcunt elephanti, fed obvium quemque proterunt. omorlas. AcciprT in utbe Goa,' in qua legati Regis Lufitaniz, qui regiam poteftatem obti- 9w"i* ment,degerefolent, ut unusex elephantis, qui iftic ad Regis fervitia aluntur , hujufmodi iftac tranfirent,panem aut fructus dare folita erat: nam hujufmodi cibos & alia eduliaante fhnasadesvenalia exponebat. — come | AROMATVM LIBER iót Ar1vD gratitudinisexemplum referarn. In ejufdem urbis foro vagabatur hujufmo: di furiis correptus elephas: vir quidam ager, effugere cupiens, pronus cadit; clephas mini- mécinocens promufcide coniprebendit, & in fcamno quodam deponir..- Aiebat hic vir, eodem loco, illi ipi elephanto, antequam in morburn itcideret , magnum quendam fru &um laca incolisappellatum (de quo nos inferis) fuà manu prabuilfe. Licefrnihi A Pv Dp urbem Cochin elephas quidam hujufmodi furiis agitatus in lacuna quadam : hzrebat, ad quam cümi forté acceffiffent inopinanter nonnulli pueri,Elephante confpccto omncs diffugerunt,prater unum qui iflic perftitit : eum acceditclephas, adblandiens quo- dammodo, & promufcide demulcens, leniter eum corripit , faojue dorfo imponit, & pet lacunam exfpatiatur ; deinde illum reponit quo appreherderat loco veluti lrtabundus. Cüm eaquz ipt accidiffent puer narraret,multi viri eum comitati fünt : f:d proculàlacu- nà remanentes, arbores confcendcrunt, ut é tuto fpectarent quid ageretur. Puerum pro- pits accedentem elephas velutanté cortipit, dorfojue imponit , & ex(patiatur. Id (xpius àpuero cít repetitum, donec blandis verbis (quemadmodum edoGtus fucrat) elephantum denuó manfuetum redderct, & in urbem pelliceret. mauus ANTE veróquàm hujufmodi xgritudine & amoris fürore corripiantur Elephahti, eos fui rc&ores in agros deducere; atque iftic validis firmisque catenis férteis conftringere fo: lent: furoris enim indicium agnoícunt cx quadam oleofa materia,quz cx illorum auribus wori fov fa- effluit. Medicanturautem huiczgritudini ipforum re&ores, graviter illos objurgando,& "^ isdci»» rationibus demon(trando (probé etenim audio & intelligunt) vilis & degeneriseffe ani- "— mi obamorem itain futiasagi: deinde certa quzdam medicamenta illic ufitata adhibent. Maximacorum caftigatio eft; gravibus verbis illos objurgare; tametfi interdum anteriores pedes füblevare eos jubcant, plantasque cum hamulis feriant, dicentes fefe: eos üci pueros »" caftigare ob ftultitiam. 2 f2,£ 006r cu; 5 g Ex venerca porró illa furia quz fingulis annis elephantos vexare folet ; vatlóéipantur nonnulli annuo fpacio uterum geftare elephantos feminas : nihil enim certi, ipfórütn rez ores & alii gentiles, diligenter à me interrogati, de partus tempore proferte potuerunt. AElianusautem atqüe aliifefquiennio vel biennio uterum geftare putant. Affirimaót vetó incolz , fingulos elephantos peculiarem habere feminam , nec alus commifceti, iró ne cum fuis quidem feminis, poftquam illas gravidas deprehendunt. 2:553 7108 Gromxiz avidi funt elephanti , cujus caufa interdum mira facinota preftare confpi- Cleri «id. ciuntur. Nónne in littore urbi Goa vicino quidam crepuit medius," dum folus magnum: zneum tormentum bellicum fublevare cupit; quoniam ipfius re&or gravibus verbis objurgaffet & contumelià affcciffet , oftendens illi duos iuniores elephantos adyentanres illiusznei tormenti tollendi gratia ? : PORE SEEÜT CETER vM uti beneficiorum funt memores , & gloriz avidi , nón miniüs vindice cu- vixdida an- pidi effe deprehenduntur ; quemadmodum ea, quz in urbe Cochin acciderunt, docu- P^«*- ^ ziento cífe qucunt. - MirEs quidam Cocá five Indice nucis putamine domefticüm elephantum periit , eumque in fronte attigit:clephantus putamen colligit; & cüim co temporc injuriam ulcifci minimé poffet, in os recondit, donec clapíis aliquot dicbus militem in platea quadam deambulantem confpiceret : tum demum promufícide nucis putamen ore eximit , atque militi vicinior fatus, in ipfum coniicit, dcinde abit vcluti lxtus quód injuriam fibi illatam ultus effct. A L1v Ss quidam miles in cadem urbe Elephanto fuum redorem injuria affeciffe vifus eft, quód illi in via minime cedere voluiffet: cam injuriam ulcifci cupientem re&or vetuit. Poft aliquot dies minifteria quzdam in littore Mangate fluminis (quod urbem Cochin waxgar fin. alluit) abfente fuo re&orc obiens , militem cum aliis quibufdam fermones conterentem confpicit, promufcide ipfum corripit; nec corum qui rogabant ut tnilitem dimitteret, vo- cesmoratus , aliquoties lumine merit , fubinde cum inaltum fublevans, & aquam qua madebat defluere (inens: deinde cüm injuriam fuo rectori illatam probé ultus fibi vifus effet, militem quo comprehenderat loco denuó in pedes fiftit. - Q v14 porróquzcunque hic de Elephante tradita funt, inter ea quz exquiri potue- funt, maximé vera cffe fatis conftat ; alia prztermitto , quz Matthiolus & plerique alii fcripferunt. Sed & dc Elephante, & aliis medicamentis quz ex India in Europam tranf- vchuntur, dodiffimus Orta magná curà & diligentià commentatus eft: ille quidem ex aliorum relatu majore ex parte, ego vero [penes auclerem fides eife] ipsà àv [/o.. Exériim ut ifla ad vivum ipfe depingerem , illis ipfis locis, ubi nafcuntur, non fine libertatis & vitz difcrimine collegi , quo ctiam veriüs defcribere poffem , cm quz hoc libro tra- Alien o«- duntur, tum quz altcro volumine quod prz manibus habco: in quo reliqua tnedica: P» v» 2 ; menta, ee 261 CHRISTÓPHORI. À COSTA menta , flirpes , aves, & quadrupedes , quz iftic reperiuntur ; defcribere anitmus vef, LowGt plurcs fimiles hiftorias veras hic recensére poffem, quas brevitatis caufa pr- terco.. Quibus vcróiftz non füfficiunt;legant quz Ariftoteles, Phinius; vlianus ; Oppia- nus, & alii plerique Auctores de Elephanusfcripferunt, iiqiubi osol'm * Paullo aliter, atque etiam fufiàs , bauc Hifloriam refert loannes Hugonis F. 3 Lin[choten caj.A6. [ui Vinererii, * Similem etiam, fed paullo ahis verbis defcriptam, recenfet tdém Linf[« botius eodem capite alumque addit non wi-. màs admirabilem, qua ipfo pra ente contigit, dumin Lufitantam veduurms, difiéffum ex Cotbipareret: 7707 . Corlite, inquit, qua vebendi eramu., gubernaculum adeb vitiatum evat , v1; adrtparatdnm in (ervam ferendam effet: cymbasguur alligatum ad littes u[quie pevductum eil; in quod deinde elphas pertv berg , €, bints pbalungu fup- pofitis, ut facilius parrà gli[ceret, in ficcum educere debebat: fed.quia gravun rat , veluti. gubernaculuro -rorlita millé quadringenta aut fexcenta dolia vebentis, atque elephas junior , necdum adulius , flu y tutus periere, Jameifi 0)HTl cOhAEM tentaret, non potuit;in genua itaque prolabens barrire & lamentaticapit , latbrimys citam ex aculi pro. fluentibus: quum auteni frequentes in littore effemus, c ad boc [peclaculum convenifemus,tim eubermaton contumelio- fis verbis illum excipiens, pudore affici debere dicebat, fic coram (peclatoribus Lamentari: fed licet ille rurfus onin: conati niteretur, falus tamen gubernaculum im littüs pertvabere non potuit z ubi verb atrero elepbante athundto, dimidiath gu- lbernaculi partem ex aquá educlam animadvertit, dentibus £r capite adiunilüm elepDamtumi protrudeze e abieere ee pits eius operam non amplis expetens, cr folus deinceps im fiecum pertrabere volum, Hincappzret inielleQu pradites effe elephanios, C honora laude affici, periade ac bosines. TET "Ifc " vo py Cpl i e Soc na "AY ya iD i Canela bisho» OANELL E arbor mali aurez amplittdine eft; noràtnquam major, intetdum fic ria. ( 'por,ramofa admodum, cujus tenetiores rami redti funt: folium Eauríno firnile;la- ^ tiusramen, colore dilutiore, & minüs ficcum, tribus nervisinfignitum: flos caüdi- dus, odoris propemodum expers: fructus filveflris ole baccis pat, vircícens initio; deinde ruffeícens, & ubi plenam maturitatem confecutus eft,nigeratque fplendefcens ('cnioitemi- pore colligi debet) officulum intis continens ülveflribus olivis fimile j fimilique zarne praeditus, ex qua exftillat oleaginofüs quidam liquor fübvirefcens, odore bàccaremlauri, faporeacricum pauxilla amaritudine conjunctio: przdicusveró cft luc ftuctus (cffili;parte patvo calyce, lzviore minusque crifpo quàm fnt ilicis calyces: Elarurhiarbotam:niagna eft frequentia in filvis provincix Malabar: fed praiftantià & ódorelorigé funtiaferiores iis quz in Zcylan infula nafcuntur... idda St: ssfeict encima samet mrs Caulel- — SriLLATiTIVS Cancllz liquor vitreis aàt plumbeis organis extra&us is pticfextur; qur. qui é viridi cortice, przfertim. radicum, minutim incifo edu&us cft :exenim notimodó. Corróborat & flomachi imbecillitatem; colive dolores ex frigidà caus& provenienteslenit; Em faulta-. fcd. urinana cit , & orisanhelitum commendat : titilis cft przrerca jecaris; fpletiis, cerebri om & nervorum zgtitudinibus, atque in fyncope cardiacisquc affectibus confert: venenis re- fiftit, & virulentorum animalium moribus; menfes movet, & uteri affectibus p:odeft;vo- mitioncs cohibet, & appetentiam excitat : valetitem ad fpafimos , & comitiales morbos atque, ut fümmatim dicam, aperit, incidit, digerit, calefacit, & cotroborat, sip Elicitur etiam liquor ex Cancllz floribus, (cd longé minore quantitate, minusque pra-: ftans fuperiore. e müteicai a ndostiepivimrv eril T YN E De Santalo. |... NOST jmnis*mUec c£ CA S Om XE E intero 's inu DOR A T1 illiuslignigenus in Malabar natuni;Santalo albo petfithile;qnofe if fe- Sambaranz, Ó bribusindigenz inungunt, & Sas£ar are appellant, non eft Saritálurn, neque illius nist facultates obtinet : Medici ramen ejus provincia Santahi fpecienreffe; & éonfeire- óc P- tenuiorisfortunz hominibusafferunt, commendantáuc in-etyfipelace; & inflamrnationi- Adeyfplla bus:atque Santali rubri modoco utuntur. tonnweteamutd " Cihem- Qvop veró Antonius MufaSantalum Lufitanis acceptum feit jre&à djiidern : fed messi. fitr quàd Calecutico agro provenire cenfct;ubi montes afperi & confragofi eleplian-- tis, tigridibus ; apris, lyncibus, regulis ferpentibus; altorüriiQue genetur feris abandant: plana veró & arenofa,, palmis Coccos five Indicas puces ferentibus confita :at nulle San tali arbores, Solebat fané à Calecutceleberrimo olim Emporio peti: iftuc enim ex teli üis Orientis regionibus omnis generis preciof merces inferebaritüt, acque Sirenfes poténtif- fimi & opulentiffimi, qui Indicum illum Occanum navigabarit, mercatores, E. [ito fyyer o9 XR IC DUM ISICUM AROMATVM LIBER, .., 163 (quz etiamnum $/zaceta appellantur) iflic habebant, in quibus fuas merces, & ihter eas Santalum é Malacaallatum , reponebant; quas deinde vendebant, & in alias regiones di- ftribuebant. At cüm Lu(itani Calecutium initió appellentes , à Rege & oppidanis prodi- tione appetiti & pzene oppreffi fuiffent,inconftantiz & nequitizillius gentis minimé fiden- tes, majoris fecuritatis caufa ad Regem Cochin tranfierunt, quieos hon modó humániter excepit , fed ctiam àdverfus Regem Calecut fortiffimé defendit & tutatus cft. Pro quo beneficio Lufitani poftea ]uculentam gratiam retulerunt: nam vaftato Calecutio, Regem Cochin potentiffimum totius Malabar Domintim effécerunr; & cum illo etiám nunc ar- &ffimam amicitiam colunt. Ex illo, Calecutii fplendor,celebre nomen & emporium per- iit, atquc tota nobilitas ejus regionis abfümpta eft: illàQuc universá provincià Lutani re- rum domini nunc potiuntur. His igitur non minus debetur ob longiffimas illas naviga- tiones qua tot orbes nobis aperuérunt, unde adeó fingulátia niédicamenta, alizáue maxi- mi prctii merces adferuntur & innotuerunt, quàm Prolemzo ob doctrinam & earum de- fzcriptionem. Sed de Calccutianis illis rebus plura ex Indica Hiftoria perere licet: CELEBERRIM A porró nunc funt Indiz cmporia Cochin & Goa civitates,quxom-. nes.illas Indicas mercestoti Europa, atquc aliis infuper provinciis fubminiftrant. fter Hugs Morganus, Londinen(is Pbarmacopola peritifimus, wi. D. x x c 1. Eft vero id graye , foliduii, tiodo[um, éé- fray mentum. lore ins flavum, odore faavi cerebrum vefiiens; € grato fapore palatum leniens, rye von De. Betelz, zi Cat? x $ ETELE planta Piperis ftirpi adcó fimilis eft fatmentis,foliis, & nafcendi modo, üt, xc bifotia . B quarido fimul funt fatz;, vix 6 longinqio dignofci queant ab his qui plantarum ifta-. rum minüs fant petiti: fcanditeniri & ampledtitur arbores jaxta quas fita eft , Pipc- ris modo: ejusveró folium Piperis folio craffius eft quidem , at magnitudine & nervis five. fibris prorfus fimile. Turci aprach induifani appellànt. "id ' AROMATICVM cll, cot & veritriculutà roborát, flatüs difcutit; cerebrum & ftoma- vin. chum purgatcum Cardathomo mane à iejunis pramanfum,orisáue halitum commendat. Plurimi fit in Sinarum regione, Mozambique, & Cofala,ubi non nafcitur: illic quidem. ob. frigidam a&ristemperiem, poftremis veró locis ob nimium zftum:temperatas eniniregio- . nes expetit, & mari vicinás. pe es » nilisg: sollic Di Nue Maofthsta & Mai. "Á EL CaAPVT XLI 1n o fimilis eft nux, paulo rotundior, externurn operirentür carhofüm & durum. Ns m/ilo- Dp aliquantulum, à Bands infula incolis fere DEPO AMN TM viridi cum fale & aceto "^ vefcerentur, quoniam grati & ad(lringentisguftusfit. Immaturam, atque adeó in- tcgram nucem facchato condiunt Lufitani : nam prater odoris fuavitatem & faporis gra- tiam, propter quz expetitur, Indici medici & Brachmenes multum illà utuntur in omni-: bus frigidis cerebri morbis, paralyfi, & aliis nervorum atque uteri affe&tibus. Majoris veró aftimationis funt apad illos grandiores nuces quàm apud nofttos. ; : Fir iti cádem infula Bandaex Maci oleum, admodum commendatum in nervorum sis. x : e Maru Rr : Olei ex Ma- T : affedtibus &aliis frigidis morbis. Sas ced Mi.Ó- du ui- X CErtciTYR & exnuce mofchata trita; calefada, & przlo expreffa,liquor admodum iis. füavis & utilis in nctvorum frigidis affectibus: thoracem etiam & pulmonem lenit jindc fia a elariorem vocem reddit, impinguár, & fperma auget. m e E ec -& ARABES nucem ipfam /asf/&azd, &; Seygar appcllant.. Macim veró Zislele, & Besbaca, E ucc eter proptié nncis corticem fignificat. Perf arborem Dracb nuncupant, Varia nemén?. — A TT 1 : - AGE. : | : ; elatura, - SFurcze Agathe : Macis autem oleum Arabibus Gewf/fami, Períis Geuzé erugaant , T urcis Geu- dicitur. op E 'OKR RO liünc Macir à Grzcorüm Macete plurimum diffetre minime dubium cft, € etm iufque hiftoriarn & facultates expendamus. De Macere autem proximo capite fu- difemia, uri. : * Fidialiquando Viyfippone eleum de Maci ex 1ndiá magnis ficlilibm delatum, quod magno atlimabant j atque in ! venric - 164 €CHRISTOPHORI A COSTAÀ ventriculi ffigidis morbis plurimum commendabant. 1d vero erat in(pifatum Cr (aponi galli ferh modo in tabe) anciam propemodum denas, tres vero latas, totidémque aut amplins longas efformatum, pingues, fubflavas , odoratax, Vidi etiam boc ano M. D, L x XX t. Londini apud M. Hugonem Morganum, Pbarmacopeum eruditum e diligentif. fimum, eundémque virum perbumanum ( optimum, eiufmodi oleum recens ex India delatum, cuius aliquot panes fi- ve tabellas , oleum bal(ami € novo orbe, oleum de liquido Ambar, aliéque variora quadam Jinplicia ipfim liberalitate cenfequuius (um. — De bac nuce con[ule cap. xv. & xvi, Lib. 1.mea Exoticorum Hiflaria. : Ds Mare ». CAP XIÉ Blactri birhis ASCITYR quibufdam Orientalibus infülis,przfertim veró in provincia Malabar; tia. N in infula S. Crucis regni Cochin, tum in ripis duminis Mangate, & apud Cranga- M S.Cra- nor, vafta quzdam, & multis ramis przdita arbor Vimo multo major, cujus folia ! fex aut feptem uncias longa funt, duas lata, exteriore parte dilutiüs virentia , interiore fa- tura. Eanonalium fru&um habere creditur, prater femen quoddam denarii magnitudi- ne, tenue, cordis effigie, colore flavo, fapore veró amygdalze,aut nuclei perficorum malo- rum, tenui & candidà tunicá tedtum, quod veficà quàdam ex tenuiffimis duabus fimul jun&is & tranfparentibus membranis conítante includitur:ea autem vefica in medio folio nafcitur aliis magnitudine non diffimili, fed cufpide obtufiore, & circa pediculum angu- ftiore, colore medio inter rubrum & fulvum, inzquali, & mulus fibris à pediculo ad ex- tremitatem reda linea dudis ,crifpo & rugofo, haud abtimilis illi quz in Vlmo nafcitur, paulo tamen latior & planior. " dn Svcco la&eo praedita eft hzc arbor uti Morus, radicesQue habet Tlici perfimiles,ma- gnas, craffas, in latum & profundum diffufas, & cortice reds craffo, afpero, fcabro,duró- que,cinerco foris colore, interiüsalbo & ladtco fucco przgnante dum recens cft,flavefcen- te autem dum ficca eft, & admodum. adftringente : & licet fuccus ille cum adftridione nonnihil mordicet ; brevi tamen evanefcit hzc veluti infenfibilis mordicatio. Arenofa &z humida loca amat, & reliquas feré plantas circumnafcentes enecat, Nemmiüs- — Nomen vulgare hujus atborisapud Lufitanos eft 4r£ere de lai camaras, & Arbore fanéte, ^"^. hoceft, Arbordyfenteriz, & Arbor fanda: ab indigenis Chriftianis Ar£ere de fanéfo Thome, & Macrayre: à Medicis Brachmenis Macre, apud quos fummo in precio c(L arboris cortex. maion — RADICIS cortice recentitrito,cum oxygala feu late acido mixto omnis generis dyf- ipu crg enterias & alvi profluvia mirabili facceffu curant omnes Medici cüm Brachmenes tum efficax. Canarini & Malabarici. Aliqui hujus corticis ficci & in pulverem redadi femunciam per noctem macerant in quatuor unciis feri ladtis, eamque bis in die propinant mane & vefpe- ri , deinde medicamento fümpto orizam fine fale & butyro coctam, atque pullos gallina- ccos co&tos , macceratos & tritos in orizz decoctione ftatim xgro exhibent: interdum , fi neceffitas urgeat,opium admifcent,roborandi medicamenti caufa: folent veró etiam Ara- bes cujufcunque generisalui profluvia opio nuce mofchatà admixtá curare, Ad owitur H viv s item radicis ufus falutariscreditur ad vomitus compefcendos , & ventriculum. compithh*. voborandum cum aqua Menthz & Maflices pulvere. E Roe - Rocar vs Brachmenes quidam medicus mihi familiaris, virQue probus, bonijudicii Ciure s. á& magna exiftimationis apud omnes civitatis S. Crucis regni Cochin incolas cüm genti- C". ^ ]estum Lufitanos, quod illius fideli oper fxpiüis ufi effent, ut boná fide exponeret iftius Matre. corticis, quem Macre vocant, facultates, in hzc verba refpondit : Si vos Lufitani hunc cor- tice probé noffetis, multo pluris illum faceretis quàm Piper:fed quoniam iftíc in Lufita- nia ejus facultates ignoratis , idcirco contemnitis. Pulvis quem in omnis gencrisalvipro- - fluvio ex oxygala propinare foleo, ex hoc cortice , de quo percontatis , conflatus eft. Ejus magnam quantitatem tibi oftendere domi poffem, quam in Bengala & Iapan fum miffu- . rus. Sítne veró inutile medicamentum, tu ipfe, qui illius effe&us plerumque confpexifti, iudicare potes. Ho o Iegne. HvNc corticem ctiam oftendi rhizotomo cuidam Zveue (genus quoddam hominum - ; cítcircumforaneorum,qui peregrinando poenitentiam agere fefe profitentur in illis regio- nibus) petiique ut quid effet (tametfi probe noffem) fignificaret: refpondit ille,eum feque-- rer, cujus arboris cortex effet fc demonftraturum, oftenditqQue arborem quam anté fcive- ram, & addidit, Apud noftros homines appellatur Cura faztea macré ziiiu[a garul hoc eft, Macreab Angelis oftenfum hominibusad ipforum falutem. Subjunxit infuper iftius cor- ticisapud ipfos ufum effe in compefcendis vomitibus, alviQue profluviis fiftendis , plusque. pollere hujus radicis portiunculam,quàm magnam quantitatem corticis Myicieiu : DU NUN LI * in Canarin Cere: à Brachmenis Cura. | | AT6MAÀTNMO PNER 53 26j aut Átecz, eamáue przflantiorem effe Coru Malabarico, de quo proxime dicemus. Re- fcrebat praterea, Macre fructum omnis generis lumbricos in. humano corpore natos nc- care & expellere,& calculum in renibus frangere : tum etiam eos qui fingulis diebus mané uterentur, liberos fore à calculo & à coli doloribus, nec inebriari poffe. | — Mac NA difcepratio eft inter INcotetricos an Greci Mácin & Arabes Macerem no- verint. Negari non poteft quin multo plura medicamenta nuncnoverimus quàm veteres: inficiari etiàm non poffumus, pleraque illis cógnita fuiffe de quibus dubitamus. Nam certiffimum eft , Grxcis probé notum fuiffe Macer quod nobis dubium cft, & pleri(que adhucignotum : ignoraffc áutem Macin & nucem mofchátam nobis adprimé nota, ut cx eorum fcriptis conftat. pnt ; | qa GarrNvs fimplicium libro feptimó Maccretm advehi ait ex India, conflare effzntia rated pleraque frigida & terreftri , paucula veró frigida : conferre fua adftrictione adverfus dyf C. enterias & cruentas excreationcs. : LEA Dri osconriptEs verólib. r.cap.94. Macerqui ex Barbaria advehitur, eft cortex fla- V»de Msar vefcers, craffus, & guftu perquam adftringens , qui coritra cruentas excreationes bibitur, Siwid. dyfenterias, & alvi fluxiones. 3 : ; Q v & facultates inveniuntur in cortice jam defcriptz arboris,non in Maciodorato nu- cis mofchatz operculo, quod calidum ficcumáue eft in fine fecundi gradus, aut initio ter- tii, tenuiumque partium , & leviffimae amaritudinis , pauculzáue adftri&tionis particeps : itaquecertum eft utrumque loqui de cortice noftrzarboris,nori de Maci, quod illis igno- tum fuit. : ApMomwvrr me praterea medicus quidam Regis Cocliin, ne dubitarem quin hic ,,. cortex Avicennz Macer effet: magnaque infcitiz effe de re tam apercá difceptare : hujus délidst" etenim cMacre facultates, eis, quas fuo maceri veteres tribuunt; perfimiles, facile id de- Ma. monftrare. | ; PriNivs etianilib: xx 1. cáp. vit. Macer, inquit; ex India advehitur, cortex rubens radicis magnz,nomincarborisfux. ^^ . V OUS Mis1M £ veró nosmovere debet quàd Diofcorides ex Barbatia Macerern advehi af; Deci sa- : UN «RPM ARCU 3 x Lo . Ao 225 à. libus Mactri ferat, quem Plinius & Galenus cx India deferri fcribunt : idem cnim illis acciditfe poteft pij; (; ,. in hoc medicamento, quod in Cinnamómo & Caffia, ut (quoniam ex peregrinis & lori- li inrer. fe giuquis regionibus advcherentur) eorum natales non fucrint probé cogniti. Nd. uito A17 tamen Prolemzus : Quxdam in Indo fluvio infula vel urbs fita cft, qux Batbaria 1,4, fs. dicitur, ex qua facilé comportabatur Macer ; vcl quód afferreturex Arabia co marisfinu 1e mala qui à Barbaria infula Barbaricus appellatur. Cui fuffragatur Sttabo, Omnia, inquit,quacirt 7 "b Pe- India proveniunt, eà fcilicet parte, qux ad Auftrum vergit, (imiliter in Arabià nafcuntur. M Acts & Maceris differentia Avicennz probé fuit cognita , quippe qui Macim odo- M«is &Ma- ratz nucisinvolucrum cap. 456. & Macerem tadicis corticem cap. 694. fub titulo T 4lísfar 77 — defcripfit. JU IHE OOIg VE Dr e Now ignota etiam fuit Scrapioni; qui ex au&otitáte Ifach, Macim cffe nucis odorata: operimentum dixit, diverfum ab co cujus Diofcorides memitiit, quippe qui fcriptum rcli- querit, Maceremeffelignicorticemfivecorium. ^ ^ ^ ^ LiqvEr itaque Macim & Macerem differre inter fe qualitate ;fubftantià;figurà plan- o«i inrer fe tà, & regione, quandoquidem Macer radicum arboris cortex in Malabar nafcitur; Macis ^ie veró nucis Mofchatx operimentum, in Banda, longiffimé inter fe diffitis : Tametfi Mo- nachiquiin Mefuen commentarios fcripferunt, afferarit non differte, fuam ncgligentiam, ne dicam infcitiam, iftà ratione ptoderites. : — "i Vvrcamnrsadmodum hujus cotticis Maceris eft ufusin omnibus nofocómiis pro- conici Ma- vinciarum Sinz, Iapan, Malacz & Bengala, iii dyfenteriis; alvi proftuviis, 8 anguis re- cns milias je&ionibus, cujuscaufaex Malabarufquepetunt. ^. ^ ^ poe Ledlorem porrà legere nou pigelit qua cap. wv. lib.1v, Exoticerut faripfanma : ndm. pz affiniratem babes eum buie aborbéortits——— 0500000000. aculduljo à cout agnam (sini T - fti51 107 H2 L2 1522211 " s eid x ] £n ad ecyilen sin4dcdescdnedes M 3 "OBEDIUD. i di E31 D Co Jd eiie Ari capio i yr ga QuBSTHGU- (35615750 GEEPEGTEC Y) DE r7) 2 ac ssopar TEBmno Bus $ 5bisd: om E ji 3 XI. garde 1$D'EM locis, ptztet memoratam átborem, nafcüntur dus alíz arborés , plarimuu inter fe differentes, fed qua iifdem fácalltatibus cum füperiore fint przditz. zs H^RYM prior (dequa hoc capite agemus) vocaturin Malabar Cwredapala, & Cyro; Cw "ms Z EsT .166 CHRISTOPHORI A4 COSTA FiwbWhra. EsT vero hzc arbor pumilx malo aurez (fimilis, cui etiam perfimilia habet folia, fed Eiu corticis faciliates. qux medium nervum craffiorem habeant, aliis o&o aut novem in latera excurrentibus: flos luteus eft, odoris feré expers : radicis cortex dilutà viriditate przditus eft, lzvis & tc. nuis;qui i frangatur aut vulnerctur, multo la&co fucco manat, lentiore & magis vifcido quàm qui ex fuperiore fluit; guftuin(ipido, amaritudinis tamen alicuius participe, frigidus & ficus, plustamen ficcitatis quàm frigiditatis poffidens; in quo ordine Mediciillius pro- vincix eriam conflituunt. H v1vs virentiscorticis fücco liceradmodum ingrato, plurimum utünturincolz gen- tiles & Chriftiani ob admirandos quos praebet effe&us in omnigenere profluvii, cüm in lyenteria tum in diarrhoea & dyfenteria 6 quacunque caufa prognata.. Lufitani tamen Medici methodum in eo exhibendo fervant.. Vtuntur etiam eo ficco. veluti priore : fed prioriscortex longe przítac.- Diftillant veró atque utunturin hunc nodum. €wii p Comr1cis inpulverem triti uncias octo, ammcos, apii, coriandn ficci, cumini nigri parendi vario. Area. iss radicis fscultates, Foliorum wüi- nonnihil toftorum & in pulverem reda&torum fingulorum drachmas tres ,corticum My- robalanorum Cepulorum drachmas feptem, butyri vaccini non faliti uncias duas , la&is ' acidi quantum fatis eft ad pulveres iftos excipiendum fumunt , in diftillatoriam ollam vi- tream (fi delicatioribus paratur) aut vulgarem (ut maxima ex parte fit) imponunt, & ftil- latitium liquorem eliciunt, cujus quatuor vei quinque uncias cum aquz avellanz Indica, vulgo Areca nominatz, aut aqua pediculis rofarum unciis duabus propinant alvi proflu- violaborantibus, (interdum, fi neceffitas urgeat,trochifcos dc charabe vel de Lemnia ter- ra admifcent) femel in die, vel bis, (i opus fit; illico autem poft cjus fumptionem , orizam cum oxygala exhibere folent. Clyfteres etiam ex eo confedi prafertim fub no&em inii- ciantur. | Liczr veró hicliquoradmodum commendabilis fit, longé tamen prafftantior cft Ma- ceriscortcx viridis, licet multo ingratior, & fumptu difficilior. . V riis ctiam hzceft radix fcu cum Orizx deco&o fumpta,(ive inuncta adverfus hz- morrhoides & ani fciffuras. | ForioRvM ejuscum Tamarindorum foliis dcco&orum vapore crura tumentia uti le c : : 3 x ; : liter foventur: ipío autem deco&o madentes panni commodé in tympanite applicantur; De P. AURÍED. 5 Hus dust i; ) iA UM Vo Mat T Spe: USRCUOECOPR V T XI : : LTER A iflarum flirpium,tertium videlicet genes earum quz ad alvi profluvia uti- Paxuate, A lesfunt, vulgoin Malabar dicitur Pavate, a Brachmenis & Canarinis Pafaveli; à Lu- Lime E fitanis arbol contra [as erifipolas, hoc eft, Arbor eryfipelas curans. — loi^ FavrEx eftnonadmodum ramofüs,oGo aut novem pedum altitudinis,cui rara funt Eimdeiri- folia, maltaurez minoribus foliis fimilia , excepta appendice qua carent, utrimque cle- po. ganti viriditatc przdita : flos exiguus, candidus, quatuor foliolis prcditus; é cujus medio exitalba fibra cufpidc viridi infignis,odore floris Periclymeni, eui procul afpicientibus per- fimilis videtur; rotundum femen, lentifcini magnitudine, ex viridi nigricans &, ubi: ma- turucrit, nigrum. Caudex & rami cinerei funt coloris, radix alba & infipida, cam non- nulla tamen amaritudine, odoris propemodum expers. —..—————— Eewis. — Ll AMETSI ulis fit hzc planta adveríus alvi profluvia, quemadmodum füperiores duz;cum illis tamen minimé comparari poteft, quandoquidem imbecillior eft: itaque qui: füperiores novit, cà haudquaquam utetur in alvi profluviis, atin curando dumtaxat om- . . nis generis eryfipelate, & co przfertim quod € mera bile ortum cft; etenim infigni virtuto. adverfus hunc morbum pollere deptehenfum cft. .. HE OT Ca»jt. TERiTVR & maceratur hujus plantz truncus five radixorizz decocto (Case vocant) aliquot horis quiefcere finitur ut àacefcat hxc aqua, eryfipelas deinde cà inungitur, biben- daque propinatur fufficiente quantitate bisin d:e, purgato priüis ventriculo. | : EADEM ratione przbetur radix, orizz decocto macerata, iis qui jecoris inflammatio-- nelaborant, & febrium ardoribus: addito autem fucci foliorum Tamarindi momento, - vulnerum labia circumquaque inungi folent, ad inflammationes prohibendas, & humo- rum defluxus cohibendos. * s 3 " * . " m D * . . . . QyoN1AM veró illis inprovinciis multo majore quantitate hoc tertium genusquam fecundum Cors nuncupatum crefcit, incolz co utuntur, |. NE dt ue tm : cimus pye m . qui deinde colledi & ficcati nigrum colorem contrahunt: nafcuntur ficus * modo fpat- AROMATVM ^ tÍBERC. Car xv. [o CN i te magis ramofa, minore & anguftiore folio: copiofos fert flores, initio candidos; P?! pre deinde virides, cüm nunc in fru&um ciformau (ünt ; at ubi mátutuerünt, rubros; ia defai- | : UURÉOR Caryophylla proferens magnitudine & fótmà Lauri eft " fed fuperiore pat- Arlora cerjo- fim pet ramos ad foliorum batim bini , tctni aut quaterni fimul juni, vel unicusin- terdum. : efiam E arma, od "Dictrvi Arabibus, Perfis, & Turcis Carasfal, ipfa arbor Sjger, Folim Varágas, —— varisumas- Pavrvs gineta acresillos conftituir; calidos & itcos »rdirie tertio : alii dumtaxat cama, fecundo. ; ein ; pur» VENTRICVLYM,jecur, & cor roborarít; conco&ionem juvat ; títinas cient, alvurr £m faail- cohibent, oculis inftillati eorum aciem exacuunt;nubesáue extergunt: & quatuor drach- te marur pondereex la&c fumpti Venérem ex(timulant. apt "E eue Caput de Caryophyliis Latio donare mon conslitueram, quandoquidem pleraqne oxtnia ex Garéie a Orta bisloria Aromaruns (uti fere reliqua, de quibus bic auctor boc volnvtne agit )defumipta fint. Quia verb prater veliquorum au orum, qui Caryophyllorum bisteriam defiripferunt, fenientiam, € ipfius etiam arbern natmasm, eos ex Tamis ihter, folia, ficum modo, nafci afferit, ipfius verba leor propónenida cenfui, ut abyssadyertere queat. quam parum fideiine terdum huic auctori fit adbnbenduni,qui veritatis a[Jertorew fe elóviatur, ey plant as ad vivi expreft fe afferit, cim ta- eucn ipfe icotes nullius flirpis vivam effigiem imitentur , prefertim eavui quas battenws mobi videre luit. Catyo- phyllerum certé logitimam iconem in Aromatum Garcie btílorid exhibui , ex ipfa ramo wnuriá condito (quales multi Antverpiam adveln (oliti erant) diligenti & perito pickore expreffam«. Vidunus infuper ato. x... D. Xxci. Caryopbyl- Vti TajHo5 dodrantales c pedales (iccos à Fk AN c 1sco. D & Ac E pauclero Anglo (qui univerfum orbem cim- eumnavigAvit) ex Moluccis pracedeneis anni menfe Septembri delatos : (cd omnes extrema parte fructus profercbant fuis feflucia aut bacillisinbarentes,eo quem im nofira icone exbibuinius modo, Cr eriam ex ipfi figura c bistoria quam primo Exoticerum Libro damus, videre licer... Varum tamen alrerutvam deuyü. cunréa quam olter Audor exprefut, bec etiam capite fubicere libuit, ut fl udiofi utramque conferentes, facilis difirimen deprebendunt CanYOPHYL ARBORIS ^ ^. . CARYOPHYL. ARBORÍS 2 : icon fpuria icon legitima. aeree adn V j C. y A1 (a^ * 1e") "» Pes . i^ ua AS * : (957 6 -——- 9 "y Á mE HN i. P P 2A m S oed ^r d sd END ALS iv / 231: 3 OPEM SE e fit 3 : jragaet 3e AE AE Sm b5uingsc dst ad 5 4 düubomio2o: Hdtoig 2 (V3 -:faen ami ogluy dci io oc Bd oom on a0slol so NERA nb Aui). 10520 P 41000302 2UDUO T UH SE e d guo CUI DI. d db. muita" ri ESL EY E 3Jabd10021 24819 QIQUIOVTH Ue! "2217094 4 Aib wisi : te EA. ; br euea 47i 2st cipr vti o19V M VJ yi c n eotbiLIOEENIAID IUIIDUPBT (enn 6 ennogls axe Sa £1 fT CEDDE TIE f 1T oz ; pos s ca MIRI TT it Pr sla T lati aide 1 Ata i4 iké ——— L] £1 -— id S 268 CHRISTOPHORI A COSTA De» Pipe». CaAr. xvi. Piperi duo IPER aliud domefticum, cujus ufus eft; aliud filveftre, quod ob amaritudinem ne. genera. gligitur, iid i Domeflici bi- Do wzsT1c1 planta farmentofa eft, fcanditque hederz modo, arboribus,quas fhoria. nanciíci poteft,fefe circumvolvendo: nodis per intervalla przdira; ad quos folia nafcuntur Betele foliis (imilia,parte interiore faturé virentia , exteriore dilutiora, cufpide mucrona- tà,& guftu linguam vellicante. Horum foliorum alia aliis nigriora funt: quz dilutiora funt, &brasQue zqualiter naícentes habent, feminas cenfent (nam utrumque fexum in fo- liis ejufdem plantz conftituunt) nigriora veró inzqualibus fibris, mares. Ad fingula inter- nodia, unde folia dependent, ex ipsà foliorum fede " nafcuntur uvz,quarum maximz cir- citer quinquaginta grana obtinent, minores vcró triginta. Radix pufillaeft, & fummá tellure fibras agit. ; Nimwc. SvMMA autem fimilitudo cft plantarum quz nigrum piper proferunt & album :albi ces tamen folia tenuiora & molliora videntur: ejus etiam fru&tus magis aromaticus , meliorís- que faporis quàm nigri. Hujus veró foliorum nullus eft ufusapud illius regionis incolas: Nigi fili- — fed nigri piperis folia dumtaxat expetuntur in coli doloribus , aliisque omnibus alui acgri- mn nilité-. «e dinibus é frigidacaufa provenientibus : ca olco Cocci five Nucis Indica priüs inuncta, deinde calefa&a, fupra alvum adhibentur magno effc&u. Ew[m»à — PORRÓferitur Piperis planta hoc modo: farmentum ejus feu ramus juxta pregran-. natio, dem qualemcumque arborem aut palum defoditur , atque bubulum ftercus & cineres cum aqua infperguntur : infra annum deínde fructifera cft: quoque vetuftior eft planta;eo feracior , quippe qua ad ipfiusarboris , cui maritata eft , faftigium fefe circrumvolvendo fcandere foleat. — * Minim? gentium ex ipa foliorum fede; ex eodem quidem nodo, fed adver[a folii fede mafcitur wa, ut ex lpiti- ma Piperis icene, quat primo Exoticorum libre exbibuimw videre licet, De Cubdas.. ^ - CRAT... Yyt. 1 s Indici mediciutuntur, cüm in toborando vehtriculo,& iecote tumoribus ob- id ftrudionibusQue liberando, tum ad difcutiendos flatus, & uteti frigiditares corri gendas: atomniuni maximead elangue(centem venerem excitandam. -———^— - * Latie hoc capat donare, eperaprecium mon dixeram, quandequidem onmia ex Garcia defumta : quas tatnen iba tribuit facultates libenter adici. : De Avellana dudia. : ^ Qar. xvin. Ads fis DMODVM procera cft hacarbor rc&aque,tenuis,rotunda;& fungofa materia: folia dica bistoria. Á habetlongiora latierad- quàm Palma quz Coccos feu Indicas nuces fert, ex fum- ma arbore nafcentia, inter qua prodeunt tenues virga parvis Horibus onuftz, albis Artaá, & feré inodoris, que deinde in frudtum 47ec« nuncupatum efformantur , nucis juglandis magnitudine, minimé tamen rotundum, fed oblongum ovi gallinacei exigui modo, ex- . tcriorc cortice admodum virente, dum recens e(t, &, ubi maturuit, adthodum flavo, ut longe fpe&antibus veluti dactyli five palmule maturz appareant: rnaterià molli & tomen- tosá conflat hic cortex , continetQueinclufum fru&um caftanex grandioris magnitudine, alterá parte fimiliter feffilem,candidum,durum, rubris venis plenum, quem incolz edunt. Em awu. | EV M adhuc virentem füb area condere folent, ut melior gratiorque efüi fiat: vulgo "udi ratio . atte edunt cum foliis Betele : confringunt etiam, folique exponunt & ficcant , (tum Cbe- EA Rem cani appellant) coque plurimum utuntur tum incibo, tum in lotionibus ad(tringentibus : rnBs dif- & coruce,feu involucro dentes repurgant.. ; D f. RINEEL li. Cv M veró adeó fungofà hujus arboris fit materia , frangitur difficulter: idcirco virga Virge ex c duorum digitorum craffitudine ex hac arbore parata Crocodilum cüm in aqua, tumin «mr: p- tetra facile ac fi per cjusfauces tranfmittatur (hac etenim ratione illos venari 18r 4d Croro- : s r disons. folent) ut fepe confpexi. De» Palma fna. io ) Caf? XIX. iu RJEALTA cíthacarbor, & reda, necadmodum craffa; ptitfertim in faftieio : natá Pelma Indice Ds ád fummum paulatim gracilefcir,.& colore cinereo eft: trüncutià radici- "Prts -'^' büs ad faftigium ufque parvis quafi gradibus circumdant qui a(cenfüris fcalarür vicem praebeant : los caftaneae fimilis ; fructus veró iritegcr capiretiumano major, fórmá oblongiore, triangulari; & colore vitidiadmodum diluto. 0595500 0 0005 "TAMETSt Nard hujusatborisnucem vulgo appellent cüin Perfze tim Arabes,negant Nard. ramen Perfz legitimum effe nomen , fed Nargef dicendam : ipfiim átborctni Darach Petfie dentibus, aliisque armamentis neceffariis inftruuntur : inftru&z Jam , mercibus ex eádem v S4 d urs. ATEDTAS 8j... ede fimilem, incolis Orraca appellatum;alterum fru&uum gerendorum caufa sdfervant,t0 cati d 2: CorrtrciTVvR veró $sain huncmodum:Aliquem érániis Cerebro vititiiórem pra sua. — jam memoratam ; quá organis diftillatoriis impofitá ; ieníis vi aquam eliciuüt ardétcem Cis. Fnla. eft Cinara : cüm veró jam nonnibil indurari coepit, Cardui caput, fapit,, Medulla cortici adhzrens tenera & dulcis cft, continetque multam aquam limpidam ; fuavem, nec fafti- dium aut naufeam fua dulcedine parientem quz vulgo in folisardoribus bibitur. Fre- quens eft hujus aquz fub dio refrigeratz, atque:etiam 7agreu(asadverfüs jecoris renim: maius aque que nimios calotes,purulentzQuemateriz pet virgam excretionem: refrigeratur veró hxc C et. *fn aqua in fua tuce viridi Lia appellata: diu confervatur, nat totóanno inveniunturiix ^ ^» nuces vitides, quarum nonnullx interdum tres aut quatuor libras five pintas aqux continent. Kerle sx i itas PosroQvAM jaminduratacft hzc nux, durioremjue medullam contraxit,; remariet gj, js; in concavitate limpida quidem aqua; at non adcó dulcis ut prior : nuccm tum vocant'Ma- labares Elevi. In annotinis nucibus mutatur hzc aqua in rotundam quandam fubftán- gli. tiam, maliinftar; candidam; fpongiofam,&levem,faporeé dulci. ^ ^70 00 s MEpvrLA nücisrecentisteneraalba & dulcis, fola editur ab incolis; aut cutn Z477£, rig nucis hoc eft; Saccharo 6 $ura confe&o, vel cum Avela,pulmento cx Oriza in aqua cocta,dcinde «/« & «m- trita & probé fole exficcata : editur item Sae pci quodam genere ficcato ex infulis de Tc Nalediva advedto , fimili fere bübulis carnibus fümo induratis, Comalamafa appellant, bo- Comalamsfa, numque condimentum cftad bibendi appetentiam provocandam. Ea veró mixtura non mod incolis in ufa eft, (ed ab ipfisetiam Lufitanis experitur. Ex eadem medulla lac con- ficitur Amygdalirio firile; ad cdulia paranda utiles ^ 77700065 B F -traludetet SoL15vs exficcata hzc medulla vocatur Czjra : fuavis cft,reconditar;illisqüe perinde cate. .- E. in ufüeft;atquemoftrisEuropziscaftanerficca. -———000000— 000 000007 07M 0 cos "V vx60 creditür, & experientia comprobatum eft; frequentiorem Hujus nucis "üfürr Bri mc — 279. CHRISTOPHORI A COSTA Malabarts lumbricos generate: cui morbo totius provincia Malabarincolz admodum obnoxii funt. lebricib- ^ ExrgmNo illo primoque cortice five operimento cfaffo, foris lavi, intus veró tomen: - re nm uil. tofo dum reficcatuscft, fiunt rudentes & alii funcs nautici, uti in H ifpaniisex fparto. To- tas. mentum illud Malabares Cayro vocant, magni apud eos ulbs: nam quoniam aquá mariná C9". — goncorrumpitur, ftipantur eoomnis ics naves: itupíe illis populis ufum przbet lanz;, xyli, ftaparum, lini ,&fparti.:.... 5... Xaretd, E fecubdo nigroque & duro cortice, qui à noftris Coco dicitur , ab incolis Verà Xareta, fiunt fcutella & ;alia vafa potoria in tenuiórum ufum.;: Fiupt.ediam cx co uftulatocarbo- ncsauri fabris utiles, qui in illis provinciis periti & induftrii; nec admodum fumptuofize- - periuntur. Solentenim fuum opificium proclamantes compita circuire,fecum deferentes urceolum; malleolum, & duo cxla;cannzQue tubulum paltarilongitudine manu tenen- tes,quo focum incendunt. li in xdesadmiffi, vafa ex auro.& ar gento gopficiwnr, pro eo- ^* rum, quiipíosevocárunt, arbitrio. — Hwmpdwe — FivNTex hujusPalma foliis petafi majores donbndretod Solis. ardores & zimbres ars filie vm. ssndns idonci: texuntur.etiam fasi & alia pleraque Cüctis de Na- zi OC cvs porró dà, Nalediva cognominatus adeóeapaptendatiis ab Line &à kw. " Malabarenfibus, non modó;à plebe, fed à Regibus & Principibus viris, utip omni fere . Mire tiw.fa. morborum gencre ad cum -coufugiant. tanquam: ad. facram anchoram,.Fwunt i in eam gra- euliares ont? tiam .exillopocula qua auro yel argento: excipiuntur, & in navium triremiumque figurat "!^ ^ eformantur,ad aquam bibendam, inquam ex catenulà medul]zipfius Cocci:ftagthen- A v Sn qendéce nans fibidauceno prifuadents illis, qui aquam-ex fimilibus poculis hau- sio iunc, nullum venenum nocere pofle, futurosiue immunes à mulris merbis,in quos fane em bos ^» memini: multos incidere, qui ex i iis poculis bibere folitierant. Etlicet omnem diligentiam 2 Sec ; adhibuerim, numquam tamen obfervare potui, fimilia poculaaliquem ex morbis curare, E- ad quos utiliaeffe creduntur : potiüs igitur arbitrortantam laudem obtinuiffeà vulgiópi- — -— zem Nonnulli ex hujufmodi vaículis.bibere foliti ; mihi. afBirmárunt fefeexpenientià. ^ didici] jecur incendi,renes noxam contrahere, & calculiim generari: nihilominus tamen magnum cft corum pretium, longeáue pluris zftimantur ii$locisuibi inveniuntur; quam. aliis proculinde diffitis: nam interdum ejufmodi nuccs nude, nequexnroddhirioe. ornatz, quinquaginta aut ampliüs aurcis nummis zflimantur. 555 - joie Qiéfes à. Nigrior antem, nitidior, longior; majeiduceft hie Gees. di: ali nuces Gee com- Cocoa com- munis, m e n, x I PrürnAQy, bic Andorex Der dendi diftoriá: po facil? foo ums üniufut A Afi- : dri Palime Indica defcriptionem conferet. . Similia porro feri feripferunt, quotquot in buiw Palma mentioncim inci- . derunt: Cr in eorum numero, Martinus lgnatins profefiene Fraticicans qui tertia parte Hilteria Sn, five 1ci- netarii novi Orbi cap. NA. bec tradit: (Comer ves veliquas mueoriá dignar quas Hifwi admirati faut, ci dim in infula Lem, vulgo Plilppivü d Pbi. ' lippo 11. Rege Hifpania didi, fob cuius au [Pici paucos ahte annos detedia fuere, tuya in Sinarum Regno, aliísque quas adiée provinciis, referri. nierito debet ea abor, qua vulgo Palma cocáfera appellatur, ad difirimen etu Palma qua da- . Gyles producit. -1Mlius enim tanta e$i utilitar, ut mavis im Pbilippinas appslerit, qua Cv ipfa, mercésque omnes quas y£- bebat, tuim rudentes, vela, clavi quibus compatda erat, denique malus ip[e, ex bac arbore conflarémz.— Mercés verb fuere » pannie villa cotticis, (ummá tenuitate C» industria contexti, aunona pre triginta viri qui £À vebebantur ,etiam ufque à d eorum ufui neceffariam, . Affirmabant Mercatoresillà navi vecti, tota in(ulà Maldivá(unde advene- Men tm ad vidum neceffariam, cogi, mifi ex hac arbore depromptam : ex qua fimiliter fabricantur integra teu. Ex frudu eximitur medulla ori grata Cr (alubris, (spore nuces avellanas recentes veferens, Retifo persi pecie five nucum tacemum fert, vámo (eit fiquidem Coccus feu nux illius arboris primariws fruciu, cuius quilibet aqua fuavifima dimidium m continet) totus ille liquor in arboris truncum fe vecipit,? quo tere- Vrá perferato, omnew vecipiunt, qui, aliu rebus quas iniciunt , commiotus, fit vinum omnibus illis infulanis d Regni Sinarum incolis familiare... Ex eadem dita fit aictim;ctaudola nit tomm medicamen utile, C? lac aniji talis fimile, mel, c faccbarum. 53g Std qui plura de buiw Palma commodis fire defiderat ,confula normis Hof enis à Linfcheten Winerarium (qu de- feribit qua in Goa, ubi aliquet anni vixit, totáque adeo fd Hrgineum sl iibris hie RITE darn. | s m2 cogogpe CX De xx. — 4 Mynbalane- " YROBALANORYM quinque funt genera ; diveifis arboribus & regionibus rum quinque Lam CirRINA quz ÀMedicis Aritiqui plebe auté Arare nuncupantus;nafcüntür í mo Aniiqui a:bore mediocris mágnitudinis, multis ramis, & in ordinem digeftis, pradita; EC Sorbi.- c2, Q2 5T70ÀROMAN Ge nbbHERRARO |—.. A ;Ew$Utes illis Auuale dida, folia. miputim 3incifa; filici fer»fimilia, (ed pauló craf- E»!Hia. fiora habent. .;.-.: ftoq nanbevéim ini Lxlüaru Cru ed IN DICORV M;qux us pa Rezanuale appellantur; folia, falieisfoliisfunt fimilia. | hezeviai; i Bis LLERICArorunda funt, incolisQue Gativ dicuntur , & folia obtinent.Laurinis (j- Belice. milia, minora tàmen & tenuiora. Inveniuntur hac quatuor genera per totam proviriciam 9" Malabat ; Dabul; Cambaya , & Batecala; ca funt qua in Eutopam. devehurtur , ficca & CoBditdi:-:A ciuilia ior d (vom dto qtu 3 UOEEA EMO CnurPvLORYM,qur illis Aretca appellantur, atborern non confpexi , fed ejus folia Chepia. Perficx foliis.effe fimilia.réferunt; & arbotem.ejufdeh: cum aliiseffe magnitudinis: funt 4*4 vet Brunn arbores Pruni magnitudine, (cd plutibustamís, magisuc in orbern digcftis, : pridit&: 2 260292120/055 cb d crutimniben ood) o i D NI J "e Daesti tial v hznudesilosym oi j íÉ ) ie nro iv cons cna Bede I net Qc Bo 6L ele QA 3iif i S tTamatindi fradus elegantis & afpettu pulelirz arboris; Caftánez alit Ceratio- Tema fimilis eft Ceratiis, * foris virefcensinitió, deinde per (iccitatem cineteus , continens offi- cula rotunda Caffia: folutiva: modo aut parvis Lupinis fimilia, dura admodum , & colore nitido terreo, haudquaquam flavo, quermadtmodum nonnulli zeferunt :.his non utimur, fed folà pulpà qua nonnihillenta & vifcida eft, jucundà tamen aciditate grata , tametfi NEAR I noe afferant officula affata & in. pollinem redacta ex oxjgalà in alvi proflu- viisutiliter exhiberi: faciló avellitur liic frudus,& etiam fponte decidit. Folia fub no&em fe(e.contrabunt, fuumque frtídtum ample&t folent: qui fi defit; fua virgulta & ramos com: rior [a le&untur : fatnmá veró aurorà fefe explicare incipiunt. grato (pectaculo: hacc trita parti- euraes. us etyfipelate infectis imponunt, atque, etiam circaphlegmonas, ad arcenduin; qui in- fluit, humorem: iifdem cum fale Ormuziano phlegmonas rcfolvunit , & cum. cineribus cx Cambaya pituitofos & melancholicostumores. 5.000000 "y VocATYR hicfru&usin Canarin Chézclajofficula veró Chischaro, in Malabar Pulí, & varavone-- in Guzarate mili : Arabes; Pesfze, Turci Tamarindi vocant ; officula Ales, arborem. $iger ce. Tamarindi, dba oia qiuigsqqs ibasdid b; bo«azüebsn sbrobusi PRGERERVNTVR qui inlocis montanis iisque Septentrioni obverfis nafcuntur: ufu veró compertum eft, hujusarborisumbram fub eà dormientibus non minus noxiam effe, tiu. «i quàm arboris jugiandis. oe liec ipu: : umbra nsi. - * Tamarinderum fruttus defiripria verior apud Gf amciam con[picitur: cnius legitimam effigiem pete ex doGliffmis Lo- belis obfervationibus, unà cum ipfius arboris femme vechns nata.udimentoy- Y amafindum etiam eleganter de firibit illius iconem exbibet.C« V. Pro[per Alpinus, éap.x. Libri De Plantii /gypti- — ; toes term t 4 as2gnb e. I . talistutn Occidua Indi. Prafertur tamen qux ex Orientali delata eft, quzqQuc d natales C A EA eec mih cr pPni ardua storia. AY GpAL magnitudinem aquat, foliis mali Perfici fimilibus eft, topninquám ahgeftioribus,Tocis pralertim ficcioribus nata, foribus luteofis aut fávis, ion ingrati odo- fis: quibus deciduis (uccedunt filiqux obloriga, eleganti viriditate przditz dum recentes funt, & qux maturitatenigredinem breviconfequuntüt. ^ ^ TUN T ANTA eítejus frequentia in Cambaya, unde przftantiffimam advchunt , üt unius Candil (qüingentaram & viginti duarum librarum pondus hoc cfl) pretium, non zftime- c5. tut pluris quàm nummo aurco;qui trecentos & fexaginta maravedis(zreos obolos Hifpa- nicos) valent. xem Za FER 2172 CHRIS$TOPHORI A'" COSTA | Ix montibus veró Ctanganor,& per univerfam P onm Malabar (quando ejus ma- : ximum pretium) fingulz librz viginti maravedis redimi poffunt, hoc eft;paulo pluris quàm : dimidio regali Caftellano, five batzio Germanico. : UM virepitos Vaiswme- | (3g N TILES Canarini fru&um Hafauzsia & Bavaeuea, quemadmodum & proviticia 4" —- Decanincolz, & Brachmenes, arborem Babes & Bava, vocant: Guzaratenfes Grapala: Ma labarenfes Cozdaca: Arabes, Perf, & Turcae Hiarxamber : afferebat tamen mihi Cogecela, peritus medicus Perfa, illud vocabulum effe mere Perficum, & legitimum Arabicum effe ^ Gazatfalus. 2d iod IR 4 "qae estet YR EC? tin ido. Fons illinitur medulla eryfpelate tentatis & inflammationibus. Tnvaluit: ufus tota India exibendi delicatulis mulieribus & pueris caffiam folutivam adhuc virentem faccha- roconditam,ad unciam unam bono fücceffu: fumitur veró dum adhuc recens cft & valde tenera, priufquam cortex induretur: maceratur primüm in frigida aqua , antequam cüm faccharo coquatur. Moderacé & fine moleftia alvum fubducit. * Per(ica mali folia quodammodo smulanitur, fi fingularia fepares,| Quoniam vero coniugatim bina femper in ob- longo nervo nafcuntur, 45 fumma ala poirenmutm , imparem numérusu facins; commodis meo indieio compara[Jet cus fraxini folis, aut fimilium arborum,qua alata folia ferre folita, integra plerumque abiere confueverunt,quem- admodum luglans, Sorbus, Rbus, Ceratia, C7«. M Es at Huius arboris vatmulo cum [uis floribus c folii, Cruci, c Cedri fructu aliisd, varii generi feurinibus olim donati fu- 2 - ntis à doclifuno diligentifmóque viro D. Bernardo Palüdano,qui ex Syriaca, Arabica, Egyptiacéque fua peregrina- «. (fene illa vetulerat. | tBRORTIS VURTIBOIV-S Hon Hot idt siuneh sonic atode Mo AMIGA HRS ndsomi à à a x in | 2 Be A ?. SXXEIIT..-. | ( An«cardii hie M AGNA eft Anacardii copia in Malabar , & reliquis Indiz provinciis. Fabz vul- 12V: " flori. L/ 8 gariadmodum fimilis, dum adhuc viret & recens éft ; exficcatus veró niger & 4&. fplendens: continet medullam Amygdalz fimilem ; inter quam & füpremum corticem oleurii admodum urens invenitnr. U OCDE x. Ewfud ^ ^ DOoGcrOR Ortafcribiteum fru&um in ufum medicum recipi, & iri illis regionibus in wi. ^ la&demaceratum dari afthimaticis, & adverfum lumbricos: praterea viridem falecondiri, 3 & edi olivarum conditátüm in morem." Ait etiam ficcato cauftici vice in ftrumis uti indi- "^ genas, totaáue India éjus cum calcémixti ufum effe ad obfienandos panrios; ' : E o fané vidi hung fru&um viridem, & per raultos dies fale & aqua conditum ;Oliva- rum Hifpanicarum modo, venalem in foro proponi, & edi-non folum quidem , fed exci- Mane, — tandzappctentiz caufa cod orizz admifceri; uti folent fru&um Mangas vocatum, aliós- *' quefrüdusadftringentes & acidos,alias minime. ^ 77 ZIUILOH Rd NoNxYLLIin deficcatoextimüum corticem demünt,eamQue membranam qua me- dulla tegitur; deinde medullam edunt ad bibendi appetitum irritandum. Ego veró & vi- reatem conditum;& ficcati medullam deguftavi:fed neutro modo mihi delicatus videtur. Olesm imle Illud porró certiffimum, oleum id quod intercorticem & nucleum continetur , admo- c»fetws. ^ dum caufticum effe & venenofuüm. suo Cui fa nfu. . 1 0 TA tamen provincià Malabar, illius ufüs eft cauftici vice. Si quis inftilletin putri- dum & cayum dentem, ipfum urit;frangitque;& corrumpit facilé. Calceaddità ad bom- bycinos pannos obfignandos, & alias res quaflibet notandas utuntur : etenim notam adeó firmiter imprimit, ut nullà lotione eximi queat. BOX v4 Alia buius SorzNr interdumIndinonnulli hunc fru&um cufpidi cultelli infixum candelz ar- fiw fuul- denti imponere , qui, dum uritur, mirum quos ftrepitus edat , quas ignis fcintillas quafi xod fulmina ciiciat diverforum colorum; ea$ueratione rudioribus quibufdam & mulierculis imponunt, illis perfuadentes, fe in iis fcintillis &z flammze radiis fpiritus confpicere qui ipfis "Joquaritur,& edoceant quodcunque fcire cupiant. Tali igitur commento miferos fallunt, .perfuadentdue quod volunt, dantes refponfa iis, qui ipfos confulunt, pro fuo arbitrio. . Ut veró omncs iftigentiles, augures, incantatores, & divinatores raró loquuntur,& cum mo- rà pondereQue refpondent; in fuis refponfis femper funt ambigui, & adeó aftuti , ut,quo- modocumquce res, de qua confulti (unt, cadat, fuam exiftimationem. minime pericliten- tur; dicantque fe eventum pradixiffe. £11 AROMATYVYM LIBER 235 De Cain. CAPVT. xxrIv. . AL V M Punicam magnitudine equat hac arbor : folium ejus dilutiüs viret, & Cain ifori«. M carnofum eft : flos candidus, fimilis feré Mali aurez flori, (ed pluribus foliis con- ftans, nec adeó odoratus. Przbet hxcarbor fru&um Caje vulgo appellatum; qui C«js. quoniam boni faporis eft & ventriculo utilis ,ab omnibus multum zftimatur. EsT autem hic frudus, magni mali inflar, valdé flavus & odoratus, intis fpongiofüs & fucci plenus, fine ullis granis,guftu fubdulci,nonnihil tamen faucescoar&ante. Sed du- plicetm habet eodem anno ortum hac ratione : marcefcente forc fübfequitur faba * prz- grandis, inter quam & florem intumefcit quiddam malo fimile, quod paulatim fabz fuc- cum ad fepertrahit: quóque majus incrementum furit, co faba five nux magis minuitur, donec fra&tus Cajs, hoc eft , malum illud , plenam confequutus fit matüritatem , quod e colore flavo aut rufo (nam uterque color in his malis confpicitur)& odore deprchenditur: maturo fru&ui inhzret nihilominus faba illa, & cum illo colligitur. D BELLARIORVM vicem przbet hic fru&us ex vino fumtus;ant fire vino: nam PIXteF riy nili. faporis gratiam, utilis admodum compertus ft in ventriculi debilitate, vomitibus, & ap- petentiz dejedu. Qui veró his auxiliis non egent , prids in aqua nonnihil maceratum edunt. Nowubique naícitur hic fru&us,fed in hortis urbis S.Crucis Regni Cochin invenitur. Ew nates. Eis: frncius defcriptie. .* Mirari fatis nequeo nofirum AuBorem buiw nucis que in extremo fructu ma[citur, vel à qua, ut ipfe refert ipfum - malin incrementum (umit, cr fubslantiam baurit , formam, colorem ,confiientiam , 6 oleum in cortice condlu(um (non fetis ac inm Anacardio)nen defcribere; cim apud Brafilianos,quibw Cajus five Cajous (ita enim promimciandum ) dicitur, tron minore fort? in u[u fit, quam ip(um malum, ut ego de ii qui in Fernanbucho diu vixerunt intellexi, cm.—. in annotationibus ad capus de. Anacardio , biftoria Aromatum, adfcripfi, ad quas lectorem remitto. Arbitror autem. bunc fraum invegnum Cocbinvecens fuiffe illatum, e proptéréa plenum eius ufum nondum imnottiffe.. Cert? quot- quot bactenus de flirpibus Indie Orientali feripferunt, nufquam eius meminerumt, nec ipfe quidem D. G AR c1A8 AB On rA, ui paucos ante annos Aromatum bisloriam cenfiripfit, & à quo pleraque bé Auctor defumpfit. De Spica N d. C Ar. XXYT E Pio veneno quod Lacuna commentariis in 6. cap. lib. 1. Diofcorid. fcribit ex D Nardo Indica fieri , nec D. Orta unquam fummá diligentià exquirens; necego, : tametfi plurimos de co percontatus fim, in India intelligere potuimus. PRusENTISSIMYM quod apud hos eft venenum , vocatut Bichede Orimaz., id eft, vues La. Lacertus ex Ormuz, qui fimilisScinco eft, de quo & ejus exitiofiffimo veneno, & diaboli- iei « o:- cáattequá homines exítinguere folent , referemus in libro Animaliuti. Secundum lo- sa«. cum obtinet Manga filveftris, de qua inferius. Tertium quod e Tigridispilisfit : Deinde quod é planta quadam la&eo fucco plena, cujus magna nafcitur quantitas in. provincia Malabar. |. Sed & Napellus locum fuum obtinet. : | De Scheno. CArvrT XXVL * Et bot capite ont ex Garcia; quá won effe repetenda existimavi: eam ob caufam wn priore editione pratérmiferam. 8i quis veró que ab Amato Lufitano mutuatus c5i, babere voles ; ipfine Amati enavvartonem im lib. 1. Diofcor. sap. de. | Schane petiuslegat. — D3023535R. dla u- EAS $ oca s ET Ix Coifo. infit qua FUreudsib s! ac E C APYT XXVIL T (3r * geb & bac apit ad verbum ex Garcia: quonam verà Garcias Coli [acnltates, quai policitws minim) deforipfit, A Cofla autem ex Dioft. cr Gal. adiecit, illas bic. fubiüciemus. v : A £i rmeba bo. 1 ? is TO RHE & TNNT yis €i cxcalfadoria; urinam cict , menfes pellit, vitiis que vulvam malé liabent, tam. ipofira, quàm fotu & fuffitu;auxiliatur;contta viperarum morfus fextantem bibere pro-. dcit ;ad rupta, convul(a, ac laterum dolores convenit ex vino & abfinthio ; vencrem e : m & 274 CHRISTOPHORI.A COSTA mulío ftimulat, latas venttis tineas exaqua pellit, & contra&tas ex Sole maculas ex aqua& melle illitas emendat; horroribus ex oleo, ante febrium acceffiones , & nervorum refolu- tionibus oblinitur. Additur in antidota & malagmata. De Rhalurbore. CA. Xxvith- sdtales, ne humanum genus ,in intejiore Sinarum regione dumtaxat provenit , unde in Catan sis, - We urbem Cantan (nobiliffimum totius illius provinciz portum & emporium , ubi prim c em- Lufitani habitant;) exportatur, & inde navibus in Indiam advehitur. | Alia item viaex ea- Pr — "dem interiore provincia Sinarum camclis deferunt per Tartariam & Vzbeque in Ormuz, '& indein Perfiam, Arabiam, & Alexandriam, unde poftea univeríz Europa communica- tut. Id nor eft adcó cariofum , & prafertur illi quod navibus in Indiam importatur, có quód magnáà ex parte corruptum elt; faciléenim inifla per mare vectionc viriatur.. H zc fünt qux de Rhabarbari natalibus Comperta funt: nec D, Orta cumiinfigni fua diligentia, nec ego plura confequi potuimus. Iplohb Zi: tir CPPENEDN Ds aide 'Q vop veró nonnulli fcribunt, cjus regionis incolas Rhabarbatum macerare, deinde ida, Küccum exprimere, é quo ad folem deputato , trochifcos parare foleant, Principibus viris qmdem, | purgandis idoneos, nobisque deinde radices exfuccas & inutiles mittere, fabula eft, quam eor, inde originem fümpfiffe arbitror, quód nonnulli-gentilés mercatores Rhabarbaro fungo- fiori & vctuftiori (ut facilius à corruptione liberent, néve teredo, qux id erodere folet, in- nafcatur) aquam non ferventem , fed repidam adfundant, deinde lincis pannis emunda- tum bacillis aut filo traiiciant, & exficcent, & nonnulla foramina piperis tenuiífime triti polline & cerá obturent: deinde probé ficcatum in Pfyllii femine adfervenc |... Rhaberlari R HABARBARVM fingulate medicamentum, dignumiuc venetàtione apud om- H xc mihi retulit mercator Canarinus, vir probus; quz dumtaxat ficri ad prfervan- dum corruptione Rhabarbarum, fan&é affirmabat ; addebatáue rhabarbarum ín quo. confpiceretur foramen, quo trajectum pependiffet, ea rationc prx paratum fuiffe; acideó non improbari, neque affufam aquam multum de ipfius viribus detraxiffe. : Dr Rad: Clin CAPyYyrI XX1xX. M ! 155 21 ) 11/22. 1 n54uase9 0H 7p 4 RadcekSima C eCATY R hocexcellens medicamentumin Sinarum regione Lampasao ;ià Deaan nomenclatura Lampaes, i Canarin Bot, ab. Arabibus, Perfis, & Turcis Chopbchita.. fnit) Wed ek: h51 Nascir v & abundaptiffimé in Sinarum regione: invenitur tamen.ctiani in Malabar, Cochin, Cranganor, Coulan, Tanot, &aliislocis. — :-. P 73201123:.1 Ewdfci- — PLANTA eftmultis tenuibus fpinofisQue farmentis praedita; fm:laci: afperz.non abfi-. "m milibusquorum maxima minimum manusdigitum craffitudine non fuperant,foliisplan-. taginislatifoliz magnitudine : radices pugnum nonüunquam zquant, interdum minores. funt, folidz, graves, candidz, interdum etiam rübefcentes ; & multa: feperiumero imul : Cohzrentes. — : &. Faculiates, PrvRtMvVS eft hujus radicis ufus in omnibus Orientalis Indix provinciis ad varios morbos: quin adcó innoxia cenfetur, uit eam fiímentibus, tametfi nullam vi&tus rationem | obfervent, fed liberé carnibus & pifcibus vefcantur , nihil incommodi adferre credatur. Vulgaris tamen quz in Sinarum & Indiz provintiis obfervatur , fumendi hujus radicis de- cocti confüetudo eft, ut radicis uncia una, additis radicum Apii duabus. drachmis, deco- quatur lento igne son Gump cd cut rb Gr IRR ERRRERAT. fex librarum confumptio- nem : rcliquas decem in fidili vitriato adfervant, fumuntque fingulis diebus recens deco &um, nam facilé corrumpitur, nec ultra diem adíervari potefl. Ejusveró tepidi mane fu- mit zger plenum hauftum, duabusQuchoris inde&o remanet,poftea furgit;duabus autem horis ante coenam totidem haurit, interdiu de eodcm frigido bibit. x PreRIQYE tamenctiam dum füanegotia exercent & navigant, fingulis diebus ma- ne & vefperi duas ejus radicis in pulverem redadtz: drachmas cx vino, aut ipfius radicis dc- cocto fclicifücceffa biberefolent. - cxyein abufi esie. OS AG r3 atis ERE Clinapa — Ex hacctiam radice recenti, aqua organis elicitur, dclicatioribus admodum familiagiss fihwii^ — 3ttámen & ab aliisptágna quantitas abfümitur, quoniam ilfi plurimum fidunt non dodo -*Layurg sisi niTI. TOU "1 prre0rt p " CDOSGXUu xig IH30$ £HE5nn» i inthorbisà D: Ortà entimeratis , fed etiarn ifi hemicrania in herriis hürora ot owurn Lo ATIABROÓOMAEVID Y TS ER? (l2) MAR ventofis , in colli veficz & penis callis, eorumque ulceribus: venerem etiam admodum excitarecreditur : decoctum tamen ipsà ftillatitià aquá praftantiuseft. Optimé conferva- tur radix, fi pipere confra&to involvatur. De Croro T dico. Carvr XxX Radicis com- fervade ratio. « E ^IoRA latiorajue habet Crocum Indicum folia quàm Orchis Serapiasdicta; c rdi M colore foliorum Scillz, dilutiora tamen & tenuiora; caulem habet é foliis (imul bitoria. | implicatis, & feíe mucio amplexantibus, conflantem: radiceni foris Zingiberi (i- imilem,intüs croceam. i j Px rER nomina ab Ortaenumerata, apud Árabes etiam Curcuz dicitur, apud Tut- cup, cos Saroth. Saretb. De» Galanga: Ca? xxxi. D V?LEX cítGalanga medicamentum ufibus hümanis valdé neceffarium,dignüm- pajte: qa- * B queutPharmacopolz in fuis officinis perpetuo habeant. langa. UNA minor & odorata, quz cum Rhabarbaro ex Sinarum regiorie in Indiam advehitut, & inde in Lufitaniam defertut, incolis Lavazdéa dicta. Li osuinis "ALTERA major, plurima nafcens in Iavá & Malabar ; cujus defcriptionem, quód ma- jore fit in ufu, hic damus. Ea duorum cubitorum altitudine crefcit , nonnunquam am- pliot; foecuridiore prafettim folo : folia habet Orchidi Diofcor. lib. 3. defcripta fimilia, longiotà tàámen & latiora, fuperné fatüratiüs , inferne d:lutiüs virentia : caulem ex folio- tum involucris conftantem,uti in Orchidum generibus: florem candidum, inodorum: fe- men exiguum,neglectum: radicer fecundum caput craffam & bulbofam; reliqua ex patte Zingibeti fimilem , fed majorem, nonnunquam capitula ; haftulz regiz modo, profe- rentem. , ."SERIT VR radice, quz ihirurn in modurn fefe propágat. : APPELLATVvK à Canarinis & Brachmenis (quibus maximo cít in üfu cüm in homi- num tum jumentorum morbis , quique eam ordinarie cum Oriza, vel pifcibus, vel in ácetariis edunt) Caccbara, ab Arabibus Calveeias,in lava Lancsax,in MalabarCwa, —— — Now ADEOo autem vulgaris eftapd Malabarenfes hujus radicis ufus, ut non modó in me- 7, "T dendis morbis eam ufurpent, fed iii farinàm etiam convertant, cx qua Cocci fcu nucis In- faattac. dici la&e, nonnunquam Sura, aut Iagra Cxcepta, certum quoddam panis genus pinfunt in tenaium placettularum formam, 7p vocánt :in deliciis eft hic panis, prxbentque iis qui. veritticuli debilitate & frigiditate laborant, inalvi doloribus, uteri affé&tibus, &urinz dif- ficultatibus: quo poftremo in morbo ntiram ejus efficaciam experiüntur, (ive ob humores craffos & pituitofos, flatsve aut arenulas in ureteribus aut collo veficz congeftas , urinz difficultas orta fit, veletiam ex carnis excrefcentia in ipfo veficx collo aut meatibus nata: Prxbent veró edendum hunc panem, deinde hauftum Ni»pa(qua veluti aqu&ardens eft) sisys. concedunt;in inguinibus veró fupraque pubem & collum veficz,folia Nymphez: decoda in aqua & macerata atque adhuc calentia applicant. Neque bic audor, neque Garcias db Orta mibi (atifatiunt in Galanga maioris de[criptione , prafertim fi ea , quà Europa officina utuntur, legitima esl G alanga maior : etenim ei vadices mulio maiotem fimilitudinem babent cum lridi, quam cum A[pbodels eut Zingiberis radicibus. Et cert£ omnino mili per[uadzo , Galangam noflram maiorem Iridis genw effe, Omne autem dubium pror (m nobis tollere po[erit. Bstavi nancleri qui navigationem in Javam inifi- 18unt s fi paullo diligentiores effe velleoz in obfervanda ea planta, quandoquidem iflic cum plurimi aliia medicamenti nafcitur, ut non femeleos monui; ——— : RD Biss! ' ; Mu tor : . WIS io 53 I: Ziingiber (alb P Quitar: E: / EVISF TASTE Sii sai Dad seo lai Ca* Xxx -8O messis or : E 7g &1vM aut quatuor palmorum magnitudine affurgit, foliisque eft Milio majori, zingileré K : "dme Iob vulgo nuncupatur , admodum fimilibus ; caule veró Afpho- decipi. elinicraffitie, ex multisfoliorum involucris conftans; ut veluti exigua quxdam arundo appareat; radicibus quodammodo Iridi imilibus. E 2» MyWZ! ' De» 2176 CHRISTOPHORI A COSTA D: ligno Colubrino. CarPvr XXXIII lubrini fipes. di modo, uno tamen codemqQue nominc nuncupatz , Lignum Colubrinum, quàd fingula mirum in modum utiles fint adverfüs colubrorum morfus. Piw&bh- ^ PRiOR nafciturhederz modo, colore Dracunculi majoris, five Scrpentariz : folia illi X funt Bryoniz feré fimilia, integra tamen initió , nervoQuc przdira per longitudinem ex- currente ; & quinque aut fex venisin latera vergentibus: fuccetfu temporis accedunt exi- gua foramina, quz paulatim cum foliis incrementum fumunt, donec tandem omnino fo- lia fcindant, caque vitis foliis fimilia reddant: confpiciuntur enim interdum in cádem ftir- pe folia integra, alia exiguis, nonnulla majoribus foraminibus przdita , omniaque adeó inter fe diffimilia, ut cjufdem plant folia minimé effe videantur. Tantam vcró habet hoclignum cum colubro fimilitudinem, ut qui non norit, aut de dic vidcrit,fiad Lunz fplendorem noctu confpiciat, vivum colubrum effc exiftimet. tmfenlhe--— Vvrco cenfetur przftantiffimum remedium adveríus colubrorum & viperarum vei morfus: incola fané,dum in agros tendunt,magná ex parte circumferre folent hoc lignum - (fantenimn in ea provincia multz viperz , variaque ferpentum genera) aiuntQue folo ejus odore ferpentes fugari; &, fi, dum colubros venantur, illos attingere hoc ligno queant,ili- có rumpi & exftingui. Alimimhiio- — ArrgERA admodum breviseft & tenuis,triajue folummodo folia habet,mollia,lxvia,fa- he: turatiüs virentia: lorem aut frü&um non confpexi, nec quenquam inveni qui fe vidiffe affereret : radix oblonga & tenuis cft, minimo digito minor, hinc inde nonhunquam ex- tuberans,& fummá tellure ferpens: exterior ejus cortex valdé tenuis eft & cincreus;nullo, dum guflatur, manifefto fapore przditus, deinde tamen guftum in ore rclinquens fuavem; & uti Mofchus odoratum: fiffus eft undique hic correx,& fponte fefe expedit ab alio ctaf- fiore flavoQue cortice fübtus nafcente, qui odorem Loti filveftris five tifolii odorati vul- garis refert, & faporem Glycyrrhizá dulciorem: przmanfus autem odore admodum füa- vi, nec injucundà mordicatione, momentaneá tamen, przditus effe deprehenditur: ipfa materies lignofa eft, candida, dura, & infipida : folia napi faporem referunt : germen pro- ' ducit hec radix fupra terram circiter quatuor uncias longuni, in caput cxruberans. Nom — NOMEN hujusplantxapud Canatinos eft Dsda Sal. — AY. Ewes. ^ L RITAM radicem cumaqua rofacea aut vulgari , vel cum viro (indiffzrenter enim utuntur) przfens cerrumqQue afferunt remedium adverfus omnis gencris ferpentum mor- fus. Plurimus ctiam ejus eft ufus in febribus continuis , tertiapisQue , fyncopce , ventriculi debilitate, & cordis tremore: daturQue adverfus omnis generis venena. Myluimihi fanáé affirmárunt, dummodo manu hanc radicem tenerent , nullos ferpentes , vcl alia fimilia virulenta infeda formidare;& certiffimum effe,ferpentes & viperas cjus afpedum minimà: ferre poffe , fed fugere, celerrimeque in aliam partem fefc proripere , íi quis ante fer- pentés proiiceret. 2: eosidition a -PsnRvr1ILIS ctiam cenfctur iis quibus anhelitus ab ore vitiato aut dennibus corruptis. pez lieuico- B 1 N & ftirpes in Malabar inveniuntur plurimum diffimiles cm formá, tuin na(cen- fcetet, modó eam continuó mandant, dentiumqQue cavis geftent. Ew»sde. — PROvYENIT locishumidis, & inter atbores, prafertim veró fecundüm ifIas quz 4zge- lius * nuncupantur, nec procul à mari. — : tpi : i ChWi- ^ INvENITYR &tertium Colubriüilignigenus in càdem provincia, vaftx arboris ma- 25 2'- enitudine, dequo inalio libro agemus. * Neutrum borum ligni colubrini generum cum G A m cvs ligno colubrino convenire facile auimadvertet , qui utriufque defcriptiones diligenter conferet : Cr baud (cia am illi congener fit Ugmum illud; cms iconem. ad me mittebat lacobus Garetwus Londinenfis aromatariw : erat verb bec von delineata ex féagmento ligui cum tulere , five [uperiste radici parte in nodum coaGa, C fuo etiamtium cortice (cuius fuperficies ex flavo pallefcebat y vugofa evat, cortex verà exalbidus erat ) te(1a,maiorisque quàm ipfum lignum amarittidinir, quod craft alictim fruticis, non qualu à Gar- Pao da Co- cia Qr à Cofla noflro defcribitur, fuiffe videbatur. Fragmentum verb iliud, Pao da Cobra nomine infignitum, reper- bras ttm fuerat in seagna illa navi Pratoria, quá 1ndie Orientali Prorex vebebatur, occupata à maucleris. Amgluanmo — ocfuagefimo fecundo fupra msillefimum e quingentejimum. Eim porrà iconem im tabula exprefJam buic fcholio adiuti am volui, in torum gratiam qui buinfmiodi exotitarum verum fludio delectantur. Biennio autem posl, ab eodem Ga- — reto fimilis ligni fragmentum accipiebam, quincuncialu fera longitudinis, per medium fecundus lonoitudinem feButy. cuius diameter [e[cuncialis, coloris pallidi, ip(um quidem lignum amarum , fed corsex panllo amarier, ctritu etiam fu- perficies quodammodo flave[cens, ipfe vero ex candido cineracei colora... * : EI Lyme Git Lb ^"*&r animofiffimus Dominus Ludovicus de Tayde,ipfitis nomine hzc arbor dicta füit, quo- niam ille primus nobis cjus infignes facültatesaperuit. Accidit eníri , ut nobilis idum | AROMATYM LIBER à77 Li:icNvM CorvsRiNyM. i. $ GA tauoOENMOE o 0; 1 uob itg i fio NvENITvR in Moluccis arbor quxdam dorieftica Malí cotonez magnitudine » Lini s Iu vipantrrirs E MEOS e abd pf rdc tr day ] im Molu- Bf cuiusfolia Malva vulgaris foliis funtfimilia, fructus vetó avellanis, fed minor, tollio- «fs vauies Vrti Cb VAT ftudiofiffimo, tanquam medicamentum valdé neccffa : tum. Anno iàum & quingentefimum interrogatus3 Prorege;an aliquid de hac arbore iria fes dieu fadurumrecepi. Ejusitaque ligni periculum feci, cüm in nonnullis xgris quorum euram: ' habebamin nofocomiis,tüm in variis morbisqti in longà navigatione plerumque oriri fo- lent, dum in Lufitaniam redirem ; partim adjutus facultatum relationibus quas intelle- Xeram, & utendi methodo; partim jisqua Nobilisille ià;Moluccis didicerat. Iirivs femen jám anté videram, mihi donatum ad aves capiendum : etenim eo in xiw feres t» aucüpíis utuntur non modoóin illà siglo poko td iid Ne Urviddio ad »pisi inilé, ejusrei gratià, vetale defertur. "Hujus patxillumi cuim orizico&tumavibuslvefde —— busexponunt;que dcguftánr,illico decídünrfopitz & ftüpida; qua veró avidiüsid edunt, moriuntur antequam ill;isaüxiliam prébeti poffit, quód cft, uc: tigidà caput pérfundatur. Graeuliomniüm citiffimé eo wed éxftinguuniedt.' Aui etiain — Nvsxc'ad falubreni hujus ar íc futfdcg- Ps BHC: fuitp 91 Sut oris matériém accedamus ; cajus pauxillam hodie pluri- TLDU2S E 132 £1 1)2« 4519021 T1::0DOTETL O5 35 DUTY t rv ji IwTvs fumptum, aut foris appofitám, omüibus venenistelittit. BHO DB 2UMOT od RN —IvtTroaffumitur magno commodo ex Lich AL NUR SA ce D dp sis ejüs pulvetisapta quantitas, pro neceffitate, & acgrinarura; modo decetu grana non exce- Ewpsluri dit, fed infraid pondus confiftát, d viperatütm , Regülorum (quiferpentes pileati appel- ss. liitaf;&zadmodum noxii funt) afiorimiáue fimilium afpidum aut ferpentum P M te 2 Aa ibitür N 2178 CHRISTOPHORI* A. COSTA bibitur hic pulvis ex aqua, ipfisque morfibus infpergicur Eàdeni ratione przbent in vul- neribus quz à fagittis toxico illitis fada furit, quibus illius regionis incole plurimum wcuntur. ; : PvivEREM vcró cx hocligno fibi parant lunà e pelle marinz caniculz: confe , aut tenui aliquá ferreà limà. - | Meme rt RosvsTISs1MO cuique dimidiusejus fcrupulus ex aqua limpida tepida aut rofacca, aut gallinarum jufculo tepente, fümmo mané datur (coenaautem diei przcedentis parca effc debet) evacuat enim omnes bumores , prafertim craffos, lentos, & melancholicos: convenit quartanis diuturnis, febribus continuis, iliacis colicisQue dolotibus, flatibus, hy. . dropifi, arenulis, renum calculis, urinz difficultatibus,feviffrmz colericz: paffioni, aliisque morbis, veluti articulorum & tibiarum inveteratis doloribus ,fcirrhis & fcrofulis. Omnis generis lumbricos necar,& appetentiam dejectam revocat: & fi nimia fiat evacuatio, bibat Canji. zger dimidium cyathum Caz;e, hoc cít, decocti orizz , aut aviculam comedat, fubitó cef- fabit: quod fané multálaude dignum eíl, paucisque medicamentis vulgare, ut in potefla- te fit medici aut zgri, purgari quantum cupierit.. Huc accedit quód ncque feetorem,ne- que tzdium, neque metum, dum fumitur, pariat;poffitque fine dixta obfervatione,ctiam iis qui fua negotia foris peragunt, propinari, uti exiis deprehendi qui unà mecum eádem navi vchebantur,nullum fentientes incommodum, tametfi, dum purgarentur, nullá diz- tà uterentur, viverentque falutiffimé. Ei patlo-.— OBSERVAVI ctiam illius przftantiam ininveteratis capitis doleribus , hemicrania, ria. apoplexia, aurium tinnitu,arthritide, ventriculi & uteri affectibus & aflhmate, | Propterea fidensilli plurimum, fxpis in diverfis naturis, tatibus, & locisfeliciter ufus fum, & fine ulla mole(tia, nifi quód in biliofis naturis , calidisQue venttieulis , nonnihil moleftiz. páre- rc, donec cibum fumerent, & in nonnullis vomitum excitare vifus cft: fed biliofis hunc pulverem nonnunquam dedi fyrupo acetofoaut caramboláà condità exceptum : aut in ca- tapotia cum faccharo rofato:efformatum. : ais uiu ExH1BENDVS cítfummo mane, nequé cibusaut potus conccdendus donec purgati . fint quantum ncceffarium videtur: tum demum cyathus jufculi gallinarum repidi datur, dimidiaque aut integra hora póft conceditur pullus gallinaceus; & paululum vini aqua be- né diluti: deinde toto illo die potu ab(tinet ad coenam ufque, quz parca erit,& facilis con- :oionis. Subfequenti die famitur (accharum rofatum cum aqua bugloffi , aut borragi- nis,autcommuni, atque iniicitur clyfter ad alvum eluendam.; |... 01.06 " | SOLET veróinterdum in nonnullis ani pruritum & exceriationem. excitare, atque in aliquibus (fed paucis admodum) hemorrhoides |... cr nnm H zc funt quz de hoc ligno Panava confpcxi & intellexi; Nunc verà in illistcgionibus magnuseftejus ufus, tantaque ziftimatio, ut inc metu in multis morbis. faprà enumeratis ufurpent. Ego bisillud fümpfi in coli dolore, & hemicrania , mihiduc falutare, E .de- prehendi. - - ; ru fru DRE: m 2x] Tm ID3 OI : | dots1 CETERVM cüm propter ejus infignes facultates incola: plurimi faciant , illasque ; quantum in ipfis eft , celare nos ftudeant, qux proculdubio. longé. plures funt. quam quas novimus, fperandum cft remporis (quod omnia revelat) fucceffu, reliquarum , quz. nobis. &dhuc ignotz funt, notitiam nos confequuturos: casque in libro, quem pra; manibus ha- —. bemus, fideliter enarrabimus, fi, anté quàm in lucem prodeat, inicllexcrimus. |... ges ibn -PETOYETVS Pet DIT EU cdd ibiETIS (B3UTCUD USE? ond "rnoSmnpumISig 9n A itr ?EHO Ui e. S - gy AMoringa. koe | iD Milo I | E : iibi 31193 Cavv Tp $piysnsqobordnmrbn : trs q1:)6502*'pid3515 cime V&- 5 (apiEgobid e ic Sv "Ok Iesp DSL Hi Minpeli.. WEN TISCI magnitudine eft Moringa,cui perfimilia habet folia: paucis pradita cft em .. Tafhis camque ob caufam cxiguam prabet umbram : multis nodis fcaret; adeoque ipgapr i laua vi um, E 3pm toast pe* fragilis eft, ut facillimé cüm ipfe frutex, rim rami con tent, vividiquc funt coloris, faporis veró foliorum napi: frudtum fert. : éraffitudine ; oGo angulis infignitum,, colore dilutiore inter vitidem. & cinereum, intüs candidum, medullofum, & in certa receptacula diftinüum, quibus continentur rotunda fémina Etvo fimilia, virentia & admodum tenera, fed fapore quàm folia acriorc. Editur ,, ,, hicfru&uscum carnibusco&tus autalio modoparatus |... 5... 0o En vfu c... Fiv 1v s arboris radix Vnicornu & lapidis Bezar vices fuppler, vetaque theriacae fenum, . vulgo incol utuntur ciim adverfus omnis generis venena, tum morfus ferpentium paaxi- ; ménoxiorum, valgo Culejras de Capill» ditorum;aliorumQue üpRANUAD ir : * animaliam, cum intró fumpta, tum foris applicata. .In colerica quam vocant paf B E ET ud sl C2Ioí4adq 0M AM Gb pPEAA 179 gulatis efficáciz effc deprehendi. Mifcetur remediis melancholicos humores purgantibus: & probé nota eft Elephantiafi laborantibus , quorum plurimos, ejus continuo ufü fanari perhibent. | : AsvNDE nafcitur vatiis Indizlocis, fed prefertim totà provincià Malabar,fecundüm flumen Mahgate, ubiadmodum luxuriat, multosáue fru&us profert , qui vulgo in foro venduntur , perinde atque fabz in Hifpania. Tod ARABES & Turcz CMerias appellant; Perfz 72me, Guzaratenfes T'eriaa. Nomenclath- TÀ varia. De lapide Bar. CAP xxkvnr T AMETS inaltero libro, (quem De quadrupedibus Á ferpentibus ,& avibus, qux Ein xatales, in India inveniuntur, fcribere fperamus) de omnibus gemmis lapidibusquc qui iti medicum ufum veniunt, fimus a&uri : placuit tamen hoc libro lapidis Bezar men- tionem facere, quem, quótquot de co fcripferunt, aut eo tif funt , & adhuc utuntur, uno orc afferunt maximum przftantiffimumque effe antidorum adverfus omnia vencha ; non modó intro affumptum, fed etiam forisadhibitum. — —— InvENITYVR hiclapis variz magnitudinis, formzque, & diverfi colotis: natn funt qui Lajidis Bez at dumtaxat dirnidiam drachmam, funt etiam qui duodecim & quindecim drachmas pen- q«i. c dant, qales cgo confpexi ; nonnullidue adhuc majores rcperiti ferunt: funt praterea ro- frm tundi uti avellanz, alii oblongiores ovi formá, aut columellz; alii triangulares, alii feffiles unà parte, & gibbi alterá,uti caftanez: poftremó nonnulli funt coloris ex viridi nigricantis; alii mali infani colorém referunt, alii obfcuriores funt, alii dilutiüs viretit, & nonnulli et- jam flavefcunt. GENERATVR ifle lapisin ventriculis animalium hirco fete fimilium,arietis przgran- riu vales. dis magnitudine, colorc tufo, uti cervi properhodür, agili, & acutiffimi auditus, à Perfis Pazan appellato, quod variis Indix provinciis, uti in promontorio Comorim, & nonnullis P«z«x. Malacz locis, tum etiam in Perfía & Corafone, infulisque qua à Vacca cognomen adeptz funt, invenitur : fimiliter in Occidentali India, referente Petro dc Ofma in epiftola quam ad D. Monardum confcripfit. : | Vt veró differunt figurá & colore hi lapides , fic etiam nonnihil pondere & füb(tantià riw verit variant: ctenim ejufdem magnitudinis videas, alios aliis leviores,alios aliis folidiores , plu- & 4ferewia. ribusQue aut paucioribus tunicís przditos, nonnullos etiam ufque ad centrum continuos, aliquositi quorum meditullio pulvis quidam reperitur , alios in quibiis aliquid herba fic- cz fimile, plurimosin quorum centro páleolam tenuem foliimmodo invenias, circa quam lapidém efformari old pütant. «€. E ec MITES "Pau FERVNTVE autem Orientales, atque omnibus Perfici aritecellunt, Stintqül, nem pida referentibus nonnullis , hujuslapidis pulvere utuntur fingulis quindecim diebus, exifti- n". cui 4 A ne mantes co medicamento partes corporis vitales, generatioriisque membra roborari. . UASSERVNT iistcgionibus in quibus inveniuntur animalia, quz iftum lapidem gene- A»imalimw rant, venatores adcó effe peritos & exetcítatos, ut quznart animalía majores lapides con- T hes tineant, folo confpe&tu poflint judicare, aiuntque ea animalia, iri quorum ventriculis ma- — Da. jores lapides latent,minus mobilia agiliáve effe, & lenta fubtriftiaQue appatere, Interdum ve. etiam exftinda animalia inveniri, in quorim receptaculis lapidesgrandesfint. — |... : Po& x9 horum lapidum tantá eft zftimatio apud gentiles & indigenas , ut dicere fo- jui, Lugd leant: Licet Deusomniá in hominum utilitatem crcárit, damnum tamen quodammodo previa. effe,cum lapidem in alium ufürn convertere, quàm Principum & nobili ftemmate.progc- nitorum, quandoquidem in plebis ufum, lapidis Bezar loco,radicem Moringa creárit, de . qua fuperiore capite. 1 e rs a : De mare T ifle cocaine qoid. zu iu1:Hc 2 I : 12551 t Ra "AI A — c ipobtlonp Mem: M 43 AB OXXXVILC : id Cou rl pa t i 227 TE t9 aa, m T ok&Nv tirs Indiziocis,prefertim vetóin Malabar, frequentiffima nafcitut Az- Ari mist borquzdam magnitudine & formá feré Pruni, multis ptedita támis tenuibus, & »ede & ::2*'certà perfpacia nodulo diftin&tis, é quo utrinque fingularia folia enafcuntut Prüni com foliorum magnitudine ; mollia & lanuginofa parte avería, — feré pi 222110) ; : ia2 24 280 CHRISTOPHORI A COSTA folia, & viridia nonnihilque afpera (xm interiore, non adcó ferrata in circuitu ; ut Prüri folia, neque tam multis venis przdita. E fingulorum foliorum fede nafcitur pediculus quinque capitula fümmá (ui parte fuftinens, qux quatuor foliolis fubrotundis conflant, e queue medio quinque flores exiliunt candidi, elegantes , Aurez mali floribus magnitu- ine & figurá pares, tenuiores tamen, elegantiores, & odoratiores, pediculo màágis ad ru- - brum quàm ad flavum colorem tendente, quo in illis rcgionibus edulia cingunt, quemad modum apud nos vulgo fit croco: fru&dus magnitudine lupini eft,virefcens, cordis effigie, per medium fecundüm longitudinem fetus, continens in utráque parte quoddam recc- ptaculum in quo femen occluditur, magnitudine feminis Cerati five Siliquz, cordis effi- giem retinens,album, tenerum, membraná (ubvirente te&um, nonnihil amarum. Nomedss- — VócaTvR hazcarborin Canarin Parizatace, in Malayo Size44i,in Decan P4, ab Ara- "7 "U^ Dbibus Gert, à Per(is & Turcis Gv. ; Odr. Rz s eft profedo obfervatione digniffima, confpicere hanc clegantiffimam arborem noGe pulcerrimis fuaviffimeque olentibus oribus onuftam & hilarem; & Gmul atque à Solis radiisilluftratur,non modó flores omnes in terram abiicere, íed totam arborem cum fuis foliis quodammodo marcidam apparere. INTER omnesfanéquos unquam odoratus fum flores nullum mco judicio memini cum hoc comparandum , prafertim initió dum quis repenté locum ingreditur ubi hzc ar- boreftconfita: nam poftquam manu contadi funt, exiguus & evanidus eft odor, Fhrmmwirs. INDIGENA iftos florescor reficere cenfencfed amariufculi funt: nam recenter ex ar- bore collectos , & incibis deguftavi, & nonnullam amaritudinem femper deprehendi. ' Gentiles etiam medicicjus femeninter medicamenta cor teficientia recenfent. ^ M vrrT1 Proregcs;tribuni;atquealii privati hanc arborem in Lufitaniam transferre vo- luetunt;fed irrito conatu. Novi ctiam quofdam qui fzmen commodo tempore colledtum & maturum, vafculis figulinis vitratisatque bene obturatis, item argenteis, pyxidibusQue ligneisin Lufitaniam detulerunt , ibique cum omni cura & diligenua feverunt; fed nun- ' quam nafci voluit. Iw Malabar autem & Goa, locisque vicinis cum tanta facilitate nafcitur, ut quilibet ranmiin terram depadi comprehendant. De Neundo, — 000 : CAP xxvn mu c PA D»plex Ne- V arbores multis Indiz]ocis, przfertim veró provincià Malabar inveniuntur, in gsndo, l ufü medico adeó commendatz, ut multis morbis utiles cffe deprehendantur. -. .... frieric diferi- "EARvM prior mas cenfetur, & à Canarinis/ arala Nigunza appellatur, Amyg*: pie c" - dalz magnitudine,foliis faperné virentibus,inferne lanuginofis & hirfutis,foliorumSalvia: mud modo, & iri ambitu ferratis ;. qua procul afpicientibus Sambuci folis fimillima videntur. Alembiio- ^ ALTERA Negundo femina nuncupata, aut Jorcbila à Lufiranis, vnlgo in Canarin Nyer- pistes guudi dicitur: in Balagate Sam£ali,in Malabar Noc/e : utraque veró tam mas quàm femina t2. Arabibus, Perfis, & Decan incolis ache vocatur , Turcis 4j. Eàdem magnitudine quà .- ptioraffurgit, folia veró habet ampliora, rotundioraQue, neque in ambatu ferrata , foliis Pepulidlbeperquam fimi. ..——— 0. s spp Rs "UONMTRIYV S QY E generis folia Salviam odore & fapore referunt: deguftata tamen magis amara & actià deprehenduntur : in plurimis foliis parte aversà fummo mané inhzrens "confpicitur fpumá quzdam candida, qua node exilis emánat. Vtriufque floscinerei.co- : loris eft, plurimamque ad Rorifmarini florem accedit. Vtriufque frudus admodum fimi- lis eft pipeti nigro, acrisguftus quidcm, fed minime urentis uti Piper, at Zingiberi prope«- modum paris. psc cue die ARBORE M moderate calidam faciunt, (emini autem paulo plus caloris cribuunt. - Fen, — FOLrA, flores, fru&us,contufa, aut in aqua decoGa, vcl in oleo fria, utiliter impo- i. nuntur omnibus doloribus ex quacunque caufa provenientibus : prafertim veró in articu- lorüm doloribus ex frigida cau(a natis;atquein tumoribus & contufionibus mirabiles prz- beteffe&us. Vlceribusetiam vetuftis folia trita imponuntur, felici fucceffu, quandoqui« e dem eorum materiam digerunt , eaque emundant, & ad cicatricem perducunt, modà corpus non fitimpurum. Et fané in vulneribus , apoftemaribus , & vancoüoni E utilem experiuntur, ut chirurgorum operam nüinimé requifant. — up1od É ra Flrmmd-: MvLIERES horum foliorum deco&o omni temporé univerfum corpus lavant; tan-- S". — taáucinyafit perfuafio apud illas, Ncgundo folia florcs, & frudus, utilia cffe ad juvanduta 22 M SERT AROMAT4MOXRIPEBSAauO —. e 9 conceptum , ut eum, qui contrarium perfuadere conetur, lapidibusobruturz fint... Osns TETRICIBVS ctiam,quas illi Dzyz; vocant, apprime nora cft hzcarbor; ...-. Po«: A DEO frequens cft hujusarboris ufus ad medendám in illis regionibus; ut riifi Deus nui; ufa. przcifos ramos multiplici foeturá renafci facerct , jam diu fuiffent confumptz atbores; aut certé maximi pretii nunc effent : Scd quo magis prxcidüntur rami;co fcliciüs renafcuntur; perpetuaque fronde virent. De Nizbo. CaAPYVT XXx1X Lt À eftarbormedico in ufuadmodum cominendata à Chriftianis & Gentilibus; A reliquisque earum Indiz provinciarum incolis , rara tamen admodum : fed qui eam cognofcunt Nsmbo appellant, Malabarenfes Bepole. nis s M AG NITVDINE eft fraxini,cui procul afpicientibus perfimilis videtur : folia utrin- xioto arbori que viridia funt, nec ab alterá parte incaná lanugine pubefcunt,in ambitu ferrata & mu- bitter. cronatà: rami multisfoliis luxuriant, floribusue abundant exiguis, albis, quinque foliolis conftantibus, flavis in medio ftaminulis, LotiQue filveftris fivc trifolii.odorati odorem re- ferentibus: fru&us eft parvis olivis fimilis, fubluteus,corticeadmodum tenui przditus,na- Íciturqueex ramulorumalis. |—— 271.7 UHR pU AQ Hvivs arborisfolia nonnihil amaricant , faluberrímaque funt trita & cum fücco li- raalac. monum impofita vulneribus fordidis,cuniculofis;callofisjue cüm hominum tüm jumen- toruni; digerunt eriim, emundarit; farcotica funt, & ad cicatricem perducunt. Foliorum item fuccus perutilis eft five per os fümptus folus, aut ex vino , aut aqua, aut gallinzjuícu- lo;five umbilico impofitus folus, aut cum fellis bubuli momento , aut aceto, aut aloé ,ad necandos& expellendos omnis generis luibricos: quamobrem familiare admodum & perquam falubre medicamentum eft omnibus illius regionis incolis, prifertim Malabar provinciz, quoniam lumbricis valdé funt obnoxii. Magnus eft etiam eorum ufus tum florum & fru&us in articulorum doloribus, tumoribus , membtorum debilitate; & ápo- ftematibus. on e C A O LE t iteri ex ejts fructu expreffi magnus ufus innervorum doloribüs? quo vulnerd, —rimelom nervorum püncuras, & conttadioncs curant Malabarenfes. ' rbi loribw utile. — De fat : €aApvT. XL N ASCITY X arbor in nonnullis Indiz infulis fecundüm aquas, quz licet nullum 1,4 suia. Nomencdla- [7 R medicum ufüm przbeat , propter amplitudinem tamen , & fructuselegantiam, minime pratermittenda cft. d p E^M Malabarenfes Jaca , Guzaratenfes Pagax , Canarini Pasáfu Arábes Papax & aca. kw uomen- nuncupant: Perf mutato in f. Fama, ——. RODEO IO iov 1 — VASTA cfítarbor, foliis palmaris amplitudinis przdita,diluté virentibus , nervo craffo riw 4(ri- & duro per longitudinem excurrente : malum ferr non € germinibus aut foliorum fede ; Pri quemadmodum liz arbotcs , fed ex ipfo trunco majoribusQue ramis nafcens , longum ; craffum, obfcurius virens, craffo duroQue cortice te&um, undique veluti adamantunicu- ' fpidibus fcpto, quz in fpinam brevem, viridem, nigroque aculeo przditam definunt ,ad- modum fimilem Dutionis fpinz, fcd minimé acutam aut pungentem , tametíiminitart videatur. T óuos 3WQITARIM QS. HonvM fraduum minimus eft maxitriz cücurbitz amplitudine, atque etiam major; refertim in Malabar, ubi preftantiores nafcuntur : nam qui in Goa proveniunt, minores ' pcjores funt, atque magis infipidi. Cum maturus cft liic fru&usbonum odorem fpirati €jusquc duas differentias conflituunt: Unam Barca appellatam, &pl aftantiorem: alteram Papiaüt Girz(sl dictárh , minusque bonam : deprehenditur poftrema ex. mollitie ; quia fi manu apprehendas; digitis cedit. Praftantiffimi veró frudus pretium quadraginta mara- vedis rion excedit, hoc cft, paulo plüs regali Caflellano. Pet longitudinem fci hi fru&us, intüs candidi , & dena carne przditi appárent, ac veluti in capfulas aut recepracula divifi, plena caftaneis longioribus'& craffioribus quàm (int daàyli tive palmulz , cinerea tunica teüis, & intüsalbis caftanearum vulgariàm niodo,guftu terreftri & afpero, fi virides edan-, tür, multosáue flatus gencrantibus : at (i utiFlifpanicx caftanex affentur, guítu pido & ea ui c cl ruso e a MM Ka 3 venerem » 282 CHRISTOPHORI A COSTA venerem excitantibus, ob quam folam tem plebs frequentiüs wutifolet. Sunt autem fin: gulz hz caftanex pulpà flavefcente & aliquantulum lentà involutz, & pulpam Durionis norinihil referente, tameríi ab co differat: grati faporis eft, praefertim quz in Iaca Barca co. Eimawa. gnominatacontinetur, optimi Mclonis pulpe admodum fimilis : durz tamen conco&io- mw — niseft, & admodum gravat ventriculum : atque, ut illarum provinciarum medici aiunt, fiin ventriculo corrumpatur, noxios & venenofos humores generat : quique frequentiüs Me w7- hocfru&u vefcuntur, facilé in peftilentem illum & peffimum morbum AMerxi appellatum — incidunt. EERDR Li - De Durine ». G5 £L Jos gignuntur, tametfi plurimi fint & boni, przferendus videatur. Cujus praftantia, &z quoniam Doctor ab Ottaillius euam meminit capite de Datura , licet cum non vi- diffet, me impulit ut deco (criberem tanquam oculatus teftistamerfiin medicinà nullum locum obtineat. i A Emnwme- ^" VocATVvR hicfru&usin Malayo (quz provincia eft ubigignitur) Deriaez : ipfius flus das: —— Byss:arboripía B«tan. pea Emo. —PRAGRANDIS efthzcarbor, materie valida & folida, craffo cinercoáue cortice te- ! &a, multis ramis luxutians , & copiofum trudum przbens : flores babet cx albo nonnihil flavcícentes, folia dimidii palmi longitudine, duorum aut ampliüs digitorum latitudine, in ambitu tenuiter ferrata, parte externà diutis virentia, interná vero faturatiore viridita- tc, & quodammodo ad rufüm tendente pradira : frudium Mclonis magnitudine, denfo cortice feptum, coQuc multis brevibus craffisQue 8& pungentibusaculeis horrente foris vi- ridi & vcluti ftriis quibufdam quemadmodum Mclo fecundum longitudinem diftino : ; intüs veró concamerationes quatuor fecundüm longitudinem habet, fingulas trja aut qua- tuor receptacula continentes, quibus finguli fructus infunt admodum. candidi uti lactis pingue, magnitudine ovi gallinacei,guftu íaaviore odo ratioreque quàm fit condimentum illud ab Hifpanis Marjar blanco appellatum, non tamea adeó molles aut glutinofi: nam qui candore illo non funt prxditi, fed laveícunt, putridi (i: , aut a&ris injuria pluviáve corru pti. Optimi cenfentur qui tres dumtaxat fru&us in fingulis concamerationbus , deinde qui quatuor obtinent : nam qui quinque habent, improbi cenfentur, quemadmodum & illi quos fiffurz alique defosmant : non folent veró in fingulis malis plures quàm viginti fructus contineri, iique ünguli inclufum habent nucleum, * mali períicinucleo fimilem , non rotundum, fed oblongiufculum, guftu infipido , quiQuc guttur exafperet , veluti me- fpila viridia: propterea non eduntur, - : Ewfum ^ CALliDVS & humiduscfthicfru&tus: & qui ederc volunt, pedc leviter comprimere slendi rao. & frangere folent, propter fpinas quibusobíitas cft. Sil 9. Q v i nunquam hos frudus ederunt, cüm primüm illos olfaciunt , videntur putridas cepas oderari: fed poftquam degüftàrunt, prz reliquis cibis bene olere & (apere ceníent. Emo. —EsT veró tantàin exiftimatione, apud cosqui gulz dediti funt , hicfru&tus, ur putent - ^ peminemi eo poffe faturari ; propterea varia dant illi epitheta. Metnini. videre quzdam Epigrammata ab eleganti Poéta in laudem cjus confcripta; qua (fi hic locus ferret ut ad- fcriberentur) non dubitoquinle&ori plurimum eífentplacitura. — Pei c- — TANTA tamen efthujus frudus i Malacà abundantia , ut finguli non pluris quàm 4Himai. — quatuor maravedis veneant, przfertim meníibus Iunio , lulio, & Augutilo: nam reliquis pretium intenditurprohominumarbitrio. ^ ^ — ^ uem Emmia" ADMIRATIONE porró digna eft Betele cum hoc fru&u antiparhia , quz profedtó ran tanta eft, ut fi quisin navem, Durionibus plenam , zdésve aut concamerationem, ubi ad- na. ferventur, aliquot Betele folia reponat, corrumpantur & putrefcant omnes. ..Etfi cui ex Diirionum immodico cfa ventriculus inflammetur & gravctur, folio Betele fupra ventri- culum irmpofito, fübitó mitigatur inflammatio, tumorque tollitur. Ec, fíà Dutionum cfa ingerantur aliquot Betele folia, nullam noxam fentiet, quantumvis multos edcerir.. Inde. - fi; tum etiam ob cjusguftum fuayem,ut vulgo dicatur, neminem eorum efa potfe facia, Durio ubi na- E R VCTVs$ eftin Malaca adcógrati (aporis & odoris, ut reliquis qui in ca provincia D . .* Binos buins fructu nucleos mili adferebat anno Chrifli 4. D. x c Vxsex layaredux Franái[rus Rodriguez, Ben galategno oriundus, qui illac cum. Batavis nascleris precedente. amno profecim evat.. Horum maior binas pane unciae lengus erat, unam cra[fustriangularà quodammode uterque forme, fatis lavi,uná parse craffior, quá maculam quan- dam albicantern babebat , ut cafanea equina fruClus, reliquá quo[i im steronem abbat, C nigricabat : cutaceo aMten. putamine conflabat, on duro quemadmodumi ali perfici offisula , ut illi tribuunt Garcias C7 hic Audor, fub — ^ m AROMATVM LIBER. 18i " debatipfe nuclem im Dinas partes fifilio, ut glandes é avellana, fuperni cineracei colori, iptis alli qui güflatu, ad. ftridtienis cuin(dam cum aliqua acrimonia coniuméte particeps deprebendebatur. : . Ceterüm Martinus Ignatium , profeffione Franci[canus, qui ante aliquet annos cum aliu monachi, à Philippo 1I. Rege Hifpaniarum, in Sinarum regnum Ablegatu fuit, x v 1 x. capite fs Linerarü in noyum Orbem, adem pané referi de Duriene frau, qua nosler bic Audor : fed de arboris folio valde di(irepat, quum eam amplitudinem ill tribuat, Quá yir aliquis totum corpus tegere queat: verifimile e$t bonum fratzem ballucinatum , Mua ampla folia buic atbori inbw: fé. 15 paullo poft admirandum quidpiam [ubiicit , videlicet in eadew provincia Malaca arborem quandam erefcere urul- tis radicibus praditam, mira natura Gy contrariatum pror[us facultatum: nam qua Orientem Solewi fpeant, miles eff adver[us omne texic um , febres, multósque alios morbes natura noxios : qua vero Occidenii oliccla jt, prafentifmum, diver[attimque omnino virium ab aliu, De Mafa* feu Fin Indua. j f CA ?Yvxf XLIL E CE M & oCtó aut vigiriti palmorum magnitudirie attollitur hac pülchra & cfe- sis lin: i) gans arbor , eujus truncus ex multorum cotticum fibi mutuo incumbentium con. à jun&ione conftat, & humani cruris craflitudinem adipifcitur , radice rotunda & craffa, Elephantorum grato pabulo : foliis noveni palmorum longitudine, duorum cum femiffe latitudine ; nervo fatis craffo perlongitudinem excurrente, & traníverfis fibris in latcta fparfis, parte fuperiore faturis, inferiore dilutioribus : ex hujus arboris faftigio nafci- tur veluti thyrfus quidam florum (imulcongeítorum in modum pinei ftrobili coloris ru- fi: deinde unicum ramum fert humani brachii craffitudine, in multos nodos divifum , & quorum fingulis decem aut quatuordecim dependent ficus , ita ut nonnunquam ramus centenis aut ducentenis ficubus onuftus confpiciatur.. Hos in diverfas fpecies diftinguunt ,,, ,,,; Lufitani provinciam incolentes: nam Ceveriz; appellant qui admodum flavent,laves,lon idt giufculi, gratiQue faporis funt , & odoratiores : Cóiscapaslones veró qui virefcunt nonnibil, longiorcsQue funt, iique etiam grari faporis. Laudantur praterca qui in Cofala: nafcun- tur, Zthliopibus /z2/uga didi. « LrEGiri1MVM autem nomen apud Árabes & Perías (ut à przftante medico Perfa in wonclum- Ormuz natointellexi) cft Mow, non autem Ms/a aut Amo/a : arboris veró Daracht Mou. ^- Reliquanominaex GA RC14 petenda. — SE MEL dumtaxat feritur hzc arbor; nam ex cjus radice aliz enafcuntur: fingulz veró £u arbori. ünicum (quemadmodum retuli) fru&uum ramutn geftant, qui, dum maturi (unt, refcin- fremde rai. ditut; plantamqQuc ipfam fponte ex(iccari finunt, tanquam in pofterum inutilem ; aut am- putant, in domefticorum Elephantorum pabulum. o im NOoNNVvLLI interiora tenerioraQuc, antequam expliceritur folia,lorumque thyt(um 5m wa pipere, Zingibere recenti, allio, fale, & aceto cendiunt, & capparum modo edunt. Folia veró quoniam ampliffima, mollia, frigidaáue funt, fubfternere ad accumbendüm in aftu folent: & ámbuftis nonnunquam imponunt. Ruellius hujus fru&us meminit ex audiori- tate Theophrafti& Strabonis. ^ —— ^ ——— E Sonn ue iL ?* Nemo meoiudicio acenratius banc fHirpem de[cripfit quàm Oviedus [ub Platamnomime. Xia bifterism Latnam fecimus, cr fcholisin feeumdum G A mc 4& librum cap. de Mna inferum. : : De Mangas. : Car?vr XLIit. Y J &sTA hzceftarbor, & multis ramis prdita,fru&umque fert magna ex parte ati- wasga bjrs- Venhieuui cJft x ferino ovo majorem, nonnullis intetdum lIndix locis binas libras , aut amplius ri«. 2 pendentem; in cadem veró arbore períxpe.colore differentes i(li fructus conifpi- €iuntur : alii enim diluté virent, alii favent, quidam etiam ex viridi rübefcunr : grati ad- modurn faporis odorisQuc cft; & quando non cft corruptus, dutacinis perficis (quaià carne firmiore flavaQuc Melzcetenea vulgo appeilantur) przftat..—... - TN multis provinciis nafcitur; uti in Malabar, Goa, Guzarate, Balagatc, Bengala, Pegu, F««e. Malaca, aliisque landi locis, & in Ormuz, ubi reliquis pracellit..... Pb - NowtNATYn Marga, in Canarin 4b, à Derís 8 "Turcis 4mba: permanetáuc in. Nowonda- atboreab Apriliin Novembrem ufque iriterdüm, pro locorum natura & ru. |. ..,, EptrTVR hic frudus inlaminas (e&us aut fine vino; aut vino maccratus.. Conditur ri» «dw etiam faccharo üt commodis ad(ervari poffit;atque interdum cultello aperitur, & in ejus sod, «»- mceditullium zingiber recens, allia, finapi, fal, cam olco & aceto - fperguntur, at vel nie cw ret | à 4 (184 CHEISTOPHORLY AcCPDSTÀA. ^ —— óriza edant, vcl olivarum conditarum modo. Saliunt etiam & clixant , atque in forum venalem proferunt. TS s Féralyatis, FR1c1Dv s & humiduseft, ramet( vulgus calidum conflituat, & multas mordicatio- nes in corum, qui vefcuntur , ventriculo parere affirmet. Quin & indigenz medicicali- dum faciunt, & vituperant, dicentes ferpiginem , eryfipelas, biliofas febres , phlegmorias, & Ícabiem generare. Quod forté accidit ab cjus in ventriculo corruptione : fed eo tem- pore quo invenitur hic fruQus, propter immoderatum a'ftum, in fimiles morbos incidunt etiam nonnulli qui illo abftinent. | ANTEQYAM probé maturus fit, guftu adflringente cft, & ea pars quz officulo vici- nior cft, acerbior : fed maturus dulcis & fapiduscft.. Praduro putaminc , undiquaque to- mento, aut duris fibris tranfverfim & obliqué excurrenübus operto tegitur nucleus lon- giufculus & craffiufculus, magnitudine ilignex glandis, candidus, & candidà cute tedus, guftu amaro dum crudus cft , ideoQuc adverfus lumbricos & alui profluvia utilis : toftus veróiligneas glandes fapit. ; INvgNirTvR ctiam hujusgenus finc officulo, palato admodum gratum. . * A lferebat ibi anna ponagefuno nono [upra mill. iium ey quingentefmums Francifcns Rodriguez Bengala regne eriundus, ex Bantam lava emporio, Mangas arbori iso ma[centw aliquos. folia, cura frudus eiu[dem arbor nucleo. Erant vero ea folia den[a, cy quodammodo cut acea, inslar annotitorum Laurocera fi joliorusi,novem decem, interdum plures uncias longa, binas cum famiffe vel tes lata, im amlitu mon ferrata, oblongiu(culóque mucrone pradita, craffore nervo illa per medium, feéundum longitudinem, fecante, à quo utrinque fedecim vel feptemdecim craffimfcula vena in latera excurrebant tenuioribus aliquot venulis ix apparentibus inter (epte sea manducat ,acrimoniam babere depre- bendcbantur, quia forfitanvefictata. | Miror autem ntque Garciam , qui banc arborema in. [uo pradio babwffe feribit, neque Christopberum à Caíla, quiplura etus genera facit, (» plantea ip (ae ad viyum exprefiffe non umo leco gloriatur, foiorum formam declarafe. Nu.lem porro longioris amygdale [ue cra[fo operimento repurgata magnitudinem babebat membraná tedlus cinera- cti coloris, fubslantid autem pax inflar nuci faufel five areca conflans , n qua nullam amaritudinem ,imo ne alium qudm manifestum (aporem deprehendebam, nifi im reficcato (qualem accipicbam) evanu(fet. | Adferiprum erat, valdà «omrendari ab inclu. z Fei sm Eiufmodi autem fruclus immaturos Cr adbuc tenellos, muti conditas, poflea adferebant, quotquot Navigationem inflituebant io Indiam, quibus in reditu cum ali cibu ve[cerentur , teneriorum cucumerum mari eriam conditernna loco, ut moris efl plerifque Germania locis, fimiles cucumeres men[is adponere, atque etiam in Vngaria, cum affá carni- bus, Mibi autem donabatisur fimiles bini ruins ex illu quos lacobus van Neck, anto M. D c. v1 1.4 Chri. nativitate veferebat , evántque diverfa magnuudmi; Vnu enim quatuor uncias longus aut amplior totidera arbitu compledens; quá parte craffor, Alter paullo minor: wterque tamen eiufdem foxme , bevique & evaffo pecuulo pradum ,crafüor fummá parte pedwulo proximá, gracihor tnfimá, Cr mucrone nonulil tive: aperti membranaceum involucrum con g SE zinere deprebendebantur oblongum, longieri amygdala [uo pulyiro liberata pane fivile, quo ttücleus eiufdem forma te- w.. ns erat.— Retinebat adbuc i frudus, licet sntriá cendi, tantóque Lempore ad/ervatus, fatigramum cárme y P Mmta ue AL1vD cius genus filveftre reperitur Marga éravaj muncupatum ,adcó prafentis vc- JF x ue *in4 neni, ut indigenz illo fefe mutuo perimant:nam fi quis paululum cderit, ilicó moritur:in- Ü CN Chefaua- terdum oleum admifcent ad cxacuendam cjus vim, atquc celeriorem perniciem adferat: E m. fed quocumque tandem modo fumptum , adeó celeriter perimit ,ut ba&enus nullum fit repertum antidotum ad illius vim compefcendam. Dilute vitet ; & aliquantulum fplen^ det : ladteo fucco abundat, paucajue carne praditus efl; nam craffo cortice folummodo integitur officulum przdurum & cártilagineum ; Cotonei tamen mali magnitudine eft. Natales. Prn univeríam provinciam Málábarprovenit copiose hac atbor,domceftica five fativa minor, brevioribusjue & craffioribusfoliis. Pueri his fru&ibus,aureorum malorum loco, fcfe mutuó petere confueverunt. .— . RR XY Dedmanmu. 0 0 EU Í i ExiCE X TiDERSG IalA n3 " i Carvrf xLIV. fedet ii Rande. EREGRINVS efthicfru&us,& ex provincia S. Crucis ih Brafilia pritmim ja In- . d F e í p d lil ELI: alo (intu H m diam Occidentalem, deinde etiam in Orientalem Indiam delatus;in. Ub nunc -* - -überrimé provenit. ESOS UT — Cou Embüea, — CrrRIt veró mali minoris magnitudine eft,admodü flavus & odoratus em probé ma- .— tütüseft;adeó ut prxtereuntes ex odore dignofcere queant xdesin quibu fit : fucculentus & gratiffimi faporis: procul intuentibus cinara videtur, fed pungentibus aculeis caret. 5 gulzftirpes Cardui edulis magnitudiné zquant, unicum, malum geffant in me; Ioqualt caule, & circa eum multas alias proles, quarüm nonnallz etiam fuo frudtu przdita fnt. Q ui itaque fru&us maturos colligunt, p olésilicó terrz mandare folent :é quibus fingule. dcinde Rirpes proveniunt fuo malo onufkz juti mater; quar incra annuó [parium colliguntur Y à PUEDE ÀROMXkTVE-LITYRS8RE S 9o 35 Ejus radix carduo eduli perquam fimilis eft; fed & folia non funt difparia , tametfi ad Ananas filveftris foliamagisaccedant. Vulgo 4maszs vocant : Canarini veró 47aafa. Cv M primüm in Indiam illatus eft hic fru&us, finguli decem ducatis, aut páulo am- plius eftimati funt : nunc veró propter abundantiani (tametfi neque fapore neque ódore primiscedant) vix duobus regalibus Caftellanis veneunt. : HacrENvs in medicum ufum non eft receptus, fed folümmodo ob faporis erátiam Ew sw. commendatur. Calidus & humidus eft;editurQue maceratus in vino;uti Petficuni rhalo- | cotoneum, & facilis eft concoGtionis; nimius tamen cjus ufus inflammationes paritquem- admodum Duriones Malacenfes. : YA S 1 medius fecetur, & partes denuó conjungantur, uniüntur uti cucumeres : perfoffus veró cultello, & in vulnere unius diei aut noctis fpátio cultellus rclinquatur, inverictur to- taca pars, qua in vulnere hafit, cortofa. * Confule nofira fibolia im 2, lib. Anematum, Capite de Mahgds. Med ; ; Ceterum, qui ex layd auno. M- b. X c1 X. rediant naucleri, Ananás fructum faccbare conditum reportalant, c» eiu plante germina virentia admixta, quorum iconem bic fubtciendam curabam.. Erat áuidemi à. fruhus fat [uavin, fed qui, ab nizaiam dulcedinem , mili nau(eam feré exataret,cuim pars mtima durior, € difficilit (ut apparebat) con- cochenis, Folia porrà ant? videram cx Guineá delata (ubi fructus Pinas à Lufitanis appellatur, ob aliquam forme cum pmea nuce fimiliudmem) Acivoi aquatic folis non vale difumilia minis gàmen «raja, Cr in ambitu ferrata five den- 1414, ut in fabwdlis germimbw anunadveriere lieet. ri £^ | De Aganas filocsiri.. LOG'ERXXoUCnAucccUug wp yoT—XLyEy. N l ! E Í CIO1275 |, LTIVS affurgit qui Ananas filveftris nuncupatur : namque truncum habet haflz: ,,,,, i. .. magnitudine levem admodum, rotundá, & Mili aurez craffitie;fpinis horridum: jrsdfingi. folia fpinofis cufpidibus przdita, & per ambitum: mollibus fpinis fepta.: Singula arbores fecundum radicem fumma tellure magnam foliorum comam fundunt;majoruni quàm qua in arbore funt, queue procul intuentibus Aloés foliis fimilima videantur, te- nuiorum tamen , pluribus fpinis horridorum;, & dilute virentitm : adnatis fe propagat; alizQuc flirpesex alisenafcuntur,przfertim in fepibus & hortorum ambitu; quos egregié muniunt, Rami foliorum fimul glomeratorum capita proferunt flaventium admodum; & tenerorum , fuaviffimi odoris, quz nihil aliud (unt quàm flosipfe : ex horum fingulis: fpica prodit Arundinis fpicz non abfimilis, fed craffior, compaátior ,& clcgantior, odore ecd 'Éramis dependent fru&us 4sanas bravo, id eft, Ananas filveftres didi , quia-cunr domefticis nonnullam habeant fimilitudinem , Mclonis magnitüdine , coloris rubri cle- - gantis & oculos obleGantis, toti in partes divifi, quemadmodum C upreffini ftrobili , feu nuces exficcatz, fed tuberculisforis obfiti, ut procul fpectantibus magni pinei ftrobili ap- - CaPiTVM tenetiora folia feu flores crudieduntur,carduosQue fapiunt ; fcd exiguum 4, faci alimentum prabenz. REL erum Rer ed E7172 Ex vez vsiquem pauci deguftant) fapoté-utcumique fuavi praeditus et, adftridionis —.—— tamenauflerz, & palato párutngratz,, particeps. 2 oio i sapin Sven plena efttota planta:cum füis radicibus. Hujüsfex vcl o&o ünciz'ex faccharo fammo;mane fumpta prafenciffimum certiffini uaque cenfentur effe remedium ádvetfus : «221 jeceris flaria, Eins n[iss. Caanbolas biileria. Ein nift. 186 CHRISTOPHORI A COSTA jecoris& renum calores ,renum ulcera, purulentás urinas, & penis excoriationem : ham magna ex parte poft tertium diem famantur. - VriLEM ctiamin diabete effc ferunt:at non fum expertus. AR AES admodum laudant adverfus eofdem morbos & eryfipelas;& .wewra vocant; quemádmodum in Decan; Pet(e Apamafa & Angali:orem (qui caput illud foliorum odo- ratum eft) Arabes Chuxtaid, Pet(x Pixcoxbuitb dicunt. T urcis eft ignota. De Carrapuli C 4 *. XLVI. *, &um ferens Malo aureo cuicortex exemptus fit, magnitudine , & forma fimilem; — exgrumis omnino conftantem, (fed non feparabilibus ab invicem ut in Malo au- reo) tenui, lxviQue & fplendenti cortice tectum, non admodum ficco , colore pallido, at ubi maturuit aurco: guítu admodum auftero, fed quadam adftrictione grato. Eo utuntur in cibis, magnaque apud incolas illius eft laus in curationibus : fed inter omnes, quz experientià comprobatz funt, primas obtinet profluvii alvi cujufcunque ge- netis conftridtio, in iis przíertim qui nimio veneris ufü hoc malum contraxerunt : editur , veróaut ipfe fru&us maturus, aut ejus fuccus cum oxygala fumitur,aut illius exficcati pul- vis: cum oxygalaautem mixtus & coda oriza,mirificé appetitum deje&um revocat. Vtilis ctiam cft cjus fuccus & exficcati pulvis, in oculorum caliginibus & fuffufionibus. Familia- ris eft fructus pulvis, obftetricibus; puerpcris enim exhibere folent ad pellendas fecundas, & ad purgationcs,atque lactis ubertatem przftandam,tum ctiam ad facilitandum partum magnà ut aiunt cfficacià. $vccvs cjuscumaliisplantis mixtus ungui majoris digiti pedis imponitur eodem la- I quo quis aut caliginem, aut fuffufionis initium in oculo habet, utilemque effe per- ibent. TRANSFrERTVR hicfru&us ficcus ex Malabar in alias provincias. De Carambolas. p CAPYT | xLvitl. Cercapuli bi- C ARCA?VLI Malabatibus, Garcapuli Canarinis, vaftx magnitudinisarbor eft,fru- n vcTvs quem Malabares & Lufitani Caramboles appellant, in Decan Capris, in Canara Camarix & Carabeli, in Malayo Belimla, & à Perfis Chamarech dicitur; nafcitue in arbore cotonez magnitudine, foliis mali;paulo longioribus, coloris viridis fatura- tioris, & guftus amaricantis:floribus parvis quinque foliolis conftantibus ex albo rufefcen- tibus, nullo quidem odore gratis, fed afpe&u elegantibus, & guftu oxalidis acetofo. Ipfe veró fru&us majufculi ovi gallinacei magnitudinem: zquat , oblongus , flavefcens , atque vcluti in quatuor partes divifus, fulcis illis paulo altiis impreffis magnam gratiam adden- tibus:inmeditulliocontinet femina tenera, faporisaciditate palatograta. — ^ ^^^ — M v1 uíus eft in medicina & in cibis : namque maturuni exhibentin biliofis febri bus; & faccharo conditum,fyrupi acetofiloco przbent. Canarini ejus fucco, cum aliis me- dicamentis iftic nafcentibus, collyria parare folent ad óculorum nubeculas tolleridas. Ob- Ítetricem (quzab illis Dayz ut diximus, appellatur) vidi fru&u ficco & in pulverem contri- to, & foliis Betele utentemad fecundinas à partu expellendas, faetumáue mortuum edu- cendum. :- — BESCTMITO RN : mee Ei1v s ctiam muriá conditi fequens eft ufus, cüm gratiffimi fit faporis, & appetentiam: excitet. B 34 Wu id d dd wi 5: | Ix pambos. BITES fecu Eme 3 CAE XLVIIEK |) rem,tum etiam ob cjus in medicina ufum, dignus eft cujus hiftoria hic apponam. SERES 3 "X1vs eftinIndia fru&us,qui ob spes elegantiam fiavenmiaeodorem &zfüqe Tanlos biifo- T|4. Lc, ARBOR veró qua hunc fru&um przbet,vafta eftymaximam Malum auream, quz in Hifpaniis nafcatur, zquans; multis ramisin latum expanfis, multamáue unibram przbentibus przdita, afpc&tuQue pulcherrima ; caudex majoresue rami cinereo cortice. z: ! integun- omn ment UT T ENRU ADU herus t HRAMERI.. integuntur: folia pulcherrima funt, levia, palmum áut amplius longa; cráffiore hervo per T f igo 53045 HB CR EG CETE £i -' ALTE fuas radices terrzinfigit hzc árbór; & poft quartum: annum fit fru&tiferà i fra &umi fxpiüs eodem ànno perficit & nunquam fine floreáut fru&u confpicitur;cür iidem rami floribus, fructu viridi & máturo femper fere onufti fint ; decidentibusQae duotidie Boribus (fic ut folum rubro colore tin&um quandoque videatur) novi fübnafcantur, fra- &usquc alii primüm enafcantur;alii maturefcant, alii jam maturi colligantur: Succufsà — arbore maturi facilé decidunt : comprehenfi verb rámi ad frutus colligendos facilimé ab arbore revelluntur. Antereliquoscibos initio menfe edi folent atque interditi. ^ ^ u MALAsBARES & Canarini hanc fructum Zamfboli vocant ; Lufitani iftic habitantes Nowencara- Iambos , Arabes Tupba Indi, Perf Tupbat ,Tutci Alma: Lu(itani arborem Iawbeiro appellant. r« veri. Fromnrs &fru&usfaccharo condiri folent; iisque frequenter utuntut in biliofis febri- £l; bus, exftinguendz fitis gratià. De famboloins. KA rues je ; c A PVT SQXLIX.. Kec] TIE d. Ya s- üt gn TW oq wIvs arboris materies cortice integitir coloris fere ejufdem cam Lentifci corti- j,,515,.0;. H ce: folia Arbuto fituilia habet, fed Myrti virentis foliorum fapore: fructés Córdu- fia. benfbus olivis maturis fimiles, adftringentisguílus, & fauces contraheütis . INYXLvM ufum in medicina obtinent, fed eduntur curi Oriza cocta ; niam appeten- s; vo. tiam excitant. ; d zd , i81 yu (x IE Ot £101 4 z V vrcvs Iamboloins appellat. | — I Mac. ; i e De Inggomas: CA ttes elt fruus Tangoras nuncupatus , Sorbis feré fimilis colore , &immaturis Táy gomas de- — fapore: quibus & arborem fimilem habet , (fed fpinis obfitam) & folia /^^^ 7" & flores. o" ; JEFE IT pni tree i N Ascitr VR fponte in agris, & filvis: fed in hortisetiamcolitur. |... , Nalik FRvcrYs licet maturus digitis prius emolliendus eft, antequam edi poffit : attamen y js. adftriàionem illam haud mediocrem nequaquam adhuc deponit : eauc de caufa illius vfus eft ubi adftridione opus habent. gionestransferri, uti CLA & perpetuó nonnihil adftridionis retinentes: unde colligitur r bon. "UHvrt arbori nomen eft in Canara .&er 1n Decan Ber, & in Malayo] ida - ja pudL B H 2 H ^ HT4. 11:14. tle 29 Praflautia. Ambare de- ferigiio. Nomencla- iura. Xins n[ui. A rario. Datur irá gamen. 288 CHRISTOPHORÍI A COSTÀ 1 PaarkERVNTVR frudusin Malaca nati Malabaricis: fed iis adhuc praftantiores quos Balagate profert. UY "Um CousPicir vk hac ajboraftatealatis formicis perpetuó onufta, quz in ramis ejus Laccam elaborant. "ium CDs Amlare». CaPyT Lrr. fpondentia, íed'non ejus formz, dilutiüs virentia ,& multis venis elaborata , qua illis magnam gratiam addunt: flores exiguos candidos, fructus luglandis nucis ma- gnitudine dilutiüs virentes, & cortice quàm illa lzviore : odoris gravis & guftus acerbi dum adhuc virent, coloris veró flavi in maturis; gratioris odoris, & faporis gratà aciditate commendabilis, medullam continentes cartilaginofam & duram, e duris nervis oblique intertextis conftantem. n H A Nc arborem appcllant Canarini 4mbare, fru&um Atmbares; Per(e Amberetb , Turci Harb, Lufitani 4mbares, qucmadmodum Canarini. PRoPrER fructus gratam aciditatem eum Omphacii feu agteftz loco cibis admi- fcent: maturum ex fale & aceto edunt; excitat enim edendi appetitum. Indi adverfus bi- liofos humores utilem effe perhibent. | C RASSA magnaáue e(t hzc arbor, foliaáue habet Tuglandis foliis magnitudine rez Emcméed — SALE &acctoconditus dituconfervati poteft. De Datura. Carvr Duk 14A funt hujus plantz genera; quorum quo frequentiüs utuntur, primo loco de- fcribemus: ejus enim adcó vulgatis eft ufus , uc paucz (int meretrices, qua inter fua xeiiua. illud non recondant, ob easquas poftca fubneétemus caufas. Phkd- PRIMVM Althez magnitudine caulem habet, necadmodum illi diffimilem , in pla- prio. Natáles. Nomeacl4- tara. Qudlita. Facultates. res tamen ramos divifum : folia cüm magnitudine tum formá Stramoriiz foliisfiimilima; verüm magis in circuitu ferrata; uti feré Xanthii (Hifpanis Lappazo) folia : floresalbos, Smilacis Izvis (quam Hifpani Cerreguela mayor .hoc eft, Convolvulum majorem appellant, floribusomnino refpondentes, fruüum Stramoniz, rotundum, nucem Iuglandem ma- gnitudinexquantem , viridi colore preditum , & fpinis mollibus, minimeque pungenti- bus undique feptum, plenum femine Lenticulz fimili , ejufdemque coloris, cordis huma-- ni cffigie, guftusamari: radicem albam, raphani odore, quxdue, fi diu naribus admovea- tur, flernutamentaciet, cujus cortex nonnihil amaricat , minüs tamen co qui caulem & ramos ambit. "C pee i Nasécirvg umbrofislocis, & (écundümaquas. : n NoMzN huic plantz in Malabar eft Vgsata caya, in Canata Datiro , ápud Arabes. Ma- - raz4, apud Perfas & Turcos Datz/, apud Lufitanos Datura & la Burladera, hoc eft. faceta. LiTERA TI pletique;atque etiam maxima pars Medicorum iftic degennum , legiti- mam Nucem Mcthel Arabum effe cenfent, frigidamQuc exceffu tertio , & ficcam fecun- di fine conftituunt. SS cA n. o RN MALA invaluit confuetudo apud impudicas mulieres, ut hujus feminis in pulverem | . triti dimidiam drachmam ex vino;aut alia quz magis arridet materia, prebeant: mifer qui cum haufit, diu velut mente alienatus remanet, aut ridens, aut cjulans, aut dormiens,ple- rumque ctiam alteri colloquens & refpondens, ut. interdum etiam fanà mente prxditum effc credas, tametfi mentis non fit compos, neque cum agnofcat, cum quo fermones con- ! fert; & colloquii habiti: plané:(it immemor; poftquam Ny-ucceri ea ade exercitatz in hoc medicamento exhibendo , idQue fic temperare norunt, ut ad cct- tas, easque quoc velint horas, quibus id propinantmentem adimanit.. Multa fane cjusrei cxempla;qua vcl'égo ipfe vidi; vel ab aliis atidivi, buc adducere poffem; fed cüm ad rem nihil faciant, praermittenda effe duxi: illud folum addám, neminem, qui fimile fümpáf- fet, necatum unquam competiffe,tametfi egeo o Rae aliquot dies perture batos ferri, quod forté acciderat ob immodicam quantitatem exliibitam: qua fi fueritni- mia,interimit; nàm hoc (emen perniciosá qualitate non caret, licet gentiles ad provocan- das urinas cum pipete & foliis Betele id cxhibere foleant, & perutile effc dicant. Hp : nunqua ET | ^* AROMATYM LIBER: . A82 nunquam obfervavi , nec experiri volui, cüm'alia medicamenta ad eam rem utilia non dcánt. uh CERRO ARE | Poxnnó fiadcorum, qui hoc femen hauferunt;curam evocentur Hifpani medici, me- dicamenta vomitum cientia exhibent , ut, quidquid in. ventriculo hart ; reiiciant; aeres deinde clyfleres iniiciunt ad evacuandum, fortesque ligaturas adhibent ad divertendumi tüm etiam cacurbirulás adponunt, & venam fecant, Gcniles verà medici & Chriltiati indigenz cum à cucurbitülis & vena fedtione abhorreant, nihil aliud quàm vomitum pro- vocant, fortesque ligatüras & fticationes adhibent, qua: i non fufüciant ,balnca ex aqu càlidà praícribuntad eliciendum füdorem.: porrà à vomitu vinum propinant, cui piper & cinamomüm admifcent; in cibis veró audaciores funt Hifpanis : namque.evacuatá mate- rà gallinas edendas prabenr, & vinum dulce autpaffum exhibent. 5. Raprcts Datmredrachma ex vino pota fomnum profundum inducit, in quo varia infomnia, & mirz rerum facies obverfantur. Ii Eating n à ec (sithyp f "D MUTU y'tuaiavlyqd tuodal ys SEMINE Vetà perno&tem in aceto macerato, deinde exaáé trito ;u Vires vatia. Racrara duse fce ferat ox epulo frs conva. s tamen Brachmenes medici ex fecundi femine (quod Horibus eft flavis). catapotía faciunt, granorum piperis magnitudine, magna fané cfficaciz ad fiftenda alvi. profhuvia , quibus adjunta fit febrisardens; atque etiam in dyfenteriis: Fiunt veró hunc in modá catapotia; x; feminis fecundi gencris drachmam unam, piperis nigri;& longi, fanda]i albi, atincar, radicum ifa (adferturea ex Bengala & Patanne montibus) foliorum. Bangue jfingulo: rum dimidiam drachmam: omnia ifta diligenter cum aquá terunt in marinore, quo pido- res fuos colores tereré folent; deiride catapotià efformant, é quibus exliibent qüanty mi cominodum Vide — ^^ vor PPP WU Mer TU MzA eftcumaliis plerifque opinio, ut nucem Methellam Stramoniz fru&um effe y; weird, credam, qui peromnia fimilis cft ru&ui Daturz : atque fi nonnihil ab co differt, id loco- e smramonie rum varietati adícribendum cenfeo: — fndw. 7k Quantum ex. Datura prima de[criptione colligere licet, ^ DarvRA Lfortà, m eadem est cum Turcorum,qui Conflantinopoli viyumt,Tatu- — -— 5 0 gp Pour NR Taiula. la, cuins fus illa perquam familiaris e. ——— Nec abludere ab eÀ videtur illud Stramonia genus, cuius fe ^ 27 men O Eniponte ex Ser"* Arcbiducis Ferdinandi aula Viennam Austria primm: delatum c Nolilibw matromianno M. p... Xxcui. communicatum , fequente anno in multorum bortis -——— natum eft, Mi bifleriam atque iconem nonincommodà buc — &$ inferripoffeexiftimavi. — AUS eis D . Eit autein jui. Stramonia long? mains quódque buma- — vss altitudinem non modo aquet; fed etiam Prksque ape x. vet: Cra[fos habet caules, nennunquam brachiales, laves, dilu- tis virentes, multu alà praditos , ad quas nafcuntur antpla - €? viridia folia, maiora quam in vulgari,magud, laciniata,uti ferà in nonnullis. Atriplicis filveflris generibus , ptefertim: eo quod vulgo Pedem an(erinum appellant, (ed ampliora : fleres in alis fingalares, vulgari floribus forma Cr colore quidem fi- siiles, fed minores, c fert imodori: quibu excufa. fuccedunt capita, non orbiculata,ut in vulgari, (ed eblongi[cula, maio- rem tiucem Iuglandem ctim [uo operimento equantia; e» qua-.— tuof fulca fecundum longitudinem quodammodo divifa, fir-.— mísque aculeis mod) longi, modà brevibus wmunita , qua per. maturitatem à (ummo in quatuor partes debifeunt , cr odo»... fidi cellulas ostendunt , femine initio rufefiente, deinde gro, —. " y, Tsigofo plenas , qued fácilà d vento excutitur non autem pulpa: inberet ut in vulgari, (edillo etiam minmeft. — 2NRNC Tota planta graviter fpirat, &* Spatula farida, five Xyridà . 29S o trédite, odorem emulatur. M - Floret aslate ; femen Autumho vuaturefcit.. Aufiriaca no- : liles Matrene;Schónápflenappelamt. ———— Hane Nobilifmus , idémque Clari(l. vi Fabius Columna, Solanum mancum Diofcoridi cenfet, in doGifime Libro cui titulum fecit 9vzoCaiourG- , five Plantarum examen, ubi Dio-— furidotexim abeoemablanis 0 0—- 2190 ^ CHRISTOPHORI.A COSTA pica i55 IDA Ules Ieque qsecctiivvtdo- fru page ioo nu^ 5OHREDDS EIE MED" Sptqono SOOHEPUD Se HO AUN, Ls d- Wy ANGYEfimieferé eft Cannabi, cujus Diofcorid. lib.3. meminit. Caulem hábet "T B quinque palmorum longitudine,quadrangulum , colore dilutiüs virente, fra&tu. contumacetn, nec adeó concavüm ut cannabinus caulis, cujuscortex non minis quam illiusin fila diduci poteft: folia canriabina füperhé virerítia, inferne incanà lanugine pubefcentia; &uftüterreftri & infipido: femen cannabino minus, néque adeó candidum. ' Emil. — Uxwprfemine& foliis vefcuntur, cüm ut validiores in re venerea fiant, rum ad excitán- dam cibiappetentiam. Bn Boii doi oes RM C — err cempfuo. ^ Fir exhoc Bangue compofitio vulgatis admodum ufüs in iis regionibus ; d varios ef - fe&us:etenim magnates & militiz prafedti , ut laborum obliti fecurius & liberius dor- Adqwipe- Iniant, feminis & foliorum in pulverem reda&torum » quantum videtur, fümutit ,illiqué fi. addunt Arecani fiveavellanam Indicam viridem,& opii nonnihil pro atbitrió: ohinia fac- charo excepta devoranr : fi veró in fonino varias s fpecies fibi obverfari cupitint; ad- duntfelectiffiniam Camphoram, Caryophyllos, Nücem mofchatam & Mais? fi véró hi. . larcseffe volunt & faceti, & przefertim in venerem procliviores, amibato & mófcho addi- tis faccharo excipiunt, & eledtarium faciunt. 2d eue ap EDI. UM vrrI mihiaffimárünt, hujus femen & folia ad libidinem ciendam miri effe effi- caciz: undc colligere licet, nihil affinitatis habere cutu Cannabi, licevilliadmodum fimi: lisfitquandoquidem;au&ore Diofcoride loco fuprà di&o,Cannabis calida & ficca eft; & aan," S Huram exflinguit. v de agb pue ees "o cuDagcrTvR Arabibus xo; Perfis, Decán , & plurimarum aliarum regionum incolis - Bangue; E urcis Afaraib. x eyecupoi ie 04 gi que E RS Mafac. E. Sed C hoc Bangue plurimam affinitatem baberevidetur cum. Turcorum Conflantinopoli degentium. Maflac:que ad yaties effectui utuntur ; nounulü etíam ve(cuntur excitalida veneris gratia. vr sau bosmmtoo dolsiéwaw B9 is 3 eM tOfbst Uaifs i Ep 3 S : E ioo th «ual bi;olub eod: Glinacn 0 Dec Fora copoN: dep TAIC EIC pm by a5 VETE TP ELE C T E WE , eunUrf davrAG C APVT xv th t. ew VO og uis UA BED Tq oNNvELIS Afizlocisplanta quedaminvenitur, vulgo Herbav;va nuncupata, à mund ^AI circumforanceis illis; Jegses appellatis, Herba amena, ab Arabibus àz Turcis $u/uc, && ndi occidwi, A : : c E : 3 nre " idis Clo hi à Perfis $dluque. UE — 5 angmitejee DONAT NS ESSO em da Medico ExicyvAM habetradicem, équa fupra terram-exiliunt octo ramuli duos digitos lon- Bijdef, —gij;folisutrinqueinordinem digeftis & inter fe refpondentibus onufti; qux plurimum ad Quace-cu- Frvi renella folia accedunt, nec diffimilia fünt foliis prioris Polypodii ; cujüs iconem La- [eos cuna exhibet lib. 4. cap. 187. fed. long tenuiora, & utrinque lxvia , & gratá viriditate Ew histeris, oculospafcentia,uti Tamarindorum folia: € medio radicis capite cxiliunt pedunculi(nam - caulécaret) quatuor, finguli fuum florem fuftinentes flavum, afpedtu pulcherrimum , mi- notibus Caryophylleis fimilem, fed fine odore. m xomueis cle adm raseede iind Mes Nasecirym calidis& humidislois 5... Lt ipe. is pr AnDrEo mira eft hujus plantulz natura, ut eam humana ratio affequi nequeat. Nam. curi maxime yiret, gratiffimaQue eft afpectu, fi quis illam apprehendere cupiat, ilicó folia contrahit , atqué fub tenues ramulos recondit; fi veró apprehendar, fubitó adeó marcidá confpieitur, ut exficcari putet: fed quod majore admiratione dignum eft, (i manum rctra-. hat,llicó fuum nitorem recuperat, & totics marcefcit aut revireícit, quoties comaprehen-, ditur , aut manus ab cá retrahitur. hom ni M rur autem relatum cft, Philofophum quendam in Malabar; dum nimis curiosé hujus: planta naturam obfervare cupit, amentem effe redditum." Plantam'ego confpexi; eamque cum fuo cefpite, ipfam minimé contingens;erui;& in hortum quendam tranftuli, ubipermanfit; at fatuum minimé vidi. -— ^ ioc Masa oee s i m e Facultates, INTERROGArI: Àmenomnulliindigeriz medici, án aliquas hujus plant facul perfpe&tas haberent, illamque in ufum medicum adhiberent, affirmárunt utilem effc ac virgines corruptas in integrum (ff credere fas e$?) zcftituendas , & ad. reconciandum amorem mitz cffe efficacia. Gentilis medicus & pro cà regione fatis.doGtus, cm adeócu« pidum cognofcendi hujus herbz facultates'confpicérét, ait, unam fe edo&turumi adeó compertam & certam, ut cervicem pro pignore deponeret, nifi fic fc habere COPIE Nempe utilli cujufpiam mulieris, qualifcunque etiam ftatus, nomen modo indicare : e Md . AROMATVM LIBER. igi cffe&urum utillà in omnibus mihi obfequeretur, dummodo ex ipíius praícripto herbà utetet. Sed conditionem refpui in re tam illicità. Nihil igitur aliud poft diligentem iri- quifitionem de hac planc intelligere potui , quàm apud Gentiles, praefertim veró Brach- menes Canarinos & logues in magna zftimatione effe. QvopnaM die mihi accidit plantas conquirenti nón procul à flumine Mangate,ut Gentilem quendam humi fedentem & verba quzdam obmurmurantem , tanquam ora- ret,forté confpicerem; quem cüm compellaffem , nihil tefpondit , fed ineo. interpteti quem comitem duxeram , manu dumtaxat inuit: is hominem inrelligens , celeriter fefz inde proripuit, meque fecedere juffit, inquiens Gentilem illum incantatorem effe cujuf- dam illius regionis Capitanei quem Cayssal appellant, & iftíc fortes jácere füpra Herbam vivam : id fieri folere tepurgato prius circa ipfam plantam folo ad hominis longitudinem; recitarique quzdam concepta verba; & exfpedari primamavert aut rem animatam qua i(tam plantam prztergrederetur dum verba obmurmürtárét , cajus fanguine (fi compre- hendi poffet) perluenda effet; (in minüs, alterius ejufdem fpecici , idque cum multis cere- moniis, quas pratermitto,cüm indignz fint ut fcriptis mandentur. Confpexi deindc iftam plantam ficcam intct fupelle&tilem mulieris proftitutz püdicitiz.- ::- ^ p | *Ea effe videtur quam Garcisi libro Aromatum defcribit foliis Polypodii nulla tiomine addito. Nec ei fart fimili — v/£fibynemene Apollodori, qua appropinquante matu folia contraliat, qi vefert Plin.lib.z4-6ap.Y7. —— 0. D: herba Mimoja. | ssim ss : , 2 : C A p. LV 1. 1 I av L1A planta invenitut in quibufdam hortis quinque palmorum longitüdinis,vici- Hal mime- A fis atbuftis aut parictibus incumbens, ténui caule, eleganti viriditate pizdito,nec /« bier - admodum rotundo, per intervalla exiguis & pungentibus fpinis obíito, foliisfupc- rioribus baud abfimilibus,filicisfeminzfolisminorbus. " ^ GavpET humidis& petrofís :& Herbáwimo[a nuncupatur, quoniam manu admorá S«ale. fenefcit& marcefcit;manu ueró remorá priflinam viriditatem recipit, fed non adeó celeri- ter uti prior. od :: E o MI S NATvR AM haberplurimim ab Arbore trifti diffcrentem: nanvfngulis noctibus So-. Katsrá. leoccidente fenefcit & ficcatur quodammo- — ACTES mec Waco Ru cri HR do,üc üt contabuiffe videatur: oriente verà — —— ^ PNPACU MOERS sc Sole vigorem denuó recipit ; quantoque Sol - ne AER be m magis fervet, co magis viret, totoque dicfolia - ad Solem convertit. Opon s & fapore eft Glycyrrhizz: vulgó- que ab indigenis folia manduntur adverfus tuffim, ad pedus repurgandum, & vocem clas : riorem cfficiendam: renü ctiam doloribus uti- .. liscffe cenfetur , & recentia vulnera glutinare. . Nl iu NANNY 7 * Multarum plantarutm, pra[ertim im leguminum gene- re, folia, nou fe contrabere cr comprimere folent, — 5. Hz np porro mimofe appellatione ad me mittebatur ficca planta à Iacobo Gareto,extremo Octob. amni M.p-xcix; quam ab llufiri Comite de Combreland. ex infula D. loatnis à portu divite nuncupata, reduce, fictili cum terraimpofitam. recepiffe feribebar, conferyare samen tiom potui[fe. Huimsvera .— ^A iconem, quàm comode fieri potuit, ex ülà fica exprimicu--- XV "ien; ut eina bistoria, ex ficca etiam plantá comimnata, ade co NN z. Rit 57: E Lis ia s pc ws triovizt f VM .ComnsrABAT auc9 eaplanta , qua prerfus ficca e, ..... D b felerum uper. four Tadice, no^ crafá quidemilá, (d... 1.7.0] uA Olga raiqu firi pradeud qui imei dir oo teri. cauliculi. exibane reves, qui flatim in aliquot tenges ^ ——— 0 irgai Cr bumi procumbentes in ambitu fe fpargebant, ad. — 5777 - fingulos nodos, frequentes, longas, tenuésque fibras agentes, iu grado t instat ramorum periclyrgeni vulgaris, qui pet 1erTam difui--... duntur: erant vero cubualis longitudinis illa virg, interdum ampliores, eretess lenta, quibu(dam [pinula latiufeulà bafi .—. eai infidentibus pradita , quemadmodum in rubi vamis vi-— ^ dere lier, muneribus tamen, trarioribws, mintsque fjrmh : ea Bb: ru (m 292 ' CHRISTOPHORI A4 COSTA rur fusin alios graciliores vamos dividebantur , fequentioribus [pinulis obfitos, à quorum modi inter binza appendiculgs alterna exoriebantur tenerrimi ramuli (uis foliolis obfiti, qua mimero(a, ferie quadam Cr pari utrinque numeroin al nata erant, nullo fingulari alam finiente, tenella admodum C7 virentia, non difimilia Acacia folislu, que (dum pri- mina prodibant) tenui incanáque lanugine pube(cebant, ut ex 1410 fui parvi vamulis c foliolis onuiio, quem addi- derat, deprebendere. poteram, quid, fibras aliquot adnata eriam retinebat, Adinnxerar (lina copitclla, qua, in ed plamánata, ab Mafiri (upradicto Comite accepi[fe (eribebat, eum aliquot ramis (ua foliola adbuc veiinentibus, Con. fLabant ea capitellaà snultis tenuibus anguflisá, r fpinefis veluti foliolis, inter qua latebant fernina orbiculata, plana, nigra, in medio nonnibil rumentia. Flores à 1e confpecti non fnernnt, C baud fcio, an allati fuerint. Vtrum porro buius planta virent, C* adbuc in terra barentü, folia, rmanu admotá msarce[cant ut [cribit Cbriflopborus à Cofla eis. que rei causá nomen fuerit inditum, ii referre poffent, qui plantao virentems cr. vefcentem viderunt , atque erutam cap(aimpo[uerunt.. De illius autern facultatibus, pfe à Cofla con(ulendus. np De Pinus nudis Malaanz. CA?PrvrI. Pierii niic LiTvRinhortisquibufdam Malabar, tum eriam in nonnullis filvis fponte nafci- clerum de- A tur Arbor magnitudine Pyri, cujus folia inferne dilutà yiriditate predita funt, fu- feripio. perné autem faturà, admodum tenella & mollia , qua: guftata valde acria depre- henduntur, & linguam diu vellicant: fructus triangularis , avellanz magnitudine, interius in multa receptacula diftin&us, in quibus femen eft album, folidum , roturidum, pineo nucleo fuo putamine exempto par. | rmwww. — Eo fru&ufrequenter utuntur Indi, cüm in curandis quibufdam morbis, cum etiam in fuis nequitiis. it 4X. Bi xo s ejufmodi nucleos tenui tnembraná ;qua illos contegit , liberatos terunt, & clyftetibus vulgaribus admifcent, adverfus Sciaticam , & urinz difhcultatem : feu propi- nant cam egallinz jufculo ad educendos pütridos, lentos, craffosque, & frigidos humores, & afthimaticos curandos, advetfus quem morbum plutimum commendant , & ftequen- ter utuntur. Ex aqua tritisimpctigines inun&z, primm tamen diligeüter confricata & abrafe , probé & brevi temporis fpatio curantur: fed admodum urünr, ut experientia Ic. ^ WR e : IMPROBE ctiam mulieres illarum provinciarum, fuis maritis parim xqtiz, quatuoe ^ * graria five riucleos edehdos hien utcosinterimant. . TE due tih: F»üww- — VvLGo appelláturhicfru&us Pipones de Maluco, hoc eft, pinci nuclei Malucani,quod mius. iftic frequentes fint arbores hunc fru&um fetentes,multus$ue & fartiiliaris adtnodum fic illins ufgtat purgitnile A à Ganasiis Ge ib.2050301 Sel valise gd side Me SMS tae EE Res " : ; 3it:yvnonrmnolot Rasse COENA qe m De Clhuinniss 0 0o : MES S Car»vt II yl1TIc..nubuast uio bs initis tgenera : Vntim Mefpili amplitudine, folis Pjró fimili Alrerim biflo- ALTERVM genus cjufc tia. véró priore majoré, cujus deco&o curn Santalis adverfus febres utüntur Caaarifii medici! - wap. —— GnESCITinülvisS&ontibusproculamardis e Pueirees — E primi generis, quod fecunddm aquas nafcitur, atboribus.,. fcigunt. Decanini **. | Canarihicam qux longitisà mari abeft : hujus;radicis cotticem (cui.lacteus fuccus jneft) fretwe ons o. tufevacuatio, Carambolas fruétum unum viridem edünt; vel aceti Cánarinrtiaufttim fü »--3 S vEWo isa si BAD Rrhiihat wid SUEMILYSA E: Qe "CAT t Canariris aceti vices przbens, & medicum, ufüm przffans] &, (i profuy umi - EONLDUAA RR UE musdusoeri sped zy no M acnvs efthorum Charameis ufus in.illis provinciis; & ad orexim ciendam, edere s, maturos, falitos, vel fale &zaceto conditos,ut anté dixi; aut: isa Gy Re CR NKewwxi- — Y ocANTYR in Canara, Decan, acaduali ; vulgo Charamed y Arabibus ; Pet e DE M SOMME Rr Coeur Uoste- aba y hips turi | AE FE e Tureis; Anthela, Nr tivi De5 $5100 sopa AROÓOMATVM LIBERJZ 3 ofi ooo De Herba Maluana. Ca?vr rL1x VÓRVYM aut trium cubitorum longitüdinem adquirit hc planta, nonnunqüar Hebe Maln- D etiam locis vberioribus & hümidis,quinque cubitos füperans, eleganti virore prac- cene biloria, E dita, caule tenui, tenero, nonnihil concavo, imbecillo , &, nifi du Jafmiüium per- gülis faftineatur, hurii fcfe diffundénte , quemadmodum hedera ; & multos ramos fpar- gente,qui fübinde radices agunt ut Mentha & Mcliffophyllon; adeoque ferpunt, ut plan- ta fola, vel ramus tranfpofitus, brevi temporis fpatio magnum locum occupet : folia habet tenella & mollia, in ambitu ferrata, magnitudine & formà Sambuci foliis rcfpondentia: florem croceam Chamameli floriadmodum fimilem; paulo tamen majorem. Toto an- novitet & luxusiàt ^2 TU LCURUAPEUR Vvrco nuncupatur Remedium pauperum , & deftrudiio Chirurgorum ; Canarini Kovexld-. Brangara aradua appellant, id eft , quz flore eftcroceo. MEE EMIT FraEQYENTER utuntur cümin Maluco (unde primam originem traxiffe creditur, Vus. quód iftic abunde nafcatur, & plurima admifceatur Chirurgicis remediis) tum iti omni- bus Indiz provinciis, in quibus diligenter colitur, & in pretio habetur, nec injuriá. CoovvNTvR huiusplantz folia in oleo, & cum cerá infpiffantur unguenti modo : Ex 4 ss- e" CE Ev mirificé curat id unguentum omnis generis ulcera recentia & antiqua, etiamfi fanguino. "rmm mi- lenta, fordida,cuniculofa, maligna & putrida fint : mirz effe cfficaciz deprehendi in tibia- t rum vulneribus inveteratis, & recentibus vulneribus. ALTA eft praterea hujus ftirpis utendz ratio. Ejus enim caulem & ramos fuperiore Alia inim cortice denudant, & famunt membranam illam tenuem qux media eft inter exteriorem /I»ps «reda corticem & caulem, quxque facile, uti in cannabi , revellitur : eam oleo nucis Indic ma- ^^ dentem, ipfius planta foliis involvunt , & füb cineribus calidis recondunt : ubi incalucrit & emollita fuerit, conterunt, & recentibus cruentisQue vulneribus imponunt , feu gran- dia (int, feulcvia: & paucis diebus non fine admiratione conglutinant abfque ullà inflam- mationcaut apoftemate: lenit enim dolorem fanguinisQue fluxum cohibet; breviter,nul- loalio medicamento adhibito omnino ad cicatricem perducit : (ingulare ctiam perhibent effe remedium adveríus nervorum pun&iones & vulnera. EoDEM przterea modo adhibetur in apoftemate aperto ad emundandum, carnem Vire vais. generandüm, & ad cicatricem perducendum: item in inveteratis ulceribus & cuniculofis, in quibus ea folummodotrita interdum apponitur. | Q v 14 porró certiffima funt hujus plantzz, qux enumeravi , remedia: vulgaris illorum ufus eft in univerfis illis provinciis , & magnz z'ftimationis : multi praterea alii, qui inde navigant, unguentum ex hac herba cum oleo & cerà confe&um , fccum cfferre folent; Vrguerium tántam fiduciam in co collocantes,quafi omnia Chirurgica remedia apud fe haberent: ita- ?"va cirer- que quacunque occafione, in qua chirurgorum opera requiri poffet, fubitó ad unguentum 27;;, pt ex herba Malucana confe&um confugiunt, tanquam indubitatum remedium. ditis. De Sazrg aco. CaPvr rix ni fpacium à decimo octavo gradu ad trigefimum quartum ab xquino&tiali ad Septen- ws trionem tendens, qui inIndias navigant, appellant) confpicitur profundum & fpatio- fum zquor te&tum herba quadam $argsaj nuncupata, palmum longa , tenuibus ramulis in glomos convoluta, foliis anguftis, tenuibus , & dimidiam unciam longis, in ámbitu ad- modum ferratis, colore fübrufo, guftu infipido, five infenübili mordicatione przdito, qui potiüs ex aquz falfugine contra&us, quàm ipfi plantz innatus videatur. Ad fingulorum foliorum exhortus inhxret femen rotundum utigranum piperis inanis & vacui, tenui * co- « Lezendus . rallio albo, interdum autem corallio rabro & albo omnino elaboratum, tenerum admo- fena] d dum dum primüm ex aqua educitur ; & durum fi exficcari finatut , fed propter tenüita- indican tem admodum fragile, faf(aaquaplenum. Nulla radix in hac planta confpicitur, fed fo]a rem vibro & tupturz veftigia appárent, atque in profundo arenofoque maris alvco nafci, tenuesQue ra- sores dices obtinere credibileeft;tamet(i nonnulli opinentur rapido aquarum,quz ex multis in- indtum, te- fulisin Oceanum influunt, curfu iftam herbam evelli & (imultrahi. Cüm cam opinio- ^*'"ns&e Bb 5 nem I & celebri illa tiec minds metuendá navigatione del Sargaco (ic enim totum illud Occa- Vi serg«» Eiss plante praestantia. Facultates, Lesticula Marina, N V LL AS ejus facultates comperi: fed quidam é noftris nautis urinz difficultate làbo- rans; & arenulascraffosqne humores eiiciens, crudam cam & codtam forté edit, quoniam illibene faperer; paucos poft dies affirmavit mihi magnum ex illiüs efa fe fentire commo- dum; fecumque detulit, ut, peradànavigatione,incontnimentiüteretür. — ^, ——— * Confiderandum an non fit Lenticula tmatina. ferratis faliu nosiri Lobelii , cuius conem inter marinas flirpts ad Obfervatienum calcem exbibet. t1 à; à aj CÀROLI GLVSI. pi APEROATLIS. EXOTICORVM LOBGGR D CAM V.S; | SIVE SIMPLICIVM MEDICAMENTOR VM ex novo orbe delatorum., auerum in Mcdicina ufus cft, ESIe8 To OO x P. -Hifusie iners tribus iris der per à D.N1COLAO EM ONARD 9; Hisfakwfi Mráko s P Lab dinde cabe in uium volumen addu ,infüper locus pletibus fcholiis iconibusque affabre depi&tis illuftrata à CAROLO fie Atrebáte, i: Quae Roma: "PEEL "— (Qf caffigatior ex V eiim eAuBoris tek ecd "Bb 4 n ; CARÓ- 2 "CAROLVS CTYSIVS candido Lectori. ON uno€9. eodem tempore in lucem proferebat «Dotior. INT. colaus e/Monardus. H iípalenfis IVledicus. bam fimplicium, N eI edicamentorum e novo Orbe delatorum Hssloriam, fed D per intervalla, prout videlicet ab iis qui ex e/America vever- tebantur medicamentorum facultates intellteebat: JNCam initio Primam dwntaxat partem evulgabat: deinde quum plurium netitiam adquiff- viljet e Alteram addebat cum qua priorem, cuius exempla iara defevant, typis denuo. exprimendam curabat. Iélas duas partes amo Chrifii mille- fimo quingentefimo jeptuagefimo tertio nancifcebar ,&9' ex H'ifpanico idic- mate, quo defcripta eraut. ,in Latinum fermonem comvertebam : quia autem in Secunda parte multa medicamenta vepetelat , de quibus in Pri- ma iam egerat, quód plures facultates iam de[criptis obtinére intellxi[fet: idcirco duas illas Partes in'unum Librum contralebam, e9* aliquot capita feboliis illuflrabams. Eum Librum Belgio difeedensad (farem Maxi- milianum buius nominis 1. evocatueyviro mibi amicifüimo Chriflophoro Plantino relinquebam, quem in[equenté auno typis exprimébat. Tlh ipfa auto eMonardus "Tertiam partem fimplicium Historia publicabat ma- jufcula forma, atque binas priores partes denuo adiungebat. "Poflremams illam editionem in Anglia,ubi quarumdam negotiorum causá anibotloge- (o fomno primo. Christi fupra milefenum e quingentefanum en. "a- ur, T ertiampartem Latinam etiamfacicbam, et cum fuperioribus in- tra deceunium bis e'vulgabam. Nune porrü quum denuo cudends e[fewt., cv animadverterem pleraque wnedicamenta etiam in 1 ertía illa parte. contineri, qua 'veleadem e[Jent, vel magnam faltem affinitatem babereut; eum iia de quibus bina priores partes agunt :con[altum foreputarzi, fiferiem Ac Monardo obfervatam immutarem ,cr. ipfa medicamenta capitibus distincfa paullo concinniore ordine quàm anté fuerant (me quidem opi- nione) difiribuerem,unumá, Librum ex tribus Ma partibus confcerem , £9. locupletiora fcholia ad pleraque capita adücerem : nibil tamen prater- emittens eorum qua ae Monardo fut. exhibita, prater ineptas quafdam icones, quarum loco plerafque veras c legitimas repofui. «n Candide» Leüior boni confule hanc novivams operam, €9 eá fruere. | SiMPLI- — SIMPLICIVM MEDICAMENTORVM. EX NOVO ORBE DELATORVM, quorum in Medicina ufuscft, H IST O9R I A De Copal & Anime. wy E e " occ APVT. PRIMVM; T ECÜR VO refinàrum genera multum firhilià ex Hifpanià nova adferüritür j quorum unum Copzl vocatur,alterum 4zime; ^" — ^ 77 Afate. Co»ar tefiia eft àdmodum candida , & lucida , & trabfpárehs , copi. fnagnis fragmentis, Diacitro valdé cranfparenti haud diffimilibus; facis odorata, fed rion perinde it Anime. Eà Indi in fuis facrificiis fuffumi- y gülocoutebantur;hancQue ob caufam Sacerdotibus in templis fuis fré- quehti in ufu; ádeó; ut cum Hifpani noftri primum illuc appellerent; hujufmodi füffitibus naribus cotum ádmotisexciperentür. ^ ^ VT 11 15 eft ad frigidoscapitis niorbos, & T'huris aut Animé viceiri explet. -Calidá fccundo gradu, huida primo." Refolvit ac emollit; ob partes quas habet aqueas. ANIME arboris eft lacryma feu refina, alba, ad Thutis colorem nonnihil vergens, ve-. 1,5;; rüm Copali magis oleaginofa. Defertürgranis Thuris; fed craffioribüs, qux confra&ta Iu- teum colotem oftendunt inftar refinx:gratiffimi ac fuáviffimi eft odoris; & prunis impofi- ta, facile confumitut. ut ICE 2306 132355 2UDIzT10 DA (ff |^ Dar rz nr ab Aritic Orientali, quód ncque tám candidum, neque ram lucidum fit; Aime orie- Orientale item magnis fragmentis adferttir tranfparentibus, "ità ut nonnulli Charabe feu '** , Succini fpeciem effe füfpicati fint; quam Ambarum colliquatum nuricüpanr, é quo fphat^ Ambas rulz precarix tornantur, cüm nibil fit minds: nam Charabe Bitumen eft;cujus magna fra- posi gmenta liamis ferreis é mári Germiatiicó eruüntür, ütpoteé qüod & foritibus inipfo mari ,;,, ame manat, Bituminis modo, atque aeri expofitutii flatiri cogitür & denf(atur, ut coniicere li- " cet ex bacillis, & aliis maris putpameritis, quit in fragmenrisillis Corífpiciuntur. Unde co- rum errorcolligitür, qui Populi lacrymatn aüt Pini effe putárunt; ^ Hermolatis Barbarus, vir do&iffimus, ait Anime Oriehtále colligi vicinis locis pago, in quo'T hus nafcitur, & ab Illius pagrnomine, Arme vocari. - 20:000: 09316q (153010 QE TOT EHE SUY T UE Nov x Hifpanix Anitné colligitüt c arboribus riediocris riagritüdinis ; vülnerátis, Avime Awe- non aliter quàm Thusaut Mafüiche. ips m5 puero Z- Hvavs ufus eft in plerifque; fed capitis prfertit triorbis, à frigiditate próvenientiz Auime fuut bus;'& dcfluxionibus purgationes fübfeqtentibus, cübiéulis per hiemem (ecenir arem! '*^* purgat) &capitisoperimentis; dormire fub rio&ermi voletitibus,fuffitis,quinctiant ipfo ca- pite, fi qui cephalzáà & hemicrániá labotárit: arn cáput roborat; ^ Tu MisczsTv& emplaftris & Ceratis, ubi roborate,& frigidos humores, flatusQue refol- vereopus eft. Thuris vicem fupplet,cüm in füffitibus,tum iri jam didis. Cerebrum robo- tat, emplaftri modo adhibitum, atqüe etiani ipfum ventriculum reliquasQue partes ner- Vofas, Cerati modo, tertià parte cera admiflà; atque ficgeftatum diutius, & fubinde reno- vatum, frigiditatem é quacunque corporis parteclicit. Calida eft fecundo gtado; humi- da primo. a UI SA eure 108 7:6is- rji 51166 temo - To Gama in Mexicand Hiflorid dio Cópalis genera facit ; terum Yagófum, quod X ehecbtpalii totavi. dicit, molle , Xolochuipali Thuti fimile: alterum, multo dad, C AEM Ju Siri, ond eimi Vulniek ata arbote güg-. Copolcabwit. 3atim fhllatliquer albus, qui flatim conarejat 000 500 00092 90009 (Hon H Carpi porri. iam.á, paucis anvis e. Occidentali India liquor quidam inferri Glei de Copal-yva appellarione, qued, an ex gummi boc ap. defcripto fit educlum, me latet: valde tamen commendans e perunle efe imtelboo ad yul^— nearecenia irai. bom ver) due effe genera videntur: tam ab honefifimo humani ffimóque vira Petro Grego, (ab, Ol de Ci- €XtTOW wm 3nBUN. vL 5. xev, vafeulum elei illo nomine miguili ácapiebam, far e eraffinculad, [ubftantia,. py "ed - inflar Bal (amiilliu diode HifpamiolaiWfala deferrur: alreriuk auttm geueri vafculum fub idem tempus à vetereami- ^^. € Frand[éo Pninio, Viro doo d» humaniflmo, viultó láidieri camdtdiarisd, bir mimis tanen — a ; Exil : * Qui Succinum'nos eit. lachrymá. —erpemmarm ibt. ci Togot-guebit. Tacamabata. Tacamabaca facultates. Canibia [4- enltans. 2198 NICOLAI MONARDIS * Ovi plura de Orientali Anime volet , legat nofira fcholia in cap. 8, lib. 1. Hifferia Aromatum .. Nobiliori illins Orientalis Anime fragmento, quod aliquot sncias pendebat , donabar ddoGifme Hugone Mergano , Pbarmacopola Londinenfi. ; dde. in India Occidentali arborem inveniri Torot-guebit, id efl, lignum defiderii feu exoptatum, diam, Populo fimilem, (ummi candoris, cuius materies, ob candorem, layorem, é» (plendorem, fumme. expetebarur adidela fabricanda. Sub eius cortice nafcitur Gummi feu Re(ina, T buri nofiro fimilis, fed candidior, € minoribus fragmeniy, quo iffi utuntur, ut nos Tbwre. 3 De Totamnhnca, (4 i. items ua G à». 11. camabaca vocatum, quod nomen Hifpani retinuerunt. Colligitur vulneratà atbo- re, magnà ut Populus, admodum odoratà , cujus fru&us ruber cít , Pxoniz femi- nis modo. 3 PrvRiMvs hujusufus cft apud Indos, przfertim in tumorum omni genere : nam eos mirabiliter refolvic, maturat, & tollit, uti etiam omnes dolores ab humoribus frigidis & flatulentis provenientes. ior esti zs CoronE eft Galbani (nec defuntqui idem effe putent) unguibus albis , uti Ammo- niacum, odore gravi, atque ctiam fapore, ita ut prunis inie&ta, & naribus admota, mulie- res uteri fuffocatione laborantes ilicóliberet. Vmbilico emplaftrti modo impofira , utc- rum fuo loco retinet: ad quos ufus adeó mulieribus eft familiaris, ut ab eis maximá cx par- tc abfumatur, quandoquidem efficacia experiantur ipfius remedia , cüm in uteri füffoca- tionibus , tum in roborando ventriculo. Nonnullz delicatiores aàmbatum & mofíchum addunt. Maxime utilis eft, ad refolvendos & tollendos omnes dolores , ab humoribus frigidis & flatulentis provenientes, emplaftri modoadhibita. Ejufdem eft cfficaciz in tu- moribus frigidis, quos refolvit, maturat, & abfümit ilicó. Non liquefcit, fed ita tenaciter fempcradhzret, ut auferri, nifi opere abfoluto non poffit. — . - i Ex»ERIMEN TO comprobatum eft, qualefcunque defluxiones reprimere,linteo ex- ceptam, & ad utramque aurem, aut eam, ad quam fit defluxio ,adpofitam. Temporibus adhibita cerati modo, defluxum in oculos, aliasque faciei partes detinet... Dolorem den- tium fedat, dentibus, etiam corruptis, indita : atquefi hac dens corruptus uftuletur;pro- hibet ne corruptio longius ferpat.. PeQori & humeris ut emplaftrum impofita, dolores D EFERTVR item ex Nova Hifpania aliud Gummi feu Reíinx genus, ab Indis T4- , eorum finit. : : E x €à, Styracis tertià parte & Ambari momento, fit emplaftrum ftomacho longe uti- lifimum: fiquidem illum roborat, appetitum ciet, conco&tionem juvat ; & flatus diícutir. Eodem modo cerebro impofita, eum roborat, & dolores aufert. Magna: eft efficacix ;in doloribus coxendicis, & omni articulorum morbo, przfertim (i ab humoribus frigidis auc mixtis proveniant: quoniam przter refolvendi facultatem, etiam adftridionis particeps cft; qua de caufa mirum in modum partes roborat. --SorA jundurarum aut nervorum vulneribus impofita, ca curat: riam ftatim fuppurat & fpafmum prohibet. ego tertiam partem cerz admifceo, ut facilius inducatur. Is fumma, adcó celebris eft ejus ufus, ut plebs ad qualemcumque: dolorem aliud. re- medium non nórit, modó non fint inlammationes admodüm calida: fed & in his admo- düm utilis eft, in morbi declinatione, ad difcutiendum, qui (upererat, humorem. Calida cít initio tertii gradus, multa adftritionis particeps, & ficca in fecundo. - D: Caraza. CAPVIT rrr. T [t3 dmn 3 ^ x Continentis parte interiore, per Carthaginem & Nomen Dei , defertur refina 4 colore Tacamahacz, fed fplendidior,liquitior, ac denfior, linguà Indicà Caraza di- &a, quod nomen etiam apud Hifpanos retinuit,odore Tacamahacz,fedgraviore. — Pinguis eft & oleaginofa, ideoque tenax (ine multa adglutinatione & cólliquatione. Me- dicamentum nouum eft, quod decemannis elapfis primüm huc illatum eft. me E^ utuntur Indi in tumoribus & omnis generis doloribus. Ad cofdem morbos lau- datur , quos Tacamahaca curare folet , & minore temporis fpatio vires fuas exeric: fic ut quos Tacamahaca non curárit, Carata (ane. Exemplum vidimus in co qui ob. hu- meri cruciatus jam multo tempore brachium movcre non poterat, tamerít — E S : cà - " 3 ^1 e-—- - v Rs Es SIMPLIG:.;MEDIC.:HIST. 499 hacà ufus effet: fed poftquam Caraiià uti coepit, triduo fanitati reftitutus cít. Mi1nA cfítejus visinjun&urarum doloribus: nam impofita, facilé illos curat, modà nulla fit calidorum humorum influxio. Tumorcsinveteratos diffolvit, defluxiones hu- morum frigidorum aut mixtorum fiftit: ad qofvís nérvorum & cerebri dolores valde uti- lis: Vulneraque recentia, nervorum pravfertim & jun&urarum ,nullo.alio.admixto.medi- canmento fanat.. DcRuxioncs in oculos & alias partes reprimit; pon? auresatque tempoti- bus impofita. Excedit fecundum caloris gradum. | Colligitur. uti fuperiores , vulneratis aj boribus. ! 9N ü ixi 11H]?! jn0oIN St 191 2005 21142 ,01ud 51i "n : St p ex eàdem Carthagine novi regni provinciá, allata ad noseft Carana.quzdampu- 7 rior, & Cryftalli modo limpida, fuperioré multo pra-flantior, utilior , & odorato... casi pi^ : ed icmbf gb de df, Viet a iss ^y. WU. o, Olum Cidpupi. Jupes Cote yi Ca?vi 1V.- EL1SCO, nove Hifpanix provincià, oleum feu liquor quidam adfertur, cui Hi- es Oleum ficus infernalis, iomeri indiderunt, co quód ex arbore ciim fru&tu, veh 9 cim foliis fimili Ricino (ed in majorem altitudinem; ób folí ubertatem; ekcre- 2 0 Ícente) elicitur. — B tasiaoup EH A DEM vetóratione hoc oleum Indi eliciunt;quam docuit Diofcorides fiSir.cáp.3o. o1, ui. hoceít, contufo femine, deinde in aquà codo, poftremüm oleo'innátarite cochlearibus cmdinmra: excepto. Haceliciendorum oleorum ratio e feminibus & fra&ibüs,lidis ddmodumfa- 5 7" miliaris eft , quippe qui nullam expreflionem nórint: fed ctiam hoc oleutidito modo 1InouU Ji2ig13810619 HT " quàm expreflione faciliüs clicitur. à L5 .o:0GUfE OD] jon Macxi1 s viribus pollet iftud oleum, veluti experientià, & multo ejus ufu cottptoba- Ol Cicini tum eft, cüm in India, tum in hisregionibus. : Omncs morbos ab hümoribus frigidis pros faaliatet. MAIDAM OUDIG venientes fanat ,omnes tumores diffolvit; flatusQue difcutit; praefertim veritfis: eamque ob.caufam non modó in Anafarcà utile; fed in omnibus hydropitis genéribus;fi,ventré illo inuncto, aliquot guttz. vino aut-alio liquore commodo excepta forbeantür:eteniii aquasevacuat; quod etiam minore noxà facit, clyfteribus inje&dum. Ventriculüm frigidis humoribus & flatibus liberat: & coli doloribus utile, fi partes affe&x coinungantur, & ali- quót guttulz fümantut. Efficaciüs fubvenit Ilei doloribus, ut experientia didicimus. Ar: ticülorum morbis, àcausá non admodum calidá natis;auxiliantur, humorem cvacuandoj fi aliquot hujus oleiguttz pingui iure gallinz diffolutz fumantur..Contra&tosartus; fico. inungantur, curat, nervos molliter diftendendo.- Stomachum, uterum,& liencri obftru- &ionibus liberat inun&ione. - Alvum puerotum emollit, illito toto veritre ; dtque ventris animalia pellit, maxime fi ejus una aut alter gutta é lae ánt jure piigui propinenttr. Ad pforas & ulcera capitis manantia valet: confert aurium doloribus, & fürditati; omnibus * práterea cutis vitiis , prafertim faciei ; varofjue mulieribus plerumque infeftos illitu expurgat. : Tx ad) mw has ^ CariDv M eft initiotertii gradus, humidum fecundo. Hoc Ricipi genis ego vidi, quod ante aliquot annos eX RriciNvs ÁMERI1CVS. Amcricá adferri cepit, vulgari paulo maius , eui operimén- » tum feu filiqua illa triangula qua femina continet, tuberculü a[peris non est obfitas ut in vulgari; fed lavis & tinetei colorü. Ipfum granum five femen vulgari fimile , nigrum tamen c non spaculofum ut illud , snirificá (ut aiunt) purgandi facul- Tate praditum : nam etiam [i dimidia tantüm vnius gravi pars fumatur , valenter (upern?. € inferne purgare refercbat qui mibi dabat, & Curcas ilic abincoluvecari. — - - Deiude illa prov fiis fimiles integros C fuo involucra exem- ptos mibi mittebat anno M. b. 11 C. boneftiff. vir Wilbel- wmPaduy. — | C EBD -— ord in Ricini mentionem incidimus; videre memipi; dug: Hrfpanias peragrarem, circa Malacam, &* Cal- pen ad fretum Herculesm, alind, maritimis Batica locis, Ricini platitaa crafitudine bumaná., altitudine vero trium bominum, amlri pregrandibus ramis bv acbiatas inflar aliarum arborum: ; bi rami (mnltis emim annis durat arbor) tertio aut quarto quoque anno putari folent. Exattiffimb fan? comvenitbani Die[cer. deferiptioni. Refert étiam Bellonius lib. 1. obfervat. cap, v8. magnas in Cretá infulà Ricivi. arbores. fe obs fervaffe.. An vero bis fimilu fit ea arbor qua Curcas Americorum profert, plan? ignoro, càm qui inde fructum attulif- fet, atboris formam defribere monpoffet, c fiscum, qualem lie exbibeo, dumtaxat viderim. — "ET » ^. Bite. 300 | - JNICOLA!I MONARDIS 1 Ditusnen. | | e" Caryr v un Bitumes. x Cuba inveniunturforites juxta littus rnaris, Bitumen nigrum picis inftar emittentes, I gravisodoris; quo Indi in morbisfrigidisutuntur. Hifpanis fervit picandis navibus, quia pici navali fimiliseft; fed fevo admifto, üt melius induci poffit." Vctérum Naph- tham effe puto; cujus duos fontes Babylone inveniri Pofidonius refett, alb & nigra. Niwwnisía- ^ Nos hoc Bitumine ütimur in uteri morbis,quód cum fuffocatione libéret,naribusad- wis, ^ tmotum;aut vulvz inditum. p CaL1IDYM eftinfecundo gradu; & humidum in primo. Naphtha. Bitumcn Fofüle-». CA vi. sismen Co. I .N Collao provinciá Peruáná locus quidam eft prorfus nudus, in quo nulla arbor, nulla licum. plantacrefcit, quoniam terra bitüminofa eft, ex qua Indi liquorem cliciuntad pluti- 2*- mos morbos cufandos utilem. Eum veró hac ratione eliciunt: : Bimwminkdis — TERRAM iri cefpites fcindunt; quos loco Soli expofito, fupra perticas aut craffiores cedri. | arundines difponunt, & vafa àd excipiendum liquorem apta fübiiciant: nam Solis ardori- bus liquefcithoc bitumen; aut fuccus tetrà inclufus, remanentibus cefpitibus ficcis & fine pingui aliquo humore ; ad focum ftruendum aptis, quiaeo loco & ligria & alia ftruendo igni idonea defunt: is tamen ignis noxius eft, ob denfam fumi nigredinem , & tetrum quem excitat odorem:nililominusalterius materiz penuriàjam dictis cefpiribus utuntur. fana: | LiQvoR Ere multis niorbis prodeft, przfertim ex frigore prognatis: nam dolo- 1cs mitigat, & frigidos tumores difcütit i curantur eo vulnera, & reliqu& a'eritudines, qui- bus Caraiia & T'acahamaca utiles funt... Rufi coloris ad nigredinem tendentis eft; & gra-.— vis ejus odor. E cp iW Cru Mui hc "PrTRVvs deCinraparte prima Chroniá Perudni cap.A.lib s 2. meminit Bituminis nigri rca Promontorisms D. Helenanafcentu, quo vel naves tamquam pice induci poffent,- Mewiimit eriam Augulinis C, arat cap. $. lib.1. Perud- na Historia. A deieee. [0 CIAR 5 epum BimmmP4- CerrnvM liquidum huiufmodi bitumen nno à Chriflo mato M: p. t X X 1x, inea Pantenia parte qua inter WOMIWP. —— Mywram C Dravurs eft , paucis (upra eorum confisentes milliaribus obfervabam , quum : YlusIrió Heros "Balrbafar de Batthyan,bareditarims Dapiferorum Regni Vngaria prefectus, in ditionem quam ilie c ulira Dravum pofüdet, dedu-- (tret: mgrum vero id erat, odoris gravis, Cv nares é longinque ferentis, dulci tamen (apore preditum, paluiiri laco; in quadam lacuna Pókel, boc eft, inferum appellata, fcaturiens, ad pagum Vokelnieza, quovasiici dumtaxat ad inun- géndos curruum axes , caleeósque Cr octeas evaollietidis tittbaniur. Atquinon dubium e5l , quin ad plarimos. morbos sitile effe poffet, fieo uti mo(fent;prefertivs antewi ad figidos tnmoves difcuriendos, C ea vitia quibis [uum bitumen pre- defe nosler Auctor. [cribit. Fete A:5Imbarum. Ca PYyT VI. E ] — Gri- N v s C mittit nobis Florida riovi orbis ptovincia 4mlEar quod vocant Grifemn; idQuc ; inlitus ejedum invenitur Canaveralad promontorium ufque D. Hclenz. Amar litu- V AR1A eftcircaejusoriginem opinio :fed veriffimum eft, Bituminis genus mhé. ^ effeexfontibusinalto marimianans, quod aéri expofituri, illicó denfatur, ut folent plera- que, quz fub marinis aquis tenella & mollia fünt; at áquà exempta, durantur, ut Coral- lium, Succinum. ; Ec seo c Sor v s Simeon Sethi & Actiusinter Gracos ejus nieminerunt : à quibus prior, Bitu- minis modo e fontibus fuis manare afferit;peffimumque id effe quod à pifcibus devoretur, ' Amin» — iNDE convellitr corum opinio, qui Balenarum (occid cic iliejunt, ex co decepti, ef fermasa- quód interdum in Balenarum ventriculis inveniatur, qua illud aquis innatans nonnur- la. quam devorant, alimentum effe exiftimantes.* £s p e V&g&vM cft, meo tempore Balenam circa Canarias , quas fortunatas infulas putant, captam, ip qua inventz funt plus quàm quatuor Ambari arrovz [7endera apud Hiffanes ge- pus quod a . libras pendet] ive centena libra : poftea tameninfinitas Balenas cura fuiscatue lis interfecerunt, fed nihil Ambari ineis inventum eft. : | : ED - - 22.2 SIMBLIC.MBDRÓO, llis joi. Sr p & qui ex Florida adveniunt, referunt Balenas in illo mari verfari : quas tametfi five meatusillos quibus refpirat, cuneum yel paxillum acuminatum pugno adigit , ut mi-. um fubfequitür, 9 d- » CM X O »r1A 1 deletuscft; ut nonnihilad rubedinem tendat; album nongque bonum, wai 4cs- nigrum deterrimum. CDU E 1d ceres jEXcALFACIT,refolvit, roborat , quocumque tandem modo applicetur : nam ca- lidieft temperamenti & ficci , cum pinguedine quadam, quà emolliendi facultate: pra- itumeft. . Lt ei ] ANN: /., V.4 R1& funt Ambari facultates: nam cum oleo florum mali Arantii (ive Affyrii in. nba fa- calente mortario permixtum, & unguenti modo capiti illitum, illius dolorem levat , cere- elraes. brum roborat & neryos, & frigidos qui infardti funt humores refolvit: ad cadem efficax, cmplaftri modo cum Alypta mufcata affiduegeftatum.... aq | E 1v folius,autcum mofcho & ligno alaés permixti, olfa&u cerebrum roboratur, me- moria augetur, fpiritus vigor & cordis vires reficiuntur : ideoque in peftis contagiis illius odor adprimé utilis eft; nec miniis his qui frigidis defluxionibus vexantur, converit, fi ca- pitistegmina , atqué étiam cubiculum ubi dormiunt, per hiemem co fuffiantur. .MAx1ME ptrodeftfenibus, quód illorum fpiritus vegetet , cor & cerebrum roboret, & craffos lentosjue humores , quibus plurimtim abundant , extenuet, five cibis indatur, five veftes fuffiantur, five cerebro cordisQue regioni applicetur, five vino ; quo fibi faciem. & mariüsabluuit, permifceatur. hotmesotoislq bs causmtieoibadi 9. 3 12 V zh ::. Sco 1 magnetis, galbanoQue mi(cetur; & empla(lri modo mulierum umbilico impo- fitum, uterum fuo loco retinet , & reliquos ejus morbos profligat.: ejus attém-affiduus edoratus prodeft uteri procidentiis;fuffocationibus vetó; 1n Liquidambar diffolutum, & xylo exceptum, uteriQue ori inditum. - «55s Lye ELSE D itp, niated.9! ci STERILITAT! à frigidishumoribusortz , hac compofitione mederi fóleo; quz re: capra pro cipit'Ambari partes duas; rafüra éboris tenuiffime tritt unam, pulverisligni alo£s partem Jeeriüw. dimidiam , cum algaliz momento : fiunt. catapotia , quorum triá pendentia drachmam unam fingulis triduis dabuntur , & emplaftrum umbilico, peffum uteri colo imponetur, purgatis tamen priüs uti decet. "pm E x co, alyptamofchata, & ftyracefitemplaftrum fcuti forma, quod ftomacho adpo- rwpLiirus fitum, ipfum doloribus liberat & excalfacit.' Ex eadem maífa fa&z pilulz , & mane fum- ex «mbar. prz, flatus difcutiunt, conco&tionem juvant, & appetentiam excitant: idem pracítat ex vi- c,rpuia noodorifero mane fumpta hxc maffa. 550 0000005 20: CAGVA / "Wr aliai .T.Ri1T vM ambar.&ccrá flavà cxceptüm, cordis regioni utiliffime imponitur; ad fe- dandos dolores à flatibus aut alia quavis caufa (modó calida non fit) provenientes. -——- EA p& M ratione quà fenibus, melancholià laborantibus etiám convenit; & paralyri- €is;fico aut cjus mixturá fuffiantür; aut cerebrümr totaduc: fpina coínungantur :ctenim - Ambar prz cxteris medicamentis nervos ;& cerebrum roborat; Quinetiamcépilepricis fümus illius, naribus exceptus, convenit;figüidem illos excitat,&, fíaffidué id odorentur, ; nonam facile, neque tam vehementerco morbo corripiuntut/ /05005 07700 nib - I£1v admiratione dignum, quod Simcon Sethi fcribit: Siquis Ambar odorctur ari- ,,,,,, iyu. tequam vinum bibat, cum veluti ebrium ferri; 6i vcró inüciatur vino; maximéebriase; hia, qubd anb oj pigs pd éco ia b ee, vna " - ione» Iud :: Z Garüs Ab Orta. Te "fr Li J 53-£fti ^ got. ániróqua : ;':is 49 Cc ; ' Lia 4 E 301 NICOLAI MONARDI Liquid. Aanbar & tius oleum. QE EXT VILE ESTN A quam Liquid- amar, & oleofam quiddam, quod oleum de Lizaid.awbar, R vocamus, ad nos cx Hifpania nova adferuntur, utrumque odoratiffimum, prz(er. tim oleum, quod delicatioris & fuavioris eft odoris. sd Esr vcró Liquid-ambar refina effluens incifis arboribus vafte magnitudinis , pulchris oci, — &ramofis,cujusfolia hederaceis fimilia funt , cec Indi vocant, cortice craffo, cinereo, qui incifuüs aut vulneratus craffum Liquid-ambar ejaculatur, cui cortex comminutus,odo- ris causà admifcctur, ut fcilicct fuavius & diutius fpiret in fuffiribus. V 81 nafcuntur ejufmodi arbores, fragrantiffimus eft acris odor , adcó ut Hifpani pri- mum có appcllentes , iftic aromata nafci , atque adcó eas aromatiferas effe arbores cxi- ftimarent. T ANTA quantitate in Hifpaniam infertur Liquid-ambar, ut mercium vicem füp- pleat tribus & doliis co impletis: eo etenim hic utimur in (uffiribus,odoramentis, paftil- lis, Styracis liquida loco, cujusodor proxime ad hunc accedit: adcó autem validus cft, ut celari, etiam fuffitibus non additum, non poffit, & totas xdes, fi ejus fit copía, atquc adcó plateasfüo odore impleat. — ; (uu Ligen — PLVRIMVSinmedicina illius ufus: nami calfacit, roborat, tefolvit, & anodynum eft. Cerebrum; per fe illitum, aut aliisaromatibus admixtum , roborat, & doloribus liberat, omnigenosque dolores à caufa frigida, emplaftri modo impofitum, mitigat. Ventriculo adprimé utile, ftomachici inftar adhibitum : ipfum etenim roborat, concoctionem juvat, Liquid-4m- lar digerit; concoquit, & appetentiam excitat. C vw Styracis, Anibari, & Mofchi momento mixtum emplaftri confiftentià, & (cuti formà fuper alutam extenfum, omnibus predictis morbis maxime prodeft , ejusQue em- plattti ob infignes facultates in hac urbe laus eft.' Calidum in fine fecüridi gradus, humi- dum in primo. tH "2 x nk H Ex eotecéns colle&o, & iftic repofito übiper fe tenuior ejus fubftantia ftillare poffit, Olenm dc Li- oleum-quod'de Liquid-ambar nuncupant; elicitur , multo perfe&iffimum ; illoque longe qué-mM. (a vius; Sunt qui expreffione etiam eliciant; ut majorem quantitatem colligant: nam chi- tothecis imbuendis plurimum abfürnitur. ro1d3123 Sv auinsditdPeofis v Em fauwa- — VrILE cít medicamentum ad plerofque morbos frigidos ; nam calfacit ; refolvit, & t omnemtumorem emollit: itaque uteri türoribus, Sz obftru&ionibus prodeft, menfesQue provocat: Calidum ferétettio etádüj c (00 eonpio: 4 22di53 cont odi-rresosm coget SciEN Dv M tamen eft, plerofque liquidam iftam ftyracem ex India inferre non per- indc bonam quia à ramis ejusarboris comminutis & coctis pinguedinem innatantem col- ligunt, vendüntQue prolegitimo.- — . 0500700000 * I1 E1v s atboris pampini & fummitatesin fafciculoscolle&ti, veftibus & ftragulis ab Indis inferuntur, odoris gratiá, in eumQuc ufüm Hifpánis enam vendunt. 000 007 y^ 31 A nirpPus x t J ci j;:bipeduean mic r 193 IzIFenmig T5101 »bi oro smoft besp .ermiit Der Balfagum. n xs ueoeds Eurlt cut Bede CR UE C * 3al amem. AVDATISSIMYS illeliquor, qui, obexcellentes & rhirabiles effeQus, a/famams, E ad veri. Balfami (quod in /Egypto.nafcebatur) imitationem, nüncupatur ; in Hi- fpania nova cliciturcx arbore Punicà malo majore; cujus folia, urtica fimilia; ferra- ta & tenuiafunt, Indi. Xile [Gomora Zile] vocant... 13 Spira d zal/am es- | F1 T autem duobus modis: Vno; multis incifuris vulnerato arboris cortice; quitenuis - med ir- eft, à quibusliquoremanat, tenax, fubalbidus;excellentiffimus & perfediffimus;fed adeo M." paucaquantitate, utad nosnon inferatur. Altcro, Indisadmodum familiari jn eliciendis Almae —— fuccisexquavisarbore : Ramosatquc etiam truncos arboris affulatim & minutim concie fos;inlebetemampliffimum iniiciurir, multà defüperadfusà aquá: bulliunt omnia & fet- vent quantüm fatis effe putant: igne faüblato,frigeícere finunt, & conchyliis oleum fuper- natans colligunt. Id veró eft, quod in has regioncs invehitur, & quo vulgo utimur,colore ex nigro rubente;odoris fuaviflimi. V afculis argenteis, vitreis, ftanneis, aut fiilibus vitra- tis affervatur, aliam omnem materiem penetrans. A. aii In medicina hujus ufus receptus cít, non naperrimé , fcd ftatim co fere p quo : ^ ifpania ui 0 CSIMTIIDEROMEDIC, H$l4. —. .; . 363 Hifpania nova nobis patefacta eft : nam cüm Hifpani Indos fua vulnera hoc fucco glutina- re animadverterent, illos ftatim imitari coeperunt. m 15. 'CvM primüm in Hifpaniam illatum eft; ob cjus infignes facultates magná fuit, ut dc? sui 25 cet ,zcftimatione : illius uncia modo viginti , modó decem ducatis zítimabátur; ar nünc aio. temporis, cjus libra non pluris quàm tribus aut quatuor ducatis zftimari fole. Romam primüm delati uncia centum ducatis venit : poftea, tantá quantitate illatà, vilefcere cac- pit, & ctiam grátis quodammodo dari, ut folet in rerum abundantia five raritate plerum- '"quecontingerc, Nam cim magno veniret, omnes ejus virtutes admirabantur atque re- quirebant : poftquam veró imminutum eft pretium , non zílimatur , cüm tamen ideni Balfamum fit quod fuit cüm centum ducatis uncia venderetur. Mes ts fe E fané, licet nihil aliud nobisintuliffent Indiz, quam hoc mirabile Balfamum , Hi- fpanorum tamen labor in illis inveftigandis non inutilis exiftimandus cft:etenim jam mul- tis annis periit*id Balfamum quod in Egypto náfci folebat ; nec ufquam gentium am- pliüs invenitur: idcirco nobis Deus opt. max. illius loco Bal(amum nova Hifpanix dedit, quod meojudicio inferius non cft ZEgyptiaco, fi mirabiles cjus effe&us & utilitates con- fideremus. d I aee M ICA BET ^ TRIFARIAM veróin medicum ufum recipitur : nam aut interiusaffumitur , aut ex- P^/2"i rri- teritisinducitur, aut medicamentis chirurgicisadmifcetur. i. odes, dios dig cag Lots Iur vs affumptum mané jejuno ventriculo, afth maticis utile eft, & veficz doloribus : 1e 4- menfes etiam cict ,ut & peffi modo fubditum. Ejus quatuor aut quinque guttulz vino ^" P» aut aquà rofaccà in cochleari exceptze,& diluculo fenfim in guttur inftillatas, ic ut linguam non contingant ( nam Balfami fapor diutius in ore hzrens forfitan naufeam etiam move- ret, nonnullis fané cibi appetentiam dejecit) veteres ftomachi dolores finiunt ; ipfum ro- borant, coloremQue commendant & anhelitum. locinori prodeft, obftru&iones aperit, atque juventam confervat,, Magna cxiftimiatioriis vir mihi probé notus,ab cjus ufu riullos dolotes (enit, & tametíi (enex, tam validus eft, ut jüyénis videatur. Phthificos levat; & Íterilium uterum expurgat, pef modoadhibitum. — .- TRUE AUS MT e cile... i; — Fonis,calidum cum plumula illitum, omnes crüciatus ex humoribus frigidisprovez Fri 445- nientes tollit, prafertirn fi. linteum Balfamodelibutum adponatur. ' Tumores cedemato- "^: des difcutit & abfumit : quamlibet:corporis: partem roborat. . Capiti illirum ; cerebrum reficit & fovct;omnemqQue humorem noxium abfumendo, dolores tollit. Paralyricis fac: curtit;cercbro, cervice; (piná, & eà parte qua paralyfi tentata eft,;inunctis: eádem rationc ad omnes nervorum morbos & cóntra&iones utile e(t. Stomacho illitum, eum roborat; — conco&tionem juvat, & flatibus obftru&tionibusque liberat; ficuti & licnem, quem etiam eimollic.. Nephritidem, necnon ventticuli dolores à caufa frigida aut:flatibus:ortos; cali: dum loco dolenti ámpofitur fedat: idem przftat paniccalido inditum, ficáuc adpofitum; Vrinam ciet & expellit illitum; Summeé laudatur in articulorum :doloribus, prafertiei coxendicum, quód omnem duriticm & tumorem refiduum difcutiat. — . cMiog cnp — CH £EfRYyRcICIS remediis inditum; valde utile eft: & quia moleftum effettónínia Cberegics. enumerare, ejus judicio relinquo; qui illo utetur , ut id fcilicec aliis medicamentis com "demens mifceat; quz ad rem utilia cffe judicabit: Vulgáre (anéadinodum cft có in recenidibus vul- ccr neribus üti; nam ftatim illa fine fuppuratione glutinat; quinetiam in iis utile, ubi cotitufió adglutinationem impedit ;quód flatim digerat , & reliqua praftet: quz.ad vulrierisufque glutinationem neceflária funt, ut non abs re Pauperum cheirurgia cenferi poffit: caque de cáufa panicz funt in liàc urbe des ; in quibus non fervetur Balfamum.. Nervorum , iüd- &urarumque vulnera prz reliquis medicamentis ad cicatricem perducit; contractionetm- que prohibet. Capitis vulnera curat, modó cranium illzfum fit: fic etiam omnia recentia vülnerain qualibet corporis parte; modo fint fimplicia: . Antiqua vulnera, perfe; auc curri alio unguento impofitum , emundat, & ad cicatricem perducit. In diuturnis febribus; fpina eo calente inuncta dimidia hóra ante paroxyímum;,& illico quinque aut fex guttis il- iusin vitio (ümptismodo praidi&o, horrores difcutiuntur; fi tet aut: quater- remedium CUÁCRIYScYLO eft fapore, & aliquantulurn amaro : unde colligere licet , adfttidionis patticepscffe, calidum & ficcum in fecundo gradu. eratexihs e: c INYR€ exnoviotrbiscontinente magnà qüantitate inferri caepit Balfamum inci(is ar- 2«/famv» botibus extta&um, iis fimilibus quz in nova Hifpania nafcuntur; ubi Balfmum deco&tio- Pros; i. ne:colligitur.: Surit àutem ex arbores va(tz magnitudinis; & ad radicem ufque ramofz , muc duplici fepta cottice, altero craffo Suberini modo, altero tenui ;intéttio ; materien arbo- tis ample&ente; Ex co qtiod inter atrümque corticem eftípacio; incifione Balfámum TO PRI ; Gc 3 cducitut; i5u L 04 NICOLAI MÓNARDI : educitur, alba linipidiffimaQue lacryma (uaviffimi odoris, quod infignes facultates ftatim prodit. Et certum eft illiusguttulam potiorem cffe, alterius quod decodtione extrahitur arreva, hoc eft, x x v. libris, tametfi miraculofos ejus viderimus effe&us. safmifs. — Hivivs frudus (qui penes me eít) exiguus pro arboris magnitudine: etenim ciceris du. aut pifi grano major non eft, amari guítus aliquantulum, inclufus in extrema filiqua an- eguíta, digitum longa, alba, & fimplicis regalis Hifpanici tenuitate. Eo fructu fefe fuffiunc Indi, ad capitis dolores & defluxiones. jag V Ar pt falleris Monarde; nam Arabia felix, que fola Bal[ami plantas [ponte nafcentes ab omni avo protulit, et- iam bodieprofert, Cv legitimum Bal(/amum prabet.. A'uit quidem e/Egyptus loco quodam Cayro vicino , quem Ma - tharea appellant, Cx nunc etiam paucos Bal(ami frutices alit, fed ex Arabia femper peritos; quemadmodum olim Iu- dex babgit. Seriphus auteva Arabie felicis Princeps, cui etiam Mecba paret finguli anni, prater ala munera, tres quatuórve Opobal[ami libras Turcarum ]mperatori voittit, Cayri autem Praefecto, lbramsperegrinorum verà qui Cay- ro Mecham religionis caus proficifeuntur Duci, five Hamirag, felibram donat; atque etiam nonnibil aliis peregrino- zum Dudbu. | Ceterum qui plura de legitimo opobal[amo eifisque planta, five frutice, [are volet,C. V. Proberi Alpi- tii cap.X. lib. wv. deplantis /Zeypti, cr eiufdem Dialogum dc Bal[amo, con[ulst. Ego fane paululum legitimi Opobalfami babeo ex munere Nobilifimi Baronis Davids. ab Vngnad , Cefarti apud Turcarum lmperatorem Selimum Solimanni F. &* Amurathem ipfius N. Legati,quo Conslautinopoli difcedens , post quinquennalem ilic moram, abipfomet Amuratbe donatus fuerat; deinde pauxillumsctiaw babui à Generofifimo Ba- rone EdWarde Zoucbe, Anglo, Conslantinopoli reduce: suittebat étiam ante paucos amnes vir docliffumsu loannes Po- n4, quod omne amicis impertii. | | ) —À—€ DWisnnrie Toe maio eo 9 x 1 ks B ; :PEPRUTV X e 4 S^ MT » ; vv | pres fiore t Tt CPV T X ABE OICE salon de v NC recens advehitur ex Continentis quadam provincia inter Carthaginem & Tols. "W] Nomen Dci fita, Tolu ab Indis appellata; Bal(ami quidam liquor,maximarum vi- rium, przftantiffimumque, quod hadenus ex iis regionibus allatum fit,tedica-- mentum... : I Ew hia. |. ARBORES équibuscolligitur, pumilis Pinis funt fimiles, multos ramos quáquaver- fam fpatgentes, foliaquc Ceratiz fimilia obtinentes perpétuó virentia : przfcruntüt- do- mefticz, & in cultis nata. idi amu vend 3 3EDET rxmbmd ..Colligunt veró huncliquorem Indi vulnerato & incifo arborum cortice, qui tenuis & — tenelluscft, fuppofitisQue , & arbori adhexis veluti quibufdam cochlearibus écerà nigtà in illis regionibus natà confedis, qux emanantem é vulneribusliquórem excipiant, quem. dcinde inalia vafcula ad eam:tem parata effundunt: id vero ferventifüimo fole fieri neceffe eft, utliquor faciliüsemánet;nam no&tuob frigiditatem nihileffluit: etunrpit étiam inter- ms exipfisarbotis nodis & alis nonnihil liquoris, qui cüm exiguus fic, & in folum deci- at, perit. JSenu3iip fu LE£is40f2003 s IPIE tüi5nrioD HIJO Qa apsupas | PORRO apcs'quz ceram iftám conficiunt, nigrz funt, éamqQuc in terrz hiatibus & ca- enam dao-. verpisfubterraneisclaborant. Plürimam autem hujufmodi ccrami in Hifpaniamr deferri Tem vidi,quáad paranda funalia utebantur: fed ob tétrum quem ejus fumus fpirabat odorem, vetitus fuit cjus:ufus , poftea tamen in medicamenta receptus. Etenim perutiliaex hac untcerataad mitigandos dolores à quavis caufa frigida provenientes: nam tumores re« folvit;& plurimaaliacommoda przftat.-..—— 5-05 0050007 pu mdfamid . CETERVM Balfamzuslicliquorapud Indos maximé celebris eft; ob infignes cjusfa- Tnlew. — cultatcs: àquibus edo&ti deinde Hifpani; cüm miros ejuscfte&us animadverterent,pro ré maximi pretii. inde in Hifpaniam dctulerunt , magno illum ittic redimentes; nccabsre; quandoquidem mihi praftantius effe majoribusque facultatibus pollere videtur coqui e Nova Hifpania advehitur. |. 1. rpitogisioansbs0s O6 Colore rubro ad aureum tendente eft, mediz interliquidum & denfum cónfiftentiz; ,glutinofus admodum, &, ubicunque reponatur, firiniter inherens;fapore:dülci & grato; nec, fi füumatur, naufeam movente, quemadmodum reliqua Balíamia, odore excellentiffi- mo, & limonum fragrantiam quodammodo refcrenté, fic ut,ubicünque reponatur;célari non poffit, fed fuo odore locum gratiorem reddat :etiam pauxillum in vola manus attti- tum, fuaviffimum fpirat odorem, uti Iafmini feré. .. E1v. s facultates infignes furit, quia incifione elicitur, quemadmodum olim Balfarum in Egypto, ad cadem omniaad que illud celebrabatur ; efficax. 55,000 0505290507 Em faws-.— Omnia recentia vülneta curat;confolidat ; glutinatQuc labra ; nec: materiam) pürulen- je tam in iis exoriri finit: quodque majus eftnullum cicatricis vc(tigiam, curatis vult 1clinquit ; fi eorum labra probé juna fucrint; quapropter in faciei wilneripaiiuar eit, quan- w— SIMPLIC. MEDIC. HisT,- -. 3j mixtum illinatur: contradorum nervorum dolorem lenit, & fi per fummos aftus illo illi: nantur & fricentur, eos relaxat: parotides feu fcrophulas caccas & apertascurat, x E ALIAS prxterea multas facultates obtinet hic mirabilis liquor ; qua: me Tatent : fed quas intelligere potui,univerfo orbi notas facio, ut adeó prclaro medicamento & tam in- fignibus viribus przdito (quibusque longe plures & majores tempus detegct] quilibet utt queat. *DowATvs fam (mf me epinio fallat) pauxillo fimili Balfamo à noflro Morgane, fub reum t Lóndino difeef- fum anno M, D. txxxt,. Sed £f eim liquoris quem ad me mifit o avoin[equente anno, Bal(amiex $. Demipico nomi- ne, plurima nota cum boc Bal[ano conveniunt ; medio enim iuter liquidam e? den[am erat confiftentia,vald? gluti- mo[us, dulci C grati aporis, fragrantisd, odoris,color tamen magis flavus quàm rutilus: nifi quis ad Re[imam abiegnam vel Cartbaginen(em (de quibusim priore libro nofler Audor ) referre malit. Addidit (e. alum liquorem enuem, ful yum, odoratum, cui nowen Bal(ami fimpliciter adfcriptum« Vterque fane liquor long? odoratior Refina abiegna, & 4d Bal(ami ? Neva Hi[pania delati fragrantiamaccedens. 5.55 60 É -'Hanyv apum meminerunt Francifcus Tape d Gemara Hiflorj generali cap. 8o. Petrus de Ciega Periiani ehronici prinya parte cáp.2 5. Ioannes de Lery Avuericana billaria vr. cap." Quoniam porro Gita &» Leriu dpum fer- mam deferibüb£; eorum verba adiicere bé libuit, qua ex Hi[pattico & Gallo fermone fic Latin? exprimebam. — - 1N Cejba valle arbori ey aliarum interdum cauti nidulantur apes , atqui: fuum mel eubdramt sonmisis boit 07 - quàm in Hifpania, tefie Cieca, quarum tria funt genera.. Vnum paulo maii culicibus,ad favi ; quem prol? commn- niunt, órificium, tubulum dimidii digiti langitudine apt ant ex anateria cera fimili, per quem apts, alir co quod à floribus decerp ferunt onuilis, ad fuas operas ingredmntur : acidiufculum eft mel illud, cuius paulo amplius librá prabeus fingula alvearia. Aliud genus paulo maius, nigrum ( [uperiss enim candidum esl) erifiduns, quo in arborum cayum ingrediuu- zur, confecum babent. ex cera alterithateria commixta lapide durius: barum wel fuperius bonitate longz (uperat, il^ lisque tres menfure, five veterum congius nonnunquam ex ntico alyeari eximitur. ds genus, Hifganicas magni- 306 ^ NICOLAI MONARDIS tudine excedit, fed aculeii caret, impetn tamen in eos fertur qui favos eximere volunt, miréque fefe capitis dr- barba pilis unplicat : barum interdum alyearia duodenas aut. plures libras melli, multo quàm relquarum praflantiera, continent. AMERICANA , iuquit Lerim, apes nojiri diffiwiles , Cr exiguas illas von[cas, qua ailate, prefertim maturis tivi nobu infefla (unt,potius referentes [uum mel c ceram conficiunt per filyai in atborum cauti unde incela urruwm -. que prob? eximere norunt, Fayum, t quo mel nondum exemptum, Y va-yetic appellant; yra. enims illis mel eft, yetic cera: melle noflro more ve(cuntur: ceram veri, qua fere inflar picis nigra efl, iu maffz convelvunt bvacbiali crafttudi-. se. Sed neque (unalia, neque candelas ex e parant (nou enim nullo alio lumive rtmtur. quàm certi ligni fragmen 1ü accenfis, qua lucidam flammam prabent)at ingemimum cannarum lignearym tubos (1m quibus fuas plumae,ne à certo papilionum genere ipfis Aravere dio, cerrumpantur, ad[ervani ) 114 pre[ertim obtarant. Sed & loannes Sraden. Hombergenfis He(fus, qui apud Brafilisnos Galló amicos per aliquot wenfes captu fuit nec fine Divini Numinis favore liberatw e), trium generum, qua ilic reperiuntur, apuro metinit cap. 3$. fua bifloria: «tque mel à minoribw confeiGum duorum aliorum generum neci prefert, [que [epius canis arboram exemiffe vefert. Liquor ZAsnbia. | CarvT xr. proculàlitore maris, mellis modo flavus & liquidus, & odore Tacamahacz. Ein facslia- Aiunt, & hterisad me fcriptis fignificant infignium effe faculrátum, invetera- te. tis przíertim in morbis & à frigida caufa provenientibus: omnium corporis partium dolo- resà frigorcaut Blatibus ortoslenit, & perfri&tiones tollit: quosvis tumores refolvit, eof- dem obtinet effe&us quos Carafia aut Tacamahaca, illarumque vicem in ea regione prz- bet. Manibusnon nifi madentibus tractari poteft ; & ubicunque reponitur, adeó tenaci- ter hzret , ut auferri nequeat, donec temporis fucceifu abfumatur. Exiguá admodum quantitate & duntaxat pro fpeciniine mihi miffus eft, quoniam iflic magnz cüm fitzftimationis, pro te magni pretii adfertur. ; Calidus tertio gradu videtur, manifefti lentoris particeps. Anbia liquor, M 155v5 cfi mihi incraífo harundinis tubulo liquor quidam e fonte manans non AnWafon. — "Hav liquorü (nifi me alit opinio) pausilum accipiebam [ub anti Chrifli n. p. xcvi.extremum, d veteri amico Franci(co Peniuo, quem de nauclero quadam ex Qccidental: india vcduce vedcimntrat, nva. addiea appellatione ; sámque ob can[am pauxillum illud witzebat,ut sneám [ententwam de illo exquirezet. Erat autem Cariie (ubitentiá non difimile, lentum, coleri. ex flsve[cente paullo ob(curierie, in quo fragmenta quadam cen[puiebam tamquam ungues ' gandicantes, nen (ecu acin Benjuino, aur, wt yeris dacam,Sagepeno, odori, quam Crafis, paul» gratieris. Rsfun Alisgna. CarvT Xti, ASSES ead Asfsa 3dla- "W" &1DEM ctiam colligitur liquor five re(ina, quam abiégnatm vocant, cx arboribus fe- io ris (quz neque Pinus, neque Cupreffi dici poffunt) Pirio altioribus, & Cupreffi modo Fr reis. In hatum arborum cacuniinc veficula: quedam enáícuritur magrix & parvze, quibus corifra&is gutratim ftillat liquor admirandus, quem Indi diligenter conchis exci- piunt, fed tanto labore & molcftià, ut multi viri exiguám admodum quantitatem üngulis dicbus cogant. CEN ik É1v s ufuseft inomnibusad qux Balfamum convenit : (iquidem vulnera optimé cu- zat, dolores ex materia frigida & flatulenta pregenitos mitigat. Vtilis item eft ftomachi vitiis ab humore frigido aut flatibus, fumpta ex modico vino albo, ut in Balíamo ede- «uimus. : eni pier Refina Corihaginenfis. | €ArPvT XIII». MuCo- 7 Y vc etiam nobismittit Carthago novi orbis provincia refinam quandam purif- proide fimam & odoratiffimam , abiegna aut Terebinthina Veneta multo przftantio- iw. :.* rem, iifdem facultatibus feu majoribus przditam,quàm fit felediffima T erebin- thina. Experientia docuit, utiliter iniici nervorum , articulorum, pedumque vulneribus, Pa mies vlceribus : magno ctiam commodo, cà clotà & pra paratà matronz fibi faciepn oblinirit. ed à e E Bio Em SIMPLiC. MEDIG. HIST. 397 T abaco. CX PVT xt LANTA Tabaco antiquitus in ufu fuit Indis, Hifpaniz ptzfertim nova accolis; ad P vulnera curanda. Paucosante annosin Hifpanias delata, magis ad ornandos hor- tos, quàm ob ejus facultates : nunc veró multo ccelebrior eft ob facultates, quam propter clegantiam. NoMEN legitimum apud Indos cft Picielt : nam Tabaco nomen ab Hifpanis illi indi- rice. tum, ab infula quadam ejus nominis, ubi frequentiffima nafcitur. Tabaco. MAGN A altitudine affurgit, & interdum Malum Affyriam, quam Limonem vocant, Tabtto biles aquat, caule redo multis przgrandibus ramis brachiato; folio mali Affyriz ferc, fed am- iia. pliore,veluti Oxylapathi, colore viridi dilutiore, & aliquantulum hirfuro , uti tota planta cft. Florem fert in íummisramis Campanula modo, candidum, medio purpurafcentem, quo decidente fuccedunt veluti capitula papaveris nigri, quibus continetur femen valdé exiguum , colore ex cinerco nigricante.. Radix craffa eft multifida, lienofa, intüs crocea & amara , quz facilé cortice fuo delibratur : aliquà tamen facultate przditam effe non intelleximus. 4 . NAscir VR plerifqueTndiz locis, humidis prxfertim & umbrofis,& exculto levique rato vaa- folo. Serituromni tempore: cüm veró prodiit frigore przfervanda cft, & fecundüm pa- le. rietes plantanda ad corum ornatum: fiquidem toto anno vitet, Cittiorum modo. ForioxvM dumtaxat eft ufus (tametfi corum defedu quidam femine utantur) éá- que ut affervari poffint, filo trajcdta in umbra fufpenduntur & ficcantur; deinde aut inte- gris, aut in pulverem tritis, utuntur. ; ." C^L1DA & ficcaeftin fecundo gradu: itaque calfacit,refolvitgjmundificat & aliquan- tulum adítringit, ut ex fequentibus facultatibus judicare licebit. Fort hujus plantz calefacta & impofita, przfens in Cephalza & Hemicrania fünt rab facsl- remedium, fi morbus ex caufa frigida aut flatibus ortus fit; fxpius veró funt repetenda, do- 1s varia. nec morbus tollatur: funt qui caput olco florum maliarantii priisinungant, Idem reme- dium rigidis cervicibus five Tetano utile cft, & in totius corporis doloribus ab eadem caufa ortis. . DoroRns s dentiumicaufa frigida non modó finit, dente priüs deterío aliquo linteo cjus fucco delibuto, & folio in pilulam convoluto, dentiQue indito , fed etiam, nc corru- ptio ferpat, prohibet. d ) P&CTORI1s vitiis, tuffi veteri, afthmati , & fimilibus ex frigido humorcortis morbis, foliorum deco&um cxaqua, & eclegma ex ejus decocto, utilia funt. Serapium éfaccharo sepan ex & foliorum deco&do paratum; paucajue quantitate fumptum , putres humores pectoris T«b«c. ciicit. Afthmaticis interdum, eorum fumus ore exceptus opitulatur : fed necetfarias eva- cuationes przcedere opus eft, fi mora ferri poffit. em cic — Svs cineribuscalefadta folia, & fordida, non excuffis cineribus , calidaque fzpiüs im- fita, ventriculo perfridionibus & flatibus laboranti auxilio funr. Viridia foliaalii mani- um oleo inun&is confringunt,& fic imponunt. Ventriculi & Lienisobftru&dionibus atque fcirrhis folia pauxillo aceto intrita, diuque illita & adftrida, utilia funt; fed his deinde fo- lia calefa&a , aut lineus pannus fucco foliorum calente intin&tus, fingulis dicbus fuperim- ponenda. Foliorum defc&tu, pulvis communi unguento obítru&tioncs aperiente excipi- tur, & parsobítrudia, aut tumore affc&ta, diu inungitur. ! INp1:c mulieres valdé commendant in puerorum, & etiam grandiorum ftomachi cradzatibu cruditatibus : nam ventre inferiore prius inuncto oleo lucernarum, & foliis füb cineribus vesriewi. calefa&ts, altero ventriculi regioni, altero tergori quà ventriculum fpectat;pofitis, eas con- coquunt, & alvum emolliunt, fi quoties opuscrit , renoventur. Latas& teretes ventris tineas expcllit foliorum fuccus cum faccharo .co&us , & depuratus, paucà quantitate fümprus : umbilico tamen etiam imponendum folium tritum , & alvus deinde clyfterc eluenda. is oiu NepuniriCIs & fatulents doloribus folia füb cineribus , ut anté, calcfa&a , & weiriid. quàm calidé ficri poteft adpofita, magnum adferunt levamen , idem remedium, quoties 'opüs erit, repetendo. Commode ctiam clyfteribus iniüicientur , atque ctiam fomentatio- nibus, & emplaftris admifcebuntur. Iu fuffocationibus uteri, folia probé calefaQa, & umbilico, uteriQue regioni impofita, vri fsfece- przfeus adferunt remedium: quód fi ( ut fit interdum) animí deliquium fubfequatur, fu- "P mus illorum naribus obiiciaturjilicó liberabitur:quod remediu m Indicis mulieribus adcó C4 vulga- 308 NICOLAI MONARDIS vulgare eft, utea de caufa Tabaci folia diligenter adfervent & magnifaciant. Suntverà qui odorata umbilico prius admovent, deindefolium fuperimponunt. Maximé autem conferunt aut Tacamahaca, aut oleum de Liquid ambar, aut Balfamum, aut Carafia,auc ex hisomnibusemplaftram conftans, & in umbilico affidué geftatum. Arimbmm ^ ARTICVLORVM doloribus (modó humores frigidi fint, vel faltem non nimium ca. dolori. lidi) efficacitfimé folia calida adhibentur,aut corum fucco calente pannus lineus intin&us: etenim humores refolvunt & digerunt, ideoQue etiam tumoribus cedematodis, foliorum fucco calido priüs lotis, utiliffimé imponuntur. 1693621913 pewoeim, PERNIONES fanare,fi tet aut quater hujus plantz foliis fricentur , deinde pedes & manus aqua calida cum fale abluantur, experientia docuit. ; m3 Taba alvi: - V ENENIS, & toxico perniciofiffimo, quo Cannibales fuas fagittas illinunt , refiftere, poarnaci eil. paucis abhincannis experti funt nonnulli : nam anté, fublimatum vulneribus infpergere folebant. Toxici autem vires inftingere hac ratione fciverunt Hifpani. : Ocio exe- (ow TIGIT utquidam Cannibales in fuis cymbisad D. Ioannem de portu divite na- iras T^ vigarent, Indorum, atque etiam Hifpanorum (fi quosteperiffent) telis füis veneratis con- NDA. ficiendorum caufa. Eó appellentes, Indos & nonnullos Hifpanos conficiunt , plerofque autem vulnerant : cüm veró füblimato carerent, à quodam Indo edodii fünt , ut Tabaci fuccum expreffum fuis vulneribus imponcrent, & ipía deinde folia trita: fedati funt ilicó dolores Dei berieficio, & ea fymptomata qux hujufmodi venena fübf&qui folent, vene- num fuperatum , vulnera deinde curata. Ex co, foliis hujus planta: adverfüs venena uti coeptum eft. Rex ipfe Catholicus, ejus viresexperiri volens, cani vulnus inifligi juffit in gittture , & toxico, quo venatores utintur, illini; & paulo póft foliorum Tabaci fuccum fatiscopiosé inftillari, & ipfa folia trita fupta vulnus ligari: liberatuseft canis non fincom- nium admiratione. [5213 VIDIT DT 3i*6 OPER Cabmal, ^ EODEM modo venenatis peftiferisque earbunculis impofita crüftasinducunt; deide curationem adferunt: & ad ictus morfüsque virulentorum animalium prafens funt re- mcdium. COE, Recentibur vulntribus, Gaga, V&TERA ulcera, GangrienasQue fuccus inftillatus; & folia trita impofita detérgent, EN .Ponxó non modóin hominibus ejufmodi ulcera curare;fed etiam in atimalibus ipfa Polype. Q vENDAM nouinarium ulcere laboranteni;e quo fanies manabat,;non fine contagii fufpicione : meo confilio inftillavit foliorum Tabaci faccum :à fecunda inftillatione multi vermes exciderunt, deinde pauciores; & poftaliquot dies fanatum cft ulcus ; fed quz ero- fa erant,non reftituta. Illius etiam foliis impetigines,& capitis fcabics utiliter confricantur. uud famw — H A C eft celébrata illa Indicis facerdotbus plantà , qua uti folebant ad refponfá dan- Ins feq. da, Etenim apud Indos moris erat, Sacerdotes de bellorum eventu, aliisque magni mo- menti negotiis confulere. Confultus facérdos, iftius plantz folia ficca urebat, & corum fumum tubulo feu cannulà quadam in osexcipicbat, deinde quafi in exftain quandam : taptus,cadebat, omni motu privatus; ficque permanebat aliquamdiu. "Diícufs ejus fumi faculrate;ad fe redibat, referebatQue negotiurn' cum demone contuliffe, & efponfa da- batambigua; ut, utcumque eventus fuccederent , illis facilé perfaaderet, fic fe prxdixiffe: eoque modo barbaros illos homines miferé decipiebant. — ie C.srERVM vulgus etiam Indorum eum famum per os & tres récipit animi gratiá, cüm infomnia videre interdum, &extra fé quafi rapi cupit, tum etiam de fuorum nego- tior um cventu, ex infomniis qux apparuerint'pronunciaturum. Nam ut impoftor eft o LÀ ' talifere fimiles, femine plene ex rufo vigricante , pufillo , -erdine per vamulorum longitudinem illi mafcuut , dilutiet SIMPLIC. MEDIC.: HIST. 169 diabolus, herbarumdue facultates novit,illos liujus vires edocuit , quo, apparentibus cjuf- modiinfomniis, miferis hominibusirhponar. TM. AT non cít recens, plantas quafdam inveniri, que manducatz; aut intro affumptz, va- nas fpecies & imagincs obverfarr faciant, Siquidém Diofc. cáp. de Solàno manico , fed Scanm fu- furiofo, ejusradicem drachmz pondere ex vino potam, facere Ipccies vanas imaginesQue riojwm. non injucundas obverfari fcribit, fed duplicatum ejus modum ad tres ufque des mens alienationem adferte,quadruplicatum interimere. Anifüm (i quis dormiturus edat;(omnia 4//e excitari jucunda & fuavia:contrà Raphani efu, gravia & curbulenta: & fic de pleri(q. aliis; Rapbangt: GAncIAS abOrtareferc Bangue plante fuccum aliis admixtum , mentis alienatio- nem facere, infomnia excitare, & omni folicitudine liberate, veluti etiam Opium; quod Orientalibus Indis admodum familiare eft: de quo mültaapud Gatciam. — Sic & noftri Indi, oneribus ferendisaut aliis laboribus defatigau, T'abaci fumum hau- riunt, & ilicó, quafi mente alienati, corruunt : excitati veró , refocillacos co fomno, & vi- res recuperatas fenuunt. Eorum exemplum fecuti ZEthiopes pro mancipiis có deduüi, ni mis frequenter eum hauriunt; quo fit, ut orum domini egregie eos caítigent , & illorum Tabaco exurant, quo anfam auferant fepiisillo utendi :clàm tamen uti nondefingnto — 'Vsvseftetiam Tabaci apud Indos, famis fitisQue fedaudz ératia;hoc modó. Conchy- 7/»« f aue lia quzdam cochleatum fluviatilium urunt , deinde attetunt cálcis modo; hujüs & Folio. i$ "E rum Tabaci zquas partes fumunt, manduntQue, donec ex utrifque maffa quxdam fiat , quam: in pilulas pifo majores formant , atque in umbra ficcatas in ufum reponunt... Fa- &uri iter per deferta, ubi neque cibum, neque potum inventuros fc putant , harum pilu- larum fecum delatarum unam inter labrum inferius & dentes reponentes; cjusliquorem - affidué forbent, quà abfumptà;aliam reponunt, atque item aliam,;donec petegrinationem Bxeue. Cpiutt. triduanam interdum, aut quatriduanam, abfolvant :iftadtc ratione toto illo témpore ne- que famcm fibi moleftam effc, neque fitim afferurit: cujus caufam.effe ptito,quód forben- tes affidué pilulasillas,etiam humorcs pituitofosé cerebro cliciunt, qui dcglutiti & in ven- triculum demiffi, naturalem ejus calorem humedaant , fed ab co tandem abfumuntur, |... aliorum ciborum defedtu : ut in multis animalibus obfervare licct , qua torà hiemeinfuis —— latbülis fe continent fine alicujus alimenti copiá,quia calor naturalis occupatus eft in pin« guediné abfumendá, quam aflatis tempore collegerunt. Z Hac funt quz de celeberrima hac planta Tabaco,cjusque facultatibus colligete potui: BnasiLiANits, Aquibw femen primüm in Lufi- PzrvM LaTiFOLIVM.. tantam delatum, bac planta dicitur Petum ; Galli quód. D. " : , Petum. , ; , : LN Dis (d 9 loannes Nicotius, Regius aliquando in Lufitanta Orator, eins ; "f - [/ / femen primus ad Reginam matrem detulerit , iliísque fa- LA^ WIN Cu rt eultates docuerit, Niotianam,c* Herbam Reginasominas 7 were NU ; rtu 1unt.. Aly Herbam (anckam , ob infignes eis virtutes ,muM- — 5 j 2 f Ey x eupatunt: Oviedus lib. Hifl.xi. cap.v.im Hijpaniela in/ula, f 4, Herla [asas ubi Copies? tum tempori nafcebatur, Perebecenuc vecati tradit: mibi cum Hye[cyami nigri aliquo genere plurimum ' «onvenirevidetur. 0000000 0000s rud Esr verbeaplanta triusy aut quatuor cubitorum alti- tudine, interdum amplior multis alit vafa rami concae ..... va, [olia numerofa, ampla, dena feu carno[a,pinguia, gravi... edere, jervido c acti guslu. Flos extremi amit nafcitur topiofui ex albopurpurafcens ,obongu, C» tnb in uodum ébn/avws , extrema parte latus C pentagonus, ctiius color frigoribus magis intendi folet. Huic fuccedunt filique Digi- Perebecenuc. Ti4. Papavers suülto mibore. ib sstieice A Ex vs duo funtgenera Nam unum amplo latóque ef... 7 folio, incerdum cubitali, longitudine , pedalique latudine — (f ne pediculo caulem apcpledlenté. 1d aliis affurgit, Ce flos — "ilm. Alterum paulo minore e folio, Selamo,! — yfe* quód Bellóm donnam vulgo vocant, fimili;[ed magis mmira- nato longóque pedicula ramis inbarens : florc huic t v4 er umbellas nafcuntur. [aturatiores aliquanto. Vtriu UC s Pas lege va $ed & larum femine ind: sched duo, [poute in nostris bortis tertia quedar cy dubia fpecies ^ nata, fuperioribus pautió buspilior , cuis folia,tt in priore "aulés avpleQ antur, fed multo anguftiora , eriam infra [e- cundi generis foliorum amplitüdinem: floribus tamen fatua ratius rubentibu ,magis boc quàm illud amnlatur. : RU eon e: 310 NICOLAI MONARDI Fronzr bacplanta calidioribus regionibus Iunio c* . RC A lulio , femen Septembri maturefcit (vidi in Lufitania tota PrTvM Axcvsri FOLIVM, bieme florentem) at bic à menfe Auguslo in biememn ufque fleret, é& fubinde femen profert, deinde primo gelu flaccefcit, perítque tota; neque bieme affervari potes, nifi admodum difficulter, idque fictilibus aut capfis ligneis, im quibus fata, fornicem aut penum illatis. Natales. NasciTvn omni folo; é* femel (ata, feménque ad mataritatem perducens, feip(am deinde ferit nec opus habet alia fatione.. Si tamen ferenda erit, Auguslo aut. Septem- Vri id fiat, quoniam femen exiguum .diutifime fub terra -latet antequam germinet : C Martio àut Vere telluri ere- ditum demüm Auguilo germinat. Av v p nes diligenter colitur, non tam ornatus gratia, quám ob infignes facultates, praefertim à wabilibus quibuf- dam matronis rei berbarie fludicfis, qua folii eiu vecenti- bu, aut in umbra ficcatis & fhillatitio illorum liquore vi- Faciltates, — frei organ extraclo , cy. unguento ex. eius foliis parato, frequenter utuntur. ad ulcera antiqua , putrida , maligna, gangranas, (cabiem, impetigines, licbenes, oculorum nebu- la , felici cum fuccefu ; multisque miferi vuflicis auxilio unt. A Sv wr qui folia fingulis diebus mane à ieiunis mandi iubent, ut podagra liberentur, quia multam pituitam in os artrabat, emque in partes inferiores defluere probibeat. CaAnorvs Stephanus Prediiruslici Gallico fermone tonf(cripti lib. 2.cap. 76. experientia comprobatum e[fe fcri- lit, eius folia fIrmmis utiliter illini , illiésque [Hillatitium li- querem asibmaticia auxilio e(fe- In fumma, Panacea quae dam eft ad omnia generi morbos. Pets quat ^ Ar1ivp eiu genu, per omnia minus, folio rotundio- um. re, nec bir(uto pinguive, licet (ucculento , flore minore , & pev exiremum rotundo, palle(cente, ante quinquaginta 4n- ne: Europa innottit: Doden. Hyofcyamum luteum nun-.— eupavit, Ad pleraque etiam conferre certum est, verum (u- periore longe imbecillim. - T'abuli ad asflmna utilis. Carvr xv, ERE TWwiaH ^ €$ DVEHVNTYR ova Hifpania quidam cannarum five harundinum tubuli, in- mé. c Á tetiore & exteriore parte quodam gummi illiti, quod meá opinione Tabaci fucco m infedum eft, caput enim tentat : illo;ni fallor, cannam inungunt; utduc tenax eft, firmiter inharet, colorisQue nigri eft : induratum autem, non eft tenax. Incenditur tubu- - lus cá parte qua bitumine (ive gummi infeQus, alterà ver in ore fumitur,fumusqQue exci- pitur; omnem pituitam & purulentos humotes é pedore cducens: hoc veró uti folent , quum afthmate fe premi & veluti fuffocari fentiunt. cp gem Primatém quendam fzpius afthmate laborare folitum, ejus ufu. plurimum utilitatis confequutum obfervavi, qui fimile commodum anté cx Tabaci fumo percipicbat : pro- pterea Tabaci fuccum admixtum effe oportere dico: tutum autem utriusque ufum effe; — ipfaexperientia in multis docet. — —- cx e RIRSOUL Mehr Nonnullos zgros & afthmate vexatosex America reduces obfervavi viridia Tabaci fo- lia mandentes, & fuccum inde promanantem forbentes;ad parulentos humores expellen- dos: quibus licet caput tentaretur, plurimum tamen profuiffc apparebat, cüm ad pus,tum ad pituitam pe&ori inhzrentem propellendam. SIUE IM E Taba. Mirum cft quàm infignes & vari. Tsbaci tacuies fingulis adhuc diebus deteguntur: - . pam pratercas quas füpcriore capite defcripfi, totidem alias adhuc proferre poffem;quas poftea, vel referentibus aliis intellexi, vel ipfcobfervavi. urere qerEr ache sid bail ; *DzTtcrAab Anglo duce Ricbardo Grenfeldio anno à Chrifli nativitate v. p. zxxxv. Wingandecaew (quam ipfi Virginiam nuncuparunt) nevi. orbis Provincid , triginta fex gradibus ab e/Equatore Septentrionem verfus diflantt:— compererunt incolas frequenter uti tubuli quibu[dam ex. argilla factis, ad foliorum Tabaei magn abundantia apud eos nafcentio, imcen[orum fumum bauriendum, five verius [oryendum, valetudini con[ervanda gratid, Anoliindertduces fimiles attulerunt tubos ad Tabaci fumum excipiendum; inde Tabaci u[m per umiver[m Angliam adeo inyaluit, pra- fertim apud 4ulicos, us multos fimiles tubos fieri cur rint, ad Tabaci fumum forbendum. A Ho A^ am. Tt (2471 ^ TC -— £70 VER SIMPLIC. MEDIC HIST, ài Herba foannis Infanti. CAP. XYI H 1C pratermittenda non videtur ca plahtá quà fi funt ii dusk fpatiaioywna Herla anii nobis aperucrunt, in curandis vulneribus. Cujus ufum primus oftendit Indus i»feui. " quidam Hifpani , cui nomen Ioannes Infans,famulus; à quo: hec platita deno- minata eft. i i lo «naim ibas Ex1GvA cftplanta, foliis Oxalidis; aliquantuluin villofis ; fivé-hifpidis: ...... Eins bistoria. Vainipis przmanfa auttrita, vulneribusjue impofita; fanguinem fiftit , eaque con- glutinat. Nervorum aliarumQue partium vulnera digerit, & mundat; & demum ad cica-- j tricem perducit. lifdem viribus pollet ficca in pollinem redacta; qua ad vulnera catre cxplenda, viridi ctiam prafertur. 13 25/4 Romeo - Radices Veninis adoer[nniss. icis Hesiug osp:.otmiiosüi ** T9431 ESI aoa CARVI, XVIL.| 5 Neu acm os oi x Charcis provincia Pertiana, radices quzdam:advehuntur Iridis radicibus valde adis omni E fimiles, fed minores, & ficulnei foliiodore. 755 c i 2udid Ddosfls ccoreitens. His?ANr1 Indias inhabitantes Coprayerza appellant; quafi dicas alexiphatima-couayerva. cum,quoniam carum pulvis ex albo vino fürnptus, adverfusomne venenutn,cujgfcunque tandcm fit generis, przfentiffimum eft remedium, (uno füblimato excepto; quod folàla- : Gis potione exftinguitur) vomitione illud reiicere faciens, aut per fudores cvácuaris. Sed & amatoria pocula,co pulvere haufto, educi ferunt. Ventrisctiam' animalia pellit. :i!; 5 Gv sr ATA radix, aromaticum quiddam fapit cum acrimonia conjun&tum: quare ca- Temperames- lida videtur fecundo gradu. NN ft Zingihr | £4 uiftlüAxo &1nT P-| Tu Tb v1 nn Ya C A P YT. XYILens nil iid ! E | ocv vs Franciféus de Mendoza Protegis Antotiii de Mendoza filiütfh vis D Hifpania Caryophyllos,Piper, Zingiberaliaque aromata iei d E P ie Tin appetentiam é frigida caufa natam excitat , in quem effedtum máxitrie Confert, conditt mané fum &ebüilermpenmenich "T i^ ev "kG:-1579 2H9ll o4 5n iniciotit obs 1285. ' Q10.,7 202 tzws* 3 r D Lg 5 Uncrm oes "uo J- xu! tort A 2011V ABPDr1 Riw-- ^ : t — " ^ riel 127159032 DI BEd1 u21 yo. audu eioilati tnit 5upepe 7131912X* 3 ; NICOLAI —'MONARDI Rhabarbarum Asnericanum. CAr. xix. cit quod certé omnes eas notas habet, quas Orientale rhabarbarum obtinet! -. Rotundum id erat, & fufco cortice tedum; interpà parte rubebar , & fractum, quendam candorem permiftum oftendebat; croci modo tingebat, & amarum erar:fcire: cuperem qualia folia obtineat, ut obfervare queam an illis fint fimilia quibus przedita eft eaplanta quam multi in Hifpania hoc nomine feverunt, Rumicis folia -obrinentem, cujus genus illam effc exiftimo, quia fecundus rumex rubentem habet radicem; Foliaejus Rhabarbari, quod Rumicis genus effe arbitror, diu cocta vchementids pur- gant quam radix: Diofcorides etiam afferit omnia rumicis genera alvum 'irfigniter cmollire. i Esr porró Rhabarbarum praeclarum medicamentum, & fummà commendatione di- NMbbwbei gnum:maximé ctiam illud extalerunt quotquotejus hiftoriam prodiderunt (folutivum legitimi w- 1ntelligo, quo purgationes moliti folemus; non illud Rha Gracis cognitum) adeó, in- quam, nobile medicamentum eft, ut cum onini fecuritate, omni tempore, & omni ztati exhiberi poffit: bilem veró prafertim & pituitam purgat, jécut roborat;cjusdue velutianie ma eft; obftruQionibus liberat, icerum folvit; fanguinem expurgat, fimüláue nobiliores . corporis partes robuftiores efficit; itaque fecuré in cordis rnorbis exhibetur: aliquot ejus ramentamané manducata, diuturnos & difficiles hepatis;(plenisjinternarumiue partium; morbos curant,hydropicos juvant & cachedticos, bonumque colorem conciliant. :-.. .; Galidum & ficcum eft in fecundo gradu;& terteflribus quibufdam partibus przditum, qua illi adftridionem & robur conciliant. -.: li'^ 09. 8Id90q zi102stfe 38 E Contineriti,radicis quam iftic Rhabarbarum vocant , fragmentum mihi allatum CA. v.c Xx dem T RIA ex Ámerica fivc Occidentali India adferuntur medicamenta hodie toto or- queà Guayaco, veluti primo medicamento cx Indiis delato , & omhiunroptimo, ut ipsà dam torquebatur: ejus fonjglas Indus, in illa provincia. Medicum agens , aquam uayaci propinavit, quà non folüm magnis illis cruciatibus liberavit, fcd priftinas fanitati cum reftituit. hu mplo, plurir ifpani, imili niorbo infe curati funt.: Ejus morbi cura Hi i Hifpaniam, vs * Colonus;,ex prima illa profedtione,quam novi orbis conquirendi caufa fuf ceperat, rediit: mw, — &detcis S. DominicialiisQuc infulis, inde Neapolim (ubi tum Rex Catholicus erat pa bus, Hifpáni primm cum Indicis mulieribus, & Indi cum Hifpanicis con focii ME uerunt: * SIMPLIC. MEDIC. HIST. ITE buerünt: deinde inTtalos & Germanos ferpfit hoc malum, poftremó etiam ad Gallos, & "fic per univerfum orbem. - usu] 5 MET [u1T10 diverfa nomina fortitum eft. Hifpani, exiftimaritesà Gallis contagium ve- Morlu Gali- niffe, morbum Gallicum nuneupátunt; Galli contrà, Neapoli fe confecutos effe putantes; ^ Neapolitanum vocàrunt ; Germani, ex Hifpanorum contubernio hanc fcabiem ad fe ma- n naffe videntes, Scabiem Hifpánicam appellàrunt; alii Serpiginem Indicam,eamquc verif- cali Hifhe- fimo nomine,cüm inde prima fit hujus mali origo. Inter primarios tamen ejus ztatis Me- "i dicos, variz opiniones fuerunt de liujus tmorbicaufa & origine. Nonnulli ex cibis corru- má Hn ptis , fuccumque melancholicum & aduftum generantibus, quibus in fumma rerum in- vedi opia exercitus vefci folet, quales funt plantz filveftres, olera, radices, caro afinina, equina; ^/cprarie de originem fumpfiffe exiftimabant : Alii fiderum Saturni & Martis conjun&tionibusacce- (5^ a ptum fercbant; eamque ob caufam varia nomina indidcrunt;uti Leprz, Lichenum, Men- us tagrz , Sphaceli, Elephantiafis: & cüm certam morbi qualitatem affequi non poffent (novum morbum effe ignorantes) ad przdidorum morborum à Veteribus defcriptorum genus aliquod reducere conabantur. Hs C x TERVYM utad inftitutum revertamur, Gz4jacaz riomen eft Indicuti , fed per uni- c«o«an. verfum orbem cognitum, tametfi etiam à nonnullis Lgmun Ipdicws nuncupetur. — 5 ^ Deer . D E hocligno multi multa fcripfere, aut Ebenum effe dicentes, aut Buxi fpeciem, aut en aliis nominibus appellantes. Sed ut novum arboris genus eft, necin his regionibus, aut ullis aliistoto orbe Veteribus defcripto confpe&tum, fed in nuper inventis folumiiodo;fic nobis nova crit atbor : ut ut fit, magna eft, licis magnitudine, ramofa, matrice magna, ni- &... ericante, materie quàm ebenum duriore: cortice craffo,gummofo feu pingui; &, cüm fic- Mk " cum eft lignum, facilé decidente : foliis exiguis & duris , Hore luteo , quem füb(equitur fru&us rotundus, folidus, femina in fe continens Mefpili modo. Frequens in infula fandi Dominici. TANT, T Ar1ivD cjusgenus in InfulaS. Ioannis de portu divite ; huic vicina ;poftea repertum Guo« eít, (uperiori fere fimile, fed minus omnino, & propemodum fine matrice ,odoratius & :*»» «hes. amarius füperiote; quo relido;hujus nunc ufuscft;& ob mirandos effedus Ligpum faméTum visum, fan- nuncupatur , nec abs re, quandoquidem (ipsà experientià tefte) altero praftantius eft: at- du». tamen utriufque facultates funt infignes in iE morbo Gallico, atque adeó utriufque . conjun&tint aut feparatim propinatur aqua, cüm ad morbum jam dictum , cim ad alios plerofque,hac ratione. : Ec rim ees atl L:cN1 minutim concifi, aut cjus fcobis unciz duodecim, corticis ejufdem ligni con. Guoaa de tufi unciz duz in fex aqua fextariis" maccerantur fidili novo aliquantulum capaciore; vi- «dw. ginti quatuor horarum fpacio: fictili bene obtutato, lento & luculento igne coquantur, ad quatuor aquz fextariorum confumptionem. quod inde colligi poterit, fi, dum'priorcsbi- — nosaquz fextarios infuderis,bacillo aquz altitudinem metiaris. Coda aqua rctrigeratur; colatur, & fi&tili novo affervatur. Statim fupra idem lignum, quod deco&um fuit, inii- ciantur denuó octo alii aqux fextarii, coquanturqQue ad duorum confümptionem: coletur hzc aqua, & feorfum adfervetur. Sumitur autem hoc modo : 3 quta INFIRMYS,purgato corpore ex medici confilio cubiculum deligit apricum, quó nc- eed vs. que frigus neque aer penetrare poteft. Le&um ingreffus , diluculo , aquz prioris calida: uncias decem fümat , & egregie operiatur ut fudare poffit duarum horarum (patio: deinde fudore abfterfo, indu(ium calefa&um induat , atque linteamina mutet : quatuor dcinde poft horis, uvz paffz illi dabuntur, & amygdalz, panisQue bifco&us, neque affluenter,nc- que parcé; & de aqua fecunda bibet quantum fatis erit ;etiam interdiu. O&o horis poft- quam comederit,ex priore aqua caléte denuó uncias decem hauriet, füdabit item duabus horis, & à fudore,uti fuperiüs,mundabitur: unà poft füdorem horà;de iifd& paffis, amygda- lis, & pane bifco&to cx nabit,& ex aqua fecunda bibet. Servabitur bic ordo quindecim die- bus prioribus, nifi vires nimium collabantur, quia co cafu, etiam prater fupradidia, pullus gallinaceus affus concedetur. In mínüsrobuftis,qui exttemam illam vidtusrationem ferre nequeunt, novem dies füfficient ;quibus elapfis, pullus exiguus affus imiliterconcedctur. Sivetó zgeradcó tenui eft valetudine, ut prxdictam iftam vidus rationem nullo modo ferre polis, ab initio pullus gallinaceus exiguus illi dabitur, cibi quantitatem fenfim au- gendo. Elapis quindecim diebus, decimo fexto purgabitur decem drachmis pulpa caffi fiftulz percribrum tranfiniffx, aut alio fimili medicamento, & co die tenuiorem aquam, five fccundz deco&tonis,biber. Decimofeptimo dic ad priorem ordinem redibit, fumct- que mané & vefperi aquam prioris deco&tionis; fudabit, eademque victus ratione utetur, nifi quód pulli loco dimidiam gallinam affam edere poterit; & fub finem diztz, aliquan- tulum plus: camQue vi&us rationcm in vigefimum ufque diem HM ; quo tempore : s 4 D per Gria)ad fa- cultates, 314 NICOLAI! MONARDI percubiculum veftitus, & bene amicus, deambulare poterit. Quibuselapfis, denuo pur gabitur, & per alios quadraginta diesaquam bibet, felediffimam victus rationem obfer. vando in rebus non naturalibus, mulieribus abftinendo, & vino, cujus loco fimplicem - ejufdem ligni aquam , aut; (1 cam faftidiet, aquam in qua anifum & foeniculum decocta fint, bibet; eritque cxna fobria, & fine carnibus. H xc cft optima fumendz aqux Guayaci ratio, qua multi defperati morbi curaptur: atque illà aquà non eft przftantius ullum remedium ad cutandam luem veneream, cujuf- cumque tandem fit generis: radicitus enim cam exflirpat. ConvzN 1r item hydropicis, afthmaticis, epilepticis, morbis vefice & renum, dolo: ribus jun&urarum, omnibus morbisab humoribus frigidis & llatibus procedentibus, & diuturnis, quibus inutilia fuerunt ordinaria medicamenta, prafertim fi morbum Galli cum fubfequantur. à Guyifm- PrERIQYE hoc lignovaria medicamenta faciunr , & inter illa ferapium, quod fane pim. admodum efficax efl :at mco judicio hujusligni ufum nemo utiliorem experictur,quàm fupcrids defcriptà ratione, fine ullius alterius medicamenti admixtione.. Dentes etiam confirmat & dealbat hac aqua, fi fxpius eà colluantur. | Calidum & ficcum eftin fecun- do gradu. ; S v s» initium anti fexcentefini primi fupta mill: fimum, átipicbam à Petro Garéto; viro bumanifimo , rzmulum pedalislongitudinis, quem fibi donatum fcribebat à quodam cbeirurgo iam recenter ex America reduce, pro ramulo ay- borü Guayaci: qui fi. legitimi Gnayaci ramus esl , (att per(unlorié eius arboris bisleriam defcrspfiffe widerur Nicolaus Monardus, Ego illum ramulum qui mittebatur fic de[cribebam. UT Urbrdhig su2 £360 .tid6t; PrpALis longitudinis eras ille ramulus,valde contortus, Cr frcqucntibis nodi diflinttus, fcriptorii calami five anferi- na penna crafürudinem inferna parte vix attingens, materid durá C pallefcente pradim , atque covtict tedui rugofoy éineracei coloris : fuperná verà parte in temues vamulos divifus, quorum nonnulh folia adbuc vettnicbatit, alit ctiam flo- tes é fraus rudimenta : nata autem erant folia, feu vertits foloruta ala,im tenell vami contrarto inter [e fita, fin- quels alis quaterna aut fenafoliola lentifci tnodo ex adver(o femper nafientia obtinentibus, evaffimfeula ,orbiculata, e mulii veni dislinla, qua ficcitate (ut auimadvertebam) facile defluerent, manentibus nad alis, c foliorum, wi fita fuerant, veftigia dumtaxat retinentibus: in fuperiorum ramulorum nodu mata eram veluti tiberetulaye quibu conitit- clim exorti erant feni, octoni, demi interdum plures, tenues, unciámque longtpetioli, [uftimentes finguli flot em; non ma- gnus fex foliolis conantem (albíne, an flavi, aut caralei coloris, propter ficcatem iudicare nequibam) quorum nm- bilico mnlga prodibanr fLaminula, c in nonnullis floribus fructus vudimentum medium emergere indipicbat, Lirü lateri- bas praeditum, Cr pené formatum inflar loculorum Burfa AE od pU Be pailoris vulgaris, XD Mem : (oGvVAYACI RAMVLYS. Porrà ramzlum illum cum fuis floribwsfoliisa, cr fru- l 3Étbur &u in tabella exprimi curabar, qua bic (ubücereture—— ui id * Ceterum Guayacan arborü gummi ctum carticis fra. gmento recens ex Trinitate in(ula delatum , ab boneftiffi- tno viro , cedémque pharmacopeo peritifimo Frana[co Peninio, xxx lulii biennio ant? iam acceperam quod ca- lidi (aperi erat , &* manducatum dentibus cedebat inflar vefine mallicbina, fu[c tamen coloru: addita erant. 9 folia, fed fingularia, Ziziphinis forma c magnitudine non multum abfimilia, firmiora tamen c multis venit pra-.— - lita : preterea vadicis fragmentum uncali crafuudini 4t ampliori, materia favefcente conslans, e denfo fuc- ntóque carrice cinum.— Dh. Infequente vero Septembri Amflelredamó ad me mi- ferat bonesifimus etiam vir &» diligéntifsimm pharma-.— copaus, V alicbu Syveriz, Guayaci fru&is aliquos, quo... VA rum nonnulli fingulares, alii coniundim & longis pediculis —— dependebant , geminis leculamentü confiantes , frudw. — [72 Aeris quodammodo inftar , in. boc differentes, qubd bi. alis illis careret quibus Aceris fru&lus efl praditus , locula- mentáque non baberet adeb diflinlla ut acetü frudus, tum etiam quod alterum leculamentum plerumque effet inane , alterum plenum,nucleum continens durum, ex albo flave centem, fed qui immaturus fuiffe videretur. - Paullo yero pesl quam ramulüillum cum folia Guaya- cid Petre Gareto accepi[fem, mittebat etiam Londino la- cobus ipfius frater, aliquot eim arbori fruw, edimma- turos, geminis fimiliter loculamentis conslantes, quorum alterum pleni, coloris ex fufco flave[centis, cum librali fragmento gummi five re[ine cius arboris nigri colovis,len- ti tamen c (blendentis, fi igni admoveatur nec iniucundi edorís. : D c MLAqUAV 0 7 7 Deinde anno fequente, fculpto iam ramo pv adicto, ac- : ETE E b eis Cocen: Tft eu uS | darum verum libras tzes Gy uncias quatuor continent ; itaque Cim vna acumbr . :SIMPLIC. MEDIC. HIST. d dipiebam ab ortatiffimo c» doctiffmo viro Ieanne Pona pharmacopola Veronenfi finilei frütiws Guayaci oppellarioue infignitosillosá, magis cra[fos Gr integros,quorum unus tribus loculamentis praditus:officulaim illi reperta longiufcu- la erant inlar o(siculorum Eyonymi pané , C materiá valde durá corneáque conilabant, o[siulorum dachylerum in- far, tiucleum planum inanens flave[centis colora continentia, ——— ^His PAN 16 vM exemplar babet, tres apumbres, boc est, tres men(uras , quorum fingula apud Hifpauos liqui- E : ' We i € linis fextario veterum refpondeat, eam men(uram apiius quàm per [extarios Latine exprimere nom poiai , quorum fex veterum conigium conficiebant, ve libras x. ; Now incommode buc referenda videtur arbor, cuin Tbevetus lib. Singularium cap. $0. meminiz , Brafilisna Hyvourabé. Hiuourahé, id efl, res ara, nuncupata. AnsBon eil procera, cortice externá parte argenteo,interná (ubrubro, C , cim vecens à ligno detrabitur bumorem refadante , guítu falis, fed ad glycyrrbize faporem accedente: fruclum fert pruno mediocra magnitudinis bistoria. aequalem, auri purifsimi colore, nucleum congimentem exiguum, fed fuavem admodum e? tenellum, egrisá, valde ex- perium. Lllad verà prop? incredibile, quod ait alternis folummodo quindecim anys frudferam e[fe, cr cum, qui at- borem desnontirabat, ter aut quater dumtaxat fructum in vita edi[fe. M nA facultate praditus ejl eus arboris cortex, Ó Guajaco non inferior putatur, ideóque à Christiani iic de- Hyvourabé gentibus illius loco ufurpatur. Y toriexGuaja- E1 vs verb tendi ratio bac eii : Corticis minutim concifi certa quantitas in aqua decequitum , trinm aut quatuor c4 vices |np- borarum (patio, donec viui rubri dilutioris feu clareti colorem contrabat.. Ex o detoclo bipunt per quindecim aut vi- P't- ginti continuos dies,obfervata levi diat; luisd, venerea doloribm ita liberantur. Verum non modi vrie efl boc decocum Praparandi in morbo Gallico, fed etiam in reliquis frigidu pituito[is d, : nam bumores extenuat C exficcat , mes inincundum cf "d utendj r4- palato . : ladleum Hyventabé China. Seen Umi (URB 3.1 UE, EMO miretur, fi dixero ex Occidentali India Chinam deferri , quandoquidem china 0:d- N vulgo Lufitaniex Orientali India eam adferant. Nam cim ex Hifpania nova & 4enali. Peru virilluftris Dominus Francifcus de Mendoga rediit, magnam quandam ra- dicem, & alias parvulas mihi oftendebat, & percontabatur an eas noflem.. Chinz radices effe,fed aossduni recentes & integras,refpondebam. Tum ille, Sane recentes funt, nam ipfe eas in Hifpania Novacollegi: nec mireris iftic Chinam nafci, fiquidem brevi videbis - etiam inde Aromatum abundantiam deferri. Id faciléamihi perfuafit poftquam vidi cum Rege convenire de Aromatum copia in Hifpanias inducenda, qux jam ipfc in Hifpania Nova ferere & colere caepiffet, | Vidi Gingiberisatque Chinz radices recentiffimas inde delatas. s 2 Ja Esr autem Chiz4; Árundinis majoris radici fimilis ; nodofa, intüs alba, interdum ru- china birie- befcens, foris rübra. - Optima eft recens, ponderofa, folida, pinguis, non cariofa, fapore "« jufpida e : ^ NascrTVR in Sinà Orientalis Indiz provincià , Scythix atquc Scricaniz: finitimá, Chiue naa- maritimis locis, arundinis aut ulvz paluftris modo. —— . des " Sorivs radicis eft ufus apud Indos, ad curandos difficiles morbos,apud quos magno cj, 5. in pretio eft.. Propinatur ejus aqua in diuturnis & acutis morbis, febribus pracfertim;ete^ apud indos, fiim füdores provocat , cujus rei gratiá. multifanantur. Triginta funt circiter anni, quód Lufitáni primüm in has regiones illam intulerint, preclara de cjus facultatibus prz dican- tes adver(us omnis generis morbos, fed maxime Luem venercam ip qua mirabiles effc- . &us przftitit. Ejus autem parandz hzc eft ratio. ; d ""RaprCis Chinz minutim concift uncia fidili novo imponitur, huic adfunduntur ,,,,,,;, aquz fex fextarii, maceratur quatuor & viginti horarum fpauo : fidili obturato, coquitur china rain, lento igne ex prunis incenfis,ad dimidias,quod cà ratione deprehendetur quam in Guaya- €0 cdocui ; frigéfcit, colatur, atque in fitil novo affcrvatur loco aprico , aut juxta ignem, , üt diutids máncat incorrupta. Mae free: x 32231 " "PvyRc A t0, ut decct, corpore, collocatus xget loco aprico & Moi - P di- Aqu China &xaquz calida decem uncias hauriet; duas horas aut paulo diutius füdabit: fudore dein- femoidera- de dblteria, Sndufiam & linteamina mundis & calefadtis mutabit ; deinde in ledulo duas áuttres horas perdurabit; poftea veftitus, calide ft in cubiculo continebit, quó neque aér Reds i meabit;genio indulgens,& lepidis colloquiis fe oblectans. Cicer unde- cimam; dimidium pullum coctum, aut gallinz quartam partem cum pauco falc edet, in- | itio prandii cyatho jufculi epoto : pro bellariis carnes cotoncorum adponentur : potus erit fimilis aqua , quam jeiunus fumpfit, quia decodi tantummodo unüm genus cft. . À fum- ptojufculo, uvas arillis emundatas, aut pruna paffa fine officulis,& panis bene cocti crufta, E bifco&tánive initio prandii edere poterit. Si interdiu bibere volet, cadcm aqua cum con- d 2 ferva 316 | . NICOLAI MONARDI | ferva aliqua propinetur. O&o poft prandium horis le&um denuó ingrediatur,alias decem aquz unciasquàm calidé poterit, bibat, duas horas fudet; fadore deterfo,indufium & lin- tcacalefacta mutet, poft horam coenetconfervam aliquam, aut uvas paffas , aut amygda- la, & aliquantulum bifco&i: de eadem aqua bibat, poftremó cotoncorum carne vefcatur, potu deinde ab(tineat. Hzcvius ratio triginta continuis diebus obfervanda, nulla alia urgatione adhibita; fed per cubiculum calidum obambulans,& fefc oble&ans, ab omni- bus abftineat quz illum offendere poffunt. Purgatione abfolutà,bona vidus ratio fervan- da eft quadraginta continuis dicbus, vinoque abftinendum & mulieribus: potus erit à Chinz fuperiorisjam decodz, deinde in umbra reficcatz, uncia una, in fex aquz fextariis denuó bullitaad dimidias. Illud veró diligenter carandum; ut Chinz radix per quatuor & viginti horas femper maceretur ante decoctionem , five illa fiat in triginta, five quadra- ginta dicrum potids ufum. "d Chis fanl- — A D vArii generis morbos utilis eft hzc aqua, luem veneream cujufcumque gencris, tates, , vulnera & ulcera antiqua , tumores fcitrhofos difcutiens , articulorum dolorem folvens, & qualemcumque podagram, fed coxendices prxferiim curans. Inveteratos capitis do- lorcs mitigat, & ftomachi: defluxiones omnes & rhcumatifmos fiftit, bonum colorem conciliat, icterum folvit, & omnem hepatis intemperiem emendat, ad quam valde cele- bratur. Paralyfin & omnes nervorum morbos fanat, atque veficz ; enteroccelis vtilis, quie humorem, unde generantur,abfümit: ftigidisomnibus morbis & melancholicis convenit, ventriculum roborat, & omncs flatus difcutit.. Febribus diuturnis, quotidianis, & errati- cis prodeft, fudoris infigni provocatione, quà etiam in peftilentibus febribus utilem qui- damarbitrantur. : : Chmetmp- Sicca eftinfecundogradu cum exiguo calore; iddue deprehendere licet ex eo,quód paor*. aqua,cüm Guayaci , tüm carcz-parille calcfacit ; & fitinr excitat; hzc ncque fitim ciet, neque caloris alicujus indicium relinquit. Nobile proculdubio medicamentum, quod in przdi&is morbis admodum efficax expertus fum. D & China Orientali planta, qua. (an? aliter defiribitur à Garcia lib. 1. cap. 38. qui plura volet, confulat eiu e Christophori à Cosla Arematum lisloriam, quam ante aliquot antios Latinatn fecimus, Cr nunc denuó eynlgatnmu. Carga-parilla. . ita S eosptis Gri $t 2100151:103 LS p OBAU- 255 UNA:DCi€Gelib:V 2sliqm3 iios 5 19:3) Ero : [ farpa-pnnilla osT Chinam, carca-parilla, cujus ufus huic urbi primum ab hinccirciter viginti sc i P annis innotefcere coepit, ex Hifpania Nova huc tranílata eft; quoniam ea Indis pro : A. "ptzítanti medicamento erat, ad multosvariosQué morbos. —— c —— fara peril, P LANTA multis radicibus nitens, duos cubitos aut. eo amplius longis, colore cinereo WWwi. ^. dilutiore; quz interdum tam alté démittuntur, ut, qui integras eruere volet, ci profundà ' foffione opus fit: ramis nodofis & lignofis , qui facile deficcantur: Rorésne aut fru&tum ^4 3 proferat,ignoramus. | . iwcacoU s c qe a ——— fep-prls — ILLA mulco meliorem & efficacioreta nobis deinde protulit provincia Honduras à «x Heróv^* fabetiore differentem, quód illa carididior eft;ad pallorem tendens;& gracilior; hzc verà Cinerea,nigtiorjatquecraffio. — — —. — s RSS fecidliw. — D'ETTG IT v & nigtior, recens, non cariofa, factu contumax, quzque affulatim fran- gitur, & ponderofa : nam quz catiem fenfit, & dum frangitur pulverulenta c£, inutilis - soos exiflimatur. e oce m T NER c Nesihw- ^ Cv M'eam Hifpani primum viderunt;carcz-parillz nomen indiderunt, propter cogra- qf tioncm ;' quam ctm noftra carca-parilla (quz fmilax afpera cft) habet. Certe noftratem expértusfürm fimili facultate przditam,cum illa quz ex Hifpania Nova adfertur, ad quam magis accedit, quàm ad hanc quz in Honduras invenitur. Guftü inipido eft, &fine acri-. ^ '*'"*mohia, necejusaqua hordeaceá fapidior cft. Meer on » Veit | een d EL 5a : x 2 x M 1 Egi cc:g95D UU E d acrat ejus uten ratio cüm primum in medicinam recepta eft quàm dit : M Jw 3 1tiz 1 ET2MuS LUNES wu p diutundebatur, donec omnino in mucaginem quandam refolveretur ,quam deindeco- prier di hauricbant, deinde ftragulis fefe tegebant, & duarum horarum fpatio fi udabart, Qui " mina mutabit, ut in Guayaci potione di&um eft. dem fub rioctem;o&topoft prandium uli, coquuntur lento igne , é prunis incenfo,, ad quatuor fextariorum:confumptionem j SIMPLIC. MEDIC. H1ST. : E interdiu fitis urgerct,idem mucorillispotuserar. Sub nodem,aliüm cjuscalentiscyathum hauriebant, atque tantumdem temporis ut mané fudabant:. Hic ordo triduo intedro ob- Icrvabatur, ut neque aliud ederent aut bibeteür, prxter eum lentorem calidum 'expretfae argz.parille.. Hac rationc prparatam ego initio plerumque propinàvi ,multosQne-me: his curavi, quàm nunc fanantur. Subfecuta cítalia ejus propinandz'rat:os videlicet :-- 5 ,.D vas uncizgargz. parillzc, lotz, confrà&tz, & minutim éoncifz;in novum &Gilecum £e prar- fexaqux fexcariis iniiciuntur ; & vigintiquatuor horarum fpário máccrantur; obturao fi: " Alina 1^ cadem ratione ut in Guayaco diximus: refrigerantur, colantur,& fidilivitratorecondün- — "^ tur. Eadem deinde«arcaillo ipfo fidiliaqua pleno maceratur;aliquántülumfervet,figi- — ^ dascolatur, & fidilivitraro affervatuf: 7 2500) 5o cobnsosov bsti iaceo n -PvRcATVS, utdeccet, xger, & calido cubiculo fe continens jmané:deceni uricias vids ss prioris carcz-parillz aqua haurict; fudabit duas horas; (adore deterfojià durum & lintéa- «v. ' | grt o D3i-: DI horis (nam fub undecimam prandebi:) faciet: poft fadorem uvas paffás., amygdala; & pa: ^ pas : nem biícoGtum coenabit, & de fecunda aqua bibet. Quirdecim dicbus hunciordinem ^7 obfervabit, nifi imbecilla: fuerint vires, tunc enim. conceditur üfüs:carnium exigil pulli ^ affi, fenfim quantitatem augendo... Leto fe continebit adminimummovem ditbug prioa ribus,reliquis in cubiculo fedebit; aut deambulabit; frigus & aérénb fugieris. Decimo quinto purgabitur leni aliquo medicamento, atque etiam trigefimo dic, omriia'ea óbfec. vando quz in Guayaci decodo fumendo enarraviniüs;. Séd etiam poft trigefimum diem «7022 boná victus ratione per quadraginta dies utetur, vinoQueábftinebit & mulierarticongreo 0709 fu. Haceft vulgaris aqua: garga-parillz fumendze ratio; cujus prepataridamodasfocre; T tiores etiam expertus fum, quos hic recenfere.non pigebit ; ne quid;coram prxresmistas mus, quz ad carcam parillam pertinent, quandoquideni medicamentum eft; cajusuuus & facultates maximé cclebrantur. .3510! Iron. 29122 I 4 M annuseft fextus & vicefimus, quód Syrupum confeci, nonitrodóin hare usbe;ded. 75 totà Hifpani laudatiffimum,ad morbum Gallicum;atquealios profligandos:namtequé ^ "7 calfacit, neque inflammat, G uayaci videlicet ficcitate temperatà; & gate &.parillor:cáfore mitigato: hoc modo. aailod 1719 mittmsim 4 GARGAR-PARILLJE unciz duz, Guáyaciquatuof, ut fuprà di&uimeft, pratpafdtz, ciii npn. Zizipha fex & triginta, pruna paífa vigintiquatuor , ütraque officulis repurgata.,iflotupi pror oos Boraginis femuncia, violarum tantumdem, hordei mundialiquot grana; iri fex aquat fex tariis lento igne coquuntur ad quatuor fextarioruni confumptionem: colantut; & decem — hujus deco unciis una fyrupi violati admifcetür. Calidus inané & vefpeti forbetidüs vid vaio: datur, codem fervaro ordine quii fuprà didus eft, füdorem etiam ((i provocabicur) deterá gendo. Conceditur ab initio efus pulli gallinacei exigui, & reliqui: cibi füprà emurmetati] cere apa & bibitur fimplex aqua cargz-pariliz,qua fit.ex ejus femuncia in o&to'aquz fexcariis cocta; "le ad duorum vcl pauloamplius confumptionem. ' Eà rátione curantur .cüm.omne genüs morbi Gallici, tim reliqui, quos aquà Guayaci, Chinz, aut cargz-parilla curari: diximus; — Fvrr hocferapium primó conícriptum in gratiam Pantaleonis de Negró Genuenfis; qui licet jam multorum Medicorum operá ufusfuiffet;atque Guayacidecocumaliajue 7 medicamenta fum pfiffet, dejectiffimis tapten erat viribüs, fcirrhoqueinfuperin'cture;82 — ^ i. Íxvis doloribus afflictabatur : at fümpto ferapio, probe curatus eft: o o jb; Far iteni alius fyrupus hujufmodi : garga-parilla: o&o unciz confra&z & concifz; iti f e" Jyrnpu 0G aquz fextariis ad fex confumptionem coquuntor ; iri binis qui fupererunt fextariis) facchari librz quatuor iniiciuntur, fitáue fyrupus, ut moris eft. Ejus fyrupi tresunciz «fna? hé, totidem node fumuntur, prandium cíto cibis boni fucci; coena fobría ; potus: fint: plici carga-parille aqua. Eo utatur doncc abfamptusit, quo témpore ad fua negótia per» 2 cgredi non vetabitur. Curat hic fyrüpus plerofque ex morbisfüprà enumetatis he moleítia. iw poser scr coJuoc oor OR SMMEEIMEYITT] rios on EX ea etiam fit pulvisin hunc-moduni : Nervo illo. interiore feu matrice cxempto, f «rc piu: garca-parilla exficcatur,contunditür,& cribratut. Hujus pulveris (purgáto priscorporc) rachmam mané jejunus fumit, atque (implicem przdidam aquam haurit; idem no&u facit dormiturns.. Cibus fit boni fucci, potusilla aqua (implex; vino abítineat.| V cilisceft hic pulvisin lue venerea, aliisque morbis ab ea oriundis: nec non fcabiem purulentam.& faniofam in manibus & pedibus mirifice (anat, hac ratione: : | ig VR GATVS ager, ctiam ((i neceffitas urgcat) non purgatus;pulverem modo przdi&o pueris we- fumcet; fimplicem illam aquam fumet;& rimis quz in hoc morbo à falfa pituita, cor edi ruis. (1151 091rt5 ' $ y bol ctu v quce humore natz,pedes & manus occuparc folent,paululum aquz fublimati rofaceáfim- d 3 pliciore :8 NICOLAI. MONARDI pliciore dilutz plumuliillinet, deinde emplaftrum Gulielmi Setventis vulgo appellari hi aut palmcum , panno fericeo tenuiter indu&um; omnibuslocis quibus illita fuerit fubli- mati aqua fimplicior, imponet. Singulis diebus repetetur , & quindecim dierum fpatio perfediffimé curabitur, nec aliis medicamentis opus erit: ab(tergit enim, carnem geherar. & ad cicatricem perducit. 2 4 Qercz aqua Hop 1z tam frequens eft aqux carcx- parillz ufus modo przdido,ut inomni morbo. nf fequens: rum genere fumatur,fivc in defluxionibus, flatibus, uterique morbis frigidis, five aliis qui- bufcumque,modónon fint acuti, aut iis febris acceíferit: ideoque non minore copià mul- Quibw 5» tislocisaffervatur decoctum fimplex carcz-parilla, quàm aqua vulgatis: Certum eft ta- iu ja na. Inen, his qui calidà, hepatis przfertim, intempceric laborant, non consctire :pimium et- enim excalfacit : fed ventriculos frigidos fovet, & flatus mirifice difcurit. Illüd autem animadvertendum e(t, has tres aquas non nifi Autumno; aut Vere ptopinandaseffe; Ca. lidaeft & ficca i fecundo feré gradu. Capra — NV Nc exprovincia Quito coepit inferri carca-parilla , copiose nafcens vicinis urbi exGu444il. Guayaquil locis, ad lumen ejufdem nominis maximum quod ex montibus Periianis ori- Guogsil fe. ginem fumens, ab Oriente in Occidentem vergit, & in.Oceanum (quet del Sur vocant) Gnaxcanileu. circa Portum veterem labitur: Guazcavilcas vocantur cjus regionis incola & edentuli funt, quia pro more habent ut fibi dentes eximant, quos fuis idolis offerant, dicentesoptima quzque eis offerri debere ; hominem autem nihil praftantius , niliil magis neceffarium dentibushabere. .. Gupanil -. E1vs fluminisaquaadmodum falubris, & multos morbos curare dicitur:iftamque ob Ja aa jdn- caufam plufquam fexcentis miliaribusilluc concurritur ab Indis & Hifpanis, qui multo- ". tics cá aquá fe abluendo, & magnam ejus quantitatem fiepius hauriendo manó, plurimum uririzexcernunt, & valde fudant , & confequenter morbis liberantur , codem teré modo hàcaqua utentes, quo in balneis Lucenfibus, Puteolanis, & fonte illo celebri apud Leodi- cenfes fieri folet. jaja G4- Sys T qui putentabhujus fluminisaqua carcam parillam facultates fuas mutuari, Co- T !