TY€-OU SU REMBERTI DODONAEI j MECHLINIENSIS MEDICI CZESAREI SIIRPIVM HISTORTAE PEMPTADES SEX. | SIVE : LIBRI XXX Mo. Bot. Garden, 1893 ANTJESJS4T' Ex officina Chrftophori Plantini. ADS ILXXAXIIL * 156 $ST.ILRPIYM HISTORIA ipfa volutantur, iam & magna auiditate ramulos & folia depafcuntur : Officinz Nepetam appellant,fed Nepeta proprie (vt fcripfimus) Pulegium cít fylucfire. Cato in libro Dere ru. ftica Feliculz herbz meminit; fit ne Cattaria hac, vel ab ea differens, perquirendum, Ger. manis hzc &a&cn mung: Belgis €atte cuit: Flandris fepte: Italis Gattarza, fiuc erba gata, Hifpanis yeraa Gatera. GallisPerbe de chat: Anglis €attis mpnte: Bohemis focurnfjct, Temperamentum hac calidum quoque ac ficcum obtinet, & qua alix Calaminthes ea- dem poteft. a : Commendatur ad capitis diuturniores,ventriculi,& vteri dolores, ac morbos ex pituito. fiscrudisque humoribus,& ex fatibusnatos. Ruptisquoque;cex alto delapfis, ac praipita- tis, czrfis fuccus cum vino aut hydromcelite datus fubinde confert. Additur & ad balnea, & infeffus muliebres,n quibus ad menfes euocandos facit,& ad foccunditatem conducir. De Millefolio, fiue Achilea, ^— Cav. xv. Millefolium fiue Achillea. Millefolium purpurci floris. tA rao yo EE Lf ers, m | aruorum, pr. ,ac h i e que non raro i ^ good Las Rev patoram ac hortorum margines Achillea , atque non rató kc MES ore à Maioin multam zítatem;femina interea perficiuntur. —. : 1 SOTRAMVCCCDUOr M 1 idi $. 3. f. 1 e 1 eA à Ae i | E EAE. ium appellatur. Diofcoridiseft d XÍA A106 GC d y ÁA Aero cid wp qux ob id Achilleios vocatur alij Sid Panaces rcc cidmdnquibalihi Apuleius varias huitis appe sn juni m inter nomenclaturas nothas apud. Diofcoridem-quót d Superciliun. puáquXJan, (aut poASpuoptor) 242u5QuAPcr, sexemarmx , evavri: Latinis Militàfl. s eneris, Acrum (aut Acorum) fyluaticum:Gallis 2e/iocandjur ^ igentianabhüt E E E 4 ' ^ PEMPTADIS PRIMJE LIN ttft. tot Mill-fclium mintts (tue Stratiotes Chiliophyllos, &tate Germani (&arben appellant, fcharffarae/ pr ophyllos. parffrip! &c at aufent Plabi: Belga dóenitoe: [li T Millefoglie: Hifpani Milboyas yerua: Galli Midle- futile: Angli parzotue/nofe blebe: Bohemirgebzijcef. Achillea auté, Galeno auctore , facultate Si- deritidibus haud cft diffimilis,abftergens videli- cet, & mediocriter frigida,caterim adftridtione exuperat. Trita coma cruenta vulnera glutinat, & ab inflammatione tuctur : fanguinem vnde- quaque profluentcm fupprimit. V tcri profluuia in vellere oppofita fiftit; tum & infeflibus mu- liebribus addita. aluum fluentem cohibet: & ad dyfentcrias vtilisin pocu affumpta. Commanducata folia;plerique aiunt, & prz» Íertim recentia,dcentium dolores mulcere. De Millefolio minore, fiue Stratiote Chilia- ph. Car. xvr. M! N vs Millefolium cxigua ftirps eft , vix dodrantem alta , cuius fcapos conucftiunt oblonga quidem; fed exigua foliola, à lateribus tenuiflime diffc&ta inftar pénarum ex alis parua- tá auicularü:vmbelle in taftigisrotunde flofcu- loscolore (vt quidem apud Belgasvidcre conci- git) luteos proferunt. tenucs fibra radices funt. Rarius huiufmodi Millefoliá reperitur:gigni- tur auté pinguiac lato folo, & fubinde in pratis. Auguíto menfe flores eius precipue cófpicui. Stratioten éffe Millefolium, qui Gracé &ea- msn, ao puADotipfa apud Diofcoridem defcri- prio faus oftendit: refpondet & altitudo ftirpis; conuenit foliorum forma, in floris colore ambi- guitas quzdam occurrit,quem Diof. album de- fcribit: dy2»,ait, juxeg AcUxa,, vt vulgaria habent exemplaria. Andreas autem Lacuna ex veteri codice addit, 4;eg,id eft,lutei coloris. Recétior . atas Millefolium minus, ac Millefoliü luteum .ippellat:Officinisacvulgoincognitum. — — ft veró & alius Stratiotes cognomento - Z/ rdjuiot, de quo inter aquatiles ftirpes Pemptade ik, quarta. SN T Facultate autem Stratiotes Millefolium pra- à cer mediocrem frigidiratem, nonnihil quoque adítridionis habet. da:vulnera quoquc glutinat.Sunt veró & qui ad fiftulas,ait Galenus,vtantur. E Deofyride. |.Ca?. xvit Rocrn A & multüac valde ramofa hcrba Ofyriseft : altitudo eius bicubitalis , vel al- tior:color dilute virefcés; fcapi fiuc potius virgae tenues funt & rotunde:foliola oblonga;angufta, tenuia vcluti Lini : lores exigui , racematim fe- cus folià hzrent, herbacci coloris:inde tenui la- nugine conditum femen, paruum, ac nigricans. - fibrofa radix. Plerifque Grzciz locis fponté gi itur: apud : sitidaris eripi dii ii dd Italos,tum & alibi in hortis ac viri Py ; fi ETT 1 vedete D Cx pam PAX Latt ANCNEIIBEBUC S S EON AQ 'PR-VIYEN TISSIMIS AVGVSTISSIM JE VRBIS ANTVER- PIENSIS CONSVLIBVS, SENATORIBVS, QVÉSTORI- bus, Tribunis , Prxfectis, Dccanis, rcliquoque Maei- ftratui, Remb. Dodonaus S. .- | (AU E STrRPIVM HISTORIA Commentarios Q5 noftros , quos in publicum damus, vobis, ^N VIRI AMPLISSIMI ET MAGNIFICI, $5 offerimus & dedicamus. Quod non rcpen- 9j cinaaliquavoluntate, aut fortuito ductu, fed 5y ex fingularisobferuantiz vetere affedu à me 3s factum,vt perfuafum habeatis maximé opto. Ove ww 2-25», Neque etenim jam:pridem, fed dudum & à multo temporeobfequium vobis, & veftra huic, cui przfidetis, vr- bi, praftare aliquo poffe modo defideraui. Verüm hoccüm nullo officio hactenus declarare potuerim , huius noftri operis dedicatio- ne nunc oftendere, aliqua decreuimus ratione. In defcribendis au- tem hifce de ftirpibus Commécariisquid preftirum fit, licet fortaffis pleriqueà nobis prolixa oratione narrandum exiftiment:maluimüs taméri id aliorum ac zqui Le&toris iudicio deferre, quàm de noftris lucubrationibus multa predicare. Affirmare tamen ac profiteri ni- hilotiinus (& quidem, vtifperamus, citra arrogantiz notam) au- " o2 2 oe SA PUR CE . - demis, noslaboraffe; & omni ftudio annifos efle, vt clare, dilucidég & quàm commodé fieri potüit, breuiter (fuccifis fuperfluis) fingu-. laramftirpium hiftoriz fiuc deícriptiones proponerentur:deinde in. cerrásclatfes ordine quàm lictitcommodiflimo atquecxpeditiflimo digererentur. Hacauté quolabore,vcl cuiuímodi curaac indu ftria à nobis fint przftita , facile is cognóuerit , qui fürpium multitudi- nein hifce Commentariisde(criptatum;ac varictatem earum ob- feraaré;S cur in fex Pemprades fineLib. x xx, hi à nobis fint digetti, attentius expendere volet. De hutus vero Augüftiffimz Vrbis exi- miis, raris , & praxclaris dotibus fieri quoque poteft, vt & multaà nobis e&pectentur, veluti operis noftri hacad vos huius vtrbis Przfi- des , ampliffimi viri, nuncupatoria epiftola poftulare videtur : fed adeo multa, adeo: magna, adeó eximia & przclara funt, quz hanc exofnant, illu(trant; ac commendant,vt breui prefationeenumcera- rinequeanz,& pluribus omnin verbis,prolixaQuc oratione defcribi - ' - à opor- EPISTOLA eporteant. Siueenimantiquitas yrbis;aut limitis eiüs, fiue fitus, fiuc fnaxima commoditas, fiue elegantia, velalia eiufcemodi haud pau- €a expendantur,veletiam Principes,qui huic dominati funt, propo- hantur, nufquam non ampliffima locüpletiffimaQque ad dicendum & fcribendum fcíc offert materia: maior certé & copiofior,quàm à nobis anguíto tempore ac pro dignitate füa tra&ari ac expoliri queat. Antiquitateenim in primis hac vrbs nulli cedit, filimeseius confideretur. Eft autem hic appellatorum olim Ambiuaritarum, quorum[ulius Czfíar ir'Commentariis fuisde bello Gallico memi- nit.Si ctenim huius verba diligenter expendantur,non alij poterunt effe Ambiuarite ,quàm qui limitém Antuerpienfem incolunt ac habitant. Refert fiquidem lulius Cafar, Vfipetes & Tenchteros Germanos, occupatis Menapiorum fedibus, magnam fui equitatus partem ad. .Ambiuaritas trans. Mofam predaudi frumentandiQue caufa mififfe ,atque eos aliquot dicbusabfuiffe, cüm ad ipfum ho- ram legati mitterentur :qui refponfo accepto, poft tres dies fe,re de- liberata, reuerfuros. dixerunt. Tantam temporis moram interponi . cupientes, vc interea equites, (prout verifimile) qui expedtabantur, adcífe poffent. Ex quibusfané Ambiuaritas vltra Mofam etiam re- motiora loca occupaffe, & haud anguflis finibus comprehenfos fuiffe , fatis apparet. Alioqui fiquidem opus non fuiffet , longioris temporis moram, adequitum reditum defiderari. Nam ex proximis & vicinis redirecitó integrum fuiffet. Iam & magna equitatus pars, non nifi ad amplé patentia locà mitti potuit. Confederant autem. Vpetes & Tenchteri illo tempore haud procul à confluente Mofz ac Rheni, hoc eft; in eo noftra hac etate nuncupat Geldriz'tra&tu; qui infra Ncomagum ciuitatem , inter Mofam ac Vahalim Rheni partem à Mofa receptam, ficus eft..&b hoc G eldriz: agro vltra.Mo- fam laté patentia & remotioraloca ad Ambiuaritás pertinent. neni- pe ab appellaca Bufcoducis ciuitate ad. ripam Scaldis vfque: tota nempe illaregio;quam aliquando falo fubfuiffe non obfcura indicia. ac veftigia oftendunr; prius vidclicet quàm aggeribus ere&tis: maris littora,& fluuiorum ripz coar&tarentur: qua idcirco & ?fntivarpten (Latine alluuio aut adie&tio dixeris) nuncupata fuit. Vocem Cz- far,quoad potuit proximé exprimere conatus, huius incolas Ambi-. uaritas dixit. Et populorum:hoc fuiffe, non oppidi , praterquànt quódex Iulij Czfaris Commentariis fatis patet, teftatur quoque &c Audo£nusinvitaD.Eligij; quem fcribi in Flàndris laboraffe, ac in Andoucrpis iugi inftantia pugnaffe : circa annum à Chrifto nato Vi* XL. Ex hisautem manifeftum ac euidens;anriquiffimam effe Ambiuaritarum fiue Andouerporum gentem, ac nullis Galliz Bel. gicz, fiuc 1nferioris Gern lipnibus aut populis atate poftha- 1 : | bendam. NYNCYPATORIA . bendam. Referuntur autem Ambiuaritz ad eos, quos Ptolomzus Geographiz lib. rx. Tongrosappellat,quorum ciuitatem Aduacu: tum effetradit: Ab hacciuitate Iulius Cxfar ipos populos Aduati- cos pro Tongris nominatffe videtur, qui & ipfos Belgis annumerat: Gallix Belgice cerminum Rhenum conftituens. Plinio veró Natu- ralis hiftoriz lib.rir. Tongri fiue Aduatici, Germani funt. Toto hoc, inquit, mari (Germanico videlicet) ad Scaldim vfque fluuium Germanizaccoluntgentes haud explicabili menfura. Et fané filin- gua 3c morum ratio habeatur,olim Tongri (iue Aduatici dicti, atq. cum his A mbiuaritz, quorum maxima pars Brabantiz agro conti- netur, Germaniscitiüs,quàm Gallis eruntannumerandi. In hocau- tem Ambiuarirarum late patente territorio olim zdificatum extat oppidum ,quodab ipfa ditione nomen accepit,& modo retinet, Ant- warpten dictum: reliqua, vel (altem maxima agri parte, à Campano quodam Campaniz:nomine ( vc créditur) mutuato. Quo autem tempore zdificatum iftud fuerit, licet hiftorizaperté non referant, peruetuftum tamen & ipfum effefatis conftar. fuit enim circaan- num Domini vi1i* xxxv 11. à Nortmannis occupatum, direprum, & igne deuaftatum, & ante illum annum multó antéhaud dubio conítru&um ac habitatum. Feliciffimis autem aufpiciis; hoc oppi- puli multitudine, & ciuium numero multipliciter adaü&o , cito etiam in maiorem ciuitatem creuit, ean amplitüdinem magnitudi ris littus pofitus , fcd ad: dexttam Scaldis tipam-, x v 1x p- n ü 5xd ij T plus ' EPIS.I;O/TZ-AÀA (plus minus) horarum, fi pedibus metiri liceret, itinere ab Oceano diftans; loco videlicet periculis & tempeftatibus minus expofito , & ab exorbitantis maris fluctibus ac inundationibus fatis tuto ; nec ita tamen longéà mari,quin commodé altiffimo aftu , quo Scaldis O- ceani vndisac veniliis obluctans attollitur, retroríumQue fluit , ma- gnzaconerariz nauesin portum appellere queant. Q uem adeó ha- betoportunum,vt quauis onera & merces;facilé & haud magno ne- gocio eximantur. Facit veró & ad huius Vrbis celebritatem non pa- rum,quód in huius portum,ex omni orbis terrarum parte, omnisge- neris merces aduchantur: fic vt cametfi in extremis Galliz Belgica fi- nibus Antuerpia fita fit, in medio tamen orbis pofita;ac vniuerfior- bis forum effe videatur, & veré meritoQuead hanc applicari debear, quod de Morinis haud inelegans noftri temporis Poéta his verbis fcriptum reliquit: zm UIS WEE. E xtremi ,fateor, funt, eMorini, tamen $1 merces videas, fi populos, fi opes, Concur[usd, ratesd, in medio fitum Orbe, Orlisveferes forums». rst Deelegantia vero tante vrbis, vicorum, & viarum fplendore;vel ni- tore; zdificiorum magnificentia , commoditate, ornatu, füburbio- rum laxitate, hortorum amoenitate, atque in his nafcentiumherba- rum ac florum varietate,non pauca etiarn fcribenda occurrerent;ni- fi dc his tacendum , quàm fcribendum potius videretur; adeo enim omnium oculisexpofita hzc funt, vt pluribus verbis celebrari: non referat... Quod fi vero ad huius vrbis dignitatem, auctoritatem, & gloriam non parum conferant, qui primi extiterunt limitis Antuer- pienfisad.Scaldim Sacri Romani Imperij Marchiones , & vnde ifti & quando initium furnpferint; nor poteritnon maximum dignita- tis incrementum buic, vcl hinc quoque accedere. Nam qui. olim huius Marchionatusprincipatum obtunueríít, vcl ipfi magni & po- tentes Priricipes fuere, vel maximorum, fortiffimorum; ac potentif- fimorum Ducum, Regum, ac Imperatorum progenitores. Primus autem huius Marchionatus Princeps extitit Anfbertus fiue Anfel- . bertus, Vauberti & Lucille Zenonis Romanorum Imperatoris fo- rotis filius ; Vaubertus vero patrem habuit Alberonem Clodionis Comati Franciz Regisfilium,à Merouco ipfius tutore regno orba- tum: qui occupata Arduenna fylua, complura cum Meroueo ac cius filio Childerico bella fortiter geffit. Vaubertusautem ifte inter Principes in honore habitus, & eximia virtute commendatus fuit; Ex Argotta autem Theodemiri Gotthorum Regisfilia, & 'T'heodo- rici Gotthorum in Italia Regis forore natus: horutuamicitia & affi- nitate fretus, Meroucum atquetius fucceffores haud magni facie- is E bat. - 1 X NVYVNCVPATORIA bat. Bellum vero gerente Clodouco Francorum Rege; qui poftea Ludouici magni nomen obtinuit, cum Alarico Vifegotthorum Rege, Tolofz regni fedem habente, & Alberonis liberosomnesQue Clodionis Comati nepotes acaffines feueriffimé perfequente, Vau- bertus liberos fuos ad Zenonem Imperatorem mifit,à quo fenatorio honore donati funt. Anfelbertus vero; etiam fenior , perpetuam ac hereditariam Sacri Romani Imperij ád Scaldim Marchionatum de- indeàluftiniano Imperatóreobtinuit. Huic vxor contigit Blitildis Clotarij Francorum Regis filia: Ludouici Magni filius hic erac ;'& Sueffionum primüm, deinde mortuisfratribus,Francie quoquc to- tius Rex,qui Anfelberto genero fuo Mofellanicam prouinciam àci- uitate Metenfi ad Coloniam Agrippinam vfque Ducatustitulo per- mifit. Ab hoc autem Anfclberto , primo illo Sacri Romani Imperij Marchione , originem habet nobiliffima ac omnium hiftoriiscele- brata Carolinorum ftirps: Ah(elberto: fiquidem fuit filius Arnoal- dus; huic veró Arnulphus, cuius filius Anfigifus Beggam vxorem habuit Pipini Landen(is filiam, cx qua natus Pipinus, cognomento Craffüs, Caroli illius Martelli pater, qui rebus valdé fortiter geftis, multisiue victoriiscelebris, maximam (ibiapud Francosauétorita- tem & potentiam conciliauit. Carolo ;Martello progenitus 'eft Pipi - nus Breuis dicus : Chilperico Rcgis filio fübmoro ; Regni Francia ubernationem & diadema hicaccepit;annuente ZachariacR oma- no Pontifice. Pipino huic fucceffit Carolus, qui propter res domi fo- risQue fortiter geftás , frequentesQue;de-hoftibus partas victorias, Magnicognomen affecutus cft; & tandem: Romanorum Iniperator ac Auguftus falutatus; ad Gerinanos Imperij dignitatem trapftulit. Numerantur vero & inter huius vrbisy& Sacrilmpetrij Marchiones & alijreramgeftarum: magnitudine illuftrescelebresQuePtincipes, vt Gozelo fiue Gothelo , tum & ex hoc natus Gothefridite; icem:& huiusrurfus filius Gothefridus,praftantisitigenijvir, fed'ibbo de- formis, Lotharinglz inferioris Duces; Hentico nat ; &ctimcRóm a- norum Imperatoribus AAA. gratiffimi ac amicitia coniun&iffimi. Horumtemporibus Marchionatum Antucrpienfem in nónullis ve- teribus monumentis reperitur,preter alia loca,vniuerfam quoq; Va- urienfem fyluam(vulgo tióautrialb tunc di&am)complexam fuiffe. quz illa atate ab Drptt, non incelebri Brabantice Campaniz pago, adufque Báfrodium, infra Tencramundam ad Scaldim fitum,& fu- pra vtrumque Nitham,tum & Diliam extendebatur, Rumcftam ac Mechliniam comprehendens. Ab iftis autem Principibus otigi- nemacvitz incunabula fumpfit Gothefridus ille Magnus, Bullonij Comes, ex Ita nempe Gothefridi Gibbofi forore natus, qui profe- &ionem ad Hierofolymam füfcipiens , feliciter etiam sod Tt 4 rbe EKFPISTOLA""NV,N.C V P. Vibe potitus, Rex eius-corohiatus,quam deinde firmauit, & fequa- cibus fuis aliquot annís poffidendam iliq uit. Debent veró & Du- ces, Reges, & Imperatores àlinon pauci generis fui primordia Sacri Imperij & huius vrbis Marchionibus; ,nempe ex Gothefrido Barba- to Brabantiz Dicc maternum geénusagnofcentes: veluti Ioannes Burgundie Dux , ex Ludouici Flandriz Coniitis filia procreatus, quizauum wwe Ioannem Brabantie Ducem, ex Gothefrido illo, intermediis tamen aliquot;progenitum. Ioannis filius Philippus fuit Bonus;nepos veró ex Philippo Carolus Audax,filiam cuius vnicam Maximilianusprimus Romanorum Imperator vxorem habuit. Ex :qua deinde mula Duces, Reges, Imperatoresá ue potentiffimi pro- :dierunt: quos noftra vidit & agnouit ztas. Cümi igitut tanti Principes, Duces, Reges, ac Imperatores Sacri lmiperij ac huius V.rbis;Marchionibus vitz fuz iuitiaac primordia accepta referant, non poteritnon ifte Marchionatus & Vrbs hzc re- : liquis & nobilitate & dignitate potior haberi, quz alioqui magnifi- centia, mercatu, o opülentia, fplendore, alias ciuitates fuperataclon- gé antecelli. Hzc autem: qualiacunque breuiter de huius. Vrbis prxftantia ànobis prolata; non in hoc fcripta exiftimari debent ,vt -huictantz Vrbiglorizaliquid hinc acceffurum fperemus, fed ne ve ftudio vel officio defuiffe videremur , & obere e fi non plené, aliquatenustamen expe&tationi fatisficret: — ooo Veftrarum nuncerit partium, AMPLISSIMIVIRI, n6 modb lien fed &. Commentarios noftros de ftirpibus , vobis infcriptos,grato benignoQucanimo fufcipere; quos opramus tantam ftudiotis vtili- tatem conferre poffe, quantam hacc: Vrbs rerum n venalium copia ac ;varictate vniuerío orbi commoditatem p Li luam; Deum Optimum Maximum róg ; Vt fe mimagünbdintiGEnhcdilmsmcest mil, v T confilia vela ad € norinis gloriam & honorem iecit lorsg«J enilitenisat [ N pide ede m Me mobi c Inoiniximutsrag d etri ÁÉ 3OHETOS i58 [22 iudice i HISIO3;4:if4x 2I0TIY - i1 ; Po e T3 - » " n - -€-n6 Mes E HO i i PA. 1 3 ^ r - . * "BY cGDOUDI 1 i I(i21 1 ra P1 - - "X w^ice f Los * 1 1ffiRA x - Pe J f 25 ' ATPPCRIMS |n RH ISSEE da icc M PT TS EX IICE CHOPUUPRIPRESGILDÜ JC 1 ei. D Is r1 n dun Cnudmzzgir- icc Tu IOHA - : Es : , x : * Sg Vr m SIME 1 : "ET Ere ro c EE vw LA "i41 JO tt $I5 SUUOEILIS e ri ce opp rem i 9 2d as T —À - E * f re-gpe » x 5 "$581 f: t 35 2 ue o I1 IB5iily ninm : ^ ? as x t. : evrie reme " PY 1 ODIO STDOPS PY IA.t.201 2591297 214 C £1 ili Ii [E s t . . b ME lh " 3 T NA 1. eec ) 2 1 ; i I Pi:9 A3uqgimnuirnpgus IT283 fro 5 51 oddt ibii:20»g C 7 dq i5 1811 21010! n OC LDe11:2 i112 " 7 Y 15) IO HXWN:;.'POSTHIVYS REMBERTO DODONJO MEDICO CZSAREO S REM BERTE , ingenio praftiaus cofad, medendi, Et fama. Eois cognite & Hefherits, Ein age tolle toram , dotlosá,, esmitte libellos, Dura nimis longum quas tum cura premit... Congeflum multos esmendatumá, per anuos Factandem in lucem prodeat illud opus: uod tener edi[cat; Phoebi cratis alumuw, Qu uódque terat sntica factis im arte fetiex, Siue eire hirbavum inquirat & cufam, Siuz Animi. contis pafrat imaginibus. Q uin tua wirantes etiam monumenta puella — Luftrabunt cupida omnia luminibus. ^7 Halantéfque legent im. ferta veremtia flaves, Es gratum quicquid néribu ifequat, dude fans dim promet opes qui phavmara mist, — — Siue tili Cafar ,coillee frag tbi. — 7 0— Dicet & vx illis coquuá ingenioftor hortis — Adparet cut domina feriula vara fuo. — Tz Bacchus ,te flaum Ceres te vuuflism turba, — Te Satjri,& Fauni, Naiadifque canem. Fortunate, tua frueris. qui laude pee | ^ 4 Ioue quid magno maità , amice , petas ? AD AD D. REMBERTVM DODONJEVM REI MEDICAE, ATQVE HERB A. EIE CONSVLTAISS. SrinPIBVS b ura cvita Dodonac dedifi: Ille etinm fama , &- focli tum nomina [eris Tran(mittent. calamis, tui, ingenid, laborem, Egregium , nitidum , comm ,folidumá, lalortm. Exeurrat ya Mufa libens , jrelongni,. z£Xnt Eulogij pia feufa 1h y jubfvineerrt auvazz Ni coalidam aftu, , cvtterise incendia AIO Ventofi obfegue] , palpis, Het xfomul borrens Ne epa dnprni] ingenij tua | gyandia. earam; Deni, ne fiolidusó, flylid, fapevflum erem ad Pronulzare cuetus , uina won e[E bono plus — Va opa apprnfn hrrba £Izy4, coitibA, fagi. Ergo modo lior tantum cape , Vir clarius , pignus Duis ainicitia , &. ennejari fign amoris. | S CP X PCACA . LAVS REI HERBARLIAE AVIHORE FRANCONE.- ESTIO GORCOMTO. E: querimur celeré/que colos, annofque fugaces, Et maturantes ab[cindere Stamina Parcas, Praconefque necit properare in verticecanos, Cum bona tot nobis tellus producat 69 onda, Cum nos diuinis munitos mentibus ille, Ille opifex verum )]patioff prouidus orbis j? medio pofitos rimari tu[ferit , onde "A5 uxilium miferispo[Gamus ca[ibus,€9 cum PPharmata tot pafttm letbi tar davtia pennaá Larga fini IN atura dedit, fic obuia cuique » Vt calcanda etiam pedibus nolentibus effent. AXCam quid tamvile eff, fua ois; fua lese perenni eZMunia cui defint , calaque potentia dutta? "Afpice florentes inculto germine campos Sponte [nà veffire folum , glebáa, feraci JN op. expetTatas "lli prorumpere flirpes. —— FH and oculos folium "vt pafcant, maré[q, [agaces | Detineant blandum late fragrantibus auris, Jjntus maior ineft oigar , €9. latet abdita in imis | "Uifceribus «iulgo non. obferuata poteft as, O ua cymbam pofüt reuocare Chavontis , c acrem Fallere Perfephonen , Ditíg, auzrtere pradam, » oMiremur reduces nunc ot minus ZEfonis anuos, Canitiéng, nigris fabitó cefüffe capillis. —— Hippolytus crimen fcelerata turpe nóuerca "Dum fugit ,& patrium pudet tnceflare culile; e/rida p celeri metitur littora curru, £t malus fupero[q, «Deos teflatur 9 imos: Extemplo vafía tollens fé sole per vndas zBellua turbat equos ; ili diuerfa petentes El ac illáca, vuunt,nec iam patiuntur babenas, Excidit infelix, animámque per auia fundit Jiplicitue loris, c inundant faxa cruore s. jngemuit nemorum "viduata [atellite virgo, Et mota ingenti planxit «Dictysuna dolore : T e tamen arcebo Stygiis, mifi fallunur,ombrü : ANequa- ACequaquam fruftra ludis operate &Diana Calle puer ,"viues, €. habent hac fata vegre[fum. Dixit , c bn verbis £pidauri exorat alumnum : H erbarum fucci, potens , tibi templa ,tibi aras eAMortales ffatuent , mercéf4, erit vltima calum: $i meus eff frater genitor tuus , annue nobis, Et titulis T riuiam patiare accedere "veffrir, En meus Hippolytus furtis diflracius equorum Dum patris inuédli fedare cubilia vitat, jnce[lad, pudens venuit. commercia "Phadra , Scilicet ot referat precium pietatis amarum , Pallidus in ripis et fanguinolentus oberrat OQ uà limofa palus [lat pigra vnmolilis vnda, eI ulta, in exigua tranfmittit milla lintre. Forfitan c: metuit cladis terrore vecentis INe noua. Lethao fe bellna gurgite tollaz. Hic oput arte tua efl, valido medicamine [ifte . Praproperos manes , vitamdq, in inembra reduce : | . eWMagna peto ,fed magna potes, tibi Cynthiafupplex, — "Audi amitam "Diis chare tuam, INuménq, triforme q e nunquam credas nulla mercede rogare o. JTuffa facit fenior ,lacerofa, recolligit artus, 'Uitalémq, animam pollentibus ingerit berbis, Et vacuas fucci venas medicantibus implet. Uitfa pedem mors atra refert ,*I befeius heros "Uiuit , babéta, facros inter fua numina lucos "At rudis olim atas munda, nouitia pubes ANCon fruticum vires, nom auxiliare notabat | "Robur, €9' euulfis innata iuuamina plantis, €t foliis nullam, nullam radicibus «llis Spem credit sorbos tollentis ine[[e medele, Ed, laboratis culta Zephyritidos bortiz, — — Floreá, tot paffim vvarto radiantibus aruis Friuola nil prater delectamenra petebat. "Pulchra *Deos «ino donec Latona gemellos Enixa efl partu, e frmo ffetit infula fundo | ( INata d AXata Aquilone graui safari Delos €9^ aftu. lla Panompbai foboles tum clara tonantis Extulit os [acrumspatulóa, falutifer orbi... $ aperiat miferi primus tulit. autbar /Apolla, ille opife& verum), nec tantim caliidur ATUM oo C Figere lunato diris. Buntes "OBEN, Sterneredy ingentem mifis Pythona fagittis, ass d Sed Libycum «virus; fed noxia. ju per orbem". Qiribus herbarum ;fuccóq; medente fugare, 4 e/trag, vipereos bebetare in «dulrera mur. «y phatO Ille etiam fi tetralues; fi t iabida cali. S mos eu O Corrupti vulgus contagio ferpat.in NP, (sega Si grauis autumnus rabido ocl sérir in istel 5A DW x era contri[tet ,citiót fantéfa; lacüfque; . sd vm e ultiplicéta, rogos numero fine letlifer. annus, Jgne 'oaporatas cantnfis frondibus ollas, s SPoculaq, inklituit lento medicata camino 5 e Em quibus. cedat febris arida plantis, X ee csl Q ua peilem,aut acrem plewitida potio fi fila. os ors X T unc bonor immense per texras protinus ams... "rboribufa, fatí/a fuit; tune; flirpibus i e i ERE EMEN: Cloria , nec lucta tantum liquor aptus olim. s y £x ACec placuit Tantum [apida. dulcedine lotos e ts Orlatura fuis Tehucénq, Saménq, colonis... ^ q unc Myrrha lacbrymis decus e laus. plwima vinis. Et faa maieffas fudatis « vortice gatis oo dud Sed neque «Panchaas memorare ex ordine odores, ist alpin €8 Coftum, ES baccam frandentis cas Diuitiasg, Arabiim,e9 ferientes atbera fyluae Cura mibi,uo[tris funt. terris vo[cida I empe; €t nemus Alcinoi pittissviridaria campis, Q ANC ilá, ade abiectum eft, mbil tff tam SN facratim. Q uin medicamen babet, bullo inal poteftas 0 Efl fua, etr "urticis mentes adbibete fi "ái veta eSMortales multa firutati indagine, uumen 0 07 ANon. deerit, Superiá, volunt. [aa munera queri, eA unera fatidito qua poslquam C Dyrithius are" DCudauit. penitus, 1i, edifcere erp, $t . $uccedens patriis Epidaurius artilis orbem. N Jmpleuit meritis e quamlibet idfus awitit i es Fulminibus calo potitur tamen; €9 Deus: aire. s S M. T'ofüdet , huic falers fubit Podalirins, t9. qui. H Crura Crura P bilocteta.Lernao tarda veneno Sanauit nulli concedens-arte Machaon. Hinc ope Paonta ,poffquam éxperientia creuit. €t caligantes tenebras vafer expultt Ufer, c Quilibet exultat s iam maximus ille Galenus; M H ippocratéf4, facer "Parcis extendere fila. | Pracipereatque bominum prabibere incidere fate. S jndoluit, f'upuítg, Charonyiaulionque ; nutum ow Littore paulatim *vatuo decrefcere feufit,« e Oris, indixit ceffantibus AEaeu vnabrit..- yoqu sse Q nonon diuina prorumpit snenti aoumen, - [ Jngenitimq, fagax? preclara rtperta nepotes - Ce lateant feros; ventura in facula gnaui. 7Mandarunt patres «vicluris omnia chartas. ámque mali bominum per tot crefcentibus - "NIS : "ría, falutaris fimul atque indusiria ErEHÍE y soot scs Magnao, per tervas snedicorum turba patentes «0v Lutfatur fatis ,pols; yaque aperti unerni. we eene Parcite mortales sminttantia. fydera Geli vos amis R efficere, e» nimium ebur trepidare feti, - ye wed ju P $1 lugubre micet cauda flammante: Cometes, .. Sanguinead, faces ; fi lapfi gutta CFHUFER, 083 oss, Soo ACH leue portendat, ee e per rni ion 3 AS Plurimus & eque polo: lat t abidus tonis, (ems Jam contra parat arma Fase: ome mind C Y à E xitium furiis , C mortem. prouocat ipfam. / Herbarum fruticmque érens , ir maximus Artey— Maximus ingenio, patria noua q j : Laufque fuis i Ingens uon "vna nomine "ejns SS *Remlertus [pes magna bominum, c tutela. di Aa Quem Deodonao cxt vertice Phalus is E docuit magnique fous decreta veclufit.- Hic opus exacta nouies trieteride téfóom; 1 Sudatumque diu, mulráque incude notatum, - juuidiam faéturmm Erebo, populóque fientum | Parturit bumana miferans incommoda gentis O zo nibil volo » dilucidinfque "vetuftas,- ^ Jon tas par nofra tulit per féque oct Jnterpréfque fiai nebula tenebríj j/aue FEPIOLE da Externa nil lutis eget; fed qualis in fnis pfe laboranti defetfa luce fororis S siu 7 itan,€9. Tlellas lumine pate Largus Largus opes proprias diffundens folus im omnes, &1c boc Scriptorum veterum monimenta oolumen Jlustrat [plendore fuo, no&émque recentum e/Irte noua pulfa penitus calteime nudat. ure igitur "viuax,omníique perennius ere - esM aieflate fua. [Habit ,n&c firmius illum s Olim cudit opus vapida fornacibus /Etna Cyclopum laj[ata manus, fértóque coacta Sudantis vara füb efle Pyracmonis artes SentifCent aui €ariem prius, e? folida [pe Fraudatus Steropes operam plorabit inertem. 'O quà fama tuas olim Jittalitur ombras? Venturi quantus papuli memoraleris ore Dodonae pater? quanto celebrabere plaufi? Qum tibi fe paffim debebunt plébfque , patré/que, feruatique fines ignáraque virgo manti? - Futtera quid metui ?-viuét poft buffa füper[fes Pars immeufa tui ,uullóque taceberis euo, "Atque ipfo, a fenio [umet tua gloria "vires. Am pris aftra polum toto radiantia cala Deflituent, [leriléfque fragofum littus arena, Jud, autumnali mona palmite gemma tumelit, €t pede pre][a fluet tepido "vindemia voere , Q nam taceant nomenque tuum, laudéfque minores, Arritáque intereant opera, conamina cveftra. Vtq, femel dicamque finül;nifi me omina fallant, "Una eadémque dies luffris labentibus orbi "Atque operi fatalis evit,paritérque perilit jlle tuus fudor, pariter cbaos omnia viafum Confundet ,calum terris atque ignibus ondas. Interea iam fume lubens pro tempore Mufis | Remlerte aufpicibus quafcumque propino tuarum. Prinitias laudum, €9 iam uunc a[fuefce futuris, 4c meritis dudum quafítos concipe faftus. 13 2 REM- REMB. DODONAE VS L de uehRbeeA d uedéQ. 2 INGENY*M ac liberale feiper habitum fuit, amice Le- 3)/| &or,agnofcere quorum. vel fcriptis vel opera quis adiutus UN | fuerit acpromouerit:Quam ob caufam cüm nosin defcri- y] bendisSurpium hiftoric Pemptadibus iftis non modó plu- ] rimorum veterum, fed & recentiorum noftriQue temporis l criptorum teftimoniis vfi fümus ; nomina quoque om- niumaffcribenda pütauimus; éx quorüm videlicet monu- - meritis ac poflericati relictis fcriptis nos profeciffe & adiu- tos inficiari haud poffumus. Adiecimus:yeró & horum fimiliter nomina, (fed tamen fcor(im) ex quorum hortis nobis copiofa locuplesáue fubinde praftita. - eft ftirpium multitudo, & coràm videndarum cognofcendarumque copia & poteftas facta: tum & corum, qui etiam vel aridas & alia quedam ad nos, fiue ex Italia, aut ex Germania,vel aliunde miferunt. Vtrifque autem nos plurimum debere vti agnofcimus , ita.& non paucis locis teftatum etiam effe voluimus; Icones autem plurimas quidem noftra opera & cura iam olirii delineatas fui(fe facilé agnouerit , qui frumentorum, florum, & coronariarum ; purgantiumdue hiftorias cum appendice prius habuerunt aut viderunt. His accefferunt non paucz (prater nonnullas nouas & anié non editas ) & me quidem procurante fupra aliquotannos expreffe; qua in vernaculis ac Gallicis de ftirpium hiftoria commentariis à Ioanne Loéo quondam cditis extant: reliquz partim ex Caroli Clufij, fed plures ex M.Lobclij obferuationibus accefferunt. Q uod quidem no- bis ea decaufa licuit, quód omnes noftras in fuis obferuationibus ipfe Lobclius inferuerit : fed tamen haud prater confenfum & voluntatem noftram ,& (ub conditione, vt viciffim fua cura delineatas mihi liceret,in meas Pemptades;qui- bus opus haberem transferre: Non exiftimauimus enim eafdem (nifi forté non ' fatis recte expreffas ) iterum depingendas , ac duplici funiptu Chriftophorum Plantinum typographum diligentiffimumgradfandum, qui olim noftras de flo- ribus, purgantibus, frumentisQue hiftorias , ac deinde Caroli Clufij & M. Lo- belij obferuationes fuis typis in publicum dedit. Vale. A V- .STIRPIVM PEMPTADIBVS A? SYRTVS jppiater. CA narius. v4 damus Lonicerus; [97 (777773 C4 grippa apud A étium. CAlexasder Benedicius. Alexander T rallianus. Aleifius Anguillara. Anacreon T eius. Andreas Lacuza., Andreas T beuetus. Angelus Palea. ; Antonius Guanerius Papienfis Antonius Mizaldus. Antonius Mua Brafauolus. "Apollodorus apud Plinium. Apuleius. Archicenes apud Actinmr. apud Galenum. Arifstobulus apud S trab, Aristomachus Atbenien[is | pud Plig. Aristophanes. Aristoteles. | zrnoldus Vilagouanus. Afaranius. Afclepiades apud Gal. Athenaeus. Müicenna. "ugerius Busbeguius. Aurelius Nemefianus. Aelianus. Aemilianus apud. Atbenzum. BA»ristA Sardus. Barptolomeus ab vrbe ve- terum. Benedicfus Arias Montanus. Benedictus Curtius Sympho- — TÍARUS Bernardus Gordónius. Berytius. Biz Smyrneus. CAROLVYS Clufiu. Caffiui Dionyfius Vticen[is. Cato. 3 Catulus. i Chereas Athenien[is apud . Plin. : Cicero. Claudiazus. Clearchus. Peripateticus apud $$ CITANT VR: UAtbeneum. 08s Codex Cafareus manuftri- ptus. M Te 1 ub Conradus Ge[nerus. Cornelius Celfus. Crateuas. Crito apiíd Gal. - 2. DaMoCRATE Gal. *- Dauid Kyberus. Demetrius Ixion. Didymus in Geopon. Diocles aud Gal. Diodorus Siculus. Dionyfius Halicarma|[ eus. Diony[ius Iunior Diofcorides E Diphilus Siphnius apud A- theneum. Dozatuy, ERAsMyvs Roterodamus. Eratoflbenes apud Strabonem, Eros Iulia. Eumelus Hippiater. Euricius Cordus. Fr STvS$ Pompeius. Florentinus. GALENVS. Garcias ab Hort4. Garcias Lopius. Glancias apud Plin. Guide dt Cauliaco. — Guilhelmus Placentinus à Saliceto. Cuilbelmus .Q uacelbenus. Guilbelmus Rendeletius. Guilbelmus Turnerus. Hari: bas; Hetat&us Hegefander bond Atheneü Hellanicus: Henricus Stephanus. Hermslaus Barbarus. Herodotus. Hefychius. ad Hierocles Hippiater. Ln OM i Hierbwypius Cardigus.- o. O Hieronymus Fracalorius...o Hieronymus Heroldus, Hieronymus Tragués 50 Hippocrates Cone. oc ( Hippocrates Hippiater. 9 Homerus, Horatins, Hugo Solerius. Hyginus apud. Plin. ^ YS A IaAcosvs à Mablit,--— Jacobus Silmius; Janus Cornariuy. V o Ioannes Baptista Mortanuy, Ioannes de Choul; loannes Gorraus, loannes Guinterius A nder- ZACH. TOR IN Ioannes Leo. Ioapnes Manzardus. Ioannes JMefues, Joanpes Ruellius. Ioannes Spiringus. Iodecus VV illichius. Iofephus belli Indaici fériptor Iofephus Scaliger. Iuba Rex apud Plinium. Iulius Pollux. ultus Solinus Polyhiffoy,- Iuuenalis, 1 WV YES L£&owuAnrTYS Fufius. Leontius ip Geopon. Lucas Chynus. Luciantes. MACER. Mago apud lim. Marcellus Empiricus. Marcellus V. ergilius. Martiali. Maffürius apud Plinium. Mathias Lobelius, Mattheus Syluaticus, Matroz Parodus apud «4 1be- mHaum. —— Melchior Guilandinus. CMezander. Mnefitheus Apud Gal. NICANDER. Nicandri interpres. uu Nitàn- "Nicander Culophonius. AN icolaus" Leonicenus Nicolaus. Mozardis. ZXicolaus Myrepfus. ANicolaus INscolus. OcraAvrvs Zeratiapus. . Esp Magnus. sat in icritus apud Strab. . Oriba[ms. Orpheus apud Plin... Onidiut. P ALLADIVS. Pandecfa Iuris. Paulus CA Egineta. Pau[anias. Pelagohius, Petras c ndreas Matehialus. Petrus Bellonius, Petrus Cre(centins. petri Hifpani riefanrucpus perum. Petrus Pera. Philoffratus. philotimus. Platearius. - Plate. Jlautus. Plinius Secundus. Plipius Valerianus. Plutarchus; Pofidonius Prudentius. | P(alimorum interpres. Peufippus apud Atbepanm, Ptolomeus, Pythagoras. Q. Serenus SAmmonicuss «^ wind in e Rh ASIS. SCRIBONIVS Largus. Seleucus apud x24 tbenaunz. Serapio. Seruius Virgilj. interpres. Simeon Zethy. Simon lanuenfis, Sophocles... Soranus apud Cd, Sotion in Geapon. Strabo, Stralus Gallus. " $ura Mapilius. TARENTINVSZ/zGeopom, T'ereuttus. T beocritus Syracufius. T beodorus GaAa. Theophrastus. T beophrastus Paracelfus, Thomas Iordanus. T ibul/us. Timachidus apnd A theneum., Titus Calphurnius,. VALERIVS Corda. Varre. Vegetius Renatus. Ferrtius, Füutruutus. Vüffes Aldrouandus. XENOCRATES: Xenophon. YsAAC. ZOROASTER; NOMI- NOMINA JEO:IRYV.M EX QVORVM HORTIS STIRPIVM COPIA FACTA EST, ET A QVYÀABVS aliunde quzdam accéfferunt. I ANNES Branchion vir gencrofus, ex cuius ditiffimo horto locuples ftir- pium fuppeditata eft varietas. ; | Ioannes Dilfius vir fimiliter generofus, ftirpium D.Branchion hzres. Ioannes Boifotus, vir hon minus doctus quàm generofus , ftirpium herba- rumque ftudiofiffimus. kbps. Chriftina Bertolfia vidua ampli(T. ac clariff. I. C. Ioachimi Hopperi. Ioannes Vreccomius Bruxcllenfis, herbarum fuotempore cultor diligentifs. Martinus Tulemannus Traiectenfisjin querédis ftirpibus fedu]us ac diligens. Petrus Coldenbergius Guilelmus Andreas | . epe ge ciues Mechlinienfes. t diligentes Pharmacopcri Antuerplenfes. IAcosvs Antonius Cortufus patritius Patauinus. Alphonfus Pancius Ill." Ferrarienfis Ducjs Medicus. Seuerinus Gobclius Regis Daniz Medicus. —— . Georgius Marius Ill." Principis Ele&oris Palatini Medicus. Ioannes Ayckholtzius Medicinz profeflor Viennenfis. — . GafparHoffinannus in Academia Francofordiana ad Oderam Medicus: Adamus à Zafchíllauw ciuis Glafenfis;. Achilles Cromerus Niffenfis. REM. .REMBERTI DODON.AEI STIRPIVM. HISTORIA PAM UMS ER DNE PRIEFATIO. " i , CR ; ; f YA: Y : PA y NrTER cCMediciza partes que baud pauca existunt, Wirpium ac fim- "A fiarojta. at / 4| plicis Medicina notitia,vt nec minima nec pofirema, fic pracipua [ema f f Ae quam uec barbarifima gentes contemnunt , herbas aliad, fimilia fimplicia quedam in auxilium vuluerum c morborum cognofcentes. Tautiverà [emper apud veteres fHirpium berbarumá, cognitio aslimatayvt vel Diis immorta- libus ipuentionem earum a[fcripferint, vel mortales, qui aliquas adinuemerunt ac mon[trarunt, diuinis honoribus diauos indicauerizt. CMolyos berba cognitio Mercuria a|feribitur, quam V ly fà aduerfus Circes veneficia oitendi[fe . Homerus refert. Huius jy Mercurialis herba inuentum, nomen ab ipfa retinens. «Apollo mal- tas quoque mortalibus commnunica[fe dicitur: atque idcirco buic Medicima inuentionem Ouidius tribuit. Panaces appellata Ae[culapio ac Herculi accepta habentur. Nymphaad Nympha, que prima bancoflendit momen habere fertur. Chiron autem Centaurus c Achikes , quibus diuini bonores tribuerentur, dieni asimati fumt : prapter eas quas variis modis vtiles ,ab Ipfis appel- lationem fortitas berbas, primi adinuenerumt: vt [unt Pagaces Chironium, ac Centaurium v- trumque,tum e «Achillea,qua fanitati T. elephum restitui[fe Achilles ab Homero canitur. Coluerunt vero barum notitiam uon modo Hereés 131i aut flipofl os Medici , verum ci» Re- gibus ac Princip bus berbas cognofcere cura fuit: veluti Gentio Ulyriorum, Lyfimacha Macedo- Dum , Attalo Pergami , Iubo Mauritánie Regibus , Artemifie Maufali Caria Regi coBiugi, Atem & Methridati Ponti ac Bithynie Regi , àquo mon modà Scordium repertum , fed c ab ipfo nomen babens celeberrima Antidotus, apad veteres omnes Medicos Gracos, Latimos, Arabes femper in pretio babita, ei apud, pofteritatem vbiq, ffequenti immi vu. : UMedicorum autem veterum nemo fuitqui uon C Stirpium ac fimplicis medicine motitiam : fibi comparare [Induertt;[i nom omnium ,earum [altema quas ad medicationes adhibuerunt. . Neque opus eff vpiuer[am illam veterum «Medicorum turbam buc teles adwocare , quarum fubinde Galenus memtnit. Abundé frquidem conflat, hos ,vt nulla Pbharmacopaorum opera-v [os ffc & [uis ac di[cipulorum manibus medicamenta para[fe,cormmi[cmiffe,ac aaratzs propina[[e. qua citra cognitionem Virpium [impliciumá, praWare nou potuerunt. Hippocratem vero Medicine | principem [imiliter quaque feci[e,vel vna ad Cratenam epiftola ati manifefl? offendit. .ovAEtque binc eff , quód Galenus omnes Medicos artiso, fludiafas ad Hirpium cognitionem ad- Bortetur: Medicus, inquit lib. y. de Antidotis,omnium Wirpium yf fieri poteit peritiam babeat, con[ulo; fim minus,plurium (altem,quibus frequenter vtimur. : x . Rationes autem cur Medicos 4d [rpium matittam comparandam admoneat , pracipuas quidem duas babet;locis tamen gren V pa lib.v it.cap.v1.de Pharmatorum compojtione fecundum lo- cos reperitur: altera lib. Vu. de medicamentis fecundum genera. | Prior ratio eff vt compofiti alicuima facultatem, c ex quo ordine medicamentarnm fit, em : "t "y E Lj 2 fcere Medicus queat; quad citra (implicium exacfam cognitionem impoffibile affirmat. Quod enim ait ,circa fmblicium pharmacorum tractatum e[fe praexercitatum oporteat eum, qui dicen- da a[[equi velit, [ape à me dictum eff. Citra enim fingulorum [implicium exquifittam ac certam no- titiam ,tmpo (bile esi cogpofcere,ex quo ordine eiu[dem generis medicamentorum compofitum [it Num ex mollifiimo,an vehementi [fima,aut medio,aut alio aliqua inter hunc ei alios intermedio. vd Itera vera ratio ef ne per qgporantiam patiantur (ibi medici à de Imponi-vos ergo, inquit amici admoneo ,vt in boc quoque me fequamini ft artis opera pulchre obire velitis. Noui- ius etenim quamado ex omni natione preflantif(ima quotannis medicamenta mihi adferantur ,e) quód perauti ili omunigenarum rerum cobmptores (Graci paxaro7r óAac vocat ) varius vodés ea con- T -— tamimant. Preiliterat autem non (olim bos, [ed multb magts etiam mercatores, qui illa aduehnnt, Mer 9799 inesfare atque bis multo magis tp[os herbarwus: item nibil minus tos,qui radicum liquares, fuc- Uto — eos fractus, flores c germinaex montibus in vrbes conferunt. Hi fiquidem primi delum in eis exercent. Q uif quis vgitur auxiliorum vaudique copiam babere volet omnis materia Jirpium,ani- malium € metallorum ,tum eb aliorum terreffrium corporum,qua ad Medicina vfus ducimus, expertus efFo yt ex ei (f exacfa ei mota cognofcat. : Et tales quidem Galeni rationes (lonquam ,noffro cert? [eculovel maxim? locum habent: qua adeb neglect abhac Medicina pars iactit yot ad imperitos homines Gi mulieres, berbarum collecta- res ,relegata fuerit, nec ad Medicos pertinere exiflimata. -Quod non ab(que magno Medicorum a dedecore, C ecrotantium fumma accidit iniuria. a ratione enim , quis [e artificem profiteri poterit, flartas [ue ipflrumenta baud cognauerit? Medicina ex artium eff numera : verus Medi- cus artifex quoque est. Ab[quein[lrumentis nulla abfoluitur aut confiflit avs. nd vti medice inffrumenta, plurima parte [unt Jfimplicia medicamenta à [lirpibus fumpta, eiue videlicet gue Pharmaceutice dicitur. Chirurgices fiquidem manus ci machine quedam inffru- anenta funtsinectamen à medicamentis aliena hac efl. Medicamenta autem finplicia funt ; aut ex fimplicibus componuntur. $i jgitur [fimplicia medicamenta c flirpes nom nouerit Medicus,qua ratione ecrotantibus reéfe poterit com[ulere? At Pharmacopeos (re[pondent) hac etas babet,qui- bus veteres caruerunt.s d n ergo vniuer(a agrotantis [alus Pbarmacopao credenda? .Q uid fi im- peritus nec ei cura fit, velfimplicia cogno[cere, vel ex optimis e genuinis retfe componere, Me- dicus cüniuebitne? patietur pro falutaribus noxia, pra calidis frigida, ci econuerso pro frigidis c4- lida, pro recentibus exoleta, c fitu corrupta affumi ? Conniuere eum je qui cognitionis fimplicis materie medica rudis ac imperitus , errores c imposiuras deprehendere nequinerit. : Quid interim mifera earoto? Medicus falutem promittit experientiam fuam commendat: egro- zus [perat:diéfo audiens esf: pharmacopeus ,velimperitus,velinfidus omniaperturbat. —— : Sit pro exemplo Elettarium Diamargariton calidum ab Autcenna defcriptum Camonis tertq, fe XX1./74£7 YV.CAp.YY./Uter um gestantibus conueniens , 1n cuius compofitionem Seitaragi Ara» bibus dicfum ,ventt admifcendum. Huius autem loco indocti Pharmacopei T urbith appellatum accipiunt: radicem valide purgantem, c corpus in[fianiter commanenteu. ita (alutare medica- mentum in noxium commutat, Quis hicvenit culpandus? cui imputandus error? Pharmacopuo sean Medico? Pharmocopeus fortaffrs fe alicuius Medici auctoritate tuebitur : culpa idcirco in Medicum recidit imperitum , C [implicis materia medice ignarum. $i etenim feiret. Seitaragi Aprefiee uoddam e[[etenue, garyophyllis fimile (qualia funt lignofa farmenta qua cum garyo- phyliis inferuntur) vt Auicennatestatur. nec Hali Abbas repugnat baudquaquam T urbith eius loca fubitituipermifffe. —— e - Simili error in Lycio. Pre[cribuntur à Medicis glandes ex Lycio fatfa ( Lycinia appellant) — imponenda amo fi quando T ine[mus vehemétius vrget ab his vero contingit nom rar amplius ir- ritari malum ,quód pro Lycio [ucco ad siringente, P barmacapei fubslituant Periclymeni (Capri- folium vulgó vecant ) fruituum (uccum acrem e mordacem. Si medicis cura fuiffet Caprifolj (0 facultates velensiucognofcere cito errorem deprehendi[fent: [cd tanta fuit. fupinitas, tanta ne- &ligentia, tantus notitia (implicis materia medica ac flirpium contemptus ,vt omnis Pbarmace- peo cura relic£a fit. : CMemini me ig Officinis videre formulas qua[dam vn quentarum, quibus addendus erat Cy- clamini [uccus.quo cum (cirem Pharmacopenos carere percontantiobi hunc nacti e[fent ,mox Py- , . rolam offenderunt , quam pro Cyclamino babebant. 5 tales quidem in nonnullu Officimis fre- quenter errores occurrunt. x Non lubet autem bic referre , quam multi modus pie ied ac fraudes moliantur : vel dum | tompofitiones ex vetuflate exoletis aut [itu corruptis parant : aut eafdem deprauat ,quadam omit- tentes, alia addentes: veleim [puria, faclitia, adulteratad, pro legitimi exquifitis d, venum ex- ponunt veluti pro Alot aeiRoi fuccum cum (ordibus aloes decotfum : pro Rba, radicem quandam troco tinilam acerbi cuin[dam frutus expre[fum e liquidum fuccum, «LA nchu[ radice colora- SN | Tum, gum ,pro vino [iue fucco Granatorum acidorum: c alia pluraque mom tantum Pharmatopai , nd C Rhopapole, tum vitiare, corrumpere, contaminare,tum C commini[ci ac fingere rye adulterina C faifitia pro legitimis , imprudentibus ac imperitis obtrudentes. Proinde Medicum vel maxim? fallicitum eff e decet vt fimplicis materie medica ac flirpiu noa titiam [ibi paret ne videlicet à Rbopopole aut P harmacopgts ipfi imponatur : Deinde, vt ,fi fieri poterit ab externis abstineat; domi verà mati utatur ; que & paratu facilia funt , c adulterari aut contaminari facile nequeunt. Hac fiquidem ex illoru exatfa cognitione (P notitia coftquetur. Laudandus idcirco omnii eff comatus ac flndium , quotquot , in ilufl randa, ac im luc£, veluti ab ánferi ,reuocanda,hac Medicina parte ,operá [uam ac diligentia contulerunt ,Ci modo conferunt. Quid [i veritaté aliquando minus a[[ecuti fucrintyn2 acriter in(ééandi aut reprebendendi fumt (vt pleriq. comtentiefi folent ) (ed diffimulato illorii, quanti licet ,errore, veritas oyédenda ac do- cenda,que ad errores redarguendos fola (ufficit. Q uod fi verà talis [it error,vt diffimulari omni- uo uequeat ,made[f? corripiendus efl mà errare & hallucinari ff alicubi contingit ym boc cert? flir- pium cognitioni [Indio maxime procline eff, tum igiptit negleéiam c multo tempore cofopitam banc dactrina:tum prapter veterübreuitaté qui multarum fHrpium (vtpot? tic vulg noti (ima- Fr) frmer no expre(ferunt vel itaobiter deftrip[eruntyvt neglexiffe videantur. Quam ob cau- [am haud miri, fi qui primi fimplicis medicina flirpiumá, peritiam in lucem reuocare laborárüt, zi aiox, flatim,Qr vbiq. verstaté attigerint, C alicubi befitarint vel iudicio lapfi fuerint. Neq. éllorum idcirco conatus reprobandi nec laude fua ytdiximus ipfi feustrari debent Multa certe his gratiadebetur , quód multori excitarint ingenia, qui antece forim opera C inuentis adliuti, cer- tius CQ verius aliquid definire Jesum Exercuimus auté Qj nos in hoc fludj génere,quando iuuenilis ferebat atas, per artis medica exercitium licuit: nom tamen eo animo ,vt de fcripti alicuius edittome cogitaremus; (td cogno[cens de tátummado (implicis medicine [Indio prouscati. N e. ad [cribend vaquam animum appuli[- fem, nifi Iobannes Loéus Antuerpienfis typographus qua familiarivtebar amico, à me impetraf- fét,ot vernacula dialetto [Hirpiii earü bifforia profequerer que in cognitioné meá veni[fent. Hac verà poflea aucta d recognita, fecudo yeÀ Prodierüt eodé fer? tépore icones additus nomini- bus s: reuibus annotationibus. Atq. fic ludiofis [atis facium [perauera: (éd nà defuerüt interpel- latores, qui crebrius admonerent yvt vulgo fcripta fludiofis non inuiderem ac Latine publicarem. Optaui autem [epo ocium concedi, (éd illud quàm exiguum contigerit in artis exercitio verfane $i, facile agpo[cit, qui quantum curarum ,moleitiarum ac laborum Praxis fecum ducat,expenditz Omitto patrie domesticas e mieras calamitates , que tamen € ffudia no[lra interturbare po- zuerunt. Hà de caufis adoperis editionem ferius acce[(à, d mon mfi partes quafdam battenus edi- di,qua in boc opere aucta , recognita, C locupletata extant. Stirpium auté hiffaria meditanti de ordine non exigua acce fjit follicitudo. Nam quéadmodum artes omnes ac fCiétia, fi methadico aliquo ordine deferibatur non exigui ornatus ac lucis inde re- ferunt: Sic d Shirpium historie ab hoc plurimum gratie ac decoris accedere po[[e baud dubium. Cien autem veteres qui de lirpibus fcrip[erunt , non candem methodum obferuent , nobis ea maxime placuit, quam Diofcorides instituit. 2: T heophraftus (iquidé dum differétias caudicum lignorum ,corticum radicum medullarum.fo- liorum, florum.filiquarum, fructuum, feminum, feccorum, e fimili ex endit, membra ita (epas | gai sc fissi vninsalicuius fHirpis forma,non nifi ? pluribus C [ubinde feparatis loci ,colli- qi ac haberi queat: . uad flirpium fIudiofis nan parum tad ac molestia adfert. Galeni autem ordaquem Oriba(its xA tius, Paulus Aegineta, Graci, Auicenma Arabs imi- tantur facilior ac expeditior apparet: flirpibus fcilicet elementorum ordine dige[Hs. féd dum hac moda cangeneres [eparantur ac ab inuicem dihelluntur, differentes verà non modo forma, fed cj viribus difimile coniunguntur baud exquifitus effe Lf Diofcorides verà flirpes membratim non diuidit, c con[imiles comiungere laborauit.. Huius exemplum & nos imitari fInduimus,in fHituto quidem, (ed non ordine vbique eius ebferuato. Mul- te (iquidem cim à nobis defcrilantur quas Diofcorida «tas ianorauit , plures mobs claffes comsii- tuenda occurrerunt, c fubinde alia,quàm (imt ilius, — Dedimus autem operam ,vt qua,vel fac tate velparte aliqua pracipui v fus fimiles funt ,con- iungerentur ,tum C" ne forma figurad, re[pandentes quantum foret pofibile, ab inuicem diuelfe- rentur:vt in ipfius hiffarie progre[[u fatis mamifeftum...——— i Sed priu[quam ad ipfarum si irpium historias id eff ,defcriptiones nomina, facultates, c qua reliqua [unt jeniamusyoperapretium fuerit, primüm in genera quadam [Hrpes ipfas diflinguere: partes deinde (inzularum explicare: facultatum poffta br caen proponere , & quibus modis ba cognofci queant docere. Quibus reife prami[(i Cv explicatis ,fingularum bisiorias minus dif- fcile erit pro[equi. P A x DE arbor, Frütex. $evyavor. Cremium. DE STIRPIVM. GENERIPVS. (S ABMS 2 9098) R. 1 M A autem ac fumma ftirpium genera quatuor funt: Ad por, S ubc; 3 Qpiator, «2j exon. Arbor, Frutex, Suffrutex , & herba. | 9 Q9. ^ Arborfiue A&dpor dicitur, quicquid mox à radice, craffo,lignofo, Vni»: x s co caudice fiue trunco (uorogtAtyec vocant) affurgit , ramisQue complu- [or-. WE ribus brachiorum inftar diffunditur ; vt funt Pinus, Picea, Abies, Quer-: MA Ye cus, Fagus, Betula , Alnus , Fraxinus, Platanus, Populus vtraque ; & ex C ECSPRSEdTS erbanis Pomus ; Pyrus, Caftànea , Amygdalus , Cerafus, Olea, Nux iu glans, & alix fimiles. à Oapy5cfiuc frütex ad iuftam arborum altitudinem non attollitur, nec craffitudinem ha- rum aut amplitudinemaffequitur,lignofo tamen caudice ac durabili Jugque perennat. Hic veró haud perpetuó uorogAe2sc, fcd frequenter cóplures à radice cau ices promit, in ramos quoque fpatíos ac diuifos: vt funt Corylus » Rhamnus, Oxyacantha, Liguftrum, virga fan- guinea, Cornus fylueftris, Sarabucus paluftris. Pliniuslib.xiii. cap.xv1. é fruticum gene- re effe refert Laurum,Cupreffum,Cedrum, Iuniperum, T'erebinthum, Lentifcum. Opugavor,à radicibus geAve&Ae«c ac multis exiguis caudicibus, vel potius cauliculis exit, : fed ip altum haud affurgit : zeavxAzdor quoque ac ramofum eít : mediam inter herbam ac fruticem naturam & confiftentiam habet : quia lignofis cauliculisad fruticum naturam ac- cedit; quatenus vetó humile,herbas imitatur, vt funt Spartum;Rubus, Rofmarinus corona- rialauandula, hedera,& quicquid lignofo caudice velcaule, aut humile Íerpit, autnon ad- modum attollitur. Gaza Latine Suffruticem appellat. Sunt qui Cremium dici affirment, - fed Columella lib.xt1. cap.1x. rufticos Cremia dicit, nominare fürculos aridos & minutos, sio berba. Proarido aliquo etiam interpres Pfal. hac voce vtitur : Et offa mea ficut cremium aruerunt: Píalmo c 1. vbi tamen in Gracis legitur Qppio, non QpuSavov. Ópviov autem dicitur (iccum & aridum. "y ; 7róa, apud Latinos herba. caules autculmi huic fant molles, haudquaquam lignofi :gi- gnitur veró & abfque caule, pediculos promens;in quibus llores femenqQue; à radice autem magnaex parte foliata; vt funt Plantago, Borrago, Braffica, Beta, Triticum, fecale, Fafelus, Eruilia,Cicer & olera,frumenta,& legumina alia;ac plures & infinita herbz, z - Atquc his quatuor veluti füimmisgenerum fattigis, omries comprehendi poffe ftirpes vi- dentur. Contingitautem quádoque ex his nonnullas vel culturz mangonio:vel negligentia . &incuriacolentium: velaliàs fuapte natura ac fponté, à figura fua defcifcere, & ad aliud ge- nus quodammodo tranfire. Inter Maluas fiquidem , quxdam fenis feptenífve menfi- bus tanta longitudine ac craffitudine proficit , vt inftar haftz cuiufdam grandefcat, arbo- refcensQue baculorum vfum praebeat. Similiter & Betam fübinde ampliorem magnitudi- nemaccipere T heophraftus lib.1. refert: vbi eiufmodi olera dw4boAe ara, Gaza Olcri arbo- res, vocat. fic & malua grandior facta dudesuaAd n dicitur. Tranfit etiam inarborem in quibufdam regionibus Ricinus, alibi annua fürps. Eodem modo & Fruticesnonnulli inar-. bores tranfeunt: vt Vitex & Paliurus,a&tore Theophrafto. Et vice verfaarbores nifi purgene tur & cultu retineanturjà natura & forma fua recedunt, & ex arboribus in frutices degene- rant:idfruticarearboresappellant. — i Nonnulle quandoque etiam herbz: ad fruticum vel €pujarav fimilitudinem accedunt; quas fubinde S4uyar, SuptsioxoUc, 9uuvoeíduc Üaria, sg) Qpugavoeíduc Diofcorides appellat: quz videlicet vel vnicaules, vel alias duriufculis cauliculisaffurgunt. Saluia, Androfzrmon, Polygonaton,Hyofcyam us,Dorycnion, Rhododendron &c. 9uroi dicuntur. Botrys herba Supvocd wc, & fimiliter Crithamum. Melanthium veró,Chamzdrys, Ambrofiía, Periclyme- num, l'ragus,Paronychia,Solanum hortenfe, A ftragalus,Su4í7y2 nominantur. Pol ygonon femina Sawíoy, Polycnemon Sduroc Qpuavoeid iie. Clinopodium S'apíoy Qpujarceid fc, Eupa- a torium zóz Qpujavocid is. Alyffonautem QpUyaYiov . e Et -. De Partibus [lirpium. CAP. 11. D IrrEREN T4 8 flirpium fuperiore capite oftendimus, nunc ad partium explicatio- . nemcortuertmur. Sunt autem arboribus & fructicibus partes asd plurimz : pau- ciores tp aor: nonnullis veró herbis pauciffimz. TR Harum autem quedam perpetuó fuis adfünr ftirpibus : aliz non femper adharent, fcd 2 | fubinde pereunt ac decidunt:quas idcirco nónulli partes effc pernegát:alij annuas appellant. Perpe- t * PEMPTADIS PRIME LIB. I. )] Perpetuz partes funt;radices,caudiccs,rami,cortices;ligni materies,matrix medulla, &c. Annue vcró & nec perpetuó przfentes, flores, calyces;iuli, fructus, fcmina, capitula, filique; valuülz;inuoluctra,vmbellz,pappi,& multisfolia etiam;fíed non omnibus camen. Folia fiquidem arbores mult , & non pauci frutices, deponunt; non defunt veró etiam perpetua fronde virentes:vt omnes coniferz (excepta Laricc) Terebinthus, Lentifcus, Ta- xus, Cupreffus , Malus medica, Laurus, Tinus, Agrifolium , Rofimarinus , Nerion , Myr- ti genera, &c. Radix fiue jf/z,tam in arbore quàm in alia quauis ftirpe appellatur inferior pars,qua terre inferituratque ei cohzret,& per quam alimentum allicitur. Omnibusautem ftirpibus haec communiseft,exceptis pauciflimis, quz abfque radicibus viuunt;& augentur: veluti Caffy- tha, Vifcum,& quod Hyphear dicitur , fungi arborum, mufcorum & tucorum genera; qua inter-Qura numerari tamen contingit. Caudex in arboribus quidem ac fruticibus , quod à radice fupra terram affurgit , & per Cauden. quem alimentum furfum defertur; qui in herbis Caulis & Cauliculus dicitur. herbarum ti- Caulis. quidem caulis proprius eft:caudex veró ad arbores & frutices duntaxat pertinet, Stolonesappellantur,qui iuxta arborum & fruticum caudices erumpunt; luxuriantes vi- Seolener. delicet foboles , & inutiles é radicibus fruticationes, qua ramen cuulfz & plantatz fubin- de adolcícunt. | Truncuscàudicis pars inferior eft radici vicinior, fiuc qua truncatis ramis fupereft. Truncus. Rami ,qui àcaudice aut caule fiffi multiplices fpargunturt funtQue ipfarum arborum Ra». quadam vcluti brachia , quibusfefe lare diffundunt , & in omnem partem expandunt. Vnde& Virgilius: — Zw» fortes latéramos, (C brachia tendens. Conítant autem cau- dices,trunci, rami, ac radicesarborum, cortice, ligno, & medulla, qux & matrix dicitur, Cortex parsextima cft & vltima, à fubic&o corpore fcparabilis, quo caudices, caules;ar- correx. borum rami, & radicesconucftiuntur; ac veluti membrana, operculo, ac crufta integuntur. Eftautem hic fubinde vnicus: nonnullis duplex. Vnicusqui craffior, ex diffimilaribus partibus frequenter componitur. exterior pars afpe- rajinzequalis & non raró rimofa: altera luis & zqualis. Hzc cunicaà tuendo, & proprié Ii- ber dicitur: quibus fcribimus libris, nomen hic dedit. Duplicicortice conteguntur Sambucus, Frangula, & plerzquealiz. : Lignum,interior pars,cortice circundata, fiflilis, ac dura ; veluti corpusaut caro arborum Lian. & fruticum. Huius exterior & cortici vicinior pars, mollior, ac albidior, Alburnum à qui- 4tiburnurh bufdam dicitur:facilé hxc putrefcit;& teredinibus crebró obnoxia eft. : Pc&inesfiue xzu2 6e linez funt fecundum longitudinem in arborum matcria,per quas & «cives. * findi & vnitas diffolui poteft; quz Interualla ctiam dicuntur, | | Matrix quod in medioligni eft;à nonnullis Cor & medulla dicitur. Radix. sz : "é 1 i M. ENS. Medulla quoqueeft, quod in medioligni fungofum; veluti fambuci medulla. —— Midi Caules herbarum, fi exigui, Cauliculi aut Coliculi dicuntur ;quandoque & Scapi aut couicu;. Culmi;vt fabarum fcapus; frumentorum & arundinum culmi. Coliculi . Folium in quauis ftirpe, quod ipfam veftit atque exornat: Graci qUA9v» dicunt; quo fpo- roa». liatz arboresaut reliquz ftirpes quodammodo nude apparent. Flos,Z»Soc arborum & herbarum gaudium dicitur,futuriQue fru&tus fpes cft.vnaqueque rio. etenim ftirps pro natura fua, poft flore, partus ac fructus nr auté fue funt partes. Calyxcítquo primüm flos continctur, deinde mox foetus clauditur. Calyx. Staminajqua veluti filamenta ab intimo floris (inu é calyce erumpunt: Staminá, Apices, craffiufcula quxdam in fummo ftaminum dependentia. Vngues,vclutiin rofis & aliisfoliatis floribus, intelliguntur imz foliorum partes, quibus calyci cohzrent,decolores magna ex parte,idcirco medicinz damnata -' Iulus,quod rotunda & oblonga fpecie dependens floris loco eft;veluti in Iuglande, Cory- 1v. lo,Moro,Fago,&alis. — . . . ; Fru&us,fiue xapzic, in quo femen progignitur:non raró veró & ipfum femen, vbi videli- raus. cctnulli alteri inclufum, nudum nafcitur; PIU ! | Caput, xeea23, quicquid in globum extuberat;aut in orbem glometatut. mr Capitulum, zepaAuor, quod minus, & magnitudine cedit, vt papauctis xo4ia fiie capitu- capsula la; in quibus femen gignitur, V fps | | Siliqua, 4eegmor,tegumentum oblongum,quo vel leguminum gratia, vel herbaruri femi- siliaus. nacontinentur: huc pertinent folliculus;cuiuflibet rei theca , valuuli fiue valuule , vafcula, loculamenta, à loculis nomen habentia;qua fi fpinarum agmine marinum echinü referant, Echini & Echinata dicuntur. L3 cn PN "A pices. Vngues. tu AK (0 Yym-. " $ STIRPIVM HISTORIE : Veiis —— Vmbella,zuddyr,quzincauliculorum faftigiis exorta in plures pediculos digeritur, qui fimulin latitudinem expanfi,in orbem circumaguntur,& flores ÍcminaQue proferunt. id "Mafani. — Mufcarium hzceadem dicitur à flabri fimilitudine , cuius ventilatu muíczà conuiulis arcentur acabiguntur. ; : m Pappus, Pappuslanofus villusqui deflorefcentibus aliquot herbis remaner, quibus femen fubeft, De facultatibus Hirpium. — Cv. 111. 5 FA CVLTATES flirpium,de quibus nobis inftitutus fermo,non ill funt, quibus viuunt, virent, vegctantur,& in omnem dimenfionem crefcunt ; flores, fru&us, ÍeminaQue perfi- ciunt: fed illz;quibus aQiones fuas;& quidem in humano corpore,exercent. —— Suntautem hz duplices. Q uzdam enim humanum corpus, aut vnam eius aliquam par- tem alterantac permutant: alix veró alimentum prabent,ad nutricationem faciunt, & füb. flantiam corporis augent. Huiufcemodi facultatibus ftirpes , vel earum partes przditcz, tum & alia quecunque;alimenta funt & dicuntur. Sed qua: corpus altcrant , ac victoriz aliquo modo fuperant;ad medicamentorum materiam pertinent. "Harum auté facultatá quzdá a&u fiue iripyeia:aliz: potentia fiue Jvrauei, id cít, poteftate, dn A&uquidem,;quod in przfens tale cft, quale dicitur, nec tem pore indiget vt cale fiat: vt, aqua humida: ignis calidus. PuePa..— Poteftate vcró dicitur,quod tale nondum eft, fed rale effe potett. Perfedtum namque,vt Galenusait;quod i ela fiue a&u : quod veró poteftate imperfe- &um & adhuc futurum;atq. vt fiat id quod dicitur veluti habile;non ramé adhuc eit.quem- admodücü hominé recens natü rationalé dicimus:& catellum nondüm videnté venaticum, Dicütur autéque poteftate;quedá quidé proprie fiue propriiffimé:alia veró minus proprie, "Maximé veró proprié fiue propriiffimé fola ca poteftate dicuntur,in quibus natura f uopte impetu ad abfolutionem peruenit , (i quidem nihil ei extrinfecus impedimento fit, Sic ho- minem modó natum, vt diximus,rarionalem, & canem recens editum , venaticum appella- mus,cüm tamen infans rátionalis non fit, fed talisaliquando futurus : & canis venator, qui - . adhucnon videt,fed quod venari poterit,vbi adoleuerit, Minus veró proprie potentia fiue poteftate funt,qua materiz cxiftunt conuenientes , vt id fiant vel talequod poteftate effe feruntur. Quarum quzdam materix fant admodum pro inquz , quas Galenus zescvxcic jid eft, continentes fie continuas appellat,vt id fiantquod poteftate funt : Sic fumida exhalatio vi- cina flammz,potentia flamma ; & fanguis in animantium Corporibus poteftate caro , quód non magnam mutationem, vt id fiat, requirat. Cibus veró qui in ventriculo conco&tus ha- betur , carnis quidem materia eft, fed non 79091; fiue continua , prius etenim vt id fiat, fanguis fit oportet. Longiusveró etiam abfunt Maza,panis;triticum,hordcum , & fimi- lia;quz, vt caro fiant, plures mutationes requirunt: Sed tamen hac quoque omnia poteftate caro (vt Galenus teftatur) dicuntur. Et talia quidem alimenta. | .. Quzveró medicamenti vim obtinent,(üimili quoque quadam ratione, qua alimenta, po- teítate talia effe dicuntur: Neque enim fuapte natura;aut fponté ad ire elav fiue actum, per- ueniunt,fed mutatione opus habent ; verüm non tanta quanta quz futura alimenta : Non enim couíque mutantur,vt in alimentum conuertantur fed vt ad adtum folummodó dedu- cantur,& ralia, qualia dicuntur,fiant; vt calida videlicet calfaciant ; frigida refrigerent ;cau- ftica exulcerent ;narcotica ftupcfaciant ; & ita cetera, qux à corpore humano, calidoQue naturali przftantur. Nec enimanimantium corpora à medicamentisafficiuntu r,nifiilla prius ab ipfo fint mu- tata. Q uód enim ralia au funt, nobis accipiunt: veluti ficci calami,quód accenduntur,ab igne. Itaque nec calfacere,nec refrigerare nos valent;priufquam a&u talia fucrint:veluti nec ignis augetur, antequam ab co ligna aut calami fint mutati: Sic nec mirum , fi qux excalfa- ciunt, calfieri priusà corpore noftro poftulent. LULA , Si etenim,exempli gratia perfrigerato corpori calidum aliquod , quantumuis diligenter cominutum,infpergatur,prorfus non calfacit,Proinde;inquit,Galenus,qua rcfri geratz funt partes,eiuímodi medicamentis perfricamus , calorem perfricando excitan tes, & vnà , quod frigore fuit denfum,rarum reddentes,quó fcilicet introrfum pharmacum penetret , & cum naturali animantis calore coniunctum, mutetur ac calfiat. Comminuenda autem in parua & tenuia medicamenta funt , vtad adum deducantur: Nam & ligna ficca qux tenuiora, tum & quacunque gracilia, facilius quàm craffiora ignem | » concipiunt. Idcirco & de facultatibus alicuius guftatu iudicium facturi, idipfüm prius com- minuunt aut dentibus atterunt. RU ! : De PEMPTADIS PRIME LIB. L $ De facultatum differemtim, c earum prima ,barümque ordinibus ac gradibus. CAR IYTE M: DICAMENTORYM autem facultatescomplures funt: Quzdam primz funt & dicuntur: aliz fecunda, quz ad has fequuntur: quibus iterum fuccedunt terz:pofte- riores quartz,quzà prioribus non pendentfed folis experimentis cognofcuntur. Prima facultates ab ipfis clementisnullius interuentu proueniunt, reliquarum idcirco fa- cultatum veluti bafis & fundamentum cxiftunt; exceptis tamen quartis, quz nó qualitatem aliquarà manifeftam,fed fubftantix potius formam confequuntur. Primz funt,vt cálfaciendi, refrigerandi,humectandi,reficcandi,& qux per horum coniu- gationem nafcuntur: calfaciendi & humecandi : calfaciendi & reficcandi: refrigerandi & humedctand:: refrigerandi & reficcandi. n In harum medio facultas efttemperata ac moderata, quz ei , cui admouetur , temperatu- ra refpondet;fic vt nec excalfaciat,nec refrigeret,nec humedet,nec re(iccet. Reliqux ab ex- cedente & prapollente qualitate appellantur , in quibus ratio maioris ac minoris exceffus confideratur: Neque enim omnium corum;qua ad medicamentorum materiam roferun- tur,zque E qualitates; Q uzdam enim mitius calfaciunt,refrigerant, humc&ant, aut reficcant: ifta pauló amplius: alia multum: nonnulla plurimum. Continentur autem iflorum receffus certis quibufdam limitibus , quos ordincs,raZe so) as dade: Galenus etiam Zp/fuouc fiuc numeros: recentiores veró gradus appellant ; qui om- nino quatuor habentut. Ad primum ordinem referuntur quecunque à medio ac moderato tam exiguum decli- nant,vt non cuidenter alterent, fed rationali quadam demonftratione indigent, qua altera- re oftendantur: veluti Oleum rofaceum,quod eosqui aduftione tentantur,refrigerat ; refri- geratos etiam offendit: vnde & magisrefrigerare quàm excalfacere apparet , fed tamen va- lida ab co rcfrigeratio non percipitur,fed qua: proxima temperici mediz. Atque codem iu- dicandum modo, de iis quz à moderata tem fene ad calidum,humidü,aut ficcá declinarát. |. Quz veró manifcílé ac cuidentet ficare, humedare , calfacere, aut refrigerare poffunt, nec demonftratione opus habent;ca fecundo ordine cenfentur. Tertio autem annumcetantur his potentiora, qua vchementius, tamen non fummé, qua- litatem fuam exercent. : Adquartum ordinem pertinent.calida quidem vehementer acria ac vtentia , ds ua exulcerant,& veficas excitant,& cruftas faciunt: frigida veró quz ftupefaciunt, ac fenfu pri- uantqua maxime & longiffiméà medio ac moderato recedunt. — — Siccum autem quarti ordinis nullum eft inuenire, inquit Paulus JEgineta ,medicamen- tum,fi non vrat : Nam quod fummé exficcat, id plane vrit , vt Calchitis, Wu calx. Tertij veró ordinis ficcanrium poteft aliquod effe ctiam non vrens; quemadmodum quz vchc- menter adílringunt omnia. De JMedicamentorum partium ac fubflantia e(fentia. ATP.OV. D E partium ipforum medicamentorum effentia opcrzprecium fuerit paucis agere,priu(- qvam ad reliquarum facultatum explicationem pergamus.Citra enim huiuscognitio- nem,fecundzac tertiz facultates definiri ac explicari nequeunt. Siquidem hi non folas pri- masfacultates,fed & partium effentiam confequuntur. Ter — Partium autem effentia nonnullis tenuis contigit : aliis veró craffior. Haec craffarum partium & za3puepii:illa Vcró tenuis effentie, tenuium partium & 2ez/ouepii , appellantur. Tenuium autem partium funt,qua facile in tenues ac minutulas partes di lucuntur , fi- ue;qua celeriter in tenuia foluuntur. pios ; Craffarum veró partium funtquze facilé in tenuia folui non poffunt,vt dura, folida,lenta, viftida; quarum fubftantia haud friabilis. Galenus tenuiflimarum partium aquam & aérem cffe oftendit : Promptiffimé fiquidem, vt de fimp.med.facul.lib..cap.x1111.tefert,aqua per pilos & veftimenta profluit, partes ha- bens diuifibiles,& qua facile in minutiffimas diftrabi poffunt. Ar fimiliter , codem au&ote lib.r.cap.xxt rir. in enuiffimas partes cóminuitur,per corpora denfiffima exquifité penetrás. Atqueidcirco qux tenuitim funt partium,aérez effentiz ac fübftaptiz participantcuiuf. - modi odorata,quz quatenus odorata,tenuis funt fubftantiz; vt Paulus ZEgineta teflatur:fed. quz craffarum partium, hac terreftria funt. 2. Quazcunque autem tenuium funt partium , ea & facultatem fuam liquori alicui veluti A 4 - vino Ymollien- 214. Pus mo- sentia. $ 0 0STIRPIYM HISTORIJ : vino autaquz facile ac citó communicant: é contra, quz craffarum partium difficulter ad. modum facultatem inliquorcm deponunt. E | Exempli gratia;piper,quod quidem craffarum eft partium,exiguum aut nihil odoratum, facultatem fuam penes Íe recinct;neque liqueri communicat , capropter & eius Virtuscirca ventriculum hzret;ad hepar vix aut non perungit,vt Gal.lib. 1.de fanit. tuend. teftatur. Caíia veró,quam vulgó Canellam & Cinamomum,tenuiorum cft parnum,multá habés a&ez cffentiz,odoratiffima,vires facilé communicat, & in liquorem transfundit. De fecundi facultatibus. Car. vi. SL Cv N D £ facultatesprimasnullius alteriusinteruentu confequuntur. Ad has autem referuntur,que emolliunt,indurant: rarefaciunt;condenfant: aperiunt;conftipant: attra- hunt,repellunt: abftergunt, expurgant, attenuant ,illinunt , obftruunt, incraffant,dolorem fcdant atque excitant. Emollientia, ua2ax7x4, funt & dicuntur, qux duros tumores & fcirros molliunt. His affinia funt diaevinzà (iue &xrvinzd, quz pus mouent: vtraque enim z:qualem ac Íymmetrum calorem poffident;atq.illi ces ficcitatem,diuerfo tamé vtraq. modo. Püs mouentiafimillimum corpoti calidum producunt abfque vlla humiditatis aut con- fumptione, aut adiectione. Emollientia pauló maiotem,quàm pro natura, calorem accendunt, & aut de humidi- taniscontrahunt, quocirca illa quantitate quidem magis,quàm qualitate calori agunt; quae veró indurata emolliunt, qualitate potius. Emplafticum idcirco medicamentum cft, quod exa&é fuppuratorium: Nam fi fubftantiam caloris innati augere;non intendere qualitatem conueniat, poros corporis obftru&os effe expedit. Suntvéró & alia emollientia que humiditatem confequunturomnia enim humida mol- lia funt, fi cum calore modico humida perfeuerent : ob id fanguis mollis, quia confiftentia liquidus. Fitautem humectatio, & ab ca mollitio; vcl penitiffimé in totam partem ; veluti pernuiritionem,qua vera humedatio cft: vel füperficietenus, non per totum, fed per fpatia rerum inania;qualis fit à balneo, vcl fotu aqua dulcis. Indurantia, exArgurnzz, proprié ca funt,qua citra caloris aut frigotis exceffum reficcant: Nam & frigusquidem indurat,& calor nimius. Adipes & alia frigore condenfantur : lutum vicalorisignei inlapidesconuertitur, fed hzcalio modo quàm reficcatione fola fiunt. Red- diturautem durius fola reficcatione,quod aduentitio humore emollitum eft: veláti in vIce- ribus humidior ac laxior caro ; ad quam duriorem reddendam , exficcantia conueniunt, à mordacitate, crofione, & alienis vchementibus qüalitatibus alicna. Omne fiquidem quod ficcum , dutum. Siccum autem bifariam ficcat & indurat ;alterando fcilicet & ficciorem reddendo partium effentiam;, quod proprié durum : aut humorem in poris ac fpatiiscon- tentum confimendo. * Ett veró & durum repletionc , veluti cüm vter aliquis nimium repletus diftenditur, fed. quod renitens & Zvr/svzvr ,non durum Galenus appellat. Inter Indurantia idem lib.v. De fimp.med. facult. ctiam refert, quz poftca zuxsemuz,id cft, Condenfantia appellat. . Durumautemdicitur, cuicaro noftra temperata cedit. . Molle,quod eidem carni ac cuti cedit, fi quidem corpus fimplex fuerit: Q uod enim ex pluribusconftat, aut fefe contingentibus, ficut tritici aceruus: aut inuicem implicatis, vt la- na,pili, fimul & cedere poteft, nec tamen effe molle. Rarefacientia, d eguwnxa , (iue diatoprma tefoluentia, dicuntur, quz cutis poros dilatant, & partium fubftantiam tenuiorem rarioremQue reddunt. Modicé calida hzc natura funt, &tenuium partium,acquam minimüm reficcant vt Chameemelum, Althza. Caliditas fi- zdperien- fia. MIC Conftipantia 2T», qua: &: Contrahentia, Occludentia, ac Conftringentia dicun- reslenit, — Doe excedens non rarefacit, fed adurit, & per aduftionem condenfat & reficcat : Mo- erata caliditas vias aperit , & in profundum pcr fubftantia: tenuitatem penetrat, ac dolo- Rarum auté dicitur cuius partes fpatiis inanibus interceptz funt, vt fpongia,pumex, &c. E contrà veró denfum eft;cui nulla inania funt fpatia aut patentes port,fed partes cópactc. Condenfantia, "7ivxvornuz,, vatcfacientibus contraria funt,poros contrahunt, & rara humi- dadue incraffant, folidioraque reddunt. Talia exiftunt quz refrigerant;non terrenatamen, nec a&rea,fed aquea,& nihil autexiguum omnino adftringunt. Debiliter enim hzc contra- hunt & confttingunt, nimirum propter mollitiem;vt Semperuiuum,portulaca,&c. Apctientia, dvacouamua,, vaforum ofcula referant, & aperiunt, craffiorum funt partium, calida, acria,& mordacia; vt, Cyclaminus,allia, cape. : cuf, : PEMPTADIS. PRIMJE LIB. f. tur, ofcula concludunt , & fenfibiles excretiones cohibent ; frigida funt , craffarumQue par- tum, & quidem Citra acrimoniam : vt, bolus armenia, & terrenorum corporum complura. Quz ctenim valenter conftipare & conftringere debent ; robur quoddam renitens ac du- rius habeant oportet, quod craffa & terreftris fubftantia confert. Aurahentia, Dvnza imo mona, cx alto fuccos euocant & extrahunt;cálida funt & te- Atrralei- nuium partium. Attrahit fiquidem calidum , & quidem quod coniundtam habet partium "^ tenuem effentiam vehementius. Moderate autem attrahuntcalida & ficca fecundo ordine: potentiusqua certij funt ordinis: maximé veró quz quarto ordine calida ; pro ratione enint caloris fit attractio. Eft autem attrahentium duplex niateria; au&ore Galeno, vna dvG- qviic hoc eft,fponté nata,fiue quz talisex feipía eft; altera veró ex putredine arefcente gene- rauonem fortia... Sponté nata, vt Di&amni cffentia, Thapfia , Sagapeni, &c. Ex putrefactione,qualiscft fermenti & nonnullorum fimorum effentia,vt fimi Columbi- ni,non tamen omnium. Sunt vcró & attrahentia quzdam,qux à totius cffentiz fimili- tudine,non à qualitate manifcfta: talia funt omnia purgantia medicamenta,& quadam ale- xitcria,qua ad medicamenta pertinent;ad quartas facultates relata. ; Repercutientia , zzexesusixa,in altum fibi occurrentes fuccos repellunt : frigida funt, & Reperok craffarum partium. Frigidum fiquidem repellit. quod, cüm vnà coniunctam craffitudinem "^ partium obtinct, etiam violentius propellit;qualia funt acerba & auftera:ytomphacium,ba- lauftium,malicorium,&c. — Repellunt veró & Adftringentia,prafertim;qua à partium te- nuitate adiuuantur,vt é nucum iuglandium corticibus expreffus fuccus, maxime valideQue adftringens, qui tenuiffimz cffc fubftantia: oftenditur: Adftritionem fiquidem tenuitas fubítantiz adiuuat quàm maxime. alia etenim adíftringentia, ob fubftantiz craflitiem facile inaltum penetrare non poffunt; dum viam fibi ad interiora ctiam pracludunt. Abftergentia, u7ixa fiue detergentia,lentos;glutinofos humores in fu perficie, cutis po- Aes ris,vcel etiam vlceribus adhzrefcentcs,cluunt atque extergunt. vim habent exficcandi cum $9" tenuitate fübítantiee; nec refertcalida (int an frigida, neutra enim qualitas actionem impe- dit, nifiexcefferit. Nam abftergunt frigida, veluti hordeum,limonum fuccus, Telephium: item & calida, vt mel , facharum, & alia. cr ; Expurgantia, Guxa9upnxa, qux & Galeno ixgegxmza, id eft, ab infardtu liberantia , ob- hospi: ftru&ioncstollentia, fiuc,vt vulgó,deopilantia,non tam poros cutis,quàm interiorum viíce- rum mcatus expurgant:vtiocinoris;lienis, venarum: qualia funt, Nitrum,abrotonum, lupi- ni,& cetera nitrofa,& amara,ctiamfi exiguumadftringant. Sunt hacc fübftantiz ratione ab abftergentibus minime diuería,fed ratione maioris & minoris differunt ;: Nam quz poros & meatusinternosexpurgant,tenuiorum magis funt partium, ac moderate calida;vt nitrofa &c amara. Iam & quz cuti exterius impofita, fordes (iuc in cute fiue in vlceribus extergunt, ad- ftringendi facultate deftituuntur: intrinfecus veró affumpta, etiam fi adiuncta quzdam ad- ftri&tio, poffunt tamen fic nihilominus quoquc magnos purgare M M S ,cu- iufmodiin vifceribus & vafis funt. Nam foris meatus wx priusab adftrictione occludun- tur,quàm probé queant expurgari . Acqua circa ventrem partes omnes quaque in iocinore; lienc,aliisque vifceribus.cum maximos in fc meatus habcant,mai us accipiuntcommodum ex vaforum corroboratione (quod peradftrictionem fit) quàm propter ofculorum exiguita- temautanguftiam Izdantur. Proinde interius abfinthium expurgare poteft : foris veró ex- tergere nequit. — Attenuantia A eumd fiuc extenuantia,huiufcemodi omnia funtexpur- 4rtoma- gantia,calida quidem etiam ac tenuiorum partium. Protinus etenim expurgantibus & ob- 5i. ftructiones expedientibusineft, vtcraffos humores ac lentos extenuandi vim habeant: au- &ore Galeno. — Illinentia, 4pzAaoa, abftergentibus omninó contraria funt. cutis enim zplafi- porisillita tenacitcr inhzrent,cofdemQue opplent acobftruunt ; veluti pinguia, glutinofa, ^» & terreftria acrimonia. & afperitate cateritia; vt adipes,oleum,refina,butyrum,lytargyrium, bolus, creta, farinz addito liquore : item & aloé, quod foris admotum ;emplafticam & fub. ftantíam & facultatem obtinet; intró veró affumptum amaritudine fua expurgat & aperit: Non defideratut in his calor aut ficcitas,fed fabftantiz;,qualem diximus,effentia. ; x: Obftruentia,fiue éntegxnza , bxc eadem funt;& z;ymxà incraffantia: Nam vcluti deter- OMinieie gentia atque expurgantia poros ac meatus ab obftructione x EAE » fic hzceofdem ob- 7. afjei- ftruunt atque infarcíunt; & craffos lentosQue corporis fuccos reddunt. 5 tia. Dolores fopientia ac fedantia duo funt :quadam enim reuera talia,vt avódura & mupinjo- pron : già vocata : alia tantum ,, fed improprie, dicuntur, Napxonxa vidclicet; veluti fi quis ho- me minem mortuum anodynon dicat, quía dolore vacet. : Q uaautem reuera A'y6dvra aut gmpitbeixa, partium funt tenuium, ac moderate admo- "nodynás dumcalida , non multó quàm temperata calidiora ;ex primo nempe ordine c— : ? Nuarcotica. Rubefa- £igmiia. Qemyuel, Cami Tei. Efcbaroti- $a. Septic. corrumpitur, eíz&r , hoc cft, putrefcerc dicitur, fed quibusi Purmo- 1e E STIRPIVM HISTORIA — tium ,ac d'egienxa, fiue rarcfacientia. Hzc enim quicquid in partibus dolore vexatis, fiue acrium, fiue lentorum , aut crafforum tenuibus poris infartorum humorum inhzret : ve] etiam quicquid vaporofi, craífi, aut frigidi fpiritus exitum non inuenientis inclufüm eft, cuacuant, digerunt, rarefaciunt, extenuant, concoquunt, & z:quabile reddunt;vt flos Cha- mameli,lac cepidum, & olcum ancthinüm; Galeno teíte. Narcotica.Napwonza, haud proprié dolores mitigant,nec dolorum caufas auferunt , fed partes frigore fuo Pi UC. Eft autem ftupor pauló minus quàm infenfibilitas aut fen- fus priuatio. Hc cadem veró & ézvomza jid cftfomnum conciliantia iue fomnifica;ac ya. raQoegr fiue grauem foporem cpota adferunt. m Refrigerant autem hzc omnia vehe- mentcer;ac quarto quidem ordine,Galeno vcteribusque aliis teftibus ;fic vt non modó fen- fum ob(tupefaciant , fed & fi pauló liberalius ebibantur affumantürve , mortem adferant: qualia funt opium,hyofcyamus,mandragoras. Videntur tamen nontam fola qualitate ex- tremé & quarto ordine frigida hzc cfficcre,fed & à fubftantia quadam proprietate aceffen. tiaconcurrente przftare. Nam frigidorum multorum qualitates fcpenu mero calidorum ad. ie&ione cótemperaté obtunduntar fic vt nullaautexigua rcfrigeratio ab his fentiatur. Opi autem & nonnullorum fimilium ftupcfaciendi facultas vehementer etiam calidorum pet- mixtione exiguum admodum reprimitur. Philonis Antidotus omnem dolorem Opij ac fe- minis Hyofcyami facultate ftupcfaciendo lenit;tametti Euphorbium, piper, pyrethrum ,a- liaque calida admitzat,adeó vc & guítu acris & feruida fentiatur: nec veró & atate aut tem- poris diuturnitate Opij ac Hyofcyami visin hac itiQne fuperatur. quz inuincibilem ferc horum ftupefacientium facultatem oftendere videntur,& haud à fola qualitate frigida, fed & à fubftantiz effentia ftupcfaciendi potentiam his adeffe: frigida fiquidem qualitas x tate & lapfu temporiscalidorum mixtura füperari poteft: quz veró à tota fubftantia , non ita facilé edomari: lam & Opium amaritudinis nonnullae particepseft, qu ipfum ex differen- tibus natura partibus cóftare oftédit;nec omnes extreme frigidas effc. relinquiturab cffentia fubfláriz, ftupefaciédi quoq. vim cómunicari;necà fola cxtreme frigida qualitate proficifci, Contraria autem Anodynis funt,quacunque doloresexcitant;qualia funt quz calcfaciüt ac ynitatem diffoluunt; veluti cutim rubefacientia,ac veficas excitantia; vt funt nafturtium; finapi;ftercus columbinum,przfertim fylueftrium; euphorbium;cantharides,ranunculi; al- lj nuclei; ex quibus qos7y uo) & ówaz uo) dicti conficiuntur. quz duuxmxa & rr quoque appellantur. Fluius generis,fed calidiora; iz 22654, qua cauftica fiue vrentia. unt, & ez enc, hoc cftcruftascauteri jritu cum dolore efficiunt. Sunt autem Efcharotica non modó ordine quarto calida ac ficca, fed etiam confiftentia craffa ,& idcirco cuicunque inhxrent patti,(tipitis modo infixa ipfam excruciant: vt calx viua. His fimilia effent exz/ix2 vehementer quoq. calida ac ficca, nifi partium effent tenuium; omninoqQuc tenuem haberentconfiftentiam ; quz & idcirco cum exiguo tum doloretum raoríu,aut ctiam citra doloris fenfum partem eliquant. Vocantur autem hzc Septica , hoc eft, putrefacientia , appellatione haud propria. veré enim Septicacalefaciunt & humectant. cfficitautem fymptomatis fimilitudo vt fic quoque Fé ordi ; Multis autem modiscorrumpi quid poteft : fiquidem qux nimió plus refrigerata funt, autcexcalfacta, tum exficcata aut humectata, ca omnia ROUX, Ee Non tamen quicquid cum foetore accidit. Medicamina autem, quz Septica dicuntur funt Auripigmentu m,Sandaraca,Chryfocol- la, Pityocampe, Aconitum,&c. Et de fecundis facultatibus quidem huc víque;ad Tertia- rum explicationem accedere ordo poftula. | | De Tertiis facultatibus. — Ch». vir. TT? R T 1 & facultates non ex primis modó confiftunt: (ed & vlterius progrediendo, ex iis - quoque, quas ad fecundas referre contingit, fic vt ex vtrarumque mixtura confequi vi- dantur. veluti farcotica abfque morfu deficcant & adftringunt : ficcare quidem ad primas: adftringere vero ad fecundasrefertur. | Sunt autem cx tertjj generis facultatibus quecunq. maturant, fuppurant, carnem ingenerant , conglutinant , cicatricem inducunt , callum gi- gnunt, vrinam mouent , menfes euocant, fecundas & foetus excutiunt , tuffim fedant, lac generant, genituram gignunt ac extinguunt, Pus mouentia, dfazrürmua (ue bvaürxa, fuppurantia, humorem in tumoribus confiflen- tem , carnemque contufam in pus conucrtunt. moderate calida funt, & emollientibus (vt b1 - fuprà oftendimus) proxima ,fed tamen hoc differunt , quód emplafticam vnà facultatem habeant poros obftruentem; caloris fübftantiam augent;qualitatem non intendunt. Appcl- lamus veró hzc cadem & Maturantia fiue zv/fiaa. 3 " e : PEMPTADIS PRIM LIB. f. "n Xapurmxa qua in vlcere cauo carnem gignunt,& finus implent , ficca funt primo ordine modicé & abíque morfu detergunt,citraQue adítrictionem : vt hordei farina, thus. Conglutinantia fiue xo?^urmza ficcant ordine fccundo feré,& medio modo fe habent ad. ce; eaquz carnem ingenerantac cicatricem inducunt; non abítergunt, fed adftringunt , prohi- "^"^ bentQue ne quid humoris labris vulnerum (quibus peculiariter adhibentur) obueniat. Non folüm autéad conglutináda cruéta vulnera, fed ad fi(tulas, (inus , vetuftad. vlcera vfurpácur. Zvpuqunxa autem & hzc dicuntur,tutn & regu mza, ac (fubinde &aiga, quód recentibus & adhuc cruentis vulneribus adhibeantur. E'gTouAtnxa cicatricem inducentia,validé citra morfum rc(iccant & adftringunt , quod in c; carne humidum abforbent , ipíamQue contrahunt, & tenui callo cuti perfimili contegunt. ésducéia. quamobrem magis ficcare hzc;quàm quz carnem gignunt;aut vulnera conglutinant,necef- fum; carnem fiquidem conftringant;contrahant;conttipent,& calli inftar indurent oportet, - alioqui cicatricem non indu&tura. Eft veró & aliud ézevAomxv genus,quod excrefcenté carnem adimit , natura acre ac mor- dax: hoc zgSwipenxbv,id cft,detractorium proprie dicitur Galeno;huiusque víusad inducen- dà vlceribus excrefcétibus cicatricé:additur à nónullis & Tcrtiü citra ad(trictioné reficcans. quema, callum gignentia, offa fra&a ferruminant, ac vniunt. viuntur autem inter- C alu». medio callo. Callus autem neque os,neque caro eít,fed inter vtrumque ambigit:corpus du- £2»eo. rum,ficcum,;album, offa coniungens: Nam cüm offis fracti partes inter fe propter ficcitatem coalefcere nequeant , natura eas callo, circa oras fradturz cótiftente , quafi vinculo colligat. Adiuuantautem ad huius generationem & vi&tus ratio conueniens , crum & medicamen- ta forisadmota, qux emplaflica funt & modice calida. Auouprmxa appellantur medicamenta , quz vrinas promouent ac prouocant, Suntautem pisraics. hxcnon vniuímodi: Quadam cnim per accidens: alia proprie : tertia medio quodam inter vtraque modo,& per accidens videlicet & proprié vrinam ciunt. Per accidens diuretica , humida , liquida , & confiftentiz tenuis, facilé penecrantia fünt: quamobrem cüm facile ac citó per vias vrinz deferátur defcédantQue,Diurctica appellátur: vt untaquz puriffimz,ac leuiffimz, vinum album,tenue,& pauciterum, hordei tenuius ac dilutius decoctum,&c. quz quidem vrinz copiam adaugent , fed nec meatus aperiunt , nec craffa, (quod proprié diurctica)attenuant:quandoque tamen fi qux in viis vrinz hzrent, vel qua propter vrinz paucitatem, vel defectum defcendere nequeunt, expellunt atq. educunt. Proxima funt,quz & proprie & pcraccidens fimul vrinam mouent: mediocrem hec ex-.— 2; purgandi atque attenuandi vim habent , & meatusaperiendo liberum vrinz tranfitum ad deícenfam procurant. Talia autem nonnulla etiam frigida,fed cenuium partium funt ; ve- luti Solani veficarij frud&us,melonum,peponum,aliorumqQue cucumerariorum femina,gra- minis radices,quz vrinas clementer prouocát,& in viis hzrentia non raró expellunt. quam- obrem & proprié diuretica dici qucunt , tametfi & quandoque per accidens hoc przttent : Quando etenim caloraliquis nimiusatque excedens venas occupat , ferofam humiditatem refoluens;aut alió abducens ;tum frigida huiufcemodi , cüm calorem contemperant , effi- ciunt, vt facilius humoresà renibus attrahantur, perQue veficam defcendant. Quiz autem proprie Zuovprrizg meatus expurgant,viasaperiunt ,craffos humores, atque 5: ipfum fanguinem extenuant ac diffundunt,quodqQue extenuatum eftjà craffioribus partibus fecernunt; quod facilé deinde renes attrahunt,& per vrinarios meatus demittunt, Huiusautém generis Diuretica intenfé calida funtac ficca;ordine nempe tertio, acria, & tenuis admodum fubftantia: vt funt femina apij,petrofelini,faeniculi,dauci, agriofclini, fe- fcleos,faxifragiz;non modó femina, fed & tidiocpit alia fimilia , à quibus humores & fan- guisnon extenuatur duntaxat,fed & funditur, fiue vt Grzcée yi Gu, ac fecernitur, non fecus quàm àcoagulo;quod ferofum ac tenue in lacte f&orfum fegregatur,craffo in fe coacto ac ex- acte vnito.. Horum itaque natura excalfa&toria , exficcatoria , tum & cvraxmxh fiue fecreto- ria, & d/axemxit, id. cft, coactoria cít. Exiftimantur hzc eadem & 2&9» £vzima, x58» vp- fiue calculum comminuentia & frangentia. nulla tamen reuera calculum comminuentia 7?** reperiuntur,nifi quz cohzrentes arenulas lentis vifcidifáue humoribus , veluti glutino vni- tas,diffoluunt, feparant, ac expellunt. Necenim duruscalculus vllis medicamentis commi- nui poteft,qui renibus inhzret; multó veró etiam minusis qui veficam occupat ; vtcunque multacircumferantur;quz tale aliquid promittunt: Q uz fi acria funt ,& ex proprie appella- tis diurcticis,non modó calculum non comminuunt , fed é conuerfo ad cius generationem faciunt. Tenue etenim fegregantes,craffum cogunt,& excedente calore excoctum in calcu- lum conuertunt. Q uod íi vcró ex temperatis aut frigidis ac mediis diureticis fint ;jnec hzc. eum comminuere queunt: Siquidem quod ex materia terrea lento vifcidoquc humore per- mixta » Eupursi- xa. "Menfes e* NOCABLIA. Secundas expellétia. Poxixit. 12 STIRPIVM HISTORIE mixta interifo calore induratum, veluti calculus eft;id nec calido nec frigido diffolui poteft: tritura tantummodó comminui ac atteri poteft. Dura namque corpora ab inuicem, & ab aí- perisacteruntur. Nullum autem eft;quod intra corpus affumptum , afperitate fua calculum attcrere aut comminuere qucat. Tametfi enim lapisfpongia , & fimilia alia afpera ;, huncin fcopumànonnullisexhibeantur , nullatenus tamen ad renes aut veficam perueniunt , cüm eóliquidarantüm deferantur. — — Lithontrypticai dcirco ac calculum comminuentia ea tantum vere funt,qux cohzrentes arenulas diffoluere ac expellere queunt. & talia quidem (unt diuretica quzdam calida ac ficca tenuiumque partium,acria quoque,fed remitfius & fi- mul amaritudinis nonnihil obainentia,vt Virga aurea qua crudos lentosQue humores , vri narios meatus obftruentes, expurgat, & arenulas cohzrentes diffoluit. Q ue meníeseuocant,fiue éuumáv à yon, calida fintac tenuium partium oportct,vt cru- dos humores concoquant ,craffos veró ac lentos attenuare ac incidere valeant, & meatus expurgando ab obtlruéione liberare: qualia funt omnia proprié diuretica quz menfium ex- purgationem etiam promouent. Q uód fi veró eadem graucolentia aut amara , hoc przftan- tiora & cfficaciora futura.Gràucolentia fiquidem vterum deorfum deprimunt: veluti fuaué odorata furfum trahunt; At furfum trahentia ad meufium temoram faciunt: deorfum veró deprimétia eofdem ciunt,veluti Ruta;parthenium, chalbanum,füccus medicus,caftorium, & alia fimilia.Amara veró etiam valentius quàm alia menfes euocant, quia magis expurgát, fiquidem cum cenuitate fübítantiz & acrimonia coniunGis,talia fucrint. veluti fabina, ari- ftolochiz omnes, Myrrha, & fimilia; talia enim craffa atcenuant atque diffundunt , vias ac orificia venarum potenter expurgant. Sunt veró & alia, qux menfes,fed per accidens, promouvent: veluti quz corpus longo morbo autaliás extenuatum reficiunt: aut que idip- fum nimio calore reíiccatum refrigeranr ac humectant. Cüm enim ob fanguinis inopiá aut paucitatem,menfes prodire nequeant,corpus ali & optimis alimenus fanguinis copia augeri debet.vbi veró caliditas adurésac reficcástanguiné abfumicfrigidisac humidis caliditas fic- citasd. téperáda;&ad temperié fanguis reuocádus,vt tenuior;aptiord.ad fluxiones reddatur. Q ux veró yeso, fiue Jwmiez,id eftfecundasà partu relitas expellunt , nec non & factus mortuos,cadem funtcum iis quz menfium purgationes procurant. potiffimüm quz poten- tiora,calida nempé,tenuium partium, graueolentia , ac cum acrimonia amara, pracfercim fi in maiete quantitate & frequentius propinentur. * H Buixà Galenus diureticisac menfes mouentibus annumerat. Sunt autem hac , codem au&ore,duorum generum,quzdam tuffim fedant, alia prouocant : Q ux etenim ad craffos humores é thorace excreandos faciunt, tuffim vnà excitant: econtrà , qux tenues humores incraffant,eandem (edant. Nam quz excernuntur, ea cum tuffi & excuffi a&risimpetu ex- pelluntur. Calida aucem & tenuium partium, ac extenuandi naturam habent, quz ad craí- forum excrementorum thoracis expurgationem adiuuant ; Vt hyffopus , fÍcabiofa , marru- bium, Iridisachelenijradices. ^^ Sunttamen & alia quzdam Macdhodeus thoracem ex- purgantia,non multum calida,nec impenfé ficca, (cd nonnihil humedaantia,vel faltem,qua exalperata fünt,lenientia,vt funt glycyrrhiza, vux paffz , carica: & fimilia dulcia , quz refic- cahtibus fubinde praftant: longe fiquidem commodius é thorace excreméta humidis quàm ficciseducuntur. ^ Conucniuntetiam thoraci ac pulmonibus medij generis diurctica,. qua fi frigida funt, tenues humores incraffant,& tuffim fedant,vt funt Cucumerariorum fe- mina,nucleinucum pinearum,& fimilia. — Przcipué tamen tenues humorcs incraffant, ' actuffim fedant;narcoticam vim obtinentia,veluti Papaueris codia,ex quibus variz compo- fitionesapud Galenum lib.v11.de med. fecundum loca. tuffim fedantes. La gme...— Lactisac feminiseffeáriccsfacultatespartim in alimentis ; partim in medicamentis , Ga- leno tefte; funt. Ladis quidem generationem promouct cibus plenior & suo; , fiue bom fucci,& pauló quidem calidior ac ficcior,fi pituitofus fanguis ac frigidior fit: humidior veró " acminuscalidus;fi bilisinfefta. Medicamenta autem lac prouocantia tenuium quoque par- S emen ge- herantia. tium,ac calida,& iis,qua vrinas proprié mouent,affinia atque vicina, fed tamen mitiffima;vt anifi & anethi femina, foeniculi veró non modó femen,fcd & fuccus. V ehementiora,& qux menfes éuocant , la&is gencrationem impediunt. Nam quibus menfes feruntur , his in mamillislac nullum aut exiguum admodum colligitur. , Semenautem generát, prxter alimenta optimi fucci, & quacunque fanguiniscopiam au- gent,etiam calida non admodum ficca,fed latuofa: vt;bulbi,legumina pleraque, orchies, e- ruca.Et hadenus quidem de his,quz ad tertij generis facultates referri contingit. De uartis facultatibia . CAP. VIII D! FFERENTE S acvalde diffimiles quartz dictz facultates à fuperioribus funt: Non etenim ex primarum qualitatum aliqua dependent: neque fecundis aut tertiis fuccediit, fed RBEMPTADISU/PRIM.JE LIB. f. i fed fubftantiz fiue effentiz proprietatem confcquuntur. Sola autem experientia talesde- prehenduntur; neque-alia ratione. cognofci queunt. veluti quód magnes ferrum ad fe per- trahat,attradumque reuneat & quód viresciusallio debilitentur,nulla adinuenit ratio, fed folaobícruatio oftendit. Eodem inodo & quód fuccino attritu calfa&to , palez adducantur; nec ratione vlla cognitum : fic & nec multorum aliorum , quz à fubftantiz ac cffentize fuae fingulari proprietate vires fuasexercent. Atque idcirco occultz,fpecifica , & latentesappel- lantur facultates. Ac tales quidém omnium funt ferarum, & i; GiAwv C'afow, fiuc venenum cia- culantium animalium: tum & eorum quz dWwrze1a, iuc venena appellantur & funt ; Q uz non manifcftis , aut ratione naturali perceptibilibus qualitatibus, fed latente & occulta vi. - mortifera funt. Animalia quidem venenata morfu ,i&u;punctura;vel ctiam attactu ; Venena vero fiintra corpus affumantur. Q uorum fingula vti diucrías obtinent propriccates,fic & di- ucríimode homini perniciem adferunt. |. Et ferarum numcro, Afpis lethalem foporem ad- 4»/vatiá fert,& cito hominem rollic. Vipera ictum dolotes;rigores, biliofi vomitus , fitis , & alia gra- wr uiffima (cquuntur fymptomata: fic & amphisbenzeceraftis;dipfadis, ewzédoroc, Dryini, à a- liorum. Ab hzmorrhoo demorf(is fanguis ab omni partc profluit. Scorpij,fcolopendrzlaccr- tz phalangia;& reliqua cius generis,fuis quoque modis nocent. Rabidi canis moríum Hy- drophobia confequitur....... [nter venena fiue deleteria quz affumuntur, Cantharidcs vefi- cz maxime incommodant: Lepus marinus pulmonem exulcerat: Cetebrum catti fiuefelis — homines furentes cfficic. Meurallica,vt Ceruffa;argéa fpuma;ftibium fiue antimonium, argentum viuum quocunque tandem modo apparatum. & pleraque alia , mortifera etiam, fcd diuerfis modis: quzdam quoque citius;alia tardiusinteiimunt. Similiter quoque & le- thiferz ftirpes,qux non codem omnes modo homini perniciofz. . ! Q uzcunq. veró venenis & venenatis idibus medencur,fubftitiz fpecifice proprictati hoc quoque acceptum debent.Sunt autcm genere duplicia, I heriaca fcilicet & A lexipharmaca. Y». Theriaca proprie dicuntur,quzcunque venenatis animalibus,corumqQue malignitati refi- Therisee ftunt. Nomen à ferisioGA.o:; habent,qua 84exa Grecis dicuntur, quo nomine omnia anima- « lia venenum ciaculantia comprehenduntur. Ab his medicamenta quacunque, fiuc fimpli- cia fiue compofitajquz ferarum venenum eiaculantium morfibus;ictibus, & plagis meden- tur,94é:axz appellantur. ^ Horum autem quzdam feras malignas & ferpentes vcnena- tos fuffitu,inftratu,autillitü fugant: alia ab his malé habentes fanitati reftituunt, & vt itus, morfus , aut pun&ura innocua euadant , prarftant. | Exillorum gencre funt a&iz4uura ac A'zoporeia,qua appenfaaut alligata venenatorum meus | infidiasarcent; & non modó venena,fed & incantamenta magica inefficacia reddunt. Ex- ad emplaapud multosauctorescomplurimaextant. Succinum proamuleto infantibusalliga- s ri: Corallium in domo inuidiam omnem amoliri: arefcentem fcyllam in limine veftibuli fufpenfam maleficiord introitá depellere;Plinius preter alia multa rcfert. Galenus lib.11.de medic.fecundá loca pleraque recenfet , quz coronz modo capiti impofita dolores leniunt. Dicuntur hac Latinis Amuletaab amoliendo,quód fcilicet venena & maleficia arceant: 4muete. Appellantur vcró & A«£mrneia, quandoque & amuleta. "E UL DE Alexipharmaca nominantur, qua adueríusvenena & deleteria pharmaca adhibétur; non ^^«9&e^ Q quidem extrinfccus corpori appofita aut admora,fed intró affumpta. Eadem exiftimátur & Ae£irfesa dici.fed Hippocrati A7£irfgjz funt contra ferarum morfus remedia. -c Magni Cum venenisaffinitatem habent multá Cathartica,ptoprié quidetm ita nuncupata,niam fi ^ in iis propinandis modus aut menfura excedatur,non modó vehementer nocent , fcd & & - vitahomunem fubinde tollunt. Dicuntur autem Cathartica dupliciter: Generaliter quidem ea omnia,quz quouis excrementa expurgant modo , vt funt diure- 1. tica;expe&torantia, menfes mouentia,& cartera quae craffos humoresattenuant, meatus ob- ftructione liberant,& viasaperiunt:de quibus,vbi de tertiis facultatibiis. 1 . Minusveró generaliter a2! £eoja,id eft;per excellentiam Cathartica vocantur, per infe- 2. riorem ventrem & vomitum purgantia,qua proprie xa9wpnxa ,& non qualitatum,quz ipfis xenemd: infunt, vi aut potentia, fed totius fuz fubftantiz: proprietate ac fimilitudinc familiarem fi^. - bihuinorem attrahünt & educunt. ; Succedunt Cathatticis, qux inter fe vcl maximé conueniunt,vel admodum diffentiunt. Que inui- Nam quz in multisrebus diícordia aut concordia reperitur, haud aliunde quàm ex fübítan- 29/7 tiz cffentia prouenit. Graci difcordiam Arztes, id eft,diffenfionem: Concordiam eju- diftvciunt 7r Suas, id cft, confenfum vocant: Pliniusodium & amicitiam nominat. Hac autem non 2774 modo inanimantibus, fed & in ftirpibus aliisQue fenfu carentibus obferuantur. Apud va- zi un; rios fcriptores exempla non pauca reperiuntur, qux moleftum foret huc referre : fatis vifum x fuit nonnulla attuliffe,qux amicitiz & odij in ftirpibus teftimonium exhibeant. & 1 EC TT B erni« 14 STISPPRVMOGISTORIAMB T Perniciália braffice cum vite odia: (i etenim contigerit brafficam iuxta vitem plantar, farmentum vitis augefcens;ac braffica appropinquans, non amplitis rede procedit;fed retrà vertitur; Sic & braflicz dum coquitur,fi vinum inftilletur,de cetero non coquitur, & color eiuscorrumpitur. Ex multo vino etiam non inebriaturqui crudam brafficam pracfum píerit. Amica viti vlmus eft, cuius amplexu viuit & feliciter adolefcit.. Quercus & Olca tam pertinaci odio diffidét;vt altera in alteri? (crobe depa&ta moriatur, Filix nonrenafcitur harundine feda, autexarata vometi harundine impofita: fimiliter & harando intercidit, fi exarctur filice vomcrialligata. Inter harunditiem veró & Afpara- gosamicitia , nufquam enim quàm in harundinetis latiores Afparagi. : Amica quoque funt Myrtus & Olea: item Ficus, & Olea. Qua pari Referuntur veró ad quartas facultates,tum cetià ad fuperioresconfentientes aut diffenz pog tientesomncs;qua vni alicui humani corporis parti vel nocent vel profunt. Siquidem pro- "um, pterfingularem & fpecificam à fubftantizeffentia proprietatem, & diffenfionem aut cófen- fum,vni parti magis quàm reliquis noxam inferunt vel benefaciunt. Rt. Galenuslib.r.de med.íccundum genera;exemplo Cantharidum & leporis marini oftendit. Cátharidesénim intrà affumptz,reliquis partibus per quas tranfeunt illefis,veficam przcipué exulcerant: Le- pus marinus pulmoni tantummodo infeftus,quamuis peralia membra mollia tranfeat. Sic - & Betonica;Stoecas, Maiorana,& quadam aliz capiti vtiles: Tuffilago;fcabiofa;hyffopus pe- &ori & pulmoni: Eupatorium tum & hepatorium iocinori : lieni afplenion : renibus glycyr- rhiza; virga aurca ; vtero pulegium;& arthemifia;& alia tum his,tum aliis partibus. Ecfufliciant hzc de facultatibus; nunc quo modo ac ratione ad cognitionem faculta- tum perueniri- queat , occurrit docendum. ; ; Quibus modis cognofcende facultates flirpinm, dh primum MET noir co per odorem. Car.'rx. EIS C? GNOSCYNTVR fimplicium medicamentorum & ftirpium facultates experientia quidem,tum & guítu;ac fapore: Ex odore quoque de hisiudicari poffe apparet. Recen- tiorunr nonnulli ex fignaturis fiue fignaculis , aut 22ezxmeizyofc, qua: fubinde ftirpibusà . natura indita funt,de facultatibus;maxime quartis,iudiciumre&e fieri autumant. Odor. » Senfibilium autem gratia odoris fenfum Deus Opt. Max:creauit; fed tamen de tempera- tura conieduram aut iudicium facere,non perinde tutum per odorem;ac ex guítu; vt Gale- » inusait: Sunt amen quzdam, quz vt fapores nos afficiant. fiquidem acida omaia, & przfer- | timacetum;odoratum mouct: item & acria,vt allium,& cepe, qux non guftum modo, fed. . & odoratum offendunt ac mordicant. Sic innonnullis propemodum (imilis odoris fenfus, fenfui guftus ;» verüm hoc. in admodum paucis contingit. Quandoque etiam citra guftum ex folo odore quarundam rerum qualitates cogno(cuntur ; veluti fimi & aliorum fcetido- rum, quz guftare nemo aggreditur. (ic & edulia putrilagine corrupta;odore folo offendunt; ^ & neguftare quidem quifquam ca dignatur; fed protinus abiicit ,odoratui foli fidem ha- | bens. Non tamen idcirco perodorem qualitates multorum aliorum deprehenduntur. Maximaautem potiffimaQue cauffa, quamobrem ex odore nihil euidens iudicari queat, fubftantiz eft inzqualiras, corpora enim peu diffimili funtconfiftentia, de quarum fin- |" gularum partium temperamento odor non iudicat,veluti Gal. lib.1111. de (imp.med.facul- ^ tatibus,exemplo Rofzlatiusoftendit. — Caterüm rerum odorabilium vaporofa eft fub- ftantia,reda ergo ratione;quzcunque odorata eadem & calida,vaporum enim copiaà calo- reprouenit. — Auicennaautem odoresnon modó à caliditate;fed & frigiditate prouenire . ait,& beneolentcs,& à quibus fentitur mordicatio, calidos effe ;illos veró quiacetum redo- lentfrigidos. ^ Odorum autem quidam gratius e, ac fuaucolentesqui cerebri fpiritui ' familiares : alij graucolentes, fiue yzad ex, cerebri fpiritui non familiares. Diffident hi mul- usinterfe differentiis fed ipfis non fünt,vt faporibus,nomina impofita. Q uzcunque autem E odorata, eadem & tenuium partium, fed nonnulla amplius , nonpulla minus. Q u£autem odore deftituuntur, craff funteffentiz,vt falfa & auftera, à quibus fi quid defluit, paucum eft & craffum, & mole fua veluti terreum, ac proinde per infpirationem in cerebrum non - incidens, e Ett Mrs ira : De Saporibus, — Cav. X. T | S^ ?ORES ex quibusde flirpium,tum & aliorum fimplicium temperathento ac faculta- tibus iudicari,& certius quàm ex odoribus,poteftjnouem fünt: Trescalidi; acris,amarus, ... &falfus: tres frigidi; acerbus, aufterus, & acidus: tres medij temperamenti;dulcis,vnQuo- rei fus, infipidus. ^ Acris, puc, fapor acutusctt, linguam & os mordicat, pungit, ac infi- - gnitcr excalfacitinterdum etiam faucesferit,&quafi vrit;qualis eft pipetis,pyrethri,euphor- : Ee bij, * PEMPTADIS PRIMA LIB. .L , H bij;item nafturtij,finapios,allij,accepe. ^ Eorumautem quz acria,quzdam efui apta: alia minime. Horum veró nonnulla fimpliciter medicamenta: alia nociua íi affumantur aut mortifera. Edunturautem qux humiditaté admixtam habent: vt nafturtiá allium cepe. 744 ee- Quz veró citra humiditatem,cum tenuitate fubftantix infra tertium excalfaciendi con- Acris me- fiftunt gradum,medicamentofà (unt: vt dicupza id cft, vrinam prouocantia : quz fudores 4e«mene, mouent acciunt: ac quxcunque incidendi ac per halitum digerendi vim habent. Ex horum genere quoque, fputi é thorace ac pulmone cxcreationem adiuuantia, men- Ícsque promouentia. Sed tertium caloris ordiaem excedentia , acria & vnà craffioris 4eriscase cílentiz,cauftica funt, & aut veíicas excitantaut cruftas moliuntur,vt Cantharis,Ranuncu- ore ^ lus,Chamzlea, &c. & íi tota fubitantia animanti aduerlentur, oix, id c(t; putrefacientia acdwrfüe,zíunt. ^ Amarus,zxeóc, fapor, minus quàm acriscalidus cft, infuauis ac triftis, 4marse guítum diaellit,veluti qui in Alo, abfinthio, colocyntinde, gratiola, & id genus aliis fenci- ^ "^ tur. Craffa autein huiüscft materia & terrena. ; Amara omnia idcirco calida ficca ac cerreftria: rcficcandi,extergendi , meatusque expur- 4fmara. gandi vim habent, ac quia deficcando fuperuacuos humorcs abforbent, putredinibus refi- ftunt;ac dulcedini aducrfantur,qua fouendo hu morcs,putrcdinis parens cft. Salfus,ZAuvesc, fapor,calidam quoque facultatem habet , fed mitiorcm : ficcitatem ver salfw. fatisintenfam,cineri,vt Galenusait;affimilem: Non admodum linguam calfacit, fed ficcan- .do abflergit, expurgatQue validé ficcando. Hic à ale nomen accepit, in quo clucet. in me- diocri materia confiftit.Salfa hinc moderaté penetrant,incid unt;abftergunt;expurgant, val- de ficcando tenues ichores & humores abforbent. Adceít his obfcura quoque quzdam ad- ftringendi vis,non tamen linguam contrahens, qua carnes, pifces, & alia fale condita, con- ftinguntur,denfantur ac conferuantur. Quidam ramen fal;altero minus adftringit ; atque idcirco vnus melius condita coníeruat , quàm alius. Acerbusfapor, Gracisgpugrbc, Arabum interpretibus Ponticus linguam valde contrahit, acri. & inzqualiter exiccando exafperat , omnino terrenusfrigidusQuc. H uius faporis fünt pyra immatura, vüzaccrba,cornifructus.