/^- loreeftex cinereo nigricante;majoribusque & craffioribus radicibus conftat , quam quz - cx Hondürasadfertur, iisQue interdum tam longis, ut altitudine humaná fodiendurn fit, antequam erui poffint. . e: ex -DVvPLEX veró cjus exhibenda ratio apudillosobfervatur. Prior, quà Indi & nunc 4^ rir aso, utuntür ,& abinitio ufi funt; hzc eft: gargx-parillz radices, quor opuserir, fumenres,ner- voillo interiore repurgant; corticem, fi ficcz fint radices, macerant, donec miollefcat(viti- desmaceratione tion egent) deinde minutim concidunt, & addità'aquá contundunt , ut fuccus extrahi poffit vifcidus & mucofus,cujus mané cam qaantitatem fumunt;quam uno hauftu aut pluribus bibere poffunt ;Je&um deindc ingreffi, plurimum füdanr; poftea, miu- tatis linteis, pullum edunt, & corticis illius fuccum hauriunt, in prandio, in ccena (qux le- viserit) atque interdiu : deligendus eft tamen locusab a&re & frigore liber. Hac ratione, & u(üconfervarum, neceffanorumque aliquot fru&uum ficcatorum permiffo, octo aut novem dierum fpácio, omnibusmorbis liberantur , quos carga-parilla curare folet : vali- ... - dumautem & robuflis viribuseum effe oportet, qui hac curatione utetur. DN € — ALTER A iisconveniet qui imbecilliores funt;nec fuperiorem,fine manifefto vir dif-. pe crimine, ferre poffent. cargz-parillx nervo fuo liberatz, &, ut fuperius, maceratz, fi ficca fit, deinde contufz, quatiior unciz, plutésve aut pauciores (nam híc nullus ponderis aut menfura ufus) inodo aquz fextariis ad dimidias decoquuntur ,ex ea aqua quantum pof- funt femel aut pluriesbibunt, in le&ulo deinde fe componunt , ad fudorem provocan- dum; qui tametfi adcó vehemens non (it, ut fuperior, copiofus tamen eft : mutatà vefte, pullum edunt, & eadem aqua (nam uno die co&ura abfumitur) cim in prandio, tum in coena illis potus eft: ab a&re & frigore (ibi cavent: repetitum per quindecim aut viginti I qéim — dicshoc medicamentum, omnes morbos fanat, non fine magna omnium admiratione, &(4 przterfebrem, aut morbosacutos , in quibus carcz decodum exhiberi non folet. Iftié ^^^: neque initio diztz, neque in media, neque fub finem fefe purgant, uti nos facimus (nam & medici & medicamenta compofita illis defunt) fed muliercularum. dumtaxat operá utuntur, quz illis hujus decoctum pro arbitrio exhibent. CM Irry D veróobfervatione dignum in hac curatione , quód folus radicis cortex, nervo exempto, in ufueft (efficax enim ille ; nervus inutilis,imó operationem, nifi eximaturjim- pediens.) Ideoque nunc eorum exemplum fecutus, folo cortice in hunc modum uri foleo. qu£ pa^ QYATYOR corticiscarca-parillz lotz uncias in octo aquz fextariis , viginti quatuor nei: 123. horarum fpatio macero, deinde ad dimidias decoquo : quód (i calorem in agro metuo, ""* — hordeimundatidimidiam unciam inter decoquendum adiicio, & in magno calore, vnl- garis : .. - STMPLIC? MEDIC.' Hr$ f 2 garis aquz loco,cichorei ftillatitium liquorem cum hordeo fubflituo. Hec aqua tempe- ratiffima cft, & admirandos ejus effectus in multis expertus fur, igi OssERVANDVM item ft, ut quantà poffit quantitate eger banc áquàm uti tetule mus, bibat, five uno hauftu, five pluribus, quiamagnati quantitatem bibendo plus fuda- bit, & citiiscertiusQuefanabitur.. Traque hanc novam fumenda: carcx-parille rátiónenà E s. ax As ipm : 3 inaximé utilem forc puto, faciliusque & breviore tempore curatidos >os. - E1vs que ad fluvium Guaiaquil & in Punain[ula nafcitur carca-parille mentionem [adit Petrns Clegapattepri- má Chronia Periani, capite y 4. alterid, na[centi plerisque Indie region praefert: meminit item. capite fuperiore de illa ratiérie dentes in facrificib offerendi. HH Se gOCRSOHEISP DLOHEHPOIS UUEENEQUELE Ar1AM addit Fragofus eius praparandavationem, qua e9: carga- pailla libra Mna li lota, beue comtu[a, d'a Cátajoia ex nutim conci[ayin decem Cr fe aqua fextàris tato triduo waceratur , deinde lento igne coquitur ufque ad inteiram (arta. feré con[umptionevs, boc est, ut acetabulum (eu feutella eius decocti folum remaneat ; carga flatim exemptapralo im- — ponitur , (ucctisque exprimitur ad uncias duas aut eo amplius , etiam fi ex ea quod (uperfuit decocto quantitas atigeri debeat, Lentoigni imponitur; ubi fervere cuperit, pulveris alots optime uncia due, myrrbe feleilejnucis pontica má- | gnitudine, croci momentum (unt qui Ligni alecs pufillum addant capitis roborandi cau[a) insiciuntur; Cr contingé agi- tantur , donec amyli erafirudinem contrabant: ex ea ma[fa catapotia formantur. Ex bi duo fingulis decem prioribu diebus deyoranda dantur, c [ingula reliqui viginti, fub boram undecimam d vueridie. Si verü invetevztis fit morbui, é* eger validus,tria fingulü decem prioribus diebus bina fubfequentibus decem fingula veliquis fumi poterat. Diinidin galima elixa in aqua (cui (alü &* croci momentum; c» aliquot ciceri grana injeta fum) meridie datur: edenda j reli- qua parsin cna. Potus erit aqua carga fimplex, Surgant hora decimá, cubitum eant ante folis occa fut. : Alis at» potiti grayifumos dolores, c brachiorum erurmque paraly[es curari experientiá (e confecutum faribit, — E m A; Carlo Saniló. CA $, xxr pellata, cujus infignes facultates predicant.. .—- t Nosrno Lupulo fimilis eft,& perticis adpofitis (c convolvit, illius more; qui- c, adi bus fi careat, hümi fpargitur & diffunditur : folià etiam haber lupuli foliis fimilia , viridi piter. colotefaturatiore przdita,zravis odoris: nec florem nec fru&urh ferre creditur : radix ejus ctaffo capite conftat, e quo alix radices oriuntut dipiti majoris craffirtidine;candicánte co- Jore:cortex facile fepárabilis, cujus pra:fertim ufus, aromatico quidem odore przditus eft; fed ainaro fapote cum quadam ácritnonia: radicis nervus cortice fpoliatus, multis quafi &- luris Give tabellis cenuiffimis conftare deprehenditur, qux figillatim fepárári poffunt. — ; Nafcitur temperatiffimis provinciz Mechoacan locis, folo neque nimium ficco, ficque xus, humido. Galida & ficca initio fecundi gradus. 2^1 — (01 5 Temperaneh - RA»1C1s cortex mane aliquanto terhpore comrüandücatus , tnu]tam pituitam, & alios himores ex capite elicit, eamque ob cáufam, rheumatifros,caápitis dolotes & deft- y— xionés curat: ín nonnullis ctiam vomitu multam bilem & pituitam e ftomacho expellens; illius veró deco&tum maximé,cujusgratià ventriculum noxiis humoribus liberat, eumque roborat : purgationem tamen pracedere neceffe eft. Potete lh Idem etiam manducatus, gingivis abfcedentibus auxilio cft , dentesque à fcabritia & corruptione liberat, orísque halitum commendat: fed poftea os vino eltiendum ad tolleri- dam amaritudinem. EM P vr vEnrS cjuscxigua quantitas ex víno albo aut adianthi cánellzQuc deco&o fum- p»ler. pta, vulvam obftru&ionibus liberat, menfesáue provocat, & flatus difcutit, patgato vide- licet prius corpore,& alvo (dum co reniedio utetur) Liquidambar & Dialthz unguento ex quis partibus inunctà. Idem cordisaffc&ibus, prafertim qui ex uteri fympathiá oriun- tür, auxilio cft, codem modo furnptus, aut radicis deco&um hac ratione przparatum. —— Radicis minutim conci drachmz duz in tribus aquz fextariis coquat ad dimi- Decfis. dias, corticis citri in pulverem redadti drachmz quatuor ; pulveris canellz dachriz duz, ftatim iniiciuntur,ac denuó fervent, deinde colaritur. Iftius decoQt fex vnciz fingulis dic- bus mane addito (accharo propinantur, purgato tamen pritis ut decet, corpore. e H v Nc pulverem & decoctum nonnulli m luis vetierez aHedtibus atque etiarn epilepfid commendant. Alterum expctiri rion valdé rieceffe eft, quód multi: aliis ad camluem.re- mediis abundemus, Alterius periculum faciam in iis qui vicefimum quintum ztatis an. - T " A num nondum excefsére: nam épilepfiam in adultistolli non cft verifimile. . NT triennium ex Méchoacan proviticia relata e(t quxdam radix Carlo Sapdfe ap- diholik DzscniPTIS hisCarlo Sapifo facultatibus,qui proximá claffe é Nova Hifpanisa: vé: enc ES Dda4 ^ perunt; *29 NICOLAI MONARDI dict ralis. nerunt iftam radicem Jrdicap cognbminabant; eamque valde aftimabant :tantas ehim Facnltates, Pavame. Saffafras. s Pavame feu Sa[Jafras hi- fleri«. Natales, illius facultates experientià comprobatas fe habere dicebant, prxter eds quasimodó enu- meravimus, ut plures de Rorematinocelébrari nonfoleant. 50950005 Ejus corticem in pulverem tritum puerperis obítetricum negligehtià animi deliquium patientibus, propinant; plurimum enim fadorem provocando liberantur. Idem pulvisex vinoaut florum malorum aurantiorum ftillatirio liquore datus, mulieribus partus difficul- tate laborantibus magnam utilitatem adfert. I EE I EN .. : Monachus quidam ventricult debilitate affligebatur, orzà tam ex frigidoruia humo. rum abundantià, quàm ex imbecillo calore naturali, fic, ut nec cibum concoquere poffet, fed is corrumpereusr;& in magnos flatus converterecur: has radices cüm pro fua-opinione - jnaqua decoxiffet;cargr-parille modo,deco&tum pcr. multos contintios dies in prandio & coena haufit: id.illi àdcó feliciter ceflit, uc & ventriculus roboraretur , & concalefceret,ea- demqueoperà cibos poftea probà concoqueret, acidis nidoribus liberatetur , & flatusdb- fumerentur. Aliud praterea confequutus eft non fperatàm auxilium: n3m herniá (quà per multosannos laborabat, fic, ut braccis & ligaturis quafi affidué uti cogerctur, nec nifi cer- tisquibufdam intervallis cas deponere poliec) liberatum fefc fenfit ; cüm bimeflri hujus radicis deco&to ufus fuiffet; ncc braccas ampliiüsadpofui:, fed (inc illis inceffic. s Vtilectiam eft hujus radicis decoctum ad 6s colluendum : nam gingivas roborat, den- tes à corruptione confervat , atque fi jam corrumpi incipiunt ; ne latis malum ferpat; impedit. lecum : itis CzETER vM adverfus hoc malum habeo remedium multorum jam annorum expe- rientià comprobatum, ut videlicet zquis partibus aqua é rofarum calycibus ftillaticiz, & aceti fcilliciti fubinde os colluatur : nam ccrtiffimum cft dentes cà collutione à putredine liberari, & fi illà jam correpti fint, ie ulterius ferpat, prohiberi. * iii | Salnfras. Lass 6 4a itn ; ud $y« Cav" * xxiv. ] £4 1G N1 quoddam genus ex Floridanovi orbis provincia, qua:.2.5. graduum altitudi .. ne polum babet, nunc recensin Hifpaniam invehitur, cujus ante paucos annos no- titiam Gallus quidam mihi dedit, ejusfacultates mirum, in modum prz dicansad- verfus varios morbos, ut ipfe & alii Galli experti erant, ab cjus regionisincolis edodi. PRorLiGArTIS cxcaregionc Gallis noftri Hifpani, ob pravi fucci alimentaaquarum ctudarum potationem, & fub dio dormitiones in fimiles morbos incidere coeperunt, qui- bus Galli afHliii fuerant, continuas videlicet febres,quas fubfeguuta obflructiones, dein- de inflationes & tumores, atque ab initio morbi dejedtus appetitus; aliaque fymptomata quz hujufmodi febres fequi folent: deficientibus igitur aliis remediis, à quibufdam qui femanferant, Gallis, de hujus Ligni facultatibus moniti, co ufi funt, & fanitati reftituti, Dicirvg hac Arbor Indis Pavawe, Gallis (quos imitati funt; Hifpani) nefcio quam Obcauffam,Safagfe. — |. — 5... a ees 5 T OPESEEE An 50n eít magna, Pini mediocrismagnitudine & formá (tametfi minores inveniari- tur) uico trunco nudo, ramis in cacumine. expanfis, ut Pinus tepurgata: cortice, quem integit tenuis cineracea quzdam pellis, ex gilvo nigricante aliquantulum. acri fapore, fed aromatico,nonnihilad foeniculaceum accedente;odorató , ita ut pauca cjus quantitas - cubiculum fuo odore impleat:materie trunci & ramorum albà ad cinereum colorem ten- dente, non adcó aromatici faporis & odoris uti cortex: folio ficulnco in angulos definen- tc, novello veró folio pyri folium zmulante, fed quod veftigia angulorum habeat, femper virente, hoc eft, foliis novellis, his quz decidunt, femper fuccedentibus, colore viridi ob- fcuriorc, odorato, prxfertim fi ficcum fit:an florem fru&umve ferat adhuc incomper- tui: radicibus nunc craffis, nunc tenuibus, pro arborum magnitudine , levibus, fed mi- nüs quàm lignum, per fummos terrz cefpites expanfis, ut facile evelli poffint; quod fere communeeít omnibus arboribus Indicis(imó referunt Hifpanicas arbores có delatas, fte- riles fieri, nifi in amma terra pangantur) cortex radici firmius inharet cincraceus , ipfiüs- quc arboris cortice magis aromaticus: ideoque radicis decoctum odoratiüs & pracílantius eft, & ab Hifpanis iftic ufurpacur. STURAPE Ht NAsciTVvR inmaritimis, & locis temperatis , hoc eft, neque nimium ficcis , neque nimium humidis, ut in portubus S. Helenz, & S. Matthzi: nam alibi per univeríam Hlo- ridam haud facilé invenias : iftic veró funt integra filv, qux ob fuaviffimum quem fpi- rantodorem, ab Hifpanis primum có venientibus, aborum Canellz effc exiftimabantur; Vir mE un Yer E Eee ss 00 ; SIMPLIC. MEDIC. HIST.- pt necimmoeritó;nam haud minüsodoratus cft & actis hujus arboris, quàm Canellz cortex; & cofdem cffeQus prxbcrejus decodtum, quos Canella , isi ..QOMN1v M opuma eft radix, deinde rami, tertió truncus, fed cortex omnibüs prafer- pecia. tur. Eam obcaufam, radix minimi omnium quantitate datur, rami majore ,trubcus du- plicato radicis pondere: cligendum autem lignum quod ultraannuum fpatium non fit re- fe&tum,aut quàm fieri poffit rccentiffimum,atque fuum corticem retinens: nam quod hoc caret, vile & invalidum effe cenfent. . Ax30R1s & ramorum temperamentum calidum & ficcum eft in fecundo gradu, voeasien. cortex aliquanto calidior, ad initium tertii gradus in calore & ficeiate accedens : quibuf. m. dam calidus in finc primi, ficcps in tertio gradu. i eris. Licr7 Corticis & Ligni ufusdumtaxat in rhediciria receptus fic; Indi tàmen recentia folia trita vulneribusimponunt, & ficca in alios medicos ufus fcrvant. E1v5s decodum commendaturin omni morborum generc, przfertim veróin obftru- Fewliares. €tionibus, & partibus internis roborandis : ad tertianas & febres antiquas. Commode ex faccharo ptopinatur deluxione laborantibus, afthmate, pe&toris vitiisex frigiditate pro- venientibus, & confequenter doloribus nephriticis & renum ,€ quibus calculum eiicit,& flatus difcutit; quam ctiam ob caufam uterum ad conceptionem praeparat; & menfes provocat. Vomitus cohibet, concodionem juvat, alvumqQue fübducit.: ' weh uer Iz viv s fragmentum affiduegeftare & odorari máxime prodeft adverfus peftis con- tagia, praferrim non negle&tis aliis remediis. Denique, ob ingentem ficcitatem & modc- ratum calorem, remedium excellens ad omnis generis defluxioncs, quia cas abfumit : fed hisqui extenuati funt & imbecilles, non convenit. CzrT ERVM quoniam quotquotex Florida advenerunt;plurimum difcrepant in deco- &ionis hujus ligni ratione (finguli enim peculiarem, nullo dele&u fervato, coquendi mo- dum referunt) magnum fcrupulum iniiciunchis qui illo uti cupiunt ; atquc mcdicis qui przícribere debent. Dicamigiturquidagerefoleam. —— — — : O »sERv A1 0 zgri temperamente , pro illius rationc aquám paro; ex minore ligni qe« i» deo quantitate, minis decodam, biliofis ; majore quantitate, magisque deco&tam , pituitofis; 27^. mies fanguineis , niedio modo : morborum fimiliter qualitates expendo ; quod niti fiat, quin 7s : multi errores in hujus aqux ufu committantur,fieri non poteft. Nemo étenim exiftimet; fumptá fine methodo iflà aqu, fanitatem, ad quam afpirat; confecuturum , fed magnum potius damnum fibi pariturum : itaque meo confilio peritus mcdicus prius adeundus, qui coquendz ac adminiftrandz aquz rationem edoceat. Nam & temporis quo Bienda: . & rcgionis, & temperamenti zgrorum atque virium ipforum habenda efl ratio: quàm qui non obfervant, fübiride in vitz difcrimen ncidunr. Vt. nobili cuidam Matronz contigit; cui, ob quofdam uteri morbos, & intem [A SE n frigidam ,Saffafras ufum con- fului;illiusQue famendi rationem przfícripfi : fed cüm; citis fe convalituram arbitraretur, fiaucàligui quantitate aquam diutiüis quàm indicaveram decoqueret :illiasaliquot die- rum ufü in tam vehementem febrem incidit, ut non modó aquam interdicere , (cd ctiam fanguinis miffionem quinquies repetere neceffe fuerit; nec id fihe vitae ipfius periculo, & medicamenti infami notá.. Sanitati tamen reftitura, denuo aquam hauhit cádem practcri- pià àme ratione paratam, & gravibus fymptomactis, ur aln insat; liberata.eft. D&cocr1 autem feu aqu legititné przparandz hzc eft ratio. Radicis eum fuo coz Dedi pi- ticeaffulatim confradx uncia dimidia, in fex aquafextariis, fictili novo duodecim loris "^ 12 maceratur : lentoigne ad quatüor fextariorum-confumptionem decóquitur: colatur & iit fi&ili vitrato adfervatur.. Poftmodum füpra cadem fragmenta tantundem aquz füperin? ju fpi- funditur, decoquitur ad fexzarii confumptionem. Ei eftfecunda aqua, qux orditiaru po: cier. uüsdocoéri. 935: 0. TENUERE rt mie MPa eii Tur »/ Izzvp veróob(ervandüm eft, plusatit minüs ligni in decodtionem, iniici., viribus & tempcramento zgrorum confideratis: etenim minore quantitate, Sminiis cocta propiria: turhacaqtüa bilioíis, quàm pituitefis, ut jam dixi; :Sed: vulgariter medià fextarii pars aqu riu y/u. tepidz fumitur mane, deinde füdatur,& veftis mutaeur;necquifquamreorum quihoc me? — .— dicamentüm fumpferit, le&o (e continerc cofitur:: Péacidésm'fietiedia gallia affa, o Sesdiiec "aliquot uvis paffis;& amygdalis,& avellatis'toftis: Cord fic P COfetvis Con veniendbus NET —. Boquicuratür;potus fecunda aqua. Sin iriex pe tibia dide her decodum,utdix, 7^7 propibatum, utiliffimum illis fuiffe, qui pedes & manus ex podagía (ic contortos habe- bant, ut iis uti non poffent.. Ad luem item veneream non minüs utile quam Guayaci aut Chinz decodum. Ligni fragmentum przmanfug co dente qui dolet, & iftic retentum; dolorem fedat. | ."PoRnRnÓ qui tam exquifità victus rationc uti nollent, aquam fimplicem Pa rationc oon i Ems ecoquant. ^ 4 i bleu Mol. Mollebifteria. Niels. Mollis biitoria alia. jin NICOLAI MONARDI decoquant. Ligni affulatim confradti femuncia, plásve aut minus, pro conditionibus jam enumeratis, in fex aquz fextariis ad dimidias coquitur:eà aquá diu utendum cüm in pran- dio, tüm in ccena & interdiu. Quivino abftinere non nórunt, cáaquá diluere poterunt, etenim faporis & odorisgratiam vino conciliabit. Denati initio (uimus fragmento buius ligni à Fraa[co de Zennig, Pharmacopola Bruxelenfi diligentiffimo, mibi que amiciffimo: fed proximis bis auis Londino ab aliis etiam amnicifomis viria C. V. Richardo Garth, Hagorie Morgano pharmacepao Regio, C lacobo Gareto mibi Viennam mi[fa magnaeque libralia fragmenta, qua odore C [apore fe- uiculum quidetià referebant.guflata tamen, planta illius [aporem magi» reddere videbantur , que vulgo Draco, nonnulli Tharco duitur, acetariis familiari, Cv cortex eius multo magi. Lignum cum fuo cortice adeb Tamaric (unile eft, ut, siifi odor C» (aper obBlarent, pro eo accipi pofüt: cortex iuteriore parte qua ligne adberet nigricat , €» lay e$ exte- riore, rugofus. Cy ex cinereo rubefcens.. Magia vulgatum deinde effe cepit boc lignum , € arbori integri ferà trunci adferri. Sed Cr in Wingandecao,2b Angli, qui eat occupárant , Virginia dicla, nafci intellexi, € inde virgulta eius arboris in Angliam effe delata. Anno porrà millefimo fexcentefimo, lacobus Garetus Londino ad me mittebat Sa[fafras fraqmentum altero odoratius € magis aroyaticuns, euius etiam color à yulgari diver (us ezenim flavefcebat : ipfa tamen ligni raateria pror[u fimili. C & TR vM odor feniculi mibi in memoriam reuecat arborem in Peru na[centemy, Molle vorant, caius egopufil- lai duae plantas, e femine natae, vidi ante aliquot aumos Machlinia in borto (plendidi(simo llufltris Viri Dn. loannis de Brancion, fed qua tertio anno perierunt hiemüuiniuria. Enáwr autem ee arbu[culetrunco (quia tenelle)ex viridi nigricante mtdtis con[per(o veluti macalis cinerei;fo- lia penneta ut fraxini, fed multo minora, ex viridimigricantia, ferrata, C [ub exizemum anguiliora qua ab arbufcu- lis revul(a lateo (ucco ,cóque lento vi[cide, & odorato manabant: ip[a folia trita feniculi edorem reddebant , gustata adftringenti facultatis nonnibil babere videbantur. Fructu ex quo nata (unt piperis fer? magnitudine , oleaginofws, pellicula rube[cente tectus , vacematim cobarens, ut ex eius icone , quam ad vivum depingi tuve tempori curayimus; con[picere licet: fioremquem babeat ignoramus, fed quibufdam aucloribw: minua esi , viri flori fimilu. Awwvs porro egitur trigefimi quintus,quad banc IESU uu MT Molle iconem ex ramo receus ab arbu[cula femine nata -Morrig j47 detratlo dclineari curabam, cum fructus uva ex Hifpanis accepta. Sed amno M. D. X Cv 1. d dolifsimo yiro Si- none de Toyar Hifpalenfi Medico, Molle ramulos accipie- law fuis vacesiis ummaturü onnilos , qui foliorum fer- may abit diver[am babere mibi videbantur : nas licet alata ctiam effent uc illa qua in bac icone. expre[Ja , per eras tamen fervat non erant , paullóque augufora ap-. parebart , praterea foliorum ala in fingulare eblongám- qe folium non de[inebant , fed in bina , inlar feliorum Lenti/d, eáque reliqui minera. Affirmabat fimiliter Clarifsimss vir. Everardui Vor- flisa Madicw, qui tunc Romá tecins advenerat; nunc au-—— Sew tem eil celebris buius Academia publicus Préfeffor, Molle arborem Ronia fe con(pexiffe, cnius quide folia alata ef- fent, inflar buiss quam bscexbibeo , fed in ambitu mini- m ferrata. ; Mee verb per[imili femine tata. efl in Auglia , teile C. V. Matibia de Lobrl, qui eims iconem exbibuit Com- mentario de Bal[amo, non ita pridem im lucem produdle, Verifimile autem efl , adultas arbores £y iam fructum fe- rentes, foliorum formam immutare. ; H&c arbor abundanter na[átur in conyalibus ex - locis planis Perüana vegioni,ut referunt omnes qui Occi- dentalium. Indiarum bisteriam. (cripferunt z fed Petrus Ciega maxime, qui eius defcriptionem boc modo cap. 112. primapartis Chrenici dat: Toro bec tran conjpiciuntur magna quadam, cv etiam parva arbores , quas Melles appellans incola : folia ^ babent minuta, odore femiculi,cortice adeb cammendato, sit eius decoclo crurum dolgres e in[lationes (umm cutm frigida caufa ortis auxilio effe, illys. vero gummi , quod Matina seodo candidum eil, lacte diffolurim, caligitiem ecula- nmaegr c o ; uci c v co cr e ld sIMPLIC, MEDIC; HlsT. | "m7 Canela Nori orbi... osse e eios. s CarPvr xxv. rs : f à IERELELT x xo Doinini quingente(imo quadragefimo. fapra milleimum , Francifcus Pi- A garrus fratrem Confalvum regioni Quito prafecit : ad quani alacri animo ptofe- &i funt Hifpani, quoniam eàdem operá illam pecebant provinciam qux à Cancella nomen fumpfic, Q uito ulteriorem. . Maximé celebris erat inter Hifpanos Canela rumor, nam magni rem cfle pretii ab Indisintellexerant. — id Ae Ufa ITE x itaque Confalvus Picarrus inftituit cum ducentis Hifpanis : quod cüm afpcrum effet, & annonz difficultas ubique premeret,non fine magnis molcftiis in cam provinciam pervenerunt in qua Canella naícitur, ab Indis Cwvaca appellatam, & fab zquatore (itam. ^ Conaca pro- Ponn0ó arbores quz Canellam ferunt;mediz fant magnitudinis; & immortali comá vc» przditz, uti reliquz Indiczarbores, foliaQue habenit laurinis fimilià: frudus eft parvo pi- 5^ 4 lco feu petafo formá fimilis, eà latitudine quà nummus Hifpanicusocto regalibusaftima- — tus (qui Germanici taleri amplitudinem zquat) interdum etiam major , intripfecus & cx- crinfecus ex purpura nigricans, itíteriüs lzvis, foris afper, quibus marginés craffitudine jam» didum nummum zquant, fummitas veró longe fupcrar, & pediculo praedita eft, unde cx. arbore dependet: guftatus candem faporis fuavitatem .& odoris fragrantiam: habere: de^ prehenditur quam legitima Canella ex Orientali Indià delata; curn tiótinulla adftri&ione conjun&am : in pulverem tritus, & eduliisinfperfus;caridernillis fiporis & odoris gratiahr conciliat quam Indica Canella: arberis cortex, qui craffüs eft, nullum Canclli fpirat odo- rem;aut faporem refert. An interior tenuiorjue membrana fimile quid obtincat,me latet; nam ctaffiorem dumtaxat corticem ipfumque fru&um vidi. Folia trita tenuem quendam. Canellz odorem fpirare ferunt: fed primaria vis in folo frudtuconfitlit, contràquam 1n Orientalis Indie Cancella , quz omnem odoris & faporis gratiam id cortice- obtinet ; ut omnibus notiffimum. Verum quidem eft alteram alteri przftare, quoniam (licet ejufdem gencris fint omnes arbores quz Canellam ferunt) alix tamen tenuiorc cortice praedita funt, qui magis commendatur;aliz craffiore, qui fupetiori bonitate cedit. nhu Hincfadum eft ut nonnulli Canellam in varia geneza diftinxerint,videlicet in Caffiam, cfi. in Cinamomum,& in Caffiam ligneam,cüm ramcn unius arboris genus i(tos cortices pro-. V ceguned ferat, & fola loci varietasfaciatalteram alterà prz'(tantiorem : itaque Caffia & Cinamo- ^ "^ mum folis nominibus differunt, cüm utrumque Canclla tenuior & prarflantior fit; cam obrem, ubi Caffia przfcripra invenitur, Cinamomum fübflitui poteft, & é cohtra. V 11115 porró ad multa eft nofter hic frudus Canella vocatus: nam in pollinem tri- Carle re- tus ventriculum roborat , flatus difcütit , oris foecoreni corrigit, & ad ventriculi dolores "^ faal- praftans eft remedium: cordi prodeft; & colorem faciei commendat: pultibus & eibis vel- ^* 7" uti Canella infpergitur, nam ii(dem facultaubus predituseft:évinoautaquá adéamrcm ——— accommodá fumptus, muliebres purgationes molitur. ^0 0700555 0000000 7 0 - Caliduseftin tertio exceffu, & ficcusin.primo ; cum manifefto robóre , ob adftrictio- nem qua przdituseft. n zidyodca impos s nuce MV ort Hi viv s Canela meminimus in vioffriá ad cap. xv. lib.y. Aromatum fcbalii ex Francifco Gomara £e reliquis qui. Periianam bisloriam de[cripferunt , & commodius fant quàm bic Audor. po. eese (15: Lignum Aromnatitum. «s iepn o4 M ) 1504111 urtormna zig CarvT XxYr. (n 2096.99 T IG Gri 172118 (OU BL ge SECRET ERNARDINVS de Burgos, Pharmacopola , unà cum Sulphure infrà defcribendo 1;/«» «- * B mihi oftendit Ligni cujufdam fragmentum, Ligno fando , quod ex infula D. Ioan- «e. &— nis de portu divite adfertur, feré fimile, cujus corticis odor & faporadeó aromari- 22 cus& excellens eft, ut macis, aut nucem myrifticam longe fuperet, imó Cancllam odoris ' fuavitate , piper acrimonià. REUS e M ^6 NA hujusligni quantitas in monte quodam cafa fuerat à Nauclero c Havana [portu Cubeinule ad Septentrionem feta, C» Floride provincie ferdoppofito] redcunte,& in, navem. Ícu Liburnicam delata, ignis ftruendicaüsá." Vnde perfpicere licet, quàm multzarbores, |... & aliz plantz in noftris Indiis invenianturinfigni facultate przditz, quandoquidem ignis | ; ftruendigratià tam odoratis & aromaticis arboribus utantur, quarum cortice in pulverem redacto, cor& ventriculus roborari, reliquaque membra foveri poffent, & e ex A uccis P E 324 NICOLAI MONARDI Maluccisinfülis. ArabiaQue,& Per(idc ufque petitorum;vices fupplere. Sed nosaccufn: di, qui eas diligentids non inquirimus & inveftigamus, cüm fponte montibus locisque in- cultis nafcantur. * simile lignum me naum e[fe arbitror anno nonagefims — Lic Nv Mfeupotiis Con rgx feptimo fupra millefimum £* quingentefimum. Truncus enim: — AROMATICVS quem in plures orbiculares partes ferra vefetum coujpiciebam, | | ; folidá C dur 4 materi conflabat, edque non minis gravi quàm | Guayacum, candidiore tamen, licet aliquot nigricantibus venis diflimdtá : illius etiam cor tiigrum inslar Guayaci, edor autem valde tenuia crat, ut qui vix percipi poffet , (aper verà nenmibil calidw.. 0 Ceteri orbiculare illud fragmentum quod aceipiebam,pal- maris erat longitudinis five altiudinis , C quinque unciarum diametrum ferà babebat, cortice fuo denudatum: quapropter initio nibil de illo pronuuciare poteram, ni(i Guayaci geitus ali- quod vilius videri, danec anuo infequente aliud fragmentum [uo cortie adbuc tecum nanei[cerer : tum demum diligentis ob- fetvato € cortice c ligno, illud effe de quo Menaráus fcripfe- 14t , confidentiüs a(ferere. audebam. | Comperiebam enim illias — deferipiionem buic ligno pror(us convenire , atque buius corti - ceni, cortici ab illo de[cripto ita adamuffim quadrare ,ut , quin i ille ipfe fit nemo ambigere po[fet.. Quia vero in folo cortice fit illa odoris c (aporis gratia , tiran fubit cur Monárdus ligno potius , quàm cortici, aromatici nomen tribuerit..—.—— - ]neaporro furn opinione, ipfi ligno aliquas ine[fe facultates, illis, qu Guayaco rribuuntur, non difiimiles: € forfitan qui in Angliam id adferebant, arbitvatos, fe questum ex eo , perinde atque ex Guayaco. fauros : verum quum [ua [pe fruftratos animadyerterent ex eo globos tornari cura[Je (ut mibi velatum) quibus exercitii gratid adialum uterentur, propter ligni folidi- tatem € gravitateu. Prater inflitutum autem oe non facturum exitlimavi,fi or - biculare illud fragmentum (uo. cortite tedum , im tabella ex- | preffum, bic fubicerem, tametfi locuvs etiam babuerit cap.Vi. lib. 1v. Exoticorum, in quo de Cancella i a me —-—— s PIS voinu: I2 dau n yo ceti Lignum ad venum aftctioues &e uvinaintommoda,..... CaPvT XXVIL . dme — Ligswm Ne- oBIS etiam mittit Nova Hifpania Ligni quoddam genus craffum & enode, ma- phriticim. N terie Pyri, cujus ufus jam diu receptus fuit in his regionibus, ad renurn viria , 'uri- nzque difficultates & incommoda. . Pofteà experimento comprobatum eft, ejus aquam in Iccoris & Lienis obftrudtionibus utilem effe. Ilaautem hac ratione paratur. Apalm — LicNvM affulatim & minutim concifüm in optima & limpidiflima aqua fontaria Noiriió. maceratur; atque in ca relinquitur, donec aqua à bibentibus abfumpta fit. Dimidia hora poft injedtum lignum, aqua cxruleum dilutiorem colorem contrahit, qui fenfim intendi- tur pro temporis diuturnitate, tametfi lignum candidum fit : cxruleum idcó dico , quo- niam adulteratur alio ligno fimili, quod aquam croceo colore inficit, nc quis fallatur. | H Ac aquá affidué utuntur, cá vinum diluunt, & mirabiles experiuntur effe&tus, fine ulla humorum commotione , neque opus eft alià vi&us ratione quàm temperatà : aqua » enim fapor non magis immutatur ligni injedione; quàm fi pura cflet, & nihil in ca mace- ratum. Calidum & ficcum eft in primo gradu. | Payro Hirba. 2 TE CabrvT XXVIII. d fo paye. ERBA quzdam cx Peru mittebatur ab incolis P4yco nuncupata, cujusfolia Plan- s H taginisfoliis formà & colorc funt fimilima:ca reficcata valde tenuia erant;& gufta- ta, impense acria calidaQue deprehendebantur. .... ET. Em fawia-.— E1v s pulverem cx vinofümptum, nephriticum dolorem à flatibus aut frigida. caufa EN provenientem tollere aicbant: ipfam veró plantam codtam, & emplaítri modo dolenti lo- co impofitam, cundem effe&um przbcre: quod veriffimum effe, ipsà experienciá didici. Hewrta VT ASTRRCE SIMPLIC: MEDIC. HIST. E * Herba ad Renummorboscotili. CaA»r.xx!x. LIA item mittebatur admodum utilis ad renum affe&tus à calida caufa prove- Hera renim nientcs, cjus fucco cum rofaceo unguento mixto,parti dolenti illito,& ipfiusplan. "* dhuc tenellz folia; & 6- mili visidirate pradisa, qua gnftata infipideepsehendebanun MEME (1-3 oiibiss- TT bam, perfrigidam effe herbam... . nto toe csmitiro dt jermeot pe ? fea PVTC xxx. 5 sala Ed T MP LSSVM praterea femen plantz Cacher appellate; quam nafci ferunt arbufti mo- cara brs- M do,infigni viriditate preditam folio rotundo & tenui: fru&um ferre malo infàno fia. 7E. (imilem; alterà parte feffilem, alterá turbinatutii, cincrei coloris , grati fapois& ^^^ — acrimoniiz expertis, valdé minutum femeri continentem. Tnveniri dütiitaxar in Peru. -. Magnz apud incolas eft zftimationis, ob infignes ejus facultates: nam urinam ciet;arc- Eiw feculta- nulas & calculum renibus pellit ; quodque praftantius eít;illiusufu.calculum in vefica comminui ferunt,íi mollis adhuc fit,ullisque. medicamentis com minui.qucat: ejusque rei tam multa proferunt exempla, utadmirationem mihi pariat: nam mea eft hzc Opinio;ve- fica: calculum expelli non poffe, folamQue exemptionem illius effe remedium; nüllutn au- tem medicamentum adcó efficax reperiri,quód eum confringere valéat:aiunt tamen illius femen tritum ex aquá aliquá ad eam rem idoned fumptum; calculum in lutum diffolvere, quod excretum deriuó concrefcat, & in làj ideam duritiem convertatur, ' ADOLESCENTEM vidi, cui hocobtigiffe fcio. Isciim veficz calculo torqueretur, idQuc à lithotomis , qui calculum deprehenderant intellexiffem , & ex fymptomatis qua patiebatur agnofcerem ; hominem veris initio ad fontem, qui à petra nomen habet, able- gavi: ubi cüm duos menfes hafiffet,à calculo liberatus rediit; & omne lutum, quod pau- latim ejecerat, denuó in lapidea fragmenta concretum in chartá fecum retulit. — — Pauculum femen quod gas errz committam; fi nafcetur, utemur, ut ejus faculta- s, quas tantopere in hoc morbo przdicant, experiamur. * x. Lapis Naphritiun. | ipn. CAr XXXI. | r A P158 hicin Nephritide maxime laudatus ex Nova Hifpania etiam defertur. Praf- Nopbritica fio lapidi (imilis, qui ad viridem colorem ladeo permixtum. tendit :. prafertur laps. * 1 | Pra(fims lapis. viridior. ApDvEHVNTVR iftilapidcsvariisformis effigiati;quales antiquitus poffidebant Indi, Neritici le- alii pifcium formá, alii avium capitibus, alii pfittaci roftris fimiles , nonnulli rotundi fpha- pe rularum modo, atque omncs perforati, quoniam Indi eos appenfos geftare folebant, ad- pi veríus Nephritidis;aut ftomachi dolores,in quibus morbis valdé commendatur. Sed ejus rule, pracipualaus eftad Nephriticos dolores, tum ad calculum expellendum,& arenulas. Nosiris mihinotus unum habet, cui nullum alium comparandum vidi ;nam eum brachio geftans, tantà arenularum quantitate liberatur, ut, metuensne noxia fit tanta eje- &io, interdum illum deponat; nullumque tumrampliuüs calculum eiicit. Sed dolore pre- mente denuó eum geftans, ftatim levatur aut minuitur dolor, multarum arenularum, at- que etiam calculorum expulfione. Eá etiam occultá facultate przditus eft, urab cjufmo- di dolote przfervet geftatus, renum calorem mitigando. i ies Dvcissa Bejarter brevitemporisintervallo Ncphriticis doloribus affli&a, armillam ex co lapide fibi confecit, quam perpetuó geflat : ex illo témpore (quod decennium fupc- rat) co dolore nunquam vexata eft. j Arr: multi fenferuntidem levamen: eamque ob caufam magno in pretio funt hujuf- modi lapides;nec uti initió,tam facile adquiri poffunt, quód foli earum provinciarum Re-.- guli & Domini eos poffideant; nec immeritó,cüm tam admirandz fint illorum facultates. ^ Ee ; Lafis * £6 316 NICOLAI MONARDI "Lapis T'buronum: Ca PF xxXxrir. Tbspfé. wr w mari Indico fetreis hamis'Capiuntur pifces Tibirorés nuncupati, maximi, validiffi. o 08 mi puguaciffimi, & truciafpedu, qui eum lupis marinisaffidué procliantur. — xh — IN eorunicapite terni aüt quaterni lapides, interdüm plures inveniuntür ex parte abradipotfunt. robs. ^ Hvivs lapidispulvis utiliffinrus ferret Nephriticis; & adverfüs'utinz difficultates, &z renum veficzqQue calculos, ut in Indis HifpanisQue experientia comprobavit. eüm gufta- tum infipidum cffe deprehendi: facultatesnondum expertus fum. TinsvRonvM meminerunt, quotquot Occidentalis wudia bifloriam defcrip[erunt: fed intey eos Gomuara, in bifloria Mexicana, miranda Cy vix credibilia de Yiburone refest , C Wl duplicem dentium ordinem tribuit. Dzscmrisim idem in Hifloria generali Indiarum cap. 1. (quem fecuttu esl Thevettu lib. Singulatium cap.7 1.) pifcem gtendam Manari nomine; cuit defiriptionem, quod'pleraque cum Tiburonis biflerid communia bakeat,híc fabiunximm. (tot 13? 'Qror à Manat piis. MAN AT 1 pies LE r Itnni» 5135 4: ig - ef] noflro orbi incognitus, utri fimilis duos tanti pedes. votundos , quib natat , ad burneros babens, c in finguli quatuor ungues Elepbantinis fimiles; ah umbilico ad caudam u[que gracile fcit: teterrimo eit afe- [78 capite bu alino, fed matilentiore ore, mento veri cra(fiore,oculis admodum exiguis pro.corpori mole, quaintevdugs " yiginii pedum longitud eft decem craft udine: corio denfo, pilis quibu[dam cinerei colotü obfito. Femina parit vac- carum fnódoj duóqüe ülera babent, quibus catulos fuos lallani. | Eit caro quadruptdu poris quam pifcis videtur, epa. enim recens vitulinam fapit; fale macerata Tbynni carheti ; fed fapidior e$t , diutisque [ervari potesl. Eins pingueda optima, nec facilà rance[cits ed corium ipfins praparant ad calecos fibi faciendos. Myeniuntur in eius capite lapides qui» dam ad caliulum cr sepbrindem utiles, itio 3nprmslot .sTosg damit en » Hae pifcis occiditux interea dum berbas in littore depafcitur ; fed eiiam vetibus capiuntur iuniores. Ea ratione parvum fectur cepiffe Regnlus Caramátexi, quem 2 6. annii in lacu quodam diclo Guaynabo educavit , adeóque domi tain evafiffe, e ferociam depo[ui[fe, ut de manu cibum caperet, c inclamato somme Mato , quad Megnificum fonat, lacum fuum egre[fumm faiffe, e in ades perreptaffe cibi [umendi gratia, deitide ad lacum renitaffe, interdímque viros e. putros ex titia parte lacusin aliam tran(vestiffe, nec illos nefijr. ita ut Indis fanimam voluptatem adferret. | Comsarvyvs Ferdinandus Oviedu cap. vix. f &? hb. xi i1. Primi páríii Hifl. Gén. d» Natural. India Occi- dentalit, diligenter & prolixe atriufque bins pifei bistoria (i cr aliorum. Cetaceorum in Indico illo Oceano degen- Mapaii. lapis, tam eodem libro) defiribir. 1n Manati porrà capite binos lapides inveniri falere refert; parva pila luforia magnitudines interdumretian grandiores, pro pifcium corporis In nre pon tamen orbicglares illos , fed eins efi pant formá, quod in balifta sen(um neryum retinet , C vulgo nux balifte nuncupatur. Horum fium. crematorum tenuitérque tritorum, y per incermiculum tranfmiffarum pallinem, ab ji qui nephritide laborant, m «ne continuis aliquot diebus ex generofo vino albo utiliter bibi, ex eorum, qui periculum ^ 7 1ge-Ci sev Mela 2252; pied y commodum [en ferant , fermone accepiffe re- Larrs TisvRONYM ert: dolores enim tolli, calculum comminui, & cumlotio.— — IW Düe e arenulas ect. Yn nm autein biflorid,nullalapidum |: - creditus : fcd veris Mama. mentio: qui tamen ad bunc morbum utiles vulgo pradi- 7 €antur, é* lapidis Tiburonum appellatione in[igniti-adfe- untur, eiu (unt forma, qua Oviedm Mauati lapidem — os preditum effe feribit, ut ex fbiecta fioura conieere licet, — "quam exprimi curakam ex alia affabre delineata ad eimi - lapidis normam, qui in magna illa Preteria navi invente eil; permittente Generofo viro Waltero Kaulao , incuim ——. pottitate venerat: iconem vero ab humanifimo eodémque:... bonesiffimo viro lacobo Gareto accipiebam Francofurti. — ad Mutruti antio M. D. x C11 I. deinde biemio posl jpfius lapidu uticiale ff zpmentum , quá parre cavis etat , foli--—— dum, durum, graye : ipfe lapis (ubfufci foris coleris, quia forte iam multo tempore exemptus , in fractura exalbi- dus. Raulei autem lapis, tit ex icone conicere licebat,qua- drantem longus fuerat, e binas undas eraffus, ab sná par-, 1€ cavus, rcliqua tuberofiut. Manati praterea biiloriam (y. iconem cap. xv 111. e e EEG Tib.vi. Exoticerum, exbibebamu. Me od , Lapis Caymanum. ——— Eu - ade Car xxXxXiHkuswIcW 5s L«ctrüi Caj- X Nomine Dei, Carthagine, aliisque continentis oris , lapides interdum adferun- mant, tur calculis fluviatilibus fimiles , qui in ventriculis przgrandium Lacertorum(C4- maus appellant) inveniuntur tantà interdum quantitate , ut magnum. Eur ex- 7 kr iium c me DP ne iain ipei me ya et tl o Ec : cre concavi, valdé albi; magni, ponderofique (ut intetduti duas libras pendant) & qui facile : —— SIMPLIC. MEDIC: HIST. 317 plere queant: cujus veró rei gratià, incertum, occupandóne ventriculo; ne fit inàüís;an fa- butrz loco, uti naves, ad illas in equilibrio continendum. ferociffimi funt;ingenti & fem- per hiante orc, ut integrum hominem devorare poffint , multiplici dentium ordine; adeo magni, uttriginta duorum pedum longitüdine inveniantur. Vivuntii magna ex parcein fluminum ripis,nonnunquam in mari ad fluviorum oftia:pariuntova in terra,& füos cáru- losiftic excludunt, teftudinum more: capiuntur hamisferreis , quia earum cutis przdurà omnces ictus, etiam minorum tormentorum ancorum, refpuit. Hos lapides colligunt Indi & Hifpani, atque adeó fibi fervant, ad quartanam tollen- 14545 C9- dam utile remedium: fiquidem bini eorum temporibus utrinque alligati;in quarcanarum «ve» fa^ paroxyfimo, illas tollere; aut earum calorem manifeftó infringere traduntur, Bis eüm fa. ^," pidem temporibus cujufdam puellz, qüz quartaná laborat , adhibui; & certé febris calo- rem nonnihil remififfe animadverti;an veró febrem omnino collez;ignoro. G o M AR A, Petrus Cieca, Augullinm Carate, qui integram Americanam bifloriam , aut. ex parte fcripferunt, buius generis Lacertorum feu Crocodilorum meminerunt inter quos Petrus Cieca fub finem capitis a.eoram ova, arque eiiam carnes urgente fame cum alii fe ediffe afferit circa Panamam,, cium cam vegionem primi occupeffent.. Gomara Ingens Lacer- cap. 197. ibidem océi[um, qui 100. pedes longuudine equaret, n cuime ventriculo mulit éalculi reperta fint. 1i magnitudo. tms : ei. x port |prs 1 Laps Biyaar Perüaum. 0 ode -anilicitis C, A P.V.T, XXXLY. aom d ma dun "E ^METS1 peculiari libro de lapide Bezaat egerim : quoniam tamen primus illius L«p* brzee 3 j qui in montanis Peru repetitur obfervator, aliquot mihi mifit ex optimis qui inde ^ adferunt; hoc libro de illis etiam agere volui. Eosautem viesei linis ergó milir, quoniam ut ipfe in ca epiftola; quam hic inferemus, ait, meus libellus (qui peculiariter de lapide Bezaar infriptus eft) illis veluti dux fuiffet & au&or, ut iftum làpidem primürn ob- fervarént & agnofterent. — ^ MORIOGOPRISOT GUT: Lais xb. liri A?PARET cos quos mihi mifit admodum effe excellentes , cüm ex colore; tum ex forma & magnitudinc: ex his aliquot comminui,qui ex tenuibus fpléndentibusque Tami- nis codemque colore conftabánt, quo qui ex India Orientali advehuntur , atqueaütin denim aut ingránulum ut;illidefinebant. Verum quidem eft, eos qui his feleQtiori- rs pear nótis pracditi furit, quas probatiffimi làápides Bezaares obtinere debctt, cx animalibus qmwiis: que in montanis degunteximi oportere: nam qui ex animalibus in planis viventibüs €du- o, iy. curitur; improbi funt, nec ullà medicá facültate praditi, quóniam noi aluntur iis flütife- tw. risherbis à quarum fucco turiiifiatióne illà concreto generantur lapides , uti probe mihi demofiftravit primus illorum'obfervator , qui videre cupiens quà tatione in animalibus genetáréntur , fuis ipfemet niahibirs eoruin animalium abatomen fecit; & mihi deinde fi- gnificavit cos gigni in feccptaculo quodam fafeia: modo confedo & villofa carre coriftan- tediüorüm palmorum longitudine, & trium feré unciarum latitudine, ipfi ventricclopar- te itireriore adharrente; alios aliis majores, & quodam ordine difj pofitos utinodos véftem antétiore parte clatidentes,eo,qui híc additüsefmodo: » 31351011 "d S ; t : it eg L E . ^ cire ; es Luar à; nont -—E'iééeptaculó aperto exiimuntur lapides, quos iftic magnà Naturz providentià ad - iftam falutem & noftrorum morborum remedium generari fummà admirarioné nob Difeeoo: o n114g nia: uns " pun -.— Atque it intelligo, qui ex Orientali India adferuntur,cádem ratione inveniunt (dé Lillibem égitiifiisloquof, quofiiam tari foulti adültefiniadvehuntur, ut é cerirum- legi- orienalis c : silivenias;quentadmodum ipli merThdici fcriptófés Farentur iflié multos sdultetinos deed ras Hari) & cximuntát e certó cáprártím pénere;qua mágná ex parte rif funt dri noftra: » funtQue etiam feledtiores qui ex animalibus jn Per(iz montanis degentibus educuntür, — quaii qui e alis caprisin Malacie planis & campefiribüs viventiBus?nam illi éüpreuo — 777 noh fiábentür; ueque m praiflantiam & faculrates obtinent, quas Perfici, qaid Ma acen- fcs capra ad latftenam dumtaxat fetvantur;éüm adeo fahitiferas plantas non depafcantut, uiti dücin'montanis degunt. "Eadem plané elt ratio in Occidentali India: nam quz in motitáris Péru Vitát aet; felectiores & legitimoslapides & ad medicamenta utiles há- bent; quz veró in campeftribus pafcuntur, Malacenfibus fimiles funt,quae fimul incedunt fowasi Ee 2 - &wivunt 328 NICOLAI MONARDI & vivunt utigtcges qui ad lanienam fcrvantur : ex iis enim multi quidem lapides eximun- tur, fed inutiles, quoniam falubres illas montanas herbas non depafcuntur , quemadmo. dum diximus. S infignes i(lius Perüani lapidis facultatesomnesque morbos quos curaffe afferunt qui ex ca regione redeunt, & mihi fcribit nobilisille vir, hic enarrare viam: magnus liber de eo fcribendus foret. Quapropter ea dumtaxat proferam quz ipfe fum expertus, ut iis major fides adhibeatur, & intrepide uti lapide queant,quandoquidem experientià conftet fimilesfacultates poflidere.. " - BUCO NOSTER igitur lapis Bezar Occidentalis infignes facultates obtinet; przrfertim in cor- mhusl disggritudinibus,in quibus magnam corum, qui mihi miffi fuére;partem infumfi felicif- fimo fucceffu. (ic ut multi fyncope laborantes , cà fublatáà, à morte liberati fint: propinari autem deber in ipfo paroxyímo, aut paulo ante, mané jejuno ventriculo, ex aqua rofacea, fi ad(t febris; (i abfit,ex aqua lorum mali aurez , in pulverem tritus ad pondus quatuor granorum fingulis vicibus : obfcrvavi autem in mulieribus przfentius adferre remedium, ,. quam viris. TM Veex. | Inomnisgeneris venenis nullum praítantius novimus remedium;quoniam cos qui aut ' , venenum hauferunt, aut à virulentis infectis premorfi fuerant, mirum in modum juvit. Quiaquz ftagnantis potu, in qua virulenta animalia verfantur;ilicó intumuére fumto ifto lapide bisaut ter, fanatos confpexi. ; petieibé — - In peftilentibus febribus fzpiüs exhibui; & (an earum virus extinxit: cujus rei prima- fu ^uminfimilibusmorbiscuram medicus habere debet : nam licet putrefa&io prohibea- tur, nifi extinguatur virus, inutiliscrit cura; nam illud cft quod hominem iugulat. Simili- tcr fi i. Va cüm ruborc eminentiz, quas Hifpani tavaraere appellant, qua: plerum- quopiam fi medicamentum fimplicia quxdam, venenofa continet, ca corrigic; fin minis, à prafervari : ejus ufümnon ni(i falutarem effe poffe certum eft. Verirwis. — Adverfuslumbricos & ventris tineas felici fucceffu propinatur liic lapis:eum multis ex« pulvi 4d. w.herbz lumbricorum drachmas duas, feminis fantoniet drachmam unam , cornu cet- hwbics — vinrgfi »lcminis porrulacz: & carlinz: fingulorum dimidiam drachmam , lapidis, Bezar —— cc KE3BT Ulo sociam acd i .Ontiann fi afípiA.. . 5 shieeo 1: Nas facultates obtinet ifle pulvis; & experimento comprobatum €ft multis profuiffe: hola iere dcbet : eo fumto, duabus horis póft, alvus clyftere confecto; ex la&t charo ciui. debet. : . ded 155i5 jganus, CUIU IDEE CIbarin 295 Forte icodronnns X9 ftp 223018999 115: 5i mikf* —'. [nfantibusepilepticisdatur lapiscum la&ejfi adhucla ;fin miniis, fine lade; in na- m mdijagom spllsplo laborantibusctiám cong amagna tete exgihepug pere ang sii Neners du: umaccommodis admixtus.... 5c fru Hn om: bs saqaguo Breviter, hoc lapide uti folemusin omnibus diuturnis & difficilibus morbis ,in« v. 4 2 * ) "m .Q QSIMPLIC. MEDIC. HIST, 3*9 n ER : : * — vam habui mutere Gentrofi Dn. FRANcIscID RÀ k rjoyi fer? pafferini magni- Lapidis Gezie thdme, qui dimidiam circiter dracbinam pesdebant.. llle verb alios adfervabat; qui binas atque etiam plgres dracbma, Posiani vari& penderent. Eorum autem ferma nunc orbicularis, modo cotmpre[fa aliquantulum, vel inaequalis modo feni formam 19^. exprimens; color nunc nigricans, nunc [ubcinereus , interdum flavefcens : confiántque ex NN five. crululis modo cr afftoribus, mod: tensieribu, alia aliam avipletentibus poltà interdum Gr [plendentibus, nonnutquam aliquantulum ftabris, extima preferrim, € reliquas compleBente,ut in rem Cr vefice calculis videre licet. $ed viu? etiam nonnslli quorum crusta exterior variis loci ádeo alt& exe[a confpicitur ; ut feimnda appareat timica , nonnunquam e tera. Magni muneris locobos à Regulis fibiinyicem miffisari afferebat. do i V en v x poslquam Lótidino Autverpiam redii long? maiores à C. V. Di Benedi£&o Aria Montaho amici wifos videre couiigit. Acceperat enim Abrabamus Ortelius qui quinque propemodum drachma pendebat, fermá ovbieulari fere, (ed tamen uonuullilocis comprefzd. .Plantinus binos, alterum renis vervecini formá && prapemodum magnitudi- tt, non etim quidem integrum, (ed extremá parte confradam, e laminarum fitum oWendentem, atque meditulio 7 velui fesluca fragmentum continentem, qui uncia uniss cum [eumijfe, dum ititeger erat, ier an fuiffe potuit: alterum ingens eoumprefrá (qaa parte ventriculo adbafit) fozmá, fenfim deinde in tuber a[futgente , soultis etiarn laminis eu tunicis p. ^ud : cn cra (toribus, tutg tentioribus contextum, duas uncias ctm dracbmi duabus c femiffe pendentem. Dn. Ludevicus Perevius anum, columella duas uncias aut amplius longa formá , uncialis cuve femi|Je aur maiarí ponderi: que longe maiorem pris acceperat, gallinacei, ut referebant, oyi magnitudine; ph» quoniam apud fe tunc mon baberet, confpi- cere nati potui. 4 11112 V. nol b40utit I (iul n^dot 2 "vv nznoy SAU. Lucio j^ ,LArris Bfzam. ..* PETTE "P, &, ; - CD pP "-. e E MS r 1-204] nr (mir "cupi saWH d E nMPupid B Orttlii Lapidem cum Plantini valore bac tabella exprimi iu[simw,, iufld magnitudine $52. qubhiam integrié U ves effet. Alterum etiawm renis formá expre[siffemus, ut tunicarum fitum oflcderet, m vupi[fet, eo confratlo, C amicis, quorum pars fui, communicato. 5 S *FRacosvs in fua Rbap[odiavefart, Alvarum Me Commendatorem D. lacobi, ipfi dixiffe y femet iflos lapides (epemumer con[pexiffe à montanarum quarutdam in. Arabia Caprarum renilus extrabi , atque duorum effe gencrum : preflantiores ex felici Arabia adferri, viliores autem in Vaccarum infula, qua snagis ad. Septentrionez ver- gin, inveniri. Hing certum est, inquit Fragofus , iflos divinos lapides in diorum animalium renibus na(ci , quemad- modum calculi in humanis corporibus. : pfe Plantin formam cot Lapis ad uteri fufocationts utili. CarvT XXXV. E | DrEnTYR NovaHifpania lapis quem uteri morbis adprime utilem effe ferunt, A Nigeteftadmodum politus, ponderofus, majore ex parte.teres & rotundus. d auno "Mirum: porró eft quod: de hoc lapide przdicant : nam mihi afhrmavit nobilis /4f*r«me- quzdam & magnz auctoritatis Matrona, qux co ufa eft, & in umbilico geftavit adeó fir- - miter inhzrentem , quafi iftic adglutipatus fuiffet, cx quo prafens & certiffimum fentit commodum : idem alix afferunt, quz fimili modo ifto lapide funt ux. Cini utetifüffo- " Cationcm imminentem pra-fentiunt, adhibito lapide, fübitólevantur;&fiéumperpetuó — ^ geftent, nunquam fimili morbo corripiuntur. Exempla hujufmodi faciunt; ut hisrebus fidem adhibeam. ; sii ;ismpdueme d ciis à » É Lapis Saaguinali A : 2r Tx Xxkvla "s; A PTS Sanguinalis , éx Nova Hifpania delatus, Iafpidisgenus eft; varii coloris;fed SM fote- : ; obícurioris, maculis feu pandtis diftin&us fanguineis. $m a Ex hislapidibus Indi quafdam cordium formas, magnas ac patvas,c E 15 SED x x Et^s VALET - 330 NTCOLAI'MONARDI- :': Ewfanla-. - VA LET adfluxim fanguinis narium, menfium; hzmorrhoidum , vülnerum ;ac otis. m Lapidem aquá frigidà intindum eger dextrà comprimi; & fübindeid'facit.- Sie«co Indi & noftri utuntur. : e j^ ie VN Pi&RsvASvM habentIndi, imo firmiffime credunt ; fi hoc lapi E-pars faneuie mia nans QU M LIE fifti;idQue verum effe , experientia pro. atum eff... Vrilis eft euam fufpenfus aut alligatus cidem parti unde. pgs Blu paga ciuem contingat. . Vidimus nonnullos Pastor hoiduio eati do remedium fen(ifíc;annulos ex hoc la- pide.confedtosin digitocontinuegcftando:nec rion & menftruum fluxum fifti.- M E AA d * nest e áctot tiistwpk-. "uae mte , ipm d inis uabewt yu gc 41 Lgirma ^ Avv lapidis genus reperiri intelligo ; quod rimasin manuum & pedum jünduris pisenas, Apituitafalfa provenientes curat. - ich came Lu d a. el We iil3 o 3 s ; x » "a E jaas mox i 1 wusbnes 27 Ei ! Chanii à ; hw Ay vus n vrinadalilio. s ; v CE X52 v L] LM * &- e : "m pu XXxxwr mc $11 Ü Y * ^ te ü s teftis quibufdam totum integitür pedum tenus;cujus rei gratià /rwadil/l vocant Entierrado, Hifpahi,quafi cataphractum autarfnatum dicas; Lu(itati Egculertado. - Defcriptio. Es porcelli magnitudine, cui roftrum S beh cauda oblonga; & craffa, Lacerti modo. Sub serra vivit, ut Talpa; & terrà fcfe fültentare creditur, quód foris nihil edere confpiciatur. —— 7 WE a^ f TUM Facultates. Qu ur S facultasconfiftit in caudz officulo,, cujus in tenuiffimium pulverem redadi pilula, confeGa magnitudine capitis aciculzc, atque autaindita, dolorem ejus fedare ,& tin- nitum etiam, cum exigua farditate conjun&um, curare ttaditur. Certe dolorem fedari. frequente experientià comprobaturi cft. ze hx ex Armadili. N v NC ex continenti habemus officulum caudz peregrini animalis, quod veluti * € RN Su. ARMADILLO five T ATOy. T— —OHerys animala seminit Theyetus lib. Singularium, cap. 54» aftque incolis Tattohi vocari , quorum notnmulli (o percllos magnitudine equant, alii minores funt: &* corum caro tenclla e$t , bonique fucci; e Bellonin lib. Obferva- (00 FiSRum 5. Cap. 1. Toannes Stad. Brailiane Hidl. cap. 50; Lerius Americana bill. cápo. -— e Bitbij, — Aiotochtli, id e, Cuniculum cucurbita. : CE1v s etiam defcriptionem apud Gefnerum videre lice expre[f[am. " Ld E ES " - Arv» buin animali gens cap. xv. lib.v. Exot Sanguis Draconis. : C A.P yiT E XX XVIII. : ! 2 T CU os TÀÁ TrvLIT ante paucos dics, ex novi otbis continehti, Epifcopus Carthaginienfis fru&dtum arboris ex qua manat lacryma illa quám Sanguinem Draconis vocant. Des 6: ^ P LU BPRMNER hic fru&usadmirandus: nam fublatà quá integitur pelie ilicà dra- -.cupculus —— t | SIMPILC;MEDIC.*HIST:. — BU cunculus appáret, tanto artificio à natura fabricatus, ut à peritiffimo aliquo artifice é mar-- more fculptus videatur, collo oblongo, ore hiatité; fpthaaculeis horrida, caudà oblongá; & pedibus confpicuis. 857 A 3 co fru&udenominationem próculdubib fümpát arbor, & ejus lacryma;quaz exillà Seui Dra- er incifionem lcgitur, quam .cex Garthaeine Perüaná (eleót i : cris eur fie. DEPADCIIO RID CEU rHATLCK HRESN OR A. à feledaffimam adyehunr:-unge vete- £77,607 f rum & multorum recentiorum inícitia deprehenditur, qui ; quid effec fanguis Dracg is, aut cür fic appellaretor; omnino ignorárunt, ,. ... onionsco e e eoe di M^ GR cft arbór, cortice faris tenui, & qui facile. incidi potefl : eà vulneratà., liquor. p.i L- ille effluit, quem, Sanguinem Draconis in lacryma dicnnt, abeo difltsens, quem Sangui; f. nis i) pane vocant; quód in panes feu maffas iftic cogatur, gnemadmodum refina ia, ' d aftella: MES, : ^ H 111911 £iU DOTT VI. I2BO Piribr 152q018 50 (01512943131 X5 ,?t100t6t VrrnRQYE liquor irtróaffümptus, alvi proffuviuni üfft ; fic etiam ventri illitus, aut y, " clyfteribus inditus. Sanguinem undequaque manantem reprimit. Capitis defluxioncs, i ne in partes infetiores delabartit;prohibetejis pulvis eàpitis vertici infj perfus: vulnera re- centia glutinat, gingivasà putrefactione liberat, & dentes flabilit.- E(t item color Pictori- b busmaximéexpetitus. EX T$ :A TMEBRATY sefo &paucicalorispattioeph.. i. e édsozuvof rado S cM Gens E M gua apte multos annos nobis à Francifco de Hállebecque, Regit: Hifpaniarurs Hortelano diligentifüme 7 fes fniffe quofdam frudàw. Dragonalia nominesex quibus textà- (Opsifra nonnulliprodierant Bruxeile apud N;V.cleanne de Boifot, virum dodifimum cr rei berbarie peritifimum. | Erant fer£ foliis lridu, oblangis, vtrktibus per, eras yubru, (qualia in grandi arbore ante quadraginta e plures aunos Olyfipone con[pexi) [ed [ubfequens biems abflulr, Frudu $ erat Cetafüi magnitudine aut Oxy myrfines rotundus, tenui pelle contéCtws; quà fablatd,ojfeu nucleus con[bicebatur, —— quali egt in fructu Rufci: fed uu nullam animali, nedum dracunculi tanto artificio (abrefatlfiuram véferebat, verum | . volusdw erat € levis, &, nt dixi, totuseffew.. Arborit, quam O !yfiponé obfervabaur , Q'n'euiw cortice simi fam quinei coloris concretum inyeniebamyiconem jim Rarierum Plantarum à-mebfervatarum: Historia liba.captv.éxbibeo.: —. Sed c anno nonageimo quinto (upra millfimum c quingentefimum; navo Vere [umiles fruclus acciptbam à C.V. Bernardo Paludaso poliatro Enchu[atto, qui terrd in fidiltbus cómmi[st; eadem anno perminárunt , ce 1erna ant. Qua. verna folia fefe amplettentia protulerunt vnbrá lineá per ota ornata: fed [ubfequens hiems tenellu plantulas corrupit. Dragonal. & ARAAUTE PE S. ES e TCI AS D ; "Gummi ad podagram: 5 : CAR xxxi. b -— Oed i LUnu» (^w, ^3AT mihi idem Epifcopus Gun 1 nori poterat D re) excodem continenti delatum,quo fe podagticiiftic purgant,in hunc modum; roierav. iii T : TAE : : - : 1 " hee fine molcftià purgatur humor, qui podagtam creat... i2 eudi1gaidud 3 Trutfus dyfenterim. C'aA?YT xL ejus fragmentis (quz alterà parte levia erant, & luteo colore; alterá veró, afpera &/ qvi, | admodum rubra, feu ex rubronigricantia) coniicerelicebat, in magna quadam — y arbore natus videbatur, Dum ille mecum de variis rebüs ageret, venit ad me vicinus, me- "D dicamentum petiturus pro fili, quam. dyfenterià mifere afflictari dicebat. Ilicó adolc- fcens, Eam, inquit, curabo : ad vicinum proficifcitur , fragmentorum illorum tenuiffimé tritorum pulverem ex fiillatitio calicum rofarum liquore, co dic puellz hauendumde- * ditvefpere,tantundem poftridie mane, ftatimQue fiti ccepit fluxus, ita ut brevi puella fa- — 3E itatireftituta it. Eum adolefcentem, tametfi diligenter requifiverim ; nunquam poftea T E videte mihi contigit : itaque ncque quis effet hic fru&us , aut quà arbore naíceretur , fci- KU IC i E. * ^» y^ " E " 72E J " * , m i 5 2X H 1SPÀNvS quidam adolcfcens mihi ignotus, attulit ex O uito fru&um, qui, ut.cx «a, gh o 0. — "WICOLAI^MONARBE T j aotiieon Gn dida Bede co jen up Lencoma. ne caftanezformà & magnitudine , tum etiani feffili illà & albicánte parte quam caftanca obtinet: nucleum continere videbatur fed quia binos dumtaxat accipiebam, confringere nolui, quándoquidem alterum ferebam ; qui rion ptodiit , álte- rum in aliud fationis tempus fervém. Arborjin qua provenit, vafta: magnitudinis, materia. que robuftà & firm effe dicitur : folia arbuti obtinere : fru&tum autem edulem grátique faporis,& temperatum; atque propter adítrictionem,alvi profluvia fiftere; A | Cortex ad alvi proftuvia. | 4n CAprv?T XE. Cortex alo ROFERT novusorbispregrandem arbotens, foliis cordis effigie, nullo fructu. Ejus pom cortex digiti cráffitudine aut atuplior, folidus; dutus; & ponderotus ; tenui candi- .canté pellicula integitur: fimilis eft admodum cotrici Guayacari; uti Gentiana ama- rus, manifefté RUE. id grati tamen fetu aromatici cujufdam odoris particeps. ' - rrhbedu- MaAGNA eftapud Indosaftimationc, ut qui eo ütantur adverfus omnis gerieris alvi let profluvia, hujus pulverem drachmz pondere; áut paulo amplius mané propinantes ex- aqua conveniente, aut craffo vino rubro. "Ter aut quater id remedium repetitur; obíerva- turQue inrcliquis vi&us ratio; quz hujufmodi morbo pee etissras -É1v s corticis fragmento donatus fum anre paucos dics; cujus periculum jam bis feci inalvi profluviis inveteratis magno fucceffu.- "Arboris Cortex ad. Rheumatifmos. CA? v T XLILE ulmo fimili càüm amplitudine tüm formà detráduhi ferebant, náfciquc ad" ripas flu- 1 "HUE (syst. iip TOR soa (eral x eMiita pec: nine : minís cujufdam vigintiquinque leucis àLima diftahtis : fec alibi dn Amctita cile rcperiri.- (TOHE : O7] 210H TE gripe [moen reru a vr Y JE »- | I X TE R reliqua ex Peru ad me miffa, erat craffus quidam cortex, quem ex vafa abore 27 Cwiife ^ "IncOIA,Capitisdeflüxionibus, rheurmnátifmiis, aüt alioqui capitis gravedine laboran- "W^ — tes, hujusatboris corticem in tenuiffimum pulverem commitiuentes, naribus impónünt: , humoribus enim infigniter eduGis liberantur : atque ita fe tem habere; nos ipf experti fu- mus. Secundum caloris gradum excedere vidctur. ; 2 re" * Ex «arit noflrarum Tudiarumprevincut, mula purgantia medica- menta deferuntur , quorum magna funts facultates de quibus bic men- tionem faciam , ut [pnt. ueluti Prefatio quadam in. Hiftoriam radicis eV M éeloaCAH. 5 e REESE URL ME E AJ e rr - Caffia falutiva. CA pP - mittunt Cafliam folutivam, ut non modó Hifpaniz, fed etiam toti Europz, atque ad- 'eóuniverfo orbi füfficiat: nam & in Orientem , unde deferri folcbat, plures naves. eà onuftz vebuntur, quàm Cantabri ferrum mittunt. | € afia foluri- || NSvLA Divorum Dominici & Ioannis de Portu divite,tantàquantitate nobis tranf- ca | Q v x Venetiisad nos ex India Orientali mitti folebat , cüm immatura colle&d effet, temporis diuturnitate & itineris longinquitate ad nos ita corrupta perveniebat , ut parüm pdrdm, — Utilitatis pracflraret. Noftra vero ex in(ülispradictis , matura cft, craffa, plena, ponderofa, medulloía, & ade recens,ut interdum fexagefimo, poftquam collecta eft, dic huc perfe- ratur: & quia recens, gratique faporis, non tetri, ut quz ex Oriente deferebatur , facilius. vires fuas exetit. : : BrzNIGNEÉ Te ' - * ^ " i IGI f T BoxrIS fractum ex Pern accipicbam ab. incolis Leseow nuncupatum, fimilem AS SQ SIMPLi1C. MEDIC. HISY.^ m 333 BrzNIGNE purgat, & fineulla alvi pertutbatione , bilem przfertim ; deinidé pituitam Ficnlaté. poftea quz in meatibus & inteftinis infarda fant, evacuat; T'emperatos illos cflicit, qui ipsà utuntur: fanguinem purgat. Vtilis in omni morboram genere, fed maxime renum & urinz; duabus horis ante coenam fumpra. .Dcfluxionibus prodeft, düabus à levi cocta horis. Quotidianus ejus ufus eft ad peGoris & laterum vitia,eclegmatis modo. Convenit febrium ardoribus, & fitim exftinguit.. Affiduus illius ufüsantc prandium autcoenam , calculi gencrationem prohibet. * Foxis cum amygdalarum dulcium olco illita, eraves pulmonum & renum dolores mitigat. i Dosrs pulpzejuscft deceni drachmarum; ad fe(cunciàm ufque; non cxempta sero, quatuorunciarum. Leni, refolvit, fanguinem depurat;& cius bilisQue calorem infringi. .Humidaeftin primogradu, ad calorem, fed mitem, tendens. Iu iftisinfulis primüm coli cocpit, poftquam in noftram poteftatem venerint. Now defunt quibus Auctoriiudicium improbem : fiquidem Orisntalem Cafciam, caters paribus j letige pra- ferendam cenfent. Ear. E ; De Can [olutiva condita, — — * Cabrvmr xrv. - hobisadeó cognitus eft; ficca tandem accepi. Ya | Esr autem folium pyri folio feré fimile, flos veróexiguus, albus, quinque foliis cafi filn- -conftans, qui ctiam reficcatus utcunque fuavem fpirat. odorem. Ex parvo illo flotc ena- nva iler Ícuntur oblongz ill Caífiz filiquz (quarum nonnullz quatuor palenotum longitudinem nk aquant) univerfo orbi adeó notz, atque illiex hac noftra urbe communicare , ob ingen- tem navium, quz eam inde alió vehunt;quantitatem. Initio advehebatur ex Alexandria Zigypti, deinde Venetias, unde univerfo orbi communicabatur :at nonc poftquam ex S... Dominico & S. Ioanne de Portu divite ad hanccivitatem advehi coepit, univerfo deinde otbi ipfa fubminiftravit, quoniam quz in noftrà Indià provenit, melior & majoris effica- cia cenfeatur , quàm Orientalis. Recéns nata aute quàm juftam magnitudinem. confe- reina Caf- .quantur, fempcr virent, & guftu funt afpcro, quemadmodum immatura cerátia;; deindo f^ 0^ ,maturari incipientes rubefcunt primüm, atque poftea nigrefcupt ; quoque acriorcsfiunr, aa maturiores & dulciores evadunt: etenim cz qua atrum colorem nondurb adepta: funr,fcd nonnihil adhuc rufefcunt , immaturz fünt: atriores autem, lxviores; & graviores reliquis Cefue dele- praferuntur. — C AS S1 folutiva Bores & folia videte cüm cuperem, quandoquidem ejus fru&tus früdtus pulpa. ; $ jtf 1! ! t H tT [1f 211 € 1 T3415. 4 ? PIC HER "^" Condiuntatetíari tenellz & recens nátz filiquz " faccharo primum, exceptae &deco- cifía tenda a; decoGtione enim & faccharo tollitur illa afperitas & ad(ttidio qua praeditx funt,tene. 9nd. ' Tiotesque & palato jopge gratiorcs fiunt E tole(tia ventrem emolliunt, & fineiis — fymptomatis & torfionibus qu£ medicamenta purgantia conícqui foleht: nam neque pa- lato ipgrata funt,& purgationem facilius moliuntur, Dofis eft à duabüsunciisadtgesíge usi pius cas cum felici fucceffu tope pic imagereffein. 7. escioscaodor mp "Muti: ifrum filiquarurn con iturum dolia lingulsannis cx $. Dominico; & Porsudi- vite advehuntur. — : ibugibe là zxzoc1 KGRHMIC da DR EEGLOGIDR i : eliqua filiquz pleriam matutitatem adcpta przcítantiffim m funt. denus quidem ent "I * "P: : T ELLA I uid i. E bae! M -— u notlifil) pro füo genere purgans medicamentum ,quodqQuc; facilius fecuriusque evacuct, utt mnedicis,fed & aliisomnibus perípedtum ett: nam eanocumenta & fympto- mafamonadfert quz alia purgantia rnedicameoraconfequifolent,(ed benignum eít,& in- ter benigria maximé benignum, cuius facultates & naturam peculiari capite prius deferi- pímus: hzcautem nunc refero cjus dumtaxat rei pratiá, iit foliorum recénsà mé acce. prorum fnentionem facerem. wies. - GIN AER COMER CrETERVM £05 qui Caffiam folutivam ad ventrem. leniendum, & cvacuandas feges co, eg, pra fcribunt, admónit6s volo,cam brevi admodum fpatio anre prandium fumendameeffe, à ras. "iai: ci. QUENEIPC 334 NICOLAI MONARDI nempe ad fummum dimidii horá , quoniam cum cibis mixta, fimulcumillis facultazes — . exerit; eaque ratione facilius & fine moleftià opus fuum molitur; quod minimé facerc po. teft quz duabus aut tibus horis ante cibum fumitur ,ut hodie vulgó fit, quóniam cibi fumptionem differendo; peragere fuum opus cupit : & cüm fit valdé debilis,prorfus in va- pores refolvitur, per univerfum corpus feíe diffundentes ; &, (i diuriis cibus differatur, in alimentum convertitur: quod multorum annorum, quibus medicinam feci , experientià didici: propterea femper illam folummodo dimidià ad (ummum liorá ante cibum exhi- bete foleo; facilisque e(t ejus operatio : (i veró multis horis ante cibum detur , parum ad- modum evacuat. PvRGANTIA veró medicamenta cumcibis permifceri, au&tor cft Hippocrates mul- tis locis,atque etiam Galenus in Commentariis. Verum quidem eft, multishorisante ci- bum dari folere, quandonon cvacuarc, fcd vapores dumtaxat per renes & rcliquum cor- pus diffundi cupunus. : *Hvyvivsuopr tenella Cafsie folutive filiquis faccharo conditis Hifpali allatis ab amico donatus fum anno À Chrifli nativitate M. D. 11€. quas mon ingrati faporis effe deprebendebam: an vero alvum [ine nolcslia emolliat, guihi non efl compertum, quia eà quantitate non (unebam, qua nese|Jaria erat. | Frucius tholsgoeu. CAr. XLY1, x maritimis Nicaragua & Nata (quz funt in novi orbis continenti) invehitur in Hi: Eee medicamenti genus purgans,bilem prfertim. — : Fru&us bilem UAM" — jilartm, echinato : co calyce fructus continetur caftaneis non multum abfimilis,fed fine cottice, & fere quadratus,in duas partes divifus, medium intercurfarite, & totum deinde ambiente pelliculà. e» * Faculiates. EprTVE hic fru&us viridis , aut contufüs vino exceptus : fi ficcus , ejus pulvis ex vino aut gallinz: jufculo fumitur; dátur etiam toftus, ut mindspurget: quocumque tàndcm modofümptus , fine moleftia purgat, obfervatis iisquz à purgandis obfervari folent; & : praeparatis priüs, ur decet, humoribus. THlud veró minime filentio prztereundum , pelli- culam illam exteriorem & internam abiiciendam cffe , alioqurgravia fympromara excita- turam, veluti ingentes vomitus, animi deliquia;& peticülofa alvi ptofluvia. Calidus eft in primo gradu. qa &up uo uisi: c3IOIS DO n ZXYGIIOICIU : x iiA. Tu ; dc EIN - TA : E "735 0 iUsi2in2 505BEiud: edm ungue oc D 0 indes duMiEb Kxwidqunn 055v» diisloo 2I ane Tr AE pego ns " THInDPRSTETIS ere. : ». fit; quá fe Indi familiariter purgabánit. Poftea Hifpani nece d ilis ze : ,'étiam purgare fc cceperunt, non fine vite dictüisine: & ore & form" Wi - Avellanis fimiles funt , putamine tenui , coloris fpadicei , triangufares , medulli interiore albà& dulci; icut multi; düléedineille&i, deceprint. ^ ^ ———— pue Pemamme ^ MEDICORYMvulguseas Bez magnum: nef ryum pen parvis, 20tem ciceris magnitüdine eft; & ex co Ttiliodoracum lud oleum, quod de Ben'huncu- pant; conficiunt/quo fibiczfariem & barbaminunguntdeliciarum ?ratià.. Fnvcrvs eftarboriscujufdam vafe, caftancis fimilis, fed calycelzvi;non,ut - "m ove orbeprimuüm invento, infüla divi Dominici quoddam genus Avellanz mi- hóftris ; vocat (nam Bén eft doorüm gencram) Parvum. Fade. 0 V ALIDISSTME pituitam & bilem füperne & inferne purgant. Nonnullitámen ca- . frtYrty di(Catiunt, & clyfteribus injé&; mediocriter evacuatt; . — Dosiseftà dimidia drachma ad drachmam xinam:fed affandx funt. Cálidi fant tempera- rum vehementiam affatione infringebanc. Coli doloribus prafens func remedium , flacus Trevevea plest) -i Avellona bac-euw.-pleri(que. aliu fructibus peregrina zótuo 0 municit a iil fuit ab iluilri vire D. ipanne de. Brandon; vá 02 06 berbarie flndiofi[simo , nez ullis parcente [umptibus , m (uum...) cui ont bortuin omni perzgrinarum pens genere exculifiumum - rd. 00 : C ics CERT: Vias E E: coo. er Hmollié vótitegit cortex, partim ex Gnerco candicans, partim siehts 2 " a: SIMPLIC, MEDIC. HIST? nigricans: banc fequitur putauen ininis folidum quàm in vulgaribus Ayellani : id nucleum continet Avellane magnis 1udime , candidum, folidum, Avellana vulgarà asr ilipnea glandis fapore;ienui ntembrand obddum. Integfa nux al- tera parte plana esl, C eoniundim bina na[ci videntur ,ut interdum catauea . -De haz Ayellana confulendum cenfeo Ferdihandi Cor (ali O vicdi caput vv. libri x.. Hifl. Indié. Nul pine cathartidi. CAPVT XELVIIL purgabant: hos imitati fant plurimi harum regionum. Pape NosTRIS pincisnucleis fimiles funt,nafcentesin ftrobilis magnis,quales fünt Defaipiio. Mayzi fpicz muticz: molliori putamine, & nigriore quàm noftri , rotundi, intüsalbi, pin- gues,&guftludulees -. ^ — ^ | dl E x B1LE M, pituitam, & aquasvalidiffimé purgant : & licet Avellanis titiorés, áttamen Talia vomitütircient, atque ventrem fabducunr.. Affi, neque tam valenter, neque cum tantis torfionibus purgant... Dantur in diuturnis morbis, & pcéuliari quadam facultate craffos T RANSMIUETIT etiam Nova Hifpania Pincorum ntücleorum genus , quo Indi fe Pi vici humores expellunt. - y vU. QiNaQy autfextriti& vino diluti, dantur pro vitium robore, przparato ptis &bn- venientibus Syrupis humore , qui evacuandus eft, & obfetvatà, ut decet, vidus rationc Etenim qui cis utetur jillutn obfervare oportet , qux ab hisobfervari folent, quibus. "gans medicamentum propinatum eff. - : "SS CaAr1Dr intertio, & (icci in fecundo; pinguedine tamen quadam prxditi , qua (iccis tatem nonnihil imminuit. cl : Faba pones, 4j te - - P o Carvr .Xri1X. | í P AAA purgatrices, qua Carthagine, & Nomine Dei nafcuntur, noftris ri Fahz pig: LP fed minores, ejufdem cum noftris formz & coloris, pelliculà quadam tenui, ut ce- iria. JÀ- parum tunicula exterior, illas per medium interfecante;qua cum cortice abiicienda cit; alioqui tantá vehementià fuperné & inferne purgans, ut in vitz difcrimen fumentem coniiciat. Affandx deinde funt , ut illarum acrimonia infringatur ; deinde ini pulverem comminuendz. MAE GR siavumesb ati DAT vx hicpulvis vinoaut faccliato exceptus , ad cochlcare ünum ; deinde liahftus Sand " vini fumitur. : "xd eee iiw o pus n : Arv» Indoshoc medicamentum celebre eft ob fumendi facilitatem : nam fine mo- raulure; leftià bilem, pituitam, & craffos hutmores, multo leniüs & facilius quàm füperiora medi- camenta purgant. E 4 Utd, DaNrwR in febribus diuturnis & importunis,in coli doloribus, & articulorum morbis; Dosis cftoaffatarum (quod cüm in hoc , tum in praecedentibus obfetvandüm cft; torreri enim fingula praftat) à quaternarío numero ad fenarium, pluriimve aut paucio- rum, pro zgri viribus. Carr» infecundo,ficczin primo. ....Fabarum vulgaribus fimilium, que vomitum cient , * alvum valenter purgant , meminit Ferdinandus Lopez, de Caslagneda cap. 78.lib. 7. Indice Hifl. Aliquot porro peregrinos fructus accepi Fa- la purgative nomine infignitos : (ed nullus mihi corfpeclw eil, qui faba purgativa noftro aucori de[cripta conveniret ; at potius inter Phafeolos, omnes recen(endi videbantur. ... Prior cuius bic iconem exhibemus , orbiculari fer? esl formá, fed planus utrimque r quodammodo pulvinatus, digiti umisw craf- tudinem equams, duorum vero latitudinem aut amplior , ex uno latere aliquantulum cavo, qua videlicet bilns effe fole , €» filiqua, in qua continetur, adbaret : cortex durus C lignofus , lapis, ex ru- bro nigricans : quod intàs continetur album , firmum ; drin dua partes faturá fedlile , ue fant omnia pba[eolacea: fapore primum quali funt omnia fer? legumina , fed ilico linguam mordicante, 6 aeri: quofit (ni fallor) ut purgandi facultate preditw. Nafciturin infula Divi Tboma dilla,cr cordi cffigiem,ut vulgo pingi folet,imitatur:idcirce à quibufdam Cor Divi Thoma nuncu- patur.Eiw obiter meminit Petria Ciega parte primaChranici,ca12 1155: PuHast&OLVs MÁTOR, fabx purgatricis nomine miffus: "Ha NICOLAI MONARDI Puasrorvs BRASILIANvVS. PuasEoLvs ALTER DRASILIANYs, P X e d : Jos : : P eco P M - n "dj UU pr aca 2 I" mese NB A mu MN Sors. Y NT UMS «eU br Y » b H E ruf NIA AS i CLR | e E i vl v E ^ S m E TEES t E - 2 E - Alli fimiles, boc efl magnitudine y colore vefpondentes, fed longiore formá praditos videre nemini. Similem pra terea cum fuo lobo propono cap. v 1 v1. lib. 111, Exopicarum, ut Ledlar facile animadvertére poterit, 100000000 - Ceterüm [ilenrio miuim? premendam exiílimavi opinionem quara Norywagos de. hocphafeala.babexe intcligebam; quum iila Aromatum Hifloria quintüm typü exprimeretur : illos enim pror[us fibi per[uadere fcribibat dodlifamm vit voc mibi amicus, marinum e[fe phafeolum., atque ade in Earrioinulis na[d iwier algam, Cr ex profundo exui, quin c» felliculos oslendere quibm csntineri nugantur quum tamen nibil alind fint ( nam unum quem vittebat con(hexi)quam everum Raie pi[cis putamina. Ipfi à forma Renes marinos appellant, nonnulli etiam Bona fortu caleulos, five quód ca lamitatem à demo po|feforin, five eriam quid incangamenta Cr nefcio quam noxam ab beri pecore arcere yel propellere Lii "Y - UII ^38. i34 - eredantur.: : 1 ta ce as D | - Alter phafeolo vulgari baud diffimilis efl, fed minor denfior, nigricans, C bilo premivente,& vexu fotnam niini- ne rejerente. 1921 : zd , . C*im Olyfipone e[fem, donatus (um Pbafeoli genere ex Brafilia America provincia delato abmodum recenri; pallicari latitudine, &raffos colore rufefcente, magno bilo, c parte extrema veluti fef. Erufenediquatuer aut quinque fingulis filiquis pragrandibus commentur, qui recentes Cr virentes adbuc twfi e wpefiti bubones venereos cterare dcuntur:flo- re traditur ex rubro pallecente: ego dumtaxat iuniorem plantam vidi mibi (emimg matam , qua foli Pha[volo vulgari feri fimilis etat, nifi quód minora erant, &r aversá parte tenui, molli, fufca ue lanugine obfita.pref[ertim tevuiórafolía, €» extremi caules: P» ani Macouna yecant. fimiles plant, Cv colore,quiex cinerto caudicans esl, dumtexat differen- tes, ex Africe Mauritania delatos vidi. p CORDES DSi cue 288, Vidi etiam non procul Olyfipone in wonatterio quodam Pbafcoli genu vulgari nolfrati adeo [mile, ut noftrum puta- Tem : pergulas iflic veíliebat opere topiario , flore purpureo; at filiqua [cabra erant, breviores, e» duplo latiores quàm nofiri vulgarirfrucius exiguna, pifi vulgarü magnitudine,totusniger, nifi qua parte filiqua adbarebat,qua candida erat. Brafilianit frequentem effe audiebam, c Lu(itaniislic habitantibus Fava bravajd eft, fabam filvelrem nuncupari. Londini emebam anno M. p. Lx x1x. in Mercatorum porticu de Gallo naudero: Pba[eoli penus, quod ? Bra[iliana Novi erbis provincia adveum afferebat. Nofiro vulgari smaior à Pbafeolus latiórque , mec minis colore variabat : et- enin nunc flavus erat, aut omnino niveus, mod) ater, aut purpurewi, aut albi pupureisque waculis diflindlus. De fimili . plantanatum veferebat, quali Europaa esl, nosirímqus [apori gratia G bonitate long? fuperare, fi eodem modo de- €oqUatuy. — — : H Eius iconem ad vivum expre[fam quam in Herbaria vei fLudio - ; ferumy gratiam. ad buims libelli calcem (quoniam (uo loco inferi fion potuerat ) reponendam curayeramus , poflremá bac. editione in fuum lecum tranflulimus * Ab amiéis autem [equente anno Londini [atum, provenit vul- gari fnnilibue farmentis cr foli, fed ad frugem non pervenit. SIMPLIC. MEDIC. HIST. 337 Lar Pinibinili. CarPvr r. N omnibus continentis oris, la&teus quidam fuccus elicitur ex atbuículis Malorum. fi- militudine, Indi Pizipizichi vocant: € cujusramis recifis ladeus humor illico emanat Pinipinichi, aliquántulum denfus, & vifcofus;cujus tres aut quatuor gutta fumpta, validiflimé per alvum purgantbilem &aquas. — — . dee VIP. BisiTvR exvino, aut deficcatipulvis fumitur pauca quantitate , proptct nimiam ve- haüepuam. f jog. TFT id ILrv» autem peculiare habct, quód (i quis illo fumpto , jufculum, vinum, aut aliud quid iniiciat, fubitó ejus operatio infringatur & ceíffer. boo ten ctii SvM ro aliquo ex füperioribus rn E EG Eam pfirgantibus , fomno abflinendum cft, Facultatis. & caobíervanda, quz à purgans aliquod medicamentum fumentibus, obfervari folent. CarL1Dvs & ficcus hic liquor in tertio gradu. bd CN TcodS OMNIA jani enumtrata medicamenta «alida fant eg perniciófa j quibua uti defit um eYl , advetto eM echóacan, cutus ufus minime pericu- lofus esl. Adipfum enim, tanquam ad medicamentum praftantifamum, confugerunt non folum noslris fed omnes etiam Indiarum 12:0la : D e hoc nunc aciuri fumus. m : Miaehoncasi. sued CaAPvr Lk tes | ECHOACA N radixeíLante trigintaannos primüm reperta, in provincia Mc- M choacan dicta, quadraginta miliaribus fuprà Mexico, quam devicit Ferdinandus as Y AK Coitcáus, ánno M. D. xxiv. MAD : ' - Esr hac ptoviricia auri admodum dives, fed magis argenti, reliquas vicinas opulenti longé füperáns: nàm aiunt totam argenti glebà abundare ad ducenta & amplius milliaria, Iftíc (unt adeó celebres & opulentz ill fodinz Cacatecas nuncupatz, fingalisátc diebus cacatecus fo- aliz dites argenti, rionnullz auri venz deteguntur. Temperatus & falubiis illic a&r flirpes 4»4- producit falutiferás, & ad variosmaorbos utiles: cujus rci gratià , ante Hifpanorum adven- tum, vicinicó confluebant, ut à fuis zgritudihibus liberarentur. Fertilis ctiam eft regio, & 5,555; ' frumenti, ferinz, fru&uumi ferax : multas habet fcaturigines; ac i his nonnullas aqua Mex, t dulcis, pifciüm abundantiam przbentes. Qua decaufà inquilini faniorcs, ágiliores, cclo- teque magis florido vicinis: 5:3 birsE à 2t. PRiMARrA urbsejus provinciz incolis Chizcicila dicitur; Hifpani totius Provincia: chinccila tionine LMecboacan appellant; quam ferri,five folez: equinz inftar ambit lacus aquae dul- evporim: cis, valdé pifcofus : celebre eft emporium, propter argenti venas, qux totà illà regione fre- quentes. AC P : M PAvro poft occupatam à noftris provinciam, mifi Francifcani monachi qui fui ordi^ is monafterium illicexftruxerunt : horum nonnulli paulo póft (utin alio orbe , multum ab Hifpánico aére difcrepante) in morbos inciderunt, é quorum numero ipfe etiam Prz- fe&us, Guatdiarium appellant. Huic ar&a erat amicitia cum Cagezciz totius illius Provin- . €ix regulo; qui ipfum confpíciens extreme xgrotantem , indicavit ;fibi effe fubditum, " quo Medico uteretur: hunc forté femedium zgritudirii adhibiturugi. Grarum id Guar- ro» qui aliorum niedicorum ptzfentià deftitutus,illuni adducijubet: venit, morboQuc * obfetvato fignificat fuo Domino; monáchumi curatutum, modó cujofdam fádicis pülvc- rem fümere velit, queri datirus effet. Guárdianus falàtis cüpidus; palverem ex modico vino bibit, & (ine molcfítia fic illo pürgatur, üt magnum fentiret co dic levamch, majus" etiari fübfequentibus, doiiec pleriam fanitatem confequeretur. Tlliascxemplum fequuti alii monachi & nonnulli Hifpani aegri; pülvetem fefnel, bis ,ac quoties neceffariar fuit; fumunt, & fimiliterlibetantur. Ejus tci teftimonio Mexicum miffo ad totius Ordinis fu- premum Prafe&üni , ipfi Proviticialem nominant : fit iftic radicis pericalum;taeno om^ nium, qui fümpférünt, commodo & admirátione. Itaque brevi temporisfpatio pef uni- verfari illam proviriciam celebris fadta eft hzc radix, & ci Rliabarbari Indici nomerrindi- tim : tandem iri Perüanutü etiam regnum; reliquasQue novi orbis ron: PE "E ; F ' indüctus; Colima. 38 NICOLAI MONARDI inductus, negle&is ceteris medicamenus , tantà eonfidentià, ut, eá fumptà, certam fibi falutem promitterent. : | VARTVS & tricefimus jam agitur anrius, quód iflam radicem primüm hic confpc. xerim. Pafchalis quidam Catanzus Genuenfis, ex Hifpania Nova redux in morbum in. cidit,ad cujus curam accerfitus fui. Eum purgare cupienti, pra'ftantiffimum medicamen. tum é Nova Hifpania fe attuliffe refere, Rhabarbarum Mechoacanum nuncupatüm, quo omnes Mexicani uterentur; illo fe feliciter aliquoties cufatum fuiffe. quód fi quod pur- gans medicamentum fumendum effet illud fe cupere; cujusexploóratas haberet facultates. Damnavitalium recentium medicamentorum nobis ignotorum ufum, quorum nulli àu-: &ores meminerunt : ipfique perfuafi noftratia potius fümerer loneo ufü & expcricntiá comprobata, & à clafficis au&oribus defcripta. Pharmaco ipfius morbo convenicntii me przícripto purgatur: ex quo magnam quidétn fenfit utilitatem : morbo tamen tin itali- beratus, quin alia purgatione opusfugrit, negavit fcaliám admiffurum quim fuum Me- choacanum Rhabarbarum ; quo tam probé curarus efl, ut priftinz fanitati reflitueretur. Tametfi laudarem effe&um , nondum tamen animo ineo fatisfa&um; donec plurimi alii; codem feré tempore redeuntes, in agricudincs inciderunt , à quibus Mechoacan radice purgati, feliciffimé curati funt; quód illo uti in Nova Hifpania confüeviffent. His con(i- deratis, illius facultatibus fidem adhibere, atque etiam ipfo uti coepi N vNc autem adeó frequens ubique illius ufus, ut maximà quantitate aliarum mer- cium inftar advchatur, magno redimendum. .Mihi retulit Aromatarius quidam, fc füpc- riore anno, prater id quod civibus vendiderat, plus quàm mille libras exteris Rhabarbari Indici nomine vendidiffe : nam omnibus adeó familiare, ut nullusfit viculus, in quo ejus ufus non requiratur, tanquam tutiflimi omniumque pra'ftantiffimi medicamenu , cüm nullum medicum (quod omnibus gratiffimum eft) confulcre opus fit. S. PE hosquié Nova Hifpania redeunt, prxfertim veró qui in Mechoacan fucrunt, interrogavi de flirpis formà quam hzc radix profert: fed illud dumtaxat intelligere potui , ex urbe Cela, quadraginta milliaribus ultra Mechoacan, adferri radices ficcas & repurga- tas, illas Hifpanos emere, & in Hifpaniam mittere: tanta eft omnium negligentia, quzxftus veró fümmum ftudium. od: ds M AcN A fanéreprehenfione digni (amus, quód , quandoquidem in Nova Hifpanià tot ftirpes, & alia maximi momenti medicamenta inveniantur,nemo tamen vel defcribat, vel formá & facultates percontetur,ut cum nofttis conferri queant. Nam fi in animum in- ducerent, ut inquirerent & explorarent tot medicamenta quz ab Indis in fuis Tjangeq five: foris venduntur , magna indc fequerctur utilitas, cüm ipfi Indi eorum facultatesnon ce- lent, fed celebrent & communicent : contrà plerumque noftri ifta negligunt; vel, fi qua- rundam virtutes norunt, neque cas nos docere, neque carum effigiem indicare cupiunt. N ow definenti porró diligenter fcifcitari de hac planta,quidam; qui nuper aduiodum ex €a provincia advenerat, fignificat, Franciícanum monachum , ex Mechoacan ufque, naviqua ferebatur advexiffe , non fine magna cura & follicitudine, illius ftirpem magno. vaíc terra pleno repofitam , quam apud fui Ordinisin hac urbe monachos alerct. ingenti. perfufus fum gaudio hzc audiens, atqucilico ad monafteiium me confero. Videoin do- lio plantam multis ramis fupra terram expanfis luxuriantem , colore fufco ad cinereum tendente, qui vicinas perticas aut pergulas (fi adponantur). fcandere, & muluplici nexu, ampleai poffint: foliiscircinata feré rorunditatis,in mucronem tamen dcfinentibus,non- * nunquam admodum amplis, atrovirentibus, fibrofis; perennibus , adcó veró delicatis, ut humiditate carere videantur : fru&u, ut perhibent, coriandri ficci magnitudine , racema-. tim cohzrente, qui Septembri maturefcit : radice craffa, vitis albx fcu Bryoniz modo; uc non defuerint qui eandem plantam effc putarent, aut faltem ei congenerem: fed multum differunt; nam Bryoniz radix, cum viridis,tum ficca, admodum acris eft: Mechoacan ve- 10 infipida, & (ine acrimonia. Colligitur OGobri. ADVEHITVR radix magnis fragmentis & parvis, partim in talcas concifis , partim manu confractis. Milii femine obruta fervatur , linco panno picato feu refinaobdudo DELIGEND A recens, albicans, exteriore parte nonnihil flavefcens: improbatur can-. dida, nipra;cariofa. Inepte igitur faciunt, qui illam in pulverem comminutam ee quoniam facilé exhalat, & cjus vis infringitur : przftat idcirco radicem primüm deradi; cim pulvis füumendus. TAUPERES ad CaL1DA cfl primogradu,ficca fecundo: tenuium enim effc partium,nonnihiltamen. adftrictionis poffidere, ex eo patet, quód abfolurà purgatione, internarum partium robori nihil adimit, nec cas debilitat, ut reliqua purgantia medicamenta : im illà punit lores SIMPLIC. MEDIC. HIST. 39 ftiores redduntur, quàm ante fumprum medicamentum erant. Hinc fit ; üt nullà corrc- &ione indigeat: folum vinum eft ejus veliiculum ; cum quo fumpta facilius & efficacius operatur, quàm cum alio quovísliquore, ncc vomitione réiicitur. : C&rxRYM nunc exContinenti advehitür Mechoacan, natum circa Nicaragua & wecsans in Quito (ubi diligenter colitur, & magno in ufu eft , ob ejus mirabiles cficátus) lóngé alum. przflantiusco quod ex nova Hifpania adferri confuevit: cujus flos,femen; & ramüli etiam allatifunt;- Erat veróis flos quati mali aurez; quinque foliis conftans majoribis, fubfufci - colotis;é cujus umbilico protuberat calyx five veficula quzdam avellanz^ magnitudine , Forma. ^memibranà conftans ténui,albicante, quzin duascellulàstenuiffimá pellicuà fectetasdi- ——— viditur,& in fingulis bina grana, ciceris exigui magnitüdine,colore per maturitatem nigro; guftu infipido continebantur, quz molli & fpongiosá terrá excepta, commode nafcuntur. Ex hujus radice fitconferva varii generis, Cydoniorum modo, fed etiam Gelatina ex coferos c faccharo & illius fucco; quz in deliciis effe poffunt: nam ut radix eft irifipida, facile faccha- Costi: - rum tccipit, quocumque tandem modo paretur. : É vs Mott sTA noricft hujus radicis fumptio, quia nullius mali fapotis eft paiticeps:ideó- que oftihi tempore, omnique actati , pucris , fenibus, aliisque qui catcra medicamenta refpuunt, utilis cft; cüm benigne & fine moleftia purget. Ei Erebi Uo IE Cn As sos, vifcidos, putridosqdue humorcs, utramque bilem & aquas educit: Tecoris, Facultas. ventriculi; lienis morbos rollit, & carundem partium obftru&ioncs aperit, ideoque xgri- tudinibus inde provenientibus, hydropi, idero utilis: inveteratos capitis dolotes curat , cerebrum & nervos expurgat, cephalez, epilepfiz, ftrümis, articulorum , coli , & renum doloribus opitulatur : veteres defluxiones fiflit : uteri morbis , qui plerumque ex frigidis humoribus aut flatibusgenerantur, tuffi veteri, afthimati , & reliquis pe&oris vitiis , anti- quis febribus, & lue vencteá vexatis convenit , repetito , quotiesopus fuctit, ejus ufi, Nam in pertinacibus ejufmodi & inveteratis morbis, neceffaria funt plutesevacuationes, ad penitus reyéllendum & expellendum humores qui tales morbos gencrant:itaque nihil mirurm, fi, uriica purgatione, agri optatam fanitatem non confequuntur. ! H v1 v5 antem radicis fümendz ratio talis eft : Purgato priüs corporc ferapiis, clyfteri- Éxhibend rá- bus, aut fanguinis miffione, & dixtà, pro medici judicio , feledtioris hujus radicis leviter ^ coritüfz pülvis vino albo maceratus, aut aquá foeniculi, anifi , aut cinnamomi (6i quis vi- pulvis num non fert , etiam commode dilui poterit, fi quis dilutum cupit, ftillatitio intybi; bu- gloffi vel fcariola liquore) fummo mané propinatur, dimidi drachma: pondere pueris ; P/s*& unius dràchmz juvenibus & adolefcentibus , duarum verà drachmarum viris & mu- lieribus.. Nec inütilitet datur ex fyrupi rofati novem infufionum duabus unciis; aut violarum ferapio, confervx've mifcetur: & fepius exjuículo fumitur. Dimidià poft fümptum hoc medicamentum horà fomnus conceditur , iis praefertim qui vominbus obnoxii fünt ; fcd brevis: nam purgari iticipienti , nec fomnus , nec cibus , nec potus convenit. CEEA $1 veróqui huncpulverern, velaliud quodvis [axans medicamentum funi pferit , ibià vomitu metuit, utatur co quod fzpius expertus fum remedio, vidclicet,ilico à fumpto me- dicamento,albumen oviaffum & adhuc calidum digitisQue attritum linco panno raro in- volvat, & in nodum colliget, quem gutturis orificio imponet,& ifti retinebit; donec me- dicamentum laxate incipiat: etenitn non modó vomitum ptohibcbit, fed etiam fumos & vaporcsà medicamento fublevatos reprimet. Factà purgatione, datur juículum, & pauló ptt cibus; qualis dári folet his qui fefe purgant. Pera&to prandio, neque fomno itidulgcat; neque bibat ante c&énam, quz levis erit, & rcrum boni fucci, Poftridiecluat corpus me- dicamento aliquo, & coufetvà quapiam utatur: deinceps in vitu & rcliquis rebus neceffa- tiis fefe gerat ut decet. mu darished dés "FivXr nonnunquam cx codem pulvere excepto Ele&uario tofato Me(ue catapotia C««porit. coriandri ficci magnitudine, ut facilitis diffolvantur, & citiüs opus fuum peragant. IN manu autem cít Medici," aut ejus qui fumpfcrit, cam humoris quantitatem purga- ré quam volet, quoniam fumpto pauxillo jufculo, aut alià re, cjusoperatio ilicó ccflat. * Matrir nobisPromontotium D. Heleriz, quod in codetn quo Nicaragua tra&t eft, vicos aliud Mechoacan genus filveftrius,quod gravia Symptomata excitat , ut vomitus immo. filveiri. — dicos , tormina ;& alvi profluvia , quam ob caufam Scammonea nuncupatur : fed nemo (periculo femel fa&o) utitur. Simile cft alteri cüm folio; tum farmenus , tum radicc , fed peromnia minoribus : & ipfa etiam radix acrimonix nonnihil habet. Vnde clariffumé li quet, quantum momenti adferat loci varictasad hujus radicis facultates. : Ffa Mif4 340 NICOLAI MONARDI1S . Miffa funt nebà ex Bipanlis anmo M. p. 1xix. duo feminis Mechoatan genera; umts brcvi celyenlo five filique, fe. minéque nigro, quale e$t Scammonii aut Convolvoli majoris: Alterum oblongiore aliquamtts calyculo, c femine rufo, e» quàm fuperius longiore scmerieréque,. Viritfque filiqua parte interiore lanuginofa erat. í E x atrin[que femine nata nobi, e aliquot alii vei beibarie ffudiofis plante, quas [ubfequenti Liembs inigyia fu. finlit.| Prodibant Scammonii asit convolvoli modo, deinde multis [armentis proxima peéementa [condcbaut ey agg. pletebantur: foliis Comvolyoli maioris, fed tenerioribus, C» colore magis flavejcente: radix pellcarem: vel maiorem eraf- fitudinem iam erat adepta. : ! * Negat Ioan. Fragofut, Regis Catholici Medicus infcule. att alio ciboiniette Mechoatan vim purgativam fifli aye infringi, c quotidiana experientia id fe ebfervaffe ait, eandémque noflri AuGorinin Pinipinicbiopinionem reprobat, RadjxQwim- — Meminit Petru Cieca parte primá Perüane Hislorie jm provincia Quimbaya, cuius metropoli. Carthago magna, haya. nafci tenues qua[dam radices digiti crafitudine inter arbores ; quarum fi fragmentum brachiali longitudine duobus aque fextariis per noGem smaceretur in vafe aliquo, maiorem aqua partem eá nocte abfuwi, Ex ea qua fuptrerit aqua, qai tres uncias (umpferit, adeb benigni purgandum, c» fine moleslia , uti fi Rbabarbavo purpatts e[fery C aliquoties pe- riculum feciffe (cribit magno illerum, qui [umpferunt, commodo. Irrrs forfitan fimiles erunt, quas ad me Diepa mittebat doctifimws vir Godofredu le Brsn, Medicus Regius, Be. Bexugode — xugo del Peru appellatione, quarum drachmam (umptatmn, purgandi vim babere (cribebat, preferríque Medboacan y Pers. nucibus Iudicit purgativis, | Erant vero ille , (armenta verius, quàm radices , longa, equalis feré ubique crafttudimi, digitali videlicet, nonnulla etiam minora, lenta, & funiculorum, five Amragena farmentorum inst ar nonnihil conter- 14, cortice ciieraceo übdu&la, valde mervofa interno, lenti gustu initio, deimde nosnibil acris € [alivam cientis, deniqae Ansgea, — guttur Cr fances urentis, breviter ad Atragena [armenta proximi accedentia,ut quodammodo mibi per (uadeam Atra- genes fuiffe farmentailla in lpcis nacentu. "n Qoia. CaA»PYyT LH. Coa. vM tàm multis annis celebrem illam apud Indos plantatri,Czcz nuncupatam, quam E * tantá curá & diligentià ferunt atquecolunt (nam omnes eam in quotidianos fuos ufüs & oble&ationes convertunt) videre cuperem, ad me perlara eft. d €w4biwi4 ^ EST vcro ca ulnz magnitudine, foliis Myrti paulo majoribus (qux velutialiud folium |. fimili formà in meditullio delineatum habent) mollibus, dilutiüs virentibus : fructu race- matim cohzrente, uti Myrti fru&us, rubente quando maturefcit, ejufdemQue rmagnitu- dinis; quando veró plenam maturitatem adeptus eft, nigricante : tum veró herbx eft mef- fis, quz colleGa in caniftrisaliisQue rebusad cxficcandum reponitur, ut meliüs confervari & inalias partes transferri queat: nam & montibus in alios montes defertur mercimonfi gratiá, proque aliis mercibus commutatur, veftibus, gregibus, fale, & aliis rebus, quia illis pro pecunia eft. Reconditur femen in maftiche, atque inde exemitum alibi feritür in tér- ra bencculta, per fuos ordines & feries, utiapud nos fabz aut pifa. desi ic 5g Coca ufm. VvrGARIS eftejusufuüsinter Indosad multas res, tum ad eas quz ad iter nécelffariz | funt, turi quz ad voluptatem in fuis x dibus ferviunt ; hoc modo : Conchylia aut oftreo- rum conchas urunt, & calcis modo comminuunt: folia deinde Cocz dentibus atterentes, fubinde pulverem illum conchyliorum uftorum admifcent, & fimul qua(i fermentant, uc tamen minor fit calcis quàm foliorum quantitas: ex hac maffa trochifcos feu orbiculos conficiunt, & ficcandos exponunt. Quandoiis uti volunt, unum orbiculum in ore fu- znunt , eumque exfugunt , fubinde ín ote nunc hac , nunc illac verfantes , & quàm diu poffunt retinentes : uno abfumto alium fumunt, deinde tertium , fic pergentes toto tem- porequo iisin longis itineribus conficiendis opus habent, przfertim fi per loca eant, ubi nullaaut cibi autaquz copia eft : nam horum orbiculorum forbitione, aci , fiumque fibilevari, & vires fuftentari afferunt. i-i i duntaxat voluptatis gratiá uti volunt, folam Cocam mandunt, earnQue in ore ver- fant, donec omnis facultas abfumpta fit; deinde aliam fumunt.- At 6 inebriari, autali- quantulum extra fe rapi, & veluti mente alienari, Cocz Tabaci folia admifcent atque fi- mul mandunt & forbent; eà ratione extra fe feruntur veluti homines ebrii , magnam vo-- luptatem indecapientes. Et profe&tó res admiratione rion caret,confpicere quàm ifti Indi obleGentur mente & fenfu quafi privari, quandoquidem ejus rei gratíà Cocam cum Ta- baco fumant, aut folum Tabacum, ut anté in hac Hiftoria de Tabaco diximus. 34 » Jietra biflorie aromatum lib. y . Annotationibus five fcholiie. AME" Sed C Benzolib. 3. eap. 20. Cocein banc fententiam meminit. Peregrà profecturi [de Perüanis loquitur] nuire. quodam bitumine faciem oblinunt, berbamque ore clau[am(Cocam ipfi appellant) velut pancbreflum queddam phar- macum éircuwferunt.. Quippe eius pre [idio freti, integrum diem nullim nec cibi uecpotus egentes iter faciunt. Atque. - boc quidem lierbe gen, earum rerum; quibws mercaturam exercent, prasipuum eit. mE NM (— Cagani. *IpsAM Cocabifforiem alias ex Petri Ciece commentaria de rebus Periani vetulimus in nofiri ad caput Ed Ve SIMPLIC. MEDIC. HIST. 5m " Cagani. ' 3 SE APVT LU ; /& DE M tationc ; negotioamicis dato ut ex S. Dominici urbe illius herba: ex qua I fit; folia ad me perferrent; ea áccepi. a dm Mh zx i Cagavi autem paniseftquo Inditot feculis vitam fuftenchrunt; & hodie etiam. Cas. "vefcuntur noftri Hifpani. Fit veró ex herbá'ab Indis 74c2 nüncupata, quin que atit fe pal- mos álta , foliis latis & manus hümariz modo cxparifis, atque in feptern duc od Ticinias divifis, perpetuó viténtibus. Scritur in terra probe culta & in fulcos duda, frágmentisrá- dicis: fru&us [radicem intel'igir | craffus eft, glomeruli fili, aut magnorum naporum modo, cortice exteriore fufco , párte veró interiore admodum candida; é qua (cortice ademto) panem conficiunt hac ratione : . wr à iron Repurgatum fao cortice, inftrumentisquibufdam (iis quibus mulierculae linutn pe- carzsi cont &unt fimilibus) denteacuto & fimo przditis, in fruftula fecant & comminuunt;; quod cediraie. 'comminutum cft, in tanticam ex palma follis contextam iriiiciunt, & Bodcrá quadam velati grandes lapides fuperimponurit, ut fü6 pondete fü&cum ex fru&a ekprinjantfquo Yuce bisloria. - :sprobéexpreffo, fru&uscraffior materies any$dalis vritis & expreffis fimilisse(lat: qua pa- tinz injc&a lento igne coquitüt; & denfatür, fübinde illám volvendó dtf 6và frita foy p. ond cà benc denfatá;placenta fit; nummi Hifpanici 0&6 tegálibus 4ftiniati cráfficudirie] Quam — 2s Solificcándam exponunt. ha: placent illis pais vicem praebent, multam nutriat ; pot- füntQue multo temporc incorrupta confervari : námi nayibus qua inde huc in Hifpdtiam "appelluriz; imponuntur paris bifcóat vice pro dtimerito : verdm faüces exafperat ejüs Cá- "cavi ufus; nifi aquà autjufculo miaceretar, aut'dliis cibis comthifcedtuf ; 63 etenini rationc di poteft : at qui ficcum comederevellét;altéft4 manu valculüni aquá plerum pefpetuo tenere neceffe effet, alioqui minime deglutire poffet. - : - J Sr p mitaeftexpreffi fucci jai niemorati nátura: nàm frliórno adt Jamal euni bibat, ,,, facciü "aut degüffet; illico moritur, tamquani prafertiffimum aliquod venenum haufiffet! ati leuts e fa: "primüniferveat, & ad medias decoquatur, deitide d a jaceti ufum pribec Pri . nori minus praftantis quàm fi exvino confedtum foret ;fi veró coquatur donec ctaffitiem adquirat, dulcefcit & pro melle eft; vide quanti in rebus momentifit codo, quandoqui- dem przfens venenum in falutare alimentum & potum convertit: — " Ntc minore admiratione dignum cít, oninem Yucam in continenti nafcentem, ta- 7, poss metfici qux ad S. Dominicum nafcitur (ex qua Cagazi fit) fimilem, falutarem cffe;cjusQue minimb ws fru&um [4dicem] edulem, & fuccum inde nianantem potabilem , nullamque noxanrad- ferre: cam autem duz ad S. Dominicum provenit (quacunque tandem ratione edatur) ejusque füccum rion coctum, perimere. Locorum vcró naturam tanti momenti efle, ut, quod fálübre alimentüm in continenti pr bet, id in omnibus infulis prafens (it venenum: Quemadniodum Columella de Perfico fcribit , perniciofum venenum in Perfide fuiffe: at ubi in Italiam tranflatum fuit, noxium illum fuccum depofuiffe , & fuavem falucarém- qué prebuiffe. — e. E de A EA Ma VTC* MQy zfit,cum Indiz Mayzo abundent,idque iftic in omnibus provinciis fit ma- 4452wyi, "ximé vülgáre , Capavi vefci nollem, quandoquidem mayzum non minis noftro frumento alat, nec ullà noxià facultate fit pteditum, fed farum (it & falubre ventriculo. fit ex co pa- tiis quetriadmodutm ex Cacavi, namtnolitur & in farinam reducitur , atque adfusà aquà in maffam cogitur , ex qua globulos confe&os elixant : fed recentes edi debent, quoniam reficcáti afperi funt, difficalterQue deglutiuntur, & dentes offendunt. i BATATASinillistegionibusadmoduni communes, cibum multi alimenti effe cxifti- 24:4. | mo, medizqQuc cffe veluti fübftantia: inter carnes & fru&us , flatulentas tamen; fed affatz deponunt, przfertim fi cum generofo aliquo vitio edantur : ex iis etiam fiunt confer- v non minis gratz, quàrh Cydoniorum carncs, morfelli; placentüla , &alia edulia gra- tiffimi faporis: idonex enim funtad omnis generis confervas conficiendas, & edulia. | Nunc adeà frequentes funt ii Hifpanis, ut fingulis annis Velez- Malaga decem aut santa in Ht |^ duodecim longa naves, quas Caátavellas appellant ; fisonuftz Hifpalim invehantur. Sc. ois fe- A $ z ; ; ] k Le ; t. runttit veró aut minorcs integra, autthajorcs in frufta conciíz, folo bene culto & in fuos 1" fulcos dudo, felicitetQue nafcuntur : nam intra octavum menfeni iri cami craffitüdinem , excrefcunt, ut edi, & inalios ufus parari poffint. Temperatae funt , & co&z vel aff ventrem emolliunt : at crüdz efüi non funt dptz, quoniam admodum flatulentz funt, difficilisue digeftionis. on S Ff 5 *MvrTA LX a. 40. NICOLAI/ MONARDI Tuc, dem frudus ig vadi- ce confidi. Anno fpatio maturitatem con[equitur: preWlantior tamen veddirur fi biennio [ub terra Dot : 4 ; ' : - i 1 O LE Gf Fr titolo, Tz gl Sues onion D5 i Pip. T dM ; SA etie Tto. : "5. Pod.2g* M (fy BEfe Tt a "emat inórmitin 2i 6 dO nup imry: ! 20H : 070 Continentis tradu in quo Nata, Carthago, & ctiam in Novo regno, magnus .... eft ufus Piperis cujufdam oblongi, qupd majori acrimonia przditum cft Onenta- as "., lb magisque aromaticum, & jucundiore odore fpirat , quàm Axi fcu Caplicam; Cafom. quinetiam praffertur Piperi nigro, cüm faporis, tum fuavitatis causà. sinis: Arr cujufdam plante frudus eft... nde ; oblongus, craffitudine quidem funiculi, |. rad at dimidu pedis longitudine,conftans vel- - m. Forma. uti multis granulis, circa pediculum oblongum continuo & conjun&o ordine difpofitis; feminis plantaginis modo; quibus ademptis, pediculus nudus confpicitur. Recens viridis cft, fole maturefcit & nigrefcit, Calidum eft tertio gradu. SABUS 244. geom (79 Carss1cvM BRASILIANVM. c. -/ 0d : -—— s: SNP 7 $ 45 rid ; TENA 7 : ned * -— MIT 3) YQ I, A A. a ANN SN -L ES Z DS ro eenremmeum N SN ) ly * s: nj Ax OS Pooimaxa s Uv La i 5A £91 : Sl he E ^SIMPLIC. MEDIC. His. | 3t Fortro eft viridi, ocymo latifoliofimili ,flore albo , ex quo pullulat frudus divert formz, oblongis, rotundus, Melopeponis formá; aut cerafiorum; fed immatutus viridis eft, maturus veró colore rubro gratiffimo. PARTICvLATIM concifum, & jufculo macetatum, meliorem faporem eduliis con- cilia, quam Piper vulgare: ideoque ejus ufuseft in omnibus in quibusaromata ex Maluc- «isinfulis & Calecutio.delatacommendantur;in co folüm differens; quód illa multis au-: 1eisemuntur, hoc fola fatione adquiritur: nam in una planta colligunturaromatain totius anni ufum; minore difpendio, & majore commodo. ......:. Hs ri Capfid bifté: 4. iU : É : : OBS be am ia3if TERES EAT ;4 Ek A 15 difcuni, utile pedori & perfrictionibus, calefacirjue & robotat partesiánter- reclae -' Capficim bec, (en Piper Indicum ( Americam potiàs) diligentiffim? colitur tota Catiella cim ab bortulanis | tu» à anulieribus in edium (uarum penfilibus borti. | Etenim eo utuntur per totum annum cim yirenie tum fio; pro con- dimento Cr Pipere, Spelatur variá (ut nosler auror ait) form. Meminietiam videre anno Mp. x x 6 V, faximá £opiá cultpm in (aburbanis Brunna urbis celebrisin Moravia, quo cultoreston contemnendum quasium faciunt : ef enim apud vulgw frequenti in ufa. Sed C bacomnia genera aliquando vidi celote flave[cente, in Lufit ania, münafie- Fo quA Ore DRM Binocten ru cer Jrgtilics Cr Aliud Capfici genus ob(ervabam in nonnulli Lufitanie loci, frutico[um, culitalibus vamá, virentibus, folii borien- fis Solani fere, aliquantulum angustioribus : flove candido exigno, ut Solani bortenis, fructu in long pediculi parvo; per initia viridi; deinde migricante; ubi maturuit, rubro, continente multa femina latiu[cula alterius Capfici modo, tam. fervidi guflus,ut fauces aliquot dies incenderet gusatum. Floret e frudum profert toto Autumno, ci in calidioribus regionibw etiam bierat. lli vocabant Pimienta de Bre[il, boc efl, Piper Brafilianum;im qua previncia abundanter nafi; emultiplicique in ufu [Je intelligebam. Ceuadilla. | Carvrorw o9 i düsouadail osa plantz Cevadila iftic vocatz; id eft, Hordcolum, à fimilitudine quam cum noftro ordeo habet in fpica & vaginulis, quibus femenincluditur,fed minus co, lini femi- ne neutiquam majus, & longe aliis facultatibus preditum. Etenim nunquam auditum eftplantam aliquam adeó urente. & cauftica vi prxditam ; fic , ut ubi cauterium necceffa- rium eft in gangtznis , & putridis impurisQue ulceribus , cofdem prabeat cffe&us , quos [^ ERLATA funtad mecum SE aliis plantis cx Hifpania Nova; emino cujufdatti | non modó füblimatum,fed ignis étiam pra'ftare poffet: etenim vermes in ulceribus necat, ..- puttidaQue ulcera expurgat pulvis cjus fenfim iis infperfus , majore. minoréve quantitate,.... - pro ulceris magnitudine, adhibitis prxfervativis que in hujufmodi remediis tfurpari fo- lent. Itaqtte, cum cjus facultatesinfringere volunt , pulverem ftillatitio rofarum aut plan- taginis liquote excipiunt, linumque aut ellychnium co intinctum ulceribus & gangranis imponunt: deinde farcotica medicamenta adhibentur ; pro cheirurgi docti & experti udicio, oob x4:9492 2v i EADEM rationc ufütpatur in animalium malignis ulceribus ; quibus plerumque in- feftantur. s z ur CAr1DvM cít hoc femen in quartogradu , coQuc etiam ampliüs, (i plures agnofce« rentur gradus. Sulphur culum. CArf£ LVL Cevadillá, T eculiates; M 1TT1T fiobis Quitoptovincia Perüana Sulphur vivum praftantiffimum, ut vi- supr admotum, odorem maximum fulphuris cjaculatur fumo visidi petmiftum ; (cd a incendatur, nullum Sulphurisodorem przbet. Eruitur iffíc ex venis, proximis auri fodinis: itaquc non fine caufa Chymiftx diunt Argentum vivum auri effe materiam, fulphur verà formam. Wo roce v c — Hvivs pulvis vino diffolutus, & pet aliqüot dies faciei vefpere illitus (purgato priüs corpore) Vniatissrioncs curat. Scabiem tollit, rofaceo olco mixtus. Drachmaz pondc- Ido 1ccum ovi luteo fumptus , coli doloribus , nephritidi , nervorumQuc contra&lionibus & i&ero utiliseft. Calidum & ficcum eft hoc fulphur fummo exceffu. , trum tranflucidum, colore auri puriffimi , cujus fragmentum oe lucerna: Qni. l . taracuanum, Ex Nicatagua aliud Sulphüris genus 4dvehitur coloriscinerei, denfum, minimé ttánf- Sspbur Ni- parens, nihiláue cum alio commune habens prater odorem. dis | Ff a fA $45. NICOLAI MONARDI | Ad Eryfspelas, Bt riinolde mi i91 j 7 2U1ü35tr 115 C A 7». "EVI : vorriad À Mdiamm- NA. "T oB1LIS illequiPiper longum mihi dedit jam ant defcriptum , filüm habuit; pura igem N cujus faciem eryfipelas occupaverat. accerfitus , venam fecare ; & lineos pannos : rofacea'& folani aquismadentes facieiimponijuffi. Illico pater: Quod'ad fángui. nis miffionem attinet,redé quidem, nam puer fanguine abundat. Fácie1 auténi'aliád me- dicamentumillinam. Perüana porró Cartagine attulerat placentam quandani foris ni- gram, intüs luteam, & adhuc humidam ;tametfi per bis mille feré milliaria allata effet, Ejus pauxillum me prafente diffolvitaqua rofacez ftillatitio liquore,.& co faciem filii illi- vit: poftridie rofacco liquore tepido faciem illius abluit : qux adeó integra. & fana reddita cít, atque fi ery(ipelate non laboraffet. * ab n vts :CoNrFECT AM vcrórcferebat hancplacentam à lumbricis , quos Inditetra eximen- tes, Mayzi foliis pafcunt , deindc jam pingues fiili coquunt, cos defpumando : colatos rurfüs decoquünt, donec ad unguenti confiftentiam aut etiam denfiorem reduxerint. Pàal. : i ! been ni Car Lvl ort cujus cortex rheumatifmis confett, multó minor. P«al. Á p cujufdam fluminis in Peru ripas nafcitur arborab incolis Paca/ appellata, illà; Eis facnlta- H viv ligni ufticineribus cum faponc mixtis, Amcticani ad tollendos vel fae- S diffimos lichenes in capite natos, vel reliquas corporis partes occupantes , utuntur: fed &z vctuftas cicatrices emacularc dicitür. Fragmentum iftius ligni accepi; cujus facultates experiemut. ji Na ar : AJRadix-S. Helena. CAPVT l3 sdfde " T FE 341 ns Radix D.He- x portu S. Helenz, qui eft in provincia Florida, adfetuntut fadices quzdati prz- -— C eim E longz, fed nodofx àdmodum, pollicári crgffitudine, forisnigrz, ihtus albze; fapore m aromatico, Galangz feré fimili. Refecti$ his hodis & perforatis , fiunt fphaerulac recitandisad numerum precibus idonez, quas milites Hifpáni & Indi de collo füfpenden- tcs, multum illis tribuunt. Hi ficcati rugantur, dufique & quafi corniei fiunt. Planta ra- mos fuos per terram diffundit, foliaque ampla & viridia admodum profert. (ogg Natales. Nascirv locis humidis; ficca initio, calida in fine fecundi gradus exiftimatüt^ fexben, ^ HAS radicesIndilapidibus conterunt, totique corpori fibi inducunt balneaturi; quo- niam cutim con(tringunt, & membra, ut inquiunt,fuograto odore roborant. ^ ^— - (occ Yrrrvs pulvis ex vino hauftus in ventriculi doloribus,urinae difficultatibus & riephri- tide commendatur. t: E- Vt ex buim planta defcriptione C facultatibus colligere licet, 4d Cyperi gens aliquot referri poterit, Frutius fab terra na[ieus.. aCAPYTI LX. | 4 " Frufha fub ternos, 155v s cítexDeru fru&us fübterra nafcens, pulcher admodurn afpe&tu, qui rá- / V dice caret, & nullam plaritam profert, necab ulla planta producitur, fed fub ter- —K radumtaxat gignitur tuberum inftar : dimidii digiti magnitudinem zquans, ro- | tundus, & affabre claboratus, fpadicei coloris, nucleum in fe contitiens, ftrcpitum , dura ! movetur fru&tus ficcus , facientem , amygdalx fimilem , fufco cortice, intüs album, &in . duas partcs divifam, veluti ámygdala. Grati fapotiseft, & avellanam gufturefert. NvsqYAM per univerfam Amcricam inveniri dicitur, przterquam apud flf CMaraiiop : recens & reficcatuscditur, torreri autem praftat : adponitur fecundis enfis bellariotüm loco, quoniam ventriculum valdé exficcat & roborat: fed fi liberaliüs édatur, . Capitis gravedinem generat. POMA com CUEN Magno 2 -* 0 SIMPEIC, MEDIO HIS 3à$ Mano xftimarit cum Americani & Hif; pani, nec immerità : nam os qui Ad hie mirte- bantur deguftans, grati faporiseffe deprehendebam. ; Temperatus effe videtur. ; DK A v dà frulius quem Leriss Americana Hiftoria cap.xyu. defcribitbayerbu ^ Habent praterea Brafiliani frudus quo[dam [ub terra , Tuberum modo, nafcentes, Manobi ab illa appellator. tengi- Mam, bis filamentis fimul cobarentes, C nucleum continentes domeflicá avellaná baud wiaiorem, eiu[démque [;^* tene- to ut piorum filiqua cortice, cineracei colorit: an vero folia vel (emen proférani, ignorare me fateor 3 licet fracti fre- quenter ederim. Guacatane p. OCoAPYT LX M 1584 nobiseft ex Hifpanià Nová plantula quidam cánidicans (fed fiie radice) Indis Gs4cataze nuncupata, noftro Polio montano haud abfimilis ; fed inddora; Gu«cetane. quz an florem aut femen proferat, ignoro. ... - -- 5 —-— o» (ad Áp hzmorrhoides commendatur hacratione ufutpata: Eius plántz decocto ex vino rale. fi calor abfit) alioqui ex aqua; ha mortrlioides abluuntur, deinde blandé ficcantur , poft- modum ejufdem plantz pulvere infperguritur. Doro ^ I UTOTOTC HR ...Doronsz s exfrigore & flatibus ortos, in quàcunque corporis parte fedat, (i locus re- finà prius inun&tus, tenuiffimo hujus pulvere infpergatur, & pannus lineus fi uperimpona- tur: nam ilicó adhzrebit Cerati modo, nec inde amovebitur ,nifi dolore mitigato. E1v s pulvislevibus vulneribus impofitus, przfertim inguinnm, ca mundat, & ad ci- . catricem perducit. Finn Periaum. z a Jing cC Weron*r to ! x Hifpania ficus atbores in Perüanas provincias delatz funt, ubi adeó feliciter cre- verunt, ut nunc maxima iftic. illarum fit copia, quz plurimos cofdemquc optitnos fru&us geflarit. * PRISES ; Ponnó ineodem regnoinfeta quxdam reperiuntur *aranez appellata;co quód,ubi- Are P- cumque fuerint ; fia retia tezaüit Hifpariicárum aránearüm modo. Magna fünt ca in- """* fe&a, malum aüreum amplitudine xquantia, adcó virulenta ut cotum ictus jugulent, nifi efficaci remedio füccurratur: nar fi diutiüs differatur, & fübeat virus ad cor;pracfens mors confequitur , nec tilla remedia profunt : miram autem in ficu utilitatem experti funt, fi quotquot icti fuerint, ftatim ad cam confugiant, & lac ex ficus folis manans; bis aut ter in. Filiorum fess vulnus inftillent : nam venenuim ex ictu in vulnere relictum omnino extinguitur, collun- ds wiits. turque dolores & fymptomata fuccedentia, folo vulnere relicto ; quod cüm fit exiguum, facilé curatur : diu tamen apertum confetrvare folent. Atque ut przfens femper adeffec hoc remediá, voluit Deus ut ficus nunquam iftíc folia deponerent, fed perpetuó virerent. d? Phalangii genu infecti vald? perniciofi ? . Stabia fn Nux Pina. C &? vTEX11f. QT vx pineacelebertirirus eft totius Indiz frudus cüm apud ipfos Indos, tum apud. $tmlilu N Hifpanos. Pinez veró nucis norienclaturam fibi adfcivit, ob cas notas quas cum rerissw. —W rioftratibus pineis nucibus fimiles liabet : nam licet lavis fit , veftigia tamen per univerfum córpus fparfà habet inftar pinez nücis: forma eft ejus generis cyphi quem vulgo imperialem vocant ,laxiote ventre & anguftiore ore , ex quo fürculi feu germaina nafcuntur, quz foliorum vicem przbent, & fru&üm afpectü pulchriorem reddunt : terrx committuntur hc germira, atque ex iis nafcüntut ftirpes, pineas nuces ferentes, quz ta- men fiágulz unicum duntaxat fru&umm in fafligio geftant, viridis coloris primüm,deinde per maturitatem, aurei; pulpà interiore albà, & fibrosà, atque in orc liquefcente, gratiífie mi faporis, numerofis tamen feminibus fufcis per toram pulpam fparfis, qua reiici oportet dum fru&us editur: odor ejus mali Perfici quod à cotoneo malo cognomen futnpfit, adeó validus;ut unicus ejus fru&us totum cubiculum,in quo repofitus;fuo odore xci FE ; SroMaA- 46 NICOLAI. MONARDI rufawu- | STOMACHO utilis effe cenfetur, item corroborarc, languentem appetentiam excita: us. re. Vulgaris eft per univerfam Indiam, & mage apud incolas exiftimationis : editur pri- má mensi, & in pomeridiano zftu; nam frigidus effc perhibetur. Siccus ad me perlatus eft & conditus: ficcus, ut illius formam contemplarer , duntaxat utilis fuit: at conditum grati faporis depreliendi;tametfi afperiufculum: immaturum,dum condiretut, fuiffe arbitror. dens *Hvwc frudum luculenter defcripfit Ouiedus fub Laama nomine, cuis biloriam ex noflri iu cap.9. fecundi Aromatum libri notispete, — Sx " P me. MS M^ y AM i Guyane. Poe lor iu aet GQ A^» V T EXIY. celebrati, quem Gaayavas appellant. - AR530 cít mediocris magnitudiriis, ramisfparfis folio laurino,flore candido, fei | aurez mali floribus fimilialiquanto tamen maiore, odorato : facile nafcitur , quocunque loco feratur, adeoque luxuriat & ferpit, ut in terra vitiorum numero habeatur; nam pluri- morum agrorum gramen, quod depafturi éfferit greges ; corrumpit nimio , uti rübt, im- plexu: frudus noftris malis fimilis eft, cotum magnitudine qua ab Hifpanis Camuefz vo- cantur, viridis initió, & per maturitatem aureus, pülpà ititétiore albà, interdum etiam ro- fcà: divifusquatuor concamerationesaut vafcula haberé confpicitur, in quibus femina re- conduntur, mefpilorum feminibus fimilia, duriffima, colore fufco,omnino offea, medul- lx & faporis expertia. | (s ciifea Gmyeoufa-.—| Fructusedifolet, prius dempto cortice: palato gratus cft, fanus & facilis concoctionis : eias. ^^ viridis in alvi profluviis utilis cft , nam valde adítringit : przmaturusalvum folvit: at me- dius, hoc eft, neque immaturus nequc prz maturus, (1 affetur, valentibus & xgris confert; nam cá rationc paratus, fanior e(t, eratiorisque faporis: preftantior autem is eft quem do- mefíticz & cult arbores ferunt. Foliorum deco&o Indi utiliter tumentia crura lavant; eodem lienis obftru&tiones tolluntur. Ed U bes i. I Frudus frigidus effe videtur: propterea febricitantibus affatus datur. Vulgariscft pec univerfam Indiam. EG I dh * Continente etiam pertulerunt (emen fructus illius adeó apud Indos & Hifpanos Gua) 44 Li- E *Hvivs frudu meminit Gomara liil. general, cap. 67. Varia funt, inguit, Guayaves genera eadémque varie- - t4 efl in fructu, qui plerumque permis Hifpamci Camne[as appellati femili efl, modb rotumdns rod alia forma,om- mino viridis, forü coronatus ut me[pila, tus albus aut rube[ceus, im quatuor partes divifw quemadmadum iuglande, - € in fingulis partibus multa grana continens. Maurus [apidus efl, impsaturus vero affer, C adsiringens Sorborums mudo. ln nimium mature color perit € fapor, vermésque generantur. Meminit de Oviedw.Indice hiftoria ib. eiísque luculenzam babet de[criptionem. Saponaria Spharula, ; CA? Lxv. MR sapi C APSVLA mihi miffduit fuberecontexta, plena fplizrulis valde rotundis & fligris EB. » 4 globyli. . ,atquefplendentibus, fic ut ex ebeno confe&tz viderentur. Ex vcró conftabantex fru&uin pumila atbore nafcente magis contorta quàm reda , veluti Rufcus , cuius folia filici funt fimilia. Ferunt it frutices rotundum fru&um nucis magnitudine, entà quadam Ms tecum; quà fuüblatà, relinquitur fphxra quzdam maximé rotunda, coloris nigri, adcó dura, ut nifi malleo aut alià quapiam refolidà $& durà confringi queat. SAPOoNirS vicemprzbenrhi frudus, quoniam fi binisaut ternis cum calida aqua ve- ftes cluantur , multo nitidiores redduntur, quàm fi faponis librali pondere elotz. forent : plurimam ctenim fpumam cxcitant, cofdemquc effectus przbent quos fapo , paulatim liz quefcentes, donec fola fphzrulz füperfint,qua officulum funt bujus fru&us: perforantur deinde hz fphzrulz,fiuntáue ex iis coronz ad nutmerandas preces idonez adcó elegantes, ut ex cbeno confedas. dicas , tum diutiniufus, quoniam difficulter confringuntur. Eft. veró is frudtusadcó amarus, ut nulla quadrupes aut avis cum deguftet. Ee Aliquot ex iis terrz creditz, mihi natz funt, folia geftantes admodum elcgantia & vire dia; parvulas adhuc plantas fructum fuo tempore prolaturas exiftimo. Ep" *DsscniBir bun fructum Oyiedw Wdica biflorialib.9. Sunt, inquit, in bu infulis [ Hifpaniola videlicet] C* continenti quedam arbores, qua à [bbarulis ad preces ad mumerum vecitandas nece[ arii c à fapone cag sinn fub , SIMPLIC. MEDIC. HIST. 3147 runt, quarum folia filici folia nonnihil referunt, bcet minora fint... Cel/a funt c formo[a, fruZum ferentes. avellana aut cerafii maagnitudme, corolla infinitum, minine? edulem, qui (ole exficcatus fubflavum colorem retinet. ie ofsculum intws continet glebulo bombardario equale, vetundum, nigrum, at (i folis vadis opponatur, fabrnfum,qued fewieu exi- guum Qr amarum babet, Ex bis officulis perforatis fiunt (upradicta corolle; non inelegantiores quàm fiex ebeno con- fecta effenz; imà iis praslant, quid leviores fint, minds fragiles. Frudu integre cum aqua calida panni exputganiut perinde atque fapone: at fi quia frequentihs eo utatur, pannos urit y corrumpit : femel. duntaxat ncecfitatis caufa eluiffe fuficiat . pulpa officulum ambiens ea esl qua faponis vicem praet. Huits etiam reminiin Exeticorum libio 1. xo Granadilla. gore puse yea ES ER gpecmett »CarvrtT LXVI. fponte nafcitur, Grazadi/a appellatur, quod nomenilli impofüerunt Hifpaniob fi: militudinem quam cum noftris malisgranatis habet; nam ejufdem fere eft ampli- tudinis, atque ctiam coloris, quando maturus eft , nifi quód coroná careat,in eo reficcato, fi agitecur, ftrepitum edit femen intüs occlufum, pyri femini fimile, aliquanto majus, tü- berculis quibufdam eleganter elaboratum, & afpedu iucundum : pulpa candida eft, & fa- poris expers. V SES - PraNTA huncfru&um ferens Hederz fimilis eft, codemáue modo repit & fcandit, 5, 13,7. quocunque loco ponatur. Eleganseft cüm fru&u onufta confpicitur, propter cjus ampli- tudinem: florem habet albz rofz perfimilem,in cujus foliis aliquz veluti paffionis Chrifti figurz delineatz confpiciuntur, quas magná diligentià iftic pi&tas exiftimes ; cati ob cau- fam elegantiffimus eft flos : fru&us ipfe funt granatula jam di&a, qux matura acidulo li- quorc abundant, & femine plena funt : aperiuntur ut ova, & liquor ille cum magná volu- ptate forbetur ab Indis & ab Hifpanis: nec, etiam & multos forbeas, ullam ventriculi gra- vedinem, fed potius alvum emollitam fenties. ; ; Herba rara eft, quz duntaxat uno in loco invenitur. Fru&us temperatus cffe videtur, & aliquantulum humidus. LLATVS mihi ex continenti herba fruus eft, quz in Perüanis montibus , ubi Granada. *GR ANADILLA eliam meminit Petrw de Cie,a, parte prima Historie Perüatta cap.28. bi verbi: Amplam iftam vallem de Lile didam, in qua oppidum Cali, mediam fecat flamen, cuius ripa abundant frudlibui eiu led; inter ques grati admodum faporis C iucundi edoris ef Granadilla nuncupatus. PY "nd —- Cardui. CA r.ILxviI. y T hujusplantz miram formam confpicerem, ad me perlata eft. en V Ea veró eft Carduus quidam" cerei funalis magnitudine, oQo angulis conftans, C«d«« i & cerci modo ftriatus. : ; Pese FAcvLTATEM habet vulneracurandi; quoniam recens tritus , & vulneribus impo- fitus, ca curat, nullo adhibito alio medicamento: quà profe&tó ratione mihi perurilis fuit, cüm me ex ejus fpinis una pupugiffet, quas validas & acus modó pungentes habet. Planta videtur peregrina. *Hyivs Carduiicenem Pena C Lobelim in doCHi(ienis Adver (aria exbibuerunt : eum nosler Morganu etiam- tium apud fe fervat, atque anne M. D. LxXx 1. apudip[um videbam, eogonum,canaliculatum, rigentibu Cr firmifü- mi acutiffimisque [pini per certainteryalla predium. us a Herba Sols. 4a fce rd CAPYVT LXVIII. p. k.slh- ni fubit; quód lierbam apud nosaluerimus. : : a! foli. PLANT A oft exrremz magnitudinis , nam duabus lanceisaltiorem eam vidi:nec minüsadmiratione digüus eft cjus flos, quandoquidem magnirudine & elegant i reliquos quos unquam videri flores fuperat: nam lance amplior eft. variisque in medio cólonibüs eft infignitus: perticis pex habet quz cam fuftineant dum crefcit, alioqui caduca cft;éjus femen melopeponum femina refert, pauloQue majus eft : perpetuó ad Solem fefe — 1 c I NSICNIS cfthzcplanta: & licetjam mihi fit miffum illiusfemen; aliquot tamen an- Herba fon fos Flos fangui- ntm. Eiu bisioria, 348 NICOLAI MONARDI hic Hos; eamque ob caufam ab ipfo nomen adquifivit: multi tamen alii ores atque planta Solifeetiam obvertunt. Hortos exornare mihi videtur. * [A x niulri anni per univerf(am fer? Europam valgaris motitia efl bic flos , qui duorum generum e[fe videtur - nam uuius planta multisisterdum ramis pradita efl, totidémque flores producit (smzmini tnim duodenis aut" pluribus ramá praditam, toridémque flores (uslinentem videre) alia fingulari caule conftat, c uicgm fert forem. 7 Tamictfiveró c Dodonaus C alii bauc plantam laculenter defcripferint.: nemo tamen, votA vpiniope, pleniüs Fra- gofo im (uia Rbap[odiis, qui, enumeratis primim variis eiu appellatiombus; de eaitá feribit 9 ^ SISTS Semen caloribus (stum pauci boris prodit, C tantá velocitate adolefcit , ut fex menfium [patio laucea altitudinem faperet, & quibu[dam locis altiftima evadat ,prefertm fi in terrá pingui bene [lercorata C umbrosa feratur. Experientia docet annuam effe,unicaulem, fine rami folis Cucurbita baud ab(imilibus, magis tamen tnucronatie, €» cordis formam referentibus. Extremo caule fert fru&mm liquida refind plenum, fimili Abiegne, fed (uavioria odoris: caule autem vulnerato exflillat quidam liquor, qui folis C acti calore veluti gummi concrefcit; ia liquida reina fuperio- 7i permixtus, aut igui admotus, perinde gratum fere [pirat odorem atque Amime. ec 107 MIFGER büius planta atgra, ut ad Orientem folet caulv faflloium cónvertat, quafi eum (alutans , illóque altius i fabaiuse; caput etiam attollàt; cógwe ('atw permaneat, dones fol ocidat j tuth enim ad eum fefe eriam conyertit quafi commeatum petitura, déinde dens) artolltur à[que in fequetitem diem. ... / Oleracei generi esl, guilatáque bene fapit: itaque folia demptis pediculis, C» afperaillá lanugine panno deters4; edi pol[ant: inci[a enim oleo, (aleyCr aromatibuiinfper (a, deinde ficlili lento igne coda, non inincnndum prebent edulium. Sed & fructus, feu caput tenéllum adhae, [ublatà ila lanugine , qua femen, quemadmodum in Cinara,Contegit, vnulto grati eft palato quàm ulli cardui. Experimento probatum, banc plantam, pr aferrim verb caput , maxitn? Venerem proritave: id magna e$t amplitudine, st (ciunt qui vel fuis hortis vel fictilibus alunt, feménque fert numerofum , codevs , fer osdine difpofututn quaapes fuai cellula fruit. draque magno in pretio habenda, quandoquidem refeno[am lachriuam ; ev delitatum gumri producit; eduliomque (31 cr potio :uasi tantá bimiditate predita esl, ut tenelli illi pediculi qui folia fuflinenz, panducuti , multum fuccum prabeant,, Cauli prateyea cra(fas cy nadofus fIruendo igniwtilü : nam reino fus ille liquor, C». ferulacea conéavitas fa- ciunt ut Lavquam teda ardeat. à mcm Tode MET Flos fanguineus. fi 1n " i A "eei Pda d "f AE AS T DA PTOL rem, quàm quód ullà medic facultate predictus fit. : $ Irsa planta duos circiter palmos aflurgit, ramis re&tis, quosambiunt rotunda & tenuia folia,valdé virentia : flores in füummis ramis nafcuritur aureo admodum colore ful- gentes, quinque foliisconftantes,in quoruni fingulis fanguinea & maxime rutilans macu- la impreffa eft, oblongocucullo extremos flores occupante,& longé promitiente. Elegans eft los, ad penfiles hortosexornandos aptiffimus : nam & femine & furculis facilimé na- fcitur. Guílatus codem fapore & odore. quo nafturtüim effe deprehenditur : infigniter calidus eft. ; Ee "VipgT vx id Comvolvoli genis , cuiu frtu seuczAi) Q- fermam referens ex Hifpania Mafluerco delas Indias, boc esl, Naflurti Indici nomine mitti folet: cuius legitimam icomem ex C. V. loacbimi Camerarii Commenta- viis petere licet. Primim illam ficcam ante multos annes communicavit llasirb vir Dn, Augerins Busbequius, Ca[ari à confilia, & Ser"* Regine Elizabetbe, Caroli 1x. Gallorum Regi vidua, Aule Prafedius,ex Hilpaniin delatas. Deinde ibi cr multis aliu fenis nara e, frequentibu [arimenti persicas eahdens, folii aferi todo asbicalati , nunc tui- noribu, mod) amplioribus, prafertim fifertie folum natta fit: fore adviodum eleganti , aureo , Perficavia filiquoja (quam vulgus, Noli me tangere, appellat) florem nonnibil amulante, fed amplicre , quinque foliis conflante , quorum 1erna inferiora quà umbilico adbarent, tenuia admodum (cr anguíla , atque ubi in latitudinem fefe expandere inci- piunt, mulris barbuli bin futa, fingula verà circa ungues punicante vacul ihfeha, €» cálcari quinque radi pradito, in longum proten[o, qui tarium apud nos ad frugem pervenit. Surculi terra commiffi (au fein preveniuut, c in Autumhi finem egregi? virent : fubfequens tamen biems plerumque cosvuvhpere folet. Ceterim mequein Germania neque in Belgio nata fert frucium Chry[alidi fimilem, fed tribus feminibus fimul iuncti conflantem. NN EMEN cxPerudclatum terrz commifi, ut floris ejus elegantiant potiiis confpice- Nasturtium Perüanum. 3 GAXPV T. DXX dd : psp ceste bentemi rotunda, Lenticulz foliis paulló majora. H ERBAM habeo ex Peru allatam: Nafturtiumi appellatani, exiguam, foliadue har. Nallurtii Pe E E rani facnl- [0 .— Hy1v $ tritz fuccus recentibus vulacribusinflillatus, ipfaQuc herba fuperir pofítayea curat,& ad cicatticem perducit, liaud fecus quàm Tabacumi;. Nafturti el tc, & valde calidz temperatura: effe videtur, - di . : : CC Eaihus Wwe / (007 2 51MPLIC/'MEDI C. HT$T, 349 io aste cune o Lafsia filuestris pumila.. Km iun Qi vhuubxxI. iili. AL. ACTVC A filveftris vocata , cujus folia La&ucz foliis funt fimilia ,exatrovitentia Lada fi- Í vex Peru mittebatur, cujus foliorum decoctum diuitiis in ore , quà parte dentes do- «dirá. lent,retentum, dentium dolorem tollit; - Idem. pr&ftat foliorum. fuccus dentium cávisinftillatüs, herbà trita fuperimipofità: Sapore admodum amaro cft: calidiorem exi- Qiiorquàm i pridiigrada: ns sator ementi : 1 ee VONAPRTART sun S ASTE A Herla ad vuftaras utilia. TANE ERE LE iade ee HMM ond WOwAVLVLYM cójufdam plantx mihi mitfum fuit, cujus formam; quód ob ficeitatem P omnino confrada & comminuta effet,obfcrvarenonpotui. |. - Hamcftribebant miram haberc facultatem irfrupturis puerorum & adultorum . ets benia Eà utebatur Indus quidam recenti contusá & ruptura impofità ,adhibito deinde miro & «ie quodam ligatur genere, quoniam etiam fine braccis non minis firmiter ligati inccdunc, ^"9* quàm fi braccati effent;ut mihi retulit quidam qui fimili morbo liberatüs erat cjus plantze &ligaturz ufu. Talem ligaturam (fiadeó firma (it ut ille referebat) folam fufficere poffe exiftimo, nulla herba aliáve re impofita: quoniam hic quendam Cordubenfem confpexi, 'quiomnes herniofosfolà ligaturá curabat, nullis adhibitis braccis; quod veriffimum cft, & hicadhucvivuntquiabeocuratifuére. —— " zu BaeiEm d 12 IH T En "ur Verbena. -pGAPYT LXXILL /'CRIPSIT mihi nobilisille virex Peru fecundüm flurtiina é riontibus corum regno- veles Pe- S rum delabentia plurimam verbenam crefcere , illi quz in Hifpania nafcitur fimilem, "^ perpetuó virentem, qua Indi in multis morbis curandis utuntur, przfertim adverfus omnis generis venena, &'ifihis qui in cibis toxicum aut fimile aliquid hauferunt; |, Noziris quxdam miáttoha ex Peru rediensmihi afferuit, fe multis annis zxgram fuif fc; cumque plurimorum medicorum operá ufa fuiffet; Indum candem quendam acceffit- fe, qui in plantarum fcientia celebris habebatur,quiQue inter Indos medicum agebat; ver- benx fuccum depuratum illi propinaffe, à cujus ufu poft paucos dies lumbricum cjcciffet (colubrum ip(a nuncupabat) hiríutum, pede longiorem , craffum , cauda bifida , deinde omnino cónvaluiffet: Ipfam porró Nobili cuidam viro in Peru , qui continué zxgratabar , fingulis diebus mané eundem fuccum faccharó permiftum fumceret, perfuafiffe (ita enim ipfa hauferat ob amaritudinem)illum deinde plurimos lumbricos rcjeciffelongos, tenues, atque inter ceteros, unum albi* cinguli inftarlongiffimum , & tum demum integram va- letudinem recepiffe. Id poftea confilium plurimis aliis qui male affe&ti erant,& Iumbricos habere fufpicio erat, dedit; qui omnes fumto Verbenz fucco , multas ventis tincas ejecc- runt, & fanati funt. 2 Illud remedium adeó certum affirmabat , ut unum é fuis famulis oftenderet , qui ob morbigravitatem philtrum aut medicata pocula hauíiffe diceretur,quiQue epoto verbenz fucco, vomitu multa variis coloribus diftincta ex ventriculo rejeciffct;qua: medicata phar- maca effc afferebant, deinde convaluiffe- 24 »'Q vop veróad incantationes & medicata pocula attinet;quod cgo vidi, híc fübiiciam. hisde Quintana duefias, primarii civis famulus, vomitu rejecit, meprzfentc, ma- gnum tenuium & fpadiceorum capillorum * glomum , adfervabatQue in papyro involutos plures aliosquos binis horis anté evomuerat : quibus rcjedis, nulla amplius molcftià tor- quebatur, nifi eá quam vehemens vomitus induxerat. Toannes Langius Medicus Germanus, vir do&tiffimus, refert mulierem fe vidiffe pluri- mum de ventriculi dolore conquerentem, rejectis multis vitri & murrhinorum vaforum fragmentis, atque pifcium fpinis, fanitatem cffe adfequutam. m Aliud fimile exemplum refert Benivenius libro de Morbis mirandis. Scd quod majo- rem mihi admirationem parit;cft: Agricolam, graviffimis ventris doloribus afflidtum,cum pM Gg nullis "e E , . 359 NICOLAI. MONARDI nullis medicamentis mitigari dolor poffet, bi cultro guttur przcidiffe : cjus deinde cada. ver cüm fecuiffent & aperuiffent, inventamin ventre fuiffe magnam fimilium capillo. rum, quales fuperiorem vomitu rcjeciffe dixi, quantitatem, & ferrea fragmenta. H 4 s cgores damonis przftigis tribuo :nam ad naturalium claffem referri minime poffunt. P Y ct i i ] 40V d «4 *S rui rs quoddam mec ininis mirum exemplum snibi veferebat Francfem à. Zinnig, Se" Principi Matthia Arcbiducis Aufirie, Cre. pharmacopatw cim in fua arte peritifumu tüm diligentifimus. d Lucas Farel eiu(dem Principis coquus, qui primüm apud.D. Mariam Hungarie reginam, deinde apud: Margaretam Parmen[em ducemin [imili ministerio fuerat, fingulis interdum annis, nonnunquam [emestribus vel trimefirilm inter" yallis , per anum eicere folebat tenuem quandam lentámque materiam, anguste tenia inflar oblongam , candidam c» erifpam, non eam quidem continuam (e integram, fed quam per fragmenta fex , duodecim , atque etiam quindecim tilnas lenga eximere cogitur: folet yero ante à fymptowata, plerunque gravem in peclore (ub dextra mamilla dolorem perpeti : quem ut levet, ag gregativu catapoti corps purgat, cámque, quam dixi, materiam excermit tum demum mierbo liberatur. 15 vero, quoniam plerumque tantà capitis gravedine afficitur , ut domo egredi aut quoquam. prodire nequeat, ex quorundam confilie verbena radicem cello appen fam: geflat. SiMaLE etiam exemplum ante multos annos accidere meni lureconfulto N. Vlierden celebri apud. Antverpia- mos cau [arum patrono, qui certis ani temporibus materiam in multos veluti muliebrium capillerum glowos cot geitam per alvum excernere folebat, quá veictd melius babebat : maga alioqui macilentws pallénsque femper cüra effet, adyersd valetudine ante iila [ymptemata plerumque corripiebarur, ^ strI QGAISU- —Huobamovtem aut coitasmin morbis pranumians. 'ne» qe CAR LXXIV. | | Herba mor^- 'NNO M. D. LXIT. Comite de Nicvain Pera commorante, incjus familia müliec ij pains A quzdam illi infervieus maritum habuit gravi morbo decumbentem ; cujus caufa cüm ipfam admodum triflem Indus quidam primarius confpiceret , interrogavit an fcire cupcret , utrüm ex eo morbo periturus effct, an fuperftes futurus maritus, herbae ramum fe illi miffurum, quem in mariti finiftrà manu poneret , camQue deinde diutiüs comprimeret: nam fi fuper(tes futuruseffet, quàm diu eam herbam manu teneret, ala- crem & latum; fin moriturus, nizftum & anxium fore. Miffum ab Indo ramum marito in manum dat, comprimerequc jubet: fed ilico tanta macflitia & anxictas ipfum oppreflit, ut illa, metuens nc fubitó extingueretur, ramum ex manu tolleret & abiiceret : is deinde paucospoftdiesexundtuseft. j CH Ner c Cv erz NT 1 mihi anifla vera effent perfcrutari , nobilis quidam , qui multisannis in Peru vixerat, certum effc affirmabat, & ufitatum apud Indos in agritudinibus id facere: quod fané magnam admirationem mihi attulit. uide —- M 15$ item funt ad me aliquot aliz plantz, fine nomine, quarum unius ex aqua de- co&um calidé fümptum, pedoris vitiis auxilio cft. ALTER A, partus mortuos, fecundasque morantes trahit; cujus rei magnam experien- tiam habent Indi. ; à ie TiRrIAM,Íi(cüm maximéviget) quifpiam colligere volens dumtaxat contingat, illico flaccefcit & procumbit. ! QvanrA perfolum diffufa cft & expanfa : fi quis tamen eam attingat, ftatim contrae hitur; ut braffica Murciana. m "^ Herrrsomvsitemniger Hifpanico fimilis, & iifdem facultatibus przditus. ——— M vL1A praterea alia medicamenta m Indiis noftris Occidentalibus inveniuntur, in- fignibus facultatibus przdita, quz cum tempore (ut iis uti poffimus) innotefcent : ut ex | eorum , quz hadenus allata fuerunt , utilitatibus colligere licet , quandoquidem infiniti morbi,qui alioqui incurabiles videbantur, horum ufü curati funt. Q vx omnia mez diligentiz accepta ferre oportet, & huic mez hifforiz, qua per uni- verfum orbcm admodum celebris fuit, ob medicamentorum, qua in ea continentur, de- fcriptionem. 3 Re E. ET utomnces intelligant quàm utilis meus hic liber fuerit, fübiicere híc libet Epiftolam | ad me fcriptam ex Perüana ufque regione, à nobili quodam viro ,ante duos menfes: ct enim ex corum quz in illa defcripfi ledione, inventi fünt in Peru lapides Bezaares, Oriene - ralibus haud inferiores viribus : de quibus, peculiari capite egimus. Dabimus autem fe- quenti epiftole locum cap. 1Xxv. cui bina alia capita fuLiiciemus. ft Epifiil SIMPLIC, MEDIC. HIST. àn N QN dubium eft, Clariffime Do∨quin novum videbitur;me virum illiterátutri, tur, liberati fnt. |... 1s onn ; ET ji 4, IAM füntplures: uàm viginti odoanni, quód militíaat féqüctis ;: pet has I dias pete- Bnact pate negem & in(citiam , quibus publica urilitas (quam tamen fummam praftare poffent) cui | Bio diei vac EN : Fon M.AM animalis, ex quo lapis Bezarextrahitur i0 tuo libro defcribis. Eà diligen- Asimdl Up: tis perpensa, animalium genus quoddam in iftis montibus|frequenis invenimus ; Valde dex rezar mile iis hircis. (nifi. quód cornibusorbum eft) qiios im Orientali India'teperiri tradis. Ruf Sigonii : f ; pet f funtcoloris magnaex parte; & herbas falutiferas depafcuhtur (quarum magna ett-opia in montibus ubi ifta animalia degunt) ita fugacia; ur folo tornientorum ferreorum itu adfe- qui poffimus. i !o £e FEPAITL zenedot i 11-24 | [157 id . .DECIMA quintà lunii hujusanni M:D:DXYV111. égó-cüni aliquot amicis ad Venatio- nei profeQt fumus in hujus regionis montes; ineam quinque diesinfumpfimus &ali- s,quz dixi,animalibusconfecimus jcumQuc éotum caufa venationem füfcepif- íemus,librumtuumcontuleramus; 7070077 00071 Hiagtm fpexi, quàm in folis hujus regni Peru montibus. ! Eco quà potui diligentià ab Indis amicis de horá lapidum facultatibusinquitétisntró rama. fumptos, aut foris impofitos, mitificé venenis & toxicis refifterc intellexi; cordis affedibus auxiliari, tineas ventris expellere, & eorum pulverem vulneribus fagittaruim tóxico illita- rum utiliffime infpergi- In fumimá; hunc lapidem alexiphatmacum effe peráíciofiffrmi illius toxici quo fagittas fuas illinunt, ad fefe muruo conficiendos, atque etiam nos Hifpa- . noS, quorum plerique poft vehementes cruciatus & furores nrortui funt; ralláimauxilium invenientes: tametíi in fublimato vulneribus infperfo nonnulli levamen fenferint: verum fi Regent illit fagite finr ; przfentaneam. perniciem adferunt, fiec fublimatum poddií — Ln ) qu vire uucsoiasdosdtouumgo: Ec animalis igitur ,quod primüm fecuimus , burfula, novem lapides exemimus , dti NNaturz beneficio iftic creati videntur ex falutiferarum illaram herbarum fucco; qüz in — burfulam illam congeruntur. Secuimus & alia hujusgeneris animalia,quzconfecera- ^. mus, in quibus omnibus lapides invenimus, plures aut pauciores; pro animalium atate. OssERVARDVY M dutem cft, fola qux pafcuntur in montibus animalia, lapides iftós: Gg 2 pra'ftan- 352 NICOLAI MONARDI przflantes generare : nam quac in planis pabulum fumunt, ut herbas miniis falubres dc; pafcuntur ;fic etiam lapides eorum , tametfi utiles , iis viribus non pollent, quibus ii prz- diti, qui ab animalibus in montanis degentibus eximuntur. : Cos P 1M v $ iis uti coordine quem in tuo libro docui(ti , & adverfus eofdem etiarn morbos ,in quibus fanandis mirabiles eorum effe&us experti fumus; quoslongum effet recenfere,. Quz omnia tibi acceptareferre debent non modó Hifpani ; (ed etiam univer- fus orbis... Quantumad me attinet, ut aliquam animi gratitudinem oftendam pro benc. cio accepto , operà Ioannis Antonii Corci, divitis mercatoris, duodecim ex iis lápidibus mitto : fi có pervenerint, eosin multis morbis experiri licebit. Ejufdem operá an illos ac- ccperis mihi fignificare poteris ; & ea; qux voles in tuam gratiam faciam, impetüte, quo- niam tui fum obfervantiffimus. icUp. (d sr CEOs » Phafeolus Nv xc cap(ulam accipiesin qua Phafeoli genus invenies, quod Martii initiotantum- PU. modo ferendumerit,ne frigore lzdatur. Planta eft faba fimilis , minót tamen, frü&tum in filiquisferens. Seni hujufmodi fru&us (fabas virides fapiunt) cum fale manducatijvalidà bilem, medioctiter pituitam; & finc moleftia hydropicorum aquas evacuant: eofdem ef- fedus prabent ficci triti,& ex vino fumpti: fed cibum paratum habereconvenit; quia fi và. lidiüs, quàm neceffe fit, urgent, cibofumpto earum vehementia ilico infringetur. [Ex Hifpanis iffum fuit Imp. Maximiliano 11. felifima memoria , anno autequam fiobis adimerethr, Phafesli genus, colore Macouna fimili, fed planiore longioréque formá, e bilo von admodum magno. Huic nomen Ad[iriptum trat Haba de India, id efl, Faba Indica, cuius mentionem faciebam in vi. fiicin cap. xxx.lib. r1. Exoric. fort id eri quod boc laco ab Audlare defcribitur.] 75000508 Di BIST rq Pamagu- | PLANTAM ctiam quandam hicin planis nafcentem graminis njodo, magnis faculta- mini fili. t:bus przditam : fiquidem ejus deco&tum gargarifatum; rheümatifmis; gurturis phlegmo- nibus, aliisque vitiis auxilioeft: manducata; multam pituitam educit , ideoque morbis fo- perioribus, & capitis doloribus utilis: Denominationem à me fumpfit hacc planta ; quód mihi familiaris ejus ufus fit, & aliis,ut utantur;confulam cujus facultátesme dócuit qui- dam Indus in ftirpium cognitione admodum verfatus. Detoni slot uit: Mile,ewm — FRVCTVM itemarboris cuju(dam, quz folummodo in hac provincia nafcitur; licis anià NU magnitudine, cortice Cerri xgilopis fimili, foliis fraxini..: Magnis viribüs pollet: nam cor- — dr. ticis ejuspulvis vulnezibusinfperfus,ca mundat, dcinde carnem gencrat; & perfcüé curat. inr. Dentes eodem pulvere fricati ftabiliuntur, gingiva abfcedentesfabantur. Foliorum de- co&o intindi panni, & calidi vulncribus;aut pulveri corticis illis infpetfo impofiti , cura- tionem eorum accclerant, & humorum có defluxum prohibent. Ex ea manatliquor odo- ratus, quem etiam fru&uiadjunxi, fuffitibus idoncus ad multos capitis rhorbos, & conf- ciendis emplaftris utilis. 20168: zonae Hobo Ex ejusfru&u falutiferam admodum potionem Indiconficiunt. Eum iftc feri && nafci velim : nanx tibi deledtationem adferret , ob eas quibus predita eft hzc arbor facultates, tum ctiam quia novum arboris genuscft, & omnitempore odoratum. " Fmüw 9 INDvs quidam ZEthiopiffam meum mancipium, cujus crura occupaverant maligua venim, ulcera & inveterata, pulvere cujufdam fructus iis infperfo, mundavit ; exesà putridá illà : carne; eundem pulverem cum ellychnio ulceribus fanisimpofuit ad carnem generandum, ulcusQue ad cicatricem perducendum. | Erat veró is fru&usin infula Margarita, ubi man- cipium curandum dedi, admodum vulgaris , ut quo vulgariter vefcantur , magnitudine Aífyrii mali,nucem Petficz mali officulo (imilem continens,cuitis concremati pulvis(nam ob duritiem cremandum, alioqui difficile attritu) ad ea que nunc enumeravi , utiliscft. Illud veró admiratione non caret, nucleum, qui hac nuce continetur, adcó noxium effe, & dcleterii facultate przditum;ut feuvir, five animaleo vefcatur, przfentaneam mortem fibimoliatur,cui nullo remedio occurri poteft,tamquam füblimatum aut corrodensaliud . medicamentum fumpfiffer. i Pe IN urbe Pofto, ubi aliquot annis vixi, omnis generis morbos Indus quidam curabat, Plata fe-. folo cujufdam planta fucco artubus & parti affectz illito. ZEgros deinde us s lisegregie guiness [ndi- tegebat ad fudorem provocandum : füdor & partibus illitis emanaris , merus fanguiserat, - 7 o^ quem Iincis pannis abftergebar ; atque ita in curatione pergebat , doncc fatis fudaffe puta- retyoptimis interea cibis cos alens. Eo remedio mulri morbi deplorati curabantur, imó zgri juniores & robuftiores ab ejus ufu fieri videbantur. Sed neque precio ,neque preci- bus, neque minisunquam efficere potuimus, ut eam plantam nobisdemonfítraret. — — Arwrome — ARBOR quzdam hic invenitur materie fpongiofa ex qua Indi nunquam ignet e ftruent, tametfi quis illis mortis periculum minitetur: aiunt enim, quotquot ad ejus flam- "o^ — mam ác ignem accedunt, aut quos folummodo fumus pertingit, inre vencreà impo- ' tentes fieri. e 7 d TvMo- | M SIMPLIC. MEDIC. H!sT. PST C T v Monts inpedibus& cruribus exfrigidis humoribus orti hic éutántut hetbà qua- ce«is, & / dam Ceetel/a nuncupáta : fiquidem ea trita; tumoribusque impofita, ilico puftulas excitat, 6i femlrá- é quibus multus hurnoreffluit, donec tumor omnino refolvatur. Sa pids iftasevacuatio- "^ nes inter Indos fieri, & nonnullos Hifpanos eis uti vidi. res aiu id ANNO M.D. Lvttt. inurbe D. Tacobi, quz eft in provincia Chile, quidam Indi cápti- vi furas fibi amputárunt,& cas affas, prae fame; cderunc; & (quód mirabil- did) cuju(dn planta folia vulneribusimponentes, ilicó fanguinem fiftebant, non fine maxima omnium admiratione; prafenté etiam Dn. Garciade Mendoza. ^ — H£&5 &arbores Hifpanicis fimiles, admodum paucz hicinveniuntur, quia folum easnonalit. In Hifpánia Nova (cum primüm in noftrant poteftatem redacta eft) multe arbores & plantz Caftellanis fitniles inventz fubt, rum ctiam aves & quadrupedes. INvrENivNTVKhiccolubri humanà maguirudine, nüllà feritate metuendi,nec cui- C^ quam nocentes, Aranei, mali citri magnitudine ,admodum virulenti. Puffones pluit Arai. , Hifpanicis non minores, quos Indiaffatosedunt; ut & plerafquealiasimmunditias. —— bfoes PRoxtMIS huiccontinenti infülis, tám multi, cantijue vultures inveniuntur, ut pe- vui. cades devorent,ob cuftodum, qui ZEthiopesfuntplerumque, negligentiam. — . V xA veró resnic in admirationem rapit, vaccas in montibus A PUR ;fiinplana dc- dücatitur,omnes emori. Eft mihi amicus qui treceriras vaccasin plana traduxcrar: ill aliquatitó tempore nihil depafcentes paulatim defecerunt , ut ne una quidem intra men- femei viva relicta fit: omnesautem trementes & tabefcentes moriebantur.. Adferebant nonnulli caufam naturalem, cüm in montübus frigidiffimis, ubi (ingulis dicbus pluit, edu- catz effent, calorem illum planitiei, in quam nullz unquam pluviz decidunt , ferte nori potuiffe, & mutationeillà fübità ab extremo frigote,in extremum calorem, mortuas effe. Etenim confideratione dignum eft, quód in planitie illa, quz octo dumtaxat miiliaribus ad montes ufque patet, in longitudinem veró plus mille miliaribus porrigitur numquam pluetit;in montibusautemillisvicinisplüatquotidie. ^ ^ ^ ^. | SveERIOnRE Odobrivenitad nos affiriis nieus Alphonfus Gatcias, ftrerihuus miles, qui fe verum Alexipharmacum inveniffe ait adverfüs perniciofum illud toxicum quo Cannibales in bello& venationibus utuntur (folàenim ferinà & human viclitant)) de- guntQue à Chargas ad Chile ufque Periianas provincias. ani Est veró ea planta, ut áit, foliis latis, plantágini Hifpanicz haud abfimilibus, qua trità Plvid que ejt & vulneribus impofita, venenum extinguit, & à fymptomatis illis liberat quae toxicum ge- alexipbanma -- nerare fole. Pro niagno thefauro zftimarit Hifpani, eam plantam fe inveniffe ; quoniam "- illius prafidio tuti, hoftes fiios Indos minüs metuent , illis dumtaxat formidabiles toxici illius prefentaneam mortem adfetentis causá : infinitos fiquidem Hifpanos trucidárunt ; quos tamen efui áptos negant , & duriore carne effe, nifi trucidati, tres aut quatuor dies priüs macerentur. , B4 * js : NascirvR autem cádem fegionc,ubi fit toxicum,& (tametfi credam aliis etiam lo- cisiniveniri) voluit Deuseo loco rémedium patefacere, unde perniciesadfertur. — — [Me»init etiam Gomara bifforia. g neralü cap.7 1. berba cuiufdam 1ndis wota , cuim gadich fuccus aleipharm4- cut fit pelilentis c perniciofi ilius 1oxici quo ipfi fagitt ae illmunt. ] y c AM H x c oninia eo fctipfi, ut confiderésapud te, quàm multa planta his fimilesiri noftris Indiis nafcantur, qu nobisignotz funt, quoniam Indi neque cas, neque earum facultates nobis patefacere volunt , étiamíi nos morientes videant , aut in carcerem coniiciantur: quód fi quzdam ex pradidis, & aliz nonnulla nobis innotuerunt, ab Indicis mulieribus eas edodli fumus , qux Hifpanis; libidinis gratià , fefe commifcentes , omnià quz fciuné aperiunt. Hnys M VxnvM prolixior effe nolo; quód ignorenian hac epiftola ad te petventura fit : qtiam fi perveniffe intellexero,prolixiores dabo dc facultatibus aliarum plantarum, & animalium, -& de aliis rcbus hic nalcentibus , qua tibi delectationem adfcrent; quandoquidem ha- rüfi rerum esadeo (ludiofus. E Lima in Peru, ad xxvi. Decembris; au p. zximt. les. UB flf i5 15r: gu PrrnyS DE OSMA & XARAYZEIO. T AMETst mihi igriotus fit qui hasad nie dedit; videtut tamen naturaliutn terum ftudiofus, ideoque mihi ampleQendas.. Nam ut militis munus cft, perpetuó in armis ver- fari, fanguinem profundere, & alia militaria munia exercete; laudandus eft qui plantarum cognitionem,carumque facultates inquirit. In quo Diofcoridem imitari videtur, qui cüm Gg 5 militarct 34 NICOLAI MONARDI SIMP. MED. HIST. militaret in exercitu Antonii & Cleopatrz; quocunque tamen perveniebat, plantas, arbo rcsanimalia,fodinas,& alia praterea naturz miracula inquirebat,ex quibus fex illos libros, qui toto orbe celebrantur, compofuit,ut majorem laudem fcribendo fit confecutus,quàm fi bellicà virtute multas urbes fub imperium füum fubegiffet. Itaque multum huic viro debeo, cüm propter cam quam deme concepit opinionem; turn corum quz ad me mifit gratià, mihi certegratiffima. Illi fcribam, ut nobis plura ex ca rcgione mittat. Lose — PLANTARVM,quasad memifit, facultates experiemur, & femina fuo tempore fe. ae remus. Lapides Bezaates, ab Orientalibus mihi differre videntur : nam in fuperficie funt fe perpoliti , & coloris ex cinergo obícuri , & fub duabus veluti teftis aut cruftis materiam quandam albam continent, qux dentibus attrita, mera terra e(tinfipida, poriusQue infri- gidare quàm calefácere videtur. Fab magnitudine plerumque funt: inveniuntur tamen magni & parvi, qui magna ex parte funt planiores.. Ego unum comminui , ejusque pulve- rcm adolefcenti , quem venenum hau(iffe dicebant, propinavi , qui (nefcio an hujus pul- veris, an aliorum medicamentorum beneficio) fanatus eft. Illius periculum in aliis mor bisfaciam. —— eiu] « Ae gd r5 Qvipoyvip vero in liachiftoria fcripfi, aut ab iis didici qui cx illis regionibus vene- ' runt, autex corüm tempcramentis collegimus, aut ipía experientia nosdocuit. | |... ItrvD veró animadvertere oportet, omnia qua ex noftris Indiis adferuntur, magna ex parte calida cffe, & (ub hoc temperamento cis utendum, fi quis illa fumere volet... : Tra epaii colores. - Periana terra colorum va- siia; riorum colorum venz, contiguz quafi & continuó invicerfi fübfequentes , nunc virides, nuncczrulez, jam lutez, jam albz, jam nigra, jam rubrz, jam alcerius coloris, fic üt panni variis coloribus tin&ti, & Soli, ut cx(iccentur, expofiti videantut. dia : Onuinésautem iftz venz, tertz varii gencris fodinas prxbenr.. De nigraillad affirmare pocta | poffum, ejus paululum mihi ad conficiendum atramentumi miffumin aquam aut vinum. avamet?" Conjectum optimi atramenti vicem przbuiffe.;&: quoniam nonnihil cxrulei admixtum idme. .' habebat, magnam gratiam atramento addidiffe.. Rubra praftantiffima.& ditiffima eft fo- ttes dina, ex quaargentum vivum tantà quantitate clicitur, br.eo integra naves onu(tz in No-- viwmc»- Vath Hifpaniam pretio inzftimabili devehantur. ton rpsatibent seo: tinens, Ixpr s ufuiduntaxaterant, nt cascertis liquoribus & re(inisadmifcererit , quibus fibi. corpus píngetent : quod in bellum prodeuntes facere folent ; ut elegantiores & ferociores - etiam appareant. 130 iclüi an eee rA 51 / Paulatim in illis provinciis dites metallice fodinae & rerum (imilium deteguntur : imó. jam recénscretaceum mortem, & aluminis fülpburisQue fodinas invenerunt. ."EnaNciscvs Gomara billerie generalu tap. 194. borum variorum terra colorum etiam meminit : fie etiam Auguflinus Carate cap. 8. lib. 1. Periane bist. At Petrus de Ciega fub finem cap, y 14. prima. partis Chronici Pe^ rani aullor eji jin provincia Popayan terram inveniri, qua admixti cuiu [ddm arori foliis nigerrimo. colore ivfuit. ce "n te pr BOTEMNGS 2 2l p OE PO "meus 65: von 0o Qai Derüani. : T. erp -OgpiB RING GU 655 od ; C GANG REX. MER Cancii Pe- [ oziL 15 quidam vit ex Coritinenti rédiens mihi affirmavit poft diuturrias febtes cd pot IN continuas iftic in phthifim incidiffe : at poftquam ex quorundam confilio ad par- p .. 5 vas quaídam inter Divitem Portum & Margaretam infulas ablegatus fuiffet, i quibus plurimi nafcuntur omnium optimi cancri (folis enim ovis quz illicccolumbz po- nunt , & earum recens exclufis pullis vefcuntur) quos duntaxat coGos ederet , poft ali- quantulum temporis quo iftá vi&us ratione ufus fuiffet , optimé convaluiffe : tametfi anté nihil illi pittacorum efus, qui ad hunc morbum commendantur, profuiffet. . Cancrosporró phthificis valdé utiles effe Avenzoarafferit, non manifeftà aliquà quali- tate, fcd proprià quadam & abdità causá. | | ic ^. AE IWNILET Tulipz. &Mylriplici coiucit. florum genus ome colore Huc u(que à Getici Tulipa mila jugis. Flos Solis. Flores flos [upero quód unus omues eAmplitudime eg? elegantia, alto Nec mon [fipite, quodáue Solis almi Semper fnjpicio fequorque lumen: "Disuum à Sole mibi dedere nomen Qui Machbaünia fedent catbedra. Sed qua cit mibi, qua've [it poteííat, Haud notum [attá ei adbuc u[dem. fn letis tamen interim cviretis Seror, lumiza ut otio(a pa[cam. Caflia. j * ec fuit Hippocrati nec Ca[fa mota Galeuo, | b ordi primus eArabs banc attulit u[nm: £5 ca nobilibus znediina aptifima coentrem Leuiter evacuaus:calideque indutfa podagre eMitigat immites, repetita [abinde , dolores. Manna, Mannatibi impuram (ubducet leniter afvum, Comveniens puero,comveniensque feri. Myrobalani. 35 — "'Tamarindi. Et modice [itcat modiceque refrirerat borum "Pula, vefértqut acidum gustanti erata (a- porem, — | Et valet ardentes purgandoevincere febres. Lapis Bezoar. Triflibus baud tantüm eff lapis iffe medela CUÉBOHIS , Uerüm cs peítiferas drpeliit corpore febres. 'Tacamahaca. | Indomitam lenit (i Tacamabaca podagram, €t omne corporis patbos, llam ego pratulerim quaa. cvenditat India gemmis, Arabumáue gaz is omnibus. Nam quis divitiis validos uon praferat artus Trifhique fenfuliberos ? Balfamum, Hoc fertnr ex Hi[pania JXova novum, ecce Bal(amum; ZEgyptio baud minis potens. Odore nam [uavi[fimo SNares caputque recreat, — Morbisque prodeft frigidis Infirma firmans vifcera, Idem dolores corporis ELE ; - Totius illitum levat : Que Grecis fuerit E mure; PWU^ c), rutnto (7 ommifartiüs DN DIMCA api id praeire me Sed verum nobis cupiens imponereuomen, Té t€ judica pruna vocet. - AdDactttu. E Solvinua poni fluidamue adflringi- — Sulla falutifero fecomparet berba Tabaco, - e E mus alvum "Viribus boc omues ex[uperat reliquas. dnd aritrum. | Ioannes Pofthius Germershemius M. D. F, d Y " » 1 ure E iN pr d e EU Drag Qe tbe E 5s2:m. 2: MARRE eite ! bts SG a ( .. Anh ids suos ola mln ilg fitque, "S ELT ts 2077 08988 us wis » tpfe, EE i Ks T timliis RN Jmusrlleg. es "nodes Drnddfiur ens cedat seing 7 F^" Nang e La a! p ( Nyoarrori $6 Low X AVCTARIVM ad Exoticorum ese CAROLI cLYsl ATREBATIS Hh. 35$ CAROLVS.CLVSIVS Benevolo Lectori. . OGITABAM, Benevole Lector, fi quid posl Exoticerums . fex priores bros typis expre|Josnancifcerer, id refervare 7, C9 donec materiam [atia amplam baberem ( fic enim confidc- ^ bam)ut aliquot adbuc ltbros fcribere po[[emn, prefer tima adeo ^. feliciter procedentibus Batavorumin [ndiam navigatio- nibus. Tudices enim multarumverum peregrinarum dederam,non modà pharmacopeis 9 cheirurgisy fed etiam e/M edicia ad.eos quiprafectionem. inslitüebant, adhibitis oaletudings i fru] rena) CAUSA , ut. eXobica quaque diligenter ob[ervarent , y nin véditu fecum adferrenz. Jubmi- pifiratá etiam pecunia, ut diligentiores eJemt. in exequendo munere ipfis commi[fo.. "Uerim.omnés meanfeunsnt ante dixi yfefellerumt, ,tamet[i anulta polliciti. Quum igitur incertus fim , an quidpiam in poslerum. fim acquifit urus , € grandia mea atas diutuyniorem "uitam mibi polliteri non patiatur s confultius fore diio af riued bac quk mancifei potut, féripto comprebenderem, tamquam 4AufTarium futura ad ea qua in Éxo- ticorum libris funt. tradita. "Boni itaqsie confale pauca hac qua adferre licuit. : ia ines 4d cap. Y 11. lib. vt. Exoticorum. pag. 2.4. ante Seilionem Erat verà AwX0 porró Chrifti mille&imo fexcentefimo quinto, menfe Iulio accipiebat honefüif- fimus vir Chriftianus Porretus Pharmacopola Leydenfis Amftelredamo, ramum arboris aut ftuticis feptem vel o&o uncias longum, digitalis craffitudinis , materià valde lentà & nervosà conftantem, perindeac magnarum illarum nucum Indicarum integumencum, & multis fquamis fufci coloris obfitum, é quo undecim fru&usei, quem modo defcripfi, íi- miles dependebant, & longé plures inhzciffe apparebat ex veftigiis unde exciderant , aut reíc&ti fuerant : horum majores, tres uncias cum femiffe erant longi , quatuor in ambiru craffi ; minores, binas uncias cum femiffe longi , tres craffi: omnes autem fplendentes & — politi, colorisáue fpadicei, & fi quos villos habuerant fquamz, deterfi erant ; ex veró om- nes in medio quafi in fulcum aut lacunam depreffz , muctone verfus pediculum fpeda- — | bant: finguli autem frudus nucleum continebant, quia agitati fonitum edebant. Qualis. veràfit ca arbor in qua hujufmodi nafcuntur fructus, terreftrisne an marina, me fugit, hes m nec nautam qui attulit , nec eum qui à nauta redemit , convenire mihi ICUK. - : MANVCODIATÀ. D Ante cap. X. lib. V. Exoticorum. MAS VIA dum Quintum Exoticoriim Librum fcriberem, de Paradifeís avibus uS & Díttacis agere minime conítitueram, eum à fdiffimz avis hiftoria füm 2 cxor(us: libroautemillo jam typis expreffo, quum caufe quxdam incide- W rint, ut fententiam mutarem, primum illud nicum inftitutum revocare nori WEZ | piguit, & Paradifcasáves praeponere , quarum hiftoriam primuni inter aves locum merito:debere habere exiftimavi , atque proximum poft illas; Pfittacos, quoturi maxima eft varietás. . T TT "tene aut D x Manucodiataigitur, five càave quz à Paradifo icoguornen accepit, plerique inter Neotcericos (veteribusenim ignotam fuiffe opinor) fcripferünr : nemo tamen, meà quiz Mascdiurà dem opinionc, exactids, quàm C. V. Vlyffes Aldrovandus. Nam de omnibüs rebus,qux Yeetw ad ejus avis hiftoriam facere poffunt,accutátiffime & fübtiliffimé difpitavitac in quinque MS: fpecies diftinxit : totidem enim fe obfervaffe fcribit. Video autem ipfum,& reliquos om- nesqui de hac ave commenrati funt, in hoc convenire, üt illam pedibus carere judicent; quia quotquot ipfis fuére confpez, ex non nifi pedibus mutilz : hinc fáctum eft , ut An- tonium Pigafetam, quicum Magellano profe&us, nave V ictorià vectus torum orbem pri- mus circuivit, meridacii & falfitatis arguere , fidemáue cjus imminuere rion fint veriti; quód é longà illà navigatione redux, hujus avisnotitiam Europzis hominibus primus de- dit, & in Navigationis fux Diario, pedes [erra dicere voluit] palmum longos , fed tenues; huicavi tribuerit. Ego fané,licet hadenus in eàdem erroncà opinione cum illis fim vería- tus,ut cas aves apodes cenfuerim (preter Ariftotelis tamen fententiam , qui nullam aveni abíque pedibus afferit) quia quas mihi videre contigerat tum in Hifpanica mca peregrina- tione Vlyüippone binos menfes lizrens,tum in Belgio apud divetíos qui exoticis hujutmo- di rebus delectantut, ómnces fine pedibus erant & exenteratz (tum tamen temporis ; üt verum fatear, minime curiofüs ad obfervaridum an aliquod inter eas effet difcrimeri) po- ftremz tamen Batavorum in Indiafn navigationes eflecerunt , ur fine difficultate fenten- tiam mutaáverim, quum Amftelredamum quafdam integras crurajue cum pedibus reti- Mamuodiará nentes allataseffe certum fit, & ab iis qui confpexerunt, inteligebam,crura illa picz varize 17946 »» cruribusadmodumi effe (imilia,infirmiora tatmen,nec adeó craffa,coloremQue habere non " ^ - atrum, fed ad caftaneur tendentem. Nihilominus tamen videre catre, & (i unam dumtaxat nancifci licuiffet; ftatim in tabella exprimendam curaffem , ut Le&ori fpedtan- dam proponérem , & Pigafetz fidem confirmarem : fed quum illico pfopter raritatem fuerint redem ptz, & Francofurtum dd Maenur tranílatz, & inde porró una ad Czrfatem Rudolphum liujus nominis Secandií (cujus Majeftatern his rebus petegrinis, & omnium Natura miraculorutn cognitione impense delectari atíidio) meà fpe fruftratus fum. Si veró contingat aliquas integras denuó adferti , idjue tempore refcivero, dabo operam ut nan- cifci poffim, vel faltem commodato, ut ejus iconem exhibere queam , ad convellendam vulgó coriceptam deillis avibusopinionem, quz apodes effe cenfet. Cd i E OS - .. :Ceterüm nauras qui has aves retulerant , licet infulas in vdiem c dves nafcuntur & vivint, nonadierinr, ab illistamen à quibus redimebant, intellexiffe mihi affirmatum eft, ómnes pedibus effe prxditas, incedereQue & volare aliarüm avium inftar : fed. incolas, fi- mulatquc cas ceperunt, inteftina, pedesque aditnere & abiicere, deinde Soli exporierc ut facilis arefcant;aridas ad(ervare ut venundent, aut fuis caffidibus pennarum loco aptent. Addebant praterea cas aves ifi filvis verfari , & triginta vel quadragirita fimul per curmas volare folitas, ipfarum Rege vel Duce comite, qui fupra teliquas perperuó fublimis volat; atque (quod fabule proximum) fi itis molefta cft, aliquam e caterva primüm ad aquani €mitti, cxplorandi gratià ; quafi àpotu nullam noxam fenferit,tum demurh totam cater- vam advolare & bibere: (in autem morbida tedierit,eam aqüam 3 reliquis deferi, &avo- lare, aliam inquifituras. Addebant infüper;infülanos aquam hac ratione folerc inficere ad avescaptandas. Confpicientes harum avium aliquam turmam pratervolantem , quo fefc conferat, obíervant, atque vbi avem miffam bibiffe, & revolaffe vident, ilico venenum in cam aquam iniiciunt, quam dum tota turma guftatum venit, inficitur,& fic prada fit. Sed etiam illas aves interdum fagitis peti folere, atque fi contingat ipfarum Regem interfici, illo cadente, reliquas aves, quain ea turma,fimul cadere;& (cfc comprehendi fincre;tam- quam amiffo Rege vitam retinere nolentes. os. HO. Isr AR YM porró avium duo genera conftitucbant:Vnutn Majorum,quz clegantiores: .. . Alterum Minorum, & minüs elegantium, Vtrique autem generi faum effe Regem PCCU* erus dió ge liarem, & colore differentem. Majoris gencris avcs,quarum 7 & venas ata. z TIS 369 - CAROLI CLVSII Bosres. mineapud incolas appellarentur, refponderunt Beéres vocari , hoc eft, Aves : omnes enim ] PARADISEA ' AVIS sud4joris generis. ERN SSSSRRSNSN e M poo Te. CL PLNIS e? eorosts, rto. Mamedaa — Conpvscyrur hujus avis moles, ad hirundinis magnitudinem proximé accedebat; cages £9- atque à fümmo capitis vertice, ad ouropygium ufque , vix quinque unciarum longitudi- nem fuperabat: capitis vertex à roftro ad oculos & collum , creberrimis brevibus pennulis fericea ftamina imitantibus , te&tus erat, füpernà quidem five extremá parte flavi coloris, -ánfimá veró quà cuti infertze,fufci: füpina capitis pars inferiori roftri parti contigua, ab ocu- 5 lisadguttur ufque, breviffimis etiam confertiffimisQ. ftaminulis verius quàm pennulisfe- i rico zqualibus, coloris prorfus atri , obfita : guttur deinde ad pe&us ufque Rue co formz pennulis, vel potiüs ftaminulis ferici inftar ornatum erat, iisque coloris viridisfatu- ri adeóelegantis & fplendidi,ut in cóllo anatis ferz mafculi elegantiores cófpici nequeant: pedus tegentes pennz. etiam tenuiflimz, fed longiores , valdeque molles, coloris ex atro- rufefcentis, nihil nifi fericea ftamina videbantur : roftrum illi fatis exile & mucronatum, - quod parte capiti proximá nigricans, extimá veró quodammodo exalbidum erat,& unciz: cum femiffe longitudinem habebat: in capite etiam ; roftro vicina apparebantoculorum - - veftigia valde parva: dori porró, ventris , & caudz pennz ferrugineum vel ex fufco rufe- "fcentem habebant colorem:ipfaue catida pennis decem latiufculis,fex uncias cum femif- fc longis erat praedita, fupra quasoblongz dux teretesque pennz, nervis aut fütoriis cet- donum filis quodammodo fimiles, irmz tamen, ex fufco nigrz , binorumáue pedum & trium aut quatvor unciarum longitudinem habentes,ab eodem exortu quo caudz penne procedebant;ouropygio videlicet conjundim infertz, & ille quidem craffiufculzinexor- tu circaipfarum tubum, à quo ad quatuor unciarum aut paullo ampliorem longitu frequentibus villistamquam tenuibus ftaminibus ab uno latere;ab altero autcm ad E, terDas , erant magnitudinis, magis tamen anguftum, & cx extuleo fülci coloris , binis-foramitiibus per quz refpirabat parte fuperiore cápiti ptoximá preditutn,non fecus ác in prxcedehte; capi- & mercatot Amftelredameníis;qui (i in fimilium avium formà obfervandá diligentiam adhibebam) fed ; wt'paulló anté dice- 223 Ponaó quum hzc commentatus e(fem ;idem loátines de Weely vir petbiorriantis civis milem aveni pedibus przdicam: Cafireze Májeftati vendiderat , mihi fignificabat hoc. menfe Iunio anni Chrifti millefimi fexcéhtefimisuinté Hh 3 (przce: x: Manscodiata midiori gene- ri Rex, 362 CAROLI .CLVvSII (pracedente enim Maio ab ipfo requifiveram) Paradifcam illam avem é majorum genere fuiffe, qux binos illos nervos exouropygio prodeuntes habent , & planiore funt corpore necadeó orbiculato ut illz qux ex Papuis infulis advehuntur: pedes autem illi fuiffe firmi- les accipitris vcl pulli gallinacei pedibus quidem fimiles, fed valde focdos & ad ipfius avis corpus compteffos,ut pedum digitidumtaxatapparerent; feque ejus effe opinioriisjomnes paradifeas aves fimilibus effe praditas pedibus, fed incolas ob eorum fceditatem & incon- cinnitatem, eos (imül cum cruribus refecare & abiicere. Illud ipfum (ub extremum Ia- nium przfens mihi confirmabat. MAIORVM PARADISEARVM AVIVM [fut MA NYCODIATARVM majorum Rex creditus. pellari intelligebam : nam tametfi Paradifcas aves fpe , utanté dicebam , vide- rim cum Vlyffipone tum aliis locis, & Batavi naucleri qui fingulis annis navigatio- nem in Indiam Orientalem nunc inftituere folent,ex fua profectione reduces aliquot ejuf- modi aves feré femper réferant; nullum tamen Regem confpicere mihi contigerat ante annum Chrifti millefimum fexcentefimum tertium, Amflelredami videlicet apud quen- dam mercatorem eju(imodi res exoticas de nautis reducibus redimere folitum , ut porrà V A LD E tara erat ea avicula quam Avium Paradifearum majoris generis Regem ap- eum magno quaftualiisvendat. Anni veró infequenus initio, fignificabat mihi honeftif- fimus vir Emanucl Swertz cjufdem urbis civis, (imilem etiam fe habere: itaque ab illo im- petrabam ut ad paucos dies aviculam mihi concederet,quó & defcribere, & in tabella ex- primendam curare poffem ejusiconem. Quum veró illius paulló ante meminerim,& ne- mo hadenus fimilem , quod equidem fciam ,exhibuerit, mei officii effe putavi , cjus hifte- ziam addità icone hoc loco proponere. R&x AVIVM PARADISEARV M fjors generi. (85 6) ,ERAT autemceaaviculaaliis Manucodiatis minor.& diverfis pennis przdita: nam àca- pitead caudam; duarum unciarum longitudinem vix füperabat : caput illi valde parvum; quod cum roftro unciam cum femiffe dumraxat longum erat: ipfa cauda candem longitu- oda nem habebat: ala veró toto aviculz corpore longe majores, ut qus uncias quatuor cum femiffe prolixa effent, & binasuncias ultra extremam caudam pottigerentut : roftri color albus, cujus fuperna pars unciam longa, & brevibus elegántibusque plumulis five villisru- bri colorisad mediam. uíque partem teda, fericcorum quorundam ftaminá inftar, quem- admodum & tota capitis pas:anterior ; inferior verà roftri pars , unciam (imiliterlonga, quam tamen aliquantulum füperabat prona:media capitis pars utrimque circa oculos par- vas maculas nigras impreffas habebat: collüm cum pe&tote exilibus pennis fatur rubris & quafi fanguinei coloris te&um, ut quodammodo fericeisetiam ftaminibus conftare vide- rentur: omnes deinde pennule dorfum & remiges alatum pennas caudamdiue regentes pané ünius erant coloris: fingulz veró ala tredecim pentiistemigibus conftabant, prond uidem partc fufci ex tufo coloris;füpinà autern ex flavo fufci: cauda feprem aüt'ó&to pen- isfufciscrat przdita, quas miniis diligenter diftinxit pictor; aut ob pennulas cás tegentes, tas exprimere non potuit : fupina porró corporis pars füb pe&ore, veluti torque mi- pu ANCTARIVM, 363 dibant veluti fetz equinz,, tenues, firma tamen, feptem aut o&to unciaslongz, & illz qui- dem prorfusnigra, fed quarum extremitates ad unciz longitudinem in orbem convolutae erant;ab uno dumtaxat Jatere tentíiffimis villis preditz, qui pronà parte coloris viridis (a- curi fplendentis & clegantis , pxné inftar pennularüm quz anatis ferz matis collum te- gunt, magnam fané venuftatem toto aviculz corpori addetites ; füpina veró earum pars fufcicoloris erat. Intelligebam etiam quofdam effe confpe&tos , qui fetasillas haberent alteram fuper altetà verfus extremum decuffatim (itas. PSI JgoACI vLLA M regionem, faltem fervidiorem ,in Afia, Africa & America eífe opinor, P[itácresi N quz Pfittácos non producat , eosque varià magnitudine , & colorum varietate mar vai differentes, ut ex Veterum & Neotericorum qui aliquid de Avibus fcripferürit lá- "m cubrationibus perfpicuum eft, & ipfà quotidiana expetiéntia docet. Veteribuscertà,non nifi quos Afia aut Africa mittebat , cognitos fuiffe, mihi perfuadeo : at Neoteticis etiám quos Novus Otbis fubriniftrat. T Inr£& Neoteticos aütem; nemo meà opinione diligentids & éxá&tiüs de hoc Aviurü genere commentatus eft C.V. Vlyffe Aldrovando Bononienfi,qui Librum xr. Tomi Pri- - mi Ornithologizei dicavit. Illeenim philofophicà methodo tradidit quidquid ad Píitta- corum hiftoriam pertinere poteft, & quatuordecim diverfas eorum fpecies defcribit , trc- decim veró icones exhibet : quarum duz priores maxima fünt, & cotvum magnitudiné fuperant; tertia & quartà,columbz funt mágnitudine; quinta fexta, feptima, o&tava;niona, & decita mediocris funt magtiitudinis , caàdamque brevem habent, faltem non adeo longam ut tres fubfequentes qua longiore cáudà funt predite : decima quartà bteveri etiam habet caudam. j : Priorem illam elégantemi ejusfpecieri qux pe&oris & ventris pennas flavashabet,eás f, veró quz alas dorfümque tegunt; tum etiàám eás quz in cauda cxtuleas , non femel videre memini,& iconem habeo vivis coloribus expteffam; atque illam ipfam effe arbittot,quam Ioannes Letius cap. xi. Hiftoria fua? Americánas Canid£ à Brafilianis appellari (cribit. Alte- c,,,4j ram fpeciem etiam videte memini ini arce Czfatis Eberftotfianà ad Danubium fità infra — i1. Viennàm , tum etiani Lügduni Baravorum apud Sionémi Lucium Daniftam , binás áves ejus génetis, quas poftea magno duci Mofcovitárum dono mittebat. Reliqua verà fpecies (prater tertiam, quae illi alba eriftata eft,& decimamquartam quz etythrochloros etiam. ctiftata ) mihi etiam confpe&z, cüm plerzque aliz ab ipfo non defcriptz , tani bteviore cauda przditz , & majufculà cotporis mole; quàm minoris generis, qua longiores caudx pennas habent, & colluni velüti torque rübro áut átro ornatum; humana verba exacte ex- primere folitze; quibüs fimilem unam liabuit Nobiliffimus vir Philippus Marnixius Sandt- Aldegondius, quam fiepé cachinnum humario morefuftollere audivi , quum ab ádftanti- bus Gallico fermone compellátetur hoc modo, Riet, perréquet yriez, id eft, Ride pfittace, ri- de; fed quod magis thirumi, Gallico etia fermone fübiiciebat illico, tamquam rationé przdita; haud dubie tamen itá edo&ta, 0/e grand [ot qui me fai? rire; hoc cft, ó magnüm fa- tuum qui me ad ridendurir provocar; illaQue verba iterum & tertió repetere folebat — — S£ D inter reliquas urtam Pfitracis primiz fpeciei niágnitudine aequalem, apud Itluitrif- Píulici imas. fimam Dominani Mariam de Brimeu, Ducem Ctoyam & Arefcliotenfeni feliciffima mc- ior eegantifia moriz, prius quàni ex Hollaridia excederet cui farié parem in perinarum coloris vátietate "9 & elegantia videre non niemirii: eteriim licet omnes fete peninat corpus tegentes rubro co- lore effent infedz, cauda tanien penna , qux valde prolixz, partiri rubrz erant, partim czrulez; at quein dotfo & alis; vetficolotes ex lavo, rubro,& viridi, quibus czrüléus co- loretiam commixtüs: caput citcuri oculos albi coloris erat, (inuofisQue lirieis nigtis,quem- admioduüm Canidé caput, diftinictumi erat : püittacum, 2 fitrilis effet coloris, apud tiüllum Au&orem defcriptum mefiini.Ed porró avis Arinam ab Hilla IIluftriffimz Ducis neptem, tiunc Comitem Megenfem & Dominam de Groesbeke adcó diligebat, ut quocumque pereoticláve expatiaretar; illant fübfequeretar, tiec quétiquam vefterri ejus atnirigere cori- fpiceret; quin motfa illa 4ppeteret;itazelotypià quadamilaboraróvidebárur. — ^'OWwrER vM Pfttacusille májorisgeneris quei Lerius capire füpraitiemoraro à Brafi- lianist frat vocati fcribit; valde elegans etiam effe debecnám alarum remiges peririas, & 4,4, caudz quz fefquipedalis longicudinis , niédid ex parte coccinei cóloris cffe réfert, alter protfüselegantis cyatici; tubo feu nervo qui medias pennds per longirudiriem fccat, diver- fos illos colores difinpucnite; reliquas verà totius corporis perinas prorfus carruleo colore tinctas effe: Additütrumque genus illud tmajorumi Pfitrácorum , Arat videlicet & Canide, magná effe in exiftimatione apüd Brafilianos, quia illorum pennas tet aut quater iti abno i Hli 4 vellant, I Ajosrons. II. Marganas. IIt. Tonis, Pfittacorim nidi oh [int pendnl, / Nora, CAROhis CLSXSITt ^ —— vellunt;ad veítes;pileosclipeos,& aulza conficiendum ,tamet(i domefticii non fit;quiata- men in va(lisarboribus medios vicos occupantibus frequentius verfari folet quàm ir filvis. P.RTER binos illosingentes, idem Lerius tria aut quatuor Plittacorum genera apud Prafilianos inveniri ait. : : yenundari potuit, quémadmodum in Diario illius Navigationis annotatum comperio. Is initinere pleraque verba Hollandica, quz à nautis audiverat proputciis didipspaadcó que cicurem ipfum cjus herus reddiderat,ut roftrum in os & aurcs ejusinfererer ine noxa, pilosque barba ipfius componetet :at (1 quis alius manum admovere vellet,illicó morfu cam appetebat, aud fecus quàm canis quifptam. |... osimeol alsbsqinitio] dupla. . ANNO porró Chrifti quinto fupra milleimum & fexcenteimum, mittebat. tihi Ia- cobus Platcau fzpius memoratus Püttaci cujuídam iconem, vivis coloribus expreffam, cul hoc Auctario ad Exoticorum Hiftoriam typis jam expreffam adjunctam volui. ME : € " MI MA vl | Us DàddeadDn6bsis —— . . Ae PsrrTACVS ELEGANS. . Ev M autem fe plus quàm biennio aluiff: "fite ehe- fcribebat,columbazue cffc magnitudine;ca- 5^ put illum babere pzné inftar Accipitris,cjuf- cemodi nempe coloris pennis tedü ardentes oculos: collum & pe&us verficolores pennze obfidebant,quas quum irafccbatur, aut mo- leftiá aliquisipfi crearet, admoto ad caveam quà cóclufus erat;aliquo animali, fu trigebat, ut criftatus quodammodo videretur : erant autem ille rubefcentis coloris, & extimá par- teczrulci elegantiffimi: ventris pennz fimi lis feré erant coloris,fufco tamen infuper fuf- fufz colore; dorfi péna virides, & alarum re- miges pennz fubezrulez:cauda frequétibus pennis viridibus fed non longis conftabar. .. Illum Páttacum nunc haber Illuftriffimus Princeps Carolus Dux Croyus & Arcfcho- tenfis,ab.ipfo IacoboPlareau redéptun cum toto ipfius rerum Exoticarum theíauro, qui inftru&iffimus effe folebat: Sed & aliosduo-— . decim aut plures pfittacos divetfi gencris ha- bereillum Principemintelligoquorumple- —..... rique vivi,& eorum nonnulliperfedehuma- —— na verba exprimere, alii faltare norunt; C En T EdePfttacis quidpiam commen- tarinon flatueram , quandoquidem cxadif- " fimé C. V. Vlyffes Aldrovandus, ut dixi, de iis tradiderit, & ante ipfum C. V. C Bdus Gefnerus etiam de illis egerit: fed quum hanc iconem à lacobo accepiffem, facere nón po- tui, quin ejusaliquam mentionem facerem , & aliorum fimiliter Páittacorum quos mihi diverío tempore & variis in locis videre contigit. Propter eandem caufam praetermittere nequivi P(traci pufillum genus quod ex ZEthiopia locisque Manicongo vicinis , prcximis his annisà Batavis naucleris relatum eft; & maris iconem; quia feminá multo elegantior (utriufque enim fexusallatus) ledorisoculis proponerem. ... .— .,.5..0 pos Purnacni Sinh ConPvscvr: moles Fringilla IDAgnitu- pjurana mí- tiores: remiges alarum penna trium unciarü lon- gitudinem habebant , & tametfi pronà parte, co videlicet latere quo brevioribus villiserant prz- ditz,quoque fefe invicem tegebant, viridi faturo colore effent tin&z, altero tamen; qtiod longio- res villos habebat, & totà fupiná parte fuíci erant coloris: caudz pennz clegátiffima erant,& pené binas uncias longz, paulló minus femunéialatz, colorc cá parte quà ouropygio ipfix viridi cum e . — flavo permixto tin&z, deindc rubrocleganti,de- muümnigro,poftremó viridi:& ttesifti poftremi coloresab invicem diftindi;veluti in quo- rumdam pfittacorum viridium majore corporis mole przditorum caudz pennis videre eft :iflz autem vix confpiciebantur, nifi quum caudami explicaret , quia ab aliis cjufdemi longitudinis tegebantur, quz prorfus virides: collum breve & craffiufculum: plumula ca- put tegentes breves admodum & virides; prater cas qua verticem fupra ro(irum, quz jue totum guttur tegebant, nam illz rubrum elegantem & floridum colorem habebant; de mare loquor, quia feminz pennulx dilutids rubebant, neque tam amplum fpatium occu- pabant quàm in mate: oculi ctànt. nigerrimi : roftrum craffum & firmum, fepe E unc. Li B Stolopax In» dica. Numeniuit Indicus. Arctata. Falcinello. Corlis, Elorim. 366 NICOLAI MONARDI adunca & mucronata, ut in reliquis pfittacorum generibus; cjus color fubrubens : crura brevia femunciz longitudinem vix zquabant,cineraceiQue coloris fquamiserant tecta, ut aliorum vulgarium píittacorum pedes, iique in quatuor digitos divifi, quorum bini antc- riorcs & imparis longitudinis,bini pofteriores & illi etiam imparcs,breviores quidem duo. bus articulis przditi, hi interni; longiores autem tribus, & hi externi : ungues albi & (atis longi. Valdecxilem habete vocem , & dumtaxat pipite obfervabam : gaudet confortio, Quum edebat, altero pede cibum non tenebar, ut alii pittaci, fed roftro carptim cibum corripiebat: cibus autem magná ex parte , phalaridis (emen, illo enim libentius vefci ob- fervabam quàm ulloalio feminis genere: mihi tamen quidam confpedti funt ita edocti, ut panem aqui tin&um carptim morficando ederent : potuseftaqua. Illud praterea in hac aviculà animadvettebam, quód femellz fene(centes, vix edere volebant, nifi cibum jam à marecarprum & aliquamdiu in prolobo retentum , & quafi coctum fuo roftro deinde cx- ciperent, ut columbarum pulli à matre ali folent. : NVMENIVS INDICYVY S pof cap. 11. lib. v. Exoticorum. ad me Illuftriffimus Princeps Carolus Dux Croyus & Arefchoranus iconem quam ad peregrinz cujufdam avis normam depingi curaverat , quz fpectatur in ipfius am- pliffimo & inftrudiffimo omnium terum exoticarum Thefàuro, in ejus urbe, cui Bellus- mons nomen,fito: & Scolopacis Indice nomen indebat. Eam iconem, quia avis valde pe- rcgrinz erat, neque illi 6imilis umquam mihi confpedz, in Audario quod ad fex priores Exoticorum libros adornabam, locum inter aves habere volui, ut Lectoris oculis f; pedtan- dam proponerem. IsTA M porró avem ad Scolopacis ge- Nvwzwivs InDicys. nus non effe referendam , roftri, licet. prz- longi,forma fatis indicabat , quia falcacum. erat: proprerca ad Numenii fpeciem quam C. V. Gefnerus Arcuatam , Itali Fa/crielv, Galli Ceris appellant , Bellonius Elorium Ariftorelis effe cenfet , potids referendam S v8 extremtimannum Chrifli fexcentefimum quartum fupra millefimum mittebat " ( " Kt 'effe, mihi facilé perfuaferim. Nam ad ejus e magnitudinem accedebat , collum oblon- PAPE giufculum habebat , ro(trum longum & OUS acutum quidem, fed falcis mefforiz inftar ES i incurvum oblonga & tenuia crura,quatuor SOS. digitisprzdita,quorum tres anteriores lon- LENS SN 2 giotes,pofterior brevisomnesautem nigris LC NSSSSEBRNS. unguibus atmati: femora, media illa ex par- RC SENSN 'tequz füpra genu eft; nuda, & pennis defti- B ESS tut4, quam notam cum omnibus aliis avi- bus , paludofis in locis verfari folitis, quo- dammodo communem habebat: ejus cau- da brevis, nec extremas alas fuperans : pen- : nz autem univerfum corpus tegentes altc- rius erant coloris , quàm in vulgari noftro Numenio, nam prorfus rubrz erant minii : y inftar, prater earum quz remiges erant,ex- y tremitates ; illz enim atro colore infe&tz. Hujusitem crura & roftrum pzné ut ochra flave(cebant. E mid 1 Cr rTEnv M Belloniuscap.xi. lib.iv. de Avibus,eas aves es Galli Corlis five Corlieus vocant, gregatim volare, & in humidis pratisefcam venari fcri videlicet eruentes,& tametfi ferinum fapiat earum caro,in conviviis tamen expeti. Gefne- rus veró, incibis laudari & gallinis praferri afferit ; atque ipi femclguftanti, carnem foli- — " Zp m dam, ficcam & leporinz fimilem vifam effc. deer Ti it, lumbricosroftto é terra liy R3. 1410242 TT 1ufls Sliv mapu AXES AR I Yj M; r* box 367 1129 £12t! *, Ap imo colloadouropygium ufque dnd per dorum menfuri pedem Romapumlon- 5jj;:: dá ciat; à capitis vertice ad dorfüm ufqu pei v Esri» coll ambites totidem cras hdtesun J'5ni Debe Baiyenjitudo inci quinque cam : LUOIHOTL Y Dali TOC VEL CLUTITE LN TULIT E uncias, hoceft, binos pedés Romanos explebat, al; plus güàm pellem [ongz, caudz veró. 4: i7 ^h des .bhiNh.. UPANB 1905 A t bus articulationibus conftabant,tertius duabus, minimus uni,fingul i parvo ungue pradditi 91l5 up 13009D do: TUO OZ 5 : ub JETT E. bis paüllo látióf, & altero latere (crratus , omnes autem nigrá 101 MQLS id ur 50 ff£ti Yu Ves alere addebat, quatum nomina fübii- "illas fpecies, Luedés, Alcal, Lomviar, uti vocánt, quie & ci 1. * Ir ytecwyk 5 diüntur, utique pedibusad incedendum inutilibus przdirz , mole cotporis Anferetu mi- horem zquantes. j - ue m x4 A AEEIT : í ( id E " Aid i" » COPRIOn, labris cíto,májor fcilicet ex illis duabus quas fuperiore Aurümno mi(t, r, ildbimd. Clefs 1 1I. I. Waffheil. I. Siormfick. JEneid, lib. v 1l Patines. IT T. Barnfiard. M44, clfa v. I Helfisgegaes IT. Brandgaas, Cluiks, CLakrees, Bernacles, Rodgets, ^ Bernacdies, Todg4Ns, » 368 ; CAROLI CLVYSII alarum quas admodi exiles habet: Etenim necincedete,nec volare unquam vifa eft utra- que. Rariffimé auté hzc, & non nifi peculiaribus quibüfdánrannis vifitur : nec ubi feeturz: operam det,ulli homini exploratum.V tramq.hanc fpeciem in Mergis ego numceraverim. T ERT14 claffeconftituo tres fpecies formá difcrepantes, at hoc genio valde, affines, quód tempeftatum prznuntiz, &inaltotantüm Oceano verfantur. HaxvM que magnitudine anteit , galliijam mediocrem magnitudine , formà falco- nem utcüimque zquat, vulgó Haff/ci?, hoc eft, equus marinüsnon cónvérienter appella. tur: cinericio eft undiquecolote;niaculis albis paffim interftincta, roffro incurvo veluti fal. conis, fed breviori: Ad'ejus, quemadmodum & duáruti infequentium confpedum; ex- hortefcere pifcatores, & littoralegere, quà poffunt celeritaté;folent ;certi témpeftatem in propinquoeffe noxiam. ArTERA Stormfiacf, paffete pauló major, totà & hzc grifea eft, fiic maculis t Tóftro' exiliadmodum, Pegafüm prz füperiore redis dixeris ; fiquidem fuperipfos ludus incre- dibili pedum velocitate tranfcurrere, ac nimbi inflar fcrri non fine adrhiratione videas:ut transferri ad hanc veré poffit, quod de Camilla nimis hyyperbolicé Virgilins : Ils el intacta fegeti per [umma colaret teg 25ld «C | cà SR) "Im CifstllL OvARTVM locum S£uetribuo,quz avis aquilino generi videtur adpumeranda fiqui- LExce d v. Q v iN r0 ordine defcribendz veniunt duz diverfzanferum fpecies, quarum. HaACTENY s de pracipuis avibusqua Farris infulis familiares. Nunc pauca dc avi- - Claibi ive Claikgees Scotis, Bernacles Anglis, Redeees Hietlandis, aviseft per autumnum hiememáue dumtaxat confpicua, formá anati vicina. Hujus natalia cüm ignorentur, fa- Gum ut volgus primum cjus protopla(mafive rudimentum cenfuerit effe teftas quafdam albicantes , adnatas truncis five fragmentis ligneis, quz maris flu&ibus in arenam ittüsve propelli hic folent, ubi ligna aliàs non ctefcunt, & formam aviculz iftius quodammodo zmulantur. Vivam tamen & omnibus modis abfolutam avem ex maffa illa teftacca cva- fiffe aut prodiiffe nemo eft inventus,qui fc vidiffe afferere fuerit aufus. Hadtenus Hoierus. AYICVLA porró non funt quas in Orcadum arboribus mari vicinis naíci vulgo pue tant, & Beraacles (ive Rodans appellant, (cd aves anate ferá non minores, ut cgo aliquories vidi, imóipfarum carnem ctiam guftavi. Meras autem cffe fabulas quzcumque de carum natalibus ba&enus fuérc tradita, à Batavis qui ante paucos annos ad Novam Zemlam. na* vigárunt, & freüm Naffovicum vulgo Weygazappellatum,fuperárunt,eft depreheníum: cas ctenim avesin aliquot fcopulisincubantes fuis ovisobíervárunt, quarum nonnullas,& multa illarum ova in navim retulerunt, quibus famem propulsárunt. ..- rur ADI B. ^ x ÀVCTARIVVÀA: SKVA HOIERÍ fimi quarti,ab codem Hoiero sézam avem accipiebam, cujus in Farrenfium aviurri C ETER vM fubextremum Decembrem ejufdem ánni;videlicet millefimi fexcentc- ^ Quartaclaffe memineratepiftolà Martio notas ab iis quas ipfe ponebat variare confpici icone in tabella expreffa , in hoc Auctario Le&oris ocu Enarautemgran- dioris alicujus Gavia: magnitudine , ab imo: : videlicet collo ad oü-.: ropygium ufq. novent: unciaslonga: corporis ambitus ductà fub alis meníüuràá , uncias fede- cim craffus : collum à fummo capitis vertice ad tergum ufque fe- prem uncias longum :::. caput.non valde ma- : gnum , nec roftrum: planum ;at potis lon- giufculd & angufítum;. capitis proximà patte: Ícabrum; extimàá veró k leve, nigrum , & cut-: vum inflarferé rapacium avitim cedebat: alz feptemdecinrpzaé unciarum longitudinem explcbant, & paullilum extre- mam caudam fuperabant : quatuor majores alarum pennz remiges nigrx , non albz in extremitate, ut Hoierus adícripferat, nifi forté fimilem notam in aliis ejus generis avibus confpexetit : àtubo veró ad mediam ufque pennarum longitudinem , illas candidas repe- riebam, quemadmodum etiam majores & fupernas tres caudz pennas, quà ouropygio in- ferebantur, reliquà parte nigrà,non fecusac alarum extrema:ad ceteras veró pennas corpus tegentes quodattinet,;cineracei ex nigro erant coloris,niget tamen exuperabar, & Haliaéti vel Milvi pennas valdé zmulabantur :crura in extima fere corporis parte collocata habe- bat, ut plerzque aves aquaticzfupraQue genu valde crant brevia,à genu deinde ad pedem ufque,pzné tres uncias longa: pedes plani,tribus digitis przditi & brevi calcari: interior di- gitus,qui brevior,binis articulis conftabat; medius,qui longiffimus, tribus; medio longitu- dine proximus,quatuor;calcar, unicum articulü habebat:omnes autem digiti in parvos un- guescurvos definebant,& nigrà membraná five cartilagine cónexi erant ad ungues ufquc. Ponnó quum hzc avisex Hoieri relatione perinde graffetur in omne genus avicula- rum,acin pifces, parum abeft quin mihi perfüadeam , illamreffe ,aut certé ci perfimilem quam Confàlyus Oviedus Hiftoriz Indiz Occidentalis lib. xiv. cap. vit. defcribit, unicá notà except (fi quidem vera funt quz fcribit) nam hzc utrumque pedem planum habet; ejufdemque formz:ille autem finiftrum dumtaxat pedem planum fuz tribuit,alterum ve- ró facit vulturis aut áquilz pedi fimilem. Sed forfitan Le&ori non erit ingratum, fi caput 12015M 1 yi 4442 JC 4 iki aut Gavia lis fubiicere volui. przcedente exaratà :'& quia nonnullas ebam , illius brevem hiftoriam cum ejus illud in Latinum fermoné convertam (Hifpanico enim fermone fcripfit) & hic fubiiciam. S & ginquit,confpiciuntur in hac infula Hayti,five Hifpaniola,tum ea qux à D.Ioan-- ne nomen acccpit, atque in aliis huic Indiz adícriptis, aves meà opinione valde mirabiles, dubizQue naturz, quia tam fupra terram, quàm in: mari. & fluminibus pradari & vivere poffunt: funt autem corporis mole tam grandes, quam magnus Larusfive Gavia; petinás- que habent illi fcr fimiles, mixti Videlicetcoloris ex albo & fufco; roftrum etiam (imile, fed magismucronatum:pedes veró habent diverfi gencris;finiftrum quidem planum ,ana- tum, anferum aut aliarum avium in mari degentium inflar, dextrum veró curvum & ad captandam predam idoneum, ut vultures; falcones;aut alix avescurvis unguibus praedita, Itaque quando inter volandum pifcem aliquem fumtnà aquà natantem condpiciunt, ex alto fefe pracipites dánt, pedisque dextri unguibus corripiunt, atque; íi lubet;jib aqita pere fiftentes (iniftri pedis auxilioyiftic vorant; autex aquia fublimes elatz, inter volandum piae dà vefícuntur;vclin fcopulum autarborem:fefc transferunt ut commodius przdamorare poffint... Mihi porró relatum e(t fupra tetram aucupium etiam exercere , & parvas aves; li facertos, DES LaL, ax d ER M oL ur [aM25! ] Sto: ) 1 SEVA. HOIRRL 4.. MELLE MIA EHI 2120 70118 " m 1 ET 1 21 iT. mubesisndtitz i «m EE PRA MSS NN c c LN I 1$ 22 4 AL ,| ii Bs NS C NPSLI nri e Mb. orla 15 (INSEL pis buceo - j ) " E vir (HAS IUSHEME 41e ffi «4 t ditad2a oix tcdonia »m bs tisdcoi2jiu» rurp;binarum unciarum longitudinem non ex- 370 NICOLAI MONARDI YVslwes — lacertosaut cju(modi res terreftres perfequi : cam ob caufam Chriftiani in illis infulis ha. 4juUd. ^ bitantcs, aquaticos vultures &osappellant. Hzc Ovicdus. AnBITROR autem Chri(tianosillos exiftimaffe áves iftas unius pedis digitos uncis unguibus praditos habere, quiaaviculas in aére volantes rapere iisque vefci obíervabant. quumque illas ipfas etiam in aquis verfari viderent;alterum pedem planum faltem liabere debuifle, cujus beneficio in aquis diutius ver(ari poffent. CrTERVM lídorus, tefte Gefnero, inter recentiores opinionem etiam habuiffe vide. tur, aves reperiri diverfz formz pedes habentes;atque inter cas Porphyrionem reponit, Pepori« — Porphyrio; inquit, eft avis, citi hoc peculiate, quód pedem unüm habet latum ad natan- dum, alterum veró fiffum ad ambulandum .In quo notatur quód utroque elemento gau- det,& in aqua natans utanates, & in terra ambulans ut perdices. Veriüim bono [fidoro Porphyrionem numquam confpe&tum fuiffe opinor: nam alterum. pedem planum non habet, fed utrumque fiffum, ut habent gallinz,;petdices & alia avcs per terram gradiri (o- lit, & univerfum corpus cyanei coloris pennistectum habet. CERCOPITAHE€C I. po cap. xv. lib. v. Exoticorum. Mec" b RISTOTELES Hiftoriz Animalium lib. 11. cap. virt. varias Simiarum differen- xujenida- A tias facit, easque enÜa , xar, xusoxstdA« nominibus diftinguit, Ejufdem autem AG». . libri cap. x1. 3e297:0/x« (Gaza porcariam appellat) meminit, cujus roftro Chama-- leonis roftrum fimilimum facit. ZElianus etiam diverfis Hi(torixz Animalium libris, varia carum genera enumerat: & certé ex Afia, Africa, atque America infignes earum differen- tias quotidie adferri videmus. Ceterüm tametfi plurimas viderim , & diverfz magnitu- dinis, & diverfz etiam formz ; nullam tamen mihi confpedtam puto illi fimilem , qualis erat, cujus iconem ad me mittebat anno Chrifti millefimo fexcentefimo quinto Iacobus Plateau, diligenuffimus Naturalium rerum obfervator ; fcribens ipfum animal dono da. tum fuiffe Illuftriffimo Principi Carolo Duci Croyo & Atefchotenfi. Propterea in tabella exprimendam curabam, ut in hoc Auctario locum haberet. EVITER (Uu NN NU Kw Dz Animalis magnitudine nihil pronunciare poffum,quandoquidé ab eo qui mittebat, nihil nifi iconé accipiebam, nullis adíctiptis notisé quibus dc ejus magnitudine quidpiam coniicere poffem,atq. ipfa icon à rudi nec admodá perito pi&tore videbatur expreffa : cam : ob caufam mcus pictor,cui delineandam in lignea tabella tradebam,paulló concinniorem MER. illamreddebar. Totum veró corpus à capitis vertice ad femora pené ufque,longis villis . erat obitum cineracci coloris:pofticam corporis partem cum cruribus cjuídé coloris villis fed brevibus tedtam habebat, imó ipfam etiam caudá , qux brevior erat quàm cercopithe- corum aliorum effe folet: roftrum longum, nudum,extimá parte obtufum,canini feré ro- ftriinflar, & rium fatis amplum : nates habebat glabras & prorfus depiles, fanguineoque colore infe&as, tamquam cutis detracta fuiffet : pedes in quinque digitos fiffos , & curvis unguibusarmatos: breviter peregrina erat totius anirnalis forma : in tabellis tamen in 2$. incifis quas Adrianus Collardus de quadrupedibus animalibus publicabat , fimilem fere : iconem LEN cC OAEELAT mI LT I : - AU P NES iconem confpiceré memini, hoc eftqua caninum roftrum glabrasáue nates baberet, fed corpus brevioribus pilis te&dum,& caudam prolixiorem. Xoiegz:fizor;- ne. ádnümerem hoc animal, án sucoxsoz2v claffi adícribam; fum.dubius; toftri tamen forma facit,ut porius ge-. nus effé opiner x:0«42a :-Le&tor tamen utri volet claffi adícribere potetit... .. m j «reo miim ! z 21 [ err t^ e A "uU | m ; RU i Mz A C ae UTE UL ADT EA NC qES2H1ID. esdinbsol My ST.) 4C TERAVM. quoniam de. Simiis agete coepi,nonincommodé me fadurum exiftimavi, '"** fi de aliis quibufdam generibus;prafertim cercopithecorum; agerem, quorum. ápud iLati-. nos Au&ores nullam nieritionem factam inyenio. Initium autem faciam ab.eo genetic, » quod barbam fatis prolixam gerit; & cujusiconé habeo coloribus expreffam, quam etiam intonelleriehibean m persepidorsenrsbam,ór pati fen penam, hic adponerem. sss M &aNitvDiNg autem vulgases ceteor| 005 nomesestevetongillavi snail 55s cele pithecos;eos videlicet ANA funt cofs, 4.5... LEON gestr e me MP poris mole, zquabat : caput, dorfüm, ciü- 0 msu uda iD rum poftica pars & caudanigris villis erant; 5. uo ee Uh and teda, quibus fufcus color admixtüs : pe, i. &us, venter, crurum pars anterior longio- ribus villis, iisQue albiserant obíita: € meri-.:...../ to propendebar dodrantalis longitudinis... barbain mucronem definens,alba five in- -: cana: aures non magnas habebat,.fimisQue ; ....::: crat naribus ; ut. major pars cjufmodi.ani- |... malium : cauda. valde. longa, erat & fatis. craffa;cujus extrema parsin longiorum vil lorum floccum definebat , perinde acleo- ^ niscauda; quam. notam in nullogercopi- — theci gerere obfervavi ,quàm,tínicoalió; ^— de quo poftea: pedesinquinquelongiores — 7 digitos fiffi , anteriores pra'fertim , quibus tamquam nianibus utitur, ungues fere hu- manisfimiles. ^ — s 3 Verumenimivetó iftius generis longà elegantioreri & magis politum videre me- mini Hagz proximis liis annis apud nobi- lifmum Virum Páulluri Choartum Bu-. zenvalium , Chriftianiffimi Regis Gallia- —— rum Henrici Quart apud llluftriffimos « Ordines confoederatarum Provinciarum Legatum ; riam valde teríis & nitidis pilis totum ejus corpus erat te&um, illis. mul- See to brevioribus quàm cujus picturam ha- "E * dl (ME, Du£ d P (^ 0777 NN M E / ANN WS ADAM NN NA hs A wl l Cercopithecw barbari 11. beo: pe&tus etiam album habebat & anteriorem ventris partem : cana etiam barba men- tum cjusornabat, niinids tamen prolixa quàm fuperioris, & palmátis dufnitaxat longitudi- nis, caque mücronata: hujus cáuda in floccum rion defincbát, üt fuperioris, fed Gimilis erat forma cum vulgatitim cercopithecorum caüdis. - EoRvM porró quirion funt barbati binas habebam icones intet fe diffimiles : quarum Prior exprimebat animal te&um pilis mediocris longitudinis & fufci ex flavo. coloris, cecjihet quemadmodum etiam torüni caput prater roftrüm : guttur albicantibus villis erat obfi- » berba £. tum; velüti & cotum petas: ariteriores pedes , manibus humanis fefe fimiles, in quinque digitos erant diuifi, (imilitet & pofteriores: caudam habebat nor valde Ruoy ed Ix- Sé quodanimodo; tamqtatii: vulfi fuiffent pili; extrema autem ejas pars iri Jóngiorum villótum floccum definebat, veláti prioris barbati cauda. E AA GAME E . Alter majore corporis mole ptzditás fuiffe videbatur, roftrumqae prorfus fult ha- cirajibéae Phil cápur canefceritibus villis te&um, & collum éüm pectore longis villis leonina jübae v h«tum inflat etiam cancfcentibus obfitum ; alioqui formá fuperiori nof erat valdc diffimilis "^ — — Huicferé parem tabella illz Adriani Collardiin zsincifz expreffum etiam habcbant. Dv Vlyfipone hzrebam, ex Ferrianbuco five Pernanbuco Brafilianorum memini advcaos fuiffe füb Decembris initium anno Chrifti millefimo quingentifimo fexagcfime 'Quarto cum Pfitzacis illis, de quibus fuprà di&um eft, Cercopithecosquofdam non P Circpitbeex: cotporis mole pra-ditos,fed minore quàm fuprà enumerati,cosQue - prolixis vallis t 4 s uflms 1, ; as. iz vi P] "n Cercopithecia Brafilianm LI. Cay. Cercopitbecis Brafilianms HI. Sagonin, M i 322 . ,Q9g amor "py i1 : gilvi colofis,quibus firhiles poftea mihinon füntcohfpedti:habebantilli peculiarem qüán. dam notam, quam in nulloalio iftius generis animali obfervavi : nam fuavem quendám;, nrofchi quodammodo inftar, fpirabant odorem: & Rodericus Lincius,quiéos advexerar, mihi affirmabat onines iftius generis fimilem odorem exfpirare: Sá J3li52 CzrrRvM loannes Leriuscap.x. Hiftoriz (uz Americanz alterius cujufdam generis meminit,quod apud Bra(ilianos Tououpinániboutios eftfrequentiffimam;s& ab ipfis cay appellatur, pufillut etiam fed nigri coloris,quod maxima ex partein filvis verfatuf; & po. tiffimüm peculiaribas quibufdam arboribus in(idere folet, ferentibus fiiquas perinde &raf. fasut noftrz majores fabz, quarum fru&u vefcuntur. 38 fücioTg UR LG BO - MEMINIT &àlterius pufilligeneris nion majoris Sciuro; & ejufdem feré coloris/rufi videlicet, cui Bra(iliani $4220» nomen indunt: hábereque fcribit formam (quantum qui- dem ad collum, roftrum, anterioremQue adcó corporis párteni attinet) leoninz (imilem: magno haud dubié xftimandum, fi in que s eder poffet, fed adeó delicatulóm effe, ut navis in mari agitationem nullo modo ferre queat, prxterea adeófuperbum, ut ob leviffimam occafionem , inedià potis & cibi abftinentià vitam finire cupiat , quàtii mini- mam moleftiam perferre. m" un 7 pil H vic formi nonabfimilem advchebat etiam cum Pfittacis, & odotáto illo Cercopi-- thecorum genere Rodericus Linfius, (ed unicum, reliquis ejus generis in itinere mortuis: quia toto trimcftri tempeftatibus ja&tatus in itinere harferat :longé vétó elegantiótis erae coloris, quàm is qui à Lerio defcribitur. Illiusigitur formam quum triémoriz impreffim adhuc tetineam, & ejus nativam iconem coloribus expreffam poftea naQtus fuerim, facer non potui, quin in tabellà incifam hic fubiicerem & Le&toticommunicarem. — ^00 CrzRcOPITHECVS SAGOVIN. - ER At autem, quem videbam, Sciuro minor, & adeó delicatulus, ut molli villofajue pelle fovendus effet ob aéris frigidiorisafperitatem : roftrum & capitispars anterior |coni- nam quodammodo formam referebant, fufcoque colore cui rubedo quxdam permixta, crant przdita : aures albicantibus villis erant hirfutz, quibus ruber color etiam admixtus : guttur & pe&us longioribus villis partim fufcis, partim albis tecta habebat : reliqui pili per corpus fpar(i nigri &£ albi,tadiatim à dorfo ad ventrem alternis erant difpofiti:cauda etiam, quz longaerat, fimilis coloris pilis alternatim erat teGa:venter nigris pilis te&us:crura bre- viores albi pili quadam rubedine infeGi tegebant: pedes in quinque digitos non valdélon- gos fiffi, albis unguibus erant przditi: breviter elegantiorem. videre non memini. Vivus adhuc erat, quim infequente lanuario Vlyfipone, Hifpalim profeturus , difcederem : an. porró in Germaniam, quó deftinàrant, miffus fit, nihil intellexi. CAS JC ErERv M confulendam cenfeo C. V. Conradi Gefneri Hiftoriam de Q uadrupedi- bus animalibus, in qua Simiarum differentias peculiarilibrocomplexuseft. ^ .—— IGNAVVYS. SERUPEPUR E 4d calcem cap. xv1.lib, v. Exoticeram . : DÀ $5 T vP15 expreffi jam erant Exoticorum Sex priores libri , quum infequentefanno, — 'milleimo videlicet fexcentefimo quarto, honeftus vir Emanuel Zwerts fupfà me- moratus, fe illud animal, cui Ignavi nomen indidi, habere diceret;& — M EE s .«-À collo ad extrémani dorfi partem ,pau Av TA RRIE 9 Mi ^ Je. NS dem ex Auegcedcirm quod non multis diebnsante quàta nauis Amflelredamum appelleret, in itincre extinctum fuiffe: Qum veró figura illa cáp. xvi.libii v. exhibitá; mihi minime fatisfaceret,ut quz ad animalis exuviutn vetiftate jam valde corruptum dc- lineata: illum orabam, ut fuum illud animal ad paucos dies mihi concederet , quo com- modiis cjus formam ob(eryare poffem : quod fane lubens fecit : nam brevi polt, illud ad me mittebat cum avium Paradifearum. majoris gencris Rege? In tabellà itaque cjusico-. nem ffatim exprimendam curabam : & quia ad Oviedi defcriptioneni tnagis accedere vi- debatur , quam illa quz cap.xvr, lib.v. pofita, in hoc Auctarium inferernidam 'cenfebam cum brevibus quibufdam ipfius ánimalis notis, quales videlicet iri arida atiimális pelle füf- fulta obfervate licuit, ut cum alia icone conferriqueat- |... 44. Icnavvs.. - ^ : i di » " " | "x t 1 Dr ob Fi 1 Io plus quàm quiatdordecim uncias, longurii: erat ejus corpus, craffitudo veró five ambitus painé totidem contincbat: in vivo autem ani- mali Jongé majorem fuiffe; non eft dubium: collum ipfum fex uncias longutn erat;& qua- tuor craffum, comprcherifis etiarn ipfis villis : anteriora crura ad pedum (quos planos ha bebat inftar urforum aut fimiarum) ufque flexuram ; feprem unciarum longitudinem fü-- perabant: pofteriora autem; fex cum femniffe dumtaxat longa, ut anterioribus feré integrá- "unciá effent breviora : anteriofes pedes à flexura ad tingues ufque, tres uncias erant longi; pofteriores aurem ejufdem pane longitudinis, utriquetainen valdc ángufti, licet plani , ut mirum videri non debeat, fi cum difficultate fubfiftere & progredi queat : finguli verà tri- bus contiguis unguibus binasuncias cum femiffe longis;albis,& valde mucronatis prz«diti, proná quidem parte arcus inftár elatis, füpinà auté five inferná carinatis: univerfum corpus à fummocapite ad ungues ufque,denüffimis iifjue prolixis villis erat obfitü coloris partin nigri; partim cineracei, pine ut meles, quem vulgus taffum five taxum appellat; molliori- bus tamen, atque àcollo fccundum dorfilongitudinem u(que ad pofteriora fere crura, ni- grorum pilorum quadam ferie erat infignitum: cotum collum à cervice ad anteriora ufque crura veluti jubá quadam nigrotum crinium in titrumque latus propendentium teQumr habebat: caput exiguum , btevibus pilisfubrufis ob(itum, cum mento & gutturis parte ? tofiro (imiam quodammodo referebat; breve enim, glabrum, & obtufum, fimisQue nari- , Buscrat praditum, exiguis etiam dentibus, fatis tamen latis : quim verà rium amplum non.habeat, hoc animal vix mordere poffe, mihiperfuadéo. —....—. 5 UENIL mio. 4d calcem cap. xvVit, lib v. Fxoticorum, 0000000007 , -: Pofleatamen intelligebam ex eorum ferpentum effc generé ; qui im interiore Bratilia- norum regione reperiuntur, atque in arboribus plerumque verfari folent , ut hominibus per filvas iter facientibus infidientur : nam iftam habérit confüetudinem ; ut aliquem fibi vicinum confpicientcs, illico in eum infiliant,& corpus cjus atque brachia multiplici nexu ligantes (ut nudi incedunt ifti Brafiliani) fuum 05 in illoruia anum inferant, adeoque va- lenter fugant; ut fpirandi facultatem ipfis adimant, & nifi culttum aut aliud fetreumin- ftrumentum apud fc habcant, quo ferpentes qui tali ratione illos ligatos detinent; confi- ET m ipfis haud dubie pereundum eft. ii ' t: vh 374 CAROLI CILVSILD LACERTYS PEREGRINVS SQYAMOSYS po cap. xxx. lib. y. Exeticorm. — UE ttidia Á D MIRABILE erat illud peregrini Lácéitiexuyium;quod anno Clitifti millefimo yr, fexcentefimo quartoapud honeftiffimüm virum Chriftianum Porretum phatma- coporum Leydenfem diligentiffimuri Confpiciebam; cui quim fimilem ab aliquo defcriptum non arbitrer ; non inutilem operati fne navaturunr confdebam , fr illius qua; lemcumque hiftoriolam cum icone ad exuvii formam cxprefsà hicfübicerem,, Lacrnarvs Prürcifwvsjfquufw. sede. BRrvE autem fuiffe ejus lacerti corpus videbatur : nam à collo five illius parte cui an- tcriora crura jungebantur, ufque ad caudx initium, undecim uncias dumtaxat erat lon- gum: corporis autem ambitus circiter novem: unciarum aur dodrantis: fuerat, quantum copje&urà affequi licebat: collum áb'anterioribusccruribuscum capitis: quz reftabat parte (illud enim integrum non erat, nec qualis fuerit ejus forma pronunciare queo) tres uncias erat longam,valdé tamen exiguum fuiffe videbatur: caudam veró à poflerioribus: pedibus ad extimum ejus mucronem ufque longiffimam habebat, ut qua duorum pedum cum fe- miffe nenfuüram expleret.. Totum corpus, excéptogutrure; & ventris infimá parte; atque anterioribus etiam cruribus, fquamis latis, magriis, rigidis; ftriatis& mucronatismunitum erat: illz veró qua collum & capitis fapremam partem tegebant , íemunciam non erant longz: at qux mediam corporis pattem inter crura comprehenfam muniebant, binas-un- ciaslongz & fcícunciam latz : quz deinde per caudz longitudinem fpargebantur, adeà ample non erant , fed fenfim verfus ejus extremum procedétido minuebantur , ut extre- mam caudam occupantes , iis qux collum tegebant vix ampliores effent : carum: autem quz caudz latera utrimque claudebant forma, proríus reliquis diffimilis ; nam planz non erant aliarum inflar, fed cave & veluti geminatz , quia pronam & fupinam laterum par- tem tegebant:prter illas, totiuscaudz prona pars tribus íquamarum ordinibus erat muni- t2, totidem ordinibus etiam füpina, paullo tamenminoribus nec adcó amplis, quibus de- inde conjun&z lateralesillz geminatz:anterioracrura paullo breviora erant pofterioribus, eaQue fupremà dumtaxat parte quibufdam fquamis teda; horum deinde reliqua parscum pedibus,nigris villis obfita; pedesautem quatuor unguibus przditi; quorum fecundus aliis multo major, unciam videlicet longus, craffus , uncus, & niger, alii veró- candicabant: at pofteriora crura pedum tenus fquamis erant ob(ita, & fupinam dumtaxat illorum partem. pili veftiebant, horum fimiliter pedes quatuor unguibus przditi, fed minoribus quàm an- teriores, parvum infüper calcar interiore parte adjun&tum habebant : animalis guttur , & ventrisima pars, nigris villis obíita. IU » V wp porróallatum effet illud Lacerti exuvium, ignorabat qui id redemerat,& pro-- pter raritatem interalia exotica retincbat. S SIMILEM etiam habuiffe Iacobum Platcau, conje&urami facicbam ex vna aut altera fquama quam ad me mittebat : cujus veró magnitudinis fuerit , mihi ignotum. Alium praterea illi non diffimilem , fed longé minorem , antea videbam Amficlredami apud quendam, qui rerum peregrinarum mercimonia exercebat. : i À VOU AR NAM 24 p MVS: AQVATICY S posl. cap. xxvi. lib. v. Excticorum. ^1 v8 initium anni Chrifti millefimi fexcenteümi Quarti , jam cufis Exoticorum fex S prioribus libris, mittebat ad me lacobus Plateau (cujus in iis libris crebra fir mentio) muris aquatici quoddam genus, mihi fané anté non confpe&um , & cui (imile apud quempiam Audorem qui de Animalibus fcripferit, videre non memini. Eam ob caufam; prater inftitutum me non fadturum ai bitrabar (quandoquidem ad Exotica qua deat potero defcribenda me comparavi) fi illius iconem cum brevi hiftoria in hoc Audaró proponcerem. : : Mvs- ^QvATICYS$. . v en 7 a LN y, — ——- 1 1 w- Irrvp veró animal majorismurisaut talpa erat magnitudine , à capite ad caudam fc- ptem uncias longum,totidem corporis ambitus continebat: denis & mollibus villis undi- que tegebatur, in tergore quidem fufcis & nigricantibus, in ventre autem cx albo cinera- ceis: illius caput pro ea corporis mole fatis parvum ; roflri pars fuperior firma, prominula & pzné unciam longa, nigricans, eajue formá pracdita,ut inftar (uis auc talpze, tetram ever- terc poffet: oris hiatus non magnus ; fuperior maxilla binis dentibus fatis magnis, lotis & firmisarmata, utrimque videlicet uno, inferior etiam toudem, fed minoribus & obtufis : illius oculi valde exigui, & vix confpicui: rictus latera longis villis cineracei colorisobíita: cauda octo uncias longa ; valdé craffa fupremá parte , ejus reliqua pars ad extremirateni ufque plana , tota autem rariffimis brevibusiue villis teda; offeojue quodam nervo me- diam fecundum longitudinem fecante przdita: uterque pes anterior, féré duas uncias longus;in quinque digitos divifus acutis unguibus armatos, pofteriores autem paulló lon- giores & magis plani, quorum digiti ctiam majores, & membraná ut in aóacum & plani- pedum genere connexi , ad commodiüs haud dubié natandum : breviter pofterioribüg pedibus & caudà exiguum fibrum quodammodo imitabatur. Er hzc quidem de ifto ani- mali, cujus exuvium tomento fuffarcinatum dumtaxat mutuó accipiebam, fcribere pote- ram. Vndc autem adquifiviffet, nullam in epiftolà ad me cum ipfo animali mifià mentio- nem faciebat. pus Er bacquidem babelam qua ad. Q uintum Éxoticorum lilrum ad. iungerey : prius tamen quàm ad pauca alia qua ad Garcia o Adromat um; Fhisloriam pertinent. , accedam , nonnulla de quibufdam lbria Sinenfes charadteres continentibus mili dicenda exiflimaut. a e Ii 4 BOTA 376 CA ROLI CEtv$y rri BO TUeN'DPGT^IL- FS KI Sinenfibus characteribus exprefa. B ATA v tànno Chrifti millefimo fexcentefimo tertio, paulló fupra Sumatram (quam magni pretii é Sinarum Regno peritis onuftam occupabant, infequente veró anno Amfteltedamum invehebant. Inter eas merces reperti funt etiam aliquot Libri Sinenfi- buschara&teribus expreffi, qui plantárum figurascontinebant , & A oo: latüis veró alia vocabula, quibus plantarum facultates declarari verifimile eff; & hzc om- nia Sinenfibus chara&eribus expreffa.. Mercatorüm qui in eam profectionétti fürbprus fecerant focietas quofdam ex his libris donabant: ego binos ab illispro munere habui, quatuor prxterea Lugduni Batavorum apud amicos confpicicbam, Nobiliffimum virum lofephum Scaligerum videlicet, tres ; & Clariffimum virum Petrum Paawium , unum, & omnes diverfi generis plantas continentes; ut in fex illis Libris, unam eandemque plantam bisexpreffam obfervare non potuerim. . Ex his figuris, tamet(i rudibus & craí:à minervà expreffis,animadvertere poteram multas plantas apud Sinenfes nafci, iis que apud nos re- periuntur valde fimiles, fed plurimas nobis peregrinas & ignotas ; quarum tiomina infcri- pta, & facultates, ut reor ad latus adpofitas, fi noftrüm quifpiam legere & intelligere pof- fct, magnam uülitatem ad Medicam artem allaturum cffe , non eft dubium : frm verifi- mile cfi plerafque alias facultates iftà fcripturà contineri, quas adhuc ignoramus. Nunc . auteni nulli ufti nobis effe poffe iftos libros opinor,nifi ut in peregrinatum rerum thefauris rcponantur. Vnus porró corum quos habeo, continet quinquaginta novem paginas , eás- que duplicatas, nam ob charta tenuitatem , ab urro dumtaxat Tatere expreffi funt chara- . teres; icones autem unam & nonaginta. Alter veró fexaginta paginas duplices & unam ; icones feptuagintà. Q uot autem paginas habuerint reliqui quos confpiciebam libri fin- guli, quótve icones continuerint, mihi non compertum ; fingulas tameri paginas etiam duplicatas fuiffe obfetvabam. . CARYOPHYLLORVM RAMVLVS,cumfrutiat vudimento, 07 fhorem nondum explicatum fusliuente ; c7 co qui primm» | formari indpit. |. oe odes oup 1C d inr O52 Q:135te3-2i04i 72:92 v1A vetus illa Caryophyllorum ; CARYOPHYLLORYM: RAMYIYS. 5 | icon ad capitis x x 1.lib.1, Garciz: xta . 7» fcholion propofita,quz (ine foliis, tum ca quam cap. x v 1 t. lib. i. Exotico- rum exhibebam, mihi per omnia non fa- : tisfaciebant ; alium ramulum,qui frudus . $ rudimentum jam formatum , € florem i nondum explicatum fuftinens , & rudi- mentum formati incipiens , foliaQue ha- beret, na&us,fex prioribus Exoticorum li-. . EX) bris jam rypisexpreffis illum non modóà perito pi&ore in rabella delineandum,fed & ipfam tabellam à perito. etiam artifice. Íícalpendam curabam, cujus exemplar in hoc Aucaario adjun&um effe volui fcho- lio ad cap. xx1. lib.1. Hiftoriz Aromatum Garciz ; tametfi Scholion illius capitis & veterem foliorum expertem, & alteram é cap. xv11. lib.1, Exoticorum petitam Con- tincat. - T CrrTEnRv M, fuübidem feré tempus cx Italia flores quofdam accipicbam cum Cayopjlius hac infcriptione Caryephyllum | album ex 4b» [jsrivn- Oriente fed illos adco aridos, ut pene in a i 4 pollinem refolverentur , quos tamen quum diligentiüs obíervarem ; ignobilis Ec E In ac AYXCUTARTUTM. (555, EU plantz flores potius mihi fuiffe videbantur , quàm adcó ptz(tantis átomáticz atboris: nam nonnulli fru&us rudimentum'in fe continebant, ex quo conje&uram facete pote- ram , Solani cujufpiam.flores fuiffe , quale eft manicum illud, ab Italis ZeZa dezza , à Belgis autem Zollfrupt & Sollbefien appellatum, aut ei cotigenetis : fed quia planta illa incalidioreregione nata , ejus flores candicabant , ive veriüs cineracei coloris eránt, &. minores; ^ Tr ; a 'Traqué non candidé facere illos exiftimo; qui interduri amicis medicamenta falfs nóminibus infignita pro legitimis miffitant , vel'explotándi' gtatiá illornm judicium (ut aliquando mihi fa&um memini) vel, ut multartím rerum Exotícarürmi (efe peritos eife ; aliis perfuadere cupiant , quum tamen ipfimet füam igtotantiam prodat: | Iftius fi | né fpurii Caryophylli albi (fic enim appellandum nieritó cenfeo , quuti ne minittiam: quidem notam cum Caryophyllo convenientem habcat) nón meminilfem , nii qui: miferat , litteris ad me datis! percontatus effet, an in meis. Exoticis ejus mentionem fcciffeme ; ^ '63U1102 D STEOOL EDUC OTUTEU, 3 AMOMVM SPYRÍVM. 4d fchelion cap.xxxx.lib. y. Historie z/4ramatum Garcia. " N NO Chrifli millefimo fexcentefimó quinto mittebat ad me éraditus & pertia- manus vir loannes Pona , Vetonenfis pharmacopocus , plant: cüjuídam aliquot fru&us uvarum inítat confertini in rariulo nácos , & aromaticum quidpiam redó- lentes , quos pro legitimo Amomo fibi datos fcribebat; atque ddeó cam opmionem Plinii authoritate confirmare nitebatur , qui Naturalis hiftoriz lib. x 11. cap.Xr 11. Amomi &€ Amomidis mentionem faciens , fübiicit, Simile bus c nomine e? frutice Cardamomum [eii- ve oblongo. Verum quidem eft, (ingulos uvarum quasaccipicbam fru&tus , aliquam cum minore Cardamomo, in officinis vulgo recepto , fimilitudinem habere (quale autem fit Gracorum & Latinorum Cardamomum , nondum cuipiam conftare opinor , certum enim eft ab Arabum Cardamomo differtc) cette uterque ftu&us triangularis eft formae: At Cardamomi vulgo recepti theca oblongior eft, & minus craffa, multisque ftris diflin- &a, femina continens craffiufcula, Melegueta feminibus non valde abfimilia, odoráta , fübrufi coloris , nec ingrati faporis , licet acriuículi: ejus verà ftuctus, qui pro Amomo miffus, theca brevior , craffior , & candidior eft, nec adeó ftriata , feminaque continet tenui membraná involuta;nigta, oblongiufcula, duplo quàm minoris Cardamomi (emina majora ,fplendentiaQue & valde dura , albam quidem medüllam continentiá , qu acri- moniam quandam tandem exerit , fed nullius amaritudinis participem : atque infuper tota uva cum fuo fru&u nativum odorem habere non videbatur , fed afcititium potiüs, & olei lavendulz odorem quodammodo fpirabat , quafi illo delibuta fuiffet , vcl certa apud fimile oleum adfervata. CzrTERVM, ut íngenué profitear meam íni« Pr? AMoMO mium. peritiam ; valde difficulter flatui. poffe arbitror , ; quid verum & legitimum fit Amomum ; atque quum Galenus Amomum fimilem Acoro facul- tateni obtinere fcribat , prarftaret legitimum Aco- rum, fatis videlicet jam cognitum , medicamentis Amomum recipientibus admifcere, quàm alias plantas quz pro Amomo obtrudi folent. Quia tamen illa uva, quz pro vero Amomo ad me mif- fa, elegans eft & non vulgaris, ac nemo hadtenus, quod íciam, cjus meminit , illius iconem in Ledo- risgratiam in hoc Auctario locum habere volui. GEDwAR. 378 CAROLI CLvSÍ AVCTARIY M. G EJ Au. St 4d fcbelion cap. xtv1. lib. v. HV. Arimat. Gárcie: 2 lagi VONIAM Garciascap. X1 t r. lib.r. fuz Aromatum Hiftoriz de Zedoaria agens, Avicennam Gedwar illam appellare fcribit ,glandisQue magnitudine & ejufdem pzné formz effe rcfert ; incognitum effe Europz, & difficultercognitum iri,in Ícholio. ad illud caput adnotaveram. . Verumtamen anno Chrifli millefimo fexcen- tefimo & quinto, mittebat ad me Vetonà Ioan- P5 - nes Pona paülló anté memoratus, cum. Ámomi illà uvà binas radices , GeZwar veri nomine infcri- ptas, oblongiori glandi non valdé diffimiles , aut ut veriüs comparem, minoribus Afphodeli bulbis, vel Anthorz ;quarum una integra & non cotrüpta al- teta cariofa & confra&ta , utraque tamen valde dura & folida , foris quidem cineracei coloris , interius autem flavefcentis, quz deguftata , excalfa&oriárn vim & acrimoniam poffideredeprehendebatur. — — CETERVM licet nihil certi de ea radice prc« nunciare poffim , illius tamen, qua magis integra , iconem in tabellà exprimendam curabam, ut ejus forma mente facilis concipi poffit, quàm nudá defcriptione. Ejusporró cognitionem, Ponz accc- —— — pramferantíludiofi. — — -— sh CGEDWATW C os "ien nos "$i 12212044 IM I £IBGIOI XH8b5 c£ INDEX earum Rerum quz in Edob cda vil libris continentur. A. : Ambar. : 135: 148. :143. ,300 BADA 168 Arhbarcbrietatem conciliat, 30t Abavo 11.22 Ambare. 135.288 - Abrus 87 AHmbars. — P ÉL Acete; ' ; 166 Arhbaridele&us; : 148. 301 Acetum é Brindones. 2j Arhbari facultates; 301 Agibar. us 149.244 Athbarum; 300.301 Acori fuccedaneum. ' aor Atbela, ED Acorum, 2s Arhbbereth; 2838 Acfac cutlu. 42 Ambili. 196.271 Adamantis fcobes delceris p Arhbbo, i 28: cultis non eft. 220, Arhfiam, 1 pri Adarnas, 218.219. Arhomis; 199 Adamas Anglicus. 210 Arhomum, "199 Adamas de rupe veteri. z19 Amomumqtüorindam. 16.17 Adelham. 140.41 AArmomum fpurium. 377 Adelxa, 24í | Amuale. 195.176 Adhar. 204 Amufa. 130 Adher, 203 Anacangrifpafquiavis, — "148 Adrac, irf Anacardium. 5^ 1 (98. 27i Aéc. 158. Anacock. 720 ZE(íchynomene. 239.291 Ananafa. -^128j JEthiopes crudis Elephanti car- — Ananas. 184.185 nibusnonvefcuntur. — 166 Auanas bravo, 18j Agallóchi delectus, 173 Amas Arctica, 104. 10$ Agallochi hiftoria. 17; Ancufíàl. ; 158 Agallochum. 171.147 AArdrez Lacun lapfus. 16$ Agalugen. 173.247 Ane. 166 Agilis animal. 116 Angediva infula, 147. Aguila brava; 172. Angcidan. . dji Ajawe fuccus. $o Angcelin. 15j ' Aiotochtli. 330 Angelin arbor; 176.177 Ajourous pisacae. 364 Angiadon. 244 Alad, i10 Ail. | 239.151 Alaf. 203 Arimal lapidem Bezaar Perüa- Alaqueca. 222 . hum gignens. 31 Alcyonium cheirothecz facie. ^^ Anime. 62, 150,160,297 126.127 Anjuden. 12,144 Alcyonium ingens. 127 Anon. 219 Alcyonium monftrofum. 126 Anonymos, 139 Aldirita. 200 Anfer Magellanicus. Tot e. Syriz emporium. 168 Asa. 2ii Alert. z1ó Antifpoda. 16$ Algalia. ' 143 AAríit. 151 Aliaa. 212 Antonii Mufzlapfus. 255,156 Aljofar. 223.252 Atizuba, 227 an Alcatraz Oviedi. ^ 106.107 Apas. "i rAl 367 Apes Ámericanz. 30f,306 Alma. 287 Aquaéflorib. arboris triftis. 22 Almaz, 218 ie ftillatitiaé radice Chinz; Almendras dcl Peri. 44 ' " Almharut, 152.244 Aqua Tamatindorum 196 Aloe, 149.150.151 Aracock. 48 Aloé foffilis, 151 Araco juan. 875,88 * Aloésdele&us, 150 Aranea monfárofa. 76 Aloésfoliorumconfe&io. 277 Aranca Perüand, 34$ Aloés plantz ufus. 150 Aranciingentes. 353 A'aón. 147,243 Atara. 48 Althit. 151.152 Atare. 195 Alypum "207 Aratà. 200 Am 135.183 Atatacou, 4) Atatca, 195, Arat píittacus: i idi Atàvers. 306 Arazaaveli: igi Arbor de rayz: 3 Aiboire de las cameias.. | 164 Atbore de S, Thome. 164 Atboreryfipelascurans. ^ 166 Arbor farinifera, j6 Aibor finium regündordm; 75 Aibor fructu Aurantic fitnili. 1 1 Atboris liber tenuifimus. Arbor lanifera. 12,13 Atbor Lavendulz folio, : , ArborLaurocerafifolio; * ^ df Atbor Magellanica atomic: e 7677 Atbor triftis, 21$,116,179 Arbor venereos ftimulos domani 351 Arbu fcula marina corallocides, 119,120 Arcuata. 465 Arteaa. 149 ees A 187,168 nridaqui: 1 170 Armadillo. t $c Arnabo. i4 Arroba. : 211,130 Aru infula, " 7369 Arumfel, 185 Afa, " C1fnigg A(fibel ditiri. d A farath, 190 dceAMnr. 8o &ced^ro fimilis pied E Afuat. 194 Ati y 166 Atragera; 340 Avacari, 2:8 Avela, 169 Avellana Indica; 26& Avellana purgativa. 41,334 Avenrois lapfus. 161 Avicennz lapfus, ^ 165,103 Avicennz opinio explofa. ir 3 Avis peregrinz caput, 106 Axi. sa i el Axis; h ji 190 Ayt. um 495 Azelpifcis, — 147 Azvre. — | 149 Witar, 194 PP Bache; 200,280 'Badefrangi; 108 Báhoo; 197 Bala. 245,252 Balador; 35368 221 Balafius. , : Balimba Balimba. Balfami extrahendi ratio. 234 Balfami facultates. 303 Balíami fructus, 304 Balfami Perüáni ri. 315 Balfamum. 302 Balümumde Tolu. ^' 304,305 . Balfamü legitimü Veterum. 304 Balfamum purius, PSETZI Baly infule frudus. |... 26 Bananas, 229 Baneanes., 1 $4.16 1,172 Bangue, 7.455 239,290 Baobab. 21,251 Bar. b pndhES Barca. 281 Barcaman. — 106 Bardato. 110 Barnfiard. 368 Baro, j; 345,166 Baruce., [i504 Batan. mn Batate. 00:341 Batiec. - osi aodld Bavafin M E roig Bavalinga. AdW Bazar E 216 Beduin 24j Bzfbafe. 179 Beli. 215234 B.lleregi. ..194 Bellunenfis lapfus. 162 Bellua marina monftrofa.1 31,132 2 Benalbum & rubrum, ipia pet £a. inr. 217 Bzh judzum, 153 Benjaoy. 15$ Benjui. 1$fa44 Benjui amygdaloides. 154 , Benjui de Boninas, 156 Benjüiferaarbor. 4/0... i /156 Benjui non eft Cancamum. 159 Benjuinum. 1$i155 Ben magnum & parvum, -334 Bepole. ' nr E P, 234,287 bereunus S. bee ; Betele.- ze " etre, 2 Betre noncít folium nom 175. Bexugo del Peru. 340 "Bezar. e ie ezaar. C217 Bezardica medicamenta, — 216 Bicho de Ormus., C223 1 198 PERSA 289 - [ - E EE. 300 Bitumen foffile. 300 mue Pannonicum, 100 "ES TAS: Boa, ii 216 Bodoins, 157,445 Boeres, 360 Bola mur Bolimba. Boni amu 72191 *' Canella albo. .168 .— "106-23 302. Bonz fpei podio Á veo Candle aqua, VEA Bonti, 274 M er folium. 158 Bor** TORT x à Canellz hiftoria, 170, Bs f $Uupt afi Candlzbidi. 2 ^ E Botanici libri Sinn ^ ju Canella Malabarica. 179 "Braüenes $111 £102 ene : Canellanovi orbis. 333 ' Brandgans. Canclla Perüana. 171,325 Braülianifrudtus varii, —... s. Canella vilior. 77 rif C ! Jide Cancella Zcilanica, .. , 170 Bra Diofcoridis. 4.49. CanidéPfitacus., ;4 — $363 Bravas. ;,11 Canje. 228, 2138 Bingen II Caphura. T 160,258 rindones. ^... |a3$ Caphura Afcap.; e À— Brüngara aradua. 1a93 Caphura de Burneo Sinenü Buaa. a8; ,przeftantior, ..,338 Budiecas. aya Caphurz hiftoria. 162,24 -Bucnas noches. j;44 CaphuraRiachina nulla. 162 Buffones pluit, :354 Caphuravigilias excitat, 36a Buna. , 25:3236 .. apollo dcl Aldana. ....... 9o Bupipalla,- 2vcnoi29 Capficum. 341,343 pps. ,236 Copfi cum Brafilianum, .— 344 dono M betrres 9836 tpur. (161,245 Bur idora, innate AM Carambolas. 3345286 Bütorum. po WE eri " pgtalb Glam ; Cdfanda. 52227 Cacao fivc Cacavate; iomougi ^ Carafia, 198,199 : Cacatecas fodinz, poss jer s Carate. AE Cacavi, 341 Carbunculus, " 211 Caccharu, agg Saga parilla, 210,316,317,318 Caceras, 238 Carcapuli, do Cachoraa, : Aus gugz delectus, : E f: 316 Cachos, dag Soge paranda ratio. |.:316,317 Cacülaa ceguer. ;sA8$ giuge pulvis. nu" Caculaa hiftoria, ... 186 Gitcx fyrupus. 20317 Caculaa quebir.. Ag Caranful. A67 Cadegiindi. 55.275177 Cardamomum. ncc: RR Cáfur. : 161 Cardamomi quim, genera Cahzcara,. J. 201 apud Plin. vem 186 Caiahaba, * 86 - Carduus Perünnus, Pes I— Cajoüs, 198,17, Catil. "d Cairo, 199,479 Carlo fando, 3193 20 Cairüm, : ET Carpata, Caismanis, . - 169 Carpefium, in Cay. . zr 2x "7 saga Capefium non eff Cubebas, 185 bd Chymanes; 259 Carrumfel, 180,248 . Calabàcera, .a22 Caryophylli aromatici, |..1 pn Calafur. 2A$80- Caryophylli aromatici iconlegi- Calambac. H^c O-L00MgA- T —— ^ 191,262,176 Calamus aromaticus. cV AP. CARNE gummi, . 180 angar, — s100sa3$ Caryophylli hiftoria, | 180,267 De 269 Caryophyllon. 179,180 Civegiam, 215251175 Cariophyllam albü (puriuim.327 Cama, e 55437 Callib. 209,250 Canmarix, A86 Caffi, ..1695315 Camdaca., 197 Calfiz Hos conditus. .335 Cameaa, 160 Callia lignea, «323 Camiri. 37,57 Caília nec Cinnamomum apud Camuefis. «346 &thiops, «55... ; Cancamum. SEE 0E Caflia (olutiva.147,: 710149844 Cancer Moluccanus. — 127,128 CORAN e ic 77 Cancri admirabilistefta, —..129 ua Cancri gramen depafcentes, 127 odit coc Cancri Perüiani phthificis ilk Catapotizex Mechoacan, ..- és meus Catarrhadte Ogplatisa 103; Cancri tetreftres. S ET ate, . 1 Cancrorum infulz, uiA7 Catccomer, "Candi. 197,221 .Cato. Cancella, 168,169,170,323 — Caxcax. ! : : » E: pow »- Cebar. 149. Conder. " 1 i» ' Pays Terentius rt Geichen, 159 Condereavis, 197. Daya 286 : ^. Cembul. 201,250 Coníerva 6 Chinz radice. ,209 Delegi. 164,249 : X!Cenalfil, 166 Con(eiva é Mechoacan. 19 Beer. tC Q9 ; du. Cenorins, 285 ^ Contra-yerva. ju Dimas Bofque Medicis. 234 P E , Centella herba, 353 Copal. 297 Diofcorides lapfas. 127582 ,5 e Js " Cercopiticcus barbatus; — 371 Copous. 236 Dirimguo. 38b . M. IPRC Gercopithecus Bralilianus, | 372. Copra; 190, 269 Dirire. 200 Cercopithecus noh barbaus,371 — Coquo. 189 - Dore, ETT Cete admirábilis forma, 331 Tug 186 Dotiones: 3jt dies Cete monítrofz form. 130 Cora. . aii Dracoarbor, jid AES Cevadilla. 343 Corlis Gallorum. 366 Dragonal. TTD i. Ceybz fructus, 13 Cornu animalis genetantis lapi- Drakenaradix..— . 8 C Chacani. : z £187 demBezaar. — 217 Drakenz radiciaffinis. , 84 ' a. Chaitbawej "5-249 Cornu mirabile, . 108 Duda Sli. 276 A AC Chaledfium, «219,251 CorS. Thoma: 66,435 - .Duriaon.. ECT 2414 - Chalidunium., .. are QoreXadalviprofluvia." 79. Durio. . : ie o4 co 0H ess Ahamarrhiphe pete "ina, - 8; Cortexad rheumarifmos. 331 Dux Cetacei generis: S 37 P UR an Chamarrhiphes f TRRSN 85; ^ Cortex alvi profluvia fiftens. 332 Ej : T dus Chamaroch. - ^ ^ |. 286 Cortekaromaticüs. . 314 — E. e Perge Chamdertos gummi, Cmér Conex x eriophorus. . 79. Ede » ies d Ch at iij Coru-- 21752185265. 266 Ebenusin Mauritii infi jf | Ot P Chanque, E ' 180,223 Corvus marinus. o6 Eboris magrius ufus apud In- * Charabe. 197 Coft ^ dis caü dos; Mé . ET Charameis. * ^39» Cofti- d *. tao Ebui. C odd -"Chayrbua. - & 186 Colt Lad [a0f. Ebur foffile. 168 Checani. E" Coftus. à La rd s inewclocadios: Uu Chelidoniini, 219. f - Cora. u^ L. -Elachi. "ERE ONG Cheripo. 213 ;Coul i s ; 405241 . Eu : E d T u wpozibnxG-. /370 xtumixa. FS s LE a) veo, VE, 5 1 Chofolo. : E Coxcoc IM d 44. Eleni. 189, 9 EC 337 Cranga ob Pr. P^ Elephanti beneficiorum memo- Cholera morbus, - Li Crocodili. - Tes. m "i66 ChinaOccidentlis, — 34:5 , Crocum Indicum. itodigari $ Elephanti glori PR ^ 160 Chincapalona, ET um) C Nas E Elcphanti vindice cupidi. 160 Chincapanlones: Ao 5 Su: É 115,275. Elephantorum docilitasi167, 260 . Ohincha. NEC ea e e "i 4. )torum morbus. .- 260 Chincicila emporium, A "Cubebe. — 184,:43,268. Irorüm venatio, ^ 467 - .Chingala. 171,314. Cübebe nec piper funt nec Viti- E torum utilitas. . — 166 - Chiviquilenga. — 337 . Cis fru&us. ji htus mures & fórmicas - Chiy (obalanus Geíneri .—.. 179 CH n INED» ORT UC SUE cea ts T CADgpu CE es ad 1.- Ellebotine Indica. - 9o £u 39- $t 366 - Ix. p. 460,201 Exe X x 194 b 184 Emef(ve Enicu avis, 97,98 isi 37 Cit "'réigops Cua : ^ — M i n rcbus vefcatur. | 99 dinconi avicula . "m us CN S. ..210 Encubertado. -cdio LL * Claicks. 166 Cupar .— 187 Enzanda. Au É Chaikgees, 366 Cum. - r 189 Epiftola ad D. Monatdum. 351 Coambar. 148 Curcas. 145199 Eraway. 14$ Cobra decapelo.- ir4 / Curcum. 47$ Erica matina. 122 ; Cobzbague. : 186 Curcuma. ilo Elchara wegx)eed de. i Coca. 177,340 Curo. a6$ Lmemcli. , € Cocci duo genera. -189 Curodapala. e 65. Emaleliarbor. AES - Cocci icon. 191. Cuurdo; í otici fruá o. M REIAMAES: 190,191, Cynaa in(ula. 2 . faba MEN Darfulful- |. 0*6 5 eas; anFaba Kgypria? — Damifan. | ^5, $4347 Fabzpurgatriccs, — Darzard. Aa —- aito Fabulz dc Magnete: vo oi " 288 Falcincllo, E 188 .Farrz infülz. Ce 158,188,289 — Fava braya. dH X 2 199,259 Favade Malaca. 498 Kk Faufel; Fructus Cacao fimilis. 41 Fructus Caryophylli arotyaticr zi 1 ts sà lacobo Gareto. a 41; la creditus. ccu - Fructus exotici é Batam us exoticus craffus. CD pers VERLA Frutcx marinus el. 120 $03 Fuchfii ll c£tOr, D Hiit. Vibe E T Mime dico s "nypuit 4 Guyanenüsfrudus, — "ez c Faufel. 4 1648791 88, ". Gallus percgtinus. 100 Feruzegi. ^ ano;jg1 Galungem. ^ ums ^ e: Ficus ludica. 1,2,3 dis. 166. Ficus Martabanis, 230. G 177 Ficus Petirsna. 345. Ganga südsms. Od1$$ Fighera Banana, $30 Ganges fluvius. ^ 175,201 TH. : & cobra Gantà. . COMPONE, " Tilfl. 1$7 Guo -. ioi * Filfit. ^381 Garyophyllon Plinii. ^" Fili tenuifTimi glomus -6' Gedwar. "737 . Hos (ignincus, QE 348 Geiduar. 4 npe Flos Solis. HOS Gengibil. Lit. jos Solis tnyuiabi-: 348 Geripat.- : te ibaki ad. : i 20$ "Gepalo. / Wins hoy Bisous ; 127 Ghittaiemou fuccus, ^^ o 8i Folliculus echinatus. 055/7538 Gingiber: , arnagnisy Francifcus de Tamara. 219 Gingiber (ilvélfe." p "t Frhétus abicgna nuci fimilís. 24 Giraf;l. prreopgr Trudus bilem cvacuans. 3334 | Goa Indie ewe 1 4/160 Goan árbor. 067 8 9» ^ , Goazir. : Guacas | dr 316 NE 28 Lys Sino nibo, e Vet Hass cachule. E i jo Hay. Ten 1 dr. 2 E. Helge gaas. TM 'Hetba arnoris. CIEN od -"Hetrba ad rupturas utilis. ^ "2 "Herba Ioannis infantis; P ; Herba Malavarica. Yu "HerbaMalucána. | Herba Mazcatetifis. , Hetba mimofa, HAMA mort "«ans, Hárba Regina. 'Heétba renibus utilis. Hérba Sancta. 36 Herba Solis. E. óq Tbe varii generis Perüanz; WS 59. 7 i : cis viva: n eus i: we me. Ienavus afimal. d brimel avis. c PR — i Iogues. 214,264 Iraa. 218 Iraituch füccus, $o Itam. 218 Iulfar portis. - 2213 Tuncus odoratus. 203,204 Iuncus rotündus & triangularis, 203 » Tünipappeeywa fructus. 10 Iuruwa. 48 Iuub. 86 K. | Kakala, 249 Karaoeaxr OG". 110 Kezeta /Eliani, 106 Kaye baka' ; 73 Kiaa avis. A eU YO Kilkil. 1 à37 Knickers. | :] Lac. 158 Lacca. 158258 Waccaartificialis, . 2 58 Lacca noneft Caricamüm, 19, " 258 Laccz hiftoria, I j8. Kacca Vetétibüsignota, ^ 159. Lacerti Caymanes. 326. Lacerti ingens magnitudo, 317; Lacertus Tridicüs. IH n Iacertus peregrinus. "figiré. p pereiing fquamofüs. ri Picos X. 577, Lactuca filveítris: 349 : Lacuna error. 1 86, 196, 19,102 la. 1 8 Eagenulee | ex Ameticano fictu. * 29: Lampaos. * E Lampatáti, /.210,274. Lancuaz — MEA Eaüha, Mes ML 18 j Ia is Armenus. : 212. is Bezaar, 216, nii M nei Lapis Bezaar Petüan $27,319 Lapis B-zar Perüanus ab Ótien- * tali differt. 228, 374 LapisCaymanum. —— 326,527. Lápis Malacentis, 117,218, Lapis Maiiati, c. 3 M5 Lapis Nephiiticus, E $ Lapis pedum rimascurans. j jo, Lapis fariguinalis: $. i9 Eàpis Tiburonuim. es marina, Léücoma edu. Hem An A zs DUM L| wi ER 4,215,176 dp vicenr péebens. E 3i i - Lapis üteti Spus iid cátáns. $5 E Nfaheat Lf: : mites 8s D apis Lignum Betis ufum przbens.g Lighum Molucenfe, 4 Lienum Nephriticum, Lignum renüh affe&tibis TM P nd Lignum Santalo fimilé. 174. Lignum fempervivü, —— 163 Liquidambar, 147,302 Liquor Ambia, 306 Litpor emporiü regrit D:can.zi$ Lobus Brafilianus ingens, — 6o. Mihati pifcis Phocz "gentis: ji ?hens —— 13343514426. Sus 1 Mánica. " Maia. qoe : "Mórbus Neapolitanus, à "T ^12 ' f» Morian. j 5üt Manobi. ig Manfarunge. 190 Mánucodiatz duo genera. — 359 Manucodiata ignota veteribus. e 359 Manucodiata majoris generis, 160 Manucodiatz majoris generís tex, 362 Manucodiata rhínotis generis, 360 '. . LoDusBrafilianusalter; —^ 6i Mafucodiatz nón finc] odes, ' P . Dobus cartilagineus. 66, ED. 339 - Lobüsex Guiriea; Manus, 266,118,110 Lobus ex Wingandecaoüv. tr Mataka. 213i Lóbusiww. 7o, Marana, - 288 Lobus f ibz atbeleicentis ^76 j, Marazilquelbe. 199 Lobusiifule D.Thomig. — 65 Marganas. 364, Lobus peregrinus varii genetis.. M ar d p 214. 71,72 ^7 "Margaritarum origo. 213. Lobus quadrangularis, 626; Margaritis nitor 2 reffituatür. . Loc Sutnutri. 458,245 2214 Lomwia avis, ^367. Marmelos de Benéila. "T Lovan. ; 157. Mito. 189 Lóvanlao iim 1 Martes, ? Lud IR M Mif is Adovicus Romans, 15$. Miflac, 190 Lués venetca qüaudó cds ; pie delislndias. ^ 348 V9 58,312. .. ates fructus. j9,79 Lulu. Epi. 557.4233, Matthzi Silvarici error. 18 j,187 Lündaavis, ($67, Mauridfinfulo, $5101 Lyciextahendiratio. ^ 163. voe 341 Lycii hiftoria. "165, Mazafrani. — as AE ido bv Meri, " $4244 Materveterum. — 79,264,165. MeChosfan, 35435139 Michazari, 174. Methoacan altcrufn; H 339 Mar Plini; ^ 79. Meéhoacaníilveftre. — 75 339, Macis, oSi3/498. 179,163. Medicaméum ad eryfi — 344. Mácocqw. forte frudus. 13. MM apud Indos fatio; 5 jo. -— n Macrire. — — 7. |a64, Mefegheta. — 186. MadreMaluco; "' — ^ "349 MeloIndicus. ES Magnes. s in i ÓÀ e M '219. xus 1j Mialabar ptóvinti! ^ z i Mergüs Americanus. 10j Mala Indica. "$82 Metgus Farréfis iveArdticns.101 Milibatrum, ae 177; Metgi$ marinus! Gélneri. ^ 10£. NMüligueta Cardamomum "hon d Ww age efera. 1f Mala Bot E a 196: Mafucca infulz, — eir, (199. Máluco. ^^ ijr, - ni aid E 2199, jo Màmbu à B "y eel ' M Mahgatás dc India, alis. Mc dfi d pd Mo gli, ajo eu i Mangas: MAS. ui c E Mahoclis — fasc Mun oj opem Hr MAC - Molle. NET erii a p Mábgle. EE ; iufül4: 187 QUANT OR Morecher ftis. Ju "a bI. z METRE E. dudit $ 167 ii hlbar, " Moróxigas pifcicul 143 HE M idesd 7 Morbus Pic 315 Mürdexi. 315292P. UKk2 Mbfitiex Moringa, 278 Morois, 182 Morremor. 48 Morxi, 237 Moti. 223 Mous. 28; Mungo. 236 Mus aquaticus exoticus. 37$ Mufa. | 219,2130,252,284,284 Mufzetymonridiculum. — 236 Muftela Africana, 112 Mutu. Myrobalanorum atborcs diver- mM 19$ Myrobalanoruni quinque genc- ra. . 195,199 Myrobalanus Arabum. 194,170 Mytobalanns Grzcorum. 194 Myrrha. 157,160 Mytulusconchifer. — 129,130 Nabathza — — 103 Nachani, 161 Naifes. . ES OC Naique. & 241 Naires, 166 Nana. 21g Nardus. ior.202 Narel. 189,269 Nargel. 269 Naflurtium Perüanum. 348 Negundo. . 126,180. Nereiden Indi, 23249. Neft avis, TOM Nei —— : 241 . Nicotiana. yas 309 Nierzundi. ECT Nigella. .. 186 Ni 24239 Nilior, mExcrois Nilàa, US WE Nilacandi . 221,252 Nimbo. d cie 426,181 Nimpa... : A din Pd Niza Maluco, 240,241. Niza moxa. 241,252 Niza moxa horti I 42e Noch. — ' 2:65:80 Norchila, — E ee Naces iufanz, $536 Nocsperpun, — Ug, Nucleipinercathamici, ^. 33g Nucleusex Guyana — —— 38 Numenius Indicus, ...366 Nux aromatitis, 15$.179 Nux Indica, cr EE Nux mofchata. n AME Nuxmofchatafemina, ^ — 13 Nuyfwofhatimas — — 14 Nuxmofehaamontana, — 14 NugpineaPerüa, —— 34; ac - (eo wo DEC et Ocoloil, ME Oculuscattigemma, ^ — 3ax Ofum.., Oleum cicinum., 199 Peregrini fru&us varii, j657, E P e 4 Dat : E Oleum ex Cocco. 199 . $98,59 Oleum ex Copal-yva. 297. Peregrinus fructus acidus, Oléum ex Copta. 190 Peregrinus fru&us à Penino, Ms Oletm ex Liquid-ambar. 302 Peregrinus fructus elegans, e Oleum ex Maci. 265; Peregrinus frü&tus reticulatus, Oleum ex Nimbo, 226 30 ANS Olla; 189,192,269 Petrilloligero, III Onocrotalus, — 107 Peruzaa, DUTY O'níigay G-. 154 Peruzegi. ijo Opii ufus. 2,2 Pescolumbinus, — : 199 — Opium. 1j4 Petum. — 369,310." Otbicularisfru&tus petegrinus, ^ Phafeolus Brafilianus; ^ 69,336 29, 30 Phafeolus major, 33$ Orbis capite teftudinis. 141. Phaícolus Nigritarum, 68 *Orbis muricatus. 139,140 Phafcolus Perüanus. 32 Orbis ranz rictu, 149,141 Phafcolialii peregrini, 64,6 569 Orbis fpinofus. 138,139. Piada; 242,151 Ormus emporium nobilifimum Pica marina. 104 16g D MM. n5 Orraqua. 189,269 PPicielt, " 307 Orukoria. 48 Pilvane, 167 Ovaavium. MT og Pimienta del Brefil, ' 343 Ouri(Tia avicula. 96. Pimpilim. a8 Ouff. 17. Pina, — 187. . Ovüm Emeu avis. 99. Pinei nuclei Malucani, 292 Oxyphenix 197; Pinguinsavis, I0r p Pitiones de Maluco. . 291 Pabulum camelorum. 256 Piper. ^ 181,182,248,26g Pac; 187 Piperalbum. — 18; Pacal, 344 Piper Americanum, 342 Pacee. . 2:10 PiperBtafilianum. (343 Pacona. 230 Pliper Canarinum, 2 ECTS Palan. | 7 329. Pipercaudatum, iati Paltade Mecha; —— 203 PiperGuinez. ^ ^ ^ 1:84 Palla. 179. Piperlongum. 20,182,185 Pallankins. - ' 18 Piper nigrum, 19,185 PilmaadiL — 47. Pifcandiratio cotvorum operá. Palma Indica; 189,169. - 106,107 QE E A Palma pinus. i4 Pifcisadmirabilis formz, — 151 Pilmafaccifern —— 4 PifcisQapines didus. ^ — 142 Palma filveftris, 196 Pifcis triangularis form£. 142, Pam, 375. 145 w-— —— Panisexarborisfcobe, — . $ Pifum. , 392,28 Panaíu. CU so a8r Pifumocliiecolore. ^. 7x. Panax, C7 1381 TiwxG-. EE Panaz, . 2$ 117. Pixcoxbuit. D. INN Papa. e 381 Plantá alexipharmaci vicetnprg- —— Papuz inue) .. 6m "ent,—— — -— 155 Paquovere, 58..,,249 PlhntBannnica, — . , 92 Paradifus $$. Plantagraminifimilis, |^ 3$2 - Parapar. z "48 Planta marina Refeda facie, 122, Parava, ad en. cca RR Patizataco. (Planta trárina retifotmis, ^ 1*1 Paifer mofquitus, - Plantaperegrina. ^ — .. 239 Paftus camclorum, Plintaíanguincos fudores exci-— — Pateca, — .Aj$ tans. PSNOADIP Patinz à magnete, .. .A&& Planta faxea dCporugoedf ir. — ETT T. Patines avis, .7368 Platanus, ERI. Pavane, PN 7310 Plinilapíus, —— ^ 168,177 —— Pavate, ...a66 Plumbum Adamantisacieminon —— Pavo marinus, .. . oj "obtundi. | — ^. 419 Payco herba. "2314 Pókel e Wcvee 0 Tazan.- 316,173 Pókelnieza. 1 Pazar. ^ is c aM PenraphyllumIndicum, —— 89 Pepitasdel Peru, - 4g Perdan, : 163,197 Percbecenuc, uEOEeMES -. qd Ponahambar, 148 Porcellanz, - 222 Porphyrio, 370 Praíius lapis, 31$ Priftis pifcis. 155,136 Hey —— 136 Promontorium bonz fpei; 169 Promontorium Cori, 172 Pfeudo-china. 83 Píeudo-opalus. VUPE Püttacorum magna varietas. 363 Pfittacorum nidi non fünt pen- duli. d 7.7 1 Pttacus elegans, - 36$ Píittaens major elegantiffimus. 363 i 1223113 Píttacusmáinimus. - 36g Pucho;: . .. 163,204 Pul, i Jt& £151412à 180 Pali. 196,171 Quabeb, aL Soo 0384 Quabebe chini; 184 Quace cupati, , 290 Quebulgi. — 194 Quelli. : i: Quequi, DS dA Quercus inarinà Theophrafti, 121 rA : Querfaa, : Jggdd Querfe-: : 169 Queura, 286 Quil;- $- o PHP iba Quirpele. E Rn. Rabi-forcado, 107 Rabi-horcado. 107 Radix Chinz. 208,274 Radicis Chinzdele&us, ^ 209 Radix S. Helene. 84,344 Radixvenenisrefiftens, — 311. Rao, » » 241 Rafis catapotia, 1jt Ratis, ài Ravani, 208 Reguli & Quil pugna; 114 Regulus ferpens. i14 Regnum D.li, 2140 Reimones, (166 Reisbutos. | 22D2$i Refinz aliquot. $0,81,8z R«figna abiegna 306 RefinaAÁmbrzfacie, |^ 86 - Refina Carthaginenfis, - 84,306 5 4*2 Bifnager, 24Í : ex Daquem, 24Í - Rex Pegu, 167 RexSian 167 Revers pifcis, 134,135 1 —..19$,27tí Rhabarbarum. 107,208,2 50,274 Rhabárbarum Americanum. 312 Rhinoceros. |^ 166 Ribesplantzcongener, ^ 9o Ricinus Americanus, 299 Rob alquz. HS Rogcamalha, 253288 Rochhà; uri Rodgans. . 360 Rodgcees. 368 Rodolho, 228 Ronder. 17 Ro Hiericuntina, 194 Roftra ingentia, 107,108 Rubinus; 221,251 Ruclh avis maxima, 108 Rudentes ex villis Cocci; — 192 Ruellii error, 186 Rufi potio, 15i Rumes. 15$ ; s Sabayo,' 241 $a. 158 Sàcat Mambu, 36$ Sachbar. 2053 Sacolaa dele&tus; 186 Sigge — 16 Sagittarius, 138 Sagouin, 371 Sagu. . 3 $16 Sahefefram. : 177 Saibo, 241,151 Sai(ifram, 177 Salihacha. 169 Saniatra infula; - ELT Sambali, . |. 216,180 Sambaranelignum. — 174,36: Samp tan., 36 Sand al. 0 173,147 Sandalum; 173,174 Sanguisdraconis; 82,530,331 Santalihiftoria. 174 Sanüli rubri & Brafilii ligni dif- ferentia; 171 Santali tria Deed 173,147,162 Saponátii globuli. - $46 Sapphiro-rubinus, 221 Sapphirus. 22i Sargáco, 29 Sarguaco, 70393 Satlafras, 320,321 Satiach. ící Satiech; 201 Scabics Hifpanica, $'5 Schanos. . 173 Schón apfl, 289 Scolopax Indica. 366 Seduüm Madagafcarenfc. 91 Sepulvede error, 197 Setapionisertor, 162,195,198 Sercanda; 1723 Serpigo Indica, 22983 Serpens Indicus, 114,373 Serpentesingentes, — 114,375 Setpens peregtinus. E Serta pifcis, 135,136 167 Siger. Silphian; Sinarum Rex porentiffimus, 1 58 Sinenfis hiftoria, 158 Singadi. 215,180 Siracoft. 164 Sirifole. 235 3$ Sirigata gamber. Skua avis; 368,169 Smaragdus. 220 Socotora infula, 149 Sofy. 241 Solanum Indicum, 90 Sope berries; 43 Spherule(iponarie, ^ 43,346 Spica nardi, 2174 Spina ex Gayana, Sporbs Spincllus, "it Spódium; : 7164 Emi. 165.1346 Spongiaelegans, — — 12$ Stellarum variz genera; 144 Stella tredecim radiorun; ^ 144 Stormfinck: ^^ 408 Strobilus Perüanus. 341 Styrax; : 155,155, 156 Succi concreti, 86,81,82 Sud, M SHE NA Sufi, 4nigi Sula avis. .. 366,367 Sulphur Nicataguanum, ^ 343 Sulphir Quitenfe, 77 7343 Sulphur vivum. 345 Sultánus Badur; 239 Suluüc. 19o Sulucque, 190 Sumbel. -: - 201 Sura, - $69 S. Crucis civitas, dire Tabaco. 307,308,309,310 Tabargert. (0410 Tabaxir. 164,165,246,159 Tacamahaca. 298 Tacori.. 48 Talisfar. ET i Tamalapatra. 177,178,248 Tamarindi, 196,197,249,270 Tamberlanes, i40 Tambul.: 175 Tambuldar, 145,147 Tame: 178 Tamirhám. í40 Tamitlangue. |(14o Tanga. 166,107 Taprobana. 162,166 Tartari. 14o Tatou. 109,110,330 Tatula, i59 "Tavardete. e e 'Tembul, 175,248 Temir cutlu/ | A4 Tenga. € 71«489 Tengamaran, 189 Ternate infula fterilis, 16 Terra nigra cóficiendo atramen- .toapta. 5 Terra Perüana variorum colo- . rum. EN-—— Terra rübra argenuum vivum continens, S054 Thalifafar, 20 178,148 Tianche. $9 Tigris, 1j6 Tiguat. o6 Timor infula, 173 Kkj Tincal pw d Tincal, 205 "Tincar. 6.208 "Tiriamiabim. 164 "Tocot guebit, 298 omincjo avicula. 96,97 "Touispüttacigenus. ^ 364 To£imr. 158 Trec. 15$ Trican. es 189 Tripoliim. . 207 Tvcalodita. ! 212 Trungibin, 164 "Tünaw. 83 Tubuli ad afthmia. 310 uphat; Eau utl Turbith. 106,207,2159 Turchefa. 110 Turis, . 2728 Turis planta. MESES Tus in PR nonnafíciur. 157 Turis ufus. i 157 Tutia, 1655246 Tutia Álexandrina, . 165 Typographia pis Sive ve N: tufifim — —— 210 - AS : v. j B araq ua. ^ pes Br murrhina ex bur viridi. 322 Vafaveli, 266 Valcula ex Cocco. Vaícula ex Cocco dM Vdo. . EET Venezotas, . 240 Vetbena Perüána, 349 Vetichg, 241 Verido, 340,241 Velpertiliones Cretenfes, — 96 Gee boneseius - 96 Vefpertiliones ingentes, 94595 Vicia Africana; 86 Vicicilin. . 97 Vidaras. * 234,287 Virginum in Bengala confuetu- do. , 224 Viíà fernen, 19 Vngulaanimafis lapidem Bezaar generantis, m. Vnio, 215,214 Vnmata caya; bm nbSb Vplot. - 163,204 VfübTheveti: 84 Víücfüccus. - dee Walgh vogel, -..,1o0 Waricoramori: LASAMROS Winteranus cottei, 3$ Vultures aquatici, 203970. Vultures infülani; cd fa Vzbeqte. E X; Xa, EFT LA JN 7.10 olàm. 240,152 Xa-Ifiael, : Xa-Tamag iid d fiet eque. fet |243 Xilo. P ie Xiicaft. : m : 164 Xirqueft. 64. Xolochcopalli; i ze Xylaloc; à : 1i. , Yacut. MEC Yguana. oioo MEE Tu. mtis Y ra-yctic. /.306 Ytémbo, js 166 ! m. Yuana, néug Yuca fuccus Flethals, 344 : innoxius, I1 Yuca, " win Yuca Perüana minime b. ra 341, Zabarget, ETT He 15 Zamarrut.. E T sua sc RS oaria. o n n Zeilan infula, n n infula n Tau. 2E qo 3 3i ; aM Zerumbet, à 13,1$t Zigir. E Zilo, E E Zingiber. —MIENDIXZE * qua typopraphicarum operarum aculos effageyuut ds ExoricoRv M Liz exprime nds. " ! l Primus numerus paginam notat, alter verfüm. Pagi10:verf.;.folisnudum. | 13.6* Y4. 4peuzrim pro Myriftica reponezdem, — 1r. CAP?Xvit. deinde (04. cap. aumernue in lib.y. mutanda. — 16.38. magnitudine 49: margi»c Braf- maanéFruc.v. 53:5.Velez $5:marg.Poma Nicarage g6:s470. Cacao | 69: "marg. Havas del Peru: | 86:21.ferrumimare — 92:18. qualiter nafc.expwzze qualiter /— 9: i5. propior 100:7.aquzrivuf | 105:25.íam Anas 11 1.5 1. ut feremeles qui vulgo taxus 126:21.compofitos 135:28.Inverí(um — 161: marg. Caphurz hiftoria. /eze Caphurz natales. 164:9. fimilecffe, fed nigrius, ^ 217:6. Bezaar. 238114. Rodriguez | 23657. exhibent 257:55.hic Audor .269:30.folentut 272:18.Cuci & Cedri-. 282:21.di- - lutiusvir 302:44.Gomara 306:15.6 cavis 308:1$. venenatis | 353: 30. attioJes 339: 8. protuberabat sarz. Mechoacan filveftre — F F3. & FT. 4. sumerts pagi»arum cerrigendus hoc modo 341. 342. 543- 344. 40. 344: 36. dliquod, 346:30. Guayavas 3)1:36. cundem. —À Pi Series Chartarum. JigACB. C. D. E. E, G. H.I. K. L. M. N. O P. Q. R. S. T. V-.X: Y. Z: Aa Bb. Cc Dd. Ee Ff Gg. Hh. l& Kk. — Aaa, Bbb. Ccc: Ddd. Omnesterniones,ptzter T. Gg. Kk. duerniones, & X. D d d. quaternioncs. *trictnio, & *.*, ***. duerniones;quibus Altera Appendix ad Hiftoriam Rariorum. , Plantarum continctusextra ordinem (unt. Monendus itaque cs, mi Lector, ur, i Rano- zum Plantarum Hiftoriam nondum compactam habes, hanc al:eram Appendicem priori 4: adjungas; eàdem enim formá expreffa eft,quà prior illa quz Plantarum Hiftorix adjuncta. 4. Si veró cam compadam jam habes, Exoticorum libris; aut Bellonii Obfervationibus;pro- E bitum crit, fubjungere po ; Ld EDEM atur. P DEES A € pimeec. tAME ect Wis xe 2x wm! NICOLAI MONARDI Hifpalenfis Medic pr sfantiimi r3 À LIBRI SERES dab aoce A "nmt: ^ A E VARIA "EXPERIMENTA . continentes: Et il quidem Hüsfanizo fermone toneriptá s mune cuero vectus Latio donati 2 CAnROoLO Crvsto Zrribate. — Hotum fetiem ptoxima pagina ihdicabit'. Aaa . Primus, agitde Lapide BrzaAr & herba S con zo- NERA, duobus prz'flantiffimis adverfus venena medica- mentis. iri) arii. ba M gi | . Alter,de FER o, & ciusinfignibus facultatibus. Tertius, de Ni1vs, ejusque commodis. Hisadjunctus eft Libellus de R.0s4 ab codem Au- &tore Latiné fcriptus, & Differtatiuncula de C 11 n 115. Déitifümis cuiris, Áüfdésigiie telebervisis M edits; IoANNI HEvnNIO,; | PrzTRO Pawio,& EvVERARDO VonsrIO ^- Carolus Clufius Atreb. : S D 3à CTAVVS e vicefmur nunc agitur annus viri Dotiifü- Wy isquod Lines Nicolai Monardi;primarii Hisbalenfis mc- » dici libellosde e/Medicamentia fimplicibus ex Indi& quam ) ) Occidentalem appellant, delatis agentes, Latinitate dona- rig C7 fn unicum contraxerim, addita interdum quibuf : dain fcholiis qua ad vem facere uidebantur. Septennia poft ;T ertiwm li- belly, recenter ab eodern fcriptum, fimilium medicamentorum (qua,ecul- atis prioribus, ad eius notitiam pervenerant) biflariamcontinentem, na- Gursetiam Latinum faciebamyin eorum gratiamqui Hifpanicum fermo- nem non callebant..—.Q nam porro utiles fuerint 3i Libelli blc cómmemara- re non e$t nece[e , quandoquidem adeo avide fuerint excepti ,ut 4 * ypo- £raphum ter vecudere oportuerit. Erat enim vir ille ponoutrari eruditio- ne praduus e percelbvis Medicus quique non pauca ad medicam artem pertinentia commentatui eit fed vernaculo maximá ex parte fermone, ut popularibus fuis eratificaretur. Inter catera el Commentarialum de lapi- de Bezaar,&9 berba Scorzonera, duobus aderat venena praflantifümis remedite, in quo de eorum medicamentorum facultatibus arid adfert ex- perimenta : deinde "Dialogus de Festo, eiufque praWlantid c. viribus , in quo [ane multa fitu digna, nec minis lectu iucunda tractat » "T ertis e$t Libellus de Nive, e9 eius efficacia tum qud vatione potus cum illa, vel ine illis ad ix tione frigefaciendussadprime fant utilisyit prafertimyqui in ca- lida ver[antur regionibus:nobis autemyqiü ffigdam colimin Provinciam, uon adeà quidem nece[Jarius non inutilis tamens propter doctrinam quam continet. os libellos, tametfi anno Chrifli feptuagefmmo quarto fapya snl- lefimum cz quingentefemum eunleatos , cum viderem A nemine adbuc in. alium fermonem conever[os, mei muneris e[Je exiitimaui , Latin loquentes fatere perinde atque illos fuperioresyconfidenis bunc labávemnon uius for-. fitan lectori gratum futurum, quam t olimfuit,quem in tribus ilia bbelli, de MMiedicamentia fimplicibus ex Occidental India delstis agentibus ,"otv- tendi fumebam. Superiore igitur a$late ab agritudinibus paullo. übersor , Jubcefrois boris illos donabam/atio quam poteram fidelifmé ut in etitido meorum opufeulorum T omo reliquia D- Monardi Libelli aducianturyt9 «vobis ayatcis nencubandos cenfebam. os boni confulite munufculum ab lomine vobis amitoy e valete: Lug. "Bat. prid. Kal. Feb. M.p cz 7. ÁÀaa 2 DE 4 LAPIDE BEZAAR ET SCORZONERA HERBA, duobus prxítantiffimisadverfus — ' venena remediis: Audoe D. NICOLAO MONARDO H, ipalenfi e edico, SAT interprete CakoL o Crxsio Arelate». 4 ALDE conqueritur Pliniusin fua Naturali Hiftorià, omnia effe advería homini in hac vità, reliquisautem animantibus Naturam effe matrem: X quandoquidem illa viribus & inftinu naturali donàrit, quibus fibi uti- 2/ lia deligere, & noxia fugere norunt : folum veró hominem his omnibus deftituerit, utqui nefciat quz ipfi funt utilia;neque fugiat qua damnofa. Nam nifi doceatur & aliunde difcat,illa ignorat, & naturali inftindu in- telligere nequit: quà de caufa tot labores patitur,dui eum in infelicem ftatum przcipitant; atque inter illa pericula quibus obnoxius eft,nullum magis grave & adverfum DE pa- Vom, | lam &occulté magis cum offendat, ipfis venenis, quibus fingulz feré herbulz funt przdi- ' tz,quzque in fingulis pane metallis latent, & in fingulis animalibus funt abdita , preter illa quz hominum malicià adverfus femetipfum funt excogitata. Numerofa funt ifta, qua ' Natura in plantis, atboribus, lapidibus, animalibus abdidit, ne homo ob fuam dignitatem fuperbiat, fed potius agnofcat, vel herbulam poffe ipfum offendere , & fru&um, fivelapi- dem, interficere. í i Adveríus hzc omnia venena generatim & figillatim, Medici Graci, Arabes , & Latini. fcripferunt efficacia remedia : inter quz ánüm recenfent; ptifcis temporibus valdé cele- bratum,ob fingulates & admirabiles facultates, quibusadverfus omnis generis venena, & Lapi Bez.ir, fytmptomata ex eis nata , praeditum eft : id autem cft lapis Bezaar. Vt porrótempus omnia. — in lucem proferre folet; idem etiam omnia abfumit & abfcondit :nam multis jam annis. adeó hujus lapidis memoria tenebrisfuit obruta, ut ejus nomen tam nobis ignotum effet quàm qui apud Scythas vivuntpopuli. Ceterüm idem tempus, hujus lapidis mcmoriam tot feculisfepultam compenfare volens ,non mod eam denuó nobis detexit, fed fimul serzmes cum illànobis communicavit quandam herbam, venenis ctiam advcerfam, Scorzoneram appellatam, infignibus facultatibus przditam,& paucos ante annos.cognitam, magno no- frocommodo. — — HE à Quoniamautemlapis Zezaar & Scorzonera zequalibus facultatibus funt donata, totque viribus pollent adverfus venena, utriufque hiftoriam fimul conne&ere volui. Vtveróin- tcgram notitiam confequamur , ad quz vtilia fint ifta duo praftantiffima medicamenta ; initio de venenis tamquam prxludio quodam operis nobisagendum. Dicemus itaque quid fit Venenum;quibus notis deprchendantur qui venenum hauferint;quibus remediis curentur , & quà ratione à venenis prafervari poffint: nam hacc primüm explicanda, anté .. quàm de lapide Zeta4r. & herbá Scorzoncra commentemur. e Ye" .— "VENENVM cíl,quod peros fümptum,autforis applicatum, humanum corpus expiu-. e gnat, veladversà valetudine illud afficicndo, aut id corrumpendo, aut ipfum necando. Id autem confiftit in harum quatuor rerum unà: vel in plantis videlicet, velin metallicis, aut. in animalibus ; aut mixtis : & fuos cffe&us exerunt, aut manifeftà qualitate, aut occultá proprietate;aut utrifquecommixtis. Ifta venena cx parte nos jugulant: ex parte etiam illis utimur ad hominum utilitatem & falutem;atque ex parte fimiliter utebantur veteres,tan- quam remedioad tollendoslabores. ' — —— p - Dehis quz generatim & particulatim funt nobis noxia, Diofcorides lib. v 1. Hiftori ftirpium exadiiffimé fcripfit. Idem feccruntalii Graci, Latini & Arabes; quosconfuleré poterit, qui niagis exa&am de his notitiam adquirere volet. Confcripferuntilli age : antidota ; DE LAPIDE BEZAAR.ET HERBA. SCORZONERA. DH antidota & medicamenta, quibus finguli munire fe poterunt adverfus venena : etenim valde magna cft humana malitia,& plurimi vel ob proprium commodum, vel ob vindicla: cupiditatem, veneno offendere, & tollere tentárunt ,non modó plebeios homines , fed euam Imperatores, Reges, Pontifices, atque magnos Principes, qui; quó majore in gradu: funt conftituti, cantó majoribus periculisfunt obnoxii. Hoc mctuentes plerique e Veteribus praclari viri, iulta variaque medicamenta com pofuerunt, quorum ufu munirentur, ne venena illis propinata nocere poffent. Quemad- modum comperimus Imperatorem Matcum Antonium feciffe; qui adverfus venena, (in- gulis diebus mané pauxillum Theriacz fumebat ; &: Mithridatem , qui fuam interdum Thesis. confe&ionem Mithridaticam , nonnunquam aliquot rutx folia; juglandcs, & ficus: fic 5,4, etiam utebantur fimilibus aliis medicamentis, ne verieiia; fi prebercntur,cos offénderent. par VrvNrvn alivenenis ,adcurandas multas zgritudines: quemadmodum Medici, adexpellendos & cvocandos humores fuperfluos & redundantes in humanis corporibus ;: id autem fortiter peragi nequit, quin vis Naturz inferatur: nam purgantia medicamenta — «^ venenatà qualitate non carent: verum quidem cft , ea prz parari & corrigi, hihilominus quidpiam veneniretinent, quod fortem illam vim putgatricem generat. Venenorum ufusetiam in cheirurgicis receptus eft: iisenim impuram carnem ín ulce- ribuscorrodunt; &, ubi neceffarium eft, cáuterii vicem prflaü |. 00 00i 0804 .. Sed & Alexipharmaci ufum przbent venena:nam argentum viyuni geftatum;pueros à. vos eriam fafcinatione prafervat, & fublimatum à pefte liberat. Novi enim quendam in xenodo- Aleipbarma- chio, pefte correptorum curam agere folitum, qui fublimati fragmentum fupracordis reo vine pás gionem geítans , numquam fimili morbo correptus fuerit. S pen Plerique olim Echnici venenis ufi funt, ut fe à crudeli, quam expe&tabant , morte , aut ignominiá, fervitutéve liberarent. Veluti Demofthenes pravertit crudelem mortem & ignominiam quze illi parata erat, füumpto veneno;quod cannulà iticlufum, poné aurem füb capillis perpetuó geflabat. Idem egit Democritus, haufto, quod in annuio geftabat , ve- neno. Idem etiam Hannibalà Romanis profligatus & victus: tum etiam Cleopatra , ne: ab Auguftoin triumphum duceretur: atque alii multi, qui fponte fumpto veneno potiiis fefe necárunt, quàm ab aliis illatam mortem ferrent. : PRIMARIA figna quibus dignofcuntur qui venenum hauferunt, funt, fi quis illico. vexowivfe- poft cibum aut potum magnam gravedinem toto corpore fentit & magnam naufeam : forms indi- cumque cx ipfo ventriculo teter odor & fapor exhalant, quando cum difficultate (cfe mo- ^^ verc poteft, & frequenter ofcitat, facies colorem nunc pallidum , modó lividum ; aut ter- teftrem contrahit , quibus coloribus etiam inficiuntur ungues, labra , & reliqua corporis: partes : cüm adeo eft inquietus, ut neque pedibus confiflere, neque jacere queat; fed humi: fe volutat , cor magnis anxietatibus affligitur, & deliquia patitur : admodum: naufeabun.: duseft, nec quicquam vomere poteft: oculorum albumen, five cornea tunica fanguineum colorem contrahit, & inflammatur; torvum intuetur: pulfus inordinatus,& etiam refpira- tio : atque inprimis rigor univerfum corpus occupat , preíertim autem extremas partes , idjue fecundum veneni, quod hauftum eft, qualitatem. Nam fi venenum frigidum fuc- ric univerfum corpus frigefcit , praefertim pedes, manus, & facies ; frigoreQue deledatur; attonitus & quafi ftupidusevadit. Sin autem calidum fuerit venenum, fiti torquetur, at- que fummo ardore intrinfecus corripitur, ut torreri videatur. Ceterüm ad facilis dignofcendum venenum, diligenter confidetanda funt quz evo- muit ager, ut ex colorc judicari poffit, quale fit venenum : fingula enim peculiarem ha- bentcolorem. Agnito hac ratione,five cx relatione, five ex indiciis,veneno, per ejus con- trarium cura molienda, ad extinguendam & tollendam ejus malignitatem : de quibus re- mediis veteres omnes Medici abunde fcripferunt,tam generatim adverfus omnia venena; quàm figillatim adverfus fingula : peculiare enim habent fingula contrarium; quo corrigi- tur cjus malignitas. X . Peffima figna in veneno infedis funt , frequentia animi deliquia: oculorum ipveríio & inflammatio, lingux tumidz & nigrz exertio, pulfus debilis & formicans, frigidus fudor univer(um corpus occupans, prafertim extremas ejus partes, & peótus : fi füniptis quz vo- mitum cient rcbus, vomere nequit : (i perturbatum fit cerebrum, quod peculiare eft in omnipgenere veneni, five haufto, five ab i&u virulenti animalisillato,in tantum ut amen- tes & quafi furentes evadant; quod lethale eft indicium. Vtautem meliüs agnofci queat quale fuerit venenum ,obfervanda funt cibi & potus reliquiz, ut confpici queat quid illisadmixtum fuerit quod ex colore , odore; guítu de- prehendetur:aut fi cuipiam animali obiiciantur , nempe cani , feli, gallinz , quz fym- ptomata inducent , obfervandum : nam (i mocítum erit , indicium , cibum infe&tum : : Aaa 3 fuiffe, Ventii digne- tio. 6 NICOLAI MONARDI: fuiffe , (i veró moriatur, venenum validum'fuiffe, certum eft indicium. bat: Cunt. Deprchenfo veneno : ante omnia provocatidus eft voniitus, quo niliil util fus, rie vere: num per venas & arterias difpergatur, & ad cor penetret: nam fi eó pervetieric, folüs Deis medelam adferre poteft;; Q uapropterillicó ciendus vomitus, ut venenum eiiciaterjarre quàm é ventriculo tranfeat : id autem fit digitis ih guteurimimiffis, — haufiáj&; | quod magis vulgare eft; epotà taótà quantiratcolei dulcis, ut plenus fiát véntriculus, faci. liusQue reiiciatur quidquid inillo continetur : rétiriendum veróaliquantó tempore , dein- dc immiffo digito, aut pennà vomitus provocatidus; idQue fepetenduri donec intelligáz- musomnemcibum & potum qui damnum attulit , rejedtumi effe; Si porró/óleum vomiz , tum non ciébit, alia medicamenta vomitum excitantia dándà erunt, à debilibus aufpican- do, qualia funt, anethi, chamaemeli deco&tum; taphani fébieri & fimilia , addità (fropus fuerit) aparici drachmà: nam pratterquam quód valenter vomitum ciét peculiarem facul. Aqua fila- tatem habet veneni vim inftingendi; Nonnulli tamquam magnum arcanum, aqui ftil- íüaforwm — latirize florum mali aurantii tepidz quadrantém prabent:? ám & vóriitum provocat; & 4n. . Occulráfaculráte veneni vim extipguit. Salabre autem eft , meédicameritis vomitui cien- tibus, venenis refiftentia mifceri, veluti Theriacam , Michridacium ;'& ejufmodi alia; de^ quibusdeinde agemus. : ett ilu t 3375 Vim sé, — Noftro (culo inventa eft oleiexttadtio; quodà Vitriolonornen hábet ; quoniari ex fo- lo atramento fütorio; five vitriolo,elicitur, quo nunc nihil tràgis excellens agnofciturad expellendum venenum , ejusque malignam qualitatem extiaguendam : fex enitit illius guttz ex aquà cordiali fumpta, vomitu venenum expellutit; ejusque malignitatern tol- lunt. Sed non modóad eam rem utile eft hocoleum : verüm etianrmiltis zgritudinibus: Comis Gt- confert, ut docet Evonymus, magnus chymifta ,& valde peritus in extraiendis medica- MN mentorum liquoribus. Itaque, quifquis zgri; qui venenum hauferit; caram fufcipiet, im primis vomitum ciere debet; nam totius cürz id caput eft. qii xut üiaonst Ejedo per vomitum veneno, dabüntur xgro medicamenta facultatem labentia extin- guendi & tollendi malignitatem à veneno impreffám ventriculo, & nobilioribus partibus: camqQuc ob caufam inquirendum quale venenum ager hauferit;üt;illó cognito;illicócon- fulantur Diofcorides, Galenus, Paulus, Avicennà, & alii auctores, qui peculiaria remedia - adverfus fingula venena tradiderunt. Quód fi venenum in inteftina defcenderit;ut vomi- tu reiici nequeat, lenitivis clyfteribus utendum erit , qui pet feceffani eiiciánt venenum quod ad eas partes penetravit. [B 30 TODO TOIT OU COE Vei lili Si non conftet quale venenum fit hauftam , fubfequentia fymptótnata obférvanda aeu erunt an cx calido veneno oriantur, qualia funt faciei inflammatio , atdot' internus ,pun- €tiones per univerfum corpus, oculorum rubor, unguiuni tümeor, fitis ingens cum calore, ardore & pundionibus in ventriculo : tum eniti certüm crit calidum effe venenum, & Ca. propterea praícribenda effe remedia qux venenis valde adverfa fünt, & noxium illum ca- lorem interioribus partibusinfixum tollant, medicamenta valde frigida & cordialiacum bezaardicis médicamentis propinando, illaque fupra nobiliores pártes foris applicando; &.- Cibus dandus facilis conco&tionis boniQue alimenti, temperatus rebus frigidis cordialibus; quz veneni malignitatem extinguant. : Ee ps S verófympromata indicent frigidum fuiffe vénenum; ut fomnte profündus ftupor pete lethargi inftar , membrorum rigor, faciei pallor : tum , prxter bezaardica medicamenta, calcfacientia danda fut, quz frigus internum & externum tollant, corpus & nobiliores partes fovendo medicamentis ad eam rem convenientibus, & utendo variis diverfionibus & calcfacientibus remediis, queque veneni malignitatem extinguant, ac cibum ejufdem facultatisadminiftrando. Prebenda itaque remedia ad morbi ex fümpto veneno orti cu- ram pertinentia, non negledà przcipuá intentiorie, quz eft;ut veneni málignitasmedica- IX mentis & remediis infrà tradendis tollatur. : Di EA CA Mosca Q vaANDo ager ignorat quale venenum hauferit , nec fymptomata id indicant, cre- Mn -— tru caadmifcebuntur, de quibus poftea aCtvri fumus. Tfta autem cura non modó in agris, qui - occultum venenum fumpferunt, adhibenda, fed etiam in his qui veneno con quod fuà qualitate noxium eft: nihil enim naturam zqué profternit & dc verenun. : MEAE SIINGIDERS Aie Vxecude e : Ho T 40 d ; gg : 00 MYLITA. $e NC S LAPIDE BEZAAR ET 'HERBA :SCORZONERA. 7 M vLTA porró funt medicamenta peculiatem facultatem adverfus venenum haben- tià: quorum nonnulla (implicia, alia compofita. Quoniam autem in utroque genere va- rietas eft, de iis qua: magis ufitata,& frequentior experientià probata funt, agam. - Tntercorripofita, przcellit T heriaca Andromachi , qua; ft teQté coinpofita füctit, ifi- Medücasois tet ca quz adverfus omnis generis venena prarfcripta funt, primas obtinet: & licét a gi* ümam illiusconfectionem: nonnulla defiderentur,(i tamer diligenticurá copficiatur,mi- rabiles effc&us praftare experimur, non mod cüm proprio: liquore (Lillatitió fumprarii, fed etiam virlentorum animalium punduris & moríibusimpofitam jim étiam tuniori- buspeflilentialibus.- Mithridatium etiam in hoc morbonobile cft ; & interdum:Ehetia- cz vicem przbet. Ezitriis malis & Smaragdis paratz confectiones;níiraculofx funtin otm- nigenere veneni. Terra figillataadhuc pracellit, prefértiman febribus malignis. T heria- ca diateffaron verienis frigidis convenit, inprimis rabioforum animalium mortibus. Sunt & alia multa medicamenta compofita venenis refiftendi facultatem: habentia: fed jam enarrata reliquis praeftant, & experientià magiscomprobata funr. /— 0006 VA 14 funteuam fimplicia medicamenta;Sed omnibus antefertur Lemniailla terra siiis me- 7 à veteribus adeó celebrata, prxfertim à Galeno ; quam ut folummodo obfervaret;qüáque dimona compofita "u&c nenn refilen- tia. "iir xatiohe illam Sacetdotes pararent; in Lemon infulam, n&ncStalimene dictam, navigare ?^* "f non piguit : nec medicamentum fimplex illà przftantiusagnoverunt Graci. |. Dictamntüs legitimusin Creta infula crefcens;ad quem capra à fagitristoxico illitis vulneratz: confü- giunt: nam illum depafcentes liberantur.. Scotdium, quod adcó infigni: facultate pradi- 1um eft;utà corruptione liberetidQue deprehenfum ex corporibus inacie cxfissquasenim fupra hanc plantam ceciderant;(ine putrefa&ione aliquà diu incorrupta remanferunt;qua yeró fupra fcordium non ceciderant, valde corrupta & inimutàra reperta funt: Citri: fe- men infigniter utile adverfus venena, tefte Atheuxo, qui longam dé carenarrationem in- füituit.. Eandem facultatemobtinebit Arantiorum Citronfertorunmi femen; Os ex corde cervi valdc etiam efficax eft adverfus venena; & fyncopen. Idem pratftat ebur, quod prz- ter virtutem alexipharmacicam, admirabilem vim in ictero habere, frequenti experiencià comperi. :Omnesgemmz fimili dote funt praditz;inprimis Hyacinthus, uniones;& om- nium maximé Smaragdus, cujus grana decem fumpta, ominibus venenis profunt, & mor- bis contagiofis, przfertim in virulentorum animalium morfu & pun&urà , & dyfenterid, malignisque febribus. Nihil veró preftantius comperimus legitimo 'unicornu , de quo pauca funt tradita: folus Philoftratus in Apollonii vità, venenis adverfati fcripfit: récentio- resautem plura tradiderunt : fed multum intereft ut fit legitimum, quia frequerisadulte- rinum reperitur. Quendam/Venerum in hac urbe vidi ingens fragmentum habentem, quod quingentis aureiscororiatis «ftimabat, quique, me prafente, cjus pra'ftantia pericu- lum fecit in binis gallinaceis pullis, corum criftas, filo toxico illito traiiciens , uni'ex pullis pauxillum rafürz unicornu cum paucà aquá vulgari dedit, alteri nihil propinavit, qui poft horz quadrantem petiit ; cai unicornu datum fuit , biduum vixit , nec cibumguftate vo- luit, tandem prorfus tabidus extin&tus cft. Credibile eft, homini propinatum, futurum ut non morerctur, quia meatusampliores habet ad expellendum à fe venenum : deinde alia rémedia dari potuiffent, quibus (addito unicornu) liberari quiviffet. Ex omnibusiftis medicamentis pulverem conficio; qui & manifeftà qualitate, & occul- rà proprietate magnz efficaciz eft adverfus omnis generis venena, & peftilentes aut mali- gnas febres, vel ubicunque humor aut venenofa materia infidct. s Id recipit Lemniz terra aut boli armeni noftri [ 4/fanici videlicet] prx parati pondus Pelvii inf- [lentia zquipollens tres regales argenteos Hifpanicos , feminiscitri, fcordii , dittamni , unionum Lesen raparatorum, fingulorum pondus duorum regalium, offis de corde cervi, eboris, f(ingu- soia pondus unius regalis unicornu & lapidis Bezaar (fi haberi queant) pondus viginti ..gtranorüm : omnia in tenuem pulverem reducuntur , & decem auri folia admifcentur. dispu uris dofiseft pondus dimidii regalis ,cum aquá, ad xgritudinem qua: curanda eft,idoncá. Per multos dies (amendus eft hic pulvis jejuno ventriculo; mifcendusQuc zgrorum cibis: magnarum enim eft virium, ad tollendum veneni fomitem, cjus malieni- tatem teprimendam , cor partesque nobiliotes roborando ; & tollendam noxiam veneni qualitatem ipfisim preffam. Vilis etiam eft in peftilentibus & malignis febribus: nam ve- nenofam illarum qualitatem reprimit; quz nifi tollatur;inanis eft omnis cura. Dari etiam poterit iisquià virulentis animalibus pramorfi aut idi funt, ad extinguendam veneni ma- lignitatem. Ceterüm licet hic pulvis tantà vi polleat in his quz diximus; magis tamen ex- cellit lapis Bezaar,quia in illo confitunt omnes fupraditze facultates,occultà quadam pro- prietate & czlefti gratiá in illum infusà adverfus venena. Qui, fi reperietur, pracftantiffi- mumcít omnium remedium, ucin fequentibus demonftrabimus. T. Du Aaa 4 ap * NICOLAI! MONARDIS Lapidi momi- »t Generatiosis «ria [caten- ji. Asimal lapi- dem Bezaar gentrans, Eiw forma. Lapis- Beg aar. W- A R14 S habet hiclapisappellationes :nam Arabibus Zager dicitur, Per(is Zeta, Indis Bezar, Gracis Alexipharmacum, Latinis Contra. venenum, Hifpanis Pje- dra Contra veneuo y de[mayss , hoc eft , Lapis venena & animi deliquia curans. Conradus Gefnerus in Animaliam quadrupedum hiftorià, de Capra montana agensfcri- bit,hoc vocabulum Be/zsar hebrzum effe:nam Bel hebraicá linguá Dominum fignificare, & qaar venenum, quafi interpretareris Dominum veneni : nec imtueritó fané tale nomen obtinet, quandoquidem ita venenis refiftit, ut illa exainguat & tollat, non fecus ac illorum dominus. Hincfit, ut omnia medicamenta venenis reiftentia , eX 4ardica per exccllen- tiam nuncupentur. Ifte lapis in internis partibus cujufdam animalis Capra montana appellati generatur: la pidesautem in animalium corporibus generari, vulgare eft, prafertim in homine, qui nul- lam corporis partem haber in quà lapis non generetur : fic ctiam in avibus, pifcibus & reptilibus. Plinius cap. 1x. lib. xxvi11 Hiftoriz naturalis, cervos, fpeluncas in quibus colubri & ferpentes verfantur, adire fcribit ; quos fuo anhelitu eliciant & vorent; idque facere vel ut fc abzgritudine quadam liberent, velut juvenefcant ; diuturnz enim funt vitz. Arabes addunt ferpentibusillisà cervo devoratis, lapidem Beaar hac ratione generari. In regionibusad Orientem fitis quadrupedes reperiuntur cervi appellatz, qui atate virulentorum animalium (iftic frequentium & valdé noxiorum ob regionis illiusfervo- rem) cavernas & antra adeunt, eajuc fuo anhcelitu cduda proterentes, occídunt, deinde devorant: cumque faturi funt , feftinanter ad aquofaloca progrediuntur, totosáue fein aquam mergunt , prater anteriorem capitis partem, ut refpirare potfint : idQue agunt , ut aqua frigiditate ingens calor,quem devoratis noxiis animalibus conceperunt,tetmperetur, iftic perfiftentes nihil bibendo, donec ingens ille calor temperatus & fublatus fit... Dum autem in aqua hzrent, in oculorum angulis generatur lapis, qurexaquá egreffis decidens, in medicum ufumcolligitur. Hzc, ut brevibus verbis comprehendam , fcribunt Arabes. Ego veróab illis quiex Orientali Indià redierunt, quique Sinarum regionem fuperárunt, hujusrei veritatem diligenter fcifcitatus fum; quz ita fe habet. InIndià (upra Gangem, quam Ptolemzusab ubertate & opulentiá adeó celebrat, cer- tis montibus Sinarum regioni vicinis, animalia cervis valde fimilia reperiuntur; cum ma- gnitudine , tum agilitate & aliis notis, exceptis quibuídam: partibus , quibus cum capris magis conveniunt, ut cornibus, quz, veluti caprz in dorfum reflexa habent , & corporis formá, unde nomen illisinditum Caprarum montanarum ; commodius tamen meà opi- nione Cervi-caprz vocari poffent , propter partes quas cum cervis & capris fimiles obti- nent. lí(z porró Cervi-caprz: in illa regione eadem agunt, quz Plinius de cervis fcripfit: ferarum enim antra fubeunt, & fuo anhelitu noxia animalia educunt & vorant, deinde ad locaaquofa fe conferunt;in quibus fe mergunt,donec veneni vim extinctam effe fentiant, ab aquz potu prorfus abftinentes.. Deindeaquá egtcffz, multas falutiferas &zinfignium facultatum herbas per arva depaftum eunt, quas naturali inftin&u venenis refiftere agno- fcunt : caue ratione, naturalis caloris auxilio, cx veneno ab illis devorato & depaflisher- bis, virtute quadam fpecificà infusà generationis tempore in internis ipfius animalis parti- bus & aliis cavitatibus magui & parvi lapides genciantur , inter reliqua medicamenta ve- nenis adverfa, nobis ha&enus cognita maximz admirationis & efficaciz. " E sr autemillud animal (ex corum relatu qui ex illà regione redeuntes animal confpe- xerunt) inquo reperiuntur ifti lapides, cervi magnitudine, & cjus quafi formz;binis dun- taxat cornibus przditum latis, & extremo mucronatis atque in dorfum valde recurvis, breves pilos habens cineracci coloris cui admixta rufedo: in iifdem montibus aliorum etiam colorum reperiuntur. Indi, vel telis, vel laqueis, vel decipulis illa venantur & ma- . &ant:adcó autem ferocia funt, ut interdum Indos etiam occídant, agilia praterea & ad faltum prona: in antris vivunt,gregatimQue eunt:utriufque fexus,marcs videlicet & femi- nz inveniuntur; vocemque gemebundam edunt : lapides autem ex interioribus inteftinis aliisQuecavis corporis partibus educuntur.. Diligentes porró funt Indi in illis venandis, ob ingensprecium quo Lufitani mercatores , iftc ncgotiantes , lapides redimunt, quos in Sinarum regionem transferunt, inde in Molucas,& ex Molucis Calecutium , ubi major cít illorum negotiatio, & tam ingens precium, ut legitimus lapis quinquaginta coromatis aureiszflimetur,perindeatquehic. — T Dum hzc fcribebam, quoddam animal confpe&tum ivi, huic (ni fallor) fimilo quia . omncs M .| DE LAPIDE BEZAAR ET HERBÀ SCORZONERÀ. - $ omnesnotas habcre mihi videbatur, quibus modà defcripta predita funt. Eft àutem ex longinquis rcgionibus per Africam generofo Archidiacono Nebienti delatum, magnitu- dine cervi, capite & orc cervino, agile inftar cervi, pili & color cervino fimiles: corporis formá capram refert; nam magno hirco fimile eft, hircinos pedes habens & bina cornua in dorfum inflexa, extremi parte contortà, ut hircina videantur; reliquis autem partibus cervum zmulatur. Illud autem valde admirandum, quód ex turre fe pracipitans in cor- nua cadat fine ullà noxà, perinde fübfultans & refiliens, atque pila vento plena. Vefcitur herbis , leguminibus ; pane, omnibusque cibis qui illi prxbentur: robuftum eft & ferrcá catenà vin&um, quia omnes funes quibus ligabatur rodebat & rumpebat. | Praftolor do- nec moriatur aut madetur, ut, an lapidem Bezaar contineat, obfervare queam. 5 V AR1A porróeft horum lapidum forma : alii enim officuli dactylorum inftar oblóngi- Lodi rl funt, alii caftanearum formam zmulantur, alii rotundi tamquam orbiculi, alii colittiba- » varitiós.- rum ovis fimiles: unum habeo hoedi renem perfedé referentem: omnes autem utráque — extremitate obtufi, non mucronati. Vt autem hi lapides formá variant , fic etiam colore: nam reperiuntur fpadicei, fulvefcentes, plerique ex viridi nigricantesinftarmalorüm quz i infana appellantur, Italis Melami are, Hifpanis Verangenas , plerique etiam felini coloris hoc eft, venis illis prediti, quibus diftin&i feles algaliam excernentes, faturi videlicetcine- racei. Omnes legitimi ex laminis feu corticibus invicem ample&entibus , miroáue artifi- cio compofitis, perinde atque ceparum bulbi, conftant: füntQuc iftx laminz adcó laves & * fplendentes, ut fingulae magná arte expolitz videantur, imó etiam füblatà exteriore lami- nà, qux fubeft multo fplendidior confpiciatur; ex quà notà legitimus effe deprehenditur: iiw; go. cujus notz periculum facere volens in eo quem poffideo,illi externam laminam ademi,& 1«- proxime fubfequentem fplendidiorem effe animadverti. Sunt veró iftz laminz vel cratfio- 1cs vel tenuiores fecundum lapidum magnitudinem. Tener autem cft lapis hic, & alaba- ftri inftar radi poteft; atque fi diutiüs in aquá hzrcac,diffolvitur. Interné neque cor habet, nequc corpus fupra quod compofitus fit, fed concavus cft & plenus pulvere ejufdem cum lapide fübftantiz, majotisQue etíam quàm ille efficaci. Iftadue lends & pracipua no- ripaiani- : ta eft,lapidem effe legitimum,fi eum pulverem contincat,quia adulterini illo carent. Dua- '^ * bus itaque didis notis legitimus ab adulterino dignofcetur,fi videlicet lxvibus & quafi ex- politis laminis conftet, pulvéremQue intetné contineat : quia adulterini neutrum liabent. Nam quendam confringi vidi, ad obfervandum an legitimus effet , & laminis conflaret : fgd in centro repertum granum aut femen quoddam, fupra quod Indus impoftor lapi- dem formárat. Hb) een Guido de Lavazatis hujus urbis civis, qui univerfum orbem circuivit, & in Sinarum re- gione verfatus eft, mihi referebat Indos inveniri, qui ex mafsà ipfis cognità adulterinos conficetent : verüm binas illasnotas imitari nunquam potuiffe, laminas fcilicet & pulve- . rem :addcbar, pluris apud Indos xftimari, quàm apud nos ; quia illorum auxilio multos morbos curant. S, ; Andteas Bellünenfis in libro quera de Lapidibus infctipfit, ex Tipthati Arabe refert,la- pidem Bezaarem metallicum effe, cademqQue ratione ex fuis venis erui, quà reliqui lapides, errmedeta- Adamantes, Rubini, $maragdi; Achates: cjufdemquefententix videtureffe Scrapio,cüm mins: de hoc lapide verbá faciens, ait. Vena hujus lapidis reperitur in Sytià, India, & Orienta- libus regionibus: fed utriufque opinionem erroneam effe , ipa animalia Indorum venato- tüm diligentià capta é quibus educitur,tum facultarum tanifefta experientiaaperté evin- cunt, ut docebimus. ; ; tco Serapio audor cft, fuo etiam teniporc hos lapides deprehenfos effe adulterinos fcribit enim zItorum lapidum aliqui nullam facultatem adverfus vencna obtinent;ut lebitimi. : -Dz hoc lapide nullam apud Gracos aut Latinos au&ores mentionem repetio. Soli vais Arabes ejus meminetünt, & quidam Neotetici eamque ob caufam Arábes áudores, & I Sun Latinos Neotericos producam, qui de illo féripferunt. Mu ce ie co. Ex Arabibus nerno plura de hoc lapide fcripfit, Serapione, viro in Medic arte valde Arabibu we- | petito;cap.trecentefimo & fexto,in quo multa dc lapide Bezaar ícitü digna explicat,quàm een videlicet pra:ftans fit; adverfus omne veneni genus, cujufcunque tandem qualitatis fit, & adverfus virulentorum animalium morfus & ictus : radicem cnim & malignam veneni qualitatem corporibus impreffám extinguit & prorfus tollit, eum 3 morte liberansqui illo utetur: In pollinetm autem tedadum dat ifdemque viribus pollere ait, fivc forbeatur,five ore tetineatur.- Nam fumptus , füdorem provocat, & venenum ad extcriores corporis partcs expellit; additque, (i quis finiftrz corporis nuda parti applicatum geftet, nec ye- neno;nec à petüiciosá aliquà re offendi ;quia proprià facultate,quovis modo corpori appli- . catus;veneni vir atcet;& eo infe&tos fanat: idque non modo in illis ptzftare is rA A - 10 NICOLAI MONARDI hau(iffent; fed quibus ctiam vel in ftapede, vefte, epiftolà aut aliquá alià te, quà offend; poffiat,pofirum fuiffet; valde utilis eft, eodem Serapione tcfte i hic lapis ad virulentorum animálium morfus & idus, haufto ejus pulvere:fudorem enim ciet, venenumqQue univer. fum ad partes externas propcllit.. Hujus lapidis pulvis pernicioforum animalium mor. . bus & ictibus infperfus, valde efficax eft : nam veneni malignitatem tollitadeoQue com. mendatur , ut etiam fi vulnera ab hujufmodi animalibus inflicta putrefcere & corrumpi incipiant, ea (ane: virulentis animalibus hic pulvis inje&us, torpida reddit, & vires eis ad. imit; fiQue parti, quà nocere folent, imponatur, etiamfi vulnera infligant, non (unt perni- ciofa, ut in ícorpionibus experientià probatum, quorum i&us (parte quà pungunt illo pul. : vere infpersà) innoxii redditi funt. Viperis aurem & virulentis animalibus, fi iniiciantur aliquot hujus lapidis grana cum aliquo liquore, ilicó intereunt. Hzc Serapio. TUE Razis, Galeni fimia, vir inter Arabes multz eruditionis , in fuo Continente fcribit, La. pidem Bezaar flavcfcere, tenerum e(fe, & infipidum,cujusbis periculum fecerit, & adver- fus Napellum, omnium venenorum pern iciofiffimum,compererit efficaciffimum. Scribie infuper admirabiles facultates in hoclapide obfervaffe adveríus otnnis generis venena, quas in aliis Alexipharmacis non reperiflet, five (im plicibus, five compofitis, ut T heriacá, aliisque Compofitionibus; quia major eft hujus lapidisefficacia , quam ullius alteriüs me- . dicamenti. Idem affirmatinlibrisad Almanforem fcriptis. In venenisquz cor offendunt; - & totà fübftantià noxia funt, quàm inanis eft cura, nifi lapis Bezaar fumatur? hic enim re- fitit: & addit. Ipfe obfervavi , Napelli veneno, quod omnium maximé perniciofum, refi(lere. : (n5 1615 Hewehse- — Alius Mauritanus,valde eruditus & magnus Á(trologus,Hamech Benreripho appella. "rb". —- tus, quide lapidibusfub czleftialiquo figno aut planeta fculptis , & quibus facultatibus fint przdici fcripfit, in eo libro quem de planzarum, lapidum, animaliumQue in medicum ufum receptorum viribus compofuit,ait. Lapis Bezaar omnibus venenis refiftit: preterea cjus pulvis fumptus fingularem facultatem habet adverfus fcorpionum i&us; & fculptus geltatus, adverfus virulentorum animalium morfus utilis eft... 'or a] ; Aida a- —— Abdala Narach, alius Mauritanusin Hifpanià natus, vir in Medicá aite peritus; Lapi- rach. dem Bezaar, inquit,omnibus veneriisadverfum, apud Miramamolinum Cordubz regem confpexi,cui venenum maxime perniciofum propinatum fuerat ; fed lapide Bezaár fum. pto, prorfus à veneno liberatus fuit : ejus deinde rei gratià fuum palatium illi dedit àquo lapidem (quo fanitati reftitutus fuerat) Sarpemauale profectó donum,quandoquidem Cordubenfe palatium, A/cacar dictum , hodierno die valde inüigne adhuc effe ,magnó- que zftimari videmus : isque lapis valdé commendatus effe debuit ; qui tánto precio redemptus. gus 110 4 d zh * AUD Ug Avenzoar medicus Mauritanus in Hifpaniá natus, municipio Pézafbr nuncupato, inter Cordubam & Hifpalim, in fuo T heyfir fcribit, quendam jam deploratum , ob válde no: / xium venenum devoratum , fe liberaffe propinatis tribusgranislapidis Bezaar ex aquá cu» curbitz;quod calidum fuiffe ex eo apparuit,quia fampto lapide, ictericium colorem aget . Contraxit. dii js Tí | riabig Avmü, . Averrois medicus & fummus philofophus, Hifpanus ; Cordubz natus, in Colliget 3 quod de Medicina (cripfit, Lapidem Bezaarem maximé utilem effe ait adverfus omnes noxiotum animantium morfus, prafertim vero fcorpionum ictus, Haliabas, Haliabas, tribus locis in quibus de venenis agit, lapidis: Bezaar meminit , fed fuccindé ádmodum;tenerum enim illum effe duntaxar dicit , deinde in aquá atteri debere que zgrisvenenoaffeüispropinandafit; E r ie RaiMee. —— Rabij Moyfes Egyptius, natione ramen Hifpanus,medicus peritiffimus, qui Galeni ve« pog an eft. Alius eft Bezaar merallicus in ZEgypto varioru orum pris valde celebrárunt: verürm iftius lapidis nulla conflat experientia; nam pericolumdeci Ei | pidem Bezaat valde commendat, omnibusque medicamentis fimplicibus & compofitis DE LAPIDE BEZAAR ET HERBA SCORZONERÁÀ. 1i propinatus, aut vulneri infperíus; Dco auxiliante, eunr curabit. Experientià conftat ;triá ifta medicamenta, fcmen citri videlicet, Smaragdum, & lapidem Bezaar in animali gene- ratum; omnibus veneni generibus re(iftere. Tderi confirmat cap. 1V. Bina autem magni momenti (prater facultates) receníct: nempe;hunc lapidem in fellisanimalium veficá ge- nerari, quod rationi valde confonum (lapides cnim in multorum animalium felle:nafci videmus) alterum , quód paulatim incrementum fumat, ut ex laminarum ftru&urà apparet. ifia Avicenna, vir adeo Celebris, de hoc lapide nihil peculiariter fcripfit, quemadinodum sic. de mulusaliis rebus folitus, qui tamen, cum in Per(ià natus , civitate Bacorà , ejusrei ma- jorem noticiam habere debaiffet, quàm Mauritani in Hifpaniá nati, quiadeó peculiarem ejus mentionem fecerunt:ejus duntaxat meminit cap.1v Secundi canonis,de medicamen- tisagens, quz proprià facultate venenis re(iftunt , in exemplum producens Theriacam & lapidem Bezaar , deinde utrumque inter ca recenfet , quz: fanitatem confervarit & fpiri- tuum efficaciam ut venenum à fe propellere poffint. Et cap. 1v. Fen. vi. lib.iv. tum in v uribuslocis, adverfus venena lapidem Bezaar celebrat: idem iri curá fellis viperz ; valde comfendat: fed ii loci adeó breves & mutili funt, ut defunctorié & cürfim dumtaxat de illo agere videatur, & ea ex fe non deprompfiffe, fed ex RafisoGavo Tractatu. In codem enim capite; lapidem Bezaár valde utilem effe dicit, fi reperiri poffit; unde appáret;quantà difficultate confequi illum licebat. Et in cap; de his qui Napellum fumpferurit:- Lapis; iüquit, vocatus Bezaat, co]ore flavus, purus, & probatus; ad diftinctionem videlicet adul- terinorum, qui etiam illo temporereperiebantur: — — Hi fünt veteres Auctores Arabes, quos delapide Bezaar fcripfiffe comperio, iique non pauci,qui fuo temporeillius notitiam habere debuerunt, proptercommercium quod Ma- roci Reges in Indiam Orientalem exercebant , przíertim autem in Perfiam , perquam merces & alia magni precii cx Indi& adferebantur. Id mihi affirmavit vir illuftris;qui mul- to tempore Regis Lufitanix vicarius in Indiá fuit , hujusQue lapidis notitiam , & quá ra- tione ex animalibus extrahebatür, quaque formá przditus, confequutus eff, quod ma- gnam lucem mihi attulit in his qua fcripfi. Ipfe autem illius lapidis periculum fecit;& ejus " facultates à multisaliis felicitet exploratas vidit. Ego veróin illo ipfo viro ; unius, quem poffidebat, omnium quos unquam viderim maximum & przflantiffimum,periculum fe- ci inlongo & difficili morbo, quo correptus füerat, moeftitià anxietateQuc accedente; (ibi enim venenum propinatum effe metuebat. Mco confilio per plerofque dies mane tria grana pollinis hujus lapidis Bezaar ex bugloffi ftillatitio liquore fumpfit ; & plené libe- ratus eft. 3 otras 5 — PivRiMI neoterici medici, lapidis Bezaat meminerunr, & eum in fuis librisadver- Nereiéi; fus omnisgeneris venena, variosqQue alios morbos valde extollunt: quidquid veró à fingu- lis fcriptum rcpériemus, in medium proferemus.. : .- "Matthiolus Senenfis,vir do&tiffimus, fuis in Diofcotidem Commentariis lib. v1. enu- Marbiolw. . merándo medicamenta quz proprià facultate venenis rcfiftunt , lapidi Bezaar magnas fa- cul:ates tribuit , illumque reliquis medicamentis venenum profligantibus anteponit , & feré ea reccnfet, quz ex Arabibusin medium attulimus. Andreas Lacuna Segobienfis,quem dodi viri Galenum Hifpanicum appellàrunt,com- 4»re«. L4- mentariis quos Hifpanico idiomate in cundem Diofcoridislib.vi.fcrip(it, rcfert quàm ad- "^ mirabile fit lapis Bezaar remedium adverfusomnis generis venena, vtrulentorüm anima- lium morfus, & epidemicas malignasQue febres : efficacem ctiam cffe in Epilepfià;calcu- lum é renibuseiicere, & pollinem ex vino propinatum , calculum in veficáà comminüuere- Huiücetiam lapidem in montanis quibufdam Perfix capris generari refert,legitiniumque, Ixvem , fplendentem , fquamofum , & friabilem effe debere , coloris praeterca ejiis mali V Areal quodinfanum vocant, valdcqQue celebre effe medicamentum, inter Principes & illuftres - Viros, ad ca qux jam relata funt. ni Valeícus dà Tarento; percclebris fuz ztatis medicus Mcediolanentis, Tornamiri diíci- Vali(on de pulus , libro Vit, Praxeos , hunclapidem Bezaar valde pradicabat contra venena & alios l'4rente. morbos ,ob ejus infignes facultates fuá atate experientià comprobatas adverfus venena. Sanáius Ardonius de Pifauris, medicus Italus, in libro quem de venenis compofuit la: md vyenenorefiftentibus;aut virulentorum ahimalinm morfus curantibus prfert: idjue mul- tà & longà experientiá fe obfervaffc ait. 2" i m Annus Lufitanus, vir noflrá xtate eruditus, qui (dum hac fcriberem) Ragu(e vive- Avam L»j- bat, Commentario in lib.i. Diofcoridis de genitali cervi agens, perdoGlé de lapide Be-' gaar fcribit, ut vir Lufitanus, & qui multa à fuis civibus cx Indià reducibus —: 5I UOS TM apis, "» - "NICOLAI MONARDI Lapis, inquit, Bezaar glandem formà tefett;coloris cinericiifübobícuré ad czruleum teii- dentis,ex multis laminis conftans;ideó Bezaar vocatus, quód przftanuffimum (it adverfus omne venenum remedium. Ex animalium cervis fimilium, qua montanas capras appel- lantjinternis partibus in Indià eruitur: ejus tria grana ex aqvà füillaritià lorum arantiorum, Hifpanis agua de azabar nuncupatà , propinata, pracftantiffimum funt remedium adverfus omnc venenum, ex aquà veró oxalidis feu acetofx, epidemicas febres curant, earum ma. lignitatem extinguendo: cum ftillatitià portulacze aquá, vermes , fi febris adfit, necant ; fi nulla febris conjun&ta,ex vino. Przterea pervicacem lateris dolorem fc cum illo curaffe ait, etiam fi maligna qualitas admixtà effet. Toxico infe&is datus cum medicamentis vo. mitum procurantibus, cum vomitu venenum expellit ; iisautem qui vomitu rejecerunt , per fudorem aut alvum educit. In febrium paroxyfmo datus,à febre (fudorem excirando) plerumque liberat. Curà xxiv & ixxximi Centuriz terhiz, ad cpidemicas fcbres fanan- das, lapidis Bezaar tria grana exaquá ad eum morbum accommodá dari (cribit ; veneni enim malignitatem in fimilibusfebribus extingui, idjuc remedium cffe preftanciffimum. Apud Indix portó Reges hunc lapidem magno in pretio haberi ; Id autem verum effe ap. páret, quandoquidem in primá illà expeditione, Rex Cochin inter rcliqua pretiofa dona, maximi muneris loco, lapidem Bezaar nuce avellanà paullo majoretm , Regi Lufitaniae mifit; qui (intellectà cjus infigni facultate) valde zftimatus hic fuit : isque lapisomnium primusà Lufitanis fuitin Hifpaniam illatus : poftea autem plures indc retulerunt, confpe- . &is magniscuris quas Indi cum co lapideagebant. Sed etiamnum hodicrno die,cum ad- amantibus, rubinis, aliisQue preciofis mercibus , quas ingenti pecuniz: fumtmá vendunt, adferre folent. Poe pita Nicol rh- .. Nicolaus Florentinus, inter eos qui illà xtate vixerunt, vir maximz eruditionis, fermo« "MU. ^pequarto, tractatu quarto, capite nono, Lapidem Bezaar valde celebrat;caátic omnia di- cit, qux Averrois & Serapio, nihil de fuopromens, quemadmodum nce in reliquis omni- busquz fcripfit. IumwsAgn- loannes Agricola Ammonius, Germanus, qui de noftri temporis fimplicibus medica- pe mentis fcripfit, libro fecundo de Lapide Bezaar agens,efficaciffimum prorfusQue divinum ' cffc adveríus venena medicamentum , curn etiam in virulentorum animalium morfu, dicit. Him*)"» —. Hieronymus Montuus, Henrici Galliz Regis medicus, tra&atu de Cheirurgicis reme- Mos. — diis, inter medicamenta vcnenis refiftentia , priniarium locum lapidi Bezaar hac noftrá atate tribuit; multàQuc experientià id obfervaffein multis illuftribus viris, fcribit. AwwwM"- Antonius Mufa Brafavolus, Ferrarienfis medicus doctiffimus,in eorum quz fupra Me- " : i a ; : s caiat e id due fue antidota fcripfit, prologo, Hiftoriam narrat quz Ferrari accidit multis veneno infe- : &is: rejecto enim veneno liberatos fuiffe ait, vitrioli oleo, & lapide Bezaar fumpto. vus , Conciliator, Petrus de Abano nuncupatus, Patavinus, vir fuà ztatc valde doGtus , Tra- Qatu de veneniscap. 1 x x x r. Bezaar , inquit , antonomafticé vocatur àcerto lapide Be- zaar appellato , cujus peculiaris facultas venenis lethalibus refiftendi : ftatim enim li- berat abfque alterius antidoti , ulliásve medici auxilio: & fic per excellentiam dicitur Bezaar omne medicamentum , à veneno, morte, aut gravi aliquo morbo liberans:quif- quisautem iftum lapidem geflárit, ab omni letbali morbo fecurus efto. Infüper Edwar- dum Anglie Regem;ifto lapide liberatum fuiffe à venenofo lethaliQue vulnere, quod Sul- tanus acinace toxico illito ipfi inflixerat,in acie apud Acaronem civitatem , tranfmariná illà adverfüs Mahumetanos expeditione: nam cüm hunc effet morti vicinus, propinatum illi fuiffe lapidem Bezaar ,à Templariorum fummo Prafe&to, ordinis tum magnz exifti- mationis, valdeQue opulenti : addit praterea, fc alium lapidern confpexiffe lxvigatum;ra- fibilem ut gypfum, pulverulenticoloris, magno zftimatum. : Corradus Conradus Gefnerus T igurinus, libro quem de animalibus quadrupedibus confcripfit me de capra agens, lapidem Bezaar valde celebrat adverfusomnevenenum. — - : Sunt & alii Audores qui hujus lapidis meminerunt, fed breviter admodum , & illum adverfus venena in genere & particulatim duntaxat prz-dicant , quorum nomina non te- t squiajam enumerati füfficiunt ad conciliandam auctoritatem apud cos, qui illo utá ^ volent. eis : kao Nvxc fupereft, utqua de ipfo experientià comperi, in medium adferamus, ad confit Fia aliquot, mandam cjus & admirabilis illius efficaciz auctóritatem: ut agnofci poffit, ca; quae fuprae xxm 1, dieti auctores fcripferunt, manifeftis exemplis comprobata cic. DOSES y amus quartus jam agitur annus, quód 1ll** Dux de Bejarà Domino Ioanne Manrí- quc admonita fucrit, in aulà frequentem ufam effe Lapidis Bezaar ; adverfus animi delie quia: erat autem TII* huic femina filius ifti morbo ab ineunte quafi etate valde à ^ camáue H quod remedium tequitebar; dem amenr intégram:da&tylimagnitudine abfumpfit: 50:5 75 EE piarái impradensfampferat;atque ilicó adco gravia fyiiptomata fane fübíequa Imorjcürus videtetub :& licetimedicamentá: vomitum cieritia; Theriaca; aliadüe f venenis refiftentia illt adminiftrata effent;ad eum accerfivus , adeü'itgrum dep ut jus falüris exigbafpes effet: Animadvertensautem:venenum éjasifhó ji x effe; & quàm inutilia fuiffent medicamentáálliexlubica; ipferequifitatiivi lapidém Bei 77 zaat, quem: nàllibi:réperi praterquam apud füpra memqratam Dominam Mariam Cá- tafia; cui duntaxatinterior pulvis reftabat; fex forté grana pendens * pulverem ab psà ac- ceprunxin duabus chartuhs repofui, magna ltitiá affe&us;me remedium ei; effi rantope- rc illó imdigebar;reperiffe: ad cutir regreffus; magis: affii&tum reperi; daànt quifpiam exi- ftimafé poffet.- Ihicótria pulverisgrana quaattuleram: chartalz involata ; cuf aquá fti: latiti buglofli propitavi; atque intra temporis fpatiurb quo fymbolitm Apoftolorum ter recitati pofferà pulvere fümrpto, manifefte fymptomata, anguftiz, & c deliquia miti- q5;eb gari iedr do 14 NICOLAI MONARDI Eee, B meus gari, & ceffare cz perunt, fic ut füb no&em jam meliufculé haberet, & liber à mortis peri ^ culo (cui adeó vicinus fuerat) effet,& poftridie (anus apparerct;plurimum tamen per mul- tos dies affliétus, ob przcedentia fymptomata. Exlm1Y. . Eodem Licentiato Ludovico de Cueva ad venationem cum nobili viro profecto, unus éfamalisaquam bibit élacunà (tagnante valdé corruptà , & venenofis animalibus plenà; atque ftatim adeóafllidum fc fenfit, ut loco fe movere nequiret , intumefcente alvo & tc- liquo corpore, magnisque anguftiis preffus & animi deliquiis, vomens & fudans, ut tran verfim equo impofitus, in proximum pagum vehendus effet : adhibitisautem quibuídam remediis;datus & lapis Bezaar,quem nobilis ille vir geftabat in fimiles eventus: fuit autem pulvisille adeo utilis, ut poftridie cum fuo hero proficifci poffet. ais rempun Y. . Puellulaquzdam venenofum quidpiam cdit, ex quo fubfequuta funtgravia admodum fymptomata,qualia inducere folent venena:cüm autem medica remedia nihil prodeffent, Lapidis wtili- au&tor fui, ut Lapis Bezaar daretur; & ftatim convaluit. Fpilepticis etiam pueris pracícri- erp pé, quorum plurimis valde profuit." Deinde his qui à vermibus infeftantur; in quibus ad- rplefiü. mirabiliseftcfficaciz:: nam eos expellit , & à fymptomatibus liberat; qua párere folent. Yembs. — Idem praftar, quocunque in morbo materia aut humor ineft venenofus. In nullà autem I re magis manifcfla appáretejus efficacia quàm in pefte: cüm enim in Germani peflis val- dégraffaretur, quotquot lapidem Bezaar fumpferunt, plurimum illis profuiffe,liquidó ap- paruit. Ejusautem factum eft periculum in Xenodochio.quodam, inquo erant pefte cor- repti; duobus propinatus cft lapis, aliis minime ;qui fumpíerunt, liberati funt, reliqui duo exancti fuerunt... Tum multisiftà luc correptis exhibituseft, quorum nonnulli birtos car- bunculos,alii tres haberent;qui omnes liberati funt. -. Hujus exempli teftes fucrunc multi magninominis & nobiles viri, tum etiam plebei; (00009 ostusspo oon mM— x - In mocfüitià & melancholià valde etiam utilis eft hic lapis: Imperator Carolus V. felicis "^ memeriz,in liunceffedum fxpe fumebat; atque etiam fümpferunt plurimi qui finc ma- nifeflà causá trifles funt & anxii, quia triftitiam adimit , & alacres reddit: qui €o. utuntur. Multosadmodum anxios, & animi deliquio afflictos melancholicosque vidi; qui fumptis hujus lapidis tribusgranis ex aquá bugloffi, fine difficultate liberati funt... In malignis & Puis 7" epidemicisfebribus;admirabiles fnt cjus vires;quia malignitatem tollit , & veneni qua- lizacem extinguit; quod inprimis medico procurandum cíl: nam nifi primiüm ca tollazür, fruftranea eft omnis cura. Plerique peftis temporc hujus lapidis fragmentüm in ore geíta- re folent; tam quaridoà veneno;ant;venenosà aliquá matená fibi metuunt. Valdé etiam : utilis eft. aqua , in quà tmaceratus eft hic lapis, iis: qui peftilente aut: malignà febre corre- pu fant. E. of ii Ht pud «5. £58: q sni.o TOi Maaf- .. Nobili cuidam omnes famuli:malignáfebíe (quanr-Hifpaniedorra appellant)Cortepa 2t fuere: lapidem Bezaar in aquz pleno cantharo maceravit; dé hac: aquá omnes zgrós bibe- rcju(lit qui deinde à morte liberatifunt;: Eanrobcaufani multi in aqüá quam bibere de« 21s bentaffliduehunc lapidem tenent, dum xgri furit;quia ad tollendam febris malignitátem utiliseft,;&:cor roborat. Neque foluimodocfficax cft hic lapis in rebus noxiis: vene Veticine & pis: verum ctiam .in-aliis- morbis; ut experientia: demonftrat. Nam&-in vertigine & in Hn obfiruionibus valde. prodeft; quod hac ratione deprehenfum eft. : Monacha quadam | animideliquium & obítrudiones patiebatur; fumpto lapide: ad. curandatm .fyncopen;; fi mulab ob(tructionibus;Jibera evaíit; renfesque; qui diu abítru&i fuerant; copiose fluxe- rant, Valde etiam utilis eft.iis;qui füblimatum ;.aut corradens aliquod venenum haufe- runt, quis yeneniamalignitatem;-fymptomataquc tollit: in corrofiónibus tamen;conve- - nienua reiedia-eniam adiiciendasquia alioquiin illis nullius:cfficaciz cffet lapis; Lac. in ifto cafu plurimum commendatur, magná quantitate :& frequenter ingeftum : nam pra- o ssic.s terquam quód admirabile eft remedium; in córrodentibus venenis eo uténdumr cft;quo- niam venenum per vomitum expellit; ejusQuc malignitatem extinguit; vera enim:cft anz tidotus ad verfos cosrodentia venena: deindeillo epoto, lapidis pulvis dabitur, aut aliquod ictis medicameritis veneno refiftentibus... - o Ligtihinimbe adirsiofusreitieg2 pee Sed.inügnisctiam efficacia eft hic lapis in'febre, 7 avardete Hifpanis. did ,infe£tis ;hoc pm pulicum morfusinftar per cutem ii ioppicnt: praefertim in IWr. | iik dX ua UNCNIDAR DE LAPIDE BÉZAAR ET HERBÀ SCORZONERA. - (oM do, appatentibus jam ftigmatibus, nifi (anguinis copia & plenitudo aliud fuadeat. Adver- fus hunc morbum; & malignas febres, valde utile & in multis experiéntià comprobatum medicamentum comperi, Bolum armienum noftratem in tabellas cum ftillatitio rofarutm gola pitan; liquore formatum;in omnibus mcdicamentis exhibitum qux zger fumere debebit;atque «e. TUM incibisquibus utetur; potiffimum anno quodam quo febres acuta: graffatz fünt quià il- lius ufu multi liberati funt: nofter enim hic bolus parum ab Orientali differt. Scd ejus ufus efto in lapidis Bezaar defe&tu: nam licomnibus przferendus cft. Id expertus fum in nobili quodam viro hujus urbis , maligná febre correpto , cum frequente voimitü , animi deliquio, aliisque maligna febris fymptomatibus, in cujus humeris exánthemata illa & ftigmata apparebant : fed propinatoilli lapide Bezaar cum pauxillo utiicornu,fübitó ccfz - runt fymptomata , & meliufculé habere coit, quia febris malignitas extincta fuit, qua tanti malicaufaerat, Multos praterea enumerare poffem,qui in Hifpaniá, quátuordecim 'abhincannis, quibusillo uti cpi, co fumpto à fvis morbis liberati funt: ut revera rüira- culum videatur, lapidem ex animalis Cervo aut Caprz fimilis ventre extractum; parvá quantitate fumptum, ca przftare quz retulimus. Sed quia iri commemoratione lapidis Bezaar diu commorati fumus, & tempus eft; ut de Scorzonerá lierbá agarius ; qua de ill comperta habeo, referam. SrorXontra Herla. COR ZQNER z planta, de quà fumus a&turi, triginta demum abhinc annis fuit co- M gnita & obfetvata. Ejus cognitionem nobis tempus detexit, ut & alia multa qux ex Occidentali Indià allatà videmus, nec veteribus nec nobis unquam confpecta,quem- admodum in eo libro fcripfimus, qui de rebus in medicum ufum aptis ex Occidencali In- diá delatis agit. HIT (am d : In Comitatu Vrgel Catalauniz Provinciz,loco Momblanc dicto, primüm inventa & surzmere: - obfervata eft Scorzonera herba; nam quoniam totus ille tra&tus multis animalibus valde " primi noxiis abundat, prafertim veró ii$ quae e[cuerges nuncupantur, & in agris inter arbores at- VO RM que herbas latitant, plagam/, cui temedium adferri nequeat , effe cenfebant : ruftici enim Ever: fet- neque arva colere, neque meffes fccare, neque alias operas in agro neceffarias exercere P"* quibant, quin crudeliter ab his animalibus offenderentur, quia eorum venenum adcó no- xium eft, ut quxcumque corporis pars morfu apprehenfa fuerit, ilicó intumefcat, magnís- que doloribus, & venenofis fymptomatibus afficiatur , inflammatioQue ad cor fubcat, ut nifi fübitó fuccurratur, facile demorfi extinguantur.. Id autem cjus regionis incolas maxi- mé premebat , quód nullum remedium adverfus illud malum reperirent : nam neque "Theriaca, nequealia medicamenta ufurpata quidquam auxilii przftabant.— - Subidem ferétempus,quo adeó deplorat res erat, Mauritanus quidam captivus eó ad- ,.,...., — du&us eft, qui prxmorfosab ifto tam virulento animali curabat, datà radice & fucco her- ;,; 4, ri- . bx fibicognitz,quam ederent:tantzQuc fuit efficaciz hoc medicamentüm;ut facile mor- pe. ^ fusfanaret, & venenum tolletet; quam ob rem adcó multi ad iftum Mauritanum conflu- xerunt, ut ipfum non modó fervitute liberarent, fed etiam opulentüm efficerent../ Nihi- lominus toto illo tempore Mauritanus nec pollicitationibus nec donis pellici potuit, ut indicaret, quenam radix & herba illa effet, quà tam noxium malum curaret: tandem duo ejus loci homines, confiderantes quantum omnium intercffet , uc illani herbam cogno- fcerent, ipfum ad eruendam herbam proficifcentem, clam fubfequuti funt; locumQueob-. — fervárunt, in quo herbam cum füá radice eruebat: à Mauritani difceffu, locum adeunt, lacunasQue confpiciunt unde ille herbam eruerar, & aliquas herba reliquias: colledà igi- tur herbz copià (plurima enim iftic riafcebatur) in pagum redeunt, & ad Mauritani zdes profedi, illum reperiunt herbam é caniftro educentem, quam cum à fefe colletà confe- reniteseandem effe comperiunt; nec Mauritanus negare potuit,quin eadem effer. Indc in omnium notitiam pervenit, & quotquot illà egebant ; lc&um ibant, atque ad animalis; quod dixi, moríus utebantur. ipic i ^ Scorzonetx porró nomen indituni, quód animalis, efcerp» Catalaunico fermone appcl- c f^ pir lati, morfus curet : & propter radicis ejus herbz: cum ipfo animali fimilitudinem. Eft au. jj," H tem hoc animal fefquipalmari longitudine;parte infimá tenui,deinde paulatim craffefcen- E[argn fer- te ad caput ufque, inftar lignei fufi, capite craffo & quadrato, magno & hiante ore, linguá peri forma. nigrà & mucronatá, dentibus pu(illis inftar viperz feminz, quibus mordet : fed & linguá pungit ut fcorpius. colore eft cinetaceo, nigricante, maculis diftindo. tardum eft inceffu: jugiter inter herbas, fegetes, & vineta verfatur, homines & er morfu — M 2 ob cau- ] 4 "n. 16 NICOLAI MONARDiI Ca : ob caufam, locisubi hocanimal ver(atur, (omnum capere formidant. | Pojor eft ejus mo?- fus, gravioraque fymptomata parit , quàm viperzilliusregionis morfus;fola herba Scor. zonera ei adverfatur : quoniam fi illius herba fueco afpergatur, torpefzit ; & fiin os 'cjtis iniciatur, interit. Quicunque ab hoc animali pramorfus, radicem edit, aut herbz fuc: cum fumit, ilicó fanatur, & tametfi locus intumefcat, vcl inflammetur, tumor velinflam. . matio ftatim tollitur,doloresQue & fymptomara ceffant:fi quis vcró ftatim à morfu fumar, fymptomata non fuccedunt, nec pramoría pars inlammatur: fic ut nonnulli ,animi gra- tià, herbz radicem mandentes, brachia aucctura mordicanda prebeaüt, neque, aliquod fymptomaaut damnum fentiant, fed fo]a denticulorum cuti imprefforum veftigia appa- reant. Si hujus herba facco probé madentibus manibus animal apprehendant , adc tor- peícit, ut neque mordere, neque fefe movere queat , fed quodammodo mortuum appae reat. Hujus planta radix non ingrati faporis eft, fed fubdulcis, crudaque ftaphylini infta edi poteft, &, quemadmodum dixi, ad cjusanimalis morfus utilis eft:tum cciam ipía tofta, aut condita, foliorumque cjus füccus folus, aut cum aliquo medicamento corroborante & venenis refiftente fumptue ejus animalis morfibusnon mod prodelt,fed etiam vipera- rum & aliorum virulentoruth animalium. Stillatitius ejusliquor vitreis organis e&tractus, & in contagiofisfebribus propinatus, prafens eft remedium , in crifi autem datus ,naturá fudorem aliquem movente;eum mirabiliter provocat , adcó ut plerumque zger fapitati reftituatur. Ejus etiam radix condita valdé fapida cft, & vel delicatis grata cffc potcft. Datur cum ftillatitio herbz liquore in didis febribus; atque in animi dceliquiis, cordis morftitià & melancholiá. Is liquor cordialibus epithemaubus adiicitur ; atque hodierno ^ dic illius ufus eft in contagiofis febribus, bibendo illum affidue , vel cum aquis cordialibus mixtum. Prabetur etiam tum is liquor , tum radix condita per multos dies, ad curandás hepatis, lienis, & interiorum partium ob(trudionces, tura etiam ad ciendos men(es; & ad- verfus animi deliquia. iij Elegantem pinxit Natura hujus herbz formam, tamquam utilis futurz ad multos mor- bos, Cubitali crefcit longitudine, cichorii foliis przdita; & cüm magis adulta eft, latiori- bus, per terram fparfis, cxtimà parte mucronatis, medio fecundum longitudinem excur- rente nervo, colore viridi dilutiore;in multos gracilesramos finditur;dutos,lignofos,quo- - rum fummis faftigiis infident calices longi, nervofi, rotundi, fquamati., calicibus Catyo- phylleorum non diffimiles : ex quibus meufe Maio flores cx, multis foliolis confertim na- Ícentibus conftantes, qux explicata, amplum conficiunt florem, orbicularem, clegantem, aurei coloris inflar radiorum Solis: fub lunii finem decidunt floris folia, & calices feu capi- tula , orbicularem formam contrahunt, & multasariftas in o;bem dilpofitas proiiciunt: excuffo femine in Autumno, marcefcunt caduntQuc planta folia : radicem habcc ftaphili- ni radici fimilem, carnofam, firmam, in mucronem definentem parte inferiore, dcinde paulatim craffitudinem adquirentem, quà foliis juncta eft , tenui cortice tectam coloris nigricantis,aliquantulum afperam feu rugofam, quz fecta aut rupta, lentum & ladeum fuccum flillat, interné tora albicans, pinguis, dulcis. Nafcitur ut plurimum montanis lo- eee cis, humidis tamen. Calida & humida primo gradu. Iis facultatibus eft przdita , quas - enatravimus : przfertim autem cfficax cft ad morfus efcercz animalis adeó noxii & vene- nofi;in quo fané admirabilis eft ejus vis : fuccus veró fi füumatur, illum anté dcfecari & cla- rificari praftat; radix tamen illo praftantior eft. A EL. ^ Animadvertendum porró eft,etiam (i hujus herbz fuccus & radix fucnatur, ad rcfiften- dum hujus animalis veneno adcó perniciofo, omnem eam diligentiam effe adhibendam, quam in remediis veneno adveríantibus requiri diximus. Commode igitur (intercà dum fuccus aut dicta radix paratur) ligatura fiat quatuor aut quinque digitis (upra przmorfam partem, ne veneni malignitas ad alias corporis partes ferpat : id autem intelligendum ít morfusin brachio aut crure eft:nam (i morfus fadus fit in aliquà parte quz ligari nequeat, adponenda in mor(us ambitu emplaftra valde ad(tringentia , qux veneni vim infringant; BS que faciendum fübitó, ne noxain interiores partes penetret: nam fi femel cor occupátit, qifficilis erit cura. Quod inomnibus virulentorum animalium pun&uris & morfibus ob- fervandum eft: fi autem vulnus parvum erit, fetiorie aut alià ratione amplificandum etit; & fcctio levis fit, fi recens fucrit vulnus : fi vetuftum, profundior, quia unà cum fanguine magna veneni pars cvacuabitur.. Poft fedionem cucurbitul applicabuntur , qux vene: num (orbeant & educant, mutabunturque quoties neceffarium erit. Nonnulli ex morfit venenum orc fügunt, non tamen finc magno periculo, quia plérique qui id egerunt;p -rie- runt : cucürbitulas igitur applicare praftat, aut galli , pullive, aut palumbis vivi podicem (vulfis pennis) vulneti apponere, & aves fubinde mutare, donec animadverti queat venc- num ex vulnere prorfus effc eductum : ingulz autem fupra vulnusrelinqui debent,donec ; ^ jam E * DE LAPIDE BEZAÀR ET HERBA SCORZONERÀ. i? jam languefcant & morti fint proximz. Conducibile etiam eft eas vivàs per dórfum feda applicare, & fupra vulnus relinquere, donec frigefcere incipiant; illisque fublatis,recentes apponere. Edu&to veneno quàm commodiffimà ratione licebit, àpplicndum vulneri medicamentum , quod illud apertum retineat. Non defünt qui cauterio vulnus urant cum manifeftà utilitate : quia venenum extinguit ; & vulneratam pártem roborat. Ideni praftabit cáuterium potentiale venenum tollendo, minis tamen efficaciter, quàm á&ua- lc: utrumque veró retinet apertum vulnus, quod in hac curatione valde neceffarium cft; Perutiliter moribus & idibus imponitur herbzx Scorzonerz fuccus; fólus, atit aliis bezaar- dicis medicamentis commixtus, ut Theriacz, Mithridatio, aliisque fimilibus : 6 veró]a- pis Bezaar in promptu fit,ejus pulvis vulneri infperfus admirabilis erit efficàcix. Totoiftó tempore fervandus eft concinnus órdo, & bona victus ratio in rebus naturalibus ; evacua- tioncs moliendo (quando opus erit) medicamentis lenibus, admixtis etiam iis, quz vene- nis re(iftunt, adhibità (imiliter venz fe&tione; (i neceffaria fuerit. In ceteris occurrendurü fingulorum fymptomatibus , uti generaliter & particulatim conveniet, adhibità feimpet curá, ut gris jejunis mané radicis Scorzonerz conferva przbeatut , ejusue ftillatitius li- quor, aut lapidis Bezaar pulvis, bolíísve armenus przparatus,atque etiam alio dici tempo- rc, fi magna fuerit necefütas.. Cordis prxterea regio rebus illius intempericm corrigenti- bus inungenda , aut adhibenda roborantia cpithemata cum pulvcribus & aquis cotdialí- bus, quibus Scorzonerz flillatitius liquor admifceatur. SA Prater facultates quas Scorzonera peculiares habet adverfüs ejfmodi animalium mot- scrzoxer fus, & omnium reliquorum, aliis (ingularibus effe przditam, experientia nos docuit: narii fette in animi deliquiis, puerorum epilepfià , uteriQue fuffocationibus ; valde utilis deprehenfa *"* eft radicis conferva fumpta, illiusque fuccus clarificatus feu depuratus , aut ftillatirius li- quor epotus. In animi quidem deliquiisoccupante pároxyímo prodeft; fed multó magis; fiantc illius acceffionem radix cum ejus aquá fumatur; paroxyfinum enim tollit, vcl fal: tem cjus vim infringit, ut non adeó affligat;atque (i poft paroxyfmum dumtaxat fumatur: Non minus utilis eft ejus ufus in vertigine & cerebri perturbatione, purgato prius cotpofe; Q uotidianus ejus ufus cor récreat , & miaeflitiam fine manifeftà causà obortam tollit. Succi foliorum cjus Soli per aliquot dies expofiti, & depurati tenuior liquor oculis inftilla- tus, eorum aciem intendit,& maculas abftergit; mellis momento admixto. Qui à toxicó fibi metuunt, fumptá illiusradicis confervà manó cum flillatitio liquore,eo die nori offen- dentur.. Omnes has iftius plantz facultates docuit nos ufus & expetientia : ham quo no- mine illam Veteresappellàrint; hadenus ignoramus. | Ioannes Odoricus Melchiorius Medicus Germanus" in epiftolà ad Péttütd Andteani * 5, vio- Matthiolum, fcribit fibi miffam fuiffe in Germaniam à Petro Carnicero medico Catalano »« Awiiria herbam Scorzoneram reficcatam : & (probé defcriprà plant form) Matthioluri per- NT contatur , quznam fit herba; quod. Matthiolus indicare nequivit , neque alius quifpiam suy, fd ii- qui hba&enus de Plaatis differuit aut fcripfit." Nonnulli Condrillain effe arbitrantur, Ci- deni», Ma- chorii genus, cujus Diofcoridcs lib. 11. meminit: licet autem aliquibus notis illi refpoti- Ben rt imf. deat, radice tamen plurimum differt, quia Condrillz radix lignofa eft & valde gracilis , «i nedi- ideoque inutilis: tum floribus etiam differunt. In folis igitur facultatibus conveniunt, e. — quód viperz morfibus opitulentur:ait enim Diofcorides, Condrillam ex vino propina- - gen tam , prafens effe remedium adverfus viperz morfus. Qualifcu nque autem fit noflra 24e , pei- Scorzonera, admitabiles ejus vires experimur, cum ad efcerga adeó noxii animalis morfus, sione] opi- tum ad alios morbosà nobis commemoratos: quz , cüm tam exiguo temporis fpatio fuc- "^ rint obfervatze,multo plures in poíterum à doüts viris obfervatum iti fperandum cft;quas deinde iis adjungere licebit, quz de illisà mefuéreobfervate & defcriptiz. ———————. * CETERVv M, quandoquidem fummiatim protulimus, quz de duobus iftis ideó excel- lentibus medicamentis, lapide videlicet Bezaar , & herba Scorzonera tefcivimus,confe- quens eft, ut ad reliqua quz polliciti fumus tranfeamus: nimirum ut praccaveamus ne in tam grave periculum incidamus.. Etenini non minus utile eft ab incommodo tiobis cave- re, quàm, cüm in illud incidimus; ab eo nos liberare. In hoc cafa Veteres multis przcau- tionibus ufi funt ; intet quas unain Regum & Principum aulis valdé ef antiqua , ut videli- cet cibus & potus illisadpofiti praguftentur : nam hac ratione certi effe poffuti , nihil fe edere aut bibere quod illos offendere queat. Hoc munere fungi folent dapiferorum & pocillatorum Prafedi: nam ut illis; cibi & potus, quem Princeps fumere debet, com miffa eft cura, illius etiam rationem reddete deberit;atque ipíis; coquus & cellarius ; üt videli- cet coquus cibum dapiferorum Przfe&to praebens, illum przguftet, & cell arius idem prae flet in vino & aquá pocillatorum. Prafe&o. Quz fané confuetudo ad cujusvis Principis falutem & fecuritatem laudabilis & neceffaria cft; ut videlicet fi od vitiutr in cibo à 3 potu Materia ex qua fmcnla €. cochlear 18 NICOLAI MONARDÍ pou fit, id primüm inalios quàm in ipfum dominum incurrat , cujus vita & falus tanti momenti eft. . Ande Verüm iftud nunc ft cxremoniatum & oftentationis potis causà,quàm ut faluti & vj. tz confulatur : atque longe aliter adminiftratut hzc cxremonia, quàm quo tempore fuir inflituta. Nam nunc fads praeclare fuam fundionem peregiffe autumat przftructor, f pa- nis fragmentum per fercula leviter dudum pramordeat , deinde abiiciat, & pocillator | fummis labris vinum & aquam degullet : cüm tamen fi probe fuo officio fungi velint, ut de ferculis edant, & de potu bibant, neceffarium fit : quia alioqui difficilé animadverdi poteft, fi vitium infit, anté quàm in domini alvum penetret. Dominuspreterea pracipe. 1e debet, ut multa fercula fibi parentur, ut, fi unum illi non fapiat , alterum deguftet, de- inde reliqua : nam ubi multa fercula aderunt, de fingulis parum edet; atque iftà ratione, fi aliquod infe&um erit, tantum damnum inferre non poterit, quàm fi ad faturitatem de uno aut altero ediffet, in quo fuiffet vitium : animadvertendum etiam cft, plerumque ac- cidere, ut quifpiam ab aliquo ferculo abhorreat, nec illud deguftare fuftincat , in quo de- inde infigne vitium deprehendatur. | Cibum itaque fumere utile eft cum furcillà aut cochleari, cà razione confe&tis, quam Hieronymus Montuus infignis medicus, in Henrici II. Gallix Rcgis vfum parari curavit, ut videlicet agnofci pollit, an venenum in cibo la- teat. Confici autem debent furcula & cochlear,ex auri & argenti commixtione veteri- bus Ele&rum (quod ex auri quatuor partibus & unà argenti conflat) didà , & diligenter expoliri lxvigariQue : furculá folidum cibum , cochleari liquidum fumet , quia in cibum áfari debent, im miffa, fi venenum admixtum eft, illico aurum lividum;nigrum,aut turbidum colorem Billora.— contrahit, priftinumQue nitorem amittit , cujus rei causá, confiderabitur quid cibus (qui hujusmutatonis occafionem prabet) contineat , & alicui animali devorandum obiicie- tur, quidQuc deinde illi accidet obfervabitur, hzc enim primaria eft experientia. Ex cá- dem materià conflari poterit patera aut vafculum aliquod patulum, & diligenter expoliri : quia íi vinum aut aqua in illud injecta venenum continebunt, obícurum colorem contra- het patera, aut alium aliquem ex fuprà memoratis: fin minis , priftinum nitorem retine- bit: quz fané elegans & faciliseft inventio. Cibum porró fumpturus, primum bolum in osinjedtum probe mandat, ejusáue faporem periclitetur, acrísne fit, an naufeam moveat, ut fi quid ittarum rerum fentiar, ilicó quod edit reiiciar, osque vino & aqu eluat, & alia fercula dcguftec. Non abs re erit, i ejus ferculi pauxilluni alicui animali obiicietur; ad obfervandum quid illi fuccedet: nec incommode adhibebitur menfa domini quifpiam, cui prabcatur ad periculum faciendum: ex effe&tis enim indicium fieri poterit... .Ob- fervandum praterea corrodentia venena, flatim à deguftatione os corrugare & exafpera- re, mordicareQue & urere. Praítabit; ut qui fufpe&os habent cibos, cos affatos aut elixos edant;à cruflà autem inclufis, offis, jufculis,atque à nimium acidis,abf(tineant, quia in his major noxa latcte poteft, (praefertim fi odorata admixta fint, uti ambarum, mofchus, aro- mata) magis enim in fimilibus occultari poteft venenum, quàm fi cibi affi aut elixi effent : fugienda etiam nimis dulcia fercula , quia venenum valde occultare poffunt. Quifqvis praterea fufpetos habebit cibos, (i famelicus menfam acceder, ne illos illicó voret, fed paulatim & lenté mandat , illorumQue, ut diximus, faporem periclitetur. Idem in potu - Obírvandum ; nam (i fitis valde ürgebit ; ánimadverti nequit quid bibatur; hanc ob caa- fam,multi atramentum, lixivium autfublimatiaquam hauferunt, dum fitibundi non fen- tiunt quid bibant, donec damnum jamin corpus penetravit: propterca lenté paulatimQue bibendum, & potus deguftandus. Hac certe ratione , cum mediocri curá, & haud diffi- € ultcranimadvertet, fi cibus & potus quem. (ümpferit , noxii quidpiani continebit: Ob- fervandus item ferculorum color; qui noxam etiam deteget; nam alius à nativo appatebit. Bené quoque deterfa & purgata eile vafa utile ; quibus cibus: & potus excipientur, vel criam argentea expolita & levigata; quia (i venenum ineft,facilé commaculatur,lividiim- : que aut nigrum colorem contrahit argentum. et meom Ante paucos diesin hac urbe contigit, ut nobilis qnidam vir & przdives, dum exargen- Sieecà bibere vellet, eam lividis maculis infici animadverteret: ille admiratus, vinum QURAas deguftar & non bibit, (abitoáue os & lingua corrugata funt; guftatum vinum ss quon pateram infufi um fuerat, cá afperitatecarere deprehenfüm eft; deinde aquá dili- genter obfervatà,in urcei fundo multa füblimati grana nondum diffoluta inventa funt. ES ipfum evocatus, plura quàm: viginti granula fublimáti ex urceo eduxi. Multisanté us nobilis illein morbum inciderat: unde coüjecturam feci; nuric demum non fuiffe tentatum , üt ipfum veneno necarent; atque in hunc ufque diem xger permanec.. Hftud EA Plamadícro, quia fi patera maculis non fuiffet afpería, nequitia haudquaquam ani- madvería fuiffe, aa. etiam vinum autaquam continentia probé obítrui neceffe eft, ne CAI noxium Tnt ; ., DE LAPIDE BEZAAR ET HERBÀ SCORZONER À.. 19 noxiurt quidpiam in illa irrepat aut cadat, ut arariez, falamándrz, & fimilia infedta: pro- pterea ex angufti oris poculis bibere non convenit , fed ex parentibus praftat , ut quid in- cít, melius corifpici poffit. Nonnulli, quibus fua falus magis cordi eft, odicormi früarien- tum ex aurcá catenulà dependens, in aquà, quam haufturi funt, tenent; & redté quidem : nam przter, quód veneni füfpicionem tollit admirabilem cor roborandi facultatem po- tuiconciliat. Fugiendus ctiam ignis ex putridis & infeislignis accenfus,quia fumus $i non miniüsnoxius eft, quàm fi venenum hauftum effet: carbones pratetea primüm accen- fi, in cubiculum non funt inferendi, quia plerique e ratione extin&ifunt. | Suas veftes & lineos pannosalicui, cujus fidem perfpedtam liabeat , adfervandas det , quia in illis-occul- iari poffunt ea, quz infigne damnura ádferant.. Ad hzc omnia, fideles miniftri requirun- tür, & quorum fidei credi poffit, probi generis, in quos etiam herus beneficus & liberalis fit. Ecanteomnia medicus eruditus & expertus deligendus eft, fapiens, boni judicii; opü- lentus, honeftis parentibus natus : (imilis enim , nihil przter decorum aget ; quandoqui- dem ab co gri vita & falus dependet. o E DIALOGVS DE FERRO, eisque przftantia & facultatibus. "Audor D. NICOLAVS MONARDVS / Hispalenfis eVeditue, dnterpres Cago1vs Crvsivs Airaba. Interloquutores Bvxovs, D. MonuaRDYs, ORTVNNVYS tetibus defcribitut. p. M. De xgro quem vifitatum co,erat cogitatio. s. Tan- , táne opus cft folicitudine, ante quàm illá confpicias ? 0. M. Imó multo anté, quandoquidem poftquam mei mufeum egteffus fum ejus magna cura me inceffit. s, Ma- gni laboris eft,fi,ctim tot zgris mediceris, fingulis diebus meditari debeas , quid fingulis «onveniat. p. M. Hxc meditatio non cadit fingulis dicbus in omnes morbos, fed in eos dun- taxat; quibis illa receffaria eft,& qui quotidie nova remedia poftulant;quemadmodum in morbis acutis, qui majoretn curam & diligentiam requirunt (quia occafío brevi elabitur) quàm diuturni & chronici,ubi remedia lenté & paulatim funr adhibenda:talía fünr de illis fludia:s Ego veró,domine Door, meditabar, quá ratione ir Corttá&tationiis o tendebam, ingentem illam auri & argenti quantitatem, qüz iftà claffe 4dve&a eft, vid: poffem, pouffimüm veró Smaragdos ex novo orbe dclatos, quoruti tes, fexagitica d'uca- torum millibuszftimári dicuntür : propterea, meá raberná relictá; eos confpecturri ibat, tamquam rem raram, nec in his regionibus ónquam vifatii. b. M. Ego etiam &ó proficifcor, ad vifirandum zgrum apud Quaflorem habitaritem; occafío forté fefe offeret Smatagdos confpiciendi : ingrédiamur per poflicum, nam magis vicinum , & minore homiraih rurbà | occüpatum. Sed T hefauri aula occlufa videtur ; ficri poterit, ut, dum ád agrum vifen- dum fübeo, aperiatur. ». I bonis avibus, domine Do&or , ego interea liic expeetabo Dg. TC) AM medirabuündus incedis, Dn. Dodoti videris ipfe Hárpoctates;üt à Ve- quandoquidem aula tion aperitur, im hoc fcanino fedebo, atque quid fiat obfervabo , do-— nec DoGor adveniat. p. w. Mcam moram excufatam habeto Burge,natm negotii q aaliczs , me detinuit. s. Imógauderem, (i diutiüs abfuiffes,quia plura obfervaffem .D. M. Qiii pet xacam abíentiam vidifti p. Aulam occluíam, & atrium ucmET: -— —— enum , : 4 quos 20 NICOLAI MONARDI CORTO quos cufn fümimà animi contentionc obfervavi, omnesque honefti viri mihi vifi multis tamen curis pleni, quia tanram geftuum varietatem in illis animadverti, ut admirationi mihi fuerint: alii enim fibi folis loquebantur, alii demiffo capite foli ambulabant , alii bini colloquia inter fe mifcentes,alii frequentes, de fua negotiatione agentes, alii nautz & mi- lites fuam mercedem expectantes, alii fuasargenti portiones adcó feftinanter aufcrentes, ut furto fuftuliffe viderentur; multi cum tabellionibus in fuis litibus occupati erant, alii in quz'ftorio officio ad rationum libellos affidebant: ingens erat multorum clamor, qui fuas portionesdabant & recipiebant non fine magna contentione: judices in concilio verfantes magna hominum frequentia expectabat : fic ut folus fpectator cffem , reliquincgotiis im- plicati : quod mihi (qui (inc folicitudine cos obfervabam) veluti comcediz multis atibus diftin&z (pe&aculum fuit: quodque magis admiratione dignum cenfebam,nemo illorum alacri & quicto animo crat, fed omnes anxii & foliciti. D. M. Valde gaudeo, Burge,te tan- tà attentione obfervaffe, ea quz in illis zdibus peraguntur: quiaomnium qua vidifti origo & caufa e[t, illud aurum & argentum, quod tanto defiderio fpe&tatum advenicbas :iftala- bores illos & anxietates pariunt , & non modó quos vidifti, attonitos & quaft incantatos detinent, fed etiam alios plerofque: quia hoc tempore, omnium carum rerum inftrumen- tum fuat, qux hos quidem deprimunt,illos veró attollunt, quajue imperium & potefta- tem in otbe obtinent : tantam felicitatem in illis mortalesconftituerunt; ut illas perqui- rantcum fanguinis profufione & vitz periculo, atque adquifitas fummo labore , nec mi- norc folicitudine confervent, cum magnà miferià expendant, & cum magno infortunio amittant : hz quietem & fomnum adimunt: interdiu quidem in illis confervandis tradu- &o tempore, & cum labore & curà augendis, nodu verà cum timore:tantz füntin illis il- lecebrz, tanta pericula, & tam varii cafus , ut quotidie obfervamus. s. Concedamus ifta, nihilominus & aurum & argentum cum Smaragdis videre cuperem. p. M. Quid mi Bur- ge, nunquámne aurum, argentum, Smaragdos confpexifti? s. Confpexi quidem, fed cxi- guá quantitate. D. M. Quid inter magnam quantitatem & parvam interefle exiftimas, nifi quód majorem terrz quantitatem, vel minorem videas , eamque ufibus bumanis minus utilem , inter reliquas quas Natura creavit? Quód fi tanto- de(iderio pretiofa metalla confpicienditeneris:te in locum deducam, in quo metallum auro & metallo (qu& videre de(iderabas) longe praftantius confpicies, & Smaragdis magis utile & praferendum. Nam quod ad gemmas attinet, hominum opinione duntaxat zftimationem adquirunt, quia paucas facultates earum quz illis tribuuntur, obfervavimus, nec fcio quas praterea obtineant, nifi at quorundamloculos exhauriant,ut in alienos transfundant. Necaurum autargentum aliud funt, quam pulvis & lutum illius coloris , in terrz vifceribus à Naturá condita, ut reliqua metalla. Verum quidem eft hominesifta duo majore in zftimatione habere, quàm reliqua, fic ut eos qui illisabundant, divites nuncupent, & illa divitias:quas Socrates fapienti nulli alteri ufuieffe ait, quàm ut ejus animum -implicent , quemadmo- dum laxa longaQue veíliscorpus. Quandoquidem porró ad eas xdes pervenimus, in qui- bus eftillud metallum, auro; argento, & Smaragdis praftantius , ingrediamur: nam Ot- .tunnusid nobis concedet. Zdium veftibulum frigidum eft , & aftus magnus; in illo igi- tur, cjus aliquam partem evitare poterimus. Or. Quid requirit dominus Do&or ? p.M. "Vt paullulum in iftà tuà porticu quiefcamus & recrcemur.. O n r. Honore me afficis in ifa re ; in iftis fellis alacc D.M. Ortunne, apud Cantabros facilius tranfigi debet etas quàm Hifpali. Og. Hocanni tempore,etiam iftic calor eft; perinde atque hic:eaau- tem cit differentia, quód hiczdificia funt conftrua, ut xftus faciliüs tolerari poflit; iflic maximaillorum pars, ob ingens frigus, ex ligneis tabulis fabricata cft, quz hoctempore,, folis zftu valde incalefcunt: itaque fcité dici folet, hiemes Burgis tranfigi debere, xftates ;Nerà Hifpali,quia zdificia utrique tempori accommodata funt. p... Quandoquidem jam hic fumus, Burgo oftendere cupio, ut ci pollicitus fum, metallum auro,argento & Sma- ragdis, quz fpcctatum ibat , przflantius. ». Libenter illud videbo. D. M. Ferrez hx la- mina quas parictibus innixas confpicis, metallum funt pretiofiffimum , & hominum ufui - maxime ntile atque neceffarium : hoceft verum aurum & argentum , fine cujus admini- - culo vivere nequiremus, neque homines füasartes exercere poffent: illoenim adminiftto, verz opesadquiruntur,atque omnes fructus & bona temporalia : fed. & reliqua illo paran- tur. B, Verum quidem eft , ferrum valdé neceffarium effe ; certum tamen, aurum &ar- LA dA ED przftantioremQue originem haberc, ut ex illorum , prz reliquis ERI- s allis, pulchritudine & lzvore appáret. p. w. Sciendum eft, Burge, omnia metalla ean- xdne OC bo. ode idcm principium habere. Verum quidem cft,varias inter veteres Philofo- origine vari phos für 4€ opiniones de principio & materià ex quá generantur: nam Ariftoteles ,'éx va- eme, — porc in terrz vifceribus concreto gencrari fcribit; Democritus, cx certo calcis 'genere & de lixivio; 3 dab DIALOGVS DR EERAO. |, — . A lixivio; Egidius Mautitanus Hifpapus, ex cineribus alii, ex omüibus elementis. Rurfani alii, ex frigiditate congelari: alii,ex calore denfari. Aftrologi, fuperioribus caufis, & planc- tiseorum originem tribuunt, fingulis planetis fuum metallum dicantes. Plato,ad utram- qucopinionem inclinans,cxleftem virtutem terreftri perniixtam,eorum principii & origi- nis caufam effe vult. Trifmegiftus,terram metallorum matrem effe;cxlum veró patrem, dixit. Plinius liaec Ícribit: interior terrz pars, rescft pretiofiffima;quoniam in eam cadunt omnes czleftesinfl uenti, generantes in ca res magni pretii; ut gemmas & metalla; idjue fit, Chalcedonio Platonico tefle , ob infignem , quem interne continet, calorem; Gal- lifthenes ca eft opinione, omnium metallorum formam unam eandemque effe. Anaxa- goras & Hermesaiunt metalla interíüs unà formá cffe przdita,& exteris alter; unà vide- licet fecretàalterà manifeflà; fic ut plumbum in fe contiricat aurum ;& aurum plumbum: i dem cuam de reliquis mezàllis opinantur.. Confiderate quz'fo quàm variz fintopiniones virorum adcó fapientum. Alia vulgariseft opinio, quam , ut magis certam, omnes Íequi- neciorans mur, & ejus meminit Avicenna lib.de Mcreoris,& in libris de Chimia ab ipfo confcriptis, € viri quam confirmárunt Geber, Raymundus Lallius, Arnoldus de Villa Nova , & reliqui qui ^"^ ha&enus iftud negotium tradtárunt.. Omnes enim affirmant,veram materiam ex quá gc- nerantur omnia metalla, fulphur & argentum vivum effe, (ulphur quidem tamquam pa- trem, & argentum vivum tamquam matrem,fulphuris calore argentum vivum coagulari, utex utroque metalla in terra vifceribus conflentur : atque ex horum duorum principio- rum variatione, unum 2b altero differre, eorumque principiorum puritate fieri , ut unum metalli genus , altero pra'ftantius fit : eamque ob caufam, aurum reliquis mctallis magis -perfeétum & formofum effe, veluti ex principiis magis puris & nitidis formatum. Imó non dcfuerunt Philofophi, qui omnia metalla aurum dcbuiffe ficri dixcrint, niti fülphuris & argenti vivi imperfectio obftitiffet: iraque reliqua metalla, prater aurum ; imperfeda nuncupari, quia puritate illà & exco&ione caruerunt,quà przditum fuit autum; permira- bile illud ligamen à Naturá datum. Hinc fitut Chimiftz, dumaurum conficere volunt, ifla duo principia expurgare nitantur, ex quibus omnia metalla conftaht; ut iis expurgatis aurum ex ipfis confletur, metallum omnium puriffimum : id autem per fuas diftillationes faciunt. Sed quàm difficulter id peragi poffit, dicant qui in hac rc fuis facultatibus & hae- reditatibus abfumptis,randem operam luferunt.. Qui adverfus iftos fcribunt, negantes di- ftillationibus hujufmodi fieri poffe, fic argumentantur. quasmadmodom metalla in ter- zz vilceribus ex Sulphure & Argento vivo (ut ifti (ibi perfuadent) non generantur : fic illa artificio conflare nequeunt. Nam fi ex Sulphure & Argentovivo generarentur,in Auri — ' & Argenti atque aliorum metallorum venis , illorum veftigia invenirentur. At nulla eo- . rum velítigia ctiam in maximé profundis venis deprehenduntur : fed diftindas venas effc deprehendimus, ut nec in illis metalla reperiantur, nec in metallicis , Sulphuris atquc Ar- genti vivi venz. Nam fi ita foret, (ut aiunt) metalla videlicet ex duobus illis principiis ge- nerari ;neceffatió metallum aliquod jam perfe&um reperiretur, aliud imperfedum , quia in momento perfici nequit: imó omnia metalla jam perfc&ta inveniuntur;& illa liquando; Sulphur aut Argentum vivum non reperitur. Difficultate non caret boc negotium , va- rixQuc (ut intellexiftis) de eà re funt opiniones, & incertum qux fcopum attgetit : folus Deus novit, qui Naturz certas leges & rationes dedit, ad condenfanda metalla in eam mixtionem & formam quz illi placuit... Hinc fadum eft, ut nonnulli in cà opinionc fue- tint (nec immeritó) metalla unà cum mundo cffe creata , quod teftatur. Auguftinus; Quidquid fecit Deus, codem momento fecit & creavit. Itaque cum mundum & terram condidit, (imul in ejus vifceribus metalla cteavit. Porró opinio quz magis certa haberi de- bet, & quz ex effe&u magis probatur, ca eft communis illa, qux, omnia metalla ex Sul- phure & Argento vivo generata effe affirmat:quia bac ratione multa dubiafolvuntur,quz difficulter probari poffent, nifrita effet. Hzc igitur probabilior, prd cerra & vera eft opinio, atque majore demonftratione przdita. s. De magnis rebus di Los dassibe ipas Do- Gor, qux me in admirationem rapuerunt ; & ejus Ícopum fuiffe obfervo, ut mos origincm & caufam doceret, ex quà ferrum generatur, quandoquidem de illo ejusque facultatibus differere inftituit. p. M. Certum et , mez orationis (copum eó tendere, ut ferrum cx iis- - dem principiis, eademque materia fieri demonftrem; € quibus Aurum, Argentum & reli- qua metalla neque ferrum ab auro alià in re differre, nifi quód auri principia magis lucida & pura funt, propterea magis fplendens & clegans eft ; ferrum autem inelegans, nigrum; & obfcurum,quemadmodum nos hic confpicimus,quód ex principiis magis craffs & im- pursconflatum fit: nihilominus Auro, Argento, reliquisque metallis pracitantius cft, quia -. hobis magis neceffarium; & majores utilitates ex eo accipimus,quàm ex reliquis, qua abí- que illo foret, nulliuseffent preti," Etenim illa ex terra vifceribus cdücit ,& 2e illud ^ e Y t s óminu X 1l NiCOLAI MONARDI hominum ufum cedunt : namillo adminiftro, ex his vafa fiunt, moneta cuditur &inne- . ceffarium ufum reducuntur : alus itaque omnibus potentius cft, quandoquidem illa do- mat, atque ita molit & concutit, üt ci cedere debeant. Sed antequam ulterius progredia- mur,cuüm de ferto nobisagendum fit , commodum etit, ut Ortunnus , in Cantabris na- tus, nobis declaret, quo modo ferrum eruitur & paratur , & quzcunque alia de hoc me- tallo illicomperta funt; quia, iis cognitis,cum firmiore & folidiore fundamento negotium conficiernus. Onr. Doctor adeó multa nobis differuit, ut in hoc certamen me etiam de- fcendere obftringat.dicam ergo, licet Cantabrico more, quz mihi nota fünt. Sciendum e(t, montana omnia Cantabrizloca, Ferri venas magná ex parte habere, non tamen om- nes excoli, fed illas duntaxat , qua magis divites funt, & majorem ferri quantitatem prz bent: reliquas negligi;quia fumptus refundere nequirent. Lapides infu mmà vena cxiften- tes ferrum rigidius & magis folidum reddunt,ut illud, chalybem à foliditatca ppellentzipfa vena plerumque eft in magnis rupibus, quibus fuffoffis, ignem ad eas con fringendasinii- ciunt: deinde malleisin fragmenta contundunt, quz fornacibus ardentibus injecta diffol- vuntur & emolliuntur,ut in minutiora fragmenta diffiliant,quz fornaci ad cam rem aptae impofita, liquantur; ferrum in infimam fornacem ftillat, & in magnam maffam coit:eain partes fecta incudi fuübiicitur, && ingentibus ferreis malleis abaquáí ublevatis in hujufmodi laminas contunditur, quales parieti innixas confpicitis. Venas quidem reperiri certum eft quz aliz aliis magis durum, illudque elaboratu magis difficile ferrum praebeant... 1n Ger- maniá erutum, magis blandum eft, & in elaborando mapis obfequiofum. Belgicum , afperum eft & incommodum; eamqQueob caufam; fragili funt quz ex co conflantur. Ita- lia, omnis generis przber. Cantabricum autem reliqua bonitate füperat, quia claboratu facile, & reliquis validius eft, caue de caufa in omnes regiones transfertur, D, M. Scd cha- lybsne é Cantabrisadvehitur, quemadmodum ex Italià ? Os. In Cantabris Fetri genus eruitur adeó durum & folidum, ut; elaboratum, chalybis vicem prz beat; praefertim adhi- bità, ut folet, temperaturá, licet valde difficulter elaboretur. Chalybs ex Italià delatum, prafertim Mediolano,longé ab hoc differt, nam magis blandum eft, & magis obfequio- fum, atque etiam praftantius : eam ob caufam , fabri magis expetunt , & illo frequentius utuntur. p. M. Non defuerunt, qui Chalybis venam à Ferri vena diftingui velint. O n T. Falluntur, quia omnes funt Ferri venz;in co differentes, quód aliz aliis magis durum prz- beant: id autem quod fortius & folidius cft, propter duritiem, Chalybem appellamus; & quzdam funt loca, é quibusaliud ferrum non eruitur, quàm durum illud, quale eft totum illud territorium Mez4ragog vocatum, in quo omnes venz iítius duri ferri fünt: cam ob rem, Chalybem appellantomneferrum ex eo erutum; quod ex locinaturá fieri arbitror : ^ fed ex Italià delatus chalybsalteriuseft nature. |. Nam iflic diverfa funt ferri venz , alix : videlicet blandi & in opere obfequentis; alix autem, afperi, duri, & elaboratu difficilis: ad Chal». conflandum autem chalybem quem ad nos mittunt, hoc artificio utuntur. Ferri blandi fandinaio i» cam quantitatemfumunt, quz commoda videtur; é quo parvas & tenues laminas con- | 14i - $fant,deinde marmor & ferri fcoriam in tenuiffimum pollinemterunt:iffafimulcom- ^ | mixta cum prunis ardentibus in fornacem ejus rei caufa paratam iniiciunt, & incendunt; deinde ferrum illud durum , quod elaborati nequit, adiiciunt: ignis ardore hzc omnia AE os colliquantur; & maffa conflatur, ex quá crafíx ille chalybis lamina fiunt, qux ad nos tantà copià inferuntur. Chalybs autem appellationem fumpfit à populis fic nominatis, qui duro illoferroabundabant. —— .— — Uu j claisan. . V lis porro eft chalybs ad multa, propter duritiem quà ferrum fuperat, & quia majore litas. vi & adiione pollet : illo igitur ferrea inftrumenta exacuunt , & cisrobur addunt, ut diu- e tiüs perdurent, & faciliüs majoreQue celeritate opus fuum peragant: purius enim & magis nidum eftferrum,ideoQue ficcius,magis album & fragile,celerisque actionis. Hzc funt quz de ferri & chalybis otigine intellexi. n. M. Eleganter Ortunnus differuit; necid brevi- .. &er)fed prudenter & fapienter. Multas nationes ifta duo mezallafibi comparare neceffe eft; quandoquidem ad plerafque res fnt utilia. Og. Multi àme redimunt, fed longé plures 'Alloutuntur : nam nulla cft arsin hac urbe, cui non fit neceffarius chalybis ufus. p. M. Pet- gratum Burgo & mihi effet, (i in quibus artibus ut plurimum ufurpantur, nobis enatrares. Onr. Adcó mültz funr, ut plurimis diebus enumerari vix poffent, quanto minis hoc exi- guo, quod nobis fupereft, tempore ? n. v. Przcipuas & magis neceffarias duntaxat enume-- 13 pto temporis brevitate. Onr. Quz mihi occurrent, referam. "x. Maxima fetri, & magna chalybis pars in conficiendisarmis infumitur, quz vel ad de- fenfionem, yel ad offenfionem funt idonea: quia nulla eft univerfi orbis regio, in quà non : excrceantut, & in plerifque etiam non fabricentur : plurimum autem abfümiturin confi- ciendis pyxidibus ferreis, quarum tam ingens in bellis & exercitibus cft ufus, ut m s praftan- ] DIALOGVS DE EERR O. "a£ praftantiorque militum pars in pyxidariis confiflat, tamquam magis heceffariis :-& certé pyxidum five fcloporum ufus à cacodzrmone primüm fuit excogitatus, ad plurimosinin- fcrnum protrudendos: longum effet omnium atmorum genera , quz'ex ferro & chalybe fiunt, enumerare; & diuturniore tempore opus effet , quàm quod nobis fupereft.: Vcile etiam eft ferrum ad agri culturam, & alia operahumanis ufibus adeó neceffaria; quando- quidem ex agro omnes totius orbis ftatusaluntur. Ad fabricas praterea conftrueridas eft neceffarium , easque tam varias, ut urbes, municipia, pagi; arces, templa; atque alia pu- blicaloca ejus ope conftruantur, qux fineferro & chalybe extrui nequitént. Confiderate praterea,quàm hac duo metalla ad mechanicas artes exercendas finc tieceffaria, in quibus rotinftrumentis opuseft,qux exillisconftant.. Velle explicare fingulas attes, quziflorum duorum metallorum beneficio exercentur , nullus effet fermonis finis illud veté dicere poffum, nihilin hoc orbe effe, in quo neceffaria non fint ferrum & chalybs.: Iftis duobus metallis Reges & Principes regna & utbes adquirunt, hoftes fibi (übiieitint, & fefe'füaque tuentur (tefte enim Liyio, cum ferro, non cum auro patria propugnatur) cum illis poten- tcs evadunt, metuunturQue, & honorc afficiüntur : per ferrum honor Iu(titiz defertur;il- liusQue beneficio mali ple&untur, boniconfétvantur. "Tanta au&toritatis eft hoc metal- lum in hoc mundo, ut in pacc & in quiete refpublicas & civitates agros & folitudincs confervet, ita utomnibus locis fit fumma fécuritas. Tanta denique dehoc metalloj& au- — Goritate quam in omnibus rebus obtinet, dicenda effent; ut neque mea liriguacxplicáre — ^ pots íit,nec memoria concipere : hoc folum addam, veteres Romanostantá in-zftima- tioneillud habuiffe, ut foli nobiles anulos geftare poffent,cosQue ferreos. De duabus acu- busquz ex chalybe fiunt ca dicam, qux cogitátiohe vix affequi licer. Uta eft acusád con- Aa ad cw fuüendum idonea, qux quàm neceffaria fit m urbibus, rcbus publicis,vicis,z dibus.privatis, fstndun. 3nterrà & in mari,etiam fingulis hominibus;enarrent tam multa artes qui illà ad iminiftrá fiunt , nec abíque ilià fieri poffent ; qux , cürmtot fint; emimeratione comprehendine- queunt finguli autem expendere poffunt: quándoquidem à Rcge ad opilionem, à/futhimo Pontifice ad templi cuftodem, ejus ufu carere nequeunt : deinde fi confideremus quàm — 5: neceffaria fit mulieribus in fuis operibus acupingendis,cüm inlincàtelà;tumfericedjadeó — :expolitis & tenuibus, Naturz Que opera imitantibus; ut ctiam aves , quadrapedes ; plantas carumquc folia & flores ita exprimant, adumbrando etiam ramos & truncos fériceisva- riorum colorum ftaminibus, ut'ip(as plantas in agris natas exiftimare quis poffit : füzcenim Ma'* pi&uram acu claboratam confpexi, nonminüs ad vivum expteflamyquàm fiirifignis aliquis pictor illam coloribus imitatus fuiffet somnium iffarum réruti inftzumméntum eft acus,adcó exigua, ut inter digitosabfcondi poffit; Admirabaritur Arhericani'iniigy dum Hifpanos acu veítesconcinnareviderenr, reny miraculofam exiftimantes; & proacu mul- ^ ium aurum rependebant : atque intetrogati cutacusexpeterenc ; quandoquidem nudi in cederent ; refpondebant ;1llas pro: re aámirandá quà ipli utérencur j retinere véllé ytam ctiam ut nigas (infe illis familiaris genus) é pedibus eximetent facilis quàm ulláalà re; Alteraacus,ca eft quà naucleri utuncur, una fahé ex maxiptis rebusquarih hoclorBcnon 4 nra. multosante anos reperta funr: illius enim adminiculo fiovi orbesmaguaa-Regnaj&c Pro- vinciz anteà non confpe&tz nec cognitze, mventafunt; quat numquam: detedz fuifferit, nili pirum illa innotüiffet : quia dum ilià carébamus navigatio brevisefat;& matislitto: 1à duniaxat legebantur: nunc illius ope, altam petunt & ità navigant ;'ut navis eain: figne Victoria, totum-ofbem circumiverit;qemadmodum $01 (ireubis dicbus ilfüóm ám bit: unà enim navigatione diiodecics millends-leucas confeciffe dicitur : quodque abagis mirum eíl, navis in medio Oceano oGingentas aut mille leucas patente confiftens , folo acus adminiculo, pec ullà alià (cicntià,ad petitum portam pesyenit. Cfnller autcm acus Mare illa ex Chalybe, curáb unà parte magfies lapis adfricatus eft; & illico, (pé&f dam vir- tute quam Deus illi indidit , cá parte quae magnete fricata fuit, ar&ticum Polum fpedat, idQue (emper, five in continenti, UE: ve noGce fole illuftri aut nebulofo: à cum illà & navigatorià hydrographit; irr: firft venti, rhombi, & portuum nomi- ria; totmillenarum |cucatum fit navigatio, ut quotidie videmus, atque adcó facilé, ut ad- miandüm fii, Milins: admirabilis acus invénrió- cuidam Mele it Tálà Kagceró Acus nanticá mübuiur. tile praiterca cft ferrum ; ad horologia fabricahda EE npo magnoartificio conficiuntur ; ad vitam Lors po. o KAPPOMEN aldé Feria ctiam fünpneceffaria: nam illa'indicant:quahdó perageuda (unt ópetá , quarto remo pore in. illis .commoranduim : omnibüs flatibus y ad dapieritet vivendur 'converint ; . ubi enirn nulla. füht-horologia ; inflar brocorum 'ánimantitii vivit «Ceteri hae duo metalla ;: ut reliqua expolitintur & lxvigantur, aufo' 8 argenroobdücunmutg ex tuleus.'&- alit colofes: iriducütur ;,. qui :raxirnam addunt gratiaffi-&c vec RMDS f11812175 V $i z ] 24 : NICOLA!1 MONARDI j utin catenulis illis confpicimus,quz nunc temporis ex chalybe fiunt;adcó politis& tenui- — 3 : : bus, quibusadditi colores, illas adeo ornant, ut plerique aureis & argenteistorquibuspres — | Liqur ife. ferant... Ex his metallis chymicà artc liquor etiam extrahitur, perinde atque ex auro & ar. ! - gento : metallum etiam ad fuum inftitutum aptius ferro non noffe afferunt chymiflze, 3 naim, 4. —Gravem morbum,qui illud confumit , patitur ferrum , rübiginem videlicet: ad illam ea prajerna- porró arcendam varia funt remedia; nempe; ut ea qua ex ferro aut chalybe conflata fi unt, s nitida àfordibus adferventur, neque humentibus locis reponantur, utcreberillornm fip.— $ ; ufus, utinaurentur,aut argento obducantur , cxruleusve color inducatur ; hisenim rebus * Y . . " 2 h E à à tali vitio liberantur : idem praftat inunctioex oleo olivarum, aut medullá cervinà , aut d - Rar? w — avium axungià, vel cerufa aceto permixta. Quando veró jam à rubigine occupata funt, slew. — |hmAabradendailla eft, & inftrumenra in aecto mergenda, deinde igni impotbenda : iftis enim tollitur rubigo , nifi adcó inftrumenta exederic; ut ejufmodi remedia recipere ne- queant. Taceoinduftriam qu&ad illa ferruminanda, & in ferrarià officina tra&anda ad. hibetur, quiacumjam fim defeffus, ifta praterco arque alia tmulta quz dicenda tuiffent; & concludo , duo ifta, ferrum & chalybem prz reliquis in hoc oibe terrarum ad huma- . num ufum effe neceffaria. n, M. Libenteraüdivi quae Ortunnus difleruit , quia omnia ad confirmationem magnitüdinis & excellentiz pertinent. quam de binis his metallis predi- wea cx — Cariaudivi. Nam omnibus rede perpenfis; Aurumaad nullam aliam rem , ut plurifnum, Mtuli. — cftcommodam,nifiad cudédos nummos,rebus nece(fanis emendis utiles;ad anam rem, quodvis metallum, vel alia res quacunque ufuieffe poteft. Antiquitus enim, ante quàm nummi cuderentur , omnia permutatione adquirebantur: cüm autem adco jufla pretio- rum ratio in permutationibus iniri non poffet, fapientes: viri & refpublicz confilium inie- runt de re aliquà excogitandà, quà pretia &quarenzur, & utrique parti fietecíatis : cam ob Ld n z E Lj [x] $$ [2] X n" ba] - o n e 2g [3g Ww e z [2] i] c uo p E. uu [e] e [^e] e [ow & b] i] z [om m S [e E. o F^ - o ue [e] e z Io [s] 3 [1 ud o ^AÓ -— t£ £p z L2] vw ss hereftudet, ad quam certe explicandam longiore tempore nobis opuseffct.: n; Hac ratio- 3 5 | Ferrodicenda funt; Nunc ergoexiguum illud tempus quod reflat;, vifitandis agris im- - pendam, Burgus autem ad fuam tabernam fe conferet, "Valete. - - tm dt 1 a2 19 - ert acceríiri jufferam; Nez DIBZ IN niendum eft. Onz, Sit alvus domini. Doáoris adventus , qui fidem: datam cim cgregié | S pratirir, p. M. Salve plurimum; porticusfrigida eft; atque «alis ut fitingens.hic eftuste- — — Qtitis.s, Quandoquidem jam confedimus; eonfentáneum cft, utD;Dodtor mobisexpli- — : . Ctteaquz heri ab ipfo perimus ,netempus nobiselabatur. D.M; In conunéfüm,quia — id. nunc exigit tempus. - Verüm adeo dificil j s" EJ n » T "2 DIALOGVYS bE FERRO. i Veteramrplerique, qui de Ferro egerunt, illam inta&am pratetfniferint 5; quód dubita- voids i3 rent, calidámne effet, an frigidum: atqui fi quieam quzftionem tra&átunt , adeo füccin- " tmpea- ae& confuse id cgerunt , ut ex eorum fcriptis neque certi quidpiam, neque ipfa veritas 5, ^ ne clici poffit : finguli enim eam fententiam funt fequuti, quz ipfis magisarridebat:idQüe ut — faciliusconfiderare queamus,eos recenfebo qui unatn opiniotiem, tum illos qui alteram fequuntur. Primum itaque de iis nobis agendum, qui ferrum frigidum effe affirmant, rev. «f Inter hos Galenus primum ordinem ducat : fcribit enim omnia metalla fü naturà ficca ftiv. effc, magnamque de(iccandi facultatem obtineremaximé autem prz reliquisferrum; Vt - porró demonftret fimul cum iftà deficcandi facultate, reftigerandi vitm obtinere lapidi comparat: (ic enim ait : Vtlapidis fubftantia conftans & ftabilis eft, ob frigiditatem & fic-: citatem quam obtinet;it4 etiam ferrum: ergó ferrum eà naturá preditum eft qvà làpis,qui frigidus & ficcus. Iftam fententiam, quz eft lib. 1x. Methodi,confirmat libro de Natürá- libus facultatibus. Dura corpora partes magis terreas obtinere videritür : atqui ferrurri cft duriffimum, magis ergo terreftribus partibus praeditum erit, quàm reliqua;proinde fri- , gidum & ficcum. Ejus fententiz eft Averiois quinto Colliget : Corpora calore detfata Averic. cum dominio terreftrium partium, frigida & ficca effe debent , ut ferrum. Albertus Ma- gnus in Meteoris , Ferrum incenfam fit rubrum , quia maximé terreflrium eft partium. Idem confirmatlibro de Metallis.. Conciliatot.in differentià crv ait, In ferro nod obfer- conalianr. vaturexprefse, quales fint cjus facultates a&tivz, attamen frigidum eft & ficcum : cadem verba repetit differentià cxxyirr. Gentilis in quxftione de Medicainentorum a&ione, Geuilis ferrum effe frigidum & ficcum fcribit. Herculanus cap. de Vomitu;idem confirmat. Ta- cobus de Partibus fupra Secundam Primz , ferrum frigidum & ficcuim cffe pronunciat. vemos Obfervamus aquani , in quà ferrum extin&üm fit aut chalybs, frigidam & (iccam effe, Panibw. Avicenna Secundà Primz, bilem extinguere , & fitim xftumque fedare, praefertim arftivo ,.,; : j . cenna, temporc, audorcft... Ad hocalludens Manardus, aquami chalybeatam frigidam effe ait, Manadw. quandoquidem fitim extinguit , & alatis calorem mitigat; atqueob acquifitam ficcita- tem putrefactionem in febribus prohibet, &, in febribus alvi ptofluvio conjundtis , fingu- lariseftefficaciz. Albucafis, Libro cui titulum fecit De Cauteriis, adhibenda capiti cau- Aliuafi. teria, cx auto fieri debere afferit (quia temperatiffimum) minimé autem ex fetro , quod naturá frigidum efl. Braíavoluslibro de morbo Gallico,ferrum dicit frigidum & ficcum, Prafavelu. ut ex colore, fubftantià, & gravitate,quibus prxditum cít, appàret: ifta enim tetream fub- ftantiam femper comitantur, ut levitas fubftantíam calidam aércam : atque ex cffe&tu fri- gidum effe deprehenditur, quandoquidem biliofa alvi profluvia reptimit, & calidas deflu- xiones cohibet: quod enim ifta praflat, femper frigidum & ficcum eft. - Savonatola frigi- savosarola. ditatis & ficcitatis gradus addit, frigidum videlicet effe in fecundo, & ficcum in tertio. p. Ne ultetius profequaris domine Dodor, hzc enim mihi fufficiunt ; neque dubito , quin ferrum ficcum & frigidum Gt,& femper in ea opinionc fui: nunc autem cutn à talibus Au- &oribus confirmetur, illam certiorem effe mihi perfuadeo. p.v. Breviter fuam fenten- tiam expedivit Burpus, non auditá alterá parte : & tamcn vulgó dicitur, Iudicem binis au- ribus debere effe przditum, unà, ad hanc partem audiendam; fecundá, ad alteram: atquc cüm adverfíam partem audiet, ferrum calidum effe affirrantem , & tam celebrium fcri- prorum au&oritate nitentem, forté de tam pracipiti judicio ipfum pudebit. ». Fierine po- teft, ut quis dicat iftud ferrum adcà durum, frigidum & grave, non effe frigidum, fed ca- lidum? credere nequeo, nifi fophifticis utatur argumentis. p. M. Minimé genüiüm, fed ra- Fera efe tionibus valdé claris, à primz notz Medicis ac Philofophis prolatis : atquc ut initium fa- «d» ciamus, ipfe Galenus primus fefe offert, qui lib. x. Medicamentorum fimpliciumi;metal- caew. la, multá fübftantià igneà aliis permixtá, prxdita effe dicit... Quàm rationi confonum fit, ferrum magis illà prxditum effe , quàm reliqua metalla, proferat Rafis, qui xx1. Conti- jj. nentis, ferro tertium caliditatis & ficcitatis gradum. tribuit , fuamQue opinionetn, medici & Philofophi fuà atate percelebris teftimonio. confirmat. Ali Abas quinto fuz ,r tdi. Theoricz,aquam chalybeatam,calidam & ficcam conftituit, quoniam vétricult faperftui- tates abfumendi,& lienem diffolvédi facultátem habet,qua caloris opera fünt. Avicenna A«iceima; fecundo Canonc, chalybeatam aquam refolvere fcribit , quod caloris eft proprium:ean- —— dem ipfe przbet in paralyfi, motbo magni ex parte proveniente à frigidà causà. Concilia- Cenalanr. tor commentariis in Ariftotelis problemata, in hoc negotio valdé dubius eft: nam Audo- res qui de ferro egerunt; nihil flatuiffe dicit, calidámne effet;an frigidum: fe aütefn ejus effc fententia , ut calori quàm frigiditati proximiusfit Avicenna ferri fcoriam calidam ftatuit. Ejufdem fententiz eft Matthzus de Gradi. Circa inftans fimiliter pervetuftus E d pradicus. Albertus Magnuslibro tcrtio de Merallis dubium non effc (cribit, quin aurüm c; , 5, & as calida fint; przíertim zs, ut majoris aduftionis particeps; Mis Causa , etiam - AlbernuMag. cc caloris Allert. Mag. 26 NICOLAI MONARDI . : Abg. — calorisparticepscft. Aftrologi etiam calidum effe declarant , quan doquidem fab Martis dominio conftituurit , Planet calidi & ficci. Przter auctoritates tam gravium virorum, ipfa ratio, & ejus-actioncs id demonftrant : videmus enim ventriculi fuperfluas humidita- tes abfümere, obftru&iones aperire, menfes provocare , abfumere & deficcare quz funt caloris opera. Sed animadverto Burgum ex jam dictis dubium effe redditum ,; nec adcó confidehtem, utantea erat. 5. Verum id eft; nam auditis tam gravium virorum fententiis, & adeó probabilibus rationibus ferrum effc calidum, valdé dubius fum redditus ; ut fla-.- tuere nequeam, cui parti fidem adhibere debeam. v. w. Sicetiam plerique alii de ferto fcribentes , mhil certi ftatuere potuerunt , & de ejus temperamento filuerunt, ignari in quiam partem vergcrent , obfervatà opinionum varietate quam enarravimus. 5. Dodii & ingeniofi viri officium effet, utifti Audtores, qui tanto tempore difcordes fuerunt, conci- liarentur : atque meà opinione dominus Dottor id commodé praflare poffet, quandoqui- dem. Grzcos cum Arabibus conciliavit, in controverfià de venz fectione in pleuritide, & alias controverfias de hac materiáà ortas. Cumque illud opus adeó xftimatum & accc- ptum ubique fuerit ;fic etiam hoc commendabitur » fi graves auctores adcó differentes coaciliabuntur. p.M. Iftud prftare poffe, difficile videtur. 5. Tanto praftantius & majore aítimatione dignum. p. M. Vt Burgi petitioni fatisfaciam , meam fententiam proferam, certam veritatem cliciendi potiüs.defiderio,quàm ut me judicem ftatuam,& definitivam fententiam pronunciem. & Aulo. Ex Avicennz reliquorumQue auctorum fententià jam diximus, omnia metalla ex ful- disi. ^ phure & argentovivofieri; ex fulphure quidem, ut patre; argento autem vivo , ut matre : uno tamquam agente, altero tamquam matcriá: quz cür ita (int, materia ex qua ferrum generatur, ex his duobus conftat, ex fulphure nempe calidiffimo, & argento vivo frigidif- fimo, quz Natura in Terrz vifceribus concoxit, & in metalla fecundum fingulorum qua- litatem conflavit.. Itaquc ubi ifta duo principia puriora fuerunt, aurum conflatum eft:ubi: autem cralfa & impura fucrunt, alia craffiora : & ex maxime impuris & aduftis ferrum cft generatum, quod cum ab impuriscraffisQue principiis originem trahat, omnium metallo- rum cft duriffimum, ut fnà foliditate & duritie reliqua metalla domaret , inftrumentám- que ficret neceffarium ad ca in ufum convertenda : ferrum igitur ex duobus his principiis fulphure & argento vivo natum cft, illo calido, hoc frigido: temperamentum itaque obri- nete deber iftarum duarum qualitatum particeps. Argenti enim vivi ratione frigidum eft; & quia manifeftà humiditate cum iftis qualitatibus mixtà caret, (iccum eft;& proinde du- rum & frigidum. Sulphuris porró ratione , calefacit, abfumit, deficcat, aperit, roborat; orcxin excitat , & admirabilia opera praftat, quz à calore illi infito fieri infrà referemus. Argenti autem vivi, crafli, impuri, ex quo conflatum cft, rationc , cum terreflri facultate ipfi permixti, refrigerat, fiftit, denfat, adftringit, coagulat;prohibetQue omnis generis de: fluxiones; adítrictione, alvi profluvia fifüit;refrigerat & calorem temperat, aliaque plurima praftat, quz à frigiditate oriuntur : fic ut ex jam di&tis appareat, ferrum tam concrariis fa- cultatibus preditum effe, quia ex rebus contrarià qualitate conftantibus compofitum eft; qua: fuas vires exerunt. pro fübijedti ratione : nam ubi apertione opus eft, aperit ; ubi verà 1e(tringendum cft , reftringit. Prater iflas autem qualitates , aliam habet primariam, ut prz reliquis metallis (it ficciffimum; cujus ficcitatis ratione , pleraque ex pradictis opera- tur : itaque calefaciendi, refrigerandi & ficcandi vim haber. Hinc fa&um cft, ut nonnulli calidum illud dixerint, quia caloris munia obit : alii veto, frigidum, quoniam refrigerandi vi przditum effc obfervárunt : quod accidit, quia ex duobus principiis contrariis uno cali- -. do, altero frigido; compofitum eft. Ex his patet neutros hallucinari, qui vcl frigidum effe & refrigerandi vi przditum, vel calidum, & calefaciendi facultate donatum dixerunt. 5. Dextré & prudenter dominus Door controver(iam quz in hoc negotio verfabatur , & cum magnáà noftrà fatisfadtione conciliavit : fed fupereft adhuc unus fcrupulus; nimirum an Argentum vivum fit frigidum, quemadmodum dicit... Nam quidam frigidum effe af-- virowm ay ferunt, atque id probant ex cjusgravitate, colore,contactu, & quem praftat effedtu,quan- fiim. — doquidem qui illud tractant, paralytici redduntur, & in animi deliquium , nervorum tre- morem ,artuumquc relaxationem incidunt , & multi intereunt apopledici , qui omnes M morbiàftigidis caufis oriuntur. Alii, qui Argentum vivum calidum conflituunt , ab ef-. breee fedu fuam opinione confirmant : quia articulis aliisQue corporis partibus eo inunctis «alores excitantur, os faucesiüc inflammantur, tum etiam gingivz & palatum incendun- tur, & vchementiffimi fudorcs excitantur :ex illo patiter porentiffimum illud corrofivum. effici videmus, Sublimatum appellatum, omnes partes , quibus applicatur, incendens ac corrodens ; €x co item conficitur caufticum illud corrofivum, pulvis videlicet Pracipita- tus : dubium igitur e(t negotium & difficile , quandoquidem adcó SB HORAE " "cpu obtinet DIALOGVYS DE FERRO. 27. obtinet refrigerandi & calefaciendi. p.v. In cádem difficultate hzremus,in quá de Fetro. Sed quid praterea requirit Burgus? B. Utcüm ex priore dubitatione nos exemeris , iftam. alteram etiam adimas. D. M. Tam ferió id expetere Burgus mihi videtur, ut negotium ex- pedire cógar ;in omnibus enim illi gratificari cupio : fed id paucis verbis, quia jam adve- fperafcit. Argentum vivum ex diverfis pattibuscompofitum eft: nam aquez quibus przditum eft, Vrrisfgue terreftribus permixtz funt;quz illi vim & robur addunt: fulphurcas etiam partes admixtas Pros eoe habet, quod deprehenditur fi manibus tra&etur, nam illa fulphuris odorem contrahunt: eft igitur Argentum vivum cx diverfis partibus conflatum : aquex & terreftres refrigeran- di vim illi tribuunt , unde operationes quas enumeravimusoriuntur: & fülphurearum a&rearum que partium quas obtinet, ratione, calefacit, penctrat, aperit, extenuat & fudo- rem provocat, abundantem humorem per os & alvum expellit calefaciendo , exulceran- do, aliosQue calidos effc&tus przbendo : itaque mirum non eft, (i contrariarum fit faculta- tum, cüm diver(is partibus conftet : & illud ipfum obtinet quod ferro ineffe diximus. Iftà ratione folutum eft propofitum à Burgo dubium. ». Mihi quidem abundé fatisfa&tum cft jam prolatà oratione, non tamen adeó, quin aliquid relidum fit, quod dominum DoGo- rem perconter, majoris momenti, quàm rcliqua füpra di&a, facultates nimirum; quas fcr- rum & chalybsin medicà arte obtinent,quas magnas effe prxdicant. p. M. Tot Auctorum cüm veterum;tum neotericorum qui de Ferri & Chalybis facultatibus fcripferunt,fenren- tias repetere moleftum erit: nam magno numero funt, & varia prodiderunt: nihilomi- nus,cum nobis incumbat ca provincia , tempore utamur, ut matüriüs abíolvamus. Ex jam didis intellexiftis ferrum & chalybem idem cffe metallum , in eoque folo duntaxat differre, quód chalybs ferrum purius fitjideojuce magis folidum & forte. Vetetes autem, utchalybem non noverunt, de fetro folummodo egerunt, illique medicas facultates quas enarrabimus attribuerunt :ferri autem nomine chalybem intelligemus, cüm ab co non differat, nifi quód purius fit, & ab omnibus impuritanibus liberum; eam ob caufam cha- lybs magis refrigerat & exficcar, quàm ferrum: fed ubi calefaciendum eft & apericndum, majore facultate przditum eft ferrum , quiaà fulphureis partibus nondum eft liberum, quas valdé amittit in chalybem converfum. . . | Ceterüm anté quàm ulteriüs progrediamur, ad ferri facultates faciliüs explicandas,auá remm. pra- ratione przparandum fit, fciamus neceffe eft : nam ni(i prz paratum fit neque in medica- peraxdu, nr menta recipi poteft, neque ullius eft efficacia; cüm durum fit metallum: eam ob caufam, ii: cüm nobis ad(it Burgus;qui in fuà arte totà Hifpaniá nulli cedit;cjus przparandi rationem ^ nobis declarare poterit, ut porró in hac iioQk pergamus. 5. Cum magná animiattentio- ne ca qux hic de ferro & chalybefünt propofita audiebam, meQueab illorum tra&tatione liberum fore exiftimabam : fed quandoquidem domino DoGori placet , ut utriufque hujus metalli przparationem edifferam, id. faciam, ut etiam pro meá parte laborem: tam- etíi,i domino Do&orihunclaborem fufcipereluberet, id non miniis dextré explicare pot- fet, quàm alius quifpiam in univerfo orbe, ciim ejus rei peritus fit , nec illum quidquam in medicà artc fugiat: tam commodum crgó cenforem cum habeamus; fi quàin re hallu- cinatus fuero, me admonere poterit. | bur Zu Singulanifi calcinentur, & ut decer praparentur,nullius funt in medicini ufus,neq. eas reni prapi- facultates quas obtinent, propter craffitudinem & duritiém exercere poffunt... Chymiftz redi rui. in iiscalcinandis & przparandis funt induftrii , quandoquidem aurum & argentum pota- biliacfficere, & in pulverem redigere illos videmus: idem prz'ítant in plumbo, xe, ftibio, & aliismerallis, qua calcinant & przparant, ut eain. pulverem redacta; in medicamenta recipi poffint. Ferrum fimiliter calcinandum & przparandum in enndem effectum, fcd longe alià ratione, quàm cetcra meralla;ut infigniter docet Bulcafis medicus Mauritanus, salajr. qui ferri przparandi peculiarem rationcm. docet. Sic enim ait: Ferri línratura- pura & ab omni mixtione libera (fi enim zzs,plumbum, aut vitrum admixtum haberet , & fic alicui bibendum propinaretur, occideret) eà quantitate fumenda eft , qua placcbit : ea probe abluatur, deinde inlimpidum vasinfundatur,& aceto füperinjedo, vas; bene obturatum * weidum is fecuroaliquoloco reponatur, & per triginta diesaut ad minimum " feptem adfervetur:iis rar u elapfis,eximatur;& xruginofum colorem limatura contraxiffe confpicietur; quz rcficcan- jjj, dacrit, deindc in pollinem reducenda , cujus ufus.eft : nonnulli aqu dulci , aut aceto foiafixxvu cluunt ,& perlineum pannum tranfcolantes , puro vafe. recipiunt , & cooperiunt donec legendum, putrefcat, deinde illam lotam adfervant. Quod hic Mautitanus dicit, ex Averroé de- Avamá. fumptum videtur in quinto Colliget, ubi ejus preparationem his verbis defcribit: Ferrum — tenuiffimé tritum, frequentcr aceto aut capririo lade eluatur. Eum fequutus Chriftopho- pronos rus de Honeftis, Commentariis in Me(uem, ait ; Chalybis limatuta per multos diesaceto * "^ ; : er ; Ccc 2 maceretur, E. (/. NICOLAf MONARDI : macerctur, quia alià rationc inutilis erit ejus ufus, licet nonnulli in caprino lade, aut fero macerent, aliqui etiam in oleo amygdalarum dulcium atque ita fumunt. Eádem pra- Clemens Cle- paratione. utitur Clemens Clementinus. Ceterüm vix credibile videtur ferrum átit moi». — chalybemcalcinari aut putrefcere poffe , ut neceffarium eft, in ullà exprzdi&is rebus : folum acetum acre calcinat, & putrefacit, ut in pollinem, quemadm odüm decet, ad illud üfürpandum, reduci poffit: majoris autem clucidationis causà, mcam praparandi ratio- Prepara; nem indicabo. Quam maximé purum cumQue album chalybem nanci(ci poffum, fumo; idem de ferro ago;limà in tenuiffimam fcobem redigo, cam fcobem tantifper eluo,donec aqua clara & limpida remaneat: in fidile vitratum eloram Ícobem iniicio , & tantum aceti albi adfundo, quantum ad fcobem benc commifcendam fatis cfl:vas probé obturatum & fccuroloco pofitum, per triginta dies quiefcere fino , fingulis feptimanis probé commi- fcendo, & addito aceti momento , fi opus fit : poft hos dies, cüm exa calcinata fuerit fcobs, in ampliore vafe illam fpargo, vel in menfam, ut in umbrá ficcetur: ficcam in eteo mortario molo, & per denfum cribrum bis traiicio: in pollinem ita reductam;in pidtoriam concham limpidam repono, atque iftic cum piftillo ita remolo; ut digitis fumpta, nullum corpus habere deprehendatur. Nifi hac ratione przparetur, nunquam rcdé in. pollinem reducetur, quod tamen neceffarium eft, ut fuas vircs exerere poflit : pulvis hac ratione pa- ratusvitreo vafe adfervatur. Aliqui cum gummi tragacanthz macerato paftillos formant, - quod mihi valdé probatur, quoniam meliüsadfervari poffunt, & gummi: aliquid ficcitatis adimit. : tiri t G 01 de elc Blafaila — Nom incommode híc inferendam arbitror avs praparanda chatybi limeture vatiquem 24am C. V. prpsrmde — Jgapmes: Heurmius Medicus mihi indicabat (facilis evim cf) quáque felici fucce[fu plerusnáue fe nfum limatura ra- afferebat. €balybis , inquit »limaturam áccipio, bauc aceto lotam cum taryopbyllerum parte commi[ceo. cnn Iitius mikiure libram indo viui Hifpanici ,quod à Petro Ximentz. vulco nomen obtinet , fex velfeptem libri : phiale vitree bane mi[tellamindo, 9 eitivis folibus ex ponb, ac fape vas moveo. Hac ratione ip liquarem abit teta fer? chalybis limatura.. Ejus liquoris cocblear unum mag? prabeo admitiis aque endivie vel fumaria aut altertus duabus cocbleariis, atque ut ezer bore facio ambulet, jubeo. Ventri- culum retreat lienem à duritie vindicat, ac menfes alolitos movet. Enarratà chalybis przparatione, & ferri , quz fimiliseffe debet; Do&toris munus crit, ut cjus facultates nóbis dicat. p. M. Diligentem metalla przparandi rationem, quam Bur- gus reculit, libenter audivi : & cüm ad corum medicas facultates enátrandas obftrictus & devin&usfim , ea dicam, quàm commod fieri poterit, quz €x auditu & leione percepi, quaque longa experientia me docuit. H inp ox did Ferd: du--. Duobus modisin medicá arte utilia funt hec metalla: uno;ut ex iis itiftrumentaparen- blis facnlia- tur in cheirurgicis operibus neceffaria; (inc quibus neque cheirurgi ; neque tonfores fua wg munia exequi poffent: inftcumenta veróillisneceffaria velle enumerare; infiniti laboris ef- ' fet. | Ceterüm ferri&chalybis in medicinà funt magni & ad mirabiles effeQus: variis enim Phi, ^ Gdiverfsagritudinibus medentur. Plinius Hiftoriz Naturalis lib. xxxiv. cap:xy; enu- meratis multis de ferro rebusad humanos ufus & aliapleraque neceffatiis , medicas ejus facultates étiam recenfet , prodito primüm illius temperamento & qualitate. Ait enim: " Visejus (rubiginis videlicet) ligare, ficcarc, reftringere. "Erjéndat alopecias illita." Vtun- ».: tur &ad fcabritiasgenarum puftulafáue totius corporis eum cerà & oleo myrteo:ad ignes veró factos ex aceto: item ad fcabiem, paronychia digitorum; & pteryeiain linteolis. Siftit & feminarum profluvia impofita yelleribus, aut cum xylo. Plagis quoquc recentibusvino diluta, & cum mytrhà fubacta; & condyloniatis ex aceto prodeft. Podagras quoque illita lenit rebusconveniéntibus admixta. Sanguinem fiftit ; cum vulnera maxime fetro fant. Propinaturcontralienis vitiajab(umitenim illa. Harmorrhoidas compefcit,hulcetumqQue ferpentia.. Genis prodeft farinz- modo afpería paulifpet:: przcipua tamen commendatio cjusin hygremplaftro ad purganda vulnera fiftulasáue, & oninem callum erodendam, & Gdpw. ^ Taüsoffibus carne$recreandas. Hactenus Plinius. Galentis in Theriacá'ad Pifonem,valdà commendat ferrum, cüm quód ad hominum ufum valdé neceffariumi; tüm quódfit me- - -* dicamentum ad reficcandas defluxiones, & lacrymas oculorum praftantiffimum. Libro ^" auemde Diffolutione contintá cribit ferri laminas ignitas in lac ibjectas , nimiam cjus s. humiditatem abfümendo, alvi profluviis prodeffe: praefertim auteri dyfenteriis. Decimo porró defimplic. med: facult.ad dyfentericos luxus lacin quod inje&ta (int candentia fer- - ri fragmenta przbeti jubet, quia ferrum majorem ficcitatem lad imprimit, quàm igniti Alesander - lapides injeQti... Alexander Trallianus eum fequutus; quà ratione in alvi profluviis lade Tuis. utendum fit, fcribit; fi febris adft : neenim lacin febre noceat, fed profluvio cómimodum ; fit, cum quarrà aquz parte coqui jubet ad dimidias : iftà enim ratione , fine noxá p poffe in febribus quibus conjündtum alvi proftuvium , & ferri candentis laminás ESOS DIALOGVS DE FERRO. 15 iniici dum lc coquitur,quàm lapides. Paulus feré idem ctim Galeno dicit, ferri pollinem ZEgerk cum acriaceto mixtum , & ad lxvorem reda&tum, mirificé eos juvare , quibus aurcs longo jam temporc fanie Buxerunt: & efficax remedium effe adverfus famptum aconitum : aquamitem, in quà extindum fit candens ferrum, epotam, fplencticis compctetc, chole- rà morbo vexatis, & cocliacis ftomachoQue exolutis. Diofcorides capite de Rubigitie ferri Diofcorides: vinum, aquámve in quà candens ferrum reftiri&tum (it , potu ccliacis, dyfentericis, lieno- fis, cholerà laborantibus & ftomacho diffolutis auxiliari fcribit. Aétius de paftillis agens, 4tim. 'adlienis obftru&tiones valdé commodis : Licnofis , inquit, przftantiffimum funt reme- dium, aqua, vinum aut pofca, in quibus ferrum extin&tum fuerit, per multos dies fumpta: aqua quidem iis qui fcbricitant, vinum autem illis qui febte non laborant; & imbecilles funt: ferrum veró quod reftingui debet , Stomoma fit, quod nos chalybem vocamus ; ut ex ejus Auctoris multislocis patet. Oribafius cceliacis & lienofis multum conferte au&or orbis. eft. Scribonius medicus Latinus vetu(tiffimus, aquam chalybeatam valdé commendat sait; ad tumores , ad ulcera quoque & dolorcs veficz; przcipué fi frequens fit ejusüfus. Rafis 24s. in Continente , de ferro agens, cadem fcribit que Galenus & Paulus , illud addens; fer-- rum immoderatos mulierum fluxus fiftere, & conceptum, etyfipclata & panos cura- rc , pterygiis oculorum & palpebrarum afperitatibus mederi , hemortlioides fanare , putrefcentibus gingivis auxilio effe , podagricis cheiragricisue utilem effe, alopecias ex- plere , etiam inveteratas : aquam verà in quà candens ferrum reftin&tum fit , alvi pro- fluvium fiftrere, licet inveteratum, & prodeffe alvi profluvio in quo cibus indigeftus cge- ritur, atque etiam dyfenteriz : lienis tumoribus utilem effe, ventriculi relaxationibus & debilitatibus. ex Maricerii veteris medici porró audoritate fcribit , ferri pulverem yarn cum ferapio fumptum , imbecillem ventriculum roborare, quod ctiam Mefue medici au&toritate confirmat: adiiciens multà experientià comprobati , ad haxmorthoides con- ferre , atque ad urinz fluxus, & immoderatas menfium purgationes. Hac Rafis. Sc- rapio cadem ad verbum fequutus eft: quapropter repetenda non duxi. Avicenna quo- sepe. que per omnia Ran fequitur, his ramen additis : aquam in quá ferrum reftindtum fit, in- ^"^ ternas partes , & ventriculum fuá proprietate & qualitate manifeftà roborare , quia illa aqua fuperfluos ventriculi humores abfumendi vim obtinet , qui appetitum deiiciunt ventriculi orificium relaxando , & naturalem calorem extinguunt: ferrum quoque , ob frigidum & ficcum fuum temperamentum , orificii ventriculi corrugationem juvat , quà generatur appetitus: roborat item jecur & reliquas interiores partes: naturalem calo- rem juvat, & villos eà ratione condenfat & firmat, ut ad obftrudtiones diffolvendas vires adquirat :eam ob caufam licnem abfumit , & generativam facultatem fortiorem reddit; humiditatem, quz impedir, abfumendo, & naturalem calorem, ad id valdé neceffarium; adgregando : i veró hoc füá qualitate non przflat, peraccidensid agit. Hac omnia funt Avicenna in fecunda parte Primi. Idem fecando Canone ferrum valdé commendat ad eryfipelas, apoftemata & podagram, atque cum aceto tritum, auribusQüc impoficum, fa- niciantiquz ex auribus fluenti medetur: utile etiam ad palpebraram afperitates & oculo- rum ungulas: addit, vinum in quo id extin&um, fplenis apoftemati, ftomachi mollifica- tioni & debilitati conferre, füperfluam uteri humiditatem abfcindere, hazmorrhoides ex- ficcare, inveterata alvi profluvia & dyfenterias fiflere, ani mollificationi, involuntário uri- nz fluxui ,immodicisjuc menftrüorurn purgationibus, tum ad venerem proritandam conferre. Hadenus Avicenna. Ali abbas Theoricz quinto : aqua in quà ferrum reftin- Ali diia &um, alvum fiftit,membta roborat, fi cà laventur , & lienis doloribus atque apoftemati- des . busconducit. . Albucafis, Ferri preparati ufum conferre ait illis, quibus facics eft decolor Alisicafis. -. & pallida, atque corpora pinguefacerc ; quod accidere puto, quia recuperatà fanitate vit pinguefcit. Idem feré referunt Alzaravius & Ifac. ; e E -.— B. Tractarántne hanc materiam Neoterici medici ? vix arbitror, quandoquidetm vete- Nelied. xesadeó multa fcripferunt. D. M. Imóplerique & illi valde cruditi. s. Nobis idi crit, fi dominas Door, quid finguli dixerint, referat; ne quid de hac máteftiá pratermit- tatur. p. M. Faciam, quia nonnulli diligenter & accuraté de ferto, éju$ ufu & infignibus fa- T cultatibus fcripferunt, tum etiam de chalybe. Vitalis de Furno, mediets & Cardinalis, rm - peculiari capite de Ferto agens, Ferri ramenta reficcatoriam & attenuatricem faeulratem ^" habereait, quà lienis obftru&tiones aperiünt & curant, dyfenteriám & quodvis alvi proflu- vium fiftunt, in cibo aut potu fumpta : vinüm in quo ferrum fepiüs extinctum fit, lienis obítru&tionibus convenit: utile quoque lac in quo chalybs extinQtus fit.- Nülli rei cedit ferrum, practetquam Adamanti ipfo potentiori , & àquo abfumitur. Nullu m metallum rubigini magis obnoxium quàm ferrum, pracipué fi humano fanguine fuerit infcdtum L quà liberatur, fiexpolitum cerusá, aut medullà cervinà , vel oleo vida , vel aceto im ; PE cé 4525 quo 39 NICOLAI MONARDI quo alumen maceratum, inungatur. Hac fcribit Cardinalis Montagnana Confilio cen. tefimo fexage(imo primo; atque magni fecreti loco addit, craffum lineum pannum acri & calenti aceto intin&um, in quo chalybis fragmentum extindtum fit, per multos dies obftru&i fplenis regioni impofitum , admirabiliter conferre. Michael Savonarola libro quem de Balneis infcripfit, Ferrum, inquit, frigidum & ficcum cft; cam ob caufam ad- ftringit & confbpat: aqua igitur in quà ferrum extinctum fuerit,eafdem facultates obtine- : bit, & ceteras quibusferrum eft preditum, quia aqua ejus facultates in fe recipit,tefte Ga- : leno, qui fcribitaquam in fe recipere temperamentum & facultatem earum rerum quas : inipsà maceramus aut coquimus, proptereaiisdem viribus pollere. Aqua igitur in quà ferrum reftin&um fit, aut chalybs, ad(tringit,dcfluxioncs fiftit, rupturis impofita, glutinat & confolidat :aurium purulentam materiam antiquatam abfumit: ferri vel chalybis fcobs palpebrarum afperitatibus prodeft, maculam in oculo tollit, & laxas gingivas adítringit : panniculus hoc pulvere przparato imbutus , & in uteri os imm iffus fluxum fiftit, idcm E praftacin hemorrhoidum fanguinolentis Ruxibus : is pulvis aconito enam adveríatur: vi- num in quo reftin&um ferrum candens aut chalybs, utile eft in lienis obftrudionibus, & ? ventriculi imbecillitate & rclaxatione, in omnibus quoque dcfluxionibus, przcipue bilio- - fis, convenit hydropicis, urina: ftillicidio, ejusque fluxui involuntario, im moderato men- Nili Fl» fium profluvio, anusque procidentiz.. Hacc Savonarola. Nicolaus Florentinus chalybem rvmims. — infplenis obítructionibus valdé commendat, atque etiam aquam in quà chalybs fucrit re- gantbolomass tinctus, Bartholomaeus Anglicus ferri & chalybis ufum plurimum extollit, atque auro & Awplms.. argento ad humanos ufus prafert, quia fecuritatem binis iftis pretiofis metallis praflant, illadefendendo abhisqui affidué ipfis infidiantur : tutam reddunt Iuftitiam, Refpublicas confervant: per illa caftigantur mali, defenduntur boni :in omnibus mechanicis artibus neceffaria funt: iis enim coluntur agri, ex quibus alimenta habemus, & majores facultates medicas obtinent, quam aliud quodlibet metallum : quia ejus fcobs deficcat & extenuat, fplenis ob(tru&tiones tollit , quamvis alvum lubricam fiftit , tametfi fanguis etiam reiicia- Sdxem. ^ turd plerofque alios quoque ufus utiliseft. Hac omnia eruditusille Anglus. - Guliel- . mus Salicetus in curà ob(tru&ionis lienis , chalybisfcobem ad lienem ab obftru&ionibus Plum. liberandum propinari jubet, idQue magni fecreti loco ponit. Platearius cap. de Fetro, Ferri fquama;inquit, & rubigo;chalybs quoque, ejufdem funttemperamenti & facultatis: fcobis cjus preparata, ut decet, quinque fcrupuli ex vino calido fumpti, hepar & lienem Mamhem | abobítru&tionibus etiam inveteratisliberant. Matthzus Silvaticusferri rubigini & fqua- Silvae. miseaídem facultatestribuit quas chalybi : horum przparatorum & in pollinem reda&to- 5 ^ A rum quodlibet, inyeteratis obftru&ionibus cum vino tepido fumprum medetur : idem NEN pulvis xylino ellyclinio cum verba(ci fucco exceptus & haemorrhoidibus impofitus, eas d curat : adanum procidentem, prxcipué à causá calidà; vini rubri ad(tringentis fupra fer- : - . eme; rum candens affufi fumus fea vapor exceptus utiliscfl.. Clemens Amcrinus, defcriptà ^0 Ammiw. —pulverischalybis przparatione, dimidiam cjus drachmam cum faccharo rofato mifceri, 8c SETS jgjuno ventriculo fumi jubet, ad prohibendum ne pravi humores in corpore generentur; : illorum enim putredinem arcet, & ventriculi nimiam humiditatem exficcat, orexin exci- T. tat; internas partes roborat, jecur infirmum & reliquas partes ad temperiem reducir, prz- r fertim fi pulveri addantut aromaticz fpecies, faciei colorem: emendabit, & lucidum red- Chritiphsw det. Chriftlophorus de Honcftis tradità przparandi chalybis ratione;ad mirabilis efficacia. de How. effe aic pulvetem pra paratum cum fàccharo rofato fümptum matutino tempore , quia io. . orcxin excitat, ftomachi villos roborat, ejusque fuperfluos humores abfümit : quà re effi- citur, ut digeftiva facultas fuas vires magis excrat: cachexiam curat, & tumores cx obftru- &ione, aut malà jocinoris temperie provenientes : utilis eft iis qui faciem decolorem & pallentem vel cineraceam habent, roborando jecur : hydropifin prohibet, eamáue. inci- * picntem tollit : breviter, omnibus corporis putredinibus refifit; & omnes corruptos hu- NT morcs, internarum prz:cipue partium,ad temperiem reducit. Matthzus de Gradi, ad im- Gm. ^ modcratameníium & alvi profluvia valdé commendat,;& cx Avicenna vicefimá Tertii fü- ich - mit,qui diver(is locis fcribit (imilibus prodeffe fluxibus; Gonorrheez item , vencti exci- Savonatola. | a e .—- longum enim de rebus magni momenti fermonem produximus) finem huic negotio im - LI 5 batur, ..tandz, urinz abundantiz & albis mulierum purgationibus. Cum porró fim defeffus (in 2 M "^ ponam, & cüm dies jam nos deficiat, etiam fi adhuc alia feriain medium proferre velle- ERU mus, tempus decffet. ». Solem curfum fuum diftinuiffe cuperemus, ut longior dics feiet, — dug DIALOGVS DE FERRO. T batur, au&orum adcó eruditorum in rebus tantimomenti conciliatio. D. M, Ne tiiretur Burgus , fi Genrilisobfervans quantà difficultate au&ores conciliare poffet, ad occultas - caufas negotium traduxit: fed ex jam didis appáret , quantum hallucinatus fuerit, quan- ceuilis l4 doquidem diverfe partes quibus ferrum conftat, manifeftz funt caufe, cur diverforum r/s. affectuum fit & operationum. s. Vnus fcrupulus mihi reftat, videlicer;an Magnes in pol- linem tritus & prz'paratus ferri & chalybis inftar(ejufdem cum ferro natur quum fit)ea(- dem cum illis habeat facultates. p. «. Magncetisnatura cum ferri naturà valde convenit, Mages, utex cjus colorc , pondere, & fübftantiz ratione appárct , atque ipfius cum ferto Ífympa- thià; quandoquidem illud, etiam fi lonpé abfit, ad fc veluti rem fibi peculiarem attrahit: neque folim Magnes ipfe hoc facit, fed etiam inftrumenta illo contacta , cjüs facbltatis participant non minus quàm ipfe lapis: atque ifta contingunt cx magná fimilitudine & fympathià quz illi cum ferro eft, occultà fimiliter proprietate quam illi tribuunt: nam . iftam attrahendi facultatem obtinet vcl à fimilitudine, vel à proprietate quibüs hic lapis * przditus effe debet: Adamas cjus hoftis eft, adeó ut dicant nonnuili, in ejus prafentià fer- Adasai. rum nonattrahere. Longe majore vi pollet, inquit Galenus, Magnes quàm ferrum, quan- doquidem hoc ab illo trahatur, cüm fint ejufdem fpeciei. Quapropter vetereseandem illi cum ferro facultatem tribuunt, ad lienis & aliarum internarum páttiüm obftru&tiones. Galenusaudor efi,ejus ufum hydropifin curare,& cra(fos humores educere. Sérapio,cum seajio. : 2 melicrato fumptum, alvum fubducere, pracipué veró craffos humores evacuáre: plerique ad hydropem commendant cum mulsà : fed magnetem ut in ufum recipiatur , non fecus quàm ferrum, praeparari debere intelligo. s. Porrigítne interdum dominus Do&or ferri reri fori: fcoriam przparatam ? illam enim ex peregrini cujufdam medici praferiptione paravi;qui "^'^ ejus pollinem in obftrudtionibus propinabat, & chalybis pulveri praeferebat, p. M. Ex Pla- teario & Matthzo Silvatico jam diximus, ferri fcoriam, rubiginemque , ferrum & chaly- bem,càdem facultate pollere; eam ob caufam , illa preparata, iisdem rebus conveniet : & ad reficcandas confumendasáuc ventriculi humiditates & lentos humores, magnam cffi- caciam habere audio,quia ferri & chalybis fcoriacorundem metallorum funtparscalidior — ^ í & ficcior : taque Galenus cum aceto praparari jubet, & in tenuiffimut pollinem reduci, 64e. quimirum in modum deficcat, ut nono de fimplicibus, & quinto methodi refert. Mefüe wu, quoque ad aurium ulcera medicamentum przícribit , in quod fcoria przparata inicitur; . deinde ex cádem fcorià in aceto przparatà & in tenuiffimum pollinem trità linimentum parat ad aurium ulccra. Rafis nono capite carum rerum quz ventriculum roborant, pro- tufs. pofitis multis compofitis medicamentis,addit,fi non profucrint,ferri fcoria cum vino pro- pinetur. Idem in libro de Diviionibus, cap. de ventriculi humidi morbis, tripheram mi- norem prafcribit,& illico ferri fcoriam: deinde infrà eodem capite;ad ventriculi imbecilli- tatem, & nativi caloris defectum, tripheram ptafcribit, deinde ferri Ícoriatn: & in finie cjaf- dem capitis, illos qui terram carbonesQue mandunt , aloé purgari, deinde tripheram cum ferri fcorià przparatam dari jubet. ». Probe & copiose quidem ifla:fed dominus DoQor — : nos doceat, quà ratione pulverem earum rerum adminiftrare debeamus. p. w: Q'uando- quidem cum iflà refermoni finem impofituri fumus, paucis verbis expediam, cümtem- — Ep pus longiorem moram non concedat. d bicodd Cognità causà & origine morbi, agro vena fecanda erit, dut pürgans medicamenrum exhibendum , fi medico confultum videbitur , & agri vires ferre quearit: nonnulli enint : adcó imbecilles funt, ut evacuationibus fit ab(tinendum. His pera&tis , € pulvere tnagis pPulaéréui ei ^- conveniente de tribus jam didis, ferro videlicet, chalybe , aut eorum fcorià fameüt Lene - quantitate , quz medico commoda videbitur; pro agri etate & viribus. Medi tati zy; d drachmam exhibeo, atque inde quantitatem augeo & minio, pro actatís; viriumQue ratione, aut morbi longitudine : dofis tamen neque irifra binos fcrupulos; neqi dtachmam cum femiffe efto: variis porró modis pre beo;vel cum faccharóofato m, vel confetvá violarum, vel adianthi, vel radicum ferapio;aütin'catapotiacumrconvenien- — «0508 teferapioreda&um, deinde inaurata, & in osinjedta : quocumque utet modo fürtiitur, flatim propinandum paululum vini albi, quod neque nitmis tenue o os gene- rofum : fin zgerabftemius 6r, aquacui cinnamomum inco&urm , tametfi anim preftérz mané veró jejuno ventriculo fumendus cft, & illico à fumptó pulvere; deanibulandum XR corpus'ad binas horascxercendum, fi vires permittent: fin minis, ad tnam, aur Qtabtüm |... licebit : deambulatio potró ne fit vehemens & praceps , ne nimium defatigetur zfiri defa-' tigabitur j fübinde confidére poterit : nam; quemadmodumqui fumtnt, obftrüionibus laborant, etiam evi exercitio fatigantur illico :omnis autem difficultas primis diebus füb- P. oritur,nam deinde minore cum moleftià deambulabunt,neque adeó fatieabuntur. Com-" ^ "^ modius fiet hoc exercitium extra xdes, vel per plateas & in es Deambulatio ENS CC A4 adcó Galersi. tempar. ) - - L NICOLAI! MONARDÍ — [er Chalybis cà ratione parati ufus communis eft viris, mulieribus, atque omni «tati, prze- enltates;i 3 Nx3:.2 ) qnibus con - : xem M wea: —quiamaximà ex parte obftruGionibus, & menftruorum fuppreffione laborant;.quo fane satibus fitpr& ia HS 2i "E tx 6s ad cordis palpitationcm & animi deliquium, ridiculum eft; quin potiiis abillo cor.damno tes malamj tamen qui cibos excoquit, immutare illud nequit, nequc aliud commo-. £ C DIALOGI DE FERRO. T quà ratione aurüm melancholicis convenire poffit , quandoquidem metallum cft; eaáue de caufa valde ficcum, res illis adeó contraria, ur,nifi in nummos cufam, quosad fuos ufus expendere poffint, & inde voluptate afficiantur, quam aliam medicam utilitatem illisad- ferre poffit,non video. Plerique medicivasaquá plenum ad xdes mittunt, in quibusau- reinummi cuduntur,in quà maffamauri candentem fpe extinguant, illique aquz plures facultates tribuunt, quàm Rorimarino,vel Libanotidi coronariz;cüm tamen maximó fi- fpccta illis effe deberet: quia cüm aurum ab argento & zre;quz illis permixta reperiuntur; feparatur, aquz fortis beneficio id fit|veneno corrodente & lethali; unde &eri nequit, quin malam aliquam qualitatem aquaadquirat. Praterea quo tempore aurum in laminas fan- diturad cudendam monetam, aut alium quempiam in ufum , cüm in urceoliquatur, (ub- limatum in pulverem redadtumiíiniiciunt, ut magis purgatur puriusque evadat: con(ide- rate ergoan aurum ejus veneni adcó perniciofi particeps non fiat, etiam fi pavva quantita- te: itaque mifer zger medici verbis confidens, remedium ad cordis palpitationem fe ha- bere arbitratur, & illud ipfi in perniciofum toxicum vertitur. : Mihi credant apri, nequé fumptus faciant aurum iniiciendo in medicamenta quz fümünt, neque aurum in vio aut aquá reftinguant: neutrà enim ratione medicam facultatem adipifcentur , qua eorum morbis utilis fit.folum aurum cufum magnis facultatibus preditum eft: nam cor exhila- 1at, triftitiamQue & melancholiam adimit , omnes quoque hóminis vires & potentias re" parat : tobur addit ubi decft, & ad omnia univerfale rernedium eft, prxterquam adverfus mortem, quz illi haud cedit. Quandoquidem igitur jam advefperafcit; & tempus nos deferit ,atque ctiam fi fupereffet; tas quietis me admonet , nam defeffus fum. ' Valeté Ortunne & Burge, ad quiefcendum me confeto. o1 | Dn 10v 1s & ejus efficacia :. AO 5) ep 5 quis Syl ia em " mom » 45 Ev$,ut fiam fapientiam , & infinitám potentiam demonftraret, totitis Mirfidi endi ma- busin illis fadtisagnofcimus: fola tetra cft immobilis tamquam omniuümcentrum. Eima- T NICOLAI MONARDI ^ gnam aqua & aéris mixtionem habet : folus Ignis mixtionis alteris clementi cxpers eft, ABümes — lnterifta porró elementa praftans eft Aér, qui in tres partes dwiditur ;Vnam fi üpremanr, partes. regioni ignis proximam , quz calida & ficca eft, ob ignis vicinitatem , quia cjus qualitatis Swremt. — vlde fit particeps, quz clara eft, pura, ad quam neque venti, neque nubes perveniunt; ac- Ife. — queeam vocant partem auc regionem cxleftem: Aliam infernam, aqua & terr vicinam, d qua craffa & turbidaeft, atque vaporibus plena; fed à Solaribus radiis percuffa , calida fit MWi& ^ ur(aprema: Mediaaérisregio valde frigida eft; cüm fi inter duo ifta adcó calida, media, in cá enim adgregatur frigus, duorum extremorum jam di&orum calorem fugiens. Cete- : rüm hzc media pars, magis aut minus, frigiditatis particepseft : ea enim qua nobis vicina, minisfrigida eft quàm illa quz igni jundia : itaque quó vapores magis fübeunt, có magis condenfantur. In hac mediá aéris regione generantur Nubes , Ros; Gela , Pluvia, Nix, Grando, Nebulz, & alix impreffiones, quales tonitru; fulgur; fulgetra & Cometz. Nu- bes przcipua eft materia ex quà generatur nix, grando & reliqua impreffiones jam enu- meratz , quz fiunt ex multis vaporibus fublatis cx inferiorc ad acris mediam regionem, ibique jun&z, in corpus coéunt & denfantur,ob illiusloci frigiditaté: propterea Nubes eft quafi mater & communis materia omnium impreílionum quz in aére fiunt: fic etiam Ni- Nix quid fi. vis velutigenitz in media aéris regione. Nihil enim aliud eft nix , nifi vapor frigidus & humidusad mediam aéris regionem fublatus in nübis corpore genitus ex tempetatà fri- giditate, non adeó vehemente ut illa quz grandinem facit, néque tam miti , ut qu plu- viam generat. Itaque talis vapor ante quàm in aquam:evadat ; congelatür, & cadit com- minutusin alba fragmenta, quia frigus magisin illis dominatur; quàm in Pluvià, tefte Ga- leno libro de Hiftorià Philofophicà, ex auctoritate Anaximenis philofophi. Ex a&re den- fo, inquit, fiunt Nubes, & ex eodem magis condenfato generatur Pluvia : idem fi conge- letur ob aeris frigiditatem, fit Nix; (i magis intendatur frigiditas, fit Grando. Idem Gale- nus Libro de utilitate refpirationis, ait, Nubes gelu concretz, fiunt Nix , materia ex qua Nixi»qw generatur pluvia. Nix cadit in fublimia loca, quz fuà naturà frigida fünt , & iftic diu lieti. — Cop (ervatur: raro in valles decidit, vel, fi cadit, tenuis cft, & illicó diffolvitur: in màre (nifi raró) non decidit, ob calorem cujus particeps eft , tum etiam«ob ventos, qui perpetuó in Gdewi. — illud incumbunt. Ei adverfantur calor & humiditas, & magis etiam Eurus. Galenusnono Simplicium fcribit; Philofophos quofdam fuiffe, qui Nivem calidam effe affirmárint,quia in manus fumpta eas calcfacit & inflar ignis urit :idem Galenus quarto ejufdem libri ait, per nivem iter facienti pedesaduti: verüm ejus reicaufa à niviscalore non procedit, fed quia fuà frigiditate poros manuum & pedum conflipat; & impedit quo minus internus calor egredi poffit, qui retentus, eum calorem excitat, ut incendi videantur. Contrà ob- fervamus : fi manusita accenfz in calidam aquam immittantur, illius calore poros aperiri, &, exhalante calore intetiore , frigidas manus effici. Nix maximá ex parte hiberno tem- pore cadit, przfertim flante Circio, & in montana loca:in valde calida loca non cadit, nifi oftentum (it. Cadens elegantis & fpeciofz eft forma , quia per candidiffimos glomos Niwem- blande & fine tempeflate cadit : cadendo veluti in tenues plumas plebem exhilarat: nulli moda. noxia eft; & fi terramindurat, eadem, dum diffolvitur, molliorem & pinguiotem reddit; AnlnsGeliu, inutiles herbas tollit, utiles crefcere & frudtificare facit;tefte Aulo Gellio: propterea vulgo ; dicitur !/47o de nieves, aiio de bienes; hoc eft; Annus ille feitilis, in quo crebrz cadunt nives. Guam, — Grata eftvenatoribus , quia nivofo tempore plures feras capiunt. Galenus auctor eft ni- vem pifces à putredine przfervare : & verum quidem eft, multo tempore à putrcfactione confetvare, quemadmodum etiam carnes : nàm obfervatüm eftin montibus corpora hu- mana & animantium congelata reperiri füb nive; adeó incorrupta, ut condita viderentur. Somniare dc Nive,frigidi morbi indicium eft, tefte Galeno... Quo vetuftior eft nix, co durior & minisalba: adcó autem indurefcit, ut in montanis zdificia & cella ex nivé con- 5. .,; Multaalia commendatione digna de Nive dicenda effent, qux (ubticeo, de primariá umi facultate quam obtinet verba fa&turus, quá etiam nunc in uíu eft per univerfum. orbem: Nix nfige. Dam illà refrigeratur potus quo utimur cà ratione quz noftra fanitari & guítus voluptati "". conyenit, atque cum majore fecuritate, quàm cum ullà alià re. Primüm iraque (quando- uidem nivis efle&tus eft refrigerare) quid (it potio refrigerans, & quibus conveniat, cüm po intuendáfanitate , tum in curandis morbis , dicemus.« Potus à neceffitate, qua nobis in- . ., €umbitad noftri confervationem,originem trahit : nam naturalis appetitus eft omni ho- 4p. miniinnatus ad hümidi,quod affidue deperditur,reftaurationem : propterea aq uam frigi- dam& humidam produxit Natura communem omnibus animantibus, ad reparandui Bipoan, illudamiffum. Eam ob cau(am Hippocrates, Galenus, Diofcorides (cribunt aquam non £i feti reperiantur, adeó firmz, ut multas ztates.duraturz videantur, |... Dijarids. | modo fine aporc, odore, & colore, impidam & claram effe debere, fed etiam frigidam, e z |^. quia DE NIVE í i x quia talisaqua humidam amiffum reftaurat,cibumque diluit, ut faciliüs ad jecur penetret. & iftic fanguis fiat. Galenus inquit aqux non infimam dorem effe, ut frigida fit, plures Calenus. enim adferccom moditates quàm calida. Avicenna, ad ejus fententiam accedens; lib. fe- Avirepsa, 5 cundo de aquà agens, frigidam valde commendat ; fic enim fcribit : Gertum efl aquam à frigidam non modóventrieulum roborare,fed ctiam convenire iis quibus lubrica eft alvus & qui defluxionibus funt obnoxii , quibusvis ctiam defluxionibus;& morbis à defluxione proguatis. Q uibus nos docet Avicenna;quàm co mmodus fit aqua frigida ufus iis;qui de- fluxionesin ventriculum illabentes patiuntur, przcipué fiab humoribus calidis otigincm habeant : videmus eniti cos qui ab humoribus biliofis laborant , curari, magnam aqua frigidz hauftum fumant;atque alios ventriculi doloribus & cruciatibus VCX2t05; falo frigi- ccu; : diffimz aqux hauftu liberatos. Galenus feptimo methodi; Obfetvaflis, inquit, üt unio die, imó unà horàhauftu aquz frigidz multos gros & imbecilli ventriculo praditos fanavcri- mus,eorumqQue nonnullos,non modó cum aquá fontaná frigidá, fed etiam cum aquá nive ; rcfrigeratà, ut moris eft Roma. Cornelius Celfus libro primo, eosqui imbecilli funt flo- ceri macho,à fumpto cibo hauftum aquz frigidiffimz bibere jubet. Idem in alvi profluviis bi- Css. liofis,aquam frigidiffimam przcfcribit: & in calidorum humorum defluxionibus; ad eas fi- ftendum utitur. Avicennaloco fuprà memorato ait, Aqua frigida confortat omncs virtu 4oieina: tes iri operationibus fuis fcilicet digeftivam;attra&tivam,retentivam & expulfivam: itaque fingulas explicando, nobis demonítrat,quantum omnes has virtutes roboret aqua frigida, ut facilids fuis muniis fungantàr. Idem Avicenna Sccunda Primi de AQua agens; feribit: Aqua temperatz quantitatis frigida, fanis melior cft,omtibus aquis; nam appetitum exci- tat,(tomachumque fortem efficit: & paullo poft: Qux veró non fucrit frigida ;digeftionem corrumpit,cibum natare facit , nequc illico extinguit fiti, hydropifim generat, quia pri- mam éoncoctionem corrumpit, & fuo calore corpus abfumit. Idem confirmat Tertia Pri- mi: Aqua frigida,inquit;iis qui temperata naturz fünt,convenit: nam calida ventticulum debilitat. Ifac, Aliabas, Raíis, eadem cum Avicenna fcribunt; qua ,ne fim prolixus pra i(uc. tereo. Vnum requirit Avicenna Tertia Primi;ut,qui valde frigidam potare vclit, aliquem 4fabs. cibum primüm ingerat;& addit;affatim vel magno hauftu non effe bibendum fed fenfim: oa " exquo bina commoda coníequuntur, quia quod bibitur magis fapidum eft, & naturalem som £if- calorem non extinguit: ut in fervente ollà obfervare licet , in quam fi affatim aquam ad. de litelam. fundas, fervere de(nit; (in fenfim inftilles, non interrunipitur cjus opera. Propterca dicit idem Avicenna: Si quando bibenda cft frigida, ut ex angufti oris vafe bibatur, quales funt z vafis ori lageriz aut vitra oblongo collo: quod fané corum opinionem valde confirmat, qui e fimi. «n*ili. libus vafis bibere dele&tantur.. Si veró fimul aérem attrahunt;aut non, DoGori Villalobos y;tilbs 0; difcutiendum relinquo; qui copiosé hanc materiam tradavi; — v Ex jam didis appáret Avicennz mentem non effe , ut qui valde frigidam bibere velint, No» e initio paftus cam bibant : nonnulli enim cibum fumere incipientes, frigidiffimum potum P^"^* flatim ingerere volunt , ciim ventriculus inanis & vacuus fit. Quod non poteft non no- xiutn effe : dcindc noxam quam ex co fentiunt, frigiditati potus tribuunt; non fux intem- perantiz. Quod. Avicenna innuit de Aquá frigidà fermonem faciens ex intemperato Aeittiád. illius potui, multos morbos oriri, tempeftivoautem ejus potu & conveniente quantitate, commoda; qux enumeravit, adferre. Propterea quilibet confideret qux conveniant S pet fe experiatur : fi frigidam potare conveniet , & fine offenfionc ferre poffit , cam bibat; uia utilitates quas diximus confequetur. Sin xger fit aut fymptomars laboret , quibus - TRES potionem ipfum manifefte offendere agnofcet, ne illam ingerito : meus enim Íco- , pus duntaxat eft, ut demonftrem & perfuadeam cis qui frigidam bibunt, noxiam non . effe, neque illos offendere. Nam qui frigidz nunc füntaffuec, & fe frigida potu non of- . fendi, experientià didicerunt ; iis, ni(i frigidam bibant, appetentia deiicitur, cibus non fa- pit, & cum mocftitià atque inviti cibum fumunt, quia potusillis difplicet; potu etiam tepi- do ventriculus flatibus impletur, & proba concoctio fieti nequit. VPOPIEUT dt 2 Itaque, quis mediocriter fanus, per magnos xftus, aut zftate , ut prandium fumat ,do- Elea L. mum adveniens, excrcitiis aut negotiorum mole fatigatus, eftuans, lingua ficcá & anhe- fid P lofusà ftigidz potu abítincat? quum bibendo commoda quz diximus coníequatur , fuz neceffitati & laboti fuccurrat, alacerQue evadat, nullà in rc offensá fuà fanitate ? praefertim ad id nos hortante Galeno in libro de cibis boni & mali faeci.. Eftivo , inquit , tempore, Gales. quo corpus noftrum calidum eft,& interdum ctiam inflammatum, refrigerantibus uti de- bemus, etiam fi mali (int nutrimenti,ut funt pruna, mora, mala, ccrafa, mclopeponcs cu- curbitz, & alii frigidi fru&us.. Tali, inquit, tempore poffumus uticibis frigidis jut fuillis pedibus in aceto cos, lacte coagulato, iique cibi funt refrigerandi : & potus ctiam feu aqua fit, fcu vinum aquá frigidà dilutum, refrigerandus cítaquà fontanà trigidiffimá , vel, fica *1T/.3! TFI UTERE CT * 9 36 NICOLAI MONARDPI 3 fi eadefit, nive; przcipué camen potus. Dcinde poftquam multis verbis declaravit quán. tum conveniat zítate frigidus cibus & potus, docet qui fimili vi us rationc uti dcbearir, Quifigiam Frigidam,ait,bibere debent, qui multis ncgotiis intricati fant, quibusque magnz incum- lere álont. Dunt cura ; ut funt quibus urbium & rerum publicarum commiffa cft adainiltratto , quj. que illis in eo munere funt adjundi: ii qui corpus valde exercent, precipue militaribus exercitiis, aut aliis gravibus occupati, qui longum iter faciunt ; omnc videlicet corporis & animi exercitium intelligens. Deinde fuam fententiam hac ratione moderatur. Verim quiab hiscuris liberi furit, atque in otio & delitiis vivunt , neque exercitio utuntur , cüm nullo calote vexentur, qui eos ad valdé frigidum potum fümendum ftimuler, aqu frigi- dá,qualem natura producit, contenti fint, neque illam alià re infrigiden t,quandoquidem ipfis frigidiffima non convenit. Infüper addit, Licet veró vivant in otio, neque Íc exer- ceant; & nullà folicitudine moleftentur, fi xftate fuerit moleftus calor, frigidam. biberé poterunt. quod fic intelligendum puto: in locis in quibus frigida non reperitur, rcfrigcrari poffe, non tamenextreme. Idem confirmatlib. de Alimentis;atque lib de renum affcüi- - bus. Scribit enim qui valdé calidi fant temperamenti , & bene habito corpore , quique multo exercitio utuntur, aquam valdé frigidam bibere poffe, praefertim 6 ulam bibere in- fueverint: iienim hanc minore cum noxà ferunt, quàm qui non funt affueti , quorum eft cam cum majore obfervatione & confideratione bibere. Praterilla porró commoda, quzin confervandà fanitate aquam. babere diximus , ma- Bippwrute, joribus przdita eft in febribus & aliis zgritudinibus curandis. Et Hippocrates atque Ga- lenus de cà valdé figillatim fcripferunt : przcipué Galenus nono Methodi, & lib. dc caufis catharticis, Erafiftratum reprehendit, & cjus fequaces, qui aquz.frigida: ufum febricitan- tibus inhibebant: eandem ob caufam Theffalum reprehendit primo Methodi. Etlib.fe- primo fe multos curaffe gloriatur, ventriculi morbis affli&tos, aquá frigidiffimá;etiam cum nivetefrigeratà. O&avoitem, nono, decimo & undecimo Methodi, febres & alios mor- * bos, frigidiffimz aqua potu curat : & certe pra'ftans eft remedium , fi decente conditione fümatur. Libro undecimo fcribit acutas febres, (anguis miffione & aquá frigidà curari; prafertim fanguineas febres, aut quz illarum magnam mixtionem babent. Ex jam dictis appáret, quàm utilis itaqua (quando non invenitur tam frigida quàm noftre coníerva- tioni & voluptati conveniat) nive tefrigerata, ad curandas multas xgritudines. Hacc om- nia breviter diximus, ut fint quafi przludium noftri inftituti de declarando aquam cum nive tefrigerandi modo. Et quoniam quod refrigerari debet,ceft aqua,fub;llà vinum etiam ... comprehendetmus, & cetera quz refrigeranda crunt. AM s Aqua porró duobus modis frigida eft. Uno naturali , quemadmodum ex fontibus & 2/^ fcaturiginibus fluit:atque hanc, frigida eft quantum convenit, refrigerare nón cft neceffe. Alia cft aqua minus frigida quàm convenit, tüm ad noftram confervationem , trii ad no- ftram fatisfactionem: imó quia minüs eft frigida quàm decet,illa incommoda adfert que antédiximus, De eàaquá quz non eft adcó frigida ut convenit, vel (üapte natur, vel quia - per calida loca decurrit, noftrum inftitutum eft oftendere, quá ratione refrigerari debeat, ne fuo calore nos offendat,tum,ut refrigeratà quemadmodum cóvenit, cum facisfactione uti poffimus fine noftro incommodo. Omnes itaque refrigcrandi rationes, qua hodierno die per univerfum orbem (unt ufitatz, (declaratisincommodis qux fingula: adferunt) de- . fcribemus, & optimam maximeque fecuram feligemus. m "Ü- — Quatuorigitur funt refrigerandi modi nunc in orbe cogniti: aéte videlicet,putco,nitro; Galenut. LAmvwfi — Primus refrigerandi modus, qui fit a&re , valde vulgaris fuit , & adhuc nunceftapud gm més, Reyptios, quia neque puteos habent, neque nivem, & nitro refrigerandi rationem nun- «jp» quam agnoverunt. Galenus multisverbisaére refrigerandi modum declarat. Alexandri- | pA ni, inquit,& /Egyptii, utaquam quam z'flate bibunt, refrigerent, primum calefaciunt aut coquunt,deinde in fidüilia vafa infundentes totá nocte a&ri expofita relinquunt, aut in fene- 7 ftis; auttedís,aut e malis navium fafpenfa , quz ante Solisortum adimünt, &elotis aquá - frigidà fictilibus extrinfecus,pampinis;lactucis,& aliis herbis frigidis ca involvunt, & in fri- gidifümiszdium locis humi reponunt, ut frigida conferventur. Ite refrigerandi modus , . Peruniverfum orbem vulgaris eft, tametfi non ádeó exquifitus , quia aqua non coquitur, "mw fed duntaxata&riexponitur. Aliuseft tefrigerandi inaére modus. Im plentur aquá utres coriacei;qui in aére fufpenfi,affidue agitantur: is per totam Baturiam vulgaris cft. Alii vafa aqu plena aéri exponunt, & ante Solisortum pannis aut velleribus involvunt ,urfolent. paftores & ruricolz. -— incommoda NN Pob. 5 iim RIEN B EA ( mub mm. LiXCIeftigerandi in aéte ratio, multis incommodis obnoxia eft: quia cum aerelemen- ge má, tum fit, qualemcumque alterationem & corruptionem facile fufcipiens , propterea gis s malà - : ; D.& NüwVfXR 3? malà qualitate affe&us, fuam malignitatem aquzad refrigerandum ip expofitzcommu- — nicate poteft: quod Avicenna Secundá parte Primi probé demonftrat, dicens: Acris má- lus eft, cui commixti. funt mali vapores, odores, aut fumi , praefertim parietibus inclufus, aut per loca tranfiens putridis plantis & arboribus, aut cadaveribus infedla, quia ifs rebus, alteratur, & malam qualitatem recipit. Eam ob caufam veteres medici nolunt ut (zvien- te pefte, aqua a&ri refrigeranda exponatur, ne ar corruptus aquam irificiar. Aliudinfüpet incommodum accedit, quód aqua non poffit (emper aére refrigerari :cüm plurimae no- es, & ctiam maximà zftatis parte adeó calida fint, ut a&rem non modó non refrigezent; fcd ctiam aquam calidiorem reddant, quàm dum aéri exponeretur; aut, f tcfrigetat, id fit duntaxat matutino tempore cüm non cft neceffe. Sic etiam autumno ycl hieme; tempe-, | ftates, pluviz,nebulz aut aliz alterationes impediunt,quó minus aéri, ut refrigerari poffit, exponenda veniat. Hac quotidieexperimur.. | Alius veró eft in a&re refrigerandi modus, t tr. ^sese. omnium maxime fanus, hoc eft, qui minus noxius, & quo.nulla mala qualitas adquiritur; /2034,mo- Avitend, dci co utuntur fpedabiles viri, ad refrigerandum fuum potum. Eo enim quod bibere debent qua vati in fidilia aut erea vafa infufo, vehementem ventum jugiterfaciuntlinteismiadentibustos — to €o tempore quo cibus fumitur : quia calidus aér iflà perflatione à vatis tollitur, cui-fac. cedit frigidus , quemadmodum accidit, ventulum faciéi flabellis.facicndo , qui calidum aérem facieiinhzrentem aufert, & recentem frigidumQucinducit.. |... "lia oiu) Secunda refrigerandi ratio fit in putcis, in quos vafa vino auc aquá plena demittunrur, ;;. tfr ifticQue fufpenfa magnam diei partem detinentur: ca ctiam multa habet incommoda, rai apnd cim ab aquá in quam vas immittitur, tum à loco, przfertim in urbibus & civitatibus; iri "*'?- P. quibus putei magná cx parte impuri & fordibus pleni funt : putcalis enim aqua terre ftris; Momo craffa, & dura cft, quia ftagnans, & in terrz vifcetibus retenta; proptesca putrefadioniob.: noxia, cumqQuc à Solis radus non feriatur,neque ab aére perfletur, plena cft fumis & noxiis vaporibus, à quibus facilé puttedinem adquirit, rum etiam coeno lutoque, & noxüs infe» 3 Qs. Cum igitur ralis fit, aqua vel vinum multo temporc inimpurá aqua retentum; quam aliam qualitatem adquirere poffunt, quàm noxiam ? Propterca dicit Galenus , vas in p: Gag, i3 . teum demitrendum, plenum & probéobturatum effe debere, ne, (i plenum non (it; aqua putealis aut ejus vapor in vacuum penetret : contrà verófi in a&re refrigerandum, yas ple» num effe non debet, fed paullulum vacuum, ut aét frigidus nodis. in vacuá parte va(is in» clufus, aquam magisinfngidet.; |— i n iR .. Vafa quz ad refrigerandam aquam in puteos demittuntur, plerumq: exacte antMedio- . «6 lanenfibus laminis funt conflata. | Es niti (tannointerné probé üt induQum, malam .qua- litatem in id imprimit, quod in illo refrigeratur, quia putet humiditasillicó in are noxiam & perniciofam generat aruginem, Mediolanenfeslamina ictim ex ferro fint. conflata, à My umi putei humiditate rubiginem ftatim.contrahunt, quz noxiaeft, malam Que qualitateni im- -— primicin potum iftic adfervatum. Hanc ob caufam, mc opinione, fi ip puteis refrigefane Commodor Eie quidpiam refipere, mali guftus, & mali odoris effe, poftquam cam ebibimus.. 5 (0525 7 0209 ^ A T ; Y PES : DEM incommoda. . Ex quorundam autem. fententià-zefrigeratur, quia frigusadiifiteriomsejus ^^ c mig erandi vim adquirit, qua ope nitri calidi adjura, magis papewar«; Nam ómnisdesáti-— « «^^ P ; quo denfior eft, có magis ftigefacit... Eam ob caufam Galeno refleJibro dedimphci- (; mein us medicamentis, Nulla rcs frigdiffima cffe potefl, quz; tep uium. (it partium z.féd t0 €um aquá,valde sommyiomeltácagitatumyHugidieroifaeddia quad Ariam:in quis. n i T omar ami crti caugelooci SA anesupon idiG 3t LpHpo T :'. Verüm bar refrigerandi ratio. multos. morbos generat; nirii: epás. incendit jiiextiti- rowwods guibilem. fitim exciraz , ardentes febres; generat pulmonesinflammat, appetenzram obi es & vfrige- Tandi tatione. 1andi modi, ut fluminibus & frigidiffimis fontibus , de quibus Galenus: fedide iibubler- cam. ilio ni? C Ddd monem seti. 38 NICOLAI MONARDI monem faciamus, non cft neceffe, quia ubi (unt aqua frigidiffimz,refrigerandx non funt, fed illis utendum. ios Iam diximus, ut aqua, quz in pluviam converti debebar, frigiditate in medià a£ris re- gione concreta in nivem tranfeat : parum itaque inter fe differunt aqua pluvia & ex nive diffoluta, quia utraque ex eadem marcriá genita : qux tamen ex nive foluta paulo craffior eft, ob compreffionem ab aére frigido. Adcó igitur mala non cft, ut illam judicant :imo Mippeati. tefte Hippocrate, Scythis quotidiano in ufu eft. Ex liquatis eam nivibus magna flumina fieri obfervamus, é quibus illorum accolz fine noxà bibunt. Hujus generis multa funt in Hifpani, Germanià, multoque plura in Occidentali Indià, in quà major fluviorum pars ex nive folutà ex montibus & rupibus decurrente oritur , é quibus bibunt omnes , quia in totà regione nulla alia cft. Romani, voluptatis causá aquam é nive liquatam bibebant, quam , ut tenuiorem red- Alwaw. — derent, perfaxacolabant. Athenzus Sopitz vetuftiffimi Poctz verfus citat;in quibus di- cit,nivem & aquam é nive liquatam , fuo tempore bibere folitos. Pericrates Hiftoricus Grzcus celeberrimus ait fuà xtate non modó nivem in urbibus bibi folere, fed etiam in Ewide. — Caftris. Euticles vireruditusin quadam epiftolà cos reprehendit, qui porum nive refrige- sues, — Tarenon contenti, ipfam etiam nivem bibebant..| Sciates Hiftoricus frequenter meminit Xewpbo. nivis, cujus füà xtate multuscum voluptate erat ufus. Xenophon in memorabilibus, mul- : tas nationes non modó nivem, fed ejus etiam aquam affidue bibere fcribit. Romani plu- Pliniw. rimum cá ufi funt. Plinius cnim libro xxx1. fux Hiftoriz, Neronem primum fuiffe fcri- Gdmw, bDitquiaquam coxerit, ut cam nive refrigeraret quos Galenus feptimo Methodi confir- mat, his verbis: Nero primus aquam coxit, deinde nive refrigeravit : quia aqua hac ratio- ne refrigerata, magis intenfum frigus & ciriüs recipit, fitque magis fana : nam decodtione terreftres aqua partes fcgregantur, & tenuior pars remanet, eam ob caufam facilius é ven- Pliniwimier. triculo defcendit. Plinius epiftolà quadam ad amicum fcribit, fe; inter ea que in pran- dium parata habebat , magnam nivis copiam curaffe,ad refrigerandugm quod biberent. Plinim fenior. Pliniuslib.xrx. Naturalis Hiftroriz queritur de folicitudine quam fui temporis homines in adfervandá nive adhibebant in zftatem calidam. Invertuntur, inquir, montes, fervatür- que álgor zftibus, pervertendo Naturz ordinem , ut in menfibus calidiffimis , in quibus acítus & ficcitas viget, ranta cft hominum curiofitas, ut tanta fit nivis abundantia , quanta in menfibus, in quibus Natura illam in terram effundit. Fuit autem cjus xtate, & poftea, Neliogabalu . vulgaris confuetudo, nivem hieme confervandi in zftatem & xítus. Heliogabalus Impe- rator magnam fpecum in fui horti colle uno habebat, in quam hieme nivis ingentem co- : piam é proximis Romz montibus dclatam congerebat,quà xftivo tempore in fuis lautiffi- Clans Mi)- miscanis uteretur. Chares Mitylenzusin fuà de Alexandro hiftorià , quoloco Petrz ur- l^". ^ bisIndorum obfidionem enarrat, fcribit, Alexandri juffu foffas triginta , parum inter fé diftantes, excavatas fuiffc, casQue nive impletas in xftivum tempus ad Alexandri & füo- rum ufum. : Niafsw- — [dem nunc etiam fit, nonin Afià modo, (ed in magnià Aphric patte, & totá Europá, ran b- prafertim in omnibus Provinciis Turcico Imperio fubje&is , przcipué autem Conftanti- *Conjilecip. DOpoli," in quà tantus ejus cft ufus, ut toto anno venalis reperiatur. Paffim etiam in Ger- ri eoe manià fuperiore & inferiore , tum in Vngarià & Bohemiá, * aliisque regionibus, quibus mado; hivem in edes & cellas hieme inferunt ad refrigerandum xftate.. Ex Flandrià glacici «I» jsp. Tnagna fragmenta Lutetiam vehunt pluribus quàm fcxaginta milliaribus. 1n noftrà Ca- (— ficllà hieme congregant & adfervant inzftivum tempus. Multi Principes viri peculiaria — P jo- xdificiain morianis habent,in qux nivem hieme conferre jubent in eum ufum: multiQue "Mt, non minüs hieme quàm zftateillà refrigerant, tametfi (precipue in Caftellà) frigidiffimis aquis hieme abundent. j | Tufigmao N ivis helluones frigidiffimz potu cum nive fe offendi negant,quemadmodum aliis ra- m Dt tionibus refrigerata: nam fi hauftum frigida: ex puteo aut fonte biberint, noxam fentiunty. .smmsa, dicum nive refrigeratam bibant, non offenduntur. « -. Sed fatis mirari nequeo , cüm hzc urbs Hifpalis una fit ex primariis totiusorbis , in quà : multiprincipes viri & nobilesvixerunt, tam ibidem nati, quam extranei, neminem curaf- fe niveminvehi in xftivum tempus: quandoquidem calores hujus loci ab 2ftatis initioin fXtremum quafi Autumnum , adcó ingentes funt, ut vix tolerari queant , & omnes aquz fint calidiffimz;ut bibi nequcant,& incolarum maxima pars negotiis & curis fit implicata- In zegionc tamen adeó calidá , i quá curz & labores ábundant , ubi aqua funt adcó cali- z, atque defit quo potus refrigerari poffit ; merito admittendus effet nivis ufus , cüm fri Peau cus quim dimi us,& commoda adferat qux Galenus & Avicenna nobis a ; M Si lt Pericrates, woo ABO Ww iwEo5lir i9 Singuli fam naturam confiderent. Qui (anüseft,vel niediocritet fanus,ftivo tempo- re impensé frigidam bibere poteft, aut minis frigidám,prout ipfi corivéniet. Naim frigidae rige poii potio jecur temperat, calorem mitigat, cibi appetentiam adfett,ventriculum tobórat;oni- «iila. nés quatuor virtutes confirmat, üt facilius fuà munia exequi poffint j efficit ut cibus coni alacritate fumatur; fitim ea ratione extinguit, ut exiguá potus quantitás fufficiat,nequé iri- ter prandiüm & coenam fit neceffariüs : ne calculus in tenibüs generetur ptohibet, eorütri calorem temperando ; ebrietatem arcet, mültàQue alia comtoda adfeit; qua ufus & ex- perientiá demonftránt. — : Cüm porró optiniá refrigerandi ratio cum nive fiat, ut tetulimus , illa graviurg Áu&to- rüm fententià nobiseft confirmanda , quorum primus fit Avicenna Tertià Primi::Com. oai: plexionibus tempetatis, inquit, aqua convenientioreítcujusinfrigidatiocumi nivedefo- — risfic;przcipuefi nix mala fueritzmalam dicit;qüia exttitiféctis adhibenda erat: bona enini in id quod bibitur, iniicitur; ut ipfe Avicennáà demonftrát Fen Securida 1; cap.Xvt; "Mu o P aqua glacialis cüm munda fuerit , & non commixta alii ei virtutem habenti mialám, ela- ciesQue non fit concrétà ex malà aquà, five folvatur & fiat ex cà aquá, five de foris infrigi- detur aqua, five ipfa mittatur in aquam; erit bona,quia aqua ex illisptovehiens rion diver-- üficaturabaliisáquis. Quibus verbis nosdocet Avicenna,easáquásqua ex nive & pla- ^ ^ cie liquantut, fi limpid& & pura füetint, bonitate ab aliisaquisnon differte:fedineoiolo ^^ .. conflare differentiam, quód nivis & glaciei áqua fpiffior fit quàm reliqua, quia vaporibus in a&ris medià regione condenfatis coriftánt; ut retülimüs; 710 qnt etg e$» "^ Rafis, inter Arabes doüiffimus , tertio libroad Almánfotem Regem ait aquam nivis 4f. calidum jecur refrigerare , à fumpto cibo ventriculum roborare , appetitum excitat; fed pauci quantitate fumptam : & paulló poft; Aqua, inquit; que adeó frigida non eft;ut bi- bentisappetitui fatisfaciat, ventrem inflat, fitim non fedat, comedendi áppetitum deiicit, corpus abfumit; breviter nor corivenit ; ad falutis videlicet hümanze corifervationem , de qua Rafis co libro verba facit. Idem libro quárto ad Almatiforem ; de prafervatione con- tra peftem agens, aquani nivis precipit: & eodem cap. repetit. Capiteautem xxvi ejui 7... demlibri, xftivo tempore nivenicum faccharo mané propitiari jübet.^ c^ | -^ "Multos morbos curárunt Arabes; nivis, & aqua nive refrigerate ufu. Ávicenná in cd- Moborms lidis ventriculi morbis potum tive rcfrigeràári pracipit , turi etiani iri Hepatis- doloribus 94e »- «calidis valdé acutis imponi: certe in caufis valdé calidis fzpenumeró coferre déptelietfa 4m. eft. In dentium doloribus,aquam nive refrigerari,caQuc dentes fübiride collui jubet: & idem Avicenna x1 Tertii, dé Cordis tremore agens : Si vehemerisfueric &'inflàmtmá- —— .— tió adit, aquam frigidam bibi praicipit, & rivis aquai cum aquá Mul iir à MC e e tim, non magnis hauflibus,ob caufas anté récitatas: Illud ipfum dicit Rafis feptimo Con. nafs. ....... ainentis, tribus locis de eodem rnorbo verba faciens. Primo loco, iis qui (irili morbo Jat» Taborant; aquam nivis affidué bibendam pracipit , pracipué fi ismorbüsab humore me- larchiólico procedat. : Secundoloco, ut ad frigidas regiones fe transferant ; confülit; fin minus, ut perpetuó niveni, ueláquam 6 rive bibant. Tertio loco, ut qui funt deplorati, ad feconfervandum, aquam nivis jugiter bibant. tursa io sni supo -' Cüm porró hzc fcriberem, ad nobilis cujufdam viri cram vocdtus jqui vix refpirire Exemplum. potetát; totusque tumens; jam multos dies fomnum non ceperat ;'& €ordis dolore corre- »ptüserat, fanguinem detrahi curavi, & nivisaquam affidué propinati:cüratus eftjtiorfitie |. — 'omtiium admiratione, qui illum deploratuni judicabánt. (153 230115 RJETOR Ae :1^ Aniatus Lufitarius feptimà centurià, cujüfdam hiftoriám refert , qui árdente febre COt- Amt Lnfi- -xéptus;ob fummiüm calorem & gutturis inflamniationem nihil deglütire potetát 9 -i$gfa- tew- -Ciei fragmentum inde(inenter fügens, deglutiendi difficultate & gatturis- inflatitiidtiore ion (ólümi liberatus eft , (ed etiam febris manifefte remiffaeft, 001000000 09009r- -* Tr oninibtis regionibus ii quibus niver confequi licet , potum nive refrigefándr COt- 2efriemario- -faecado eft : quid riiajor fecutitas,majotQue voluptas ini iftà refrigerandi ratione fefieritur, sf metit: ?quànrinreliquis.- Propterea; ejusufumiri Regum; Priricipum, Magnatürti de; & Nobi- uni: -liucirvitotum aulis; atque ctiam plebis quz'in aulis verfatar ; effe cónipiüriem videmus : -néquehad&enus animiddverfum eft, ejus üfd quemquam periclitacatii effe : nti frnoxius fuiffet , & morbum aliquem; licet vulgarem aut peculiaféni, induxiffet ; tám nieftordim à "annorüini fpati jiquo. jMà ufi fanc, fuiffet deprelienfümi^-Tmó emálta exempli liabémus -— v -tilérn ;& fünosprzferváffe;ne in morbum inciderefit, atque gros à mótbiscütalfc. 7 -"Multosinóui, qui zéri &multisfyniptoniatibus obrioxái frigida cun nivé pott afar fühtgày veio -poftquam vero eà uti defierunit; denuo in illa inciderüne- " Hac orrnil nobis dérficnftrar -ipfaexpetientia; rari ip(e Galérius medicorum Princeps maltis loeis: Narr tertió dé Alia Glow. mentis ait; Quibus veritricülus efl calidus; potus nive — /x-— om "UD YT : ? L * 4o NICOLA! MONARDÍ confirmat libro de cibis boni & mali fucci ; & feptimo Methodi: Confpeximus , inquit, ventticuli morbos & dolores aquà nive refrigeratà curari: & fexto Epidemiorum frequen- ter utitur aquà primüm co&á, deinde nive refrigeratà. Multis etiam locis juber medica- menta fumenda, nive refrigerari. Idem etiam faciunt Arabes. Ex pradictis appáret, quàm celebris fuerit Nix apud Veteres, atque quemadmodum illà utebantur in confervandá fuà fanitate, tum etiam iri morborum curatione , quia opti- museft tefrigerandi modus, magisiue purus & fecurus ; nam frigus à nive adquifitum fa. lubre eft , & quod illà refrigeratum cft , nullam noxam aut alterationem recipit, cüm id - quod infrigidat, aqua concreta valdé bona fit. . Verum quidem eft ejus ufum non effe continuandum , nifi neceffitatis temporc , tam- quam pro medicaméto. Quiacjufídem nivis ufus, vel eam exaquá potando, vc] cum vino, multa morborum genera parit ; qui tametfi illico non fentiantur, in fceneQute tamen fefe Galenws. produnt: de quibus multa Galenus libro de morbis Renum, & libro de cibis boni & mali Aw. fücci Etquoniam Avicennaillos magis diftinde explicavit, quz Fen 111. Primicap. vir. puowwia Áribit, proferam. Eos qui affidué nivem aut ejus liquatz: aquam bibunt , multa incom- aivemimms. moda confequuntur: nervosenim offendit, noxia cft pe&ori & internis partibus, precipue dra? ingwr- anhelofis; neque quifquam cam bibet, quin damnum fentiat , nifi fanguincus fit : quod fi Dee. on- przfenterincommodum non fentit, poftmodum fentiet. . Ex hisappàret quam noxius fit * nivis & aquz illius ufus, nifi medicamenti vicc. .Potu cum illà refrigerato duntaxat uti li- cet, quia is non offendit, ut diximus: neque in eo Veteresnoxam pofuesunt, neque etiam nunc ullam obíervamus; fed contrà,commoda & utilitates enartatas: fruentes, ut inquit ;Plinius; dele&atione & voluptate frigiditatis , nullam. noxam accipiendo à nivis vitio : quemadmodumnos docet Martialislibroquartodccimo: 0 scoop odNas potare nivem, fed aquam potare rigentem |. Ys De nive, commenta eii ingeniofa fitus. Q4 vatione nive telum. Quis »* .. Bibere refrigeratum cum nive valde fenibus non conyenit;przfertim quod impense fri- tonvenit fui- SU pun: gidum eft, nifi pro confuetudine habeant: quia confuetudo facit ne offendantur:ne tamen L . impensé frigidum bibant, praftat , fed contenti (int mediocriter refrigerato , licet ctiam T cumnive. Infantibus etiam & pucrisnon convenit ut nive tefrigeratum bibant,cüm pro- " ,pternervorum & internarum partium debilitatem, praefertim cum illis vinum propinan- iss; :dumnonfi, fedaqua :nam xtas vinumillisnon concedit;.& , (i aquam frigidiffimam bi- jberent, manifeflé lzderentur.. Vini nive refrigerati frigiditas non eft tam noxia quàm : aqua refrigeratz : nam vini vis & vchementia refrigeratione maxime infringitur. .- veil Itaque tria vini.vim infringunt: fi diu ante-quàm bibitur diluatur : fi panis fragmen- miiawfis. tum iniiciatur quod vini fumos & fübrilitatem ad fe trahat : denique fi; per aliquod. tem- gi. — ,porisfpatium inaquá frigidiffimà aut nive refrigeretur: quia; quó impenfius refrigeratur., - có magis fumi ejus S& vapores infringuntur ;eamQue ob caufam minüs caput offendit, & ,minüsad jun&turas penetrat: id ex ipfo vino: deprehenditur, quod refrigeratum, multum fuarum yirium deperdit, atque impense refrigerátum; aqua appáret. Fat Plerique fine confiderationc infrigidationém cum niue valdó damnant, cüm ignorent ami mat: ;bonáne fit, an mala:quia cüm illisres noya appareat, prxfertim. in hac regione ne ejus ufuoffendantur, metuunt. Nobilis.quidam apud Satrapam prandens, cui lanx cerafis ple- aem? Lrlgphraerat,infnersa fupra cerafa Dive,neunum quidem deguflare faftinuit, quia nive ipei fli, refrigetata erant: tametfi vetuftum fit nivem fructibus infpergere, tefie; Galeno, quimora "iss. mive confpergebat. In caufaautem eft; quód in hac regione nullus nivis ufus, imó-ne nix AEELt quidem confpeda: propterea cjus ufus femper fuüfpe&tus eft, & foli Ilufttes viri (nec illi ta- men omnes) fed qui duntaxat in aulà ver(ati funt, quique cx cjus ufu commodum fenfe- runt,nive utuntur : reliqui enim dicere folent; Hactenus fine nive viximus, fine illà etiam «ieeysos. Jn pofterum vivamus. Neque animadvertuntfc etiam bubulà carne; allioque & potro vi- wwus:« yere poffe: fed ii cibi male nutriunz, neque voluptatem adferunt :namaliud cft.veíci pet- c arte ens SL Ua ut felraims ABCrato inprimis:qui fané cüm fapientes & prudentes fuerint, magnam confervanda:va- Sis si a ge Z ET — in Latest Kcitissifienbm, fcliciratiscul- ?en ponerent, /;5i igitur eà folicitudine,quà diximus , nive. refrigeratum potabant ii te- . gimiusifà miniscalidis, cur. nobis non liceat fruiifto commodo & voluptate, quando- . qui om exeo nobis magna utilitas proveniat, 6 nive, ut decer, utamus?,..— stis )h tfo bbh5ii 1 ; Sidlu j 15. dicibus & vit ulinà carne fuo tempore , aliud; vervecinà,& avibus fuo: arque didfert carnis . fuscum fuo jufculo, à perdicisufu cum fucco limonum: namalter cibussufticanus eft, al- : d DE NLIVE : at Unufquifque videat quid fuz (anitati, atati, & con(uetudini conveniat : quia , ex con modo aut damno accepto, ufus eum docebit, quo modo fe gerere debeat. Advertendum tamen eft , càm quiscex nive refrigeratum bibit, interdiu fitim initio excitari : fed elapfis feptem aut odo diebus , illam tolli; necinter prandium & caenam ullam fitim moleftam effe, aut potum neceffarium. at Ex nivofo monte fex leucis à Granata urbe diftante nix huc advehitur: caré autem ven- Vsdexis tü- ditur ,cüm propter itinerislongitudinem , tum quia per calidam regionem delata valde /4/" 44v- minuitur, ficut é magnà quantitate pauca huc inferri poffit. ; bar. Illud admirationenon caret, Granatenfesiftos montes femper nive abundare,camque Gtaumfs iftic perpetuó durare, & codem flatu manere, licet ardentibus Solis radiis feriantur: quod moeniwf. in Pyrenzis montibus accidere non videmus ;qui fingulis quidem annis hieme teguntur nive : fed fub zflatis initium teta diffolvitur ,& liquefcit , ut nulla perfiftat. Granatenfes Reges,regià magnificentià menfibus zflivis & fummis caloribus,aquam niverefrigeratam potare folebant, tefte noftro Hiflorico Alphonfo dc Palentia, libro quem de bello:Grana- ^P»*/« 4 tenfi confcripfit. . roses os Palenta. Adfervatur nix frigidis & Gccislocis: humiditas enim & calor funt illi adverfa, & maxi- Niok vf mé Eurus;qui ventus eft calidus & ficcus. Calcatur nix & premitur dum colligitur,ut diu- ande ratio, riüs perfiftat , minusáue liquefcat. Chares Mitylenzus mceliüs confervari nivem dicit, fi calcata quercinis frondibus tegatur. Huc autem advehitur cum fttamine , quo melius quàm ullà alià re confervatur, & minüsliquefcit. Quod nobis demonfttat Divus Aügu- D. Aveyili- finus libro de Civitate Dei, fcribens, Q uis ftramini tantam vim refrigerandi dedit; ut ni- vem , frigidiffimam fcu rigentem confervet : quis contràtantam vim calcfaciendi , utim- maturos ftu&us, mala, & fimilia ad maturitatem perducat; ut edi poffint ? Ex quo patet quàm diverfis facultatibus ftramen fit przditum, quandoquidem contrarios effedus pra- bet, nivem confervando, & virides fru&us maturando. Majore autem pollet facultate , qun aqua aéri expofita, aut alia res, quia vas cum illà in ftramine repofitum; fuam frigi- itatem totodie retinet; ^ ^ UT 0t oq o12did ;055i insi Duobus autem modis nunc ficum nive tefrigeratio.: Vno, ut va(a feulagenz refrige- neigen randz in nive fepeliantur, quod fieri poteft ubi: nivis eft copia: eaque ratione citis. & ma- ("ive mod gis reftigeratur ; quod ctiam glacies praftat.. Altero, faciliore, & cuni paucá nivisquanti- tate, implendo vas cà re quz refrigeranda eft, deinde operiendo lance argenteá aut vitreà cavá & profundá, ut attingat quod refrigerandum cft, in quam cavitatem nix iniiciatur, fubinde liquatam etfundendo,nifi enim illa effundatur, magis adhuc liquefcet.. Ilà ratio- nc valdé refrigeratur, etiam tam intensé quàm quis de(iderat , temperando frigiditatem, prout quifque cupit. Alii refrigerant injedà in labellum nive, quod in eo quod refrigerandum eft ponunt, i11. natareqQue aut ftare finunt,fübinde aquam liquatam effundendo. Idem faciunt cum tu- buloé Mediolanená laminà conflato , quem nive repletum in eá re ponunt, qua refrige- randa eft, ftareQue permittunt; quod fitin cantharisauturnis. Sed poftremz iflz dua re- frigerandi rationes lentz funt, & tard, illasQue diu ante cibum fumendum apparati nc- ceffe cft, neque tamen valde refrigerant. Alii nivem in canifirum iniüciunt fupra paullu- v. lum ftraminis pofitum (fic enim nix diu confervatur) deinde fupra nivem labrum conti- nens quod potandum cft, conftituunt: ex iflà ratione pleraque fequuntur commoda;nam nequc effundenda cít liquefcentis nivis aqua; effluit enim per caniftrum , deinde nix non tam facile liquefcit: poftremó labrum repleretoon erit neceffe , quoniam qualifcumque fuerit in eo quantitas refrigerabitur. fte refrigerandi modus mihi videtur omnium opti- muscum paucá nive : alter cum lanceetiam bonus eft. Vnufquifque pro nivis quam ha- bet copià tefrigerare poterit, atque etiam magis vel minus, pro fanitatis neceffitatísve ra- tione. De qua prolixam orationem habuimus, tametfi meus fcopus duntaxat erat, ut affigmarem,optimam magisque falubrem rcfrigerandi rationem effe cum nive: & reliquas propter multa, ut diximus, incommoda adjuncta , cum cà non cffe comparandas , quia quidquid in a£rc, puteis,aut cum nitro refrigeratum cft , calidum appáret, fi cum nive rc- frigerato comparetur. Itaque valdézftimandum cft, quod per artus & tatem, quando calore incendimur , cüm adcó ingens fitis nos torquet , utanimo deficiamus, & incenfa funt corpora, atque füdore diffluunt, tam facile remedium habeamus, ut cum paucà nive biberepoffimus quàm frigidum nobisconvenit, aut quàm rigens expetimus, cam omni falu : ,& cum fumma voluptate, quz nec arftimari, nec explicari poteft. Quam ob caufam, quicumque frigidum aut rigens fiediante nive biberit , judex effe poterit hujus mez orationis. : E Ex jam didis conftat quid fit nix, quàm celebrata apud veteres rM ad refrigerandum Fpige- 3 ^. «um lI« 4L NICOLAI MONARDI DE NIV E. cum illà; quód melior quoque & magis conveniens noftra fanitati tefrigerandi modusfiat cumillà : prztcrea quantas ütilitates adferat frigida potatio : contrà quas noxas calid;, quandoquidem clanguefcit ventriculus, innatare in eo facit cibum, concodionem Cor: rumpit, unde corpus imbecille fit & confumitut, flatus generantur , elanguefcit hepar (itis inextinguibilis oritur, noftrz neceffitati non fit fatis, dolor & moeítitiainducitur, & alia damna, quz facilé in fe deprehendet,qui calidi atetur.: Quod e contrario experietur,qui frigidum fuà naturà aut nivisope biberit inam ventriculus roborabitur , (1 illum langui. dum & laxum habuerit : calidas in ipfum defluxiones prohibebit , propterca biliofos vo. mitus & alvi profluvia curabit, quatuor virtutes confortabit, fitim extinguet , orcxin cic. bit,conco&ionem juvabit, cfficiet ut minus quidem; fed cum majore voluptate bibatur, quód parva frigida: quantitas noftro apperitui magis fatisfaciat, quàm multa non frigida; à calculo przfervabit cos qui calido funt temperamento , ebrietatem arcebit , jocinoris ca- lorem temperabit, incendium & ftum in impense calidis & inlammatis ex qualibet causá tollet, fummum aftatis calorem temperabit, à pefte przcfervabit;poft cibum fumpta naturalem calorem augebit, ut facilitis cibos concoquat, acutos dolores à calidà causá pro. venientes tollet, cordis tremori medebitur, meláncholicos exhilarabit , & vino fumos ac vaporesadimet : fru&us in nive pofiti à corruptione prafervabuntur; breviter gaudebit cá voluptate quarn frigiditas illius adfert, quz ncc explicari , nec ab humano ingesio fatis comprehendi poteft. | EU i Quin frisi- .. Caterim, quibus frigidum aut nive refrigeratum bibere licet funt; qui temperatam zT" litt" habent naturam; corpulenti, biliofi;calida: & inflammata naturz,quibus calida funt jecur : .& ventriculus, fanguinei; qui multo labore fefe exercent; qui magnis curis & folicitudini- -bus laborant, quibus urbium & Rerumpublicarum gubernatio eft credita, & minifliiis- —— demlaboribus & curis implicati, tum qui militaribus exercitiis occupati, qui longa itincra i . conficiunt & multum laborant, febribus ardentibus cortepti, & acutis: morbis ac inflam- mationibus, atque ii potiffimum qui illam potare funtaffueti. Horum finguli. fngidum — — quss» autrigensbibere poffunt, prout cuilibetmagisconvenit. Neutrumautem valdeconvenit — be, —. fenibus;nequeiis qui in otio & fine folicitudine vivunt ; qui ventticuli cruditatibus labo- sm. rant;qui morbis é frigidis humoribus natis vexantur; quibus pe&us debile eft; qui nervos " rum doloribus. (unt adfli&i , qui cibum cóncoquere nequeunt , multis atibus obnoxii, infantes & pueri, & alii quos tempus & ufus edocuit quid ipis conyeniat./. Atque his fi nem noflrzorationiimponimus, .' r ; 17 r D Bi 3; tet » r1 bar croit t d amt - " : 1 iui : le: noa xig ab [ r dica s * Ls s Lr * - * v ^ MJ adire em O9MuTY n ga r t "e n i x z : PH T"———— ^ Sot kascmii -12320 IHUITIRTS 115 21.2 ? O9 (113583242 7 H | &à4! * xx "z Ha "ezt |222HBELITID2 3292718 22 ait SCATIUOS ET s . t 5 »j 1 191 EIGC i 1 $44 ai] i ) 1í [rto net 6f 4 :nrOn goi SO olhanelliQlid nono Los 2i Y s " ^" "n j — te poeiit HI IDSIEHTGOg215ff i - ji T: "1 "edm iO2UL.CBIfITEXID 211 . 531]IBED 127 [91d Iff») due 2PeTETH ne P binpbito T OTOIISQAS AEGVIITIS i ^ j $ 31. ] HTH 1238252, 2228 HL DÀ ; 1 U.- e $ - Bücó eve TirSSUR IUS 3bisY z d722160:102 01615; ea2ong ó»bg i683 , 1uaibn9)pi 91 Lr j TUIDDE aupir,tfogias 3 JetO Of £i Gio n t TE /Urnilog sme NELUIOI e , ndiog 91 : durs O 4 ; OD Xm Eee pt s Hi ffIUD 5^5 3 EUIS, 1 cn ES TT ES Exe E Hc niSUpilu2iBD ULCIMES i P a60:35109 54 rH 1b fT | ! 4j LEE SRSOSSSK CET PARTIBVS -EIVS, deque fucci Rofarum temperatura... Can OrLvs | Crvsivs Candido Letlori.: ? lenfis Medicus Librum de Medicamentis fimplicibus ex ; America delatis Hifpanico idiomate fcriptum evulgaret., ?* alium quendam perbrevem Libellum deRofa & partibus ejus Latinofermone componebar, cui Differtatiunculam addebat de; Cicriis, Aurantiis,& Limoniis malis. Ejus porró Libelli quum nulla, amplis fupereffent exempla, fi aliis quibufdam cjus libellis Hifpani- cofermonc editis, quos ego recens Latinos faciebam, adjungerem , & publici juris denuo facerem,rem tibi non ingratam, Candide Le&or,, me fa&urum exiftimavi. .... Vale;, & hoc etiam Monardi. beneficio fruere - bs vilis sabeis 535d 4 : Prastantifimo do&liimoque cviro, DN. LVDOVICO GOTHOMANO D. NICOLA VS, MONARDVS Hifpalenfis Medicus, S. P. Nullus atr locus e$; villae vópios ubi om omnes Medici magno cum bonore ipforum me- E E 1 € &. i E 1 $ i ES t B fpi dues fen CUT it dd crimen UTIO x10 426110357 CLOS RA 7 1 JUE UD. IT eus. sppruerja Medicorum aterüa Épangehóta nomen ynporut, Ro atum [mecum cadum e|[e feri- Pityquod Meicoramferi opum ita anim in idet y si hpeupate o in arte medes Bit; Han edd 4 13311! vLTIS annis ante quàm D. Nicolaus Monardus Hifpa-- 7G 44 ..— NICOLAI MONARDI . cotritat. | Atque primb fdatim fludi mei tempore fit mibi boc babebam per[uafutm.. VL au- tem cur atate [imul accrevit fcientia, frigidum potis e[[é ex Grecorum coolumirlibi excepi, Quantum autem ad bumanam [alutem conferat, medicinarum temperaturam agnofcere , ao- £hfimo cuique cen [endum relinquo. t emim artificis cuju/ubet 51. congruentia ad wnmus ; [mum infiramenta cognofcere , ita quoque medicinas qua[que , earumque qualitates difcere, ad Medicum [bectat.- Quare neceffe esi, qui Medicam artem profitentur , eos dilpenter aguo- féere, qua quibus berbis mediinisve attribuantur qualitates. Sunt enim, qui f. epis moniti in ciam redire reco[ant , qui tanquam cacutientes à coeritate df cedunt , € vir fapientibus a[fentire nolunt; Quibus nec banc noftram lucubrationem exaravimme, f edis potius,qui can- dido animo ad veterem medendi rationem affirant. m. boc opu[culo bac mibi expedienda fant: Quid fit Rofa, quod páucts admodum aperiam Er) quas comtineat partes; € qua ill fitit induta mómina: quod utile fero futurum. "Deinde yatioue atque complurium Medicorum aukforitatibus quo pa&fo *Rofarum [uccus non fit. calidus (ed frigidus monsirabimus "Poffre- ini cotrà jua de Rofaceptus e fermo, quid de Alexandrims "Rofís intel'igam, exponam, NICOLAI MONARDIÍ- ^^ Medii Hifpalenfs, uo) usi De Ref, ejufque: fuiri temperamento: ss 30 MUS | ogRB Av inventuti canti olimexoticis exterisque gentibus monventi fuit, ut : ee E : : P AP i. . 3 ^ | 4ó "auminventores primos principesque non tantüm humanis honoribus, verum FOE 2 JV i Yi ve EÉEN E xiu SITES Oi CS SUTTREISRT ^ quód inter Deos in clo relatus eft, quia Panace herbà quàm plurimos liomines exmorte Te «t fident; Artemifiám vero, Maufoli uxor fiio noniine confecravit;" Hoc diverfi populi., rc- | DE SVCCI ROSARVM TEM f. | "m inter quos przcipuus & cui in hoc negotio datur palma , Diofcorides fuit, qui éctetis om nibus anteccllit : graphicé enim; ut aiunt, veris fuis iconibus, propriisque depinxit colori- bus. Huic Galenus in herbarum cognitione magnam adhibuit fidém. Quod ceteri prz- dicant, & omnes teftamur. Exiisquàm plurimi dc unicá herbà ampla voltimina edidere; de qua mirandas facultates fcripferunt. : Inter quos Apuleius Madaurenfis philofoplius Platonicus dc fola Betonica librum in medica facultate non fpernendum conícripfic , quem à Chirone & ZE(culapio dicitur accepiffe. | Iuba rex & diligens herbariuscelcbravit inter alia Euphorbium. Themifon auditor Afclepiadis; etiam vulgarem herbam Planta- ginem extulit: Pythagoras Scyllam : Chryfippus Brafficam : Zeno Stoicorum fe&z con- ditor , Capparim : Marchion Graecus Raphanum: Hefiodus Malvam : (icut Archigenes Caftoreum. Vites & vina, ornatáà eloquentià Euchronius , Coniades , & Ariflomachus propriis codicibus extulerunt & probé laudarunt. | Nos autem hos dodtiffimos vetuttiffi- mosque viros imitati; non dc herba, fed de unico flore has lucubrationes conftruximus; Huncenim florem fi defecatis oculis profpexeris, inter omnes magnopere laudare debes. Quoniam ad multa,& diverfa in re medica conducibilis videtur. Quapropter,viri ftudio- fifimi, de Rofa & partibus cjuseritimprafentiarum noftrum inftitatum. Plutarchus, ille Philofophorum fuo tempore maximus , Rofanrà Graco vocabulo j4 dw, nomen duxiffe refert : quia largum fpirat odorem : ideoque fragrante pulchritudine celeriteremarcefcit, refrigeratque, non ineleganti confpe&tu , cujus planta Rhodonia ap- pellatur, ficut & Rofarium eandem dicimus. Inter arbufta connumeratür.. Amar rude rata loca. Seritur utarundo t quandoque etiam radices cjus vivo integrQuetranfplan- tantur. Aduruntur, aut inciduntur , ut pcr plures annoslongius durent. Soletque ca ipfa é loco tranímutari , ut melior planta fiat. Florem emittit jucundiffimum, inter ru- beum & album colorem medium habens, ceterisque floribus odoratior , atque in fua ju- venta florida longum ex fc latumque diffundit odorem. Ate fenecta exarefcens, commi: nus odorem tribuit." Tempore veró fereno diffufius fragrarc folet. Cujus folia per initia albicant, poft veró prxrigido nimium Solis aftu in purpureum ac paniceum colorem ab- eunt. Quare poétz ip(ius pulchritudinem admirati , jocandi fabulandiquc fümpferean- fam , Rofam prius albam fuiffe referunt, poftea veró cruore faucix Vencris infcdam , in eum qui nunc in ipfa cerniturcolorem tranfiviffe. Hac ratione Veneri facra eft;& fortaffe nonabfaurdé, quia ficut Rofa brevi viget, & ita Venerea voluptas. Pracoces quoque ipfas ac intempeftivas oriri facicmus, fi unius palmi fpatio à planta foffuram in gyrum feceris; & aquam calidam bis in die infundas. . Hic flos apud veteres celeberrimus cxtitit, tam in coronisquam in medicamentis» De quomulti multa referunt: Plinius autem in fex pat- tes Rofam dividit, qux fi nomine , virtute tamen parum differunt. Dividit Rofam in flo- 1es, foliay& capita. In folia divifa duas rurfus habet partes, alteram qux: extremitates vocantür, quas: Lobos Afclepiades , 8 Diofcorides Onychas appellarunt : nos veró Vn- gues, quz funt partesillz albe; quz capiti ipfius Rofz proximz funt, Altera pars eft ru* bicurida;quam Seplafcarii ad Rhodofaccharum conficiendum przparant.. Vnde hujuf modi rofz Exunguesà refedtis unguibus folent appellari. Exungulantur veró rofarum fo- liacüm incondituris adhibentur, ncfacilé putrilaginem afpergine contracta ducant. Flo- 1esveró utomnes pradicant, funt partes ille habentes:colorem luteum, quz quafi capil- lamentafüntin carum medio; fub quibuslanugo quxdam exiflit ; in qua cft (emen: Ca: pnt, fnt partes illz folidz ; ex quibus flores & folia prodeunt; quod calix nominatur, Sunt Rófz fpecies complures, juxta rcgionum diverfitatem. In alia enim regione funt rà: bicundiore$;alibi autern plurium foliorum , apud quofdam odoratiores & rubicundio: 1es;qualcs fünt quz Toleti leguntur. fuperantenim hz omnes Hifpaniz rofas: & fragtanz xá&tubore. Rofx'ufus inarte tnedica; Homero tefte , quondam cxtitit, póft veróindi- vetfis; medicameritis-ob tantam,cjus excellentiam ufi fant illa Medici. Fiunt ex«Rofis «omplura medicamenta , (icut Oleum tofaceum, quod virtutem haber refri jac mederidicalidis motbis: Etiam unguentum cx Rofís fit quod inflammacioncs placat : Sy- a1upus;qui calorem febrium arcet : Saccliarum:fofaceum , quod ftomacham & cor cali- dum firriat..-Mclli vero rofaceo nüllam vinrcalefaciendi, neque ibfrigidandi Mefue ad- fcripfit: de hoc verà poftea. Aqua verórofarum, quz per füblimatorium extrahitur, nii- : rümin modum frigefacit; & inflammationesrépellit;: Etiarh Rofz ipfa diveríaantidota : ac medicamenta; quz ad falutem humaríam mon parum tonducunt;confticuunt;quibus ^ — rofrfuntbafis &£undamentum totius compofiti, velutDiarhodon rofis nuneupatum, . utrunque -Aromaticuni , Rofata: novella, Syrupus qiii Diarhodon infcribitur. Taftllos etiam fuo. nomine;confecravit ; qui ex Rofis fiunt ,& quos Diarhodon vocant. .Ornia hac Kofàtum fibi vendicant nomen : aut quia: majorem partem rw — 2 ie $ aut 4^ 5 : 46 NICOLAI MONARDI aut quia ipfis vigorantur, vel ad temperamentum, & correctionem aliquarum medicina- rum commifcentur.. Velut Mefues pro reGificatione Scamonii fucco Rofarum utitur, in quamplurimis locis. Quod faditavit Avicenna, lib.5 . quo Syrupum roficeum laxativum, ex Scamonio & fucco Rofarum , cum Sacchato condidit. Et alia quàm plurima, quz bre- vitátis cauffa dimittimus. Qua omnia medicatnenta, que ex Rofis fiunt. (fi attenté pro- fpicias) tam apud Graecos, ArabesQue, ad nibil aliud videntur prodeffe, quàm ad inflam- mationes, & calidos morbos expellendos. De aliis Rofz partibus, quas Plinius dividit, nonmemini me legiffeillas ad aliud prodeffe, quàm ad refrigerandum, comprimendiim- que. Et nullam earum partem «alefacere adhuc in monumentis Medicorum invenio. Mefues Arabum doGiffimus fuccum Rofarum effe calidz temperatura fcribit: quód. nul- lum attingat gradum caliditatis (ut ipfe retulit) imprafentiarum oftendere inftituimus, Quapropter veftrum erit, meam hanc lucubrationem, qualifcunque ea fit, diligenter fpe- &are : uttanquam veritatis amatores veram rei contemplationem potius , quam opinio. nem profpiciatis. Hoc negotium habuitanfam à Ioanne cognomento Mcfíues, qui lib.de Simplicibus medicinis capite de Rofa, ponit fuccum Rofarum effe calida: temperatura; quod eft przter omnem rationem, & contraomnium Medicorum doctrinam atque opi- nionem, Quamobrem ut hujus rei veritas clarius cluccat, advertendum cft, quod ad co- gnitionem temperature medicinarum, Medici omnes duo nos pracipué docent , Ratio- nem & Experimentum. Quorum neutro fuadere mihi pofum , quód Rofarum fuccus gradum caliditatis attingat: cum guítus , neque-experimentum fint , qux hoc mihi dc- monftrent , nec ratio, qux ad hoc convincat: maxime cum Rofa:ipfa , ut Mefues te. flatur , & ceteri przzdicant , infrigidet in primo ordine , & omnes ejus partes hunc ordi- nem fervent. Succus veró Rofarum, qui per .expreffionem fubducitur , manifcftiffimà virtute frigida pollere videtur: cüm partes aquez (int ez , qux per expreffionem füb- trahuntur , ex unguibus , & foliis ipfius Rofz: quapropter eafdem vires , & facultates habere debet, quas & folia & ungues , qux ejufdem naturz fünt. Quoniam Arifto- tele tefte, Omne quod dividitur fimile eít illi à quo derivatur. Folia nanque Rofa- rum , t Galenus, & Aétius docent , componuntur ex aqueis partibus ; qux fünt quz per expreffionem extrahuntur: & nihil mirum, fi funt ex quz. ventrem expediant; velut Pruna , ut Galenus te(tatur fecundo Alimentorum , qux huriditatis fuz cauffa alvum emolliunt. -Etlicctin patte fuperiore Rofz inhareat aliqua caliditas, adeó exigua e(t, ut in extra&ione fucci fermé tota evanefcat: & fi qua permaneat ; ob magnam .aquofi- tatem deperditur.. Vnde & (i Rofa fit in primoordine infrigidaritium; hac ratione. fuccus remanet in fecundo, quoniam illz partes calidz, quz erant in Rofa, deperdita fuerunt in fucciexpreffione : quod experimento cognofces, fi vel pauxillum ex cobiberis; faporem acerbum atque aufterum in eo fenties, qui conftridtivam virtutem manifcfté demonftrat. Per guftum enim diiudicantur naturz medicinatum, ut Galenus libro quinto de Simplici medicinanos docuit. In guftu autem, inquitjomncs fimiliter guftabilium corporum par» ticulz iri linguam incidunt, fenfamqQue movent pro füa natura fingulz. Et fi per odorem dijudices calidam temperaturam Rofam habere , in eodem libro ipfc. Galenus capite 22. affirmat ex odore:de fenfibilium temperatura cognofcere-:non poffumus , ut: ex: guftu. Quod fi cavillator arguat , quód partes rubez füperiores Rofz, funtez, quz calorem mi- niftrant ipfi fucco, hoc potitis effet attribuendum infufioni Rofarum, in qua tantummodo permeant pattes illa fübtiles tubeze, quz danteiamaritudinem & ruborem , qux quidem tranfeunt in i nem : quod cognofces ex fapore , quo amaritudinem manifeftam fen- ties. Quapropter potius dijudicarem infufionem habere vim folutivam, quàm füccum : cüm in infu(ione fint partes illa fübtiles, qua poffunt facere folutionem. Mefués autem non ad aliud Infufionem faccharo confectam comprobat, quàm ad morboscalidos, fe- brium aduftiones , pedtorisque. calorem. Et fuper colorem, fuccum Rofarum , quoniam rubeus eft, dices calidam temperiem poflidere:. Audi Galenum libro.de Theriaca/ad Pi- fonem , ab hoc errore nos avertentem : Neque enim calcem , inquit ; quód caridida fit, quemadmodum nix, vifu duntaxat frigidam judicare ; fatiseffe cenfemus :neque Rofam i rubea fit, ideo illam calefacere, ftatim pro certo habemus: fed unà cum vifu fenfum quoque ra&us adhibentes, caliddm quidem illam, adeó ut urat ; certó invenimus: Hanc yeró quàd frigiditatem econtrario in ca tadtu percipiamus;ex refrigerantium numero effe, fitmiter habemusperfuafum,.. Hac Galenus.: Quod fi ulterius lioc cognofcere cupis;lege - eundem Galenum libro primo de-Simplici medicina, in quo Galeriusrios docéc;non de bere dijudicari temperaturam KcicinwpasférdSiM Mp: ::Et quód Rofa; licet rubra fit, inter medicinas frigidas connumeratur : quod etiam congruum videtur ejus fucco, Sunt complures rationes, quz poffunt ad hocprobandum in medium adduci, quas brevitatis gratia VENCER AY s DE SYCCI ROSARYVM TEMÉ. oen gratia miffas facimus. Sathanqüe eft vitóerudito viám ápctité, Sed ad antiquotürüi do- &rinam accedamus, quid in hacre nos doceant. E quibusAétius Amidenus, vir fari in ré medicaà Galeno fecundus ,is primus me ab hoc errore illuftravit qui capite primo libri primi, cdm de medicinarum fimplicium facultatibus, ex mente Galeni diffcreret, fic Ícri- pfit: Difponantur ergo infignioris do&rinz gratià ordinesifli , & fingulis ordinibus, peeu- liates medicina con(tituantur ; ut (ub primo infrigidandi ordine , Rofaceum oleum, aut Rofa ipfa collocetur; Et fub fecundo ejufdem Rofe fuccus. Hac Aétius. Quidnam cvidentius monftrare potuit; fuccum Rofarum frigidum effe? Hicquidem cüm de Melie Rofaceo, libro quinto fcripfit; hunc in modum confirmat : Mel Rofaceum, ttes quidem partes excolati fucci Rofarum exedtis unguibus, mellis veró admittit partem unam; cont- citur calido Soli pluribus dicbus expofitum: id veró leniter adftringit , tefrigetandique po- teftate pollet , & ad morbos calidos, zftuantesQue febres affirmat fübvenire. | Avicen- na veró Arabice fed princeps, hujus negotii non mmemor,infequens Aétii veftigia, ficut & inaliis mulus, Fen quinta tertii canonis.de cura corizz & catatrhi, fic inquit: Oppofitio autem cauffz cfficientiscalida quidem eft, ut (is folicitus in infrigidanda caput, cum co quod eft infrigidans;frigidum potentia: & rcliqua. Et poftquàim ipfe Princepslongam di- greffionem medicinarum frigidarum,tam interius quàm exterius, cum irrigationibüs, un- &ionibus, ex rebus refrigerantibus monuit, inquit : Et declinatio cum cibisad illud quod alleviat& infrigidat & humce&at, & adminiftratio mellis Rofati omni die. Hzcc Aicctina. Quibus verbis confeffus e(t , Mel rofaceum potentia pollere infrigidandi, poftquam inter medicinas frigidas connumerat , ac tanquam prafentanco remedio ad catarrhos calidos omnibus diebus uti jubet. Quod Mefues videtur affentire, quando in Anginx curatione fic docet : Et in calida quidem materia admíniftretur;ficut mcl Rofatum. Et parum póft: Et ex eis eft, fuccus folani cum melle rofato: Praeterea Galenus errorem huncomnino de- ftruens, libro decimo, qui Methodus medendi infcribitür, Succum Rofarum effe itten( frigiditatis nos docuit. Quando curando per initia Ery(ipelas,Phlegmones,poftquam ufus eft, fempervivo, mandragora, lenticulis cx lacunis, facco intubi, quam nos cichorcam vo- camus, atque aliis quàmplurimis medicinis, quibus cfl frigiditas fumma. Eft veró, inquit, ad ralia falutare medicamen Rofarum fuccusfrigidus, unà cum polenta. Quod ejufdem Therapeutices quarto, inter medicinas conftringentes & infrigidantes fuccum Rofarum conftitüit, dum dicit : Ergo internis ulceribus opitulantut hypociftis , & balauftiunr, cyti- nus punicorum,& galla,& malicorium ,& rhois,& rofarum fuccus. Q uibus Galerius & ce- teri Mediciclarius Soleipfo demonitrant Mefuem hallucinari in cognofcenda téperatura fucci Rofarum.Et ut PLA do ncgotium animadvertas;afferam,quo pado Mefues in hoc bimet repugnet; ae multis in locis demon(ílrat, Succum Rofarum ftigidam tempe: md 42290117 & DAR RO Sd S-PERSTLGTS SEN ALEXANDRINIS 48 vONI1AM ad hoccongtuere videtur (quia de Rofa hucufque diximus) nonnihil etiam de Ro. fis Perficis, quz Alexandrinz communiter appellantur, tractare exiftimavi oportere. Quoniam etfi apud magnates, ibteere a alios Gentiles celeberrimum fit folutivum,tamen apud aliquos noftra rci medicz profcffores earum cultates occultantur, Suntergo Rofaria hac veluti noltra, fed ma- gis arbufta, inftat arboris magnitudine, f:d viridiorem colorem habentia. Aculeos plurimos emittunt, . quin & acutiores, Folia velut noftra, fed ampliora, Floru m numerofiorem quantitatem effundunt, quz - quina, aut fena habent folia, Inter album & rubeum medium colorem fortiuntur, Ruderatum amant locum: feruntur, inciduntur, cremantur, transferuntur ficuti noftra. Differunt tamen à noftris effectu, quoniam hz per inferna ventrem laxant, illz vero fluidum retinent. Dicuntur Perficz à regione Perfi- ca, unde prius originem duxerunt. Alexandtine autem ab Alexandria, quia illuc, ficut cetera medica- menta, tanquam ad totius Perfiz emporium deferuntur, unde & ad nos ufque devenerunt , quapropter Alexandrinz à nobis nuncupantur. Deferunturenim ad nos complures medicinz ex Períica regione, quz habent vim diffolvendi, & per inferiora humores fubducendi : icut Scamonium , Rhabarbarum, Alo£, ac confimilia medicamenta. E: (ic arbor qua à nobis Perfica vocatur, qua Perüa venenum perni. tiofum erat, Romam tranflata prebuit falutarem & fuavem fru&um.. De qua Columella meminit hís verfibus : Et pomis qua Barbara Perfis Miferat, ut fama efl, patris armata venenb ; S At nunc expofiti parvo difcrimine lati Ambrofíos prabent (uccos, oblita nocendi: Quinetiam ciu(dem gentis de uomine dida, Exiguo properant mie[cere Pezfica malo. —— THOETE Et non amjfcrunt adeó vires fuas , quód apud nos flores hujus arboris fic diffolvunt ventrem, velut aliud pharmacum violentum. Harum rofarum apud Italos, Gallos , Germanos , divarfasque gentes, nunceft frequens ufus, quas Damafcenas vocant, quoniam ex Damafco nobiliffima Syriz utbe credunt deveniffe. Apud nos vero, triginta fere füntanni, de qua notitiam attíngimus, Apud magnates, & no- biles fuit in primis a(timabile medicamentum : nunc veró ubique habetur. Ita ut rion fine Seplafiario- rum jactura períetit ufus pharmacorum : quoniam in deponendis humoribus per inferna abíque mo- lcítia mirumin modum alia medicamenta antecellit. Sic laudatus eft earum uíus, quód ín omni genete hortopum, ruderatisque locis multum zftimetur. | In primis velut Mel rofarum cum foliis habuit ufum, Modus conficiendi hoc medicamentum eft, ex tina patte foliorum rofarum, & tantundem mellis. Sunt qui duas partes rofarum ponunt, & unam mellis. Poft verb ob nimiam curam hominum in modum Sy- rupi fic conficiunt : Excolati Succi Rofarum partes duas, mellis partem uriam, reducaritur lento igne ad mellis formam. Aliiautem ut fit majoris folutionis, macerantfoli Kofarum in aqua calida per aliquot horas, & expreffis rofis iterum alias rofas ponuritin eadem áqua,& inde'alias,donec áqua rubeat;& Sac- charo Syrupum conftruunt : Sünt,qui ad (extam & nonam vicern: rofas infundunt, ut. exqui(itiffimà pharmacum folvat. In foliato debent poni folia unguibus refectis. Datur ex eo fecundum ftomachi ro - bur: communirer exhibefitur tres unciz: tàm de foliati,quàm fucco conftructi. Sunt,qui adhibeant cum hac rofarum conditura Diachartamum, Diacidonium, Electuarium ex Succo Rofarum , ut vigorofior fitoperatio, quod tuconfidera. Cooperiunturaliquando Rofz ifte faccharo : aliquando fit ex eis Tra- D EARS MER fint. Non exhibentur fummo mane velutceterz medici fubductivz, (ed per nam horam ante prandii acceptionem. Faciles enimi mitesque medicinz,non multum cibo diftartes oem Galenüs nos docuit (zcundo de Alimentorum facultatibus, übi poft prünoruim deco- &um (quod ob ventris folutionem fumitur) cibus non multum differti voluit : hoc przceptum uüiver- fale effc, omnium medicinarum lenientium, eodem in loco retulit: Quod libró quiuto de T'üenda vale- , tudine confirmat. Nosautem de hac re (pé periculum fecimus, hoc pacto : Nam integra pulpa: Caffiz (quam fiftnlarem vocant) uncia exhibita, pauló poft. cibo accepto cflicaciüs atque fortius operabatur, quàmfi prolixo Ist Rens fpatio. cibus fumeretur, Hoc veró non injuria didum cxiftimet quit- quam,cum fiftularis Caffia adcà benigna medicina fit, quód 6 fpatium intercedatjin nütrimentüm con- vertitur ; que cim, à natüta ad actum paretur, in vapores facilimé refolvitür, qui per totum corpus per- meant. Quando partim ante cibuin fumitur, unà cum cibo ad adum ducitur; unde ventrem emollit; & perinferna humores fübducit: quoniam per dulcedinem ciborurá fortiüis ab hepate atttahitur, ac dein-- de potcft faciliàs penetrare, & vires fuas meliüs exercere; Arnoldus de villa nova;libellode Confervan- | dajuventute; hanc rem, ceteris omnibus, clarius os docuit, cüim de Caffia lo üitür. ibidem-icinquit : :melioracceprionis modus eft comefta per horam ante cibum.. Et parum póll dansrationem ; Et dum reeipitut, inquit, ante cibum, trahitur de virtute ejus ad remotas partcs cum virtute cibi. Er ipfe libro, quem de Vinis condidir, hoc negotium in hunc modum confirmat ; Et. quidam 1n medio cibi granum Alo?s recipiunt,& étiam Caffiam fftulam;& ftatim. Ho MAS ponünt cibun atio bona & la 5s recipiunt;&etiam Caffiam fiftulam;&. rponünt cibum, S operatio bona & lau- dabilis conféquitur:& nota quàd medicinz qua non fnt vio S RR GE operationis e modicz- Hinfionis,vigorantür & meliorantur [i fümantur cum cibo. Ipfe auté iti libro dé Conervatióne Éniícatis, duenrad Regem Artagonum fcripfit; capite ultibso, Calfia ftl pártem internam, parumante cibüfi, ob venttislenitionemg exhibet. Quam rem Vitalis de-fürno Medicus & Cardinális , co i * inquit, quum de Caffia fiftula tractat; Plus etiam, inquit, operatur, fi ftatimante. : prabdinm-funátur. Non ob aliam cauffam Carpius, quum de anatomia matricis fcribere » fic docuit : & quamvis e 7É - ula z es yes -—- L2 d |. DE; ROSA, .ALEXAND: ftula fit in numero medicinarum non multum agirantium, nec multum à remotis trahentirim, propter hoc non obftat, quàd non fit timorofa in przguantibus, quia eft ventofa : quami ramen ventofitatem ali- qui corrigunt cum cinamomo & cum anifo, vcl cum aliis ventofitatem Corrigentibus : & detur CaíTia pto minori ventofitate generanda ante primum cibum a(lumendum in prandio, quía cibus fupra affüm- prius removet, Hacille. Sed Mefues Arabum decüs, Canonibus univer(alibns de medicinis tardé ope- rantibus, qua fuum opus cfüciunt lambificando, aut lubricum faciendo, poft earum cxhibitionem Tli co, abfque intervallo fumi cibum pracipit, ut nanira roboretur. Qui ampliorein do&trínam de medici narum miftione cum alimentis voluerit, legat Galenum, Rafim, Aviceinam, qui non tantürh medicinas has mites alimentis przparant, fed ufque ad elleborum tranfeunt, / : "Sed tempus eft, ut ad Rofas Per(icas nos vertamus, quarum vires & facultates funt, hümores & excre- menta per inferna fübducere , fine fymptomatis illis, qua frequentius medicamenta cxoluentia folenr Facere. Cetera veró medicamenta, qua Benedicta nuncupantur, etfi falubria int, non exfpoliantur ab aliquo nocumento : Hoc veró quod Kofis Perficis fit, non tantüm ab his noxis vindicatur, verüm ctiam mernbris przcipuis vim addit, quód ventriculum & interiora corroborat , & ábíque moleftia operatur. Vtramque bilem, pituitamque deponit, humores fubtiles, & aquofitates potenter attrahit , licet aliqui putent folum ventrem lenire : Sed nobis experientia edoctis, ac Avicenna auctoritate monitis , à venis, & à toto corpore potiffimüm trahere videtur: in affectibus ventriculi , tam calidis quàm fri gidis, & qui- bus ob ventofitatum multitudinem, moleftantur, mirabiliter fubvenit. Muliebribus malis, uterinisque morbis medetur. In omni morbo, tempore, & atate, abfque moleftia per inferna humores fübducit. Vnum prz oculis habeas, quód fiilicó poft cenam, uncis tres hujus conditur fumantur, mire operan- tur:cujusfepépericülumfecimus, |... korr ier eioces. Dc Rofz hujus facultatibus memini me legiffe apüd Avicennam, qui ut Der(icus de his Rofis fepe «ommemorat, Voco híc Avicetinam Perlicum,& non Hifpanum,Cordubz Regem;ut fere omnes pra- dicant, quoniam Andreas Belluneníis medicus Venetus, ab hoc difcrimine propemodum liberavit, qui affirmat Avicennam cffe Philofophum & Medicum fuo tempore fummum in Perfia,ex civitate Bochara oriundum, quod in mohirüeritis de vitis Arabum invenit,quod ipfe Avicenna videtur demonftra(Te, Fen fecunda primi, capite tertio, de Naturis temporum: Et fecundo Canone. Commemorat ipfe de his Ro- fis Perficis, Fen prima, quatti libri, de cura febris phlegmaticz; poftquam medicinas attenuantes humo- tes proponit, fic docet: Et eft poffibile, ut confequatur per eam illud quod quaritur de lenificatione na- türz, & proprie cum folutivo fa&to de Saccharo Ro(ato ex Rofis rubeis nominatis Perficis, quoniam eft lenitivutn & folutivum; Et quando rale folutivium ex fois, indiget majori folutione, titnc enitn nofter Avicenna coníuluit, ut vigoretur cumraqua volubilis, loco cujus damus coctionem aliquam medicina- rum, quam apozemam Medici»vogant. Áut poft ipfas Rofas CaíTrz medullam cum penidiis confectam, ad majorem lenitionem, exhibemus. Et ipfe nos docuit in cap. de cura tertiane non purz , quando de evacuantibus medicamentis fermonem facit : Et de folutivis in "ene piis ejus quz funt propinquiora equalitati eft aqua. Algelenigbin, decocti; Et deinde ponit Calliam, poltca veo Turbith : quia dat tres modos leniendi Veütrem in principio rnotbottim. Hoc fa&iràvit Serapias fextó Breviarii quando dixit: Et evacuamus ipfum, fi virtus eft debilis, & caliditas velienzens valdé, cum aqua Algdaniabin, Et ipfe dc nothz tertianz curatione, agens fer? ea quz Avicenna in eadem cura docuerat, fic dixit: $i autem neceffaria eft lenitas naturz, tunc oporget ut fiat illud cum aqua Algeleniabin, & Caffia fiftula.. Avicen- na veró in eodem capite, dc tertianz curatione, inter medicamenta per inferna humores ducentis, Gcle- niabin factum cutn Rofis Perficis, ufque ad drachmas quindecim admittit. Ér pauló póftconficit Sea- monium & Turbith cum Geleniabin jam di&o. Tertia veró Fen primi Canonis, de Regimine ejus quod. comeditur & bibitur, curando repletionem poft Trypheram , ponit Saccharum rofarum egeftionem fa- ciens , quoniam ventrem fuaviter folvit. Ipfe enim Fen terdecima tertii , de cura malice complexio- nis ftomachi, cum materia & cura oppilationutn, intet evacuantia medicamenta has 1 olas conftituit. Poftquam veró catapotia, diacidonium folutiviim,fcamonium cum la&tey ro ftomachi mundificatione, ac humorum euacuatione admittit, fic inquit : Et Geleniabin folutivum eft maximi juvamenti in hoc. Et parüm poft, Et Syrupus rofatus folutivus etiam. Et proprié in eíLate. Siampliorem doétrinam vis, , audi ipfum Principem, Fen vigelima prima , tertii. libri, qui adverfus appetitum corrüptum przgnan- tium, pro earum ftormachi mundificationc, (qua fummo opere Medicus intende rc debet)fic nos docuit. Quod ( ejus appetitus malus fiat, fapetflué ftude in mundificando ftomachum cjus , cum eis qua (unt, ficut aqua Algcleniabin, fa&a cum Rofis Perficis. Hoc praterire nolui, quód per aquam Algcleniabin, ' nonfüblimationem illam, quam nos more chymico fecernimus, inrelligas: fcd illam, qua antiqui Me- dici utebantur. Noftris veró temporibus herba , radices , flores , per inftrumentum quoddarh., que -" Alembicum Chymici vocaat , fecernüntur : à quibus partes aqucz (ant. ez., quz fegregantur, & pattes .a&rez calidz evanefcunt vchementis ignis incendio: fcculentz veró in fundo vafis remanent; randem : quàd bene profpexeris,folam aquofitatem herbarum, füblimatorium nobis tr dus — n .apet s; & confimiles, omnes deperduntur , ac nimio calore cvaneícunt, Quo nfi, ium REB Eankus. qn idem odor & fapor eft in aqua, quin herba ipfaerat. Maxim? boc evenit noftris partibus, quibus cauffa majoris lucri tanto incendio fubducuntur, quod non fautàm yires,ac fa- ,cültates tenerarum herbarum confumunt,fcd Milonis antiyn deepgnerent /Vfurpabant autem antiqui pro aquis, non has fubliniationes , [zd ex herbis ft ccos fubtral ebant, & oft levem fervorem , vel co- n 5 bacs tel bant & [cdimihe acto, füpremam ac defecatam partcm (cernebant , & illo utebantur pro Aquis.