&c. ^^ Aufterus, &usypóc, quem Arabum interpretes Aufer. Stypticum vocant;acerbo finitimus eft(ed mitior , minus quoque frigidus aut ficcus. hic in Rhod;galla;& malicoriofentitur,acin aliis plurimis. | Tantá autem huiuscum acerbo affinitas;vt plerique inter hos diftinctionem nullam fecerint. Vtcerque rcfrigerans, reficcans, ad(tringens,& externam fuperficiem conden(anseft: Maiorisautem minorisque ratione in- tcr fe differunt; Nam Aufterus minusficcus, linguam non exafperat ; Acerbus veró ficcior, humidaslinguaz partes valde exafperat.. Deponuntautem vtraque;tam acerba quàm auftc- ra fuam qualitatem fenfim,femper enim quz veterafcunt,vel acredinem quandam, vel dul- cedinem afcifcunt;abiedia etiam ad(tridione. Acerbum autem, au&tore. Galeno , trifariam cxoluitur; aut incalefcens,aut humefcens,aut vtrumquefimulperferens. — eoe Sicalefcat duntaxat,nec fit humidius, nec mollius , (ed durum , folüni acquiret dulcedi. nem,veluti caítanez.Si autem humefcat,& humiditas craffarum fit partium & aquea , au- fterum euadet: fi veró humiditas tenuium partium & aérea , accícet. At fi pariter humetf- cat & calefiat,hutiditas quidem aquea in dulcedinem : aétca veró tráfibit in pinguedinem. — Acidusfe guíturà ferit ac penetrat: citra fenfum caloris mordicat ac rodit:pollet tenui- cid, tatc fubftantia; idcirco penetrat. in aceto & omnibusacidismanifeftus. Refrigerant autem acida omnia,& renuitate fübflantiz citó ac facilé penetrant: penetrando ac incidendo acri- bus,medicamentofis ; quar infra tercium. otdinem, haud funt infirmiora; non tamen diffol- uuntac diffipant, fcd luxiones alte fubcuntis frigoris bencficio repellunt, & ficcitate admo- dum valida, anguiniscrüptionescohibentacfiftunt. . — . "] . Dulcis fapor, yAuxvc, fuauis ac iucundus obledtat, nulla qualitatis exu perantia irioleftus; pais. vtin melle & facharo euidenseft. Relaxant antem omnia dulcia, fed minus tamen quàm pinguia; afpera leniunt,conco&tionem promouent: maturant. Matriz veró médiocritatem obunent, & humidam qualitatem nobis familiarem & affinem ;temperaté E calida funt. Nullum enim corum quz valde dulcia frigidum cft: Poteft tamen modice dulce ali- quod frigidum cffe; cuius aquofa videlicet eft fubftantia. Omnium autem quz nutriunt communis dulcedo. quicquid enim nutrit, aut plus,aut minus dulce. * Pinguis fiue vnétuofus, Avmaesc, fapor, linguam, orisQue partes lentore quodam oblinit, psg. euidenus caloris expers, obícurz dulcedinisfubinde particeps : in fubftantia confiftit inter tenuem & craffam mediocri, & humida quidem, non aquea tamen, (ed aérea, incalorefri- — gorejuetemperata. —— Pinguem faporem referunt hon modó adipes & olea quxdam; fed - & malua;althza, lacryma tragacanthz, & fimilia. — Pinguia autem omniarelaxant, emol- liunthumedant,exafperata leniunt,oblinunt;ac in fuum — reducunt,& meliusquàm ) : i Mlciá: 16 STIRPIVM HISTORIX v &-- dulcia. ad quorum remiffiffimum gradum pertinent. A'joiot, id cft, qualitatis expers, feper. infipidus,ac (vc nonnullis placet)exqualis,non tam fapor,q uam faporis omnis priuatio , nul- la qualitate guftum afficit: inuenitur in nonnullis fru&ibus , vt peponibus & cucurbitis; item & in farrisac Tritici generibus, Materia huius craffa , non tamen tcrrena , aut ficca adftringens ;fed humore quodam perfufa , quz quoniam emplaftica eft , meatus om- ncs infarcit ac obflruit , exafperata lenit, & diffoluta vnit ac conglutinat. Sunt veró & d7oia dvlcibusaffinia , fed materia ipforum pauló craffior & crudior cft. i Et totidem quidem fimplices fapores , ex quibus de ftirpis aut alterius medicamenti temperatura ac fubftantia cflentiaiudicatur , atque ex his deinde, quibus id fecundisac - — fubinde cettiis facultatibus fit przditum , cognofcitur: quód , vbi vnicam tantüm quali- — tatem guftabilem poffidet , haud difficile. Quód fi plures fapores fentiantur, ex omni- — bus nuftam. medicamentum facultatem & actionem edet : veluti Abfinthium , quod — —- prater amaritudinem , & adíiricionem habet , vnde & diueríx fubftantie & faculta. — — tes ei infunt: ab amaritudine extergendi; ab altera adftringendi ac corroborandi. Sunt B autem differentes fapores , quandoque ita inter fe confufi , vt nequeant certó medica. — — menti vim ac facultatem exprimere. Atqui tunc quidem experientia fuccurrit , qua fola ; ctiam, citra faporum dignotionem, medicamenti cuiufuis facultas reperiri poteft. uam etiam femper adhibere conuenit , etiamfi guftu aut ratione facultas cognita vidcaturaut perfpeda. Q uandoque fiquidem,quz ratio probauit;experientia redarguit. [ B : d ; 5 7 E ee E i : De Charadferifmis fiue frgmaturis. E AP. XI. 4 (X. charaderibus fiue fignis quz in ftirpibus,aut carum partibusobferuari contingitjpfa- . rum cognofci facultates poffe à probatis inter veteres auctoribus traditum non reperi- ues mE tur: Nonnullorum pofterioris xtatis , & noftri fzculi recentiorum hzcinuenta, aut verius commenta funt. Qui naturam quodlibetà (e procreatum füis peculiaribus fignaturis ma- nifeftiflimé notaffe exiftimant ac docent ; per quas vircs & facultates , przfertim occultz & latentes ,certó cognofcantur : haudaliter ( vtaiunt) quàm ex infpedtione vultus & non- nullarum corporis partium quaiyreuía morcs & affedus hominum percipit: Sed Phyfio- — gnomiaab Ariflotcle ac aliis veteribus Philofophis probatur : Do&trina veró de fignaturis — | Itirpium, à nullo alicuius zftimationis veterum teftimonium acccpit: deinde tam fluxa & incerta eft , vt pro fcientia aut do&triria nullatenus habenda videatur. 2 E Signature autem velin forma, figuráve ftirpis autalicuiuseius partis, reperiuntursvelex — | coloribus;aut fuccis deprehenduntur: aut ex aliis proprictatibus accipiuntur. [ : .. Scrofulariz herbe nodofx radices extuberantia tubercula habent:Idcirco aduerfusfcro- —— fulas, id eft, elandularum duros tumores, qui quandoque incollo,alis, aut inguinibusfen- — à x tiuntur , Grzcis »o/eZsc , tam vtiles & efficaces affirmantur, vt ctiam vel geftat folüm (quod vaniffimum ) prodeffe queant. Nec folüm ad fcrofulas, fed ad hemorrhoidum do- lores eafdem commendant. Ex quidem aduerfus yoreZduc & haemorrhoides, fiimponan- .. tur, benc faciunt, quiacalidi & ficci temperament , ac digerendi vim habent;nonquia no- dofz ícrofulas referant. Si enim propterea conferrent, quód nodofa &inzquales,confe- — | quens foret,& alias fimilis figurae imliter (crofulis & hamorrhoidibus mederi: vtfunt Te-.—— | lephij radices nodos quoque adnatos habentes: item & Polygonati, quz tuberculis nodo-— — fis ícrofulas referre poffunt. neutra tamen iftarum herbarum vel ad Ícrofulas, velad hz- — morrhoides commendatur vel confert. ; . . Chelidonij minoris radicibus veluti oblonga grana adharent, inftar hzmorrhoidum fo- ras prominentium ; & reficcat ipfa cum radicibus herba hzmorrhoides. An idcirco Ra- nunculum Illyricum radicibusfimilem,hamorrhoidibus quifquam adhibere audebit? . Nucum nucleus contegiturlignofo cortice veluti cerebrum offeo cranco : ergo omnes mucescerebro fimilitudine fubftantia ac effentiz prodeffe, malé confequitur. Nuces ta- i men myrifticz cerebro & capiti conferunt ; fed nuces iuglandes autauellanz nullam capiti . Nülitatem praebent, imó non raró offendunt, przcipué dum ventriculum grauant. . Infolliculis veficas referentibus gignitur Halicacabi frg&tus,vefica: commodus,& vrina$ — ciens. Alcca veficaria, Solanum fomniferum, Colutea, Nux veficaria, quorum vel frudus — — - vel feminain folliculisinftar veficarum gignuntur, nihil tale przftant. | F - S : . Maioris Heliotropij coma, & femen Scorpioidis refletuntur vt fcorpionum cauda, per- — " 1 hibentur à veteribus remedio effe aduerfus Ícorpiones. Calendulz femen recuruum eft, —— Ornithopodij filiquz exiguz: caudam fcorpionis referunt. quis autem tandem hincaffir- — | marc volet has fcorpionibus quoque spen ae NU c ME Jt ms , Lutea zm ( PEMPTADIS PRIME LIB. f ] Lutea aduerfus morbum Regium facere,ex coloris fimilitudine perfuafum (ibi habent; qui fignaculisaddictifunt. Etfunt quzdam quz profunt : multa veró etiam quorum nul- lusvelnontutusvfus. Rhabarbarum quidem luteum eft , & regium morbum, vitiofos hu- morcs peraluum expurgando, curat; idem veró poteft & Agaricustotus candidus , qui & " fubinde vtilior , pituitofos videlicet craffos humores expurgans , meatus fellis obítruentes. Curant veró & multa alia vacuando hunc- morbum , qua nequaquamluteafunt. Aduer- fus veró & iftum Chelidonij maioris lutez radices valent, verüm non purgando, fed mea- tus aperiendo ; Commendantur & Conyza, Chryfanthemum , & Buphthalmum , quo- rum lutei lores. Sunt autem & alix multz , quarum flores lutci , qua tamen ad Regij mor- bi curationem non expctuntur , vt Calendula , Verbafcum; Virga aurca , Pentaphyllon, Tormentilla , Lyfimachion , Elichry(um, Chry(ocome, Ageratum , Afteris Attici fpecies, florc toto luteo, Santolina, Balfamita, & ipfa Lutum herba, tota lutea. Nonnullarum ve- 1ó haud tutus videtur vfus , Ranunculum fiquidem , cuius floresauri luteo relucent colore; nemo faciléicterico propinauerit: ncc Armeniaca lutea mala , aut cerea pruna admiferit; multó veró etiam minus Mandragorz luteos fru&tus. . Simile cft dc rubente colore, qui & inter fignationesnon poftremo loco habetur: fupe- rioribus temporibus perfuafum nonnulli habuerunt ; omnia rubra calida cffc , propterea quód colorem viderentur referre ignis , qui rubens apparet: verüm horum errorem redar- guit Galenus de fimp. med. facult. lib.i; Noftra atate cxiftimantur dans rubra funt adítringere , & fanguinis fluores vndequaque reprimere: nec defunt quidem tales plurima vt Rofa rubra, Balauftium , Oxyacanthz acidz , vulgó Berberis, rubens fru&us: 1tem & Corna, Sandali rubentes , Sanguis draconis , Biftorte & Tormentilla radices , 8 lerzque aliz huius coloris , qux adítringendi ac reprimendi 2n: fluoris vi pollent. Veruntamen & alia reperiuntur rubra aut tubto fucco przdita diflimilis facultatis. Hyperi- ci, Afcyri , RutzQue hypericoidis fuccus , qui € foliis attritu exprimitur , fanguinis inftar xubet , fanguinem tamen hz herba non füpprimunt , fed econtrà eundem per menftrua pellunt. Agrifolij veró, ex cuius cortice Vifcum paratur, fru&tus rubentes,non modó nonadftringunt ,fed peraluum valenter deiedtionem moliuntur. jj - Eufraíia herba oculis affumpta prodeft , & videndi aciem intendit. huius facultatis fi- gnaturam in Bore repeririaiunt , qui varietate colorum , oculi colorem referat. haud dif- fimilis coloris varietas in tricolore viola , illa iro quz plutima parte candida (nam: in floris colore diuerfitas ) réperitur, non tamen ad oculorum morbos à quoquam com- mendata. Roris Solis heise fignatura ferturcffe humor ,qui ipfa meridie, & etiam ferius foliolis - adhzrere comperitur : adeó enim tenax humoris hzc herba apparet , vt etiam fub feruen-' tiffimo Solis ardorc hunc non dimittat : vnde & humidum quoque homini ingenitum ac naturale conferuáre ac augere poffe ; infertur quidem; fed non redé. Nam quód rore madida zítuante & vigente Sole, non ex ipfius herbz humoris tenace propricta- tc cuenit , fed à loci natura, inquo nafcitur jaccedit: in mufco ctenim prouenit, cui aqua fubeft. Cüm autem ex hac affidué vapores efferantur, non modó huic exigua herb, fed & ipfi mufco humor adharet: eodem fiquidem tempore , quo rorem Ros Solis retinet, & Muícus humidus eft. * — Praterveró hanc & aliam in Rore Solis fignaturam effeaiunt, qui Théophraftum Pà- racelfum przceptorem agnofcunt , colorem videlicet liquoris per organa, qux Alembi- ca vulgo dicuntur , extillati ;qui ex luteo pallet, cüm aliarum herbarum ftillatitij liquo- res, aquz colorem referant: Etcolorem quidem hunc ex co adcffc affirmant, quód falem (vt ipfi loquuntur) volatilem liquor ifte contineat: ac propterea conferuandi genitalis hu-. moris haberc facultatem, ac phthificis in primis vtiliffimum. : Rationem addunt , quód fale condita diutiffime conferüari queant. Sale (rié mor: tuorum corpora & carnes conferuantur; fed minimé viuorum. viuentibusexiguus & mo- - deratus vfus virilis eft, fed nimius valdé nocet: phthificis veró vel maxime. Sal omnia corporaextenuat;& validiffimeé humores abforbendo deficcat : Phthifi aucem laborantes; non rcficcari, fed refici ac nutriri citius opus habent. Iam & fale ex capite deftillationes, pulmonem non conferuant,fed exulcerant ac corrumpunt. : Nec igitur quód vel rore,zftuante Sole,madésreperiatur;vel quód falem(vt illorum ver- bisvtamur)volatilem contineat ingenitum ac naturale humidum conferuat velauget,aut phthificis vtilis Ros folis eft: fed alia ex cauffa hoc ei ineffe neceffum cft ;fi modó conferat, quod haud verifimile. Ná cüm acris & exulceransfit;nulla fubeft ratio,quare vel humidut Ure B 3 confer- E À LJ * 18 SrIRPIVM HISTORIA: conferuare,velphthificisprodeffe queat..— Atque his & fimilibusdecaufisquàm dubium & incertum ficde facultatibus ftirpium ex xapaxzipio noit, fiuc fignationibus aut fignaturis; vtappellant, iudicium, abundé manifettum. Non defunttamen qui veteres harum etiam . rationem habuiffe opinentur. atque idcirco Orchies omnesad venerem excitandam com. mendatos, quia radicum fibris duo globuliinftar tefticulorum adhareant : Mercurialem & Phyllon mares,ad mafculorum : feminas, ad feminarum procreationem conferentes babe- ti, quód hi fexusin feminibus ac floribus euidenter apparere videantur. : : Et fieri haud dubió potuit, vt veterum nonnulli quandoque fignationum rationem ac confiderationem habuerint;fed prxcipuéilli, qui /Egyptiorum ac aliorum przftigiatorum fuerunt fectatores; quales mendaciisac nugis medicam materiam contaminaffe teítatur Ga lenus:Ethanc ob caufamillis parum quoque;aut nihil deferendum. Q uód fi veró & fortui- to cafu vires quandoque fignaturisrefpondeant; non tamen idcirco tutó,certó,aut perpetuó ex iis, quz pro fignaturis habentur, facultates cognofci, aut manifeftas fieri confequens eft: Sapenumeró facultates multum differentes, fignaturis repugnant,vt fuperioribusexemplis fatis dilucide oftenfum. Atque idcirco quoque fignaturis nullatenus fidendum efl; ififi ex- perientia adftipulctur. per quam de facultatibus medicamentorum iudicium certius de- promitur; vt fuperiote capite quoque fcripfimus. "Qualiter per experientiam medicamentorum [implicium facultates A cognofcenda. CAT *lf [| XE experientia veró fupereft vt paucisagatur. Hxc autem de nonnullis facultatibus fola 2— & certiffimum quidem iudicium facit : de aliarum veró virtute decernit. Theriacorum fiquidem, Alexipharmacorum,& Catharticorum fiue purgantium vis, per folam experien- tiamcognitaeft. ^ Experienua autem dicitur, cius quod frequenter eodem modo vifum eft,comprchenfio atque memoria: Siue, Notioqux ex crebra fimilium euentuum obferua- tionehabetur. | Nonetenim quod femel duntaxat, fed quod frequenter ac fimiliter, ea- dem rerum omnium concurfione fzpius cuenerit, experientiam gignit. Vt etenim ex mul- tisexpcrimenus ars conflatur, & Thceoremata comparantur: ita fingula experimenta, ex inultis obíeruationibus conftant. Illud autem de quo experimentum faciendum fim- plex effe debere,non miftum, Galenus docet:& in iis periculum faciendum qui inculpata fa- nitate fruuntur, aut in iisqui, quoad fieri licet, quàm maximé fimplicibustenentur morbis, Aliorum fiquidem admixtione, vnius alicuius vis atquc potentia facile ita retunditur, vt co- * gnofci nequeat. Vbi autem affectus complures vnum xgrotum torquent, ac malé habent, cui malo medicamentum profuerit iudicare, difficile cft. C eE, : , Iam & hoc ipfum medicamentum cuius periculum faciendum , & quod experimento €xaminandum, omnis alienz: qualitatis expers fit neceffe eft : Aliena fiquidem imbutum, non itafacilé autcitó vim fuam exerit: veluti enim (exempli gratia ) fi Mandragora;Hyo- L7 fcyamus,aut Cicuta vehementer calefa&a corpori admoueantur, ipfum non refrigerare,fed excalfacere ac propemodum vrere fentientur. quz alioqui refrigerant & ftupcfaciunt. cevieui au veró cft &z illud, quod €x accidente, ab co quod primario ac per fe cffi- citur: Nam aqua, qux natura fua refngerans eft, nonnunquam calorem EAEELT ipfum intendit: $i enim [medio xtatis tempore iuuenis bene carnofus ex diftentione neruorum malé habens,multa aqua frigida perfundatur, calore reuocato naturali, fanitátem confequi- tur, vt Hipp. Aph.xxt.lib.v.teftatur. Verim hoc frigida non fua vi prxftat aqua, fed ex acci- dente tantummodo;calorem videlicet reuocando & intendendo. . Simili modo & calidorum nimius vfus quandoque refrigerat ; excalfacientem vidclicet humorem digerendo. quo refoluto, corpus rcfrigeratum , cffeminatur, aliaáue confequun- tur,quz Hipp. Aph. xvi.eiufdem lib. refert. — Et hzcquidemde rationc , qua experi- mento visac facultas cuiufque medicamenti inquirenda ac inuenienda. Q uód fi veró ratio. etiam adftipuletur,tanto experientiacertior habenda. Nam ficut experientia de ratione in- uentorum virtute decernit : Ita experientiaà confentiente ratione non exiguum ornamen- tum ac firmum flbilimentum accipit: fi modó accedere queat. Sed fpe ralis cft facultas, vt rationis examen non admittat; vcluti fubftantiz effentiam confequentes, quz folo expe- rimento (vt priusdidum)cognofcuntur, nec rationem admittunt. | ] » x r De facultatibus alimentorum. CA. X11 23 OsTrAQvAM defacultatibusmedicamentorum cgimus,confentaneum eft alimen- rorum vires explicari; vt videlicet enumeratiscorpus noftrum alterantibus, ez quoq. de- ^ : fcriban- (e |. PEMPTADIS PRIME LIB. KL 19 fcribantur,qux ad alimenti materiam faciunt;quasex ftirpium facultatibus alteras effe cap. ii.oftendimus. ^ E(tautemalimentum quod corporis fubftantiam alit & auget,hoc vi delicet;quod defluxit,reftaurando: In perpetuo enim fluore noftra , tum & viuentium om- nium,corpora funt: femper ipfis aliquid decedit, quod cibo potuque refici reftaurariQue de- bet. id nifi fiat,vniuerfum corpus tádem exrenuatiá dili patur; vt videre eft in tabefcetibus. Simile autem quodámodo alimentum noftri corporis fubítantiz , in quam conucrtédum eft Hocautem fi tale fuerit, vt nulla aliena qualitate infigniter aflciat;proprie,fimpliciter,& abfolute alimentum eít. At fi exuperante qualitate corpusimmurtct, alimentum cit mcdica- mentofum,non fimplex:vt funt quz vnà cum dulcedine acidam,acerbam,amará, aut acrem qualitatem adiun&à habent: (ed tamen & hac alimenta generaliter appellantur. Atq. hihic alimentorum differentiz affignantur;quzdam enim funt qux in bonumac laudabilem fuc- cumconuertuntur: in prauum alia. Iam & craffum nonnulla fuccum prebent;tenuem veró pleraque.Sunt item quz citó ac facile concoquantur ; & econtrà,quz difficiliter ac tarde. Boni fucci alimenta Grxcistvyuuz, faporc dulcia, ori grata, odore haud iniucunda : item ross & pinguia, & quzdam ex dzoid gencribus. Referunturin hunc ordinem; lac;oua;pracfertim gallinarum;carnes volucrium & animalium quadrupedum, prafertim quz nó in cloacis aut locis fordibus infectis victitant ; pifces faxatiles , quiin alto maricapiuntur;panisexoptimo — - tritico; vinum ódoratum,boni fuauisQuc guftus, & potiffimum dulce, : T -. Cacochyma,tiue praui fucci funt,quaccunque praeter dulcedinem aliam aliquam qualita- c acc tem permixtà habét, vcluti acredinem, amaritudinem,falfedinem, acerbitatem, aciditatem "^ nimiam: foetida item omnia;odoreQue ingrata;ac quxcunque corrupta funt. Mali fucci olera;praíertim agrefha;omnia habentur , excepta tamen La&tuca & Intybo, quz inter boni fucciedulia admittuntur: item fru&tus horei & cucumerarij ,frumentü cor- ; ruptum,animalium in luto & coeno viuentium (prater porcorum)carnes,pifcium magna ex parte omnium, vina craffa;auftera;acida,cceruifia é malis frugibus cocta, & id genus fimilia. Quzdam autem horum frigidum,pituitofum,crudumqQue ingencrant fuccum, vt fructus horei,cucumeraria;olera frigida: alia veró calidum ac biliofum, vt quacunque acrimoniam habent,;allium;cepe;porrum,arum nafturtium,finapi,cruca :nonnulla veró ctiam mcelácho- licum,veluti Legumina,& prxíertim Lens,& ex oleribus Brafficaytum & carnes ceruorum, : hircorum, boum, przfertim fale conditorum ; aut fumo refitcatorum. — ^ - Craffum autem ingenerant füccum,valeptem ac duram habentia fubftantiam , vt panes ceafr/wi fubcincritij,vel abfque ferméto omnia ex farinis apparata,fafeli,fafcoli;przfertim friéticar- ^e. nes bubulz,ceruinz,caprinz,hircinz; animalium 1ftorum, cum & aliorum iocinora, renes, ; glandulofz partes, &c. loligines,fepiz;polypodes: omnia teftacea,vt oftrca,pc&ines, pinnz, mituli, cancri, cafeus omnis; caftaneze, glandes, ubera, fungi; vinacraffa, dulcia & nigra,& —— ceruifiz: Iam & quacunque vifcida ac glutinofa ctiam intercrafli fucci alimenta numeran- vids. «ii turqualia funcanimalium pedes,aures,extremaQue partes : Q uz camen fíà ventriculo be- ne fuerint conco&a, boni fucci fanguinem producunt, fed lienem & iecurfacilé obftruunt. Vitaridus autem omnibus,cibus craffi fucci,in ocio viuentibus,& iis qui ante cibum exerce-.— ri nequeunt. Laudacitfimi autem omnes cibi funt,inter incraffantes & attenuantes medij. Tenuem fuccum fubminiftrantac ingenerant;non lenta, non vifcida,nec valentem fub. Tenuis [ut^ ftantiam obünentia, fed tenuem ac friabilem, praefertim fi acrimonia aliqua coniuncta fit; ^ coins: vt Allium;cepe, porrum, hyffopus;origanum,faturcia,radicula,& alia eiu(modi: triticei pa- nesbene fermentati;ac przcipue bifcodti: amygdalaamara,piftacia: animantes calidioris fic- ciorisque naturz;vt perdices;attagenes,phafiani,fturni,turdi,merule,& quxcunque in mon- tanis degunt : vina albatenuia, paucifera; ferum latis. Aperiunt autem hac meatus, vifco- fa extetgunt, craffa incidunt,& extenuant. Vitari debent ab hisquibus biliofum cft tempc- ramentum,diutino fiquidem vfu biliofa ab his & ferofa in corpore excremeuta colliguntur. Conueniuntomnibus;quibus crudus,pituitofus, aut craffus melancholicus fuccus in corpo- teacvenisredundat. Differt attenuans vidusratio à tenui; Tenuis modum in quantitate prafigit: Attenuansà tenuisfuccialimento appellationem accepit. — Conco&u facilia fubftantiam non folidam ncc firmam obtinent fed vel raram , vel citó coodtá rcfolubilem,vt funt magna ex parte olera omnia, (paucisexceptis:) fructus plurimi : aníma- lium iuuenum ac tenellorum carnes,vt Ee. og m,porcellorum , pullorum galli- — naceorum , ac aliarum volucrium exigd& ztatis: piícesfaxariles.. Haec autem vt citó & fa- ciléconcoquuntur,ita quoquc facile alterantur ac corrumpuntur. Nam fi in ventriculumin- cidant;cui calor adfit acris, mordax, ac febriculofus, vcl in quem biliofus humor influit;)non in alimentum , fed in prauum conuertuntur humorem. Q ux autem conco&ta difficilia, non facile vcl alterantur ve] corrumpuntur. ie A e B a4 Con- gs STIRPIVM HISTOKIJZX:'- : : Coa | Conco&u difficiliaomnia exiftunt , quibus dura folidaQue eft fubftantia , & omniaquz *ifielis. cra ffi funtfucci,vt panesazymi,braflica,palmule;glandes,caftanez,forba ante maturitatem, carnes boum,ceraorum, aliorum fimilium quadrupedum , cum & omnium quz tate con- fenuerunt: omnia fale condíta , vento aut fumo durata : cochlez, cancri, paguri ,locuftz, fquilla;ac teftacea omnia : vina àcerba aut acida. Haec fi in ventriculum inciderintcali- um concoquunturcitius, quàm fi in mediocrem : in debili acfrigido concoctionem non, auttardé admodum admittunt. Experimentum autem facultatum, de quibusiam fcripfimus, perexternam inaqua fim plici decoctionem fieri poffe apparet: Nam quorum decodtorum fuccus, fiuc ius f uauc;boni odoris &*palato gratum cft , omnia boni funt fücci : Econtrà veró quz ingratum faporem autfoctorem iuri communicant, mali funt fucci,veluti omnium pifcium falfamenta. Sic & quorum ius refrigeratum craffe(cit , & foliditatem initar glutinis, fiuc (vt vulgó) gelatinz, contrahit;craffi funt fucci, & fi benc concoquantur copiofum przbent alimentum: & econ- ucrsó quorum ius tenue permanet, tenue & exiguum alimentum conferunt. Quz item inaqua difficulter ac tardé percoquuntur, gré in ventriculo alterantur: & vi- ce verfa, quz facilem in decoquendo mutationem fübeunt , citó quoque ac citra negotium in ventriculo non omninó frigido conficiuntur. i Cxterüm prxter has facultates,quz pracipué in alimentorum materia confiderantur,re- ftanc & aliz quzdam haud negligendz: Si Tardé defcendunt nonnulla;citó ifta. [fart Fl r- — Flatusautem gignunt, ac flatulenta funt,qua multam continent humiditatem frigidam f"""* mnonpetcoam, vt funt fru&usomnes horei;przfertim fi crudi edantur: ex leguminibus Ci- cer, Lupini, Ochri : Item quecunque dulcia fimul funt. & autera , qua cüm citó diftribui nequeantin ventriculo diutius hare fecata , & alia plura. : Papria /— Expetrtesautem flatus funtcibi probé ad ignem cocti, non cx oleribus, atit leguminibus, f"". (cdexcarnibusauium montanarum, vcl ctiam quadrupedum qux boni (unt fucci: panis ex 25 optimo tritico fermentatus, & probé co&us: vinum generofum maturum , ac vetus potius quàm nouum. Ciim. —Citótranfeuntac peraluum defcendunt, quz humiditate abundant; non acetbitatis, fed ewiin. — falfuginis ,auc alicuius acrimonix participe ; vcl etiam infipida ; vt Malua, Atriplex , Mer- curialis; Calendula , & plures alix fimiles, Faciléetiam dcícendunt, qux in ventre copiofum excrementum colligi faciunt , vt funt panes furfuracei, & quxcunque multum furfuris admixtum habent. Tranfeunt quoque celeriter omnia iurulenta , przfertim pinguium carnium , & gallina- rum, vcl etiam caponum , aliorumque haud diffimilium iufcula, quz lentorem inteftina lubricantem obunent. Taé- — Harentautem in ventre & tardé defcendunt exi guum humidt habentia , vt (unt edulia femientia. Goa, carnes affe, oua frixa, panes puri filigineià furfuribus repurgati; tum & quibus, ctiam exigua, adftringendi visadeft : vt pyra, forba, vinum nigrum aut rubens minime dulce, fed citiusau(terum. Et de alimentis hac fatis. Lisgr PRIMI PEMPTADIS PRIMA . FiwNis STIR quidem flatulenta quzdam funt: alia minimé: ntia; flatus inducunt, vt muftum, ceruifia nondum de- STIRPIVM'HiISTORILA- PEMIPTADIS PBRIMJ LIBER SECVNDVS. PaREFTATIO Bsorvris i5 que in flirpium bistoriam prefandavidebantur,ad fingn- larum historias comuertimur. Vt autem in certas cla(fes be difflinguerentur, à nobis laboratum ejfe fuperiore prafatione oflendimus. cum autem pro-voto id non f[uccederet , "eJ e habuimus mopnullas extra cla(fes,c elementorum [| quidem ordine defcribere. quas im banc priorem Pemptadem dice fimus. Veluti enim elementaomnium prima funt; fic flirpes elementorum ordine ": e" digefia reliquas pracedant ,vel maxim? decet. quod tamen ita pravitum ejf , «t congeneres ac affines ab inuicem Pise s ln fimt diuul[e. Plus emim affinitati vel fimilitu- dini tribuendum duximus quam ordini ab elementis petito. Sunt autem buius Pemptadis [lirpes non Gracorum, [ed Latinorum elementorum ordine de- feripta. Vulgares vero : vt plurimum nomenclaturas apprehendimus, Maluimus enim flirpes valgo cognitis nominibus de[cribere, quàm veteres appellationes ipis temer? tribuere. S yz 2c DE ABROTONO. CaPYT PRIMYM. NOR Abrotonüm femina arborefcens. , Abrotonum más. A CET, ' $ rue - [IT - - t Ts A? n orox vM; Diof. inquit, duüm cftgenerum: femina, & mas. quz Maioris & Mi- 2 -L X norisappcllatione paffim cognita funt: Prater. hzc veró & Tertium eft; reliquisodo- — ratius ac minus. dt 1183-1 piger Maius Abrotonum fruticisnon raró in modum,cultura accedente, adolefcit; adhominis i. altitudinem tunc attollitur, & caudices profert pollicis craffitudinejaut ampliores -— oca | wt Ulo ONE VOI -» ww t 2. 3. 2l STIRPIYVM HISTORIAE — E verà ex hiscomplurimos,foliis circumueftitos multipliciter ac minutim incifis, fu balbican- tibus, cum grauitate quadam odoratis. pro floribus corymbi à medio ad faftigium vfque à virgulis dependent,;colore lutei,tandem in fcmen abeuhtes. radix fibrofa eft. Minus Ábrotonum humile eft, virgulis cenuibus, lignofis tamen affurgit. Folia magis quàm fuperioris inciía , minus inalbicant. corymbos in Belgio non profert. radix fibris mul. us cohzret. : Tertium genus humilius etiam cft. Folia huius maioris Abrotoni fimilitudine diffecta, fed minus candida, & odoratiora , quo Santolinam referunt. Iítud gcnus feminisadmodum feecundum eft, co. piofi é ramulis corymbi ad fummum vfque luteo fplendent colore. radix vt aliorum. Loca, inquit Theophraftus, apiica amar : Diof- corides in Cappadocia, & Afix Galàtia , atque in Syriz Hierapoli gignirefert. Apud Germanosac Belgas in hortis feritur. Siculum & . Galaticumà Plinio commendantur. Auguíto menfe Abrotoni vigent corymbi, ac fubinde Septembri. : A Ge£mvor Graci appellant: Latini & Officinz nomen retinent : Italis 4/ro/aze , ac Hifpanorum nonnullis:aliis yerua lombriguera: Germanis Ctabz wutt3/ Geravurts Gyartbaglt/ Cdbofiourt/Qtfftmfcb: Belgis 3tttvoone, & 2tueveuijt : Gallis 4roze, ci" 4- uroe[ne: Anglis &otfcrutuob: Bohemis 2510tan.Ex- tant huius apud Diofcoridem & aliquot fpuria no- mina;vt A Éroror, segiAeqv, noAo7roir, 920000ojor, d^luySibpemvor , eoesua umo Ao! , Xu^y peint, QUAD Guuyor & Abfinthium Ponticum. quorum nonnulla Ab- rotono feminz proptià funt,vt T helyphthorion;ac Thelythamnon.- Abrotonum odoratum humile, num. Abrotonum, inquit lib.xxr.cap.xxx. duüm traditurgenerum: Campe(tre & Montanum. hoc ww. 2 feminam,illud marem intelligi volumus. : Sunttamen nonnulli inca Íententia,vt Santoli- nam Ábrotonum feminam effe velint. occafioneín ex co accipiunt, quód in fummo virgu- larum inflar corymborum luteos proferat ores. Sed 6i Diofcoridis verba hi diligentius ex- pédiffentiin hanc fententiá neutiquam veniffent: Diofcorides fiquidem multos fernine Ab- rotonó flofculos circa ramulos einn, qui (fcilicet flofculi) iz" degu, id ct, parte fuperiore corymbi fimilitudinem habeant ; & auri colore lutei. Santolina autcm in fingulis virgulis vnicum tantüm flofculum gignit. Verba Diofcoridis hacc funt: c) ed zawríz aAsipec dvlouc, Maius genus Diofcoridi femina:Plinio Monta-- ^y &z' dxesu tor wopuu Bd dvc adue»tid c. Et multos quidem, ac tales, Abrotonum maius, cum & - Tertium odoratum, flores gignit. Vtrumque idcirco Abrotonum femina. Minus Abrotonum Maseft, & Plinio Campeftre dicitur. ! Tertium,vt diximus,& femina quod cft, Odoratum vulgó ex co appellant, quód cateris odore preftet. Diofcorides Siculum cognominari videtur. Catenim Abrotonum calidum & ficcum otdine tertio fatis intenfo ; digerendi quoque ac rarefaciendi vim haber. ceruice fpirantibus,conuultisjifchiadicis;vring difficultati,& menfi us fupptellis auxiliatur: lumbricos interimit ac pellit: Cum vino exitialium venenorüm antidotum eft, aduerfus nonum quoque ac phalangiorum morfus prodcft. aduer(aturautem ventriculo. ,, Cumoleotritumaut permixcum, rigores pcr circuitum recurrentes tollit;corpusiue cal- facit, fi ante inuafionem eoconfricetur. Cum farina hordeacca tritum & impofitum phy- matadifcütit. — Oc orum inflammationibus cum coóto cotoneo malo, aut parie rmpo- ficum fubuenit. Vft A Fotoni cimis cum oleo tenuium partium, vt Cicino, Raphanirio, Sy- Cionio ;alopeciam curar ;& barbam fegnius enafcentem clicit. Seir cr inftcm, Rafa aig "Ramo ie » fi fübiiciatur puluino ; Vene- 4 Abrotoni coma, flores,aut fem: ina deco&ta;aut cruda trita cum s & potà,non nifi recta 28 1 : pent P - Peta, ac ern Fold d agua , «Y 72 9 PEMPTADIS PRIMUS LIB. tr. 53 DE.ABSINTHIIS,AC PRIMVM DE 'in3: LATIFOLIO. CaArP-.1L za A BsrNTH 11 pluraoceurruntgenera, Vnum Abfinthium Latifolium, - M. latiorisfolij,quod cateris przftat:alia duo tz- Qs nuiotis funtfolij : reliqua fpuria. Diof. tria Abfin- : A thij recen(etgenera:Ponticum,Seriphium;ac San- tonicum;qua ad fuperiora genera referéda veniüt. Latifolium Abfinthium caule affurgit ramofo, cubito altiore: folia promitampla,multiplicatis fe- &ionibus laciniofa;mollia;é virore cancícentia, in- feriore parte candidiora: liofculi parui, rotidi cau- liculos füperiores conucftiunt , colore fublurei , in. - exigua femina ftaminca abeuntes. radix fübeft du- rajlignofa,in diuerfa tendens , reftibilis & in plures annos fufficiens. * Amat Latifolium Abfinthium faxofa;montofa; & inculta loca : prouenit non rarócircaaggeres. Vbique & omnibus regionibus vulgare. Praftan- tiusjinquit Diofcorides,in Ponto , Cappadocia, & in Tauro monte nafcitur. Plinius Ponticum Itali- co amariuseffe ait. Valde amarum Abfinthiü Pon- ticum effe & his verbis Ouidius oftendit: Turpia deformes gienunt Abfinthia campi, Terra, de fructu quàm [it amara. docet. Nafciveró in Ponti regionibus &Latifolium no- ftro fimile,ac in vfuConttantinopoli medicantium cale cffe , Bcllonius in prirno fingularium fuorum libro, cap.76. refert. — . Reperitur & in quibufdani frigidis Heluetiorum montibus,quod prz cali rigore non attollitur , fed S75 os per tetram ferpit, vnde fupinum à nónullisdicitur. — e 7 . Iulio ac Augufto flofculi feminaqQue perficiuntur ;colligi ac in vfum reponi tunc abfin- thium vtiliter poteft. — Graci 6i appellant: Comicorum nonnulli etiam díi6/o», (fi.- uc vt plerique Zo») quafi non potabile,quod propter infignem cius amatitudiné in potio- tionem non vidcatur admittendum. Dicitur & 826/7740 aut (vti alij legunt) Bapvzmegor. Ab Apuleio Abfinthium Rufticum:Nos Latifolium cognominauimus ad aliorá differentiam. - Arabum interpretespreftantius, quod videlicet Ponticum DiofcoridijRomanum coeno- minant,& poft hos pofterioris aetatis Medici barbaram fe&antes medicinam. Itali Abfin- thium A [fez[o nommant; Hifpani 4xezxios, A ffezfios, plerique Denzel. Lufitani Alofza: Germani 2Écrenimütiveermüt; Galli 4/7yze. Belga 2lfnc: Britanni, fiue Angli, £emmon wo metsoob. Bohemi Defincf. — Facultate autem ac temperie calidum ac ficcum eft Abfin- thium; & calidum quidem fccundo ordine; ficcum veró etiam tertio. Amarum eft & cxpur- gans,& vnàquoque potentir aftringendi vim obtinet. ——— — Vüliffimum idcirco debili ventriculo,quem bilis infeftat , nàm amaritudine fua hanc ex- purgat, & per infernam egeftionem expellit;perque vrinat euacuat ; aftringédi veró fua po- tentia ventriculum roborat, ac confirmat. Sed ad contentam in ventriculo pituitam nihil (addit Galenus) iuuat. : ; e | , Crápulam idem Lees p i atcere & faftidia difcutere Diof. ait; iuuat veró non mo- dóanté fumptum , fed & à crapula ac latgiore potatione ventriculum ac ftomachum malé habentem breui reficit. Aduerfas diuturnas & prorogatasfebres, prafertim tertianas , magno fizpenumeró pradfi dio eft,nequeenim ventriculum tantummodoó confirmat;utcibi appetentiam excitat , fed. & iocinorirobur conciliat , ac ipfum ab obftru&ionibus expedit,vitiofos humores pervne 0€ nam expurgans. : 2-2 Confett deinde abfinthium plurimum ctiam his , qui cx liene fanguinem profufum vo- Sextus munt.Q uod quidem accidit,cum lien fanguine craffo diftentum, ac turgidum feipfum ex-' onerat. T unc autem magno impetu fanguis fpe plurimusvomitu eiicitur; nonnullum verà & cum excrementis permixtum per inferiorem ventrem nigrum & corruptum defcendere contingit; : i 24 STIRPIVM HISTORIA "m" contingit; ftautem non taró,vtin ipfa violentia,copio fiorequc vomitione vger eficiataue viribusrcfumptis,in difficilem,ac pene incu rabilem Aícitem pauló pótt delabatur;prefertim fxpius malo recurrente. Ab his periculis xgrum abfinthium vindicare poteft,fi àvomitu re- fectis,& vtcunque reparatis viribus, multo tempore, quocunque libuerit modo hoc vtatur, Pellit prxterea abfinthium & interaneorum vermes, non modó intró affumptum led & foris admotum ;adueríatur omnibus putredinibus ,Ofis graucolentiam emendat : Vefles etiam à tincis conferuat;culicescum olco corpor illitum abigit.Item incataplafmatisac fo- mentis,ad aftringendum & rcficcandum plurimum potcít. Diofcorides prxterea & ad inflationes vtile cfle refert, & ad venttisac ftomachi dolores - cum fefeli & nardo Celtica; Mórbum item regium fanarc deco&tum,aut dilutum eius quo- tidie cyathorum trium menfura potum. - Commodum veró & ad ftrangulationes ex fungis cum aceto ; curn vino yeró potum ad- uerfus Ixiam,Cicutam, muris aranei morfum, & draconem marinum. Imponitur anginis cum melle & nitro : puftulis no&urnis, ézriníandug vocánt,cum aqua:fuggillatis cum melle: ad caligantesoculos,& fanie manantes aures codem adhibetur modo: De Temuifolio wAbfinthio , quod Romanum appel/atur. CAP. I1 Ab(ünthium tenuifolium. 3 5. NvrEFoLryMabfíinthium catliculos pro- mitcom plures,tenues,dod rante aut pedeal- tiores;foliiscircumueftitos,multó quàm fuperio- ris minoribus ac tenerioribus, minutiffimé ac te-: nuiffimé diffe&is: flofculi vi prioris fecundum cauliculosac virgulas dependent.radiculetenues — | per obliquum proferpentes germina compluta — hincinde promunt: Subcandidum quoque iftud. abíinthium eft; multó minüs quàm Latifolium. amaricans ; & odore haud perinde grauiaut iniu- cundo, fcd potius grato. T In Myfia, Thracia , Pannonia, aliisque vicinis regionibus frequens: Reperitur ac in Bohemia;ac non paucis Germaniz incultislocis: In Belgio & Britannia hortenfe eft. 1 Autumno flores,femenque profert,paulópóft, — hyeme aduentante,herba marcefcit, vegeta inte- rim radicc; qua verc folia caulesQ. ruríus exeüt. Vulgó Romanum Abfinthium , & fagowftfe Ailfencappellant,quo nomine compluribus medi- cinam facientibus , ac Pharmacopccis innotuit, qui hoc Abíinthio Pontici loco vtuntur. Videtur. vcró Ponticumillud effe,quod à Galeno xi. Me- 4 / B, thodi his verbis defcribitur:Ponticum ad iocino-.— | LT e ris& ventrisphlegmonas eligi przftat. Porró id — S 1 VW tum folio,tum florelongé quam cetera abfinthia — 4 ÁN /) minore; odor quoquc huic non modóà noninfua- Vis auri cee uu eer ee e uisverum etiam atomaticum quid prafcrens:re- liquisomnibus plané eft foedus, Differens vcró iftud Ponticum eít,ab co,quod à Diofcoride 3. . commendatur. Nam Diofcoridis Ponticum,ex primi generis,fiue Latifolij abfinthij eftr 3 mero: Quod & Galenus lib. v1.de fimplic.mcdic.facult.cap.de Abrotono affirmat: Abfin- - thij;inquit,tres funt fpecies,quarum vná eodem cum gencre ipfo nomine appellitant, cuiuf- | modi potiffimum eft Ponticum.&c. Ex quibus manifeftum , Galenum hocloco Ponticum nonalioquamad primum abfinthium retuliffz. Proinde non temer plerique admirantur | - Galenumin lib.de med.methodo Ponticum & flore & folio minus ei fcripfiffe.Excufatur. à nonnullis, qui occafionem in deprauatum coniiciunt codicem,& xr. Methodi pro juupo- a$e2ic.i.minoribus,reftituédum volunt pantporteoi fiue longioribus. Tenuifolium crgo iftud D abfinthium haudquaquam legitimum Ponticum eft. Neque etiam Arabum Romanum - ds |. , qquibusponaliud eft Romanum,quàm Gracorum Ponticum. , Cteditur veró & ànonnullis iftud effeappellatum Santonicum,verüm hoc non in Myfia, - | Ee hracia, ES. 2543; 26. i g 7 BEMPTADIS PRIME LID. II. 2$ Thracia, aut aliis Orientem veríus rcgionibus requirendum, fed vltra Alpes in Galliis,fi i- des Diof. exemplaribus. Sunttameri qui velint non vltra Italix Alpes,fcd in Galatia A (iati- canafci & 1n Sardorum regione quz & in Afia minorc. vnde illi Zapd»ío Grzcé nomen; quod in Santonicum commutatum transfcribentium errore, Retinent Diof. exemplaria Sardonij vocem:Galeni veró Santonici,ex quo ad pofteritatem,vt videtur, peruenit, Facultate autém Ténuifolium iftud Abfinthium caliduni quidem cft ac (iccum , amari- tudinis quoque; fed multó minoris, quàm Lacifolium , particeps ; aftringendi autem visin co füperat. : De Seripbio , (iue Marino abfinthio. Car. mri1íü EC Abfinihium Setiphium. Abfinthium ZEgyptium; /À Jo 2 eM eT — T oc- NE £I IN UM R , Nd AX i Eg1:?H1v M Abfinthium tenuitate, ac multiplici foliorum fedtione Tenuifolio hand.. quaquam cedit. in tenues & minutulas particulas complures fimiliter diffe&ta furit folio-- lajmollia;item & candida; cauliculi in multos ramulos diuiduntur circa quos flofculi & (e : mina vtialiorum.radixdura &lignofa. ; : Amataggeres,incultaá; quauis haud procul à mari loca ; frequens Hollandi,Zelandiz, Flandrie littoribus;ac vicinislocis: Reperitur & in Gallil,Italia;aliisá regionibus maritimis, fed non rató odore,quandoque & colore differens. Q uod enim circa littora exit maris mc- diterranci in pleriíq; Europe prouinciis,veluti in Narbonéfi Gallia graueolentius cft, ac mi.- nuscandicat: Cádidius veró ac minus graucoletad Oceani littora natum.In Africa & JEgy- E ctiam potentiuseft:quale olim ad me Magnificus vir Iacobus Antonius Cortufus rtüusParauinusmifit. — — is T3 A A i Tempore qe Fio pretgpidicim prioribus conuenit. Ár. Nomen à Gracis ege/tuor & a Sror SuAdosiev. habet ; Latini Seriphium, & abfinthium marinum appellas: vhilo ébisalfir: Angli Zea wormtsebe. Dicitur & à nonnullis Santoni- cum,vt Diof.teftatur:Sed & aliud tamen Santonicum à Seriphio differens. - Eftautem Seriphium,fiue marinuma um calidum quoque ac iccum natura. Sto- . macho, vti Plinius,inimicum. Diofcorides per fe,vel cum oriza dccoctum it, & cum melle fumptum,afcaridas,& rotundos lumbricos necare: aluum; fimul leuiter fubducere : Quod | & Pliniusaffirmat; Aluum;inquit,mollit;pellitQuc animalia interancorum. Pr p àé STIRPIVM HISTORI., De Extermis c Spuri Abfinthies. Ca Ro x ; Abfinthium inodorum, & infipidum. Abfinthium pitt olium, 2 » ; j 1d À í 1 A3 7 «y Qd 1 ü AS | j ^N ; | 5 | PE j j 7 a x * : mE" | j | up l Y Hh Ü V" 7A A ' " Y | | IL ^E . / 3 : & d E dá V A li Pedes 2A ERN Tw m M S R IORYM abfinthiorum , que non abs re Externa appellari poffunt , aliquot fupcr- funt genera. .. Herbaalba ab Heluetiis appellata, vcl prima occurrit; Tota hzc mollis,velutilanuginofaat- que albida eft , & Scriphio fiue Marino abfin- *. thio affimilis,fed cididiGi den? fapore quo- /7 ... que fatisrefert,fed tamen aliquanto fuauior, ad uci odorem accedens. — — -. In Valefia prope Sedunum in collibus nafci apricis, Gefnerusfcribit,ac Autumno demum, - & fub JEflatisfinem florere, vmeaquosofeMibünehyacAn aoblongajincana, velutiLa- - dul tamen in partes quafdam fif- fa.odore autem hac ftirps h: iud ingrato, Lauan- dulam tenuiter refer, ——— 7 — In maritimis fertur , przfertim Adriatici fi- ; EP PY PP . door rr A a 4&8. i PEÉMPTADIS PRIME LIB. i1. 17 nüs , fponte nàáfci ; in hortis facilé comprehendit, & mediocriter hyemem fert. Spuriaautem hzc funt neclegitima Abfinthia. Primum Conrardus Gefnerus Seriphium feminam nominauit;& vulgó Herbam Albam dicirefert; alius Santonicum appellare maluit. Nam, vt Diofcorides, Santonicum in Gallia vltra Alpesreperitur,& à regione;in qua nafcitur,nomé fortitum. Heluctiorum autem ager Romaniseft vltra Alpes ;ad Gallias pertinens; fed longé ab his abeft Santonum prouincia; Hacenim Aquitaniz pars cft , fica àd Oceani oram marititnani , infra Garumnam flumen, verfusSeptentriones. Santonicum idcirco Abinthium; fi à Santonibus nomen hábct, pro- . cul ab Alpibus nafcitur: Quód fiveró iuxta Alpes, à Santonibus nomen non accepit. Alterum Inodorum,Infipidum ac Fatuum abfinthium re&té appellatur. Tertium Anguftifoliü ab(nthium dicitur: à pletifq.camen Lauandüla flore Abfinthij: ab aliis Artemifia marina.flore tamen Abfinthio,quàm Artemifiz (his ipfis teftibus) fimilior. A vero recedüt,qui Santonicum effc cenfent;lógius vcró.etiam;qui Seriphium effe exiftimant. Facultate Herba quidem Alba caloris & ficcitatis cuiufdam exigua particeps eft. Alterum Abfinthium;vt fapore ac odore deftituitur, ita vix vllius qualitatiscalidz , mul- tó minus cxpurgatricis facultatis aliquid poffider. Summoperé caucndum, ne tale aliquod (f1alicübi occurrerit) pro legitimo colligatur: Odor perpetuó confulendus;atque vnà fapor. Anguftifolium abíinchium calidum ac ficcum eft , fed tamen haud intense , multó certe minus , quàm vel Abfinthium, vel Lauandula. " De Sementiza. CAP YL Sementina. AP Abfinthij genus contingit &teferri;vulgàó Semétinam di&tant;jnon camen primis tribus comparandam,fed vel inter Spuria abfinthia , vel alió refcrendam.Caule hzc atfurgit, mox in mul- ) tasalasac ranios diftributo,circa quos folia minu-- ta.copiofiora veró feminajexigua quidem illa, fed adeó frequentia, vt ftirps cum ramis vniuerfis fe- mince tota turgida appareat. Peregrina eft (tirps; femen in calidarum regio- num hortis fatum;non infeliciter prouenit. Galli Barbetize appellant: Italis $esesAeza eft; vnde & LatinisScmentina.Semen,paffim Semen San&um,& Semen cótra Lumbricos appellatur; àquibuídam femen Zedoatix. — — Amarum aütem admodum hoc femen eft ; ca- lidum & (iccum ea de caufa facultate... Aduerfus ventris lumbricos, & interancorum vermes quo- cunque modo fumprum vtile. Vulius veró & fucurum , (i Rhabarbari nonnihil ei addatur : ita enim non módó yermcesinterficiuntut, fed & per aluum mortui expclluntur; quod fieri omnino expedit, | | De A grimania fe Eupatorio: CCA?P vIE F9 LIA Agrimonia profertoblonga,in plures € vtrinq. partes diuiía , quarum fingularia Can- habisparticulatibus quadamtenus (imilia,fed latiora,molliora,minusjuc faturato colore vi- rentia, hirfuta,& fecundum margines crenata. Caulis tenuis, rectus , cubito altior; duriufcu- Jus fabnigricans,& ipfe pilofus; a cuius medio furfum verfus flofculi exeunt parui, lutei; dc- inde femina faftigio latiora;qux deorfum inelinantur,& propc inambulantium laneo ac pel- liceo veftitui inhzrent. Radix oblonga, medioctiscraffirudinis, fubnigricat. Locis paruin cultis fecus vias,fepifnéta pratorum, ac aruorum, ac quandoq. in fyluis exit: Iunio menfe; ac ferius lotes: femen deinde in multam aftatemi facit. Gracis eft aUzwroleior; Latinis quoq.Eupatorium.Plinio Eupatoria.Inter nothas appella- tionesámwra/g1or, ac nmrine etiam appellata reperitur. Eft camen & es Eupatorium -— jS C10; Lad DOC TERT 3$ SOrIRPIVM HISTORIA Ne Agrimonia fiue Eupatorium. leio; ipfum nempe Marrubium: Aliud item He. : patorium Officinis, vulgaris videlicet vfus,quod & Hepatorium adulterinum appellatur : Offici- nz Eupatorium Agrimoniam nominant: à non- nullis Ferraria minor dicitur:ab aliis Concordia, aut Marmorclla : In vetere verfione Oribafij de fimplicibus lib.1111. Agrimonia. Lappa inuerfa nominatur; & Lappa quidem inuería, quód fe- minalapparü inftar afpera dcorfum dependeant: Italis quoque Agrimonia : Hifpanis 4eramonia: Germanis ZDbermeng/ 2Doucfwurt3: Belgis , Gal- lis, & Anglis, 3tgrimonie. Bohemis Ctarcef. Dif- fert autem Agrimonia ab Argemonce. Eupatorium autem ab Eupatore inuentore nomen, & Regiam, inquit Plinius, auctoritatem haber. | Citraautem manifeftam caliditatem, adftringédi mediocrem vim Agrimonia obtinet, & vnàtempcriem ficcam. Galenus Eupatorium 222777 tenuium effe parcium refert, & incidendi expur- D LA gandid; facultate przditum;quocirca & iocino- ; - nsobftructioncs expurgare , & fimul vifceri ro- bur adítringédi fua facultate adderc. Decoctum foliorum hepaticis,& nephriticis fanguiné min- gentibusconfert. Semen, Plinio au&ore, dyfén- tcricis in yino potum auxiliatur: addit Diofcori sme des, iocinerofis, & à fcrpentibus commorfis. à Ne Contrita folia accum vetere fuillo adipe im- Qm, pofita, vlceribus difficilem cicatricem contra- — hentibusymedentur: Diofcoride quoq; audore. — — "Jl Y L Ed De vulgari [iue Adulterino Hepatorig. - CA v. vii. TRAC, ud pe idee AY LGARE Hepatorium teretibus ac füb- rubentibus caulibusad duos cubitos,vel al- tius interdum affurzit: foliis hi conueftiuntut oblongis,virentibus, per marginem ferratis, qui- nis fcpteni(ve ab vno dependentibus pediculo, inftar cannabinorum , fed tamen mollioribus: flofculi exigui,mufcofi, diluté rubentes, in mol- * libusrotundisvmbellis, & quidem in alarum fa- y ftigiisapparét;qui tandem in pappos euanefcunt. | Radixfubeft fibrofa,mediocris magnitudinis. Circa fcrobium , riuulorum, ac ftagnantium aquarum margines,fluuiorum ripas, aliisq; vligi- nofis locis, fübinde & in veteribus ac humenti- bus muris nafcitur: Amat aquofa & vicina aquis loca,non tamen rigari omnino poftulat. Proxima huic videtur, qua Hepatorij aquati- lis nomine, inter eas quz aquofis gaudent de- fcribitur. Iulio & Augufto floret ac viget ; radix reftibi- liscft, fed caulesfoliaQue hyeme intercidunt. Vulgó Hepatorium; nonnulli etiam Eupato- rium: Leonhartus Fuchfius Eupatorium adulte- rinum nominat:Plerique Cannabinam,à fimili- tudine foliorum Cannabis: Exiftimatur & €2.— quam Baptifta Sardus T'erzolam vocat: Germa-— niseft €. &unigunb fraut, i. San&z Kunigundis herba;& QBofferboft: Belgis aSoef&engkruijt. Hepa- : PUER NU l ju - Q 47e C d M Mox delubris As wabii toe Cep svi Jed PEMPTADIS PRIME LIB. If. 29 Hepatorium autem ab ea, P hepati fiue iocinori prodeft, facultate nomen inuenit : ad. Eupatorem inuentorem referrifhon porcft. Amara autem funt herbx & folia & radix, calida & ficca ordine fecundo, Vim obtinent expurgatricem,& aperitiuam, craffos humores attenuant, & per vrinas expellünt, fangui- ném puriorem reddunt. Datur vtiliter decoctum huius fcabie aut aliaquauis cutis foeditate laborantibus, tum & iis, quibus vel ten, vel iecur obítructum aut SEEN eel enim vifceris infar&us expedit; tum & fellis. Proinde & i&tericis, przfertim poft principia, vti- lis: diuturniores ac produdastertianas febres citó curat ac tollit ; aduerfus quartanas etiam prodeft. Succus herba ac foliotum eadem poteft,qui & ventris lumbricos affum ptus potenter nc- cat. Fugantur venenatz fera ac animalia aridx herbas fuffitu. Ceruos telis vulheratos, pa: ftu huius herbz proculdubio (anari,quidam affirmant. De -Alfine. QA TD. XX Al(ine maior. ".- , - ' Al(ine minot. AW f SS ; 9 3A a fA MIA, s 7 Z [rm 2 EX», n, s Aw j X EZ REUS S PEN N Piiibt se SA. M VH AGSUImaM ANC I Nr Alünesvna maiorac procerior eft :aliz minores,& humiles.funt & quas fpurias; ; inare licet. E Aue Qoi qubd fubinde etiam altioribusaffurgit coliculisà radice compluri- bus;teretibus,tenuibus,geniculacis:foliise fingulis articulis binis,digito latiori bus,longiori- bus quàm Parietariz : quibus fatis forma refpondenc, fed leu a, pilis, lanuginévc irm dilutiusQue virentia. Cauliculi aliquo modo tranfparentes apparent;ac que genicu 7 s - té admodum quandoque fübrübent,;vceluti Parictariz:.flofculi inalarum fummo candiduli, vcluti graminis Leucanthemi,fed tamen minores ; oblongis fuccedentibus haud magnis ca- pitulisn quibus (emen.Radix ex cenuibuscapillamentis confibrata. mat -- Altera Alfine humi yt plurimum procumbit;cauliculi cius tenucs,terctes,ac ni iti, à quibus ramüli: folia veluti prioris,fed minora multó,vcluti & tota eft herba, ux A prioris magnitudinem nullatenusaccedit,omnibus partibus minor: flofculi fimiliter albidi;capitu- la vcluti prioris: Radix perinde fibrofa. c^ ical C. n 12$ Secunda& Tertia lucos,& humentia etiam amant,fed tamen in hortis interolera,acinvi- 3. 4. 1. Eh 4. STIRPIVM HISTORIE $e ip "ERO oa Xlírie tuíníma. "| Al(ne marina. N 72a) à W/ ÁN m zal We Ze SESS NS f S NN NBENY m NU] A YI PANA La ) sS AS M NER JW a y i xA N aj A 3 | MU ZA SN LS s S ^ IN ya - Wi A f. WI "Re Nj [2 SESS. MARE Wr RARUS ES [2 e SS ALPEN Y SN MAC NS ARN AA E CEN (AN SN NI CPC NNUPAN POSSE À ca d jme AN " e Tertia fimilisfecundz,fed longe minor; coliculi tenerrimi funt; foliola admodum mint ta; flofculi exigui; radicula tenuitfimz. Quarta vcró € quxdam eft,fed maritima; hzc fecundam referret , nifi caules craffiores, - breutores;crebrius geniculati: folia fimiliter craffiora: capitula nonin rotunditate oblonga, fed lanuícula;in quibus fcmina terna , quaternáve. Prima Alíine inter vepres,n dumetis , fub rubis locis opacis & alfiofis , prope fontes vel. defluentes aquas exit. tibus enaícuntur. : Q uartam fruftrà fuerit alibiquàm in maritimis requirere. Virent Alünesetiam hyeme; vere florent,ac femen perficiunt. Alfnem Graci 4acniy quoque appellant: Dicitut ver & uic 2.1. muris auricula; eft ramen & alia Muris auriculajà Dio(alio defcripta loco : Difcrimen harum notum, & Gale — no quidem qui de vtraque fcorfum fci ipit. s e & Plinius inter Alfinem & Myaigue : non putauit differentem,vtin litera M. dem: Paulusautem Zgineta Alfinem à Myofoti vbi de Myofotide,apparet. Nominatur veró & Aline fpuriis quibufdam vocibus, Myortho- cos , & Myortofplenon. E 1 Priorem plerique Hippiam maiorem appellant ; incognita tamen multis eft, ac ctiam (quod admiramur) diligentibus de flirpium materia fcriptoribus. : Secundam & Tertiam Morfum gallina vulgó vocitant; plerique Hippiam minorem: Ruelliusab Italis P2/fe7/747 dici refert ; Gallice veró du CAtouron ; vnde Belgis 3Beur ; Get- manis J5ünerbife : Anglis £fírkectueebe. — | . Quartam Alfinem Marinam appellandam natales requirunt. — a E Lautem Aline frigida quidem & humida ,acaquez effentiz ; quare & citra adftrico- nem refrigerans; vt Galenus. Oculorum inflammationibus cum polenta, auctore Diofcori- de, imponitur: Succus aurium doloribus, (ex cauffa videlicet calida) infunditur. Minore;auiculzx caueis inclufz, cüm efcam faftidiunt, recreantur. De $pa- RUNS OPERE NT TTE ^k CN S ONES M AL red P-IWWATS TC TRM MI ON ET PEMPTADIS PRIME LIB. II, j De S$puris Alfinis. ey P taie d Al(ne fpuria prior, (iue Morfus Gallina. Al(ine fputia altera. 0 6304A7M01 P D D! FFERVNT àfuperioribusSpuriz Alfines,quód pilofz ac hirfütz appareát: foliorum etiam forma , ac flofculorum color quarundam non refpondet. Prima harum tenuibuscauliculis humi , veluti minores Alfines , procumbit : foliola la- tiufcula incifuras feré duas habent : flofculi é czruleo purpurei. Radix tenuis, longa , ad- natis fibris capillatur. : Alteriusfolia oblongioris form , ambitu ferrata funt: flofculi fimiliter cxrulei : valuu- lzplanz,quales Veronica; Radix fimiliter fibrofa. s fTeriaex minoribus Alfinis priorem omninó referret)nifi tota hirfüta;ac é virore amplius nigricaret: Caules & folia funt minoris Alfines: flofculi quoque albidi ; capitula cum femi- nibus refpondent ; necradices fibrof deficiunt. Ye Huiccaule , foliis, flofculis candidis, capitulisque fimilis eft Q uarta , fed affurgens , haud procumbens,candidior & lento quodam ac glutinofo veluti fucco aut rore occupata, tan- gentium manus inficiente. Lo : Reperiuntur paffim,ctiam in agris demeffa fegete;quarta ramen non vfque adeó frequens Occurrit. . Vigent acvirent quo tempore aliz Alfines. dt .. Priorem & alteram, plerique Morfum Gallinz quoque appcllant:Germanice Jünerbife; Gallicé Mer/zeliz. ers 4 A en ; . Ü(Tertiaà nonnullis uu; 9r, & Auricula muris appellatur: non efttamen legitima Diof. bc zx. Defunt florescarulei , & radix digitalis craffirudinis ( fi legitimalectio.) Poteft. idcirco non modó pro Spuria Aline, fed & pro notha Auricula murishaberi; veluti&g — quartaà tertiaexiguum , vti diximus , differens. miles; g£ M Videnturautem hz frigide quoque, ac humidz, ac aliis Alfinis potentia ac viribus affi- 1 "eost. donet STYIREIVM--HISTÓ SRL; i15 32 I | S IO — e. De Anaeallide, Q ALB Xi, ) Anagallis mas. Anagallis femina. Ü i AR | c ! AN AGALLIS Ál(nesfimilitudinem refert,eius przfertim quz inter minores prior eft: Cauliculi eius quadrangulares non attolluntur,fed per terranr fparf iacent ; pauca paruuladuc folia,non toto ambitu rotunda, fuperna parte virent , auería veró exiguis nigri- cantibus punctulis notantur : Flores in tenuibus pediculisiuxta folia , aut czrulei,aut phoc- nicco colore rubentes: fru&us rotundus inftar feminis Coriandri ; in quo femen minu- tum : Radix tenuibus fibris conftat. ET Inaruis,iuxta feritas, & in hortis,ac vineis non raró prodit. : Totaaftatc;potiffimum tamen Augufto menfe,florem facit. I4 bg » E * Anagallis Grxcis fimiliter à»2522206;à nonnullis, Plinio au&ore , Corchorus. Marcellus xxu vetus fcriptor Maciam appellat;quz vox & inter fpuriasapud Diof.extat: Germanis Gaub- — bepll; Belgis dbutirbeibet; Anglis Dimprruell. E sou pboenicei eft floris, mas habetur; eadem Phoenicion & Coralliondicitur. Exhac ——— . o paraturcompofitio Diacoralliou aduerfusarticulares morbos , de qua Paulus ZEgineta lib. . vi. Appellaturveró & hec ipfa,vt inter nothasappellationes Ícribitur, Aritis;cgitis fauritis. : Altera,cxrulei floris, fcmina vocatur, quz & Zeliaurus, & Nyderitis nominibus fpuriis - dicta reperitur. E. E Habetautem vtraque Anagallis deficcandi vim citra mordacitatem;nonnihil quoque ca- loris,& quandam trahendi facultatem,adeó vt & infixa corpori extrahat, auctor Galenus. vm. Diof*vtramque mitigandi vim habere, inflammationes arcere , adactos corpoti aculeos 3E- extrahere,8: nomas cohibere tradit : Succum item caput gargarifatum purgare. naribus in- MER fufum dolorem dentium lenire, fi in aduerfam natem iniiciatur; retuf oculorum acici au- xiliati , & argema cum melle expurgare: contra viperarum morfus,iocinoris,ac renum vitia, fiex vino bibatur,prodeffe: addit dici eam,quz cxrruleum florem profert;prociduam fedem. em reprimere; qux veró phozniceum;impofitione euocare. MAE De,cA4riemifa. QAPT. XIL CA RrxgMaistz genera Pofteriorescomplura ftatuunt, Matricariam & 'Tanacetum có quoque referentes. Fuchfius lorem Aphricanum huc quoque adducere conatus fuit, dc quo Pemptadis alterius lib. 1 r1. Nobis de propri Artemifia dita primüm : deinde de aliiscongeneribusagendum. | : Huius PEMPTADIS PRIMA LIB Il. E Artemifia latioris folij. jV Huiusautem Artemifiz genera duo;vnum latiotis folij:alterum tenuioris. : Priotis Attemifiz folia lata funt,laciniofajac varie diffe&ta,per margines inci bandi; Latifolij minora,nec perinde albida; fuperius enim herbido colore virent; inferfhis antum- modo inalbicant: caules recti;fefquicubitales,rotundi, ftriati,ac in paruulos multos diftribu- ti fubinde rubent, foliacirca quos fenfim attenuantut : flofculi perexigui; Abfinthij zmuli, fürfam verfus digeruntur.radix multisfrmaturfibris. — : m Alterius minutiffimé diffe&a folia Abrotoni maris zmulantur; pauló tamen maiora, & longiora: cauliculi tenues,in tenuiores alas diuiduntur, quibus prater exigua inferius folio- la,& parui corymbi copiofi fuperius adherét, minores quàm pri ris.fadixcraffa alte defcédit. Prior Artemifia fecus vias, agrorum, & aruorum margines, multislocis frequens eft , & non modó in locis mari vicinis , fed & longiffimie ab eo diffitisexit ; & nonnullislocisaltior amplius luxuriat, alibi humilior; pro foli videlicet, ac regionis conditione, quz ad ftirpium mutationem plurimum facit. : Altera longiusà maritimis recedit; in Germania, Bohemia, Auftria liis rcgionibus,fecus fcrobesaquarum riuulos,quandoque ctiam in apricis occurrit. raiien- Florentambz , & femen perficiunt arftiuis menfibus ; inarcícunt inde ; fed reftant hyc- me radices. : AGE 7 Quz Gracis A'preuucia apud Latinos nomen tetinet, qud ab Arterhifia Maufoli Cariae Regis vxore, hanc fibi adoptante, accepit ; antea mpUric di&a : vti Pliniusrefert? Apukeius muplÜivio» ctiam dici affirmat,apud quem & complures appellationes huius occurrunt , qua- rum multz inter nothas apud Diofcoridem.Harum pleraque legitima: Artemifiz: nonnul- Iz aliis conueniunt, quas fubinde Artemifiis annumerari contingit. Poteft hzc geA/sowroc, & fortaffisnon abs re ipézíaz, 222150202, AdUxáimc,& V alentina dici. Priotem Artemifiam nonnulli Matrem herbarum nominant: Germani 95cifüf; & Cant *yobanns gfirtell: Hifpani Arzemifa : Ycali Arfemifja : Galli 47moifa: Belgz 25óuoct, Sint 5jans Kujjt : Angli fDugworte: Bohemi &sernobyl. AE oo3 Altera Attemiíia Aed/óquAAoc cognominatur , fiue Tenuifolia. Huius & inlegitimo de Aitemifia apud Diof. cap. tum & altero inter notha reie&to, nomen, & qualifcunque'dc- ne ». Artemifía tenuifolia. tad Ii 2i p0 CA A tacf i E (7C P E ez EPA E SrirIRPIVM HISTORIE de ctiptio occurrit, Videtur autem hanc Matthiolus pro Ambrofia oh Finca , Eftautem Artemifia vtraque, auctore Galeno, excalfaciens, ac d Ee: e lécaris ;ca ida autem fecundo cxceffu, ficca primo aut fecundo remiffo, & vnàmo ^ py partium, Pliniuspriuatim feriarum malis mederi ait: Diof, ad Bicendo: pF es, Eig a5 , & foe. tus. item ad prxclufiones, &z inflammationem vtcri, ad infeí us iced. brcs adiici, ze ipfis incoqui : Item cum myrrha fubditam, eadem qux infeffu poflc ef (ges ccoctam corundem gratia;iam & pubi inftarcataplaftatis impotitam menses ducere. Cit veró & cadem remoratam vrinam, ac calculos comminuit,eodem auctore. | Plinius, viatorem,ait, quialligatam herbam habeat, laffitudinem non Íen ure: & fecum habentem negarinocere mala medicamenta , befliamve vllam : & ne folem quidem: Bibi veró & ex vino adueríus opium. De Botry. CA? X1Iih Botrys. EX 1G VA hetba Botrys e(t ; dodiáte vix al- tior,fruticis modo redté,& vnico caule affur- gens, in nonnullos tamen ramulos effufo;ac di- ftributo;quosfolia vtrimque laciniata ;atq. pto- fundius incifa, inftar foliorum Erigeri,exornant: femen in racemulos collectum ,circa totos exit. ramulos.radixin fibrasabit. Tota herba per ma- turitatem in viridi lutco languefcit colore ; odo- rata eft,& totaquoque gummofo lentore prdi- , tàquocolligenti manus inficit. anté veró quàm Wz adoleuerit , ac quum primum prodit , folia infe- riore patte rubent. Nafciturin Italia & Gallia circa profluentes aquas,& fontes: reperitur veró, & in fabulofis, ac aridisjin oliuetis quibufdam ; facillime in hortis adolefcit. annua eft. Augullo ac Septembri menfe ad perfedionem venit. Graci Bégw appellant: Latini eadem appella- tione vtütur:Itali 227i: Germani &aufentraut, & frottenfraut; Galli Py»ez. Belgz 3oiment/ dn uenkruijt. Angli hie/ ef Dicrufalem: H ifpani Bzez granada. E Dicitur veró & Artemifia,vt non modó Diof- * corides, fcd & Plinius teftatur:zapparet autem Ar- Pa temifiz illa fpecies,que poróxAcvoc appellatur. pus 4 a P (. Prater enim duas illas Artémifias , de quibus ;3 Uu PN Re cap.przcedente, & tertiam fupereffe Diof.&Pli- niusteftantur: Q uam Diofcor uoróxAcvo fiuc vnicaulem: Plinius lib.2. j.cap.7.ctiá Botrym ac Ambrofiam vocari refert. Tenuis autem hzc defcribitur herba,fimplici caule , & minutis Horibus fcatente,flauo colore,quz iucundiorem quàm praccedentes Artemific odorem fun- dat: qualis vtique Botrys eft. Facit huc quód Botrys , Diof. autote, ctiam Artemifia ac Am- brofia dicatur. | emucia Botryscalida ac ficca cft (ecundo exceffu; vim habet atténuandi, ac incidendi. . invino pota,vt quidem Diofcor.& Paulus;ópfozrvoioiz.1.non nifi re&a ceruice f; pirantibus rodeft. Idem poffunt cum facchato condita folia,Con(etuam vulgó appellant. Additacar- RE nuire iure e eduntur, gratum adducit faporem. , , hterponiturarida veftimentis non modó vt füauitatem odoris contrahant ;verüm vt & aciucis sch conferuentur , quod ipfa quoque praftat. vd Ms ME " De w/mbrofia. Cabs ximo. A b iet Be vnco fimiliter caule,coQue nonnihil ftriato, ftuticis exigui modo affur- Be tres palmos alto, qui in ramulos , ac alas complures quoque diffunditur: folia haud magna,varnie fiffa;teneriora;tenuioraQue,quàm Artemifiz prioris quorum mino- vm fcgmenta tenuia, graucolentis Ruta: foliola quodammodo.exprimunt : lores (eccundum v3 ramulos S "BEMPTADIS$ PRIME LIB. i. " — Ps ? Ambrofia, £F yy e " ramulos fublutei, rotundi , mufcofi , abfque fru- &u percunt: fubfunt inferius angulofa , terreftris tribuli inftar echinata capitula exigua, nunquam Borentia;in quibusfemen nigricans. radix graci- lis, palmaris. Inalbicaté virore tota herba, & gra- tum odorem fpirac. In Cappadocia fponté nafcitur , alibi fata in ., hortis feliciter adolefcit,vbi foecunditate laeti fo- li quandoque luxurians altius attollitur. , Sub finem zftatis,& flores , & (emen Ambro- fix in Germaniis perficiuntur. .; Gracis eft aufi pora; Latinis quoque Ambro- , fia,nec aliud cius nomen cognitum. Plinius Am- brofiam vagi nominis effe , & circa alias herbas flu&uati ait. Nam & Botrys,vt ícripfimus, à non- /0.. nullis Ambrofía dicitur. Recentior xtas , Diofcoridis Partheniu ; ^ NL Jue en nm Qe ae 2 Fur Matthiolus & alteram quandá defcribit Am- brofiam,à nobis pro (c nil ac tenuifolia Arte- mifia defcriptam. Recentior ztas & Ambrofiam quoque fiue Ambrofianam aliam nominat,quam fub Agrefüs Saluiz nomine expreffimus. Víusautem Ambrofiz ad ea,qua repelli & re- rimi fit opus: Nam ,vt Galenus, impofita vim abcr adítringentem ac rcprimentem. De Matricaria fiue Partbenio. Car. xv. M ATRICARIA plurcs fubinde cauliculos- romit rotundos,in alas ac ramulos quofdá fubinde diuifos: folia tenera,varie fiffa,ambi: ud; crenata, Coriandti primaac terra proxima zmu- lanturfed tamen maiora; flores in faftigiisramu- lorum eminent medio orbiculo fiuedifcoluteié - uo candida foliola per marginem eri distinc floribus fimiles.radix durior adnati multiscapillamentis confibratur. Tota herba di- luto colore viret;grauiter olet, ac guítu perquàm amara cft. | Naícitur in fepibus, in hortis , fecus veteres murtos: locis gaudet ruderatis: fubeft fxpenume- ro radicum fibris aliquis, licet, exiguus, carbo, quem inter rudera facilé contingit reperiri ; de quo Cardanus nugas nonnullasin libris De fub- tilitate adfert. : JEftiuis menfibus in vigore ac flore eft. Diofcoridi zur eft , Galeno veró ac eius fedatori Paulo,Zudegzoci Gudegnov. T cftavur ip- fe Diofcorides, Parthenium à nonnullis Amara- cum dici & AeuxevÜsuor. - Parthenium Galeno Perdicium fiue Parieta- ria eft; & fimiliter Plinio lib. 22.cap.17. Eft & tertium Parthenium Linozoftis videli- - . E cet, fiue Mercutialis , quam Diof. refert aliquos Parthenion nominare; cui accedit & Plinius lib, 25.Cap. j.& fimiliter Apuleius. got m Matricariam appellat : Plerique Amarellam: Tuus Itali * s &rrRpfVM HISTORIA 6 S! e auium 1 rmani Qütterfraut; 9eibtblüttten : Belgz ybáter, & Tali Marelam: Hifpani Matricaría :.Ge au jyOocbercuidit: Galli Maroze: Bohemi QUimbaba: ac Angli £'euecfau, & febberfe. Extant & huiusinter fpurias voces nonnulla appellationes; vti drOsjuic, net aai uA OY neUgó- x46, ueAaCd reor, dvÜoc zred wor, Solis xculum, Millcfolium. Putatur hac eflc ca, qua ab Apuleio Artemifia Traganti vocatur : verüm cüm ipfe hanc nullis notis exprimat, diffici- le eft afürmarc. Vii ue 1 Excalfacit autem Matricatia infigniter; tertio ordine calida; ficca verà fecundo,abftergit, expurgat, aperit, & quacunque amara poffunt feliciter pra'ftat; ad vterinos affectus non pa- rum confert : meníes remorantes cit; fecundas, & mortuos educit factus , fiue cius decocto cpoto,vclin balneo incocta,aut ctiam cataplafmaus modo pubi impofita. Facit & ad fuffo- cationes ex vtero huncin modum, & ad eiufdem duritics. ; Diofcorides ctiam Eryfipelaus, & inflammationibus , cum flore imponi vtiliter, tradit. Idem Parthenium aridum cum Oxymelite;aut vino;aut fale, non fecus ac Epithymum, pi. tuitam,ac bilem atram ducere , & afthmaticis ac melancholicis codcm Side modo ait. Vtile quoque in potu calculofis,codem au&ore, De Tanaceto. Car. XYxX "anacetum. Tanacetum crifpum, KS Lis Tim ANACETVYM Vnoautaltero,fübinde etiam pluribuscanlibus confutgit ftriatisjin quo- i. faftigiisaliquot vmbellz,quorum flores neri Aie aut Pathenij ohicufi Ps circumpofitis aut ambientibus foliolis,auri luteo rcfplendent colore: folia | T E funt,veluti ex pluribus ad vnum congettis pcdiculum compofita, Aerimoniz, aut . Porennllz: potius fimilia, ilicis maris fatis emula ; fed tamen molliora ac minora quorum 1. . 3 Cis D particularia vti Es ueque margine ferrata. radix lignofa in plures hinc inde diftribuitut | | Ei unc ré apae - laté ferpit. Tota amara herba eft,& cum iucüditate quadá graucolens.. E | ia quxdam reperitur fpecies, cuiusfolia frequcatiffimis incifuris diffe&a, ac RS E o aliquam plumam referre videntur, priori & odore, & fapore , necnon flore plané affimilis. d Angliaferaxeft. — — "s He Exit Tanacetum bes : ME 15 -. $c paflim fecus agrorum margincs, aggeres, hortorum fcpimenta. Crifpt — Terium - - à PEMPTADIS PRIME LIB, Pf. d *Panacetum éliodorum. Tertium eciam reperiri 4n Prouincia ac' 3. (02 TN : Delphinatu haud procul Valentia Galliz, Cio q cXESAEA 171 '.. Lobcelius tradit ; quod foliis primum Ta- (4.9 3 Y zS nacetum ; lore veró Matricariam referat, ómni autem odore deflitutum fit. Floresfiue potius aurci corymbi Tana- ceti, Iunio ac Iulio vigent menfe ; deper- dita indelutei coloris gratia, fuccedit fe- nen in ipfis orbiculis ; quod Augufto ad :;39 perfectionem venit. E . Tanacetum noftra atas appellat : Non-* is nulliAthanafiam;quafi immortalem,quód $ non citó flos inarcícat, Germani. Seinfarn i appellát: Belga fieinbaec, S YDormcuit; Ita- M lis Zazaceto: Anglis &anfr: Bohemis QBta- « tpe. Non eft Artemifía govóxAwroc, fiue vnis *caulis, vt ànonnullis cteditur. — « Facultate autem calidum , & ficcum eft Tanacetum; vtpote omnibus füis partibus afnarum; non tamen fecundum vtriufque ordinem longe cgrediens. ; Semina in víu funt vulgi aduerfus ven- . trislumbricos;ac tincas;quas expellunt.Ex * ? cenellis herbze erumpentusfoliis, cum ouis * rises T M UP RI d LÁ LAN » LA 7/40. iw (a! (A lacentz verc conficiuntur, ori nec ingra- a neciniucundz ; ventriculo véró etiam . «tiles. Nam fi qui in co hzreant vitiofi hu- mores,cos partim ad cócodionem perdu- . cit, partim abftergendo dcorfüm deducit. - *. sSuccusherbe cum vino potus,aut eiufdem M «deco&tum , vrinam prouocat , dolores ve- " a ue . idem fuccus eum olco rofacco fpinz an- 'acceffiones illitus , febrium rigores tol- lere fertur:cum quonis autcm olco , eti $5 eu AUC ZA UTIAS/ . neruorum contradionibus ac dolori "a Ex x ^s VA 14 X i EUIS -. auxiliari à ^ / ; 2 2 Ld LE - "Dicitur& de radice , quód cum rnelle Jaut facharo condita , aducrfus podagram blurimum faciat;fi ieiuno ventriculo cius à, aliquanrula pars.continuo aliquo tempore Sfumatur, e. ME - uto vo m. hioc i - 4". De Tanateto minore fiue albo. * T. LÀ ; KOREA. XVII Dont ac fapore proxime hec herba *- lanacctum exprimit , minus tamen US P pr . T e odorata aut amara : Caules eius humilio- : tes ,ad pedis altitudinem , aut non multó- hd 3 mpliorem atrolluntur : folia cüm circa ,..* queincifa , Coriandtinis maiota ; minora fice lenit , & vrinz füllicidio médetur: -- , , tamen ac tenuiora, quim Matricarim, - ,cx 4lbido virentia : Vmbellz in faftiguüs. cauliculorurn , atque in his flofculi candi- * », caules, tum ptiusenata, varie diffeda at- * lad " wet em * 38 sT'uüug?i1vVM HISTORIAE E In Germanie ac Italiiz agris , plerifque reperitur locis. - E Iulio & Augufto, & quandoque Septembri menfe de ow du | Odor,fiporQue, qualis Tanaceto, fpeciem eius quandam efle oftendunt. WA Proinde non absre Tanacetum minus;,vcl Tanacetum album nominari poteft,prefertim —— cüm nullum eiusaliud nomen cognitum habeamus. Nam quód pro Sideritide Achillea (á.— non fallimur) Matthiolus eam exhibuerit,omni ex parte probare non poffumus. Achillea cnim Sideritis adítri&tione exuperat, & ad fanguinis eruptiones, dyfenterias,& — muliebria profluuia congruit; at Tanacetum iftud citius expurgans ac aperiens effe apparet: - maiori Tapaceto vti odore ac fapore;ita & reliquis facultaubus fimile;tametíi minus portés, [ De Bardana , fiue Lappa maiore. CAR. XYiH. Bardana, fite Lappa maior. " B AxpANA folia initio promit ampliffima,. E" & hirfutajlongeé quàm Cucurbitz maiora, ac SENA latiora;craflioraitem & nigriora , qua fuperiore. (aS parte faturatius virent, inferiore nonnihilinalbi- cant: Caulis angulofus,craffus,foliis fimilibus, fed | - : S R a á minoribuslonge cingitur , hic in alas & ramulos 1 X 3.07 Am SS 9S quamplurimos diftributuslappasgignit grandes, — : M 45 : NE MR globataspungentibus exiguis aculeis recuruatis 5 vndique afperas, & tranfeuntium veílitui inhz- — rentes,e quibus fuperius flos exit We /] : ; : f MM J dt TAN incultis, OS fugit: » t ^ NS dj -- Ji umm Le Differtautem Ktcion ab Arctio,vrex vtriufque dcfc t & Plinium fcpersitloctsestitufelum eft: tum & ex e. . vbicius icon & defcriptio habentur. Exc SES .Q,Proinde non parum falluntur, qui nominum vicinitate dec dE - &io effe rentur. f dE 4S Facultate autem Bardang folia ditatis articeps eft. TINN C n É e Profunt radices fanguinem,& purulenta expuentibuscum : - ». Coride. Apuleiuscafdem cum modico falis ritas i 41^ - fe Mp cecbetlberari, at, "(is '* : Idem fuccum foliorum cum melle potui z lere: atque eundem cum vino vetere porum ie mn . Jumella hetbam cum (ale tritam,;& fuper dis nena viperz pellere; plus veró etiam eiufdem: WE V c9 frumis item radicem mederi refert, , tem Árci,p ? 329 905 5 cordce ,cruduscum (ile & bipere , aur in pinguium Catnium iu 3a ihfu: uitcr editur ; fic fumptus femen auget , & e. ie MERERI PUE inf dme | ; * | : malum PEMPTADIS PRIM LIB. IL ^39 malura corpori , przfertim deco&us , confert. additis pineis nucibus ámpliüs conferre po- teft; & nori minus quàm radix tabidis ac hamoptoicis prodeffc . ^ ipe ev De Lappa minore fiue Xanthió., Lam exe Car xix. [? Xarithium, : . À rr minorisfolia,quàm füperioris,lon- M 3 LE S LE Y 2 ge minora,dilutius virét,ad Attriplicisacce- SR al 4 js duntambituincifuras habent : caulis cubitalis; estes ea Ay / ! fe : ^ " z i d P " i SE RIS X PA AC 25 aàngulofus,punctis exiguis ni ris notatür,& in a- 2 RAT m» d D ya : ym Lus L5 AM M D AN AD a V quaquam dehifcunt, fed (emen conclufi intra fe "TR. gignünt forma oblongum. radix plurimis fibris rmatur, & haud alte defcendit: Lato & pingui folo; in fcrobibus, & lácubus, vbi exarucrutit;facilé gignitur. lulio & Augufto vigent Xanthij Lappa. .. Gracis eft EayDjov; Latini nomen retinent & Officinis Lappa minor, Lappa inuería ,nonnul- lis Strumaria.Galenus etiam 0274» appellari ait. Reperitur veró & 0dz;avoy inter fpurias £ay- Bícv appellationes;proprié tamen $d252sor,£itior eft. Germanis 95ettferfcifo/& [pits fletten ; Belgis rine diffen: Italis Lappula mizore:HifpanisLap- pamenor : Gallispetzt Glouteron : Anglis 3Lotufe burre/ & leffer burre; EayÜioy autem ab effe&ü dictum videtur: fru- Gus fiquidem, priufquam totus inarefcat, colle- &us,tufus, & in fictili reconditus , ac deinde vfü | exigente acctabuli inenfura in aqua tepida ma- defa&tus capillos ZavBoyc.i.rufos efficit;ifdem illitus,capite tamen prius nitro preparato Vt Diofcorides tradir. ; : ei | Xanthij femen,auctore Galeno,digerendi vim habet : proinde calidum ac ficcum. Dioícoridcsfru&tum commode tumoribus imponi ait; ON PT ias 2 " T NL i T. S " r1! NA i TUA Ji q De Betonid. | CAP. XX DErowica folisexicoblongis, latis, virentibüs;aliquantulum afperis , per ambitum B ferre modo inciíis,quercus cuiufdam fimilibus fed tamen minoribus: caulis tenuis,qua- drangularisaliquantulum hirfutus,pedem (plus minus)altus: lores profert fpicatos , colore vtplurimüm ruberites, alicubi tamen , fed rarius , albidos : femen fuccedit oblongum , an- gulofüm. radix ex multis fibris,ab vno dependentibuscapite;cormittitur. Amatloca opaca ; reperitur ramen & in pratisfoli expofitis,fcd humentibus ; adolefcit & in hortis. P a Iuliomenfeprzcipué floret. —— — d iod m Graecis xt pov, &-|vyópotor: Latinis Betonica: à nonnullis Vetonica: Plinius lib.25.cap.8. - in Italia eriam Serratulam dici affirmat: Recentior atas aliam oftendiz Serratu lam,de qua mox. E(t verà & altera Bctonica à Pauló ZEgineta defcripta. Galenus lib. v. De fanitate tuenda Kízpor id eft;Beronicam,etiam Sarxiphagori vocari tradit: Diof.tamé omnino aliam Sarxiphagon defcribit. Officine & Itali Latinum nomen retinent : Hifparii Bretonita:Ger- mani £5»aun betonicf: Galli Beteize, d Beto (ze appellaut: Angli 36etoup: Bohemi 98tcfmeice. Calidaautem & ficca Betonica eft, &ordine quidem fecundo. Incidendi ; vt Galenus ait, vim habet. Comitiali morbo obnoxüs, necnon & czteris , capite ex frigida caufa male affe&tis , prodeft: Pulmonem & pe&uscum me]le pul Iocinotis ; lienis,, M 2 n 4o STIRPIVM HISTORIE Betonica. non fellisobftru&tionibus medetur: Regio tnoiz bo laborantes reficit : concoctionem ventriculi promouet :acidum eructantibus fubuenit; vri- | nam cit: ad renum & veficz dolores vtilis: con». - fiftentes in renibus calculos rumpit, & expellit: menícs prouocat : vtcri ftrangulatui medetur: rupta, conuulfaque curat : aducrfus fcrpentum & ferarum morfus, & epota,& vulneribus impo- fitaconfert. Laudatur & aduerfus Iíchiadicos dolores: Aluum drachmarum quatuor pondo fumpta,vt quidem Diof. tradit, fubducit. Ex flo- ribus Conferua fit, ad multa vtilis, ad capitista- men dolores przcipué conferens. Radix Betonicz rcficcata , & cum hydrome- lite denarij pondo affumpta , vomitum cit, & craffos lentosjue humores educit; vt quidem "huius xtàtis nonnulli referunt. - E NU W : : SS De Veronica fiue Betopita Pauli. Cars. xxr à i NS ENS Nt // j uj ES M &ONICA caulibus dodrantalibus,aut Sy NNTU sl longioribus ferpit,& quidem ve plurimum per terram : folia eius latiufcula , Chamedryos repentis maiora, cádidioraQue ; fccundum mat- gines, vti illus, ferrata ; exigua lanugine pubef- cunt. flofculijin pediculis ordine digefti , dilut czrulei. femen paruum,rotundum,nigricans,in filiquis planis,exiguum loculum prz fc ferenti- Veronica affurgens. 2 VN A3 ZU DNA s Si) . e ah om ff iudi NGC PP YD 74 NO MU S CN «t d » Á a , C EN (o) 7 Y £m Ar A : TT 4 nt een d à jj ye S AT NN 7, Ü H TS AA Are e "T 7e 21 up p e. Ü y LLLI D , a FU) - : — 1 witty "LJ ie OE SR ano, ib wr imr ] " EN SESS WC Rb NS l o P RT ? . — ut Y V. (denis ND 1U- La : E AC Aa aca 1$3$; $33 PEMPTADIS PRIME LIB. IL 41 N'eronica pratenfis, bus,cópletur: radix tenuis huc illuc diuaricatur. $ uud e . Locis apricis, fabulofis , ac arenofis, non farà ii XE E iuxta tumulos, ac aggeres , agrorum fepimenta, 3 x VERS SPA quandoque & in faxofistepericur. i NW . SA Huiusautém & alia quedam fpecies non ac- E EE S (: cumbens aut profcrpens,fed affi urgensatque ere- Y EM €) — Qa.prioriforma fans fimilis,fed viribusinferior. Sys T d Exit & in pratis quzdam, ac humentibus; cu- € . * . » " * ^ R: Ps ius folia minora , virentia , lxuia , lanugine ca- xm pe, rent, aliáspriori foliis, ramulis fcrpentibus,dilu- SY NX te caruleis flofculis, & theculis fimilis. Ignaua ) c N SS U) (4 N "zi: Ui d a , ^- T 2d Ws DJ autem & nullius vfus hzc habetur. NY 7» PAN [7 lunioaclulioquidem floret;ac viget,reliquis LZ anni menfibus etiam viret. SA ^ Recentior atas Veronicam appellat: Germa- NN ni &B:enpicif Gumnbheill: Bclgze érenprijg. i.ho- NO nos&laus: Bohemi QBeronpfa. Beconica autem 2 quz à Paulo ZEgineta lib.7. defcribitur, & alia à xíc po cft,conuenire cum hac videtur: Serpit fi- quidem veluti Pulegium; ramuli eius tenuiores funt: folia forma & magnitudine refpondent; guftabilis qualitas longe quàm Pulegi inferior, £2 víóa o gia, rd, Aaa volt T "y Afi zovoG ova - eu, xd) Asi orent) 02d b dioi y crop ooi QU eT uA dt uus àp zr p dioi T5mOIc, id eft, Betonica het- baeftramulisexilibus, Pulegio fimilibus, fed cenuioribus,& propemodum,fi guftes,nullam qualitatem referentibus; nafcitur potiíffimim locis petrofis. j Eftautem Veronica, quantum quidem guftu agnofci poteft ,calida & ficca;fed tamer modcraté. : --Huiusautem ad cruenta vulnera , diuturnas exulcerationes, conferre deco&um recen- tiorcsaffirmant. tumores item difcutere, praefertim colli : Iocinoris ac lienisobftructiones aperire : vrinas mouere: calculos expellere:rencs & veficam expurgare: quorum poftremum de Betoníca fua quoque Paulus: inrenum , inquit,medicinis vtuntur, Aqua fzpius deftillata phthificis , purulentis, ac tuffientibus, vtilis perhibetur. Aridz puluis drachmx pondo cum totidem theriaces, aduerfus peftilentes febres commendatur. / . De Veranica femina dicfa , (ine Elatine. Car xxitL V x. Veronica legitima vix vllam hisc.fimilirudinem habct, tota molli, cenuique lanu- gine contegitur; viticulofis fuis cauliculiscompluribus humi repit: folia veluti Veroni- cz. ícd magis acuminata,nec ambitu fetrata:flofculi (secundum folia lutei, retró propendens ita vt huius comparatione nullam referat. Dc Betonica hac Betonica fic Paulus , Ber(zrizi AezfixAooc, 7 ^ babentcorniculum inftar lorum Linarias, aut floris Regij : rotunda fuccedunt veluti Ana- - gallidiscapitulajin quibusfemen.radixfibrofa, —— Riguisac humidis gaudet locis;inter fegetesetiam exit. J&tliuis menfibus mms ;ac deinde femen perficit. Leonhartus Fuchfius,& pofteum Matthiolus Veronicam appellant fertiinam,quibus fu- perior mas eft; potius tamen ad Elatinem referenda videtur ; quam Diofcorides & Plinius aiunt,folia habere Helxines minora,rotundiora,pilofa;dodrantales ramulos quinos fenófve à radice foliofos,nafciQue in fegetibus ac cultis. Cum qua defcriptione hzc herba conuenit: Eleins Folia fiquidem eius multó, quàm Parictariz: (quz proprié Helxine) minora ac totundiora, - pilofa quoque,vtiam fcripfimus, dodrantales etiam ramuli, foliofi , non pauciores quinque - aut fcx;nec diffident natales. am T rd De facultatibusautem liuius Veropicz nihil apud Recentioresextat, | . Diofcorides & Pliniusoculorum &uxionibus & inflammationibus cum polenta folia FPWsrkgt 177 D j Eladi- AN) 4t | STIRPIVM HISTORIA — Sn, Veronica femina Fuchfij (iue Elatine. Elatinesalterà. Von Q5 ' lr VA Y, S3 Pd - (772 Wu d. EN d 2x SP y N. e e : ^ P " dies As Mz ez 9, ZAR Ty " EN ZA. S U. I: Pd QA Mg x es wá eU) S : EX - S ——1 m DNE, — ws ed is SX ^um (PSY pO AE AA 3E 17; N P AX 4 d NU SS. B y A v E. SN Ae N 2 $4 EV 7T N 2 ENTE P SANSA ET "—-— A «^ 3 * 5 | mq — MA e ; Z5 (5 $ AC cX 2: SS Ts ; t EAM Vm 3x pi XE A E 3€ AP —4 "". * C S E / LEE S ri E V Er c0 : 23S "uc e D SS 1 MT EG ECT 3 : ; E ES v E 2 E Le Q/ «X 3 NEZ " hd z ( m S EX EN ANO UARSZI CN ( AS ZEE 72 DANSE s ZA, bw : e 2n a ANN s LA j Elatinestrità & impofita auxilia ri tradunt; Eadem cocta ( cam lini femine Plinius) in forbi- b tionc à dyfenteria liberare. ÍT Sertatula: De Serratula, CAR XXbuh do ;t 1 iw c VA M. Recéntior atas Serratulam vocatà. Betonica differt, foliaeiusprimajacàradie — — cibusexeuntia lata,oblonga,& per marginesfer- : rz modocrenata,maiora quàm Betonice:iuxta — — veró caules laciniofa;profundius altiusQue inci- fajinftar feré foliorum fcabiofz:Vtraque autem cum cauliculis mediocriter faturato colore vi- rent : caules ramofi complurcs affurgunt, cubi- | ^, tO altiores, in quorum faftigis e minutis Íqua-- LZ - mofiscapitulis,flofculi purpurafcentes. radix fi- brofa, multis reftat, fingulis regerminans, annis. Infjluis,locis opacis;ac humentibus,veluti in ^ pratis nafcitur, & non modó in Bohemia, An- ^4 gliaaaut Normannia,verüm & in Belgio. "Sub finem aftatis florem , ac deinde femen perficit. ; M. - -Récentiot atas Serratulam appellat;differt,vt diximus,à Betonica, quz & Serratula : Alia cius - notniria,fi quac habet;nobis incognita. --:«Commendaturà nonnullis ad neri ene - terocelas, fiue inteftinorum rarmices. MT Yr SIPEES VOTO PEL IE NTER SUI ES INTUS SENE inet e Chamadry repente. 5344 Cav. xxiii, pz. AQ AMJEDRYOS Veteres nulla quidem S genera ftatuére ; nobis tamen haud abs re 7 tria,vt minimum, vifa funt; & excepta ea qui- dem, —ÁÓ Pies e. | Ness E Z : E EN 1 PEMPTADIS PRIMJ LIB. I[, 45 Chamadrys maior repens, Chamadrys repens minor. 7 XN M D : ESSE, CARES SD 37 Y v Ve XB - 3 X. j S 1 S dem,quam Fuchíius Chamzdryn feminam facit, Chamaypityisannumerandam. Eft autem inter Chamzdryes vna procumbens fiue Repens: altera Sauaxov;ac exigui fruticis inftar af- figs Tertia Sylueftris ac fpuria. ; | E iot Chamedrys complutimis humi (vt plurimum)procumbétibus,tenuibus,duriufcu- 1. lisjac líznofis virgulis,hinc inde fparfisrepit,quas foliola conueftiunt exigua; lata, rotundis tanien aliquanto longiora; ambitu ferrata, quercus cuiufdam fimilia, fed longé minora;ad 'Arietini Ciceris particularia proximé accedentia. Flofculi, & iuxta folia , & in coliculorum faftigis eminent, purpurei. femen exiguum,nigricans. radix tenuis, & fibtofa ferpit, ac fub- . inde noua germina emittit; ; ; In petrofis & afperis nafcitur: ptoueriit veró & quibufdam aliislocis fed infolatis: In hor- tis facilé comprehendit.Gesmaniz vtrique, Italiz, Galliz, Bohemizaliisá; prouinciis fami- liaris. nafcitur veró quibufdam locis amplioribus foliisalibi minoribus. pad "^ Julio & Augufto florct : colligitur veró, teficcatut, & ad medicina vfus reponitur, etiam prius quàm floreat. - P. Re 3 '^ Chamzdryn hanc noftti feculi Mediciappellant: Italis Quercinola,8 Chalamandriza di- itur: Hifpanis Chamedreos: Gallis Germandree ou che nette: Germanis£lepn batbengell: Sunt 'qui Triffaginem minorem,& querculam minorem,autferratulam minorem vociterit. — ^ A Diofcoride appellata Xapaldwccffe exiftimatur: Si tamen Chamzdryos defcriptio di- "ligenter expendatur,ac deinde Tcucrij; hzc non Diofcoridis Chamadrys, fed Teuction ef- Teri: fe mox apparebit. Xzjiidpuc 21 Qapbiriac nmrilaueioc,id eft ; Chamzedrys exiguus eft frutex dodrantalis. fruticesautem fponte fuaaffurgunt, & ere&ti nafcuntur, quód hec Chamedrys haud facit. Te/pior veró 7róa 6c paBdoeid ic hoc eft, T eucrion hetba eft virgulas plures ferés: | -A quo & Plinius haud eftalienus lib. 2 5. cap. y. Teucrion, fcribens,fpargere iuncos tenues, TE vtique huiusrepentis Chamadryos tenuescoliculi,qui itincisexiguishaud diffimiles — . dici poffunt;atque eam ob cauffam Teucrij defcriptioni magis accedés quàm Chamedryos. Scd tamen rionabfurdüm fuetit Chamzdryn etiam hanc appellari. T efte fiquidem Diof- coride;Teucrionà norinullis Chamzdrys nominatur: & vice vería Chamedrysab aliis Teu- crion;propter vnius cüm alterius in folüs fimilitudinem. dor Xe 1 ? TC P x : STIRPIVM HISTORIAE — n b; Teuction autem, vt Plinius ait, Teucer inuenit: addit à nonnullis Hemionion , ab aliis Splenion dici: Sed hzc nomina ad Hemionitidem herbam pertinent, nonad Teucrion, — 1. — Huiusveró Chamzdryos & alia fimilis fpecies extat,cuius folia maiora auería parte iral. bicant; coliculi;ftue potius virgulz duriores; caterís priori fimilis.Hzc ferturin Allobrogum fiue Sabaudiz ac Delphinatüm montibus virere. | Leucoe. Suntqui velint Leucadem hanc effe,& quidem montanam. Atuxaz duorum fiquidem eft generum,vna oper) fiuc montana; altera íjzeeoc fiue fatiua. Montana, vt Diof tradit, latiori- bus eft foliis,femineámariore;acriorejuc,& omnino efficacior quàm fit (atiua. In tantá au- tem veterum breuitate ;quis poterit certi aliquid ftatuere ? : At Chamzdtystepens tenuium eft Brumar incidendi facultatem habet ;calida & fic- ca ordinc propemodum tettio; veluti de Teucrio Galenus fcribit , quamobrem & lienofis confert: Recens fiquidem cum oxycrato,vt Diof. aut arid deco&tum , potenter lienem abz fumit. Imponitur veró lienofis cum aceto & ficubus : ferpentum veró morfibus cum acero folo. Poteftautem omnia & quz affurgens fiue fruticans Chamedrys;proinde & citra erro- rem pro Chamzdry accipi & vfurpari poteft. De Chamadry altera , fiue A t[[urgente. CAE Xxx CH AMJEDRYS altcra recto , dodrantali, aut fübinde altiore, lignofo, duroQue cau- liculo affurgit,Sausizwou fiuc exigui fruticis fpe- ciem referens , qui inde in ramulos complures diffufus , folia adfert ambitu incifa ac ferrata, 4 minoraquàm quercus , alas eorundem zmula. 2a repentis veró Chamzdryos maiora : flofculi fi- militerfecundum folia, & ad cauliculorum fa- - fügiaeminent fübpurpurci. radix multis fibris » Varie fpargitur. Nafícitur petrofis & afperis : montes, loca a- rida,& aprica amat,nec hortos refugit. Eodem,quo fuperior,tempore & flores &fe- men perficit: Legendam cum femine Diofco- rides refert. Graciseft Xauzidyucj nonnullis Xa 424p. à Mrodbuc: Latinis Trixago;aut Triffago,nec de- funt qui Te/xpiv vocitent , Diof. & Plinio au- &oribus. Fuchfius & Marthiolus pro Teucrio dcpinxere: Germanis Gorofs 9Batbengcll/Gsrofe Gamonbrtrli. Poteft hec Trixago maior,Ser- ratula maior,Q uercula maior dici. . Extertio autem ordine eft excalfacientium ac deficcantium, hamzdrys , Galeno iudice, , cum amaritudine acrimoniz cuiuídam par- £. ticeps eft : Lienes, codem au&ore , colliquat: ; S cumaceto;addit Plinius. Vrinasac méfes euo- | cat: craffosincidit humores, vifcera ab obftru- 2 €hamadrys affurgens. E "PUE VACISRRNNCY N &ionibuscxpedit;incipientibus hydropicis au- xiliaris vc Plinius: aduerfus fcrpentium morfus cum vino & pota & impofita s Tritaad fuprà dictajinqu it Diof.digeriturin catapotia, fiue, vt Plinius,in pattillas.Purgat vetera vlcera & fordida cum melle ;caliginem ctiá oculorá difcutit cum olco;addit Plinius. — De Chamedry fylueffri. Car. xxyi. SY LVESTRIS Chamadrys ramulos promit tenues , angulofos , veluti geniculis diftins [d : iem aut fubinde cubitum longos, circa quos per interualla folia latiufcula,margie ^ ne fcrrata,quàm repentis (iue prioris Chamzdryos pauló maiora,mollioraque,quernis mul- — tó minora: flofculi elegantes ex quatuor foliolis circa faftigia coliculorum ordine digcfti, caruleo arridet colore; quibus valuul: fuccedunt latiores; in quibus femina parua. radix cenuis, fibris non deftituitur. Huius coliculi non in al cum rede affurgunt,nec femper pro- cumbenteg. E v Blei be LL EM Sv. bvi. Hi rb SY - PEMPTADIS' PRIME LIE. if. ; Chamedrys (ilueftris, ' . cumbentes ferpunt , fzpé inlatué inclinantur; zc veluti ea qua zAa)gauAa Theophraftus ap- "es 4 pellat; & cenuibus pilis vnà cum foliolis leuiter hirfuta. 3m Nafícirur pluribus locisin pratis iuxta flumi- na, riuulos, fcrobes,ac fontes,(ubinde & in nc- morofis: Et quibufdam locis rarioribusfoliis, paucioribusquc ramis; alibi ramofior. Iunio,Iulio;ac Augufto cum flotibusviger. Antec notam Chamzdryn vcl etiam T'cu-. crion , huic Chamzdryos in officinis nomen accefferat;ac pro Chamzdry in medicamento- rum compofitionibus admittebatur; füperiori- bus deinde innotitiamperdudtis, Sylueftisac — * Spuria Chamzdrys appellari cocpit;à nonnul- lis vetó etiam Teucrion. Paluftte:^ Germani Crbtibeprauch. p Non effe autem Teuction , ncc legitimam ' Chamadryn notusett quàm refelli opus haz beat. Veteribus cognitam fuiffe non perinde manifeftum. Videretureaeffe poffe;vel omninó proxima ei, quam Diof. ikpzv Coreviv , id eft, facram her- bam appellat, fi modó Herba facra , & Verbe- ( nacaqueGrecis eeicepio differentes funt: fa- ^ : T as cit quidem differétes Diofcorides , vnam poft alteram feorfim defcribens: verüm alij Au&o- ; uu res, Galenus videlicet, Paulus, Aétius, & Ori- ') bafius,dum Herba facrz nullam faciunt men- . tionem, fed zseig«pzyoc tantummodo ; atque hac ipfa jspd Corzyn etiatn nuncupata reperiatur; vnam candemqQuc effe variis appellationi" - busdi&damapparet. Q uz fi itafe habent, Chamzdrys pabbaer Gosari nequaquá eft, . Caterüm particeps & hzc herbacaloris cft ac ficcitatis , apcriendi atque expurgandi vi nonintegre deftituitur: Poteft inter ca,qua Iecur ac Lienem aperiunt, admitti. * QUT Wu De Chamapityis. Ca?. xxYIL ; (CHAM EPITYES ttesaudorefuntDiofcoride. ^ — ES ; : Prima multisper terram cauliculis quafi repit. folia é fingulis geniculis promitob- 1; longa;angufta,in tres particulas fiffa. lofculi ex alisfoliorum lutei. Tota herbanonnihil hir- futa,odore refinampiceam,aut larignam refert. : d LS d Diofcorides hanc foliiseffe ait Semperuiui minotis,tenuioribus,hirfutis, ac pinguioribus: Atque huiusquidemfoliis,non exadle intuenti,mox effe apparet: Nam fingula foliorum (e- gmentajpía Semperuiui minoris folia fatis referunt,eius videlicet,quod inter minora Sem- peruiua primum. duni ems 1 EP -. Altera fpeciescauliculiseft craffioribus, quadrangulatibus, ac geniculatis: ramis recuruis, folis latis,& multipliciter diuifissdiluté purpureis : Hofculis , écalycibus veluti Hyofcyami,. fcd longé minoribus: tenui ac longa radice;adharentibus aliquot fibris. Ec hzc hirfuta, fub- candicans,& odore picez aut pinez Refine; qui Chamzpityos hanc effe fpeciem oftendit; A veto idcirco recefferunt,qui Chamadrynféminam nuncuparunt. /— 7 - Ramishanc Diofcorides effe aitancorx in modum recuruatis. Mirum videtur cur Anco- rz comparatierit; fed indicare voluit,repandas fibi inuicem oppofitas alas , ancorz qualem- cunque fpeciem exhibere. E 3 «——À Tertia Chamzpitys tenues omnino promit cauliculos;palmares:foliola perquàmexigua: 5. flofculos paruos,e luteo pallentes,ad faftigia cauliculorum :radiculas fimiliter minutas , & renuiffimas : canefcunt foliola cum ramulis ; odor adeft , qualis refine pityincaut pinez. Loca ruderata,faxofa, fabulofa,vineta,& non raró oliucta Chamzapityes amant: In hortis fatz luxuriant. ifs Emo WE Iulio ac Augufto cum floribus; fuccedente mox femine vigent. bo cdd Xauguriros Grzcis; Latinis Ibiga, Aiuga,& quandoque Abiga nominatur. In Officinis Iua,' - ]ua y E 3 *— w$ STIRPIYM H15TO.A15 e i ida à e "Chamipitys ptima. Chamzpitys altera » m NS 74 z e T LT, JNSNNO y PLC KS NU DsEo ; Niza Se )s- 3 a ESI : Vs Sd (6 SN »- i ENS Exe, € $ mU 3 (p^ * A [y w M ^) | e : L. 3. Tua Artherica, Tua mofchata : Italis 144, Cha-. 4. 1 mepitio : Hifpanis & Lufitanis Pizitbo. Apud: Á í Germanos ceraife much nicht: In Belgio, dt — — tüpres: À Gallis Lue zzofcbate. m Eftautem Chamcepitys, vt ait Galenus, in ficcando ordinistettij ; in calfaciendo vetófe- - cundi.expurgat interna vifcera: Tocinoris ac re- num vitiis vtilis. auriginofis in vino pota prod- eft: menfescüm epota;tum cum melle appofi- ta ducit: vrinam mouet. Ex hydromcelite de- (À coda quadragiata diebus I(chiadicos vtfer- 7. tur/anat. apud Heracleam Ponti perinde ac ^Antidoto , aduerfus Aconitum eavtuntur. - Puluis huius cum fico in pillulis (umptusal- uum emollit; inammarum duritias difcutit: MUTTER NR E NIE 2: RA vulnera glütinat:vlceraputrefcentiafanarcum — | x i Ec melle appofita: Et hzc quidem pracipué prior E "fy E praftat; reliquz duz prioris vim obtinent, fed : Do se non adcóe ;Diof. au&ore. : oc EE NE zs 3 : De Spurits Chaimapityos generibus & cAntbyl- : Me m "7 lidealtera, Ca». xxvi11. rü- 1 2 G V okhsvNT prater legitimas Chamz- 3 RES : pityes& alie duzipfisfimiles, fed Spurirac — | x, Maior bumi epit inflar prioris Chamapityos quamteneitas d eei Equi egy prioris Chàmzpityos,quam tenuibu tamen duriorib So Aer foliis fatis refert ; nifi quód Bolurinde extremo Bike Roos gemens 3 incifa confpiciantur: flos fimilis fcd colore purpureus. feminain finguliscalycibus quaterna. —— PEMPTADIS PRIME LIB I1. Chamzrpitys fpuria prior ; fiue Anthyllis altera. d incultis prouenire : 1 eam ^w - i du "d. 4Eftate ac Autümno. vtraque floret. radici haud multum-diffimilis. Tota ML am grato , aut ad Cha- " 3 we os. 2 hs 2 Qu Ca tn pote oe t t , P t ÉÜm | * Pus 1-4 L9 : iBterlepitimas prime quó-. &: Lamijrcferünt ; nsi à secun t jn * fd , a "» ^ * E " LI * - E * * . eem OW ,STIRPIVM HISTORISJ : dii t. — Priorà Lufitanis Yeruacriza dicitur; plerique Iuam mofchatam nominànt.& fimilis quiz dem Iux mofclütx fiuc Aiugzx ,quam diximus Xa uttemrivuv appellari , fed yr gv haudqua. 4»iblis quam Chamapitys,vel odore folo (qui ingratus & grauis eft) repugnante. Sec Anthylliseff wider. aleera,quam Diofcorides Aiugz foliis ramulisqQue fimilem refert, fed hirfu tioribus, breuio.- tibus ac afpericribus; flore purpurco , odore admodum graui , qualem hanc effe fcripfimus, 4 Haud pérperam idcirco à nonnullis Anthyllis Chamapityide$ nominatur, ad differentiam prioris Anthyllidis. — | EA Duz etenim apud Diofcoridem Anthyllides. vna Lenti fimilia habet folia: altera Aiugse fimilis;qualis eft modó à nobis defcripta. No eft autem hzc,nec Kali,nec cius aliqua fpecies, Omnesenim Kali fpecies falfo huimore redundant ; ifta veró falfuginc omnino caret. 1 ». — Alteraad Anthyllidem alteram fortaffis & referri poterit: Sed tamen fpuriam ac Pfeudo- chamzpityn quoque dici quid vetat? eftetenim Aiügefimilisnontamen legitima. — — Anthyllidem autem alteram Chamzpityos fimilitudinem referentemsprzter alia, Diof, ait,cum acero imulío comitiales fanare. De Chelidomio maiore. Car. xxIX Chelidonium maius, Hrr1iDpoNr:1 duo ex veterum fententia genera, forma figurajue multum differen- tia. Vnum maius: alterum minus. Maioris Chelidonij cubicales,graciles;teretes, geniculati , ac nonnihil hirfuti cauliculi in non- nullasalas diftribuuntur : foliaex go ambi- Qe s ov. tu crenaus cohzrent , Ranunculi hortehfis filio- NUS x v. rum zmula, fed tamen maiora, tencriora, ac le-* AP. uiora,eQue czfio fiue diluté czruleo colore vire- (a e fcentiá: lofculi Leucoiis fimiles,lutei;füccedunt C filiquz paruz;anguftc, multó quam Leucoij bre-. e s 7 uiores: femina in hisexigua. tea. radix bre- 4 B . . pr. 2 ; uis, intus forisquecroci col as concolores ^ 7) AST dimittit. Tota herba graucol EE V ANS: M 0 di 1,1utcl. rd É «e z - LI -- a : * -— tg , - * Ld r S. , 0u € Clayre: Belgis ent : Inter nothas'voces & 7w9/ia, bium dici reperitur. Oribafius : * thónnàm Che idoni: I e ' 4 L p (Meus UN prs aen x.& Paulus Aging .'jufdam érox vcluti nodos requentes. , €o: quod & Chelidosij ac Maii, fc (Ment ctu D e Rv EN * 1 : sie 157 Aur , i Lehr LET - Fg. , t t ^ c 1 t * " s hin E ANA Vj uf one ^ NX PEMPTADIS PRIME LIB. II. e EX C Di&um autem 242/26» iftud, non quód aduentu 44704 6rov, id eft, hirundinum demum proueniat, aut abeuntibus illis pereat, nam, vti diximus, toto anno reperiri poteft ; fcd quiá excaccatis pullis hec herba matres reftituere vifum in opinione fit;fed tamen vana,& à veri- tatéaliena. Lafam fiquidem extrinfecus pullorum nonnullorum auium oculorum aciem; interpofito tempore fponté reftitui, & creberrimé hirundinis, teftatur Cornel. Celfus lib.e. cap.6. Vnde (vtidem inquit)locus fabula per pareritesid reftitui herba,quod per fe fanefcit. Affirmatidem Ariftoteles Dc hiftoria animalium lib.6.Pullorum hirundinis, ait, adhuc re- centii oculi;fi quis ftimulo cos vexauerit, renafcütur,& cernédi vim poftea plane recipiunt. Chelidonium autem maius euidenter calefacit, deficcat, & ordine quidem tertio, atque vnà valide extergit. Succus herbx ad vifum acuendum vtilis eft; abftereitenim & difcutit craffa , quz circa oculi pupillam hzrent aciem obtundentia : Et quidem;ve Diof. ait, in rco vafe cum melle decoàus. ., Radix regio morbo medetur, & ptzfertim citra febrim, ex fellis ob(trudtione nato: ape- ritenim,& ab infar&u fel & iecur liberat. Manducata eadem radix dentium dolores fedare fertur : prodeft & vlceribus ferpentibus cum vino. Succusineunte zftatejinquic Diof. extrahendus;atque in fole (iccandus. De Chelidanio minore. ^O CAWC ERE . Chelidonium minus. AA InNvs Chelidonium folüs viret fubro- tundis,laüibus;glabris, ac refplendétibus; quàm hederz minoribus. tenues;breucs, humi- que plurima parte procumbentes cauliculi flof-. culos promunt luteos,quales Ranunculi;quibus & vcluti huius exiguum ex feminibus conge- ftum capitulum fuccedit , verüm minus. radix é tenuibus fibris conftat , quibus adhzrenr ali- quot protuberantia veluti grana,triticeis magni- ], tudine fimilia. Ap TS Naícitur in pratis , fecus vias , ac fcrobes, fof- fasás;locis riguisac humentibus paffim vulgare. , . Circa Martij Calendas exit;pauló poft floret; IAEA 7 UAR Aprili deficere incipit; Maio integre perit; poft j»- 7 difficile fucrit,vel radiculam eiusrepetire. I-A UD (73, X9d6r paxgby; Latinis Chelidonium minus, & Rc Vs Hirundinaria minor appellatur:In Officinis , ac NO / B // rapioni Memiren : Talis Fauofcello : Germanis 7 S eigmurtGen fraut/25faternfrant/fleyn [cbwatbenz JNNSSNE JR ie eric cip Efclere, COESUN petit bafinet ; Belgis &ypeenkrupt/ lepn Goutue. Poteft iftud ab Hirundinibus nomen inuenif- fc fuum,nam circa ipfarum hirundinum aduen- , tum c en incipit , fed camen prius quàm ip- | .* fxreccdantjiam diu cuanuit. e .. Calidam quoque ac ficcá facultatem & iftud 4e04, 14 — Chelidoniumobtnct, ipfo etiam maiore acrius es agcalidius; Ranunculispotentiaproximum. - Cutem celeriter,vt Gal.ac Diof.aiunt,exulcerat: Scabros vngueseiicit. Succus radicum pernaresattra&us,autipfis impofitus, Gepürperipfasnares expurgat. —— : Pofterior xtasad hemorrlioides radicibusvnà cum adhzrentibus granulis vtitur,que hü- ius facco,cum vino,aut laborantis vrina permixto fepius ablutz contrahuntur, ac dolorc fo- pito reficcantur. Sunt etiam qui exiftiment vcl geftatam folummodó hetbam prodcffe ad- uerfus earundem dolores poffe. : LI - DeScrophularia. — CER xxr. Sc RO? uv I AR 1 À, quz maior cognominatur, quadrágulatibus , ac fubinde cubito al tioribusaffurgitcaulibus;colorc ex obícuriore purpura nigricantibusjinterius vacuis. fo- x p E Mo.Bot. Garden: fix 1893 ànónullis Scrophularia minor,ficariá minor:Se- I jo STIRPIVM HISTORIA Scrophularia. Bctonica aquanilis, A Ard Aia i nec m » ig UM. Ia e ron | fw ,, 7 4 fidis wn zt S eia WE, pee i OLG «Jr 77; ' E eo c AVE AL. (rz e Re SS liaab vnovelutigeniculo femper bina,contra fe poíitajlatajacuminata , per marginescrena- ta,vrtice maioris fimilia,fed maiora, nigriora,& haudquaquam atta&tu vrentia,fiue pungen- tia: lofculi in fammo alarum paruuli colore obfcure purpurei forma exiguas caffides fatis — exprimentes; in rotundis,fcd tamen acuminatiscapitulis emen fuccedit exiguum.radixal- — — bidà,veluti nodosac tubercula multa profert,& obliqua vt plurimüm naícitur , quandoque idcirco & progerminans. ! Secusagrorum marginesjin fcrobibus ficcis non raró protienit, ac in fyluis. ju. 2, . Huicveró & alia caule,toliis,floribus,capitulisQue fimillima eft.caules quandoque pauà.