-..Dehac Aqua intellexit nofter Avicennain hac arte... Quantumdi eratà nofttis,vos aniri- advertite, Rafis Poenus medicus excellentillimus, Galeni imiaydecimo octavo lib. fui. Continentis, de lis Rofis qu ventrem emolliunt, fatis diffus? in aedium adducit, pague eim dn pcena fe . qiiam quotidianam vocat, fcriberet : ibidem quanta. fit intentio, medici 3n deponeneo pituitam a ^t x eus. monuit ; de Effer V "a Arabe dixit: Mollifica ventrem in Rgnrdingi menia Dat VU Ji) J 4 UIALIILI JI ui d i ult eu 1 l1 iu $0 à vt $, JG : " Ó NICOLAI MONARDI : volubilis, & faccharo, aut cum uncia una Sacchari tofacej, Et parüm poft ad hoc confirmandum addi. dit: Et fi vis laxare ventrem, fit cim duabus unciis Sacchari Rofati,S& tribus unciis mannz.. Ipfe etenim de hoc Saccharo rofáceo folütivo paffim commemorar. Et qui ultra fcire appetit, legat fuum vafturm pe- lagus. Quibus omnibus prafati Acabes inftiruerunt, quód Rofz Perfice deponant humores per infer- na; & quotidianas,tertianasque patientibus fit falutare,& domefticü folutivum. Et przgnantes(quibus exoluentia medicamina funt prohibita) poffunt tam (alubri medicina evacuari. Quóàd fi defecatis ocu. lis hoc negotium mavis judicare, confpicue videbis,quàm falubria medicamenta noftris temporibus na« turagerminet. Tempore nanque Apollinis, Zículapii, Hippocratis, aliorumque antiquorum , ignora erant medicinz, quas Benedictas nuncupamus. Vtebantur enim Ícamonio, veratro, colocynthide, la- thyride, & his fimilibus : aut quia homines erantrobüftiores, aut quia hz medicinz mites, erant tempo. , reillo incognite. De quibus ipfi non abfque cautela;& meditatione utebantur. Propinabant autem has medicinas hominibus jam conclamatis, & in zgritudinibus fortibus , velut epilepfia, elephantiafi , ac confimilibus morbis, Quare Plato ille libro de Vniverfo, his verbis nos monuit: Nullo modo fane mentis homini fufcipienda illa medicorum purgatio eft , quz pharmaciis, id eft, folutivis medelis fieri folet: morbi enim nifi periculofiffimi fint, pharrfiaciis irritandi non funt, Hxc Platonis verba intellici debent de folventibus medicinis jam dictis, quz fuo tempore fuerunt. Quam rem ceteri Medici , tam Graci quàm Barbari, comimendatitiam reliquerunt. Noftris veró temporibus natura ipfa melior, veluz faluti noftrz confulens,infirmitatem noftrz ratis refpiciens, complures adhibuit medicinas,cum mites, tum falubres: quibus fine labore atque moleftia expelluntur humores, & corpora fanantur, Nunc verà obtulit nobis Rofas Perficas, quz inter medicinas benedictas, beneditiffima meritó nuncupari poteft, Placuit adhuc de rofis Perficis íeu Alexandrinis commemorare, quó facile pernofcatis , quod nec parvi certé momenti eft, riedicinam folutivam abfque damno, & periculo zgrotanti propinare , fuavem qui- ' dem ad füfcipiendum, atque utilemad medendum. Hac candide Lector, fub brevibus annotavi : quz tamen fi parva videntur, enfü tamen virtuteque, multa füboccultanrur : Quz obfecro aricé legens,fi- deliter corrigas:ejus enim cauffa tibi damus, Quód fi oftentandi gratia zdiditlem,oppottunam fanc igno- rantiam fatendianfam preberem. — Vale. - ; X ; DE GIIRXIIS..AVRAN- IIIS AC LIMONIFTEFS ^ D. NICOLAVS MON ARDY | QVADRA SVO. $ P. a rc Q vANTVYM exhilaratus tuis literis fuerim,non poffüm Íctibere : eft enitn epiftola tua tam tera, attingere debet, à teneris annis fummo «sin infudet; quod Soranus Ephefius, medicorum fuo tempore es arumcognítio. Miror ramen,mi Quadra, càm habeas in hac inclita utbe doctiffimos viros , de mé- cina üniverfa optime meritos, qui majore érüditione, literisquein hoc negotio poffint fatisfacére, ad me unum venias , cim éruditione & afi rerum fim sale infeoj. Preferatii d dd Austr dti- Pet, potiàs divinator (im,càm non liabeam ducem. Sed ut amico & do&iffimio obfecundem, ton m 1 ; y * j 6o 0E T TeEWMINOIGA RUTAS UN í velim, fed qui Aimo si 9e be aperiam, Citri,Limones, confimilesque arbotes ejufdem funt naturz,quz infitionis cauffa in alium colorem ac figuram abeunt: & quia de Aurantiis eft fermo, oppor- tunüm eít, Ho MÉES tanquam de primo earum parente in primis (it noftrum inftitutum, .Arbores,qua Citri nomen habent, duz funt, una cupreffo fimilis,de qua celebres ille menfe quas memorafti ficbant: Altera veró quz Citria mala ferebat. Hzc enim humilis eft , omnibus nota, omni tempore pomifera femper przguans, foccundaque, ut trium annorum fructum habeat: flores emittit jucundillimos,pomum oblongum, interdum rotundü;aliquantulüm rugofüm,colore aurei odore gratum.Arbor eft non mult procerítatis, folio lauri confimilis;aculeos habet acutos vcheméter,& rigidos: Apud Medos & Petías im: primis frequens, deinde Palladii diligentia in Italiam tranlata fuit: poíteà veró in Hifpania in ufum "T venit, ut nemora X campos occuparet, Antiquitas non vefcebatur, (ed odoris caufa in uf etat: & ma- gna horninum cura, ex acti dulcem cibum fieri docuit. Alexipharmacá etiam virtute pollet quan uani Marcellus dubitet, an femen aut pomum fit: quoniam Diofcoridis relativum,tam ad femen quim A po- mum refertur, fed Plinii doctrina monitus, tam femini, quàm pomo attribuit virtutem. Theophraitus veró totam vim integro pomo affignavit , cujus veftigia Paulus fecutus eft. Hoc enim malum inimi: cum eft venenis, quod Virgilius (ccundo Georgicorum, fatis pulchr? his verfibus prodidis : Media fett trifles (uccos, tardumá, aporem Felicis sali, quo non prefentius ullum; Pocula fi quando [eve infecére noverce; Mifcuerunt, berbas, & mon innoxia verba, Ads Auxilium venit, ac membris agit dta venebá: : Quz omnia videntur convenire cum Theophrafto, & Plinio, & aliis: qdoniarn eft coritrá orfiriia venena prafentaneum remedium & contra ictus animalium venenatorum: ut Kuellius narrat elegariti hiftoria; 1n hunc modum : Quin & (ut Athenzus rcfert) omnibus perfpicuum eft , Citrium malum ad(umptumi veneficii cujuflibet amuletum effe quod à fidem faciente cive didicerat, qui fecundum leges ab J£gyptio- rum magiítratibus latas maleficos quofdam damnaverat nebulones,quó fuorum facinorum luerent poe- . Tas feris in przdam exponendos, quos oportebat omnibus beltiis obiici, Veràm antequàm in in: trum defcenderent, in quo fures & przdones füpplicia pendebant, in itinere caupona. quzdam vicem corum dolens, forisque miferta, quz in manibus tenebat edens , dedit Citria , que recepra manduca. runt : nec multo poft immanibus & ferocitfimis beftiis oblati , & ab afpidibus demoríi, tihil moleftie fenferunt.. Tum przfectum dubitatio cepit: rogans denique militemycut reddita fuerat cuftodía,(i quid- iam editfent, aut bibiffent: ubi certior factus dt Citrium ex integra fimplicitate donatum, poftridie ju: tuni przberi, & alteri denegari: qui comederat, demorfus nihil incommodi patlüs eft, alter illato ictu confeftim interiit: Qua re multis probata, fa&oque frequenter periculo,tandem inventuri eft,omni exi- tiali medicamento prz'fenti effe remedio, Hactenus Rucllius, Sicenim ad diver(as regiones propter re- medii przítantiam deveneruntj& cüm non vefcerentur, propter odorem & medicamenta tantüm erant " ánufa,quod Plutarchus retulit,& Athenaeus affirmat, Tunc enim inculta arbor erat,& maximam amari- tudinem & acetofitatem Citria habebant, ut non abíque ratione Solinus Plinii (imia , mira amaritudi- nis efle fcribat, quod homines magna cura perverrerunt, ut Conftantinus Ca'far docuit : nam in ovillo lacte femina prius quàm ponerentur, maduerurit: fic autem ad dulcedinem mutata funt, Et non amife- runt in totum (üam amaritudinem, nam cortices hujus pomi inten(am amaritudinem adhuc poffident: uoniam fi folas deguftaveris, illud Solini illis fatis convenire videtur. Non folürh ad dorefticiratem unt redacta, fed infitionis cauffa ad diver(as formas devenerunt, ut diverfitatis ratione,clegantiores gu- ftu, & confpe&u fui(fent: tunc vero, ut per infitionem morcalitatiasboris füccurterent. Arborum (atio- nem aves primüm docuere, devorato raptim per famem (emine, & alui madido tepore , cum foscundo fimi medicamine, in mollibus atborum lc&icis abje&to, & ventorum impetu fzpius in hiulcas corticum rimas tran(lato. Vnde enata vifitur platanus inlauro,lautus in aliis arboribus: Quo exemploantiquio: res infitionem invenerunt : qua mediante miranda in arboribus & früctibus undique cernuntur , quo niam ex utraque arbore aliud diftin&um enaftitur , quod utriufque facultatem ac fimilitudinem poli det: nam Períica acbore in malo Cidonio inferta, malum Cotoneum enafci vidimus, de y non me- mini me legiífe, nec prifci meminerunt. Sic cyenit Ciro arbori , nam in Malo Punicoinferta (ut agri- cultores docent) in rubram colorem & diveríam formam abit. Vnde videnturenatz Aurantiz, quo- niam Aurantiz malo Citrio non ab(imiles funt, & cum Malis Punicis in rotunditate & colore,corticé- ve, fatis convenire videntur. Et hoc maximé mihi perfuadeo, quoniamez frequenter cum Malis Puni- €is conjunguntur, tanquam non multum viribus & potentia ab illis deficiant : uod certé experientía: etiam hodie cognofcere, cuique datur: Quum Punicorum penuria Aurantiz in p rien — veniant, ad cortoborandum videlicet os ftomachi, ad bilis fervorem, ad fitim, atque quamplurima; in quos fané ufus à medicis Aurantiz probantur: Sic enim ab auti colorc cas voco, five Aat Quim do nominentur, impertinens eft. Has vocant Grzci Poma aurea, unde cgo Aurantias llavi. Qu fit difficile nomina rerum derivare, unicuique do&tiffimo relinquo. Vnum habeas uàd per infitionem advenerunt, vcluti alia complura fructuum genera, qua infionituipte habemus, ficut tot genera prunorum, malorum, perficorum, aliorumque fructuum. Quis non v. tor genera Limo- num, & alia, quz nec Citrio,nec Limonibus conveniunt i madmodum Zam boas, Toronjs, Limas, Limones, quz omnia nec Prifci cognoverunt. Sic wei o eft initionis ufus, ut Aurantiarum fint plura genera; nam aliqua (ic habent corticem dulcem, ut totz comedi Ce : alie autem in uno pomo duo genera botrorum habent: aliz vero abfque femine funt. Quanta veríitas faporum in cis degufta- tur, commmnirelinquojudicio. Sat fit quod multa funt apud nos, & fieri poffunt per infitionem , qua: in monumentis antiquorum non memorantur,quod noftris Anrantiis evenit, ut Antonius Nebriffenfis, (vir in omni literarum genere valdc cruditus) in procmio fui Di&ionarii, fic prodidit: Multa funt no- fixo feculo, quz antiquitas illa aur penitus ignoravit,aut genere tantum indiftinét? cognito diterentias / rerum t. DOT - * v y. ^ EENE I2 NICOLAI MONARDI DE TS PITE 2 E rerum noninte lexit;Mala Citria unius tantum generis ac nominis,atque ita vix cognita apud antiquos fuitle legimus : Nos verà cjus pomi variis generibus nomina diverfa indidimus, Cidras, Naranias, To- xonias, Limas, Limoncs, appellantes, Hactenus Nebritlenfis. Non folüm arborum os ; fed arbo- rcs ipf in alium modum per infitionis curiofitatem devenerunt: Nam Citrus arbor in rantio inferta, ad magnam proceritatém provenit, & Aurantius in Citroad tam humilem formam, ut magnitudinem unius cubiti Aurantius non excedat. Et ut unico verbo hoc negotium abfolvam, per infitionem Au- - rantias àd nos devenifle, pro certo habemus perfuafum : has enim antiquiores non cognoverunt, Ani. cenna veró commentatio de Virtutibus cordis; & lib. r. de Vrinis, & lib. g. de Antidotis de Citrangulis commemorat: Quod & Mefues fa&titavit, quando Oleum de pomis Citran guli fcripiit, qui an fint Au-. rantiz, nondum nobis conftat. Sed tempus cft, ut ad aliam Cirrum fermonem yertamus, Menízx verà - illz,mi Quadra, à veteribus decantatz, qua ex Citro antiquitus conficicbantur,ob arboris proceritatem, quód ex Àurantio poffint fieri tuis literis affirmas, qua raüone à veteribus Aurantias efle cognitas dedu- cis, cüm ex Citro noftrà fieri non polIint, quoniam infima arbor cft, non apta ad tale opus. Non miror . : quàd in eandem difficultatem incidas , ad quam complures antiquiores devenerunt. Menfas illas tam k. pretiofas, praefertim Ciceronianas, non fuillé ex hac Citro, pluribus conficimus argumentis , quoniam Citrus hzc alia cft oninino ab ca quz Cittia mala producit ; eít nanque illà cupreffo fimilis. Multum enim differt Citrus noftraàcupreffo. Citrus folia lauri habet, cuptcilus vero juntperi,Gbinzque. In cul. tu non parum difT:ntiunt, quoniam Citrus illa montes & loca frigida amat , Aurantius Veró frigora fu- ra modum odit,calidisq. locis familiaris: omitto alia quamplurima,in quibus diffcrt Citrus noítra ma- h Citria ferens; à Citro arbore ex qua menfe illz ficbant , qua tanto in prctio habite fuere apud anti- quos, ut Iuba Rex duas menfías emeret,quarum alteri pretium fuit quindecim librarum,alteri pauló mi. BE nüs. Dion (ut Hermolaus refert) in Neronis vita, non Citrias fed Cedrinas menfas nuncupare maluit, COSE ut Cedro potiüs quàm Citro fimiles viderentur arbores. yeu E 525 ,. Quibus indiciis manifeftiffimum eft , alteram efle arborem Citrum, ex qua menfas illas tanto pretio . fabricabant, alteram ver efle mala Citzia producens. Aurantius verà licet ingens arbor fit, per in(itio- . nem adveniffe talem, pro certo habemus, Multa.enim monftta contingunt 1n natura, ur Ariftoteles. lib. 2. de Generatione animalium retulit : Animalibus videlicet & Arboribus. Animalibus propter di- , verforum eorum commiílionem.. Quod quidem in Libya juxta Nilum fluvium plurima ferarum fpe- cies bibendi gratia convenire cogantur, inibique varia miftura varias monftrorum. formas, fubindeque novas nafci. Vnde venit adagium , Semper Africa novi aliquid apportat. Arboribus veró accidunt monftra per infitionem :nam talea alicujus arboris in alia arbore certo modo aflixa , producitur tertium, quod monftrum dici potcft, Sic evenit Aurantio, quoniam per cómi(tionem diverfarum arborum(quod per infitionis opus fit) Aurantius ad nos devenit. Quod de Thcophra(to dubitatur, i Aurantias cogno- verit: Ipfeenim lib. iv. de Hiftoria plantarum fub nomine Mali Peráüca:& Medic, arborem defcribit, quz cum Citro non paryam fimilitudinem habet,& inompibus quibus Graci & Arabesde Citro & Cic. tria deliniarunt, nihil differt: certum quidem eft, arborem Citria ferentem inibi Theophraftum intellz- ud xille, & non Aurantium: quoniam de ejus proceritate non meminit; quz bis magna, illisita deeft,utar- — bufta potiüs judicari poffint. Ncc figuram pomo dedit, quoniam Aurantiz rotunda, Citri ver oblonga videtur. .. Ianus Cornarius in commentariis Galeni de Compofitione medicamentorum localium , Au. jJ rantias fub malis Ce(tianis Galenum intellexiffe , indubitanter affitmat:- quod nec.rationi , nec judicio confenraneum eft. Quoniam(ut egoexiftimo) Celtianum , itemque Mananum malum idem effe opor- tet, fub pomis comprehenfis,& Ceítiana.malaà Ceftio , (icut Matiana à Matio appellari poffint : Vnde uieuolNUingua Mangana à, Matio stuncupaimus, Sed tempus eft, ut frenum calamo imponamus, : u -Hac fant, Quadra dodtiflime, quz. de Molo Citio, atque Aurantiis imptz(entiarum occurrunt, qu£ - d , pro oraculis noni prodo.. Et fi non probaveris, culpam in te.rciiciam; qui arbittumime inter tam celebra- Tosviroseffevoluifti, Vale. . " urbis pipa tols -— "M 3 2 2er 23:11h - IH oce p xu 950 ae tx ul Bue Moe 2E. eic gmusias (11i N3O bI DUI 382 3o egio0 quae m i M Ap KTUA Éspam 2: ée oii ador: * PEPREN "'AILUDIUE ROC APPENDIX | iad Rariorum Plasarum Hiftoriam -CAROLI ouv CAROLYVS'^CEVSIVS cB Teig. Ci C A E! : As 4E &. E EC d sum. meam rariorum Elsram Hiftoriam , quedam neceffaria circa illarum non- nullasadhucobfervabam:: aliquot praterea plan- tas Videre, aut earum icones nanciíci contingebat, | quarum hiftoria à nemine hacteius, quod íciam, cft prodita. Eam ob caufam , tum illaqux ur. vabam , tum plantarum non proditarum hifto- tlam,in alteram A ppendicem congerereoperzpre- tiumefle ducebam, ut iis qui meam Plantarum hi- Ttoriam fibi comparárunt, ifta Apes ctiam ufül effe pesi. ege à TNR ALTERA APPENDIX ad Plantarum hiftoriam r CAROLI CLVSI. RARIORVM-.PLANTARVM HISTORIC CcLvsl Dur L13A0// KRIMO..0,/. oro : C4p» v. pag. 8. adde ante Sekfionem. VETERIBVS, féqueritia; ETERYM annoàinato Chrifto fexcentefimo tertio füpra millefimtim mit- tebat ad me Vienná Auftriz Generofa D&. de Heufenftain hujus aiboris apud fe natz ramum fuis floribus onuftum, in pagina vivis coloribus expref- fum,ut florum, quos anté. itid E numquam confpexeram , formam obfervare poffem: & fanélongé ^ diffimiles effe deprehendebam iis quos , CI. V. Petrus Andreas Matthiolus fuis in Diofcoridem Commentariis exhibet. Deiisigiturin hac Appendice agere vo- lui, & rami ad me miífi iconem in ta: . bella expreffam Le&orisoculis propone- rc, confidens rem illi non ingratam me facturum. ; Na scr porróobferyabam in oblon- go ramulo ,ex ala folii extremam rami partem occupantis prodeunte , multos flores longiufculis petiolis fubnixos, qua- tuor foliis non valdé amplis conftantes, 2 A candidis,quorum bina fuperiora, rcliquis * A paulló ampliora, violaceas ex puniceo 7 mz maculas orbicularesin medio impreffas SS habebant, eleganti fpe&taculo, quas fcul- m lega CI CA ptor corrupit: é florum autem umbilico ASSSSQSSS plura flava ftaminula prodibant in aurcos RS apices definentia : síntne veró illi flores qi aliquo odore prediti,& an omnes ad fru- gem perveniant,me latet,quiain epiftola picturz adjunda nihil erat ea de re ad- fcriprum. Cap. V1. fag. 12. ad capitis calcemlee, imó neque etiam anno M. D. Xcv. neque binis fequentibus , licet in magnam altitudinem excrcviffet,ut ad me fcribebat;cui arborem difcedens reliqueram : contrà quam à Gene- 1ofo Davide V ngnad mihi relatum fuerat,nifi forté ex cxli müratione hzc diverfitas acci- dat. Erat veró cjuscaudex multóandidiore,& magis fcabro cortice tectus, quàm vulga- risavellanz caudex effe foleat.. Ánno porró fexcentefimo fecundo füpra millefitnum , fcribebat ad me honeftusvir Ioadlhes Mullerus pharmacopoeus Francofurtenfis cui antc meum ex ea urbe difceffum pumilalm arbufculam femine natam donaveram, cam valde excreyiffe , nullum tamen adhuc fru&um protuliffe; fperare tamen co anno fructum ex illaadquifiturum, quia fuos iulos produxeratinftar vulgaris: illorum ctiam aliquot mit- tebat, quofdam firmos & bené compadtos ante brumam le&tos, alios novo cjus anni Vere jam explicatos & multó longiores: infequente etiam anno fru&um , fed plenam maturita- tem nondum adeptum , illi tamen formà fimilem qui in Plantarum hiftoria mm 2 jeaus: ] v hb dizi LU [e7 7] equipe flitts. Avelana 5j- Aanting. jns Y Tff T/AEPXINOIX ALTERA je&dssanmo veteurf precedente Cl. V.D. Pawio atbufculam mittebat propagine adqui. fitam,quz in Academico horto Leydauo confpicitur at qux nondum, quum hac fcribc- iem, julosautfrudum protüleram? (|/^— (i105 EIN 4d finm £4p. XII. pag. 2.1. ddde; Pdma mai ^ SiM1ILIS plantz iconem cap. iV. libri vt. Éxoticorum Le&or reperiet : & apud do- I &iffimum virum Ferdinandum Imperatum, ejus Hiftoriz Naturalis lib. xxvir aliquot — icohes extant ad hanc materiam pertinentes. Cap. XL11. pag. 6 3. verfu fecundo ante periodum , Sunt qui, ade, | jp. , Hic frutex interdumad arboris magnitudinem affurgit; & in ramulis profert tubercu- MC » la, é quibus inter exigua folia plerumque emergunt diluté vircfcentes pediculi , & ex illis uvz in formam dependent o&oni aut deni caliculián quinque lacinias orbiculares & vi- reícentes divifi, continentes albos flores quinque foliolis, albis conflantes, cerafi floribus fimiles, fed minores,é quorum umbilico ftifus prodit multis ftaminibus dlbis cindtus, quo- rumcapicesinitio purpurafcunt, deinde flavefcunt; odoris jucundi , ad. florum.Spinz: ap- pendicis odorem quodammodo accedentis: in fummis deindc ramulis nafcuntur folia vi- tidia & fplendentia, Cerati foliis fimilia,fed minora, & in ambitu aliquantulum ferrata. Florebat ea arbufcula femine nata & adquifita inter alias ante hortum Academicum, Maij initio , ubi fponte nafcitur, paulló interdum praccocius: frudtum iític non tulit, fcd aliis locis fepe legere memini granis piperis non majotem , orbiculatum, nigrà mem- branàtedum. — — "s WE. IAE DOO Cap. 1. pág. 79. post. Hifpanicum proverbium Latinam interpretationem - paullulum imouta,becmóde, —-— 000000 Quifquis montem vel filvam adit , potius quàm inanis redeat, vcl Ardivieja (plantam videlicet vulgarem & viliffimam) colligat. ME ues Cap. LXXXI- Pg. 114. ante Seifiontm, CE T E R. v M,adde, Etcettà paucis poft annis intelligebam non modó Matronam illam fimilem plantam adquifiviffe, fed etiam Pragz in Czfareo horto ali : tum in quibufdam Germaniz locis re- peririapud eosqui in colendis peregrinis & elegantibus plantis operam collocant. Inter illos Fridericus Maierus ÀArmamentarii Argentinenfis prafe&us & vir dodiffimus, anno: Chrifti millefimo fexcentefimo primo digitalis longitudinis ramulum binis foliis prxdi- tum & florem fuftinentem flavum multiplici foliorum ferie conftantem ad mé mittebat "ut confpicerem, fed prorfusaridum : anno infequenteab eodem accipiebam fimilis rofz furculum fine radice, qui,ut malé in pyxide compofitus fucrat, & accefferat longa in itine- remora,prorfusexarucrat : obfervabam autem furculum illum frequentibus fpinis effe ar- : matum,perinde ac hi qui lorem flavum fimplici quinque foliorum texturá conftantem | ferunt; atque cjus folia illius foliis prorfus effe fimilia. Cap. LXXXV1. P4. 12.1. Arte SeéZiogem, . Ad corum; adüce fequestes verfus, .Ckmak d4- | CETERVM intrapaucos annos nova Clematidis alterius fpecies reperta eftillius qui- m fur yi. dem generis quod florem habet ex cxruleo purpurafcentem, fed alteriusforma: ;atque à "c quibufdam rei herbariz ftudiofis ali in fuis hortis intelligo:ccrté doiffimus vir Fridericus Maierus,Armamécarij,ut paulló anté dicebam, apud A rgentinenfes Przcfe&us,fe plantam habere fcribebat , illiufque florém, ut confpicerem, mittebat anno à nato Chrifto millefi-. mo fexcentefimo fecundo; erat autem ille multiplici foliorum texturà conftans. Mittebat etiam anno infequente bina farmenta , fed (ine radice, & adcó rcficcata, ut etiam fi terre — credita fint, non fperem comprehenfüra & radices a&ura: nulla autem in redifferc- — | bant.à vulgaris Clematidis alterius farmentis. Similem etiam plantam Bruxellz in . Brabantia confpici audiebarg apud Nobilem virum Lamorallium de Taffis Curforum | Tafc&tum. I4, E : ———M—1 e. "M Res f T ML eon -RARIQ: £9 ADPLANT HIST.C.CrLvsl RARIORVM PLANTARVM HISIORIAS GARORDI CLYV$I "LIBRO SECYNDO. Cup. 1I. p49. 13 2. agte Seifiouem Memini adde, A Nc plantam, ob floris venuftatem & elegantiam plerifque Italiz locis R/qo de [a Rizo delà Signora appellari intelligo. ; Signora, - Cap. Y. pag. 133. dnte Secfionem LYL11 porri, adde, Illius Roris colorem plurimum ad mali aurantij prmatuti colorem accedere ebferya.. Lm bam : odorem autem non adcó fuavem ut cjus quod precedente capite defcriptum eft, mfil. m fed potiiis Lilij montani Bavo flore odorem referre. — ; ' Habebat porró ampliffimus vir Nicolaus vanden Branden Confiliarius Bruxelleníis plantam fimilem Somerianz, quz anno à Chrifti nativitate fecundo fupramillefimum & fexccntefimum fex & quadraginta flores , imó etiam longé plures tuliffe fertur in unico, fed illo plano caule: anno autem infequente non minorem florum numerum tuliffe ad me fcribebat. ; : | Ccterim aliud cjus genus reperitur ctiam przcox & anguftifolium, longe nitidioribus 4/»iejzt- floribus quàm Somerianum przditum; nam prorfus miniatos illos fert ut Byzantinum, "^ certe magis faturos quàm Somerianum, nec cos inodoros. Profectus Curforum Bruxcl- lentis fub extremum annum millcfimum fexcentefimum fecundum,pufillum bulbum . ejus generis mittebat , quem cx Italia recenter accepiffc fcribebat: & licet is bulbus nucis avellanz magnitudinem vix füperaret, fequente tàmen anno quatuor florcs tulit cjus qucm dixi coloris :cjus etiam folia licet angufta utalterius, magis tamen faturá viriditate przdita, & magisfplendentia mihi videbantur, atque inordinaté quemadmodum flores incaule nafcebantur : obfervabam ctiam ejuscaulem & folia non. adeó brevi marcefce- 1€ utalterius, fed diutiüs perdurarc. | Virumque genus, ab iis qui diu aluerunt, Martagop Pomponij vocatur, & hac appella- Marec» tione cx Italia (e accepiífe Mv Rarum adhuc cítin his Provinciis , quia adnats diffi- Map. cilimé fc propagat, nec apud quempiam ipíam plantam femen przbuifle intellexi. Pag.134. ante Seilionem E S v etiam,adde, — H A2 v1 etiam àdoáiffimo viro Ioachimo Venerio fimilis plantz bulbum Burdigalà Lim» mos- miffum, cujus forma ab illius bulbo non differebat, fed ejus caulis & folia magis candica- Hthalb fere, bant, floresautem anté quàm expanderentur multà candidá lanugine eran obfiti, expli- cati Vcrà prorfus nivei, nec ullis maculis infecti; ftaminum apices non ferruginei coloris ut alii, fed flavi. . " Cap. X1. pag. I y2. apte Sectionem Sponte, im extrema pagima adde, przcocior videlicet ; nam genus ctiam invenitur magis ferotinum, & cum T'ulipis feroti- nis florcs explicans, eofQue vel (atutatiores maculas habentes , vel dilutiores, quemadmo- dum genus magis przcox, magna autem cx parte faturatiores. CL g^. Ceterüm repertas effe plantas intelligo qux album florem geftent, przcociorifnc gene- ee s ris cas an ferotini, ignoro, quia nullam fimilem plantam haGenus videre mihi licuit;& ra- : riffime inveniri intelligo; videlicet inter aliarum mytiades unam interdum aut alteram plantam. Ici Fritillaria fe» TOtinA4., Pag.153. poi ver[um duodecimum ante Seilionem A. adde io ee zit ... Poftcain vatiis Galliz provinciis fponte nafci intelligebam , apud Pidtoncs (ubi circa 7 petri urbem Villefagna des Peflounes appellant) apud Britannos, Aquitanos, &alios.. ... s E Ante capit x11. adde integra duo fub[equentiacapita. —— c t Naviiffia cutrmus pracocior fiavo flore. ARCISSI genus reperitur ineunte vere flores producens, prorfus novum, in his prafertim regionibus:mihi certé ante annum à Chrifti nativitate millefigum fex- centefimum primum videre non contigerat : propterea cjus hiftoriam & iconem dignam judicabam qua in hac Appendice adponcretur. * 3 Paopv: Nardi[i ver- 2i prc, flaun flo. bislerin, i A E : duas Narüffi eb. longo calice" hifloria, / le kKkBDESDUIX'IAETERA PaopvcEsATautem ille Narciffus quaz - terna aut quina folia aliorum Narcifforüt in- ftar, plana, digitum pzne lata,furrecta, viridia, Narciffi medio-lutei foliorum amula , inter qux prodibat caulis feré dodrantalis , planus, non valdé firmus ,1xvis & enodis , fuftinens fummo faftigio membranaceum folliculum, reliquorum N atcifforum modo, é quo emer. gebat unicus flos coloris flavi, NatcifíTi autum- nalis majoris flavo flore prxditi formá non valdé diffimilis ,fex etiam foliis conftans fef- cunciam longis , femunciam latis , mucrona- tis, quorum terna interiora paulló longiora erantexternis, totidem ex umbilico prodeun- tibus ftaminibus candicantibus in flavum api- cem definentibus, atque illorum quidem tri- bis brevioribus quàm cetera, cum medio fty- loomnibus ftaminibus longiore : radicem ha- bebat craffai , rotundam , e multis tunicis conftantem (quarum internz albz , externae ^ vérà ex fpadiceo nigricantes) & infimà fede multisfibris przditam. PnCox erat hic Nárciffus : nam quum ejus bulbum ab Illu(tri viro Ioanne Vincentio Pinello, miffurn Patavio (ub initium Novem- bris anni à Chrifti nativitate millefimi fexceri- quia aliam fimilem poflea nanciíci non po- tucrim , tametfi fummam diligentiam non lemel adhibuerim. ANaraflus oblongo calice». | ITTEBAT ad me anno à Chrifti M nativitate fexcentefimo primo fu-. v À 1:8 millefimum erudiuffimus. & maniffitus vir Ioachimus Venerius Bur- HastEnar porróis Natciffusterna ob- longa & fatis angufla, carinataqQue folia,coe- fii quodammodo cx viridi colotis, inter qua... . prodibat caulis pédalis longitudinisaut am- ; plior, lxvis, enodis y fatisgracilis , firmius ta- .men,fummo faftigio folliculum membrana- , ceumfuftinens, é quo emergebat unicus flos xii Lopgiufculus, fummá parte in fena folia alba . - e 2M : | AD PLAWT. HITT.oHOLYSgL pk misi d — get riue — ; cujüstimbilicum occupabat calix flavis : 15, oris aliquantuli icifis: iati ?4n the dio ftilum yafleiee dci, cjuidem detur Bustier vs PsC oy woe js Ravi ilum ca g i5 , cinctum fex flaminibus flavà veluti farinà confperfis , corum praefertim apicibus. Semen ob(ervare nequivi, quia Ho- remicarpebam, ut à pi&tore commodius exprimi poffet : valde autem fuaviserat adods & Mufcari florisodorem prnéteferentis: radix bulbaeea, oblongiufcula digitalis craffitudi- nis, alba, € multis tunicis conítabat, quarum exterior fübfufca aliquot craffioribus fibri albisin&máfede donata..— du : jean ALTER ab codem Venerio miffus florem dabat etiam Aprili altero poft fuperiorcem anno , illi prorfus fimilem: calicis tamen ejus orx magis crant crocez. Á Vnum etiam non valde diffimilem Van acad Rouethilhie ra virum Chriftianum Porretum, quià Venerio acceperat : illius tamen fena folia ex albo pallefcebant,aut d34o- Asbza erant; calix veró multó latior & oras plané croceas habens. ; et Iacobum etiam Plateau fimilem habuiffe codem anno florentem intelligebarm :illum autem à rhizotomis quibufdam Gallis rédemerat cum aliis bulbis é Pyrenzis montibus cruüus. 5. i. 2 d^ ^ oos Cap. xti. pag. 13 9.4deap. calcemaddendum, ——— imo illos ipfos nullo modo audtosannià Chrifto nato millcfimi fexcentefimi afperum -geluquod Februario menfe valde apud Belgas fieviit, proríus corrupit, cum plerifque aliis , zarioribus plantis... ] i Cap. Xv11. pag. 16 y. ate Secfiontm E sx etiam, adde fubfequeuteim bittoriam cm icone. . Pfsdonarafin pleno flores. xN0 Chrifti noftri redemptoris fexcentefimo tertio fupra millefimum, fcribebat ad me Venetius fe illo ipfo anno profectionem ad montes Pyrenxos inftituiffe,cle- gantium plantarum quzin illis nafcuntur, conquirendarum causá,verüm propter morbum quo inritinere corripiebatur,non licuiffe voto fuo fatisfacere: nihilominus obfer- vatfe Pfeudonarciffigenus quoddam fibi anté non confpe&tum , cujus paucos rcpcriffet "bulbos. Ium autem vivis coloribus de- ^ pingi curabat, & exemplar mittebat:quia vero fimilis formz à nemine hactenus obfervatum effe arbitror , in cabélla ejus iconem exprimendam curabam , quam in hac Appendice locum habere volui. QvANTYM porró ex piéturaquam admemittebat obfervare poteram, crc- fcebat hac planta Pfeudonarcifli vulga- ris modo, quatuor oblonga viridia folia cx bulbofa radice producens , inter qux . prodibàt caulis Izvis, enodis, viridis, pe- dem altus , fummo faftigio membrana- , ccum folliculuni fuftinens, é quo emer- ;gebat los duodecim foliis pallidis gemi- ná ferie difpofitis pratditus , prominente exejus umbilico calice fivc tubo oblon- : 0, otas habente nonnihil reflexas eafá. crifpas & incifas; aurci prorfus coloris, . velati Píeudonarciffi majoris Hifpanici ' tubus, attamen non fimplici ut ille; fed triplici , lioccft , continentcalterum cu- bum qui tertium comprchendcbat : ra dix erat bulbofa ;ex multis tunicis con- flans, quarum extcriia fubfulca , multis fibris extimà fede przdira. Sí unicam dumtaxat plantam reperiffct , nihil no- QU» e] vum videretur, quia m interdum fic 7. -: i in floribus ludere folet: fed quum ali- «— — — 77 - zN- | quo: fimilesobfervaverit, peculiatc quoddam gentis eife credendum eft. uude 1 : zx "a Scribebat trt -— 1j Varieté; " ÀàbPENDEIX)IAÁLITAURMAM QA —— Scribebat etiam unam Pfeudonarciffi vulgaris plantam binos floresin codem caule ge- rentem obfervalfe, qua alioqui unicum folummodó proferre folcat. cap. Xv1iT. pae. 167. ad cp. calcem adde, Naráfus Mihi certe alterius coloris flores videre non contigit quàm albi : quandoquidem verà "4 ^ non pifi in maris litore fpontc nafcitur, Narciffum marinum commode appellari poffe arbitror. Cap. xix. pag. 168. ante Secfionem Ilus porro, 4dde, | AN porró hic Narciffus Orientalis dici queat, valde dubito, tametfi fieri poffit utin Narif.son- Oriente etiam nafcatur: quotquot ramen illius bulbi in hanc regionem vel ctiam in Gal- € Pe »4- Tiam perlati,non ex Oriente advedti,fed in Europa fponte nafcentes reperti fuerunt. Nam pires ante biennium plurimos ejus bulbosex Illyrico adferebat Ioannes van Ophem Bruxel- lenfis, quos ipfemct eruerat. Hoc veró anno millefimo fexcentefimo tertio , fcribebat ad me Bononia Frater Gregorius de Reggio , Ordinis Capucinorum ,fefe ab codem Joanne van Ophem litteras accepiffe Florenti cxaratas, quibus fignificabat Corfi- cam & Sardiniam infülas fe perluftraffe, atque elegantiffimas plantas reperiffe, inter quas - hunc Narciffum in altiffimis Sardiniz montibus nafcentem , in uno codemque caule quinque & triginta lores gerentem, Di&tamum praterea Creticum odoratiffimum, mi- noribus & candidioribus foliis przditum; & multa elegantiffima Croci genera, & illa qui- dem locisetiam maritimis: quà fané ratione hic Narciffus vel montanus, vel marinus nun- «pari poffet. p cop. xxv. adiicienda Hyac. (equentés bittoria cum icone. Hyatintlus minor Hiifaniam. Y M pletifque variorum generum bulbis,quos ab eruditiffimo humaniffimoque vi- ( ro [oachimo Venerio Burdigalà accipicbam anno à Chrifto nato millefimo fexcen- CSESSRAM tefimo primo, erant ctiam perpufilh quidam Hyacinthi bulbi, quorum nonnullos rif. naa, Ceruleum florem geílare fcribebat, alios candidum, eofjue in Hifpania legiffe , priores quidem apud pontem Ze Suert ;pofteriorcs ip monte Seeve de 5. Tosraizs. Duorum autem qui, de tribusquos confervari, lorem tu- lerunt, videlicet illius qui ceruleum illum habet, & alterius qui album, icones in una tabella exprimendas curabam qux híc ad- . poneretur. Hy«.miwrs — Is porró qui anno infequente florem Bil hil. e oferebat.ex radice bulbofa oliva: pufilla: "s^ magnitudine, fufcà membraná teda &. ——. multis fibris donata , quina aut fena pro- .* mebatfolia,longa, angufta, flriata , & fu- pinà parte carinata, viridia, humi plerum- que fparía, infernà parte quz telluri proxi- ma , nonnihil purpurafcentia , nec valdé abfimilia foliis Hyacinthi botryoeidis: in- ter quz exiliebat. gracilis cauliculus do- drantalis longitudinis, obfoleté purpura- fcens, levis, fummo faftigio fuftinens fe- nos aut feptenos flofculos concavos, in fex parvas lacinias pcr oras divifos inftar flo- rum Hyacinthi Orientalis, fed longà mi- qaralio fore, nores , inodoros , fübcxruleo & tandem .. — -earuleo colorc praditos, fex fübflavi colo- tisflaminulis exumbilico prodeuntibus, EL in quorum medio exiguus ftilus:his fucce- debant trigona capitula mucronata femen 'continentia. Reliquorum veró duorum qui altero poftjam defcriptum anno flotuerunt, Zzz unus florem illi cujus modó hiftoriam de- ... € TERRENUM WD 2 ADPLANT. H1sT! C."cupiyosT. di prorfus fimilem habuit; alter verótorurii niveum, foriná quidem àfüperiore rion diffe: 4l» for, rentem: fed ipfius plàntz folia paulló anguftiora nihi vidébanrür , cáuliculus etiám dilu- uus virere. m c bHSpsto1 gnos bios bécsoy Florebat p Maio menfc, fémen maturum przbuit Iulio: qtiod in utroque gene: re prorfus fimile fuit, rorundum videlicet, nigrum & fplendens. CrTEnvM illoipfo anno Nicolausle'Q uilt Parifienfis rhizotomus,varios bulbos in Hifpania & Lufitania (ut ipfe afferebat) "erutos huc venales adferebat , inter quos iftius " ctiam Hyacinthi aliquot, quos vel album florem vel rubrum geftare aiebat: & fané cüm Rubre fora, albi tüm rubri floresfuis cauliculis àdhuc inharentes inter pagellas repofitos mihi often- debat, quos formá non differre à modó didis obfervabam, eum autem Qui diluté fuavi- terque rubebat, venas quafdam faturatiores obtinere deprchendebam pertrium foliorum externorum longitudinem excurrentes. ^ — .—— t5 n ; (0o £49 XIX. 4d pag. 177. calcem, ante Sect. C. v wc adde, confpiccrentur, quidam etiam pzné virentes. ' : CETER y M mittebat jam dictus Venefiusanno à Chrifli nativitate fexcentefimo fe- cundo fupra millefimum Hyacinthi cujufdam bulbos in Cantabris erutos, quorum flores ex albo cineraccos & cx albicante virefcentes effe fcribebat : illorum unus infequente an- ,, Hia: no flores dedit, hujus obfoleti floribus prorfus formá & colore fimiles, fed meà opinione git e paulló minores (quia forfitan bulbi nimium afllidi fuerant) folia etiam fimilia & valde fore longa, quz ad menfem ufque Novembrem fer viridia permanferunt. Decembri autern fubfequente quatuor alios ab ipfo accipiebám, quorum florcs obíoletos fcribebat : (i Deus vitam produxerit , & hiems bulbos non corrumpet, obfervare poterimusan ejufdem fint generis. Sed ctiam cum fuperioribus illisquorum unum florem protuliffe dicebam, alios quinos bulbos mittebat, quorum fcheda quà involuti, infcriptionem habebat, Hyacin- t, frui; thus minimus ferotinus cxruleo flore : ex his terni folia. produxerunt, Hyacinthi minoris minim. cernt, Hifpanici jam defcripti foliis non diffimilia, fed orem nullum : Decembri etiam infc- quente alios ab co accipiebam fimili nominc infcriptos : proxima autem atas nos certio* res facict (fi vivemus) an ejufdem £int genéris. " D» €4p. XXVII. pag. 179 .ante Sectionem, A D. Hyacinthi, «dde, In illis porró plantis qua flavum profetunt florem, difcrimen quoddam obfervabam. yu; ,v, Nam ez quz pallidasab initio profetunt forum gemmas , ante hiemem plerumque ger- fo. difti minate folent, & przcociores producunt flores, quàm illz quarum gemma ab inito nigri- cant, aut faturatius purpurafcunt. Exilliusautem femine natas mihi effe plantas memini, quarum flores colore non referebant matris flores, fed alium quendam peculiarem nan- cifcebantur, cx viridi fcilicet flavefcentem; matris tamen florum odorem retinebant. Fnyl €dp. XXX. pag. 183. arte Seclionem, T E &.T 0, adde fequentia, Similes porrà bulbos ad me mittebat Burdigalà anno à Chrifti nativitate millefimo fex- 14. felum centcfimo & eum infequentc do&iffimus idemque humaniffimus vir Ioacbimus Venc- ?foe. rius, quos partim in Pyrenzis, partim in monte alliz Aquitanicz, cti nomen 7; eruiffe fcribcbat,ubi à paftoribus Sara/ag appellaretur;qui etiam afferererit,animalibus earn plan- sahug, tam depafcentibus caput intumefcere, deindc mortem fübfequi : addebat etiam illis uni* cum,quem valdé rarum inventu fignificabat, & illum niveos ores proferentem , atque in monte Pujclein Hifpania legiffe íÍcribebat. Omnes quidem, przter unum aut alterum, biennio póft germinárunt, fed nullum florem tulerunt ; tertio demüm anno unus caru- leum florem dedit: ejus veró florem qui nivcuseffe debet, nondum viderc contigit. Hu- mentibus lociseas plantas gaudere fcribebar. PORTU d i5 pag. 184. ante feitionem, CT R v M, adde, Tr. AE - "Aprili: paulló tamen feriis vulgari: illius ctiam femen quod in trigonis capitibus nafci- tur, maturitate nigredinem & fplendorem adquirir. 63Ude ca ob Ante cap. Xxxt. pae. 18 y. iuferemda Hyacinthi fili efti bistoria, | : Hyacinthus flellatus asiium. 3c Hyacinthi genus fuis floribus onuftum ,primüm Maio menfeanni ànato Chri fto primi & fexcentefimi fupra milleimum confpiciebam in cultiffimo horto per- urbani & orgati viri Honcíti Lopez citis Leydani, quod e Lufitania allatum afferebat: Hat, fiellati AMioi bille. : LT Tacintho dcl Paternoftro. [^ á * - Omiibogali Neaplit.bi- [rin ADPOPRENSPIXCGOALTERA. afferebat: deinde illo ipfo anno videbam ctiam in hortis Ioannis ab Hogelande , & Chri. ftiani Porreti.. Quum autem neque ejus iconem ,neque hiftoriam quifpiam ha&enus (quod equidem fciam) exhibuerit, operzpretium me fadurum arbitrabar ; fi in hac Ap- pendice proponctem. -— * ; ^5: ERAT autem hzc planta quaternis, fe- :. ; mis, aut pluribus foliis przdita, viridibus, .;;;. carinatis, palmum longis, fatis anguftis,hu- .. ique quafi in orbem ftratis , alioqui fatis firmis, inftar foliorum Hyacinthi illius ftel- yi^ a lati qui cineraceos flores profert , fuperiore eritesitofer t a E MPRSTY, dn capite defcripti , inter qua affurgebar pal- à ASUESS ^. maris cauliculus fatis firmus , fuflinens in oblongis petiolisinter appendiculas purpu- ""fafcentes prodeuntibus, denos aut duode- nos flofculos ex cxruleo purpurafcentes, nullius, aut certe perexigui odoris,fex foliis conftantes,umbilicum occupante umbone, five capituli rudimento mucronato, cindto fex. ftaminulis ex albo purpurafcentibus , quorum apices czrulei: ficbant tandem ea capitula triangula & mucronaia , qualia fe- r&in Hyacintho Belgico &àve Anglico; qux | maturitate dehifcentia , femen continere .,deprehendebantur rotundum , nigrum , fplendens , Hyacinthi Belgici (ive Anglici emini. prorfus fimilc : radix erat bulbofa, pané orbicularis & candicans , infimá five feffili parte in ambitu frequentibus & te- , nuibus albis fibrisin latera fefc fpargentibus donata, & interdum unà etiam craffiore "digitum pzné longà , atque in profundum ^» fe mergente, ut aliquoties in aliis etiam Hyacinthorum generibus obfervare mc- | mini. £Ap, XXXUL.Pag. 186 ad extremum caput,pro bis verba licet Matthiolus,* b que fequuntur ,repone, eR T 3 Italos nunc Zacizibo del Pater noire appellare cam plantam intelligo, ob capitulum five orbiculum in medio flore confpicaum, ut opinor.: Nonnulli autem Narciflis , cum qui- -. busnullam affinitatem habet, à Matthiolo adnumerari cenfent, &; ab co Narciffum quar- -.: tum appellari: fed falluntur. In corum numero me aliquando fuiffe ingenué profiteor, - fediftam opinionem nunc revoco : nam alia eft planta ab hac diverfa quam pro Narciffo . quarto Matthiolus proponit; ea tamen ctiam inter Ornithogali genera referenda, ut in proxima plantz hiftoria demongrabimus. j x» is ante. cap. xooxint. pag. 186. reponends bac Ornitbogali biferia. L5 s Ornithogalum Neupolitanum. ov vM Otrithogaligenus, certé mihi anté incognitum, Neapoliad me mittebat anno à Chrifti nativitate M p c. dodiffimus Ferdinandus Imperatus, & illud qui- AÉx 3 demnon inclegans, pro Arabico quod abipfo petieram : ut autem Le&torintellic — gere queat de qua planta mihi fermo, illius hiftoriam cum icone in tabella expreffa hie fubüciendam effe ducebam. à - P e PRorEnzAArT autem illud anni infequentis primo Vere tetna aut quaterna folia ca- rinata, longa, Hyacinthinis non valdé diffimilia, verüm angulftiora, viridia; inter quz pro- Aibat caulis fatis firmus, dodrantem altus, lxvis, viridis, fuftinens fupernà parte quinos vel cuam plures interdum flores, in anteriorem partem propendentes, tametfi alternis in fin- gulis caulis lateribus nafcentes é cujufdam membranula finu, (ex foliis conflanzes unciam longis, quadrantem veró unciz latis, interná parté candidis; externà autem cx pue m Ed 31s : vircícen- PL | oc Molygenus nunquam ant? mi- ——]6 hi confpe&um , mittebat anno re- . mo primo fupra milleimum Ioachimus Ve- ADPLAN'T HIST. C CcLVsÍ virefcentibus , orafque albas Tiabentibusz QN 0 Boris umbilicum occupabac alter. fófcalus. "Y . . fex ctiam foliis minotibus rx ditus j' qua ^o^sieximà: pinu muadoit Ud od BON S& veluti tubülum formabant, in quo appare bant fex alba: ftaminula Ravefceritibüs dpiz : «ibus donatá, 8: medius ftylusalbus:i fores porró erant protíus inodori; quibus fucce- ;- » debant trigona capita craffiufcula, in obtu- ;-fum mucronem dcfinentia , qua caulerni propter:gravitatem deprimentia, fenien ni- ; grum rugofum continebant: radix crat bul- »:: bofa;candicans, fufcàtanien membtánà te- 55 8, in conum fuperná parte faftipiatajinfer- - ,nàauté plana; perinde ac Ornithogali-Ata bici radix, minds tamen amplà fede, fed s: multis candidis fibrisin ambitu pra-dita. :0.:quia videlicec in fi&tili per hiemem adferva- - totius hiernis inclementiam in illo bell: ! perferebat , dumtaxat Maio; quemadmo- dum & illa prior , qux ctiam in horto repe- . fita; altero anno florebat. Ceterüm hanc plantam cum?Narciffi ES fpeciebus quarum iconcs Matthiol exhi- Y - — buit fuis in Diofcoridem Commentariis, ^. Flores. proferebatinfequente /Aptili, : /,:;tà:altetamínor, quaimhortó credebám,& ;; hiftoriam vcró non dedic, diligenter confe- xf, vy; j l 2 rI1XES 1v. qualis faltem extatin Commentariis anto M.DLXX. Yenctüscediis. |... für: " p4c- 188. ante fecliomem, Q v y x y M, adde; t»5lg 3 21n!c rit» ort AwwoporibChriflimillimo (excente- .— ^. 5 o y fimo tertio fub Kal. Decembres accipiebam , Burdigalà paucos Ornithogali bulbos , quos in Pyrenzis montibus erutoseffeadícriptum — erat : cujus autem generis fint, proximus an- nus (fi vivemus) nos docebit: quantüm veró ex bulbi forma coniicere poteram, non vide- bantur diffimiles Ornithogali Pannonici flo- re albo jam defcripti bulbis, quales etiam in aliis provinciis nafci verifimile eft. MEM zo MP ante cp. Xxxv 1t, ponenda Moly latifolig oo flavo fü. histeria. ! AMaoly montant latifal.flavo flare. / —- 2 demptz falutis humanz fexcentefi- nctius Ioanni Hogelandio,in cujus horto in- fequente anno flores protulit. Illius iconem, & hiftoriam,quiaà nulloalio ha&enus,quod fciam, tradita, híc adponcre libuit. HA3EBAT veró illud bina dumtaxat folia, infimá patte fe(e mutuo ample&entia, decem aut E dew longa , unam lata; furrcda, firma, fupinà parte nonnihil carina- ta , porracei coloris, & odoris allium refe- . Iens , nonabfimilem reperio cjus Narciffo Mus ich, a JAKUGPOETN D IX QACLO YUÉSROAS| 2. xencssánter qua'affurgebat caulis enodis & fatis gracilis; firmus ramen , virefcens, pedem - alcus; au paullóarplior, fuftinéns fummo faftigio prodeuntes ex membranaceo folliculo bifariam divifo triginta aur plures flores uncialibus vellongioribus pediculis , iifjue firmis fübnixosjfenis folis ftella:in modum expanéis conftantes; foris pallefcentes, interiore par- tc proríus.flavos; occpante unibilicum triangularí capitulo fex flavis ftaminibuscindo, quorum apicesetiam flavi: oribus, qui meníe Iunio explicabantur , fuccedebant trigona. apitüla fcmen. nigrum inzquale continentia : radix erat bulbofa, gemina, ut orchidis ra- diceni quódammódoarmularetur. qo PS i -, . 'Subfequente anno aliquot fimiles plantas ab ipfo Venerio etiam accipiebam , & illas quidem vel fingulari; vel gemino bulbo przditas, quarum terna aut quaternz germiná- runt & florem tulerunt anno Mcr. aliqua: quidem unico dumtaxat folio preditz,alix - autem binis, uno ampliore alterum anguftius amplectente; inter quz prodibat caulis eno- dis, flores é folliculomembranaceo emergentes fuftinens. à -. Similes etiam bulbos eodem anno , cum plerifque aliis Planitis in Pyrenzis montibus eruris, venales adfczebant in hanc Provinciam rhizotomi quidam Galli. 28 Suse oso estMem cap-pag. 195 . addead extremam caput, i ^um C gAlidd etiam Moly:montanigenusab ifto non valdé diverfum mittebat Veneriuscum io. I7" lafolioillo flavum: florem ferente; quod etiam cum eodem florcs protulit in mco horto, fed in Hohe(ti Lopez horto multó feris, extremo dumtaxat Septembri : paucioribus ta- mécuflotibus prdivum effe videbatur , quàm vel Pannonicum , vel Neapolitanum , vci Franctofoxtenfe , iifque minis etiam elegantibus. c "UNOtOHMOIE I5m3 Sr j3 ic gii X Hin RS. ES B Noo WEM Aft cap, XLI. pag. 103. adde Colchici PhaiuADam | E 0 Colkhimm commum. VADRAGESIMOPRIMO capitelib.rr. mez Rariorum Plantarum Hiftori "Colchici vétrig tempore florem proferentis mentienem faciebam, quod tandem bilorum effe exiftimaffem: quia novo Vere cum fuo lore acceptum, deinde Au- tumno cum aliis Colchici generibus florefé confpexiffem.. Quüm autcm non nifi Au- tumno flores geftare pofteà obfervaverim , iftam appellationem illi cohvenire non fum Col, h ic WW» Biflornnr, AM. $ asWecarbitratus, fed prater naturam infolito 4 Uaseitempore primum. illam forem tuliffe cenícbapi;utin aliis plantis interdum con- tüngerevidéinus 5,7 — $4 Verumtamen peculiare Colchici genus feperiri,quod novo dumtaxat Vere, cum Croci verni & dentis Canini generibus, non autem alio cempore floresgerat, prz. fintiffimus idemque doGiffimus vir Ioa- chimus Venerius annoà Chrifli nativitate . fexcentefimo primo füpra millefifnum Iu- lio menfe ad mc fcribebat, & fex cjus bul- bos mittebat quos illo ipfo anno é monte ^. Setovin Hifpania cruefat. Horum quatuor, infequente Vere apud me flores tulerunt: unius florentis, atque alterius cum fuoca- pite trigono femen continente iconem in - . fubjecta cabella exprimendam curabam. CWdidww. ^ Novo porró Verccum Dente canino, »ibilwia ^ CrocoQue verno, ut dicebam , hoc Col- chici genus prodire, & unum aut alterum florem unà cum foliisproducerc folet,pri- iow (: mis quidem diebus, ante quàm fefe expli- -65! fdwtare & pandere incipiat, coloris albi , fed *"'qui paulló poft in DA Pei dilutiorem 1i mutetur, brevi pediculofubnixurn fex fo-- Po liis conftantem. minoribus & anguftiori- Fio bus quàm in vulgaris flore, & Croci verni » E E / 1 kA AP UR t NT * AMMAMES albo : NT (Tum AD PLANT.HI $t C. (C L'v's f. albo flori formá valdé fimilem, fingulis foliis cx infima (edc album famen proferentibus, cujusapex flavus: exteriorum trinm foliorum ftamina interiorum ftaminibus funt bicvio- ? ra :é medio Horis umbilico oblongiufculus cxilit ftylus ftaminum longitudinem fuperans albus;in trcs partes fummo divifus. Nafcebatur veró flosille inter terna folia carinata fefe mutuo compledentia,Colchici vulgaris foliis longé anguftiora,montani tamen H ifpanici foliis paulló latiora : flori fuccedebat triangulare membranaceum capitulum haud ma- gnum, femen continens rotundum, fubrufum : radix, Colchici vulgaris radici five bulbo tormá quidem (imiliserat, & fufcà pelle obduda, fed longé minor, multas candidas fibras ex infima fede protuberante fpargens. f Plures fimiles bulbos anno infequentecum aliquot aliis elegantibus plantis ad me mit- tebat idem Vencrius, atque ad Hogelandium & Porretum: fed tneos cum iis qui priüs mifi, & plurimis aliisfelectiffimis plantis fübíequens hiems corrumpcbat: ut plufquam Cannenfem cladem meus hortulus illà hieme acceperit , tametfi ctiam non vulgarem duabus przcedentibus paffus effer. £49. XLI. p40. 208. aute feiTiontm, ALTERVM, adde, Po sr veràó Chriftum natum anno mille(imo fexcentefimo fecundo, à Gallo quodam cr 5- BCoriuo, qui multas plantasin Pyrenzis montibus erutas adferebat , aliquot redimebam, a cu inter quas binos aut ternos Croci bulbos : horum unus infequente anno Septembri flo- ^^^ * rem ferebat, Primi Croci montani flore ampliorem , colorifQue faturatioris & quodam- modo medij inter illum & alterum in mea Plantarum hiftoria defcriptum, cujus medius ftylusmultifidus fümmá parte perinde ac illius, magis tamen diluti coloris, & prorfus flavi: hujus item folia marcefcente flore non ftatim E eer utin primo. An porró alij iftius generis fint futuri, dics nos docebit, fi non peribunt. C4p. XLIV. pAg. 2.1 1. anle (eTionem, T E RT 145, Multos poft annos, eruditiffimus vir Ioachimus Venerius me monebat hanc plantam .; bulbofe maximá abundancuá fponté nafci in Pyrenzis montibus, atque anno à Chrifti nativitate laifol cernles fexcentefimo primo füpra millefimum, inter multas myriades carum quz caruleum five f*. violaccum florem gerunt, unicam plantam reperiffe, qua: flotem prorfus niveum baberet: anno autem infequente, quum denuó montes illos confcendiffet, venuftarum plantarum quz;in illis nafcuntur conquirendarum causá, paucas fimiles rcperiffe fcribebar, quarum unam loanni Hogelandio,;alteram mihi mittebat. Ea prater meam expectationem (nam valdé adflida) anno M. nc. 111. binos flores tulit prorfus nivci coloris, prxter parvam ma- E:dem 4I» culam flavam , quz;ut in iis qux violaceum colorem habent, terna repanda folia inficic- for bat; illofjue; ut violaceos , odoris expertes. * hj adeju(dem capiti calcem , exiremá pae. 2.Y5 . adde, " CETER v M ex epiftola quam ad me dabat idem Veneriusillo ipfo anno quo Iridem ;,,,., j;. illam niveo floremittebat, varia alia Indum bulbofarum genera ab ipfo in Pyrenzis mon- 4e» behf. - tibusobfervata fuiffc intelligebam, qua fcripto comprehenderat, ut ad me mitteret ex- pio a&tam earum plantarum defcriptionem : verüm , dum in variis illorum monaüum jugis, ^ ' quz pzné fexagena confcendir, perlu(trandis erat occupatus, fcriptum illud ipfi excidiffe &periiffe magno cum fuo dolore: fe enim non probé meminiffe quanam inter iila effet differentia, certó tamen fe (cire , viginti (ex generum defcriptionem feciffe : cam autem lIridem quz flavum aut rubrum habet florem, in carum numcro non comprehendi,quo- niam in illis montibusnullam fimilis coloris repererit. cap. LIV. pa. 242.ANft fetlionem, Et hac, adae, ; Ranunculus Cretim grumofan vadia , flare uiexo. ANYNcvLI grumosà radice plantam femine é Creta accepto natam, ad mc mit- R tebat anno à Chrifto nato millefimo fexcentefimo primo lacobus Plateau, quz infequente anno florem profercbat , qui, licet Ranunculo peregrino formànon valdé fit difimilis, quia tamcn dum florebat, cjus iconem in tabella exprimendam cura- " bam, illam cum plantz hiftori hoc loco ponere volui. »»* EX Y EKRPRNMDSLRICLTÉERA:C. Ex radice porró grumofa inftar illius quz ex Afia Mievins aliquot folia produ- cebat fatis ampla , humi quafi in orbem fparía, facculenta , viridia , fupinà tamen parte albicante colore in viridi veluti con- fpera,in tres lacinias, per oras aliquot cre- nis incifas, divifa: inter illa quaterni aut quini prodibant cauliculi graciles, firmi tamen, brevi quadam lanugine obfiti; quique ex foliorum magis inciforum, qui- busambiebátur, alis, alterum plerumque, nonnunquam ctiam tertium ramulum producebant parvo uno aut altero folio ornatum, qui (ammo faftigio fuftinebant fubfu(cum caliculum in quinque foliola fufco villo bita divifum:1s deinde expli- catüs florem oftendebat quinis foliis un- ciam amplis, prorfufqQue niveis conftan- tem (licet interdum quxdam confpice- rentur raris venis fuave-rubentibus per oras fparía) é quorum umbilico emerge- bat capitulum, fübfufcis ftaminulis infimà fede cindtum,quod magnam gratiam can- - dido flori conciliabat. Flores explicabat menfe Maio cum Áfiatico phoeniceum florem gerente;qui- bus fuccedebat fimile capitulum, non dif- fimili paleaceo & acerofo femine obfi- tum, quod inutile effc arbitror. Ranuncali grimo(a vadi- ce albo flore jilor. Cap. LVVI. pag. 252. feirione, Floret, leee; inquo plantz repofitz, ubertate, ampliores vel minores flores proferunt. €4p. LTX. pag. 26 f. ante feiTiorém , Habui etiam, adde, - Cylsfo— Ceterüm non modóé Britannia Galliz, fed étiam ex aliis ejus Regui Provinciis poftca rines inferri ceperunt Cyclaminis hederaceo folio plantx , tum etiam ex Italix divcríislocis. je: - Inillorum autem foliis magna confpicitur varietas: nam quzdam frequentibus angulis Foliormw eju. funt przdita, quxdam raris: rurfus eorum qua angulofa, nonnulla valdé longos & mucro- "mus ^ natoshabent angulos, alia breves, & obtufos:in quibufdam etiam frequentia & valde conferta nafcuntur folia, in aliis veró valde pauca & rara : quinetiam macularum varietate difcreta (unt folia, quia plurima albam illam maculam in folii umbilico impreffam non - habent, & quz habent , illam vel parvam & vix confpicuam , vel mediocrem , alia contrà valdé amplam eam habent ; & hoc fané genus, mcà opinione ,omnium eleganüiffimum, Fwwwrju id,utplurimum,ex Italia adfertur. Sed & in hujus Cyclaminis flore quxdam varietas ob- "mu. — fervati poteft ,non in formà quidem, licet quzdam plantz cos aliis longiores proferanr, fed in frequentia & colore:nam nonnullz plantz eos valdé frequentes prxbent;aliz valdé raros & paucos: in quibufdam color valde dilutus & quodammodo exalbidus eft, in non- nullis veró faturatior, & ad florum Cyclaminis orbiculato folio , & odorato flore prxditi colorem pzrné accedens. : i 'oo MMfE CAP LXTIT. Pag. 27 1. reponenda fequens defc iriptio, | Phalengium Allobrogicum majus. | R1MVM in Eelgicam illata hc planta à nobiliffimo viro Philippo Marzixio, anno à Chrifti nativitate nonagefimo feptimo fupra rüilleimum & quingentefimum ex , Allobrogibus, illaáue lecta apud cclebre illud & primarium Carthufianorum cc- nobium, vulgó »aena Cart»fa appellatum, ubi fponte nafcitur, & ab incolis, ut ipfe refe- rebat, Lilium appcllatur. Florcs autem dumtaxat profetre cxpit (nam longá ve&urá val" deafflida) apud Belgas tertio demum infequente anno : cgo anno millefimno fexcentefi- mo primo confpicicbam,defcribebam & in tabella exprimi curabam, qua híc ad pofita. Qva - ! "m Le |] T "ri * mi "ida SJ ADOBRLUANTOHDSTOU:CELswsl S QyrNA vel fena producebat hac planta sula; Ai: folia, carinata , fatis firma, furreda , viri- logia bis ' dia, fummá parte mucronata, inferná fcfe Pt. invicem ample&entia inftar aliorum Pha- langiorum: inter quz prodibat caulis pe- dalis aut amplior, viridis, teres,firmus, - fummo faftigio inter fingulares appendi- ces dénos aut plures geftans flores p£or(us niveos, majores. quàm in majore Phalan- - gio vulgari,in antetiorem partem propen- . dentes, fex foliis conftantes (quotum ter- nainteriora paulló latiora & crifpa , exte- riora veró vitidi mucrone przdita)florum parvi Lilij formam. quodammodo tefe- rentes, odoratos , € quorum umbilico fe- na gracilia prodibant flamina unciam lon- ga, terna tamen aliis paulló longiora, exti- mà parte curva, & flavis apicibus donata; oblongiore gracili in medio ftilo, ut com- modius meà opinione comparati poffe non videantur;quàm parvo Lilio albo:flo- ribus fuccedebant trigona capitula , fuf cum femen & inzquale continentía:radix in multas craffas candidas & longas fibras, aliorum Phalangiorum radicibus non dif- fimiles dividebatur,& adnatis (c propaga- c bat; Ego quidem fobolem ab amico nan- , Cifcebar, quz infequente anno fenos flores 52m - proferebat,fcd (übfequens proxima hiems cum plerifque aliis elegantibus plantis;corrumpebat.. :3 RARIOR VM PLANTARSYM. ; en UNE OEBE ^. LS aL IWCT I P007 f o ar cens 51 Tw I ESTETS rid E p quum diligentids hanc plantam confidero, magnam affinitatem habete videtur $ cum G4aZivida Cretenfium, cujus meminit Cl. V. Honorius Belli epiftolà 1 v. ad Gatanivida. ; 4p x1Y. pt. 313. ad fem epit... 0 | pee - Itam plantam in Pyrenzis montibus etiam nafci; míhi relatunteft: quemadmodum & Gentianarum Variagenera, —— zn up E d) a d RARIORVM PLANTARVM:J HISTORIZ CAROLI CLVSIÍ Dr, stis d e: CLI3RO QYARS$O. . (55 2 yf "e Cap. XVI. pag. 27. ante Seclionem, Hujusetiam, adii, — : ETERVM annoà Chrifti nativitate millefitiio fexcentefirho; fimilis plaritae capüit , od A. C recens allatum ex promontorio /Ethiopum longé fané maj üs conf, piciebam,, quam thiopic à ad illam ufque diem videram: nam quatuor unciaslongum erat, cotidem 'ejus am- tm . bitus juxta pediculum, & decein angulis erat przdititfn; quum magna ex parre inaliis hu- lat jus generis plantis pentagona dumtaxat effc foleant: femen tameri quod in illo contineba- : : : x3 sz Lbiec t | &Oitüs c d Ejus quod hoc capite defcriptum eft, magnitudinem non T IT RARIO- Papaotils (i- xe(i f'ornm diverj tas. maria xi- ny ramoja. i95? Weichfelbach Illuftris Baronis ab Aurfperg, Rut4 mont4- sa legitima. APPENDIX. 'ALTERX ach *i "nt i P "Ty ih " AUHISIORILIE CARQOLIC LVYSI ) JRQ LIBRO QYVINTO. — áp. vir. pag, ctt, fHatim initio pagine quedam immutanda: C n(que ad Sectiouem ..... Hujus planta, legendum; que fequitur modo. L'o$ fefc oftendit fenis ut plurimum (quemadmodum in planta fponte in mco hor- E tilo nata anno à Chrifti nátivitate millefimo fexcentefimo tertio obfervabam) foliis, interdum veró quinis dumtaxat aut quaternis conftans; hanc etiim florum va- rietatem'cadem planta habuit; llavus ejus color , corniculati papaveris vulgatioris quod flavo lote eft, floris inftar,odor veró; Chelidonii majoris odorem quodammodo referens: ejus tamen «os non adeó caducus eft at anté fcripferam , fed nonnunquam in tertium diem permanet; in cujus medio fcfe exerit fpinofum capitulum pentagonum, interdum ctiam hexagonum, vel tetragonuti ; quod fummo faftigio rubefcit initio , deinde altera -die poft lorem deciduum mgrefceteincipit: id multis flavis (taminibus eft cin&um : fpi- tix veroillz, quibus capicalum eft armatum, temporis fucceffu fiunt rigida & valdé pun- gentes; ipfum autem caput magná ex parte pollicarem craffitudinem Siguril raró autem fuperat, & quum maturum eft; fummá parte dehifcit , feminaQue numcrofa oftendit ro- -tunda, rngo(a;fufca & nigra, feminis Papaveris ceratitis rubello Boreinflar, cui etiam non diffiileni liabet radicem, eamque fatis duram & lignofam; quam tamen perennem effe non arbitror, tametfi pené in merifem víque Decembrem viridis in mco hortulo perman- ferit; fübinde recentes ramulos & novos flores proferens, donec gclu illius luxuricm cohi- beret: copiofum fané maturum femen ea planta mihi prebuit. T'ota autem planta flave- cente fucco abundat, quali Chelidonium majus, qui velleviter vulnerat plantá copiosé effluit, & tandem concrefcit , fufcumque colórem contrahit. Florere incipiebat Iulii initio j:deinde, ut dicebam, totà xflate & autumno flores pro- ] ferrenondefiit. 000000 0 00502 CAp. XX1. Pág. CxiX» ante (ediionem, Ceterum, adde, Ss» inaliis Provinciisctiam reperiri hanc plantam certiffimüm cff:nam annoà Chrifti nativitate MDCIIL. cx eruditiffimi prz- flantifimique viri Doctoris Ioannis Bier- dumphelij Procerum Auftriz Medici epi- — 64 ftolà ad me Vienná Auftriz mifsà intellige- . ... bam.,iflam plantam fpontc nafcentem ab. — ipfo fuifí&obíervatam & le&am circa árcem EN 0. n » YR ACUR IL y ubi vulgaris etiam i|la minor copiose nafci- türcum plerique aliíscledantibusplantis —' C4p. XXXIV. Pg. CXXXVI.- SIM ert. ADPLANT HIST/O :Crnvsl fupra millefimum : verüm hujus rami quos flatim é radice plures profercbat ; nori valdé attollebantur , fed humi quodammodo procumbebant. Iftius folia nullis albis maculis erant confpería,fed prorfus viridia & mollia,nullá tamen lanugine pubefceritia ne recens nata quidem , Iatidis foliis non valdé diffimilia : é foliorum qux caules ample&ebantur alis naícebantur tenelli infirmiQue rami,fuftinentes ut in aliis generibus frequentium fo- liorum comam,inter qua oriebantur tenucs faturé purpurafcentespetioli,fuftinentes calis — culum ín quinque angufta foliola divifum, ample&entia oblongiufculum flofculum con- cavum, infimà partc flavum,medià purpureum, extimà etiam flavum,in quinque lacinias divifum, continentem aliquot FEY A ftaminula,& inter illa oblongum tenuem ftylum. Florebat Maio. RARIORVM PLANTARVM HISTORI& CAROLI CLVSI - ' "LIBRO SEXTO; M Cap. IV. pag. cuxxxtT. addenda canagallidis tenulore folio bistoria. "Anagallis zemuifolia Monnelli. & NAGALLIDIS duo genera Veteres defcripferunt, unum phoenicco Bore , alte- ,,4; tdi rum czruleo: hoc feminam effe cenfuerunt,illud marem,omnium vulgatiffimum, waite fecies.- quodque in omnibus quasadii provinciis obfervabam : altcrum etiam illud cxru- à leo flore Valentino Hifpanix regno frequentiffimum, tametíi in aliisetiam provinciis cre- fcat,fed non adeó abunde. Prztérhzc duo genera, bina alia obfervabam : unum in Au- firiacis Stíriacifque montibus, amplioribus tum foliis tum flore, qui flavus : alterurn fpon- tein meo horto Francofurti ad Moenum natum, obfoleto flore : uttiufque hiftoriam & iconem in Rariorum Plantarum hiftoria dedimus. Verumtamen de Q uinto quodam ge- nereme moncbat annoà Chrifto nato millefimo fexcentefimo tertio NobilisidemqQue doüiffimus vir Ioannes Monnellus Tornaceníis, quod in fuo horto alebat, flore quidem exrulcoprzditum , fed ab co , quod czruleum florem habere dixi,diverfum: cujus quum iconem mihi miferit, additis aliquot notis ad ejus hiftoriam pertinentibus , illam in adpo- fita tabellafubjecimus. Írivb porró genus Gadibus accepiffe | SM fcribebat, cujus deinde femen in fuo horto / —(rz^ A ^4 fatum plantam protulerit femine deciduo Y - ey BEA y (fj quotannis renafcenterh , & plures ramos Avagallidia | ——NL AS / . ftatim à radice fpargentem pedalis longitu Mowadli biz AG ST cc —SMZL.— dinis, quadrangulos, talia anagallides;qui fer Ka || eX» deinceps alios minores à latere procreant I9 cindos per intetvalla longiufculis & angu- f ftioribus foliis ; quàm alix anagallides ha- lE beant, & ad Gtatiolz foliorum formam J Q4 3 . ! p» plurimürn accedentibus, atque ex adverfo [| 7737) femper nafcentibus, ut plutimum binis nu« mero,interdum etiam ternis, raró pluribus, iifquc aliquando in eodem ramulo ; é quo- tum alis magnà ex pátte totidem exiliunt . petioli, quot folia cauliculos per intervalla "fimulambiunt , fumno faftigio faftinerites * flores quitiquc foliis przditos, coloris cu. lei,umbilico tamen purpurafcente, & phoc- niceis majores, & quibus cxiliunt exigua ^flaminula ut it aliis generibus: Abunde - flores profett & pletamque toto trimeflri fpatio: floribus fuccedunt orbiculatà vafcu- x TE Dg la ut in aliis anagallidum generibus, fimile femen etiam continentia, quo deciduo, fequente anno nov plantz generantur : annüa enjm five &ftivalis dumtaxar eft planta. ed puIeUTUU CU SETS a) : T. taf. -- (APPENDIX.ALTERA E (O7 * 69. v. pag. cLxxx1Iit. ad capitis calcem,adde, — —— Ti A ctx0s potró, hujus plantzacinis valdé fimiles, ad me mittebat anno à Chrifli nati- vitate fecundo & fexcentefimo fupra millefimum etuditiffimus vir DoGor Ioannes Cafta. Yerba de las neda Hifpalenfis Medicus, 7| erba de las almorramas ave almorranera Yerba appellationcinfi- almorranas- enitos, quia mirabiles illius plantae, quz ejufmodi acinos proferret;effc facultates fcribebat Almorrane- adverfus hazmorrhoides , quas Hifpani almerrazas vocant, fi hujus herbz decodto fovcan- 9. tur aut abluantur: atque initio fané quum eos acinos ad me mififfet;iftius plantz,qux hoc . Alnerqens, capite defcripta, femen effe exiftimabam Tis illifignificabam ,alfinesrepentisma- .— . joris acinos mihi videri quos ab ipfo accepiffem : verüm ille refpondebat, aliam penitus effe plantam quz acinos illos five femen ferret;ab alfine repente. Q uod fi mihi aut iis qui- bus communicabam ex accepto femine nata fuiffet aliqua planta, omnis dubitatio fuübla. ta fuiffet. Hemhü. — Ceterümaliud femen quod ex Italia miffum Cl. V. Dodori P. Pawio Hzmorrhoida- di. lis nomine , prorfus diverfam ab liac plantam: protulit ; ut quz ad Caryophylleorum fil- za veftrium claffem referri verids debeat, meá quidem opinione. An porró ab cffe&u talem « appellationem adquifierit, ignoro. tap. XX. p4g. CXCIX. ud capitis calcem , adde, z / CrrEn Y M anno à Chrifti nativitate millefimo fexcentefimo & tertio Cl. V. Fabius Columna litteras ad me dabat, in quibus fignificabat; fe hanc plantam magná copià cre- fcentem Cerignolz obfervaffe & eruiffe,illamQue in nova fuarum in Diofcoridem Obfer- Awfi4t /— vationum editione Anifomarathrum appellare, ob odorem quem cum fuavi guftu mix- x »"".. tum habet. Quoniam porró non dubito quin plurima fcitu digna in iis Commentariis fit prolaturus, illorum editionem ego & plurimi aliiavidé expe&tabimus. capite xxv1t1. pag. CCVI, 4d capitis calcem, adde , Ddpb» ^ TIsrivs verógenerisfimplici lore femen ad me mittebat Vienna Auftriz Generofa /'h* Domina de Heufenftainanno à Chrifto nato fexcentefimo fecundo fupra mille(imum, «uer[icolore. LR bs Ur : quod ex planta verficolores flores gerente legiffe fcribebat; & ne dubitarem, plant flores ctiam addebat. Ex illo fato natz mihi aliquot plantz qu& infequente anno flores quidem tulerunt, fed bina dumtaxat verficolores, reliquz vel fuaverubentes & carnei coloris, vel prorfuscarulei; una etiam multiplici foliorum ferie conftantes carnei.coloris : in illarum : autem plantarum floribus qui verficolores fuerunt,infignem obíervabam varietatem:nam Fhmm «- quidam mediaex parte czrulei erant coloris, cx altera fuaviter rubentisin quibufdam flo- Men rum folia alternis diverfo colore erant diftinda, unum videlicet cxruleum, fequens carnei coloris,tertium deinceps czruleum, & fic confequenter,quidam flores fingula folia habc- bant fuaviter rubentia, fed quz effent parvis quibufdam cztuleis maculis confuse fparíis ..; Dotata; brevitervix bini flores in eadem planta fimiles confpiciebantur, licet duobus jam -. dictis coloribus dumtaxat conftarent: & ifla fané varietas magnam venuftatem ipfis plan- tis conciliabat. i mh - Ee. (0 C 7p. XXXVIT. Pag. CCXVI.4Bfe SéPlionem, Sg. D & hic, addenda que fequuntur, Jason run etiam oblongas Panici fpicas ex Guinea relatas mittebat ad me honefliffimus JEiiopiem. vir Willelmus Pardunius anno à Chrifti nativitate millefimo quingentefimo nonagefimo nono: quinetiam nautz parvos illos virides pfittacos rubro capite 1nfignitos, quos cx illa Provinciaadvehcbant, imilifeminc in tinere alucrant. €4p. LVTIT. Pag. CCXLVIT. aute Se/fonem, CE TER VM, adde, — . VaniAinomnibus Europz provinciisTrifolii genera nafci,nemo eft qui ignorat:nam nullus eft Hiftoriz Plantarum Auctor, qui; prater vulgaria , peculiare aliquod genus non . defcribat ab aliis minime obfervatum : fupereffe tamen nonnulla arbitror qux à nemine adhuc fünt prodita, ut iftx minutiz interdum contemni folent. Nam Reverendus Pater SER Mir USE à Reggio anno à Chriftinativitate millefimo fexcentefimo tertio ad me fcribe- Tüflme —batl x quoddam genus fe reperiffequod à nulloauctore ha&enus defcriptum exifti- fs«w. — maret,in fummo quodam collcarenofo ipforum coenobio vicino, cui nomen Moz; Calva- ' rie ad Bononiam cujus ctiam ramulum palmarem,fed foliorum & florum expertem atque. prorfusaridum, exigua tamen cornicula adhuc retinentem mittebat , in quibus exile fe- men. Scribebat autem ejus ramulos circiter binos palmos effe longos,& humi fpargi, folia ; vcró habere trifolio fimilia, flofculos exiguos, flavos & inodoros : ex ramulo porró miffo: filiquulas five cornicula retinente, obfervabam lla alternis jam in hoc, modó in altero ra-. : mulilatere per breviaintervallaconfertim nafci, & cauliculo fivc ramulo adhzrere, pine de ; cro D i nin SEDOPLAWUPOCEWITR CS UCILVSL fcre petiolo,& in fingulis nodis quinque plerumque conjundtim,femunciam longa, & fal- culz modo curva: quam adeó ob caufam ipfe Trifolium falcatum appellabat. £45. LVAIT. P4Q. CCXLVI. ad capitis calcem, Anno deinde mille(imo fexcentefimo primo & eum infequente eadem Generofa Do- mina fingulates illius Hepatic ttifolix pleno cxruleo flore plantas ad meVienná Auftriz teaic tii- mittebat,quas tamen virentés nondum videre mihi licuit: nam quüm in pyxidulis,quibus felis ceruito inclu, negligenter fuiffent compofitz, deinde diuturna & longa temporis quo in itinere Pre hzferant mora acceffiffet, prorfus aridas & corruptas illas accipiebam. Nunc tamen fimi- les plantas Bruxellis Brabant reperiri intelligo apud quofdam peregrinarum & clegan- tium plantarum diligentes cultores , praefertim veró apud N. V. Lamorallium de Taffis Veredariorum Prafedtum, & paucos alios. RARTLORYM PLIINTARYM HISTORIE CAROLI CLVSI APPENDIC E, / pag. cit, apte SeZiouem, An vero, T porrócvulgatà jam meá Plantarum cum priore Appendice hiftorià, me monc- ' bateruditiffimusvir Do&or Caftaneda Hifpalenfis Medicus, hujus arboris flores confertim in fummis ramulorum faftigiis nafcuntur, deni, duodeni , aut plurese brevibus pediculis ab codem exortu prodeuntibus dependentes,quorum quidem iconem mittebat, fed adeó rudi arte delincacam, ut ex ea florum cogaitionem adipifci nequivif" fem, nifi binos loresaridos adjunxiffet, é quibus qualemcumque illorum forntam obfet- ,,,,.; c, vare licebat: erant veró illi lores valde angufti, binas uncias aut am plius longi; tribus foliis fore, conftantes, quorum füpernum bina illa quz in lateribus anguftiffima, longitudine & lati- tudine multum fuperabat,duplicatumqQue erat: fed anté quàm flos explicarerur, corniculi, fivéfiliquz formam verius referebat, quàm floris, brevid. viridi calice comprehendebatur infima pàárte: é medioautem flore fub fupetno folio quod complicatum, fupinà vcró parte apertum,latens prodibat planus ftilus extimà parte in novem ftamina divifus, quorum api- ces cujus coloris faerint,& ipía etiam ftamina cum ftilo, me latet,quia ex arido flore, cujus color proríus.evanuerat, conje&uram facere nequibam, & pi&tura ipfa nullam in-flore fo- liorum feparationem, nullam ftaminum formam exprimebat, fed flores dumtaxat claufos & corniculi potius quàm floris alicujus formam referentes, cofque coloris rubri valde (a- turi. At (i mihi eos recentes videre licuiffet, paulló exactiorem ejus defcriptionem dare potuiffem: boni ergà confulat ledor qux profero. Bat. CCLNT. Anle SeChionem, C E v E & v M, adde, Ex illisveró quos mihi retinebam nonnullos habui, quorum flores paucioribus macu - lis erantinfigniti; deinde paucos alios mittebat , quorum flores nullis prorfus maculis di- |. : ftin&tos effe (cribebat: verüm tamen illorum florcm nondum videre mihi contigit, nam pulo z €os bulbos quos flores prolaturos fperabam fubfeqvens rigida hiems corrumpebar.. Ioan- for. nesautem ab Hogelande unam habuiffe plantam dicitur quz anno Chrifti fexcente(imo tertio fupra mille(imum florem purum & nullà maculà afperfum tulerit, infuper aliam plantam illiusgeneris cujus llores maculis diftin&ti, qux quadraginta aut plures flores eo- Aliud msti- dem caule fuftinuerit: fed is planus erat, ut plerumque in omnibus plantis bulbosà radice frs praditis, quz prater earum naturam tam numerofos ores proferunt, contingere folet. tue eadem pag. CcLv1. ad cap. calcem adde, Six difficultate, & femine terrz commiffo nafcitur, & adulta hzc planta adnais (cfe propagat. e En RED Poftea veró me monebat Venerius fimiles bulbos non modó locis in ca pagina notatis fponte crefcere, fed etiam ipfum eruiffe natos in montc Camp/aure vocato, & alio loco qui à Lilia nomen fümpfit: ifticque à rufticis Cose! appellari, id eft, Confolidam, quód ejus ra- Confoly dice contusá & impofità,tam hominum,quàm animalium vulnera, mirum in modum cu- rari referant;atq. adeó Pyrenzorum montium incolas nullum aliud remedium ufurparc. pag, ccuvit. ante Sec£. Florebat Maio, - In carum porró Fritillariz plantarum qua € Pyrenxis montibus eruuntur,floribus,non minor APPENDIX ALTERA AD PEANT, HIST. C. CLvsI. minor obfervatur diveríitas quàm in illis qua vulgares in diverfis Galliz Provinciisrepe- | — riuntur : nam licec omnium quos mihi quidem confpiccre licuit forma quodammodo fi- : milis fit, fex videlicet folus conftans, eorumque terna interna folia magná ex parte tribus FriilaiePy- externis fintlatiora & ampliora,quidam tamen florcs illa repanda habent;hoc eftillorum To4* V"* exrimas oras reflexas babent; nonnullorum vcr orz vcl non funt reflexa: penitus vel - : certé quam minimum; rurfus illi lores qui extimas foliorum oras rcflexas habent , alii aliis faturatioris funt coloris, quidam etiam adcó fatur , ut nigri videantur, pra'fcrtim : externà foliorum parte, quz nec fplendet nec teffellis diftincta appáret ; at interba pur- ^ pureis quibufdam maculis diftinda vel frequentioribus. vel mins frequentibus , aut b magis faturis, àut dilutioribus, eaque fplendct. Illi veró Horesqui foliarepanda non ha- — — bent , vel quorum orz paullulüim: dumtaxat funt reflexz , externà parte ut plurimum | virefcenus funt coloris, internà autem ex viridi flavefcentis & fplendentis , quali pxné prxditus eft tenuior illc fericeus pannus vulgà tafetas vel cafat nuncupatus, cx flavis & viridibus fericeis (taminibus contextus; atquc in illis teffcllarum illa diftindtio obfcuriüs appáret : fingulorum autem foliorum ungucs interni nonnihil cavi fubviridem maculam impreffam habent: ex floris veró umbilico fexalba ftamina prodeunt, quorurn apices pal- lidi;inter quz trifidus exilit ftylus paulló fupra ftamina fefe exerens, Florent paullo ferius quàm vulgares ferotinz Fritillariz, & femen ferunt in thecis five capitibus triangulis, vulgaris Fritillariz: inftar, planum , vulgaris femini prorfus fimile, in quo nullum etiam germen confpicitur. Interdum hac planta binos flores in codem caule profert, quemadmodum vulgaris. — * Audio lujus generis plantas reperiri quz. proferant florem pzné flavum , nonnullas etiam quz prorfus flavum, quas nondum videre mihi contigit. pac. ccrix. ante Se&ionem, Id autem, ps Sp rs & certé illius quod cxruleum habet florem aliquot bulbos femel atque iterum mifit : at cala fi^. ins ouod albo eft Bore, ne unum quidem bulbum ab ipfo impetrare potui ; in alios ta- s men magis liberalis fuit: certus enim fum cos, qui illud habent, ab ipfo accepiffe.. In Ho- ias gelandii horto, anno Chrifti millefimo fexcentefimo tertio aliquot plantas confpicicbam, ^ ^J quarum tresapertum florem habebant,eumQue candidum, reliquas qux erant contigua, vitate ejufdem generis fuiffe opinor : nam ez plantz quz czruleum florem habebant, quarum vicenasaut plures numerabam, feorfim certo fpatio ab illis erant fegregatz. B48. CCLxXxvil. ad gena xxv. pernicio[orums fangoram. — TOP H 4 Nc etiam iconem Vicefimiqüintigeneris pernicioforum fungorum , habuit Mo- retus T'ypographus, quam fuo loco reponeret: verüm cádem negligentià pretermiffa fuit, quà legitima Ruta montana cap. xxxiv. lib.v. pag. CXXxvi1. n Candido Le&or. M vpis jam expreféd altera Appendice ad Rariorum"Plantarum Hifhoriam 2. quafdam plantas adliuc cuidere mibi contigit, quarum neminem batlenus men- tione; fecilfe arbitror: adebenim ammen[um e$t boc Rei Herbarie flndium ut y multa planta à diligentibus perquifitoribus quotidie reperiantar , quas im rt- vum natura trinmé extaré putabamus. Quum cueró que ad meam notitiam pervenére [rnt elegantes ez? calde rare, carum qualemcumque lifforiam, eg? nonnullarum icones affabre delineatas ad alteram illam vAppendicem adjunttama effe "volui. Benevilus eror etiam propen[utm bac noftram de pfo benemereudi ffudum bom con(ulat. R ofa femper virens. v cc cante Ro am campeitrem [ib.x. Plant. Hif. cap. L x XX 1. pag.Aé.. * ITTEBAT ad me Patavio dodiffimus vir Ioachimus Inngermannus,C. V. Ioa- M chimi Camerarii Noribergenfis poliatri ex forote nepos, anno Chrifti millefimo quingentefimo nonagefimo fccundo aliquot femina, & inter illa cuju(dam Rofa: femen, cujus Íchedz infcriprum Refa femper virens: cx co Francofurti ad Moenum terra: commi natz funtmihi e — A quinque aut fex plantz, quas inde difcedens, Lugdunum Batavorum adferebam5& amicis donabam. Mirificé quidem luxuriàrunt illa: plantz annis fubfequentibus, fed nulla lorem protulit,preteream qua in. Academico cjus urbis horto alebatur:cjus enim flos ifto demum anno millefimo fexcentefimoquinto con- fpc&us eft lulio menfe, duodecimo videlicet poft quàm planta nata eft,anno,non (ine ma- gna fané mea lxtitia: quia tametfi feminc terrz commiflo cas plantas adquiiviffem obfer- vans taedc malas nullum florem proferre, valde metuebam, ne foli mutatione flc- rilescvafiffent. Nunc autem,quum cjus florem confpexerim,facere non potui,quin illius gracilibus petiolis fübnixos, quinque foliis pené uncialibus conftantes proríus nivei can- 2 doris, e quoram medio plurima flaminula prodeunt candida, avis apicibusinfignita,& — bua Em» xcenteíimo tertio, ali- xericrunt cum plerifqué quz flores tulerunt notis | i APPENDICIS ALTERIVYS ANarciffas iuncifoline flore albo vefiexo. ad cap. xit, Lib. 11. Rariorum Plantarum Hiiforie. qui de re Herbaria fcripferunt notitiam effugerunt, quia nullius adhuc tanta & tam exquifita fuit diligentia, utomnes qua in illis montibus tafcuntur,obfervare potue- EE. rit: paulatim tamen qui viciniora iis [oca inhabitant viri dodi Herbarum ftudio fefe oble- ES EM - Qàntes, plürimasob ervárunt, inter quosprimarium locum meritó obrinet eruditiffimus vir loachimus Venerius, cujus beneficio his proximis anms aliquot accepimus : fed & rhi- "Zotomi iquidam Galli fpe lucri illecti, plerafque in bas provincias attulerunt. — Prater. eas — porró, quarum in mea Rariorum Plantarum Hiftoria, ejusd:ic altera appendice nemini, . duo Narciffi genera hoc anno Chrifli fexcentefimo quinto (upra millefimum apud ami- ds cos flores protulerunt nunquam antea mihi confpecta, quorum Primiiconem fubjeda ta- 3 bella expreffam habet, & addita eft brevis ejus hiftoria. PaiMvs igitur é radice bulbofa nucis. onticx magnitudine,candida, fufcà mem- N ARCISSVS Iipcifoliuà albo fl. vefexo. — - brani obducta, cujus fedem plurimz tenues - : albz fibrz occupabant, quaterna aut quina éxiliebant folia dodrantem longa, angufta & EB. x - s penéjuncea, aliquantulum ftriata, & füpinà parte nonnihil carinata , viridia; inter que prodibat dodrantális tanto viridis,lzvis,non valdé craffus , fummo faftigio fuflinens in membranaceo involucro binos; ternos , in- terdií quaternos oblongos flores nivei qui- dem candoris, fed odoris expertes, deorfum propendentes & nutantes fex longiufculis& fatis anguftis foliis ptzditos furfum reflexis florüm cyclaminis iriflar ,é quorum umbili- co promifiebat calix femunciam longus, vel etiam longior , inzqualibus oris, continens tia (taminula alba,quorum apices flavefcen- A ; tes,& tenuemlongum flum extremascali- —— iid cis óràas multum fuperantem : füccedebant triangulares f filiqux five thecz, exiguo, otbi- culari,nigroque & fplendente femine piena Florebatautem Aptili. 7! Fttud Nàrciffi genus redimebant bieügin Es aie àrhizotomo quodam Gallo cui nomen — Nicolaus le Quelt five Quilt, elegantes & : SERO Ni Daracuquorahis dd sin Spe &et ciffi eh habüssim € litortbis. rcu 49 7 0 UNSER y liis prz ditas, quarum flores etiam oblongiotes. erant. —— Er. : ArrERIVs Narciffi. juncifolii unicam plantam habuit Chriftianis Postetus plata E . copaeus Leydenfis diligenriffi imusà Pétto Gaffano five Plantino miffam;cujus multo lon giora crant folia quàm przcedenus, & viridia ; caulis etiam longior, fummo faftigio fi sbinos aut ternos lores, diverfz ramen à fuperiore forma : nam Narciffi juncifolii mi-- ibus valdc (imileserant; horum tanien color albus tam ipfius: quàm fex fo- mambientium. Florébat etiam Aprili valdé magna; longiuf- eam cingente prorfus fufcà. Accipieba codem alios bulbos fi- estamen,quotum folia c usfoli uos "rupes. HM cds set iren nibdom cue 5: vt EUR C ET! EY. -.. laus adf p YREN I montes multas plantas elegantes proferunt, quarum plerzque eorum *- ACUTA KINO. Le dumtaxat habuerünt hocanno folia cüm ez plantz quas na&tus furn, tàm quas aliiredez merunt, & illa quidem angufta,füpinaQue parte aliquantulum plana valde longa,non ta- - men furreda; imó potiüis humi quodammodo procumbentia : illorani item color meà *- opinione,non unus. Nam plantarum quas Venerius mittebat magis viridis gidebauntsu 4o 2n : rum quas Nicolaus o ad caium tendens,pzné ut foliorum Pfeudonarciffi. UOCE Si quam potró dabunt florum differentiam , proximusaut eum fubíequens annus nos (fi vivimus) certiores cfficict. Pfeudonarciffut allo flare 7. "d 4d cap. XVI. Lib. 11. Rarjorum Hautarum Hiiloria. 83i wTE & Narciffosreponendam eífs éam plantám quz Pfeudonatciffi appellationem ex vulgo obtinuit, riullum effe opitior mediocriter in re herbaria veraturn , qui dubitet. de Multa áutem ejus funt differentiz : nám prater eas quas in mea Rariorum Plantaruni Hiftorià defcribebam, cuni majores tiim minores, atque álias multos jam 2ate annos vul- X A d gatiffimas, Pyrenzi montes & loca illis vicinà nobis adhuc foppeditárdnt glias majores & f minores,formá & colore diffimiles:nonnulle enim flores habucrunt fex foliis tubum arm pen perpallidis & quafi albicantibus conflantes, alia pallidis;aliquot etiatn paullo : aturatioribus; tubum veró aut valdé amplum, aut anguftiorem,cumdue ve! pallidum vel 4 valdé flavum & quati aureurp aut oris fimbriatis,aut quodammodo zquálibus & miim. - i£ crifpis. Verufn enim veró proxiniis his annis novum quoddam genus repertum eft, quod valdé rarum cenfco, cujusque binos bulbos anno Chrifti millefirno fexcente(imo quaito ab erüditiffimo Venerioaccipiebam curn Cyclaminis novo vere (üt ad(criptum erat) albos flores profcrentis paucis bulbis, & aliquotaliis plantis non vulgaribus. Horurii alter Bo- - rzemmihi protulitinfequente Aprili , quemadmoduin ctíam aliis quibus fimiles plantas communicauerat. Sed & eodem anno menfe Decembri rhizotomus quidam Gallus fimi- les plantas venales adferebat,à quo ego & etiam alii redimebamus: Quoniam porro valdé clegans cft planta, necà quoquam (quod equidem fciam) adbuc defcripta , aut ejusicori E exhibita, tem non ingratam me facturum exiftimavi,fi illam LeGoris oculis in fubje&a ta- pre bella proponerem , & ejus brevem hiftoriam " adii£ereth: i uS PsEvpoNAnCISSVS albo flore. TERNA autem e radice bulbofa oblof- giore nigroáue cortice five membraná tecta (à cujus fede frequentes tenues. oriebantur candidz fibrx) proferebat folia , dodrantem vel paulló amplius longa, Narciffi anguftiori- bus foliis valde fimilia, fupiná parte carinata, inter quz nudus prodibat caulis faris exilis, non craffus,dodrantem altus,fummofaftigio membranacceum folliculum gerés;é quo pro- pendebat flos totus albus, Píeudonaraiffo vulgatiori, quem Germani Gfbe omungs bluma/ Belgz veró Gele Siffoofe appel- lant,formá quidem fimilis, paulló tamen mi- not, fcfcunciam longus,(ex foliis tubum am- ple&entibus fimiliter conftans, tubo autem aulló anguftiore, & oras nonnihil fimbriatas Peri inquo fexalba ftamina flavefcente apice przdita , & medius ftilus longior : nul- ^ jum veró peculiarem odorem in eo flore ob- i fervabam, qui apericbatur Aprili, deinde Iu- nio femen proferebat in triangulari capitefi- — ve thecá, orbiculare , nigrum & fplendens, ^ XL 7777. gue TU juncifolii albo flore reflexo; xix. (ib. 1. Hist. Rarier.Plant. M o. .QvvM annoChrifti millefimo quingen- tefimo nonagefimo fecundo Narciffi iftius M ees ER VAPIEENMIFMECESSAYE TERBLVS we —. éam curabam; & ex aliquot notisà lacobo Plateau ipfi additis, illius hiftoriam concinn /.- bam. Septimo infequente anno Illuftris idemque cruditiffimus vit Ioannes Vincentius *. Pinelluspiz memoriz, unice mihi charus; ejus bulbum cum aliis quibufdam Narciffis ad; : me mittebat, qui fingulis annis flores protulit, & hoc quidem anno millcfimo fexcentefi- - - . moquinto quatuordeciar fümmo caulis fatis craffi & trigoni faftigio. T'amerfi porró ico. o nem miffam non adcó feliciter, ut decebat, expreffam effe viderem, mutandam tamen. - non putabam, quia cx illa ledorem fatis perfpicué animadverfurum.confidebam , de qua cov s v plantafermonem inftituiffem. Plantam quam mittebat Pinellus unde habuerit , ignoro: . : .. certum tamen eft jam multo tempore In Italia fuiffe notam; quia Matthiolus Narciffiter- — . s "atiiappellatione eam donavit; & in Sereniffimi Ducis Hetruriz horto cultam fuiffe fcio, A SN aodflacobus Plateau femen nactuserat.. Anno autem Chrifli fexcentelimo fupramille- 5i TS fimum , ut anté dicebam , multos cjus bulbos adferebat Amftelredamum Ioannes ab Ce ee MEE "Ophem Bruxellà Brabantiz oriundus, quos ipfemct in Illyrico eruerat: infuper capfamn iis A . & Scillz bulbisaliisque rebusplenam ad fratrem mittebat, qui Bruxellaz commorabatur, fed quum Middelburgum effet perlata, & iflic ad afpiciendum quid contincrct; áperta; fifcus manum in eam injecit, quód nonnulla contineret;quorum tranfvc&tio erat probibi-. - , ta. Bulbiqui inerant,inter multos divifi:Ornatiffimusvir Simon Pardüynus aliquot etiam . habuit: isunum ad me Lugdunum Batavorum mittebat, qui demum hoc auno Borcs fcr- à " se cocpit binos autem caules habuit, unum o&to floribus prxditum alterum deccm : füc- PERS. ceflit deigde in craffiu(culis ,trigonis, & uriciam longis thecis femen orbicularc, nigrum, k ^ fplendens, Pfeudonarciffi lo.albo femine majus. Planta veró quam à Pinelleaccipicbam, |. quamvis quotannis,ut dixi,flores protulerit,nüllum tamen femen dedit;niti hoc etiám an- .. Ro. Sed biennio antc femen fimilis plantz Amfteltedámo ad me mittebat ornatiffimus & humanus vit Theodoricus Coornhart ejufdem urbis civis, lc&tum iniis plantis quasà - a Yoanneab Ophem redemerat, équo terrz commiffo natx mihi fex aut'odo plantule.—— — 0 Haecautem proferre libuit, ut omncs intelligant, plantas qui primum huc advediz, ex .— .. Otienteaut India non fuiffe petitas, ut quidam (ibi perfuadent , & aliis etiam perfuadere mes conantur, fed'in Europa natas. SEC pág "n! wc ge y Bon Gim T beopbraiti? 007N 7 ars ranaefthzc planta:certéan-, 7; ,te annum mille(imum fexcentefi-. .......- mum quintum ejus flos mihi non. || - confpe&us. Eam autem redimebam biennio - .-anté à Gallo rhizotomo Nicolao le Quilt .. ^ . LutetizParifiorum commorante, cum alis . / M — bulbis, quiin Lufitania;utipfeafferebat;eru- —— ti. Quum veró non fit inclógans, imó valdé emihi perfuadeam , ut qui unicam. - Bnlipa wife. bif zu E - bam, ut ejus i Mdorfrupoffe. . — : VNrco autemé EAM adis folio te- . nui primm & prorfus junceo, quod tandem . . n dalem adquirebat longitudinem : duabus ........... - fupra terram unciis paullo majorem .-, 5. bat latitudinem, & canaliculatum ttemá tamen parte manentejunccá: . tiorem adquirere incipiebat lati- s medio exiliebat triuncialis '- culus, tenuis)lzvis,dilutids lternatim fiti erant. — .- A 61 , : 3 zi : d. : : : 2 : Li ? ; go uel MS Ts 4 m Graminis Parnaffi Herbariorum, five Hepaticze alba: Cordi, fed nullo caliculo; ut ifli;in- clufi équoram mcdio prodibant fex alba ftamina flavis apicibus przdita ,«& umbilicumi occupabat capitellum triangulare;fummo faftigio fuftinens exilem ftilum albá,ftansitim. : longitudinem non excedentem.Odoratus autem erat ifte flos,&Spinz appendicis orum odorem zmulabatur. Ejus bulbus orbicularis eratformiz;necavellana nucis magnitudi- nem excedcbat, fufrá membraná re&tus; fedeáue illius multis tenuibus candidis fibris ob- firà.. Bina folia totidemáue cáuliculos habuit, utinzabeltaad plantz normam expreffa vi-- dere licet: flores autem apericbanturmedio Iunio: quale: femen prolatura fuiflet ; nillil pronunciare poffüm, quandoquidem plantam é tertá cximiere coa&tus fui;ut pidtoriexpri- mendam tvaderem; & tamerít bulbus poftea terrz denuó fuerit commiffus, caulis tamen - , scum flore brevi eiardlie Peeis corse Go Tt Tec con cibo o 110g Q v o nomine appellare debeam hanc plantám dubito,nifi quis forté BaxCitweffecen-.-— feat, cujus Theophraftuslib. vir. Hiftoriz Plantarum cap. xtti. meminit: fed quüm edm non.defcribat;& dumtaxat reponat inter plantas qux buibosá radice conftant, difficile efl. . certi quidpiam ftatuere: Sive autem BoAGirk, ive BoAGbi pntev?nos quis appellare malit, - per me (emper licebit: fatis mihi eftiptius plant hiftoriam, quim integrá'potui fide; cur Alliusicone Ledoriproponere. «5.05 'Mlteri Apptudici 4d cap. xxx. lib. v1. Rariorum Plantarum Hjfiorie b818 y. djumge T AE 4; CErERVM anno millefimo fexcentefimo quinto mihi& aliisaliquorbulbiquifores — — 7 . crulcosgerunt, plures llores, vellongiorem florum comámi protulerüüt , qüàm prace- -; denteanno: qui tamen pro co miffus, cujus flores effent albi, nulli otem tulit quàm illo ipfo anno. Hogelandio planta una, Porteto planta una, Honefto plarita iia , mihi etiani unica quam habebam anno priced. corrupit, Sae u Obs iS qo. PET OX 22 : 4 cis e 43 SEA: zo 43. Fn | is Y OMA MAC CCCII E o Blystinthus fellatus astu minor . : * falüciendus Hyac. ffel estia voajori im lteya: Appendice; "M | VYM primdm &terraprodit bac planta,feptena àüt oCtona à radice promit folia att- A guíta, plana;vitidia, & quodammodo fplendétia;circiter feptem uncias longa;qua (onde ele humi difundunt & in orbem fpargunt; atq. veluti contorquerit: inter qua af- furgit cauliculus teres, brevis, binarum unciarum longitudinem non excedens, atten - fexcentefimo tertio à Nicolao le Quilt five Q uelt GàHó thizoto "am bulbo unifolió; uu cr. .&aliis quibufdam e Lufitania, ut affercbat;petitis ^ ^^ 7 MRNA e pe 6. i x ; : 3 : | " f 3 - L3 : : es Wd ? » ROME ET ; Cyzlamiutts cumrius:nlbo fort. Cümaumd Lu ci RS PUES. ! i 2 ybuiuiz Ro d 426 unm joi e ad cap. 1. 3x. lib. E T. Rariorum Plaptárum Historie... E ae &xo Chrifti millefimo fexcentefinio quarto irenfe Augafto;* Venerio paucó: . €yclamini bulbos, quos fcribebar verno cempore florem albürti pf érré, aceipie- - - bam cámaliis quibufdam raris plantis : acceperunt 8 lii £j aritictjqiribus 6m sinfequente anno fofia quidem protulerunt; fed fínilüim Bor i: alioqui tion praterrié- m ipfius plántz iconem in tabella expreffam Leaórisi proponere. Eránt verb éà ircinatie parie rocunditatis,non valdé ampla; él atisdenfaac Ciaffa;pronà pastétfn- s nam aüteni partem intelligo quae téktámifpedGt , & in cà procumbid ise pinà juidem, albis tate maculis per'tótám füperficiem refpería. Ouod flg-- rem non tt ;an id ac£iderit propter acris & foli miitiitionem, anqüód noridam fatis adult fuerint; p in tz, ignoro: nonnullitamen bülbitacetn juglatideti cán fuo puleitia- . tocalice, aut exigui mali rüagnitudinem 2quabant; &órbiculari etarit formá,qüidéri ene -. jam magis comprefsr& plan, inflar radicis Cyclaniibiedetaceofolió. i. 77 79 T x x EDU EUST m d dp o eme : APPENDICIS ALTERIVS Sub extremum illum ipfum menfem adferebat etiam fimiles Cyclamini bulbos Nico. laus le Quelt Gallus, cujus antéfaQta mentio, à quo binos habui, redemerunt etiam alii ; fcd nec illialiud prater folia infequente anno produxerunt. Planta pro Cyclamimo cuero (ario mif. O R RO biennio ante tiferat idem Venetius aliam plantam é Pyrenzis montibus P erutam, quam flavos flores proferre fcribebat , & Cyclaminum vernum fpurium JÀ& nominabat, quia cjus radix diverfam habebat formam à legitimi Cyclamini radice: tuberofa quidem erat,fed cordis,ut vulgo pingitur, fonmam quodammodo referebat, five illorum loculorum quostenuis fortunz mulieres apud Belgas geftare folent ad aciculas « ineorum ambitu excipiendum; & illa quidem fatis duro craffoáue cortice conflans , fufci coloris, & feré circumquaque in lateribus, frequenaffimis iisque duris & rigidis fibris fti- pata. Hogelandio (ingulisannis aliquot folia protulit : at hoc anno millefimo fexcentefi: mo quinto, etiam flofculos. Prodibat autem ex hujus planta radice uncialis longitudinis cauliculus tubi pennz gallinacez craffitudine, purpuraícens, qui fummá tellurein ternos aut quaternos ramulos dividebatur, tenues, virides, quorum nonnulli uncialem longitu- dincm habebant; longiffimi, tres uncias non excedebant ; quos obtidebant folia viridia, longiufculo pediculo fubnixa, hederaceorum foliorum quidem formá , fed nullis angulis przdica, five, ut verius comparationem inftituam,violz martiz montanz foliis perfimilia, . varie tamen magnitudinis: nam quz maxima,fefcunciam erant longa, unciam lata,eaáue : feptem nervis przdita ; quzdam, unciam longa , & quinque nervos habentia ; minora fc- : muncialem longitudinem non excedebant, & in iis tres dumtaxat nerviapparebant ;om- nia tamen in extremo mucronata : longiores ramuli circa fummum faftigium , binos aut ternos flofculos herbacei coloris Iunio menfe fercbant, iis feré (imiles, quos Ribcs vulgare " fru&u rubro ferre folet, in quibus flava quxdam ftamina apparcbant, rr Ranunculus Pyrenaus albo foveo... E ad cap. . 1 1. lib. 11. Hiforie Rarisrum Plantaruws, IP ge ^ NP genus,certé ante annum Chrifli mille- fimum fexcente(imum quintum mihi SE non confpe&um, & illud cultum fuisQue o- AE CE - tibusonu(tum fub Maii initium in hortis Io- annis ab Hogelande & Chriftiani Porteti, -.—— quorum uterqucà Ioachimo Venerio plantas . accepetàt ptzcedente Autumno é Pyrenzis montibus erutas. Quum veró cjushiftoriam - ànemine adhuc proditam arbitrer , gratum inefa&urum exiftimavi botanice ftudio fefe oble&antibus , illius defcriptionem addit icone ad vivum expres illorum oculis pro- x ponerem e Co S M aC Ium PEpArr autem, imó ctiam ampliore af- ie furgebant plantz-quas videbá altitudine, cau- * le rotundo fatis firmo, viridi, perquem alter- — — -- misterna aut quaterna fparfa erant folia , fatis -— Jatá bafi caulem ampledentia,ternas aut qua- — —*- - ternas uncias longa, unciam verólata,mucro- — — mata,multis venis ab infimà fedead extimum P RoRsvs novum cenfeo hoc Ranunculi .. mucronem procurrentibus diftinda, viridis coloris, qualis feré eft foliorum Brafficz cam- eftrisquorum orz tenui molliQue albà lanu- gine ob(itz: fammo caule ex foliorum qua minufcula erant alis exibant terni, quaterni, ! . —. veletiam plures oblongiores pediculicalicu- — f. — ... Jum quinquefoliolis conftantem fuftinentes, (42 |. .. equo flos prodibat quinque folis przditus femuncialibus,tenellis,prorfus niveis,cujus medium óccupabant fr minà flava cum orbiculari capitello, nullius aut perexigui odoris. Q uum ver primüm 6. | adeap, vx, libn Rar, Plant, Hilt pag.so y. poit Seem Cree | 0 Ix Pyrenzis etiam montibus crefcuntplanta, ab Herbaria rci tudiofis Auriculfud i now ;&jusplantam fumma tellure fe(e propagare, porinde ac Quartuna, genis à me propoficum coderl cap .1x. Tib: Ut Len trib tnrvtóy Suis lfuicomsn 2n: xD ODE M, shade bs qnin 2252 Um Stabe jevegrina. P 5oüpitz miii (OEGEL, MEAE Ad cap. wv. Lib. 1v. Rarterum Plaritarum Hiitirig. Syon ood " y EREGRINA Mquandam plantar IIluítriffinium Düccm Croyum & ÁArcíchoteii- ^ fer in cultiffimofuo horto,quem in Bellomontc liabet alere fcribebat adfmé anna: -' Chriftimillefimo fexcentefimo quattó lacobus Plateau, vir in Plantarum cognitio-, ne & cultura egregie verfatus & Stoeben fpinofam fruticantem appellabat; cgo autem in» ter Scabiofarurn (ive Iacearum (quibus Salmanticenfes Stoebesad)ungo) genetá potius rez cenfeam, tametfi hujus flores ad Cyani flores proximius áccedere vidcantut; cuilibet ve . per me femper licebit ad quam volet claffem referre! Quoniam aütem liuic imilem ante videre non memini, dignam ducebam cujusbrevem hiftoriam (qualem videlicetex muti- - : lapictura & paucis notis.illi adjc&tis conciririáre licuit) Le&ori comniunicarem. NU F. 3. Illam porró fcribebar Illuftriffimum Ducem alere, trium circitér peduny altitudinem. S zquantem, quamque, fi, anguftiis non conclufà, hiberé exerefcére poffet, ad majorcmal- d titudinem pertingere poffe arbitrabatur. Fruticofani auteni effe,ramulosQue fatis duros &. mnes quodammodo lignofos habere fctibcbar,foliis valde laciriiatis obfitos;fummos veró ram u- T los flotes fuftinentes minoribus iisque Gingularibus foliolis inftat foliorum làvendulz cffe feptos,& plerumque in fpinas defirtere:' Pretetea totam plabtam cándicantetn cffc ferc ut Tacobza marina, quz Que Cineraria appellatur : fquatofos item effc florum alabaftrós && cálices;ipfos autem flótes candidos;cyarii lortm formam quodammodo referentes:adde- ; bat rádicem lignofarti;multifidam atque perennemi effe; plantam vetóflores producerelu- —— — lio, Augufto, & toto adcó Septembri: nam &o menfe abruptum ramolum fpinofum foli — — & flores adhuc retinentem iconi adjunxerat, ut forrnatn tanto facilids defcribere poffe Lo t Mum fuum iie, is em : E eu e ad cap.x lib. v v. Hiifarie Rarierum Plantaram: 5 is T w sedi otf] d irs paloftéibus locis apud Bátátós Fepcritüt , quod i. neot L] * PST UM FP oa * X. /— APPENDICIS ALTERIVS AWCTARIVM. ——— bes Artis Medica primarius Profeffor in Lugduno-Bátava Academia;anno Chrifti quarto fu- x pra milleimgm & fexcentefimum mihique communicabat. -o Co vtPangne coralocides tapeeltue. | : » dio qm m xxv; gedul Fungorum pernicioforum, cn CC periri,quz peculiare quidpiar hóalataliis Provinciis negatum. Scripferam Com- : "mentáriolum de Fungis; quos mihi inPannoria verfanti obfervare licuerat,non : dubitans quin illorum pleriq. etiam alibi reperiaritur; certo tamen mihi perfuadens, illam 2 provinciam quofdanretiam habere fibi peculiares: Hunclibellum quum legiffet Nobilis - 7 - ce e vir Nide Callas Peitets toparcha; pro animi berievolentig quà me profequitur, cómittere noluit; quin ex liis quósintervenandam metife O&obri anno Chrifti millefimo fexcente- fimo quarto obfervaffer, aliquosad me mitteret, in'quofane ipfi üm rem gratiffimam mihi feciffe; jngenue profiteor. Nam unum inter reliquas, quem peculiarein illis locis effe opi- - nor, numquam ant? videram, ideoque dignum atbitrabar propter admirabilem cjus ftru- * &uram, ut publice fpeétandum in hàc Appendice propdniérem. auct (— JNascrrvs autem, ipfo referente, gallinacei ^ Fupeui Ceralleides cancellata .— — ovi formà, dum éterra primum 'etühdpie egre SU un : prorfus niveo;radicemque habcre'aitrerusm,;can- ^ 1 E» is didam,in niultas fibras valdétetiues divifam, quà ^^" LA . firiiatut & alimentum fibi neceffariuti attrahit: , ovum autem illud five volvam , dum maturefcit; ^ ^ fenfim difrumpi & dehifcere, & inde exilire tam- Bam marfupium aliquod diftinione cácellatim eticulatá conftans, & in obliquos velutiramos in- vicem fefe fecantes atque fummá parte in. unum, |... cp tübri coloris : ut totidem co- ÉK rállini ràmi fimul implexi videantut: fedadmirabi-. lemillam externam venuftaté & elegantiam pror-— fusdeformari & corrumpi à foeridiffimo quem ex», halat odore: illum autem odorem oriri fufpicaba- .tütà craffo cineraceodue quodam liquore ruben- tes;llos ramos füpinà parte obfidente,quem fmul- Y -atque ex fua volva exclufas eft fungus , variigene- .'" ^ risparvainfeda mirifice appetit, & tandem etiam, — .abfumnunt,omné alium cibum prz ifto Iperrientes; N oN omnis fertomnia tellus, inquit Poéta : & fané conflat nullam Provinciam re- umil lum l 5 1 : : tunen PETRI BELLONII CENOMANI Plinius fingularium & memorabilium rerum in Gracia, Afia, Eeypto, Iudza, Arabia, aliisque exteris Provinciisab ipfo confpectarum. OBSERVATIONES. tribus libris expreffz. CAROLYTS C1Y4291 Atrebas | - 2 Gallicis Latinas faciebat, & den vreenfilat. Altera editio, longe caftigatior, & quibufdam Scots illuftrata. Ex OrriciNA PLANTINIANA qATHÉELEXGIT. i cv "ur H ése UBMgU, eee Jllusfrifümo Prinzipi ae Domino, Dapino: MA&VRETIO LANDGRAVIO HASSIAE; Comiti in Catzenclenbogen.,, Dietz, Zigenhain & Nidda,, &c. CAROLVS-:CLVYSIVS ^ATRKEBAS, $E YEM antedecennium ,Illuftriffime Prin- Ga? N& ceps, ad Ill?» V. C.ablegaveram, ad ean- ^à| f dem redit P. Bellonius, paulló tamen ho- j/1 nefliore vefte cultus, quàm quum in ejus 50 confpedum initio prodiret» ;tunc enim Ra) adco properé in publicum venire geftic- bat, ut, quam illi concinnaveram veftem, non licuerit.» uti volebam, & deccbat , ornatam reddere». Hinc forfi- tan factum, ut vilitate veftis offenfa Illu(triffima V.C. minüs gratus fuerit illius confpectus : paulló igitur cul- tiore vefte eum ornare volui;mihi perfuadens,gratiorem aliquantulum futurum, fi minüs propter veflem, certe - propter doGtrinam quam continet de varus rebus quas tribus libris defcribit in fuis peregrinationibus magnà fedulitate & fingulari judicio obfervatas. Fuitenim vir ille indefeffi ftudij, quemadmodum ex ejus lucubratio- nibus (uttum commemorabam, & nunc denuo repeto) quas partim Latino, partim Gallico fermone ipfi natura-- li, evulgavit ,perfpicere licero. Namextant Libri de» Coniferis arboribus & perpetuà fronde virentibus, de» Admirandà veterum Bde ftructurà, de Medicato funere, Latine ab ipfo confcripti: Gallicé vero , Libri de Avibus, de Pifcibus, & hoc Itinerarium, cum Libello de Neglectà plantarum culturà: Librum etiam de Ser- pentibus peculiarem (quorum nonnullos in hoc opcre» interdum inferit) & InfeGtis: tum etiam Commentaria in Diofcoridem,& de Agriculturà Librum,alia pratercà quzdam meditabatur :fed laudabiles ipfius conatus, in- : 2 opina opina mors, nefarijlatronismanu illata interrupit , non finemagnoelitterariz Reipublicz difpendio. « CrETERYM Itinerarium illud ante quindecim annos Latinum faciebam fic apud me ftatuens, ejuslectionem. haudinutilem futuram illis qui Gallicam linguam igno- rant, quandoquidém miram rerüm ab Auctore totà fuà peregrinatione obfervatarum , & in tres libros conge. tarum varietatem continet. In co enim non modó Re- gionum ,quasadiit, fitus , indigenarumque ritus & mo- res defcribuntur : verüm etiam multarum exoticaruin. plantarum in illis Provinciis nafcentium nomina enu- merantur, & diverforum, que alunt, animalium hiftoria éXphoitur. P356, muuigsonn | C vM porró Exoticorutn Libros publici juris facere? haberem in ánimo; quibusadjungendosetiam putarem cos Libellos quos é vernacülo fermone aliquando Lati- ne loquentes feci; boc Itinerarium haud negligendum, fedin manus iterum fümendum, paulloque accuratiore limà expoliendum effe cenfebam, ut aliquanto cültiore veíte in Ill** V. C. confpe&u apparere poffet : volui enim rediretad eum, cüjus nomini primüm fuerat nun- cupatum. Confidoautem Ill" V. C. pro1ngenità fuà clementià illud non gravatim fufcepturum; ipfi intercà à Deoopt. max. feliciffimum rerum omnium ftatum ex- ' optans, ad Divini Numinisgloriam; & Ill"* Haffiace fa- miliz decus fempiternum. ' Lugduni Batavorum Kal. Sextilib. cIo. I5 c. a 0. TRETEN Ad Cd no PETNEIPIOBELLOAUR | | Obfervationum libris s ! àCA4RoLlo Crvsio ., donatis Latio, ; .CARM EN: | B ELLONIVS coarias Orba lusfravevatorgs , 070 | Regnáque cvi ipfis zognita montibus ; Vigerat undoft [ebtem-gemmiua ostia Nil, Viderat altavum culmina. Pyramidum; | Nulláque non illi coifa infula [bav[a per aquor, Sive por ZEgaum , [roe prr fonum. —— Viderat hac: & digna nora quacumque. tuliftt Fors, promtis navcun foriplerat in tabula, Qua, funul ad patriam ut vedi, per[olvere.cuatum.... c Pro vuitu cupidu ,runila dudit. atria :; . cat patria tautum &« patrio fermone ,[uimque o . araot bo n angustis cluferat ipfe loris. f * TwGrvsi mltas docti monimentaviludis 5 BELLO NIL fariens ore loqui Latio: -—- tui 0707 Quo jam prpeuum, malla peritura eie pn 0 Durabunt feriptis amuln Romuli. 707 | Durabunt : faitüsque tuo nerito immortalis, x» Plu tili jam debet quim fii BEvLONIVS. 7 E.F.F. Ráphelengius, zx t i /Idalc p15q 2129 ! t f T gui? 12135; v ashs mubildug abd: Z5 d I Í li [3 Hi l TI 2n : ler (ne otttn i? ; ) CH 025 H H1 SE 1d f b 9t, $ ,' | I l vid T £19C ) I s s I 1 ir 152191 ^ ] ' Í £J ,2£UC 1 ] s r1 ! 143 PRTIVIT ; 4A . rH] | ] à ASA - potPHVS SECVNDv s diuina faucnte clementia, 34 cle&tus Romanorum Imperator femper Auguftus , ac CES Germaniz, Hungatiz, Bohemis, Dalmatiz , Croatie, €) Sclauoniz, &c. Rex, Archidux Auftriz, Dux Burgun- T" diz, Stiriz, Carinthi, Carniol & Wirtembergz, &c. "Comes Tirolis,&c. Agriofcimus,ac vigore prefentium notum faci- mus yniuerfis: Quod càüm Do&us nofter & facri Imperij fidelis dile- &us Carolus Clufius humillime nobis exponendum curauerit, prz. manibus fe habere fcriptà quzdam qua in publicam vtilitatem edere flatuerit, vereri aurem ne cüm magnosfumptus in Pictores & Sculpto- res fecerit, lucri caufa alij, quod fieri folet, fibi in fraudem eadem im. primantjaut imitentur;ficque laboris ipfe atque induftrie faz praemio Éraudetur ac deftitüaturgnosconfiderantesquàm praeclaram iam anté operam in quibufdam lucubrationibus, qua iam antc fuerunt edite, pofuerit,& quàm nobis exquifica ipfius ac varia eruditio;pracipué ve- ro etiam in indagánda ftirpiuni & herbaruni natura fedulitas atque induftria commendentur ; quód multa peregrinis ac rémotis in locis didicerit & obferuaueritmulta fecam attuleri;que rara & luce digna fint, quód affiduis ádhuc ftudiis in hocinéumbat; vt quz. in antiquis au&oribus abdita 8C obféürá funt, étüsr acque illuftret; vc praeclaram nominisfüi memoriaui pofteritati relinquat;benigné ipfi; quod rogat, Priuilegio noftroaduerfus omnem fraudem confulere cüpientes, pra- fentium vigore fcienter animoque bene deliberato; pro autoritate no- EGIVM:. C ESAREV M. LA AM EX ftra Cac(arca ferio decreuerimus, edixesimus ac ftatuérimus, quemad- modum przfentium vigore decernimus , edicimus ac (tatuimus , ne quifquam Typographorum;Bibliopolarum aut aliorum;qui fiue im- primendis fiue vendendis libris aliáve quacunque rationc: ncgotiatio- nem exercent librariam, intra viginti annos,à prima editionis dienu- merandos, Caroli Clufij opera duobus tomis exprefía, quorum prior SUPER hiftoriamcontinet, altero plerique libelli , &c. ab ipfo Latiti fa i comiprehebdüntur, & quaecunque praterea idem Clufius edet opera, ipfo início aut inuito typis feu quecunque alio modo aut charactere, fiue integra, fiue aliquam eorum partem imitetur, expri- rnat vel'in publicum edat, néve ab aliis edita vel expreffa vel aliunde allata intra Sacri Romani Imperij fines vendat, ac diftrahat aperté vel occulte, Si quisautem przfens edictum noftrum tranfgredi aut viola- re,& pradicta operarecudere & in fraudem prenominati Caroli Clu- fij edere aut vendere aufus fuerit,eum non folüm eiufmodi libri exem- platibus, tanquam quz in commiffum ceciderint, memorato Carolo Clufio eiüsque heredibus, vel mandatumab iis habentibus, ope Ma- s E giftratus giftratuseiusloci; vbi déptehenfa fuerint, vendicandis priuari,verum- eciam mulé&ta decem Marcharüm auri puri fifco noftro Im periali frau- decimioódauó; " 9x ,SWYONuSeII VIOSZ SCIRET Ia RyDOLPHYS.. Doc m o 007 vdmandatim S. Cafarte D proprium. | Iacobus Cuttiusà Senftenáw. | Io. Batuitius. 1 weh. oer NS ys - .Q BI Sy Rapbelingyj, ui baud exiguos fumptua pingendi &) fculpendia Icombus V "amecum pariter itmpeudiétus, tui ob eam qua mibi cum "Patre cUesiro eo Ao fuit arBia amicitia, cUobisingmam permitto, cot banc near Obéruationum "Petri Belloni] eg adjun Eli buic libelli cer [ianem, typis cuestris excudatis ac evulgetis : mec alibi aliua quifpiam duira cuiginti annos, cupio, [rre jubeo , ub penis (gy milit , que S. Cajarea oMajtifat 1 R^ m ESSERE * 541.) t exyncse Y" CDs ue e — E e x 2 3T we SY 4 u INDEX CAPITVM- qiix tribus Obfervationum PErRt Brrromti:r Libris TE "— — continentur. | .LIBRO PRIMO. C2P.I. INGVYVLO s dver(is ration- — Graci cuulzo "Pfiloriti diatur , Veteres ldam LO bus à natura in bac coita daci, — mominabant , de[criptio: tum que planteueo mecommium it lituta adenmdem fcopum teu- — macantur. à paran dere. e quycgo, xvin Rariorum arborum (2 berbarum ' CAP. IT. "Rerum appellationibus. mmus ,.. que (ponte circa ldam montem in Creta ma- fidendum mon effc tamet [u coalgares.ffmt, mifi — cumtur , nomina: colligendi cocci baphici ratio. «veterum defcriptiombus re[pondeant,cz- ve- — pag.eadem. — eed bus que defcribuntur convenuant. pa-8 — xvirr. "Plyrimatwn alarum flirpumin— rir. Brevis fengularium Creta narratio , — in[ula Creta [ponte na[centium brevis narratio, er peculiaris. Gracanicorum morum obferya- pag. iapo 60s odo o ovo innn tio. ; quao xixe Cretenfe oMalyatisum coinum , 1v. Grecos quiexterorum Principum do- Pramnium diéfum : illudque ni(quan alibi minio [ubjeth [unt ad ipforum Principum qui- — config, — ^ Eos E72 bus parent, ritus Cy "vivendi confuetudimem ^^ xx. Veterum [altanth cum arm vato, fefe componere; —.— 07 agit ^ Quam Pyrrbicaya faltatiouem siominiaruit. - v. Celebriorumiin[ule Cretelocórum obs. pu non omiinssninp. ema fervat. i0 devono pags ois XXrs - dWotquot mandatum (ive, diploma vi.— Pfeudolabyrittbia Cretenfis e?» ru- ^ liberi tranfrtus à purpurato sliqua "Baba, cod dera quarumdam urbiumejusin[ule, pag.xa, — à Turcarum Trnperatore umpetrayerint , moda Vii. Qua ratione Cretenfes Ladanum — Turcico cvestituincedant , duemQue. itineris -coligant. ^. papead. — babeant, quiintePpretis ice fungatur tutb per. vir. Scarut pi(cit im Crete toribus ad-.— omnes Turce provincias comcare po[[e.. pag.7 modum frequeus alus tamen repiombua valde ——— xxix. Turcaseandem di£fionem fuis cha- TArUs. perc pai rairibus multifariam exprimeres pag a8 1x. Vari genertt avium in Greca obfer-.-— xxyri.— Cariarum [Pecierum Terre finilla- vatarum Gallia nomina cum Veterum appella- — te defcriptio; atque de [rela ipfi impreffis.— tionibus collata. paraó . eadem. $ Xi OMultarum alisbum avit Gracano- 5. xxii «E (anslautinopolk in Lemriqn a- mina cum Gallias appellationibus collata. p.vz nit ZEget in[ulam y Italico" fermone Stahmeue Xr. Uetera Q7 vecentia Gallia; Gracá-. -coulsomuncupatam ;profeétio. pap. uo que uidtàrum alarui avium nomina. pagAS «s c XXV. Urbium GÀ rusarum Temm n- xit. Jefe fi vujujdám--Crata -fambarà fale de[ersbtio: 7 us oss sia paro "Pbalangium nuncupati defcriptio, pu xxvi, Srinpiuurin vrfula Lemno vulga- sooxur. Hira feri quoddam gemis Crete fa-.— rium nomina. 43 -miliare quod Galli Bouc-dfhans Abelliit.y. o xxvir. Turcarum Satrapaa fao more 'vi-— XiN.. (retenis aries Strepficerosmomima- — vzutes,coiliter (gj fne delicia epulari. pag3*— - tus di[ceptatio praterea edocens quid (it Vi- xxvii. Loc in Lemno, unde terra fut- COH. 3 , paz. eadem. — laudaeruitur , defcriptio. pu "oss "De Cretenfi quodem lapide , cujua xxix. Res viles e9* parve effimations.— Solus memimt,Da£bylus ]daus nuncupato. — celebriores fiericeremonitt; Qj exigui prec ve. C pau bus au&foritatem conciliari, fi fuperfütione o- — xvi. Celfiffimmi totius Crete montis, qui — biltentur. C onis MI.t4de : CAP. i J Cap. xxx ^ "Pifamm ad littus infule fre-. quentium momitia. -.. | 0 uas xxxi. Choudrille gummi, alique img- lariaytuem ferpentum qui im infula Lemno repe - riuntur uomna. Dog m pag.tad.. xxxi. Offrea que cuulgo in Lem in- fila littoribus capiuntur. p.56. xxxiur. Calidarum aquarum in Leuuo fcaturigo, eg? Grecorum monachorum mona- Jflerias. sop MET: xxxiv. . E Lemno inThafon in[ulam ua- vigatio. : 4g. tad. xxxv. éMontit eAtbou defcriptio, ves in eo memorabiles. pag. eadem. xxxvr. Quinque evel fex nuuc effe Ca- loierorum Grecorum Atbo monte degentium nillia , . hiuc iude. per. monakteria. [par[a.... par 39. Perm . XXxvir. Oria mouafieria iu monte Atbo firma & munita effe. adver [us Pirata- rum. wacur[iones cet illi zom admodum iniqui aut molefü fit. pat. eade. , Xxxxviu. Montem Atbon in eadem affi- anatione apud Gracos effe, quà Roma apud La- liuat s i EE «o pano xxxix. Monafíeriorum nomina [erie quá- dam enumerata, [umto ab i$ initio que conti- nentifunt proxima. XL. Cur plerique libri in Grecia periez vint: de monakleriorum in monte Atbofundas tione,atque [umma in qua Gracia Ecclefrasiici verjautur iguorantia. soa pun XLI. Gracanice Ecc [re ceremonia. pag.» .xLlir. — Rarires moutü eAtbou [firpes [ponte nullaque cultura. adbibitd provenientes. pag.eadem. p ' c xLim. Perarum arborum perpetuo cvi- rentium in montis Atboucoallibus [bonte pro- yeniebtium nomtua. . | 46-43 xLiv. 4rborum (gf frucum , quos in cuaritd provincitt perpetud comá ccirert obfer- VAVifaut , nomina. 4g. ead. xLy. Vicmorumlocorum ob[ervatio qua. ex fummo montis. Atbou vertice contfia po[- Jte ouessque fb — XLVNI. Monti eAtbou ^4loteros [rve wo- machos jmechanicas artes exercere, — pag.ead. XLyrr. Cancri aque dulus in montium vivulis cver(antes,à nostris fluviatibus Cam- anaris, quos cUulzo Cancros appellant ,duverfi. p. 46: E wn ; coo pug.ead. XLV. Portento[a cciveudiiuter Gra- cos. facris addiffos ratio; quaque afferitate, Jnperstitione «5 cereuoniis im cibo atque: potu utantur. we Sh cale rMg. XLlX. É monte Atho in osea &lio € rari pifces qui ilic capiuttur.pag.ead. L.. euri (9* Argenti fodine: Curcarum. fmperatoras » atqut de abrizi auri órigine difce- pute. 00 pov gpueeaí48 LI. Qua ratione wetallic duri dept fant ex quoTuraa Ducati tuduttur unicum - que efe Ducatorum auri genus per univerfum T'urcarim jmperatortt dominium. paro .LIL "Unde fabule de aureo vellere ori- ginem (un[erint deáue Peruano & judico auro difctptdlio, — 0 par. XML. Multarem aliarum rtrüm ftem larium in [dem fodinis gj circa tjus. vegiomit montes ob[ervatarum defcriptio... pag.54. LIV. Plurimorum ferorum animalium goma. vc pasó Ly. '"Profeífio à Syderocap[a in "Buct- phala. De flumine Strymone, eg pi[abus qui 20 capiuntur. cas os ages LVI. "Plurimarum antiquitatum (j ru- derum urbium Matedonie de[criptio , atque de "Philippis (7 "Philippopoli. 4p.59 LNIT. - Butephalz urbis olim Chios mune cuero la. Cayalla muncupate. doferiptio. Pf é e. ioc Os yt send Sr - Lyirr, Muros qui fupra Cavallam adbuc f'upez[unt , Macedoniam à Thracia dirimere. pag. ad. IN | Lix. Nullaapud Turcas effe diverforia; [cd No[ocomia imveuiri , ad que divertere li- GA 0. ^ ag. 62. Lx. ltnerit quod € Cavalla ('ónflantino- polim ducit , defcriptio. (0t pans. Lxr. Cypfella cuetuítiffemurn Thrace oppidum; (p: alumni con[landiratio. pag.64, Lxir Regia cuia que olim, Romá .Con- flantinopolum ducebat. 5225; Lx. Mari[fa. flumen, coeteribus, He- brus dicium : y. Turcarum expilationes [eu rapina. ee paptad. Lxirv. Plurimes nationes certo aum tem- pore natale folum relinquere deinde domum rt- dire. xau. 66 Lxv. Terebintbos arbores gallarum quod dam genus producere que apud Turcas magno ín u[n funt. p41.67 CAP. CAP. xvi. Turizt viatores adpiodum ales effe, ag.68 pops i Turcas agibitate co induihid rt- liquas nationes longé prcellere, in imponendá fupra jumenta , deponenidírve impedimentis. par-ead. D Lxvtir.- "Perintbus coeteribus: diéia , uunc Rodefto. (»* de Heraclea. par.69 ^: LXiX. Turcarumiter facentium mine - füentium co» modes. «p.cad. —ULXX. "Pera Q7 Couflantinopolis urbes. puo v -CLXXr. "Rumarum Nicomedie, e rerum L^ p ROSE Rod P. EREGRINATIONVM que : enari peraguntur sncertum tem- put effe atque de Contantinopolitano itinere m eAlexandriam. par.78 "ar QUeteres urbes ad Propontida littus fite im Thracia: e? Callipolis. $479 nr. BofpboriThracia, (affellorum Sefti eg Abydi, atque ruderum Scamaudrie defcri- pi. | par. 8o iv. Que apud. Abydum. obfervammus. pue. pu^ v. Tróle rudera € mari effe. confbicua. pag. eadem. RS vi. "Ruderum Troie de[criptio. pag.ead. vir. Jnfula Lesbos, (gj "Promontorium Sygeum. p40.84. vit, Brevis defcriptio eorum quein in- Jüla&. urbe Chio obferuavimus: folaáue in ea Infula Mafficben inveniri. pu IX. Samos infula. par-86 x. *Difceptatio de piratis corumaue defi- "itio. s : -o pas87 xl. "Patvsnfula. -par.88 xit. Cos Infula Hippocratis patria.pag 89 xin. Sinpularia quadam ob[er- VAd. 0 (oo par. ead. xiv. Onocrotalus avis , laculus ferpens: Turcicorum militum mode&fia. 49.90 "xv. "Profetfio 2 Rbodoin Alexandriam. pa. NM ; : xvi. Veteres uayigationem fine. pyxide nautica infrituiffe , Qy magnetis u[um immo- aff. 20 01pu.92 xvi. *"Dwo duntaxat e[fo magua JN oftia que navigari queant , (Qj majoribus [ive - 9r Rofettá reperta. que idc nunc coufpiciumtur defcriptio. pag. 71 Lxxiu. Orientales nationes libentius pi- fibus coefci quàm carnibus. par-ead. uxxir. ^Piftationt im Propotitide vatio- vem agnum quefium adferre. pa-7 LxxiV. eAlie pifcandi in Propontide ra- tiones. pas. ead. Lxxv. "Pifcandi notfu ad lumen cum tri- dente ratio; £ «varij alij in- Propontide pifces capiendi modi. —— pu. 74 Lxxvi. "Uetufía monumenta , e?» alia [rngularía que Confiantimopoli con[bictmtur. - 4.75 CIE. operaritt avibus adum praebeant. — pap.ead, xvi. — "Brevi, Consiantinopolitam in eAlexandriám itineri narratio, 24.95 xix. Bine Alexandriz urbes una m Agy- ptosiltera (qua "Romanorum erat Colonia ) in Phrygia. pas-ead. xx. Hyena cveteribus nuncupata , nunc autem Civetta. ptr.94 o»xxr. Plarimain eAlexandria con[picien- da: Obelifci , eo» magum ZEeyptiorum colo pass e: —xXur. Dcbseumonem bodierno adbuc tem- pore in multi edibus. cicurem 'adfervani : e alterius. Icbreumonit -oefba: adverfus *Pba- langium certamen. ; .96 xxi. Turcarum Alexandriam incoleu- tiuya toores Divi Macarij folitudines , varie '- que alie in Alexandri res. 24197 "xxiv. £x Alexandria in Cairum profe- 6o. pag.98 ai —xxv. Singularia quedam 1m eAlexandria pur.ead. -Xxxvi.| "Refetta urbs ad Canopicum Nili offium fita. quo? xxvi. De9Nili pi[catoribus. — pag.100 xxvur. JONavigatto e Rofetta in Carum: €) multa Shasus. Niisebr rand pu- eadem. ; m xxix. ZEgypti urbes (y pagi ad Nibri- pe [iti ob aque commoditatem. ^ pario xxx. Nilum, ficum alio flumine compa-. rare licet , "Pado fevé fimlemeffe. — pag.1oz — xxxi. Sisgularia quedam de Egypto & —— cot c oparios xxxn. Plurimarum avium , atque alo-— rWD ripa: animalium [fecundum Nilum olferyato- rum defarptio. paz -éad. Car. xxxttt? JNavisiorum quorum in Nilo ufus e$ , differcutis, atque arborum qua in Caii. bortis cowhsariter aluntur , nomina. pA 105 | xxxiv. Plarimos ballucinatos effe , qui Chamualeones folo a£re coiéfitare crediderunt. par cadem. x xxxv. Nofferm Cairum appul[us; quid preterea ilic coiderimuz. pag.eadem. xxxvt..— (airi edifiia co» borti * turri Nili incrementum defignans,ex qua ejus. aum fertilitas cogno[atur. : pa107 xxxvi, Urba Cari , atque eus arci , . dhfriptio. ; "xXxvirt. Ingens. aquadutfus inter Ba- Dylomi rudera e9- urbem Cairum, per quem SNili aqua in arcem decurrit. 110 xxxix. Baffamide[criptio. — ' pag. ead. : XL. eArbores m Materee borto mafcen - t5: (2) magnus Obeh[cus ereélua apud. Cai- TUM. — TEOOCORUN: Pal eT R2, - XLr. Érrones illos quos couloo AEgyptios appellamus , perinde in Erypto wveniri atque in alit regionibus. USA pus —xtir CPyramidum ob[ervatio. pag. ead. "xIni. eAlferiu Pyramidà obfervatio. paras e xLiV. Tertia five vinor Zipyptiaca Py- TAWUÜ. - ead. xiv. Plwima ale imn Egypto "Pyrami- des vost [40.116 xvi. fngens Coloffut: ab Herodoto An- drofphinx nuncupatus ,C»- à Plinio Sphinx, aute Pyramides excifut. par. ead. xLvir. Munmia c9 coeturcondiendorum fepeliendorumQue corporum im Egypto ratio. quu xivir. Lyra Zgyptiorum. — paz. 118 xLix. Gyraffa,quam Arabes Zurnapa, Grec eg Latin. Camelopardalin vominant. pas. ead. 2 E. Elegans &) parvus Africanus *Bos, quem «veteres Grec. Bubdlum appellárunt. po e Li. Ceryigenus "Platyceroti [imnle, olim eAxit nuncupatum: (E. Gazella epeteribus x dicia. | par. 110 Lit. Varias gefficulationes in Cairo feri: Simie genus Calluricbes numcupatumpag. vit pua o8: Lut. Quad fu eoram apparatus qiu Cairo Mecha profiofei volunt... pag. ead. LiV. Profetfiomu mofíre ex Cairo. in montem Sinai defcriptio: (9p de fimgulari car- nb praparandee vatione in corum ufum qui lon- , gumiter (afapiust. pag. ead. - Lv. eAltiffimi in eArabia. deferta. putei defcriptio. 4.125 Lvi. Plant que arenofts circa Sues locis nafcuntur. : par.113 Lvit.— "Duodecu. amari fontes. Mo[is y quorum" Plinius menit. IL m - Lvnro "Rubrimari [ipe Sinus eArabia ctnali, coc | pag. ead. LiX. "Rbampi frutéx ad Simus eAvabici; littus nafcens. —.— par.1i Lx. C hameleones , lanifere ,e2» cvarie alie arbores, in »irabiana centes. — pa. tad. Lxt. Primus pagus quemyn montem Si«. nai tendentes , imvenimus. par. 116 Lxi. Mons Smai. pag ead.. Lxitr. Monti Oreb defcriptio. pay127. —LxtV. eA4hud monasleriam. ad radices montis Oreb. [itum , &. [axum ex quo aqua. effluxit filis lfradl. pag. ead. Lxv. Locafacra im Monte Sinai. pi. 128. LXvi. EcMonte Sinai ia Taurum acr, persap c WO ADE oc usd MET Lxvit. Tawri oppidum (27 arx tum fim» gulariaad rubri maris üttus obferyata pag .exd. Lxvinu. Naves eg cymba rubri mani. puao » Lxix. lrimeris à Tauroin Cairum dietim coufcéh [upputatio. pag.131 -cLExX. "Portus Sues ad Maris rubri üt fus. pag.13* Lxxi. Murrbina coa[a m Cairo cvenalia; de Nitro. pa2.33 : Lxxir. Succinum non dfefife aper que exiftimáarunt , fed arboris gummi. pagX34. Lxxur. Noffra profeéliomi im Hiera- falem apparatus... 7 por eadem. Lxxiv. Zgyptiacus quidam frutex [em- qurvirens qui rubrocoloreiifiat. — pagis; Lxxv. Plurimi Zrypti pagi , [ecundum cUiam que — duct, liti. page LXXVI. irabile di fileque iter. iuter Cairum Qr Hierw[alem. pag. eadern. LXxvir.- (utrum ; Cancer quidam exi- guusmirsuda natur. pariá Lxxviu, irbores, aves, alieQue res [ja- gularei ^J OMAMMEVU-EL T à ( galaresin "Palestina nacemes. — pag. 138 Mixxix, Urbs Gaza. pag. 139 vLxxX. Vrbs Rama. pag ead Lxxxr. Hiera[alem in montanis fta, "pag. 140 Lxxxin. "ABreysd itineris inter Carum eg? Hieru[alem fupputatio. qui. tad. e zxxxut. Sucdnéfa defcriptio [acrorum locorum Hieru[alem. ag.eader. cLXxxiV. "Die cvingimis fepulcbruu in «valle lof apbat. pag-14t :oixxxv. Chrifli "Domim nofiri (epul-. cbrum; co Hyerofolyma rudera. — . pag.142 EXXXVI. Defertumia quo tentatus fuit Cbrisfus, ez? Tordantt flayius. —— pag. ead. t vxxx vir. Betblbem Gy Ebron.pag. va 4' -UExxxvirr.: Terresfre iter ab. Hirofoly- ma*Dama[cum: (gy. que arbores (bino[e Hie- rofolymitano agro (Pequentes[unt. — pagaag COLXXXIX. Nagaretb, ubi Dive comgini anmuntiayit Angelus ipfam Chrislum parita- ram : & cviri Arabis defcriptio. — pag.146 xC. Lacus Genez aretb ,-ocl mare Tibe- tiadus. ae pag tad. -xcr. Rerum im "Dama[co obfervanda- ?um defcriptio. Opu147 ^ xCirn Laffrato eorum qui turmatim ex Dama[co difcedumt , ut. Mecham proficifcan- für. - p41149 ovxenrs Qamafci edificia ,aliaque (ingu- ict pag.ead. xciv. lDteré Dama[co in Libanum mon- tem. SEES pag. 150 noXv. Cefaree urbit nuuc Balbec appel- late autiquitates. pag. 151 —XCvr. edutiquum mandacandy [emina Terebinthi morem etiamnum in Cilicia. gj 5y- ria perdurare. — — -pagagz xcvii. Hamous urbs, cveteribus £miffa dicia. veuunt ad potionis genus ibendum Pofca vel pat. ead. . xcv irt. Turdcecaupene im quibas con- . Zytbum nouiatum , à. Cerevifia dif erens,. 24-153 161 sj xcix... Vrbs Thar[ua: D. Pauli patria. pap. eadem. C- Cilicia plana, e$ ciffernein terra ve - conditaygu« aquá pluvid implentür...pag.i$4 CL. Ruinarum Mara. de[criptio. p.ead. CII, | Urbs Halep , antiquitus. Berrbaa' diffa : (9* Rhabarbarmn atque. Rbapouti- a. i P445 CIII. Peculiaris platearum per. duionts Turcice pagos cs oppida defcriptio. . pag.$6 —Ckv.. Tter ex Halepo Antiochiam. pa.157 — €v. utiochbiaurbs.... pag. 158 €vr,— Simpularium verum ia. eAntiochia obfervatio. Menem oe fAB- Cad. Cv1I. lier per fumma Aman montis jh 44. b4f. .159 26v. eAffaticum animal Adil nuncu- patum, Q urbs antiquitus dana appellata. pa. 160, | w .€IX. Apparatus pereere profeéfurit ddo-. [27 : pem [42161 CX. Éx dana in Taurumi montem pro- ffo. — 07 pa. i62 Cxr.. Therme in monte Tauro , (Q9 urbs Heraclea, paz 6; cxi. £x Heraclea im Iconium prefeífio: de Capris delicatam illam lanam ,ex qua ut - dulatus panmus conficitur , férentibus. pag. V64. Cxir.— Urbs fconium. pa A6j Cxiv. Turcarum aurifabri. pag. cadem. Ccxv. Urbs Achara. ; 166 Lu (U^ PER DIO. CA m E origine Turcicarum legum peculiaris vatiocinatio.pag 167 (UM Quá affutid imtio u(us fuerit Mabu- wittes, ut rudem plebem ad [uam legem pellice- ett: e quiin bac ve ipfi auxilio fuére.pag 168 "out. Omnem Turcarum fidem in Alcorano 4 SMabumete condito contineri. pao. eadein. cav. ÜDiverfa [eife inter *Mabumetanos deipforum religione (uborte...— — pagi69 vw "Pesarum Tferi formidinem Mabu - metes Tura incuffit : (y eorum- fepuliura. par. 170 vi. Variealie nuse € deliria à ZMabu- mete de extremo Iudicio fcripta... pag. ead. vir. eAmuma im paradi[wm proftífio, quam &Mabumetes uoéfu dormitns [2 confeai- fe nugatur : (y infignia deliria qua. de Turca- rum Paradio refert. vin. Car Mabumetia lex Turaá perm- ferit, ut fe cum feminei fexus mancipit, cujnl- E cunque ss PpE- P cumque tandem [i eligiomi , peremifcere pof" "t. p.173 ix. "Brevi , paradifr quem. Mabwmeies Turcis pollicitus eft, narratio, quámque ridicu- la [rnt qua de eo recenfet. pas. ead. x. Turcarum conubia: GJ cur illis data licentia quatuor [imul uxores ducendi pag.x 7 4. xi.. Liberos educandis apud Turcaa vatio. p4175. xir. Zrmenij, €) plures alie nationes Christiane [ub Turcico domiuio civentes. p.176 xiu, ldeiper Turcicum dominium ba- Litantes. pae. ead. xiv. Aepotiatioues (Qj fora Turcici Da- sn. - pu78 XV. eAdmwiratione res maxime digna in Turcis, qui Optorve[cuntur ut im bello [mt ani- mofiores. | pag. ead. xvi. Quibus fignis foleant Turce [uas amicas folicitare , «9». Turcicarum mulierum ornatu. pa. 179 xvii Twrcasplures babere uxores, que finé rixa Q- xelotypia etiam cum concubims (g* fervis feminis cotyunt- paz.180 xvii, Turcarum Tmperatorem quinquies centena bominum nallia facibus im aciem pro- ducere, es? ducentarum triremium cla[em pa- rare po[[e , quam alium Principern centena mil ENS, puit xix. Securicula Turcis familiaris ad cva- rías ves pacis cs* belli tempore admodum com- moda. eo par. i82 xx. Turcas plurimas ves ex antiquitate retinere. p42.185 xxr Turcarum monachi. —— pap.ead. xxii. Jis co glaciei per totam efía- tem more Turcico con[ervande ratio. pag.184 — — xxn. Copfuetudo Turcarum [efe in al- tum iinpellends. coo pap.185 xxiv. Honorum apud Turcas diífmélio, cim ex barba gesdatione, tm ex tiara cvarit-. — tate petita. pag. ead. — Xxv. Plumarum ornamenta Turci fa- miliaría. pag. ead. xxvi. Vebemens eorum exeratium qui T'urcicum arcum intendere dicunt. — pag.186 xxvi "aru ciborum apparatus apu Turcat. — pag. cad. xxvirt. T'urcarumcircuncifio. pag.187 xxix. Mancipia uos heros cogere poffe, 1 optionem fumant , cvelíntue pro ipforumve- demptione [ervitutis certum tempu pra[cribi, an aliquá pecunie [wmimnád paf. — pag i88 xxx. Turcari facerdotes e»» [cientie.p.189 XXxr.— Turcarum [acerdotes borologiorum cuicem prestare, borarum [Dacia alt "voce ex Jummá templorum turri proclanantes. p^190 xxxir. Jrneri [nfcepti continuatio : co nonnulla de Turcarum moribus. pac. ead. xxxin.— Nullas onplieres [nb Turcico do- minio cUentes , cuju[cunque tandem [int re- ligiomá ,ob[caenarum partium pilos novacula demetere, fed pfilotbro auferre... pag. 191 xxxiv. Turcicas feminas [imgulari efe forma & munditia. v0 par.192 Xxxv. £ná ratione femine [meipitui capil- los (y [uperaila,cviri autem fenes barbam mi- gro colore inficiant. Co pag193 xxxvi. Élegantis forme [ecundum Gra- cos commendatio. vc pág. 94. xxxviI. Creditu diffalia elfe , qua Turcici arculatores tm publico fidens pag.ead. XXXviIL. Turcarumiuéla. — pagis XXXIX. Twrcas imperierritos effe fu- nambulos. pag.cad. XL, Turcarum canes ,ecorumQae cuenatio, pa. 196 XLL Sürpumin monte Olympoob[erva- tarum nomina. : paz.ead. xi. Profaurbs,Que Turcarum jpe- ratorum Regia effe folebat... pag. 97 XLILIL Turcarum cueslés elezantffund effe concinmatas c»: con[utas. — — pag,eud. xti 1v.Ephippiarij es» (utores Turcia.p.198 xLv. Fabriferrarij Turci, pag ead. OXLVIO Twracdamones: (7. lapides qui in bubulo felle isvemiumtur. ^6» éad. XLVII. 4rcuum Turcorum neri, G7 tefludimum fides. veo pags n99 xLvU... Tefíudo. cava , gy: comémtus Turcarum. sx oor Sal - pag.ead. xLIx. Twcas latrunculorum ludum ad- primi callere magnumiue u[um gummi traga- cant be apud illos efft. ; pap. io0 L. Flores quibus Turca delectantur : eo- rum orti," variarum verum apud illos ex- Inmenta. p4g-.201 LI. Stelle amimalibus per Thraciam mo- xiestum quorundam animantium atque plan- tarum in Ponti littore colle&arum, (gj 1m foro Cüffantinopolitano con[pe Clari momima.p.102. AA INDEX INDEX PROBLEMATVM quz in PETRI BrErrowr: Libello Deneglecta Plantarum cultura, &c. PROBL. NN VLLAM tepporitlon- gitudinem e[Je pratexen- dam, quo minus ea que ad "Reipub. commoda augenda pertinent y Silyesirium arborum cul- zurá procurent. (00 puit 1r. nantam utilitatem conféqui liceat ex Silvefirium arborum cicuratione, modo culto- res labori nou pigeat. pag. cad. iin — Necfüveffrium, ntc mitium (9) do- anesticarum arborum altitudinem certam po[Je conkiitui. pr: iv. )wempiam idontum fore ad magni alicujus Principis predia colenda ,qui ineptus e[fet ut tenu fortune bomimi in[ervivet.p.2.1 4. v. Tolerandum effe artificem , cujus opus cueuale non eft ui [i Rebus publiat (9 Prin- cipibus. pag. ead. vi, Hejur culture finis ciom magni. [it Nei n non po[fe , quin [umma utilitas inde accedat. 4g.216 v11. Zrborum Ape foliorum defluvij tem- pore feeienda: eo loci quicon[erendua efl pra- paratio. : p4g.2i8 vin. Neque bomines, ueque folum, uc- que etiam animalia graviorem laborem tolera- re po[fe , quàm à matura eges conktituerint. Ia ^ coax. "Difieptatio, filyefirium arborum ci- curationem comprobans. pagp.iio x. Que cau(a[it, cur neque im civium, meque'Principum bortis exotice plante vulgo [piciantur. S pagan con Maier probatur, quod coirens fupra terram con[fici - ur , quódque tioyo «vere tran[blantatur , id (oxi Éxempla diligentum Agrictlarum, quibus omne cel loci inculti , cel domeflicis femine natum e[[c. p45.223 xi. $Silvesirium (Ej urbanarum arbo- rum fecundum earum altitudinem. () magni- tudinem nomina. LL xin —Siyeffrium arborum quas ali eg cicurari poffe demonfiratum e$1 nomina. p.12.6 xiv. "Pracepta i$ qui bac cicuratione in campesiribus (gj plaut uti cvolent , [ive illa frt im lofulis, rue i mediterraneis , accomimo- . 4 :230 (OxV. Tenorautiam (Qj uegligentiam Colo- norum nostri temporis argus ex [centia (gy di- ligentia coeterum Agricolarum. p4p23t XVI. uo amm tempore parauda frt ue- ce[Jaria ad file Sfrium arbori culturam. p.231. xvii. Non fore difficile, Cedros is pares quein Ciliaa f" Syria uafcuntur , atque alia pleraque arborum genera ,etiam fiue impendio educare, [f quis3d negocium fufcepiflet. pag.235 ' xvirr, S: Gall nonnullis locit petro[a &).— confragofa arbusiare cvellent, multorum cen- Jum authorem f turum. c pag 234. xiX. Jmpedimenta in f'irpium cultura ez earum cogimttone occurrentia, 47.236 xx. eAdmonitio ad Galle re[bublicas de opulentia ec? faculiatibus quaruadam exter norum, qui (ud dilisentid ex plantarumcultu- ráeas fibicomparáruut. pag.258 XXI. Semupum omm generis arborum, quarum mentio (afa esl, adauirendi vati fime magno impendio. paruit xxi. Iofgenti elegantia Florentin Du- ets borti de Casiello copmominati. — pagan i . Jlustrifimo (lasfrifiumo ae Reverendifümo Domim | 4 FRANCISCO CARDINALI A 2 V RONOOC NOE, fingulari atque liberali omnium virtutis ftudioforum Mzcenati, PECR PB SICLIUNLVE EIV$ HVMILIS DOMESTICYVS CLIENS, Salutem & prosferam coaltudinem. CINE. o N immeritó , Ill** ac Reverend" Domine , apud doctos S Dd A viros,atque exteros noftre Reipublicz faventes,magnà es in S Ne [^ admiratione , cüm & Galli magnoperé zfliment tuum fin- JUAN NeIK gulare iudicium, & laudibus efferant tuam prudentiam & p) virtutem: nam pra reliquis illuftribus Przfulibus, unus fin. 3j gulari amore profequutus es & honore affecifti politiorcs li- teras, atque literatos cvexifti,& fpeciali quodam favore excitafli,ac corum ftudia promovifti, dum bona fpei pueros atque adolefcentes deligis,quos aliatque in omnibus artibus erudiri curas,cüm in publicis Academiis,tum in tuis Turnonenfibus Collegiis, aliifque quz exftrui juffifti, & experientià do&rinaQue clatis viris egregie inftruxifti. Scientiz & difciplina nunc noftris hominibus familiares & vulgares , meriró te Patronum appellant; uoniam dum graviffimum noftrz Reipub. onus fuflines, volupe abi fuic illas producere, & fecunda ingenia excitare atque promovere pro illorum meritis, hifáue uti in iis rebus ad quas vel proclivia vel apta reperta funt ut publica utilitati fervirent, Hinc fadtum eft, uthominum ingenia , antca quodammodo fomnolenta atque inveterata ignorantia fomno torpentia, excitari, & à tenebris quibus tam diu fepulta fuerant, emergere coeperint, atque in ipfa pullulatione eduxerint in publicum omnia bonarum difci- plinarum genera,quz in ipfo co felici & optato exortu (haud fecus acno- vellz plantz, qua: fugatà jam afpcrà hiemis intem erie,Solis calore fovan- zur, atque veris tempore recreantur) caasa no wid Maecenatem, & ad- có idoneum reftaüratorem na&tz, illico germinarunt, & fuos turiones pro- duxerunt: deinde ipfarum virgultis colore addito, caudicibufQue novo vitore inte&tis, ad gratum z'ftatis tempus pervenientes, fingulzelegantiffi- mis flofculis fcfc exornárunt, atque tandem jucundiffimosatque incompa- rabiles fructus produxerunt, quos fingula certatim, tanquam cenfus pri- mitias, fuo fammo Ornatori , & gratiffimo Soli, cujus benigno — rc- creatz faerant, obtulerunt, Is autem erat Magnanimus, fapientilumus, & . prudentiffimus Rex FR ANCIsCVvS hujus nominis primus , cui tan- quam liberali Mzcenati hominum virtutis ftudioforum , nemo fuit qui non omni ratione conarctur aliquod honeftum munufculum offerre, prz- fertim veró fructus ex amceniffimo horto arboribus Minerva: fele&tiflimo calamorum genere confitis frequenti decerptos,quos fingulari affe&tu pro- fequebatur. Fuir etenim adcó benignz & liberalis natura: , ut nemo un- quam fivc peregrinus, five in ip(ius regno natus, quidquam quantumvis AA etiam etiam exile illi obtulerit,quod non humaniter exceperit, & quin donantem regio munere, & laudata mercede honorari. Eam ob caufam omnes iftius tam infignibus virtutibus prediti, atque incomparabilis Principis fcien- tiarum parentisexemplum imitabantur: fic ut ejus Aula elegans quedam Academia, aut veterum Philofophorum fcholajin qua omnis generis virtu- tum theoria & praxis doceretur, videri poffet. Cüm igitur, Hlluftrifs. Do-- mine, te Mufz agnofcant pra ceteris ignorantix capitalem hoftem, & pro- b? norint quàm multa fcientiz in tuo divino ingenio fincinfufe, commu- ni confenfu- palmam tibi detulerunt , perfpedta tui pe&oris nobilitate; at- que ex co tempore te pro fuo Prz(ide delegerunt,fummumque Phaebum conftituerunt fupra inftrumentorum fuorum Muficum concentum refo- nantium harmoniam , ut ín hac excellenti Mufica, elegans regium ipfius theatrum tua prafentia decoraretur: nam fciebant tibi adeó familiares effe Graecas ac Latinasliteras, ut quofcunque Auctores legere tibi cupido ince(- ferit, Theologos,Philofophos, Aftrologos, Cofmographos, aut Hiftoricos , illos ea lingua qua fcripti funt legas : in quibus fcientiis & Gracanicis lite- ris tanto magisexcellis, ias ab ineunte atate plurimum ad eas edifcendas infudaveris,atque in iis eleganter inftru&us fis, tum etiam quód nunc fum- matua ifta eft voluptas, ut fuccifivas horas colloces in przftantiffimorum veterum Auctorum lé&tionc. Itaque hanc naturalem excellentiam divini tui ingenii ducem fequens, qua naturaliumrerum , quarum fummus es admirator , contemplatione femper dele&tata eft; poftquam intellexifti magno me defiderio flagrare perveniendi ad materiz medicz ftirpiumque cognitionem (quam tamen nifilongà peregrinatione, minimé adipifci pof- íem,) libuit tibi przcipere ut peregrinas regiones adirem , atque ipfa me- dicamenta locis natalibus requirercm : quam provinciam finetuoauxilio fufcipere nec potuilTem nec aufus fuitlem, cüm non ignorarem, omnem difficultatem in expenfis quz mihi facienda fuerunt, confiftere. Abfoluta igitur Dei beneficio , & veftra liberalitate, mea peregrinatione, qua mihi - non minus vtilis & amoena fuit quàm difficilis & laboriofa, atque quiete & ocio nunc tuà benignitate fruens;inutiliter illud tranfigere nolui, fed noftro idiomate res memorabiles & fingulates confcripfi, quemadmodum eas hincinde obfervavi & felegi , atque digna vifz funt ut fcriptis trade- rentur, quo tibi conftaret, me non prorfus irriram tuam fpem feci(fe : tum '€tiam ut noftri homines, qui norunt quantum Reipubl. utilitas tibi cordi fit, nonnullos hujus mex peregrinationis, cujus auctor fuifti , fru&us car- perequeant. tanto enim magis commendabilis utilitas cenfetur , quanto pluribus communis eft. Noftra vulgari Gallica lingua has Obfervationes conícripfi, atque fumma qua potui fidelitate in tres libros contraxi , nullo affe&tato aut ornato dicendi genere ufus; fed vulgari duntaxat,res ipfas nu- dascxponens uti eas in exteris prouinciis obfervavi, tribuens fingulis Gal- licam fuam appellationem , quantum mihi licuit vulgare noraen illis ad- aptare. Quarum rerum notitia non minüs forfitan vtilis & jucunda erit, quàm veterum abufus, ex rerum , quarum xeritatem detexi , ignoratione procedens, periculofus & perniciofus fuit. Liberum porró effe mihi exifti- mans meas diíceptationes ulteriüs promovendi , peculiares locorum que memorabilia mihi vifa funt , topographias adiicere volui , illas , quantum "fieri potuit, ad vivum wee & Le&toris oculisfubiiciens,uticasipfe — confpexi. Ago praterea dc moribus & vitz ratione, quibus nunc temporis Turce, ludai , & Graci utuntur. Qucm mcum tenucm & immaturum adhuc EN adbuc foetumtibi exhibere non fum veritus, nonquád hoclevidenfímu. nere meam fidem, quz tibi obftri&ta eft, liberari poffe cogitem, fed quód Deojuvante, fperem(quandoquidem noftro maximé magnanimo felici fimodQue & clementiffimo Regi in alumnorum fuorum numero me habe- re, atque benignitati & liberalitati Domini Cancellarij Francifci Oliverii :facultates fuppeditare ad mea ftudia alenda placuit) brevi. te confpectu- rum aliam meam elucubrationem Diofcoridis fcilicet verfionem in no- ftram linguam, atque in ipfum Commentarios., quo ex patte fatisfaciam tuo nunquam fatis landato defiderio, quod circa exoticarum ftirpium quas per Europam, Afiam, & Africz partem obfervavi,tum etiam Avium Serpentum, Pifcium,;aliorumQue terreftrium animaliu m,qua terra & Mg ri atque in ipfis portubus in Oriente confpexi, cognitionem verfatur. Ce- terüm in toto hoc opere nihil propono , quod ipfe priüsnon viderim; ut cüm ex mandati tui przfcripto,omnia ad vivum,ita ut natura produxit;ex- preffeto,finguli fibi perfuadere & certi cffe poffint, fe vera legere. Quod re- liquum eft, Ill** ac Reverend" Domine, ab omnium rerum. Conditore . tibiomuia profpera ardenriffimis votisopto. i € tui edibus" Divi Germani ad prata, "Parifienfi [uburbano.. 1553. *.PREFATIOQ. "VEMADMODYVYM bomintscorpore es? auima constant, fmiliter eorum conatus (Q' aEfiones aliz corporia , alie ingenij naturam fequuntur: € [icor- : ports atque ingeui) a&hones excellunt; ita etiam [umt perenmes,.— SNam ut bo- [OA EPUNSE mines ad gloriam eg laudemm concupiféendam matura proclives [nt. fic ut eam adipifci queant , wer [as rationes wmeunt , nommulls corpori cviribus ,alii cvivacitate ingeni. - Herculis vires omnibus hnfloris [unt decantata, Alexander (y Pompeius Magni cogno sen adepti [unt, & Ce[ar fIrenu (gj audacis: At Plato, Ariftoteles, (y ali Phifoph »t- rum contemplatione gaudentis, ingenii fubtilitate yr [umm eruditione momen [ibi compa- Párunt. Alu [ngulter honesta (pe freti, diver [ts periculis fefe exponere mon dubitantes , cüm nimirum ingenij facultatibus laudem [ibi querere , long? magis rationi covfonum cenferent, - "apimiortale nomen adeptifünt. : Quod Democriti teshimonio probare po[Jumus, qui,, cum ar- tes dfcendi, boc esl, earum u[um mon minis quát tbeoriam peedifcends, prefertim Affrono- anie (y Geometrie ummo de iderio flagraret ; fuam bareditatem fratribus vendidit, ut i pecuma longinquas per, Zgyptum Indiam ,(z C baldeam pereprinationes obire y ad Gym- sofoplitlas pervenire po[fet, deimde eAtbenaa reverti cum mapna uomims nhe , & iflicob dofrinam im precio efe. "Plerique alij celebres fa di [unt leyern admodum ob caufam , attamen plirimum publice cotilitati contuleyunt. Tm mult Reges ob impofita somulle flr pibus fia -momina, cs» aliarum rerum inventionem, ymmortale (i9 momen comparárunt. eMithridates, "Ponti ee? multarum alarum Provinciarum Rex , cet multas cari bellis coiéforuae obti- amifftt , Qr "viginti duas linguas calleret, quibus fuos fubditos g audiebat, t illi refponfa dabat ,vónnt celebrior & iMluffrior fa&lus e£ ob unius medicamenti ab ipfo demominati com- pofitionem, quam ob opes vtl regnorum amplitudiem? Quamdiu terra Centaurium produ- cet, Chiroms centauri, qui ZEculapii preceptor fuit, nomen, bominum memorie infculptum berebit. «An mon Gentiana ]llyrorum Regem Gentium celebriorem reddidit , Uam omnes ejus opes? Lyfimacbus 9Macedonia Rex, C7 £upator Thracia ,nóune ex plantis immortale nomen adepti fnnt ? An nou Iub« Mauritanie Regi, Achill T Teucro, Ci ep x : (Aj N^ 6 Qf plurima ah "Principibut cirit ob indita certi berbis [ua momina, eterva noniinzi ni- moria parta est ? "Plurimi deinde alii omnes. difficultates fuperare couantes, fimili de[fderio logginquas. peregrinationes [ufceperunt, quibut nec uaufr apt per periculofa maria metus , nec typbonum nayes quatientium Qo copfringentium tempekiates jut crudelum piratarum &- bertatem bominibus adimentium formido , nec a[Berarum vupium periculofus con [cenfus yue- que fummi folis ardores, ueque extremi frigoru vntemperies, neque noctes nimbis obfcura, neque borrenda fulsura co» tonitrua, neque mbabitatarum folitudinum ob ferorum atiman- tim occurfum , periculofi acce[nnt , ardorem generofa illorum pectore conceptum extinguere potuerunt, quis finem [uis voti imponerent. 'UlyfFsob eam cau[am fapientior c praden. tior reliqui "Principibus babitus esl, cum quód multorum bominum mores obférva[fet, tám quid cvarias urbes (Qj exteraa provincias uftra[Jet. Herodotus, Diodorus iC trabo ; Arria- mut, co plerique alii cveteres, louginquas [nas pereorinationes [cripto tradiderunt, Pquibis bomines fumma beneficia auferunt ; quandoquidem omntsillorum labores in posleritatg fo- lamen c5 quietem cedust.. JNam m otio &. [ecuritate cientes , fy periculorum €7 in- cotmmodorum formidine, bisloriam legimus plurimarum rerum , ynmen[is aliorum laboribus (gf agentibus calamitatibus partarum cognitionem uobis ad[erentem. "Porró cüm fingula rts queque ves ex. plantis, animalibus, c fodinis def umpte , magna ex parte peregrinatio- num beneficio ad mos perveniant; [ine quibus difficile e$, umuo impo[fibile, donorum e di- vitiarum ab exteris provimcus. petitarum quempiam participem fieri: eas locis quibus [Doute nafcuntur inveffigare decrevimus. Quonam cverà illarum notitia difficilà [futura uobis fuif- ftt, earum effigies primum à majorum nofirorum monumentis petere voluimus, ut ip[arum ided nofira memorie infixd , tum demum illas im exteris regionibus iavefTigandi provinciam fifcipere auderemua , nullam inde noftrorum laborum compen[ationem [pevantes , quàm ut eas vigentes contemplaremur. C m igitur []ontaneum defiderii nos e tmpelleret ut eaa cum. in montibus & convallibus, tum in campe&iribus &* umbrofis [ilyis per cvarias Orbis regios ues perquireremus, nosIrum insltutum non fuit play? ffuflrantum. Nam eas invefligando ee agnofcendo, pleraque alia sn[uper [efe mobia obtulerunt in Afra & Gracia, digna que mos. ffr nationis bominibus commumicarentur, que ob[ervare & breviter fcripto comprabendere libuit. Jam [d integram rerum quarum nomina [ubüciemus, bi&loriam confcripfiffemus , ni- mid prolixitate le&forem offendere. potuiffemus. | £as porró Obfervationes tribus bri com- prebeudere animus: pue primus [ingularia quadam Atbou monti, Len infule ec? afia plurima Gracie compleifitur: alter ruimarum ]li és? aliarum multarum illuffrium in Afaur-.— bium defcriptionem continet ; cui adicimus profe&funem marino itinere à Conflantinopoli — Alexandriam inde im. Cairum, atque ad montem Sinai, deinde in Hierualem , eg? demum Byzantium u/que:tertius mores " rationem qua nunc Turce vivunt docet , prout in medi- tulo Turde berentes , deferipfimus. e/tque ne Le&for ignoret quo tempore bas Obferva- tiones confcripferimus , profe&tionem cvivo Rege F ee I, apo 1546. fu[cepilfe ee? anmo 1545-redu[fe (ciat: itaque tota peregrinatio triewnio ab[oluta esl. Quod [uperest, cogitanti anii, bores in dies feri do&fiores , aliofaue alis pracellere , quidquid fcribimus, [f à mofíra duntaxat autforitate pendeat, non admodnm eflimari ; decere exiélimavimus, probatorum iss tefhimonia nonnunquam. adducere , ut ofiris fcriptis au&foritatem im pokterum concitus. PETRI PETRI BELLONIIÓ GC E-NOM'AMxE Singularium & memorabilium Rerum, per varias exteráfque Regiones | obfervatarum, LIBER PRIMVYS . &ingulos diverfis vationibus à natura in bac vita duci, nec | omuium inslituta ad eundem [copum tendere ». CAPYT PRIMVM. AMETS res memorabiles & fingulares exterarum Regionum , velati easobfervavimus; hoc libro defcribere conftituerimus; alios tamen qui meliora praftare T hoc pratextu excludere nolumus , quinimo ad rem capeffendam cos excitare animus e(l. Et licet pleriq. veteres & ea QJ KG] recentiores , ante nos fimilia in fuis hodocporicis & navigationibus dc- erem fcripferint ; quiatamen omnia, quz híc traduntur ,obfervavimus, cain publicum emittere non fumus veriti,aliorum calumnias contemnentes. Nam fi quis no- ftra cum illorum fcriptis contulerit; certi fumus non poffe nobis meritó obiici , ab altero quidpiam mutuatos effe,licet probatorum veterum auctorum auxilio nonnunquam ufi fi mus,in exprimendis animalium, ftirpium , aliarum. fimilium rerum propriis nominibus, addita noftra vulgari Gallica appellatione. Q uia veró ejufcemodi res anteà nec examini fübje&z, nec no tà linguá redditz, nec cum veterum Audorum fcriptis collatz-fucrunt, tanto difficilior laborifque plena fuit ea provincia. Qui longinquam peregrinationem privati commodi gratia in exteras regiones füfcipiunt, plerumque in neceffariarum rcrum inquifitionem magis incumbunt, ut fuis votis fatisfaciant, quàm in aliarum ipfis incogni- tarum obfervatione tempus terant : ut ex mercatorum negotiationc manifeftum eft, qui, licet in Indiam & Novum orbem commeent, attamen quia illorum unicus fcopus eft , ut pecunias in mercium coémptione bene collocent , multas res fingulares , quas diligens & curiofus quifpiam obfervarc poffet, conquirere negligunt : excufationem in promptu ha- bentes ; fimiles res illis utiles non effe: huc accedit hominum ingenia & affe&us adcó intet fe differre , ut fi plures , ejufdem ctiam itineris comites , pereandem provinciam fimul proficifcantur , vix bini reperiantur , qui ad eandem rem obíervandam animum applicent : contrà hic illud adnotabit, alius aliud: adde neminem adcó cffe diligen- tem, qui fingula minatim & exquifité expendere poffit: attamen res memorabiles attenté confiderari debent, anté quàm certi quidpiam de illis ftatuatur : neceffe cft enim ut nota à veteribus proditz cum rcbus qux defcribuntur conveniant. Si porró de iis rcbus, qua apud viciniores nobis provincias inventa funt, tanquam apud nos natis, agere noluimus, d non fine ratione fadum eft : nam de rebus exteris commentari magis libuit, quoniam mirus affe&us nos ftimulavit ut longinquas percgrinationes fufciperemus. Cum igitur apud Gracos & Turcas perveniffemus, omnia diligenter fcribere cepimus: nam compe- rimusea, in quorum difquifitione eramus, & quorum, nifi iflic , notitiam minime confe qui potuiffemus, fua etiamnum retinere apudillos nomina , quemadmodum à veteribus Autoribus tradita fuiffe ex illorum monumentis intelligimus. Sed quoniam plurimas rcs in noftro ufu admodum vulgares confpicimus, Tene appellatio adeó communis c(t, uc nemo fit (ne mulieres quidem) qui add non dubitet,eas cffe quarum nomen rcferunt, tametfi falsà illis attribuitur; hoc loco demonftrare non dubitavimus,magnum errorem. committi in multarum rerum admodum trivialium nomenclatura. - AAÀ 4 Rerum 8 PETRI BELLONII Rerun appellationibus miris fidendum non. efe, tametfi oulgares fmt, sift Voeterum defcriptionibus ad amufüm respondeant, 9 rebus qua defcri- buntur conveniant... —. à CA?vT. Ir. garia nomina falsó llis effc impofita demonftremus: quod fortaffis non fietfine quorundam offenfionc. Si quis tamen gravius ferct, nobis id indicet, illi, ut de- cet, refpondere conabimur. Nos igiturafferere non dubitamus, Gallos , & magnam co- rum qui Romanzecclefiz obfequuntut partem;hactenus T hymi plantam ignoraffe:quan- doquidem ea quz in hortis noftris colitur, ncque thymus eft, neque ejus fpecies, fe Ser- pilli genus. Hyffopus praterea atque Saturcia, qua nobis vulgari in ufu, non funt ez, qui- bus veteres Grzci in medicamentis utebantur. Itaque dicimus, nifi res quas propriis no- minibus éxprimimuscum veterum jam diorum defcriptionibus quadrent , concluden- - dum neceffarió, easquasipfi intellexerunt non effe. Exemplo fit nofter Thymus , cujus nomen omnibus adeó notum eft, ut nemo, cujufcumque etiam conditionis fit, Thymum M YLTAS vulgares ftitpes, & cognita animalia exempli gratia proponemus, ut vul- . appellare non norit;& tamen ca appellatio perperam illi donata cft. Nam ei plantz quam Thymum nuncupamus , hocnomen convenire non poteft; at alteri quz. vulgariter in Gracia nafcitur. Et neceffe eft, herbam,qux Thymi nomenobtinere debet (ut ex Tieo- 'hrafto & Diofcoride patet) capitulisacuminatis, & fecundum pediculum anguftis, ohu- fons effe, ut funt Stoechadis capita illis comparata : ad quorum etiam fimilitudinem, pen- files verrucz , nonnullis in nafo & in inguinibus fuccrefcentes , 9vua à Gracis tefte Celío fuere appellatz. At herba quam Thymum nuncupamus, cas notas non habet, —— propterea Thymi nomenilli convenire nequit, é quo videlicet apud Athenas monte Hy- metto, & in Sicilia monte Hybla apes prxftantiffimum mel colligebant , Au&oribus eam ob caufam Atticum & Hyblaum cognominatum. Simili de caufa, illa planta, vulgo - Thymus dida, in Galliz Narbonenfis atque Provincix folitudinibus abundanter fponte : nafcens,bortenfiue fimilis (cüm pracdidtis notis careat) legitimusT hymuscffe non poteft. Verus autem Thymus per univerfam Grzciam adeó frequens cft, ut montes vix aliaher- ^ » bavirefcarit; & iftic libentiffimé fponte nafcitur, florefque profert pro foli, quod obfe- dit, ratione; ut interdum toti nivei fint, nonnunquain toti czrulci aut purpurci, aliquan- do utroque colore mixti. Sed quoniam in noftris hortis nondum coluimus, nobis id- circo incognitus eft. Vt veró T hymus penfilibus verrucis nomen dedit, fic etiam pifci cuidam in Athefi fluvio, veteribus Thymus vel Thymalus appellato; quem Zsde apud Infubres incolz 7Zemero, vel T'bemalo appellant. | : e ut ... Ad Satureiam quod attinet, Grecis SuuCearappellatam, vulgo autem 77;2/; ut id no- men obtirere poffit, fpicis onufta effe deber, fic enim fcribit Diofcorides. At quoniam in noftra hortenfi nullas fpicas confpicimus,fateri oportet, minime eam effe quà Veteres in medicamentis ufi fant. Haud negamus, quin, quam in hottis colimus, eadem fit que ab omni vetuftate in cibos recepta fuit, atque ideó culinis dedicata. Sed quz medicamentis admifcebatur, nobis incognita cft : quiaillà caremus, licet peruniverfam Grzciam, filve- ítrisfit& vulgarisnotitir. —— : vtile Idem cenfendurh cft de Hyffopo, quz duorum eft generum : unum campeftre, omni- busorientalium regionum locis indifferenter nafcens , ciim in collibus, tum fecu viasin Cilicia, Thracia, Phrygia, alüfue plurimis regionibus: alterum hortenfe,nobis co- gnitum, & in hortis cultum, fed plurimum à filveftri differens, é quo Graci olim fua me- dicamentaconfecerunt. —— — : Harum flirpium admodum vulgarium & omnibus cognitarum exempla ià medium protulimus, ut omnes intelligant, nos non adeó fidiffe perpetuo vulgaribus appellationi- bus, quas provinciarum incolz nos docebant, res quas defcribere volebamus exprimen- do;quin priis cas diligenter perpenderemus: alioqui fzpe decepti fuiffemus. Nam quem- admodum vulgus Gallorum hanc vocem P/ase exprimens, multis anfam prabuit ut Pla- tanum effe cogitarent, cim tamen Accris fit fpecics! ficapud alias nationescontingerc po- teft. Et licct ne unica quidem Platanus, cultis locis, fivc incultis , per univerfam Galliam nafcatur : omnibus tamen communisappellatio imponit; imó viri docti, & alii non poftre- mz auctoritatis, confpicientes noftri PLase folium vitiginco fimile,quale Plarano ejus de- fcriptio tribuit, ex unica nota P/azecffe Platanum ftatuerunt , cüm tamen fallantut : nam Platanus rotundaspilulasfert, Xanthii fru&ui fimiles , cui Diofcorides cas comparavit, : ; - nucgs -, hace OB UETR VATIONCME LTREÉR kk nucis magnitudine , & racematim dependent: quas P/aze non habet , fed. femina alato huicinftrumento quo aucupces revocare falcones folent;paria. Etute i; Ri compro- bemus nosin univerfa Gallia Platanum minimé habcre,cjusiconem ad vivum expreífami hic fübjecimus. - ud e Eres Paseo ai mud (EA S ww à ; , D M Faitem plantá quarn Io- qu 1 4 vis batbam nuncupamus; ! hadenus pro Sempervivo habita eft, cim tamen mi- nimé fit: nam Sempervi- vutn copiosé nafcens con: fpeximus in Creta, Corcy- 1a, & Zacintho, atbufculz in modum,cubitum,atque etiam binos altz,caule pol- : : WW d licaris craffitudinis, extre- PP LESS Ww No JÀ 2E (CN ma partc foliis eum undi- S ; IN que cingentibus onufto ; omnino. Diofcoridis de- fcriptioni refpondens. Ita- que mirum eft cos qui fi- milium rerum defcriptio- ncs & cffigies exhibent , non animadverriffc : nam quam recentiores pro Io- vis barba pingunt, Vcte- rum Coryledon altera eft. bz, atque cuidamalteri at- : bori ex Accris generibus , mp ^, IM SNB | quas multi communi con- CRT WE /n-7 E TP fenfu Sycomorum cffc di- (2 PA ua Et DADA Spent " V rusadcó rara cft,ut nec do- f mJ mefüca nec filveflris in Grzcia aut Italia fit confpecta. Nónne igitur difficile fit, nafcentem in Gallia videre? Idem dicimusde avibus, ferpentibus, aliifjue terreftribus animalibus: de fodinis, lapi- dibus, & metallicis.. Noftra Carduelis quz à carduo nomen fumpfit, Graecorum | Acan- this cenferi poffet, attamen acanthis carduelis non cft. Ita fi vulgus Gallorum quofdam ferpentes appellat Afpides, non fine errore hoc fit; etenim nulla in Gallia reperiuntur; uti neque murenz, quas vulgus Lampetras effe xftimat, nequc fluviales cancri ; quae m latio inepté noftris efcrevifes indita eft. Sic finguli exiftimant Salpctra effe Nitrum; fed cr. roncam effe eam opinionem, libelló cui titulum fecimus De medicato favere, probavimus. Et quemadmodum falfa nomina indimus nonnullis rebus nobis vulgaribus; fic etiam nonnullas habemus admodum communes , quarum appellationem legitimam ignora- mus. Nullus eft rufticus,qui in Gafconia Salamandram Myrtil nominare non norit, apud Allobrogesfive Sabaudos Pluvize (nam pluvio tempore confpicitur) apud Cenomanos Seurd (farda cnim effe videtur) & tamen Salamandram effe omnes ignorant... Itaque in rebus exprimendis fides non eft adhibenda vulgaribus provinciarum appellationibus, ante quàm Auctorum fcripta collata & exadé perpenía fucrint. Horum autem exeri- plorum produdione, ignotarum rerum veritatem ex iis qua: probé cognita (unt, perqui- xendam effc , dicere volumus. At quemadmodum homines genetoft & bene nati infa- miam obicere foliti,his qui fefe efferunt quód nobili ftemmate fint nati,cüm tamen igno- bilia facinora perpetrent, vulgari proverbio dicunt, nullam affinitatem effe inter villanum & nobilem virum : Eadem rationc dicemus nullam effe comparationem intet folidx cru- ditionis virum & ignarum; quemadmodum nec inter eum qui Jiberalis cftingenii, & invi- dum. Sic quorundam malé feriatorum & moroforum hominum calumnias repcllemus, Aquibus nihil unquam prodiit, unde do&i nomen mereri queant: ut qui inter cos maximé mihi nocere conatus eft , craffum animal effe deprchendatur , quód noftram diligentiam & cxa&tam difquiitionem adeo damnárit. Is veterem confuetudinem obicicbat , in- quiens noftros majores feliciter vitam traduxiffe ; licet has nugas minime neccffarias nc- glexiffent: Idem accidit Moro al- 10 2 PET RIUI'"BELTLOUOI! » glexiffent: itaque quemadmodum illi his abftinuerunt, & fine illis falubtiter vixerunt, at- que firas zgricudines curárunt: nos etiam illorum veftigiis infiftere pofle : talia enim relin- qui debere iis qui ocio abundant, aut his qui res nimi potius curiofitate , quam utilitatis grati perquirunt.. Huicaíino rcfponfum volumus, prifci feculi hominesanté quàm ratio conficiendi panem inuenta effet, (anos vixiffe, atque à morbis curatos cffe, tametfi glaudi. bus dumtaxat vefcerentur, ut Arcades. Cuperemus igitur tales ignari, veteri confuetudi- ne, folaglande vefcerentur , aut folisficis ut Athenienfes , vcl folis agreftibus piris ut Ty- rinthii, cannífve aut arundinibusquemadmodum Indi,vel palmulis ut Carmanni,vel mi- lio ut Sarmatz, vel Terebinthi. granis uti Perfze : nobisautem frumentaceum panem re- linquerentquandoquidem illius inventores damnanttanquam nimium curiofos.. Cupe- remus finiiliter, ut architeduram contemnentes , tanquam rem curiofam , & qua ctiam veteres caruerunt, fuis edibus relictisin antra & filvas habitarum concederent. Quód fi his nequaquam fibi fatisfa&tum effe autumant,eádem operá Ariftotelis curiofitatem dam- nent, qui animalium differentias nos edocens, non fatis exiftimavit exteriores notas de- fcribere, fcd fads fingulorum diffedionibus , ferpentum coftas obfervate , pifcium & auium inteftina , atque reliquorum animalium interiores corporis partes enumerare vo- luit. Sed nec Hippocrates nec Galenus fuorum majorum placitis fuere contenti, Ta-.- les ergo ignari oculos de induftria fibi perftrinxerunt, ut nobis ridendi materiam przbe- rent: de quorum vita, fabula componi poffet fingulis horis exhibenda :nam aulicorum more ignorare voluht, quecunque nec videre nec fcire cupiunt : cüm tamen vfu & atate omnia ad publicam vtilitatem immutentur & meliora fian.. Namqui homincs funt, vi- tam fuam prout natura eos docet inftituere norunt, deteriora relinquentes, & optimaob fuum commodum ampledentes, fic ut e filveftribus & campeftribus urbani & cicures fadti,in contrarium plané fuos affe&tus mutárint : unde prudentiores fingulariter fefe ob- le&antes in rerum naturalium perquifitione, certiQue effe cupientes de legitimarum per- fe&tione, in hoc toti incubuerunt ut verum à falfo difcernerent: fi quis enim artificio gem- mam aut metallum, aut aliud quid fimile tam exadé imitari norit, utlegitimum non mo- dó formá (ed etiam aliis qualitatibus referat: ingenii tamen perfpicacioris acumen in co non confiftit, fcd contemplari, experiri & perpendere non definit, donec falfümne & ad- ultcrinum,an veró legitimum & verum fit, intelligat. Ecob id fa&um, nemo cft qui me- ritó reprehendere aut accufare poffit, aut illi curiofitatem utilitatis expertem obicere. Itaque concludere poffumus , ignarum nobis inutilem & minimé neceffariam curiofita- tem meritóobiicere non poffe. Sed prxtermiffis eorum levibus & ociofis cavillationibus, & ad intermiffam de exterarum regionum fingularibus rebus narrationcm redeuntes , prater inftitutum non fore exiftimavimus,fi ante qiàm Turcarum res adgrediamur, non- nihil quafi curfim agamus de Creta infüla , quz nunc Caridia vocatur, quandoquidem una cít ex noftrz peregrinationis ftationibus, in qua diutius hafimus. - : . "* Legitimum thbymumin Botica. Hi[panie provincia , circa Hifpalim pra[ertim , frequentiffantum.. Sedum majus Olyfipone dr vicinis locis. Murengin Gallia Narbonen[is maritimi. L Brevis fingularium Creta narratio, e. peculiaris | Cracanicorum morum olfervatio. mc c EAREEE.IJIA dir MNIVM artium & difciplinarum inventores quorum memoriam hodiecolimus; QO magna ex parte ex Gracia oriundi fuere, quz (ut fortuna permittente res fubitó immutantur) cx divite & opulenta, qualis olim fuit ,virifque in omni difciplina- zum genere excellentibus dbundante ,& ob vittutem , magnx orbisparti imperante, in eum ftatum nunc redacta cft, ut ne unicum quidem pedis veftigiumrzetinuerit, quod vel. tributario Turcarum jugo, vel Venetorum fervitute non fit opprefum. "Turca maximam €jus partem obtinet cum in continenti tum in mari. Quod Venctis ceffit; in mati eft. Graci Venetis fübje&ti;paulo meliore conditione funt;ad religionem quod attinet, quàm qui Turca tributarii:& utrorumque factá comparatione, cómperimus eos qui T urcz füb- funt , Turcorum moribus & confuüetudine vivere quemadmodum qiii Venetis parent, Venetorum mores imitantur, Tam infignis apud utrofque regnat barbaries ,.ut nulla - apud eos urbs inveniatur in qua fit academia : nemo eftetiam qui fuos liberos artes libera- les aut literas edoceri curet, Omnes promifcué idiomate loquuntur ex veteri corrupto: - fcd alii alisornatiore : eorum tamen vocabula majorem habent affinitatem cum legitimo . : Grxco Do01.. QBSBERYATXDONVM ESEUR n Graco idiomate, quàm Ttalicz voces cum Latinis. Vrbium quz Venetis fubfunt incolie, Italicam linguam perinde callent atque Grzcam: at ruftici fola Grzca utuntur. Grxto- ram qui Turcz dominio fubfunt, eadem eft ratio : nam qui majoresurbes incolunt, Tur- cicé & Grace loquuntur : ruftici veró » duntaxat Grzcé. Graci rerum proprias nomen- claturas adhuc retinent » preterquam iis locis ad qux exterz nationcs frequentitis com- meàrunt ; ac multo magis in: urbibus maritimis, quàgi mediterrancis, Nam quum jam diu cum exteris, cum Turcis tum Italis commercia cxercuerint , didiones ab iis mutuati funt , quas cum vulgari fualingua commifcuerunt : quod verum effe probabimus , dum plutimos pifces , qui paffim circa Crerenfis infulz litora capiuntur, nominabimus, Nam pifcis qui veteribus Sphyrzna dicebatur, quemue Smyrnz & Lesbi incole $p/yrma nomi- nant, Maffilienfes veró, quód gubernaculi clavo fimilis fit , Pes efcome , vulgari Graca lin- gua, ad Italorum imitationem à Cretenfibus Lucze marizo, hoc cft, Lucius marinus appel- latur : idque ad differentiam veterum Afelli, ab illis nunc Gaiderz fare nuncupati. .Sitili- ter Grzciz provinciz Turca fgbjedz, veteribus Grecis nominibus immutatis, nova T ur- cicareceperunt. Exempli gratia pifcem proponamus , quem Barbum vocamus , cuiáue antiquitus Myftus nomen fuit, eum nunc MéjZacbate, dictione parum Italica partim T ur- cica appellant, quoniam myftaces habet. Carpam nominantes, qux Cyprinusab eis nun- cupari folebat ; S4/anbalsk nunc appellant. Idem etiam Turcz fecerunt,à Grzcis multa vocabula mutuantes, ut res quas in Gracia invenerunt, exprimerent , quarum nequeap- pellationes neque notitiam habebant : nam peculiaresquofdam Graciz pifces nominan- &cs, fua lingua Glavos balut, &: Chellabalut, hoc c(t Glanin pifcem , & Anguillam pifcem di- cunt: &4lu£ etenim illorum lingua pifcem fignificat. Sed illud mirum videri non deber: nam exteri ad ea loca pervenientes, in quibus aliquid inveniunt , cujus proprium nomen fua lingua exprimere nequeunt, cüm nova vocabula effingendi auctoritas illis de(it; abin- quilinis nomina mutuari poffunt... Quemadmodum facere folemusin animalibus & aro- matis quz cx Indiis adferuntur, qua nominibus, ipfisapud fuos inditis appellare confue- vimus: ut ex parvo animali conftat ex Brefilia delato, & 7 4tov nuncupato, erinacei forté generis, veteribus send fed à nonnullis qui ejus exuvium foeno fuffultum (duro etenim corio integitur) viderunt, Ichneumon credito. Erroneatamen ca cft opinio, quandoqui- dem hocanimalculum cum Ichneumonis natura nihil commune haber. Nónne ipfimet Galli quafdam voces ab Arabibus mutuati funt? Nam veterum Cedriam Corraz vcl Ca- trao diQione Arabicanominant. Nullus eft navium aut lemborum architectus , qui eam ignoret, atque picandis ftipandisQue navibus utilem effe nefciat.. Nullus eft ferramenta- rius , quieam in fua officina venalem non habcat. Et licet Graci non perinde conflanter candem rerum appellationem in una regione fervent, quemadmodum inalia , plurimum tamenad veterum dictionesaccedunt, przfertim in rebus qua propria habent nomina. Gracos qui exterorum Principum dominio fabiecti famts , ad ipforum» CPrinctpum quibus pareut. , ritus c vivendi confuetudinem feo componere. Qm CAP 1Y, i CIEN DVM eftpraterea omnes Gracos eadem vulgari lingua non uti : nam in una provincia purior ca eft,quàm inalia. Et quia accentus in omnibus non conveniunt, pueros Perz Conftantinopolitanz urbi contiguz incolas fzpiis audire meminimus ' advenarum idioma tidentes: imó ipfi etiam viri fefe mutuó rident, quemadmodum Galli Picardicam linguam aut aliam quz pura Gallicanon fit, imitantcs. Hominum Grzcanico modo viventium ritus generaliter defcripturi, opifices & rufti- cos à nobilibus & civibus fejungere voluimus. Nam qui opulentiores funt, & quíaudo- ritatis titulo delc&antur, veftibus utuntur confuctudini ipfius Principis refporideritibus : Qui Venetis fübfunt, Venetorum veftiuntur more : qui Turcz; Turcicis fimile: veftes ge- , ftant. At vulgus utriusque partis, five infulas, five continenté incolens, antiquitatis nonni- - hilretinet: nam promitfam plerumque geftat comam,anteriorem que capitis fronti immi nentis partem tondere folet, duplicatoque & craffo pileo utitur. Infulani eafdem fere in rcligione obfervant ceremonias, przfertim Cyprii, Rhodii, Lemnii, Chii, Imbrofiij Tlia- fii, Pathmii,Coi, Lesbii, Corcyrenfes,Zacynthii, Naxii, Cretenfes,& alii qui Chfiftianam fidem retinent, tamerfi fub Turcz dominio degant, quemadmodum & reliqui contihen- tis Europz & Afix incole. Omnes generaliter paucá fupellcdile , uti Tuica', content funt, nec fupra plumeos le&os cubant : fed culcitras (ive centones lanà aut —-— — uffultos * T4 1L y RELAT. BELLONI! | : fufgiltos fübfternere folent. Odiofum omnescenfent vinum aqu diluere : & etiamnum poculis fefe invitant ; przfertim Cretenfes... In co autem à Germanis difcrepant cüm fefe »- mutuó provocant, quód Germani magnis poculis plenisjue hauftibus, Grxci veró minu-.. tioribus & frequentioribus poculis generofiffimum Creticum five malvaticum bibunt, ; Eam ob caufam apud veteres Gracari (quemadmodum & nunc) dicebatur pro incbriari, Scd quoniam Grzco more bibendo, ceremoniz quzdam obíervantnr,eas hic adjuhgere vifum eft. Grzcorum menfx humiles funt admodum; atque ex ordine (minime eum con- fundentes) bibere folent: quód fi quis prxter ordinem vinum poftularct, incivilis habere- tur. Qui in fundendovino agilior & expeditior cft, vini cantharum tenet, atque omni- businfundit. Moris eft évitro pufillo,pede carente, bibere, & quidquid infufbim fuerit evacuare,ne minimaquidem vini guttula in eo reli&a-. Nonnunquam Germanico more ad pocula fefe invitant, & mutuó amplectuntur, dextras prxbentes, quas deinde ofculan- tur & fronti admovent, poftremó ofcula malz utrique figunt : at tum nullus in bibendo fervatur ordo. Et quia generofa vina minutioribus hauftibus bibentes , fitim fibi conci. liant, ejus fedandz gratià vas aquá plenum perpetuó apud fe babent, e quo magnis hauffi- busaquam bibánt. Mulierescorum fympofiis non interfunt, neque accubant cim fimul convivantur. Fuit veró hic mosapud cosab omni faculo: cujus teftis eft Macrobius anti- quusautor. Fuit & fimilis confuetudoipfius tempore Romz , qualis in Gracia tuit Plz- tonis zvo. Nam idem Macrobiuslibro fecundo, capite nono, recitans ca qua Plato fcri- pferat, inquit : Et vos magus inter minuta pocula &c. Primis menfís poit epulas jam remotis C dif- eur/nn variantibus poculis minuticribus , [eet cibus quum fumitur tacitos efficere , potus loquaces, Paulo póft addit ex Herodoto Parthos in (ympofiis uxores minimé admitiffe , fed folas pis cese fic inter pocula, res ferias tra&ari non vult. Vetus mortuos deplorandi confuetudo apud Ethnicos, etiamnum hodic perdurat in Grzcia,Epiro, Bulgaria , Croatia, Servia, Wallachia, Illyrico , Dalmatia , aliifque provin- ciis Gracos ritus obfervantibus. Sed res magis ridicula eft quàm ut credi queat: nam füb- lato aliquo vivis,mulieres defignato quodam loco conveniunt,& à fummo diluculo ulu- larcincipientes,pedtora tundunt, malaslaccrant, crines vellunt, ut fpectatori commifera- tionem excitare queant; atque ut mclius pompa procedat, feminam conducere folent be- ne vocalem, & craífiore reliquis voce intonantem , ut paufz & accentus faciliisintelligi queant; ficQue cjulatum continuant, laudes defundi ab ipíis ufque nacalibus ad ejus inte- ritum continu ferie enarrantes. Accidit plerumque in hoclu&u , ut mulieres fefe íerió verberent, atque virgines totam faciem unguibus lacerent... Ectametfi Venetus Senatus, qui plerifque locis dominatur, ubi incolz hanc mortuos deplorandi confaetudinem ha- bent, ut in Corcyra, Cypro, Creta, aliquando vetuerit, ne ampliüs more Graco deplora- rent; attamen incolz minimé eam deferuerunt : nam ipfi ctiam viri aliquid fibi decedere hoc edi&o exiftimabant. Moris enim eft, ut Grecorum uxorcs in publicum non pro- deant : attamen fi qua formofa fit mulierin ea urbe in qua mortuus defletur, (ux forma przftantiam demonftrandi datam fibi occafionem gaudebit, dum reliquas per urbem co- mitatur : quandoquidem paffis capillis atque nudato pe&ore turmatim incedere folent. Ad hoc fpectaculum conveniunt etiam viti, iftà (altem obletatione finentes, quód vici- morum uxores & filias pro fuo arbitratu confpicere queant, quas alioqui alio tem pore vix videreliceat : verum quidem cft viros diverfis de caufis ad hujufmodi fpectacula conflue« Ic, quoniam alios ftimulat zclotypia, alios impellit amor. Celebriorum infuls Creta locorum obfervatio. "CaA»PvrT y. R IMARTI tres Cretz montes vetera nomina immutárunt : nam qui olim Leuci vocati fant, nuncde Madara, aliàs [a $pachia appellantur : Ida jam P(dleriti dicitur: & Di&a nominatur 5e£5/a, & quibu(ídam locis Lai. Adeó celíi funt, ut nix totá hie- me €os operiat : tamet(i cupreffi hinc inde inter faxa convallium nafcamtur.. Hujus infulz ambitusquindecies centena € viginti paffuum milia continet: & quoniam adcó frequen- tcsin ea funt montes;rara funt campeftria. Itaque multa funtinculta loca, non minorem tamen cenfum adferentia dominis quàm fertile (olum: quia pecudes uberes paftionesiftic — inveniunt. Iftic magnos gregesalunt Sripecheli, arietum & caprarum, qui illis ex cafeis & lana ingulis annis magnam pecuniz vim reddunt, '. Ex Idz montis fummo vertice,ma- Ic infula utrumque latus alluens facilé confpeximus. Non immeritó Cretenfes olim Dia- Ba: fuérc dicati : nam ctiam hodic veterem confuetudingm (cquentes, naturz impulfü & x NIE abipía OBSERVATIONVM:TIBER i3 ab ipfa pueritia Scythico arcu fefe exercere folent: quin &z ipfi pucri in cunabulis (i itafcan: rur & ejulent, oftenfo illis arcu, autfagirta in manus data placantur: propterea ipfos eriam T'utcas atcus jaculaione fupcrant. Quemadmodum autem antiquitus ftrenui erant in pugnis marinis: fic etiam nunc adcó dextri , agiles & (trenui funt, ut & fais naviculis quas $quiraces appellant , magno animo hoftibus re(iftant.. Hxc idcó referimus; quo- niam experti fumus , & vidimus illos à Piratis oppugnatos inter Zacynthum , nunc Zante ,& Cerigo , olim Citheram , tam fortiter pugnantes, ut bini myoparones , etiam in malacia , parvam Cretenfem naviculam adgredi cominus non fintaufe. Hac Infula Creta difficile vi oppugnari poteft; nam cümad cam nullus (it aditus nifi per mare, & in- commodos habeat portus, munitior propterea cfl. Verum quidem eft urbium & caftcl- lorum muris cinctorum incolis non dceffe commodos portus, ut in Canea, Candia, Sctia, Voulifmeni, Chifamo, Selino, Spachia : fed prterquam in pradidis urbibus , rariadmo- dàm funtin littore portus: atque omnes;lli; procul ab urbibus:é quorum numero unicum dumtaxat in tota infula commodum novimus, /a $42 nominatum, qui pone Caneam ur- bem cft: in quem Ariadeni Barbaroffa cognominati triremesappulerunt, poftremo quod Turca adverfus Venetos geffit bello. Sed, ut di&um eft, reinfedta ,imó vix confpecdto quidem hofte, militem in triremes recipere coadus fuit, ob exiguum numerum, & loci in- commoditatem. Tres folummodo celebres urbes nunc (ünr in infula Creta. Primaria Candia nominatur (olim Matium) à qua univerfa infula appellationem defumpltit. Am- plitudine fecunda poft Candiam, Cazea vocatur, olim Cydon, à qua cotonea niala cydo- nia dicta funt, Tertia eft RJetymo, quam veteies Rhithymnam nuncupabant: paulo in- commodiorem habet illa portum pro navibus & triremibus , quoniam minoribus folüm naviculis aditus in eum patet: at Canea & Candia commodiffimos habent, proomnibus navium generibus, cofQue egregie claufos, & ab omnibus ventistutos. Hac de tribus pri- mariis populofis urbibus: de caítellis autem hinc inde per infulam fparfis tranfcuríim age- mus. Voulifmeni caftrum olim Panormus dictum . adhuc integrum cft, inter Cytiam & Candiam ad littus maris in edito fitum ad cujus latus nitrum horrenda eft maris vorago. Cytia, olim Cyteum, quartum e(t Cretx propagnaculum:nam oppidum pufillum eft;po- pulofüm tamen, ad infimam infulz cufpidem, é regione Rhodi, ut centum duntaxat mi- lium paffuum interftitium fitinter Rhodum & Cytiam urbes. Duo fünt praterea alia ca- ftella in fummo capite infulz.. Vnum mare ZEgaupi fpedtans ad Septemtrionem,C/y/ame nunc, olim Cyfamum appellatum , omnino feré dirutum, cujus tamen vetcres muri ad- huc integri permanent: füblimi loco non eft itum, fed humili,telijadtu à littore, Dimidio à Chyfamo miliari, verfus Canofpata, vel Capofpada, vetuftz cujufdam urbis in colle (itc rudera inveniuntur, dimidio à mari miliari, ubiadhuc murorum reftant veftigia, & tantus . elegantium cifternarum numerus, ut nemo fine magna admiratione cas contemplari queat: incolz Paleo Hclenico caftroappellant. Portus muriqui jam fere arena oppleti funt , magno indicio funt , cam urbem antiquitus fuiffe potentem. | Ex adverfo Chy- fami , infüla tranfverfim dimenfía , aliud eft caftellum in colle fitum ad maris littus , nomineScelino. Aliud eft praterea oppidum Spachia nominatum , quod muris non cít cin&um , fed xdificiis hinc indé fparfis magnum quendam pagum efficit ad. celíiffimo- rum montium , olim Leuci nominatorum, nunc verà dela Spachia , radices in declivi fi- tum: ibi parva quzdam arx folummodo eft extruda adverfus piratas perfugium , in qua prafe&us vix commodam habitationem habet. Hujus pagi incola belli fcientia & fagit- tandi peritia reliquos infulanos longe fuperant : dele&antur propterea validioribusarcu- bus,quàm reliquarum provinciarum incole, Q uidquid olim de Creta: fluminibus didum fit, perfuaderi mihi non poteft, unicum in tota infula reperiri quod navigabile fit, aut par- vam fohim naviculam ferte poflit.: Certum eft multos inveniri magnos rivos, in quibus fponte & finc cultura Colocafía crefcit : quod mihi non mediocrem admirationem attulit tantàm cjus quantitatem iftic confpicienti.. Inveniuncur & in illis Ruviatiles cancri. Aéris tempeties , & rivorum fluentium commoditas occafionem prabent incolis cultiffimos hortos infttuendiy& elegantia vireta, eadue magno numero ingentem illis cenfum adfc- rentia. Horum nonnulla adeó amano loco funt; ut eorum contemplatione nunquam quempiam tadium capiat , przfertim in poffeffionibus nobilis cujufdam Veneti, cui no- men loannes Francifcus Baroczo, qui nosin omnibus fuis przdiis & villis honorifice exci pi curavit, & quz in illa regione fingularia erant, dcmonftrari. Vireta maxima ex parte funt confità amygdalis , oleis, malis punicis, ziziphis; ficis , aliique frudtifenis arboribus, inter quas vaftz magnitudinis aurez mali, citrize, & Adami poma ferentes, € quorum fru- &ibus Graci fucco:expreffo dolia implent , quibus fuas naviculas Squiraccs nuncupatas onerant, & Conftantinopolim, vel inalias Turca fuübjcdas pintinties rebunpj sn cum ucc Fd 1 A4943RTRM'"BEPLLOÓONII CY fücco Turcz plurimum in cibis utuntur agreftz (ive omphacii loco: & in officinis ex di. menfo venalis reperitur; in quibus falfamenta & garum proftant.. Nonnullis Cretz locis proveniunt Palmz majores, & pumilz, przfertim ad nvi cujufdam ripam qui ex fonte decurrit in aqux falfa gurgitem, quem Cretenfes fua lingua Almiro nuncupant : fed non fünt fru&tiferz; cxlum enim Cretenfe nimis frigidum eft pro Palmis. Pfeudolabyrintbus Cretenfis € rudera quarundam» urbium eiut infuts. ^ Gok: PV; t V ruat. : Nam qui nunc oftenditur, ad radices montis Idx vulgo Pfiloriti nuncupati ficus eft: nilaliud quàm Latomia fuit : omncs tamen Cretz incole eam adulterino Labyrinthi nomine demonf(trare norunt. Latomia autem fuit folidi admodum & ele- gantis faxi, équa lapides diverfis locis exempti funt, cüm Gortine & Gnofi vrbium zdifi- ciaextrucrentur , quz olim primarix totius infulz urbes fuerunt, ut ex earum ruderibus appàret. Quemadmodum autem majorem Pyramidem ZEgyptiacam Bufiridem nuncu- patam acceffuris é proximo illi pago duces fumendi funt, qui viam demonftrent, & in ipfa Pyramide przluceant : fic ducesé pago qiodam,ubi olim vrbs Gnofos fuit, huic Latomiz vicino, fumendi fünt, qui Latomiam ingredi volentibus viam demonflrent. Verum qui- dem eft multos incffe mxandros obliqué admodüm , modó ad dextram modó ad (ini- ftram fefe contorquentes , quales in arte elaborato Labyrintho effe poffent : at iftud dun- taxat provenit élocorum, undc lapides exemti funt, cavis: quod probari poteft é vefligis & orbitis rotarum, atque e lapillis hinc inde muroinclufis ad viz latera. Gortinz rudera admodum funr magna;at nunc paucx quxdam columnzredz, foloinfixz, reftant, & exi- guusquidam pagus vulgo Metaria didus. Murorum lapides, quoniam elegantes & qua- drati crant, omnes ex jam dicla latomia olim excifi, avcdi fuerunt, idque facile, propter * mare vicinum. Eftctiam torrensé monte delabens, quem effe exiftimo Strabonis&'So- — lini Lethyum : iscüim vado tranfiri queat, nec ponte nec cymba opusceft. Aquadudtus etiam adhuc integer magnis fornicibus fübnixus, & plurimarum molarum rotas verfans. Frequentes item funt Platani in valle ad fontis fcaturiginem : fed nullz hieme folia reti- nent. Perfiftunt adhuc inter rudera quidam validiarcus & muri cujufdam templi , tum etiam multz fornices tenaci cemento & latereconftru&z fupra rivum Lethyum, quz no- Rs opinione fadz funt ut locum planum & zqualem redderent , ad inftituendum u:bis. | orum. - I[. ABYRINTHYS qui nuncin Creta confpicitur, is non eft cujus Veteres memine- Qua ratione Cretenfes Ladanum collsant. . CaAPvT VII. AD AN 1, e przcipuis quz noftra fuffumigia ingrediuntur meditamentis,colligendi IE ratio , inter memorabiles res quz in Creta obfervari poffunt, cenfenda eft. Non colligitur é Ledo, ut veteres xftimarunt, fcd alia arbufcula Cifto nuncupata, cujus tanta eft abundantia, ut cjus regionis montes ifto veftiantur. Natura ca eft, ut deflucn- tibus floribus vernis, abje&tifQue hibernis foliis, novis frondibus amiciatur quafi lanugine pubefcentibus in proximam zftatem, quz per Solis aftus vliginofo quodam rore pingue- Ícunt: quoQue ardentiores funt calores, tanto abundantior ille ros foliis innafcitur. Inve- nitur Ciftigenus incultis Oyfe locis, ducatu Cenomano, fpontc nafcens , prafertim circa pagum Fouletourte,apud Soulletiere (natalis noftri lpcum) omnibus notis Gracanico re* fpondens, prztcrquam quód Cenomanus ciftus pingui rore non oneratur, quemadmo dum Grzcanicus : fed illo etiam longé minor eft. Graci colligendo Ladano peculiare in ftrumentum parant, vernaculo fermone illis Ergaftiri dictum. Eft veró inftrumentum raftro dentium experti fimile ; huic affixx funt mu!tz ligulz five zonz écorio rudi neque. ; eire confe&z. Eas leniter adfricant ladaniferis fruticibus, ut inhzreat liquidus ille umor circa folia concretus, qui dcindc à ligulis per fummos Solis ardores cultris eft abra dendus. Itaque Ladanum colligendi (ammus, imó intolerabilis eft labor, cüm totos dies ardentiffimo caniculz xítu in montibus hzrere neceffe fit: neque veró facilé quifquam alius ad id colligendum operam fumit przter Calohieros, hoc eft, monachos Graecos. Nufquam autem majore copia per totam infulam cogitur, quàm ad montis Idz rad pago Cigualinus nuncupato, & apud Milopotamo. mud OBSERVATIONVM LIBER t - u$ earns pifcis in (Peta littoribus admodum frequens, alita y tamen vegiontbus valde raris. j ACA?PVvT Vii. j 15615 eft muli barbati magnitudine , Cretz admodum familiaris , Scárus didus; cujus veteres Au&ores fxpe meminerunt : nam apud Romanos olim in deliciis fuit primarium locum inter reliquos pifces facilé obtinens. In noftris ive Occani fivc mediterranei maris littoribus confpici non folet: & afferere audemus, neque in Proponti- de, neque in Hellefponto, neque in Euxino, neque in Adriatico inveniri : nam eum iftic fruftrà requifivimus. Attamen adcó frequens eft in nonnüllis Creta littoribus , ut nullus alius viulgatius capiatür. Quoniam veró eàdem infülz rcgione, quà Ladanum, invenitur, & ejus maxima captura incidit in tempus quo Ladanum colligitur ; contigit ut cádem profectione utrumque obfervaremus, idjue cafu potius & fortuito, quàm dedita opcra. Iam diu in infula hzferamus,quia tamen cómodo tempore in cam non appuleramus,neu- erum videramus. Sed nave confcenfa,ut cx Rhetymo ad Candix urbem navigaremus pi- ratz nobis vela facientibus obvii fa&i, compulerunt ut fugam capefferemus ad littus inter Milopotamo & Cigalinus. Q uóappulfi nautz, deferta navijin montem profugerunt:quo- niam tamen piratz fuas navcs egredi non folent; ut eos qui in terram fugiunt perfequan- tur, direptis folüm noftris impedimentis , abierunt, reli&a iftic noftra navicula, & aliis nonnullisquz tollere non potuerunt. Nos veró perterriti , per montes currere non defii- mus, donecad Calohierorum monafterium in valle juxta littus fitum perveniremus, ubi tunc naffas füblevabantquas ad capiendos Scaros demiferant. Et quia iftic aliquot dies hafimus, fatis nobis ocij fuit, ut, cur hi pifces alibi rari , iftic adcó frequentes cflent, per- contaremur. Comperimus Scarum pifcem faxatilem , praeterquam quód inter rupes & faxa verfari gaudet;alimento ipfius ventticulo cóvenicnti etiam opus habere, pufilla vide- licet quadam herba alibi non nafcente, cujus cm Scarus admodum fit appetens libenter inca infüla parte verfatur, ut illam depafcatur. Calohieri igitur , aliique cjus loci ruftici, Scati,qui phafiolorum plantá dele&atur, naturam non ignorantes , cam in agris ferunt, ex Qua efcam parant ad Scaros capiendos idoneam , folia (refervatis in fuum ufum lobis) in- tetdiu naffis imponunt,hafáue in mare demiffas Scari ingreffi, capiuntur; aliàs difficilis fo- reteorum pifcatio: nam linea aut fagena rariffimé capi poffunt. Quia autem Phafiolo- rum herbam Scarisdedicarunt, vulgo eam Scarovotano appellant. Scari gregatim natant, uti Salpz;& mulis barbatis funt colore proximi. Omnes Scarinotas híc recenfere minime sciri cft: eum enim fatisfusé cum reliquis pifcibus defcripfimus. Sed tamen nota- tu dignum quidpiam prxtermittendum non duximus :quód nobis hac fuga ufque in multam no&em jejunis, Calohierus Scarum attulit ipforum more veru infixum & co- &um (folent enim ligneo veru in os infixo per corporis longitudinem cos terebrare, & fu- pra prunas affare) qui quodammodo ridentem hominem ementiebatur: nam Scarus den- tes more humano difpofitos habet; cumque la- bra ignis calore contrada effent , hominis riden- tis os aliquatenus referebant. Prafertur in hoc pifce , herba quam depaftus eft, cujus magna in ipfius ventriculo femper invenitur copia. Iecur illi magnum eft, ad jufculum ipfi faciendum ac- commodum : nam cum inteftinis , fale, & aceto tritum,gratiorem reddit totum pifcem. Vr au — — —— tem quivis intelligat de quo pifce cgerimus, illius effigiem hic adpofuimus. * 9iarum tamen non procul Mafiliá, prefertim vero circa Stachades in[ulas capi, teílis eil C. V. Gulielmu Fons deletius lib. v x. de Pi[cibus cap. v1.illum inter faxatiles emumerans, atque illim bitoriam usé é. accuratifme de- feribens : fed er ciim apud illum viverem anno quinquagefime fecundo [upra mlle[inum d quingente/imwm , eum [e- santem Scarun £y illii auatomen facientem, ut commodius defériberet, ob (eryabam, ut etiam plerofque alios , quo: vam in eo libre mentio. $a: "Dari a ^" PETRI BELLONII! Qarij generis avium in Gracia obfervatarum Gallica nomina cum veterum appellationibus collata. C 2 7. TM 1 C 7 7 peculiariter deavibus nuncageremus, impulit, quód parva navicula intet Za. cynthum & Cytheram novo vere navigantibus, varia avium genera volando de. : feffa apud nos confedcrunt , quas vulgaribus nominibus exprimere tum didici- mus. Sed cüm eas feptem libris prolixe dcícripferimus, de fingulis duntaxat aliquid nunc agemus. Quoniam porró non ignoramus plurimos dubitare , an animalia in oriente dc. gentia cjuídé magnitudinis & forma fint cum his qua apud nos confi piciuntur,cos docere voluimus , fimiliaeffe omnia quadrupedum , avium, ferpentum , pifcium, & plantarum enera img confpicuam invenir.. Verum quidem cft multa gencra iftic effc noftris ignota , quz '- Veteres propriis nominibus appellarunt, quorum cognitionem ut adipifcamur , elabora. mus. Quo modo igitur Germanus, Gallus,aut alterius nationis quifpiam nomen vulgate in füa lingua reperiet, quo peregrina avis appellationem cxprimar,fi ipfius rcgio cà careat? Exempli gratiá,proferemus quam Graci Meropem, Latini Apiaftrum nominarunt, Cre- tz adeó familiarem, ut nullo non loco volare confpiciatur, attamen alibi adeà raram ,ut ipfifmet Grzcis mediterranea incolentibusignotafit. Vix unquam in Italia volare vifa eft: attamen Galli, Germani, & alii Europzri, cám avem quam nos Mefazge appellamus Meropem effe cenfentes, valde hallucinantur. Nam Mcropsavis cft Sturni magnitudi- ne, efui minime apta, Alcioni, quam nos- Galli CMariiver pefcheur. nuncupamus »feré fi- milis. Cretenfibus ampliüs non dicitur .Merops , fed Mcliffophago , dictione Latinz Apiaftri quodammodo refpondente: nam volans in aére apes dcpafcitur Hirundinum in- iis qux in noftris provinciis habentur : atque fi ulla eft differentia, eam in toto ge ftar. Solus non volat, fed gregatim, & przfertim fecundum montes, in quibusgenuinum Thymum provenit, ut apes aucupetur,à quibus appellationem fumfit.. Licetautem Gal lorum Mefange, quam Graci Parum vocant, Itali Spatnoczolo,multum illis damniinfe- rat, & Rebeline (ive Gerge rouge , Rubecula Latinis , Perro rof? Venetis dicta, apes voret , neutra tamen Apiaftri nomen adepta eft, quemadmodum hadenus exiftimatum eft. Yt veró huncerrorem tollamus, veram ejus figuram hic proponere libuit. Elegantiffimo colore przdita e(l hzcavis,nec minis florido quàm fit Pfittaci color. Procul auditur ejus vox, illi feré fimilis,quam vir orein rotundum claufo fibilans caneret grulgrüruuru- rul;inec minus fonora quàm Vireonis, Lerá Gallis didi. Ejus fingularis elegantia pueros Cre tenfes invitat ut illum cum cicadis venentur, quemadmodum & majores hirundincs Apodes nuncupatas , hac ratione : aciculam hami inflat incurvam , cujus caput filo alligatum , per me- diam cicadam figunt , extremum filum manu Ictinentes : cicada fic transfixa nihilominus in aére volat, quam confpiciens Merops , impera ox —— * incam uit atque devorat cum acicula, qua rc- tentuscapitur. Ávem quz Gallis Coqu , veteribus Gracis Coccyx dida eft, Cretenfes nunc Decodo appellant : Deco&oautem fignificat o&todecim. Ejus appellationis caufa, quód Coccyx füo cantu Decodo exprimere videtur. Avis quam nominamus Bergeron- A nette, Lavendicre fimilis, Latini Culicilegam, Veteres Knipologum, Grzcis nunc Sufura- — da dicitur. Attagen veró Taginari: licet nonnullis Attagas, quemadmodum & Conftan- tinopoli. Cum veró Attagenem noftrz Cannc-petiere, quam Veterum Tetracem effe ar- bitramur, admodum fimilem noverimus, aliquam notam perquifivimus qua difcernt ent. Cannepetiere autem deprchendimus plumofa non habere crura, uti Attagen. (cui & roftrum nigrius,brevius atque firmius; minorQuecft quam Cannepcticre) alias co- lore non multum differunt , tamet(i Attagen interdum variet : nam & omnino candi invenitur. Eam effe exiftimamus quam Sabaudi five Allobroges Perdicem albam vocant, Plinius Lagopodem : nam prorfusalba eft, cruraQue habet plumis onufta, ut Attagen, t4- mctíi minoribus Cim Venctiiseffemus apud Dominum de Morvilliers, Regis tum Le- gatum, vidimus Attagenesalbas: Itali autem utrumque genus Francolin vocant, Quem. — Rotnant OBSERVATIONVM LIBER I 17 Romani Tetraonem nuncuparunt, nunc vetó Itali Gallocedrone ; Arverni Faifant- bruyant, Sabaudi Coc de bois,frequenterin celfiorum montium Czets filvis confpicitur, capone duplo major, macula rübra utrinque circa oculos ad tempora infignitus, ut Fafia: nus, cujus plumz in pectore prz nigredine fplendent , ut palumbiscollum : nihil albitoto corpore obtinet przterquam in alis; cruraQue habet plumofa, ut Attagen, perdix alba $a« baudica, & Gelinotte de bois Gallorum, eM uitarum aliarum avium Graca nomina cum Gallica appellationibus collata. Y CAPVT X Trafles & T'ourets, nunc in Gracia nominantur Schynopoulli , quafi Lentifcinas aves dicas : & quia Myrti baccas ctiam devorant , à nonnullis Myrtopoulli. Scd tales aves plurimum damni inferuntlocis olea confitis. Quem Arifloteles Vifcivorum adpellavit, Galli Grande Grive nominant , quoniam primaria in fuo generc , & reliquis majoreft. Secundus Ariftoteli Pilaris dius, noftra lingua vulgari Litorne nuncupatur : magnitudinc eft Merulz. Tertius, illi lliacus, nobis Mauuis, omnium minimus cft, Stur- nicraffitudine, in alarum complicatione & fub ventre nonnihil flavefcens.. Avem nobis Roitelet di&am, vernacula lingua T'rilato vocant;appellatione veteri Trochilos quodam- modo refpondente : quam ab altera minore probé diltinguere norunt, illis T'ectigon dida, Latinis D yrannus, & Gallis Poul, Scucie aut Sourcicle; flavas plumas utrinque. in capite geftante, cri(t inflar, quae illis (uc nobis füpercilia) oculos tegunt; undt hanc appellatio- nem Gallicam invenit;locuftam craffitudine non (uperat. Gglorum Choucttes aut Chou- cas,quas Picardi Belgicz populi Craues nominant, roftro & pedibus rubris, Ariftotcles Corakias appellavit; Plinius Pyrrocoraces,frequentes funtadmodum in fummis montium infulz iugis: Graeci nunc Scurapola vocant. Ariftotelis Cyanos, & Plinii Czruleus , quo- niam in celforum montium fcopulis degit, & Merula fimilis e(t, nomen nunc mutavit & Petrocoffipho dicitur: minor eft Merula, & omnino czruleus, ad alendum in cavea can- tusgratia aptiffimus , habet etiam vocem Merulx proximam. Nullum Gallicum nomen illiindere poffumus, quia apud nos non reperitur, uti nec in Italia, nifi forte in cavcisalla- tus: nam interdum pulli e nidis tolluntur, ut humana verba fonarecdoceantur. Quem- admodum porró Ariftoteles tres Merulx fpeciesagnovit : fic illi Merulas habent nigras & albas quas veteri Grxcorum nomine Cofliphos appellant :tertiam praterea fpeciem cujus Ariftoteles meminit, quam Galli peculiari nomine Merleaucollier, id eft, Merulam tor- quatam dicunt, quoniam albam lineam habet fub gutture verfus peus , collum omnino cingentem: ejus magna frequenua in valle Morienae, & pcr reliquas Allobrogum vallcs. Quàm multis Galliz locis Dixhuict, Lutetiz Vanncau dicunt, veteres Romani Parcum nominarunt, Igi nunc Paoncelio, vulgari Grxca voce ut antiquo nomine Àcx appcl'a- tur, quoniam (ipe caprz modo vociferatur: Nonnullis Taos agrios, id cft Pavo fiiveftris nuncupatur, quoniam criftam Pavonis.inffarcapiti imminentem geftat , ut & Galerita. Nullz in Creta cinerez five minores perdicesfunt: fed alix rubentes Gallinz craffitudine, quas vulgo Cotutno appellant, voce ut appáret ab Italis mutuata.K Veterum Curuca, ve Gallorum Fauuetre brune, nunc iftic Potamida vocatur. Nobis affeverarunt eam vulgo Cuculi pullum alere, licet plurima alix cum etiam alant: hacc tamen peculiariter magis quàm rcliqux aves. Non defunt qui Potamida, Gallorum Roffignol, five Lufciniam effe velinz: atque ut ingenué fateamur, noftra etiam fuit ca opinio: attamen poftca deprehen- dimus Lufciriam iftic Adoniaut Aidoni nuncupari. Roffiguol appellacione Galli binas aves norunt , aliam nemoralem ; alteram muralem, quz veterum Grzcorum Phocnicu- ' rus, & Latinorum, Gaza interprete; Ruticilla eft. At Poramida à Roffignol fivc Lufcinia differt, pedefque & rofttum plumbei coloris ad cinereum vergentis, haber. Gallis Fau- .uette brune, aut Gráde Fauüctte dicitür;ad alterius, quam ipfi Fauuette rou ffe nominant, differentiam, Troglodytes veteribus dictam. Veterum Graecorum 4gotilax , & Látino- rum Caprimulgus, * in Creta vulgo notus cft, pracer Solini & aliorum opinionem: quem quoniam pcr urbes nodu volat, horrendamque vocem emittit, Ficfaye vel Effraye appcl- lavimus: Interdiu non magis videt quàm Nodua, Galli Cheveche aut Chahuant nomi- nant. Nonnulli Orfraye pronunciant: fed id nomenalteri avi convenit, Offifrago nimi- rum, cujus mentionem libro de Avibus faciemus in NyGacoracis T — BB ; gus hic : v ES veteribus Gracis Cicly nuncupatz, Latinis Turdi, nobis Griues, Mauvis, * 18 PETRI :;BELLO.;NII gus hic Cuculi feré magnitudinc & craflitudine efl, & apud nos in celfis toribus & tem- plorum foraminibus nidulatur : apud Cretenfes autem in fcopulis mari imminentibus, ubi magnum damnum paftoribus, qui Capras (ub tedum no&u cogere non folent , infc- runt. Nam é caprarum uberibus lac exugunt. Ovidius 6. Faftorum corum meminit his verbis : i "Natfe velant , puero[que petunt. mutrici eoeutes, i Et vitiaut cunis corpora rapta (ui. — Carpere dicuntur laifentia vifcera raffris, Et plenum poto fanguine guttur babent. ' Eid illis Strigibus uomen : fed nominis bujus Caufa ,quod berrenda firidere macte (olent. *k Hanc ayem appellant Flandri ecac Dwaes. De bae ave lepidum fabellam narrat Iluflris Busbequiss in Epistolis. Qetera e recentia, Gallica, Cracáque multarum» aliarum avium noinina. CAPVT XL beant, prater Pluviér, Guillemot, Canne petiere, Oftarde , & Pic de mer, qux olim Hzmatopus nuncupabatur. Raracít hzc avis in noftris littoribus, tametfi aliquando vifa fit. Corpore eft ardeolz,Gallis Aigrette dictz;alis Larifive Mouétte Gallorum: & co- rundem Flambant, five Phoenicopteri Latinorum forma ; roftro quatuor digitosoblongo inftar Beccaffe Gailis di&tz (quam ob caufam à nonnullis Beccaffe deme? euam dica eft) fed à reliquarum paluftriumyroftris, quibus rotundum eft, diffcrente : nam hujus planum eft in extremo & mucronatum, & aliquantulum nigricans , reliquá parte rubente : caput cum collo nigrum eft: nigra funt & alz fuperius, nifi albz plumz cas tranfverfas fecarent, unde Gallicam appellationem fuümfit Pic marinz : interior alarum pars & venter alba funt: extrema cauda nigra, ejufdemQue cum Anate longitudinis : binos habet pedis digi- tos fimul cohzrentes, interior vcró ab aliis fejun&us eft : calcar in pedis calce ut reliqux aquaticz aves non habet : cjus prxterea pedes molliores funt 8 delicatuli, non ficci & du- ri ut in aliis: crura tres digitos oblonga; digiti breves, ungula fornicatz ut in Tardis.. Car- necftinfipida , dura, admodum nigra, gulamQue habet admodum magnam ; amplam & robuftam. Becaffc noftra, veteribus Afcolopax dicta, retinet ctiampum nominis afi- nitatem quandam cum veteri Grzcorum appellatione:nam hodieXilornitbaab llis voca- tur, voce conformi cum Latina didionc Gallinago. Alaudas Chamochiladi nominant, & Palumbes Phaffa. Magis proprium vocabulum non habent, ut Elorium five Cotliz exprimant, quàm Macrimit , hoc cft, oblongus nafus.. Grxci vulgaribus di&ionibus ca- rent, quibus tam epté propriis nominibus aquaticas aves di(tinguere poffiat , ut nos : nam Sarcelles& Morillons indifferenter ut Cannes , id cft, Anates appellant, nomine Pappt. Mergi marini peculiare quoddam genus in Cretateperitur fub aquis natans,à Cormarant Gallorum, & à reliquis Mergis diverfum : Ariftoteles Echiam nominavit, Littoris accol Cretenfes Vuttamaria & Calicatczu appellant : magnitudine cft Querquedulz fiveSar- celle Gallorum, ventre albo, capite; quod planum eit, dorío, alis & cauda nigris: nullum calcar in calce habet, quod illi foli inter reliquas planipedesaves peculiare cft : ejus pluma nihil aliud funt quàm tenuiffima lariugo firmitercuti inhzrens : cjus roftrum utrinque ad- modum incidit, concavum & fermé planum, lanugine magna cx partc inte&tum;nigrum fuperné,album inferné. Fluviatilisille minor Mergus,quem Galli Chai? aezeux nominant, Cretz ignotuseft. Gallorum Ferier, Grxcis Chloris & Latinis Lutea dicta, vulgari Gra- coram fermone Affarandos appellatur, nominc fatis affiniilli quod apüd Cenomanos ob- tinuit, Serrant. Latinorum Fringillz, five Gallorum Pisfezs, nunc Fringilari dicüntur,vo- ,- ce prorfus à veteribus aliena, VeteribusSpizx nuncupabantur. Veterum Orofpizz, quas — Montains , aut Panfons d Ardeze vocamus, à Vulgari Fringilaro , ex Italica Fringucllo appel latione dedudia, non diícernunt. | Noftri £raazus illis ctiam vulgares funt: (cd veteris Gra- ci nominis Anthi obliti, Latinam Flori appellationem ufürparunt. V ulgo etiam vocant - Pafferem Sporguitis, & Gallorum Mowette Laros.. Veterum Pskilis , fivc Latinorum Car- duclis, & Gallorum Chardenerct ab illis Guardelli aut Stragalino dicitur: licet hoc voca bulum Chardoneret conveniat alteri avi quam Grzci Acanthin , Latini Spinum nuncu- parant, nos vctó Serin dicimus, ipfi nunc Spinidia. Nulla avis in Creta frequentior Gal 3 : zE lorum . | N TER aves nobis notas nullam confpeximus quarum pedes quatuor digitos non ha- - OBSERVATIONVM LIBER Ir 19 lorum Piveie, qux per vepres & dumos volat : quoniam autem avicula cft capite, cauda, & aliqua corporis parte nigris, plerique vulgo Afprocolos nominant, hoc eft, albus podex. At hoc nomen non ree illi tributum cft : nam alia eft avis quae apud Gallos hoc nomine Cul blanc peculiariter infigaitur , Latinorum videlicet Vitiflora ,& Grzcorum Oenanthe. Nonnulli, Gallorum Piveise, aptiore vocabulo exprimunt Mcelanocephali, hoc eft,Capur nigrum : Vetenbus Grzcis Mclancoriphos dica cft, Latinis Auicapilla, cadem cum Zi- kalis, quam Galli Papafrghi aut Becafieui nominant, Latini Ficedulam. Veterum Ortigo- metra, hocclt Coturnicum mater , rara cft in Cretà : fed reliquis Grxci provinciis non minis frequens, quàm in [ralia aut Gallia: nonnullas notas cum Coturnicibus communes habet: & quia hoc vitium habet ut commode volare nequeat, natura illi celerrimum cur- fum tribuit : Galli 2/7 appellant, Itali Regem Coturnicum. Quoniam veró nigra cft, & in aquis perpetuó verfatur, quodammodo fimilis Gallinz aquaticz, Italis Foulica dia: loagé tamen minor , neque adcó nigra, fed albo colorein alis & lateribus variegata, cau. daqQue fubtus ruffa,& ut in reliquis aquaticisavibus brevi, roftro binorum digitorum longi- tudine; fed fi cum Becaffe, Cbevalier, & Corliz, Gallorum roftris admodum oblongis com- paretur, brevi. Vultures, Aquilz,, & Falconesin Creta nidosexftruunt,non in quercubus aliifve arboribus, ut reliqua aves folent, fed in (copulis mari imminentibus & propenden- tibus, locisadmodüm difficilibus & pracipitiis. Vix confpiciqueunt nifi € navibus & ma- ri. Itaquecüm eorum pullos habere volunt, longo fune opus cft fecundum fcopuli long:- tudinem demiffo, cujus caput palo in montis vertice terrz infixo firmiter adligatum fit : percum rufticus quidam fe demittit, donecad Vulturis nidum perveniat, deindc per eun- dem funem denuó inaltum fübit. Vel puerum magno corbi impofitum ex fummo fco- pulo demittunt: qui ad nidum perveniens, pullos eximit, & corbi imponit , quem poftea rurfus furfum attrahunt.. Vulturcstum furvi, tum nigri, Creta montcs incolunt ,in qui- busgreges pafcuntur, agnofáue & hoedos, tum etiam lepores, fi quosinapcrto deprehen- dant, rapiunt. Idcirco pafftorcs iis capiendis invigilant ob quaffum : nam alas fagittarum artificibus vendunt, ad cas plumis exornandas : cutem autem detraQam pellionibus, qui adparatam magno vendunt. Falcones vulgo Falconi nuncupant , Aucupem, Hicracari, voce ex Hierax deducta, qux omnibus rapacibus avibus communis: cas enim tam apté propriis nominibus diftinguere non norunt quemadmodum no(lri Aucupes : nam Sacre, «Autour , Gerfault, Lanier, & Tiercelet, cum Falcone apud illos confunduntur , nulla fpecic- rum diftin&ione fada. Milvius feu Gallorum M//«z, quem veteres Ichtynon nuncupare folebant, nunc apud cos Licadurus dicitur. Sed quoniam de omnibus avibus in alio opere cgimus, in quo fingulorum effigies exhibemus; de iis plura dicere nunc fuperfedebimus. Infeti eujufdam Creta familiaris "Phalaneiums nuncupati defcriptio. CaPYVT XII. niciofa, Araneo paulo majora, oto pedibus pradita, utrinque quatuor: finguli pc- des feu crura quatuor articulis conftant, binofáue ungues habent incurvos : bina utrinque crura anteriora illis data funt ad progredicndum, bina poftcriora ad retroceden- dum; obliqua in terra foramina inhabitant binos pedes alta , quz retrocedentes ingredi folent, cibum ita attrahentcs: aditum fuorum foraminum ftramine muniunt,ne obturen- tur, fed aperta maneant. Corpore funt fuperiore parte cinereo, binis rubentibus maculis anteriore doríi parte infignito : refupinata autem, nigris maculis notata confpiciuntur qua finguli pedcs corpori inhzrent : venter flavet. Siquis autem fcirc cupiat qua partc po osintueatur, & binos exiles nigros aculeos deprchendet, iis fimiles quos Scolopendra o : tinet, quibus mordent atque cibum retinent: telas Arancorum more D que papilionibus vefcantur.. Circiter fexaginta ova ponunt, & pedori adharentia fovere 9- lent, pullofque exclufos ventri inhzrentes geftant donccadolefcant. Pilofo funt corpore: quoniam autem magnitudinc differunt , foramina pro corporum magnitudine cessi variare autem inter fe pro Infularum diverfitatc obíervavimus. Immortalc cft ifi itg inter exiguum hoc animal & Vefpz cujufdam genus à Latinis Ichneumon «ilg : quod libro fecundo, ubi de Ichneumone Egypti agemus , ex noftra obfervatione dc- fÍcribemus. C RETENSES Phalangia appellare norunt Sphalangi; infe&a parva, admodüm per- BB 4 " Hir 10 $PykT:IE DVPEb'L'Bo*N 17 Hirci feri quoddam genus Creta familiare , quod C'alh "Bouc-eftaim eppellauz.. (Ae PVUXdbb no&u in atvis pafci (inunt, praefertim ovium & arietum Striphoccri ab illis appellato- rum. Siinfulani, Hirci feri, quem Galli 24c-6//2/» nuncupant (quorum ifc maena eft copia) haedos capere queunt montibus oberrantes, cum domefticis fcu cicuribus ca- pris educant, ut depofita feritate mitefcant. Atferi, iis cedunt, qui primi cos apprehen- duntautoccidunt. Cicurem capram magnitudine non excedunt : fad non minus carnis obinent quàm Cerui , fimilibus pilis fulvefcentibus & brevibus praditi , non caprinis, Mares prolixam nigricantem barbam geftant,quod nullialteri animali Cerviris pilis pr. dito accidit, praterquàm (ut arbitramur) Hippelapho. Sencdtute canefcunt , & fecun- dum dori longitudinem nigram lineam excurrentem habent. Hunc ctiam noflri mon- tesalunt, przíertim przcipitiis & acceffu difficilibuslocis. Admiratione profectó non ca- rct, tantulum animal adcó grauia cornua ferre, qux aliquando manibus tradavimus qua- ternos cubitoslonga : toc autem tranfveríos radios habent, quot hircus & capra annos na- tafunt. Duoejus diverfa invenimus genera, ut ex corum cornibus Cypro & Creta dela- tis demonítravimus, qux Domino Ioanni du Choul, montium Lugdunenfis agri Prz- fe&o reduces dedimus. Illorum venationi aliquando interfuimus. Ruftici quidam in fummis Crete montium jugis inveniuntur adeó jaculandi periti, praefertim circa montem Spachiz & Madarz, uc viginti quinque paffuum intervallo cos ferire norint. Capras à fe cducatas, & à paruulis cicuraras, loco quodam in monrealligant, qua mares tranlire fo- lent. Sagicarius veró inter vepres fcoríim latitat adverfo vento, non ignarus Hircum aliis centum pafRisrinidbvalta odoratu percepturum. Mas feminam inveniens , con- fiftic; tum ruflicus fagitta illum petit. Si Hircus i^ leveacceperit vulnus, aut alioqui fagittz ferrum vulneri inhaferit, illico fibimederi novit: nam ad Didamum confugit , herbam Cretz fcopulis inhzrentem ,quà dcpaftà brevi curatur. Mire aeilirauis eft hoc animal , ejufdem cum Caprea natucz : nam ambo in afperis fcopulis & aditu difficilibus degunt: at Hircus ferus ex fcopulo ia alrum defilire folet fex etiam paffuum intervallo diflantem, quod qui non viderit, difficilé admo- dum credat. Quoniam portó iis locis fuimus, ubicjus veram & genuinam effigiem nancifci po- taimus,cam ad vivum expreffam híc pofuimus. * I NSVLA Creta Lupiscarét; eam ob caufam mazna cum fecuritate animalium greges - Cretenfis aries Strepficeros nominatus : difceptatio praterea. edozens quid fit Ünicorn. Car. XIV. RIETVM genus eft in Creta, cujus magni greges aliis haud. minores vulgo con- fpiciuntur, przfertim in montelda, quos paftores Striphoceri nominant,noftrisin boc diffimiles, quód noflri cornua inflexa & contorta geílant , illi vcró omnino €reda,ut Vnicornujin ambitucanaliculata. Cüm primum tantos corum gregesconfpice- remus, ignari Veteres cjus meminiffe, in mentem fubiit inquitere , fi quid cum Vnicornu communc haberet. Qua caufa fuit uthoc loco de Vnicornu difceptationem inftituere^- mus, quod nunc in tanta zftimatione & precio effe confpicimus, ut valde mirandum fit; prxfertim cum apud Veteres in ufu medico nullius fucrit autoritatis:nam £i quam habuif- Íct, Audores proculdubio eam non réticuiffent. Arfftoteles inter ea animalia quz biful- .€am ungulam habenr, Orygem recenfet unicornem: at facultatum cornu non meminir, Columellz etiam fuit Oryx cognita, quando fcribit cum reliquis animalibus muro & vi* uariis includi (olere. Quód fi Romani, res exoticas plurimum aftimantes , tam infignes — "Vnicornu(quales nünc illi tribuuntur) facultates intellexiffent, bhaudquaquamcasfüentióO — preffiffent. Non negamus quin Vnicornu rarum & preciofum &fimarint , fed —€ E TUM Ee medicam —— is | OBSERVATIONVM LIB i. àt medicamenta reciperetur, quemadmodutn nunc fit. Eam ob caufam,ut ingenue quid dé co nobis videtur dicamus; comperimus unicotnu Veteribus cognitum, nigrum effe de- bere: id tamen quod apud nos in ufu eft , candidum eft. Quifnam Spes S y ibu Grzcis & Latinis fidem faciat, rei incognita portiunculam , quam tamen ias ses fc i mus effe dentis pifcis illius Gallis Rebarz, Septemtrionalis mafis accolis Morf a : ad trecentis ducatis zftimari debere? Etenim data nobis funt fragmenta. inf; i hdi . agnofceremus, qua: pro Vnnicornu trecentis ducatis emta fuerant, quum Mig orbiculi effent é dente pifcis obarz. Vnus ZElianus audor eft Vnicornu medicum ufum praflare: attamen illud nigrum facit: cüm veró noftrum alteriiiscoloris fit,dicemusab co hba Ve- teres defcripferunt diverfum effe : przfertim cüm ipfe Elianus fcribat afinum derum cornu in fronte gerere, cujus inferior parsalba fit, fuperior phoenicea , media verà lané nigra. Plinius Ariftotclis verba expreffit : Unicorne (iriquit) Afinus tántüm fidcs foli- daungula. Deinde paulo póft: Vnicorne bifulcum Oryx. Ex quibus verbis colligitur duo effe animalium genera Vnicornia, quorum alterum eft Afinus Indicus folidà ungulà, alterum Oryx bifulcà. Certum Afinos feros, qui Latinis Onagri dicuntur, cornü carere : neceffarió itaque confequitur , monocera alicujus alterius effe anirnalis, m. us defcriptio- nem non habemus. Sed cüm variis locis Vnicornua confpiciaiitur , negari nequit quini rcperiantur: etenim in noftra Europa viginti integra inveniti queant, & totidem hon inte- grà,, fed confrada. Duo integra oen dint in Divi Marci thefauro ápud Venetos , fef quicubitalis utraque longitudinis, craffiora inferné quàm fuperne, craffiore tamen parte tres pollices conjundos non excedente; quz nota fatis refpondent iis quas Vetetes Afini Indicicornu tribuunt :attamen reliqux notz non conveniunt. Scimus etiam ca quz An- glix Rex habet, flriata & in gyrum canaliculata effc, quemadmodum & illud quod apud Dionyfii Phanum eft, quod omnium maximum exiftimamus inter ca qux haGtenus con- fpe&a fuerunt. Majus prxconium meretur quàm aliud quodvis cornu quod in animali procreatum viderimus. Naturale enim cft, haud artificiale, in quo omnes nota quz alte- rius animalis cornu conveniunt, reperiuntur: & quoniam concavum eft, exiftimanduni eft noneffe deciduum, ut nec Gafellarum, Chamoix , Boüc-cflain cornua , cóntrà quàni platyceris, Cervis, & Hinnulis, quibus decidunt. Nullus cft procerz quantumvis ftatura qui ad illius fummitatem pertingere: queat : feptem enim magnos pedes longum eft Decem & tres duntaxat libras & uncias quatuor pendet:(i quis tamen füblevet,plus quàm decem & oo libras pendere cxiftimet. Ejus figura recta eft inflar cerei , inferiore parte craffa, deinde paulatim ufque ad mucronem gracilefcens : cjus etiam craffitudinem ma- nus complcdi nequit, cüm quinque digitos in diametro habeat: atque fi quis funiculo cir- cumferentiam metiatur,palm( & tres digitos inveniet. Inzquale nonnihil eft ca parte qux capiti inharfit,rota deinde reliqua lvi & polita. Tenuibus canaliculis flriata c cochlea in morem abinfima parte ad extremum mucronem à dextera ad (inifttam, omnibus ftriis ingyrum vergentibus, quemadmodum in Limacum teftis,aut fufte quem periclymenum ámbierit. Ejus color non omnino albus eft: nam temporis injurià fufcum nonnihil rcddi- tum. Integro pede cavum eft aut co magis infi- mé,qua offi, quod capiti firmiter adharfit , infet- tum fuit. Hinc judicare licet, minimé dceci- duum effe. Cüm porró tantum onus animalis capitiincumbat, animal quod illud geftat;ingen- tis corporis nec bove minoris effe coniiciendum. Strepüiceros (cujus anté meminimus , cujufque cornua reda, canaliculata, & cochlex in mo- dum contortafünt) arietem magnitudine non fuperar. Illius effigiem bic fübjecimus , non ab aliquo Auctore defumptam ; nemo enim de co quidquam tradidit (uno Plinio excepto, apud quem ejus nomen legimus) cjáfve iconem przbuit. De Cretenfi quodam lapide, cujus Solinus meminit, Datlylus. Tdans nuncupato, ! CAPYTI XY." A . DIICER E hic libüit, lapidem quem Solinus, Da&ylum Idam, alii Bclemnitem appellant (nos veró non fine errore Lapidem Lyncis,) ab Ida Ctetz monte, ubi primum inventus fuit, nomen fumfiffe. Verüm non modó;n Cretainvenirur,fed j etiam Lib.4.cp.52 . Suepficeros, LL PETRI BbELLONII etiam quodam monte Luxemburgo vicino, Divi Ioannis nomine nuncupato videre me- minimus, cüm Rex Francifcus Literarum parens, eum montem muniri juffit : nam poft. quam Caloncs trium pedum altitudine folum excavarant,nihil feré nifi Da&ylum Idzum erucbant. Mercatores in (uisofficinis pro Lapide Lyncis vxnalem exponunt: cüm id ne- men flavo fuccino, de quo poftea agemus, debeatur. Celfifrmi totius (reta montis, qui Gracia vulgo Pfiloriti dicitur, veteres Idamnominabaut. , defcriptio: tuam quaplanta in eo na[cantur. CaPrvT XxvViI. N fummo montis Ide culmine confitentes , cum fübíequente modo defcripfimus, ] i: montis vertex feró mucronatus cft Strobili five pinez: nucis inftar , fummis: M. aliorum montium iugis imminens. Licet autem totius montis moles & amplitudo, ucrimque maris littus attingat ; nihilominus ea pars qua cxteris fubl imior eft, peculiariter hoc nomen obtinuit. Certum eft Madaram montém in majorem amplitudinem & craf- fitudinem extendi quàm Ida : attamen non zqué füblimis eft. CreteníesIda nomen im- mutarunt, & Pfiloriti nunc vocant. In fummo ejus montis faftigio facellum eft,quod zdi. ficiolo duntaxat conftat faxis fibi invicem impofitis & fine calce cohzrentibus fornicisin modum conftrudo, ad tedtum prxbendum. Sublimiadeó loco eft, & à vehementioribus ventis interdum ita perflato, ut lapilli inde transferantur. Paulo infra id facellum planicieg confpicitur montibus undique cina , in qua multa funt pafcua, ubi arietes & capra Cre- tenfeszftate pinguefcunt.. Siquis ex fummo montis vertice undique profpíciat, parum aberit, quin totius infulz ambitum videat cum aliis vicinis infulis Milo, Cerigo , five Cy- thera, reliquifque Archipelagi. Aéris intemperies in hoc monte adeó magna eft, quem- admodum & in ceteris prcelíis montibus, ut in ipfis Caniculz ardoribus meridie , nullo etiam fpirante vento,ingens fenriatur frigus : qua de caufa nec hieme necaftate quifquam cum incolit. Nam Jicet paftores interdiu ovium greges iftuc ad pafcua agant, noctuta- men in vallesfe recipiunt. Ea montis parte qua ad Orientem fpectat , magnz planicies funt ad ipfius ufque radices pertingentes,in quibus plurimz amoenz & frigida aqua fcatu- rigines. Quz veró ad urbem Candiam obverfa eft, nemora cam muniunt;in quibus Acer admodum crifpà materie, Iices plurimae, & Acylacx nafcuntur. Pars Meridiei oppofita, filvofa non eft: attamen nonnullas arborcsalit, qux alibi duntaxat frutices funt, nimirum Arbutos, Adrachnes, Elzprinos, hoc eft Philycas, quz Latinis Alaterni dicuntur, Ciftos, & alias hujufmodi arbores qux apud nos non inveniuntur: ca autem parte colligitur Ladanum. Pars Meffariam fpcectans, hoc cft, cam planicem in qua fita eft Gortina, Cu- preffis abundat, Piceis, * Gallis Pzgmets. Iftic etiam nafcuntur Chamelza , Thymelza, & Oxycedii : Pfeadolabyrinthus eadem parte fitusej. Magnos ferorum Hircorum greges in codem monte confpicere eft , & plurimos lepores. Tribus diverfis temporibus eum conícendimus, & diveríis femitis; attamen nullum locum invenire potuimus in quo Ru- bus Idzus nafcatur. Nerion flore albo Aprili floretmedio quafi montisafcenfü,apud pa- gum Cámerachi,qua Candiam iter eft. Quaoccidentem fpccat, difficilimus afcenfus cft & admodum praceps, perinde feré ac fi per erectam fcalam afcendendum effet. Iític ad radices montis paguscít, à quo fubire incipientibus feptem paffuum milia ad fummum ufque jugum conficienda funt. Pars Orienti obje&ta, reliquis temperatior videtur: nam ad montis radices folum undiquaque admodum pingue & humectum; ibietiam frequentif- fimi funt pagi, & omnia excultiffima, cüm arbores fru&tiferz , tum vites & olez ,agrique omni leguminum genere & frumento funt confiti. Tota illa moles quacunque tandem patet, poffidetur à Dominis Calergis, nempeab Antonio & Matthzo fratribus, qui jam à mille annis primum dignitatis & nobilitatis gradum in tota infula femper obtinuerunt: de quibus adhuc poftca. : EUNT * Monenáus leor Bellonium boc loco, atque adeb teto boc libre, pieeam pro pinaílra , five. diy dygla perperam. Tepenere. *Rariorum arborum e berbarum qua [ponte circa Idam montem» in (Fetana[cuntur, nomina: colligenda cocci bapbici ratio. ; Car. xvir. : E Stirpibus circa montem Idam náfcentibus commode ágere nequimus , quin : Dominorum Calergorum, qui hunc poffident, & in univería infula Crcta fumma funt aucoritatis ; infignem humanitate. & liberale ingenium. pradicemus. Quam — x OBSERVATIONVM LIRE L 25 iron seen Dominus Ioannes Francifcus Baroczo ex urbe Rhetimo à fuis mi-, niltris fecuré nos conduci curavitin montes Spachiz & Madarz: (ic Magnificus Eques. Dominus Antonius Calergo patritius Venetus,Candiz habitans, fuos miniftros nobis du- ccs dedit in Idam montem, atque victui neccffatia deferri juffit, utaliquot dies in eodem montc confiftere poffemus : nam ftirpes inquirentes, noctu ad paftorum tuguria,in quibus caícos conficere folent,redibamus,& itic pernoctabamus. lovis fepulchrum, quale Vete- rcs defcripferunt, etiamnum oftenditur,iritegrum adhuc. Laté porró patet hic mons,cját- que radices utrinque maris littora, ut anté diximus, attingunt; nam licet urbi Candiz fint vicinz, meditullium tamen infulz occupatipfe mons, adcó in fublime eve&us , ut nives cjus verticem pcrpetuó tegant ; tamque frigida aura mediis ctiam zflatis ardoribus iftic eft, ut vix ferri queat: tametfi in convallibus magnus fit zcítus. Lllic inter ftirpes memoratu dignas crefcit Salvia poma ferens efui apta, quz ruftici legerc folent, hifquc faccos plenos in proximas urbes venum deferunt. Initio Maij foliis inharentia inveniuntur gallarum magnitudine , lanugine obduca, dulcia , & grati faporis. Eodem tempore fpinofarum Cappafum flores leguntur, atque in foro venales proponuntur, non conditi, fcd. elixidun- taxat & nonnihil faliti.. Mandragora mas & femina; Pxoniz duo genera, vulgo Graco- rum Pfphedile nuncupata in omnibus vallibus humidis nafcuntur candido flore. Tra- gium fecundum rivulos crefcit luteo flore, Cecilianz femine. Leontopetalon craffa radi- ce iftic hieme floret, ut Mandragora. Vera Mclilotus odorata in collibus herbofis prove- nit; Ononidi five Atrcftz: bovis AA fimilis, Majorana noftrz, quam in hortis colimus,re- fpondens, fponte crefcit fub finem Iunii , rubentes flores proferens, rufticis Matherina dida. Nihil vulgarius Trifolio moenianthe. Heliochryfon extremo Iunio floret ,adcó frequens in montibus, ut vix (ubi nafcitur) alia planta confpiciatur.: quód autem lepori- bus cubilia grata przbear, vulgus ejus infula: Lagochimithia appellare novit. | Heliochryfi autem nominenoftram Stoecadem citrinam non intelligimus:nam ut Hieronymus Hun- garus Medicus nobis in Creta demonf(travit, ea eft qua Agerarum nominatur, Nerion candido flore, tota infula non invenitur, nifiin Montis Id convallibusapud pagum Ca- merachi. Acer in frigidis montibus nafcens , à rufticis Afphendannos nuncupatus , in monte Idacrifpiore eft materie, quàm ufquam alibi. Adrachnes frutices genuinum no- men retinuerunt ; fic etiam Ácylaca,& Phylica, quz magna funt arbores glandiferz. Cu- preffi in filvis non crefcunt, ut plerique exiftimarunt, fed fparfim variis montium locis, li- eet ilic fatz non fuerint : meridiano tamen fole gaudent, ejufjuc funt natura, ut infima parte recife , ex parte tamen radicibus proxima multis ramis repullulent. At co loco in altum non attolluntur, fed in craffitudinem excrefcunt. propterca capíz ex cupreffo inve- niuntur in Candia urbc paratz admodum latz.. Nafcuntur etiam perinde in Leucismon- tibus, Spachia vocatis, atque in Ida dido Pfiloriti. Tragacantha in montium fuperciliis abundé creícit: cujus duo genera obfervavimus. Afferimus autem cjus gummi minime ifticcolligi, licet nonnulli fatis temere id fcripferint: quam noftram aífertionem, fiopus ffe, au&orirate primarii infulz Domini Equitis Antonii Calergo, probare poffemus, co- "ram quo deca re verba feciffe meminimus. Staphis agria fpaífim fponte provenit, Coris admodum frequens cft, quz noftro judicio inter reliquas flirpes radicem habct ingrauiffi- mi aporis, utpote quz deguftata vomitum nobis provocárit , quod nulla alia unquam fc- cit. Ánag idis arbuftum paffim fere fecundum Regias vias nafcitur , tam foctido odore ut capitis inet inducat , antiquum nomen etiamnum rctinens ; nam Anagyros vulgo dicitur: adeó ingrati eft faporis, ut ne famelicx quidem capra deguftare fuftincant, Hílic Tithymalum dendroidem duorum hominum altitudinem, caudice humanz cox craffi- tudinem xquantem confpeximus. Thapfia , ferula , Libanotis &. Sefeli i(tic abundant. Provenit ctiam frutex Agriomelea vulgo nuncupatus, cxiguorum malorum pyris forma fimilium ferax. Nufquam hicfrutex in Gallia reperitur,przterquam in fcopulis Fontaine bleau arci Rcgiz vicinis, quibus delectari videtur, Fruticem Sabaudis five. Allobrogibus CM sliacier dictum, Cretenfes Codomalo appellant. Veratrum nigrum in infula Crcta di- ligentiffime perquiivimus:at nunquam invenire potuimus; caque noftra cft opinio,neque album neque nigrum iftic nafci. Ariftolochix porró quartum quoddam genus , à tribus reliquis veteribus dcfcriptis diverfum invenitur, arborcs fcandens & premens Ephedra: & Smilacis modo, alioqui conveniens foliis, oribus, femine, radice , fapore & odore cum Clematitide. Cocci baphica cenfus ingens eft in Creta, fcd cjus collectioni cüm poten- tiorcsoperam impendere nolint,paftoribus & pueris iftam provinciam relinquunt. I Bei nitur menfe Iunio in exiguo quodam frutice cx llicis genere glandem ferenus, (iae i i- culo inharens illius fruticis ftipiti,colore cx cinereo albicantc. Scd quia iftius frucicis folia , *, fpinis horrent,uti Aquifoliz, páítores forculam finiftra geftant , qua ramulos E 24 PETRI BELTLO/NII & inclinant, dextera autem falcem putatoriam, qua illos demetunt, & rotundas veficulas exigui pifi magnitudine auferunt, qua parte ligno adhaferunt apertas & hiantes; pufillis rübris animalculis lende minoribus plenas, qui per hiatum iftum cffugiunt, & veficulam inanem relinquunt. Pueri coccum jam colle&am ad Q uxíftorem deferunt;qui ex dimen. fo abillisredimit. Isanimalculaà veficulis cribro fegregat, deinde fummis digitis leniter ea prehendendo in pilas efformatovi gallinacei magnitudine : etenim fi nimium compri, meret;tota in fuccum refolverentur,& color periret. Itaque duo infectionis gencra,unum pulpz, altcrum veficularum : quoniam autem pulpa ad in&ciendum commodior eft, ejus precium quadruplo majus, quam veficularum. Aliud prater jam commemorata genus adhuc invenitur , cujus neque veteres nequc recentiores meminerunt: excrementum eft , eàdem quà coccus ratione , in Myrtis nafcens, unico animali vivo veficulàinclufe : przditum. T lurimarum aliarum [Hirpium in in[ula Creta. fponte na[centium brevis narratio. Car xvilr NTER rcliquas flirpes quas Creta alit, infigne eft Dictamum, quod vix in terra nafci Í vult,fed fpontein fcopulorum fiffuris femper provenit, nufquam alibi;folictiam Cre- - tz peculiare : at Pfeudodidamum non modó in Creta, fed aliis etiam locis nafcitur. Vulgo Cromido filo nuncupatur : Sonchus Zucho, Alnus Schlitro R Lactuca Maroulla, Periclymenum Agioclima, Viburnum Gallorum Clemaczida, Cichorium Picra , Vrtica Zuchnida , Lotus arbor Cacavia, Iujubz Zinziphia, Ferula Artica , Polium Denaida. Tria Origanidiverfa genera Iunii initio florent : at Onitis peculiariter inter fcopulos colli- culorum ficciffima parte Mcridici objeda: Heracleoticum contrà humentibus locis gau- det: quod filveftre appellatur, neutrius naturz particeps eft; nam libentius circa fepes cre- fcit quàm apertis locis. Spinz: genus eftin Creta, quam omnes vulgari Graco idiomate Aícolimbros appellare norunt : Veteres Latini etiam nomine grzco Glycyrrhizon voca- runt, à Glycyrrhiza tamen diverfum. Sponte paffim naícitur, flavo flore, lado fucco ab- undans. Radix & foliaedifolentanté quàm 1n caulem abeat... Ravennx cum aliis her- bis inforo venalem confpeximus; & Anconz, ubi mulierculze eam eruentes, Riüci nomi- nabant. Sed & agro Romano colligi obfervavimus, & ab incolis Spinaborda nuncupari. : Eacft qux recentioribus Grzcis Afcolimbrousdicitur. Plinius variislocis & libro 2 1.cáp. 16. de fpinis agens, ubi Carduum à Scolymo diftinguit, per Carduum Artichocam intel-. ligere videtur : deinde ait, Scolymus quoque floret feró & diu. Poftea fubiicit: Scolymus.— carduorum generis ab iis diftat, quód radix ejus vefcendo decocta. Sed Galenus ipfe nón- - nede Scolymo & Cinaracodem capite meminit? Itaque affentiri poffumus iis qui Arti- chocam filveftrem nominari debere Carduum contendunt, & hortenfem cultumQ. Sco* lymum : quoniam filveftris femper fpinis horridus eft. Spina quam Veteres Grxci Aca- non appellarunt , rufticum nomen ab Acanou derivatum nunc mutuata eft , nimirum Aconach:a: quz vox illi proprié convenit: nam cüm pra czteris fpinis horreat , inde fa- &um ut aculeatz plantz Acanacez dicantur. Thymelxa qualis Diofcoridi defcribitur, in Creta provenit, ab ca differens quam Germani in füis pidturis nobis proponunt. Gladio- lus five Xiphion in arvis nafcitur, & cüm Vere'germinat, unicum folium non admodüm latum & oQonos digitos longum, mucronatum, feptem nervis diftin&tum promit: écujus finu aliud minus exit, deinde tertium, poftremó caulis onuftus floribus ferie quadam pro- pendentibus,adcó nitentis coccinei coloris ; ut nullam comparationem admittat: terra erutus cum fua radice fagittz inflar coniici poteft; quandoquidem ejus radix craffa & rotunda eft, ut fagittarum craffiora capita, & cjus folia terna utrinque in cauledifpofita —. pennarum vicem przbent. Tithymalus myríinites cüm in Crete montanis tum ma-.— ritimis crefcit: quemadmodum & Paralios. Securidacà agri abundant ,illifque Peleki — dicitur. Tercbinthi , Lauri, Arbuti , Lentifci, & pumile Cedri veterem appellatio- — nem retinent : uti & Afpalathos, & alia ci valde fimilis Achinopoda illis dicta. Ma-- rina littorà Gnaphalio candicant : nam quod ab Herbariis depingitur $ adulterinum . eft. lifdem littoribus frequentes fünt Theophrafti bulbi littorales , quos noftri Aro- matarij Galli pro Scilla vendunt. | Silveftres brafficz in fcopulis ad portum Sudz na fcuntur. Chamafyce & Soldariella littorali arena dele&antur. Dracunculus hcderz folio in humidis Spachiz locis-folammodó reperitur: at alter nobis notus plurimis in — ful locis indifferenter exit. Halimi frutex nunc Halimatia appellatur; ban Tix ] 4 : adco baa s : |. OBSER'*YATLUIONVM smBER fI. Mo adeó frequens; ut- maximá cx parte fepes co conftent: hujus cymz ednles (unt Miei Agnuscaftus, five, Y eierum Agrios;Lija appellatur; Sedym iftc fiuticefcic. Lei itti Ihymum adeó frequens eft; -ut.alteriusTignr loco uratur; Thymbra Mid Monoibr Gracis; T ribi dida; boc cft ; Satuteia filveftris, macilentá & fterilialocà amar. rzfertim autem apud Rheumo : in his duabus ftirpibus, potiffimum autcm Thymo aDasipdt Epi thym um. Tribulus terreftris quemilli vulgo Atrivolo vocant , azris maxime eft oki) przfcrtim autem legaminibus. Hoc autem loco reticere non Poffum. €os qui hunc facr : Ícripturz locum interpretantur de 7zi£ul/ ficus , hallucimari , dum T'Holn: effe esie mant carduum : nam Fribulusuniverí * Galliz ignotus cft , faltem texreftris : aquaticus autem is cft quem nos AMacles aut Chbaf/agues d'eau nuncupamus. Filiotropitité nomi- natur Heliocrota, Atradylis Ardadila , Orobanche Lycos. Hyffopo cüm hortenfi tum filveftri carent: ejus autem loco pharmacopaei inutilem. quandam pufillam adulteri- nam plantam fubílituunt. Stoechas fponte plurimis locis nafcitur. Ínter rariores flir- pes; fingulares quafpiam confpeximus in Francifeanorum horto ürbe Candia , nimi rum Scammoneam & Apion, qux alioqui fpónte in montanis nafcuntur , utí & Styrax. Ricini planta quoniam flic hieme non corrumpitur , multofáue perdurat annos, in ar- Borctii evadit adeó füblimém ut non nifi fcalis admotis con(cendi poffit. Xylüm "Rc Sc- famüntmaguum cenfum adferunt ; atque Aprili feraritür. - MER iflic& Cedria five Kátranüm, & pix, URDSE in Leucis montibus, vulgo Spachia "3 4 &E ;Qi v S a E [9] z LE - Et [4] .B. B. d [2] g ]- B E e No! &e 22» T IH m 8 - e la] e ce x [e] re Sg o £5 z La.J [4] zi e m 2 [1 S8 w€ bent. Sedaliud praterea genus apud ipfos confpicitur , antiquá & vulgari appellatione Polytricha nominatum. InconftansAnemones flos pluribus quàm decem colohibde variat, Cicadx Symphogna nuncupantur, qua ctiam voce lyram appellant, Symphytum majus Stécouli. Supra Chifami arcem ,ca montis parte qua Calohierorum mona(lerium , cui . nomen D. Ioanncs de Predermos, fitum eft, Artichocz (ilveftris genus crefcit, paftoribus Agriocinara appellatum , cujus radicem cubitalis longitudinis, & humani cruris craffitu- dinis, foris & intüs nigram, pyri in modum turbinatam, Cofti indici loco in Aromatario- rum officinis venalem cffe afferimus. Intelligimus autem nigram illam radicem quam Coftum nominant, quamque ab omni antiquitate in ufü effecredimus. Capita fert in- flar Cinarz five Artichocz,quz paftores cruda mandunt. Ejus flos maxima ex parte can- didus eft (licet & purpureusinveniatur) & fuavis odoris. Ipfius radices Chamzlleonis albi tadicibus fimiles funt , & folia Chamalconis.nigri foliis. Differt ab aliis Artichocis fil- veftribus multis Italix locis | cede Fruftrà inter reliquas noftrates ftirpes Chamz- leon albus & niger depi&i fuce: nam neuter nec in Germania , nec in Gallia, nec etiam in Italia nafcitur : unde certum eft (cum venia fit dictum) iftas tresnationcs hallucinari : neque enim Catlina , ncque alii fimiles cardui, Chamzleon albus vel niger funt. De ni- gro autem alisagemus. Albus porró radicem producit humana: coxa craffitudinem zquantem, pedalem, intcrdum etiam cubitalem longitudinem, adeó odoratam, ut con- - clave inquo repofita, viola odoreita repleat, ut capitis'gravedinem inducat. Cretenfes paftores;& rufticani pueri, praefertim apud Rhetimo, cjus gummi colligunt, quo femina pro mafticatorio utuntur , uti maftiche in Chio, & Chondrillz gummi in Lemno. Cola vel Chamzleous vulgo nuncupant; Chamaleonem album. Acanthus mollis variis hu- midis locis frequens eft : at fpinofüs in agris & juxta femitas. Anonidis cymas condiendi - confüetudo apud Cretenfes nondum abolita eft, neque etiam Eryngij tenella germina edendi : at Eryngium illud marinum cft, maris littoribus nafcens ,à mediterraneo diver- fum. Breviter Creta infula multas flirpes profert, atquc alias res fingulares, quas alibinon reperias. Abomni etiam antiquitate gencrofarum ftirpium (lic nafcentium nomine ecle- brata eft. Macrobius cap. 5. lib. 7. Saturnaliüm idem teftatur his verbis: Sed nec mon: ,, ftrofis carnibus abftinctis, inferentes poculistefticulos Caftorum, & venenata corpora Vi5,,' perarum: quibus admifcetis quidquid nutrit India, quidquid devchitur herbarum, qui- ,, bus Cretagenerofa eft. Serpentum dumtaxat tria genera. in Creta obfervavimus, primum ,, Ophis, alterum Ochendra, tertium Tephloti à rufticis RUN. » affirmarc aude- , ; mus xt 16 foh pPETRICBELLONII mus verum effe quod antiquitus proditum cft, Cretam nullum venenaturh anima] alere, - Nam cüm ferpentis illud genus; quod proprio nomine Ophin dici retulimus, perfequere. mur, dux noftri itineris fublevanslapidem fub quo latibulum quzrebat , ab eodem prz. morfüs fuit in manu : attamen licet fanguinem ctiam clicuiffet morfura, nullum aliud ma- lum fequutum eft, quàm leve vulnus. * Gallia tamen Narbonen]is cópiofum tribulum terresirem alit. Cretenfe eSMalvaticum vinum, Pramnium didum; : illidque nufquam alibi confici. CarvT XIX. Y J iNvM quod Malvaticum vocamus in fola Cretafit : atqueafferere non veremur, quod in exteras regiones ctiam longiffimo diffitas intervallo defertur, puta Ger- maniam,Galliam,& Angliam,primum fuiffe decoctum. Nam naves quz Malya- tici vini in exteras regiones transferendi caufa Cretam appellunt, potiffimum id quód in Rethymo natum eft, tollunt, ciim conftet illad generofitfimum diu confervari poffe, ac. que longa vcé&tura majorem adhuc preftantiam adquirere. Porro in urbe Rethymo quz Veteribus Rhythymna dicla eft, magni funt lebetes ad littus maris difpofiti , in quibus Vindemiarum tempore vina decoquunt: omnia tamen Malvatica vina decoda effe non dicimus. Nam quz circa Cancam,& urbem Candiam,colliguntur,& in Italiam dumtaxat tranfvehuntur,decoquere non eft neceffe, quia periculum non cft ut acefcant, Sed fingulis annis vina commifcentes, vetera novis admiflis meliora faciunt,& horna vereris admiftio- negenerofiorareddunt. Cretica vina olim quemadmodum & nunc dulcia fuere. Mal- vaticum proprio nomine Pramnium vinum dictum eft, ut ex Diofcoride patet, cujushzc funt verba: Creticsm cognomine aut Pramnion aut Protropen. Hucacccdit quód Homerus ma- gnopere commendárit Creticum , illud Pramnium appellans. Infula Creta etiam exi- mium Mufcatellum vinum prabct : cujus duo funt genera; unum praccocius ante vinde- mias confc&tum, alterum ipfis duntaxat vindemiis : fed neutrum vix ultra fretum Hercu- ; Jeum tranfvehitur.. Ceterum duo etiam funt Malvatici genera ; dulce, & acerbum quod Itali garbum appellant , Galli viride, five rude : illud autem ad. nos non devehitur, quia cüm (utdulce) non fit codum, diu confervari non poteft. ae (Ueterum [altandi cum arma vatio, quam Pyrrbicams . faltationem nommarunt.. b RC CaPYT xx. .f0czo non procul ab urbe Spachia, vicinorum pagorum incolas ad diem quendam C v M in campeftri quodam pago verfaremur apud Dominum Ioan. Antonium Ba? feftum conveniffe confpeximus, alios cum uxoribus, alios cum amicabus, ut ma- gna hominum effet frequentia.| Bene poti. faltare ceperunt fummo totius diei zftu; non in umbra, at fub dio, tametfi is dies totius menfis Iulii cffetardentiffimus : camque falta- tionem ufque in noGtem protraxcrunt, licet fuis armis effet onufti.. Solent ifti ruftici feré perpetuó incedere alba interula amicti, quam lato cingulo magna fibula prz-dito conftrin- gunt: deinde femoralia linea applicant, quibus interulam non includunt, fed liberam flui- rare permittunt : poftmodum ocreas caligarum & calceorum vicem fupplentes inducunt, ad cingulum vfque pertingentes, cui ita alligantur, ut interula anteriore & poftetiore par- tc propendcat. Sicornati,atque pharetram centenas& quinquagintacirciteríagittas qua- — | dam crie difpofitas continentem ex tergo propendentem gcflantes , tenfum item arcum brachio inducentces, aut tranfverfum gerentes, & gladio latus accindii, altiffimosfaltusfa- — cere nituntur; neque decoram fuam faltationem effe exiftimarent, ni(i hisomnibus effent enufti. Hzc Cretenfium armatorum faltatio veterum Curetum faltationem nonnihil te — fipere»videtur, quam Latini Pyrrhicam nominarunt. | Graci (ic faltantes tribus menfatis uti folent: progreffu, anterids fubfiliendo altero pede fublevato, ut Germani fo- lent: altera orbicularibus faltationibus, quz in pagis per Gallias fiunt, non eft diffimilis: tertia mira eft,nam modó alterum pedem inanteriorem & pofteriorem partem vibrantes, mox altero fimiliter facientes, atquc fibi mutuó refpondentes , cantando , & faltationes , cantilenisaccommodando ; modó in gyrum , modó in longum, atque interdum € JY 4 4 I p OBSERVATION: VM' LIBER I enr pode SEN faltant. Ab omni antiquitate Graci faltando eantate confac- verunt. Ipfccciam Ariftoteles id teftatar primo capite; lib: feptimo; his verbis : Vox ii qui "em goin vpoee 32) eas * fonum hein inequabiliormque incipit. Abilinentibus vtro,a cotitrarto fit, C [1 curam adhibeant (quod aliaui faciunt ex id ani T , | ide Y 7 : 4 f ciunt ex i qni cborei indaleent,) velloneo | Maieribus moris eft velum, dumtaxat capiti imponete liberum nec adnexum; pedus veró. & liumeros petpetuó nuda habere. nuHum enim ami&orij üfüfn norunt) &a de caufa fufcz fuit & fole aduftz : nullà etiam tibidlia geftant , rufticanz videlicet , quas publice confpicere licet: Nam urbana perpetuó latehr ,& vix pródcunt, míi ho&tu ,five templa aditurz, five fcfe mütuo vifitatura. Atquoniam noftrum inftitutüm alio nos revocat, de Cretenfibus rebus jum differere füperfedebimus, cüm navigátio iri cam infülani adco rri- : i27 J tafitut nunquam. efint qui eó commeent, & inde redcant; atque de Turcicis rebus age- reincipiemus. ——— 6 70. sd deri decente 8j CO TVEAYET ITLGSETONE: a3be 111011113; Hi3910 UHICIYOP LIC OMHID 902 612p0t NAE, | Jiatha, vela T urcarum I. imperatore trmpetracerint ,mado Turco vveilituintedaut,, dutémque itineri habeant, qui interpretis ice fun- . Adis tito per omnes T urca provincias cóimmeare pofeo, Ck p^ vosC o xx poo u Q wotquot wandatmm [roe diploma heri tranfitua à purpurata àlquo Gouuti RUE ict din T AMETSI Turcz magno numcro per turmas, quas ipfi Carayannas nominant , - gnitionem adipifcendam. Nam interdum evocati ad zgrorum curam , cüm quidpiam ex aromatarii taberna (nullos enim pharmacopoeos habent) expeteremus, fi ipforum idio- "mate probé exprimere nequibamus, indicem fcriptum proferebamus, ut mercator con* fpe&to vocabulo melius intelligeret. Ifta profe&ó ratione multa fimplicia confpeximus, quad noftris mercatonbus Turcarum provincias adeuntibus jam advehi defierunt. Hanc 3taqtic laudem mercatorum ncgociationi ttibuimus, quód ci accepta referre dcbcamus, emma fingularia é procul diffitis regionibusadvecta. Atque ut rem fic fe Weis ud "bemus; num fine negotiatione aromata haberemus canellz , carophyllorum, myri ica nucis, piperis, aliarümque fimilium rerum ? Curtotprzclara medicamenta, & alia fingu- laria vetetibus adco trita, nunc funt incognita , nifi quód illorum negotiatio fieri defiit * 'Num tellus Amomum, Terebinthinam,Calamum odoratum, Ammi,Coftum, Acaciam, — &alia hujufcemodi veteribus adeó trita proferre deftitit? Non profedo: fed caremus,quia , nemo eft qui illa cís mare advchat. Ac cüm in Oriente effemus, plurimarum cognitio- ncm negociatoribus impertimus, qux ante illis ignota iftic remanebant, nunc vcró vulgo vanaliaeffc incipiunt cüm Venctiis,um plurimis aliis locis: uiffimum autem legitimum Nitrum, Cardamomum majus, vera Terebinthina, & alia &milia, de quibus fufiuis noftris in Diofcoridem Commenratiis. Certi autetn fumus nobis non defuturos probatos teftes, fi demonftrarc vellemus nos omnium primos retuliffe plurima medicamenta noftris ignota, quz neque auro nequc argento alioqui comparare potuiffemus. CC Turcas z8 PETRI BELLONII! q'urcas candem dictionem fuis characteribus multifariam exprimere. . ; CaAPvT XXIL- E vae d Y j i'tREsTctrx quoddam genus in plurimís medicamentis admodum comnien- darunt;quod nunc etiam minore non eft in ufu,quàm olim: Latini Terram Lem- - mam, five Sigillatam appellant, Galli Terre /eée.. Adcó celebris eft hzec terra, uc Principum Legati Conftantinopoli redeuntes;cam referre, & muneris loco Principibus vi-- ris offerre folcant. Nam inter alia fingularis eft adverfus peftem & omnes defluxiones. Ve- nalis iéperitur in Áromatariorum oficinis T crc figillatz nomen obüunens,fed qua magna ex parte adulterina (it: in univerfo etiam orbe non invenitur nifi in unà Lemno infülà. Et quoniam nobis animuserat in Lemnum nauigare, eam ob caufam anté quàm Conftanti- nopoli excederemus, diligenter inquiíivimus quibus rationibus ncgotiatores illam adipifci queant ; noftraQue diligentia duodeviginti divers impreffionibus fignatam invenimus. Paftillos igitur omnis generis impreffione notatos nad, cuidam Turcz Arabice lingux perito oftendimus, ut intelligeremus cur totgenerainvenirentur. Ile omnibus perles, refpondit (ingulosorbiculos duas dumtaxat Arabicas dictiones continere , 7i» smacbtep, qua fignificant Terra figillata : & paftillum qui plurés habetct notas ,eandem dicionem expreffam habere , idemque figrificantem, quam ca quz paucioribus notis effet exarata: & licet paftillorum chara&eres inter fe varient;id dumtaxat inde procedere;quód Turcz, eandem remexprimerevolentes, variefuoscha- ^ ^ ^ ^ - ^-^ pore ra&terés mifcere queant: Aliaitem eftejus teira- ^ ——— tio, nimirum diverfos magnates ci rei prafuiffe, e ideod. diverfis figillisimpreffiffe. Omnisautem — €) d hzc terra;in paflillos, hoceft; exiguós panescir- 83) 33: citer quatuor drachmas pendentes , vcl paullo A : graviores interdum, nonnumquam & leviores 43 Y 4 Q» ! formataelt. Non defunt impoftores qui eam ad- AND, NS €ó dextré adulterare norunt, ut legitiinz quàm "Et fimillima videatur. Ut veró charaderam vario modo paflillis imprefforum diverfitas confpici poffit, eos prout varié itiprefi fuere exprimi juffimus: ; E QUariarum [pecierum ejufdem T erra figillata defcriptio | atque de figillis ipfi impreffia. Car XXIII. -OLLECTIS igitur quibufcunque figillis, terrzQue generibus quz nancifci licuit, ( ., in Lemnum navigare conftituimus , ut rei veritatem expifcaremur , atque legiti- mam abadulteriná dignofcere difceremus : ca autem fic defcripfimus : Antiquifi- mum figillum , referentibus Gracis & T urcis, intet varias Terras id cft quod pollicis lati tudinem non excedens quatuor duntaxat chara&teres continet, quorum qui latera occu- pant , hamulis fimiles, alti veró medii valde intricati funt, characteris 2 fere inftar, qui me- dicinalem unciam denotat ; in medio autem figillo inter univerfos characteres quatuor. duntaxat pun&a funt addita : hujus figilli terra adeó pinguis eft, ut & fevo conftare videa- tur, dentibus cedens quando manditur, atque minimum arenz continens ; cjus color in rubedine ad obícurum accedente pallet. | Aliud genus in minorcs paftillos fuperioribus E tefpondentes efformatur, cujus chara&tcres impreffi paulo grandiores funt, numero tres, z fcptem punctis interpofitis : hoc paulo magis rubet priore , guftuQue cft nonnihil acido; atque pramanfum, calculis arenaceis abundare deprehenditur; minds pingue quidem fa-— — periore, fed bonitate illi noncederccreditur. Eft & tertium genus exiguorum paftillo. — — rum , fuperioribus magnitudine refpondentium, cujus charateres differunt: nam veluti 1 uncum hamo piícatorio fimilem habet medium inter binos alios charadteres notz 2 fi- iniles. hujus color à fuperioribus differt, quoniam velati parvisalba: terr rubrae permixtz — maculis confperfuscít. Quartum genus reliquis dilutiüsrubet: hujus, triafigilladiferen- — — tia cidem terfz gencri impreffa obiervavimus. Terrafigillata que Conftantinopoli magis ^— vulgaris invenitur, maximá cx parte adulterina cft, atq. in majeres paflillos formata quàm reliqua; cjus etiara color diyerfus: nam reliquoram generum ad rubedinem tendit —— L * : ie OBSERVATIONVYM LIP '. | 29 verà flavefcit. Pt quoniam adultetina eft, Propterea majore quantitate reperitur. Inve- niuntur & duo alia du pops forma tum characteribus diffidentia, qua m fele&iffimo- tum numero habentur , & rara fünt: in eo. difcrepant; quód alterum magis atchofum. fit, alioqui idem eft (por. Aliid'itém genusbolo armeno diffoluto adülteratum,cui impref- fx fant dux notx admodum cóntortz, cju(dém cum poftremis duabüs magnitudinis, (ed abillis diverfe. Eft prxtetea aliud genus in paftillosrüdes & impolitos fotmatum; cateris rotundiores , nucis juglandis magnitudine , globisferé fimiles, nifi ca parte qua figillum impteffum eft, feffiles & planiorescffent.Hosomniim puriflimos comperimus. Sed & alia eft (igilli fpecics in ofücinis admodum rárá,utpote juam duabus dumtaxatlocis Con. fantinopoli reperimüs : cujus precium, reliquis majus eft; aromaticum habet faporem; ut aliquid admixtunrquod eum faporem conciliet,quifpiam opinari poffit; ctim tamen natu- ralis fit ipfius terrae: hujus color faturatius rubefcit;& habet plures impreffas notas: Perfpi- caum itaque cfromnia terra figillatx genera ejufdem coloris non effe: nam fxpe contingit utin ipfa vena candidioris coloris reperiatur, nonnunqtam raagis rubcefcentis, interdum etiam ex utroque colore mixta. Quifpliagidem Letmniam ex gufta difcernere cupiunt, cerüius judicium de ca ferre poffunt, quum eam in ore aromaticumn quidpiam fpirare, at- que arenaceam nonnihil effe deprehendunt, quàm quian lingua adhzreat periculum fa-. ciunt. Omnesporró eas diffctentias, dum Conftanunopoli effemus, defcripimus, & de- pingicuravimus, atque in Lemnum infulam nobifcum detalimus, unde hac terra cximi folet: fed unico dumtaxat totius anni dic, fexto videlicet Augufti huic rei confecrato;erue- rcmoriscft. Antequam veró Byzantio folveremus , ab omnibus nautis cujufdam navis id é Lemno advenerat perquifivimus, ati Lemniam tertám detuliffent : omncs tcípon- erunt, cam non poffe habeti;nifi ab InfulaeGubernatore : atque fi cam nativam confpi- cere vellemus, in Infulam nobis navigandum : nam omnibus incolis capitis poena prohi- bitum eft , ne quis cam efferat.. Addebant praterea, G quifpiam incolarum unicum dun- taxat paftillum vendidiffct, aut domi fervare infcio Gubernatore deprchenderetur , ma- gna pecuniz fumma mulétandum : nam nemini, nifi Soubachi , cam diftribuete licitum cffe, qui Infula: proventum obtinet , atquc cjus rei caufa cenfum Türcarum Iinperatori perfolvit.. Hzc omnia cupidiores nos effecerunt, ut ipfam terram in fua vená & fodina confpiceremus. Primüm autem faluus quem vocant conductus, ip mandatum appcl- lant; nobis impetrandus fuit, quó fecurius per Turcarum Provinciam proficifci poffemus: cum autem favore & audtritatc Domini du Fumet, in Domini d'Arámont abíentia tum Legati, facile obtinuimus. FA -E Conslantinopol in Lemuon mari, JEgai infulam , ftaüco : fermone Stalimene-vulra mincupatam, profeciio. rea Ca»vT xxiv. C: LOCEM nadi quz Salonichi, amplam urbem, olim Theffalonica nuncupatam, P proficifceretur, & in Lemnum appellere debebat , neceffatiis omnibus rcbus ad profe&ionem paratis , eam. confcendimus , atque vela fecimüs. Secundo autem vento minus quatuor dierum navigatione Conftantinopoli in Lemnum perveniri. potcft. Per Propontidem navigantes , Galipolim appulimus, übi unicum diem hafimus. Sed quandoquidem in navigationis per Propontidem mentionem incidimus , afferimus illud mare effc omnium commodiffimum: cujus hac eft ratio; quód totius Euxini maris atque Propontidis aqua nec incrementum fumat nec dectefcat fecundum Lunz motum, uti in Oceano, & magna miediterranei maris parte : tum etiam quód naves habeant huic mari (quod nec fluit nec refluit) accommodas. In Propontide , Hellefponto , Bof ris, atque etiám in Cycladibus infulis, & magna /&gxi maris parte, zftus perpetuó pro uit: adcó ut navis pleno illo mari malacia correpta, fingulis dicbus plus quam decem patfuum millia de fao curfu decedere deprehendatur, proptcr aquas ab Euxino in Propontidem, & indc per Hellefpontum & Cycladesin Mediterráneum mare rapide profluentes. Cujus rci pluri- mosantiquitus admirationem cepiffe comperio: quam nec ctiam Plinius fubticcre voluit, qui 15. cap. 4. libri fic fcribit : Non ef emittenda multorum epinte, priufquam digrediamur à Pon- 10, qui mariagmnia inferiora illa capite na[ci , uon Gaditano freto, exitlimavere , baud improbalili ar- qumento, quoniam atus [emper à Ponto profluens, nunquam recipracetur, Quod ad mcattinet, in ca fum opinione, locum illum omnium marium effe originem , quoniam inde agna aquarum quantitas profluit, quiz nunquam refluunt: fcd eas neceffe cft tranfirum & cgref- pm habere per Gaditanum fretum, alioqui terram inundarent, & omncs vicinas circum - ; C 5 rcgioncs 3o COP RORGR Ro SBek LI5O8 M ! regiones fübmergerenr.. Ex Hellefponto cgreffis,& maris JEgxi planum a'auor ingreffis, ventus nos, qui tribus celocibus navigabamus, dcftituit , atque fub no&tis crepufculum, "tribus Piratarum navibusconfpcdis, in portum Imbri infula c&Bfugcre coadii fumus, ubi ventus adverfus exoriens, duobus diebus nos detinuit. Tertio dic in planum zquor pro- greffi, magna remorum contentione inter duo. promontoria, alterum Leni infula; Bla- vanuncupatum, alterum Imbri, Aulaca di&um , fibi invicem oppofita ; & duodeviginti paffuum millia inter fc diflantia, curfum dirigentes, in Lemnon maturcappulimus... INa- vem eereffis , & fignificato infulz Gubernatoribus noftro adventu , qui potiffimum crat, ut terra figillata: fodinam confpiceremus, cjus videndz fpes omnis ademta,niti ad fextum Augufti rediremus. Sed cüm multo tempore in plurimis infulz: pagis fubüfteremus, in quibus fzpenumcró acciti fuimus, ut xgros Grzcos & T urcas vifitaremus, magnam occa- fionem nadi fumus confpiciendi varietatem terra, przfertim in urbe Lemno. Nam unus ex primariis totius infula, domicilium habens in arce fupra rupem exftructa, tum xger,no- bis commoditatem przbuit videndi omnes fpecics quz in ea urbe adfervabantur, cüm illi perfuafiffemus , ad medicamentum quod parabamus, felectiffimam intcr ceteras terram nobis effe deligendam : maxima veró carum pars nullum figillum impreffum habuit. "Urbium cz ruinarum Lemni infula defcriptio. n ECUEA N "xxY aud ...garibus Graecis Sto & Limni, corrupto : Sto enim Ad fignificat, & Limni Lemnon. | JÉ—4 Vrbs nunc Lemnos dicta, olim Myrina nuncupabatur, parum celebris, licet adhuc integra.. Forma arcem Corcyrenfem refert, aut Bucephalam urbem , yslgo-Cavalla nun- cupatam:in colle cnini in mare prominent fita cft,& utrimque à maticingitur,ut ingreffus continentem fpectans admodum anguftus fit.