—— cratfiores: folià etiam fubinde exiguum máiora : radices autem huius nequaquam nodofz, —— auttubercula eminentia habentes,fed ex multis tenuibus fbriscommiffe,quibusàfuperio- ^ — xe potiffimum differenseft. — — E Hac iuxta aquas profluentes emicat;ac fecus fcrobium, riuulorumQue margines ; ac flu- à uiorum ripas:in atidis vixreperitur. — Vtraque Tulio c Augüfto curn flore viget ; femen inde maturefcit. | E rt . Prorempaffim Scrophulariam vocant, Maiotis cognomen adiiciunt ad differentiá Che- lidonij minoris, quod diximus Scrophulariam minorem dici: Appellatur vcró & Millemor- bia, Ferraria, Caftrangula: ac Germianis S5rauniourt/Coaururts/Grof feigwurtsenfraut: Ita- A lis Scrofolaria: Gallis Scrophulaire: Belgis &root fpeenfiruijt. Non eft Galcopfis , fiue Galeob- dolon;defidetatur enim prater alia odor grauis,quo Galcopfis przdita cft. 2. Alteram Betonicam aquatilém nonnulli nominant , parüm tamen cum xf po, fiuc Beto- iN nica conuenientem: Clymenon alij affirmant, quod à Diofcoride foliis defcribitur Planra- ginis; cum cuius haud huius refpondent: femen quoque non hederz , quale Clymeni Pli- nius effe tradit, — Belge hanc 39errhfjupm, & Sandi Antonij herbam (ubinde nominant. fallimur) Scgeiam vulgà Gallorum appellati refett. : 1, , Vtraqueautemfacultatecalidàacficcaeft. — Priorad duros glandularum tumores quos. Graci xorevc: Latini ftrumas: vulgo fcrofulas appellant;& hemorrhoidum cum dolore tu- morcs prodeffe fertur. Nonnulli ye collo ap ise aliàs geftatam ad fanitatem confer- s m tc temere Ruellius (finon MESTRE. Anni PROP ACIE S HORS S EN RR RET. - hoo | BEMPTADIS PRIME LID. 1L n re temeré przdicant:alij radicem cum butyro infulfo tufam,loco haud infolato, fed huméti ad dies xv.reponunt,mox lento igne decoquunt, percolatum afferuant, quo ftrumas & hz- E morrhoides illinunt non abfque fucceffu. Alteriusfolia abfterforia vi przdita;ad praua, ac foetida vlcera plurimum prodeffe ferun- 2. tur:8z cum melle faccus horum deco&tus. AE. "x ve De Conyza. Car xxXIir X " ze e Es Nr is "d Conyzaà maior. Conyza maior altera. Eje , ^N QW) RS Q7 "n ^ WU yt x zl WM Z Y E p 33 [ES n md VEL NSSER TES ^ R der SS p S A D I SE zx 129 DE E s t Sas a - ZA (IUS e s —— Ln t£ &Yz E duogencra Theophraftus refert: marem,& feminam. Diofcorides ternum N/addic niedium quoddam inter vtraque. Pofterior atas circa harum notitiam nonnihil É; laborat; plerifque has,nonnullis alias pro Conyzsoftendenibus. — .— * . -. Quz pro prima legitima Conyza habetur, complures à radice fubinde caules promitte- t retcs,lignofos fefc uicubitales, interdum altiores. folia ex virore pallent frequentia, oblon- 2 ga, veluti Oliua;fcd ampliora,duploQue vt plurimum maiora.Flofculi ad alarum faftigia al- terni,pediculis tenuibusinfidcnt,lutci;Erigeri fimiles,qui in pappos vancfcunt; quibus fub- eft ícmen exiguum ; vt Hieracij. radix craffa non abfque fibris perennat. - - "Fota planta cum füauitate quadam graucolens cit, hiruta , pinguis , & lento glutine OCcupata. A eue " pr agro à; LA Sdlo maritimo ,& auftrino calo gaader, circa Adriatici finus littora, tum & circa Ro- a mam, & Florentiam reperitur.In Narbonenfi quoque Gallia;haud procul Monfpelio, fecus , vias,ac vinearum margines: Nec non in agro Valentino & Murciano Hifpaniz , & fupta O- lyffiponein, tefte Carolo Clufio. 2 cVETMD O6 * Wee cue * |. Altera Conyza maior,ab aliis pro prima fpecie iudicata ,folia habet, quàm fuperioris,]a- B... DO. tiotajinftar Verbafculi fiue Primulz Veris/fed tamen minora,nigriora , & lanuginofiora, fi- ue molliora. caules rotundi, fe(quicubitales quoque vel altiores, & ipfi lanugine quadam af- peri in ramulos diuiduntur; quorum fáttigiisaliquot Hofculi adfunt oblongi,ftaminei,colo- 1 - rislütei;autex luteo nonnihil purpurafcétes,qui: & 10 pappos foluuntur. radix ramulos hinc | inde inobliquum fpargit. Ethic ftirpsgraui quoque, non admodum tamen ingrato odore, pixdita cft, fed haudquaquam glutinofa. Fe s ES STIRPIVM HISTORI.. C di Conyza minima. onyza media. À 3d — E p [7 Ln i m. NL DN QUE np, Hn za. S ANH PEU S de (ARN RUN zs Z Y SO e "i 2778 e àN/- ea E MN ZEN T s UA, P Uo : 2 d / WLÁNI P - T d : E U » [21.55 2 y 4 up. ; lip p AA CNC CU PL SE EA ems fried e - -X Y LJ à MS SC NE ANS NUM /? o V LAN SONA CZ Qe. m / » 7 E - . Locis apricisacaridis frequens; petrofa & veteres etiam murosnon refugit. — — ». X Medium Conyzz genus candida quoque lanugine pubefcit,, ac grauis odoris virofum quiddam fpirat: folia eus oblonga, digitum lata: cauRs teretes;ac recti; cubito altiores. Flo- resin faftigisramulorum Chamamceli n" fed non medio orbiculo , fiuc difco tantum- modo, verüm & ambitu lutei,& pauló maiores, qui & in pappofam lanuginem abeunt. ra- dix fibras dimittit complures. € Locis gaudet humidis fecus profluentes,vel etiam refides aquas nufquam feré nó obuia. Minor Conyzaexigua eft herba;palmum, aut dodrantem alta, incana quoque aclanugi- *à nofa,odoreQue catcris referens:folia exigua funt:flores Chamemeli mediis orbicalis,ac Ta- naceti fimiles, € colore luteo fubnigricant;qui vti aliorum, in lanuginofos ac molles pappos pereunt.radix,renuiseft. ——— — ' (UM -Humidisac riguis locis creberrima exit. B. Prater hanc veró & alia oftenditur minor,caulc cubitali,vel altiore affurgens,coque gra- cilijramofo,hirfuto, atq. glutinofo: foliola angufta veluti linariz fcd lanuginofa;ac pinguia: RC flofculi , fccundum ramulos tenues, lutei in lapuginem abeunt. radix tenuis. hzc , quàm PS priores ,odoratior eft. Apud Hifpanosinagro Toletano,& in Narbonenfi Gallia plerifq. locis reperta fcribitur. , Florent Conyzz plurima ftatis parte fed tamen prior maior,& altera parua fub Autum- ii tempus potiflimum. ic. . Kowte, Latinis Conyza;Plinio Cunil tamen à Píyllio,quod & Pulicaria dici ago. Gaza Policariam & Pulicariam appcllat; differt : tur. Officinisincognitz funt Conyzz. 1 . Prioremnonnulliapud H ifpanos yeruam pulceram appellant ; alteram maiorem ad Bac- charim Diofcoridis funt qui referre ftudeant, cum qua fimilitudinis tam exiguum obtinet, vt pro ea haberi nequeat. Extant maioris Conyzzinterfpurias voces multz appellationes, tuno uar, Pre Juvakc essor QUtOG zr dc d elvos uoc, D pttowriroc, d vov liac idvuías, Intybum, Militaris, Deliarium, Febrifuga , Phragmofa, Mufteros , Piffa; hanc autem marem T hco- : ees appellat, E | t eciam Conyzam G i TT itant: E ni Cíayit "s y | ermanorum plerique Srt) & Syonberurts vocitant: Bohc- I3 — . Minor z PEMPTADIS PRIME 115. I[Í. à $5 Minor Theophráfto femina eft : aliis Panion , vel Libanotis;vtinternothasappellatio- 5. nes reperitur. : Cxterüm Conyzx omnescalidz funtac ficcz; media tamen , & minorum ptior , czteris infirmiores. Folia earum;quz viribus przítant, cum vino ad menfes ducendos,& foetus eiiciendos , & contra vrinz íüllicidia, regium morbum,dyfenteriam bibi , Diofcorides refert, & Comitia- les ex aceto pota adiuuare. Deco&tum horum in infeffu vuluz: medetur: Succus ex olco effi- caciter horroribusoblinitur; capitis dolores hoc modo illitus ctiam fanat. Suffitu ac fubftratu herba ferpentes fugat; culicesabigit : pulicesnecat. folia ferpentium plagis, & tuberculisconuenienter imponuntur;Idem auctor: Confentit Galenus. De Cymeglo(o. ^ CX *v,^ XXXIII 6 Cynoglo(fum abíque flore. Cynogloffum cum fore, y SS SS NN SS NN SM SR 7 TU. H PAS S SS SESS jjj (7) // (UT NI 22) XAP A Y E — SS I c NocLosso foliafüntoblonga, lata, exigua, molli tenuiduc admodum lanugine pubefcentiaatzactu laruia: caulis cubitalisrotundus,& ipfe aliquatenusincancfcens, in alasdiuifus ; circaquasordine digefti lofculi punico colore purpurafcentes: fucceduntfin- gulis quaterna fimul coharentia femina afpera , & lapparum modo veftitui inharentia, medius ínter qua ftilus exiguus,non raró dutus ac pungens.radix craffa, redtajalté dimittitur. Arenofis,incultis,ac defettis locis , fubinde etiam nonnihil humentibüs gignitur ; iukta femitas,item ac vias. Variat autem non rató huius magnitudo pro regionum, in quibus naf- citur,diuer(itate , ac cxli mutatione : Quibufdam fiquidem in regionibus multó quàm in Germania ampliormaioribusQuc foliisexit;alibi veró etiam minor, humilior, & anguftio- ris eft folij; quale,quod Creticum quidam cognominant. .: . Srr-cicaesd n1 Viget cauliscum floribus Iunio ac Iulio,qui non primo; fed altero,vel etiam tertio anno demum affurgit;Primo etenim anno foliatantummodo Cynogloflospromit;cauledefttui- — — tur , atque hoc.temporeà Diof. obferuata , caule vidua traditur: Sed non minusin huius i. quàm in Di&aàmni defcriptione lapfus eff;quód nullum florem, femenQue ferre contra veri- tatem fcriptum reliquit. E. Grzcis KurbyAmosocli Ku wosor dicitur; Latinis Lingua canis.Plinio eft Cynogloffos,qui nd me quas cius fpecies refert , fed qua de priore fcribit , ex cap. de Es me apud Don p T2 tranila- rd y4. : STIRPIVM'HISTORTAXE: TE uanffata apparent. alteram ait, láppas minutas ferre; qux vtique eft Cynogloffos nodó defcripta. Ee uen Tels i Extant veró & apüd Apuleium,& partim inter nothas appellationes : & alia huius fpuria nomina,vt Dp, Luetaitiov e zAnvéov. fiuc Spleneió,tafa Aor ytiuc xg) AA mov, GX0ALH9C, qxtip- 2,6, A&U/2pioc , Canina Lingua Macedonica; Germaniseft Junbosungen : Bclgisfonts tongfe: Hifpanis Lezgua de perro : lalis Lizigua di cane: Gallis Lamgne de chien: Anglis lowubeg tun ge: Bohemis jp passt. Limeup. ACtiuslib..& Tetrabibli terti lib.z. Limonium & Cynogloffum cádem effe ftirpem fen- tire videtur: Ad cuiusfententiam ftabiliendam non parum faciunt, Galenus in lib. de fimp. medic.facul.Oribafiusac Paulus,qui Limonij;(iue Lemonij meminerunt , Cynoglofli prz. terito aut fuppreffo nomine. Rondeletius Glaftum Íylueftre efle voluit fed fylucftre Gla- ftum àSatiuo perquàm exiguum differenseft,vt lib.5.cap.27. dictum eft. o Caxcrüm Cynogloffi radix & folia,cum mediz temperaturz proxima quadam frigidita. te,emolliendi quoque vim obtinent. $ -- Alaum,;nquit Diof. decodum herba cum vino emollit: alopeciis ( quas videlicet acres humores excitant) cum vetere àádi pe fuillo folia permixta ; & ambuftis medentur. addit Diof. & canum morfibus. quod forte é totius fubftantiz proprietate poffunt. Radix fubci- neribus codta,& fubdiczayinternarum,fiue cxcarum hzmorrhoidum dolores lenire fertur. mum alta; cauliculi tenues fubnigricant ra- : ; De Eufrafía, CAP XXXIILI. Qi Eufrifia. «^ s 7 - 'TExvas acexigua eft herba. Eufrafía , pal- | 2 mo À pos ME ^ É giai" se Vm «fo eres nt mofi : foliola perquàm minuta , ambitu ferrata; circa quz flofculi albicantes apparent, luteis ta- men ac purpureis punctis minimis notati. fadix tenuis, fibrofa. fed incultis fecusagrorum margines,ac vias,non raróinipfisviis. Augufto ac Septembri menfe paffim floret , tuncq; potiffimüm agnofci datur, & colligi optimum cft. colligitur tota , ac refic- cata deinde reponitur. «op Eufrafiamà multis annis Medici appellant: SCAN i, pofteriores iu&pocvivm, Euphrofynen nominant: AD Efttamé & aliud ivopózuror, ipfum videlicet Bu- gloffum:àninullis veró Ocularis , & Ophthal- mica,ab effc&u vocatur : Germanis eft Qüigtv (roft: Belgis ogfrn trooft: Itali;Hifpani;ac Galli Latinum nomen feruant: Anglis &pebridbt: Bo- hemis 2ftmbrosfa. . x dac Calidaautem & ficca hzc herba fed tamen magis ficca quàm calida. ; : Ad oculos plurimam commendata. poteft & fola & quouis modo affumpta , viden ipoten- AN Med is puluerem trita:additurnon rató feniculi femen v A BASS i ! pari pondere,& nonnihilg maccris addito, qui (RC TEEDELOHS 2: interioreft nucis Myrifticx: tenuis ac odoratus cortex , quibus facchari tantum additur quantum ett omnium fimul pondus: Huius mixtu- 1z: cochlear aut pet fe, vel cum exiguo vino exhibetur mane Corpore ieiuno , & quidem per —nÜ modó dies fed & menfes quandoque. — Ai & ex Eufrafia vinüm vindemix tempore , cuius vfu fenum etiam oculi reititienct- . ete feruntur , auferrique omne: oculorum .impedimentun ifüsá 1 ! xs NIAE; erri : : entum , vifusduc defectionem praefertim o — ipe P sq dc cct 3, disjue humoribus redundanobus , vt audor eft Arnoldus Villa- houanus. L Het * : * : HJ Io. £z De y ^ Nafcitur locis herbofis non omninoaridis, - — c «a nac tiam conferuare;adaugere, ebilemacdepraua- — - I BEY USN o tam reftitucre. Datur autem commodiffimé in.— t INST ETUDES PTT HT RARE EDT E DE RETE TIIT IR PEMPTADIS PRIME LIB. If, 3$ Dé Euffafá altera..—— C A 9. XXXV. Eufrafia altera. c: ? | P VA M Eufrafiam alteram vocati contigit; cum lcgitima haudquaquam conuenit,ni- fi quód fimiliterac illa vnicaulis, & ramofa (ic; Prodit huic à radice vnicus teres cauliculus do- "drántalis , nonnunquam ctiam pedem füpe- ràns, in ramulos ac alas complures diftributus; om quibus folia adhaerent parua , oblonga , angu- EET fta, acuminata , deorfum vt plurimüm reflexa, S372 ac veluti dependentia, flofculi fecundum fo- ( B EN lia exeunt colore rubentes. radix tenues di- 7 A, NN v x Y, s Le LZ SS N P ve 7/ SN ctl, [/., mittit fibras. EON d Vliginofis, non aridis prouenit locis, in pra- tis fubinde ac vmbrofis occurrit. Iulio ac aliquot póft menfibus cum flore NN confpicitur. —— , per i Wes E Eutrafix alterius nomern ,cur hac fibi afci- S. d 2 m uerit , dici nequit. Crateogonon non effc (quod i S, plerique volunt) caulis à radice vnicus , non E -. plures, atque hic quidem nec geniculatus, nec calamo fimilis , oftendit. De temperamento aut facultatibus aliis ni« hil quod adferatur, occurrit; / * 72 "Ier pt * LisRi szcYNDi PEMPTADIS PRIMA : FiNis . r » E 4 STIR- $6 Sr ERRPIVM EH: LSOTORIAX PEMPTADIS PRIM E LIBER TERTIVS. PREFATIO. p5 ECEDENTE libro, que abelementi A: B. C. D. E.imeipiunt, cum genere aut frmilitu. 1 dine coniunctis , defcripte funt. Hoc verà libro fuccedunt ab F. G. H. l. K. L. zoming fui . initium habentes unà cum [uis affinibus atque cognatis explicanda: Quarum prima Filipendula. | AES Dt fltrPrTNLIVIA l NN FT UT CaPYT PRIMYM, [stern pet e yt x Filipendula. Filipendula montana. —AA—A-m7EZM a / ; O - LONG A folia Filipendulz funt, ex fegmentis compluribus, longiufculis,& ambitu. 3 xs : tis compofita, veluti Potentillz, fiue Argentinz, duriora tamen, nigriora, fatura- tiusvirentiaminora,tenuiusQue diuifa. caules inter hzc affurgunt ftriati duri fubinde bipe- à dales, in ramulos faftigio diuifi, quibus infidet denfa coma ex flofculis fex foliorum candi- — | dis,tenuiter odoratis, inftar radiantis ftelle ftaminibus in medio concoloribus : fucceditfe- meníquamofum, veluti in rotundum capitulum coactum. radix nigricans fibras bincinde - fpargit, quz in rotunda capitula , a€ nodulos extuberant inftar Pxoniz feminx quibus ta- menminores. . | à 1o» CX afperis, aridis, ac petrofisapud Germanos ac Britannos humilior exit ;In hortis luxtt- s riat, ac altiusattollitur. : Iunio ac Iulioin lore eft,fuccedente mox femine. Vulgà Filipendula;ac Philipendula:à Nicolao Mirepfo tiuzr&d'ov2u a pellatur:Germa- Hifpanis,nec non Gallis Filipendula, nis Xoot fteinbredh. i. Saxifraga rubra; item & 3Bilbgarben. i. Millefolium fylueftre: Italiae ,- Apparet * PEMPTADIS PRIME LIB. III 37 Appatet effe à Diof. Oenanthe appellata herba, quz differt ab Oenanthe fylucftris viuis florente fru&u. Defcribitür autem Oenanthe herba à Diofcoride his quidem verbis: Oiyay- Oemantle, $1 QUAAa yel Gianep suQuAIoc. av91 di Adbual x0) xau TRO /UV. Gr1 nt ta ToY. xaparüy di dar tp &reatazioc. pl/ am ey sepa dc $ acoummy 71:.eiovas, eo^ [uAas: Hoc cft Latinis verbis: Oenanthe folia habet paftinacz fimilia ; ores candidos : caulem craffum dodrantalem; fructum veró veluti Attiplicis:radicem magnam capitula multa rotunda habentem. Cum qua defctiptionc Fili pendula fatis refpondct.Folium fiquidem eius Paftinacz, non tenuifoliz;quz Paftinacz Dauci nomine à Galeno agnofcitur:fed alterius latioris foli j fatis (fi forma fpe&etur) fimile, apparet, minus interim durius, ac nigrius : los albidusconuenit: caulis in aridis ac petrofis dodrantem fpe non excedit : femen fquamofum Atri plicis haud abfimile: radix amplain multas extuberat glandulofas appendices. Przter hanc veró & aliam quandam Filipendulam inaltorum montium iu gis reperiri 2 Lobeliusrefert,caule dodrantali,rotundo,nonnihil ftriato ; oribus in cacumine albicanti- bus,cuculliaut galericuli forma, foliis filipendulz minoribus: cuiusradices oblongz , glan- dulofz,qux non ex fibris,fed cauli proxime adhzreant. Matthiolus & alias pingit,quas appellat Oenanthes; quarum vna vel Bulbocaftanon,vel ci proxima; reliquz ad Sij genus referendzzquod Iuncum odoratum fcripfimus appellari,& prolociratione non exiguum formam commutare. Czterüm Filipendula ,ac przcipué eius radix, manifefté calida ac ficca eft, aperiens, & abftergens,cum nonnulla tamen adftrictione. Decodum radicis vrinam, & calculos pellit: dyfuriaac vrina ftillicidio laborantibus pro- i deft. Simile de Oenanthe Diofcorides fcriptum reliquit : Radix é vino vrinz, inquit, ftilli- cidio conuenit. Matthaeus Syluaticus, ac Simon Ianuenfis puluerem radicis aduerfus morbum comitia- lem commendantgatque cibis frequenter permixtum valde vtilem & cflicacem referunt, & contra tormina inteftinorumque flatus conuenire, przfertim addito foeniculi femine quo- que affirmant. | De Regiza Prati. Car iL ; Mecartt, Regina prati. C! M Filipendula fimilitudinem nonnul- lam hec haber.Folia ciusex pluribus quo- que colleda,fed Agtimonix fimiliora , dura, E peroras crenata, inferiore parte inalbicant , fü » s periore rugofa apparent veluti vlmi. caulis ad tres aut quatuor pedes, vel altius fubinde at- : tollitur angulofus, inanis, colore é rubicundo d purpurafcens in cuius faftigio complures llof- culi racematim cohzrentes candid ,fuaueo- lentes inftar Filipendulz: femina parua, recur- ua,tria quatuórve fimul S dcnuEuut capitulum efformantià. radix fubeft odorata, in diuerfa tendens foris nigricans, interius ob- Ícuré fubrubens. Secus fcrobes, & foffas aquas habentes, nec non fluuiorum ripas , tum &in ipfis pratisgi- gnitur; gaudet aquofis ac humidis. Iulio ac Augufto cum flore potiflimüm vi- get; ceftramen & fubinde Iunio reperiri, Recentiorztas Reginam Prati nominat, & i non raró Capri barbam : Vlmariam quoqueà | fimilitudine foliorum cam Vlmi: Germanis - dtt Gxfbart. Eftautemalia ab Hirci barba Grecis. AN Tez)caur dicta. Belga vulgó üeünetteappel- — VAN xs lant: Galli Barbe de chere. Cum Rhodora Pli- &éodora. | ES AR MIN N nij fimilitudinis aliquid obtinet, fed ramen cA. An ZA CN candem effc affirmari non poteft. uam Gal- 2 fe ur T DES li, inquit, lib.xxiiii cap.xix. Rh Oramvo- . (CA ASTU der. 4SEMETN cant.caulemhabetvirgeficulnez modo geni- — - 7 . p) m a 29. (] Lf AS "i Veo is rj "»« A* Sh AL j d UU S Bh nd ; à e d * in ri k. à 5 3 t. E — TeriumT Minus Thálictrum, ord $8 STIRPIVM HISTORI. culatum : folia vrticz,in medio exalbida,eodem procedente tempore tota rubentia,florem argenteum.Et eft quidem caulis huius virge oblongz fimilis, & circa exortus foliorum quaf — geniculatus: folia fingularia (fegmenta videlicet totius) ambitu, vti Vrticz, ferrata, fed non ^ o in medio,verüm fübtusalbicantia , quz circa Autumni tempus,vnà cum rubentibus cauli: culis, ctiam ruborem citó peritura contrahunt. Caterüm Barba Capri facultate frigida ac ficca coniunctam adílringendi potentiam ma. — nifeftam habet. Radix decoctajaut in puluerem contrita vtilis dyfentericis; alui & fanguinis vndequaque fluores comprimit. , Floresin vino codi quartanos tollere circuitus feruntur. De Thalietro. — Cav. 11r 2 "Thaálietrum magnurn. Thalietrum minus. gx E cue ad Diof. Thalictrum referendum putatur, duo occurrunt genera: Maiusac DUUM ios vnius " modi fed aliquot nonnihil differentes fpecies complectitur. - — (a primum;caulem attollit bipedalem, autaltiorem,ramofum, (triatum, : uafi | cpm as cbr geniculatu m,intrinfecuscauum,fubinde é punico colore purpuraícen- Des sem Rot :folia ampla in multas particulas latas, fed tamen oblongio- ; xquarum p'urimz anterius duabusad minus incifüris denticulatz, color foliorum faturatior fuperius,inferius dilutioi : V inferius dilutior. floresin fafligiis race exigui fta- cfi dui TERM . giisracemofi,exigui,quorum mufcofa fta- minaé pallido candicant, incanefcen 1 : : tem veluti lanuginem oftentantes. fequuntur valuulz. pmo t teres. obli ix eft. lateá ; E- Hiqueleeisgerminamirens fürpemiramultlicans —— o n d P angularesexiguze,in quibus femen . Huicfimile al i ius vire l i | ier een E fed folio faturatius virente, & minore: cauliculo rotunfdiore , nul- fcentes : folia maiora, latior. c ) ent ora, latiora, czruleo colore virentia : lu aliorum, ferpens, Grauioris iftud odoris,quàm reliqua. Quarti,flofculi dilutam Viola n; halietrum caüles promit altiores, craffiores; unico non raró colore purpura- Y tca flofculorum ftamina.radix, vt. — ero ome x m ré ure - pr 5 apici bus; reliquis primum fatis refe 'gr p redduntluteis tamen fupereminentibus ; - quintum cauliculos cdit tenellos,dodrátales:foliola paruula: ; s flofculos y Abt uu dlrisiitit JJ» * dd x. aut Ww (ua , p us PEMPTADIS PRIME LIB. III £9 flofculos raros; é luteo languefcunt quorüm ftamina.radix tenuis nigricat, ac dura eft. Odor huiusgrauis quoque, vti priorum. Primum in vtraque Germania (übinde in pratis fecus fcrobes , & riuulos occurrit , quan- doque etiam ad margines agrorum locis vliginofis. Tertium ex Hifpaniis in Belgium venit. Quintum in campeftribus maritimis lócisapud Belgas reperitur: alibi etiam in montofis, vti in Baldo Italiz monte;in quo prodire fertur. Iulioac Augufto przcipué florent , non raró tamen vel prius, vel ferius. füb hyemem her- ba perit, radice reftibili: Vere noua prodeunt germina ac folia. Inter Recentiores nonnulli Pigamum appellantquafi 7/54ro»,id cft, Rutam ; Vnde & à plerifque Ruta p alij Pfeudo-Rhabarbarum , ac Rhabarbarum Monachorum voci- tant;propter radicis luteum colorem: Sed neutrorum videtur fententia admodum proban- da. Verifimilior corüm apparet, qui Thalietrum effe iudicant : Q uod Diofcor. folia tradit habere Coriandri pinguiora pauló,& caulem Rutz;in quo folia. Ga/r£or, inquit Diofcori- dcs, guAAa moipaziAhava opio € yer Amiga Teen d 1X) tulo atta rel voc p 00 T2 QUA id cít, Thalietrum folia habet Coriandro fimilia,pinguiora tamen ; caulem rut craffitudine , in quo folia. ; à; Folium autem horumà nobis defcriptorum maiorum quidem Coriandri primis foliis non inepté comparari uy , & iifdem paüló pinguius ac craffius: caüliscraffitudine Rut gra- ucolentis refpondet, Dicitur vcró üzA/ngov etiam Bux gov; facili lapfu ex »in x. Latini nomen ferüant. Caterüm à nobis defcripta T halietra maiora,temperaté calida, ac vrià reficcátia apparet. Folia eorum oleribus admixta aluum nónnihil commouent. Radicis decoctum idem po- tentius przftat.Diof. T halietri folia trita vetera vlcera ad cicatricem perducere referc: Gale- nusaddit, citra morfum exficcatoria cffe EA De Fumaria. Car. riri. ME ? L (Q Fumatia. d vim ArpE tenera herbula eft Furnaria:cauli- culi eitis cenues , veluti geniculà habentes, ramofi, vix furfum , nifi adminiculo fulciantur; attolluntur;fed in latus vt plusimum declinant. - folia cirrumquaque exigua funt , per margines diüifa,veluti Coriandrí,que fimul cum caulicu- lo fübcandido colore virent. florcs fpicatim di- gefti cxigui circa faftigia ramulorum ex purpura . rubent: valuulz fuccedunt rotundz, minutulz; A in quibus femen paruum. radix tenuis re&é di- mittitur. In agris frumentariüis inter hordca , & poft 2 meffem in vineis ac hortis, aliisque periride cul- . tisnafcicur. ^ o 31 AMaijinitio in multam fxpe zftatem cum Bore reperítur,atque tunc colligi,reficcariac re- poni maximé conueriit. d 'Karrbc y) xd niov quandoque etiam xar: Latinis fumaria: Plinio Capnos:In Officinisfu- musterrz. Appellatur veró & xopud a.Móv , Xópiov , "c ed: S MapMapime , xdvdnejc , fcd vocibus inter nathas CENVP AER reiedtis: Germanis (rotraucb/& aubüfropff/ &at v gmforffcl. Italis fumeterra: Belgis dovijfecom & - Supuenkerucd: Hifpanis Palomilba: Gallis ac An- glis Fumiterre: Bohemis Dolmijrutta. —..— 5 d ficca; aperit; & per vrinas expuigat. L: -. Facultate autem Fumaria haud calida(vtcre-'- dituni fuit) fed rcfrigerans eft, & aliquantuluiti Confert omnibus quibus vel fcabics,vel alia quxuiscutisfoeditas moleíta eft; tum & luc venerca laborantibus: hepar & lienem ab infar&u liberat: fanguinem puriorem reddit : nori raró & quartana laborantibusconducir. . & "m atur Y t 6o STIRPIVM HISTORIA. iret Datur deco&um herbz,vel quod ex eius fucco Serapium conficitur: vtilis eft & aqua de: ftillata. Decoquitur fubinde cum latis fero; hoc modo fub finem Verisac zítiuis menfibus Ícabiofisprodett. 3E A Vet 3 Paulus Zigineta vrinas biliofas liberaliter promouere ait: Iocinorisobftrüctioni languori- que mederi: (tomachum confirmare, & aláum emollire. Diofcorides fuccum Fumariz (cius quz in hordeis nafcitur, /Egineta addit) cum gummi £ixíaan curarc;ait;pilisqui pungunt prius euulfisaliosenim renaíci prohibet. De Fumavria altera. CQ? Y. Fumaria altera. T hazcadmodumtenella cft herbula , fed al. tiorquam prior Fumaria, cauliculos profert perquàm tenues,& circa cos folia exigua;ambitu haud incifa , & clauiculas paruas ac tenuiífimas, quibus prope adfiftentibus adhzret , ac fcfe affi- git: flofculicirca faftigia albidi, nonnihil , fed di- ]uté admodum, rubeícentes ; fuccedentibus exi- guis valuulis, in quibus femen. radix tenuis yti priorisaltius defcendit. Tota herba évirore quo- |. que inalbicat veluti fumaria prior,cuius nó modà ) colorem,fed & faporem refert. 4 doque & prope veteres muros exit. D brougnic Horet , vigetque eodem , quo prior, 4l anni temporc. / Ex Recentioribus nonnulli hanc Splith voci- tantac Corydalem herbam effe exiftimant;cuius mentionem facit Galenus lib. x r. de fimp. med. facul. vbi Corydalis auis facultatem refert : At Corydalis herba fumaria apparet fuperior, qua inter nothas voces;vt fcripfimus, Corydalió nun- cupata reperitur. Plinij prior Capnos citius hzc f f eflc videtur, quam Pedcs gallinaceos vocari ic- fertjnam fuperior,Capnos altera huic eft.Plinius AR fiquidem duas Capnos defcribit,lib.xxv.ca.xr11. Prima;ait,quam Pedes gallinaceos vocát, naf- Ne cens in parictinis ac fepibus, ramis tenuiffimis, fpartisque,flore purpureo , viridis. Similis & no- mine & effe&u fed alia eft Capnos,fruticofa,pretenera,folus Coriandri cinericij coloris,flo- re purpureo: Nafcitur in hortis,& fcgetibus hordeaceis. | acultate autem priori vulgari fumariz fimilis hec exiftimatur. Plinius vtrique fimiles tribuit vires. De prima fic fcribit: Succuscaliginem difcutit:itaque in medicamenta oculo- rum additur: De altera veró ;claritatem facit in undis oculis. Matthiolus prftare Sphth ait, aduerfus colicos dolores,fiue virens affumatur, autarida in puluerem trita cum vino bi- baturpluribuscontinuisdiebus. — ' à; * . Dt Geraniis ae primm de Geranietubero[o.. ds ? Car... Vi. Li ERA NIORY M complures reperiuntur fpecies: Ex his dux Diof. notz, Tuberofz ra- ^ dicisvnajaltera maluz folio. (e Primum Geranium, T'uberofum cognominatum,multis luxuriat cauliculis cenuibus, te- zctibus,& aliquantulum ramofis : folia, vt Ranunculi vnius , in multas fiffa funt lacinias, ad Anemoncs cuiuídá accedentia, maiora tamen: flores in fummis ramülorum alis eleganter, Circa fepes, fenticeta, agrorü margines, quan». - 3j : x DNO t rm 2 : d fed diluté rubentes ;€xiguis rofis perfimiles, oblongum , tenüem, acuminatumquc,inftat gruis roftri , poft fc ftylum relinquunt; vnde nomen. rádi& ctaffa, rotunda, tuberofa, non abe MapnHix fibris. , pos dv. Play 2f ; . In Dalmatia,Illyrico, nonnullisQue aliis Orientem verfus Prouinciis locis i i lcrente;exit:apud Grit um Re alibi hortenfe eft. ^. - umen — ici F : Tota PEMPTADIS. PRIME LIB. IIT. | 6i Geranium tüberofum, Tota propemodum zftate floriferum. d T'tegvrov Grecis; Latinis Gruinalis,vulgó Ro- ftrum gruis,aut Roftrum Ciconia; à fimilitu- dine roftri gruis ac Ciconia : à nonnullis quoq. : Acus mofchata, aut Acus pattoris : Italis Gera- 7i0,& rofiro di eua: Hifpanis Pico de ciguosa; Pico del grou: Germanis COtonfenfcbnabel: Gal- lis Bec de Cigogne: Belgis Qijcuaccg bec: Anglis fto:ckies bill: Bohemis Q 3appnüfef, Appcllatur autem iftud primum, vulgó Ge- ranium Tuberofum :à nonnullis quoque Ge- ranium Bulbofum , ab extubcrantibus in ro- tunditatem radicibus. Diofcoridis etiam cft . primum quod fpuriis vocibus zeAevrzc, vefug Teeovoytes» , ouchinaftrum , aut echinaftrum nuncupatum reperitur. ; At temperie Geranij Tuberofi radices exi- . gux cuiufdam caliditatis participes videntur: w , Edules effe Diofcorides refert, & drachmax dM NON s e pondere in vino potas , vteti inflationes diffol: e) A NA ucre. Plinius prztereà rcficientibus fe abim- J/Z—* becillitate huius fadicem vtiliffimam ait: bi- a M, biQue contra Phthifim drachmam ciusinvini - VY cyathis tribusin die. De Pede Columbino altera Gerani) [pecie CAP: YIE AE E R E Geranij fpeciei , cui Pedi Co- 4 X lumbino nomen, fola funt rorundiufcu-: la,mollia,exiguz, ac minoris Maluz foliorum. aemula,minora interim;candidiora,minusgla- bra;ambituque ferrata: cauliculi dodrantales; fubinde duorum dodrantum;tenues,nonnihil PE pilofi, humi repentes, fimilibus foliis conue- ftiuntur, quorum alarum faftigiis flofculi infi- dent paruuli, fubpurpurei , ac poftea T o. minuta, gruini capitis modo roftrata. radix tc- nuis &fibrofa. Secus vias, locis defertis,& non raró incultis quoque rcperitur,non modó in Germania, fed & alibi. dta: Floret cum aliis plurima arftatis parte; Pedem Columbinum vulgó appellant:Ger- mani &aubenfucf; €xarter fraut : Belgis up ien boct: Gallice Ped de pictoz; Geranium hinc. dici poteft Columbinum. Diofcoridisalterum. effe Geranium fatis apparet, cuius aliquot fpu- 4 riz extant voces , quarum tamen plerzque ad | fubfequentium aliquod , vel ad alias herbas magis referendz videntür, vt funt ó£ufuaaor M&pEUE uvBpe wapd auerugr G2 favor ,Pulmonia; Cicutaria, & Gruina. s .. Ad hoc genus videtur veró & referendum 'Geraniuim illud , quod à Calceolario fibi mifz. fui Matthiolus refert: Caules huius genicula- ti, molliter hitíuti ,ac in pluresdiuifi ramulos; * humi repunt vti Maluz, cuius folia , aut citius Althez, huius quoque referunt , aliquanito ta- - men longiora. Flofculi infummis ramulorum F faftigus T Üh epe Iti iUa) "n^ i e " [42 "il LP 2 nA / CUDTSERDK 62 SriRPIVM HISTORIA. S : faftigiis é putpura, & quandoque quidem dilutiore rubent, exigui, iptum : orm - bus fucccdunt gruum roftris (imilia,oblonga,& acuminata. radix tenuis & oblonga eft. Juxta Monfpelium nonnullislocisfponte nafcitur, A RES E Catcrüm Geranium alterum Diofcorides quidem nullius ait in medicina effc vfus : Re. ceatiorum tamen plerique Pedem Columbinum ad inte(tinorum tormina vtilem rcferunt, & balneis percommodum. De Geranio Robertiam.. | CA?. virt. Geranium Robettianum., ; i Gt RANIYM Robertianum cauliculos pto- WE - fert,cubfto fzpenumeró altius affurgentes, FIT 002 e T Q5 teretes , geniculatim articulatos , vt plurimum | y rübentes,nonnullisque pilisobfitos. Folia ex in- reruallisfiffa, Cicutz aut Myrrhidis fimilia, fed minora; ad Charephylli tnagis accedentia, non-. / MEAN y2 nihil hirfuta , colore quoque fxpenumeró rubi. se 4 EDS cunda. Flofculi in cacuminibus emicant purpu- 202^ sete wee reiexquinque compofiti foliolisquorum fingu: led AS Nw Z2 NKAeT los mucronatus & acuminatus fequitur gruini 4 A AED S roftri modo eminens apiculus. radices fuübfunt d) $7 BONS M 5 NND t [3 RAN S E! J MU fibrofz. Tota herba odore eft graui fatis, atque [ haud iucundo. "* —— Exit Geranium iftud non raró iuxta veteres parietes, ac macerics , in ruderibus , ac arborum JEAN (7 excifarum caudicibus,locis humentibus, ac vm- aee brofis,& frequenter alfiofis. LZ Floret ab Aprili in multam eftatis partem; A hyeme etiam viret herba; à frigorisiniuria nec ANS NN IL, ) facilé offendi SQONIHEZ iy tacue oftenaitur. SN à: Germani Quipiechte fraut/ fubinde Cdattene y/z fraut/ aut fein (cbofmurt; : Belgae fobzerbte eruit 5 7 Á ES appellant,atque inde Ruberta, ac Roberti herba — 5c nuncupataeft. Ruellius Robertianam dixit her- iw £A INS bam:Nos Gerani berti : E. VAN am:iNos Geranium Robcertianum. qum - « wma" d —Conferenti autem Geranium iftud cum ter- wm X J tia Diofcoridis Sideritide , conuenire fatis appa- A rct,atque ipfa tertia effe Sideritis. Diofcorides fi- EAE ec. quidem tres adfert Sideritides;V nam Martubij; rtoximam F ilicis folio; Tertiam veró in parictibus ac vineis nafcentem. | Refpondent Gcranij Robertiani netales:folia qua fcripfimus ad Charephylli accedere, : Coriandri non repugnant: in ramulis fiuc csuliculis ac Honbusexiguaremora. — —— , , . Defcibitur autem Sideritis tertia àDiofcoride his quidem verbis: ye QUAM mod Yd t€ Mid Bie óppia Xoeuds o cA duoi ag ied ioi Aetoit, PuQsesis UmroAdUnoiC , dep S éowy, din ; | kot Vds ad mxes M vesmid cft:Folia à radice habet numerofa , imilia Coriádri, e Um E icu ^ odrantalcs,lzucs;teneros ; fubalbidos , ac fübrubentes : lores phorniceos, E gus í RS vilcofos.Hanc autem & à Crateua Heraclean appellati ait;ac in parictinis & - P eec HOSMDARUDI Geranium aliquantulum quidem refrigerans ; fed tamen E. e bre icüone quadam.ad mamillarum,pudendorumqQue vulnera ac vlcera. Pes - bie Cam pus profluentem fupprimere poffe putatur. Q uod & de Tertia Si- X Liecscturms inquitimpofira vis cft, vt cruenta & recentia vulneragluünet. — De Gerenio (upino, fiue quarta CA ». VAnTI Getanijoblon a funtfolia MON iblicibusds 1 EE RN tenuibus , multiplicibusQue fe&tionibus diuifa, veluti ex oiuribus minorib Mic umm P 28 1 INODIDRICNN tico Eee nis minorbus Co riandri fimilibusad vnum pediculum com pofita:cau. laxz paruze vmbelle;é quibus Bofculi;in refiexis,recuruis ali ! teni appar tec dose. aquantulum pediculis feni aucfe- onze polo js vd quefolijitub entes; ac deinde parua Epiat lt ads ac mu«- C "i;ad bafim quorum conceptacula quzdam, inquibus femina hi- E it t » o PEMPTADIS pRIMJE LIP. Iii. Ww nuta & oblonga. radix gracilis & cándida , aite dimittitur.Sternuntur humi non modó folia,fed: & cauliculi laté fubinde proferpentes. luxta vias, ac femitas; marginesQue agrorum; ac non raró in ipfis aruis , locis aridis ,ac arenofis fponté natum frequenterreperitur : riguaac her- bofa non amat. Totazfítate floriferum eft: hyemis tempore herba ipfa viret. Germani hoc Geranij genus proprie Ctencfeno fcnabel appellant: Belge &peuaers bedi,id cf, Ro- ftrum Ciconiz. Dicitur etiamà nonnullis Acus paftoris: A Valerio Cordo Gcraniü fupinum ; cft tamen non modó iftud fupinum ac repens,fed & JJ alterum genus, quod Pedé Columbinü diximus 452/73 vocitari. Habetur veró iftud & àquibufdam pro A. Plinij Geranio : Q uodab ipfo primo defcribitur ee loco lib.xxvr.cap.xi.his verbis. Geranion aliqui e / Myrrhinalij DM appellant.Simile cft Ci- Geranium fupinum. ranio hoc loco à Plinio refertur , Graecorum cít Plíniss ib: Myrrhis,quam cum Geranio confundit. tatur, Facultatem autem i(tud Geranium cognitam aut exploratam nullam hàbet ; videturautem rc- UNS frigerans,& aliquantulum cffe reficcans;cá non- Zo Mes nullaadftrictione:ac recentibus,cruentisQue vul. 7 » jJ neribuscommodum : & aducrfus inflammatio- m KM. c nDcsincipientes vtile. De Geranio Batrachieide. Car. x Geranium Datrachioides. Geranium Battachioides alterum. à WS N — PTT ^ LZ jj GERANIYM & : safe, t fy J ; MW.Cce(o v3 x 64 STIRPIVYVM HISTORIA 2$ MA AN1VM iftud Ranunculum hortenfem , ac prxcipue Sylucftrium alterum, foliis à füisrefert,qua profundis incifuris diffcta, ambitudue funt ferrata : cauliculi affurgunt complares;teretesaliquatulum lanuginofimox à radice rubentes:in quorum faftigiis flores quales feré Ranunculi;at colore cxrulei: fuccedunt fem inum exigua conceptacula, éTnedio quorum tenuis prodit flylusgruini roftri xmulus. radix craffior multis cirris confibratur. ui ?. .. Huius yeró & alia quedam fpecieseft priori fimilis, foliis pauló minoribus, cuius flofculi cleganti colore ru bent,& quandoque odorati quodammodo mofchum referunt. radix hu. ius proferpens;pluribus etiam fibriscapillatur. : | Sunt hzc Gcrania natura fua quoque fylueftria;ac locisexeunt parum cultis, ac planis po: tiusquàm montanis: Vtrumque ad hortos non raró transfertur, Flores aftaus plurima parte vigent. Geranium Batrachioides, 9eezvior Barega0c$cà Ranünculi fimilitudine nomé inuenit. Primum genus vulgó Ranunculum Caruleum appellant: Fuchíius é5ottes gnab, id eft, Gra. tiam Dci vocitat. Q uod rubentiseft loris Acus mofchata à non paucis dicitur, quo nomine " & Geraniü Tuberofum appellatur, cuius flores cá huius fatis & colore & forma cóueniunt. Ad Medicinz vfum neutrum recipitur : Fuchfius tamen quod czrulei eft floris, infigui, aitin fanandis vulneribus effe&tu predictum. E De Reliquis duobus Geranis. CAP. Xk Geranium feptimum, fiue Geranium gruinum. Getanium montanum. v : " ! qut 3 EX NU ! Y | 27, Xe ^R : " " ; V ^N* À 3l WX IN Q c 3 M. Sd NC. ae caen) x» PS WE, We SNC ES —-—— Ve AA : Ec AN Na X | xe Á CAN 47 «73 Sd rZ LE y AA c S NS ES MENS SEE S MS L^ NUN eC UNI ZR EZ AS ET pm TA Lo I. AUN per, A d 7 SI Za AS ( SOL, ' NIS E. ROS S ESSEN ^ ES p 2»: ; T / Z 7 : QA P» f éK M UM à N : / ; N il TERRE ee n 11/1 om 2» ji i 727 v y SS pR^4 TER hadenus memorata,ac tradita Gerania,& alia duo L.Fuchfio defcribuntut. - e BE i. mis ua c laciniatis: cauliculis lanuginofis, & vti aliorurn à radice ftatim 4 US, Bofculis purpureis, ex quibus capitella eruini capitis ; ftar roftr: Ícuntur. " dix intusc di di: ibus (abl ee | pi xd apitis X escis cun | j 2. : Alterum priori file quodammodo, fed foliis, oribus, radicibusQue maius,ac amplius: inen cnuesispi, nem quandam quoquc habent:folia tenuia in lacinias diuifa: Florcs í Bis pur Aurci quibus fimilia capitella, gruini quoque capitis formam referentia, fub- B s lont disexteriusQue rufo coloerubet. ^. ^ E: o" "Brorum limitibus ,ac itixta fepimenta. ac fcrobes/, riuseft: alte 3 &i montanisac faxofis in G. mani Came -: quod priuseft om veró &10n Afta: PEMPTADIS PRIME LIB. 11k. 6f ZEftate flores vtriufque apparent. ! Nomen Fuchíus priori franicbalf/ id cft, collum gruis dedit; (ecundum 9BMütteutts, hoe cftfangu:inariam radicem appellat;à mirifica in fiftendo fanguinis profluuio facultate, Mon« tanum Gcran:um veró & iftud dicitur. Nullam autem, vt idem refert;ad fanguinem vndequaque emanantem compefcendum pracftantius hoc Geranio cft, quod vnicum dc cius potentia ac viribusreferendum occurrit. Nec s De Gzaphalie. — Cv. x1r Gnaphaliam marinum. C YVLICVLI ac ramuli Gnaphalio te« nucs,palmum alti,circa quos foliola par- ua , oblonga , vnà cum cauliculis ac ramulis AGE denfa,candida,mollique lanugine pubefcen- tia;quorum pro comento vfuscffe poteft:ca- pitula in fatigiis emicant Abrotoni corym- borum zmula: flofculi lutei ex his prodeunt, aut aurci fulgoris. radix in diucrfa tendit, du- raac lignofa. Haud proculà mati inculta amat: In Nar- bonenfi Gallia plerifque lociscopiofum. Flores vigent menfe Iulio;femen inde per- ficitur. Graci j»29d2uor appellant. Didum autem Gnaphalion , quód foliis ipfius teneris loco gratzAcv, id cít , tomenti vtantur , vt Paulus fEgineta fcribit. Pliniusetiam Chamzzclon dici auctor eft, lib. 27. cap.1o. rectius fortaffis Chamzxylon, quafi humile Goffipion : To- mentofa fiquidem fia lanugine molli candi- dajue Goflipij lanuginem tefert: vnde &à nonnullis Tomentitia & Cotonatia nomi« natur : Ab aliis Centunculus,& Centuncula- risdiciturquz vox inter fpurias ac nothas oc- currit. Pliniusautem Centunculü lib.xxrur. cap.Xv. ait Grzcos Clematidem vocate. i Extaht veró huius & hac inter nothasa »" : — 9 ; pellationes vocabula Mie uote MR. 325.4 dramoc,e2as5, Centuncularis, & Albi qua pofterior appellatio propter albicantem colorem huic haud perperam. conuenit. Porró Gnaphalion cum modica quadam adftridtione reficcat. — — Bibunturjinquit Diofcorides,cfficaciter folia cum vino o ad dyfenteriam. --— De Goffipiofiue Xyla.. — CA. X10 b (a? SSiPIVM cubiti altitudine fruticat: ramulis brachiatur: latiufcula,& quafi trian- gula Vitisaut Alcez inftar fcre incifa func folia fed minora, molliora,incana;ad tomen- tactiam vtilia: foreslutei in medio nonnullo purpureo;qui poft (e nuculas vcluti parua ma- la relinquunt; Ariftolochiz rotunda vnius fructui haud abfimiles, qui & maturcícétes fpon- té finduntur,in hisautem vnà cum femine , molliffima, candidiffima lanugo ex ipfis hianti- bus fructus rimis non raró dependens, quzad veftesex ca conficiendas netur: femen oblon- gum eft,guftu haud infuaue.radixexigua,fibrofa. — 2 2p Non modó in Afia, Africa;aut in Tylo Arabici finus Infula,de qua Theophtaftus; verüm & in non paucis ad Europam pertinentibus locis diligenter;ac ftudiofécolitur,veluti in Me- lita & Cádiainfulis maris illcano , t & alibi in calidis Auftrum verfus fitisregionibus. Gracis eft ZAov sg) ooi: Latini voccs feruant: Officinis Lanugo,Bombax,& Cotum: Italis 2o»obagza & Cotone : Hifpanis 4lgedoz. Germanis 25ammtvoll; Gallis, Belgis, & An- Meminit huius Theophraftus lib.4. cap.9. fed abfque nomine, & arborem ait effe Lani- gcram Tyli Infulz: Nec mirum videri debet,fi ftirpem incognitam,& in remotisrcgionibus nafcentem arborem effe putauctit,cüm & hac atate ,qua plurima in cognitionem venerunt, lanugo huius £Ogumifpoll, id cft, arborea lanas Germanis vt diximus pgellecur E LA PEERS : " 3 c hoc 66 STIRPIVM HISTORIE e Goffipium fiue Xylon. Dc hoc autem Theophraftus ita fcribit; Proz ferre vcro eandem infulam , Tylon fcilicet, & arbores lanigeras multas proditum eft ; has uz tem folium habere fimile viti , fcd minus; fru: &um veró in quo lana magnitudine mali,quem cüm tempeftiux maturitatis (it aperiri;ac lanam excipi,ex qua tclascontexunt. In Graco exempjanri , vbi legitur Kap dd sd, &c. fuperflua dictio idv : fi cnim frudum 3 fert magnitudine mali,in quo lana,quo tandem ' T modo nullum ferre affirmari poterit? Eau | a Nu Plinius de codé lib.x1x. cap.1. Superior (ait) ? Bii ; UA pars ZEgypti in Arabiá vergens gignit fruticem, ' quem aliqui Goflfipion vocant, plurcs Xylon, & ideólina inde fata Xylina.Paruus eít,fimiléQue barbatz nücis defert fru&um,cuius ex interiore bombyce lanugo netur. Nec vlla funt eiscan- dore mollitiave praferenda. Veítes indefacer- dotibus ZEgypti graciffimz. Lana huius fruticis, quàm multis vfibus fer- uiat,non eft huius inftituti referre. Combuftus cinis non minus quàm papyri, fanguinem profluentem é vulneribus fiftit. Seminis medulla tuflientibus, ditficulterQue rcfpirantibus auxiliatur, & adauGto genitalife- — — mine ad Venerem inuitat. : Oleum ex femine expreffum lentigines tol- lit,aliasQue cutis infectionesdelet. Theophra- ffilocus e- [7x ^ / PN N : fnendatus. Ir ) (i " d - i us De Filagige fiue Impia. CAP. XIIII. Filago fiue Impia. Filago minor. ^ * Mor- OMA. Arce ius QUAM i: 3 Sjoaea bet " : PEMPTADIS PRIME LIB. III. é7 O rr15 quoque ac tomentofa herba Filago cft, cauliculos promit tres autquatuor f. dodrantales, quandoque altiores, circa quos foliolaoblonga, angufta, vtraque autem" molli ac araneofa lanugine pubefcentia : lofculi in faftigils cauliculorum eminente luteo . pallentes,in pappostandem euancícentes quorum pofterius nati, longioribus infidentes pe- diculis,priores fuperant. radix cenuibuscirris confbrata. Huius & alia fpecies cauliculis foliisg; incanis, mollibus;ac lanuginofis, priori fimilisve- — 2. rüm flores nonin cacuminibus, fed fecundum coliculos ordine difpofiti pone folia excunt, priori fimiles, qui & in pappos foluuntur, Tertia etiam cft quedam Filago , lanuginofis coliculis, foliis, flonbusjue incacumine 5. priori fimilis,fed humilior ac multó minor. Reperiuntur Filagines locis fterilibus;arenofis,(ubinde circa aridos Ícrobesjin fyluis, & in neglectis agris. A. Maio in Auguftum vfq.cum flore vigent, atquc his metfübhis oportuni cas colligere. . Recentior etas Filaginem appellat:nonnulli quoque Pilofellam; funt tamen & aliz Pilo- fella. Gnaphalij autem fpeciesexiftimaturjquam ob cauffam & à nonnullis Gnaphaliondi- — , citur:Germani Xbürfraut vocant. Plinij Impia effe apparet, de quo lib.xx 1111. cap.x ix. his mie. verbis:Herba Impia vocatur ingana;rorifmarini afpectu,chyrfi modo veflita, atque capitata: inde alij ramuli exurgunt fü capitella gerentes: ob id Impiam appéllauete, quonram liberi fuperparentem excellant. .' ERN I y, : Reficcantem ac nonnihil aftringentem facultatem hzc herba hàber. Aqua ab hac dcftillata ad Cancrum, przcipué mam milfarum, magui eft vfus: Continet enim occultos cancros ne exulcerentur;cum linteolis femcl in die impofita.Sunt veró & qui Afari foliis, huius aqua madcfactis, nom infeliciter ad Cancros reprimendos vtantur. * De Piloféllaacprimum de Maiore. Cap. x v. Piloflamaior. cen D V x repetiuntutappellata: Pilofellasforma A oos differentes, quar vna Maior:altera Minor. - . . MaiorPilofella tenuibusac viticulofis colicu- lis,afperis,& hirfutis hum: ferpit , fübinde & ra- IZ M. diculas dimittens: folia forma óblonga,lata,non 777 tamen magna,& ipfa hirfuta, fuperné virentiora, inferius inalbicant : lores in cénuibus pediculis finguli fardi, lutei, Hieracij zzmuli ; fed minofes; & qui & it pappofam lanuginem refoluuntur , cui fubeftfemen. radix digitalis longitudinis fibris mulüscapillaur. 777070007 ^ 9m In colliculis terrenis;& aggeribus,circum agros frequens per Germaniam vtramque reperitur. - A primo quoque tempore in multam zcftatem floret. AA : — Pilofellam tecentior atasappellat, & ad dirfc- f rentiam fequentis Pilofellam maiorem. Nónullh Auriculam muris nominant; differenstamen eft. X À vera muris Auricula: Germanis 9t a3etfrantzTca- 28s lis veró,Gallis,& Hifpanis Pilofede : Belgis etiam '* Pagrirrujt& fOupfoor. Tr ES -. Facultate autem hzc aliquantulum calida , & zcficcans , abftergens quoque, & vnà fimul ad- ftringens, . Alui luores reprimit ; dyfentericis, & €ocliacis ca propter vtilis. ad vulnerü curationem cadem plurimum poteft,cüm foris admota , rum A. QE Ns & potionibusadmixta,ad horum cutatronemin- p V aS ^ NN ftitutis. Laudatur & deco&tumeius ad. entetocc- MENS i las,quas recenter natascürare poffe, aliquot diebus epotum,fperatur.Succus dolentibus au-' ribusimmiffus,dolores lenit. Tp x E- Baptifta Sardus hepaticisadmodum vtilem fcribit,omnces fiquidem Iocinoris obftrudtio- ncs aquam ab hac detftillatam aperire; eandem quoque ad vlcera tibiarum commendat;prz- ferim Rhodomelitis,Lithargyri & Myrthz fingulorum vnc.ij. ad librám vnam aqua addi- tis.cum quibus ybi triduo infolata fuerit;colanda;& ad vfum EC eft. rU Dt —« .- nt 68 STIRPIVM HISTORI.£ De Pilofella minore, Gursxvh Pilofella minor. TIEr:ornao?:rA duofunt: Maiusvnum;alterum minus. s PEMPTADIS PRIMJ LIB. IIj. 69 áv9n uasa. Ó 2 $ xapab6 huTE, duc seipwroc did vov zreepsesopiyoy rra) AYEY. pi m d Uzrte uan en. Quz Latiné fonant: Leontopodion herbula duorum digitorum, folia fert angufta , longi- cudine quaternorum triámve digitorum,hirfuta, circa radicem lanuginofiora, & fubcandi- da: capitula in fümmis cauliculis veluti perforata : flores nigrós: femen adeó fpiffa lanugine inuolutum, vt fxpe fallat. radix fübeft exigua. 4 AC Cui defcriptioni pofterior quàm prior fimilior. Appellatur autem Leontopodium fpuriis quidem vocibus TA dév& vU vov, wibG , d'apres on, idque, Qum Unam, xedoxier, Xeon. eóp8vor: Romanis Mineruium;aliis Palladiu m. ; Diucrfum autem iftud à Leontopodio,quod Pliniuslib. 16.cap.8.defcribit: Nec conuenit cum co quod ab Apuleio cap.7.refertur,quod haud aliud quàm Leontopetaloneft. .—. Leontopodij autem Galenus & Paulus ZEgineta non meminerunt; Oribafius Leon tope- talon dici Leontopodium refert: Aétius Leontopodij radicibus omnes eas affcribit faculta- tcs,quas alij Leontopetali;jita oftendensà fe appellatum Leontopodium, Diofcoridis, Gale-- ni, & Pauli Leontopetalon effe. . Priorem noftra ztas dicit Pilofellam minorem: funt qui ad Gnaphali; genus referant, & Gnaphalium montanum appellitent;à quo non admodum differens,veluri neque Filago: & ànonnullis appellata Stoechas Citrina,quz tenui & tomentofa lanugine totz canefcunt. Pilofellaautem minor,cametfi víum in Medicina nullum habeat, eft tamen natura rcfic- cans & adítringens. n, E» dugstépanenet d ; De Leontopetalo. CAR. XYIL Et REGERE. ^ Sablilóon e ONTOPETALO folia funt lata, veluti s braíficz;fed fe&tionibus diuifa:caulis dodran- talis,fubinde maior,in ramulos,(iue alas non pau- casdiftribuituriin quarum faftigiis flofculi ruben- tes:deinde filiquzin quibus femina, Ciceres refe- rentia. radix magna, ftrumofajinftar raporum,fo- . ris nigra. Nafciturin aruis, in campis, inter fegetes. Re- peritur in nonnullis Italie locis,veluti in Hetruria & Apulia: item & in Creta, aliisque prouinciis ac . infulis, Meridiem ac Orientem verfus. . Floreshyeme,teíte Petro Bellonio,profert. " MorrezreziAov Grxci nominant, id eft, Leonis - folium, Plinio Leontoperalon quoque: Apuleio .. Leontopodion , vt füpetiore capite olizndidtié | — talis Leoztopetalo; Patam Leonis Officinis & , Herbariisdici audor elt Ruellius; vilgótamen a- w liapro Pata lconis oftenditur, Alchymilla videli- cet di —— ori: Sunt veró & huius complurima fpuria nomi- na: Vt, Adbx/oegr, Aornor; dioe fc, d'iveuwmee c, Auyvüc ln d'yeuamupd. dn, Sep Un A ópu nS eov, uhi wee M TínG, dYsuove | acm ; Papauerculum , Semen lconinum,Pes leoninus,Brumaria. ? y -. Caxterüm Lecontopetalon; au&ore Galeno, di- 25. DA gerendi, exficcandi, & excalfaciendi facultatem My iuf) in tértio ordine poffidet. Radix;inquit Diofcori- s QUO - : ie ; Jie AS es, in vino fumpta, à ferpentibus demorfis auxi- jo Aw Sess. liatur, citiffimé dolorem fopiens :-Mifcetur ene-: ZQ— NN matisifchiadicorum.. 555 5055s De Heliotropio Maiore. Car. xviIk Heliotropium maius ;fiue magnum di&um , cauliculo affureit rotundo ; ramofo; nonnihil hirfuto,& fubalbido: folia latiufcula funt;roturidis tamen longiora,veluti Ocymi;' fed albidiora, afperiorajue, vtpote aliquantulum quoque pilofa : Bofculi carididi ; ordinata feric digefti fenfim prodeunt ramulorum;cauliculorumQue faftigiis, Scorpionum cauda in-- ftar reflexis. radix tenuis,dura;ac lignofa. ust nap K xA t : tis m 2 fe La ool STIRPIVM- HISTORIA 4 Heliottopium. Multis Italiz & Narbonenfis Galliz locig inaruis , & fecus agrorum margines lztofo. lo exit. Huius generis & alterum eft, foliismino. ribus, quod nonatrollitur, fed ramis fuishu. mi fparfis füpinum procumbi. Tale iuxta Monfpelium in Narbonenfi Gallia reperitur. Circa cftiuum folftitium potiffimum floret, Graci nAofómor utga, , xj exopznoUesy VO- cant: Latini voces feruant : ab Herbariisqui- bufdam, tefte Ruellio; herba Cancri. Helio- tropium autem ex co nomen habet;nó quód ad Solis diuznum motum conuertatur , fed quód zítiuo Solititio floreat , quo tempore Sol longiífime ab equinoctiali circulo digref- fus , ad ipfum rurfus £ozi» ( vnde & circulo nomen)fiue conuerfionem facit. Scorpiuron vcró,à ramulorum faftigus inftar Scorpionis caudx recuruaus dicitur. Hceliotropium autem calidam, ficcam , & abitergentem vim prz fe ferc;vt Paulus ZEgi- neta tradit. Huius,quantum manu compres | hédi poteft,deco&um,potu bilem, pituitam- Que peraluum extrahit. Contra vcró Scor- pionum i&tus,ex vinoHeliotropium epotum, & impofitum prodett.Seminisgrana quatuor ante acceffionc vnà cum vino fumpta , quar- ETT. EN EE RU SAN i VETE eg Hcliotropium fupinum, —:. tanas finirc; tria veró tertianasaiunt. Penfiles vertucas, thy mos, epin 8i uem] rcficcat : au&or Diofcorides. hymos, epiny&tidasi | PP De Heliotropio minore... C & 9». xax. M! Y vs Heliotropium foliis maiori apparct proximum, fed tamen iifdem e viroteni- grioribus : flofculi lutei funt; quibus fuccedunt e tenuibus pediculis dependentes tri- cocci fru&us;inftar Tithymallorutm. radix aliquot fibras haber. In vinctis plerifque Italix locis, alibi in oliuetis quoque itur : Di ides in palu* firibus,& iuxta lacusnafci refert. Énmntpcieepiumidis: 36e. iq ibid 4Eftiuis quoque menfibus floriferum. femen Septembri menfe perficitur. ' Hwe- WA PEMPTADIS PRIME LIB. rtr. 7t s; a M Heliotropium mínus. HAuoreéznor uuxejy Graci appellant, id cft, m. Hceliotropium paruum. Aétius Tetrab.4.lib. j.cap.14. Heliotropium tricoccum nominati Plinius fimiliter lib.22. Cap.21.à fe T ricoc« cum appellatum refert, & alio nominc Scor- piuron quoque vocari. Hacztate à nonnul. lis Verrucaria. dicitur: Gallis cít Tornefol, apud quos huius faccolinez tele imbuuntur, ui purpurei coloris funt rcficcatz , quibus dcinde fapores, intin&us, & fecunda: menfa bellatia, non modó apud Gallos, fed apud Belgasinferiores Germanos , rubente purpu- reo inficiuntur colore. Quod tametá ab aliis veteribus non fucrit obferuatum ; Plinio ta- men haudquaquam fuitincognitum,qui lib. XXI.Cap.vi11.vnum ex purpureis coloribus in Heliotropio intelligi fcribit. Ceterum Hceliotropium minuscum femi. nc fuo ex aquapotum,adiedto nitro, hyffopo, & nafturtio,vermes,tam latos , quàm rotun- dos pellit. acrochordones cum fale appofi. tum tollit, vtau&or Diofcorides. La 3A C Dogiz, a D» UE c De Scorpioide. CA». xx, T^ METsi vniusScorpioidis Diof, tan» t. tummodo meminerit ;noftra tamen z- Pic tate plures oftenduntur. p^ Prius parua ac humilis herbaeft, aliquot tencros ramulos proferens, femipedem aut Scorpioides Matthioli, L- M. 105^ C tn VA vo D Ces 2 CU v oSTIRPIVM- HISTORIA Scórpioides tertia, dodrantem longos , qui fubinde vel in latus declinant , vel humi procumbunt, raróà affur- gunt, circa quos folia oblonga,latiufcula, haud multa: flofcul: tenuibus pediculis infident fu. tei , ochri, Lathyri, viciz, aliorumque legumi. | num fimiles , fcd minores: fuccedunt lurfuta, articulatim coharenda , & inftar fcorpionum caudz incuruata fcmina. radix tenuis eft. n ie uctisquoque in Nàtrbonenfi Gallia fponté naf; citur: alibi hortenfiseft. Vnàcum Heliotropiis fub zftiuum Solftitium , aut pauló póft floret; femen interea pcrficit. Et hzcquidem ad. Scorpioides proximéác- cedit;ac legitimum apparet,quod Diof.Boraoy nc fcorpioniscaudze effigie. Dicitur exepzioeig ig Plinio,Latiné Scorpius herba. lib.xxt1.cap.xy, - Ex argumento nomen acccpit , ait, Scorpius herba: Semen enim habet ad. fimilitudinem - j caudz fcorpionis,folia pauca. Valet'& aduerfüs DRERED. ELLOS S Bd ITE? "d j E SNR : / a RON wi S TNR " sd -, loco. EC : Wee A. ^ Alterum Scorpioides Matthiolus exhibet, * ME E «* quod coliculos edit fatis numerofos , & foliis. M. €. 7 abundémultis conucftitur ; quorum quzcirca * ramulosterna fimul coherent , quorum tamen medium,reliqua duo magnitudine füperat, & rotundo longius eft ad Portulacae accedens: lutei flofculi in fummis virgulis eminent: fübnafcuntur articulatz ac tenues filiqua faftigio acuminatz , ac inftar fcorpioniscaudz recuruata;;in quibusfemen Galega (imile. tenuis&£ — paruula radix. A Galliz nonnullislocisin vinctis comparet. : ? Floreteodem quo fuperior, anni tempore. b Minushoc Diof. defcriptioni,quàm fuperius refpondet , vtpoté non pauca habens folia. E Exiftimatur à nonnullis T elephium,quod nec nobis nec aliis do&tis probatur. Tertium Scorpioidis noftrz ztatisgenus,cauliculos promit angulofos : hinc inde foliis, — fed raris, conueftitos,quz virentia funt,oblonga,& femidigitumftere lata , ac veluti ipfi cole. culi exiguis pilis hirfuta apparent: ramulorum ac cauliculorum aft; gia vnacum florum dimennus inítar fcorpioniscaudz recuruantur, fenfim autem hisfefe explicantibus particu- - latim flofculi panduntur;qui carulei funt ex quinque foliolis , medio luteo , Chamadryos- fylueftris feré fimiles,minorestamen ac dilutiores. radix exiguis fibrisconftat. 2 » In vineis, in aruis;i iud fcgetes, in locis herbofis, in pratis, iuxta profluentes aquas exit, & quó humidiore loco,e : ac quoque hirfutior reperitur. : t Ab Apriliin multam zftatem floret, 3 Scorpioidem nominari contingit, à recuruatis & reflexis ramulorum cacuminibus , que. veluti Heliotropij maioris contracta apparent. | 4 Noneffe Auriculam muris (quod pierifque videtur) oftendunt , non modo folia, haud- quaquam gefninata,fed & radix nequaquam digitalis craffitudinis. Caterüm Scorpioides,vc Diofc eft auxilio. à De Hippuri fiue Equifeto, Car». xxr HS Mie 1 $ ad paluftres quidem pertinet, fed tamen extra carum ordinem defcriben- —— it, ; DEM ae quas reine fua fecum trahit, | » autem cius paffim cognita funt eenera:vna maior Hippurisaltera minor. Maior caule tereti,ac culmi modo inani affurgit,cubito altiore fübirde fübrubente;afpe- r0,& gcniculis pyxidatim coharentibus articulato, iunceisac tenuibus ad genicula foliolis, à Hippu* animal fui nominis. Eft ramen & Scorpius her-: baalia, quz à Theophrafto Nepa,de qua fuo. — amplior ac maior gignitur;quó veró aridiore, hoc minor, tenerioty . - 7 oridesrefert,appofitum fcorpionum ictibus prafentancó — Plerifque locis aridis & montofis , in oli- - 3 effe ait, QVAAa &yor Aia, 1) av tpe Seoit TO 7ríov&uQepi id eft, herbulam paucis foliis, femie * L. $ D PEMPTADIS PRIME rris, ijr, 7 Hippuris minor cum flore. 1 Hippuris maior, fiue Equifetum maius, ES Vr JF X 9 p P4 agp RE) 3 ^t Y S a IN 3 É SZ, WU WD vi: sr SENS 2 2 uU I A rs e J E TM I j : ) " y ' al A bes aut CNN Ws 6 Dofus ' iuxtabrcuioresac minores arboresaut frutices adolcfcit. Nullis autem clauiculisfefearbo- — ., À Plinioigtdpa fiue $959ecv & Caucon appellatur: ab aliis. Difcori- | Mestiotatur . dro: radice lignofa, Nafci in 74 STIRPIVM'HISTORIA : aut potius geniculatis cirris,fed tamen fcabris: reperitur veró & abfque his,culmis tantum, - modo geniculatis,ftriatis, & afperis: pro MoribusNelap Iuli aut Afparagi eius,qui myacantha dicitur,cacuminajin fimilibus eminent cauliculis. radix fubeft geniculata & Ícrpens. Minor& cauliculisin fe farctiscirrisQue iunccis,ac tenuibus priorem fatis refert, fed hue — milior,ac non raró comofior, minusque fcabra : Iuli minus compadti flofculos promantcap. didos. radix nigricans laté ferpit;geniculis quoque articulata. : E In fcrobibusac locis aquas habentibus maior reperitur, fubinde in pratis humentibus acriguis. — Is Ee Sod equ | Minorin fabulofisac arenofis exit, fed tamen haud irriguis ;in vliginofis non rarà, Aprili & Maio prodeunt. E TM ; Gracis i7r7rouple; Latinis Equifetum,Equinalis: à Plinio lib. Xviri. Cap. Xxvi11. Equifetis, àfimilitudine équinz fetz: à nonnullis quoque Salix equina : In Officinis Cauda equing - Germanis Cxbaffibemw/Otofifchwant/Pfertsichmants: Gallis -Q ueue de cheual : Hifpanis Codg de mula,& Rabo de mula: Icalis Coda di cauaffo : Bel gis Peertfteert : Anglis Dorfetaile: Bohemus Jreflicfa. | Qua maior eft, Afprella non temeré nominaturà fcabritie ac afpcritate fua ,que tanta,vt materiarij fabri multorum minutorum ligneorum operum,veluti pectinum, & ma. nubriorum,fcabritiem huiuscaulibus in nitorem expoliant : Nota cft & mulierculis,quz ftanncam fuam fupelle&ilem hac elegantiffimé extergunt; vnde & Germanisfannenfraut, Dicitur veró épudpor,quód videlicet in aquofis proueniat. Differt tamén ab ca,quz Ephedra — & Anabaíis ctiam Hippuris dicta; vt cap. de Ephedra fu bfequente oftendetur. : Minus Equifetum ézuzio» , veluti Equition , à nonnullis nominatur. Defcribitur iftudá |. Diof.ac Plimip breuioribus ac mollioribus comis : Ft quidem breuiusac mollius eft , quàm non Ephedra modó,verüm etiam quàm Equifetum;à nobis Maius appellatum. Lu Poffidetautem Equifetum,Galeno autore, facultatem ad ftringentem cum amaritudine, | ac proinde valenter, limulQue citra mordacitatem exiccantem. e Cruenta;inquit Diofcorides,vulnera tritis ac impofitis glutinari; etiam fi neruos pracios — effc contigerit;addit Galenus. Tanta autem in his folidandis gencrofa facultas , vt & veficz «- acinteftinorum vulnera & ramices hac coalefcere poffe credantur ac ferantur. X Ad fanguinem naribus erumpentem,ac alias cius profufiones:ad muliebria profluuia; &..dyfenterias, reliquasdue ventris fluxiones, (trenuum eft remedium herba , aut ex aqua, — autex vino pota. eadem poteft , & efficacius ipfius herbz fuccus, eodem modo affumptus. — * MITTETNIDCECUTY De Ephedra fiue Anabafi. — Cav. xxi. | : AP Equifeti fimilitudinem accedit & alia quzdam (tirps, verüm maior ac altior,caudi- — ^ ^cc fubinde affurgit brachij craffitudine, in alas diftributo, à quibus tenues,dcindeob- longz;plurimis geniculisarticulatz: virgule proueniunt,Equifeti cirris(imiles. Flofculicirca genicula mufcofi;minuti,pallentes,veluti Corni;quos fructus excipiunt rubentes;acidi fuc-.— ci pleni, exiguis moris haud abfimiles ,in quibus .femen..radix dutaeft & lignofa. Affurgit. F cin magnam fubinde altitudinem quandoque breuiorac humilior confiftit:rariffimà.— | folitatia;ponearboré vel fruticem feré fem per nafcitur quarum ctiam altitudiné affequitur. Vifam hanc Bellonius in fingularibus fuis refert Platani altitudinem attigiífe. Humilius.— j * E: * E. * hti iu sr ribus , pes corum ramis inncdit , multó minusfe iiscircumuoluit : iuxtà ac ponéconfifte- regaudet. ——— — eoe : | f . Inconuallibus nonnullis Olympi montis, & haud procul Rh in Illvri rtum — fbi(ribirBelonus. — ^ Bü ieaicod e 1 Maio menfe floret, Augufto fru&us maturi apparent. — 2 eed aruit quod fcilicerinaltum Plinio lib.xxvr.cap.vit. hisverbis : Caucon;qua & Ephedra,ab — »fcandens arbores,& cx ramisemus propen- — : | | GtraduntQueiuxt2 — )& fcandente cre comis ruficeis multis,nigris yt eft equorumcáü- - dede daanisramulisfolia habere pauca, cenuia,exiéua semen reside Re e e $ D N arbuftis maxime. — Ü! S. * 2uas autem has ftirpes, Equifetum maius vidclicet & E puris vna defcriptione Diof, co ippurim ait jr edra n, quarum vtraque Hip- : exus, Hip amriguisacftrobibusnafci;quzpro- — addit, in fublime attolli; & vicinosarborüm ramos conícen- / . dere, g PEMPTADIS PRIMA LIB. III. derc,quod Ephedrz conuenit,quz non in riguis,fed in arbuftiuis,Plinio tefte,nafcitur. Caterüm quód ad Ephedra temperiem attinet,& hanc frigidam quoque & amplius fic- cam facultates ciusoftendunt omninó fimiles Equifeti viribus , cui ipfa tota planta ; vt non admodum diffimilisjita quoque facultate proxima. De CAtariza V ua. Car. XxtII. Vua Marina. ; € H- v D abíimilis Ephedrz Vua appellatur fog Marina,verüm minorac humilior;multos, graciles,tenues ac teretes, iuncorum fetéinftar; cauliculos promit;geniculis compluribüs difcre- tos, Veluti Equifeci,ac in multas alas; ramosjuc diuifos,quorum omnium apices acumipati , du- riufculi;ac fpinofi : folits carct: ores geniculis in tenuibuspediculis racemofi,exigui; ex herba- cco colore inalbicant: frudus € pluribusminutis acinis congeftus,Idzi rubi paruulum;nordumd; completum morum refert , per. maturitatem cocci colore rübet,fapore dulcis;ori gratus: femé fiue vinaccum,durumy,triangulare ; vtring; acu- minatum, fapore adftringens. radix geniculata, oblonga, per obliquum proferpit. Ipfa quoque ftirps magis humi accumbit;quàm affurgat, cau- liculis ac ramulis ampliter late luxuriat. Amat aggeres, locaQue arenofain mariumis oris. Reperitur in Narbonenfi Gallia haud pro- cul Mófpelio,& alibi iuxta mare: In hortis Ger- maniz ac Belgijfata fubinde prouenit , duratá;, fed fterilis , qua: alioqui natura foecunda admo- dum eft,fru&uquc turgens. . Autunino;vbi fux fpontis eftfru&us matura- tur,herbaipfa hyemis patiens diutine viret. Vuam marinam Recentioresappellant: Galli Raifin de mer; à fru&u acinaceo, ac ipfius mori iri Rubo nati zmulo,qui veluti vua aliqua cx plu- . . ribus acinisconftat. Grzciseft Ted»caut £ja- yor fiue. £ájaoc: à nonnullis AE Diofcorides, dria te een & Een c hirco,aut ab eius virofo odore,dicitur,fed quia fructum feratefui aptum,& cibo idoncum, vetbo £50, ideft , comedo , vnde & £ayfuzra fecundas menfe bellaria nomen accepere. Terri Scorpion ex eo dici ! Sms eiusvirgulzin acutum ac pungensfaftigium dcfinant,vclu- ti fcorpionuri cauda. E. : : iex 2 Facultate autem acini,& prafertim qua cis infuntfemina, adítringendi vim, vt diximus; voffident: reficcant veró ordine fecundo fatis intenfo. Diof. Trag: acinos cocliacis,& mulie- ribus fluxu nimio obnoxiis auxiliari refert. ; DE H yperico. Car. xXrir1í. ETYriiitoN :dalis vel amplioris altitudinis furculofa & ramofa ftirps eft : foliis la- | bes quam eer tongiotibusgquetéoli aut lumini oppofita foraminofa apparct; multisiue minimis veluti pons pertu(a : lutei ex quinque foliolis in faftigiiscauliculorum flofculi apparent; ftaminibusin medio concoloribus: filiquac fequuntur oblongz, magnitu- dine & forma grani hordeacij; in quibus femen minütiffimum, quod odore refinam confri- catüm redolet. radix dura, lignofa ; hinc inde fibrofis ac tenuibus veluti ramulis fpargitur. Huiusconaa,flotes,ac folia attrita;atto fanguini haud abíimilem fuccum fundunt. LEE Nafcitur paffim iuxta fepimenta hortorum , & margines agrorum ; ac non raró in locis herbofis fubinde etiam humentioribus,in quibus , qu alibi rotundis , hic quadrangulari- - bus cauliculis affutgit. M abad flore s l io, Ai Que men 1 Sag : M dEEir AE pemecn, minor ipdübutumilis occurrit herba "de ad palmi 4 . , E . ; 4 z " I. 2. I. 2 v 75 STIRPIYM HISTORIE ; : Hypericon minus. Hypericon. P e /) 7 T0 2a E) J xe 3o NS LT E Am Tm 22 "dmm ii! ( , —- ' Y Y t S Á — d ECY S ad nem , vel amplius paulà attollitur , cauliculis prxtenuibus , foliis minutis: lores&filiquz quales Hyperici. Inagusframentariis nonnullis, przíertim quo tempore à ferendis frugibus conquicl- cunt, vel fponté nafcitur, . Vigetzftate fub Autumnum,(ubinde fübrubentem colorem folia contrahunt. in NSÉÉ issu Hypericon Grxci jzr&gjo» nominant: Officine Perforatam:nonnulli Fugam demonum: : Germani &ant jopane fraut: [rali Ayperico; Hifpani Caracozzillo , aut Caraioncillo: Angli ' &-Soljans woe: Bohemi C. ana stvenccf.. Dicitur veró idem & Androfemum , à fücco i: qui preffis coma,foliis,& floribus fanguini atro fimilis profluit. Appellantur cade cauffi& - Afcyrum & Ruta fylueftris Androfzma, Eft veró & Androfzmum fui generis herba. Voca- | tur veró praterea Hypeticon : à nonnullis Corion : item & Chamzpitys , à rcfinaceo nem- pe feminis odore. Minutula herba Hyp militudine vocata eft: Co tior dodrante. Ericarum autem mu admodum diffidet: Appellatut ver AtHy ltz funt fpecies, & vna quidem cum hac herba folio non 9 & vulgó Hypericum minus, Vrinas prouocet: ro virensappofitum ad cicatricem cüm alia,tum etiam ambufta, infperfum,mollia nimis,humidad niscum vino potum liberare ait, Siccum veró contufum,ac ue;& putrcdinofa vlcera fanat.Diof. à tertianis ac quatta- : De Ruta foiveftri Hyypericoide. Ca. xxv. ; IT S* LVESTRIS hzc Rutacauliculis & foliis H yperico fimilis, fed virore faturato nigri- 7 cans,mollicr,;ac ten ) tenui lanugine pubefcens:flores lutei;nec differunt filiquz;in quibus mi- nutum eft femen,nifi quód minutiffimis nigris pun&ulis notata: apparct. refpódet & radix. Non víque adeó frequens hzc eft: reperitur quandoque locis aliquantulum opacis, aut vlizinofis. vnà cum Hyperico Boris huius exitusapparet. - TH d Huc veró & referendum illud Hyperici genus, quod à do&iffimo Carolo Clufio fupi- num tico fimiliscreditureffz à Diof.Coris dida; qux & Hypeticon àf- oris eft inquit Diof. folio Erica rubro;pinguiore, ac minorc,nonal- pericum,vt Galenus tradit, calfacit ac deficcat effentia tenui;adcó vt & menfes& | Ad hzc veró totus fumendus eft fru&us,non tantüm fcmen.Cum foliis ve- & Ícmen quadraginta diebus hauftum lfchiadicis mederi. - PEMPTADIS PRIMA LIB. IIÍ. 57 Ruta fylcflris Hypericoides, num cognominatur rami cius hirfüti humi fter. nuntur: folia qualia Hyperici, fed lanugine qua- dam molli incancfcentia. Flofculi fecundum ra- mulos lutei: filiquz tenues , vtraque Hyperici ; fimilia : radix dura. Innonnullis Hifpaniz cóuallibus,veluti haud procul Salmantica reperitur:tum & in maritimis Regni Valentia. Prusaccitiusquàm pracedens floret : fübin- de Martio. Ruta fylueftris & zígavor dyes» à Diofcoride appellatur:differt tamen & à Graucolente Ruta; tum etiam ab Harmala, Hypcrici fpecies potius haberi debet ; & cam ob cauffam Hypericoides cognominari non abs re poteft. Extat veró huius Rutz defcriptio , iri priuscditis Diof. exemplatibus poft eigen Rutá lib.tertio: In pofterioribus vcró inter fpuria ac notha relata cft; his verbis. $222 £yeimnydro(a- liàs ózregixd ) exoazAcw. Suurior Qgvjavoeidéc* U7rpu eov. voc aov uhiAuvov. d dfereiGi Cp Toi; duwriAoit, ti ptamtidy 3 oops Cnxekvti. Giwr na) dv- d'eceujuor Gau. eva ota di med dria eme uin €y 7 G«O6pfi Cuoioy x69 3i. &y d aripuua uan. pn- Tic UL ov. QUera| ànipyaz noie x9) rex yen necolc. id cft; tolia habet Rutz (aliàs Hyperico) fimilia; fruticulus füurculofus , rubefcens: lorem habec mcelinum,qui digitis tritus fanguineum füccum reddit; vnde & Androfxmon vocatur : ramuli fubhirfuti: filiqua teretes hordeo fimiles; inquis Hypericum fupinum, UN / ' men e t !^P a FU^ AA ^ - 5 T OW P9998 PLaT VU T1 ebend ] s ^ Fr Bs Sac Cow LL -«/El busfemen nigrum,re(inarn tedolens. nafcitur in cultis & afperis. F5 Non videtur autém de hac Ruta caput, veluti fpurium,rciiciendum, cüim etenim herba: rum quarundam foliaad buius à Diof.cotnparentur,omnino retinendum venit ;prafertim. cüm & ipfa ftirps defcriptioni refpondensoftendi queat. EU. -Dcfcribuntur autem huius Rutz foliis Hypericum,Anonis,Polemonium;Androfazmum A MEA ciufdem triplo aut quadruplo maioribus; longioribus veró, Centaurium minus. | Appellatur veró non modó fylueftris Ruta,led & à fimilitudine , ctiam Hyperici appella: tionesadmifit. Nam,vt in cap.de hac fylueftri Ruta;ctiam Hypericon, Androfzmum , Co- rionyaut Coris,&z Chamzrpitys dicicur. Vnde factum, vt hanc ab H yperico haud differentem s A. plerique $ STIRFIVM HISTORIE j pletique exiftimárunt,atque có magis,quód facultates vtrobique fimiles affcribantur, Sed vel vno hoc differunt , quód huius ramuli fubhirfuti vnà cum foliis fint; Hypericü ver hir. futie carcat. : CS d Qu uód vcro ad facultatesattinet , fatisoftendit Diof. aut quifquis au&or eft,idem quod Hypericum hanc pofle ; calidam videlicet ac ficcam effc , & tenuium partum: vrinam ac menfes ciere. Potà cum vino à quartana liberat : folia cum femine impofita ambuftis me- dentur: & diebus quadraginta pota Ifchiadicos fanant. * De cAfcyro. Car. xxVi. Aícyron. A ScxavM Hyperico altius affurgit : folia s cius maiora;albidiora; foraminofa haudap- | «y Zr Z parent: los ficut Hyperici ; filiquac forma fimiles . AN 2E Mg, cxiguis pun&ulis refperguntur. radix durior. Ma. E SS Sc yt nant & huius folia floresQue fanguineo fuccofi (f tcrantur;aut digitis confricentur. : Vmbrofis quibufdam locis , veluti in fyluis, — quandoque reperitur. Em Flores & femina huius vnà cum Hypericiad — - perfectionem veniunt. c Graxcis eft dexvesv : Latinis non aliud nomen. Androfzmon ex eadem,qua Hypericon, occafio- — — ne quoque appellatur:Galenus Androfzmi etiam. — ac Hyperici fpeciem effe ait, & AfcyronacAfcy- —— roides dici. Germanis Jjattsbatv/& 1Dalbtbopff: 57. O ficinisnon notum. E e Facultate hzc herba calida quoqueacficca;ea- — dem feré, quz Hypericon, poteft. Semen,inquit Diofc. potum in hydromcelitis fextario;biliofa re- crementa ampliffimé detrahit. Víus cius ad. Íchiadicos, fed affidué dandum, donec fanitati.— reftituantur. Galenus femen purgatorium effe. — , ctiam refert. [ NT LA, 114 B us P ege : uü j TA à / [Es z ^ " r quie 2 PH E E LA n, v D Ld TPRUN d Y SN in. LP E Dubved £ Ain, E De CA ndrofemo. Car. XXVII E | P | NDnosAMo cauliculi funt retirotun- — I di,ftriati, duri, ac lignofi circa radicem, prz- — e ferm cubitales:folia triplo quadruplóve maiora — : e 5 a quàm Hypenico, vel etiam Afcyro , quae initio Vi- — .. rent, pofteaac füb finem zftatis obfcure rubent; é quibus non atriori fanguini , fed rubent. 4 : r ix d A ANY - ac vermiculo vino fimilis fuccus attritu exprimitur , ac, vt Diof. fcribit , oj»adyc : floreslutet — maiores quàm fuperiorum ; quibus;orbiculatum ac rotundum fuccedit capitulum , initio Mi inde rubens, poftremó nigricans , in quo femen rufum. dura lignofa ac rcftibilis cít radix. m $2 eie .. Diofcorides capitulum huius fimile facitcalyci Papaucris nigri , cui haud diffimileo- ed perculo , quo tegitur , fublato , fcd tamen minus. apzrócé» xaAwxi , ait , óubup rd fic pua ; pssemc. Exemplaria pleraque perperam Zuoioc habent, & fruftrà hzc vox ad fru&um appl catur em fitad calycem referenda. j M I ues c, non pertinet ad Androfrmi , fed ad Rut£ — AA &- Aícvri deífc ts , à obse im up. : | PAM: e M Em efcriptiones , quoi filiquz exiguis nigris pundtulis E d esee. om ac etiam Britannos in fyluis, aut locis nemorofis nafitut. — lia rüboreis Pme ME enfibus florct femen interea in capitulis maturefcit : Autumnofo^ — lo$uc iéiBhio epe: ipic Render fuccus dilute .rubensex ipfisfacilé nu - "i mitur: Quam ob cauflam non parum i huiuf r cum exfolüsexprimi témer&pernegant. — pu falluntur, qui huiufcemod | [1055 7» Gradi | " S oM A4 TE , »". N PEMPTADIS PRIMA LIB. IIL ; .79 nV ah BA Androfemum. Grzcis eft A'y2 eczaz uev: Latinis cadem vox manet. Dicitur & Dionyfias , vt Galenuste- ftatur , & inter nothas appellationes extat: Officinis incognita ftirps. À veró tam aperte recedunt, qui Clymenum effe exiftimant , Vt reprehenfione horum error opus non ha- beat. Calidam quoque ac ficcam hanc effe fa- (e 2223 cultates fatis, quales Afcyri , oftendunr. Se- ci d PCS, E OSN) 4 mcn huius tritum , & denariorum duorum 7d M SOON KM) pondo potum biliofa pellere , Diof. fcribit, "oce MA & Iíchiadicis maxime mederi, (ed à purgatio- nec aquam exforberi oportere : herbam am- buflis mederi , & vulneribus impofitam fan- guinem cohibere . a Mh ^ AN *; RO T ATIDI folia oblonga lataue funt;colo- 2 ^rcfaturato virentia,plantaginis anguftifolie foliis maiora: caulis bicubitalis, aut altior, qui Sa" | YA Delfatide. CA P. xxvinit. : T SEES. A (OS ! A T EA N (2E: o romit luteos , ac deinde dependentes vcluti folliculos, per maturitatem nigricantes. 'radix AE. candida , oblonga fenfim attenuatur, & in al- E E RSEN tum defcendit. d M | i Scritur atis compluribus Narbonéfis Gal- X e NL liz , ac nonnullis Belgij locis; fubinde & in . Germania, Italiaac Hifpania : Quandoque & Latis fylueftris, id vb 5, à £C SS 3 A Dus 5 D / 7. [^ 27 [4 Ji / ] n 27 f. n [ewm fe 1x. , * " LAC bei à - AE uer II EA $ /. bot ] 1] in latam effufus vmbellam , flofculos exiguos . hs Seritur pingui ac reftibili gleba, pluribus in Ped locisnafcitur , & fponte non modóin E $o SriIRPIYM HISTORIA : citra culturam fponté nata reperitur,quam fylucftrem appellant;ac veluti differentem Diof. feorfim defcribit;folliculorum,& florum formam, & colorem addens, de quibus in Satiux defcriptione nihil,cüm tamen vtrique non modó hec,fed reliquaomnià fint fimilia:proinde nec vllum inter hac difcrimen aliud,quàm quód vna feratur, altcra fua fponte gignatur, Pingue ac lztum defiderat aruum. pus coit dd Maro ac Iunio floret: femen fetius perficitur. Ante florem herba. tufa tritaQue fucco ex. preffo in magnas pilas fiue globos ad tin&turz vfum digeritur: Imbuuntur veró hislanei pan- nijipfzque lanz;tclzQue linez;aliaQue caeruleo color ouf Icd Grxcis ;1fatis Latinis, ac etiam Glaftum. Cafar lib.v.de bello Gallico,Omnesfe Britanni, ait, Glafto inficiunt,quod cxruleum cfficit colorem. Q uod & Plinius lib. xxr, cap. r.teflatur: Simile, ait; Plantagini Glaftum in Gallia vocant , quo Britannorum coniu- 8cs, nurusque toto corpore oblit quibufdam in facris & nuda incedunt. s Sunttamen qui in vtroque au&ore non Glaftum,fed Vitrum (quod Germanice G3af di- citur)legendum exiftiment: Nec defunt qui Vitrum in Nitrum commutent ; Nitro autem Britannia deftituitur: In Gallia veró non modó noftra, verüm & antiquiffima Plinij tate omnino rariffimum : Nihil deindead corporum infe&tionem Nitrum facit, multó minus caruleo inficit. Q ui Vitrum leguntnituntur fere fide exemplaris Oribafij, cx vctete verfio. nc corrupti vidclicet ac multis modis deprauati. Rafarij fiquidem conueríio ad Eunapium lib.z.nihil tale habet. Habet veró & Marcellus vetus Empiricuscap.xi1x. Ifatidem Vitrum aut Vtrum (vtin exemplari legitur) dici. Sed cur Marcello plus deferendum, quàm Caffari aut Plinio? 1 Verifimiliuseft Marcellum pro Gláfto voce Gallica vitrum perperam fcripfiffe quàm Cefarem aut Plinium pro vitro Germanorá (Sfafi aucab hoc formatá Glaftum fuppofuiffe, Dicitur veró & Ifatisà nonnullis Guadum: Ab Italis Gz242,vocc,vt videtur, à Glafto de- torta: Hifpanis ac Gallis Pa/fe/. 3 Extat Patlelli fiue Piftelli nomen & qualifcunque defcriptio apud" Plinium Valerianum — lib:2.cap.5. Poteftautem Ifatis Paftillus dicijqu 5d in paftillos, fiue, vt diximus , magnaspi- las digeratur. Noftra xtate Germani & Bohemi Ifatidem Bent appellant: Belga: 2Dect: An- gli eobe & mabc. Ab Auicenna cap. 12. Nil: Et tamen & aliud Arabibus Nil, quod Granum Nil,& Hab alnil,de quo Auiccnna cap. 306. & Serapio cap. 283. quod Conuoluuli , vt ali- bi diximus, fpecies eft. : E Supernatantem autem fpumam,quam Ifatidis dilutum cum panni lanze ringuntureru- &at,funt qui Indicum,& quidem alterum Diof. cffe exiftiment , quod tamen non omnino manifeftum: Nam ex Ifanide cffcrucfcente Indicum efferri Diofcorides non afferit (ed ex ztcis vafis attolli tantummodo habet, De vtroque autem Indico ita Diof. lib. v. Vnum fua fponte gignitur, & velutifwZeasua — fiue rciedancum eft arundinum Indicatum: alterum Tin&otium. flofculus cft purpureus, | qui de xreis attollitur vafisquem detra&um artifices ficcant. es " Caterüm Ifatis,Galeno auctore alenter cxiccantis eft facultatis; amara fimul & adí(trin- gens. Proinde & magna vulnera durorum corporum glutinat : fanguinis ptofluuio laboran- tibus artibus vtiliter imponitur : tumores cedematofos mirifice deri fimul ac reprimit: : omnibus vlceribus malignis,& cacocthis mirabiliter refifit;etiamfi putrefcant autexedan- tur,erodantürve. Eadem veró & Diofcorides. Quód fiquando (addit Galenus) valentior - quem pro laborantis Datura appareat. foliiscius tritis mifcere oportebitjaut panem,aurhor. - | farinam,triticiámve,aut polentam,pro vincente nimirum in vnoquoqueaffedtü. — ! : De Luto herba. | CA b. xkX1xX. 3 E9 L1A Lutum herba fimiliter profert oblonga;angufta,IxcuiaQuejnter quacaulisaffut- — git folidus;nullis geniculis interfeptus,duos cubitos altus, autprocerior, minotibusfolis conueftitus ; fuperius flofculos proferens paruulos , diluté luteos quos fequunturcapitula exigua,tribus exieuis foraminibus patentia;iin quibus femen minutum;nigricans. radixlon« | ga; candidaQue. Tota hetba vbi inaruit flauo fiue luteo pallefcit colore. - ve »,verüm & in Pannonia, Bohemia,tum & alibi. | EY ze menfe loret:femé dcinde adfert: poftea colle&a herba ficcaturin vfum tindorium. — Sed VOLL EI-Cap-V. huius obiter meminit, & Luteamappellat: Vitruuiuslib.vr.Lue — teum;»ed Vergiliusin Bucolicis ZEcloga 1111.Lutum nominat; x : | - pfe ftd in pratis avies iam fnaue rubenti | : CMurice,iam croceo mutabit vellera luto. - tip CENE A Luto ; PEMPTADIS PRIME. LIB. III à Lutum herba. A Lutoautem luteuscolor & lutea dicuntur, vcelutià croco crocea,& à purpurapurpurea. Bcl- gz hanc vulgó 3Doutne nuncupát: Non cffc Stru- thió,multó minus Ptarmicen, manifeftius quim Iu, Vt rcfelli debeat: Folia fiquidem huius magnitu- Á f dinc Olea folia fuperant: At Ptarmice à D:ofco- ; j^, ride, & Struthion à Theophrafto Olez fimilia - , habere foliatraduntur. | Vfüus huius in Medicina quidem nullus cft, / fed intin&oria frequentiffimus. Inficiuntur hac //A herba panni lanei, aliajue ex lana opera, & lineae tel colore luteo & virenti : Luteo quidem can- dida,& nullo alio prius imbuta : virenti veró cz - 7, rulco anté tincta: Nam Luti herba color cerulco // fuperindu&us viridem efficit : Id quod & Vitru- 748 uiuscoghitum habuitlib.7.de Architectura.cap. 14. Qui non poffunt;ait,Chryíocolla propcer ca- ritatem vti , herba quz Lutcum (aut pouus Lu- »^" tum)appellatur,carruleum inficiunt , & vtuntür ^. m. viridiflimo colorc. EU Marcellus Vergilius Diofcoridis interpres in Martii Commentariis fuis hunc locum omnino muti- ^^» lum adducit , exiftimans eandem cum Ifatide Lutum fiue Luteum herbam effe , atqueca cz- ruleum tingi ;in quo à vcro recelfit : Differt fi- quidem Lutum herbaab Ifatide, & nequaquam czrulco , fed luteo, aut viridi colore , vti dixi- amus, inficit. E De Kali herba. Car. XXX Kali; j Kali slbum: Wi k: - cett : ( MENS Y: Y i/l Z, 5557 EN (7. NS A 10 QU AW SN uA SS A E B — d RA p jd M AN V2 AN | JA / : n SZ * | : "4 l j : E : : Juot- t^ J6f 6 ed ^. E 4 » * rt E K A1 herba fpeciescomplures funt,vt noi modo Recentiorum obferuationibus, ve. j ?rüm& AuicenngjacSerapionisfcriptiseudens. — - - Priot y baa AÁ ott E 3 A£t Cuvvieen, 1. | fiquidem alia omninó flirps eft, de quaalibi Baptifta Montanus Kali Empctron effequo- Epjers, dam loco iudicat: àuzeregy autem,Diofcoride au&ore, nafcitur in montofis locis, & mariti- $2 STIRPIVM HISTORIA ! E Prior fpecies Kali cubitum plus minus affurgit:cauliculos edit numerofos,mediocriscraf. ' ^ * . M ^ z « ^ 2 . ^fitudinis: foliaangufta ,craffa,acuminata, non raró acuminc pungentia ;inter qua capitula Ochri feré magnitudine; quibusdchifcentibus oblongum ac tenue erumpit fcmé;exiguum terrz lumbricum aliquatenus referens, fpirz aut cochlea inftar conuolutu m. radix € fibris committitur. Tota herba fucco turget falfo ac mordaci : cauliculi purpureo in natiuofolo - colore rubent. : ; Mari vicinis locis gignitur: Matitimis locis Aquitania ac Gallia Narbonenfis frequens, Autumno herba colleda,lignisque decuffatim digeftis impofita, vritur:in fubiectasfero- bes defluens liquor ac cinis ad vfum feruantur. 3 |j E Ke Proxima fpecies complures quoque cauliculos promit, fed tenuiores, dilutoQue colorevi. rentes:foliis pluribus,fcd tenuioribusanguflioribusQue,quam fuperioris conueftitos:femen exiguum fplendensquc. radix non abfque fibris. Reterre videtur hacc Kali fpeciesanguftio. risfolij Aeizoon;aut Chamapityn primam. Tota etiam falío ac mordaci fucco redundat, — Reperitur & iifdem,quibus fuperior, locis;tum & ad Oceani littora Septentrionem yer-. - fus,circa Scaldis & Mofx oftia in Belgij Zelandia. à Colligitur apud Narbonenfes & Aquitanos codem quo fuperior,& rempore,& modo, - Tertia fpecies cauliculis affurgit teretibus,cu. ^ : bito altioribus, ramofis, crebris geniculisarticu- EN s latisabfq. foliis: qui &;, vti priores Kali, fuo tem-- Salicornia. un pd y pore rubent. radix fibrofa eft. fuccus huius,vt WW E.y v fuperiorisfalfusquoqueac mordax. — "Wb. MU * pA Eft veró hanc non tantüm in Mediterranei XS V | f uf aut Aquitanici Occani maris litroribusreperie, Y XS Uo. verüm & in Belgij maritima ora , przíertim in. Zclandiz Infulis. Has autem herbas Arabum interpretes vno nomine Kali & Alkali appellant. Ab Auicenna Cap.724. defcribuntur fub nomine Vínen ,quod. ab V fnce differens : Vínce fiquidem Gracorum. eft Bpvov, ac Latinorum Mufcus,de quo Auicen- nacap.722. Apud Serapionem etiam cap. 247. — Vfhen dicitur. ' j J Á jf WA de ME p [X ont p t € ES 7 Der: T : * PCT LET me de Y, Cinerem harum herbarum Matthaus Sylua- Hd ; ticusSodam appcllat :pleriq. Salem Alkalinun- : DUM cupant:nonnulli Alumen Catinum:alij interSa- — A E fie lem Kali & Alumen Catinum huiufcemodi di eus ferentiam ftatuunt, vc Alumen Caunumfitiple cinis;ex ipfo veró cinere confe&um fal, fic fal Alkali. ur Diffoluunturcincre contriti lapides, qui colliquefaéti materiam przbent conflandisvie — reis vafis, qux dui in furno liquida ac tra&tabilis calet , innatantem veluti pinguedinem , praebet, qua refnigerata lapidis inftar durcfcit, facile tamen friabilis: Axungiam vitri hanc. — vulgó appellant:Galli $uz Ze veirre: G 1 àc Bel | &: Itali Fjer de Cri[fal-. lojd cít, em Cryftalli. Sr Ter iani ac Deiga Gafen [matt; ]tali Fer de ng Primam huius fpeciem qui Grzcorum Tragum exiftimant,non parum falluntar:Tragus - mis,falfo guftu; Pluresautem in maritimis nafcuntur,pluresetiam falfuginé guftu teferunt. Aliqiituzeregr inquit Diofcorides, exce i; appellant : Galenus aaeseid*c legit ;neuttà - vox Kali conuenit;neque enim Lentem, vel etiam Porrum forma refert. Solent autem ht. iufmodi vocesnon temere fed à imilitudine aliqua ftirpibus indi. ! E E. Ee Anthyllidem alter Diof.accedcre videretur,fi quàm Chamarpitys hit- eu modum grauis effec: cüm vctó his deftituatur, non alió,quàm ad Kali fpe- EB iu venit. Appellaturà Gallis Blanchette,quafi Kali album,quód cauliculi eius. Tete a pbransi herbe ipfa tota dilutius vireat. : 1 ER Wire un recentior aetas appellat: eft haec & inter Kali ni annumcranda,. Cildun Med Les Ec Kaliarticulatum à nonnullis nominatur. e irae duse Ln ipfum Kali eft:ficcior veró etiam ac calidior ipfe cinis, qui ad ids ne sad Pie vimuíque gradum accedit. Vrendi hic & caufticam vim habct: collique* tdixim us,lapides,& in materiá aptam vitreis vafis confládis di fold ; : Fit & pvc LM ; Ü PEMPTADIS PRIME LIB. IIf. 8j ; Fit& ex hoccinere lixiuium acerrimum ac mordaciffimum, ex quo deinde addito oleo ex oliuisaut alio,fapo decoquitur,cuius, ad abluendas & purgandas telas lineas,& ex his ve- ftes, vfus. Intra corpus exigua herbz quantitas affumpta, non modó vrinas, fed & menfes potenter cuocat:foctum tam viuumiquam mortuum eiicit: aquofos per aluum humores ducit, & hy- dropicos purgat. Maior quantitas perniciofa cft & exitialis. Fugantur huius herbe dum vri- rur & odore & fumo ferpentes. Mifceturcinis veró & iis, quzad fcabiem & cutis foeditates faciunt , medicamentis : fu- perlluam ac excrefcentem in malignis vlceribus carnem facile adimit, vc Auicenna & Sera- pio referunt. Legiturautem in huius exemplaribus Kali arborem cffe adcó magnam, vt fub vmbra cius ftari queat : fed hunc magis Interpretiseffe, quàm ipíius Serapionis, errorem, fit verifimile, Flos Cryftalli,fiue,vt vulgó, Axungia vitrijinfigniter reficcat;fcabiem cutisque foeditates facilé tollic,fi aqua;in qua deco&us cít;partes infe&z crebrius foueantur & lauentur. De Litbo[erme. GA: xxxi yc Lithofpermum maius. A Ew 20/71 nM E J| Nt ft z «Q z dts ppp T ES L M OSPER M 1 duo funt geneta : ynüm tarius, quod Maius; alterum vulgaris vfus, Minus à audi / | [35. : & hirf 4 iori Lithofpetmo multi à tadice exiliunt graciles , tenues , longi , pen,o nimriut ERG phiiithá parte ptocumbentes: folia bm arius ipfa afperiuícula.ac ifpi i igricant:iuxt | ibi j ni lei:femen de- hifpida;é virore nigricant:iuxta quz in breuibus pedicul floresapparcüt caeru ? indeduriti lapides rui magnitudine,candidum.radixfibrofareftathyemc. ———— — - - Nafcitur in Italia, inquit Plinius, fed laudariffimum in Creta : Reperitur veró & fponté natum in Narbonenfi Gallia:In Germania vtraque hortenfe cft. — ; Ud e Minus Lithofpermon caule in multas alas ac ramulos diuifo rcáé affurgit , totundushic eft ac fübdurus: folia latiora funt,fed breuiora quàm fuperioris,verüm & afpera ac ee m "eden t Lithofpermum minus. | Meo * " d dois -— 34. $TIRPIVM HISTORIA tia. Flofculi fecuhdum cauliculos é foliorum (finu albidi ; fuccedente femine per maturita.- tem candido, lui, fplendente,duro, Milij grano pauló maiore, exiguis vnionibus affimili radix alté defcendit;craffiufcula,adnatis multis fibrisiqux & byeme permanet, foliis cauli. culisQue pereuntibus. s. Li "M Patfim pluribus Italix, Galliz,Germaniz, acetiam Britanuniz locis incultis exit. A Solftitio zftiuoad Autumnum víque floret;interca & femen perficit. $ Mya "AE x " / í à A feminis duritia vtrumque A/fóarepuor dicitur : à nonnullis 9opj5v;ov, Gorgonium :by aliis Egonychon , Leontion, aut Diofporon;aut Diofpyron , vt Plinius legit, item & Hera. . cleos.. Ab Arabibus Milium Soler: In Officinis ac apud Italos Milium Solis: Hifpanis Mj del Sel : Gallis Gremil, c berbeaux perles. Quod maiuscft,Germaniz ac Belgij Offi cinis incogatum. ; : Minus Germanis Sytecrbirfen: Belgis &teenfaet/ & geectenficujjt; huius in Officinis vtriufg, nationis vfus: Hifpanis MiZart: Anglis 1omell. 1 Prater ifta duo & tertium quoddam reperitur, quod caule, foliis, & floribus minorire- fpondet ; verüm femen cius minus candidum, afperius ac rugofum , haudquaquam latueac Íplendens. Actale quidem in Germania, Belgio, ac Bohemia in aruis , tum & incultis ac ruderatis plerifque occurrit locis. Hieronymus Tragus & exigui cuiufdam Lithofpermi meminit, cuiuscoliculi palmum alai:folia angutta veluti Lini;uxta quz femina parua, glabra, colore nigricantia , ac durain- flar alterius Lithofpermi. . Czterüm Lithofpermi vtriufque; maioris videlicet ac minoris,femen calidum ac ficcum fecundo ordine, vrinas mouct,calculos expcllit: Ipfos vcró & frangere Diof. refertcum vi- noalbopo:um. — i i De Lyfimachis , c primum de legitimo. Car. xxxir Lyfimachium legitimum. YsiMAcHivM Diofcoridi aliisque ve-. floris: pofterior atas tria adiecit, fed fpuria. Duo ex his purpureo funt;tertium veró ceruleo flore. multis cauliculis affurgit reétis , plurima parte rotundis , nonnihil angulofis , geniculatis, duos aut tres pedes altis: foliis e fingulis nodulistcr- nis quate mifve,oblongisanguttis, falicis fimili- in fummis alisexeunt lutei;fuccedunt rotunda, paruula, Coriandri zmula (emina. radix tenuis per obliquum ferpit , & pluribus locis proger- minat, 1 Ícrobes, aggeres, ac margines agrorum gignitur. Iunio luliodue cum Bore teperitur. 2v 42 45», & à nonnullis Avreiy Grecis appel- latur : Latinis Lyfimachium :à Plinio Lyfima- norum 2Éeberit: —. A Lyfimacho Agathoclisft- lio inuentore nomen acccpit. Inuenmic Lyfima- chus herbam Lyimachiam inquit Plinius, que mere adueríatur Marthiolus exiftimanspro Ly- Legitimum Lyfimachium ftuticofum eft, & — fimachioà Ruellio exprimi. Cerettam 1calisdi- - &am,quz Geniftz e(t fpc ies: Non carer camen. - Ruellius - terum vnum tantüm , quod videlicet lutei — PIOPTERIS toS ETAT TENA bus,ambitu tamé haudquaquam incifis:flofculi ! . Paluftribus & aquofis locis iuxta riuulos, 1 chia: à nte.. recentiorum Salicaria : Italis : Lyfmachia: Hifpanis Lifmache: vulgó Germae — ab co nomen retinet , celebrata Ezafiftraro lib. X X V.cap. v 1 1-Rucllius hanc in Galliis vulg. Cerzelle, Corneille, & Coroneolam dici xcfert;te- AA AALILA AA pet SP SB PUSQUMSR PEM?TADIS PRIMA LIB. ITI 8; Ruellius errore, cüm Lyfimachium iudicat Luteam aut Lutum herbam effe; nam à Lutea zzjer- Lyüimachia multum differens eft. Hallucinatur veró & multó magis , dum appellatam Pcl- 7" liboffam,quafi Peftifugam, à rufticis apud Cenomanos (ibi demonftratam pro Lyfimachio etiam recipit. d Pclliboffa fiquidem non Lyfimachium,fed fpecies eft Ranunculi Flammulzx nomine,fo- reudefs. lio oblongo angufto;& Salicis figura;floreQue luteo ,qua in pràtis frequens repeticur, & vlce- randi vi predita,veficas corpori admota breui procurat,virüs peftilérium bubonum alioríum trabens,vt fuo diximus loco. Ad Lyfimachium conuertimur. | Superantem hoc habet qua- litatem adftridoriam,vti & Galenusait. Süccus,auctore Diofcoride ; vtilis eft ad fanguinis rciectiones,& dyfenterias,tum in potu,tum per clyfterem infufüs. Fluxum mulicbrem fifüt in peffo appofitus. Herba ipfa vulneraria fanguinem cohiber,fanguinisQue é naribuscruptio- ncs filtit naribus indica.Suffita fumo ferpentes fugat , & mufcas occidit. Quod & Plinius lib.xxv.cap.vti1.refert. Angues,inquitfugiunt odorem Lyfimachiz. Idem Lyfimachiuar flauum facere capillum fcribit lib. x x v 1. cap.vltimo, quód verifimile-Hores Juteos prz- ftare poffc. De Pfeudolyfimachio Purpureo primo. CKR. XxxXitk * Pícudoly&iciachium purpureum I, prs PYREO hüic Pfeudolyfimachio cauliculi bicubitales, fzpenumerà complures, ra- A s 5 5 ur m seres: foli ufta, per margines crenata, veluti Salicis:flofculiin fummis vir- gulis fili quis ch kc emus Ended ,raró albicantes, frequentiffime rubentc colore eleganter purpurei,ex quatuor foliolis uandoque anguftioribus, interdum latioribus: in fi- liquisexigua femina molli,tenuicandi Que lánngine implicantur. pro radicibustenues fi- brz hucilluc repentes. Huius & alia minor eft ; tes, & dilutius rubent. í ) TUsgot i0 . Juxta fcrobium,foffarum,flutiorum;riuulorumque margines; : "dni debe ios H ;o peritut: * hl fpecies priore magnitudine fola differens : Rofculi verü& mino- 2; ahisque locis humidis ? - ^ Onagra. at EU VorAL: P e PEPT Ba mm 986 STIRPIVM HISTORTIZX r4 peritur:quandoque tamen & ;n ficcioribus exit;przíertim quod latiorisfolij orem gignit, — Tota fere zftate florct. Lyfimachij fpecies habetur & à Fuchfio ante nos pro Lyfimachio purpureo defcripta: non efttamen legitimum Lyfíimachium,fed fpurium ac Pfcudolyfimachium. ua de cauf. fa & aliis maluitipfum;nominibus Geínerus compcellare, & Epilobion , aut Chamanerion vocitare; àzAofj quidem, quód flos fit Leucoio fimilis fuper filiquam natus ; ^e ,guyíoypy veróà fimilitudine aliqua cum Nerio fiue Rhododendro; praícrtim alüus affurgés, cuiufd, flos e latioribus foliis compofitusexiguam rofam emulatur. Idem vcró & Antonianam dig ànonnullis refert; fed tamen & aliam ait Antonianam effe qua dentium dolori medeatur, Nominatur veró & paffim Filiusante patrem,propterea quód filiquz appareant prius quàm flos. Cenfetur ctiamà quibufdam Onagra veterum;qua & Ocnothera fiue Onuris, Dio: corides verà hanc ait eífe fruticem pregrandem arboris inftar. Lytimachium vetóiftud purpureum non nifi herba eft,hyeme etiam marcefcens; tantüm abelt, vt frutex fit , aut at-. borem aemulari queat. : A Czterüm vfum in Medicina cüm nullum habeat, vires quoque cius ac temperaméntum cognofcere non contigit : Gefnerus tamen calidam & ficcam fccundo grad u iudicauit effe, atque ex diuerfisconítare partibus ;nonnullis euidenter adítringentibus; aliis veró modi. ce abftergentibus. De Pfeudolyfimachio purpureo alterg. CAT. xxxIItE. Pícudolyimachium purpureum altcrum. P? EVREL Ys1 pCAC H.VV M purpus E : reum alterum caules promit rectos, feré bicubitalesquadrangularcsarciculatos; fo» lia é fingulis geniculis bina , ex aduerfolo- cata ,oblonga & acuminata, ad vera Lyfi- AN machi faris accedentia. flofculi füperius NI MAC verticillatim ambientes caulé conucftiunt, "W-* — colore eleganti rubentes. femen haudqua- quam in filiquis,fed in loculis, é quibusto- res exciderunt, fequitur exiguum. radix craffa , dura , foris nigricans , durabilis na- pix. . es Locis iftud cxitaquofis , iuxta ripas flu« minum, ac aliis perinde hümidis. ' 4Eftate cum aliis florct. 1 Recentiores & huic Lyfimachio purpu- reo nomen dedére : pingitur & pro altero Lyümachio à Matthiolo: Eft veró non mi- nus, quàm prius purpureum, fpurium quo- que ac falfum Lyfimachium , fiue Pfeudo- SQ ZIESS- A W * r»'c ] türke appellant. Falluntur qui pro Hepato- rio colligunt; fed multó magis qui ipfum Centaurijj fpeciem effe rentur. dum, quando neque exploratas, neque compertas habeat. o De Pf&udolyfmachio ceruleo. : CAR XXXW . i ( VIERVLE 1 Pfeudolyfimachij totundi funt caules ff icubitaleddfet o8 ay : nach 4es,iefquicubitales: folia oblonga vclu^ | üLyimachiz, fcd ambitu ferrata , & profundius quidem quàm primi Preudciyima em ica i : : : . chij lyfimachium: Apud Belgas plerique gat- De facultatibus huius nihil adferen- - , PEMPTADIS PRIME LIP. lii M" Pí-udolyümathium caeruleum. chij purpurei , fuperna parte virentia , Ínfe- riore verà albidiora, quibus caules ramu- lique conueftiuntur : florcs in fummis vir- gulisfpicati , czrülei ; Lauandulze quodam- modo amuli, fed inodorati, & altenusfigu- rz: quosexigua fequuntur capitula , in qui- bus ícmen minutiffimum. radix multis fibris capillata propagines emittit, quibus laté fer- pens feipfam ftirps multiplicat. Nafcitur apud Germanos in foffis aquam recipientibus , vt Gefnerus ait. In hortis a- pud Belgas facile luxüriat Soli expofitis lo- cis, non omnino aridis: vmbrofis non profi- cit aut zgre. Tota atate flores gignit. Lyfimachium caruleum appellant, fed tamen veluti Purpurea & Pícudolyfima- chium quoddam , quod à florum colore cz- rulei cognomen accepit: Nonnulli Láuan- dulam fylueftrem, fcd parum. recte appel- lant : Veronicam cré&am alij : Gefnerus A- nagallidis aquaticz fpeciem potius dicen- dam exiftimauit , nulla tamen Anagallidi a- quaticz fimilitudine affinem. Facultates veró huiusexplorare,nondum cuiquam curz fuit. LiBRI TERTiIÍ PEMPTADÍiIS PRIM.É Fiwris. SCTIRPIVMM HISTORI ZZ SPOESOMCP^TVA DIS: P RSEM, JE LIBER QVARTYVYS. PRAEFATIO. N* NC ad eai veniendum flirpes que M. N. O.P. aut Q. initiales babent: inter quas ply. rima occurrunt iz fequenti medicantium v [n recepte, c vtilitatem baud exiguam ad fa- andas curandosd, morbos, non modo vulgares, fed c difficiles conferentes. JAE.OMOGAARRVBIG --—— We CAPYT PRIMVM. A. gana ^, CA ye P | Marrubium, Matrubium candidum. ( Iz "XL; MJ 3772. Ml ie 7A ti SA R6 C a ^. N (em TY *«us, SNAM a «m. /] ; ISSN in ex / (7/ 225 2. o a. NO 7x V ^ SS f ) D I A AU ^ : Si SEND) i 7-0 j SES » NUN A77 ZEN ers C M A CU » X2 ". / 1 Le - NI YI Mt E ». PODES. s L - £1, EU y! "A M APR : 1 1 genera Diofcoridi duo: Vni proprié hoc nomine dicitur, quod &can- - Alterum Ballote & Marrubium nigrum vocatur : $ e I : t Zanby eng referri Lv: Alyffon, & Marrubi FAS . Marrubium proprie ditum complures cdit quadrangulares cauliculos icr * : m : , pedem altos, tc- UND ag albicantes: folia perinterualla bina, fu Borda, rugofa, is bitu incifa, & P icante lanugine pubefcentia, Flofculi in nonnihil pungentibus conceptaculis fub- candidicaul ici : ; : 1 ere m grad Petinterualla ambiunt. femen fubrotundum, afperiufculum. men & alia quz à gucci bobina Phe faguis & grati eft odoris, & nonnihil Mofchum redolet, Iuxta parietes,vias femitas, agro tur: Omnibus regionibus Kudos ed margincs, locis neglectis, pingui, ac Ixto folo gigni- E Ge wi 1 i pro quarum tamen fitu ac natura mutationem criam ifi B CN fiquidem,ac quod apud Marcomannos, & in Pannonia fu perio- Dir eer e scie SHE eft co,quod apud Belgas, & aliis Germania locis prouc- candid oratius,foliisdue quandoque anguftioribus ac minoribus. LI Iulio ROM OATOEEETNU t aquatile, de quo Pemptad.4.lib.j- - *- PEMPTADIS PRIME LIB, IIÍT e $5 Iulio ac Augufto floret,& quidémaltero, à quo enatum,anno;hyeme reftát. Graci 7regzor: Latini Marrubium: Officinz Praffium,& quandoque Marrubium : Ple- rique Marrubium candidum ád differentiam Baliotes appellant. Inter nothas voces & apud Apuleium eius & hzc nomina extant, éUzuco/e1o», QuAADpaptc , xajunAotz dior , xlkooar edat y Melittena,Labeonia,& VIceraria: [talis eft «234 2rrobio: Hifpanis Marruuio,Malrubi, ac Mar- rola: Germanis QGcif; atibonm, tarobel: Belgis fBatrouc/füalrucuic/witte anbo)en: Gállis Mar- rubin 8 Marocbemin: Aunglisborfunbe: Bohemis Syableenijf. | Marru bium autem,audtore Galeno,calidum cít ordine fecundo, tertio verà ficcum ; & ficuti guftu amaram eft,ita iecur & lienem obftructione liberans , & thoracem pulmonem- que expurgans;ac menfes promouens. .: Diofcorides viridium toliorum füccum;aut aridorum cum femine deco&um dari cum melle,ícribit fufpiriofis,tuffientibus;ac rabefcentibus,craffamQue é pedore pituitam eiice- rc. Non modó autem craffam vifcidamque pituitam , (ed & purulenta cfficaciter cxpurgat. Vliffimü idcirco omnibustabidis, ac purulenta expuentibus, fi modó abfit;prafertim cum tenui deftillatione, febris. Apud Paulum ZEginctam ex Marrubio Compofítio traditur,ta- befcentibus,ac purulenta expuentibus vnicé,fingulariter , ac mirifice vtilis. Iam datur& Marrubium mulieribusà partu non purgatis, vt menfes & fecundas euocet: Ytile & his qui venena hauferunt , autà ferpentibus demorfi funt. foliacum melle fordidis vlceribus repurgandis admouentut : Pterygia & nomas fiftunt. - Succus é foliisexpreffus,& in fole denfatus,ad cadem pollet: cum vino veró & melle illi- tusoculorum claritatem adiuuat: per nares auriginer purgat , & ad aurium inuctesatos do- lorcs inftillatur, aut cum rofaceo, Diofcorides. | . De &Alyffo Galepí. |^ C A P. 11. d Alyffon Galeni. p9 ssET iftludinter Marrubia numerari, ni- fià Galeno non pro Martubij fpecie,fed pro Alyffo haberetur : Eft etenim toca facie Marru- bio fimile, multicaule quoque, fed folia cius mi- nora,crifpiora, amplius incanefcüt, & albiciora, - odore deftituütur. verticilli cauliculos ambien- tcs pungentibus aculeis horrent;é quibus flofcu- li quales Marrubij ; at colore ex czruleo purpu- P behct femen veluti Marrubij. radix dai gnofa,multifidà. c In hortis fübinde, apud Belgas prafercim , fe. ritur, femine ex Hifpania allato ; en nonnufquá 25, [ponte gigniturcà diligentiff. C. Clufio reper- $y cum eft,& quidem Maio menfe flore ac femine pregnans. ms Grzcis eft A'Avasoc i aAvexor: Latinis Alyffum: Nomen autem ex eo habet,quód mirifice iuuet. demorfos à cane tabido , vt Galenus ait, à quo lib. 2. de Antidotis in Compofitione Antonini Coi his defcribitur verbis: A'Avosóc $a Boram Td regaío muputieswau , regouTiog ding) ua) Dor d- xayudwc aei và cQaleja , dySoc d$ Qépes xvaviCov. id eft; Alyffos herba eft Marrubio perfimilis , fed afperior & magis fpinofa circa orbiculos : florem fert ad cxruleum vergentem. — - Hac rabienti,vt idem vr.de fimpl. medic. fa- cult.quoque data,(epé in totum fanauit. Atque hoc ex totius fubítantis fimilitudinc cfficic. Di- : &um enim efttalem facultatem ex fola percipi experientia, & plane nulla conftare methodo. Quód fi quis ad multa experiatur, cognofcet facultatem habere mediocriter ficcificam,& digerentem ,cüm hoc vt abíterforium nonni: hil etiam obtincat.Hac rationc & vitiliginem & ephelin expurgat : Galenus. : ^ De Alyffo Dioforidi. — Ch v. 111 3 hb XU "m Ie MW, rJ Ud M ———— 7 OAL1:v» à fuperiore Diofcorides Alyffum defcribit. Fruticofainquit,herba eft,vnicau-- »*- Mis, fübafpera, rotundisfolüs, fru&u duplicium kai pe ,in UE - 99 STIRPIVM HISTORIA tis | Alyffon Diofcoridis. dantenus latü. Atq; cum hac defcriptione,dudum nobis vifa eft quaedam ftirps conuenire vnicaulis, pedem(plus minus) alta, cuiusfolia prima & ante enatum caulem rotunda;circum vcró caulem po. fteriusenata;lata quidem, fed rotundis longiora, afpera,& vnà cum caule candicantia: flofculi fur- centes; poft hos filiqua planz , latz, fubrotundg, albicantes,& non lxues;in iig Ícmen planum ac latum,veluti Leucoij.radix tenuis ac fibrofa, In mótibus & afperis locis emicat,Diof.inquit, Cum flore,& quidemin hortis Belgij , vifum eft quod defcripfimus, Iulio ac Augufto méfibus: de filiquis mox fuccedentibus. | : EAR Diofcorides ZAvasov nominat , non ex coquàd NE rabiei à cane medeatur, fed quód fingultusfeder; ac tollat. Ava» fiquidem non modó rabiesjfed & fingultus;à verbo Avasa)id cft,fingultio. Appella- tur veró idem & fpuriisnominibus Zazídyor, quafi breue ac paruum fcutum ;à filiquis nempe fcuti exigui formam referentibus ; item & ZzAóguAMor, aXxUc TOY, dd $oeroy, juovóxapAor. e Reperiuntur veró praeter hec & alia apud Ve- teres Alyffa: Aétiuslib. 1, Sideritidem Heracleam d : Alvffon effe cenfet. Pliniusalyffon Rubia conge- /, nerem herbam facit.Sed de his fuis locis;ad Diof- | coridis Alyffon reuertimur. Huius decoctü,eodé au&tore,fingultus finc febri potu difcutit:Idé effi- cit,fi quiscam aut tencataut odoretur:cum melle . E trita vitia cutis in facie,& lentiginesemendatcontufa in edulio,&exhibita rabici canis me- deri putatur: domibus appenfa falutariseffe creditur,& hominibus atque animalibus fafcini— * amuletum: purpureo linteo circumligata, pecorum morbos abigit. Ballote fiue Marrubium nigrum. De Ballote fiue Marrubio nigro. Qi» IIIE 4 Marrubio candido fimilis appareret , nifini- gricans,non albida; & grauis ac ingrati, haudqua- quam veró iucundi odoris effer. caules illi affut- guntcomplures hirfuti, angulofi , foliis circunda- & longioribus,quàm candidi Marrubij:flofculiin reperitur , & non raró aridioribus ac minus lato folo. J rubium , temporc. ftrum;aut Marrubium fpurium:In Officinis Praf* baflardo : Ab Hifpanis Marrauio negro: A Germa- lenbe anbooen : Gallis Marrabig noir, Marrubin pte ant; Anglis ftpnhing fosefounb. b. F Calida ac ficca Ballotc: ac , vt Paulus ZEgineta tradit;acris & abíterforic facultatis. Impofita cum fum fecundum cauliculos excunté luteo palleft verticillis fubinde rubent. radix ex fibrisconftat.