- Collis in quo urbs (ica, vetuftis muris cin- &us eft; in cujus fupercilio arx in rupe exftruda,, ubi prafidiarii plerumque (unt milites ; non quód urbs aut arx munitionum loco habeantur, fed ut Piratis & triremibus refiflere queant, forte illosinopinantes adorirentur; Verumtamen prarfidia Turcica iftic duntaxat in fpeciem funt collocata, ut totam infulam in officio contineant , néve rebellare poffint incolz, & eara Chriffianis tradere. | Ceterim Hephzftia nunc Cochyno dicta plane de- ferta eft & deftruGa: accidit enim plerumque ut urbesolim fterili folo ftructz & difficili, incommododque, ob rerum neceffariarum ad vitam fuftentandam penuriam , przfertim aquz dulcis; fponte.corruerint, nec pofteà reftauratz fint. Ilic deprehendimus menfu- ram generofi vini fex libras continentem uno afpro zftimatam, quz refpondet tribus pin- tis Parifienfibus , pro carolino , aut decem zreis minutis denariis. Ejus urbis incolz , ut commodis habitarent, in planicie zdes urbis portis contiguas exftruxerunt, co numcere ut ingens & maxime amoenus pagus coónfpiciatut, in quo magna fit vinearum quantitas. Vniverfa infulatumulis abundat, & inzqualis eft;inter quostamen elegantes & bene culti agriinterjacent. Rcliquz infulx: Lemno viciniores, ut T haffos, Scyros, Tenedos, & Im- bros, altiores habent montes. Azx urbis Lemni. duas folüm portasobtinet; ea quà in in- feriorem urbem defcenditur, aditu difficilis eft, quoniam in rupe excifa, pontemáue ha- bet füblicium ; quo fublevato , ingens eft przcipitium ad mare ufque : altera in. fummo colle fita;acceffum adcó prxcipitem habet,ut equo confcendi non poffit. Nequc urbs,ne- que arx xdificiis abundant, ncqucita munitz funt ut oppugnationi vehementi refiftere qucant. Vterque portus malé tutam habet ftationem , quoniam ventis-navcsexpofitze funt. Oppidum Lemnos five Myrina miniis eft nuac habitata quàm olim : infulx tamen folum multo fertilius, $& omnibus rebus magis abundat quàm unquam antca. Tametfi autem infulz magnus ambitus non fit, quinquc & feptuaginta tamen pagos contipere ob- fervavi,incolis diligentibus & opulentis preditos,qui legumina & pleraque alia colunt,vc- Juti pifa, fabas , cicer, cicerculam ; lentem , triticum, linum , & cannabim : vinoque cat- neáue,caízco & lana abundant. Porro fcicndumi eft, omnium Graci infülarum qux in Mediterranco mari fiar funt, & in quibus Graco idiomate utuntur , incolas , cum fecuri fub Turcx dominio vivant, ad nullam aliam rem animum applicare; quàm ut vita: necef- ftia comparent, omni confervandarum arcium & propugnaculorum abdicatà curi , quà Turcz cos fublevare folent. Indc fit ut perinde ruti habitare cupiant atque in oppidis. Ad terre itaque culturam animum aprlicant, neque vulgare idioma aut fuam religionem ob Turcarum adventum mutárunt. E quinque & fcptuaginta pagis quos in Infula contineri . diximus, binos duntaxat aut ternos deprchendimus ,in quibus Grzcé non loquerentur, , : autnon I EMNON Italice Stalimenen vocari comperimus,nomine € duabus diGionibus vul- " p : ;B : OBSERYVA' TLONVM.:LIBSER I T aut noneffent Chriftiani. Verum quidem cft eosqui propugnaculainhabitant, T utcas effe. fed pagorum incole Grzci funt. Senex quidam infula inquiliins nobis referebat il nunquam adeó cultam aut opulentam, fre uentiorefque incolas habuiffe. quàm sind Q uz fané res diuturna paci & quieti, qua illis fine aliqua.moleftia frui licuit j adícribendà cft. Infula equis coloris gilui abundat; gradarii funt omnes natura; nulli fuccuffatores;ad- cóhumiles, ut vix inveniaturcujus precium decem ducatis zftimari poflit : attámen dotids pa&o funt corpore. Infula magis in longitudinem quàm latitudinem patet jab oriente in occidentem, ut circiter Solis occafum Mons Athos qui plus quàm octo leuds inde difta; umbram in portum extremá infulá (itum, ad finiftrum urbis Lemnos latus; jaculerm? quod fecundà Iunii à nobis obfervatum eft... Nam adeó celíus eft mons Athos (ut licet Sol nondum occafüi vicinus effét) cjus umbra finiftrum infula: cornu pertingeret;. Rivum quendam fequuti fumus, é rupe ab oppido dimidia leuca diftante labentém,& pagum qui in planicie juxta portum eft, alluentem. Ejus fons qui e loco füblimi decurrit; vulgo Ca- tarad; nuncupatur. Nulla vulgarior eft in infula planta Chamalcone nigro, florem cxt: lcum geflante adcó elegantem, ut ipfum caruleum colorem provocare poffit. & adeo intenfum eft, ut. ipfum. czlum; ipíe cyanus flos., &: cyaneus.color cum illo. collata pallefcere vidcantur. . Qui à noftris vulgo Carduus Benedictus appellatur, fponte in agris - nafcitur , nec aliquà culturà indiget : Graci nomine-corrupto Gaideracantha , hoc eft, Afininam fpinam nuncupant. Afphodclo montes abundant. Qua in Créta Afcolym- bros dicitur, iftic Scombrovolo vocatur, hoceft, Scombri carduus.: eft autem la&teo fucco pregnans ille carduus, cichorii. modo, flavo flore, efui admodum áptus; adeo ut nullam radicem in bortis cultam noverimus, que cum Afcolymbro fapore conferri queat, etiam fi in carum numero fifer.& paftinacam comprehendas. Quoniam veró Plinius fcripfit Lemni infulz incolas Gracculos ob id.colere, quód locuftasinfülz vorarent; occafionem nobis przbuit inquirendi quenam avis effet Gracculus: fed de.co.agemus in libro, que omnium avium icones exhibebimus...—... oss oss oo vtm sd "mere: AIDS "? IHZD£? inz 1 Siu in iofld Lemno iri minas 0 ; zs — TII X30. TE Ms ^ ONSPEXIMVS in arvis Lerhni infüla nafcentia Pfyllium,Thlafpi, Drabam;Cyperum i 1 veró longum .& rotundum,atque Conyzz fpecies fecundum rivos: praterea Lam- píanam, nufquam neque.in Gallia neque in Italia bafcentem , propterea noftris ignotam. Inveniuntur. etiam plures .Iunci fpecies ; Pulegium ; Helxine ;: Cotyledon ; Apium majus & minus,quod Gr&ci Pactimendillanunc nuncupant, Attractylis,Scorpioi- des, Scorpiuros, Chryfanthemum, quod crudum edunt, Menthaftrum, Majorana. filve- ftris, Afpalathus, Synonis, Filicisomnia genera, Anagallis, Rufcus, Adianthon,Phyllitis, Hemionitis, Tragopogon, Tithymalus mas , Cichorium , Scordium , Anchu(a, Dracun- culus, Melanthij vari fpecies, herba Millegrana nuncupata, ab aliis Herniaria, Lactuca filveftris, Braffica filveffris in copülis ad littora maris nafcens,Braffica marina, Chamafy- cc , Daucus, Anonis, Scabiofà, Medica, quam Atrivola vocant, five Atrivolo, codem quo Tribulum terreftrem nomine, Oxalis, Papaver corniculatum, Rumex, Nerion, Hippofc- Iinon, Afcyron,Ilex,Pimpinella, Cucumis filveftnis; Phalaris, V rtica Romana,Polypodion, Apocynon, Peplis, Populus alba & nigra. Nafcuntur & plurima aliz (tirpes, quas nec La- tinis, nec Gallicis, nec veteribus Grxcis nominibus exprimere quimus; caruni tamcn vül- garia nomina prodidimus , ut intelligi poffit quxnam füirpesin,ea regione nafcuntur, quie bus hiccaremus. Inter ceteras autem, una cít. quam. Archipelagi Crerz & Nicomedíae incola vulgo Satcophago nominátat in Lemno Phrocalida appellatur;Phryges, & Lesbij "Mauronia nominant, Itali Crabonella.: Alia eft Andrayda nominata, alia Aguroupes;alia Coutuzufonnada à Papavere rhoeade differés,altera Achinopoda vel Cachynopodaquam incol ftruendo gui colligunt. Congerunt & herbam Aguroupes,& Afphodeli ficcos cau- les, quia ligni penurià laboraat, tum etiam quia ipfum folum alendis arboribus nii domc- flicis haudquaquam cft accommodum. | Infulz pars Orientem (pc&ans ficcior cft, & pro- . ducendis arboribus minüsapta. At qux ad Occafum & Metidiem tendit, paulo humidior eft, & virentior : loca in quibus arbores naíci queunt, & humida inter colles fita; fructife- ras proferunt, uti ficus,iuglandes, amygdalas, & paucas oleas : iftie nafcuntur. & Ziziphi duo genera, quorum alterum fatis in Gallia norum cft , plurimis locis , ctm. Lutetiae tum alibi Oleaffer perperam nuncupatum : attamen Ziziphus alba eft,Columellz.non ignota. Quz Lutetix vicinifjuc oppidis frequens nafcitur, nullum frud&um m fi quemfert, exierat 1 , : Da ? IL C T M PETRY'BPÉZPoNi!: | | noi imature&it. Lemni iticolz Nerj'flores fpargete, & Punica mali ranitis infipere fofent; ifta rarione quodammodo indicare volentes, facultatem habcre punicas corifervandi, nz flores abiieiant: imo fibi.perfüadent'id prohibere quo minus mala punicá findantur, Omnesiticol2 Origani penuria quandam herba inter vepres & fepes magna quangitat? colligere folent, quam finguli domi confervanr; & cum pifcibus edurit : eani vulgo Lago? chymeni;" hioc eft, Leporis cubile nóminant,cjüs fapor & odor Origani heracleotiei fue; foliaáue Millcfolio finiilia; femen elobofum, ut pilube Vitice Romane. Diu illam dili geüterque perperiditnus;& deguftavimus: at nihil unquam comperimus quod legitimum ' Àmmii mapis referret ;iftà plantà.. Non immcetitó igitur ca utüntur condiendis pifcibus €ühi recentibuscum (alitis. Grxci vulgo Paliurum vocant fruticem quem plurimi Rham- nitertiuni genus effe exiftimarunt; quod certo affzrere poffumus: nam cüm inflatus qui: dam dolore fe affici diceret ex punctura fpinz Apaliura nuncupata, eum in montem co- mitati fumus ut fruticem videremus : ac comperimus nihil aliud effc ejus Apaliura,quàm Paliurum:-Eorüm fepes-ex Rhamnoconftant, qui fponte iftic na(citur, vetufue nomen retinere: nam vulgus Rhamnos vocat. ' Altiffimi totius infülz montes Macedoniam fpe- Gant , littore Occidenti obje&o in finiftto Infuülae cornu : eos Veteres Soace appellarunt. Cüm Chamzleonis nigti radices apud pagum quendam Livadochorio nuncupatum etui cüraremus, plurimi Grzéi&z Turcxfpedtatum venerunt quid. ageremus : eas ver fraftu- latim fedtas filo traiiciebamus, ut facilitis exficcari poffent. Turcxin eo negocio occupa: tos nosvidentes; fimilitet'radices trá&tare & fecare voluerunt: át cum fümmus effet zcftus, & omnesfudore maderetit;quicanque eam radicem manibus tractaverant, fudorem quc abfterferant, atitfaciem digius fcalpferanz , tantam pruriginem iis locis quos attigeranr poftca fenferuut, ut aduti viderentur: Chamzleonis enim nigri radix ea virtute pollet; ut cutiapplicataipfam adeóinflammet, ut nec fquille ; nec urticz ulla: centefima parte ita adurant :prurigo tamen non adeo celeriter fefe prodit. Poft unam aut alteram porró ho- ram, finguli variis facici locis cutem adeoinflammatam habere coepimus ; ut tota faneui- nea vidcretur; atque quo magis cam confricabamus, tanto major excitabatur prurigo. Fonti affidentes füb platano, pro ludo habuimusinitio; & rifimus: acilli plurimumindi- gnati funt; & nifi affeveraffemus nunquam expertos tali virtute eam plantam pollere,haud dubié malé nos multaffent. Attamen noftra excufatio fuit ab illis facilids accepta ; cüm eodem incommodo nos affe&os conifpicerenr. Mirum fané , tantillz radicis tam ingen- tem efficaciani noftro nialó expetrtoseffe. Chamzleon albus non minore copia in ea Cor- cyrg parte qux Lefchimo appellatur ; &: Cretz planis nafcitur, quànà niger in. Lemno. Galli & Germani medici fraftrà laborarunt in depingendo Chamzlceonc albo & nigro, quem. nori confpexetunt ; & dicere audemus néutrum in Italia nafci : nam przterquam quód flirpes per Italiam: perqui(ivimus, nobisetiam fidem facit D. Aloiius herbarius, horti Patavini prafetus; qui afferit, utrumque conquifiviffe; fed nondum iftic repcriffe. ^C Diffidendui, an id Lagecbymeni , cumintm eAEtbiopicum Mattbioli fit. T mcarum Satrapas fno. more orventes, oihiter eecimnse cen o fiae deliciis. epulari- ; GET AIC ES ian Carvr xxvir F . V x:Soubachi loco erat, valgo Vaivoda appellabatur: à quo cüm obtinenda effe E licentia;locun unde terta fieillata eruitur, adeundi, nos ad prandium iavitavit; - & füz men(x adhibuit; qux tesoccafionem przbuit, ut defcriberem qua ratione T'urcz fuos convivas privatim in familiaribus epulis excipere foleant. Non dubium cft, quin fi Legatum quempiam delicatitis tra&tare vellent,lautiore ciborum apparatu uti pof- fint, quàm inco epulo quod nobis dedit: fed narrare duntaxat volumus; quibus ordina- rié veícantur. Prima patina fuit crudorum cucumerum abfque oleo &z aceto, quos cum folofale edere folent: Deinde adpofitz fuere crudz cepz & cruda Mouronia: tunajufcu- lum ttiticiclixi; mel & panis. Et quoniam aderant Chriftiani Greci , tinum bibimus, quod Calohierivicini attulerant. HifüntTurcarum in füis epulis apparatus: mantilium aut mappa nullus ufus. Turci nulla-difficultate cum Chriftianis verfantur , longeque malunt cum eiscommercium habere quàm cum Iudzis. Admodum funt ava:i, nec abs 1e; at nobis dolet toties expertofeffc. Nam & poftridie cüm ex Livadochorio difcedere cogitaremus, ut locum unde terra eruitur confpiceremus, Vaivoda nobis denunciatijuf — fit, ne có proficifceremur ,.nec nofttos duces paffus eft nos deducere, ni primiim binos BO - IT. Y t à aurcos |J IOBSERVAÀTIÓANVM LIBER L 3; aureos ducatos perfolveremus; quos tandem illi dare oportuit, nihil utilitatisin hac re di. plomate nobis adferente : nam aperté nobis indicavit, fi locum videre cuperemus, binos aurcos numeraremus, alioqui abitemus.. Hujus rei mentionem facere voluimus, ut pa- Aeretquantz fint Turcarum expilationes, fi cuipiam cum illiseft.negocium. Nceminigra- tificantur, nifi parata pecunia, & prz rel:qüis orbis nationibus funt pecuniz avidi : 1mó fj -unicus duntaxat denarius expilandus reftaret , eum haberc volent , nectertintium remit: tent. . Id veró accidit, quoniam unico forfitan menfe vel anno, plülveautminus uni pro* uinciz quifpiam przcrit, quam deferere cogetur, & ad alterius gubernationem ablegabi- ur, mille lcucis à priore diftanteni: itaque nullam expilandi occafionem vcl minimam negligunt. Xludet zt HaRkhica ' , f ? Loci in Lemno, unde terra. fieillanda eruitur, deferiptio. ^ i : ddr Pu X VIT; » arii x* CCcEPTA À Vaivodalicentia,iterad montem inftitui : ille camen aliquot pa(tillis A terrz figillatz me anté donavit, & laniffarum comitem addidit. Conceffimus in : proximum pagum nomine Rapanidi, qui à pottu Hecatoncephales appellato not procul abeft. 'A Livadochorio ufque ad Rapanidi, trium leucatum eft diftantia: cüimqQue quinque effemus numero, primüm Hephazftiz rudera videre voluimus: confpicitur ad- huc vetusarx, omnino feré difiecta, cujus muros mare alluit; omnique habitatione Caret? attamen ejus portus elegantior eft Lemni portu, magifque fidam navibus ftationetm omni tempore habet. Hephzftia dire&é Samothraciz oppofita cft , qux vix quatuorleucis ab infula diftat. A deftru&o caftello digreffi , fecundum ejus murum ad finiftram progreffi fümus, verfus collem iter facientes, qui non longius inde abeft. quàm quaternis fagitta- rum jactibus. Inter montem & portum , facellum eft Sotira nuncupatum, ad quod Calo- lieri oppidi Lemnosconveniunt fexta die Augufti, quo terra é fuà fodinà erui folet. Id facellum exiguis quibufdam parietibus folummodo conftat , te&um lapideum fuftincati- büs. A facello digreffi, re&taqduc ad montem tendentes , in binas femitas incidimus, qua- rum altera dextra,altera finiftraad binos fontes ducebant teli circiter jadtu inter fe diffitos. Q ux ad dextram eft fcaturigo, zftate non deficit: at qux ad finiftram, omnino exatefcit ; & cüm locus fit humidus, foli junci ibi proventunt. Nos ad dextram equitavinius , ubi nullzarborcs crefcunt, prater filiquam, fambucum, & falicem, umbraim fonti prxbentes; uo autem faciliüs perveniatur in eum locum'unde terra fignanda defumitur, lapidei gra- di funt additi. Afcenfus eft fupra terram ipfam, &'ad alterum locum humidum via du: cit; atque paulo fupràad (iniftram eft locus terram féxto Augufh die eruendam continens. (Et quoniam eruitur vena aperta, nihil aliud confpicitur quàm obliquum foramen ; quod ferr denuó tegitur. Licet vcró peregrinus eà proficifcatur, atque illi locus demonfttetur, nunquam coniicere queat ubi nam fit fodinz os,quia rerrá obturatüm; nec vlla ratione ef ficere potuimus , ut fodina aperiretur : cüm anico dumtaxat dicin anno confpici fólcat, nonfine magno apparatu & ceremoniis. — fRes viles e parva ailimationi celebriores fieri ceremoniiy E9 exigui preag rebus auctaritatem conciliari ft fupertlitione nbbiltentur: CAr?. xxrx. alioquiper fc momenti, ceremoniz concilient : nam licet terfa de quà agimus ma- gna fit cfficaciz ; fi tamen adcó vulgaris effec, ut cuilibeteam famere. liceret, dos quarn illi mortales ob ejus efficaciam tribuunt; vile(ceret, ni(i ceremoniis nobilior reddita effec: ita ut non dubitemus, quin, etiam fi in alià infulzc parte fimilis terra vena ili quc in Cochino eft, inveniatur, Graci cà uti nolint,nifi dum eximitur adfuiffent Calohieri;& fo: litasceremonias adhibuiffent : imó etiamfi ex codem Cochino erutam haberent alio dic quàm fexta Augufti, ca uti autaliis utendam dare nolint, cxiftimantcs aliquam cfficaciac partem, ex rebus honiinum ceremonias celebrantium, vcl qui illis adíunt, artificio fatus; accedere:atque ejus vim nullius effe momenti putarent,uifi erui confpiccrenr. Aliis exem plis demonftrabimus, ceremonias & fuperftitiones eà quam diximus facultate pollere; & quoniam peregrini ejüs rationem nondurh intelligunt , exemipli grati Iridis radicem proponemus; quz licet abundé in Macedoniz montibus fponte nafcatut,& viliin officinis i vendatur, Pp E R hancterrám demonftrabimus, quantam auctoritatem rcbus vilibus & ullius Im$ Plin. lib. 11.CAp. 7. Lib. 16. cap. 4 4-/nb finem, 34 : PET RUE VEM OLTANVIS297O . vendatur, eam tamen cuivis colligere non licere creditum eft ,fed folis caftimonia predi. tis; & terra unde eruenda erat, tribus anré menfibus mulíà circumfufa, hoc velati plàca- mento .terrz blandientibus. Aliisinfuper multis fuperftitionibus rem peragebant,à T heo- phrafto defcriptis:quamiob caufam à veteribus Confecratrix nuncupata cft. Idem dici po- tcít de Vifco quercino, quod Druides autea falce demetcbant, aliafque ceremonias adhi- bebantquas Pliniuscommemorat.. Ceremonias in tetra figillata variis modis fuiffe adhi- bitascertum eft; illique pro atatum raziorie diverfa figna fuiffc impreífa. Nam Diofcori- dis tate, qui diu ante Galenum vixit; hircinus fanguis paftillis formandis admifceri con- fueverat: unde colligere licet quafdam cerémonias fieri folitas dum occidebantur hirci Ve- neri facri, que, ut narrant fabulz, efficiebat, ut Lemni mulieres hircum olerent, cujus rei caufaàviris defpe&z, uno confenfu omnes infulz: mares trucidàrunt. Indc fadum ut fa. cerdos paftilloscaprz imagine fignaret, updenomine Graco Sphragida gos, hoc cft, fi- gillum caprz appellavere. Quoniam autem capra & hirci vulgo in infula immolabantur, corum fanguis terrz admifcebatur.: Meminit Ariftoteles confpeum effc in Lemno hir- cum , atquc fecundum ab illo generatum, qui lac in uberibus dap inftar habuerint; at pro prodigio illud refert. Galenus hujusterrz miftionis modum cognofcere cupiens, dum Romain Alexandrzam Troada Romanorum Coloniam navigaret, Lemnum appu- lit, &ad locum memoratum perveniens, perquiávit an hircinus fanghisetiamnum terrae admi(cerctur , anté quàm ügnaretur : at eam. confuetudinem jam. dcfiiffe comperit , &^ uz in cjus locum fuccefferat, defcribit;jnempe. Sacerdotem confcenfo colle certum quen- hee & hordei numerum in terram conjeciffe, alufue quibufdam pro religione pa- tria perpetratis, plauf&irum totum terra impleviffe, atquein urbem Hephaftiada convchi cutaffe... Adjecit pleraque alia, qua brevitatis caufa prztermitumus. Mirum. fané Lem- niam fphragida tam longo x-vo in ufu fuiffe; atque inter. homines adc fama. celcbratam, - etiam iplius Homeri & Herodoti ztate,qui Diofcoridem & Galenum multis feculis prz- eefferunt, adeó celebrem fuiffe, ut ceremoniis & patriis ritibus auguftior redderetur. Hoc porro noftro feculo, utrique alli ritus, quantum obfervare & intelligere potuimus ; plane obíoleverunt, aliique funt indu&ti, quos quidem non vidimus (nam fexta Augufti ininfula non fuimus) fed veros effe afferere non verc bimur ; quandoquidem. plus quàm fexcenti viri toto fua: vitz curfü eos ita celebrari viderunt. Totius ergo infulz prima: au&oritatis viti cüm Turca tum Grzci facerdotes & Caloicri. in (acellum nomine Sotira conveniunt, celebratajuc Liturgia more Gracanico, precibufque fufis, omncs fimul, T urcis comitan- tibus, collem (qui à faccllo, gemino teli jadu duntaxat abeft) conícendunt ; atque quin- quaginta aut fexaginta viros ad fodiendum adhibent , donec venam terre aperuerint: de- tc&là vena, Caloieri facculos quofdam ex animalium pilis confectos, terra implent , quos Turcis aftantibus tradunt, netmpe Soubachi, aut Vaivodz: cumque tantum terrz éxeme- rint, quantum inillum annum füfficere exiftimant; iifdem operis, qui illic adhuc przfto fünt,vcnam denuó tegi curant aggeftà terrà. "Tum Soubachi maximam effotfz terra par- temad T urcaruni Imperatorem Conftantinopolim dcyehi curat... Reliquum mercatori- bus vendit. Et nequis nifi eorum operá illam habere queat , fcveris legibus incolas coér- cent; neque fieti etiam poffet, ut quifpiam (licet viginti operas integrà hodte adhiberetJad terrz vcnam ufque pertingat, quin facilé animadvertatur. Qui dum effoditur circumfi- ftunt,finguli in fuum ufum,ejus pauxillum famere poffunt: at cam divenderenon audent. Turcz minis fcrüpulofi funt Grzcis & plerifque aliis nationibus: permittunt enim , ut Grzci Chriftiani fuas imprecationes fupra terram figillatam ipfis przfentibus faciant; eót- que etiam adjuvant. Porró fi verum eft quod (cniores infulz nobis narrárunt,ritus ille de- ligendi certam diem in anno, primum indu&us fuit Venetis imperitantibus Lemno, & rcliquis Z&gzei maris infulis. Ipfe collis nonadeó fterilis eft , quin tfiticüm fatum optime proveniat. Nullus eft incolarum qui de Vulcano quidpiam recitate non norit. Átque quemadmodum in infula Corfüla; pueri hiftoriam Delphini recerifete fciunt, tanquam fi recens accidiffet: (ic'& in Lemno de Vulcano fabulantut , fed non uno modo :nam alii runtipfum cqui lapfu crus confregiffe, atque eodem loco, tetra vi & efficacia fanitati — reftitutum fuiffe : alii, coxendicem fregiffe folum, ifticQue hxrere coadum donec curate-. tur; qux opinio antiquiratis aliquam fcintillam retiriet. Nulli funt homines defignati - terram confervandam , neque ulla murorum veftigia confpicitintut , quibus ille locusad faciliorem tutelam feptus fuerit, ut olim ereditum eft. ^ mum mM : o fons cam 5 A ( OBSERYATIONVM LIBEL 8 SPijfcium ad lttus infula fiequentium nomina. " CAPYT XXX. E: vM montem circumiviffemus, in-pagum Rapanidi, fexto globi jadu à Cochíno montc folm diftantem pervenimus: montem appellamus, non quód przaltus fit, ^ fed tumulus duntaxat coJlis inftar, afcenfu non adcó difficilis, & media ex parte humilior Monte martyrum, vulgo &Ment-martre, Lutetix vicino , & per quem boves cur- rum ad fummum ufque verticem trahere queant. In Rapanidi exiftentibus, plurimi pifces nobis delati fuere , capti in. proximo portu , vix tertio globi ja&u inde diflante. Ex his nonnulli hamo capiuntur, ut Veterum Cana,quem ipfi Cano, Maffilienfes Serran,& Ge- nuenfes Bolaffo appellant; alius item vulgo illis Ropho di&us, veterum Orphus. Sagena capti pifces erant Blenni, Glini, Atherinz, Sargi, Gobij, Merulz,, Turdi; & veterum Grz- corum Iulides, vulgo veró $gosdelles, ii nempe quos Veneti ob elegantiam Donzelle vo- cant, Genuenfes Zigurelle-. Nunquam impetrare potuimus ut. Graci ejus pagi incole , nobisterram oftenderent, ob Turcarum metum : tandem unicus repettus qui, cjus (accu- lum clam traderet, atque totà noc iter faciens in oppidum ufque Lemnos deferret: qui fi proditus fuiffet, Soubachi five Infula Prxfe&us magna facultatum parte eum multaffet. Varia terrzegenera in diverfis infulz pagisinvenimus : at nemo unquam figillatam often- dit, preterquam in nonnullis xdibus Myrinz, nunc Lemnos nuncupata. Nobis etiam certo affirmatum eft, jam ab omni zvo terram eodem loco eximi folitam, nec fodinz lo- cum immutatum. Nulli labori & dilsgentiz pepercimus, ut Labyrinthi veftigia in infula Lemno inveniremus: quz fi ulla fupereffent, ea nos petinde atque reliqua reperturos fuif- fc arbitramur. Infula Lemnos niagna arborum penuria laborat: nam. nullx ferx abun- dantercrefcunt, nifiapud pagum Rapanidi, ubi E(culi arborum filuula eft, qua: ad (truen- dum ignem non cxduntur, fed confervantur; pharmaci cuju(dam, à Graecis & Italis Fele- uie nuncupati, ex illis exftillantis gratia: calicibus veró & glandibus ejus arboris (qua per- petua fronde viret) ad curanda coria utuntur. Velosie cx Infula non transferunt, verüm in fuum ufum & commodum fervant. E loco unde terra in colle effoditur, ufque ad oppi- dum Lemnos, mille & ducentorum duntaxar paffuum eft diftantia. Peragratis omnibus infulzlocis, in pagum Livadochorio rediimus, & noftrum Ianifarum dimifimus.. Subfc- quentibus diebus, errabundi per infulam vagati fumus, navim ve&oriam expcantes, & quendam virum é Chio oriundum reperimus in Lemno medicinam excrcentem , at ipfiusartisadprimé rudem, qui nihilominus breviore quàm biennii fpacio plus quàm tre- centos ducatos lucratuserat: arbitramür enim nullos unquam ad medicamenta fumenda procliviores fuiffe cjusinfulae incolis. Illi mercedem non perfolvunt prarfente pecunia, fcd ex iisquz poffident largiuntur; hic liordeum;alius cafcos,tertius allia & cepas, lini femen: quz resaqué nóbis crant utiles, ac prxfens pecunia, quandoquidem cas in noflrum ufum comparare oportuiffet. à» Clondrillagummi, aliaque [ingularia, tum ferpentum qui in 1n[ula Lemnoveperiuntur nomina. CaPrvT XXXI fcrpentum qui in infula reperiuntur, genera viva caperent, quorum diligentem fedtio- nem & anatomen feci. Ecquoniam vernacula iftic nomina obtinent, ca fubfequen- te ordinc defcripfimus , Cenchriti , Laphiati Ochendra , Sagittari , Tephliti, vel Tephlini , Nerophidia : que omnes appellationes , licet vulgares fint,antiquas tamen nonnihil refi piunt. Nam Cenchriti, Veterum Cenchris eft , cujus | iconemad vivum expreffam,híc fubiicere libuit. Laphiati, illorum eft Elaphis. Ochendra ni- hil aliud eft quàm Echis aut Echidna , que ta- men non eft legitima vipera. Amphisbzna ve- à d PUn tuftum nomen retinet. Sagittari veterum eft Iaculus. Andri tamen & Pari incolz in hu- jus ferpentis appellatione non conveniunt : nam laculus maculis nigris oculi picturam af- fabré referentibus , in dorfo infignitus eft , uti Torpedinis pifcis p rs , ape ] NTE REA dum per Infulam iter facio, negocium qüibu(dam incolis dedi ut omnia - Renddeij Differuntilla Oftrca plurimum à noftris: nam eorum teftz. duobus tuberculis cam firmá Spmájlis & articulatione connexa funt, ut.difficillimé aperiri queant: eà quoniam magnam fimilitu- o frotsesza- AQ. deletiss bib. x de Teslacems tap 40. Comi Ro»- dem , appellant. Nullum parvum Cancrum alunt , quemadmodum noftratia. Myrina | ' 36 i PVET RI BELLONII * E Oculatam nuncupavit,ad Mclanuri differentiam. Tephliti,vel Tephlini convenit nomi. nc cum veterum Typhline. . At omnium icones & hiftoriaslibro de Serpentum natura. | exhibemus. Phalangia Lemni, unius folüm funt coloris; eam ob caufam à Cretenfibus & Zacynthinis difcrepant.. Confpedta tanta Chamzleoriis nigri in Lemno abundantia,exi- ; ftimavimius albi GChamzleonis gummi facilé;nos invenire poffe ; eaque :de cauía incolas ^ percontati fumus an Collam haberent: Chamadleonis enim gummi , ipfiufdue Cbamz- leonis albiplanta, Grzcis Colla vocatur. Capfarum quidam opifex refpondit fe proferre poffe, & quod Colla vocabat, nobis attulit: verüm Chamxleonis al bi gummi id non erat, fed Chondrillz, qua in teftudinibus & ceffellatis operibus glutinandis uti folent; idque ad . radicem ipfius plantz generatur operá vermiculi cujufdam, ipfam prarodentis, deinde tu... betculo.quodam faba magnitudine, élacteo fucco ex radice profluente conflato, fefe in- cludentis. Id Lemniincolisnotüm eft, &, ut dixi, proprio nomine illis vulgo. Colla di- &um. Cerzgenusillud quod veteres Propolim appellarunt, magis flavum eft in Lemno, quàm vulgaris propolis, quz plerumque alibi nigricat. Stirpes in infula parte ad Orien- tem fpedtantc, proximé collem unde terra eruitur, nafcerites , fünt "T hapíia ,'& Centau- rium minus. Seduli funtin Xyloferendo atqueSefamo,; Nullus illorüm ignorat Andrai- da herba: decoctum epotum, adverfus ftomachi & pe&totisdolorcs utile efle... Ruftici dili- - genterobfervant afpera & montanaloca, in quibus caprifici nafcuntur: horum etenim taz: — mos, die; illum qui D. Ioanni Baptiftz facer eft precedente , demetere , & domefticis fi- cubus imponere folent, illorum fru&tus ab omni noxa confervatos iri hac ratione fibi per* fuadentes.. Aquarumifcaturigines diligenter etiam abillis excoluntut; quoniam: hortos alurit, in quibus inter cetera, allia & cepas libenter frunt,atqué cucumeres ; quibus non memini. edcre fuaviores. 1llis veró cum folopane, nullo: addito oleo aut aceto; vefci fo- lent. Quód fi quis familiaris hortum ingrediatur , tum rufticus fele&iorém aliquem cu- cumerem decerpet; eique manu finiftra apprehenfo,8&z re&o detentocorticem fecundum longitudinem u(que ad pediculum adimet, quem füpramanum ftellz inftar propendere. - finet;deinde cacumerein quatuor partes fiffojeum honoris gratia aftantibus partietur,fine alio condimento dendum. | Hacideó adfcripfi; quoniam noftris nova erunt: atapudil- los fammxcivilitatis e(timatur, quemadmodum cüm apud nos pyrum aliquod 'optimi fucci alicui przbetur. I Im E Oflrea qua vuleo in Lemni infa üttoribus Capisnttir, CAPVIT .XXXII. et Ef Li kr nobis indicare potuerunt: fed quia infignes habent in littoré maris pifcationes, marinis —. pifcibus. abundant. Et quandoquidem Oftreorum, qux Gaideropoda nominant, pi- — | Ícationem vidimus,ejus rationem hic adiicere libuit. Pifcator oblongam perticam, (cujus extrema pars cufpide ferreà planà munita) manu tenet, quà magnis ictibus Oftreafcopulis inhzrentia verberet, hzc in mare dejecta, manu ferrea (quà pertica alterà extremitate pradita eft) füblevat & eximit: eádem ferreà manu Erinaccos marinos pifcari etiam folet. I x Lemno nullum eft lumen :cam ob caufam incolz nullum fluviatilis pifcis nomen dinem habent cum afini vngula, Graci vernacula lingua Guaideropoda, hoc eft afini pe- u : difcedentes, rivulum quendam fequuti fumus nomine Salinari , atque iter ad molam vento ver(atilem, in tumulo qui ad dextram eft , itam, inftituentes verfus Candix por- cum, fterilem locum invenimus, in quo nihil nifi Chamzleon niger, & quibufdam etiam. locis albus: atque terram rubram confpicientes, fodere coepimus, & venam quandam ter- Ixaperuimus,cujus quantitatem defumptam cum Hephzftiana. diligenter contulimüs, ipfamQue omnibus notis illi quam rufticus é Rapanidi attulerat,refpondentem deprehen- — C Nam quemadmodum diximus, omnis terra (igillata unius coloris non eft :fedin- — terdum fit ut vena inveniatur candidior, nonnunquam magis rubra, aliquando utriufque — ^ coloris particeps... Coríatij in Lemno ad glutinanda coria,glutinis CDD terrà utun- tur: Attamen propterea haud dicimus terram Cochini montis pinguem cfle : fed ut pluri- mum magis macram, quemadmodum feré marga.- : cod OBSERVATIONVM LIBER L 37 Calidarum aquarum in Lemno fcaturigo &r Gracorum» monachorum monakieria. CA?. XXxIIL VLLA etin Atchipelago five /Egao mariinfüla,que Calohierorum Chriftiario- N rum monafterium non habeat. |1emni monafterium à pago Livado chorio nori proculabeít,& Agio Paulicicoappellatur. Calidarum aquarum fcaturigo eft in infula, quam Grzci vulgo Ihermesnominant: adeó tamen calida non funt, ut plerzque aliz; nam ad ipfam ctiam fcaturiginem fefe in eas immergere licet: quod in reliquis, quas per Phrygiam, Ciliciam, Arabiam, Macedoniam, Italiam, Germaniam & Galliam vidi- mus, T hermis obfervare non potuimus, quandoquidem ex aqua primm refrigerari de- beant. Nulla propterea iftic ingens eft ftru&tura , (ed folàm exiguum tuguriolum, in quo quilibet veftes exuere poteft, & inde in fornicem ingredi , ubi fola ingens eftlapidea pila, quz olim fepulchri ufum prebuit. Exiguam fcaturiginem habet hzcaqua; cam ob cau- fam unicus folummodo, aut bini (imul lavare poffunt. E Lemno in T ba[on infulam navigatio. Car. xxxiv. Antc auroram e portu folventes, illucefcente jam die tantum progreffi eramus, ut me- dio quati itinere inter Lemnum & Tbafum cffemus: verüm adverfus ventus adeó vc- hemens exortus eft, ut etiam invitos in Scyrá infulam quinquaginta miliaribus infra Leni- num fitam appellere cogeret. Tanta tempeftate quatuor horarum fpatio noflra navis de« ferebatur , utante noctem in Scyrum appelleremus : in caaltiffimi funt montes. Subfe- quente die vela vento committentes, ut T hafum perveniremus, fatifjue fecundo vento in navigatione ufi fümus, Iftic triduo hxfimus , hac illac errabundi, deinde navem con- Ícendere oportuit qux in Montem fanctum, alio nomine Athos nuncupatum, curfum te- nebat. Non mirum cft (i Romani olim Thafium marmor in precio habuerunt: nam ipti montes & fcopuli illius infula ex elegantiffimo candidiffimoQue marmore conftant. Op- pidi portus fidem praebet olim id admodiüm excultum fuiffe, Inful: montes abietibus & piceis abundant, frequente(Que in iis; nafcuntur Thapfia & ferula. Nonnullis adhuc in- fule locis magni Scoriz, hoc eft, mctallicorum recrementorum cumuli reperiuritur , cx quibus manifeftum indicium eft, olim iftic divites fuiffe fodinas; quod cum his quz Hero- dotus fcripta reliquit,convenire videtur, T hafum auri argentique fodinis illuftrem fuiffz urbem. Nobisdemonftrara fuerunt vetera numifinata argentea, duorum infcriptio Gra cacrat Thafiorum. Thucydides Grzcus Auctor Thafi fodinis Prafectum fe fuiffe (cri- bit: Erant veró fu5 Alexandro Macedone Thafii: nam licet infula fit Thracié vicina, Ma- ccdoniz tamen admodüm etiam propinqua cft, non proculà Bucephalx portu ; T hafi au- tem portus folüm duobus miliaribus & femitfe diftatà Macedoniz continenti. Thafi fo- - dinz olim fingulis annis octoginta talenta Philippo & Alexandro pendebant: at nunc pla- né defertz funt. E Thafo folventes utin Montem Athon traiiceremus,quatáor horarum fpacio ad monafterium Liatopedi appulimus, quod inter rcliqua in totius montis Athou líthmo coníiftentia monaftcria facile primarium eft. I WNDE in Thafum Lemnoadmodum vicinam cum duobus Calohieris trajicere volui. - eMuntit e/Athou defcriptio , ct de rebus in eo memorabilbus, C49, XXXV "Cw vEM nunc defcribemus montem, Grzcé Achos,Ícalice Mónte fancto appellatur. () Nihil fcribere meminimus, quod, hoc monte, magis figillatim dcfcribi mereatur: nam veteres Auctores illiusadeó frequenter meminerunt, ut eorum fcripta meri- tó celebrem illum reddiderint. Et fané mira eft ejus forma. Quod olim Hetodotus de Períarum rege & hoc mone fcripfit, nimirum Xerxem eum inipfius ifthmo,qua anguftiis quibufdam continenti conjungitur, fodiffe;ut claffem iftac traiiceret; plane veritate alie- num nobis videtur : attamen cert ftatuere non audemus. At cüm iftac tranfiremus, dé induftria locum diligenter perluftravimus: nam ex Hieriffo oppido digreffi, ur anincifio- DD num & 38 PIEDTOA RUE BUgLOANErió num & foffarum aliquot veftigia exftarent confpiceremus , nulla obíetvavimus: vel fi olim fuerunt, nunc plané obruta & adaequata funt. : vet Tametíi in diverfis totius orbis partibus plurima fint nationes Chriftianam religionem variis ritibus colentes, omnefáue Chriftum agnofcentes ; nulla tamen eft, quz fummum aliquod caput in füa Ecclefia non confütuerit. Atq. afferimus Grzcanica Ecclefiz ritusla- 'tids patere quàm Latinze: Grzciautem cüm à Romana ecclefia feceffionem fecerint, aliog ritus fibi dclegerunt;à Latinis admodü differentes. Quemadmodü aurem Latini unicum Eccle(iz caput agnofcüt,quod Romz fuam flationem habet;eij. omnes nationes ejus do- :&rinam fequentes obediunt:fimiliter Orientalium Ecclefiarum capita, Patriarchae nuncu- pantur,quorü fedes varus locis defignata: funt: nam plurimi populi;etiam Grxco fermone non utentes,Patriarchisfubjedti funt. Po&t & Hiftorici hunc montem mirum in modum illuftrarunt: fuit etiá ab omni antiquitate Gracis religiofis dedicatus: & arbitramur Ethni- corum etiam tempore à facrificis idola colentibus habitatum fuiffe. Vnicaft per univer- fam Grzciam Rcligioforum differentia, quorum mafculini fexus Caloieri, feminini verà Calogrizappellantur;quz appellatio noftro idiomate reddita,tantum valet, quathitü apud vulgus bellus pater: Actámen Caloicros probum fenem, & Calogria bonam vetulam pro- prié fignificat. His mons Athos olim dedicatus fuit , & privilegium datum, quod etiam- num hodie retinent, nempe,neque Grzcum,neque Turcam hunc montem habitare pof- fe, nifi Caloicrus fit. Caloieri nunquam matrimonium contrahunt, licet Grzci facerdo- tes conjugati fint. Peromnem vitam carnium efu abftinent; atque etiam frequentiffime pifcium fanguine przditorum , przferum quadragefima: ipforum.tempore. Duriterad- modum vivunt, & vix vllum ferculum illis cft ufitatius olivis conditis , non noftris fimili- bus, fed nigris & maturis, qux fine muua, inftar prunorum exficcatorum fervantur. Ce- terum quoniam fex fere Caloierorum millia variis ejus montis locis habitant , in quo pró- .pemodum quatuor & viginti ampla vetuftaque monafteria vahdis altifjue muris fepta, hinc & inde fparfa cümr maris htore tum continente, quz ingreffi fumus; tum etiam quod qui caadcunt gratis alantur: preter inftitutum facturus non vidcor, fi ipfa co ordine quo fita funt recenfcam, proprifque nominibusappellem : namque certus fum, Gracascere- monias iflic diligenter obíervari, eamQ. ob caufam.ftos Caloieros majus fanctimoniz no- men adquifiviffe, reliquis quiin monte Atho educati non fuerunt. Provincie autem quse Gracorum religionem fequuntur, funt Circaffi, Walachi, Bulgari, Mofcovitze, Ruffi ,po- tior Poloniz pars, & Mingreliz, Bofniz, Albaniz, & Illyrici five Sclavoniz, cum nonnul- lis Tartaris,deinde Serviani & Croata. Breviteromnes provincix circa pontum Euxinum fitz, cüm circa ipfius littora, tum continente , Grzcorum religionem fequuta funt. Hi omnes montis Athou Calohieros majore in honore atque zftimatione habent , plufque illis tribuunt quàm aliis qui in eo monte non fuerunt. Imó ipfi T urcz qui in omnes pxné fuprà enumeratas provincias imperium obtinent, magnas illis eleémofynas conferunt ob vitz fandiimoniam & ftridtam ceremoniarum obfervantiam. Monachi montes Sinai & Libani incolentes, Divt Antonii folitudines, oppidum Tauri , exterioraQue loca ad Ery- thrzi maris littora fita, Antiochiam item , Alexandriam , Hierofolyma, Prufam , Dama- fcum , atque pleraque alia monafteria, paffim per Afiam & Turcarum ditionem fparfa, etiam apud Chriftianos majore in precio habentur,cüm in monte Atho habitárunt. Om- nia monafteria &: monachorum genera per Afiam fparía, ànobis enumerata, fuh Turca- rum imperio quz funt, fua facraidiomate Graco peragunt... Atque licet Gracanicz eccle- fiz caput , Patriarcha nuncupatus, Conftanrinopoli fedem habeat, plerique tamen alii idcm nomen , fimilemQue poteftatem obunent in iis provinciis quibus prxfunt. Nam - Patriarcha Alexandrinus abfolutam habet poteftatem ip eos qui Graecos ritus obfervantes in /Egypto & Arabia vivunt, mágnificafque in Memphi five Cayro habet xdes (quas vidi- inus) z:dibus Patriarchz Conflantinopolitani (quz peculiari nomine Patriarchatus nun- cupantur) non multuminferiores.. Alius Patriarcha Damafci refidet, qui abfolute impe- rat oninibus monaftcriis & hominibus Gracz religionis Syriam incolentibus: is fingulis annis decima quinta die Auguftiin Monaflerio fupra montem Libanum adeffe cogiturad liturgiam celebrandam. Eít pratereaalius Antiochiz, qui Monafteriis & alus Chriftianis Gracis ptzeft, qui Barat, Tripolin, Haleb, aliaque plurima Afia: loca inhabitant. Turca- - rum Imperator hos Patriarchas fua religione uti permittit , modó tributum perfolvant. - Dicitur veró Conflantinopolitanus pro monafterus in monte Atho fitis, aliifque per Euro- pam fparfis, duodecies mille ducatos aureos penderc. Porró cum iftorum Patriarcharum quifpiam e vivis exceffit, Epifcopi & Metropolitani, qui noftrorum Cardinalium inftar funt,conveniunt utalium eligant: perpendendum autem cft,neminem Patriarcham crea* zi poffc, nifi primüm Metropolitanus fuerit; quod curn Pontificia conftitutione pe : eterum , , -— LE 1 OBSERVATTONVM LIBER I. 39 Ceterum ex fex Religioforum quos Caloietos appellavimus milibus in monte Atho de- gentium, ne quem otiofam vitam traducete cxiftimetis : nam fummo diluculo é füismo- na(teriis cgreffi , finguli fua inftramenta geftant ; alii bipalium, alii ligonem, alii falcem, peramqQue habentes ex humero dependentem, in qua panis bifco&tus & cepa. Singuli pro fui monafterij ceconomia fuftinenda laborant; alii vineas fodientes, alii arbores cxdentes, alii naves fabricantes. Neque aptiorem eorum comparationem facere poffemus, quàm cum Principis cujufpiam familia aeconomicé & bene conflituta: alii etenim fartores funt, alii fabri murarii, alii ignari, aliialiaopificia exercentesin communem omnium utilita- tem, ad lana ufque pena etiam ducenda, é quibus fibi interulas texunt, & veftes compa- rant: vili profedtó veftitu amiciuntur , ifto feré modo quo Heremitz à noftris vocati , & qui furva vefte utuntur, Galli Emfumez, 8t Bous hommes nominant. Ipfos nuncupaffemus monachos vulgati noftro loquendi morc, nifi hac dictione abuteremur : nam monachi vocabulum , unicum defignat , qualis nobis Heremita ; (ive in monte Atho Phileremos didus. — ' fpe : . Ad hujus montis(cujus longitudo trium dierum itinerc patct) formam recté exprimen- dam, proponenda eft nobis hominis rcfupiniin mari ab occidente in Mcridiem extenfi Idea. Quemadmodum veró (i quifpiam refupinus natans pedibus littus contingeret , id fpacium quod pedes occuparent, anguftius efficeret, quàm quod reliqua corporis partes, atque inde paulatim in latitudinem fefe explicarctad fcapulas ufque, & inde denuo, ubi collum eft, in anguftias coiret,deinde caput rorundum magifque emincys reliquo corpo- re apparerct: fic eriam fummum jugum in extremo monte Atho tollitur, quod à navi- gantibus plus quàm triginta miliarium intervallo confpici poteft; eftQuc illa eminentia to- tius montis caput. Atque fi quis procul é Macedoniz: montibus ipfum confpiciat, fupini hominis formam referre videtur: nam ut mentum atque naíus fupini hominis magis emi- nent, deinde paulo poft intervallum confpicitur inter mentum & pectus, expreffum co ca- vitatis fpacio quod à mento ad guttur deícendit: càdem plané rauone confpicitur mons dilatari, humerorum altitudinem oftendens, dcinde in ardum quodammodo fefe cogens: fic ut corporis medietas in ipfo umbilico conflituatur: poftea denuó intumcfcit, ut in cor- porecoxendices, atque progreffionem faciens ufque ad genuum locum, quz attolluntur non fecus ac fi refüpinus crura nonnihil contrahat. A genubus deinde crura extenfa in ar- &um ita dcfinunt, ubi videlicet continenti jun&us eft mons; ut Cherronefus illa montis Athou, hominum induftria exprefsé fada videatur, ut humani corporis refupini formam exprimeret. Eam ob caufam facilé accedimus ad id quod de Dinocrate architecto didum eft, qui Alexandro perfuadere conatus eft ut fupini hominis formam zdificaret, una manu oppidum füftinentem,& altera cratcrem,ex quo proflueret aqua omnibus advenis potum fubminiftratura. Quinque "vel fex nunc e[fe C'albievorum Gracorum in Atho monte degentium mulla, linc inde per Monasteria [par[a. CaArvT XXXVI V NIVERSVvS hic monscám peditibus tm cquitibus aditu perdifficilis eft: in quo recenferi-poffent quinque aut fex Caloierorum millia in monafteriis habitantia y . quz vigefimum tertium aut quartum numerum explent. Nullum veró eft coc nobium quod plures ducentis Caloicris pro portione non habeat : etenim in quibufdam trecenti aluntur, in nonnullis ducenti, in aliis centum & quinquaginta, in aliis centum, at- que in aliis fimiliter plurcs vcl pauciores. Omnia monaklería in monte Aibofirma e munta efe adverfus Pira- tarumincurfiones: let illi non admodum inqui aut moleiii fut... re CA? XXXVII. ; x viginti tribus vel viginti quatuor monafteriis in hoc monte cxftru&is, nullum cft, Suh munitum & muris probé cin&um non fit, cüm ut hoftium vi, (i cos invadc- rent, tum piratarum excurfionibus, & opus foret, refiftere queant. Nam cüm ma- ris littora incolant, divexate poffent pirata , nifi munita haberent monafteria. Attamen illiipfi piratze, licetetiam fint Turcz, abomni humanitate alieni, Caloieris vix molefti cffc folent aut illos offendere magnopcre conantur. luftitia nimirum etiam inter latrones D az locum 49 : PETRI BELLONII locumobtinente,atque ratione inter fceleratos imperium habente. Etenim licet omnium mortaliam fint nequiffimi , & religionis maximi hoftes; confcientià tamen illorum ani- mosurgente, montis Athou Caloieros minime lxdunt : imó qui neque patri matríve, ne- ue fratri aut forori, aut cuivis fanguine jun&to, neque amico parcerent , quin cos venun- arent, naturz quodam modo inftin&u Caloierosobfervant. llli veró pirata: hominibus infidiantur non modó ob corum facultates, fed etiam ut ipfosin fervitutem redigant:nam fingula mancipia quinquagenis ducatis aureis xítimare folent. e7Montem e/Athon in eádem aflimatione apud Grracos e[[e, qua Roma apud. Latinos. Car. XXXVIIL AM abeo tempore quo Graci fcriptores celebres effe coeperunt , fuit hic motis ma- I gnoperé commendatus: quod etiam nomen illi datum indicat. Gracis enim verna- culo fermone d5/ar esc appellatur, apud quos in ea eft fandimonix opinione,quà Ro- maapud Latinos. Quibuspereum montem iter facere contingit, cujufcumque negotii caufa, vidus per monalteria gratis fubminiftratur: verüm à Caloieris nihil aliud fperan-. dum eft, quàm quoip(imet vefci folent, videlicet olivz conditz, crudz cepz , fabz aquà maceratz deinde falitz, panis bis co&us, ratiffimà recens panis, & nonnumquam fál(i vel recentes pifces; quoniam marislittora accolunt. Omnia porró monafteria ufque adcó vi- cinanon funt: duo veró duntaxatinter ca fünt primaria, unum Vatopedi nuncupatum, al- terum Agias Laura. Magnà veró maris opportunitate utuntur, cüm propter navigatio- nem qua illis omnia neceffaria aliunde advehuntur, tum propter pifcationem quz illis perutiliseft. Temporis etenim fallendi gratia pifcationi indulgere folent; quani ut com. modiis exercere queant, naviculas ex craffis Platani truncis conficiunt finc magn diffi- cultate, atque fine impendio, ex fingulis videlicet truncis excavatis, fingulas fabricantes, illis fcaphis feré fimiles quibus Ararim aut Sequanam traiicere folent. Aliàs binos trun-.— Cos excavatos ligneis clavis in navicularum formam conjungunt: quibus (dum venti filent - & malaciacft) tamalté in mare progrediuntur, quantum ad pifcationem requiritur : illo* rum veró retia, füberis defe&u, cucurbitis, uti in Propontide pini corticibus fublevati fo- lent. Monafterium Agias Laura nuncupatum, inter reliqua totius montis monafteria fa- cilé principatum obtinet, atque ad radices cel(iffimi jugi (quod verus Mons Athos eft)fi- tum eft, qua parte Lemnon fpe&at:in eo (unt circiter trecenti Caloicri. Monafteria igitur per montem fparíà, ea parte qua Macedoniz continenti conjun&tus eft, rccenfebo. eZIdonafleriorum nomina, [erie quadam enumerata, [amto ai i14 initio qua continenti funt. proxima. : Car. xxxix ACEDONIA digreífis, & magnum quendam pagum Hierizos nuncupatum M paulo fupra ifthmum (itum ingreffis : atque inde fecundum maris littus ptogre- " -K dientibus, in ifthmum nomine Aladiefna pervenitur , dcinde ulterius in Prula- cas: pofteain collem Megalivigla appellatum afcenfuseft. Eoloco interdiu & no&ufiunt excubiz; przfertim quando piratarum excuríiones metuuntur.. Nuper admodum Hic- rizos ingens duntaxat pagus fuit:at abhinc o&ennium Turcarum Imperator muro includi & muniri juffit , ob piratarum metum. E Megalivigla progreffis , primus fonsin ipfavia . occurrit, Grzcis Protonero nuncupatus; quo pratergreffo, & ifthmo füperato , in montis Athou ditionem eftaditus, atque monafterium nomine Sguraf occurrit. Littus dcinde — verfus Orientem legentibus, aliud monafterium invenitur Chelandari appellatum;poftea monaíterium Simeon elegans & peramoenum , nequaquam tamen niagnitudinc , amo" nitate aut opulentia cum fequente Vatopedi nuncupato comparandum. Quinto ad Pan- tocratorou, fextoad Y vero fupra tumulum in littore fitum pervenitur ;feptimo ad Philo-- theou, odavo ad monafterium Caracoul omnium feré pofttemum:nam quod in extremo monte ad radices altiffimi jugi Athou fitum eft, Agias Laura nominatur. Ex Agias Laura monafterio digreffis, atque ad aliud montis latus obverfis, alia fimiliter monaftetia cüm in. littore, tum in continenti occurrunt , quemadmodum in eo quod defcripfimus latere. Montisigitur ambitum fequentibus, & ex Laura digreffis primum occurrit mones giou ws OBSERVATIONVM LIR iL 41 Agiou Paulou ,' quod infulz Scyro obje&um eft, deinde monafterium Dionyfio, terti Glygoriou, quartó Ruffio, Ruffiz peculiarc. Poftea inveniuntur moriafteria Xenopho, Archapgelos, Diocherio, & Caftamoniti: qux monaftcria in montis ambitu fecundum. mare fira funt. Quz longidsà littorc abfunt, vel in planicie aut vallibus , aut filvis; funt Caftamoniti, Simon petra, Ichares protato, Cothleomus, Philotheou.. Némo porro mi- rari debet, tot monafleria in co monte exftrücta: nam trium dierum itinere in longitudi- nem, dimidii veró diei in latitudinem pater. Habent hzc monafteria in fuis templis fa- cias reliquias, ad quas frequens fit concurfus. Templa egregie ornata & cxftrudla, in quibus Caloicri fingulis dicbus Liturgias canunt , omnia Graco fermone proferentes. Olim in co monte boni libri Grxci manufcripti inveniebantur : nam cjus montis Grz- ci tum temporis multo doGiores erant quàm nunc funt. At jam omnes indoái , víx- que in fingulis totius Montis Athou ^monafteriis unicum erüditum Caloierum repe- nas. Theologici libri manufcripti , fortaffis inveniantur: at nulli poétici , nulli hiftorici , nulli philofophici. C " plerique libri in G'racia perierint, de monaleriorum in monte.» - "eArha fandatione: atque [umma im qua Gyscia Écclefiaflici B 2c A ver[antur , tenorantia. | C.A RF xLe vw c Grzcorum librorum interitum, Grzciz populorum; qui à füis majoribus H prorfus degerierárunt, negligentiae & ignorantiz adfcribendum effe neceffe cft. Nam non fohim noftrà mentorià, fed etiam jam multo tempore , neminem per univerfam Grzciam, aliquà eruditione przditum reperias. Concedimus quidem ali- quos Graci & Latini fermonis peritos: at de do&ttiná & eruditione ftudio adquifità intel- ligimus, quemadmodum riunc apud Latirios plerique inveniuntur. Inter fex Caloicro- rum millia, qui nunc in eo monte verfaritur , vix binos aut ternos in fingulis mona- fteriis invenias qui legere aut. fcribere nórint.. Nam Gracanicz. ecclefiz przfedi , & Patriarchz, Philofophiz hoftes , omnes facerdotes aut religioni initiatos,quialios quàm Theologicos libros legerent aut defctiberent , anathematis fulmine petierunt : atque aliis perfuaferunt nemini Chriftiano operam in Poética aut Philofophia navare licere. Ecclefiaftici autem fulmine excommiunicátionis'idi, abfolvi non poterant , nifi arctiffi- misquibufdam iejuniis, & certà pecuniz fummi; aliifdue corpoteis- quibufdam punitio- nibus przcedentibus & poenitentiz loco inflidis. Omnia monáfletia fuprà enumerata olim à diverfis nationibus cüm peregrinis tum Graecis fucre inftituta , fuofjuc redi- tus in variis orbis regionibus adfignaros habuerunt. Multaadhuc exftant quz cenfum annuum cx Ruffia ufque , Walachia, Trapezunte , Italiajue & Roma miffum accipiunt. Caloieri enim. Vatopedi , fuum monafterium ex Romano quodam templo cenfum acci- pcre folere referebant, unde nihil amplius ad cos perferretur. Atque licet Ruffi, Walachi; Boffenz, Mengreliz & Circaffiz incolz atque Mofcovitz fermone, eoque à Graco diffi- mili,intetfe differrent: nonnullum tamen adhuc cenfum ab illis recipere : eum autem qui à Latinis provenire folebat ,intermiffam effe. Omnia qux enumeravimus, ritu Graco, nonautem Latino, fefe habent. Per Latinum ritum intelligimus eum quem Romani Pontificis mandata tradunt. Ceterüm quoniam inter Caloieros nulla eft veftium varic- tas,omnesinter fe fere fefe norint; quorum vivendi ratio fané mira eft. Nequc canabcas neque lineas gcftant interulas, fed lanas , quas ipfimet nere folent: corum amictus colore & forma convenit, ut diximus,cum corum veftitu quos Galli Infumatos nominant. Nec quifpiám eftin quocunque etiam monafterio, qui artem aliquam mechanicam non exer- ceat; nunquam enim operas externas conducunt ad fua negotia peragenda ; fed fi quid in communem monatterii ufum agendum eft, omnes fimul in id incumbunt ; aut peculiari busquibufdam negotium committetur, veluti, vitium putatio agrorum cultura, ligno- rum inyedtio, hortorum cultura, pifcatio. Alii erenim funtfutores, qui calceos aliis con- fuunt; & laceros concinnant : alii fartores, qui talares veftes parant: ali fabri lignarii , ad lembos, naves,atque alia opera lignaria fabncanda t ali molitores: alii muratii & cemen- tarii: ali fimiliteralia opificia exercent. Vera cít inquam o&conomia in monaftlerii utilita- tem inftituta, plutimum differens cüm moribus tum viétusrationc à Latinorum monaftc- ris. Religio Gracca (ic inter cos inftituca eft, ut fi quifpiam pauper cclebs aut alioqui ado- lefceusfeíc mandoabdicare vult, & Caloictus fieri, & "— — ,ea 3 in com- LI 41. 4015 PETRI: BELLONIT ih communem totius monafterii-ufüm ceder. Fratris nomirie inter fe non compellat; - fcd patris & fllii. Singuli recipiunturad ea munia exequenda, ad qux magis funt idonei, Si quisautem Grace. legere norit, auteruditior aliquantulum fit, plus auctoritatis intcr- dum obtinebit quàm reliqui: nam adaaliis prxcinendum adhibebitur: cüm in fuis templis eam confuetudinem obferveüt. ut quifpiam publicé legat, quod alit canendo pronuncia- re debent; ;Pauci Caloierrinveniuntur qui fint facerdotes, & Miffam celebrent : & fi. qui fint; non magis à manualibus operibus liberantur, quàm reliqui Patres : finguli: enim ma- nus operi adhibere debent. Inde fit ut ftudiis & fcriptioni vacare nequeaat : imó ne ver. naculam quidem linguam legere: difcuntgin tanto ignoranti rcgno verfantur.. we |o Gracanica Ecclefia. ceremonia. iic: mu. wUEECXLE A M di&um eftomnesin univerfum Grzcos, cofque qui illorum ritus obfervant, Pa. I triarcharum mandatis obfequi: fingulafque Provincias peculiarem habere; atque eum - qui Alexandriz prxeft, Memphi habitare, alterum Damaífti effe, tertium Conftanti- . nopoli, cui omnes Caloieri montis Athou per omnia ob(equantur, non fecus ac rós Ro- mano Ponufici. Hujus item. montis Athou Caloieros in quzcumque monafleria per Grzciam aut aliasorbis provincias fefe conferant; femper majore in precio haberi , quàm qui in eo monte non vixerint : imo Caloieros Ierufalem, montis Libani, Cairi (ive Mem- phis, Damafci, Bulgariz,, Ruffiz, Bofniz, Wallàchiz, Mofcoviz, Epiri five Albaniz, llly- rici five Sclavoniz;aliofQue per alias provincias fparfos; in quibus idiomate utantur à Grz- co diverfo, montis Athou Caloicros magni facere ; quoniam ceremonias diligentius ob- fervare feruntur reliquis qui ritu Greco vivuat.' Cereis etiam. & accenfis lampadibus utonturin fuis templis, ftatuafquc atque picturas, inftar Latinorum, habent, & campanis utuntur.: Potro Greci qui fub Venetorum ditione vivunt, majote libertate fruuntur quàm quibus Turca imperat. Atcüm hi, turaalii, ferrum. habent & templi valvis clavo fuf xps trium digitorum craffitudine, & bfachiali longitudine, arcus modo nonnihil RE quod campanz fcré inftar fonorum. eft, aut xris modotinnit : alium veró in monte nolarum fonitum non habent, quàm hujus ferri (trepitum: & ad preces hujus ferri fonitu omnes convocantur. In toto monte neque Gallinas, neque columbas, alteriüfvo generis aves, neque vaccas, neque capras, neque atietes alunt; quoniam carnibus non ve- fcuntur; Aves duntaxat nomine tenus; quód illarum appellationem interdum audiant; norunt: bam quoniam iis non vefcuntur nullas aucupantur.. Nihilominus tamen obfer- vavimus, cam avem quz apud. Cenomanos Pi»sfou royal , Lutetiz s res Pec , (quac ab Ariftotcle & Gracis * ueagxoxeasse;, à Latinis Molliceps nuncupatur) ipforum lingua, id cft, Cralli roflri appellationem inveniffe: atque aviculam illam pet arbores repentem, quam Galli Ferco vel Turcot nominant, & Latinis Torquilla; Gracis Iynx diia tuit, vul- garem ilic criam effe, & Alcionis appellationem obtinuiffe.. Nullum autem in univerfo orbelocum monafteriis aptiorem novi, ipfo monte Atho. ie X Debar rt vide ipfius Bellogy bisloriam de avibus lib. 6. cap. 7. ey lib. 7.cap. 3o. uli Molicipem à Paráale diflingnit, "me d A Ariores vaontis Athos, firrpes, [ponte nulláque cultura ! ud sc Adbilitá provententes. now cx 3337 is ad M ONTE M Áthon prz reliquis, ubi unquam pedem fixerim , locis, herbofum ob- fervavi : nullaQue in eo rarior eft planta, quz codem antiquo nomine nonfitco- — — Y gnita, quo à T heophrafto , Diofcoride, & Galeno donata : Planta illa , parvula Yadice praedita, quam Veteres Apron nominabant , nunc Chamzpydia nuncupatur; nul- lufque eft Caloierus in toto monte;qui cam. laxandi facultate przditam cffe non norit. Q uoniam veró multos magni nominis vitos hallucinatoscomperio, qui ipfius loco aliam. fumunt,atque fpuriam ejus iconem exhibent;ejus vivam imaginem oculis fubiiceré libuit, quam ex ca exprimi juffimus, quz ex radice per odto menfes integros à nobis extra terram fervata, tandemque telluricommiffa, folia, flores, & femina produxit, qualia in fequenta gura confpiciuntur. Montis Athou Caloieri hoc privilegium obtinuerunt, ut nemini to- - to monte pter ipfos habitare liceat: hanc ob caufam frudtiferis arboribus, vitibus & oleis - CONS eum. e Wu" s v * BR NX" S^ ; zm OBSERVATIONVM LIBER I 43 seu eum excolunt.. Merito illis dicatuseft, quoniam homihibus fecef- fu & folitudine gaudentibus convenit; dignufjue cfl qui cum deli- -ciarum quodam paradifo comparetür,, iis qui rure: delectanur. Hippogloffon iftic admodum frequenseft, quod ipfi-Coraco Vo- ' tano, hoc eft, cornicis. herbam nuncupant. Veratrum nigrum in ^ multis vallibus crefcit... Nemo eft in toto monte, cui arbor quam «Plinius Alaternum appellavit veteri-lcgitimo- nomine ; quoipfe | "T heophra(tus vfus eft, Phylicz, nota non fit : Corcyrenfibus vct /,, & Cretenfibus Elzprinos dicitur,quoniam, ut Plinius fcribit, folia vhj- habeat inter Ilicem & Oleam media. Fagus quam Galli Fuseau 2 nominant, in eo monte frequens eft, ab omnibus Oxya appellata; -..d€ qiia poftea plura; quia diu pereum montem oberravi, illam s Oxyam à Fago differre exiftimans. Q uz veteribus Oftria . dida fuit;antiquam appellationem iftic adhuc retinet,càque mons - —.. abundat; illa ipfa eft quam Galli Haisfre vocant. Mirari veró fübit : quefdam mcos popularesdo&tos & terum peritos, adeó hallucina- tos effe, utéam quam vernacula lingua Za££ire appellamus, L aci- norum Cerrum cffe fiutics uod ADR Hafire nullam glan- .. dem ferat, & Oftria à Thcophrafto tam graphice fit deferipta. — Aria ctiam veruftum nomen rctinct, licet Ide: monus in Cretà in- - — «colis Acylaca'dicatur.. Quandoquidem autem tanta eft rivorum é aumcerofis limpidis fontibusdefluentium commoditas ; quoquó te obvertas, & in umbra deambulare voles, tanta elegantium ftirpium: frequentia oculis obiicitur, ut nullus quan- tumvis triftisaut melancholicus , ilicó non recreetur tam: tumerofo arborum perpetua fronde virentium afpe&tu;tarniquam is locus de induftria pro deliciarum quodam viridario exftru&us fuiffet. Sed quoniam in mentionemincidimus arborumiin ifto monte perpe- tuóvirentium, easordinerecenfebimus. — 7005 Ferarum arborum perpetuo *oirentium in monti Athon "walibus [ponte provenientium nomina. * zd : 71 3 UN CaPvT E 05162532916 075: et Lauri atque Oleaftri iftic fammos Soliszítus perpetuó reprimunt : Ar- buti vero; qua aliis in locis plerumque duntaxat fruticant,, ingentes iflie fiunt Aatbores. Adrachine-iflic abundat. Aria, Phylica ,feü Alaternus , Ilices; in cel- fani magnitüdinem excrefcentes, montes ifticveftiunt,quemadmodum & Picez: & Abie- tes. ; Myrti:latifoliz: cum (teriles tum frudtiferz , Rhododendri rubro flore in fummam celátudinéni attolluntur ; earumque caudices craffitudine Ficubus nón cedunt. Smilax Ixevisad fummum ufque'celfarum Platanorum faftigium perreptat; perpetuam gerens vi- rentem comam advérfus ventorum. injuriás & Solis ardores: Sed quandoquidem alia funt arbores perpetua fronde virentes; prater cas quas in monte Atho inveniri diximus , non immeritóillas hoclocofubjungemus. :. ^ : eArlorum e Früticum , quos in variis proroinciis perpetua 1s soma "virtre abfervacimu, nomina. up : cien ongles dear Pe EE Ys /1.3q murtedts X vanpoqVt DEM flirpésperpeubiti ibendi datar ;rationi YVANDOQVIDEM flirpes perpetuó'virentes defctibendi occafio datur ;rati confonum videtur, ut à celíiffimis totius orbis arboribus,videlicet Cedris;aufpicc- : mur. Easveró figillatim deferiberé tion eftanimus : fed breviter hocloco enumc- -rárefüfficiet, Prater jam dictas Syrix prxaltas Cedros, alia pumilz inveniuntur Lycia, quarum folium fpinofum: ob. id à Grzcis Oxycedni cognominata; atque hac nota àb aliis - Cedri Phoenice generibus differentes, qu obtufo mucrone przdita folia habent. In co numero recenfentur etiam M yrti, licet ejus varia fint genera ; nam aliz w-— ri aliz ad grz, aliz angu(tiore folio, alix latifoliae : quintum infuper cít genus nobis 2 s Mone. quens, nempe quod in frigidarum regionum hortis colitur. Omnes con x SEA s ferz arbores, excepta Larice, co ctiam numero comprehenduntur : gu: al nr Py buscffererus, prout ab urbium & pagorum Sabaudix & AE P is ca didici » : PETRI. BELLONII Q uó ver facilidsintelligi poffit , quales ea fint, illis antiqua nomina adiiciemus. Qua nunc Gallis Aleuo dicitur, Pinaftri nomen obtinebar, arbor Graecis incognita; atque à Di. no filveftri differens. Qua: Gallis Suiffes dicuntur € generc abietum funt, quarum aliz maresalix feininz., eas Sapinos (ive Abictes feminas appcllabimus. Nam quz veteribus Abies dicebatur;à Sapino differt. At. Abics tribusgallicis nominibus donata eft : nam alij du sapiz,alij dw Vergno,tertitda Sap vocant: verüm Sapinus Latinorum, Gallis de /a Suiffe di. citur. Atque ut facilids difcerni quear;ejusiconem hic adpofuimus. Quz univerfz Grzcix adcó familiaris cít, & veteribus Picea dicebatur, plurimas appel- lationes Gallicas obtinet: nam Lugdunenfis Gallix incole in Tarare móte,partim Pignets, partim Pig; fauvaees nominant: at gallica ap- pellatio qua & Sabaudi & Arverni utuntur, conftantior eftin Piggets, quam Pías fauvages. Larix in Gracia non nafcitur, Galli Melefe no- minár;fola inter coniferas folia hieme abiicit: fed hac figillatim in libro, cui ticaluseftde Artboribusconiferis, (cripta funt. Aurea: mali, Poma Adami, Citria five Poncires, Citrones & Limones co etiam numero récenfentur. Multa quoque Capparum genera perpetuo virent: quorum nonnulla in rupibus & fcopu- lis Cretz creícunt alia fpinofa , alia fpinis ca- rentia. Aquifolia , Acacia, Aria" five Acila- ca , Caffiz folutiva arbores , Palmz , Sena, Thamarindi , Adrachnes in Gracia frequen- tes, Philica, Balfami arbor, Buxus,Cupreffus, Trapefuntina arbor cerafifera,E(culus &Cer- rus aliàs Volagnida , Ephedra five Anabafis, Erica, Phana, Cifti frutex , Ledon , & Glans unguentaria perpetuà fronde virent: Item Hedera cám alba tüm nigra , Halimus, Hen- nz frutex in JEgypto nafcens alio nomine Al- canna , à Liguítro differens, quod Gallis de 7 reefze dicitur , & hieme foliis fpoliatut; at cem Alcannaea retinet. Ilex arbor, Gallis Chefge verd dicta;llex coccifera,Gallis Graise d' Efcar- 72 f 41:255 : late nuncupata, Iuniperi cüm majores tum minores, Lauri quinque generaquorum vnum odoris expers eft, Lentifcus é qua Maftiche fit, Lycium, & Lanifera atbor, Libanotis co- ronaria, Sebefte, Sycomorus JEgypto peculiaris, Sabina prima & altera , Thuya,, Suber, Taxus,Siliqua five Ceratia, Nerion & Oenoplia, quz alio nomine Napeca dicitur , & in Egypto atque Syria crefcit, Períca, Polemonia,Geniftz quoddam genus in Arabiz folitu- dinibus nafcens, Tragium Cretz familiare, Acacia altera, Myrobalani , & Salvia Cretica, pomageftansedulia,& Anapala arbor di&a;perpetuó virent. Idue non ex alterius fcripto- rum lectione, fed ex noftramet obfervatione cognovimus : nihil etenim Ur quod ipfi non viderimus. Przxermifimus multas pufillas ftirpes quz hieme etiam folia nonabii- ciunt, quale eft Gallorum Freloz, Thymum verum, Saturcia graca; & alias fimiles ; cim arbores & frutices duntaxatenumerare animus fuerit. Nonnullz aliz,ur Terebinthus;in arborum perpetuá fronde virentium nümeto labitz funt: adiicere tamen noluimus, cüm aliter rem fefe habere expericritià didicerimus. Á —.—* Aliam, ab ea que vulgo creditur , Ariam navi fe debuit Bellonim , cg eam inter perpetuo virentes reponat : nam arbor ab omnibus rey Herbaria [eriptoribu pro Ariá babita , bieme perinde folia abiicit , atque reliqua Serb genera. A : ) | soia "Uicinorum OBSEWNOVhETIOMYM.TINME- IL Uicinoram locorum obfervatio, qua ex fummo monti "A thon vertice confhici po[Junt.. 4$ Car»rvT XxLy. | ANTHARIDVYM genuse(t in Atho monteà noftris vulgaribus diverfum , quod Grzcis Bupreftis dictum eft , vulgaribus Cantharidibus alioqui formà fimilium, nifi craffiores effent, pallidi five lutei coloris, & admodum putidz , indifferenter vefcentes, vel rubo, vel cichorio, vel urtica, vel conyza, velaliis herbis. Caloieri easanti- quo nominc appellant Vouprifti: alis ad volatum aptis przdita: funt, ut mufcz. Ejus no- minis rationem fatis manifeftam nobis dederunt , quam fuo magno malo experti funt. Nam fi jumentaaut alia animantia ruminantia, fimile infe&um devorent, vcl herbas qui- bus inhzferunt depafcantur, intumefcunt & moriuntur. Quemadmodum autem Vipc- ra: cui nomen Preifer eft , moríus hominibus perniciofus eft : fic cantharis illa lutea fuprà di&a, bobus przfens cftvenenum, atque etiam, ut credimus,hominibus : cam ob caufam Graci olim Bupreftin nominarunt. Aliaadhucejus veteris appellationis etyma in variis Audoribus inveniuntur. Montis Athou Platani altitudine cum Libani Ccdris, & mon- uisOlympi & Amani Abictibus comparari queunt. Smilax afpera in dumctis nafci gaudet, & perejus montisfepes, quemadmodum & Smilax levis (qua à domeftica five culta, quz vatiicolorisfabas profert, diftinguenda eft) infummamaltitudinem monte Atholiben- terexcrefcitutetiam ad celfarum Plataniarborum cacumina pertingat;ipfifque fupremis ramis fefe convolvat. Vitis filveftris naturam obtinet, quz femper in altum tendit, pra- fertim fi inveniat cui innitatur, quemadmodum & Ephedra. Si Smilax, cujus nunc me- minimus, pumilam arborem cui incumbat nancifcatur, fupra illius altitudinem nec attol- letur nec excrefcet ut illam deprimere poffit : contrà veró fi vaftam arborem nacta. fuerit, perpetuó attolletur donec ejus cacumen occupet, licet ipfa etiam arbor fidera petat. Nun- . quam à ruftico, à quo Smilacis nomen percontati fumus , adó propriam ditionem expc- Caffemus, qua antiquum ejus nomen exprimeretur : eam etenim vulgari Gracca appella; tione Smilachia nominabat. Altiffimum montis Athou jugum; magiíque celebre, in ex- trema Cherroncfo, propter fammam altitudinem,perpetua feré nive tegitur,qua in xíta- tem ufque permanet : fummum faftigium fterile cft, afperrimis difficilimif3. fcopulis con- ftans. Ineocüm effemus, atque montis partem Septénttioni obverfam, in qua etiam nix diutiffimé anté quàm diffolvatur, permanet, contemplaremur, uberiorem , atque arbori- bus magis abundantem , plurefQue ftirpes in convallibus producentem obfervavimus. Quz veró Meridiem fpc&at;arida eft,fterilis,nullas arbores habens,prafertim circa ipfum verticem. Summum montis jugum pyri formam refert; nam & acuminatum & rotun- dum eft: in cujus fümmo vertice facellum, quó monafterii Agias Laura ad montis radices fiti Caloieri, certa anni die confcendunt, ibiQuc liturgiam canunt : eam autem diem certo inter ipfos conftitutam omncs norunt, illamque effe exiftimo quz menfe Augufto Div Virgini facracft. Cümporróin furnmo montis jugo effemus, infulas & provincias vicinas, veluti Caffandriam, quam Schiatho vocant, Scyron, Lemnon , Thaffon , Samothracen, Imbron, adeó facilé confpiciebamus, ac fi viciniores nobis fuiffent. Semper iftic aura eft frigidiffima, quam diu perferre nequivimus. Inde defcencentes perpartem Merdiei ob- je&am, & ad montis radices vicini; Abietum & Picearum filvas invenimus,qua à Creren- fibus & Arvernicis nonnihil ditferunt: nam earum coni adeó firmiter ramis inharent, ut fi vi detrahantur , rami fragmentum cum coni pediculo five haftula femper fimul evellatur: praterea politi funt, neque ut alii Ícabri. Iftic ctiam Ferulam,& Peucedani CentauriiQue majorisabundantiam invenimus. .Quocunque per montem pergas , nullam.viam repe- ics, qua afcendendum aut defcendendum non (it: nam tota regio inzqualis eft. - -"eXMontit Atbou Caloieros [roe Monachos ,mechanicas i5 nuries exercereos —^ y C, & p. - XLVI. AM anté fcripfi Caloieros ipfos fuam lanam in fila ducere : eam ob caufam , qua ratio- ne id faciant, defcribere confentaneum duximus; quandoquidem corum colus, fu(us, & verticillum noftris diffimilia fint. Colusex canna five arundine conftat qua Do- náx dida eft, & intra tres nodos duntaxat refecta, ut foramine fadto tres in id lv su o 4^ 46 PETRIOBELTLIÓNI! digitosinferere poffint, nempc minimum , & binosab illo proximos , liberum relinquen- tes pollicem & indicem, ad lanx penfa trahenda, & fufo applicanda. Summa cannz arti culatio furculx in modum iücifa eft, uc laa illi impofita firmius cohzreat. Caloicrus fuz rcgionis morc fila ducens, colum lateri non applicat;fed tribus digitis füblcvatam fuftinet. Lanam magno apparatu non praparant, (ed.cam calida duntaxat lavant, & paululum car- minant; propterca fufus colui quodammodo refpondere debet. Mirum igitur non eft fi Vctetés nonnullas ftirpes colus, fufi, & verucilli nomine donarunt: nam & hodie Attra- &ilis herba fufi vicem illis przbet: cjus enim caulis re&us eft & Ixvis,tamquam arte expo- lituseffet. In ejus penuria bacillo minimi digiti craffitudinem non zquante, fcd xquali ubique utuntur, cut ferrum hamuli pifcatorii modo formatum infigunt,ut filum compre- hendat équo fufüs deperideat. Verticillum etiam colui & fufo refpondere neceffe eft, quod cum noftrarum niulicrüdi verticillo nihil commune habet. Quoniam autem fo- Iummodo excogitatum cft ad fila commodius ducenda, atque ut fufo pondus addat; indi- care voluimus Grzcorum verticillum, etiam nunc illi fimile effe , quod veteres defcripfe- runt,quodjue eam autoritatem obtinuit ut & herbz, & pifci nomen daret Sphondylron, quem pifcem frequentiis in Anglia quàm in Gallia reperiri fcimus. | Grxcorum verticil- lum dimidiato pyro in binas partes per medium fe&o fimileeft: permedium perforatum c(t, dentibufQue caret. Id verticillum fuperiori fufi parti ingunt;nferiorc fuíi parte deor-- fum propendente: fila aucem noftro more torquent. z Nullam unquam in totius montis ambitu urbem muro cin&am fuiffe credimus: quia nulla niurorum veftigia exftant : Vranopolis, Palzotrium , Thyffus, Cleone, Apollonia, Caffera,à Plinio cnumeratz, folummodo exigui pagi fuiffe videntur, ubi nunc monaftc- ria fita funt. 2 Caloierum intet reliquos invenimus, qui recens ex Sophia in montem Athon habita- tum advenerat, lagenas 6 falicis amcrinz virgultis, aut tiliz cortice, aut caftanez fummis furculis,alióve ligno fequaci ut eft ulmi cortex, texendi admodum peritum. - Abfoluta & probé contexta lagena, aliqua materia, nc perflueret, inducenda erat : ad eam igitur rem Picex refinam, Grxcis arxíim, & Latinis Spagas dictam di&tione Plinio ufitata,fumebat, quam (cdm pinguis & lenta fit) paululum decoquebat, & calidam in lagenamiiniicicbat, | qu£ foramina & fürculorum corticámve interítitia complebat & indurabatur; hacQuc ra- tione lagenz ftipabantur ne exftillarent. Ejufmodi lagenz viatoribus funt commodiffi. ma: nam neq. Solisardorc facilé fiiduntur uti lignez,neque fragiles funt ut terrez, neque gravesutftannez. Quoniam veró levesfunt, atque diu confervari poffunt, iique qui illas conficiunt Sophix (in Servia Grzciz Provincia ca urbs cft) habitant, & inde per Gracia infulas venales circumferre folent, Sophix lagénasappellant. His Walachi, Bulgari , & Circaffi libenter utuntur. : ; | Cancri aqua dulcis, in montium rrvulà ver[antes , à noslris flwviatilbus C'ammaris, quos vulgus Cancras appellat , drverfr... CAPVT XLVII. " retur, non liceret, imó ne pediti quidem, nifi quis agilitate przditus , animi gratia fpretoQue omnilabore & moleftia id faciat) itineris dux à via nota aberravit , fic ut quo deftinaveramus eo die pérvenire nequiremus ; nec commeatum ullum riobifcum fumferamus. Tandem fub no&iscrepufculum ad quendam rivam pervenimus cancris, noftris cammaris diffimilibus ,adeó abundantem, ut mille temporis momento capi po- tuiffent. Caloieruscos crudos manducare cocpit;afferens coctis meliüsfapere. His etiam - cumillo vefcebamur, neque jucundiorem faporem ullo in cibo invenire memini , five fa- p EDESTRI itinere perraontem euntibus (nam equiti, nifi qui regiam viam feque- me urgente, five cibi novitate id accideret. Cüm autem eos cancros à noftris cammaris diverfos effc obfervaremus;cos é mati perreptaffe arbitrabamur: atobvertentes nos, & re* giotiem ad mare de(cendentem contemplaates, locum adcó füblimem & aditu difficilem animadvertimus, ut nullo modo perreptare có potuiffe iudicaremus: deinde cüm cxadlius illos obfervaffemus, inter eos & marinos magnam diffimilitudinem deprehendimus ;& - ifticexprefsé annotavimus cancros effe fluviatiles à cammaris diverfos. Stirpisgenus quod- damin valle invenimus Elegia nuncupatum, cujus ramis pro calamis fcriptoriis utuntur: nam neque Turcz ncque Grzci anferum pennis uri norunt. lol "sti | corten- OBSERVATIOÓNVvM LIBER Li 47 TPortentofa vivendi inter Grecos [acris addictos v.itio; quáqueaffe- ritate, fuptrilitione e? ceremonia in clotg potu utantur. CaArPvIT XxLvitit. ORTENTOSAM cujufdam Caloieri vivendi rationem defcribere volo; ut quará- P tionc reliqui vivant, facilis intelligi queat. Poftridie cim in monafterium Simcori perveniffemus, Caloierus quidam , ferratiam artem exercens , a(thmaticus ; lenta febre laborabat, quem ingens tuffis vexabat,& magna fitis perpetuó torquebat: is ad pran- dium nosinvitans, Saracofli, hoc eft, unius ex illorum quadragefitis five angariis tempo- re , ciborum delicias quibus uti folebat nobis adpofuit. Ifti Caloieti quadragefimarum fuarum tempore pifcibus fanguine praditis non vefcuritur : itaque herbis, alioque hujut- modi modico apparatu uti neceffe eft. Nobis igitur erucam, clcofélini radices, porri bul- bos, cucumeres, ccpas, atque pufilla allia virentia appofuit. Hzc omnia ex communi mo- nafterii horto defümpta erant, tametfi nonnulli etiam privatos hortos colant... Herbas przdidas crudas fine oleo & aceto edimus: quoniam apud iftos miferos ea cft confüctudo. Nobis praterea adpofuit olivas nigras conditas, quas Dermatiasappellanr, atrum panem bifcoctum, atque vinum. Bifcodto pane utuntur Caloieri, ne fzpius clibanum calefacere cogantur. Invitavit & binos e fuis fodalibus,qui falitos & dcficcatós nonnullos pifces at- tulerunt, fcpias, polypos, lolligines. Eo autem tempore omni cancrorum generc, marinis cochleis, aliifáue tefta inclufis, quales funt mytuli & oftrez, illis vefci licet, quoniam fan- guinecarent. Mifer ager conquerebatur appetitum plane effe deje&tum, ajcbatQue,ni(i nuces fibi à morbi initio refervaffet, jam diu terra obrutum fore: atque iftis folis viram confervatam referebat, quoniam illi orexin excitarept ad paululum panis aquà intindti cum olivis falis edendum. | ifti Caloierià crudis cepit allis coenas fuas inchoate folent, atque erucà & nafturtio finire; media & primaria coenz fercula oliva falita', & faba aqua maceratz funt : atque cujufcunque tandem condiuonis fint , fani vcl cgri , vinum aquá temperare non folent. Hujus Caloieri vidus ratione con(ideratá, pcriuadcre conati (u- mus ut boni fücci pifce aliquo recente uteretur ;nam admodum maclentus crat , & toto corpore valdé extenuato :at ille refpondit, etiam fi (latim moriendum effet, illo vefci nol- le, nedum carne. Ea vivendiratio non modó apud Caloieros locum obtinet, aut apud (a- cerdotes, aliófve facris initiatosin Gracanica ecclefia ; fed etiam apud plebem, qux mor- tisetiam paenà propoficà, quadragefimz ipforum tempore pifcibus fanguine praditis, aut alià re pingui vefci nolit :adeó rigidi funt hujufmodi füperftinonum obfervatores. E monte eAltbo in Salonilá profectio , c de varia pifcibus qui 1$1ic capiuntur. CAPUT. XL1f 2 alia ; nodu fuas naviculas in portu aut marishittorc non relinquunt, praíertim ubi portus minimé tutus eft: fed cas € mari fübductas locis quibufdam conclü- dunt , quorum valvz furit ferrez,, ut igni quem piraz imicere poffcnt, refilaat. Pauci funt tuti portus in montis ambitu, exceptis qui in Vatopedi & Laura funt: propterea fra- moentum raris ferurit.. Sed cüm vites, oleàs, ficus, cepas, allia, fabas & legumina colant, permutationem cum Nattis faciunt qui illis triticum advehunt , vcl illud prafenti redi- munt pecunià. Molasin hoc monte vidimus tam pauca aqua impelli, ut rivi canalis pro- fluenteni aquam continens vix brachialem craffitudinem aquaret. Pifeinam autem hu- mili loco ftruunt, partem fupcriorem amplam & capacem haberitern , inferiorem veró paulatim in anguftum coaam infundibuli modo: in ea foramen eft tanto iem aquam emittens, ut in exiguam rocatm,alià ratione quàm noftra: funt,fabricatam;incic E tumvis magnum molarem lapidem impellere poffit. Lauri cujus in convallibus magna eft copia, baccas colligerc folent, é quibus oleum exprimunt , quod venum exportatit pet Wallachiz, Bulgariz, Serviz urbes atque loca vicina. Marinos urfos, quos Ncapolitab: & Mafanenfes Maffacara nominant, iftic cápiunt, Aftacis marinis five Homar Gallorum fe- ré fimiles; fed invalidi (unt ut Locuftz, & aculeis carent ut Aftaci : nam Locuftx dorfum sculeatum habent ut mariná Aranea: atque adeó lune pifcem intellexit Suetonius Tibe- rii Cafaris crudelitatem defcribens , qui afpero Locuftz cortice mifero pifcatori 2: -— M ONASTERIA ad matis littus fita, ut funt Laura , Yucfo, Vatopedi & pleraque 4S PRTLEAI.ABRLLÓNXIII:. cerari juffit. Nos Gallicé Sauterelle de mer rcddere poffemus. nam quz Maffilienfibus cor. rupro fermone Langoufte dicitur, puro fermone Gallico Sawerelte appellari poffet. Itaque excufatum volumus errorem ab operis typographicis noftra abfentia commiffum , qua hujus pifcis iconem in aliud caput Libri pifcium tranftulerunt. cujusrei admonitum le- &orem volui. à: : E monte Atho digreffi vt Saloniki proficifce- remur, facilé biduo iftuc pervenimus. Saloniki ingenscít oppidum, celebre & opulentum;olim Theffalonica nuncupatum, cujus D. Paulus me- cft: inea peftis adeó graffabatur, ut plurimi mer- catores urbem: defererent, & fuas facultates ne- gligerent. T'urcz inter reliquas nationes om- nium minime à peftis contagio fibi metuunt ideoque nulla formidine inter eos qui pefteidi funt verfantur, quod in Salonikiobferva- vimus. Biduum dumtaxat initinereà Saloniki ad Siderocapfie fodinas infumfimus, quz inlocofantà Veteribus Chryfites appellato? nunc autem pagus eft, tam magni proventus Turcarum Imperatori, ob auri & argenti copiam qux ibi colligitur, quàm maxima urbs univerfi ejus imperii : attamen non diu eft quód fodina erui ceperit, ex qua aurum & ar- gentum conflatur. Antea paucis edificiis pagus inftru&tus erat: nunc ver, oppidi formam refert. Siderocapfa inter valles fita eft, ad radices montis cujufdam in edito fiti ad majoris cujufdam montis clivum; quam aptitis cóparare nefcirenius quàm cum oppido Ioachims Thal in Bohemia fito, quod Latiné Vallisloachimica dicitur. Metallica qua ex Side- focapfa eruuntur, in caufa funt, ut qui huic rei ftudent eó confluxerint , & magis populo- fam cam reddiderint. Peramacnos hortos & virctaiftic inftituerunt, & ubique adeft aqua quz hortos multo commodiorcs reddit: praefertim autem vincta vicinis locis fita egregie exculta funt. Siderocapíx fodinarum incolx hominum cft colluvies , linguz varietate in- terfe differentium, ut funt Illyrici, Bulgari; Grxci, Dalmata. e/uri c argenti fodina 1 urcarum. Tmperatorü: atque de obriz, auri origine difceptatio. Carvzi Lr. Philippum Alexandri Magni patrem, aureos Philippicos primum cudiffe Diodorus fcribit; puta cüm Crenidas fodinas inveniffet, atque cas excoluiffet: namque refert illa ztate fingulisannis,mille & amplius auri talenta reddidiffe.. Metallicz quz nunc iftic laborant operz,magna cx parte Bulgarifunt. Vicinorum pagorum có ad mercatum con- fluentes ruftici Chriftiani funr,atque Servianicé 8: Grecéloquuntur. ludzi fimiliteriftic adeó audi, ut Hifpanicam linguam quodammodo vulgarem reddiderint: etenim inter fe verfantes & fermones conferentes nullaalia lingua utuntur. Siderocapfzx diutiis;fubfüiti- mus, ut fodinas obfervaremus , tum etiam quód magnopceré confpicere cuperem quara- tioneaurum éfüa vena eximeretur. Cüm veró aurum omnium metallorum fit perfedif- fimum & puriffimum, atque tam varia nomina in Europa adquificrit ; perpendere volui- mus, an illain fua vena adipifceretur : at ipfius impuritatem aliunde, quàm eorum, qui id: commifcent, infidelitate, non procedere comperimus. Aurifabri , & Monetarii diverfa illi nomina tribuunt;atque aliud altero vilius conftituunt ; indc fadum ut aliud aurum du- catorum, aliud aurum cotenatorum, aliud aurum fcutatorum , aliud aurum rhenenfe di- catur; unum viginti karatis, aliud o&todecim, reliquaquc in hunc modum pluris vel mino- risaftimantes. At cjufcemodi nomina & precia in variis regionibus nata funt , in quibus S IDEROCAPSA in Mácedonia fita eít Serviz contigua: eumque effe locum, in quo eorum qui illud commifcuerunt & aliorum metallorum ipfo viliorum mifcellanea multi-. plicarunt;infidclitate adulteratum eft. Ea porró multiplicatio,ex eorum,qui illius precium. in nummorum recentiorum generibus augent, arbitrio, excogitata cft. Ducati etenim, Scutati, Philippei, Angeloti, Portugallici diverfimodé ex puriore vel impuriore auro cufí funt. Id autem inventum: non eft recens : legimus enim jam vigente Romanorum impe* rio , Rempublicam , cüm graviores bellorum impenfas tolerare nequiret , nummorum: pondusinterdum minuiffc, ut id lucri accederet, atque purum argentum , admixta atis- 6olaya partc adulteraffe & ayxiffe. A in UT à Natura. minit: in Theffalia proximé Macedoniam fita. ": í OBSER VATIONVM LIB I 49 * ' X Natura numquam oblctata cft perfe&tiorem fubftantiam elementarem condcre,quam aurum : nam non minis parum & fincerum eft in fua qualitate , quàm ipfa fimplicia, ex quibus compofitum eft,clementa. Non igiturimmeritó prz reliquis divitiis illud. atima- mus, atque reliquis metallis przcellere cenfemus. Nam Natura; zquà quantitatis propor- tione cum clementorum fymmctrià refpondente illud condens, ab ipfa origine jam ex- purgatum reddidi, ipforum elementorum fimplicium inftar: atque iftà elementorum; in virtute pari, conjunctione adeó delicatam & perfe&am indiffolubilisunionis mixtura generavit, ejus colligatnionem tam fideliter fabricans,ut incorrü ptibilem maffam conflàrir; qua in fua excellentia & bonitate in xternum permanet. Eam ob caufam nequeàtempo- ris injuria vinci, neque ullam excrefcentiam , aut rubiginis fuperfluitatem in fe continere ' aut ferre poteftaurum,. Nam tametfi multo tempore aquáà merfum aut igrie (epulum mancat, nullam tamen inde maculam contrahit, neque aliam qualitatem , aut ponderis imminutionem adquirit. Illud fingulare privilegium prz reliquis merallis obtinet. Ex Siderocapf fodinis ingens auri & argenti fumma Turcarum Imperatori accedit : nam fingulis menfibus deductis operarum ftipendiis,pto (ua portione decies odties mille ducatos, nonnunquam triginta millia, interdum plus, aliquando minus accipit. Qui cen- fum pendunt, non meminiffe affirmárunt iam inde à quindecim annis minus pendiffe no- vemaut decem ducatorum milibus infingulos meníes pro Turcarum Imperatoris jure. Mezalla veró iític purificantur labore & induftrià Epirotarum, Grxcorum , Iudxorunm, Wallachorum, Circaffiorum;Servianorum & Turcarum. Circiter quingentz aut fexcen- tz fornaccs per Siderocapfz montes fparfe (unt: neque ulla eft qux peculiarem dominum non habeat, qui fuis expen(íis omnia neceffatia in ca péragi curer. Porró cüm foffores;tüm qui effoffam fodinam educunt, Caducxo five. virgula divina non. utuntur, fed (ine forte aur fupputationis calculo; foffionem profequuntur prout illam commodam & utilem initio invenerunt. Pyritis.five Marcálitz; genera variis przdita funt: coloribus. Aurum yero atqueargentum purum nonrepetiunr; quin priis fufüm fuerit. Neque Chryfocoila iftic eft; neque Gobaltum: neque foffilium carbonum apud illos ufus: alià veró ratione metalla excoquunt: quàm in: Germania: Eorum fodinz fluoribus:catent.. Leges intet Mcuallicos fancitz diligenter ut in aliis provinciis obfervantur. Qi argentum ab auro aquz fortis beneficio feparabat, Chriftianus erat Armenius. Vocabula quibus nunc Side- rocapfz res metallicas exprimunt, neque Greca neque Turcica funt : nam Germani qui primüm 'eas*fodinas excolere: coeperunt ; incolas metallicarum venarum , & inftru- mentorum quibus in eruendis venis utendum, nomina Germanica edocuetunt, qux dc- inde exteri cüm Bulgari tàm Turca obferyarunt. Eorum officinz à Germanicis differunt: in quibustota hebdomada laborare folent, initium à die Lunz facientes & die Veneris fi- nientes, quoniam Iudzi die Sabbati fcriantur. Omnes camini feu fornaces fccundum riuulos ex(tru&z funt, quia rotas quibus folles fublevantur aqux impetu verfari neccífe eft. Septem autem fünt ii riuuli;quorum hac funt noorina, Pianize, Amerpach, Kyprich: qui vero ad Orientem fpedtant, Ro(clietz & Ifvotz nuncupantur, Fornaces in quibus Py- rites colliquancuz, viliter.ex(bructx funt: ut qua duntaxat ou alleribus plutei fivc ta- bulatiin modum cooperta (unt : Ampli funt camini &in zdificii meditullio exftrudi, va lido muro pofteriore parte conftantes, atanteriorc levi materia «claufi., quam die Veneris füb no&em diruunt: nam éüm fornicisquodammodoin modum ex(tru&ti fint ;, fümum fivecandidam fuliginem recipiunt; Vezeribus Spodos appcllatam;ex metalli vapore exha» lantem, & quo flamma maximé ferit loco, dum venacolliquatur , camino adha-rentem; Grxcorum. vulgus. Papel, alii Papulá. nominant, cujusapud illos nullus eà ufus, aut pre- tium. Invenitur & Pompholyx, fupradidà paulo candidior: utriufque fi quis colligere vellet, facile ingulis feptimagis decem libias cogeret, Folles eredi (tatuunturore in ter: Iam ad.caminiimum. obverío ; (üblevantur veró.& deprimunrur brachiisé tota qua aqua imperuextra dicium verfatar;immiffis., Rota. binas cruceshaber, qua: odona brachia conflimun: em Wir rota infixa. . Quatuor priora brachia follescomprimunt: reliqua YCIÓ quatuor perpctuó.non exercentur,quoniam ad.alios folles;quibus plambum ab ar- ganto.feparatur , umpellendos funt deftinata. , Carinus, fivc fornax ingenti ote hiat, pcr quad carbones &.ycna colliquanda alternatim-ipiieiüngur : atque bina foraminahabet al teruminferné juxta tcrram, per quod liquefadia vena effluit, alterum paulo füpra in ipfius caminiquedammodo medicillio, qua ventus exfpirat, .& is, exhalatione opus habens, aéxem recipit; Materia per imum foramen cffluens, cum (uo exeremenro, quod fempcr fupernatat, delabitur: perpetuoQue id excrementumá mcrallo,quod. inimo fubfidit;parva quadam foffa fornaci contigua, eximendum É Quoniam epi Sid i " l i ati iiciunt: nam cüm frigefcunt, crüftam WA ups get illa paulatim auferunt & abii riga üamíspra go PETRI BELLONII metallum inducunt, quam virga ferrea decutiunt : ataurum;argentum,;atque plumbum, quz fimul mixta, gravioraáue funt, in imo fubíidunt. Plumbi autem ab argento fepara- rio ignis carbonibus contlati calore non fit, fed lammx ignis e craffioribus lignis violei- cer conflati vi. Ad eam rem follcs alià ratione quàm primos collocari neceffe eft : primi enim crc&i funt atq. óri innituntur: qui veró ad plumbi feparationem funt deflinati,obli- qui jacent, atque quatuor; ut diximus, brachiis aqux impetu rotatis füblevati inflantur, Plumbum flammz ignis é lignis conflati vi colliquatum, ab eo quod ignis é carbonibus conftantis ardore liquatum eft differt, neque plumbum videtur, fed potiüs meralli recrez mentum. Vulgus Grzcorum Moliniappellat, nihilque aliud eft quàm plumbum in Li- thargyrifubftantia,quod Molybdxna nominatur, quz poftea denuó colliquatur vt plum- bum fia. Quantoautem magis ab ea repurgatum erit argentum, tanto purius reddetur. Latini, argenti recrementum Scoriam nuncuparant, idjue eft quod Galli parum honefto vocabulo merde d'argent appellant, quam mertallarii ut omnino inutilem abiiciunt.. Graci dictione à Germanis fumtà, vulgo Lefchen nominant. Cum Galenam excoquere volunt, cam nonnihil comminutam fupra ignem élignis & carbonibus conftantem, quem in areà | ftruxerunt, coniiciunt: nam nifi excoqueretur;cum alioqui marmoris inflar dura (it,à for- . nace non domarctur. Illam igitur excoquunt magná lignorum & carbonum congerie, Galenz copiam illis iniiciendo, atque alternatim alia aliis permifcendo; deinde ignem fubiiciendo, donec colorem mutaverit : tum demum in fornace colliquandam, inferunt. Livius Siderocapíx, olim Chryfite nuncupatz, fodinas defcribens, ait Macedonum reges fua bella feliciter geffiffe, ob ingentia tributa quz ex fodinis acccipiebant , eofque auro & argento Macedonico illuftres cvafiffe. Credibile etiam eft Philippi conatüsfine eo non adeó fcliciter ceffuros fuiffe : neque ejus filium Alexandrum tam ardua moliturum. Sed perillud Reges multa preclara gefferunt. Itaque hzc laus foli auro & argento tribuerida cft, quód plerique ardui conatus felicem exitum habuerint, atque ingentibus bellis, quo- rum auctores fuerant, optatus finis fit impofitus. Paulus ZEmilius Romanus, vido Períco Rege, Macedonas ne amplis auri fodinas exercerent inhibuit , ut hac ratione: Macedo- num opes imminuerentur , atque Romanorum augefcerent. | Solinus:ctiam auctor cft; Macedoniz fodinas puro auro opulentas fuiffe. 1j o2 wp a yup T nf uua ratione metallici aurum depuranta ex quo T uwrcici Ducati... cuduntar y unicimque e[e Dutatorum auri genu per unis — verfum T urcarum fmperatari dominium, 7 CaPYT. LI EUH CAES m ^» pfxfumma fideatque ut decet expurgetür. -.Modó retulimus qua ratione plümbum abauro & argento feparari foleat : auri veró ab argento fcparatio non eft magni nego- tii: etenim ca folummodo fit aqua fortis beneficio : eijue rei prxfectus eft Armenusqui- dam; qui poftquam aurum ab argento fegregavit ; in quadrangulas laminas pedem latás ; binofáue pedes longas, atque novaculz dorfo liaud craffiores malleo diduci jubet. Easin vafculum dihgenter componit, atdue pulvere quodam áfpetgit, hac ratione. Pulverem primüm 6 file, alumine;contritifjue tegulis conftantem, in vafe fpargit;deiride quadratam auri laminam illi imponit, quam fimili pulvere etiam tegit, ei rurfusaliam laminam impo nit fimili pulvere-confperíam ;atque ita confequenter aureas laminas & pulverem alter- natim commifcendo; atque accto confpergendo donec vas plenum (it.- Poftmodum vi ignis écarbonibusconfláti; per integrá diem attificialem:caleitiancur & éxcoqutintut, do- ncc probeaurum expurgatum (it; ex quo cui dücati, poftéa Conftantinopolim perferun- tur. Enigitur ut mortales fuas met leges obfervanrcs; ducatortim aurum; reliquisauti ge- ncribuspraferri voluerunt; quandoquidem certam fic illüd' prius effe quovis alio auro cufo; qod plerumque commixtutn eft. Auriti'apud Turcas cüfüm;puriffimum aurüm - cft ducatorum;quod adeo molle & delicatám éft; ut facilé iüflédti queat. Cujus, quem- admodum & ceteri auri fplendor, etiam fi im püris manibus tractetur ; ilicó non inficitur , fed perpetuó fplender& in naturàli füo colore perraanet.' At reliqua metalla cuipiam rei adfricata, (uz riactur motam rclinquunt: quod miriimé faeit aurum, quod rieque Türca neque mgro colore inficit; . Mirum caque norieft, fi folus colotad ipfius amorem frosta piat; prafertim cüm communionem quandaim cum Solis tadiis haberé videatur e virtute polleat ;ut quemadmodum ejus clegantià noftris oculis placet ;fingulictiam nio | tiullecsm ER i S ERIVM mandatum dedit Turcarum Imperator, ut autum argentumQue Sideroca- :5 » incolz ad. Benacum Lacum, nifi n r 4 "» | pz provinciis. Si illis ides adhibenda effet, quilibet in Indiam appellens (modo eruen- naves cooncrare E cata — ribus advcüi pars, aliarum rerum quas intulerant , yufum "s mulicbris mundi per- m. : 2 Po CUE 2 E^ OBSERNATIONRYM 118£R IL ip fruidefiderent. Aurum quacimque ratione;fivé foliduin, ave limá córitrituin,ive in folia. -didu&um ,intró affumtum vitalem facultátem non offendit,ut reliqua merallajirnó ipfam & cor plurimum reficit: cujus quidem facultatis licet Graci fcriptores non. meminerint ; Arabes tamen ipsi experientiá didicerunt. At ejus facultatum praetextu, nonnilli impo- ftores, magnas fraudes comiminifcendi occafionem fumférunt : qui excellenti iam , quàm medici nomenatfe&antes, Curátores fefe appellárint, novam quandam facultatem inauro fe inveniffe fimulantes: etenim duplices ducatos pueris man. endos prz buerunt; cos fuo more educantes, quorüm falivam curiose excipientes, zerís fümendam przbue- runt. Sed cüm merz & craffz fint impofturz cosin poíterum puniendos cenfemus. Unde fable arco Celire originem Jum]erint dua. | P á erano c7 Indico auro difceptatios TM qe 1 Lone AT Ri gap vió! iuge 4 P1v s intéreruditos viros difputatioriesexoriri intelleximus; utrum in fluminibus S aurum arenis permixtum inveniretur,quemadmodum vulgo creditum eft: ea res nos V impulit, ut nonnihil hoc locode co ipfo ageremus. Certum eft mortalesab omni antiquitate quibus fieri potuit commodioribus rationibus aurum fcrutatos : Expefentià autem edoctos, aurum quod fluviorum arenis permixtum eft , ponderofius cüm fit & mi- natis gránis conftet,ad imum fübfidere;atque cum difficultate feparari. Itaque induftriam fegregandi rationem excogitantes, arietinis velleribus illud exceperunt. Hinc conje&tu- ram facimus, argenti vivi ufum apud eos nondum invaluiffe, qui nunc maximé viget:cüi per vellera feparandi ratio nunc exoleverit. Ex ea porróauri ab arena fegregandi ratione, nata eft de aureo Vellere fabula; nempe Iafo: im in Pontum cum Argonautis navi- gatfet x AX ad Phaíin flumen perveniffent,ubi indigenz velleribus aurum feparabant; occafionem fumfiffe multa de ca re,cüm ad fuos rediffent;referendi: fed quod de illis vul- gatum eft,non multum diffimile eft iis,quz de Perüano auro referemus. Nam arictinum vellus Argonautas celebres non reddidit; fed aurü quod in navibus teportarunt. Licet veró quorundam fluminum auriferorum nomina jam à Plinio fint tradita ;ca tamen hocloco inferere minimé dubitavimus. Tagus in Hifpania; Hcbrus in Thracia, Rhenus & Danu- biusin Germania, Gangesin India, Padolus in Lydia; Ticinusé Verbano lacu, & Abdona 6 Latio cffluentés, Ada praterea & Padus in Italia aurum arenis fuis permixtum habere perhibentur. Ceterüm, quosilim plurima provinciz fibi períuadent cos pifces qui in ati- riferis fluminibus capiuntur ;auro vefci; occafio nobis dara eft, quzdam de cà recom- mentati;dignumque noftrá ? aperti s e rei veritatem exquirere, |. Pefquerz que etiam qui Salo accolunt, fibi perfuadent eos piíces quos ipfi Carpiones appellant, é puro auto alimentum fümere. Et nc tam longé exempla peta- . mus, Lugdunenfis provinciz iricolx cerró ftatuunt, pifces quos Fiumbles & Emblons no- minant,alio cibo non vefci quàm auro. Nullus eft rufticus Lacus Bourget accola,qui non affeveret pifces Lavarets, quos perpetuó in'pifcario foro Lugduni vcnales repetias , alium cibum non deguftare przteraurum. | Lacusautem Paladrou in Sabaudia accola Emblon ifcem-atque Vmbram auro fuftentari arbitrantur, . Similiter Laudenfes Mediolanenfi pee nobis retulerunt pifcem Themolo; vel T hemero illis didum ; veterum Thyma- Jum, avri depaftionepingucfieri. Sed fingulorum anatome fada, & illorum. ventriculis diligentiüs infpedtis, comperimus alio cibo veíci, non auro : atque Lavaretos, Flumbles; Vmbras, Emblones , Carpiories , T hymalos, tali ventriculo nequaquam cífc przditos, uc aurum concoqucre queat:licct incolz communi proverbio dicant pifces aurum deva tes reliquis praftate, jam enumeratos innuere volentes, qui reliquos Huviatiles.pifces fucci itate fuperant: fed vulgus, rerum imperitum.cum fit,verumeffeaffeverat. |. .— rócerdiffimum eft, aurum, quacumque tandem mundi regione invermatut , non igno labore & ingéntibus expenfis expurgari , five in Peru provincia natum fit fivc in India. Rem cxaggerentut volent Hifpani Hiftorici, qui de Periiano auro admii- fcribunt : attamen ex quibufdam. locis hiftoriz illorum de. Navigationc infula* entis liquet, ejus veriam fundi. debere , quemadmodum in reliquis Ehro- di laborem fumat , non fecus ac fi quis vecuftum pariczem diruat) poflc libcràtollete, & pun Sed id Pbeleum effe liquet: nam. maxima auti à mcrcato- dis » mutatione ^ " ; i 3 id | * $t A oGPGECTGR E BELLONIUI: e 8.0 ; mutatione adquifita fuit; Atque licetmagnam ejus vim ptimáà illá navigatione retuleríne, fi nunc denüó navigationem inftituant; non eft quod (s tantundem adquilituros fperent : nam cüm ptimum cóappellerentjid inveneruntlongojam tempore àb incolis colledtum, atque cadem rationequa in Europa fieri folet, repurgatum.. Itaque fciendum eft; eos pri- ma navigatione in Perüanas infulas famma diligentia & omnibus mediis aurum & argen- tum quod Infulani diuturno tempore paulatim collegcrant, perquifiviffe. Sed conceda- musillos.denuó rantundem adquirere velle; annon tempusillud as Infulanis tti- buere debebunt ? Multo fané tempore illis exípe&tandum erit , multa: deinde opera adhi. bendz quzillud eruant; & neceffarii faciendi fumtus: nam Indi € merallicis venis vi ignis id collegerant, non fecus atque in Europa fieri folet : quod illorum ipforum fcriptis proba. bimus. Quoniam autem Indi nullum pecunia ufum habent, eorum argentum & at- rum in vafa conflatum fuiffe credendum eft. "Nam licet Indorum fodinz uberiores fint quàm alibi, atque faciliüs minoribufque expenfis excoquantur quàm in Europa, vel licet eorum flumina plus auri arenz permixtum ferant, quàm noftra ; magno tamen artificio, ingentibufque expenfis opus fuit in utroque genere; & longà tempotis morà ad illud à fuis fpurcitiis expurgandum : minimé autem (ut plerique ante arbitrabantur) inventum cft in laminas conflatum; neque cüilibettollere licuit; & in fafriculos componere ut facilids j naves deferretur. Rem autem fic fe habere, ipfi Scriptores de Indorum Rege captivo a monem facientes teftantur, cim plurimas zdesad aurum & argentum fundendti exftri- &aselle tradunt, aurique venam multo difficilis in planiscolligi, quam in montibus qui in divitibus Peru provinciis funt: montanumQue aurum ftanno & fulphuri permixtum effc; 3 s ut feparetur; ingentem in monte ftruunt ignem; qui fuo calore fulphur cales faciendo, argentum à reliquorum metallorum permixtione diffolvat; & fluidum reddat. Equibus verbis ab ipfis fupradi&is Au&oribus defumtis, liquet, aurum & argentum eá- dem. ratione quá apud nos, é fuis venis erui & expurgari : ubicumque etenim eximatur, femper judicandum minerale cffe ; atque confequenter multis aliis metallis perniixtum. Itaque fi aliquando ingentem ejus quantitatem una vicc rctulerunt , illud ex: Regum redemptiorie atque fuarum mercium permutatione adquifiverunt. Nos hecideó retu- limus, quód plerique exiftimarent , aurum iftic adeó vulgare cffe, ut equorum folex ex puroauro fierent, & plauftrorum aratrorumqQuc rotz co munirentur. Aurum -porrà non minüs e fuis venis in Orientali India eruitur, quàm in Occidentalibus infülis Peru. Per Qrientalem Indiam intelligimus: ZExchiopiam , cui dominatur Presbyter Ioannes. Literz Latinz Regi Lufitaniz ab ipfo infcripta: & typis expreffe fidcm faciunt, ipfum millies centena millia drachmarum auri Regi Lufitaniz polliceri', fi; bellum adverfus Turcas gereret. Ec fané Presbyter Ioannes & pecunias & milites illi dedit, ut Turca bellum moveret. Ingens profedó auri fumma; millies centena drachmarum millia una viceà Presbytero Toanne Lufitaniz Regi praeberi: attamen non idcirco dicendum eft;quin plurimum: impendendum fuerit ut ex fuis venis erueretur. Idem Presbyter Ioannes qua- »driennioaut quinquennio póft, aliasliteras ad Lufitanix Regem dedit , quibus illum ro* gabat, ut é Chriftianorum provinciis omnis generis artifices illi mittetet, praefertim au- tem eos qui aurum in tenues laminas diducere , numifiiata incidere, pecuniam cudere; in auzo & argento fculpere noffent: item bonos typographos, qui libros typis expri- merent: fed prz reliquis expetebat magnum numerum corum qui in fodinis eruendis ex petti effent; quique omnia quz ad metallicas operas neceffaria funt , callerent ; puriores metallicas omnis generis venas à vilioribus dignofcere noffent; & aurum atque argentum àreliquis metalloruni generibus cxacté fepatarenon effentipgnari. Ex jam didis igitur li- terís patet, omne aurum & argentum Orientalis Indiz metallicarum operarumiartificio, — induftrià & magno labore é fuis venis erui E€ alias operas aliis in. fua arte magis peri- - tas, & artem non zqualiteromnes callere , non modó iftíc, fed etiam in Europa & Afia. Etfané plurimi metallarii é Bohemia, Saxonia; & reliqua Germania difcefferünt ut in Ethiopia laborarent, eojuc Regis Lufitaniz fumtibus perdu&i fuerunt. Itaque patet; inutraque India aurum € fuis vcnis erui folere magnis fumtibus & longo tempore; quetm- admodum in Europa ; atque illosculpà non vacare,qui tam magnifica de iis fcripferunt , cüm fe à veritate aliena fcribere non ignoratent. Atque üt exactis de hac re agamus,pro bare volumüs, aurum évenis Occidentis erutum & expurgatum, non iintis & : E perfe&tum effe, illo quod ex Oriente erutum eft: in Septentrione vetó erutu ptt fe&um effe, acin Meridie defumrum.. Namlicet Oriens Occidente calidior & ficci fit, atque Septentrio frigidior & humidior Meridie; pfopterea tamen aurum zqué perfe" &am concoQtionem habere non definit in unoloco quàm inalio: nam quod in frigidifl ma orbisregione eruitur, non minds perfectum eft, eo quod ex calidiffima ZEthiop : OBSERVATIONVM^"^ILUIDL I $3 vinciacolle&um eft. Sola experientia ad id probandum contenti erimus: quandoquidem : omneaurum ex quacurique vena fiterutum, modó fit repurgatum, zqué | € fit perfectum in una mundi plaga acalcera, nulla habita temperaturz loci, calida aut frigida, ficca aut liu- midzratione. Et nc hac difceptatio nimium rudis & afpera videatur; rationibus rci pra- did refpondentibusprobare volumus. Dicimus enim; quód fi quifpiam nobisaurum ex Ethiopia, qux eft calidiffima totius orbis regio Jam expurgatum é füa vena erutum ad- ferret, deinde cumaltero compararet quod ex Septentrionis frieidiffima regione delatum efíct, atque itidem fieret de auro in Oriente, atque Occidente eruto : fingularum regio- num aurum repurgatum, ejufdem precii effe comperietur, atque eundem colorem in Ly- dio lapidc relinquet. Nam ví & calore ignisexcoctum cüm fit, maffa é Septentrione peti ta neque deterior,rieque purior erit eà qux ià Meridie rata eft, neque:ullo modo'ab ea diffcret: atque omneaurum é quatuor orbis partibus petitum, ejufdem qualitatis rcddc- tur. Reliqua metalla, etiam perfediffime tepurgata; álterius' funt natura: nam vcl levi injurià alterantur. Ataurum, licctintenuiffima &arancarum relis fübtiliora filàdidudüm: fit, atqueinter maximé corrodentia medicarüenta , ut funt fublimatum, zrugo zris, fal & acetum, fepultum, etiam( iftic bissmillc annos permaneat , non ideo corrumpeturjquin- imó perfectius expurgabitur. . Qaód fi quis forfitan ifta neget, nobifque animantia, plan- tas, vel earum fractus in exemplum adducat, frudus perfe&tiores in una regione quàm in aliaeffe dicens , atqueanimantiaiftic quàm alibi effe faniora, vel ferrum, chalybem, ss, redd argentutri, przftantiora & puriora in uno locoreperiri quàm inalio :ita fe rem abere fatebimur fed etiam riegabimus quidpiam in reram natura reperiri, quod xer- num fit, atque omnibus injuriisficrefiftarutáürum. Nàm omnia pradidta corruprioni fubjc&a,levi de caufa mutantur, & bonam five pravam quàlitatem in ipfo ortu vcl in intc- rituadquirunt. Hinc fit ut cm maximéevigent , ejufdem qualitatis non fint. At. aurum neque corruptioni neque fimilibus alterationibus eft obnoxium : fed quamdiu hzc mun- di machina confiftet,perdurabit: quinimó neque aér,neque reliqua elementa, neque ven- ti, neque mare, ejus maturitatem promoventaut retardant, fed fuà naturá rale eft;- Prius quàm Syderocapía difcederemus, proximi montis celfiffimi faftigium confcendi- mus, unde aperte infulam Lemnon & Athon montem in mari ZEgxo fita confpeximus. Deinde ad Macedoniz continentem nos obvertentes, regionem inzqualem & monto- fam eífe videbamus, quantum oculorum acies profpicere valebat : binos praterea lacus , dimidii diei itinere inde diftantes. Facilé etiam confpici poterant fodiparum loca.camini, atq. fornaces, hinc & inde per cos montcs fparía, cüm ad Orientem tumad Occidentem. Infuper utrumque littusad radices montis Athou,qua parte Macedonia contiguus eft, di- fcernere poteramus :,videbaturQue.ejus ifthmus admodum exiguus: fed cüm iftic effe- mus, plus quàm quadrante miliaris patere. deprehendimus. Maxima pars arborum qua fponte filveftres in montibus na(cuncur , funt: oftriz , fagi , Graecis oxya. did, quercus, caftanez.. Domefliex five hortenfes, funt pyri, mali, amygdalz , juglandes , olez, cerati. Syderocapfz pagus.ab omni antiquitate viguit, poftea aliquandiu negle&us fuit yfed ab hinc ies BELA aut decimumquintum annum, denuo valde auctuseft.. [flic fupertti- tiofum fieri vidimus medicamentum , quod przfentibus nobis cüm fit fadtum, comme- morare hic libuit; Turca quidam ludzum fplene laborantem curare volens, ejus mcn* furam fupra alvum, charta excepit, quam ad novcllam juglandem deferens, ex ipfius cor- tice tantundem excidit, quanta erat. fpleais.chartacca menfura: deinde obmurmuraris plurimis turcicis verbis,azquc ceremoniis quibu(dam peradis, ad [udaum regretfus , cor: ticem cjus alvo impofüit; deinde filo trajedum € camino fufpendit, ludxo affirmans cjus malum diminutum iri;prout cortex cx(iccaretur. Sed Turca nobis imperitus medicus at- que Anatomen Horde intelligere vifus cft, qui fplenis menfurem in media alvo atque ipfo ctiam umbilico fumeret. 5 : : 1&tic duo Serpentum gencra invenimus, nufquam anté nobis confpeda : Graci vulgari ipforum lingua nobis Sapidi vel Sapiti nominabant, quae dictiones plurimum accedunt ^ cas quz veteribus Seps vel Sips diccbantur. Pyrites &ive Marchafitz Syderocapfx appella- tionem Gracam cum peregrina commutarunt: nemo ctenim incolarum eft,quifquis can dem fit, five peregrinus (ve Grzcus , qui Ruda non appellet. Alii Quuitz vcl Kitz, Ger". manorum more vocant. Excrementum vero, Latinis Scoria didum, metallici, Serviani, Bulgari, Albani, Iudzi, Turcz , & Grxci, vocant Schlackna, qua appellatio potis Ger- manica quàm Grzca nobis videtur. Aliud eft porró excrementi genus , à Schlaken dific- rens, ab illis Lesken nominatum, gravius quàm Schlaken, quod fpuma quadam fpongio- fa & levis eft; uti metalli puma : nam eximirur innarans vena auri & argenti fufa * colli- quatz, & abüicitur; quoniam mufquam ubi metalla funduntur, eju rxs cft nece "—— Y 3 $4 PETRI BELULONII! non magis quàm alicujus excrementi inutilis. Scd Lesken (ive Leskena gravis admodum eft, cjuíjue ufus magis cft neceffarius : nam Germani & Bohemi aliis metallis permifcent. Quemadmodum vetó Stimmi, quod Latinis Antimonium dicitur, metallicum eft vul- gare, Lesken feré in omnibus referens,eadem ratione atque ex cadem materia nafcens;vi- delicet ex Pyrite auri & argenti, valde utile campanarum fuforibus, iis qui ftannea pocula conficiunt, przfertim veró fpeculorum confectoribus, & typorum fuforibus; fic etiam illud Lesken aliis rebus mixtum utile effe poffet. Scd nemo cít in Syderocapía, qui co uti velit : attamen certi fumus commodiffim2 colliquari poffe cum ferro ad tormentarios globos efformandos; qui przftantiores inde redderentur, & mulro minoribus (uümtibus. fieri poffent... Nulli tamen illorum id indicare voluimus, quoniam graviter peccare. arbi- | trati fuiffemus : quandoquidem ejus tantac(t, in diverfis ejus montis locis copia, ut facilà bis millies$centena millia pondo colligi poffent: eaque non modà ubi nunc excoquuntur metallicz venz, fed diverfis etiam ejus montislocis in quibus olim excoquebantur. Aliud nomen indere nequivimus, quia cjus appellationem antiquam minim intelleximussnam Graci qui in metallicis venis verfantur, pauca vetufta nomina retinent. Syderocaptz in- colz magnam foliorum cjus fruticis quem Graci Rhus, Arabes Sumach appellarunt, co- piam colligunt; crefcit enim in iifdem montibus: iis pelles & coria denfant; ut Egypti fili- quis cujufdam arboris apud eos frequentis, Acaciz vocata; Grzci & Áfiz minons, quam Natoliam vocant incolz, calycibus Efculi; Illyrici myrto nigra; Galli quetcus corticibus; Lesbii & Phryges piccarum cortice. Et quoniam eo frutice abundant, lembos cjus foliis . onerant, atque alió tranfvchunt.. Sed & ejus fru&um diligenter colligunt, cui (nonnihil deficcato) corticem illum tenuem & rubrum adimunt, abje&o duro qui fübeft nucico, atquic per vicinos pagos vendunt ad condiendum & infpergendum cibis, five ii ex oryza conftent, five offz, jufcula aliáve ejufmodi edulia fint. ne EM eJ4uliarum aliarum rerum fimgularium in üifdem fodinis eg. circa ejus regionia ymontes obfervararum defcriptio. CY CCTTFYT Inn anté przdivites fuerant, magnumque cenfum domino, qui Iudzus erat, referre fole- bant; fed quas, tametfi metallis abundarent, defcrere coa&us fuerat ob demonem metallicum, qui illasobfederat: isquoniam in capra aurea cornua gerentis forma fefc mortalibus oftenderat, idcirco fpiraculo &yarits cabros nomcn inditum , in monte fitum füpra pagum Piavitz, apud rivum nomine Rotas. Is demon adeó malignus crat,ut nemo vel folus, vel aliis comitantibus eas fodinas ingredi vellet: metu tamen cur minüs iagrede- rentur haudquaquam impediebantur : nam & alii funt metallici demoncs, ut nobis rela- tum eft, minime noxii, & alii etiam qui operasiuvabunr. Machinx quibus vena extrahi- tur, cjufdem generis perpetuó non funt. Nam aliquando vena adcó profunda cft, ut duo* bus equis ad machinam verfandam opus fit : cüm veró non admodum alta eft vena, qua* tuor virifufficiunt. Interdum etiam ipfa vena in fuperücie & aperto eft. Mcrallici quon- dam venam colliquantes, plurimum circa fuas fornaces laborabant , quoniam foramen quod in medià fornace cft, & per quod follium flatus exfpirat, continuó obturabatur abs excremento metallico, ficut opusdefererecogerentur. Sed quodam die peregrinus quif- piam iftac iter faciens experimentum eos docuit quo huic incommodo fubvcnirent: acta menillum minimé prudentem exiftimárunt , quód gratis eos id remedium docuiflec. Nam fi precium attis petiiffet, facile illiomnium nomine bis mille ducatos dediffent. Re- medium autem talecft. Caminus, ut diximus, die vencris fub vefperam fingulis hebdo- madis diruicur, atque die lunz fubfequente reflauratur, qua temporis intercapeduic fot- nax & focus frigefcunt: anteriore camini parte reftituta, magnam carbonis congeriem imam fornacem coniiciunt, cui venam fuperaddunt, deinde rurfus carbones; & fic alter- natim venam & carbones fupcriniiciunt, doncc fornax plena fit. Id femper primaria vice facerc folent ; deinde ignem carboni fübiiciunt , & aquam fupra rotam immittunt; qu£ verfaca,folles iguem excitantes, attollit; fübitó carbonesincenfi, dum paulatim abfumun- tur, venam colliquant. .Ifta follium inflatio dics & notes non intermittitur : abfumcna- bus veró fe carbonibus & colliquante (c vena , in fornacem iniiciunt album quendam la pidem, in parva fragmenta contufum, ne fpiraculum in fornaccobturetur. Splendenseft - hic lapis & arenofus : quem duplici nomine infigniunt,pro nationum uc dee E 1 erviani S PIRACVLYM deindc infpicere voluimusquarundam fodinarum, quz non multo mic OBSER,VATIONVM;ELIBER I. $5 S erviani, Bulgari, Wallachi & Turca Farevitticos ucl Varovitnicot ,auc.alia Graca: appella- tione Affuesi vcl Afaes? dicunt. Is eft lapis, qui illis,ut fu iprà dictum eft, demonf(tratus fuit: eumque ter aut quater fingulis diebus in fornacem majore aut. minore quantitate iniicere debent, prout merallum colliquefcens foratien per quod ventus exípirat, obturat. Pagus et fupra Syderocaplam: in fummo montis verticc , quaforimuiag (peat, fitus, nominc Piavits, admodum incommodo loco; propterea quadam dumtaxat tuguria habet , tienis & afferibus tecta. à In ipfo monte magnos Scorix five Schlakenacervos upra Piavitsinve- nimus. EÉtquoniamà rivulis procul abeft, fübdubitavimus, an olim venti beneficio, non autem aquz uterentur ad fornacem incendendam. | Nam cüm nullum ilic rivum confpi- ceremus, mctalla aütem iftic fuiffc colliquata certiffimum effet ; cogitavimus tunc igno- tum fuiffe ufum adaptandi rotas,qux nunc vi aqua verfatz inflant folles ippem incenden- tes ad colliquandam metallicam venam ; fed folles hominum labore agitari folitos. Scie- bamus tamen, vetetes in extrahendis & repurgandis metallis magnà commoditate ufos, atque eorum magnam quantitatemcolliquaffe. — T Ifticincidimus in pueros quofdam Gracos,qui Erica genus colligebant,quod totà Gra- cià vulgari nomine Paz dicitur. Cüm veró qua ratione intet. fe Erica & Phana diffcr- rent, fcire cuperemus, facilé nos unicá notà edocuerunt; | Nam Phana colle&um profc- &uri, ad ignem ftruendum, nullum inftrumentum ad eam eradicandam circumferunt, quoniam facilé & minimo conatu cum fuis radicibus;quz famnia tellure fparguntur;ut in cifto, & aee evellitur : erica veró minimé; quam ffineligone ctuerenon licet. . Ad radicesveró montis;alius c(t ingens pagus Serin dictus;à quo mare veteribus Chal- cis appellatum, duntaxat quadrante miliaris diftar: portus ifte c(t fatis cutus carinis,in imo litore ejufdem finus, Chalcis nomine diti. Plusquam fex hominnmmillia ut plurimum laborant in fodinis Syderocapfz: quoniam autem Serinc pagus feré mari contiguus c(t, & fornacesilli viciniores funt, operz eó confluunt, annona; comparand3é gratiá; qux variis locis iftuc navibus infertur. Poftquam totá hebdomadá colliquata funt meralla, plumbó: que ab auro & argento feparato, benc repurgata, atque,cui cura commilfa cft, reddita; fu- pereft ut ab invicem aqua foris beneficio fejungantur. Frlicet aurum purum fit, icerum tamen rcpurgatureá quà anté diximus ratione : deinde in laminas funditur, illzQue in vir-. gas duarum orgyiarum longitudinis , & digialis craffitudinis & rotunditatis: hz deindc parvis & levibus fulcis deügnantur, ut cultro & malleo in paruos orbes ponderis unius du- cati fcindi queant : qui poftmodum:magisicomplanatiad libram appenduntur, cuduntur, & in ducatos cxprimuntur codem ipío loco: poftremó Conftantinopolim deferuntur. Lacusillis vulgari nomine Pefchar vel Cóvios ditus , fülummodo duorum dierum à Saloniki,& dimidii diei itinere à Syderocapía diftat. In co varia pifcium generainveniun- tur, quz figillatim obfervare voluimus... Capitur in co pifcis quidam ab incolis Larosap- ellatus,à quo avis Grzcis Ade; dita, nomen fumfit, quód eo pifce plurimüm dcledetur. Taánis Gavia, Gallis LMeuette, Diepanis & Novi portusincolis Maure. Retulimus alium picem, illis Clatia ditum. Eum cum publicé oftenderemus, convenerunt plurimi Iu- dzi, qui íquamis praeditum affirmabant, eam jue ob caufam illo vefci ipfis licere (ccenim Iudzi,quocunque loco habitent , nunquam pifcibus vefcuntur qui fquamis carent.) Scd cüm nullas fquamas in Claria confpiceremus; in fummam dubitacionem illos conjccimus, imóin talem inter fefe altercationem, ut parum abeffec quin pugnis & verberibus fe mu- tuó exciperent. Qui recens ex Hifpaniis advenerant, alios accufabant, & iftam confuc- tudinem improbabant. Quidam eorum facerdotes 3 iftic aderant , pifcem accuratiüis confiderantes, quzdam (quamarum rudimenta ia pice deprehenderunt. Tum in cam fententiam itum eft,(ine fcrupulo illis licere eo pifce vefci.. Attamen nullas fquamas Cla- riam haberc obfervavimus ; eftjuc is qucm Lugdunenfes vre Lotte, Parifieníes autem vue Barlatte appellant. Invenimus etiam pifciculum ab incolis Liparis, hoc cft, pinguis, voca- tum; quem Audorcs minime defcripferunt, & folum ejus nomen apud Phuium cxftac. Reliqui pifces qui in Covio lacucapiuntur, ab incolis Pefchar , Rcdina, & Covios, juxta tipas lacus habitantibus, vulgati proprio nominc dicuntur, Perchi, Plefti, Platanes, Lipa- res, Turnes, Grinadi, Schella , Schurnuca , Pofuítaria, Cheronia, Claria : Glanos. Vidi- mus etiam alios pifciculos marinos, qui ad oftia riuuli cujufdam capiuntur, in forum de- latos: Graci nominant Gyllari; quem ab Euthydemo Gelarin appellatum exiftimo: fcd ij pifciculi nihil funt quàm parvi m uli, quos Propontidis accolz Cephalopola vocant, Cm valles ejus provinciz humidz (int , & rcgio fit montana, omncs capillares berbz, Afplenon, Lonchitisaltera, Coryledon ctiam, & reliqua qua humiditate gaudent Jiben- terinnafcuntur. Cotyledon autem (ive V mbilicus Vencris,adcó rarus non cfl,quin ip plu- rimis Galliz locis reperiatur: quoniam tamen cum florentem exprimi juffimus, & à nc- , : EE 4 minc H [s " € E t » ccce Plunimorum ferorum animalium nomina... o $6 PETRTIVBIDULOMNITI:2520 yay mine adliüé exhibitus cft ejus pi&turam ^ AE D | ENS hicfubjecimus: Harum flirpiuni inomi- ED HORE Sto na recenfüimus, not quód iftie plura alia 557: END. TED genera nori nafcantur : fed quia cüm iftic ^ '5« pilos dd cio cw 1 ox effemus, plures non adnotavinius.. Et '- terit raid co übicumque tandem fuerimus , animad- vettendum eft, me fingulis diebus fcri- píffe; qux in hoc libro annotavimus. Quando autem flirpium quas fingulis diebus confpicicbamus nomina memo- rix mandare volebamus, fingularum ra- mulos aut folia in facculutm diligenter in- fetebamus;& cdm füb vefperam in diver- fori adveniffemus,aut in vmbra quiefcc- remus, fingulas ex facco eximebamus, & defcribebamus, ut hic videre cít:quacad- có caufa eft , ut multarum vulgarium & omnibus notarum homiha, cum fuprà re- cenfuerimus , & infrà adhuc referemus. Idcirco autem illaficdefcripfimus, ut no- tum faceremus ,canón mings in iis locis quàm apud nos inveniri. Sed & inftru- mentum ferreum femper circumfercba- mus, cüm ut ftirpeserueremus , tum ut ferpentesé terra educeremus , cümeos in fua foramina irreptiffe confpiceremus: t d Jill C'APYT^TLIY. 'trarmag-d gnoverunt, propria nomina vulgaria nobis indicarent, illa fic retulerunt: Platago- ni, Gouuidia agria, Agrimia; Zorcadia, Agriomochtera, Squamzocheros , Laphi, Alopus;Lycos,Lagos. Per Platagoui, noftras vulgó di&tas Damas intelligunt; per Goüidia agria, boveswgreftcs & feros;per Agrimia Capream five Bouccftain Gallorum; per Zorca- dia capreolos ; per Aeriomochtera Aprum; per Squamzocheros hiftricem, vel erinaceum ; per Laphi ceruum ; per Alopus vulpem;per Lycoslupos; per Lagos lepores. Quoniam perro;ea Gallicé vel Latine exprimere facis difficile effe fcimus , non alienum abinftituto | noftro exifimavimus, nonnih:l de illis fcribere, initium à Capreolo facientes, qui in mon- : tanis frequentior eft quàm in planis." Zorcadiaigitur appellationem ad Dorcada áccedere videmus. Solinus Capream Latine defcriberis, Gallorum Bouccftain intelligit. Actámen Theodorus Plinium fequutus, Ariftotelem Latiné exprimens, pro Dorcada femper Ca- preareddidit. Omnino tamen liquet, Gallorum Chbeureul (quem Romani Italicà dictione Capriolo vocant, cujufdue carnes hieme Romx ad libram vaneunt) exigua ramofa cor- nua geftarc, cervinis ferefimilia, & fingulisannis decidua. Corpore ceruüm refert, minor tainen, & hanc peculiarem notam habens, quód cauda omnitio cateat;üt etiam ab Arifto- tcle eft annotatum, cui Zbpzac eft. Probare autem volumus ,convenire eum eo animali quod Plinius Capream nominat , nifi in textu nonnulla appareret difficultas: qua nülla : R EQytrstrI cjusrcgionis incolz ut ferartim quas in planis & montibus effaté co- erit fi hoc modo legatur : Caprcis ramofa dedit natura , fed patva (deinde proneclegen- — dum &) & fecit ut cervis decidua. Ariftotelesin eandem fententiam de Capreolo fcribit: [nter cornigera, inquit, omnium qux explorata habemus; minimum Dorcas eft, in cervi- no quoque genere numerandus; ut qui cornua habeat omnibus annis decidua. Gracidi- veríis appellationibustiominarunt: nam quibufdam Dorcas dicitur, aliis Zax, vel Dorx, vel Dorcalis. Columella Capréolum dixit. Videmus igitur Cheureul Gallorum , vcteti- bus mime fuiffe igaoturi; cujus cám appellatio ommbus fete locis vulgaris fit, omnibus Ro:seü. Gallorum Car5, qui Grxcis Cemas dicebatur, Rex , veteri iione Gallica, rU i , s : : Tfard * OBSERV/ATAION VM LIBER i, jj 7 [ard appellat, Latini Rupicapram bominárunt ; quód cjàs liabitaro fit in duris & afperis taxis, quà fc; no&tu récipityatqueetiam interditi; poftquam convallium herbas depafta cft. Vtautem de quoanimal agimus omnesintelligant, cjus iconem ad vivum expreffam híc fubjecimus. AME SORT PERO INO. SR MO d t Rapcapra. .... ...— S hujusYfard aut. Chamoz cornua ramofa ef- Ws ueono iiie fcnt, dici poffet Plinium hocanimal intellexiffe $3). . — cim de Captea loquens, fic ait, Nec fecit üt (55 €ervis decidua: nam hieme cornua non abii- ' eiunt;ut nec Gallorum Zosc-effain : fed cüm ea ramofanon habeat, Caprea cffe non poteft, C.or- pus quidem Capreoli habet,& pilorum colorem ctiam fimilem, diverfz tamen eft naturx. Ejus cornua funtnigra ,parva, rotunda , ad frontem inter oculosere&a, extremitate incurva: hinc fit ut frpenumeró accidat cum. mori , dum nates : Ícabere volens cornua adeo alie infigit, ut ca dc- : eer" " nuó eximere nequeat; vnci enim inflar incurva funt. Minorceít corpore quàm platyceros, aut Bouc-cftain;atra linea fpinz dorfi longitu- inem notante. Ejus aurcs arictinis longiores funt, color giluus ; atramQue lineam utrin- que habet redà à m radice füpra oculos ad extrernum os du&taim , & in labro fupe- riore definentem. Frontem etiam veluti ftella infignitam habet. Caudz fuperior prs ni- gra eft, & fatis pilofa, rotunda; & ut Dorcadis longa. Gallica appellatio Chawes nobis re- cens non videtur, fed à Grxca Cemas dedu&a, cujus Alianus meminit. Nobis przterea agendum cft déalio hujus generis animali, cujus Bee, e Gallicam appellationem invenientes,veteri quo Audtores donarunt nominc exprimere coadi fümus, quod ex Hir- co & Cervo compofitum cft, nempe Tragelaphus. iui przdituseft quo Gallorum Bouc-eilain, fed barbà caret. Ejus etiam cornua non decidua, fimilia funt Capra cornibus, quz interdum contorquentur utin Ariete. Os, anteriorem frontis partem, & aures Aric- tinispares habet , przterca ctiam fcrotum , quod amplum & propendens eft. Quatuor crura illis ctiam fimilia, alba; coxa fub cauda alba funt, cauda nigra. Colli fuperior & in- ferior pars atque pedus adcó longis pilis obfita fant, ut barbatus videatur. Villi autem in fcapulis & pectore oblongi, nigri: utrimquüc in latesibus maculam cinerci coloris habet : nares nigras, os album, ut & totam inferiorem alui partem. Ceterüm quoniam poftca dc Hippclapho agemus, fciendum eft, Francifcum 1; Regem equum habuiffe , qui xes corporis partes Cervinas haberet , idcoQue plurimos cogitaffe Hip: um vocari ebüille: (ed fallebantur.. Aiebant porró eundem equuri à cervoquiin filvaequam iniif- fet fuiffe prognatum, quod H «oam non eft: Nam Hippclaphus animal cft fui generis, qualepollea dicemus. Supereft ut Tragelaphi jconem proponamus, quandoquidem nuf- quam alibi confpeda eft. —— llo5 tau .. Diximus Graxcos vulgari lingua animalia oc mTragdaphas. 0 Gallis Daizs dica. Platogii nominare, quz. Ve- "TN n 5 teres platycerotas nuncupabant : attamen Pla- tyceros; vocabulum in Ariflotele rion invent rur, fcd femper Prox dixit , quod interpretes Dama verterunt... Corpore. quidem Cervum refert ,.&/ Capreolo major eft, fed colore dif- fert... Platycéros- minus. caput. habet. Cervo : cornuailli etiam ompibusannisdecidua ut Cet. vo , quiz. antrorfum protenía habet prater-alio- — 3225 rum confuetudinem.:-giluám habet dorfifpi- | f£& nam, atramque lineam fecundum dorfi longi: j uut t lin /ecu tem: caudalongacft, ad po-: s 2 TAB ! j plites ufque propendens, utivitulo. Sape contingit ut ejus latera caíididís maculis afpet- fa int, qua vetuftate per idit ctiatm frpenumeró ut feminz. omriino albz fint, fic ut capra: cxiftimari polfent , nifi pilum admodum brevem haberent. Oftenduntur ejus.cornua ingentis magniudinis variis locis , qualia fünt ea qua in gradibus & afcen- fu Ambeflana: ascis.conípiciuntur. lftic ctiam confpicitu es in lapide expreffa alterius animalis hujus generis ; cui ádpofita funt vera spfitts animalis, quod. , cornua : cujus ei ut. mentionem faceremus , operzptecium vifum eft; arb eid e(fc ast qosd Ariftoteles Hippelaphum nuncupavit, quandoquidem barba eft, ut :$8 |^ AS TSPETRE /EEDLONAUv 5 E60 . i »eft;ut Bouz-efham Gallorum. Vt urfit; animal fuitadmodum rarum; & rifi in Gallià con- "fpcüum effet, ejusftatuam cornibus ipfius animalis impofitis in ipfo Rcgis palatio erectam iti nonarbitramur.. Ui». TT iz s fingo p 0) mz * Quando porro Bellenius mentionem facit fLatuarum animalium, quibu yera ipforum cornua fuerunt impofita; - eperepretium me atburum existimavi, fi de iis cornibus yerba facerem qua, dum arcem regiam Blefis anno M.p xxi. luffrarem, in eius horti ambitu ad parietem fixa con|piciebanr, | Ea autem erant bina Cerva genuina cornua , fingula - duodecim varais predita, (quam à. Marchione Baden[Vin venatione olim captam ferunt) & Galliarum Regi Ludovice eius nomini xii , dono mi[[a, qui illa fatua cerva adaptari iuffit: de qua re Epigramma Gallicum additum: quod,quia eius animalis capti biltoriam continet, in Ledoris gratiam adüciendum cen fui, Vous qui cherchez du monde les merveilles, Nommé Ennel ma ratiéure tranfinit : ; Voiez s'il eftbiches à moy parcilles : Avec lettres, dedans lefquelles mit: 3 - Et fi Nature, qui tout bátit & ceuvre, : Son figne & feau, & atteftations Nefiten moy un merveilleux chef d'auvte; -. DeGentilshommes faifantprobations, | Quand i'ay porté deffis femblable corps Ainfi que ceux qui à ma prife furent, M ' Ceíte ràmute de vingt & quatre cors, ... Que celles cornes deflüs ma tefte crurent. Et qu'ainfi foit, de Baude le Marquis Long temps apres le bon Duc de Lorraine, Au fai& de chalfe treflcavant & exquis; Bien cognoiffant la chofe eftre certaine, Sigtofle quefte deflüs moy entrepririt, — Tranímit monchef, augmentant mon renom, : Que malgré moy en fa foreft me print. Au Roy Loys douziefine dece nom, Lors me voyant fi fauvage & efttange Quim faict mettre icy; afin qu'on voie A fon amy le Comte de Limange -.., Cefte merveille, en paffant par la voic. " - 1 X E E * Sed y multis aunis ante, tempore videlicet Henrici I I. Regi Anglie, Nortiamiad, Duci (y. Aquitanie Cei- vam Corintam pq cta corntia ferentem in Cambria Anglie provincia captam fuiffe , ejufdemá, caput iro Regi um contibus ipfi Hi ur us y teflis oculatus 68. Giraldus. Cambrenfis in (n0 itinerario Cambria €apite 1. ! : A ^ NE. CProfeclio à Syderocapfa in "Bucephala.. De flumine T "eo 2o Strymone, e picebus qui in eo capiuntur. 1 Wc m ded ; v ir T&sDT mo TeAE ü ; ; T * -Afc1 iter facientibusà Sydetocapfa in Cavalla urberi, quz antiquitüs* Boucé- M phala dicebatur, dimidio duntaxat dic opus effet: fed terreftri itinere proficifceri- tibusduo integri dics infumendi, diuQue maris litus legendum : ham irer inflar 2 arcus inflexum, quoniam finus profunduseft,Chalcidis (inum 8 Strymónium continens. : Hetbis & fruticibus abundat. Androface; Chamzfyce, Soldanella aliàs 'Thalaffocrambe ^. dicla; Tithymalus myrfinites & paraliusadéó frequentesfünt in litore, ut nihil illis fit vul-. gatius.: Marce nobis ad dextram erat, & Conrinensad lzvam. Interdum fuperandi fue- runt colles exigui, in quibus Terebintbi in celfas arbores non excrefcunt, ut in Corcyra S ae infula; fed ob regionem afperam & faxeara, Corylialtitudinem vix füpetant. ^Altiores - ec -.. quas confpexi arbores fuerunt Aria & Phylica; qua apud nos cüm non nafcantur , Gallicà E appellatione carent. Ad littus reveríi, & nonnihil in filvas declinantes;fub Cornis & Fraxi- nis iter faciebamus, non multo humilioribus quàm fint -Abjetes. Rivum qui € lacu Pe- fcharaliterCouios did'um,fluit;tranfivimus ficco pedead ipfum maris litcus,quoniam riie- dia zftas vigebat, & aqua fub arená cfflucbat.In Glass Uf ad cundemtivum füb umbra przcelfa a Terebinthorum, non procul à maris litore; & jam fub noGem pifca- toresinvenimus;qui uno fagenz tractu,circiter fexaginta pifcium diverfa genera ceperüht; ques ilicó obfervavimus & defcripfimus. Sinus monti Atho proximus, alias Strymónius ictus, adcó amplus eft & altus, ut integro feré die fecundüm illum iter fecerimus : quo paulo póft relicto, per continentem defleximus verfus urbem T ricala ;olim Tríca dictam, (ubi nunc fedes eft Sangiac vel Przfedti Macedoniz) quz urbs nunc é primariis totius re- gionis eft, in quà magna tritici quantitas invenitur ad. naves onerandas que ad Strymonis eftiumappellunt, à quo urbsnon procülabeft. Strymonis amnem é Tricalz urbis conter- minis fluentem, invenimus, qui multanunc vulgaria triomina : riam ubi in lacus ex- fpatiatur, à pagis vicinis nomen fumi." Plurimi Cygni, alizQue aquaticz aves ejufdem magnitudinis, quas Ariftoteles Pelecanes ,& Plinius Onocrotalos vocavit, iftc confpi- eiuntur, inillo lumine alimentum fumentes.. Lenté.tamen fluit, ncc profundus eft ejus alveus, Sz humiles ripas habet; quam ob rem admodumhherbofür eft : tribulus aquaticus tàabundantià iflic nafcitur,ut nonabs re fcripferint veteres, fuo temporc equos iftic ali tribulis, Latum cft nonnullis locis;in quibufdam etiam valdé anguftum. Ejuscurfus . : eu frequen- UC—'—— OB'SERVÁAÀTIONVM LIBER I, vau frequentibus cataradtis retinetur, ut molas vetfare poffit, quemadmodum in Gallix flu- minibus fierifolet. Rotas auteni aqua per alveum duca non verfat, fed fimiles iis quas molz in Ligeri natantes habent, verüm ex anguftioribus affcribus confc&as. Molitores Grxcé loquuntur, à quibus pifcium qui in eo flumine capiuntur nomina didicimus ut fe- quuntur : Cherifcaria, Cephalos, Glaignon, vel Glanos, hoc eft, Silurus, aliàs Hyena, Pla- tanes , Chelli , Turnes , Grinadies, Mouftacatos feu Myftus, qui Barbeas Gallorum eft. Anguillz funt infignis magnitudinis. Id lumen etiam Marmara vocatur, quoniam ma- gnum pontem ligneum habetfüb pago Marmara , quem Ibrahim Báffa exftrui juffit, & quia ante pagum, magnum eft ftagnum eodem nomine Matmara ditum. Plurima na- vcs,veluti é Ragufa, Chio,é Gracia; Venetiis,ac intcrdi ex ZEgyptohujus fluminis oftium ingrediuntar: & iftic brevi tempore tantum tritici reperiunt, quo onerari poffint. Adve- hunt veró merces earum regionum unde folverunt,& ingreffo luminis oftio per integrum feré miliare, interdum bimeftri hzrent hiemali tempore : mercibus autem quas advexe- rant venundaris, & tritico, lanà aut coriis denuó oneratz, primo vere ad fuos revertuntur. Rudera cujufdam urbisad Strymonis oftium confpiciuntur , que nunc plane deferta eft ; ruftici incolz Chryfopoli nominant. Plinius tamen Chryfopolim non procul Chalcedo- ne ponit. '' ax | : Confpe&um deinde ivimus utbem vulgo Ceres nuncupatam , veteribus Cranon, am- plam in planicie Thraciz , & quafi in Maccedoniá fitam ; in qua binos duntaxat dies haefi- mus; deinde ex Ceres in Tricalà profecti fumus; quà iter convertimus ut in urbem Philip- pos veniremus, ad latus habentes magnum montem vulgo Defpota nuncupatum. Maxi- ma planicies erat, frugum fertilis, & al veis irrigata, mulafque pagis exculta. Ad dextram Pangzeum montem reliquimus, in quo etiam nunc argenti vena eruitur, OmnesTricalà & Ceresincolz Graca vulgari liniguá utuntur; fed [udi qui cas etiam incolunt, Hifpani- cum & Gérmanicum idioma callent.' Ruftici Grace & Scrviané loquuntur. Cüm in, Ma- cedoniá effemus, nullam ünquam urbem, aüt pagum adiimus, in quibus ruftici Sclinum noftrum vülgate nobis non vocárint Macedoimki vel Macedonico: eodem nomine in alus Gracie locis dicitut, excéptà Cypró, ubi Condomalo appcllatur : fed Eleofelinum, quod vulgo apium dicitur, ab omnibus in genere Selirio nuncupatur ; idjue humidis locis dili- gentercolunt;atque crudo vefcuntür. In Pliilippos proficifcentes,& per fodinas Caftagna iter facientes, intelleximüs easargentüri duntaxat & plumbum dare, & interdum paulu- jum quidpiam auri: eas folummodóin tranfiti confpeximus nec ibifubftitimus. Nullis locisà nobis anté peragratis; vicum iit Q wercubus nafcens unquam videre contigerat : fcd iter facientes per filvam quz eft iri planicic in extimo finu Chalcis nuncupato, magnà co- páinvenimus. Nulla quercus eft inter montem Athon & urbes Ceres & Tricala fecun- dum publicam viam quz vifcum non alat, ab co quod in malis, pyris, & aliis arboribus na: fcitur diverfum, & ab omnibus rufticis Oxo nuncupatur : nam tenaciffimum vifícum ex ejus baccis faciunt. Ejus provincix culta atva; ptzfertim qua circa radices collicalorum funt; plurimüm corrampuntür Paliuri & Rhamni fruticibus: qui ferpendo per cultum fo- lum, multum loci occupant. m di i * De bac vide noilri Abrahami Ortelij The[aurum Geagraphicum, in dictione Bucepbalos. "Plurimarum antiquitatum er vaderum urbium eM acedonia defcriptio atque ide "Pbilippi e Philippopolr CarvT LV en & nunc;tegia via quz Roma Conftanrinopolim & in Afiam ducebat per continentem, Alexandriam Troadisappellendum. Biduo hzíimus ad confpicienda — ru- $e CIA, io s POROdERgR X uBudeLsgsui dera, ubi nunc duntaxat pagus eft, continens quinas aut fenas zxdcs extra muri «ircuitum, apudaquam exftrudtas. Idem eft Philipporum fitus cademQue ftru&ura qualis in Ph ilip: popoli. Nam Philippi magnam planiciem cingunt, & proximi monris partem ufque ad ipfum faftigium, ubi murus deíinitin arcem elegantis ftru&turz in ipfo monte fitam, quie cifternas adhuc integras retinet. Philipporum muri, feré omnino diruti funt, qui cx late- ribus & calce conftabant, & nonnullis etiam locis quadrato lapide, (2d neque vallo ncque foffa muniti. Hujus urbis meminit Galenus: nam cum Troiá, qua: tum Alexandria dice- batur, Romam proficifceretur, ca via, quam anté diximus, inceffit. Lemno enim relidà, pet urbem Philippos iter illi faciendum fuit,in plano fitam ab Orientali parte , montem veró aboccidente habentem, qui illi propugnaculi loco eft. Planicies adeó humida eft, ut quodammodo palus videatur : iic Althza flavum fert florem , quemadmodum ca quam Theophraftus apud Athenas Orchomeno lacu nafci refert. | Cytifus frequens ad- modum eft in Thracix & Macedonix pratis: quem neque Gallia, neque Italia alit. Nul- lus locus eft, ubi majora marmorea fepulcra confpiciantur per agros fparfa, quàm in Phi: lippis: folido enim & puro marmore albo conftant.. Reftant adhuc variis montis locis ple- ra'que infcriptiones rerum à Romanis geftarum in marmore Latinis literis incifz. Infula Thafos dimidii diei folüm itinere inde diftat, ex qua eruebatur candidiffimum & clegan- tiffimum totius orbis marmor: atque arbitramur marmorea illa fepulchra peragros fecun- dum publicam viam fparía,ex T hafo fuiffe delata. Inter illa veró nullum reflat magis in- tcgrum, quàm quod medici Alexandri fuit; in quo adhuc ejus epitaphium confpicitur in- fcriptum chara&ere Graco, fed ex parte corruptum Servianico ; qua caufa eft ut difficul- terlegi queat. Quemadmodum veró fepulcra unico conftabant lapide excavato binas orgyias longo, dimidiam orgyiam lato, atque humana longitudine alto , fic operculum habebant unico lapide conftans. Excellentia & amplitudo urbis a'ftimari poteft. magno illo fepulchrorum numero: nam antiquitus opulenti Graci recondebantur marmoreis fcpulchris extra urbem in apertis agris , ne urbis incolz pcftilentem cadaverum odorem haurirent: Graci etenim cadavera non urcbant,neque terrá fepcliebant,ut in Italia,utque nunc in Gallia folemus. Itali porró aliam fepcliendi cadavera confuetudinem jam habent à noftra diverfam: nam fornicatas cryptas variis templorum locis cx(lruunt qua unicum in fummo foramen habent,in modum oris putei fabricatum,quod unico orbiculari lapide claudunt : habet veró is lapisfetreum annulum appenfum, quo cüm opus cft; fublevari poffit. Cüm autem cadaver adfertur, in cryptam per foramen demittitur , nulla rerra fue perinje&a : deinde foramen denuó clauditur fuolapide , calccáuc in circuitu munirur: Pagus eft in planicic, quadrante miliaris à Philippis, nomine Bolifce, ubi ingens marmor reum faxum vidimus, cum. hac infcriptione : Nevie mua ia teil mento , quo alveiloco:ád aquam é putco excipiendam utuntur. : uc Tesddpa ieob Paulo ultra Philippos fecundum regiam viam ingens lapiseft quadrágulus,ere&tus inftat fupremz partis obclifci cujufdam, Latinis literis infcriptus,fepulchrum olim C. VibirGor, Quart. Fabulofa quxdam de co incole narrant, equz Alexandri magni prafepium cffe cxiftimantes: per equam autem Bucephalus intelligendus cft... Ad. cum lapidem- utira* tum quidpiam confpiciendum nos dedáxerunt. Ingens autem & oblongus , erectus & umm parte excavatus. Urbs Bucephala qux ab Alexandriequo nomen fumpfit , vicina eft, de quapoftea. Philipporum "dae & ruinz non minis funt admirandx quàm ullius alterius urbis. Sed id lapidum commoditati tribuendum iudicamus, cüm ipfa marmoris fodina five latomia ipfius urbis muris fit inclu(a. Pulcherrimum iftic eft Amphitheatrum, quod in hunc diem integrum confervatum cft : poffetáue in multos adhuc annos perdu- rare, nifi Turcz gradus, qui marmorei funt, auferrent.. Ovali formá non eft exítrudum, ut quod in Otricholiaut Roma confpicitur: fed fpharica eft figura veluti Neraaufenfe aut Veronenfe : undique etenim claufum non eft. . 'u3 aditum prbet;, meridiei. obiicitur, atque à fummo ad folum ufque apertum, lumen admittit. Loco admodum commodo exftru&um fuit: nam in ipfo monte variis locis,gradibus marmorcis incifum eft. Anti- quiffima quz i(tíc reftant vetüftatis monimenta funt quatuor ingentes & craffx columnat, qux templi Divo Claudio dicati funt reliquiz, in quo confpiciuntur. adhuc plurimz mar- motez flatuz & columnz Dorici & Ionici operis, infignis (iructürz & fummi artificii... adi Caloierüm & montc Caftagna, Philippis di(ceffimus , ut :quatuor.monafleria. in co montc fita confpieeremus.. Alit vcro is mons Platanos, Fagos; Arbutos, Adrachnes, llices, Ariam , Alaternum , Abietes, Pinaftros , & E(culos, . Cornus femina. * veteribus Macedonibus, quam Galli Latinos imitati Sanguincum fruticem appcllant, haud minos in eo monte nafcitur, quàm majores noflrz Corni mares... juris an T SET ubdsstignotqeoq * Multis Auiirie filyiá wa [cuntur étiam Corni femine arbores, mare non minores. in&nb5gexotA . » incsabeic aitetias - s - * Li 1 4cc- E: ERR OBSERVATIONVM LIB L ét Bucephala urbis , olim Chalaftrea, nunc vero la Cavalla nuncupata defcriptio. s : CAPYT LVII. O STQY A M biduo integró pereum montem iterfecimus,unodie& femiffeinur- —— 7j P bem Cavallam pervenimus, quz olim, ante quàm Alexander Bucephalam eam Saad nuncuparet, Chalaftrea dicta fuit: nec Philippos nobis regrediendum fuit, fed ad fi7 ;»;u». niftram reliquimus. Cavalla urbs eft à Bucephalo Alexandri equo fic denominata. Ple- rique ex Plinii lc&ione in dubium venerunt, in qua potiffimünt provincia exftrua effet. pii». tis. 4. Bucephala. Namcüm Indum fluvium defcribit, Bucephalar ait caput fuiffe Áfeniorum ^49. jo : ' tres urbes incolentium, Alexandri regis equo (cui füerat hoc nomen) ibi fepulto condi- tuni. Sedidem Grzciam defcribens, fub finem capitis in quo de Achaia agit, Bucepha- 1/54 «45. lum portufn effc ait, quem Anthedoni conjungit. Mcelaetiáni Graciam praefertim au- Lib.i.cap.r. teri Macedoniam defcribens Anthedonis meminit; & paulo pàft Peloponnefi finus & promontoria recenfens, Bucephalon ab Oriente nuiiétat: undeliquet Bucephalon fuiffe . promontorium vel finum. Sciendum porró eft, Bucephalam Graciz urbem effe in pro- montorio fitam, quod in mare prominet; atque à Philippis duobus duntaxat riiliáribus ditare, & nunc amoenam habitationem przbere, tametfi paulo anté omnino deferta & dirüta effer. Nam poftquam Turca é bello Ungarico redeuntes, omnes Iudzos quos Bu- 1 dz, Peftz, & Alba regali invenerant, abduxerunt,& in Cavallam, Tricalam five Tricam; Ceres five Cranon colonias deducere jufferunt , fernper deinde habitata fuit : ut plures . quàm quingenti Iudzi,Grzci & Turcz nunc iftic vivant. Ejus fitus Lemni urbis fitui feré fimilis cft: nam pari modo undique mari cingitur,przterquam pofteriore partejadmodum anguíta. Magnum habet portum, fed malé fidum, quia frequentibus ventis expofitus eft: . -àmob caufam biremes,lembi & celoces (fi diutidsiftic herere debeant) fubduci folent, urgente tameh neceffitate naves in co tempeftatem qüidem ferte poffint, admodum tà- . men affligerentür. Plurima etiamnum integrz cifternz fuperfunt inttá urbis ambitum, quz nobis alias veteres Cretz ruinas in memoriam függerebarit, nomine Helenico paillo | Caftro, in monte fitas paulo fupra Q uiffamus. Ex cifternz adeó tenaci rudere fünt ex- fruges non minis marmorco faxo fint duraturz. Gavallauna cft é Macedoniz clavi- 2us, tti Philippus dicere folebat Magnefiam Grzciz effe clavem. eZ uros qui fupra Cavallam adbuc fuper unt Macedoniam» à TI bracia dirimeres. ! 2j CAPvT ZVIIL- raus S3 xsrRvetv s fuitaliquando validus murus fupra Cavallam fummo riontis vet- E tice, qui etiamnum integer confpicitur quadrante fere miliaris longus: certum cft ; eum Thraciam à Macedonia direrniffe. hoc eft, utriufque provinciz dominiuni. Nam Cofinographi Philippos & Philippopolim é Macedonia exclüferunt : quz tamen urbes capita erant territorii Macedonum, licet cis Sttymonem amnem fitz fint. Murus L. qui fupra Cavallami iter przcludit, multisfornicibus conftat; binofque interids meatus ^ haber, illi muro fere fimiles qui Roma à Divi Petri templo ad Hadriani molem five S. I Angeli arcem deambulacri in modum extru&tus eft. Extremum muruni in fümmo mon- tis vertice claudit craffa turris , qux propugnaculi vicem przbebat adverfus Thraciam. Pauci funt anni quód Ibrahim Baffa aqux dudum rcfítituit, à Macedoniz Regibus ali: quando exftru&uim, pet quem fons decurrit plus quàm tribus inde miliaribus ad Caval- lam utbem ufque: fcaturiginem enim habet in przcelfo quodam monte; ejufque femper atera per caríalem ftringit, doncc ad vallem quandam petveniat; quam ut fuperaret, pra- altarum fornicum ftru&urà opus fuit, ut iti urbem deduci poffet: ttiginta enim orgyiarum altitudinem ex fotnices fuperant. Ob fummam porró hujus aque fontánz commodita- tém, admodum populofa reddita eft hzc be dus anté defertaerat. Idem Balfa urbeni ctiam novis moenibus cinxit, in quibus lápides confpeximus Latinis literis infctiptos, co quo Rorhani Graciz dominabanturtempore. Vnam infcriptioném qux ad bafim craffi . cujuídami miuri erat, fic excepimüs: P. Hóifilius P. S. L. Philadelpbus petram inferierem excidit, usc infori- titulum fecit ubi womina cultor fcripfit e [culpfit.Sac. Urbano. S. P. "T hafos infula ,in qua oliim eie mééfs. . ttiremium Alcxandri flatio fuit, duobus duntaxat miliaribus à Cavalla diftabat. ; : Nulla 62 PETRI.B.ELLONII Nulla apud 1 urcas ejfe diver[oria s [ed JNCofücomia smoeniri , ad qua divertere liceat. ACAPVT LIX í mus, quod Ibrahim Baffa in Cavalla exftrui curavit; proprio nomine à Turcis Carba- chara di&o (cui templum five Mefquitam adjunxit) ad omnes qni iftac iter faciunt excipiendum, & educandum. In co, cüm effcemus folummodo ties numero, cum noftris jumentis per tres dies commorati fumus, & neceffaria accepimus;fine ulla eorum qui huic przfunt, moleftia,idQue gratis. Sapius de hoc vocabulo Carbachara agemus: efto itaque hocexemplar reliquorum. Nos Gallice alio nomine efferre non poffumus quàm Carba- chara: quoque commodis intelligi dues ftatuendum ante omnia eftnulla effe iniis pro- vinciis qux Turca imperio fubfunt diverforia , autloca quae iter facientes excipiant, nifi publica illa zdificia Carbachara appellata ; quae diverfis rationibus exftrucia fuere, intet quas hzc maximé eft ufitata. Satrapz qui in Turcarum Imperatoris aula vel aliqua alia ratione opulenti evaferunt , pium aliquod opus dum adhuc in vivis funt facere volentes, - quod ad ipforum falutem confetre credant, tales firu&uras pio quodam zelo fieti curant : nam nemo ex fanguine conjun&is illis notus eft , cui beneficium aliquod przftare velint. Ejusreicaufamalias dicemus. Talibus ergo ftru&uris fummum aliquod bonum fc facere exiftimantes, publicz utilitatisgratia, multas cgregias ftru&uras reftituunt, veluti elegan- temaliquem pontem, vel amplum xenodochium Carbachara di&um , cui magnificum aliquod templum Mefquita appellatum adjun&um fit , & huic proximum aliquod. bal- neum. Atque utiis quibus in xenodochiis & templis diftributa funt officia, fuppetant nc- ceffarii fumtus, ut funt qui impenduntur ad comparanda ligna ad focum, flipendia facer- dotibus qui preces faciunt perfolvenda, coómenda ceram & oleum quorum it templo ufuscft,aliafQue resad culinam neceffarias & in hofpitum alimentum cedentes , annuos cenfus inftituere (olent. At iis qui hofpitio excipiuntur, omnem fupelle&tilem circumfer. 1e rieceffe eft, uti culcitras, le&um, & lineos pannos, aliaque ejufcemodi: nihil enim ifto» rum illic przbetur, przter cubiculum spi erm exiguum & inane: fed fingulos iis quz attu- letint uti neceffe cft. Poftquam aliquis advenit , illico fupelledilem fuam explicat: & fi aquá opus habeat, illam codem quod attulerit vaículo ferre debebit: atque cüm offa in Carbachara cocta eft, quifquis eà veíci volet, fuam fcutellam prebere debet. Sed addun- tur etiam carnes & panis. Nemoiftic excluditur , five ludzus fit, five Chriftianus, five Idololatra, five Turca. Quoniam porró Turcz fuas offas,fivc pultes ptoptiis nominibusex- - rimunt,figillatim indicare voluimus, quid facientibus iter erogare foleant. Imprimisli- Leralirer pultem przbent ex Trachana, vel Bohourt,vel Afcos, vel oryzaconfedam. infu- lz Lémni incolz ex frumento & oxygala commixtionem facere norunt : primüm enim decoquunt frumentum, poftea ad folem exficcant, & ex eo compofitionem faciunt abis. Bebourt nuncupatam, quz inde per univerfum Turcz dominium tranfvchituf, quoniam iri paltibus parandis plurimus ejus ufus. Aliam praterca iftic ex frumento comiixtionem faciunt Zrachapa dictam, qux minore in ufu non eft quàm fuperior. Eam effe cenfemus quam olim Gtzci & Itali Mazam vocabant. Duarum iftarum compofitionum Bohourt & Trachariaadcó frequens eft ufus ut nihil fupra. Nunquamenim benc epulantur,quin eas in fuis pultibus decoquánt. Oryzz praterea tantum abfumunt, ut fingulis annis ad minimum fex naves ed plenz ex Egypto Conflantinopolim advehantur atque exoneren- tut. Familiare etiam illisadtodüm leguminis quoddam genus ex ZEgypto petitum,quod Grzcicorrupto cx Aphace vocábulo Afcos nominant. Hujus copiam commodo tempo- 1c fibi comparant, ut poftea indifferenter diftribuere poffint. Culinariz artis apud illos adminiftrandz tatio à noftra plurimum diffett :carnes enim co&tàs ex olla eximunt, dcin- dequod commodum illis videtur, iniiciunt ad jufculurn infpiffandum. Et quohgam cjüs . magnam quantitatem parant, oblonga fpatha lignea ad commifcendum Gtalibur Men(d- rum ufus apud illos nullus eft: propterea hurni fedent , deinde orbiculare quoddam co- rium in terra explicant mappz loco, quod marfüpii inftarligulis poftea contrahunt. Nal- lus cft Turcarum, etiam fi Satrapes fict, qui cultrum cingtilo propendentem non geftct: . & finguli cochlear circunferunt : liinc fit ut digitos non admodum inquinent: nullus ct- enim apud cos mantilium eft ufus. Magnatamen ftrophiola geftare folent, quibus etiám digitosabílcrgunt. Neminem T utcatum, qüicutique etiam fit, pudct ad hujufmodi xc- nodochia divertere , & alimoniam quo diximus modo inde petere : ea enim cft x d "contuc- NN icNIPICATYE1nDuüllaapudTurcaseffe diverforiade magno quodam edificio age- ! : OBSERVATIONVYVM "LI^BER .I 67 confüetudo;: Nec peregrinus minus quàm primarius quifqüe accipiet; Id veró intelligen- - . dumeftdeiislocisubi tales erogationes inftitata func,ut in Cavalla."Priter cas ftrucuras «quas is Baffa ia Cavalla iriftituit, fontem etiam in fummam ürbem, ut diximus, per aqua- —. dudum füpra fornices maximis éxpenfis exftru&os non modó deduxit; féd eius aquam *etiam in templum, balneum, & per omnia uibis fora diftribuit: Tria praterca niarmorca fepulchraexagro quartà milliaris parte ab urbe diftante deferri curavit; qux fontibus füb- jecit; ad aquam alveorum inftar excipiendum , qua iter facientium jumenta adaquari qucant.. Tia hzc fepulchra hujufmodi habent infcriptiones. Primum: P. C. Afper , 4tría- rius Montanus , equo publico bonoratus item ornamentis: Decurionatus cb Imiuralici Pontifex, Fla- men Divi Claudi Philippi; An. xxii. H. $. E. Alterum: Corvelía P. F. Aprilia fac. Dive Zug. Ann. xxxv. H. S. E. Tertium: Corselia Longa Afprilie mater, Aun. Lx. H. $. E. f Singulà pedes undecim longa fant; quinqüealta, fex lata; Turcicz interdum feminz quz opulentz funt, ejufmodi ftructuras etiam fieri curant, & fuas facultates militibus te- ftamento legant, ut fe magis ftrenüos in przliisadverfus Chriftianos prxbeant: erroncam enim hanc opinienem habent,füas animas expiari morte Chriftianorum ab iis interfedto- rum quibus fuas facultates reliquerunt. Medicamentum Splenetico cuidam in Cavalla confe&tuti, elaterii cogendi rationem invenimus, quale veteres conficere folebant, nem- 'peleve & candidum, ejufque fübftantiz, ut igne inftar pingüedinis accendatur. Nemi- nem arbitrornoftrà xtate gloriari poffe, (imile elateriug venale confpexiffe. Plura de co dicemus, cüm peculiarem ftirpium hiftoriam defcribam. S Mendo[a bac inferipiio. Jtineris quod e (av4lla C. onitantinopolim dacit, defcriptio. : Lad ok RW EO 2 á * BvcePHALA Confüntinopolim proficifcentes , &lios in vertice Haemi montis — E muros invenimus (iis fimiles qui fupra Cavallam funt) duobus milliaribus à Caval- 4 la diftantes, aditum ex Macedonia in Thraciam przcludentes.- Inde in amplam iplaniciem: defcendirnus , marislittori admodum vicinam , infulam Tliafon ad dextram abenites, & przcelía Hzzmi juga ad finiftram relinquentes, quz jam praergreffi eramius, nullaufquam conípecta Cupreffo. : Flumen füperavimws quod Gtzci vulgari lingia Mc- ftro, Turcz Charafou, id eft, luvium nigrum, nominant. /— Ejus appellatio fatis convenit cum flumine Mcla,à quo finui nomen impofitum Melanico;dequo poftea a&uri :-Melas tanien non eft, fed Neffusex Harmo monte delabens; uti Strymon amnis: eft autem is Nef/ Pli». mons quafi propugnaculum quoddam inter Macedoniam & Thraciam, ab una parte de- "^*^ finens inter utrumque flumen. | Lentus cft Neffus admodum,& Strymone paulo minor, multam tamen arenam fecum trahit, & in mare influens paule fupra Thafon, vicinior ci infulz parti quae Samothraciam fpe&at, quàni ci qux monti Atho objeda cft. Strymion autem in mare fuas undas exonerat inter Achon montem & Thafon , & illi nomen dar; appellatur enim Strymonicus finus. ' Ponsfüpra Netffum exítruà us, ligneus cft; uti qui fu- praStrymonem amnem, fed illo brevior. Ad extremum pontem in paftorcs incidimus, - qui integros verveces affabant abíciffo capite; faligneis perticis infixos, exemptis tamen priüs inteftinis, & confuto ventre; "Nemo facilé credat ejufmodi carnis maffam poffe commode affando coqui , qui ipfe non vidiffet. T'urcisautem id novum non eft: Nam cümin Áfia minore five Natolia, pueraliquis circunciditur, cujus parentes re mediocriter laut funt , integrum bovem, immiffo in ejus alvum integro vervece , qui gallinam cui ovum infertum fit, etiam in alvo contineat, erafsá fude infigere folent, & luculento ma- gnoque igneaffare, ficut omnia ad ovum ufquepercoqui queant. Omnia ifta ficaffa, à pueri fanguine jundtisin epulo abfumuntur. - Illi quos diximus paftores, vervecem atfum in fruta concidere folent, & iter facientibus divendere. Sub falicibusad extremum pon- tem fub(titimus, ut noftra jumenta paululum conquiefcérent, & ex his carnibus compa- ravimus, quas longé fapidiores judicavimus; quàm fi fruftatim concifz affatz fuiffent. Sumpto prandio , fatis longum iter confecimus: nam in utbem Bourón (qux vetuftum nomen adhuc retinet) pervenimus. Sita eftapud cum lacum qui Biftonis appellatur. Iter fccimus per planiciem valdé herbofam, Cytifo, Halimo, & Rhamno (qui à Groffularia -differt)te&am. Licet autem Halimus natura fua in fruticem ramofum (ine fpinis attolla- : tut, uti in Creta; in hoc tamen prato, Capparis fpinofz inftar, humi diffunditur. Scotdium herbam invenimus apud Bouron urbem, quz cuim in magna quadam & huinida planicie Srspum Bi- non proculà lacu falío fita fit, cum Aigues mortes Gallix Narbonen(is oppido comparari 5/;, /4. »: queat. Lacus Bouron five Biftonis, magnum ei tegioni cenfum adfert. Nam iftic fünt capi. : PP $-. quztítuofx PHA T v. fimivicem prabet; eádem raüonc hic lapislevi duntaxat flamma vftulatus, durus perma- 64. Ie PgE;TjR 14; JB34E & L-O;NjuId326: quz(tuofe pifcationcs.. Fjus-Aritoteleslib. vui. de Hifl.animaliumcap: X111,ín hac vet- ba meninic: Quinccam maritimis lacubus genera plura pifcium marinorum gigni apes- tum elt,&c: (laumiuc addi; Erin Biftonide lacu plurima genera habentur; Pifciculorum iftic capitur ingens quantitas. fimilium.Albiculis, quas Graci. in; Bouro&: Lili&ga, Con- ftantinopolitani Leucorini appellant; Galenus Leucifcum nominavit, Parifienfes/ amdoife dicunz, & alix provincic va: Du... Exdem ratione eos condiunt qua nos bajeccs : nain poftquam eos paululum fale infedos fumo indurarunt ,ài$ currus onuftos & navés in varia Grzciz loca devchunoetiam.n Ealiam ufque. Pari etiam rationecos pra parant qua Boia- ng incola Scourauccs : Albaniz enim five Epiri Scourances à Leaceninis differre non vi- - dentur nifi (0là magnitudine» Maxima pars incolarum Bouron pifcatoriam exetcet: nam cum is lacus pifcibus abundet, ad pifícationem libentet.animum:adiiciunt. Mare iftic.nul- Jumzfltum habet, quemadmodum nec Pontus. Euxinus , ncc Propóntis , nec Hellefpon- tus, nec magna Zigzi maris pats. Grzciz Afparagi Corruda illis dicti; aculeatum habent folium (at in horus culti foliaobtufo muctone fünt pradita) adeodue: hujus-planiciei folo deledantur, ut fint frequeutiflimi, nec aliud virere. in fehonlpirinsus prater Afparagos. Anexilem deinde pagum pervenimus nomiue Commercinz; dimidii diei itinere à Bou- ron diftantem; in eo omnis generis cdulia venalia invenimus: Iftic eft ruinofa, quzdam parvaarx, in qua Grxcorum Chriftianorum templum : pagus à Graecis, & pancis Turcis 1ncolitur. icsdinos ;ieniav gi gs sum Snoquicelua m £iiangenidis ioa ud ib C á Efe ] 1 7 j 4 f714 COD) landi ratio. Qlesauilwam d Ineieiilum ih umi ted corvsepedener e cr cert commorati fuiffemus, per planitiem denuo progreffi, relictis ad finiftram montibus, p osT QYAM aliquanto tempore apud Cofnmercinam fub Efculi & Aria arboribus E: in alium pagum Cypfella appellatum pervenimus, quo de induftria divertimus; ut Aluminis conficiendi rationem obfervaremus : triduo itaque .&. páullo amplius ad .ejus fodinam. hzfimus. . Vbicumque alumen conficitur; id femper fit aperta: vená ; qüia ejus..vena non -eft. valde profunda: nonnullis tamen Cypfella: locis , cjus lapides fex orgyiarum altitudine eruuntur..Cypfella in Thracia fita eft , & vülgariter partim grzco, partim turcico nomine Chapfylat dicitur. Ejus incola maximá ex parte Turca funt; pati- ci autem Graci. "Sunt & nonnulli Iudei, quorum:unus Aluminis. cenfum, perfoluto annuatim certo precio, obtinebat : apud quem divertimus, ut certiüs cjus conficiendi ra- tionem iatclligeremus. , Comperimusautem Alumen quod fit in;T'olfa Pontificis. Maxi- mi dominio, cum co convenire quod in Chapfylar fit, ut obferváre potuimus: e Civitate Vetere Romam ptoficifcentes in creatione Pontificis Iulii tertii, paululum àregia vià dc- clinantes, ut per Tolfam itcr faceremus. -Alumen in Chapfylar colligitur, & expurgatur codem quo ipíius vena extrahitur loco; camque ob caufam minoribus expenfis fit, quàm Tolfanum, quod vehiculis deportandum cft in eum ufque locum in quo excoquitur. - Et tametíi Alumen dumtaxat condenfetur ex lixivio cinerum lapidis & vena. eruti: (qui pri- mum .urenduscfli) contlato: cuilibet tamen id facere non licet: fed iis folum quibus certo ptecio vena eenfus traditus... Prima igitur vena eruitur ad ipías radices montis; qucm Ser- tium effc cenfemus.. Oppidulum Cypíclla ad latus-rcgiz viz eft quz à Dyrrhachio Con- ftantinopolim ducit , qua initium aícen(us eft in montem: relictis aliquantulum ad fini- ftram fodinis , € quibus maxima difficultate lapideseruuntur: riam ctim adcó duri fint, malleo & cuneis perfringendi;deinde urendi,fimili plané rarione qua calxaut gypfum uri- tur. Quoniam veró iftic magna lignorum eft copia, nec lapides qui eruuntur longiüs de- fcrendi funt, apud ipfam fodinam uruntur , ad dimenfam id facere pacifcentibus operis. Nam fingule fuum tuguriolum habent, ih quo terni aut quaterni alvei ligneiin terra de-. fofli, in quibus lixivium infufum relinquitur, donec alumen in glaciem coéat;fiatqiue qua- le vulgo confpici folet. Lapides ex quibus conflatur alumen,primüm in fornicem fivc ar- cum componuntür., deinde levi lamma uftulantur, eadem ratione: qua gypfum uri folet: nam fi nimium uterentur, omnisaluminis fubftantia igniscalore evanefcerct:at fuam. du- mitiem retinentes , & acri per binosaut ternos menfes expofiti , fponte in palverem refol- vuntur. Quemadmodum enim Marga, qua agri pinguefcere folent, non maceratur,aüt in pulverem refolvitur ftatim ab initio, vel-cüm primum ipfius gleba ex fodiná eruta cft; fcd aliquanto tempore a£ri expofita permanens paulatim diffolvitur cuim: noGurno tore, uim pluviis diurnis, & hiberno gelu; ac tandem colliquefcens, & telluri. fefe commifcens net, OBSERYATIONVM "LIBER I 6g fiet,tamquam nullam ignis injuriam fenfiffec fedzaliquov diebus fub dio permanéns; no- &urno tore & diurna pluviaadeótenercfcit; utbrevi in cineresomnino refolvatur. : Lapi- des hi à fodina eruti nec adufti; infabricisaut murisexftruendis adhibiti, durabiles funt ut cateri lapides : in cineres autem redadii (ive pluvia naturali, five aruificiali, adfuía aqua de- coquuntur in lixiuium, quod in quadratosalveos ligneós;aut fidtiles ollas effu(um,decem aut duodecim dierum fpacio coit.& congelatur. Ea eft conficiendi aluminis ratio in.Cha- píylar ; quod in. Italiam delatum, Lesbium five de Metelin cognoniinatur. Quoniam porró rubrum & album invenitur, profiterraudemus ex albi aluminis fodina, rubrum ct- jam erui poffe: colorem enim duntaxat ex aluminis conficiendi ratione. adquirit, prout ci- neres ab operis diligenter aut ncgligentertractati fuere. Alumen fpainam quandam red- dit , quam plurima fodinarum operz colligere folent; & ex eà maffana itibram pictoribus . utilem conficere, quz gallico nomine terra de Macharon dicitür : càtamen in Chapfylar negligitut.: inde fit ut valles:hac fpuma; quam torrentes;cum pluviis abripiunt , omuino rubere videántür. ' eneups? m 2i : [3 ! 1259.2 à (c Regiasoia qua olim Roma (onWantiiopolim duelat. .....— "djin-£3 & IDC 51 " "5 950095 ni Ulo amebremee: et d Sisi UOAh LE ih ap dle cie vieni /|ONSTANTINOPOLTIM tendentes, montem fübire.incepinius: aliquantulum in f altum progreffi, nos obvertimus ; ut iter quod: :Biftonide lacu emenfi eramus, 4 confpiceremus. Pagum Commercinam perfpiciebamus in maxima planicic fi- tum. Hujus planiciei iter, regia via olim fuit quz Roma Byzantium ducebat, magnifque Japidibus excifis ftrata erat. Nam à Bouron: Commeréinam ufque; & inde porro ad Chapfylar; quoniam folum pingue erat; diffcilitque viaj eam Romanilapidibusfleznicu- rárunt , qux hodie etiamnum iritegra jeftat.: Inde probare volumus ; Romanos hac via olim Romà in Afiam profectos: huc accedit: quód cjus vis conftraz ftraétura teüuis for tunz cujufpram hominis opus non fit:nam incdirc&um ftrata cft via:at nunc femicie modó. ad dextram, modó ad fimftram funt quxrendz; quoniam rionnullis locis: in-filyas éadüas: penetrat; magnaeque arborés inter ipfa conftrata faxa poftea excrcverunt. Confecadimus fupradictum montem Serrium, qui nonnullis locis aditu admodum difficilis eft;appárct- que multis locis-rüpcs cuneis atque aliis inftrumentis excifa; quod fine magnisfunptubus. fieri non potuit. Sed & ex hoc opere colligere licet, régiam viam Romà Byzaritium dus . ! center olim frequenti hominüm miülticudine-fuiffe tritam. Pliriusetiam Gtzciz di«: ftantias & longitudines defcribens, illas femper à Dyrrhachio (quz urbseft apud, Vallo-: nam; nunc Duras dica, portus videlicevim quem appellebánt qur:ex : Italia trajectosmari: Adriatice folvebant) fümit; aitdue Byzantium abeffe à D yrrhachio feptingeritis undecim millibus paffuum , & tantum patere longitüdinem terrarum intet: Adriatictim mare.& Propontidem vult." Pérvenimus deindéi1 pagum verticem montis occupantem, à Grae- cis habitátum , ubiriobis famendi fuerunt pedites viz indices , rie pet montem: betrare-: mus;inquo magnaeft abundantia ejus herbae quam Galli perperarn Saturciar hybernam appellant , inter faxa fponte nafcenris: . Eam primuüin obfetvavéráimus in Creta infula, & paucisanté diebus in Amphitheatro quod Philippis cft: poftcain montibus Spoleto Ializ . viciüis erimus in Marcha Anconz;- Sed quoniam jam;in noftris hortis vulgaris eft, ejus. vetuftum nomen, qualeà Cretz & Cytherzinfülarum incolis didicimus, proferemus; 1d enim vulgo T ragarigani appellabant, quod nihil aliud eft quàm Tragoriganum. eAMarilfa flumen ; veteribus Hebrut dicium : c9 "Turcarum, expilationes feu rapina; "Us JP "UU CÉnnmá rr onn 2101 EAT « (Mis loqdE 22982312 Coa engem 23D . 5150 5 fA 392g QIXK 23iui X5:tDIIDIEOUT 987: H8CG R15: b T-VLLvs eítpons fupra Mariffam amnerh ex(tru&tus, fed cimbà tráiiciendus. Mo- NI. riseit ut quilibet pro fe 8: jumentonummuni Turcis Afpre didum, pro trajedtu :« S-sperfolvat;quindecim tamen pro nobis & itineris duce perfolveridi faerunt. Nam: Turcarum avarirja-cou(que progreffa cft, uc. (i- numero; viatores fuperenr, abiisexipant Vi E a v21!i RAN quidquid poffunt; & ingratis perfolvenduni quidquid exigunt. Tant cnim fünteorum - rapinz, ut ne. parentibus quidcm fuis parcituri (int, fi preda occafio fcfc offerar,-E tegione traje&tusad quartam milliarispazter reliquimus elegansoppidulum nomine Vite; cH dürgenub 5. | Lj . . modo áG | PETRI BELLONII modo admodüm loco ad radices collis cujufdam fitum, veteribufque muris cin&tum. Hic amnis nunc ab omnibus vulgó Mariffa nuncupatus, olim Hebrus di&us fuit. Locorum ' huicamni vicinorum incolz, zítatejquando fluminis alveus exiguus eft;magnos arenz cu- mulos aggerere folent, non ignorantes in €à latére nonnulla auri grana; quos fatis proculà fluminis ripa fübmovent, ne exundans flumen arenam fecum abripiat. Aurum ab arcna feparaturi,afferes pertufos fimul componunt, deinde fluminis aquà arenam cluunt : quód fi interdum nonnullam auri portionem inveniunt, id non fit finc magno labore & expen- fis, atque temporis longitudine : fed nec fine argenti vivi adminiculo quidquam efficere poffunt. Strymon & Neffusamnes in mare labuntur eodem fermé loco; unus videlicet Lik.4.c2p.12 ad infimam, alter ad fummam infulz Thafi partem. Sed Hebrus ante Samothracen fefe exonerat, quod Plinius etiam annotavit. Adeólentus eft hic amnis , ut in. utram partem fluat, judicari non poffit : Turbida cjus cft aqua , attamen dulcis; & medià etiam zflate adeà frigida, ut glaciata videatur: multz myricz fecundum cjus rpam proveniunt: fre- quentes habet mazandros, fefeQue incurvat uti Sequana inter Lutetiam & Pontoyfe ur- bem. Tantum veró aqux hiberno tempore é montibus dclabitur, ut rapidior fiat, & am- plum quoddam inundet pratum; olim Dorifcus nuncupatum, in quo Xerxes in Grzciam ^ profe&urus ,exercitum recenfuit. Quoniam porró amplum illud pratum hieme inftar paludum inundatur, nulli in eo pagi a-dificantur, fed zftate equorum armenta aluntur. Ipfe Turcarum Imperator plures mille iftic alit, neque privatorum é vicinis pagis minus quingentis eó agi arbitramur. Pratum enim adeo repurgatum eft, ut neque talpzc, neque mures, neque glires, neque aranei mures illud fuffodiant, neque ferpentes in eo invenian- tur : hiberná nimirum inundatione omnes abigente.. Cytifus herba pluribus ejus locis-- ^ nafci confpicitur. : Pagi in pratorum circuitu exítrudti, ad collium radices fiti fut: nam cüm colles & montes fcaturiginibus przgnantes undique prata cingant, & propterea ad culturam valdé idonci fint, rebufQue neceffariis abundent, rufticorum magna frequentia eó confluxit. Amnis ripz uibuflat locis fant fatisaltzin quibus fluviales alcyones;à Gallis z9Martinets pefcheurs nuncupatae, & Hirundines quedam ab iifdem Martivets fimpli- citer didi, nidos exftruunt ;quemadmodum & avis Merops fivc Apiafler, quam Creten- fes Meliffophagon appellant.. Ocium na&ti ut eas Alcyones obíervaremus , comperimus ipis ab hisnon differre qux noftrorum fluminum ripas incolunt : fcd & earum nidi ex pi- H ciculorum fpinis|& fquamis fant confe&ti,uti noftratium. Vicinioresamnis Mariffainco- . Iz: fecundim fluminis alueum in amploillo prato hortos inftruunt: nam aquz commodi- tatem na&i & telluris ubertatem, Mcelones, Angurias , Copous vulgó ab illis dictas , Ci- trullos, Cucurbitas, Cucumeres, aliofque fimiles ftivos fructus colunt... Nobis affirmá- runt Colocafiam etiam nonnullislocis nafci : at nihil certi pronuncjgre poffumus. Pratum illud egreffi, colles& montofa loca fübire coepimus, in quibus Aceris arboris genus obfer- vavimus à reliquis quz hadenus videramus diveríum. Sextum id genus fuit à nobis ob- fervatum.. In arbufculam excrefcit; de quo aliàs plura, cüm arbores defcribemus. Ther mas in continenti reperimus é regione Imbri infula: apud amnem Mclanem, ejufdemáue nominis finum, apud Callipolim in Cherronefo includit; in qua deinde Seftos Abydo op- pofita. In histhermis duz funt calidarum aquarum fcaturigines, altera viris dedicata , al- terafeminis:atque ut nihil ab iis qui iftic fe lavant exigitur,fic nemo cft qui eas thermas re» purget ; hinc fit ut fordidz admodiüm (int. His vicinz confpiciuntur utbiscujufdam à ve- teribus Macron-tichos nuncupatz ruinz , & in longum porredii muti ; qui hoftes Thra ciam depopulaturos excludebant & arcebant. "Plurima nationes certo anni tempore natale folum. relinquere , deinde domum redire. CA" Éxiv.. o5 N magnas miferorum Epirotarum rufticorum, quos Ergatcs appellant, turmas in jam [Hs incidimus, ex Turcia abopere redeuntium in natale folum. Idem illis accidit quod Longobardis & Sabaudis, qui natale folum certoanni tempore relin- quentcs,poftea domum redeunt. Turmatim fuam regionem egrediüntur miferi ifti Epr Totz, ob ejus flerilitatem; atquealió proficifcuntur , ut operas fuas Turcis locent lucti gra- tid. Ii cüm in Macedoniz, & Thraciz, vel ctiam Afiz: minoris plana pervenerunt;à Tur- cis conducuntut ad fegetes ipforum metendas & frumentum expurgandum. Perícdá meffe domum redeunt, cum fuis uxoribus & liberis vitam tradu&uri. Modum fecandi fegetes magis induftrium habent quam Galli : nam illorum mefforia falces ali — i ifcrepant, D OBSERVATION M LIBER Ll. 67 difcrepant, funtQue planz, latz, minusiue incurvz, & dentibus carent. . Dextra manu eas tenere folent , atque finiftra lignum quoddam incurvam extremáà parte mucronatum, in quo tria funt foramina , quibus tres finiftrz digitos inferünt , minimum videlicet & duos fubfequentes; pollicem & indicem liberos confervantes, ut tritici manipulos commodis com preheudere qucant: manum fiquidem explicantes, & frumentuni comprehenden- tes, multo majores manipulosabícindere poffunt. Colle&à meffe, frumentum triturant; haud flagellis, ut apud nos, fed bobus, quemadmodurn per univerfam Gitaciam : idjue facientes, afferes Chalcedonio lapide munitos poft fe trahunt, ut ftramina & paleas con- fringant. Sed quoniam iftos Albanos cum Sábaudis & Longobardis comparavimus, indi- dicare voluimus, eos nobis occurriffe gregatim itet facientes velutifturnos. Sabaudi in Italiam proficifcuntur ut ligna fecent, populos videlicet fecundum Padum amnem, atque ilicesapud Forojulienfes, & omnis generis quz duram liabent materiam alias-arbores,per Tufciam & agrum Romanum. 1n hoc autem Sabaudi ab Epirotis ditferunt, quód zítate abeunt Epirotz, & Autumno revettüntur: Sabaudi contrà Autumno abeunt, & novo vere redeunt. Nam quia montana incolunt, nives illisominern operarum exercen- darum occafionem adimunt : h uc accedit quód in lignis per Italiam fecandis ob duriuam multo labore opus fit; quem aftivo tempore przftare nequirent :fi veró in patria manc- rent, toram hiemem in ocio traducerent. At fub zftatem domunti regreffi , Abietcs; Pi- ccas, Latices, atque alias ejufmodi molliores teneriorefQue arbores habent , quz minore difficultate etiam ipfa zftate & medio aftu fecari poffunt. Longobardi porró , gregatim quidem, ut Albani & Sabaudi; domo cgrediuntur,fimulque períiftunt, donec 6 fua regio- ne excefferint: at in Germaniam, Galliam, Belgicam, Daniam, aliaque ülteriores regio- nes pervenientes, ab invicem fegregantur, finguliQue loca deftinata petentes, caminos hinc inde purgatum eunt per hiemem : domumdue redeuntes, Ciconiás imitantur ; qux figillatim adveniunt. Iftinc animadvertere licet varias nationes certo anni tempore; vita: füftentandx caufa ad alias rcgiones luftrandas & obeundascogi. Albani veteribus Epiro- tz dicti, Chriftiari funt,peculiaremque habent linguam à Grzca diveríam:religionem ta- men Grzcam colunt; & quoniam Graci vicini funt, Grzcum idioma etiam callent:do- mum regreffi, per hiemem fefe fuftentant, ex eà quam fibi aftate comparárunt pecunià. Omnes ferà nudis pedibus incedunt, adrnodum egeni , frugales, & in laboribus feduli: hinc fit ut facilé quod agant per totam zíftatem nancifcantur in T urcárum agris & pagis: fegnes etenim funt Turcz, ad agrorum culturam inepti, leriti, tardi, & qui in fuis negociis morasfemper ne&unt. Reperimusin itinere Iafpides variorum colorum in agris, atque etiam Chalcedonios: immo nonnunquam & ipfi xdificiorum in pagis muri e lafpidis & Chalcedoniis lapidibus exftrudti funt. ui. erebinthos arbores, gallarum quoddam gent producere; -— . qua apud urcas magno in ufa [untz. Carvt xv. H RACI E atque Macedoniz ruftici, non ignari qaantus fit ufus gallaruri in Te- ! rebinthis nafcentium, quorum in collibus magna eft frequentia, eam quzftus oc- «| cafionem negligere non folent;at füb finem Iunii, gallas intüs concavas nucis pon- ticz magnitudinem zquantes , aut fub foliis, aut in Tercbinthorum , qui femeri in vux modum congeftum ferunt, ramulis nafcentes feduló legunt; eafque maturiüs, dum adhuc exiguz funt:quoniam fi in arbore diutiiis rclinquerentur;oblorigz tandem inftar cofniculi cuiufdam evaderent. Harum ufus cft inficiendis in Prufa urbe tenuiffimis fericeis pannis. PerThraciam pergentes, Caravannam invenimus, vel frequefitetn mulionum turmam e TTheffilonica Byzantiuni proficifcentium, atque in pago quodam Aignegic nomine per- no&avimus. Caterüm quia Grzci nullB tefludinibus* five marinis five terreftribus, five fluviatilibus veícuntur, adcó frequentes (unt per Gracia agros, przfertimautem Thraciz; ut fecundum vias fubinde magnz & pingues inveniantur. . Et nifi hortulanis plurimim invife effent, quód corum olera germinare incipientia przrodant; prefertim autem melo- nes, peponefque, xylon & fefamurn appetant ; nemoeas necaret.. At illi in füis hottisin- ventas necant, atque palis per fepes affigunt. * Croata nox modo teitudinibus, cuicumque tandem [int generis,non ve(cuntat ; fed eas etiam abominantur:quod ve ipfa comperi, Nam anno 1579.cim Maio menfe Tluftrem Hereém Dominum Baltba(arem de Batthyan, Regni Vngarie Archidapiferum bereditarium,in Pannoniam interamnem, qua nune ex parte Vandalia five Windifib-landt « : : FFA4 muncupatur , Perintbum petentibus, - H 68 PETRI BELLONII nuncupati, comitarer: integro die fubslitimus in ipfius arce quadam Tunica, ai contiguus et pagus eiufdem nomi. nix, Mure amni vicinus, fupra ipfius (y Dravi fluminis confluentes, 1516 dum forte cirea vuslicorum pradia obambulo, anultas tesludines palis affixas, v fepibus hortos. ambientibus pendentes animad verto. In. arcem regreffus , eius vei cau [am percontor x maxim ab incolis exo[as imelligo:.ega ridere illorum fLultitiam : interrogatus an ii vefci cuperem, annuo: fed ciim nemo ip[as adparare fuslincret, cocus quifpiam Gallus Byz antio redux, qui sn itinere nobis fefe adiun- xerat, ferculum ex illis conficit: ve[cor: ibi omnes [umma eum admiratione me intueri imo plerique non dubitare quin ea nocte extinguerer : at postridie, cim me non modo viyum , (ed etiam alacrem confpicerent multo magis mirari, er plerique afferere, etiam ? Nobilibus viris qui illum Heroérs comitabantur, fi Viemen[em urbem pramu loco nancifa queant; non tamen degustaturos, FOU yr [er Xe - S'urcaa voiatores admodum frugales effe. E a DAPRYTULXON EH | (Wow osrRIDIE, CÓómperimus agros ariftolochia longa obfitos : obfervavimus etiam. Dp veram Hyffopum; bina Polii genera, .& Chamzdryn. Omnizad vidum. neceffaria iti pagis invenimus; uti butyrum; ova; aves; panem; cafeum;& la&ticinia.. Q nicum- quein Caravannaerant cüm viatores tum agafones, geniis quoddam acefcentis ladtis co&- mcrunt, homine oxygala, quod lineis facculisimpofitum, éfuorum jumentorum clitellis fafpendere folent : átque licec liquidum admodum fit id lac, lineis tamen facculis inclu- fum permanet, néc exftilla: Graci & Turca alliorum nucleosin ligneo-quodam vafculo contuíos oxygali permifcere folent. Magnatum id eduliuni, adeó palato gratum.:eft : co non modó viatores; fed ctiam ipfi Satrapx in Turcica aula vefci folent, | Q uod. fi quis ad- eoeffccxquifitum nonctedar,faciat modó periculum;facilis etenim eft experientia. .U ul- - gariadmodum eft in ufu apud Turcas; exiftimaptqQue eo fe per acftatem refrigerari., atque perhiemem calefieri.: Viam quz Callipoliii ducit , àd finiftram "reliquimus, &. verfus Rodofto perreximus. 'Interdiu fübftitentes ftb juglandibus , ut noftra jumenta,aliquan- culum quiefcerent: deinde fub vefperam in planicie quadam flationetn habuimus, Cara- vannz impedimentis nos in ambitu, munientes, ut fecurius pernoctare poffemus, d£ * [Ipib ad dextram : nam Callipolis in Cberonnefoest ad Hellé[ponti caput, quaui ad dextram xeliuquere oportuit É : A f 3 ; uL m um i ^U 3 ! 9g: , : "p i M 3i d Turcas agilttaté eo induflridveliquas mationes longé pracellere, im impo- mendi fapra iumenta ,deponendisue impedumentis. 0007 CaryrT LXVII. ] nIEDN . GIGRL aopsoisdl 1 | oc loco mentionem facere voluimus ejus rci quam, Turcas pacis & belli tempo- 1e. re induftrié adminiflrare obfervavimus : videlicetrationis qua uti folent in impe- OBSEUR:V A T;LO N V M3 LI Be 3 I. : 069 108 OPeriodhua eleribut dia, uunc Radotto- 6 de Heratita-. 1 D319Gt5d ipli entlotoni porcis neRa anoo BH TX uEncoqui nay cinq iaiff- -Biitnoa wowTE x Peridium &:Callipolin:ponteamnem: quendam trajetimüs;quem^A rzom || effe arbitramur; T ürcz Cliiaurlic appellant, im Propontidemabenteri inter: Gallipoli L s; Rodofto: 'Rodoftó autem.urbs in Propontidis litote fita; olim (ut putamus) Petin- -ehüs di&a veteribus: tamet(imon defint qui Perindium fuiffézcxiftiment eam qua nuric "Heraclea appellatur: Rodoftovetufta admodum eft, nullis camen muris cinda- Regià vià -qua Byzantiunrducit, gradicrites; Hetacleanrad finiftram reliquimus zeceuinr fechndüm viam hon eft ; fed baliftz ja&turab: ea diftat. cHeracleavetuftutn homen tétinuit: quae trie 'cau(ir movitur diligenteriddüirerem ;cur mel cogriomine Heracleantperhiciofum effet. - (Varizeautem Heraclez fübb fed hacc in'Bfiracineft.) Nullam aliam ratronem ibvefiithiis, nifi quód earegió Chamodeóhe nigto abundat j cajus 'radieiexerefcentia: qox dam adia- fcitur nomine Íxia; quz perniiciofum venerium cfi; &;cos qui deguftancillieó necat: Quod . fiapesmellisfübftantiam ex:ejus Chanseleoris Róribus fufeipiane; non dubirámus, átrin id: mel hominibüs admodümffit pérticiofüm non derioramus dticém apes quelli trrace- .riam ex ipfis oribus nom eum oris éx foliis duritáxar; piii rore clirusidelapfo obfi- tis; Deinde profedti-fümusad urbem Selibriam ;ohe Selym bría didàm. 'Buorurh dié- rum itinere à Byzantio , atque dimidio tiliari à Selermbrid difta aces; in rpfàsáa i;&nmiads littore metalli cujufdam recrementa invenimus (indicium itic olim fodinas fuiffe) qux licet diligentcr à nobis confiderata, cujus tamen mctallieffentsdignofcere non potuimus. JEdiliciorum veftigia & rudera qux iftic ada füperfunt, fidém faciunt merallicas forna- ces iftic aliquando cxftiriffe ; multis criam locis conípiciuntur magni cumulifcoriz, quam Galli Merde de metal, hoc eft, metallicum recrementum appellant. Olim cüm meralla li- quarentur,non aqux adminicülo; ut nàné fit; folles oflaban turg fed'hoiinuhi viribus, ut . antédiximus:funt tamen vicini quidamativis quor ufüs effe'poiffet, Pulitubpigohe, i tum tempórisconfüctuditienr habuiffent áqua adntinicalo rotásimpellendi. qua tolles Mublevatent & deprimcrciit , quemadmodum jai Babemus;2Durn agro 'Selymbtiitio plantas perquiro;la&e:manantcth quandam.inverii "Neriiifolíis; & flore fitififi 7 fed Jonec . peromniaminorerà : procul áfpicieriti Trágio Crecico petfimilenv;át propsüsintüenti ad Lyfimachiatn: purpurcam. magis'accedere videbatar;: Cytifunt'étiam inveériimus, cujus femenabundantercollegimus. | A veteribus illis foditiis fecedefites ; Sclymbriam pervée- nimus, quz elegans habet caftellum in edito fitum. Selymbria,cómiode urbsthiominari non poteft, quoniam muríscincta non eft. JE dificia, balnea ;& rerpla fupraarcem fi unt: oppidulum ipfunrin acclivi; multumáte reprafentát Ryam/Afigliae ürberi'; d&eriadmo- -dum eriam Callipolis. Selymbrià volenti-in regiam viam qua byzántium' ducit, perveni- 16;cóllis (aperandus eft; deinde per planitióm iter faciendum. Máximá aidificiorum Sc- ]ymbriz pars ótgiufcnlé à porcu eft;.-Onerariv navés Selym brian tiagnséx parte appcl- ]unt, ut merces excipiant quz ex Adrianopoli, T lacis continenti; & Báleffia advchün- tur. In ctijus reiexcmplumcüm iftac itct-Ficeremus; Veneta navis jani oneris expletio- nem accipicbatex iis mercibus quz non niodo advecta: éránt ex is-quid nane enitimcrávi locis, fed etiam ex:Anarolia vulgó dicta, vcluti lanà, coriis, xylo. Anátolia five Natolixex altera Hellefponti partecít: Turca dictióne Graxca Anatoli appellant , qua Oriente fi. gnificat: fed vulgó regiones Afi; imperio T urez fübditxe ; qux Que ab Europa feparantur JBofphori freto;Ptopontide.& HcHefponto, Anatoliai nominc éóntinetitur/ "Sic cim Gr- - ci Anatoliz trientionem faciunt, varias alias proviticias intelligunt, tieimpe Phryeiznis G4- látiam, Bithyriiam; Pontum;Lydiam;Cariani ,Paphlaeoniam;Lyciam, Magnetiam; Cap- padociam , & Comagenen. Atque ft illisfermoeft de preciofis quibufdam 'mmeteibus cx . aliqua iftarum provinciarum;illas ex Ánatolia delatasdixifféfütiseri — 1/097 777 77 SEO c j3422X2- 22 di dioe utglm Ju st 2d 6o3 robes 90D SIUE Eit i XGg05 05 X2 25140320 unis (UU d'arcarum iter facientium infigne fientin KU 3E &rfun o otrubires ji b5STGS0!I DH. 6H 77107 : ey modestes 07 PN [R6 0x ^ Do) ?2H1Rp0) STD f i i C IIT flot HIGUGAZ aU fri ) "so mo tdoE S Tout odor eos Por sees Hed. : | vo teripore Selymbriam pervenimus , exeteittis ifle circitet quituór milium i3 Turcarum fuit , quibus hofpitià defignata fuerat cm ii Carabachiará , aliifque dt urbis locis; tum cxtra trbenr fub arbotibus. Orünes erant equites , átque im T u- carum Imperatoris, qui bellum adverfus Perfas gerébat, caftra próficifcebántat : i áutct diuante lucemitanto filencio difcefferunt; ut ros; quieuant ance Icerti difcedete confti- 24 tuecramuls, Zip 7o POROTURMV BOR IT E OONSP I : | tueramus,minimé animadverterimus, tametfi effemus illis vicini. Hzc res nobis vifa eft digna relatu; tantam hominum multitudinem fine ullo ftrepitu difcedere potuiffe. Se. lymbria unius diei itinere à Byzantio folüm diftat, perapertà regione , & nullis arboribus confitá. Bini pontes lignci füperandi funt tribüs cis Conftantinepolim milliaribus , quo- rum primus admodüm brevis eft, alter ver longior multo;Büyckchemeghy nuncupatus, ; Vniverfa Thracia Picardiz comparari poffet : iam arboribuscodem modo carer,magnáf- .que habet planicies, quas nonnullis locis collicult interfecant.. Pagus eft inter utrumque pontem: in quo, quoniam frequens cft admodum via, resad vitum neceffariz , omnian- ni temporc pecuniacomparanda invcpiuntur,.. terque pons ligficusexftructus eft fupra falz aqux ftagna , € mari in continentem ingredientia ,.& veluti finum efficienti :iftic multz funtfcapha ;ad homincs ex uo pago in lium tranfvchendos, tüm etiam ad piíca- tionem neceffariz. Secundum cjus ftagni quod ad finiftram reliquimus: ripas multa funt .molz, octo alis (ive brachiis przditz, quales füntomnes ià Turcarum ditione, quz venti benefició verfantur, non quatuor ut noftra. Quemadmodum autem bini pontes füpe- 'randi funt;fic etiam bini funt lacus qui in unumcoécunt; quorum cenfus e pifcium captura, magno zlimatur. | Turcarum Imperatoris x des quafdam delectationis caufa ex(tru&as fupra pagum Buyckchemeghy videre licet in colle quodam cin&o filvà arboribus con fità, -quz muro undique claufa eft. Ejusatbores funt Coryli, Q uercus, Vimi, Fraxini, Salices, - Platani , Loti , quz Gallis c9Micaceuliers dicuntur. Tandem fecundó Conftantinopolim : pervenimus, & noftra percgrinationi finem impofuimus füb initium Augufti menfis... Pera e C onstantinopoll urbes. EAM E oO qiie ab : . NTE quàm de Conflantinopoli agamus, de urbe Pera primum fcribere commo- A dum videtur, quz finu SD vcl canalià Conflantinopoli fejuncta eft,quemad- modum plurimas interdum urbes fibi invicem oppofitas videmusad fluminis ali- €ujus ripas, ut Civitas & Carcaffo, Beaucaire & Tarrafco : cádem ratione iis qui Conftarn- 'tinopoli Peram adire volunt, portus traiiciendüse(t. Propterea cam appellationem ad- ;quiüvit: nam Pera nihil. aliud fignificat, quàm ttans aut ultra;in collis autem acclivi fita eft. Quifquis peregrinus Conftantinopolim aut Peram maritimo aut terrcftri itinere ad- venit, nullum hofpitium quó divertat reperit: itaque per Turcarum regiones iter fa&uros, impedimenta in quibus recumbat, fecum deferre neceffe cft. Fieri tamen nequit, quin aliqua ratione candem hofpitium nancifcatur, praefertim cum Carabachara (quz. publica func Turcarum hofpitia)in urbibus nunquam defint: preterea némo eft,cujuícunque tan- em nationis fit, qui non magná ex partc zdcs aliquas nancifcatur, fub quarum tectum fe Iccipere queat, quoniam plerunque finguli ad eos confugiunt, quos ex fua provinciá.cífe Íciunt. Hincfit, ut ciim finguli fciant, omnes Europz Principes & Refpublicas, fuos Ora- reliquz nationes. Domini Aramontii, Regii ad Turcarum Im peratorem Legati liberali- tasca quz diximus maximé confirmat : nam adcó gaudebat beneficia conferre in Gallos fubminiftrabat, fed ctiam veftes largiebatut , fi iis carerent : omnibufjue patebant ejus zdes. Quàd i quem Gallum txderet diutinz iftic morz;illi pecunias tribuebat pro con- ditionis ipfius ratione, quantum fufficerent ut in Galliam rediret. Si veró nobili ftemma- te prognatum intelligebat, illo honorifice Cxcepto , jumenta & alias res neccffarias etiam fabmini(tra bat. Atque uti nunquam molcftz illi fuerunt expenfe in gratiam corum qui illuftri genere nati erant. fad ; nunquam fimiliter tenuis fortunz hominibus gratificari dcdigna- | OBSERYVATIONVM.LIBER I. 2i dedignatuseft. Cüm id porró in nobis ipfi experti fuerimus, non immeritó ingrati cenfe- remur, nifi ejus rei teftimonium prebceremus: certienim fumus eminem nos mendacii arguerc poffe in his qux recitavimus, nifi parum zquum, & veritatis hoftem. tRuinarum Nicomedia , e corum qua ilie nunc conspiciuntur. defcriptio. Ca»YvT LXxl. quz vetuftum adhuc nomen retinet ; ruinas profecti fumus. Eft Nicomedia in C ONSTANTINOPOLI aliquandiu commorati , ad confpiciendas Nicomediz , edito fita: mutorum ambitus admodum amplus fuit : namque à portuincipiens, - étiam collis verticem comprehendebar.. Ipfa urbs omnino corruit, fcd arcis ambitus in ipfo colle fitus,adhuc integercft, urbifque muris includitur: muri arcem ambientes ex co- &is tegulistenaci rudere jun&is conftant ; quorum turres dumtaxat tribus orgyis aut fex ulnis inter fe diftant; adeó valida fuit arx iffa. Amoenus cjus fitus cft, cümin collis vertice exftruda fit,magnamque fcaturiginum aqux commoditatem habeat: qua caufa cft ut fre- quentioribus habitetur incolis l'urcis & Gracis. Epiftylia & fragmenta columnarum, magnaque hujus arcis columnz, indicio funt, Nicomediam aliquando potentem urbem fuiffc. Itc etiam nati fumus elegantia numifimata vetera, Graca & Latina. Navigantibus Íccundum oram maritimam, & circa littus füb aquam intuentibus;eos pifces quos Latini Pinnas appellant, humi ordine & ferie quadam confpicere licet,quafi pernas fuillas in ter- 1a defixas: eam ob caufam Latino etiam nomine Pernz dicuntur. Cüm aliquandiu vería- remur in infulis veteribus * Demoncfi nuncupatis,qusz fünt in finu Nicomedi , in ip(a Propontide, queue ex urbe Conftantinopolitana aperte confpici poffunt,cas novem effe numero deprehendimus. Illarum prima nunc à Grzcis Proto appellatur , Altera Bergus, "Tertialfula del Corbo. Reliqua exigua fünt,& proprio nominecarent. Aliz ctiam funt inferiores & viciniores Hellefponto : fed carum plurimz nomina mutarunt. Nam qux olim Proconcfüs vocabatur, nunc Marmara ; & Besbicus olim quz fuit ; nunc Calomino dicitur. ess * De Demonefo confule Ortelj Tbefaurum geographicum; Orientales nationes libentius pifcibus Ve[ci quam carnibus. "CAPRYT LXXII : : "wrE quimàPropóntidis divitiárum riarratiorie recedamus , quandoquidem ea " omnis genetis pifcibus abundat, non rninorem cerifüm illam reddere afferimus, 7M quim Contineritis aliqua regio, paícuis & armentis abundans: liinc fit , tit omines Turcz & Graci pilcibus magis dele&entur quàm carnibus. Continentisin rtoftra Gallia incole, qui à pifcium efu adeó abhorrent, perfuafione potiiis id facere videntur, quàm ra- tione. Eos vcró intelliginus qui pertinacia quadam carnibus in abdito vefcuntur pifcu- lentis diebus, & diebus Dominicis vix pifces habent quos vorent. Ex veterürit preterca monumentis obfervare licet, carnes abillis tanti non fuiffe zftimatas , quin pifcibus infe- riores perpetuo fint habitz. ZEgypti monachi toto vitz curfu pifcibus abftinuetunt qui- dem, quáíi inferre vellent fc ejufmodi deliciis privatos, quemadmodum qui apud nos car- nibusabftinent. Carniüm ille contemptus & pifciurh aftihiatio, effecit , ut veteres, cim Graci tum Latini;avium genera minis noverint quàm pifcium. Mediciinfüpetin fuis de alimentis libris varii generis pifcium fepiüs meminerunt quàm avium & quadrupedum: neque legimus Imperatoresatque Primates Romanosavesin fuis conviviis ita expetiffe,ut nos hoc tempore, ptztet turdos & attagenes. Nam omuis gencris pifcesin deliciis habe- bant,& przferebantornni aucupió : fic ut perdices, phafiarii, afcolopaces Gallis Fecaffes, & illorum P/sviers, atque ali qux primum tenent gradtim in Gallorum deliciis, in veterum Imperatorumi Romanorum etiam profufiffimorum,vel ut Pliniano verbo utar, Gulx pro- cerim conviviis, in précio non fuerint habitz. Illud przteted addemus,ipfum Turcarum Tmperatotem, ejufque rajotes, atque etiam aulicos, pifces magis appetere quàm carnes: propterea ratà confpiciuntur in foro Byzantino venáles aucupio capta aves: Quoniam cim dar o ent , ad eos variis riodis cápiendos animum applicant, ut poftcà apparebit, ^^ —— c T . ^d Vemepwmibo es «Pifcatio- A 7" Cw io COPETRIOBELLÓNII - SPifeationis in Propontide rationem magnum quaflum adferre ». CaAr. LXXIIL à VANDOQYIDEM in pifcátionismentionem incidimus, nunc de ejus ratione Q agemus quz in Proponude fit, atque pritüm de ea qua majorem quzftum ad- fert. Mare Conftantinopoli vicinum mágis pifcibus abundat quàm rcliqua ma- ria : idcircó incolz ad eos capiendos magisinduftrii. Aqua dulcis é fluminibusin Pontum dclabens, & marinis undis fefe commifcens, alendis in Ponto & Propontide pifcibus ad- modum accomniüoda eft. Ex porró aqux in mediterraneum mare effluunt , fed. pet Pro- pontidem delabentes, nunquam augentur vcl minuuntür , utpote nullum refluxum aut reciprocátionem habentes. Pifcescerto anni tempore ex urio mari in aliud tranfmeant, füafque habent quietis & motus lioras : quod non ignorantes Propontidisiricolz,quorum plerique frequentiis pifcibus vefcuntur quàm carnibus, ea loca maris obfervant, in quibus pifces,corum judicio frequentius verfari foliti funt , praefertim circa littora ubi aqua non admodum alta & ptofunda eft. Iftic binas trabes longitudinis mali nàvium reas, & cir- citer quadraginta aut quinquaginta paffus inter fe diftantes figunt, in quarum fummis tu- guriola exftruunt unius aut duorum hominüim capacia, qui iftíc à folis ardoribus & iimbri- - bus tuti, pifcesobfervare queant. Trabes ligneis palis hinc & inde trapsfixz funt , quo afcenfum & defcenfüm facilem prebere poffint. In edito iftic ftantes ; vinctorum cufto- des imitantur : nam fi pifcium gregem oberrantem animadvertünt , alteralterum ad dili- gentem pifcium obfervationem adhortatur; ut firnulatque eosin aream ingreffos animad- vertetint, finguli funerti ad fe trahant reti adnexum ; quod tali artificio difpofitum eft in imo fundo fub aqua, ut reti füblevato, pifces qui in area funt, concludantur. Vt docea- mus porró quá ratione tete difpofitum fit; intelligendi eft, illud quadratum effe, & fingu- lisangulis annexum funibus;bitiofque retis angulos,qui à przaltis trabibus longius abfunt; longiis etiam in mare protendi, atque fümmitati duorum palorum in mari defixorum,vix tamen füpra fammas undasapparentii affigi, ut immobiles permaneant. Alios item binos angulos funibus alligari necefle eft,qui ad tuguriolailla in editis trabibtis fita refpondeant. Reti in eum modum quátuor angulis extenío , ejufáüe medio ad imam aquam propen- dente: fimulatque pifcatores qui excubant, pifces ad fe advenientes animadvertunt, fefe inviceni admonent; at poftquam illos in aream ingteffos vident, ilico funcs attrahunt, pi- fcefque reti concludunt. Tum alter pifcator, funem fuum colligat;ut rete fufpenfum ma- neat perque fibulas trabi utrinque infixas delabens, fcapham fuam ad trabem alligatam ingreditur, camqQuc folutam ad comitis fui trabem dirigit , qui funem fuum paululum la- xans,eum cum fcapha in arcam ingredi permittit : at ille irigreffus, rete ab uno capite colligere incipit; & ita pergit, doriec omnes pifces in unum angulum co€gerit; atqueillos in fcapham recipiens, ad fpeculam füarh egreditur , alios pifces exfpe&tans. Tali inftru- mento varia pifcium generaindiffereriter capiunt, uti Sphyrerias, quas Galli Narbonenfes Pefefcomé appellant, Melanuros, Lampügnes, Pelamides, Cholios , Auratas, Synodontes,. Salpas, Sargos, Mullos, Cuculos , Percas, Saurides , Mznas , Smaridcs, aliofQue fimiles, ps diverfo anni tempore : fed przfertim atate, quando malacia cft, nec venti mare tür- ant. Nam fer tempeftates , excubiz adeó commodé pifces adnatantes obfervare non poffunt, ut mari placido, & minimé turbato, que : E; ela pifcandi in"Propontide vationes: C.4À ». LxxI1V. VLT E funt ptatterca alix pifcandi rationes in Propontide, qux omnibus etiatti nationibus communes funt, ut fágeria, quam Galli 7rize vocánt, quz omnium i cft (ccuriffima five facilima, & alis nationibus ctiam nota. Sed quia nulli hujus matis pifcatores fubere utuntur, ut in Oceano & mari Tyrrheno ; nonnulli vulgo cortices quofdam leyes füberis vice ufürpant, uti ex pino & pinaftro , quos ex Ponto ádvcehunt: plerifque aliiscucurbitz in vfu funt, ut in Macedoniz lacubus. Sepenuimeró de induftria Conflantinopoliegreffi, Pifcatorum Perenfium fcaphas fübiimiüs,cofque comitati fumus, ut pifces qui ad littus irifülarum Proconefi & Besbici, atque in Montanez finu capitiritur, obíetvaremus: nam fimulatque multos pifces ceperant, domuin redeunt , & Conftanti- nopoli divendunt. Pifcarídi per T atte vel Traine, hoc eft, fagenam, ratio ejufmodieft: ——À Binis (caphis opus cft; & multis funibusad rete neceffariis: littus przterca in quo pifcati volunt, P D O BR 35EBR*AbTIONG MUTESER. i... -*'5 - volunt, zquale fit, & à fcopulis liberum: deinde rete explicantes in mare abiiciunt, fingu- - Jarum deinde fcapharum funes extremis rctis partibus alljgantur ; tum pifcatores cymbas fuas ad littus dirigunt, rete verfus continentem poftfe trahentes. Quód fi funes brevio- res fint, quàm ut ad terram pertingere poffint , remis cymbas impellunt , donec ad littus perveniant: quo occupato, cymbis fuis,quz circiter viginti paffus ab invicem diftant, egre- diuntur, atque rete (cujus funes zqualis longitudinis effe neceffe cft) equaliter trahere in- cipiunt ; ex nodis enim qui in funibus funt, intelligunt utram in partem rete fit magis ad- du&um, idjue fibi mutuo indicant. Viciniore jam reti;pifcatores ctiam paulatim contra gradiuntur : cumque ad extremos funes pervenerunt,omnes rete apprchendunt,& zquali paffu in terram trahunt; diligenter animadvertentes, ne pifces fub retis imo five facco cla- bantur. Polypis captis, illorum brachia diducunt & explicant, atque dentibus eorum ro- ftrum, quod píittáco fimile habent, confringurit ; nifi enim oéciderent, & cymba effuge- rent. Capris mutenis, illarum cervicem ferreis forcipibus apprehendunt , atquc fufte os & maxillas confringunt, totumque corpus contundunt : nam fi manu apprchenderent, morf(ü abillis appeterentur; oblongum enim babent roftrum, & dentes inftar aculeorum. Capris paftinacis, illico caudas przcidunt, quod noftri Occani pifcatores facere negligunt, qui füis aculeis adhuc przditas Lutetiam & Rotomagum tranfportari curant. Licet autem ha paftinacz nullum nomen Gallicü adhuc ibvenerint,Parifienfes tamen Raias appellant, quód Raiis fimiles fint. Omnia feré pifcium genera denique capiunt prxter Scarum,quem ab illis minimé capi fcimus. Alia eft prxterea cum quadrangulo reticulo pifcandi ratio, quz iis duntaxat qui littora Conítantinopoli vicina accolunt,prafertim finiftra, verfus Ha- riadeni five; /Enobarbi fepulchrum,in ufa eft. Nam omnia Hifpanica mancipia, quz li- bertate donata, T'urcicam religionem amplexa funt, ad Proponridis littora fefe contulc- runt,clegantibus xdificiis iftic exftructis,atque hortis inftitüus: quoniam Turcarum Impe- rator quaídam immunitates & privilegia conceffit iis. qui in ora maritima adificarent. Eam ob caufam fupra tigna terra infixa, atqué faxa ufque ad marinam aquam aggregata zdificia exftruxerunt : nam, ut anté diximus, Ponticum mare, Propontis & Hellefpontus, magnaque /Egzi maris pars, nullum penitus habent refluxum, fed perpetuum profluen- tem. Rete porró illud cujus modó meminimus, ad minutulospifces capiendos duntaxat utile eft,veluti Atherinas, & Cabatffons:Maffilienfibus di&os,Romanis Lavarona;aliofque fimiles,qui littore gaudentes,majores non evadunt: qua de cauía eius macula funt admo- dumexiguz. Simile effet Truble;niíi longe major effet ipfius tela quàm illius cujus in flu- minibus ufus effe folet. Ejus quatuor anguli affixi funt lignis incurvis, & crucisinftar tranf- verfim difpofitis, quorum medio affixum eft manubrium five pertica; qua trabi erede, & in fummo, furca inftar cava, incumbit, & quafi in equilibrio pendet, fic.ut reti in mare demiffo, extrema altera manubrii pars furfum attollatur : huic veró appenfus eft funicu- lus,quo deorfum tra&o,rete ex marinis aquis füblevetur : tum pifces reuiculo comprehen- fi;inaére pendentes manent. Piícationis in Propontide commoditas & quzftus adcó Conftantinopolim auxit,ut undique in circuitu pagi exftruantur.. Congri minüs frequen- tes, quàm in Oceano: eorum etiam capiendorum ratio diverfa eft, Nam quia Oceanus defluit, pifcatores fcopulos accedunt, ibiQue pifciculos fub lapidibus latitantes reperiunt, maris fluxu in ficco relidtos,nomine Exocetos: hos hamis é gemino funiculo appenfis infi- gunt, funiculos fcopulis alligantanté quam marinz aquz refluant.. Cüm deinde marinx undz fcopulos contexerunt, congri, raiz;canicula que marinz, hanc pifciculorum efcam invenientes,cum hamis vorant, eaque ratione fcopulis alligati remanent... Marinis poftea undis recedentibus, pifcatoresad efcam reverfi,pifces in icco relidos reperiunt. .. Natura hunc pifciculum exocetum in ejufcemodi eícz ufum commode formavit: nam ut in ficco hzrere , & fub lapidibus fine aqua latitarc gaudet, (ic pifcatores eum invenire norunt & in. fuum ufüm capere. Hanc ob caufam veteres Graci Exocetum, recentiores Glinos appel- 'lant,quorum nonnulli in Propontide,criftam Galli gallinacei inftar in capite ferunt. Quo- niam veró magnis dentibus przditi funt , & acriter mordent, Comafco incole ad Padi oftia, Vulpem nominant, Maflilienfes Bavecque: at nofter Oceanusnullum illi vulgare nomenadhuc indidit. Altera pifcandi ratio nautis vulgaris,corum prafertm qui in trire- mibus & oncrariis navibus verfantur,& nunquam (ine retibus navigant, duorum eft gene- rum. Aliás enim in aquia explicantur atque ex fübere fufpenfa manent, nulli rei affixa: aliàs qme: atque duplicia, in quorum maculis pifces per marinas aquas oberrantes, fpiffimé fefe implicant;atque capiuntur. Sus f y ks ae VT S br EVE Piftandi CN TÓUT Tee E Tt X : PETRI BELLONII CPifiandi noch ad lumen cum tridente vatio : vari] al in : CPropontide pifces capiendi modi. à 74 CAPYT LXXY. oxtvs Euxinus, Bofphorus, & Propontis femper in. cádem undarum altitudine permanent; quorum accolz pifcandi rationem admodum quaftuofam noctu ad lu- men cjufmodiobfervant. Bini viri cymbam five navigiolum leve & exiguum occu- pant: alter binis remis hinc inde eie cymbam impellit:alter in extrema cymba genu- businnititur, tedamque accenfam habet , ex cymba orà prominentem ;quz quoniam pi- fcatoribus vulgari in ufi cft; per fora venalisinvenitur;atque vulgo Dadi appellatur. Qui hujufmodi piícationem inftituunt, Lunz fplendorem non defiderant: nam quó obfcurior eft nox, c pifcatori commodior. Isportó qui genubus innititur , fufcinam quinque aut fex hamatis cufpidibus conftantem manu tenet, & feduló in aquam oculos intentos ha- bet: fi pifcem quiefcentem obfervat, manum fablevat,comiti,eà apertà aut clausà,ut cym- bam aliquantulum promoveat, aut retro impellat, innuens: ej ufmodi enim fignis intelligit quà cymbam impellere debeat. Sermones inter fc commifcere illis non licct : nam aéris in aquam repercuffio, ad dormientium pifcium aures penetraret, illiQue excitati fugerent: etenim nonnulli pifces alii aliis facilis audiunt. Eapropter adeó lenté cymbam impel- lunt, & leniter remos aqux imponunt, ut pifces non exaudiant.. Neceffe eft etiam delige- rc tempus nullo flante vento turbatum, placidum mare, & locum non admodum altum: pifcesenim non libenter quiefcunt alto gurgite, tamerfi quiefcendo terram contingant, aut alicui faxo incumbant. Eos autem non minus quàm terreítria animalia dormiturire certum eft: nec defunt qui ronchos ducentes exaudiverin.. Nam quemadmodum nulla animalia cerebro prz-dita, (inc fomno vitam traducere queunt: fic pifces cerebro przrditos fomno refici neceffe eft. Quod Plinius Ariftotelis au&toritate fretus fcriptum reliquit: ta- metfíi AQuarius auctor Grzcus dormiendi appetitum in ventriculo collocet. Pifcator igitur dormientetn pifcem animadvertens, magno impetu tridentem five fufcinam (quz hamisrecurvis conftat) in ejus dorfum vibrat;prout videt pifcem vel fibi rc&é oppofitum, vel obliquum:& confixum in cymbam attrahit. Ea pifcandi ratio ad lumen cum tridente, ad polypos, loligines magnas & parvas capiendas maximé eft accommoda, tum etiam ad alios omnis generis pifcesfquamis przditos, veluti lupos, umbras, mugiles, fynodontides, erythrinos. Haro ctiam pifcantur in hunc modum: Ducentosaut trecentos hamos lon- gaquadam feric ex fune quem cucurbitz fuftinent, pendentes difponunt; quibus efcam e carnibusaut pifcibus conftantem affigunt: eum deinde funem nou ad integrum vcl di- midium milliare in mare deferunt , ifticQue tota nocte relinquunt , ut pifces qüi cibum quzrunt; quales funt murenz,fquatinz, caniculz, raiz, atque alii fimiles, hamis capti hz reant. Poftridie mane; nifi tempeftas impediat;hamos, quos e longinquo propter adnexas ingentes cucurbitas ftatim agnofcunt, repetitum eunt,& przdam domum referunt. Qua- : dam urbes Italiz funt,in quibus unicus vir quinque aut fex lincis eodem tempore pifcatur, quas pontium ligneorum rimis infigunt; nam dum cefcam ad unam apponendo occupatus eft, reliqua trabium rimis infixz, tantundem pra'ftant , atquc fi ipfe pifcator eas manu te- neret: nam interea dum pifcis in una capitur, reliquis efcam apponendi ocium habet. Scombrosin Propontide capiendi ratio plurimum ab ca ditfert quam in Oceano ufurpant. Nam qui Scombrosin Occano capere vult,lineas pendentes per tempeftatem ducere dc- bet: quanto etenim vehementior cft tempeftas, atque navis majore impetu vehitur, tanto uberior erit captura. At Graci fagena duntaxat aut reti eoscapiunt. Nullus pifcis fre- quentior in foro Conftantinopolitano confpicitur. Glanide; quà Iudai non vefcuntur, quia fquamis caret. Vulgó ctiam confpicitur Xiphias five Gladi us. Turca, Graci, Iudzi, & relique Orientales nationes Dclphino non vefcuntur, quem tamen Galli eo tempore quo carnes interdi&tz funt, in deliciis babent, & vulgó UMar[euim appellant. Duoram vc- 16 eft generum: nam quem Oe appeilant Galli , legitimus eft Delphinus, uti in libro 1.de Pifcibus abundé demonftravimus. Certum cft noftros Celerinos cos effe quos reliqua: nationes Sardinas & Sardellas appellant : omnes enim notas cüm in Propontide tum in Oceano examinavimus; nec ullam inter cos differentiam invenimus, przterquam in folá magnitudine. Olim liquor quidam, nomine Garum , non minore in ufa fuitapud Ro- manos, quàm nunc Acetum apud nos. Sed etiamnum tam frequent in ufu apud Turcas effe deprehendimus, quàm olim fuerit. Nulla enim pifcatorum officina Conítantinopoli eft,quz venalem non habeat.. Hi Veteribus Cetarii dicebantur: apud Gallos nondum momen OBSERVATIONVM LIBER t. di A E - nomen Gallicum invenerunt;nifi quis Harenniers appellare vellet: vulgarem tamen apud | Tralosappellationem invenerunt: Romani enim Pifcigaroli nominant, voce ex pifcibus & | garo formata. Pifcigaroli Conftantinopolitani,magna ex parte in Pera habitant, & recen- tes pifces fingulis diebus apparant: nam vel frixos divendunt,vel exemptis inteftinis & ca- pitibus, muria maceránt, & in garum refolvunt. Plurimum tamen intereft ex quo piíce garum fiat: nam ex folo feré Trachuro, quem Veneti Suro nominant , & Scombris, com- mode fieri poteft. Garum veteribus tanti zftimatum fuit,ut Plinius exquifitum liquorem id vocárit, nec ullum pené majore in precio effe Roma dixerit. Praterea ait, varii genetis ideffe. Credimusquidem etiam ex pifcibus fquamatis parari poffe, Vt autem demonftre- ! mus Iudxos ab omni antiquitate in vi&us rationc fumimá abftinentiá ufos effe ipfius Plinii 12.512). de hoc garo fcribentis verba in medium proferemus. Aliud veró ad caftimoniarum fu. » perftitionem, inquit, etiam facris Iudzis dicatum, quod fit € pifcibus (quama carentibus, » Nifi nobis conftitiffet,illos adhuc fuperftitiosé obfervare ne garo vulgari utantur, hzc non protuliffemus. Peculiares enim habent ápparatus ir eorá grati4m factos, quemadmodum confedum illud ex fturionum ovis, quod omnes Caviar appellant , adeó vulgare in Gra- corum & Turcarum menfis, üt nemo fit qui eo non vefcatur , exceptis Iudzis, qui fciunt Sturionem fquamis carere. Scd qui Tana incolunt, quum magnam Cyprinorum quanti- tatem capiunt, eorum ova adempta ita falire norurit , ut optimi faporis Caviar rubrum ex iis conficiant in ludorum ufüm , quod Conflantinopoli venundatur. Hzc peculiariter defcripta funt binis libris, in quibus omnium pifcium icones exhibuimus. LH Uetutia monumenta sc Alia fingularia qua Conslantinopol conspictimtur. Caf LXxVI. alicujusmagnificentiam in univerfo orbe inveniri non poffit: nam fummam habet ^^ maris commoditatém. Nihil illic antiquius confpicitur, quàm id quod Romani Imperatores , deinde Graci erigi curárunt. Atque hocaddimus , unum Conftantinum pluribus Antiquitatis ornamentis Romam fpoliaffe, ut Conftantinopolim ornatet, quàm viginti alii Imperatores centum annorum fpatio exftruxerint.: Quidquid etiam illic cle- gantis atque vetuíti operis confpicitur, olim é Romá tranfve&tum füit. Inter aliá, colum- na eft ex porphyritico lapide, non procul à D. Sophia: templo. Eft prztet hzc Hippodro- 1nus,opus magnificum & fumptuofum, in quo duo funt obelifti; quorum alter marmo- reis lapidibus ferro & plumbo colligatis conftans, olim zreis laminis inauratis te&us fuit: alter, ríec is integer,ex Egypto cft advectus. Inco etiam eft xncus ferpens, opere fufili,in- gentis magnitudinis,columnz inftar cre&us. Conftantinopolis íeptem morites murorum ambitu non minds claudit, quàm Roma. Triplici muro cinda eft: fed eodem tempore cos non fuiffe exftru&os appáret : nam pleraque marmorcarum columnarüm fragmenta interjeda confpiciuntur , qux indicant feftinanter opus peractum fuiffe. Divx: Sophiz templum, pulchritudine omnes quz adhuc extant ftru&uras longé füperat, etiam ipfum Romanum Pantheon: nam tota templi interior pars in fornices exftructa eft, fuperiore p patentes, & lucem admittentes,quz columnis e felectiffimo marmore variorum co: orum confedis fuftinentur: fantQue in eo templo (fi licet dicere) tot porta quot in anno dies. Quoniam veró in Turcarum phanum fivc Mefquitam ceffit , Chriftianis ingredi non licet : ipfistamen & Iudzis toto corpore in templum produ&ó ex portis interiora fpe- Gare permiffum eft. Quifquis id templum viderit, Romanum Pantheon, vulgo'S; Maria Rotunda appellatum, admirari definet./. Imo miramur Pantheon adeó extolli;cüm cjus ftru&ura tanto ut prxdicant artificio non conftet: nam quilibet vilis etiatn faber murarius facilé & ex tempore illius fabricam animo concipere poteft ;quandoquidem ejus bafis adeó firma, muri adcó denfi funt, & ex omni parte folidi, ut difficile nobis non videatur fornicem perviam fuperxdificaffe. At D. Sophia templi alia eft fané ftructura (foris qui- dem codo latere uti Pantheon conftans , & interiüs marmore incruftata) ampla & laté patens; & tenui materia undique exílrudta. Turcz ad cjus exemplum fuas Mefquitas a'dificarunt; nam circiter fexadmodum fplendidz & magnificz intra cettef(imum ánnum ad D. Sophiz templi cxcmplar funt fa&z.. Vetufti cujufdam palatii rudera confpiciuntur; quod vulgus Conftantini palatium appellat. T'urcarum Impetatot in eo/füos elephantos | atquealia mitia animantia alit. Vicinus Hippodromo locus eft, vetuftum olim templum, : GG inquo C ONSTANTINOPOLITAN A ürbseo loco fita eft , ut coinmodior ad Monarchz 9^ E. "n VUMIT. Y 76 PETRI BELLONII in quo Imperatoris T urcici fera animalia adíervantur: ad hujus fingulas eim leones alligati, quod profedtó finc admiratione confpicere haud potuimus ; quan. oquidem fol- vuntur, manibus tra&tantur, denuó alligantur, atque nonnunquam pcr urbem ctiam cir- cumducuntur. Quia porró omnes Turcarum Imperatores , quantumvis. ctiam barbari, fingularibus & raris animalibus deleti funt : fingulze provinciae ipforum Imperio fubdi- tz, fi ferum aliquod animal capiant, Conftantinopolim mittunt , quod Turcarum Impe- rator ali & fedulo curari pracipit. Iftic catenisalligatos vidi Lupos, Onagros, Erinaccos , Hiftrices,V ros, Lupos cervarios, & Lynces: imóminuta animalia iftic etiam feduló alun- tur, qualia funt Pontici mures Latinis, Ermines Gallis didi. Erant praterea bina animal- cula,felibus adeó fimilia, ut ab his differre nifi magnitudine non viderentur, quibus vete- rem appellationem adaptare nullam potuimus : Aliquando Lynces effe exiftimavimus , quoniam pantheram prolyncefumcbamus;tandem imaginari nequivimus, quznam cf fentanimalia. Mirum fané eft eosadcó leniter omnia hac animalia curare , ut maxime domeftica reddant:imó ipfas etiam Genettes Gallis nuncupatas;( quarum iconem fübiici- mus) liberé perdes vagari non minüs quàm feles permittunt. Ceterüm cüm Pera & Conftantinopolis unica feré urbs fint;folo portu divifa , fepe traiiciédum e(t. Eam obcaufam frequentiffimi inveniuntur navicularii,(magna ex parte mifera mancipia) qui homines hincinde tranfvehant. Qui veró é na- vibus in officinasonera tranfportant, omnes feré funt ZEgyptii , o&oni aut deni fimul copjundi proficifcentes: nam cüm plerumque magnasgra- vesque farcinas, quales funt quz navibus vehi fo- lent, educere, atque etiam vafa vino plena porta- re debeant, illa geftare folent pendula, eandem vocem & fimiles accentus perfonantes fimulque zquo paffu gradientes. Multi funt Conftantino- - poliopifices , varias artes mechanicas exercentes nobis ignotas : cüm enim typographica carcant, omnesin papyro expolita & levigata fcribere folent, quz: apud illos quidem non conficitur, fed ex Italia advehitur. Papyrum levigare volentes, afferem fibi comparant ex buxi fragmentis fimul glutine jundis conftantem, nonnihil interiore partc concavum, cui papyrum levigandam imponunt; deinde chalcedonio lapide five iafpide per medium ba- culum cubitalis longitudinis trajc&to, ejus extremitatibus manu appréhenfis ; papyrum buxeo affcri impofitam lapide confricant, atqué expoliunt.. Turcz fuos enfes, quos Ci- meterres appellant, geftare gaudent, non lucidos ut nos , fed damafquinatos ut vocant, hoceft, utrinque fübczruleos : ejus rei gratiá armorum expolitoresammoniacum falem cum zrugine zris in aceto macerant in vafe aliquo, deinde enfis mucrone impofito , fub- latum tenentes, illam mixturam integro die perenfem defluerc (inunt;nonnihil enim ex- edit ferrum five chalybem radiatim fecundum longitudinem, cui magna venuftas ex poli- turá poflea accedit... Qui cultrorum & enfium vaginas conficiunt, magná induftriá co- rium qua& granis quibufdam obíitum parare norunt, ut aliàs dicemus. | Apud Turcas; no- bilesgemmz non minore, imo ctiam majore furit in pretio, quàm apud nos : & plura ge- neraapud illos inveniuntur, quam apud noftros gemmarios;e quatum nuníero cft fpurio nomine Lachryma cervi.nominata, & alia Sultan Meheure dicta: fed de his aliàs plura. Plurimz funt officinz, quarum domini folis liacis telis vario colore depingendis fefe & fa- miliam alunt: qui quoniam fuum opus fübitó & magná facilitate peragunt, ejus modum hic declarabimus. Primum omnium telam xylinam vel lineam, pulte examylo facta in- ducunt, camquc five flavi, five czrulei, five alterius coloris fit; valide extendunt, levigant, atquc expoliunt : igncam deinde formam elegantibus aliquot flofculis inféulptam,colore cei » (quemadmodum opere typographica folent) linez: telz: ita tenfz impo- nunt , premunt, & fricant ;quà ratione pergentes , elegantes operas fine molefto labore abíolvunt. te iordeskastevmi (nio "Muficüm inftrumentum apud Turcas invenitur ex arundinum calamis confedum; quod inflatum , non. minds clegantem reddit harmoniam Germanicá fiftulá. 'Turcam forte ante Domini Aramontii zdes tranfcuntem , & hoc inftrumentum inflantem femel: audientes cgo & reliqui qui in legati triclinio erant , Germanicá fiftulá ludere exiftimavi- mus: fed € feneftra profpicientes, obfervavimas id inftrumentum, eadem ratione cónfe- &um, qua fiftulae eorum qui animantia caftrare folent , quatuor tamen & viginti calamis eonítare;cüm illé decem & oto folummodo habcant.Qui ipfc non audiviffet,vix credere Gur ; / queat O.B SERVATIONSNYM LITER. L um queat ex tam vili & fordido inftrumento, adeó fuavem harmoniam prodire poffe. Cui ocium ett viicandi corum officinas qui Conftantinopoli cultellis manubria adaptant , ma- gnam varictatem dentium & corauuni animaritium conlpiciet : nosenim iftic bubalidis, gazclarum,& aliorum variorum animalium cornua óbfervavituus ex Ponti Euxini littori vicinis loeis delata: duo prater hc dentium, Elephantis videlicet, & Mors, Gallis ebard vocatz belluz genera; aliorum etiam animantium, qux vulgare nomen nondum invenc- rant. Qui legitimutii Calamum odoratum defidcrabir, in mercatorim officiis Caffa- bouferire * petat, & pro Acacia, Akakia pronunciet, Acacalis Kefmefen; Amomum Ama- ia; Ammi Amcos; Napellus Biích; Saccharum Alhaíos, T'igala ; Harmel Armala ; Ben albi & rubri radices Behen amcr & Bchen abias : nam quas Ben album & rubeum cffe ar- bitramur, plurimum abfunt à veteruai defcriptione. | Hebulben femina venalia habent, quz nobisin ufu non funt, queniadmodum nec nux quxdam gemini pugni magnitudine, parvisgranis efui aptis atque avellanz inftar dulcibus, plena, quani Coulcoul, hoc eft,nu- ccm dc Coulcoul nominant. Qui Calanium aromaticum noftrarum officinarum expe- teret, Acorum abillispetendum effc. Colocyrithide cui cortex fit ademptus, non utun- tur, fed integrà , magno errore. Vbique venale reperitur Terebinthi granum viride, & cjusrefinadura. Bryon iftic etiam venale cft, à noftro arborum mufco longe diverfum. Fallimtt enini qui noftruin mufcum V fneam effe arbitramur; eáii ipfi Vfnech nominant. Audorcs Ponticum Abfinthium commendant: id in Conftantinopolitanis officinis non modó venale, fed etiam ufürpatum vidimus : fed omnibus notis cum noftro vulgari hor- tenfi conveniens, necab illo diffetens, nifi quód Ponticum fponte nafcens invenitur. Et nobis admirationis caufam non levem prabuit,plerofque in noftra Europa;id Abnthium in dubium vocare, inéptamque quándam herbulani Abroroni potits genus, & nullius c£ ficaciz ci fubftituere maluiffc, quàm vulgari dti; quod legitimim eft Ponticum ; fimili cr- rore implicati quo Veneti, qui legitimi Hyffopi lóco, herbulam quandam, magná qüáni- tatein Forojulienfis provincia montanis creícentem, in ufum receperunt , potius quàm domefticà & cultá uterentur, levi & tenui errore in multo gtaviorem commutato. Con- ftantinopolitani, qui tam diverfis aromatum & fimplicium niedicamentorum gencribus iri fhis officinis abundant, ut mera fit confufio, neque filveftri neque domcefticà Hyffopo utuntur, nifi in penurià; (eam enim pro Thymo habent) fed cjusloco itiütilem qüandam heérbulam veteribus ignotant ufutpant. Sic Thymi Cretici nullus apüd eos ufus, fed vc- ram & legitimam Hyffopum ejus loco fübftituunt.. Rhaponticum nancifci qui volet, Rhabarbarum fibi demonftrati curet (nam id diftinguere non norunt, cüm utrumque Rhabarbarum nuncupent) atque radices oblongas & foris nigras, interius vetó Centauri májoris rádicibus fimiles feligat.. Certum enim eft, fatis magnam effe intet Rhabarba- rum & Rhaponticam differentiam. Quiaautein de uttoque, tuni etiám de omnibus ani- malibus, plantis, & rnedicamentis in Comnientariis quos Gallicà lingüà in Diofcoridem fcripfimus, agemus; plura non addemus, fed finem priori libro imponemus. - Pk Hec vox córrupta efl ex Avicenna Call e» Aldicira (quod referente Garcia, Calamum ex Aromatibwicri- ficat) vel Serapionis AtTibeldixiri: aur Belloniu mercatorum vocem non veQt? exprefit. GG; PEÍRI PETRI BELLONII GENOMANI Singularium & memorabilium Rerum, ^ per varias exteráfque Regiones obfervatarum, — LOISEROSEQVND"YVS LgctóÓ*xXr T cvariorum recentiorum , «o» cueterum , qui terref£ria maritimaque - itineraconfecerunt plurima de De "Peregrinationibus fcripta legumes: fic etiam deprebendimus eos qui deincompertis pror[usque illa incognitià age- re cvoluerunt , [zpenumero vanitatis (Jy mendaci argui. £xemplum proponemus eius voi quam nunc JMumiam cvocant : de qua nonnulli m- mium fibi tribuentes ,bonarumque lterarum, «7: naturalium verum igna ri, prodere uon (unt cveriti, eam conflari ex bumams cadaveribus , avend [ubmer[is in Africa Qf eArabie defertis. 4t cim [imgulas ves quas in Egypto obferuavinus , defcribemus, eMumiam long aliud eJ€ quam quod cvulgus. cen[et , nec cam Graci € Latinis irnotam fuiffe demonfirabimus. Itaque 1m bunc fecundum Librum mbil nos relaturos profitemur, prater eaqua noftris oculi Crane fuere quorum pleraque cveterum au&forum teflimonig confirmabimus. - Liberum porro uobit effe. exiklimautes , ea que fefe obtulerunt examinan- da, plenà defcribere , liber? ev fine. diffmulatione de i$ mosíram fententiam proferemus. - Ceteri quoniam favor & autforitas "Domini de Fumet nobili viri &/ Cubicularü Regi Gallia, in télarum rerum ob[ervatione plurimum me iuverunt , ingratitudims notam nullo modo effugere po[[emy mifi liberà faterer , plurimum me ipft debere: mam suultarum rerum uo- titiam adeptus [uns ex eus peregrinatioubus, in quibus magna bumanitate erga me w[us est. lpfum autem Conáfantinopoli saveui, "Regi Heurici Vl. ad Turcarum Imperatorem Legati mnnere [ungenteim qui certé magno favore illum profequutus ef£: mam aliquot ex futt Aulicis adiunxit, qui eius curam babereut, atque per omnes quas vellet adire provincias ipfius lm- perio (nbie&tas feeuré deducerent.— Itaque comitibus mon infima nobilitatis viris Gallis , at- que etiam lamfaris, Chaous, e» interpretibus, bonorific abfolvit lougas e» difficiles pere- grinationes per Turcicas provincias , ut poftea cvidere licebit. "Peregrinationum qua mari peraguntur , incertum tempus effes AIque de (onstantinopolitano itinere in Alexandriam. CAPYT PRIMVM, fcribere poffunt : quoniam, cüm navigationes ventis fint obnoxiz, frpenumero contingit, quaflibet naves magnas vel parvas, quz velorum vel remorum benefi- cio aguntur, triremes, vcl onerarias, vento fecundo, o&to dierum fpacio iterabfolvere; ad- verfa autem tempeftate, vix bimeftri illud conficere poffe. Verum quidem eft, nautam qui navigationem inftituit, illius tempus poffe fupputare;at illud certum fpondere nequit: cum fecundis ventis iter inflitutum brevi confici poffit, adverfis veró minime. Nobis con- tigit ut trium & decem dierum fpatio, é Propontidis freto Venetias perlati fuerimus, in quod iter nonnunquam fcx menfes funt impendendi. Nunc autem defcripturi iter é Conftan- Q v 1 marino itinere peregrinationem fufcipere volunt, nullum certum tempus prz- OJBSERYATILONVM rIISB.'ItI j 79 Conftantinopoli in Alexandriam ZEgypti, noftrum eft demonftrare , Arabum naves & prafertim /Egyptiacas,certum anni tempus obfervare, quo Conftantinopoli Alexandriam navigare folent : nempc circa Augufti finem ; nam Septentrionales venti ditiis in eádem ftatione permanent Septembri, quàm ullo alio anni temporc. Ne igiturtam commodam navigandi occafionem negligant, plerzque naves Conftantinopoli tunc folvere folent in ZEgyptum navigaturz. Qui verócx Alexandria Conftantinopolim proficifci cupiunt, fub vernum tempus difcedunt: nam Auftrales venti conftantiüs flant vcre, quàm reliquis anni partibus. Vela igiturexplicantes folvimus füb vefperam, totaque ca node & fequenti die navigantes, fecundo vento boreali vecti fumus, unius dici & nodis fpacio totam Propon- tidem cmenfi: co nomine appcllatur illud mare Conftantinopoli vicinum , quod binis Bofphoris clauditur, binofQue Sinus habet ; unum Mentanez, quiolim Nicopolitanus; alterum Nicomcediz, veteribus Aftacenus.. Sequenti igitur primam nodtem die , plano aquorc vedi; Phrygiam ad finiftram & Thraciam ad dextram relinquentes, Propontidem emen(i fumus, quz montibus undique cingitur,nec admodum lata eft: nám fi quis in me- , dia Propontidenavigaret , facilé continentem utrimque confpicere poffet , atque multas infulas preterea (üprà enumeratas. Tertio die mané Callipolim appulimus, ubi anchoris in Sinu iadis conftitimus. Veteres orbes ad Propontidia littus fita in Thracia : e (alipolis. C A. P. 11 Y ALLIPOLIS à Byzantio diftat quatuor dierum itinere, hoc efl;circiter triginta. E , fex miliaribus, nec ullum porcum habet magnis navibusaprum.; | Verum quidem eft Sinum habcre fatis capacem : fed. & tota Propontis & Hellefpontus, ut verum fateamur , Sinus propemodum. dici poffent: nam ubique vadofi funt. Terreftri itinerc Conftantinopoli Callipolim proficifcentibus , & oram maritimam Thraciz legentibus, quatuor veteres urbes occurrunt; vetus nomen etiam hodie rctinentes,nullo tamen muro claufz; ut nec reliqua urbes per cas provincias quibus Turca imperat. Prima eft Sclym- bria, nuncSclibria dicta, ubi portuseft navicularum capax,& finus pro majoribus navigiis. Secunda eft * Heraclea; olim Perinthus, elegantem & capacem portám habens oncraria- rum navium & triremium. Tertia eft Rodofto. Quarta cft Callipolisnunc Galipoli,op- pidulum nullis moenibus cin&tum , ubi Propontis definit, & Hellefpontus incipit: nam univerfum illud fretum à Callipoli ad ZEgienm.marc ufque; Hellefpontus appellatur. T ur- cx cam nunc confuetudinem obfervant , ut omnes naves, cujufcunque regionis , frerum egredi volentes, fi(ti hic debeant, & earum naucleri Callipolitana przidia convenire, & licentiz diploma ab eis petere , quod in Bofphori altérutto caftello reprefentent.. Qux Conftantinopoli licentiam | acceperint , Callipoli aliam: non expetent: fretum tamen egredi volentibus, licentiz diploma in alterutro eorum caftellorum przbere neceffe cft, Quzlibet onerarig navesex Turcarum Imperio per fretum hoc sig integro triduo anchoris fixis hzrere debent, ut Turcex ocium habeant perluftranditotam navem : nullà etenim ab hac vifitatione immunis eft. - Veneti, Anconitani, Genuenfes, Neapolitani, & Raguízi id fretum havigare folent... Etquia clavis eft, & primarius ex Turcarum domi- nio egreffus quo mancipia effugere poffent, cam ob caufam adcó diligens ittic fit perqui- fitio. Exterz naves hoc fretum ingredientes,fi fecundo vento fcrantur,hic non fü büiftunt, Vt licentiam petant : omnibus enim n4vibus libere ingredi licet; at egredi minimé: nam fi forte fugitiuum mancipium in navi aliqui latens;aut aliud quidpiam ex T urciá efferri pro- hibitum deprehenderetur, gravi pecuniz (ummá mul&aretur. Biduo Callipoli hvfimus, & Auguítinianorum monaflerium acceffimus , templum adhuc retinens iuxta Chrifliano- rum Latinorum normam, ubi vitem fru&u fuo femperonuftam, vidimus; quam nobis af- firmabant feptiesin anno fru&um, eumque maturum prxbere. | Apud Callipolin in pla- nicic, vetera quzdam Regum & Imperatorum T hracix fepulchra in craffz cujufdam & orbiculatis metz formam exftructaconfpiciuntur; colles quofdam referentia, quibus vni- verfa Thracia abundat;alioqui inzqualis eft. Procul plurima adhuc alia ipfis montibus im- minentia appárent, fic ut colliculi montibus humaná operà impofiti vidcantur , ut reverá etiam funt. Callipolitanus portusadmodum anguftus cft pro oncratiis navibus: at cátafco- piorum;biremium,myoparonum,& Maonnarum (navigii genus Latinis Gracá vocc Hip- pago dictum, quod tranfvehendis ex Europa in A(iam equis & Camclis ufürpatur) fatis ca- pax e(t. Hujuímodigeneris navium. Maonnz appellatarum , frequens numerus fingulis diebus mane Conftantinopolim appellit, quz maximá ex parte à Tutcarum Imperatoris : : GG 4 pixto- b | * avchunt,atque interdum etiam cà explentur. Turcz, quód admodum (it liquida, ovillis 8o: DOGOPRETRAO BELLOSNII prztorianis aniffaris ducuntur. Pofteriore parte apertz funt: eam ob caufam equi & ca- meli (inc difficultate in eas tanquam ftabula ingrediuntur. Secundum portus oram trirc- mes in ficcum pertra&tz fupra trabes ligneas impofitz , & afferibus tc&z, armamenrarii marini in modum. Omnia cduliorum genera Callipoli in foro venalia non minüs quàm . Conflantinopoli reperiuntur. Vrbsà Grzcis, Iudas & Turcis culta. Frequens iftic tra- jeduscx Europa in Afiam. Cüm Callipoli biduum hafiffemus, vela explicantes, noftrum itct profequebamur: fed ad Ca(tella pervenientes, fecundó anchoras fiximus: nam (ut di: ximus) nülli navi, cxterz five Turcicz per fretum hoc ceredi licet, quin primum Callipo-- Ji, deinde iterum ad Caftellorum ariguíftias anchorasjaciat. Navi five triremi extera mer- cibusonuftz, triduo integro iftic hzrendum, ut expeditionem exfpedtet : Turcica autem vento nimirum fecündo adflante, hac przrogativagaudet (ne tempus elabatur) ut primo die expediatur. * Redliits bc Bellomius quàm fuperioris libri cap. 64. ubi Perintbum nunc Rbodoflo dici contendit : nam. Rlrodoflo elim Piolemaeo £iadyUn X, vaíd'sser dicla fnit. Con(ule Ortelii Tbcfaurum geographicum. «.— Qoffbori T bracici , Castellorum Seili e 4 lydi atque ; ruderum $camandria defcriptio. Ca?YT Hh 1: olim, ut & nunc, Scftus & Abydus fitx fuére. Ex hoc Poétz fabulam de Leandro & Hero fcribendi occafionem fumpfere. Abydusin Afi eft, paludofo loco fita, & quadrangulà formá reparata. Muricaftelli ambitus przaltam turrim quadratam antiqui opcrisadhuc permanentem comprchendit , quam T urcz fammá parte extulerunt, atque bellicis tormentis municrunt. Ea non fümt rotis impofita, at humi iacent, validoque mu- 10 poflcriore parte nituntur, ut nec fetrorfüm ferri, nec antrorfum progredi qucant,eajue C ASTELLOR VM ftctum circiter quadrantem milliaris in latitudinem patet: in co feptem & viginti numero, omnia ferie quadam difpofita maris planiciem fpedant.' Qua- tuor propugnacula valdc infirma quadranguli muri quatuor angulos occupant:& licet hzc arx una ex clavibus Turcarum dominii át, valida non eft; firmior tárnen quàm Seftus: & ut majoris riomenti, majore ctiam quàm Seftos curà & diligeritià adfervatur. Sáxa qui- bus reparata eft, é ruderibus vicinx cujufdam urbis defumpta funt , quam antiquitusSca- mandriam nuncupatam fuiffe arbitramur in. Afix continenti fitam ; etenim dimidio dun- taxat miliari abeft à mari, & dimidii diei itinereà Caftellis. Iftic magnificarum qüarun- dam ftructurarum eleganti candido marmote conftantium rudera confpiciuntur , & co- Iumnz omnis generis opere claboratz, tum plurima quadrangula & ampla epiftylia. Sita fuit in colle, qucm utrinque ambiunt maxima lataQue planicies & elegantia prata;hieme rcítagnanria, at zrftate ficca. Iftic vidimusingens faxum fummo artificio fcalptum, viri ar- mati effigiem referens , thorace fecundum veterem confuctudinem induti , galeamQue plumisexornatam in capite gerentis, füb mento fibulis conftridam; oblongum & erc- &um clypeum manu tenentis,atque acinacem five enfem falcatum geftantis, non corpori alligatum, fzd é collo propendentem fub alafiniftra. Hanc ftru&uram quoddam magni- ficum templum fuiffe exitimamus, alicui Deorum confecratum , cujus faxa, ut diximus; Turcz nuncad mare deferunt,ad fupradi&am arcem muniendam devehenda. Altera arx Scftosin Thracix Cherronefo fita cft, ingenti & amplo pago à Graecis habitato, nomi- ne Muito , vicina , in collis cujufdam acclivi, trifolij propemodum formá. Hujus prima turris mediam atcem occupans, tres hemicyclos fimul conjunctos refert. Altera primam fimiliforima ambit. Murorum ambitus triangularis eft: primufque cjus angulus monti oppofitus, turrim in fummo obtinens, quz arcem cá parte propugnat. Ab hac turri pro- tenduntur utrinq. muri ad ipfum ufque mare, mediam türrim comprehendentes: deinde fecundum maris littus progredientes clauduntur; validifue tormentis bellicis egregié muniti funt, explodendis (f: neceffe fit) in eas naves qux fine licentiàeffugere, vel in Hcl- leípontum vi perrumpere vellent. Infirmior eft Abydo, ob montem illi imminentem. Qui per Hellefpontum navigant , montes picearum [ verius pinorum filveftrium] fil- vis obfitos confpicerc poffunt, quarum tedam incola legunt, atque accendunt ; nam in- ftar candele ardet. Ex hac etiam picein nigram conficiunt, atque cedriam , à Gallis vocc Arabica Quodran five Quotran nuncupatam , ab Avenionenfibus veró Cade cerbin. e te autem vilis ifticcft pretii, exter naves eó appellentes, magnam ejus copiam aut -- xE - * OBSERVATIONVM.LLIBEER I Imbros inf. CC Melaeicui fia. Mare e£geum. Tenedos inf. Raine ldamoeus Silva Pi- — Ifa, Troie. — Pbrygie. — cearum. 1. — Melas Fl. pre(fa: mam media — g. 2. Maito. arx tres / bewicy- 6. 3. Helefbontus. clos (imul jumfos 7. 4. Seius. fedmaleex- — veferre debet. 8. Earopa. Gallipoli. Marmara inf. Besbicus, Propeuta. Lamp[acum. Abydus. Gymne[ium, Troia. 