- Similibusquibus candidum Marrubiumlocs — fium foetidum : Ab Italis Marrnbiasiro, Marrobit At TER Y M Marrubij genus Ballote eft: hec ti atis, rugofis, ambitu ferratis, pauló maioribus — TUE Vigetac floret eodem quoque quo prius Mar- , Grzcis £a20voc,& uon 7regevov, vt teftatur Pli. E niuslib. xxvit. cap. viir. à nonnullis Marrubia- nis Ccbivarts anon: Belgis (warte malrncuic/frínt^- fale canis moríui medetur, ad quem eius vim effi. — Ccacen — PEMPTADIS PRIMJE LIB. IIII. 91 cacem effe Diofcorides fcribit : folia (ub cineribus co&ta,condylomata reprimunt: pur & vlcera fordida; eodem au&ore. : y pn PUT bak C. I$ L3 De Stachy, || CA. v. Stachys. Stachys Fuchfij. DR S iN i pce eq QA 177225 ) WT 77/708 M* RRvaIiO fimilis& Stachyseft.caules huicà radice exeunt com plutesaltiores,ge- zr, niculati, atque e fingulisarticulis folia bina fibi mutuo oppofita , duriufcula,longiora — — pauló quàm Marrubij,atque vnà cum caulibus candidiora,molliter hirfüta,ac fuauiter odo- rata. flores codem quo Marrubij caulescingunt modo , fcd colore Jutei funt , & verticilli angu ftiores. radix lignofa perennat. z iU as Germaniz ac Belgio peregrina hzc Stachys eft; in calidisregionibus inuenitur. Nafcitur, inquit Diofcorides,in Wa c afpetis. . -. Prater hanc & aliaà Fuchfio defcripta eft. caules huiuscraffi,quadrangulares,duos tréíve — 2, pedes fubinde longi: folia lata , oblonga, incana , ambitu ferrata , vtraque hirfuta,& multó - quàm Marrübij ampliora: floresin verticillis caulem ambientibus purpurei: Íemen rotun- dum & nigricans: radix dura,& fublutei coloris. : Iftud Germaniz haud peregrinum eft: locis nonnullis afperis ac incultis prouenit. Aftiuis menfibus florct;caules fub hyemem intercidunt , fcd radix aliquamdiu viuax permanet. T : ns - Prior pro legitima Stachy habetur , quzc Gracis fimiliter 526: Officinis, ac paffimin- — r. cognita. ud cüm nomen nullum habeat, Pfeudoftachys, ac fputia Stachys venitappellanda; 4. vera fiquidem non eft : Nec Sphacelus(quod plerique fufpicati) quoque cft,cuiusTheo- —— phraftus meminit. EN ^: Caterüm genuina Stachys acris & amari guftus,tertij eftordinis excalefacientium Gale- no.foliorum deco&um menftrua pellit potum,& fecundas : audor Diofcorides. —. Dpeueliffa, fiue Melifophyfe. — Cav. vr. M Er1ssA quadrangularibus caulibus,folus latis, fubnigricantibus,rugofis dE lum afperis,Ballotes fimilitudinem referret, nifi minus hirfuta effet; altior fubinde, &. H 4 fuauiter ph tTIKPIVM Hri$TORI Meliifa. fuauiter odorata. folia fiquidem minus afpera funt, pauloQuc longiora , & Citrium malum re- AA dolent: coronz aut vcrticilli inftar , càuliculos -: quoque circundànt calyces , é quibus ofculi al- V bidi. femen minutum nigficat. radix fibrismiul. ii tis committitur. : jas In hortis fepé Meliffa coliturnfyluis,ac mó- e tibus , vcl aliis negledis fponte nata quandoque SA i» occurrit. Ecvgo quidem loco odoratior ; ná ple- p^" m 3 riíque frigidis graucolentior eft. Seriturautem - £2 fS jS N MANSEA vtiliter, vt Pliniuslib. xx1. cap. x11. citcaa um Cid S A. SV ys alucaria,quz hac herba dabas ,& E tesad fua reuocantur,vt Verg. Gcorgicori quar. | to oftendit: —hut tu iu[fos afDerze fapores, Trita JMeliphylla, & Cerintbeignobile gramen, Floret Mclifl2 Iunio, Iulio ac Augutto: füb hyemem tota marcefcit radice reftibili, quz pri- mo vere noua folia , atq; inde cauliculosproniit, Grecis utArasóQuAMo? , ttg) uA4QUAA0f , ICIO pute Area : Plinio etam Melittis: Latinis Meliffo- phyllum , Apiaftrum & Citrago. Ab ápibusau. tem, quibushzc grata, nomen habet, quz Grz- cis ueMr Grac usMasa) dicuntur: vnde & Apiaftri. vox Latinis: Officine Mcliffam appellant. Pliniusinter Meliffophyllon & Apiaftró dif. ferentiam effe exiftimavit , cüm veluti diuerfa We, Meliffophyllon, ac deindc Apiaflrá iuxtaapum CN aluearia ferenda effe fcribat lib. xxr. Cap. XII. | : : C ac Q uod & manifeftius lib. xx. ca .Xi.vbiait,À- — 7 piaftrum Hyginutm quendam. Meliffophyllon appellare , fed in confeffa d nod effe — Ee venenatum in Sardinia. Sed fefellit Plinium non tam vocisam biguitas,quàm cumalterafi- — militudo.Mcliffophyllon Apiaftrum eft: Ranunculi fpecies in Sardinia venenata, Apiaftel- lum ab Apuleio vocatur. Appellaturautem Meliffa ab Italis Meliffa & Cedranefa : à Gere. — manis Oectiffenfraut: à Belgis &onfilic be grein/ fcfe: ab H ifpanis 7 eroneil, yerua cidreira :à Gallis Meliffe: b Anglis 25awonie. - : E Meliffophyllon autem facultate quidem excalfacit;ficcatQue,vt Auicenna ait,otdinefe- — . . eundo.Galenusait, Marrubio fimile cffe facultate fed ab eo plurimum vinci.Recentioretas — . ynà cum Arabibusac Mauritanis Medicis fingulariter cordi prodeffe, & eius affe&tibusau- — * Ei : .Xiliari atfirmat. iis ; EA m Auicenna fiquidem,libro De vitibus cordis infcripto, Meliffam cor, ait,exhilarare, vitas — - AeésqQuefpiritüs roborare. Serapiopraterhzc & humenti frigidoQue ventriculo prodeffe, - Aca corcodtioném promouere , cerebriQue ob(tru&iones aperire , anxictudinesQue animi & — e follicitudines fugare. : RS A. Ec Diofcorides, Meliffophylli foliacum vino pota , aut appofita prodeffe refert contra idus : : phalangiorum, corpionum, & aduetíts canis morfum: item ad ciendos menfes muliebres: in defeffionibus conuenire: dentes dolentes decocto vtilitercollui,atque hoc ipfum dyfen- E ... tericisinfundi: aducrfus veró fungorum ftrangulationes folia addito nitro in potu auxiliari: ed orthopnoicis verà in delin&u: appofita hzc eadem cum ale ftrumas difcutere , vlceraputs — RD. gare;articulariosQue dolores fedare, . 4 e — De Moluccis , fite peregrini Meliffophyla. Cav. vir. M Orvcc a dux funt; Luis vna; Spinofa altera. S8 | perm Lauis Molucca caules facit complures cubitales , circa quos folia multa, ambiti | D TEE rofundis incifaris crenata, Meliffophylli fimilia : fupra qua: flores orbiculatim ex amplis, , &hté patentibus, veluti acetabulis,excunt, colore candidulo, Lamij floribus fimiles attá- Oeo S pinon Molucca caules fi nilitet multos & cubitales promit, eosáue (ir; uadran- iret Dimitri tritt EHERCiUE - ribusque, ; i » x PE, PEMPTADIS PRIMA LIB. IIIf. 0 Molucca leuis. Molucca fpinofa, Python tA - AM9Mios aa ww Li E ribusque,& eminentes duras, & acriter pungentes fpinasambitu habentibus. A Moluccis Orientis non ita dudum repertis inalis vtraque nomen habet, in quibus pri mum repertz creduntur: Matthiolus(nifi nos piura fallat) Lzuem Moluccam Conflanti- nopolitanum Meliffophyllon appellat. E De facultatibus harum nihil contingit adfctre : funt tamen qui affirmant aducrfus vene- na vtilcs. Md Mono De berba Iudaica. — Ga v. va1r. UE Nr T. D A ICA appellata herba haud omnino tee affurgit nec tota decumbit, fed in latus aliquantulum cauliculi eius defle&unt, angulofi, ac geniculati, quos circundant , prafer- tim fuperiore parte crebri verticilli afperi, & aliquantulum pungentes; é quibus flofculi ex- eunt,vcluti diluté czrulei;aut rubentes, vel etiam candidi,raró fublutei ; circa quos & folia multa;binacontra fe pofita, longiora;anguftioraque quàm Marrubij, nonnihil crifpa, ambi tucrenata;fed quandoque perquam exiguum.radix é fibris abit. Tota virore inalbicat her- ba,& fuauiter odorata ad Meliffz odorem accedit. — In maritimis Infubriz,iuxta Apenninos montes: in Narbonenfi Gallia: haud procul Da- nubioin pratis prope Ratifponam ; tum & aliis multis locis occurrit: Arida ac fabulofa ama- re funtqui tradant. Diofcoridesin petrofis prouenire refert. s: Abaftatis medio víquein Autumnum Nes facit; ^s . Recentior ztas herbam appellat Iudaicam, & Tetrahil, aut Tetrahit voce Gallica : Ger- manis Glibfrant: Belgis &Slibrruft. Sunt in hac opinione complures do&ti, quód Diofcoridis fit Sideritis prima, qua Heraclea, id eft, Herculana cognominatur, cum cuius defcriptione fatis Spoidet : folia fiquidem ci longiora funt quàm Marrubio , ad vnius genetis Q ucrcus accedere non minus, quàm Chamadryos repentis poffunt: Afperitate yero, tum & oblon- giore forma Saluiz fimilia,przfertim ambitu minus ferrata. - n 24 Detcribitur autem Sidcritis ex tribus prima à Diofcoride his verbis: x;4vj?nc, oj d Ted. sideririe XAeias,aróa 501 QUA yum. lupis paaia, vmpmisveg dV erede vd TÀ VeDucqdxa i dhuóc. uuxed- Prime. meo iron, td) Te yea. aua c d dvinay veregyaivouc" amiga quiate 1 gd) ueíCoraz &c.Sideritis, ali- cus accedentia,minora tamen, & afpera. caules profert quadrangulares , ac maiores; guf | non iniucundo , cum quadam adítri&tione ; in quibus per interualla verticilli orbic cud veluti qui Heracleam vocant, folia habet Marrubio fimilia,longiora tamen, ad Saluix,aut Quer- — S Mio 94 $rTrIRPIVM HISTORIAZ |. : Habede deer veluti Marrubij;& in: his femen nigrum. Appellatur autem Sideritis , quafi ferraria,à ferro quod Graciscídesc, quia glutinandis re- centibus ferro fadtis vulperibus conducat, Caterüm herba Iudaica valenter reficcátem facultatem,;ac nónihil cum exterfione adftrin- gentem obtinet:ad cruenta & recétia ferro faz &a vulncra efficaciffima eft. Intc(tinorum ra-- mices hac ctiam citó poffe curari fertur. fluo: à remalbum mulierum reprimit. Nec diffimilia ! his Diof.& Plinius de Sideritide hac prodidere: e Appofita, inquitille , folia , vulnera abíque in- Ay llammationis periculo iungunt. Plinius,Sideri- * tis, ait, tantam vim habet, vt, quamuis recenti - gladiatoris vulneri illigatafanguinem claudat. jN St A De Cardiaca. CA! Ix WE PA on calyces duri ac pungentes orbiculatim caules ample&untur;à quibus flores exeunt ex albido purpurei,veluri Lamij,fcd minorces.femen par- uum ac nigricans. plurimz pro radicibus fibre ab vno veluti capite deícendunt. Tota herba graui fatis odorc prxdita,guftu amaricat. E Ruderibus,lapidofis;ac aliis incultis, & afpe- d V risgaudet:iuxta fepes,& veteres muros fubinde. : Cardiaca. inuenitur. In hortis nimis facile coalefcit. A Iunio in multum vfque Autumnü viget, floretac femen perficit. caules hyeme interci- dunt. radix viuax cft. E Noftraztas Cardiacam nominat : Germani — — JxrtscfperriberGaefpan: Belgafertegefpi: Gal-— h A4gripaubne :: Angli 3yOotfetso:ie : Bohemi. — Crebcnijf. Sunt qui Meliffzfpeciem faciát.Vi- — | detur veró & ad Sideritidem Herculanáreferri — — poffe.Folia fiquidem eius maioraquàmMarru- — | bij,& ad eius Quercusaccedunt, cuiusfoliala- — | ciniofiora, quàm multarumaliarum füunt;fed — cum Saluix foliis nihil obtinent fimilitudinis:. — *& Y -? Habet veró & orbiculatas vertebras,femenque X £3 nigrum. Non raró ad veterum defcriptiones — RE plures accedunt. T E Cxterüm Cardiacacalidaacíiccaordinefe- — — cundo e(t,cum expurgandi;adfttingendi quoq; facultaté habet. Ad cordisaffe&us à nonnullis commendatur;&tantum valere exiftimatur,vt ab effe&u nomen inueniffe putetur. Fertur & conuulfis ac quoque refolutis mederi : obftru- &ioncs vifcerüaperire: ventris tineas ac lbricos interimere: & puluerem herbe cum vinoexhi- — | bitum non modó vrinam ,autmenfeseuocare, — fed & difficulter parientibus prodeffe. a Ad cruenta cadem quoq; laudatur; Medetur & quibufdam boum morbis à nonnullis rufti- .N eiseadccauffifubindeexpetitut, ^^ —————— — í J i i i [1g RUIUJSUHI De PEMPTADIS PRIMA LIB. IIIIL $g De cAtentha. Ca p». x. Pv. vlt goa 5 Mentha prima. Mentha al:era. w.ob- 3: "v Mentha quarta. i 6s — Conwrrv- * : » frw. . ate La E : Lev *OEANS T u ( 2 C£ frs NI des, L^ s. vu bai H t. $. 96 STIRPIVM HISTORIZE Menthafttum. Ox»rvxt s Menthz paffim obuig: ^ quarum plerzque funt Hortenfes ;aliz pro Sylucítribus habentur. - Priorinter hortenfes Mentha cauliculos edit quadrangulares obfcure rubentes aliquantu. lum pilofos , quos conueftiunt folia rotunda, margine ferrata , faturato colore virentia, Flof. culi rubentes orbiculatim circum cauliculos nafcuntur vcluti Pulcgio. radix obliqué in terra fcrpit fibris haud defüituta, fubinde nouos hinc inde turiones promens. Tota herba fuauiter o- dorata eft,& magis procumbit quàm affurgar, Altera nonnihil hirfutis cauliculis fübrotun- dis, & nigricantibus foliis, radicibus proferpen- Y^, tibus, tum & odorc priorem refert : at flores I haudquaquam caulem circundant, fed in fafti- giisramiulorum eminent , in exiguas veluti fpi- cas, aut citius paniculas digeft. Tertic folia oblonga ad Salicis formam acce- dunt,fed candidiora,molliora,;ac hirfutiora:flo- res in faftigiiscauliculorum & in fpicas digefti, ficuti fecundz. ferpit & huius radix, haud aliter quàm primz cuius fimilis. Quar:a longifolia quoque eft, cauliculis,fo- liis , minoribus tamen, radicibusQue tertia fi- milis, fcd flores huius non in ramulorum fafti- gus, fcd per orbiculos inftar prima cauliculos ambiunrqui d:luto colore purpurafcunt. Ex fylueftribuseft Méthis vna,quz Mentha- ftrum etiam appellatur ; longis, quadrangulari- bus pilofis,ac incanis caulibus hac luxuriat : folia cuiuscandida, denfaQuc lanugine vtrimgs pubefcunt : in ramulorum fummo florum eminent paniculz. radix longa , laté inomnem partem ferpit;flirpem facile multiplicans. Huius veró & fpecies quxdam reperitur non modó foliis, fed & reliquis partibus minor; cuius folia fubinde partim virent;partim niuis feré in niodum albicant. $ Seruntur Menthe;& prafertim prima à plerifque in hortis: reperiuntur tamen nonnullz harum in fyluis,& alibilocis humentibus, prope aquas decurrentes,vcl etiam ftagnantes. Florentac vigent Menthz atate, hyeme fol radices reftant: femel fatz diutiné durant, ac pertinaciter haerent. ,, Mentha à Gracis j4vozuoc appellatur , & uU) : Nomen fuauitas odoris (inquit Plinius lib.xix.cap.virr.) apud Grxcos mutauit,cüm alioqui Mintha vocaretur ; vnde veteresno- ftti nomen declinaucrunt: 522; fiquidem fuauis; & 2736, odor. OfficinB Icali ac Galli La- 42 i AN NTISUUDSN ZR Boot MD | tinam Menthz appellationem rctinét: Hifpanis yerga Uueza, i" Ortelaga: Germanis jtutitg: Bclgis fàunte: Anglis fbpnte: Boheimis Rata. Prima à Germanis Syiement vocatur: à Belgis 252upn Bosligbe; Latine qui interpretari vo- luerit dixerit Sactam nigricantem. Alteram Germani frauf biement; fraufi munt/& frauf Patfam/id eft, Mentham cruciatam: Galli Beaume crefpu appellant: Bohemi 95alfam. Tertia à nonnullis Menthà Sarracenica , Mentha Romana, Saluia Romana , aut herba Sande Marix dicitur : Germanis £5alfam 9Xunts/ Znjer froutoen mint; Copitser munt! Citer baffam; Anguftifolia cognominati poteft. Quartam Germani Jrrüfraut,quafi Cardiacam aut Cardiacam Mentham appellant. pu ud Diconde id vor uoc deor, id cft, Mentha fylueftris: Latiné Menthaftrum, — m eo biflacar : Officinz Albam Mentham vocitant: Apud Germanos QBilt.— ks 2 a MR faluatica:Hifpanis Metaflro: Anglis-Doift fBpnte: Bohemis PDiana9Wata. — entha autem cx tértio ordine eft excalfacientium, ac reficcantium. Habet, inquit Ga-- lenusaliquid amari at ima d i & infirmior eft quàm Calami ini ait,mentem excitat,& fapor aui litatem ei iie intha. Menthz odor, Plinius Vtilisautém in primis ventriculo Mentha eft; ingultus , vomitiones, choleras cümacidi : - mali ^ PEMPTADIS PRIMA LIB. IIII 97 mali punici fucco fitit; reprimit & fanguinis reie&iones ex oxycrato , vt Galenus, data : Pli. nius veró,in forbitione.Purgationes feminarum inhibet,& aduerfusalbum ffuorem carun- dem vtiliffima,que fcilicet primo loco defcripta eft.compertum enim eft multis huiufcemo- di luorem huius vnius Menthz frequenti vfu fuppreffum: Eadem fronti aut rcmporibus,vt Plinius,admora capitis mulcet dolorcs:Epiphoris imponitur , & omnibus capitis cruptioni- bus,& fedis vitiis: Vlcera incapite infantium miré fanare fertur:zauribus cum mulío inftilla- tur.Sumitur contra fcolopendras fcorpioncs marinos,& ferpentes : cum fale canum morfi- bus applicatur. Lac coirc,& in cafeum denfari (acefcere,addit Plinius) non patitur ; quare la- &is potionibus additur,ne huius coagulati potu bibentes ftrangulentur. Eadem vi & genera- tioni tefiftere creditur,cohibendo genituram denfari. Refiftcre conceptioni mulierum ge- nitali ante congreffum admotam,ctiam Diofcoridis cft. Mw - - (rat NE : DeSifymibrio. — Cav. xi. X^. Sifymbriüni; SY LvESTRIS Mentha fpecies Sifymbriumn : eft;primz inter bortenfes Menthas fimile ap- | parec:toliacius funt rotüda : caules angulofi,vtra- que obfcuré rubentia: radices late proferpunt;fed ingula maiora;grauius ctiam odorata cft ip(a her- ba. Horesin fummo ramulorum , veluti in capitu- lum ex parte globofum colle&i, purpurafcunt. Inhumentübus ac riguis, vcluti in pratis; fecus & foffas aquas habentes,ac flumina nafcitur. Cum aliis Menthis floret;ac verc rcuirefcit. Bj mwvufpir Grecis dicitur: LatinisSifymbrium: 12» Germanis 9tefimuntg/ QBGaffermunta: Gallis Mez- is^ the fauuaice. memoria proditum,ex coronariorum furculofo- Serpylli,quod, nifi cultu retineatur, in Mentham tranfit. Huiufmodi auté Sifymbriumà Diofcori- /2 dis,& nobis defcripto Sifymbrio,haud parüm dif- fert: Ncque cnim cultu retineri debet iftud; nein QA, Mentham degeneret; fed cüm tota natura fyluc- X ftrefit,etiam multa cura, vt hortenfis fiat Métha, ; non datur affequi, : |J EESTI Sifymbrium quoqueeft , Cardamine cogno- Le IMPR mento;quod iriter Palufires & aquatiles Pempt. CU. LN x fixa quarta defcriptum. me p. AS ORNA N »» Caterüm Sifymbrium Menthz fylueftris fpc. Tg] jh » l) oV (JN. cies , calidum ac ficcum facultate eft non minus dy "I i quam Mentha:odore veró etiam vehementius. We mers divo oido Cómendatur ad eadem;ad qux Mentha, tum & ad apum & ad vefparum i&us. V (us autc cius in medicina nulluseft;jnon deficiente Men- tha;quac fuauior ac naturz: humanz: gratior apparet. | ae Calamintha mbntama. (2 AT. X DE MON wor e '"ArnAM1INTÀH Diofcoride audorc tresfünt: Vna montana: Altera Pulegio fimilis: — Tertia Menthaftro cognata. UE Montana humilis eft herba;raró pedis altitudinem excedens,in multas alas diffafa;furcu- li quadrangulares funt,& veluti genicula haberites;é quorum fingulis bina folia fübrotunda; Ocimi.ac Mcliffophylli minora,tenuiffima lanugine vnàéum coliculis hirfuta , ac modice incanefcentia,& fuauitet odorara. florcs fummas exornant virgulas nonnihil purpurafcétes: femen fuccedit nigricans. a valdé fibrofa & reftibilis. QN Et : Montepamatátqne àn ipfis vmbrofos & faxofos cliuos: Italiz, Gallia, & Hif; paniz com- luribus] racism facillime ferit. Wr m : * Viget a'ftate,ac feré toto anni temporc:à lunio in Autumnum flores, fcmenduce perficit. Ka?apíUn à Grzcis dicitur quafi elegans aut vtilis Mentha. Latini nomen feruant, Apu- Eft veró & aliud Sifymbrium à Theophrafto ,.2" ociscüim & alibi repetitur: transfertur quoque ad hortos,in quibas feliciter adolc- I. farine rum tenuifoliorii numero, cui odor acrior quàm /s- E »8 Pu PRPOPUQWOTEUTSORTM ; | Apultius Esbiébdasfditsnd: leius etiam Métaftrum perperám vocat, & tomi. notatur. j 1 na fingulorum intcr fé cófundit. Montanam Ca. lamintham Officine Calamentum , & fübinde Calamentü montanum appellát: Galli Ca/asegg, ' Eftautem Calamintha hzc in mótibus proue- niens guftu feruens, & acris,calida;ac tenui effen- tiaficcaq; ordine quodammodo , vt Galenus áit, tercio: Tenues humores digerit; craffos veró éxté- A^ nuat,acincidit. Proinde intra corpus aflumpta; AF cum ipfa per fe, tücum mtelicrato perfpicuóex: " , calfacitfudorem cit , omned; corpus & digerit& X exficcat : febrium rigores per circuicum repetétes 2 tollit.quod &preftat oleü in quo incocta;toto cor. SF (y 3 pore cü hoc inücto;adhibita frictione haud fegni, Ky Decoc&tum cius potum vrinascit,menfes pellit, M I q. dETEM T, T ». i Ictericis prodeft ; vtpote Iocinoris, ac fellisob- 3. ftructionesaperiens & expurgans. Przfumpta in vino venenis refittit:potaaut im- | pofita demorfis à ferpente opitulatur: acccnfaaut. | fubftrata (erpentes fugat. Eo Suggillata rollit,& atris cicatricibus candorem - reftituit: fed ad talia recentem magis. quàm refic- catam (inquit Galenus)adhibere preftat; /—— 7. 7 1 "WO HIS Ug NW 2o Lumbncos& afcaridascum fale & mellepot enccat: eadem ratione & auri vermes füccusin. fufus. Plinius füccum naribus fupinis inflillacunt r "fanguinis osa filtereait : & radicem Pyme: TH E. Diofcoridi inutilis) cá My:ti femine in pus y pido gargarizatam anginis mederi. Hc hiadieisims ponitur;humorem fiquidem cx alto uocat P ticulum totumexcaltacit. Paulus ZEginctactiá. f. coxatrü dolores abinferioribusiniici refert : Bon etiam elepháticorum cfitata remedi( cft,fi (qu Se. liajinquit, frequenter commianducata S RN S. defctipta, quz non modó maximé digerit , fed & fem. Ace vitgimbus , quibus muliebria non facceduntvti e. A o liter exhibetur, vacuationibus premiffis;térà T VS Aa fiquidem fucceffu citra omnem violentiani: Nl » 7 vllam moleftiam menfes promoucet. d LEN : QUAE srpsrlinoi onus y NIBASES S M : 77 lispurparetapparéüt, radi Sbrof efe "1^ Nufquam pure e PEMPTADIS PRIM.É LiB. IIIL 9 » Nufquam frequentius quàm in agris,prafertim quando vcl demeffa feges eft, vel cm re quicfcunt:reperiri tamen & alibi contingit locis apricisac Soli expofitis,quibusgaudet. 4Eftiuis menfibus vigetac floret hzc Calaminthz fpecies; füb Autumnum colligi poteft, Calaminthes fpeciem effe haud ünbiüti Diofcorides Pulegium ait fylucftre, ac 9 Aí2ír& a^ efar dici: Latinisveró Nepetam: (Officinz aliam Nepetam appellant) Apuleius cap. 94. Minthen agrian, Italis Nepetam dici tradit:Germanis QUifbt yolcij: Bclgis Tbilbe mmte/ wilbe palcijt: Gallis Peudior faunage: talis Nipotel/a : Hifpanis Xeuada : Bohemis Starulfa Doiuj. Facultate autem & calida quoque;ac ficca;& haec Calaminthes f; pecies eft. Eadem qua fuperior praftat. Eft tamen hiec minus potens quàm Montana. Galenus velu- ti efficaciorem reliquis, Montanam etiam pratulit. De Cattaría berba, [iue Calaminte tertia. Car. XIIII. n Cattaria herba. Catraria folio longiore; C ATTARIA herbain altum affurgit: caulespromitcubito altiores, angulofos, ftriatos, ok folia latamarginibus arcnara Mebfophyl zmula, aut Marrubij fimilia; fed longiora. Flofculi é dilute luteo inalbefcüt;parcim fuperiores virgulas ambiunt,partim ipfo faftigio in fpicam aut paniculam digeruntur. radix multifida confibrarur & percritiar. T ot herba vnà cum foliis ac furculis mollis, ac incana lanugine pubeícit, minus quàm Mentha- ftrum ,odore autem acris & caput feriens:fapor fetuiduscum amaritudine nonnulla. .——— Nafcitur circa margines hortorum ac agrorum, fecus aggetes,fcrobesac vias: humidum ac vliginofum folum amar: transferturad hortos. — Aden srl Huius & alia reperitur fpecicsfolio longiore angultioreQue;colore veró mintsalbicante; tculiquoque huius quadranguli;flotes veró copiofiores,ac colore € tubro diluto purpurco ad cztuleum inclinantes, exiguis notulis purputcis refperfi; odor huius vehementior, at "Pa Hifpaa reperiri ac fpont? nafci fertur | In Hifpaniis hxc iri acfponténafcifettur. — : Virent Cafratiz moxab ipfo fete: Iulio ac Augufto flores proferunt. ^. SE PpUER Recentior ztas herbam appellat Cattariam, & herbam Catti,ex co quód feles(cártosno- minant) hae vnicé dele&entur;odoris enim voluptate capta:;huic pa fefe affricant, 71 —-— : & E *- $STIRPIVM HIS 166 ipfa volatantur, iam & m loda dei pa lin Porc dl Officinz Nepétam appellánn[ed Nepeta propid(v vt t cipümus) Puig eit tfy lueftze, Catoi in libro De re n. nc rendum, Ger. $5 perqui manis hac .&acn mung: Brew atte tvutjt: d ris 3Phepte: Italis Gattari 74, fiue Herba gatta Hifpanis yeraa Gatera. Gallis Jerle d 4e chat: Anglis €attís Mente Hidieonis focumijd | , & quz aliz Calaminthes ea. d epe poteft. jg d i li, & vteri dolorc: 5, ac morbos cx pituito. fi icd ier MA ex flatibus natos. R »àc pratcipita- ;cuscum vino j s fübinde confert. Ada &ad Pul & 2M De Millefolio, fie Achilfea, Cárb. xv. Millefolium fiue Achillea. PEE ud Papae fiot P p 5L. aad P h d 2 d T Ps ^ a NO Mi Iri i o L10 fcapi fubinde complures füpra: cubiti altitudinem safirgun, teretes, Sep. Me Miel fingula Hf tenuia Corian. PY E ta;ac veluti epluri- : bellz orbicula vo Tae 1:1: ? eee ME dé iE dubed 3 rpurei. radices fibras dé» — munem BECUAURDANE mes cand I 1 iu TA xa wxLSUTER i folc osi feq jac bortonim margine Achillea , eid non rain 1 n (e. p tieni Millefolium sprcllcur Diofcoridisef iboen &C d vA Deioc adipi: |. . vellucecla Inuenit hanc 1 Diofcoridis delcription, : uxobi Achilleios c (inquit Plinius lib.a y. *Cap.. E) Achllsdiipulus Chironis, id Ami iden Dc meld alij Si ideritim ; apud nos Mi llefolium Ocant. Sunttamen & — ' lationes adf de quibusalibi, A ulei k EN periode duced inter nomenclaturas nothas apud Dio (cof Aot We Superiitin Veneris cepas ia i^ semen , aguarmi: Latinis Militaris 41M Fi wt - TD NAMOMATTSNERSENTR COSS 43 VN SCOTI ww D» 7: PEMPTADIS PRIM ET Mill-£oh 1 'ti S Chiliophvllos '*. ^. & v T 1 ad AP 5 exa " Ll LS x NA T N S ; ww j^ « 3 É P 7. m 7 i 7 zw SN ") RN ; x e E | JAEN NEMUS .) vid Opny1los. rif A atate Camas: (hà llant fjarffaroe/ frbarjfrip b, Rab Le. cruor: Itali d alli Mide- Z2. Jj. A 1 " dar J - Achillea auté, Galeno e S ones Si- p MAS I ] JL I-n 4d : : cet, & mediocriter fri crim adftrid cxupcrar. Trita coma cruenta piis NU ab inflammatione tuctur : : fanguinem vnde- quaque profluentcm ERE Vitcri se. in i vellere oppofita fi fi füt, tum & infe bus mu- dene vulisin poc ia Hi ,Cc prx ze ume rysrenria denim dA! 1 5 De pn io minore, [iue 8tratiote Chilia- AP. XVI. INvs lefu ceu ftirps eft , vix dodrantem alta , cuius fcapos conueftiun t oblonga quidem, fed exigua lolo à lateribus t E ud- hsila sd: 1 f tos colore (vt c. cupdeds apud Bclgasvidere conti- git) lutcos proferunt. tenues fibra radices funt. T* 20 1 M ] [7^1 ,& fubi s i L^ o Lii». £u "m Stratioten effe Millefolium »qui Grace se miózuC os 1 ptio (ats oftendit: pond Saltitudo (ri Exi: ais de. fcribit: dirae a vt vulgaria habent exemplaria. Andreas autem Lacuna ex veteri codice ad dit, e Jxea,id eft lutei coloris. Recétior etas Millefolium minus, ac Millcfoli ülutcum m. E/ — de quo inter aquatiles füirpes Beide KK quar S à cer NER BIDEN nonihi quoque adítriQionis habet. C... : "rnc Ad omnia fanguinis profluuia fi eost vtilis eft; & ad recétia vetecáque: vlcefa foli up fiftulasait ^ d ii De Ofjride. ^.CA9. xv A & multü qe Ber hetba | pts altitudo eius bicubitàlis , vcl al- tior:color dilute virefcés; capi fi (jue potius virg nguít 2, tenuia vcluti Lini: fores exigui , racematim fc» Daruuim ,4€ nigricans fibrofa radix. * Plerifque Graciz locis fponté prom Italos,tum & alibiin iu S ac viri feritur, "A 45 i, SQUE i ME r milia;/humi (parfa: a, his ec exeunt oblonga,mareinibus profundius inc;fa, Etucz fi- 192 6ÉTIRPIYM HISTORIAE | Jftate viret ac viget: fub Autumnum femen maturatu ^ e NS Apud Italos Be/uedere:1n Gracia modó aue dicitu » voce uS. t ES nguillar; olim ócdgsc: Latinisquoque Ofyris. Kopfiutarrat id efbfcopa: ex hac o E eri 4s " , & nünc plerifque locis iunt. Ofyridi autem, Galenusinquit , amara ineft e itas; x o ) rucions expediens facultas; quare & iniocinore confitentes obftrudiones adimit. Deco&dum eius epotum arquatos adiuuare, Diofcorides fcribit. De Parictaria, Car». xVIiII. Parietatia. Rvr1cosA ac cubiralis herba Parietarig | eft : cauliculi ciusteretes, leuiteré virore ru- , f c bent: folia Mercurialis,aut potius Ocymi maio. Ae «Q9 « ra,acuminata,hirfuta: flofculi minutiffimisfemé 2-97 in capitulis lappaceiscauliculos ambiés afperum, pratereuntium veftitui ad harefcjc: radix fubru- bensfibris nonnullis capillatur. Nafcitur iuxta muros,parietes, fepesinrude-: ribus,ac fubinde in vinctis,acin ipfis muris, Maio menfe exit: Iulio ac Augufto femé pro- fert: radix hyeme fola reftat. y 0 Parictaria ,autcorrupta vocc Paritatia vulgà appellatur,quódin parictinis exeat;atque eadem excauffa Muralisà nonnullis: Muraliü veró Pli- 7 nioac Celfo dicitur: Grecis eft £aZ/vn& zepd fuor; eft vero & alia Helxine cognomento Ciflampe- 7 los. Perdicij nomen à perdicibus accepit,quihac. fubinde vefcuritur. Diofcorides, Plinius,& Apu- leiuszzpbiriorquoq.appellant;differens camenab; Zw aliis,de quibuslib, 2. huius Pemptadis. Reperitur veró & V rccolaris, V rceolaria, ac Vitraria dida, : quód detergendis vrccolis vitreis polleat : Extát veró & ciusalia nomina, cüm apud Diofcoridé, — ac Plinium,tum apud Apuleium,vt,odvp?ngfteg- 3 xAeia.i.herculana;ósiem d^ p/a , 3240 2dyory goAut- ^ ( T. vupocs$A&rnc aut Alitis, dueAE/vn, dDzivn, duopym, A, à d AES -" ) CoUxóTa [a do uaxoC, uia 7T&A0y ,XiTTÉUTNON, ez E SN i 226 2d 6» MEA 3 d €—À— s, ARS | exaTerz yo: Germanis &ag vnb nacbt/ Cant Ke ASA MN J'eetere Éraut; SOaurfraut: Belgis paríetarie/ laf ttujt: Gallis Parzetaire: Hifpanis Yerua del muris — 5 A 4] I, impofitam fanare ait eryfipelata,condylomata, adufta, incipi-. uffes huius fucco adiuuari ;contra inflammatas confilla$ — olorescum rofacco infufum lenire. care aiunt: herba folia inftar ; i i j & Maienibus locisimpalio PHE cum amygdalis dulcibus beu pubi, -quifoliacum vino,& quide i adem nonnihil contuía & confticata rece primunt,& vulnus ipfum nti vulneri impofita , & fanguinem füp- — glutinant, fi triduo non permutata finantur. d AsrOR 1 x buie ini m M AEC Cir E : - uiüi-foliis&milibse C 1. CO culi tenues fubinde plures affureunt in al doquedi- - li Merge ai geinoribusadnatis circa quorum faftipia ordiüe diget exigui lofet- 1 Ti paruz;planz aneulofz iuxta pediculum contractiotes, burfzcu- - iuídam z x D : x " «o2 P. up rins bei ce PRIMJS LIB ItIr. 164 P EAS; Paftoria burfa minor, ien SU s NW m B AT SN da) A iui END iufdam exiguz fpeciem referentes; in quibus femina. radix oblonga, cádida,non caret fibris; Secus vias, locis defertis , & incultis, ac in ruderibus vt plurimum fponté prouenit : & quandoque maior:fübinde veró minor & omnino exigua. Floret,viget;ac femen perficit tota zrftatc. vit: un Vulgó Paftoria burfa;vel Pera paftoris: Germanis Cdfel/vel & efcbeffraut: Belgis a6orfeheng ttuit: Gallis Bour[e de paffeur,ou berger. ^ jo Refrigerans autem temperamento ac reficcans eft;& facultate valde adftrictorià. - Sanguinem vndequaque ruentem füpprimit, fiue fucco aut decocto eius poto , fiue in ca- taplafmate,balnco, aut alio quocunqué modo adhibita. Medetur & dyfenteriz in enema: tc. Cruenta vulnera ad fanitatém perducit : incipientibus inflammationibus , ac omnibus qua.reprimi ac refrigetari defideranr, vtiliter adhibetur. De Perfoliata. Cat* Xx. 4 C A VLICVLVY S Perfoliatz gracilisyteres,& glaber, pede altior, in ramulos diftribuitut: quosfolia fic ambiunt, vt medios ample&átur accircumdent,lara;Ixuia;glabra,venofa, diluté virentia:vmbellz in faftigiis,é quibus vnà cum foliolis exiguis flofculi tenues, fublu- tei; fccedente femine fubnignicante, maiore quàm Pulegij. radix vnica; candida, paucis fi- briscapillata. : " í - : E B .Nonnullis locis in aruis, intet fegetes fponte exit ; nafcitur & in pratisac iuxta agrorum margines in Italia,Germania & Bohemianon infrequens,alibi in hortis feritur. Iulio & Augufto precipue floret:ftirpseftannua;quz femine perfe&o intercidit, Perfoliatam aut Perfoliatum ex €o recentioresappellant , quód coliculi per ipfa ttánf- eant folia;ipfajue penetrent: Germanis utcbmacbf & 9 ; Duertoas Beleis: Gallis Perfoliate : Aüglis € fozotn warc. M * . Ad hanc veluti congenerem à nonnullis referri contingit, qux Vaccaria dicitut : affi d so hac füpra dodrantem teretibus, geniculatis glabris ac rotundis virgulis,in alas diuifis;é quo- rum articulis bina folia oblonga,lzuia;acuminata,fibi oppofita , bafiita coniuncta, vtvnita — appareant: eminentin fingulis virguliscapitula membranisconte&a, haud diflimilia Lych- ^ I nidis P TORIA wr RRIYM HIS ira: STI Perfoliata, Vaccatiá, à ys A » SNL DAE t pm - 21$ .4 220 j - * » rj 3 1 Apost -— nidisfylueftris, fed minora;in quibus femen perficitur gum ;feré vti Melanthij, flofculo antecedente tenui ac rubente. radix in fibras aliquot diuifa. Tota herba adco diluté viret, vt fubalbida videatur. Et hac plerifque locisin aruisreperitur, przfertim leto ac reftibili folo.- A Solftitio xítiuo in Autumnum vfque flores, ac interea (emen perficit. Vaccariam appellant: Perfoliatam rubram nominare Geínerus maluit: Tamecnemü Va- lerius Cordus: Hallucinantur qui Glaftum fiue Itidem cffe ,autcius aliquam fpeciem iu« dicant , ad tin&turam fiquidem inutilis , multà minus cxrulco inficit ;quod Ifatis prarftat. Sed ad Perfoliatam redeundum: Modicé calida, pauló veró amplius ficca hzc cít ; vtpote nonnihil amaricans & ad(tringens. Inter eas numeratur;quibus folidandi & ferruminandi Viscft.Datur decoctum aut herbae puluisru; ptis,& ex alto delapíis: ad ramices inteftinorum, P puerorum commendatur; horum etiam prominentem vmbilicum , rccenscum - arina & vino tufajac cataplafmatis modo impofita,reprimit. Strumas etiam hoc modo ad- 2 ' — hibita refoluir. * * d . De Pimpinela fanguiforla, — Cav, xxr. ' s IrrinT non im hzcab ea Pimpinell jQua & Saxifi : llifera: : D Suntautem hi sis :mpine/aquz & Saxi per qua inter vmbelli » huius, do genera ; Vna minor , vt plurimum horten(is; altera maior tota natura fylueftris. « 1. BM oicen enfi oblonga,ex pluribusad vnum pediculum congefta,quorum (ineularia füb- quanta mftri "EI i hirfura: inter hzc caulisnon omniiofoliorum vidus AR AL LECEICUS;1 f) Curus liScanmir l ! i inde angilofaproferunc femina fimul confsrca radix lebe s PUIpureos E is xem aliquo tefett modo. : E e pat ibusmaior folia ampliora maioraQue quam fuperioris:caulis]oft« [deer oicubitalis;capitula maiora, obícuré Purpurefcentia: oe: quoque angulo- i — Exit xior Pi : itl là muib (d autem Pimpinella odoris eratia deftituitur. s por rimpaclla quibuídam locis alperis , pctrofis & moritofis , vcluti plerique E - ^ Bohemuz, $ ] 4 3 [ [ t PEMPTADIS.PRIM E LIE. IlIl —— — 40f Pimpinella fanguiforba, Pirpinella fyIueftris fanguiforba maior, JA » S ed : e$. - p Le N UT - . 4 Z &- SN EA ^ E N Sé. " Arcs NEL E E ESSA JANI RSS T MUMES, qe /54 2 ZA M A DET R*» [7 l E A Aes. d ^ Bohemix , Germams ac Belgij locis: In hortis quoque frequens feritur. Sylueftris prata ac paluftria magis amat; & non modó in Belgio, fed & in Germania,Bo- 2. hemia,Pannonia vtraque,& in aliislocis frequens. Pimpinellam hanc recentiores appellát, & ad differentiam altetius Sanguiforbam,quam- uis & fcorfim Sanguiforba & Sanguinaria nuncupata reperiatur. Gefnerus Peponellam dici maluit; à Peponum ,quem refert, vt diximus, odore : Alij Pampinulain , aut Bipennulam , plerique Solbaftrellam nominant:Germani.folbleefraut; Jer (bots bartlin/ £Blutfraut; 0c- erlfraut: Belgis Dimpinrlle:Gallis $2z6uz/rbe : Anglis 29urnet, Cum altera Sideritide Diofcoridis conuenit;folium (& praefertim minoris) quod fcripfi- side musex mulusambitu ferratis conflatum,fimile cft Trichomanis,quod ex Filicum cft gene. ^""e 1e,& dilesov quoque appellatur: Semen angulofum rotundius eft & durius quàm Beta: re- - fpondent &reliqua;ac fimul facultates, vt ex ipfa Sideritidisalterius defcriptione fatis mani- : feftum. Ait etenim Diof. hanc habere ramulos bicubitales,tenucs; folia F ilicisytrimque per. margines diuifa;in fummo virgularum tenues & longas apophyfes , in quorum faftigus glo- bofacapitula;in hisfemen veluti Betz,fed rotundius ac durius. Poteft veró & cadem hac effequa à Plinio lib.xx1111. cap.xv11. Siffitieptetisin Perfide sipieri- nominaritraditurquoniam hilarentut ea.Eandem & Protomediá appellat, ac Cafignetem, "*- tum & Dionyfionymphadem,quoniam vino miré conuenit;cui quoque hzc Pimpinella,vc diximus,füauem gratiá confert: Nec repugnat quod de Sideritidibusalio loco Plinius: Non raró fiquidem cuenit,vt de eadem ftirpe fub differentibus nominibus diuerfis locis agatur; - quod tunc citius acciditquando ipfis fcriptoribus ftirpes non fatis notz funt : veluti Sideri- tidem Plinio non fatiscognitam fuiffe , vel ex eo apparet , quód non nifi aliorum de hac fententias adferat. s dicod dob aiino i déqa. .. Caterüm Sanguiforba Pimpinella aut Peponella ptzter eximiam reíiccandiac adftrin- — gendi facultatem , refrigerat quoque mediocriter: Habet veró & minor fuperficietenus quandam leuiter odoratam & temperatam qualitatem;quam in vinum iniecta deponit: hzc nec aridx herba adeft;nec fucco aut deco&to communicatur. ftyto jn Ad vulneraautem Sanguiforbz vis fingularis eft (quod & de Sideritide altera Diof.) &à quam- 108 : $fTIRÜIVM HISTORIE quamplurimis laudata: fanguinem fu pprimit (fanguiforba inde nomen accepit) zqué intrà ac foris adhibita. ; Daturautem vel fuccus,vel deco&tum, vel ipfius herba foliorum aridorum puluis; fori. fecuscontufa imponitur, vel aliis externis remediis admifcecur, Ventris fluores, etiam dyf. ' enterias fiftit : ad muliebria quoque profluuia plurimum quoque efficax. Editur non infüauiter in acetariis minor, quibus ad hilaritatem facere creditur, veluti& in vinumconic&ta,cuigratiam quandam inter bibendum conciliat, y^ : DePbhalangio. — CAP. XXII ET. Phalangium tamofum. Phalangium non ramofüm, L L— i d / I. PB ALANGII graminisinftar angufta AS folia, é i j | e fam gufta olia, é medio horum teres affureit fcapu- s oumalis Uoc uie in quibus candidi fex foliorum, Runiuibus dicoos Es mediis OBIEE NGA E 3 ae ce minora,Lini valuulisfimilia, perma- CUCICACETRL IL CTÉS partes ehiicunt;ierben veró in his nigrum,vceluti M T ct. inde tamen ngulofam radices tenues & oblo. grum;vcluti Mcelanthij,non per* 1 aenanguiotum. es tenues ngz non deftituuntur tenuib is. : Ri e Dur A foliis, floribus, femine & radicibus milis, (ed caulical à duci Tlbisctere ibutus : flores ordine digeftos profert , Antherici feró modo, E $ nter Phalangij fpecies ànonnullis quoque refertur Afphodelus minor quem inter AC | Iulio ac fübinde Iunio vig ; x Dal yy. : .Vigent flores; Augufto femina perficiuntur verà haud E er passim: :ànonnullis Phalancites ab effectu: appellatione Je teft: Italisdici ! m ; nam ex Acanthón, fiue fpinarum genere haberi nonpor - : Eftautem Phalangium, C : folia femen, ac Le s Owiteiah. a Terum, & deficcantis facultatis: Huius "tominaparentibusfucarmereDio(rradit, — ^ m TAa | | | 1 El 4 De Plar- d 4 4470 PEMPTADIS PRIMA LIB. IIT. Mtfp Lou oC 615r í De Plantagine. C 4 7. Plantago maior. 107 XXITI US0RCRA . Plantaginis maiorisfpica multiplex. YT AMI r n $ | NN M SW n ESSA L NS ut SOS 7l t "Nw. SU m Á V UN 4 vl le , Ue TN /n MA M NU Wo. jo Wi N Vj n Qu) mo it "T Ue Vin U Y 1a T hr GEM " Ü SM à ü CONT "n SNNNNNNY : disse RN - C EPMMESN NE ZZ um, QC 2t: ; i Á ! mA u d» ^ LJ " ^ UN E52 1253 Plantagominor, | . D 121102 :539l cca MEHE HUN c VIN AN. " .1adgd aoi ID V XXI / id utiobiv 2-2 MU A à AN IV topo É OU MIU iii ERE A * TM t (49: :aurmier 5, coudid 191: 2484] V 9s 7111051. TN 36151 : PraAx- ; "t use d : Eee i09 TEL 3 E E 3 i $TIRPRIVM HISTORIA Plantago anguftifolia, 108 LaNTAGINIS genera Diofcoridi duo; iorac minor:Pofterior ztas Mediam obfer, uit: Anguftifolia deinde eft & quedam; Ne Plantaginis generibus aliena cft herba ftella di &a; omnes hz radicibus foliatz. Quz autem in riuulis , & fcrobibus aquas habentibus nafcitur, Plantaginis aquatica: nominc , inter fui generis aliasaquatiles venit requirenda. Mauori Plantagini ampla , lata , lzuiaQue fun. folia, Betaceisfere fimilia,fed tamen minoraner. uis diftinda, ac quidem feptem : inter folia affur. guntcoliculi pedem altijrotundi,lenti,nec fran taciles, fübinde nonnihil rübentes; qui à medio ad faftigium v denfis minimis herbaceis of - culis fpicato ordine, ac deinde exiguis cóueflig. | tur loculis; in quibus femina parua , colorc ot- dentia. radix breuis , fubinde digitalis craffitudi- — nis, vc] tenuior , candida, multis tenuibus fibrg - capillatur. ; C Huiusfpecies quzdam fpicas profert, ex mul. tis feré àcinnumcetisaliis paruis multiplices. Item & alía, cuius breues fpicae multis ade) foliis conueftiuntur, vt herbaceum florem, mul. tiplicis rofzinflar, den(itate frequentiaquefolio- P». rum referant. Z J . . . . * e 2. : ; Minoris Plantaginis angufta funt folia, digi * à tum aut fcfquidigitum lata;paucioribus neruisli-. rata , nonnihil pilofa , pediculi tenues , angulofi; | fpicz breuiores,molles:candidi àc lanuginofi Bo- res. radix albicat non abfque frequentibus tenuiffimis fibris. ? Media Latifolia quoque eft, fed tamen quàm maioris minora huius funt folia;latiorave- - 1, fed non raró breuiora quàm minoris, fubinde quoque albida & molliter hirfuta: coliculi verà Roresáue fpicati,molles ac candidi. radices fimiliter fibrofz. 4. Anguftifolia Plantago foliiseft & oblongis & angultis, craffis interim: pediculi verà vnà | cum fuis fpicis ac loculis,maioris Plátaginisfpicas emulatur.radix medioctiter craffa &lóga. Paffim obuiz Maior ac Minor Plantago: Media in Germania abunde frequens: Angulb- folia tepertain maritimis,ac iuxta uuiorum ripas.quas quandoque falfa ac maris alluitvn- da:Quz multiplici aut foliofa fpica Plantagines rarrfünt. —— - eitaustemporc omnesconfpicuz. atque vnà cum fpicisreperiuntur : h olxseftant - radices,haud eile pereuntes, : Z ; : Er veros d E is Plantago Grecis A pity Aveosocjd efb;agni linguazité & doresoc, ceo a roc, ovde SC HU d de d eiii rj unequianomindiagDticitg Latiná feruát nomen:]Italis Pjz£agimtoplat- t Ppanis LUaztém,T amehacem:Germanis qoearicb/ a 1 is tuccfjbne/! gieblabt: Gallis 7/457 ajp: Anglis siste Bohedi. d A figumge pai / L^ Nequealiz maioris Plantaginis extant appellationes, nifi quód quandoque Rubra« 2. .MinorPlantago mrásoeoc fiuc Ioiameaerd & Laiétola fib Káüceolati Germa ec scans Gallis Lazceole: Belgis gontg ribbe: id c(t, Cofta canina : Anglis iiit latur. [Be ED Media Plantaginis fpecies media nomen habet SN eue NS c ^. ngufüfolia Plátago & füi retinet:N ^ N- c rl —.. . Plantagoauté, vt Gal.iit, mifla inis,de quibánfen. - crum etiá quoddá cerreum ficcum ac frieidiá: Ad vlcerare SES sig Bux iu igidü: Itaque E PEMPTADIS PRIME LIS. IIII. roÀ De Herba Stellafiue Cornu Ceruimo. Car. xxriiri. Hetba Stella,fiue Cornu Ceruinum. Serpentina Matthioli. EAM A d GAP, NU 3d x . REM D* à w à / bs , 3 W . a Tx V j Nes i Q3 A LM A I7 M N ; — —— 177 Ai &— Sc S zem E d S | ^ n | )/ OMA ( D TERRAS Coronopus ex Cod. Caf. A D Plantagincs accedit Herba Stella ap- lusà medio faftigium vfque flofculis , deinde . feminibus grauidus, inftar fpicze maioris Plan- taginis,quam proxime , tametfi minor ac brc- uior rcfert. radix oblonga,renuis, albida. | | Nafciturlocisincultis;aridis, arenofis, fecus ^ vias: In Italia, Germania vtraque, Gallia, cum a & alibi frequensreperitur. Seritur quandoque Jm. M inhortis vbiampliter luxuriat. - "A S E ruMpDun nib Plantaginis,tempore . confpicuz. Matthiolusaliam huius refert fpeciem , di- lutis, extenuatis, anguftiffimisQuc foliis , humi -. quoque procumbentibus , fapore adítringente: fpica Plantaginis ac Stell herba: radice tenui, oblonga,lignofaQue. 7^! :Hancincollibus & fabulofis ait naícilocis;. - & quidem in agro Goriuehfi,haud procul à So- titi) luminis ripis;Lobclius & quandam mini hiat 'mam adiurigit przccdenti fimilem; fed colicu-: ab mie 'lisadeó-breuibus, vt fefquiunciam non. füpe- dS. 7295 . . fent:quani aitin altis montium iugisin Nar-: (EX. — bonenfiGallaiàfeobíeriatam.. ^5 7 Co We s co Priorem Herbam Stcllam non. pauci tiomie: i: K pant: Qoae —— ET iL io tur:eft & After Atticu STIRPIVM HISTORIE $ Stellaria. nant: funt & qui Stellariam nuncupent; Stellaria tamen & Alchymilla à r ecentioribus dic. Dicitur veró & Cornu Ccrui,quód foliis ramofis ipfius cornu ceruini prz fe ferat fimili tudinem: à Belgis vulgó Bertshooren/& alicubi drauinne & d5rauinne cruíjt, id eft, Cominifr, herba: Hifpanis Gurabelba: Gallis Dept au chien:Germanis Crapenfüfs quod illià Leonhar Fuchfio putatur inditum,quód Coronopum Diofcoridis effe 1udicaucrit, veluti & nonni]. li poft eum alij.»oeovó7ruz fiquidem Cornicis pedem;id cft raizenfüf (onat; non tamen hac Diofcoridis woezrózovc cft. Neque enim oblonga herbula , nec vllo modo T pit , viticulofig cauliculisdeftituta quibus ferpat : folia tantummodo per terram fternuntur. Coronopusautem herba exigua oblonga,& ferpens,vti Diofcorides & Plinius teítantur. Atque hanc obcauffam Herba Stella ne quaquam pro Coronopo à nobis haberi potuit, C» — Quódfiveró & fidesiconi habenda,qux in Codice Czefarco reperitur , longiffime diffe ex Codice Cafareo. dit.Cefareani autem v tiffimus Bernardus Paludanus rens Herba Stellaà Corono eteris manufc po eft ; Depingitur enim in hoc Coronopus tenuibus ac viticg. lofis cauliculis,& recuruis coruorum pedum digitos referentibus filiquis,vt ipfa figura offen- ripti codicis fidem nobis afferuit doGtiffimus ac diligen qui huiufcemodi Coronopum,qualem icon cxprimitj fe vi. fum ac repertum haud longéà Tripoli,& ad radices montis Libani nobis coram narrauit, Sunt tamen inter reiectaneas Coronopi appellationes conueniunt,vt funt Z/44ovoc, fiue Harenatia,4c jor, Sangui ftella: (iue aftri modo per terram fpargitur: & adueríus fanguinis quafdam profufiones per. tilis. Sed nomina quzdam pluribus pibus communia haud rarum cft reperiri , fubinde e etiam diuerfarum flirpium voces inter buntur; vt alibi oftenfum eft, 2. . Alteram herbam Matthiolu quznon perperá Herbz Stell. naria, arenofa etenim loca amt, confunduntur , przfertim quz inter nothasaffari- sSerpentinam vulgó à Goritien(ibus appellari refert; acfu- petioris fpeciem effe exiftimat; quantum veró conueniat cum Anguftifolia Plantagine , aut De Corzu Cerui altero, fue repente, ( On N Y: Cerui re tesneque vnquam à tetra fefe atro]len re. tia Herba: Stelle fatismilia (ed minora se lere Du:feminum conceptacula fabf. | tenuis,candida jinaltumdee ea E tt ccm A z Cornu Cerui alterum repens. Cas. Xxvy.. L £N pens à fuperiore herba differt, mox etenim à fadice e&nueg. ramulos 'promit complutes;oblongos, in diucría tendentes, ac humi repere a liola oblonga ;aciniofa,& adnataht - milia/fed minora ac leuia. fofcul; candi di exigui é foliorumfi 13; in duos finus excu berantia. fà Neperimur incultis &&atenofiglóeis non rra euo. m iud Au COR 24 tabanene £i» Don raró fecus vias;ac femitas, in nonnullis'aggeribus iuxta Solid bedroC n T Ton E urere PEMPTADIS PRIM. LIB; IIII. T Tota zftate,& in multam hyemem viret; M sbits 2 Ruellius,qui hanc ante nos lib. 2.cap.64.& cap.134. defcripfit, Cornu cerui quoque appcl- lariait,& Pedem Miluinum Columellz effc fufpicatur. ) Re^ rye . , ; nus Colu- .;;Ad Coronopi defcriptionem accedere aliquo modo poffe videretuk, nifi quem Codex 54. Cafareusexhibet differens multum ab hoc Cornu ceruino effetac mafifefte oftendercclc- gitimum Coronopum hadenus fuiffe incognicum. Q uam ob caufam/ICoronopus dici non Pes Milni- deber, fcd Cornu cerui alterum ac repens nominandum.: poffet veró Dfeudgcoronopus dici,fi modo hzc appellatio retinenda. T | lj Facultate auteni hac herba aliquantulum calida ac ficca cft,ad Naffurtij hoftenfis,vti fa- porem,fic & ad qualitatem accedens;cft tamen mitior, & minuscalidai ^ * Cruda, inquit Ruellius, eftur in acctariis, & co&ta , & cum aceto mandi r. Portulacx etiam modo fale condita apud nonnullos feruatur. "EM : ^ B hi i VERI «De Plantagine Anguflifolia albida, fiue Heli ! EJ I4 / E Ca» XXVI. mU yf "Plantago anguftifolia albidai À D Plantaginis genera referenc la. uc idianons E qnis 3 d. aes don Sau Clu o Helo- E "fio depingendam cürauit ; foliis efc angu- ftifolia e. oribus , anguftioribus, lanugine albida incanefcentibus; humi pro- cumbentibus: interquz quini fenive pediculi attollátur, à medio furfum verfus flofculis exi- guis grauidi, iisque fpicatim digeftis,& exher- '"' baceo colore candicantibus : fucceditin minu- ,..us valuulis femen quale Plantaginis. radix te- nuislonga,&lignofa. , ^, In aridis collibus pletifque Hifpaniz regnis exit: Nufquam autem maiorem aut cabdidio- rem fc obferuaffe C.Clufius refcrt,quàm baud procul Valentia fecus vias, "PNG Martío & Aprili illic loret:in agro Salmáti- cenfi Maio demum: In Belgio ac Germania etiani ferius; Q! 57/3. 1 72 "t Plantaginéin anguftifoli&albidam; aut Hif- panienfem forté non abs re quis appellaucrit. Cum Holoftio conuenitet , fi xa/gtera fiuc viticulas haberet; nam alioqui Hert Me Scrpentinis fatis limilisac defer Xtiofii refpon- dens; fed velüti.Hetbam Stellam legitimum Coronopum Rr bi aen RR quód non ferpat; ita nec hanc verum Holoftium effe facilé RE poffumusquiaviticuliscareat. —— ' O'Aaor, vt Diofcorides,aut O'A6cw», rb 123 Holoftiu: ——/ nmUL o. 2... umteg'éay oflicicreruldaxruAay Wreasdpo?.QUA- 3a dV yen qi xodiedisa. opened expos cua il dyptice. id cft, Holoflium herba eft exigua; humi incumbens, tritim aut quatuor digitorum : folia & viticulas habet Coronopo fimilia aut Gramiini. NM DOC; e CA S LL ADE PEST Plinius Holoftium fine duritia herbam effe ait,& ex aduerfo appellatam à Gracis:Et non folüm abfque duritia Plantaginis hzc fpecies eft,verüm etiam lanugine fua mollis. Holoftium autem, Galeno au&tore;deficcandi vim habet cum adftridiione: quamobrem í ad vulneta potui adhibetur,ad quz folidanda tam efficax eft, vt vnà cum carnibus coGa,ca$ — cef. fimul cogat, vt Diof.& Pliniusreferunt. Ab huiufcemodi facultate haudalicnacfthzc al. —— ' bidaanguftifolia Plantago,guftu fiquidem & adftringens , & reliquis Plantaginibus , vt for- ma ,ita & potentia, haud diffimilis. UT De Cauda JMariná. Car. xxvii NOW CES e xHNYULZELIOHSEORE 15i 22d HIOIa bo DE Ero. (dg DID 220d1ivagdodgk1 inua E[V itte Sexigua hecherbaeft, picarà Plantaginis feré modo, [cd omaibus parti bus minor;ac renuior:foliola parua, perquam. sopita unies qna Fauliculi affugnng te- €i jTIRPIVM HISTORTIJS e ; Cult litürins. retes; tenues; quorum faftigio flofculi hetbacsi 1510.3: infident;inde oblong:zangufteQue Ipicaleues, caudis paruorum taurium facis fimiles; fed be. uiores tamen ; ii quibus minuti(fimum feme radix fibris tenüiffimis capillatur. | Lata & culta loca amat: inter fegetes non pg. — rà ;quandoque etiam in pratis ac fecus vias e. pentur. | Aprili & Maio viget herba cum flofculis ac fpicis;poft Iunium vix repctiti poteft. | Belgis fBuijfen (teert,id eft;cauda murina;cag. da muris,& uvós«eoc il uoc vp : Gallis ,9 genede fouris: Anglis 28lob (tange : Germanis &&anfeg foin appellatur. Holoftium quidam exiftimang Nobis pro veteribus incognita habéda apparet: Nec e(tetiam Denticula canis Ruellij. ... Temperie refrigerans eft, & nonnihil cum adíiri&ione reficcans,vt fapor eius oftendit, AIR De Paronychia vulearl. CAP. XXVIII. AnvvLA hetba cít hzc : foliolaeius exi- gua, latiufcula, minutis Alfines facis fimilig; pediculi admodum tenues inter hec ad duarum aut trium vnciarum altitudinem affurgüc: flof- Paronychia altera, (2 9 ydo qr [ot ett LIHSIEE ds culi in apophyfibus candidoli mox valu ndi i SE t P CABOIGULS me ulz,rotundis longi ; inquibus IEEE pro radicibus paucae tenüiffima, accapill c. epe Paranlnin T7 perofisexi;parietinisacarenofisamuorummarpinibs ^ 7 E PEMPTADIS. PRIME: LIS. III. 1 Ab Aprili in multàm zftarem viget, viret, ac floret. , Paronychiam nonnulli hac tate appellát: verum aclegitimum effe non conftat;vt enim "Biofiti2epn/sa ig1Uapriowcr Gpptor zr62) rà dÀ umi To av ov Gic dà QUAD GIG £C or. id c(t, Paro- paroi nychia fruticulus eft fimilis Peplo,longitudine minor;foliis veró maior. At vulgaris Parony- -chianecfruticis inxmodum veluti Peplus affurgit , nec maiora ei; fed minora quàm Peplo -fánt:faliola :10D 35 , cibos zr ;::Eftveró & aleera'humilis herbula , qua: & pro Paronychia habetur cuiusexiguafoliola 2. -ncifüris aliquotérenata;graucolentis Rutz aemulari videntur : affurgit huic cauliculus bre- uis;haüd abíqueadnatis & alisjin quarum faftigiis flofculi candidi , & calyces'poftcà paruu- Aiin quibus femen::radix tenuis. lotis vmbrofis humidis;petrofis;& in parietibus reperiri & hanc contingit: Vere primum viget;ac floret: citó perficitur ; xítiuis caloribus perit. : »SPatonychiam veró funt qui & iftam effe , vc diximus , velint : Sed nec haic defcriptioni fatis. refpondet. RO amma; i-b; De facultatibus autem vel prioris, vel pofterioris nihil compertum adferri poteft. erp NETT T j ; » 1 US ELI DCG HATTE $ m De Polygóno. : Car. xXIX. T T PT. de e PE y "T Poljgónum mas; ^ 119r Polygonum femina; Ea A - o r-— - fa i NP E | [m —m E — E CE — MEM— É—————: [---———À 7) de ! 44] P A po Ly GoNr Diof.duo funtgenera:vnum Maris, alterum Femina nomen accepit. Polygonum Mas multis tenuibus viticulofisoblongis, ac crebro articulatis ferpitcoli- — culis,quos circa folia virentia, longiora, ac anguftiora quàm Hyperici aut Rut»: Hypcericoi- dis;flofculi perquam exigui à geniculis exeunt: fequuntur femina triangularia. radix tenuis, longa;non abfque fibris, fubinde candida,nonnullislocis fubrubet. Prouenitlocis incultis,viasac femitas late fubinde occupat;non raró & iuxta riuulos fer. pit: Reperitur veró & prope littora marina ; veluti Adriatici maris , quod fpcciofius & am- plioribusfoliis: eft & quoddam montanum minimum. ; Polygonum femina mari haudquaquam fimile eft, fed citius ad Equifeti genera accedit: 2. re&os & inanes cauliculos promit rem circiter altos, vcluti Equifeti, fed leues, non S 10s,geniculis quoque frequentibus in fe far&üs,articulatos: folia an pines due c i- 3 culariter n4 arSm iK Dv M HISTORIAE: icon culariter digefta , mollia ac virentia genicula ambiunt. radix articulata ferpit. Nafcitür in locis riguisiuxta riutdos;ac fluuiorumripas. -— E Masomniferé anni tempore viret, hyeme excepta, ac (emina facit: fed femina. nonifi : - —-— eftiuismenf(ibusreperitur,& quidem raró. 1 ; 2 etd e «. PriuszeAdgoror dopo, id e(t,Polygonum mas,& 3a Adyorol ttr) mro Nvv: Latinis Semina, lis,Sanguinaria, à Columella Sanguinalis: In Officinis Centumnodia, & Corrigiolaj & Po. .lygonum quoque: Apud Apuleium Proferpinaca;apud quém & variae hui us rcperiuntütno. menclaturz,quainter nothas referuntur,vt funt moy oracrer uuo yt egeat, hr Qa. 2ubQuAAOV Aia, ttt piro eov, zrsu Suc, po p(ozrera Dot xyu7r dor, (201052 71d d Auov : Germani Shággraf & 3dgoritt appellant: Belgae 3Derimg grag/bujjfent huop/Bruepel gras : €—— no , Coreggiola; Hifpani Corriola : Galli Renouce & Corrigiole . Angli kuotgraffe: Bolicmi & riffatocc. MALAUUU Alterum Polygonum,zroAv5oror iav, Polygonum femina;& Sanguinalis femina:dicitur, ac (vt inter fpurias voces) Seminalis,tametfi femine deftituatu r: Officinis autem vulpóiftid Polygonum cognitum non eft,nulla idcirco eius nomina alia vfurpantur.:.. trot Sunt veró & alix nonnullz ftirpes que & Polygonaà nonnullis appellantur , à pracfenti Polygono differentes,vti cap.de Rubia annotatum eft. * Polygonum autem;audore Galeno;adftridoriam vim habet: vincitin eo aqueum ftigi- dum: fecundi eft ordinisrefrigerantium,aut etiam in initio tertij. Succivisepoti,Diof.ait,fpiffare ac refrigerare. Cruente excreationi,fanguinisd; reiedtoni prodeft: Item Cholerz & alui fluoribus : feminarum profluuia cum paffo impofitus fifi, Dolentibusauribus ac purulentisinftillatur:cum vino aduerfus ferpencuii morfus opitula- tur: cum vino veró & melle coctus ad genitalium vlccra,recentia vulncra;& vlcera qux fet- : ^. punt.Vrinam quoque cit;ac vrinz ftillicidio medetur. rm Polygono feminz refrigerandi fpiffandiQue facultas quoque; ad eadem , ad qua (upe- N rius, valet, fcd incfficacius. E jui |J YA De Herniaria. Car. xxx. u . Herniaria, m s. ye d V eto NS? al yv s 1 D Polygoni prioris genus non abs re refertur,quam Herniariam vulgà appellant. paris - hac eftherbajnftar Chamafyci These we ; Yerba, ^h ycisaut Peplidis,füpina humiQue procumbens ; coliculis P dique (postea crebris geniculati internodiis fbRibént ádnats perquàm exe - ses C pan Rofculi minimi, luteoli,aut albidi: (emen perpufillum , racemo- cH "a e Aim finguli coliculi eo turgeant. radix in altum defcendin "s i S,arenotis; reperitur & in vligi : : : im Tulio,necnon Augufto (aris Viele iiec: parentis; Sc Son cM : A copia meg. d recentiores ab effe&u appellant: nonnulli Herbam Turcam: | Wlegranadicitur:Gallis Pozfozet. Plinius Polygonoidis herbz meminit r quzalio nomine C] : 4 A E IN non abs re Polvéósididas. ix T LEyptia ab Herniola differens ; poffet tamen & Heini 2 Prater Herniariam vero & aliu i : man pali eni d * dud quoddam exiguum à recentioribus numeratur Polygo- » € iftud affurgittenues virgulas;crebró geniculatas;comp. uU I5. PEMPTADIS PRIM J£ LIB. IIII. tg 2s1oniatoto c2 teet, res, & ramofas promit , circa quas foliola angu- fta & exilia:flofculi € finu foliorum herbacei co- loris. ibrofa radix,tenuis & oblonga. Tota her- . ba vnà cum cauliculis ac floribus incanefcit: German frateel appellant. Sabulofis, ac aridis, fed tamen opacis , aut ri- guis gaudet: per czcli humidam conftitutionem felicius prouenit. j Herniariaautem infigniter reficcandivim ha- bet,&;vt creditur, fohdandi ac ferruminandi. - Ad entcrocelas in potu fumpta prattantiffi- mum ferturcífe remedium , & complutes hu- ius vfu ab inteftinorum ramice ( Herniam vul- £9) cfTe fanitati reftitutos : item & pulucrem ex vino fumptum fuppreffam vrinam ciere , & cal- culos renalescomminuere, & corum exitum dcícenfum promouerc. ACSSEROM DePfjli, Ch?*. XXXL. R9 TVNDI S,tenuibus,dodrantalibus, frequentibus , ac folioíis ramulis Pfyllium luxuriat. folia oblonga funt, fed angulta, hirfu.- taQue, ad prima Chamarpityos accedentia : ex alarum faftipiis capitula eminent. fquamatim cohzrentia;e quibus flofculi albidi;pufiili,Ianu- ginofi, vcluti anguftifolix Plantaginis , femine fuccedente nignicante, relucente, p co- lore magnitudineQue perfimili. radix fubalbida Q fibriscapillata. In campis aut incultis locis fubinde fponte exit;feritur & quandoque: femel fatum facilé aliquot deinde annis recurrit. Pro loci natura i, non raró ltius,przfertim circa maritima,gigni- ' cur;alibi minus. Sub finem Augufti femen matur legendum. U2Xuior Grzcis; LatinisPulicaria, (eft tamen & Conyza quoque Pulicaria) & herba Pulicaris: In Officinis Pfyllium appellatur: à fimilirudine |. cum pulicibus nomen accepit , quos femen re« ferre diximus: Germanis Diptien £raut & S tobez fraut: Belgis 3olojcruijt: Italis P//Zre : Hifpanis ). Zargatoma: Gallis L'berbe des pulces: Anglis flet Yuo?te. ! Semen Pfyllij Galenus ex fecundo ws d rantium ordine, in hume&tando autem & refic- | cando fymmetrum quodammodo cffe ait. Aui- cenna infecádo bumidum ftatuit & frigidum. Aqua in qua femen Píyllij quaffatum , fiue agitatum, maceratumquc fuerit , donec lento- £A rem contraxerit, omncs inflammationes fedat: - -ardentium febrium calores mitigat : fitim re- ftínguit: & inore detenta afperitates lingux lenit : Interaneorüm ex acrimonia humorum doloris colli : dyfentericis, & quibus LUE ,autvefica cxulcerantur, vtilis; vulior veró ctiam ex femine anteitofto. Aluum & hzc mollit, clementerQue fubducit, prafertim fa- charo aut [ulebo ex violis addito; vel potius ex infufione frequenti dilute rubentium rofa- rum, quo modo in ardentiffimis febribus vtilitet exhibetur. Verim non nimiscrebró hac muccagine vtédum admonet Serapio;ftomachum fiquidem offendit,tandemQue frcquenti ac nimio vfu fubinde fyncope aut animi deliquiü enam fuccedit vnàcum mortis periculo, quia nimium eius venenofum, vt ait, eft: quod non modó Grzci, fed & Auicenna — | 4 ORI STIRPIYM HIST 2 ! x Pfvllij;auteius muccago paerorum enterocclas curat, & vimbilicos prominentes i Bern Als Age & oleo rofaceo articulorum doloribus, ( ex cauffa videlicet calente) impofita : ) idi i is,prodeffe Diofcorides refert. ibus,oedematis,luxatis,prodc Ícoric pc T reset feminis Soli expofitam reficcari ac conferuari poffe Serapionis eft, De Q9uinquefolio.. — Cap. xxxit Quinquefolium maius. Quinquefolium alterum vulgate, EN Z-NITA x H' 1v s tamctfi nullas fpecies Theophraftus aut Diofcorides tradiderint , pofteritasti à 4 men quafdam obferuauit.. à BE 1 Vnum;quod & maius Q uinquefolium cauliculisaffurgit rotundis, cubitalibus, ac alo. ribus foliis é fingulis pediculis coharentibus quinis, oblongis , ambitu profundisincifuris 1 erenatis:foribusin faftigiis ramulorum luteis, aut candicantibus , veluti Helianthemid aut Potentillz fugaces quoque,neque diutiné confiftentes. radices fubfunt oblongz fenfim * artenuatzs foris nigricantes, interius verà fubrubentes , non abfque tenuibus fibrisddnatS - Eft autem iftud Quinquefolium & caule & foliis(ac quidem przcipuc) nonnihil lanugine X fum, hirfutum ac inalbicans. B Plerifque Italiz & Galliz Narbonenfis locis citca Íctobium aut agrorum margines xb — In Apernino & Hote rubens tepetiri Lobelius auGorcft. 3 LU x9 Alterum Qu uinquefolium humilius eft, folia minora, quinquepartita quoque; qua fupe zd Tiore patte virent, inferiore veró albida , & lanuginofa vnà cum cauliculis: flofculi plütumá NER ribns coe nigricans,intrinfecus rubens: reficcata quadra itur,veluti de Q uinquefolij radice Theophra(tus fcriptum reliauit. ES Vulgare iftud & Germaniz;ac Belgio,tum & alibicit Naicicur non ME hortorum — ereeogrorum fepimenta ac aggeres,aliàs inter herbas. (m 3. E swa inns tentiibusác viticulofis humi fcrpitcauliculis: folia funt Qu inqucfolij de : base ise vitcaigd Rofculi exigui lutei. pro radicibus tenues fibrz, quas hinc inde p'ut* 2 molis "I5 G'itut, qua parte terram contingunt ; quibus latiffime ferpicfet 4 Ittud Qunquefolium in hortis ac cultis potiffimüm reperitur. manifefté Q uinqucfolia oftendens; vnum album,;alterum nigrum. Et hetbam | PEMPTADIS PRIME LIB. III. n7 ;5Quinquefolium tertium ferpens. Quinquefolium quartum. Quarum amplitudine folionim primum amulatur , qu fuperius virent ; fupina verà ái Da parté albidiora. caulis dodranralis, glaber, in cuius faftigio llores vt plurimum gemini, ob- fcuré rubentes: capitulum fuccedit ex feminibus aliquot confar&um: , frago fimile, fed ob- neis inii waa radix tenuibus fibris hinc inde fparfis ferpit. In fcrobibus,& iuxta ftagnantes aquas;à nobis quandoque repertum. 1 - Quinquefolia zfftiuis menfibus,& non rató Maio vigent ac fiorent. Incipit ac definit (in- quit Plinius)cum Vite. Legendam radicem Augufto menfe Apuleius tradit Grxcis eft zevra/2uA20r: Q uinquefolium Latinis: Officinze modó Grzcam modó Lati- nam vocem vfurpant: Dicitur & zwzuzvr&, fiue zegualt »^or auctore Plinio : Extant veró & aliz inter fpurias voces, & apud Apuleium huius nomenclaturz, vt: anvTd ro uon, 7ré Tad dxTu- 2x ,^Lsbdoo 2uvor, aures ot, Éu Aor EuAorla2or, de QaAmwr , fiuc. dz QdAmor, zrerTwonor, Svwidxinci Manus Martis.Gérmanis $junff fingerftaut/auc Smnffolabt: Belgis Dufffoiugerftuijt: Italis Cízquefaglio : Gallis Quinte fucile: Hifpanis Cinco en rama: Anglis cinchfolij/ & J'ijue fingere graft. ad; T iore jobusaz 0-::3hiawiobaaet -. Quod primum,magnum Q uinquefolium à nonnullis appellatur : poterit verà &cillud effe quod ab Hipp. lib. De vlceribus commendatur,& alriusaitquam ni mier dani 2 yindueto- uetolium) in oleo tritum deligato,&c. xhomomelamiw hoso:- commniflsoigimtdl zo dor Alterum humilius cum nigro Hippocratis conuenire potcft. Sunt autem illorum duo- rum radices Medicinz vtiles,reliquorum minime, , "11:1 Tertium ferpensaut repens fiuc fupinum Q uinquefolium efto. Quartum an illud (it,quod non modó Plinius Secundus Natur. hiftoriz lib.xxv. cap.1X. fed & Plin.Valer. cap.r. x v t.fraga gignere reférunt,diligentius relinquimus expendendum. Catetüm priorum duorum Q uinquefoliorum radices (quarum potiffimum vfus) vehe- menter & tertio quidem ordine; fed citra morfum deficcant ,cuidentis enim caloris aüt a- crimoniz minimum obtinent. | Deco&um radicum dentium dolores in ore detentum mitigat: putrefcentia oris vlcera fiftit : ad confillarum, & afpera arteriz inflammationes conducit : contra alui pe lium;ait, (cft autem alba & lanuginofa, & altiorà terra quàmnigrum Quin ESTA MTS -- P^ 118 | SfiRgPivM HISTORIA Mo. dyfenterias auxiliatur; Cocta cum accto radix herpetas cohibet: bom ifcutit : edema: | ta,& aneurifmata reprimit. Tenerz radicis fuccus contra iocinoris puimonisque affedio. 2; | ncs; & aduerfüs venena prodeft. — rt UNUS : du dk, Foliorum fuccus aliquot diebus continuis epotus morbum jait Diofcorides, fanare re. gium: folia vetó cum hydromelite, aut diluto vino ac exiguo pipere contra febrium circui. | tus bibi ; quatuor ramulotum aduerfus quartanas , trium 1n tertianis, vnius in quotidianis, "Rh ; . : T : 1S, Q uz vanitate nón carent,vt & pleraque alia,qux non mo dó apud Diofcoridem,fed & alibi reperiuntur quibus libenter abftinemus. De Tormentilla. Ca?P, XXXIIL Sormentilla, D Quinquefoliorü genus pertinet & Tor- TM mentlla dictajipfis videlicet fimilis.caulicu- NS los promit complures,tenues;imbecilles,fefenon attollentes ,fed humicitius accumbentes: folia XT minoraquàm Q uinquefolij,numero autem plu ? | rajffeptem etenim fimul cohzrent,qua & ambitu ferrata : flofculi lutei funt. radix foris nigticans, interius rubet,craffa,tuberofa;ac breuis. In fyluisnafci gaudet, & opacis: repetiturnon raró & in locis herbofisapricis; fcd minor acte- nerior. : Floret aftate; radices quouis tempore legi pof- funt. Tormentillz nomen recentior eras dedit:fünt lium vocent: Germanis $5ircfiourts/ & rot bapt- fotrt3: reliquis nationibus 7'2rmeztil dicitur.Cre- diturà plerifque Chryfogononeffe. »órid eftfruticem denfum effe, cuius flos fimilis Coronarij Verbafci: Tormentilla fruticis modo bafcum Lychnis eft, Tormentilla quoque non Chryfogono differentem effe oftendunt. nimum tenet, adftringentis facultatis particeps. 1 ; ' "Poteftautem non modó,qux b cpm &dlicIcd & eadem efficacius praftat. Aduci- t. 'u viu fuspeftilentes motbos magni eft natus fiftit & fupetfluentia muliebria profluuia, non modó intro fumpta, fed & foris, quibus fufpicio cít internumaliquod vifcus lafüm effc. LisRi QVARTi PEMPTADIS PRIMA FiNis. qui à numero foliorum ézraQuncr, & Septifo- ^ Extat autem apud Difcoridem breuisadmo- — dum Chryfogoni defcriptioquod ait, fajuna- haudquaquam attollitur; & (i Coronarium Ver-— eft huius Verbafci flore: Lychnis fiquidem flore - rubet , vt alibi oftenfum ; quz; Tormentillamà " Eft autem Tormentillz radix potenterrefie- cans, & ex eorum, quz tertij (ant ordinis,numero,& partium tenuium:caliditatis quam mi- lentes m magn sfottiter enim putredinibus aduer(atur,& fudoresmo- uctadditur idcirco antidotis & compofitionibus có facientibus:fanguinis vndequaqueerü - ptiones eadem füpprimit.Deco&um radicis,autaridz puluis cum conuenienre liquore pro- balrí&o,aut alio quouis adhibita niodo. Ventticulum eadem humore madentem roborat; : acréficcat:aduerfusalui luores,& dyfenterias vtiliseft, Datur & ruptis, ex alco delapfis,&.- vr Sb ^C ou. E S-T-EqRUP- IM^. HISTORIXEX PEMPTADIS PRIM E LIBER QVINTVS PRAEFATIO. S VccsgDVNT pupcrelique claftbue deflitute berba , b Ravidelicet S.T. c V. incipientes, baud pretermif(ts que affinitate quapiam ipfis coniunguntur: inter quas complures ad vulne- 74, rupta cafus ab alto,C eiufmodi alia,in frequenti (unt vfu, qua c idcirco Vulnerarie vulZó dicuntur. Finem autem be prima imponunt Pemptadi ; €& ad aliarum biflorias ,in certas caffe: digeffarum , viam flernunt. "* vA t A DE RVTA GRAVEOLENTE. Ax CaPYT'/ PRIMVM. | Rura graueolens hortenfis, Ruta fylucftzis graucolens. idi —M——- J X 3 T MS — : £d RYAN P5 ed bs t - / e Z N S. W XN u-E Br &. f , -: ox - EOL " NTEM tidie rsen ad differentiam alterius Hypericóidis Rüte. Ett ^ autem hxc duüm generum; cies nonnullz. ^ cota " Hottenfis fiue fatiua Ruta frutex eft ramofus,fübinde bicubicalis, vel áltior ; cuius caules lignofi albicante veftitintur cortice: furculofi ramuli ámplius virent: horum folia ex pluri- bus colle&tajinQue alas diuifa; circa quasexigua aliquot,impari numero, latiufcula, rotundis longiora foliola;lz'uia;ac fubpinguia;colore carfi, rue & caeruleo virentia : Hofculi in fummis apparent furculis pallide lutei,ex quatuoraliquantulum concauis foliolis commiffi;in qua- rom medio quadrágulare;raró quinquangulare capitulum eminet,totidem loculos quot an- ortenfis; & fylueftris, fiue Montana: buius ver & fpe- gulos,continensambientibus nonnullis ftaminibus luteis ; é quibus concolores exigui de-- pendentapices: femen in loculis gignitur. radix lignofa multis fibris firmatur. Grauis autem admodum odoris , ac icriPispoc Dec Rutaeft. | TUE DECRE A 2 rt H P - —- ^ ; y "» ? 7, M / 2p P. dL - LAC. 7 V 4L MA 2, HISTORIE i Svlucftrium Rutarumi maiores hortenfeg ^ Rus fylueflzismminima. om Nt partibus & colore referunt, nifi al fingula foliorum Ícgmenta anguftiora fint & longiora. Harum vna maior ac procerior: altera vcró minoranguftioribusque foliis. vtraque. dore grauior,ac fapore acrior quàm hortenfis Quz veró inter fylucftresac montanas minis ma eft, prz nimia foliorum tenuitate fpeciem. ac formam foliorum Ruta hortenfis non reri: nct,foliola fiquidem tenuiffimé diuifa: cg vctró candidior : odor autem & fapor acerrimi: fos,capitulum vti aliarum,fed minora. Ab his differt Harmala,que & fylueftrisRu. ta,de qua mox fubíequente capite. Satiua in hortis pluribus colitur ac habetur: àprica amat & ficca , SoliQue expofita : rudera item, afpera, lateritiamque terram: cinere nu- triti , vt Plinius ait, gaudet : imum horret, vc ' fertur. Sylueftresin montibus reperiuntur, & inca- lidis rcgionibus;vti Galatia, Cappadociajinnó- nullis !taliz ac Hifpaniz prouinciis, in Saluati- no Goritiz monte, & alibi. Amicitia eijinquit Plinius, cum Ecointan- ; tum, vt nufqnà lztior proueniat, quam fub hac - Th arborc.Cteditur & optima Fico infita;inferitur 3 E autem intra corticem,& circumpofito luto fo- OP cam uetur: Diof.& fatiuam,qua iuxta Ficum nafa- EI xd: tur,in cibos magis admitti fcribit: Cauffamex- primit Plutarchus Sympofiacon lib. v. füauiorem fiquidem fieri,& fapore mitiorem, quod. quafi patticipet quandam fici dulcedinem,qua reftinguatur nimia virofa Rutz qualitasnill contrà Ficusalimentum ad fe rapiens,acrimoniam Rutz fubtrahar. NS Iulio ac Augufto florentapud Germanos, alibi citius. Sh Tiiyayoy Graci nominant; & ex eo quidem, vti Plutarchus Sympofiacon 111 fcribit, quod. obficcitatem calori mixtam femen conftringat genitale, Latini Rutam vocant: Apuleius E riphion pre appellari refert. AC. Prior fiue hortenfis Ruta Germanis QXauten/ & QBcijnéauten: Belgis vite & wijuriijte: Ita à li Latinam feruant nomenclaturam,vnà cum Officinis:Hifpanis eft 47944: Gallis Rug delars — di2: Ànglis &ue: Bohemis Q&auta. : . Altera fylueftris & montana zrfzaror ópewor 42) doeiov appellatur. Officinis hac incognità az STIRPIVM C mr realem S S n NS " l N DA DS . Huiusradix uw üpemovjid cft,Moly montanum appellatur, vt Diofcorides ait. affumpta, vel deco&o cius epoto: ad veri ftrangulatus vel folo olfactu conducit. Plinij locus exfemine Lini exprimi ESSEN Ad ce expumitur;praftantius etiam fuerit, & ad lienis tumores ac ícirros eximit: Eftautem Ruta potenter calida ac ficca in tertio vtri itati jsve : kien à; 9 vtriufque qualitatis gradu : Sylueftrisve- s vehementior ad quartum accedit: cenuium eft partium: atus dicti: miss, lentosque humores incidit ac digerit. | . Vrinam mouet: menfes quoque Ruta ducit: faetum mortuum ; & fecundas expellit ip NEUE M XX. cap. X111. aperit, corrigitQue conuerfías illita in melletoto es gain picem mplaria perpetim) teftium inflammationibus ab interm! yenerisviu cum 1. impofita conducit: l ifcutit: i i it | - dee pia cruditates difcutit: inflationes item & do Codicum aceto Ruta tormi - & ol i : TN NS inferiora infafum (cd. ^ adhibetur;quod ad qp haorumd dolores , non —À- ,ex eo conficiatut, PE ae nac Pn a Mecum appellant, cum Ficubus venti catap Cueele ome E UM o bibitur. | | buscum fügco Focniculi & melle et prem intendit : fabuenit & oculorum heberud LUUSU HwvmetmrT»MT PEMPTADIS PRIM. LIB. V. 121 Succus Rutz in malicorio calfa&us, aurium doloribus medetur inftillatus: Tenes facros, herpetes,achores cum ceruffa;aceto & rofaceo fanat. Rutam fanguinis profluuia é naribus fi(tere impofitam, aic Diofcorides; cui & Plinius ac- cedit,cüm tamen fanguinem citius prouccarc & fua acrimonia elicere pois fit. Valetveró & Ruta pro Antidoro foliis tritis,& cx vino fu mptisauctore Plinio. Diofcorides femen acetabuli menfura fi ia vino bibatur , lethalium medicamentorum antidotum effe fcribit. i Probatur autem contra Aconitum, [xiam, & fungos,fiue in cibo, fiac in potu : contra fer- penrum idtus;aducrfus fcorpionum,arancarum,apum,crabronum,& vefparu m aculeos: fuc- co Rutz perundts negantteriri ab his:& ferpentes,(i vratur,nidorem eius effugere. Mutte- le contra ferpentes pagnaturz, Rutam prius edendo fcfe muniunr. P LR Commendatur & aducrfus canis rabidi morfum fuccus acetabuli menfura cpotus: foliis veró tritiscum fale & melle,;vulnerique impofitis. | 2) d^ E. p H DeHarmah. — Cw. tr p, Due I Haákinala H? RMALA inferRutos fylucfttes nume- n. ratur quidem, fed tamcn ab ipfis differens Ad // cft. à radice mox complures promit cauliculós SN Y ZZ, dodrantales:folia circa hos virentia,varie diffz- ZZ. &, longiora , anguítioradue quàm fylueftris Nit L^ONS graucolentis Ruta: los candidus eft, quinque- AN 1/4 7 tolius: fru&tus triangularis, maior quàmtfatiüa 19/722 Ru ;in quo femen. radix craffa , oblonga ni- gricat. Grauem admodum hzc Ruta odorem in calidis fpirat regionibus:in frigidioribus,vel- de uti Gecrmania,fata,minus graucolet. In Cappadocia, & Galatia,vt Diof. nafcitur: * reperitur veró & non paucis Hifpanix defertis ac incultis collibus. Ruta fylueftris, & 75520r etiam dicitur : In Galatia & Cappadocia ud2v,Moly : nonnullis Harmala: Arabibus Harmcel: Syris Befafa: Offzi- cinis incognita fti LA rA : Ceterum Harmala calida ac ficca vehemen- * -. ter, & tertio quidem ordine ; tenuium item partium:craffos humores atcenuat;deficcar, di- - gerit; & vrinam mouct, auGor Galenus. - De Scabiofa. — CA v. arr. Sc A 5105. folia oblonga , lata, hirfüta,à 5 lateribus laciniata , inftar foliorum Eruce feré : medij inter hzc caules affurgunt teretes, aliquantuluni ftriati , cubicales , & ipfi uoque » hirfuti: foliis aliquot fimilibus adnawi. fd fen- fim minoribus fatis:in fummis tenuibus víreulis,(iuc apophyfibus eminent floresin vno or- biculo fiue difco,complures fimul farti; quorum circumambientes maiores,medij minores, vnàcum ftaminibus é czruleo diluto fiuc cio colore inalbicát.longa radix in alt defcédic. Circa decliues agrorum marginesjc fubinde pratorum,multis paífim locisgignitut. - Altera huic fimilis reperitur omnino paruula, jopusg d partibusminor, & vix palmum 5, alta;alioqui tum foliis,cum floribusrefpondens. In humidis pratis hanc reperiri quandoq; contingit. | E E medix magnitudinis quzdam,cuius folia oblonga,lata,hirfüta;inalbicant quoque, 3. quam ptioris tamen minora multó,& nequaquam laciniata, fed ambitu tannummodocre —— à : nata: flofculi in orbiculatis difcis fiue calycibus aliarum fimiles. radix longa, tenuisque. In . NcEee agris macto ac fterili folo potiffimüm hzc frequentior. : T: Iam & quarta quzdá eft Scabiofa,(cd peregrina Germania: : huius laciniata;mollia, lanu- "n ginoía, primz fimilia folia; caulesá; non diffimiles,cubitales, & foliofi: orbiculi quoque dif- corum inftar in faftigis virgularum membranacea, aliquot acctabula comple&tentes, à qui- 1ià STIRPIVM HISTORIAE: Scabiofa vulgatis maior. : Scabioía minor. Av d - ! oes "VUES j wl S J pant A aodio v at ANC P " ! ENS Zo e oO PE NOR A e - j W o Mex Scabioíà media. XN A NNUS De S " Scabiofa peregrina. $. LAT c buo "cti, , abu PEMPTADIS PAIMAE LIB V. e 115 Stebc £z Cod Caíarto. - bus flofculicandicantes ; quibus hirfutum, mediocriterQue craffum fémen fubeft.can- dida craffaQue radix vti vulgaris Scabiofz. Huius veró & alia fpecies, fola magnitu- j* dine differens , parcibus (ingulisminor: flo- rcs huius exczrulco purpurci. Vtraque in Hifpaniis iuxca femizas , viarumqQuc margi- ncs exit. In Salmáticenti agro obíeruatas à diligentifs. C.Clufio habemus. Vulgó Scabiofe nomen accepit : exifü- matur à nonnullis 44eg dici , quód fcabiei nomen et , & herba cuiufdam apud A2- tium. Sit autem Scabioía , quz ab Actio Píora,cuius vítx fumoarborum erucz mo- nuntur non habeo, ait Hermolaus Barba- rus,compertum. Audor Pande&arum Scabiofam apud Diofcoridem Stoeben. effe interpretatur: Stacben autem Diofcorides, fua ztate vul- garis notitiznullis notis defcribit; Galenus veró lib. r.de Antidotis;Herba,inquit,qua- dam apud nos inuenitur fruticofa , calida, acris valde , parumper aromata redolens, quam incole Colymbaden & Stoeben ap- pellant : ad praferuanda vina aptiffimam. Videtur autem hac Stoebe differens ab ca, cuius in lib. De medic. facult. meminit, (qux eadem cum Diof.) habere etenim hanc tradit vim adítringentem mordacita- tisexpertem ;qualis valde acriscffe nequit. Theophraftus lib.1. ex fruticum nume . ro eam facit, & folio cffe ait carnofo : lib. verà v1. inter cas rcfert, qua iuxta fpinam folium habent, vt funt Anonis , Tribulus, &c. Poteft hzc illa cfle, cuius Diof. meminit,à qua plurimum Scabiofa , quz nequaquam fpi- nofa , differens cft; quz neque ctiam cum Colymbade conuenit , cüm vehementi acrimo- nia deftituta fit. ' : Extatautem Stocbes fpinofze imago in vetere Czcfarez bibliotheca: codicequam hoc lo. state ee o adiiciendam putauimus;vt vel ex hac cognofcatur,quàm multum Stoebe & Scabiofa di ferant. Atque huiufcemodi fpinofam Staeben noftra atate reperiri eft in Cypro atquc Pc- loponnefo,vulgó Morca,planis ac apricis Jocis: vnde aridam fecum attulit dodtiffimus Ber- nardus Paludanus ftirpium diligenuffimus obferuator. Prior autem Scabiofa in Officinisnomen retinet quibus notiffima cft:Germanis Fuchfio 1, & T tago auctoribus 2fpoftemfraut/Doftemenfraut; & Gyrinbtfraut : Ialorum, Hifpanorum, —. Gallorum,Belgarum,& Anglorum nomenclaturz ad Latinum accedunt; Bohemis &atpías. Altera minor Scabiofa appellatur. . ; 1. Tertia à nonnullis &xaeps ftabieuft/ id cft, ouilla Scabiofa nominatur. T: ; Quartam Hifpani pro Scabiofa habere feruntur. 4. Eftautem Scabiofa calida quidem ac ficca fecundo ordine fatis intenfo, ad tettium gra- dum accedens, & partium tenuium. Lentos ac craffos humores incidit;attenuat, & ad con- coctionem perducit. ko E Didi ie : Pc&tus & pulmonem expurgat: confert aduerfus veterem tuffim,refpirationis difficulta- tem,laterum dolores,& alia huiufinodi pe&orisvitia. Vrinaseadem mouet , & pcr veficam. purulenta fubinde expurgat; vbi videlicet intra corpus abfceffus alicubi fubftiterit.. Mederi Ícabiei deco&to cius aliquot diebus bibito,& fucco vnguentis permixto fertur: adueríus fer- pentum morfas,& virulentorum i&us contufam,fuperpofitamQuc , atque affumpram con- ducere Recentioresetiam affirmant. Succus fumptus fudores mouet ; przfertim T heriace addita: & peftilentes bubonescitó difcuut,fi tempeftiue,& ftatim ipfo initio detur, repeten- dum tamen remedium. prodcffe veró aduerfus omnes etiam peftilentes febres creditur, — L a. De t Codice Cap- S$STrTIRPIVM- HISTORIA 'abeli CAS. xnl De Succifa, fiue M orn Dialeli. C ' : Succifa , fine Morfus Diaboli. D Scabiofa: genus pertinet & Succifa : huie. r autem folia func lata,oblonga vtianguflif liz Plantaginis,fed lauiora , & haudquaquá ner. uofaad margines nonnihil crenata, cauliculi pe, dem aut cubitum alti,in tresramulos vt plurimi diftribudtur,eminétibus in fingulis capitulis " bofis;à quibus flofculi vel albi, velé caeruleo pur. purei.radix craffa, breuis, ac veluti praemorfa, vel fuccifa fibrisà lateribus adnatis, quibus firmatur, Iuxta fyluas ac agrorü limites, locis haud cul. tisjn pratis quandoque, aut herbofis letis cxiguis colliculis gignitur. Iulio & Augufto cum flore pracipué reperi tur; fed & priuslegenda herba, aridz fiquidem haud infrequens eft vfus. Morfum Diabolià prxmorfa,vt apparet adi: ceappellatur vulgó. nuganturenim fuperflitiofi cacodzmonem huiusradicem , ad multa vtilem futuram,inuidere hominibus, ideoque illá mor- m fu tollere. Fuchíius Succifam re&ius appellare l—- maluit: Germanis eft 4 euffele abbifi: Belgisw uci$ beet:Gallis Mors du diable: Anglis aDetotlitabit. | . Amariufcula eft herba, calido ficcoQ; tempe - ramento przdita,ad vtriufque fecundá ordinem intenfum referenda. Adueríus diuturniorestone | fillarum faucium; cumorcs , qui ad füppuratio- nem zgré perueniunt,nulli fecunda: adharétem | faucibus pituitam abflergit,digerit eademy&dif. | cutit; tumoresá; earum partium citó tollit,deco- - &oinore fzpius retento aut "argarizato, prier tim mellis rofacei cxiguo xbliro, E Poffe veró & quzcunque Scabiofa ; fertur,& - aduerfus idus virulentoru m,venena, & pellilen-- tes morbos non minus cfficax : tufam & impofi- tam peftilentes ctiam bubones difcutcre: tut D decoctum cius (i bibatur , vteri dolores leni fatusQue pellere. 114 ü Z S NS De Iacea nigra, fine Ltpbyllanthe, da A?. Y. À I^ C E 4 cognomento nigrz folia oblonga; le . t Vtroque margine incifa , aliquantulumhir- futa: caules foliofi rotu ndi,duri, afperi;in alastz ftigio diuifi, proferentibus fingulis capitulaco:- noide, fquamulis multisexiguis foris apparent bus,vcluti oris Cyani , e quíbus pro floribus e cunt ftamina tenuia complurimaconfarétacolo- Ti5€ purpura rubentis, raró albidi. lignofa ,dutày t obliqua radix,non abfque aliquotfibris. — In pratis;ac locis herbofis, ncgligentius cultis ó tum & tuxta fcpimenta agrorum ac pratorá ffc quenter occurrit. Inter vitia pratorum cente poteftab hac etenim boues & iumenta abfti nec faenum,cui admixta, pafcuntur. E f Iunio ac Iulio,non raró & Auguíto cum fort videtur. m M Regentior etas Iaceam cognominat nigra - & nigram quidem ad differentiá tricoloris Vio 2 T. d A 6214 D - e es 2c Do VA Bn VOLARE as Cet. /h £ ; | PEMPTADIS PRIME LIB. V. ny Iz, qux & Tacea. Plerique Matrefillon voce (vt apparet)corrupta appellant: alij toebes fpc- ciem faciunt: ad Scabiofasreferri poteft. Videtur quoque 42A2a»9 & non temer: dici, abfq. foliis fiquidem flos eiuseft, ex folis densé confardis (taminibus conftans ;ex co etenim A- phyllanthes nomenaccepit, quód d9uAAor d*Soc, id cít,flos abfque foliis exiftar. Calida eft hzcac ficca,fed non adeó vt Succi(a fiue Mocfas diallatiezoinsiendanir etiam ad faucium, confillarum,vuzQuc tumorcs, veluti Succiía, fcd facultate ac potétia minor cft. De reliquá Aphylanthis [peciebur. du Car. vi. Aphyllanthes prima, Aphyllanthes quarta. tet, 4 v AN TLLA NO! PTT Y E S Nw) SN € Mi / TECUM) d Lem. SE USE S N T Veró & plures ali, quarum flores foliiscarentes éX folis ftaminibus conflánt;quz & Aphyllanthes nominari hac de cauffa poffunt. Primacaulesà ràdice complures,cosque ramofos,virentes,& nonnihil angulofos promit: 1. folia & à radicibus & circum ramulos oblonga, & vtroque margine profundis ac frequenti- bus incifüris diui(a,virentia, lzuia, ac nonnihil refplendentia. capitula veluti Iacez nigrz e fquamuliscompaca,aliquantuláin afperiora: flores eleganter patineos cx multis ftamini- bus vti lacez:femen glabrum, fupctius vti Cyani barbatulum,fed maius. radix fibrofa eft. -4 » Cre n RE. Altera huic (imilis;fed caules eius breuiores;capitula minora,& folia nigriora faturatiusá; 2. virentia; fquamulz capitulorum afperiores & nonnihil fpinofx. los purpureus ftamini- busconfardus. . - : ium; Tettiz folia niagis incifa,fubalbida:capitula non fpinofa. fos vt przcedentium.. Ct. n" Q uartá foliistenüiffime diffedis ac laciniatis, prioribus fimilis, praefertim tertio : huius 4, capitulà ex (quamis componuntur argenteo fplendore relucentibus: flores etiam purpurci, ac vclutí aliarum. Gignuntur fponté in càmpis,fecus vias, prope vites, locis haud cultis, & quidemin com- . luribus Europz prouinciis;prafertim calidioribus. : , Iunio ac Iulio » aruis florent:in hortis Belgij fubinde fetius. Oo hz re&té Aphyllanthes quoque appellari (vt diximus) poffunt, ex (taminibus etc- nim ilcins era eye AT defbituuntur. Apud Veteres fi nomen habuerunt, idipfum nobis incognitum ingenué fatemur. Stoebcs genera - non poffunt;ad quam ple- j aque Per. S pharitis ex Cod. Cafareo. i x ( T emm n S pharitia ex C odice Cafareo. "eos T BLISS (rage 7 STIAPIVM HIS f rins ve lf AN í c EP» t TORIA 2 T rique noftrz atatis dot referre conati funt ey co falfi quód Scabiofa putata fuerit Stoebe, - quam ab hac differentem effe , iam füperigs oftendimus; veluti & ifta: funt Aphyllanthey fpinisomnino carentes. ; Ad has veró & referri poffe videtur, gee fortaffis temeré , cuius icon in Carfareo codice extat Spharitidis nomine , cuius capitulum iftorum fimile , nifi quód abíque enatis flami- nibus depingatur. Nulla tamen Spharitigi - veteribus defcripta reperitur , przter Cupref. fi, qua idcirco hoc nominis obtinuit , quid galbuli eius fubinde fphere modo rotuüdi fint, Cererüm Aphyllanthum facultatesincom. - pertz funt; nec etenim in Medicinz vfum ad- — mittuntur, nec ad alimentorum materiam faciunt. CS Inm De Scordi. Car. vif. Con 10 cauliculicompluresexeunt an- gulofi, articulati, non in altum affurgentes, - fcd humi procumbentes, ac proferpentes, Fo- — a NS lia & fingulis geniculis bina, rotundis longio- ra, maiora quàm Chamzdryos , ambitufer- ta;quz vnàcum cauliculis mollia, hirfüta,in« pi c» albicantia Allium redolent. c finu foliorum um ANS rubentes exeunt flofculi , minores quàm L- [| bo mij,alioqui forma haud diffimiles,ramulorum | | partes occupantes fuperiores. radix fibrofafub - terra ferpit. JI Scordiant: Nafcitur locis paluftribus, fecus fcrobes, ac / foffas aquas habentes:ad hortostranflatumlo- - E cis vmbrofis ac humentibus facile adolefcit, AM. XS , Iunio ac Iulio flores apparent: Auguffo x NU Me menfe legere herbam expedit: hyeme pent -— 3 p ys m2 zttate redit, radice reftibili. "x : [25 M 2 Zxópdior Gracci appellant: Latini nomente- N ESI ON S; AM 9 Qeon | ; i: LA & "P ? 0 tinent;nec alia Officinis nomina.Sunt quiTré Xaginem palufttem vocant : item & uu je 'movab inuentore Mithridate : Scordij nomen - accepit ab odore Allij,quod Grecis exéeedtrd — - Ctr, & dices uuoy ab odoris grauitare : Germ nis 3Bafer battenia: Gallis 5cordjoz: Italis Chee andrinapaluffre. 2 Calfaciendi ac reficcandi vim habetiaporé | 44 amarum;acerbum, ac acre quid obtinet; te flatur Galenus.Vifcera interna expurgat&db militer vetufta externa vlcera addito melle! 1d rinam & menfes f € pedore educit: SV SS lethalia venena bib Fertur & podagricos lenire dolores cumaceto aut aqua impofitum : Sunt & qui affirment nitas catnes inter huius fo]ia incorruptas al ; quamdiu feruari poffz, " " PEMPTADIS PRIM É LIB. v, 117 - De Semperuiuo, fiue Sedomaiore. — CA v. VII Semperuiuam fiue Sedum arbore(cens maius. Semperuiuum maius alterum,fiue Iouis barba, NV ANONNSS E D £ P E vw ; dX / - ; NULA P. XE C.N YA TeaPE EESES e E A " : V T "d 1 J *] - - - j NA 3 pe ES y ES A. di 1 SE MPERYIVI Dioftria fant genera; Maius, Minus,& tertium , quod Illecebra voca- tur. Maioris vnum arborcícens dicitur:alterum Barbz Iouisnomen accepit. Primum maius Semperuiuum,aborefcens cognominatum ,caulem profert cubitoaltio- 1. rem,fubinde bicubitalem,craffum,durum,lignofum,lentum,& frangi contumacem , in ra- mulos nonnullos diuifum,cortice craffo & carnofo circumueftitum ; oliorumá; quz deflu- xeruntinferius quidem veftigia quxdam retinentem, veluti T ithymali Characia: primi cau- Iis medius vmbelliferus. folia pinguia,carnofa,fucci plena, pollicis lati longitudine , linguis fimilia;per margines tenuiffime crenata;cauliculorum faftigizambiüt, oculi effigiem zmu- lantia. ores écauliculis enafcunturin multos tenues px diuifis,tenues,lutci ftellati, fuccedit femé perquá exiguum pediculis marcefcentibus.radix fubeftin propagines diuifa, .. Viret hac ftirps perpetuó;nec hyemis iniuria in natiuo folo afficitur , vnde illi Zei//» ac Semperuiuo nomen. IE 7 tame o EL d de & Proximum Semperuiuum (quod Iouis barbam vulgó appellant) folia edit tetrz ac radici- 5; busproxima,craffa;pinguiajlenti fucci plena;acuminata;denfa,& in orbem ad cfigicm ocu- lidifpofitajatque huiufmodi orbiculoscompluresprofcrens,laté ac in amplitudine fefe dif- fundit: non raró & tenues fibrasemittit,quibuslatius ferpat , atque nouos orbiculosprogi- - gnat.affurgit quandoque in medio horum caulisere&tus,pedem (plus minus) altus;folus fen- . ' fim attenuatis communitus;in alasquafdam circa faftigitrm effufus; circa quas flores ob(cu. - ré putpurafcentesordine digefti.radix fubeft fibrofa. — — — — id Huius generis & alterum quoddá;cuius orbiculi magnitudine quidem fuperiorisrefpon- p, dent,fed foliis minoribus,frequentioribus, ac denfioribus fecundum margincs tenuiffimis vcluti pilisinftar mollium fpinularum adnatis. Viret iftud paulà faturatius:caulis breuior:& - florese luteo pallefcunt. aei uem ct Eft & tertium huc referendum, cuiusfolia in virore candicant, & ambitu tenuiffimé fer- C, — rati apparent « —— cono o aui n MC: : s Bd Item &quartum,cuius minores funt orbiculi:folia vero acuminata,denfiffima,cacumine D. obícuré rubentia,& marginibus hirfuta : floresin breuibuscaulibuseleganterpurpurei, E L 4 Primum - T |— $xiativM.RiemóRiA 5 0 4, Primum maius Semperuiuum in plurimis Orientis acG p pr ies tum & maris Mediterranei infulis, Creta,quz imodó Candia, Rhodo, m 9 & aliisfponte natum; zdiam tectis,vetuftis parietibus;ac fimilibus locisreperitur,nec de ves co Hifpaniaynam | à C.Clufio teftejin Lufitaniz regno crebró occurrit:alibi in ficil ibus a irur. In frigidisac $e. ad prentrioni fubicctis prouincíis,vt in Germania ac Bclgio,nec Íponte naícitu r,nec ftudiose ac diligentius excultum diutiné durat , fed cali inclementia, ac hyemis nimio rigore extin. guitur, E 1 bee Beleio far a, Alterum non modo Italiz, verim & Galliz, Germanie, Bohemia, ac Belgio fatiseftfg ' miliare.Locisin montibus petrofis,veteribus muris, edificioru m vetu fus prafertim te&tis audet, Variat autem huius forma pro foli genio: quibufdam fiquidem locis anguftiora, mi. noraá fed plura, vnius orbiculi funt folia: aliis pauciora, craffiora, latiorad;. virent & fatur. w« ^ iusalicubi:alibi veró dilutius.Nam quas defcripfimus non vno loco , fed fitu differentibus 7 gignuntur ; has autem in elegantiffimum hortum Clarifs. lohannis Ai jckholtzij Doá&oris 2 Medici ac profefforis Viennenfis tran flataf,quandoque videre contigit. j ; Primoannitemporemox poft hybernum Solftinum Semperuiuum, quod arborefcens cognominatur;ii Lufitania floret. ; $.' Alteriuscaulis Roriferuspoft Solftitium ftiuum,fubinde circa Auguftum menfem de- mum affurgit,fed Aprili,poft vernum videlicet zquino&tium, inter folia tenues hinc exeunt fibreorbiculorum rudimenta proferentes,quibus tandem adauctis feipfam in complures or- biculos mulüplicat. ——— 1. E Y — Primum haud dubié Diof.eft A'e/oóy u$ga,id eft, Semperuiui magnum,aut Sedü maius: Apuleius Vitalem ac Semperflorium appellat. Dicitur £9$gUaAuov; svp ndphr, dijaAMe. &, — Alerum vulgó;ac in Offieinis Iouis barba:Germanis jaufiurtj/Gorof bonberbacr Belgis üDonbctbaert:Hollandis Qupttoock:Gallis osarbe: Italis Sempreuiuo ;agg;ore: Hifpanis Siem- griniua,yerua puntera: Anglistyonttelili: Bohemis 9Qetrejf. Costédigicie alteram Diof effe non pauci exiftimánt: nos maluimus inter Semperuiua retinere,nam & perpetuó viretacyi. get hyemisQue iniuria non facilé afficitur. E Acizoa;fiue Scmperuiua maiora rcfrigerandi vim obtinent, & quidem tertio gradu: de- ficcant vetó cadem fed leuiterabundante in eiseffentiaaquea. Profuntad eryfipelata]hier- pctas,& à fluxione natas,vt Gal.ait,inflammationes; & quidem oculorum , vt Diofcorides, ' epiphorisiinquit Plinius;medentur folia impofita , vel fuccus inun&tus. Conferunt verb& | ad ambuftaj& podagras per fe,vel cum polenta impofita. Dari diatrhaca laborantibus Diof- | coridis eft; & teretes lumbricos cum vino pota excutere. Succus in peffo fubditusmulie- bres excauffa calida fluxiones fiftit : folia in ardentibus febribus in ore retenta fitim fedát. ? $ De Semperuino minore. Xx v5.13 M! NoRrs Semperuiui duo quoque funt gencra. E 1 Primum horum exigua eft herbula, multis tenuibus pediculis humi repens; quos - complurimacraffa fucculenta,parua, oblonga;acuminata folia conucftiunt;e viridi ad cm. : leum inclinantia. furgunt inter haec coliculi palmum alti/faftigio veluti vmbellam promen- S£ £z CREDE in hisiofculosuteos übcftibrolaradix "$3 (2 1$; ^erumminusSemperuiuum & paruaquoque eft (tirps,plures producens cauliculoste 2 i RR tar excedentes, in quorum ligis in lenietibs exiguis vmbellis, ftu mol E E xcu ed bd fcd albidi & aliquanto minores : folia circa cauliculos pauca , parti. quidem, fed oblonga ,retuía, & teretia , T ritici granis maiora, nucleis & ftrobilis nuc Pis fub x eruepahro minora;alioqui haud diffimilia,quz fubinde vnà cum iocur Faeixin terrz: fuüperficie ferpens, fibrastenues deorfum detnittit. - f E » Quodborum prius,Belgis hortenfe eft: alibi in parictinis nafci | "1 in 155 eit: a parietinis nafci fertur, cs d | à apum paffim in veteribus mutis ; circa aggeres , fepimenta agrorurp , locis apri . , Vtrumque menfibus zftiuis flores E E Qt» Ye pede * | promit. Es 1 à nonnullis día D" Gratis: Latinis Scdum gponenadduus ns Officinz. Craffulàm nominant mino: yes Vermicularis: Italis Pignola,Granello mora Semperuina refrigerantem quoque facul PEMPTADIS: PRIMA LIÉ v. 449 : Semperuiium minus primum, Semperuiuum minus alterum. * "" S N NS TR V / g 734 T anm DANTUR : 4 2777747 Af ie JN X Na A^ E Num E s j :] i uda "rnt uh Sul N Í ^ i H d NEN QM pn Ur " "4 abra 7 u3 í E Je o^ C y WE SS NS (Quae. I Y S d pf quA ge : - u € mi : A 20 Án 2m P i EE Wf We uu "d & ad eadem valent.Primum veró horum interacetatia multis locis recipitur, in quibus & ,o- fapit,& palato gratum: zcftuanti ventriculo confert. : De Iffecebra, ffue Semperuiuo tertio..— Car. X. , Illeceba,fine Semperuiuum tertium, H? MILIS ac exigua hac herba eft. cauliz- A culi eius tenues ac breues: foliola circa hos WA frequentia, perpufilla, craffa,& acuminata, fucci p lena: Bofculi in fummo eminent paruuli, lutei. uM | Ebrofzradiculz-. " In locis petrofis, aridis, & in veterum muro- - rumrimis vbique naícitur:perpetuó viret;nec te- mere idcirco inter Semperuiua refertur. E ftiuis menfibus cum floribus reperitur. Diofcoridis tertium iftud eft Semperuiuum, quod à Gracis dvd ez»wír d^, e (as &. w^ squor appel- lari: à Romanis vero Illecebram tradit. Plinit eciam Latinis Illecebram dici teftatur.FEft cai & aliazydegy»? d eía,& aliud ma&pur:Germani hanc 9v appellant,& fatgentreuble: Gal- li Pain d'oifcau:Belge fe&uerpeper: Angli ftone crop; ..— & ftont fox. e 9 E Sufpicantur ramen nonnulli non effc iftud Diof. tertium 1iuum, quód illi folia craffitiem tantüm ac- dc(int Portulaca: Sed Diof. hoc non Portulacz effc folio, fed ad illiusci cedere folia refert: gud meg, ait, ra QuAMÍgum ee c 7d vic dvd ed y rnc. 4 Acrisautem ac vehementer excalfaciens cft herbula ifta. Forisadmota rubificat, veficas excitat;ac tandem exulcerat. ; CAEN : 1 e Strumas inquit Diof.cá axungia impofita difcutit. Succus huiusc aceto,velalio liquore. extradus vomitum mouer,& craffos, pituitofos;ac biliofos humores educit; & fubinde iraà | quartanis;aut aliis diuturniorib. febrib. liberat: aduerfus afsüpta venena & hoc modo cófert. : EMT : ] 52DE $*1RPIYM HISTORIA b 1j ; C XI f | Jephio. AT : Y 5 De T eiep Telephium alterum fiue Craffula, Telephium primum. y b : sm 4 $ Pw Me 1 NS IN pe. " Ta y 0^, Fon 3 ^ my ex: í F D, e | ^p * - | L E WX Lt ppt V. IT MU ESE y RE nw -- P - , X d v) 7 E ErrrnHrr vnius Diof, tantummodo mentionem fecit:accedunt veró alia duopo- flerioris obferuationis. rimum Telephium caulesemittit rotundos, craffos , elabros , vcluti genicula habentes , circa radicem fubinde rubentes: folia militer craffa lxuia,carnofaJlento fucco plena, ambitu fubinde. leuiter incifa, latioris folij,Portulace Toat0L2:000 qui haud multum abfimilia , e fingulis articulis binafibi mutuó oppofita, caulem alterno ordine - conueftientia, Flores in vmbellis ex luteo pallét. E radix in multas extuberac veluti oblongior - glandes fenfim attenuaras » candidas, fibrisetiam - adnatis, i2. ... Alterum, quod Craffulam vulgó vocant, cat libus fimiliter compluribus affurgit rotundis) - uibus, fed haudquaquam articulatis. folia caro. fa,craffa lata, & ambitu nonnihil quandoquede - maraminora quàm fuperioris | nullo ordine dige 2 fta : Bofculi aut rubent, aut lutei funt, aut etia 1 inalbicant: radix candida, cárnofa;ac nodofa. Yr i uax admodum ftirps cft, vc] luto folo impoltt cauliculi diutine virent, & fi fubinde rigentub - cuam augmentum capiun t. Ur Tertium Telephiuti humilius eft, ac minus | quàm priora : tenueseius cauliculi plurima parte humi procumbunr: folia quoque minora, UE PEMPTADIS PRIMJE LIB. V. diora,é czruleo magis virentia, carnofa , inferius crebriora, fuperius rariorayipcerto ordine difpofita : floículi in vmbellis faftigia occupantibüs épurpurafcente czruleo pallgpt. radices huius haud nodoíz;aut tuberoíx, fed fibris capillatz. o INE Loca vmbrofa; petrofa,, veteres muros, ac parietes amant. Oribafius invin6is & cultis ^ naíci air. ji ; Tu Wo Primum in Hifpania,cüm & fuperiore Pannonia fubinde repcritur; nec eo Gérmania dc- ;, ftiruitur. Ad Rheni enim ripam iuxta vincta;locisafperis,& petrofis repertum;ab eo,quod in Hifpania;nullatenus differens... 1 Alterum in.Gerinánia vtraque, Gallia; Bohemia, & alibi circa vites, in veteribus muris, 2. parietibus;ctiam luteisaccratitiis,fatis frequens. Tertium rarius eft: hortis apud Belgas & alibi,familiare. ? Circa Auguftum,vel prius Telephia florent. Primum;quod Gracis stir, & dei ov d'yejor dicitur, Latinis Telephium & Semper- uiuá fylueftre,& Illecebra;fed ab acri & excalfaciente Illecebra;de qua Cap.fuperiore,mul- tum differt. Sunt & qui ZZ'ezyrm; fiue Portulacam fylueftrem appellant: eft tamen & alia fylueftris Portulaca hortenfi fimilis, fed minor. asi Alterum genus Telcphij quoq; fpecicseft; Craffulam, & Craffulam Fabáriam hanc Offi- cinz vocátac Craffulam maiorem,ad differétiam eius,quz Cap. de Semperuiuo minore dc- fcripta eft; ité & Fabariá: Germani 3Bunbfrantfnabenfraut/for&smang/& fomoepn: Itali Faba &rafJa: Galli Zoubarbe des vignes, feue efpe[[e: Belgae Smertooitele/& femel (luetel: Angli &ppue. , lertium genus vt paucis cognitum, ita nec nomen inuenit, nifi quód pleriq; Telephium femperuiuum vocent , aliorum enim caules hyeme pereunt , radice rcflibili ; huius veró & caules & folia hyemis inclementiam fuperant. : Frigidaautem Telephia,& cum effentiz tenuicate reficcantis facultas. Diofcorides vitiliginem albam,Galenus vtramque,cum accto impofitam fanare ait;quód abftergendo pra'ftat;vnde calidam ci facultatem tribuit Galenus , repugnante ramen gufla- c. sra bili qualitate;qua: non modó primum,fed & duo reliqua frigida effc oftendit: A b(tergere au- tr. tem poffunt & qua frigida,fi ficcitas adíittempcramenti, & effentiz tenuitas. De Cotyledone. CaA»r.. X11. ^ Cotyledon. — : Cotyledon altera. i; (134 ANN | Cort- L . : U. lr tux ; s L la $a. 494. $$ SxrrRPEVM HISTORI.J : iot Arhecen LEDONES Diofcotidi-dua defe. büntürf. i 5528 Priori Cotyledoni folia funt longa catngfg fucci plena,Iguia;jorbiculata;amibitu nihil autpa. rum crenata,breui pediculo fui feré centro'gnfi. dentia,qua: acetabuli figura modice concaiia parent,& colore virent , aliquando ramen iiyma: tali folo purpurafcentia. caulis inter haec affüoj dodtantali breuior;in: alas fubinde 'diuifus cirea quas flofculi exigui albicantes ; aut dilutéadmgi. dum purpurei.tuberofa exigui bulbi inftár fub. - eft candida radix,ex qua fibrz aliquot depédent, In faxis & veterum zdificiorü parietibusnafei gaudet: In Hetruria ,acalibiin Italia, in Gállig Prouincia, fed & in Britannia quoque reperitur; quod tamen ab Italico nonnihil diffcrenselt Viret ac viget przc;ipue hyeme , initio alatis floret;ac femen minutitfimum facit,deinde mar: cefcit;radice perenni. 1 Altera huiusfpeciesà fuperiore forma multi, differt, ad Semperuiui fecundi , fiue Barba Iouis fimilitudinem magis'accedens : folia eiuscraffa; pinguia; fücculenta,longiufcula,& vclutiexiguas - linguas imitátia;orbiculariter vc Barbe Iouismo- dodigeftaé quorum veluti centro tenuispediculusaffurgit,Rores proferens albicantes. radi» nir 25Sedum (erratum. :cesfibroíx funt. ; Ad montium rupes & faxofa gignitur: In Pannonia ac Italia fubinde occurrit. i " . J Ad Cotyledonem à recentioribus refertur, quod Aeizoon fiue Scemperuiuum ferrarum Valerius Cordus appellat: Craffa & numerofa huic funt,fucci quoque plena, foliola,quacit culariambitu globum veluti oculi conftituentes,Barbe Iouis & Cotyledonis altcrius modo, multo tamen minora,& vndique ferrz modo minutim incifa ;é quorum medio caulis ext tenuis,r-&us,dodrantalis,flofculos cacumine proferens Craffula: minoris emulos;colore fe piusalbidos abfque nódis ; quandoque rubentibus pun&tulis diftin&os. radicibusfirmatur - paucis& tenuiffimis. ! In aliflimis petris, humido mufco fübinde obduüis, nafcitur. 3 L. QuzGrecis void o» Latinis Vmbilicus Veneris dicitur,& Acctabuli à nonnullisHet- 1 ba coxendicum: Iacobus ManhusScatum cli, & Scatellum appellat: Belgis faaucirruíizIoe — lis Capertaiule & ombilice di Fenere: Gallis Efcuelles: Hifpanis Capadella Scudetes : Internos — thas appellationes & hat extant nomina ximo d Qegd £suc, id eft, hortus Veneris. jig $ugaMe , teme vm bilicus,z bie etpynesor. 2.. AlteraCotyledonà nonnullis xuuGaouo appellatur. * Minorem illam recentioresad Sedi referunt genera, & Sedumíerratum nuncupant. — — nr iedos iar humidzzac ee eft fübftantiz,& cuiufdam obfcure adítringenti 4 xen Icpercutit;abftetpit ac di cutit: audore Galeno, Inflammationes cryfipelato- — piss ue n iphlegmonode curat impofita : ad zftuantem ardore ftomachum vuliseft ntur & tola cum radice manducata calculos confringete,& vrinas mouere. Cotyledon altera ac tertia fertata, faciunt ád cadem,ad qua Semperuiuum. E s: ED E | jj : Bc CN De Getyledpne pulufr Ao C TN: ; 7 4 Eo X2 ST veró& S E : : : TION. PE ce udis alia Cotyledon,tenueshac promit viticulas proferpenteb - hzrefcentes;à quibus foli es : 3 dum ledst «rete quibus folia rotunda, & aliquantulum acerabuli in f — HUS coM ioc Eee ceduodue pediculo medio fui, vtialterius,infidenta fed uer tenui - XE tenues pro fiches ry egiimz : flofculi perpufilli , albidi fub foliis vifuntur. fib? - Palufttibus locisinuenitur.& fibusrigantur. ma: -- menfe Sus Belgas reperiricum flore poteft E V. T enetis inferioris Germaniz: nominant : Cotyledon palufiis di | pot przfertim humidioribus,& quz frequentius hybernismet | 2e 2M PEMPTADIS PRIMJE LIA. Y. I ^. Cotleden piluftris. poteft. Errant autem non parumPharmacopoci, Error Offi qui hancloco legitima ac ver Cotyledonis vn- oxarum. guento cx Populo nigraaut aliis admiftent. - e) Calidam etíc hanc Cotyledonem guftabilis cius qualitas aliquantulum acris oftendit. Proin- Mo dc non folüt forma , fed & facultate. & viribus d fd à vera. diffcreus eft. DeSophia. | Cav. XIIIT.