8t aut captinis utribus excipere folent: precium in fingulos utres dimidius aureus. Multo au- tem liquidior eft illà, quz in ligneis doliis ex montibus Burdegalz vicinis advchitur. Eà olim Egypti] fua cadavera confervare folebant , unde id medicamentum conficiebatur quod Mumia vulgo appellatur,de qua poftea plura. Nautz nunc nauticos funes cà cedrià iliinunt;atq. cum pice foffili (Piffafphaltos nuncupata,fupra Epidaurum nafcente) mifcen- tes, fimul colliquant, ut Piffafphaltos mollior & liquidior reddatur, cüm fuá naturà exfuc- ca fit, nec ufui effe poffit, nifi cedrix in Phry- giaparatz commifceatur. Vtautem intelli- gi queat , quam arborem per Piceam intelli- gamtis , picturam híc exhibemus, licec ejus luculentam hiftoriam libro de coniferis ar- boribus dederimus. AC ; ^. Hellefponti & Propontidis littora , mag- nam Algz latifoliz quantitatem projecdtam habent,qux in mari nafcitur, ut in prato foe- num. Incolx cam in littore legunt, atque argillz commifcentes , fuas ades illà conte- .gunt:cüm enim oblonga,lata molliaqueha- beat folia, facilé contorqueri poteft & argil- lz mifceri: quandoquidem edium teda pla- na habent. Mare per has anguítias magno impetu fertur. Hinc fit ut excrementain lit- tus eiiciat non prorfusinutilia , veluti Alcio- nij quintum genusà Diofcoride defcriptum, ^^ * quod Samothraces, Imbri, & Lemni incolz vulgari lingua Arkeilli vocant. Hujus tanta quantitas in Besbico Propontidis infula pau- Julum fub Marmara fita invenitur, ut naves €o onerari queant: cüm tamen admodum magno ematur in Venetis, aliarámque na- tionum officinis: veteri quidem nomine il- lis ignotum; fed quia leve eft, & fpumam ^ refert, Sputna maris nuncupatur. Nos iflic T 43; [21 ctiam Antipathcs invenimus. ^" — " Pru $2 I 5 PHTRIVBELLONII Q ua apud eAbydum obferoavimus. GC XA NeudVv. tis, Augufti vigefima odava,magnam ciconiarum pratervolantium turmam vidi- mus, qux multorum judicio trium aut quatuor millium numerum explere potc- rant. Ex Ruffia& Tartaria advenire credebantur; nam Hellefpontum decuffatim tranf- volabant. Hz cüm fupra Tenedon infulam quafi perveniffent, diu in gyrum fefe verten- tcs aliis alias fübfequentibus , quodammodo in orbem fefe compofuerunt : & inde , anté quàm à Propontidis oftiis longiüs abfcederent, plus quàm viginti minoribus turmis di-' fttibuta ; aliz alias prcefferunt, omnes tamen verfüs meridiem tendentes, Abydenus ager Chamaleone mgro, vti Hellefponti littora, abundat. Incolz ex Iberide, quam Grz- ci vulgari appellatione Serapidi nominant, Ícopas conficiunt. Plures quàm centum T'ur- cz in noftra navi erant,qui Conflantinopoli in ZEgyptum proficifcebantur : longé etenim breuius cft iter marinum terreftri, ut poftea demonftrabimus.. Singuli viatores aurcum pro veturá pendunt, Zgyptij mercatores divenditis Conftantinopoli mercibus,nc inarics naves in patriam reuchant, magnum viatorum numerum Memphim àáut alia Zigypti loca adire volentium, recipere folent. Noftra nave in Abydeno portu hzrente , & donec om- nia expedita effent exfpe&tante, fecundum riuulos quofdam aqua falfx deambulantes,ter- teftris cujufdam ferpentis genus invenimus, magna ex parte interdiu in mari vivens, uti coluber in aqua dulci : fed no&uin continentem quietis caufa progreditur: Rubro quo- dammodo colore;cui cinereus permiftus fit, przditus. À » Y D o adjacet pagus,co amplior qui Sefto vicinus eft:in illo càm effemus die mar- x T roja rudera e mari e[[e con[Ficua. GAP vC 8 arcibus mané fecundo vento, quem nautz Maeftro tramontano rieminare fo- A lent, ve&ti,ex Hellesponti anguftiis egredi coepimus, & in Mediterraneum mare, quod trium milliarium duntaxat fpatio ab Abydo abeft, ingredientes, Cherrone- fum ad dextram reliquimus ;in qua Promontorium eft veteribus Maftufia didum , ubi Hecubz tumulus , & Protcfilai fepulchrum erat : deinde Imbrum infulam, Lefbo paulo minorem, celfiores tamen montes habentem; Thracix enim litori valde vicinaeft. Lon- giis porró in mare progreffi Lemnon infulam vltra Imbrum fitam confpeximus; quz pro- pterhumilitatem , & quia altos non habet montes , vix nobis apparebat. Secundo vento longius in mare delati, ad finiftram fecundum Afix littora defleximus: nam fi ad dextram . navigaffemus, ab infulae Chio canali, ad quem tendere oportebat , aberraffemus. Conti- nentisPromontorio Capo de Ianizzari,quod veteres Sigeum nominárunt, viciniores fadi, fatis aperté cujufdam vetuftz arcis olim Caput Gymnefium nuncupatz, rudera confpexi- . (.. » * - * E mus, ejus vetuftatem demonftrantia: & longinquo autem videre potuimus , quia in fum- . mo Promontorio exftabat. Huius arcis muri ex latere & tenaci intritaexftrudti fuére. In- gentes iftic funt cifternz, atque ampla penuaria , qux Troiam profe&uri confpeQum ivi- mus : noftra navis curfum tenebat inter Tenedon infulam , quam ad dextram , & Toi rudera, quad finiftram habebamus. ru Ruderum Troia deferiptio. GA p»YyUr- wy ROIANA rudera proculafpicientibus fatisappárent : nam urbis muti nonnullis -.1 locis adhuc füperfunt.. Quoniam veró ca terreftri itinere fpe&tarum ivimus; quid Blois deiade per Olympum & Orminium regiá vià qua Prufam urbem ducit , progre-- diendum foret. Mons Olympus pari propemodum cum monte Senis cft altitudine, adi- inde terreftri per Thraciam itinere Conftantinopolim. Troia incollis cujufdam acclivi : fita OESERVATIONVM LLrFs:-it 83 fita cft, & mari facilé confpicui : nar fecundum littus extenditur. Intcr Teriedoninfulam & Troix rudera, inter bina promontoria tranfivimus: alterum infra Troiam, in confpectu . Lefbi infulzz, quod ntínc Cabo Sancta Maria, olim Iarganum nominabant: aitetum cft in extrema infula Tenedo, ifticjue ventus noftram navem deferuit. Ad radices collis (ive Promontorii , quzdam fornicesantiqui operis adhuc confpiciuntur, ex arenato & latere confítantes : deinde paullo infrà, fecundum littus maris,daatum Promontorii arcium qua in urbe inclufx fucrant rudera. Troiani agri incolz , partim Grzci funt , partim Tuicz; partim Arabes : omnefque cam regionem Troada vulgó nuncupant. Nonabsre Troia- nz urbis magnificentia (cum adeó ampla fit) à veteribus Poétis fuit celebrata. E dificio- rum enim qua adhuc eonfpiciuntur rudera tam admiranda videntur intuentibus , ut co- Tum majeftas non nifi longa oratione explicari queat... Murorum ambitus de urbis ampli- tudine fatis magnum teftimonium przbet : conftabant autcm ex magnis faxis raris , & valdé fpongiofis , nigris & duris , formá quadrarigulà incifis, qux ex vicini Promontorii Affos dicti, latomiis exempta fuerant; à quo Salpetrz olim Flos Afix petrz di&um eft. Ex- flancadhuc turrium quz in muris erant rudera. Itaqueminimé iis credendum qui omnia rudera periiffe referunt. Murorum qui urbem cingebant fundamenta adhuc appárent nonnullis locis fuffalta columnis & fulcris binas orgyias latis Quatuor hotas in iiscir- cumeundis infumfimus , nunc equites, modó pedites. Extra murorum ambitum fccun- dum rcgias vias videre licet magna marmorea fcpulchra operisantiqui, ex unico lapide in- ftar ciftze excavata, quorum opercula adhuc integra funt. Appárent & praedictarum dua- rum arcium rudera ex marmorcis lapidibus conftantia,qua omnino corrumpi nequcunt. Quz infimo urbis Troix loco eft, fecundüm marislittus in longitudinem , duorum pro- 'pugnaculorum inflar, extenditur:ejus muri ex marmore cum albo tun rubro teffellatim compofito conftant. Alteraarx in fümmo collé fita, ab alterá muri parte in ipfo urbisam- bitucontinctur. Ex hac univerfa fere urbs;atque etiam vicinusager confpici poteft: illius muri paullum extra urbis moenia eminent. Pofiquam maeniorum ambitum circumiviffc- . mus, interiora urbis obfervare coepimus ; fed nihil nifi ruderum confufa moles confpici- tur: inter quz turris cujufdam quadrilaterac bafis occurrit ex quadrato lapide ftru&ta, ma- gni operis, quam Pharicujufdam noctu navigantibus lucem przbentis, bafim fuiffe eredi- maus. Inveniuntut infuper multz cifternz integrz;quibusaqua pluvia adfervabatur;quód toto illo tra&u rari eífent fontes, imó unicus duntaxat loco inferiore apud portum. Con- fpiciuntur etiam templorum quz habitantibus iftic Chriftianis exftru&ta fuerant , rudera, & magna adhuc murorum pars: in quibus marmorea faxa, crucem fculptam habentia. Toties excifa fuit hzc urbs, ut nulla integra remanferint edificia : eam ob caufam prorfus nunc deferta, curh nemo ibi habitare poffit ob agri fterilitatem, & aqua penuriam. Intra primum milliare in circuitu nullus eft vicus, nulla ades , adcó fterile & arenofüm eft fo- lum, ut raras admodum arbores fructiferas alat. Pro loci tamen natura Efculiatiborum proventus fatis quzftuofus eft : nam vicini incolx ejus glandes adhuc teneras cum füis ca- lycibus perticis decutiunt, ut apud nos iuglandes decuti folent, quas fub ipfis arboribus ex- ficcari finunt, nihil (ibià fuibus (nullas enim alunt) metuentes. Reficcatas & aridascolli- gunt, faccis imponunt, camelos onerant, atque in proximas urbesvchunt & vendunt, ut . Prufam & Callipolin.. His coria parant, ut nos querno cortice comminuto, /Eeyptii Aca- ciz filiquis, Italt Myrti,Grzci Rhoisfoliis. In hoccapaci ruderum ambitu, ampla eft pla- nicies, quz nunc Xylo & Sefamo conferitur , quod magnum cenfum adfert , quia Turcx: exeo oleum exprimunt. Iftic etiam Mcelonum genus ferunt;nullà rigatione indigens:imó ejus naturz, ut per integram hiemem (ine corruptione confervari poffit... Veri tamen fünt melones, & fimul atque à fua planta tevulfi funt, aliorum melonum modo edi poffunt: in €o tamen differentes , quód tota hieme, totaQuc feré proxima zftate confervari queant. * Legitimos autem effe Mceloncs afferimus, quoniam tota planta à noftratibus non differt, & eorum fapor ad noftrorum faporem proximé accedit: non defunt ramenaalii noftratibus fimiles, Aliud fru&us genus iftic ferunt, quod Turcz & Graci Arabica vulgari appellatio- ne Copous nominant: Graci antiquitatis ftudiofi, Chimonicha, Latini veró, Grzca qua- dam appellatione Anguria : Arabes, Napeca. Angurix tamen nomen improprie illi ac- tributum eft : nam Angurianihil aliud cít nifi cucumisnobis notus. Magni coloffi operis antiqui Troiz humi proftrati adhuc jacent: cftque locus non procul ab arce mari vicinajin quo magna marmorcorum faxorum copia, iftic de induftria congefta,ut arbitramur, cum fine magno fümptu id fieri ncquiverit. Reftant adhuc in moeniorum ambitu nonnulla port feré integra prafertim ca quz in colle arci collateralis eft, qua in planiciem egreffus erat. Protenditur etiam oblongus & prxaltus murus, quem anterides foris fulciunt, cx ambitu progrediens ad planiciem verfus montem Idam. Alteta porta per quam ad prata aditus Ex rÜS EB VE LIO Nri t ions : : à . aditus erat,& defcenfus ad thermasjintegra etiam eft. Reliqua mare fpe&antes valdé cor- . ruerunt , paucaQue reftant carum veftigia. Columnam é candido marmore invenimus terrz quidem infixam, fed mediaex parte procumbentem : que ab uno latere hanc infcri- prionem habuit; vetuftate adeó corruptam ut vix legi poflet: Ioyp. Cefar Mar. Aur. Antoninus Pius Felix Parthicus Maximus Germanicus Maximus ,T: rib. P.I. Imp.xv. Cos.111. provinciam Affam *oiam e flumina postibus * fabjugavit. Ab altcro latere alia fuit infcriptio, cujus initium duntaxat legere potuimus: Irip. Cefar. Aug. Diocletiano regnante. De fluminibus Simoi & . Xantho adeó à Po&tis celebratis, qux T roiana prata rigabant,nihil aliud referre poffumus, quàm adeó exiguos riuulos nunc effc, ut vix minutulos pifces, Leche Gallorum aut Phoxi- num alere queant: nam atate omnino arefcunt ; hieme veró vix tantum aquz ferunt,uc anfet in iis natare poffit. Nec mirum videri debet, fi hanc dubitationem de iis luminibus düoverimus: nam nec Ariftorelis* tempore inveniri poterant: inquit enim cap. 12.lib.5. hi- flori Animalium : Scamander etiam amni flwvas reddere oves creditur: quam obreus Xautbum pro Scamandro suncupatum ab Homero autumant. Difquirendum ergo an Scamander & Xanthus idem flumen fint. Via qux à Troia d Thermas ducit,ad occidentem vergit; có profectu. ri, facieni verfus Lesbon infulam obvertere dcbent : qux à calidis aquis vix binis milliari- busabeft. Tenedos etiam admodum vicina eft: canalis etenim dumtaxat traiiciendus. "Thermz veró dimidio miliari à Troiatantüm abfunt : Adeó frequentia funt fecundum eam viam fepulchra, ut iis quodammodó fepta videatur; nam plura confpiciuntur quàm fecundum viam quz à Philippis Cavallam ducit. Gracorum autem effc videntur, quia Gracis literis infcripta : licet etiam quadam Latinis, videlicet qux Latinorum funt. Vi- ciniores T hermis fadi, fuperbas ftru&uras antiqui operis confpeximus, in quarum vna Za- lio legebamus, in alia Magti?ratw. Brachium illud quodex murorum ambitu in longum produci diximus, fecundum urbem dumtaxat fequuti. fumus : ad viginti tamen paffuum millia extendi, noftri itineris duces affirmabant. Vt ut fit, przclarum quidpiam eft, & propugnaculum aliquod fuiffe adverfus continentem credimus. Verfus Idam montem, qui binis folàm tribüfve milliaribusà Troia abeft, procurrere, atque ad finum Satelix per- venire referebant. Verum quidem eft, continuam haud effe ejus altitudinem, fed quarta milliarisà Troia patte dificum perruptumQue confpici: inde tamen eandem quam apud Troiam habet altitudinem obtinere aiunt. Thermz porró tres aqua falfa fcaturigines habent, équibus fal excoqui poffet, quemadmodum cx aliis falíisfcaturiginibus. Quod facilé excorum rivulis deprehenditur, quos folis ealor zftate fale concretos reddit. De his intellexit Plinius libro t. cap.6.cum ait Lariffa, Troade : nam locus ubi illz funt, Lariffa appellatur. Veteres fornices ex arenato & latere conftru&tz adhuc iftic reftant: fed in ea- rum uná non lavantur; quoniam murüs collapfus fontem obftruxit: leve tamen & tempo- rarium tugurium exzdificatum eft apud fcaturiginem alteram ubi lavantur. Fornices au- tem illz non adeó magnifice exftru&tz funt, ucad calidas aquas Tauri montis. "m ? Einfmedi etiam melones Hifpania profert, Mclones de ynvierno appellates, quos in totius ammi u [um adfervant & laquearibus edium fufpenfos: (unt vero si optimi faporis, nec ailipu mimus (uayes , mam periculum non femel feci, eum Madritii & Compluti, tum alia loci. * Urraque infcriptio parum integra fide excepta videtur. '" Male argumentatur Bellonius : namistíc Ariftoteles non dicit, imeniri tion ptuiffe : fed Scatnandri aquam flaye etiam colore eyes tingere; eam ob. caufam Xantbum pro Scamandre, éc. Jnfula Lesbos,etr Promontorium Sygaum. IAOBUMEL. T porró noftram navigationem ptofequamur: cum é regione Promontorii Cavo Santa Maria nuncupati, olim Targanum diti, effemus; rudera vidimus veteris ar-. cis,quam Achillis fuiffe fufpicamur : nam ingens terrz tumulus inftar collis cujuf- dam adhuc eft, Achillis forfitan fepulchrum à Lesbiis conftru&um. Nos eo die longius progreffi non fumus ab arcium angufliis, quam donec infulam Lesbon in confpedtu habe- remus; lento enim vento ferebamur. Subfequens etiam nox quieta fuit. Altero die no- ftra navis adhuc haffit é regione arcis urbis Metelin totius infulze Lesbi primariz, à qua in- fula. denominata eft. Ejus incolz Turcz funt: fed qui rura inhábitant , cajue & vineta . €olunt, feré omnes Greci. Lesbium vinum ceteris przfertur Conftantinopoli , idque "magna ex parte helvolum eft. Ut veró faturatioris coloris reddant, ex Iudxorum dodtri- naebuli baccas admifcere norunt. Alia vini genera quz ex Chio & Cycladibus infulis Conftantinopolim invehitur, vilioris precii fant quàm Lesbium quód etiam guftu ab aliis difcerni poteft. Lesbos Phrygiz oppofita eft,validos & robuftos alcns equos, licet xar : t OBSERVATIONVM LIBER iil — — Bj Multi iftic fiunt cafci;atque optimum frumentum nafcitur. ex quo materi daorum ge- nerum abundé paratur, quà in pultibus fuis Turcz utuntur, Trachana & Bouhourt;"olini Crimnon & Maza appellata , magni apud Turcas ufüs cum pacis tum belli tempore: quemadmodum in Komnanis exercitibus Mazz. Eo diclongé non fumus progrefhi : fed hafimus inter Chion & Tenedon ,é regione cjus fcopuli, qui ob caprz fimilitudinem ; quam procul intuentibus reptafentat , univerfo huic mari Agzi nomen dedit : ez enim Grzcis Capram fignificat. . Tertio die thracias ventus nobis fecunduseffe cocpit:fed quia lenis, Lesbi infülz,quanmi ad finiftram rclinquebamus, littus duntaxat legebamus : ejus caftellum é longinquo pro- fpici potuit, tum quoniam, recens dealbatum, tum quód in edito: in infulz occidentali parte ficum cft,* Tenedo infula adverfum, veteri more fabricatum ; eamque ob caufam infirmum. Vrbs portum habetelegantem & amplum,qui tutam omnibus navium gencri- bus ftationem praebet. Is ventus toro die nobis fecundus fuit: & longius à Lesbo progrceí- fis apparuit Pfara five Pfyra infula, quam ad dextram reliquimus. Exigua ca infüla, Pro- montorio Phanzz vicina, quz onagros five afinos feros alit, ab his qui in campeftribus Aflyriz aluntur diverfos , & alium arem non ferentes ; nam alió tranfvedii pereunt. Pro- montorio Maftichi, veteribus Phanza nuncupato, definente nobis apparere ; idem ven- , tus fub vefperam paulo vehementior fadus , (ub notis crepufculum non procul à Chio nos impulit. Per fretum vedi inter Chion & Magnefiz cuneum; illi adcó vicini fadi fu- mus, ut facilé lapidem à noftrá navi in continentem coríiicere liceret. Ea veró Magncefia, . noneft quz in Theffalià Mzandro amne alluitur, quindecim milliaribus ab. Ephefo di- ftans : fed Chio vicina, nobifque ad finiftram fita , Chios autem ad dextram. Pracelfum Chij montem nomine Pellenzum infranos reliquimus, pervenimufáue Chion, in cujus canali nou hzfimus, diem exfpectantes. * De Bnuhourt £e Treban, quad, ratione paretur, vide RavoWolfi tinerarunn lib.x. cap. 8. fub finem. *Bellonius ballucinari videtur boc loco: cim Lesbieccidentali pars, Tenedo, ad eis Septentrionem fpectánti,adyerfá effe non poft, fecundunà geograpbicas tabulas. | Drevit defcriptio eorum qua in in[ala e urbe Cio obfervarvis mtt - folad, in ea fnfüla eMaflichen inveniri. Ca virt. lefponti freto in Chion infulam , fecundo vento afpirante , quandoquidem tertio dienos có appulimus. Simul atque illuxiffet; ex nave defcendimus, urbis confpi- ciendz gratià ; quz exigua cft, & inlittore maris fita ad montis radices, Orienti expofità & Natoliam fpecans.. Turcico Imperatori tributariaeft,eiQue in fingulosannos duodena aurcorum ducatorum millia pendit, ut fuas immunitates confervet. Anguftum habet portum,fed fatis commodum triremibus, aliifque generibus navium minoruni,& lembis. Majoresnaves anchoras in ipfo canali figere folent, nec portum ingrediuntur. Solainfula Chios inter reliquas Maftichen generat, tametíi Galenus !lib.2. ad.Glauconem,zEgyptia- cam maf(tichen commendet:hoc autem tempore fcimus in fola Chio reperiri , ubi Len- tifci arbores tali diligentia & cura excoluntur, ut non minores in. canireri fümtus fiant; quàm apud nos invinetorum cultura. Cum veró potioresincolarum bujusinfülz Opcs in Mattiche confiftant: eam ob caufam in Lentifci arboribus curandis majorem adhibent diligentiam. Quemadmodum enim Olez & fru&tiferz alia arbores cuitam & cülcurami. expetunt: fic Lentifci, nifi neceffaria cura adhiberetur ;exiguum gummi proventüm da- rent.. Lentifci per Galliam Narbonenfem, Provinciam & Italiam nafcentes; iis qua ifi Chio creícunt funt fimiles ;nullam tamen Maftichen. praebent. Eruiturex ea infülapecu- liare genus terrz-virentis,arruginis xtis colorem admodurn referens, quam in Turc& do. minio terram Chiam nuncupant:attamen veterum tetra Chia non cft;fed Vitruvii T hco- dotion. Chii humanitate reliquos mortales fupcrant: nec alium locum fecimus; in qtio fuavior vita ratio haberi queat, noftro iudicio,& feminae elegantioribus moribus & forma fint praditz , celebrata olim pulchritudinis adhuc amplum teftimonium ptxbentes. Vt enim quzdam nympha hujus infülz ob infignem candorem vocata cft C hioke à vocabu: lo Graco 7,óv quod nivem fignificat : (ic infela abeadem nympha 5foc vocata eft. Sed & viriin eainfulaadmodi humani funt : licet autem Grzca fit infuüla,magná camen ex parte Franko more;hoc eft, Latino vivitur. Plurimi incolarum,Graci cüm fint,Grxca vivendi à EE HH confuc- E x füperids enumeratis diebus liquet, bidui duntáxat navigatione opuseffe , cx Hci- 86 / (UOPBERPTREICOBELTt6oNtI : con(uetudine uti malunt; cuilibet táméticam Vivendi ràtionem deligere permiffum; quà magis arridet. Vtriufque religionis obfervatio plurimum differt. Naniqui veri funt Grz- cii quem fuis in Quadragetima pifcibus fanguine przditis vefci videant (fimilium enim pifcium ufus tali tempore iis interditus) plurimum offenduntur. Quid illud cft (iu- quient) an non Romceoses? quafi dicerent, Nónnc tu Gracus es? (nam qui Grazcaim rcli- gionem feGantur, Romei appellantur: qui vetó Latinam, hoccft, Pontificem Romanum agnofcunt , Franki) adcó fux religionis obfervantes funt. Chii autem cüm partim Gc- nuenfes & Itali, partim Graci, & Turcx tributarii fint; infolità libertate vivunt, quam il- lis Turcaconfervat.. Ante quàm hac infula in ejus poteftatem venirer; Genuenfibus om- nino parebat. Atab ipfo occupata, Genuenfibus non adeó fübjecta eft, quin adminiftra- tionem Reipublicz pro fua voluntate gubernet, haudquaquam ex Genuenfium arbitrio: quemadmodum & Refpublica Epidaurica , qua fimiliter Turcae tributaria cft. Infulani partim lingua Grzca, partim corrupta Italica, qualis eft Genuenfis, utuntur : Veftium au- tem forma & victus ratio Genuenftum eft. Maftiches proventus in ca infula tantus eft, ut fingulis annis Turcico Imperatori pro quaternis vel quinis millibus ducatorum pendant in dedudtionem cjus fümmz quam illi tributinomine dare debent: & fingulas centenas libras centenis quinis ducatis xftimant. Quidquid cjus fupereft, fibi refervant. Galli mercatores Mafliches precium idem perpetuó effe confiderantes, exiftimant atque etiam referunt incolas, collecta cjus certa auantitate, reliquam abicere. Scd falluntur: nam; uti diximus, magnx impentz in Lentifci fruticibus colendis & cürandisfaciendz. Quia veró Turcico Imperatori fingulis annis pro quatuoraut plurium millium ducatorum zftima- tione pendunt, ejus precium velaugere velimminuerenonlicet. |—^—— ( Ceffantc Auftro, qui nobis aliquamdiu adverfus fuerat, vela expandimus, atque thra- cia fatis fecundo verfus Alexandriam navigavimus: Primaé longinquo confpe&tui noftro fefc obtulit infula Icaria, nunc Nicaria appellata, quam ad dextram reliquimus. *. Exigua eft infüla, Reipub. Chiz fübdita, minime lata, fed in longitudinem protenfa, non. admo- dumcelfis montibus przdita, atquc raris filvis, fed frumento, & optimis ad alendas oves pafcuis abundat, é quibus ingentem cafeorum numerum colligunt. Tutos pottus habet hacc infula: atque nifi piratae huic (quemadmodum & plurimis aliis parvis & defertisinfu- lis) negotium facefferent,longe melius coleretur. Nam vilis ctiam quivis pirata có appcl. lens, in incolas impetum facit;compréhenfos in trircmemconiicit , & vi abducit. Paulo poft, procul admodum intuentibus Samos apparuit , quoniam przaltos montes habet. Deinde longius progrcffi, Ion interIcariam & Naxon vidimus, in qua Homerum fepul- tum ferunt. * Qua boc loce de Samo infula in Gallico exemplari in [perfa fütre, fatiuli, atque fub capitis finem repofai: aliequi non coniisbat fibi Bellonius. Sed &r Lon infulam mali cellotare videtur inter Igariam Q7 Naxon , fi topegraphica ta- bula era junt, qua lon longe infra Naxomveponunt..— 0:07 c amos fnfula. | | | : zibusabundar,e quibus brevi temporis fpatio piratz navesfibi fabricare polfunt; ad pradas in mari agendum. : 3 ^opdersfBEIUT 522 ig NAT 191 - 1217 pi * iis aU " &k;À I " |MALCOT C M. - J / ODSERVATIONVYM LLBE IL $5 Difceptatio de piratits eortmque definitio: | CERTE VONIAM quid fibi hoc vocabulum Pirata velit, Mediterranex tegiones non fa- tisintelligunt, atque in ipforum poteftate fuimus ; quid Pirata fit, edocere volu- mus. Vrid porró paucis demonítremus, quomodo fefc füftentare queat, atque - unde originem fumat ; imaginandum eft, tres aut quatuor viros navigandi peritos , atquc audaces, fortunz fefe exponere; qui cüm initio egeni fint , unicamqQue nauiculam przda- toriam aut vilem dromadem habeant, pyxide tamen navigatoria five quadrante quod Buffolo vocant, przditos effe, atque bellico apparatu, videlicet levibus quibufdam armis ad eminus feriendum. | Pro fua alimonia faccum fariná plenum vehunt , atque nonnihil panis bifcodti, utrem olei, mel, aliquot alliorum & ceparum fimul colligatorum fafcicu- los, & falis modicum; qua in menítrtum fpacium fufficiant |. Rebus ita comparatis, mari fcíe exponunt, có navem dirigentes ubi quaílum facerc fperant. | Si ventusadveríüs ter- ram petere cos cogit, naviculam in continentem fubducunt , eamQue arborum ramis, te- gunt: cum ligna fecuribus cxdentes ignem ftruunt, placentamqQue ex farina conficientes, eádeim ratione coquunt, qua olim. Romani milites in bello folebant , aream aut ferream laminam geftantes, quà binis lapidibus impofitá ,ignem fübftruebant , fed füpra extenía priüs placent, quz, ignis ardore incalefcente laminà, percoquebatur.. Cüm igitur ita pa- rata omnia habeant, fieri non poteft, quin unb aut altero menfe opimam aliquam przdam - nancifcantur. Quam fi favente fortuná adepti fint, brevi opulenti fiunt. Vt ut fit, nulla adcócxigua przda illis obtingerc poteft,quz ad majora illos afpirare non faciat. Quia ve- 10 hac peftis adeó contagiofa cft, ut uno die ex Afia in Africam ttanfvolet ; nemo eft qui non magnopere eam metuat,fibique,quantum poffit,abillà caveat. Id malum publicum, continentis incolas cogit ipfosin mari obfervare eà quà dicemus ratione. Nulla funt in infulis, five in continentis littore, montium iuga, in quibus interdiu. non conftituantur excubitores, qui obfervent an aliquos piratas in mari navigantes confpiciant. Quód fina- vem aliquam viderint, facilé di(cernent sitne pirata alicujus, n&cne : nam tam dextre dif- fimulare non poterunt, quin fufpedtos fefe reddant. Semper enim latibula quaritant,hinc inde obfervantes, ut aliquem inopinatum opprimant. Si excubix ejufmodi naves in mari confpexerint,fübitó ignem accendunt;qui quoniam interdiu confpici non poffet,de indu- flria materiam aliquam prz paratam habent,qua ingentem fumum excitet.Si plures naves confpexerint,variis locis fumum excitabunt: nam multi fumi plures naves confpedtas effc. indicant. His fignis omnes vicinorum portuum incolz admonenturut fibicaveant. Rcli-. quz quz in aliis montium iugis funt excubiz,priorum exemplum fequuntur, tametfi nihil aliud quàm fumos viderint. Sub nodis veró crepufculi, luculentum ignem excitár, quiab omnibus confpici queat. Nam eanautarum eft confüetudo,ut tum omnes ad loca ubicol- locatz funt excubix;oculos convertant fcientesexcubias fingulis nodibus lucidum ignem. excitarc,in fecuritatis indicium: idQ. appellant, littus marinü atque ipfum etiam mare niti- dum & purum effe;ut contrà cüm multi ignesconfpiciunturmaritimam oram nebulofam effe. Q uód fi fpeculator binos ignes excirarit, duas hoftium naves confpedtas effe indicium cft: idem fit de tribus, quatuor, aut pluribus. Q uód fi tot ignes excitàrit ut eorum nume- rusiniri nequeat;indicium eft plures eum cófpexiffe naves,quàm numerare valuerit. Hlud ignisindicium omnibus locis tam in pace quàm in bello obferuatur : eaQue certe res inter ceteras Reipublicz maxime utiliseft. Nam unius duntaxat fpeculz exploratore opus , ad univerfam provinciam commonefaciendam. Speculatoribus enim fibi invicem refpon-. dentibus, isqui proeul abeft, non minus admonet eum qui longiore adhuc intervallo di- flat,quam fi ipfemet vidiffet: idque unicà eiufdem diei horà, ad plura quàm centunt quin- quaginta milliaria. Non eftrecensinventum. Herodotus cnim rcfert, Scyri incolas ad- monere potuiffe Grzcos plufquam ttiginta milliaribus inde diftantes , de tribus triremi- busquasillis Xerxes ademerar. Similis ignium ratio non minus in Anglia obfervatur; przfertim belli tempore, quàm in maris zEgzi infillis. Nam ad unicum ignis fignum in proximo monte editum, minus trium horarum fpacio omnes vicinz tegionis incolz cum armis congregantur; cumque fingulz tribus fciant pe illis proficifcendum fit ad hoftes reprimendos, cos à fuis littoribus arcentes, defcendere non patiuntur. Haxccüm piraté non ignorent; cam ob caufam no&tu plerumque navigant;atque ad littus appelluritloco iis maxime opportuno;ut füum myoparonem inlitcus pertra&um ramis tegere queant. Inter- ca ocium habent infidiandi iis qui& pagis adveniunt, five pafcendi pecoris, ive aquandi, five quidpiam aliud agendi gratia; com prchenfis illicó compedes iniciunt;ut iis remigibus ; ; Huge utáricür, $8 PETRÍ BELLONÍIÓ utantur. Siinduftrii fuerint, & bimeftri folummodo fpacio piraticam exercuetint, (eges. admodum fuiffe neceffe eft, nifi duodena mancipià na&ti fuerint: quorum numerum eà rationc augendo, paulatim majores naves fibi comparant, donec triremis alicujus fiant do. mini. Quod £i forte fortuna binz Piratarum turma fimul focietatem ineant: tum libe. ridsgraffantur: non minus enim hoftes funt fanguine jun&orum quàm quorumliber ex- | terorum,nulli prorfus parcentes. Bini duntaxat piratz impetum facere audebunt in Squi- raffe , Marciliane, Luc, & ejusgeneris minutanavigia. Aconerariam navem adgredi non audebunt, modó aliquot tormentis bellicis preditafit. Hacigitür ratione pirata in nari graffantur, fenfimqQue potentiores fati, omnibus infulanis funt formidini, adeó ut. miferi ruftici perpetuó in majore metu verfentur ; quàm avicula cui auceps infidiatur :nam dum quifpiam maximé fecurum fe putat; ab illis opprimitur, 1mó ipfietiam pifcatotes. Atque ut hujus rei exemplum adferamus: Cüm in Paxo, olim Ericufa dicta, infulacffemus,non procul à Corcyra, & cum itineris duce ftirpes aliquas perquirerem, piratz cam navem quae nos có advexerat, cum ipfis rniautis:abduxerunt. Item alio tempore magna navis oneraria Veneta Priola appellata, in portu cujufdam infula maris ZEgzii fixerat anchoras , cui no- men Zia, olim veró Cia, commodum ventum exfpe&ans ut Conftantinopolim profici- fceretur : lembus quidam ex Andri infula portu folvens, fecundo vento in noftrum por- tum delatus eft,quo admodum feró pervenit. Hunc piratarum lembus perfequens in por- tum fimul ingreffus fuiffet, ni(i pirata noftram iftic navem confpexiffent: eam ob caufam inalium portum,qui poft infulam erat, fefe fübduxerünt , tenebris iam obortis. Sed po- ftridie ante lucem piratz o&o nümcro interarundines fefe abdiderunt , autoram exfpe- &antes, & lembum qui in littore crat , occupare fperantes , quem vi cum his qui inerant abduccerent. Idque fine dubio praftitiffent, nifi auxilium tuliffemus. Simulatque veró qui in lembo erant, fcfc oppreffos à piratis animadverterunt, robuftiores viri in mare infi- lierunt, ut natando faluti fuz confulerent: at reliquicum feminis & paruulis qui in lembo remanfcrant, in piratarum poteftatem venerunt. Adeó cemerarii erant hi pitatze,ut in no- ftro,qui multi eramus,confpedu, miferos captosé portu abducere vellent. At nofter nau- clerus tormentum bellicum in illos cxplofit; & fclopetariis per navis foros difpofitis, aliud tormentum in ipfosemifit,ut captum lembum deferere & ad fuos redire cogerentur. Sed & cüm é portucgredi voluiffent, proxime noftram navem illos navigare neceffe fuiffet; Miferiifti qui ex Andro folverant, haud dubie Turcis venditifoiffencnifi opem illis tulif- femus. Nunquam Turcz eos iugulant quos in mari, five in continenti capiunt, fed ven- dunt. Formofa & iuvencula mulier o&toginta aut centum ducatis , vetula triginta aut quadraginta;pucr aliquis bené habito corpore, quadraginta aut quinquaginta ducatis zfti- mabitur, vir autcm robuftus & quadratus fexaginta. Hzc caufa cft cur naves femper armis bellicis inftru&z navigent : & cur illa qua armis carent, perpetuo in metu verfentur. Sed hzc fatis de piratis : nunc ad noftram navigationem revertamur. Aquilo nobis fecundus, tota ea node conflans fuit, ut Samon infulam ad finiftram re- linquentes, per anguftias quz inter Samon'& Icariam funt, navigaremus. Alto adhuc fole apud binos illos parvos fcopulos fornaces nominatos tranfivimus nautis omnibus adeó cé- lebratos, quoniam periculi plena eft fecundum eos navigatio : appellationem vulgarem fumpferuntà Gracis, quibüsolim izvol, hoceft, furni dich funt : licet veteres hos non in- tcllexerint, fed alios ad oftia Penxi amnisapud Theffaliam. Hi funt admodum metuen- di, przíertim no&u iftac navigantibus. Marina tabula eos fornacum nomine indigetat. Quoniam veró nobis i(làc iter faciendum erat, velaliàs magno'ambitu mare navigandum; plurimum metuebamus: nam fzpenumero contingit;naves tempeftate iític perire: tranfi- vimus deinde apud aliam infulam appellatam Gaideronifo , hoc eft, Afinorum infulam: fed negle&am, quia deferta cft. /Papmag Infala. s Eun Qa ru TE " 3 ^TMoN in(uülam (in quaDivus Ioannes Evangelifta relegatus fuit, & Apocalypfiu Pp fcripfit) ad finiftram reliquimus, cujusmontes adcó celfi, ut procul etiam confpicui fint. Vulgó Palmofa nuncupatur; à Chriftianis Gracis incolitur , & longe infra Icariam fita eft. Ejus incolzc in omni libertate Chriftianà fecundum, Grzcorum confüe- tudinem vivunt,quemadmodum & reliquz Grzcorum infulz Turcico Imperatori tribu tarz, Magiftratus tamen & urbium Przfe&ti magna ex parte Turcx funt. Patmi portus fatis capax cít pro myoparonibas, triremibus,& minoribus navigiis. V niverfa in(ula tritici ferax - OB SER VATIOUNNM TLTIBER II. $9 "ferax eft,& omni leguminum genereabundat: ine cff monafteriumCaloieroruin Graco- rum;in quo cadaveris manus ofténditur,cui ungues crefcunt,ut in viventis hominis manu; & tametfi refecentur, poftaliquod. tempus denuo fucetefeunt. Unde Turcx occafionem fümferunt dicendi manum cfle cujufdam ex ipforum prophetis. ' At Graci Divi Ioannis manum effe affcrunt,qua iftic A pocalvpfim exaravir. Aquilone perfeverante;ad dextrám Lipfon infulam vidimus procul in mari diffiam, parvam cam & defettam : paulo póft in- fulam Pharinaco, veteribus Pharmacufa nominatam , omnino etiam defertam fuperavi- mus, Apud hanc infülam olim Czefar à piratis captus , Rhodon proficifcens , Apollonij Molonis audiendicaufa.. Pharmacufa fuperata,in infulam pervenimus olim Ircon [Leria Sophiani tabula babet ditam, nunc Lero, reato obje&tam Afiz continentis cuneo longe in mare protenfo, quem marina tabula Cortolo appellar. : Vetercs iftc arces confpiciuntur collibusimpofita.. Leriz montes Samiis long? celfiores ; probé autem'exculta eftcainfula cüm à T'urcis ttim à Chriftianis Greczreligionis. Longids progteffi in aliám mapnám infulam: pervenimus Calimno nuncupatam,;à Grzcis Cliriflianis habitatam:inde in aliam nomine Pfermo,in qüà bina aut terna funtoppida; & multi pagi; Grecorum Chriftiano- rum indufirià & labore exculti.. Urbem ad finifttam habebamus Lefihiirhe appellatám, unam ex opulentiffimis, & maximé mcercurialibus totius'Anatolia five À fiz rinoris, quia veteribus $myrna * dida fuit... E regione Patmi infülz füperandas nobis fuit cuineüs Apa- toliz, longe in mare prominens, quem marina tabula Capo roffo; veteres Erythram dixe- runt, hoc eft, Promontorium rubrum. Magná difficultate eum fuperavimus: námi nebu- Jlofus erat aér, & intempefta nox.. Ventusctiam adverfus nos detinuit, fic ut dimidiato velo inlatusobliqué verfo uteremur: T hracias is erat; adeó vehemens, ut mare mirum in modum concitaret & turbarer. Poftridie mané canalem Co infüulx ingredi coepitnus,apud continentem qui Halicarnaffi nomen habet ; is quinque folum milliaribus in latitudinem patet. Mare interSamon & Con tàm multis patvis infulis abundat; ut'cas vix numerarc liceat: omnes veteribus Sporades funt dict. aa Hor aio net] 29901 * Si tepugraphice Caltaldi de Sephiani Gracia tabula vere funt , Bellorium mou toto (quod aiu) calo, fed tato mari errare nece[feeft, aut fuam navigatiomem confu[o admodum ordine defcribere. Nam qui fieri potefl. ut in l'atmi infula confpectu [it promontorium Erytbra, atque ad P[erma finiitram Smyrna, qua in lonid apud Claz.emeuds ad Si-- num quendam in tabulü reponuntur ?. Sed id ego Letlori iudicio relinquo. * zr - à Cos infula, FHirppotratis patria... Caj xir 2 Y v M..jam illuxiffet, canalis bonam partem emenfi, univerfam infulam Con aperté - 4 confpicere; poteramus , Hippocratis patriam ; Turca: Stancou nominant. Ejus *—^ montes nobis celíiores videbantur quàm reliquarum infülarum anté confpe&a- rum: nam Cretz montibus inferiores non apparebant. Ipfà urbs Cos à folis Turcis habi- tatur, & in univerfa infula duo duntaxat funt pagi à Grzcis habirati: urbs & arx etiam Stancou appellantur. Hacc in edito fita;turres orbiculares habet majores: arcibus: Lesbi &. Tenedi: illa autem humili loco fub arce ad maris littus. Infula animantibus abundat,lon- giorjue cft quàm lata: illius oram diu legimus, fecundo vento dclati , omnibus vclis expan- fis (nam tempeftas jam defierat) & additamentis etiam adhibitis. E porró ad dextram relidà Rhodium mare ingreífi fumus. Cüm procul ab urbe Rhodo adhuc abeffemus,' illam fupra collem exiguum, in mare protenfum, fitam conf; peximus : quia veró praaltas haberturres, & pharos in quibus lumcn reponitur, cujusconfpectu naves dirigantür, ne à portu aberrent, procul nobisapparuit. Viciniores fadti,com perimus vctérem, quam refe- runt fuiffe urbcm , colliculo rorundo impofitam ad littus maris , binis milliaribus diftáre- ab hodierna urbe : aiuntQue iftic coenobium fuiffe equitum Rhodiorum: praet fplendi- dazdificiamunitum effe locum; qui ctiam diligenter à Turcis adfervatur.. Tandem antc infulam appellentes, anchoris jadis é navibus defcendimus, atque ürbem perluftratum ivimus.. " | cos v Singularia quadam "Rbodi obfervata. LUC Rene o "CAPYT XIII. tüs occupat, Maxima corum qui pagos totius infulz incolunt pats, Graci funt:his * ürbem interdiu ingredi ad operas faciendas & annonam comportandam, atque in HH 3 €à toto V RAS Rhodus partim in declivi collis molliter defcendentis fita eft; altera pars lit- 90 P oESR ROP:UBABOL LAOUM TID ea toto die commorari licet :at ut node iftic hzreant, non concedunt T urcz, ob fedi- tionis atque prodiaionis metum, ;Inferre tamen ideó nolumus, quin nodu Chriftiani ali- quiiflic permaneant: nam pleraque corum mancipia Chriftianifunt. Senatus item Vene- tus iftic.negotiorum Procuratorem , five, ut vocant , Fadorem , qui noctemin urbe ducit, alünt, iq omnes ejus famuli Chriftiani fint. Turcarum Imperator perpetuó k. quinque triremes bene inftructas habet, quarum Prafecti cura eft , liberum reddere mare hs. ab incurfionibus piratarum in Cyclades & Sporades infulas, aliaque Graci loca Turcico . 58g V dominio fubje&a: tum etiam ut Mediterrancum mare fibi fübjedtum habeat; atque reli- quam Gizciam tutam przlet.: Nam plerumque cum fuis triremibus excurrit: & fi quem piratam in mari vagari intelligat; eum perfequi non ceffat, donec inveniat. Ominia equi- tum Rhodiorum cüm Gallorum tum aliarum: nationum xdificia integra adhuc perma- nent. Turcz enim nullainfignia, nullas picturas, fculpturas , aut infcriptiories quas iftic invenerunt, abftulerunt : nam & hodie plurimas infcriptiones Gallicas & Italicas legere licet. Afferimus infuper Tutcas hanc confuetudinem perpetuó obfervaffe , ut omnes : arces & propugnacula occupata, qualia invenerunt confervarent nihil enim unquam ftru- &urarumaut ículpturarum diraunt. Poftridie urbe egreffi , vicinos quofdam pagos adii- nmius,facris Caloierorum Grzcorum interfuimus, & eorum hortos perluftravimus , puni- | corum, aureorumqQue malorum , zyzipharum & febeften,cujus fructu vifcum conficiunt, atboribus,quibusabundant, probé inftru&os: aderant etiam ficus,amygdala: & olez.. Pa- gorum Rhodi incole Grzcam religionem obfervant ; & rerum propria nomina habe 6,; 5», tium vocabula adhuc retinent. No&turnz Turcarum excubiz cüm Rhodi, cum aliis T 4 apad Vaga- Cx dominio fubjedis arcibus t alta voce fiunt (non campanarum fonitu, ut in Italiz urbi- S bus & Epidauri) refpondentibüs fibi invicem excubitoribus. Rhodi moenia in codem adhuc ftatu permanent quo fuerunt ciim urbs Equitibus adempta fuit : nec quidquam ab cotempore immutatum. Ifticinveniuntur venales elegantes & variis coloribus acu pictze merces, przfertim veró lectorum tentoria , fericeis ftaminibus crucis in formam decuffa- üm ver d Ipfa pi&ura frondes rcprafentat, differtque à Turcica, Chia & Cypria. Onocrotalus rois, Taculus ferpens: *I urcicorum militum modeilia. E. | : GOXRYT IV. Crura & pedes, Cygni pedibus fimiles;cralfiore cute przditi, coloris cinerei. Excitata eftavis,capite füblimi & elato,roftro lato & canaliculato,per extremü mucronato & ünco, plumarum criftam in occipite gerens, ut Vannellus five A&x,& in volatu Cygnorum more t alasverberans. Victum quazritat cüm in falfis tum in dulcibusaquis. In eo quem de avi- tu bus confcripfimus libro, hunc Pellicanum effe demonftrabimus , de quo brevitatis caufa plura nunc non dicemus. Inter hujus Infulz fingularia, ferpentem Iaculum , (parvis ma- culisoculorum inftar in dorfo varium, iisquibus Torpedo in dorfo przdita eft fimilibus) extra urbem fub fpino(à cappari reperimus, quoloco Turca fua tormenta collocarat dum Rhodumobfideret. Grzci nunc vulgari voce 54etta, hoc eft, Sagittam ; Turc ocbilanne appellant, veteres Aconciam dixere. Trium palmorum longitudinem habet, & minoris h * digiti craffitudinem non füperat: color ejuscinereus ad ladeum tendens , venter prórfüs | candidus, fquamas in dorfo, tabellas fub ventre habens, rcliquorum more. à cervice nigra binz albzx linex per dorfi longitudinem ufque ad caudam excurrunt. | Maculz quibus ES afperfa, lenticulà majores non funt, coloris nigri, albo orbe cin&z. | Nosaliàs ejusanato- i men defcribemus, cüm peculiarem de omnibus ferpentibus fermonem inftituemus. Ejus ; tamen cffigicm ad viuum expreffam nacti, eam hocloco inferere libuit; — ^ - BN Vidimus prxterea myoparonem , Styrace. ru- E : laculus,.—— bra, quam Grzci hujus feculi Maurecapzo appel- quc relatum eft, in ipfa infula nafci : fed quoniam iis qui navigationem inftituunt, longiüs à fuis na- vibusprogredi non licet, evagari non potuimus Mo. rag tempus habent, nullius grati navigationem retardare folent. Ex quo infer- rc volumus, illos qui in triremibus aut aliis navigiis peregrinationem iüftiruunt , pauca in : continente obíetvare poffe; quoniam perpetuó navem qua vcliátur, praftolari neceffe cft. : E : Diligen- sT1C Onocrotalum cicurem vidimus per urbem deambulantem ; cujus magnitudi- - nem, Cygno minoré effe deprehendimus, Omnino albus eft, & Anfcre longé craffior. lant,onuftam, in portus littore exonerari. Nobíf- utejusarborem obfervaremus : nam cüm nautx OBSERVATIONUVM LIBER. II - 91i Diligentis obfervantes Turcas milites qui ad Rhodi urbis portas cxcubant ; occafionem fumpfimus fcribendi quàm ingeris fit Turcarum militüm continentia & obedientia: nam licet viginti aut triginta viri diligenter portas ob(ervarent, id tanto filentio & modelliá fa- ciebant, ut non plus turbz exaudircetur, quàm fi nemo iftic adfuiffet , videbanturque po- tius opifices aliqui quàm milites, nihilominus fenatoriam quandam gravitatem pra fe fc- rentes. In omnibus fané actionibus adeó modcfti erant, üt nemo eorum arma, imo rie aci- nacem quidem haberet. Binz duntaxat nunc Rhodi patent portz , una portum fpetans, altera continentem ; deinde janua ad Prafe&i olim ordinis hortum. Ruftici capreolos,;ca- feos, butyrum, aliamque annonam in urbem inferentes,codem quo Cretenfes ruftici mo- do amiéti funt, fufcam & corrugatam faciem habentes; prolixamQue & ad fcapulas ufque propenfam comam geftantes, atque craffo düplicique pileo caput tegentes. Thoracem conaccum fine manicis, lineam interulam anteriore. & pofteriore parte propendentem induti, coriaceafQue oblongas ocreas, quas thoraci ligulis adne&tunt, & fupra intcrulam li- neas braccas inducunt. Q ui eos antea non confpexiffer, latvatos effe homines cenferet iis omnino fimiles.qui mimos-five matacinos Romx & Venctiis in Bacchanalibus agunt: nam fimili modo compti funt... T'urci corum merces przfenti pecunia & bona fide redi- mere folent. Ex ruderibus urbi proximis, facilé colligere licet,magna olim iftic fuiffe füb- urbia, quz omnino diruta fuéte cüm Turca Rhodum obfidctet, nec poftea reftituta. vici- nitamen urbi funt aliqui pagi, non longiiis à portis diftantes quàm ad baliftz iad'um quos Grzci & Turcz incolunt; ibique Caloieri monafterium habent. "Profeclio & Rbodo in «Alexandriam. CAPYVT xv. 3 A L10Yor diebus Rhodi exadiis, & expeditis negotiis noftrám navigationem pro- fequuti fumusaquilone flante; navem iue in alterum latus impellente ; fuperan- dum enim nobis erat promontorium quod Cavo del Bo vulgà dicitur, longe fupra Rhodum urbem. Eó primüm appulerunt Turcica triremes , cim continente OCcupato urbem obfederunt. Superato promontorio , & Aquilone fecundo,omnia vela expandi- mus, additisetiam appendicibus, & proram verfus Alexandriam direximus , ut retà no- ftrum curfum teneremus. Id Itali Gallico velo navigare appellant: videnturQuc hanc di£- ferentiam feciffe refpe&tu Latini veli quod triangulum eft, cüm Gallicum quadrangulum fit: tum etiam quod Bourdon nuncupatum vulgó, Latinum velum nominetur. Perícvc- rante tota node hoc vento, fub folis exortum eó progreffi eramus, ut infula amplius non confpiceretur; fed ipfa meridie deferuit nos ventus , & maris tranquillitas atque malacia fubfecuta eft : vbinam autem locorum effemus, cognofcere cupientes , ex martina tabula deprehendimus dimidium iter nos confeciffe : nam vento fecundo navigationem à Rho- doin Alexandriam minus triduo totidemque noGibus abfolvere licet. Q uando malacia pleno zquore navem occupat, non magis agitatur quàm fi in portu effe. Tum finguli nautz colludunt inter fe, pifcantur, natandi & lavandi gratia , fefe in mare abiiciunt, nec, fub aquam merfi, ab uno navis latere in aliud tranfire verentur. Tum plerumque piratas metuere folet: nam in malacia, nulla eft exigua navis longa, hoc eft, quz remis impelli folet; quz in magná navi rotundá navigantibus metum non incutiat. At flante vento, ne minore quidem rotunda vedi, à trireme fibi metuunt : quia velorum beneficio cffugcre poffunt. Euroaufter paulatim flare incipiens, fub vefperam intendi carpit, & tandem ni- mium vehemens fieri ut omnia vela contrahenda fuerint, dolone excepto, quem ad diti- dium ufque malum deprimere, atque funibus validé conftríngere neceffe fuit. Huic fuc- ceífit Aüfter, (ive Notus,nobis fatis fecundus, qui totà noGte flavit. At fubauroram, Aqui- lonenobis denuó afpirante , tum demum magnum iter peregimus, fingulis horis quatcr- ma ad minimum vel quina milliaria conficientes : qua navigatione nulla expeditior cffc poteft, ni(i tempeftate navis feratur. Hzec autem ejus navigationis ratio eft, ut à bofphoro cam rectà inflituentibus, no(trz navis puppis Septentrioni obverfa effet, & prora Mcri- diei: nam Conftantinopoli in Alexandriam re&tà lincá contendentibus, à Septentrione in Meridiem navigandum cft. Quoniam porró in navigationis narrationc noftra oratio ad- eó progreffa eft, ab ea ab(tinere commodum non videtur, quin prius de vetetum naviga- tione aliquid dicamus, long? difficiliore & minus commoda quàm hodierna ,ut in (c- quenti capite apparebit, E. ae HH £4 Veteres 22 OPETQR GO BOE LONII "Ueteres noigationem fre pyxide nautica mfitus[..., Co smagnetia ufum ignuora[fe ... : CarvT Xv ETERES long? difficilis fuasnavieationes inftituebant, quàm nós: nam Orien- V tis vcl Occidentis, Septentrionis vel Meridiei cónje&urà eos uti neceffe crat : vel ex ftellarum & Sólis qua noctu & interdiu illis apparebant fulgore; atque magnáà ex parte non longiüs in mari progrediebantar, quin continentem perpetuó confpicere poffent. Nuncautem cüm magnetis facultates omnibus fint perfpectz ; navigatio adcó facilisreddita eít, urbini viri cum levi navicula, omni momento, omnibus periculis , ve- hemennffimifque. ventis fc eíe committere, & mare traiicere non vereantur : quod vetcres ipfa meridie tentare non fuiffentaufi,càm nauticam pyxidem non haberent cujus acus magneti adfricata effer... Hic lapisalio nomine Heracleus & Sideritis dicitur ; Itali Cala- mita, Galli A£eaer vocant; in quo diver( facultates reperiantur. Comperimus eum qui piirnus hujus lapidis ufum invenerit, Flavium fuiffe nuncupatum. At Albertus magnus primusomnium ejus facultates fcriptis tradidit : quem ciim fuo tempore in ufü iam effe animaduerterez, veteribus non ignoratum, at- Ariftoteli ejus facultates fuiffe perfpectas credidit. Attamen & ipfe Ariftoteles, & qui aliquot feculis eum fübfequuti funt, plané ignoraverunt hunc lapidem talibus facultatibus effe prxditum, ut altera ejus pars ferrum | ad Septentrionem convertere faciat;altera ad Meridiem. «Ariftotelem non latuit quidem ferri attrahendi facultatem habere; navigationibus autem utilem effe, prorfus ignoravit. Hujuslapidis Gallicz appellationis affinitas anfam przbuit nonnullis Chymicis impoftu- ras excogitandi de ipfius efficaciá in rebus amatoriis , ut ctiam polliceri atque perfuadere aufi fint, non minus hominum amorem pellicere, quàm ferrum attrahere: fed falluntur, licetad cam rem candidum magnetem longe praferant, non ignorantes difficiliüs & ra- rius inveniri;illo qui ferruginei coloris fit. Huius magnetisingens copiá nunc inveniturin quadam Tyrrheni maris infula Elba, olim Ilva nuncupata, é regione Plombini, quod Flo- rentini juris eft, fita, ubi viliemitur. Sed de coplurain Mahumctis vita, e 9Duo duntaxat e[fe magna JNli oflia qua navigari queant. , eomajoribus [eve onerariis nacoibus aditum prabeant, . CAPYVT XVIL gatus, noflrz navis antennz infedit;per binas feré horas. Plurima coturnicesà Scpten- « trione verfus Meridiem tendentes, in noftrá etiam nave capta fuére.. Vnde certiores redditi fuimus, illas effe peregrinas : nam & anté, alias in verc ob(ervaveramus, cüm € Za- cyntho infula. in Peloponncfum navigaremus.. Iftic enim coturnices vidimusà Mceridic in Septentrionem tendentes, ut tora zftate illic commorarentur: harum tum temporis plurima etiam capta fuere, cum aliis avium advenarum generibus , que in noftram na- vem fefe conjecerant. Vidimus praterca aliud avis genus, omnibus qui navi vehebantur ignotum : cuculi magnitudo erat, merulz color quodammodo. . Vidimus ctiam onocro- talos volantes, atque à Septentriane verfus Meridiem tendentes : aves hz fünt in. Gallia aut Italia minimé notz, nifi quód interdum in lacu Mantuano confpiciuntur , fed. hieme abeunt. Toto eo die & magná füb(cquentis noctis parte nullus flavit ventus. Poftridie fatis (ccundo nobis afpirante Aquilone, in locum quendam maris pervenimus, quem Nili aqua per oftium Mendcfium five Damiatz fcfe cxonerans, alio colore quà m-nativo infe- cerat, vromnino canefcere vidererur. . Ex quo indicio nautz intellexerunt fefe non pro- . cul ab ZEgypti continente abeffe, tamet(i nondum nobis appareret: nam univería regio . humilis cft, ncque montcs habet qui € mari confpiciqueant. Sub vefperam in hanc tur- bidam aquam pervenimus, remiífiore vento: cam ob caufam anchoras pleno zquore ieci- inusad nonaginta orgyiarum altitudinem. | Mauritanorum five ipsorum Conflanti- nopoli advenientium con(üctudo cfl, quando fub no&em ad turbidam illam aquam ad- veniunt, atque ignorant füpráne an infra Alexandrinum portum, five Nili oftium longis fint progreffi , ut anchorasin mari figant, in proximum ufque diem , ut.eo jam lucidolo- cum dignofcere queant, quo navem in portum fint dedu&turi. Q uód (i altis progreffos fc agnoícant, cum tempore regredi poffunt ut portum occupent. Nos iflic node traductá : : cum I NTER Rhodum & Alexandriam, Hierax five Sacer, Falconis genus, volando defati- / 'tores alerent ob mercium permutationem, parum celebris effet... In eam EA OBSERVAÀTIONVM LIBER il 83 cum tranquillitate maris, anchorifjue poftridie ex imo mari fübduiGis, vela explicuimus; & ex hac turbida aqa egreffi, non diu navigavimus , quin in aliám Nili quam ex oftio canopico five heracleótico prolabentem inciderimuüs. Hzc funt. dio maxitia Nili offiá; cujus poftremi aquá matinam ex viridi pallefcente colore iufecerat. Eam cütri per dimidii fortaffis milliaris latitudinem enienfi effemus, iterum in cetuleam marisaquam perveni- mus. Omniurn primüni nobisin ZEgypto apparuit Rolfettx arx,qux fefquidiei itincte fü- pra Alexandriam eft. Cüm autem pleno zquore veheremur, & obfcrvantes quid nofttis- oculis primum obiiceretut, nihil aliud quàm Palmas , Sycomoros, & Pompeii pizaltam columnam confpeximus, qux in Promontorio eft fupra Alexandriam. Cüm enim adeó humilis & montium expets fit regio, procül intüentibus ápparere nequit. Nos cüm füb no&em in portum appuliffemus, illo die navem non fumus cgreffi. yet au "Brevis Conslantinopolitani in e/Alexandriamitineris narratio: Carvr xviri. : [X X dierum quibus hanc navigationem abfolvimus obfervatione, cognofcere licet; E commodeé quindecim dierum fpatio navigationem ejufmodi perfici poffe , modà profper, üt nobis, adfletventus. Atque ut dietim noftrum iter repetamus;nifi Cal- ipoli'in Bofphoro ad Arcium anguftias, tum in Chio, tun: Rhodi fübftitiffemus, odiduo illud abfolviffemuus. Nam à Rhodo in Alexandriam tres duntaxat dies & totidem noctes imperdimus; é Chio Rhodumi, binos folüm dies & binas noGes; & é Conttantinopoli Chion duorum dierum & trium noGtiürn fpatio perveniri poteft. Eà rationc magnum iter brevi tempore conficitur; ventoadflante fecundo. v "Bina e/Alexandria urbes, una im. ZEgyptos altera (qua "Romanorum erat colonia) in Phrygia. CÀ $5 xt ] O STRIDIE mane navi egreffi in urbem Alexandriam profecti fumus. Scd ánià Pp quàm de eà fermonem inítituamus, primüm nobis dicendum cft , hujus hominis vatias effe utbes : fed duas maxime celebres. Etenim laté imperium obtinentibus Romanis, l'roiaab iifdem reftaurata; & coloniis Rotiitanorum in eam miffis , Alexandria nominata eft, cujus Plinius meminit, atque etiam Annzus Seneca in morte Claudii Czfa- tis: Quzro, inquit, fororem fuam ftulté ftudere Athenis dimidium , licec. Alexandria to- tum anaum : nam tum temporis Latinorutii iftic erat Academia, eaque eft cujus Galenus fzpé meminit;non de Alexandria ZEgypti: quod ex ejus lucubrationibus facilé deptchen- idere licer. Nunc porró de fíngularibus rebusà nobis obfervatis, breviter agcte fufficiet: nam figillatim de Alexandria fcribentes poft tam multos magni notuíuis viros, add, quod aiunt, ageremus. Arenofo folo fita eft in promontorio quodam :ab uno enim latere me- diterranco mari alluitur ; ab altero, Marcotilacu amplo & in longütn extenfo. , Superfunt adhuc nioenia qux Alexander Macedo exftrui iuffit: at urbs interior, ex veterum zdifi- . eiorum ruinis magnàá ex parte conftat. Diruta auteríi fuit ea urbs,quárido Gallix & Cypri Reges Sultanum ex eà expulerunt. Nam illam minime poffe tetinete dnifnadvertens ; priusdiruit, quàm in hoftium poteftatem veniret. Poftea tamen paulatim des exfttuí caepetunt pro incolarum ratione. Sed & nunc, nifi Chriftiani mercatores fuos iftic infli- generis commeatus cüm ex ZEgypto, tim ex Cypro, alüfque viciris locis. Panis qai iftic pu ,in placeritas etformatur planas , quibus infpergitur legitimi melanthii femen: ob caufam hujus feminis magni culei per fora & mercatorum officinas venales inve- niuntur. Omnisgeneris vina iftic ctiam reperiuntur ex vatiis locis invecta. Sed nec Cy- prus longe inde abeft. Optimi faporis iftic eft caro vetvecina, haedina, vitulina & bubula: Magna ctiam abundant generis cujufdam caprarum qua. Gazcellz vocantut (veteres Grxci Otyges nuncupabant) quas in agris Sclopctis petunt : gregatim enim incedere fo- lent. Inveniuntut & gallinx & ova. Alexandria fita cftloco pifcofo :iftic enim obfervavi- mus cantharos, lupos, umbras, fynodonnides, mugiles ; raias , fquatinas, caniculas, lirani priorem Rondeletii.: Sed & multi alii cüm faliti tum recentes ex Nilo invehuntur. | Iftic qafcuntur punica mala, mufz, limoncs, aurea citriajue mala , ficus, fycomori , ceratia, & 1 pleraque Ae ]g PETURI GEOQLLEONEL rS |— 3 pleraque alia fru&duum genera, quibus caremus. Abundantctiam omnis generis legumi- - mibus (é quibus quaftus magnus) atquc omni frugum genere, veluti oryza, hordeo , farre, aliàs fpelta nuncupato. Dolichos Grzcis dictus, florem fert iftic flavum. Copiofum etiam pii genus, quod Graci Latyri, Veneti Manerete, Romani Cicerchie, Galli 4es Ceres ap- ellant.. Quid potiffimüm in urbealiqua abundet,fcire volentes; adeant fora diebus qui- A venalcs inferri folent aves, pifces, olera, fru&tus, & reliqua victui neceffaria:brevi enim deprehendent quibus rebus incola: magis abundét:quod inAlexandrià nos obfervavimus. JEgyptiiraró cibum fümunt, quin addatur radicis genus Colocafia nuncupata, cum carni- bus decoda. | Magnurfn ejus vectigal per univeríam ZEgyptum : nam vix quidpiam fre- uentiüs in urbium & pagorum forisemitur.. Cüm porró de Alexandria inflitutus nobis * fermo, illius typum uti eam obfervabamus ad viuum expreffam hic inferere voluimu;. Genuina delineatio Alexandriz ZEgypti. Wi Y I B 4402 vf Hfünit. * E E [EM Np—-—— 1. Ingreffos Nili ip urbem. y. Mefquea. (odqI. Porta maritima. 2. Porta del Pepe. 6. Porta Mempbitana. 12. Palatium Alexandri. 3. Celonma Pempea. 7. Silva Palmarum. 13. Pbaru. 4. UMaretà , laus aque. 8. Obelifcuo. 14. Cafeleto. dulcá valde amplas 9. Arx wova. —.— — 1g. Garophalo. e pifco[ur. IO. Arxvettu. 16. Portus vetus. Hyana veteribus nuncupata, nunc autem C'roetta. CarPvr xx Q vi tüm Alexandriz Florentinorum Confulem agebat, Civettam habuit adcó ci- curem, utcum hominibus colludens, illis nafum, aures, & labra fine noxa morfu. prehenderet: ab ineunte enim tate humano la&e educata fuerat. Rarum pro-. fe&tó ita cicurari poffe animaladeó ferum & indomitum. Civettam veteribus probé fuiffe cognitam, & Hyznam ab ipfis fuiffe nuncupatam, ipforum au&oritate demonftrabimus; tametíi nunquam obfervaverint adeó odoratum excrementum eam reddere : meminc- runt tamen generis cujüfdám Pantherz odoriferi. Au&tores verba fecerunt de Hyzna tanquam de Eo animali Africano; quod nobis fufpicionem movet, Civettam co tempo-. re in caveis minimé fuiffe adfervatam. Hodierno autem die,cicur reddita,majorem quz- ftum przbet quàm olim. Illius etiam nomen quo eam nuncupare folemus,ex Arabibus au&oribus mutuatum eft, relio veteri. Compa&to, ut Meles,cft corpore, major tamen: cüm autem alium prater muliebrem naturam habeat meatum , ex quo Civetta emanat, plurimi Hyznz hiftoriam legentes, exiftimarunt illam effe Melem five Taxum , vulgo - nuncupatum, qui veteribus & Ariftoteli Trochus dictus cft. In cervice & per dori fpinam pilos habet nigros , quos furrigit cüm indignatur, non minus quàm fas. Inde fadum , ut Glanis pifcis etiam Hyzena nuncupata fit. Os ha- M a bet magis mucronatum quàfn felis, fcd barba pilosilli fimiles; oculis eft fplendentibus & fub- rubentibus : füb quibus binis maculis nigris infi- gnita eft. "Ejus aures orbiculares funt ad Melis aurium formam accedentes. Corpus habet ma- culis afperfum nigris , cm aliás cjus color albi- Cet : crura & pedespilo nigro obfiti funt , quem- admodum in Ichneumone : cauda oblonga , fu- T oT Hyznameffez c 01: OBSERVATIONVYM LTBNB Ir Aue EN 3 K E gs, s e4* ew periüs niara, infima veró parte albis maculis afperfa: Agilis cft, & carne vefcitur- Hac eft Civetu hiftoria; quz ficum Hyenz defcriprione conferatur; apparcbit veteruüi CES 9d yd ux Te TIT "Plurima in e/Alexandria confbittenda * obeb[ei er magni lug "Eeyptiorum cclofti. 3 : p 96 PETRI BErL:LON ITI: enim probà materie, atque tam magnifico opere exftru&i funt, utadhuc integri perfiftant, Neceffatii etiam omninó erant: nam Alexandriz incola femel in anno cos implere folent, cüm Nilus inundat, ad totius anni ufum. Per ingentem canalem primum univerfías urbis cifternas replent, in quibus depuratur & limpida rcdditur. Tota autem urbs fupra ejuf- modiciflernas & puteosexftruda fuit olim firmolapidum & laterum opere, quoniam ra- ra per ZEgyptum nafcuntur ligna, prater frequentes Palmas, qua ad zdificandum prorfus füntinutiles. ZEgyptii ruflici peragros palmasabortivas & quz vitium fecerunt, requi- rere folent, quarum cacuminibus excifís, candidam medullam cximunt , & in foro vena- : lem proponunt: ca cruda vefcuntur, cynarz cnim faporem refert. Veteres Palma me-- dullam five cerebtum nuncuparunt , Grxci £yxépa?or, Advertendum tamen eft , Varia eife Palmarum genera: fpinofum enim in Creta obfervavimus genus;ab eo differens quod mautz ex Hifpania advehunt & Cephaloni [ Zifpavi Palmitos] vocant ; pumilam videlicet illam Palmam quam Rotomagenfes & Lutetiani Aromatarii in fuis officinis recentem ve- nalem proponunt, & quaternos vel quinos affcs xítimant. Jebneumanem bodiero adbuc tempore in mulia 2Egypti adilis cicurem ad[ersuari : ct alterius Tehneumania veiba ad- | veras Phalangium certamen. C AxBRET. XXL enim poteft, non fecus atque fcles & canes. Vulgusantiquo nomine appellare de- Á LEXANDARIE incole Ichneumonem ZEgypti peculiare animal alunt : cicurari XL. X. fir, & vernaculo fermone Pharaonis murem nuncupat. 'Obfervavimus porró ' ejuscatellosàrufticis Alexandriam venales inferri, atque ab oppidanis avidé emi,ut domi alant,nam mures venantur non fecusatque muftelz. Exiguum eft animal, & valdé mun- dum. Qui id non confpe&um ex ingenio duntaxat depinxerunt, redté exprimeérenequi- verunt, ut ex pracfenti pictura deprehendere licet; illa enimnihil naturale referunt: in no- ftra autem, reliquo corpori conjungenda eft cauda. : i i ton Primum Alexandriz confpeximus , inter arcis rudera, gallinam quam ceperat vorantém. Vafer eft in przda aucupanda : nam pofterioribus pedi- bus fefe fublevat; & obfervata prada , fürama tel- lure adrepens, magno impetu fefe in predam vi- brat, indifferenter vefcens omnibüs vivis corpo- ribus, uti fcarabeis , lacertis, chamzleone , omni ferpentum genere, ranis, muribus majoribus & : minoribus , aliifque fimilibus. Aviculas etiam maximé appetit, praefertim gallinas atque earum pullos: indignabundus,pilos furrigit, qui duorum fünt per intervalla colorum, nempe exalbidi vel flavefcentes , & cinerei, duri & afpeti inftar pilorum lupi. Majore eft robuftioreQue corporis mole quàm felis, roftrüm- que nigrum & mucronatum habet inftar viverrz, fine ullis tamen barbz pilis : breves & orbiculares habet aures, coloremqQue cinereum ad flavefcentem accedentem , qualis in cercopithecis confpicitur: ejus ctura nigrefcunt, & quinque digitis pofteriores pedes funt rzditi, quorum calcat interius breveeft : cauda oblonga eft, & fuperiore , qua fpinz ad- et, parte; craffa: linguam veró & dentes felinos habet. Peculiari przditus eft nota; qua reliqua quadrupedes animantescarent; quz füfpicionem Auctoribus prebuit , utexifti- marent mares non minis uterum geftare quàm feminas. habet enim prater muliebris fc- xusmeatum, alium amplum illi contiguum, pilisobfiturn; nonadmodum diffimilem pu- dendo mulieris, quem per magnos z'ftus aperit (claufo nihilominus permanente quo ex- crementa reddit foramine) ut cjus cavitas appareat. "Tefticulos felis habet: && ventum ma- gnopere formidat. T'ametfi hocanimalexiguüim fit, adeó tameninduftrium & agile eft, ut adverfus magnum canem confligere non vereatur:atque fi felem obfervet;ftatim ftran- gulet. Quum veró os adeó mucronatü habeat,difficultercraffiorem carnis molem morfu apprehendere I imo ne humanam quidem manum in pugnum contractam mordce- 1e. Auctores déco multa alia (cripferunt;przfertim bellum adverfus afpidem gerere,cro- codili ova confringete, admodumque vigilantem effe; illi multas fingulares facultates tri- , buentes, quas brevitatis caufa hic pratermirtimus; exiftimantes nos fatis fun&tos effeoffi- €io, datá cjus defcriptione. Sed & aliud animálculum eft; é vefparum genere, Ichneümon *- vefpa SS OBSERVATIONVM LIBER IE 97 vefpa appellatum, cui bellum internecinum cum phalangio : quoniam veró eorum pu- gnam vidimus , ipfam hocloco commemorarelibuit. Infedtigenus eft fanguinis expers, formaapi five vefpze, vel magnz formiczalatz perquam fimili, vefpa tamen inus; in ter- ra etiam fuum latibulum quemadmodum phalangium faciens. Superat phalangium quotiescunque extra fuum latibulum invenire poteft : at fi in latibulo adoriatur , íxpc- numero re infecta redit. Accidit ut ichneumon vefpa phalangion é fuo laribulo egret- fum corriperet, atque poft fe traheret , quemadmodum formica tritici granum , & quo vellet impelleret, tametíi non fine magna difficultate: nam phalangium pedum uncis ob- via quxque apprchendens,quantum poterat renitebatur. Ichneumon veró , fuo aculco, uod inftar apis exerit, variis locis ipfum pungebat. Defeffusautem ifto labore , avolavit hac illac obeiransad baliftz feré ia&um; deinde fuum phalangium requirens, nec quo rc- liquerat loco inveniens, ejus veftigia fequcebatur, quafi odoraretur, non minus quàm ca- nes leporum veftigia. Inventum plusquàm quinquagiesaculco pupugit, rurfiimque per- trahens, quó voluit perduxit, & plané confecit. Merces qux in Alexandrinis officinis reconditz adfervantur perluftrantes, obfervavi- mus ftruthionum pelles cum fuis plumis maximà copiá:folent enim ZEthiopes illis confe- &is pellem detrahere : carnibus quidem vefcentes, at pelles cum fuis plumis , aliis merci- bus permutantes. Hz deinde à mercatoribus Alexandriam invedtz, in varias Turcarum provincias diftribuuntur : nam apud Turcas non minis invaluit ufus fuas tiaras his pennis exornandi, quàm apud nosgalearum criftas. de Hortorum cultura apud Alexandriam & per univerfam ZEgyptum,przterquam fecun- dum Nili ripas, admodum difficilis eft : quoniam perpetuó inftruments à bobus verfatis hauriendaeft aqua ad rigandum folum. Illorum iafeminum à noftrae differt: flavo et- enim eft flore , admodum odorifcro. Iuveniuntur etiam iftic flavz ro(x , fcd odoris expertes. Turcarum Alexandriam incolentium mores, Droi Macarii .-- foltudmes yvariad, alta in eAMlexaudriá ves. CE oÁoSIEHEh YINQY E dierum ultra Alexandriam itinere verfus Africam tendentibus, folitue dines occurrunt, Divi Macarii cognominatz, D. Antonii folitudinibus contermi- nz, quas Caloieri Arabes inhabitant, ejufdem cum Gracis religionis: plurimajue iftic fant Arabum monafteria Grzcis permixta. Incidimus Alexaridriz in Nobiles quof- dam Venetos, qui nuper inde reverterant : quorum nonnulli curiofitate quadam Tama- rindorum qui iftic crefcunt , ramulos cum fuis floribus retulerant. Iftic etiam tánta lapi- dis aétitis abundantia reperitur, ut co naves onerari queant: inde olim metcatores Ro- mam devehebant. Plinius enim a&titem lapidem, cognomine Ciffitem;in ZEgypto fpon- 'te nafci circa Copton tradit." Inter reliquas lapidis aétitis facultates , veteres nobis fcri- ptum reliquerunt, co furem deprehendi, quz etiamnum apud Grzcos in ufu eft ; ejus ec- jam Diofcorides meminit , fed plené eam non defcribit. Furem igitur deprehendere vo- lentes Greci, omnes furti fufpe&tos fimul evocare folent: mulrisceremoniis rem peragen- tes :admurmurant enim Caloieri multa verba ; dum maffam pinfunt fine fctmento,e qua parvos panes conficiunt ovi magnitudine: horum , fingulis qui convencrunt; terni toti- dem bolis, nullo potu addito, deglutiendi prebentur. Id experimentum nos feti vidi- mus : atque qui furtum commiferat, nunquam tertium panem devorare potuit; quinimó dum deglutire nititur, parum abfuit quin fuffocaretur, propterea reiicere coactus cft. Mo- nachi Grzci id obíervant tanquam peculiare fecretum , nec cuiquam communicare yo- lunt. Intelleximus tamen illos lapidis aétitis pollinem fux matfz,dum panes hos cóficiunt, infpergere. Locusà Carfare Pharus nuncupatus, quijue tum infula, nunc continenti jun» &us eíl, arcemQue habetadmodum incommodam: nam (ingulis diebus aqua é cifternis Alexandrix hauíta camelisin eam devehendaeft. Omnium Alexandriz zdificiorum tc- &ta plana funt & conftrata , quemadmodum vulgó apud Turcas, Arabes & Gracos, ubi 3ncolz no&u dormiunt , ad frigidiorem auram caprandam , omni anni tempore , cim zítate, tum hieme. ZEgyptiiautem & Arabes fupra reliquas nationes fub dio quovis tempore pernoctare delectanzur , nullo etiam leo fubftrato ;modó enim chlamydem aliquam habeant qua fe tegere queant , * ledos negligunt; non ignorantes , plumis con- far&tos ledos plurimum nocituros. Mirum igitur videri non debet , fi ejus regionis ho- minesadcó exa&é ftellarum curfum carumQ. ortum & occafum obfervare potuerunt :illis enim ! 9$ AE. PETRI BELLONII ": enim tota nocte confpicux funt,ob aérem purum & minimé nubilum. Alexandrini Arabi- cà vel Mauritanice naturá loquuntur : at I urcz illis permixti ,fermone ab iis admodum differente utuntur. Etcum iftic multi Iudzi, Itali & Graci verfentur, variorurg idioma- tum invaluit ufus. Olim Grace loquuti funt: nam cüm Alexander ZEgypto fubacta Ale- xandriam condidit, verifimile eft, relictis illic Macedonum coloniis , linguam Gracam admixtam fuiffe, Caloieri Iacobitz & Graci zdificium iftic habent pro Patriarchatu cum fuo templo, co lóco in quo reconditum erat D. Marcicadaver, anté quàm Vencti Vene- tias transferrent. Latini & ludzi, fua iftic peculiaria templa habent. Inter fingularia qua nobis Florentinus Conful oftendit, cm aromata nos requirere animadvertiffet,dcguftan- dam dedit radicem Arabibus Bifch nominatam: ea nobis tantum calorem in ore per intc- grum biduum excitavit, ut Hagrare videretur. Plurimi recentiorum hujus radicis gratia Auctores Arabes conviciis feré confecerunt,eos toties mendacii arguentes, ut rcferre pu- deat :cüm tamen ipfis nunquam nota fuerit. Exigua cft; parvi napi inftar (alii Napellum vocant) & adeó vulgaris Turcicis aromatariis, ut nullus eorum venalem non habeat. * Ein[modi etiara con(uetudinem apud plerefque Hurgaros iter facientes, dum apud eos verfabar , obferyabam, & plerumque lapidem pto cervical capit fsbncere. ; Ex eAlexandria in Catrum profedlio. ER C XE XXITIL LEXANDRI1A aliquot dics commorati, ad iter Memphiticum nos accinximus. Duobus autem diverfis itineribus có tendi poteft ;altero longiore , adverfo vide- . licet Nilo; altero terreftri breviore. At quoniam Nilus Zgyptum inundaverat, Rofettam profc&ti fumus, ut navigio Nilum fubiremus. Dimidio milliariab Alexandria progreffi, in amplam planiciem arenofam pervenimus , in qua variz ftirpes nafcuntur , in- ter quas Anthillis Grxcorum eft, quam Arabcs Kali appellant: banc incolz le&am defic- cant, ignis fruendi caufa (nam ligni magna iftic penuria) & calcis cum ca adurendz gemi- num quatum faciunt: calcem enim Alexandriam deportant , atque herbz cinercs dili- genter adfervant,hoc eft Soldam à nobis appellatam. Indurantur faxi modo, & tanta co- pia colliguntur , ut mercatorum naves oncrari poffint; qui cos iftic coómentes , Venetias devehunt, vitrorum cryftallinorum fundendorum grauá. Vitrari Veneti in Muran cos commifcent faxis per Ticinum amnem ex Papia advediis , qux cum cineribus xqualiter commixta , materiam reddunt ad fele&tiffima cryftallina vitra conficienda. Galli autem nupet admodum Cryflallina vitra conflare edodi, Stampanum fabulum faxorum Tici- nenfium loco ufurpant: id enim opifices commodius effe deprehenderunt, Papianis faxis. Nondum tamen quidquam excogitare potuerunt, quod cinerum vicem fupplere queat : camQue eb caufam ex Provincia Narbonenfi ufque eos petere neceffe eft. Quz res nobis fidem facit, illos cineres his fimiles effe quos ex Syria mari invchunt.. Gallis ta- men De a Soulde appellantur,denominationem fumenres ab altera ftirpe Soldanella * nun- cupata , qua adufta, finilium facultatum cineres reddit ,quorum fit ufus in Syriacorum dcfcatu. * Plarimum baluciatur mto igdicio Bellemms, qui in Gallia Narbonenfi Soda cineres induratos ex Soldanella ad- tifla cenflars autumat. Maris etenim à. fLagsorum in ea accole, Soldamellam mon. urunt : fed Anibilidem. domesli- cam, quam ipfi Vutrariam ab effeciu, &v quod instar viri pellucida fet nominant, magna cura Gy diligentia ferere (eius etenim maier commodiorá, esl ufus quam fponte na[centiu) Cr. [ub astatis finem (uccidere folent; deinde aridasm im fero- bes, de wduflria i eum u[um paratos, congerere, atque ignem fubiücere: buiu adufla cineres imum petentes mduran- tur, atque ma[fam eam prabent quàm Sedam appellant, non mod) ad virra conflanda utilem, fed quá. etiam Sapouary artifices plurimum utt (olent: utiego, dumio Mompelio viverem, obfervabam : Sed ea deve Quinquerani libellum de Laudibus Provincie in[cripum , con[ulendum iude. Exiflimo euim mon vilierem Sodam in Gallis Narbenen[is or4 muriiimá fieri, quàm in $yriá & e£ ypte. ; Singularia quadam in Alexandria cs Rofetta reperta j i Carvr xxv. 1NI5 ab Alexandtia milliaribus per agros reperimus paftores, caprarum greges pa- B Ícentes, quz aures ad terram ufque promiffas habebant, per extremitatem quatuor autamplius digitis furfum recurvas. Hi paftores ne tempusin ocio tererent,arenam ventilantes;vetera numifmata perquircbant. Szpenumeró etenim aecidir, ut aurea & ar- t : gentca n OBSERNATIONVM/HTPEER ii. ^ 5 gentea inveniant. Ad dextram nobis erarit itigentesplatiicies arenofe ; in. quibüs práter paucas cappares ,atque iam dita Kali & Harmala'; nihil ciefcébár. Regio ad finiftram paulofublimior erat, ingenitefque pagos liincinde iütér palmarüiti filvas fparfos habebat. Tribuscirciter milliaribus émenfis, aquam dulcem & potabilem itivenitmius, qax fontana videbatur, cüm duntaxat hydria effet Nili aquia pletia; in attibus à Cartielis eó déportata; quam repleri perperuó curabat Turca quifpiam gratis :nam magnam 'eleémofynam effe cenfent & meritum, fi fccundum tegias vias aquam reponi curent ad aquandos víatofes. Tantum autem abeft, ut iftic reperiatur vinum, ut in ipfisetiam urbibusagre aqüàm re- centem invenias. Palmz , ut & per reliquam feré /Egyptüni ; celfiffimz func: inter quas nonnullz reperiuntur ex unico trunco eadeniQue origine viginti magnas arbores ab invi: cem feparatas profcrentes. . Nox in itinere nos oppreffit; eam ób'caufüni in tenebris diu nobis faciendum fuit iter fecundum littus maris Mediteiranei quod ad finiftram habeba- mus: neque fubítitimus , donec ad primarium é Nilirivis perveniremus, quo juxta littus maris fuperato, folüm pifcatoristugutiolum invenimus, inquo fal erat ad faliendos pifces, atque etiam Zetareues Gallorum,(ive à 722127, qux fiunt ex Mugilum, quos veteres Ce- phalos nuncupabant , ovis. Ifticno&tem fub dio tráduximus cum camelis & jumentis; Primusille Nili rivus; oftium Canopicum non eft : ejus tamen 'antiquum notneri iPnora- mus.Profundus non eft ejusalveus; nam,ut diximus,vado illum tranfivimus;ipfomet quo Nilus Egyptum inündaverat tempore. 'oftridieà riuo illo digreffi; per arenofa loca iter fecimus,in quibus nullz atbores crefcunt prater M yricas;qua in ingentem magnitudineni attolluntur,galla(ó ferunt;ab Arabibus hujus téporis Cherzafel proprio nomine appellatas; magni olim in medicina ufus,& non poenitendum mercimonium. Secundum matis littus iter facientes, pumilas myrtos nigras obíervavimus, fcd humiles, quód perpetuo à ventis marinis affligantur. . Maritimis gaudent M yrti, eam ob caufam Veneti dicatae quatii Poc- tarum fabula: mari natam referunt. Diu littus marinum fequuti, planiciem arenz mobi- lis ingreffi fumus, ubi tenuiffimz arenz tumulos à t aes cem PR Plàni- tics hzc adeó fteriliserat; uc nihil in illa nafceretur. Eo die fub vefperam pervenimus Ro- , fettam,à Mauritanis Rafchit nominatam , ad littus firam'circa magnüm quoddari Nili oftium. Ejusurbis incolz diligentes funt in curandis hortis,in quibus Mufz arborés ra- fcuntur,Papyri planta, Sacchari harundines,Colocafiz,Sycomori adeó exquifità viriditate przditi,ut reliquas arbores (ine controveríià füperent. Colitur etiam iftic radix quam Itali . Dolceguini nuncupant. Chamzaleones frequentes reperiuntur in früticibus Rhamni al- terius, quiin varios colores fefe commutant, ' Magna ex parte cx viridi pallent, interdum exczruleo virefcunt. Inde fiut non facile obfervari queant : nam ramo in(identcs fimili viriditate przdito , etiam à diligenter requirentibug yixjnveniuntur.. Vefcuntur mufcis, erucis, fcarabeis , & locuftis, (erpentum more, qui omnis generis patva infe&ta devorant, quz fzpenumero anatome fadiain eorum ventriculis irivenimus. ^"Norinüllr memoriae prodiderunt Chamzleones vetito vefci. Verum quidemeft integro anno fine efca perdu- rare poffe; quod creditu. difficile non eft: nam varii gerieris ferpentes vidimus per dccem menfium fpacium vivere nullo adminiftrato illis cibo : interdam tartién nonmbil- aqua dandumceíl,quam bibant. — .'. iQ) aparoióiqiaoo maid "Refetta urbs ad Canopium INib oflium itas. CAPYT XXVL. T fue " OSETTA clegáns eft oppidum , riullisitamen moenibus cincti; Veneti ifiic R Confulem alunt , alio nomine Báilum appellaturn ; qui res ad mercaturam perti- nentescurat. Onerariz naves per Nilum ad oppidi üfque zdificía appellere pof- funt. - Nullum cft adeó cuprisitoeet ue per univerfum Türcz dominium , ubi Vetieti quempiam non alant; qui cos dc mercibus in amnium & máris porcus , five in:contirien- tem advedis admoneat; magno fané illorüm commodo: nàm ex oninibüs orbis partibus novaintelligunt, atque niercium in remotiffimis etiam regionibus precia ; &nde fit üt rcli- quas Refpublicas, in mercium negotio fuperent.-Q uód (i quafpiam metces in aliquo por tu venalesintelligant, illico perfuos occupant; at pririquxftam babeant, Rofettz vici: na eft parva quzdam arx non proculà Nilo, quà Alexandriám itéreft. Vix binis milfiari- bus ab oftio quo fe Nilus in mare exonerat;Rofetta diftat." Arabicus fermo ftic in u(ü eff; uemadmodum per univeríam ZEgyptum. "Plurimi illic fudzi;qui pet univerfum Tarcx ominiutà adeó multiplicati funt, ut nullum oppidurn fit aü£ pagus;iri quo non inveniaü- tur frequentes ; callentáue varias linguas : qua ir re plutiraum nobis contulerunt -— 3 ila modóà 106 PETRI BELLONI! modó interpretandi officio;fed etiam in illius provincia: rerum memoratu dignarum ex- licatione. Ejufmodi generis cibos in Rofettano foro invenimus , quales in Alexandria, Aes filvz oppidum inumbranr. AEdificiorum ftru&ura fimilis iis quain Cairo funt: adquam rem maximé accommoda funt ligna navibus Conftantinopoli inveda. Nam qui indc Conflantinopolim nauigant, potius quàm inanes redeant , naves lignis onerant , ad zdificia inftruenda , cüm nulla. ad eam rem utilia in ZEgypro inveniantur. ZEgypti ani- gantia ob pabuli abundantiam , ftirpium à Nilo rigatarum probum alimentum , atque aéris temperiem , in magnam molem evadunt , uti Bubali, Boves, Cameli, Equi, Afini, Arietes & Capra. Arietes autem, qui admodum pingues & craffi funt, amplam, den(am atquead terram ufque propendentem caudam habent,palearia infuper é collo dependen- tia ut boves, nigraQue lana veftiuntur. Deé Ali pifcatoribus. CAL XXvit tant. Peculiare autem eft his pifcatoribus , in fuis cymbis ingluvie illa uti quz füb avium quas Plinius Onocrotalos appellat , roftro propendet , ad aquam exhaurien- dam. Ejufmodiroftra (ca parte qux capiti adharfit)colligata, orbem quodammodo expri- munt: viva autem avisillo facco feu ingluvic utitur , tanquam altero ventriculo, ut devo- ratas conchas & mytulosillius tepore fefe aperientes reiiciat, atque carnes à teftis fcpara- tasdevoret. Ejus porró naturz eft hzc ingluvies, ut humiditate corrumpi nequeat: quam ob caufam multo tempore pifcatoribus uuliseft.. Peronocrotalum autem non intclligi- mus ardeas ftellares, quas noftri Boves taurosnominant, quód bovis mugientis inftar fo- nitum edant; neque noftras Pellas, hoc cft, ardeolas, quz roftri extremam partem latam habent: fed cas, quas Ariftoteles 792exa:&; Pelecanes nominat. Aquisinnatant ut cygni & anferes; his majores, illis autem minores , omnino albi; pedibus latis, coloris inter cine- rcum & nigrum medii, przditi, ficut antea dictum. P: YR 1MI Rofettz quxftuépifcium in Nilo captura duntaxat facto vitam fuflen- AX(avigatio à Rofettain Cairum: atque multa Jecundum: Nilum obfervatida. k CX»PvT-xxvtitr. vente (Nilus enim à Meridie inSeptentrionem vergit) brevi noftrum iter abfolvi- mus. Nampaullulum progrcffi, & ad alteram ripam appellentes, deícendimus; ut terreftri itinere fecundum Nilum pergeremus. Magna autem voluptate afficiebamut; folum adeó herbidum confpicientes. Qui veró Nili alveum fequuntur, Cairum profe- &uri, compendiummnon quarunt; multos enim habet mxandros.. Maxima clegantiorum JEgypti pagorum pars fecundum Nilum exftructa eft, cim ob aquz commoditatem qux agrum inundat, tüm ad hortos rigandos. Confpiciuntur tamen & alii procul à Nilo fe- junáii, qui maxima anni parte aqux penuriá laborant. In pagum nominc Anguidie per- venimus, deinde in alium majorem Mahatelimie nuncupatum, poftca in Dibi, inde por- ró in oppidulum dimidii diei itinere à Rofetta diftans, Nantubes appellatum , quod . utramque Nili,qui iftic major non eft Rhodano Lugduni,ripam occupat: ut Beaucaire. & Tarafcon, ad Rhodanum fita : Poftremó in pagum Elminie.. Magnum iter confecimus co die: profperum enim ventum habebamus. Ejus loci horti & agri vicini, à Nilo inundati jam erant , & undiquaque Palmarum filva: apparcbant. - Agri ab invicem fejundi fepi- us ex Rhamno conftantibus , quià noftra Groffularia differt. .Invenimus etiam Tama- p HASELO" confcenfa, ut adverfo Nilo Cairum peteremus, & Aquilone nobis fa* - zicesfuis Gallis onuftas.. Agri. plurimis locisoryza , papyro , & mufis erant corifiti, inter- dum etiam colocaíia. Quia aurem colocafia (quam etiam ad Crete infulz rivos fponte provenientem invenimus; Egyptiiautem diligenter colunt) Lotus & Faba ZEgyptia ctiam - nominatur, & fruftra cjus femina magná diligentià perquirentes ; Cairi incolis ridendos nos przbuimus, quafi innuere vellent nulla reperiri : occafionem. fümpfimus inquirendi cur veteres Auctores Fabam ZEgyptiam nominarint , cüm. nullas proferat fabas. Erroris tandem hanc originem deprehendimus. . Herodotus vetuftiffiinus fcriptor de duabus - fürpibusin Nilo nafcentibus verba fecit; quarum altera otbicularem radicem habebat, i3 qux OB SER WVATIONY:;Mi LIB. lI. IOI | eux eft colocafía; altera verà quidpiam olivatutn nucleis fimile in capite proferret. Illum fubfequuti autores, alii alioram vefligiis infiftentes, pro àrbitrio de his loquuti funt. Nam quod Theophraftus ait ejus radicem fpinofam ; aliter rem fe habcre experientia docct. Diofcorides de Faba /Ézyptia agens, Theophrafti verba fere expreffic.— Plinius veró ex illis ipfis mutuatus, fimilia omninofcribit.. "In eam itaque opinionem facile imus ,ut per fabam ZEgyptiam intelligenda fit edulis faba qua in Egypto nafcitur. Ipfe enim Ga- lenus de vulgaribus fabis intellexiffc videtur libro de Aliments,cürii de Egypti fabis agit. Vrveró elacidemus quod Plinius refert /Egyptios varii generis vafa ex cjus foliis facere : animadvertendum eft colocatia: folia admodum ampla effe, camQue ob caufám compli- cari & convolvi inftarcorniculorum poffe, quibusaquam e Nilo bauriant & bibant; dein- dcabiici. Tandem in amplum quendam pagum pervenimus, nomine Derimbal. 4Egy- pti regio nobis apparebat omninó aqua fubmería , preter quofdam aggeres nonnullislo- cis cminentes, per quos ex uno pago in alium pateat iter. Incola ut fecuri fintab inunda- tionibus Nili, pagorum zdificia füblimioribus locis fübftruere coguntur, quorum maxima confpicitur frequentia: etenim plana eft regio, zedificia ex tenaci pinguiQue limoconftru- Ca, & tecto opertaacuminato; alveariorum inftar, procul admodum apparent: nonnulla tiam teguntur planá form, propugnaculi modo, quod vulgare eft per univerfum Turc dominium & Grzciam. Tanta apud illos eft lignorum & lapidum penuria, ut corurii zdificia humiles duntaxat fint cae, non ampliores quàm pufilla teda , recipiendis anferi- busidonea. Eam videlicet ob caufam, quód magna cx parte cubent , bibant & edant fub arboribus; vel infe&orum vitandorum caufa, vel ut frigidiorem auram excipiant; ctenim hiemeiftic non pluit. | ZEftate autem füb teo frigidiorem auram non requirunt fed füb Palmis. -Tamarices in /Egypto humidis & ficcioribus locis indifferenter nafcuntur ; illa- rum enim filvulz perindein aridioribus locis reperiunturatque in humidis littoribus. Ex aurem excreícentià quam Gallam nominavimusadcó onuftx funt , ut parum abfit quin | rami prz pondere rumpantur.- Novum quidpiam nobis fuit menfe Septembri confpicere . aquaticam avem à Gallis(quia in ftagnis nen minus damnum infert quàm Caftor) vz Zie- ure hoc eft,fibrum vocatam, Latinis Vulp-anferem,pullos recens exclufos in Nilo ducen- "tem. Aquaticzaves quz fub hiemem à Septentrionalibus regionibus loca commurant, in ZEgyptumadveniunt , ifticQue pullos excludunt, deindc xítaze revertuntur, folis im- meníum & intolerabilem ardorem fugientes. * Dald? intricatus cfl boc capite Bellonius; nant initio dit omnes navem ex[cendiffe,ut terréfiri itinere proficifceren- tur; paullo post , quafi [ui eblirus, magnim iter con[rciff? eo die fcribit, quid fecundo vento ufi effent. * D» faba v/£gyptia, con[ulendss Pro[peri Alpimi Luber de Planti e/Boypti. "Egypti urles c pagi ad AC ripas ftti ob aqua. commoditatem. : T CAP. Xx!X. A p Berimbal tranfeuntibus nobis, plurimi Zgyptiaci pueri fefe in Nili profluentem abiiciebant, ut panem exciperent , qucm de induftria e navi proiicicbamus, ut ex ilis adcó perité natantibusvoluptatem caperemus:nam in aquam defilire non ma- gis reformidant , quàm anatum pulli. In pagum nomine Sindou deinde perveninius, ad cujus dextram eft * Diuruth; eaque noGc in oppidum appulimus Fova nuncupatum, am- plam olim urbem ut Cairum : nec hodie ullum c(t in continenti Zgypti oppidum (exce- pto Cairo) magisamplum : multo etenim major cft Rofetta, € regione magnam Infulam - habens, Sacchari arundinibus, Sycomoris, Palmis, Colocafiis,omnis generis leguminibus, - & oryza (quz pr reliquis magni eft cenfus per univerfam ZEgyptum) excultam.- In Fova pernoctavimus : nam licet nobis (ecundus adfpiraret ventus , naut ramen nodu navigare reformidabant, quód. Nilus iis locis multos mzandros habcat , nec minüs rapidus fit, quàm Ligeris. Nonnullis locisre&um tener curfum, in quibus etiam nodu velis explica- tis (fecundo vento) fine metu navigare liceat: lentis enim fluit , quàm ubi fefe con- torquet. * Ino Zega potius, ecundum geograpbicam tabula n;mam Diuruth longe infra Sindou efl,ut Derutbi infra Berim- bal adyer fa effe potims cenferi queat, quam Sindow.— : II ' Abl, 102 PETRI BELLONII ACilum , fi cum. alio flumine comparare licet, "Pado fere fimilem effe». GA Py TUE praefertim à Ferraria mare ufque : nam facile velis expanfis fubiri poteft, adverfus. V 1 X innoftra Europa amnem invenire liceat màgis ad Nilum accedentem Pado, ipfius etiam profluentem : idem in Ligeri fieri poteft perinde ac in Nilo & Pado. Ligcrisautem alveus non eft adcó profundus. Omnia Cymbarum five navieularum qua- rum in Nilo ufus c(t genera, ab aliorum fluminum naviculis diffcrunt: vulgare enim eft cymbas fingulis locis proamnium natura variare... Nam homines ad loci naturam navi- gia accommodare volentes, fluminum curfum obfervare coguntur. Nifi enim in Tiberi, qui rapidus eft, profundumque alveum & altas ripas habet, cymbarum utraque extremi- tas, (ive prora & puppis prxaltz effent, & riparum alttudini refponderent quandocum- que appellunt , ad egrediendum fcala perpetuó opus foret: cam obcaufam angu(tis fca- phisin Lunz crefcentis formam fabricatis, proramQue & pappim praaltas habentibus & in mucronem definentibus utendum e(t: quarum gubernacula longis perticis alligata fint, & gubernator in fumma puppi flet, ut quó agenda fit navis, confpicere queat. Át Nilus cüm ripas humiles, & fummáà aquà duntaxat eminentes habeat ; naviculas exiguas, humi- les, planafQue, & latas fert... Padi fcaphae breves funt , profundz, conftratz , fübrotun- dxQue, & gubernaculum ad latus habent, poffuntáue mare fubirc , & Venetias ufque na- vigare. Oblongz naviculz, quarum ufus eft in fluminibus haud profundi alvei, ut funt Ligeris & Sequana, extremá puppi gubernaculum feu temonem habent. Nonnulli perfuadere voluerunt, amnes inveniri qui majores naves gravioribufQue onc- ribus plenas ferre queant aliis fimili alveo & profunditate prxditis: in exemplum addu- centes fluvium Aife;qui licet Ligeri anguftior fit, triplo Luke tamen fert onera; id au- tem aquz naturz tribuentes, haud ejus profunditati; folido argumento niti non videntur: Sed quia ejus rei elucidatio in experientià confiftit, facilé veritas adquiri poteft. Cüm Nilus univerfam regionem inundat, vaftus eft, magnaque & capacia fert navigia, quorum dumtaxat ufus eft inundationis tempore : ceffante inundatione , certa loca oftenduntur ubiabequite vado tranfiri poteft. Expanfis etiam velis navigare in co licet, cum neque montes ncque filvarum frequentia ventum adimere vel impedire queant, ut neque in Pa- do. Et quemadmodum populi in ripa Padi nafcentes quibufdam locis ventum navigan- tibus infringunt : fic etiam Palma ad Nilum crefcentes. Nili pifcatores cum Padi pifca- toribus in hoc conveniunt, quód utrique aquam in cymbarum alvco vehunt , cratibus vi- mineis faperimpofitis te&am : ut hac ratione pifces vivos adfervent ; & percrates ince- dentibus pedes non madcant.. Paulo fupra pagum * Sindou progreffi, alvcicaputcon- fpeximys, quem Alexander fodi curavit, utaquam in Alexandriam deduceret implen- dis urbis cifternis, puteis & fontibus; quem ad finiftram reliquimus. Terra exempta, adhuc fupereft utrinque projeda fecundum canalis ripas , cujus caput à magno illo pa- go Sindou quadrantc milliaris dumtaxat diftat. Regio ad dextram relicta , paulo fub- limior erat finiftrà, atque magis arenofa , ideoque (nam Nilus eó non perungit) flc- rilior. At quz ad finiftram eft , quoniam humilis & plana, atque Nilo itrigatur , fer- tilior eft & magisherbida; in quam aquaticx aves hieme commeant tantá copiá ut agri & prata iis albefcant; przfertim ciconiis , quas Zgyptii non ab re magni faciunt , cum ranz tantà abundantià iftic generentur , ut nifi ciconix eas vorarent , nibil illis effet frequentius ; tum etiam quód fcrpentes capiant, & devorent. In arenofa altera parte vultures confpiciuntur, accipitres /Egyptii, milvii, alixQueaves carnivorz : fed ZE gyptius accipiter omnium frequcatiffimé, corpore corvi , capite milvii, noftro inter corvinum & aquilinum medio , nam mucronem paulo magis incuruum habet, crura veró & pedes in- ter corvum & avesrapaces. Similis nominis avem in Herodoti aliorumque veterum fcri. ptis invenimus: videturQue ea effe quam accipitrem Zgyptium nominant. Colore eft ac- cipitris : qui tamen interdum variat. Ejus iconem libro dc Avibus exhibebimus. Buffali,. tempore inundationis,in aqua ad aluum ufque verfantur, caput ad armos ufque inaquam demittentes, ut gramina depa(cant, quibus depa(lis, rurfus in arem attollunt, ut herbam denubus attritam ruminent, atque in alvum demittant : ullum etenim animal pulmoni- bus przditum,fiveaves, five quadrupedes, five etiam cete & delphini, & reliqui qui man- dunt, efcam in aqua deglutire queunt. Hac itaque ratione aluntur Buffali inundationis tempore. Nulli peritiores natatores* reperiuntur ZEgyptiis; tales ut fint, neccffitate co- ; gente: » " : OBSERVATIONVM LIBER II 10 gente:nam inundabionis tempore fübinde ex uno pago in alium tranare neceffe cft; ad fua expedienda negotia : quam ob caufam veftes ad natationem aptas geftant , promiffam vi- delicet intcrulam albam,leviter elaboratam; deinde chlamydis genus inconfutile laneum, vilis cujufdam taperis inflar,qua hümeros & corporis aliquam partem obvolvunt:nec alias veftes geftant peregre profedturi.. Si profundum amnem tranfire neceffe eft, chlamydem cum interula capiti obvolvunt diadematis inftar ;atque fic natantes ad alteram amnis ri- pamperveniunt, Sivceró longior facieuda natatio eft, fcirpeos fafces poft (e trahunt , do- nectcrram pedibus attingere amplius nequeant : tum demum illis incumbentes, natatio- nemleviorem & minus operofam habent. Aquilone adhuc profpeto, magnum iter con- ficiebamus , & licet plus quadraginta paffuum millibus.à Pyramidibus, adeó à veteribus celebratis, abeffemus, nobis tamen apparcre inceperunt : edito enim füntloco, corum qui Nilo vehuntur oculis expofito : quod Plinius his verbis intellexit : Sané confpicux undi- que adnavigantibus. /Egyptii Pyramidum nomine appellare non norunt, fed Pharaones nuncupant. Magisadhuc admirandz videntur prope infpicientibus, quàm ab autoribus defcripta funt, ut poftea demonftrabimus. ! * Càm Belloui fuperiore capite ad Fova ufque progre|us fit; hoc capite,quafi fui oblitw,in Sindourepreditur, (upra quens alveiillius Alexandriam fluentis caput ponit, qui tamen in. Geographica tabula paulo (upra Ber imbal, infra au- 12m Sindou couflituitur. Praterea non potuit eum canalem ad [inifiram relinquere cum à Rofetta Cairum navigaret; fed ad dextram porius: ad Nili quidem pro[luentis finilram eft. * Laudet quantum velit Bellonius à natandi peritia «/£zypties, eoszamn à Brafiliaui in bac arte yinci , nemo eii qni dubitet. ; Singularia quadam de /Eeypto e: AEgyptii. CaPvT XXXL — yo ) VLLA eftnatio quz magis antiquitatis veftigia retineat, /Egyptiis : nam ctiam- N num illos in urbibus videmus fimilibus veftibus uti, quales deícripferunt veteres. Peruniverfam Egyptum, pulli gallinacei à matte excludi non folent : fed for-. naccs artificiose, ut vidimus, exftru&as habent, in quibus tria aut quatuor ovorum millia reponunt ; quarum calorem ita temperare norunt, ut omnia ova fimul excludantur: quod recens invéntum non eft. Nam Ariftoteleslib. 6. hiftorix animalium cap.2. jam fcripfe- rat: Incubituavium,foetum excludi naturx ratio eft: non tamen ita foliim ova apcriuntur; fcd etiam fponte in terra, ut in Egypto, obruta fimo pulliciem procreant. Hifurni com- ^ munes funt plurimis ruflicis, qui e diverfis locis fua ova inferentes iftic excludi curant. : Aegeeresexftruunt , ad continendum in fuo alveo Nilum, quos ftraminis , Sacchari ha- rundinum, Halimi, Rhamni & Tamaricis fafciculis muniunt. ; ; Poftridie noftram navigationem vento maximé profpero profequentes , quibufdam lo- Er cis Nilum fzpenumcero fe contorquentem & Mxandros facientem invenimus: interdum etiam Palmarum arbores noflrz navis velis latum adimebant, fic ut nautx phafelo cgre- di, camqQue vi pertrahere cogerentur. Remiffiore autem vento , NiliQue profluente ad- .. modum rapido, ad alteram ripam appellere non oportuit, atque in terram defcenderc. - .. Sedcümiftic parumper haiffemus, fecundus ventus nobis denuó adfpiravit. Plurimarum avium atque aliorum animaliwn fecundum. ANilum obfervatorum defcriptio. ^CarvrT XXxXIL cns 4 7s vM Egyptiregio hiemeadeó tepida fit, & paluftris; plurimas aquaticas aves alit, ( . atque inter reliquas illam que Grzcis & Ariftoteli Crex dida fuit. Eam ex voce agnovimus;ftrepera etenim eft,& ut Vannellus Aex,fic hzc dum volat Crex, Crex pronunciat:ipfam veró fequentibus verbis defcripfimus. Crex corpore cft inter clorium & calidrim, media inter illas crura etiam habens, qux cum pedibus & capite nigra funt: cer- vix, pc&us, & humeri albeícunt : corporis fuperior pars ad cinereum tendit colorem,can- didam lineam obliqué alas fecantem habens. Humi & in acte vium quarritat, ut Van- nellus, qui veteribus Aex appellatus fuit , atque fimili modo ftrepitum volando excitat. Interavesquz Gallico nomine cognitz funt, minimé recenfendam arbitramur , tametíi * antea exiftimaverimus Gallorum 5472e, hoc eft , /£gocephalum Crecem effe, quoniam Herodotus eius magnitudinem cum Ibis genere comparat. Antea Ibidem nigram pro oci , I1 154 Hzma- ? s 104, PEDT UR dc BEY. LTDOU NOT Hamatopode habueramus: fed'obfervatis ejus moribus, non Hzmatopodem , fed Ibin nigram effe deprehendimus, cujus Herodotus primus meminit; deinde Ariftoteles. Cor- porc cft elorii, aut paulo minor, otnnino niger, capite corvi aquatici;roftro,quà capiti jun- gitur, pollicis craffirudinem füperante, fcd perextremitatem mucronato & incurvo non- nihil; acque fornicato, & omninó rubente ; uti etiam cruribus, qux oblonga funt , (imilia cruribus illius avis quam Plinius Bovem raurum , Ariftoteles Ardeam ftellarem nomi- nint, collum veró oblongum ardeolz inftar habet: fic ut cüm primiim Ibidem nigram coufpiceremus, Boui Tauro corporis habitu fimilis nobis videretur. - -. 4gyptii, Mauritani, vcl Arabes, fuz religionis ceremonias ftridids & diligentidsobfer- vant quàm Turca: & licet utrique candem religionem, quz Mahumcetapa efl,amplectan- tut, ejufdemáuc Domini imperio fubíint ; Turcz tamen majorem fanctimoniam Arabi- bus, quàm fibüpfis tribuunt : Eam ob caufam , quód Alcoranus lingua Arabica primdm confcriptus fit , deinde in Turcicum idioma conver(us.. Sed & ipfi doGtiores Turca, non -"Turcice, (ed Arabicé loquuntus..Charadteres quidem (fimiles funt ; Turcx ctenim fuos Charadteres ab Arabibus mutuati ; fed lingua diverfa eft. Ad Nili ripasappellentes, & navim cgrefli ut pagos perluftraremus, Mauritanos in fuis Mofcheis, hoc eft, fuistem plis canentes, & fibi alternatim refpondentes audiebamus, Latinorum facerdotum more , & iifdem accentibus paufifque fere utentes ut ui qui Latinos Pfalmos canunt: quod minime faciunt Turcz, quorum idioma rude eft, Arabici facilis, & ad rhythmes componendos apti,comparatione. Sed & Alchoranus rhythmicis verfibus confcriptuseft.. Quatuor füb Cairo milliatibus Nili alveus in binos ramos fefe dividit, quorumalter ad finiftram ten- dens, Rofettam,quz eft Oftium Canopicü,unde veniebamus, delabitur:alter ad dextram profluens,apad Damiaram,ubi cft Oftium Pelufiacum,fe exonerat. Inde affirmate poffa- mus,Nilum bina duntaxat primaria & navigabilia habercOftia;per que magnz naves füb- irc poffint;aut ad fammü tria. Non inficias imus, quin in multos rivos diducatur, fed duos tantem illosalveos navigabiles effe dicimus : aut fi aliorum nónulli quibufdam locis navi- gabile: funt , id inundationis tempore fieri : aliàs etiam quà in mare fefc exonerant vado uanfiri poffunt,quemadmodd canalem illü inter Alexandriam & Rofettam füperavimus. Venrus ad Cairum ufque nobis fecundus fuit, ifticque navigationem abfolvimus. De- fcendimus autem ad magnum quendam pagum nomine Boulac , territorii Cairini, in Nili ripa firum. .. Porróantéquàm de Nilo fermonem finiamus; de nonnullis animalibus, qua in co repe. riuntur, nobis agendum efl; atque inter cetera de Crocodilo, cujushzceftefügies. — Nos illum füfpenfum in multis templis & foris publicis admiramur: inveniuntur tamen & ter- reftres. Hippopotamusetiam Gracis & Latinis di&tus, iftic invenitur; Latini enim Grecorum veftigia fequuti , appellationem Gracam , qux equum fluviatilem fignificat , non immutarunt, fed cam retinuerunt; quod feciffe hanc ob cau- fam videntur: nam animadvertentes id animal nulla ratione equum referre,fua lingua interprc- tari noluerunt, (ed Grzcam dictionem fervarunt.. Alterum tamen horum fuiffc, neceffe eft; vel Romanos Grzcorum Hippopotamum non noviffe : aut id animal quod Hippo- potamum cenfebant,diverfum à Grecorum Hippopotamo fuiffe. Nam fi is qui Romam adve&us fuit, Dione tefte;in Augufti de Cleopatra triumpho, & alii qui in M.Scauri ludis, & Pompcii triumphis exhibiti fuerunt, Hippopotami erant : dubium non eft, quin vcram corum effigiem ineo libro quem de omnis generis pifcibus confcripfimus , dederimus: nam id animal quod é Nilo delatum Conflantinopoli vivum confpeximus, omnibus no- tisconveniebat cum iis qui in variis Imperatorum numis expreffi fant. Ad ejus hiftoriam quod attinet, cüm cam alibi Gallicé & Latiné dederimus , hoc loco nihil amplius ad- demus. ; Nilus plurimos alios pifces admodum celebres alit, quos tamen figillatim enumerare hocloco non volumus : nifi quod Lucium qui iftic frequens eft, & cui veterem appella-. tionem applicare difficile cft, Oxyrincum veteribus nominatum afferimus. Capiuntur eriam pifciam orbicularium duo genera humani capitis magnitudine, quorum pelles to- mento vel faeno repleta à mercatoribus ad nos perferuntur:Gracis vulgo Flaícopfari( La- tinis Orbis, vel Grzco nomine Orchis , dicuntur) lagenz etenim inftar rotundi fünt. Alius eft quifquamarum vice totus offco cortice tes eft : eam ob caufam ut przcedens adfervatur. ^ Navicio- / ' OBSERVATIONVM LIBER 1f. 16j Nuvigiorumyquorum in Nilo ufus é5l , differentia, atque arborum: quain Cairi bortis vulgariter aluntur, nouna: UG ^K ov osx t rt €» T OsrRA per Nilum nauigatione peracta, & in pagum Boulac, quo omnia in Nilo N comrfneantia navigia appellere folent , ut merces quas in Cairum convehunt exo- netent; exícenfu facto, corum navigiorum (Gerbes ipfi vocant) formam obferva- re voluimus; átque cómperimus eorum quatuor effe differentias. Etenim alia hurnilia, plana, lataquc funt,fed admodum brevia fi ad latitudinis proportionem conferantur. Alia majora látioraQuc, fed ii orbem feré contrada. Majora non multum abíimilia Sequanz navibus, nifi long breviora effent: majora onera ferunt quàm reliqua , przfertim autem Sacchati harundines pro Turcarum Imperatore : fed illa inundationis duntaxat tempore navigant, nequc, infra pagum Fova defcendunt, LatinoQue velo utuntur. Omnium mi- nima, plana, humilia & lata fuiit , vcloque quadrangulo utuntur , neque longius à Boulac evagantur,ád traiiciendum Nilum duntaxat apta,& ad annonam ex proximis pagisin Cai- rum devehendiüm,atque armenta ex unà ripà in adverfam traducenda. Quz Damiatam & Alexandriam üfqüe defcendunt Gerbes , Latino velo utuntur, marcQue, fi malacia fit, ingredi poffunt : at fi tenipeftas fuboriatur, diu obfiftere nequeunt. Eam ob caufam in iis navigaturi mitem mollioremque auram obferuant , & ventum admodum faventem. Hortorum etiam arbores iftic obfervavimus , nempe Sycomoros, Palmas , Caffias foluti- vas, Punicas malos, & Aureas, Acaciam, & Tamaricem, cPlurimos hallacinatos e[fe, qui C hamaleanes folo aive.) "utlitare crediderunt... | quz ligna prebere poffentad ca in carbones uftulánda : ad fundenda tamen meral- la (quibus perpetuó ea rcgio abundavit) plutiniis lignis opus fuerit: quz ligna iftic frequentiora effent, obfervabam (in quotidianum autem üfüm cedunt Caffiz, Tamari- cis, Rhamni , Sycomori, Napeca , Palmarumque rami & arundines) nihil iftic frequen- tius Sacchari arundinibus vidimus : idjue veterum auctoritati confentaneum eft, qui ma- terià, ad colliquandum aurum, opus effe non ignorantes,dixerunt,& inter cetetos Plinius, Pineis optime lignis zs ferrumque funditur, fed & ZEgyptiz papyri paleis aurum. Nam primarium ZEgypti metallum, aurum femper fuit. - : : Sepes Cairi hortos ambientes, Chamzleonibus obíiti funt, przfertin fecandum Nili ripas: fic ut brevi fpacio ingentem eorum numerum confpiceremus. At non abs rein dumetis verfantur: nam Viperz & Ceraftz ; ficos apprehendere poffint , integros devo- rant. Chamzleones przdam capere cupientes , linguam femipedalem exerunt, teretem inftar lingua Pici mattii,lumbrico terreftri fimilem, iti cujus exttemo fpongiofus quidam & glutinofus nodus eft,quo infe&ta,ut locuftas, erucas ,mufcaíQue capiunt , & in os attra- hunt. Ipfam autem excrentes , tam validétantaáue velocitate vibrant , quàm fagitta ab arcu emitti poffit. Natura fruftrà huicanimali linguam, ventticulürn & inteftinia tribuif- fet, fi cdendi ufum illi ademiffet, ut plerique arbitrati funt. 257 C v M nullas czduas filvas in /Egypto confpiceremus, quibus fafces fieri, autfilvas ANofler in Cairum appullus, quidá, istic viderimutz v M in Boulac iuinentaàexfpe&damus quz Cairur rios veheretit, novurn quidpiam IB: & mcrotatu dignum audivimus : Denzenini vel duodenz mulieres per plateam fimul tranfeuntes, JEgyptiaco more falutationerü dicentes; fimu] vocem emife- runt, cui fimilem anté in quibuídam pagis ad Nilum fitis audivetaifius quidein : fed quid- nam effet, imaginari nequiveramns. Mulieres etenim nuhquari in publicum prodeünt, hifi te&a facie, nom'ob (ingularem formam qua preditz firitfed qüia Mahunieres fic prz" cepit. Immo ZEthiopesqua carbone funt atriores, faciem latva contegurit, nof fecus at- que formofiffima totius Afix: Turcica mulier. Difficile itaqué nobis erat, qua ratione : ejufmodi c dd » Y ms HEP PU VERRE 1r PIPER T TEEE. Tam IAN . ingredi non licet, nifi illuftri viro & Satrapz;aut cuipiam cx 106 I |DSsPBSETRAIvBELLONWII ejufmodi vox efformari poffet, imaginari: acclamationem ramen fxpius repetitam,& con- fufam quandam harmoniam referentem, audientes,intelleximus, ipfas aperto & hiante, quantum ficri poteft, ore, vocem acutam, volutata inter dentes lingua & verfus palatum contracta,emittere , àccentuque acuto terminare , quemadmodum ruftice mulicres ful acclamationis finem facete folent,quando lac venale Lutetix proclamant. Faciem autem. obvelant pro regionum vario more. Sed eaqua Arabicx & JEgyptiacz ruftice utuntur faciem tegendi ratio, omnium eft inelegantiffima : nam xylinam telam nigri vel alterius coloris ante oculos & faciem propendentem, atque in cüfpidem verfüs mentum definen- tem poriünt, quemadmodum noftrz nobiles mulieres utuntur fua barbuta appellata : ut autem per hanc telam profpicere queant , bina foramina ex oculorum adverfo faciunt, ficque inftruz, iis fimiles videntur, qui die Veneris ante Pafcha Romz & Avenioni fefe flagellant. Atin amplioribus urbibus, Turcicatum mulierum morem fequuntut, qua exiguum quoddam velum ex caudz cquipz pilis contextum ante faciem geflant : f plendi- diores veró, tenuiffimam lineam telam. Itaque fi quiscarum veftimenta fingulatim de- fcribete vellet; non minus füfciperet negotii, quàm qui piura omnes omnium quz in Gallia, Italia & Germania funt mulierum habitus, exprimere cuperet. Nam ut ineadem - provincia animadverteret ornatum capitis plurimum inter fe differre, atque vicinarum ornatui plané diffimilem effe:fic etiam ZEgyptiacz mulieres ornatu à Turcicis plurimum differunt. In Zgypto (quemadmodum neq. apud Turcas, neq. Grzcos) mulierum aut vi- rot veftes concidere cófüetudo non eft. Nullus praterea eft przícriptus ordo,quo homi- nes diveríx religionis dignofci queant ex veftium coloris varietate;nam ut diximus,in folo pileo cófiflit. Chriftiani vatiis coloribus diftin&ü geflant,nunc czruleo,nunc rubro:Iudzi luteum ferunt : nam folis Turcis albo aut viridi uti conceditur, viridi quidefn , his qui ex Mahumeris fanguine prognatos fc jactitant. Capitis porró ornamentum quo ZEgyptiacx: mulieres utuntur, confideratione dignum : vetüftum enim eft, quale in vatiis numisex- preffum confpicitur. Au&oresturritum capitis ornamentum,autturritam coronam, feu vittam turritam nuncuparunt; quafi dicas capitis ornamen- tum in turris formam fuüblevatum. Harum alix fandalia ge- ftant editiore folea , alix cothurnos ferrato calcaneo, Turci- carum mulierum more. Cüm autem talis capitis ornatus ve- tuftatem adcó refipiat , ad eum diligentius obfervandum nos commovit, prafertim cim: Latini poétz ejus memine- rint. Ceterüm ut facilis demonftraremus quomodo amid incedant, carum iconcs híc exhibere voluimus; Turcicarum amictum poftca cxhibituri. tij Illo ipfo dic Cairum profe&i fumus, quà peregrino equiti D Cer i ao Li i cjus comitatu :at incolis fivc peregrinis , afinis infidereinde- corum non efl. Nobiles inquilini; & Turcarum Imperatoris milites, oftentationis gratia equitant ephippio brevi inftrato tcdto infidentes, non minus quàm in Gallia , equorumQue ufum fibi refervarunr, tenuioris fortunz hominibuseos in» "7... videntes... Mulieres ctiam afinisclitellatis fi uperimpofito gaüfape infident.: Non ignoran- tes autem fingulas nationes retinere. füz rcgionis confuetudinem, : : iai ne Zgyptiorum naturalem habitum cum Turcico confundere- mus, Civem Caitinum equo infidentem ; cum uxore afino infi-..— denti fecundum regionis confuetudinem animi: gratia deambula- tum proficifcentes, hicexprimi curavimts. - ^ Boulacà Cairo dimidio duntaxat milliariabeft. Per hortos ie. facientes multas elegantes arbores frudtiferas vidimus. Nulli Ta- : marindi in Zgypto nifi fati proveniunt. Unicam arborem inter Cairi rudera apud Boulac invenimus , & limones quefdam filve- - ftres, quarum frudus columbino ovo major non eft. 'Caffizc, Sei oniuo! beften, Palmarumáuc: arbores & Sycomoti in (ammam altitadi-. E neniexcrefcunt. In Cairum cüm perveniffemus, noftrüm ubicuic-- — TER que licuit fine duce per.urbem deambulate :nam quocunque diei c: of tempore vel intra urbem, vel foras prodeambulare libuit; nemo ..:: nobis obflitit,nec damnum à quoquám metuimus. Imóafferimus, ' f x: nulli percgrino,modà oblonga vefte amido,fiperfingulas Turca- ^ UT eade zum Imperatori fübjectas urbes ire vellet, neminem ei mapis nociturum quàm E OBSERVATIONYVYVM LIB tf. TINO vi Sub riotem confpicitur exiguus quidarii lacer- tus fecundum muros reptans,& mufca$ cáptans; Graci vulgari lingua Samiamitos, Itali Tarentola appellant, veteribus Chalcidica lacerta dica fuit. Q uoniam veró recentiores hoe nomen Taranto- la cum Phalangio confundunt , nec vocabulum Italicum Tarentola five Terantula vetuftum ett; fed à terrz denominatione defumptum videtur: longa oratione. opus effet ad explicandum exi- guum illum lacertum | Chalcidicum, de quo alio | * ]ocopluribusagemus. ; Plerifque accidit, ut de extera regionis rebus fcribentes, primos earutm inventores fefe cxiltiment: attamen fi veteres auctoreslegant;apud illos cadem fere, his qua obfervarunt, inveniant. Idem nobis contigit: nam cum noftrám finguli no&u inter dormiendum à culicibus ita affliti fuiffemus, ut poftridic exanthemacis laborare videretnur,id adnotave- ramus ,atque etiam adjeceramus, noctu tegendam effe faciem: dormiendo fub tentorns, autin fummis zdibus fub dio. Legentes tamen poftea Herodotum, cum fitnilia fcripfiffe deprchendimus. Zgypui,inquit,no&u fuis retibiis tentoriorum vice utuntur,ob culicum mctum, quz illis interdiu ufui funtad capiendos pifces. ZEgyptii coria parantes, Quercus corticibus,ut Galli,non utuntur; neque Efculi calycibus,ut Atiatici; neque Lentifci, 'cre- binthi & Rhois foliis;ut Graci; fed arboris Acacix filiquis, quarum ingentes eulei pleni in Cairo venales reperiuntur : fic herba Kali ive Anthillis tingendi vicem illis prarflat. Cum iftic effemus, plurima aromata diligenter requifivimus, quorum veteres Auctores metmi- nere, atque comperimus multa illic in ufu effe,qua mercatores ad nos non advchunrt,vcel- uti Nitrum, Acacia, Calamus odoratus, Amomum; Coftus, Ben album , & pleraque alia fimilia. | (diri adificia er borti : turris. ANGli incrementum definans, . . éXdHa eius annifertilitas cognofcitur. Car. XXxxVvl. qui nuper admodum Egypto dominabantur, anté quàm in Turca poteftatem ve- nirent, magnificentiam fatis declarant. Muri ad hunianam altitudinem, fimbria quadam marmorea pedem lata in ambitu circa ianuam & feneftras incruflaui funt, cui & c1s Cairinz firuutz, cubicula, atria, & picturz quz fuperfunt, Circafforurb ' opere vermiculato inferta funt unionum conchylia, ebenus , cryftallum , marmor , coral- lium , & vittum coloribus infe&um. Similia etiam ornamenta in privatis quibufdam Caiti zdificiis corifpiciuntur. Maxima zdificiorum pars gemino pavimento fübdiali tecta eft. JEdificiorum ianuas adcó anguftas & humiles fieri curant, ut equus ingredi nequeat: cam ob caufam inclinare fe (ingredi cupientibus) neceffe eft. Serz vulgariter ex lignea ma-- teria fabricata funt non minore artificio quàm ferrez.. Vulgare eft per univerfum Turca dominium (ut belli tempore immunes fint ab excipiendis equis) zdificiorum ianuas hu- milesexftruere. Satraparum tamen zdes, ianuas Europzis fimileshabent. ZEgyptii quos nominavimus accipitres, per Zgyptum admodum frequentes funt , & raró cx cà abfcc- dunt. Milvii etiam iftic nidulantur eo tempore quo à nobis abfünt ; adeoque cicures funt, utad zdium ufque feneftras convolent, * da&tylis viditantes: aflate autem in Euro- pam avolant,ut immenfum folis ardorem fugiant. Cairi urbs ampla admodum & laxa eft, nó tamenab omni parte moenibus cinta; quoniam major cjus pars à Nili rivo alluitur,qui moaeniorum vicem przbet, ut etiam magná cx parte ipfe Nilus. Hic rivushumano artifi- cio du&us cft, curantibus Romanis Imperatoribus,cüm ZEgypto dominarentur. Ex hujus adverfo confpicitur ftru&ura quzdam folida turris inftar, ex qua ZEgypri fereilitas fingulis anniszitimatur. Cum enim non ignorent Nilum ZEgyptiaca fertilitatis auctorem effe; quieius reicuram habent, certo anni die conveniunt, ut obfervent quantum Nilus excre- verit. Quod fiad fupremum ufque foramen quod in turri eft,pertingat: planc agnofcunt -uberem futurum fübíequente anno ZEgypti proventum. Quia veró fingulis annis in ean- dem altitudinem non cxcrefcit, variz funt in eà turre notz,, quibus futuri anni ubertas de- prehendatur. 'Sctiptis proditum eft , Zgypti cenfum ingentem admodum fuiffe dum Romani huic provincia dominarentur,qui poftea valde imminutus eft: fed etiam confide- randum, Romanos nullis fumtibus peperciffe,ut eam fertiliorem redderent. Himodtt r admirati "opportuno tépore feminibus. Nilo inundan- b x P b: 398.3 PETRI BELLONII j^. admirati fumus,tantam Caffiz folutivz: arborum quantitatem in Cairi. hortis & per ZEpy. ptum confpicientes , cüm tamen veteres nullam cjus mentionem fecerint : fed neque "T heophraftus, qui feré de reliquis ZEgypti ftirpibus fcripfit, ejus meminit. Idem conugif- fc cenfendum eft Theophrafto de plantisfícribenti , quod Ariftoteli de animalibus com- mentanti. Nam quemadmodum vari nationes Alexandri mandatis obfequentes, varia animalium genera Ariftoteli adferebant , cüm corum hiftoriam fcriberet: fic necefle fuir, ut de plantis earumque naturá diverfze nationes fimiliter T heophrafto referrent, cum illa- rum hiftoriam fcriptis proderet. Exejusenim hiftorià appárer, non fine ingenubus fum. tibus miffos effc in varias rcgiones viros, qui ftirpes quas defcripfit, obfervarent. Itaque . nullum in univerfa ejus hiftoria locum invenientes qui Caffiz conveniat.flatuimus nul- lam ejus mentionem feciffe: nifi forté tertio capite libri quarti, ubi fcribit, ipfi relatum,ar- borem circa Memphim tanta magnitudine efle, ut tres homines nequeant cjusampledi caudicem. Nam Caffiz arbores iftic minores non funt noftris juglandibus foliaque fimi: lia habent, ut ex ejusicone, quz ipfam ad vivum exprimit, videre licet. Mirum non eft fi /Egyptus oleraceis ftirpi- büs abundat: nam cum vchementes iftic fint Caffía. calores , plantasQue fumma facilitate rigare queant; diligentes funt incolx in conferendis tc, rigatione non opus eft: fed ante & poft in- undationem, diligens cura requiritur. Cüm autem alvei ex Nilo duQialti nonfintinftru- menta habent hauriendz aquz idonea, variis modis fabricata. Intercetera veró unum eft illis duntaxat ufui aptum cum alta eft aqua, nec difficilis cft ratio : binosetenim palos ter- rz infigentes fummá parte bifurcatos , ut ti- gnum fuftineant paubuli inftar , huic palam utrinque anfatam , vel lancem ligncam binis funibus propendentibus alligatam adfigunt, quam bini homines utrímque in aquaad um- bilicum ufque ftantes,manibus tenent,eáque validé impulfa aquam haurientes , magnà vi vibrant, & in horti folum fpargunt. * Vix majorem in Caire milviorum flequentiam conpici exiflimo,quam Londini Trenobantumin Britannia ,quinul- lo non anni tempore frequentifimi ilic appárent: cim enim tos interficere vetitum fit, ut [purcitiem in plateas, veletiam ip/um flumen Tbame[im qui urbem alluit, ab incolis ejectana legant c deyorent, maxitua quantitate cà confluunt , adeó- que cicures redduntur, ut per confertos etiam bomines, pra- dam abipfis in. alto volantibus con(peclam , corripere non vereantur : quod (apenumero , dum ifie effeu , admira- neam. — - — : Qrba C. diri atque eit arctt, defcriptio. CAETE XXTPEb.s- EMT | C AIR urbsinlongitudinem magis protenfa eft, quàm in latitudinem laxa, folique - viri (ut in univerfo Turcz dominio) mercimonia exercent. Feniünz, earum 1 : Nc . s. filiz, & infantes rariffimé in publicum prodeunt. Atque arbitramur urbem longé magis populofam apparituram fi populi fex per urbem excurrendi confüetudinem habe- zet, feminz Que neceffaria emerent & venderent, ut apud nos feré confuetudo : adeó ta- men frequens non eft, ut vulgófertur. Triangulari eft forma: nam arx ( quz in colle fita, fupremam urbis partem occupat) unum angulum conílituit.. Itaque qui abarceegreffus — fecundum mosnia ad meridiem defcenderet » in alterum urbis angulum perveniret: Ü inde autem verfus Septentrionem progreffus ,in alium, qui tertius eft, angulum pertin- . geret: inde portó adarcem confcendens , urbis circuitum abfolveret in A Graci formam. Totidem OBSERVATIONVM LIRB II. 109 E Totidem fere funtextra maeniorum ambitum zxdificia, quot inipfoambitu; unde plurimi : — - hallucinati funt, urbem moenibusminime cin&am cffe exiftimantes. Arxin folida rupe : exftru&aeft , inqua gradusincifi, ut facilior fit in eam afcenfus, iis ferà fimiles quiin arce Ambofiana ad Ligerim fünt: nam ejus fitus fimiliter, ut diximus, in edito eft ; orbiculari fere figura,multasQue craffas rotundas habet operis antiqui turres, infirmas tamen. Qíià veróin füblimi eft, addita eft verfus hortum quadrangula cochlea gradibus inftruta , ut quz in Palatio Divi Petri Romz eft; per quam equi,camceli,atque afini onufti facilé fübire poffunt. Hujus arcis area magria & laxa eft; jucundaque iftic & fana eft habitatio: nam ex feneftris undiquaque quantum oculorum acies ferre poteft,circumfpiciendo, univerfa feré JEgypti regio appátet,non minus quàm fi quisin fümmo pyramidis alicujus faftigio effer. Hacarx fi cum propugnaculis comparetur, infirma admodum zftimari debet. Nonnulli. , Lutetiam cum Cairo compararc volentes, Cairum antiquitus Isdidum afferunt, quod — | obparem smpltadinen , dicla fit ParIs, quafi fimilis urbi Is. Verum quidem cft, cele- 2 brem urbem fuiffe Is, cujus Herodotus meminit Cairum non eft: nam ipfius teftimo- 7, cii fr, | nio Is oGtidui itinercà Babylonia aberat, à fluvio qui eam perluit; deinde in Euphratem ^ feíc exonerat,nomen mutuata. Cairi incolz folis ardoribus admodum vexatijadarborum herbulam, quz furfum reperido pergulas te- - ^. gere folet; ideoque perticis adpofitis ejus - afcenfum era zdificiorum ees romovent. Nihil in Cairo magis zftima- out dignum ipfo Bafeftan hoceii --— muris cindo , in quo argentaria aurcajue opera,tumexfericeisftraminibuscontexta,& — nonnulla rariora exoticaQue aromata ven- - duntur; quó plerumque frequens hominum. turba confluere folet : iftic enim negociandi gratiá conveniunt, quemadmodum Lutetiz in Palatium ircpe in Burfam,vel Lug- .duniin eum locum quem Chazge appellant. Siquid enim elegantis & rati in tota urbe eft, ificrequirendum. Ex noftro comitatu qui(- piam quaftionem movit ,uttüum plures Me- fchitz in Cairo effent , acorde tem- pla Lutetiz: paruum certe effe difcrimen, —— ——— — ie plurimis diligenter obfervantibus ; deprehenfam ef. EL * ; xil [UTE LOTES - "E p d fige apaduchus inter Balybnitradera ceu "abylout rudera CZ* ur 'em Cairum.; i co o per quem INI aqua in arcem decurrit. aT j T UCM Car XXXYLIL. gue rt | : 4 TON : : 38- WORK " t - " t ; 4 AIRÓ e ce ad vetefein Cairi urbem pau up fitam , videndum , quz ins C prifcis Babylon dita fuit, tametfi alia Babylon fit Affyriz,nuric Bagadat dicta, in - —/ Mefopotamia. Nos iftic multorum vetuftorum zdificiorum ex latere & calce 5 | ie —— Sonf nMMES KK coptru- — ^ [e 2i: & o T ail uo | CPSEUERR Éíp BGR AEROONVIDB £240 — confttudorum rüdera vidimus, qua fplendida fuiffe apparebant; nunc exigtus cft pagus, à Chriftianis Armenis-& Grzcis habitatus, qui elegans & fatis lendidé ftru&um faccel- ium nobis oftenderunt ,à Chriftiano quo im Medico D. Virgini confecratum.. Fornix etin codem templo fubterranca in qua ipfa cum infante Chrifto latuiffe fcrcur, cüm ob Herodis tyrannidem ex Iuda profugiffent.: Paulo fupra Cairum in itinere reperimusin- gentetn aquzdu&um plus quàm trecentis fornicibus conftantem, ad Niliaquam in Cai- * ? : ; Ld fis [8 E S d ri arcem devehendam: quibufdam etenim machinis, hoc cft , magnis rotis, boum labore inorbem verftis, aqua € Nilo hauritur , atquc in aquzductum inücitur.. Maurirani & AEgyptii pra reliquis nationibus fünt hilares & faccti : nam five ad. faltationem , five ad choreas ducendas, five ad totum corpus in a&rem vibrandum fempcr parati ; quod illisab Jimni ado : ta fuiffe, & comados ,femperQue. ad faltandum paratas... Quan men à Turcis differunt, qui natnrà morofi, lenti & defides fant. Mauritanz, mulietes .Cairi incolzin- .. ftrumentum quoddam pulfare norunt, € Cingbi * appellatum , quod: etiam C onflantino- . poli noncft incognitum: non minds harmonicum cít citharà ; & licet adeó fuavem con- centum non edat , auribus tamen placet ejus harmonia, modó humanz vocis modulatio accedat. - Mauritani & ZEgyptii majorem Mufices ufum habent quàm Turc, ptzícrtim fiftulatum & lyratum: imóafferere audemus, ejus fi quem ufum habent Turca, à Mauri- .tanis didici solitae DNE sg CUM bi abludere non videtur à Gingrina, qua yíyye; Polluci, 2d5glne Euflatb. dicitur ; tibia brevior, exilem luctue fonum edens, nomen babens à Gingri, bac e. VAM aH Pbrygica lingua dicebatir) defle- 16, talibásqu unerato : vel, uti Fesloplacet, à gingritu filitia an[erum voce , vel quüd ex anferum ofibu ea - gibie concinnar. ifule Hadriatii uni peer TE M SIM 13 ox NC 2 E come E qe CE Wes * | - Cabvr xxx1x. » Ms " fpedtatur ivimus hortum Balfami fruticibus confitum, qui 3 Caio ità Lutetia.: Quoniam porrà Ballami planta admo- chíc foriberelibuit, quidquid ad ejus hiftoriam per- Crea: Balfamunrex ludza delatum tinere arbitrati fumus. Quofdam effé m b * * f£ E ne E pk : . A&gyprum Sultano ademit : Bacham autem à Turcarum Imperatore huic regioni pra'fc- v wen * S c3 ee f zs £ E mt E | - ^ rpetuó vireat.: illud tamen in Matcerea, apud Cairum, pauca admodum folia Nest o gie lam reliqua arbores qux hieme virere folent, xdo formata, hoc inflrudta erat corum feries , üt nümerum efficeret : nam to- ITPBBIUAM ! olio! iquis majus eft; facto 7 etenim abillo progreffu , r fint, uti in Rutz folüs. Pliniusin ,Sjus hiftoria Theophraftum omnia fcquutus cft, quemadmodum etiam Diofcorides, E X 2X CERE ejufáuc Axe wt & c - uitate innatum eft. Flavius enim Vopifcus fcribit ZEgyptios magnos poctas . € eft; ciceris ta- EXT OBSERVATLON ; j fu ejufque veftigiis infitenres Balfami folia Rut foliis comparárunt : qid veritati confo- num effedeprehendimus. Quiaautem porem in Materea illud eka&é non obfervave- ramus,denuó fpectatu ivimus; eusd mu is a o ah atque folia deguftavimus, caltatis nonnihil ad (trit dis cile rdibperm s, pinguisquc aliquantulum faporis & / atici zramulorum autem cortex hi tor eft. Gemino cortice praditi funt ra- sedet ie qu Yembrana intimum viridem operit. Ejtis fapor e ' medius inter Thus ebinthi m, Satureie ms fimilis, valdegratus,digitis tri-— 5 ^ . tusCardamomum olet: ipfum lignum candicat, odoris & : faporisexpers; non fecus atque aliud inutile s geua Ipfiu Is Virga f&&e & gvaciles, aet folidum ali alis fparim & cón- —- — u fufo qiinc naícentibus rom inis, aut feptenis foliolis con- ftant. Varix fandi cr ferite nifi nos ipfi plantam confpexiffentus, 'hihil pc etc atifi füiffenius;atque in cam feré opinionem inclinaremus, in Hienicoplanis nunquameeultum fuiffe. d d ucem ipfum fruticem vi- dimus, diligentér c obfervavim if 1 dilig: itiObíervatione digna, « differerelibuit. Experientià autcm didicimus,h ignum. i o Xyloballàmum nun- cüpatum, quod ex felici Arabia delatum, à Ed iar tur,cum VEgyprio: T odin Materea Fojitut engem. nam m sr. n noftrum Balfami ramun 2m eo did in iu conferentes,omn s notis VER re dep teftque i (i Xylobalfamum & balfamum we m fit; adulterinum ctiam fit ill ABI pium, quod colitur i ] ry horto,lé mu ic Balflimum effe cenfetur. LU üm in omnibus conve- - niant, certique imus idem effe; afferimus & coricludimus ,id quod. hoc nomine venale £^ . Feperitur, fimile cis qrodgb orn antiquitate in ufu fuit. Balfamum nunc temporis x ^ infola Egypto colitur apud Cairum. Eclicet Theophraftusin ca opinioncfit, filveftre 8 fponte nafcens noninveniri ; affercretamen audemus Ri ues feli abi atque etíam nunc nafci , cujus lignum & ; rarius euam olim a : / — airs Arabiz mercibus, Atque de demonítrare v s canon cognita fuiffc d toribus , quàm reliqua aromata , E Eoaeonm, quibus pérpetuó inii ij LAE compofi itionibus appáret. Annon Mithridates in fuum medicanientutn ántu it? ; n in officinis nio nom reperiebantur? Id ex fola Diofcoridis au&oritate probari AA . mum adulterari conqueritur. Carpobalfamum (inquit)... ili, quod à Petra oppido defertur i Petram oppidum ]ue de po | 1ere quód Xylobalfamum vo- ; ento tenui, fulvum, od grt mmmusOpdbatfamum ; liquido appárer vulgaris ufus intcr reli [uc aromata fuiffe. Mrd vetuftifin mi E Axabia: felicis 'opcsc enumetántis verbis. mianifefto]i i r dücércait. Cultum igitur id effe non intelligit, yer fpon- t x ie Arabiefruticem e ., Plerique tamen au- conveniunt : nam Strab diria Syria nafci apud Mri montem Libanum & anum. Reliqui voluht folam Tu. M erar Ag nd TUNLY T untaxat vulnerandos effe ad li- e im emc elius Tacitus fcribit, E rs tàadpofito me : Orre l m ferreis inftrumentis vulneran- - — dum, fi liquorem. elicere quis cupi mercatores Cairini dc Balfamo , cüm conferrem üt, quidquid Xylobalfami vel Carpobal- Im aliis aromatibus accepiífe ; atque me- E cin Materea coluntur, ex Arabia felici, — * —— — - veró id nobis ram mul 4 T Wide ZA E ——— 33 [ E o aut scdifiiati ic nobis licere id fcriber DET ai*. | 2 'es Sycoroti, quas € d T va MELOS | , | ris i — nifi putamen rubrum labcigt, ov 5 P UP ui ctuó fiffz & Liantes, Siccatz fant inürilge na i d m Em d effent m " : dn, granulis plena ing "rati infipidiQue g tera j lis prafertim qui iis vefci fon confa KK 2 runt. KC umo & E. 2 * —. fantinopoli in Hippodromo eft; Eo confp 112 2- OPETRI-X BELLONJ4I | runt. Recentes paulo funt meliores :attamen , ut maximé celebrem, parum grati fapo. ris : licet magnum cenfum przbeant toti /Egypto. Ocimi (ive ". planta iftic ip agris feritur, atque in triplo ojremampl dinem. wee us J" nos. Ea veftuntur, quemadmodum nos aliis olerib s. Mala infana , nobis quentià in arenofis agris fponte proveniunt ; duor oblonga & rotunda. Theoph itus noflro j 2 a | » fEgypti plantisfcribens;ait, Locisa ietnaiedilis hot procul à fluvio,nafcitur terrenum, » quod Malinathalam appellant. Omnibus fere meníis adponuntur, aut füb cineribus cocta, aut elixa, aut frixa. . "* . In hoc Materex -^ deum eft nobislocus in quo Ch x vireine Ma. oma amoris dicta, magná fre. aut trium gencrum , alba , rubra, icio * Malinathalam nominat: nam de - (Phe; diu habitàrunt cüm in ZEgyptu edens: Iudxa Herodis me profugi: & fene- - ftra; in qua D. Virginem repofuiffe ut q dicor Eft de fons Balfami hortum itrigans ,1n quo D. Yog Chil fx pius lavaffe , atque cjus facias pannosQue eluiffe creditur. —. -" AM T Ccertiffimumeft Obelifcos excifos, ut Regum ZEgypti tumulis imponerentur, veluti Pyramides atque magni Coloffi. Obelifcus unus ingens efterctusin agro quodam pau. lo füpra Mateream , longé major & craffior dique: Alexandria habet, aut illo qui Con- i eào, vcrfus Cairum regreffi fumus , ad dex. ram declinantes , ut alium hortum fpe&aremus , uno milliari à Cairo diftantem , in quo plum & laxum eftatrium à Circaffis exftru&um càm Sultanus Egypto dominarctyr. — Hzc ftrudura, am ia Miei ch, agnis lapidibuftyuad rata, ted'aQue ad folem a:- cendum , te&um fuftinentibus pilis. Nilus inundationis tempore Ns ad ejus pa- rietes accedit. Ad hujus ftru&ura Orientalem plagam, s hortulus eft, in quo mul- v. * H : xx : visi ^ tz: Caffix arbores , Cypri five Alcennz , Rofe ,& Tafminum flavüm * ad Septentriona- lem veró & de c | gemini lacus ad aquam potabilem ad(ervandam ido- —nei. Univerfa hzc | $ ructura Wperiore parte pidturis ornata cft Ejus trabes & afferesex - P. unt. Poftquam autem ZEgyptus in Turcarum Imperatoris poteflatem venifen- | -* dmcellabi coppit. 9 UMaligatbafla. * RIS ^ 7f Sed tiuo iudicio Bellenim fallitur: nam fi Tbeo- t Üairani lecum, qui efl lib, ye M 10. toém. que Mali hiftoriam diligenter perpenda:seit Má-.— linatballa que Me[pili magnitudine eft , finéque femine — € cortice , C. folia Cypero fimilia babet , plurimum à "Malo in[ano differre deprebendetur.. Sed. Bellonio forte vocabulorum affinitas impofuit. -— Malinatballaperrh, qua C Antbaliam Plin. lib. x x v. - €ap.X V. multi motis conyenir& yidetur cum Trafi, five Dolceguiti , quod cap. x x v. Lib. in /£gypto «olí feribit ipfe Bellonim : Rauwolfin eti, ipols in officinis proponi ex e/pypto delatam, ab inzoli edi , Habel alls fre altzis ei féribit lb. 1. cap. 1a, fii Hedaporici. Eius iconem bic fubieciensa. . Hat etiam planta. frequens reperitur agro Valentino —— in Hifpania, ubi luncia Nini i appellatur , cr plur Ti e ei ufus. SR GET ARRELIS Fx" D ter a&- Pup E ES s :: Érrones OBSERVATIONVYM- LIBER ii ií3 Errones illos quos «oulgo zEgyptios appellamus, perinde in "Epyptoimvemri atque in altis regionibus. CaArPvT XLI turmatim incedentibus, quos falfo nomine /Egyptios & Bohemos appellamus : nam in Materca & Cairo, atque fecundum Nilum, in plurimis Nili pagis magnas iftorum turmas invenimus , fub Palmis defidentes , qui non minus ab ZEgyptiis quàm à nobis peregrini habentur. Quoniam autem ex Wallachia aut Bulgaria oriundi, Chriftiani funt, atque plurimas linguas callent. Itali eos Singani appellant. lítorum uxoribus (ptivi- legio à Turcis impetrato) fefe proftituere publice licet, cim Chriftianis tum Turcis: zd ef que habent in Pera;multis cubiculis inftru&tas, quó quilibet libere ingredi poteft, Gne ullo "Turcici magiftratus metu; ubi continuó duodenz ad minimum mulieres verfantur. Hi errones per Grzciam, ZEgyptum, & reliquüm Turcarum dominium, ferrariam artem ex- ercent; atque inter ipfos excellentes inveniuntur in cá re artifices. Ipfimet fuos carbones excoquunt; & cos (ut intelleximus) qui ex ericx flipitibus & radicibus parantur, ad ejuf- modioperaomnium aptiffimos effc cenfent; ferrum enim indurare creduntur. Cüm,aliquot diebus in Cairo confumptis;Pyramides fpc&atum ire conftituiffemus; re- bus neceffariis paratis,ex ürbe per meridionalein portam egreffi , cymbas invenimus qua trans Nilum nos vexerunt.. Magno comitatu inftituenda eft ca profedio , alioqui fpolia- tionis periculo non caret. Eam ob caufam quidam Sangiac cam multis Spahi Domino de Fumet fefe adjunxit, in ipfius, totiusque eius comitatus prafidium; | ; N YLLA M tegionem inuniverfo orbe immunetm effe exiftimo ab erronibus illis .- CPyramidum ob[ervatin: Ca»rvt XLIL que aquá. KK; Hic | Pat cidi ug ERAI Li. 3$ «15 14 PETR!1 BELLONII e -. Hicporró lacus occafionem Gracis przbuiffe videtu rfabulascomminifcendi de Lethe & Styge; quód per eum vehebantur condita corpora ad locum in quo recondi debebant, Proximi pagi Mauri , comites fe nobis prxbuerunt , & itineris duces ad confcenden- : das Pind. qua procul admodum à mari abfunt, fed à Nilo duntaxat tertio lapidis iadu. Pyramides videntur effe montesimmen(z magnitudinis : earum etiam moles ma- gno hominum labore có congeftz fuere... Locusin quo fitz, valde arenofus & fterilis e(t, » cujus Plinius, Herodotum fequutus, in hzc verba meminit : Arena laté pura circum, len- tis magnitudine. Maxima Pyramis, procul afpicientibus minor fecundá effe videtur, quód humiliore loco fita fit: fed fi quis prope adfiftat, ine comparatione multo màjor ap- páret-. Ceterüm magis admiranda funt, quàm Hiflorici eas deícripferunt. Am pliffima, exftru&ta eftgradibus foris prominentibus. Nos cjus bafim dimenti fumus, quz quatuor - angulorum paribus intervallis cüm fit,trecentos viginti quatuor paffas habet in fingula la- tera;paululum extenfis cruribus,gradiendo fingulos patfus numerantes. À bafi autem ad ipfius faftigium , fupputatione facta, comperimus circiter ducentos quinquaginta gradus, quorum finguli altitudinem habent quinque folearum calcei novem pollicum lonpi- tudinis In ejus faftigio càm effemus , aperté Cairum ex adverfa parte Nili fitum , qua Arabiam defertam fpectat;confpicere potuimus; ad Septentrionem vero converfi, univer- fam Zgypti regionem veluti fübmerfam, maris alicujus inftar videbamus: inde porró ad Meridiem obvertentes faciem, qua Africa eft, arena fterilis noftris oculis duntaxat appa- 1ebat. Confideratá autem Pyramidis parte qua Septentrionem fpedat , eam cofnperi- mus magis corruptam reliquis partibus; quia no&urni roris & Nili humiditate ventis aquilonaribus agitatà, plurimum abfamitur, manentibus aliis (qua vel Orienti vel Mcri- dici obje&z fünt,ab humore tamen non afperguntur) integris. Nam Aquilo in ZEgypto humiduseft, cüm in aliisregionibus deficcet. Ethzc quidem de cxteriore ampliffirnz primaque Pyramidis parte. Nunc de interioribus partibus fermonem inftituere wolu- mus. Noseam ingreffi fumus per quadratum foramen , quod fubire non licer nifi incur- vato corpore : nam tranfverfim fabricatum eft, hoc eft, ex alto in imum defcendendo. Sine autem probabili ratione illud ita exftruxiffe non videtur artifex: nam fi obliquum fe- ciffet, nullum in Pyramidiscavitatem lumen recipi potuiffet.. Singuli autem cereum ac- cenfum in manu habentes, in id foramen defcendimus, (pluribus enim fimul non licet) nam cüm ad imum perveniffemus, ut cavitatem ingrederemur, in ventrem procumben- dum fuit, & ferpentum more perreprandum ; nec adhuc (ine difüicultate ingreffi fumus. *Inipfa Pyramide vacuum quendam locum invenimus: inde ad ániftram progreffi;alium meatum pergula: quadra: fatis affabré excifz , per quem ad füperiora afcenfus cft, qua vir ercdtus gradiri poteft : nam fatis laxus & altus eft, magnis latifque & perpolitis fplendenti- buídue lapidibus conftratus , nullis tamen gradibus. Sed podia, quz utrinque exftant, manu apprehendenda (unt, quo faciliüsafcendi poflit. ConfeGtis igitur hac ratione quin- decim aut fedecim paffibus , pervenitur in clegans cubiculum quadrangulum, fex paffus longum,& quatuor latum,quatuor veró vel fex orgyiis altum; in quo marmor nigrum foli- dum, inci(lz formam excifum invenimus, duodecim pedes longum, quinque altum , & totidem latum,fine operculo. Sepulcrum Regis cujufpiam ZEgyptii id fuiffe certum eft,in cujus gratiam Pyraniidis illius moles cxflructa fuit: fepulcrum autem iftic repofitum fuiffe ante Pyramidis fübftrudionem , non dubium eft. Inde rcgredientes ,.& per fpatiofum illum meatum defcendentes , ad Septentrionem vergebamus; Egreffi ad finiftram nos convertimus, ubi puteum invenimus, fed lapidibus nunc fere plenum. . Harum Pyrami- dum hiftoria ab Herodoto, Diodoro, sul ie aliis Gracis eft prodita. Plinius veróin- ter Latinos fcribit puteum admodum profundum effc ;nihildue certius eft, ex eo aquam hauftam ad fabricam fubftruendam , & operas potandum : nam interior Pyramidis pars operc fignino excalce & arená conftrucla eft; quod indicium eft aquá opus fuiffe. .Cüm in primam cavitatem regreffi , longius progrederemur, exiguam aliquam ejus partem - ad finillram reperimus conftadam : nam alioqui folida eft fubftru&io. Iftic vefperti- liones erant à noftris , & ab iis quos antea in Cretenfi Labyrintho confpexeramus, diverfi: moftri etenim caudam alis longiorem non habent; at his oblonga eft cauda inftar murium, quatuor digitis alas fupcrans longitudine. - Pyramide tandem c cífi , ad fecundam nos contulimus. Ampliffimam porró hanc pyramidem primó deo Les » quód reliquas magnitudine & praftantia füperet, eaque ipía fit, quam omnes veteres auctores afpeGtu ad- mirabilem effe icebferanr. Peritiffimus atque validiffimus fagittarius in cjus faftigio exi- ftens , atque fagittam in acrem emittens, cam validé cam ejaculari non poterit, ut extra molis bafim decidat; fed in ipfos gradus cadet: adeó vaflz latitudinis , uti diximus, eft hzc moles. | : ui [! OBSERVATIONVM,LIBER II mi Qui plura de bujus, reliquarumá, Pyramidum, C fiuilium operum v/gyptiacorum magnificentia intelligere vo- let; eifdem Bellonij libellum con(ulat cu titulum fecit, De admirabilieperum antiquotum ( verum fufbiciendarum prastantia." Legat [imiler cap. xvii. Lib. utt. Itinerari Villamontii nobilis Galii. à * At nunc, ut deiu quiillam Pyramidem Cr reliquas poéiea viderunt, intelligebam, Ba[fa prafeQtus illi urbi, cavi- tatem expurgari Cr ingreffum laxtorem fieri curavit, ut fine difücultate nunc liceat in eam ingredi. .. eAlheriut Pyramidi obfervatio: CAPbRYVT, XLML. LTER À Pyramis,maenitudine fecunda, (candi non poteft; nullos enim gradus fo- A ris prominentes habet:quia autem editiore quàm prior loco e(t, procul afpicienti- bus major effe videtur; propiüs autem contemplanti contrarium deprehenditur: Ejusforma quadrangula cft, uti fuperior, fed ufque ad faftigium folida. Primz faftigium in planitiem definir, duos * paffus in diametro pátentem , in qua quinquaginta homines coníiftere queant: hzc autem in cufpidem definit minus cápacem quàm ur liomo in cà ftare poffit. Foris intrita inctuftata eft: atque ejus pars qux ad Septentrionem vergit,per- inde ab humore quem aquilones ex aquá Nili & no&urno rore infpergunr, corrüpta;at- que prior. Stelliones Gracis Colitis nüricupati, circum has Pyramides admodum fre- quentes funt, & in fepulcrorum cavis, quz per eam planiciem paffim fparfa funt. Inter la: pidum interftitia domicilium habent , muícafque venantüt , uti nosobfervavimus. Ta- rentolis quz xdificia incolunt; fimiles effent, nii compadtiore effent corpore; craffioreQue & planiore capite. Hi funt qui excrementum illud excernunt, quod veteres Crocodi- eam appellarunt, noftrz veró officinz ftercus lacerti. T'urcicz mulieres faciem illo fu- cant; atquc in omnibus Turcicorum aromatariorum ófficinis venale proftat : fed & in no- ftra Europa fatis magnus ejus cft ufus. £A * Si plauiciti, qua in prime Pyramida faíligio eft , diameter binos dumtaxat pa[fu amplus et, que mode quinqua- ginta viri in ea fLare po|Jent ? Hallucinarü Belloni,aut T ypographus numerum à te fcriptuns fideliter non expre(fit:quád- prepter verifimilior eft Villamontii fententia, qui Pea t ang ilius Pyramidi ex fingulari lapide conflare , cuius diameter effet fex pafuum, (ive (ut eju verbi utar) culus fipula latera, ut minimum, quimdecim pedes e[femt longa : nec in toi d Pyramidu defcriptione convenit per omnia cum Bellonio. Nam feribit. eins bafirn figuli lateris protendi in quadringentes pa[fus; boc eft ambitum ipfiui Pyramidis mille fexcentorum pajfuuvs e[fe, five quater malle pedum (fine gulis enim pa((ibus binos pedes cum femiffe tribuit) con[cendi autem forinecus ducentW qumdecim veluty gradibus , qui effierent plu (quam nongentos nonaginta duos pedes: nam perinde altaeil ac lata. Bellonius autem tribuit. fingulu ba-. fis lateribus trecentos viginti quatuor pa[fus, Cr ducentos quinquaginta grádw dlritudini, — T ertia, [rve minor. ZEgyptiaca SPyramits - CaPvT XLIV. i — En 11 A Pyramis duabus fuperioribus longé minor , tertia autem parte major eà quz apud Teftaceum montém eft Romz,qüa ad D. Pauli itur,via Oftienfi: adhuc integra eft, nec magis rimis corrupta, quàm fi jar tecéns exftruda foret: Marmo- ris enim gencre conftat, quod Bafaltes vel lapis ZEthiopicus nuncupatur, ipfo ferro dürio- 1c. Ex eo lapide ut plurimum conftant omnes Sphinges gyptiacz, quales Romx in Ca- pitolio confpiciuntur , ab Zeyptiis aliquando fculptz. Hac tertia Pytamis fagittz iacu longids diftat quàm fecunda. Minimam illam appellamus , comparátione ad duas prio- 1esfactá: nam licet Romana candidi marmoris perpoliti ordinibus quinquagirita incrü- ftata fit, JEgyptiacz in morem; ejus tamen artifex magná folettià ufas fuiffe non vidétut,- etiam fi cum minitna ZEgyptiaca conferatur, quarum plis quàm centum per eani plani- ciem hinc inde fparfz confpiciuntur : nam ne unicà quidem cx illarum numero adeó .vi- tiatareperietur, uti Romana. Eam ob caufam (i cum illis comparctur, tiovam appellate li- Ccbit: etenim ejus interior pars rudere ex tegulis arena & calce confláto duritaxat conflat; quod füb(idens, marmoris incruftationem diffolvit; fic ux fingula latera jam rimas agentià & fatifcentia Tercbinthis, Capparibus, Geniftis, Rubis, Tinis, Teuctio , Abüinthio, alii" que flitpibus locum dederint in quo radices agerent : & nifi lapides'ferro & plutibo fif? mati eft. jamdudum cortuiffent. Pocfé KK aa ob t "P luritna Lib.xxxvi, $8p.X1I, 116 |IOISSRTRY B'ELLO'INTE «Plurima alia ZE 'gyptiaca Pyramides. | ài CaArPvT xrLV. cx folitudinem fparfas vidimus : quarum plerxque etiam paruz & rudioris operis, tum varii generis fepulchra, ad corporum cedrià & nitro conditorum fepulturas in 4Egypto deftinata, quemadmodum bitumine in Iudza. Hiftorici prodiderunt, gyptios pro facultatum ratione fepulchra fibi condidiffe. Opulentiores aliquod opus magnifi- centius & prz'ftantius fabricari curabant , ut Obelifcos, Coloffos, Pyramides : mediocris fortunz homines, alia medioctia opera: neminem autem adcó tenuis fortuna fuiffe, qui nonaliquot lapides in cumulum congeftos pro fepulchro habuerit. Locus in quo fünt fc- pulchra exftructa, adeó incommodus & defertus eft,ut nemo iftic habitare aut quidquam ferere poffit. Inde Plato occafionem fumfit,leges fanciendi,ut fterilia loca, defunctorum fepulturz dicarentur: quod & Greci & Turce nunc etiam obfíervant, Arabum imitatio- ne: nam mortuos fepeliunt falebrofis locis, ad colles aliquos alioqui naturá fleriles. |. Quia autem Sphinx, five Androfphinx, cujus veteres tam frequenter meminerunt, integra ad- huc eft in arenofo illo campo cum Pyramidibus; facere non potuimus quin hoc loco de cá nonnihil ageremus, , l P R ETER fuperiores tres, plurimas alias minores hinc inde per arenofam illam Af:;- jngens Coloffus ab Herodoto A ndrofphinx puncupatu, € A?Plinio Sphinx, ante Pyramides excifus. CaArPYT Ylwur ILIGE NS confideratio ingentis faxei capitis Nili alveo vicini,paululutn infra am- D pliffimam Pyramidem, occafionem dedit ut gyptia opera admiraremur. Vtau- tem Plinius modum exceffit in Pyramidum menfürà; fic zquior fuit in defcri-. bendo Sphirigis Coloffo ad ma scs pyramidis dextram fito , qua Orientem fpectat. Nosin Sphingum defcriptione diutius immorari nolunius: nam quxcunque de hoc ani- mali pi&a & fcripta funt ab 7Ethiopibus & ab AEgyptiis, merz revera füntfabule. Scd Diodorus ipfe cüm eas defcriberet, nihil aliud adferre potuit,nifi pi&uris, quibus expreffze funt, fimiles effe, paulo tamen pinguiores , atque miti natura przditas. Hzc Diodorus; qui Sphinges ex earum pi&urá nos dignofcere cupit,uti Herodotus Phaenicem.: Iam verà Sphingum & Phoenicis picturas à vetuftiffimis temporibus exhiberi folitas certum eft: Ped eorum tempore ex pi&uris agnofcebantur. Sphingesitaque ex picturis cognofcere volentes, gans quibufcunque exftant vel cafx vel fculptz locis , obferva- vimus quznam carum effet forma. Sed cüm in diverfis fculpturis, & veteribus numis ad- €ó varié expreffas deprehenderimus, ut ex denis aut duodenis vetuftis que Romz funt, cüm in Capitolio ex marmore Bafilte, five AEthiopico lapide fculptz , tum in periftylio Pontificii Palatii horto Belveder,ex Thcbaicolapide, uti funt Obelifti; nulla fit quz cum altéra conveniat;quxque in Augufti & Hadriani numis expreffx funt, à fculptis differant: libertatem nobis conceffam arbitramur ftatuendi , meram cffe fabulam quidquid de iis fcriptum eft; ut poftea demonftrabimus. Rex Francifcus, literarum reflaurator, & omnis virtutis parens, binas fatis obfcuras fundi juffit, ad Romanarum imitationem, quasadhuc- in Fontainebelleau Palatio cum aliis ejufdem Regis vetuftatis monumentis videre licet: fed nec illz cum Augufti numis aliquam fimilitudinem habent. Imó nullam adhüc con- Ípicere nobis licuit , cui nota à Plinioattributz conveniant. Nam alix uberain pedorc habent, ut quz fub brachio magni illius Coloffi marmorei Nilum exprimentis confpici- tur,tüm in Hadriani numis,$z quz Romz eft in horto Belveder. Alix in alvo; ut quz in Augufti numis expreffz funt. | Aliz his omnino carent, ut quz Romz ex Bafalte & The- baicolapide (unt. Nunc porró de AEgyptia Sphinge , quam Herodotus Androfphingem nominavit ,cujufque Strabo, Plinius, & plerique alii Auctores meminerunt ; dicemus. Plinius de Pyramidibus & hac Sphinge agens, áit : Ante has eft Sphinx, vel magis miran- » da,quafi filveftre numen accolentium. Cim tamen Sphingem nominat , caput immen- , fz magnitudinis duntaxat intelligit,ut ex ipfiufmer verbis appáret: Eft autem faxo naturali » Claborata (inquit) & lubrica : Capitis monftri ambitus per frontem centum duos pedes .» colligit: longitudo pedum centum quadraginta trium eft : altitudo à ventre ad fummum ' » picem in capite, fexaginta duorum. Hoc faxum forma cubicz infidet, nihiliue aliud eft quàm , xt - des us ERE In huius Colofi Miipcmi t Villamontius à Bellonio : nam S d ux pora. Eactenim ad cternitatem i condiebant, ut adhuc plans maneant, atque in » A ^ iin Egypto delata funt, idjue pof Plinii tempora : nam ne unicam , uidem notam obtinent 3 . mum autem ec " GE 2: 3 mati; fed condiri, ut à vermibus " * P*e. sque c JAMMÉLILAHI 'uratius condie atque ei fplendidior fepul curabatur: nemo tamen moriebatur , cujus fünus quocunque tanden modo b . SM" RU. ; P. OBSERVATIONVM LIT rti E. T9 quàm ingens quxdam facies fculpta,Cairum fpe&ans.. Cujusfaciei vel omniüm ejus par- rium, veluti nafi, oculorum, otis, frontis, menti ,& ceteraru proportio adeó diligenter ob(ervata eft, ut negari non poffit; quin infigni artificio fit fada: attamen nullam habet cum aliarum Sphingum fculptutis fimilitudinem. Rex Francifcus,rerum nnum, sai | fummus admirator, Herculem ex zre fuf conflare decreverat:quod haud dubie cffetum - curáffet, nifi morte preventus fuiffet: nam cjus typus diu affervatus fuit Lutetiz in Regia de Nell: ,quiriquagenos binos vel ternes pedes altus. Hunc (i abíolvere licuiffet, credibile eft hocopus reliquas cim Romanorum Imperatorum , tum £gyptiorum fubftru&iones füuperaturum. Nonnulli exiftimant Martem eum conflare yoluiffe : nam & Veneris typus ejufdem magnitudinis jam fa&tus erat : quijue eum i m ; pl'ürimumi admirati funt. Sed aliud opus illis proponere volumus: nempe Mercurium quem Zenodorus archite- &usin Arvernia erexerat(quiQue poftea Romam evocatus, Solis Coloffum excidit) quem Nero Imperator in Rodez, five Segoduni Ruthenorum erigi curavit, ex folido marmore, qui exacté duplo major erat quàm Hercules Regis fuiffet : nam quemadmodum Regius quinquaginta duorum & femis pedum altitudinem habete debel Segodunenfis cen- tenos quinos altus fuit. Scd hoc faxum de quo nobis fermo inftitutus cít , magis adhuc - admirandum : nam cüm fit folidum, fexaginta & trium * pedum cft altitudine. Plinius centum quadraginta trium pedum longitudinem illi tribuit. Hic certé Coloffus propter magnitudinem & altitudinem, non minis admirandus eft quàm ingens aliquis obelifcus. Aflerere nom dubitamus , Romanos cx folido faxo nunquam quidpiam confici curaffe, quod operis praftantià & fublimitate cum Pyramide ; aut Obelifco , aut hac de qua agi- mus Sphingc comparari poffit: imó quidquid prxftans unquam fecerunt;ad Egyptiorum imitationemrid peregiffe ; fed & Sphingum effigies , quz nunc in Capitolio cer €x eorum qux Plinius Sphingi tribuit, neque vlla illarum: ubera vel z etenim alas geftare videntur, Chimararum & Harpyiarun pi&urz (de quibus in li- bro deavibus) non Sphingum. Romanorum ftatuas,veterum ZEgyptiacarum comparatio- ne, veteres nuncupare indecorum exi imaremus : nam inter reliqua ftatis monu- menta quz Romz confpiciuntur , nihil vetuftius confpicimus , quàm quod ex Egypti rc- gione Serene . d fupereft ut dicamus unde hzc Sphinx fuam originem apud ZEgyptios habeat. Sole in Leonis & Virginis fignis exiftente , Nilus ZEgypti rcgionem ir- rigat: - xm 5oyptii fuas opes fignificare volentes; monítrum fculpturà cxpreflerunt, an- tcriore parte virg sr s habet: quzcunque inis formam , pofteriore leonisteferens , Sphingemque appellárunt : & quoniam pro hominis arbit Ículpta: funt; ideó earum forma adeó eft varia. Cerriffi- ingentem hanc capitis molem ,fc Vm fuiffe, uti umido Obclifci : Ei inius ait, Amafim Regem putant inca conditüm. |. Quoniam porró fu- nus conditum illud ipfüm cft quod fals Mumiam vocamus,;cjus conficiendi rationem * hicdemonftrare volumus — " SO $ | Vaginta duos pedes tribuit eiu altitudini, uon comprehensa bafi, feu col qua fustinet ; c fexaginta pedes eraffitudini. Sed qui plura de boc Coloffo volet, con ulat ipfius Bellonii libellum De admirabili operum. antiquorum. Cr rerum fuficiendarum preslantid. An eme Sphinx c Satyrorum genus apud Plinium lib. oit 71. tefira Simia, C cercopitbeci fint ? quos Ee Ts vie ros maxillarum condere ait ? FUE : z £g zx 5 2x : umia, c "vetus condiendorum fepeliendorumá, - ggporumn "Egypto ratio. £ XE feos PVT XLVII. c Y PT II mortuorum re nem fperantes, corpora h ab efementis ac "i re,terra, aqua, veligneaaiani igitium effecenfebant. Nam,utiretulimus,Zo- erat dic Philofophus eos docuerat ignem animatam quandam beluam effc , qU p redet in Otia devoret; & jam devorando faturam unà We eiii o cd p Eam ob cau- zjwia. | cotpora in Egypto cremari vetuit; pro aliarum ationum confüetudine, neque hu- ari; Hat Pomponius item Mcla de conditis funera Latine ca appellat, Plinius Setvata cor- ZEgyptiorum corporibus agens, ' zternum fint düratura. Corporum autem con a ptios ratio varia fuit: non "^ 22) t D 43 » * -— Con ies i : We E. : s " x $4 ns co HPEYREY UGEDLONIiv * pue m E! . monconditetur. Ea corpora fervata; nos Mumiam appellamus: Arabes tamen Audotes ] tr ; — «Mumiam defcribentes, medicamentum illud intelligebantà Grzcis Pitfafphalthonnun- — — | cupatum, cujus priore libro meminimus. Corporum in ZEgypto conditorum,hóceftno- ^—— - ftrx Momiz ufus tantus eft in Gallia, ut Rex Francifcus, litterarum reftittüitór , nufquam 4 Ve | Sia ^ ptoficifceretur, quin penui ejus prafcdi mper cum Rhabarbaro illud in pyxidedefer- r : rent, atque etiam ipícmet geftare folitus effet; Qui, ut fua mendacia de hac Mumiafla- ^. E bilirent;arenofum mare finxerunt , quod ventis agitatum, eorum qui per Lybiz aut Ara. i biz folitudines iter faciunt, corporaabforbear, multis impofuerunt: nam licetnonnulliin his arenispercant, cüm tameri putrcdini obnoxij fintjnon poffunt eorum corporanonpu- .—— trefícere. Qui Tabulasto graphics fecerunt, & loca unde Mumia füumcreturadfcripfe- ^— . ^ runt, quàm judicio carerent , arum rerum ignari effent, aperté declaràrunt. Eosau- | ( tem minimé veraces effe, ex Theophrafto, Diofcoride, Galeno, Herodoto , Hippocrate , 2 Diodoro, Strabone, & Plinio demonftrare volumus : qui de ZEgypto agentes , exprefié.. fcripferunt corpora smit medicamento cedria: quorum, cim in Cairo effemus,. c tria delata funt, inj i&tis fepulchris recéns inventa. Nos in plurima fepulchra ingreffi ; fumus,quorum alia Lo peiuedis a cubiculiformam exítructa;eorumenimin- ^ —— . finitus per arenofa illa loca inter Pyramides numerus e(t. Mon apud Pyramides tam magnaeft frequentia, ut aér illarum murmure (dum nobis tranfeuntibusavolarent) refon ftic Tithymalum platiphyllon obíervavimus: Prandium atitem fumpturi ad. Nili ripam fub Pyramidibus defcendimus có enim illti *.— - fuerantcibi; codemQue quo veneramus itinete regreffi fumus. Cüm ad Nili al per- venifle: usjiftic nobiles quofdam Arabes füb tentoriis invenimus, Dominum de Fumet exprefse ex pedes. igraunrnsar nam prandium illi zpiescutrima Cisionjm E : vcró binos fidicines habebant , qui fidibus ludentes fintul accinebant; eam ammoniam,. qua delectati fumus, hoc loco deícribere volumus. «^. no? pret eiiis c, x ad L * p h y// IP £ ; & red EAT. XLYIIT, ——— * NUM vrrroRvM Lyrzfive Violz vulgo dic, fingalis, aucad: immmum binis fidi. .— - : IE, bist pradicz, qua einge ribus'equinz caudz pilis conftant fic ut Lyrz tum ple&ti fides fimiles fint. « Cervix oblonga eft, itaq . modum digitis ta&us funt faciendi. Miis: five ponticulus hujus Lyrz, vcl eorum teftu- dinis, Tu imei à Chely lignea, fiveaffere, ut in noftris, fed à pifcisin | .. qui Glanishominatur, fub ligno adglutinata. Ipfa concava tefta, pyxidisplai . formata eft,quam oblongo ferro ex ipfa prominente hümique ianixo fuftinent: éam enim humero non applicant, Simulaccinebant voce pari five confonante; qux delectationem. adferebat : nam rhythmicicrant numeri, Eodem die Cairum pervenimus ; ubi multo . temporchzíimus. Mercatores qui ilic officinas infftu&las habent , e variis nàtionibus ^ | veluti Iudzi, Turca, Graci, & Arabes. Sed Iudai majore ex patte Hifpanica, Itali- - ca, "3 & Arabica lingua utuntur. *- " s. , A - EE R t E e vx * & - . quistei s naturz, paene inflatovis; 3 . . .exiguis obtufisque cornibus przdit oioramaremàfe- ^ - -- minadifüinguunt : alioqui uterque. nuls feré pares, bubu-. — c. . .. lamQue linguam &n andibula carens collum - oblongum, rectum, &frac E tut: lxam,graciliacruta ,ante- imodo erecta (are viden BH ; i 2 5 * |oOOBSERVATIONVM LIBER rt. us tur: pedes bubulis fimiles habet : cauda ad poplites priigit orbi- ! eta dili obfita, equinis triplo. raffioribus: medio corpore gra- cili : moribusque Camelo perquam fimilibus. Cüm currit, apte- riores pédes fimul glomerat: prona iacet ,collaumqQue in pe&ore & femoribus tenet, Cameliinftar. Stansgramen depafci nequit, nifi admodum divaricatis anterioribus cruribus; nec id fine fumma dif- fcultate. Itaque credendum e(t , cam in folitudinibus vefci dun- taxatarborum foliis, cüm oblongum adeó habeat collum, ut capi- tc ad dimidiz lancea five fariffe Germanicz altitudincm pertingc- rcqueat. Cüm autem ejus iconem ad vivum expreffam nadi fi- mus, illam hic exhibere libuit« PO | vet dm , 1 RES T : ewe iiia meminit etians Strabo lib. 1 6. in bac verba: Camelopardalis nullam eum Pardali [imilitadinem ks babet : coloris enim varietate Binnulo [imilima esl, virgatis pilis diflinclo : posleriora etiaeh hümiliora funt anterioribus , ut à cauda (edere videatur ad Bov altitudinem. Auteriora verü €rura Cameli-éruribus non (unt bumrilioraz collum velum, c in altum exurgit, verticem paulo f(ublimiorem Carmelo babet: propter quam; partium bie aera (deupuezglay ) tiec tantam celeritatem habere puto, quamtav. dixit Artemiderumin[uperabilem affirmans... Ar mec ftra quidem eft., fed pecus , nullam enim feritatempra fe fert. Meminit &. Plinim lib.8.eap, 18. pur € legans e parus eAfficanut Bos, queni veteres 5, Gr «Bubalum appellarust.. — z RETO CA? arx YMMA voluptaseft homini lacis & rerum antiquarum fcrutatori, cüm in pete» S grinum aliquod & rarum anit al incidit , ut illud veteri nomine. exprimere-nórit : A7 nam qui aieo adgreditur non exprefsáproprià appellatione , na is operam ludere videtur. Itaque cümexiguum- Africanum Bovem primüm confpiceremus quadrato & bene habito corpore & expolito ; fübitó nobis fufpicio né&idit; id animal effc quod veteres G xciBubalon. nuncupárunt:: animadvertendum tamen eft ne vocabulo- xum affinitasnol is imponat; nec pro hoc animali vulgarem Buffalurh intelligarius..- Nos ) | gpotró in co omnes Bubali notasreperimus : x A(amià in Cairum devedtus fuerat; licet in -Africaetiam inveniantur, an gtategrandis, corpore minor Cetvo; fed habitiore & ma- : jore quàm caprea, tam quac rato & bene formato corpore ,ut oculis gratuseffet cj us afpe- "Qus: nam cjus pili flaui , adeó fplendentes & lzves erant, ut ex oliri viderentur Alvus - anagistufa;ad flavum colorem tendens;dorfum ad fufcum. accedebat: Bu buli pedes;bre- viaque & firma erant illi crura: collum craffum & breve , exiguispraiditum palearibus: Caput bubulo fimile ; cujus vertici infidcbantcornua nigra, incurva,ut Gazellz, lunzque zd i n —erefcentisin modum inflexa, quibus haud multum fc cueri poteft, cüm iin fefe fint-recur- [26- 3 -va: Bubulisauribus przditus,armoselatos & plenos habebat: caudam ut Camclopardalis, - ? ... -adpoplites ufque promiffam, nigris pilis faltam;, duplo quàm equini eratlioribus : Bovis mugitum cdebat, fed odi fonorum. ' Brevite fi quis imaginéturfe confpicere pu- fillum Bovem, quadrato corpore, pilo fulvo &cfpl Jendente; cotnibufquelunátis, fártectis, & in fe recurvis, Dubali ideam habebit. Quoniam autem Bubali nomen c? dedimus, quod vulgariter Buffalo adaptatur, ingenue fatc- T Boos ML mur vetuftam Buffali appellationem nos ignora- *ye: nam licet in Gallia nullos habeamus;adeó ta- --men frequentes fünt per Italiam , Graeciam, & "Afiam,ucnullum animal maágisfit obvium. lra- — "que mirum videretur, fi Ari bow inani — - jmalium perquifitionc fepties centena quinqua- - Lgintacoronatorum miillia,expenfas faciente Ale- ....... "xandro ,infumfit, illius non meminiffet.. ; *- liu as €; negamus eum Bubali pluribus locis memin - & concedimus Buffalum intelligere voluiffe: fed - reliqui Audores nobis dubitationem pátiünt,an ——- gu iftum Bovem dequoegimus intellige — — ; ds re non voluerit. Mus Plato hoicas amen Boum ferorum genera, Bubalos, Bifon- » eta Ingent pim So. xandri libt - P CUL Talitas. s — tes; excellentiQue & vi & velocitate Vros; quibus imperitum vulgus Bubalorum nomen imponit , cm id gignat Africa , Vituli potitis Cervivc quadam fimilitudine, Solinus 5» TUO eadem $ ^ , LM 120 PESOR I BDELLONII fcripfimus Bovi conveniunt. Itaque facilé àfferimus, Plinium & Solinum per Bubalum minime Buffalum intellexiffe. Quoniam autem Bubalum in Caito ad vivum exprimi curavimus, ejus iconem Le&orisoculis fubiicere voluimus. NOU wb Cervi genus *Platiceroti fimile, olim Axis nuncupatum : á € Gaxellaqua veteribus * Oryx dicia. Car Lr - DERAT ctiam utriufque fexus Cervi vel Platycerotis quoddam genus in illiusar- . Cis area, quod agnofcere nequivimus, fed fufpicione du&ii , Axin cff arbitramur, a . de qua Plin.lib. 8. cap.20.in hacc verba fcripfit : In India & Boves folidis vngulis, .» Uhicornes: & feram nomine Áxin, Hinnuli pelle, pluribus candidioribusquc maculis; fa- .cram Libero patri. Uterque cornibus carebat, caudamque Platycerotis inftar longam,ad poplites ufque propendentem habebat , quz Cervum non effe arguebat. Et fané cm initio videremus , Platycerotas effc exiftimabamus :fed diligentiüs deinde perpendentes & cum Platycerotis notis conferentes, opinionem mutavimus.. Femina mare minor eft: & utriufque corium orbicularibus maculis albis rutilum: ad flavum tendentem colorem diftinguentibus afperfum; venter albo colore infignis :in hoc à Camclo pardali differunt, quód in Camelopardali phoenicez macula fatis ampla: album colorem diftinguunt, non Cervus; mugientes enim audivi. Permultis igitur manifeftis notis, eas feras neque cervos effc, neque Platycerotas, nobis occurrentibus, facile indu&i fuimus.ut illas Axis nominc vocaremus. Aderant etiam cicures Gazellzé filveftribus locis à deductz,Caprez prorfus fimiles, corporc & colore Rupicapras referentes, anterioribus pedibus brevioribus,pofte- zioribüs longioribus, Leporis modo: nigram lineam fupra oculos du&am habénr ut Rupi- «apra: atque Capella inftar balant:at barba carent. Pilusrutilusc(t, ad pallidum tendens, Aevis & fplendens: pe&us & nates albefcunt, ut in Platycerote : cauda fübtüs candicar;at- «uc fuperiore parte fufca eft,ad poplitum ufque fuffragines propendens, ut in Platycerote. Gazellamultó leviore curfu montes confcendit, quàm in valles defcendit; & in plano fatis veloci impetu fertur. Aures atrigit ut Cervus, graciliaQue crura habet. & bifulcos pedes: collum oblongum & gracile uti Rupicapra. Maris cornua majora fünt,quàm feminarum, quz omninó re&a, nifi circa fummum nonnihil incurvarentur, longioraQue quam: Rupi- caprz, & lunz creícentis in moduminflexa, Nifi cicurentur;loca campeftria , ftcrilia, & ficca inhabitare folent. (o0 M .* An Belloniu Orygis nomen Gaz eller LIIII.ipter Capra genera Orygem vecen(eat , Capra, inquit, in plurimas (imilitudines: transfiourantur : fumt. ca- pree, funt vupicapra, funt ibices pernicitati mniranda : funt &. eryges &e dame , C pyoargi, c firepficerota, multé- que alia baud difmilia : Orygi tamen qua[dam notas tribuit , quas baud [cio an Belloniss wm fua Gaz'ella obfervayerit. Sunt €x Qryges, inquir, foli quibu[dam dicti contr pile veiliri, C ad caput ver[o : Deinde lib. x 1- Cap. X L v i. uper enne: stie ili dat. Selidipes Cr. unicerne «finus tanium Indicus unicerne c bifuleum Ory. Quin & Martialis Epigramwiatum lib. x 11 1. feyum Orygem facit, inquiens, T " - Maurinarum non ultima predaferarum, ^ : : ib ovp ; Sazvus Oryz, conftat qui mihi morte canum. i deot* 18299 46 Ceterum aliud illud animal Galla Dain appellatum , cui-Axin animal fimile facit Bellonius, cim. eius« faciebamus, Dame nomine iirsikume ! inion i iis Aute) te5 notas À Ueteribus Dama attributas, balluci me, non Dama vocabulo, fed Platyceretinexprefimw.. Arbitramur enim Plinio lib.x 1. cap.xxxv 11. Platycerotam appellari, ubi de quadrupedum gus, st cervorum : aliia fimplicia tribuit, C» in eodem genere fübulon co 96 digitosque emifit ex iia, unde platycerotas vocant : dedit vàmofa capréis, fed parva, nicfeéit decidia- Damapor- 7 1, qia£ caprarum genere eii, ipfo Plinio tefle, ut diximsa, cornua adumca tribuit, Rupicaprie inquit , in dor[um ad- &nca, dama in adyer(um.. Sed Cr Martiali lib. ians dicto Epigrammatum, Dama imbelle animal facit, bis verba: P os Dente timetur aper; defendunt cornua CCIVAT, 5:0. ens EU 3 x /"- . . . Enbeles Dame, quid nifi przda fumus ZESIEA AES. : : : * f : h Es ers » * AS : ia ; Sy - x $ M PE d ; og ; í 53 j i E. » arias » 7 x n RISE autem rutilum, ut in hoc animali Axi. Vocem magis argutam & fonoram habent quàm . rede tribuerit, bareo : mam licet Plinius Wifloria. Naturala lib. vint. eps eadem dicit. Omnesautem notzequas Plinius (uo Bubalo tribuit , huic pufilloquem de- OBSERVXTION'vM - IIBER IL IXI "Uarias gekliculationesim Cairo fieri: Simia genus Callitriches nincupatums. (C A»3L t A RASES multasgefticulationes in Cairo faciunt , quz Conftantinopoli non con- fpiciuntur : petauriftz veró gefticulando tympanum digitis pulfant , vocemQue ad tympani ftrepitum pro arbitrio accommodant: tympanum enim ab altera dun-. taxat parte membraná claufum eft; ipfum lignum fex digitos latum multa nea fragmen- * ta appenfà habet fonitum fimul edentia : finiftra autem tympanum tenentes, dextra digi- tiscomplodunt. : : ) Multa animalia varias gefticulationes imitari magná facilitate edocent ; atque inter re- liqua, capras ipfas ephippium geftare, fubfultare,& calcibus ferire equorum inflat, quibus dcinde fimias fefforesimponunt.. Afinos item humi fefe abiicere,volutare , atque mor- tuos fe fimulare docent , Simias quz in illos infiliunt, fe petere fingentes. Atqué, quod rarum eft , Cercopithecos fimiliter inftru&os habent , cüm tamen animal admodum in- conftans fit. Magnas praterea Simiasillas quas veteres Cynocephalos appellaruht, adeó edoctas habent, ut in orbem fingulos fpe&atores adeant, manu protenfa nummos fibi in illa numerari innuentes, quos deinde fuo hero perferre norunt... Hac ratione varii generis Simias inftituunt: inter quas nonnullzà noftris differunt. Ex harum numero eft qux Pli- nio ob pilorum venuftatem Callitriches nominatur. Rutilat ut aurca pena, & 6 Cercopi- thesorum genere cít, quod Anftoteli Cepus didus : nam oblongam caudam habet ut Cercopithecus. ; ^ Q ualà fit eorum apparatus qui Cairo Mecbam proficifci volunt. . A ARSGOLVIIL 1 vv M fingulis annis Caravanna ex Cairo Mecham iter conficiat , plutimi Turca Q Cairum conveniunt , ut huic profe&tioni fefe comites addant , quam religionis caufa in Mahomceti gratiam (tametfi iftic fepultus non fit) fufcipunt.. Cdm veró peringentes folitudines , in quibus neque oppida neque zdificia inveniuntur , iter facien- dum fit; resad integram profectionem neceffarias comparare folent,ut cicer,non clixum quidem illud, fed in fartagine toftum. Multz enim funt in Cairo officinz , qua ciceris tofti quzftu fefc füftentant, magna copia illud vendentes; cim nemo fit qui non emat, quantum illi in totam profedionem fufficiat. "Turcz Mecham proficifcentes, fimul duo itinera abfoluunt: alterum in Almedina, ubi Mahometi cadaver recoriditum efl; alterum ' in Mecham negociandicaufa. Nam inde mágnam vim Aromatum & aliarum mercium - referunt: Mecha autem ea eft quam veteres Petram neminarunt , de qua plura libro tertio. ; "Profetlionis nofira ex (airo in montem Sinai deferiptio: && de fingulari | — carnis praparanda ratione bi qui longum iter fufcipiunt. . (CAPYT, LIY. TES ; N ECESSARIIS omnibus rebusad longam illa & Cairo in montem Sinai ptofe* ] &ionem cotnparatis, per portam cgreffi ad Septentrionem vergentem,Catavan- nam invenimus, quz non procul ab urbe fecundum Mofchearn quandám con- - fliterat, donec omnes qui profecturi erant adveniffent,exfpedtans. Nam per A biam itet facere nón eft tutum, nifi magno comitatu. Dominus itaque de Fumet viginti Ianitzeros corpotis cuftodes habens, juxta Nilum caftra pofüit , ubi vafa atque utres luminis aqua implevimus, qux nobis & noftris equis in triduum fufficeret: fiquidem per folitudines nobis etat tranfeundum, in quibus nulli fontes, nulli rivi reperiuntur. Anrionam irifuper habebamus, nobis in profectionem & reditum fufficientem : fuit enim camelus bifcodie pane onuftusjin Domini de Fumet, eorumque qui frequentes illum comitabantur, ufum. alius item carnibus in fequentem modum ptzparatis.. Multi arietes jugulati & in frufta fc&ti elixantur; deinde abjedis offibus, in minuta frufta extremi pollicis articuli magnitu- dine conciduntur; quz cum cepis & pinguedine porró ad totiusaquei humoris abfum- prtionem elixata, fale & aromatibus afperguntur , & vaículis n Ha carnes fic : parata TD | PETRI BELLONI! : paratz diu confervari poffunt : nam poft decimum quintum etiam diem ,àddita cepa cale. faüz, videntur illo ipfo die apparatz, nobifque in folitudinibus delicix fuerunt. Eo die ingentem perpcffi fumus xftum, nulla aura fpirante.. No&tem feq uentem fub tentoriis ad Nili ripam fixis, duximus : atque inedia node digreffi, ut xftum fugeremus , per fleriles arenas pedibus cedentes iter faciebamus, in quibus nihil aliud crefcit quàm Hyoftyami nigri genus, tantà abundantià, ut agri duntaxat illo virefcerent.. Hujus fcmine ZEgypiii oleum conficiubt, non modo ad lucernas, fed ad alia pleraque illis utile. Poftridie fubor- tus cft lenis ventus, qui totius diei xftum temperavit nobis ad Orientem tendentibus. in atenofo autem ifto folo murisgenusinvenimus, jam dicti Hyofcyami femine folummodo victitans; dorfo cinerei coloris, candida alvo, fatis oblongo corpore, prolixaQue cauda , & muctonato ore, ut nobis facile obfervare licuit; nam quócunque profedi fuimus,ferreum ligonem femper circumtulimus, quo effoffa terra, & hunc murem, & varii generis ferpen- teseduximus. Meridie füb tentoriis fübftitimus,ut cameli & equi paullulum quicfcerent: quibus nodu aquam ex utribus depromptam bibendam dedimus: Camceli autem non bi- berunt, quia triduo aut quatriduo integro fine potu perfiftere poffunt... Qui prodiderunt Arabes per folitudines iter facientes camelis accinerc folere; ut gradientes excitent,verum dixerunt: nam qui camelos agunt, illorum paffus obfervantes, fimulQue gradientes , can- tum ad ipforum paffus accommodant. tic u(que ad mediam noctem fubftitimus , qua frigidiufcula fuit, ob aérem nebulofum & Rigidum (ncbulz enim ifto Septembri menfe non minus humectant, quàm in Europa rores Maio) interdiu tamen vehementuffimus eft zftus. dcinde ad iter nos accinximus, ut frigidiufculà noctis aurà früeremur , diu in tene- bris iter facientes, donec jam diluculo ad Suez puteum perveniremus , quod tribus caftris five (tationibus fa&um eft: priorenim à Cairo ad Nili ripam,fuit fub Palmarum arboribus, altera in ampla planicie, tertiaad puteum Suez. Omnibus iflac iter facientibus conftitu- tas manfiones, quas flationes appellavimus, fequi neceffe cft: diftat autem hic putcug dun- taxat feíquimilliari, hoc eft, feíquihorze fpacio ab oppido Suez ; & caflello includitur, in quo toto dic fubftitimus. Ejusaqua falfa eft, quam tamen viatores & Suez incola potare coguntur, alterius penuriá, nifi é Nilo importetur, licct in arce Sues ingens & clegans fit cifterna, quz femel vcl bis in anno aquá pluuià impletur : nam tametfi raró iftic pluat, in- gentes tamen interdum deciduntimbres. Puteiaquaad potum camclis & equis przben- dum dumtaxat idonca cft: nam viatores alidm in fuum ufum deferre folent. Perquirens in ca regione ftitpes, atque aliquantülum per planiciem progreffus, Ambrofiam, Senam, Hiericuntinam quam vocant rofam, Colocynthidem, Acaciam , Paliurum Agathoclis, à Theophrafto defcriptum, Geniftz peculiare genus, Rhamni duo gencra , atque arborem à Grzcis Cairi incolis Oenoplia dictam inveni. Iftic viperam cepiatque binos Ceraflas, marem & feminam, quos,anatomc fada, figillatim defcripfimus , eorumque exuvias to- mentoexplevimus, Licet porró plura de hoc Cerafte cum aliis ferpentibus egcrimus , híc tamen ctiam meminiffe libet eum bina tubercula , inflar hordei granorum füpra oculos habere, gemina minuta cornga imitantia, quorum | Ariftoteles memivit,. Colubros Thebanos eos nuncupans. At quemadmodum omnes auctores, altcrius veftigia fe- quentes , in prioris errorem incidunt ;fic Solinus Plinii verba fequutus hallucinatus eft, cüm Cera(tenodonis cornibus effe prxditum fcripfit ; etenim rem non ita fe habere com- perimus, Dentes vipcrinis fimiles, fimilique ordine difpofitos habet. Haud ignari fumus magnam effe inter viperas differentiam , pro rcgionum in quibus vivunt, divcrfitate: nam diligente curá quam in iis cognofcendis adhibuimus, fa&tum eft , ut in Anglia, Gallia, Ita- ha, Gracia, Afia, & AEgypto obfervaverimus, corpore coloreQue inter fe differentes; et- jam in variis Gallur provinciis. Viperam autem cam intelligimus quam Turonenfes & Cenomanni Afpic nominant. Sed & in Arvernia inveniri , teftes habemus. Nam cüm apud Fratrum Minimorum Monafterium, ab Epifcopo Claremontano Dn. Guilelmo du Prat apud Beauregard extructum, effemus, Renatus des prez, Epifcopi familia: pharma- copatus, Cenomannus, Foletourte municeps, nuda manu unam coram Epifcopo ejufque univetía familia apprehendit, colubrum m exiftimans : at przmorfo ab ea illius pollice, totum brachium illico inlammatum, cum ejufinodi fymptomatibus, ut toto octiduo de cjus falutc perquam exigua fpes relinqueretur : poftea tamen fanitati reftitutus eft. Cera- es non minds quàm Vipera omnis & Salamandra , vivum animal parit... Quia veró Ari- ftotcles ultimo cap. lib. y. de Hiftoria animalium de Vipera fcribit in bunc modum ; Parit - catulos obvolutos membranis , quz terti die rumpuntur. Evenit interdum , ut qui in utero adhuc funt, abrofis membranis perrumpant: parit enim diebus fingulis fingulos, & pluresquàm viginti. Id nosimpulit ut admiranda Dci opera, viperas fcilicet pregnantes, viderc euperemus. Attamen pace illius dixerim , fine tunicis illos patere nobis vifa eft - TNT i Wi6tca ; Quod | ; [ : ! OBSERVATIONVM LIBE ih tà * Quod propterea híc adiicere libuit, utalii no- m ftrà dubitatione admoniti , etíam obfervent, & iftam dubitationem nobis adimant. Plurimas alias infuper plantas co agro inveni- mus,quas neque veteri neque recenti nomine exprimere potuimus. Hallucinari Delloni : nam plerique viperas fetum (umm membrana involutum abicere obferyArunit : inter ques est dochsff mus ideimá, diligentiffumus Natura ferutator Ferdinandus Imperatss.| Eius verba apponam nt (unt Lib.xxvu. eius Hiflorie Naturalis : In ea opinione, inquit, fuit Arifloteles, viperas fingulis dumtaxat diebus unum fectum párere; partumá, per viginti dies durare priores autem fatus fexto demum à parru die membranam qud involuti , rumptres poslerieves vero qui diutiüs in ventre barent, membranam qui ambiuntur in utero adhuc exittentes perfringere : at- tamen mos ob[ervavimus une die omnes feetus eicere ,fingulósque fud memrand involutós,quà ruptá. fexto infequene te die aliam membranam tamquam exuvium cr fenelam abicinnt. Ar eAlifimi in Arabia deferta putei defcriptio. CaPvr rv. VTEV S porró, cujus meminimus, ut ipfius formarn defcribamüs metetür: nai re: p vera admirabilis cft: & magnis fumptibus exftru&us olim fuit, cüm Sultanus ZEgy- - ptoimperaret , ut urbis Sues incolz faciliorem aquationem haberent, & viatores iftac tranfeuntes fuis jumentis aquam potandam przbere poffent.. ZEdificium eft non ad- modum amplum, muris cinctum, & arcis inftar quadrangulare ; in quo machina eft ad hauriendam ex puteo, qui altiffimus eft; aquam exftru&a, cum rotà,quz à bobus circuim- agitur : fupra rotam bini funt funcs fimul colligati ad pedis diftantiam;fecundum quorum longitudinem multi urcei adnexi, qui, verfatà à bobus rotà, aquam ex püteo educunt; at- que inalveum fub rota collocatum effundunt, qui deinde per canalem extta arcem in ci- flernam fluit. Hujus machinz defcriptio, fit tanquam typus omnium reliquarum quz in ZEgyptiis hortis funt : nam ad hujus exemplar omnes feré fabricatx. Paullo munitior eft. - hzcarx, ut homines cum fuis jumentis tutiores effe queant.. : «Icacia vera, -. CPlantaqua arenofis circa Sues locia — À Ww d | RS nafcuntur. EM P M Ee. Y : z7/ Ae mh, V) Car. rvr zi 2. j 23 y " e er: Eu SS v M apud cum puteum toto, ut dixi- e p m SS —. mus,die fübítitiffemus, diu ante in- A MA. — tempeftam no&em difceffimus, nec urbem ingredi voluimus, nifi in reditu. Lu- cefcente die, ad Arabici finus littus perveni- mus, Suesad quartam milliaris partem poft nosrelidà: atque per fterilem folitudinem itinere fado, ubi nullz ftirpes nafcebantut ^ prater Acáciam, cujus gummi diligenter ab Arabibus colle&o , per Europam in atra- mento & coloribus conficiendis utuntur;li- cet recentiorum nonnulli alitet exiftiment. Demonf(trabimus tamen in libro de Arbo- ribus perpetuó virentibus ,id effe quod ve- teres Gummi Arabicum nuncupàrunt. Ejus folia adeà tenuia funt , ut eorum ala pollice contegi queat ; quz fi numerentur, trecenta & quinquaginta reperies. Incolz ejus ramos zu 2) — —- Ia, M É SUUS longis perticis flagellant , utfolia decutiant : A pecoredevoranda. Ejusiconem ad viuum CN VÀ EIU c expreffamhicadpofümus. JT —À ^). LL a Superàto Lib,v1. cap. xxix. 124. SQ PEOTRLRI.,BRBELIONI! M Superato Sucs, latam planiciem ingreffi fumus Sena virente obíiram , qua iflic fponte nafcitur, qualis ad nos à mercatoribus adfertur. Sena autem quz in officinis venalis eft, duorum eft generum, ut ex ejus dele&u appáret: altera enim planas habet filiquas , falcis in modum incurvas, foliaque mrucronata : altera etiam planas habet filiquas, ut prior, at multo latiores, & mintisincuruas, foliaQuc obtufo mucrone przdita.. Prior praefertur, ac- que Orientalis cognominatur : altera,quam mediam vocant, imbecillior. Regiones unde devehuntur , hanc differentiam pariunt. Rerum fibi (imilium affinitas facit ut errores nonnunquam committantur, quemadmodum in Sena & Colutea noftris hortis vulgati accidit, plurimis Senx genus cffe affirmantibus : falluntur tamen ; nam nullas facultates cum Sena (qux perpetuó viret) communes habet. (Duodecim amari fontes. Mofisquorum. ^ CPhüpius meminit. Car. LVII. Horti aqua admodum falfa eft & amára : feruntQue duodecim fontes illos effe, quorumin Bibliisfit mentio: nam Mofis fontes adhuc noníinantur: Solo ficrili, arenofo hitrofoQue in ampliffima planicie fiti funt, plus quinquaginta paffibus ab invicem I. ICET fatis maturé ad duodecim fontes perueniffemus , iftic tamen fubftitimus, - diffiti; non quód omnes zqualiter inter fe diftent, fed unus centum, alter quinquaginta, reliqui plus vel minus. Omnes éterra featuriunt ad tumuli vel colliculi radices, atque in varios rivos fefe diffundunt, fontium perennium inftar, qui paulo póft in arena fe condunt & evanefcunt.. /Eftus tantam fitim nobis conciliaverat, ut falfam illam aquam finguli bi- berecogeremur : qux licet ob nitrum amara effet, ab omnibus tamen ob fummam fitim grati fapotis fuit reperta. Plinius de bis fontibus lucalenter wnemimit, t Fontes amaros appellat, ubi ait Ptolemaeum foem duxiffe. latitu- dine peduss centum, altitudine triginta, in longitudinem triginta (epsem millium Gr quingentorum pa[Juum, uque ad fontes amaros.| Vitrà, deterruit inundationi metus, excelfiore tribu cubitis Rubro maricomperto, quam terra v/£gy- pri, vel, ne immiffo mari corrumperetur aqua Nili, qua fola petum prabet- Rubri marit [roe Sinus Arabici canalis. CarPyvrT LVIII. quz in continentem hieme fübducuntur, quia portus ille à ventis malé tutus. Hoc mare , canalis five finus duntaxat eft, haud latior Sequanà inter. Huwre-ftzur, & Hende-fleur , qui fine difficultate.& periculo navigari non poteft, ob fcopulorum frequen- tiam:àSeptentrione verfusmeridiem vergens,& à Sues ortum habens per triginta fere mil- liaria re&tà lineà extenditur,paulo tamen irifra duodecim fontes,nonnihil ad occafum fefe convertens. Nonnulli hujus maris aquam, folámve aut arenam ruberc exiftimant: fed A RABICVS (inus adoppidum Sues dcfinit , ubi ftatio eft triremium Turcicarum, - falluntur. Planicies in qua verfabamur, fcré zqualem cum Sinus Arabici littore altitudi- nem habebat: ab altera parte celáiffimi montes & rupes ipfum cingunt. Fontes gemino baliftz ja&uà mari duntaxat abfunt; à montibus veró, quos ad finiftram confpiciebamus, integrocirciter miliati. Ab atus marisreceffu,varia minutorum pifciculorum,cum etiam conchyliorum & aliorum excrementorum marinorum gencra obfervavimus, & in his erinacei marini quintum genus nufquam alibi nobis confpectum, licet jam alia quatuor interfe differentia obíervaffemus.. Omnes conchz in ingentem magnitudinem excre- - faunt, vel climatis, vcl temperati aéris, vel alimenti ratione, Rhamni E 373A - » à; X & D /|OBSERVATIONVM LIBER IL ^ qj Rhamni frutex ad finus Arabici lttus nafcens. CAL ILE. : .ECVN DV M littus ejus maris , fruticem invenimus Rhamno alteri fimilem, foliis S craffisad:modum, falfis & candicantibus: rami fpinis horrent , fed obtufioribus , ut in Europzo rhamno. Gazcellarum etiam veftigia obfervavimus, cordis figura in arenis impreffa, zquabilisetenim eft arena. Ex proximis montibus defcendunt, ut ex dictis fon- tibus bibant;& Rhamni folia depafcantur. Nosillic quartam à Cairo ftationem, & à Nilo tertiam habuirmpus. Impletis utribus, progreffi fumus per faxofa & arida loca , nullique fruticibus przdita , exceptis quibufdam geniftis.. Summus toto illo die nos aduffit ca- lor: nam Borealis, qui fuperioribus diebus nos recreaverat, ventus plané defierat. Et licet aqua € fontibus haufta, falfa, foetida, & folis ardorc quodammodo fervida effet , vix tamen ad exítinguendam in itinere fitim fuffecit : füo enim calore fitim potius augebat quàm fedabat. Chamaleonesy lanifere, c7 uaria alia arbores, in Arabia. CATPYT rk, HAM.ELEONES invenimus multis notis ab ZEgyptiis differentes: minorescnim ( -. funt, colorifque plané diverfi , videlicet albi, cui ruber admixtus fit: licet autem -7 utrumque genus libro de Serpentibus defcribemus; ejus tamen iconem hoc loco exhibere libuit, cum ut ejusforma agnofcatur, tum quód ante (pius ejus meminimus. - Gazellarum greges per agros pafcentes & currentes vidimus. Circiter autem meridiem fubftitifmus, ut jumenta quicfcerent ; & fub tentoriis ob fummum calorem dclituimus. No&u denuó jumentis oneratis difceffimus, ut no&turno frigore frueremur; tum colles & tumulos invenire coepimus; atque ad exiguum fontem progreffi , quintam ftationem ha-.. buimus; comparata iftic viva animalia, qux hinc indeà paftoribus quibufdam agebantur, madcavimus, atque exftrudo igne € Tamaricis, at- Chameleon. borifque lanifetz , & Acaciz OcnoplixQuc lignis, corum carnes decoximus. Per iftos colles oberran- tes, Cappares invenimus , purrilarum ficuum alti tudinem xquantes, ut nobis confcendendz fuerint ad earum fru&us colligendos, gallinacei ovi magni- tudine, & femina intus conuncütes piperis inflar -calida: ipfe Cappares juglandibus magnitudine non cedunt. Vt veró Infübres album finapi in vinüm : vetnachiam iniiciunt , ne fetveat, fed diutius (uam dulcedinem retineat: fic Arabes ifta- rum Capparum feminain fuis vinis commifcere folent, ut dulcia ea cenfervent ; quod et- iam Avicenna annotavit. Herodotus primus meminit illius arboris lanigerx : quem fe- quuti funt Theophraftus, Plinius, & pleriquealii. Ex earum arborum albo eft , qu per- petua fronde virent. Ejus lana bombycinis ftaminibus tenuior eft ,ex qua Arabeselegan- tcs panos texunt, longe tenuiores fericeis , & exgoffipio confedis candidiores Quod facilé celligere licet ex cjus fru&u , quem retulimus laná plenum. Per montana deinde, ftirpibufque carentia & fteriliora ipis folitudinibus quas fuperaveramus loca iter fecimus: atque à mari digreffi , tentoria ximus eo vefpere in quadam planicie Amphitheatrum quoddam ementiente: nam undiq. montibuscingitur,unico cxcepto loco. Hzc fuit fexta noftra manfio. Refectis quietecorporibes, & temperato calore , per reliquam diei partem cum fübíequente note iter fecimus, atque füb diluculum denuó ad mare pervenimus: : nam ubi digreffi eramus,in arcum fe quodammodo incurvabat. Ad trium fere fagittarum - ja&um per aquam fecundá littus gradiendum nobis fuit; deinde co reli&to;in magnas an- guftias concedendü intet arenofos montes, in quibus etiam lanigeras arbores &: Cappares arborefcentes invenimus.Superatis iis montibus;in planiciem pervenimus, in qua magnos Gazellarü greges vidimus,tam procul ab aquis viventes, ut ea de caufa affcramus ipfas non bibere; velíi bibant,rariüs id facere:quod difficile creditu nó eft, & veteres etiam fcriptum reliquerunt : nam & plurima alia animaliafine potu viuunt ;imó Anglicanz Oves, Cera- ftesatque Viperz inter reliqua ferpentum genera, à potu abflinent;ut Chamzleoncs fine alimento plus quàm integrum annum vivere queunt. Confc&o magno itinere, & calore LL 4 jam 126 Rx T REVOSUEE EOOGON.ISI jam ingravefcente , ejus vitandi caufa fübftitimus : aftu autem mitigato , jumentifjue illico oneratis, tota no&e iter fecimus , inter difficiles rupes ingreffi , qux Arabiam Pe. tream à deferta dividunt. : : CPrimut pagut quem in montem Sinai tendentes Invuenimut. QWE Lx tüm;ubi rivum aqux fontanz dulcis lim pidxQue invenimus,cx monte procul iude dif fito delabentem. Eaprima aqua dulcis toto itinere à Cairo ufque nobis obugit. Infi- gnis pagasad hujus loci ingreffumab Arabibus habitatus nominc Pharagou ctat licet ter- na aut quaterna addificia exftructa duntaxat haberet: nam ejus regionis pagi in cdium flru- Gurá non conf(iftunt, fed hominum numero, qui fub palmarum arboribus habitant j aut fub rupibus : fuasenim zdes fubterraneas condunt, ut apud T'urones & Lodunenfes yat- que multis aliis. noftra Gallix locis fecundum amnes. Janiífarus corniccm pyxide tor- mentaria iftic deturbavit, quam Domino de Fumet obtulit. Pharagou locus nobis cle- gaus vifus eft, ejus regionis quam ementi eramus refpe&tu: nam punica maii, palma, olez, ficus, pyri , & aliz arbores fru&iferx egregiam prabeut umbram: atque is primus pagus fuit, excepto Sues,quem à noftro ex Cairo difceffu invenimus. Refectiscorporibus hujus aqua dulcis potu, utribufque eà expletis, & neceffariis rebus comparatis , vcluti gallinis, Capris, vervecibus, pomis, pyris, granatis,vuí(que recentibus, denyó jumenta oneravimus, atque noftrum iter profequuti fumus. Ejus regionis incola, cum rarz fint pluviz, alia, ut dixi,teda non expetunt, quàm Palmarum ramos, earum truncis fubnixos,quo fc aliquan tulum àSolis ardore tueantur : ideoque fufci funt coloris: afini autem, equi, cameli ,verve- ces, haedi, boves, vacca, caprz, gallinz, ceteraque animalia,multo funt minora 4Egyptia- cis. Rupe deinde cófcen(a, Balani myrep(cz arbores inter faxa provenientesconfffeximus Betulz magnitudine, fimilibufque ramis:caudice etiam candido, ut procul intuentes, Be- tulam effe exiflimaremus. Pharagou incolz, ejus fru&us diligenter legunt, & ex illis mul- tum oleiexprimunt. Vtautem iftam arborem obfervaremus, occafionem nobisprabuit cjus femen cum fais filiquis trigonis, ab incola Arabe in acervum congeftum apud pagum. Inrivo autem fimiles plantas animadvertimus, quz ad Europz rivos nafci folent, ut Sy- fimbrium, Pulegium, Conyzam, Anagallidem aquaticam, Cardaminen, & Scirpos. Ad- verfo rivo afcendentes,fub Palmarum filvis totum illum diem per continuas valles iter fa- ciendo infum(imus, parumpcr tamen fubtiftentes , noftrorum jumentorum recreando- rum cau(a: inde porró totà noGte equitantes. ad radices przaltorum montium Sinai, cüm - illucefceret , pervenimus , ifticQue aliquantulum quievimus: pauló póft , per difficilem afcen(um fubeundum fuit, ut in fummum montem Sinai perveniremus. Humaná enim. arte gradus ex folido faxo parati funt, & interdum in ipfa rupe excifi , quo facilius camelt atque alia animantia in montem traduci queant: raró autem equi, ob nimiam itineris dif. ficultatem. Is afcenfus per dimidium miliare durat; Cüm ad fammum perveniffemus, plus quàm binis adhuc milliaribus nobis progrediendunr fuit inter montes tumulorum rotundorum inflar binc inde difperfos, & ab invicem diflitos, alios aliis majores. Tum demum à racridie ad monafterium pervenimus; licet fummo diluculo montem confcen- dere incepiffemus. : : I A M ipfalucepervenceramus in apertum locum, dextra & finiftra ccl(is montibus cbfi. — e2Mons Sinai. CA?P. LXIL E. E Sinai monte agere volentibus,cüm nihil celebrius iftic fit ipfo monafterio;opera- precium vifum eft, primüm fignificare, monachos qui iftic habitant, Chriftianos -^ Maronitas efle, acque Grzco ritu vivere : qui jamdudum de noftroadventu prx- moniti, obviam progreffi, nos humaniter exceperunt. Eorum monafterium exftru&tum eft ut que in monte Atho funt , illiquod Agias Laura dicitur admodum fimile. Tem- plum humili loco ftru&um e(t,quemadmodum & monafterium Ivero. Circiter fcxagin- ta Caloieri Maronitz ut plurimum in co monafterio verfantur, quorum nonnulli Grzci, alt Syri , alii Arabes, omnes tamen Caloieri nomen retinenzes , & Graco ritu viventes. Perindeac fi monachi Germani, Itali & Hifpani Gallis effent permixti ; qui licet diverfo . Werentur fermone , eju(dem tamen profeffionis effent. Peregrini montem ped ae - E E entes, EQ dem i OBSERVATIONVM IXB. Lr. m Bee E dentes,in monafterio excipiuntur (nullum enim aliud eft diverforium)in valle fito ad ra- dices montis Oreb, magnam jae habente aquarum commoditatem : nam rivus é monte delabens eó perfluit, ciftecnam jue implét aquà limpidà, frigidà , dulci, & omnibus fuis - dotibus przditá. Przaltis muriscingitur, ut etiam adverfus hoftes qui impetum in illos facere vellent, fcfe tueri queant. Iftic & Mofchea eft pro Arabibus & Turcis, & hofpi- dum illis deputatum:nam Chriftianis mo'item accedere non licet;nifi comitantibus Tur-- cis Arabibus. Per montis Sinai valles, amoeniffimi confpiciuntur horti, in quibus vites & legumina coluntur, tum etiam brafficz, la&ucz, betz, cepz, allia, porrum , & fimiles vul- gares herbz ; arbores iem fructiferz varii generis, przfertim veró amygdalz. e2Montis Oreb def.riptio. QUNM UUbXfIÉ re infticuimus, itineris indicibus Caloieris;iqui qux fingularia in hoc morte obfervan- da effent,nos docerent, riuum qui in monaflcrium defluit, ducem fequuti. Ex Caloie- ris itineris indicibus vnüs feptuagenarius aque agilis in afcenfa erat atque quifpiam alius in univerfo comitatu:maga( fané bonz valecudinis indicit in hujus montis incolis: omnes enim eramus pedites. Monté confcendentibus Oriens obje&tus erat: paulo altiüs progreffi, fub montis Orcb vertice vallem invenimus ; in qua templum cxítructum loco quo Helias cómoratus effe dicitur : altis porró,gradus lapide folido excifos, atq. portam quz olim ad graduuminitid claudi folebat,ad latus illud feparandum; ut qui prxfidium iftic collocare velit, defcenfü ex monte in eum locum facilé arceat. Ad fummum montis Orcb verti- . cem perdudii, aliud templum invenimus : fuit autem ifte mons habitatus ob fontis com- moditatem, non mons Sinái,qui ariduseft. . Diodorus dc Iudacorum regione agens;hujus montis meminit, Abbatzorum regionemappellans. Scribit ením faxum iflic effe muni- tiffimum, quod à paucis defendi queat, quoniam unicus cft & pcrdifficilis aditus. Hunc locum velle illum intelligere nobis videtur : nullus etenim alius totá eà regione reperitur, cui hz notz convenite poffint,quàm monti Oreb. Itineris indices figillatim nobis facra loca demonftrabant, przfertim autem ca quorum in Bibliis ft mentio. Plurimorum Gal- lorum nomina facelli montis Orcb muris infcripra legimus, qui fe iftuc perveniffe hac ra- tionc teflari voluerunt. Defcendentes porró, magnam cifternam inter binas rupes exftru- ctam vidimus, non proculà facello iam di&to, Agiafima nuncupato; in quà pluvia aqua ad- fcrvatur,de quà bibimus: nam unus cx indicibus de indu(triàlebetem cum fune ad aquam hauriendam detulerat. Montem confcendimus quà ad Oricatem vergit , defcendimus veró eá parte quz Occidentem fpedtat: ad cujus radices exiguum monafterium Saranda Pateresnuncupatum (itum eft, ia quo ea node pernodavimus. S vM PTO prandio in monaflerio, remiffoQue folis ardore, montem Orcb confcendc- e/liud monaiterium ad radices montis Oveb ftum: c7 Jaxum, ex qua aqua cfflaxit filu ffradl. 7 D XP WE "LX Y. oc anguítam monafterium ex altero dependens, templo przditum cff, & à qua- draginta Patribus nomen habct, in quo panem , vinum, & olivas conditas inve- | nimus. lftic funt horti, varii generis frudibus exculti.. Poftridie inde difceffi- | mus, montem Sinai confcenfuri , qua ad Orientem vergit , nos autem ad. Meridiem fpe* Qantes. Sinai mons,Oreb longe celfior eft: quemadmodum autem Athos mons, Sole ad occafum tendente,iüfülam Lemnon inumbrat; fic monsSinai,Sole Oriente,monti Orcb umbzam facit. Cum ad montis verticem perveniffemus , duriffimum faxum effe deprc- hendimus ferrei coloris, plantis tamen non carens: nam Abfintbium feriphium, cujus fc- men Barbotina Gallis, vel Contra vermes nuncupatur, frequens iftic nafcitur, Panax icem Aíclepium, Conyza, Eupatorium Arabum. undique montibus cingitur, & celütudinc fu- perat montem Oetam in Gracia, vcl Idam in Creta : at noflra opinione Olympo Phrygia "humihoreft. Adcó tamen celfus eft, uccüm faciern ad Meridiem obverteremus, facile utrumque littus finus Arabici, alitcr Mare rubrum nuncupati, confpiceremus , quod in Britannici arcus formam incurvari vidcbamus: montes ptaterea, in quibus fitum eft mo- náfterium Divi Antonii aut D. Macariiin folitudinibus /Echiopiz finitimis fupra marc ru- brum, ubi etiam habitant Caloieri Chriftiani, & Armeni: , aliter Maronitz nuncupati. EL 4 Deinde At b n ra Ural pi, T Y d € bé to 4 x: Ta." LS ^ » 128 PETI BELTOOMET Deinde ad Orientem obverfis , quoufque acies oculorum penetrare poterat, nihil ni(i montes & celfiflimz afperrimzQue rupes Arabiz Petrzz ad montem Sinai pertingentes, oculisnoftrisobjedx erant. Inde potró ad Septentrionem converfi,fupra montem Orcb, qui fefquimuliari duntaxat inde abeft, regionem frequentibus fcopulis & montibus obfi- ram videbamus, ad Orientalem ufque plagam extenfam, in qua Hierufalem, in montanis MontiSinai contiguis (ita, Ad Occidentem fpe&antibus, nihil aliud oculis noflris fefe offerebat, prater Arabiam defertam, fterilem & arenofam, quam , ex Cairo venientes, emen(i erámus: inrer Occidentem veró & Septentrionem, fercno a&re, regionem in qua mare Mediterraneum , quod quinque dierum itinere aberat , difcernere potuimus ,non ipfum mare confpicere. Iftic etiam fons eft ex eodem montis latere (caturiens;qui in mo- na(terium Q uadraginta Patrum, Q uarenta Padri dictum, dcfluit,vallemQue & Caloiero- rum hortos irrigat. Planiciesin fummo montis vertice non multoamplior eft maxima Pyramidis faftigio, hoc eft, quatuor * paffuum. fed paulo infra multo cft amplior: neque eó perveniri poteft fine fumma difficultate, quoniam nulli adfunt gradus , & rupeseft ad- modum przceps. Defcendimus deinde in monafterium Q uarenta-Padri dictum , ubi cna famta pernoGtavimus: deinde ad D. Catharinz monafterium, unde pridie di(ceffera. mus, regreffi fumus. Oftenfa eft nobis in itinére rupes unde cffluxit aqua quz filiis Ifrael fitim fedavit , Mofe eam virgà feriente: folidum eft faxum,furre&tum , ejufdem qualitatis & coloris cum Thebaico lapide, ex quo cim Obelifci funt exftru&i,tum Pompeii colum- na in Alexandria; nam variorum colorum granulis diftin&tum eft,ut T hebaicus lapis:hinc nata occafio, ut plurimi cogitarint lapidem effe arte humana conglutinatum & paratum : attamen falluntur ; quandoquidem nullus lapiszquéeferro refiftat./ Cüm autem vicinus fic rivus qui ex fummo montis Sinai vertice delabiturin fufpicionem venimus, cam rupem non effe quam Mofes feriiffet, aut nullum iftic tum temporis fuiffe rivum: vel, quod om- nium pace dictum volo , Caloieri rupem (undc fontis fcaturigo emanat) fupra montem demonftrare potius debuerant. : " * Cap. xuut. buint libri maxima Pyramidi fafligium duos dumtaxat paff amplutm effe feribebat. Loca facra qua in eAMonte Sinai funz.. CAR Ixv at hoc die fecundum radices eum circumivimus, & eum locum tranfivimus in quo filii Ifrael fufilem vitulum conflantes poftea adorarunt. Hujus monaftetii atq. alio- rur quz in folitudinibus,quale D. Antonii, & D. Macarii, Caloieri,nullum frümentá colli- gunt;at Patriarcha in Cairo habitans, fingulis annis illis mittit, & ZEgyptiaca legumina: op- pidi Tor ad Rubri maris littus incolz (iccos ctiam pifcesjnter quos Salpas, Sargos, Sparos, & Cantharos exficcatos obfervavimus. -Reconditas item habent colymbades olivas & le- .gumina. Pecus in vallibus alunt,non ut ejuscarnibus vefcantur , fed ut illo venundato, ex ejus lani quzftum faciant;ad alenda fua mancipia;qui veró in vallibus habitant.ut lac exci- piant & cafcos conficiant: nam Caloieri Graci neq. cafeo;neque butyro,neq. carnibus ve- fcuntur. Vites colunt, & nonnulia legumina ferunt:folum enim in vallibus fitum cüm ri- guum fit & humidum, fatis temperatum eft. Nam przaltus licet fit hic mons,adeó tamen frigidus non eft ut Éuropx Alpcs: neq. tam calidus ut Eutopx plana & humilia. Adeóau- tem fterilia & arida funt hzc montana,ut nihil (preter paucula quzdam in humidioribus locis) coli poffit. Eà node in D. Catharina: monafterio quievimus. Poftridie demonftrata nobis eft in templo penfilis capfa;in quà Catharinz oífa adfervitur. Sacra Graco ritu celc- brantur: multi[Que elegantibus picturis & Divorum reliquiis templum ornatum cft. Tur- cz qui montem Sinai accedunt, iftic etiam Mefgedam (ive Mofchcam habent; fed extra Chritianorum templi fepta: nam & ipfi religionisgratià eó proficifcuntur. Caloieri exte- tis cibum adminiftrare folent tam Turcis quam Chriftianis; (ed vilem admodum & exi- gui precii: oryzam nimirum, frumentum fabas,aut pifa. Hzc decodtain lignea parop(idc media area proponere folent, quam cochlearibus coronant , & modicum panis (ine man- tili addunt: finguli deinde eó ad venientes Arabum ritu fe componunt, nempe ut pedibus. extremis inflexis ipforum calcaneis infideant. Hoc enim fedendi genus ab omnibus Arabi-- bus ufurpatur. Turcz veró aliter fedent, nempe more fartorá Gallorum. Ipfc Schecarab, qui Dominum de Fumet à Cairo huc ufque conduxerat, atque ipfius Nobiles cidem cum P RJECEDENTIBVS diebus per fupremum montis-Oreb verticem iter feceramus: Arabibus ratione federunt.. Caloieri liquidam Mannam in fuis montibus colligunt,quam Tereniabin, ad durioris & concretz differentiam , nominant. Nam qua Tereniabinab D em : Arabicis OBSERVATIONVM-LELIBER II 11$ Arabicis Au&oribus appellatur, fidilibusadfervatur ut mel , atque in Carum venalis de- fertur : Hippocrates cedrium me] , reliqui Grxci Libani rorem dixerunt. In Gallia, ex Brianfon delata, & in Laricibus fümmo montium jugo colle&a, dura cft; à jam di&tà diffe- rens. Cüm autem Manna duorum generum fit;utrumque genus in Cairi officinis venale reperitur : unum folidum, Mannz appellatione ; aliud liquidum, Tereniabin nomine:de quibus hoc loco nihil dicemus, cüm in libro de Arboribus perpetuá fronde virenubus, faus fuperque de eiscgerimus. E monte Sinai in T aurum iter. CAPYVT LXVI; bus, quos ex cádem arbore revulfos aiebant, ex qua Mofis virga confecta erat , quà percuffo faxo, aquam filiis Iftaélelicuit.. Videretur hzc arbor Acacia, nifi enodis cffec; Nos, relicto quod emenfi eramus itinere,id, quod Taurum ducit ,ingreffi finus, quod duorum duntaxat eft dierum. Magnos Gazcllatum greges difcurrentes per Sinai montes & rupes obfervavimus, quz inftar ovilium gregum multiplicantur , qnód nemo eas venc- tur. Noctem in planicie duximus; poftridie fummo mané ad eum montem profedi fu- mus;qui unico die fuperandus erat,inter Taurum & montem Sinai,admodum difficilem, Omnes magna ex parte Abfinthio Seriphio & Pontico, Ambrofia Arabum ; Eupatorio , Papavere corniculato, Balani myrepficz arbore , atque Geniftz Aribicz genere à noftrá diverfe obfiti funt. Nafcuntur etiam in faxorum fiffuris Cappares;plurimum àbhis qux i arbores adolefcunt , & qux in Gracia proveniunt, differentes. Monte tandem füperato; cjus defcenfus long? difficilior nobis fuit quàm afcenfüs:nam cm celfo loco effemus; ma- gis difficilis vifus eft defcenfus ipsáafcenfione. Paululum in defcenfu progreíli,amoenum fontem reperimus , qui fecundum noftrum iter decuircbat, ejusriuum diu fequuti, Aca- cix nonnullz ftirpes, & Heliotropii majoris (quod in fruticem trium cubitorum altitudi- ' nisexcrefcit) fefe obtulerunt. Hyofcyami praterea genus, in fruticem quodammodo af- furgens, valde odoratum & pingue. Confpiciuntur ctiam iftic Colocynthides & Cucu- meres filveftres ab Afiaticis & Europzis differentes. Paulo poft meridiem,montem omni- nó fupergreffi , & amplam laxamque planiciem inter montem & finum Arabicum fita ingreffi, quietis causá tentoria fiximus,quatuor feré à Tauromilliaribus. Paulo poft me- diam noctem inftitutum iter profequuti, ante diluculum in Taurum petvenimus. Colo- cynthides per hanc planiciem maximà abundanuà fponte nafcuntur. 2 I A M difceffuros Caloieri baculis donárunt oblongis ; teretibus, Ievigatis & fatis gravi- Li T auri oppidum c arx: tum fimeularia ad rabri : marit littus obfervata. & | Car LXVII. M EE T AVR V M perdudi, tentoria extra oppidum quidem fixi musti oppidum ingref: fi fumus : oppidum autem nuncupamus, licet tenuis duntaxat fit pagus: fed quia celebris eft iftac tranfitus, marifque Erythrzi portus , oppidi appellationem obti- net: cumque regio ad inhabitandum fitincommoda , magnum quidpiam eft , talem pa gum in adcó flerililoco confpicere. Dimidio à Tauro milliari , in planicie , quadraginta palmz nobisoftenfz funt, quarum in Bibliis fit mentio : apud has funt aqua calidz, qua- rum fcaturigo haud multo. major eft exili fonte: harum rivus aliquantulum decurrens; breviper arenas cvanefcit. Summa loci incommoditas in qua Taurus fitus eft, facit ut pauci (intincolz: nam lignis & aquà dulci carent, cogunturQue procul inde ea petere : ad hzc portus minis tutus & tranquillus eft, cüm omnibus ventis valde fic expofitus: imó ne portus quidem proprié dicendus eft, fed marina potiüs plaga. . Paguseditiore nonnihil lo- CO fitus eft, quoniam intumefcens interdum mare , toram planiciem inundat , & pagum ambit;cui contigua eft arx,arenofoloco fita, exigua, quadrarolapide conftruda, (ingulari- bus turriculis in quatuor angulis przdita, leviter fabricatis, & foffis autaqua dulci carens: vicinum tamen habct puteüm, cujus aqua falfa alterius penurià bibi poteft. Hujusarcis latitudo intra muros fexaginta duntaxat paffuum, longitudo o&oginta, quales celeriter gradiendo fieri folent:eam itaque ejufdem longitudinis & latitudinis deprehendimus cum coenaculo illo Palatii Lutetiani,Sala nuncupato. Magna Tauri pars à ludzis & Chriftianis Giacis, Arabibus, & Armenis habitatur. Templum etiam eft Caloicrorum Maronitarum, 3 quorum E S Cm Fi Gareiam sb Oria. HO | 7 201 S3 PBTRICEEd IONLIStOo. . quorum facra adiimus, partim Arabica, partim Armeniacajpartim Graeca lingua decánta. ta: quz dum celebrantur, federe non folent ;atcüm longo tempore in templo (int; (ingu- lis Ícipiones przbent, quibus fub alisimpofitis innitantur. Magnus eft híc ficcatorum pi- fÍcium provétus; captos per alvum aperiunt,exenteratos faliunt & fole reficcant: co etenim modo parati diu confervari poffunt. Inter reliquos agnovimus Bars Gallorum,quos Lati- ni Lupos nominant, & V mbras, quas noftri Mieres appellant, Cantharos; Gaiiis Bremoes de mer di&tos, & Synodontides, plurimos etiam Sargos, Sparos & Auratas, Dorades Maffi- lienfibus di&tas,à Gallorum Dorades differentes,qux in Occano capiuntur,& Faber Laci- norum funt. Salpziític longé majores & frequentiores quàm in mediterranco mari. Co- rallii genus ific nafcitur, Arabibus Chavez nomine cognitum, interiore parte concavum, - numerofisQue tubulis prxditum: quoniam veró elegans eft, & copiofum, ejus fragmenta, . (qux binorum cubitorum longitudine,coxzque humanz craffitudine,colore partim albo, partim rubro funt predita)ad Mefgedarum & Carabafchara valvas appendere folent. La- pidis ctiam genus iftic confpeximus, à veteribus Arabici cognomine infignitum: ncc agno- viffemus, nifià Caloiero quopiam admoniti, qui ejus globos nobisoflendicà D. Macarii phano, quod ab altera finus Arabici parte, & Tauri regione cflà fcfc (ut afferebat) delatos: ubi non minorejus eft copia quàm in aliis regionibus filicum. Orbicularis cft;gravis, Pyrici fimilis , granis conftans quadrangulis , Andro-adamantis inflar. Taurus Caravannarum cft (latio, quz aromata ex Mecha & Arabia feliciadvchunt. Scimusautem piper , gingi- ber,;aromaticas nuces, caryophyllos,laccam, fanguinem draconis,atque macin có invehi: etenim his omnibus Carauannam onerari confpeximus , nobifcum profe&uram , in qua ctiam viginti cameli his duntaxat conchyliis rotundis onufti fuerunt, quibus clavesin Eu- xopa appendi folent: Cairi veró incola iis utuntur adlevigandam & expoliendam papy- rum,telasQue coloribus permixto gummi infeQas; quibusamiciuntur , ut olim folebant, - aves Eg cymba rubri maris. - : GP. VEEXIIN . earum urbium quz ad mare rubrum & Taurum fita funt, funiculise foliis palm : contextis duntaxat confuta funt;qux licet non adeó firmiter (tipata (int;ac fi ferreis clavis conjuncta forent, iis tamen fc mari concredere non formidant: nam ligneis clavisca adcó probé compingere, piceque ftipare nórunt, ut tutó navigare queant. Hallucinantur qui naves in quibuídam regionibus ferreis clavis non compingi ob magnetis metum exifti- mant : nam licet rnagnes ferri ad fe trahendi facultatem habeat; minimé tamen creden- dum eft, eum tantá vi pollere,ut navem ferreis clavis conjun&tam, vel é longinquo pertra- here poffit. Hujufmodi veró nàvcs fabricant incole, quód magvis arboribus, quarum a- feresferreosclavos ferre queant, reliquàQue materiá neceffarià deftituantur; adcoquc cge- C YM 3, lintresque & alia navigiorum genera mifcrorum & egenorum incolarum - mi fint, ut aliunde comparare non poflint : cumQue praterea naves ferro autaere veterum more conjungere ufus apud cos jam defierit, funibus cymbas confuentes, levibus expenfis eas conftruunt.. Huc accedit, magnis navigiis ipfos non indigere ; exigua enim illis füfü- ciunt ciim ad pifcationem, tum ad merces hinc inde per canalem, & zítate per mare ru- brum tranfvehendas. Verum quidem eft magnas onerarias naves, triremes, aliaque varii generis navigia iftic confpici; fcd aliunde adveda. Vtut fit, navigatio in mari rubro peri- culofa, ob fcopulorum frequentiam. Ad Tauri littus oftrei genusinvenimus Tridachna à Veteribus Grzcis nuncupatum, nuncautem à vulgo Aganon vel Aganos. Illyricis & Mc- diterraneis majus, & ab hisquz à Lemni & Eubcez incolis Gaidcropoda vel Acynopoda appellantur differens, & iftic in littore non minüsfrequens, quàm noftrum in Oceano; co Caloicri vefcuntur. Generofum etiam vinum invenimus (nam Chriftiani Arabes; Armc- - ii, Grzcique incolz vineta colunt) eoque utres & lagenas implevimus. Aqua quam Tau- riincolz bibunt, dimidio inde miliari petenda, caque non admodum falubris: nam nitro- fa&falfaeft, Vicuseft inco pago, aliorum per /Egyptum fparforum more contc&us; fub tectum enim incolz concedunt, ut ab infigni folis ardore fefe tacantur.. Palma per plani- ciem nafcentes,da&ylos ferunt pingues, rufos, molles, admodum humidos, & ab aliarum provinciarum da&ylis ditferentes. Eam ob caufam incolz in fportis e foliis Palmarum con- 1extis eos reponunt & comprimunt caricarum more, maífamqQue conficiunt , qux longo . tempore confervari poteft, ut tamarindorum maffa; is vulgaris cft & primarius incolarum €ibus. Ingentes marinas teftudinescapiunt, quarum integumétum (ive corium non minus ^ Z 4 amplum OBSERVATLONTY M. i118. tl. 15i amplum eft zdificitalicujus iànuà.. Olimi Chriftiani iis vefci non àudcbant , quía Pattiai- cha Alexandrinus omnes qui vefcerentur ; ánathematis fulmihe petiit: fed ab co foluti; nunc vefcuntur.. E Taurodeinde difcedentes, Cairum redituri , per plariiziem iter feci- mus,monrem Sinai ad dextram relinquentes, & marc rubrüm ad finiftram , ad Septeri- trionem veró tendentes, Polaris ftella juxta utfam minorem adeó nobis humilis erat, ut vix quidpiam urfe appareret cim fub horizontem mergeretur. Confpeximusin ca plani- cie elegantes hortos apud fontem parietibus luto paleato conftantibus cinctos, ad quos nullus nifi per januasaditus patet: tum etiam lacerti quoddam exiguum genus, Ícincoruin maghitudine per planiciem excutrens, Arabes Db4P nominant. Confoedi fubt etiam no- bis ftelliones, quorum excrementa Arabes diligentei legunt , Grzco nomine Crocodilca dicta, atque in Cairum venalia deferunt ; unde ad nos porró advehuntür. Inter fteriles & calculofas arenas, exiguá animál invenimus phalangio fimile, oQtonis pedibus prxditum,; hoceft, uttinque quaternis, quod equorum crura confcendens, mirum in modum eos di - uexabat: at camelorum ductores fimulatque id animadvettebant,fcopis ad cam rem para- üis,illicó deturbabant. Nonnihilà maris finu deflc&entes , ad fontem pervenimus, cujus aqua fübdulcis quidem erar, fed nonnihil etiam falfa, quà adaquati funt cameli. . Htc fub- fiftentes, poftridie ante lucem fecundüm maris littus iter fecimus : atque ob monus in mare prominentiam per aquám equitare neccffe fuit. Deinde planiciem denuó ingre- dientes,ad pugnam nos comparávimus, ab Arabibus metuentes : cos eniin prada caufa adoriri nos velle intellexeramus. Viginti Ianizari , Sccharab cum fuis Arabibus, & qui , Dn. de Fumet comitabantur, cum reliquis fcfe comparaverant ad latrones Arabes. exci- piendos, fiadveniffent. Idcirco fervatis otdinibus iter diu fecimus, & ob corum metum maturiüs caftra fiximus, Atlicet eo diemagnum iter confeciffemus ; utribus aquà reple- tis, & camelis rurfus oneratis per binas adhuc horas progreffi fumus , donec tenebra ori- rentur: tum in planicie fubítitimus & pernoctayimus. | Poftridie per molles & atidas arc- nas gradientes,füb nodem in humidum locum pervenimus,atquc iflic inter montes quie- vimus, ubi tamarix, genifta, acacia, holofchaenos & cy perus rotundus nafcebantur. | Avi- culasin tamarice hzrentes confpiciens, diligenter obíervabam , an aliquas agnofcere pof- fem (mirum enim videbatur, aves adeó fterili loco vivere) inter has, pafferes,anthi & agi- thi ànobisfueruntagniti. Vidimusctiam eodem die vultures & corvos prztetvolantes, Jtineria à T auro in Cairüm dietim confecti fapputatio. Ca»vVT LXIX. | tas ; d reliqueramus , atque pervenimus ubi mare rubrum in planum littus fe explicat. Sc- cundo per aquam nobis gradiendum fuit camelorum ventre tenus... In litore lapi- dem invenimus orbicularem, magnitudine & craffitudinc cum argenteo nummo Gallis Teilen appellato, refpondentem, quem numifma (ferrei etenim. coloris, crat) effe arbitra- bamur, quód Hebraicos quofdam chara&eres naturà expreffos haberet : is nobis in me- moriam revocavit alios quofdam lapides in Britannia etiam à nobis obfervatos , in quibus tribuli aquatici, Domini de Rohan infignia, erant expréffi. . Sub no&em dimidio miliari à fontibus amaris fubítitimus, ad quos propter jumentorum laffitudiném ; & no&em vici- nam pervenire nequivimus- Poftridie anite lucem digreffi, & ad fontes peryenientcs;utres aqua iniplevimus , & paullum defledentes ad Sues meridie. venimus... Itincre igitur die- zim, ut ex Tauro in Sues confecimus, fupputato, quinque dierum cum femiffe. effe.com* petiemus, etiám properanter confedum. Hujus finus five canalis necaquanec arena rü- bent, ut plerique cxiftimavére: nomenaalia de caufa ei inditum. Nam Rex quidam,Gra- co nomine Erytlira dictus, ZEgypto imperans , huic mari áppellatiórierh dedit: hinc Ery- thrzum, hoccfít, rubrum mareappellatumi... /Eftus reciprocationem habet ut Oceanus : finus enim folummodo eff ex Occano in contirientetii Arabiz protenfus , quem veteres Arabicum cogiominarunt : at fucceffores Etythrzum dixetunt ab eo quem dixi Erythra, qui naves fabricandi artem invenit: cüm anté ratibus duntaxat veherentur, ut folent nunc. in Druentia, & aliis rapacibus fluminibus. .... . ; E x eo loco digreffi, in candem viam rediimus, quárh in montem Sinai proficifcentes me tPor tti - 21 ELLE D í iX. D oW MY YN PDIÓdNII (Portus Sues ad e/Mari rubri littus. ' vhi Q. A5 T; X 3s * quod verifimile videtur; nam primus rubri maris portus eft, & Cairo vicinus. Ale- xandro é vivis fublato id nomen adeptum fuit: Pcolemxum enim Lagum , cüm JBgypto imperaret, filiam fuam Arfinoén infignis formx Lyfimacho Macedoniz Regi matrimonio collocaffe legimus,in cujus honorem hanc urbem Ptolemzus Philadelphus exftrui iuffit, & ipfius nomine appellavit. Magna hic eft omnium rerum difficultas ; cani ob caufam à paucis incolitur: nulla enim eft aqua potabilis ad duo milliaria in circuitu. lllic duntaxat confpicitur exigua quzdam arx, veteri more exftrudia , infirma, in cumulo fita. Et licet Turcarum Imperator ingentes fumptus fecerit, ut magis excultum eum lo- cum redderet, ne hilum tamen profecit :tantaenim omnium rerum, uti dixi, cft difficul- tas, ut vix quifquam habitare queat. Circiter triginta vel quadraginta triremes confpexi- mus in ficco repofitas, quas Turcarum Imperator Conítantinopoli in Nilüm ufque tranf- vehi curavit; deinde adverfo Nilo Cairum pertrahi;ibi diffolutas, camelis & curribus in . Sues deportari, atque denuó concinnari. Navium ftatio illic malé tuta eft ; quoniam plaga marina omnibus feré ventis eftexpofita. Difficiliscft in mari rubro, ob fcopulorum , qui fub aqua latent, frequentiam, navigatio : attamen omnis claffis qux à Turca adverfus In- dos mittitur;in Sues inftruitur. Atquecuüm iftic verfaremur, incidimus in quadraginta vel uinquaginta camelos, Cairo illuc miffos,qui aquam é puteo Sues haufta,coriaceis utribus detenedi in triremiü ufum,quas Baffa fivePro-rex JEgypriacus in Indiam ablegabat,ut op- pidum nomine Zibit, quod pauloanté defecerat,denuó füb poteftaté redigeret. Tamertfi autem ca aqua fala fit & amara,nautz alterius dulcioris penurià bibunt. Cairum repcten- tes, medio inter Sues & puteum itinere, fpeculatores confpeximus , tabulatis quibufdam hinc inde fparfis infiftentes, corum more qui apud nos vineta , ne uvx decerpantut, obfer- vant. Singulis tabulatis biniaut terni viri inerant, qui procul confpicerentan infidiatores aliquos obfervarent, & urbis incolas admonerent,ut fibi caverent: quod cum his convenit quz Plinius de Carthaginenfium fpeculis (quibus ufi funt dum Romani illis bellum infe- R ECENTIORVM plerique Sues oppidum olim Arfinoéfuiffe nuncupatum volunt: rebant) narrat, hinc inde per illius regionis plana, qux vcluti mare xqua funt , & deferta | utapud Sues, collocatis. Ad puteum Sucs cüm fecundó perveniffemus ;in multam no- Gem fubftitimus: deinde oncratis rurfus camcelis,reliquà no&is parte, & fequenti dic, fine intermiffione iter continuavimus, donec feró admodum ad Nili ripam pervenientes , eo- dem loco pernoctavimus , in quo anté , dum montem Sinai petebamus , quieveramus. Hunc fucceffum noftra habuit in cum niontem profe&io,quam vicefimo die abfolvimus, redu&tisfolüm tribus equis : nam reliqui fex vel feptem in itinere perierant.- Arabes fabis duntaxat & hordeo cos pafcebant; quemadmodum camelos,quorum etiam maxima pars periit. Hoc die camelorum dux; ammadverfa procul in planicie vipeta, proclamata & ge- , minata viperz fuo idiomate appellatione, conjedis faxis, ipfe & ejus comites illam neca- runt;quod indicium eft, illos magnopere eas exhorrefcere. | gyptiacz viperz & ceraftze pelle admodum obfequente fünt przditi, ut experientia nos docuit: nám earum pelles tó- mento impletz,, duplo craffiores quàm anté füerunt ; quod. in aliarum regionum vipetis noncontingit. Habet ZEgyptus multos praterea ferpentes , quorum non meminimus, que de nocentioribus dixiffe fatiseft.. Quoniam porró condita atque integra quotün- am ferperitum alis & pedibus przditorum (quosex Arabia partéin /Egyptum advolare ferunt)corpora vidimus; unius ex iisiconem Liedórum oculis fi ubiicere voluimus;plüra dc coinlibrodeSerpentibusdiQur. '" . ^" - 2 ue TR TRES ID Tn itinere, Arabum & AEgyptiorum rüftico- rumturbam invénimus, quam Baffa vipet JEgy- ptum comprehendi iufferat; üt remigum officio fungeréritur in. expeditione füprà rnetoratá. nominc ZEgypto przeft, triremium claffém pa- raturus, quofcumque obvios indifferenter com- prehendi iubet: nec. quifquam mutire. audet , quandoquidem id fit in Turcici Imperatorisob- . fequium tanta eft inter eius fübditos obedientia : catenis tamen non cocrcentur , fed ex- co 1 . iv; "e - K ditione confe&ti, domum redire permittuntur. Quo tempore fimilis fit delectus, Chri- Cairum ineolentes, domi fe eontinent, nec quóquam egrediuntur. Turcici milites, B .qui ^ Cairi enim Baffa; qui Turcarum Imperatoris OBSERVAÀTIONVM LIBER ii 133 qui tota illa profe&ione comites Domino de Fumcet additi fuére , tantum bifco&i pànis fecum detulerant, quantum ad illam é Cairo ad montem Sinai profe&ionem füufficeret : nectamen omnem in reditu abfümferánt. inde faeilecoenofci poteft corü in viu frugali- tas, quam aliarum nagonum homincs imitati haud Boffenr Nodis partem ad Nili ripam craduximus : poftridieQue fitmmo mane, oncratis camelis Cairum fecundo pervenimüs. E Cairo in montem Sinai profectio, Egyptiacorum & Arabicorum Camelorum cimitc- rium eft : quia pleriquc omncs inco itinere pereunt,ut apparet ex eorum offibus quz hine inde fecundum Pam difperfa jacent: inde fit ut illud iter multum à vulturibus frequente- tur, quorum pridie manas turmas (in quarum fingulis non minus quinquageni fuére) obfervavimus : atque affirmare aufim inter reliquas rapaces atque curvis unguibus przdi- tas aves, folos vultures turmatim volare. : eM urrbina va[a in Cairo venalia , e. de Nitro. ^Cáà?PVyT LXXL- : Y í W NcENS Murrhinorum vaforum copia in Cairo à mercatoribus publice venalis propo-- || nitur. Cüm autem videremus ea novo Porcellanz nomine appellari , ejus appellatio- nis Gallicum etymon perquirere libuit: atque animadvertimus, denominationem fumfiffe à Conchylii quodam genere Murex Latinis dicto , quod Galli concham porccel- Janicam nuncupant: tametfi affinitas vocabuli Murex fatis refpondeat voci Muirhina : Gallicz tamen appellationis erymon duntaxat perquirimus , quoniam Porcellanica vafa ea nuncupamus : necignoramus Latinos Myrrhz vocem à Graca cuvga dcduxiffc.. Vafa quz Porcellanz appellatione apud nos hodie venduntur , nullà notà cum veterum vafis conveniunt, Scd nec fummi totius Italiz artifices fimilia parare norunt, nam commoda materia deftituuntur : attamen vafa ab ipfis conflata , Porcellanz nomine donant atque etiam venundant.. Latz fignificationis eft Porcellanz vocabulum, & multis conchis 1ga- rinis applicatur. Quia porró elegans vas é concha marina paratum aptius denominari non poffet fecundum veterem appellationem,quàm Porccllanicum: cxpolita illa & fplen- dentia conchylia margaritiferis conchyliis refpondentia arbitratus fum affinitatem ali- quam habere cum materia vaforum antiquorum Porcellanicorum : huc accedit, quód Galli fpharans illasad precesad numerum recitandas idoneas, magnis cochleis confe- as, Porcellanicas fphzerulas appellant. Tranfparentia funt ea va(a Porcellanica , magnó- quc zftimantur in ipfo Cairo,quoniam ex India deportari affirmant: quod mihi verifimile non videtur.* nam neque adeó frequentia , neque adeó magna vafa confpicerentur, fi ex tam remotis regionibus dcferrentur : Gutturnium enim , poculum, aut aliud vas quan- tumvis parvum, fingulis ducatis vaneunt: fi ampla fint, tanto pluris zftimantur. Magna eft in plerifq. Europxis ve ERAT affirmant noftrum Sal petrz effe Nitrum veterum, cüm tamen ne mica quidem legitimi Nitri inuniverfo orbe Chriftiano reperia- tur, nifi aliunde delatum ;contrà in Cairo adcó vulgare fit, ut ejus decem librz vix uno maidinaftimentur.: Varius apud illos cjus eft ufus nam & vafa eo inducunt, & filiquis Acacix admixtis coria parant. Extra utbem Cairum cleganter conftru&a confpiciuntur templa , Mefquiez, feu Mo- fchez, ive Mefgedz dida, multorum magnatum fümtu & curá paucis antc annis ex- zdificata: nam fi quis Bafcha,Sangiacus;aliü(ve auctoritate pollens Imperatoris Turcarum aulicus, aliquid memoriá dignum pofteris relinquere vult, ejufinodi fabricas exftruit pic- tatis caufa, quibus cifternas adjungit, aqux confervanda idoneas, ut quilibet fua jumenta inde aquare, ipfcáue fecundum eorum confuetudinem elucre fc poffit: nam toto corporé eloto, ab omni peccato fe liberarijex Mahometi inflituto, arbitrantur. Solent Arabes pu- blicislocisaquam plerutnque proponcre,quam per certos vitos circumferri curant, & qui- bufvis obviis przberi finc ulle precio, nifi qui aquam fuimpfit, ciuilitatis caufa aliquid ipfc- metdonct. [n Cairo reliquifque ZEgypti, Syriz, Turcorumáue Imperatori fabje&arum Provinciarum urbibus, ubi viz co£unt & conjunguntur , ingentia ponuntur vafa, qua fin- gulis diebusaquá implentur, ut qui fitiunt inde haurire queánt. Inde fit it publicc cibum fumere eos non pudcat. Nam comparato quem edges in forocibo, ad vasaliquod'aquá plenum concedunt, cxemptiíáue calceis iftic confidentesin propatulo vefcuntur. Fenum in Cairo venale, in pratis, noftro more, non eft demeffum, ricque gramen eft, quale in Cy- «ladum infalatum fcopülis lcgitur : fed ex trifolio * fato conftat ; caule concavo przdito, quod demceffum in manipulos colligatur, deinde pet fafces diftribuitur. Eo autem liben- ter vefcentur equi. , ol MM Mirum 134. PETRI BELLONTI kd * Mirum fane-eff, Bellonium dubitare, au povcellanica va[a qua Cairum ex India advehuntur, fm legitima, eb ab- sndantiam Cy preti vilitatem. Si Vlifippone Regias naves cen[pexiffet ex Gea cr alib India Orientalis evepori vedeun- zes, vari generi mércibus exoticis onsilas, inter quas Cr frequentia va(a porcellanica nen iflic quidem confecta, fed ex Sinarum regno adyedaa, aliter baud dubii fenfiffet. Sed etiam nunc, poslea quàm Bataviin Undiam Orientalem na- vigationem inflituere ceperunt, ex Bahtam lava emporio, C Sumatra alit(j, Infuiis in quibus Synenfes negotiantsr, fingulis annis fimilia vafa cum magná aromatum emis generi abutidantiá reportat. — ; * Non dubium eit : quin id irifolium legitima fit medica, qua. viridis per Hi[pemias equis datur : mullum etenim fa- num per uniyer(am Hifpaniam reperias ; nec etiam ayenam ; binc, conafum fitamen fani, vsum ayena yicem iiic fupplet: Succinum non e[fe fofile, ut plerique existimaruut., ed arboris gummt. CA RDUExXI:! minore eft apud Arabes, Syros, /Egyptios, & Indos precio, quàm apud Chriftianos: nam Tutcz perinde his fpharrulis utuntur vt noftri homincs , & fuas preces ex con- fuetudine ad eas demurmurant.. Sed & ad alios variosufus applicant , veluti ad ornatum €phippiorum, frenorum, clitcllarum, equorum, mulorum, camelorum. Ejus adhuc 'ru- dis ingentes culeos plenos in Cairo confpeximus, fragmentis five glebisgemini pugni craf- fitudine , quorum nonnullis arboris cortex adhuc inhzrebat , tenuis ,levis& nitidus: & cüm ejufmodi cortex interdum inveniatur plufquam palmari amplitudine; ingentem at- borem ex qua profluit, effe dicendum e(t. Plerique zfhimarunt Succinum fluidum effe liquorem terreftrem, qui in mare devolvatur, & iftic induratum à ventis in littus reiicia- tur. Ertoneam autetn effe hujufmodi opinionem experientia ipfa docet: nam fi Succinum in aquà mergitur, quà ratione verum id effc poterit quod afferunt? Diligenter igitur per- *legis iis quz veteres de Succino fcripferunt, totiefqQue reperto inhzrente cortice, in Dio- dori fententiam facilé concedimus, qui exprefsé afhürmat gummi arboreum effe, quod vi ferruni ad fe trahendi pollet, quemadmodum magnes , íi primüm fricetur; quod Dio- cles, T heophraftus, & nonnulli alii jam obfervaverant: idque verum effe comperimus. Pleraque obtinet nomina cüm Grzca tum Latina, uti Succinum, Avyfdesr, Lapis lyncis, "iipusotoesr. : S vVCCINVMÓ quo fphzrulz,quibus ad numerandas preces uti folent, parantur, non Dellenium in cen[ura de Suscino falli, iam notius ef quàm ut multis de eae agendum [it:tmam Cy odor Cr tota ade | Succini natura bitumino[um quidpiam effe, facilà evincunt. AXoftra "Profechionis in Hierufalem apparatur. CAPYT IXXIIL ceffarias curabamus, conductitia jumenta & annonam nobis comparantes, quemad- modum anté ad profetionem in montem Sinai feceramus.. Hierofolymitana autem profedio, magis equorum & mulorum quàm camelorum operá perficitur. Turca porró & Arabes longinquam profeQtionem z'ftate füfcepruri, tamarindos emunt: magni etenim u(us funt per univerfum Turcz dominium ,nonad medicamenta paranda , fed ad fedan- dam fitim ut fingulis annis plus quàm tria millia pondo in Cairo venundari putem. Incorum Mefquedis elegantia magna vafa é marmore varii generis confecta antiqui operis confpiciuntur , quz olim ad condienda variorum animalium cadavera ufürpaffe credimus:nam cüm pleraque animalia facra xftimarent,ea condicbant,& in ejufmodi vafa tanquam in fepulcrum recondcbant; homines autem aliter condiebantur ; ut anté dixi- I N Cairo fübfiftentes, profectionem in Hierufalem, adornabamus , & res ad eam ne- mus. Cairi incolz mentionem facientes Prxfedorum qui Sultani tempore vixerunt, Cir-; caffos eos nominant; quod admirati fumus, appellationem adcó antiquam & Herodoto notam etiamnum retincri audientes. Cairinus Baffa fuam aulam non Arabum aut ZEgy--- priorum, fed Turcorum more gubernat. Cumque obfervaverimus qua ratione Domi- num dc Fumet (qui illum falutandi & ipfi valedicendi cau(à adiit) exceperit ; dignum quod hic infereretur judicavi. Omnes (uos laniffaros auratis, fericeifque diverforum co-. lorum vcfibus eleganter exornatos ordine collocavit, nullis acinacibus aliifve armis ac- «indtos, fed demiffis & decuffatis manibus;quod indicium eft magnz Turcarum obedien- tiz : ad gerendum etenim bellum folummodo arma expetunt. Arabes geftare di ct oss o. lent; LJ i * - quibus in pelinem veda&tü, c7 citrierum (ucco excepti; &ibus uflu parant. Arabes (uui Podium , cuius Avicenriá OBSERVATIONVM LIBER IL. 43g folent, quod T'urcz nondurn in ufum receperünt : alia amen tela habent cüm pacistum belli tempore magis utilia, de quibus iam diximus. Comparatis rebus ad profedionem — - neceffariis, terreftri itinere illam abfolvere vifum fuit. "Epgyptiacus quidam frutex [emper virens, qui rubro colore inficit. C. LxxLvw) à 1E Saturni qui fuit xxix. O&obris anni quadragefimi feptimi fupra millefimuni 1) & quingentefimum , node dubia , urbe egreffi fumus , & ad Mie sedato quartà millianis parte ab urbe diftantem conceffimus,(üb cujus te&o pernodtavimus:unde ; / dic Dominicaante lucem difceffimus. ZEgyptus Nilo inundata nobis ad finiftram erat, in quá pagos locis editioribus fitos inter palinarum filvas confpiciebamus. Obferyavimus fruticem Alcannam nuncupatum, quem diligenter colunt, atque ex. eo egregias czduas filvulas parant... Latini Arabum interpretes, Ligufttum Latinorum effe arbitrati funt; fed falluntur; nam diffimiles funt frutices. Alcanna "in Punicz mali altitudinem excrefcit: fcd czfa, virgulas duntaxat profert, faligncorum viminum inftar. Magnurh adfert. qux- ftum ZEgypri incolis: nam cjus folia arida in pollinem terunt, flavo colore inficiehtem. Hujus pollinis cenfus tam ingens eft pereas regiones quz Turcarum Imperatoris fubja- cent impcrio, ut plus quam octodena ducatorum millia reddat : invaluit enirn. eà confue- tudo, ut omnesmulieres, manus, pedes, capillorum partem rubro aut flavo , viti autená ungues rubro colorc;hoc pulvere inficiant : addito praterea alumine, puerorum utriufque fexus capillos tingunt, equorum jubas;pedes & caudas. Ejus regionis mulieres ad formx decorem multum accedere putant, fi ab umbilico infrà;etiam coxarum partem flavo co- lore inficiant, quem ex hoc pulvere concinnare norunt ; fimulatque ex balnéis egrediun- tur; quoniam eo tempore color altius penetrat. Illius ufus adeó frequens eft ; utnon mo- dóapud Turcas invaluerit, fcd etiam Wallachiam, Ruffiam, & Bofniam deferatur. Cuni itaque plebs hoc pulvere carere nequeat, neceffarió ejus difttibutio magnum cenfum pra- s ber: fepedue accidit ut Alexandrinz naves eo oneratz,Conftantinopolin devehantur;qui illicó venundatur & diftribuitur. Cairum cgreffi, Canalem fequuti fumus Daniiatam du- centem. Et quoniam intempeítà node difcefferamus; ante lucem pervenimus ad viarri qua Sues ducit. T mST ciouptt p PB * Hui etiam meminit C. V. Leenbartu Dafylycut, five Rawwolfiu, Lib.1. cap.4. fui Hedaporici. iripoli, «— Q, inquit invenitur etiam frutex nofiro im GermaniaBeyns — | boliz. feu Mundboltz, Ligusiro à Latinis appellate, fimi- li; Arabes Alcanna, five Henne, Graci vulgari lingua; Schenna vocant : ad qu05 ex e/Egypto , precipue verà ex Caire, ubi copiose proveuit, defersur.. Hunc Tur& e Mauritan, propter florum gratum c fuavem oderem , Méfcho fimilew, diligenter tn fictilibus vais, aut ligneis £apfis alunt, c hieme, nefrigore (valdeilli adverfo) per-.— eat yin cubiculis aut. (abterraneis locis ferpanz. Flores 7 fient pallidi, vel fubflayi,na[centes in 1byr[o palmum fere lenge , aliquantulum tamen explicato , uz etiam foliola... inter flores naftentiaconfpiciantur. Ramuli pené flori con-.. calores funr, qui (atis copiosà ad nos adferuntur purgan- dorum dentium gratia : iis enim extima parte primüs premanfis , tamquam [copula aut penicillo dentes levi- - gant & detergent. | Càin porri feriis, in Augufto vide- licet, germinare foleat nonnulli aquá rigatit,in qua (apó— diffolutns; alii radicibus calcem dddant,ut maturis ger 550 mina & feres proferat. Folia tota bieme permagent ,ex — unoues cr infantium capillos, festis diebus, rubro colere, tit eriam équerum iubas cr caudas, tingüunt. Virida ef — & pulvi, é* adeb vulgaris apud cos ciu u(w,tt ubique in. — foris culeieo pleni venum exponantur imo nayes eo onu- fla exv/Bcypto & Africa per Turcarum Imperatorü di- tionem diriundemerihaht illa agnum vedigal fin- qula anni ex eo commercio acipiente. | Ex bus radi- 61.cp. meminit. Qua cim ia fint, bune peregrinum ee A LM Eos -336 PETRi BEXlLlLONII "fruticem (cuins Salomo primo Canticorum weminit) Cypro Dio[coridis convenire allimo. Hademu Dafjycu. — Ceterum, licet adeo luculentam buius fruticis defcriptionem ipfe dederit , ad pleniorem tamen eius éoonitionema con equendatu, frutisi etiam iconem ex Dafylyci Lib, vit, defumptam Lcéloris oculi fubiicere libuit. " qiurimi ZEgypti pagi , fecundum "viam. - qua Hierufalem duct, fiti. Cuvvr LixxV. colebant, tanti in Cairo ufüs, ut toto Septembri & Octobri fingulis dicbus cameli hujufmodi fru&u onufti adveniant.. Q uzftuofus eft, nam nullo negotio provenit prafertim per Nili inundationem. Avicenna & Serapio Bategam nominarunt : nunc "JEgyptii Copus appellant. Plerique in hujus nomenclatura hallucinati funt, falfo Angu- riam fiuhcupantes : nam Ánguria cucumerem fignificat. In tantam interdum amplitudi- nem exctefcit, ut quatuor aut fex camelum; unicus, hominem onerarc queant. Eo die in apertà planicie pernodtavimus:poftridie veró in amplü pagum pervenimus nomine Cauq, ubi (übfiftendum fuit,ad annonam neceffariam comparandam (per fterilia enim loca fa- ciendüm erat iter) orizam, pifa, fabas, ova, poma, pira, uvas, da&ylos, ficus. Vixalia her- ba per eas arenofas folitudines nafcitur quàm Hyofcyamus niger, agros fua viriditate ve-- ftiens. Tardéex Cauq digreffi, tota noGee iter fecimus, donec in pagum Cataro, editiore loco, non proculà Nilo fitum veniremus. Suam quadrage(imam tum celebrabant : pro- pterea faftigia turrium fuórum templorum aut Mefguedarum, undiq. obfita erant accen- fislampadibus totà noe ardentibus : qui mos per univerfam T'urcx ditionem ubi Ma- humetiftz viuunt,obfervatur. Arabicarum porró Mefguedarum turriculz à Turcicis dif- pss patentes mollis arenz campos iter fecimus, in quibus ruftici Citrulli genus ferunt, quód Arabice triplicem, T'urcicz unicam contignationem habeant. Eorumqua- dragefimz menfe lunari durant: jejunium celebrantes, cibo & potu abftinent in obfcuram no&em, donec ftellarum fplendorem confpiciant : deinde totà node comporatiunculis indulgent.: Cataro magnitudine refpondet Caugq, palmaeQue arboribus cingitur :elegan- tes iftic coluntur horti, ob aqux commoditatem ; cujus rci caufa celebris eft pagus. Ulte- riüs deinde progreffi adalium pagum nomine Bilbez,ubi fumpto prandio,reliquo die fub- ftitimus;cum zfítus vitandi caufa, tum ut jumentorum quieti confuleremus: ibiautem vi-. &ui neceffaria in foro perinde atquein Cauq invenimus. Inde digreffi, & inter Orientem ac Septentrionem tendentes, à dextris prater flerilem planiciem nihil confpicicbamus ; ad finiftram veró offerebat fefe regio qu à Nilo intindata, fertilis & culta eft, plurimis pagis abundans;Palmarumque & Sycomororum filvis. Magnos Gazellarum per eam planitiem oberrantium greges invenimus; eoque vefpere tettiam ftationem ànoftro ex Cairo difcef- fü confecimus. 5 eAdmiralile diffiiled, iter inter Cairum e Hierufalem.. CaAPVT LXXVI toto deinde die quievimus. Hujus pagi, licetadmodum celebris , «edificia ex Pal- marum duntaxat ramis in ipfam arboris truncum inclinatis conftant : funt przter- canonnullz zdiculz nullius momenti. Incolz quadrata quzdam loca harundinibus fe- piunt, ad gallinas; anferes & anates coércendas. Nos iftic camelos, deinde .capreo- los, gallinas , ova, hordeum, panem, vinum , & alia victui neceffaria venalia reperimus. Quoniam porró emetienda erat ampla planities & latronibus infefla ; decem Arabes probé armatos conduximus, qui comites effent, licet. Ianiffaros haberemus : Arabes au- tem longas fariffas tametfi equites in humcris geftare folent. A Salatia quinque horis integris fecimus iter per incultam planitiem , nihílque confpeximus prater Tamarices & Rhamni genus rubentibus baccis , cüm qui in Graci nafcitur, nigris baccis fit prxdi- tus. Eatenusnihil aque contuleramus; cum in fingulis pagis aquam invenerimus : illo vcró die utresaquá implere coadti fumus;quiaejus eft penuria quà nobis gradiendum erat. Ter co die Nili alveum tranfivimus, aquá ad equorum cingula pertingente, qua amara & falfa eft, quoniam marinz permifcetur. Latos etiam pontes invenimus, fed non admo- . dumlongos. Salíosigiturrivos pratergreffi,ad Carabaffara rudera fübítitimus, ad nocte i(tic traducendam. Subfequens dies nobis difficilior obtigit quàm fperaveramus; quód D 1E Martisomniüm San&orum nomini facro, ad Salatiam ufque pagum progreffi, perniollém, cedentem, mobilemQue arenam iter faciendum effec. Ea de caufa agafones equorum CUR LEM. ) € 15 9B S'ERVQETORYyEUTUIEER, rl. .. Nó equorum & mulorum futfragines pannis involvere & imünire neceffe eft , alioqtii mutuo allifü atterendos.. Arenofa platiicic emenfa; ad vallcni'aceeffimus;in qua paucas Palmas confpeximus,juxtra puteum, fubdulccm aquám continentem , cujuspotu Caravanna ufa c(t: ca autem ver(anli rotà educta, utin Zeypto. Süb vefperam iti págüm Belba áppuli- mus, Caftellum nimirum quadrangulà formi jin Paltiirz regione (quz- haud- procul à Mediterraneo mari abeft) fitum; inter ZEgypram & Syriam,bidui à Sálatia itinete. Hujus muri admodum debiles , quxQue infünt zdificia , vitulórüm ftabulisvix fünt majora : re- gio admodum flerilis & arenofa eft, alioqui Palmarum filuis abundans, attamen pleraque victui neceffaria iftic invenimus. Ejus regionis incolz macilenti funt, fufci, & fole adufti, qui Turcorum mere humi non fedent cruribus decuffatis,ut Galliz fartores facere folent; fed ut Ardbes incutvati, fummis pedibus terrz irifixis; infident fuis calcaneis; totofque in- terdum diescum in modum fedendo traducunt; nec magis defatigantur quàm nos fcabel- lisinfidentes: nam cum àteneris affucverint, nullam moleftiam illis przbet ca feffio : de- inde cüm eorüm regio arenofa fit, veftes confpurcarent fi Türcarüm mote federent. Ara- bes, Armenii, Turca, maximáex parte fuas interulas cxtuleo colore infectas habent , ra- roQue albas geftant: pediculis tamen non fcátent, quia fzepé balneas adeunt, übieluuntur & mundantur.: Arabeshumi cubant, fübftratis duntaxat ftoriis ex hárundinibus: vel pal- marum foliis contextis , nec linteaminum ufüm noruit. Exfpedabat nos Cáravanna quzdimQquz Hierofolymam proficifcebatur, apud puteum in planicie fitum ; binis à Bel- ba milliaribus diftantem, cujus aqua nitrofa erat; nam circumjacens locus etiam nitrofus: alteriustamen penurià cam bibimus. Media no&e Caravanna difceffir, os poft tres ho- ras dumtaxat fubfequuti. Secundüim mate mediterraneum , ad finiftram rcli&tum , did iter facientes, redtà ad Orientem tendebamus, nonnihil properántes ut Caravannam ad- fequetemur, quam ad vcfperam comitati fumus; & ad maris littus paululum fubftitimus: deinde ad quartam milliatis partem progreffi, inter binos atenz: mobilis tumulos fodi- musad dimidizx orgyix Lisiudinerta ;dulcemQueaquam invenimus,fed turbidam, & albe- Ícentem;qua noftras lagenas & utres implcvimus , Sinai montibus ad dextram jam nobis apparentibus. Qui porró re&tà profectionem ex Cairo verfus Hierufalem inftitüunt , ne- que Belbam neque Salatiam adveniunt; fed alia via pergunt,cibos & aquam in totam pro- . fedionem circumferentes, INosautem qua diximus via progreffi fumus,ob Nili & pago- rum commoditatem; Ambrofiam, T hapíiam, Libanotidis fpecies, Tamarices atque Apo- cynon in aperta planicie nafcentes reperientes. ANiütvum : C'Ancer quidam exiguus miranda BAI A. CAP. LxxYVIE planiciem ingreffi, quz per fex horarum fpacium duravit, füb lucem, in depreflio- JE. rem planicicm defcendimus Nitro omnino obfitam,in quo equi & camcli pedum veftigia imprimebant : atque initio propter fplendorem , fálem effe arbitrabamur : nec fa- cilé agnoviffemus , nifi antea in Cairo id fuiffetconfpe&um. Non eft autem Sal petra : nam Nitrum naturale cft, iifque notis quas veteres tradiderunt dignofcendum, nempe ut - uftum multos cineres relinquat; Sal veró petrz nullos. Per cam planiciem ad dimidium fcré miliare progreffi, paulo ulteriüs mare attigimus, fecundum cujus littus diu fecimus iter; & frequentes Galei, caniculzQue marina in littore páfcentes nobis confpc&ae fuere. Iftic etiam peculiaris quidam Cancer , & admiranda natur : nam media acftate , fum- mifQuc folis ardoribus, catervatim mare cgreffus, per littus vagatur , ad tres baliftz jadus per arenam excurrens tanta celeritate, ut vix affequi liceat ,cum tamen pulla caftanez magnitudinem non excedat : & integro die per fummos folis aeftus in ficco verfarus, nodu in mare fefe recondit. Ariftoteles Cancrum curforem nominat:pleriq. autem falluntur qui intercetaccos pifces reponunt, & Dromonem,hoc eft Curforé appellane;nam,ut dixi; pu- fills eft;ejufd. amplam defcriptionem lib.2. de Pifcibus dedimus. Notes tora liac noftra profe&tione nunquam adeà obícurz fucrunt;quin obvia queque canfpiceremus; Ea node cüm paululum à Caravanna feceffiffemus, Sangiacus quidám Hierofolymam proficifcens; T oro illo die füb noftris tentoriis tradu&to, Caravannam féquuti fumus, áliamQüc tumultü quendam excitavit,fingens adeffe Arabes. Q uo nüncio non magnopere commo- - ti fumus: laniffarienim qui Dominum de Fumet comitabantur, animofi & bene inftrudi erant. Diuante lucem difcedentes Meditetranei matis Liíttus rcliquimus;atq. clato mane quorundam Iudzorá gratia,qui in turbà erant,Caravannia € Sangiacus fubftiterütmune- - Feenim abillisdonatus;ut eos exfpedtaret, Atq. illiquidé aftut& Venerisdic fub vefperam. MM 5 longius -—7 138 p.ETT-ROI BELLO'NI:T longids progreffi etant ut poftridie quiefcere poffent : confüetudo enim apud illos eft, ne die Sabbathi ullam operam faciant. Nos verà ipfo Sabbathi die przceffimus , in Carbat- fata muris cinctum, atque caftelli in modum exftrudum, divertentes, apud magnum pa- gum, in quo vidtui neceffaria coémimus;illoque vefpere uberiorem glebam invenire coe- pimus, deferente nosarená, Iític Smyrnium copiofe nafcitur, Ambrofia, Alga tertia, An- chufa & Ligufticum. Inter Cairum & eum locum nullas alias arbores conf, peximus, prz- ter Palmas & lanigeras, quarum mala five fru&us delicatà tenuiQue lanà pleni funt, ut anté meminimus. 7 Mrbores aves, aliad, res fmgulares in Dalsflima nafcentes. scia voa HSBURO T V o A M GEXV ER £^ ED ántc quàm in Carbaffara perveniremus, in editioré colliculo, Balanum myrepfi- S cam invenimus, prz iis quac in Arábia nafcuntur vaftam admodum , Bctulz parem, fub quà magna Smyrnii quantitas: naícebatur,femine , uti Coriandrum, rotundo & valdeodorato. Car-báffara vicini &-longinquo confpeximus virentes quafdam arbores, initio nobis ignotas : fed obfcrvatis earum ramis confertim in fummo. nafcentibus, valde fronidofis, & elegantem umbram przbentibus, craffo praterea ipfarum caudice, Sycomo- roseffc deprehendimus ferie quadam in planicie difpofitas , veluti apud nos Iuglandes. Circa Car-baffarz porró puteum aderant arbores Graecis Oenopliz nuncupata, ab aliis .Napeca; Eftautem illud. Car-baffara limes & initium ferrilioris foli Paleftinz.: Iftorum veró diverforiorum five Car-baffara cüm per ZEgyptum tum per Syriam portz ferrez funt, arcamQue continent, propugnaculum in medio habentem , quo fe viatores confe- runt: inta muros parte interiore. porticus funt , fub quas nodu fc recipere licet pluvio temipote, atque etiam propter zftum de die. Tota nocte conclüfi fuimus in eo Car: baffa- 12, excubiasagentes, predonum. Arabum caufa , quos non procul abeffe , relarum nobis fuerat. Caravanna à nobisreli&ta, tota nocle iter fccit, & ante lucem nos przverrit ; com modé enim vel ex longinquo exaudire potuimus:eam ob caufam illico ad cam fubfequen- dam nos comparavimus. Nam confuetudinem hanc habent, ur fi quis Sangiacus , vel Carávannaaliqua numerofa iter facit, campanam fatis craffam cameli alicujus collo ap- pendant, quz é longinquo exaudiri poffit , ad commonefaciendum univerfum comita- tum. Turcici proceres perinde ledicà vehuntur ac in Europá; quam muli nongeflent, verüm camcli. Inter Gazara, quz prima urbs cft provinciz * Egypti, & Bclba, agros de- fertos invenimus ob murium & foricum abundantiam: quos nifi devorarentaves Percno- pteri ab Ariftotele nuncupatz, à Gallis veró Boudrets , naturz inftin&u catervatim eó advo- lantes, nullam fementem poffent facere incolz ; quin ftatim abfumeretur. Provenit iftic Scilla, Thapíia,Ferula, Polium, Haftula regia. Deinde iter fecimus per agros, frumento, leguminibus, & fru&iferis arboribus bene excultos. Sepes poffcffiones feparantes, Rham- no & Halymo conftant;in quibus volitantes obfervavimus Collurioncs, Pies griefches Gal- Jisnuncupatas, qua mures vorant perindeactinnunculi. V idimus etiam prztervolantes multos Vultures, aliaíjuc aves catnivoras; quales füprà commemoravimus Accipitres J&gyptios: quidam e noftro comitatu Pelicanos appellabant, quód forma fimiles effent iis quos anguine fuos pullos alentes depictos viderant. Q uia veró moleftiam nobis exhibuit inquifitio qunatn avis Pelicani nomine donanda effet, afferere non dubitamus, pro Peli- cano fumendam effe cam qux gemino ventriculo przdita eft , alia appellatione Onocro- talum dictam :ab Alberto non fine errore Offifragum ; cüm Offifragus is fit qui à Graecis Phinis vocatur: quod vocabulum multis anfam przbuit varia de Phoenice commemoran- di, ave longé tamen. diverfa à Latinorum Offifraga,quam nido incumbentem pingunt, pcaufQue roftro aperientem ad pullos fuo fanguine alendum, ut ex hiftoria Phinisab Ari- ftotele prodita, appárct; quem fequutus Plinius , Offifragam defcribens , omnia illi attri- buit quz Ariftotcles fuo Phini: Aquilà cffe majorem , & proximum ei genus, aduncisun- pibus & carnivoram , colore ex cinereo albicante ; hebete oculorum acie przditam, hignam , pullos Aquilz ejc&os excipientem , & cducantem donec ad volandurn apti fint. i: : Cognita eft Gallisavis,quam appellatione Phini five Latinorum Offifragz convenien- ti nominant Offraye, cüm Offifraga non fit, nec tali nomine dici debeat, fcd Halizetus, quintum Aquilarum genus, circa flumina & ftagna veríans, librans fefe cx alto, & pracceps in pifces ruens , difcuffis pedore aquis cos rapiens. Quatuor integris horis per aper- tam planiciem arboribufáue liberam equitavimnus : tandemáue Gazaram , primam os ; quam MA OBSERVATIONVM- LIBER IL 139 quam inludzá invenimus urbem pervenientes, in horto quodam urbi vicino fub Palmá tentoria fiximus. 2S : * "Egypti, imb potiur Paleflina; qua veteribus, st. verifimile e$], Gaza dicla fuit : fed ce ipfe Bellonius ad buim capit cae Gaz aram in Indea locat. NT Urbs Gaz;ara. CAP... LXX1X. x e A7 A A mutis non eft cin&a,fed vererem habétafcer quiàdilingulam in colle fe G tam, infirmam, cui przeft Sangiacus; Solum circa Gazatam fertile eft, abundát- que ficubus, oleis, ziziphis,malis, pünicis,& vitibus. Alit etiam nonnullas palmas, fed cujus fru&us féró maturatur, regio etenim frigidior eft. Iam ante trimeftre, da&tyli in Jgypto & Arabià maturuerant, Gazarz veró adhuc virebant. Iflic invenitur lacerti ni- eri genus Stellio didum, muftele feré magnitudine, ttímidà alvo & craffo capitc , in Iu- dara & Syria etiam frequens. Confpeximus praterea avetri mca opinione reliquas cantus fuavitate f(üperantem,quam vetetes Venaticam avem appellaffe arbittàámur. Sturno paulo majoreft, albo ventre, & dorfo cinereo, ut Molliceps, Gres fec nobis dictus , cauda nigra, alafQue ut in pica fuperante, Pici Martii in modum volans. E perro E Omnisgenerisedulia in Gazara invenimus; panem, vínüm, gallinas; ova. Incolz Ga- zatz, Greci, Turcz, & Arabesvineta fua diligenter coluit. Iftic hefimus ufque ad no- &iscrepufculum, deinde totà node per elegántes planicies iter fecimus Ramam verfus: Pottridie veró mane pagos in colliculis fitosfeécundum agros omni tritici generc inftructos vidimus redà à meridie ad Septentrionem tendentes: & quoniam Euro aufter vehemen- ter flabac, marinorum flu&uum murmur exaudiebamus (non procul enim à mari ábera- mus) & magnas Onocrotalorum turmas eó volantes confpiciebamus. Oenoplia five Na- pecca Pyri altitudinem attingit, frütumiue fert filveftribus Malis zqualem, & adeó fimi- lem ut vix dignofci queat, fapore dulci cum grata quadam aciditate conjundto; nucleum continegtém, oliuz nucleo parem. ZEgyptus , Syria, & Armenia hac arbore abundant, qua Gracia imó veró tota etiam Europa caret: perpetuá fronde viret: cam ob caufam libro de arboribus fempiterná fronde virentibus ejus * icon reponetur...Repperimus in itinere planiciem facchariferi$ arundinibus & colocafia excultam,quam aquá ex puteo haufta ri- gabant. Inde Ramam pervenimus, ubi reliquo die hzfimus. * Iflam O Enoplieicenem nondum con[picere licuit; in commentario Bellonii de Coniferi e fempiterna fonde vi- rentibus arboribus, cuius quidem exemplaria mibi batlenus videre contigit. Sed C.V.Prefper Alpinus,eim biflariam cum — keene Lib. de Plantü e/£gypti exbibuit, cr ego cap. xut, Lib. 1. Plantarum Hifterie ilum exhibe... | Urbs Rama. CaAr»rvrT LIxxXx quz etiamnum füperfant, majores funt Alexandrinis, licet nor adeó frequentes: Sita eft folo pingui & foccundo : quia verà adeórrari funt incolz, üt vix decem xdes inhabitentur,agri magná ex parte deferti manent: feruntur tamen frutientüm hordeum, legumina , & paucz vites: iftic venalia reperimus carnes , panem, vinüm , & alia edulia. Potior incolarum pars Grzci funt. . Acacizalterum genus copiose ibi provenit;atque alius frutex fpinofus,quem à veteribus non defcriptum arbitramur, fufpicamur tarnen Myrrha arborem effe: contorto eft caudicedenfo, horrentibu(Que fpinis obfito, folia habens Aca- ciz fimilia, fed paullo majora. Rama ante lucem digreffi;per pinguia arva iter fecimus, in quibus frumentum facilé nafceretur : fed incolz de fuo commodo parum foliciti, fegniter admodum terram colunt. Sub auroram valles montanorum Hierufalern ingreffi füfzius; in quibus longiiis progreffi, montiumque praccipitiis utrimque conclufi, quofdam Arabes hinc inde é tumulis defcendentes , ftrepitumque facientes invenimus , qui ftatim nobis confpcátis, pecunias expofcentes,fimulárunt fefe nos adoriri velle : commoncfa&i autem talcs nebulones exteros expilare folere,fi fuperiores fint , eos contemíimus ; Prxtexentes autem fibi regionis tutelam ab Imperatore Turcarum commiffam , exiguà pecuniz fum- mà donati fuerunt: tamet(i nos aggredi non aufi fuiffent: nam prater ordinarium comi- : MPLA olim fuit urbs Rama , ut ex ruderibus appáret: nar ciflettiz & fottiiccs tatum, Dominus de Fumet in Gazara alios dccem laniffaros fibi adjunxerat, permiffu Sangiaci illius urbis. Sed illi etiam adeó verfati (unt, ut peregrinos (fi numero fe potiores & ipfis refiftere poffe, animadvertant) nunquam adoriantur. Ds MM 4 Hiersa- t4 * PETRI'VBELLOÓONII — Hierufalem in montanis fita. OUCOA RU ErxxXIp cis herbis, ut monti Ide in Creta comparari poffint , cui etiam teniperamento & aliis dotibus refpondent. Excolitur terra in ipfis fcopulis fcalarum in modum: . undecognofci poteft veterum Iudzorum diligentia & induftria, 15 folum álioqui petro- fum & fterile, culturà fru&ibus abundans reddiderunc Similis € iligentia obfervatur ve- terum Grzcorum qui ZEgzi maris infulas habitarunt : quarum plurimas Cenípcximus nunc defettas, & vix centum incolas alentés, in quibusolim plures quàm fcxies milleni vi- vere potuerunt, ut apparet ex tumulis & collibus, qui anriquitus ex firma materia. per fca- las exzdificati fuerunt, ad retinendam rérram ne per przcipitia devolverctur, & inea flir- pes nafci poffent. Infulz Ceos, Milos, Andros, Naxos, Paros , & plerzque alix cà dili- gentia à veteribus Gracis fuerunt excultz ut überiores redderentur planislocis. Sic etiam Iudzi cüm folum haberent fterile, uti dixi, & ad alendas. vites aliofque frudus ineptum; mago labore & fümtu faecundos reddiderant colles , ut appáret ex firucturis quz nunc etiam permanent , veteremQue majeftatem quodammodo rcfipiunt. |. Arboresfponte in illis montibus na(centes funt Adrachne, Picea, Aria, Ilex, Terebinthus, Lentifcus : plan- tz, Ciftus, Ledon, T hymbra, Smilax afpera, Maron, Origanum Heracleoticum , Trago- riganum, Salvia, Stachys, Ruta filvefttis, Trifolium Afphaltites, Cyclaminus, Vmbilicus : D € Ó abundant hzc montana omni arborum genere, filveftribufdue & aromati- five Cotyledon, Thymus;Hyffopus filvcflris, à noftra domeftica differens, quz tamen Cretz ignotaeft.. Montium pars quz ad Occidentem vergit , vitium aliarumqQuc frudti- ferarum arborum, ut olearum, ficuum , malorum punicorum opulentiffima cít , (i cum alüs quz filveftres duntaxat arbores gignunt, conferas. ; , ; Brevis itineris inter Cairum &9 Hierufalem fupputatio. * | CA^ 0. EXXXIL. E: noftri itineris fupputatione liquet , dim novem duntaxat. aut ad fummum decem dieruni itinere ab Hierufalem diflare. Verum quidem eft nos utcunque properaffe : nam die Sabbathi,vigefimà nona OGobris, Cairo difceffimus; & die Mattis, odava Novembris, Hierufalem pervenimus." Quatuor milliaribus per montana confectis, fontem ad cujufdam templi rudera ittvenimus, quod Monafterium Chrittiaro- rum Latinorum olim fuiffe credimus, ut ex picturis & muri veftigiis coniicere licet. Iftic fumto prandio, in Hierufale pernoctavimus. Peregrini eó advenientes hof, pitio exci- piuntur pro ca quam profitentur religione. Nam fi Romanz Ecclefix ceremonias fequun- tur, quos illi Latinos appellant, apud Francifcanos extra urbem in monte Sion excipiun- tur :fi Gracos ritusample&tuntur ; concedunt àd Caloieros Grzcos in urbe apud fepul- chrum habitantes:fi ex provinciis Presbyteri Ioannis, apud monachos Indos locum ha- bent: fic & reliqua nationes Chriftianam religionem profitentes, Georgiani & Armenii. Francifcani plerumque fant triginta aut quadraginta numero & variis nationibus, fed ta- mcn magnáex parte Itali. Peregrinosper omnia Hierofolymitani territorii loca facra de- ducere folent: eam ob caufam interpretem qucm ipfi Droguement appellant , fuis fümti- bus alunt, Turcicam , Arabicam, Grzcam, Italicam, & alias linguas callentem , ut fer- monem cum incolis conferre , peregrinorum nomine refpondere , & illos per omnia loca facra deducere queat. Singulis noGtibus excubias agunt Francifcani, mutatis in fingulas horas perfonis ; fupra muros ftantibus ;quoniam eorum monafterium extra urbem cüm fit, ibi metuunt à latrgnibus Arabibus : rarn licct monaflerii muri fintadmodum alti, nc tamen incola ejus regionis ipfos adoriantur, formidant. : : : A tos Suetinifa deferiptio facrarum locorum Hierufalem». ; CaPvT LXX XIII. XCINA Hicrufalem regio, prefertím utbi ptoxima;benecultaeft. Vineta diligen- V . terexculta. Nafcuntur iftic mali, amygdalz, ficus, & elez multum olei redden- tes: habent autem olez: peculiarem notam qua à reliquis differunt; nam vifcum ' quod eis innafcitur, rubris bacciscít przditum, magno incolarum damno, quoniam iud am ! n riles | OBSER CATIONVM LIR. II. 14t rilesoleas reddit. Sumtusà Frahcifcanis fa&i,ex Latinorum, qiios vocant, provineiis fub: miniftrantur:defignatasenim habent fas elecmofynas variis Europz locis,ab ejus ordinis racfectis, Gardianos appellant; colles, prafertim autem in Cypro, Gallia & Iralià. No- bis referebant, fe ex Germania & Anglia folere accipere; fed nihil ad illos nunc indc de- ferri. Nullus in Hierufalem Latinorum monachorum alius eft ordo quàm Francifcano- rum.. Poftridie illorum nonnulli diluculó nos deduxerunt ad locacirca Hierufalem facra. monafterium egreffis , demonftratus nobis primm omnium locus in quo Chriftus cum difcipulis cenam celebravit : Turcz eum Francifcanis ademerant , MefgáedámQue Ma- hometi confecrárant : fed Dominus de Aramontillis reftitui curavit, vicinus enim eft eo- rum monafterio. Longiusà monaflerio digreffis, locum demonftrarunt;urbis portz con- tigaum, ubi Iudxorum, ne difcipuli Divz virginis corpus efferrent;prohibere volentium, brachia riguerunt; deinde murum urbis fequentes , apud vallem: lofaphat alium ubi D. . Petrus abnegato Chrifto ploravit.. Secundum eum murum eft templum virginum, in urbis angulo fitum, nunc Turcarum Mefgueda. Paulo infrà in codem angulo confpici- tur triangularis lapis, quem aiunt effe , cujus in facrà paginà Pfalmus mentionem facit, La- pidem quem reprobaverunt edificantes.: Inde defcendentesin vallem Iofaphat, torreritem Ce- dron tranfivimus, lapidis ja&u ab urbe diftantem, aquà alioqui carentem, nifi pluvio tem- pore: ifticlapisin quo impreffa funt Chrifti pedum veftigia, cüm é ponte decideret : huic contigua duo funt fepulchra in rupe incifa pyramidis in morem; plerique Efaiz & Hicre- miz effe arbitrantur. Collem confcendentes, arboris é qua Iudas fe fufpendit , locurii vi- dimus. Circumdatocolle, ut urbs nobis amplius non appareret, facellüm dirutum con- fpeximus, quod Magdalenz xdesfuiffe perhibent : & juxta illud , lapidem , cui infediffe Chriftus dicitur, de fufcitando Lazaro cum illà verba faciens;vix quartà miliaris parte abs Hierufalem diftantem. Paulo ulteriüseft exiguus pagusin quo fepulchrum Lazari à Chri- fto excitati : fed ut confpicere poffemus, in fornicem quandam inftar cubiculi amplam & firma materic exftru&am de(ícendendum fuit , in qua tumulus, altaris altitudinc,in quo peregrini fepe Miffam cani curant. Inde digreffi,& Hierufalem repetentes,locum in quo Sycomorus, cui maledixit Chriftus, vidimus :ea pars Bethania nominatur. Verfus Bet- phage conícendentes per afpera & confragofà loca,ad dextram defleximus quà ad Oliveti montem itereít; atque hac ratione fumma femper petentes, longé vicinos limites profpi- cere poteramus, quoniam celfffimo circa Hierufalem loco confiftebamus. Tranfivimus deinde quà Chriftus ingreffus eft Hierofolymam;& ubi confcenditafinam, quam diffolvi & cum fuo pulloadduci imperaverat. In edito ifto loco confiftentibus, & ad Meridiem obverfis, plana Hiericho, marejue mortuum (alio nomine A fphaltites dicturn,ubi Sodo- ma & Gomorrha abforptz) apparebant: deinde ad finiflram , ex eodem monte nobis oftendebant Francifcani locum in quo Difcipuli multa ediderunt. [n colle Oliveti ftan- tes,commodeé urbem Hierufalem pérfpiciebamus, ex editiore nimirum loco quàm ipfa urbs. Inde per cum locum iter fccimus; ubi Chriftus dixit Pe tibi. Hierufalem. ' Drva virginia fepulhrum in *oalle Tofaphat. CAPYVT LXXXIY ACELLVM eftin fümmo Oliveti monte à Chriftianis fabricatüni , in quo conlpicis NN tur veftigium unius pedis Chrifti (axo impreffum; ciim à refurreQtione in calum con* VA (cendic:alternmautem tranflatum feruntin regionem Latinorim. Aliuseft tumu- lus, equalis alticudinis, in quo aliud facellum omnino ruinofum. Redeuntes Hierofoly- mamyatque defcendeiites per montis Oliveti radices, femitam tranfivimüs in quia D. Pau- les fedcbat,cüm D. Stephanus lapidaretur: deinde inferius cres]apides vidimus,in quibus -'obdormierunt difcipuli Chrifto orante : item ubi Chriftus captus fuit , & D. Petrus Mal- choauremabícidit. Hacc veró omnialoca fecundoaut tertio lapidis jadu ab invicem di- ftant. Regreffi pet pontem Torrentis Cedror , confpeximus in valle Iofaphat locum , iri quo Chriftum fanguinem & aquam fudaffe aiunt, atq. híc facellum exftrutum.. Ad hujus latus, tumulus eít D. Virginis & D. Anriz;cftautem hic tumulus fubterranea fornix é magnis complanatifque faxis exftructa, atque craffislapideis colurnnis fulta: lati funt grá- dusícala perquam defcendendum cit : eft enim facellumfub terrà , Hclenz Conftantini matris jul ut putatur, exftru&um. Vallem lofaphat egreffis, & ad Portam auream teri- dentibus, demonflratum eft quà Romani, urbc à Vefpaíiano & Titoobfefsá, murum per- ftcgerunt, & urbe potiti funt. Quà veró Chriftus Hierofolymam ingreffus eft , Porta au- tea cít; quam quia claufam invenimus, murum ufque ad montem Sion circuitimus; Omnia aA c4 o PES Kc BdILLONMNII 2e Omniaigiturprzdi&a loca ante meridiem confpeximus; breve enim erat iter. Reliquum diem impendimus vifitandis Monafterio vicinis locis; nempe eo qui multis fpecubus ab- undat, in quibus cadavera impofita viginti quatuor horarum fpatio abfumuntur. Paulo infrà probatica pifcina eft,vallem Iofaphatirrigans. Indead Sepulchrum Domini ivimus, in urbis magno templo fitum, quod Helena Conftantini mater exftrui curavit. Novem autem ducati períolvendi, cuilibet fepulchrum ingredi volenti ; nemo etenim five dives, five pauper , immunis à folutione eft. Nam qui tributum illud in cenfu habet, o&to du- catorum millia Turcarum Imperatori pendet : hinc fit ut publicani ifti à peregrinis num* mos extorqueant, alioqui ab ingreffu prohibituri. | Francifcani veró & Caloieri Graci, aliorumque Chriftianz profeffionis ordinum viri , fine precio ingredi & egredi poffunt. Turcz magná cum reverentià illud tuentur, & cum veneratione ingrediuntur. Iítam pc- cunix fummom impofuiffc dicuntur Pifani, cüm urbs Hierofolyma füb illorum effet im- perio, atque ab co cempore confervatam effe hancextorquendx pecuniz confuetadinem. Chrifti «Domini nostri fepulchrums e Hierofolymarudera. à CarYT LXxxv. - | IEROSOLYMA paucisab hincannisnovis & prxaltis muris cincta eft,fed infir- H mis, quz jue bombardarum impetum muinimé ferre poffent.. Plana funt zdium tecta, officinzin primariis plateis fornicatz, ut in Alexandtià: licet inzqualis fit comparatio. Nam Hierofolymorum fornices ex quadrato lapide füperbé exftru&tz funt; qua nonnullis adhuc locis períiftunt ab co tempore quo Iudzi merum iftic imperium ob- üncbant. Aromatarii Hierofol ymitani, varias, ut Cairini,linguascallent. Chriftianz rc- ligionis populi Hierofolymam abiegare folent homines, qui in urbe apud fepulchrum ha- bitent , plures vcl pauciores,pro regionisratione: hinc fit ut duodecim varia & inter fe dif- ferentia Chriftianz religionis idiomata numerentur: verumtamen octona duntaxat com- perimus; videlicet nationis Latinz, ab ipfis Franke appellata , qux reliquis antecellens; omnes comprehendit Romanz Ecclefix obedientes; deinde Gracz,, illis Romzos dic, qux Papa: mandatis non parcet, fed fuos Patriatchas peculiares habet: tertie Armeniz, cujus ritus àd noftros magisaccedunt quàm Graccorum: dcindealiar confequeriter;ut Ta- cobitarum, illius regionis quz à D. Iacobo Majore ad fidem convera eft: Georgianorum; qui fuis legibus reguntur, vicini Perfis; corumque limites extenduntur in Indiam ufque Orientalem ; à nemine fübjugati, & nemini parentes: Chriftianorum qui à cingulo denos minationem fumferunt, Coftijuc cognominantur, & à Divo Thomá ad Cliriftianam fi dem funt converfi: Indorum, qui ex Presbyteri Ioannis regione miffi , Aby fini appellan- tur, admodum nigri, fed minds ZEthiopibus, tribus aduftionibus,quia igne baptizati funt, infigniti, unà fupra nafum inter oculos, reliquis diiabusad tempora. & circuncifi : Nefto* rienfium & Maronitarum, qui non differunt ab Arabibus. Singule iftz nationes peculia- . re habent facellum , quoniam in quibufdam articulis inter feíe differunt; atquealuntur pecuniis quas Principes fingulatum provinciarum illis mittunt. Grecis Chorum templi obrinentibus, Calvariz cuftodia demandata. Latinis Sepulchri cuftodiacommiffa. Hujus - Sepulchri templum (quod comprehendit totum Calvarix locum, in plano fitum, non in monte, ut plerique exiftimarunt) füblime eft;& rotundá forma: in alto apertum ; quà réci- pit lumen. In hujus rotunditatis centro eft Sepulchrum Domini,conclufum facello quo- dam fornicerorunda ex folido marmore conftante;te&to. Przfe&us five Gardianus Fran- cifcanorum in monte Sion, przbere folet diploma peregrinis qui ab alio miffi (unt; five tc- ftimouiales litteras , qua fidem facianteos iftic fuiffe, continentes figillatim alia pleraquey Quz brevitatis causá prztermifimus. TIS ic co53 CE ma agen "Defertum in quo tentatus fuit Christus c7 Tordama fluvius. E CAFUT LIRXYL | 003. | 3 X?EDITIS noftris cquis, ut oftridie ad flumen Iordanem ptoficifceremur, fub : oleis extra utbem nodteti traduximus; & ante lucem inter Otientem & Mefidiem tendentes, polum arcticum ad finiftram relinquebamus. " Summo diluculo ante quàm plana Hicricho ingrederemur,CCameloram turma prócul eonfpeximus Myroba- - lani civrinii folia depafcentium ad finiftram : unde pletique ex nóftro comitatu magno mc- tu affcéti fuere , Arabs, qui nobis infidiarentur , effc exiftimantes : imó;ipfos Ianiffaros, CICINES à : quos i quos Sangiacus Domino de Fumet addiderat, tantus metus occupavit, ut confifterent, fuó idiomate dicentes , Arabes dc noftro adventu fuére admoniti : atque animi vilitàte cor- repti, ignem quem in fclopetorum funibus geftabant, exftinxerunt, ut cüm Arabes adve- nirent, tali (igno intelligerentfe non voluifle illis tefiftere , & folos Chriftianos adoriren- tur. Sed Dominus de F umet , magni virànimi ; (in cujus comitati fex genérofi nobiles Galli,ex familiis videlicet de Roftin, de fain& Aubin in Picardia,de Perdigal in Váfconia; du Val, atque alii plurimi; ipfius przterea familia , in qua erat Iuftus Tenellus; vit litterá- tus; quem Rex Francifcus I. fcientiarum reftaurator , illi adjunxerat; ut Grztoscodices perquireret , habentes finguli fias bombardas) primusex ecuo defiliic, omnibus qui iri ipfius comitatu erant, fequi iuffis.. Ianiffari tamen iti plana nondum defceüdere aude- bant,fed in monte fübfiftentes, rci exitum exfpedtabant. Nos verócorife&to niülto itine- rc, equos denuó confcendimus :ttim demum Laniffari ánimadverténtes nulla fübeffe periculum, in plana defcenderunt, & nos fubfequuti fürit, poftquam inrellexerünt canic- los in planicie pafcentes duntaxat fuiffe; qui talem illis metum incuffiffent. T'àfidem per- venimus in pagum, ubi aliquando Hiericho fuit, nunc veró turris quzdam quadrángula fupereft, columbario vix firmior. Stirpes per hanc planiciem nafcerites; in mertioriam re- vocárunt pufillam illam plantar ,quam nonnulli impoftotes monachi Rofam Hicrichon: tis appellárunt, qux: radice aqux impofità fefe explicans , fatis tolerabilis impóftürz pra: textum dedit , ut admirationem fpectantibus indücerent , affirmántes éàm in vigili Na- üivitatis Dominica duntaxataperiri, vel mulieribus partus difficultate laborantibus. Qui illius naturam ignorantes,alio temporenon poffe aperiri exiftimarit, falluntur." Argümen- tum fumferunt ex facra fcriptura, qu habet : Sicut plastatiovofe in Hiericho:citi tàmen de vulgari rofa rubra five carnei colonis fit intelligendum. Nam hacc ápud Hiericlio non na* fcitur ; fed in Arabia, deferto maris rubri littore per arenas náícentem jàm óbfervavera- mus. Non minus hallucinati funt alii qui illius iconem pro amomo exhibuerunt, cüni nihilüt minus. Hiericho planicies undique montibus cincta eft: hanc, quà Meridiem fpcéat, alluit mare mortuum, nullum habens exitum , fed fub terra fefe exonctans. Ad Septentrionem obverfi, regionem videbamus ubi Iordanis mediam Hierichontis plani- ciem fecans, exoritur : Ad Orientem veró fpectantes, Arabia petriez- morites , noh procul inde diffitos , & có feré ufque radices extendentes: ab Occidente autem, Hierofolyma montes noftris oculisobiiciebantur. Lycii frutices, myrobalaniQue citrini, & cujus riucleis incolz oleum eliciunt, arbores in hac planicie nafcuntur; acacia altcra iftic etiam frequen tiffima. Amnis Iordanis à Septentrione in Mcridiem tendit, non ádeo latus, quin puer lapidem incontrariam ripam jacere poffit, feptem aut odo forté orgyiaruni latitudinis;tiec alveiadeó profundi ut navem ferre poffit :in eo Peregrini fefe abluere folent. lüinafeur rur falix nigra, mytica, vitex, & multa ariíndinum genera , quz Arábibus ad varios ufus ferviunt. Etenim ex uno genere jacula , tela; & leves lancéas conficitint: ex alio genere fagittas, quinque afprorum precii; quibus vix alii quàm Satrapz utuiitur : áliud gcnus dili- genter legunt in alium ufum : nam Turcz , Greci, Armeni , Arábes; Perfz, ludos, ZEgy- ptii, avium pennis in (cribendo non utuntur; fcd hac arundine elegiá riüncupata fcribunt: cam priüsin Athou montisrivisobíervavcramus. Confpccto porró fluvio & mari mortuo; apud arcem dirutam tumulo cuidam impofitam iter fecimus. Inde ad fontém profecti fumus à Plinio Callirhoé appellatum, quem Helifei effe dicunt. Aétiüs noftrà opinione Fontem Solis nuncupavit. Ejusaqua limpida & gclida eft magnumque rivum efficit, i quo Sifymbrium utrumque, Iunci, & fimiles noftratibus lierbze proveniunt. Quod fi ve- rum eft Balfamum unquam in hac planicie exculium fuiffe, nó procul'ab eo forite creviffé credendum eft. Fidem non adhibemus quibufdam magni nominis vitis, qui adeó excel- lentes dadtylos in hac planicie nafci exiftimàrunt:znám cum palma qua illic nuric erefcunt, fuos dactylos ad perfectam maturitatem non perducant ; nunquam iftic prarftátites fuiffe arbitramut: nifi quis dicat ejus regionis clima immutatum effe, quod cameri fieri nequit; Sub Myrobalanis & Ficubuseum riuum inumbrantibus cibum fumipfimus. Deinde per lapideos gradus confcendimuis in locii ubi Chriftus Jejunavit, non procul à fonte diffitum; tres fant iftc fornicesatriorum in modum, aliz fupra aliasin rupeincifi: denique culmen montis ubi diabolus Chriftum tentare voluit. Sacelli cujufdam iftic dificati veftigia ad- hucappárent. Inde defcendimus, Hierofolyrnam redituri. Sacellum oli à Chnftianis exftru juffum iri deferto in quo D.Ioanncs Baptifta concionabatur & baptifabat; jani vero diruti,apud amnem Iordané confpicitur. Credibile eft D. Ioannem in folitudinc Jocaftis vefci potuiffe : nam Graci Au&ores fcriptum reliquerunt locuftz genus effe deíezkoc i ovo; di&um, quo Afri vefcerentur: quod hic adiicete voluimus;quoniarn illa ipfze futit quz D: Ioanuiincibá cefferunt,quafá. Afriin deliciis habebát;non medicaméti;fcd — me etblebens OBSERVATIONVM-LIE Il ii UA d E. i44 (ORET RI BERLLONII pe pe 38 Beiblebemn er Ebron. CAP. LXXXVII. OST RIDIE, fumto prandio in monafterio Francifcanorum, ad Bethlehemiticum P iter, quod binorum duntaxat cft milliarium, nos comparavimus.. Emenfo dimidio miliari,vaftam Terebinthum invenimus, fub qua Diva Virgo quiefcere folebat,cüm ex Bethlehem Hierofolymam proficifceretur, juxta quendam agrum, lapillis quibufdam rotundis obfitum, magnitudine & forma Ciceris. Vulgi opinio cft, Divam Virginem, dum hac iter faceret, quendam confpexiffe qui cicer fereretz, eumáue interrogatum quid- nam ageret,refpondiffe, lapillos fero: ab eo tempore folum petrofi um remanfitfe,tamquam €icer in lapillos fuiffet tranfmuratum. | Lapidis jactu ab illà Terebintho magna cifterna fecundum regiam viam in rupe incifa confpicitur, qua pluvià aqui eaque potabili imple- tur. Itaque pedetenum progredientes binas duntaxat horas infumfimus doncc Bethle- hem perveniremus ,exiguum pagum & ca(ülis male inftru&um, nihiljue elcgans conti- nentem, przter magnum & fuperbum Francifcanorum monafterium , quod Helena fa- bricari;juffit:nam craffis columnis marmoreis fulcitur,& marmoreis tabulis undiq. cinge- batur;fed Turcz fuftulerunt, in füürum Mefguedard ornatum, & in templum Salomonis di&um, quod nunc in Mefguedam Mahumetanis dedicatam confecratum. | Monftranti- bus Francifcanis, in fornice facclli, fub majore templo, locum vidimus in quo Chriftus de Maria virgine natus eft : deinde Divi Hicronymi, difcipulorumQue ejus , & Innocentium fcpulchrum in codem templo. Sumpto in Bethlehem prandio, ulterius defcendimus ad duaselcgantes Oleas & Ficus, apud quas Angeli Chníti nativitatem paftoribus annuncia- runt: illic fuit olim facellum, fed nunc dirutum, folà fornice reftante; in qua Maron,T ra- goriganum,Zigin, Thymbram, Oniti,& Heracleoticum Origanum obfervavi. Maturé in monaftcrium rcgrefli, accinximus nos ad profedionem in Hebron , quod ab Hierofo- lyma feptem aut odto milliaribus diftat : nam in Hierufalern femper inveniuntur muli & afini condudtiui. Difceffimus ex Bethlehem ante luccm, & per loca montana admodum difficilia, fatis mature in Hebron pervenimus. Sepulchra Adami, A bráhami, 1faaci & Ia- cobi funtin Meígueda Turcarum , qua per foramen in muro fadum Chriftianis videre licet, minime autem Mefguedam ingredi. Iudxinobis perfuadere volebant, regione qua- dam fupra Hebron alios ludzos habitare , à quibus litteras acciperent fxpiffime , non ta- bellariis [udzis, fed exteris : quoniam tranfeundus eft amnis finc intetmiffione fluens, die Sabbati excepto, quo ejus alveus omnino ex(iccatur : cuim veró tali dic ipfis iterfacere non liceat, necis amnis navigabilis (it uc alio die traiicere queant , mutuo confpc&u frui non poffe. Iam illad mendacium effe liquido conftat, tametfi non recens: nam Plinius fimile quidpiam fcribic lib. j1. cap. 2. In Iuda, inquic, rivus fabbatis omnibus ficcatur. Cum autem in Iudza cffemus, falfum id effe comperimus ; quemadmodum & illud quod plerique. arbirrantur, Judxos omni die Veneris facro, profluvio fanguinis laborare : nam nos tali die cum iis verfantes, fimile quidpiam non deprehendimus. Nobis porró demonftratus fuit locusin quo Abraham tres vidit & unum adoravit , extra pagum He- bron, ad agri cujufpiam fofíam in quo Adam creatus dicitur : hunc notat terebinthus tri- plici caudice ex unotrunco prodeunte.. Hebron rudera sndicio funt, frequentius olim bab:tatum fuiffe,. Redeuntes Hierofolymam, defleximus ad fontem quem fignatum ap- pellant: in itinere fimiles ftirpes obfervavimus, quas prius in Rama, & Hierufalem:deinde pcrpagum tranfeuntes ubi D. loannes natuseft, templi cujufdam à Chriftianisolim iftic acdificau ruinas vidimus.nunc ab Arabibus cultum,in quo cifternz lacuum in formam ex- . fiructz: nam fonticulus eft perennis. Suprà locus, ubi* Anna Elizabeth vifitavit: tumu- lusis cft multisoleisconfitus. Eo die fub vefperam in monafterium Francifcanorum re- diimus, & ilic pernoctavimus: poftridie, vifitatis figillam omnibus 1n urbe rebus, in fe- pulchrum Doniini cubitum nos contulimus: peregrinis enim licet ciboseo inferre & per triduum harere, fi volent, aut quoriefcunque lubebit ingredi, modó (uti diximus) novem ducatos perfolverint. Hierofolymitanz plantz, in quibus mercatorum tabernz, in forni- ccm teQz funt (utin reliquis Turcici imperii urbibus) atque anteridibüs poftica parte fir- matz five fultz.. Hierofolyma Sangiaci fedes cft , qui certo numero Spahiz, hoc cft, equi- tum przeft : Sangiacus autem Regionis prafc&um fignificat. Spabiz veró non libere va-. gantur per pagos Hierofolymz vicinos, ruftici etenim eos ferte nolunt, fed in urbe apud: Sangiacum verfantur.. Ceterüm mirum cft Sangiaci munus adeó effe mobile apud T ur- .€as. Nam fxpiffime accidit , ut qui per femeflre duntaxat ejufmodi munere in aliquá urbe fun&us fic ,ad minimum Turcici Imperatoris mandatum , alteri cedere cogatur. STATUE t Atque OBSERVYVATIONVM LIBER TII. ts Atque interdum contingit ut qui cx Africa in Europam vel Afiam ablegatut , confumptó fere femeftii in itinere, ante quàm cum fua familia perveniat ad locum fibi przícriptum, fi paulo póft in alium locum ablegetur, obtemperet: eaque rationc hincinde difcurrendo, perpctuó motoriam aget vitam , non minis quàm omnes munere aliquo fungentes , & milites Turcici. Sunt veró circiter duodenz Sangiacorum prafe&turz , per Syriam, Iu- dxam , & Damafcum, qux donantur intimis aulicis Baffarum Conflantinopoli hzren- tium. Ad eos enim ablegat Turcarum Imperator quos promovere vult : eamQuc ob cau- fam permutantur przfedurz ex Supcrioris voluntate. Poffent itaque hujufmodi munia comparari cum Provinciarum przfedura donationibus, nifi donationes perpetuz effent: Sangiacorum autem przfe&urz donantur, permutantur,& adimuntur pto Principis arbi- trio: finguli enim ad fublimiora adfpirantes, obfervant, muneribu(4ue demerentur Paffas, uteorum operà opimiores obtinere queant pra'fc&uras : Sic gradatim fübeunt , pro favo- ris quem aucupari poffunt ratione: cujus rei documentum nobis dedit Sangiacus qui tum temporis Hierofolymis przerat.. Nam poftquam anno in Tana urbe extima Euxini Ponti vixitfet, fada permutatione in Peloponnefüm ablegacus fuit, & inde poft femeftre Hiero- folymam. Hunc exempli caufa in medium adduximus: quia reliquorum Sangiaci officio- rum eadem eft ratio. T errefireiter ab Hierofolyma Damafcum: e qua arbores (pinofa PEE. Hiierofolymttano Agra frequentes fiet. CAPVT LXXXVIII. ERQYIRENTES circa Hicrofolymitana moenia ftirpes, Hyofcyami genusobfcr- P vavimus Europz ignotum. Diligenterautem examinaus fpinarum gencribus,quod. .. certiores fieri cuperemus é qua fpina contexta fuerit córona , Chrifli capiti inipofi- ta; nullo autem frutice fpinofo frequentiore invento, ipfo Rhamno ;arbitramur coronam ex eocontextam fuiffe : nam neque rubum, aliámve fpinofum fruticem iftic crefcentem invenimus, prater paucas Cappares fpinofas. Cum autem Itali Rhamnum vulgariter ap- pellent Spina fanda, przfertim circa Maceratam & Pi(aurum (ubi fepes eo conftant quemadmodum Hierofolymis) hocloco id (ubiicere voluimus: huc accedit quód veteres Audores Arabes, fruticem é quo contexta fuit Chrifti corona, A//azfegi appellent, quod vocabulum Latini interpretes Coronam fpineam verterunt. Frudiferz i(tic arborespro- veniunt, Ficus, Olez, Punica malus, Zizipha, Prunus. Cüm veró lignarii mercatores in urbibus varia lignorum genera adfervare foleant jn fuis edibus & fabrorum tabernis : vix fufpicari licet, ex altero quàm füprà memoratarum arborum ligno, Crucem fabricatam fuiffe. Rebusad profectionem paratis,difceffimus die Martis fub vefperam Hierofolymis; pervenimufáue in Car-baffara feré dirutum, contiguum perenni fonti ,in pago Flpira nuncupato, duobus cum femiffe milliaribus diftante ab Hierofolymis. Hujus pagi rudera, celebrem & magnum aliquando fuiffe declarant: fertur ex eo loco rcdiiffe Hierofolymam Diva Virgo, ut Chriftum quzreret, iftic hzrentem ut in templo cum Dodoribus difputa- ret. Foecundum eft hoc folum vitibus, ficubus, & oleis. Media node inde difcedentes & ad Septentrionem tendentes, per agros Scfamo & Xylo confitos iter fecimus, montéf- que circumquaque habuimus Efculo, Aria, Ilice, & Coccigeris fruticibus virentes,quibus Cocci grana incola colligunt , Venetifque mercatoribus ca undique conquirentibus ve- nundant. Obfervavimus ctiam Elaprini five Alaterni arbores, Terebinthos, Adrachines; flirpes Tragorigani, Serpilli, Zygis, Onitidis, Mari ;& Libanotidis quafdam. fpecies : né ' quis veró agre ferat fi per Libanotidem haud intelligimus Rorem marinum; qui ejus duntaxat quinta eft fpecies. Sen(im femper defcendentes (cft enim. Hicrofolyma edito; loco fita, & undequaque illuc eatur , perpetuó afcendendum cft) admodum. properaba- mus, quoniam noftra jumenta in urbc quieverant : pervenimus itaque merid Napolo- fam , qux noftro judicio antiquitus Sichar vel Sichem dida fuit , in Samariá fita poftea Neapolis appellata; apud quam octavi milliaris parte in valle confpiciuntur rudera exigui cujufdam templi,ubi puteus fuiffe perhibetur unde Sam aritana aquam hauriebat Chrifto ab ea petente: nunc vacuus eft folüm locusin agro ad regiz viz dextram Napolofa cgreffis; ubi reliqua diei parte perftitimus fub Mori albz arboribus. Napolofz vicini colles frudi- ferisarboribusegregie exculti funt. Olez in magnam craffitudinem adolefcunt, vifcojue rubris baccis predito onuftz fünt, quemadmodum Hierofolymitanz, non adéó támeri feraces , ut qua graciliores ramoshabent. Albz mori atborescolunt ad bomibyecs alen- dos, quemadmodum & pumiliones ficus. Ficus porro /Egyptiaca & Arábicz non minüs fere aridum gignunt fru&tum, Sycomoris. : NN Nazareth * qeinque millia hominum pavit quinquc panibus hordeaecis, & duobus pifciculis. Toto 146 - PETRI BELLOONLUI "axaretb ubi Diua'Uirgini anmuntiavit Angelus ipfam Chrislum parituram: €9' iri e Arabis defcriptio. C'A » EXXXIX. mam proficifcertes aut inde redeuntes iftac iter faciunt , binos in fingula capita du- E st Napolofà in acclivi collis fita, cáftellum habens vetuftum : quótque Hierofoly- catos pendere neceffe eft. Nos igitur diu ante lucem inde digreffi; per montes & valles iter fecimus, foitibus & rivulis é montibus labentibus irriguas : notunt etenim in- cola per canales hinc inde diftribuere, ut foecundius folum reddant: fub vefperam in Na- zareth pervenimus, exiguum pagum inter colles irriguos fitum, Galilzz regione. Quid- quid diei fupererat, in Nazarcth vifitando infumpfimus , & locum in quo Angelus D, Virginem falutavit vidimus, facellum videlicet exiguum in fornicem exftrudum, quó per gradus defcendendum,;nam fübterraneum eft: cempli ctiam cujufdam olim à Chriftianis, dum eam regionem poffidebant, exftrudti rudera iftic confpiciuntur. Nazareth ab Arabi- bus incolitur, viris brevibus & gracilibus, ut funt reliqui Arabes. Eorum veftis, talaris tu- nica eft, ad füras ufque demiffa; pilis caprarum contexta , alboque & nigro coloribus di- ftindla, & fine arte ruditer coníuta, quam cingulo coriaceo quatuor digitos lato pracin- gunt, cujus fibula quo latior eft, eo magis fe cxornatos putant. Falcatum pugionem, non à cingulo pendentem, fed à cingulo lateri adftri&um geftant: interula talarem veftem lon- gitudine fuperat,& ad talos demittiturmanicisadmodum laxis & veftis manicas exceden- . tibus: pileracuminati, & rcplicati inftar pilei Ducis Veneti, colore nigro (ad ZEgyptiorum differentiam , qui rubri funt) & craffo paiino Xylino involuti : nullus braccarum caliga- rámveapud cos ufus, fed folis mulieribus geftandas relinquunt ut Turca: Cothurni prz- alti ad talos ufque. Iter aliquó inftituentes, finguli vel plures, pacis vel belli tempore, hie- mc vel zftate, dextrum brachium manica exerunt, humerojue cum dimidio pe&ore nu- doincedunt, ut, fi neceffe fit, faciliusarcum intendere queant, & ad pugnam expeditio- res fint: tum etiam ut animofos fe effe demonftrent. Opulentiores lanco panno amicti fünt: alioquià ceteris, quorum iconem híc fubjeci, non differunt. Eorumarcus & pharetra à Turcicis ditferunt, & Grzcis fimiliores funt: nam Turcici Afiatici breves, affabré facti; incurvi & valide tenfi funt: Ctetenfes, five qui in Sphagia adjun&is hirci feri cornibus conficiuritur , Turcicis majores funt, craffiorefquc & longiores fagittas requirunt : fic etiam Arabum arcus T urcicis cüm fint majores, longioribus fagittis opus habent, cüm illorum brevesfint. Tartarorum & Wallachorum arcus, illos adhuc füperant latitudine & longitudine: mollestamen funt. Turcz, Cretes, Arabes, Tar- tarique arcubus glutino paratis utentes neque cornu brachiali, neque chirotheca opus habent, gnco arcu utuntur: fed annulus eboreus , cor- neus, aut buxcus, eorum vicem fupplet (au&toritate pollentes aureum geftant, vel argen- teum, fplendidis lapillis exornatum) non recent inventione, fed antiquiffimà: nam vete- res medici Graci, atque ipfe Galenus,ejus gutturis partis, qux Latinis Larynx, Gallts L« luette. dicitur, formam exprimere cupientes, parem illam faciunt annulo quem Thraces fagittas excutere volentes, pollici indunt: atque adeó annulus quem. Turca in pollice ge- ftare folent, dum jaculantur, laryngi omnino fimilis eft. quee Lacus Genez.areth vel mare "T iberiadit. —— EAR xe Cyprini, Lucii, Tincx, & Chevefnes Gallorum, five Squalo Romanorum & Ve- " 7* netorum , capiuntur : prztergreffique fumus collis illius radices, ubi Chriftus | : A VD procul inde digreffi;ad matis five lacus T iberiadis littus pervenimus;in quo UR | illo Lu n 1 cornibus,five qui in Candia utbe additis bubali quemadmodum Anyli, Brafiliani , aliive qui li- | OBSERVATIÓNVM LIBERIL l47 illo dic per fteriles agros iter fecimus , exceptis humidioribus quibufdam locis , quibus jncolz colocafias ; brafficas capitatas , betas crafsà radice przditas , cepas, allia & pau- cas mufz ftirpes colunt. Planicies circum Tiberiadis lacum Napecz arboribus abun- dat, czduz filvz celfioris in modum nafcentibus , & fru&um proferentibus dulcem at- que cdulem: adeo autem fpinofz funt hz atbores , ut agros ficciores corruperint, ne feri queant : huc accedit quód incolx fcecundiore folo abundantes , faciliora humidioraQue loca folummodo excolunt. Per pagám Capharnaum , multis fontibus irriguum, iterfe- cimus : & Tiberiadislacus ambitum contemplántes Galilex regionem; & Bethfaidz, ubi D D. Petrus & Andreas nati erant, pagum confpeximus ; fimiliter & Éhorozim : cui Chriftus imprecatus eft. Pagi illi nunc à ludzis incoluntur, qui circum lacut paffim zdi- ficátunt, & ob pifcationes iftic conflitutas, loca antea deferta, incolis frequentiora & cul- tiora reddiderunt. Hic lacus norradeó laté patet, quin terra circuniquaque. confpici pof- fit. In Car-baffara amni lordani vicino, quem lapideo ponte fuperavimus , fub nodem venimus : Arabes nobis vim inferre voluerunt ; fed ftrenue reftitimus. Cüm non procul abíintabeo Carbaffara pagi; ruftici venalia nobis attulerunt ova, gallinas , panem, ficus, vuas paffas, ziziphaQue alba & rutila. Poftridie manc digreffi, per faxofa afperaQue loca à quibus ea regio Thrachonitidis cognomen accepitjiter fecimus. In ca provenit Ilex cocci- gera, Efculus, veteribus Grzcis z2a707v»0é; dita, nunc Be^evidu: glandem fert magnam, columbini ovi craffitudine; qua etiam panis penuria homines vefci queant, nam aliquan- tulum ád caítanez faporem accedit; fed iftic inutilem, quoniam fues non aluntur. Sub meridiem in planiciem venientes, pluvia ad no&dem ufque durans , donec ad. Car-baffara quoddam tribusà Damáfco milliaribus diftans perveniremus;nosoppreffit. Tentoria fixi- mus ad pagum Carbaffara vicinum;quod à multis viatoribus mátuté occupatum eratjini- breillosne abirentjiftic detinente. Poftridie bene excultos & fertiles agrósinvenimus;at- que frequentes pagos:ad finiftrani autem Tripolitanos montes jam nive obfitos;& Phoe- niciam confpiciebamus. Anté quàm in planiciem defcenderemus , & adhuc in editiore loco ftantes, Damaícum urbem commode videre poteramus: depreffo enim planoqQue lo- co fita eft: at ob falices populofque albas & nigras per planiciem crefcentes, in medià filvà ofitavidetur. Vniveríam veró planiciem irrigantes rivi é montibus labentes , & per ca- nales diftributi, foecundiorem eam reddunt, & eleganter cultos hortos prebent; Domi- nica die fatis maturé Damafcum pervenimus ; fex enim duntaxat dierum itinere diftat ab Hierofolyma : precium in fingula jumenta ve&urz tiomine, bini aut terni ducati: Rerum in. Daraa[co obfervandarum defcriptio. CA?. xci. HRYSOROA s fluviustantam aqux corimoditatem Damafci incolis przbet, ü£ ( finguli feré fontem in xdibus & hortis habeant. Vitbis plátez anguftz & flexuofx: " forum. qüod ipfi Bazar vocant, elegans cft, & fuprà contextum : zdificia fatis pro- béex(truda : fed maximam elegantiam his addunt porticus pilis fubnixz, ad fugiendum zítum aptz. Duplicimurourbscingitur, ut Conftantinopolis. Vtriufque muri türres vicinz admodum (funt: nam inter binas orbiculares,eafque inzquales, tertia major,caQué quadrangula media eft: urbis foffz altz non funt,fed in iis albas moros colunt bombycum alendorum gratia. Parva arx quadrangula licet extra moenia fita, mediarn urbem occupa- re videtur: nam füburbiá urbe duplo ampliora funt, foraáue in fuburbiis habentur,tatmet- fiipíaforiloca intra moeniafint;. Vrbis portz ferreis laminis teguntur : Cairi veró corio. Ad Orientem turris eft quadiangula, cujus faftigium infcriptiohem habet Atabicis chá- ra&teribusexpreffam, iftic ut ferunt pofitam Damafco Chiriftianis ademptà: nam pauló ift- fràconfpiciuntut binalilià marmori infculpta; ad quoram latus leo: quod multis occafió- nem przbuit exiftimandi infignia effe Gallix vel Florentiz. Opificumi tabetnz Cairinis funt fimiles. Medici ad zgrum evocati, ipfimet medicamenta conquirunt: & cum zgro pacifcentes, pro morbi ratione fe eum curatüros recipiunt, itrtegram fumtnam tíon àcce- pturi donec ager morbo liberatusfit. Videntur itaque proximam medendi rationem fe- qui, quz apud veteres Grzcos & Arabesin ufu erat, cüm chirurgicam & pharmacopoeant ipfimet exercerent. Non negamus tamen quin magnus honos fit illis habitus, ut noftro hoc zvo: fed verifimile eft non adcó frequentes fuiffe : quemadmodum pauciores tuf etant caufidici, quàmi nunc. Ceterüm quemadmodum hominibus tria potiffimütn in hac vitá curz funt, anima, corpus , & facultates ; animaQue fit in homine pars [prr & magis divina: ita finguli falutis curam habentes; ctiam Ethnici , Theologos fummá iri eat : NN Zz venera- 14$ PETRI BELLONII 9 ^ n veneratione femper habuerunt. Ab anima cm corpore nihil homini fit carius, & ejus in. tegrà valetudine, Medici femper in honore fuerunt : nam cüm fanitas facultatibus prafc. ratur, homines facultatibus quàm vità privari malunt. Volentes autem confervare facul. catesquas fuo labore & induftrià adquifiverunt;iisQue pacifice frui, Caufidicos & alios Iu. ftitiz adminiftros venerati funt , in quorum falarium facultatum partem libenter expen. dunt,üt reliqua pacificé fruiqueant.. Antiquitus, Refpublicz bene inftitutz tribus iftis or- dinibus nunquam caruerunt, quemadmodum nec nunc carent :at in aliis regionibus eo. rum numerus non adeó excrevit utiapud nos. Apud Turcas nullo opus cft li&ore ad quempiam in jus vocandum : nam qui alium Tudici fifti volet, illum ipfemet adibit, atque dicet, utad Dei juftitiam veniat : fi qui alii Turcz pra'fentes fint, refragari non audebit, fcd ftatim cum adverfario Iudicem, toto die füb te&o prominente apud fuas zdes feden- tem , adcuntes , caufam coram ipfo difceptabunt ; Iudex illico pronunciabit prout illi zquum videbitur: itaque nequc folicitatoribus , neque procuratoribus ; neque caufarum patronis egent. : : : Qui ümplicia medicamenta venalia proponunt, compofita etiam habent : nam in eo- rum tabernisinter reliqua obfervavi Confedionem Anacardinam ; Mithridatium, The- riacam, Philonium, confectionem Hamech, mel rofatum & violatum , confervam rofa- rum & ftoechadis, lohoc de pulmone vulpis, oleum abf(inthii, fpicz, & menthz. Merces venduntur ad ponderis genus quod ipfi Ats/e appellant ; feptem libras pen- dens, Damafci , in Syria, & in ZEgypto. Noftra Damafcena pruna (parva illa noftratia SE dulcia, magis vulgaria, meliora, quibufque frequentius utimur, intelligo) iis qu iftic le- | guntur, fimilia non funt. Nam Damafci nata,quz ctiam iftic caro venduntur, juglande majora funt, firma carne , dulci fapore, cui admixtum fit nonnihilacidi , nucleo longo & » plano potius quàm craffo & rotundo : ea duntaxat ficca vidimus, quia maturitatis tempo- v : rcibi non fuimus. Tabernz funt Damafci in quibus folüm expurgatur Xylon ; & à fuo femine fejungitur. lamina ferrea pedem longa, duofQue digitos craffa Xylon in affere premunt : femen rotundum, fugit ferrum, caque ratione ab ipfo Xylo fecernitur. Equos & camelos erviala & eruo alunt, parvis leguminibus, fatis in Gallia vulgaribus, licet Gal- licum nomen nondum invenerint:cumqQue ca decorticata & rübefcentia videremus, non agnoviffemus, nifi integra propofita uitlent Saccharum Alhafürnuncupatum,inZEgy- pto nafcens,in planta quadam,ope vermiculi fcarabei zmuli;fe eo involventis &habitacu- lum conficientis, magno cft in ufu Damafci, & reliquis locis Turcz dominio fübjedtis, ut nemo fit qui Turcicà appellatione illud Tegalia nuncupare non norit.Cogitur in globulos avellanz magnitudine;à faccharo albo difcrepans,quod comeftá vel bibitum, fitim fedat: o Arabes veró auctores etiam teftantur album faccharum fitim magis augere quàm fedare. Saccharum Alhafur recens adeó temperatum eft,ut fitim illicó fedet,& tuffim brevi curet. Magnus eft Damafci ludzorum numerus, qui feorfim habitant, quemadmodum Ave- nioni; Armeni vcró & Graci hinc inde per urbem liberam habent habitationem ; Veneti iftic Przfetum quendam tamquam Confülem vel Prztorem alunt mercimoniorum cau- fa. Isfolet Venetiis fecum abducere omnis generis opifices, quorum operam utilem fibi : fore novit, nempe fartorem, futorem, & alios fimiles : preterea Medicum , Cheirurgum, : & Pharmacopocum, morc patrio veftitos. Damafcus fedes eft Baffz, veluti Cairum : in urbe tamen non habitat; nec in arce,propter rebellionis metum. Quidam etenim ex cjus antecefforibus tam callide in plebisgratiam fe infinuaverat, ut dominium occupare cogi* taret: & in aciem cum fuis militibus progredi non dubitaret adverfus eos quos Turcarum ^ Imperatorad eum debellandum miferat. Pollicitus fuerat fuis militibus;fe ludzcos prede , cxpofiturum: fed cum hofte congreffus, füperatus & profligatus fuit; Iudxorum ingente lxtitiá : in cujusrei memoriam is dies quo Baffa fugatus , folennis apud cos fingulis annis celebratur , & vidoria in ipforum annales relata: imó etiam nunc gloriantur, Turcorum Imperatorem idcó vidtoriam obtinuiffe , quód is Baffa eos expilare conftituiffet. Nullus Iudzorum eft , qui non fperet Hicrofolymam in ipforum poteftatem redituram : ca de cau(à in annales referunt omnium rerum eventus. Syriaci arietes breviore caudá praediti ZEgyptiacis; non minus tamen latá& crafsá. Frequens iftic eft gummi Chondrillz ufus,8z atomatisinftar vulgó venale:nam mulieres mandere folent maílicisloco. Coit iftud gum- mi, vermiculi cujuídam artificio, Chondrillz radicé erodentis & terebrantis; cx qua dein- de la&teus fuccus emanans,concrefcit magnitudine exiguae nucis Pontica:legitur deinceps ab his qui perquirunt,& urbium mercatoribus venditur. Quemadmodum porró Creten- fes mülieres, Chondrilla gummi ufum ignorantes Chamaleonisalbi gummi utuntur, & . Chii infülz incolz maftice; fic Perfis terebinthinz: ufus familiaris cft : mandi enirn. poteft; nec dentibus inharet, nequein orc diffolvitur, üt fuprà memorata. | | Et Lnkiratie OBSERVATIONVM LIBER II. Luflratio eorum qui turmatim ex "Dama[co difcedunz., vt Mecham proficifcantur. 149 CaAr?. XxCIL D v M Damafci hereremus, Caravannz apparatum vidimus,qux Mecham profec&tu- ra, hoc eft, in Mahumctis honorem protectionem füfceptura luflrabatur. Magna eft hominum caterva quz fingulis annis hanc profectionem ex Damafco fufcipit, Jdnquà fingula, interdum bina, nonnunquam & terna hominum millia funt. Sed ante di- fceffum luftrationem facere folent elegantem fané & fpectatu dignam : magno enim cum apparatu & pompà fit. Turcz Europzi hoc iter füfcepturi , duplici ratione id conficere poffunt. Nam vel Conftantinopoli folventes, Cairum navigant, fingulis cnim annis Ca- ravanna inde Mecham proficifcitur; vel Damafcum petunt. Afiatici veró multó com- modiotre ratione id iter per Damafcum conficere poffunt quàm per Carum. Primüm ca- meli conquirendi (przcipuum profedtionis fundamentum) qui diu fitim ferre poffunt; nam per folitudines iter faciendum : equorum, qui fitim ferre nequeunt, in bac profectio- . ne nullus ufus. Pracipuum dutem totius Pare fpectaculum eft, thecam confpicerc, fua pergula eleganter fimbriata tc&am, dorfojuc camcli impofitam , in qua Alcorani liber Mahumetis legem continens,reponitur pulvinari incumbens,multis Mahumetis prophe- tiscomitantibus. Nobiliores Damafci urbis incolz, quales funt Sangiaci & Baffz, Spahis, aliique nobiles Turcz, ad luftrationem per urbem faciendam fuos equos przbent. Inter reliqua equorum orgamenta caudas habent bouis Indici, pllisadmodum tenuibus & can- didis, tanti apud eos precii, ut fingulz quatuor vel quinque ducatis zftimentur : cam ob caufam fatrapz duntaxat utuntur,cquorum gutturi eas appendentes. Elcgans fpe&tacu- Jum cft , confpicere fatrapam Turcam equo infidentem : nam ftapedes admodum latos habent é brevibus loris pendentes, calcaria rotulis carentia, acinacem fub femore cphip- pio applicatum geftant, & exiguum aliquod flagellum in manu: ut autem facilius intelligi id queat, fimilem equitem fatrapam cum ornatu patrio hic exprimi curavimus. : Circafüi frue Arabis fatrapa equiti icon, qui,cum Sultamus in /£eybto rerum potiretur omnium opulextiffini erant. Tibicines & tympaniftas comites in Caravanna adfumunt , & circiter vicenas bombardas campe- ftres , quas Galli Faucoseaux appellant , vehunt ad totius Caravannz fecuritatem , ne per folitudines ab Arabibus latronibus fpolientur. Pompa hzc triduum durat : fed per integrum menícm compa- rant fibi edulia ad cam profedtionem neceffaria : plerzque ideó tabernz funt Damafci , uti in Cairo, in quibus cicer (vulgari Grzco nomine £rzitbia nuncupatum) frigitur in patulis zncis palis: iis ma- xime conveniens qui longinquam fufcipiunt pro- fc&ionem: fumunt ctiam bifco&tum panem, & (ale coriditas carncs, deinde reficcatas, uvas codtas,ory- L—ÓUE e zam, bouhourt & tracana tritici genera ladti inco- : : &a, deinde reficcata. : | «Damafai adificia, aliad, frmeularia..... M eia CAP XCIIK X c VLL A funt Damafci filveftres aves magis infignes quàm ejus regionis perdices; N minores rubris & cinereis. Dorfi & colli colore gallinaginem five rufticulam WX amulantut, alis veró alius ineft color: nam qua córpori junguntur , albis, fufcis, & falvis pennis integuntur; decem veró remiges penna cinerei coloris funt : alarum pars in- terior & venteralbent, torquem habent in pedore ut merula torquata, vel tetrax, rubro, fulvo, lavo commixtis coloribus conftantem: alioqui capitis & colli inferior pars, roftrum & oculi perdici fimiles, brevifque cauda. Eam inter alterius ortigometra: feu perdicis ru- fticulz; aut P/sviez Gallorum gencra repofüiffenaus , hifi crura haberet pennis veftita, uz x NN 5 Allobro- "$0 I.S 3g g X R^" E E L L/oVN"IÀ Allobrogica perdix alba, quz lagopus cft, vel columba plumatis pedibus. Infignis, magna admodum & clégans Damafti eft Mefgueda , tum eriam Bafcflan, lo. cus in quo venduatur exquificiffimz Sc magni precii merces, ut fericea ftamina omnis ge- neris colorum, ex auro & argento confecta monilia, gemma Orientales ,acinaccs, ephip. pia. frena, aliaque ejufmodi magni precii opera,tam etiam mancipia mafcalini & feminini fexus. Omniaapud Turcas proclamando venundantur: nullumque eft oppidulum quod fuum Bafeftan non habeat, nec pagus in quo non fit forum Bazare illis didum. Dàmatci a dificia eàdem fymmerrià funt exftructa cum Cairinis;ad frigidiorem auram excipiendam optiméaccommodata. Quemadmodum autem in Septentrionalibus provinciis vapora- ria &unt, quo fe à frigore commodius tueantur : fic Damafci xdificia porticusin modum funt exftructa,feneftris utrimque fatis depreffis , ut humi defidentes faciliüs aérem.frigi- diorem excipere queant. Vuz paffz qua ad nos in platani pyxidibus adferuntur, verax funt Damafcenz vuz, quas Arabes Zrbelez appellant. Nullas in Damafci regione ferri fodinas effe arbitror, ex quo chalybs liquetur , ut plerique arbitrati funt; diligenter enim inquifivimus: fed is qui Damafcenus cognominatur,i(tic folummodo repurgatus cft. Fer- rum, chalybs, zs aliunde delata, iflic temperie & prxparatione perfe&tiora redduntur: in- fignes enim funt arificesin xre & chalybe fculpendo. Eam.ob caufam, crea, chalybea,& cuprca opera iflic facta, ftatim Cairam aut Qeaftantinopolim deferuntur: hinc fit ut plura hujufmodi opera Conftantinopoli reperiantur, vilioriquc precio comparari queant quàm Damafci: fimulatque enim opifices aliquod opus fingulare abfolverunt,à mercato- ribus redimitur, qui Conftantinopolim id deferri curant. Secundo rivo Chry foroas vetc- ribusappellato, urbem perfluente, cujus pars planiciem irrigat, ad hortos extra urbem (i tospervenitur. Falluntur qui illum Iordanis effe caput exiftimárunt. Sa pius diximus, peruniverfum Turcarum imperium, nullum effe diverforium : eamq. ob caufam elegantia zedificia Car- baffara dita Damafci,in Cairo & reliquis Tutcici impe- ri urbibusconfpici,quz Arabes Ka» vocant. Inftar magnorum horreorum exftruda funt, quibus omncs viatores, ctim exteri , tum inquilini, excipiuntur , nullo vel admodum exi- guo perfoluto precio. iE. Jter à Damafco in Libanum montem. ; CAPVT'"XCIIII, E 5 V $ ad itineris continuationem Conftantinopolim verfus praparatis,feró admo- dum urbc cgreffi, & ad Septentrionem tendentes, ad proximi montis, cx quo de- fluit riuus urbem perfluens, radices duntaxat pervenimus , ifticQue fub dio tento- .riafiximus. Poftridic montem pracipitem confcendimus; & in ejus culmine conftituri, urbem confpiciebamus laté patentem & noftro judicio magnam: nam horti varii generis arboribus confiti, fimul cum urbe commixti apparebant in cleganti illa planicié ,à rivo egregie rigati , qui tanto impetu ex monte devolvitur , ut vicinis locis ftrepituscxau- diatur: at poftquam in planitiem defcendit, adeó temperate fluit , uc duci & in pluri- mos canales diftribui poffit pro incolarum arbitrio. Hortos etiam optimé excolendi lau- dem (emper obtinuerunt,veltefte Plinio, quiait;$yría £a bortá operofifema. Planiciem ele- - gantiorem & fecundiorem videre non memini : fammam etiam diligentiam & curam ad- hibent incolz, ut fecunda reddatur. Superato monte, colliculos reperimus multis pagis - frequentes, ubiterra magná diligenti exculta eft:folum alioqui per fc pingue; uberius red- ditur, dedu& circa iftos colliculos aquà.. Vitium (lipites admodum craffi palmites late extendunt: non ignorantibus incolis qua rationc eas colere debeant: nam tanto intervallo conferunt, ut facile carrus inter illas duci queat. Non mirum eftigitur,G vux adeà magna: fint, & vinum tam generofum prabcant; quemadmodum mirari non decet, fi in nonnul- lis regionibus vinum adcó tenue fit ut aqua videatur , ctm incolz vites am contiguas fe- rant, ut inter cas pedis veftigium vix figi poffit, adillasexcolendum. Aratrain planis Sy- riz à noftratibàs differunt: nam duo a(ini vel imbecilles boves aratrum fine rotise populca materie confectum , duplicidue vomere admodum levi conftans ; fine buride trahere queunt: itaque non difficilis eft aratio, cüm foli füperficiem duntaxat fcalpant: domum redeuntes aratrum humeris impofitum referunt. Pliniusid etiam innuit; $72, inquit, te- nui [ilca arat. Differunt autem. S yriacz vites ab Hierofolymitanis, quód Syriacarum ftipi- tcs quatuor fere cubitisin altum attollantur; quinaque vel fena farmenta habeant craffa in longitudinem, utrinque expan(a, & palis ferie quadam difpofitis fulta, inter quz aratram . duci queat: Hierofolymitauz vcró fine pedamentis per fe magnà cx parte fubfiftunt, nec "per feries difpofitz func. Rise. ; ET GS. - de Longids t OBS. EIN WAPLIIIIORNE;V Mt 18. Ir. q$i Lonzids progreffisjam Libanus mons hive obfitusapparere incipiebat : atqucinitinere eupatorium Mefüz, abfinthium Ponticum; centaurium minus, zizipha alba & rutila;po- puligenera, & ceán pumilz duo genera, Videlicet oxycedrum, & cam qua foliis non pun- genubusfed obtufis conftat, reperimus. Incola pyros , malos,armeniacas & amygdalas alunt... Noctc in pagum Calcous nomine pervenimus; & in Car-baffara fornicato atque in folidà rupe incifo (veluti funt reliqua cjus pagi zdificia) noctem traduximus.. Poftridie, itinere quod in Libanum ducit, infiftentes ut T ripolim proficifceremur, Antilibanum Sy- riz contiguum ad finiftram reliquimus inter nos & Phoeniciam.. Monafterium Caloiero- rum Maronitarum & Grxcorum in fummo Libani vertice e(t,qui prealtas Cedtos often: dunt, iis quibus Salomon templum ut perenne effet, ex(trui curavit,fimiles. Sola bxc ár- bor intet reliquas (abiete exceptà) conos fert furfum ercétos , magnos, duros , & pincis ftrobilis feré fimiles, nifi laviorcs effent. (i Cefarea urbitymunc Balbec appellata, antiquitates. Caá?vf xcv. 5 itinere deflzximus ; utin Balbec venitemus , vetuftam & celebrem Phoehiciz A urbem,ad montis Libaniradices fitam. Balbec vicini, in planicie fepulchrum in- veriimus, brevibus & craffis ex T hebaico lapide columnis fultum, in faftigium af- furgens. Amoeno loco eft Balbec, fed nuncferé omninó diruta: ex ruderibustamen eam percelebrem olim fuiffecolligerelicet. Supereft arx quati integra , in qua novem prxalt columnz iis craffiores que Conflantinopoli in Hippodromo funt ;alia preterea fupra ut- bem erecta, Pompeianz apud Alexandriam fere fimilis,cujus fcapo epiftylium impofitum eftquadratum. Multz fantextra urbem arez, quadrato lapide fepulchrorum in modum exftruéiz, qux Arabicas habent infcriptioncs. Incola: magná cx parte Iudaii funt, qui Sa- lomonem eam urbcm exftruxiffe aiunt. Sed Carfarea eft Philippi, cujus D. Paulus memi- nit, apud quam lordanis fontes dcfluunt.. Moenia alta non funt, fcd faxorum materia & pulchritudine omnium aliarum urbium moenia fuperant, & fumptuofo opere fub- ftrudia funt, fofsà tamen carent. Antiquitatum | (tudiofus integro octiduo omnia in Balbec fpcétatu digna obfervare vix poffet, neque obíervare potuimus ob temporis angu- ftiam. Vino atque victui neceffariis comparatis , iftic prandimus ; & fub noctem egreffi quandam fübftru&ionem invenimus ex valida materia coagmentatam ad collis cujufdam acclive, viginti quinque paffus longam, & quindecim làtam , utcunque capacem , cujus muri humiles quidem , fed craffitudinis immenfe. Noctu in pagum Lubon appellatum venientes, antiquam fabricam Romani operis adhuc integram & folido faxo duas orgyias lato exftrudtam vidimus. Egregiam umbram hüic pago przbent ulmi & juglandes ; riuus ex monte delabens aquam adminiftrat. Inde iri planiciem pervenimus; pauloQue longius progreffi, collem fubiimus, ubi Arabes invenimus magno gradu ad nos accedentes, exertis - emanica brachiis, quo faciluis faxa in nos torquerent; & expeditiüs arcu fagittas emitte- rent: Turcz nobis comites additi refiftere non volentes,feceflerunt. Eam ob caufam Do- minus dc Fumet cum nobilibus Gallis eum comitantibus , Arabibus animose fcfe oppo- nentes, ftrenué eos propulfarunr, aliquot tamen prius utrinque vulneratis : paulo poft in planiciem pervenimus Damafcenz fimilem , in quam deductà per rivulos aquá , agros, zquoris inftar planos, faecundos reddunr. Multi pagi hinc inde fparfi confpiciuntur , in quibus arbores diligenter coluntur, praefertim veró morus nigra & alba , quarum foliis bombyces aluntur: nigram autem morum & ficum filvulx in morem cxdunt; quoniam foliain virgultis eodem anno natis nafcentia teneriora funt. In itinere denuó invenimus Eupatorium Mefuz & Abfinthium Seriphium.. Rarà per Syriam & Afiam confpicereeft ruri elegantem aliquam fubftru&ionem: quoniam magna pars Orientalium hominom, & totius liz, Syria , ZEgypti.& Arabiz, mancipia funt, nec ruri magnifice a'dificant , ut in ^ - Europa: (cam ob cáufam regio maximà ex: parte. culturá caret) fed in ipfis etiam urbibas fabftru&tiones ex vili materiaconftant. Id veró contingit quia non eadem eft apud Turcas - nobilitatis ratio qux in Chriftianorum provinciis,ubi ad pofteros tranfmittitur. Scd inier jllos.qui primam: dignitatem fecundum Turcarum Imperatorem obtincbit , ignorabit cuias fit & quinam fint ejus parentes : imo quifquis ab Imperatore ftipendium accipit, tam nobilem fe acftimat atque ipfemer Imperator : non tranfit enim nobilitas ad liberos, : quemadmodü apud Chriftianos & Gracos. Verum quidem cft nobilitatem non zquati- terz'flimari in omnibus provinciis: nam magna nobilium pars in Italia, ut Florentix, Ve- netiis & multisaliis Rebus publicis, mercaturam atque alias res Lov quas nemo apud 4 nos 152 PETR4'EXELLONII EO nos poteft,quin nobilitatis titulum amittat:quod cum his convenit quz Herodotus de vc- tuftà Egyptiorum nobilitate prodidit, qui prz reliquis fcíe ctferebant, quód mechanicas artes non tractarent, quodque omaium primi ad bellum gerendum accerferentur; quam nobilitatem à parentibus hzreditario iutc accepiffent.. Quoniam veró Refpublicz divcr- fas opiniones habuerunt de hominum nobilitate, alferimus illam pra arbitrio xfliman- Ariftoteles enim inquit, Nobile id eft quod cx bono prodiit generc: generofum autem , quod non à faa natura degeneravit. Quafi innuere vellet , qui legitimé utroque. parente natus fit, necà natura degericravit, eum effe nobilem: & generofum qui à nobilitate noa defcivit:. Summo honori fibi cedere Turcx exiftimanr, Turcici Imperatoris mancipium fcle venditate poffe : quemadmodum apud nos qui fc Principis mimftrum jaditet.. Quia porró facultatum quas à morte mancipia relinquunt, pars Turcarum Imperatori cedir; qui opulenti funt, fuas facultates in fabricas non expendunt: propterea illorum zxdificia duntaxat mapalia funt, fi cum noftris conferantur. Montes itineri vicini frondebanvar- boribus Terebinthi, Adrachnes, Arbuti, & Eleprini. Mons Libanus, quem füperioribus diebus prtergreffi eramus, jam non confpiciebatur: atque montibus laté hinc indc fefe porrigentibus füperatis, in magnam planiciem ab ipfis inclufam defcendimus in Cilici fi- tam. Paululum per planiciem progreffi , quievimus in Car-baffara,exiguo itinere co dic confe&o, quia ante meridiem vulneratorum gratià divertimus. . Ceterim Afix Car.bat- fara ahà ratione gubernanturatque Arabica : nam ianitores illorum; viatoribus hordcum * quod Camelis detur, vendunt (avena etenim in iis regionibus non invenitur,) cujus rci causà tributum Turcico Imperatori pendunt. | eZntiquum manducandi femina T erebinthi morem etiam-. num in Cilicia c7 Syria perdurare.o. CAPVT XCVLI ETERVM rem quz nobis admirationi fuit, filentio haud quaquam premere vo- C luimus: rufticum videlicet Arabem in proximo pago confpexide Camelum du- centem, Tercbinthi femine onuftum: eà arbore vicini montes funt obfiti , ex quà gummi colligitur, quod Damafcum venale defertur : nam quod in Cairo venditur, Afa- mia mittit. Afamiam T'urcz appellant, quam Latini Chaldxam (cujuscaput Babylon) totam Mefopotamiam & Affyriam compledentem. Audorum veró probatorum tefli- monio evincere poffumus, jam plus quàm bis mille annis Terebinthi fru&u homines veci folitos;atque Perfas,ante panis ufum eo vitam füftentaffe. Adcó exquifito colore cxruleo przditus eft hic fru&us, ut quemvis alium czruleum füpetet : ea de cauía veteres Arabes Granum viride appellarunt; medius enim inter viridem & caeruleum color cft. Terebinthus , cuius meminit. bác Belloniw, alterum peregrini Terebintbi gens erit, quod docliffsmus vir. Leonardus RauWolfius Reip. Augustana Medicus cap. . Lib. 2. Vrimerarii (ui defiribit , in Mefopotamia. Armeniad, abundanter erefcere aferens; Cr Bel Serapionis, Avicenna Cr. Rbafis e(fe fufpiatur. - Hamous orbs,veteribus Esmfa difa..— cu Carvr xcCvirr. : m ILVCVLO pcr fuprà memoratam laté patentem planitiem iter fecimus, in qua D Smyrnium & Leontopetalon invenimus, & per utbem ab Arabibus Hamza, T ur- cis Haman, veteribus Emiffa nominatam tranfivimus. Hujus urbis mcenia olim . exfolido faxo conftru&ta fuére, quz etiamnum perfiftunt : moeniorum ambitu includitur . praaltus tumulus ex planicic facilé confpicuus, in quo arx fita à Romanisolim exftrucia. -Supereftadhuc extra urbem fepulchrum Usos , in Pyramidis quadrangulz modum fa- ftigiatum, valido cxmento exftrudum, in quo C. Czfaris epitaphium Graecis charadteri- bus infcriptum. - Magnaeftin Haman fericei flaminis abundantia : nambombyces magná curà & dili- gentià aluntur, ob riguorum hortorum commoditatem, in quibus ficum, morum, & alias - arbores fru&tiferascolunt; rivi enim é montibus delabentes, totam planiciem uberiorem reddunt. Iftic fiunt ftrophiola & pepla ver(icoloribus fericeis & aureis contexta filis: vel ex fericeis ftaminibus albis, rubris, & flavis, quibus admixta aurea , nominc illius urbis - peruniverfum Turcici Imperatoris dominium celebria. Sita autcm eft Haman in laté ; : patente | . ' o9àskRWATIONYM S LYBEX IL.. às patente planicie; quam elegantes rivi allaunt. Mceniorum ambitus adhuc integer feré eft, fed interior urbis pars omninó corruit: nihilque fpe&atu dignum reflat prater Bazare; hoc cft, forum, & Bafeftan Turcico more exftru&um.: Ipfà moenia celebrem aliquandó fuiffe urbem teftantur. tic vi&ui neceffaria omnis generis invenimus. Q uoniam veró pet fingulas urbes Graci , Armenii, & Iudxi Turcis permifti funt , quocumque pervenimus; vinum perpetuó reperimus. T urcica cauponey in quibus contveniunt ad potionis genus bibendum Pofca uel Zythum nominatumya cerevi[ra differens. VC A POTE HEP R1MYM in Hamaobfervavimus, potionis illius-veteris ; Pofca did, conficiend P ràtionem penitus non intercidiffe : 1mó afferimus, nullam in Afia urbem inveniri, in qua cauponz non fint;ubi hzc potio venalis non habeatur. V ulgus C/zsffet appellat, veteres Graci Zithum, Latini Pofcam dixére, vel. Pufcam aut Phufcam, ut Columella & Suetonius, Serapio & Avicennactiam meminerunt.; Candida eft ut lac, denfaQue, & bo- ni alimenti; valde autem caputténtat & inebriat, fi quis liberaliusfumat. Nonnulli exifti- marunt Pofcam idem effe cum Oxycráto, attamen differunt : nam Oxycratum id eft quó Graci & Itali nautz uti folent, & nautarum fex in Venetorum navibus & triremibus vul- gÓ bibit. "Q ui enim mare fulcant, aquam.tàm diu adfétvare coguritur donec plerumque corrumpatur. & fceteat : ut tollatur teter ille fapor ex nimia in vafisadfervatione contra- &us, nonnihil aceti admifcetur , quod foetorem adimit, & jucundum faporem conciliat: id Oxycratum eft. Zythum veró vel Pofca, nuncPoffet vcl Chouffet dicia (à Cerevifia diffcrens qux veteribus Curmi appellatur, & ex integris vel contritis granis fit) paratur ex farina in maffam coadia, quz incapaciaheno coquitur, ex qua deinde orbiculi confedi in aquam demittuntur., quz illicó fponte ebüllit , & calefit fine ignis adminiculo, atque in denfam forbitionem coit. Ejusfpamaalba eft & levis, qua Turcicz mulieres fefe illinere folent; erugat enim, tenerioremque reddit cutem , praefertim fi in balneis cá fricentur: quam facultatem veteres in Zitho nón ignoravére. Vt autem cvincamus Pofcam non -effe Oxycratum, unus Suetoniidlocus fufficiat,qui refert ; fugitivum Carfaris mancipium Capuz deprehenfutn füiffe Pofcam venalem habens :certe nifi ca potio aliud quàm Oxy- cratum continuiffet, frigida admodum fuiffet cjus taberna;cxiguumque feciffet quartum; - £2,:,/ 05 0G8& ; 13812302 201015: i : Urbs d arfus D.*Pauli patria. UORÉ xCXIX D iv ante luceri ex Haman digreffi, in tenebris per locum in colle fitum tranfivi- mus, quem Scbaftopolis urbis rudera effe nonulli exiftimant , ubi adhuc plerz- . que reciz columnz confpiciuntur, quas aliqui é Palatii Herodis alii Herodiani effeafferunt. Vulgaris tamen inquilinorum opinio eft , columnas effe templi D. Ioanni confecrati; cui iftic caput ademptum fuiffet; Inde in vallem defcendimus,ut lapideo pon- te füperaremus amnem quem plerique Oroutn cxiftimant , alii Irin, alii Martiam,magno impetu labentem; molafQue verfantem. Rurfus deinde confcendendum fuit, ut in plani- ciem perveniremus amplam'& unius dici itinere patentem, ab arboribus plané liberam; quie, nieo judicio, antiquitus Sábacus campus nominabatur. Inea feritur fefamumni&gof- fipium. Poftea pervenimusin urbem Hama; five Hamfa , olim Taríus didam , dimidii dici itinere ab Haman (quamnonnulli ncotetici A pamiam veterum putant) diftantcm. Sita eft hzc urbs in valle olim admodum populofa; utex moenibus late fefe explicanti bus, & ruderibus appáret. Arcem habet in collem fublátam , ütea quain Haman eft. Conífpiciuntur adhuc multz.veteres magna przálteQue turres. Nulli regioni commo- diis comparari poteft Ciliciz regio in qua Tarfus, quàm Peavfe Galliz. Vcrum quidem eft, fecundum Cydniim flumen, quod mediam urbem fecat, ficum, morum, juglandem; alise featieris arbores provenire : fed campeftriá ab arboribus libera. Magná aqua ccmmoditas quá horti irrigantur, facit, ut hec regio inediocriter culta fit : nati cüm flu iinisalveus admodum depreffus fit; magnis rotis aqua ex eo fublevatá , pet canales nor modóin hortos diftribuitürfed etiarn urbis balneis fervit.. Habetetiam magnas Mefgae- das fatis bene inftrudtas: privatorum zdificia hinc indc fparía funcin colliculis. —-— vadó $4 bat Bark WI vado feré fupetari poteft: nam catara&tis quibufdam exiguis fiftitur, ut per canales molas verfare queat. Propterea parvum ligneum pontem duntaxat habet. Hama five Tarfus Divi Pauli patria eft, licet iftic non nati, fed pago Gifchali in Galilxà apud mare Tiberia- dis. Taríi parum hafimus : nam fimulatque noftra jumentá pafta fuerunt , iter profequuti fumus. C'ilicia plana C cislernain terra recondita qua aqua plwvia implentur. CaAPVT C, tes, in Beaufe, vel Lodunenfi Gallix regionibus verfari videbamur : nam vix ad oz- gyizaltitudinem fodere quis poffit in Cilicia, quin faxum inveniatur, quemadmo- :dum in Lodunenfirophus. Ciliciz incolz,ut commodius vitam traducere queant,raátio- nem conferyandz aquz in fuum & jumentorum ufum invenerunt : nam cifternas in ipfo faxo füb terraexcavarunt;angufto fuperis ore, quà pluvia aqua ingredi poffit: fi interdum €a aqua defit, plus quàm quatuor miliaribus inde petenda cft. Nullas i(tic plantas obfer- vavimus przter Afphodelum & Ferulam. Licet Cilicia Beavfe Galliz fimilis fit , agricul- turá tamen differunt, nam ea frequens eft in Beasfe , in Cilicia veró propemodum nulla : P E R atgillaceum folum & campeftria loca laté patentia aquxjue expertia itcr faciei- imólignaillis petenda funt é montibus plus quàm bidui itinere inde diftantibus. . Ejus rei ^ penurià, granum quoddam ferunt Italis & Gallis ignotum, Sorgo Infübrum feré fimile ; à quo colorc folummodó differt : Sorgo enim rutilum eft, illud veró album. Ejus apud . Gracos & Latinos Au&ores nullam mentionem invenimus: Arabes* Harcoman appel- lárunt. Incolz ejus calamos pollicari magnitudine craffos diligentet colligunt , ex illis ignem, alteriusligni penurià, ftru&uri. Molas domi habent quibus grana conterunt, at- que cx farinà maffam pinfunt duram , quam tenuiter admodum complanatam , tadiis fo- laribus coquunt, aut veteri Romanorum militum more, qui calefadz ab igne tegula at- que lapidibus utrinque fuftentatz piftam maffam complaratam imponentes coquebant; Eadem ratione ruftici panem coquunt : at urbani in clibano. Nosantea illud idem tridi- cum in Epiro nafcens obfervaveramus, cujus ruftici magnos faccos Corcyram in forum mi odere et deferunt, quo infülz illius incola columbas alunt. Eá node in Cat:baffara pervenire non. potuimus: nam imber in pago quodam manere Cogit, vbi panem jam memoratum inve- nimus, & alioscibos , viliQue precio redemptas gallinas & ova. Poftridicefüummo mane difceffimus, ut quod pridie decefferat, compenfaremus: & per campeftria loca iter facien- tcs, füb vefperamin colliculos incidimus coccigero frutice abundantes; deinde jam note ad Marat rudera pervenimus, * Hareoman illud Belleui,id ipfum efi quod doGifiimss vir Leonard Rauwol(us Dora ab incolit veteri Arabice semine C» Rbafi Serapionid, neto vocari tradit, eleganter j, defcribit cap. 6. Lib. 1 1. Itinerari fui. uinarum e9M arat defcriptio: Gr cl ^ R AT,olim amplam & elegantem urbem fuiffc, ex ejus ruderibus appáret;olim M Maronias nomine infignitam, facilé nobis perfuaderemus: nihil tamen afferere volumus. Mirum eft non aliter habitari, cüm & fontibus & rivis non deftitua- tur: nonnullz folummodó Mefguedz confpiciuntur , & pauca quxdam zdificia fub for- nicibus. Iftic hominem palo affixum Turcarum more vidimus: (ic enim flagitiofos ple- &ere folent. Nam fimulatquealiquis, facinus admififfe convi&us cft; illiusmanus & pe- desquatuor palis folo defixis alligant, deinde przacutum palum ligneum ano impofitum malleo incutiunt, donec aliquà corporisfecundum caput parte cufpis emergat;, eaque ra- tione affixum attollunt & reponunt, expaníis brachiis, & pedibus pendentibus, Hoc fup- plici genus novum non eft : nam Herodotus de * Scytharum (à quibus Turc originem trahunt) fepulturá agens, fcribit ; mortuo quopiam Scytharum Rege intet reliquas cere- moniasobfetvari folere , ut quinquagirita adolefcentes ejus mancipia palo per fpinz lon- gitudinem ad caput ufque zransfigant, deinde circum Regis fepulchrum palorum craffio- rem partcm & infimam tertz infigant. Dicimüsergo hanc palis traiiciendi rationem, fuo- 1 . rum majorum confüetüdinem refipere; quz tamcn quantum ad fepulturam attinet, apud €osampliüs tion obfervatur. Marat zqualiter diftatà Tarfo & Halep. Campeftria ejus Xegionis loca frumento, hordeo, goflipio & fefamo funt confita: nullz autem arbores vel frutices OBSERVATÍIONVM £15. 11 aj fruticesconfpiciuntur. NoGem traduximusin Carbaffara.. Poftridie iter feciinus ad no- . &em ufque; per locaadcó plana, ut zquor planiuseffe nequeat. Terra eádem ratione ex- colitur quam , de Syria agentes, commemoravimus. Przcipuus regionis proventus cft Goffipium & fefamum,quod lunio menfe feritur.. Nori dubito quin tam facilé in Gallia proveniret quàm in Afia, fi quis periculum faceret. Cujusteiteftimonium Italia prebere poffet, quz Romani Imperii tempore fefamo & goffipio confita fuit;nunc veró ne vnicani quidem eorum plantam alit. Goffipium integro feineftri in terra non permanet: nam Septembri demetitur, Maio autem vellunio feritur : fed fingulis annis repetenda fatio. Invenimus tamen in Cairi hors perenne , & liumánam áltitudinem fuperans. Aliud porró eft Goffipii genus quod ex India vel Bratiliana regione defertur , ab eo qiiod in Afia crefcitlongé diverfum. Nam Brafilianum; femen habet cráffum, nigrum, (imul in dena vel duodenagrana congeftum : Afiaticurn veró fingula graria habet feparáta. Sub vefpe- ram ibvenimus rivum verfus Halepum labentem, quo pratergreffo, mollius folum defit, fequutaQue eft afpera per montes & faxa via: deinde oleas, malos , pyros, ptunos, amyg- dalas confpeximus. Diftat is tivus tribus ab Halepo milliaribus, quó feró admodum per- venimus, & excepti fumüs apud riobilem quendam Venetuni, quem Refpublica Veneta iftic alebat negotiationis gratiá. * Quoniam Belloniws (epultura Regum Scythia meminit ex Herodoto ipfim Herodoti in Melpómene [ive lij. 4. verba adpenere bic libuit, qua nentibil ab bu qua in inedium adduxit. Belloniws , differunt. — 15 poslquam multa de Regti cadaveris fepeliendi ratione retulit addit : Circumato atino, rurfus boc agunt. E famula Regi intimos fumtint ([nmt autem Scytha indigena : nam famuli [unt quos Rex iu[ferit, nec ullis vetzalitiils ei minifirat.) Horum intmistro- ram quinquaginta quum fHrangulaverunt, ac toriderm praslantiffimos eques, vacuata Cr purgata alvo, paleu implent ac con[uunt : é uby dimidium fornici fuper duo ligna refupinatum flatuerimt , alterum, dimidium fuper altera duo ligna, c item alia inulta huiu[cemodi defixerint, tum fuper ea equos imponiünt crafu tienisin longum ad cervicem s[que traledlos ,ita ut. priores. fornices. (uslineant armos equórum , pofleriores verb iuxta femora fu[cipiamt uteros; utrique cruribus fuperne pendenribis, Equos autem infrenatit, eorum, babeuas ad palos extentas allgant ; debine fuper eorum fingulos fHGatuunt fingulos quinquaguna iuvenum fIrangulatorum , buuc in modum : Vnicuique eorum retdum ffipitem per [inam ad cervicem w[que t1anfigunt : quod mfert [Hpiru exftat ultimum, infigutit tignoili qud equis tratedus eft... Hi equitibus fepulcbro circumpo[itu abeunt. Hunc in modum Reges fepeltutt, &t.—— Y Urbs Halep, antiquitus Berrbea dicta : c Rlabavbarum atque Rbaponticum». e A P, "E13. gs z ALE P abomni atitiquitate celebris fuit: nari totius Orientis máximum ermpo- rium eft, caput etiam eft Comagenes. Nomen Arabicum adquifiviffe creditur, - -- quód quemadmodum Aleph prima Alphabeti littera cft, fic Halep primaria ejus rcgionis in quà fitá eft; urbsfit.. Ex Neotcticis nonnulli, veterum Hierapohim effe exifti- mant: at Gillius Berrhoeam effe cenfet. Caravannz ex India, Perfia, Mefopotamia, aliif- que Orientis regionibus advenientes ,in Halep onere liberantur. Qui veró in Indiam, Perfiam, aliafque Orientis regiones proficifci cupiunt , femper iftic negociatores repe- riunt, qui ultró citroque commeant. Qvia porró in cam arbem omnes totitis Orientis metces deferuntur, Veneti Confülem ibi commorantem habent,tàmquam Legatum qui merces comparet, eafque ad vicinos maris Mediterranei portus Tripolim & Berytüm de-. vchicuret. Vtautem rerum Orientalium negotiationem commodis iptelhgéte queant, - quofdam ex fuis liberis ifticeducandos curant, quemadmodum & in aliis regionibus,ad. indigenarum mores obfervandos, & linguam edifcendam. Cum Caravanna mercibus quibufvis onufta Halepum adpellit, unius dici fpatio omnes diftrahuntur : pam pradivi- tes & opulenti funt mercatores; qui illicó eas redimunt. Maxima pars Rhabarbari qua in. 'Europaim infertur, in Halepo empta cft; có enim interdum duodeni cameli Rliabarbaró onufti, ex Afamia , ubi diligenter colitur, fimul adveniunt. Neminem ufiquam vidcre. contigit, qui affercre poflet fe KRhabarbari ftirpem confpexiffe, de cüjtts facultatibus Me-. fuzusauctor Arabs luculenté fcripfit: Rhapontcei veró,quod Graci adeó commendárünt, nufquam meminit: ipfe vero qui vel Damafc vel in Halepo commorabatur, ait fua atate Rhabarbarum ex India & regione Seni (hoc eft, ex * Afamia vel Affyria) deinde ex Bátba- ria & Turcomannia folere inferri. Addit praterea, indigenas Rhabarbari fragmenta ma- - cerare aquá folitos effe, fucciináue exprimere, é quodenfato & exficcaro trochifcos cf- formarent, deinde Rhabarba:i fragmenta reficcanres, mercatoribus venundarent. Ipfims atate id fri folitum à mercatoribus credibile eft: at nunc cam non ignorent MEX x quxftum 16. PETRI BELLONII quzftum ex Rhabarbaro accedere, quod apud omnes nationes in ufu fit , adeó diligenter illud colunt, eaque quantitate, ut cüm in Halepo effem , dena ejus pondo duntaxát. duo- denis ducatis vxnirent. Semper tamen iflic equalis precii non eft : nam cüm Caravanna €jusexiguam copiam ex Afamia advehit, fequente anno caris zftimatur. Colitur, ut di- ximus, in Afamia, hoc eft, Mefopotamia,& femine feritur: radices craffas agit inftar Bryo- niz, quas in taleas orbiculares fecant, de(iccantáue , quz paulatim abfumente fe humore corrugantur, Plerique eam ob caufam abs expreffione id contingere exiftimant: experien- tia tamen contrarium docct. Vcautem certiores effemus, diligenter inquifivimus à mer- catoribus Halepum confluentibus, fi aliqua fieret ejus maceratio : fed medicamentorum quz Rhabarbarum recipiunt , ufum , paucos, apud quos nafcitur , noffe comperimus. Quando hujus feculi Scriptorum commentarios, dc Rhabarbaro difputantium, lego,an veteribus cognitum fuerit ( Arabes autores pro recentioribus,collatione ad Gracos facta, habeo) & Mefven in quatuor genera illud diftinguere,nullamQue de Rhapontico mentio- nem facere animadverto , & Caravannas ex Afamia tantüm adferre Rhabarbarum pro comperto habeo: Mefven per quartum Rhabarbari genus ex T urcia delatum , intelligere Rhaponticum affero : atque, ut verum fatear, Rhaponticum Rhabarbaro admodum (i- mile eft: & licet idem effe non dicam; proximas tamen utriufque effe facultates , liquidó conftat. : Praftantiores lacrymz,gummique & aromata, ut Galbanum , Opopanax , Styrax, La- fer, Sagapenum, aliaque hujufcemodi, ex Halepoad nos deferuntur, quemadmodum & Scammonea, Firmiores dadyli ex Mefopotamia Halepum inferuntur: ZEgyptiaci enim & Africani adeó pingucs funt, ut feorfim confervari nequeant, fed in maffam fimul com- primantur, c - Tridui duntaxat itinere ab Halepo Tripolis diftat, quo Veneti appellunt, ad fuas naves mercibus in Halepo coémptis onerandas. Sequens dics dicatus fuit vifitaiioni urbis, qux: amplitudine Aurclianz urbi Galliz comparari poteft. In ejus umbilico tumulus affurgit rotundus, cui impofita cft arx, foffis aquá plenis cinta , quam Sangiacus cum fuis militi- bus inhabitat: ejus moenia veteri more exftructa fünt,& cum edito fit loco, procul confpi- cua eft. In ipfis foffis inclufuserat aíinus ferus Onager dictus. ab afino Indico qui unicor- nis cft, diffcrens. Iftic etiam avem vidimus Grui feré fimilem , fed minorem , oculorum ambitu rubro colore tin&o, ardez caudà, & voce exiliore quàm grus: balearicam gruem à veteribus fuiffe nuncupatam credimus. * Brllonius (quod eius viri bene de republica litrevaria meriti veniá diclum volo) perperam Mefvei verba interpretari mibi videtur , cm per Indiam Cr. Seni regionem, A/amiam five Me[opotamiam intelligi vult, Nemo enim unquam, prater p[um,in Me[opotamia cr Aj[yrta Rbabarbarum na[at fcripfit : (ed omnes ex Sinarum regione adveli afferunt n ip jam Indiam, Perfiam, Ormuv, Halepum, Gr. Alexandriam , deinde 1n Europam. — Prenliarit platearum per ditionis Turcica pagos PMID €7 oppida defcriptio. xdi à Ca? ctr1. E & univerfum Turcz dominium, vehicula aut currus per pagorum & oppidorum P plateas, vel fora ducere non licet: fed in medio platearum femita cft de induftriá fa- &a; cüm ut aqua iftic cflluerc poffit , tum ut equis viam przbeat : editiores funt utrinque viz, & quafi in framnorum fpeciem füblevatz , atque pluteo te&z , ad imbres arcendos & folis ardores zftate : cüm enim T utcz longis talaribus veftibus & ad terram ufque demiffis utantur, eas omninó confpurcarent , nifi hzc ratio in fingulis urbibus ob- fervarctur. Inde fit ut platez non fint lapidibusconftratz ; fcd ne pulvis in foro & Baze- flan oblongis iftis veftibus aftate excitetur, quifquis tabernam haber, afpro fingulis men- fibus numerato, redimit operam bajuli, qui fingulis diebus mane ex utre aquam promit, & effundit ànte ipfius tabernam. Omnes omnium urbium tabernz Turcarum Impera- toris funt, qui cas mercatoribus clocat, neque permittit ut in illis familiam alant , prafer- tim in foro. Mahumetes ctenim vetat ne mulieres vendant , emant, in publicum pro- deant. Cujufcunque generis opifices, boni confulunt quem dictim faciunt quxftum,ne- que nodtulaborant. Aliquot diebus in Halepo haimus, atque moenia ambivimus, Da- máfcenis latiüs fefe expandentia,multislocis obliqua,uti Hierofolymitana;quorum turres inambitu fitz valde funt fejun&z. Odo portas haber. Halepum , frequentia vineta vire- taue,& elegantes hortosin moeniorum ambitu,in quibus braffica capitata, laCtucz,beta, porum, cepa coluntur , in forum deinde vanum exponenda. Veteribus numifmatibus on Y utuntur | OBSERVATIONVM LIBER IL $7 utuntur Turca ponderis vice, unciarum videlicet, femunciarum & drachmarum : qua de caufa nos mulus locis Grzca & Latina na&i fumus : quando veró illa exquirere voleba- mus, tabernas mercatorum adibamus, atque Giaur mangour ,hoc eft, Chriftianorum monetam expetebamus: tum nobis proponebànt qux habebant. Turcz, Arabes, ££gy- piializjue omnes Orientales nationes Turcico Imperio fubjedz, nullam habent monc- tam nifi aurcam vel argenteam : aurca obrizi auti ducatorum cft; argentea , depuratiar- genti, non mixti : aliud tamen eft monetz genus apud Turcas, Mangoures appellatum, cx puro zre , quorum fedecim afprum conficiunt: fed quia grave eft, nemo eo fe onerat; cufum etiam duntaxat fuit, ut afprus permutari poffit, cujus pretium zquiparari poteft caroleo Gallico decem xrea minuta pendenti. Vtraque autem cüm aurea, tum argentea infcripionem habet Arabicis characteribus expreffam. | Arabes autem & /Egypui aliud monetz genus habent Meidin nuncupatum;quod afprum cum dimidio conficit. Halepi .incolz Arabica lingua utuntur, non Turcica; fed & per ZEgyprum, Arabiam, Syriam, Ci- liciam, aliafjuc vicinas Provincias, folius Arabica linguze ufus cft. * í Jer ex H alepo zintiochiam.. CUR WVTCCPITL que agros iter fecimus: fub noctem maturé in pagum nomine Farrou pervenimus, juxta quem in agro przaltz columna: fcapus ercus flat fine epiftylio. Poftridie diluculó paulum progreffi, agris reli&tis, per confragofa loca & colles equitantes, Arcis ru- dera confpeximus , ad cujus portam nafcebatur Hederaalba, novum nobisfpedtaculum, nam à Corcyrz difceffu fimilem non videramus: Adrachnem in tumulis nafcentem ctiam rcperimus, cujus ramos fuo fru&u onuftos quilibet abftulit ut in itinere ederet; nam matu- ruscrat,elegantiQue fuo colore fingulos ad edendum invitabat : Racematim coharet,ma- gnitudine & colore fru&us Rubi idxx, quem Galli Framboifes appellant, mollifue ut Ar- buti fru&us & * Suberis quem faporerefert.. Ariam item, Efculum, Terebinthum, Ela- prinon, Latinis Alaternus di&um, Italis, 'ermi & Narni incolis, Alinterno. :Per vallesin- terdum iter facientes, vetuftum xdificium dirutum , monafterii cujufdam formá , cujus umbilicum occupabatelegans turris;ad finiftram reliquimus: aliud praterca elegans zdifi- cium é quadrato faxo exftru&um, Latinis charaderibus infculpto, fed dirutum, Romano- rum haud dubié opus. Pretergreffi deinde fumus rivum.ab ipfa fontis fcaturigine tantum aquz effundentem , ut ad lora qiiibus noftri cameli cindierant ,pertingeret, Pernodlavi- mus ad bafim arcis Hcirim nuncupatz, omnino diruta, & deferto loco fite; qui fi colere- tur , non minis foecundus effet , quibufvis ex Italiz uberrimis. Intumülo fita eft, ut ea: quain Halepo & Haman funt: vixctedibile eft, decem liominum millia illam intra bien-* nium excavare, & fcopulum ad foffas quibus przdira cft faciendas perfringere potüiffe. Vidctur natura elaboraffe ut hunc tumulum in fcopulo collocatet, quo ifta arx ex(iruere- tur. Poftremusis cft Turcicx dominationislocus, in quo nafcerites Colocafiam & Mu- fam confpexerimus. Ibidemin fcopulis crefcunt Adrachne & Alaternus : nec aliis lignis ufi íumus ad parandam nobis coenam. Ceterum in Car-baffara no&em non traduximus, atin quodam illius pagi zdificio: rariffime enim accidit ut in iis regionibus inveniantur qui peregrinis hofpitium prabeant : fi autem przbent, locus duntaxat aliquis fub porticu vacuus, nullà fapelle&ile inftrudus datur, perinde ac fi quis in vacuo horrco exciperetur, Iftic obfervabam dignum quidpiam quod adfcribatur. Nofter ille caupo pugionem falca- tum Arabum morc habebat, cumQue nec auro nec argento exornatum, quem nofter in- terpresquatuor ducatisab eoredimere volens , impetrare non potuit fex ducatis Da- mafciemptum effcaffirmante : fimiles tamen duodecim vix uno coronato in celeberrima totius Gallix urbeemptum iriarbitror. Pleraque unguenta habebar,uti metopium, rofa- .N TIOCH IA M profe&uri, Halepo à meridie difceffimus, & per excultos riguóf- 4L i tum, aliaque fimilia quorum in Syria & Arabia ufus eft; nos vero fpernimus. * Suberisifliu five Liege Bellonii frahus qui fit, ígnorare me, ingenuz fatear : quad etiam in noFira Rarierum Plati- sarym bistoria lb. 1, cap. xinit. admonti. : oO 0 Frbs 158 PET-RI B'ELLONMII Qrbs Antiochia. QA P. eV Orontem, (cujus curfum diu precedente die fequuti; donec in ftagnum quod olim Meandriopolis nuncupacum credimus, fefe cffundat) eleganti & magno ponte longe fupra Antiochiam füperavimus. Antiochia bidui duntaxat itinere ab Halepo diftat : ac quoniam imbres deciderant,& camcli onera portantes difficulter gradicbantur,duos cum dimidio dies infumfimus. Ut porró ad eam urbem quz fub ftagno fita eft veniremus, à rc&ta via Conftantinopolim ducente defleximus , illam ad dextram relinquentes : rectà enim ad Amanum montem proficifcendum nobis fuerat,& inde in Adena: quem tamen, licet Antiochiam deflexiffemus,fuperare oportuit. Is quoniam niger appàret, Turcico & Arabico idiomate Niger appellatur. Perelegans eft Antiochix fitus, quique paucis ver- bis vix defcribi queat: nam moenium ftru&uraillam admirabiliorem reddit alià quapiam urbe in plano conflitutá, teftimonium infigne przbens, Antiochum ingentis animi & in- comparabilis magnificentix virum fuiffe. Murorum ambitus non minor eft Nicomedia aut Conftantinopoli: frequens habitatur à Grzcis, Armenis, Iudzis & Turcis. Fontanis aquis abundat, é rupe muris inclufà fcaturientibus: pars moenium montem ambit : altera pars per duorüm montium juga porrigitur ,qui valli vicem illi przbent: riam tres montes murorum ambitus compledtitur, qui non funt tumuli, uti Romz vel Conftantinopoli, (ed prxalti montes. Nullam urbem in Gallia novi, cui Antiochiam comparare poffi m prater Lugdunum : nam quemadmodum Lugdunum altos D. Iufti montes claudit, fic Antio- chia altos montes cingit,in quibus exftru&um eft Antiochi palanum;nondum plané diru- tum: pleraque enim adhuc integra reftant, ut magna coenacula & cubicula , & cifterna immen(fx capacitatis , ad carum qux Philippisin Macedonia fünr, formam exftru&z : in- tegra etiam arcis & moenium materia reftat, in quibus turres przaltz fibi invicem admo- dum vicinz confpiciuntur, quibus exftruendis opere coemento non pepercerunt,habént- quc fingula fuam cifternam. Moenia ad Occidentem fpedaantia tali artificio funt fa&ta,ut onufta vehicula , equique cum fuis fefforibus, per interiorem muri partem , inter utram- que fornicem, in fümmam ufque atcem perduci queant. Montes urbi vicini,ilice, alater- no, coccigero frutice, adrachnc, ftocchade, & ftachide abundant. | Ciconiz quz atate in Europa degunt, iftic hiemis partem, quemadmodum & in /Égypto, tranfigunt: fed ctiam onoctotali alixQue diverfi generis aquaticie aves in lacu fupra urbem fito vivunt:inter quas agnovimus qux ab Somonz accolis des Cotees à Parifien(ibus antem Meri//em dicitur, vete- ribus veró Glaución appellata : aliam item quam Galli Piezte vocant five veterum Phala- rim. In montibus pafcuntur verveces, brevi quidem fed pingui pedemáue lata cauda. Ejustegionis incolz, atque quotquot Turcx dominio fünt fubjedti, in diem utuntur pane malé cotto & maléfermentato. Bombyces, quas Itali Cavalieri nominant, magni funt in ca regione quaftus, ac ficus & mori fecundum fluminis ripas cultarum foliis aluntur. Cel- fiffimz Plarani nafcuntur ante Antiochiam, qux neque in Gallia, neque in Italia confpi- ciuntur,przter paucas quz Romz,&aliis quibufdam urbibus cutiofitate quadam aluntur. Rara quadam Sacchari cannz, Colocafix , Mufeque magná curá & diligentià nonnullis Antiochix hortisaluntur. Incolz Arabica lingua loquuntur ut Syri. S VBSEQVENTE diecampeftrialoca laté admodum patentia invenimus, & fluvium . Singularium rerum in e/Antiochia obfervatio. EY Carvr cvi OT v s fubfequens dies facrorum in Antiochia locorum vifitationi dicatus fuit, ut i 'Portz D. Pauli, fepulchrorumque variorum Divorum. | Vetufta praterea alia plu- E rima monimentaiflic confpici poffent à curiofiüs ca requirentibus.. Omnis gene- ris vi&ui neceffaria in foro vanalia reperiuntur. Aromatariorum & opificum tabernz Damafcenis fimiles funt. Loti,quam Gallia Natbonenfüis Micacouliers appellat, arbores, etiam in ipfa urbe magna copia crefcunt, quemadmodum in ejus territorii montanis : at- que utob Populi alba &z nigrz, fru&tiferarumQue arborum frequentiam. Damaíci plani- cies (ilva quzdam videtur: fic propter Platanos & Lotos Antiochiam in media filva (itam effe diceres. Equorum farcinariorum, qui Antiochiz habentur , clitella adeó oblongz -fünt,ut ab auribus per cervicem ad caudam ufque pertingant. Antiocheni ruftici tam - dextri non funt in jumentis ab onere liberandis, quam Turcici; quia eorum clicellzc ad x onera " OBSERVATIONVM LIBER II. 159 onera minüs idonez. .. A meridie difccffimus Antiochia , &amnem Orontem tranfivi- mus,quem adverfum diu fequuti fumus. Agti:Antiocheni folum adeo pingue eft, ut equi ad cingula ufque incoeno: mergerentur , quia: prxcedentibus diebus imbres deciderant. Longuis progreffi, rivose montibus labentes invenimus ; ad quorum ripas proveniebant Nerion, Agnus feu V ttex, & altiffimz Platani,. No&u in Sarameli pagum pervenimus;in planicie fitum , ad radices prxalti montis Amano contigui.. Poftridie duobusconfectis milliaribus, fubftitimusad radices praeceli montis, ifticQue reliquo die hz(ümus , exfpe- &antes equum quem Dopiinus de Fumet ex Antiochia acceríi jufferar. Intered montem conícendi, in quo filvas Picearum repperi iis quz in Tarare monte nafcuntur fimilium : praterea E(culum , licem, Adrachnen, Oxycedrum, Polium , Tragacantham , Chamz- dryn, Carlinam, quam plerique falfo nomine Chamzleonem nominant. In planicie ob- fervavimus rufticos lignorum faíces boum tergo imponentes, & tritici faccos aliaQuc.hu- jufcemodi ; interdum etiam, cüm defeffi effent, ipforum tergo infidentes: nam cümitet non urgeant, boum minifterio utuntur, quemadmodum nosequorum. Ab illis redemi- 4musgallinas, ova, carnes: nam licet tota z'ftatc in agris fub tentoriis habitent, omnibus ta- men rebus neceffariis non minüs funt przditi, quàm fi in urbe aut pago viverent. oss . Impe fumma mani montis 14ga. (A P. OVYII. OSTRIDIEintcr Orientem & Septentrionem tendebamus fecundüm altos món* P tes. Mons Amanus vulgó appellatur Monte negro, id eft, niger: attamen non illé eft qui Plinio Monsater dicitur. Viàadmodum re&tà & pracipiti etiam difficiliore quàm ullam/ha&enus inveniffemus,confcéndendus nobis fuit mons. In eo crefcuntcelfz cedri quemadmodumin Libano; junipcrus major, fabina, ei fimilis quz in Tauro monte, adrachnelongécelfior quàm in Ida Creta. Plus fex horis impendimusanté quàm in fum- mum montisjugá perveniremus: in fupremo ejus vertice ftantibus,& quà nos veneramus profpicientibus , apparebant fumma montium Syriz & Cairi juga, przfertim veró ejus quem nos Pierium monte:n cenfemus, & pracedentibus diebus fecundum cjus radices ambiveramus: apparebat etiam Taurus mons proculante nos in longitudinem excurrens, & fummum verticem jam nive obfitum habere incipiens. In defcenfu viam neque adeó difficilem neque moleftam invenimus ac in afcenfu, quia non erat praceps: fed cüm in te nebris iter faceremus, uus é noftris in vallem decidit plus quàm quadraginta orgyias pro- fundam, nullo ipfiusaut equi damno, quod omnibus admirabile vifum eft. Abundat hic mons variis plantis. arbuti non minus altz erant, quàm in Atho monte nafcentes vicino monaflerio Agia(-lauraloco : magne crant ctiam alaterni arbores, quae aliis locisin fruti- cem duntaxat affurgunt; picea infüper,adrachine,latifolia laurus. In defcenfu myrtos albis baccis, thymelazam,chamelzam, eumque fruticem quem Germani Kellers-bals appellant, binis przcedentibus diffimilem reperimus. Ad imum montem cüm defcendiffemus,apud rivulum hafimus, & cibum fumpímus in maris littore, quod in arcum fe incurvans, ma- gnum admodum finum efficit, qui Ifficusappellatur: Pampliylium id eft mare, Cilicio ex parte conjunium: Cüm in Amano monte effemus, mare radices montis alluens confpi- ciebamus,adeó vicinum ut Conje&tus lapis facile in mare: Mediterraneum devolutus fuif- fet: Taurum etiam montem affurgentem ex littore Cyproinfulz oppofito. Diu nobis iter faciendum fuit fecundum littus marinum, finus circumeundus , multiQue elegantes riui faperandi deinde alius mons admodum anguftus & difficilis , piceis obfitus , poft quem -caítellum ad ipfius radices fitum invenimus, in quo perpetuz fiunt excubiz, quia trita ad- modum efthzc via. Varia iftc viui neceffatia emimus, panem, vinum, cafeum, cárnes, & hordeum pro jumentis: paululum fub eo caftello defcendimus ad rivum quendam, & -füb albà moro , à Gallisperperam Sycomorus appellatà , conftitimus: "Euculento igne ob ligniabundantiam torà node inftru&o, ante lucem difceffimus, atque in tepebtis pet loca -- plana & campeftria iter fecimus: ortà autem luce; denuó ad marislittüs regreffi, amnem quempiam vado tranfivimus,qui forfitan Iffos eft. Amaeniffima fünt ea loca: nam fecun- dum viam publicam crefcunt laurus, ilex, platanus, fmilax afpeta, & aliz plerzque ftirpes perpetuo virentes. Montes dextram claudebant, mare finiftram. Superato amne; n va- ftam illam planiciem inqua Alexander cum Dario conflixiffe creditur;pervenirüius,in qua A frutice antea nobis non confpe&tum, fed Myrto admodum fimilem legimus: abundat . etiam ca planicies Myrti fruticibus, qui omnes albo fru&u funt przditi.: Per fornicem ad- modum vetuftam, latere & intrità ex(tru&tam, materi longe quàm faxum duriore jttanf- : : : OO » iviriusi 160 PETR! BELLONII ivimus : hanc veteres Auctores Pertas Gilicias vocarunt... Quaqua oculorum aciem obver- tas, planicies velut amphitheatrum appáret : nam przalti montcs Iunz creícentis in mo. dum illam ambiunt, ut finus Iffici mare recipiant : fub Portis Ciliciis, finguli , Adrachnes arbores fuo frudu conjun&im nafcente & maturo fragifque fimili onuftas confpicientes, ramosrevellebant,& in itinere ejus fru&u vefcebantur. Raros habetea provincia incolas: & qui iftic viuunt;neque pifcationi neque navigationi indulgent (hinc fadum, ut totoillo matis littore ne unicam quidem navem confpexerimus) & terram incultam relinquunt, licetadmodum rigua fit: arbitror enim plus quàm triginta rivos € montibus altis labentes, atque in mate fefe exonerantes, duarum horarum fpatio nos tranfiviffe. Poftquam à portis longius abíceffiffemus, per fterilia & confragofa loca iter fecimus , deinde veluti per cz- duas filvas, in quibus is frutex, cujus modó meminimus, nafcitur, cui nullum aptius no- menindere poffümus quàm Pfcudomyrti: poftea in Car baffara quodam,cui vicini erant pagi ; quievimus. e Afiaticum animal Adi .uicuidiun: » £9. urbs antiquitus e/Adena appellata. . Gar coi quid impedimentorum invenire poteft eorum qui ftate extra Car. baffara noctem --traducunt.. Medius eft interlupum & canem. Ejus plerique veteres auctores Grx- - ci, & Arabes meminére.. Graci vulgari nomine 54uilacbi appellant : cum effc arbitror, quem veteres Grxci 2407*0r nomipárunt, hoc eft.aureum lupum : adcó furax eft ut nou adire non vereaturcos qui dormiunt, & quidquid invenit rapere, pilcos, ocreas, calceos, frena, velalia ejufcemodi : femper catervatim incedit , ut interdum ducenti fimul conve- niant; nihilque illo frequentius per Ciliciam: itaquealternatim canum more , & hau hau exprimentes & fingulis nodtibus latrantesaudiebamus: & nili canes cos arccrent, in pagos ufque penetrare non formidarent: elegantis flavi eft coloris; ex cujus pellibus, quz vili venduntur, incolz fibi pelliceas veftes parant. Poftridie verfus Adena proficifcentes, lapi- dcum pontem tranfivimus cornui fluminis, quod forté Pyramus eft, impofitum, cui con- tiguacítarxad dextram ,in fcopulo aditu difficili fita. Inde id lumen diu fequuti fu- mus, donec ad urbis cujufdam, quz noftra opinione Czfarea Ciliciz appellata fuit,ruinas perveniremus, ubi alio ponte flumen fuperavimus. Illius regionis flumina, tametfi navi- gabilia, naves tamen non habent: nam cüm regio deferta iit, nemo flic negotiatur. Sulta- ni ZEgypti dominium có ufque extenditur, & iftic erant limites qui Arabicam linguam à Turcica diftingucbant , quique olim Arabum imperium à Turcico feparabant. Primüm bellum quod unquam motum cftinter Arabes & Turcas,iflic geflum:fcd Turca vidtores, . paulatim illos infervitutem redegérc. In ruinisillis Czfarex nihil confpicias prxter Ca- CAPS cuzdam tuguria. Superato ponte, fluminis curfum ad fipiftram fequuti,in cam- peftria fteriliadueloca & laté patentia pervenimus,qux à neminc peculiariter poffidentur, fed omnibus qui fuos greges pafcere iftic volunt, libera funt. Myrti iftic etiam albo fru&u funt przdita, adeó frequentes ut. cxduz filvz formam reprzfentent. Per Tercbinthiar- borum hincinde mixtim cum P'iceis creícentium filvam, iter fecimus. Aluntur hac plani- cic plurimi vervecum, & caprarum magii greges, ingentem adferentes quaftum fuis do- minis, ex butyro, & cafeo. Et licet butyri genera inter fe differant delectu & praflantià, autanimalium,aut pafícuorum, vel confe&tionis ratione; naturá tamen non ita variant, ut caícus. Nam deguftato butyro diverforum animalium, uti bubalino , vaccino , equino, «amclino, ovino & caprino, exigua varietas deprehenditur: at in cafeo longealiterevenit, quandoquidem folo odorat, vel afpectu difcerni queunt, atque omnium optime guftu, "urcarum porró ru(tici procul ab urbibus per campeftria loca errabundi vagantur totá zftate, fui gregis curam habentes : cumque fictilibus vel ligneis vafis careant, jugulataove vcl capra, pelle ejus invería, utrem conficiunt, quem butyro vel cafeo implent : alvum et- jam diligenteradíervant ;nam cà butyrum excipiunt prius cotum, deinde refrigeratum: p vMILIONIS lupigenuseft in Cilicia, & univerfa Afia , rapiens & auferens quid- fingulz alvi tricenas vcl quadragenas libras continent, utres veró plurcs quinquagenis. - . Non ncgamusquin nonnulli aliam butyrum parandi rationem habeant, etiam illud no- ftratium morc faliant: at id folummodo fit circa cclebriores urbes. Mengrelliz incole bu- bulas & vaccinas pelles recenter detradas butyro implent, atque Conftantinopolim vz- Aaleadvehunt, quemadmodum cx Natrbonenfi Gallia in captinis pellibus eléom uos pnr à x : adiertur. | OBSERVATIONVM L1tà Ih - tet adfertur. Ceterim non dubitamus, rufticos ficommoda haberent vafa, fuos cafeos ià utribus non confervaturosquandoquidem illosin panis formam confervandi confuctudi- nem non habent... Quoniam porro fimilis cafeus per Graeciam, quó mercatores tranfve- hunt, diftribuitur,Grzci vulgati nomine Dermatifi hilatifmeno appellant,hoc eft, in pelle falfum,& non T yrijid cft,caíeum; quemadmodum cüm D» /alf noftrá linguà dicimus,hoe eft, falfum, fuillamintelligimus. Ipti veró tale nomen indiderunt, ad alterius cafei dige- rentiam, quem vulgarilinguà Cloro tyri nominant, hoc eft , recentem cafeum, quem Co- lumella viridem appellat, non quód vireat, fed quód mufteus mollifQue fit. Paftores nun- quam lac colant, ut nec Cretenfes, qui tamen afpalathi ramum, autapariaen, vaforum ori admoverit, ut fi forté pili adhzferint, cafeus purior reddatür: at Turcarum cafeus in pelli- bus ea rationc falitus, plerumque pilis fcatet,quoniam lac non percolatur. Noftrum por- ró iter ad Septentrionem dirigentes, variis locis miferorum rufticorum mapalia & tento- ria invenimus,qui zftate ex urbibus & pagis difcedentes,per campeftria vagantur in hiber- num ufque tempus, iftic rem domefticam cádem ratione cürantes, quà in urbibus vel pa- gisfacerent. licüm octiduo hzferunt uno in loco, abícedunt in alium, tentoria fua ex te- getibus confedta, & penulà teda, fecum afportantes ; in urbem veró redituri, complicant dcnuó,& diligenter adfetvant donec hiems przterierit, quarn afferere aufim apud A fiati- cos non minus fievam, quàm in medià Gallià. Segues fünt; eam ob caufam, terram nullà diligentià colunt : przfertim opulentiorcs ruftici, qui perpetuó ociofi federe volunt : & nifi ab ipforum mancipiis folum coleretur, deferti magna ex parte effent agri. Eo die in Ada- na pervenimus, ubi de Anazarba, Oppiani & Diofcoridis patria, qua poftea Czrfaraugufta vocata et incclleximus. Iudzi nobis indicárunt pagum nunc effe ad oftiá fluminis, T ybe- ris forfitan, quod Adana perluit, antiquum nomen retinentem. Adana magnum cítop- pidum ;hoc eft, ingens pagus, moenibus non cindtus, fed arcem habens, quatuor quadran- . gulis curribus infirmis przditam : iftac frequens admodum tranfitus patet , nam clegan- tcm & latum pontem lapideum habet. Appellatürid flumenà Turcis Schelitmark, quod ex Armeniaminore profluens, Lydiamáue & Ciliciam perluens,in mare Mediterrancum fub Rhodo fefe exorierat: navigabile non eft , quoniam plurimum fabuli provoluit. Iftic omnis generis victui neceffaria invenimus, & vinum:nam incolz, qui Graci funt, Iudzi; Armeni, atque ipfi etiam Turcz vites colunt, ut paffas uvas habeant. Morietae mutatio- nem iftic habuimus: nam cüm ha&tenus per £gyptum, Syriam , & Ciliciam , meidins ufi fuiffemüs, qui fupererant, in afpros pertiutandi fuére. lític etiam defit Arabica linguz ufus,& Turcico fermone deincepsagendum fuit," Mutatisin Adana jumentis, ánnonam in triduum comparavimus, Turcz fuas merces pondere vel menfurá licitantur, jufto ta- men precio, nec plusfolvunt peregrini quàm eorum vicini. Panis etiam ad pondus vznit, inde fit ut malécoquatur. Carnes item falf magno apudiillos in ufu funt:quas recens fale exemptas, cumini pulvere infpergunt, & appenías exticcant.. Hallucinantur qtii fctibunt "Turcas deficcare carnes, ut eas deinde in pollinem redigánt,quem fecum deferant in ali- quam expeditionem bellicam ituri : nam diligenter id inquirentes,comperimus neque in Gracia, neque in Turcica ditione ncque in Arabia, carnes exficcándi,ut in pollinem rcdi- gantur , ullam effe confuetudinem. Carnes veró deligunt càm bubulas tum vervecinas; pingui cum macto zqualiter perinixto conftantes,quas in tenties laminas fcindunt;deinde paululum faliuntatque exficcant.. Magno aftimantur ejufmodi carnes pacis & belli tem- pote: eisenim crudis cum cepà vefcuntur iter facientes. In Creta & Chio moris eft apud tufticos, ut integrum leporem, etiam hircum férum, & vervecem in frufta concifum ex- ficcent : primüm autem paululum (ale afpergentes, deinde tegetibus complanantes,atque inclibano reficcantes. Sxpenumceró apud varios rufticos divertimus , cüm Cretz montes peragraremus,apud quoserant hiici feré integri, & hocdi,& agni in eum modum exficcati: "Turcz vero illam confüetudinem non habent. Graci quidem fi Q uadragefima tempore leporem aut capram filveftrem interemerint, id facere folent, utad. Pafchales ufque ferias confervare queant: nam neque apud ipfos neque apud Turcas trioris eft carnes falfas iri dolio confervare. 2 i ! 3 e/Ipparatus peregrà profecturia idoneis K : C APV T cC 1 x. à t " l ! VLTA edulia parare norunt Turca; peregre & in belluin profe&uris idonea: € M quotum numero farciminis genus eft,vulgariGrzcorum lingua Stopides didum: fiunt autem in hunc modum : Nuces Juglandes in quatuor partes divifas, filo OO 3 traiiciuntj 16h PETRI SBELLONIEPI 2085 traiiciunt, farciminis longitudine, deinde in co&tum vinum fervens reiteratis Txpius vici- busimmergunt,corum more qui candelas patant : nonnullis farinam infpergentibus;ut ci; tiüsinfpiffentur. Eádem ratione é ficubus, amygdalis, avellanis & aliis durioribus frudi- bus codo vino indu&tis parari poffunt. Vulgariafunt in ca regione hujufcemodi farcimi- na,quz peregrinantibus valdé funt accommoda. Montem Taurum fuperare volenubus,in triduum annona paranda Adanz : nam inde Heracleam tridui iter cft per fterilia loca: elo- cdtionis fingulorum jumentorum precium quinquaginta meidins , hoc cft, ducati & de cem meidinseft. Tapetes fiunt in Adana , quorum maxima parsignis calore parari folet, pileorum & gaufapum morc : veraQue , ut ita dicam, funt gaufape , tapetum in modum concinnata, quibus T urcz peregré proficifcentes indormiunt ; levia enim funt & mollia. Ejus regionis viri acuminatos galeros geftant, colo five facco nivario, Hippocratica caliga vulgoappellatz perfimiles,apice in humerum propendente: cumque fint cx infpiffatis pilis concinnati, ad gelatinam colandam ufui cffe queant, Verum quidem eft T urcas alicujus . auctoritatis, & opulentos, urbes vel oppida incolentes , albas tiaras geftarc : at ruftici, qua- les dixi galeros ferunt ; imilesque nobis perpetuó confpedti funt ab Halepo Adanam uf. que, ubi nonnulli alià ratione complicati videntur. Provinciarum incolz hujufmodi no- tis, non minus quàm veftium varietate, dignofcuntur. Ex eAdana in'I aurum montem profeciio, Car cx. niciem iter fecimus ufque ad meridiem : deinde montem. Taurum confcendere coepimus. Tentoriaautem fiximus & quievimus ubi nox nos oppreffit : fed quo- niam aer ferenus erat & frigidus, Platanis junioribus, Adrachne, Ncrio, arbuto cafis lucu- lentum ignem ftruximus,prafertim é Siliquaarborearida. Poftridie ante lucem,in afcen-- fu perreximus via admodum difficili, di- nudium diem infumentes, ante quam ad ^ - Cearut. fummum verticem (jàm nive te&um) pervenire poffemus: In eo Iuniperos ma- Jores,in Cupreffi altitudinem affurgentes invenimus, fru&u dulci , nucis ferc. ma- irem, & Galle quodammodo fimi- 1, quo indigenz vcícuntur , utex nucleis hinc indcà nobisin itinere colleáis,& ab hisqui pulpám exederant, abjcátis obfer- vabamus : ii funtlongitudine & craffitu- dine nuclei olivz, adcó duri, ut folo mal- leii&u frangi quirent. Inter reliquas ar- bores in Tauro monte nafcentes poft Cc- drum primas obtinet, perpetuoque virct. Ejus * vera delineatio & defcriptio invc- nictur in libro cui titulum fecirnus , De "Arboribus per petua fronde virentibus. Styra- cis arbores iftic etiam obfervauimus & 21:11: 2 Á .DANA digrefli, atque intet Occidentem SeptentrionemQue tendentes, per pla- plantarum hiftoriam pertexemus. Crcfcuntin hoc monte Platani Antiochenis adhuc ma- - "EX jeres; 1itis. N e ) |. OBSERVATIOÓONYM LIBER ii. tér jores , eà naturà praditz , ut hieme corticem abiiciant , contrario plané modo quin Adtrachne, quz fummis xtatis caloribus fuo cortice rubro fefe fpoliat, ut cinereum indu- cat, initio pallentem. Platánus veró hieràe plumbeum corticem exuit, ut cinereo fec 1n- vALietis icon. duat. Creícunt in fummo vértice altif- fimx Cedri, iis quzin Libano nafcun- tut fimiles , tantà abundanuá , ut vix alias confpiceremus frequentiores ar- bores; quarum fru&um nobis hortan- tibusplerique collegerunt,conis Abie- tis fere fimilem, fed craffiorem,lzvio- rem , & cxlum fpe&antem. Cujusar- boris defcriptionem híc adferre ope- raprecium non duximus , at iconém duntaxat oculis fübiicerc. Nullz veró proveniunt Abieteés ; quz tamen Cedros admodum zniu-. / lantur, fic ut dicere poffemus Ce- TES SS Jti ESEZS drum, Abietis genuseffe;vel Abietem, (uh c-r d S c NE A S c 2 Cedri. Eam ob caufam illius iconem VIII 2e OZ Cedrinám fequi voluimus. i Ad Nullz praterea iftic larices , Gallis Melefe di&z,nequeSapini,ipfis Suiffe, nequcPinaftri Alevo didti,cujus etiam arbor cft ad fontem Bellaqueum, e Canadá finiiliter delatà, atque Frán- ciíco 1-Regi cum Arbore vitz donata. Longo tempore per montis faftigium iter faciendo comimorati,)nondum ta- ten funimum jugum attigeramus ; fed alios montes utrinq. habebamus: fubarcem autem quandam in faxo fi- — tam pervonientes , pedetentim de. o E fcendete caepimus , & fub no&tem iri TE itinere Car-baffara invenimus ad przalti illius montis radices. Pr ; ; Qua baenms vidi Bellenii exemplaria de Coniferi , neque delineationem, neque defcriptionem Iuniperi maioris abent. | S hermatn monte T auro:c* urbs Heraclea, : : C A4 f. 'CXI. ( ; ^ EÍERYVM Car-baffara quó nodu pervenimus, contiguum cft thermis muro late- ritio inclufis, iis fimili quibus exftru&z funt falfz cherma ad T'oiz rudera. | Aqua nonnihil fulfur redolet: (ed ejus excrementa in lapidem non coalefcunt, quemad- modum tliermarum Paátàvinarum & Prufx. Ceterüm non modó thermarum aqua facit recrementá in lapidem concrefcentia, verüm ctiam frigida: quemadmodum fontana illa in Medahe prope Noifi Domini Ioannis Brinon Domini de V illaincs poffcffionem, fcx à Lutetia iilliaribus diftanteri: & apud Clarum montem Arverniz vrbem , ubi ponslapi- deus confpicitur, quem aqux decurfus confecit. Poftridie defcendentes, labentem ex monte rivürn fequuti fumus , & confcenfo denuó vicini montisjugo, nullas arbores inve- bimus. Relido pottà Carbaffara, noh multam itineris confecetamus, quin agros fepibus inclüfos confpiceremus, arbore Zizipha alba Columella appellata conftantes ,cujus fra- &us rutilis Ziziphis fimilis, excepto colore, & venalis per urbes proponitur : Graci vulgari linguà Ziziphia appe fe, ii monte autem adhuc ve era confpiciebamus. 'Ulteriüsin defcenfu progredientes, plerofque pagos fecundim montem fitos videbamus, à Borea & Thífacia ventis liberos; & Abfinthii Ambrofizjue ma- gnam copia invenimus. Heracleaé planicies admodum faccunda eft, & peromnia cx- culta, multisque pagis habitatur : nam rivi € montibus labentes, hortos & vireta irrigant, in quibus omnis generis fru&tiferx arbores coluntur ut perficz, corni, pruni, mali, pyri, amygdalz, punicz aurez; alizquc fimiles hortenfes. —Ó zu apud — : lant, voccà Ziziphadedudà. Ad meridiem ufquecoriunuato iune- rfantes urbem Heracleam proculin planicie fitam perfpicué 364. Pos PETRI BSELLONWII.., i: à folis Chriftianis Grxcis habitatus, quorum lingua vulgaris puta Gtaca eft: alius etiam eft Chriftianorum Armeniorum : utrique admodum diligentes funt hortorum & vinetorum - cultores, cumque aquà abundent, varia olerum genera in ipforum hortis , fimilia noftris confpiciuntur. Scró Heracleam pervenimus , primam cis Taurum montem urbem, ad ipfius tamen radices fitam ; ubi panem, vinum , carnes, & reliqua efui aptainvenimus, Plures autem funcHeraclez: fiquidem de unà jam verba fecimus, ad Proponiidis littus fità, RhodoftoQue vicinà, quod Perinthum vocavimus , tametíi ncoterici quidam Hera- cleam illam Propontidis Perinthum effe contendant. Verüm jam proteftati fumus, mi- nimam cffe nobis curam ut vetera nominà iis quz nunc in alia mutárunt urbibus adapte- mus. lraque Perinthüs fítne Heraclea Propontidis, an Rhodofto, aliis difceptandum re- linquo. Pro certo nobis relatum eft, in planicie illà Heracleanà magna armenra ali, plus quatuor millibus equorum conftantia, é quibus, fingulis annis plures fexcentis deliguntur adbellumapti. Ejusregioniscqui ab Turcis admodum zftimantur, CaramaniQue appel. lantur. Incolx Rhois frutice abundantes in vicinis montibus , ejus fructum colligunt & recondunt, quo faporem füis eduliis concilient;eo enim admixtis alliis contufis, & modi- co fale, carnes elixas & affas infpergunt , illisque aciditatem quandam & fuavcm faporem conciliant. Heraclez hzefimus toto fübfequente die,ad jumenta conquirenda. Patet He- racleana planicies ad bidui iter ;iis tamen locis duntaxat habitata;que aquà abundant. AXCosira ex Heraclea in Iconium profectio: de caprit, delicatam illam; lanam, ex quá undulatus pannus conficitur, ferentibus. Car. Cxtr. - NONDVCTIS crgo in fingula capita, ducato cum femiffe jumentis , iter fecimus ( | Iconium , vulgó Cogne di&um. Planicies rigatur canalibus du&is ut Damafci. Multiappárent pagi, procul inter fe difiundti , fecundum montium radices. Fre- quens iftic Abfinthium, quod Graci marinum cognominárunt ; non quód co loco circa. mare na(catur (plus enim quàm quatridui itinere inde abeft) fcd quód illis ita nuncupare vifum fit, tametfi in Mediterraneis locis proveniat. Campeftria Salviá tenuiore & Polio cancícunt. Tresligneos pontes füperavimus; nam frequentes iftic canales & rivi: & fuübità exortus aufter , magno impctu arenaim in faciem nobis provoluit. Secundum rotundum tumulum iter fecimus, qui humanáarte exftru&us videbatur: nam z:qualitcr affurgebat, atquc foffis aquá plenis cintus crat. Longius deinde progreffi, loca admodum lapidofa, iis in quibus fitus eft Fons Bell-aqueus , fimilia ( mifi quód hzc arboribus carent) inveni- mus. In Car-baffata quodam perno&tavims juxta fontem regià viá,undeante lucem di- greffiin ampla campeftria loca,nuda,& ab arboribus libera petvenimus,ex quibus hinc in- de montes procul à nobis diffitos confpiciebamus, in quibus non nifi in fümmo vertice ar- - bores nafcuntur;ad eorum autem radices Abfinthium quod diximus Seriphium, & aliud Ponticum à noftro domeftico non difcrepans, nifi quód candidius fit. Ejus regionis caprae tenui adeó lanà funt veflits, ut fericum ipfum tenuitate provocet,candore nivem: majores non funt noftris arictibus,nec ut oues tondentur,fed velluntur: Carnes non mihüs fuaves . vervecinis, nihil ferinum redolent. Tenuiffimi elegantiffimique panni five undulati, iye non undulati;ex hujufinodi caprarum lana texuntur.De his vel fané his fimilibus ZE]ianus » audor Gracus,noftrojudicio, meminit. Cafpiz, inquit, caprz albiffimx funt , & corni- » busmutilz,quarum villi adeó molles , ut Milcfiis lanis mollitudine comparari queant, omnium quz reperiuntur molliffimis & delicatiffimis. Sed Plinius aliasab his di Terentes » defcribit. Tondenturcaprz, inquit, quód magnis villis (int in magna partc Phrygiz, unde » cilicia fieri folent. Sed quód primum ca tonfüra in Cilicia fit inftituta ,nomen id Cilicas » adjeciffe dicunt. Equibus appáret,diverfi generis effe capras. Laniferz ill domefticz funt, à noftratibus differentes: nam minorc funt corpore;pufillif4ue cornibus. Earum villi albi- ant ut nix, longiufculi funt, & capillis humanis tenuiores. N ullam- herbam invenimus Ambrofiá frequentiorem, adeó odoratam, ut capitis gravedinem non minus induccret, quàm fi in ce]la vino mufto plena verfatus fuiffem. Incola: lignis carentes, eam legunt ad ignem ftruendum. Eadem caufà bubulum ftercus deficcant, quemadmodum in Armour Britanniz. Suntautem ca campeftria de quibusagimus,admodum deferta, cüm & rivis & - fontibuscareant. Satis tempeftivé in amplum pagum venimtüs nomine Saramcli , ubi vi- dimus Ícopas ex Ambrofia confectas,cujus manipulum in Galliam retulimus, pro rc fin- . gulati: nam in Europa; quod fciam, fponté non provenit. - Beloniw [ati attenti /lianum legife mon videtur : nam leet à ander li. 17. Bifloria Animalium edp-14- de NE gm | OBSERVATIÓNYM LIBER II iéj Capri Caffiis agat, quas albiffumas effe feribit, c comibus mutilae; qua tamtn de vilorum mellitie eedem t4pite ad- dit, capris nou. [unt tribuenda, t B;llonim autuniat; fed Ca|pits camelis. Camelis , inquit , quoque Cajpti abundant, quorum maximi 4d equorum maximorum accedunt magnitudinem, Eorum villi adeb funt molles, cum Milefin lanü ut molitudint comparari poffint ; ex iifd, acerdotes c. Ca[piorum ditifmi precipuiá, veftes conficiant. Mirari autena fbit, cur qua de Lyciin capris idem auclor tradidit ,non ad[cripferit.. Ait enim in bunc modum lib. 16. €ap. 30. eiu[- dem Hiltorie: Callislbenes Olynthis caprae feribit in Lycia denfifimo C prelixiftno birfutas effe pilo ; ut mulicbres eriues implexi ab ei dependere videantur , paffim tamquam oves , tendeti, ex eifdemá, navium faros rudenies €oniexere. | "Urbs Teonium». CAP. cxrrr. E^& 95TR1DIE per campeftria loca profequuti noftrum itcr ufque ad urbem Cogne, P veteribus Iconium dictam, non proculab altis montibus fitam, quam irrigant pleri- que rivi cx iis montibus delabentes, & in magnum Car-baffara divertimus. Illius urbis moeniacx vario lapidum gencre funt conftru&a , ut Conftantinopolitana ; ambitus orbicularis eft; curres veró illisimpo(itz, rarz & quadrangulz. Vetufta autem non effé ipfius urbis moenia, facilé coniicere licet ex marmorc é templis füblato,cui epitaphia Gra. cis chara&teribus infcripta funt. Eam veró à Chriftianisaliquando poffeffam cffe, cruces, & carum veftigia fatis demonfltrant. Pars urbis qua cgreffus eft in planiciem ; Orientem fpeQat : ad eam vetó urbis portam quz inter Orientem & Meridiem vergit , marmoreus eft Hercules turri vicinus extra moenia, cui Turcz haud pridem caput ademerunt. Octo habet Iconium portas ut Halepum. | Habitatur à Gracis, Turcis, Arabibus, & Armeniis. "Vires iftic dilieenter coluntur , & generofum vinum à Judzis redemimus. Elegantiores Iconii fabrice, Mefguedz funt, Thermz , & Car-baffara.. Iftic non uruntur alia ligna quàm luniperi majoris, Sabinz alterius purnile, Cedri utriufque;& Ledi: quz (prater Le- dum) cüm difcernere inter fe cuperemus, nullà vel diligentiffimà obfervatione potuimus; ciu(dem enim odoris & faporis funt, corticeQue integuntur fimili, non duro ut alia ligna, fcd oblongis philuris invicem incumbentibus ut vitis, materizQuc corde rubro ; reliqua alba ut in Siliqua & Taxo; fimilémque fumum reddentia dum uruntur , & fimiles carbo- nes zquabiles ut tiliz,lzvefáue ut falicis: omnia refinam fundunt terebinthinà duriorem; eandemque duritiem in cafur habent; perpetuó omnia virent , fru&umQue eodem tem: pore, hoc eft, hicme maturant. d'urcarum aurifabri. (ES Cty. vRCA non minus nobis infaniunt circa aurifabrorum opera : fed illorum ex j proba materia validaáue funt. Annulis delectantur, & cultellis eleganter concin- natis,quorum vaginas auro vcl argentofexornatás € catenula argentea fufpendunt. Vulgaris eft confuetudo cüm apud Turcas, tm apud. Gracos, ut cultros e cingulo pro- pendentesgeftent: ii magna ex parte in Vngaria confedti, oblongum habent manubrium: fed fimulatque Turcici inftitores cos emerunt, opificibus tradunt, ut manubrio ex dente belux matinz Mors quibufdam di&z, Gallis ZoPart, adornent : cujus dentis duo funt ge- nera; unum candidiffimum, compactum, unicornu fimile, adcó durum, ut vix ]ima (niü ex felediffimo optimeque temperato chalybe conftet) rodere poffit: alterum genus * in- curvum eft ut Aprini dentes; & Hippopotami dentem effe arbitrati fuiffemus; nifi Hippo- potamos vivos vidiffemus,qui fimilibus dentibus non erant przditi. Manubriaetiam ad- dere folentex Teftudinis Indicz operimento tranfparente aurei coloris, qux ducato fere zftimantur. Aurifabrilaboraturi, humi defident : fornacem propterea habent in media officina humi pofitam, nullo camino przditam, unicumqQuc follem orbicularem, qucm attollentes & deprimentes inflant.. Biduo Iconii hzfimus; cüm ut jumenta mutanda conquireremus, neceffariajue ad iter compararemus ; tum quia dies erat Natali Domini facer. A meridie; verfus quemdam montem qui fuperandus nobis eratjiter fecimus:denía veró nive decidente & omnia operiente,itineris duces aberrarunt.. Confcenfo monte, diu per Picea filvasiter fecimus , & in pagum perdudti , in Car- baffara nodem traduxinius; Sübfequens dies nobis moleftus fuit , cüm aurz ratione, cum quód alternis perpetuà ad- fcendendum vel de(cendendum effet, Frequentes habet hzc regio incolas & pagos: & licet in hieme verfaremur, Oxygalam tamen inveniebamus , edulium Turcis admodum familiare; przfertim aftate. Illam tabernz perpetuó paratam habentin magnis lancibus; precium in fingulas conftitutum unicus afper,quà quatuor T urca: faturari queant. Eodic nonmagnum iter confecimus, quinmgntes cgreffi ,in campeflria Pamphyliz: pervenire: ; mus; 166 PETRI BELLONII mus,quz cum Ciliciz regione Caramania nunc appellatur, Sangiacorumque feptem fedes haber. Iterfaciebamus inter elegantiffimas frudtiferas arbores humiles, urbem Angouri, - veteribus Ancyra dictam, ad dextram relinquentes. Ea urbs nunceft totius illius regionis celeberrima, propter panni vndulati frequentiffimum mercimonivm ,qui incafolaurbe — * texitur ex molliffimis villis caprarum, qua in Cilicia & Pamphylia duntaxat rcperiuntur. Deinde pervenimusin Achara, ubi in Car-baffata pernotavimus. * Huiu(modi dentes Vlyfippone aliquando videbam, quos equi warini effe dicebant, C magnopere adver fm bemor - vboides consmendabant : ibi etiam ex eo anulos.torne elaborari éurabani, quos in [intftre manus digito wmedico peita- vent ad eum morbum leniendum: Am$lelredamen [es vero etiam adverns fpafmum fimilium onulorsmr geslationem — utilem effe cen(ebant. 1n eo autem fallitur Belloniue, quod utrumque genus ew (dem belue, movime effe arbuvatin primi. - quidem generis beluam aliquoties vidi, quod Phece genvs cenfeo; Batavi Walrufcben, nenpzlli Zee-clephant appcllaut: alterius numquam, dentes. autem (ape atque etiamnum unum valde magnam babeo, ly fipoue anno Chiiffi- w. p, Lxi v. redemtum. ) ; Urbs eAchara.— VEA sx Car. CxY. u$» * vRCICA ditionis oppida, magnà ex parte mcenibus cincta non funt, uti nec Achara Armeniz minoris oppidum. Scpulchra iftic faxea vidimus, Latinis litteris infcripta, quz fub fontibus collocata , propter concavitatem , confervandz aquz nuncferviunt, ad aquanda peregrinorum jumenta. Situm eft hocoppidum apud latum & amplum ftagnum, fecundum quod diu progretli fumus : varii generis pifces in eo ca- piuntur,tinczlucii, cyprini, brama. In noftra percgrinationc diem iter computavimus, non pet milliaria ut in Italia, neque perleucas utin Gallia. Achara digreffi; per cadcm campeftria iter profequuti fumus, fecundum colles ad dextram & ad finftram mul-- tos pagos fitosconfpicientes. Prandimus in exiguo quodam pago, in quo vi&ui ncceffaria affatim reperimus. Noctu pervenimus in aliud oppidum Carachara nuncupatum , hoc eft, Arx nigra, ubi huic noftrz percgrinationi finem ad tempusimpofuimus. Quoniam - porró iftic hzíimus, reliquamd. hiemem , & magnam fübfequentis veris partem traduxi- mus,per vicina locaobambulantes; multa ad Turcarum mores & vivendi confuctudinem pertinentia obfervare nobislicuit. Qui opifcium aliquod callet , meliore femper apud Turcas eft conditione, quàm illius ignarus. Hinc fit ut é captivis alii aliis fefe facilids e fer- vituteliberent. Nam qui opifices funt, brevi redemptionis precium adquirere poffunt: qui veró nihil callent, duram feruitutem fervire coguntur,quia eorum domini vcl ad aran- dum ipfos compellunt , vcl ad greges curandos ablegant. Ipfimet laniffari maximà cx partc aliquod opificium exercere norunt: nam dum in Androne adhuc pueri adfervan- tur, aliquam artem edocentur. In fumma, cüm artes fint fervilis conditionis hominum alumnz; nihil iftic prodeft, nobili ftemmate progenitum fe profiteri. Plurimi vitàm fu- ftentant, panem recentem & calidum verftlendo, qui mufto maceratus edatur: quoniam veró fabrica clibaiti quo utuntur, non eft vulgaris, illam hic exponam. Magna habent fi- Oe &ilia vafa,iis fimilia quz à noftratibus mulieribus lineospannos eluentibusufurpátur:Galh —— - euviers de terre, hoc eft, cupas fidtiles appellant: ea ad dimidiam altitudinem in terra recon - dunt. Cumque fint in imo perforata , canalem orbicularem ad latus in terra faciunt re- fpondentem imo fictili. Tranfvérfim autem jacente fidtili, & canalem ad imi latus haben- : te,lignum five catbonesin imo repofiti;facilé lammam concipiunt,& facile vasundequa- que calefaciunt: Piftor farinz maffam fermentatam habens, tenues placentulasfacit, qui- bus integetc curva & fornicem xmulante;nec pileiamplitudinem fuperátes repofitis, ma- num tegeti fubdens, placentulas fornici fidilis jam fervidi applicat; eaque ratione placen-. tulz pendentes facilé coquuntur: piftor autem placentulam jam coctam adimens;alteram coquendam eodem loco femper reponit : ut multz fimul ex vafis fornice propendeanr. - Quo veró faciliüscaseximerequcat, furculam unci modo incurvam , finiftra tenens, pla- centulas propendentes apprehendit; dextrá autem longam fpatulam habens;cas decatit. Piftor porró prolixam barbam alere non debet: nam facilé à lamma adüreretur. incola: igitur has placentulas adhuccalentes cementes, cum muftoedunt, & pro deliciis habent. Hiberno potiffimum tempore : nam z'flate fructus aliajue fimilia magisexpetuatur. Sed quoniam fufids de hisomnibus libro tertio agemus, nunc fuperfedebim us. : Attamen anté quàm earum rerum narrationem aufpicemur ; non abíonum videtur, nonnulla de legibus quas Mahumetes fuis affeclis dediti medii adferre; ut facilius intel- ligi queat;barbariem & ftoliditaté falíi hujus prophetz, miferam iftam & rudé plebem fc- duxiffe,& ad fuas leges traduxiffe,quz tamen nihil fant nifi mera fomnia.Itaq. finem huic fecundo libro imponétes, tertium aufpicabimur abapertiffimis Mahumctis deliramentis. EL i : PETRI i -— : d e k PETRE*BELIONTI CQ E' N' QUM"A.N*] Singularium & memorabilium Rerum, per varias exteráfque Regiones. obfervatarum, LI4ErRTERTTYS VANDOQVIDEM decaríarum nationum, quat adim , mo- ribus , (uperiortbus libri egimus: operepretium f a&furos arbitrati fumus, p fPtertto boc libro fingularia quedam circa Turcarum 7tivendi con[uetudi- C mem; ficutimos im Aie meditullio constituti ob[ervavinaus , explicaremus , zu. pauca tamen de delirits qua pfeudopropheta &Mahumetes in [uo eAlcoramo ils feriptaveliquit , prius di£furt. Tamet[rautem neque ds, ntque men- fes, meque etiam amos in boc libro indicaverimus , ut plerique alij qui (uaimeraria do[cripsé- re: qui(quis tamen ea requiret, illum ad primi libri praefationem allegamus ilic, qua deff- derium expleat imveuturum. Tam enim virorum fide dignorum (p. dotfrind praditorum auctoritate demonfirayimus , uobis teffes uon. defuturos, qui moflram peregrinationem , de qua bic agitur, fimt a[erturi. De origine T urcicarum legum peculiaria ratiocinatio. CaAPYVT PRIMYM. p Secundi libri calcem fcripfirius, deliramenta effe quz Mahumetes in fuo Al- A corano tradidit. Cüm itaque plutimade Turcarum moribus & inftitutis obfer- vandi ocium habuefimus, in Paphlagonia aliquamdiu verfantes ; neceffarium effe duximus, nonnulla feorim de Mahumete diffcrere , qux forfitan (quod omnium pace di&um volo)noftralingia nemo ha&enus prodidit; ut facilius deinceps demonftrare pof- fimus,cur Mahumetani in eo vitz genere períiftant, prafertím cüm res (it noftro inflitu- ' toaccommoda. Anno, ut fertut, Chrifti fexcentefimio vigefimo natus eft Mahumetes Arabiz Felicis urbe Mecha nuncupata, quarn Petram effc atbitramur, ifticQue T urcicz haere(is primor- diajecit: anno veró fexcentefimo o&togefimo tertio e vivis fublatus. Turcx librum nomi- me Afear magna veneratione obfervant, totius vitz Mahumetis curfüm , & quidquid ab ipfa nativitate ad vita ufq. exitum ille fecerit, continentem : nomen ipfius patri fuiffe Ab- dola Moralip,matri Imina; & utrumque idololatram: Abdolam periiffc ante Mahumetis. nativitatem , Iminam binis abipfius nativitate annis naturx conceffiffe, ipfo orpharo ré- lido. Mahumetem oriundum ex profapia Ifinaélis, Abrahami ex Agar filii ; Ifmaélem templum in Mecha ex(truxiffe, quod omnium primum à condito mundo fuit: Mahume- tem quadriennem , cum aliis pueris ad pifcationem progredi folitum : cumque folus in agro verfaretur , angelum Gabrielem veftibus ornatum candidiffimis , humana figura ad : - illum veniffe, manuque ipfius apprehenfa, poft collem feduxiffe, pectus illi acutiffima no- vacula aperuiffe , cor excmiffe, € quo nigram guttulam fuftulent (quam Turcx afferunt omnibusineffe hominibus, in cajuc d&moncs tentationis fedem collocare) cor itaexpur- gatum denuó in peus rccondidiffe , ne unquam poftea à demone tentari poffet. Hac Afcar liber de Mahumeis pucritia tradit... Deindc cüm decimumquintum annum atti- giffet, fcpids peregrinationcs fufcipere folitum, in-Perfiam, Memphim, Syriam, cum prae- divite & opulento negotiatore nomine Gadifa, ipfius cognatz marito, quo mortuo, illam matrimonio fibi conjunxiffe, ex qua quacuor proles fufccperit , tres filias , unicum filium; atque iG Taur rg oukxrbtuugr! ES que éam priam ipfius vxorem fuiffe: negotiationem deinde affinis defunüi exercuiffe ad annum ufque actatis trigefimum octavum: in folitudinem deinde conceffiffe , ficque. vitam traduxiffe, & fingulis diebus in cryptam fe abdidiffe non procul à Mecha , ubi ad nodem ufque permariebat, tantaque abftinentia utebatur;ut co rpus vircs deficerentiinde mente privatum , multa infomnia & vifiones habuiff e, cumque neminem con fi picerer, quafdam voces exaudiiffe , quas nou fuz vxori referebat : illam veró afferüiffe , diaboli tentationes effe : eaQ. de caufa in hujufmodi delirium incidiffe, ut quodam modo fureret, atque ex montis faftigio fefe przcipitare conftituerct. Deinde Alcorano fuo initium da- turus, Gabrielem angelum ipfum abs fua opinione diuertiffe fimulavit, formaQue huma- nà candidas alas habente ipi apparuiffe & dixiffe : Alacri fis, ó Mahumetes, animo; Deus - enim tibi falutem denunciat, vultáue te ipfius effe prophetam : fiquidem tu es omnium creaturarum perfedtiffima. | Praeterea illi fuum diploma angclum oftendiffe juffiffeQuc ut legeret: refpondenti veró Mahumcti fe legere nefcire angelum replicuiffe: Tui Crea- toris nomen lege, ó Mabumetes, atque fübitó difparuiffe.. Addit praterca Afear, Mahu- metem fumma lztitiaaffed&um, domum rediiffe,arborefque, faxa, & animalia obvia, ho- norc illüm affeciffe , & eum falutando , dixiffe : Dei nuncius futurus es, ó Mahumetes. Qua omnia cim uxori natrarct, fidem adhibere noluiffe,immo dixiffe daemonis effe cen- tationem; quod adcó zgré tulit Mahumetes, utin adverfam valetudinem incidetet. Sed angelum ad ipfum le&o decumbentem veniffe, & Alcorani (ecundum caput attuliffe, in quo adícriptum erat: Surge,tuum Creatorem extolle, tuas veftes purga, & idola abhorre: tum uxorem evocaffc,omniaque ifta retuliffe: verüm illam cenfuiffe,tentationes effe prio- ribus fimiles; qua re adeó commotus ipfe fuerit, ut in graviorem quàm antea morbum in- cideret : at angelum medià node ad ipfum rediiffe , teriumQue Alcorani caput fcriptum tradidiffc : ex quo pri(tinz valetudini reftitutus fuerit. Cüm ipfius uxor diceret , angclum - felibenterconfpecturam ;id non fieri poffe refpondic. » - Q na astutia initio vfus faerit IMabumetes,ut rudem plebern ad fuam legem pellicerez : c qui in bac ve auxilio ipff faére ». CAE- 1L vM Mahumetes novam hzrefin inftituere haberet in animo , fatis feliciter illi ( fucceffit initio: nam binos Chriftianosin Mecha invenit, véteris & novi teftamen- - ti codices habentes, & in illorum ledione utcunque exercitatos , à quibus in con- dendo fuo Alcorano magnopere adjutus fuit. Ipfe porró cüm varias provincias adiiffet, Syriam, Palzflinam, Egyptum, acri przditus erat ingenio. Nam confcriptis aliquot capi- tibus (quz per angelum Gabrielem fibi miffa dicebat ut Alcorano inderet) defcribenda exempla curabat, qua: multisin Mecha clam dabat, ut ca memoriz commendarcnt:nam illa non nifi clam ab initio communicare aufus fuit. Poftquam veró potens quifpiam vir Homarappellatus, ipfius confanguineus, atque alter nomine Vbecar , cum plerifque co- gnationis vinculo fibi junctis diutiüs non latere conftituiffent, Alcoranum in publicum proferre tentàrunt : fed orto inter Mecha incolas ob eam rem tumultu ,maximaque co- rum parte in Mahumetis necem confpirante,in mentem venit,ipfumà dxmone obfeffum a plerique acftimari, ideoáue fuz infanix relinquendum. Sed ciim mutato animo denuo. - coirent, ut illum carceri manciparent, admonitus ftatim in aliud oppidum Almedina di- Qum, bidui itinere à Mecha diftans profugit, fuifQuc perfuafit , ut cineribus manu plena infperfis füorum equorum capitibus, tantundem in aérem fpargerent, frenaque equorum illigarent, vetfümque Alcorani libro tertio, cap. decimo octavo Ícriptuni recitarent , illos non confpectum iri ab iis qui perfequerentut. Hac omnia de ipfius fuga cap. fecundo, li- bri primi Alcorani defctipta funt. Cum igitur in Almedina commoraretur,magno fequa- cium ipfius numero roboratus, Iudxos (ibi tributarios reddidit,poítea majore exercitu in- firudus, Mecham occupavit, & fibi fübjecit. LOREM. 4 ^ Omnem lurcarum fidem in Altoranoà Mahumete condito contineri. UUCATYT dh : M. ) oc RSTITIOSI & flolidi omnes Turcarum ritus ex Alcorani do&riná haufti. aW unt. Nihil verà aliud fignificat hzc dictio Alcoran , quàm Capitum epitome, five 7 P&lmorum collcdio: dicitur & alio nomine Alforcan. Hic liber dn con- ES p criptus « : : » | OBSERYATIONVM LÍSER rtt. ^169 fcriptus in vocum confonantià definit: adeoque rigidé obfervatur,ut fi quis Turca vel uni- cam litteram im mutet, vel accenrum,;lex jubeat illicólapidibus obrui, Máhümete autem vivo, cam feriem & ordinem nondum adquifiverat quem nunc habcet;fed eoe vivis füb- lato, alter e generis Ofmen Vocátus, tcftius ab ipfo'Rex; ipfius omnia fcripta arculà inclu- fa, inordinem redegit; & per capita diftribuens , quatuor librosfecir, Primus liber aüin- que habetcapita : Secundus d'todecim: Tertiusnovemi & decet: Quartus telcübirio fc- xaginta quinque. Omnia ifta capita Alcorani propriis nominibus funt infignità ;, nume- rumque ducentorum & uniusexplent. Hunc Alcoranum tantà in veneratiónc habent omnes Turcz ,ut deofculentur, ample&tantur , per illum jurent; eumque gloriofum li bram appellent. Omnes legés & inftituta quz unquam Mahumetes Türcis tradidit complc&itur, qux credenda & facienda, quz in altero feculo bonis & malis fperanda át- que potiones & epulas prohibitas. In illo condendo Mahumctes , partém ex novo, par- tcm etiam ex vetere Teftamento füffuratus eft:utexhis quz de Mundi creatione fcripfit apparet. Nam iftic recenfet, Adamum & Evam poft peccatum admiffum, & Paradifo cje- &os, in terram veniffc; angelos peccaffe; quam peccandi anfam habucrint: 'Ait praterca, Deum mififfe Moyfem, ut Iudxos à Pharaonis captivitate liberaret ; quid acciderit ZEgy- ptum egreffuris ; qua ratione mare rubrum tranfierint; in quo fu bmerfus fuerit Pharao; ut ipfi peccárint, falfos Deos fibi fabricantes, & Vitulum adorantes; atque ut illis it Lex tra- dita. Infuperagit de Chrifto & D. Virgine, de Nativitatis myfterio, vita, miraculis Chri- fti, de ipfius Evangelio, & mandaus qux dedit. Primo namquc libro cap. r.abifjue mul- tislocis, de Iefa Chrifto Domino noftro perhibet quz fequuntur ; Nos Deus. fcripturàm dedimusIefu Chrifto,& Spiritu fan&oillum adjuvimus.. Et primo capite libri (écundi di- cit Deum Mahumcti Alcoranum tradidiffe, Iefu vcró Chrifto Te(tamentum &. Evange- lia,in legem plurimorum, Capite autem fecundo libri primi, D. Virginis Conceptionem fusé tractat , atque totam fere Elizabeth vifitationem recenfet. |. Hoc loco dicunt Alco- rani interpretes , Chriftum cum matre duntaxat à daemonis tentatione immunes fuiffe, ipfamQue fine originali peccato vixiffe concedunt... De Chrifti nativitate, deque falutatio- nc & univerfo annunciationis myfterio exprefsé meminit cap. 1. libri tertii. Atque tres exccllentiz Domino noftro tribuuntur in -Álcorano; prima cap. 2. lib. 1. Iefum Chriftum corpore & anima in clum afcendiffe: altera, quód illum Dei Verbum appellet: tertia cap. 3.lib. 1. quód Dei fpiritum ipfum nuncuper. Hac Alcoranus nemirii unquam attribuit, nec Mofi, nec Davidi , nec. Abrahamo, nac. ipfi Mahumeti. | Addit cap. 2. lib. 4. Iefum Chriftum humanicordis fecreta cogneviffe , miprtuos fufcitaffe, deploratos morbos cu- raffe, cacis vifum, mutis lingua ufum reftituiffe : ipfius étiam difcipulos miracula edidiffc naturam füperantia. At T'urcas,fuz haxrefs patrocinio faventes; hzc omnia non ad Chri: fti, fed ad (üi Mahumetislaudem exponunts |, 0.5.05 Edi alie i "SDiver[a fetta inter eyMabumetanos, de spforum religione, [uborta, R4 TER. Alcoranum obfervant Turca altetius libri przcepta; qui Zia; lioc cft; p Iter, five Lex, (ive Confilium Mahümctis dicitur. .Is liberab ipfius morte primum à difcipulis ejusconfcriptus fuit. Cüm autem per multorum manus vagaretur,non* nulli quidpiam adüciebant, alii demebant, pro arbitrio: ut tandem pleraqueadcó confun- derentur, & tot contradi&tioniesinillo libro reperirentur, ut quz Mahuimetes affirmaátivé dixiffet, negative defcripta cffent; eam obcau(am rantá diffenfio in illa hzrcíi füborta cft, ut Alcaliph, hoc eft, Rexqui tum illi genti dominabatur, omnibus Mahumceranis pracci- peret, utomnesin Alcorano bene verfati, proprionominc Alphachi appellati, Damaícum convenirent, & delatis có omnibus fuz legis fcriptis, Concilium haberent. v uncepris üi convenerant, fex Alphachos, hoc eft, peritos delegit, quorutn primo CM»[z/mtnomen fuit, fecündo Bechari, tertio Buborayra, quatto Amecey, quitito 4 termitdi, fexto Dipt. Hos "inlocum quo illatierant quotquot repetitiiporuerant libri induxit, titipfos examinarent. Singuliex variorum fcriptis libri concinnantes, Regi Alcaliph obtulerunt: llle aliis eru- ditis evolvendos rradidit,reliquos omncs in Damafci amnem Chryforrhoas Latine appel- latum; Arabice //4deg:le, abiici juffic. ea ratione foli fex illi libri, quibus Zwz« nomen indi- tum; exducentorim camelorüri onere confervati funt reliqui in amne petierunt. Rex porró omnibus Alphachis, hoc eft, Thon Mahumetáriis prxcepit, ne; quis in poftc- rum üllàm Mahümetis auctotitàtem in medium profettet, nifi ex ilhs fex Zunz libris pe- -titarh. "Poftea veró Mahümetanus Theologus quidani in Tr contraxit - s los smit 1DIO$; .M7o | 4 ;:BEEBT;RUl,. BSELTLONSZI i] libres, quz Liber orum appellatur. T urce cadem obfervantia colunt Zunz libros; quà Alcoranum propterea Alcalipham illum fandüum virum arbitrantur. Tametíi autem .. pauciilli Theologi in (ex libroscontraxerint quidquid innumerisillis libris continebatur, cüm tamen multz adhuc in illis contrarietates reperiantur, varia inter illos fant orta fchif. mata. Áb illo enim tempore quatuor diver(x opiniones exortz , quarum urram am ple- ntes Per(z, Turcis adver(i funt, (efe mutuó hzreticos appellantes: atquenifi Turc po- tentia; ob vidorias adverfus Babyloniae Sultanum adeptas , & Syriam, Egyptum; Meo. ,peramiam fibi tributarias redditas plurimum cas opiniones uniiflet, varia alia: exorta fuif. jeg ropterlinguarum diyerfitarem. Turca credunt Alcoranum unica nocte compofíi- tum rage menfe integro occupatum in co condendo Mah umctem:quz res magnam -.audoritatem Alcorano conciliavit. Sed errant : nam ipfe Mahumetcs fatetur, bbc .annos Almedinz , decem Mechzs, in eo.componendo impendiffe. Sed & ipa capita di- - lucidéid demonftrant:quzdam enim Medenia vocantur , alia. Mechia; 5 Pepapma Toferni formidinem e9Mahumetes Turcis J sedo BOR Cg eorum fepultura. VEMPIAM fépulturz tradituri. Tutcz; primüm cadaver ablüunt, deinde (in- | Q dorie-involvunt: fed qua ad caput & ád pedes eft partem nomconfuunt, ex Ma- dm. humetis przcepto,;qui ait; fimulatque cadaverterra reconditum eft; duos angclos, - atros Mongir & Guanequir appellátos, advenire , alterum ferrcó malleo reditum, altc- i rumunco, qui cadaver in genua fiftunt;animamique iri corpus reponunt; non fecus('inquit Alcoranus) quàm fi quifpiam interulatm indüàt: tum angeli mortuum interrogant, fi Ma- -humeti crediderit; ejufque pracepta rité obfetvaverit; fi bónaopera dim in viviscffetfe- «cerit; fi; Turcarum Qvadragefirna; ipfis Radaran nunctipata, Jejunaverit; fi ritis Zale coluerit; fi dccimas perfolverit; & éle&mofynas egenis éóntélerit. Defündo plenam ra- ' tioncm adorum angelis referenté;abs illo difcedünt , aliis bítiis illico fücccdentibus can- - didis utnix, quorurti alteripfius capiti brachia füpponens pulvinaris vier fu pplebit; alter . pedibus ipfius affidebit; eumque (i6 tuebunturád excremüm ufque judicium. Defundo ;'veró.atrisangelis;actorum rationem réddere néqueunte; quód videlieét Mahutnetinon crediderit, & liuju(cemodi alia ; liber Zünze refert ; acrütii angelam ferreo malleo pra "ditum, defundi caput tam validémálleo ferire; utilluri-6iovem orgyisfüb terram irpel- lat; .& neutrum ceffaturum; hunc malleo fetire;alterum üfiCis ferreis torquere defanétum adextremum ufquejudicii diem. Eam ob caüfátt Turc defun&órürm cadaveribüs;cro- co nomen infcribunt, fepulchraáue concava faciunt , ut locum habeant, quo fe in genua proftrernere queant :imó nonnulli foveis ligneas tabulas-fuperimponunt , nc terraopplcri poffint.- Hzc Furcisrantam formidinem incufferunt;ut iri matutinis fuis orationibus hoc Íemper adiiciant : Domine Deus, ab interrogatione, duorum angelorum , fepulchri tor- mento, & malo itinere me libera, Atnen: imó preces quz ab utriufque fexus Turcis in coe- mireriis.ad: defundorum:-fepulclira funt ;. cà icferuntur ;ut defüncti'ab interrogatione :8trorumangelorüm liberentur. .::::.5- COISIDIOTROUCY CURERI UU "duun$q i19310£L 117 " ad AUOZUISIBIBHOIUDS A. 1033193695 $5 44 AL. Sos jdtomi isis OTdAMILEGS i30 dl& jungshsbrtirogdhumnmodioa comte ATIA Alla IgA COT) delria à. oM abumete de extremo... vas enodiltored nini o mro lige ipic i bina -1 gu I5 tIKOUCID UIBIRGStudObiDT tom io (ique H sidordai d £503] 15: 5t i HEIERHEGOVI: tansferens;non-- 3i ab Abraham flii Ifaac loco immolarum , per- Pa Bt no Ox : i£ Mi OBSERVATIONVM LIB. III. 17I Hinc fit ut T utcz multos arictes jugulent,dic Pafchz facrificandos, tamet(i unicusex pra fcripto & obligationc fufficiat: nam liber Zunz dicit, omnes arietes à Turcis propter Pa- . fcha facrificium jugulatos, in extremo judicio pro iis qui ipfos jugulandos curarunt, ora- turos. Alcoranus porró capite primo libri primirefert, binos Angelos caverna quadam in Babylone includi, & fupercilits pendere, torquendofQue ad extremum ufque judicium. - Gloffa autem hoc loco addit, Deum binos Angelos Babylonem mififfe, qui de incolarum controverfiis judicarent, fingulis diebus mane e cxlo deícendere, fub no&tem veró celum repetere folitos : quodam autem die in formofam mulierem incidiffe de marito conque- rentem, qua fic illis placuiffet;ut de concubitu follicitarent; ipfam annuiffe,ca conditione ut orationem edocerent, cujus virtute in czlum conícenderent: mulieri obfequentes,ora- . tionem docuiffe: quà memoriz mandat, ipfam in cxlum evolaffe; angelos,ob peccatum, orationis efficacià privatos,in celum ampliüs cófcendere non potuiffe,fed in terra harfiffe. Deum porró poenarum in hoc velin altero (culo luendarum optionem illis ob peccatum obtulifle: poenasin hoc (culo deligentes, ad judicii ufque diem ut € füperciliis penderent, adjudicatos. Ab is Angelisaddit Alcoranus,illius regionis homines Necromantiam edo- ceri. Cap.autem r9. lib.terui fcriptum habet, Dcum ftellasin cxlo fixiffe, ad hujus mun- di ornatum, & ad arcendos malignos fpiritus : quos, ad cxlum propius accedere volentes ut paradi(i fecreta exaudiant, fingulz flellaeaccensá face fugant.. Liber Zunz vero, ftellas in aére é catenis aureis pendére ait, ad excubias agendas; alioqui damoncs paradifi fecreta captatum venturos, ad ca hominibus conje&toribus revelanda. 9 e/Imena in paradifum profectio, quam Mabumetes notíu dormiens fe confeci[fe nugtur: cr infignia deliria qua de ... (oc Tunarumparadforeert. ee (CAE vi M AHYMETES noGudormiens, vifionem habuit, qudm poftridie narravit & de- fcripfit : ca omnibus fuis pofteris magnum commodum attulit , ut inarticulis à Deoilli (ut ait) conceffis videbimus. Cum Axá igitur, ex undecim quas habuit mulieribus, maximé dile, jacens; medià nod evigilans, fomniavit, quempiam fuas fo- res pulfaffe; iplum furrexiffe ut aperiret;angelum Gabrielem iftic reperiffe bis feptuagenis alis nive candidioribus, & criftallo lucidioribus amictum;animal apud fc habentem lade magis album ,afino majus, mulo autem minus, Arabico nomine. Alborach appellatunt Libto Afear nuncupato fcriptum cft, angelum Gabrielem in Mahumetis amplexus ruiffe; atque dixiffe; Ad te falutandum Deus memifit,ó Mahumctes; mihiQuc injunxitut tc hac nocte in paradifum abducam, maxima, quz unquam ab. homine «onfpici potnerunt , fc- creta confpe&urum. Mahumetes refpondit. fé paratum effe, Cui Angelus : Conícende ergo Alborach , &abeamus. Verüm Alborach retroccdenti dixit. angelus : Cur Mahu- metem fefforem admittere non vis ? Hoc tibi certó affirmare poffum ;, neminem Mahu- mete meliorem unquam confcendiffe, nec confcenfurum,. At Alborach negavit fc cum. admiffurum, ni(i prius polliceretur fe in paradifum invectum iri. . Mahumctem tum rc- fpondiffe, ipfum futurum primum animal quod. paradifum ingreffum fit... Mahumetes illicóconfcendit; frenumáue tenente Angelo, totà noQc veríus Hicrofolymam iter fece- runt... Addit Afear, Mahumetam in itincre-femineam vocem exaudiffe evocantem, Ma- humetes, Mahumetes; Angelumquc dixiffe: Cur non refpondes ?. At ipfum tacuiffe. De- inde longius progellum, Lu PELIS i Hapabi c Mohagetes Mahumetes : singelum.aurem vetuifle ne refponderet: Mahumcetem porro Angelum interrogaffe;qu uta effent ifte mulieres qua: eum appellaffent? Cui Gabriel: prior eft qua Iudzorum le- gem evvlgat, cui (i. sofpondiffes, omnes 'urcz fadi. fuiffent Iudai: alicra- eft qu: Chri- flianorum legem denunciat, cui &à te.refponfum datum, fuiffct, omnes T'urcz Chriftia- nifimumamplexi fuifenc. Brevi poft in Hicrofolymiranum templum adveniffe : quod in. greffis,omnes prophetas & Deinuncios quiunquam in orbem miffr ipíis obviam ogref^ fos, & Mabumetens bis verbis excepifle ; Salve verorum nanciorum gaudium, & honora. bilispropheta;.eumquein acrem füblatum;inintimum facellum cu; ^ folenni pompa de- . tuliffe , fcQque-illi comniendantesobfecraffe , ut. pro ipfisoraret, ipforumQue meminiffet cim Dcum alloqueretur. Templum egrcffos, Mahumetem fcalam inveniffe Dei lumine econftantem, atque ad cxlum ufque pertingentem, quam , ipfius manu à Gabricle com- prehensá,confcenderunt. Ad primum czlum pervenientes,quod ex y argento enun i ex 172 PETRI BELLONII RT : W & ex quo ftclle dependent catenis ex obrifo auro fabricatis alligata , ejus magnitudinis cum Noho monte urbi Almedinz vicino, Gabriclem fores pulfaviffe: interroganti ianito- ri quisferiret, Ego, inquit; angelus Gabricl, & Mahumetes propheta & Dei amicus : au- dito Mahumetis noniine , illicó apertas fuiffe fores: iftic canum fenem inveniffe Ada. mum , qui Mahumetem amplexus , Dco gratias agebat, quod rali filio illum donaff:t, multumque fe Mahumeti commendaffe. Viteriüs progreffos, variz formz angelos inve- niffe,boum, hominum, equorum, avium, inter quas gallus fuit pedibus primum czlum premens,& capite fecundum cxlüm attingens. à. nterroganti Mahumeti quid ifta fibi vel- lent, angelum refpondiffe, angelos effc qui pro iis qui in mundo funt,Deum orant: huma- nziue formz angelos, pro hominibus orare; bubulz, pro bobus; equinz, pro equis ; galli naccz, pro allis: atque cim ingens ille gallus caneret, reliquos gallos cum czlcftes tum terreftres canere. Deinde ad aureum cxlum venientes, forcs pulfaffe: ianitori inquirenti qui effent,Gabriclem refpondiffe , Ego & Mahumcetes: illicó ingreffos undique Dei & Mahumctis nomen infcriptum hac ratione vidiffe : Nemo alius eft prxter Deum , cujus Mahumetes eft propheta: NoéQue incanum reperiffe; qui Mahumetem amplexus, fefe illicommendavit. Poftca admirandi formzcangelos confpexiife , quorum unus pedibus fccundum czlum calcabat, & capite tertium attingebat , altera manu Orientem , altera Occidentem pertingens. Inde in tertium cxlum ingreffos , ex preciofo lapide conftans, ubi reperto Abrahamo ;ingentém angelorum numerum viderunt , quorum unus inter utrumque oculum feptuagintadierum itineris intervallum habcbat , manuque librum te- ncbat, in quo omnia fcribebat & expungebat ; fue angelus mortis nuncupabatur, homi- ncs nafceütes libroinfcribens,& morientium nominacxpungens. Inde porró in quartum cxlum Smaragdo conftans dclatos,reperto iftic lofeph Iacobi filio(qui falutato Mahume- te c ipfi commendavit) atque magno angelorum numero, quorum unus procerus ad- modum,hominum vicem,qui propter peccata ad inferos defcendebant,deplorabat. Poft- cain quintum czlum adamantinum perveniffe , ubi Mofes Mahumcti fe commendans, majordue angelorum numerus quàm in reliquis cxlis, Hinc in fextum cxlum ex carbun- culo five pyropo fabrefa&um , afcendiffe , ubi D. loanncs Bapüfta , qu: Mahumeti fefe commendavit. Poftreinó in feptimum cxlüm,Dei lumine conftans, veniffe, ubi reperto Ic(u Chrifto,ipi Mahumetesfe commendavit, & confpetto iftic maximo Angelorum nu- mero, Angelüsipfum reliquit. Atille per difficilia loca afcendens, ingentem aquarum & nivium quanatatem invenit; & mirum in módum fatigatus, cxleftem vocem exaudivit , dicentem: Salura tuum Creatorem, ó Maliumetes; nori procul enim abillo abes: tum lu- men adéó ingens illum circurrifulüt , ut ocülorum ip(ius aciem turbare. Ait Deum te- &am habuiffe faciem fepcuagefies mille lineis pannis, Dei ltifhine conftantibus, atque abs illo abfuiffc gemino duntaxat baliftz ja&u Deumque ipfius umbra manum impofuiffe, unde ingens frigus fenferit: Deum praterea ipfüm hocloco allóquutum, multa illi Legis recepta dediffe , atque plurirna fceretarevelaffe; Addit Afear, Deum quinque donis Mahamedes afféciffe; quz in nullüim mortalium unquam contuliffec. Primum, Mahü- - metem füblimiorem cfle creaturam quz in czlo autin terra eff:t./. Alterum , ipfurh effe excellentiffimum & generofiffimum omnium quiab Adamo fuerunt; atque ad extre- mui ufqae judicium futuri funt: Tertiam ipfam effe univerfalem redemptorem; hoc eft, peccatorum condónatorem.-^Q uartim, orüries linguas callerc. Quintuim, ut bello- ' rum fpolia ipfi tribuantur: quo dono ipfius pofteri maximé gloriántür. Scriptum habet praterea A(cat, Mahumetem defcendiffe/eadém via qua alcenderat, quxqQue ipfi accide- rant, Gabrieli angelo enarraffe: arigclum atitem dixiffe/O Mahumetes;Deus injünxerat, te in hunclocum perducerem,ut cjus omnia fecrcta confpiceres. Nuncautem ad Inferos defcendamus, utinferna fecreta-etiam videas;& qiio módo homines. à daemonibus tor- queantur. Omnia hzc infcripfit Mahümetes füo -Alcorano : é quibus liquet -craffi fuiffe hominem ingenii. Defcribens porró Paradiftm quem füispollicetut; quinque rebus pra- - ditum effc refert, adificis, fapelledile ómriisgénetis;cibo& potu, veflibus, elegantifque forma mulieribus, cum quibus voluptatem capere poffint; generofis item equi 'ephippia &frenagemmis exornata habentibus; De Inferis refert feptem ineffe portas , dernoncí- que effe varii generis, quofdamferreis catenis viticbos,alios veru ferreo ttansfixos; homines autem perpetuócolliquatum plumbum bibere;putridifue cibis, & arboris cuju(dam ma- lis vefci.quz vera funt demonum origo. ;Hacomnia eó retulimus, ur Mahumetem,cüra hujuícemodi nugas defcriberet, exiguo jüdició przditamfuiffe demonftrarem. / OBSERVATIOÓNVM LIBER ID Cur Mabumetis lex "I urcis permiferit , ut [e cum feminini fexus mancipittycuinfcunque tandem fint.. religionis, - | permipeere poffint. | CAP, vir. NDIFFERENTER hodie fefecommilcent Turcz femiriei fexus mancipiis,nullá ha: Í bii an Chriftianz religionis,an Iudaicz, an idololatrz fint, ratione; quod vÍvO etiam- num Mahumecte illis lege conceffum fuit. Cüm enim Mahumeti,qui plures habebat uxores, donata fuiffet à lacobitarum Rege elegans Iudza virgo , illico ipfius amore Bagra- vit, nec abftincre potuit quin illam comprimeret. Quod animadvertentes ipfius uxores, errenequiverunt, repudiumqQue minitatz funt, fi perfeveraret: cüm autem ille non ab-- füneret, fcandalum illi creatum eft: nam duz uxores ab illo fecefferunt , & rem, nt geftà erat, per Mecham fparferunt. Ille, ut erat vigilans, remedium huic rei illico quarendum - exiftimavit. Itaque novüm caput fuo Alcorano addidit , ut videlicet omnibus ipfius lc- gemobfervantibus, indifferenter liceret cum feminei fexus mancipiis , non fecus ac cum legitimis uxoribus commifceri : eaque lex initio capitis libri quarti Alcorani indita eft, etiamnum nomen obtinentis, Defenfionis caput ; ejus funt verba : O Propheta quoniam tuis uxoribus placere volens, licita prohibere volui(ti,fcito Deum permittere, ut homini- us licentiam pra beas cum feminei fexus mancipiis concumbendi.Hanc legem clam cre- didit nonnullis ipfius uxoribus, quz fübitó illam evulgarerit: addebatQue : Attamen vos mulieres, fi poenitentiam coram Deo egeritis, magnam utilitatem adfequemini. Sin à Mahumete repudiatz mancbitis, ipfius Creator alias dabit ipfi uxores virgines & viduas, inipfiuslegem credentes, & illi obfequentes. Promulgatam hanclegem Mechani viri fá- cilé receperunt, MahumetifQue caufa patrocinati funt : accefferuntque Mahumetem re- pudiatarum uxorum cognati, ipfum obfecrantes ut uxores reciperet, Q uo fucceffu valde lxtatus eft; nihil enim aliud optabat; tametfi fe cas recipete nolle imularét. Ex illo tem- pore Turcicz mulieres fine zelotypia cum mancipiis habitant... Licet autem Turcis vel centummancipia feminei fexus habere: at legitimas uxores duntaxat quatuor. Jrevis paradifi quem eM abumetes Turcis pollicitus efl, narratio; : .quamá, ridicula fiat qua de eo recenfet... CA»r. 1X creaffe ait,atque firmamentum in bubuli cornu cufpide ftabilitum: agitante fe aut F (uccutiente bove,terrzmotum fieri, quoniam univerfa terra ipfiüscornu incumbat. ! D E materia ex qua cxlum compofitum fit agens Mahumietes, ex fumo illud Deura - Millealias hujufcemodi nugas Turcz nunc credunt, quas Mahümetes illis perfuafit;at- que inter reliquas, feptem effe paradifos, auro argentoque , unionibus & gemmis exotna- tos,in quibus palatia iis quz hicexftruda funtlongé elegantiora, magna conclavia atriaue habentia : hortos preterea omni frudtiferarum arborum genere cuitiffimos, fontefQue & amnes palatia allucre, modó cx puro lade conftantes, modó ex optimo melle, tum etiam nonnullosex dulci vino : in medio veró paradifo arborem effe , torum illum inumbrar- tem, ramofQuc fupra muros fpargentem, quorum fingula folia ex puro.auro argentojue conftantia, Mahumeris poft Dei nomen,in(criprum habenc. Inde fa&tüm ut ufitauffimaríi. fuam orationem fübinde repetant hoc modo : Le ilfebe ille allah Mabomet rav olollach, . Que : orationem fi Chriftianus imprudenter pronunciare, aut moriendum alli effetjaut T urci- cx religioni nomen profitendum. Ex Alcorani przterca doctrinà credunt, quód Turcas, in paradifo ridebunt, & voluptati indulgebunt, procul valere juífis marítiniáà & folicitudi- ne, femperque lztabundi aulzis & leds fericeo coccincoque panno cxornatis infidebunt;. - equorum cphippia & alia ornamenta ex gemmisadornata habebunt; quodque pueri non. miriüsclegantes quam gemmz auro inclufz fericeis, coccojuc viridifplendentibus, aura- tique veftibus induti, illis miniftrabunt aureis atque argenteis poculis. Expletà aütem famc& (iti, iidem pucri crura, manus,brachia; & aures gemmis, annulis aliifue clenodiis exotnata habentes , fingulis Turcisin aurca lance ingens malum cittium przbebunt; quo ab ipfisaccepto, Tem admoto ut odorentur, illicó.exorituram yenufliffimam virgi- nem, elegantibus veftibus ornatam, quz Turcam am pledens, ille viciffim eam; in mutuis amplexibus per quinquaginta annos hzrebunt, voluptatique indulsit Quaiqhage: D 174 PETRI BELLONI! Kos fimo annoexpleto, Deus illis dicet : Quandoquidem , ó mei famuli, genio indulfiftis in 'meo paradifo, meam faciem vobis oftendere volo. Tum velum à facie amovebit. Tur- ci autem corruent prz hujus luminis fulgore : quibus Deus deinde: Surgite mci famuli, & mcá gloriá fruimini :nunquam enim ampliüs moriemini , neque moerore afficiemini. Illi autem capita attollentes, Deum faciead faciem videbunt ,& comprehenfam finguli - fuam virginem, in füuum cubiculum abducent, ubi vi&ui neceffaria invenient; ifticque ge- nio indulgentes, voluptatemque ex fua virgine capientes, fine mortis metu viram in lxti- tia traducent. Hxc Mahumetes &alia pleraque deliramenta de fuo patradifo tradit :ex eaque narratione de pueris & virginibus quas in pani creatas effe ait, & muro inclufas, occafigniém Turcas fümpfiffe autumo condendi (uas illas fabricas quas Serraglio áppcl- Mc di autem, fi aliqua ex iftis virginibus intempeftà node locum muris cohclufum egredéretur,non mirus quàm Sol, mundum illuftraturam: fi veró in mate fpuerét; quam üt mel dulcem futuram. Ceterüm anté quàm narrationem de Turcico paradifo ábfolva- mus, fábulam de fympofio quod Mahumetes fanctioribus T urcisà Deo exhibitum fuiffe ait; recitabimus. Primüm dicit, Deum Gabrieli mandaffe, ut claves adferret , quibüs pá- radifüm apetiret ; earum autem feptuaginta millia in angeli cura effe; (ingulafque claves fepties mille milliariutn longitudinis effe. Cum veró Gabriel tanti ponderis clavem tol: lere non poffet, Deo indicavit : cui Deus, Invoca meum & mei amici nomen. ' Quibus nominibus invocatis , clavem facilé fuftulit ; & paradifi fores aperuit ;in quo menfa ada- mantina inerat , (epiescentena millia diurni itineris fpatia longa & lata, in cujus ambitu : erant difpofitz aurez & argentex felle. Deinde addit Turcas menfam ftratam inventu- ros, mantiliaque fericeis & aureis filis contexta, fediliaque quibus infideant, puerofdue fü- pradi&os inhoc fympofio miniftraturos, variijue generis cibos prebituros, & früctus, vi- numque &aquam paradifi amnibus hauftam pocillaturos : pro bellariis autem citria illa quorum anté memini, daturos. Abfoluto Déi fympofio, pollicitus eft Mahumetes etiam. epulum. Fons porró eft, ipfo perhibente, in paradio, cujus áqua nivé candidior , mellé- que dulcior eft, longitudine & latitudine feptuagies millena diurni itineris fpatia compre- hendens, ubi plura vitra paterzQue funt, quàm in czlo telle. Hunc fontem Deus Ma- humeti donavit, quo Turcz ingredientes, fitim fedent, quz in xternum deinde ipfis non erit molefla.| Egreffus autem fonte Mahumetcs, in infernum defcendet, delecturus pro- bos omnes Turcas , qui aliquam poenam commeriti erant, quos, ut plenam remiffionem confequantur , in przdictum fontem deferet; & ut atrum colorem , quem in inferno ex uftulatione contraxerunt, deponant, ipfe illos aquá fontaná abluet , niveQue candidiores reddet, deinde in aliotum Turcarum paradifum transferet. Tutcici Concionatores aiunt Mahumetem in arietem tranfmutandum, Turcas veró in pulices, quos ex inferis in para- difum tranfportans iftíc excutiet, ut pulices cadentes, aliorum Turcarum formam denuó. rccipiant. ; ques T urcarum connubia : e cur illa data licentia quatuor. ffl *oxores ducendi. mou sov veo AIR YT...X. £ s rui UN obtER No etiam die Turcis, & Mahumetislege initiatis , ex vetere irfticuto, " plüres quatuor vxoribus ducere non licet: vivusefiim adhuc Maliumetes fuis af- * 7" feclis quatuor legitimarum uxorum ufüm conccffit: ex lege autem in fuam met eng: conidità; quotquot voluit uxores ducere potuit. Ex Afcaris libro conftat ;quin- ecim uxores eum habuiffe, prxter ingentem mancipiorum feminei fexus numerum. Le- gem condidit, qux & hodie obfervatur,de mulierum zqualitate, ut eádern ratione omnes veftibus, cibo, potu, & cubili tractarentur: fi quid fecus fiat , quz injufté fecum agi exifti- mat, apud Iudicem conqueri, & maritum in jus vocare poteft. Eam ob caufam, Turca- rum Imperatoris vel Baílz alicujus filia majore apud;maritum privilegio hodie non gau-. det, quàm infima fortis cujufpiam filia: nam propter leviffimam caufam matrimonio re- nunciare queunt : conquerentc enim apud Cadi aliquá, (i maritus deferere illam vult, jam folutum eft matrimonium: divortium autem renunciare uxori in ea regione , perinde feré: eft, atque in Galliaancillam dimittere. Mahumetes adhuc vivuslegem condidit, ne de- fertasà fc uxores, cuiquam matrimonio fibi jungereliceret: prxcepit ctiam, ne ipfius uxo« 16s (quasmoriensnovem adhuc habuit) ab ejus mortecuiquam nuberent.. Scriptum eft inlibro quodam Arabico, cui titulus, De bonis moribus Mahumcetis, illum à virtutibus & vitiüra robore extóllente , eádem horá undecim fuas vxorcs fubfequenter ire: m Xr gloriari OBSERVATIONVM: Yib iii. 9$ gloriari folitum. Condidit etiam legem , qux & hodic obfervátur ,utfi quis uxorem ter repudiaverit , non poffit deinceps llam tecipere , nifi prids cum alio concubuerit. Hace porró quatuor Turcis funt prohibita;ne fariguine vefcantür;he fuillà, ne iis quz idolis funt immolata, ne füffocatis. Vivo Mahumete, atque etiàm aliquamdiu ab ejus morte, màn- cipia quz ipfius dodrinám ample&tebantur, libertárem confequebantur; quià primus qui ih ipfum credidit, mancipium fuit; fe enimelibertàteillum donaturutn pollicitus erat, fiin ipfum crederet. Zunz liber meninit legisiquà (ancitum erac, ut omnia nmáancipià Iudai- cz, five Chriftianz religionis, religionenr fuam abjurantia, & Máhumetanam ample&en- tia, libera fierent, etiam invito domino : at€à lex hodie non. obfervatur.- Noftratium. vul- gus Mahumctis cippum in are petidétecxiftimat , lapidis maguetis vi atque cfficaciá :'at- tamen id recentiorum inventum non cfl: nam Plinius (mile quidpiam cap. 14;libri 44.de magnete fcribit... Eodem inquit; lápide Dinocrates architedtus Alexaridtiz Arfingés ten- plum concamerare inchoaverat , utin e fimulacrum jusé ferro pendéte in aére videte- var... Hacc autem de ridiculis Mahumoetis nugisdi&ta funto;nunc de Turcisagamüs. -. .- : i ZU ; (1019931 M41,.25215100 2051221802 ?5T1RG 35 B369ITI ist amuibus : | Ael EEepeoci: A. Tcsbaoq! 11 CLileros educandi apad Turcas ratio... 007008 ede: giteosa 28 eudiidd CAP?YyYETxucÓó 138019151 etcut br, TTE , ; SOEUR: Ind n pdulaspvrsgailadgbánoMSL5 aroviv T3o3iL Sc IRAM, fed facilem ramen, infantes educandi rationem habent Turcae: nam i- M cetcos müniant undique & fafciis involvant, podicem tamen illis nudum relin- quunt. Etenim illorum cunz alvcum five fundum habentcoriàceum; bene ten- fum, in quo rotundum foramen faciunt, cui infantis nudas natesamponunt; deinde file aliquod amplioris fub eo foramine adhibent,quo infantium excrementa excipiantür:eam ob caufam tot cunabulis non egeat quot. noftn infantes , neque itaimmandifünt, neque tantam in educando nüoleftiam BUR cc ce adcó robufli evadant,ut fi- ne admiriculo ingredi incipiant , quiefcere tamen non permittuntüt , nifi foramint cuna- rum impofiti, donec aluum continere noverinr. Fafcis autem involuti, fuperiora invo- lucra permeierent, nifi huic rei provideretur. Idcirco buxeos tubulos,in infantium ufotit fa&os , digitum craffos , fc longos; concavos , & ab una parte incuxvos pere irores emunt, qui duorum funt generum : alii enim rnafculis infantibus fobferviunt ; alii puellis. Mafculorum , fupernum foramen rotundum liabent, hac. figu rà; Puellarum autera lon- ; ^. gius, hocelt, füpernum foramen latius in longitudinem excaya- Mafcaloruan tubulut, .... ur eft, üt hacc altera figura demonftrat. |... lists Difficilé autem rem intelliget qui cos tübos applicandi ratio- . nemignotat.. Máfculis igitur infantibus tubum applicaturi,ex- tremám mentulam laxiori tubi parti imponunt , longiorem in- ter crura ductam, faciunt ut. foramini- cinaram,; refpondeat., 2 L. . quà urina in fidile cunis füp| fitum defluat. ,Eádem-ratione Padiosnisjele. .. puellarum tubuli applicantur; dudà enim ejus longiore-parte in- atm ter crurá, ut urinain vascunis fübjeduüm defluat, efficiint. Hac E————. ?. ^ , m . H t confüctudo optimé Turcis convenit, qui perpetuó in aulzis fe- derc folerit;alioqui ipforum liberi omnia confputcarent,, Nullus eft apud eos pultis ufus; ejufmodi enirn alimenta infantibus pr-- bcrenon folent;quilia nos in Europa. Mulieres nihil illisaliud przbent quàm mammaim; doncc unius fint anni, aut decem menfium; quz confuetudo vulgaris eft omnibus Otien- tis nationibus fuos infantes nec pulte nec ladc animalium alete folitis: & ne tam remota petamus,ipfimet Itali magnà cx parte nihil aliud fuis infantibus prebent preter mari- mam, donecannuri aatis explevctint; nutrices deinde quod ipíz edunt, in ipfis - ingerunt, fed prius pramianfum, prafertim autem nuces cum pane; pultis vine 7 : üfüs, fcd porius boni alicujus jufculi, aut pánatze arappellant. Expletoanreschrt nones. tc incipiunt Turcarum infantes, dantut illis cibi quilibet; imo ne cepas js - iis eden- das przbere formidant , priüstamen cum pane vel carnibus pinus. " i bn in- fantium non admodum magnam habentcuram : quandoquidem apud ipfos p € nullus fit ufüis. Ea confüetudo pet omnes T arcici Imperii provincias inolevit , cüm inter tos, t fortunz homines : nec adcó delicaté fuos liberos, ttadtare opulentos, tum inter tenuioris folent; quemadmodum Europai Chriftiani. y PP 4. Armenii; dd 176 (fro GPGRUDRA4oBGXLLONEIL Uo eArmenii, e»* plures alia nationes Clhrifliana fub TIN V urcico dominto "orventes, Ugo vRCrS ex Soythia egreffis,& vicinastegiones occupare ineipientibus, Armeni «p tuncChriftianliceromnium primi (übjugati ;in ide ramen Chriftianà conflantes -n femper permatifere , & per univerfüm Turcicum Imperium nunc etiam hoc no- eliquár [desi 'Chüftianarum. Atque licet diverfarum nationum Chriftiani ineo- ' dut pago habitent ; (i tamen Armenus aliquis moritur, foli Armeni füntsco- . 1es:) nec adcó vilis paguscft qui porticum aliquam non habeat, vel (altem compluvium, fub quod conveniat omhes ejus pagi pueri mafculi; Legendo humi fedent,confuetudine puerisadmodum commoda ; nam hac ratione quiefcunt. | Lectionem autem recitantes, | "univerfum corpus modó in anteriorem, modo in poftcriorem partem quatiunt, obaccen- pronunciationis (ut opinamur) difficultatem. - Judi per T urcicum dominium balitantes. ; aimi Car. xri. L2 A OFPvVcI exHifpania & Lufitania Iudzi, Iudaifmum in Turcico dominio adcó auxerunt, ut omnis fere generis libros in Hebrzam linguam traduxerint, & Con- "«: flantinopolitypographiam fine accentibus inflituerint. Librosetiam Hifpanica,Ita- lica, Germanica, Latina & Grzca lingua excudunt: Turcica autem vel Arabica, minime, - quoniam nonlicet, Qui per Turcicum Dominium fparfi funt, quatuor vel quinque cal- lent ut plurimum linguas, & corum lerique denas vel duodenas.. Qui ex Hifpanus,Ger- mania, Hungaria & Bohemia difcefferunt, vernaculam earum nationum linguam liberos fuos docuerunt; illi deinceps earum nationum linguam didicerunt cum quibus ncgotian- tur, uti Grzcam , Slavonicam , Turcicam » Arabicam , Armeniacam & Italicam. Pauci ^aliicam norunt, cum Gallis enim non negotiantur. Abomni porróantiquitate fuerunt Iudzi OBSERVATIONVM' LISBER IIT. 177 Iudxi magni negotiatores, & varias calluerunt lingtias; quod cüm cx Hiftoriis ,tüm ex: facra fcriptura probari poteft... Nam cum ludzi undique confluxiffent Hierofolymam, ut intercffent fefto Pentecoftes ; Domini noftri lefu Chrifti Apoftoli, qui Galilza nunquam egreffi erant, neque aliam linguam noverant quàm vernaculam cjus regionis , co camen die finguli loquebantur omnibus Tinguis;quod maxime admirati (unt ludzi prafentes,qui ex Parthia & Media advenerant, Elamitzz, Mefopotamiz & ludzz incola, Cappadoces, Ponti & Afizs, Piüidie, Pamphyliz, Zigypti, Lybiz accolz, Romani , profelyti plerique , hoc eft, qui fponte ludaifmum amplexi erant, przterea Creteníes & Arabes: eamque ob caufam fefc mutuó interrogabant: Nóune hi omnes Galilzi (unt? & tamen finguli audi- mus eos loquentes lingua in qua nati fumus. Hxc autem defcripta funtin A&tis Apofto- lorum: ex quibus probare volumus, ab omni antiquitate per univerfum orbem negotiari foliros.- T'urcatum fimplicitasadmodum corrupta eft ludxorum commercio : quemad- modum Galli nonnihil immutati funt exterarum nationum commercio ; ad minimum , ipforum ingenia torpentia,excitatiora funt reddita. Vbicunque tandem ludai vivant, te. liquas nationes verfucià fuperant: Omnem Turcicam ncgoziationem ita amplexi funt, ut tota Turcici [mperatoris opulentia , ejufque univerfus cenfus in eorum fit poteftate. Nam majore precio redimunt quzfturam cenfus provinciarum, teloniajue & navium ex- cenfum , aliadue T atcici imperii vectigalia: Eam ob caufam feduló eorum linguam edi- fcuntcum quibus negotiantur.: Eà aftucià utuntur, ut in Italiam negotiationis caufa pro- fecuri, capirisopcrimenrum colore albo inducant , ut Turcz cffe exiftimentur; nam Tur- carum fidei plustribuitur quàm ludxorum : alioqui l'udai peregrinantes, operimentum illud capitis lavumgeftare folent; Armeni; Graci, Marouitz, Indi, Cophthi , & reliqua nationesquz Chriftianam religionem ample&untur;czrulo-purpurci coloris geflantillud diadema,vel verficolor.foh enim Turcz album ferunt... Quoniam autem ludxorum ope- 1 uti (rpenumcro coacti fuimus, atque cum illis verfari; facile deprehendimus, aftutià & malitià reliquas nationes füperare- Non vefcuntur carnibus, à Turca, Grzcóve, aut Lati- no fivc Franco, ut vocant, apparati: nihil pingue edunt ;neque quod Chriftianorum aut Turcarum (it, fed nec vinum à Chrifliano vel Turca redemptum bibunt. Tot contro- vcrüz & fchifmata inter illos funt, ut plurimi contraria: ab aliis fentiant.. Nonnulli Chri- ftiana mancipia poffident, mares & feminas, quorum operá variis in rebus utuntur dic Sabbathi; veluti in Conftantinopolitana typographia, aut exercenda mercatura : feminis etiam abutuntur tanquam ludzis:. Hacalii reprchendunt, & in Legem peccari afferunt, negantes udxolicere mancipio feminei fexus Chriftianoabuti ,quód mulier Chriftiana fit; neque maresad labores die Sabbathi adigere, quoniam ipíius opera peragantur. Ac illi prohibitum non effe refpondent, quandoquidem res (int fua pecunia redemptz..-. Recenti adhuc memoria Iudxo cuidam , medico filii Turcarum Imperatoris Iconii habitantis, mancipia fucrunt binx Hifpania puella: eleganti forma praditz , & Italicam linguam callentes , quibusábutebatur; & licet ex iis proles fuftuliffet, vendere tamen voluit :1pfaf- que intelleximus moctoreanimi admodum adfcétas, quód in Turcarum poteftatem ven- turz effent: Cüm enim Turca puellaaliqua fuo acre redemptaabufi fuerint, tametfi cx ea | proles fufceperint,illam quam maximo poffunt precio denuó vendunt, utaliam ea pecu- nia redimere queant. | Hinc fit urinterdum mulier aliqua viciesaut tricies publicé venun- detur, viri nonnumquam quadragies, modà Iudzis, modó Turcis. Qni magis fcrupulofi funt Iudzi, aiunt fibiprohibitum ne cum exteris mulieribus commifceantur; mancipio vc- ró corum religionem profitente , pro arbitrio abuti poffz. Qui per /Egyptum, Syriam, AfiamqQue minorem , & uniwerfum Turcicum dominium medicam artem profitentur, magna ex parte Iud fnt, licet etiam nonnulli Turca teperiantur, Iudzis plerumque do- &iores, & fic fatis in praxi induftrii: in reliquisautem rebus quz in abfoluto medico requi- runtur, non admodum verfati. Facile eft ludis medicam artem callere, ob librorum Gracorum, Arabum & Hebrzorum commoditatem, qui in ipforum vulgarem linguam converíi funt, uti Hippocratis, Galeni, Avicenna, Almanforis five Rhafis, Serapionis , & aliorum Arabum auctorüni. Turca étiam Atiftotehs-& Platomis:opera in Arabicam & "'urcicam linguam converfa habent. Aromatarii , quos Marerialiftas vulgo appellant, Turcici dominii urbes incolentes,magna ex parte ludaifant: T'urcz autem in Aromatum cognitiorie. peritiorcs , pluraQue fimplicia medicamenta in fuis officinis venalia: habent quàm.nos in.Furopa : 1mo aufim dicerc , primarium. Aromatarium Venerum tabernam varictate-aromatum.& medicamentorum adeó inftru&am non babere, ut Aromiatarius aliquis.Lurcicus i de numero& varjetare dico;non de quantitate, Prafcriptoáliquo me- dicamento, illud &artim 'Acomatatio mittit Medicus (nulli enim apud.eos funt Pharma- eopari).&. medicamenta fimplicia ab illo przfente pecunia. redimit, more apud cam ts A gentem 178 POE TIN Is BOE Lob OO NOLSOd gentem ufitato, quz nihil nifi przfente pecuniá vendit , nec magis iflic vicino creditur quàm cuiisextero : unde fit, ut nullis iftic rationum libris opus fit, neque fyngraphis. AN.egotiationes c fora T urcii Dominy. CAPVT XxIIII. hoc eft, qui vero & antiquo Turcarum & Grzcorum morc negotiantur : Iudzi veró Hifpanis pulfiatque Chriftiani apoftatz: Conftantinopoli tabernas inftruxe- runt;in quibus omnis generis merces veriales habent Latino more : hinc fit, ut non minus imponant emptoribus quàm in Europa, ubi vix videas pagum in quo non fit hujufcemodi aliqua taberna, quz forté decem aut duodecim mercium genera habebit, caque vel vitia- ta, velvetuftatecorrupta. Turcz longzvi funt; quia minimé dcelicatuli, & fine difcrimine alliis & cepis vefcuntur , nec vinum bibunt nifi quàm rariffimé. Cum autem graffante pefte, non fibi confulant, nec à contagio fibi metuant, fepe ab eatolluntur. Omnia au- . lxadetonía qux ex Turcico imperio ad exteros devchuntur, inter Iconium Ciliciz: & Ca rachara Paphlagoniz:folummodoó fiunt. Selediores autem panni undulati, ex pilis capra- rum contexti, ut diximus, Ancyrz Cappadocia metropoli : fed & tapetes é caprarum pilis conflant: qui veró apud Memphim venduntur, minus elegantes funt ; ex linco enim pan- no verficolore fadi funt. In Adana fiunt periftromata, leviaadmodum & mollia, ad füb- fternendum cubituris. Forum habent Turcz per fingula oppida & pagos, certo aliquo dic fingulis hebdomadibus, ut in Europa, quo ruftici conveniunt, ad vendendum fuas merces: alii ligna convehentes, alii ova, butyrum, caícum , fericca & linea ftamina ,aliá-. que fimilia, Iudzz mulieres, quibus aperta facie in publicum prodire licet , per hac fora frequentes confpiciuntur, ut fua opera acu pita vendant. Quoniam porró Turcicis mu- lieribus Mahumetica lege prohibitum, ne in publicum vendendi aut emendi caufa egre- diantur,ludaicis mulieribus fua opera vendenda tradunt. Lex tamen non adeórigidé ob- fervatur,quin interdum Turcica mulieres etiam fua vendentes confpiciantur , fed velo fupra faciem indudto, per quod profpicere queant, &, loqui volentes, illud attollere, per- inde atque bucculam in galea. "Venalia autem plerumque habent mantilia, ftrophiola, caliendra , cingula alba , pulvinorum integumenta, aliaque majoris precii opera, ut cono- pea, cortinas varii generis, qua: à Iudzis redimuntur , ut exteris deinde vendant. Turcz delectantur lineo panno albo, & acu egregie picto , nulli fümptui parcentes ut eum adqui: rant: Interdum venduntur duo exigua ftrophiola acu picta viginti afpris, quz in Gallia vix fex affibus fivc tribus batziisaeftimarentur. Varia opera in tela à Turcicis mulieribus acu pinguntur ; vulgatiffimum autem cft, ut opus quod conficere cupiunt ; pidturá primüm in tela dcfignent, quam deinde inter bina fila fequentes, & fübtili admodum acu bombyci- na ftamina diverforum colorum ducentes,ut opus ipfam pi&uram plané referat, efficiunt; Ea ratio pingendi acu apud nos ufitata non eft. Et vix apud nos credi poffit, quantum apud Turcas hujufinodi opera zítimentur, quantaque eorum fit quantitas. Cum autem mulieres ut plurimum conclufz maneant, neque rem familiarem adminiftrent ;ne plané fintotiofz, tempusin iftis operibus conficiendis terunt, praiertim cümlinea penfatrahere ranífime folcant. N rH1L nifi quodad fuam artem attinet, füfcipiunt veri Mercatoresapud Turcas, - &dmiratione ves maxim digna in T urcis , qui Ops "vefcuntur ut in bello fimt, animofores. 00000 UU ; 3 3-2. ] SUGGIqIILOM DD BSERVATIONE maximé digna eft conficiendi apud Turcas Opii fatio, prafers tim in Achara, Carachara, Spattada ; Emctelinda ; aliifque oppidis Paphlagoniz, - Cappadociz, & Ciliciz. Agrospapavere albo conferunt,ut nos tritico: fed ca con- fidcratione, ne finguli ruftici plus ferant, quàm familiam habeant ad idcollipendumíuffi- cientem. Colligunt autem eádem, quam Audbores tradiderunt; rationc: Papaveriscapi- ta jam formata, leviter inciduntur; atque ex vulnere emanantes/la&tez guttz , parumper infpiffari inuntur.. Sunt qui denas libras colligant, alii fex; alii plures vel pauciores, pró operarum quas incolligendo adhibuerint diligenti : natn hoc negotium inlatifundii (a- tone non verfatur , fed in legentium numero& diligentia; Nifi hujts Opi Riera Ec : : utcat $ OBSERVÁTLDIONVM LISER rii. 159 Tarcas effet ufus, noftraopinione commercium ejus periiffet;queniadmodüm titiltarumi aliarum terum quz ampliusnoncognofcuntür..: Ceterüm nemoeft Turcarum qui illud non emat; eiamítafprum folum haberet, cjus dimidium in Opium impendet, quod pacé & bello femper circumferct.- Afia minoris Iud:eus nietcator nobis afferuit, fingulis annis quinquagintà camelos Opio oneratos educi ex Paphlagonia, Cappadocia, Galati4; & Cili- ciaqutin Perfiam, Indiam,Europam,aliafá. exteras regioncs,& per univerfum "Türéjéti imperium illud importent. Cui difficulter fidem adhibüiffemus,nifi figillatim nobisenar- - 'taflet quantum colligereturin fingulis vicis Paphlagoniz;Cappadociz;Armenix mitiótis; & Gallogrzciz ; addebatQue , majore adliuc apud Petfasin ufu effe quàm apud fotcas. Periculum autem facéte volentes, quantum quis Opii devorare poffet fine noxa , Ianiffa- .rum nobis familiarem , & fingulis diebus Opio vefci folitum , ejus drachma femiffem i noftra przfentia devoraffe animadvertimus : poftridic illum apud ncgotiatoris tabérnamy reperientés; illi integram drachmam dari curavimus ; quam:unico bolo devoravit ,nee quidquam incommodi inde fenfit, preterquam; quód temulentus quodammodo videres tar. HacOpii manducandiconfüetudo jamdudum apud Turcas inváluit : illius etenim cíu animofiores fcfe fieri;neque belli periculá formidare exiftimant.- Cüm Turcarurh Im- perator; bellum gefturus; militum dele&um facit,tota provincia Opio fere fj poliatur. Vul- gare apud eos eft,fibi mutuó obiicére, Tuedifti Opium; quemadmodum fi quisapud'alías -ationes alteri obiiciat,ipfum temulentum effc; Diu ufi fumus contubernio Armeni cü- ju(dam Chriftiani, Opium coram nobis (pitis devorantis: fed & nos eo deguftato;iullam aliam noxam deprehendimus; nifi quod pe&us nobis excalfaceret., cerebrum nonnihil perturbaretfomniaQue turbulenta induceret. $i Papaver in Europa,vidclicet Gallia, Ger- mania, vel Iralia coleretur ; arbitror Opium périride colligi poffe atque in Afia; modótie- ceffaria curain co legendo adhiberetur. Nam Afia minor non minus. frigida eft ipfa Gal- lia.. Fieri poteft, ut quod ad nos adfertur, adulterinum fit: folent enim mercatotes illius quantitatem augere anté quàm per provincias: difttibuatur; Quoniam porró obfervavi- mus quibus notis ejus delectusfaciendus fit, €as fübiicere voluimus.: Optimum cft ama: rum, guftucalido fauces incendens., Havefceris'leotiinorum pilorum modo ,'in-maffam velutiexgranulis diverfi coloris coactum; legéndóenim Opium; eà grana in Papaveris ca- pitibuscolle&a cohatent;& inplacentülam quodanimodo cocunt; odor virofüs & grávisi & licct in reftiperantium ordine reponatur , faucestamen incendit. Tam in placentulas cogitur Opium in ipfa Afia minore, quatuor uricias vel felibram non pendentes: at mer: tatores quztus gratia illud-multiplicant; fic ut rnaffe-ex Venetis officinis delatz, libram 4dXf A Wi 4 quafi pendant. afsgt af — ^ Quilt fignis foleaut. Turca fuas ámicai Jolicitave o js E9 T urcicarum mulierum ornatus. ; | i EB xvEMOMUSi our T V t difficulter adtiiodum cohfpici queünt puelle & mulieres Turcica; longe diffici- : liis compellari poffunt : eam ob caufam fui in aliquam mulierem amoris indicium xctedà facic : earumetim mariti fene(lraruni ufum. illis.adimunt , nifi fint cancellat& : & - confuetudo apud cosíinvaltit, ut & puella: 8; feminas vetólar five: jouenes perperuó fint — jnclufz,nec in publicum prodeant, nifi ve] pro defundis oratum itur, vel bálnea ácceffu- 1x (quod fxpiuis inhebdomadeaccidio) fed multis álüs muleribüscomitibus. Cum veró 1224 aanonem &-confüeradincm: (quam sauló admirarentet n ; ; €am $9 180 . PETRI BELLONI! eam ptofertemus) inde procedere : de qua tamen plura ne verbis quidem teáis dicere vo. lumus, cüm res fit nimium curiofx obfervationis: itaque non fine caufa vulgatum illud in ufu cft; totidem confuetudines quor regiones. . Pedes nudos calceis vel cothurnis infe- runt, & in cruribus fupra talos monile aut armillam plerumque geftare folent , ad ingula. rem ornatum. Paucz in Cairo reperientur qua brachia & furas pictas non habeant, panni Damaíceni modo: dum enim in balneis verfantur, catem fccundum picturam indu&am fibi perftringi curant; nigerQue color cutim penetrans inhzret, fic ut variz formze ipfarum - brachiis & aliis corporis partibus impreffz confpiciantur : at ea confuetudo nondum ad Afiaricas feminas tranfit. Quia Mahumctis lex vetat ne apertà facie in publicum pro- deant, velum à fronte ante faciem propendens femper geftant, collumQue & manus con- tegunt : cothurrios autem oblongos induunt in calce ferratos , ut ex hac pictura confpi- €cre licet. Turcarum ralares tunicz collari & manicis carent , vel perbreves ex: funr,& fapra cubitum refe: qux ctiam mulieribus convenire poffunt: . ' hz Babyloniàacu confui magnà ex parte folent; przfertim fericez : fed antequam confuantur , fülcum ferro candente primüm defignant , qui nunquam tollitur, fed (emper permanet uti plic in undulata.. Undula- tum autem fivc bombycinum pannum nunquam ufürpant;nifi prius fa- blatis plicis ; quod facile fieri poteft: nam quemadmodum undulatüs fulcos plicafQue calore accipit, ita etiam calore tolli poffunt! Mahume- tana lex vult ut fimplices int mulierum veftes: attamen cümin publi- cum prodcunt balnea acceffurz , (ive fponfam comitaturz , omnes qui- dem lineas rarz texturz veftes fupraalias geftant, fed ut infernz (quae plerumque fericez- & precio(z funt) apparcant , albas attollere folent. manicz veftium funt valdéanguftz, & adeó longs ut manus tegere pof- - fint: nam lex prohibet manus aháfve corporis partes nudas apparere in publico. Mulierum, & virorum calige pedibus carent; nam utrique, pedes, manus, brachiaQue ad cubitum ufque, & collum abluere folent.. : - Quando egerere volunt ,fi&ile aquà plenum deferunt, ut antériora & pofteriora abluant, etiam feviffimo gelu : ad ejufmodi confuctudinem à puerisaffuefiunt tam mares quàm feminz, eamque toto vitz curfu obfervant: Mahiumetesenim illis in ea re chartzalteriáfve rei in qua Dei nomen infcribi poffit, ufum proliibuit. Seceffusautem locum in anguftum & longum in terra fodiunt, ubi inclinati,facilé manu fefe abluere pot- funt A Mahumeteenim fancitum eft, iftà frequenti ablutione peccata expurgari; In- de factum ut alveos aqua plenos, in fingulis compitis collocent, & tabulato aliquo fepiant , quo viri fcorfim,mulieres item fcoríim ingreffx fefc lavare queant: at in zdibus, feceffus uttifque funt communes. Turcice Affatíce woulieri effeies. Turcas, plures babere uxores qua fine rixa Cr z;ebtypia etiam» .eum concubina €9. ferui feminis orouut.. WA 4:3 2 *wr£ "ALT ATVAA füuntTurczavarr & pecuniarum avidi ; primariz idcirco eorum opesin N numcrata pecunia confiftunt. Nulla eft ifticadquirendi ratio; eam ob caufam ^5 nullalis intenditur: nam cüm aliquid venditür aut emitur;id fit prafente pecunia. Viri ceconomiam curant , nullam adminiftrationem mulieribus relinquentes. - Nullam aliam curam ipfe habent preterquam liberorum; & ut quiete inter fe vivarit : coritrarià planéquàm Latinorum ratione, quorum feminzznon modó rerum cüram gerunt; fed & in corpora imperium exercere volunt , imó plerumque exercerit. At apad Turcas longe Alia cft ratio: nam quifpiam tres vel quatuo? üxores habenis, & fex vel oGto pluréfyc fervas; omnesfibi obíequentes retinét;& inter fe adeó pacificas; ut nüllum invidisé inter uxores & fervasmcetum concipiat. Ratio hzc efti quia tametfi liceat eodem temporc quaternas uxores ducere, omnes tamen zqualem poteftateri hübent ; nan ille & fervz prfente ipfius pecunià funt redemptz: corifüetudo enit apud illos invaluit, utfi quis cleganti for-- ma prziditam habcat filiam, fibi przfentemi pécumam repofitam effe &xiftimet , quando- quidem filiznullatn dotem maritis, neque quidquam paterna fupelleailis adferunt : fed qui illas uxores fibi expetunt, mágnatri pecunie fummam patri nuimerare , illafjue etiam veftibusornare debent: nam pater illas licitatür ,& niajorem fummam offcrentitradit, nullà folicitudine anxius , etiam fi jpfas nutiquam iri pofterium confpiciát. Ea decaufa | ge : | . €ognato- N : OBSEÉRVATIONVYM LIB. IIl. TT cognationis vinculum apud T'urcas non adcó laté propagatür quetadmodurm in Europa: imó ne cognomen quidem ullum habent Turcz,quod famili anuquiratem rcfpiat, nec ipfe Furcarum Imperator , nifi Ottomannorum : ruftici autem nullà didionc majorum nomina exprimere poffurit, ob uxorum frequentem mutationem. Apud Turcas,ex ferva nàtus non minus decoris fibi adfcribet, quàm (i ex legitima uxore natus foret, nec 1gno- miniam ducet fefe fcrvae filium profiteti, quoniam ferva non cenfetur adultera. Servae edim inomnibus domini obfequuntur imperio. Hinc fit ut illorum liberi exiguo amore erga parentes afficiantur;nec frater fororem magis diligat quàm aliam quamlibet. Siquif- piam Satrapz alicujus filiani in uxorem ducat, aliamQue praterea vilis alicujus opificis fi- liam, zquales & comites deinde erunt, & unanimiter vivent ; quia cüm ira fimul incluía fint,zxqualiomnes funt audoritate,neq. quidouam agent nifi ex mariti mandato. Non eft enim moris apud Turcas dicere , Domina hoc przcepit, vel iftud in hunc modum feri vult, ncque é cingulo dependentes babent multas claves, ut bonz ceconomz opinionem adquirant , imó nullas geftànt prorfus , neque horx quadrantem impendunt in univerfz rci domefticz: curam: quandoquidem fatis eft cuilibec Turcx tapetem humi expanfum habere in quo fdeat, & pulvinaria quzdam quibus innitatur (nullum enim fcabellorum, fcllarámve aut fcamnorum ufum habent , neque fulcri five fpondz magna cx parte) ve- fpere autem culcitrz humi (tratz incumbentes , no&em transfigunt , quam poftridic fur- gentes complicant, atque in affere aliquo reponunt, vel € pertica fufpendunt. Pauci apud cos toralibus, five ledticariis findombus utuntur; quoniam viri, & feminz lineas brachas nauticis fimiles noctu permutant , atque iniis dormiunt. Servi apud illos in extergenda fupelle&ile non admodum funt occupati: fufficirenim unicum fidile pro omni ciborum apparatu, & unica lanx pro omnibus offis : nec vitrorum exteríione egent, cüm omnes ex coriaceo poculo five ligneo bibant. Viri fuastiaras mundas & niveas habere gaudent;quas ipfimet in balneis cum brachis & interula eluunt, aut balneorum fervis cluendas tradunt. "Turcz, viri fortitudinem vel ftrenuitatem noftro more non xftimant. Nam in Europa, qui omni momento digladiari vult, ge oculos torquere novit ,jurator , biliofus , cicatrici- basinfignitus, quiQuc alterum mendacii arguerit, pro ftrenuo & probo viro habetur. At Turcz pacis tempore modefti funt, arma domi relinquentes , ut inter fe pacifice vivant, nequeacinacesgeftant per urbem obambulaturi : at in bellum profe&uri armis uti no-- rut, & fuam fortitudinem erga hoftes dcmonftrant: neque facilé audies ipfosinter fe de- certaffe: neque fi quis fodalem ferierit, propterea ftrenuus zftimabitur. Tritum apud illos eft, cos qui delinquunt,fuftibus cere: vera profe&ó ratio domandi fuperbos, & punien- di quos occidere nolimus : attamen cüm cupiunt , noxios magis fevcrá ratione punire ct- iam norunt. EL LES LOIRE RISE RD : (12505 77 51 21U21IDIq i T'urtarum Tmperatarem quinquies centena bominum millia facilius - án atiem producere, e ducentarum triremium cla[fem parare ........ pole quàm alium Principem centena milia. GA PucoX VEIbisun o (COffISOIUO LU c2 INGAMYVS Regem exercitum coégiffe é centenis millibus rufticorum s quem im EF bellum procul ablegare velit aut claffem ducentarum triremium totidemque na- vium comparaffe :an non credibile eft illos facilius labores toleraturos , quam. fi. ex totidem nobilibus conflatus foret excrcitus ? atque frigora, ftum, famem , aliaque acci dentia miniis eis nocitura quàm delicatioribus ? animi fortitudine exceptà ;. facilé-id mihi conceffum iri fcio. . Quis veró credat Turcarum Imperatorem; bellum gefturum; tám íri» gentem exercitum ducere poffe, fexies centenorum; ut aiunt milioni hominum Mold admirantur: nam tam ingentem numerum pronunciari audientes fierfion poffe atbitran- tür;cum ob difficultates , quas in tanto exercitu accidere nccefle eft, rum quàd Rex, vel Imperator maximá difficultate exercitum quinquaginta mülliam alerequeac ^ Q uod ta- men de Turca retuli, non adeà difficile videbitur noftram vivendi rationem cum Turcicá comparanti : Nam illorum confuctudo pacis tempore obfervata, docebit rantum. uam num coetum etiam in bello poffe vivere; atque tam facile effe Turcico Imperatori ecics centena hominum millia in bellum ducere,quàm Chriftiano alicui Principi quinquaginta milla. Vt breviter dicam; illorum vivendi ratio pacis tempore adcó. rigida eft ,ut ns grave bellum ficapparitura. Acillos, quia teneris huic vite affuefadtifünt, non magis afhi- ureieRU Cem Ido e ira D 'Cu ; üngulis &it, quàm nos in delitüs viventes, noftra. Qui fupra I oom A, bak P E 3 PETRI.BERLÓNIE dicbus forbitiunculam calidam fumere , fele&tiufque vinum bibere confüevetunt , fla. tim animum defponderent , íi à folita vivendi ranonc abftraherentur ; atque maximo - tedio afficerentur, fi fuas poffeffiones femel in anno non perluftrarent , vel triennio aur quadriennio à fuis parentibus abeffent, aut de ipfis nihil intelligerent. Sed hzc om. nia Turcz non curant: quoniam aufleriüs adhuc domi vivunt quàm in bello. Pere- grino milite non utitur Turca , fed his folummodó quos pacis tempore fuo ftipendio alit: omnes itaque dido obedientes cüm fint, bclli labores & moletlias patienter fc- runt, etiam magis quàm legionarii milites Romani folebant. "Turcarum Imperator, con- trario Principum Chriftianorum more , ingentem quzftum facit. belli tempore: nam annonam ipfe vendit. T'urcicusmiles fibiequum comparare non verebitur quinquagin- tà ducatis, etiam fi nullum aliud peculium haberet: nam illum donec ipfe vivet fibi inter- vire poffe exiftimat: cum etiam equos viginti & viginti quinque annis confervare foleanr: - licet ipfi & eorum equi, pace & bello, humi nullo fübftrato ftramine jacere foleant :equi autem neque à prafepio,neque ex faenili unquam edant. Turcicorum militum Opes nec . fundi funt nec xdes, fed fola pecuniz : nam ti fundum aliquem emerent, ab eorum mor- tc, Turcarum Imperatori cederet : qua de caufa raró etiam zdificant. Q uocunque pro- fcifcuntur , candem xneam ollam & fcutellam circumferunt qua pacis tempore uteban- tur, cademqQue ratione omnis rcliqua fupellex & domi & foris ufui illisc(t: rclidarum re- rum nullo moerore afficiuntur, quandoq uidem omnia circumferunt , uti & igniarium. Potus, aqua eft: cibus, allia & cepz.. Q uid ergo deteriusin bello illis accidere queat quàm domi? In fumma, fua rufticitate tantum nos in bello fuperant,quantum ipíi deliciis & no- bilitate à nobis in pace füperantur. Quoniam autem natura illis largita eft ut à teneris in campeftribus viverent , propter cam confuctudinem peritiores funt in erigendis fuis tcn- toris fubquibus habitent; cüm veró illa ex tela goflipina levi admodurfi & molli confeda fint, longe commodiora funt noftris ex lineo vel cannabino panno paratis : funes etiam ex xylo confecti, molliores, leviores, uacabiliorefjue funt noftrorum tentoriorum fumbus, qui madidi ita rigent & contorquentur , ut vix explicari queant. Tametíi Turcarum ca- ftella pleraque fint in regionibus procul ab hofte diffitis, & ubi nulla belli fufpicio oriri po-- teft; prafidiarios tamen habent milites, excubias agentes, perinde atquc in aperto bello. - Exaudiebamus illos fingulis diebus diluculo & crepuículo notis tympana fua complo- dentes, mirumque concentum xibiarum modulationc adhibità,exprimentes. Tympano- rum autem duo apud illos funt genera : unum minus, quodin equo geftari poteft, ab uno duntaxat latere claufum: aliud majus, membranis utrinque claufum,quod é collo füfpen- fum geftarenon folent,neque brevibus bacillis noftro more com plodunt,ícd humi fiftunt, & utrumque latus pulfant , dextra baculum incurvum & fimum tenentes » quo tympani dextrum latus verberant ; fini(lra autem virgulam tenuem , qua alteram tym pani partem fepiufculé feriunt: geminum tympanum quod aheneum eft , quodáue in equo gcftatur, inzquale cft; alterum enim altero femper minus ; & tympaniftes illa complodere volens, incurvare fe debet, vel ca editiore loco reponere. No&urnz excubiz. campanulz fonitu non excitáhtur.noftro more : fed alto * clamore fibi invicem refi pondent, quod jam ante Rhodi obfervaveramus. Tibiarum cócentum cum tympani fonitu conjungere edo&ti fünt ab Arabibus Turcz:: concentum fané bello & pace admodum commodum. Nullus cft Sangiacus, qui ejufcemodi tibicines & tympaniftasalere non cogatur, prafertim ubi arces funt prarfidiariz. Breves funt ejufmodi tibiz, & infimá parte latz, clangorem edentesad- modutir altum:in equo geftari poffunt, & cum utriufque tympani fono accómmodati, *Similem canfuetudinem im noGurnis exculiu agendi obfervant etiam Pannones, ut alta voce fibi mutuo atcinant, €» 4d vigilandum bertentur, fubinde bec verba repetentes, S20lay Szolay vitrazto Szolay. boc eff, Vigila yigila vi-. gil, vigila. Prafeclus Autem vigilum quem Vigyaz.o appellant, fi excubis fomno interdum victa acclamationem inter - murrunt Adinonere üfdem verb folet Szolay virrazto.- Cm vero fub auroram ab excubiis fe recipiunt, actinere fo- leot, Haynal-vagyon ízcp pyros;haynal haynal-vagyon; boi eif; erumpit iaa elegànsrubens (fcilicet dies) erum- pit iam: deinde addunt: mayd meg. vitrad, hayual- vagyon fzep.pyros baynal. id est; brevi lux exit ,eyumpit iare €legani rubén(que, erumpit. —— "PTPISTRU d Ino c*algE MDEDO tiki 23 TUI derpore admodum commoda, Eoriob its:c129sebSa HC Spo xci; ios ORE "Y Y &C1ICIS militibus familiare eft fecuriculam cingulo appenam fcmper geftare : fed etiam alii tám opulenti quàm tenuioris fortuna: T'utcz, pacis & belli tempore, xujulinodi fecures* habenz, duabus in zebüs illis utiles, nam alterá parte quz el c4 uud c 8 aciem - apud Turcas fedendo OBSERVATIONVM LIBER II He aciem habet, ligna fecare poffutit ;alterà qux in malleum formata , téntoriórüim palos in. terram defigerc. Quia autem elegans cft cjus forma, hoc loco defcribete voluimus. Ta- lium porró fecuricularum fabri, maffam ferri libram cum femiffe forté pendentem " mediurn perforant craffo quodam flylo ferreo : altera fecuris pars mallei inftar fada efial- terà ad cedendum. aciem habet. Styli autem variant: nam rotiíndo orbicularia funt foramina, quadrangulo quadrata : fecurim autem perforantes , foraminis:oras paululum tumentes relinquunt, ut pyxidis modo manubrium, quod per patentius foramen immit- tirur; amplecti poffit. Multa funt Tornatorum Conftantinopoli tabernz, qui nihil aliud: quàm fecuricularum manubria ex lignis Conftantinopolim importatis.conficiunt : naves enim ex Ponto advenientes, fzpe onuftz funt aceris montani ; quod Afphendannos vo- cant,ligno ejufmodi manubriis conficiendis dedicato, atque etiam corno , quz duritie: re- liqua ligna fuperat. Interdum etiam ex Mengrelia Conflantinopolim advehuntur naves taxo onuftzalbi & rutilicoloris: cüm autem Turcz ligneis arcubus non utantur ; rmanu- bria huju(modi ex eo « gio five exteriore parte relicta) conficiunt. Tornatoresautem uum opificium non exercent, neque propendentem perticam ha- bent, quz lignum verfet: fed fini(trá manu oblongum arculum tenentes , lignum verfant; manuque dextra cxlum tenent, cujus infimam partem inter pedis digitos imponentes, in quam neceffe eft partem ad opus fuum conficiendum impellunt. * Eiumadi fecuriculas , moris eft etiam apud Pannones geilare , & à cingulo plerumque fufpendere , fed minu graves. ius , WT urcas plierimas ves ex antiquitate retinere». G.AODDUXXL tia, uftulationem illam quam inconfulto medico ufürpare folent. Dolore enim cá- pitis laborantes, vc] defluxione in quamvis corporis partem, eam uftulant fomite aliquo aut panno Jineo incenfo. Iam niille fexcentis annis hzc uftio Grzcis cognita , & uftio Arabica vocata , apud eofdem Arabes & Turcas auctoritatem etiam nunc tetinens. Eam magnze effe efficaci obfervavimus : Theffalonice enim periculum illius inIudxa quadam fecimus, illam capitis dolore (quo plusquam pet fexcnnium affliQa fuerat) libe- p LYVRIMA adhuc retinent Turcz,antiquitatem admodum refipientia: cxempligrá- rantes co quo Diofcorides in fciatica uti folebat remedio: adpofito videlicet quinquies ca- prino ftercore ardente ,in cuniculo illo qui inter pollicis radices eft & carpum, Turcaau- tem longéaliteruftionem cam faciunt ; xylinam enim telam circumvolvunt ad nucis ju- glandiscraffitudinem, & affis Gallici latitudinem (in ejus penuria fomitem fclopetoruni fumunr) deinde incenfam loco affedo imponunt, * quam ita uftulare finunt, tam fortiter & conflanter ferentes, ut exfpetent donec fponte exftinguatur.& frigefcat; nibilad uftio- nem curandam prater pauxillum xyli imponentes : idcitco plerique frontety,, tethpora; aliaque corporis partes hujufmodi cicatricibus foedatas habent. Turca: in omnibus ad- verfishanc vocem proferre folent, z/4/avara, id eft, Deus adjuvabit. Itaque exiftimantes quxcunque illis eventura funt, jam pradeftinata effe, ornnibus periculis majore animo Íc- fc obiiciunt, cüm in terreftribus, cum marinis conflidtibus. x * De bac curandi morbos per adustionem vatione, multa pradart C. V. Proper. Alpis Cap. Xx. Lib. tit. de Medie eina e/figyptierum; quem confulendum cenfto. 12707 A£ 7121102 epi [ dT'urcarum monaci. nct Lor ) X5 1229 T8 0M zu | Car. xXL E H OMINVM quoddam genusapud Turcás vet(asir, Dervis (voce ad Dtuides,an- d tiquos vidclicet Gracos philofophos, Athenienfium colonias; quz ex Phocza : ^ M iícedentes Maffiliam appulerunt, & xdificarungaccedente) appellatum. Nudi - plerumque obambulant ifti Detuis ,zftate ,& hieme; brachiaQue & pc&us obliquis 8 tranfverfis cicatricibus foedata habent, ex incifüris quas ipfimet fuis cultellis corpori infli- xerunt; in longitudinem potius quàm in latitudinem dudlas, ut mufculi minus: ofendan- tur: càmverórnulloadhibito emplaftro vulnera confolidentut, cicatrices parwi digiti craf- fitudineturgentes remanent. Plerofquevidere eft hujufmodi cicatricibus adeófocdatos, . u:horrorem incutiant, Quo furore prophetico, five mania agantui, fefc ita concidentes &radurentes, ignoramus. "At cos defipere arbitramur. Ex elcémofynis HM collatis : Q z . éWhtaxat X 184 POE OTOROI: uVÉBOR LoLBUO NOI duntáxat aluntur. Ea autem dc hujufinodi fatuis inter plebem opinio recens non cft, nam ipfemet Plato de fimili hominum genere agens , maniam, furoris effe fpeciem, cám- que ab Ecflafi provenire pronunciabat, hoc eft, imaginationes quafdam divinitus excitari propheticastanquam vatibus. Illud cft quod veteres de imaginatione verba facientes, di- vinitati cuidam tribuunt, quemadmodum & dc Sibyllis cenfuerunt. Socrates etiam inea opinione fuit, cüm dixit, vatum imaginationes divinitus profluere per maniam five furo- rem. Hinc fit ut impoftores maniam fimulantes, prophetarum nomen apud Turcas ob- tinuerint, atque innocentesafítimentur. Sunt ctiam inter illos nonnulli, vafri admodum, magnam pecuniz vim colligentes,ut Mecham ad Mahumctis fepulchrum vifendum pro- ficiícantur:cüm enim inde redierunt,magnifice à Turcis excipiuntur. Signum quo Mahu- metife relipione obftridtos declarant, corium eft vervecinum $ humeris impofitum; cüim rcliqua corporis parte (exceptis pudendis) nudi (int. Plurimi reperiuntur hujufmodi im- poftores, diverfis Turcici dominii locis, ut Conftantinopoli , Damaífci, & Cairi, in tugu- riolo aliquo abditi, & nudi frumento aut milio fcfe immergentes & volutantes toto die, pueriliaQue;ad rifum excitandum, & impoffibilia effutientes, qualia pueri inter fc garrire folent: prztereuntes autem illisquidpiam quo vefcantur proiicere folent. JNrvis e glaciei per totam aSlatem more "T urcico confervanda ratio. Car. xit. N Myfia & Paphlagonia hiemem traducentes , multis locis, nivis & glaciel confervan- I da rationem obfervavimus,quam zflate venalem exponunt,ad potionem fuam quam 9 Scherbet nominant, refrigerandam: vinum etenim, quod ipfi Serap appellant, ex con- fuecudinenon bibunt. Qua de caufa, quidam quzftum faciunt duntaxat ex illius potio- nis dulcis confedione, quam in tabernis quibufdam ad eam rem exftrudtis vendunt, Va- ria autem funt ejus potionis genera: fit enim ex ficubus, prunis, pyris, armeniacis, vuis, vel melle. Torquente igitur peregrinos & inquilinos fiti inaftate, illam potionem emi cu- rant, cui, qui venalem habet, nivem vel glaciem admifcet ad cam infrigidandam: alioqui nulla effet in ea bibenda voluptas : decocto enim atate facta , hac ratione refrigeranda eft; ejufque , ita refrigeratz, hauftuszreo nummo duntaxat conftat. Duplicem veró ex illius compofitione quzrftum faciunt: nam fru&tus ex quibus deco&tio parata eft , non abii- ciuntur, fed feparatim venduntur,& ip(a etiam decodtio feparatim. Sunt Graci & Arme- niin Natolia, quorum finguli duodecim camelos fructibus in propriis hortis natis onuftos Conftantinopolim, aut in alia oppida à Turcis habitata mittant, folummodo ad hujufmo- di potiones conficiendas. Memini & ex Heraclea monti Tauro vicina Conftan tinopolim dcvchi : fru&us enim in illa planicie Tauri radicibus adjacente nati, fingulares funt ad hujufmodi forbitiones parandas. Nivis porró* confervandz apud Turcas hzc eft ratio. — Deníajam delapfa nive, & firma glacie, flan ted. Boreaomnium frigidiffimo, Turcz con- camerata quzdam xdificia in hunc ufum exftruda, loco meridiei non expofito, depreffa videlicet, vel poft prxaltum aliquem murum, aut poné collem , nive im plent, glacie fub- inde admixtà; quemadmodum (i quis parietem ex arenato conftruetet. Per biennium fi- ne colliquatione confervari poterit. Certum eftin Gallia idem feri poffe : vidimus enim 1cgiones Gallia calidiores , in quibus tota zrflate confervatur. Ceterüm Afiaticiabomni antiquitate nivem qua zeftate uterentur confervarunt:fimilemáuc ufum apud Romanos ctiam fuiffc receptum, multis Galeni locis probari poteft; przíertim in prafatione Mc- thodi medendi : ex ea enim liquet nivis ufum fuiffe ipfius tempore Romz tam frequen- tem, quàm nunc fit apud Turcas. Ea de re Plinius, dclitias Imperatorum illius temporis "accufans, fuffragatur Galeno. Suetonius etiam de Nerone agens idem fcribit: -Heu pro- igia ventris (inquit Plinius) hinives, illi elacicm potant, paenafquc montium in volupta. tem gulz vertunt. Servatur algor zftibus, excogitaturáue, ut alienis menfibus nix algcat. Decoquunt alii aquas:mox & illas hyemant, Etalibi : Neronis principis inventum cít de- coquere aquam , vitroque demiffam in nives, refrigeraze. Ita voluptas frigoris contingit finc vitiisnivis. Nixqua Turcarum Imperator in clauftro fuo Conftantinopoli utitur, ex Horminio aut Olympo montibus advehitur : nam (ibi perfuadet eam quz in cryptis circa Conflantinopolim adfervatur , minus falubtem effc montaná ; illamque adhuc expetit annotinam: quapropter illius fervi montem confcenduntftate, magnamá. nivis quanti- tatem dcvchunt, iític infequentem annum;ut Conftantinopolim relin ADM | OBSERVATIONVM Lt. IIl. 18$ | Binz liburnicz fingulis feptimanis tranfvehunt eos qui Prufarn ire cüpiunt, prafedis Ta-- niffaris nonnullis. Montancam appellentes, expofitis vedoribus, nive ex ptoximiflfonte ab equis delata liburnicasonerant, & Conftanunopolim reducunt,. Ea nix in Imperatoris clauftrum deportatur , qua fuum Sorbet refrigerat.|. Legati Galliz, Hifpaniz, Venetus Epidaurenfis (ive Rhagufinus, Florentinus, Chius, Tranülvaniz & Vngaáriz, Turcis dcii- catiores in potu , nivem vino non admniícent, fed aqua, inqua nix diflolut i; rcfrigerato utuntur ; eaque ratione tota zftate frigidum bibunt , nulla nive feu glacie in ventricalum tranfmiffa: glacici enim fragmentum pugno non majus & vix afpro redemptum ; cupam aquá femiplenam illicó refrigerabit. : vos * Nivis &* glaciei uut non modo apud Turcas invaluit , fed & apud alias plerafque Eurepaes nationes. Hifpani enim frequentiffuxe ea utuntur, non modo per (ummos eilatw avdoves, fed eíiam media bieme.. De Niyis Adfervatione n[u, proprietate, peculiarem libellum Hifpanico fermone paucos ante annos confcripfit D. Nitolaus Monardes Hifpalen. [is medicus; quew mos Latinum nunc dau. Apud Vngaros autem, non nivis, fed glaciei ade) fiequens est ufus aflate,. ut etiam vilifimi rusliciin pagis eam adfervent, in (abterraneis (crobibus , intermixto Cr fubftrato. fIramine , ee fira- quineo pyranidali edo impofito, loco aliquo à fole non nintitm ilufivate, qui fepe circumambiente munitur , ut pecus arceatur. Eim glacies fragmentum aqua cupe impofita qua vinum reffigerandum efl, inditum, totam ilico frigejacits infpergitur etiam glacies comminuta attivi fructibus, qui bellariorum loco in men[(am inferuntur. Sed €? Bobensi jn fuas cevevifiarias cellas glaciem buene provolvi curant , ut estate cerevifiam ne ace(cat, ditiis con[eryare queant. Confuetudo T urcarum fefe im altum impellend*. CA?. XxxIIL. | iria ip WV A R IO s exercent Turcx ludosin feriis fui Pafchatis , fed nullum magis fingula- rem & admirabilem, quàm fcfe in alcum impellendi: novo fane & inu(itato more. Bini ftipites magni & przalti terra infiguntur , quibus injedto altrinfecus tigno tranfverío, patibulum duodecim orgyias forté altum conficitur : de tigno bini funes, duos pedes ab invicem feparati , fufpenduntur, per ligneos annulos trajedii, ut facilis obfequi queant : funis utriufque dcinde capita, afferis (fellam exiguam imitantis) quatuor angulis adne&untut : huic infiftens qui fe impellere vult,ambos een utrinque propendentes ma- nibustenens, & paululum corpus infleens, nullo alterius adminiculo, modó in anterio- rem, modó in pofteriorem partem fefe cam alté impellit , ut patibuli alticudinem zquet vel fuperet, quod feré incredibile eft: defeffus autem ftando, afferi dcindeinfidet./ Alias etiam habent impellendife in altum rationes pueris aptas, & miras. * Fuit boc lufus genus, (ive penfili motio, C'eteribu: familiarü : Athenien[es iuflituiffe dicuntur primi, € a1uega vota[fe: Latini Ofllum & Ofcillationem appellarunt bun lufum; cr ofcillotatari, qui fic in aére librati [ubyeclaban- itur, dixerunt. Honorum apud Turcas distinctio, cum ex barba gelatione, tum ex tiararum varietate petita. Car. xxiv. Qx 1 viridem tiaram apud Turcas geftant, primatiz (unt inter ceteros exiftimatio- nis; nam majoris religionis eft infigne : apud illos caligas & veftes virides geftare non licet : nam iscolor nobiliorum propriuseft, qui (c ex Mahumetis profapia ori- ginem trahere, indicare volunt. Sed & qui bis aut ter Mecham peregrinati (unt, viridem tiaram geftare audent, quó ab aliis majore honore afficiantur.. In barbz geftatione ma- gnum etiam eft diícrimen. Senex enim illam alit ,in fapientiz fignum : juniores prolixos duntaxat myftacesgeftant; quia indecorum videretur, juvenis barbam aleret. Hac nota à veteribus Scriptoribus Arabibus tribuitur , qui comam etiam alebant, quod Turcx non faciunt. : «Plumarum ornamenta T urcis familiaria. Car. xxv. DM IRABILES funt, vanz, & infanze Ianiffarorum oftentationes, eorum przfer- A tim, qui Turcico Imperatori chariores funt : quoniam ftruthiocameli pennis fefe . ornantes, & Rhintacs avis elcgantiffimis,qua: fimul ad gallinacei craffitudinem £v conjun&z, omnes tamen ab exiguo corpore pellem duntaxat retinente prodeunt : n m Q, 5 rabes 1865 PÉTRICBELLONII Aràbes qui eas vendunt , carnes eximünt.. Recentiores nonnulli Apodem a ppellant : ae cgo Phoenicem effe éxiftimo , ut latidsin librode Avibus differemus. Illi ergo plumis in hunc modum exornati, D. Michaelis pituram quodammodo referunt. Verum qui- dem eft; non perpetuó incedere ifto ornatu, fed duntaxat ciim Im peratorin bellum profi. cifcitur, aut aliàsillum comitaturi, In humerisingentes alas clegantibus plumisconftan- tcs geflare folent ; quemadmodum ii qui in Comaediis Angelorüm perfonam re prafen- tant. laniffari ab ineunte atate in capite altum diadema geftant, in modum calanticx mu- liebris, vel fcticei illius capitis ornatus intergum ptopendentis, nobilibus Gallicis mulicri- bus ufitati, fadum : caputillorum cingens, & in alum erectum ;nullis tamen redimiculis vin&um : huic ferreum radium fefquipedem longum adne&unt, cui innititurcirculus, cujus circumferentia menfurz,quam pollicis & indicis extremzx partes fimul jun&z com- prehendere poffent, refpondet: in ejus circuitu pennas collocant. é medio prodit oblonga crifta ex Struthio-cameli clegantioribus pennisaffabre fada, poft tergum ad terram fere propendens, neque corpus attingens, quia ejus initium à fummo capitis vertice eft. Sicor- nati formidabiles gigantes videntur. Quilibet autem laniffarus;aliüfve Turca pennas ge- ftandi facultatem non habet: iis enim jurc duntaxat licet, qui hoftibus in bello occitis fuam fortitudinem démonftrarunt. Qui multas geftat , ea nota indicare vult fe multos hofles jugulaffe : qui veró fe hoftem occidiffe profiteri nequit, rationi confentaneum non efl,utipfigeftare liceat. Miles Turcicusin bellum proficifcens nullum famulum circum- ducit, nifi mancipium : Ianiffari veró nullum (quandoquidem ipfimet vilia mancipia fint) --. fedíngulifuaarma & annonam ferunt. Attamen quinis unum equum alere licetad im- pedimenta & tentorium geftanda. Sic veteres Romani folebant. Legimus cnim Iugur- thino bello Metellum edixiffe,ut finguli milites fua alimenta & arma ferrent, nullo fervo illisconceffo. Sed & Turcz pratoriani Ianiffari qui proximé illum perpetuó verfantur, pa- cistempore deni unicum duntaxat mancipium habent ; belli autem tempore; quini. Ex co deprehendere licet fummam in illa aulaobedientiam. , Turcarum vexilla non funt renovanda, quoniam figni militaris vicem füupplent equinz cauda pili variis coloribus infedi extrema haftz affixi. Execrantur Turca diffe&tas vefles ex quacunque tandem matcria paratas : ea de caufa Graci, & univerfi Turcz Im peratoris . fubditi, nullas diffecant veftes: fed holoferica verficolore, vel alia quavis fericea utuntur maxime, Peregré veró proficifcentes ignitabulum geftant,laternamá. ferream albam cum candcla, cochleare é cingulo fufpenfum, & fcorteum facculum fale com pofito , veterum Grecorum morc, plenum,quo cibum faliunt. Componitur autem hac ratione: allia cum fale contufa reficcantur: iis denuo tritis , fcorteus facculus impletur. mirum in modum orexim ciet, & ventriculum frigidz potu offenfum roborat. Uelhemens eorum exercitium qui T urcicum arcum» intendere difeuut.. Carnrx*YL; E R. Turcicaoppida, terrei fcopinunquam indurari finuntur, fed recente terra aggc- p ftà & quotidianà rigatione molliore redditá,à fcopi cuftode cófervantur: nam perpe- tuó aliqui adveniunt arcu jaculari foliti; non in longum fpacium fagittas cmittentes, ut ligneisarcubus fieri folet; (breves enim eorum fagittz) fed ex vicinoloco. Sex paffibus duntaxat à fcopo abfunt qui arcum intendunt, fammis viribus adnitentes,ut terreum mu- rum penetrare point : proximé fcopum adeft quifpiam poftafferem latitans, qui fagittam cmiffam extrahens, denuó reiicit. Quem jaculandi fatias jam tenet, arcum juxta fcopum appendit, & perfoluto pro more afpri pretio abit, licet centenos jadus fecerit. Vulgo tales Ícopi fivc terri muri , publico aliquo lóco habentur, quó Turcz cxercitii gratia con- ———— 0 veniunt. m | "arius cibormn apparatut ayud Turcas. CArPvr xxvrr. AR14A habent Turcz vilium ctiam rerum condimenta,;paffim in oppidisvepalia; - | "E veluti radices * betz craífas admodum, colorifjue nuncalbi vcl pallidi modó ru- — - | u$ bri, quas plerique raphanorum effe falfo cxiftimarunt. Condiuntur ctiam braf- fic capitatz, raphanorum przgrandcs radices, & helenii. Fuit olim etiam magno in ufü CIS x ds IS z Romz, *— OBSERVATIONYM:' LISESR III. I3 Romz, reliquifiue Romanorum municipiisca conditura: quique condiebant, Salgamarii appellabantur. Res cft magna parfimoniz : nam quatuor viris unius afpri precium in prandium fatis effe poteft. Cibus enim eft co&tione non egens, fed ita conditus editur Ompbacinas etiam vuascondiunt magno Turcarum compendio : nam maceratz in aceto & (inapis femine, optimi funt faporis cum pane mandücatz. Sunt etiam pergulz five ta- bernz in quibusnihil nifi vervecina capita & pedes apparata venduntur: coémpta veró ca- pita illico aperiunt, calidaQue in lance reponunt cum aceti & pinguedinis momento,com- pofitum illud fal cum femiaisSumac corticibus (quià veteribus Rhus obfonioruni appella- batur) mixtum infpergentes. T'urcascibo vefciin publico non pudet:imó ipfi Satrapz vul- gariter in publico edunt : nam ut ex bubulcis & opilionibus originem trahunt, fic in victus : ratione illosaamulantur; malunt enim lacticiniis vilis precii vefci, quàm quidpiam impen; dcre in alioscibos. In extremo portu Thraciam pertingente Conftantinopoli vicus eft, ubi nihil aliud fit quàm Melca,Caimac, & Oxygala. Caimac cx ladtispingui fit, idq. variis modis,& eft veterum Grxcorum Aphrogala. In deliciis etiam habent, quam hujus aatis Graci Mifitra vocant, Galli Recoctam. rod * Vulgo ttiam Vienna Austriaca venales exponuntur cra[fa buinfiodi ete vubre vadices condita, cv wapa integra, atque Cucumeres : babent. plerique Cr braficas capitatas fimiliter conditas integrae. 4t tota illaprovincia, aliifg,vi- cim, Autumno ctn. braffiarum capita, rum rapa minuriss conci[a abund? admodnm condire , c. vafculii concludere folent, atque ita ad(ervare in quotidianmm totius anni n (um : fed edoris, dum reclufis vafculu eximiuntur mtoiudiio adcé ieiri, ut circumfufum aérem ioficere queant: pleri(a, tamen, etiam magnatibus, borum delicia funt. T urcarum circuncif.o. P4 CAr. XXVIII. C tRCvNCIDVNTVR Turcznon odavodie, quemadmodum Iudzi: fed octavo, duodecimo, vel decimo quinto atatis anno, maturiiisaut feriis pro rci oportuni- tate. Pueri enim non circunciduntur doncc tam grandes fint vt circuncifori rc- fpondere queant. Indicem attollit,quo fignofe Mahumctanum effefatetur.. Eosin tem- plo circuncidere non licet, fed in parentum zdibus : nam incircuncifi templum ingredi - non poffunt. Multi conveniunt , dum quifpiam circuncidendus , feftum diem fuo more celebraturi: in illo coetu puer circunciditur. Sacerdos fumptá forpiculà puero dicit fe illi demonftrare velle quid poftridie precidendum fit ;addu&tojue praputio, abit ut puerum : fallat (nam illico revertitur,tamquam aliquid demonftrare oblitus) cutem jam colligatam forpiculà prz'fcindit fine magno pueri dolore; vulnufQue falfa aqua ablutum, lineo panni- culo impofito, curat. Ceterüm à circuncifione nomen pueri non immutatur, fed retinet quod innativitate inditum fuerat, addita folum voce Muffulma, hoc eft, verus Turca cir- cuncifus. Circuncifione facta, feftum diem celebrant, ut apud nos in nuptiis alicujus : ad balneas deducitur: redeuntem tympanorum ftrepitu excipiunt , candidà cydari flofculis nonnunquam infperfa infigniunt, & ad templum magnà pompà deducunt. Abfoluto convivio, munera à convivis pro familiz ipfius dignitate conferuntur , aurca, argentea , & alia preciofa, fiex opulenta & du&toriratepradita fit familia. Nemo Chriftianusvi ad cir- cuncifionem cogitur: qui verà fua fponte Turcica religioni initiari vclit, magnà eft in zftimatione: qui,ut vitz ufuram redimant, Turcz fiunt;defpiciuntur. Si Chriftianus cum Turcica muliere commifceatur, lex fancit ut vità privetur,quam tamen redimit, Turci- cam religionem ample&tendo. Turcam occidenti, unica falus eft ut Turca fiat, vel ingenti pecunia vitam redimat: pecunia etenim quzlibet obtineri poffuntin illa regione. Si Chri- f'iana mulier libera, Turczalicui fui copiam facit, Chriftianam religionem abnegare de- ber. De paucis veró iftic fupplicium fumitur ob deli&a quz poenam effugere poffunt Tur- cicx religionis profeffione : nam plerique ut mortem fugiant, Turcefiunt. — Perrum Rex , licet Mahumetanus, Turcas hareticos appellat, quia ipforum vxorcs citcuncifr non funt, uc fui dominii feminae: quibus ea de caufa templa ingredi licct, Tur- cicis minime. Cophtz etiam feminz, ZEthiopize Regi parentes, & in lefum Chriftum crc- dentes, circunciduntur: cim enim lex fanciat ut femina circuncifionis aliquod veftigium impreffum habeant , particulam Gracis Hymenaa Latinis Alx , didam prafcindunt , quam przputio refpondere aiunt... Mahumetem injuriis afficiens morte punitur:at lex cum abfolvit, 6i Turca fiat, hoc eft, íi fefe circuncidi curet, & indicem attollat; qua ratio- ne immunis erità Haraczi, hoc eft, tributi quod Turcico Imperatori pendendum eft, folu- tionc: cui ludzi & Chriftiani obnoxii funt, Turcz autem vel Muffulmàánni minimé. * QQG 4 Manci- 188 PETRI BELLONII eM ancipia [uos heros cogere poffe, optionem fumant, eltatne pro apforuim redemptione fer'ouutis certum tempus prafcribi, 4n aliqua pecunia f[ummá pacifct. CarPvr xXIX. nunciet, & Turca fiat ; non propterea libertatem adipifcetur : nam cüm fit manci- piumyilli exequenda funt heri fui mandata: mitiorem quidem fervitutem ab hero impetrare forté poterit , & fervitutistempus brevius. Przftat tamen mancipia Chriftia- nam fidem retinere, quàm illam abjurando, Turcas fieri. Turcicorum mancipiorum cum famulorum Europxorum fortuna feré comparari potcft: felicitatis enim fuorum do- minorum participes fiunt : fi herum nancifcantur probum virum , à quo diligantur , ean- dem cum ipfo habent tradationem. Poteft autem mancipium cogere fuum herum, ad duarum rcrum optionem ; vel ut illi redemptionis precium indicet, vel ut certum fer- vitutis tempus prarfcribat: licet enim mancipio, Cadi, hoc eft, Iudicem , convenire, atque dicere: Volout meus herus alteri me vendat, nifi redemptionis precium mihi indicare, vel fervitutis tempus pra'finire velit. Iudex mancipio jus dare,& ejus herum evocare cogitur: tum mancipium, Quantum (inquiet) tibi numerari vis pro mca redemptione, aut quot annis vis ibrinferviam ? Herusliberam optionem ipfimet dabit. Si mancipium caret in- genio, nec fuà induftrià tantum pecuniz adquirere poffe confidit, qux ad perfolvendum 2v£ov fafficiat, fed labores facilius perferre fperat ; fervitutis tempus deliget./ Herus vero denüm , duodenüm , vel quindecim annorum tempus illi prafcribet , ejufque pactionis fyngrapham dabit: abfoluto eo tempore liber domum abire poterit-. At fi mancipium ali- qu.m artem callet, pecuniz precium deliget,& ejus perfolvendae tempusab hero cxpetet, quam ex pacto perfolvet: nam diligenter laborabit, preciumquce fuo hero numerabit quo- libet menfe vel trimeftri.. Nonnullos vidimus qui brevi tempore fefe redemerant, nc mpe biennio velfexennio. Mancipiorum porró qua in piratarum mánus incidunt atquead triremcs condemnati funt, mifera eft conditio; vix vllam enim fcfe redimendi fpem , nif admodum feram, concipere poffunt : Pirat enim remigibus cüm opus habeant, captivos apud fc retinent, nec navi egredi illos permittunt. Qui fimiliter in Satraparum porcfíta- tem incidunt;exiguam redemptionis fpem habent: quoniam Cadi nullam cos cogendi,ut tenuioris fortunz aliquem, habet poteftatem. Itaque talium Satraparum mancipiis nul- lum aliud relictum eft remedium, quàm ut fortunam fuam pauenter ferant : ruftici veró à Cad: cogi poffunt. - : Scíami oleum non minus frequenti in ufü eft apud Türcas, quàm oleum nucum apud Gallos,& oleum ohvarum in Gallia Narbonenfi: quia autem magno laborc confici dcbet, mancipiis imponitur is. labor, & hieme duntaxat. Sefami femen quatuor & viginti horis aqua falfa maceratum ; deinde in arca ligneis malleis tufum fuper craffiorem telam, donec corticem abuciat ; denuó aqua falfa macceratur, & innatantes cortices abiiciuntur. Sefa- mum fic expurgacum in clibano reficcatur; dcinde mola frangitur : exfüdans demum oleum liquidum ut finapi (pauca enim habet rccrementa) lento igne coquitur , & à feci- , busfeparatur. Dulce eftid oleum, dclicatum, & vilis precii. Turcz cibum fumpturi, humi defident, exemptiscalceisjquemadmodum olim Roma- ni in fus ticlinus (qux n:hil aliud erant, quam falz nunc Gallis vocatz, vel coenacula,cau- ponis fimilia, in quibus erant appendices, (ive elatz tabulz, quales apud fartores videmus, ubi fuas operas conficere folent) his confcenfis, calceos eximere folebant : etenim pedes menfe non fupponebant , noftro more : fed veluti Turca , innitebantur pulvinis cubito fuppofius. Quod Martialisapprobat his verbis, libro quinto : Deyefui [oleas , adfertur protimussngeus Jnter lacfucas , oxygartimmque über. : Ad comprobandum autem triclinium id effe quod Galli falam vel coenaculum appellant, Cap.s.-li.. Vartonis auctoritatem in medium attuliffe füfficiet; qui de Africanis gallinis agens, Galli- » nz Africanz, inquit, quas 4452e250/22z appellant Grzci , noviffimz in tticlinium ganea- num introierunt eculina. Meminit etiam Suetonius variis locis: de Caffare enim fcribens, » Convivatum affidué per provincias duobus tricliniis; uno, quo fagati palliatíve; altero quo » togati cum illuítrioribus provinciarü difcumberent.atq. in Auguíto fuperfeftinatas Liviae » huptias objecit, & feminam confülarcm e triclinio viri coram in cubiculum abductam. Ex his locis animadverti poteft culinz & cubiculi à triclinio differentia. Sed & A ed "e A * p audio, - A METS1 Chriflianuscaptivus, Turcz,quieum redemit,ferviens, füz religioni re- ES [E AS | OBSERVATIONVM LIBER II 189 Claudio, Adhibebar, inquit, omni ceenz & liberos fuos cum pueris puellifque nobilibus qui more veteri ad fulcra ledorum fedentes, vefcerentur. & paulo poft : Nec temeré un- E quam triclinio abíccfhit, nifi diftentus ac madens. Plinius item de Elephantis agens, Ple- Cap:s.1ib.t. nifjue hominum tricliniis accubitu iere per lectos, ita libratis veftigiis,ne quis potantium » attingerctur. Et dc Platano fcribens cap.t. lib. 12. Aliud exemplum, inquit, Caii Princi- » pis in Veliterno rure mirati unius tabulata, laxifjue ramorum trabibus fcamna patula, » &in ea epulati,cüm ipfe pars effet umbrz,quindecim convivarum ac minifterii capace tri- clinio, quam coenam appellavit ille nidum. Ex his igitur veterum du&orum locis inferre. » volumus,triclinium vocari poffe locum in quo T'urcz vefci folenthumi fedentes in tapete quodam vel in tabulato , pulvinis cubito fuppofitis cos fulcientibus: convenit enim cum - triclinio à veteribus defcripto. : Vulgate eft Turcis, ut etiam olim Romanis, eunuchorutn minifterio uti: illud mirutti, inventum id effe mulieris. Semiramis enim regina, celebris illa bellatrix, multos adole- fcentes caftrari juffit, quos dein Gynzceo fuo prafecit: ab illa pofteri eam confuetudinem obfervarunt in imperio fibi fubdito. Credimus T'urcas,cüm primum eunuchos caítra- runt, teftes duntaxat pueris amputare folitos, veterum Romanorum rhorc, qui veretrum non praciderunt : at grandiores facti robuftiorefque, feminas; teffibus licet refectis , ini- bant: ut etiam quorundam Imperatorum uxoribus ea caufa gratiores fucrint : generatidi enim facultatem non habebant. : Obícaenum eft ; propterea haud plura. Turcarum Ím- perator intelligens eos quibus praec teftes effent, fuis uxoribus & concubinis volupta- tem adferre jin pofterum penem cum teflibus refecare juffit: fed ex denis vel duodcnis qui ea ratione caftrantur, vix feni evadunt. Sunt qui aliam rationem referant ; Imperato- rem videlicet caftratum equum inire equam confpicientem, occafionem, ea qua diximus ratione caftrandi fumpfiffe. Cüm autem ferva: domefticas operas duntaxát faciant, nec in publicum prodire audeant; magis decet ca(tratos, quibus cgredi licet, feminis przfente marito miniftrare, quàm fervas quz domo non excedunt. Vulgare porró cft Satrapas & opulentos quibus funt multa uxores & concubinz, quas fervisadire non licet, eünuchum habere, fibicarum,& cui plurimum fidant. Ipfe Turcarum Imperator,fzpius eunuchum | mancipium dominio fuo & ingenti exercitui prafecit , ejusanimo confidens, quem nulla formidine poffe affici exploratum habcbat. Nónne Ganymedes Regis ZEgypti eunuchus, | Czfari atque univerfo exercitui Romano reftitit ? Legimus etíam eunuchos apud Perfas | regnaffe; atque alios magnis provinciis przfuiffe. Sed ne tam longinqua exempla petá- 2 mus,Baffa qui /Egypto,Syriz, & Arabi prafe&tus erat düm Cairi effem, eunuchus erat , cui Turcarum Imperator non minus fidebat quam ftienuiffimo univerfi fui dominii Pra-- fc&o. At Romani nunquam tantam autoritatem atque libertatem fuis eunuchis tribue- runt ut nunc Turcz , vel olim ab omni vétüftate Orientis Principes. Sunt enim eunu- chi hujus feculi apud Turcas non minusfamiliares doimihis fuis atque eorum uxoribus, quàm fizquales forent. Plurimum enimillis dunt domini, imó per abfentiam cum fois - uxoribus verfari & propter cubare jubent (ine ulia zelotypia ,cüm fublatis concubites in- ; L. ftrumentis,omnem eriam appetentiam füblatam effe non ignorent; & certe riüllius rei ve- ! ftigium magis llis reliquum éft, quàm in manus vola. Eunuchis itaque uxorum & concu- binarum cuftodia atq. domefticz rei admitiiftratio committitur, dominis in bello abfen- tibus. Chriftianis fervos & fervas fuoare redemptas alerc licet, quemadmodum & Iu- dais: at neutri Turcam mancipium retinéte poffunt: ludzo Chriftianuti vel Chriftia- nam mancipium habere permittitur, quemadmodum & contrà. At Iudzi adcó inter fe confoederati funt, adcoQue verfuti, ut neminem fuz nationis unquam. fervirc permittant: nam fimulatque fuorum quempiam velin mari vel in continente, belli vel pacis tempore, captum intelligunt, omni diligentià curabunt illum redimi, nullis fumptibus parcentes. | Turcztamen maximo odio illos profequuntur, femper illos laceffentes & injuriis proicin- , dentes, in publicis prxferrtim viisobvios. 