— c 8 So P H 1 A caules promit cubitales , rorundos, PESE duros: folia veró circa hosampla; fed tenui ffi- Pf 1] S, mé in complurima exigua fegmenta diuifa, Ab- finthij cenuifolij liaud multum diffimilia; fed ta- men tenuiora, & ad Coriandri tenuiffima acce- dentia; colore albida. Flofculi ad fuperiotes vit- gularum partes ordine digefti gignuntutcxigut, pallide lutei; parüz, tenues, óbiongz fuccedunt filiquz ;in quibus minuta femina fubrubentia. w& duraaclignofa; candidaQue demittitur inaltum ) radix,nonnullisadhzrefcentibus fibis. In vcteribus macetiis,locis ruderatis,lapidofis; X S) 7 OV. d LZ SN Lum BASSE] AS. SS Saphis ac non raró arenofis, ac aliis incultis €xit; ybi fc- isy mel nata fingulisfacile recurritannis, (0 5 Au / À Iunioin Autumnum vfque, & quidem par- Li, h UA "u ticulatim floret: femen interea perficit 4 M í NP Wu Recentior aetas Sophiam appellat: Germani N AM, NM / Lo. NIA, 3Belfames/Copbiefraut: Belgis fíecuijt:Falluntnr NU NE í IP, /A NV infigniter qui Sériphium inan iod-Mari- APWUNS AZ ''gniter qui »eripaium nominant, qu !Mari N f/F WS VN M ni Abtintliij nomen, nam cum Abfinthiis nihil Nd IN foy M, commuüne;prater foliorum fimilitudinein quan- j V PS : f dam , habet : fapor & facultas multum differen- tes funt. Videtur aliquo modo cum Thalietro conuenire ; refpondet caulis graucolcntis Rutz 7 nondiffimilis; nec folia repugnant, nifi Corian- - drinis forent multó renuiora:pro Thalietro au- tem,alias fuperius ftirpesoftendimus. | Ceterüm facultate Sophia reficcans & ad(trin- gens cft,& particeps alicuius frigiditatis. Semen huius d antur ventris fluorcs fiftit: aduerfus dyfenterias commendatur : fanguinis profluuia reprimit: De Symphytomaiore. (Cav. xv. S! M PHYT 1 ifliuscaulisangulofus,craffus,& Ly vt Sonchi inanis, ad duos fere cubitos atrolli- tur : folia tum à radice prodeuntia, rum & iuxta caules ampla,longa,lata, afpera, pungenteque la- nugine, nohnihil hirfuta, attactuQue pruriginem . excitantia, vulgó dictz Boraginis colore & afpe- ritate fatis fimilia ; czterüm longiora ; magna ^ & acuminata vclut Enulz campana. ex cau- liuni alis llóres ordine difpofici apparentoblongi ,intuscaui , colore albidi , aut dilute ru- | bentes,raró lutei; fübféquente feminc nigro. oblonga & craffa radix; foris nigra , interiusal- . : bida,fuccoglutinofa;inquavisconfiftitmedica. — ; quaa | : ge Huiusaltera teperiturípecics;tadice quoque exterius nigra,intusue candida fed tubero- a r3 fa;cuiusfolia minora; caules breuiores; flores fubinde lutei. uv dome a : Riguosfeceffus,lata & pinguia prataamat Symphytum , necab hortisabhorret , ac aliis " humentibus locis. Eus Fd i NES Iunioac Iulio méfibus florcsin vigore funt; radix quouisanni tépore cómodélegi poteft. .- M Xéuqum «e ati. B E iCÍ. LE e € 22. 1 litre erp uum n e e a i : Serapium . cum tuffi (putationem ac profufionem, & contra pulmonis vlcera 5 STLIRPÍVM;HISTORIX | Symphytum tuberofum, Symphytutn magnum. is 27 EN jo WT uM ONSN | X MAT LN URS VOY m A ut ^ 1 mp 7 : L "n siiis. * Mi 1 AD PHI (4 ; Aw v / VON Y GI X , (^ d * (W//YÀV NC «Ad f, " "ur? A rm QST ,, C Xvptvso Grxci appellant; item & enr: Latini Symphytum & Solidaginem T Confolidam maiorem;& Symphytum maius:Scribonius Largus Inulam rufticam,& Alum ; Gallicat;aliy Ofteocollon: Germanis 3'Bafivurts/ Cbmermurg / Cdvartgturts / bes E veurts cimellen: Beleis Baeluiogtele: Icalis Coz/2lida mae iore : Hifpanis Suelda --— d Con[uclda matar : Gallis Confyre d oreille d'afne : Anglis €&onftej: Bohemis Ctalni 73 G;ernobtawet. | j "Fw a autem in Symphyci radice frigida tc miperics, fed tamen exigua; adeft M 1 Vifcoía; ac elutinans: Hzc nequaquam pruritum excitat, nec guftu acris aut EHE : Zmeioc fiue exqualis,& qualitatis guftabilis expers; tancüm abeft vt cum Scilla acri vikci p huius humiditaslentaac glutinofa conferri queat. folia pruritum excitare poffunt, non E .. Paratur in hunc vfum & ex ea Serapium;quod fanguinis fluores (iftit: recentia pulmons vlcera confolidat: tuffim fedat: febr; moniàm rctundit;cuius defcriptio hzc eft. &t. Radicum Symphyti maiori Pe Symp. filaginis vnàcum radicibus manipulos duos,nucleorum nucum pinearum fefquiunciameF- [3 zipha " d - en bibat A. faperfluentes quoque muliebres purgationes fupprimit fi vel dec pha xx. feminis malux drachmas in aquaquantum fatis eft ad libram vnam:Col fingulorum vnciz fex, & fiat Serapium perfe&é decodtum. Ne imo quoque radix renum vlcera etiam diuturna curat , & profluentem ex hisfangy- nem fitit: r,vél ipfa cá fachato, aut melle códita,fingulis cótinuis aliquot diebus affumatur- , Ad omnium quo reliquorum vifcerum,ac internarum partium lzfiones , & ad rupt?' in nicé commehdatur, anta autem confolidandi huius vis eft,st vna cum carnibus j^ partes concifis cocta eas ; r que mulcogatacvniat, Aduerfüsetiam fedisinflammationes cono" - cit, & nimium profluentes hamorrhoides impofita reprimic, | ban HM Joa A A6? - aee fl Aw 4 [o^ PEMPTADIS PRIME LIB. b 1$ E MINE Car. xVL. Symphytum maculofum, Errnr iftüd Symphytum fatisantecedés fiue maius Symphytum,fed caulcseius bre- uiores,dodrantalestantüm: folia minora;afpera, ; & hirfutajin quibus vc plurimum albicantes ap- parentexiguz maculz ; quanquam & abíq; ma-, culis nonnullis videntur locis: flores forma baud, diffimiles,rubri initio, hiantes veró ac patentes à czrulco purpurci. nigricans radix dura eft , per obliquum drieendic Aat adhzrentibus conco- » loribus. Locaamat opaca,& riguos tra&us, Reperitur &in colles Me DN in Bohemia quidé fo^ liis haud maculatis: In hortisfacilé adolefcit, Primo vere erumpit;mox forifera ct : pereüc Autumno folia: radix perennat. Pulmonariam & Pulmonalem Herbarij ap- pellant: Cordus Symphytum fylueftre;cüm verà & aliud fylucftre fua natura (it, re&ius Symphy- tum maculofum autmaculatü dici poterit: Ger» manis £umgenfraut : WE Qnfec. vioutoci melcis ruit / & 3Longmenujt: Differt non parum à Pul- monaria,de qua inter Mufci genera. Ccterüm facultate hoc Symphytum priori rez fpondceret,ti radix huius vifcofa; verüm quando- quidem dura ac lignofa, ficcior huius qualitas & magis adítringens. À. Foliorum in oleribus vfus eft. Putantur veró , & ad Pulmonis vitiaac vlcera huius quoque ra- dicesconferre , & idem , quod maioris Symphy- ti poffe. : : DeBugula. — CAP. XVIL B Vcvr folia funt latiufcula ; oblonga, máioraquàm Origani, mollia, ambitu non- » nihil incifa,& inferiore partc, in faxofis: id: * a & apricis,aliquatenus purpurafcétia, caules qua- ^ drangulates, modice hirfuti ,inancs, geminatis, exque aduerfo pofitis foliis cóucftiuntur ; & par- tim bumidecumbentes ferpunt; partim vero af- furgentes fupra dodrantem arxolluntur. flores á hoíce pone foliaambiüt & faftigium petunt co- T lore czrulei.radiccs multis fibris conftant. Saxofis,non raró quoque htímidioribus ;fre- fibusMotandoládiciaudoreft. Sunt — .—— — iftiment Symphyti illud genus effe, quod j àDiof.zEalorcognominatur.Verüim hinonpa- — . rumf pA Symphyrumfiquidem petreum — ) ramulos tenues Ae iiles : capitul. pé STIR?IVM HISTORIAE : b veró veluti Thymi,& torum lignofum ac odoratum eft. at talis quidem nó eft Bugula,qua - nec lignofa,nec odorata,& caules promit differentes ab Origani,& capitula nequaquamlig, bet Thymi zmula. i : ^. rod .'Caliditemperamenti admodum exigui particeps cft: rc(iccat veró manifefté cum nóng]. laad(tridione. Commendatur ad difrupta,frada, conuulía; czf aQue ;idcirco & potionibus, quz vulnerari dicuntur,additur,in quibus tanta eius facu Itas praedicatur , vt fanguiné co. cretum rcfoluere,ac difcutere valeat. Ruelliusin Gallia vulgó dici refert ; eum vulnerario Medico, aut Chirurgi opera nó egere,qui Bugulam & Sapicu lam habuerit: Necenim füm- pta tantummodo vulneribus medentur, fed & ipfis fornisimpofita. B Ad iocinoris vcró languores eadem confert;nam preterquam quód obftrudtiones aperiat vifcera etiam ip(a roborat. ca ze 'Vfas quoque cius ad vlcera maligna, przfertim pudendorum , quibus fuccus prodeffcre. brà infuías , fi dcinde herba contufa fuperimponatur : ad intertrigines codem ctiam modo , conducit. pat ER De Brunel. Car. xvir1I Biunella. Brunellz altera icon. E25 xA e Hi) zn L t4 : SANT 7S AE i CA: Bronelle tenues fant, quadran dra gülares, hitfuti, tihi m verfus reclinati, perfe i - "etenim confiftere nequeunt: folia lata,oblon a acuminata, Menthz zmula, fed mino- futi tenti afperiufcula,& haudquaquam odorata: in ramul, igii ! tatie tenui afperiufcula,& haudquaq orum fafligiis ores fpic exruleo obfcuré purp i;raró albidi. radices tenuesin fbrisabeaBtmpulcis vehial apr, ra Brunellagignitur locis; veluti fccus marg ^ vx Lin fyluis. pellant: Germani 9:ateflenn: Belgae 5nd m m:Ruellius verà Bcllidem Cor m etrzum,vt nonnullis vi Lu PEMPTADIS. PRIME .LIB.; f. 57 linguz cum tumore nonnullo exafperationem,nigredinem, & ficcitatem. malumid eftca- ftrenfe, Germani Se bzaun appellant ;quod citra febrim continuam. & mendis nonnullam Sé perturbationem non fuperuenit. huic Brunellz ex aqua. deco&um, poft fanguinis à venis pyaum., fub lingua detradionem, prarfidio cft; (xpius ore linguaQue clotis, addito quandoque aceti momento, aut exiguo mellis rofacei. ovr tec ism. - Exiftimatur malum Veteribus incognitum,fed camen fi conferatur cum eo quod à Paulo : JEgineta lib.s. Eryfipelas cerebri dicitur, haud multum differens ( fi non idem) videbitur, £oseler Tundi & venas fub lingua Paulus pracipit,qucadmodum in Germanis appellato e bxauny ^^ - ; qui caftra fequuntur,faciunt. get Uy DJ ^ - 49 ow o4 li De Caryophyllata. — Cap... x1X. "c Caryophyllata. Caryophyllàta montana. Mu. M ZEDSR AnvoruHvLLATA vtplurimum tripartita; fubafpera,hirfuta veluti Agrimoniz,fed in E: —nigriora durioraQuc,ambitu quoque ferrata folia in longis hzrent pediculis; in duo minuta quandoque fubfunt. caules fubinde cubitales, vcl altiores, tenues , in ramu » finduntur;in quorum faftigiis flofculi lutet, Pentaphylli aut Tormentillz fimiles capitulo, fuccedente afpero, ex multis acinulis cumulatis fato; pcr maturitatem veftitui adbzrc- fcentibus. radix rnultis capillamentis fubruffis fibrata Caryophyllum odore E À Nafcitur fecus vias, agrorum & hortorum fepimenta: gaudet magis opacis ac » tofis, e Cres Dita quzdam eft: folia cuius craffiora, maiora, afperiora; hirfutio- $i raQue;non trifida; fed rotundiora , per ambitum crenata, qua & x) infidenr pcdiculis, circa quos exigua veluti foliola adpafcuntur. caules tenues quoque; ed haud ramofi, ESSE culati,vnicum proferunt florem,quàm fuperioris maiorem, & ex pluribus foliolis commif- ; fum,auricolore luteum,;poft quem pinnatus orbiculus fuccedit.radixíubeftlonga,obliqua, — ciaffiufcula;fibriscápillata paücioribus. odore & hac Caryophyllo fmilis. —— 5 E - In altis montibus reperiturjac denfisfylnis, non modó apud Bohemos;verüm &inNor | mandia,Britannia,acalibi. : 20 1 E V«raque Maio, lunio;ac etiam ferius floret: E. me cC E Caryophyllata ab odore Caryophyllorum , quem radices pra fe uu nomen pow : i8 SrtRPIVM HISTORIA TER Dicitur&à nonnullis Sanàmunda;& Her ba benedictajac etiam à quibu fc am Nardus rufti. /U cà: Gernianis Cbxnebicten utet Btabantis &arpoplyllate: Gallis C cen : Anglis2tueng, Geum i25: effe Plinij (quod plerique fufpicantur) in tanta iplius Fugen Y, ies nequit: Geum, in. Quit Plinius lib. xxv 1.cap. viri. radiculas tenues habet,nigras;bencolentes. -5. Alterafpecies Caryophyllata montana à recentioribus appcllatur.Cum Baccharis defcri- puone conuenire poflet, fores purpurei, & fubalbicantes effent,qui, modo vt dixim us,lu- "'^*'9* tei folia quidem fatisrefpondent, maiora & afperiora quàm Viola: nigrz, quz proptie ity& ' Xiola:cauliculilicetcubitales non fint, geniculis tamen articulantur: pediculi foliorum ad- nataquadam foliola exigua habent:fibre radicum Caryophy!los redolent. Baccharisautem fibroía radix Cinamomi odore. : JM : Caryophyllorum autem ac Cinamomi idem odor;fiquidcm farmenta ac virgulta illa te Cim puia,qux cum Caryophyllis inferuntur,legitimum funt C inamomum. quod nec abs IC,nec ' temere fufpicarilicet;Diofcorides etenim Cinamomum graciles ramulos,& tenuia teftatur effc virgulta, nigra,& geniculata; qualia omnino funt lignofa illa virgulta,quz vnàcum Ca- ryophyllis adferuntur, & in quibus Caryophylli ipfi nafcuntur; qux Caryophyllos odoreac fapore referunt, ipfis tamen infirmiores ac minus przftantes. vnde Caryophyllisin ipforum locum fuccedentibus,negle&tim habita;ad legitimas Cinamomi notas non fuerunt hacvir- gulta expenfa. - -. Proinde radices, quz Caryophyllos redolent,odore Cinamomum referre red affirman: tur: non obftat idcirco radicum odor quó minus Caryophyllatigltera, Baccharis fit: florum tantámodo color,vt diximus;aduerfatur. Baccharis auté defc i Me p. 2-lib.4.requiréda. Caterüm Caryophyllatz radices & folia haud obfcure reficcarigem.habent facultatem, | & nonnihil calfacientem vnà cum expurgandi potentia, Ad ventriculi cruditates , colila- bores,venenatorumQue morfus decoctum horum commendatur. Prodeftidem & adlaters — , . dolores;tum ad iocinorisobítru&tiones : crudos humores concoquit: vifceribusinharentia | expurgat, & flatus difcutit;przfertim ex vino. fanguinem quoque alieubi interius cócretum, hoc modo folia aut radices fumpta,refoluunt atque difcutiunt; idcirco & potionibus admi- Ícentur, quz caríis, ruptis, atque ex alto delapfis propinantur. Colluuntur & deco&to haud inutiliter cum recentia, tum & vetera vulnera, Radices reficcatz, ac tenui imbre accti refperíz , veftes à tineis przíeruant, & iucundo .— odore commendant. De Pjrola. — Car». xx. prs OL 4 quina, fena, feptena à radice in oblongiori- - bus pediculis prodeunt folia lata , rotundis paulolon- giora,colore, lzuore Betz fimilia, fed multó minora, Pyri foliorum magnitudinem raró affequuntur,quibus robote ac duritie fere refpondent: caulis inter hzc mediusaffür- git, dodrantem, aut pedem altus, flofculis per interualla circumdatis elcgantibus;odoratis, colore albidis, multisé medioftaminibusexeuntibus. radix tenuis,fibrofa,fubin- de ferpens, haud alté demittitur. E Locisgaudet montanis ac vmbrofis,in multis per Ger — maniam,Bohemiam,ac Morauiam fyluis occurrit. E: . Cumfloribus Iunio ac Iulioviget:totoanno virethye — mis & frigoris patiens. - Pyrolá ac Pirolá recentior tas appellat:GermanisQUi trgrunn: Beleis fimiliter intergroen: Bohemis Jomffüda. — L.Fuchfius Limonium effe exiftimans, Germanis 0l — mangofbt/& 2Balbtmangelbt nominauit : Sed Limonium nonin montibus ac fyluis , fed in pratis paluftribus naíci- tur,nomend; ab ipfis accepit; Aene fiquidem prata Ge | - appellant: Iam & oftendimus, quantum Cynogloflos : n nio conueniat, E : catautem manifefté Pyro i radítrm — Vidi ES Pyrola,& euidente i peur potionibus quz fanguinem profluentem f- nt, & vulnerum recentium inflammationem arcehió Z 4 A curationemQue promouent:item & vnguentis ac emp ftris * Ld i e i PEMPTADIS PRIMA LIB. V. 159 ftrisija£uoic fiie quz cruentis vulneribusadhibentur. Huius ex vino deco&tum ad thoracis, & internorum vifcerum vulnera folidanda commendatur: conducit veró & ad exulceratos 1enesprefertim ex aqua;& Symphyti radicc addita. Ophiogloffon, DeOphioclefe. |^ CA». xxr N1icv « Ophiogloffo eft folium , latum, & oblongum,inftar fere foliorü Períicariz,, fed minus lxuius,ac pinguius , é cuius pediculo; & folij veluti finu, tenuis rc&usq; exit flylus, ca- cumine veluti ferpentis linguam proferens.radi- ccs fibrofx funt. In humidis ac palu(tribus pratis gignitur: In Belgio,Germania,& nonnullis Italix locis repe- ritur. Maio menfe prodit;adufa; Iuniá viget;paulà poft tota marceícit,nec deince psconípicitur. Ophiogloffum vulgó Lancea Chrifti nomi- natur:dicitur veró & Lucciola & Argentina ;cít tamen & alia Argentina , de qua inter palu(ttes, Italis Perba fisci Genntanis JQatergunglin, vnde ópióyAmosor, & 1 ingua (erpentina nomiria- cur : Belgis Speerttüijt : Gallis Lamgue de ferpent: Anglistbberg tonge : Bohemis J3abij yaspf. Pli- nius lib. 24. cap. i9. Lingux. herba circa fontes naícentes memimt,quam poflea lib. 2 . cáp. r1. Lingulacam vocat: Vtilis;ait,habetur radix vfta trita cum adipe nigra fuis quz non pepererit ad alopecias. Hanc pleriq; fufpicátur cffe Lanceam Chrifti , fed càm Lingua fiuc Lingulaca nullis notis defcribatur,affirmare non fucrit facile. Caxterüm Ophiogloffum frigidum quidé fed modcrate: ficcum veró temperamento amplius eft,ad fecundum gradum videlicet accedens. Ad recentia vulnera conglutinanda códucit, & admirabilis effe efficaciz, Baptifta Sardus fcri- bit. Conficitur ex hoc oletim,foliis cum oleo o- linarum ad Solem maceratis ; quod nó modó re- centia vulnera,fed & vetera vlcera citó fanat. Herbz pujueremaliquot diebus exhibitum ra- miccs omncescurare poffe idem affirmat. De Lunzaria. CAP, xXH. Ic NARIA nonnifi vnicá quoque folium in gracili rotundo,ac lui pediculo affurgit, quod craffum,glabrum , vtrimq; fe&ionibus , vt plurimum fex diuiditur, fpeciem exhibés com- plurium ad vnam £z» fiue coftam nafcentium; quorum fingularia fubrotunda & lunata. prodit ab hoc pediculo fub initium folij,aliustenerior, in cuius faftigio flofculi racematim coharentes, qui dehifcentes,attactu aucleui flatu impul(i,te- nuiffimum vcluti pulucrem demittunt. femina exigua;rotunda,in vux modum cógeruntur.pro radicibus fibrz fubfunt. In mótium autcolliculorum decliuis,ac her- bidis locis fubinde gignitur, folo tamen gracili ac inculto. Te Sub finem Aprilis, Maio , ac Iunio inueniri poteft:cateris anni menfibus temeré fuerit nuf- quamapparentemrequirere, —— AE, M 4 Noftra 14e STERPIVM eins adifc tiam Hemionitidig Noftra etas Lunariam appcllat, & minorem cognomunat ac: i eren R 2 A Y quam Lunariam vocant maiorem. Dicitur & Lunaria mb " RN SPIOERAR ruQu;& | vt.nonnullis placet i44077n5 ér&og & csAnrine: Germanis ten — mis diae Ota o:tipffijn: Brabants cicon JPaeucmuijt: Gallis Taurt on Lanaire: Bo K mis TB3t fe afe. 1 Rcfrigerantem ac rcficcantem facultatem obtinetcum aditridionc nonnulla, : Vis eiiis vulneribus glutinandis efficax recentibus & cruentis ih ue fuperfluenteg : menfes fupprimicidyfentericis vt liscft.Chymicos veró & hanc commen are,&ad fuos vfus conuertcre,ícrtur. MS MuUES De Sanictla. CAP. XXIII E Oria Sanicula complura in oblongis tenui? | bus pediculis à radice promit lata , & rotunda 1 quidem, nifi in quinque partes ditiderentur, Vitig — foliis idcirco quodammodo fimilia, fed minora multó,& virentia, lxuore nitentia, ambitu ferrato, cxtremisi angulis rubentibus. affurgunt iütet hc cauliculi dodrantem aut pedem alti , adiradicem ruübentesiin quorum cacumine flofculi mmufcofi, al. bidi; fuccedéte femine rotundo;afpero;pratereun. tium adhzreícente veftibus, Lapparum modo. ^ dix fuperius craffiufcula , multis inferius capilla. jj mentis fipratur. E Infyluis ac vmbrofis nafcitur:gaudet pingui gle- — bajIxto;hum:doque folo. transfertur & ad hortos, ^ in quibus fubinde adolefcit. '. ; 24 WNMa | Florem Sanicula Maio ac Iunio profert :femen deinde maturatur : herbae vctó folia toto annovis .— rent,nec hybernum horrent frigus. ] Sanicula vulgó dicitur: à nonnullis Diapenfia ^ Germanisac Belgis &anifel: Gallis Sezicle : Bohe- E mis Sànpctl. A fanafidisvulneribus nomen traxiffe — conftat, Rucllius ait. Sunt veró & alia à plerifgap- — E gm. Saniculr ,vt qux Violz dentarix nomine - | empt.2.lib. r.defcribitur; & Vríiauricula nuncu. - Alchimilla | pata;ad Primulas verisreferenda. ! Sanicula. Ceterüm haec Sanicula, vtcum adftridtioneque. | dam guftu amaricat, ita, prater quód expurget,& aditringendo roborct,calida,ficca,& quidem ordi ncfecundoeft. Succus ad fananda vulnera datus | prodeft: Datur veró & decoétá cius, quod fanguie &1l nisfputationem & dyfenterias curat : Sordidavul NRURES nera hoc etiam commode abluuntur. T üimoresfti- | gidiores difcutit;ac refoluit in aqua decoda , & c raplafmatis modo impofita. Mifcetur potionibus, quas vulnerarias appellant. : E- De Alchimilfa. Car. xxiIIzK C^ VLES Alchimillz dodrantales,rotundi,tae E mofi, nonnihil hirfuti ; frequentius hemide cumbunt quàm aff, urgant;in diuerfa tendentes:fo- — lia é radicibus maiora, fecundum caules minoraJa- - ta;rotunda,aneulis tamen aliquot,fubinde odonis ceminentibus;per margines fertata, Malua: foliisfe- rc fimilia, fcd duriora, crifpiora, & albidiora, qué prius quam explicentur, pliciscomplicancur : inta mulis flofculi tenues, paruuli aliquot fimulco tent,colorc pallidi ac hetbacci femen minutum it cxiguis thecis. pa1mutm longitudine radix nonrao €quat,craffitudine fere di gitum forisnigticansnot. - abíque fibris demittitur, ver PEMPTADIS PRIMJ& LIB. V. a4 In verua&is herbofis gignitur, & in conuallibus: locis etiam non cultis; Maio ac Iunio menfibuscum flore viget: toto quoque anno reftibili radice vitet, Alchimillam & Achimillam Neotenci appellant: plerique & Stellariam;eft tamen Stel- ? laria & After Atticus aliis: Germani € pnnauv/4 ciwenfüf; Éeientapen/ Latine Planta leonis, & Pesleonis, ner frauen mantef/& arof (anpfelLid eft, Sanicula maior: Belga &punauue/ «net broutuen mate: Gallis Pzed de Lio: Anglis 3Labies mantel. Apud Veteres nomen (quod fcitur) non inuenit;nam quód nonnulli Lecontopodium effe iudicent,nominis Germanici appellatione falfi,veritatem non habet. Eftauté Alchimilia facultate Saniculz fimilis, adftringit tamé magis & ampliusreficcat. Vulnetibus eodem,quo Sanicula,modo adhibetur,& cadem quz illa prcitat:ifanguinem & profluentes menícs íifüt : reprimit & vbera virginum, laxiora aut nimium js icmad du. riora efficiens. T ' m o7 ipu env e De Solidagine Saracenica. Car. xxv. Med t C9: * e Solidago Saracenica. Herba Doria. : : VINQUET IN ndis " W^ pn Cw, 9». t. (etu. *| lata ? 1 fcd maiora, pcr oras crenata, derer juam. fum conueftiunt,flofculi in ramulis ipfo faftigio mediis,quz in papposrefoluuntur. radix fibrofa fubeft. Humidis & opacis gaudct: in fyluis iuxtafoffasin Germania,& Sqenionen verfus re- gionibus non gae Huicadmodum fimilisquam Doriam herbam pleriq : non | nino amplior: folia eius fimiliter lata,longajac minz ffa hil ferrato,fed omnino maiora & craffiora: ole craffior , ad tres quatuótve cubios — i altusetiam affurgit,qui in alasramulosque d | n iiciedde 1cdio di: P dam veluti apitulo ittun "tu JE , quarum. Iper "T SrTIRPIVM H1SsSTORTIA Natales huius cum fuperioris conueniunt; iuxta aquasctenim,& fluenta tatdé decurren: tia nafcitur:in Prouincia dicta & Narbonenfi Gallia notior quàm in Germania aut Belgio: vbi in hortis feliciter prouenit. ; Flores vtraque Iulio ac Augufto, vel fubinde prius profert. — | Priorem Bclgz ac Germani Solidaginem appellant Saracenicam, & Confolidam Sarace- nicam; vulgó J)cijoittijch tounbtfraut Sc Dbrpbeng woonbe rrufjt : à nonnullis & Herba Fortis dj. citur:Galli Germanicam appellationem imitantes Coz foule Sarafinze nominant, Alteram Galli Herbam Doriam, quafi auream herbam, vocant : Germani ac Belge no. men retinent. Vtramque ad Panaces Cheironium teferre nonnulli laborant : Apuleiusauté Helcnium,Panaces Cheironium facit,vt Pempt.5.lib.1. fcripfimus. Theophrattus quidem & Plinius Panaces Cheironium Lapathi folio, fed maiore & hirfutiore , dcícribunt , quale omnino Helenij eft folium. Diofcorides veró & Nicander Panaces Cheironium folio refe. runt Amaraci cffe. : Vfushuius Solidaginisad vulnera curanda:& non modó cruentis, verum & inueteratisae fordidis vtilis e(t. Foliorum puluis vulneribus infpergitur,aut oleis & vnguentis permifcetur , cum quibus -& ipfa folia recentia decoqui poffunt. | : Medctur eadem & fiftulisac malignis fordidisd; vlceribus. Mifcetur veró & potionibus, quz vulneratis,carfis,ruptis,aut ex alto delapíis propinantur. Aperit veró &decoctum horum iocinoris fellis,ac lienisobftruQtiones: regium oben curat: ac diuturnis febribusatxilia- cur. Sordida ac foetida gingiuarum ac oris vlcera hoc quoque vtiliter colluuntur, prefertim melle rofaceoaddito. Herba Doria & temperamento & reliquis facultatibus Solidagini Saracenicz fimilis eft. , 142 J De Virga aurea. Car». xXYVi. p Virga aurea. Virga aureo margine crenato. : d 8 . E & E. 5 s 2 A o u - 22 B PRMPTADIS PRIME LIB. V. 145 rotundi ; fübrubentes , & cübitalesfunt, atque in alas diuifi;iuxtà quos flofculi furfum ver- (us (inftar fpicz propemodüm)ordine digeftiauri colore lutci,& tandem pappofi. radix ni- gricatfibras aliquot demittens. ce, Reperitur non raró in fyluis;ac in montofis,vbi latum pingueQue folum. Augufto menfe potiffimüm floret : radix reftibiliseft : folia tamen magnaex parte vnà cum cauliculis pereunt. Virgam auream appellant.nomé ex có accepit,quód ramuli foribus grauidi,;auricolorem virgulam referant: Germànisac Belgis &ulben roebe: Gallis Perge d'zr. " Calidam quoquéac ficcam fortita cít temperiem, ad vtriufque qualitatis ft ecundum gra- dum perueniens:? expurgat veró cum nonnulla adftri&ione. Vrinam veróctiam prouocat, & renum calculos expellitac comminuit, atque vnà lentos crudosQue pituitofos humores edu- cit,vrinarios meatus occupantes;qüi fubinde calculorum exirum ac defícéfum remorantur; & arenulasin vniuscalculi (fed tamen ftiabilis ) formam coalefcere cogunt : Quamobrem nectemeré,nec abs re Arnoldus Villanouanus hanc aduerfus calculum , & renum dolores commendatam reliquit. "Numeratur vero & inter vulneribusac vulneratis conuenicntes ftirpes. & cadem omni- no prarftare poffc,qua: Solidago Saracenica,fertur. DpeVerbafo, ^— Chv. XXY1L Verbafícum latius. Verbaícum anguflius, V ERBASC 1 duofünr genera: candidum vnum ; nigrüm alterum. In candidi genere . V. látioribus iftud; ariguftioribus foliis aliud. Adiicit Diolcorides, ac poft eum Galenus Sylueftte Vetbafcum;Phlomides duas, & Thryallidem. 1 y Sunt atitem latiori Verbafco ampla,lataymagnaQue folia,quafi velati Braffice fed mollia; ;; lanuginofa;& albicantia; inter quz mediusaffürgit caulis re&us, fingularis, & ipfe mollican- didaque lanugine incanefcens,inferius quidem foliisconueftitus fimilibus, fe tamé fenüim attenuatis; à medio veró furfum verfus frequentibus vndequaque floribus ftipatus, écolore luteis,nonnihil odoratis,e quinis foliolis;quos fequuntur cxigua rotunda vafcula, é quibus femen minutum. radix longa,digicalis feré craffitudinis;foris nigricat. cadi Anguftio- / 2. P n duntduriufetla &ronus ds endod STITRPIVYVM HISTORI.J i Anguítiori- Verbaíco mollia fimilier,incag? ac lanuginofa funt folia, veluci fuperiori, fedan. | guftiora & m inora:caulis (ímilis, fed tenuior fub. inde,breuiorque: flores minores;paruuli; nOn m. ró candidi,quandoq; ctiam lutei, radix reÍpóder, Nigro Verbafco,nigricát folia, haudqu lanuginofa aut mollia, fed aliquantulum alpe & nonuihil graueolentia , magnitudine: Prig; fingulares caules refporident ;; llores quoqueaff. miles, lutei; (taminibus in medio: nce radix di fcrens eft. conl Prodeunt fponté Verbafca iuxta agrorum ar. uorumque margines;aggeres , fcrobes ;alisdjlo. cis haud cultis: latioris to!ij & quod nigrumjfre- quentiffima. tnifit A lulio menfe in Autumnum víque cuniflo- re reperiuntur;fed altero tamen;à quo enata funt. anno: femen interca perficitur. Verbafícum Graecis Quoc, aut, vc quibu(dam - videtur, 925 uoc: Officinis T apfus Barbatus, pra-- fcrtim candidi folij à nonnullis Candelaregi, Candclaria ,aut Lanaria: Italis Ferlafco, Tafr barba[[o : Hifpanis Gordofobo : Germanis 2i | frout/fertyenfrout b» nfraut bünelfraut/funiglate Gallis auiffoez : Apud. Belgas 3bollelirujt/ Doll. blaberen / &'oerfehirupt: In Anglia fOillepne: Bohe- misiteisria. Reperitur & apud ApuleiumDye- : 2 nitis,& Lychnitis; & inter fpurias voces, Phemi- nalis, &uAa A dici. Diofzotides, & Plinius, nec non Galenus an guflioris folij Verbafcum, maremyjlauoris veró fohjj,fcminam appellant. : Deficcandi autem vi aut potentia Verbafcum przditum cft: folia veró etiam nonnullam - digerendi ac dctergendi vim communem habent,vt quidem Galcaus. Deco&ta haec eadem inaqua ocdematis,& oculorum inflammationibus imporíitur: vlcera vcró foetida ac fydere- | tacum vitio & melle curant : cum aceto vulneribus, & à fcorpione percuflis auxiliatur,at- - tor Diofcorides. x: Recentiorcsmollium,lanuginoforum Vetbafci foliorum decoéto,cum dolorc prominen- tes hzmorrhoides vtiliterfouent;nam & dolorem fopiunt ,& ipfas hamorrhoides rcficcan- do refoluunt. : Radix acerbajait Galenus fluxionum affectibus prodeft. Diofcorides in alui profluuio vti litercum vinodari idcco&tumQue ruptis.conuulfis,& tuffi veteri auxiliari: dentium icemido- | 144 Verbafcum nigrum. loresmitigare, refert. : Suntqui & geftatam hanc Comitialibus ptodeffc rentur, praferti eius, quz no flores fecit, quaque colle&a fuerit Sole Virginis dodecatimorion , Luna veró Aricti | grante; quod tamen fuper(titione & vanitate noncarcet. : xt $ 3 Floreslutei capillos tingere »offt 3 Y ; ^, "s ees "uterCapi/os ningere poffe putantur: Eofdé cum exiguo olco iri fimo aliquot bus maceratos donec videlicet refoluti fuerint,ad hrioihoiduhi dolorés solers mendant. ^. s: i P "Uto Aiunt, inquit Plinius , in foliis , qam feminam dixi | : des quod & Diofcorides refert, iis, quàm feminam diximus, ficus oninino non apu Missas € ré cim D £a. ASCI nigtifpeciesquzdam Blattaria a le lori tia oda cius obícure virent,luia;haudquaquam Lanugino, eia sio duoqueln e Rs cenas minoraquim Verb tocolore M d tatiino nutum.radix dura non abfque adnatis fibris tenuibus. " PEMPTADIS PRIME LIB. V. Ag Y Blatraria. Blaitariz altera icon. , " P, am " apre ibm LT e 2 7 nh Paffim pluribus Italix, Germaniz vtriufque locis iuxta aquarum margines , in lutofis ag- geribus,& haud longéà fluuiorum ripisprouenit; & quidem quz lutei loris frequétius,pur- purca rarior: Viola: nigra coloris florem terens,iuxta Albim in Bohemia reperitur.Semcel fa- t2,facilé deinde fingulis annis in hortis redit. Floret Blattaria à Iunio in Septembrem víque: femen intetea perficitur. - e i : Pofterior xtas Blattariam appellat: atque cam effe nec cemere exiftimat,qua à Plinio lib. E s xxi11.cap. ix.his dcfcribiturverbis:Eft fimilis Verbafco herba , qua: fepe fallit procacapta, —— : foliis minus candidis;cauliculis pluribus,ore luteo.hz:c abiecta blattas in fe cótrahit,ideodg de^ Romz Blattariam vocant. Et conueniunt quidem flores & cauliculi (vt fcripfimus) cum m- | gro Verbaíco: blattasautem hanc eontraherejnondum obferuatum áccepimüs. — — ' X Valerius Cordus Verbafcur nominat Leptophyllum : Germani plerique GSolbtfntopfle; y alij &xbabenfraut/ t ottenfraut: Brabanti fBotten rruíjt/blattarít. Ncc deii qui Chryfogo- E. non effc fufpicentur;à cuius tamen defctiptione longe abeft: Nequc enim fruticat; multà des minus denfus frutex: radix quoque non Rapi modo extuberat, ncc interius rubet. 6d Chryfogonon autem,vt Diof.refert , uoc Zi zvu»bt, fiue denfusfrutex ,foliis quernis: Cf — flotes habens fimiles Verbafco coronario: p/Zavópoíay 50y)02x, id eft,radicem rapo fimilem, : intcrius valde rubentem, forisrigram. iia | Dc facultatibus huiusnihil Plinius. Sapor autemae amara guftabilis eius qualitas , cali- Ee dam & ficcam cffe teftantur. ( p E. : Deerbafco [ylueftrz. Ca?. xxix. ^ P LVESTRE Vetbaícum multis fruticatcauliculis quadrangularibus, articulatis, in r,. eo Ee Yt alas diftributis,tomento albicante circumueftitis.folia ciex fingulis bina funt ex aduerfo rs posa Mopctnfenks nik lanugine incana;anguftiota, longioraQué quam Saluizequi- 4 usaliás fimilia videri poffent. flores verticillatim füpetiores cauliculos ambiunt patentie - eibi bus Ln floribus fimiles , fed maiores, & colore lutei. radixin altum demittiturfibis — — — .—— conueftita. eee St Huius & altera fpecies;foliis quoque Saluiz,fed maioribusalbidis,ac hirfatiscuiuscaulie 2; —— culiipfo faftigio flores promunt luteos,& prioris fimiles. :en «yeu " N Fertur V A STIRPIVM HISTORIE p.p l'erbafzu sir futscs s. Verbafcum frlueitre, Verbaleum fylueftrealterum, 146 Fertur item & aliud nafci foliis aciniatis, veluti Erucz ,aut Papauctis corniculati;quod ramofis cauliculisac exiguis flofculisà Matthiolo depingitur. EN Sylueftre Verbafcum primum & altetum in nonnullis H ifpanix prouinciis, ac ctiamin. Natbonenfi Gallia in coilibusaridis;ac petro(is locis fponté gignitur ; Apud Germanos Belgas,tum & alibi inexcultis hortis fubinde repentur. — E ; Foret vtrumque Maio ac Iunio in Hifpania ac Lutitania,auctore C, Clufio: apud Belgs x veró & Germanos ferius. | VE i —- Nerbafca fylueftria paffim à noftri temporis doctisac ftudiofis appellantur . — 7 Primum pro Verbaíco Lychaitide àquibuídam habetur,quód videlicet foliaeiusaptasé - lacernarum fint lumina, inquibusellychnij vfum prebere queant. Dicitur veró Verb "m Lychnitis etiam, Diof.teíte, T hryallis:los autem Thryallidis rubet,vt Nicander in Ther cisrefert; huiusautem flos luteus. proinde neque Thryallis, neque Lychnits , fed fyli Verbafcum.Thryallidem oftendimuseffe Lychpidem fatiuam Pempt.2.lib. 1. Pluresaut »owoeffe quarü mollia & lanuginofa folia apta funt ad funiculos,& ellychnia, haud repugna: (^. Catenüm facultates horum , vt aliorum fimiles, ita temperamento quoque ficca. — $E .. Ambufts,Diofait, folia cataplafmatis modo imponuntur. XA : * De PrimulaVerá. — Chv. xxx. ; PN *- | pR: We QE AR V M Veris vna maior, & polyanthemos: altera minor, vnius in finguliscl ^ liulisloris, — : : E Maior Primula Veris folia promitlata, rotund onicz;quibus tamen maiora fünt,& dilutius guumadmodum ferrara affurpit é medio fty istamen longiora , rugofa inftar folio? multó virentia, per margines nihil aut d E ! lustenuis,nudus,dodrante non altior,cact Du à ne flofculosaliquor promens, ambitu denticulatos, frequenter deorfum nutantes. f nx T fori us hutusnon exigua differentia: quandoque eleganter lutci reperiuntur: » paticit;ac dilutius colorati quafi albiqi. E Fein ; multiplices verà etiam Oe s poen nv frequentius odore p d j A x PEMPTADIS PRIME LIB. VW. 147 y " x : M Oy ^ Primula Verisrnaiot. Primulz Veris flos multiplex, f VON M» — V. e S- Qe 5$ 7 (QA SU m rmw D Minorfoliis faperiorem rcfert,fed tamen tni- 5, noribus multó , pediculi tenues in mediis foliis attolluntur breucs,vix palmialtitudine ; in quo- rum faftigiis flofculi finguli pallide lutei , prioris fimiles. radix fitniles infibras abit. Huius fertur fpecies reperiri floribus herba- ceis, obícured; virentibus, qui & quandoque fo- lia muluplicant. Amát Primulz Vetisloca humidiora,non ra- j méomnino rigua:in fyluis fzpiusoccurrüt:tepe- riütur veró & quandogqy in apertis ac patétibus. Martio & Aprili florent : (i veró hyems clc- mens fucrit,etiam prius,mox nempé,vbi Ver cí- Íe incoeperit. Vulgo Primulas Veris appellant, éxco quód inter Vere florentes primz , vcl inter primas flo- resproferunt: Nominantur & Artheticz,& her- ba: Paralyfis ,ad artuum enim & neruorum do- lorescóferre exiftimácur: ab Italis Braebe cuculi. — Quz maiot eftjà nonnullis Hetba S.Petri di- 1. citur: Germanice Cant Dettere fraut; Ccbtuffcle blumcn; bimmclfcbtuffel: Apud Belgas &ínt 33ee- ters cruijt / fcblnetelblpemen / Demelfiuctele / &c uite 2ertonít;id eft; Betonica alba , ex quadá foliorum huius cum Betonica fimilitudine. i Altera Primula Veris minor appellari cófueuit. 2. Ad qaáuivc, Latinis Verbaícula dida ,à ple- rifque réferuntur,fed cüm folia cius nec hirfata, nec rotunda, xgté eó pertrahuntur. Phlomides N a i * T 143 STIRPIVM osse dol B fiquidem foliis defcribuntur ductsíoic hoc cít;Plinio interprete, hir utis & rotundis: vtenim Diofcorides, QA4uudt dizAdà ducsiaj oi Quéic TI yl seyliAa Eyura ra Quo9a.Pliniuslib.xxy. | cap.x. Sunt & Phlomidesdux hirfutz,rotundisfoliis,humiles. Suntaütein Primulz Veris Auricula Vríi, facultate quidem reficcantes;calidae veró exiguum aut nihil, — Commendantur ad articulorum dolores & neruorum refoluciones:radicum verà decodum - ad renum & veficz calculos: fuccus foliorum y. xatis & ruptis vtiliter exhiberi exiftimatur, De Auricula Vr[i. Car. xxxi MA s 1 auricula ad Primulas Veris pertinet: folia lata, é vitore albicantia,refponderent, ! nifi luia, abfque rugis, carnofa, atque omnino, craffiora effent. pediculus tenuis tcrcs,qui éme- | diis effertur, loculos faftigio profertcomplu. res, Primulz Veris maioris zmulos, plerifque |o. - cisluteos,aut albidos;alibi purpurcos, aut dilutà rubentes. radix compluribus craffis, oblongisfi. bris firmatur. upetrofis & przruptis Alpium iugis ,iisjue multo tempore niuofis:fubinde apud Heluetos - "n locis Oenoponti finitimis: agro Goritienfi Sal — uatino monte, & in Pannonix montibusprefer. tim quz purpurei eft floris, reperitur. E Vere vnàcum Primulisaliis floret. 3 ^. E r cam & Saniculam Alpinam nonnulli nominant. | Matthiolus quoque pro Sanicula depinxit. 3 ' Potionibus addita, aut per fe decoda,nm modó externa & interna ctiam thoracis yug conglutinate , fed. & enterocelas fanare pol fertur, aliquot continuisdiebus fumpta. — COLO DevAethiopide. — CA? XXXI. 3 ErH10?1D1 s lata,mollia, albida, &l- nuginofa funt folia, Vcrbafci fimilia fedt - men candidiora,copiofioreque lanugine p centia, per margincs finuofa, ferrataque, m €x parte orbiculariter humi decumbentia:ca quadrangularisqua conucftitur,lanugine;a & incanus;in ramulos fiuc alas d; (tributus;ciic quas flores per ihterualla ordinc digefti, candidi. cucullum referentes, Lamij Boribus fimileszfe- men vno conceptaculo geminum, magnitu (vt Diofcoridesrefert) Erui: radices lon pel^ o ov : zs ON 'H Eu Ieficcatz nigrefcunt. , TE 27/1 77/7 Prater JÉthiopiam , nafcitur & in Ida monte : aui 2 MA Troadis, & in Meffenia, auctore. Plinio li X X V1 .cap.1111:. Idem ait & in Mero£nal lib. xx i11 I. Cap. x v 1 1. Eft autem Meroei*- fula Nili ciuitatem habens eiufdem nominisll Ethiopia quz JEgypto fubeft. Tranflaa Ve - in Italiam & Germaniam vtramque;ac Gal. 4Ethiopisin hortis haud infeliciter proucnib Cum flore quandoque apud Belgas MAR. menfe vifaeft: Radices Autumno,Plinio re;colliguntur. e PEMPTADIS PRIMA LIBE V. 14 Ai9o73cà Grzcis; Latini nomen feruant : à regione in qua nafcitur, nomen habet : & ob id & Meroidesà Mceroe,Plinio tefte. ! Radicis decoctum Ifchiadicis & plcuriticis , vt Diof., auxiliatur.Paulus & fanguineti ex- puentibus addit. Pliniusin vino decoctum vulnus mederi praterca refert,& cam;qua ex JE- thiopia adfertur, cximiam effe,& ilicó prodcflc. De Aríitioex Dief. c alis... CAv. x&xiih Arctionex Codice Czfarco. VE RBAscCO foliis fimile cft, quód Ar- " Gon dicitur,lanuginofis videlicct ac hir- futis,fed tamen hirfütioribus ac rotüdioribüs (Plinius hirfutiora tantummodo cffe tradit:) caulis longus & mollis: femine vt parui Cymi- ni:radice tencra;alba,dulciq , vt auctor Diof- corides. Et hac quidem forma depingitur Arion in vetulto Caffarez. bibliothecze: Codice : fo- liis videlicet latis,ambitu crenatis: caule tenc- ro erc&o:capiculisaliquot in fattigio mollibus ac lanuginofis,vt primi Cymini fylueftris. Náfci ait Plinius in petrofis. Apxnor Grecé: Latiné fimiliter Ar&tion : item & ApxmUesy & Ar&uron appcllant : Ab vrío nomé habct;qui Gracis Zpxroc dicitut. Hallucinantur qui Ardion idem cá Arceio.— fiue Perfonata faciunt, multó veró magis, qui & cum Vngula caballina confundunt. Inter Vngulam enim caballinà , qua Gracis Bíouor, & Ar&ion plurimum eft difcriminis. Facultatisautem Arátion cft admodum te- nuium partium, vt Gal. ait, & obid exiccan- tis,extergentis tamen modicé. Decoquituriri vino (inquit Plinius lib.xxvr1.cap.v.) radix ad dentium dolorem, ita vcore cótineatur deco- . &um.Bibitur & propter Ifchiada & ftrangu- riam é víno. Ambuftis &pernionibus imponi- tur: fouentur cadem cum radice femine tri- to in vino. - De Verbenséa. ^ Chr. xXXitiL VE RBENACE duzfíunt;& Plinio quidem Mas & Femina: fiue , vt aliis placer, Re- , * &a& Supina. .. Re&z Verbenacz à radice vnicus affurgit cauliculus,angulofus,dodrante, raró cubito al- 1. tior, nonnullis alis fubinde ramofus : folia oblonga , minora quàm Quercus, fed diuifaris maioribus,& altioribus: flofculi fecundum virgulas exigui,czrulei aut albidi ordine digefti. | radix (übeft oblonga fibrisaliquot adnatis.. . Y | . Supina Verbenaca fimiles fupetioris ssisibsaulicülesnbinde cübitales, angulofos,fed z. com pet pracilitses, mà plurima parte. decumbentes ; folia quoque veluti prioris , fed profundioribus;ac frequétioribus incifuris diuifa: flofculos in fummis alis ex caeruleo etiam purpureos,& paruulos veluti prioriscodemque modo ac ordine digeftos, iadix demittitur cenuis,obl. nio pts fupenadpe, cota intor 157 Locisincultis,fcd tamen decliuibus ac humidioribus vtraque exit : & prior quidem in v- traque Germania;Gallia;alibiQue iuxra fepes,femitas, & fcrobes frequenter reperitur, Altera Belgis;ac reliquis Germanis hortenfis eft: & quidem Hifpano fata femine, apud quos Iulio ac Augufto Verbenacz florent. 355 Lidia Nomen verique Verbepaca;quód fzpius pro Verbenisapud Veteresacceptz fucrint: vn- de & Verbenz dida. ; 2ujotua grip E. Eli yupir. ciuiao ie Suntautem Verbenz, herba cx ara aut facto loco fumpta ;quz. quia à Confüleaut Pra- M poete c N 5 torc - - AS * STrIAPIVM- HISTORIA Volk ! Nerbenaca recta. ! Verbenaca füpina. 15e » "od dd E tote fecabantur,Sagmina quoque dicta funt,quz ex arce, Graminis herbas, quandoque fuif- fcex Liuio conítat, Teftatur & Pliniuslib.xx:1.cap.11. Vérbenarum & Sagminum nomine idem fignificari. Facit huc, quod in Andria apud Terentiumlegitur : Ex ara Verbenas hinc fume. Quoloco Terentius non Verbenacam intellexit accipiendam,fed aliquam ex ara fu- mendam : Nam apud Menandrum,ex quo hac tran(lata, uvpc/m, id eft, Myrtus legitur , vt Donatus ait. Prior à Gracis zweg1cepeov ez) vreeAcepeoy opor appellatur : Dicitur veró eadem , vtinter no- thas voces reperitur, sez BQordm,& Herba fagminalis: item & £v ariov,Bovriov, Qiivreod ómt ,aC apud Apuleium Crifta gallinacea,Colübina,Ferraria,Exupera, Marticalis,Herculania: Of- ficinis Verbena: Germanis ifenfraut/Giferboti Ciferic : Hifpanis Ferbeza, V rgebaom : Yralis Verminacula , Berbega , & Berbenaca: Gallis Veruaine: Belgis Sfercruijt fifecpatt : Boheniis " "ESO. ' — Plinius hanc marem: füpinam veró feminam nominat: Genera eiusduo;ait lib. xvicap. 1x.funt. Foliofa,quam feminam vocant: masrarioribusfoliis: Suntautem Rete pauciots; Supinz veró pluraomninofolia ^ ^ . 12191 vUOHODs vU UCTIO IS . Alteram Diofcorides isegy Cora'ym appellat, ac à priore feiungere viderur: Ideni & Apu- - leiusfecit,de vtraque feorfim fcribens. Plinius veró quofdam non diftinguere aiclib.x xv. cap.1x. fed vnum omnino genus facere quoniam vtraque eofdem effe&tus habeat? Atque in hac fententia Galenum quoque;tum & Paulüm Zginetatii effe, fatis apparet: In libris fiqui- Vae. dem de fimp.medic.facult. folius zve1eepedivoc Galenus meminit:nec alterius quoque Páulus in o lib.vtr. Scribonius Largusisegy Borm V ctonicam interptetatut ; fed. RiRatleeitite crapf- &». icribentium,qui pro Verbena Vetonica fcripferunt. Appellatur deinde & hxc Verbenaca alteraà Gracis "rveAct peto» 07rnioc , id eft ; Verbenaca fu ina: düt Columbiria fupina'; & apud oput Licinia,Luftrago, Militaris, V ertipedium Criftá gallinaccaj& Demctria ; ac fptt d TIegysupeay autem ex eo, Diofcoride au&ore,àppellatur;qiiód colufübe libenter cíicacam verfentur: atque cadem de cauffa Latinis Columbina: Apuleiuscam étiam iticundam t colutnbiscícam refer; «^ 30:5. 029] 617051205 5:5 48 d12nunsd15 V (93H86 25016 - Verbenaca PEMPTADIS PRIME -LIB. Y. jf Verbenacaautem vtraque valide deficcantem facultatem habet; adeft & adftringendi ac refrigerandi, mediocris vis. — Ad capitis dolores ex Verbenaca coronam facere Archigenis e(t:conducit veró ad. hunc cum rofaceo & aceto trita,& im pofita, vel in oleo decocta,íi hoc caput foucatur ; quando videlicet caufa mali ex calore eft. dcluentes capillos hoc quoque modo rctinet: putrcícentia vlcera cohibet: vulnera glutinat: vtraque veteracum melle ex- purgat,& ad fanitatcm perducit : fiftulas etiam curat. Oedemata inueterata ; & recentesin- tlammationes impofita mitigat, Radicum,tum & foliorum decoctum dentium dolores fedat : mobiles firmat : & oris vI- ceribus medetur. — Aiünt,inquit Plinius;fi in triclinio aqua fpargatur, in qua maducrit, l-- tioresconuiuas futuros: quod & à Diof. refertur. ; Recentiorum plerique,fuccum aut decodum huius pefte laborantibus exhibent. Fallun- tur autem hi,non modó quód à patre mendacij veri aliquid expedlent : fed & quód pro fà- lutati remedio , nihil ad fanitatem conferens, exhibeant. fertur enim à càcodzmone tàn- quam arcanum aliquod reuelatum, De Frtica vrepte. Car. xxxv. Vitica vrens prior. Viticà vrens áltera. 22 7, A 2 D 2») "tintiiv -- d, ae. (7 cw I op (Cicero ; i 13111206 H f! i : e Ho (i5 REwTIVM Vrticatüm dus maiores funt: tertiaveró humilior ac miriot/ "770 Da es L. 4 Primz caules fubinde cubitales,rotundi;interius inánes :folialata jacümiratà jatrl- r. bitu ferte modo iricifa, vtraque vero afpcra,mordaci lanügine obfita, c uz-leui tantüm radu pruritumi ingentem excitat ; cutimque veluti tuberculis exafperat , ác ubinde rübeficit; 1e- men éfoliorum (inu in pilulistotundismaioribusquàm Ochri,nafeitur glabrünijfplendens, inflar feminis Linj,fed tamen minus ac rotundius. radix fibrofa. Altera Vtticà foliis cauleQue priorem refert,fed tamen fubinde procerior ac ramofior; la- 2. nuginem quoque non minus mordacem vrentemve babet. femen huius exiguum,& haud in rotundis pilulis, fed in obloneis tenuibus , veluti racemofis vuis gignitur , Mercurialis fe- minz modo,quz fecundum caulesalasQue fupra folia plurimz. exeun. radix admodum fi- brofacolorefubluteaJatéferpit..—— 3: voro git Tertia cauliculi pes N frcquen- d ! LUnód 2 d$09TT9 i: orto 23:5; V AT foliis emineque racemarim cobréte fecunda milis eft fed minor & 5 uS 4^ 1f2 STIRPIVM HISTORTAE : frequentet ramofior,dilutius virens, mágis vrens & mordicans. radix breuior , fibristameg non deftituta. 1. Vrtica vrens minima. Exeunt Vrtice locis incultis;& prior in den. fisfyluis,& non raró apud Belgas reperitur, Altera ftequentior cft, quz iuxta fepes, du. mos,veteresQue parietes negle&tim nafcitur, Nec ab huiufmodi locis Tertia abhorret, que tamen & ad hortos,& humidiora arua de. Ícendit. Vigent omnesz'ftate; minor hyemem fert: Semen Iulio & Augufto maturum lcgi poteft, A'xa^Uf1 Grxcis nominatur: Latinis Vrtica ab vrente cius ac mordicante potentia : vnde, vt Macerait: —nec immerito nomen (umpf(fe videtur, T afa quód exurat digitos Vrtica tenentis. À nonnullis veró & xvídy, quód lanugine no- xia pungat: Germanis Jieffell: Italis Orzica: Hifpanis Hortiga: Gallis Ortze : Anglis saettd: Bohemis fopiiva. Priorem Belgz roomftie netelen. i. Roma- nam Vrticam , & fimiliter Germani QUáffde nefjetenaid cft; Italicam V rticam vocant; quód rarior fit, neque vbiq; occurrat, femine aliun- de miffo,fubinde fpectaculi caufa in hortis fe- ratur. Dicitur & à nónullis Vrtica mas:à Diof. veró Sylueltris , quam afperiorem ; latioribus nigrioribusQue foliis effe ait, & femine Lini, fed-minore. Plinius fylueftrem Vrticat femi. nam facit, & mitiorem cffe rcfert lib. x x 1. cap. X v. : n - . Secunda vulgó femina nominatur:& quan- df doqüe ad differentiam Tertix Maior dicitur. Tertiam Germani Jepter reffell : Brabanti $yeijte nctelen: vtrique à mordaci ciuscontacdtu appellant. Sitne autem hc quam Plinius Caniam nominat, vel potius prior, ftudiofi obfer- , uenc: Eftin fylueftri, inquit, quz Cania, acrior, caule quoque mordaci;fimbriatis foliis. , Temperamento autem Vrtica ficca quidem , calet vero exiguum , & vix primo ordine, vim tenuium partium fimul obtinet, Neque enim ex co vrit aut mordicat, quód impense calída fit; fed huiuscau(a eft lanugo eius rigens,ac duriufcula, aculeorum inftar pungens,cu- umque vellicans: nam flaccida facta ac decocta Vrtica,haudquaquam vrit; lanuginis ncmpe gemiffo rigore. CEN P : i - In olere fumpta, autcum conchulis, vt Diof. tradit, decocta , ad ventris deiectionem ,& esi abfterfione facit : promotiet veró & vtinas,ac calculos é renibus expellit:cum ptifa- mà vero decoda, quz in thorace hxrent;educere poffeexiftimatur. Sanguinis naribus pro- fluuiatrit , & cum fucco impofita fiftit. Succus vuam inflammatam reprimit, — Semen Vrticz Veneremextimulat, przfertim cum paffo potum : habetenim latuofum quiddam, auctore Galeno. Quz in thorace hztrent cruda concoquit aceducit : ad orcho- 7 pnocas;ac pleuritides,nec non peripneumonias in Eclegmate vtile habetur. 5: Cicutz idem conttarium effe,s fungis,ac argento viuo Nicander atfirmat; & Apollodo- - rusaduerfari Hyoícyamo,& ferpentibus,ac fcorpionibus: Plinio tefte. Aduerfus autem pru- iginemab Vrtica excitatam notumeft, idem ait, olei remedium. ; - A. totens cos De Frittadgeste, CAT, XXXVI.-— ^ iV s i AD ! tic due feftut, qua quia innoxia, iners ac mortua dicitur. Sunt veró huius S -i tà Inr n : * x *: L A T E 1 ^ b 5 T. : : etd EcIIPS : : 1 : ; ar í 2 j^ E ics P tusafargit quadiarigularibus , pedegn, raró cubitum altis, fübinde tribusaut Eros ofie Eieses Qo rEin6s Crenatis, nequaquam tamen tordacibus fed mollibus (RETE onugino'ts, Hotes verticillatin cauliculos fecundum folia amibiunt; caia - caíhdes PEMPTADIS PRIME LIB. V. 15 Vrücainers fiue Lamium primum, Vrtica iners altera S: ] VA tt ! —— p. e aA TELS , Ly e fn ta £53 4285- j DATA 4 1 NS INNER caffides referentes , colore fzpenumeró can- didi, quandoque lutei, fubinde ex rubro pur- b x ) &— uf) purafcentcs: radices fibris multis cohaerent. VU o. Nah W S // Proxima cauliculis & longitudine priori fi- 2. i) JR di i WI W// 4 milis, foliis quoque cffet , nifi pauló minora E58 1723277 e i & rotundiora forent : pallidé lutei aut ruben- ni e tes flofculi funt : ipfa veró herba ingratum ac grauem odorem fpirat. Tertia foliis quoque quàm prima maiori- 5? bus : cauliculis interim cubitalibus, & qua- drangulis , quorum coma & fuperiora foliola purpureo Violz nigrz eleganti arrident colo- re, veluti Hormini fatiui : flores veró fecun- dum caules;auti colore lutei. Iuxta fepes, parietes, vias, in ruderibus,fc- yita: cus agrorum margines, in ipfis quoque aruis, Je " monraróin hortis parum excultisreperiuntur: & quidem duz priores frequentius : apud Quados , Marcomannos , & in Pannonia fu- periore, tertia notior eft. Tota zftate magna ex parte florent. Vrticam inertem & mortuam vulg no- minant: Germani &obt neficll/ aub neffcll: Belgz 3Dooue uetelen : Hifpani Horriga muerta: Itali Ortica morta : Gall ortie zzerte: Plinius quz innoxiaeft , ait, moríu carens , Lamium Zamium, vocatut. z Huius altera fpecies cum eaconuenit, qua Gracis M: 4 d a 4 7T. du a jud 4.4 s 1/4 STIRPIVM HISTORIAE Grxcis 'aAoluc d9a2elfdooor , Latinis Vrtica labeo nominatur: eft autem hac , vt Diof: Foloys. fcribit, Swjuiby uà rd xauAd , x2) (oit QUANoIG ii Qepic x08 v, Aeibreeg dà val QUADA IH Tratdle dug uidy & v9 dfzref ay id cít, fruticulus fiue fruticofa herba cum caule & foliis fimilis Vrticg: lzuiora tamen folia & valdé graucolentia dum confricantur. Calidius ac ficcius huiuseft quàm Vrticz temperamentum. Scirrhofos, durosá; tumores ftrumas, parotidas, & panos Galeopíis fanat ex aceto contrita, & cataplafmatis modo impo. fita:Fouentur veró & deco&o cius vtiliter, vc Diofcorides. Plinius ver, ex vfu eft, inquit, & decocto fucco fouere. Recentiores lores Lamij candidos luorem muliebrem albidum fiftere poffe exiftimant: parantQue nonnulli in eum vfum , cx floribusiftis cum faecharo (vt vocant) Conferuam, quam fingulisaliquot diebus fumendam przcipiunt. ( PEMPTADIS PRIMA £T LIBRI QVINTI FiNI:1s. BEN S us REMBERTI DODONAEI JD E FLEORILIPBVS, GO RE Q- NARIIS, ODORATIS, AC VMBELLIFERIS HERBIS,; STIRPIVM HISTORIAE PEMPTAS SECVND A. DE VIOLIS AC ROSIS$, EOQVE PERTINENTIBVS FLORIBVS LIBER PRIMVYS | PRAEFATIO. K BsoLvTA priore noiiri operis parte, irpibusá, non paucis elemen- pYQ forum ordine di[o[itis ac de[criptus , adeas nunc , qua in certas e COR distributa funt ,tran[itum facimm. Florum autem acodoratarum ber- : » 19 barum claffes, reliquis preponendas duximus. Non medo quod odore * PR aut tratdatione borum animi quadam voluptas 4c recreatio concipia- - AEN far, fed C quod compluribus ornatus ac decora gratia ex bis concilietur, VÀ INecfuntur ex bis capitis corona , fafciculi ex ribus ac odoratis herbis S C a[petfu grati [unt odored, iucundi: Maximum vero ornatum ,baud isis S" exieuum decorem, [ummamá, gratiam horti ab his accipiunt. Neque etenim ex vli quantumuis artificiose contextis , aut coloribus ornatis , topiarits vel perticalibus fenis umbraculi , alifve bortenfibus operibus , tantum ornatus bis accedit , quantum ex flo- ribus berbisá, odoratis , ac coronariis a [que quibus omnia etiam borten[ia opera, ornatu, gra- lia , C amenitate deitituuntur. V. eluptas. vero C animi recreatio , qua ex bi concipitur, mon nifi boueitifima. «4d id enim quod pulchrum honettumá, bominem commanefaciunt: Suggerunt fiquidem flores fua pulchritudine colori elegantia , forma prastantia , generofis animis boneiti pulchriá, c omnium virtutum recordationem. Turpe namque fuerit,vt qui- dem [apiens ait , pulchra contemplantem , pulchra tracfantem , pilehrad, in locis ver[antem, . on pulchrum ant turpem babere animum. Flórum autem multa imuentri po[fent genera , f ferupulofius ipforum differentia expenderentur.. .Verüm boc molis cura LA fuit : fatis e[fe rati ipfos im bortenfes ac [yluestres distinxi[fe , ac deinde bos fepara[fe ab i qui ex bulbis exeunt. Onibus tribus generibus complecti fluduimus eas flirpes ,qua floribus fuis pracipu? CMedicina conferunt , aut oculis voluptatem adferunt : atque idcirco ab ipfis floribus primam commendationem accipiunt. Quas tribus prioribus complexi , quartum de Odaratis herbas fibiunximus ; V. Sip iie into fuccedemtibus loco : fiquidem e femina barum frequenter vdorata funt , «gre idcirco ab Odoratis fpatari po[fe videntur : vt fno loco latius. ems Primus itaque buius Pemptadis de Violis ac Rofís liber , déque iss , qua ipfis vel forma vel. "minis fimilitudine affines funt. «Ld Violas autem contingit multos elegantes referri flo- 7U5: VE. Leucoia , v Antirrbinon , & eiu[modi alios. In Rofarum focictatem recipiuntur Peo- Via , C* Cislus, potuiffet accedere Rofa ferotina , verum quando ex «Maluarum bac es ge- — trt , apud congeneres fnit relinquenda. Initio igitur à Violis facfo reliqua [uccedent. ; 9 "; ad ee. D E ; HI SrIRPIVM HISTORIE DE NIGRA SIVE PYVRPYREA VIOLA.- "a |I CSCAPYVT PRIMY M. Viola ore multiplici, Viola nigra fiue purpurea. i» X S aii v7 77 IN 771.7 di - . Violafylueftrisinodora. i aS i : IcRA fiuc purpurea Viola mox N àradice folia promit multa, lata, EN venofa, pcr ambitum leuiter cre-« NW] nata;Hedere foliis rotundiorajte- " à nuiora,nigrioraá;, prafertim pate te fuperiore ; inter quz medij, tenuesexeütíty- - 7| li,& in fingulis flores finguli , pulchri , odorati, 4, colore in cxruleo fübnigro purpurci , nonnun- ) quam,fed raro, cádidi, ex quinque paruis folio- lis compofiti,quorum infimum maius; ac dein- - depéiles calyculi ,qui per maturitatem in tres partes dehifcunt. fcmen paruum & in rotundi- tate oblongum eít.radicibus tenuibus ac fibro- « fis frmatur. A Viret hyeme pariterac zrftate frigoris patien- tiffima. Locis opacis iuxta dumos, muros;agro^ rum hortorumque margincs , pingui folo pluri« ma frequensQue emicat. orat d Flores vt plurimum Mazio, vbi ferius, Apri- od ) | SS S mo "min MIp- TII C » li prodeunt ménfe, Eft huiusgeneris quadam, florá foliola mul- tiplicans,cüt purpurea,tum candida ; horten- buf fis vtraque. ris Eft & genusquoddam fylucftte , foliismino- E ribus,floribus pallidioribus , minus aut nóodo- ratis:nafcitur id,& locis quidem opacis;ac fecus | vias & margines agtori,verü arido fterilid folo- Violam DUET PEMPTADIS SECVND.E LIB. [Í. : 17 Violam autem Grecisor, & jor zeppvegtr,id cft, Violam purpuream nuncupant. Theophra- ftus veró & jov usÀaw 1c jeXefrior, hoc eft;nigram Violam;à nigricantis purpurz florum colore, Pliniusfolam hanc Grzco nomine, czteris Violis diícerni , appellari; jor, & ab his Ianthi- nam veftem dici refert. Officinz Latinum nomen feruant;at herbam Violariam nominant, & matrem Violarum. Germani florem,b[au vetel; ober CoerGen vielen: Galli (imiliter Zolez- te de Mars, hoc cft, Violam Martiam: Itali Viola mamrmola : Hifi pani 7 zeleta : Delgz 38ioletten dicunt: Angli3Diolet: Bohemi iata. P» autem Grzcis vocatum 1n Geoponicis Nicandercredit, vt refert Hermolaus, quód Nympha quzdam Ioniz,florem cum Ioui primum dedere muneri. Alij io» dicti affirmant, quódcüm [o pucllam adamatam Iupiter in vaccam conucrtiffet , terra lorem hunc pabulo eius produxerit; qui proptcr ipfam factus,ab ipfa nomen accepit. Atque inde ctiam Latinis Viola, quafi vitula;extrita littera. t; dici putatur. Seruius Violam Latinis etiam Vaccinium, eadem occaíione dici refert locum enarrans Vergilijin Ducolicis: vAlba Liguitra cadunt,V accinia niara leguntur. Vergilius tamen ZEcloga to. Vaccinium à Viola differre oftendit. Et nigra Viola [uut , & Vaccinia nigra. : Vitruuius etiam Archicedturz libro feptimo, Violam à Vaccinio diftinguit. Nam ex Violà Silis Attici colorem; ex Vaccinio purpuram fieri eleganté memoriz prodidit. Tin&ores, in- —— quit,cüm volunt Sile Atticum imitari, Violam aridam coniicientes in vascum aqua confer- 5ili« Auid ucfcere faciunt ad ignem: deinde cüm eft temperatum,coniiciunt in linteum,& inde mani- "^ busexprimentes,recipiunt in mortarium aquam ex Violis coloratam,& cx ea Erethriam in- fundentes,& eam tcrcn tes,cfficiunt Silis Attici colorem.Eadem ratione Vaccinium tempe- rantes,& lac mifcentes, purpuram faciunt elegantem. Q uz: autem fint appellata Vaccinia, alio,& fuo locoexplicabitur. ^ ^ Ad Violas reuertimur,quarum'& flores & folia temperiem habét frigidam & humiidam., | Et flores quidem omnibusinternisinflammationibus,latcrum potiffimum & pulmonis, vti- lesfunt: peGoris;afperz artetiz;nec non faucium afperitates & fcabrities leniunr: iocinoris, - renum,& veficz nimios calores reftinguunt: ardentium febrium ardorem mitigant: bilisa. - , crimoniam obtundunt: fitim arceüt& (edant. Quod ex Violis fit 4»osamr,fiue vti A&uarius nominat espznor,fi ex diluto decoquatur in quo pluries recentes ipf fuerint maceratz,aluum lenit,& bilem per inferna educit , trium ; i4 autquatuor vnciarum pondo fumptum. . Fit& cx Violisoleum;quod refrigerandi humectandique potentia pollet: temporibusil- litum fomnum clementer conciliatquem calida aut ficca intemperies remoratur: cum oui S aie luteo fedis & hzmorrhoidum dolores mulcet : additur quoque vtiliffimé cataplafmatis re». frigerantibus, ac dolorem fopientibus. TU ex Sitautem oleum,in quo Violz macerantur,autex immaturis Oliuis , Graci &uore1fic ópQixiyor nominant: aut ex Amygdalis dulcibus, vti Mefuesait: Sint & Viola ipfa recentes humentesdue ade vid etenim iam deperdita humiditate,& minus refrigerant,& ca- $ liditatis nonnihil adeptz videntur. , Recentiores aridas Violas,medicamentis qux cor roborare credüntur , vtiliter admifceri fentiunt. ; Folia Violarum in olere fumpta,refrigerant, humedant,aluumque leniunt:foris admota, á zd calidas omnes inflammationcs mitigant, cüm per fetum cim polentaimpofita. Imponütur ET & eftuanti ftomacho,& oculis,Galeno tcfte. Diofcorides fedi ctiam excidéti imponi fcribit. Prodeffe autem excidenti fedi poffunt,non vti adftringensaliquod fedem reprimens, fed. veluti molliens & malacticon;qualia fzpenumero prius admouenda, quàm reduci ea ypre- fertim inflammata, queat. p^ Hs fece Plinius Violas quoque ait,crapulam & grauedines capitis,impofitis coronisolfa&tüve dif- Cutere; anginasex aqua potas: id quod purpureum eft ex iis, comitialibus mederi , maximà- pueris in aqua potum: femen fcorpionibus aduerfari. : 2j dee In quibus verbis,quod de purpurco floris additur,accefforiura effe , & ex Hiftoria Afteris p/sj Iri Attici tranflatá,fufpicandi,& non temeré,videtur; Diofcorides etenim flor putpüred non few Violzfcd Afteris Attici ct aqua potü anginis, & comitiali in niorbo pueris auxiliari, fcribit. ; ] E De tricolore Fiola; — CA. tr. Orra tricolori Vtolz exigua funt,ac initio quidem rotundiufcula, deinde oblongiora, perambitum modice ferrata:caulesinfirmi;tenues,angulofi;geniculati, palmi longitudi- ne: flores longiufculis pediculis infident, purpurea Viola forma fimiles, & magnitudinevt | O plurimdfg: ^. oo5bn ua o 2 ges. - d. Clauellaza. Galli flores Pez fees nuncupant, qua etiam appellatione Brabanus ac Mes EE STIRPIVM HISTORIA. Viola tricolor Viola affurgens tricolor, plurimum pares;triplici coloré fplendentes,purpurco videlicet,luteo;candidoque vel cam leo ;quorum elcgantia ac varietate colorum , maxime placent , cim odorem exiguum aut nullum habeant. Ín fummis duobus flofcuh foliolis,& fubinde in inferioris, & quandoque * enam in mediorum extima parte, purpureusrelucet Violz nigrz : Mediis vt plurimüm, ac nonnunquam infetiori candidus auccaruleusinfidet: Luteus non raró inferius foliolum vd magnam cius partem, femper autem flofculi medium, intercur(antibus vnà nigris aliquot radiolis,occupat:Semen exiguis;in rotunditate oblongis, vaículis, Ochri magnitudine con- tinetur;qux decidentibus fuccedunt floribus,& vltró femine iam maturo dchifcunt. Radi- cibusnititur fibrofis. . AES : -. « Inaruis pluribuslocis exit : nafcitur & in hortis, & crebró quidem fua fponte , fylueftri Se Ípeciofior & elegantior. E da - —Verevnàcum Viola nigra aut paulà poft emicat, xítate dein tota & maxima Autumni - partegac fubinde etiam hyeme, floret. : Ki . caüliculis erigitur,& reta confiftit, quos fubinde promit cubitales : folia ei latiufcula , acu- . minata;per margines ferrata: flofculi Violis pauló minores, al ioqui fimiles, vt plurimüá trium , colorum ;fuperante tamen candido, medium floris occupante; fuperiora floris purpurafcunt, - inferioraad luteum accedunt : flofculis fuccedunt filiquz oblongzein tres partes fponte de- - hifcentes femine maturo;quod candidum & minutum. fibtofa radix vti Viola. TOS - . In Baldo Italiz monte repertam hanc Violam Matthiolus refert: Lobelius in Narbonen- fis Gallizac Anglia montium iugis. Nafcitur veró & in Sudetis Bohemix montibus, in fyl- ^ wustum &inalis Pannoniz fiue Auftriz locis. non modó Vere,fed tota xtate in Autumnum vfque. il Viola affur- -; Hucautemi referenda videtur illa Viol fpccics,que haud humi iacet,fed duriufculisfuis ; Mela aut furrecta, & quidem tricolor, non imptoprié appellari poteft ,redus certé quàm arbi icfcens, vtpoté ne fruticis altitudinem aut fimilitudinem affecuta. : (N ruido os tricolor Violaà plerifque Iacca : eft tamen & alia Iacea quz nigra CO ominatur.Aliis, icrba Trinitatis;propter triplicem floris colorem,dicitur. Nonnullis hef- Sea Belgis * EIUTI Ce ; PEMPTADIS SECVND.E LIB. L 19 Belgis innotuere. Germani Srepfcbam fraut/onb 3yefálticbent blünten appellant. Cum 92651 o3; Theophrafti conuenire videtur,quod £265» ctiam dicitur, & floscít tanitüm fylueftris abfq. odorc. Verc vnà cum Violaalbaaut pauló póft exiens, plurimumque durans:cuiufmodi hec tricolor Viola cít,que,vti fcripfimus,natura fua f ylueftris eft arque inodora,& diutiné floret, QA5ja autem fiue A55ior,Gaza Violam flammcam interpretatur, Qu ualitatem herba habet,fri gidam quidem obícuram,fed humidam manifeftiorem, len- ti gluuno(iQuc fucci,vti Maluzparticeps: emollientis ca de caufa quoque facultatis, verim minusquam illa. Prodeft,vc recentiores aiunt, febricitantibus maxime pueris & infantibus, quorum conuulftonibus ac comitialis morbi acceffionibus fubuenire creditur. commenda- tur item ad pulmonis peorisQue inflammatiónes, & ad fcabiem corporisdue pruritum, vl- cera quoque glutinare fertur. De Leucoio, fiue Viola alba. GAr5-ILK Leucoion candidum maius. Leucoion multiplici flore, MI ACCOSANSE Eycoirtr voce plura Violarum gehetà comprehenduntur, quorum in florum quidem colore przcipua, fed tamen & nonnulla in foliis differentia. Poflunt hzc in duo genera diftingui. Vnum genus cui folia candidiorá & molliora; candidum Leucoion, à foliorum, non florum colore Xquis nuncupauerit. Alterum veró Leucoion luteum; floriscolore luteo. Suntautem candidi Leucoi j genera rurfus duo: maius videlicet & minus. Maiori,caulis eft bipedalis aut altior rorundus,in alas nonnullas diuifus: folia oblonga, candida,mollia, & veluti lanu ginem habentia,Salicis foliis quodámodo fimilia,verüm mol- liora. flores odoràti,ex quatuor foliolis congefti,fecundum cauliculos,fuperiore parte in te- nuibus pediculis exeunt;colore aut rubentcs,aut candidi,aut ex purpureo punicei, aüt cineri candidiori proximi fubinde varii. filiqux inde fequuntur,oblongz, angufte;in quibus femen ,planum;& rotundum.radicibusnititur fbrofisfed validis, — loret primo Vcre & tota propemodüri zftate;altero à fatione anno , deinde & aliquot Icquentibus,( diligentia & cura adhibitis,hybernis menfibusà frigore atceatur. — Minus genusà prioré non forma,fed magnitudine fola differt:caules foliaáue habet fimi- 22 lia.fed minora: iotesetiam non vnius coloris,fed vel candidos vel rubentes, vel punicantes, ' Vti maioris: filiquas etiam & femina fimilia. - Eo. - P. Floret iftud genus, non quidem Vere, fed Iunio, lulio , aut Augufto, & eodem quidem quo fatum eftanno: hyeme perit: N din £i P 166 |CSTLRPIVYVM oO HISTORIA ; Eft veró & Leucoion,florum foliola multi. plicans,fed rariffimum, qued ex maioris genere eft;primoque Vereflorereincipit,& maiorécg. . ram hybernis menfibus, neà frigore offenda. tur, requirit. Extant veró & huiusgeneris Leucoia nónul. ) quorum herbe folia haudquaquam candida, | | | | 3 Leucoion fylueftre anguftifolium. mollia;autlanuginofa , fed virentiora , ad lutei L:eucoij foliorum lxuitatem & coloré accedüt, Nec defunt fylueftria Leucoia;que nó modo in Zelandiz maritimis fpóte nafcuntur; verüm rati,quorum odorapud Hifpanos fub nod oc- cidente Sole intéditur,ac latius diffunditur,qui aliàs per dié exiguus. filiquz prioribus fimiles, Iam & Leucoia quxdam bulbofa funt , de quibusinfubfequentilibro. | E Serüturin hortis Leucoia;cultura proficiüt,& cura hybernis méfibusapudGermanos indigét. Appellatur autem Asuxóioy , Latinis quidem Viola alba , Arabibus veró Keyri: Italis zola bianca; Hifpanis Fiolettas Hancquas: Nottri ma- ius genus ftorh 39folieren nominant; minus.yeró, Decte 3Diolietttit Vtrumque à canitic foliorum,va diximus,candidum,ad differentiam lutei,quod przftantiffimum eft,non improprie dici poteft. | In fylueftrium genere;quod fub no&é odo- ratius cft;Hefperis cffe creditur.quz, Plinio au- Gore,noce ao tatib: lib.xxt. cap.vir. Hefpe- risait, noctu magisolet: inde nomine inuento. Facultate auté Leucoia hzc , luteo Leucoio haud diffimiliz vidétur; virib? tamé infirmiora. De Leucoio luteo. QC ATP. £fIIE VrEo Leucoiocaules funtramofi, viren- K NES e tcs: folia oblonga;angufta, glabra;in virore ii SL Y ) nigricantia; Leucoij candidi foliis minora : flo- "T B CN gAK 165lutei , perquàm odofati ; filiqua tenues ob- NN f ^9 longz,;in quibus femen latum. Totus frutex li- EE Le gnofus hyemis rigorem facilé fuftinet. ' . NS Floret Aprili & Maio, & fi hyems clemens . fueritetiam Martio velprius. — T ..;. In peructuftis muris, in ruderibus & aliis fa- xofis locis libentius nafcitur : feritur & in hortis Auxtaparietesacmuros. |... . .., Huius Lcucoij quoddam quoque cft genus Rore multiplici, cui filiqua: nulla: . Scritur hoc furculis,& in hortis colitur. . | Adiilioy & iftud Grzci homipant, & Adi» - Máduror ; Latini Violáalbá & Leucoion luteum: once cci Arabib? Keyri eft:Hifpanis Ziolettas amarilliat: conso oBoflris iré Díolirré: Parietinas aut faxadiles V s». — bsdixeris:&ged 3Díolícten: Germanis acel X o ets Gallis Girefflees 4aulnes: Anglis 3Dalie gyliefer- — Eftautem Lcucoij frcex vniuerfus,vt Gale- : d n €—€ MS | | » i A a ed PEMPTADIS SECVNDJE LIE. I. 16i J * : ] . y eei roo Fifróridlt nus ait , extergentis faeultatis , ac tenuitimi pat i ' num,plustamen flores: &anter los; qui fint ice ciores,magisetiam quàm virides. ' jai y Diofcorides lutea Leucoia przcipui in medi- ( eX f cina víus effc fcribit; & buiusaridos flores in des om Q ANNA /Z, (cífionibus deco&tos,ad vteri inlamm ationes & » a ba: menftrua ducenda facere : cerato execptos Íédis MN NU (SN rimas fanare , & cum melle oris aphtas :femen 2d » duarum drachmarum. pondere ex vino potum; oes j4/ autcufun melle fubditum ,meníes ,fecundas,& ims » L^. nem reprimere,& podagricis prodéfle. .: [54 22 ; Hippocrateslib.De natura muliebri;ad fecun* j fam das educendas , & fanguinem ex veris pellen- dum , Leucoij femen tritum cum vino, bibens | ] uu dum exhibet: & ad eadem lutei Leucoij radi- E MÀ, S DéFiolamatrozali, | Cav. v. radice longa, lata, fubnigra, per ambitum crenata:caules cubitales aut altiores, folus fimili- bus, fed tamen minoribus citcundatos, llores in les ,coloris aut candidi aut rubentis , dilutzüe purpurz. femen in filiquisoblongis & rotundis gignitur paruum , figura oblongum, colore 1n ruffo fubnigrü. radices fubfunt fibrof:e & valide. Náfcitur in hortis. | Altero à quo fata eft anno, Máio & Iunio Viol foi s menfibus potiffimum floret; non rarà tota zítas SY C. COR te Bloriscius produ&io. AN S feas Galli zelettes des dames e Girofflées desda- CINA scs appellant, hoc cft, Violas matronalcs; noftti » r3) 2e corrupta voce, Damas bloemien: Germani Bitte ipsuni ES &t vioten/id cft, Violas hybernas (iuc hyemales. SY aee Suntautem harum Violarum herbe quidem fy S PA folia, guítu acria & calida, Eruce, cuius fpecies YA o A (9 videntur,fapote & facultate proxima. X) Loy EU Aqua ex floribus huius deftillata,ad fudorem e ZZ prouocanduim valde efficax habetur. NL 3S P LA EXC AUS A C, NU DeVielalatifolia. CA. vk —-— AN S F9 L 1A, Violalatifolià promit,virentia, lata; )N perambituni crenata, Alliariz vocata herba fimiliafed rnaiora:caules rotundos ramofos:flo- fes Leucoij,colore purpureos, fübczruleos; quos fequunturdatz;planz & propemodum rotundx filiquz, ex tenuiffimis membranis, vcluti lami- nis,compadz;intra quas femina plana, lata, ob- 5X fcuri coloris,forma quodammodo dryoróus Lu- nz, inter qua miedia tertia membrana. radices fubfunt craffz , candidx ,in diuería tendentes, Pzoniz feminz alterius, radicibus quodámodo Belga hác Violá vnà cum aliis im horcis ferár. ta cítanno. Bulbonac aut Bolbonac voce barbara vulgó, Oo 3 0S s cem,eodem quoque modo fumendam tradit. " ATRONALI1S Viola folia habet mox à fummisalarum virgiserumpunt, Leucous fimi-- .fimiles,fed minores & tenuioresintus porofa. .. Flores Aprili prodeunt menfe;alteroà quo fa- foetus educere: radicescum aceto impofitas,lie- - Thlafji 162 STIKPIVM HISTORIE nos Violamlatifoliam, aut, vt plerifque placet , Violam peregrinam nuncupare maluimus; Brabanti Bennincbloemenj iliquarum forma, denarium quodammodo rcferéte , & gae, bloemen, quód circa Pafchz folennitatem fere femper florcat, nominant. Recentiorum ple- rique Lunariam: alij Lunariam Grzcam appellant: vel ab ipfius feminis figura ; aut filiqua. rum mediz membrane argenteo fplendore;quo,decidentibus per fummam ficcitatem cum femine ex vtraque parte membranis;nitet. : Veterum autem Thlafpi alterum videtur, quod videlicet à Crateua deícribitur,à non. nullisSinapi Perficum appellatum. Nam, vt Diofcorides ait , Crateuas Thlafpi quoddam Cra". recenfet zAaTUQUAAD xg) ua iCo? id cft, Latifolium & magnis radicibus:qualis omnino Viola hzceft,quam Latifoliam cognominauimus. 2, - Huiclatis foliis, & filiquis planis ac rotundis fimilis eft & alia quaedam Latifolia Viola, perenni hac radice nititur:hyeme nó niarcefcit:caules lignofi;cubitales:folia multa, lata:fili- qux planz & latz;vtraque pauló minora quàm prioris: lores cádidi inftar Viola matronalis, Infyluis rionnullis prouenit: veluti Hercynia,qua parte Germaniam fpedtat. transfertur & ad hortos;in quibus diutiné viuit. Caterüm facultate ac potentia, Latifoliz Viola femen calidum quidem , & ficcum eft, guftuáue acre, Thlafpios femini fapore & viribus fimile : radices acrimoniz quoque non- nullz,fed non multa patticipes funt:eduntur cum acetariis,vt quarundam aliarum... De Violadentaria.«— CA v. VAI. : P. Viola dentaria prima. - Viola dentaria altera. N 4 à gr e f - e 2) t : VH EU À wu /40 ON V D N 0$. d N Violarum numerum recipiendz & admittendz quoque videntur vulgó Dentarie ap- X pellatz:qua duz funt. - j.— Priori cauliculus dodrantalis : folia Cannabis aut Pentaphylli modo uinque ad vnum hzrentpediculum,;oblonga,lata, ambitu ferrata : Leucoiis fimiles flofculi, € punico colore fubpurpurei:filiquz quoque talesjin quibus femina. radix oblonga, inxqualis, multiscr. exaíperatut fquamis. i T $. Alterius Dentarizfolia haudquaquam Pentaphylli, fed veluti Fraxinidigefta, ja jn fiue coftam habent mediam,cui anne&untur: funt veró hec oblonga lataQue,& crenisfecidum margines incifa , crebrà ad vnam coftam feptena : flores candidi, & quz fequuntur xem | «s priori LE PEMPTADIS:. SECVND.E "LIB. j, 163 prioris fimiles:radices quoque afperz & fquamofz,fed tamen nonnihil quàm prioris minus. In Germaniz nonnullis vmbrofisac opacis montibus gignuntur: Priorem circa Hercy- niam fyluam, haud procul Northüfio,plurimam folo pingui,cui faxa fubfunt;teperiri, Valez rius Cordus au&tor eft. [. Aprili& Maio prxcipué florent:femen poftea perficitur. [I Dentarias vulgó appellant : Cordo Coralloides dicuntur , à radice albi coralli zmülà; Matthiolusinter Solidagines & Symphyta reponit. Nos propter florum cum Leucoiis fimi- litudinem,Violas maluimus dentarias appellare. | Q uod veró ad facultatesattinet, vtraque inter vulneratias herbas à recentioribus refer: tur : Gad interiorum vifcerum, prxcipué tamen thoracis ac pulmonis vulnera : nec non ad inteftinorum ramices, commendatut. DeV iola Mariana, fie Rapo [ylueftri Diaftorida. i pesi. rendue i i : APYT VIII. &;/ cn d nost Viola Muni. M ARIAN A Viola folia primüm habet ob- longa,lata,fubnigra;afpcra, nonnihil hirfu- ta, vulgaris Bugloffi foliis nieriora minora , mi- nusqQue afpera. Caules dei fecundo anno pto- fert rotundos,reQos,ramofos,aliquátulum etiam hirfutos, circa quos folia fimilia led minora. flo- resin fummis virgis exeunt oblongi,caui, rotun- | PA, di; peroras incifuris quinque, fed non profundis; Krug diuifi, & angulis non perinde vti aliorum fylue- ^. ftrum Raporum acutis; coloris vt plurimum iri czruleo purpurei, fubinde caridicantes,in quibus ftamina duo aut tria candida; qui & priufquam dchifcunt quinquangulares funt. poft floresca- pitulum naícitur, fuperiore parte latius, quinque quoque angulos habens,& quinque loculis veluti caligulisafperis & hirfütis deorum dependenti- - bus circum veftitum, in quo fcmé exiguum, fub- ruffi,& eius,cuius Caftanee fru&us echino excm- ptus, propemodum coloris. radices fubfünt lon- gz,craffz,candidz, non ingrati faporis. Nafcitut, vt aiunt , in fyluis & montibus, nec non in opacis quibufdam tractibus, vc Matthio- lus refert, plerique Italiz & Germaniz locis: a- pud Belgasinhortis colitur. — ; Iunio, Iulio & Augufto menfibus floris eius productio: femen interea ad matu ritatem pcerue- : 3 nit;)neque enim fimul,fed particulatim flotct. : E) 0, sd Violam Marianam nofiri appellant , & vulgó d [ees e edes Recentiorum plerique Medion effe ; em volunt. Medion autem Diofcorides tradit folia habere Seridis , (exemplaria quzdam Iridis ha- aio, bent):caulem tricubitalem,& in eo florem magnum;totundum, purpuraícentem: fructum paruum, fimilem Cnico; radicem dodrantalem,craffitudine baculi,guftu acerbo. Cum qua efcriptione Viola Matiana non admodum refpondet : tametfi enim illi flos grandis & to- tundus;folium tamen proprie nec Iridis nec Seridis:& fructus aut femen,Cnici femini haud fimile, vtpote valde minutum, & fubruffi; vti fcripfimus,colotis. vu Li id Quas ob caufas Viola Mariana non Medion , fed potius verum Diofcoridis Rapum fyl- ucftte videtur (295//Aw dpa qux: Grzcis dicitur) cum cuius defcriptione magis conuenit. : Nam frutico(a cft ftirps & ramofa , cuius lobi fiue capitula appendentibus aliquotloculis - circumtecta; quibus fublatis, interiorlobus fiue capitulum confpicuum eft: quale Rapum | RR fylueftre effe,ex cius apud Diofcoridem defcriptione fatis conftat. Quz tametfi fupertluo- po rum quorundam acceffione cortupta,Rapo tamen fylueftri propriiffima comple&titur. £A pl Defcribitur autem Rapumfylueftre à Difcoride his verbis: a5pía 9o UAn Quera) Gy de^ €xuc Da oc zmiyvadoc rà Uoc ze) uAadbc, 8 d'teov A6ioc* QUANa foo Aia, duxTUAOU T ayd poc, — A -- ; k » " X f TL . "yd x9) nez ova. xotperüp d dp. Ao[ooii: tuAwomaidvam. dvor fermer d' M oui. se usd 4 Y d 164 |STIRPIVM HISTORIE: Aoeidie la NÉbc, dy qd aireppuci me: ua avec, ego 2 irm JY Devudl ydo wr. ideft; Rapum fylueftre, nafciturin aruis,frutex altitudine cubitalis,fumma parte Ixuis:folia habens lzuia digiti Jati. tudineaut maiora:fru&um in lobis calyculatis,quorum inuolucra cüm aperiunturjaliusca. pituli modo lobus fubeft,in quibusfemina nigra, contrita veró intus candida. : In qua defcriptione, quz de lzuitate fummorum caulium ac foliorum, & feminis nigre. dincac interior cius medulla candida traduntur;ad fylueftris Rapi, huius praefertim; defcri prionem non faciunt, fed alió pertinent. Huius fiquidem fylueftris Rapi caules autfolia non funtlzuia, fed aliquantulum hirfuta: femen etiam non nigrum;verüm fubruffum, & cafta- neis, vc diximus, colore affine. fi ] Videnturautem qua de luitate foliorum & fümmarum partium,Rapunculo conueni- re,aut Campanulz,de qua in fequentibus capitibus: femen veró,quod.hic defcribitur, fatiui Rapi eft. Ita plurium ftirpium defcriptiones inter fe confufa. Caterüm quód ad facultates attinet, radix Viola Marianz refrigerantis & nonnihil ad. ftringentis eft potentix : efui, vt aliorum fylucftrium Raporum,apta eft,& non incommodé acetariis additur, De alii [yluestribus Rapis. Cast Ceruicaria maior. Ceruicaria minor. F. " v Ww «e ». u^ £AS w» X i X M d p. ada mf, Ng BRA LA d. I. SEDUREN ES BEES, — M ^ e I. QV wr veró & multa alia Rapi fylueftrisgenera, Calathoide florum figura, & radicibus iolz Mariane haud multum diffimilia. 2. Vni,quod à Viola Mariana alterum,caulesfuntcubitalesaut altiores;angulofi,afperi,hit- futi:folia aliquantulum afpera,latajin acutum definentia;per ambitum crenata; V tice foliis & forma & colore quodammodo fimilia : lores fecundum caules exeunt , Violz Marianz floribus minores,per ambitum quinque fimiliter incifuris, fed profundioribus , diuifi;intus - aliquantulum hirfuti;colore aut candidi;aut dilute purpurei ,vel ad cxrruleum inclinantes. , Huius verà fpecies quzdam eft foliis aliquanto lzuioribus: floribus elegantioribus, colo- , mspurpurcié czruleo; cuius radix aliquot annis viuax reftat,& Vere regerminat. Cemniaria Nominant hoc genus Germani Jjatfsfraut/Noftri Dalfevut,id cft Latiné Ceruicariam,& "*.. Ceruicariam maiorem:Grace Paxfior.plerique Vuulariam:Fuchfius Campanulam. Ter- / PEMPTADIS SECYNDAE LIP. 16f Rapunculum., -— Rapunculum Alopecuton. WW : Py . x 3 / [s fom 6r cu, RE ORCI Y ?.£3c lo. f. dp VA. den rero oe c Lu (c * Tertium genus caules habet breuiores : folia minora; candidiora, minus afpera;oblonga, $. Saluiz foliis fimiliora:flores Ceruicarix minores,colore proximi Violz nigra, dilutám pur- — ,puram referentes,qui non vti ahorum deorfum nutant; fed furfum criguntur, plures fimul fummo caule exeuntes. radices quoque fimiles. Hoc genusplerique Ceruicartam minorem appellant. | 5. 1 55. ES a" . dt SARUM. Nafcuntur hzc in Germania ac Belgio plerifque aridioribus locis fecus pratorum margi nes,& crebró locisfenticofis; transferunturin hortoslorumgratia. ^ —— ^ — Florent Iunio,Iulio & Augufto menfibus. Lr PS 2E . Hisautem fimile & quartum genus eft. caules iftud quoque breuiorcs facit: folialata & ,, Ceruicariz prioris proxima, minus tamen afpera,minusqQue; per ambitü crenata. flores deor- fum pendent, colotis vt plurimum dilutz & quafi ex catuleo rubentis putpurx. pro radici- bus, multz, tenues, tranfucrfim & obliqué ferpentes fibra funt, à quibus multz oblongz, candidz radicula, Rapunculi radicibus fimiles denrittuntur. Ita facile feipfum propagat & ltéferpthocgenus. — fe HE ; Secusaruórum margines in Zelandia & alibi locisetiam non maritimis reperitur. - Horet codem quo rcliqua tempore. 3c Quintum genus;quod vulgó Rapunculum nominant;caules profert tenues: folia oblon- gaangu(ta,lxuia:flores Ceruicarix minores,caruleo vt plurimum colore : radices candidas, digitalis longitudinis, efüi aptas. — 29 5 9" Exitin aruis,multis locis D Pee £ E Plurima zftatis parte floret : hybernis menfibus radices leguhtur , & cum acctariisin- fetuntur... *. SORRMNE Ci. eus T F. s Itud genus vulgó,vti diximus, Rapunculum, quafi paruum Rapumappellant: Germani — — Mo. d wo Hj ^ - "Sapinsein: Noftri Siapont:Galli Rapozcé. s: AEN .... Horum omnium flores priufquam adaperiuntür, quinquangulares funt ; completi verà . fotundi,& inuerti calathi figuram referunt, ftaminibus intus candidis; & pcr circumferen- ^ tiam quinque incifuras, totidemque eminentes angulos acutos habent : capitula autem, in quibus femen,angularia, fuperiore parte ampliora,fed nuda,& nullisappendicibus autlocu- . Tisfiue pericardiis circumtedta,vti funt Viola: Marianas; qua cam ob cauffam , Big ea capitula Lu ero I I. 166 STIRPIVM HISTORIE capitüla,fiue lobos habeat circumtedtos, cum fylueftris Rapi defcriptione exa&tius ,quàm vllum horum conuenit,quz tamen & omnia Rapa fylucftria funt. Prxter hzc vetó & Íextum quoddam genus eft à fuperioribus forma aliquantulum diffe. * rens. huic autem folia primum lata;poftea fecundum caules anguftiora : caules dodrantales, Digraio parte elus fpicam paruorum florum plenam proferunt, quorum finguli antequàm panduntur,corniculicuiufdam fimilitudinem referunt ; aperti veró in quatuor angufta fo. liola finduntur,colore aliàscandidi,aliàs cerulei;aliàs purpurei:lloribuscapitula parua fucce-. dunt, Rapunculi capitulis feré fimilia, verum minora,multa circa caulem fimul ar&teá; com. pofita: ràdices candidz,vtaliorum Raporum fylucftrium. Gigniturlocisfyluofis & opacis,pingui lutofojue folo. Floret Maio, Iunio & Iulio menfibus. Nonnulli Alopecuron appellant;ab ipfa lorum plena fpica;que jam apertis flofculis,mol. lis & veluti lanuginoía , vulpiumQue caudis propemodum aflimilis ,ca de caufa , videtur, Scd Alopecuros alia omnino eft herba in frumentorum & leguminum hiftoria à nobis de- fcripta. Qua de caufa ab aliis Rapunculum Alopecuron dicitur , ad differentiam videlicet veri & legitimi Alopecuri. Radicesporró omnium horum rcfrigerantis potentia funt & nonnihil adítringentis:pofa- fünt autem omnes vnàcum aliis acetariis edi.Süt etiam qui Ceruicariz radicum deco&um, aduerfus incipientesoris & tonfillarum inflammationes conferre affirmant. ? De Campanulu, CASE 3. Cam panula maior. Campanula media. 2 ANDES B, uv) Cun SN S 7 NEM P / e ; E EN e ir P Y E [3 NE "€ DS SSMMNE E f 2 "t 777 ZU (AO 3 - y 9. l ( ! W NN V TuS xc. "p S 7 NS ANN PS Y Y Uu» 7 A ALACGUN SEN | LM 7 7j VA. ERAN WA IN err d 797 ESCN eS E LAN 2 (ii ERN 4 27/4 7. "VM fylucftribus Raris fimilitudinem quandam h i quas Car fibus. m quandam habere videntur , quas Carn anulas Cro nominant.Earum tres nobisobféruare contigit fpecies. Viam Maxim ; dteram me Mh magnitudinis: tertiam fylueftrem minimam. : Mo x rg Campanula folia habet prima térrzjue proxitna lata & Viole nigtz de ^ cd tamen pauló maiora; quz verócirca caules,quos validos & przaltos pro e eng: ra, vtraque faturi viroris: ores fecundum caules gignuntur plurimi , Rapun- ribus maiores ac patentiores,campanulis ac oibus fcre affimiles , cxru Ico ni- 3 tentes [4 . PEMPTADIS SECYNDUE LIB. I. "7 -, "y Campanula fjlueftris minima. tentes colore; ftaminibusin medio candidis.ta- dix nouellis plantis oblóga & digiralis fere craf- fitudinis;vetuftis veró in multas diftributa. Medie magnitudinis Campanulz folia non modó caulibusagnata,verüm & prima, anguíta funt & oblonga,íaturato quoque & virorc fplé- dentia: caules ftriati bicubitales & altiores ;Cir- ca quorum partcs fuperiores flores prioris fatis fimiles; vel colore cerulei, vel candidi. . Tettia fylueftris minima , maiori fimilis eft; 5 fcd tamen omnino miror. prima etenim eius & terre proxima folia lara fant, & Viiole ni gre fatis fimilia attamen non tam magna : reliqua veró oblonga & angufta; flores fimiles ceralei,fübin- de candidi, fepe Rapunculi foribus máiores:ra- : dices veró tenues & fibtofze. Treshe la&i fimilem fuccum prebeht;exuli- culis& foliis vulneratis: lotes earum nondum completi quinquangulares quoque funt , & pa- terites in en fimiliter angulos exeunt , & capitula fimiliter quinquangularia ; Rápunculi & aliorum fylueftrium Raporü fatis (inrilia, fed foraminofa & perforata, in quibus (emen per- quam exiguum. Putari hinc poffent forcaffisRa- porum fylueftrium effe fpecies; fed quia radix carum edulis non eft,alió videntur referenda, Priores due in hortis feruntur : tertia paffim in Belgio iuxta aruorum & agrorum margines reperitur. : x Omncs Iunio,Iulio & Augufto florent. Vulgo Campanulas nuncupant ; plerique aorluebere: Sed Italis Pe/vedere; Grecorum Ofj- riseft;cum qua Campanulz fimilitudinisnihil habent. ; - Etprimam quidem harum funt qui Columnarern,& quidem Plinij iudicént;cüm tamen. herbe Columnarisnomen apud hunc non reperiatur. Alij Anthemum Plinij faciüt,&huius quidem nomen in multis exemplaribus reperitur , fed deprauatis.. Legendum fiquidem eft, Püsjlol - non Anthemum fed Eranthemum lib.xxvr.cap.vri.Eranthemum autem Anthemidiseft riu. fpecies;flore rofeo colore rübens,multumque ea de caufaà Campanulis differens. Secundam Matthiolus Phyreuma effe exiftimat;at nobis tum hzc, tum alie Campanule ;. Iafione fimiliores videntur: Phyteuma veró effe Antirrhini fylueftris fpecics;dc qua inferius fuoloco.Aitetenim Theophraftus izciu; lorem vnico folio conftare , fiilitudiné autem plurium oftendere,quetamen non feparentur,& füperiorem floris partem angulofam effe. Taliscerté Campanularum flos eft,vti& omnium fimiliter Raporum fylueftrium ( excepto genetisfexti) que tamen ea de caufa Iafiones cffc affirmari non poffunt; fi modó ead& Thco- phrafti & Plinij eft Iafione. Plinius fiquidem Iafionem lacait habere copiofum, quod fole Campanule precipue fundunt, Dubitet orca aliquis,&z Campanulam non cffe Iafionem exiftimet , quód Plinius olus cffe Iafonem fctibat fylueftrejin terra tepens;flore candido. Sed fi olus eftjomnis herba edu- lis, & Campanula olus eft,cüm & eius folia cdi poffe non fit dubium: repunt veró & in tetra fubinde fecundz ac tertic radices atqueca de caufa citiffimé vna aliqua ftirps multiplicatur & ampla fit: lorem etiam non raro candidum effe fcripfimus. Theophrafti autem de Tafione hec fint verba,lib.1.vbi dc lorum agit differentiis : Non- lafiché: nülli;inquit,vnius fol ij nafcuntur,fimilitudinem tantum plurium oftendentes , vt flos Iafio- D65; huiusetenim non féparatur vllum in flore folium: neque conceptaculo pars inferior c- £ct, fuperior autem angulofa. rm De lafione verà Plinius lib.22.cap.22.huncin modum: lafione olus fylueftre habetür , in terra repens;cum la&e multo,florem fert candidum,Concilium vocant. De facultatibusautem harum Canipanularum nihil occurtitin medium adfetendácüm nullius vfus fos,herba,autradix fit. Apud Theophraftum veró etiam ac Plinium nihil dc Ia- fiones viribus fcriptum reperitur. : ed U Dé 1e$ STIRPIVM HISTORI De Campanula aruen[i minima. Car. Xr | Càmpantla aruenfis mibima: p R & TER vero fuperiores Campanulas, & aliaquzdam humilis & parua ett , cui cau- les cenelli,dodrátales,in alas plures diuifi, plu. tima parte humi decumbentes:folia circa cau. liculos parua;per ambirum leniter crenata:flo. res paruuli;in puniceo purpurei, pulchri, mul. tum patentibus tintinnabulis aut campanulis fimilcs,ftamine in medio càdido, qui interdiu patent; circa veró occafu: m Solis rccluduntur, & inquinquangularem fpeciem cótrahuntur, quam ctiam nondum apetti , vti ali: Campa. nulz,referunt: radices tenuiffimz funt. In agrisfrumentariis, inter ícgetes cxit, fer. - tili & foecundo folo. Iunio & Iulio floret. Anonymos noftris eft herba: pleriq; tamen Speculum Veneris: Brabanti vulgó 390utyem friegel vocant. non effe Onobrychim, quod [JA quandog fufpicati fuimus, fatis cóftàt. Cam. panularum videtur effe fpecies,non tamen Ia- fiones,cuüm lac nullum vulnerata fundat. Facultatem autem Campanula hzc com. pertam nullam habet, cüm nullius in medici« na fit vfus. ' Jj TI NUS *LSE e ES, d De Campanula Autumnali. CAR xi. A M & in Campanularum numero quedam etiam ferotina eft. caulibus hzc exit dodrá- talibus,tenuibus,foliis anguftis,binisexaduer- fo pofitis: floresin cauliculorum fummofaft- gio,& quandoq e foliorum finubus , prodeüt oblongi,calathoides,furfum hiantes; in czru- leo faturato eleganter purpurei , ftaminibusin medio candidis, Raporü fylucftrium fiue Cer- uicariarum dictarum floribus quodammodo fimiles,quinquangulares quoque priüs quam adaperiantur; adaperti veró quinque per cir- cumferentiam fiffuris diuifitotidem eminene tibusangulis; fed minuspatentes, anguftiores, minores,& colore elegantiores; vtpote carue leum ipfum fui coloris pulchritudine & gratia prouocantes: femen exiguumin paruis oblon- gis theciscontinetur. radices fubfunt tenues, . oblongz , bifidz , trifida, aut amplius diuifz, guítu amaricantes. ; ; Reperitur aliquando in pratis , frequéterim aliis incultis, & iifdem quibus Erica humidio- ribus locis. In pratis quidem procerior auctud ámpliot: in Ericaftris veró tenuior ac minor prouenit, Sub finem Augufti;ac Septembri méfe ele: gantes huius floículi vigent. : | Apud Belgas nomen non haber;Sunt tame; IB qui blautu 3Lelickieng,id cft,cxrulea Liliola nun- - ^. cupent. Ananicfia rura Pettimborfa vulgó V0 cant: Matthiolo tefte. Videtur autem hzc refpondere deícriptioni Calathianz: Viol ; pes » us EXC, PEMPTADIS SECYNDJE LIBR. Ii. 169 qaxapud Plinium;fed apud Ruellium lib.r1.cap.cxx1x.extat: Quam ipfe pluribusomni- no verbis defcribitquàm Pliniana defcriptio habeat. Plinius enim paucisyerbis Calathia- pam expreffit;& lutei effe colorisoftendit: Ruellius veró caaruleum;& eum quidem cicgan- tiffimum ei tribuit. j " In totum,Plinius ait lib.xxi.cap.vr.(ine odore minutoQue folio Calathiana, munus Aii rumni,caterz Veris. Proxima ci Caltha concolori magnitudine : vincit numero foliorum marinam, quinque folia non excedentem.His verbis oftendit Plinius Calathianam conco- lorem effe Calthaid eft,luteam,& cqualis magnitudinis; fed tamen Calthe lorem ex pluri- buscomponi foliolis. Caltham autem effe lutei coloriso(tédunt V ergilij & Columella ver- fuscapite de Calendula addudti.Ruellius veró vnde locupletatam illam defcriptionem ac- ceperit;non facile fuerit affirmare: Non efttamen quód ab co excog:tatam fufpicemur : tà- lem enim qualem ipfa defcriptio proponit Calathianam non agnouit. Ruellij autem verba hzc funt: Calathiana munus Autumni,Violz cetere Veris;ea minuto eftfolio Viol albe non dif- fimiliin totum fine odore;calathi (imilitudine,Autumno tantum proueniens, tanta coloris ulchritudine,vt ceruleum ipfum quod imitatur, prouocet : in pratis poft zftatcm emicat; Aurumnalem Violam nominant. Videtur cadem à Valerio Cordo Pneumonanthe nuncu- pata;,quam Germanice &ungen blue dici refert. Qualitate autem hzc Violacalida eft Gentianzcuiusfpeciesnonnullis videtur , faculta- tequodammodo fimilis,multó tamen imbecillior. Efficax à recentioribus habetur aduerfus peítilentes morbos;& ad virulentorum animalium morfus & ictus. De Digitali. Cre xni. . Digitalispurpurea, ||... D! GITALIVM »pluresfüntípecies,nó mo-. E dó florum colore, fed & foliorum forma co- loreQue differentes. Vulgatiffima purpurei floris eft, cui longa, la- y. ta, per ambitum crenata , diluté virentia folia, Verbafci quodammodo fimilia , minora tamen minusque lanuginofa;caulis re&us , rotundus , à medio furfum verfus compluribus floribusgra- . uidus,non álternatim,;aut orbiculatim, fed ab v- no caulislatere füpra inuicé,aut,vt Greci aiunt, tr doy difpofitis, deorfum verfus depéden- tibus,formaoblongis , intus cauis da&ylothecis propemodum fimilibus colore cx rubore purpu- reis, pun&tis quibufdam candidis intercurfanti-. bus; quosrotunda fequuntur vafcula, in quibus femen exiguum.radices multe tenues fibre funt. Plerifque Germaniz & Belgij locis faxofis &z vmbrofisin montium conuallibus, & vbi ferri & Lithanthracon fodinz vicinz funt,fpóté exit: transfertur ctiam in hortos. 2s . Altera Digitalis,priori foliis fimiliselt ,lógio-. E. "«. ribustamen ac latioribus: lores huiuscum prio-. ^ x SN ris floribusforma etiam conueniunt;colore veró. candidi aut fubinde diluté in candido purpu- rafcentes, ,... Tertiafolia habet anguftiora, venofa, glabra, 5, faturato virore nigricantia , auería tamen parte - candidiora,per ambirum nonnihil ferrata: lores liuic lutci,forma prioribus fere fimiles. ; Quarta Digitalisfolia promit tertix fimiliajn 4. virore quoque obícuro nigricantia,& candidiora fimiliter parte auería, fed minora & angu- fliora; loresparuos,deorfumqQue depédentes, verum minores, colore fubluteos aut pallétes. Appellant autem Germani quidem hanc gm vulgari lingua Sinaberbut & Aringber? frau: Belgz s2ingerfioct: Galli, D igitale,autquidam aiunt, Gazts zoftre Dame : Angli f'ore «t ploue: Fuchfius appofité Latine Digitalem nuncupauit. Nonnulli fpva?A du nominant , &», iiie: Verbafci fpeciem faciunt; qua 2vjr?n; dicitur. Sed Lychnitis (iue D folia habet pin-, | guia, T BETKPIYMOCHTSTONEET 00 guia;craffa & hirfuta,ad ellychnia in lucernis aptajqualia minime: digitàlis) cuius tameraff, - aut hirfutznon funt, vt ellychnij vicem explere queant, (057055 osUpoicc oo nidis eg Faácultatem autem Digitalis quidem folia, cum arpara fint , calidativobtinent & ficcam, cum nonnulla expurgandi vi coniun&am,interim tamen nulliusfunt víus;nec medicatmétis vllis admifcentur: flos folusfola pulchritudine & forma placet gratusQue eft. |. 5:05:01] ( . : Ap 4,19153.1 j De Lychnide Coronaria. Cá) Ev BOT OI «Tops Lychnis coronaria. Y cu uas cororarià 'fohia gerit^oblónga, pollicislatitudine aut pauló latiora; mollia. lanofa,cana, Verbatci foliis minora quideimfa candidiora & lanuginofiora:caules cübitales,ro. tundos,geniculatos, canosquóque & latitigino. fosin plures breucs alas diuifosiin quatüm fum. mo finguli Bores ,8 calycibüs fuis , a(petti pul. chri,fed inodori, Viol: matrónalis flóribüs' ta. iores,colore rubro & veltiti Hàrmeo fü Icéntes, ftubinde,fed rarids;candidi; atit diluté rübentes, ex foliolis vt plurimum quiis , rar:flimé fenis, JJ ic. nec pluribus congefti;niti Boris foliolisquod'vg ' :g aliis Horibus hortenfibus , ita & huic áliquátdo x H conüngic) mulcplicatis;in mediofflorüm apices KI funt acuti & pungentes: radices fübfunttenues, A x^ Seritur in hortis ; Italiz, Germaniz , Galliz, j Roque familiaris : apud: A nanieníes autem, vti atthiolus refert, etiam fylueftris, fpon- teque cxit. ^ We Iunio, Iulio ac Augufto zcftiuis menfibus flo- runfexortus. — -— ic -Nominant hunc florem Germani , Stato tofstin/SXartícn rofslin/OXtaraben rofstín & J9imo mieltofjlin: Latine Dominarum rofam, Maria- mam rofam , Cali rofam & Cxli florem ;Belgz €fjiíftus oogfjen:id eft,oculum Chriíti;Galli oei- let$ , & Oeillets Dieu: Itali. ac Hifpani Lychzi- de. Diofcoridi 2vz*lc evpava rama cft ,hoc elt, : p Lychnis coronaria,fiuc fatiua. Gaza 2vjrídx lu- cernulam conuertit. Videtur cadem & 2w»?ne t Avin per», cífe Vetbatci fpccies, quz & S'puaAAíc folia fiquidem habet mollia;hirfuta; d lucernarum funicilos fiue ellychnia apta, cuiufmodi Lychnitidiseffe Diofcorides teftatur: loré item vt plurimüm rubentem habet, qualem 0pua^2ido; cffe, Nicander innuit,rübentem eam in Theriacisnóminans: — SR fis Bos m Au ovhe irip wr EpeUUfesc re Üpu m Ade. SAND aire cen, . Tnquoverficulo Lychnis intelli gi debet fylueftris, vt ipfc Nicandti interpres monet ;neco- fonariam Lychnida à T hryallide diffetre hinc quisexiftimet. Conrardus Gefnerus hunc To- diis, Uis lorcm & Grace djoc ador nuncupari exiftimat.Sed Theophraftus inter Lychnida & Io- . uis orem,lib.6.diftindionem facit;xftiua funt;ait,Avy»lc, d'iàc avDoc,&c. & fimiliter Plinius, lib.2 .cap. ir. hc Theophrafti verba referens; füccedunt illiszftiui íctibit, Lychnis & Iouis flos,&c. Eft autem 49h; Z3»; (iue Iouis Hos,flos xftiuus,coronarius, abíqueodore,cui radices sofa Gra- lignofar; Theophraftus lib.e. Sunt veró & qui velint Lychnida, Plinij Rofam Gracam cffz, ta. quam refert;non nifi in humidis prouenire,nec vnquam excedere quinque folia, Violz ma- gnitudine, odore nullo. Porró Lychnidis & alia multa reperiuntur nomina, inter nothata- men & fuppofititia relata, dicitur etenim. & Zzvamec , quafi immortalis , quód diucine pul: chtitudinem füam retineat. Item dxuAaior , BaA Ad esor fiue bellaria » 9eegro«aródor, hoc eft Gruispes; wopdpfbuov, & hanc effe Corymben Rucllius iudicat, cuius Columella lib.19. hoc wp fenarto meminit: d 3nHBH rt IH pou DART A Combe, — Nunc veniat quamuis oculis inimica €erymle: opto iosogeri H-.cicol : Coronisetenim, inquit, inferta , igneo ialikn: afpe&tu, oculorum aciem obeandit; Tam & Ts — Lychnishzcsu/eior dicitur: aliatamen, qux Taura fiue Tora vulzó nominatur, venenofa / herba, de qua inter deleterias. Nominatur praterea Lychnis & exsz/eo», itctn ugAGior S La- tiné Genicularis. » nir ib34 3 jet ves nas 39 8, Facul- PEMPTADIS SECVNDJÉ LIB. IL. 171 Facültate autem Lychnidiscoronariz femen, Galenus ait,calidum eft fecundo quodara- modo ordine, & ficcum eodem modo : cum vino potum;j à Scorpione 1&is auxiliatur , au- &ore Diofcoride. L p ua — De Lychnide fylueffri. Cars xv. Lychnis fjlueftris. Lychnis fylucftris lore multiplici. : ; (CARP Y VU) j x AE QUIM] EUN à SS tsi. jS " NS "i SY:ve sT R15 Lychnis geniculatis caulibus, foliisque mollibus, Coronarix Lychnidi fatis fimiliseft;minus tamen canajaut lanuginofa; foliis item anguflioribus,& caulibus te- nerioribus,pluresáue alas facientibus:floribus etiam minoribus;colore candidis aut rübenti- bus; calycibus tamen maioribus; in quibus femen paruum,rotunduim, fubnigricans : radici- buslongis & digitalis fubinde craffitudinis. : luxtapratorum, aruorumque margines,& alibi fua fponte exit: transfertur ctiam in hor- tos;in quibus quandoque florum foliola multiplicat. 2 Plurima zílatisparte,& in Autumnum vfque foret. — .. Noftri Sfencttchens appellant: Germani etiam Staten rofslin & tvifoc argen ro[stin: item pbmeycf & tcberfiofj: Galli oeidets [ausaices:Graecis Aoyylc 40a: Latinis Lychnis fyl: ueftris dicitur. ; ; . Sunt ramen & alig fylueftrés appellatz & cognominata Lychnides , huic haud fimiles. Sylueftris ctenim Lychnis Antirrhirion quoque au&ore Diofcoride:& fimiliter Léontopc- talon, Apuleio tefte,appellatur. , Sunt veró huic Lychnidi & ali quoque quzdam normenclaturz, vt: vez óraG? , d'ró or ; fteguo7ródior Aura; & apud Romanos Intybum agrefte, quz inter nothas & reicctitias repe- Eiüntur.Ex recentioribus letique Saponariam hanc nuncupant: eft tamen & alia Sapona- Iia,de qua inicios Nd Ocimo foliis fimile eft,ramosue habet breues dodrantales modo, radicemQue tenuem & fuperuacuam. Lychriis veró hzc caules promitcubito longiores, folia oblonga Ocimo nul- latenüs fimilia,& radices longas craffasQue quz manifeftam contradi&tionetri;&euidentem uius cum Ocimaftro differentiam oftendunt. — uM - Defcribunturautem & aliz nonnullz fylueftres Lychnidesà Carolo Clufio, quas ex eius. igentiflimis per Hifpanias obferuationibus lib.11.cap.x xv111.requirendas copi à P, as isenam Ocimaftrum effe videtur; at àxiupeid & fiue ocimaftrum, Ocimafir 171 STIRPIVM HISTORIE dasrclinquimus:vnum folüm admonentes,cam vidclicet,quam inter fuas fecundam facit nobisinter Armerios flores, quarto loco iam olim repofitam. Caterüm Lychn:dis fylueftris fémen,duarum drachmarum pondere potum , biliofa per aluum ducit,& à (corpione ictisconuenit:aiunt etiam fcorpiones torpeícere;& ad ledédum inefficaces reddi;hac herba ipfis appofita: au&tor Diofcorides. S De Beén Albo ftue Polemonio. G»X»-.x*xEL A D fylueftris veró Lychnidis genus referri "quoque poffe videtur , àrecentiorum non- nullis Beén album vocitatum. cauliculi autem huic complures,tenucs,teretes,& geniculati,at e fingulisarticulisfolia bina oblonga latiufcula, acuminata;Polygoni fere fimilia , fibi inuicé T Been album fiue Polemonium; o LI H -— pofita,lzuia,& ex albido virentia: flofculi albi l, ex oblongis erumpentes calycibus, tenui mollid; membrana vclatis;plures fimul cohzrentes ,de- orfum nutant: femen nigricat radix albidaj&(a. tisprolixa,fed tenuis. T Pluribusper Germaniam,Bohemiam,& Gal. liam locis reperitur: in herbofis ac lztis collibus frequenter exit. /Eftate floret Tunio nempe menfe in Augu- ftum vfque. Vulgó Beenalbum nominant: & albumqui- dem ad differentiam alterius , quod rubrum co- gnominatur,quod & Valeriana rubra dicitur: vt Pemptadisterticlib.primo fcripfimus. Neutrum tamen verum Arabum Been. Appellatur veró & à nonnullis Papaücr fpumeum , cum quo fimili- tudinis habet nihil.ab aliis Herba Tunica:ab Hi- Ípanis $afefíca.T unicam autem dictam herbam Bernardus Gordonius Diofcoridis Polemonum cffc fentit. Cum Polemonio veró non perperam conuenit: Ramulos fiquidem habet tenucs:folia Hypericoidis Ruta: flofculos veluti ex corymbis dependentes: femina nigra : radicem; longiuf- culam & albidam. quale Polemonii effe Diof- corides refert. res KAwría,d cft,ramulos habet,inquit,tenucs,ztzzpzouéia (pinnatos, reddunt interpretes: folia pauló maiora quàm Rutz: in fummo veluti corymbos:in quibus fc men nigrum. radix iiferidis cubitalis & alba, Struthij fimilis. Exemplaria vulgaria vbi legitur : 9/22 21 Gio uei Z ora TI* iemen- o, DA - . , Z S n x / Co dams. — rov: addita habent hzc fubfequentia verba: &zwurxigtea d$ abc d oc TTA rov ii fot xoAg- uiUsc: verüm haec in Crateux quz reperiuntut , fragmentis non extant: perperam etiam à xo^auí)Us acceflit: Nam ad alterius Polemonij defcriptionem hoc pertinec.Eft fiquidem & Pom altcrum quoddam Polemonium,quod ab Abfyrto Hippiatro breuiter defcribitur. Latioris 4r. iftud Calaminthz fimilitudinem refert,fed magis incancfcit,amarius eft , odorcmQue gra- ' uiorem haber,& in vliginofispratisnafcitur. Iftud autém Polemonium à Diofcoridis Pole- monio multüm differenseft. Appellatur veró Polemonium Gracis fimiliter arooapiaósion zà nonnullis veró & d/Ac724240v: à Cappadocibus x2vodvrajuc: Latini Philetxrium & Chilio- dynamin quoque vocant. ^ ..Tenuium autem,vt Galenus ait,Polemonium cft partium ,& deficcandi vim obtinet. Bi- bitur radix,vt Diofcorides refertcum vino quidem We og ferpentes,& dyfenteriam: cone . tra verà vrinzdifficultatem,& coxendicis dolorescum aqua: lienofis drachmz pondere ex aceto datur: circumligatur & cadem Ícorpionis ictui:dentium dolores manía mitigat.Fertut & cumqui radicem stance à Ícorpione non feriri, cumque, fi i&us fuerit,nihil moleftizs paffurum Hzc quidem de Polemonio. 2 * Bm verà albi vulgà didi qua (int facultates ( fi Polemonium non eft) nondum com- rtum. i : Dt » PEMPTADIS SECYNDE LIB f zl De Nigelafro. — Car. xvir. Nigellaftrum, N IcrrrLAsTRVM folis cft oblongis, angi« ftis, acuniinátis : culmo cubito altiote ,rotun- do; vtrique hirfutis ac pilofis : lore obfcure purpu. reo, ad puniceum inclinante, Lychnidis (atiuz fimi. li,fed minore : femine nigro,cum afpcritate quadam amaro, quod in oblongiscapitulis fiue calycibus, vü fylueftris Lychnidis,continetur: radicc tenui; : In agris vnà cum frumentis paffim gignitur, Maio ac Iunio menfe cum flore viget. Germani 9Xabtn/SXatten/ S&omrof &onegele: Bel- g« Corm roofen/& siegriblpeien appellant: Itali Gizho- zefiue Gitrbone:vnde plerique fimilitudine vocisiti: dui, verum ac legitimum Gith fiue Melanthitim effe credidetunt: quos à veritate receffiffe notius eft quàm refelli debeat. A vero fiquidem Melanthio non folüm foliis fed & aliis proprietatibus differt, Appellatur ràmen & Gith fiue Melanthium,à femni- nis ncmpe nigtedine; verüm non fimpliciter, fed cum adiectione aliqua;ad differentiam legitimi Me- lanthij. Hippocrates fiquidem éAcrSror en 13 m- p» hoc eft, Meláthium ex Tritico. OQauius Hora- tianus Gith quod in fegete nafcitur ipfum nominat: & eandém ob caufam ab huiusatatis doGis, Nigel- lattrum , Githago, & Pfcudomelanthium dicitur, Ruellius à Gallis NzeZe & florem Micácalum refert appellati, & T heophrafti ZvSvuor QuAA vc cffe iudi- cat. Sed Anthemon Theophrafti , Anthemis eft a. pud Diofcoridem,& Zy2wuey quA dtc fiuc foliofum soe S.S Anthemidis fpecies , cum Nigellaftro parum éon- ueniens. - : Caterüm Nigellaftri femen,calidum & ficcum fecundo eft ordine fatis intenfo : in peffo cum melle fubditum menfes euocat; vt Hippocrates in lib. De morbis muliebribusteftatur, - Odauius Horatianus,femen fridum & ttitum ad auriginem bibendum exhibet. E De Caryophylleá floribus. Car. XvilL 4 ÁnvorHYLLEORYM florum fpecicsquidem funt complures, Arnteriis nuncupa- tisinhorum numcrum tcceptis:iisautem feorfum habitis duz prxcipué: maior vna,al- teta véró minor. 