3 6 tape ; , ^ 2d [ ^ df ger q'urcarum Sacerdotes e [cientiae CaAPYVT XXX. - | di CX ACERDOTESs Turcici,à laicis haud -multuni differunt: fatis énim illis eft, Alcora- S num legere & Turcicé ad verbum interpretáti noffe.. Conjugati funt;à vulgo veftis dilcrimine non difcernuntur , & artem aliquam exercent ad vitz ncceffatia compa- A randa: alii enim inftitores,alii fütores,alii artes alias mechahicas cxercehtes:pletique etiam z cx librorum tranffcriptione vitam ttaducunr,cüm nulla fitapud cos; ypographiaad Tu us aca a Et. 190 — Í|O TC PhTRI $*rLILÓNI! | * cicoslibros cudendos. Eorum charta multá fricatione lxvigatur & politiffima efficitur. Nuncautem plerique eorum, ad noftram zmulationem Aftronom icis ftudiis , Poétice. que & Philofophiz operam navant. Nec ipfi foli cjufmodi ftudiis deledtantur; fed propo- fito przmio fuos etiam liberos utriufque fexus inftrui curant. puerorum autem fcholz à puellarum fchola diftindz; has feminz, illos viri erudiunt.. Verfus etiam condunt nüme- tis conftantes noftro more; & tetrafticha,hexafticha,decaftichaQue,decem, undecim,plus ribus vel paucioribus fyllabis conftantia componunt ; quique à Turcis ea decantati audi- ret, Germanicum cantum exiftimaret. Turcz, ut diximus, uxores duduri , cas przfente pecunià emunt; nulla etenim dos ab cisaccedit : imó veftes quas illageftat ; marito perfol- venda: quód 6i contraéto matrimonio, ob morum diffimilitudinem convenire inter fe ne. queunt, aut mulier ficrilis fit; maritus Iudicem five Cadi accedens, ab co uxorem dimit- tendi poteftatem accipiet: nam quemadmodum fine ulla jufiurandi formula matrimo- nium contra&um erat, nullis aliis obfervatis ritibus etiam diffolvitur. Virum defun&um' fepeliunt viri, feminam feminz: primiim autem cadaver lavatur, deinde mundiffima alba findone involvitur, poftremó urbe effertur multis cum ceremoniis (nemo enim in tem-: plis fepelitur) tedas przferunt Dervis ipforum propheta; fübfequuntur facerdotes lugu- bres nznias concinentes , donec ad fepulturz locum perveniant. Mosautem cft apud ipfos, defun&orum fepulchra catervatim adeundi certis quibufdam diebus, atque pro ipforum falute orandi; fed virifeorfim, mulierefáue fcorfim, diverfo tempore. - Turcarum facerdotes boralogiorum wvicem prastare borarum fPatia . Alta voce ex fumma templorum turri proclamantes. CAr»rvT xxxr mas templorum turres confcendentes (fingula enim Mefguedz unam, aut binas praaltas turriculas habent, utrinque unam, przfertim qua à Regibus funt exftru- Qz (nulli enim templa pluribus quàm unà turti przdita condere licet , nifi Imperatori- bus) his igitur confcenáis, altiffima voce & fubtili proclamantes , nobis in memoriam rc- ducebant cruftulorum piftores, qui brumali tempore ca no&tu venalia proclamare folent (Galli Oublieurs appellant) vel puellas in Cenomanniz defertis ericetis circa Dominic nativitatis tempus canentes. Eorum vox per quartam milliaris partem, interdum etiam per dimidii milliaris (pacium exaudiri potcft: quod vix credibile fit ci. quiantea hujufmodi vocem nonexaudiiffet. Interdum bini vel terni clamant, digitis aures obturantes tanta vocis contentione, ut per totam urbem intelligantur, pronunciantes hxc Arabica voca- bula Za Mab IMellab Mebemet: Irred[ul. Allab. .. Q uinquies fingulis diebus ca proclamant, Gallicinio., Aurora, Meridie, Tertia à Meridie;& Crepufculo nodis: qua (in gula tempo- ra peculiarem ipforum lingua appellationem habent. Eas temporis diftributiones folent Turc deligere, ad negociandum, aut aliquó conveniendum.. Meridie templa ut pluri- mumingrediuntur: loris prius pedibus, manibus, obfcoenifque membris anterioribus & pofterioribus, erue aqua capiti infperfa: nudis item pedibus templum intrant, & calceos adtempliforesrelnquunt. Sivctó dum peregre proficifcuntur. in loca incidant aqua ex- pertia; Mahumetes iliis concedit; caput, manus, atque calceos terra: pulvere afpergere. N VLLA apud Turcas funt horologia, fed eorum vicem fupplent facerdotes, füm- rtinerà fufcepti contintatio : Ej nonnulla de Turcarum moribut. Car xxXIL- circumferunt, equofduc, ubicütique aquatri inveniunt , potare finunt. Eam ob caufam Ó BSERVATIONVM LIBER Tif. apud ipfos cft, Satrapis, & tentiioris fortunz hominibus , crudis ccpis vefci : im Satr huic cibo adeó affi ucti, ut quoridie menfisinferantur; hinc profectó fani vivunt. Fjus rei ratio digna cft quz à dotis viris expendatur, cüm etiam qui tenuiorcs funt, multa manci- pia alerefoleant. Quifpiam enim cum binis fervis tribufáue cquis fupra fex afprorum pre- cium vix infumet, qui totidem Gallicis Caroleis refpondeat, vel quinque affibus Galhcis: Nóane igitur mirum illos adeó raróacgrotare , cüm aquam folummodo bibentes , illani fabinde mutare cogantur? Verüm theriacam illam duo illis beneficia conferre dicemus; primum eos ab aquarum noxa prarfervari ceparum & alliorum , quz vili precioab illisre- dimuntur, e(u: alterum, quód falivam cieant, & orexin provocent ad panem ficcum libe: ralis vorandum. $i qui apud Infubres & Allobroges tumido gutture laborant (quem morbum ipfi Gef , nos Leappes appellamus , apud Latinos veró nondum nomen inve- nit) ccpis & alliis crudis vefcendiconfuetudinem haberent, fimili morbo non laboraturos certum eft: ctenim ex vitiofarum aquarum potuillis accidit ; quo liberi funt Turca, ob trcquentem eorum ufum. Duplici porró via Conftantinopolim proficifci poteramus,vel per montis Olympi juga, quz compendiofior eft; vel fccundum illius radices , qux longior: utraque autem via in Galatia , five in Gallogrzcia cft: nam Paphlagonià egreffis in Galatiam veniendum eft; Cüm verójam folutx effent nives, cam quz per montium Phrygix juga ducit, fequuri fuz mus;licet montem Senisaltitudine fuperent.. Paplilagonix porró celcbrior urbs eft Totia; olim Theodofia Gangrorum appellata. Galatiam ingteffi qui viam ad finiftram ducen- tem fequuntur, ad urbem Cute vulgó nuncupatam perveniunt , quam nonnulli Cutiany Laune vocavére;at Plinius Cotizum veteri nomine dixit: qui veró via ad dextram tédente iafiftunt, per Boli rranfeunt, veteribus Aboni moenia dictam. Ceterüm quia ca via pro- grcdientibus, bini finus obiiciuntur, Montanez, & Nicomediz; magnx ambages fünt fa- ciendz, & amnis Sangari, veteribus Sagaris nuncupatus, fuperandus, qui in Pontum Euxi- num cxoneratus, elegantem portum lapidibus exftrudum conficit: deinde circumeutidus lacus qui claré é Nicomediaconfpici poteft: à Nicomedia veró fecundum Propontidem iter faciendum peroram finus Nicomediz , de quo jam diximus. Cotizum fuit olim, ut eriam nunc eft, utbscelebris admodum : arcem adhuc integram retinet in tumulo fitam, firmifque moenibus preditam , in clivo propendentem , & ad urbem feré pertingentem. Plerumque cx Beglierbeis minoris Afix unus Cotixi habitatc folet, quoniam primaria nunc urbs cftejus regionis:olim veró Gordinus. Pauci funt anni, quód Regis Perfici major natu filius Ifmaél nomine per Turcicum dominium in Galatiam ufque penctraverit , om- nia ruinis & incendiis foedando (cum cjus exercitus cx quatuor vel quinque hominum (cd fortiffimorum, millibus duntaxat conflaret) Cotizumque ufque pervenerit : Baffa dictus Coraguc qui iftic praeerat, ipfi refiftere conatus eft, militum numero, quos duplo plures: i9f apa " habebat, frcrus : pugna commiffa, Regis Pertici filius vidoriam obtinuit , Baffamque in confli&u cxfum palo affixit, ejus penc pracifo & in osingeri juffo. Arcem deinde obfet-: fam;expugnare non potuit: alium enim Baffam cunuchum magnis itineribus , ingentiQue exercitu firmatum, advenientem intelligens, rcceffit.. se Omnes Afix minoris five Natoliz incola: olim Grzco fermone utebantur: nam xdifi- ciorum rudera quz in Cilicia, Lycia, Paphlagonia, Cappadocia , Pamphylia, Bithynia & Phrygia vidimus, Grzca quadam epigrammatainículpta habuerunt;fepulchraáue Grzcis characteribus notata fuere. : JNCullas mulieres fub Turcico dominto oroentes , cuufcunque - tandem fimt» velteionis ,obfcenarum partium pilos novas .— 1 cdita o AT ^ enla demetere ; fed pfilotbva auferreza OB! ibibtfeo Carvt SGEEHHIPR- guid —— — MNIS genctisannona Cotizi venalis reperitür, panis, vinutii, cátrics jam ab Ar- menis,ludzis, & Gracis incolitur. Iftic quidpiaminvenimus inter rcliqua in no* ftra peregrinatione obfervata, valde, boftro quidem judicio,fingulare; Rufma vide- v3 licet ab ipfisappcllati fodinam; Id Rufma omnibus Turcico dominio fubditis maximo in u(ueft;ricmoque eft quiilliusnomen aut facultatem ignorat. Scicndum porró eft, Turcas utriufque fexus, pilos in nulla corporis parte ferre poflc ptater czfariem & barbam ; vitió- que verti, fi quis pilos retineat. Inde ht, metallicum illud tanto in ufu fit, ut Turcarum Imperator (referentibus Iudzis) fingulis annis ducatorum oétodecem rhillia tributi Ea & mi 192 : PETET B'/'ELL ONYXY | "eli ete mine accipiat ab eo qui illius metallici vectigal in cenfu habet. Novum fané cft, àdeó vile metallicum tantum quzftum fao domino adferre. Nullus veterum aut recentium, quod - fciam, ejus meminit, Qui veró ufum noverit, ipfius venam tantundem feré zcflimabit at- que puriargenti : vulgus enim illo uti adcó coníuevit , ut nunc abfüinerc nequeat. Cete- rüm quid (it Rufma, dicemus; deinde illius facultatem & ufi um explicabimus. Rüfma fer- riexcremento perfimile eft, fed levius , nigrum , aduftumqQue quidpiam referens ; fodina etenim eft leviter adufta. Omnes Turcicz feminz juvenculz & vetulz, nupt & innu puc (qua quidem pilofz funt) cujufcunque tandem nationis ; l'urcicz , Grxcz , Artüeniacz, Iudaicz & Chriftianz, ad depilandum co utuntur, non fine ratione: nàm quz dropace pi- losauferre malunt quàm novaculi, admodum commodum illud reperiunt. Plerique Eu- ropzi pfilothra conficere tentarunr ex calce & auripigmento , fed experientia malé ceffit, quód utendi rationem non probe intelligerent : id enim fieri debet ante balnei ingreffum.- Eam ob caufam Rufma utendi rationem explicare volumus. Rufmati in tenuiffimum pollinem contufo, calcis vive dimidiam partem adüciunt,unajue in fidili, aquà macerari finunt: feminz balnea ingreffurz, partes quas glabras effe cupiunt, eo inungunt, atquc in- hzrere finunt quanto tempore ad coquendum ovum reqüiritur: deinde periculum fa- ciunt, an pili decidere velint : adore enim cutem penetrare incipiente, pilorum radices 1a- xiores redduntur, & fponté decidunt, parte abluté calidà aquá, & manu duntaxat ad par- temaddudà. Adceótemperatum eft id pilothrum , ut non urat, locaQue levia & glabra ^ reddat, nullo pilorum manente veftigio, ut vetulz juvenculz quodammodo reddantur. Feminz ergo quz cutem lxvem & glabram habete cupiunt , peculiare hoc medicamen- ; tum fibi vendicárunt, alioqui afperam & rugofam futuram, fi novaculà raderentur. Hinc igitur fit ut id metallicum adeó frequenti in ufu fit, inter tenuioris fortunz homines, & : opulentos ZEgypti, Arabiz, Syri, atque reliqui dominii Turcici : jam etiam in Grxciam $ uanfiens, iftíc hzrfit; nondum emim ad eos penetravit, qui Romanam religionem ample- &untur. Viri autem, muliebria ifta non fe decere zftimantes, rufmate uti nolunt, fed no- vaculà pilos demetunt. I : T urcicas feminas fiagularta e[fe forma cr munditiei. BR esce lee Car xxxiv. didz, cutejue adeó erugata & levi, ut holofericum quis fe manibus tractare exifti- met. Inter reliqua autcm medicamenta qua cutem ita lzvigant; unguentum ex terra pingui conficere norunt, quam Graci nunc Pilo nominant : de qua poftca. Eft veró , Mla ipfa quz veteribusetiam fimili in ufu fuit, Latinisterra Chia dicta ; cujus facultates » Diofcorides in punc modum defcribit: Extendit faciem & erugat, atque fplendidam red- » dit: colorem in facie & toto corpore commendar,in balneis pro nitro deterget. Invenitur autem multis Phrygiz locis: ejus etiam fodinam apud Lamfacum vidimus ,ex adverfo Callipolis. Cüm ejus ufus adeó frequens fit, nullus eft propola qui eam in taberná non habeat. |. Macerata hac terra, unguinis confiftentiam capit, quo balnea ingreffurz univer- - fum corpus & faciem diligenter inungunt , atque etiam capillos ,nonautem fapone : quia extremi capilli lavo colore Alcannz pulvere tingendi: qui,(i fapone détergerentur,eum colorem non modó non recipetent ; fed etiam jam tini, in atrum vel rubrum colorem verterentur : fapo enim naturá acris ob fdlis, olei & calcis commixtionem ex quacompofi- tus eft,cólorem immutaret: prz dicà veró terr expurgati, facilitis colorem reci piunt. Sin- . cipitis porró capilli feneftratim fecantur ad malas & mediam ufque frontem , quemadmo- dum pueris in Europa, & atro colore tinguntur : Occipitis veró, implexi & fericeis vittis colligati in tergum propendent. Quo veró atrióres funt (incipitis capilli, anto formofio- 1es cenfentur; non fine ratione : quemadmodum enim facies quo candidior, co formofior apparet; ita huic candori majorem gratiam addit capillorum nigredo. Avicenria teftatur, hanc terram ab omni antiquitate in ufu fuiffe ad detergendos capillos in Arabia, Epypto, & Syria, camQue ob caufam terram capillorum nominat : vocat etiam terram edulem, quód gravidz mulicresin iis regionibus eam plerumque appetunt. Eodem etiam quoan- teriorcs capillos colore fupercilia tin&a habent,quoQue attior color eft;eo facies clegantior cenfetur. Éa confüetudonon modó in urbibus invaluit, fed etiam pet utiiverfi Tarcici do- minii pagos : fingulisenim locisbalneahabent. Itaque mitüm videri non debet, fi Afia- - tica mulieres tam nitidá facic funt preditz : nam nequeà Lunz fplendore , neque à Solis. radiis noxam accipiunt; quandoquidem domo non egrediuntur, nifi cüm balnea, lavandi;- E T ' aut P. R YSTICORVM ctiam Áfiaticorum feminz, fingularis funt formz, molles & can- ae ? OBSERVATIONSVM LiB fif. i91 áutccerhíteria pro defun&isoraiidigtátià accedunt. Bis veróaut tet in hebáoiiiàde bal. nca ingredi folent, ifticd. quatuor aut quinque horás efe comendo & ornando;infümünr. Carervatim autem cà proruunt: nàni peculiariá habent balnea, quó viri non veniunt: fi veró interdum virorum balnea accedurit, id fit cefto aliqno in hebdotnada die i; quibuf- dam enim locis,femina: balneorum poffeffionerri à meridie obtinent; ánte meridiem viris Nonnulla etiam loca funt, ubifetninz die Iovisà metidie duntaxat lavant: itaque Gimili quodam die,ejus confuetudinis ignari, cüm uti aliis diebtis balnea accederemus, iariuánt- , que apertam invenientes ingreffi effemus , magnam T urcicarum feminarum turbám re- perimusfefe ad lotionem parantium : nifi veró illicà fugiffemus , vix vitat periculurt evi- tare potuiffemus: Mahumerana enitn lex ádeó rigida eft in hac re; ut vitam confetva- te non liceat , nifi ftultitiam fimulando. Nam Turcz , ut diximus, fatuos fánüitaris cujufdam ob innocentiam participes effe cenfent.. Ceterüm nihil aptius ad tuendam fanitatem Turcis utriufque fexus accidere poffet , ob aqux poturri , & crudarum re- rum ufum, quàm frequens balneorum ufus; quod ctiam veterum Romanorum au- toritate fatis probari poteft : ait enim Columella : Quotidianam cruditatet Laconi- iaa cis excoquimus. Nifi przterca hanc balneotum commoditatem habererit ;' vermibus 7^" fcaterent, & admodum immundi effent : at balncorum beneficio mundiffimi evadunt. Ut autein olim apud Romanos nulle fuere fplendidiores fabrice T hermis & Terplisific Conftantinopoli, aliifque oppidis Turcici dominii nihil magnificentius confpicitur quàrri Templa & Thermz, quz magnorum Palatiorum inftar funt. Neque in Thermarum in- greffu neque egreffü calefa&ione opus eft: fed loturi in ingreffu magriaim forniceim orbi- cularem inveniunt, in cujus umbilico plerumque eft aquz frigidz fcaturigo, ad quam fefe in podio fpoliantes veftes in talari obvolvunt. His Thermatum przfe&us binas findones piétas przbet,ad anteriorem corporis partem alterà tegendam,alterá pofterioret cur ca- pite; nimis enim indecorum forct obícaenas partes iftic nudare;ea decáufa findotie fefe in- volventes, balneum ingrediuntur, ubi calida aqua: fontes plures funt, qui verfato cpifto- mio aquam per fiphunculum effundunt. Tum ingreffi Thermarum fervi,illos lavant,fri- cant,& ftrigili cutem exterunt. Longum effet omnia figillatim enumetate:fed ut in paca conferam, id agunt: In ventrem humi fternunt quem lavatuti funt,deinde colli; hürneró- rum, brachiorum, femorumque & tergoris mufculos manibus prehendunt & malaxant : eumqueobvertentes, illius pe&us fimiliter prehendunt & confticant unidiquaqüe :de- mum caput radunt, non pudenda: fed novaculá ci qui lavatur,tradità,in anguftum quert- dam locum poné balneum fecedens, fibimet pndenda radit. His peradis àd poditm ré- dit: cui Thermarum prafc&us binas alias findones mundas & ficcas tradit , ád fe detet- gendum & exficcandum: poftremó rcfumptis veftibus, & perfolttto afpeti precio; ábit:cft enim in fingulis provinciis certum definitum precium, ut, tefte Iuvenale & Horatio, Ro- mz conftitutum erat precium , talentum, quod binis affibus Gallicis comparari poteft. Hzc eft totius Turcici dominii confüctudo , Gallicanz plurimum abfimilis, ubi zítua- rium egreffi , fupra letum decumbere folent: meritoque zftuaria five vaporaria vocamus ea in quibuslavamur loca , fi cum iis quz 'Thermas nuncupavimus , comparentur. Sed neque ullz alix nationes Europz balneis utuntur Gallico more, ut egreffi in ledtls dectim- bant, nec Itali, nec Bohemi, nec Germani, nec Pannones. Poft Turcicas Thermas;nullas proximiüs ad balinearum antiquarum rationetü accederites comperimtis quàm Germa- norum : nam zqué frequenter feré lavant atque Turca. Sed illud nobis mirum vifum , quód apud Helvetios,pudicz matrona promifcué cum viris tam exteris quàm notis T her- mas ingrediantur, tametfi pudenda velo te&ta habeant : quia tamen confuetudo apud illos ita invaluit, nibil faedum iftic perpetrant, licet nuda feminz con fpiciantur. Qua ratione femina fincipitia capillos e [upercilia, viri autero fenes barbam nigro colore infict | x» 23 CAN TXxYV. IYERSA porró rationefit ca mixtura qua Turcicz & Gracz mulieres fapeicifia fibiinficiun. Magis vulgarem autem ; quaque feminis apprime nota cft,didici- mus. ZErisu(ti lamiriulam, quam Itali vulgo Ferete 4 Ffjagna appcllant,unam aut alteram drachmam pendentem, leniter in ferrea pala confticant , ut it pülvetem Conver- tatur : huic pulverigallam omphacitin fuperpofitam calido, fed non candente , ferro pre- munt, uteo calore diffolvatur; deinde aquz tribus vel quatuor i infperfis, -. asd denuo 194 PETRI BELLONII denuóferro, identidem eam compreffionem repetunt, donec galla omnino diffoluta pul. vericommifceatur. Ea mixtura atramentum nonnihil denfatum x mulatur, cu jus pauxil- lum bacillo, penicilli inftar formato, fumentes mulieres, ipfzmet ad fpeculum fibi fuper- cilia tingunt, & rcficcari permittunt. Id quinquies aut fexies repetitum, fupercilia talpze pilis magis atra reddit: tandem madido linéo panno confricantes , nigredincm cuti inhz- rentem tollunt. Plerzque Pcroticz feminz & puelle Gracac fapercilia rufinate tollunr, deinde paulo fupra fupetciliorum radices, cá mixturà fefc in arcus formam tingunt, ur fu- perciliaincurvaappareant. Proculafpicientibus elegans id videtur: at foedum its qui e vi- «ino loco attentius obfervant. Cetertim recentiorum inventum id non eft,fed jam à mul- tis feculis ufurpatum, ut fufiüs fequenti capíte demonftrabimus. Elegantis forma fecundum C'racos commendatio. CaAprvT XXxxvi. 34.1 Y M Grzciinfignem formam extollere volunt,füblatam manum in latus inclinant, E ;., pollicisQue & indicis extrema conjungentes, orbem faciunt; quafi indicare velint, cjus, de quo fermo eft,oculos tam grandes cffe. Vetusillud eft à Grecis auctoribus muliebris formz judicibus celebratum;qui infignis forma feminas unicá voce ziezvogoa'- aot; appellárunt,hoc eft,amplis oculis: propter elata nimirum füupercilia,qua lata & am pl facieigratiam conciliant..| Pari ratione cüm viri alicujus robufti formam celebrare volunt, fimilem orbem oftendunt, libenteráueadiicerent eum oculos bubulis non minores habe- 1e. Siquis diligenter obfervet vetera Grzcorum numifmata & flatuas , oculi pragrandes promiffaque coma deprehendentur, prz iis quz Romanis numifmatibus exprimuntur. » Vix vllo exercitio utuntur Turcicz feminz (rariffimé enim domo egrediuntur) nifi cüm fummam zdium contignationem conftratam confcendunt, ubi interdum toto die .hzrent cum fuis vicinis patrio more canentes. Grzcanicz autem,przfertim Peranz in cor. nu Byzantino, plus libertatis quàm in reliquis Turcici impcrii oppidis, habent ;nam per urbem magnáà cum pompá incedunt; atque íi earum mariti paullo opulentiores fint, adeó fuco infe&z,tantoáue ornatu in publicum procedent,ut digitosad extremos etiam ungues annulis onuftos habeant, & infinita pufilla monilia é collo tufpeníà geftent,m ultosQue tor- .quesaureos, vc] etiam adulterinos : quaternis praterea vel quinis cingulis fericeis, vel au- Icis, vcl gemmis veris & ementitis conftantibus przcingentur, atque preciofis veftibus fe- riceisinduentur : breviteromnes fuas opes, oftentationis gratiá circumferunt, eodem feré modo quonovz nupta, Scd fimili ornatu folenmbus duntaxat diebus prodeunt. Creéditu difficilia effe, qua T urcici circulatores in publicofacinut.. Car. xxxvir. | ERINDE atque nosin Europa, petauriftas & circulatores habent Turca, qui ab in- P eunte atate edocti, toto vitz curriculo nihil aliud agunt. Credituadmodum diff- cilia peragunt, iis qui non viderint : quemadmodum ferreum piftillum pugno mul- toties in eadem hora incuffo confringere. Vidimus qui magnam trabem erectam in hu- mero geftaret, eamáue finc manuum adminiculo in alterum humcrum fuccuteret,idque fubinde alternatim faceret fine intermiffione. Quini aut feni fimul plerumque conve- niunt, opidaQue & pagos circumeunt, quando fora celebrari, hominumque frequentiam adfuturam fciunt: iftc occupato aliquo fori loco, mille gefticulationes propalam faciunt, nudis pedibus fupra acutiffimos acinaces gradiuntur , bubulos pedes crudos dentibus in partes dividunt, quorum deinde offibus dempta carne, tam validé crura & brachia fibi verberant, ut admirandum fit; nec verberare dcfinunt, donec hujufcemodi offa quina aut fena fubfequenter confringant. Nifi ipfi confpexiffemus,vix credidiffemus: & nifi cadem coram illu(tribus noftrz nationis viris, qui ctiamnum vivunt, facta fuiffent,vix meminiffe voluiffemus , fed illi ipfi rem ita fefe habere teftari poffunt. Virium autem robori, quali olim Athletz przditi erant (de quibus Hippocrates & Galenus multa) id attribuere po- tuiffemus, nifi alios plerofque, & intereos quofdam corporis infirmi, fimilia facerc obfer- vaffemus: eam ob caufam aliud mihi perfuadere non poffum, quin-fraus aliqua &z impo- ftura fub(íit. Ceterüm, dum eorum nonnulli has gefticulationes agunt, reliqui adeunt fpe- Gatores,& ftipem emendicant. nemo dare cogitur, fed adcó importune cfflagitant;ut qui- m clargiantur: indecorum enim non cenfent, quidpiam emendicarc. : ; ; T urca- OBSERVATIONYVM LÍBER iii; ST urcarum lutta. | CaAPrPvrT xkxVirt L VCTANDI mosqualisólini apud Grzcos & Rorüános in ufu fuit,etiárà nünc ápod foj Tutcas obfervatur. Vix ullum eft in ea regione fpectaculum quod fpectatores ma- jore voluptate afficiat. Lu&tatores enim nudi funt, brachiis five femoralibus dum- taxat coriaceis oleo delibutis & lzvibus, rie comprehendi poffint, pudenda tegentibus. Si quis fofté e fpe&atorum numero (plurimienim fpeQaudi granià convetiunt) adolefcens virium roborc celebris, cum alio experiri velit, quifpiani ex athletis honorifice illutn invi- tabit, brachafQuecotiaceas przbebit.. Qui circuim eos furit, operam fuam offerent;üt €os, dum vef(tes exuunt , juvent; veftemqQue aliquam talatem aut pannum lineum attollent ; dum fpoliantur. Tat parati in palaftram prodeunt; quia veró nudi funt, brachiaáue & re- liquum corpuslubrica habent, brach: angufté femora ftringunt ; etiam genua ufque ad furasarctécomprimunt, magnà difficultate ludando fe mutüo compreliendere poffunt : neque quifquam vidor evadit, nifi adverfarium in dorfum proftfáverit , qüod difficulter admodum fit: licet enim alteruter in latus vel in &eriua Cadat, adverfario adhuc flante; vi- &us propterea non eft ; nam in hac lu&taquacumque compreheridere adverfarium Tiect, etiam percrura: quod fi alter alterius faánum prehendere poteft, fürinris viribus advetfa- rium profternere nititur; ille veró ejus conatum eludit. Interdum integrá horá ita cetta- bunt, anté quàmalter alterum in dorfum profterriat : tec unquam taedio afficerentur fpe- &atores; tantam voluptatem adfert ea luta; dubiajue adeó eft , ut modó hunc vidorem futurum judices, modóalterum. Vi&usautemnon miniis fibi difplicet;,quam qui in gla- diatorià przniio excidiffet. Interdum univerfum corpus oleo perungurit, tuncQue lu&a magis delectatione afficit (pe&atores,quia mutua prehentio longe difficilior cft: T urcat dmperterritos effe fanamluls, Car. XXXIX res autores cjus meminere: fed nulli peritiores funt, Turcis, qui à pueriseam artem edifcentes, peromnem vitam exercent. Veteribus romo£z7) & funambuli appella bantur. O&oniautdeni (imul convenientes, equum alunt ad funes & alia impedimenta ferenda, bteve enim iter fingulis diebus conficiunt : in pagum aliquem pervenienres;am- plumaliquem locum deligunt, ubi explicatis fuisimpedimentis, celfas binas trabes in folo figunt, quibus binos funes alligant, altero longé fupraalterum eminente. In fuperiore au-: tem fune fuos ludos non exercent , fed in infimo, per quem interdum feni incedunt, tan- taque agilitate fcfe circumagunt , ut fciuri videantur: per fummum funem folüm ince: duntqui longá fefe librant haftà. Hzc omnia publicé fiunt. Cüm veró cx ipis nonnulli - ex fune defcenderunt, pecunias à fpe&tatoribus exigunt, adcó importune, ut vix illis dene- garipoffit. Haud credibilia plerifque viderentur, fi omnia qua faciunt , figillatim expli- caremus: atque fi noftre Europa ruftici quartam eorum partem duntaxat confpexiffent, non dubitamus quin pra'ftigia effe exiftimarent. Sed hac longo ufu à pueritia edocti fa. ciunt , quemadmodum petauriftz fuos in a&re altus, Turcis ignotos. Sufpendunt (c cx. capillorum villo quem in vertice capitis gerunt iriftar femina: Omnes autem T urcz caput, radunt, excepto vertice, in quo villum relinquunt, quo Mahumetes eos comprehendere; &à terra (üblevare queat in dieiudicii. In corum autem poteftate fitum cít, ut eum yil- lum brevem aut prolixum gerant. Turcz fibi invicem caput radunt codem cultello quo. cibum concidere folent: nam ita cultri aciem intendunt, ut novacula: inflar radat : tonfo- ribus tamen non carent, qui pro regionum varietate novacularum alià ctiam formà utun-- tur: nam Syriaca & ZEgyptiacz, denfz & graves: quarum manubrium incurvum non cít, (ed extremitatem habet in capitulum conformatam, optima tamen (nam cx Damaíceno: chalybc fa&z funt) aciei 5 ; , EM Ls m Eos x / ; P ER extentum funem incedere, nuperum inventum non eft: multis enim locis vete: 1^3 | RR we 196 | PETRI BELLONII T urcarum canes eorumá, venatio. da Rh SE, 1LLATICI Turcarum canes peculiarem herum non habent : & licet edes non ití- Y / grediantur, tegetes tamen femper in area fttatas habent , quibus incubent: atque fecundum parietes concava quxdam faxa , iri qux offatum reliq uiz', pátiis, offajue coniiciuntur,quibus vefci queant. Singuli tuentur eum locum in quo fuerunt educati, & reliquoscanesab illo arcent:fugant praterea filvefttes illos lupos apud Turcas v&ülgates, nomine Adil, ncc in pagos ingredi finunt. Veriatici canes noftris magnitudine cedunt, fed coszquant quos fpurios five hybridas appellamus, villofam fimiliter habentes cau. dam, pendentesQue aures, ut. Cretenfes venatici canes: funiculis illigatos tenent , ut nos noftros. Hifpanicosctiam alunt ad perdices odoratu perfequendas. Aucupandictiam ar- tem tenent cum accipitre fringillario, cum vulture , cum facro & falcone: dum vero revo- cant, houb, houb duntaxat acclamant : dextrá autetn cas avcs ferre folent » quibus inter- dum ova gallinarum dura vefcenda prxbent in recentis carnis penurià, Quilocaincolunt feris frequentia, fulvas perequuntur, atras minimé: etenim (ut diximus) aprugná non ve- fcuntur : (i que vetà fulvzà canibus captas, quibus abundé fanguis non profluxerit , qui fcrupulofiores funt, earum carne nori vefcentut: nam, utanté dictum eft, à fanguine & à fuffocato abftinent. Attamen ex ea quxftum ut faciant , Chriftianis vendunt ,cüm non ignorent, Iudzis perinde prolubitas effe. Stirpium in monte Olympo obfervvatarum nomina. Ca?PvT XLI. X LICT O Cotizo, viam quz per montem ducit fequuti,in pagum admodum late R patentem inter valles Olympi fitum , venimus. Magnam iftic Tragacanthz, (à qua inquilini gummi, quo nos utimur, legunt) quantitatem obfervavimus. Po- ftridic jam claro die difcedentes, per montem iter fecimus, in quo dumtaxat fuperando dicm infümpfimus. In ipfo montis fuperci- lio denfam adhuc nivem deprehendimus: ingens enim mcdià aétis regione frigus, nun- quam iftic mitefcit : cajue eft cauía , cur in eelforum montium jugis fammum femper fit frigus , & nix infidens non colliquefcat. Exemplum habemus in ZEthiopir monti- bus, quos (licetomnia ejus regionis plana lo- ca ingenti Soliszftu adufta fint) Theophra- ftus d Myers Thure & Caffia agens,nive tectos effe afferit, uti funt etiam Libanus in Syria, Spachiz mons,Ida,& Dictzus in Cre- ta: attamen appianum five malvaricum vi- num in planis vicinis locis frequens colitur: Non igitur mírum eft, fi ftate in fammo zftu, grandinem decidere videmus. Iftic etiam obfervavimus Sabinam illiquz à no- bis in hortis colitur fimilem , tantà copià fponte nafcentem, ut tumuli ab ca tegeren- tur:abictes in fümmamaltitudinem attolle- rentur, fed exiguam przbentes refinam. Sunt etiam nonnullz efculi, oftriz, alizQue fimiles arbores." Picez nonnullis filvarum locis fatis iftic frequentes funt ; aliud item quercus genus à noftris diverfum, quod vc- teribus ignotum fuiffe arbitramur : ejusct- enim glandes minoribus fabis majores non funt. Helleborum nigrum iftic frequens * rubentes profert flores,quo in loco primüm "imili fore przditum confpeximus. Ledon Larís., &k. Tr IE Woody EE ETE AMT WE H | .OBSERWATIONVM^;IEIELBEIIUL . f» iem à Graco diverfüm & longé május... Obfervavimus prxteréaaliasarbores &t flirpcs; quas cum vetere appellatione exprimere néqueamus, altàs defcribemus.. Per Piccarum & Abietum filvasiter facientes, diligenter obfervabamus, ati Larices confpicerem ie: fcd nc« que toto illo monte, neque per Afiam àut Graciam ullam vidimus. Fa propter veteres Graci Scriptores, quales Tbeophrattus;Diolcorides, Sc Galenus,cjus noti meminere,tan- quam ipfis ignotzs, licet nonnihil de ipfius gummi Diofcotides & Galenusegerint. Miror Plinium de Thyaagentem, cogitare Homerum Laricis mentioncin faccrc: fed hallucina- cut, pro Picea Laricem fupponens, cujusiconem hic exhibemus; plenam cjus defcriptio- nem cum reliquis coniferisarboribusdatur |. i um — , Vefpercin alium pagum intet montes fitum divertimus.Poftidie autem planc ex non: te defcendim usn quo nihil prater peculiare quoddam picea genus obíervavimmus,conosj - auricularis digiti extremitatem cratfitudine vix füpcrantes , ferentis; & fruriceim quem Bruui vulgó Spina cerifola nuncupant. - Planiciem deinde habuimusamplam in(lar maris zquatam, ubciisadmodum glebz, oriza confitam ; mulis rivis ex monubus nndique dc- labentibuseam rigaritibus, aquà per cataractas facile rétentà & emifià. | Ceterüm mirum fion tft, froriza apud Turcas magno fit in ufu, quandoquidem illam meliüs apparare no: runt, noftris hominibus: In jufculo illam coquunt,diudue cbullire finunt,nüllo modo ági- tántes: qui enim, dum ebullit, agitant; corrampunt, ut hoftri Galli; qui ex cjus uncia ma- gnum aliquod fidile implent: quum Turcico more coquédo, integra libra optis effet. Per hanc planiciem ad meridiem ufque iter fecimus, ad cojusextremum per fauces quafdani in valles pervenimus , ubi denuó Spinam cetifolam obfervavimis, & Ephedram rubro fc- mine dti Àndrofacc referrám, ingentis altitudinis: bujus nátura Smilaci lvi in Ácho na- fcenti perfimilis. Nam fi juxta arbufculatti pririum ádolefcenrem nafcatur; prout illá crefcit, etiam attollitur, coniésqüe iti crefcendo illi fiet, etiam fi in iminenfam alticudi- nem arbor áttollatur. Vidimuscriim Platários tion minüs cel(as Abiétribüsiri Hanio mon- tc nafcentibus, quz Epliedram ad fummiuni ufque faftigiuni dedüxeránt , tine clavicula- rum (quas ut Stiilat levis quibus fe imiplicate póffit , rion liabet) adrhirticülo ramisin- cumibentem : Si veró juxtá fruticem aut arbufculani náfcatur , humilis márict , ec fupra eamattollitur, Tam ahteain Illyrico intér Caftelnovo & vctercm Epidautuim obfervá- veramus. ird í : * Elleborue: nigram rülente flore, videre ton nemini; albo autens, femper, qui vetuflate quodammade purpurafil € rübet: qualem forfitan obferpabat Bellomiue s rihil tamen affero: ; CPrufà urb: qua T urcarinm fenpératóram Regia ejfe [olbat CAPvT XLI VY Moi : gp x Prüfam urbem Regarn Bithyriix olim fedem,quam Plinius ab Hannibale conditarii ] s (Intus in Bithynia, inquit, Prufa, ab Annibale fub Olympo. condita ). mature pervenimus, iticque diu hzfimus. | Admirabilis eft ejusfitus : nam ut paulatim incre« mentum fumpfit, (ic per montis accliuc fparfa cft: muro non cindaa, fcd Lugduno ih. Gal. lia amplior: variis enim locis per montis radices fparfa , convallibtis feparatuf. Cut Tur- ici Imperatores Phrygiam fubjeciffent, nec ultcriüs progredi poffetit, Regiam ifticfedem conftituerunt- Abhiric autem centurh aünis captà Conftantinopoli, patilatim iri Eutopáat penettantes,Prufa relidtá, Conftántinopolim Regiam traduxetunt. Actarien Prufa etiam nunc zqué opulenta & populofa cft acConftantiriopolis:imó hanc abilla fuperati,opulen- tià & habitantiutn numero, dicimus. Rolaridi gladius adhuc ad arcis Profe portam pen. dens confpicitur. Eum Turca diligenter adfervant : nam vulgus exittimat ipfum Turcam fuiffe. Prufz autem opulentia à ferico conftat: finguhis enim annis mille camcl cx Syria & aliis Orientalibus locis ferico onufti Prufam advenientes iftic exotierántüt , quod iftie ap- paratum in ftamina diducitur, vario modo texitur, & diverfis coloribus inficiturzmam ve- fles ex holoferico variis figüris contexto & diverforum: colorum, auro & afgénto ihtef- . dum immixto, atque eleganter confedasgeftate folent Turc; 7 Turcarum veftes elegantifftamà effe concimnataa e confutass.——... CAT. XLIIL P &CARUM veftes ex quiacunque tandem matcriá, five lancà, five fericcá, fivc. caprarum villis confe&tà conftent, fericco filo Prufz concinnato confuta. funt; fu- turà quodammodo indiffolubili. Turcici fartorcs longe clegantius omnia con- - aec co co MERE eie RR 5 füunt " 198 íi; PETRI"'BEELLAONN!TT faunt Latinis, ut noftratium opera vclut tyronam videantur,fi cum T'utcicis conferantur, adeó conciriné illi omnia confarciunt, ut vix füturz apparcant: in. fümmá, in fuis operis nihil quod reprehendi queat, admittunt. n phippiarii, c fatores 1 wrctci. Car. XLIV. id fieri nequeat: fuum fetis non utuntur, fed acubus longis teretibus cüfpide carenci- bus, & nonnihil incurvis;nec filum quoconfüunt , pice indu&um ; fed cerá flamina * -fcricea,quibus folis utuntur,inficiurit, foraminibus primum fübulà fadis. Turcarum cim magnatum tum rufticorum cothurnianteriore & pofteriorc falex parte ferrcisclavis mu- nit funt. Imó ipfius Imperatoris & Baffarum, feminarum, puellarum & pueroram om- nes cothurni perinde ferrati; nec, aliquá in parte rupti , unquam reparantur (nulli enim iftic cerdones) quemadmodum nec corrupta ephippia. Equorum etiam antilenz & pofti- lenz, reliquaque coriacea ornamenta fericeo filo confuta fünt. S Y TORE S atque ephippiatii adeó nitide & diligenteromnia fua confüunt, ut melids Fabri ferrarii T urcidi. CA»PvT XLY ERRAR ILI fabri Turcici nunquam follibus utuntur, nec carbone egent,fornacibus | FE enim carent. Eorum ferrez folez vix dimidium Europez folez pendent , neque | corum binz folez plus materi requirunt quam una externarum gentium. oleas | * ferreas magnas.& parvas jam complanatas, nondum tamen pertufas, emere folent: has deindc ut equorum pedibus conveniant, fedentes noftratium fartorum morc, hoccft,cru- ribus decuffatim compofitis; malleo fupraincudem accommodant, deinde chalybco ftilo benc temperato perforant, alioQue quadrato, bonz- Que acici, pugione foramina pro atbi- . trio augent. Hz folez uncosnon habent; quia equos exercentes, nunquam cos in girum | alternis verfant; praterea clavi quibus foleas adfigere folent, oblonga craffaque habent ca- | pita, inftar columbaceicordis. Cüm autem equi gradatimincedere foleant , per femeftre | integrum calceandi non funt: qux confuetudo cim admodum laudabilis fit , de Turca- | rum in bello gerendo commoditatibus agentes, eam minime praterire debuimus. Equi : | - pedem ad ferream foleam applicandam repurgantes, eum in fornicem non excavant, no- | ftro more ferramenti conciforii aciem protrudendo , fed eum complanant, ferreo inftru- mento palmum lato, cujus acies verfus manubrium obyería eft, attrahendo. Eorum item- habenz exiguo admodum freno pradita funt : ftrigiles veró tametfi dentata fint ut no- ftrz, manubrio carent. |! Simile quidpiam per Bifpaniae, dunt illos anno Dominice nativitatis M. p. LX1v. perlufirarem ,obfervabam, pte[ertins im vetere Casella. Ferree etenim fole, mzgne, parve, mediocres, e Cartabris, apud quos laudati(sma [uns ferri fodina, ruditer conformata per univer [am Hipamiam ditribuuntur. Ferraris deinde fabri, qui fua officinas ple- rumque ante Avi fub fubgrundim babent , fine ienis adminiculo us foleas ad equorum, qui calteandi adducwstur, pe- dum formam ad incudem malleo accommodare & complanare norunt , (epe etam ad Solis gadios , CF. foleaxum fora» | mina pucione five [Hilo peculiari aucliova facere: exigut antem funt ponderü ifla felea, adeb tamen temperate 4? dura- ili materia,ut bis aut ter duntaxat in anmo calceandi [int equi, (ive mulisetiam ameritorii, quitarifime feriari fmgntur. T'urctci lantones - £9 lapides. qui in bubulo felle imveniuntur- ' Sup um Carr GEAR Ue 0M E ^ N 11 Turcici aliarum nationum lanios in concinnandis carnibus agilitate longe fuperant. Etubicumque (üpt;jugnlato bove, extisjue exemptis, fel obfervare fo- 3 lent, an lapidem contineat ; nam plerumq. innafcitur lapis ab Arabibus Haraczi no- minatus, cujus facultates ab Avicenna figillatim fünt defcriptz, Iudzi longé pluris afti- mant hujufcemodi lapides quàm Turcz:, qui Iudxis faniores , illo magnopcré non indi- | gent. Iudzi magna cx parte incleganti colore funt przditi, & regio morbo laborant, na- | turaque taciturni funt & mclancholici, non modó in Turcico dominio, fed ctiam in Ger- mania, Italia, Gallia & Bohemia. Apud Turcas viventes, nullum przfentius reme- dium adverfus eum morbum norunt, Haraczi lapide. Quod adnotatum voluimus , ut quem hacc legere continget , lanios fuz regionis admoneat de perquirendo eo lapide in bubulo felle. Non invenitur quidem in omni felle : fed in decimo quoque forfitan invc- ' | ;nientur biniaut tres ejufmodi lapides. Aricti aut capra cutem detra&turi,fanguinem eos j EN. us OBSERVXATDUIONYM LIBER IIL " "r9 fas exftillate finunt (nam ab omni (anguineabftinent) integrá adfervará ad utrelti Híquori aliquoimponendo idoneum. Aperrd deinde alvo , tefie inteftibuti; qda inferiori alvo adhzret, abfcinduat; deinde ad alteram illius extteritatétri craffó iiteftino inhirentem conne&unt: poftea minora inteflina eximientes , & pinguedine liberantes , ex "unco fuf- pendunt in eum quem dicemus ufum. « Catnes libratim velad pondus vendunt, ut & alia omnia ; & ita przfcindere norunt, ut fingula frufta aliquid offium contineant. Quicum- que Turcabovem five vervecem venalem habens ,lanioni non venundabit , (ed ipfemet ad officinam deducens, à lanio jugulari, & omnia appatari curabit , perfolutoüc illi prze- mio, ipfe carnes vendet, & earum pretitimn recipiet. Hic tàmen confüetudo noi pérpe- tuó obfervatur. Nam & lanii armenta emunt in pagis & publicis fotis , quorum dciride carnes figillatim in fuis officinis venundant. eIrcuum "T urcicorum nervi, 9 tesludintm fides. Car. xLvrt, v 8 vcfperam ergo adveniet aliquis corbem dorfuariam geftans,& laniorum tabernas S obibit, excepturus inteftina co die refervata ; quz deinde iis qui nervos & fides fa- ciunt,tradit. Arcuum autem nervos,quorum frequentiffimus eft ufus, apprime con- conficere norunt : omnium enim arcuum apud illos nervi ex inteflinis conflati fünt. Omnis etiam generis fides conficiunt , casquc admodum exiles : imó etiam neten , tam acutum quàm noftrates reddentem fonum, licet non adcó argutum ; quia ex tribus nervis contortis conflat : poteft tamen aliarum penurià teftudini Venetz infervire, Ejuí- modi netes varii generis, variorumque colorum reperiuntur , rubri, veneti, viridis, flavi, & albi : nullusque eft inftitor qui eas & reliquas fides venales non habeat , etiam per uniuerfum Turcicum dominium, casáue frequentiores quàm in Europa. Cujus rei hac eítratio. Turca quatuor teftudinum cavarum & lyrarum genera habent; quarum alteru- tras plerique pulfare norunt fuo more, etiam ruftici; quod neque in Gallia , neque in Italia vulgare eft. t S'eiludo cavas c» concentet Turcarum. (CA? XLVIIE. L1cv1 de veterum Muficis inftrumentis quidpiam confctibere volenti, ea qua A per Grzciam & Turcicum dominium confpiciuntur , ampliorem illi materiam fuggererent iis qua: tradita habemus. Tibiis ctiam utuntur Turcz, Gerrüanicis feré fimilibus, fex foramina ex ordine pofita habentibus, fed duos cubitos longitüdine fu- perantibus. Cum difficultate autem inflari poffunt: nam os habent-ab omái tibiarum. Europzarum gencre diverfum; fupremum enim foramen ipfam fiftulam. penetrat ; can- tando plerumque inflari folent per amplum extimumqnue foramen;fed exiguà admadüm, noftro judicio; harmonià. lam diximus Turcas inflarc tibias noffe; tympafia pulfare , ly- ras, panduras, & heptacalamos: fed & varia cavarum teftudinum genera habent, quarum maximz octo fidibus prxditz , exque craffz admodum, cetvice utcunque lorigà, redtà, multas ta&us diftindiones habente; cumque illius fides noftris comparanda non fint cjus etiam harmonia ad noftram non accedit. Alterum genus mediocris magnitudinis , magis vulgareclt, feptem fidibus przditum, ut noftra Lyra;diverfi tamen foni , majoris harmo- niz, & quod difficilis pulíari poteft , ad Turcicas & Grzcas faltationes admodum ido- neum : hoc, nauticum genus hominum, przíertim palameriti à Graecis vocati, quales Pe- loponnefi;Euboez & infularum maris AEgxi incolz,frequentiüs utuntur qr. tinenti Afiz habitant: taduum nullas diftindiones habet utlyra :iis tamen adnexis iexis pro Ij- rà ufi lumus : habet etiam neten poft hypaten collocatam ; qua EM HT an- | terioris intendi poteft; brevior enim eft à paxillumQue habet ad ARS atue infixum. Tertium genus minus eft fuperioribus , oblongá duorüim f 9x o vag cc , & multis ta&tuum ordinibus diftindà i tribus duntaxat fidibascon lat; cujtis : cam -comitiodius exprimere nequeo quàm culinario coclileári aspe d p dee m oblongum & quadrangulum fit : id quoniam magnà facilitate pulfari poteft , D n pfetii, paffim ab.omxibus ufürpatür, & penná ejus fides tanguntur. "At n: illàc genus fiullá taduuni ferie diftindtum, pulfart poteft, vel fides penná angen "t ummis digitiseas prehendendo, quemadmodum apud nos cavz tcftudines & lyrz:id genus ex Sabinzillius quam in Tauro monte obicitur nau pr $i 200 jsBgpos o PETRO BELLÓNTIÍÓ | media tabulati pars codem ligno conflat; alteraex piícis.cujufdam pelle confecta eft, vária obtinentis nomina; nam à vezeribus & Ariftorele Hyena pifcis & Silurus didus eft; Graci | hujus tatis Glanion, appellant: ponticulus fides fuftinehis pelli iili infiftit. Inveniuntur cjuímodi teftudines ex erifpa materia confeda,, qua plus quàm fex aureis aftimantur: & | nonnulli tamen nauta co precio comparare non verentur. Turca porróreliq uas nationes | fuperant, vermiculatorum , fcamentatorümve operum. in marmorca , vitrca, five lignca materia conficiendorum induftria. | Videasinterdum pyxidulas aurifabrorum viginti-du- catis zltimari. Vitrez Cairi & Conftantinopolis feneftre vermiculato fraámentorum vi- tti diverforum colorum opere conftant, conformata primüm ex gypfo area, cui deinde vi- arifragmenta applicant: eaQue confüetudo ab Arabibus ad Turcas tranfiic, T urcas latrunculoruza ludum adprimé callere s magnumá, s[um gummi tragacantha apud ils ejfe. Capbrvr XxLIX. 'enim totum diem ludendo traducünt, cà de caufa latrunculos, alveiQueloco telam pi- : Gam, fempercircumferentes.. Admodumillisconvenit hic ludus: nam cüpi humi fe- deantotiofi; facilé ludendo totum diem impendere poffunt : eburneis nonnünquáim per- - fonisfcalptura expreffis reperiuntur: fed ca quam Reginam nos vocamus , catere hobis vifi funt, aliamque ejus loco fubftituere. Prüf harentes, obfervavimus gummi tragacanthz ufum adco iftic effc frequentem, ut fingulis annis plus quàm quattuor millia pondo abfumantur, ád levotem ferico concilian- | dum. Nam Afix minoris ruftici, lucri cupiditate ille&i , per Myfiam, Phrygiam , Gallo- | graciam, & Paphlagoniam gummi illud legunt, & Prufam deferunt, ubi illicó prafente | pecunià redimitur. Hallucinantur qui ex Creta Venetias deferri fcribunt. Galle etiam genere utuntur Veteribus ignoto, in Terebinthis nafcente, cujus libro primo meminimus, valde commodoad fericum quovis colore in- f ficiendum; hujus plus quàm fex millia pondo fingulis annisinfumtüt.Concavzfüntez gallz,.:. Romanará Gallarum magnitudine;innafceri- tes Terebinthi maris foliis , vere colligendz, alioqui in oblonga & femipedália interdum cornicula excrefcür. Tres Prufz vulgares funt: linguzHifpanica inter Iudzos,Graca;&Tur- ; Ww cica,qua magis ufitatà efl. Ifticetiá funt non: «: anullzArabicz, Armeniacz,& Italicz familia. Veneti & Chii fuos iftic Inftitores alunt. Du- pliciviaPrufam Cóftantinopoli perveniri po- teft; mariná, vel per continentem. Perconti-: : nentem quinq. dierum iter cft; per mare au- tem biduo aut triduo pervenitur : nam Prufa APropontide dimidii diei itinere duntaxat ab- eA pellit in finu Nicopolis veteribus di- &oad pagum Montanez nomine; quo nunc isfinusappellationem fumpfit : locus veró eft malé fidusnavigiis,quia portu caretipropterca illicóin ficcisremulco fubducuntur , ne tem- peltatc à ventis excitataaflligantur. Ejus pagi. incolz Grzce loquüntur, boniue funt vini- tores. ..Caloicrorum iftic eft monafterium; Lurcarum Imperator binas liburnicas perpc- tuó habet, à laniffaris mancipiis actas, qua ' fingulis dicbus Mercurii (nifi tempeftate im- pcdiantur)folvunt;altera ex Montanca Con- flantinopolim, altera & Cóftantinopoli Mon- : P tancam,& cos qui é Conflantinopoli Prufam-. at pro cifci cupiunt, velcontrà, vehere folitx. Ez liburnicz ex Montanca folventes,niveni I x Látruncülorum ludo Turcz funt induftrii, eoque maximé delc&ántur : interdum 7 ; LACLAL Canucals, — (C. rv exproximo monte , Olympi appendice , delatam tranfychunt Conftantinopolim, Sunt. e eur Y 2 O5SERVATUÓ VAM CET ER fif 2oí enim iftic onerarii equi conflitüti, qui nivem monte deferant,qua bidui fpacioliburiica impleri poteft. Quotquot utrumque Hellefponti & Propontidis littus accolunt feri] i fcatotes funt, Greco fermone ütentes. Iftíc obfervavi tullicum herbas domum feleren- cemi,intér quás erát à Veteribus Cáucalis nuncupata,illé Cafcalitrá nurctipabat: cujus cüm iconem In tecentiorum Herbatiis non confpexerim ; illáàmque ad vivam ex rellam ha- beami;lioc loco proponere volui: eá crüdá vefcuntur in ácetáriis, uti Faip(int. Tándem Conftaritinopolim regreffi;per Domini d' Aramont,qüi Turcaram Ímperato- rem in expeditione Períica fequutus etat,abfehtiám,ab ipfius Vicario viro nobili Bitur: e cui nomen lacobus de Canibray,non miriüs hurnaánitet excepti fuitnus quàthn anteá à e dido Domino d'Atamont iftic multos qui cim Domirio de Fumet áadveneránt,fcd Gofi- ftantinopoli reftiterant,invenimus:nám ptzter nobiles viros quos fecenfuitnüs,egtegiélit- - teratum virum luftum Tehellum àdduxetat, quem Rex Francifcus litterará Reftsuratot expreffe có ablegaverat,veterüm codicum Gtazcorum cóquirendorum, üt dixitnüs pratiá; i Flores quibus "T urca delefanfur, eovam horti: && ariarum.s rerum apud eos experiment. : Cabvt t. ' | f 1L oscvrrs clegantibusmaximé dele&antur Turca; atque illos magni faciunt, et: iam inodoros. Nos oblectamur florum & herbarum odoratarum commixtarupi fafciculis: Turcz earum quidem obtutu gaudent, fed unicum florem, non plites fi- mul mixtos, habere geftiunt.. Ac licet eotumi varia genera finul habeant, fingülos tatiefi eparatim in cydaris fuz voluminibus geftant. Opifices plerumque variorutn colotüm flo- resin vafculo aliquo aquà pleno, ut eotum elegantia diutiüs confervari queat , ante f po- nerefolent. Non minorem ctiam quàtii nos in colendis hortis adhibent Turcz cutatii; nec minus Vues funt iri conquirendis atboribus exoticis, fi prafertim elegantibus flo- ribus fint przditz, nullis in co ftudio fümptibus parcerites.. Arbores in fuishortis alunt Amygdalz magnitudine, quas Graci vulgati.linguá Kromadá appellant; Turcz * Croma- dia, quafi dadylos; edulis enimearum eft fru&us, folium Adrachnes. Aunt ctiam fruti- cem hedera foliis,perpetuó virentem;" floribus violáceis,pediculum oblongum ambienti- bus, & cáudz vulpinz craffitudinem zquaritibus; quá de caufa Turcx eutü fua lingua vul- pinatm caudam appellant. Lilia* rubraifticin omtibüs hortis vulgáriá funt ; à noftratibus autem differentia , quorum flores albis liliis fimiles fárit ; illorum folia árutidiracca funt; radices graminis, fed longe cráffiotes.. Plerique exteri navibus Conftantinopolini appel- lentes, radicesadvehunt ftirpiumelegántes flores proférentium, non ignari fc ex illis qua- flum fa&duros. Cümaliàs diximiis Graecos herbas negligere non edules, Tutcas non com- preheüidimus; qui nunc Gtzcos fuperant iti nominibus tribuendis;nulla enim cft herbula, modó elcganti flore fit przdita, cui vulgari fuá linguà riomeri tion imponant. Inter reli- quas tnágiüi faciunt Carthamum, non tmodó odoris causà, fed oculoruhi recréandorum gratiá, quoddue capite fit veluti arte compatto. Mira habent T'ütcz variátum rerum cx- perimentá. Án nonfingulare quidpiám ;nedicámeritum invefiiti fomnum flatim conci- lians quiefcete non valenti ? Sumpta ergo áptid'áromatatios (phartiiacoporis enimi,ut dixi- mus;catetit) pro dimidii áfpri precio Tatoula, illi qui vigiliistorquetür, exhibent. Tatoulá autem nihil aliud eft quàm Nüx * Methel Arabibus di&á, Graecis Solinum fomtiiferum; quam fponteriáfcentem in planis Hiericuntis apud Helifzi fontem tepetimüs. ovius de Sclimo Impetatore agens, fcribit illum vefci femine qüodarii folitum ; quod animo volu- ptatem adfertct, & ferum quz moleítià animum afficiunt, metiiotiam e rou tamen quale id femen, tiifi forté fit Nepenthes, Nos autem obfervavimus T ürcas palami vefci (emine iftic in ottinibus foris venali, ftirpis Harmala,qua Rutz filveftris genuseft(de qua libro fecundo egifnus) paffim in agris & ititetfepes iftic nafcés;apud nos veró riihime, ..Dum eorum (titpesobfetvare cupimus, fiepids ipforum hortos ingreffi fumus : fed nul- lum.vidimus magis fingularem & elegantiorem eo qui à Venetis Patauii colitur, cujus aue. &or fuit Daniel Barbarus; Patriarcha Aquileienfis;ymagni vit iudicii & infignis eruditionis abeo deinde fecundum in noftra Galliaapud D. Maurum hóri procul Lutetià Parifiorum. - Mefpilus Aronia,& Pruncola fetens arbor fréquentes funt per Conftantinopolitanos hor- tos: reliquas etiam arbores frudtiferas, ue Am ygdalas ; Perficas; Malos ; ab ipfis diligenter colijam diximus. msn die siiegh j : 3 4n Cromadia, T cebifon kutmafi, ftve Lauto-cerafüs eft, tuiwi hifferiam Lib. 1. táriorum plahtatuná de[cribo? 1pe iamen Belloniu Libello De negleBa cultura problem. xxx. dillinguere viderur. inb | | |] | ! l |J QJ 101 PSETTI NK 1 «ptg, Y EONTÍ * $i Bellonim per fruticem perpetuo virentem, Lilac Mattbioli, five Syringam flore caruleo intelligit , ballacinatur: nam deciduo eíl folio; perpetuo fane numquam obfervavi. * Lilium autem eius rubrum, Liria[pbodelum puniceum mofivum e[fe arbitror. * Difpiciendum an Tatoula nen fit Garcia € Chriftopberi à Cola Daxura, que C. V. Fabie Columna Solanum manicum. Stella animalibus per Ti braciam noxia:tum qucrutidam animantium atque plantarum in "Ponti littore collectarum, e in foro Con-. ffantimopolitano consbetfarum, nomina. CarPYVT LI. ERTO quodam anni tempore, ovium greges in agris pafcerites, rioctu fub dio te- ( linquere non audent Turca:quia; ut ipfi afferunt, binz funt ftella (quas proprio no- mine appellare norunt, Iulio & Augufto no&uapparentes , illis plane verticales; quarum fplendorem fi oves, caput attollentes, confpiciant, intereunt : fin eo tempore fub tecto adferventur nodu, nullam noxam patiuntur. Rem ita fefe habere, experimento in- dubitato fe didiciffe affirmant... Hzc autem per univerfum Turcz dominium non acci- dunt, verüm nonnullis duntaxat Thraciz locis. Eam ob caufam, nunquam nifi co tem- pore ovium greges no&u füb te&um agunt,ne hieme quidem. Plerzque alix provinciz, harum obíervationum imperitz,maximo interdum damno affeQx ex gregis interitu, ejs- que caufam ignorantes, vencficarum pra'ftigiis fe id damnum accipere arbitrantur: quod Virgiliusin fuis Eclogis innuere videtur... Nosveró id primüm Conftantinopoli intellexi mus ab hisqui certo quodam prctio lanionibus ovcs prabere foliti, à de re conquereban- tur. Quod poftea verum effe deprehendimus. Etenim cum viperario Turca fccundüm Ponti littus iter faciens, ovium greges fub teGtis delitefcere confpexi ; caufam fcifcitatus,ta- metfi paftores ignorarent, refponderunt tamen, reliquo tempore fub dio verfarifolere ; ve« rüm fi cum temporis nou foris relinquerentur, eas morituras. Sequentes porró flirpesin itinere obfervávimus ;ciftum cum hypociftide cjus radicibus adnaícente frequentem , fparthii tria gener, periclymenum, aphacen ; androfxmon fre- quentifimum,quod Itali Cecilianam nominant,omnisgeneris plantagines,linariam,lam- fanam, millefolium odoratum, lagochimeni, chondrillam, malvam filveftrem & pleno Hore, prafium, marrubium, chryfanthemum edule; chamzmelum, cedri punmilz duo ge- nera, juniperos pumiliones, arbutum, platanum, corylum,hederam;fambucum ; delphi- ni ctiam fccleton fuis adhuc ligamentis connexum in littore, fmilacem afj peram, corru- dam, trifolium mcnianthes,caucalidem; foeniculum agiefte, terebinthum, nerion, pru num filveftrem,cupatorium.Gracorum, teucrium,androfacen;armoraciam, urticas;afpa- lathum, agourupes, aron, bellidis duo genera; confolidz genus radice orbiculari; incolis Sterouli didum, pimpinellam, galiopfim;calamintham, origanum heracleoticum;hippu-: rim, buphthalmum, hippolapathum, helleborum nigrum, filicis duo gencra, papaver fil- veftre, hyacinthi tria genera, conyzas duas, majorem & tertiam, orcliides, violas, ericam, fcrulam, fuaova edulia ferentem,hyffopum filveftrem, meum;fymphytum flavo & albo flore, lupulum, afclepiadem, cynogloffum,calendulam agreftem , ulmum, chamzdryn, colchicum, carduum benedidum, fideritin, oxalida, quercum , laurum, helxinen, cicho- rium,rofam filveftrem;convolvulum,ftacliyn; afperulam, oxyacantham vulgo creditam ;: ftyracem, chamzdaphnen, anchufam, lycopfin ;alaterrium , .thalietrüm ,chatziridem, tria tithymali genera, marem videlicet, myrfibitem, & heliofcopium;ornithogalum, pos pulum nigram, & lybicam, caftancam, alnum, rhus-cotiariórum; pulcgium, forbum tot« minalem , quam Galli 4l/ier appellant, evonymum ;anabafin ; verbenam periftereon , aceris duo genera. hangrun 2004 sodumasV ntóno Büasmo bre. ., Viperarius porró quem comitem habui; licet Turca; quos: invenimus ferpentes EP" Grzca appellatione exprimere potuit, uti inter reliquos: dryitiumi veterum, queni dendro- fáilia nunc vulgo appellant, dictione ad veterem nonnihil accedente : nullam alium fer- pentem in majorem molem exctrefcentem,& fibilum majorem emittentem;cognovimus,' umtam magnum aliquando inveniremiemini, ut facco impofitum rüfticüs pet duo mil- liaria ferre nequiverit, quin quicfcendumrilli fuerit : illiis.exuvium foeno repletum, craffi alicujus viri crus magnitudine zquabar. . Hujufmodi atque aliorum: fetpertum , avium, animaliumque terreftrium exuviis, ftirpibus item integris;& rariorum plantarum femini-: bus, atque marinis multisrebus ingentem capfam plenam, in navetn oncrariam Genuen-: *m, cui nomen [a Delfina, intuleramus, ad Dominum Vivaldi pertinentem , cui przerat ! idam Francifcus Brufquet, cam in Angli&exoneraturus, fed 1llà à piratis interceptá, &- Argeriam vitet edu ob RP PALN Y MUOUTITNC TrL 164 Mr LR ES tae V eam perierunt. Tanta pottàeft intet ferpentes vivos affinitas, t NES ; niti igitur mirum,fi eorum icones atto duntaxat & albo colote ex- preffz, adcó fimiles fint. Hzctamen genuinaeft dryini piura. Serpentem etiam inveni- mus callum inftar tuberculi in fronte habentem , qui no- ftra opinione veterum Afpis eft, miliiadmodum ratus vi- fus, tametfi jam antea apud Brutios in Italia eum confpe: xiffemus. Vt autem Ceraftes fupra oculos , binos callos elatiores habet; fic unicum hic; colorejue Amphisbx- nam zmulatur. Iam de Ce- raíte in fecundo libro cgi- mus ,nunc illius tamen ico- - nem híc exhibere libuit; ejus pleniorem hiftoriam, tum teliquotum ferpentum ,cum ico- nibus, duobus libris quosillis dicavimus, daturi. $ Salamandras praterea ubi- que feré vulgares, quas noftri Sours , Pluvines, & Mirtils appellant, & Phalangia inve- nimus. Redeuntesautem fe- cundum maritimam oram, & ad Bofpori fauces perve- nientes , ubi Propontidis ca- put eft, altiore vicino monte conícenío, aucupem reperi- mus, accipitres prztervolan- tes capientem ,co quo refe- ea remus modo. Mirum autern nobis videbatur (riienfis Maii initio, quo ternpore óftities aves fuos nidos obíidere folent)tot milvios & accipitresex Ponti Euxini dextro latere fub. fequenter advolantes, é longinquo quantum oculorum acies penetrare poterat, confpice: re. Magnàinduftrià auceps eos capiebatnunquam aberrans. Arcam binos aut tres paffus à dumo diftantem complanaverat, quadrangulam , binos paffus in diametro liabentem; in cujus fingulis lateribus ternasvirgas pollicaris craffitudinis, & humanz altitudinis terrae infixerat, quarum fingulz quàarcam fpe&tabant, crenam habebant, cui alligatum erat rete ex tenui filo viridi contextum, & humana altitudine extenfüni : in niedia area fixerat ba- cillum cubiti longitudine ,cujus fummo funiculus alligatus ad aucupem ufque poné du: mum latentem perducebatur;cui ctiam funiculo, multz alligatz aviculz grana in areá depafcebant; has attracto funiculo volitare compellebat , fimulatque € longinquo accipi- ttem advolantem à Ponto Euxino animadvertebat : accipiter acutiffimà oculorum acie przditus aviculas depafcentes confpiciens, & magno impetu in eas irruens , reti fc intrica- bat: huncauccps illicó capiens, ejusalas in lineum pannum ad eam rem paratum ufque ad commiffuram immergebat; deinde colligatis extremis alis cum coxis & cauda accipitrisy obdudisQue illius oculis, humi jacere finebat , commovere enim fe non poterat. Imagi- nari nefcimus unde tot advenirent accipitres : nam duarü hofarum fpacio quo iftic fubfti- timus, plures triginta cepit; fic ut exiftimem centenos ab unico homine capi poffe uno dic. Ccterüm qui herbasConftantinopoli venales in foro proponunt, plerafque habent,pra-- fertim novo vere, nobisignotas,& nullius apud nos ufus; qualis eft lampfana, vulgó Lapfa- na ipfis appellata: quam in caulem abeuntem, & florere incipientem, Vrouves nuncupant? hac cruda deguftata, raphanum fapit; coda veró, amara redditur. Elcofelinon diligenti culturá dulce reddunt , eojue crudo in omni fere paftu vefcuntur , Selino appellant: no- ftgum veró Selinon hortenfe , Macedonico. Venales etiam proponunt Ímilacis afpera ; quam Smilachia vocant, afparagos, boni faporis in acetariis ;quemadmodum e — B. Marix afparagi, quod ipfi Embegli melena, corrupta voce ab 4ua92oc uioama, i ^ Vitis nigra,nominant; Anconitani Tamarou nuncupant. In Turcici imperii urbibus oracele- brantur fingulis dicbus: nam,ut Conftantinopoli obfervavi, tali loco forum celebratur die lunz, alio loco die Martis, in Galatà die Iovis ; & fic de aliis; & , fi quid in urbe fit - - iebu: Ceraifes. ! 204. PETRI BELLONII OBSERVAT. LIB. T5. diebus demonftratur. Itaque dum Conftantinopoli hafimus, fzepiüs corum fora adeur- tes, pleraque fingularia ab exteris provinciis advedia confpeximus,prarfertim inter medica- menta quorundam circumforancorum medicorum, fummam diligentiam adhibentium ut aliquid rari nancifcantur, quo publicé propofito, multi fpedtatum advenientes, aliquid fuorum medicamentorum emant.. Aliiferpentes proponunt: alii unguenta & radices fo- lummodo vendunt,& femen contra vermes : (zpiüs cx /gypto Conftantinopolim com- meantes. Nam quofdam Conflantinopoli agnovimus , antea Cairi confpedtos » à quibus pifcium in Nilo verfantium nonnullas icones nadti famus,quas libro de Pifcibus exhibebi- mus. Quoniam porró animal * Tatou,cujus jam anté meminimus, apud illos interdum confpicitu r,delatum tamen ex Guinea & novo orbe, cujus veteres non meminerunt,illius iconem hic fübiicere voluimus. Tateu. e " ; NY N NY y 407 H ? ANT Vo. LE — [Dr OE TA Notum eft Gallis aliud animal nomine 7 artaret aut T artaríz, cujus hoc loco merminiffe non abs re vifum fuit, ne dictionum affinitas quem fallat , Tatou cum Tartaret confun- dendo. Noftro autem judicio Tartaret eft Ariftotelis Simia porcatia , cujus anté mentio- nem fecimus, ciim de Cairi circulatoribusageremus. Nonnullieam Maimon vocant, alii Magorin Gallia. Neque ejus iconem , neque defcriptionem híc exhibemus , quoniam aliàs de ea latius difputare volumus; przfertim cüm adhuc controverfia fit de appellatione Gallica,& aliqui contendant Magot five Maimon aliud animal effc quàm Tartarct. Finem porrà noftris Obfervationibus impofituri, Le&orem admonere voluimus , ne agre ferat, fi interdum animalis alicujusaut ftirpis iconem exhibuimus, cujus obiter dun- taxat meminimus: nam fi omnia quorum in hoc libro mentionem fecimus , defcribenda fuiffentfüblata foret omnis occafio de iis aliàs peculiariter agendi: ubi tamen ea fefe obtu- lit, pro rei opportunitate fermonem de quibufdam agentes, vcl produximus, vel contraxi- mus. Ceterum utexterz: nationes harum noftrarum Obfervationü etiam participes fiant, cas alià linguà defcribere habemus in animo, fed alià methodo & difpofitione. Interea fá Le&or ex harum le&ione utilitatem aliquam perceperit ; gratias agat Illuftriffimo Cardi- nali T'urnonio, noftro liberaliffimo Mzcenati & Domino , qui in peregrinationes noftras fumptus contulit : deinde liberali nofiro, magnanimo, fapientiffimoque Regi, qui pro fua humanitate & benevolentia nobis conceffit, ut in alumnorum ipfius numerum referre- mur; poftremó Domino Francifco Oliverio Galliz Canccllario. : * Qni plura de animali Tatou [cire volet, D. Nicolai Monardes libellum de Medicasentis ex Occidentali 1ndia de- lati con|ulat, in que proprium caput ili dicavit, Armadillo id nuncupans;tosiráquein eym fi boliela : tum etiam xv. cap. Lib. v. nofira Exoticorum Hiftoria, : Ne Mo unquam de variis rebus agens tam commod. omnia explicare potuit,quin feveri , invidiymalevolique Lectores invenerint, quod carperent & calumniarentur, At cos qui hunc noftrum laborem boni confülent, oramus,ut (i alicubi lapfierimus, nobis condoneut, ApMoNiTVM perró Lecforem vole denu,, Bellonium tato boc libro, men [ime errore, Picte no- mipe appellare eams arborem, que T beophrasio 7rsxn dopía, Plinio, Pinus (ilveiiris dicitur. 1 FiNi1s OssznRvATIONVM P. BELLONII, Eu. ANIMADVERSIONES INJZPOEOPORU BELLONII Obfervationum Libros. vv M Zeloni Obfervationum Latine lquentium potifi- ma pars à IT ypopgrapho tam expre[[a e[fet , tradidit mibi * e/licut vir Clarifümu 7 eruditifümus aliquot in eas- dem ANotas , quarum quum pleraque me fugi[fent., cy Hebraica, Arabiáque «vocabula tontineaut. y operapre- tum mnefatlurum exiflunaviynt eas ad Obfervalionum iam expre[Jarum calcem adiceremy ut benevolus Lector illa etiam uti pofüt. : Prior numerus, paginam; alter, verfum indicat. Pag. 40, verf. 20. dy/as Aaveg, Sancte monafte-: rium, per díay intelligunt virginem Deiparam. Pag.ead.verf.38. dAzJidya. Cubile maris. propter anguítias. /' Pag.ead.verf.59. megalivigla ud za faa. magna vigilia, Gallis, le grand quet. Pag.41. v. 5. Caftamoniti. Corruptum ex Italico Caftro munito, : Pa.ead.v. 2t. neminé per univerfam Graciam ali- qua eruditione praditü.Imo prorfus contra, Semper " Grecia habuit viros loage do&tiffimos uf4ue ad ca- ptam Coaftantinopolim: a quo tempore omnes do- i in Italiam confugerunt. Contra in Occidente, omnes erant imperiti propter imperitiam ltnguz Grace, quam Latini ab exulibus Grecis didicere. Pag.42, v.14. alteram Damafci (fe, Nihil fal. fius. (ti funt tantum Patriarchz ip toto orbe ter- raram : Conftantinopolitanus, P'enalov mezeidppus Antiochenus, za» Zíger 3 ff Mapurezay moctitpyt Alexandrinus, 27 Kogüyray zaves/g ue: Armenius, Ca- rolicas, & Papa Romanus,à 7 zu^«ids P'ojune Ti az. Pag.ead. v.25. ftatuasque.. Nulla ecclefia Chri- ftianorii habet ftatuas San&orum, prater Latinam. Reliqua Ecclefiz habent imagines pictas. Pag.ead.v.eod. &campanis utuntur.Fal(üffimam. fub toto imperio Turcico nullus eft a(us Campana- rum: imo diftridte interdicitur. Propterea habent tantum laminas ferri ad concrepandum. Pag. $2, v.57. Nam licet Oriens Occidente ca- lidior & ficcior fit. Eftineptiffima fententia. Nam differentia coloris & frigoris non pendet ab Orien. te & Occidente , id eft , a longitudine, fed a laritu- dine, hoc eft, quo queque regio plus diftat ab zqui- -no&tiali, co frigidior; quo propius ab:ft, eo calidior. Ideo in Occidente funt regiones, qua calidiores funt , quam multe quz in Oriente. Denique nón . eft Oriens, neque Occidens , nifi refpe&tu locornm. Pag.$4, v.34. metu tamen cur minus ingrede- rentur haudquaquam impediebantur. Eft dz9oyia ridicala , quam non intelligo, Pag. 5 $, v2. Afueft, 475: inextipguibilis. r Pag. 56, verf. $ 1. Zax vel Dorx. Legendum 74 velDorx. M : : Pag.59,verf.18. Ceres. veteribus Cranon nuncu- patam. Hallacinatio, vel potius eror. Nam Cra- non e(t in Theffalia, non in Macedonia. Pag.6o,verf.2 1.ubi de fepulchro medici Alexan- driagit. Infcriptum chara&tere Graco , fed ex parte corruptum. Servianico, | Vocat literas Servianas; : . quz aliter dicuntur Hieronymiana : quia 1llyriis, Dag.ead.ver.43. Protonero ITpozivégo.Prima aqua. Serviis, & Macedonibus perfua(am eft,eas literas, quz hodic (unt in ufu apud illas gentes, non folum excogitatas effe ab Hieronymo, fed etiam: facra Di- blia& novum Teftamentum, & Liturgiam ab Hic- ronymo in linguam Illyricam illis: characteribus converfa fuiffe. Ex hac fabula poffumus colligere quam recentes finr illz literz,& quantum deeeptus fuerit Bellonius:, qui Vulgo credidit ea de. medico Alexandii referenti, Nam fi quis medicus Alexan- dri ibi coaditus fuiffet, Gracis litteris proculdubio, non recentibus barbaris Illyriorum infcriptus fuif- fet ejus tnmmulus. Quis. non videt effe fabulam annuum & vulgi ? Pag 61,verf. 1. Bucephalz olim Chalaftrea, Fal- fifimum. Incolarum fabula homini. parum literis inftru&o impofuit, quemadmodum de (epulcro medici Alexandri. llli azbi, que hodie à Macedo- nibus & Thtacibus vocatur Bucephala , nemo ha- &enus vetus nomen reddere potuit, Alia hallucinatio. putat eandem urbem effe Buce- phalon Plinii & Melz cum hac Bucephala. Buce- phalon Plinii & Mele fnnt prope Anthedona ur- bem Bacotiz, Auxithallucinationem,quod non fo-— lum Anthedon eft utbs Bacotiz, fed etiam portus Pcloponnefi : item Bucephalos eft portus Pelopone nefi. Itaque hzcomnia inter fe permiícuit, Pag. 62, vetf. s. Catbachara,, five. Carbafchara. Nos peregrini male pronunciamus hoc pomen. Non enim Carbafchara , fed Karwan Sarai dicen- dum erat,hoc eft; Karavanz domus. Karovana no- tum quid fit : eft commeatus, Qua peregrinan- : tiam. purum potum Arabicum. Sarai clt Turci- cum, & fignificat domum, Pag. 65, verf.9. Injuralicis, legendum iria, VIRALICIS. i Pag.69, v.6. Perintbus cft Heraclea, non Rodo- fto. Quinetiam ipfe Bcllonius ab amicis monitus, mutat fententiam libro 111. Pag. 71, verf. 21. De infulis Demonefis nugatur. SS Nam E RR: Pe cerae PERI SUN TH RITU n 77 TRU IANUE AA i n mar men sm 206 i Nam dwióriey üinatn agnofcit Stephanus. Pag.7 5, verf. 12. Verba Plinii, ut ipfe citat;ac in- terpretatur, contra eius mentem fupt.. Itaque non dicatum facris Iudaorum, (cd abdicatum legendum eft. Iudzicnim non auderent garum edere,quia ex pi- fcibus non fquamatis confe&um e(t. Idco abdica- tum eft eorum ceremoniis. isst Pag. 77, verf. 7. Caffabou ferite » oj hoc eft calamus aroma- (C22 $8) ticus. Inde legendum eft derire, non fe- nire , vcl dberire, per Dhal. ^ Pag.ead.ver.8. wd Hamame. ^ P.ead.v.9.Saccharum.deeft voxArabica Effachar - eJ! Cas Arundo Sacchari. P.ead. v.10.Ben album. deshass se 4t Pag.85, verf.10. Multum decipitur, quod cre- datruinas Troiz,quz extant hodic,effe illius Troiz, quz bello decénali oppugnata eft à Gracis.1lla enim "Troia eft Troia Alexandrina, colonia Romanorum, Teftis infcriptio, quzibiextat, — — : Pag.84. ver4. 1M PERATOR C.ESAR.In- fcriptio vetas quidem , fed fappofititia, cuius clau- fula ineptiffima. A Pag.ead.v.7. IMP. CESAR. AVG. DIOCLETIANO. Ex eade incude, ex qua foperior,(ed long? ineptior. Pag 85, ver. 20. Ea vero Magnefia noneft quz in Theffalia Mzandro amnealluitar. Tam Theffa- liz poteft effe Mazonia, quam Europa Afiz. Eft er- ror calami. Pag.88, verf. 12, Paxo, olim Ericufa di&a. Fal- fam. Ericufa alia eft, aliz dux Paxz infalz, : Pag.89, verf. 18. Smyrna di&a fuit, Smyrna urbs longe po& Samumeft. /— - ^ . Pag.9o, verf. 16. fculpturarum diruunt. Falfüm. Si quz vetera monimenta füperfünt , ea cffugerunt eorum oculos; aut aliquando parcunt literis , quas propter altitudinem loci, attingere non poffunt. Pag.92, verf. 41r. Italia minime notz. Imperite dicit Onocrotalum effe ignotum Italiz. Martialem incum teftem produco: Turpe Ravennatis euttur Onocretali, Et nos fcimus Martialem vetum dicere. '. Pag.94. Hyana, Civetta. Ineptum. Nihil prodi- giofius. . Pag 96, v.21. Phataonis murem. Pher Phirauni. Cue s pag,97, V.48. Pharus. Verum quidem eft à Cz- farc infulam vocari : fed adiicit à fu perioribus Pro- lemzis,molibus in mare ja&tis,ex infula peninfulam factam. pag. 104, v.13. deinde in Turcicum idioma con- veríus. Falfum. Si quisin alism linguam converte- zet, (ine ulla fpe veniz vivus combureretur. -- Pag. ead.v. 5 5. Lucium veteribus Oxyrynchum appellatum afferimus. Ridiculü & infighis infcitiz,. Pag. 107. vetf.5. Grzcivulgari lingua Semiami- thos. Certe ita vocatur Hebraice rrono Prouerb, xxx. 28. Lacertam interpretantur. doctiffimi Iu- dzi, & Septuaginta fenioribus redditur zaaataizis,. hoc eft Lacertus, Itaqne hoc fatis eft ad ob(ruen- - dum os tam aliis ludzis, quam Chriftianis, qui ali- terinterprerantur. Quarc Bellonius magnam lu- . cem illiloco Proverbiorum attulit,& omne dubium ki Ben ru- ? brum. fuftulit , quum dixit à Gracis exycdtub- vocari. quod fatis mirari non poffümus, Pag. 109. verf.12. Bellonius, qui Cairum & Ale. xandriam vidit, parum amplitudines illarum ur- bium confideravit. Nam Cairum duplo:majus eft Conftantinopoli. Conftantinopoleos autem ambi- tus major Lutetiano. Pag.ead. verf.47. Ex noftro comitatu quifpiam. quaftionem movit. Nulla eft urbs,que pio rauoue fuz amplitudinis pauciora habeat templa,quam Lu- tetia;prefertim major urbs. Aio in tota Lutetia tam intra meniorum ambitü,quam cxtra, non cífe cen- tum templa five magna five parva : & Londinum. urbs Lutetia longe minor centum viginti parochia- lia templa habeuprzter monatleria & alia templa. Itaque comparauo templorum Parifienfium cum Motquceis Caiti digna eft homine parum in fimili- bus rebus vetfato. Aiunt ZEgyptii repeririin Cairo vicena & bina millia Mofquearum : non credo ta- men, fed ex mendacii magnitudine zflimari poteft valde ingentem effe numerum : atque non dubito, quin plures fint Mofquez in urbe Cairo , quam Ginc templa magna & exigua in omnibus Lutetianis & Melodunenf(ibus diaccfibus, quibus (i adiicerem tertiz alicujus urbis dioecefim,;non mentirer. 1n hac re fe prodit Bellonius non recte obfervatfe magnitu- dinem omnium urbium, quas vidit, ut ctiam ex his apparet, quz de Damaíco & Chalep uadit. In Cairi prafidiis erant anno 16053 decem & octo millia equitum; ex quo a:ftimari poteft, án parva (ic urbs. Pag. ead. verf. 6. Bagdat. Fallitur cum aliis, qui Bagdad putant eandem cum vetere Babylone Se- miramia: quum tamen certo ceriius fit Bagded effe Scleuciam, cujus vicinitate Plinius fuo tempore Ba- bylonem quotidie exbauriri fcribebat. Pag. 110.v.14. Cinghi. alibi fcribit per S, Sjnghi, quod rc&tius eft. Et purum putum nomen ZEthio-. - picum A3 literisIudaicis ^29 Sinki. cujasor- gani inventrix eft Ethiopia, & eo maxime dele&a- tur. d quo etiam quam harpam vocamus, ipíis Mfanko dicitur. Pag. 111, verf.15. nullum Balfami fruticem in Hierico cultum fuiffe, Hanc confidentem temeri- tatem fatis convincunt veteres fcriprores lofephas, Strabo, Plinius. Pag. ead. verf. 48. Falfum à Soldanis Balfamum confitum fuiffe, Nam adhuc ftante imperio Roma. ^io balfamera erantin ZEgypto. Claudianus in epi- thalamio Palladii & Celerina: Gemmati alii per totum balfama tecum E ffudere cadis; duro qua faucius ungue Niliacus pingui defudat vulnere cortex. à Verum quidem eft, poftquam exaruit balfametum Cairenfe,runc Soldanis curam fuiffe ex Arabia no- velletum fufficere : quod & annis fuperioribus con- tigit, quam Bafcha przfe&us Egypti curavit alías plantas ex Arabia peti. m. Pag. ead. verf. 5 j. Ficus Pharaonis. Tin Phirauni C465 (Qe 2 Pag. 115. verf, 20. Veteres Crocodileam appel- larunt. Eft hallucinatio. Nam alibi fatetur fcincos, non ftelliones effe , ex quibus Crocodilea colligitur. Pag. 116. verf, o. Magnus error eft exiftimare Sphingem effe ingensillüd caput,cujus Plinius me- minit. Adeo puerilis error eft, ut tolerari nequeat. Nam Plinii Sphinx integra cft ; altitudo à pen rt SONT BAT ipods NA RPM fiveventre ad fammum apicém ín capite pedum fe. xaginta duorum. at hoc de quo Bellonius agit,dum- taxat caput eft. Pag. 117. verf. 12. quem NeroImperator Sego- dunierigi.curavit Rodez; Gallisiinfra adhuc nomen Rodez repetitutbis, qua eft Segodunum Rutheno- gum provinciz Arverniz vicinz. Et quia mentio- nem fecir Atverniz, putat Rhodon eff: Rodez, quandoquidem magnus ille Neronis Coloffus Soli dicatusilli in memoriam revocavitSolis ColotTam Rhodi ere&um. Mera infaniacft. Nam copfun- dit. Coloffum Neronis cum. Rhiodio , & Rhodon cum Rodez Gallis nuncupata five Segoduno urbe Aquitaniz, ratione Arverniz ubi Zenodorus ma- gnum alium Coloffum erexerat. Pag.t 17.ver.2 y.neque ulla illárum obera vel alas haber. Valde errat in eo , quod dicit Zgyptiorum Sphinges vario modo pingi : quod prorfus falfum cít, quandoquidem omnes funt fimiles.. Sed /Egy- priacz Sphinges valdea Grecorum Sphingibus dif- ferunt: nam ha alaiz pinguntur & repentes. ZFgy- ptiacz alis: carent, & quatuor fuis. pedibus incume bunt : praterea velatum caput habent, Grzcz nu- dum. Pag.119 verf.42. ingenue fatemur veterem Buf- fili appellationem nos ignorare. Hoc non erat di- cendum. Nam Vrus verus Buffalus eft veterum. Atque Plinius jam fua tate conquerebatur , quod Vrus vocabatur Bubalus , qui error etiamnunc du- rat. Martialis vocabulo Vri & Bubali idem animal expreffi.— 3t ira ru pA Namque gravem gemino cernufic fustulit urum. — bunc timuit bubalus atque bifon. Pag.12 5. verf. «4. Armeuii, aliter Maronicz nun- cupati. Valde differunt cum religione tum characte- tc & fermone Armenii & Maronitz. Null: eft Ac- meniotu* ecclefia in &gypto: fed Koptitarum, qui peculiari utuntur fermone proríus ab Arabico dif- ferente. tn Pag.1 41. verf. 9. Dhab *'- Lacertus,cam coin prima litera, "ard L^ pundoin p. Pag. 132. verf. 44. Serpensalatus multis de cau- fis eft commeptirius. Agyrtarum cft figmentum. Pag. 1 34. verf. 45. Circaffos. Phrepeticum eft Cercaffos appellari, aloco in ZEgypro cujus Hero- dotus mentionem iode. Nat CercaíTorum recens eftappellatio,qui veteribus Zygita, Septentrionalis populus,e quo educebantur & adhuc hodie edu- - cuntur multa mancipia, quz in Zgypto venunda- ta, abnegara per vim fide in Chriftum , & citcunci- fa, appellata (unt Mamluc «Y. hoc eft mancipia, & diftributa fant ad :cu- ftodiam Sultanorum eadem ratione qua Ianiffari apud Turcarum Imperatorem: atque evaferunt in magnum imperium. Nam ex eorum numero crea» bantut Sultani Zgypti:hinc Sultanorum imperium ^ Circafforum imperium appellatam e(t, q Tomobeium ufque ultimum Circafforum Sulra- num duravit. Non igitur à loco Egypti , qui igno- ratur, appellati funt Circaffi, fed a CercafTis Zygitis Septentrionalibus. Nimis craffa eft ftupiditas. Pag.155. verfo. ZEgyptus Nilo inundata xxix. O&obris.Videtur inundarionis finis effe circa zqui- no&ium medio Septembri Luliano. Pag.136.verf. 19. Suam qnadrageíimam tum ce- lebrabant, Erat poftremus dics OGtobrisanni wp. xLvit. Primus dies menfis Muharam nuncupattin* ciditia xxi. Februarii, qui fait dies Lunz : Primus .dies Ramadhan men(is Quadragelime incidit in - tranfcriptione. 3 E uie ree i65 &v, Ó&obtis, die Sabbarhi. ftaque ssi. IE. erat decimus feptimus dies Quadrageme Mahue metanorutn. 3h Pag. ead. vetf.13. Alcanna | ^... Jt cum ford afpirauone , unde Hifpani "e fuum Al- hefa mutuati (ünt. Certum eft Kízejr Diofcoridis: eife, quod Avicenna | 5 J| AlchagnaverüirAlie biinvenio Gne foru afpiraione. Pag.137,verl. s. Palmytz regione. Somniat eam regionem, qua cft inter /gyptum , & Syriam; Pal: myram debere appellari propter Palmatum filvas y quas in itinete obtervabat. Dalevyra tamen indeab- €ft plusquam duodecim dierum itinere; jj Pag.138; verí 45. Phiais P hene legendum.elus. Dag.139,verf. 14. veteres venaucam atem appcl« laffe arbitramur. Nihil minus. Pag. cad. verf. 42: Myrrha: atboréri. Hariolatut; P2g.142; vctf.29. lacobitz di&tinon-funt a Divd lacobo Apoftolo, fed'a Patriarcha quodam lücobj quem hareticum fuiffe aiunt. cz Pag.ead,verf.36. Georgianorum quotum limites extenduntàr in.Indiam. ufque. Magnum eft inter utrofque intervallum. — n Pag. ead. verf. 32. Coftique. JEgyptii fant, qnos Arabes Elkapti nominant. Nam Kopti , Kofti Gopti, Gupti,poftreme fyllabz funt vocabuli /£gu- pti. Et imperitia cft, dicere quod a- Divo: Thoma conver fint£quum a Divó Marco conver(icredan? tur. Hiítoria reftatar Divui Thonianydndis Evan- inm annunciafle , qui procul ab; Egypto funt lit orante 2s: errant 151241) -. ;Pag.144, verf. 5. In lüdza tivus fabbatis omni busficcatur;. Eadem fabula in lofepho reperitur. Pag. 147, verf.18. Efculus; veteribus Gracis 2A4- TVovXQ- dicta, nunc fanaxds. : Belagoida habebat Bellonius.Sed omniavocabulaGtzca quibus utitur, & pleraque alia fingularia,imo maxima eorum pars, depre £ Obfervationibus Petri Gillii , cujus Bellontus fuit.amanuenfis. Itaque nop eft miran-* dum , fi (zpius Haie edt Milos . "o. - P.14$,v.19. Rotulo,feptem libras pendens. Hoc falfum eft. Rotul £^ id eft quod Grazcis Aízga: & Arabes num d ! [quam aliter vertunt. Si quis mercatorem. Alexandtinum , Tripolita- numve;aut e Halep interroget,quid fit Rorul, dicet Libram eífe. Idque nos (cimus; qui a Maffilieni- bus meteatoribus Arabicum idioma callentibus at- que Arabico fermone negotianubus, petcontati foi - mus; & [i etiam aliter dixiffent, fidem eis non ad- hibuiffem. - Sed nec timus Bellonic;hallacinatur Vallamontius , qui cap. xit. Lib. 11. fot Itinerari fcribit Rotl quinque bras Gallicas efficete, — Pag. ead, verf. 31. Dawiafcetia prana., parva 3i/a noftraria dulcia. Ignoro undc hauferit noftratía Da- maícena pruna, dulcia effe; quandoquidem. pue nie mia maturitate fere cotrugta manifeftam retipeant aufteritatem. db C202 En Pag. 152, verf. 18. Afamia mittit. Scribendam Ajamia, pronunciando i, ot literam G. ante L & E. c, Ajamia cft proprie Batbaría ; fed. it2 proprie a Turcis Perfia vocatur ; & Ajami Perfa. Sed muli Orientales CX- 7 pronunciant Ze pro Gc. quod impo- fuit Bellonio. 1 Pag. 1 3,verf. 16. Nonnulli exiftimarupt Pofcáei idem effe cum Oxvcraro. de Oxycraro & Pofca ftre- nue nugarot.. O'fóxgezsr (emper a Plinio & Celfo vertitur Pofca. fed ca potio, qua hodie remigesin SS ai kalia - X 20$ ltalia tuntur , ignota fuit Veteribus. Quareerrat puetiliter tum quia Oxycratum negat cfle pofcam, tum quia Oxycratum facit idem cum potione re- migum : poftremo, quia pofcam infigni imperi- tia dicit effe Zythum : denique ut. ertorem erro- re cumulet, Zythum | negat effe Cetvifiam : ad- verfus quam confidentiam te(tem appellare poffum Plinium fine Libri xxii. Diodorum Siculum, Vlpia- num, alios. Eft przfracta confidentia cum infigni imperitia conjuncta. Pag.ead.verf.57. amnem quem plerique Oroum exiftimant.Imperitia eft,ne dicam ftultitiam,Oron- tem Oroum appellare , major adhuc ignorantia Marciam nuncupare, quam penítus ignoro. Quod ad [rin attinet, quem dicit eundem cum Oronte cí- fe , Cappadociz fluvius eft. Sed perinde porcft Orontem in Cappadocia reponere, ac Taríum inter Halepum & Antióchiam, Tota illa, quam defícri- bitelegans planities in qua Taríum ponit, eft Ko/.s Xveia, Cava Syria. Pag. ead. ver(.40, Sabzus campus. Videndum unde acceperit. Ego non memini. Admonendus eft Le&or Bellonium hoc cap. xc ix & fequenti val- de de(ipere, quum dicat fe in Ciliciam pervenire, & tamen adhuc apud Libanum hzreat,ubiTarfum re- ponitinter Damafcum & Halepum. Pag.ead. ver41. Hamfa, olim Taríus dictam. Hamía non eft Tarfus. Nam Tarfus vetuftum fuum nomen retínet, tametfi Arabes Ters appellent,fem- pernihilominus eft vetus appellatio. & fallitur Ben- jamin Tutelenfis, Malmiftras eam vocans. Nullus Grzcus hodic ignorat Tarío. Hamfa autem cft Emifa. "edad Pag.15 s, vetf.6. nunc vero ne unicam quidem plantam alit, Errat, nam Calabria, & aliz Regni. Neapolitani provincie, illum. mendacij arguere poffent. j Pag.ead,verf 5 s, quemad modom Aleph prima Alphabeti litera. cft, fic Halep primaria cjus. Ridi- culum eft. Nam prima litera Arabifoi, nihil com - mune habet in orthographia cü Haleph. : J Eliph prima «cít litera Arabica, ( Bia Chalepb, five 12419 urbs eft Halep. Pag.156,verí.16 Aurcelianz uibi Galliz compas rati poteft. Przter mendacium;eft etiam hallucipa- tio:nam fequenti capite morniorumHalep ambitum majorem facit , quam Damaíci. Atqui Damafcus bis tam ampla cít, quam Aurelia, nam Mediolano minor non eft. Ex quo colligi poteft, an vetum di- xerit. "Sed de(ipit.Nam Halep minor eft Damafco, attamen non minus ampla,quam Rotomagus, '' Pag. 158, verf; $-Stagnum , quod olim Mzan- dropolis. Meta vanitas & defipientia. Mzandro. polisurbs fuitad Mzandrum, qua tempore Plinii non extabac. Non lopge abea erat Antiochia. M xo- niz. Ipfe putat Antiochiam ad Orientem e(e hanc M«oniz, i Pag. 160. verf. 5. fub portis Ciliciz. Iam diu cft, quód quum cflet apad. Libani montem in Cilicia dormiebat. Nunc, quam co pervenit, cvigilare in- cipit. Pag.166. verf. 2. Angouri. Angouti five Ancyra e(t multorum dierum itinere procol hinc diflita;ni- miram in Galatia, Eft fumma tvperitia, Pag. 184, verf. 22, Schetbet - potio , boiffon gallice. 92s ... lbidem. Vinum Serab appellatum C] e -— Ex Viri Clariffimi 8c ampliffimi Dn. lacobi Augufti Thuani Hiftoriarum fui temporis libro xt. pag. 476. DE PETRO GILLIO. Poft alia: Scripta eius ne perirent, eiusdem e/Armaniaci Cardinalis 3n clientem amor, C7 propenfum ad rem literariam invandam feudium.; prolibuit, qui partem maiorem eorum in Galliam adferri infit , pullican- da curauit. "Parstamen eorum à P. "Belono Ceuomano amanuenfi e peregrinationum per aliquot annos comite furrepta creditur: qui licet. c4 juo, nan Gill nomine poftea evulpatrit, tamen «vel plagiariut non me- diocrem a literatia gratiam inivit, quum (quod multi faciunt. ) illa pabá- €o minime imoidit. 105 PETRI BELLONII CENOMANI De neglecta Plantarum Cultura, saque earum cognitione - - Libellus: Edouns qua satione Siloeifres avbores Cicuv avi us "itin queant. boe Ua Re DO E v* OL YSIN.S Ms Attebas 77 tuat annos ? Galliko Latinum faicicbat, Qv mune denuo vesenfebat. 594 PETRVS 210 PETRVS BEPELONIVYS I Ea DORT ROIANI ellilisforia inter ves memorabilesvecen[et, Clyffem furn- morum Graci exercitus Ducum baud pofiremum & maxime [lrenuum, P e bello reducem, peregrino ornati, ne à. its agnofceretur , propriat edes Ie) E. ingref[um, ut commodius omnia que eo ab[ente apud e gesta effent , imtel- ?o/À ligeret - igmorabat enim am Laértes pater , Telemachus filius , e» "Penelope uxor etiamnum viyerent.- Me igitur gvegarij unlitis ornatu fenem Lartera adiens , ipfum in fuburbam cuju(dam pradij borto deambulanteim offendit, | £o falutato, fe- sex cumillo tamquam cum extero quopiam fermoties conferre carpit (pam non agnofcebat , ut quem jam multo tempore non coiderat, Qr extintfus-ne effet au [uperSles , prorfus ignora - bat) Uiden, iuquit, elegantes bas arbores ? omnes plautawi , & ex [elechiffimo fruíiuum gc- nere in[eyi, ut edules frutfus ferre queant cm meus filius 'Olyffes e belloredibit. | Quor[w bac, mfi ut probi bujus femi prozlimist, Q7 bencvoluserga (uos.beredes Sepe amem ? SNam cim ipfe fe vivo. &ae arborés feutlferdefuturas ibas fperaret i "pe moriam in ar- boribus in[evil]e arbitrabatur: atque quam cverà amore filium pro[equeretur demon&irabat , cim il abfemsilaboraret.. | Hoc porro exerüplo excitari debebant gentrofi Qj». illuirifangu- ve nati fenes, ad colenda (y exornanda [ua predia , remque domeflicam curaudau , dum]u- vuiores bella gerunt, es (um Principis nomine fefe periculis obüciunt. Sed ut (plura ignoran- tia plerumque in cau[a ed ut mulla utilitas voee dominum vedeat : (ic non vanum efi (tam variis eAu&foribus id referentibus) Gallos aliguaudo-fuam vapionem-ob flerihtatem deferuffe, aliamque uberiorem que[infJe, cien ila. vinearum cultura ignota effet : binc fa- &urn, ut desuffato -vino ex Tul delato ,eos tanta tjus admiratio , atque fruendi cupiditaa ceperit, ut armis [umtts cum. uxoribus (y beris dace Brepno eorum Rege, regionem, adeà Juavem liquorem proferentem, occupandam cen[évent': quá porPy occupata , "viti potus facile ipfis impofait, utpote illius ufa on a[Juetzt ; qui I (ane manife stilfimum indicium efl, mullos , twn apud ipfos cvinitores nulla vineta fui, € : posieatamen adeo diligentem in vá excoleudis operam nava[fe ut [ofa Gallia pies munc cimi prabeat quam wiivey [à ftalà, Gracia, (]" to- ta forfitan «Afra, Verifimile autem e$t, Gallos pofl adeptam cuitIortam multos -vimitores re- duxiffe , adeoque indufirios fu[e in propagandts -vinetis , ut credibite fet, tellurem, fr culta- raaccedat , cu f aepore veddituram quidquidilli concreditum fuerit. Sic Dellorum prefeéfa, partá cviftorid, in quiete cviveutes terram inter (e divifarunt, nomenque ex [ua dignitate in- didermnt fw poffeffionibus : quod im quibu[dam "Provincia map e$ peculiare, SXam licet ponnullerum po[[elfia pauca jugera occupet , à domini tamen uomine apellationem adquiffvit am) etiam arbores couleares buic rei [ub[ervierunt.. Atque , ff magua cum parvis comparare licet, cot Imperator ab imperando, Rex à regendo, Dux à ducendo, (omes. à comitando, e Princeps à principatu nomen babent - fic quilibet ex po[feffromia fua amplitudine tulum (Qr dignitatem adeptus eft. m PROLE- PROBAT EM.ATA: SILVESTRES- ARBORES cicurandi & mitiores reddendi rationem edocentia. Cullam temporis longitudinem ejfe pratexendam, quo minut ea qua ad Reipub. commoda augenda pertinent ,Stlveflriums arborum culturá procuremtut. | & VES N Hominem obtellurem creatum non dicas, quandoquidem in illam 3.6 NS: ^Y 7 : ^u zdificia exftruere ? nónne fenes ? quibus forfitan ea jam abfoluta inhabitare non licebit. Vixenim écentum reperias, quem perfecto jam opere uti contingat : attamen omnes diu- turnam fibi vitam pollicentes,isoperam nàáyare non definunt qui ipfos fubfequuturi funt. Obfetvata proferam. Quuifpiam ad fenedam vergens;nec diu fe fuperfuturum fperans,rc- conditisfru&tibus dum vefcitur, corum femina diligenter excipi jubet;atque ut novo vcre telluricommittantur przcipit : non quód arboresinde natas fru&us jam ferentes fe con- fpe&turum fperet, fed hac ratione pofteris confulere cupiat. Q uifquis igitur hoc circa fil- veflres arbores cicurandi rationem propofitum probé intelliget, certó flatuat cüm in illius intelligentia perquirenda, tum etiam arborum reliquarumqQue flirpium cogüitione adipi- fcenda, quoilluftriores reddi poffent;jam diu defudatum fuiffe, Hic itaquc dieser tur res certa memoratu digna, & magn utilitatis, quz Que, ut omnium oculis fubücere- tur,promeritacft. Qux adeóoccafionem Audori przbuit, eumque impulit ut nullum Ja- borem fübterfugeret , quo minus ad perquirendas arbores fumma celíiffimorum totius Europz atque Afiz montium, juga confcenderet. | Pauci hunc laborem animo compre- hendent: paulo poft tamen,cum ipíius cffeQu, tum evidenti corum qux proponuntur de- monftratione, atque ctiam difceptationibusliquidé fcripto comprehenás,& theorica ftir- -« pium declaratione, ut ex fubfequentibus difceptationibus patebit, eum comprobabimus. Sed ut fingulx artes fua peculiaria habent vocabula & loquendi formulas quibus corum principia edoceri queant: fic in hac przcfagione.& principio neceffarió admonendus eft Lc- étor;ca quz ad hanc culturam pertinent, ordine, fed tamen obiter, tradenda ; plenius ct- enim omnia in Agriculturà elucidabuntur, ubi fingula ftirpes. fi uo ordinc figillatim defcri- bentur, perinde atque alia quac ab codem Audore evulgata fuére , qui avium & pifcium iconesad vivum exprcffas adcó diftin&to ordine primum cxhibuir, ut qui eum fubfequuti E funt recentiores , licet cas poftmodum expolierint , minime illius methodum affequuti fint. Is uranimo babet ferpontum etiam effigics brevi inlucem efferre; cüm primumper occupationeslicebit. |... : zs ; 2 ii * Quantam utilitatem confequiliceas ex Siloeirium arborum. " 00087 7 Weurattone, modo calores laboris non pietat. a een c unte 205509 FP OBTEMA d ouo: ; rumqueftirpium explicatione; defcriptionc atque. picturis nobis obtigit fedi vetc- tibus nominibus perquirendis, qua rebus prafentibus adaptare potfemus.: Nónnc dc iis qui alicná operà utentes ,fimulantefQue fc SS 4 profiteri SEED udgud i - v í : : 5 *^x MM A porro non fuit ea difficultas. qua in füpradidtarum rerum, vcl arborum alia- Ll S igitur hoc loco merità cohqsen liceat 2.12, PET R-I BELLONIJI LEBE I pro&teri à quibus didicerint, nunquam tamen inanimum inducere potuerunt, ut id face- rent? Sive igitur externus fit, five Gallus, cui nomina fübiicimus per qua adm ultarum no- varum rerum cognitionem pervenire queat, eum fateri non pudeat, fià nobis didicerit. Vnde veró didiciffet externus , qui in Gallia non vixiffet aut verfatus fuiffet , pifcium, avium, & ferpentium Gallica nomina cum veterum nominibus collata, nifi alibi defcripta inveniffet? Scd cüm in hujufmodi re illi adjumento fuerimus, cur non agnofcit? Idem contingere poffet de arboribus; nifi remediis ab initio occurrerem us ; nan ut neque Lexi- ca, nequc recentium fcriptorum commentarii quidquam auxilii adferre valuerunt ; fic ne- que tu qui ingenti librorum multitudine tumes, in illis invenies qualia hic leges; tandcm- que fateri cogeris à nobis defumptiffe. Sed an exiftimas nos (nifi ab exteris ca quz de arbo- ribus leges,edo&ti effemus) dicere aufuros, fepenumero tc falli, dum aliam pro alia fumis? Quibus veróexteris? non iis fané quigravitatem profitentur : nam de rufticis rebus hic agitur. AÁdmiratione digna profedo res eft, poft T'heophraftum , nec Commentatores, | nec Au&ores, nec Interpretes quidquam obfervare potuiffc, quod illum fugerit. Ex hoc * itaque Problemate difcite genuinam CPerme Galliciappellationem,& 057yav; nuncupate, non autem Carpiawn : nam cüm n incultis nafcatur, qui me de ipfius appellatione certio- Í HER rem reddidiffet nifi externi ruftici ? Magnum igiturcontemti laboris indicium eft,tam alré l fübire ob unius arboris obfetvationem,eum( tam vili xftimare,cüm tam magno conflite- rit.Itafe ab homind contubernio fegregant qui folitudines amant. An non magna fuit ve- terum cura, qui hominesad fummos totius orbis montes ablegarunt, üt arbores obíferva- rent ? Legitis duo Fraxini genera, bina V Imi, totidem Tiliz à Theoplirafto defcripta : fed quanam ca funt?habemüfne illaan non?nemo recentiori dicit,tantum abeft ut aliis igno- tis lucem adferar. Plutis igitur eftimandum eft,eas vivas oculis fübiicere, quàm ex fcripus, X illarum mentionem facete.Q uod minimé przftare potuiffemus,fine exterorum auxilio;in cod. plurimum nos juvcrát hominesidiomate inter fe plané diferentesSyri, Graci, Epy- » ptii; Bohemi, Itali, Britanni, Angli, Arabes. Theophrafti interpres fcribic: Carpinus ab Acc- ? » Ie differt, quod Aceri candida nervataQue materia, Carpino autem flava crifpaQque. Id qui- | dem in medium proferimus, non ut oflentemus nos Latinam lingiam non ignorate , fed ut evincamus Carpini materiem flavam crifpamque effe debere : qux notx noftro Cere — five Oftryz minimé convenire poffunt. Sed hocexemplum adductum efto in aliorum comprobationem. Quifquis autem ordinem à nobis obfervatum in his qux anté in lucem protulimus, cum eo quem nonnulli, poftea eadem expolientes;obfervarunt, conferet, pra: noftro confufum &z male dige(ítum inveniet: quod in noftram excufationem dictum volo, ; quinullam methodum, 2i arbores quod attinet, in hi$ Problematis obfervaverimus. Quid praterea expetere queas, ad probandum; in omnium rerum obfervatione adhiben- dam cflc diligentiam, quàm Delphini hiftoriám ? Cüm enim in noftris pifcationibüs fre- quentiffimé capiatur, in Italicis adeó raruseft ut iftic haberi non potüerit ad exprimen- dam illiüs iconem; cujus rei fidem facere poffuiit pitur proxime inde allatz, magno cer- té fumtu comparatz : qua teftificantur, beneficia referenda effe iis à quibus accepta funt, & pleraque in una provincia vulgaria effe, qua: iri aliis rara fint. Itaque in hoc opufculo- ingratitudinis norà Auctor nunquam meritó accufari poterit. Ec quemadmodum fcripto 2 minimé opus fuiffetad perfuadendum Gallis; ipforum Oye de mer e$ Mar[euin, cffe vcte- i rum & recentiorum Delphinum, nifi difficultas fuiffet in ca re probanda fine fcripto : ita $ ' haud opus erat hunc peculiarem libellum fcribere, & multasdifteptationesincoinfercre — ad probandam filveftrium arborum cicurationis facilitatem , nifi fcrupuli füborti effent. qui nondum fuércexplicati. Cüm igitur hic libellus defilvefttium arborum cultura ex. profetfo agat; duo inferemus ex quibus duplex ütilitas emanabit: ex altero literati viri no- varum rerum fcientiam adipifcentur:ex altero ruftici cenfüs augendirationem intelligent: illo arborum notitiz illuftratione, hoc veró eará cultura przceptis;quarum rerum fcientia fua ctiam voluptate non carebit. Nemo eft adcó rudis ingenii ruíticus;qui ignoret, omnes ftirpes radicibus, ramis, foliis & fructu praditas effe, & qui illas, quando opus eft,ad füuum . ufum accommodare non norit: fed non eft eyrcfisidgptt. earum differentias docere, & de earüm natura difceptare. Quz omnia nulla ratione doceri potuere quin ad Refpubli- ; ^ casutilitas redierit: nam & homines fcientiatum avidi inde tomiMetuns accipient, & fummam utilitatem ex rebus facilibus earumQue cultura defumtis magna cum facilitate, * & finc expenfisconfequentur- Sed quemadmodum in dcliberationibus nulla major diff. cultasoririfolet,quàm cüm ob expenfarum magnitudinein opus imperfectum relitiquete cogimur, laborümve gravitas voluptatem longe fuperat: ficitaró contingit, ut voluptatem. cum utilitate conjun&tam nanciíci queamus, ut raceam fammas difficultates in hoc infti- tüto objedtas, nempe Auctorem. nullo memorabili beneficio" adjutum , nec ab alio: quo-: DOM , xus piam —— e ^ e ———— E — € DE, NEGLECTA CVLTVRA.STIRÍ E piam fcriptore iftam rem hac ratiorie tra&atam fuiffe. Eam ob caufam hand minoris (li^ mationis cenfendum erit hoc propofitum, cüm caruetit Ícriptis quz illum multum juvare potuerint. Vt veró Agricolam conftantem & omnis morz tolerantem effe decet, dum tempus przítitutum exfpedat ; fic etiam hoc fcripto edocebuntur, tiam effe adhibendam, quandoquidem illistantum temporis ad o cum utilitate conjun&tam cenceditur , quantüm exfpectare folen folummodo anno fuas filvas cedunt, ut cenfum ex illis accipiant, V.nicum hoc. exem- plum fatis efto, ut illis probemus, nullam habere caufam, cur cos iftius morz tz dere de- beat , dum arbores, quz illis proponentur, fenfim excrefcere permittent. Nosautem de cujufque ftirpis natuta feorfim. mentionem. faciemus, atque de ejus cultura agemus: ex. bünendam voluptatem tii qui decimo quoque quarum alterà theorica, ex alterá veró praxis & ufus difci poterit: hac itaquc rauone difce- prationes de agrorum cultura, corumQue commodis , & de fuburbanorum przdiorum ceníu, ab jis quz de natura ftirpium Medicorum more agunt fejungemus. AXec filvefirium , nec mitium tr domeslicarum arborum aliitudinem, certam po[fe consiitui. PROBLEMA. 11 vNC animum advertite. An veftro judicio exigtti momenti res erit, tationerri N vos edocere, qua varii generis fingularesQue arbores fingulis annis magnim vo- bis cenfüm allaturas, fine fumtu alere poffitis ? non duodenas , non centenzs, fed millenas; &; fi opus etiam effet, deciescenties millenas? At ut omnes neque ejufdem na- turz, neque eju(dem diuturnitatis funt ; fic etiam altitudine intet fe differunt, Modicum eft vobis recenfere trabes non vulgaris longitudinis , quz etiamnum permanent cüm in multis cemplis Galliz, Italix, atque Germaniz, tum in Regum palatiis, & pontium fupra torrentesexítrudtorum fabrica, ad urbes in convallibus & inter montes firas, ubi arbores inimmenfam altitudinem excrefcere folent. At majus erit in medium vobis adferre res admiratione dignas in duriffimis faxis infculptas, que hominum artificio inventz font. Namque malum nàvis confpicere ducentis aut trecentis cubitis longum, fidem non füupe- rat; quoniam Natutz opus eft. At folidum faxum videre arte excifumn longius atque craf- fius quàm ulla arbor unquam confpeda fit, in admirationem proculdubio rapiet qui haec legent : cüm tamencertum & verum fit, probari poteft ex iis qua etiam nunc faperfunt, obelifcis nimirum, columnisQue que Roma, tum ex ingeüitibus Coloffis & Pyrámidibus JE gy ptiacis. Te fabrum lignarium compello: credésne tibi poffe oftendi faxcas trabes lon- giores atquécraffioresquàm quas unquam ex ulla arborein aliquam fabricam inferre po- tueris? Sed uterin taliopere audacior, artiféxne ,cui, ut id moliretur, imperatum eft , am qui animo comprehendit fimilem rem fieri poffe? hac ratione varia inventa , diverforum przclatorum artificum ingenio,ad optatum finem perducuntur. Quandoquidem autem fimiliaopera nuncoftendi queunt, cuínam hanc laudem attribues ? Nam ft huic qui im- perium dedit; quid de primo inventore dices ? Iftud igitur Ledor accipito, artifices tibi poffe demonftrari, qui & conficienda fufcipient,& ad abfolutionem perducend rationcm invenient. Qui fru&iferarü arborum culturam docuerunt nullius erunt ufus in hoc nego- cio:ná alia de filveftribus, alia de fru&tiferis eft fermonis inftitutio. Antoniustamen Venu- tus Siculus inter recentiores laude dignus eft, qui fruiferarü quarundam arborum cultu- ram dilucido ordine tradidit,qualé longà experientià didicerat,quem nos feparatim inter- pretabimur ; neque enim in hoc opufculo quidquam ipfius, Varronisve, aut Columcellz, aut Plinij; aliorámque fimilium au&orum inferere volumus ,nifi ubi pc opus crit, ut quid filveftre dicendum fit, probemus. Nemo autem VenU ctp : qui arborum culturam hac ratione docuerit, nempe, ut filveftres filveftribus locis confe- -zantur, hoc eft, ut filveftres per fe cicurentur; neque etiam cuiquam Principi talis x uc propofitio facta efl. Variz funt arborum altitudines: & dc his & eo quod rarum s te- peritur , ut carum natales , morbi, curationes, atque guum , aliàs Mipepeacio infüituctur: nam, uti dictum eft, figillatim nunc enumerare minime cupimus , qua: quibus dipi- s peculiaria funt; ut, cxempli gratia,nonnullas valles infulz Corcyra in Gracia oleis femper virentibus obfitas, qux haud in minorem alticudinem cxcrefcunt , quam nobeí C montes veró Terebinthis noftras Iuglandes zquantibus: & fuberisarboresa un ol- fenam nuncupatum, fub urbe Montefiafcone agro Romano,multo majores ga ap iores nafci, quàm apud nos ullx Vlmi confpici poffint :in Lutri ad ripas Lemani Lacus Accris latifolii in omni cultu toleran-: - SE 0C BETRI^PBTTTTTYEKONIUCEPSET. latifolii arbores fmagtias atque ramofas : quemadmodum etiamnum perdurare Platanos & Lótosapud urbem Antiochiam tam vaftx magnitudinis ut verifimile fiteas iftic jam ante multa fxcula confitas effe; & forté abipfà Romani imperii amplitudine : nam cüm fecundüm publicám viam ita diftributz fint ; certum eft eas iftic exprefse repofitas. Con- fideratione etiam digna eft Bafilienfis illa Quercus inlatitudinem patens, quami rari inge- nii vit Cardanus libro de Rerum Varietate multum przdicat, Multas veró alias hujuf- modi enumerare poffemus, fi neceffe effect. Q uempiam aptum fore ad magni alicuius Principis pradia colenda, | qui ineptus futurus ut tenus fortuna bominisnerian ep gus ! PROBLEMA IIIIL Principis , aliud rufbei fundum colere. Evocatus quidam ur magni cujuídam Principis morbo mederetur, ut peritiam fuam cxtolleret ,in xcnodochio artem exercuiffe dicebar;audiitidoneum effe poffe quempiam ad curandos in xenodochio mor- bos, qui ad Principis curam fufcipiendam ineptus effet ; acfi dicerct , diveram in utroque curandi rationem effe (equendam. Sic quxdam cultura voluptatis & ornatus gratia infti- tuitur: altera quzftus & commodi caufa : ac fi aliam effe oporteret culturz rationem qua ad voluptatem & oculorum oblectationem fit; diverfam veró qua utilitatis gratia fufcipi- tur. Qui hujus deliberationis fcopum confiderabit, dignum qui à Principibus viris fovea- tur deprchendet. Neque qui(quam inficiati poretir, quin (illum in lucem producendo fimilibus Difceptationibus qux híc in medium proponuntur) cjus cx perimentum & pra- xis, Imperatoris aut Regis alicujus auxilium probe mereatur , ut ad abíolutionem. perduci queat. Sed in corum defcáu, Dei noftri immenfa bonitas, quz Audorem acri tempera- mento, & adamantino robore donavit, cjufmodi animi conceptiones ad perennem foli. ditatem perduxit, nec ut vitium aliquod ncgligentià commiffum illi imputati.qucat per- mifit. Cüm porró omnia bona inde originem trahant; verum eft quod vulgó dicitur : tria duntaxat occafionem przbere hominibus ut fine labore ditefcant.. Nam primum bencfi- cio & favore Principis plurimi extolluntur; quidam, nulo fuo merito; alii vcró, probé me- riti, qui alioqui egeni effent. Secundó, cum quifpiamtion fperatam hareditatem confe- quitur. Tertium fitum cft in ncgotiationis felici fucceffu. Contrà vero, his tribus adver- fis, ex divitibus & potentibus fiunt inopes. . Martialis plura non prodidit. Sed unde om- nium ceníuum origo, nifi ex telluris ubertate ? Itaque fi cui facultates augefcunt,id non fit finc fatione: imà ne fungi quidem fine materia naícuntur. Non leve igitur eft,facultatum augendarum rationem docere (ine fatione,quemadmodum in fuprà didis,qui ne tantum quidem ocii fibi fumferunt, ut de culturz: muniis cogitarent, & tamen culturis adipforum yora inventisfruuntur. Vtigitur in facinore aliquo deprchenfus, fefc purgandi rationem non facilé invenit: fic contrà qui probé fuo munere fundus cft, infamiz notam fübire non N EMO unquam inventus eft qui terram coluerit, nifi fpe utilitatis. Sed aliud eft - poteft, licer nemo cujufcunque conditionis fit, qui magnum aliquod opus fufcipit , tam dextré animi conceptiones in actum deducere poteft,quin calumniis obnoxiusfit. Simili rationc fi qui hanc culturam reprehenfione dignam cenferent, quod nimium arguté res curiofz áinc utilitate füfcipiantur:fperamus tamé zquitatis amatores de illius fucccffa pro- bé edo&os, futuros propitios; camquc auxilii penurià imperfedam minimó permanfüram.e *Tolerandum effe e/rtificem , cuius opus "venale non eil, : nifi Rebaibublios e "Prinaiptbus. | PRoBLEMA v. - x p nulledeliberationes folidá protectione fübnixz, favore egebunt, modó digne S inveniantur,ut honcftam commendationem apudPrincipes quibus nuncupatz funt, mereantur: & ipfi Principes conferre dignentur cum iis qui Rebufpublicis imperant, ut cum his qui illas adminiftrant, communicent. E&dem igitur humanitate erga hanc utantur, quam Crocodilüs Trochilo przftare folet. Is dumcn Nilum egreffus, in cjusri- paaérem captat & fübinde obdormilcit: os tamen fubapertum relinquit, ut aditum avi- culz przbeat;quz dentibus ipfius inhzrentia depafcatur. En vobis duo commoda in rebus difparibus fub fiducià magnz familiaritatis comprchenfa. Nam Crocodilus futi commodi "ums c UM : & vo- DE NEGLECTA CVLTVRA STIRP. & voluptatis caufa Trochilum fibi repurgare dentes permittit : Trochilus veró eos teput- gando hoc confequitur commodi, ut fine alteris incommodo fatietur. Sic unus fuz uti- litatis caufa, ut alius fimiliter eam confequatur concedit. Sed difficultaténe caret? quan-- doquidem plerumque accidit ut à noftris potiüs ledamur,quàm ab externis. Si igitur non» nulli hoc bencficio indigni, id neque pro Principis fervitio, neque pro fuo zftimare potue« runt; multo minus pro publicà utilitate: nam cüm corum defideria folà infatiabili avari» tià nitantur, nullas alias divitias xftimant prater fuas facultates, Cüm ergo ipforum mo- rofitas huic culturz injuriam intulerit,noftrz arbores illis exprobrabunt; eravius enim illis quidquam facere nequeunt. Quemadmodum igitur multi cultros & cibos menfe appo- nunt, ad nonnullos faturandos, qui nullam illis gratiam rependunt ; ic quidam aliorum gratiá labores füfcipiuntingratiis.. Mifer aliquis feruus brachium aut ctus frangens, velin aliud infortunium incidens, dum fui heri mandata exequitur, eam ob caufam herilibus z dibus non eiicitur, cüm fuá culpáaut negligentià id infortunium minimé acceperit. Sed quandoquidem tolerantià omnes difficultates fuperantur , levitatis & inconftantiz argu- ment&m eft, (i quis przftitutum tempus fruendi fuis bonis exfpe&tate non queat, Evenit cnim quibufdam qui feminibus terrz commiffis, ea ftatim quarto die na(ci voluiffent;pro- prerea queruli eorum feminum datorem , atque ipfius artem vituperárunt: cüm tamen pleraque ad alterum, atque etiam tertium annum füb terralateant. Accidit dum has Dif- ceptationes fcribimus, ut multa feminajarn ante triennium fata primum prodirent, cünt tale quid minimé exfpeQaremus, in quorum numero fuére Tinus, Ornus,Olea, Zyzipha, Rhus. Platanus veró, Nerion, & fimilesaltero poft fationem menfe prodeunt, fi vel plu- viis velalià ratione rigentur. Inde fitut nonnulla Autumno fint terrz committenda, non ut proximà atate, fed cam fübfequente veregerminent, Quuifquis igitur penititisconfi- derabit quz circa hanc rem obfervanda funt , equum fe judicem in rebus verifimilibus przbebit, Nam quemadmodum Cicero in nemine unquam invenit quod in perfcüo Oratote requiritur; fed talem fibiin animo finxit: fic Galenus cüm nullum temperamen- tum fine exceffu in homine invenire poffct, temperamenti omnibus fuis numeris abfolu- ti Ideam excogitavit. Arborcs intelligite, morofi homines veftra bona contemferunt: fic enim vulgo dici folet, Vilis conditionis hominis laborem; pro nullo zftimari:at veteribus gratias agite;qui vobis faverunt,veftramQue caufam tutati funt. Sic interdum menfa fler- nitur nonnullis,qui faturi, beneficium non agnofcunt. du fi ea de quibus jam egimus & poftea agemus, in privati alicujus gratiam fufcepta fuiflent (praefertim cüm multa fin- gularia magnz cujufdam Reipublicz utilitate digna , referre ftuduerimus) nónne meritó honeftam aliquam mercedem petere poffemus ? Sed in horum defe&tu hzc fcripta locum habebunt, non ad obiiciendum, fedad liberum illis judicium relinquendum. | Iftactenim non proponuntur tanquam Hercules ille Nefleus , aut navis illa Nonparcille du Haure nuncupata, fed ut res facilis, exigui fumtus, & magnz utilitatis, quz obledationem & or- natum edocet Regni glorià dignum,cujusQue finguli participes fieri poterunt. Eadem por-. ró mea eft, & cujufvis fuas lucubrationes in publicum proferentis ,cum Pi&oribus;Poéus, Plaftis, ftatuaríis, aliisque omnibus infignibus artificibus ratio: nam quemadmodum ar- tifex qui in alterius commodum, five publicum five privatum , opus aliquod inftituit, - nihilinfigne, nihil magnificum prarftare poteft,íi deficiant fumtus;fic nullum infigne opus à Pocta, Statuario, Pitore vel Architedo exfpedtandum eft, nifi fumptus conferantur, ati neque ab eo cujus artificium venale non eft. Cüm igitur hzc precepta, ua ,&au- xilium ad augendas exornandasQue Refpublicas adferantur, eorum quos I ? gm rem pertraxerint,officium efto,ut haepradicent,prout laudem mereri judica ce [taque fieri non. poterit , ut; qui liberaliingenio praditi funt fuamqQue, ut decet, 75 orit tuentur, hzc fruftrà tradita effe permittant, mod inveniantur qui animum ad ca appli re velint. Sed cüm fpe evenire fciamus, ut multa neceffaria infedta maneant, vcl ar : cum penurià qui ea exequi fciant,vel eorum negligentia & focordià qui rebus mm inift m infcitià; admonitos volo, quorum intereft, non miniis decere amplitu- Eee rid iliffimi ificentiffimi atque optime inflituti cujuf- dinem potentiamque antiqui, nobiliffimi, magnihicenti a A cr m que piam Regni, ca fibi applicare, ad ipfius illuftrationer, & tuturz m & privatim & publice utilitatem adferet. ; : 1j X 12077] — — 26 PET. BELLONII DE NEGLEC. CYLT. STIRF, Huius cultura finis cum magni fit momenti, fierinon pol[f-— , quia fumma utilitas inde accedat. PROBLEMA VI tatis fpe;aliud folà adipifcendz utilitatis gratiá res perquirere ; totius hujus ncgocii caput facilé inveniet,videlicet facultat augmentum in fuo labore. Porró dum has Difceptationes fcribimus,feptem dierum occupationem, Poétarum noftri feculi m agnum C Y M quilibct intelligat, aliud effe, fingulari duntaxat quadam curiofitate fine utili- examen ex fuis alvearibus prodiit, qui vernum tempus mediá brumá fentientes ; thefau- rorum füorum partem nobis protulerunt: Nunquam tot odz,tot epigram mata,tothym- ni;pancgytici, torjue poctica fcripta in lucem prodiére : publica etenim latitia in hoc Re- gno & apud ejus confeederatos, ob receptum Caletum, ob profperitatem & laudes noftri pii & Chriftianiffimi Regisymaturum confilium Domini Coneftabilis, & flrenué naàtam operam Domini de Guife, tum vigebat, atque in omnium orc crat. Quam cüm auper quidam & decrepitus fenex exaudiret, interroga bat: Num veróad nos inde redibit aliqua utilitas? Videtisitaque ut finguli commodum & utilitatem fibi expctunt ad hanc vitam traducendam, etiam fi alterum pedem in tumulo habeant; non ignorantes non fatis effe vivere, fed praftare commodeé vivere, & commodá vità diutiüs frui. Forté etiam non abs requifpiam ise num tanta utilitas ex hac cülturá redibit, quanta híc praedicatur? Sanc ; quandoquidem divitiz;atque ca qux ad humanam vitam fü(tentandam maximé neceffa- ria funt, inde hauriantur, potiffima infuper cenfus pars Procerum illà nitatur, & hzc qui- bus attesindigent, maxima ex parte in ca confiftant;tanto majore commendatione digna eft. Sed magis mirum eft, quód, licetarborum bencficio tot commoditates confequuti fimus, carumQuc adminiculo fodinz nobis metalla fu bminiftrent,lixc hominis cupiditati nondum fufficiant: nam licet mori debeat naturá ipfius deficiente , mille tamen rationes invenit quibus vitz fuz vim inferendo mortem acceleret. Incam rem fabricata funt tri- qua agit materiam perveniamus) cujus nullum excm plum ipfius przftantiam ita nos edo- ^ cuitac longus ufus, utexperientiá probari poteft,ex his quz adhuc exftant variis hujus Re- gni locisapud peritiffimos & diligentiffimos hujus ztatis cultores, cujus rei caufa ab iis no- niam in omnibus rebus tempus requiritur. Inde peruniverfam Galliam ruri confpiciun- tur torinfignia & bene exítructa xdificia »quz rara in Italia, nulla per Afiam, pauca apud Helvetios & Germanos; qui ut plurimum, majoris fecutitatis gratia, in urbibus fe conti- nent: atin Gallia, prfertim in cjus Regni meditullio,ubi à belli formidine liberi fi unt,rura incolere malunt. Eam ob caufam Proceres » quibus fxpenumero publica adminiftratio concreditur, cüm aliunde facultates habeant quàm quas cx fuarum poffeffionum cenfu percipiunt , eas zdificiis exornant, fux commoditatis cauía , ut locorum fitus fert; at- . que iftà rationc carum cenfum augent. Pudctne igitur vos Magnates, qui magnis füm- tibus tot terrz jugera longis muris conclufiftis , tamáue infignes fabricas cxflruxiftis & exarnaftis Tk T RR — EPRREPRRS , , PE NEGLECTA GOVLTURA STIEP. - ny exornaftis, aliam rationem inveniré non potuiffe committendi aliquid veftra telluri quie. fcenti, ex quo utilitas àd vos redeat, quàm quz vulgaribus roflicis ia üfüeft? Nam cüm cà manibus fepta fit, nec periculum fit à pectidum artofione, magtiam earum rerum partem quam illi communicare velletis recipere poffet, fi id in ánimütm induceretis. Quódpecu- niz penuriam incufetis, nullà vobis ratio eft; quáridoquidem fumtus in xdificandis muris i: E. facti vos accufant: at quo modo id fieri debear, ignoratis; hinc ergo di(cite. Quemadmo- dum igitur arces minorádue zdificia tàndem ruunt, nifi incolas, & vitia repáres , ipfa tà- ; ed men tellus interea imcrementum agit: fic ava & horti, fi cultura abíit; deferta &iunt;con- , trà czduz filvz meliores redduntur, (i incultz mianeant: hinc nonnullis data eft admira- tionis occafio, cüm audiunt fegnitiem interdum ad aliquam reir effe utilem. Itaque fiar-: borum tatem cum herbarum zvo confcramus ; arbores longe excellere , majore com- niéndauone dignas effe , majoremQue cenfum & quzftum adferre comperiemus ; nami min uta: hae herbz annua fatione confervanda funt; alioqui, fi negligas, intetcidunt. Atar- bores cum fine cultura permaneant, exiguá curà indigent,magnam tamen utilitatem ad- ferunt, Quz adeó res noscompulit, ut in his Difceptationibus arbores ztimarernus , && carum culturamatquc perquifitionem herbarum cultui przcferremus. Hic tamen libellus; ut dictum eft, filveftres arbores cicurandi rationem edocens, rcs poftea proferct memora- biles, & dignas quz hiftoriis noftri temporis inferantur, quxuc, pro ordinis earum pro- pofitione, Regis favore & auxilio haud indigrix iudicari queant. Pro his etenim firpibus dicere audebimus, cas videndi & cognofcendi defiderivm, majorem huic Ícripto & labori occafionem przbuiffe,quàm reliquarum fcientix partium ftudia. Portó quemadmodum Phacbus vit Princeps & illuftris, & omnium venatorum Coryphzus , de fuis canibus di- cere folitus erat : fic hocloco de ftirpibus dici poffet, pro quibus nemo forté alius tantum laboris fumpfit; quod etiam fine rubore affirmare aufim. Is igitur de Hinnuli venatione loquens, in hzc verbadicit: — E "Nep T At quando Venator ferz veftigia repererit, có canes corivocate, & qua commoda vide- buntur verba proferre debet: canes có acciti, hinnulum flatim odorabuntur. $i igitur hac ratione illos bis aut ter convocaverit, nunquam eadem verba proferet, quin cancs adve- niant,etiam (i nulla fera adeffer : nam femper exiftimabunt,fefe ejus ferz,quam perfequu- turi funt, veftigia odoraturos. - Sic morigeri fiunt, & ut quó velimus venant edocentur; At peritus venator meram veritatem fuiscanibus dicere debet, ut majorem ipfius verbis , adhibeant fidem. Nam meos cancs venire, & millies terram odorari compcllerem quo locovellem, etiam fi nulla adeffent veftigia. Sed id ipfo potius fado quàm fcripto eos qui non vidiffent edocere poffem. Et fané peífime veriationem inftituurit qui niniiuniloqua. ccs funt & clamofi : nam canes numium garrulis tantam iom neu adiu ficat ; quàri.taci- turnis. Non inficias tamen eo, canes defcffos; aut feram indaganres , blande compellen- dos & exhortandoseffe : fed id modératé fieri debet. Ec me hercle mcis canibus perinde loquor, ac homini : cumque dico, progredere, regredere; huc ad.me veni, hoc age;mein. ^ telligunt, meliufque mea mandata peragunt , quàm ullus meorum domefticorum. Scd mon arbitror alium quenquam id ab eis impetraturum, neque etiam forté me exftindo; Hzc Phoebus. Sed ad inftitutam orationem redeuntes; dicámuscum.V irgilio, crma vi- rumá, cano. Nam quemadmodüm venator indaginem inflituere non debet fine cornu; fic qui huic (tudio fefe applicat , füa inftrumenta habere neceffc eft : Hoc eft cum herbatio- nem inftituit, minime domo excedere debet, quin ferreum ad cruendas fürpes inftru- ' mentum, facculum, atràmentum, papyrum, atque chalybem excitando igni idoncum fe: Es cum deferat. Iraque haud dubium cft, neminem hac xtate (ic confultó de arboribus d - 1, neque forfitanalius me exftindo fuccedet, qui arborum gratia hanc E fu P. 1 pere velit, fine majori auxilio. Verbi gratia, Theophraftum dope in ter EDT 1 quentem comperimus ; unde colligi poteft eum magnopere acjutum., p 4p E m vir quirendasalios ablegare poffet. Rarz funt; inquit, a;bores qua: filiquas ferunt; atq 3 teralias Ceratia, Cercim, & Coluteam recenfet. Sed cum hic vao di um Ó : fed diíceptatiónes. duntaxat, hujus idiomatis (nempe Gallici) qon icc dp " d gn ni ferte: & frutices filiquas ferentes , Staphylodendron ; Labürnum; Hn CH zs dRg"u tof On Acaciam, Coluteam, Geniftam cum Hifpanicam, & ba cot ec Oda AA cc ifulendum. tago apud Montefaícon nafcentem, Caffiam folutivam, Anagyms EUR EE Tuda vulgo nuncupatam comperimus. Hic multe plurium appellat ntn abs adié : m yen irendi d ger- phraftus ttadiderit.. Sed hic duntaxat de earuni femina conquirendi, atque ad g Heec capuc ratione agitur: nami aliàs dc ipfarüm natura agemus: Cas porró TI &Arborurü & Acacia cfüigics in.noftris Obfervationibus videre licet. A o 218 : NWITxI E&ELLONIÍIJRLIAEI. e/Irlorum [atio foliorum deflwoii tempore , facienda €9 loci, qui con[erendus el, praparatio. PROBLEMA vit. nafci queant, nifi calido, molli, & humido loco: quz confideratio longiores adhuc alias difceptationes parit. Nam fi quis in Arabiam vel Egyptum proficifcatur, & iftic noftratesarbores alere velit, experimenta forfitan inveniet cjus regionis incolis con- venientia , quemadmodum híc ab illis mutuari poffimus ; praefertim cüm Tamarindos & pleraíque alias arbores illis peregrinas effe animadvertamus , quarum tamen abun- dantiam adquirere poffent , 1 carum femina terrx committerent Conftat enim Ale- xandri adventum in ipforum regionem , non minorem illis utilitatem attuliffe ob cul- turam rcrum cx India & Afia delatarum , quàm Americanis intulerint Hifpani , Lufi- tani , Galli , qui in diverfas novi Orbis tegiones appulerunt, eafqué multis rebus ma- gnam utilitatem adfcrentibus excoluerunt, Sed primum omnium femina funt compa- randa , deinde folum pro czli temperie accommodandum. Soli praparatio ad femina excipienda, cum ea purgatione comparabitur, cui univerfa animalia obnoxia funt ; nam etiam ftirpcs huic naturali excretioni fübjedias effe confpicimus. Cum falivant arbores, fatis-edocent qua przparatione cas natura donárit: quod acciderc folet anté quàm ca- '& v M Natura filveftribus arboribus legem imponeret , negavit ut earum femina rum floresexplicentur, quemadmodum in animalibus cm libidine incenfa fuére. Atque ut Medicorum fcholz ftatuunt pinguedinem non effe partem animalis, fic de arborum fa- liva dici poffet. Cüm igituromnes resanimatz, feu motu przditz, feu motus expertes, ut naturali purgatione fefe praparent, obnoxiz finr; certum eft eandem effe cum animalibus & hominibus, arborum rationem, quz naturali humectatione przparantur, qualem pro feminariis edocebimus." Confiderate arbores certo temporis fpacio quiefcete, atque folia abiicere, non fecus ac animantes vel quadrupedes vel bipedes; quarum illa pilos mutant, ha pennas, atque ctiam ferpentes exuvia : Sic plantz poftquam à partu hieme quieverunt, folus denuo fefe ornantes, prxgnantes feré permanent totius anni triente: fed quemad- modum platanus hieme & frigoribus corticem abiicit; (ic Adrachne xtate & per zftus, Suber autem novo vere, diverfis videlicet anini temporibus. Multa tamen arbores immi- nentibus frigoribusfolia non abiiciunt, fed illa totá hieme retinentes demum novo vere iis fefe fpoliant, Aliz veró quibus folia decidua, zftate vetérá abiiciunt, & femen confer- vant. Sed hujus rei vix ratio reddi queat. Similis eft nonnullarum rerüm quz in peculia- ria ariimantia cadunt,confideratio: nam cervis;platycerotis;hinnulis, atque forfitan ctiam Camelopatdali, Axi; magnoque illi animali Alei (cujus cornuain limine facri facclli Bitu- rigibus, quemadmodum alterius Ambofii , confpiciuntür ) & Hippelapho cornua deci- dunt: contrà Monocerotes , Strepficeri » T'ragelaphi , Gazellz, Rhinoccrotes, Hirci cüm doineftici tum filveftres, Boves; Vri, Bubali ; Vetveces, & Mufimon ,ca non abiiciunr. NNónne ergoidém arboribus, przparationis gratia, quod nobis continget? Solo mandatis Malorum, Pirorum; Olivarum , Aureórum Malorum , Limonuni , Citriorum ; Adami, Granatorum, aliarunidue fimilisliquoris, atque etiam vuarum feminibus, an grati faporis fru&us habituros vos creditis ex arboribus inde prognatis, nifi prius eas fürculis (illi arbori. €x qua femina defumfiftis, fimilibus) inferatis? Olivas ferite; na(centüt vobis Oleaftti, & €x Piris Malífve optimi fucci;afperi filveftrefque nafcentür: itaque cas inferere neceffe eft. Eam noscicurationem appellamus, cüm novo várii gefieris itfitionumi adulterio , quales in hortisaluntur, cas fieri cogimus. "Nifi mortales diíciplitiarüm dulcedinis infitionem rc - ciperent; naturam, quz perfe agreftis cfl, retinerent : (ic & animalia fera manent, nifi ci- curentür, acque fimiliter arbores, nifi inüitionis cultum recipiant. Eadem igitur eft ratio attisin coqui illam edoctus cft , qualis furculi inarbore filveftii iiti. Sedne à primario noftro inftituto longiisdifecdamus, nobis vitio haud verteeur, quód de foli praeparatione | primüm non cgerimus, ante quàm ad feminaria procedatius, quafi ignoraremus cultum deüderari.. Sementis & infitionis tempora adeó fueruntrà Veteribus obfervata jut Graci, tefte Galeno; hiemis duas extremitates in iisconftituerint , hiemeri veró mediam." Sic enim ejus interpres Latinus loquitur : Hiemet in tres partes diffecant : cujua fub 5 elititiam tem. pia medium conilituupt , de extremis duobus partim [ementem, poliremam qusuAiar , quod est in[e- reuditepé.. Sed Solftitia, ZEquinoctia; Vergilia ; & alia fimilia vocabula fuurn locum habebunt in culturz plantarum explicatione." Ceterüm quandoquidem nuc de filveftri: bus ftirpibus agimus, quis agricola folum ftercoravit, aut farrivit, ut fponte adolefcerent, * . miü WktrPebe ML eS RAT 1 1 ES 1 i DE NEGLECTA CVLTYVRA STIRF. 119 nifi probus ille cultor natura ? pejor itaque, cüm cicurandz funt, carum conditio effe non debet. ' Vosigitur ruftici, qui fummo labore fimum, cineres , terram, urinam, calcem, & alia hujufmodi per agros, ut uberiores fiant, fpargitis , poffetísne ejus rationem reddere ? Sicam nefcitis, hinc difcite: nempe fruges , arbores , herbas , reliquaQue. hortenfia, cim radices fpargere incipiunt, facilis provenire, fi folum przparatione calidius atque mollius reddatur : perinde ac fi plumz lectis noftris in alium ufum imponerentur, quàm ut corpo- ra molliter & calidé fuftineant, offium commoditatis caufa. Tu vinitor , quznam eft caufa, cur equinum fimum tuis vinetis magis convenire aftimes ? En videtis naturalem etiam quandam effe in plantis appetentiam , ut faporibus deledtentur , quafi czli folique humor non fufficerent.. Illa itaque falfitudine , dulcedine ; atque aciditate: gaudentes, molliter tamen & calidé effe volunt. Nam licet ftramen non putrefactum ad radices plan- tarum fepultum, mollitiem eam przftet ; nihilominus , ciim fapor ille defit, minus illis gratum eft, & ut confpicere licet , radicibus fimili mollitie minus gaudentibus , pumilz fragilefque arbores permanent. Vosó paítores, qui ovium greges per agros paftum dedu- citis, atque feptis concluditis, an in quem finem id faciatis fcitis? quoniam videlicet fru- ges iftic fatz, deledantur folo in quo urinz faporem deguftare poffint. Inde fit ut varié ju- dicandum fit de ftercore fuillo, gallinarum, aviumque, ovillo, bubulo, camelino, equino; atque humano. Falluntur nonnulli qui exiftimant pingue folum arenofo przferendum effe ad feminaria inftituenda : at experientia contrarium docet ; & id Theophraftus jam olim fcripfit, ut planiüs in Gallica verfione apparebit. AXCeque bomines , neque folum, neque etiam animalia eraroiorem; laborem tolerare po[fe, quam it natura leges conilitueriut... PROBLEMA VIII quiete frui optant, tefte Platenicorum anno. . Nulla rcsanimata fomno privatur. Itaque Solaris luminis privatio ad eam rem convenit. Nónne igitur meritó indi- gnati poffunt ii qui ad operas fuére adhibiti, cümillis quies adimitur? Hinc defümta eft origo nonnullarum difceptationum quas híc legitis: nam poftquam animadverfum eft, neque rerum fingularium procul hinc obfervatarum raritatem , neque Commentarios de avibus & pifcibus, neque animalium picturas rationem invenire potuiffe qua labor miti- gari poffet, ut iisrebus füfficerct quz ad quietem adipifcendam neceffariz erant: denuo | quxrendus favor fuit füb ftirpium patrocinio, ob quarum ftudium nimium forfitaniis]o- cisinhzfit qux Mufea nuncupantur, Mufis dedicata. "At hoc non fcribimus;ut Plinius in fua prafatione ait, Humili vulgo, ftudiorum ociofis; fed potentioribus, qui multas ope- ras ad labores alere poffunt. Verümid non fine quorundam calumnia : nam: Q6 pacto divitias alteri polliceri poteft, qui ipfe nullas habet, aut qui ab eo, cui illas pollicetur; ma- tuas fumit ? non defuit tamen fpes , idem ftudium (quod au&ori minuendarum fáculta- tum occafionem prebuit) novas etiam iteram adquirendi , rationem fuübminiftraturum. Verüm tantum abeft ut quxftus cupiditate ad hzc ftudia impulfus faerit : quinimo ut il- lam fugeret ea eftamplexus. Viginti nunc funt elapfi anni , quód. manum qua hxc - fcripta funt, yeiesurm: infpiciens,cum facultates obtinere poffem, pronunciaverit: Q uin- quagefimo aatis anno non plura poffidebis quàm nunc poffides.. Tamen quemad- modum auro vetuftas nihil addit , nec etiam adimit; fic hujus vaticinii veritas poftea - agnofcetur. Arboresigitur, fi paululum temporis vos relinquo , a&gré ne feratis : nam in alia re expetitur auctoris exercitium, idQue fortaffis alio laboris genere. Sed ómor- tes,quid abfcondere potuiftís:quod ejus oculos fugerit ? aut quis explorator; ó'arbores, de vobis hoc tempore plura referre poterit? 'Si Echo ; quz toties hánc vocem per Afi valles atque per altiffimos Europe montes exaudiit , nunc refponderet; nullo alio te- - fleopus cffet. Hincfit ut modó animi hilaritatem , modó animi agritudinem pra fe fe- rant noftrz difceptationes. lgitür, Óarbores ;arbufta :& herbae quá veftrüm cultorem €üm maxime opus habet, dcfetitis , ejus orationem audite indignatione plenam. An zquum ef, ut veftram imbecillitatem fibi obiici audire cogatur ? Nam cüm illum per terram & mare mancipium effeceritis ob unicum vos videndi defiderium,cumque ádege- ritis ut deciesmillena milliaria fuis pedibus metiretur, non comptehenfis peregrinationi- bus maritimo itinere fa&tis, & tamen vix hunc errorem detegere potüétit; táiquam is qui nullum fuum commodum quàm per vefttüm captare noverit, fed diiinutis licet faculta- tibus, majorem adhuc veftri experientiam adquirere voluit. Quid igitut; ó arbores, hic pu Wi tacctis ? ' » H à R BORES, tellus, plantz , homines , & animalia , atque etiam ipfius cxli orbes L À A10 : EET RISBEHLLO TNNII-LISBSELI. tácetis? fed tamen multis ad hanc rem difceptationibus opus eft: nam virtus vulnere vie. fcens, acceptarum injuriarum adhucmeminit. Sed ad hanc rem nc exquiruntor omnes fingulares dotes viri omnibus numeris abfoluti, cüm fciamus neminem tot rcbus fufficere poffe :imó ncapud Turcos quidem mancipiis plus laboris imponitur, quàm ferre queant; quod di&um efto ad refellendum eorum injuriam qui fua mancipia terram, tanquam ju- menta, colere debere exiftimant.. Sed neque ipfa, neque terra , quicunque tandem labo- rcs iftic fant, neque ctiam ipfzarbores plus przftant quàm naturz legibus illis definitum c(l. Nam terra non minis fuis feriis & quiete frui debet quàm arbores & homines. Non minore itaque labore, & temporis diuturnitate opus fuit ad ca inveftiganda quz ad illu- ftrandam ftirpium cognitionem evulgabuntur , quàm iis qui, cum abunde haberent uc per omnem atatem ctiam cum maximo quaftu fine mole(tia vitam traducerent, perpe- tuà in fuis müfeis fe continucrunt, ex libris quz oportuit edifcentes. Ne mirum igitur vi- datur, fi qui alia ftudia fe&tati funt, certa quedam fubulia & arguta deartium fecretis ar» gumenta, diu & cum ocio cxcogitata tam prompté diffolvere non potucrint ilicet eum, uiincorum album recipi cupiat, illa fcire neceffe fit. Nonnullis fufücit ca didiciffe qua pen toties repetita illacantio. Aft alia deideria qua majore im petu impellunt ad ea co- gnofcenda quz minorem quidem utilitatem , fed graviores labores adferunt , forte au- dient quod objc&um eft Lotophagis populis,qui utilitatem adferentia deferentcs,ca quze minoris momenti etant, fectabantur, dulcedine fru&us Loti contenti , qui tamen malum alimentum przbet. Sed non fruftrà cum Latinis dici poffit; T rahit fua quemque voluptas: nemo enim ignorat, quemlibet id ftudium amspledi quod majorem voluptatem illi ad- fert: fed nullum noftr opinione inveniri queat, quod huic praferendum fit. "Difceptatio, filveflrium arborum cicurationem comprobans. PROBLEMA IX tandem fperamus. Olim Augufti illuftriffimiQue & liberalis noftri Regis Majeftas l. 4 mandatum dederat, ut ftirpium gratià ocio frui poffemus : fed tale ocium ut contc- qui poffem , graviores & difficiliores labores fubeundi fuerunt , quàm Argonautis ut au- reum vellus obtinerent : quod cüim animadverteremus, cxiftimavimus przftare id feriüs confequis.quàm nunquam ; eamque adcó. ob caufam ingenium intendimus, ut alià ratio- ne id confcqui poffemus. . Hujus morz caufa accidit, quoniam;cüm ipfi noftra fcripta & rerum in Á(ta ob(ervatarum effigics offerremus, ctiam declaravimus in rebus majoris mo- mentiquàm ifta erant, fuz Regiz Majeftati nosoperam navare poffe, modó nobis aliquas fuppetias ferret; & quód fi ex rcbus minimis aliquid conficere potuiffemus, dignum quod. donaretur tam Illuítriperfonz, ipfius adminiculo alia multo digniora poffe conquiri. Sed ut beneficium unde provenit agnefcamus, Dominus de Montmorency , Francia Par, 8c Archimarfchalcus fivc. Connceftabilis , Princeps illuftriffimus , & publica tranquillitatis - amanti(fimus, iftam caufam fovendam fufcepit; nobifque au&tor fuit ut noftras obferva- tiones publici juris facere inciperemus: nam illius & Cardinalis Caflilionzi, qui privatim pecuniz fummam, in fumtuum jam fa&dorum ob animalium picturas enumeratas fubfi- dium erogarunt, liberalitate fadum eft , ut devinctam adhuc fentiamus noftram Serpen- rum hiftoriam ipfi Domino Conneftabili, quoniam pecunias fuppeditavit ad carum ico- ncs (qua breviin publicum evulgabuntur) fculpendas:& quia, ipfis procurantibus, illam ad noftra ftudia fovenda penfionem;à noftriliberaliffimi & vi&toriofiffimi Regis Majefta- tc obtinummus:animadvertentes autem tempus effluere; &; noftras de. cultura delibera- tioncs dcfervefcere,tamerfi non deeffet voluntas cjus peritiam, atque plantarum notitiam evulgandi, licet de multis adhuc dubitaremus.; tum. dectetum fuit , non incommodum forcfirationcs invenirentur, quibus eodem (quodaiunt)cut(u, duos lepores venaremur; ut videlicet difcendo;alios noftra nationis euani docereraus; caquc ratione efficcremus, ut neque nos falleremur, neque ctiam alij. Sed in co difficultas confiftebat, ut conferri poffent : cüm fcripta magni momenti.non. effe exiftimaremus , nifi fimul demonftraren- turcade quiimsapebetur: hoc eft; nifi, dut ftitpium nótitiamilluftriorem reddimus,eas euam vulgarescfliceremus: quod minimé fieri poteft abíqüe patrocinio. Scd anteomnia, dum hzc legitis, revocate in memotiam admirandam illam arborum ex adeó exiguis fc- minibusenatarum altitudinem. Semen ctenim ex quo.Platani, Cupreffi , Alni, Salices; .. Populi, Betulz, Oftzyz; VImi, & Laricesnafcunturadeó exiguum eft; ut quxlibet mufca i Enden vis parva; earum arborum originem geftarc;poffint. Parum ian Aoc] nob à : ; am, E XANTLATIS laboribus, fuo tempore noftra diligentia fru&us nos percepturos DE NEGLECTA CYLTVRÀ STiRP. C ERAT üámam malum in navi figere,eique velum adaptare,nifi infuper caftellum füprà exftraatur, & bellicis tormentis muniatur ad perdendos homincs, illifq. vitam in aére adimendam,ut terra: fepulturá careant:fed illud majus,malü malo imponere,vcla velis; nec id adhuc faus; nifi quartum etiam accedat. O confidentem ambitionem / videtis veftram viram furore quodam ferri à rc ram exigua origincm ducente, adcó (inquam) exigua , ut formica fefe exercendo vos fupra tergus geftare dici qucat ; quandoquidem eam originem geftare po- tuit cx qua multz naves fabricat funt. Si igitur Cedrus adeó excelía & reda, Larix, Àbies, & Picea tam exiguo femine nafcuntur, an cjus veduram contemnitis? Fruftrà cul- tor ifta contemnes ob originis vilitatem: nam licet quiliber rufticus iis uti queat, propofita nihilominus funt uni ex potentiffimis hujus feculi Regibus. Contemnite. porró, vel pro- bate , hzc tamen charta excipiet. Videtis ergo eas arbores qux exiguo femine praedita funt, in íummam altitudinem adolefcere. Aliz vcró € majoribus feminibus originem du- cunt. Nam Iuglans, Quercus, Catlanea, Fagus , Cerafus multo inajore femine conftant. At in arboribus nucleis przditis, nulla fuit difficultas: noftri enim majorcs pofleris abunde reliquerunt. Inde originem fümpfit mutua illa rcgionum inter Ííe communicatio : nam Perfz Perfica nobisdiftribuerunt, Armenii Armeniaca, Medi Limonces, Aurantia, & Ci- tria quz Latiné Mala Medica nuncupantur. Quifuére audtores ut ca primum nancifce- remur,quàm ii quibusid cum in mentem venit? Sed & nunc, ne tam proculabfcedamus; IndiaQue & Aftica pratermiflis , difficile non effet multas frudtifesas arbores obtinere; quibus barbari tribus vix paffibus à nobis diffiti fruuntur : nondum tamen mare trajece- runt, noftrorum mercatorum qui eas regiones adeunt, ncgligentià & 1ncurià. Animad- vertite quorfum hzc dico, & ftatuite an practer rem id faciam. Intelligite igitur quod vo- bis dicitur; nempe fi hoc feceritis, illud vobis accidct. Eam ob caufam noller maxime ma- gnanimus & Auguftiffimus Rex, cdm jam antea animum ad eam rem applicuiffer, nobis tradidit Íchedam manu propria obfignatam, tamquam arrabonem fux voluntatis, & cer- titudinem, aliquando nobis bene confulturum : camáuc fchedam à Domino de Laube- fpine Secretario contrafignari iuffit : cujus fchedae acftimatio nobis fpcm fecit, aliquando fruiturosiiscommodis, quz in cà defcripta erant: neque enim ita interpretari volumus ut ' exteri quidam, qui Principum penfioncs veré paflioncs effc dicunt, quoniam multas am- mi moleltias devorare,& tolerantem effe oporteat, illas diutiüs folicitando. Eadem igitur fpesqua eos qui nihil obtinere poffunt cafligat, facit ut, tametfi jam diu illam cófervarim; adhuc fervarc oportear,licet illius nullus cófequatur effedus. Animo tamen recolens figna quadam auctoritate pollere, przfertim à maximo Rege profe&a , boni confulenda funt , exemplo ejus quod Suetonius de Augufto refert, eum videlicet Alexandti cffigic obfigna- re folitum; fed imitatum id fignum cüm compctiffet, poftea Spliyngis impteflione obfi- gnaffe: fed & Caloieri montis Sinai adfervant manus pid impreflionem papyro adglàti- natam, quam Mahometis effc prz dicant, cujus auctoritas illorum adhuc antiqua privile- memoravimus; nc ingratitudinis notam nobis adfcifcereius ,fuppreffis eorutà noi jini- .bus qui auxilium contulerunt: tum etiam ut rationem, redderemüs.coruim paucorum EZ PETRI BELLONII LIBE t. alias'& varii generis adipifcerentur, fiillis femina alitinde fubminiftrarentur (cujus rei ex- emplum efto, quód nullus adeó exiguus hortus nunc fit, qui cupreffos, lauros,& plerafque alias non colat) atque ifla ratione finguli quibus ad hanc rem animum applicare licet , fuam diligentiam, utapparcat, przftare poterunt. Si igitur difficilius non cft filveftres ur- baniores reddere, quàm domefticas confervare : in quam calumniam ; óhujus feculi Prin- cipes, non incurritis, tam ingenti bono indigni, qui veftra focordia veftros cenfus imminui finitis ? Sed cuinam tribuetut infignis hic error, focordiz ne & indignitati perfonarum,an ipfi tempori ? Vos igiturqui do&rinz nomine tumetis, & fingula in commentarios refer. I v6s profitemini, cur ejus rei non meminiftis ? Q uenam eft hc ncgligentia, quód arbu- ftorum per univerfum orbem celebratorum flirpes prorfus exftingui permifcritis? Sed aliàs id"demonftrandum eft :nam nunc de filveftrium cicurandi ratione nobis inftitutus eft fermo. O boni fenes & patentes , an de(ides homincs, quibus vcfítras hxreditates vi- rentes, benc cultas & opulentas reliquiftis , calumnia digni non funt ; quód egentes facti funt ? De te nunc agitur Balfamum, cujus cultura , non jugera, fed integra arva occupare folebat. Noftris majoribus gloriz cedebat, quód illud in neceffarios ufus obtinerent, vo- bisautem vitio vertendum, quód id perire permiferitis- Veftrz opes, ó homines nihili, culturz negligentià pereunt. Sed cujus culpá , ó Principes, cjus cultura non reftauratur, nifi quoniam vobis in mentem non venit? Tam Iericho defertaeft, Balfamum iflíic am- plis non nafcitur. Magnificentià igitur à veteribus vos fuperari, fateri non pigeat. Semi- ramis , Attalus , Philometor, Harpalus , & multi alii Principes exftindti, viri, & feminz, nomin fibi adquifivére, quód culturá dele&arentur. Si quis nunc id in ufum revocaturum pollicéatur, invenirétne qui illi ídem adhiberet » Du bito,nam cffe dcfiit. Sed fecund um eaquz vobis hic proponuntur,agite,Ó adolefcentes,& anté quam canicics vobis obrepat, ftirpes jam alueritis, quz vobis cum infigni utilitate deledationem etiam adferent: nam quemadmodum canicies temporis fucceffu, vobis infciis, fenfim Obrepit ; fic natura vobis inferviens cducabit quod telluti veftrz concredetis,modó prima initia illi dederitis, Quif- piam jam provedtz xtatis acceríitus ad opulenti cujufdam liberos inflituendos,immorta- liarem illis pollicebatur: parensillorum, vadem poftulans , ref; poníum tulit, quantum ad fe attinet,certum fe effeominime calumniam incurfurum mfi immortales fierent : cüm vi- delicet non ighoraret fe inventum non iri, cüm illi morcrentur, ut fidem fuam praflaret, Attamen ille non corporis immortalitatem promittebat, fed nominis illorum gloriam. Q uacaufa fit, cur nequein civium, neque "Principum bortü, exotica planta "vulgo confhiciantur. PROBLEMA Xx quis diligentiam adhibeat: fed illud primarium, ut eas jam enatas & adhuc teneras confervare fciamus. Nam per fümmos zrflatis ardores (ine aqua vivere nequeunt; quemadmodum nec hiemis injurias ferunt, nifi adverfus frigora muniantur , & recon- diiur Sed & ipfos Romanosin hortis fuis Myrtos adverfus frigora munire oportuit: ait enmfPocta: - à D mpm € feminibus generationem quod attinet , difficultas nulla erit, modà À I EI. Dum teneras defendo à frigere CMyrtos. i] | Q uod fi id Romano agro fieri debuit, loco illis commodo ;quid non facere debebunt noftro agro ? Nonnullorum diligentia punicz mali, aurez, & limonum, femine natz füc- creverunt & fru&us tülerunt euar in frigidis Rhetiz & Helvetiorum rcgionibus; ut ex iis conflat quz Tiguri confpiciuntur. Atque hocloco id di&um fit in quorundam Princi- duis virorum gratiam, quibus, licetexoticarum plantarum femina dentur, eorum tamen ortulani vix tantum ocii fibi fumunt ut ca terrx committant; tantum abeft, ut enata,hic- meconfervent & recondant. Hinc fit ut nihil fingulare confpici poffit, nifi apud cos qui fuos hortulanos ad diligentiam compellunt. Nam nifi ipfimet domini voluptate cx iis affi- ciantur, & diligentiam adhibeant, multo minus ipforum hortulani vel oeconomi ca cura- bunt. Cum igitur hoc fcripto duntaxat inftituta fit exhoratio ad filveftrium arborum cicurationem : (nam feminaria parandi ratio in tractatu de Agricultura, ubi etiam de fimi & cinerum gencribus, & areis, exprefsé docebitur) non de Canella, Garyophyllis , Mo- Kchata nuce, Pipere, & aliis fimilibus Aromatibus, in filveftribus arboribus peregrinis na- Ícentibus, neque de Melegueta differente 3 Cardamomo agere con(tituimus: alio etenim. loce, üt jam dictum cft, id fict. Itaque ad tam varia demonftranda, nullos alios fumtus n zt faciendos |— DE NEGLECTA CVITVRA $TÍRP. EY, faciendos Regi propofuimus, nifi ut, quandoquidetn ipfius Majtta: mandatum dederat - ut aliquod beneficium in me conferrecur, tametfi nibil adhuc me effeüurum pollicitus effer; ipfius nunc voluntas effet, przcipere ut beneficioillo tum donato frui poffem; me rationem demonftraturum cducandi fingulis annis multa arborum genera, quiz neque in Franciz agro, neque in cujufquam / rincipis hortis in hoc regno unquam confpecta fuére : atque fic perfeverando,nullam difficultatem obftaculo fore, quo munus ubique vulgaria fiant, non ad duodenarium aut centenarium milienariámve numerüm,fed ad decies cen- tena millia. An quifquam fine admiratione audire poterit;hanc difquifiionem nunquam ab iis fuiffc zftimatam à quibus omnem favorem obunere promerebatur? Quid. hoc? Nempe, non modó fcripta commentaria vobis adferre , edocentia quaenam fint ftirpes quarum Theophraftus meminir; fed uc illis frui poffiuis cfficere, vobis eas quas recenfet exhibendo. $i igitur Traupalum,Lacaram, Apharcam, OEleagnum,Celaftrum, Adrach- nen, Cercin , Thuiam, Phyliram , Halyphleon , Crategum , ZEquum , Oerum, & fim:les alias arbores ipíius fcriptis celebratas habcretis,an cas cuntemneretis ? Cüm igitur carum defcriptio & Gallic appellationis expreffio xftimanda fit ; an non prarftantius cenfebitur communes illas facere his qui expetunt? Quód fi fufpicaminiid fieri non poffe, minis dociles eftis quam erudiciffimus T hcophraftus, qui non modó ctedidit , fed etiam fcriptis tradidit, nonnullas arbores jam czefas, & dolatas, poftca reviruiffe & revixiffe. Exempla diligentum -Agricolarum quibus probatur , quod virens fupra terram conspictur, quodá, nova "vere traníblantaturstd omne vel locia incultis vel domekticis femine nat um e[[e o»... PROBLEMA XI. femine ? quafi vero Tiliz, Corni, Mali, Pyri, & fimilium arborum genera; item fru- ticum, herbarum, & cetera quz novo vere in urbibus publico foro venduntur;é nu- cleis, granis, & feminibus, vel ramis terrz infixis non fuccreviffent. At quis cogiret, ifta duntaxat locum habere, cüm homines ocio abundant, pacéque fruuntur,non autem belli tempore: quafi nonnullz rcs pacis deliciis congruerent aliz rebus bellicis neceffariz ef- fent: attamen qualifcunque tandem (it cultura, utroque tempore ncceffaria eft : nam ipfi- met bellatores, five hibernent, five in expeditionem ptoficifcantur , aut inde redeant, ad culturam concedere folent ; quemadmodum etiam Machiavellus fuas de bello difcepra- - tiones hincaufpicatuseft. Neque Carat, neque cjusmajores, nequejus pofteri, unquam commeatus copià abundarunt, aut ejus penurià laborarunt, quam ex ipfa. Nam quis un- quam de pecuniarum inopià conquirentes audivit ,. quemadmodum nunc fit? Res fru- mentaria, hoc eft,annona, illorum confilia aut promovebat aut remorabatur pro ipfius abundantizratione. Cüm igitur tellus veftro auxilio foecundior reddi poffit, & vobis uti- litatis decimas referre : illius caufa nulli rei parcere debetis, ut illa veftri commodi caufa non defatigetur. Ejus rei comprobationem audite; Cüm Rex p. m. bonarum littera- rum alumnus Rupellà reverterctur, contigit ut prudens quidam Antiftes ipfius aulicus apud rufticum in itinere diverteret, quem per univerfam viciniam fama erat Máhdrago- ram alere, cujus beneficio przdives evafiffet. Hic Antiftes vir zquus & gravis id intelli- gens, anid verum effet exquirere voluit. Itaque evocato in fecreuoremi locum fuo hofpi- te;illum oravit, ut nifi moleftum effet, & fi fieri poffet; Mandragoram quz ipfiim opulen- tum reddidiffet, illi oftenderet : cum ille; Falfa (unt, mi domine;quz dc me memorantur: - nam nullamaliam Mandragoram habeo, prater cam quam nuncaudies. Vigit ifuntan- ni quód in hanc provinciam conceffcrim : cüm vcró multa operta ad agrórum culturam effzntneceffariz, nunquam fervus vel ancilla; filius vel filia poft rne cubitum iit; atque pri- mus femper cubitu fürrcxi: eaque ratione mea jumenta , atque ipfaculrura pro mea di- ligentia uberiora funt reddita: Idem Romzaccidit mifero cdam mancipio Tibertarem : jam adepto , quod brevi tempore dives effo&um eft, fed non fine vicinorum itvidia ,qui cümi fegetes uberiores fuis confpicerént, eas in (uós agros veneficiis pelliceze atbitra- - bantur;caQue de caufa Romam coram Senatuconvocatus eft. At illi de hac re pérturbato & admodum folicito, tandem in mentem venit , ut arattu v, plaüffrajue & boves, bipa- lia, bidentefqüe, & reliqua ruftica in(trumenta in forur Romanum veheret, atque fe iftic judicio feret. Cui Iudex; Adefdum, quid ad hac refponides quz tibi obüciuntur;nempe vicinorum fegetesin tuum agrum vencficiis pellexiffe ? Domine inquit, cn mea vencficia. TIiA4 Iudices S E D unde quidquid nunc füpra terram viget, ortum habere credendum eft, quàm ex H 224 PETRI:TALLONII-:ILIBEIL. Iudices veró ipfius aratra, vomeres, & plauftra majora ponderofioraQue vulgaribus con- fpicientes : deinde ipfius boves pingues, & firmo corpore; bipalia, farcula, rutra, palas, fer- 12s, falces, fecures, raftra, ventilabra, & reliqua ru(ticainftrumenta adeó folida & affabré . facta: tum etiam nervofos filiorum filiarumque ipfius , atque uxoris lacertos, onneíque vegeto effe corpore, & integris veftibus; non modó eum abfolverunt, fed objurgatisipíius accufatoribus dixerunt , fi finguli eandem diligentiam in colendis fuis agris adhibuiffent quam ille,futurum ut perinde divites effent. Sed hzcforíitan prater inftitutum : demon- firare tamen voluimus, diligentiam nunquam fruftrancam effe, diligentemQue virum nunquam adegeftatem redigi. Siigitur hoc inflitutum,àquo hic libellus appellationem defumft, haud difficile fa&u eft ; quid oberit quo minus Regi magnificentiz favore & patrocinio dignum fit? Nam à nemine adhuc propofitum eft hoc negotium, neque quif- -quam id füfcipere poffet , etiam(i millies majores fumtus faceret quàm quos expetimus. Confiderate ergo quanti xftimemus beneficium nondum im petratum, dum id tanti redi- mere voluimus. Et tamen fi vili comparantalii, qui nunquam rationes habuerunt, neque «habebunt (minus videlicet exftin&ti quàm vivi) Reip. confülendi non admodum foliciti fumus, & conflantes in noftro inftituto perfeveramus.. Plurimi audientes noftram polli- citationem, impoflibilem eam zftimabunt : nos autem , à de ca finiftré loquuntur , non flocci facimus. Nam hujus operis inftitutio, in uniusanni fpacium non eft , fed in tem po- rislongitudinem; non in privati alicujus viri, fed in totius orbis gratiam. Animadver- tendum eft prxterea, id quod à nobis nunc non praftabitur , aliàs prarftari poffe ,aut ab alio fücceffore. Neceffarió tamen initium femel faciendüm eft, fi rem confectam vi-.- dere volumus. Et ut demonftremus nos in medium nihil prolaturos , quod jam non fit experimentis comprobatum , nonnulla hujus Regniloca atque alia externa indicabi- mus, quz poffibilitatem demonftrabunt. Nam quantum ad eam quz accufari poffet ne- gligentiam , hac ratione facile clui poterit : bellum fcilicec ifnpedire quo minus man- datum fiat , ut operz ad eam rem defignentür; & licet nunc etiam hanc rem propo- namus , inquirendum tamen an aliquo futura fit in pretio. Nos fané facilé excufabi- mur,qui nihil acceperimus , ut in ea fumtus faceremus: propterea nulla obligatione ob- firingimur. Ec tamen facilé nunc & deinceps probari poterit , non majorem effe difficul- tatem promiffa praftandi, quàm hortulano, f; pinacia & brafficascolendi. Etenim has di- fceptationes facili methodo deícribere conflituimus , ut etiam exteri commodum inde ;ercipere poffint. t e *ivefirium er urbanarum arborum fecundum earum» Allitudinem cz magnitudinem nomina. - : PROBLEMA xir ; ICET ex profeffo arborum magnitudo annotanda effet , id tamen fine exceptione Í non fierct. Exempli gratia; I heophrafto Celtis,quam Latini Lotum,Galli Fregelier "4 vocant, Pyri eft magnitudinc.. Sed qui Pyros in arvis fponte nafcentes, cum iis qua: .Iecens in hortis infitz funt comparabit, prxaltas cas invenict. Subfequentes tamen in in- -Bentem altitudinem excrefcunt: Larices Gallis Melefes nuncupata, Abictes Sapizs dickz, SapiniSwiffzs;Platanus Afiatica arbor, Aceres Gallicz Plafzes , Boumelize Frefzes cbampe- Kíres did ; Cerrus, Drulie, Quercus, Ilices, Aria, Alni, Merifiers, Tiliz , mares & feminz, €x quarum cortice funes fiunt, Cedri majores, A fiaticz: Sabinze , & lauri montis magna: ,Iuniperi, qua fru&u nucibus non minore przditz funt, Salices, Taxi, Caftanez, Fagi,Be- .iulz, Palz, five Indica ficus, Milaces, Cerri, Cerrofouvari, Sorbus aucuparia, Sorbus toi- ,Rinalis, Sorbus, Palma, Iuglans, Umus, Populus nigra, alba, & Alpina, Piceze, Picealtri, . & Pinaftri, quos Rheti Gembro appellant, Corni, Caffiz., & Cupreffi. Aliarum veró ar- borum nonnullz minores funt,tametfi ctiam i juftam magnitudinem adolefcant,quales Aunt; Acer crifpa materia, & vulgaris Acer, Zizypha, Sycomorus JEgyptiaca, & Sycomo- ruslralica, aliàs Perlaro appellata. Comarus fuaptc natura pufilla eft,fed ramis expurga- .Iain magnam altitudinem affurpit, quemadmodum etiam Malus punica. Idem faciunt ,Sanguinez virgz albas, & nigra, quasalibi Liguftra vocant., Alaterni, & Sanguinez virga: .Iubrz, mediocres femper inveniuntur. Morusalba & nigra vetuftate magnz fiunt arbo- . I€S. Sic etiam Pyri, Pruni, Perücz, Armeniac & Przcoquzx mali, Napeca,Olez, Mcf; pe .lus, & Cotonez, Siliquz, nonnullis locis incdiocres funt ; fed aliis magna: funt arbores. Sed &Lantana,à $m L Lantaginc differens, & Zizypha, Oleafter , Ficus, Lauroccrafus , Spina nigra, — M —MMÀÀ DE NEGLECTA CVLTVRA STIRT. 1o da nigra, Spina cervina, Spina police, Berberis vulgaris, Spina alba, Groffularia, & Spina gat- zina, & Fraxini montani Orni nuncupati, Aclades, Aquifoliz, Laburnum, Staphyloden- dri, Tamarindi, M yrobalani , & quas Galenus Chryfobalanos vocat, Glans unguentaria & Acacia Arabica mediocres fant. Rhododendti nonnullis Cre:x infula locis, ad xdicu- Jatum trabes copficiendasaptz, quz alibi párvz funt : iftic etiam Ricini adeó ingentes na- fcuntur, ut fcalis admotisconfcendi debeant. Coccus baphica non alté excreícit, neque acidus ille frutex, qui vulgó Ribes appcllazur. Balfami arbor etiam parva eft. Sefeii Zthio- picum frutex, quod Narbonenfis Provincia Cachebugade appcllat, fcmper viret, fponte na- fcens quibufdam locisapud Orgon & Salonem petrzam. Pyrascervina, Rofmarinus,Me- fpilus aronea, Nuciprunus, Le Guerois & Imbriagofa Autonenfis agro Genuenfi;parvz funt arbores. Sebeften, Punicz, Corni, Buxi , Styraces, Sambuci , Coryli, Lauri, Perficz tati ' duracinz quàm alix, Przcoces, Tinus, Cedri Phoeniciz ; Oxycedri , Sabinz , Phylicz, Adrachnes, & Vitices; vetuftate attolluntur. Anagyris non affurgit, quemadmodum nec Paliurus, nec Rhamnus , nec Halimus, & Iovis barbz fpecies, quam Georgius Aericola Diofpyron effe cenfebat, quamque Helvetii Favlepaum nominant. Elxagnus lacus Orco- meniià Theophirafto defcriptus, ex quo defe&tu Lupuli fit acrior Cerevifia, nomen apud Gallos invenit Pisesfe.. Cujus notitiam acceptam referre debemus Valerio Cordo p. m. Gerrano Erfordienfi , in hoc ftudio exercitatiffimo, perhumano & modefto , qui pro fua fingulari bencvolentia (quz omnibus Germanis vulgariter innata eft cüm in Pomerania tum in Saxonia nobiscum offendit, quod manifeftum indicium efl,fzpeinveniriin extre- mo Septentrione nafcentes plantas, quz fub ipfa meridie obfervatz fuére. Rofz Mofcha- tz cüm filvcftres tum domefticz, rubra,albz,& virides, Myrti, Colutez, Aurez mali, Po- ma Adami, Limones, Citrie, Tamarices, Geniftz varii generis, Tamarindi , Lentifci, Afpalathus, Cerviprunus, M achalep, Tithymalus dendroides , Arbor ludz, nuncupata Fabago aut Siliquaftrum, Sfoiarolus, Erica & Phana. Salices, Alni, & Populi inter celfas funt rccenfitz : nam quz pumilz confpiciuntur , prater fiacuram tales funt. Confiderate ulmos Vicentino agro, quz fcalas quodammodo referunt in magnam ufque altitudinem: . nam ita à rufticis duct funt, ut vitesillis maritatz ad fummum ufque confcendant, & in fingulis earum gradibus ramos carum czdentes, meffem & vindemiam in aére faciant. Nonnullz ad agros claudendos & fepiendos aptz funt, quarum aliqua fpinofz, aliz mi- nimé. Halimusagto Hierofolymitano, & in Creta infula, Tamarices in ZEgypto, Squen- dano agro Patavino ad fepes faciendas idonez, tametfi fpinofe non fint. Nam quód híc fepes ex Spina infe&oria , Oxyacantha vulgari , Pruno filveftri fivc fpino, & Berberi confi- ciunt; in Provincia veró Rhamno, in T hufcia Spina Guatzina, & alibi Rubo;id fitquód fingulz regiones iis utantur qua peculiaresillis funt. Inearum albo recenferi poffent, in- tcr fruticeslegitimum Thymum, quod utraq. Lavendula non minüsalté affurgit, T hym-. braà Saturcia differens. Arbufcula eft Chamapeuce, quam Lolmo incolz agro Bergo- meníi & Chiavennenfes cis montem Scalam Schiuferzaip appellant. Thymelex & Cha- melzz frutices femper virent. Hallucinati funt qui Sempervivum agnofcere arbitrati funt: nam arbufcula eft,uti & Polemonia. Q uxdani fine adminiculo fübfiftere nequeüt,quem- admodum Anabafis, Cardamomum,Hedera, Rübus, Smilax afpera & lzvis, Lupus fali- arius, Amomum, Viburnum Ruellii, & Vitis. Plerzque aliz fuum etiam locuni hicob- tinere poffent: fed de iis in Agricultura dicemus,quemadmodum & de Leguminibus (qui- - busGallinullum adhuc nomen imponere norunt,fed fub oleribus comprehendunt) & de tritici generibus: pro quibus variz colendi terram rationes invente, & diverfa aratra cum fuis vomeribus excogitata funt. 'V'os Galli, qui in hoc fcriptum incidetis, quique fupera- tis-Alpibus in Italiam perveniftis,(i quis vos percontetur quà re apud Helvetios & Rhetos vixcritis; refpondebitis pane '& vino. :Sed quo pane ? cx frumento optimo confe&lo dice- tis, quandoquidem illum bonum, candidum, fapidum & bene elaboratum; éndc- - ritis: & tamen fallemini. Anigiturnon pudet ignorare quo veícimini enam iftic frumen- taceum nunquam ediftis,imó ne frumentum quidem iftic ferit « Deindefiillorum mo: las ingreffi cffetis, lapides confpexiffctis deglumanda fpeltz idoneos antequam molatur.- Sed molares lapides,molx & earum rot fuum locum pofl arbores obtinebunt;tum etiam farinz;inter quas illud magis mirum eft, bonum panem é caftanearum farina; noftri vul- garisin modum, parari, quo Genuenfis littorisincolz melioris dcfcu vefcuntur, . | TE wal d » 3 í : a : 33115 * * r viec corc ihoelirium cm pe Wr n - lc Ita 12f£ 1v. 22.6 PURI RIS EELIEOMNLI LISSE. Silvefirium arborum quas Ali c cicurari poffe demonslratum eil, nomina. PROBLEMA xrIII verendiffimo & Illuftriffimo Przfule Cardinale Lotharingiz , pro fua clementia & infigni humanitate, coram Regeé fcheda quadam pronunciatum fuit. Domine, licet ab co tempore quo V. Majeftati concedere placuit, ut qui infignia afi. quot bencficiaab ipfa acciperent, ctiam curarent, Petrus Bellonius Cenomanus fexcentas - librasin penfionem annuam obtineret; plurimi tamen in quos poftea beneficia collata fué- re, cjus decreti nullam rationem habuere. At ille non ignorans bencficia non conferti in viros inutiles, rationes perqui(ivit quibus V. Majeflati fervitium aliquod przftare poffet : exautem funt, quód varii generisarborum femina congerere queat, qux neque in veftris, nequein cujufpiam alterius hortis,aut totius Galliz filvis unquam confpciz funt. Et cüm^ ille confidat , fe ea recentia & magna quantitate nancifci poffe, quali numero, qualiáue loco V. Majeftati placebit, illa ferere & colere fpondet. I taque V. Majeftas non gravetur przciperc Secretariis veftri fifci, uc fine ulla exceptione veftrum mandatum exequantur, fecundum eas fchedas quas pro fingulari veftra benignitate propria manu fübfignatas illi dare placuit: ut ctüm occafio fefe offeret,eo beneficio frui poffit quod in illum collatam fuit, & dc care litteras ubi neceffe erit, illi expediant: & fj pondet rationes fe fübrüiniftra- turum, ut nafcantur V. Majeftati arbores quarum nomina fübfequuntur: : Siliqux, Gallis Careubiers dictz. Suberes, Gallis Lege nuncupatz. - Cocciferz ilices, quz infe&torium coccum ferunt, Gallis Ar£res de Vermiltom c qui perteut l'efcarlate. llices, Gallis Chefzes verds c Eeufes. ». Cerrofouvari, arbores glandiferz in Tufcia, Macale» Arabicum, Cerafi filveftris genus. Loti, Gallis Fregoliers vcl Micacouliers, : Arbuti, Gárboufers, | Zizypha phoenicea & alba. : : Acerescrifpz, quas Theophraftus Sphendamnos appellat. — - Carpiniab oftryis ditferentes. E Anis Iudz, quas Grzci vulgó Coucouchias nuncupant, unde Fabagines & Siliquaftra | E. Gimber Rhztórum, Aleves Gallorum. N E veró cclemus ea qua nos cxperti propofuimus;en vobis exem plum,qunle à Re- Larices, Gallis &2elefes. Alaterni, Gallis Daladers, alis Sanguins blancs, : Tini five Laari inodorz, Italis Lantactri. : Platani verz. Rhamni, frutices fpinofi. | Laburnum, ^s£eors, j D «| Rhododendri, ive Rhododaphnes. Picex & Piceaftri, Pini filveftris gcnera inter fc differentia, & à Pinaftro diverfa; Perlari in Italia vulgares , quas falfo nomine Sycomeros nuncupant. Ez funt quas Syco- " Á— Iralicasappeliamus. Namcis-marinisorisnulla legitimà Sycomorus nafcitur. nagyrides. Li Oricodri, Gallis Caes, fS. 32 Phoeniciz cedii, Ser/ins, : m. Staphylodendri, Gallis Ne cope; : je Vitices. dius eus . T$ Terebinthi, 1 : du ! Rhus veterum. ü | Milaci aut Acylacz, licis fpecies: : ! Phylicz, arbores perpetuó virentes, Italis Salvejtrifg. E 2 . : Orniteli , fraxini montanz fpecies, — iffes, arbores Abictibus (miles, ado ; Ad cujus rei experientiam degionftrandam , fua Majeflas expenfas in binos virosad : : ncgotiura DE NEGLECTA CVLTVRA STIRPE. 31 - "Atboris Macalep appellatio confirmatur ex ejus feminibus quiin Aromatáriorum of- ficinis venalia habentur;quibus iónulli ad abluendas chirothecas quas odoribus imbuere Volunt;yituntur. Nomen eftex Avicenna defürntum,quod etiam ejufdem arboris femini Galli tribuunt; horum feminum füis nucleis exemptorum feledorunijue pondo vili ad- fodum emi deprehendet, qui ea in Aromatariorum officinis perquitet. Si igitur ipforum feminuiri fiis putáminibus exemtorum vile eft precium viliores adhuc erunt nuclei. Mul- t£ répionés inveniuntur ubi fepes ex ea conficiuntur, quetfradmodum V ibibate dücatg & Sabaudia,ubiPmee nuncupatur. ———— — ; mm Loti fexto loco ptopofite, quam Galli fregeliers appellant , fructus adcó facile adquiri ub ; , ] poteft, ^ à28 PÉYRI BELLONIt LIÉEL - poteft, ut eo jumenta onufta habere poffimus ex vicinis Turnone locis,ubi frequentiffima * im, de Ar- borum ata- 1e lib.xx t, €ap. xciv. Pli».lib. xvi 8p. XXXIX. -. Gilitate & millenas habere poterimus. nafcitur, profolo ve&turz precio. Hujus vaftz confpiciuntur arbores ad Zucka Vencto- rum, quas Bagolaro nominant. Binz etiam hujus magna arbores ad fontem Salonis pe- trex, extra portam nafcuntur , memorabiles ob vetuftatem & celfitudinem, us fortaffe (i- milesquas Plinius tantopere commendat, de Romanorum divitiis * agens. "à Pracipi etiam poffet, ut unedoncs exficcarentur in V ivarenfium ducatu & ad S.Spiritus urbem, variifque aliislocisad Rhodanum fitis. Siquis vetó arbufculas cum fuis radicibus erutasdeferendas curaret, fine magna difficultate id efficere poffet. Experimento autem comprobatum eft, facilé noftrum clima ferre poffe. Elegans enim & przalta in Dn. dela Bourdaifiere horto inter Lauros alitur in przdio quod apud Turoncs eft, adeó Lauris i- milis (nam perpetuó etiam viret) ut pauci, nifi diligenter obfervent, dignofcere norint. Si igitur is cui curz fuit ut eó transferretur, contemfiffet ;nullam nunc voluptatem adferrec carum xdium incolis. NON Ad Zizypha quod attinet, non deerunt qui quinque & viginti ejus fru&us, nucleorum fele&orum libras pro fingulis coronatis dent, qui Romanorum more conferi poffint; nam & illicosterrz mandare confueverunt: noftrum autem aérem ferre poffe , fatis indicant quz in multis hortisconfpiciuntur. SUIT RA Aceres crifpz in montium fuperciliis inveniri poterunt diligentia fupradidorum hortu- lanorum fux Majeftatis, quemadmodum & alia varia arborum genera, quarum nulla híc fit mentio, ut nec Ábietum , quarum femina diurno duorum rufticorum labore , tanta quantitateadquiri poterunt, ut arborum centena milia (fi quis totidem defideraret) inde nafci poffent. ; e cAleues Pini funt genus, minus duro fapidioreque nucleo quim vulgaris. Ruftici in Rhetia eo vefcuntur, & quatuor duntaxat affibus Gallicis quadrantal uendunt:itaque par- vz, preter vedturam, in ejus fru&tibus adquirendis faciendz erunt expenfz: nos veró dum iflac iter faceremus,unico coronato tantam illiusquantitatem emimus, ut ci ferenda vix equus füfficeret. Sed rem admodum vilem effc oportet, quz fua ve&ura digna non cen- fetur. Poffet etiam viciniore loco inveniri: nam quinque aut fex difpofitorum equorum à Lugduno (tationibus nullus eft rufticus, przfertim apud S. Andream, qui co non vefca- tur, atque inzdibusadfervet:. Memoria autem repetens fuavitatem guftus hujus feminis, quo etiam multi pauperes ruftici faturari poffent, fi noftrz Gallix opulentiores nonnulli id refcirent, multoties optavi, atque etiam nunc opto, ut illius plantx per Cretz montes adcó vulgatis, Polytrica nuncupata: Afparagos, iis qui nullis fumtibus parcunt, quo palato ferviant, deguftandos prxbere poffem, ad ipfos inftigandos,ut eam in fuis hortis nafci cu- rarent : nam fat fcio, & filveftres & domefticos Afparagos pra illa contemnerent. Sed en videtis ut multarum rerum cenfus pereat,quoniam eas in ufüm perducere non novimus. Latices Ambrunenfi territorio & circa Moriennam adeó frequentes, nullo fümtu com- parari poterunt. Ejus fru&us Cupreffino minor eft, tum ipfa nuce tum femine, attamen ejusintegrum plauftrum ((i quis id negotium fufciperet) vix affe Gallico conftaret. In ca colligitur Manna, & craffior Terebinthina, atque Agaricum: tanta nunc in Rheticisalpi- bus ejus eft frequentia,quàm unquamantea fucrit; atque adeo iifdem locis, unde Tiberius Czx(àr Romam aduchi juffit, ad Naumachiarium pontem concrematum reftituendum. .. Qui lignaunde ignis apud S. Spiritum urbem ftruitur, obfervare volet ex proximis fil- vis delata, nihil frequentius Alaterno inveniet, qui & ad Thermas Romanas & fecpibus eascingentibus frequens eft. Lucenfes fua lingua I/etre, Marchionatus Mazx & Genuen- fis agriatque Venciz incolz, quemadmodum & qui in Valle Ariola habitant, G/jtro, DucisFlorentini in Caftello filuulz Tino virent,fuis caruleis baccisonufto ;imo Reve- rendiffimi Cardinalis Bellai hortus eo cin&us eft. kn Vinctum quoddam Romz adhuc exftat quod à Platano nomen defüm(t: nam ex ca reliqux Platani qux Romz funt, fi verum perhibent, originem fumfere , quandoquidem ramis facilé propagatur. Si igitur tantam authoritatem, qualis memorata cft, apud Arbo- 165 invenimus, cam ipfa rc nunc demonftrare hic debemus. Teitur ó Platane, quz in Afia vallibus fponte nafci voluifti, frigidiore fané aére quam noflereft ;quid oberit quo minus te habere poffimus ? fperamus tamen teadeó agreftem non fore, quin teftui queamus, tametfi ne millefimam quidem fumtuum partem faciamus quos unicus Romanus civis pratftitit, quando cis mare adve&ta cs: nam cüm te nunc femine natam habeamusad quin- tum ufque folium, te hieme confervari poffe confidimus. Quàd fi duodenas, càdem fa- Vix fruticesapud Antipolim & Forolivjuni;totaQue fere Narbonenfi provincia Rham- - So frequentiores inveniuntur. Nard 3 : Labur- LT | dunum proficifcuntur oculis fübjedz. DE NEGLECTA CVLTVRÀ STIRF. (507 7 e. Laburnum, quod Galli 4wfesrs vocant, adcó abundé nafcitur omnibus montibus at- que alpibus D. Claudio, Chambery, & Laufannz vicinis , ut rüftici palis ex eo confeàis fuos agros fepiantjnam materies eft durabilis. Iam in nonnullis hortis vulgare eft, fed non fine errore Cytifüs nuncupatur (aliunde enim Cytifi (emen nobis comparavimus:) florem habet cubitalem, flavum, quem apes nunquam attingunt. Ex ejus materia fiunt arcus ni- gri, tergore albi. ralMegd Rhododendri tiuné vulgares fant riuiltis Galliz locis: cujus rei exemplutn prebere po- teft Abbas Valentinus, vir magna eruditionis & do&trinz, qui apud Pidonesin fuo horto; plurimis raris rebus inftrudiffimo, plurimas alit. Picez in montibus£frequentes funt, & etiam Tarata monte, ombium qui Lutetià Lug- Piccaftri fantii qui ftrobilos Pinis domefticis minotes ferunt , quorum integra filv ápud Ramatanelam Proviriciz Natbonenfis, ubi Chamelzaà Provincialibus Garespe nun- cupatur, Eft &alterum Piccaftri genus admodiim frequens apud Maffiliam ,.& Aquas Sextias, & apud. Gulam ; imó integra funt ejus filv in Domini Prafidis --Deflrets dominio. i Paliuti circa Vetonami adeó ftequentes furit; üt virieta & arva iis claudantut & fepián- tür. Tufci Mareuques nominant. | Oxycedri apud Ourgonem nafcuntur, e quibus oleum fit quod de Cade cognominant; Primüm ifticalbos carbones cbnfpexi, ex Oxycedrorum ftipitibus conflatos.. Qui Saría- nam Genuenfi agro petvenerit , & inde ultra Vencam arcem in Marchionatu Mazano tránfierit; Oxycedrorum filvulam ingredietut;apud Montignofam caftrum Lucenfium; noti ptoculà mari, quorum fru&tusavellanis craffitudine non cedunt. Cardanus Cedro- rum differentiam non intelligens, libro De terum vatietate , confiderare debebat Cedre- lateni ab Abiete & Cedro denominationeni habere (nam hac parva Cedrus baccas fert, cam ob caufam Baccifera cognomínatuür, át alterá conifera) ut nomen ipfum teftatur ;fi- quidcm Elate Abietem fignificat : iraque Cedrelate Gallicé reddi poffet Ceare-fapis. Sed ipfius verbáimpugnabimusin noftrá ftirpiim hiftoria. & Ingredienti hortum fimplicium Pontificis Romz,, Áriagyris fit obvia, quam D. Scipio Pontificis (implicifta in Belvedere, femine natam aluit, & ex illa integram fepem conftru- xit. Scd Venctiis fi quis ejus femen nancifci cupit, Aromatáriorum officinas accedat, &z Fabam inverfàm petat; quo nomine iflic vocatur, & é Creta defertur; Cedruüs Phoenicea, Oxycédro, aut Iunipeto rubro fimilis eft. Serbin Ávenionehfibus vocatur: fed Ragufzi non fine ertore Sabinam effe cenícrit; o epa: Staphylodendri fru&us, Nezcoupez Gallis dicuntur, ex quibus fphzrulz precibusad nu- merum recitandis idonez fiunt; loco ubi fponte nafcuntur , vix tino áffe fingule libre vencunt. ; rib pong Viticesad Rhodaniripas & oftium ubi in mate influit, inveniuntur, cujus etiam femina in officinis venduntur. Rhusin folitudinibus Montelimar * & Auraicz vicinis ad Rhodanum ctefcit, cujus fé- * canló mina in Pharmacopolarum officinis venalia funt. ean 3e Lis t Terebinthi femina facile ea quantitate adquiri poterunt, qua cameli onerari queant : s nam Halep , Damafti, Aritiochiz, atqué totius Syria: incole iis cum parie vefcuntur: vici- «pedum. niore tamen loco montes fub Turnone ad Rhodanum ca obfiti funr. es ren Phylicz ad portum Lefpetie Seudre vcl Sesdre nomen obxinent, & agro Romiatio Salt-ininw rho ftrille, cujus tanta eft abundantia, ut càm proxime urbs adverfus Hifpanos muniretur , Ls espe fcifculi quibus propugnacula firmiora redderentur confe&i , magna ex parte con(ldfeDt 7 «po Sal veftrille ligno. Nonnulliin Provincia appellant Pincerfi,& in Rochabruna apud Lefpe- Meplia- tic Pincervin. : ; unit ^ frog Ornitelli Italorum Ornus Latinis, pumila fraxinus eft , in montibüs-nafcens, que & üpso usa dicitur, ad vulgaris fraxini, x qua haítz & venabula fiunt, diffctentiam, qua g«- ' Mea appcllatur. Perlari Italica funt arbores, à Loto, qua Bagolare dicitur, diveríz. Alii falfo nomine Sy- comoros nominant, . Vix ullus eftagro Ferratienfi qui in fuis hortis nonalat:Sed & Vene- tiis, Bergomi, Veronz, & Roma nonnullislocis inveniuntür. Le ME Suiffes Abietis pecies eft, (irobilos proferens deorfum propendentes ; contrà quàm in Abietejqua ete&os & furfum fpe&antes habet: frequentiflima circa Tigurum & Bernam. Ea cft qua pto Abietc femina intelligi debet ; Montis Aiguebelette pars qua Chambery fpedat, illàctiam onufta eft. e ey ; VN CPracepta 130 PETRI BELLOÓONII ÍIlBEIL - SPracepta fia qui bac cicuratione in campeflribus €9' planis uti volent... jfrve ea [rats im infulis , fue in mediterraneir, accommoda. PROBLEMA XIY. men contineri, quz in campcítribus noftris filvis nafcatur; neque etiam plürima- rumaliarum nomina, quas tamen facile nancifci poffem us, fi neceffarium effetfed ncque infetta fuére nomina multarum aliarum qua nimis difficulter ed ucari poffi unt, licet magná quantitate variis locis reperiantur; ut Limones, Citrix, Poma Adami, Ponice , Pi ftacia, Olex, Lentifci, Caffiz, Palmz, Pala: non ignorans ifta Cicurati non poffe, nifi ma- jorelabore. Neque iftic fit mentio aliarum multis jam locis vulgarium ut funt Cupreffi, Lauri, Accres ladfolii,Sabinz.| Vc ergointelligi queat quznam arbores fint nominate, S qua rationc facile erit cuivis exiguo fümtu carum originem habete; docebitur , üt qui de- fiderer, non modó libras, fed modios, & culcos plenos, atque, fi opus cft , integra plauftra haberé poffit. Si igitur fine difficultate, parvoquc adeó fumtu fingulorum generum ma- gnàm quantitatem nanciíci poffe certum eft, & omnia in feminariis ali; qu velin ligneis capfis, vel fictilibus, vel areolis plana terra fiant; quemadmod um fponte in filveftribus na- Ícuntur; quid oberit quo minus premiffa praftari queant, fi neceffarii homines adhibean- tur ? Sed quis tacere queat, necobiiciat Magnatibus qui poffeffiones fuas in planis & cam- peftribus obtinent; quód majore induftrià arbores alere non nórint quàm Populi & Salicis perticis terrz infixis? quafi veró Fagi, Oftriz, Vlmi, Fraxini, Aceres, Corni, & fimiles in proxiinis filvis nafcentes, frudus & femina non prxberenr , qux: facilé ali poffint? Si ve- rum eft tantam effe ligni penuriam & caritatem in infülis , in Scotia, & alus plerifque re- gnis, ut factido carbone foffili ignem firucre cogantur, cüm tamen agris inutilibus & in- cultis abundent ; hinc difcere poterunt qua ratione cos utiles reddant, modà fibi compa- rare rob pigeat quz illis oftenduntur.. Sic etiam ufui erunt ifta pracepta L'armor incolis, ut vicinotum fuorum L'Aarguet facultatibus juvari queant. Docebuntur eiiam non mo- dó per flumina Elaverem, Rhenum, Rhodanum, Ligerim ; fed & peraliosamnes, earum arborum, five Abietum, Fraxinorum, Picearum, five aliarum femine navesonuftas,à ru- fticis montium accolis comparari poffe : ubi ruftici Faginam glandem atate colligunt , ex qua oleum in quotidianum ufum exprimunt; qua glande integra naves onetari & vili pre- cio emi poffenr. 136 33 E Nec vetó ignoramus, quin foli naturacali natura refpondere debeat; pto flirpis naturá & ingenio; & eandemeffe de plantis & animalibus tatione : nam exempli gratià, nulli cameli, nulli bubali, in his regionibus vivere confpiciuntur, qui tamen in aliis admodum funt vulgares. At hic non reperiuntürquoniam hárum regionum jncolispon funt in ufu. Ariftoteles fcripfit ainos in Gallia propter frigora non vivete , eos tamen Gallicum aérem probé ferre conftat. Sic ctiam planta qux colenda venit, utriufque particeps effe deber, videlicet locis ubi fponte nafcitur. At híc cüm de carum. cultura fermonem inftituimus; V IDETIS Ergototo co [criptó quod Regi oblatum fuit;nullum arboris vulgaris no- - docemus qua ratione cogendz, ut noftrz voluntati obfequentes fint, atquc illas confer- » ', vando, & molliter fovendo, voluptatem & utilitatem ab ipfisaccipiamus; ut aliàs in Agri- Wo pluribus demonftrabimus, fecernentes cas quz ramis pangi poffunt, hiememqQue cunt, ab his qua frigorisinjuriam fugiunt; earum inferendi & adulterandi rationes edo- centes, Iraque hocloco minimé conflituimus difceptare de foli natura, plantarümve cau- . fis, autipfarum & cxli temperamento, quemadmodum nec de carum abundantia & de: fcu fterilitate & foecunditate, neque ad quem ufum fint aptz.. Hic addi poffet, diligen- tem horrulanutm eniti ,ut (ingularia quzdam opera ex plantis conficiat, ut res parvi mo- menti valde infignis appareat. Confpiciuntur in Anglia pergulz ex liguftro tam affabre adz, ut ex ligno ab infigniartifice confedtze videantur, fub quibus arex ad globorum lu- dosíunt. Romz funt hotri, ubi ex eadem planta, & animalia & triremes tam induftrié ef- fidis: funt (przfertim in horto nobilis Equitis Romani Domini Stephani Bouphalo) ut & remi & malus, & gubernaculum & vcla dignofci queant: fimilia etiam ex Myrto; cujus ramiitá ducuntur, ut ejus rei fimilitudiaem quam exprimere volunt, referant; veluti ho- minis equo infidentis,& haftam manu tenentis. Q uifnam, obfecro,in his regionibus ad- huc confpexit parietes hedera, lauris, punica malo, liguflro, & fimilibus quz nuncnon uccurrunt,ita teCtós,ut aulzis ornati videantur? aut caveam hedera te&am in medio hor- AS to, qualis eft Patavii Cardinalis Bembi ? Quis igitur noftros homincs prohibeat, quando - ànfais hortis deambulacra inftituunt, quo minus ca integant hederà , ut Itali ? eas autem Ae E fepes € ; "s 4 DE NEGLECTÀ CVLTVRA STIRP. iii fepesintelligo,qua deambulacra utrinque claudunt, quas Trali Spaliere, Galli Acoudouars , aut Effaullieres vocant. Sed hzc exigua funt prae iis quae antiquitus Romx fieri folebant: nam quis unquam aves , animalia, atque elegantes pi&uras Cupreffi arbufcülis imitari tentavit, ut veteres Romani? Cur autem? quoniam non experimur. Genuenfes nunquam gdificant; quin foramina in muris relinquant , ad capparum non f pinofaruri rádices exci- piendas, ex quibus magnum quzftum faciunt. Sed hxcorinia prater inftitutum, de qui- busin Agricultura. Attamen ne quisfallatur, non ignoramus quafdam arbores ; frutices; & herbas ea quantitate minime iriveniri ut iis uti poffimus,nifi filvefttes,propterloci com- moditatem, ubi facilis proveniunt quàm urbanz quovis loco : nec etiam ignoramus, fo- Jum quod coli poteft,illi przftare quod ad paftionem negligentia quadam relinquitur. Se incampeftribus & planis alia eft ratio: nam qua loca deferta relinquuntur àd animalium paftionem , nihil aliud alere poffunt quàm quod natura foli illis concedit, nifi ferninarió juuaretur. In his veró rebus magna eft plebis difficultas , cüm & in urbibus , lads, pro ratione pagorum unde adfertur, fiat delectus : quafi aurem dimidii miliarisà pago ad pa- gum ditlantis, lac melius aut deterius redderet ; anti nomenti eft etiam in rebus minimis credulitas. Inde accidit ut quzdam loca , lacte carentiad?42gxz nuncupentut. Nam licet Cato paftionis cenfum agricultura: cenfui pratulerit ; credibile eft , eum loqui de iis locis ubi tanta eft foli abundantia, ut coli nequeat , vel propter incolarum defidiam , aut lociincómmodirátem & naturam; quz adeo filveftris eft, ut ca qux fua fponte proferré gaudet, producere permittendum fit, atque omnis ejus cura abiicieidá. Confpicite etiani nunc Anglosapud Rhetos negociantes, & in eorum montibus, Taxi & Laburni arbores cxdentes, quas certa longitudine in affulas findentes in fuorum arcuum ufüm, in fafcicu- los deinde colligunt, atque lacu Valftatenfi cymbis ad Rhenum vfque devchunt, & dein- dc fecundo Rheno defcendentes in Angliam ufque deportant ubiarcus demum confi- ciunt. Cur igiturcarum arborum femina non haberent, fi ea fecum deferre conftituif- fent? Guajacum & Brafilianum lignum, aliaque fimilia, peregrinis & procul diffitis rcgio- nibus delata, magni & quotidiani ufus, iftic fponte & finc cülturá nafcuntur : fed arbores fuprà propofitz,, & quarum enutritio facilis promiffa eft , commodis poftca declaraburi- tur: quod ex profeffo di&um eft, ne id fecretum filentio obtegeremus : nam quemadmo- dum jam ejus rei experientia fada cft, videlicet ut feminariis arbores propagentür & alart- tar: (c etiam facilitasearum femina adquirendi poftea probabitur. - Jgnorantiam c7 negligentiam Colonorum noflri temporis yargti ex fcientia cz diligentia ueterum AAgricolarumo. —— PROBLEMA xv. I r | v1v 5 ricgocii caputeft , ne expenfarum faciendarum rationem doccamus , fed potitis quo pa&o utilitas, quz primarius fcopus eft percipi poffit. Earum rerum; quz locisuubi filvz: ceduntur,etiamnum obfervatur experientia,teftimonii inftar effc poterit, & tanquam füfficientem omhnibufque rufticis jam perfpedtam probationem fuppeditabit;jnempe quód femper arborem aliquam tanquam matrem illfam relinquant; quz femina fuggerat, équibus fimiles his quz cxíx funt arbores emergant. Vitio autem minimé dari poteft quibufdam qui arbores prorfus eruunt , ád fementem eodem loco fa- ciendam : nam id fieri intelligendum eft, ubi filvz: abundant, aut nimniz funt: nec ea ratio- ne improbatur lex quz jubet nullas arbores cadi , quin prius aliz iftic educata fint. Ex nonnullorum recentiorum fcriptis quifpiam cxiftimare poffet , omnia adcó nunc plana & elucidataeffe , ut majores noftros longo intervallo fuperemus , przfertim in agricultura. $ed demonftrabimus (licet preter hujus inflituti rationem) nos prz illis admodum craffos - sudeíquecolonoscffe. Exftant in Provinciis edidta publica,ut juxta viasregias Vlmi plan- tentur. Leges quidem funtaudoritate przditz, fed in agricultura non magni ufus: nam longe przítaret rufticos edocere rationem eas educandi. Quid aliud id fibi vult, quàm,ut vülgari proverbio Gallico dici folet, Divum Petrum detegere , ut tegatur Divus Paulus? hoc eft; arborem é loco ubi fponte nata eft, & ubi optime adolcviffet,eximere, & in alium . locum ad eicurandum transferre , ut iftic pereat ? Exftat infignis Latina infcriptio fupra fontem in Vineto quodam Romano magnifica pollicens , nempe hortum inftru&um effc plurimis varii generis atboribus: attamen nihil iftic confpicitur quàm vulgata per cam re- gionem infttuendorum hortorum ratio. Perinde faciunt qui templa fpoliant ad przdiurmi aliquod rufticum exornandum, ac recentiores quidam xu Ee qüi majorum fuo- z rum 232 PETRI, BELLONILI LIBEL. rum centonibus fcfe amicientes , tandem inopià deficiunt. At venerandi antiqui longa aliter: nam cam conftantiam & diligentiam 1n agricultura praftabanr, quam noftri vix Pli». li.17. imirari queant. Audite quid dicat Plinius: berum, prie quàm. falio veitiantur , [amara (ea m x da e(t VImi (emen) codgeuda eit circa Martias Calendas , cám fisvefcere intipit, Deimde biduo in adbuc Colu- umbra ficcata, fevenda,den[a im refr acfa terra minutatim [uper cribrata, cra fitudize que in Cupre[- pco ad o pluvia [i mot adjuvent, rigauda, DilJerende ex Arearum veni pori ammum im ulmaria ,íniervalfo CB palier pedali in wnamquamque partem. Scd parum eft VlImorum ferendi rationem docere. Audite féilicet aut. qua idem de Populis dicat : Pepula , inquit, eademratio femine, qua VImos ferendi ; transferendi ra AM. quaque ? eminariis eadem c? [luts. Scd an non noftri ridendi occafionem prabuifem us,cüm digitorum. docemusrationem. Alnorum, Vlmorum, Populorum & Salicum feminaria faciendi, nii Foie. Drobaffemus veterum noftrorum Do&torum effe inventum ? Q ux facilior certiórve com- paratio cjus rei quz propofita cft in ulmi aliarumque arborum feminariis conficiendis in- veniri potuiffet, quàm ejus experimento qui gloriatur fe prolem praftare poffe ut habeat " quialioqui fterilis fit? An non ad eam rem neceffaria erit loci prxparatio ad excipiendum Ííemen & obflacula tollenda ? Si quis adeó impatiens cft, ut nullam moram ferre poffit: tà- men etiam invito fcrenda erit, cim non fit ignotum id quod primo anno abfolvi nequit, fubfequente poffe;ut ex iis liquet qui multaanimantia (e poffe confequi defperant ; nam intelligimus boves , fues, oves ,equos, & cjuímodi alia animalia ex Europain novum Orbem delata, tandem adeó multiplicata, ut. nimia abundantia etiam illis (it molefta. Confiderate qua tolerantia, & quanto temporc noflri parvuli educandi fint. Integro fcre anno in utero geftantur, anté quàm nafcantur; & jam nati tam mult folicirudine & curà egent, dum tolluntur, ut perpetuà feré fitcircaillos verfandum. | Sed prater hacc , mille adhuc impedimenta in iis confervandis & alendisoccurrunt.. Sic licet in hujus culturz ra- tione facilitasad(it, temporis tamen oportunitas exfpectanda eft , locus preparandus, & cali ctiam temperies five calida five humida auxilium fubminiftrare debet. Ettandem continget, ut quemadmodum zdes numerosá fobole ira implentur, ut alter alteri impe- dimenrto fit, atque temporis fucceffu nepotes accedant frequentiores quàm iriterdum cu- peremus : Sic etiam colono, ut alias proles confpiciat é fuis feminibus natas, adeó humero- fas, ut fuis vicinis eas diftibuere cogatur, nec opus fit aliundc eas acccrícre, quinimo tan- dem multas ctiam eruere, vt rcliquz jam rariores fadüx, commodius adolefcere & auctio- rcs confürgere queant, neceffe erit : nam tempore fenfim labente, tellus , minime otiofa, perpetuó producit , nec deterior aut magisctlocta idcirco redditur, fed ipsà fcmper pube- fcente, ca qua profert fenefcunt.. Ad feminariain filveftribus facienda , five locus muris cin&tus fit, fivc filvofus, (ive campefler, aratro duntaxatterra vertenda erit, non autem li- gonibus, ut quam minimum ficimpendii. Mira efthominum igtiorantia, qui e fuis ope- - ribus utilitatem quzrentes, vivaria in tam amplam longitudinem muto concludere qui- dem norunt;attamen quibus ca explere poffint non habent , nifi ab.iis accipiant qui vix millefimam partem foli quod ifti muro incluferunt, poffident. Eam ob caufam pauperes feminaria conficientes, in opulentorum defidum, & rem domeflticam male curantium ufum nati plerumque funt. Sed quosobfecro nunc umbtáculis frui fuis x dibus vicinis,aut vivaria probé confita obtinere videmus, nifi eos qui curam & diligentiam in ea re adhi- buerunt ? Txdio, omnis boni hofte, multa praclara opera impediuntur, Nam ut finguli prafentibus fru&ibus uti vellent, fic affem przfentem habere malunt quàm aureum coro-. natum diutius expedando : aliter tamen fentiendum in hujus culturz pertinacià; neque Wes mora quenquam offendere debet ; quandoquidem etiam nepotum habenda , Tatio. Quo anni tempore paranda [int nece[[aria ad [iloefivium. arborum culturam. ! PROSLEMA xvr. P LERIQVE fatentur arbores quarum fructu vefcuntut, ab avibus habere confitas : nam & luglandium poriffima pars, qua: cx vineis eruitur, à cornicibus iftic fata fuir. * Sicctiam Sturni pet deferta convenientes , occafionem przbent ut multi iftic olea- ftri nafcantur ex Olivarum nucleis quos cum excrementis eüciunt; hi deinde in oleas infi- tionc cicurantur, Idem contingit multis locis in ipfis etiam turribus, ubi Turdi & Meru- lzexcernunr, ut nuclei integri temanentes, & iflic germinantes, inarbores dcinde ado- lefcant. e gir noftras Cupreffos & Lauros, aliasque fimilesin noftris hortis nunc vulgarese fil ibus originem habere ? Quisunquam credidiffet Roremmarinum adeà di Dy UL EIN ur. "iat poe - DE NEGLECTAOCC.CLTVRAC STERP, |, — 423 tradtabilem fore, ut femper virefcens, hortos claudere quear, & omni loco proveniat, ubi (ata fueric ? In memoratarum rerum confiderationem , quz duntaxat feminum conquifi- tionc difficiles funt, etiam provifüm eft ne quid deficiat. Itaque docebimus,quando jam cnatz erunt, eas confervandi rationem neceffarió fequi debere. Idem accidit ei qui fuprà memorata femina habcre vellet;ac illi qui uvas aut nuces decerpere: nam fi vincta accedat anté quàm maturz fint vuz;agreftam duntaxat invenit; fin ferius, jam putridas deprehen- dit : fic de nucibus, quas fi przcociüs decerpas; virides ac molles; fi veró tardius, putami- na duntaxat in arbore invenies. Et quemadmodum annus unicam zftatem habet fic uni- cum femina colligendi tempus eft,& unicum ver ad ca ferenda. Quifquis igitur ftato tem- pore non adveniet, nempe autumno,f(ibi in proxinium annum exfpectandum cffe ftatua. Ne omnibus quidem Regis, aut Carfaris, imo etiam Turcarum Imperatoris facultatibus vnica (eminum Pinaftri , Laricis, Abietum , & fimilium vncia zítatc redimi poffet: cum tamen illorum eraundatorum ca quantitas qua equusonerari queat, minoris quàm aurco coronato redimi poffit autumno,fi quis tempore in hanc rem incumberet: nam cüm in fil- veftribus, & abundé nafcantur, nullum nifi in iis colligendis fitimpendium. Indc fit ut oportuna tempeftatis meminiffe oporteat qui fuas res commodeé peragere velit. Legiti- - mum ferendi tempus eft ver : eft tamen & aliquod difcrimen , fecundum vulgare prover- bium, quod omnia tempus habere nos monet. Sic etiam pleraque femina germinare non videmus nifi ante hiemem confita. Scd quemadmodum Bellum arma explicat, omniá- - que perturbat, diruit, & corrumpit, & agriculturam ceffate facit: (ic pax xdificat, reftituit, leges ftabilit, lites dirimit , difficultatefque earum rerum quarum demonftratio in con- templatione confiftit, difcutit; quo tempore vera eft agricolandi occafio: nam quemad- modum di&um eft ,cüm omnia tempus habeant, Colonos requirunt qui ca.dirigant , etiam in hac cultura quz tantundem belli quàm pacis ufibus neceffaria eft, & tantundem voluptatis quàm quzftus adfert. At quis nefcit, quód ut natura non cft formofa,nifi ob operum fuorum varietatem : fic etiam rerum rufticarum pulchritudinem à fola divertita- te quz oculisobiicitut, procedere ? Deinde qui confiftere poteftea diverfitas, fi utilitas ab ca fcjungatur? ; : : eNonfore difficile, Cedros ii pes quain Cilicia e Syria nafcuntur, . | atque alia pleraque arborum geuera,etiam [me impendio educare, fí quia id negocium fufcepi]et— Ce wrrnmkr: V E xL PROBLEMA XVI Ue T TN, . ISCEPTATIONES dchac Cultura, comparati poffunt cum iis quz de Archite- l5 &ura fiunt: nam quemadmodum Architectus vel loco difficili vel plano exedifi- cans, ad loci naturam fefe accommodat; ficetiam Colonus.' Vt item ineptus cefi- feretur Archite&us qui ubi lignadefunt, & latomiz abundant, lateribus excoquendisope- ram daret: fic etiam non conveniret cenfum & pulchritudinem labore difficili comparare, cüm aliàs facilé adquiri poffint. Scd utrumque & loci naturam, & Archite&tiingenium, fequi neceffe eft. Nam & Principes viti apud antiquos, mercatores liabebant, qui navibus ad id fabrcfa&tis marmora porphyritica & ferpentina undique conqtiifita convehebant,ad fua palatia Romana exornanda, neque latomiis fuis, neque lateribusuti volentes. Illorum ctiam exemplum fequi poffent , qui fuis prediis rufticis exorriandis per agriculturatii in- cursbunt.. Nam qui feminaria conficiunt ex earum arborum gerietibus quz in proXiniis - filvis nafcuntur, contemnere videntur fingulares eas arbores quas aliütide habere poffent, & qux magnum ornatum fuis przdiisadfertent. Etnc jam dicta repetamus ,c üni brevi- tati ftudcamus, certum eft Zizypham albata qua nunc vulgaris eft in multis Franciz hor- tis, & à vulgo Oleafter perperam nuncupatur, aliunde advedam effe; mirum tamen eft in Italia non confpici,bortumque Florentinum & Pifanum & Patavinum ca carere; Plinius Zizypham Cappadociam nominatlib. 21 .cap. 9. Tranfet, inquit, eratis ad eas coronas que várictate fola placemt, Dae earum [uni quando alie flore constant , alie falio. Fleremn e[fe dixerim Genijl as (namque C iia decer pitur luteus) item Rbododendren : item Zizypha qua c Cappadocia ve- cantar ; bisedoratus [imilid, Olearum floribus, Scd quis nobis au&toritatem iftud afferendi dc- diffect, nifi abipfis Cappadocibus edodtieffemus ? Confiderate illum apté dixiffe ejus flo- rem odoratum; fimilemue Olea flori. At cümi ejus folia fingulis annis fint decidua, Oleafter effe nequis. Verum de hiscommodiüs alio loco." Sic etiani Sabinà é montibus originem traxit: quz licet jam omnibas hortis vulgatis fit , zm moltis Phtygia : | Y 3 vertice ETT PETRI BELLONMII! LtBEt. Put vertice tullaeftarbor frequentior. Atque fi earum qua apud nos confpicitur flirps ex: ftindaeffet, à filveftribus eam reftituere non effet difficile; quandoquidem maritima iti- nera commoditatem ad eam rem praberent. Quemadmodum igirur hoc Sabinz genus ramis propagatum cft, fic & alterum poffet, cujus veteres toties meminére, & oin, bun- dantia fpontein Afiz montibus nafcitur , quanta primüm in Olympo. Accommodetur hocexeniplumad rcliqua arborum genera. Poffemus autem euam his plura. pollicen, quz in fcheda Regi exhibita contineri diximus, fi de rebus longe petitis quaftumab aucu- pibus five aliis mercatoribus fadum in exemplum adduceremus.. Nónne oportet aucu- pes in Septentrionem , & Meridiem, Occidentem & Orientem vcla faccre " Europam, Africam, & Afiam peragrare, atque iftic fua retia in filvis expandere, ad butconcs, aquilas anatarias, zfaloncs, accipitres ftellares aliasque rapaces aves capiendas , atque illas huc- ufque devehere? Confpiceremásne cas, nifi certi effent, parata pecunia illas v cndendas:Ad genustamen propagandum non emuntur,fed duntaxat ut Principibus viris delectationem adferant. | At fi quis hujus voluptatis impendia confiderabit , atque cum expeofis que in hanc culturam facienda funt comparabit, nónnc longé excedere cóperiet? Quemadmo- dum autcm noftrz filv plerique locis Oftryis funt contitzsalibi vcró A bicribus, alibi Pi- xeaftris & Piccis,& alibi aliis:fic l'aurus mons Cedris,iis quain Libano monte proveniunt fimilibus,abundat; quarum quantam cupercmus (eminum quanuratem habere liceret, vi- loorietiam precio quàm quiszftimzret. Nam (i mercatores & aucupes,qui eam regionem . adeunt, inflitucrentur , cum fuis avibus ca referre poífent, per Tripolim; quandoquidem fingulis menfibusnaves indc foluuntin It4liam. Sed quemadmodum mercatores ca dun- taxat adferre folent qux brevi vendituros fe fpezant : fic nunc pleraque ignota manent, quoniam in ufu non (unt; veluti multz arbores in montibus lauro, Olympo ,& Amano, filvisue in quibus aucupantur nafccntes , & veteribus nou , quarum femina advehere poffent, á certi effent ea fcfe venditutos; ut luniperi majoris & Acacalis fru&us, & Tama- ricis nuces. Quiscrederet Acaciz gummniin. Arabia lesctum,8z Guajacum e novo orbe pc- ticum, Brafilium atque alia pleraque percgré dclata , adcó vili eftimari poffe , ut fingulo- rum pondo panis (ut aiunt) fragmento redimi queat ? Adhuc fiperfünr qu: aliquando fe- mina é Cedii ftrobilis Afia delatis excufferunr, átque tcliuri copimiferunt, &inde natas Cedrosconfpexerunt : quasciim fur quidam non commodo tempore cruiffet, casquc ne- gligentitis curaffet , tandem perierunt. Cum igitux Ccdrus illic ;n altis frigidisque & opertis nive montibus nafcatur ; noftrum cxlum non fore illi ma gisadverfum quam illud, ^ credibile c(t : excmplo Arboris vitz, quam Rcx in fuo horto Fontis Bella-aquz alit € Ca- Li.Hif. nadasmovi Orbis delatam. Ipfe Theophraftus teftatur majorem Cedrum in Cilicia per- fap.3. inde provenire atquc in Syria. C wprej]us emiim ibi, inquit, exe£erat, in Creta. videlicct Oa Cilicia Syriáque Cedru. & 6. cap. lib. 4.ait: -Quin 44 nav.lem materiam Cedrum Syria cicpit, cáque. 4d triremes. wtuutar, - Si igitur nulla difficultas obíit quo minus in hocregno nafci -queat ctiam levi impendio, illa ipfa, inquam Cedrus, cujus Salomonin facro codice me- Aninit; annon effet arbor quz ftru&turas potenuffimi & celebratiffimi Regis exorharet? -quaQue paulatim ,brevi tamen; vulgaris fieri poffet, nonmodó iniptiusatquc aliorum hor- , uis fed etiam in hujus regni filvis? nam fi tanta facilitate & tam parvo impendio, magna &jus feminis copia comparari poteft, & fine difficultate terrz commiffum enafcatur, quid ;quaío oberit ? Olim cum pincarum nuclei fele&ti fao putaminc exempti & rccentes,quin- ' queaut fex dumtaxat affibus apud aromatarios in fingulaslibrasvenderentur,omnes mi- — : Sed poftquam refcitum eft; íilvas cüm apud Aquas mortuas, tum apud Raven- . na,ad binain. circuitu miliaria Pini arboribus conftare ;defitum eft mirari imó nimis ; gtandeprecium corum cxiftimatum cft. | Si quis Maffilia effer, & cquorum. onera com- E58 . parare velle, fingulaslibras nucleorum, integrorum vidclicet, & non confradorum, qua- SOURE .jtuor tcrupciis ,aut ad (ummum fex (qui dumidiumaffem Gallicum conficiunt) redimere «poflet. Quid ergo in hac re prater veturam zi (umandum eft? omis uifi5n : : YT vt PEE a Li. : eEXE : : ent. S "m c mult orum cenfum auctorem futurum... uM E 5i Galin opnulls locis betyo[a e torfrdec]a arluflare "vel 1 MIS n mono iof ^"PRosIEMA Xvtrt. ec MR EN a D oDumvesgnmulir-isbndcg egmobsi sb? Vanni LIS S «A NTYM abeflut Culture cenfus perpetuó refpondeat, imó plerumqüe variet pro (ovd M.sden &temporis Tation; permutationis tamen ufus femperin univerfo orbe fuitac —Owomter erit Hac có dico quoniam adhuc de iis arboribus flye ibusagendum fupererat, "- toy E :z e zem quas - (—— mm RR (o WDR DE REGLECTA CVLTVRA STIRFÉ. i quas ob vitium culturam, quz illisincumbunt;cicutari neceffe eft. Cultura farià eft multis nationibus commoda,cüm vites quzdam fine pedamentis confiftere nequeant, ali per- £ulis incum bere dele&tentur, & aliz arbufculis : etenim omnibus nota eft vitis natura,qua ab imo monte ad cjus ufque faftigium confcenderet, fi duceretur; inde fit ut fingulis annis putanda fit... Siagros arbuftandi ratio, hoc eft, vites ferie quadam plantandi juxta arbores a plerifque nationibus cognita effet, meliüs cum iis ageretur: nam pleramque annuos cen- fas valde imminui videmus, quoniam folum apté colerenon norunt. Nónnc oportuit Plinium multis fuis exploratoribus confidere, cüm ornato fermone dixit, 47s ratio; nift Italie conce(JA citm tam longo iudicetur evo. ac fi affcreret agros in arbufta tradácendi ratio- nem nondumin Galliam tranfiiffe. Sed incommoda qux ex fimili defe&u procedunt, poftea dicentur. Hinc fit ut Principes viri, qui adhuc Roma poffeffiones obtinent; cum hortos fuos,qui veré eriam funt hora ,defignare volunt, vineas nominant: eorum loquert- di ratione id fignificante, ut quod nos agros fepibus claufos , aut vivaria , aut hortos voca- mus, illi vincasappellent.| Propterea audimus, vinea talis Cardinalis aut Principis, licet verusfithortus. Arbufculas in quincuncem ordine difponentes , & juxta fingulas, vitis flirpem conferentes, fimuladolcícere finunt ad exiguarum Ceraforum altitudinem , non majorem : caue ratione loca illa multó gratiora afpe&u redduntur. Hic tamen locus ut de variis arbufti rationibus agamus non poftulat : nam arbores nunc occupatos nos difti- nent. At ut noftri majores iftam in loquendo promptitudinem & alacritatem habuerunt; fic nobis multo peritiores in cultura ratione fuerunt: ac non modó in cultura, fed etiara inomnium rerum natura. Sed nequc hic locus eft ut de ftirpium natura agamus, cüm de ipfarum culturanos agere jam profeffi (imus. Poftquam eigo Plinius dixit : Arbufé ratio 1ii.17.63. vili Italie conce[Ja : fübjungit, mobilia vina mon wifi in arbustts , C im bis quaque laudatiora fummus , ficu uberiora imis: adeb excelfitate proficitur. quafi diceret, vités humiles majorem vini quanui- tatem przbere,fed fublimesarbufculisincumbentes,laudatiora vina dare. Omnibus por- ró confideratis, tam varia eft arbufti ratio, quàm vitium colendarum ratio in Gallia diver- faeft. Sed dc hisin Agricultura. Idem Plinius fubjungit : Hac ratizze e$ arbores eliguntur. Primaomuium Vlmus , excepta propter nioam frondem Attinia (quaft innucret ulmum latifo- liam non convenire, quód nimia fronde abundet) deizde Populus nigra eadem de caufa, minis dena folio. Non (peruuat plerique C Fraxinum, Ficámque C Oleam, (i nom fit umbrofaramus. Hic recen(üit altas arbores quibus vites maritantur; ciendum tamen eft;fingulisannis tum ar- bores tum vitesputari. Przterca addit : Trawpadana Italia prater fuprà dtéfas, Corno, Populo, — T ilia, Acere, Orno, Carpiuo, Quercu, arbustat agros , Venetia Salice propter uligiuem foli. Vv verà fuprà dictarum arborum ufum docuerat, voluit etiam cas recenfere quibus tranfpadana Italia utebatur: quarum caufa hoc fcriptum produximus. Videmus crgo fingulas provin- cias arbores fibi peculiates accommodare : nam plerifque aliis locis, alia ab co non enume- ratz in ufu funt. Kaque quemadmodum finguli apud fc nafcentibus utuntur : fic Roma- nia incolz verfus Spoletum vites fuas füftinent Terebintho, & apud Narni & Tarni Sili- qua filveftri, five arbore Iuda. Atlocisfalebrofis, nulla Loto convenientior. Romanita- men o Acerisgenere dele&antur, àb illis 0piz cognominato: quod probé convenit ad ca quz de Acere & Carpino dicta funt, interpteranda. Nam Sphendamnos fané in fummis 3 montibus nafcens, ab Opio illo differt, cujus folia ad Hedejam tnagis accedunt. Sed,an : d non Theophraftus ipfe ci fententiz quodammodo fuffragatur, quz noftris Gallis erroris anfam praebuit : dum fcribit omnia Aceris genera folium ut Platani fifum obtinere , no- ftrum etiam Plafne vulgo di&um comprehendens ? Sed quoniam Plinius ex eo defumfit quz de Acerc tradit,locus confiderandus ubi de Carpino agit: Tertium genus Zygiam (inquit L1. sap. dc Acere loquens) rubeatem fffiili ligno, cortice livido, C fcabre.. Hoc alii geueria proprii e(fe ma- 5 lugt,c* Latin? Car pinum appellant. Quod confentancuim eft his quz apud Ihe De biftor. leguntur, fcribentem : A7 ver? Olympi scole Zyeiam (interpres Carpinum vertit)" faNam plan. lib. 3. gatius (fe volunt : «Acerem plan etiam nafci. Nónne igiturid eft accommodare fe, dum fil. ^*^^ - Acftrium arborum femina ferimus, uc arbores nafcantur fuftitiendis vitibus idonéz , & il- larum naturz vim inferimus, é montibus in plana defcendere cogentes ? At rion prater ra- tionemid fit de Carpino & Orno: qux pumilz cüm mancant ; aptiores funt ad fuftineri-. das vires quim Fraxini & Aceres, qui in altam affurgentes minus idonei funt montanis ' atboribus. Gonfideremus quxfo, in quo majores ad vitam traducendam fiant expenfz,in poráneai in cibo; tum demuni comperiemus verum effe quod vulgo circumfertur; paulo | 1ninoresini potuyquàm in cibo : fed & potus & cibusab agricultura proficifcantur. Atque fi multz difceptationcs dc cibo inftitui poffunt , multo adhuc majores de potu , & pouo- / num generibus faciendis. Sed non parva admiratione dignum eft, quód per Romaniami;. Z quz optimis vinisapianis abundat; incelz rotundisvinis deledantur, nos veró quadrata; — ^ VV a4 [hocce — 236 PETRI BELLONII LI3 E f. i [hoc eft bene matura & ventriculo utilia] tum etiam linguam vellicantia expétimus: vé. rüm fapores feré pro ratione qua vinain lacunis fervere finunrur, concilrantur. Preterea non fola diutina frigora impediunt quo minus vites conferi poffunt, cum Zgyptus (ubi frigora accufari nequeunt)earum culturam refpuat.. Homines tamen ob eam caufam alia liquorum genera comminifci non dcfinunt : nam & vinum ementiuntur , natura cüam quodammodoillis fefe accómodante, ut fi vitis minime fit, illa planta qux liquorem cum przbet, folium tamen viti proximum habeat; & infuper cupiente , ut non minus quàm vitis pedamentis & ridicis fulciatur,& illius penuriam,alterius commutatio fupplear. T ua igiturcau(a, Lupule, enutriendz funt arbores,qui nullum frudtum. prabere potes,nifi ful- ciatis. Sed & alia inventa eft planta,qux robur atque odorem cerevitiz addit,quam vulgus Gallorum Pimente, Flandrorum Gage/ appellat. Sed ad vitem noftra redeat oratio. Si vitz: humana parsaltera, caque ctiam potiffima, in ea conflit, nónne deca difceptationem in- flituere convenit? An non proprium munus cít corum qui dc faporibus judicant apud Principes viros, ut in potionis negotio illos de vini & vitium in ipforum regno nafcentium naturacdoccant? Nam quandoquidem illis nobiliora vina deligendi provincia data cft, ejus dele&us rationem eos minime ignorare,fcd eam ufu quodam confirmatam aliis com- municare decebat. Vos igitur, ó Cellarii, qui hacatque illac per Regni provincias difcurri- tis,atquecarum vina deguftatis; veftri ordinis aliquis tandem rationem adfcrat,cur vinum vino praferatis. Nemo rufticorum eft, qui non refpondere queat ; ideó praferri quód il- lius palato magis arrideat ; vel qui ea loca quibus naves exotica vina convehere folenz, adiens, ex nobiliffimis deligere non norit, perinde atque vos. At dicite : Campanica vina, folo cretofo naícentia;alia veró locis calculofis, aut fabulofis aut argillofis, aut glarcofis na- ta, talia vcl talia effe, nomina illis velà Bibraáe, velab Aurelia, vel ab Andegavo, aut ut vobis magis placebit, indentes : & ctm de vcftri regni vinis pronunciaveritis, externos f- mulabitis ut idem in fuis provinciis agant. Q uód fià noftro inítituto alienum non effer, parum abeffet quin hoc fcripto Przfectos qui 1n rapacibusavibus comparandis fumtusfa- ciunt, orarem, ut cjus artis peritis przciperent, idem exemplum fequerentur. Verüm ex- tra limitesarborum culturz noftra evagaretur oratio, fi hic vel dc illis, vel de vinis, vel de vitibusageremus. Quoniam tamen non incommode accidit ut recitaremus quid apud Latinos fit Arbuftare agros ; non potuimus non (übjungere, conducibile admodum furu- rum fi arbuftandi ufus in Galliam etiam tranfiviffet, Nam plerumque ea provinciarum loca qux magis lapidofa funt, & ad omnes rcliquas res inutilia, majorem cenfum incolis adferrent quàm cetera, ut in Romania accidit, ubi in meris interdum Ícopulis & faxis,nul- la feré terra afper(is, (cmcl fuas arbores ferie quadam plantantes, & vites juxta eas confc- rentes, eas deinceps circa radices non ampliüscolunt , fed commodo tem pore (ingulisan- . nisputantes inde ligna & vina fibicomparant. Commoda effet hac ratio Biturigum & aliarum multarum provinciarum petrofis locis, przfertim veró Altz ri pz vicinis: nam prater lignorum & vini colledionem qua fieret, ( ubi aliàs locuftz vix inveniant quod de- paícantur) pecori etiam füb arbuftis non deeffet pabulum: imo ejufmodi locis lapidofis ad fcmentem minime aptis, & in quibus nigra fpinz fua fponte libenter nafcuntur, commo- diifime agri arbuftari poffent; nec metuenda effet ferrcorüm inftrnmentorum attritio & corruptio, cüm vites iftic plantatz, nulla foli culturá amplius cgeant: certum enim eft, ea loca vulgati ratione vinearum culturam non recipere. Rufliciin hujufmodi arbufli ratio-- nibus, arbores in feminariis educare confueverunt, quas deinde cum novellis vitibus tc- nerasplantant ; zcquali matrimonio eas conjungentes, ut (imul adolefcentes , unà confe- ncíeere queant. mde | fempedimenta in flirpium cultura et earum. cognitione occurrentia. PROBLEMA xrIx TARVSTRA, utfummatiin dicam, ftirpeseducandi difficultatem pratexetcolonus, (i nonnullarum quas nafci velit femina habuerit : nam modó diligenti colono femina prabeantur, caque telluri committat, ipa minime invida,qua concredita funt ad fui ornatum & elegantiam producere duntaxat ftudet. Iuvarida igitur eft, ea quz illi noxia . agnoftimus, tollendo. Itaque ingratitudinis notam effugere non poffunt, qui carum ar- . borumquasconfeverunt umbracula quxrentes, adeo ignavi funtyut cas hieme, vel (altem '—. Rovovere, à vermibus non repurgent, videlicet ab erucarum nidis, quos papiliones exorfi at; quofquc facilé in extremis arborum ramis,anté quam folia germinare Span om qot pa x picere DE NEGLECTA CvLTVRA STIRPE. QUA. fpicere licet: nam paulo poft ea przrodunt,& depafcuntur. Atfeminaria, in fidilibus,fivé in areolis in(tituta, graviorem hoftem non habent lumbricis (qui radiculas przrodere fo- lent, & meatus in terra facere) atquelimacibus , qux germina abfumunt.|. Vtrique ma: gnam ovorum quantitatem páriunt vere, quibus teftudinum & ferpentium more incu- bant. Eamob caufam Dn. Renatus Bellaius terram cum fimo decoquebat, eamque hac ratione à fimilibus infectis repurgabat, & przparabat, ut quacunque illi deinde crederen- tur, finc difficultate reciperet. Quemadmodum porró calor, in naturalis defectu; ficarté temperari poteft, utab eo ova excludantur : fic excogitatus eft pulvinorum cx fimo ufus. Sed enam ignis adminiculo quidam ufi funt non fine fructu: quod fané notabile eft, & ut inter agricultura fecreta referatur, dignum. Quinimo confpicimus femina ab avibus de- vorata brevi fpacio germinare, ut ex glandibus patet,quz in palumbibus necatis inveniun- tur ,atque ex hordeo in nonnullarum avium ingluvie reperto. Nónne igitur cálot & hu- miditas ejus rei caufa funt ? Sed hzc de induftria produdia funt; tanquam teftimonia viro- rum experientiá clarorum , & qui demonftrare poterunt, centies millenos arborum ftipi- tes ab ipfis non modó enutritos , (ed etiam tranfplantatos; ut evincamus nullum femen; cujufcutique tandem plantz fit,atque quocunque tandem loco feratur , in terra ünquam perire, nifi fuprà di&a infe&a ea corrumpant , aut vicinz alix plantz natum fuffocent : cujus reiexemplum efto quód in frigidis Septentrionis regionibus Caffia, Palmz, T hama- rindi creverunt , nec defint qui Acaciam cubitalem & egregie virentem in Gallia natam vidiffe reftari poifint.. At noftrum cxlum minimé ferentes, gelu corrumpuntur. Eft prz- terea aliud animalculum Gallis Courtil aut Labesreur nuncupatum, media patte Talpam, altera infe&um referens , maxime inimicum tenellis planus. Talpa autern radiculis & lumbricis quos terram fodiendo invenit, dumtaxat vefcitur. Ad abigendas formicas; Ti- thymali cujufcunque generis plantz ex aqua decoctum utiliter ipfarum latibulis infperei- tur. Adverfus veró Mures araneos & Talpas, nullum aliud remedium , quàm ut capian: tur : verüm quidem eft in feminariis unà cum feminibus nepam defodi folere ; ut arcean- tur, & ingreffu prohibeantur. : : Differentia veró conftituenda eft inter ea quz feruntur unicum duntaxat annum dura- tura, & illa qu: diuturna futura funt: nam arborum fatio, ab herbarum, quarum frudtum aítate fperamus, fatione differt. ut exempli gratia, qui citrullos & cucurbitas Maio menfe primüm fereret, earum frudtum maturum illà eftate non confpiceret,cüm certum fit fri- gora adventuraanté quàm maturefcant: ca de caufa artificiali calore earum natales pro- moventur, fatione anté quàm hiems expirárit fadià, quoniam fruftranca effet omnis alia fationis ratio : quod tamen contrà in arboribus evenir,quas nullo calore, nullóve alio cultu elicere poffumus, fed diu (ub terra latére debent... Imó nc Phylirez quidem à Diofcoride defcriptz, & à Theophrafti Phylira differentis, femen,vel in areola aut feminario ante de: cimum menfem nafci voluit. Itaque patienter tolerare debemus feminüm nonnullarum arborum germinationis moram. Quemadmodum autem natura aquam norinüllis avibus ad vitam fuftentandam diftribuit, fic illorum pedibus membranas fecundüni digitos ex- 'tenfas dedit, qux tamen terreftres reddita, vitam in terra fufteniant , pullofqué exclüz dunt, nec unquam in aquam regrediuntur: quod comprobari poteft exeniplóanatum & anferum , qux interdum educantur iis locis, ubi vix in ipfis puteis aqua invetiitur quam incole bibant. Similiter accidit quibufdam arboribus, quibus natura frigidis locis , iri montium verticibus, domicilium concefferat , qux tamen in plana defcenderunt, perito- rum quorundam patrum familiás diligentiá, qui res eftimare atque in ufum traducere no- runt : peritum autem patremfamilidsfive oeconomum non intelligimus vulpgariloquendi more, quo avará denotari volunt, quodammodo ignorantes liberalitatem mediam conft* ftere inter avaritiam & profufionem;fed vulgus addit,Principibus viris peculiare effepecu- nias profundere quidem noffe,minimé auté cas adquirere. Ead. dc caufa indecés cénfetur; cim quilibet exiftimat fealicui gratum fore,fi eum mutuz fi uméda pecunia rationes edo- ceat:ctim tamen longe convenientius effct,fi alieni eris perfolvendi rationes ci deronftra- rct. Sed in oeconomiis vulgare eft;ingulos pluris xftimare frudus fuis przdiis aut zdium cenfü collectos,licet paulo pSERC C oH aliunde conquifitos,tametfi meliores. Sed de przdiis,vivariis pifcinis,aviariis atque columbariis aliàs agemus.Quoniam porró hoc loco certum defe&um in flirpium cognitione demonftrare conftituimus , ex ipfatum cültura eum defümere decet: & unius duntaxat aut alterius exemplo demonfttabimus: nam quoríam tot repcrita difceptationes de tinius flirpis natura? quz mille affirmativas & to- tidem negativas in magno hominum coctu exaudiri faciunt , ciim nulla ratione confpi- cienda przbeatur? Nónneigitur mirum eft , oculorum aciem fatigari , auditu defatigari . monpoffe? propter banc tamen nullum imminet vifüi periculum ,cüm non:exftet. fine da E YV ; formidine | T SERTOROI-SBELIOSIEPOLIEE IET Lib 17.6Àp. 16, Lib.demor- bis, formidine ergo oculos infigniter apertos prxbebimus, atque ut una illius radicula con£&vi poffint, liberum permittemus : cüm tamen cjus vel integras libras, vel etiam centenas ad- quirere facilé poffet quifquiseas habere cuperet. Quo igitur modo fieri poteft , ut adeó facile apprehendi queat, quod aliustam diu animo concépit ? Viginti jam elapfi funtanni, quód publice proteftati (imus,nigri Ellebori loco Aconiti radices cxhiberi,cü m tamen fine | difficultate legitimum Elleborum haberi poffet. Qui per Valbrumbanam iter faciet in Bergomi limitibus, biduo integro inter Ellebori plantas verfabitur, adcó clegantem fio- rem geftantes, ut fimplices rofascum magnitudine cum coloris rubri * clegantià,tum odo- ris fuavitate fuperet. Merereturergo Elleborum femine in hortos transferri, at inter ele- gantcs floreslocum obtineret. Nónne igitur demonftratio eft fuper defc&u cognitionis plantarum, cüm hac adeó negligatur ? Sed ut expcrientià id verum cflc com probemus, perquirantur materialiftarum hujus regni officinz , & re ipfa comperietis,id quod vobis Elleboriloco dabunt, Aconiti radicem effe, parvo napo (imilem.. Quid juvaret illud adeó diligenter obícrvaffe ad ipforum etiam Olympi & Idx montium radices , tum ctiam in Phrygia & Creta,ni(i ejus tam confidens narratio fietet, quàm animose noftra offa confra- &ioni expofita fuerunt, velarbores confcendendo, vel ferpentes in fcopülis perfequendo; non minore forfitan voluptate, quàm venatores feras fuas indagantes ? Ut igitur defectus eít in filveftrium plantarum cognitione, fic etiam in domefticarum cultuta,' Quis nunc Tiliam fedemonftraturum profiteti audeat fimilem illi cujus Plinius meminit, quz juxta Tiburtes confpiciebatur omnigenere pomorum onufta , alio ramo nucibus, alio baccis; aliunde vite, ficis,piris,punicis,malorumque generibus? Nónne novum videreturcuipiam qui aliàs omnis generis arboruri peritiam fe habere profiteretur , fi media hieme Malos rum & Pyrorum pergulas confpiceret, quas tamen deceptus ex vite conftare putaret ? Sed hzccum frugiferisarboribus declarabuntur. Ceterum fi fipguli plantarum culturá atquc carum cognitionc perinde contenti effent, nec alii invenirentur quàm qui in libris perpe- ruó verfari volunt: quo pacto cliceretur vera notitia pufillz cujufdam, ac perpetuó virentis arbufculz, qua Coccum gnidium profert? Qva ratione quadrabit quod Diofcorides dc Thymelza fcribit, fativo lino fimilem effe , cum tamen ca quam noflri Doctores pictam exhibent, cüm in valle Anania, tum per Gertnaniam fponte nafcentem , lini folia minimé habeat ? Legitima etiam Thymelzxa non cft, cujus folia ipfis Chamelxz foliis funt angu- ftiora. Sic alter alterius veftigia fequuntur qui ex libris duntaxat profitentur. Quomodo igitur vos ó Pharmacopoei , Hieralogodion conficitis legitimo Cocco gnidio carentes ? Adeoque hoc fcriptum probabit Germanorum KeZerbals minim T hymelzam effe, Gni- dius coccus frequens e(t Genuenfi agro, & antiquitus ab Hippocrate commendatus , qui in fuis medicamentis inferuit. Tamen, ut didum eft, folummodo decultura híc quaftio cft, non denatura. Horum ergo duorum exempla ptoaliis infiriitis (int. Sed quandoqui- dem nunc de feminibus agimus, materiz cujufdam quam Kermeinum femen appellant, cx Hifpaniis & Lufitania delatz, ufus nunc adeó frequens eft, ut nulli fint in urbibus infe- ores qui in fericeis ftaminibus tingendis eà non utantur. Excrementum eft rubrum & planum , quod in Myrti fruticibus aflatis initio reperitur, lentis magnitudine , ejufdem fermé natura cum cocco bapliica: nam quemadmodum in Cocco baphica innumera ani- malcula lende minora incluía funt, fic etiam in hoc grano Kermefino. Pratcrea , ut illa pumilz ilicis ramulis fub foliis inharet, fic hoc Myrti minoribus" ramis adnatum eft. AME rubro flore Elebori wigri, noflram opinionem attulimus in (ibolio ad cap. xv1, lb.vrt, Obfervat. buius ." Nefcioamommibu probabitur Bellonii fententia de Coclinilla vulgo nuncupata quá kermefimo colore fericea ffa- mivainficiumtur, Imà periti affirmant, im planta quadam, Tuna, boc efi, ficui Indica vulge nuncupata, non difimmili, nafci in Americas cirea foliorum five ramorum exordia, baud [ecus, quàm cociss baphicain lih coccigera ramorum divaricatienibus. ket ES " n MS goes , : : ple e/Admonitio ad C'allis respullcas de opulentia €9' facultatibus. E e quorundam externorum, qui fua dilientia ex planta-——— rum cultura eas fibi compar arunt.. * PROBLEMA Xxx |] 95 loco calumnià merit dignus, quiadcà negligens in (ua petegrinatione fuit- FÉ ] (ct urtemporis & auct jaduram faciens apud exteros non obfervaffet quise Our. n publico przconio digna funt, & ad hanc deliberationem faciunt. Itaque cupido iceflic, nominatim hoc fcripto declarandi, prarfertim noftris Prxceptoribus & Mcedicinz: NIE 1 ) LINE Dod&oribus E pE NEGLECTA CVLtTVRAÀ STIRÉ. - M. Do&oribus huius flotentiffimz per Galliam Academiz, (cxprefié gratias agens Dn. Rogé: tio, honorato Decano, & Dn. de Fleffelles, magn eruditionis viro, atque in omfii expe ricntia clariffimo, meo honorandiffimo Moccenati, fimiliter Dn. Grano , & meis exami- patoribus,propter gratiam mihi concelfám) & áliis,quód ut au&oritarc & fcientia reliquas 'cxternás academias fuperare creduntür ; ipfotum dignitati & do&rinz etidm conveniar,ut publicum in utbe locum conítituant, in quo varii generis ftirpes alantut, quarufn cura viro perito & in earum cognitione probé exercitato delegetur,cim ad ipfotum cblectadionera, & do&tiorum univerfiaatis fcientiz aügméntum, rum ad rem [ictérariam ftabilíendati & promovendam. Nam quarundam Germanicarum & Italicarum Ácademiarum longe inferiorum, quz tali opere publico in ufüm producto, fui nominis celebrius teddehdi ra- tionem invenerunt, comparatione facta, de illis agere fuperfedcbimus brevitatis caufa, at- que in Commentarios de Agriculrüra differemus. Mininié tanien fieri potuit quin hic adiiceremus, prudentiffimum Venetorum Senatum rantám notbirtis celebritatem fibi pa- riturum non fuiffe, fí marmoreum aliquod theatrutti auro & argento exornatüri conftrui juffifec, quàm rerreo illo in horzi ufum exftrudo, in quó multas arbores, hetbas, aliasque ratiores res fimiles confevetuat & aluerunt, magno ipforum Reipublicze comtnodo atque ornamento, & exterorim, qui difcendarum difciplinarum gratia Patavitiam corum aca- demiam accedunt , utilitate i qué tamen res vix illis in mentem veniffet, nifi probus qui- dam & doctus vir Jevafdes nuncupatus inftiruiffer; cujus peffuafione & füfcepta & abfolu- tafuit. Cüm autemex eo loco dodiorcs redierimus ratiorti confentaneum non erat mc- moriam tam infigais vici filentio prémere, cujus beneficium meretur, ut ipfiusnomen cc- lebrecur. Verüm magis adhuc devindti fumus illi qui ejus patrocinium füfceptt , fivcis v1- vat, five extinctus (it. Nani poftquam hic Herbarius diu urfiffet & compeliaffer prudei- tem Senatum, atque plurimum infüitiffet vt ille hortus inftitueretór; Domirius Danicl Barbarus, cleétus Patriarcha Aquileienfis, vir eujus do&rinam lucubrationes celebrant , illius patrocinium in tali inftituto fufcipiens , facilé Senatui períuafic 4d quod tantopere poftulare,zquá laudabileQue cffe,& magri ütilitatis fucurum:cum enim illi demürn con- ceffum eft at theatrum éterra & lapidibus pro fuo arbitrio conftrui juberet quà deindc evocatus fuitvir diligens & maguz experienciz, Dn. Aloifius Mundella, Herbarius Ro- tri, quod illis tubz inftar exftitit ad publicandam nominis eorüm celebritatem & auctoti* - tatem, hon minüs quàm ulla alia res jam centum proximis atinis áb illis inventa , & toti- tem pro fymbolo habet, multas etiam tam fingulares ftirpes ia fuo horto cotifevit, ut vix virehtibus Lautocerafi bene radicatis nos donavit. Hujus vero magria eft árbor in. horto A rem "Principis d'Oria Gepuz, ex qua Pifan originem trahunt. Faeft qux in Obfetrvanonum A140 | PE PRI BELLONIJ! EIS Rm à follis pugillatorii quem pendentem pugnis incurfant A Gallos à pila palmariz ludo ,Lu- ceníesà cafeorum pcr cingulum jadu (Giroles vocant, exercitium fortitan illi fimile, quod veteres Dici ja£tum nuncupabant) Germanos ab haftarum concertatione : fic nec Princi- pcs viros à lanccarum concurfu, Turcas à luda , & aliis fimilibus exercitiis difficilimis & violentis. Si tamen ab hujufmodi decurfionibus conquiefccre illislicet, voluptatem inde capiunt. At voluptatem nimio emptam, & quz horrorem potiiis incutit, celari praftaret; quoniam novitas nimium affc&tibus indulgens , effecit, ut Genuam hieme adveniens ,Q& dic fefto, lecum adirem in quo matronz ejus urbis convenite folent, veftitu magis ad vo- luptatem quàm ad honeftatem comparato ornat : iftic unam forté confpicio inter reli- quas facile principem, cuique aliz omnes primarium locum conccderent , manu tenen- - tem atboris perpetuó virentis ramum, fallendi duntaxat temporis caufa. nam in ejufmodi conventibus mulieres;ad fatuorum oculos in fe convertendos,adcó alacribus moribus effe folent, ut nihil fuprà : quemadmodum etiam in Chio infula. Externo ergo homini illuc advenienti fervente bello, & folo cognofcendi quz iftic culturà nata effent defiderio du- &o, confpicienti hunc ramum , admodum rarus vifus cft, & non vulgaris: cm veró illum propitis afpicere cuperet , id fine difficultate haud fieri poffe comperit. Quid igitur con- filii caperet, nifi ut illiusmulieris egrediuntis occafionem exfpe&arce Paulo poft omnibus domum ex aula concedentibus, inventa tandem eft ratio, at non fine difficultate , ut is ra- musin noftras manus perveniret. Atque interroganti vnde dcfumptus effet , ut arborem confpicere poffem, E nn datum eft, in Fiorenzan- Hoc nomen memoriz infixum nobis deinde tantum laborem peperit, ut zftimari non poffit : nam eo ad duo miliaria à Genua profecti, occafionem habuimus nimiam noftram levitatem accufandi; etenim fub vefperam difcedentes , & de via quz có duceret interrogantes , brcvi fuburbia przterii- mus, utin vallem illam perveniremus;in qua hac illac diícurrentes nox oppreffit, utho- . fpitiiinveniendi fpes omnis nobis przcideretur: at ferrum excutiendo igni idoneum, at- que ligo cui ab altera patte fecuricula adaptata erat, tum temporis nobis utilis fuit. Fru- ftra ergo perquifita, càm in urbem rediiffem, ejus videndi defiderium majus inceffit: nana eanon confpeda inde diícedere, de negligentia & levitate meritó accufandus videbar; i AREEDRT Dun ad fimplex refponfum eó difcurreram. Non ceffante ergo ejus videndi cfiderio, neque poftridie, neque tertio die in Fiorenzan inveniri potuit. Quid reftabar, nifi ut ita dcfeffus mihi perfuaderem Citrii mali ramum effe ? Sed ut inforgunium com- ' moditatem interdum aliquam adfert, &üm ubicunque tandem effet, eam reperire ftatuif- fcm, meà pertinacià fa&um eft ut cum illa elegantiffimum Principis d'Oria hortum fimul confpicerem, in duriffima rupe non finc fummis impenfis incifum. Si igitur talis arbor, cujus rami adcó facilé comprehendunt , ut jam multis locis vulgaris fit, atque ex frigidis Septentrionis regionibus advc&ta; cur etiam apud nos non confpiciatur, fi quis de ca adfe- renda cogitaffet? nam, ut di&um eft, facilitas mará tanta e$2., ut plante lignes capis cum terra dmpofite , e longinqui[fimma etiamregionibus advebi queant , exemplo w/Arborá vite cuius facta eif mentio. Atobiicipoffet, Patavinum gymnafium à prudenti Senatu Veneto inftitutum, Il- luftriffimum etiam illum Ducem, & liberam Rempub. Lucenfium , atque magna expe- rientia do&drinaQue clarum Pharmacopolam Alpheum Santruchi , huiifinodi cxoticis plantis, & hortis carere poffe , coáue fine illis, minus celebres in Italia , tum apud Cifalpi- nas nationes,adeoque per vniverfum orbem;non futuros. Negari ramen non poteft quin magnanimus ille Duxarque jam di&z Refpublicz ifto inftituto fuas academias tanto illu- ftriores cffecerint. Eadem rationc poffet noftris difceptationibus refponderi ;quandoqui- dem Lutetiana academia fine hujufmodi rebus perduravit , ejusque incolz opulenti fadi fint & longzvi, eorum etiam conditionem minimé deteriorem futuram, licct iis carcant. At fi hoc locum obtineret in hac illuftri provincia, à qua reliqua fuum decus accipiunt, quis ncgabit illam longe illuftriorem futuram fi hzc poffideret? quafi alium ufumfru&um haberent, quàm quem tellusillis produxit , quemdue optime abfumerc norunt : perinde ctiam atque fi rcs familiaris corum,quorüm ftipendio viuunt , in alio confifteret quàm in «oquod noftri majores ex agricultura adquifiverunt. ' Negari igitur non poteft , fi faceret. quod propofui,illam tanto ornatiorem & amplioré futuram, quanto inferior nunc eft aliis . longé minoribus, qux hoc infuper fruuntur bono: huc accedit,quóàd plantis fefe multipli- cantibus,& multas proles generantibus, poffent fucceffu temporis fuos fru&us aliis imper- tiri;ncc aliunde petendi poftmodum effent. Qui quinquagefimum caput libri 111. no(tra- rum Obfervationum leget, deprehendet Turcas varias plantas in fuis hortis alere, quas in hac etiam regione habcre liceret, fi quis, ut ez adveherentur, operam dare vellet. * Cera[um Trape[untinam apud Plinium legere non memini. 1B tawen litoriam Cr ouem dedi cap. 111,lib.1. vata : MR Z im. 1 can e bh ES WES: e DE NEGLECTA CVLTVRA STIRÉ .., iji S mindm omnis genet aborümsquarum mentio fatfa efl, adquirendt ratio , ffne magno impendio; PROBLEMA. XXE uód à veftris Principibus ablegáti, hic iii illam regionem, alius in aliam, confulté faccretis, fi finguli liquod exoticum femen referretis: nam,ut dictum eft, alia aliis locis nafcuntur. Iam animadvertitis nullum vobis proponi impendium,fed folam diligen- tiam: nam cà pecuniá quam vcftri ordinis viliffimüs in coenam impendat;d redimere pof- fetis, quodinterdum gratius effet quàm quidquid in veftra legatione negotiati efferis: ne- nio rámen veftrüm adhuc animüm ad hanc rem applicuit. | Difficultasnon confiftit in eo quod vulgus exiftimat,multa peregrina noftrü folum, aérem & czlurii refugere, néc in eo vivere poffe; eo exemplo moti , quód Theophraftus (quem Gallice loquentem faciemus) fcribat,Sycomorá in ipfius patria vivere non potuiffe. At ex cjus fcriptis jàm demóftratütri 4 N1MY M advettite Tabellarii , án calumniá digni nón fitis. Hic demonftramus; eft, rerum quas hincinde vidcmusexperienuam teftari;naturam à folertia cogi, & vinci;at- que fi diligentia & cura in cófetvandis plantis adhibeatur feras cicures fieri, & contrà cicu- xes feras, natura illarum vim inferendo. Eam ob caufam exiftimantes poteftatem n0s ac- cepturos ad hanc rem idoneam, hujus laborisnuncupatione , in hoc inflituto minimé ne- gligendum fuit, quin ádiiceremus, difficile noti futurum noftris Gallis, jam vel enutera- tas refpub. imitari, atque ctiam füperare, modó reperiatur alter Barbarus , qui hànc cáu- fam protegendam füfcipiat: nam adhibità diligenti, parvo impendio ; magnà cuti com- moditate adminiftrari res poterit; & ex patvulà, ut magna appareat, cffici: co autetn coni- modius abfolvi poterit, quód Jam in promtu fint quz ad hoc negotium inchoandurn funt neceffaria. Sed, licet omnia principia fint difficilia, nifi tamen initittfi adfit; ipfe confpici non poterunt : nam difficultas in fola tempotis diuturnitate confiftit. Galenus libro dé Antidotis, ubi de Mithridatio & Theriaca agit, teftatur Komanurir Imperatorem irí Ctc- ta Herbarios aluiffe,qui fingulis annis ficcas herbas in fportulis Romam mitterent:& iderü Galenus rationem oftendens quá exotica haberi poffent, poftquám multa ad hánc reni ertinentia di(ceptavit, Delegandum eft, inquit, hoc murus iis qui 3 Setiata aut Pratori- us Romaad Provinciarum gubernacula mittuntur, atit atnicis qui in iis Provinciis cohri- morantur, ut ea Romam convelicurent, quemadmodum cgo foleo.'De feminibus defc- rendis,quz Romano agro confererentur, nor meminit; quoniam (ua ftudia forte ad 'alià negotiacontulerar. Si tamen veteres, noftri feculi hominibus diligeritioresnon fuiffent; an tam multis bonis qux ab ipfis nobis funt relicta, frueremur? Nori pudüit Lucallum, Cerafos ex Afia in Romanum agrum transferre; & Papirius Zizypha ex Africa, Tubercs veró ex Syria deferri curavit. Nónne igitur mirum eft, Légatos tanto tempore nullam ra: tionem inveniffe qua in Galliam transferri curarent vel minimum quidpiam de tot tám: que variis plantis & arboribus infignibus, quibus hic caremus , quz in hortis earum pro- vinciarum inveniuntur. Cujus culpa fit, ó Legati, cur hic Laurocerafos non babeamus,ut Princeps d'Oria Genuenfis, cujus hortus iftà decoratur , cüm ejus nucleoruni multa pon- do, fi velletis;in Peranancifci poffetis , in monafterio divi Petri, quod monachi incolunt, colleda? aut elegantem aliam arborem Amigdalz magnitudine, quam Tutcz Cromadia vel Cromaáda nominant, Conftantinopolitanis & Peránis hortis nafcentem,fi velletis ? Prztores ctiam Veneti deferendas curare poffent multas ftirpes in fuam urbem cüm ex infulis fibi fubje&is (uti Adrachnem , aut ejus frudtum Vnedoni fimilem; ex Creta) tum. exáliis Turcarum Imperatoriparentibus. Videte Platanum Patavii in Cardinalis Bembt horto,quz in aliis minime, neque etiam Venetiis confpicitur. Sed cujusculpa; tiii qu neque femine neque ramis propagetur ? Ceterum fi hujus utilitatem requiritis quid Plinius dicat : Omnium imfiterum capaciftima PLatamus dicitur. Nuné VÉrO, ut his qua à nobis propofita fuére, fübferviamus; quilibet iritelligere potuit, quà ratione educare queat qui fuprà promiffa funt. Sed ut porró quifquis id negotium fufcipiet;iritelligat quomodo ' fegetere dcbeat; ex methodo quam obfervavimus difcat.. Diligenter in peregtinationt- bus perfpeximus quanam ftirpes nafcerentur iis quze adiimus locis. -Praterea convenirius cos qui habirabant pagos viciniores locis quibus atborcs nafci obfervata: funt, notiiimá pa- - gorum, & primz autoritatis in iifdem pagis rufticorum adnotavimus;,quibus feliquimus catalogum eorum quz defiderabamus: Domini etiam cujus pagus erat, nomen adfcripfi- mus,& rationem exquifivimus cótrahendz cum civibus proximz urbis.notitiz, ut facilius opctz quando opuseffet,adhiberi poffent; poftremo familiaritatem cum Medicis & Phar- : macopacis ry 1t PET. BELLONII DE NECLEC. CVLT. sTIRP. macopcris in omnibus urbibus contraximus. Aftud ob(ervatum fi uit omnibus locis,ut. fine ipforum difpendio, eorum operà & favore uti poffemus, nonnullà pecuniz fummi diftri- butà. Itaque liquet nünc, non difficile futurum, ut per ipfos, vel, f tunc adferri nequeant, per ejus regionis incolas, vel litteris ad eos perfcriptis vel certis hominibus có ablegatis, adquiri poffint quzcunq. obfervata fuérc, etiam poft multos annos, pro ut occafiones fefc offerent.. Ejus hoc fcriptoexprefsé mentionem fecimus, ut fingulorum Regnorum inco- la; áutexterarum provinciarum miniftri, qui in Agriculturz librum brevi evulgandum in- cident; talium laborum participes effe quearit ; quibus etiam fignificatum volumus , ut fi quain re noftros conatus iuvare queant, in quibufdam rebus quarum non meminimus, & ipfi viciffim nonnullas defiderent quasexpreffimus, noftrà operà eas nanci fci poffint: nam eligentes quas habere volent , facile obtinebunt; modó , veluti perm utatione quadam, riobisaliarum faciant copiam, quas à nobis prztermiffas fcient.|. Sed de hisomnibus litiis iu co, quem dixi, Agricultura libro. De infigui elegantia Florentini Duci borti, in Castello coenominati.. PROBLEMA xXir1. x D plura forfitan de domeflicisarboribus hoc loco egimus, quàm initio conflituera- S mus, Cum tamen jam de Illuftriffimi Principis Cofmi Medices Florentini Ducis 7 horti, in Caftello nuncupati, elegantiá loqui coeperimus, brevibus reliqua perfeque- mur: nam utornatiffime inftrutus eft feris arboribus, nifijam multo tempore excogitata fuiffet ratio ejus excolendi , & principium datum effet , adeóne ornatus nunc foret? Sit iftud tanquam exemplum rerum przdi&tarum in praxim dedudtarum. Aquz porró com- moditas multum momenti. adfertad przdiorum clegantiam : nam illa in fyphones de- ducta, gramen ubique przber. At fontes hujus horti adeó excellunt , ut pauci clegantiores alibi confpiciantur. Pulcerrimum veró fpe&aculum przbent. przaltz arbores perpetuó virentes. Itaquc des inferiores,quas Dux inhabitat ezreffis,fubeundi funt aliqui gradus, deinde occurrit platicies in orbem faa, Cupreffis referta, & Buxea fcpe coronz: inftar cin- Qa : Cupreffis multz arbores ferie quadam confit permixta: funt, ut Arbuti , M yrti, & Lauri, quz perpetuó virentes, & fuavem fundentes odorem, plurimam addunt locogra- tiam. In media hac planicie fons cft arcificialis, multis anguítis meatibus aquam fundens, atque homincs inopinantes fallens. Vtrunqueejus latus bin Pala arbores, five Ficus In- dicz nuncupatz, quz fuis foliis feruntur, fatis jamadulte occupant, quibus contiguz funt duz legitima Platani femen ferentes. Omnes hujus horti parietes Lauro adnafcenti tc- guntur. Citriz, Limoniz,atque Adami máli, parietes etiam veftiunt. Sed hac adhuc te- nuia: nam ex hoc primo horto afcendentes, & paulifper progredientes , duosalios fontes inveniunt, flatuis & elegantibus cochleis ornatos, qui portam utrinque claudunt. Suprà adhuc, ingreffus eft in filvulam ; nullà aliá arbore quàm Cupreffis conftantem. V lteritis alia eft filvula Abietum legione confita, quz é locis tridui itinere inde diflantibus petite fuére; unde zítimare licet;non fore difficile idem imitari iis qui earum educandi rationem intellexerint, Dextro latere filva eft ferie quadam Ilicibus confita, atque illi contigua alia filvula Laurorum, quibus admixtum eft aliud arboris genus perpetuó virens , Leptagise iftic appellatum, atque à nobis inter reliquasarbores propofitum 7i»i nominc ; cujus fe- menczruleum eft: noftrum autem czlum hujufinodi atboribus non foret adverfum. Iftie etiam fünt Rhododendri. Deinde alia arbor truncata fuperné cinta & operta hederá, & in medio menfam füftinens,ad quam aqua fontana per fyphones deduda eft. Sub zdificio foris dcambulacrum eft saltum, alba: Moriarboribus confitum , quz nullispedamen- tisfulciuntur. Sunt etiam alii ertiaureas malos & alia continentes, qua brevitatis gratiá rztermittmus. Proximum huic aliudeft zdificium Domini Rucellay in Corachi, tertio à FHorentia miliari, ubi fimiliter elegantes (unt Abietes, Tini, Myrti albz , Taxi, Lauri, & aliz perquàm rarz arbores. Hacurbs Florentia in ampliplanicie fita,montibus cam cin- genübus eft obfita: At fi hzc planicies aliquá elegantià dotata cft , id iricolis tribucn- dum , qui feduli fuerant in educandis Cupreffis, Abietibus , & arboribus perpetuá comàá - Me esn Quod ctiam rcliquis urbibus contingere poffet , fi fimilem diligentiam ad. iberenr. o Friwr1s. " UL. x m : MEND X dn exprimindo Bg LL ONI0 tomi. f corrigenda. Pagina 15. verfu 5 4. Cavofpata, vel — pag.22. verf. 31. Phylicas, p4e.30.verf-38. T hafos p4t.5 1. ver. 16. intenfumi,ut: — verfuss. con(iderandum an pro Apium majus & minus, »epe- mendum Lappa major&minor. pag.69.verf-9. retinet: quod mihi occafionem prabuit, ut verf.4o.cexhisquaenunc — 46.71. ver.3 j. abhorrent,opinione potius — 942.87.v.22 wanívoler, pag.98.verf.24. Anthyllis erf.4r-Anthyllidem — pae. 102. ver. 47- roftro inter 4g.104. verf. 5. Oxyrinchum — fag. 11 2. verf. 50. lib.4.Plant. 49.12 5. verf.44- corporibus. pag.i27.vtrf.24. Nabathzorum — pag.147.v.18. Banaídw: verf. 37.con- te&um —pag.166.verf. 45.füperante, pag.171.verf.ii.hugctur — 4g. 176. v. 59.con- veniant. pag.192.verf. 37. Lamp(acum — pag.1 97. verf. 51. Elleborum nigrum | 7.205. R.ver.3.tolicas;& —f4g.210.verf.16.vero amore — p4g. a1 2. verf. 16. quisme | p. 223. v.44.conquerentes verf.2.evocatus 4g. 23 I. verf. 2 5. colligant . Series Chartarum. * AA. BB. CC. DD. EE. FF. GG. HH. IL. KK. LE. MM. NN. OO. PP. QQ. RR. SS TT. VV. Omnes ternioncs, przter V V, quaternionem.