1 Maioricaules Ixucs,teretes, cubitales , rató altiores , geriiculati : folia éfingulisarticulis r, binajoblonga dura;angufta, per extremum acuminata,colore quafi czfíia: floresfpeciofi, ex longisteretibus denticulatis calycibus , & € fenis vc plurimum foliolis, qui fimplices funt: multiplices ver omnino ex pluribus;iisQue lente fimbriatis commiffiodorc admodüm fua- ui,& odoratos Indicos Caryophyllos referentes;colore aliás in diluta purpura;aliàsin fatura- ta rubentes; fubinde candidi;aut ex candido purpurafcentes;nterdum vcrficolotes : in quo- rum medio ftaminei emicant gemini apices candidi : femen in vafculis oblongis paruumac — nigrum. radices fibrofze, : , Habenturin hortis:fed fpeciofiffimi fete in fidilibus vafis. : runtur frcquentiusauulfis exiguis cum foliisfurculis; feminibusrarius : Naméíemine nati flores,ad agteftrem naturam redeunt; minores;minusque odorati,& fimplices ; etiam fi prius multiplices, redduntur. Adiguntur fubinde furculis cüm plantantut fiff;is Catyophylli; quo illorum odotém floresalliciant, & iucundam corum fuauitatem naribus abundantius teprzfentent. Viuax eft planta,& multis durat annis,fi hybernis menfibus , à fri goris iniuria Utajin cellis vinariis aut aliis fimilibus locis tepidis afferuetur. Eug Floret diutiffime, tota quidemafítate & Autumno: in cellis etiam interdum, fauente loci tpore, hyeme tametfi rigida. ophylleum flotem,ab odore Caryophyllorum recentiores nominant:Germanis 90e Grofblunen; Italis Garofoli: Hifpanis Clau: Gallis oeiZetz, Ouilletz : Belgis 3 Caro | UY * BPTIRPIVM HISTORIA ^ Catyophylleus flos maior. Caryophyllei flós multiplex. ANS 174 LÁ LÀ PEMPTADIS SECVNDJÉ LIB. f, i7f Caryophylleus minor alie. noffelblormen & doroffclg blocttiem,& Latine à ple- rifque Ocellus,Ocellus Damaícenus, Ocellus Barbaricus;& Barbaricanicupatur. Sunt ctiá; qui Betonicam , aut Vctonicam (iue Vettoni- cam appellent;altilem aut coronariam cogno- mehto; (Matthiolus Vettonicum coronarium dicerc maluit ) ad diffetentiam videlicet alte. rius Betonicx,que Grecis xéceor xay dvxb£opor dicitur ;atq; binc etiam berbam Tunicam di- &am,hanc cffc plerique exiftimát : fed Bernar- dus Gordoniusherbam Tunicam Diofcotidis Polemonium effe tradidit. Turnerus Caryophylleum Cantabricam fa- Canzabéi- cit,quam Plinius lib.2. cap. 8. in Hifpania in- *^ uentam fcribit , per Diui Augufti tempora, à Cantabris repertam. Nafcitur vbique;ait, càu- leiunceo, pedali ;in quo funr flofculi oblongi, vclut calathi: in his femé perquàm minutum. Leonhartus veró Fuchíius, Vetonicam fiue Betonicam alteram cffe voluit , qux inter no- Veit tha Diofcoridis defcripta reperitur;& quidem ^/"* hisverbis : Derrovodi evrdras &y aeproxereloie wo) ógavoic qózci6, 1o kalaeoie vy Yukeoic, r2] rd ger- VÁ aT 21 di TY uir píLas Gov ipuDeg, 1 tuu dy. Td di QUAD 7redawa.«9) 0 uicoy Y QUAM? Qoi vixouy.3o)) elc To Op Sox. A ugy TQ o via, wa) tar. di - àv &ày9n aroptue) Corsa: id eft, Vettonicanafci- turin pratis & montanis locis , mundis item & cultis:radicem habet totam rübentem & odo: ratam:folia Porracea, &medium eorum puni- ceum, in rc&to calamo triangula, & in ipfis flo- respurpureos. — gae Mie Ioannes Rucllius Caryophylleum florem incognitum veteribus exiftimauit ; cuius opti- mum iudicium videtur; nam certé Vettonicz alterius;aut Cantabricz parum flosifte fimilis eft. Mirum creditur ait,vt tam celebris flos;tamQue iucundus fuerit à veteribusfilentio pre» termiffus:qui amplitudine,pulchtitudinc,varictate;Rofa non inferior videri tfl Altera & minor Caryophylleorum fpecics,priori tenuibus caulibus, foliis jfimillima eft, 1. vtrifque tamen minoribus:flores etiam habet ex oblon isparuis & teretibus calycibus fimi- les,verüm minores & per ambitum magis diffc&os ac fimbriatos;colore candidos,aut é can. dore purpurafcentes. ipis : TS Apud Belgas in hortisnafcitur: Gefnerusautem apud Germanosin pratis humidis etiam reperirirefert. — — JEftate loresemicant. ^ - AME S ; Vettonicam altilem fiue coronariam minorem,autalteram nonnulli nominant :* Germa. ni S$uttoillen auc Jocbmut, atque hinc etiam à lies Superba : Noftri joluptulieng/ à flof- e: foliis imbriatis & plumarum fimilitudine diffedtis, & &lepn oinofleu/ boceft, Ca. ophylleum minoremappellant. . oT T Vfs autem Carvop Berániflonim in medicina veré quidem nullus cftjin coronis ve- - 1Ó propé nimius; & prefer racfertim florisaltilis; qui etiamacctum iucundo fapore ;& colore, au- &ore Rucllio,commendat.Füchfiustamen,non mod exfloribus, quam Conferuam vulgo appellant, verüm & radiccs altilis ad peftiscontagiaà recentioribus commendari ; fylueftris veró fuccum calculo atterendo ac educendo,nec non comitiali morbo laborantibus vtilemi credi, Ícriptum reliquit. - I De Armeris floribus. — Cv. xix. RMrRi0nvM flrumaliquotetiam fpecies funt; foliorum ipfius flirpis, cüm ma- gnitudine,tum colore pracipué differentes. 2 Prima fpecies cauliculos habet rotudos geniculatos,veluti Caryophyllei fores, circa iti- | feriora genicula vt plurimum rubentes, cubito brcuiores ;folia plurima parte oblonga , fed 1. —— P4 Annas Mex STIRPIYM HISTORI.£ wo (YN - zw D j TP AN /^ f / 1 , [p 23; Armerits flosalrer. Atmerius flos quartus. 2 Ulens CLAARAJIAA. o L. 84. fol Armerius flos primus. Armeríus Bos tertius, A S UM PEMPTADIS S5ECVNDA LIB. IL 17 V. Armerius fylucfiris, . aliquantulum,quàm maioris Caryophyllei, la- x tiora;colore herbaceo virentia:flofculosin fum- Sy WA mocauliculorum paruulos, exiguis Caryophyl- 7, EAS AN E- leispertimiles , verum minores, pluresfitoul in A xs g RUN : ANN quandam veluti vmbellam congeítos , parcicu- latim vt plurimum prodeuntes , & femper fcre cocci rubore fplendentes , punélis interim can- didiscirca medium interdum varicgatos;rarifli- mé candidos. Ornat hic flofculus Belgicorum hortorum ateas: apud Italos & alibi locisincultis & aridis exit.Gefneruscirca Gryphij lacus ripas in Hel- 7» uctia à fe repertum fcribit:;prouenit & alicubi in 44 .— Belgiolocisdefcrcis, iuxtaQuc aruorum & pra- (Sy torum margines ac fcrobcs, fed multó quàm in j hortis minor & tenuior. 29 Mature & Aprili fxpe menfe auc Maio flo- ret , Caryophylleos flores antecedens : plurima inde z'ftatis parte viget. Galli Armoires &. Armoires appellant: Ruel- lius Armerios flores hinc nuncupat: Germani ¥bcr negelc/ felt neaele: Belgze 3ieplieng , quafi dicas faíciculum. florum etenim faíciculosno- ftri propria lingua Xiepens. nominant. Caryo- ees florum fpecies quzdam fylueltris videtur,quam ob caufam & à recentiorum qui- buídam Vecttonica agreftis aut fylueftris dicicur: nec defunt qui Tunicam herbam effe volunt: fed nihilo magis hic, quàm Caryophylleuscum Vettonicaalteraaut Polemonioconuenit. — Altera Armeriorum fpecies folia circum caules geniculatos,multó fert latiora, maiora & crebriora,nec non candidiora, Conftantinopolitani floris foliis haud multüm diffimilia. Ho- resin vmbella vna plutes fimul congeftipulchti,rubentes,exiguis candidulis punüis ornati, prioribus Artncriis fimiles funt. e | es In petrofis collibus & afperis,fabulofis apricisQue Jocis, apud Germanos & alias nationes naícitur;à Belgisin hortisferitur,vbi fecundo anno cum aliis Caryophylleis zítate floret. Germani Coteinnegele vocant;aliqui Scarlatam à rubeo floris colore coccum referente. Et fylucftris hic Caryophylleus eft , veluti& przcedens: vterque certe nulla cura eget : natura fua viuax; & hyemisiniuriam non difficulter fuftinet. ; 3 Tertia & huius fpecics,cui pauca à radice fibrofa;angufta,duriufcula; & acuminata folio- laprodeunt,atque hzc intercoliculi breues;teretes,quibus quandoque vnicus, s an duo aut tres infidenc flofculi mediocris magnitudinis, Armeriis primis pauló maiores; nonnihil odorati;colore vt plurimum eleganter rubentes. AA Arido & inculto folo,quandoque iuxta marginesaruorum in plerifque Germaut: ches miz,Silefiz;& Morauiz locis ftequens rcpcritur. "og In multam zftatem floret ac viget. Iam &quatta quedam eft Armeriorum florum fpecies cauliculis rotundis , geniculatis, tadu glutinofis,pedis altitudinc; foliisex fingulis geniculis binis,oblongis, anguftis, acumi- natisyin virore candicantibus & quafi cafiis:floribusin vmbella fimiliter pluribus fimul con- geftis pulchris, Armctiis (imilibus,verüm minoribus & rubentis dilutz purpurz colore : e- mine in oblongis vafculis pufillo: radicibus tenuibus ac fibrofis. Scritur in hortis. Floretà Maio aut Iunio menfe in Autumnim víque,& eodem quo fata cft anno. m P: nt s x: u— 4 $ 6 - e AS Xt Ait se // ijs : TN "nn lj H, t), XT Suntqui velint Behen, fiue Bcen, vulgó nunc dicti , fpeciem aliquam effe ,proptet eani - quam cum Behen rubentisflotis Valeriana dicta rubra,fimilitudinem habeat.Nam caulicu- lisgeniculatis & foliis illi aliquantulum,fed colore fimilior eft : Caules tamen breuiores & teneriores: foliajue minora;color vetà leuitasjue foliorum in vtriíque fere eadem. Caro- lus Clufius hunc inter fylueftres Lychnides numerauit,vt fuprà monuimus. Mufcipulam & Vifcariam M. Lobelius vocitat: At nosinter Armerios flores libentius retinemus. ce i i fater 17$ STIRPIVM HISTORIE " i : | y. Praterhosveró &alia quadam eft,vel Caryophylleorum vel Armeriorumfpecies omni; no,vbique,& apud Belgas quoque fylucftris:cauliculos habet dodrantales:folia e fingulisge. niculis bina, parua , acuminata : flores in cauliculorum fummo fingulos, per ambitum fm. briatos,Carvophylleis minoribus, & forma, & magnitudine fatis fimiles , colore veró cocci diluto rubentes. i HM Exit paffim in pratis & locis riguis. : Maio & Iunio menfibus flores potiffimüm confpicui. Belgz &raepnblocmkeng appellant, id eft, Cornicis florcs. Cxterüm Armeriorum omnium iftorum flores, nec vllum quoque, att in medicina, aut in cibatu vfum habent:fcd coronarij funt;& hortosac corollas exornant. De flore Conflaminopolitumo. CET XX Flos Conftantinopolitanus. ( ON5srANrINOPOL 1T AN O0 floricau- lesfunt & radice plurés, bicubitales; tenues, geniculati inanes: folia e fingulis geniculisbina, oblonga;aliquantulum latajàcuminata, obfcürà virentia,nonnihil afpera & hirfuta;(icuti & cau- le$:flores in latis vrmbellismulti (imul Conigefti, afpectu pulchri, ceterüm inodori, colore floris Calendulz, vel purpurei Lilij , fiue maturi mali Anarantij corticis, fubinde candidi: femen in oblongis acuminatis vafculis exiguum &füb- ruffum. radices longz , in plures tenues diuitz, guítu aliquantulum acres. (dj Belgis;peregrinus eftflos:feritur in hortis. iL , Iunio & Iulioaltero à fatione anno floret, de- E indc pluribus fcquentibus aliis. Radice ctenim conftat viuaci : diujue durat, hyemis & frigoris patiens. Eft & huiusaltera & minor fpecies, cubitalis, aüt pauló altior , rarioribus floribus , quz primo anno flores profert:Gefnero tefte. Noftri vulgó Conftantinopolitanum appel- lant florem : Germani veró florem Hierofoly- morum : Aldrouandus Creticum cognominat: alius Lychnidem coronariam. Sunt qui velint Lanariam nuncupatam Latinis radicem effe, quz Gracis &póuSyor: Arabibus Condifi dicitur, quaad purgandas lanas,qui cas eluunt, olim vte- VP . bantur;quos veritatem minus affecutos effe e- . dili Ne : ^. uidentius éft, quàm vt rcfelli debeat. Neque idpcbeE ESI . . enim fpinofa autaculeata huius floris ftirpseft, quale Sti thion effe Theophraftus & Plinius referunt : radicem etiam non habet magnam, : aut Olez folia, vti Struthio funt. Non dcetuntautem fortaffe, & qui florem hunc Conftantinopolitanum, 763» veteribus dicum florem effe fufpicabuntur,quem Gaza Latiné Defiderium vocat: quorum fententiz Pub, — Curaducrfemur,modà non habemus.Pothum enim florem Theophraftus,Plinius,& Athe- fo — nzus,interzítiuosreponunt; duorum cffe generum referunt: vnum hyacintho fimilem, alterum 4 2eo6y non coloratum fiue candidum. Conftantinopolitanus autéaftiuis menfibus floret;& colore vel Hyacinthum fctiptü,quem purpured Lilium vocant;proximé refert, vel candidus eft. O ux magnam Conftantinopolitani floris cum Potho fimilitudiné oftendunt. Caterüm flos Conftantinopolitanus,przter cam,quam in hortis & coronis gratiam affe- cutuseft , nullum , quod fciamus ; medicum vfum habet: facultascius ea de caufa incom- perta eft. pot — . gDé$apmárià. | CAP. XXI. S^ PONAR IZ, vulgo di&z,caules funt glabri,tenues,totundi,; eniculati, cubitales aut altiores:folia lata,venofa,Plantaginis latifoliz foliis fimillima, kd tamen minora , e fin- gos geniculis bina,vt plurimüm,& przfertim radicibus viciniora,deorfum rcflexa:flores in ummo cauliculorum,& circa füperiora genicula multi, odorati ; colore aliàs gu rofco QS : rubentes, ] ^, Y PEMPTADIS:. SECVND.E LIB... 1. 179 rubentes, aliàs dilutà purpurafcentes , dut can- didi,qui exieretibus & oblongis calycibus ex- eunt,ex quinque foliolis commifli ;ià quorum medio exigua quzdam (tamina: radices craffzr, longz;oblique ferpentcs,quibus fibre qucdam adharent; Veratri nigri radicibus fimiles... Apud Belgasin hortiscolitur:alibiruxcaiflu- uios & correntes,locis apricis,fponte naícicur. In hortis,diu durat;& vitz cft pertinacis. Iunio & Iulio floret: P Saponariamvulgó nuncupant,;ab adftergen- di potentiaqua folia pollent : fuccum etenim quendam ex fe remittunt, dum cohfricantür, faponis feré modo extergenté. Ruelliustamen & aliam quandam Saponalem defcribic. Nón- nulli herbam Tunicam appcllant:nó eft tamen Vettonicz coronariz,multó minus Polemon:j aliqua fpecies; quas pro Tunicis herbis háberi, Cap.de Caryophylleis fcriptimus. Videri citius poflet Alifma,fiue Damafonium , nifi caulis ei crebró,non fimplex , fed fubinde in alas quaídá diuifus; & radices effent quàm Veratri nigri craffiores : folia fiquidem habet Alifmatis de- Ícriptioni conuenientia,& globoíam florum in fummo caulium congeriem. Sed Alifmatiste- nuis eftcaulis & fimplex;& radices fimiliterte2. nuces: quz differentiam Saponatix hüius & A- l,ímatis oftendunt. T mr m uu f ): rA gs 24d Defcribitur enim Alifmaà Diofcoride hoc Alifué, modo: Alifma,funt qui Alceam , qui Damafo- nium ,qui Acyron , qui Lyron nominant: folia Plantagini fimilia habet, anguftiora tamen, verfus térram reflexa:caulistenuis eftfimplex (cubito altior, capitula habens, T hyrfo fimilis: flores tenucs,cádidi,fublutei; radices veluti Ycratri nigri tenues;odoratz,acres, fubpingues: loca amat aquofa. es aet Qu. Lom Idem Plinius iifdem pené verbislib.2 j.cap. ro.depingit-fed duo eius ftatuit gencra;vnum inaquofis,quod quidem à Diofcoride defcribitur ;alterum in fyluis proueniens, nigrius, ac maioribus foliis.folium etiam ci laciniofum cffe ait,quod Diofcoridesomifit; & caulem ca- pite Thyrfi;pro €o quod ille 3upzzedds cum effe fcribat ; qualis fit Thyríoides caulis fic infi- nuans: nempe fuperiore parte & craflior & latior. eras Thyrfusenim fiue Svpavc,virga,fax aut hafta eft,frondibus aut hederisobtecta cui gium pluribus fródibus aut floribus ftipatur , in(tar videlicet globi aut pilc.Sic etenim an- uquif 1imisquz Romz paffim extant marmoribus depictü reperiri Thyrfum, teftis el- chior Guilandinusin epiftolaad Langium; fummo videlicet cacumine globofum quam inftar pila geftantem. Talem ctiam Thyrfum effe,quarundam ftirpiü & defcriptiones often- dunt. T'hymus etiam Spnorappellatur;qui in cauliculis globofum capitulum profert : vnde Sc xepaDaimoc & capitatus cognominatur, 3upzírnitem Orobanchc dicitur,caulis cui fuperio- 1c parte craílior eft: Thyrfus,iam & Ferulz caulisnuncupatur;qui licet fenfim extenuetur, lummo tamen cacumine vmbel lam latam & rotundam florum primum, deinde feminum plenam Thyríi modo promit: vnde & vZp9z£ fiue Ferula;pro Thyrfo fubinde dicitur: atque hinc Bacchus,qui Supco?6e?c, ctiam aliquando rap2izogóesc appellatur à T hyrfis, qui in eius orgiis olim quatiebantur. Reperitur & Laétucz caulis alicubi thyrfüs vocatus, qui & inla- afti- Tbyroi. f| 4 tun vmbellam Ferulz modo definit. Jen e Jjfà Quzomnia Thyrfum virgam,baculum aut haftam cffc oftendunt;globofo ex frondibus aut floribus cacumine: & Supso&id ii caulem dici,fumma parte fphactoidem aut latiotem. . j, ^ eque repugnat nobis in Saturnalium lib.i. Macrobius, vbi Libérum patré, cüm Thyr- fum tenet,latens telum gerere fcribit. Nam inde Thyrfüm non inexacutum cacumen, fed. potiusiri retufüri & globofum apicem definere colligitur:ex eo enim quód latenstelum di- - Ciboftendit ita cacumen contedum, vt agnofci non poffit; quod quidem multisfit froridi- bus circum compofitis. - ; ide | Verba 1$5 STIRPIYM HISTORTX | Verba Macrobij hzc funt:Colitur apud Lacedamonios fimulachrum Liberi patris, hafta infigne,non T hyrfo : fed cüm Thyrfum tenet, quid aliud quàm latens tclum geritur, cuius mucro Hedera lambente protegitur? Nonnunquam tamen & T hyrfoidis caulis appellatur in acutum cacumen definens; mo. dó floribus fitadornatus. Apuleius enim Verbafci caulem à medio furfum verfus floribus grauiduni,& faftigio acuminatum, l'hyrfum appellat. Potró Saponária , calida quidem & ficca eft tempere, facultate autem abftergendi non exigua ptzdita. C $4 De Calcolo Mariano. — 5. CAT. XXIL Calceolus Marianus. Calceoli Mariani altera icon. N93» 3 NNI E ATA: A A 1 2). E ie. ZA I ESESS "n; b 9a D : í Pa» : Ns z f : WS mnm zi LE cEoLvs Marianuscaule affurgit dodrantali,circa quem aliquot folialata, veno- lantaginis aemula: in faftigio flos eminet,vt plurimum vnicus, quatuor f. oliorum,é quofüm medio prominetorbiculato oblongior vtriculus, exigui oui forma , colore luteus, inanis,& vacuus fuperiusque patens,inftar calceoli aut crepidz:vnde illi nomen cft:cingunt autem atque ambiunt radium hoc folia quaterna, quz fubinde diluté rubent , aut punico obfcuro colore nitent;vel etiam lutei coloris, vnà cum ipfo medio, oui forma promineBte, funt. radix craffajobliquajà qua tenues fibrx dependent. ; 2 ue - In Heluetiorum,&Norici;ac Pannonic fupetioris (iue Auftriz montibus fponte nafcitur. -—'Vulgó Calceolus acerdotis/Germanice Jo faffen fchuech/papen [cbeen appellari fertur: De- citur veró & Calceolus D. Mariz,fiue Calccolus Marianus. Exiftimatur veró & à nonnullis Alifiaeffe: fed minus quàm Saponatia cum eo conuenit. Folium quidem Plantagitis fa2$ RA i defiderantur capitula Thyrfi : los tenuis, inalbicans; & radices Veratri n^ ., De Calceoli autem Mariani facultatibus nihil occutrit ad fcribendum:non modó Ve ribus,fed ne recentiorilusquidem fatis cogniti. | fna LI .. De Aquileia. Car. xXIITI [191 T E Qv ILE 1A folia fert Chelidonij maioris,pauló tamen rotundiora , per ambitu - ifa, colore in virore czrulea,que vulnerata nullum,multó minus luteum fuccum re s unt: PEMPTADIS SECVYVNDJA LIB. i. 1$i Aquileia, Aquileia multiplici flore, —— mm "" Qaae Es ue. edo nana te , 7: Aa 6d . tif duit: caulem veró cubitalem, tenuem, rubentem, & leniter hirfutum ; cuius ala: fingulos proferunt flores, ex quinque dependentibus concauis veluti corniculis,& totidem interme- diis, furfum erectis paruisfoliolis,qui fimplices funt,compofitos (multiplices etenim ex plu- ribuscorniculis com miffi funt) colore alias ceruleos;aliàsin rubro purpurcos,aliàs candidos, . velexcandido putpurafcentes,fübinde varios & ex caeruleo candidoQue permixtis relucen- tcs; erumpentibus e medio ftaminibusjà quibus parui apices dependent: filiquz poft fingu- los lores quinque (urgunt,in quibus femen paruum, nigrum & fplendens. radices fubfunt craffz fibrol, quz pluribus annis durant. a NS In Belgij & Galliz hortos infertur:in Germania & alibi;in apricis collibus, fyluofis mon- tibus& pinguibuspratisfpontégiguitur. ^ Flores Maio & Iunio vigent. Recentiores Aquileiam aut f ilinam nuncupant: Germani 2fgley & 2faríey ; noftri 3t- keltpeu. Galli 4zcoi/es ou Arcolye. Edid P Q uibusautem viribus przdita,nondum (atiscompertuni; nullum fiquidem alium vfum habet,quàm quàd coronás & hortosexornet. Tragus tamen femen, drachma pondo cá cro- cioboloin vinojiocinoris obítru&tione & morbo regio laborantibus vtiliter dari fcribit; fed cum quiaffumpfit diligenter coopercum Jfudate deinde oportere. Pleriqueci ZEgylopis , alij Centaurij maioris vires;fed temere & citta omnem rationem tribuunt; Hoskr I (113 (0 De cAnüirrhine.. ,, CAT. XXIII. : AS TIRRHIKNO. caulesfunt rotundi glabri, ftagilcs,& ramofi : folia multa , vt pluri: *müm oblonga & acuminata, Linariz fimilia, fed maiora; fubinde breuiora latioraQue; & Anagallidis firiliora: Boresfecundum caules fuperiore parte ordine digefti,formà oblon- gianteriore patte làtiores,dum cóclufi,vt nafcuntur,permanent Rane ori quodammodo fi- miles, áperti veró hiantis Leonis ri&tum referentes; colore rofco rubentes,aut candidi,vel ex candido diluté purpurafcentes,no n raró etiam fublutei ;ei videlicet cui folia funt latiora & breuiora: quos deindé capitulum f amcasoblongum,ánteriore parte anguftius & forami- nofüm narium vituli aut caninicapitis fimilitudine ; in quibus femen paruum & fubnigri- cans:é radicibus non magni sfbre dependent. Nue " "A82 "sTrRPIVM HISTORIE Antirthinum. NIE phonas oculoram,celeritet lenire refer. SN LT AW, - VWFIS iR SEIPIR 2 POSSET COLE 2 HG; 1I» circa margines, & in ipfis agtis;iuxta vias, In hortis apud Belgas; Italos, Germanos, & alibi feritur. ; Ne Maio menfe,quod hyemem füperauitj& re. liqua deinde xtate, floret : ferius verb& fub M ftatis inem,ciufdem anni vere, fati. ^Hyemem autem , nifi clemens admodum füerit aut ig cellis vinatiis repofititm , abfque inititia 4n.Be]. gio noii fuftinet. : di. Gracci$ dvvfppivoy i drriBpiCor , i Don vitiofüm Theophratti exemiplar,& zvajimor dicitur: [ 3. unis fimiliter Annrrhini. Auctore Galeno etii Bovxedinor & Auris a2pla fiue Lychinis Íylueftris, nominatur. Apuleiusetiam 2 usDusov ziinuoy uy voiéQdAuov, Canis cerebrum , herbá Simininam, Venuftam minorem & Opalim gratam, appel- lati refert. Creditur quoq; effeLco herba,quem inter Hores Columellalib.:6. refert, fic fcribés: Narciféid, comas, C hiantis [eua Leamiy: | Ora feri. Item & inffa;- —*) ' Ofcitat i Leo. Geínerus tamen bunc Leonem, Aquileiam effc exiftimauitquá ca de caufa Leótoftomium nuncupauit:fed hoc nominis Antirrhino magis conuenire,quàm-Aqu:lciz,nobis videtur. Nam Antirrhini hians los, Leonis ridtü citius , quàm Aquileiz refert. ; a urn Ett veró & alius Leo , qui zzeo2& , & legu- minum Leo dicitur , alio nomine Orobanche: dequo in Frümentorum hiftoria egimus, ..— Eft & alia Amethyftos herba, cuius Plutar- chus meminit,xecuCn videlicet : de qua aliolo- cojin Olerum videlicet agetur hiftoria. ^ is . . Belgz, Antirrhinum , &xanttappellant : Taf Antirrino: Hifpani Cabexa de ternera. j Caterüm Antirrhini femen inutile in medi- "cina, vt Galenus ait;eft. Herbá vefó ip(aaffinii liscum Bubonio facultatis, (ed multó minoris. Narrantjinquit Diofcorides appenfumvenc- ficiis aduerlari': & gratiam conciliare, fi quis co perun&us fic cum oleo liliorum;aut Cyprino, . - Apuleius;radicis in aqua decoctum fótu epi- m E Re Cr NS XII Hd ID go (—Deestirrbino [yluestri, fue mintrt... a : sr: Mau (| ffIBBD 22» ACQUA T: X M. Jh PA XETEK hortenfe. Antirrhirion füperiore PEMPTADIS SECYNDJE LIÉ. I Mà 18; tis,& alibi.Et vno quidem loco procerius ac vegetius ; alio breuius & tenerius reperitur. Iulio & Augufto florct: hyeme perit: zftiua enim eft herba. Noftri depn Ojant appellant: Antirrhini autem haud dubié fpecies eft fylueftris. Sunt qui velint Orontium effe,timilitudine nominisindu&ti cius decocto Archigenes apud Galenü xn vému; lib. 9.auriginofos lauandos confulit.Scd an veré ipfum fit;affirmari non poteft, cius dcícriptione nufquam,nec nomine;alibi quàm hoc loco, extante. Q uam ctiani ob caufam, Ianus Cornarius Orontij vocem deprauatam fufpicatus cft, & legendum effe, Origanum; uod,Diofcoride au&tore,in balneo auriginofis prodeft. Plus fimilitüdinis Antirrhinum fyluettre cum Phyreumáte habet,quod à Diofcoride,his pes. verbis lib.4.defcribitur: GUrw ua QUAA £61 Buca sépuÜla, uuxek meon JY, zaprrbv 7r029y Teenps- vov. pit ne jun.ear carmi, EnzrüAguor.id cft, Phyteuma folia habet fimilia Strutliio,fed minora: frudum multum,perforatum,radicem paruam,tenuem,terra: fuperficieiinhzrentem.Q ue defcriptio Antirrhino fylucitri aptiflime &proprié conuenit. Nam quidem quód ad folia at- tinct,caomnino habet Struthij minora: fiquidem , vt Pliniusait , Struthium folioeft Olex minore,funt ctenim eiusfolia Oleaginisanguftiora & minora. Fru&tuni etiá (iue xap7rby cO- piofum habet,cumq; perforatum; quando pto fru&u totum illud capitulum,quo femé con- tinetur accipitur,quod non raró, vti & ipfiusAntirrhini capitulum ,xap27óc appellatur. De ra- *st7** dicibus dubitari non poteft,qua: tales;cuiufinodi Phyteumati tribuuntut, funt... Quibus de caufis Antirrhinon iftud fylueftre verum Phyteuma cffe apparet. Matthiolustamen nó An- tirrhinum iftud quod olim prolegitimo exhibuit,fed Campanulam proPhyteumate depin- git: de qua fuperius cap.1o.vbi & improbat fententiz Matthioli,& noftri iudicij rationem indicauimus. Porro Antirrhinum iftud fylucftre nullius quidem eft víus: fi autem verum eft Phyteu- ta,ad amoresprofuerit. Vt etenim auctor eft Diofcorides , Phyteuma ad amatoria philtra commodum effe perhibetur. De Linariá. Car. xxVI. Linatia priitia, Linaria altera purpurea. Oy s s N ^ acd" m, e Ln 1» um —É I A eC " - SA -— V» fees : TS Á t s NIS UU LAU. 7 M AS R^ Ww ex NP NA 19 Q evo Nrinantiwr fpeciesquoquequedam videntur, quas Linariasvulgó nominant. —— ÀÁ Qnam enscadícul bs habes ucubisales complures;rocita d RR multa, i; | | | Q. z anguíta; 184 —- STIRPIVM HISTORIE Linaria odorara. Linaria Valentina. A 4$. 2 NEP, 1 p Ne » 9) lo AA : "LZ Y Ui S CLON S Um : s oo MAG] E LJ ? 4 2m e angufta;oblonga,Lini foliis fimilia:flores luteos fecundum caul quidem parte Antirrhini oribus fimiles dam definentes,floris Regij fimilitudine nigrum. radix longa, tenuis & alba. P 2. Altera fpecies huic caule,foliis & floribus fimilis eft:caulibustamen fere longioribus;fo. liis veró anguftioribus; floribus paruismultoq; quàm alterius minoribus, in cxrulco purpu- reis, nonnunquam etiam fubcandidis aut füblutcis ; capitulis fimiliter exiguis: radicibus te- nuibus & fibrofis. ; Nafcitur prior Linaria cis; altera inuentu rarior. P. Florent Iulio & Augufto, ac ctiam feriis. ei Prater veró has duas & alias duas C.Clufius in fuis obferuationibus exhibet. vnam odo- ratam :alteram Valentinam cognominat. : * .— Odoratz Linariz folia,non Lini;fed Bellidis maioris fimilia magis apparent ; lata videli- cet, & per marginem crenis incifa: caulis rectus eft : ofculi exi gui fpicatim digefti , colorisé czruleo purpurei, & quibufdam locis, in calidioribus nempe regionibus , odorati : capitula parua, rotunda funt, 4. Valentina vulgarem Linariam forma & colore florum refert, fed folia breuiora & latio- ra quàm Linariz, ad Antirrhini lutei, aut Centaurij minoris accedunt. cauliculos hactres aut quatuor promit : radicem veró vnicam demittit. / Vttaque fpecies prior Linaria noftris dicitur,nónullis Vrinalis. Germanis £pnfraut/flafdy fraut/bamfrauton tr frautvcn flafchy valo flaftbs/ frotten flafcb;: Belgis bitt vlag : Gallis Liz fauage. E. xiftimatur à multis effe Ofyris: fed Ofyrisab hac differens eft flirps, ex qua videli- CCt xopfiu es, hoc eft, Ícopas hac atate, in Italia m : Ux T quam vulgó Itali Beluedere nuncupant. ! componunt: vt € olim Galeni feculo;q Eft autem Linaria prima quidem ac vulgaris calida quidem & aliquantulum ficca tem- penne riendi potentia pradita; nam, vt & Rhizotomi noftri temporis exiftimant , Vti- nas decoctum cius ptouocat. | Add i, Regi ) auod db Ofyrdchuctranflaumef. —— ES Bt eio noa Wberanktbin Predeflesqua M esiuxta fummum,antetiore ;pofteriore veró in caudam fiue corniculum quod- ;quos fequitur capitulum rotundum, in quo femen paffim in Germania ac Belgio fecus agrorum margines, & aliislo- P rEMPTADIS SECVNDXE LiB. i. 18$ De d maranto purpureo. CAP. XXYILh Amarantus purpureus. Amarantus maior floribus obfoleui coloris. ,9 Jj E^ vLE Ámarantus purpureus furgit cubitali,vclaltiore, ftriato; iuxta radicem fubinde rübente, lzui;in alas quafdam diuifo; circa quem folia oblonga,lata,acuminata,mollia, glabra, colore virentia, aut in virore nonnihil rubentia. pro floribus exeunt fpicz , afpetu. gratiffimz, cxterüm inodorz;in purpüra fplendentes,coccum faturatum qui in holoferico villofo micat, referentes, àc quodammodo coloris grátia fuperantes ;quz in attritu fimilem ferécólore fuccum reddunt,& decerpta diutiné pulchritadiné füamretinentjaliquot etiam annisnon marcefcétes; vnde & nomen inuenit.Semen maturatis fpicisinfidet paruum, ni- Less mulcüm fplendens. Radices breues & fibrofz. Mirum in eo, Pliniusait, gaudere ecerpi;& lztius renafci. Alexandrino palma eft,qui decerptus afferuatur. MirumQuc poft. quam defecete cuncti floresymadefa&tus aqua reuiuifcit,& hybernas coronas facit. . A'udegryy , quoniam non marcefcat , Plinius appellat : noftra atas , Amatantum purpu- reum ,ad differentiam Elichryfi, quod fimiliter zuzegrz» dicitur , de quó inferius fuo loco: Germanice Camatblümen; Saufcnfchboon/$ foxamo:; Noftrate dialecto, f'loutueclblormen : Ita- licé Fior velluto:Gallicé Pa(fe velours:Patliuelutum Ruellius reddit, quo nomine holofericá villofüm coccineum Galli nuncupant;cum quo de coloris principatu certar. . , Eftveró & alia huius fpecies,caule multo proceriore & craffiore,quatuor aut quinque,cu- x bitorum velaaltiore:foliis fimiliter maioribus ; cüi fpicz: funt longiores ,fed obfoleti admo- dum ruboris. robinet 2 SAEERET Seritur vterque Ámarantusin hortis,fed prior frequétius. Alterenim Amarantus nullam velomnino exiguam gratiam obtinet. REN. VA I. .. Proueniunt fpica: Augufto menfe, durantin Autumnum. Infipidum vtrumque olus eft; & Bliti Diss quoin Olerüm hiftoria;vbi illi fuz reddentur vires. Recentiorum plerique Amaranto purpureo,& pracipué primo;adftringendi cum frigidi- tatc & ficcitate potentiam, fanguinisQ; omnem fluorem fiftendi viresattribuunt;quas tamen ei ineffe nulla qaalizas oftendit, przter folum forté colorem, quo fpicze rubent. Nam rubra omnia oem vndequaque oce cohibere ac fupprimere,quorundam eft opinio;cà quódq fanguinern fupprimentia;calia colore fint. Sed ex coloribus de viribus fimpli- | m ES c Q.5 ciui 3$6 STIRPIVM HISTORIA cium & medicamentorum certi nihil colligi : vt Galenus lib. De fimpl. medica. faculta, (e; cundo & quarto dilucide oftendit. Quade caufa & perperam ratiocinantur , qui Amaran- thum purpureum, fanguinem fupprimere, cocliacos & dyfentericos adiuuare, ex folo colo. re iudicant, ARaÁFe qp rae y e De Rafís. Car. xxvii f [a6 Rofà fatiua. Rofa fylueftris, $e. AAA Y t8. MSS VEZAY [d y ) ag iN 4 x -— URS AS S: ANN ZU AS (d. A P m. À AN D 7 R OsARv M flirpstametfi fruticofa & fpinofa fit, confentaneum tamen & decens ma- 2-* gis cft, cam floribus iungere, quàm fpinofis fruticibus fociare : principatum fiquidem inter flores omiies Rofa facile obtinet, eiusque in coronis omnibus vfus prope nimiuseft; & vtex Anacrconte Teio, Pocta Graco vctuítiffimo, Henricus Stephanus perquàm eleganü carmine Latino reddidit: | Rofaybonor, decutd, florum: Rofa ,cura , amord, erts. : | Refa, caelitum e5i voluptas. m ' Refem puer Cytheres ; : ^ Caput implicat coronis , , Charitum choros frequentans..— Suntautem Rofz genere quidem permultz,aut ftirpis ipfius magnitudine, afperitate, lzui- tatéve; aut floris foliorum multitudine, paucitatéve,vel colore odoredue differentes. Non- — nullz fiquidem procerz & excelíx:aliz breués & humiles:folia quibufdam quina, aliis duo- dena, vicenáve aut plura. Theophraftus etiam &yarorraQu?oo , fiue centifoliam quandam, citcaPhilipposexire refert : quam incolz ex Pangzo transferentes ferunt : & in Campania, Plinius. Colore item hz quidem rubentes , ill veró candida : odorata etiam quàm plt- rimz ,abfqueodore nonnulla. Harum omnium quzdam fatiuz & hortenfes funt ;alia ve- . 1ó fylue(tres. Ramiaut Riese omnibus durz,lignofx,mordacibus aculeis horrentes; & fylueftri- busquidem pinofiores-folia afpera; per ambitum ferrata, ex quinque aut feptem ex vno net uo coharentibus. flores é cauliculorá faftigiisexcunt, primüm herbaceo inclufi calyci ; qut tumcfcensin virides alabaftros faftigiatur, quibus paulatim dehifcentibus flospanditur ,in calycis fui medio,flaminaquadamcapillacea,luteosquc complexusapices. femen inoblon- | : gis PEMPTADIS SECYND.E ITE. i. 187 Rofa Dunenfis fpecies nona. giscapitulis , quz calycibus & floribus fübfunt PEdORrt per maturitatem rübentibus , gignitur durum, $55. 4.,,55 lanügine inuolutum. radices dura , lignofz, in ; x diuerfa tendunt. : In fatiuarum cenfü,vna proceritate caulium t. fiueramorum, reliquas fuperat: craffis enim & lignofis fuis virgis ad 10.vel 12. pedes, àut ctiam altiusconícédit: flores candidi,odorati & mul- torum foliorum,quorum interiora minora; ex- teriora veró maiora & ampliora. pte Proxima magnitudine, virgas habet breuio- £- res, fed non minus afperas, Rofasodore fuaues, fcd diluté & pallidé rubentes : Incatnatas Iali appellant. Tertia huic fimilisramis & foliis eft, fed (üb- 3. inde breuior, flore veró odoratiffimo pulcher- rimoqQue , faturato , & quodammodó puniccó ruborenitente; Rofarum omnium preftanaffi- ma,& ad medicamenta omnis fere generis vti- liffima. Q uarta breuior eft; virgis bicubitalibus aut 4. altioribus, flore eleganter quidem rubente, fed minus quàm tertiz, & quandoque fimplici; quinq; tantummodo foliorum ; aliàs plurium: aliquando etiam multiplici;odore grato & pet- quam iucundo. Quinta Rofarum hortenfis fpecies, ramis& y. virgis fylueftrem Caninam Rofam quodam- modo refert. Rofas profert paruas, plures (imul cohzrentes,vt plurimum fimplices, aliquando, med fed raró,multiplices; odoreadmodum fragran- ti fuauiffimas , & mofchum proximé referentes: vnde & Rofz Mofchettz ab Hetrufcis appellantur. Ee : 2. 4 er Sylueftrium ea quidem qux Canina Rofa vulgó dicitur,& Belgio familiariffima eft; acu- 6. leatis virgis,& afperis fóliis,fatiuis fimiliseft;ingulis tamen minoribus:flosfimplex quinque folia non excedens,albicans; aut ex albido colore purpurafcens. Adnafcitur huius virgis ali- quando pilula quxdam hirfuta,echino Caftanez quafi fimilis, at mollis ; quam Spongiolam ofz nuncupant. x sy p CLE Huic fimiliseft,& alia fpecies, verumtàmen aliquátulo minor,;cuius virge fubrübente COf- 7. tice veftiuntur, lores pallidé rubent: non in totum abfque odore : Cinamomina Rofaàqui- bufdam dicitur. Inter fylueftres ctiam quzdam lutei colotis Rofas fert. PI $. . Ef& paruaquxdam humillima, virgis fpinofilfimis: foliis minimis , Rofis perquam exi- 3i uis, candidis & fuauiter odoratis : fructus huius niger,aliarum rubet. í d Tàm & fylueftris quxdam foliis reperitur odoratis : hac proceritate fylueftres omnes fepe 16; fuperat:Virgas habet duras,craffas, & lignofas : folia fplendentia & pulchré virentia , odore gratiffima: Rofas veró paruulas quinquefolias, frequentiffime albicantes , raró purpurafcen- tes,exigui autnullius odoris:fructum oblongum,colote fübrubentem nucleo parux Oliuz, & Rofarumaliatum capitulis fimilem,fed minorem quàm hortéfium,in quibus lanofi occi atque inter cos femen conditum,paruum,& durum. Reperiuntür veró &circa huius tenues virgas,rotundz,molles, & hirfutz fpongiolz, talesomnino , quales circa Caninz: Rofz fpi- nas nafcuntur. Et totidem quidem Rofarum genera;noftra ztas adinuenit. d Sunt veró & apud Plinium lib.z1.cap.4.multa & plurima fuis appellata cognominibus; *d noh omnia in Rubo,hoc eft,fpinofo frutice,nata: (nam & ex Maluis flores in Rofarum ceníu numerantur)quorum quadam cum noftris genetibus conuenire, verifimile cft; non t2men omnia.Genera eius,noftri,inquit;fecere celeberrima , Preneftinam & Campanam. Addidere ali j Milefiam,cuius fit ardentiffimuscolos,non excedentis duodena folia: Proxi- mam ei Trachiniam minus rubentem:mox Alabandicam viliorém, albicantibus foliis. yi lifimam veró plurimis; fed munutiffimis;Spineolam.Dcinde paulo infrà. Q. 4 Ef 188 : SrTIR?PIVM HISTORIA | m Eft& qux Graca appellatur à noftris,à Gracis Lychnis , non nifi in humidis locis proue- niens,nec vnquam excedens quinque folia, Violz magnitudine;odore nullo.Eft & alia Gre- cula appellata conuolutis foliorum paniculis,nec dehifcens nifi manu coadaa, femperá; naf centi fimilis,latiffimis folus. Alia funditur é caule Maluaceo folia oleracea habés, Mofceu, ton vocant. Atque inter has media magnitudine , Autumnalis , quam Coroneolam vocant, Omncs fine odorc,przter Coroneolam,& inRubo natam. Seruntur & plantantur Rofx quidem mitiores & fatiux apud Belgas , Germanos, Gallos, & alibi,in hortis. ; i: 1 T. Sylueítres maltis locis fponté exeunt: & inter has quidem prima, paffim circa Ícrobes, foffas, ad marginesagrorum & pratorum; locis humidis prouenit. $. Luteain Africa & ZEgypto nafcitur: quam plérique in hortis nunc habent, vti & Cina. mominam. i | 9. Minimafpinofiffima & afperrima,locis gignitur maritimis,frequensin Morinorum fini- bus,iuxta Iccium portum in arenofisiuxta mare tumulis. Io.. 'Sed odoratafylueftris Roa hortenfiscít;nec víquam in Gallia aut Belgio , quod Íciamus, Íponté exit. osa : Seriautem Rofa,va Plinius ait;nec pinguibus vult;nec atgillofis,nec riguis, contéta ratis, proprieQue ruderatun agrum amat: omnis, locis ficcis quàm humidis odoratior. Refert& czli temperies; quibufdam enim annisminusodorata prouenit. Theophraftusodoriscolo- risque praftantiam locorum etiam ratione contingere affirmat: & odoratiflimas Rofas; quz apud Cyrenennafcuntur; & proinde vnguentum iucundiffimum illic fieri. | Naícitut veró Rofa ex femine:fed quoniam tardé perficitur,concifo caule feritur. Omnis recifione & vítione profcit,floremáue melius profert; relicta namque cxcrefcit & fyluefcit, Szpius eam transferre vale eft : fic enim pulchriorem Rofam effundiaffirmant: Theophra- ftus & Plinius auctores. E Serendárum autem Rofarum modam, Palladius oftendit. Si indigus plantaruri, ait, vo- luerisex paucis virgulis habere cópiofa Rofariayquaternorum digitorum furculos gemman- tescum geniculisfuis debebis excidere, & in inodarx propaginisfternere,& ftercore ác riga» - tionibus adiuuare. vbianni xtatem com pleuerint,;pedis fpatio inter fe transferre difiundos, atque ita folum,qüod huic generi deputabis,implere. Florent Rofz, quadam citius, alix ferius ;omnes Maioautinitió Iunij menfis. Ptxcoces Cinamominz, & alix quedam fylueftres : feriores (atiux funt. Mofchettz menfe Auguíto & Septembri florent. T heophraftus,(i autumnus prolixior fuerit, Rofas etiam denuó erum- pere poffe teftatur. v i Rofa Gracisjó4w appellatür. Stirps vero ipfa Rofarum fódo nia, quz apud Latinos idem cum flore nomen retinet. Dicitur autem fódwr,vt Plutarchus ait; dre jeD 42 zmoAc aiic dicatis «», quód largum odoriseffluuium emittat. — Medium floris Rofarum,lutea videlicet ftamina & ápices, Zy3vc má ódioy 8 flos Rofzedi- : citur; officinis Anthera, i Foliorum ipfius loris partes candide , quibus calycibus inferuntur ,óyu2sc, & vngues ap- pellantur, Calyx vocatur, qui ftamina 8&z foris foliofa comple&iturac continet. .. Alabaftri veró funt calycis pattes laciniofx , conum floris priufquam panditur cotnple- &entes;quz quinque funt;dux barbatulz,duz imberbes, & quinta partim barbata; partim minimé; cortices Rofarum à plerifque appellantur. Kepa2zd c] wt92ua dicuntur capitula; in quibus femen gignitur, quz fcilicec loribus& 5a ie fubfunt. ERES irgas ftirpis Rofatum,Strabus Gallus in hortulo fü o;Vibürria nominat,fic fcribens: lam nifi me fe(fum via longior indupediret, Serupens atque noui tereretur carmini ordo; E Debueram V iburia Rofe pretiofa metallo » ess oo Patfoli e niuei Arabum circundare gemma. : Vergilius tamen & Aurclius Nemefianus, Viburnum fruticem aliquem fui generis innuát, pu EAS lentum & obfequiofum. Ille quidem Ecloga prima vrbem commen- Wibiraum, Kus Spon aln ipter snm extulit vrbes, xcSe atum tenta (olent ipter V iburna Cuprefüi . Nemefianus vero 4Ecloga fecunda,his carminibus: "X45 quoque te propter Donace domabimur vrbi; PEMPTÀDIS SECVNDAE LIE. i. 189 Si modo cemiferas inter V iburma Cupre[fos, "Aut inter Pinos Corylum fronde(cere fas eff. Infatiuarum Rofarum numero primam,vulgó Rofam albam;Belgz itte fioofen:Gerimna-. j; ni tecíj; SXoofen : Galli Z/azche Rofe appellant. Poteft hzc Plinij Spineola Rofà effe, i modó Campana Rofa non cft. : Altera, quam incarnátam Rofam Italia nuncupat, Alabandicz fimilis eft: Germani £cib? 5. farbige 3Xoofen. Tertia, Prouincialis Gallis,dicitür: hanc, Milefiam effe;non temere fü fpicari licet. 3. Q uartam, Rofas Franchas Gallia, Plinius Tráchiniam forté aut Przneftinam dixerit. à Quinta, Mofchata ; ab odore , vt diximus, moíchi dida, Damafcenam autem & hanc j. nonnulli appellant: Itali Rofam mofcbettam : Galli ofes »sufquées ou mu[cadelles : Belge fQugkzrt tioofcn. Sylueftris Rofa, Germanis teifber Wofet/becfrofen: Brabantis wilbe tsoofen: Gallis Rofes fau- 6. sages : Plinio lib.8. & 2 y.«vvójodoc sj xvfópoda eft, id eft, Rofa Canina : nonnullis etiam Ca- nina fentis. Quz veró circaramulos & virgas huius Cynorhodi hirfutae pilule repeti untut,Spongiole fylueftris Rofzeaptiffime & propriiffimé diclz funt : Officina perperam Bedeguar appella- runt. Nam Bedeguar Arabibus Cardui fpecies,quz Grzcisdgar3u Acbxh, hoc clt, Spina alba. Aliz fylueftres Roe, Cynorhodi ctiam fpecies quzdam funt. Earum vna;otdine feptima vulgà €arinel iooskeng,id eft, Cinnamomina Rofa appellatur. 7- Odtaua à colore nonien accepit, Lutea di&ta. 8. Nonam noftri Dupnrcogkeng vocitant,id eft Rofam Duneníem ; ab ipfisin marino littore 9. arenofistumulis,quos vulgó 3Dupnen nominant. Sunt etiam qui j9impernelle roosktns nuncu- pant; Rofam pampinulam dixeris, à fimilitudine nempe huius fruticis foliorum, cum foliis minoris Pampinulz quz alio nomine Sanguiforba & Pimpinella vocatur. Decimam Cynorhodi (iue Caninz Rofz,& quidem odorátam fpeciem, Be] ga €glantíer/ 10. aut?tglantíer: Galli Eze/ezterium, Ruellio tefte, nominant : qui & hancíylueftrem Rofam, Cynosbaton, iue Canirubum cffe fufpicatur. De quo Diofcorides his verbis : xiróc Carey , oj Comorbatt. dilvdeusÜas wa ola. 9d yos E23 Bof rou roo 0 M&Í, tov, desdpaidyc , QU2Wa ipei zr za TU Tte a Mupt inc. uóy oue d regi adc poi Gd oue ia yvede" dyÜoc Aeuxbr. wapzrór enun, vrpiiri &À&ac tomkóza, Cr TG zr ves ou Tru ppon rel deirsóc iejoidw. Id eft, Cynosbatus, fiue Canirubus, quem aliqui Oxyacanthami vocant,frutex eft Rubo longé maior,arborcfcés folia fertlatiora M yrto: bi nas circa ramos robuftas: lorem candidum: fru&um oblongum,nucleo Oliuz fimilem, per maturitatem fuluumyinterius lanuginofurn. e Extat & Cynosbati apud Theophraftum huiufcemodi defcriptio: d$ xwüe Cams, TUY Xarp- apby GzuÜpov ye, gmuegnAkor và vic pac. 60105 d'ivdiou d Sup METREU y Tru eó uotoy Taie Bbuc rà d Qo?oy ZA dic. (Exem plar vulgarezysdvc habet: fed Athenzusex Theophrafto T/epbra- .Eft veró & alius Cynosbatus,quem Plinius lib. 24.cáp.14.defciibi tqué alij Cynofpafton, Plivi locus. H4. , miles etiam facultates obtinent. Infünt etenim eis terreftres quzdam & adftringentes ; ali Superant humidz;aérez & fpirituofz partes j in candidis, diluté rubentibus,, nec non if « ; Damafcenis 150 STIRPIVM HISTOREIAX Damafcenis fiue Mofcatis: Ex tribus his liquor,ca de caufa , elicitur gtatiffimi ac fuauiffimi odoris,qui fere ex aliis Rofis inodorus eft. | | E Vtilis autem Rofarum hac ftillatitia aqua,cüm ad cordis roborationem & fpirituum re. parationem,tum etiam ad omnia quz clementer refrigcrari poftulant.tragemaus, placentis, condimentis & aliisque voluptatisexcitandz gratia conficiuntur multis;eadem admixrs, faporisgratiam confert: oculorum calidos dolores mitigat: fomnum conciliat:quem & ipfz virentes Rofz,odore fuo fuaui prouocant. : Succus harum Rofarum,prxfertim dilute rubentium,;aluum lenit & fübducit: efficaciffi. muscarim quas Damafcenas vocant: proximus diluté rubentium,quarum frequétior vfus, Idem przítat carundem dilutam,& quod ex co coquitur Drofatum fiue Scrapium;offici- nz Syrupum Rofatum folutiuum nuncupant, quod ex infufo fiue diluto apparari debet in quo pluries harum Rofarum virentium folia multa macerata funt. Ad leniendam autem fiuc fubducendam aluum vtile, quando expurgatione alia poten- tiorc,aut opus non cít,aut vti non expedit. Nà prxter ea quz in inteftinis hzrent excremen- ta,autin proximis & primis veniscruda,pituitofa & fubinde biliofa;alia non educit;fi nona lüsquibuídam potentioribus medicamentis permifceatur. 9 3 Humedtat autem & tefrigerat Serapium iftud:.ideó etiam febrium ardentium caloresni- mios fedat , & vifcerum inflammationes mitigat, fitim extinguit : debili autem. & humido ventticulo parüm vtile,nam eum laxiorem debilioremá; relinquit. Simile poffunt & folia harum Rofarum facharo condita , przfcrtim fi manibustantum- modo contrita;ac diligenter cum facharo permixtajgni admota incalefcant , potis quàm decoquantur. In rubentibus Rofis,qux paffim funt vulgares, aliis faturatz purpurz,quas Prouinciales appellant,plus eft erre fubftantiz,& rcficcantis adftringentisi; facultatis, non taméabíg; humido quodam permixto; quod quidem ipfis adhuc virentibus incft: in reficcatis veró de- perditum eft.Succus hac de caufa, & dilutum earum,ad aluum fubducendam quoque facit; minüstamenquàmaliarum przdidarum. ——— | Reficcatz autem hz Rofz,humiditate iam abfumpta;adftringunt & reficcant : refrigerá quoque,fed minusquàm virétes: robur cordi conciliant;ac tremori,& palpitationi ciusfüc- currunt: hepar,renes,& alia vifcera debilia confirmant: ventriculum flaccidum , debilem & humidum,ficcant & corroborant: fluorem muliebrem & fuperfluam menftruorum purga- tionem compefcunt;fanguinis vndequaque étuptioncs fiftunt:fudores reprimunt: aluum ni» mio fluorelaxam,conftringunt: antidotis omnibus vtiliter admifcentur,& aliis quoque me- dicamentis,fiue foris adhibendis,fiue intra corpus affumendis, quibus adftringens ac corro« borans aliquod vtiliter accedit. Quod ex ipfis it Rhodomceli,vulneribus,vlceribus,eruptionibus,ac in vniuerfurn omni» bus,quz abftergi & reficcári poftulant,longe valiffimum eft. Oleum calores omnes fedat;& inflammationes prohiber,aut iam incipientes mitigat. Flores Rofarum,lutea videlicet ftamina & apices,rcficcant fimiliter & adftringunt,& po- tentius quidem,quàm ipfarum Rofarurn foliola. Idem poffunt calyces & alabaftri: fed cum hisomnibusodor defitminus vcilia funt,humanzáue naturz minus amica. Capita Rofarum,Plinio au&ore, fanguinem etiam & ventrem fiftunt : vngues , cpiphotis falubres funt. : Radix fylueftris Rofz ad morfum Canisrabidi vnicum remedium,oraculo repertum: vt idem lib. 8.cap.41.fcribit. 28 Spongiolz, quz in mediis cius fpinisnafcitur,cinerc cum melle,Alopecias capitis expletis idem aitlib.2 j. cap.2. Fuchfius,Spongiolas & capitula fylucftris Rofg;contra calculum & vring difficultates va- lere affirmat; fi in puluerem trita exhibeantur. Prodeffc autem poffunt non vt diurctica,aut calculum attctentia; fed veluti alia quzdam adftringentia, debiles renes confirmantia: qu£ calculofis nonraró vtiliofa funt, quàm multa, przíertim potenter ,diuretica.. Nam ralium diureticorurn frequentiore aut nirnio vfu,& rencs multum debilitari , & Ízpé fupercalefieri contingit; & calculosnon modà non comminui,atteri aut expelli, fed copiofiores & durio- tesfrequenter generari. Q uod etenim in fanguine tenué,aqueum & ferofum eft,fcgregants Quod veró craffius;cogunt, ac indurari diuretica fortiora faciunt: & fimiliter ctiam alia mie nus potentia, frequentiore vfu: vt Gal.de (impl.med.faculc.lib.;. | | » À ' ww PEMPTADIS SECVNDAE LIB. ri. "tor De Ciflo. Cab. xxix. z vy AGE 1. Ciüluscumhypociftide, — Cut eM ie 5 ua « taste - 0072 Ciftus. C. adÁnala - AS T eS wi. 3 INGUUME CAR 9» e. NN F P eR m Z7 La. n I RS : ^ NIS | à OA ARAS Vo wo oes f S Ces x 6g uoequat fubalbicanua,hortenfis aut alterius Saluiz foliis modo quodam fimilia: florcs in ummo virgularum, vcluti parux fylueftres Rofz, fugaces tamen & citó pereuntes ;colore m merde (d bipfo früticead radices,Limodori quoddam genus,craffum, pingue, car- ribus mollioribusQue;n plerifque minus candidis minusQuc plo; 1s.Mu- SOUS ako, es T T5. ids urs jid 3 3 ORT: S PRETIP 22 HUNE, Ht [- ieboocurbzspoDpt XS CIE -In-calidis regionibus Aprili ac Maio Hort : féreri Augufto ts prembri maturitatem m Kísor i x4£&or Grxci appellant,nonnulli xÁoy&esr,alij xi9ueor. Las fnnc Ciffus,& Ro- t fa fyldatica dicitur: à Specs tiam Rofà Canina, ve ScriboniusLareusrefért:ab Hifpa- — BisEtfepa Effe Rofeldo o ^ 0010007 1138979880105 2OHF]! o OTT DSTI | ? . f'TOSOoPSYÀ "T EY 2" ris FETPE i [43 Aly lÁ "ist 3 A 11 - re ir2le j E ratticibus exiens Lirodorum, Uzoxie X vocatur;quotiiam fub Cifto prouenit? À nons spei Vill Heso e ut Id n o Ab also inter quosPatlos feet qu CERE pocliiftida appellat:vnde manaffe pot | u j py f Ej: T ' Facultate porró Ciftus , vt Galenusait , non inftrennué deficcat , (ccundi propetiadgia | ordinis rex STIRPIVM HISTORIA ; ordinis reliccanitiui: ade verà frigidus cft,vt tepidi caloris fit particeps. Folia & prima ger- mina trita tantum deficcant;adftringuntQue,vt vlcera glutinarc valeant. Flores magis funr efficaces.adcó vt cum vino poti dyfenterias,ventris imbecillitates, fuxusque ac humuditateg fanent: cataplafmatis modo illita,putredinofa ipforum vlcerum iuuant. Diofcorides, voud, id eft vlcera depafcentiaillitu cohibere, & cum cera ambuftis, veteribusQue vlceribus me- deri tradit. $e Hypociftis multó magis adftri&toria eft : efficax remedium ad omnes fluxionum affe&us, vt fanguinisreicctiones,profluuià rà uliebria,cocliacos,dyfentericosQue labo res. Qui nfipar. tem roborare confilium (it;quz videlicet plufculo humore exoluta fuerit, robur ac firmita. cem illi non fegniter addit. Sic fané ftomachicis,hepaticisQue epithematisadmifcetur;& ex viperis T heriaca inditur,nimitum quo corpora confirmet ac roborct: Galerius. De Ciffo Ledo, & Ladano." Car. xxx. Ciftus Ledon. C Isrvs Ledon, frutex eit paruus Ciftoaf fimilis, fed foliislongiotibus , nigrioribus, & ta&u glutinofis: flores parui albicantes , exi- guis Rofis perfimiles: vna tamen cius fpecies maiores habet , quorum fingula foliola nigri. cans exornat macula, floribus gratiam ac deco- rem adíerens. Contrahunt folia pingue quoddam refino- fum &odoratum,& tempore duidem,vt Diof. corides ait, vernali; fed vt Petrus Bellonius, dy- qb5T«c ,in mcdus axftatis & Canicularium die- rum ardentiffimis feruoribus;quod non abfque fingulari cura & diligentia, nec minore indu- ftria , ab ipfis ftirpibus noftra atate colligitur, 4 non,vt in fabulis eft veterum,ex caprarum aut ' hircorum barbis villífve depeGitur :colle&um colatur, & in maffasformatum in medicinz v- füsreconditur. : ; Ns In Creta infula;codem Bellonio tefte;paffim locis incultis Ledon exit:reperitur & in Cypro, Plinio auctore : tum & in compluribus Hifpa- 7" nix locis apricis. Variat vcró & huius non mi- nus, quàm Cifti , foliorum & forma & magni- tudo , ac ipfius etiam ftirpis, pro locorum ac re- gionum diuerfitate : vt videre eft in C. Cluj diligenditfimis obferuationibus, in quibus di- uerías ac differctes Cifti ac Ledi fpeciesoftédit. Afdor «gj Mídor ipfe frutex dicitur & Cifi fpecies eft. Pingue veró quod ex foliis colligi- tur Adduror xz) Midwvov: Latini Graccas vocesíet- .. Ptimoexceffu completo Ladanum calidum eft,Galenus inquit, habens etiam adftridio- Misbitdoquidemaddsa pautum qui his obtinet quocirca coam or scapillos retinet. Nam quicquid ad radices corum praui humoris refederit , id omne abfü- T 1 P *oan ccTPt'f S: ; 1 Aes infüfüm:fuffitu fecü id xem fopientibus aduerfus éucit: duritias vteri peffis immixtum curar. Medicamennis do- tuffim facientibus,& malagmaus vtiliter admifcerur.Aluumft- | "n vetere porum: & vrinam cir. ;aisd pod f" ibortisqo Wd I93t -3520tl2D Sumus tian iP yit isIgro 3v, f 45 ME 2Iftb3o PEMPTADIS ; De Flare Solis. , " A Flos Solis. x, A P Jw S cdi Ys u- : [2j à ENT 25. Y. | h. - AT V. ra | 6 : ve VANS Um s EN E ad SN NA £3 : 2 R T x NER 2257 N E minari.Quz ficadem cum ifto Solis flore fit, explicaucrit. Matthiolus,Helianthemum fiu exiftimari refert,verüm cum eo fimilitudinis habetnihil. Vulneraautem,eodem audore,glutinat : dyfenteriam,menfium redundantiam vtilis: SECVNDJE LIB. . ruffcícentes. I. 193 Car. xxxti z RE PERITVR porró Cifto ac Ledo fimi- Fe Seis lisqu&dam , fed multó minor ftirps, fub- inde, nifi pedamentis quibufdam fulciatur, quati repens:cauliculi ei funt numertofi;tenues, & graciles: folia oblonga, Ledi ac Cifli minora; carnofaleniter hirfüta,quibuslentus ineft fuc- cus: flores exigui, veluti paruulzz quedam Ro- fx , fcd minores , pares forma & magnitudine Argentinzfiue Potentillz di&z, floribus; co- lorc lutei aut candidi : radicés tenues , lignofz, RAS NE X Afperis , (iccis & apricis , tam campeltribus Lass - quàm montanislocis,ac non modó apud Italos aut Hifpanos ; verüm & apud Germanos; vbi celum rigentius,nafcitur: & modo maioribus; aliàs pauló minoribus ,-fubiade virenrioribus foholis reperitur... . M Apud Germanos & Belgas a'ftiuis menfibus floret producit: femen poftea perficitur. Tragus Getmanicé Jyeybenpjop & fefo-pfop appellat: plerique Latine Gratiam Dei. Eft ta- men & alia herba Gratiola à recentioribus di- &a. Valerius Cordus Hclianthemum & Solis florem nominat. : Plinius Helianthen tradit, in Temifcyra te- Helianthk; gione,& Ciliciz montibus prouenire mariti- mis,folio Myrti. Hac cum adipe Leonino de- coda, idi Croco & Palmceo vino perungi Magos,& Perfarum Reges, vt fiat corpusafpc- &uiucundum:ideó eandem Heliocalliden no- an diucrfajnemo facile in tanta Plinij bteuitate c Solis lor&;d quibufdam Panaces Chironium fanguinem manantem fiftit : ad cruenta fputa, oris & pudendorum vlcera vinum deco&ionis eius ablutione fanat. in fumma, agglutinat,cohibet,& corroborat. Q ue fatisoftendunt cum Cifto;ac Ledo,non modó forma, fed & viribusacfacultatibus conuenire. Proinde Cifti & L«edi,fylucftrem quandam fpeciem effc. " De Peonia. p^ ON tresfunt: mafcula vna;feminz duz. i | Mafculz Pzoniz caulcs;& foliorum pediculi rubent : folia lata ex pluribus cómrnif- A CA. XXXLh fa,nucis Iuglandis foliisferé fimilia,nifi quód Iuglandis ex feptem aut noué particularibus; fimulad vnum neruum aut joe cohzrentibusconftent; Pzoniz veró,ex quinque folüm;& fubinde ex tribus tantüm committantur: flores in fummo caulium veluti magnz: Rofz in. His dm modó intenfius;aliàs dilutius rubent; ftaminibus in medio purpureis , ex quibus lu- tci dependent apices: filiquz foris lanuginofz qux per maturitatem fponte dehifcunt; (cmé in hisnigtum,rotundum,Ochri feré magnitudine; & grana quxdam coccineo colore fplen- dentia. radices füubfunt lon didz& odoratz.. Prioris feminz caules p gx; ctaffz,alte defcendentes, fubinde bifide;aut trifide, intus can- atüm aut nihil rubent: foliaincódira, Hippofelini(quod à Theo- 4; - phrafto Smyrnion appellatur)feré modo laciniata,& fingularia anguftiora quàm maris,fu- perna parte virentiora,infetiore albicantiora:flores vt mafculz Pzoniz colore aliàs pulchré, * aliás diluté rubentes: femen,in filiquis Amygdalisfimilibus,etiam fimile:radices veró diffe- rentes & aliz: non vna etenim huic cít radix, fed ab vno capite multz defceridunt glandulo- lz radices,veri A (phodeli radicum zemule;fed multà craffiores & lógiores; à quibus fepe alie &auttresproccdunt,ciuídem omninoformz. — — . ; R Huius ES C0 NI M RH M RR E ttt tt -- — - di. o aad Pli»iofci- fantia. | ^a,id eftjnuci Regiz fimilia effe prodiderit,& radicem vnam numero fingulari,nonfeptem 194 STIRPIYVM HISTORIAE Piroüia tuat: Pzonia femina prior, ( 2 ss 7 Xt 7 7 ^ "n Fr xm Z A SS AVAN P en Te Zn SES RSENN AS SN UW TION - (o * A .. L LH E Huius veró & fpecies quedam reperitur;adeó multiplicatis foliis,vt vniusflorisfupradu- centafoliolanumeraricontingat, - n z men Altera fémina caules habet & folia fimilia; folia tamé minus incondita,& in virore candi- diora,aueríaQue parte étiam albidiora: fores minores,crebró dilutiusru bentes: radicesquo- que glandulofas,ícd fingulas multó longioresactenuiores. Hanc Plinius pro mare habuiffe videtur lib. xxv i1.cap.x.Femina;inquit;exiftimatur,cuius radicibus feu balani longiorescir- ' ca octo aut fcx adherent:mas plures habet,quoniam non vna radice nixus cft , palmi alttu- dine;candidaque.Poffet vero & hec Pxonic femine fpecies altera, Diofcoridis quoque maf- cula exiftimari,fi non folium mari nucis Iuglandis,& radicem vnicam effe fcripfiffer. Nam . mari fuo talem feré radicem tribuitqualiseft tertie Peoniz vna aliquaab ipfis radicibusque pluribus fingularibus conftant,auulfa.Sed tamen ex eo quod Pzonix mari folia faci x2- aut octo, vti feminam haberc ait;oftendit fe non hanc tertiam,fcd primam , marem appella- uiffe:quz nempe nucis Iuglandisfiue Regiz,haber folia,& radice cft vnica. Plinius etiam £- minz folia Myrrham redolere ait ; fed fufpicio euidens cft; v7) 78 cuupilov, & uo pray eum dc- giffc; aut pro zuvpro, Myrrham parum rede reddidiffe. SDBER Nafcitur Pzonia,vt Diofcorides fcriptum rcliquit;in altis & przruptis montibus: Plinius Veró,in opacis montibus , & alio loco in fyluis; ait : in Creta: & Siciliz montibus Apuleius: Gefnérusin Generofo dido Heluctiz monte reperiri ;audiuerat:apud Belgas & alibi hac z- tate in hortis habetur,& vulgatiffima quidem, finida prior ;altera deinde : mafcula rariffi macít ^ Florent omnesmenfe Maio: femen Iulioad maturitatem peruenit. ^ — | Graciszwuióvía 15 yAuxvaidà: & à nonnullis zerríGoegr; Latinis fimiliter,Peonia & Dulcifida dicitur. Officinis Bionia, Germanis Deenien blumcn; Denicn tofct/ Gicbtourts; Qtunigblunt Dfinafirofen: Belgis fere SPicenen: Flandris tamcn, $Battblotmen: Gallis, Pzz2ize: Hifpanis, Ju f del monte; Yralis Peonja, [ie iras enr ene ang gi oratio , Habetveró & alia multa nominainter nothas voces reiecta,que partim etiam apud Apu- leium reperiuntur: Vtfunt,depCOuoy desi dia yorov zuo iJV qaos ereiov, uitvioy, gay onisep- scc)lÓ azoc d. 4XTU/06,0 2gtoptr]c, Suod óviov ou Afuon, es2uvbsovor;dinouirior: Rofa Fatuiná, EXT Ca PEMPTADIS SECVND. LIB i. 197 Pzonia femina altera. Paoniz femiunz multiplex flos, L W f Y | 5 At : 5 / d: o). M WW Z a : b, Ü ^ P PP ——Q SPD LUUD E »- Cafta. Menogenion autem, Menion,Selenion,Selenogonion Dichomenion, zi "iit páoue yn eMrn; nomina deriuantur; quarum vtraqüie vox Látinis Lunam fignificat. Lunaris veró fiue Lunaria Pxoniaappellati poteft:quód Comitiali morbo laborantibus , quos Lunaticos ple- rique appellant;auxilictur.Idzi da&yli appellatio,feminz conuenit , cuius glandulofz radi- 2. d cesdactylos Idzcosreferunt. Sunt autem Idei dadyli gemma quzdam forma humani polli- 142/485- cisin Creta irifula nafcentes. Aglaophotis, id cíft;lucidé fplendens ; Pxonia dicitur ,à granis cocci colore fplendentibus. 25 DES C UNT. p ds po . "Aglaophotidesautem dug,apud ZElianum lib. 14.defcriptz reperiuntur: vria marina; cap. sse 24.altera terreftris, cap. 27. z 5E Secret . Marina;Fuci fpecies eft,que in profundis nafcitur petrismagnitudine My ricz,fru&tu Pa- 1. paueris,qui zftiuo Solftitio dehifcens,no&u igneum quédam, & veluti fcintillantem fplen- dorem emittit. , qe E Tetreftrem,qux alio nomine Cynofpaftus dicitur,per diem;aitjinter cxtetas herbas deli- tefcete;nec vllo modo agnofci; nocte vetó ftella inftar lucentem , & igneo fplendore coruf- cantem faciléin confpcétum venite. RECENTI Nr ccu Et hac quidem terreftris Aglaophotis fiue Cynofpaftus , Pxonia eft , Pconiz enim grana 2. rubentia, Apuleiusait;no&u lticere tanquam lucernam: & plurimum noctu à paftori bus in- ueniti ac colligi.Precipietiam vt Peonia no&u colligatur, Theophraftus & Plinius referunt. Quzdc Aglàophotide £lianusquoquc affirmat. — —— Appellatur veró terreftris hec Aglaophotisà Iofepho belli Iudaici Ícriptore ; lib.7. cap.25. Baarasi loco inquo reperitur. Quod,conferenti ea que de Aglaophotide terreftri , fiue Cy- nofpafto,lianus fcribit,cum iis que de Baara Iofephus;fit manifeftum. Cynofpaftum ete- nim lianusait;non abfque periculo euelli,&z eum,qui ptimüm cius natuiz imperitus eam attigit,famar effe petiiffe:itaque fignum ad eius radices no&u defigendum, canem verà ad alligandum famelicum qui iles obiectarum affatatum carnium motus ad eas impetu fa- &o,radicitus eam eruar. Ita etiam Iofephus,Baaram traditcirca vefperam, veluti iubate ful- gere;accedentibus & euellere cupientibus facilem non effe; fed vel vrinam muliebrem , aut ipn fanguinem fuper ent circumfodiendam,& ad cam canem re- idum , atque itademum cuclli poffc. E UT. : T Roi Vaniffima A 196 .— [2 S. STIRPIVM HISTORIZEX Vaniffima autem hzc funtomnia: nullo etenim negotio & citraómne periculum quai, diei & no&tishora Pxoniz radix colligi & euclli poteft..Q ua de caufa & (militer vana funt que Theophraftus & Plinius,de Pzonia tradi feru nt: pézcipi videlicet , vc no&u colligatur. Nam fi interdiu quis fructum legat;à Pico martio vifus, oculis periclitaturum : fi veró radi- cem fccetpericulum cffe ne fedes procidat. : Mirum autem videri non debet huiufcemodi nugas & vaniffimas fuperftitiones , ac im- püffimasceremonias,fubinde inantiquiffimorum auctorum libris refperfas reperiri:fuerunr enim multa, illorum feculis, magna vanitate,ad oftentationem , vt Plinius veré teítatur , ab 4Egyptiis & aliis preftigiatoribus effidta: quorum fectator olim quidam Andreas fuit medi. cus,quem Galenusait;przítigiaturasac mendaciain materiam medicam inuexiffe : à cuius lectione;ea de cauía,& aliorum fimiliter mendacium, abftinendum praecipit. Porró Pxoniz radix leuitercum dulcedine , vt Galenusait , adftringit : acrimoniz cuiu. dam fübamarz quoque particeps: temperamentum haud infigniter calidum obtinet; pay. xillo fymmetro calidius : exiccatoria autem eft & fubtilium partium. Feminisà parurnon purgatis, ficca, Diofcorides inquit , datur: menfescit A mygdale quantitate pota: in mulía, Galenusaddit. Prodeft auriginofis,renes & veficam dolentibus: óbftrudtum hepar & renes expurgat: ventris dolores fedat, & fluxiones fiftitjin vino decocta & bibita. Recentem puc- risexcollo fufpenfam,adueríus Comitialem morbum efficacem effe,à Galeno certo & eui- dentiexperimento compertum eft.Eftur etiam,inquit Plinius,contra malum mentis:fedin medendo quatuor drachmz fatis funt.Przferturad hzc mafculz: Pzoniz radix. Rubra grana 1o. aut 12. pota in vino auftero , nigro , luxum rubrum muliebrem fiftunt: ftomachicis qui rofiones fentiunt;cfa profunt :à pueris comefta, aut in potu fumpta, calculi initia excutiunt. : à : Nigragranajipfa videlicet femina, ;.numero in potu fumpta,opitulantur fuppreffionibus no&urnis,quas &QiZAsw; nominant;vteriQue ftrangulationibus & doloribus. Vtraque auxi- lianturà ferpente percuffis, Plinio au&ore. LX UE LisRi PRIMI PEMPTADIS SECVNDA € Mec r FriNrs. * M " E 2:5 s STIR ^, -* » ; " 3v * " ? ud ;. $ : : q dx E -— "(3 uL * , & LN ' 1 ( ^ s 5 * ( ad Rf * ^E R1 ad * . : wood: * " " vx HHID4 : fub * (ams : P3KTUS ja 35.219013135923225,7 4 moait!ongt c n 1On1eE EH RC UD -. 1 leno 2biezi ego , a Wr t | E - - i S T-pRGPIOMC BRTSTONESC PEMPTADIS SECVND E LIBER SECVNDVYS DE FLORIBVS EX BVLBIS PaREFATIO, m X bulbis prodeunes floves munc ordine [uccedunt. nter bulbos autem edules & ve[cendo nonnulli funt; ot Allium, Cepe,Porrum,C fi qui funt ipfis fimi- RSS Jeside quibus alibi, in olerum videlicee hitoria agendum rciiat. Hoc loco dr m ii bulbis, quorum [Petiofi ac elegantes flores, & 1m bortis e in coronis gra- Qi tam con[ccuti unt, [cribedum. Horum autem pleriq.odorati:aly option Differunt vero c forma c calore. Narciffus & Lilium forma multum mwmmwP di((dent. Lilia alba à purpureis, ac aliis colore diuerfa. Reperitur c in ipfis bullas difcrimen : quidam [olidi, tunica con[lant: Al) (quamus , aur nucles ,vt. Liliorum. ' Durabiles autem omnes bulbi, nec facile aut cito ex terra eruti inare [Gunt:idcirco &- tommodh transferri queunt ,fi, quando femen perfecerint , transferantur. Caufa buius lemtus eorum fuc- eus, quo ommes bulbi redundant : qui nón facile abfumitur nec re[iccarur, fed temacims beret. DE LILTO' CANDIDO. CáprvT PRIMVM. Lilium candidum. ( ^* n1iD0 fiue alboLilio, quod pulchritudine; kid nitore & vfu, reliquis praeftat , folia funt oblonga; latà; carnofa , lxuia, in herbaceo & diluto virore fplen- dentia : caules duobus cubitis altiores, multis foliis fen- fim attenuatis comofi, qui inter folia exeunt : floresad fummum caulis pulchri, candidi,odorati, magni,ab an- guftiis in latitudinem fe laxantes , calathi forma ; fenis conftantes foliolisjoblongis, extrinfecus ftriatis ; ftami- nibusé medio emicantibus, à quibus lureidependent apices : radix bulbofa , nucleis conftans, & ex multisfi- imul vnitis compofita , fucco lento & glutinofo plena, quo & folia & caulesredundant. | Seruntur Lilia paffim in hortis. In Syriaautem & Pi- fidia Pamphyliz,vnguentis cfficaciffima nafci, Diofco- rides inquit. E Floretapud Getmanos, Italos, Hifpanos;Belgas,Gal- los,& alibi Lilium;Tunio menfe: Augufto folia excunt, tota hyeme virentia: Vere,caulis erumpit. Stirps Lilioruri à Gracis xgwavia dicitur : flos veró xefrov & Aeíesor ( eft tamen 8 Narciffus Ae(ojor ) à non- nullis zz20eí2jor & . xgyayowuoy: A Latinis Lilium & Rofa Iunonis. : V . . Appellatur autem Rofa Iunonis , quód ex la&te eius ^ interram delapfo , natum ftratur. Fingunt fiquidem .. Poétx Herculem ;quem ex Alcumena Iupiter füftule- rat, admotum fuiffe dórmientis Iunonis vberibus , & poft fuctum laceopiofum effluxiffe ; &*vna cius parte cxlum perfafüfit;alia terra glebas : atque hirc Lilia na- ta,inde veró La&deum apparere in czlo circulum. Ger- UITIESI curs Ergr ' mani: Eiliumiftud;vulgó tvcifj G^ilgen ober vcifs tildeht appellant. Belga twítte 3Lelíen : Itali Gze/io : Hifpani Lirio blazque , Azucena blangua: Galli Lys llape, 05 In&br A2rtol am90113u09l29l359 (0:4. o2:0mp108 1018 M... ^ Lil autem flos temperaturam miftam, vt Galerius ait; obtinet partim cx tetiui; partiti extertena effentia. /—. ^. r-o1 ddoi T i )-w0gmen H iyrilaq158£.: l odmmmut 22:801t (Qu ) ( ! "—- ),Q - -Radix foliaá r fe trita deficcant & abftergunt, ac modctar? digerint i houibioos "d floliz beste Diofcorides iis impofiétsapxillanbera ferpentibus idis : eadem fefücfadtáy ambuftisptoficiuht: aceto condita, vulneribuscurandisáptafiunt; 000000003. € -51l nI AC Iccus x 198 FSEIAPIYM. His5roRIx..:. . Succus melle & aceto mixtus, in aneo vafe co&us., medicamentum efficitur veterib vlceribus,& recentibus vulneribus vtile. d "- Radixtofta;& cum rofaceo trita,ambufta fanat,vterum mollit, menfes mouct : vIcera ad cicatricem perducit. Cum melle veró eadem trita, neruorum vulnerationes & luxorigid fanat;vitiligines & lepras expurgat;furfures & manantia capitis vlcera abflergit, faciem - gat & erugat. Cum aceto autem & Hyofcyami foliis;ac farinatriticea trita,teftium inn mationes mitigat. Propter clauos pedumyin vino,Pliniusait,radices L ili j decoquuntur di duoque non foluuntur : cum adipe aut oleo deco&z, pilos aduftis reddunt. E mülfo M inutilem fanguinem cum aluo trahunt: Lieni, & ru ptis,& vulfis profünt. d. Recentiores Lilij radices coctas,cataplafmatis fumma cum vtilitate admifcent;ab(ceffu, maturantibus & ad fuppurationem perducentibus. Ezdem ctiam, in oris collutionibus d idem facientibus, vtiliter decoquuntur. Nam omnes abíceffus maturant , & fuppurari É ciunt , & dolorem fimul fedant. P t Semen,Diofcoridesait, potum, ferpentium morfibus aduer(tur. Cataplafma ex femine & folus, eryfipelatis imponitur. Fitex floribus oleum aut vnguentum;quod Lirinum aut Sufinum appellatur, molliendis neruis aptum,priuatimque ad vteri durities vtile. nid De Lilis purpureis, Hyacintho fcripto, & Como[andalo. CaAPVT IL Lilium purpureum maius, Lilium purpureum minus. 9 Yid ocu [/ i dde dali & vx. Liliorum tria genera fünt maius vnum ; alterum minus : tertiuft ^. bulbiferum. | iniqui: iisal:aeHsl srümbenisT neige LL Maiori purpureo Lilio, caules funt proceri, longi, fubinde altiores quàm Lilij albi : folia Mi anm & anguftiora, circa caulem multa; fed ante eiusexortum e radicibus nalla: od Sici caule copíofi;ro.12.aut plures,ad víque 18.& 2.ac vltrà,fupra inuicemincet* toor ine. igefti, Lilij alterius forma & magnitudine, colore. veró rubro ad croceufn incli- "e a pape quafi pun&ulis,literarum quarundam veluti riidimentis, refpct" : radic ces,bulbi magni unt,cx multisquoque nucleis;vt Lilij candidi, (ed maiores. /.::* S In Ita* s nda ÉSTE L. Sos d PEMPTADIS SECYNDJE LIB. II. : i99 e : In Italia , in atuis intet fe ctes; in montibus tent porn perugue ctiam ac conuallibus , Liliun; iftud ; Matthiolo tefte emicat. Belge in hortisférunt. Floretpauló ante candidum Lilium ; poft pur- pureum minus,vnà cum Rofis. Matthiolus Lilium fylucftre in Italia appella- ri, & Hemerocallida cffe ait. Sed «nuteoxa2olc, vt auctor Diofcorides, in fingulis apophyfibus; tres autquatuor flores profert, colorem habentes iyv- pc eyed» cft, valde luteum. A'aófvcsc autem fiue 3zopay ramulares adnafcentiz,fiue appendi- cesdicuntur.Ochrz color,mclino fimilis & citri- no;à malo Citrio nomen habenti: Lilium autem iftud,ramularesadnafcentias nullas habet ; & flo- res in caule nó modó tresáut quatuor,fed nó raró 18.aut zo.aut plures;fubinde ad 5o.aut 6o.víÍque, accolorisnon lutei, fed purpurei crocei. Q uibus decaufis non quidem Hemcrocallis, fed Lilium illud effe apparet, quod capite de Lilio,eóptueor, fiuc purpurcum , reperiri , ex rclatu Diofcorides fcribit; quodque rubens Plinius, & Graci , co au- Gore ;xe/vor vocant, lorem veró Cynorhodon: & , laudatiffimum in Antiochia & Laodicca Syriz; mox in Phafelide , quartum locum in Italia na- Ícens. Nifi fortaffis dua: Hemerocallides flores fint: vna quidem apophyfes habens, alia non ha- bens,& eaquidem purpurca:ita etenim & Lilium iftud Hemerocallis fucrit, & prxfertim TopQuegr- : Ótc : qua appellatione Hemerocallida , etiam di- ^ EA &am,inter nothas voces reperitur. Sed verifimile eft Hemetocallida non effe;eftenim & Hemetocallis quzdam flore purpurco, cui zopguegs- ínomenpropriéconuenit. —« XL : ; Alterum & minus purpureum Lilium,caule eft multo breuiore;cubitali videlicet tantüm 2. aut minore:foliis fimiliter nigricátibus & anguítioribus ac minoribus: Flores é fummo cau- lis pariter crumpunt,finguli tamen füis pediculisymodó breuioribusymodó longioribus infi- entes; coloris quoque purpurei crocei, notulis fimiliter quibufdam mgns & perquam exi- guisornati;Lilij etiam iuifura,fed pauló minores:pro radicibus & tninores bulbi funt,infrà fuprajue quos fibrz adhzrent. MES ALTO HOM Vnàcum aliis Liliis apud Germanos, Belgas & alibi, colitur in hortis. Floret fub finem Maijjreliqua Liliaantecedens. i teperitur : Germanis vctà ac Belgis hortenfe eft. 12191 1117 Daun DOT LEG I- TAS pw TB x Floreshnius po iinoris, ante veró maioris apparent: vt enim altitudine médium , ita quoque medio tempore floriferum. (t £T e£ Y E040 O1 em o VUDOUDT MM Inter purpurea Lilia rcferendum:ab exiguis autem qui s profert bulbis,Bulbifeti cogno. gno- en accepit, |... x1qi15) cu xJon 2918090901 rritts15 - (ie 1 oootout Ovidii. Metamor.1o. huius generis Lilium ; Hyacinthum appellat , ab Hyácihtho pur adolefcente,ex cuius voici lonaniniis fingit;quando cum Apolline ludens per- ijffct;cui Apollinem gemitus fui notas & literasinfctipfiffe aic Gc fcribens: 73652 Ecce eruor, qui fufus humo fjópauerat herbas, o yiri cdm (ooo c DPefinit efe crupr; Tyrios, niten jer off ró:. irit irabitip ox uL cutn Blaseritur, formamág espit; quum Lilia, bns 0o Ne E R 4 Purfse 1231 [1171512 21g iiid 255 STIR?IVM HISTORIJX Purpureus color his , argenteu: e fet io ittis. | Xen fata bac Phoebo eff, (1 emimfuit aucfor bomorks) Ap[e fuos gemitus folis in[cribit, ci ai ai Flos habet infcriptum, funeitad, literaduéfaesi. — Huius Hyacinthi meminit etiam Theocritusin Epitaphio Bionis;eidyllio 19. NOv éaxvOw Ad Aaa, ad. "yedpuaeo, gr) mNeoy a a en Adu[Bavs ToiG zzéTdA0121. — 5 aEtferruginea fubuedfat corpora cymba. qOAW Deinde pauló poft: cenis unt aduertit pupprmYipad, propimquat. |j Facit huc quoque, quód vno loco Arcentisfilium, in armis clarum, teférat ferrugine Ibera: alibi veró arma Oceani coloris oftendat;qui czrulceus apparet : vt AEneid.virr. —Chlamyde c picfi von[pectus tmarini, ' T rioris Qualis vbi Oceani Dein Lucetfer vnda. iio d u»raon Et4Encidos 1x... abat iz egregits. Arcentis filius armis! 5 : Picfus acu chlamydem e ferrugine claras Ibera. «00:000 fnit qe " Confirmat veró & horum fententiam. non parüm Claudianus ;qui Violasferrugine dulci pictas fcribit; lib. 11.de raptu Proferpinaes | «(056 015 1$titpieq )upoup eHroli Fonuémce [Mendore Ros: Vaccinia nigro ibit Induit C dulci Violas ferrugine pingit. ane dts Occurrit autem ferruginei Hyacinthi mentio apud Virg. Georgicón 1111. Et pinguem tedam c ferrugineos H yacipthos. ie ;item apud Columellam lib. x.in hortis: 5, rcu9tb1lq Jl- ris: mitt Ex Syrpiculum ferrugineis cumulate Hyacinthus. : at 1303 : Putaturautem ferrugineus color & obícurusac lügubris effe.: Catullusenim in Árgonauti- LL La DE iis F TNT P 151 TET [T nnmotb cistalemvidetüraffitmare: ^... 3uttl 2s5toibnuasidg't e1oditr-es rq 21 ANofiros vt ludtus páflred, incendia menta | 00 sois qium scenes c Qarbafuns ob[curadicat ferrugine Ibera.: ios odlud aos ot]p Ec Ouidius: ———querum per colla iubasá,, Sli »udou» audit - c Exentit ob[eura tincfus ferrudine babemass 005 o suit o buts Use x funt. : eis dieqcs ttiitrligipo5vi erinilil ein A HIN Lc 3OrtE35 t pues "s; Theocritusfiquide em &dyN Ma X, hunc Hyacinthuta-5pdsor; id cítj xiptumr appellat; fi BI PNE * 1 NN. v... " eor "n ETE LHII : canens: Kai 3? loy MaDgn. DI TT TENE Int eu3;c58 trioriioq A 9: 2i . Inquoquidem carmine Hyacinthus niger dic ipfis pun&is & nigris ln&usnoculis; haudaliter quàm purpuicus dicicutNarciffus ; PP TT Low hs ine ET PEMPTADIS SECYNDE LIB. ii. £oi medij circuli eiuspürpureum crifpum ambitum;& luteus àcalyceluteo nani maxima pars floriscirrumambienta videlicetfoliola, candidiffima in vtroque funt: vt in Narciffi videre eft hiftoria. ] Paufanias Corinthiacon lib.fecundo, fcriptum Hyacinthum , aut ei fimillimum florem Comofandalon ab Hermionenfibus appellari,memoriz prodidit, ritus referens ,quiab ipfis in honorem Chthoniz dez, ftatis feftis aguntur diebus. Pompa: agmé ducuntjinquit, facri- ficuli,& qui annuos magiftratus gerunt: fequuntur feminz ac viri: ipfisetiam pucris folenne cft,dcam cum pompa deducere. Incedunt autem cumalbis veftimentis , capitibus coronas ferentes.funt ez corollz ex flore contexte qué xouozasdu2orincolz appellant. H yacinthum Cerofai- ' egoillum exiftimo: eftenim ei tum magnitudine,;tüm colore perfimilis;habet przteréa eat- - dem luctus indices literas. Hzc Paufanias. Porró purpureorum Liliorum iftorum,in medicina incognitus vfus eft,& facultas incom- perta: inter flores autem gratiam inuenere. De Lilie fphueftri, CT aD. Ed Lilium fylueftre, SY LvESsTRELilium caules promit bicubita- lesautaltiores,rotüdos: folia lóga,lata,acumi- nata,non fupra inuicem incerto ordine difpofita, fed caulem quibufdam locis, (tella modo radiata, circüdantia:Horesé fuis pediculis deorfum depé- dent,Lilij diuifura, (ed minores, colore purpureo obfoleto , purpureisQue aliquot maculis Íplen- dentes,& ftaminibus eiufdem coloris in medio; quorum foliola retrorfümreflexa in circulum aut orbem feré recuruantur : radices bulbofz veluti ex multispucleis cóiun&tzsaurei vel flaui coloris, ex quibus fibrz dependent. * Naícitur Lilium iftud complurimis Germanie locis ,infyluis & montibus , Fuchtio & Gefnero teftibus: apud Bohemos quoque in nónullis col- libus herbofis.Bclgz cumaliis Liliis in hortis ha- bent. o A e Floret fub finem Maij;aut Iunij initio , candi- da Lilia anteuertens. [ Germani, Getbttvitré / à lano bulbi colore , & JDeponifco blimen appellant. Noftri 3Lelíckeng ban €aluarien: Hifpani Lzrio Amarilbo [aluage: Galli, (OLysfaunage,hoc eft;Lilium fylueftre.Eft tamen & aliud fylueftre Lili , alio nomine Hemerocallis, dequa pauló póft. Mattliiolus iftud Lilium in Itàliaà Chymiftis Martagon dici;ait. . : ; Vfum autem hoc Lilij genus, in medicina nu. Jum habet. 7 De Lilio fylueffri altero. CTE D POMA AP fylueftris Lilij genus & aliud multó elegantius accedit. caulem iftud promit cubita. lem ,aut proceriorem , multis foliis fenfim attenuatis comofüm , inferius cx purpura nigricantem : folia luia funt , pinguia, & refplendentia;Lilij feré candidi amita , arramen pauló nigriora , minusque acuminata : flores é fummo ac faftigio caulis fylueftris Lili mo- 0 teflexi ac repandi dependent, fuaueolentes pigmentorum quorundam. inftar ; cleganti colore rubentes , medio inter Menium & Cinnabarim , vtraque fa&itia ;aur inftar Horis Conflantinopolitani. pro radice bulbus ex íquamulis multisac nonnullis minoribus bulbu- liscongeftus ; ibrisveró & aliquot demiffis,quibufdam veró & fiprà ádnatis : veluti Liliis purpureis, ; puc SCC Lo i E : É . . In Iapidiz montibus hoc Lilij genusà fc repertum Matthiolus fcribit: Belga cum aliis, inhoriscolunt. ^ ^ ^ ^ ^ gs "ELO . Vnàcum candidis Liliisit Belgio floruit. - : a AS SE FUE Nomen hl ÁHMR 7. 20z2 DS Liliurn fylueftre alterum. t Z revera m 4 9 - 4s P. 1 HT J -— 7, STIRPIVM HISTORIAE Nomen huic Hemerocallidisalterius Mat: thiolus tribuit: nos tamen ad Lilij fylueftris genus potius referendum cenfuimus. Heme. rocallis fiquidem nobis, non bulbofum Li. lium effe,nec temeré,videtur. : De facultate veró huius comperti habe: musnihil. De Corona Imperiali. CAT. v! I NR fylueftria Lilia venit & numeranda Imperialis Corona dicta : cuius folia lxuia, oblonga, caulem quoque ftella fimiliter in modum, veluti fylueftris Lilij,ambiunt:caulis quoque affimilis , fed faftigio ex aliquot foliis comam proferens ; à qua ex tenuibus pedicu- lis deorfum nutantes dependent quatuor flo. res,(inguli fenum foliorum, Liliis fimiles, fed minus patentes,minores,& haudquaquam re. flexi; colore vellutei, vel Hyacinthi fcripti, fi. ue purpurei Lilij inftar rubentes: ( duorum etenim cft generum:) quorum Ítamina fex,& medius piftillus inalbicaht. pro radice bulbus non vtaliorum Liliorum fquamofus, fed foli- dus & cepaceo fimilior,odore Allium referés, Rarusifte & peregrinus bulbus in Orientis rcgionibus nafcitur. apud Italos & Pannonios in hortis à paucis coli coepit. Circa Nonas Aprilis Anno M. ccccc. LXX VI. ex horto Inuidtiffirni Imp.Maximi- liani II. & nonnullorum procerum, floresin aulam Viennz illati fuerunt. Lale & Turfani patriis vocibus appellari affirmatur: Itali Coronam nominant Impe- ralem. yas De huius quoque facultatibus nihil adferri potcft : nondum explorat funt, vel floris vel bulbi vires. De Dente canino & Epbemero. CA», ivi. : EN r1: canino folia exeunt bina terná- demittuntut. .— idis In Mutinenfibus & Bononienfibus Italix montibus reperiri fertur: Germanis ac Belgis nonnifi hortenfis, É.r [ -- PEMPTADIS: SECUNDA : LIB. 11 i03 QN " Dens caninus — . E «*Ephemertim Matthioli. i0 (Y 4 e «. aU rA *s E25 ' v M ! 7á a» K Za A SW $2 B ER Lc pU QA CEP Nd [PRU "Qr et 4 CO de CPU SLAP Lx 6 b EIE Fes hl á CRY Ms h M — M UP ? ^w ( doct m " PN l/ e AN Le 1 . d) : tantummodo caulis Lilij emülus : qui tamen fottaffis cum Lilij fylueftris aliquo modo com parari pote(b;dependente nempe ex co flofculo;inftar Lilij huius,reflexo. . Defcribiturautem Ephemerum iftud his verbis: Epéuiseor,oi d Toy dyefas, QUANa wd) rau- 20v uia Vxei xelvo. AciTórsen dà dySg AdUxd mea. xajzrby di nadanip: pii a. d'idorea JuwriA co «d ooC Mí Hat ed. cursim Uni dye: id cít;Ephemerum, funt qui Iridem agreftem : folia & cau- Lilio , tenuiora tamen: flores candidos amarosQue :femen molle : radix fubeft vna, digiti craffitudine longa, odorata, adftringens. In qua defctiptione vbi legitur | len a2 /ap malim legere xefror dyem. Nam fi folium caulesQue Liilij, citius Lilium fylue- pora equam Iris fylueftris nuncupari deber. toit Bao: Er rir rri atthioluspto hoc Ephemero;herbz cuiufdam iconem exhibet, cum hac defcri ptione Epbeme- nequaquam conuepientem: quod & in hortis Pannonia fupctioris ac Belgij aliter,quàm ab rv» Mar- co cepingitur, enatum vidimus. Prodiit fiquidem foliis oblongis latis, duriufculis veluci "^ IGtidis (cd tamen minoribus; cauliculis compluribus rotundis,cubito altioribus, non abf; g adnatisiquos fuperius candidi conueftiunt flofculi quinque foliorum, haud niagni, facceffi- Ué prodcuntes : (emen fuccedit in rotundis capitulis exiguum : craffis & multis bris capil- atz radices. terim Dentis canini (fi Ephemeron non eft) facultas incognita , & nondum explo- rata, latet, : Ephemeri vetà tadice Diofcorides dentium dolores fedari ait, f1 deco&o carum colluan- rur: folia veró in vino decoda, difcutere tumores & tubercula. 4 ^l i» Mts 204 STIRPIYMOIHISTÓRTTUE w^ ow De Lilio ton bulbofo. CA». vir «4 ko zu: quy Liliam non bulbofum,. Lilium non bulbofum obfoleto colore tubéss "^? [ox v4 ^4 2, 7 y PM vare Co La foo. Ne 1 )DIV Si j H T3 LroRvM aliquot genera defcripfimus bulbofa : nunc bofum. Huius duo genera lorum coloré difcréta. vni Hó: letrore 'pirpitreus. P .20919*:5 (ubny 2** agn. Vie t Suntautem Lilio non bulbofo luteo folia oblonga & angu ; Potri aut Afphodeli foliis fimilia: caulis cubito altior,teres,lzuis;abfque foliis;fuperius inapophyfes;fiue ramulos; áut propagines duas atit quatuor diüifus;iiri quarum fingulis flores tres aut quatuor, Lilíam al- burn fortia & foliorum numero reférentes,colore Ochrz luteo: poft flores craffz, triangu- lares gignuntit filiquz;in quibus femen nigrum & fplendens veluti Pzoniz, fed minus pau- ló. radicesfubfünt non vti aliis Liliisbulbofe,fed veluti Afphodeli glandulofz, lutei Afpbo- deliradicum zmulz,multz videlicet,oblongz ab vno capite defcendentes,? quarum atine- . xu fibrz quzdam craffiores ferpunt; quibus iri pluresplantas multiplicatur. de ve 2. Alterum Lilium foliis;caule filiquis, femine,radicibus glandulofispriori fimile , fingulis tamen aliquanto maiotibus: los obfoleto colore rubet , medio iuxta pediculum lutcus cft; qui matutino tempore dehifcens,vefpéri mox deinde periturus; matcefcit: veluti & priotis. Peregrinum Belgio vtrumque Lilium eft& aliunde inue&um. vm mia Florct vnà cum Lilio purpureo maiore,vcl pauló anté;Lilia candida prxcedens. Liliafphodelum nonnulli appellant; fed rectius non bulbofüm Lilium nuncupatur: alij Liliaginem; plerique Liliaftrum : veteresautem Hemerocallida dixerunt. Reperiuntutau- tem apud ipfos Hemetocallides dua: vna frutex;alia flos eft: : eed em. : Hemcrocallisfrutexex genere eft coronariorum & lignoforum qua minutis, renuibusqi ' cóftant foliis : (eminc exit ;tadiceG; eft lignofa:vt auctor T heophraftus lib.&.De hiftoria ftir- pium. Pliniuslib:21.cap.10:hanc Hemerocallidem intet eas ftitpcs numerat , qux folisfo- lüs coronant. 1d genusoccurrit, nón bül- us : alteri in rubto obfo- "TE 7 PEMPTADIS SECVNDZE. LIE, II. 20f Hemetocallidis autem huius defcriptio,his verbis apud Diofcoridem traditur. BMREPXAA- xit QU28a Éyeui) tauAor B uoia xeíra.yAmed d Gc 7rep axem. dyUn d & dvTQ wal éxdcwy day bQuaw hd. civ-7:yiow 7 Xefrto tomósa Üzetv d pwama sel nesy. os di Agbas io optic 9 aedy, pit aa óuplay Boa 6s ivueydla. Id cft, Hemerocallis folia habet & caulem Lilio fimilia,viridiawt Porrum: floresin ipfo,iuxza fingulas apophyfes tresaut quatuor diuifura Lilio firilescüm primüm hiare coe- perint: colore ochrz intenfo; radicem fimilem bulbo magno. . - Etcum hac quidem deferiptione , Lilium non bulbofum ; exceptis radicibüs , conuenit. Caules etenim 1n propagines fiue ramulos diftribuuntur ;fingulid; flores tres aut quatuor promunt: & eos quidem,vnius generis ochrz luteo colore;alterius veró purpureos. Pürpu- rei etenim coloris & Hemerocallidem aliquam effe z»pgueoyÜi1c nomen, inter nothas appel- lationcs repertum,oftendit. jd ... Neque obítat nobis,quód Diofcorides Hemerocallidi radicem Opoias BoA Ga to eS «9i, id Diofcoridis eftmagno bulbo fimilemtribuat.Innuit enim iftud Hemerocallidis dcícriptioné apud eut /4«ade- deprauatam: vel enim füperfluorum videlicct,ac veritati repugnantium adiedionc atriplia- ^y tam: vel duorum Liliorum mutilas defcri puonesjin vnam contraclas, Hemcrocallidis vide- licet & alicuius alterius Lilij. Nifi fortaffis & bulbofum aliquod fit Lilium, apophyfes facics, & vniustantüm diei florem luteum habens: quale tamcn nondum conftat alicubi fepcer- tum effe. d Dicitur vero Hemerocallis & Weteo wore Payer xelyoy dopiov xe mísSu uv rropquegy 9c, Bóa- Boc 0 di acnxoe dirmi Sueor, Lilium agrefte & Lilium marinum. Etomnibus his nominibus Lilium non bulbofum nuncupari poteft,excepta tantüm bulbi Hzematici appellatione,qua Lilioalicubi bulbofo magis conuenit.zeptuezrS1; autem vox purpurco propria eft. .Caterüm facultates Lilij non bulbofi incom pert funt, cüm nullius, hac ztate,in medi- cina aut cibatu fit vfus. - Diofcorides autem Hemerocallidis radicem tritam ait,& potam ;aut cum melle & làna inpeffo appofitam,aquam & fanguinem duccre:folia trita impofita, mammarum ex partu, & oculorum inflammationes mit: gare: fed & radicem & folia, ambuftis vtiliter imponi. Cam vir " Vnifolium. 5, uus Ute $.. Gu. tot i 24 Vop Lilium conuallium recentior nuncupat zttas,folia duo auttría promit,virentia;. lzuiaJlatiufcula;Lilij foliis fimilia,fed minora: caulem tenuem,palmarem; circa quem àmedio furfüm verfus,flores parui, rotundi, hiantes, e oras denticulati ac reflexi, albidi & odorati,& fru&us inde rotundi,rubentibus Afparagi baccis haud multum abfimiles, verim minores; femen in hisdurum & amaricans: ides: tenues funt, longz, aliquantulum geni- Culatz , ferpentes, $ 2 | 65 AoÉ STIRPIVM HISTORIA ..]n fyluis& locisvmbrofis fponté exit. Floret circa.Calendas Maij menfis. Germani , OXepenblum(n. & CUtepentpf / inde nominant : Belgze Bepenblormieng : Galli euam Maguer: eft tamen & aliaab ipfis Mugger dida, Afpcrula vulgó di&ta.Gcefnerus florem iftum Callionymum appellári poffe exiftimat: noftra tas Lilium conuallium vocat. Calidz& ficcz qualitatis flores & fru&tus participes funt... Feruntur flores aduerfug plexiam,neruorum refolutiones;vertiginem morbum comitialem, ac alios cum ccrebri fri. gida humidaáue intemperie morbos;auxiliares effe.Sunt ctiam qui velint flores iftos corro. .borare, ac cardiacisquoquo modo affumptos prodeffc: oculorum itcm caligines deco&to aur - fucco eorum diífcuu. | Wflum. Eiufdcm cum Lilio ifto generiseffe putatur,quod Vnifolium dicitur: folium huic vtplu. , rimumin tenui pediculo fingulare & vnicum eft,latuni;neruofum & acuminatum;mapni. zudine feré foliorum Hederz;circa cauliculum autem breuem tenuemque bina: eiufdem formz fed minora, fupra qua flores candiduli Lilij conuallij fimiles, at minores, & nullius autexigui odoris:bacca fequunturexiguz, per maturitatem rubentes : radices tenues, obli- qua;ferpentesQue fibrx funt. ; Exitufdem & fimilibusquibus Lilium conuallium locis: floretjue eodem tempore,aut pauló póft. : Vulgo &inblabt nuncupant, id e(t Vnifolium fiue uovóQuooor. Apud Veteresnomen non Cydaminos habet ; nifi tertia Plinij it Cyclaminos ,cui fimilis videtur ,fi modó in exemplaribusetror sriaPi- noneft. Quxde hac, lib. xxv.cap. 1x. fic habent: Mihi & tertia Cyclaminos demonftrata - eft,cognomine Chamaciffos,vno omnino folio,tadice ramofa;qua pifces necantur. Quod : fiautem in his verbis pro; vno omnino ffolio;legatur : fimili omnino folio , non iftud Vnifo- lium, fed ipfe Diofcoridis Chamzciffus,tertia Cyclaminos erit. HE Si | . Czterüm Vnifolij traditur à quibuídam reficcatará radicularum puluis, aduerfus pefti- lentem bubonem efficax cffe, (i [tatim initio ipfius mali, drachmx pondo cum aceto , & vi- nojutaqua permixtis detur, sd ii " v Ux Aa AAA) Ls De CA fphodelo, Car. c. Qc PA ia Gas 10] Afphodelusalbus. " — T K£phodclus minor. d Qu 3 ESE Y M os NEZ 7 j) o EM S 1 E P be -- m "AS*uo»p ELI genus vnicum: Diofcorides oliiaunirerd duo fieri generà ,& Die nyfium feminam ac marem effe dixiffe, refert. Pofterior atas duo triaue int PEMPTADIS SECYNDJE LIB. id. "àog deli genera obferyauit ; & prater bulbofum quidem ,cuius Galenus meminit. Primum genus, album quis dixerit : alterum veró, luteum. Foliaautem primus habet complura; oblongajangufta,Porri foliis (imiliaacuminata:cau- L lem rotundurm,lxuetn, cubito longiorem; quem à medio furfüm verfus multi quinque fo- liolorá llores paceütes exornant, colore candidi autex valde diluto rubro modicé purpura- fcentes,(taminibasin medio; poft quos capitula fequuntur orbiculata : femen in his durum, triangulum,nigricautisobfoleri coloris. radicesab vno capite complures exeunt, oblongz, inferiore fede craffiorésymagnis glandibus quodammodo fimiles, fuccofz, cum amaritudi- ne leni, fapore aditribgente. | wz In Gallix dee: o Izalia, Hifpania, & aliislocis, fponté exit: apud Germanos & Bel- fatus eft annis. | Huic fimilis & alis quidam minor eft Afphodelus,fed fibrofis,non autem glandulofis ra- 2, magnum bonum fitin Maluai& Afphodclo.Nam huius przcipué Aíphodceli radices edules funt. Galenustamen non dehoc Afphodelo ,fed de bulbofo cum fcripfiffe opinatur ; eius tametfi bulbos non nifi cc tibusclixationibus& Lupinorüm modo paratos, cfculentos reddi,ipfemet ceftetur; ion eft vezifimile Hefiodum commendaffe ; qui cibum ali- quem paratu facilem p os "N , ovd. Jo 23 ini rrur* y D -ib zr | Stulti neque. 2 dco oui Nequequam s Caterüm Afphode etiam lateris dolores,8zt ad vomitiones magisidoi morísstrium drachmarur lum infinuaffe videtur. Verba eius func: tà ples: dimidium (it tota D alua e? A(phadelo bonum. guts Ícorides tradit,radicespotz, vrinam & menfes ciunt ; nan ali mágnitudine in cibo fumpte:dantur vtiliterà ferpente de- i do; fed imponere morfibus oporter,& folia, & radices & flo- resin vino contrita: fordida item & depafcentia vlcera; mammarum etiam ac teftium in- ' Hammationes;phymataQue & furunculosin fece vini radix decocta curat:fed recentibusin- flammationibus cum polentaauxiliatur. |. | Succusradicis addi vetere vino dulci, Myrrha & Croco , illinendisperquàm vtile oculis fit medicamentum, fi (imul decoquantur. Ad purulétasaures idem per fe & cum thure ,mel- le,vino & Myrrha tritus;prodeft.In contrariam aurem infüfus, dentium dolores fopi. tadiciscinis Alopecia. 'impofitusad pilum reducit. :cauatis radicibus ad ignem decoctum , exulceratis pernionibus & ambuftis illitu prodeft: ifum carum doloribusauxiliatut. Vitiliginem albam, linteo an- tciin Sole pe nyillita radix exterit. io rb fp , Semen & flores przcipué , aduerfus Scolopendras & Scorpiones excellens funt reme- te | De cAfphodelo lutea. Ca Pc x. A S»Hopzro luteofoliafünt oblonga;angufta,ftriata;in virore quafi caruleajlongio- ra & anguftiora quàm primi: caulis rocundus;cubiralis:flores ineo,à medio furfum ver- fus,plurimi,alterius fatis fimiles; caterüm colore lutei, ftaminibus in medio ; capitula fücce- .guntrotundajin quibusfemen: radices fimiliter complures, fed (ingulz: oblongz & tenues; multó quàm primi & tenuiores & longiores;colore luteole;fupra quas ibrz quzdam latera- les exeunr;per quas in plures alias ftirpsipa facilé multiplicatur. : Peregrinus & hic Afphodclus Belgio eft, necalibi quàm in hortis reperitur, sy reip. . Ideft, er foot ch - Crupta conuulfajdue drachmz pondo potz ex vino:faciunt |. $ 2 s Floret xod STIRPIYM HISTORIJ: : Aípliedehis luteus. Afphodelüs lutedg pali Floret fimiliter Maio aut Iunio menfe; da fuerit, virent; Vcre noua exeunt. EAS o Recentiores Afphodelum luteum à florum colore lut &usceffe videri poteft: Plinio fiquidem tefte, marem & femin . ferentiam tamen vnius ab altero non oftendit... ^3 2, ' Reperitur & huic caule florcáue fimilis paluftris quidam 7 " chré virentia, aliquantulum ftriata, Iridis aut Gladioli fimilia. ngufta, & dodrantebre- uióra: caulem re&tum,pedalem, Anthetico fatis (imilem:flores is foliolis,exiguis ftami- nibus in medio;colore luteo pallentes, A fphodeli lutei zmuli;fed m inorés:femen perexigud €, fi non admodumrigi- ni * Dionyfio femina di- Vhodelumefe did delus: folia promit pul- in oblongis acuminatis vafculis.radix longa;geniculata;nó abfq; fibris fer, itgraminis modo. Nafcitur huiufcemodi Afphodclusin humidis quibufdam ac palus Fland ite- tis :zftiuis menfibus florens. REC QIASDIO ID c6-0r d. cirea Afphodeli lutei effc paluftrem fpeciem;aut Pfeudoafphodelum luteum ,caulis cumflori- bus oftendit,tametfi folia Gladiolifint autlridis. — — bon: Ge cgoe OBI Porró quis horum Afphodelorum vel incibatu,vel in medicamentis vfus. fit,exploratum nondum eft. — | pris testeur c? orsi De A fpbodelo bulbofo Galeni. Ca» 3x ero qmm Vrs50svs Afphodelusfolia habet porracea , fed tamen asgéfid ra & breuiora quàm : mox - primi Afphodcli; caulem re&um, rotundum, floribus (imiliter multis circum ueftitum, p ratiotibus tamen, primi Afphodcli floribus haud multum diffimiles, ex fex patuis acurfliria- tis foliolis,& aliquot in medio ftaminibus compofiti: capitula quoque triangularia , fed ob- ss longiora;in quibus (emen. radix fübeft bulbofa , cfculento bulbo maior. - | Apud Belession nifi hortenfisett. NEG Uie z Floret eo lem;quo primus,tempore;autferius pauló. — - pon di Afphodcli fpeciem effe caulis Antherico fimilisoftendit ; qua de caufa & eum A phodc- lum eífe apparet;cuius Galenuslib. De alimentorá facultatibusfecádo,mennit his verbis: Radix Afphodcli,& magnitudine;& figura, & amatore Scillz radici quedammodo el milis: fi tamen vt Lupini parctur, maximam partem füi amaroris deponit; inQueco à Scilla feiferepas. Nam Scilla quahtas difBcillimé eluitur. Hefiodus certe Aíphodelum laudat Es ? ^ - 4 d LEE . PEMPTADIS SECYNDAE LiB. ir. $59 ' Afphodelus bulbofus Galeni, ficait: Nec quanta in Mala & Albüco fint $ D$ bona;notunt. Equidem noui quofdam rufti- NS | €ós, qui graffante fame, vix tandem complu- ' "ribus elixationibus , macerationibus in aquá dulci , efculentam ipfam reddidefunt. Porrà hzc quoque radix , quemadmodur & Dra- contij facultatem habet renüandi atque ape- riendi. Proinde quidam pro fummo reme- ^: dioipfius Afparagum ictero laborantibus ex- hibent. 555.5 "s. Tee ; ^7. Decodem veró bulbofo Afpbodelo, & lib; De fimplicium medicamentoruin facultati- bus idem fcribit. Radices ctenim Afphodeli viribus Aro;Arifaroy & Dracontio fimiles efíe : »5ait quales certe non priini illius, fed bulbofi nunt i0 n C wn |H972 0VerbaGalenijliocloco;de Afphodelo; hac Ur funt: Ec huius radix vtiliscft, ficut Ari, Arifari, ^t & Dracontij, nempe extergentis: facultatis. UM (x autem ciniscalidior,& exficcantior,fub- ^ *tiliorjue , ac: digerere potentior:efficitur ;ac 7. oc proinde & Alopecias fanat. ira De Gladielo. Cav. XrI. 9i p ADI OLO foliafunt oblonga, anguftá, (tiata;gladij modo mucronata; Iridis mi- ? oni nora & angufliora : caulis lxuis , teres, cubito '15:dongior;circa cuius fummum flores fex autíe- e SANA 707 sob ptem diftantes, in ordinem fupra inuicem, ad Gladiolus. - ia geram .. Gladiolusvtrimque floriferus. IE 741 "x E 210 STIRPIVM HISTORIA : vnam caulis pártem digefti, quandoque veró & ad vtramque; ex fex foliolis commiffi, colo.. re purpureo rubentes,fplendentes,aut (quod tamen raro) candicantes. füccedunt inde folfi. culi inzotundicate oblongi: femina in his tenuia, paleacea; radix gemini bulbi vno fuper al. terum infidente,quorum füperior Verisinitio minor ac vegetior; inferior maior, fed flacci.. - dior,qui pauló poft perit,in plures fubinde multiplicatus. ' Exic Gladiolus in pratisjin aruis inter fegetes agro foecundo Italie pluribus locis : necca. 'rent eo Auítrie ac Morauiz agri. Cordus in frutetofis herbofisdue ctiam nafci fcribit, Ec quibüídam locis maior ac procerior; aliis veró minor ac brcuior reperitur. : Maio ac Iunio flores eius vigent;fubinde & Iulio reperiuntur menfe. . Gracis £ípior, Latinis Gladiolus,& nonnullis Enfis appellatur. Sunt qui q475avov, zgeupd- Vio, Ma noted QuANOV yai O A00, Mui de 1ov ,Gladiolum Segetalem, & Linguam Ceruinam nominent.Plinius etiam Cypirum appellat, vt lib.21:cap.17. Bulborum generi , ait, quidam annumerant & Cypiri,hoc eft,Gladioli radicem: dulciscaeít, & quz decocta panem etiam gratiorem faciat,ponderofioremque fimul fuba&ta.Item cap. 18. Cypirusett Gladiolus,vt di- Ximus.Suntautem ea;que cap. 17.feperiuntur,ex Theophrafto de Phafgano ad verbum tráf- lisi error, lata.Phafganon autem idem cum Xiphio eft: vnde Plinium perperam Gladiolo Cypirino- men dediffe,eumQue hoc modo cum Cypiro confudiffe ctidens eft & manifeftum. .'. Valerius Cordus,Gladiolüm Victorialem feminam nücupar: alij Vi&orialem rotündam, & Germanicé,tunbe Cigiburts/ad differentiam cuiufdam generis Alli, longa radice; quod inaltiffimis Alpium iugis reperitur, & à Germanis Cigmurts/ Vicorie radix , 8& ViGorialis longa dicitur.Flores Gladioli Mezacuccieab Italis,vt teftis Matthiolus, nominantur. ..— Czterüm radix Gladioli fuperior;attrahentem,digerentem,deficcantem etiam, yt Gale- nus aitfacultatem poffidet. L ON Diofcorides hanc cum vino; ait, & Thureimpofitam fpicula & aculeos extraherc;cum Lolij farina & hydromelite phygethla difcutere ; eamQue ob caufam eiufcemodi emplaítris addi: menfes etiam appofitam LE xc e Y Ferunt,eodem auctore , fuperiorem cum vino fumptam,Vencrem excitare : iuferiorem veró fteriles facere : quin & füperioré pueris enterocelicis vtiliterex aqua propinari. Plinius infantibus vrinam ciere,& vefice vitiis illiniri addit. Theophraftus Phaígani jid eft, Gladioli, radicé deco&tá dulcem effe cradit;& tritam farinz admixtam pané dulcé & innoxid reddere. De Sifynrichio. . Ca r. xi * Sifynrichium maius, Sifynrichium minus. S1sxxW Mua aA Una | s A en os E » 19 R PEMPTADIS SECYNDJE LIBE. II. 21l Isyx&1c Ht0 folia fant graminis binaaut terna,oblonga & angufta:caulis rotundus, ^7 dodrantalisjin quo flofculi tresaut quatuor;pulchri;colore cerulei,vcrüm fugaces,& pau- cisadimóodum horis vigentes;alternatim prodeuntes,forma quodammodo florum Iridis ,ex nouem vidclicetfoliolis compofiti:quorum tria deorfum reflexa;pro fimbria maculani ha- bent plurima parte luteamsaliatria furfum verfus aliquántulum eriguntur; tria ver reliqua réfpondentia iis, quz Iridis lorum fimbriam contégunt, proportione huic floículo maiora & tenuiora funt, furfumQuc arre&a medium floris tenent; fumma, extremaque parre diui- fa: capitula inde fuccedunt oblonga, in quibus femen rotundum paruum vti Rapi. radix bulbofa, gemina, vno bülbo alteri fuperpofito,ficuti Gladioli, fapore dulcisac edulis , qux inuolucro quodam integitur rcticulato : quod quidem maioribus fpiffius eft; minoribus vc- ró minus craffum. Duo etenim huius genera effe videntur magnitudine fola difiztentia. Ynum quidem maius:alterum verà minus; In Lufitania & alibi apud Hifpanosriafcitur, d Floruit Mechliniz Maio menfe,in horto ámpliffimo & inftru&iffimo D. Ioannis Bran- cionis viri generofiffimi. Hifpani Nozelzs,quafi nuculas; fiue paruasnuces maioris bulbulos; minoris veró Maca eas, appellant. Nobis Bulbi efculenti genus illud effe videtur, quod Graccé Give -Oov I oiov - eiopr, & Latine à Plinio Sifynrichiá appellatur.Scribitetenim Theophraftus lib.7.Sifynri- chij proprium cffe;radicis quidem,quod infra eft,augeri primum; Vereautem apparente hoc tabeícere : quod veró fupra eftedule incrementum fumere. Q uibusverbis geminam Sifyn- richio radicem & cdulem effe oftendit : vc hinc bulbum hünc;quem H ifpani Nozelbas no- minant, verum Sifynrichium effe colligendum videatur. Nam gemina,vt Ícripfimus, eft; &. in Hifpanis paffim editur. 5^] De Iride bulbofa. Car. xiiIL lris bulbofà Lufitanica. B»: BOS A Iris, folia habetquaterna aut quina oblonga;arigu ftajfiriata, A fphodeli lutei 1; ^ fatis fimilia, füperiore parte caua,inferiore veró prominentia ac fubroturida: caulem cu- bitalem:florem infummo carulei elegantis coloris, forma Iridis floris;é fenis videlicet ma- ioribus ac tribus minoribus foliolis. maioribus deorfum reflexis profimbria, linea eft d i 3 4 . furfuri 21i sTIDAEIVMÓNWISTORETE /— -. Iris bulbofa latifolia. furfüm erecta minus quàm Tridis curuantur. tij; minora luteis lineis imminent , aliquantültim cleuata , ità vt ftamina & apices quz fubfünr, hiante hac parte flore ; facilé in confpe&um ye. niant. Hori oblonga, craffa; veluti filiqua- fucce. , dit;in qua femen. radix buibofa, obloriga, fib. jJ ruifa integitur membrana, qux vbi lorem facit, M induos bulbosabit, ipfo caule eximo & ex bul- iM ^ bifibris affurgente. NS - -Ex Britanniz infulz occidentali regiorie hic bulbusad Belgium peruenit. Mifit & Hifpanix. Bxticaac Lufitania huiuf- cemodi bulbum, fed tamen colore & forma flo. ris nonnihil differentem. Dcorfum ctenim re. flexa candicant;affurgétia veró diluté czruleum colorem referünt : anguftiora fiue minora; infe- rioribus ita incumbunt, vt ftamina aut apices cerni non queant, ipfisque etiam adhz'rere appa- reant, quz & extremis partibus fiffa funt, atque reflexa. Bulbus vti prioriscít. Siliqua longior ac tenuior. LI Eft & huius generis tertia lutei coloris flore, forma fecüdz fimilis,quam ctiá Hifpania gignit, | Prater has vcró & quartam quandam 1ridem . bulbofam C. Clufius defcribit, ab amplitudine foliorum Latifoliam di&am : folia etenim huic - lata,Lilij non bulbofi zmula;molliaje viridi co- lorc pallentiajnferiora veró etiam albidiora. in- terquz flos pediculo infidens exit;aliarum fimi- lis, odoratus , colore czruleus ,interdum candi- cans; quo pereunte, finguli vtrimque fuccedunt. radix bulbofa, dulcis,multiplice cortice ni« gucante integitur. Et hxc Hifpanix indigena. ES / Florem bulbofz Irides, initio menfis Iunij apud Belgas edunt. LM Liiwm. — Nominarc huiufcemodi bulbum Lufitanos Lirio accepimus, & Lirij appellati à veteribus fpecies aliqua effe videtar. Lirij fiquidem apud hos , polyfemos vox eft. INarciffus enim Li- rium cft,& Lilium Lirium eft.deinde &alia duo Liria apud Theophraftum funt, Vná quod lib.vr.vere poft Violam albam & 9A5jor,vnà cum NNarciffo florere ait: alterum quod codem libro, Autümno fimul cum Croco florem facere incipere, atque ftatim primisimbribus flo- rerc fcriptum wx cum priore quidé horum;lris hec bulbo(à conuenire poffe videtur. . Timbi Eftautem fortaffe &z idem hic bulbus, Apuleij Hierobulbus,cuius meminit cap.zr. Nam de cüm Itisapud veteres Hicris tujeteic dc veró bulbus lridis fit lore ; nó improprie Hie- |. mFobulbusaut Hieribulbus quafi dicas Iris bulbofa,nuncupari poterit: nifi quis velit jseo62A- . Cor,vcluti magnum & grandem bulbum di&um. Magna fiquidem & grandia, &eg &acraab antiquiscognominata fuiffe haud in ambiguo eft. h ; De viribusautem lridis bulbofz nihil compertá habemus,aut ab aliis tradit accepimus. Apuleius, herba Hierobulbi;it, accipito vncias fex, feui caprini tantundem, olei Cyprini libram & vncias duasjin fc pifatis & commixtis vteris,dolorem articulorum tollit. Item , Hierobulbi radice cum lomento Lu pinaceo comnixta , mulier fi. faciem Jauetit, Yentigincs ftatim purgat. [3 ; i IDe Cio. - CP xYes [P j T8 TER flores& Croci floscft: funt huic folia oblonga, perquàm anguíta: flores pulchri, . colore czrulei, Colchici floribus fimiles,fed magis faturata purpura niten tes , & in fingu- : Iis ftamina oblonga terna quaternáve,colore flammeo fubru bétiajodore cüm inátuerint fot ti, & caput implente; quz cztetis partibus przferuntut,colligüntur,& Croci nomine vel fo- laveneunt.radix fbit BulboG rao ecol, & viuax. EUPT , Seritur Crocusin pluribus is & prouinciis , vbi in agris fegetis modo laté viret : vt 1 Cilicia Cyrenisin Sicil Iralia Pannonia Germania allia,Británia.Gaudet,inquit T heo-- larsre ui pedibus:idcoG iuxta femitas & fontes pulcherrimus exit, Seritur depofitis Optimus, PEMPTADIS ;SBCVND,E LIB. Ii, 113 aidnotesbii0- "Crocus abfque flore. Croci flores. P A Optimus;inquit Diofcorides, Coryceus: fecundum locum tenet,qui iuxta Corycum ver- fus Lyciam & in Lyciae Olympo: deinde ex Zgibus /Etholiz. Cyrenaicus & Centirupinus omnium in Sicilia viribus miritis pollent. Q ui ab Aquila Veftinorum vrbe adf irprimum fibi locá in Italia vendicare, Matthiolusait:fed Aquilino tamen przftantior,qui circa Vien- nam Pannonizfiue,vt vulgó, Auftriz, nafcitur. In Gallianufquam vegctior quàm in Age- nenfi agro , & Narbonenfi , Ruellio tefte. Probaturetiam, in Britannia infula meridionali parte,quam Angliam vocant,natus : ex altera veró & Septentrionali, quam Pid & Scoti te- nent, reprobus eft. C e "i T : ^ Optimusautem vbicumque natus,qui pinguiffimus,rccens, fragranti odore, colorc tuti- lo:Peffimusíqualidus& fitum redolens. ——— e eee — Crocus Autumno florere incipit,ftatim,vt T hcophraftus ait ; v. PME ; Vergilia- rum occafu, Florem edit antc folia,qux mox fübfequuntur, & hyeme tota vitent , xítate nulibiconfpcua. — 1 2 Ehe. "OS Grzcis fimiliter xe£xoc,Latinisetiam Crocum dicitur: Mauritanis Z//2747 ; atque inde in Italia, Zaffarazo: Hifpanis Agafran, Safra, A gafraen: Germanis Caffran : Gallis Safrar. '" €Cxterüm Crocus paululum quid adftringens obtinet,fed fuperat in co calefaciens quali- tas,vt tota ciuseffentia fecundi fic ordinis excalfacientium;primi ex(iccantium : proinde & concoquendi vim quandam obtinet, adiuuantein hoc paucula illi adftri&ione vt Galenus ait.Sodam,id Ur dapes der cr. Auicenna,facit, & capiti nocet : id quod noh exiguo, fed nimio fuo vfu efficere potcft. Vigilias fiquidem copiofusinducit,qua modum excedétes capiti & fenfibus obíunt. Moderatus autem Croci víuscerebro prodeft, fenfus vegetiores reddit,fomnum & torporem excutit,latitiam gignit. Corroborat quoque Crocus cor, tho- - racis crudos humores ad concoctionem perducit;pulmones aperit, & ab obítru&ione expe- Mina ub, le D. Ad CM s dit;& ad hzc tam cfficax remedium , vt fubinde phthificis in fummo viue difcrimine, & —— propemodum animam agentibus,fpiritum reducat, & vitam ad aliquot dics Weis íci- — tuli dimidij,autad fummum integri pondo,cum paffo aut vino Pramnio, velaliodulciex- . ibitussquo modo etiam datus,grauiflimas fubitó irruentes, citra febrim dyfpnocas, ftatim & momento temporistollere, non femel à nobiscompertum eft. Crapulam ctiam arcere; hoc modo fumptum, Diofcorides refer. Laudatur ad hepatis & fellis obftrudiones ; nec e i non HF) 14 SriRPIVM HISTÓRIA $ÓÀ non ad Regium morbum;atque hinc bonum colorem Crocum efficere, Diofcorides fcribit Additur eodem au&ore ad omnes,qux interaneorum caufa remperantur potiones: fed no. ftra xtate ad cas potiffimum;quz menfes,foctus & fecundaseducunt. Vrinam Cit Venerem excitat : ad vuluz & fedis cataplafmata additur, nec non ad emplaftra & cerata, veteres tu- motcs & dolores difcutientia: inHammationes eryfipelatodes mitigat: compofitionibus ay. ricularibus vtiliter admifcetur. Oculos ab e&imati$ & exanthematis cum lade, aut fcenicu. li, Rofarámve liquore przferuatillitus,& humorum in eos influxiones reprimit. ^. j5 De Crotofyluesiri. CA». xy. x Crocus fylueftris Autumualis. Crocus fjlueftris Vernalis prior) H DR27z5 Crocum qui ftaminum cauffa ^ colitur,funt & complures fylucftresalij, tiuum zemulantes, fed haud vtiles. Vnus Au» tumno floret : reliqui Vere: Inter Vcrnales nonnulli maiores, latioribus foliis : alij mino- res,tenuifolij. Primusfiue Auttimnalis folia habet oblon- 3, virentia; Croci zmula ;fed in quibus ftriz quadam inalbicant: flos dilutioris coloris No- uembri viget:ftamina crocea:fuccedunt Maio filiquz angulofz, in quibus femen : bulbusa- tiuumrefert. —. : Montanum hunc appellant: Lufitani P/e de borro, Meminit Croci montani Theophta- ftus lib.vr. Crocus, inquit, tam montanusin- odorus,quàm fatiuus : autumno ftatim primis imbribus florent. Inter Vernales agreftes Crocos maiores , aC latioris folij; prior fatiuo foliis refponder,fe tamen pauló breuioribus : flofculus forma fi- milis, albicans , cuius exteriora foris faruratz LE e purpu- PEMPTADIS SECYND E LIB. Ii. an Croci fylueftres Vernales minores priores. purpura ac violacei coloris lineolis ftriata : femen in filiquis angulofis. pro radice bulbus ín- ftaraliorum : ftamina lutea veluti Autumnalis. "Proximus, foliis eft pauló latioribus ac breuioribus : fpecies huius duz. vnius Rofculus 3. albidus, purpureo nititur pediculo : alterius purpureus eft: ftamina pallefcunt: bulbus mi- nor quàm Croci fatiui. : : E : Minorum fylueftrium prior folia oblonga & gracilia promit;anguftior aquam fatiui: flof- 4 culum in breui pediculo minorem, fubinde candidum, fxpé purpureum ; foris tamen albi- Lee ,& qua parte calyci infidet luteolum. bulbus Aucllanzs magnitudine albus guftu adftringens. Pha minorum foliisantedi&o fimilis: in breui admodum pediculo ex tetra prominet. j. flofculus,ex o&o foliolis compofitus, (cm aliorum fenisconftent) ex albido purpurafcens. radix gemina, vna alteri impofita, inftar Gladioli ; quarum fuperior dulcis ac edulis ; infe- rior flaccida. : P I ii Tertius horum foliis pauló pluribus,& pauló craffioribus affurgit :flofculus exiguus pur- 6; pureus; foris camen exterioribus foliolis dilutius quafi virefcentibus.. | ; Externi autem hi omnes Belgio funt: Autumnalisin Lufitaniz quibufdam rupibus haud proculà mari nafcitur: Reliqui partim ex Italia miffi: partim ex Hifpaniis, operaac diligen- tia DoGtifs.C.Clufij ad nos peruenerunt:ex cuius obferuationibus horum deícriptiones huc tranftulimus. : AS ou Syluefttes Croci Vetnales flores fübinde Ianuario aut Februario in natiuo folo proferunt. Inutilesomnes hi Croci funtjidcirco fylueftres veré dicuntur. Minorum ille, cuius radix veluti Gladioli gemina,exiftimatur aut zrr/2v,vel foam, vel nui cfe, quorum T heophra- ftuslib.vir. mentionem facit. Recenfet & quzdam horum Plinius lib.x 1x. cap. v. Genera, inquit;Grzci hzc fecere : Bulbinem,Setanion,Pytion, Acrocorion. In tanta autem horum breuitare,fola nomina recenfentium,quid poteftcerti colligi aut ftatui? De facultatibus quoque horum, hac de caufa nihil adferri poteft. De Hyacinthononfcript. — Cav. xvii LL ; LIYacisruvs apud Veteresduplex reperitur. Vnusà Theocrito fctiptus cognomi. natur,qui maior eft,& Lilio forma fimilis: de quo fupra cap. huius lib.1 1. alter minor; non fcriptus dici potett. : : Non fcripto autem Hyacintho folia funt oblongajangufta, |xuia & fplendentia, Porri fo- iisanguftiora & minora: caulisfoliis viduus,glaber,tetes,cuius coma liorum pódere & mo- le;cüm primum dehifcere incipiunt, grauata, deorfum recuruatur : flores oblongi teretes, concaui jn latius fe pandunt,per oras reexi;colore vt plurimum carulci, fubinde albicátes, aut candidi fiue niuci;aliquando etiam Violx nigrz dilutam e oo rcferentes. fÍcmen in filiquis triangularibus paruum,rotundum. radix bulbofa, candida, perennis, lento fucco, vti & tota herba, plena. ' i m Gigni- "- . à; E: t e E33 StIRPIVM HISTORIE |n V Hyacinthus non fcriptus, Hyacinthus Orientalis maior. SATA 1 2271 A (P Nom e, Gignitur Hyacinthus ifle in pluribusregio- nibus, & in nonnullis maiorac prcociorin - alisminor & magis ferotinus. bi Isetenim ,quem Italia Orientalem nomi- nat, folia habet pinguiora & latiora; caules craffiores flores patentiores maioresque, acci- tius prodeuntcs: horum veró vnus maior, plu: res profert flores: alter minor, pauciores. - Germanicus & Belgicus vtroque minor;flo- res pluresgignit , fed ferius exit. Repcrirurin Germania,vt Cordusait,in apricis quibufdam tumulis: in Belgio veró etiam in aruis, & iuxta agrorum margines , fruticibus aut arboribus confitos: & przcipué quidem prope Mechli- niam vrbem,vbi copiofiüs nafcitur. — ni Floret Aprili & Maio meníe:Orienalisetiá Martio : & fubinde multó anté. y YS Greci, Latini fimiliter Hyacinthá, vt Diofcoridesaüidtor, Vaccinium quoque ap- pellant. Vaccinium autemà nonnullis ctiam Viola diciturnigra, vt fuperius fcripfimus.Co- guominatur autem hic Hyacinthus nonfcti- ptus, ad differentiam nempe alterius fuperius deícripti;qui luctus notas infcriptas habet. Diofcorides hunc Hyacinthum , citraadie- &ionem,nominat:nam alterum H yacinthum Lilij purpurei nominc expreffiffe videtur.Me- minit huius Columella lib. ro. diuerfitaté co- lorisque in floribus,vno verficulo complexus: Xe , PEMPTADIS SECYVNDJE LIB. 1L. 217 Nec non velniueos velcarultos Hyacinthos. Belgz Hyacinthum iftum Grzcam appellationem retinentes;pparíntfen appelfanc.Ruel- lius,Gallis,/acie£ dicijau&or eft.Sunt veró & alia: multz huiufcemodi Hyacinthorum fpc- cies,vt recentiores iudicant,de quibus capite fequente. Huius porró Hyacinthi radix ordiniseft primi in deficcando : fecundi verà completi , aut tertij incipientis in refrigerando. Semen leuiter extergit & adftringit;ordine quidé tertio quadantenus exficcans, cxterum in medio confiftens caliditatis & frigiditatis,au&tore Galeno. Radix,inquit Diofcorides,cum vino albo pueris impofita, diu impuberesferuare creditur: aluum fiftit: pota vrinam ducit,& à Phalangio commorfis opitulatur. Semen contra ferpentes auxiliatur: cum vino potum Regium morbum expurgat. De aliis recentiorum [puris Hyacinthis. Car. xvii Hyacinthus racemofus, Hyacinthus fpurius recentigrum alter. Vos Hyacinthos fuperioribuscapitibus defcripfimus, vnum Lilij effigie fcri prum,al- terum minorem non fcriptum. Prater veró hos & alij multi,recentiorum1udicio funt Hyacinthi. Nam omnes fere anonymos floresé bulbisexeuntes,aut Hyacinthos;aut Narcif- fos iudicant; maiores fiquidem Narciffos, minores veró Hyacirithos. Yi ccr 3 Inter Hyacirithos itaq; néotcricos;primus folia habet angufta quafi rotunda, béné virer- : tia;per terram plurima parte ftrata: cauliculos inter ca rotundos,glabros,palmo longiores, in quorum fummo flofculi parui,rorundi caui;hiantes,colore caruleo, aliàs diluto ; aliásfatu- Iato: fubinde candido;aut ex albido diluté admiodum purpurafcétes:poft quos filiquc mem- branofz triangularesin quibus femen paruum nigrum: radix fubeft bulbofa. 10:58 Plerifque Italiz,Germaniz,Galliz;ac etiam Hifpaniz locishic Bulbus exit : reperitur & in Belgio in Atrebatum ac Morinorum finibus;in fyluis ac nemoribus. In hortis fatusfacilé - comprehendit;ináue plures bulboscitó multiplicatur. . )9 TIED Folia éius,qui ex Hifpania in Belgium allatus eft,anté hyemem exeunt ; Germanici veràó ac Belgici non ante Ver: flores Martio vigent;aut Aprili. )i&3:35 7 1 Hyacinthum autem hunc Bulbum Fuchfiusfacit, fecundam eius (peciem flatuens. Bo- tryoiden iuc Racemofum nonnulli cognoniinant. Italorum pleriq; FA qui candicandisel » ? a * Li 218 STIRPIYM HISTORIE Hyacinthus comofus fputius tertius. Hyacinthus Autumnalis maior, mme uem SAN fine PZN J s: v se A M — )9- c : —- 7 jap ; floris)barbaro ac peregrino nomine Dipcadi appellitant.Ex efculentorum aütem bulborum ! genere aliquis c videtur. : ES. Reperiuntur autem efculenti bulbi complura genera , vti Plinius & T heophraftus fcri- ptum reliquere. xA Etgencra quidem;inquit Plinius,Graci hac fecére: Bulbinen, Setanion, Pytion,Acroco- rion(nonnulli Acrofcorodon legunt) ZEgylopa,Sifynrichion. Quz & Theophraftus,fed t- mén non omnia,lib.7.cap.15.refert.Sunt autem quorum ipfe meminit, Asuxóior, 9j GoA Bim, V) O zv Tiv 49) Jie, ita) EoTioY Tra à eizv2/^4v. L'eucoion inferius defcribetur. Bulbinen, Plinius Bulim. ait,Grzcosappellare herbam porraceisfoliis, rubicundo bulbo. Setanium ; Cepz quoddam genus eft,vt T heophraftus & Pliniusteftantur.De Sifynrichio iam anté fcripfimus. Pytion, - Cyix, Acrofcorodon,/Egylops,cuiufmodi bulbi fint, nondum cert reperire licuit : fufpican- dum videtur Kv/ixg & Acrofcorodon idem efle. Apud Theophraftum enim xi/£ zvsóra : à- pud Plinium eundem Acrofcorodon ordine fuccedit. T & Ex horum autem bulborum numero aliquem effe, hoc Hyacinthi vulgó dicti genus vett- fimile videtur; fed quistamen fitpropter nimiam veterum breuitatem explicari nequit. Si conic&ura vti licet; bulbus ifte Acrofcorodon eft: i non ; Acrofcorodon Allij genus fylue- "in , frecft. Nam folia, Allij quandam fimilitudinem habent : nomenautem Acrofcorodonfi- militudinem aliquam cum Allio indicat. | : i. Huic autem fimilis eft & alter quidam fpurius Hyacinthus , foliis fimiliter perterram ftrátis; fed latioribus & Porri foliis fimilioribus, caule craffiore , floribus candicantibus, maioribus quàm alterius. SEEN Stan Floret eodem quo prior tempore. P) id X Qui tertiuseft inter neotericos Hyacinthos folia habet longa, pinguia, aliquantulum la: ta;caules longos,fübinde dodrante altiores: floresà medio fürfüm verfus, vndequaque circà caulem multos;paruos,cauos;primüm purpurei; vbi veró flaccefcunt, obfoleti coloris, (repe riuntur & candidi ) cacumine comofo : radicem , vti aliorum , bulbofam , fubruffam , 4 fubpurpürei coloris, ——— ' : In Germanix quibuídam prouinciis, vti in Norico fie Bauaria ; frequenter ME | : gnituf: PEMPTADI$ SECYND.E LIB IL 11$ Hyacinthu$ Autumnalis minor. Hyacinthus Fuchíij. gnitur: quandoque veró etiani iuxtá agrorum margines: Vr autem Matthiolus ,apud Italos anterfegetes & infyluis. — Agrili ac Maio,fübinde & Turtio flores cius vigent : femen poftea perficitur. — . Hyacinthi fpeciem,& quidem primam; Fuchfius, Tragus & Matthiolus faciunt : nónulli Hyacinthum fylueftrem nuncupant:alij Comofum, Germani alicubi C5reunling appellanc, alibi fone Énoblaucfyid eft, Allium Caninum. Nori eft tamen Alli aliqua fpecies, fed bulbi efculenti genusquoddam, veluti Bulbina;cui certé fimillimus eft; Bulbo enim Bülbina ru- bet,& Porri folia;Plinio au&ore; habet. Videtur autem Bulbina ex Africa bulbus effe,quem Afrumcognominant. Huic fiquidem Diofcoridis zwjjór,id eft;ruffam bulbum effe ait. Sunt tamen qui velint hunctertium fpurium Hyacinthum Scille aut Panctatij fpeciem effe:quo-- rum diim. ca propterà nobisnon probatur,quód Scilla: & Pancratij bulbi grandes fint, uius autem paruus, & illorum éómparatione exiguus. o Quartusappellatus Hyacinthus, qui ferotinuscft, foliiseft anguftis, paruulis, & minori- 4: $, quàm prim: : cauliculis breuibus;tres aut quatuor digitos altis; Rofculis in füinmo ratis, czruleis ; ftaminibus in niedio exiguis : femihe in filiquistriangularibus exiguo : radice par- ua & bulbofa, Nafciturin Hifpaniz & Galliz quibufdam prouiriciis;vt iuxta Parifiorum Lutetiam: re- peritur veró & quandoque maior, fubiridé minor. bn Sub cflatis inem Augufto aut Septembri florem profert;& maturius quidé,qui maior cft, Autumnalem Hyacinthum ca de caufa & fetotinum nominant;neque aliud eius nomen cognitum habemus. : , Prater hos & alium quendani pro Hyacintho bülbum Leorihartus defcribit Fuchfius, 5; foliis moódà binis,modó ternisaut pluribus latiufculis,Porri minoribus : floribus circa cauli- culi fummum fparfis;multüni & radiantis ftellz fere fimilitudine, patentibus, colore cxrà- &i$ aut candidis. quos fuccedunt capitula rotunda;ochti magnitudine in quibusfemen Mi: Tio fimile.: radice bulbofa totunda. Reperitur plerifque Germani locis & alibi, lato, pingui;fed inculto folo. attio, quandoque etiam Februatio flosexit. ronda Germani blo SRtergenbtümer & 6fo /)omunas blónten appellànt. Füchfius pto Hyacinthi ie depinxit. Plerique Hyacinthumi ftellatuni ab ipfa foriscffigie pop P 210 STIRPIVM-HISTUO.XE1E Lilium Perficum. ; j S 5 1, 7, ue * « E H H H D [HB H "* a ; z H ; f A Z z z Z z E £ f i / Hi H/ aliquando Satyrium effe,verüm hzc modó opinio difpliget. Satyrio enim cauliscftcubita- lis; folia Lilij, bulbus mali magnitudine : Bulbo veró ifti, folia paruula ; angufta, bulbusexi- guus,& cauliculus breuis. y n €. Adípurios Hyacinthos pertrahi quoque poteft ,à nonnullis Lilium vocatum Perficum, Folia huic oblonga,virentia, quàm L.ilij anguftiora , inferiorem caulis partem conueftiunt; qui reus, oripqus ac admodum procerus, bicubitalis, & non raró altior feté tricubitalis. multis hic Horibus furfum verfus vndequaque circumfufis ornatur;qui modó ex longiori- - bus, quandoque breuioribus pediculis deorfum nutantes dependent, quinqucfolij, colore Violz nigrz dilutioré ac magis rubenté purpurei,ftaminibusaliquot mediis,particulatinf & ab imo furfum verfus florentes. bulbus fubeft magnus,vna parte rotundioris formz;ab alte- j /. raplaniorisex quo fubtus nonnullz fibre demittuntur. D » Peregrinuseft flos, & à paucis annis in Belgij paradifosillatus. Appellatur vulgó Pagatzi : di Per[iano , & à quibufdam , vc fcripfimus , Lilium Per(icum. flos nouus , veteribus; vt - creditur, incognitus, ig |, Cxterüm quód ad vfum attinet horgmn fpüriorum Hyacinthorum;noftris quidem aut in Cibatu,aut in medicamentis nullus eft; proinde & viresac facultatescorundem inexplorate: foli lofculi in hortisgratiam inuenére. - die De bulbo Leucanthemo , [ime Ornitbozalo. CafvrT XD ; a EE VCANTHEMO bulbo folia multa funt & angufta;graminis minora: caulis inter hec exit dodrante minor, rotundus, glaber, abíque foliis: fores in fummo difperfi emicant fex aut feptem, foris herbacci viroris, intus candidi, ex fex foliolis commiffi , exiguis liliis, puzíertim priusquàm adapcriuntur fimiles,qui Sole quideni fplendente patent,no&u vetà & cum aer nubilusetiam interdiu reclufi permanent : capitula fuccedunt criangularia, Ca chryos femini fimiliaiin quibus (emen exiguum: radix bulbofa;lentofücco plena, fapore Yt plurimum infipida & aquea,cum obfcura tamen quadamacredine. ::: —— Reperitur in fnis frumentarisapud Brabantoslociscompluribus; mee Maio menfe flores edit. bod diia T odd job arabo Huic i "i ^ "- LET WE ITTIM Q. Vero t edi. rt e PEMPTADIS SECYVNDAJE LIB. ..II. 21I Bulbus Leucanthemus minor (iue Ornithogalum, Ornithogalum maius. Huicautem fimilis flore eft,& aliusquidam bulbus Leucanthemus,fed tamen iaiorom- 3, ninó & peregrinus. folia habec oblonga & angufla : caulem rotundum, lzuem, ac glabrum, duos dodrantesaut cubitumáltum; é cuius fummo veluti ramuli exeunt ; atque in fingulis flores candidi, fexfoliolorum;exiguorum Liliorum zmuli;é rotunditate angulofo in me- dio capitulo Cachryos modo, aliquot ftaminibus circundato. radix fubeft bulbofa, vci fu- perioris, & candida. guoaópe, VE Vtetqueautém hic bulbüs Ornitliogalon cft,quod à Plinio Ornithogale dicitut. fed ma- ior defcriptioni Diofcoridis fimilior videtur,vtpote longioris caulis: eft tamen & minor Or- nithogalon quoque. Nam & huic Ornithogali defcriptio conuenit & praefertim Pliniana. Plinius (iquidem ei non caulem diasi2uguéior, vt Diofcorides , fed fetitipedalem tantum tri- buit qualis eft minoris bulbi. j - 3 Defcnbitur autem Ornithogalon à Diofcotide hoc modo : Cauliculüs eft re106e2c fiuc ornicbéga tener,tenuis,fubcandidus, inftar duorum dodrantum, fuperné propagines trcs aut quatuor x habens paruas; in quibus flores foris herbacei,intus veró ladtei cádoris, inter quoscapitülum vt Cachryi incifum. radix bulbofa: A Plinio veró hisverbis:Ornithogale cale tenero,can- dido,femipedali; radice bulbofa, molli tribus aut quatuor agnati$. —— 2 Appellatur porró horum Bulboruim qui mirior i d Delt apupi. Maiorem veró pleri- que Lilium Alexandrinum nominant: velutiab Alexandria primitus allatum. Alexandria autem ZEgypti vrbs eft , haud proculà Canopico Nili oftio. Efttamen & Alexandria qux- dam in Liguria, EAE, Matthiolus maiorem hunc bulbum intet Narciffos retülit , & quarturíi Narciffuri fecit, pr & aliud omnino áb iftis Ornithogalon pictura expreffit : caüle videlicet foliofum,à Diofco- jjj. tidis & le itimd,eade cauffadifferens. —— adn T p^ ue Deferibit porró & aliud Ornithogalon Ruellius lib. 2.cáp. 77. quod à rufticis in Sueffio- pon hum agns eruitur: radice,inquit,bulbaccam fpeciem prz fe ferente ; € cuius medio caulicu- lus exit,tribus aut quatuor adnatis in cacumine: foliis in capillamenta quzdam exteruatis: floribus exiguis,foris herbaceis,intus la&eo candore candicantibus,qui fimul coaceruati,ve- luti paniculz quzdam compadili callo fquamatim coharentes, in pilulam extuberant , nu- Famentum Pinez nucis reprzfentantem: radix in orbem feré colle&ta cft,cottice pullo, can- T4 didiffima 221 STIRPIVM HISTORIA didiffima intus carne , pulpáve perquàm odorata. Vere vcl zftate cum fronde vitet: hyeme. velautumno cüm exarantur agri, radicitus velluntur: diu feruari poteft : & vbi annonz pre- mitinopia,plebis rufticas famem & ieiunia Caftanearum more fatiat ; nec aliud humo geni. tum promptius in ciboscedit,cüm frugum penutia glifcic. Mire fuibus expetitur : rura ex a. grisiponte natum gratiorem cibum non norunt: lautiores etiam menfas ditiorumnon re- formidar.Puerisnon incognitz radices , qui propter aftantes cüm aratro terra profcinditur, aut in latiores porcas fulcatur,erutos vomere,colligunt,multó Caftaneis fuauiorcs:quibus& Chwl. crudis, & incineribus incoctis vefcuntur. Sueffionenfis ager , Churlos vocare confueuit: Haá&enus Ruellius. At Ornithogali fru&um, Diofcorides ait, vnà cum pane coqui,vt Melanthium: radicem vetó bulbofam ., & crudam , & coctam edi, j De Bulbo fylueff ri. Car. Xx. * E: Bulbus fylueftris..— ———. ; Ornithogaluná Narbonenfe. 1 ioa - IL. B* L80 Leucanthemo tinore fuperiore capite defcripto, non multum abfimilis vide tur,quem Leonhartus Fuchfius,& Hieronymus Tragus ,fylueftrem agnominanr. funt tamen huic folia pu vnicum aut duo tantüm,angufta & porracea : caulis breuis, tc- ner,rotundus,dodrantalis,aliquot in fummo adnatisin quibus flofculi ftellatim radiati,bult icanthemi minotes, colore ex herbaceo in luteum elanguefcentes ; ftaminibus inm capillaceis; capitula femen ferentia triangularia: radix bulbofa,lenti fucci;nullius odoris pore aliquantulum fed perobícuré Cepam referens. "" : : In Germania locis vmbrofis ad margines pratorum & arüorum, ac fecus riuulos, exit: . M artio ac Aprili floret, fru&umqQue perficit. E Ee (ronis sa ERR T appellant; quafi dicas Ceparn agrariam.Ex fyluctriume nan con ulb Aun eft numero. Quo nomine à veteribus nuncupatus Recentiorum nonnulli Ornithogalon luteum appellantji fimilitudine cum Ornithogl? 2. minorealbo. Oftenduntveró & hi aliud quoddam Ornithogalon,non modóà ab ifto, fed à fuperioribus duobus valdé differens: quod Narbonenfe cognominant. Sunt PEMPTADIS. SECVND.£- LIB. IL. 2323 Suntfolia huiusoblonga,& tenuia, quamque aliorum ánguftiórà: caulis tenellus, cubica- lisaut procerior,nullis folus conüeftitus ; loribus veró exotpatus quàtu plurimis, à medio faftigium petentibus,qui foris & extrinfecus herbacei funt;patentes Véró interius lacte can- doris vifuntur,Phalangij flores referentes: Tru&us ttiangularis eft lobus, in quo femifa. ob- longus eft bulbulus. x 2 . : x MM Hl . In Narbonenfi Gallia aciuxta Monf; pelium inagris fftumenti feracibus nafei fertur. 3 De nomine huius non conftat: nam legitimum Ornithogalon effe non videtur, Nec faà cile fuerit Scillam Epimenidiam affirmare in tanta Plinij breuitate , qui folus buiusm nit ; nifi idcirco Scilla fpecies habeatur,quód Scilla modo flores haud diffimiles proferat: Facultates autem horum incognitz funt. Hieronymustamen Tragus, ex lutei bulbo fub cineribuscocto,cum melle cataplafma VÍceribus depafcentibus vtiliter imponi refert. . , De Narciffo. Car xxr Narciffus medio purpureus. Narciffus medio luteus; . N^ RC 1551 genera, Diofcoride au&ore, duo funt. Vtriufque flosalbuseft: fed vnius medio purpurcts; alterius luteus. PERO I "c jh | Medio purpureus; folia habet virentia oblonga, Porri foliis fimilia : caulem angulofum, r. abfque foliis, dodrante aut pedealtiorem, & in fummo florem é membrana erumpentem, vtplurimum vnicum, fubinde geminum, mediocriter amplum, odoratum, ex fex candidis foliolis congeftum ,in quorum medio breuiscalyx cft circinatz rotundi tatis , purpurei pet orascolorisjntra quem ftaminá breuia,cum apicibus fubluteolis: capitula inde an gulofa: Íe- menin his nigrum: radix bulbofa, Cepz fimilis, qua nucleos ex fe demittens, in multos fa- Cilé bulbos multiplicatur. Reperiuntur autem huius generis tres, forma, colore ,aut odore nequaquam; fed locchdiseiipoée differentes, magnitudine etiam nonnihil, fed parum, dif- entés. Maiores medij; przcoces & ferius prodeuntes, minores fi unt. SOME S. Alter Narciffus medio luteus, folia habet longiora, latiora , & aliquantulum minus vi- 2- rentia: caules proceriores, craffiores, & in fingulis flores «tres aut quatuor , prioribus fimiles, fed medio calyce luteo; (emen & radicem bulbofam (fimilia. * : "e Huius generis & alius quidam tertius Natciffus cft,foliis non modd quàm Minim $ 4 ctia 224 SrT:IRPIVM HISTORIE Narciffus medio luteus alter; XR etiam quàm Afphodclus , latioribus longioti- busQue;floribusin fingulis caulibus quatuoraut pluribus,candidis, minoribus, medio eorum lu- teo , calyce eminentiore , multó tamen quàm . Natciffi lutei fvluettris breuiore : radix fimilis eft & bulbofa. Iam & quartus quidam eft Narciffus antcdi- &is forma fimilis, fed per totum florem & me- dio quoque candidus. Sunt & Narciffi multiplicibus floribus , cüm pond alterius generis , foliis & bulbis alíis aud diffimiles. Ita varia femper natura , & ad ftirpium herbarumáj genera multiplicanda fo- cunda; tum ad ea permutanda prona; prafertim fi cultus mangonio adíuuctur, vel in aliá locum ftirpestransferantur.Hxc etenim plurimá polfe ad ftirpium mutationem, & alibi fcripfimus. Exeunt qui medio purpurei funt plerifaq; Gal- liz locis,& apud Heduosac Sequanos, in pratis. Diofcod. in montibus potiffimüm nafci tradit. Theocritus in pratis Narciffum gigni teftiseft) Eidyllio 2o.vbi Europam cum fuis prata ingref- fam, bene fpirantem Natciffum carpfiffz canit his ver(ibus: | Ai d" £zil 20» Aequdivac inu Sor dvOwuberTat, A2 Ez. dA AguavToór dy9u Quuir Erepmót, Tv ua vdpuioyor &7rvoor i dé iur Sor: ideft, Florida (ed poflquam ventre im prata puelle, -— OH llaybec alis fe floribus obleitabant; (tho. isi Narciffo Ma quidé bere olente, at4, illa Hyatin- Florent X PEMPTÀDIS SECYNDJE. LLB. 4i. 22 s: ;Floténtin Belgij hortis;priorisgeneris przcoces Narciffijinitio Aprilis : medij.füb finerng feriores Maio menfe:medio lutei codem feré;quo primi generis medij;tempore. : t Grzci huiufmodi llores Napx/axovc, Latini fimiliter Narciffos nuncupant. Bclgx Partif* ^ few&paenfife ence: Germani JVardiffen vofitin: Hifpani Narczf2. Dictum autcm Narcif- fum Plutarch. ia Sympof.quafi neruos hebetantem,& torpidas facientem grauitates,refert. Quapropter & Sophocles magnorü fubterrancorum deorum coronamentum eum vocat, uód f.defuncti & morte torpidi, torpido flore merito coronarctur. Appcellatur autem Nar- ciffusctiá Aefesor, &z Apuleio tefte ,4vu2 eoc, 6A Cic éutmEbc Au TosAYSc. Lirium autem Theophra- ftuseum appellat;cui latiuseft herba folium, & flos melinus longior , qualis vtique tertius eft,quem & ait fponté germinare:qua de caufa 2264/6 id eftjà feipfo genitus, vel per fe na- fcens,dici poteft. Sunt veró & alia Liria fui eencris, de quibus fuprà fcripfimus: & Lilium quoque Lirium eft. Iulius Pollix, Homerum Lirij appellatione;complecti omne florum ge- nus, auctor eít..A'92 eg; autem Narciffus proprié montanuscft ,eo quódab aquis remotus proueniat. BoAfod £usmxo) nomen ab cffe&tu habet : Diofcoride fiquidem au&ore Narciffus etiam vomitum concitat. Eft tamen & alius bulbus vomitorius proprie di&us; de quo ca- pite fubfequente. * Priorautem horum Narcifforum medio videlicet purpureus,ille eft,quem Pliniüs lib.z 1. cap.19.purpurei floriscffe fcribit. Narciffi duo genera,inquit; mediciin vfum recipiüt:vnum purpureo flote;alterum herbaceum. Narh purpurei floris Narciffum nuncupat, cui medium purpurcum, vt eiufdem lib.cap.;.feipfum explicans oftendit. Huiusalterum,ait, genus fore. candido,calyce purpurco: Calycem autem dicit, quod in medio flore;circuli inftar, & (tami- naac apices continct.De hoc etiam Narciffo Virgilius in Bucolicis ZEcloga quinta: Pro molli Vrola,pro purpureo Narci[fo; Carduus € pinu furgit Páliurus acutis. Secundi vetó & potiflimum tertij Narciffi, Ouidiustettio Metamorphofeon lib. memi: nit, vbi Narciffi formofi adolefcentis mutationé in floré fui nominis defcribit, hoc carmine: Aquam corpus erat ,croceum pro corpore florem Inueniunt ,folims medium cingentibus albis. ; De tcttioetiam fctipfit T'heophraftuslib.6. De alio fiquidem hoc loco, quàm lib. 7. agic. Libro fiquidem 7.folium ei tribuit anguftum, quale vtique primus habet : fexto veró , latius | quàm Afphodclivti terti) eft;quod diuetfis locis , de differentibus Narciffis eum Ícripfiffe, conuincit.Scribit autem TTheophraftus lib. 6.Narciffi florem effe lateum , fiue mclini colo- risquod de medio floris calyce accipiendum effe,Ouidij teftimonio iam oftédimus.Ex cius fiquidem de hoc Narciffo carminibus,qua attulimus,id manifeftiffimum eft. Floré etenim, ait, Croceum,albis tamen foliis cinctum. Exéplaria Theophrafti penéomnia utgra 75 2eoid hábent,quod Hermolao & Marcello occáfionem dedit,vt Narciffi lorem nigrum effe exi- ftimauerint. Séd pro ub?gra reponendum eft ufjsa. Eftautem Melinus color;idem qui o- Thepbrá- chra , (iue luteus. ie pie uen Putaturautem & hic Natciffus (érotinusà Theophrafto haberi , & Áutümno dém(ü flo. à feré;propterca quód in iisquz extant exemplaribus , huius defcriptionem mox fubíequan. tur hzc verba: pera ydp dpxroÜeor ii av8now uj "ree lonue2íap, id eft, poft Ar&urum productio flotiseft,& circa zquinoctium. Verüm ad Narciffi hiftoriam hzc non faciunt: intet Narciffi fiquidem defcriptionem & verba ifta,defe&tus ac hiatus eft. Nec fpediant etiam ad Croci, vti Conradus Gefnerus in appendice fcribit , quam Germaniz fuis hottis fubiecit : fed ad Lirij alterius hiftoriam pertinent,quod eodem libro, pauló inferius Theophraftus vnà cum Cro- CO oit pA) Toc d o1, hoc eftprimisimbribus,fiue Autumno,florere ait; vt diligenter vtrum- que locum expendentibus manifeftum ftatim fiet. ; Ac totidem quidem,quos proprie Narciffosdici opinamur,obferuare nobis contigit. Sát tamen & alij lutei appellati Narciffi, de quibus in mox fequentibuscapitibus. i Matthiolusvetó & aliorum quorundam Icones exhibet;qui tamen non Narciffi;fed om- nino alteriusgeneris flores fünt. Nam quem quartum facit, Ornithogalon cft maius à nobis agnominatum. Quintum Gefnerus & omnes paffim Tulipám vocant. Sextus ac fepti- musLeucoiafuntbulbofa. —— | Caterüm Narciffi radix,vt Galenusait,vfdue adeó exiccandi facultate pollet , vt & ma- xima vulnera glutinet,vel ad incifiones víque;quz circa tendones accid üt: haber veró quid. dam abfterfotium & attra&oriumEaderi;auctote Diofcoride, fiue cftur (iue bibitur, vomi- tis mouet : prodeft ambuftis ab igne cum melle trita: przcifos quoq; neruos agglutinatim- pofita; luxatis item mialleolis,diuturnisque articulorum doloribustritacum mellej&impo- — fita fübuenit: expurgat ephelin & alphum cum vrtica femine & acto; at cum Eruo vien - viccerum $26 (OSTIKPIVM HISTÓRÍA Pide vlcerum fordes exputgat , & abíceffus qui xgré maturantur rumpit : educit & aculeos ing; xoscum Lolij farina & melle. i : De Narci[foluteo 1 uncifolio,fiue Bulbovomitorie. CAr XXIL Narciffus Iuncifoliüs maior. Narciffus Iuncifolius minor. P5 E TE R. Narciffos fuperiore capite defcriptos, & alios füpereffe luteos diximus: vnus Iuncifolius: alter fylueftris & Pfeudo-Narciffüseft : tertius Autumnalis. Iunéifolio Narciffo, folia funt oblonga, angufta, craffa, interim propemodum rotunda, admoduinlzuia & flexibilia,Iunciscüm lzuore; tum colore, & quodammodo flexibilita- tenec non totunditaté (imilia;inter quae médius exit caulisjin fummo cuius,flofculi cresaut - quatuor,vel plures,odorati, Narciffis forma fimilés,verüm niinores,& colore per tocum flo- rem lutei: radix bülbofa;candida,ténui nigra merabrana integitur. In pletifque humentio- ribus herbofis Hifpania montofislocis gignitur. vnó veró loco lxtiot & pluribus foliis lori- busá; luxurians: altero aütém minor,& flores pauciores proferens Vterq; Belgishortéfiseft. In Belgio Aprili menfe florém vterque promit:& Martio,fi hyeris clemens fucrit. .. . Hifpani fimilitudine,quam folia cum funcis habent, Jezqu/Zzs nuncupant : rios N at- - iffum Iuncifolium dicere poffemus.Diofcoridis eft BoA5; iutmxo:; iue Bulbus vomitorius. Id quod ex ipfa Bulbi vomitorij defcriptione colligi poteft quz fic habet: BoACac à aAdidpos spem 1d QUAD Luarred icon, n2) 7620.4 uoed eon và iduod pu pí( aw komijas DoA f, a2À Ld - &2obcut7ac. Td c(t, Bülbus nuncupatusvomitorius folia liabet flexibiliora, & multó longio- xa«vàm efculentus, radicemi bulbo fimilem, circa quam membrana eft nigrà. Q ua: deícti- tio huic Narciffo Iuncifolio fimiillimaeft: foliaci fiquidem funt multó, quàm alicuius bul- 1 inzrmed icvog. fiue flexibiliora, vtpote iuncei p'opemodum lentoris; & perquàm longo - longioraQue multo,quàm efculenti Bulbi;& rádix in tenui nigra membranula reconditur.. Quibus autem facultatibus Narciffus Iuncifolius przditusfitnullo recentiorum experi- mento aut teftimonio conftat. Diofcorides vero Bulbi vomitorij radicem,fi edatur,aut fide- '€o&tum cius bibatur, veficze malis auxiliari& vomitum facere,memoria prodidit. t PEMPTADIS SECYNDAE- LIB. if, 127 De Narci[fo luteo ylueffri, fiue P feudomarci[fo. CarvT XXIII. Na Narciífi fylueftris aliaicon. Narciffus luteus fylueftris. US » ro um . Narciffus fylueftris multiples. 00 CEDE S A I E v s Narciffus fylucftris, folia Porri aüt Me ! Narciffi fimilia promit , fed breuiora ac mi- nora: caules dodrantales, n in fingulis flores fingulos, Narciffi fimiles, fed medio eorum caly- ce longiore,oblongioriscalathi fimilitudine, co- lore per tocum luteo;abfque odore : capitula ro- tunda,oblonga;in quibus femen : radix bulbofa, vtaliorum Narcifforum, — Contingitvcró & huic,quod aliis quandoque floribus,& candidis Narciflis accidit, vt videlicet floris foliola multiplicentur. & talis quidcm flos medio calyce caret , compluribus foliolis mediü occupantibus.folia autem ac bulbi cum alterius conueniunt: llosquoque totus luteus. ; Reperitur nó paucis Bclgij locis, circa margi- nesagrorum & verua&orum, humido przfertim folo,& in fyluis locisQue arboribus confitis : & fi- milibusquoq. cüm in Germania , tum in Hifpa- nia: transfertur etiam in hortos. Floret Februario & Martio quandoq. menfe. .. Germani ea de caufa Gel omungs blumett/ id eft,noftrate diale&o,gtel Spojcicl bloemen nun- cupant. Februarius enim Germanis J01nungs mont/ Belgis, Spore. Appellant veró &: hunc Narciffum Belge, gel € pbeloofem Latine autem vulgó Narciffus lu- teus& Píeudo-Narciffus dicitur. & Caxterum 218 STIRPIYM HISTORIAEÉ- —— | Cateràm quód ad viresattinet, recentiorum quorundam experimento exploratum, Narciffi huiusfylueftris radicum decoctum,per aluum]entos & pituitofos humores, nec n$ ferofos expurgare,& his prodeffe,qui crudorum copia grauantur humorum,femine Anifi& Zinziberis nónihil additis: qux,vt minus noccat,minusá; moleftá fit ventriculo;adiiciótur De Narci[fo Autumnali. Car. xXxriIIL 4 Narciffus Autumnalis maior, Narciffus Autumnalis páruus, Qa eati 1 n Ee cont El Q: E M noftra ztas Narciffum Autumna]em nominat , folia promit oblonga, luia ,re- L fplendentía,faturaté virentia: inter qua pediculus affurgit breuis , faftigio florem vni- cum adferens haudquaquam Narciffis alus fimilem, fed veluti Colchici aut Croci,ex fexfo- liolis compofitum; colore autem luteum: in cuius medio fex ftamina, & eiufdem colorispi- ftillus.fubeft bulbus mediocris magnitudinis,fibrasaliorum modo deorfum demittens. In Hifpania ac Italia gignitur: & vno loco longioribus ac anguftiotibus; alio vcrà breuio- ribusac latioribus foliis: amat humentia & pratenfía,ac etiam montana. Autumnofub finem Augufti,ac Septembri menfe florem huius videre in Belgio contigit codem fere in Italia tempore floret. x Jl ., Autumnalé hác de caufa Narciffum appellant : Hifpanis C/eZiza Allorana dicitur. Nat- Menifa, Ciffiautem nomen acccpit,quód Marcellus Vergilius in commentariis fuis inDiofcoridem, xen hunc pro Narciffo defcribat. Nosjinquit;in Apenninis montibus frequenté vidimus florem, 7* Augufto ac Septembri menfe florentem , figura Lilij , dodrantali altitudine : foliis qualiain Narciffo defcribuntur; fingulari caule,qui nec candidus,nec purpurcus,vt Plinius docet, f inter luteum & candidum colorem: nullius,aut exigui odoris. Vidimus & in mitioribuscol- libus enatum, fed non tam fpeciofum,& magis albicantem : Hzc Marcellus. gs Videturautem ^ei/ov fiue Lirij ca fpecies,duz à Theophrafto Autumno , mox poft pri mosimbres,vnàcum Croco florere refertur; quod Aeígsovémeeor, fiue Lirium alterum ab ipo nominatur, E É | Przter hunc veró &alium quendam Narciffum Autuminalem C.Clufius defcribit foliis viduum:pediculo breui: flofculo paruo candido, odorato, Narciffi emulo, fex vidclicet liorum, & calyce medio paruo luteo, bulbus exiguus cft. ; L De Narci[fo marino. . AKo4?. xxT*s R1v s autem quàm Narciffosdeferamus,defctibendus & vnus adhuc bulbus , ad P few do-Narciffi genus pertinere apparens. folia huic quina fenáuc, oblonga, latiufcula, —: , ; be. 3 PEMPTADIS SECYNDZE LIE. II / £29 Natciffus marinus. vnius Narciffi,[cd duriora:caulis pede non rarà altior, in cuiusfaftigio é tenui membrana terni, quaterníve, aut plures emergunt flores , Pfeu- donarciffi azmuli; longisé medio calycibus pro- minentibus , ftamina quibus continentur , fcd. colore albidi : fabíequuntur angulofx valuulz, in quibus femen. magnus fübeft bulbus, candi- dus,nigra membrana circumte&tus; quibufdam fubinde adnatis, quibus multiplicatur. In maritimis , nonmodó Na:bonenfis Gal- liz,verüm & Hifpaniz,ptefertm Valentini re- gnigignitur: tum & alibi, fabulofis & aridis lo- cis,qux fubinde marina rigantur aqua. Maio menfe florentem; Iulio vcró ac Augu- fto femine iam maturo, huius bulbos fe cruiffé iuxta Monfpclium C. Clufius in Obferuatio- nibusfuisrefert. — | Hifpani huiufcemodi bulbum A»ores pyes appellant: Italorum nonnulli Gzg/e szarize: Noftri temporis plerique Scillam vocant, & ex ea Trochifcos de Scilla formant : aliis placet effe Pancratium,& quidem Marinum.Pancra- tij autcm bulbus,vt Diofcorides refert, &zzup- pocil Umozrbpquestd cft, fübrufus aut fübpurpu- reus eft : iftius veró, vt diximus, albidus. Mat- thiolus,quantum ex icone colligere licet, intet Narciffos nume:zat , & Conftantinopolitanumi cognominat. Et praftat inter Narciflos retine- ri,& Marinum dici,quàm vcl Scillam,vcl Pan- cratium temere affirmare. Facultàte autem Pfeudonarciffo lutéo affimilis videtur: nam & guftatus tantummodo bulbus naufeam excitat : vt Lobclius au&tor eft. ES De Leucoiobullofo. | Car. xxvr. IE vco ti bulbofitrianobis obferuare genera contigit: vnum Trifolium : alterum He- xaphyllon: tertium Polyanthemon cognominati poteft. 5 75. aie Primum folia ex fingulis bulbis bina promit, oblonga, angufta, in virore albicantia, foliis 1. Pfeudo- Narciffi lutei colore proxima, intet quze medius exit cauliculus palmatis ; in cuius fummo flose vaginula oblonga erumpit, à tenui pediculo deorfum dependens $ foliolis tri- busconftans maioribus, candidis, intra quz aliatria breuiora ac minora, pallide virentia, & aliquantulum ftriata;in medio florisftamina cum apicibus luteis : radix bulbofa cft, foris ob- fcuri & eius cuius Caftancz nticleus,coloris,quz faciléin plures bulbos multiplicatur. Peregrinus Belgio flos, fed Italix: & aliis regionibus familiaris. — Exitprzmatute Februario menfe, reliquos omnesferé flores anzecedens. Leucoion videtur bulbofum T heophrafti , cuius meminitlib.7. vbi bulbos recenfet : & quod lib.e. primum fefe oftendere ait , & etnicate vbi czlum clementius cft, ftatim etiam nondum hyeme exacta. vbi veró immitius poftca. Nos ad differentiam fequentium,non in- s Leucoion bulbofam Triphyllon,& Viola bulbofam trifoliam, nuncupari poffc exiftimauimus, tribus nempe floris foliolis. : ; Proximo generi folia firiliter (unt angufta, Porri & Pfeudo Narci(fi fimilia, fed breuio- 4; fa,virentiora, xuiora & magis refplendentia,verfus terram aliquatenus reflexa:cauliculi te- nucs;palmares, flores in fingulis (inguli, tariffime gemini , deorfum quoque penduli, colore candidi , ex fex foliolis m Am ftriatis commiffi , ftaminibus in medio cum luteolis — àpicibus: femen in rotundis capitulis paruum, totundum,lxuc; & colorc flauum : radix can- dida & bulbofa in plures facilé propagatur. "DUAE ue REM : E Plerique Germania fuperioris locis in vrabrofis & humidis fyluis reperitur: apud Belgas Ortorumareasexomat. 7^ 0 x : Floret eodem,quo fupéritistempore,aut non multó poft. Germani too Jjoings Bfümen: Noftri tsitte Gyocloofei sppellan. "n Leucoj *os 230 STIRPIYM HISTORIE Leucoion bulbofum triphyllon. Leucoion bulbofum hexaphyllon. ;Leucoion bulbofüm polyanthemum. Leucoion bulbofüm Autumnaleminimum. or, "7, T Ia C NEM eee E eee ARDT S W: mm : z Ae duod. b n Ls t LOSS 5. Grot] u F Lewoj PEMPTADIS SECVNDJE LIB. II. 23í Leucoij bulbofi genus cffc manifeftum eft: quod Hexaphyllum,non absrejà fex floris fo- liolis cognominatur. Matthiolus cüm iftud,tum fuperius Narciffi fpeciem facit, vt cap. De Narcitfo fcriptum eft. Tertium Leucoion bulbofum caule & foliis fecundo fimile eft, maius tamen ac proce- 5, rius: lorem in finguliscauliculis non vnicum, fed quinque aut fcx & particulatim quidem florentes,profert, alterius floribus forma & magnitudine per omnia fimiles. Eft & hoc nobis horteníe tantüm. Non primo Vere,cum aliis duobus, fed multó poft, Aprili videlicet demum menfe, vnà cum Narciffis floret. Violz fiuc Leucoij bulbofi fpecies haud dubió quxdam eft; fed ferotina." Annumeratur vcró & iftis Leucoiis Bulbus quidam paruus, ex multis tunicis compaótüs; cui foliaexeunt exilia, & cauliculus gracilis palmum altus, é cuius faftigio flofculus vnusaut alter dependet paruus, albidus, fenum foliorum, Leucoio altero fimilis , (ed minor multo, odore dcftitutus,& non Vere,fed Autumno prodiens. .. Atdc facultatibus horum Leucoiorum nihil quod adferamus habemus, cüm à veteribus de us nihil reperiatur proditum,& à recentioribus nihil quoque obíeruatum. De Tulipa. Car. xXVII. Tulipa, Tulipa cum femine. — 777 LL mm 7775 j E X bulboforum florumnamero & Tulipaelt flos peregrinus ; cuius differentes funt fpe- cies : quzdam maiores fünt; alix minores. Maioribus forma cadem fatis omnibus eft: folia eius bina autterna, craffa, oblonga, lata, r. peroras fübinde modice reflexa,qux cüm primum erum punt,modice rubere videntur;adul- s ta veró albicát: caulis inter ea exit pedalisaut pauló altior, cui vnicus flosinfidet furfum fpe- &ans,é fenis foliolis,patenti profundiori & aliquantulum angu ftioris oris cyatho,aut inuer- fo huiusformz pileo quodammodo fimil is; ftaminibusin medio croceis : color flori fubinde luteus cft)nonnunquam candidus,aliquando diluté quafi purpureus,non raró rubet: Varieta- tem autem in his non exiguam ctiam admittit; margines fiquidem foliorum,& non raró vn- gues fiue inferiores particulz;aliter quàm foliola fubinde colorata funt: tranfcunt we Va 3 SriRPIVM MrsTORIÀ i Eu Tülipa minor Narbonenfis, |. - hzc & quandoque (trix alterius coloris : odo nullus cft;nifi luteo cuidam;qui odoratus fent; tur: femen cartilaginofum ; planum, in Capitulis. nafciturqua maturato femine in tres dehifcunr partes. radix bulbofa eft , Narciffi bulbis haud diffiuiilis, Minores Tulipz foliis funt anguftioribus, & feré porraceis ; cauliculis tenuioribus ac brcuio. ribus : loribus minoribus & minus in latitudi- nem fefe pandentibus , colore luteis : bulbig mi- noribus. 7 In Thracia & Cappadocia Tulipa exit: Figli & Belgio peregrinuseft los. Minores alicubiig Gallia Narbonenfi ac in Italia nafci feruntur. Aprili menfe Tulipz florem Belgium videt: gerius Busbequiusin itinere Conftanrinopolita- nojin quo inter Hadrianopolim & Conftantino- polim ingentem vbique florum copiam , media plané hieme, Ianuario méfe,fcfe obtuliffe refert, Narcifforum videlicet,Hyacinthorum,&eorum quos Tulipam Turcz vocant. Turcico & peregrino nomine Tulipam recé- . tiores nuncupant , à Dalmatico pilco Tulipa di- Go, cuius formá referre patens flos videtur. Quo nomine à veteribus hic los ditus fuerit;nó con- ftat. Sufpicari quis poffet , zvnóva cffe , fi edulis bulbus effet,& cogédo latc efficax. Nam zwar d^ us quidem à Theophrafto inter edules bulbosre- fertur;& herba cft,qua lac cogitur,vt ait Hefychius. Conradus Gefnerus T uli pam Satyrium effe cxiftimauit,& quidem Erythronium;quód videlicet flore vna fpecies rubeat; aucomni- no Satyrij aliquam fpeciem referat/Cum quibusan cóueniat,& quantum, ex fubfcriptis Sa- tyriorum dcícriptionibusrelinquimus diligentius confiderandum. k Minorà nonnullis Hermoda&ylus flore luteo dicitur, fed perpetam tamé. Neque etenim Hermodadyli fpecies aliqua effe videtur. : -—— De viribus autem & facultatibus Tulipz nihil compertum habemus , aut à quoquam fcriptum reperimus. e E De CMeleagride. Car. XXVIIL d Qt 1 laté Narciffi nomen extendunt;non modó Tulipam , ed & Meleagridem cà re- ferunt; quz tamen à Narciffis differens eft, l'ulipz: veró fimilior. flos elegans, paulà mi- nor Tulipa;& non furfum fpc&ans,fed deorfum dependens; fenis quoque componitur liolis; violaceo colore purpurafcit , quem dilutéadmodum purpurea, ac quafi inalbicantes, ordine continuo digeftz,ac intermixta maculz;elegantiffimam varietatem conferentes,có- mendant;& forisquidem: interiore verà parte nigricantibus fparfim difpofitis liturisexor- natur: ftamina quoque huic fex funt, & medius piftillus, colore fublutea. caulis € quem fubinde quina, raro plura , longa, angufta foliola e virotc candicantia, bulbus fubeft . rotundus € albidus. —— X4 In Gallia Celtica prope Aurclios repertum accepimus : in Belgij hortis feliciter adolelcit, & (übinde lorem geminat. :- : ; Vràcum Tulipis Aprili menfe flos huius viget. $t Nonnulli Fritillariam vocant , ab abaco fiue alueolo ;inquo Scacorum appellatus ludus ; exetcetur,quem Fritillum dici exiftimant,quod non conftat. Martialis fiquidem Fricllum appellare videtur abacum,in quo alea luditur; Epigrammaton lib.v.ad Gallam: s: (00000 Mam tristis nucibus puer relictis, ; "Clamo[o reuocatur à magistro: Qonic ss Et blando mal? proditus fritillo : Arcana modo raptus ? popina , .— AEdilem rogat vdus aleator. : Nobisrectius Mcleagris nominari videtur : Mcleagridis fiquidem auis plumas/fi ii di Thracia veró etiá Ianuario. veluti teftis eftAu. | : PEMPTADIS SECYND.E L1B, I1. 235 Melesgris. Mceleagridis altera icon cum fru. loris fpecie, attamen varietate & difpofitione; magnitudineQue macularum refert. Melea- grides enim aues colore variatis funt plumis. E ; EE facultatibusautem huius floris nihil contingit adferendum; exploratas fiquidem nul- habet. : du . DeSatyris ex Dio[toride c alis. Car. xXIX. pR A&TER Otchies didos,quosctiam Satyria Plinius & Apuleius appellant, duo Satyrij genera Diofcorides effe tradit: vnum £/gv2wor fiue T rifoliü;alter cognomento épufpórior. . Trifolium folia fert triadeorfum reflexa,Lapatho,aut Lilio fimilia,verüm minora & ru- bentia: caitlem 4Ljbr;id eft,cenuem fiue nudum,cubitum longum; flor Lili) fpecie, album: , radicem bulbofam,vti malum zvjgz» (iuc fuluam,intus vt ouim candidam guftu dulcem, &c ori gratam. Idem Satyrium Pliniuslib.26.cap.10.ctiam,fed pauló aliter defcribit:Folia ci fi- quidem non Lapathi aut alterius Lilij,fed rubri Lilij effeait;que multó anguftiora & mino- ra funt,quàm candidi Lilij: & radices ci geminas,cótrà plahé quàm Diofcoridcs,facit. Verba Plinij funt:Graci Satyrion foliis Lilij tubri minoribus,& tribus non ampliusé terra cxeunti- bustradunt: caülelzui,cubitali,nudo: tadice gemina, cüius inferior pats & maior maresgi- gnatjnferior ac minor feminas.Pertinent auté quod de gemina radice additur,adOrchion; »;;; ,,,, non veró Satyrij hiftoriam. Radicem autem huius Satyrij Diofcorides ait oportere ex vino asimaa- auftero co&tam ad opifthotonon bibi: & ci qui velircum muliere concumbere; hac vtédum """"r« forc; fertur enim ipfam ad Venerem potentiám excitare. Ioni B , Erythronium Satyrium fiue Erythraicum,femen habet Lini femini fimile, (ed maius, ro- 27 | E buftum,fplendens & lxue,quod & ipfum narratur Venerem excitare;vti Scincus:eftradicis ' Vc oqet cortéx fübrenuis & fuluus, interna veró pars candida, guftu ori gtata & dulcis. Nafciturin loli expofitis & montanislocis. Fertur Mi Venerem incitare radix, etiam fi manu teneatutz cum vino veró fumpta multó magis. Eadem feré de Erythronio Plinius; nifi quód femen ei non Lini,fed V iticis maius ac lxuius tribuat;& vires ei plures, ex aliorum tamen relatu , n. & fctibat : atietibuscilicet quoque & hircis fegnioribusin potu dari;& à Sarmatisequisobaf- fiduumabotem pigrioribus in coitu: quod vitium profedamum yocant. |. 3l i $ : V 3 , 234. STIRPLYM HISTORIA wo A Sed poftea quàm tam magnas Erythronio Satyrio, ad venereas libidines incitandas, vire & Diofcorides & Pliniusttadi fcribant, fufpicandum non temere videtur , Satyrium iftud herbam effe eam, quam Indum quendiattuliffe 4 heophraftus lib. 9.ait;ad rem Veneream efficaciffimam,;potiffimum cüm nec huius, nec alterius Satyrij, T'heophraftus Vípiam memi. nerit.Si etenim Erythronio tam efficax viseft, vt etiam in manu fumptum libidinem excita. ^ tequeat;jnon multüm ab Indiillius herba(fi non eadem eft) facultate differens effe Oportet, Ad rem fiquidcm Venercam mirum in modum herba pollebat, quam Indusattulerar: nec enim folum edentibus,fed ctiam tangentibustantüm , genitalibusvim dixere adeó vehe. mentem ficri,vt quotiens vellent coire valerent; vti refert Theophiaftus. Verüm hanc eade cauffacum Etythronio candem effe affirmari certó non potcftcum non raró diffimileseiuf: dem auc fimilis facultatis ftirpes repetiantur. Conie&uram noftram indicauimus, iudicium cxactius ftudiofis permittimus. De Orchiis. CAS xxv Cynoforchis prior. Cynoforchis alter, Q R cu.125, Diofcoride au&ore;duo funt: Vnus Cynoforchis;alter Orchis Serapias di 7 citur. preter veró hos & eorum multe alie ac differentes reperiunturfpecies. quas,quia duobusilliscomple&ti non poffe videbantur,nos quinque getieribus comprehendendas pu- .tauimus. Ptimum genus Cynoforchin, fiue Canis tefticulum : proximuti cefticulum Mo- . | ionis: Tragorchintertium:quartum Orchin Sérapian: quintum Tefticulum odoratum, fi OF ue Tefticulum Pumilionem cum Cordo appellauimus. bec sbis. Cynoforchios complures reperiuntür fpecies. ^ Ios V SSH Ln Primafolia habet latajpinguia,Lilij foliis propemodum fimilia; caulem pedalem autal- tiorem ofum;& in eo flores copiofos,fpicatim digeftos;colore rubentis dilute purpuro cucullo aiít zalez patenti fimiles, ex quibus patte inferiore laciniofurn quiddam ; canisaut alterius animalis quadtupedis exuuio fimile dependet, diluté & ipfüri pirpurafceris, pun- &ulis magis purpareis refperfum: pro radicibus,prater fibras fuprà adhaerentes, gerriini funt e ene s epi d aliquantülum oblongi ;quorur vnus plenior ac vegetiot; al er rugoftor. LICUEGNUS SE ES : FICHÉEOO e ^pou^ xulipi SUIS :IBSHED 4 2. Altera fpecics foliis militer lzuibus, oblongis '& latis eft, fed quàm aritécedentisf im £z E à PEMPTADIS SECVNDZ LIB. II. 23$ Cynoforchis tertius. Cynoforchis quintus. E — 1 zi ; : 12h x p, EAT. ribus & angüftioribus, quinque aut fex, nonnullis caulem ample&entibus, qui dodrantalis cft: fpica denfa;breui,in qua flores multi;colore ex candore purpurafcentes,multis purpureis pundis,& interiore parte obfcurioribus copiofis exiguislineisornatijforma galeam authian- . . . tem cucullum quoque referétes,dependente ex fingulis veluti animalculi quadrupedis, aut... : homunculi extenfis brachiis & diuaricatis cruribus abfque capite corpufculo , codem feré modo;quo ex Saturni ore depingi folent depéndentes puetuli: radices fubfuntdua globofz, nuclei nucis Myriftica magnitudine;adhxrentibus ad annexum fibris aliquot craffis. Tertia Cynoforchiosfpecies;foliaedit angufta,ftriata, sren iie anguftifoliz foliis mo- 5, do quodam fimilia : caulem dodrantalem: flores in breui denfaque fpica copiofos ; coloré forispunico & obfcuriorem purpuram referente, intus veró albicante ; eiufdem cum fupe- riorisformz;, (cd tamen minores; dependente quoque ex ipfis rudi ac informi exiguo qua. drupedis veluti animantis rudimento: radices fubfuntaliorum Orchion fimiles. d -. Huic &alius floribus per omnia fimilis quidam Cynoforchis eft, foliis tamen latioribus; 4. & fccundum referentibus,quem Cynoforchios fpeciem quartam non inepte quis fecerit, ? ; Iam & quinta quzdam fpecies reperitur foliis vti fecundus Canis tefticulus: caule pedali, f. Ípicalonga, lonbuscolore herbacco fubuirentibusex quibus quod lacinic fimile dependet, oblongum eft,&quafiquadrangulum. 55... y Ex horum numero primus vel fecundus; vel vterque, Cynoforchiseft àDioftoridede- — . ' fcriptus, Vterqueenim horum folia haber lxuia, Scillz mollioris fiue Epimenidirfolisfi- ^. milia;quzdamdáe liorum erectacaulem ampledeentia : alia veró verfus cerram inclinata: caulem non raró altiorem dodrante : flores purpurafcerites. bulbos radicum oblongis Oli- uis fimiles; prxícrtim qui primus cft. Talémetenim Diofcorides Cynoforchin cffe fcribit: Opin) xuvbg Üpapi 4aNoUm, QUAD yet x21 lic leemplia yefod viv pau Ar wg) Poi ies Cfr MAD uoi eva veopt di zd) Aia uaxedTiea au2ov aviQujdic To uiiwoc 60 d d»on "op Qveoeid p s Diof. Can Bo Coeid omnem, drin curon ic tae riy p) dirto rin dU arro too" wgy rim Mp mgr, viv d Meer ta) puasi" hoc eft; Orchis quem Cynosorchin appellant,folia habet & pertertam—— firata;& circum caulem ac fpicani, Scilla imollis (imilia, anguftiora, mollia & minora E Leo lem dodraatisaltitadine: in quo lores purpurafcentes : radicem bulbofam , oblongam, gc- "ilfni Ma minam, 216 STIRPIVYM HISTORIE "T'efticulus morionis mas, Te(ticulus morionís femina. minam, anguftam vt Oliua; viiam fuperiotem;alteram inferioré; & vnatr quidem pletiam m; alteram mollem & rugofam. ü cre ci dtaosc ekaob stg Pert E E : TE A ub eoe. ADU ICT uL icu dun In qua deícriptione deprauatéin Grzcis exemplaribus legitur £diz deAzus , pro oM | docncrefi- M92: Nulla fiquidem appellata eft mollis Olea;& Olez folia multó &: minora & angu -. "hills — Feminafo sme — Álorafuntquàm Orchios,Scillarum autem quxdam mollior. Hanc Diofcorides mollé Sail- lam appellat;ciusQue foliis Cynoforchios mollia ac Ixuia folia;fimilia 8€ angufhiora effe ait. Confirmat hanc le&ionem T heophrattus De hiftoria ftirpium lib.5. vbi de Orchi fcribés , dit: $yei dé QUA au dic Aeióreeor JY xr hoccft;folium habet Scylla fimile; fed lz- uius ac minus.Et fimiliter Plinius lib.26.cap.1o.Q uidam folio;ait,Scillzc effe dicit, leuiore Thepyra. 2c minore.E(t tamen in vtroque au&ore huius Orchios defcriptio deprauata. Pro exuNNa de furis; fiquidem,vc Marcelluslegit,in nonnullis Theophrafti exemplaribus (qux Gaza malz-con- pe. A. uerfionisoccafionem dedere) perperam legitur Aq. Sequitur deinde:s2» 4 xauNy óup- (0 op ur dasíastia7rópo;ifroi dxdyUn,quod penituscorruptum videtur. Apud Plinium legitur, caule fpinofo,& fimiliter deprauaté: Orchios fiquidem caulis fpinas non habet. Cornarius . tamen hac Plinij leone fretus, T heophrafti locum hoc:modo putauit refticuendutn : s db aur gro dy poe AO upióreror iri. Q uomodo autem hac T heophrafti & Plinij eo" rupta loca reftitui debeant;ac emendari,diligentiusexpendendum relinquimus. 000. Xe . Teftculus Morionis duplex eft: mas videlicet;& femitia. i3f 1960 X: Tefficulms E Mari folia funt quinque;aut fex ,longa,latá;lxuia, Lihj foliis fimilia quidem, fed mihota, mb. fuperius maculis aliquot fubnigricantibus fi gnatajquorum vnum &fubinde alterum caulem uoque circumplectitur: caulis dodrantalis : floresit fpica purpurei ;circa vmbilicum albi. orcs;odorati,& afpc&tu grati,pofterius corniculuf habent propendens , firnile fcre cornt- culo Regij 'Oris; anterius veró cucullum auriculatum & criftatum Morionis referunc.Nafit cuculli cuiufd: dapimnni galez modo flofculus hiat,& angiifta foliola , que à lateribus fur- güt;auriculas; quod veró é medio attollitur, criftam refert: radicesgemini funt globuli, nu cleo nucis Myrifticz miles, fupra quos fibrz exeunt. 2:0 diio je ^ ina la habet fimiliter lzuia , fed anguftiora & aliquantulum venofa fiue ftriatz, je. Vlantaginisanguftifoliz quodammodo fimilia: flores hiantes quoque;& vcluti pui j Es culii :] PEMPTADIS SECYNDJE LIB. IL 137 Tfagorchis, Tefticulus hirci. Orchis Serapias primus. culli;à tergo dependente fingulis corniculo , fed foliolis , qua criftz aucauricularum modo adnafcuntur non eres, fed ipfi floris cucullo ita incumbentibus,vt non facilé obferuentur. gemini & histefticulis fimiles globuli; exeunt & fupra annexum aliquot fibrz. Et vni quidem huiusgeneris flores funt purpurei Viola feré nigra colore,in medio candi- 8 € diores,pundlis aliquot variegati;pluresá; denfiore in fpica; caulisd; quàm reliquorum lógior. Alteri ores diluté rubent; cauliculus brcuioreft,& folia aliquantulum minora. "" Tertij;florespurpuram referunt exquifité rubentem,& vermiculum colorem,denf huic ;' breuisá; fpica; llores minores: folia nonnihil ftriata,pletaq; ere&ta & caulé circi ample&tctia. Hunc Tefíticulum funtqui velint Satyrion cffe Erythronion,fed parüm ifti attenderunt, Orchiesà Satyris differre. Sunt veró & huius generis minores tefticuli,quibus cauliculus breuis eft:folia paruula qui- ^e naaut fena,vno aut altero circum cauliculum ere&o ; lores in fpica breui rari ; colore nunc in czrulco purpureo diluti, nunc candidi, quandoque rubentes , fed coloris obfolcti & o- doris ingrati. 4 Tragorchisfolia (imiliter luia,lata & lóga fett, Liltaccis proxima, maiora quàmaliorum Trap Orchion: caulem cubitalem,fapé foliis nonnullis inferius implicitum : lores fecundi cue lem in longa veluti fpica multos,factidos & hircum olentes,quorum forma patenti quoque galez-fimiliseft,ex quibustamen non exuuio fimile , fed longa aliquantulum rctorta veluti : lacertz cum medio corpufculo cauda propendet, coloris eius cuius eft caulis , purpurcis ali- quot pundulis circa annexum maculata : femen in valuulis oblongis & ftriatis gignitur per exiguum: tefticuli fübfunt grandes ; fibrz aliquot fupra adharent. Tefticulum leporis plerique appellant: nosab odore;quo hircum dum in florc eft,refert, - ez» & Hirci tefticulum dicere maluimus. 2S EK Tefticuli Serapiadisà nobiscognominati;triaobferuattimus gencra;flos vnius papilione alterius fucum: tertij mufcam refert. is. Primum itaque genusfolia profert duo aut tria,lzuia;latiufcula , at Lilij foliis multo mi- r. nora: caulem dodrantalé aut altiorem; flores in co raros,candidos,papilionibusexpanfisalis quodammodo fimiles; e foliolis (cilicet tribuscommiffi , vno fuperiore , duobus — : as ... Tefficulua Serapias. b. 238 StinPIVM HrISTOmRI Orchis Serapias fecundus maior. Orchis Serapias fecundus minor, Orcbis Serapias tertius, - alas referentibus; & longiore,tenui, veluti papilionis corpore propendente,melleum &dul- cem liquorem continente ; qui contorto aliquantulum pediculo , cauli adhzrent: globuli fubfunt gemini,candidi,& rotundi;& fupra corum annexum fibrx aliquot pro radicibus. "o xo Alterum & fccundum genusquinis fepífveconttat foliis,venofis, aliquantulü latis, Plan- taginis anguftifoliz quadantenus fimilibus,fed minoribus , quibufdam terrá ver(us reflexis, aliiscircum caulem; qui palmarisaut dodrantaliseft : loribusin fummo quinque aut fcx cx aliquot foliolis compofitis,quorum inferius forma, & colore (übni gro fordido fucum proxi- mé referre videtur: te(ticuli fubfunt vt aliis gemini. een " -— Reperiuntur huius fpecies duz: vnius osfu periora foliola maiora;candidiora,& aliquan tulumé rübido purpurafcentia habet: alterius ominino minora & fubuirentia. Huiuscaulis breuior : illias altior. ica: d 5. Teruustefticulus Scrapiasfoliiseft minori bus,&paucioribus,cauled; breuiore ac tenuio- re quàm fecundus, cui alioqui fatis (imilis apparet: florcs huic tres aut quatuor, ex tribusexi- guis fuperioribus foliolis, & quarto inferiore oblongrore , colore in purpura trifti fubpigro, nonnihil variegato ; forma mufcz cuiufdam corpori fimili : tefticuli veluti gemina: paruz pilulx funt. m -- Triaautem hxc genera Serapiades nuncupauimus, propterea quód corum flores infeda Ts quzdam refcrunt foecunda & lafciua,tanquam à Serapide nomen habentia Alexandrinorá JA Ses. : olim Deo;cuius excellens Canopi templum erat,vbi lafciuiis & cantibus & faltationibusco- lebatur: vt videre cft apud Strabonem lib.17.Fuchfius etiam ante nos, genusillud, quodflo- Teficulus Ye fucum tcfert, Serapiada feminam fecit. Diofcoridesitem Orchin Serapiada defcnibens, Dio ordi vnum iftorum fatis manifefté exprimit: Verba eius funt : Opjuc Ereeoc y ceeomá ds Vreepi t9 Aouaw QUANA Eye tori ser coena jr endi zAaTUTIARH) Mme, mita uri 6p oi uuo ydg OU 4 . 819i nozrópQvon BÍ a BiU Óppad oic Bupizid eft,Orchis alter,quem rapiada alij nominantfolia habet Marrubio fimilia,oblon ga, fcd latiora &pinguia,per extrC* mna recuruata; cauliculum dodrantalem; flores fubprirpureos : radix fubeft paruis tefticulis fi- milis.Cum qua defcriptione fi (ecundus nofter Serapiasprefertim qui maior cft;conferatut; conuenire omnino reperietur.Folinm etenim ci Marrubij folio longius latiusQue & — ; PEMPTADIS SECYND E EÉEixa- dg 239 Tefticulus odoratus maior. Tefticulus odoratus minor, ^ zd SM j cce 2! ^ h M | Ü " 4 NN AN 77 i; SN (d apetito Aomw | LL E. | n d um Sd A Z. od ^ [4 — 4 EE: TUA ? à v 4 ep) 7) quod reflectitur: cauliculus dodrantalis: florum fuperiorafoliola,diluté incandore rubenté — ( purpuram referunt: tefticuli exigui funt. Meminit huiusciufdem & Plinius,fed folia ei non Marrubij fed Porri tribuit, quod & Diofcoridis interpretibus occafionem przbuit , vc pro — oitóra aypac iro reddiderint, Porro fimilia. : Inter pauca, inquit Plinius, mirabilis eft Orchis herba.fiue Scrapias, foliis Porri,caule Pal- mco,flofe purpurco, gemina radice tefticulis fimili.Paulus /Egineta,Scrapiada etiam T rior- chin nuncupari fcribit; veluti tres teítes habentem. Vnde Fuchfius Serapiadi trés affinxit bul- bos. Plinius tamen huic non nifi geminos bulbos tribuit : neque nobis plures quàm duos ef- fc,vel huic,vel illi quem Fuchfius depingit, vel aliis Orchiis, obferuare contigit. ; Q uintustefticulus odoratus fiue Pumilio nuncupatus , omnium foliis minimus eft ;ei fi- Teficulua. quidem foliola omnino paruula funt,ead; venofa & Plantaginis aliquaténus fimilia, fed mi- «derat. nutisac paruulis ciusfoliis minora, virentia; caulis tenuiscft, palmi altitudine;circa qué flof- culi jparuuli candidi,fuauiter odorati,ordine digefti;ac fpitz modo caulem atbientes:bulbi fübfunt gemini patuijoblongi.hic nonnullislocis maior ac latior : aliis mitior gignitur. . Exeunt Orchieslocis vt plurimum paluftribus ac humentibus,in fyluisac pratis : quidam pingui & argillofo folo, veluti Tragorchis di&tus, qui folo pinguiffimo gignitur: alij etiá ma- criore nafcuntur: Odoratus, cditis, incultis & aridis locis plurima parte reperitur, eret Maio & Iunio menfibusomnes Borent,excepto odotato Pumilione,qui Augufto demum aut Septembri florespromit. ; : -: Omnésà Gracis Op^ic , & à Latinis Tefticuli nuncupantur. Gérmani f&nabenfraut & Canbeffraut: Belga: Stanbeltuijt: Galli du Satyrion appellant, Officinarü nomé retinentes. Officina fiquidem Orchies Satyria nominant, & corum bulbos, pro Satyriorá medicamenz E tis ac compofitionibus adm;fcent... Prbuiffe hisoccafionem videzur Apulcius , quinullat. : Intct Otchies & Satyri, differentiam facit,fed vtrumque Satyrium,cum vtroque Orchi,Ca-: üis videlicet dicto,& Serapiade cognominaro cófundit, Grxcis ;inquit;dicitur Satyrion,aliis Cyno! orchisjaliis Entaricos ;Panion,Serapion, aliis Orchis. Galli. 7 ram: Iráli Priapifcan: alij. Wninalem :afi) T e(ticnlum léporinum nominant. 7: ctos apler nica deat ., 5 autem Cynofórchios radicibuscalida eft & humida:céterüm maior quidem multani. Videtur habere humiditatem éxcrementitiam,ac flatuofam, & ca propter epota Veneré ex- / ; : , citat. / T 240 STIRPIVM. HISTORIE — E citat. Altera veró minor,econtra,vt fit eius temperamentum ad calidius & ficcius Verpens: itaque hacc radix,tantüm abeft vtad coitum ftimulet,vt etiam plané contrà Cohibeat ac re. primat: au&or Galenus. Etde radice , inquit Diofcorides, narratur ; maiorem fi viti edanr, mares generare; minorem fi feminz,feminas. Adduntin Theffalia mulicres teneram cum lade caprino bibendam dare, vt Venerem excitent: aridam veró ad inhibendum, Serapiadem , Galenus àit , ficciorem facultatem obtinere , nec perinde ad Veneremac; commodum effc. Noftra ztasomnium Orchium bulbis,ad Venerem excitandam vtitur : & pharmacoperi compofitionibus cà facientibus indifferenter quofuis admifcent: pracftantiores tamen fünt Tragorchiosbulbi. Affumendi autem non füntambo bulbi,fed durior, plenior, ac fucci plus habens: flaccidiorac rugofior minusaut non idoneus cft. : E Eft autem plenior,non femper qui maior,fed non raró minor :fi videlicetbulbi colligan. tur priufquam ftirps defloruerit; autcm primum caulis erumpit. Nec etenim fucculentior, alterum magnitudine füperat,prius quàm femen maturari coeperit. Nam cüm alternisannig vnus bulbus intumcefcat;alter veró tefideat ac pereat,fieri non poteft vt durior ac fucco ple- nior femper maior fit. Q uando fiquidem folia erumpunt, tunc demum vcl non mult antà pleniorcrefcere incipit, quo paulatim incrementum fumente alter flaccefcit,rugasque con. trahit,donec maturato femine vnà cum foliis & cauliculis fubinde totus fubfideatac pereat; €o qui interea crcuit vegeto ac fucci pleno. | De Satyrio Bafilico. Ca». XXXI. Satyrium Bafilicum mas, S atyrium Bafilicum femina. Q 9 b recentior tas Satyrium bafilicon nominat;non vnius cft generis, Eft etenim. * vus us vnum ; alterum minus: maioris, quoddam folio non maculato,ruas;aliud. maculato, 2. ] ! 121 IVIf durs ur ui Maius Satyrion Bafilicon;quod marem appellant,folia habet obloriga, lata, lacüia,Lilij foliis minora;nullisautomnino vix apparentibus maculis refpería : caules pedales vel alio". , I5, nonabfque adnatisfoliis: fores in fummo fpicatos;colore dilute purpurcos,exiguis Pb .. Cüsfíaturatz purputz refperfos,forma tefticuli Morionis maris,nifi quó ipliscrilla defit : ^ ivy PEMPTADIS SECVND.& LIR. II s 24k Satyrium Bafilifcum foliofüm. quibus fingula acuminata nafcuntur foliola:ra- dices gemine veluti palme funt;fingule in qua- tuordigitos diftributz ; quarum vna flaccidior & quafi fungofa : altera vegeta ac folida, paucis ab annexu exeuntibus fibris. Alterum maius genus,quod feminam vocát, 2. priori tamen minus, folia eiufdem forma: pro- mit , fed minora & multis nigris maculis con- fpería: flores cucullis fimiles,criftatos & hiátes, vti tefticuli Morionismaris; colore nunc can- didos, aliàsin purpura vel.rubentes , vel dilute ad czruleum inclinantes, femper magis purpu- reis pun&ulis ornato$ac yáricgatos : radices al- terius fimiles. zu] Ae Horum veró & fpecies quedam adceó multis 5- fecundum caulem foliis, vc ctiam inter ipfos flores,fed tamen minora, excant. Minusgenus, foliiseftanguftis , & , vt Mar- ^^ - thiolusinquit, Croci: cáule dodrantali iuncco, lruiQue , ip euius cacumine flos emicat purpu- reus , Amaranti aemulus, qui recens odorem quam fuauiffimum reddit : radicibus aliorum fimilibus , fed quz magnitüdinc ipfis cedant. — Nafcuntur Satyría hac , locis vt plurimüm humentibus,paluftribus;in pratis (abinde & in fyluis. Florent Maio ac Iunio : raró ferius. Noftra atas Satyria nuncupat Bafilicà fiue WA 2 um ^ regia: item & Palmas Chniti. Eft tamen & alia x huius appellationis herba , Ricinus videlicet ; hunc etenim & Palmam Chrifti vulgà plerique nuncupant. - Germani Satyrion Batilicon; Crufsefim nominant: Belga Danbehens eruijt: Galli Satyrion royal. j Suntqui velint 2426/4227 fiue Bu2ida2 Arabum effe. Sed Auicenna Zuzeiden áit effe mie- dicinam ligneam Indam. Et Setapio Bs4eidez ait radices effe duras, albas, (imiles Behen al- bo,& medicinam cffe India. Satyri autcm huius Bafilici radices nihil, minus quàm lignea funt,& non cx India petuntur , (éd in omnibus Europe prouinciis paffim reperiuntur: tan- tümà PuAe/dez abfunt. s z . Matthiolus Satyrium Bafilicum Digitos citrinos Auicennz effe vult;& Monachos qui iri compofinones Mefue commentaria edidere, dubitantes & penes lé&dorem iudicium relin- quentes,ea de caufa reprchendit. Nobis tamen magis [ees Monachorum hafitatio,quàm Matthioli affertio. Neque enim Satyrij huius radices durz funt, fed recentesquidem vege- tzac fücculenta; & arefactx: omnino flaccidze : nulla ctiam omnino citrina aut pulueru- lenta eft. Digiti autem cittini, audote Auicenna, duri funt , & quidam citzini cum puluerulentia, Digiti à- Verba eius fant: Afabafafra fiue digiti citrini quid eft? Eius figura eft ficut vola manus, com- ^" mifta ex citrinitate & albedine , & cft dura;in qua eft parum dulcedinis ; & ex ca cftcitrina cum puluetulentia abíque albedinc. : iod Iam & Rhafislibro Continentis vltimo,digitos hoscroccos,vt exemplaria habent, appel- lat; & effe gummi feu venam tinctorum ait. Ac Bafilici Satyrij radices nihil minus quàm cro- cezc funt,& ad tingendum nequaquam vtiles habentur. nis vtique Satyrium Báfilicum vulgó nuncupatum,à Di gitis cittinis Auicennz &c Rha- fis differremanifefte oftendunt. : 2 At Satyrij Bafilici radices,Orchion fapote & guítu refetunt; proinde & facultatibus fimi- lcscxiftimantur. Nicolausautem Nicolus cap. De curatione quartanz; vim habere ait , & pet fuperiorem, & per inferiorém ventrem purgandi; & aduerfus quartanas febres inuete- ratas poft purgationes, radicis partem pollicis longitudine tufam , cum vino ante acceffio: nem vtliter exhiberi; hocáue remedio ter fumpto, Biliotum quendam poít 44. aut 45. ac- ceffionemà quartana fuiffc liberatum. x à Amaeo Mun A N74 As LT Ei rq), í4. CSTIRPIVM HISTORIE ! De P[eudoorchi, fiue Bifolio. ^. CAv; XXXIL. Píeudoorchis;Bifolium. A? Orchies recentior 4etas etiam M : ; 4 »quod Bifolium nominant , Orchion "- ji thum & adulterinum quoddam genus, foli eA y - — habetnon plura quàm duo , caue ad caulem fibi mutuó oppofita, lata, neruofa , Plantaginis dT latifoliz foliis fimilia; fed minora: caulem do. drantalem ; flores fccundum ipfum ordine d;. piccoli i geftos,tefticuli Serapiz tertij quodammodo f abs ov Lea «LA V uis miles; fed fubuirides, aut in viridi albicantes,& V jas Ay My rra anguftiores,culicum formam proximé teferen. j ege NIA ronoint tc s: radices fibrofas in diuerfa tendentes, cg A Exit locis lhiumidis ac paluftribus. alu SE p 5 ioi Floret vnà cum Orchiis Maio ac Iünio. MV - ichs: [ 'ns Noftra xtas Bifolium appellat. Germani, --.« Quepblat; Noftri, &tweeblat. | Putatur effe àPli- Ope. p cil Y : nio appellata Ophris,quam ait herbam effe dé. Eie TENES ticulato Oleti fimilé,foliis duobus. Sed veram effc Ophrim afferi non poteft , quàm diu quale fitillud Olus denticulatum,cui O phris fimilis, ignoratur. Aliis videtur effe Alifma,fed &quàm parüm cum Alifmate conueniat;ex hisqua fu- nim perius cap. De Saponaria fcripta funt , cuiuis ul promptum eft colligere ; vbi quale fit Alifma oftenfum eft. Nobisnouaaliqua ftirps effe vi- detur,veteribus praeterita. VT Vulem autem hanc herbam recentiores fe- runt, ad rupta & vulneraglutinanda. - LisRI SECVNDI PEMPTADIS SECVNDA E FiwNrs. : vet ndi * - TOU HEP STIRPIVM HISTORIA. PEMPTADIS SECVND E LIBER YTERTIVS DE SYLVESTRIBVS FLORIEKVS5 AC NONNVLLIS ALIIS. PRAEFATIO m 7 OEYLVESTRES zobis dicuntur flores qui ip aruis acris ,eorumá, margini- 9? £5 E bus (luis , pratis, ac paluflribus gigmuptur locis y ad hortos vero rarius ad. QC EM nrimuntur , vtpore ad borum ornatum uihil aut exiguum facientes nec id- yi circo magnopere? defiderati.. Sut tamen ex bis plerique voromari , quib:us ad | corozas neilendas rustica virgines vtuntur: vnulti ad medicamentorum ma- ] teriam faciunt: Prater bos vero fumt c bortenfes monnulli admifíi , quos - Vul s. corcolores & congeneres ad fe pertraxerunt. Pratermi[éi autem im boc libro aliquot [ylueffres , qui propter nomints cum V oli ,aut Rofis communionem C affinitatem aut primó acce[[erunt , aut ad aliam operis partem (imila de caufa aranflati funt. Ita fit vt ad vnam aliquam claffem fubinde referantur , qua aliodefcribi potutf- fant loco. .Quódéliter modo iterum monui[[e fatis fix. Dv Iride. CaAr i. Iridis altera icon. »hiul. on:5g321812- dtoilg-ns 3u; LO, dd , à vinolimyo mas Rr t s: fpccies, coloie fotisdiffctentes,comiplures effe Diofcorides manife: 1 [e$ (ie oftcfidit. Flores fiquidem;ait;varij;aut candid;;aut lurei;aut nigri dut purs. "i ( d vureijautcyanci. uám coloris diueríitatem;non in $no flore;vri Andreas La- 3 LA Cuna exiftimauit,fed in differentibus reperiri, ipfa obferuatione cóftat. Avzézhh 739 criam ceftiseft Antonius Mufa, quià fe confpcdosin Illyrico Iridisores, X i roíque r* C 231 STIRPIYM MiISTORIA Irisbidora Lufitanica. B lris minor. . | rofque candidos , alios pallidos nonnullos luteos, quoídani purpureos, in Examine (c fimpli- Wie wm fd s i. TA OUT E T Differunt veró lrides, nó modó floris colore;fed & ftirpismagnitudine: quadam etenim maiores ac proceriores: alix humiliores ac minores funt Indes. |. UBL Folia maioribusoblonga,enfis aut gladi fimilitudine : caules rotundi, teretes, glabri,lz- ues , cubitales, velaltiores ;inquorum fummo flores zmeaowAo; ; fiue alterno ordinc pofiti, terni,quaternive;odorati: conftant flores fenis potiffimim foliolisquorum tria dcorfum ic- pandaarcus modo refleduntur,alia tria furfum & contra fe mutuó curuantur, Colorcandi- dz per totum quidem florem candidus eft ;lutez, luteus ; cxrulcz fiue nigra in faturatace- rulea purpura nitet, j2«2»fov fiue Viola nigrz colorem referens ; purpureae veró in garuleo purpurcus,fed eius tamen qux Belgio vulgariseftjnon in omnibus foliolis , neque. ab oitint parte fimilis; fur(um etenim reflexa,pallidiora funt & colore dilutiore,prefertim 3 /nitis,cuius hacc pallidiffima & ad aqua aureos colorem accedunt; deorfum cutuata inferiore parte p lent; fuperiore veró pulcherrimum purpurez fiue nigra Viole dilutum colorem proxime cx- . primunt; intermixtisinterim lincis candidis quazab ipfo folij exortu ac veluti bafe , tum & ab ipfa laua fimbria exorientia,gratam colorismixturam & varieratem efficit. Oriturfim- briaab ipfa inferiorum foliotum in fingulis floribus parte,qua calyci inhzrent , & indefur- fum ad medium producitur multis tenuibus,breuibus,]utcolis,rariffi 1é candidis; vcluti p- lisconeréta;humani feré fupercilij,aut Erucx hirfutz fimilitudine. Pi xter fex aucem hac, qua iéfolia funt & tria alia oblonga;angufta foliola,extrema fune parce bifida, qua timbriam illam quodammodo contegunt: fub his fingula ftaminá: Radices [ridi ubia- centlongz folidz nodofz ac veluti geniculatzdigitali aut ampliori craffitudine fubinde in plutespropagines i ex lateribus adnafcentes diftribütz,& fumma terra lizrérités;irtu candida: quibusadhuc recentibus & nondum reficcatis;nonnihil ineft-feruentiorr qui tamen non ftatim; fed paul 555 quàm maníz funt;deprehenditur:tünc-esétit & linguz radicem impetens,;ignez qualitatis veftigium;ac mupaiTeesv'7],quod non! ac. tur, ipfis imprimit : ficca verà gratiore funt odore, & qualitate guítabili minus: ye ve : in PEMPTADIS SECVND.JE LIB. ÍiII 207 RS Minorcs Irides, foliis,floribus & radicibus aliis fimiles ;fed folia tantum dodrantalia, la- tioratamen, quàm Chamziridis , aut Itidis minoris tenuifoliz : flos eiufdem cum aliárum forimz:; fed minor pauló;colore , vel e luteo lan guefcente, vel cxruleo eoáue nunc fatura- toj; aliasdiluto. Poft fiores filiqua fuccedunt craffz, triangulares ,in quibus femen fübluteum , rotundo oblóngius,Ochro minus; quod rcficcatum ru gascontrahens nigrefcit. Nátcitur Iris in Illyrico , Macedonia , Africa , & in complurimis Europz prouinciis. In: Belgio;purpurcaxquzdam familiariffima cft,& non modó in hortis, fed & quibufdam palu- ftribuslocis fpontcexit;prafertim cuius lores dilutiorem purpuram,& aque cyaneumcolo-- rem referunt: Candida,hortenfis rantüm eft veluti & cxrulea. Sunt & minores Irides Belgio horcenfes. Lutcam apud Hifpanosetiam in paluftribus rc-: peri accepimus. Opuma Iris apud Illyricos prouenit, & melior quàm in Macedonia , non tamen párte maritima, fcd mediterranea,magisQue ad Septentrionem fita; vc Theophraftusait. Plinius Plin Ines Illyricam rcliquis quoque przfert,& quidem non in maritimis, (cd in paluftribus (exeriplaz Pim. ria, fere fylueftribus, minus re&é habent ) Drylonis,& Naronz natam: quam etiam Nican-- der in Theriacis commendat;fic fcribens: 121r Ie» 0 stvéüpese NpuAcov 2) Nofegvoc 0^. - Id eft, nui Iridem quam alutt Drylom Q- Naroni ripa. ituri Suntautem hi fluuij Ptolomaeo in Dalmatia prouincia Illyrico vicina. Nicandri veró fchio-* liaftes, Drylonem fluuium effe ait Iilyriorum & Narorum, qui Illyricos & Liburnos Ícgre- gat; vbi Cadmus & Harmonia habitaruntjin ferpentes transtormati. Diofcorides inter Illyricas & Macedonicas praftantiffimam Iridem effe ait, quz radice eft denfa,minuta,frangi contumacc,fubruffo colore,multum odorata, guftu feruido, odore integro,non (icum redolens,& ftcrnutamerita,dum tunditur, mouens. Proxima bonitate, Plinio au&tore, Macedonica eft, qux apud Galenum lib.7. x? ^ fin in acopo quodam Afclepiadis recipitur ;cüm tamen in aliis compofitionibus Illyrica feré ad- miíceatur. oti Tertioloco Africana cft, quam Galenus lib.primo De antidotis, mult inferiorem Illy- ricateftatur. Nam fi, inquit, conferas cami quz ex magna Libya Romam copiofiffima ad- fertur,tantum ab Illyrica abeft,quantum mortuum corpusiviuo. ; Qu uc in frigidioribus reperiuntur rcgionibus,deteriores ac viribus infirmioresfunt. T heo- phraftus hasomnino abfque odore efle exiftimauit. In Thracia, inquit;caterisQuc frigidio- ribuslocisac minuscoctura idoneis,odorc Iris penitus caret : quod tamen non abfoluté ve- rum cft. Nam & Bclgica Iris reficcata , non omnino abíque odore eft licet tamen odore, quàm Italica inferior; quz hac atate in Germania & alibi » rcliquis prafertur , & Florenti- nà cognominatur. *0 j Iidis flores menfe Maio prodeunt : folia feré fem per virent : radices diuturnz , vix vlla hyemisiniuria offenduntur;nifi fortaffis externarum, quarum nimio hyemis rigore, fubinde radices in Belgio intermoriuntur. IB Eft camen & inter Irides, & quidem maiores, quadam ex Lufitania Belgis aduena, non modó Vere,fed & Autumno florem producens,quam idcirco re&té bifloram Clufius appel- lat, ac in Obferuationibus fuis Hifpanicislaté defcribit. Iris Gracis jejcappellatur:Athenzus & Theophraftus 27; legunt,quafi confecratrix;quo nomine ctiam Latinis dicitur: nonnullisradix Marica,vel potiusradix Naronica ,à Narone uuio, circa quem optima & copiofiffima,vt diximus,nafcitur. Item eria, cxlefüs, ab arcu Cxleíti;& ab eadem occafione Suuugebc,admirabilis;9uuavrias enim arcum cxleftem Po&- tz aliquando vocant, Nominatur & SuAcriSn aut SuArÍdy, wa uiosoy purgans;ózsprefrcc. Phi- linus Iridis lores jvzovz, id cft, Lupos vocari tradit,quód deorfum arcus modo curuata, la- biorum Lupi fpeciem quandam reddant. Germanis Gilgen/ Cibmertel Noftris 3Liftb ouer et: Gallis FLbe:Italis Giglio & I. ride,Iris nominatur. lridis fpecies flore paldido olim in officinis gignédi cafu Grzco ley nuncupabatur: Ger- 1. mani "Dtofmurg/meif COiolipuré: Noftri, wit 3Lifel:Galli, FLozbe Ulazche appellant. Hanc mul- tireliquisprzferunt,& odoratiorem ciusradicem affirmant. Alia Iridis fpecies, Iridis nomenclaturam retinet: plerifque tamen L ilialis, & in Apuli 2. - Spatula, vt Francifcana: familiz fratres Angelus Palea & Barptolomzus ab Vrbe veterum ^. Ícribunt: Itali,G£elio azurro,& Giglio celeffe Hifpani, L2lio Cardeno: Germani,bfauto: aqu blaut Cebwertelbimmet Cbibertel: Brabanti, blautu 3Lifef) ouer z7te. Huius fpeciem, quzfo- Ic cft dilutiorc , ique fylueftrem Iridem nominant ;ad differentiam candida cum al. Xx terius 246 STIRPIVM HISTORIA | terius hortenfis. Sunt tamen & aliz apud veteresfylucftres Irides, Xyris videlicet, & Ephe. ineron non lethale. i ... Aloifius Anguillara Indem à Palladio Hyacinthum vocati exiftimat: alius Hyacintho Iridisac Gladioli nomen tributum dixerit. Verba Palladij funt,lib.1.De apum caftris, titulo. 37- Herbas.nutriat, Origanum, Thymum , Serpyllum, Satureiam, Mcliffophyllum, Vil agreftes, Afphodillum, Citraginem, Amaracum, Hyacinthum, qui Iris vel Gladiolus dici. tur, fimilitudine foliorum,&c. ENS .Porró Itidisradices recentes,& adhuc fucco plenz, impensé calidz funt , & ad quartüm feré caliditatis gradum peruenientes.Succus earum non modó bilem,fed potiffimüm aquo. fos hurnores potenter educit, & hydropicosinfigniter purgat, cum la&tis fero;autalio liquo- requi caliditatem eius nonnihil contemperet, epotus. Aridz in fecundo funt ordine intenfo calefacientium & reficcantium : ctaffos & lentos humores;qui xgréac difficulter educuntur,;attenuant: refpirationis difficultati , cuffi veteri, -.& omnibus thoracis vitiis,quz binc oriuntur,multüm in eclegmate profunt. Auxiliantur «etiam lienofis,conuulfis,à ferpentibus demorfis;perfri&tionibus, rigoribus, &z his quibusge. nitura profluit,cum aceto;inquit Diofcorides,pota: cum vino menfes ducunt. Decoüüad infeffus muliebres vtile eft,emollit erenim & locosaperit: ad coxendicum veró dolores , in fufum: fitulasac finus carne implet:Inftar collyrz fiuc peíffi cum melle fübdite fcetusextra- hunt: ftrumas & veteres duritias molliüt,co&tz & impofita: atidz vlcera replent; cum melle repurgant, & nudata offa carne operiunt.Profuntcapitis doloribus cum aceto & rofacco im. pofita: lentes & ephelidas abftergunt,cum Veratroalbo & duplo melle fuperpotite. Admif- centur peffis & malagmatis : in vniuerfum multi vfus. Á De Iride minort, fiue tenuifolia. Car. ir fit Iiis minor, Gee vetiifadus. ph ZTER Irides fuperiore capite defcriptas, reperiuntur & alie quzdam [rides , de qui- bus desicers agendum. harum vna titor, & tenuifolia non temere appellatur : altera Cha- meris. Eftautem tenuifolia Irisaliis fimilis, fed mi- nor ac tenuior. folia habet breuiora , anguftio- ra;nigrioraQue;aut cz'fij quafi coloris, quacon- fricata, grauiufcülurn redduntodorem, Spatu- lx ficidie propemodum perfimiletm, fed tamé minus graueolentem : caules fimiliter bteuio- res;fxpe vix cubitales:in quo flores bini; tetmi- ve , alterni , colore caruleo faturato , fubinde Violaceo purpureo,forma aliarum Iridum pro- pemodá fimiles,nifi quód ipfius foliola firigula anguftiora fint, & fuperiora contra fe mutuo nó adeó recuruentur,fed feré ere&a confiftant:in- feriora veró ac deorfum reflexa fimbriam non habeant,fed folam lineam luteam , qua táten parte calyci proxima;nonnihil hirfuta eft. rádi- cesquoque obliquz,nodofz, & fibi inuicé im- plicitz,&quandoque quàm aliarum denfiotes longas,multasá; fibras inferius demittentes,fo- ris ruf, intus fubcandidz aut füblutez guftt feruido , vti aliarum. 11] GCOEPSELE Reperiturin Germaniz apricis planisáy pr- tis/frutetofis ac humentibus campis,cefte Vale- rio Cordo,&non procul,vt Gefnerusait, Tigu- ro. Apud Belgas non nifiin hortis prouenit: Floret eodem quo alizferé tempore. — —-— DEM : Iridem minoré & tenuifoliam , vc diximus, appellant. Videtur nonnullisPlinij Rhizótomos , quód radice videlicet fit fübruffa, breui, que.Sed Rhizotómos Illyricz eft fpecies, & quidem przftantior , Plinio au&ore ; hzc veró contra;aliisodore & potentia inferior,nec in lllyride,fed in Germania reperitur.Proin-- de non Yllyrica aut Rbizotomos,fed fui generis Germanica & tenuifolia quxdam 1 s ; e , pa a 2 YA m mem T: amm——NÉe——— Ta » S ic re ' SG, m ó 7 "4 AC LULL ILL] MEL ULL PEMPTADIS SECVND£ LIB, 111. ; 147 Spatula: foetida: fpecies haberi poffet, i femen quod in filiquis gignitur,nó vti aliarü Iridum lanum fed veluti Spatula: factidz rotundum effer, Plinij auté de Rhizotomo hzc funt ver: ba: Illyrica duorü generi eft: Raphanitis à ümilitudine;& que melior Rhizotomos fubruffa. Czterüm potentia huiusradix vehementer calida feruensQ. cft ; facultate & viribus aliis Irndibus non inferior: ad eadem;ad quz illz;ca propter,przífertim recens, vtilis, CRETOR De Cbameiride. CarYT 111 en aea. V^ Chamairis. (CH AM AE IRIS inter Irides minima eft, fo- 9E con^ lia habet Gladiolo minora, anguftiora, pin- guiora : caulem palmi alritudine , foliis breuio: . rem : inquo flores non alterno ordine ac fitu, vt ) in aliis, fed € fummo cauliculi fimul, finguli fuis infidentes ediculis;erumpunt;odorati,& matu- | ri pruni odore & aliquatenus colore , tenuifoliaé | Indis floribusminores,forma alioqui fimiles:fo- IR |) liola fiquidem & huius floris anguftiora funt, & | NAM deorfam reflexa , fimbriam illam humani fu per- cilij non habent. radicesparuz & obliquz funt; forisruffzintuscandidz, durz,guftuá feruétes. / "c :, Peregrina hzc Irisnon modó Belgio aut Ger- j ' maniz,fed & Italiz, vt fertur , eft: & non nifi in / MUT hortis reperitur. | | REV MI Floret Maio menfe: folia hyeme pereunt: Ve- re crumpunt noua. Y Iridem effe Illyricam Hermolaus exiftimauit Batbarus, cüm eam olim in horto Felicis Sophia Patauij confpiceret ; fed ab Illyrica & legitima Jie Iride eam differre , Antonius Mu(à in examine ) fimplicium, fatis oftendit. Nos Chamziridem »» nuncupauimus,antiqua deftitutam appellatione; ix MT . nififorté Iris fit Aftragalites dicta , cui aliquatc- Spatula fcrtida. nus fimiliseft, Nam vcluti Aftragali fiuc tali,par- uz, nodofz, durzQue huius Iridis radiculz funr. ( Aftragalitidis Iridis meminit Soranus apud Ga- GE lenum a2! zézwc lib.7. & Aétiusfermone 13. Cap. 3.in emplaftro venatorum. | Facultate autem & viribus, hxc juodee Iris acris & impense calida eftjaliisá; Itidibus fimilis. De$patulafetida, — Cap. 111r. S: ATVLA foctida,caule, foliisi; Iridi (imilis; "folia tamen nigriora , grauem faedumq; odo- rem fpirant, praíertim fi confricentur atque di- || gitisatterantur: flores : oes fimiles,fed mino- res, purpurei, fed fordidi & obfoleti coloris : vel, - vt Valerius Cordus, faturata purpura atridentes; qui filiquarum rudimentis triangularibus , quafi ab ipfis exoriétesiinfident; qux tandem,dcefluen. tibus floribus , maiores fa&a: dehifcentes in tres finduntur partes. fcmen in his rotundum Ochri fiue Eruiliz magnitudine,rubens,f; plédens,quod reficcatum contrahitur & nigrefcit. Radices no- ucllis plantis rotundz , & vcluti bulbi aut Cepx alicuiuscaput,ex qua craífiores fibre dependent: veteribus veró & multorum annorá plantis,mul- tz longz;geniculata (ibi inuicem implicitz,ma- gnum veluti cefpitem conftituenites guftu ferui- dz,vt & ipfum eft femen. WEZ. di X a4 AA 248 STrRPLVMORISTORIAE S — 5 In Hetruria & aliis fcaliz locis fponte exit; apud Belgas vix alis locis quàm in hortis reperitur. . . Florem edit Iulio & Augufto : Ííemen Autumno maturatur. ; Paffim Spatulam faetidam appellant : plerique etiam Iridem fylueftrem : Germani, QBonbtleififrant/ à potentia qua cimices enecat: Galli, Glayeul puant: Belgz, TDantlpferyy ftinieie Itfcl. Me : : £uej; autem Grzcé & Latine dicitur: à nonnullis Xeris,Galenotefle. Item oj; dYyefa fiue fylucftris Iris, & xaxóc fiue zoxvóc: Hifpanis Lirjo [padanal n iu ; Tenuium partium,inquit Galenus;attra&torizdigerendi, ac nimirum etiam deficcandi, eft facultatiscum radix,tum multó etiam amplius fru&us; qui quidem & vrinam Ciet;[& lic- ncs induratos fanare poteft. Ec Diofcorides ait Xyridis radicem contra capitis vulnera & fracturas facere,aculeos educe, re,& telum omne citra dolorem extrahere, admixta floris ris tertia parte , & Centaurij ra. dicisquinta,& melle: fanare & oedemataac inflammationescum aceto impofitam: bibiad conuulfía, rupta,coxendicum dolorcs,ftillicidia vrinz , & diarrhacas cum paffo tritam: fru. &um vrinam potenter mouere trioboli pondere ex vino bibitum: Lienem veró minuere cum aceto potum. | : Xyridis radix, Plinio au&ore,ftrumas vel panos vel inguina difcutit, Przcipitur, addit, vt finiftra manu lectajad hos vfus feruetur, colligentesQue dicant, cuius hominis, vitiijue cau. fa, cximant. Q ux & inter vana nuiggcranda funt. De P[eudoiride , fiue (yluestri Iride lutea, Q.A?. V. Pfeudoiis. —. P5 EVvDOIXRIS foliquoque Iridisgeritfed FY longiora & anguftiora , dorfo aliquantulum vtrinque extante:caules glabros, Íridis haud dif- fimiles fubinde bicubirales ; atq; in iis lorescó. plures, vti aliarum Iridum;niíi quód horum fu- periora foliola omnino paruula fint, & eoráquz in veris Iridibus vifuntur,quxdam veluti táum rudimenta,ac prima lineamenta: filiqua fücce- duntcraffx,oblongz & triangulares , in quibus femina multa fimul comprefla , ordinc digefta, plana,cartilaginca,lentibus maiora:radicesobli- quz;longe;geniculate, cirrofe, in propagines di- uifz , colore pallidé rubentes , guftu ad entes. Paluftribus locis,humidis & riguis cra&tibus, Italix, Germaniz,Galliz, Belgiod; familiaris. Floret Maio & Iunio. Vulgo , Germani $ef Cfwvertel & Sdy- tottté: Noftri,gee 3Lift) : Galla G/ayesd ou Flamht baffarde.Officing perperam olim Acoronappcl- lauére: & maiore cum errore radicibus eius pro legitimo Acoro víx funt. Nam non forma mo- dó,quz fortaffe in aliquo conuenire poteft, fe viribus potiffimüm, ab Acoro plurimá diffidet. Plerique hac occafione Píeudo- Acoron nomi- nant: nos Iridem luteam fylueftrem, aut potius Pícudo-Iridem nuncupate maluimus , vtpote Iridiquàm Acoro fimiliorem. : Facultatem habet radix huius adftringétem, : ; frigida & ficca fecundo exceffu ; dyfentericas € alias ventris lluxiones cohibet: menfes fiftit, & fanguinem vndequaque manantem fuppri- mit,in potu,aut aliter fumpta.Sunt ctiam qui folüm geftantem eam,ab omni fanguinisfluo- rc tutum affirment. ; m c De Iride tulerofa, CAP. vi. AP Indespertinet & quam tuberofam cognominati contingit : folia huic funt oblonga & anguíla, feré Chamairidis referentia:tenuis cauliculus : Hos in cacumine Esc ' ; rma PEMPTADIS SECVND.E LÍB. rrr. 249 Iris tubetofa. " odorati loco habucruht: pro Acor forma Iridis, verumtamen & minor & angu. ftiorum foliolotá; qui obfcuré viret, ac quo Íri- dis floribusfimbria loco,nigricat: capitulum fa- tis magnum perfedto femine dependet, in tres rimas fatifcens : femen rotundum, Ochro mi- nusnitio inalbicat. non vnius formz radix; an- te florem duo aut tres veluti bulbuli cohzrent; hoc veró enato in plures finguli extuberát pro- pagines;quarum nonnulla digitum referunt. Percgrina ftirpseft,qua ex Orientispartibus, & vicinis Conftantinopoli regionibus,& in Ita- lham,& in Belgium illata fertur. Iridis fylucftris genuseffe videtur: atque id- circo à forma radicum, [ris cubcro(a dici poteft. Matthiolus Hermoda&ylon effe : alias Lon- chitim priorem effe fufpicatur: Cum Hermo- dadylo, quo Officinz vtuntur, à Serapióne fic appellato, haudquaquam refpondet. Si autem idcirco Hermoda&ylus, quód radix digidi fi- guram quaitdoque referat , alium effe à Sera- pionis Hermoda&ylo oportet. Nam Colchi- cum Diofcoridis Serapioni eft Hermoda&tylus: ab hac Iride autem differens eft Colchicum, Lonchitim veró hanc effe priorem , non ita quoque conftat: Si etenim ex eo Lonchitisno- men habet , quód femen triquetrum lancex cufpidi fimile fit; hzc Lonchitis effe nequit; cüm femen non fittriangulare. De facultatibus autem huius Iridis nihil fcri- bendum occurrit. . i2 s De Acoró,ex Dio[coride, T beophrasto, Gals. Cur. vir AC OR 0 cognatio & fimilitudo cum Itide eft. folia ei funt Iridis longiora & angu- ftiora, virentia: radices haud diffimiles, fed tc- nuiores , obliqué fecundum terrz fuperficiem proferpentes, geniculis veluti interíeptz , foris interiusq; albicantes , guítu cum quadam ama- ritudine acres, odoris haud iniucundi; prfer- tim reficcatz. v MR SN e Stn Prouenit Acoron in Colchide , Galatia , & Creta infula. Optimz,inquit Plinius, Acori. ra- dices Ponticz: dein Galaucae:mox Creticz:fed primz ín Colchide iuxta Phafim amnem , & ^ 'vbicunque in aquofis. Des icm Inuentu rarum Apulcius fcribit, & non ni ^" cm flofculum produxerit agnofci poffe. T heo- J pliraftus Acoron inter eas ftirpes refert, qux ^ eumfeminibüsfloresedunt. ^" ^ K'woeoc sta) A'voeoy Grzcis: Latinis Ácorum 3 dicitur : nonnullis,tefte Apulei0,A9eodicíaz, 8z Venerea,item radix Nautica, Singentiana, Vn- guentaria. Officinz Europa: magno cum etroré Calamum Aromaticum appellaruünt,& Calami o Pfeudoiri- - dis radices petperam (üubftituentes, vt fuprà - oftendimus. Mzy: pel Eft vcró & Acoros quibufdam Oxym sies 2foó STIRPIVM HISTORIE radix : Ideoáue hanc quidam deg» dyeyov vocare malunt, vtPliniusait. — Acori autem radix, autore Galeno, in calfáciendo & reficcando tertij eft ordinis, Deco: &um cius, Diofcorides inquit,vrinas mouet: auxiliatur ad lateris, thoracis, & hepatis dolo. Ics : item ad cormina;tupta, & conuulfa: Lienem abfumit : prodeft ftillicidio viinz affedtis & àferpente deniorfis : faccus radicis, que oculorum claritati officiunt , exterit. Mifcetur ctiam Antidotis vcliter hzc radix. Noftra etate & eclegmatis non abfque fru&u additur, quando craffi;crudi,frigidiq; humores pulmonem & pectus occupant. Przítat veró;audtore Diofcoride, Acorum denfum,candidum;non cariofum, plenum, o. doratum. Plinius Creticas candidiores Ponticis ait :-Sunt tamen, vt ipfe inquit, Creticz Ponticis minus probat. am Pd - Avo apod e ES à QNO. HA (^V De Cyano flore. CAR virt. y o^ Cyanus flos. Cyanus maior. £ T 1 vM Y ) [n S (SN j f^, Nd Pea NY PASS: NAT o") Mf Jy WR - ME Y e ccs «di yg UP V D : JUN Za M d S Pr /B 1 1 ^ oH orf : - ' i D (-3 EB: ) (i ^0 floricaulesangulofi: folia ver oblonga fünt;acutninata, ptofundis iacifüfisv- I trimque diuifa,Erucc feré fimilia,in virore albicantia: capitula in fummis cauliculorum e faftigiis turbinata,& in anguftius fe contrabentia,ex multispatuis veluti Íquamis fibi itiuice impofitis , coni alicuius exigui modo compofita ; quibus flores erumpunt ex multis: fimbriis,ac ftaminibus mediis,pulchra feriein ordinem digeftis, colore carulei : fermen pat- uum,formaoblongumilzue;fplendidum,füpetiore parte batbatulum,Centaurij maiorisfc- 5 mini finiile,fed minus & candidius,quod in ipfis capitulis iue calvcibus,inter eas,que iit ip- ; Hsgignuntur mollibus pilis,teperitur: radices tenucs, fibris quibufdam taplri. * 7^ ds afcitur in agris frumentáriis,vnà cum T ritico;Secali,Hordco,& aliis frugibus:feritur& in hortis qui culturz mangonio colorem Ízpé permutat,mod9albicantis,modó purpurei& cius, aliàs dilute rübentis ,aliás ad puníceur inclinantis. — Maio vpà cum ftugibus Horereincipit, deinde Iunio & Iulio floret. OR Cyanoflori;ab ipfo czruleo colote,nomen veteres dedere. Recentiorum plerique verfia- ulam Germanotum appellationem fecuti;Florem frumentorum nuncupant. Germani &te- num fo:nblümer & blau fombtümen: & Belga fimiliter &ogeiblormen appellant. Galli £4 weole, Aubifoin, aut Ulnet , dicunt, Ab Italisfor Campefe, & Battifecula ds Baptifecula m ; iminatur: ^ CE Cra er AS "2 ^ L4: | 4 Pros L » 2V11 : U : ^ PEMPTADIS SECVNDA. LiB, 11f. 2jt G^ Cyanhides flos. minatur: quafi Blaptifecula, quód meténtibus jeg ds & Íccantibus officidt , retuía in eius occuríu falce. Prater veró & hünc,& alius cft Cyanus ma. 2 ior,foliisoblongis,pollice latioribus;mollibus, lanuginofis,albicantibus,Verbafci tamen foliis & minoribus & nigrioribus:cauliculis dodran- talibus: capitulis etiam fquamofis vti alterius: oribus quoq. fimilibus & ceruleis, fed ad pur- puram nonnihil vergenübus;ac maioribus: ra- dicibus;quz craffis hzreant fibris , & durabilis naturz fingulisannis regerminent. In fyluis & montofis, I'rago tcfte, reperitur: noftri in hortis ferunt. Zftate floret. Germani tealb fombtümen ap- pellant. - : Cyanus maiorappofité dici poteft. T hryallis Verbafci fpecies nonnullis effe videtur , fed Thryallis,vt fuperius fcripfimus,flore rubet. ER 4/509 SENS Ad Cyani floris genus pertinere & alius qui- n ze UN OW dam haud ingratus flos videtur,qui tametfi cc- 2; ruleus aut cyaneusnon fit , forma tamen Cya- . num aliquatenusrefert : vnde & zuaroeid iic ap- pellari poteft. folia autem huic funt oblonga, candicantiayin partes diffeéta ; cauliculi teneri in ramulos cóplures diuifi , foliis perquàm exi- guiscirca cos; & in fummo florcs finguli Cvani forma, fed ambientibus foliolisin purpura ru- bentibus;ftaminibus veró mediis cx lutco,can- a dido,purpurco permixtis coloratis. capitulum floris (imile Cyani, fed afpcrius, exeuntibus à fingulis fquamus exiguis fpinulis. radix fübeft craffa aliquantulum. it i ud ; '' Porrófacultates horum florum,nondum fatis comperta funt ; cüm nullum in medicina 2 vfum habeant.Videtur tamen Cyanus prior; fiue frumentorum flos , refrigerantis nonnihil effe potentiz;;atque hinc oculorum inflammatonibus poffe prodeffejquod à plerifque ei af- fcribitur. arb -— Deflore Regie. C A oder ; d RE c10 floricaulesexeuntcubitoaltiores,rotundi, in ramulos complures diuifi ; circa quos folia tenuia,multiplici fe&ione diutfa, Abrotoni foliis maiora, c virore nigricátia: & ad fuperiores corüdem partes,florcs pulchri;ordine & fpicatim digefti quibus àtergo par- uum vcluti corniculum, anguftum & acurainatum veterum calcaris fimilitudinem referés: colore aut candidi; aut purpurci,aut cxrulci: filique inde oblonge,rotunde,fubnigrz;in qui: bus femen angulofüm & nigrum. * : : In hortis & colitur & fingulisannisferiturqui maioreft. — — ag: PN Exitetiam inagris frumentariis,lxtiori folo,fylucftris: qui foliis, floribus,filiquis,femine, 5.- Es - fatiuo (imilis,humilior tamen; in fingulis etiam ramulis florcs pauciores, &.colore tantüm 'É caruleos. E od pem - Floret vterque xftiuis menfibus; & diutiffimé hortenfis. 2 iq Appellatur à Germanis utter pom: à noftris tiíbber fpoo?en/ hoc eft;Equitiscalcar, & Ira- licé Sperone de caualiere:à Gallis Pzed d'alouettejid eft,Pes Alauda: Anglice 3Larhes clato:Lati- né Flos.equcftris;& Flos regius:à nonnullis Confolida Regalis,qui hanc ftirpem inter Con: folidasappcllatas referunt. Valerius Cordus Calcatrippam nominat: fed Ioannes Ruellius e Calcatrepam fiuc Chaucetrepam , in fpinofarum füirpiu m numero cenfet. Videtur etiam e effe Delphinium,cuius apud Diofcoridem lib.5.defcriptio occurrit, cum quo conuenire po E EM: teft, (i 7» Ji^ oimoeid c non ad folia, fed ad flores contrahatur. Q uo modo in vetuftis quibu: : , dam exemplaribus legi, memini me olim audite ex Gerardo à Veltwijck Caroli V. Imp: - N — apud Turcorum Imp. Oratotis qui fibi Conftantinopoli vifum exemplar referebat; quod; - Delphinio;non folia, fed flores Delphinorum fpecie cffc, haberet. Q ux ledtio fi vera Hoz: s pon M 5 , rem Regium, Delphinium effe fatis euidenter commonftrat. Nam flores quidem & bt STIRPIVM HISTORIA AM flosRegius. — . Hos Regius fylueftris; (. - wm : & / t — Coe 2 D WC A qu 5 $. VA AXXECITCTUCETINCTRPETPCCUNIC CR 4 ^ SUR ee TRILITWISUnDA UIT Iw, — URS A zz S p 3 » AQ V ES Et » QNS. NS " u Nee S " Z P ccs mum prius quàrà completi (unt, fpeciem quandam ac fimilitudinem eorum Delphinorum exhibent,quos recurua, repandaáuc figura, veteres picturz, & nobilium aliquot familiarum auitainfiguia,exprimunt; qua cuam imagine czleftis Delphin reprzfentatur. Neque refert uód fpurium aut adulteriná de Delphinio caput exiftimetur: tametfi enim alteriuscuiuf- am & non Diofcoridis fit;cft alicuius tamen veterum,ex quo Diofcoridis librisacceffit. Depbni, — Defcribiturautem Delphinium his verbis: AeAQériov xAdivaz d»íon diaz iUd uc bi egi) uei oras Pao uic piae, eA sic QuAN d opa monton, A«TTa numm, dé uroeid y cy ag) dvóuas ay drSoc dé uio Adbwolo tr pqueov amiputz: 6p NoCoiz by ee iugesic. Deinde inferius & altetum Del- phinium. Aeofuv freeor «zy osi iuttpis Td eed iuri. Gis di QUANGIC 39) Toit 2uovíoi 1orYoTee p | ?. Quorum verborum hic eft fenfus : Delphinium furculos emittit duorum d tum,;aut maioresab vnà radice : circa quos folia fiffa, renuia;oblonga,Delphini fpecie: vnde & nomen accepit: flos fimilis Leucoio purpureus: femen in filiquis Milio proximum. . Phiniumalterum,ctiam ipfum fimile fupcriori, ed foliis & ramis gracilius multó. Harum duarum defcriptionum prior,voce d&Apiroeid 5 ad florem relata,mutanda;& hunc Xs in modum legenda veniet. Delphinium furculos ab vna radice emittit duorum dodran- tum,aut maiores: circa quos folia fi ffa,tenuia;oblonga: flos fimilis Leucoio,purputeus,De*- phini fpecie; vnde & nomen accepit: femen in filiquis Milio proximum. ; ; Atque hoc modo defcriptione fe habente erit fatiuus flos Regius fimilis primo Delphi- nio: fylucftris veró fecundo. Sunt veró Delphinio & nomenclaturz quadam aliz, fed qua- rum plurimz pro nothis habentur,vc dfazuoi6, da yoTeG, QoaiAvaic x uaeoc Ud IY Dec vg pol e - &xdd eov meloutd eov x edvioy: & apud Latinos,Bucinus fiue Bucinum,& Bucinus minor. Sed vtad llorcm Regium reuertamur,non defunt qui & ipfüm Cuminum fylucftrealte- rum Diofcoridiseffe velint;quz Matthioli eft fententia, & veritati multüm coníona. Cur ES cius fiquidem defcriptione (imilitudinis tantum,quátum quz plurimum,habet. Eft etenim xS foliis enuibus,fatiuo Cumino fatis (imilibus, & à fingulis floribus cornicula in fublime er Caminun. git: femen deinde Melanthij profert : quale fylueftre Cuminum alterum effe Diofcorides . . fh"ír tradiditipfum hisvetbisdelineans. $e1 stg) Ereoev voc d eov xunírov (utepic vd) iipspo EE ede d' avoue dli seeinas write, 5p cic i av spuug. Gupior Me2gÜioy: Vd. clt , Eft & alterum S 5 ylu- . id PEMPTADIS SECVNDAE, LIB TIL — i353 fylueftrisCamini, (atiuo fimile, cx fingulis oribus cornicula füblimia proferens, in quibus Ííemen Melanthio fimile. ' itia Etcífc poreft,vc idem fie Cuminum fylueftre alteru m,& pariter Delphinium; prafertim Delphini) defcriptione accefforia, & ex aliquo alio auctore in Diofcoridis exemplar traníla- ta.Crebró fiquidem exdem flirpes, aliis nominibus ,à diuerfis Ícriptoribusappeliantur. Catcerüm fylueftris alterius. Cumini femen potum ,ad ferpentium,morfüsremedium cft optimum: auxiliazur & iis,qui vrins ftillicidio laborant;calculofis,& his, qui fanguinis gru- mosmingunt: fed his Apij fcmen ferucfadum poftca bibendü ett: au&or Diofcorides: Dcl- phini; veró femen potum in vino à fcorpione idtos,vt nullum aliud, auxiliatur. Aiunt fcor- pionesappofita herbarefolui,ighauosQue ac torpidos fieri ; femota veró , fefe recolligerc. Án f an De flore | A mbarnali. C Ab. "x. "i SS el Flos Ambaraalis. MPBARVALI ori perquàm tenues, fed duriufculi funt coliculi ,palmum aut femi- pedem longi, plurima parte procumbentes , aut bümum verfüs reclinati; qui foliolis conueftiun- tur exiguis, oblongis, acuminatis , particularium Lentium fimilibus, fed camen aliquanto angu- ftioribus: fiofculià medio furfum veríus ordinc digerunturexigui, colore vel Viola (aturato pur- purei,vel cerulej;vel candidi, odore cartes : val- uüle fuccedunt minores quàm Burfe pattorie,te- nuibus membranulis vtrimque valde minutulis ftipatz. radix dura , lignofa , tenuis , reftibilis eft, fingulis annis regerminans. In collibus herbofis , qu& nec aratro profcin- duntur,nec pedibusatteruntur, in pluribus Ger- maniz ac Belgij regionibus, leto ac mediocri fo- lo fponté gignitur. Maio menfe przcipué cum flore reperitur. .. Nomen accepitapud Germanos G.reubüiti- lin, id eft, Ambarualis los: Appellari fiquidem fic contüngit,quód feftis Ambarualium diebus prz- €ipue vigeant;ac ruftice vitgines ex his,plerifque locis,tunc coronas fibi ne&ant. Ambarualia auté fefta funt;que Romana Ecclefia diesappellatRo- .gationum : Germanis Gieutstaghen ; tunc enim aruaà facerdotibus & populo luftrantur. Hiero- nymus T'ragus Polygalon effe exiftimat: nec fui- mus quandoque ab hac fententia alieni:fed cüm apud Diofcoridem & Plinium breuiffima huius DE blend extet defcriptio , quid affirmandum ? przfertim cüm ad la&is abundantiam facere hanc non conftet. . Polygalon;Diofcorides ait, palmi altitudinem petit; foliis lentis,guítu adftricto;quod po- Poljgelid. tum lactis abundantiam facit. dune De Calendula,fiue Calthà..— Cav. Xv. A ( "ArzxNDvrafoliadiluté virent;oblongajaliquantulum lata,mollia, nonnihil lanugi- nofa: caulesfoliofi,ftriati,fungofa intus medulla , in plures alas diuifi : loresin fümmo pulchri;rotundi;multiplices,cum grauitate quadam aliquantulum odorati, diluti croci aurí- ve purioris colore;in quorum medio multa breuia,imul compreffaluteavel fübni gta ftami- na;femenà fingulis floribus numcrofi um,recutuum: radicesfibrofz. . : In hortis & cultis prouenit: circa Monfpelium etiam fuz fpontis, Gefriero tefte. Ab Apriliaut Maio menfe in hyemem víque floret: quaetiam clemente los eius emicat. Calendulam recentior ztasappellat; quód feré fingulis menfium Calendis florere cófpi- ciatur. Germani &inaelbtümen: Belga doutbloemen;ab auri zmulo otis colore. Galli Soucie & Soul(ie, In Hetrüria , inquit Matthiolus, Fjer razcio : Angli füatpgolb: Bohemi Sefpedt. Suntqui Solfequium vocitent; quia fub vefperam flos contrahatur:non eft tamen Heliotro- pium,multà etiam minus Scorpioides,vt plerique tenieré crediderint: fed veterum pus » 1y4 STIRPIVM HISTORIE , "Calliidilà. eft Caltha. Virgilius etenim & ColümelgCat. ; tham florem effe oftédunt, luteum aut flátium colore. Et Virgiliusquidém inGeorgicis Jclo, gafecunda, fic (cribens: ^c fugat cMollialuteolapingit Vacinia Caltha Columella veró in hortis libro decimo;his yer, bis: CZdida Leucoia e? flauétia lumiga Calthe, Plinius autem lib.2 1. cap. 6. Caltham etiam grauiter odoratam effe ait; qualisin totum Ca. lendula eft,que;vt diximus,cum grauitate qua. dam odorata,& auri colorc luteo fplendet, Caterüm facultate flos quidem Calendulg calidus eft,(ecundo propemodum ordine; piz- fertim reficcatus & aridus: creditur cor COITO- borare,venenisrefiftere: & adueríus peftilentes febres,quocunque modo fumptus, efficax effe, Fuchtiusex vinopotá menfes ciere,& fuffitum fecundaseducere,fcriptum reliquit, — ^ Herbz autem folia calidiora funt;acrimoniá enim quandam feruidam habent,fed qui pro-- pter humiditatem ei coniunctam non protinus Íe exerit,ratione cuiusin olere funipta aluum mouent & leniunt. Fuchfius fuccum dentium dolores fedare fcribit,fi os eo colluatur, Alij ad iden puluerem foliorum cum xylino dentibus. admouent.Suntctiam qui herbam acetaríis ad- mifeeant. |... M d Eft vero & alia prxter hanc Caltha,Alpinaà Gefhero cognominata; foliis Plantaginis, radi- ce acri & aromatica ; lore Calthz aureo. naíci- tur copiosé in fummis Alpium pratis. /.— t De flore Africano. | CAP. XI. N rE & Calchas numerandus etiàm videtut flos cognomento Africánus.Huius dua funt fpecies vna minor , humilis; ramulis cubitali- bus,per terram plurima parte ftratis: altera ma- ior, ptocera & erc&a, ad tres vel ampliuscubi- tos affurgens. Mee Folia vtrique funt fecuhdum caules ftriatos multa,oblonga, ex multis (ingularibus per am- bituscrenatisconiuncta, Tanaccti foliis prope- ZNON NS Y x modum fimilia; quz cribri modo, Soli auc lu- A NS Roni (ON mini oppofita , perforata cernuntur: es Wu SS 07/7 EE fummis ramorum furculis ex longis calycibus NN wr ampli,rotundi, ex o&o aut decem folioliscon- ANS A7 3 gefti,infetius luteis füperiore veró parre inful- uo rubentibus, & obfcuré rubens villofüm ho- lofericum zmulátibus;intér quz media exeunt RUN c S Sea - Z 77 AS ftamina lutéa:femen nigrum;forma oblongum PAP P rS Y & tenue : pro radicibusfibrz. Eft vtraque fpe- / U^ u JM cies,cum foliis, tam floribus grauiter odorata: 277 zu | Vtriufg; etiam flores, fed maioris frequentius, fubinde multiplicantur ;quorá foliola ab vtra- que parte vt plirimumluteà. ——— Es Apud Belgas , Germanos & alibi , in hortis colitur, &fingulisannis feritur-In A frica plerifgj locis fponte prouenit: vnde primum in has re- gionesinuedtus: quádo videlicet "— V. oma. PEMPTADIS SECVND.E LIB. III. 9. 5p Roma.Imp.apud Tunetum celebri potitus effet victoria : ex quo ilii & Africano aut Tune- tenfi cognomen.Minor Iunio,deinde & reliqua aítatis parte: maior Auguíto demum men- fc flores ediz. Brabanti FlandriQue vulgó &Sunis bloemei nuncüpant : Germani ^ynbranifth blutnan & Synbiati[-b neacnid e(t, orem auc caryophyllum Indicum ?vnde & Gallis 0eiZett 4 Inde. Cordus Tanacetum Peruuianum appellat: à fimilitudine videlicet Tanaceti & Peru Amc- ricz prouincia,ex qua primm in Europá illatus,jà Germanis creditus cft. Gefnerus Caltham nominat Aphricanam,& Punica lingua Pedua, ait;vocatür. Sunt qui velint Plinij Petilium Petilivs flos cil: Rorem. Sed Pcrilius flos eftaucumnalis, circa vepres nafcens , tantüm colore comnien- datus, qui eft Rofz fyluc(tris : folis paruis quinis; calyce parüo, verficolore , luteum femen includence. Mituni eft ineo Bore, infle&i cacumen, & non ni(i retorto folia naíci. Plinius lib. 21. cap.8. : i Andreas Lacuna,Othonnam herbam effe fu fpicatis fuit,cum cuius tàmen defcriptione, haud per omnia Hos ifte conuenit: nifi forcé Íqualidiot,& paucioribus foliis,Erucz fimiMori- bus,mariifeftiusQue perforatis in:Aphrica,quam in Europa nafcatur. In liac etenim amplus; multifolius, foliis Tanaceto, quàm Erucz íimilioribus, usque non veré perforatis, fcd qua talialumini oppofita tantummódo ia gignitur. L Ecnon taró quidem euenit, vt ex feruenti, calida ficcaQue regione ; & fterili; aut incul- to,& aptico folo,in liurhidius cülciusQue, vbique czlum clementius , tranflatz: ftirpes luxu- rent. Nam foli cxliQue mutatio, ad ftirpium mutationem plurimum habet morienti; & maximé accedente culturz mangonio. Q u& tamen án tantum potuerit, vt lorem hunc totum perié transformauerit,expendendumrelinguimus, — . Kftaütem Othonna;Troglodytica quzdam herba ;ineo Arabiz tractu naícensqui ad /E- orfenna; gyptum fpcdat: £85, Diofcoridesait ,«4 QvA2« tuoi neo Eupepli , TREAT pr, Q/G7Tép. CYTOXOTTÀ, "ataed,oA ry ópuN adir Soc d Qépei x eb) mA TU QUA ov. Q9 idbEar aysuci mc duvé mvec eidoc eiu: hoc eftfolia habet Erucz fimilia;foraniinofa, veluti à tineis erofa,fqualida,paucifolia:florem ferccrocinum,latifoliim: quarequidam Anemones fpeciem effe pucauerunt. Galenus lib.4.d fimpl.medic.facult. Lycoperfij cuiufdam herba meminit , cuius füccü D»eepe/a. Centurio quidam ex Batbaticacirca Egyptum regione comportauerat , odore adcó graui, adeoque inamceno,vt ne guftare quidem ipfe aufus fucrit Galenus ; fed lethalem effeconii- ceret, Vtebatur autem co Centurio ille ad vrgentes articulorüm dolores : atque ipfis eti laborantibus refrigzerandi facultate pollere vifus eft. Ett autem,Galenus ait,colore fubHauo: , odore tam graui,quàm Cicuta: nifi quód leuem quandam inflar aromatum odoris adferat gratiam. Nomen herbz ex qua fuccus hic exprimitur, Lycoperfium effe dicebat. Q uali auté praterea fit forma, Galenus non addidit: ideoá; etiam an Lycoperfium flos Aphricanus fit, definiri abfoluté non poteft. Videtur tamen il!t,fi non idem, fimillimus.folia etenim, & prae- Ícrtim flores grauiadmodum & ingrato pra-dita funt odote: qualitateQue venenofa,Cicutze proxima. Cutufmodi auteni cius expreffus & refiecatus füccus, nondum quidem obferuaffe nosconfitemur:verofimile tamen c cx Horibus haud alteriusquàm flaui aut fublutci colo. ris,& graucolentem futurum. i & . Venenofaautem & reri gerandi potentia,florem Aphricanum donatum effe,odor ingra- Uüs.caput aggrauans, Cicutz (imilis,qualis Lycoperfi fucco,oftendit : deinde & experimen- Usnonnullisconftat, Memini etenim in puero,qui flores miaridere inceperat , labia & os in- flata me videre; ficuti crebróà iis accidit , qui Cicutz fiftulisludentes aut modaulantes; intra labia cas aliquandiu continuctunt. Feli etiam florescum calycibus , recenti caíco permiftos olim dedimus; quz mox valde inflata,& paulà poft mortuafuit. Mures quoque quifemen arroferant; mortui feruntur reperti. Quz omniavenenofam & deleteriam huiusherbz fa- cultatem oftendunt : & nonaudiendos cflc cos;qui hanc Tanaccti vel Artemifiz fpeciem, autinnoxiam flirpem fore auturnant, P Ld Eu De Tragepogóne. Car. x1 ri. i à T ^GOPÓGO N folia habet oblig anguisac minata,Croci foliis latiota ac minora: - caulem rotundá, in plures diuifüm;in cacumine &alyces magnos;à quibus flores exeunt mngni,multiplices& multorum foliorum, Dentisleonis appéllatz herbz,floribus laPnitu- ihe ac forma fimiles,vel etiam ampliores;colore vcl lutei, ve] in purpureo punicantes, qui oriente Sole panduntu ripfaveró meridie recluduntur, & tandem pereuntes incanefcentes Pappos abeunt; quibus femen fübeft oblongum,fübnigrum,acuminatüm. radix candida& — longaeft. Totaau m herba vnà cum foliis,cauliculis,ac radice fuccum przber icum dl Vulncrataeacfüuit, — UND E oe n4 E Y zi Ies uie M Meitur Ag STIRPIVM HISTORIAE : Tragopogon; : Tragopogon cum pappo, Me Naícitur fua fponte in compluribus vttiufg; Germaniz incultis & humentibus,veluti'in - pratis; & przcipue lutei floris. [n hortis veró ptocerior, amplior, floribusá; maioribusac fpe- ciofioribusconfpicitur, prfertini purpurei floris, Huius flores potiffimiüm Iunio ac Iulio menfi- bus vigent. Tea5oarai^uv 8C wap Grxcis nuncupatur. item & Terezzro uv : Latinis Hirci barba, Coma: Ger- manis *5odbart: Belei s2Borpbaett/-1ofcnfjs bloemm: Gallis Bar£e de bonc: Ycalis, Matthiolo tefte,faffe- frica:Hifpan. Barba cabruna: Ang]is 25uchegbearbt. Herba autem, vt Diofcorides ait, efui apta eft: " noftra quoque setate radix hybernis menfibus à plerifque vnà cum acetariis infertur ac editur. eto : $ — -. De Scorzonera. Cage. xri ^ AP Tragopogonis genus referenda , quam i Hifpania Scurzonerara aut Scorzoneramvo- cat: foliis oblongis, fubcandidis,carnofis, acumi- natis ,latioribus & per ambitus fubinde parum finuatis: caule rotundo,pedali vel altiore:florelu- tco multiplici,omnino fimili,qui etiam in pappos . réfoluitur: femine oblongo,fubcandido,& mino- re: radice longa ; fingulari, candida , quz cortice obtegitur tenui & nigricante. Ede Nafcitur Seurgonera in Hifpanie plerifque rhontibus, locis humentibus obícuris & vligino- fis: reperitur & in Germania: Thuringia, ac hemia in fyluisac montibuslocisfimilibus. —. X Apud Hifpanos flos Maio menfe prodit:in Gctmania veró ferius, Iunio videlicet & Iulio: Hifpani : L Lo S. beo] Ho Ce 3$3 PEMPTADIS SECYNDUJE LIB. IIK. 177 Hifpani $corzoneram appellant, quod Latine Vipcerinam fiue Viperariàm aüt Serpenta- riam fonat; fic dictaquód contra venena viperarum ac ferpentá efficax habeatur. Nam Hi- fpani Viperam $curq? appellant. Apud Germanos & alias nationes nomen non inuenit. Ferunt autem hanc peftis contagia arcere, 8z omnibus venenis refiftere venenatorum , & przcipué viperarum morfibus mederi,epoto vel radicis, vel herbae fi ucco: prodeffe item car- diacis,& fyncope moleftaus;nec non comitiali mofbo obnoxiis & verüginofis : radicé com- manducatam hilaritatem facere , triftitiamQue omnem difcuterc : la&eum radicis fuccám oculis inditum , vifum exacuere. (uolet. Dyer e De Chamemelo vulgari. Car». XY. ; Chiinsitullai valvas: "C HaM.;EMREL1 flostamerfi coronarius nog x fit, propter frequentem tamen quem in medi- cina vfum habcet,inter flores locum vendicauit. Sunt autem Chamamclorum complura generá. Vnum legitimum , medicinz aptiffimum , vulgaris víus,quod ca decaufa vulgare Chamamelum nun- cupaur: alia deinde fylueftria, nullius aut exigui v fus:tertium hortenfe odoratum. De co aütem quod familiariffimum eft, primimagemus. ^ | Sunthuic cauliculi tenues ;n alas multas diuifi cubirales: folia tenuia, diffe&a,numerofà : flores in fummo, medio lutei , forinfecus veró candidi ; am- bientibus videlicet luteá ipfius floris, multis exiguis cádidis foliolis, quorum fingula angufta funt & tora ma oblonga : radices tenucs & fibrofz, Exit paffim in aruis vnà cum fcgete : & vniuerfx Europz familiare cft. Colliguntur floresTunio potiffimüm menfe. Camomillam Officinz nuncupant: vulgó €amil Ic & &amomílle bloeimen: Germani boniill : Hifpani C azgagilla, Macela : Ivali Camamil/a : Galli Camo- mille: Bohemi Jyermanef.| Veterum eft 22 4o pnAor fiue Chamzmelum,& Anthemidis genus,quod ab ipfis candidis , floris medium circundantibus orbé, foliolis sid Dudor dicitur. Suntetenim Anthemi- dis,Diofcoride au&ore,genera tria, & quidem flori bus in medio luteisomnia;per ambitum auté & cir-: cumferentiam, vnum candidis, alterum luteis , ter- tium purpureis. Quod luteisper ambitum foliolis ' conftat, 4euzaiywuor nominatur:tertium autem pur- purcis, iegrSeuor, quod fcilicet Vere floreat. Alexander Trallianus Chamzmcelum etiam Anthemifium dici fcribit lib.viri.cap. 11. le EG Chamamclum veró dicitur, quoniam flores uxAot, fiue mali odorem habeant, quem iri vulgaris víus Chamaemelo cuidens & manifeftum eft fentire ;ita vt vel hinc vulgaris vfus Chamzmelum,vcrum & legitimum effe coniicere liceat;quod & ipfz ctiam facultates eui- dentius oftendunt. Tales fiquidem vulgaris Chamameli facultates omnino funt , quales Chamamcelo Galenus tribuit. Chamamelum,Galenusait,calfacit & deficcat in primo ordinc,& tenuium eft partium; digerendi,laxandi,& rarefaciendi vim habet. Item & alio loco:tenuitate Rofc perfimile cft, calore ad Olei vires magisaccedens,homini familiares & temperatas. Q uapropter laíficudi- ni,fi quid aliud,cum primis confert, doloresQue fedat & mitigat : prxterea ten(a remittit 8c axat: quz Que mediocriter dura funt;emollit; queque conftipata;rarefacit. Omnes auteni: has facultates noftro vulgari Chamzmcelo ineffe, iph quotidiana commonftrat expcrientia; Nam moderaté quidem ipfum excalcfacit;parum reficcat,valde tenuium eft partium,dige- rendi, relaxandiQue fingulari, ac mirifica potentia praeditum eft : multi breuiter ad omnia: Vfus,quz clementer calefieri,refolui, difcuti ac leniri defiderant. Calculi & colicos dolores .. lenit: vrinam moderaté prouocat:tormina & rofiones ventris fedat:lárerum dolores mulcet: urostumorcs emollit,& crudos humores difcutit. Idem przcftat oleum cx floribus compo-- fitum;quod aduerfus laffitudinesomnes remedio eft, & omnibus vtiliter admifcetur ,quaz fopiendi alicuius doloris caufa adhibentur. ; 2&2 X. 4 p d u 4 Cotulaalba. Fm Cn ; » j A E / 2, d 1 ' . -. . LE 3 plures,tenuiores , duriores , Hexibilioresque Chamamceli foliis pauló longiora & candidi candidos, Chamameli & Cotulz foctidz lo doris: radicesduras & lignofas non abíque a 1€ rcgerminant. . :In atuis & agris frumentariis -. Eftiuis menfibus floret. Noftra etas Cotulam non feetidam a & Buphthalmum.Germ nilla j funt Jzezleseid s, rà folia non funt feeniculi fimilia,neque flos circumferentiam videlicet candidus ; hanc albam fiue vulgare Buphthalmum Proinde non Buphthalmum,quod hoc memceli fylueftris [pecies quaedam eft. P1 Milaniriii gete ac pratisnafcentis, lore albo & odo uda fit diligentius inquirendum; prop ba Melandrium 6t , affirmaucrit. ;. letta Cotula lutea ,cauliculis exit non bus, candidioribusá; : ralignofajdiuturna. Naíciturin Germania & Gallia ga5, hortenfis cft, ver rato dnatis fibris,que aliquot & legitimum folá illud effe bitur. Nam Buphthalmo id eftfoeniculi foliorum fimilitu fores & medio & orbiculato ambitu j;iifdem ac fimilibus Iunio ac Iulio florem promit. | STIKPIVM' HISTORIE De [ylueitribio Chbamemelis , fiue Cotu Tg CAPVT XYI. li. hay ESTR IVM Chamz lasquas paffim-nominant , vnum:tocridum;duo alia non f vni flos per circumfe ró totus luteus, b Chamamelum fylueftre foctidum ;fi tülá f&tida, caules promit rotundos , virentes. fragilés & fucculentos, in alas multas diuiío:, cralliotes & fxpenumcroó altiores quàm Cha. mamcli : folia fimiliter ampliora , in virore ni- gricantia: flores forma & colore fimiles. Foctet herba tota, grauemqQue odorem fpirat: vnde illi foetide cognomen datum. Nafcitur in aruis, iuxta feritas ; & agrorum margines, Floret eodem Officinz & H melorum;Con,. tria funt genegs cetentia:qugrum rentiam candidusalterive. ue Co. quo Chamzmelum tempote, €rbarij paffim Cotulam fecti dam nuncupant; pleriquc Camomillam feti dam. Germani frotenbill, JunfeiLJAunfblums Belgz gabbebipemen/ftintlenbe €amille;Galli Ef pargoutte: à nonnullis xwras9wud, ab aliis xwvofo- 72:1. Ll eonhartus Fuchfius Parthenium effe yo- luit. Sed Parthenium verum & legitimum eft vulgó dida M atricaria,qua odore longe eft gra- uiore, & fapore admodum amaro ; foliis tenui- bus & Coriandri fimilibus. Cotula autem foe- tida minus graviterolet , & foliis Coriandrum non xmulatur. s: tym T Altera Cotulaalba non faetida,que à plerifg; etià Oculus bouisdicitur,cauliculos editcom- quàm Cotul factide; & circa cos folia tenuia, ora: floresin medio luceos, percircumferétiam ribus fimiles, fed maiores, exigui aut nulliuso- annis permanentes, Ve- vnicum Chamzmelo reperitur. 4 totus luteus fiue melinus, fed plurima patte;per qui ctiam velfolus Matthiolum mouit; vt Cotulam um &legitimum effz Buphthalmum negauctit.- nomine à plerifque appellatur , fed Cotula & Cha- inius lib. 26.cap.7. Melandrij herb meminit, in fe- :an Melandrium autem iftud. Cotula non f- tec etenim Plinij breuitatem, nemo facile qualis her- paucis; foliis Cotulzalbz maioribus, craffiori- mclini fiue lutei funt: radix du- quibus Cotula alba locis: apud Bel- ; 3 Germani : PEMPTADIS SECYNDJ LIB, 11f-* 259 Germani CtGicbbfmen & Citeinblümtn appellant. Belgz. Strprlibloéntén. Fuchfius: An- themidis fpeciem; & Chamzmclum Chtyfantliemum facit: folio tamen parum;odore nul- . latenus Amchemidemitiue C bageeruelu m-Leucanthenium refert; Matchiolus pro legitimo Buphthalmo depinxitie videtur : d«fideratur tamen in.eo folium Marathroeides , quod Buphthalmo ctio ;Diofeondes teftatur. Noshis de cautisinter Cotulas & fylucftria Chame- mela potius reponendam cuximus,quàm alterutrum temere afferere. ,;, Miunrautem due Cotulz in medicameritisaut cibatu nullum habent, proinde earum fa- cultates.incompertg;; Videntur tamen omnes calidae aliquantulum & ficcz, Chamxmelo vulgatis;vfus viribusquodammodo timiles,fed longé tamen inferiores,im becillioresd;. Que foerida dicitur, ad.vteri morbos commendatur ;led abiis praefertim, qui Parthenium effe exi(timang& D'artheni) vires ad hanc tranftulerunt. Eft tamen nonomnino Cotula hzc in- utilis, quando foctida omnia,ex vtero ftrangulationibus profunt. Eins Voci rds "n (we bM db, De Clharniasnelo edorato. Car. xv LI. ( :Chamzmelum odoratüm. Chamamelum Chry(nthemtüm odoratum. , i - js UA j P : ; " ) D We 1 Q DongaArvM Chamzmelum duorum eft generum:vnum Leucanthemutn; altetuni Chryfanthemum cognominari poteft. : Leucanthemo odorato Chamamelo,caules exeunt multi,non crectiifed procumbentes, 1. & quai per terram repentes : folià tenuia,diffecta ; vti Chamaemcli vulgaris , fed maiora vi- rentioraque: flos quoque fimilis , medio videlicet luteus , & per circumferentiam candidis foliolis cin&us: radix fibrofa, durabilisnaturz. Referunt folia & fores pergratum ac iucun- dum cum grauitate quadam odorem , aromatum odoribus perfimilem , qui ctiam in aridà diutiné permanet. : Eft & huius gencris quoddam, foliola medium floris ambientia denfiffimé miltiplicans, luteo in anguftum orbem coa&to;quod odore & forma precedenti per omnia fimile aliás eft. Chryfanthemum odoratum Chamazmelum, cauliculos fimiliter profert tenues inuali-: 2, 05,& in terra proftratos : foliaquoquc tenuia, vti prioris,fed candidiora & paululum mino- - Ia:pro Hore,qui aliisomnibus Chamzmeli ac Cotularum generibus medius, luteus eft or- iculus; nudus & nullis circumambientibus foliolis cin&us ; radix (imilis. Et huius herba odorata quoque eft;odore & facultate priori fimilis. E ET pss vo Vtrumqué 266 SrTiRPIVM HISTORIA : j Vtruimquein Bélgio hortenfeeft. ^ Floret Tulio & Augufto menfibus. Ec Chamzmelum odoratum proprié appellatur : Tragus Chamzmelum nobile DOmipa - Vulgus noftrum,üoonfcfje Canuille,id et, Chamamelum Romanum: Germani (oc C Bai uod flore candet, Leucanthemum ;alterum Chryfanthemum dici poteft. Sedtamene - ak qux à Diofcoride,Galeno;aut aliis veteribus in vfu recepta fuére , non omninó videtur afferendum: verifimiliuseft ab ipfis fuiffe prterita aut incognita. "0998s Nam facultas eorum multó intenfior,quàm Chamzmelo à Galeno tribuitur, Caliditate fiquidem & ficcitate qualitatem illam viuenti familiarem actemperatam, quae Chamzme. loà Galeno tribuitur,quamqQue ipfum habere quotidiana oftendit experientia , multümex. cedunt: vtpote fecundo ordine calida & ficca. Cüm autem & ipía fubftantia cenuitatemha. . beant coniun&tam,digerendi ac rarcfaciendi potentiam habent ampliorem:mollietidi verü doloresQue fedandi;aut mitigádi remiffiorem. Proinde vbi magis,quàm vulgaris vfüs Cha. mzmelum poteft,incalfacere aut rarefacere opus eft,vtliter adhiberi poffunt: vti in balneis, quz fudoriscuocandi & rarcfaciendz cutis caufa parantur , in quibus horum Chamzmelo- rum vfus haud eft negligendus. Nam & cutim nimis adftriiam rariorem faciunt , fudorem euocant , bonumque corpori odorem conciliant. De Eranthemo vulgari. Car. xvilL Lo s,quef Eranthemum nuncupauimus, cauliculosprofertà radice comiplures;in alas fubinde diuifos, ftriatos , virentes : folia tenuia Chamzmeli,aut potius Cotulz foctide fimilia: flores non magnos,forma Ranunculi florü, pul. chros , minij colore rubentes ; quos capitulum fequitur oblongum , cx multiscollectura femi- nibus;totádis,acuminatis;colorc in virore fub- nigricantibus. radicesfibrofz. Odorem herba herbaceum habet,;aliquantulum graué,fed mi- nus quàm Cotulz foetide, Chamameli yerà o- dor: nequaquam fimilem. Nafcitur compluribas Europz prouinciis, in aruis vnà cum Zea, Tritico aut aliis frümentis: Belgz in hortis ferunt. » 4Eftiuis menfibus floret , Maio, Iunio &u- lio : fubinde & ferius. Noftri fua lingua , a5eupnetteleng appellant: Germanorum nonnulli, £cforofilin : multi hac atate zedr2wuor. Effe tamen tertium Anthemi- dis genus , quod proprié Eranthemum dicitur, nemo facilé affirmauerit. Nam Eranthemo,fi fidcs Diofcoridi,flos eft forma Chamameli jin medio aureus vel luteus, orbiculato veró ambi tu putpureus.Tftud autem florem quidem habet purpureum , fed medium ciusnon eftlutenm: quod ipfum non effe Anthemidis fpecié often- dere videtur. eds Hieronymus Tragus Aftera Atticum ,cuius cni flos medio luteus,& percircumferentiam cett leuseft, Eranthemut facit : Fuchfius verà Confolidam regalem , fiuc florem Regium; de quo fuperius egimus. : £D Aftere Attico autem,quem Virgilius Amellum florem nominat defideratur herbz folium Chan emelo fimile,& floris color: in flore Regio veró &color,& forma floris. Vtri que huius flos ceraleus eft.Eranthemi autem,rofco colore rubct , vt teftis cft Plinius, lib. 26. cap.$-qua de caufa & neutrum horum Eranthemum effz poteft. ; Matthiolus Eranthemum iftud prxfens, Adonidis florem nuncupat, fed Adonidis flos x Anemone effc creditur. Adonidis fiquidem florem vento excuti Ouidius fcribit, Meramot. | aumine, lib.10.in fine. Venti autem flos Anemone cft. Nam Anemone Xzi q2 dvíy, id cft, à vento J ; nius autor cft, lib.2 1.cap.2;. Flos, inquit, nunquam fe aperit,nifi vento fpirante: vnde & nomen accepit. Cum Anemone autem Eranthemum quod defcripfimus, non conuenire, manifeftum eft. ; ; Caterüm Erantheinum. N EN set Ea . PEMPTADIS SECVNDUE LIÉ IIl — 26i ""Caterüm Eranthemi iftius nullus in medicina vfus; quantum autem guftabilis qualitas eiusoftendit, alicuius caliditatis particeps e(t,fed tamen non magnz. De Buphthalmo. CAP... X1X. Baphthalóum. — . Sr 1& ? 1 cui Buphthaliio nomen dedimus, cauliculié radicibusexeunt tenucs,tresqua- tuor, aut plures, pedales vel altiores, circa quos folia,virentia;tenuiter diffecta,fimilitudine fo- liorum Faeniculi , fed multó quàm illius mino- ra: flores in fümmo cauliculorum magni , Ca- lendulz fatis fimiles,colore luteo magis diluto; ftaminibus in mcdio luteis , poft quos capitu- lum fuccedit, veluti fuprà deícripti Eranthemi; ex multis feminibus fimul congeftis commif- fum: radices tenues funt & fibrofz, Veratri ni- gri radicibus fimiles. ; Nafcitur fua fponte plerifque Germaniz & Bohemiz prouinciis, locis incultis: apud Belgas hortenfis eft. Maio àáut Iunio floret, ., v . Dehuiusautem ftirpis nomenclatura,receti- ". tiorum variantfententiz. Sunt qui velint Vera- tti nigri fpeciem effe ; nonnulli Confiliginem; quidam Sefamoides:Elleboraftrum alius. zt Veratri autem nigti, duo apud veteres repe-Veratrum riuntur genera: vnum folio Laurino, fru&tu Se-"£7* d famaceo: alterum folio Platani,femine Cnici. f Cum neutro autem horum Buphthalmum | iftud, à nobis hoc loco defcriptum, conuenire, notiffimum eft. Confiligiris herba qualis forma fit,apud V e- Co»f'ize. teres non reperitur, Plinius ait, fua xtate in d ti Maríisinuentam, & pulmonum vitio, fuum &c omnis pecoris remedium przfens cffe,vel traie&a tantum auticula: lib.26.cap.7.Columella ; lib.6.cap. j.In Marfis montibusplurimam nafci,ctiam ait, omnique pecori maximé effe fa- lutarem:& qua ratione ac modo auticulz inferi debeat,docet. Feruntur & Buphthalmi no- ftri radices pecorum morbos quofdam curare, (i per aurículam perforatam inferamfeur:fed ca decaufa Confiliginem effe confequi non debet. Diucrías fiquidem ftirpes fimilis vel eiuf- dem facultátis reperiri non cft alienum. Nani & nigri Veratri radices idem poffe teftatur Phiniuslib.25.cap.. Pecorum,inquit,& iumentorum pituitas fanat;furcülo per aurem traic- n &o , & poftera die cadem hora exempto. Quod & experimentis noftrz aatis rufticorum compertiffimum eft: qui Veratri nigri vulgaris radicibus, pecorum fuorum morbis meden- tut. Przftant fimile & Veratri albi radices,vti Abfyrtus,& poft eum Hierocles fcribit:qui ra- mien Veratri albi radiculas non in aurem,fed fub pe&toris eutim infigunt. Quo modo etiam Vegetius Renatus, Coníiligine vtitur, Veterinaria fuz lib.t.cap.12; De cura morbi fubcuta- nei: tametfi lib.s.cap. ».De Malleojipfas etiam auriculz inferendas fcribat. Q use fatis often- dunt,diucrfas firpes fimiles fubinde habere facultates; & ea de caufa nequaquam confequi j Buphthalmum noftrum effe Confiliginéni,quàd cx acConfiligo pecorum morbis mé. dcatur.Q uod fi ex facultatibus conic&tura facienda cft; Con(ligo erit Veratrum albü. Nam Vegetiusco omrino tnodo Confiligine vtitur,quo Veratro albo Abfyrtus & Hierocles. Au. get hanc fufpitionem quód Vegetius hane curandi rationé à Gratis accepiffe putetur. Qua X^ de catifa;etiam plerifque nihilaliud,quàm Veratrum album;Confiligo videtur. Q uod (iita (cL eftmültum à Confiligine przfens Buphthalmum differenserit: Veratro fiquidem albo ne- 2 quaquam aftfimile cft. - : Ems Ide veró,Sefamoides,fiue primum,fiue alterü,non effe;notius eft quàm vt refelli debeat. $4mi- . Helleboraftrum verà & hoc ipfum improprie nücupatur : proprié etenim Helleboraftrá DORUM dici poteft quod Hellebori fiue Veratri fpeciem ac fimilitudinem habet: iftud autem Buph-po». tbaltium Veratri nullam fpeciem habet. We 2087s. dal Q uibusomnibus de caufis nullam harum appellationum huic ftirpi cóuenire uoc i e 262 STIRPIVM HISTORIAE: fed folum Buphthalmi nomen; cum cuius defcriptione,qux apud Diofcoridem exte , Quia exquifitiffime hzc fürpscóuenit;proprium ac legitimum Buphthalmum effe exiftimamus Buphthalmum fiquidem cauliculos;vt Diofcorides ait , emittit molles & tenues : folia per eolesed ii, id cft, fpeciem acfimilitudinem foliorum Foeniculi referentia: Horem melin; Ánthemide maiorem.qualis omnino ptxfens ftirpseft, quz tenuitate & multiplici fc&ione foliorum,fpcciem illam foliorum Foeniculi tam exquifité exprimit , vt nullaalia, parui fo- lij , melius poffit : ita vt citraomnem dubitationem hac ftirps legitimum Buphthalmum effe videatur. Nominatur autetn Büphthalmum etiam Cachla, aut potius Caltha. Caltha autemef Calendula; quam lore Buphthalmum noftrum proximé referre diximus. Sunt veró & qui velint Buphthalmum idem cum Chryfanthemo effe, DiofcoridemQue : feparatislocis,fub diuerfis nominibuseandem herbam tradidiffe, Sed hi f; pauló diligentius Diofcoridis verbacxpendiffent;aliter fentirent. Licet etenim in multis vtriuíq; defcriptio. ncsconueniant,non abeft tamen proprietas aliqia;quze differentes effc ftirpes oftendar. Fo. Tia Chryfanthemizsv 25, id eft,in multas parces diuifa & diffeQa traduntur: Buphthalmi Vcr uzeaDeseid si. Non omnia autem quz laciaiofa funt,& in multas partes diffecta, Forni culi foliorum fpecietn habent. Iam Rorem' proferre Chryfanthemum Diofcorides ait ]oy- pac síagorzx,hoc eft, multum relucentem:Bu phthalmi veró relucentem effe non tradit,neg; ctiam eius quod à nobis pingitur, flos ita fplendet, vt multüm relucens dici qucat, aut de- beat. An ne hec cuidentem Buphthalmi & Chryfanthemi differentiam oftendunt, & lcgi- timum cffeà nobisdepidum Buphthalmum confirmant? Sentiant qui vclint aliter, nobis ita videtur; & qui Chryfanthemum idem cum Buphthalmo effe volunt; aliud Buphthal- mum,fi iftud effe negent,requirant. Nam quod & ab aliis & à nobis pro Chryfanthemo dc- pingitur,legitimum Buphthalmum effe nequit: foliaenim ciusnon funt Haeo esed si, qua- liaomnino legitimi Buphthalmi effe deben. Q uod veró ad facultates attinct: Matthiolusait;in Bohemiaomnes medicos & pharma- copccos huius radicibus;pro Veratri nigri vti, priuatim ad pecorum morbos: fcd in medica- mentis radices huius dvrsua2ordy/az radicum Veratti effe non affirmat. Memini ego ob- feruare me olim,à quibufdam medicis, huiusradices, in quantitate fatis magna adie&tasfuif- fe decoGis,ad purgationem per inferna praparatis,fed nihilo pluseaaluum mouiffequàm fi nohadditefuiffenr. Quod mihi fufpicionem mouit, nulla purgandi potentia huius herbz xadices donatas effe : & alia omnino facultate, quàm Helleborum;per auriculas tranfmiffas pecorum morbis mederi. Gentianz radices ora fiftularum nimis anguíta egregie dilatant; idem poffunt Ariftolochie & Bryoniz radices,ac fpongiarum partes;quz tamen viribus aliis multum inter fe differunt. Quamobrem licet Buphthalmi radices fimile aliquid Veratro nigro qucant;dcirco tamen non omnia, quz illud;poffunc. Spinz;aculei,ramenta lignorum & fimili, dolorem inferunt , infammationem excitant , vicinarum partium humoresalli- ciunt, fi in partem aliquam adigantur. Partem aliquam Idi abfque dolore non contingit: is tranfmiffa aut impofita vulneri re quapiam intenditur. Eius etiam fi quiduisaliud in auriculam perforatam imponcretur,idem qui huius flirpis radice immiffa,effectus fubfeque- zctur, Nos nihil hic affirmamus; curiofis,vt diligentius vires huius explorent,viá apefimus. Diofcorides Buphthalmi;aic,flores cum cerato tritos oedemata & duritias difcutere;& di- ci, fi ftatim abexitu à balneis bibatur, bonum colorem ad aliquod tempus Iericis facere. Videnturautem hac ex cap. de Chry anthemo huc tráflataab his, qui inter Buphthalmum & Chryfanthemum differentiam nullam cffe exiftimarunt: Non aliter quàm nonnulle cx - Afteris Attici facultatibus, Viola: nigrz apud Plinium acceffere : & Dolicho legumini,in DDiofcoridiscxemplaribus, quzdam Smilacis luis : vt füisannotauimuslocis, Q uz autem propriz fiat Buphthalmi vires, nondum coniperzum habemus — ER iss : o S g^ * ; R cum be Chryfanthemoe. — Cav. xx. : : CH SANTHEMO caules funt ramofi ,lucs : folia oblonga , digiti fere latitudine, ^ diffeda & multifida : lores Anthemidis fed maiores, & non medio tantüm vmbilico, fed xus e ambitu lutei & auti quodammodo fulgore fplendentes; odore non infua- ui: radices fib * j .. Repcriturinaruis, in hortis inter olera, & alibi paffim : & quibufdam quidem locis, fo- liis magisconfc&tis, aliis minus. 1 » : va unio, Iulio, & fubinde Mignito fore. — . .. À Germanis Cant yobans Blum, & Gififiblim appellatur :3 noftris vulgó tolidar/ & quandoque vrl ganfcleblormem, Graci ab aurco florum fulgore 2evadwuor nuncupant. ^ | tam v'UT We 01 PRMPTADIS SECVND.E JIIB. III 265 Chryfanthemum-. — tamen & Chryfanthernü Anthemidis quedam 3 fpecies, vt fuprà fcripfimus. Batrachion etiam Chryfinthemum dicitur, teftis Democritus in Gcoponicis;Ttem & Elyehryfum Chryfanthe- mum eft. Scd hec Chryfanthema ab ifto pra- fend differunt. le M Nominant veró & iftud Chbryfanthemum plerique Buphthalmum & Ca]tham;quz cius - Buphthalmi Props nomina funt, quod capite przcedente defcriptum eft. Non d efüntquo- que qui Bellidis fpeciem faciant ; & luteam Bellidem dicant. Eft aütem Eellisalterius ge. neris herba. x Caules autcm. Chryfaunthemi olerum mo- do,Diofcotides tradit, eduntur... A c , Florescumcerato tríti,fteatomata difcutere dicuntür. Ipfa herba. pora in balneis pott exi- - tum de foliomorbo Regio correptis, breui bo- num colorem inducit. "e. De Chry[anthemo Latifalio. C NX XL ES TT 1FOLIYM Chryfanthemum mox à radice folia promit oblonga, lata, virentia, fuperiore parte aliquantulum afpera ; inferiore vero lzuiora, dilutiusQue colqgata ; inter quae - "fcapi exeunt tenues, cubitales, aliquantulum hirfuti, duobusaut tribus geniculis articulatij quorum fingulis bina contra fc pofita foliaatq; "fubinde pediculi exeunt; in quorum faftigus ampli orbiculati lores, Buphthalmi aut Chry: fanthemi zzmuli, (cd maiores coloratioresQuc, & medio difco,& circumambientibusfoliolis; . lutco refplendentes colore, quorüm medius ' difcus tandem in pappos vanefcens ,oblonga, * tenuia, üigticantiaQue femina mittit. radix£- -' , brofa eft. 15:1 195 afi en ..— In Germanix incultis ac fyluofis locis fre2 T quetiteF (eperitut. 0o» c locrb usos " Iunio menfein hortis Belgij cum flore con- fpici poteft: fequenti mehfe femen cum pappis dventorapitur. 39 9Nsouieomeeto Y — Germanis 3Bafbtblume dicitur. Sunt qui. Alifma Diofcoridis effe velint: Sed vbi Plantas ginis neruofum folium , & thyrfoides caulis? Alifmati (iquidem; quod Damafonium etiam - dicitur, Plantaginis fimilia fant folia, & caulis thyrfo firiilis quz huic non adfunt. Chtyfan 7 themum idcirco Latifolium citius appellan- - dum , quàm temere Alifmatis norien ci tri-. - buendum. ELLA: RUFEN ES Dec facultatibus veró huiusnihil conftat, ^ i "De Chryfanibemo Peruuiago. nm n DIO C NE. dex gr, dnm ul A D Chiyfaithemi genusrcfetendus quo^, (o T 7 que occurrit, peregrinus rarz magnitudi-. " : -* mis los, quem Solis lorem quidam vocát: pró- '€étaadmodum flirps eft ; hominis prxzgrandis andis — 1. 264. B$TIRPRIYyM HISTORIJ Chryfanthemüm Peruuianum, ftaturam longe fapenu meró foperans, caulis 3 Nodes eiusrectus;brachij feré craffitudinis: folijs cie. ; ets Ww cumuceftitur magnis,latiffimis, non minoribus quàm Bardanz ambitu crenatis: in alag nullas diuiditur : faftizio autem florem edit vnicum przgrandem, Chryfanthemo forma fimilem, fed multó ampliorem ; medius fiquidem ves difcus pedem latitudine non raró excedit, fin. gula veró orbiculariter ipfum ambientia folia, Lihj purpurei floris fatis fimilia , aun quoque lutco colore nitentia ; quibus tandem pereun. tibus, femen in difco gignitur oblongum, pla. nuniQue,quod tamen vix in Germaniaad fro. gem & maturitatem peruenit. Huius veró & aliud quoddam reperitur ge- nus,cuius caulis breuior ac minor, in ratios di. ftributus fubinde duos, e fingulis flores promit prioris fimiles, fed multó minores, In Peru aliifque nonnullis Amcrice prouin- ciis fponte gignitur.Satum Madritij apud Hif- panosin horto regio ad xxtri1.pedes adoleuit, Solem nonnulli appellànt. Indiapum: alij florem Solis : nobis placuit ChryfanthemiPe- ruuiani nomenclatura. Exiítimari poffet hic flos Plinij effc Bellio;ti credibile foret;illa zta- te Romz vel vifum, vel vllo modo agnitum: perambitum fiquidem luteus cft,& plüsquim quinquaginta foliis medius eius orbis cingitur, wm Pliniusfiquidem lib.xx t.cap.v ir. Luteusjin- : | quit, Bellio patülicantibus quinquagenisqui- nis barbulis coronatur. Sed verifimilius Bellionem omnino alium effe Borem. Pediculosautem foliorum teneros adhuc;pilisQuc derafis, in craticulà coctos, fale oleo coüditos, efui fuaucs effe funt qui affirment, orique gratos ; & ad Vénerem promotiendam plurimum poffe, " o i55 . DeBelid. | Carvr xXiL — S 4Or:4 Belliséradicibuspromit multa,parua;leuia, pingüia,in rotunditate oblonga le- niffimé crenata,per terram plurima parte ftratd; inter quz flofculi exeunt, finguli fuiste- nuibus infidentes pediculis, Chamameli florum p&né forma; fed minores,medio corum lu- teo,quod multa cxigua orbiculatiter cingunt foliola,candida;aliquatenus rubétia;acir can- dorc velutipurpurafcentia:radicesfubfuntfibrofe. — ' —.—— ; ;. Naíciturin praüs & fimilibus perinde paluftribus ac humidis compluribus locis. Vernis menfibus floret. Td e . Huic fimiliscft,& alia fpecies, fed liortenfis tanrüm, & floribus multiplicibus, fpcciofiffi mis,ram denfo exiguorum foliolorum contextu,vt vix vllo, aut nullo, apparente lutco orbi- culo, vnitierfum & ambitum & mcdium floris occupet ; colore aliás ruberitibus , fübinde candidis;nonnunquá ex vtroque permixto variis,raró herbaceisauc virétibus;odorisnullius. ., Circundantbos quandoq;, fed tamen non frequenter,alij parui;fub ipíis,aut ex ipfis flo- rá calycibusexorti quini fenivc vel plutes flofculi,matricibus fuis fimiles,fed tamé minores Floret hac Bellis Aprili quoque & Maio menfibus. 4T A . Germani eben &c tlen/ nácupant: Belgz 3Dabelieuen/ Xserffoutueti) fbrgrirter: Yrali Margarite, c fori di primaverigentili: Galli Paquetes &: Marguerites: Bobemi gue tccnfit/ Cebimifrafà: Plinius Bellidem,eiusque meminit lib.26.cap.;. Bellisjinquit; in prat naícitur, flore albo, aliquatenus rubente. Recentiores Bellidem ctiam Confolidam nomt nant minorem; alij Brunellam Confolidam minorétà faciunt : plerique herbam Margar- tam;alij Primulam veris. Sunt tamen & alig nuncupatz Primülz veris,Phlomidum fpecies, .$ ÀdBcellidis gcnus referunt & nonnulli fylueftrer quandátümaiotera nuncupatam Bc- es Ces lidem: cáules hacc profert tenues, cubitum altos aut longiores, folia circa eos oblonga, noD nihil ferrata,digici fere latitudine: Hores in fumamo cauliculorum per cuc eienpe wd rr w 214 A.vy Ls BRA ; PEMPTADIS SECYND.E LIR. II1f. A6f Bellis fylueftris. : Bellis hortenfis. 1/7 - rEPS " DP j | 2E yd TR E ur vd Nw d RIA / 2 a ES QNSS 2 atl rmi mmetimylil ny ^p; " didos,medio luteós,Chamameli Leücanthemi & Cotulx albz fimiles nullius odoris ;radiccs fibrofas. Náafcitur in pratis,& fecus margines agrorum locisnon apricis. Bcllidem , vt diximus, maiorem appellant: Germani, Fuchfio autore, G*enfiblm:nonnulli ctiam Confolidam mediam. Alia tamé & Con- folida media , vt Bugula qua pro medij generis Confolida habetur. Caxterüm Bellidis minoris folia hume&tandi refrigerandiQue facultate donata funt; & hume- &ant quidem ordine fécundo intenfo refrige- rant veró codem remiffo. Dolores omnes , fed praefertim árticularios ac podagricos, ex calido ficcodue humore, mitigant; cum butyro recen- ti & infulfo trita , ac locis dolentibus im pofita, potiffimum additis Malux foliis. Eadem oleri- bus addita,facilem aluum faciunt,& in caufoni-- -— defebri, ac in inteftinorum inflam mationibus; magna vtilitate enematis ad mifcentur. AN ANY M e Y Un TEN TRDITS (^ De Aflere Attito. Car. XxXXiIIL STEn15s Atticiduz fünt fpecies; vna put- 7 ^ ^purei; alia lutei floris. ; Purpurei floris After cauliculos promit ere- &os; rotundos, aliquantulum duros, fragiles, af- peros,nonnihil pilofos, dodrante altiores : folia oblongiora , praefertim iuxta caulictilos enata, Za» duraquoque & afpcriufcula & latiufcula;eft ta-- SUUS men fpecies quzdam angu(tioris folij. flores in IW NS 4 - AE NE 21. PX AK e ET 1 fummo virgularum cmicant, forma fere floruni- Chamemceli,medio lutei fed orbiculato ambitu cxruleo Cho A. AA A P ERERAR I CL ; 298 Ue DU OoEA Aj j^ : 7". Cos ult. 266 STIRPIVM HISTORIE A fter Atticus. Afer Atticus füpinus. Sos ERST Ve e C o ER 9 : z [ E : S : i : ZA Vv t la E t L Czruleo purpurei, qui in pappos vanefcunt, (emen quibus fübeft exiguum. radix fibrofaeft. ie Luteifloris,rotundis,tzagilibus,ramofis cauliculis;foliisitem duris, & vtrifq; afperiufcu-- lis priori fimilis eftaliquantuló tamen maior. floris & mediusorbiculus & circumambientia foliola luteo fplendent colo:e.in pappos & hi,fed tamen nan aque cito;abeunt.femen quo- que cxiguum; & radix haud d«flimilis. M: ERO $ —Huiusgencris & fupinus quidam inuenitur , cuiuscauliculi non eriguntur , fed deorfum reclinati dccumbunt. funt hi rorundi quoque ac duri colore fübrubentes; folia veró & dura fimiliter, aliorum fimilia. flos pauló maior. z à SHE Apud Germanos, Bohemosquce, in Italia & alibi afperis & incultis reperitur locis ,infyl- 2. uis; incollibusnon raró ctiam ín pratis, & cum florc quidem Augufto menfe. Apud Belgas nufquam (ua fponte Afterifte exit. ; -. "Aefip Avaic qd) Bouairioy Grxcis, Latinis After Atticus,Bubonium, & Inguinalis dicitur. 7 ... Nominatur veró & à nonnullis Aferion, Afterifcon, & Hyophthalmon: Germani 9fftegtt , fraut/2Srucbfraut; Cartenfraut & Citernfraut appellant: Hifpani 2abas, & Esrellada : Galli imle Effoille & Afbercouzte menue. Putatur &is, qui purpurci cft floris,à Virgilio Amellus nun- * eupari flosdc quo Georgicon quarto: uus. Eit etiam flos in pratis, chi momen Amello Fecere agvicoles facilis querentibus berba; Nama, vao ingentem tollit de cefpite f'yluams - xc eL ureus ipfe, fed im folim, qua plurima circum ; eoo Fuaduntur viole fublucet purpura nigra. 1 S ba , Catetüm After Atcicus digerentis, vt Galenus tradit , mediocriter eft facultatis, modi- cé videlicet calidus , & non vehementer deficcans : maximé cüm etiamnum mollis ac rc- censfuert, . € ; (cx E US Diofcorides zftuanti ftomacho prodeffe Afterem Atticum impofitum tradit,tum & ocu- lorum inflam mationibus,bubonibus & fedi procidenti. Tradictiam refert, purpureum flo rem cum aqua pottim, aneinis auxiliari, & comitialibus puérorum morbis: eumque recen- rem adhuc ad inflammationesbubonum conducere impofitum: aridum veró, fi finiftra do- lentis manu deccrpatur,b uboniadalligatum,doloreliberare. besos P Exc Dt COTPETNO NO VIREUN puAMM s ; 1 , SAM s xp A 4 j P. : ws pec PEMPTADIS -SECVND.E LIB. IIL 167 : De Elichry[o. Car. xxv. vdd Elichryfon. E Licunsow cauliculos promit graci- les,virentes, lignofos, in alas quafdam fub- inde diuifos : folia confe&ta, Abrotani fimilia, aliquantulum candicantia: flores in fummo cauliculorum in vmbellis cohzrentes, luteo auricolore fulgentes, forma florum Tanaceti yel medij orbiculi fiue difci lorum Anthemi- disqui priusquàm flaccefcát decerpti,fpeciem fuam ac pulchritudinem diutiné feruant. Qua decaufa & dcorum fimulachra eo coronari fo- lere; & Ptolemzum ZEgypti rcgem diligentif- fimé hoc feruaffe, Plinius tradit. ,. Exit plerifque Italia ac Hifpaniz locis in- cultis, in pratis folo gracili, ac circa luuiorum In Belgij hortis loret Augufto, aut Septem- bri menfe: Thcophraftus tamen & Plinius E- liochryfon inter veris ores numerant. Diofcorides £A/;evew appellat; nonnulli etiam neuzabSwuoy; alij inter quos Galenus eft, dudeprror, propter floris diuturnitatem. Alius tamen & Amarancus eft;purpurcus,dc quo fu- pràfcriptum.Plinius hanc ftirpem Heliochry- Íon nuncupat: T heophraftus timiliterZ2ed /28U- ew,Gaza Aurcliam vertit. — j ,. Facultatisiinquit Galenus, eft incidentis & extenuantis. Prodcft coma, Diofcoride au&to- Ice vino porà contra vrinz difficultates , (cr- pentium ictus, coxendicum dolores, & ad rü- pràmenfesetiam prouocat: fanguinis grumos & in ventre,& in veficacum vino mulío fum- pta diffoluit : dcfluxiones à capitc fiftit, trium . obolorum pondere ex vino albo diluto ieiunis' data: veftibus inferta incorruptas cas confer- uat. Theophraftus Eliochryfum ad ambufta etiam torrefa&um, &c melli permixtum vale- re tradic. Pk EE .— De Stechade Citriza, fiue Chry[ocome. i Gab Xxwy 5. V &£1 coloris coma Eliochryfo fimilis 1. 4. X.cft; à recentioribus Stoschas citrina nun- cupatà. Cauliculos hzc edit dodrantales , te- nues: foliaoblonga & anguíta:vtraque incana & lanuginofa:flores in fummo cauliculorum, in diffoluta incondizaQue velüti vmbella;odo- ratos,exiguis bullis fimiles,colore luteo fplen- dentes, qui priufquam plené maturuerint col- led; colorem & pülchritudinem non marce- Ícentes,diu retinent: radicesgracilesac nigras. Nalcicur locisafperis & fabulofis & in con- uallibus, fequens. iuxta Rhenum, przfíertim inter Spiram & Vormaciam. Iunio menfe & poft Solftitium oret. i oinoL UNO. in regionibus, quz Rheno vicinz funt, proueniat , XBeinblumen nuncu- pant: Item & Pyutigling/ QRottenn blumc/toC- (u. A "2. ? Y ew, Lx cs, tf fraut: Belgz, bij blommen fBotten erupt: uM Latine Tineariam: Officinz Stocchadem fiue ; rAEC Sucha- cad TA aX A idi pu I PO ) C 5 d JL t ri / 3 ^ E pes. 268 DOS TIRPIVM HISTORIA | Stichadem citrinam : Fuchíius & Tragus Eliochryfum faciunt. Nihilautem , aut Ofhino ' parum,cum eo conuenire;cx iisqua fuperiore capite fcripta funt;palam eft. Ageratoneffe, etiam funtqui fentiantpropterea quód Bos bullarum inftar globofus fit;& nó facilé autcir marceícat: z54eGvu fiquidem flos zepto2u 94v, id cft;bulla modo tuberofus eft,& diutiff. mein fuacoloris fpecie conferuatur:fed folium Agerati,Origani folio fimile eft: tale autem - nequaquam Stoechadis citrinz,quod diximus;oblongum & anguftum effe; vnde etiam non effe Diofcoridis Ageraton, euidens e(t. Nobis Stoechas citrina cum Chryfocome, que& -— Chryfitis,imilitudinis plurimum habere videtur;breuis fiquidem eft herba, coma aurei co- loris,caq; diuulfa & corymborum fimilitudinem referente,radices tenucs funt & nigrequa. - lem omnino Chryfocomen effe Diofcorides fcriptum reliquit. 2evzvxópn;ait, fud foy £21 arj. Supuaiot oov xóm xopuuDoedd iiy uolas Voxszre pfCus d'uesap , Aen do Ne[D bec M&Aatroc e Aumu- pio ux dirai nur spto am Zaur, id eft , Chryfocome herbula eft dodrantalis, comam habens €orymborum fpecie, (imilem Hyffopo;radicem hirfutam , tenuem , vt Veratri nigri, guítu non iniucundam, Cypero fimilem. In quadefcriptione occurritobferuandum,verum & legitimum antiquorum Hyffopum, corymborum quandam fimilitudinem fummiscauliculis proferre; atque ca de caufa vulga- ris vfus Hyffopum, nequaquam cffe genuinum : vtpote quód flores non in corymbis autco- rymborum fpecic ferat, fed (ecundum cauliculos iuxta fingula foliola edat; Thymbrz vide- licet modo;cuius haud dubió fpecies,& maior quidem eft. — *. Stocchadiautem citrinz &àliam fimilem obferuare contigit herbam, ramulis à radice multis, tenuibus, foliis anguftis , aliquantulum, fed minus multó quàm Stoechadis citrinz albicantibus : floribus in vmbella luteis,non tamen globofis , fed medio orbiculo florum Chamameli fimilibus, fed minoribus. Quo loco fponté excat compertum non habemus,in Belgij hortisà nobis vifa eft, Anonymos quoque & abfque nomine eft. Eliochryfi fpeciem anguftifoliam nonnulli faciunt. i Caterüm Stoechad;s citrinz flores invino decodti , potu ventris lumbricos expellerefe- runtur: & cum lixiuio pediculos & lentes delere. : -Chryfocomesradicem, Diofcoridesait;excalfacere & adftringere , conuenientemi effe hepaticis & peripneumonicis: fumi & cum hydromelite decoctam ad vtcri purgationes. Chry[aco- me. De Santoliza, Ci xvi. JA, V & E1colotis corymbos Santolina quoque veluti Eliochryfon & Stoechas cittinapro- * fert,odorata eft,& coronis non raró admiféetur.Eius aliquot funt genera. Prima caudice furgit lignofo,ex quo virgulz,ramulorum inftar;tenues,cubitalescomplu- ' rimz foliiscircundatz paruis, oblongis,anguftis denticulatis: € fammo virgularum, finguli eminent orbiculi, ex breuibus ftaminibus fatti, Tanaccti floribus , & mediis difcis florum Chamemceli fimiles,fed ramen aliquantulum latiores;colore lutei;qui in femina obfcuri co- loris permutantur: radix lignofa.Eft ipfe frutex cauliculis & foliis albicans , & fuauiter cum .—.— grauitate quadam odoratus. : - T gg (GA : | .$,. Huicfimiliseft,& altera fpecies, foliistamen longioribus , virentioribus ac minuscandi- . dis ;lore pallidiore. E 3. ertiafoliisbreuiffimistenuiffimis & Eticz proximis : loribusluteis, & aliarü fimilibus. 4. — Quartafoliis cft minus denticulatis & Cupreffo fimilioribus:floribus perinde vt aliarum. $. Quintzcauliculi non eriguntur,fed procumbentes per terram repunt: folia denticulata, s itio lanuginofiora magis cancícunt. floresin corymbisaurei , aliarum Sancolinarum : .. In Belgioomnces peregtinz funt, neque alibi quàm in hortis reperiuntur. Primur genus iliariffimum: reliqua rariora. We i e P — Florent Iulio & Auguíto. à Boo | I Appellantur ha: omnes vno Santolinz nomine : Belga: vulgó €ppie$ nominant. Chamz- 2742- cypariffum plerique faciunt ;fed de Chamacypariffo adcó breuis & fuccinctus cft Plinius, Vt cx co, horum fententia nec reiici, nec probari queat. Hallucinanturautem non parum QU! Santolinam Abrotanum feminam effe volunt. Abrotanum fiquidem femina , foliiseft ma- ris,Seriphij videlicet (milibus, (cd procerius,& fruticis modo arborefcens. Santolina humt- liorcft,& non Seriphium,fed proximius Ericam folio exprimit.Plus fimilitudiniscum A rotano femina Eliochryfon haber , folio namque Abrotanum refert , odoreQue ci vicinum cfl, nontamen Abrotanum,fed igeneris herba. , Ef - -—— Mg» ^ pod e Lud 2 er ERIT N PEMPTADIS SECYNDAE LIA. IIl 26$ ;. i$anfólini. Santolina alteta]— 9. eA ems ih * tes yl à wor QU CD V un. ; p e mV (Pu NJ aM $ j Q7 BEN J P j d B P A P fat / 4 l * Ji a iT , -— 7 H d $- ** z Ls , " eh 1 ; Eft autem Santolitz femen;guftu amarürti; potentia cali :cumáne certi ihe; antounz temen;gufti amarürri, potentia calidum ficcamque tertio ordite: ventris lumbricos fumptum interimit, & aduei(us eofdem efficax eft. Er TÉ Plinius Chamacypariffüm hetbarn , ait , ex vino potam ;contra venena ferpentiumome E nium, fcorpionumque pollere. 23 | LiBRi TERTII PRMPTAÁDIS SECVXDA Es de FiNris à; 3 Zi STIR ] T & 4 - 3d € 27 OSTIRPIVM.HISTOd&qTE PEMPTADIS SECVNDA LIBER QVARTYS, DE ODORATIS ÀC CORONARIIS HERBIS 7 d ^ ( PRErFATIO. po ST flores odorate occurrunt herbe, quas coronis ci corollis addi [epenumeri contingit.Ve. 9. zeres ramis arborum aut fruticum im facris certaminibus coronari , primum fuiffe morem ex Pliniocoeno[citur: Pofferior deinde ,ac noflra quaque etas, herbarum etiam frondes. in coram «dmittit ac recipit: (j mudo odoris aliqua gratia fint commendabiles. Atque barum quidem hi florias boc libro profequimur: ardores & frutices [us locis deféribentur. .DE MAIORANA SIVE MARO. CaPVT PRIMVM. Maiotana (iue Marum. o2 m »— Ji RUN Y Ni UN 7] M ZN SN, NSANZZZENA 7 d e N y NO (NN SX NI M2 IO RA N A humilis & fruticofa eft ^ ftirps , candicans, & fuauis admodum odoris, fefquipalmum aut pedem alta; caulicu- lisfiue furculis tenuibus; in pluresalas diuifis, circa quos foliola funt pené rotunda, mollia & .incana; & in fummo floículi candidi perpufilli, . € fpicis Heracleotici Origani fimilibus exeun- tes , exiguis videlicet , oblongis,& fquamatim compactilibus. radicibus nititur tenuibus. Re- peritur hzc quandog; maior , fubinde tenuior ac minor, odoreqQuc przítantior. gs Hortenfisvtraquecft. . , Vtraque z'flate quoque floret. | Itali Pérfàm, & minorem Perfam gentilem nominant : Germani , $tapoian & Saran: Belge, füaríolepne: Hifpani Ma iyorana, Moradux, Almoradux:ltali fimiliter Maz2raza: Galli Mar- iolaize cà Marone. Officinx & paffim Maiora- nam. Creditur veterum RES. Sed apio» herba eft, Diofcoride autore; pct terram repens; Maiorana veró non repit, fedin re&um & altum affurgit quod cam noneffe Sampíychum, vel folum, manifefte innuit. Scnpíimus aliàs, Maioranam legitimum Ma- rum effe : confirmat fententiam noftram Ma- ioranz nomen,quod à Maro videtur deriuati fed apertius ipfa Mari defcriptio,cum qua exa &iffimé conuenit. Herba fiquidem cft frutico- /—— fajlore,vt diximus,Origani foliiscandidioribus,flore odoratiore, Cuiuímodi Marum efe anim. Diofcotidesícriprum reliquit. Mdesr, ait, z6Cesor, zróa vole upc, Qpryaval d vc, óugia: TG dila Ge arayrd ukrroi QUAD Toviov Aux Urea TON) jeg) rà dyÜoc iud $evegr: hoc eft, Marum fiue Hy- fobrionnota eft herba, furculofa , lore Origano fimilis: foliatamen huius candidioramul- tó,& flosodoratior. Et fubftitutam pro Sampfycho Maioranaii , alienum putari rion debet, quando & iplo Galeni tempore Marum Sampfychi loco in Amaricinum vnguentum fuerit immiffum: vt lib. . De Antidotis ipfe teftatur, vbi ait; Marum longé odoratius effe Sampfycho ; & ca de caufa hoc omiffo,Marum fuiffe cómpofitionibus additum, Przbuit iftud occafionem po ris,vt Marum fiue Maioranam Sampfychi Ioco habuerint, eiusq; nomine appellaucrint. Excalfacit autem Maiorana & reíiccat,& in vtraque qualitate fecundi cft ordinis:auxili2- tür ' PEMPTADIS SECYVND.E LIB. IIII lc NM rur cerebri & capitis frigidis morbisquouis modo affumpta: naribusimpofita flérnutamen. tum facit & picuitam euocat: dentium dolores lenit commanfa aut appofita;vtitias & aquo- fos humoresin potu fumpta ducit; & menfes mouet: admifcetur antidotis. De Sampfycho; fiue LA miaraco ex Diofcoride,T. beopbraffe, e aliis. CA $c, AMrsvcnhoN,Diofcoridesinquit,herba eft zz/x2oroz, fiue multá ramofa, ferpés per terram folia habens hiríuta & rotunda,fimiliaà Calaminthz tenuifoliz: multum odoracà & calida, quz in coronis ne&titür. Cyzicenum & Cyprium laudatiffimum.Secundum locümi habet ZEgyptiurm. Appellatur autem à Cyzicenis & Siculis Auz2akor fiuc Amaracum. Theophraftus Amaracum in cenfu tgujavixó» fiuc fuffruticum fatiuorá ac coronariorum lib. 6. enumerat, & przftare ait, feminis copia, quod fvoz uor,id tft, boni ac fuauis eit odoris; naíci femine & auulfione: ex zftiuis cffe, vnguentisQ; mifceri. Plinio lib.z1.cap.2.au&ore,Amaracum Diocles medicus &Sicula gensappellauere,quod ZEgyptus & Syria Sampfychum: feritur vtroque genere;& femine & ramo: copiofuni Ama- raco zqué'ac Abrotano femen. * Virgilius ZEncid. 1. Amaracum fruticem floriferum effe oftendic,fic feribens: —"vbi mollis Amaracus. ilum Floribus C dulci afbirans complectitur vmbra. Idem teftatur Catullus in Epithalàmio Iuliz & Mallij: Cinge tempora floribus Suaue olentis Amaraci. ^ NJ Galenus Amaracum & Sampfychum differentes facit flirpes , de vtroque locis agit fépa- ratis,& fuascuique tribuitvires.Sed Amaracus Galeni Parthenium cit:vcluti Pempr. 1. lib 11. cap.xv.fcripeam.Iam vt & Diofcorides teftiseft, Parthenium quidam Amatacon vocán, & in libris De fimpl. Medica.facult. Galenusnufquam Paithenij meminit, Porró Sampfychum, vt Galenus aitytenuium eft partium & digerentis facultatis ; deficcat & cxcalfacit tertio ordine. Diofcorides deco&um cius potum tradit;conucnire hydropicis inmorbi initio; & vrinz difficultatejac torminibus laborátibus: arida veró folia cd melle ap- pofita;tollere fuggillata,& nienfes ducere fubdita; ad Scorpionü ictus cum lale & aceto im- , ponenda; ad luxata veró cum cerato excepta, & fi militer aedematis,ad oculotá vcró infláma- &ionescá cenui(fima polente fatina apponenda: mifceri acopis & malagmatis calfácientibus. Marum vulgare, Clinopodium: De Marovulzari.fiue Clizapodia. Ld AP. III ! Von à plerifque modó Marum nomi- .. "e natur,frutex paruus eftodoris admodum | fuauis , fefquipedem aut duos dodranzes altus: Turculos habet tenues,famofos,lignofos, & fo- liolacirca cosexilia,duriorisT hymi autSerpyl- li vulgaris foliis fimilia, fed albicátia, candidio- ra,& aliquantulum maiora,ac in fümmo veluti lanuginofa capitüla;& anibientcs fimiles verti- cillos; é quibus perpufilli ofculi exeuricalbi- di:radices tenues& lignofas. —— In Hifpania paffim vnà cum Staechadce locis aridis defertisQue gignitur: apud Belgas & ali- bi,non abíque ftud;o,& curain hottis feritur. zEftate verucilli & capitula lanuginofa,cuni floribus emicant. Multi hac ztate Marum vocant; Matum au- tem nequaquam eft,verüm Diofcoridis Clino- pos Clinopodium auté Diofcorides jc iovjd eft,exiguum fruticem cffe refert, Qpu3a- yy, fiuc furculaceum , duorum dodt i in petris nafcentem : folia habentem Serpyllo. fimilia; Rotes veró le&i pedibus , ex interuallis vti Marrubj.Cum qua Ree hzc odo- rata ftirps fatiscóuenit. Surculacca ctenim eft, & ad duorum dodrátum altitudinem affutgit; ^ : Z4 flotcs 272 STIRPIVM HISTORIE — — 2 floresita habecper verticillos digeftos, vt quibufdam caulem veluti Marrubij ambientibug alij in fummoinftar globofum lecti pedis capitulum emineant: folia Serpylli veri foliiscolo. rc fimilia,nempe candicantia: (qualia Serpy!li cffe Diofcorides oftendit, quando candidior €a,quàm Origani effe ait) fant cadem tenuia , vcluti Serpylli cffe Theophraftus teftatur, Quz omniamaximam huius ftirpiscum Clinopodio fimilitudinem oftendunr. Appellatur "Veró sAmozródior, à quibufdam etiam Cleonicum,Ocimoides,Zopyron, Latinis Lceüipes. Vim autem, vt Galenus, Clinopodium excalfaciendi obtinet, cum effentia fübrili ,&in tertio cít,cüm excalfacientium,tum reficcantium ordinc.Diofcorides bibi herbam Ícribir, & decoctum eius aduerfus venenatarum beftiarum morfus,conuu lfa,rupta, & vrinz flillici. dia: ducere menfes: fce tus, & acrochordonas ciiceré aliquot diebus potum : aluum idem. ferc ad tertias decodum & bibitum; non febricitantibus in vino »febrientibus in aqua. Dc Rofmarino Ceronaria. CAP HIE à Rélodinds Colilmaris. C; RONARIA Rofmarinus frutex eft ji. : gnofus,caudice fubinde tres aut quatuor desalto; ramis multis tenuibus: foliis crebrisob. longisanguftis,duriufculis, fübtus cádicantibus: fuperius veró faturi viroris,cum grauitate nó in« grata odoratis:floribus paruis ex cerulco albican- tibus,é foliorum £inubus prodeuntibus: femine €xili & nigro:radicibus tenuibus,fibrofis,nonal- té defcendentibus. | In Gallia; Hifpania,& aliis prouinciislocis fyl. ucftribus & incultis nafcitur; cantus eius in Nar- bonenfi Gallia prouentus, vt haud temere aliud incole lignum vrant.In Italia hortorum Íepita- rcas: Belgarum etiam exornat. ' y TEN Y Floret primo quoque Veris tempore, : ) z/ o. Ai&ayoríds seQavouomay Graeci , Latini Ro . 327 marinum coronariam,nominant. Coronatia au- » z—) BN tem cognominatut , ad differctiam aliarumvm- p-X 924 J belliferarum Libanotidd. Libanotidá fiquidem fpecies cóplures funtquzdam vrabelliferz, vna non vmbellifera;forma ab aliis differens,corona- ria,de qua nác agimus.Germani hanc Rofmarin; & Gimiliter Gàlli nuncupant. Itali 2fzzarize cr- ronario: Hifpani Romero: Bohemi 9&ofiargn:An- gli tofemarp. : i Calida autem & ficca Coronaria Rofmarinus fecundoeft ordine , & fimul adftringentis facul- tatis particcps ; vtpote ex dilreuchos partibus eo & terreftri quadam cffentia copiofius admixta, ? compofita, Proinde & omnes vteri diuturnos fluxus fiftit,& Gnguinis profluuia fupprimit. Conuenit etiam,& przfertim fores , omnibus capitis ac cerebri ex frigida humida caufa malis: cerebrum erenim hi dcficcant : fenfus & memoriam acuunt: netuofas partes confortant. ; .. Serapio Rofmarinum,qua Coronarij vtuntur,calfacere & multum reficcare ,teftiseft; & €xauctoritate Abin Mefüai,con ferre,it,corizz frigide cerebri. — zi. E Diofcorides regium morbum fanare tradit, fi quis ipfam in aqua coctam,ante cxercítatio- nem bibat, deinde exercitatus lauet,& vinum bibat. NES E. De Lauandula. Ca?. Y. h O DotATA &cotonaria ftirps Lauandula eft, fed humilis, ramulos fiue vitgas profert .- tenuesquadrás ;geniculatas,cubitalesaut longiores : folia circa fingula genicula bina;oblonga, carnofa,vttaque parte albicantia, Rofmarini coronariz foliis multó longiora | latiorajue;& in fummo fpicas oj longas tenues, floribus refertascaruleis : radices lignofasin fibras diuifas. Spirant ores & folia copiofum caputá; implentem odorem, : Vna huius fpcciesfoliiseft maioribus,craffioribus & longioribus que odoratior:altera mt- noribus & tenuioribus : inuenitur & flores candidos habens, va ERE efti * PEMPTADIS SECVND/S5 LIB. IIII. : 223. Lauandula. | ' Lauandula altera. LOSS JAEN NN CES TELA Pu) LA n7 SCN I 7, X Y THU /am VEA f) AIL A F4 f, " 2 ds // : ANY MO NN | £77: Veftiunturin Hifpania & Narbonenfi Gallia plerique montes & campi deferti Lauandu-- la. In reliqua Gallia, apud Germanos, & alibi in hortis feritur. rt Iunio ac Iulio flores exeunt. Itali maiorem, Nardum Italicam, & Spicam,vulgariqQue lingua 5p/go nuncupant : mino- e rem, Lauandam & Lauandulam. Germania & Belgium vtramque Lauandulam & Lauen- dulam vocat: & maiorem quidem Lauandulam marem; minorem feminam : vulgó 3Lauen- btr. Exiftimatur effc Cafia odorata herba, cuius Virgilius fubinde meminit, vt Bucolicon - ZEdogafecunda: . Tum Cafia atque aliis intexens [nauibus berlis cMollia luteola pingit V acinia Caltba. . - Etfimiliter Gcorgicon quarto, vbi agit de ftatione & fedibus apibus deligenda, apiarioque La confituendo,hisverbis; . . - Hac circum Cafta virides, c olentia lat? Serpilla, e grauiter [pirantis copia T. hymbra mtm Flereat. : Efttamen & alia Catia vex) fiue fiftula, qux paffim hoc tempore Cinamomum & Cancel- la appellatur: & Cafia quadam nigra quam Officinz Caífiam fiftulam vocant. Plinius Ca- fiam ab Hygino Cneoron appellari refert. Sunt autem Theophrafto ac Plinio auctoribus cerw. Cnceora duo: vnum cádidum,folio carnofo, oblongo, figura quodammodo Oleagino (imili, odoratum : alterum nigrum, nullius odoris. radix vtrique alté defcendens , grandis. ramuli E^ permulti craffi, lenti; germinant florentQue poft Autumni zquinodium, & multum denig; temporis florent. Talisautem nequaquam Lauandula eft,quz nec craffa eft radice, nec alté defcendente, ramulis non lentis,& non Autumno, fed £ftate flores profert: proinde etiam nec Cneori aliqua fpecies. A Elt autem Lauandula , potentia ac viribus calida ficcaQue, & ordine quidemtertio,te- - nuium item partium & cx multisaéreis fpirituofisQue partibus conftans: frigidisca de caufa ern morbis quouis modo adhibita confert, & przfertim iis,qui non ex copiofo humore, ex fola potiflimüm qualitate originem ducunt. d "a : - Proinde 174 STIRPIVM HISTORIZE Proinde & ftillatitius eiusliquor odoratus, & temporibusac fronti illitus, Catalepíi, (e: "uiori Hemiplexia;& fübinde Comitiali morbo,ac nó raró fyncope laborantes reficit, Sed vbi humorum copiaadeft,prafertim fanguini permixtorum non fatis tutus huius víus eft: ficuti "nequecotpofitionis quz cx ftillaritio vino in quo huiufcemodi herbae, fores, femináve,& aromata quedam maccrata funt,confcitur;quam plerique temere & indifferenter exhibent, Nam calidorum huiufcemodicaput implentium víu,& morbus intenditur,& cperin pe- riculum inducitur: prefertim quando fanguinis miffio aut purgatio non precefferunt.Q uod ideó monendum duximus, quia paffim nonnulli medici indocti, & temerarij audacesque nimium pharmacopcci,alixjue ftolide mulieres ftatim fimiles compofitiones, & id genus a- lia non módó apopleticis,fed & Catocko cum febri occupatis infundunt, quibus nihil po- eft peiusdari,cüm plurimum ob(int;8znon raro i píos egrotantes perimant. - De Stechade. CA* vh | CTT y : nb? x uM eA? Stechas. Stachasin Belgio nata. He ' W NNNNNE NM New ;" t) - - hd » $, soi EO d m4 1. Sr OE CHAS caudice eft vti Lauandula breui & lignofo,fed tenuiore : ramulis fiuevit* gulis multisac tenuibus foliis circumueftitis oblongis, anguftis, candicantibus, minoti- busquàm Lauandulz; comantibusin fummo capitulis, fiue fpicis deníis, compadtis , breui" bus & craffis,e quibus flores purpurci & pufilli exeüt; femen in hisfübnigrü: radices lignofz. 2, Huiusveró & genus quoddá eft, folis foliolis differens,quod hac margine ferrata tofett. . Hifpania, Natbonenfts Gallia, & Stocchades infulx é regione Máffilix , Stoechade herbà fiue frutice redundant. : : PApieee gut In Germania ac Belgio é femine fata prima zftate facile adoleftit ; fed hyeme , nifi intfa &dcsaut penuarias céllas transferatur,perit; Hyemis fiquidem &frigorisimpatienseft. — À Diofcoride cíaac,ab aliis,ac à Galeno cof aeuo per oi diphthongum fyllaba fecunda: Lau ne Stoechas: Germani Ctithas fraut : Hifpani Tomazi, Cantue[[o,8z Cantuello : Itali $techd- de: Angl: ventf lauember vocant, Florem Officinze Stoecados nuncupant. puc Caterüm Stocchadis,Galenus inquit, temperies compofita eft, ex tetrena effentia frigida exigua, vnde adftringit; & extenuata altera terrenacopiofiore;à qua vtiq; amara eft; ob e : rumque PEMPTADIS SECVNDJE:. LIB. IIII. 27$ ds "eiae folio fuic rumque veró:conuenientiam,obftruGione libe- rarc;extenuare;extergere, roborareQue tum vifz cera omnia , tum totum corpus eft nata. Diof- cotides deco&um eius tradit, velut Hyffopi , ad pecoris vitia facere , & antidotis vüliter ad: mifcceri. , Polteriotesmedici Staechadem,& prafertim flores eius ; aducríus capitis dolores; & omnes cius ex frigiditate ac frigida caufa morbos , val- dé cfficaces effe affirmant: mifcentur ea propter, omnibus fere compofitionibus , qui aduerfus Cephalalgiam diuturniorem, Apoplexiam, Ca- ralepfin,Epilepfin,& (im:les atfectus ad hibétur; DeThymo. Car. vir. pH Y M 1 duo apud veteres fünt geriera:vnü Cephaloton dictum ; alterum à urius. Cephaloton multis exilibusac tenuibus fru: I M ticatvirgis;foliisexiguis & copiotis Citeundatis: capitulis in cacuminibus Staechadis feré fimili- bus, fed minoribus; é quibus flofculi cxcunt purpurei. 1n Creta infula copiofüm nafcitur : vnde illi Cretico cognomen datum eft. Diofcorides gra- cili folo & petrofo proucnire fcribit. * Durius Thymü furculofum quoq; eft;$: per- z: pufilla habetfoliola ; colore;qüod vulgatiffimü : eft, virétia,& fuaue odorata ;cádidaveró & gra- ucolétiorajquod rarius eft:floresveró nó inca pi tulisaut fpicisfed iuxta foliola : radices tenucs; Thymum cephaloton. . : Thymum durius, J board por e. f] j / » n Feet oet- 7 P / NM) ee ram) uve 3 ;N : iis A | : NA SWI7 [7 ES : E Are, s P^. € PICNEN 4 MS .LW P ye P 5L ZA i € " [A Sz s/n [. —N " Ny T Re i " j o» ( CAE ane 3 U QUO AN NW i 4—2 7€. 4 V 276 STIRPIVM HISTORIE ; Huitüs gencíis Thyto,Hifpanie & Narbonenfis Gallic loca deferta & inculta abundant: In Germania, Belgio,& alibi in hortis ftudiosé colitur. Grazcis Svgc dicitur, Latine Thymus,8& Thymum. Prior sefaAcróc, id eft, capitatus,& Svpoioy: Alter exAvp6meesc,id cft,durior,à Diofcoride,cap.De Epithymo;cognominatur, Pli. nius T hymi duo genera effe tradit: vnum candidum; alterum nigrius , ac nigricans appellat: & candidum przttate ait,ac in collibus nafci; lib.2 1.cap. 21. Vtrumque ad durius genus refe. rendum videtur;nam vt fctipimus;durioris Thymi quoddam folia hábetcandicantia; aliud veró virentia, quod nigricans dicitur, quia faturo colore & non candicante vireat. Germani ac Belga: &iBpmun qrpnuis : Galli Zu 7yz : Itali T hymo : Hifpani Tomilbo ; Angli &pme nominant. Thymum autem;vt Galenus tradit,in excalfaciendo exiccandoqQue in tertio ftatuendum eft ordine,incidit & calfacit vehementer ; ob id & vrinam & menfes prouocat, foetum eue]. lit,vifceta expurgat,educendis ex chorace & pulmone confert. Potum, Diofcorides fcribit,cum fale & aceto pituitam peralüum ducit. Deco&um eius cum melle Orthopnoicis & Afthmaticis prodeft. Lumbricos vétris,menfes,foetus, & fecun- das pellit: vrinamcit. Mixtum melli & delin&tum,faciles é thorace excreationes facit. Oe. demararecentia cum aceto impofitum difcutit, fanguinis grumos diffoluit:thymos & Zxes- pd óras fiue peníiles verrucastollit.Ifchiadicos cum vino & polenta impofitum iuuat. He- botibus oculis in cibo fumptum prodeft. Vcile etiam pro condimento tempore fanitatis, De Serpillo vulgari. CXxb ITE Serpillum vulgare. Serpillum alterum. ray (N PICS SpA (ES TAS NA. X670» (Qi V U e aie LN - J ^ AM m ME Send PUN "y 1 Yu " , AA cCOOAebet- 3 1 JV xc ^ n1 Serpillo multi fant exiles cauliculi , duri tamen & lignofi ,nonnulliinre &um iialticudine fürgentes, alij repentes, & alicubi terrz fuperficiei exiguis fibris annexi : folia exigua, virentia, Thymi fimilia: capitula in cacuminibus rotunda , é quibus flofculi exeunt;colore rubente purpurei, non raró etiam albidi:radices tenuiffime ac fibroke. | 2. Huiusveró & fpecies quadam, cuiuscauliculi non ferpunt : radix craffior, lignofaffenut lanugine hzc quandoque tota incanefcit;vt in Bohemiz nonnulliscollibusaclocisdefer — — Nafcitur paflim locis incultis, iuxta agrorum margines, pingui prfercim & fecun f T f- o: 1Uv* E PEMTTADIS'SECVNDUE LIB. LIII. 277 lo: fubinde ctiam locis petrofis: & nón modó in Germania; Bohemia; aut Belgio, fed & in Iraliaac Gallia fponté exit. ^ov Totaferé ZEltare floriseius prouentus. :.50 009400 "o ? 9201 ót z^ Germani Souenbetrfumcl/&z Aiemtin: Belgae arueiibd wilben C Brmus/& oufer 1020utoen beti fio: Hifpani Serpol & Serpilo: Tcàli Serpil/o: Galli PiZolét: Angli wuilb qrpme : Bohemi DAT «crijDánfifa. Officinz, Serpillum ;plereque veró etiam Pulegium montanum nunctpant. -Ex paffim quidem Serpillam veterum exiftimatur: non tamen tam Scrpillis,quàm Sasafran- ga Diofcoridis rcfpondens. Si etenim diligenter, & ad Serpilli vtriufque , & ad Saxifrangae -deícriprionem expendatur, exiguum Scrpillis; plurimum veró Saxifranga: fimile effe com perietur. Veterum etenim Sérpillum,quod quidem prius;preter quód ramulis & foliis Ori- gano fimile eft,in quantamcunqtüte altitudinem adminiculo fultu myaut vicinis ftirpibus in- anixum, crefcit, & quandoque ex Ocimo per nimiam ficcitatem mutato gignitur : alterum verà non ferpit,& folio eft Rure;id cft, Hypericiaut Centaurij minoris (vt alibi oftendimus) longiore. Serpillum veró vulgare humile cft, frutices non conícendit,ex Ocimo non prouc- nit,& foliis cítmultó quàm Hyperici aut Centaurij minoris, minoribus & breuioribus; om- nino videlicet cxiguis,ac Thymi,vt diximus;foliis fimilibus. Ex his Serpillum vulgarc;non Serpilli veterum aliquam fpeciem,fed Saxifrangam Diofcoridis effe;palam eft.Saxifrangam enim;ait;effe herbam T'hymo fimilem,in petris nafcentem. Serpillum autem và lgare Thy- mam foliis & capiculis refcrt, & non raró in locis petrofis reperitur : propter eam fiquidem quam cum T hymo fimilitudiné babet, fylueftre Thymum & à Belgis;& ab aliisnominatüt, Verba Diofcondis de Saxifi rangá fünt. Zap£/9a5ov,oi d eupE ít ea yov,oi t Éuzrwreor pauotio aut ioepyla Uu poc Voi Qpurataidus ey 7t eyuc xtd) Tea yt ronoie Quis doc, Q'uud tuQtpfc. hoc eft, SaxifrAta. Sarxiphagon,alij Sarxiphrangon;alij Empetrum, Roniani Saxifranga , frutex cft furculaceus LocusDiof- ip-pettis & afperis locis nafcens , Thymo fimilis, Exemplaria quzdam 629v uepic 1c- Pn ia T : r 3 L] M6. ;fedemendatiora 2vuo habenr. E42 . Facultate autem Serpillum vulgare calidum & ficcum eft, tertio pené ordine ; cenuiuni item partium & incidens : menfes euocat; vrinam cit : calculos expellit ; & in balneis ac fo- mentisadhibitum, fudorem euocat. | ' X e Ana Eadein feré de Saxifranga Diofcorides memoriz prodidit: coctait, in vino febricicanti- busopitulatur;ftranguriz prode£t: ingultum fedat: calculos vefica: frangit:& vrinam cit. - De Serpilloex Diofcoride, T cobhraito c ali. Eds CairYY, IX. — HAN L7 i S: R P ILLY M, Diofcoride au&ore;duorum eft geierum : hortehife & fylueftre. — ^ Hortenfe coronariuni eft; & odore Sampfychum tefert: folia habet & ramulos Ori- ganifimilia,multó candidiora ; itixca fepes relictum procerius auri XN Alterum non ferpensféd ere&um;ramulos emittit tenues furculofos:foliis refertos Rute fimilibüs;anguftioribus tamen,óblongioribus, durioribusá ;: lores guítu acres,odore fuaucs: radix inutilis. Nafcicur in petris efficacius; & magis excalfaciens faiuo.; . Theophraftus Dé hiftoria ftirpiá, lib. 6. Serpillum traditex fuffruticibus effe , lignofis ac coronariis: ac ramis & foliis tota fua natura odoratum, veluti Helenium & Sifymbriá : apud nonnullosetiam Thymum penitus redolere: fumma tertz adharere ; radice multifida cor- ridaá peculiaremilli audtionem germinum , quippe cüm in quantumuis longitudinis pro- cedere valeat,na&um adminiculum,aut iuxta fepesaliquas fatum: fqualorem pati,atq; aque pauczindigum: náfci ex Ocimo perimmodicam ficcitaté degenerante ; lib. De cáufis quin- . to,Ocimo videlicet ipfo;minorisfolij,(ed odoris potentiorisfa&o. Vnde colli gendum,Ser- Pillum Ocimo effe odoratius,& foliis minotibüs. 1019 : Sylueftre Serpillum idem,quoddaii effe ait;quod deferentes ex niontibus fcrunt, vt apud Sicyonem ficti folet;atque etiam Atheriis ex monte Hyniettó : apud aliós veró,vtin Thra- €a montes & plana omnia Setpillo fcatere.Sylucftre auté iftud,à Diofcoridis fylueftri aliud cft: fola etenim cultura ab hórtenfi differt : veluti Theophiaftus ipfe oftendit ex montibus uanflatum feti referens. Diolcoridi aducrfatur Plinius lib.2o.cap.2; vbi fylueftre ait feipeie, atium verb müini- - mc. Serpillum,inquitjà ferpendo putant dictum;quod in fylueftti caenit maxime in petris. Satiuum non ferpit;fed ad palmi altitudinem iricrefcit. eminit Serpilli ZElianus variz: hiftoriz lib.9. & ipfum inter flores numerare videtur. Dionyüus Iunior, inquit, in Locrenfium vrbem veniens máximas ciuitatis domos Occupa- uit, Casjue Rofis , Serpillis , aliisque id genus Boribus ftrauit. Virgilius amen Bucolicón - "Ecloga fecunda,Serpillum herbam effe manifeftifime teftatur his verbis: T. $ ' rip 278 STIRPIVM^HISTORIA. Teffyla e rapidofefis me[foribus au... j sbaiddhun nd ia, Serpidlumá,, herbas contundit olenter. ..... 9 pre f A . s Ex quo lococolligédum funt qui putent,vulgare Serpillum,verum & legitimum: videlicet non aliud paffim in Ixalia ponte gigriatur : quafi nullibi quàm in agIo reperiy, & non.in hortis feri potuiffet. ERN Ga FXTSIS 1:25Yec337 rete dh ., Serpillum autem Graecis fpzivA0oc wa) fpzrubor. dicitur, Marcellus vetus auctor, à Gallisan. tiquitus Gilard nominat affirmat: vt vero Plinius Valerianus;ab iifdé Laurio nunéüpag; ;.: Excalfacit veró vfque adcó.Setpillum, vt Galenus dicit, vt & meníes & vrina mgear. guftu multum eftacre: Prodeft etiam, vri Diofcoridesaddit;ad tormína,rupta, coninuffa io. cinorisinflammationes, & ad ferpentium.morfüs, & pouim;& unpofitutm:: Capitis dolores mitigat coctum rofaceo permixtum « cum acero irrigatum maxime quidem lethargicis; fed & phreniticis conuenit : (edat & fanguinis;vomitus quatnor drachmis potus.cum aceto Qs :dDe Qcimo. i) KO APO; effe;quod LA A AAA Otig q131 tomis ue : 4 fioi 2V tji Um Lege 1 * Ocimum minus. 5 ^i551 5, 1 HIORLHL 3üSbirvolin u19359 iifiqio Ps (2/97 WAP af o Sd 4 : zi as cotgelguhi9p29 Xa. S T1V1 Ocimi fpecies magnitudine differentes dux funt vulgares, amba furculofz,do- d — dantis aut pedisaltitudine actolluntur; ramulis rotundis in plures alas diuifis.. Ec maior CHER folia habetlata, per margines leniter crenata, Mercurialis herba magnitudine & orma fimilia:minor veró minora:vtraque fplendida,& dilaté virentia:flofculos exiguos;co- lore vel candidos, vel obícurius purpurafcentes: femen exiguum,nigricans : radices oblon- 835, duras, non abíque adhzrentibus fibris : odor vuique fimilis, nifi quód-maioris, fpecis quzdam rcperiatur;quz Citrium malum odore refert,quod Ocimum citratum appellant. $ , Matthiolus prater hzc duo Ocima,ctiam tertium quoddam maximum reperurimemo- nzprodidit foliis Amaranti maiotibus,longis,latis & craffis, Citriz mali foliis fimilibus. , *eritur Ocimum in hortis & in fictilibus; celertime, yc Theophraftus au&or eft, prouc- nit. Quod Soli expofitum cft,codem tefte,tranfit in Serpillum;quia vehementius ficcatut; folio namque minusodoreQue vehementiustedditur. 000 lunio ac Iulio Ocimum Horct,& paruculatim quidem,ac diu,ab imo indipiení.;.50000- Oxiugr,& pct o prima fyllaba Qw,joy Graci appellant; nonnulli etiam Vo: Latini Oci^ 5. mum. Differt ab Ocymo, quod oftendimus in Frumentorum hiftoria pabuli -À——97 A * : ad dilie- p Hi LH , PEMPTADIS SECVNDUE LIB IIIIL. AE 279 | 33:8) oco TER ordi 'ad differentiam huiuspery fecunda fyllaba:fcri- i furi 2i - bitur;ametfi'&perv;ódoratum Ocipium quan- doque (criptum reperiatur, Recétiores Baoyuxy, Latine Regium id eftjquoque nominant: Offici- nz, Bafilicum: Germani S5afilam: Belga: xoafittz ^ tom: Hifpani 4//a/acà: Galli Bajilic: Anoli 3oafifiz- Bohenii $bagalifa : Itali Pa/ilico , & quod minus: ett, Dafilico gentile: Hifpani idem Vlbabaguilla: "plenque Bafilicon Gariophyllarum hioc vocant. Ocimum autem;auctore Galeno ;exfecundo quidem eftordine excalfacientium;(ed humidi- taté habet recrementitiàm adiunctam; ob quami ($, commodum non elt vr intra corpus fumacur:fed: 3 t forisadhibitum ad digérendum cóncoqüédum- ) | 4 e EE LZ que idoneum cft. MAS fum hebetat; aluá mollit;flatus mouert; vtiná cit; Rc Jaceuocat,fed xeré cóficitur : im pofitü veró cum 4 polente tenuifarina,rofaceo & accto;inflámatio- Jj 22. — nibüsmedetur, &Draconis matini ac Scorpionis Fg. Kit : plagasper fe & cá vino Chio,oculorü doloribus. i —.. 5 Succus oculorum caligines purgat , & deflu- A "Xioncs exiccat. — ' 5Semen potuni prodeft atiam bilem colligen- ^tibus, fufpiriofis;, & vrina difficultate laboranti- .^bus : facit idem fternutationes fréquentes, (i per x3 narcsattrahatur: idem ipfa herba facit, Claudere Q9 autem oculos oportet, fternutatione vrgente. SNC DA os cSuntqui Ocimá vitánt;& non edunt;eó quód Seri Ni commaníum &in fole pofitü vermiculos gignat. ^71 Ocimün fylueftre Acinos ^" "Aphriadiiciunteos quià Scorpione i&ti funt , & | (s dpfum comederunr;abíque dolore perihancre. Recentioresjinter quos Simeon Zethy cft,O- . €imum tradunt olfa&u cordi capitiQue prodeffe: - femé cardiacis affeGtibus fuccurrere: animi moe- torem ab atrabileortum difcutere , & liilarita- tem IxtitiamQue procurare; v De Ocimo foyluestri vulgari, fiue Acino, Np; Car. xr NN UEA EE E : EA ( V o» recentiorüm plerique Ocimum fj1- "M ueftre nuncupant , cauliculos promit com- £- VM plures quadrangulares , infirmos , terram verfus TA i.d pajey rcclinatos: folia ex interuallis bina coritra fe po- ye NP. aee -"firajparua longiufcula;ac latiufcula, aliquantulá Ead - hirfuta & afpera,vti & cauliculi:flofculosé folio- L— A RN SUE ASS rum finübus exeuntes, patüos, otbiculatim cau- V4 ON iculosambientes,colore e candido nónihil pur- purafcentes: femen exile: radicesfibriscohzren- tes. Odorc herba hzc multó quàm Ocimum ef infirmiore ; vtpote exili ac obfcuro , fed tamen NS cum grauitate quadam non infüaui ad Calamin- ; thes aut Ocimiaccedente. - Exit multis Germaniz ac Italix locis fua fpon- tc, prafertirn incultis & arenofis, ZEftate tota floret ; & non raró Septembri , Ocimumfylueftre, vc diximus, appellant ple- tiquerecentiorum. Quodautem Ocimum fyl- 4.2 AA cinos, Ofkinarn 63 errer. Vr 280 STIRPIVM- HISTORIE ueftre Plitiio,aliiseft Ocimaftrum.& suce $e. Ocimoides yeró multüm à prafente liec bula differt. Siliquas fiquidem Ocimoides habet, Hyofcyami filiquis fimiles, fene Wee quale eft Melarithij, przgnantes: huiusautem femina minima funt, & vaículis omnino ven. guis continentur,nullam cum Hyofcyami cytinis (imilitudinem habentibus:ira ve hincher bulam iftam;non cff: legitimum Ocimum Íylucftre fiue Ocimaftrum eüidens fit. Quiios caufam ab aliis non pro Ocimo fylueftri , fed pro Clinopodio habetur : fednec horüin fen tentia laudanda videtur. Nàm (i proptér florum fecundum cauhculos-ambitum , Clingpe : dium dici meretur;multa alie codem nomine nuncupandz crünit: vt;Calàminthes,Qr le: Hormini, Lamij, DiGamni;& Mairubii ípecies quzdam, Pulegiá Saluia;Scordium, Melt fophyllon;Sidentis,Galeni Alyffon, recentiorum Bugula & Cardiaca, fimilesQuc aliz; qua. rum omnium floresorbiculatim cauliculos circundant, nulla tamen.Clinopodium dicitur Nobis hac herba: Aciho haud diffimihis videtur. Acinon etenim Diofcorides ait, tay Aeg. xeptor iue herbam tenuium farmentorum; coronariam ; Ocimo fimilem, fed lirfütiorem, & odoratam. Cum qàa defcriptione przfens noftta fatis gobüenits 57. 4 SS Facultate autem aliquantulum calida eft & ficca;non abfgác adftéingendi vi ac potentia, Acinon verà: Diofcorides tradi menfes & aluum fiftere porum : irnpofitu m yeró Phy: gethla & eryfipelata curare. v «M De Ditfamne, | CA?. Xin — D e ANS Di&amnum verum. : IcrAM NO rotundiufcula, maioraquàni | , Pulegij,& fpiffa lanuginé candicantia funt folia: cauliculi tenues,in alas nonnillas diuifin quorum fummo 8 fquamulis compa depen: dent veluti fpicz , maiores craffioresque quàm Heracleotici Origani;à quibus exigui flofculi exeunt. femen inter fquamulas recóditur.Odo- ratatota eft herba. 4] Nafcitur in Creta infula, nec alibi requiren- dam, non modó Veterum , fed & recentiorum eft fententia. Diofcorides flore & femine tarere contrà omnem. veritatem fcribit. Floriferum effe poft Theophraftum teftatur Virgilius E- RnC1dos X II. B v Diclamnum genitrix Cretaa carpit ab Ida, Puberibus caulem folim,eh flore comantem Purpureo. A Aio uoc Gracis dicitur: Latinis Dictam- num,& Di&amnum Creticum ;à nonnullis, vt Diofcorides teftatur , 52v día , fiuc Pule- gium fylueftrc. Inter nothasappellationesextát & hac eius nomina, £uCawregr, BsAoucitoc, dpnt- 46d Giov , xpi, 6p Meer, Vf , QeAosé nac, dtgai- diorséABovriv, Vítilago ruílica. — xa ut Officinz pro Di&tamno per c prima fjllaba Diptamnum per plegunt, & leuis momentict- "xor hic effet; nifi pro Di&amii foliis Fraxinellz . radices i vfum ducerent, quam falfo Didam- SES . , mumappelant. . — —.- ds Calidum ac ficcum tertio exceffu Dictamnum eft, Pulegio facultate fimillimum,fedcf- fentiz tenuioris. Foetus mortuos & in potu affumpta, vel in peffo appofita, vel etiam fuffitu educit : menfes cuocat : fecundas expellit. 2, WE ; Succuscum vino contra ferpentium ictus przfidio eft; Tanta vero ci huiusvis fertur ,vt & olfa&u beftias abigat venenatas. Produnt & in Creta capras fagitris vulneratas, huius pz- ftu cas excutere, "^ H8 À : O71 ue. ass De Pfeudodicfamno. — Cav. xiii. p; EVDODICTAMNYM legitimo Di&amno aliquatenus foliis cft fimile, quz & can- end. didalanugine conucítita promit. flores veró habet in verticilliscauliculos ambientibus diluté purpurcos. cauliculis iftud luxuriatcomplurimisgeniculatis,albida quoque 25 un PEMPTADIS SECVND:E LIfB. ÍIIIL 281 : hirfutis. radix tenuis,lignofa,alté defcendit &- Pfeudodictamnum. d bras fpargens. Odor huic nullus, aut perquam exiguus eft. Multis in terris, Diof. ait , nafcitur , fed ta- men in Germania. ac Belgio non ni(i fatum prouenit, & in paucorü hortis olim repertum; A fimilitudine Di&amni «j4bdodixruoo nomen accepit : Latini fimiliter Pfeudodi- &amum vocant : Officinis incognitum cffe parum refert. Calidum quoque ac ficcüm eft , fed longe quàm legitimü Dictamnü facultate inferius; Prebet eofdem;Diof. au&ore, effe&us, fed in- efficacius müultó; De Pulegio. Cab. Yiti n pv LEG IO caulcs exeunt abundé multi tc- rctes,& veluti geniculis articulati, plurimi procumbentes, ac proferpentes , fefe tamen, qui flores proferunt, attollentcs : folia é fingu- lis geniculis bina, fubrotunda, quàm Maiora- nznigriora, lxuiora(5, é quorum linu vel exi- gui cauliculi, vel minutula prodeunt foliola: flores verticillatim caulicülos iuxta folia am- biunt colore czrulei , rariffime albidi. radix multis fibris coheret. Odore tota herba po- tens cft, & praíertim cüm in florc eft,qucm & ftillatitius eius liquor retinet, fi per vitrea or- " gana extractus fueric. : Reperitur veró & huius aliud genus füpe- i; tiori cauliculis, fore, colote , lzxuore , & odo-- rc fimile, cuius folia oblonga ad Polygoni ac- cedunt. N Locis gaudet paluftribus, & qua hybetnis menfibus tigantur, incultis tamen. Iulio & Augufto floret, & tunc quidem ColiedE e" S o o Grzci yÀ/2ar , quandoque & Boer à Bout- 2» appéllancLanni Pulegium: Officinz Pu- . legium quoque, & fubinde Pulegium Regale, ad differentiam vulgaris Serpylli, quod, vt di- ximus, Pulegium vocant montanum : Italis Pulegio : Hifpanis Peleo: Germanis ac Belgis fDofep aut 9alepe: Gallis Pozioz. ; Pulcgium valde, vt Gálenusait, excalfacit, tertio nempe otdine , tum & valenterreficcat acexteruat. Menfescuocat,fecundas & mor- tuos foctus ciicitin potu datum. craffa lentadj pulinoni pe&ori; infar&a , eclegmatis admi- xtum;excreatu facilia teddirt, Contra ferpentum ac virulentórum anima ium morfus vtiliffimé in vino bibitur. Ani- mo linquentes odore , addito aceto , £eficit. Podagricis doloribus ex caufa frigida , & e przfertim coxendicis impofitum prodeft , ft. , donec rubefcat locus relinquatut , vr Diofe: E '..— fcribit. Contra duritias vteri in- defeífioni:- "rud Y. — busconuenienteradücitut. T A3 Dt A82 STIRPIVM HISTORIA De Pelis. CAR xy - 1 Polium. i E un ium Polium tenuius. Ave 22 04/9 € N Ü 77 : QNS SES M ae M MIA NSW WS Va SE WZZ NES ^ [ez SS L— Ef rr ESETZ ANS WA | ON ATUS uy 1 Z ES N ENS, NS S NS | D em VAS Acus: S7 ) i /2 RI Ai er) M : c EY Pra t SUM, [/7» t SUE PL. QV Hd de 2 d p RW $ ; A LGTDERC T ees, Il) 2 EAE o AM. s 2 JM ; c - Herrn fa D 2. à) à jAAANS L2 ANS x A» N LL pe Suplicnli affurgunt numerofi,tenucs,tetetes duri ac lignofi , palmo haud multo am (hoad lia perinterualla hos conueftiunt oblonga,latiufcula, fed quàm Chamadryos | fs za ames. vm ferratim incifa. in virgularum faftigiis flofculi candidi, quoscapitt- gn ca kh Abmeso seed ld albida lanugine incanefcentia. (emen pufillum nt az. — Alterum fuperiore mipus ac tenuius eft: cauliculi | 1 i: foliami titia: "Ortie cete : quoque teretesac duriufculi : foliamr- dais nt pcerub OC TCR i ends eminentibus albidi. Incanefcit & iftud,ac tenui candi . m : * x : fius & minusquoddam odore numm iamen minus,odoratius.C.Clv- Prztet É. ARAM LS y re hd Ape adis 4 w^ L/ » -— PEMPTADIS SECVND.E LIB. rif. decr Polium quartum ctiam repens. Prater hzc veró & quoddam UnyetürguDor eít 4. Polium,&uius numerofi cauliculi humi plurima parte decumbun:t: folia latiora quàm primi, am- bitu quoque ferrara : capitula in fummis virgis, € quibusfloículi quoque candidi. Tota quoque hzc lanugine tomentofa inalbida,& cum graui- tate quadam odorata. Huic fimile , cuius cauliculi teneriores re- 4. punt , & fibris quandoque demiflis terr fefe AN x) affgunt:folia huius & breuiora ac minora, fed A non minus ferrata : Copiofa & hzc lanugine Y vnà cum capitulis conueftitur : flofculi non à Y capitulis modó, fed & fecundum folia exeunt ZR 2 purpurei, autalbidi : Duo fiquidem huiusgene- 3E jJ], aed coloris floris tantummodo differentia. O- ENS U W dore autem hzc reliqua fuperant. uA — Eftveró & inter hec quoddam medium, 5 cuius tenues cauliculi partim rede affurgunt , partim terram verfus inclinantur. huius tenelli ac recens nati,molles,lanuginofiá; ramuli é viro- rc lutei apparent: flores quoque pallide lutei, (ed reliqua ftirpsaliorum morc incaneícit. Hzc Polij genera olim me obferuare memini Mechlinix in ampliff. horto generofi virioan. — nis Brancionis: Nafcuntur veró horum quzdam 1. 2; in Italia, Thracia, Macedonia, ac nónullisin Hi- fpanialocis. Tertium C. Clufius in maritimis 5- Valentini regni;ac in Hifpania Betica à fe reper- tum fcribit: quartum veró in agro Murciano: 4.6 f. quintum in Granatenfi & Valentino regnis... E S NS - i /. ^ Hlorentquzdam Martio : alia feriis ; przfertim in Bclgij hortis, vbi Aprili aut Maio dc- s mum flores videre contingit. EE A canitie Grzcis auo» nomen accepit: Latini vocem feruant : Dicitur veró & Offici- rm i nis Polium. à Primum à Plinio Campeftre appellatur: Duo;inquit lib.xx1.cap.vrr. Polij genera,Cam- peftte maius: fylucftre,qnod minuseft. ab Hifpanis 4Jtamiga. à Alterum Diof. zró»uov ógéibv, id eft, Polium montanum, & veg» dicitur : & fpuriis vo- cabulis QabZaaridior, à ae erie, £erime, uéAo7 or, CEAuor, Morzóaeov. Atque horum duorum ect Diof. Galenus,Paulus, Aétius;& inter LatinosPlinius tantummodo meminetunt.- Sufpicantur nonnulli Polium Leucadem effe, & de ca herba fub diuerfis nomenclaturis »s»xxi; Diof.bis cgiffe: conueniunt genera, nomiriis occafio & facultates. Leucadis duz, vna àgew, . id eft montana;altera fluieesc quae latioribusfoliis,veluti Polium campeftre, traditur : Ab al- bido colore Adju dicitur: eóuorà canitie,quod canis hominis fimile appareat : Q uicquid autem incancfcitalbidum eft.Facit huc quod A&tius Leucadis non meminerit;veluti à o- ^! lio aud differentis. Plinius lib.xxvit.cap.xt. Leucem quandam herbam nominat, quar forcaffe candem cffc cum Leucade dicta fcribit. Leuéem autem Mercuriali fimilem effe; & nomen ex caufa accepiffe;ait;per medium foliumlinea candida tranfcurrente:quare Mefo-« : leuconquidam vocant. Oftendit hisverbisfe Leucadem herbam qualis fit igoorare:Sicu- ti neque de Polio fefe explicare fatis potuit. lib.fiquidem xx 1.cap.v11.vbi de Polio,quedam Piisssé- 3 Tripolio à Diofcoridc attributa interferit,Polium cum Tripolio confundens. fatur, p ?crtium autem Polium fortaffis non absre odeur ac marinum cognominati poterit. 3; : Quarum vtrumque apud Hifpanospro Chamzpity vulgó haberi, luculentiffimus telis 4. eft Carolus ClufiusdiciQueabipfisZamarilla. — ies , Czterüm facultate Polium; quod minus, auctore Galeno , ex tertio eftordine deficcan- ; uum : fccundo verà completo excalfacieritium ; & acrius ac amarius quàm maius, quod & amarum guftantibus & modicé acre eft. Pr» - ; H ydtopicisjinquit Diofcorides,regio morbo, & lienofis auxiliatur: Vrinas & menfes cit. fabftratum ac fuffitum ferpentes abigit. magna vulnera recens nondum; reficcatum gluti- nat impofitum:aridum veró ad rebellia vlcera facit. Ad antidota minoriseftvfus. ^ bi 184 OSTIRPIYM HISTORIE A ved dace 1n EY De Origaga, Carvr xvx AGB MÁS VW OriganumHeracleosicum. Origanum fylueftre, (j s MEA hr) CN EN v f c 4 NE s SR 1 Lm : NU is n UN 97d ; ^ z-- ; E Ze l5 MM A , ! 1 i ü : E ; : / qm) H / ». UN " : ; ji l W 6 » ) « : i ^ d !) P (77 |] L4 | , Tiam , VW meu 4j i ,, A2 SFUEEVIE NY (NA - PUB : o CZEAMITOI AX NUN J E —À A x 3d nl ORIG: - ^ », y E ? / "1 S: OQ Ri1cAx1 duoprimagenera Diofcoridi funt;Heracleoticum feilicet,& fylueftre.: - 1. Heracleoticum cauliculiseri gitur rotundis,quandoque fübrubentibus,raitiófis, pe- dem plus minus altis:foliis latis,rótundis pauló longioribus,quàm fylucflris Origátii mino- ribus & albidioribus :in faftigiis virgularum fquamatim com padz;parux, oblorigz promi- nent veluti fpicz;é quibusexigui flofeuli candidi cxeuntfemenexieuum eft. — ^^ Origaum , Huic fimile,genere haudquaquam differens Diofcoridi Otiganum Onitiseft. Q uz Oni- Ows. — tisinquitappellatur,candidiorc cft folio, & hyffopo fimiliot:íemen veluti coniundosco- ..tymboshabet. . ia : E 2. .. Sylueftre Origanum tenues quoque ac rotundos habetcauliculos, dodrante altiores: fo- lia fübrotunda, maiora & hirfutiora quàm Pulegij: flores in vmbellis dilute rubentes;quan- -. doque albidos; quibus (üccedunt femina parua fubrubentia. 2) Hol nis 3. . Prater hac veró & aliud Origani genus in Belgio colitur, quod Anglicanum cognom nant: humilius iftud quàm catera: folia quoq; minora;vircntiora, & minus afpera; vmbellz fimiliter contra&tiores, é quibus flofculi purpurafcentes. radix duriufcula. ; 1... Nafcitur Origanum Hceracleoticum in Creta, ac aliis calidioribus regionibus, inter quas funt Hifpania regna,vnde Antuerpiam reficcatum infertur. lg 2 EAS Sylueftre Origanum. non modo in calidioribus regionibus, fed & in Germania reperitur - fecus margines agrorum, viarum, & hortorum: transfertur etiam ad liortos & loca culta. 3. Anglicarum cognomento nonmemini me alio loco,quàminhortisvidere. ^" ' . ; 'Elhiuis men(bus Origana florent: femen deindc perficitus, : gj | r. Origanum Gracis &e/2avos. & quod Heraclcóticum cognoiinatur deleri nonnullis Cunila: In Officinis Belgij Origanum Hifpanicum:huius vero altera f; peciesóe£- garoc 9imec, vt in Diofcoridis exemplaribus: In Galeni veri inc : apud Plinium fimiliter Onitiseft,per ijr» — 25 Ssibocar v5 audis! lug fd Te & — Sylueftre Origanum 45e/06/;aroz dicitar; quod aliqui Panaces Hekaclétitn; erdrititVed- 07, & Cunilam appellant , inter quos eft Nicander Colophonius' àu&ore Diofcoride: Differt tamen non parum ab eo Pahace Heraclio; siinioipópenct "colligitur. ges r 3 PEMPTADIS SECVNDJA LIB, 1JII 28, Origan: vox nota eft : Icalis97/g4»o: Hifpanis Oregano, Orezva: Germanis QBelabemüt, & Syofit vocatur: Belgis 4520ue maríolepne: Gallis Origan; & Mariolaine baflarde ; Bohemis Syob:iamij[T. T D33 used ouk ;d Tertium vnde Anglicani cognomen admiferit on conftat: Heracli cft fpecies;,fi modo, Plinio au&ore,plures huius fuerint, |: [^ "T » Heraclium;inquirlib.xx:cap.xvri.triageneta haber : Nigrum latioribus foliis; glutino- fum: Alterum exilioribus mollibusQue,Sampfucho non diffimile, quod Prafión. aliqui vo- care malunt: Tertium inter hec medium.Cum altero autem Heraclij Panacis. gcnere , ter- tium noftrum conucnire apparet. ve 22 r1 Omniaautem Origana incidendi,extenuandi,reficcandi, calfaciendiQue facultátern , .& quidemtertio ordinc obüinent;& fylucftre quidem valentius effe Galenus tradit : Eft tamen Heracleoticum quod ex Hifpaniis reficcatum adfertur, acrius Íylueftri, vel inhorus;,velin agrisapud Germanosnato. : TE eT. Caterüm cum vino Origanum exhibitum aduerfus venenatorum morfas & ictus pro« deft; &iisqui Meconium aut Cicutam biberunt; cum paffo. .-..— size: Deco&um Origani vrinas citmenfes cuocat;& vtilitet hydropicis exhibetur... ; In eclegmate veteri tuffi medetur, & pulmonem expurgat. Scabiem, pruriginem, pforas ín balneo infeffu carat;emendatQueà Regio morbo colorem. Aridum ácetabuli menfura cum aqua mulía fumptum, per aluá atros humores educere; Diofcorides & Plinius fcribüt. Succuscum lade infufus aurium dolores fedat: cum oleo veró Irino permixtus , & per nares attractus pituitam detrahit. herba fubftrata ferpentes fugat. De Tragorigano. CA»r. XVII. Tragoriganum. ' * Tragoriganum Clufij alterum, MN Ww E Y, ar NI x NS 7, Le aue Ji" SN / g. INS 7 Wi, NA S S » — CANI "N 7 WA r NT WA SpA zn jJ. NU/ d / SUV AAN AS NS ANN C—— ime -— 7 7 | RUIT A [1/ ee zx PAIS ra A7 N : ye ) ££ NN 3 rA RaconicANO caüliculi (unt tenues, duri, ac lignofi , colore fübnigrieantes: folia minora quàm fylueftris Origani,quàm vulgaris Serpylli maiora;odorata;afpera, & non- nihil hirfuta: Bofculi exigui in verticillis cauliculosfuperna parte ambiunt,colorepurpuraf — centes. radix parua ligni duritiem habet. ; tos (erar In Foroiultedid ipu: Tragotiganum nafci Matthiolus tradit: verüm an illius, cum ifto Gtjn tantaipfius breuitate incertum relinquitur. Sunt qui exiftimentquod d P . mus, 286 STIRPIVM HISTORIE B PT mus,iMatthiolo pro Maro oftendi;à quo multum differt; Marum enim non in Orbiculatis verucillis loret,fed Origani Heracleotici modoab exiguis veluti fpicis &ofculos promi, Apud Belgasin hortis qiaofforevay,& ftirpium cognitionis ftudioforum olim Obferuatum ; meminijin quibus Augufto men(é cum flore confpiciebatur, 1, Exhibenturveró & alia duo Tragoriganaà Clufioin Hifpaniz regnis reperta. Vnum]li. gnofis,cubicalibus ferécauliculis : foliis mediz inter Origanum & fylueftre Serpyllum ma. gnitadinis: floribus orbiculariter cauliculosambientibus ( quale quod defcripfimus) fed fo. liaeius incancefcunt; & florescandidi funt;quibus differt. inis 24. Alterum tenerioribus furculis humilius, foliis anguftioribus aliquantulum incanis: flori. busalbidis,quandoque purpureis;&z quàm alterius maioribus , codem modo iuxta fumimas virgulasenafcentibus; Nec repugnat duo effe Tragorigana: Diofcorides fiquidem Tragori- ganum vnumdlatius virentiusQue:alterum exilibus furculis ac tenuibus foliis,inueniri referr, Dicitur autem hac ftirps Grxcis rez5oergaroc: Latinis fimiliter Tragoriganum : quod ve- ró'tencrius gpacwr,Prafium; Officinis & vulgó incognitum eft. : Facultate Tragorigana terti] quoque ordinisfüntreficcantium ac excalfacientium,velu. ti Origana: adeffe;ait Galenus;adftrictionis quippiam. T'ragorigani;ait Diofcorides, potio mitis & grata eft cibum faftidientibus;aciduni rudan. tibus;imbecillo ventriculo, ctiam vbi à maritima ia&tatione naufea & ztltus przcordiorum excitantur. Lierofis exaceto bibere prodeft. 57 5704D Contra Ixiz venenum in vino bibitur:vrinam cit : menfes ducit : in eclegmate tuffienti. bus datur. Decoctum cpotum bilem expurgar. Cum polenta ocdemata difcutit impofitum. De Hy[fopo vulgari. — Cuv. Xvitr. Hyffopus ex Codice Cafareó, : Ysso ? v $ vulgarisvfus caules erigit do- 5 E :drantales,aut altiores,duros;ac lignofosjn virgulas aliquot diuifos, ab imo ad faftigium víquefoliiscitcumueltitos oblongis, veluti Po- lygoni aut Lauandulz , fcd minoribus , fatura-- tius virentibus;ac odoratis , quz furfum verfus fenfim minora fiunt. flofculi € füis conceptacu- lis,quinis fenis feptenífvc iuxta folia coniundis, à medio faftigium petunt;cauliculostamé non orbiculariter ambientes, fedad vnum tantum latusexeuntes, colore eleganter carulei ,quan- doque,fed raró;albidi, Echij floribus quodam- modo fimiles,fed minores ; ftaminibus etiam a- liquot mediis,é quibus minutiffima ftamina de- pendent purpurea. radix dura ,lignofa aliquot annisreftat. -— 9. Paffim in hortis Gérmaniz ac Belgij colitur. FloretIulio ac Augüfto menfibus. — Huic fimilem aliam reperiri quidam ferunt cauliculis breuioribus,& plurima parte humum verfus reclinatis: foliis pauló ni grioribusac cráf- fioribus:flofculis veró in cacumine in brcuis fpi- cz modum digeftis, colore quoque pulchrécz- ruleis,& fuperioris forma fimilibus. Verim hzc fpecies rariffima; à : Hyffopum hanc páffim Officine & vulgó ap- pellant.Germani ac Belga Syfpen auc gifope: Tali H)y[[opo: Hifpani Zfopo: Galli y fepe. An autem veterum legitima Hyffopus fit,non parüm, nec temeré,ambigitur : Tametfienim Hyffopá ve URS ; luti omnibus cognitá nullis notis Diofcoridó expofucrit,extant tàmen quadam de cíus forma alibi;quz vulgari Hyffopo nequaquam te fpondent. Origanum Heracleoticum folium habet Hytfopi fimilitudine: Chryfocome co- imam habet corymboidé fimilem Hyffopo.Plin ius lib.xxvir.cap.x 11.Stoechadem, ait,od07 £5 tatam herbarii;coma Hyffopi. Accedit icon ipfis Hyffopi,qua in perquàm vetufto Cafarcz po €« bibliotheca exemplari reperitur, foliíslatis, Origani fimilibus, & capitulis in fummis virgis 2. eminen- N RATS t ex SEM UJ "Addenda Pempt.1 bb 4 cap, 20.c/H4, alterisa dc rartorá HyJfopi $mago, 4 ARIS ,PEMPTADIS SECYNDJ LIB. [III — 48 eminentibus. Atqueox hisnoncffe legitimam , quz vulgó pro Hyffopo habetur , manife- , mterimiquod ad faculrátesvulgaris-Hyffopi attinet, guftabiljs huiusquilitas acris, cum f , T7 - umcarnibus bubuiis decoGta non infuáüiter ex iure editur, oti'acventrical iV CHO;L , : TE PES »u3lib 192::91tai en511 5 Dembymóra. :- QXb. x11 sy imp ug 2i $58 30 "Thynibtà. $53 J3ip30t5 10310099 1271 iio M vsblePsgh de qu, |a MET DE liscffet , nifi. humilior j CUAWZS ( Imm LÁ —"! EN ; 2I hs S T QU ^e - s SN S« S T 7 ( ^A NY EN d 4 " Qu lí m SEEN 2 Ej t(15V Offi! ^ p E Es «a [ Ec & 5 GE 5 i mi: culis ab wa AM Ántetquz flofc -on0 ANNUS yi jj t SZ 1 , rd ZA * ; 3 à Et Satureia T. b: GRcpreftat À TR E LA tenui ac fragilicaulicülo affurgit,pedem plus minus alto,& in ramulis diui- diitingu fis minoribus quiàpi Hyffopi, T hymbra zmulis; fed iuxta ramulos rario: An » im Im AN ur P EGE ; ureia. : za Jnhortisvbiqueferéferitur:annuaéftherba. | ^... - "Eodem quo fara eft anno florct, femen facit, ac deinde perit. .. Latinis Sacufsfadppellári num à nonnullis Cut Caturey & Catari»: Brabantis £eulen, nomine vt apparetà Cunila detorto;item San Yalis Suo». ecei4: Hifpanis AxtdreaySagorida: Gallis Sarzette, Sarrietté. . —— s E Non diflimilisautem Satüfeiaab illa T hymbra: (pecie,cuius Diofcoridescap. De Thy. H [] , ra ribus: flofeuli (ecundura folia candidi funt aut dilute purpurei : femina parua fubnigricant; radix fibrofa, y - : ^ UE «X eivappellarur : à Columella veró ctiam Cunila: Dicitur & fylueftre Origa- Cunila;fed legitima Cunila Satureiaeft: Germanis Garten pfope; fundi; — ] | RI3B/ | EE LIDSESO REL CIRS IM í | E j bra picniiriit;y erai inquit; erar 6dug ! atureia. : Ae . | " Hzc etenim veré rap, 1d cft , ex feminas Í v. Tp MZ ja dici poteft; &ángulisctenim 'anms;vo disiinu. j T adf. ncs Su AW // ' eri dcbet altera veró durabilis.naturitudiceg g3 0 ONSE E va. 1 — M D, obtinet; Lg "uqX5 27:x1233f09 3p SV weh foi) ^ e. ] SANE EE : v 2A y L9 Perro Satureiacálida quoque ac ficvag gi lag. ; uL NT - : . . WÁY aie Y e tio. qnoque ordine ; íed minus:tarién th 'Thymbra; qua mitior eft: atquc idcirco et; , vt Diof. ait; fuseweorteg abe pci, id efbages. biscommodioris vfus. Attenuatautem & flatus infigniter diícutit, proinde vnà cum Fafclis , & aliis leguminibus Hatuofis vtiliter coquitur ac editur : Imó ventg; calens in fomento appofita , vteti ex flatu ftran. gulatus mox fedat- | ———Q 9 ; E ra De Saluta.. Car xx&,- ECENTIORYM. obferaationg düplex Saluia eft; maior videlicet, 8 minor. Maior quadrangularibus ,lignofis exulibus, -inalaseffufis luxuriat , circa quos folia- 3, ob- longa , rugofa , afpera , fübálbicantia ; Vérba(ci Tylueftris toliisfatis fimilia; fed Ícabriora;ac mi- WS m", ' nus candicantia;artritorum ex lana veftiméto. rum fcabritiem referentia. loresin fümmisra- mulis eminent falcati , Lamij aut Oruala fimi- les, colore czruleo purpurafcentes; fuccedente in receptaculis fermne fübnigricantc. radix du- raaclignofafibtasdemittit, ^—— ^: Huius vna reperitur fpeciés nonnullis foliis, "«Saluia tninor. —S CZ kA 4 e MA UPTEETCUCMREN GE CUu cw RM H TO€K€ROCWOI EA NMONE 7 s N : UL 2 L. ^ bone, "69 PEMP?PTADIS SECYNDZ. LIB. TIII. 285 el rotis;vel partit albida:item & alia;cuius foliorum pediculi ac nerut, cum & recenisena- ra foliola rubent. | ipt xiu MinorSaluia fruticofa quoque füirps eft;alas in latitudibem expandens.ptiori fimilis fed aninor:caules huiusteneriores funt:folta oblonga;minorajanguftiora;fed'hon minus Ícabra; quibus;paite qua pedicu loinfiitic;duo hincinde foliola exigua adnafcütuf; pinnarü'aütau- ricularum quadam timilitudinc: flores fpicati,veluti fuperioris cxrulei: radix quoque ligno- fa. Cum grauitate quadam, fed minime molcíta, odorata vtraque eft,& priíftacquà minor. 4! Locisafperis,& incultis nonnullis fponte nafcitur : & minor in campcítribus Hifpaniz:in Maffilienft agro : in compluribus Italiz prouinciis: in Creta quoquc infula gignitur; vbi fubinde quxdam cauliculorum pars , przfertim inter genicula media, in tantam cráffitudi- nemextuberat, vt Gallarum magnitudinem & fimilitüdinem affequatur. Cuiufmodi Sal- uiam memini mihi olim ab excellentifs. viro Iacobo Antonio Cortuífo miffam. Maior Saluia fubinde locis afperis & ruderatis in Germania reperitur, Vtraque autcm ad hortos à Belgistraisfertur,fed minor frequentius. * 3 Florent Sàluic Iunio ac Iulio,vcl eti fcrius. Martio commode transferüátur ác plátantur. Saluia Grzcis?AeMztaxoz: à nonnullis iagoófocxor, G& cQayróv. Of&icinz vnà cum Italis ac Hifpanis Latinam Saluiz appellationem retinent: Germani &albey: Galli Sange:Belgz Sa: uiedicunt. Inter nothas vceró appellationes & hxc nomina occurrunt, tos Mic Da yov , Ciouiov. - Excalfacit autem Saluiacuidenter,& non minus reficcat: ad tertium vtriufque qualitatis ordinem percinct,aut fecundum intenfum: adftrictionis quoque non exiguum obtinet. Foliorum ramulorumiue Saluiz deco&um vrinas moüet : menfes itcm & foetus cxtra- hit, au&ore Diofcoride. Sed fanior Aétij fententia, qui hanc menfes compefcere & concc- pum retinere memoria: prodidit. Tradunt , inquit , quidam fuffiram Saluiam menfes im- moderate fluentes; & omninó muliebre profluuium competere. Agrippá facram herbam vocauit;quam pra:gnantes mulictes, (i luidze laxzQuc fuerint, vtiliffime comedunt ,conti- netenim conceptum, vitalemque reddit: ac fi fucci huius heminam cüm modico fàle quar- toà fecubitu die mulier pocauerit, dcinde viro mifceatur, procul dubio concipiet: Hac ille. Vtilis autem imprimis Saluia capiti accerebro cft:fenfuum ac memoriae vim intendit ; ner- uosroborat, humorcqQuc refolutos fauitati reftituit; tremores tollit: naribus indita pituitam -Saluiaagreftisfiue Sphacelus | — P id ue. imo fCommendatur Nero & fangui- yr nei expuentibiüs: rum & aduerfus tuflim late- risque dolores;& ad ferpentum morfus. 4 De Saluia agreiti, fiue, Sphacelo: n E em C 1 , Ke Car. xxi W- JU AS RESTIS qua Saluia appellatur ,cauli- culos erigit quadrangulos, nonnihil hirfu- eC tos, circa quos folia Saluiz quidem aemula , fcd E breuiora,latiora,moilioraQuc:flofculi é caülicu- -li&adnatorum ramulorum vno crumpunt la- terc hiantes, ac filcati; veluti Lamij ,fed'mino- resin albido pallentes.fuccedunt femina in fin- gulis pericardiis quaterna nigricantia. radix fi- A " brofa: ftirpsannüa eft. Odore minus quàtn Sal -— un cum vinofum quiddam fpirat.: — 7]... 1n fylais frequenter reperitur , & iuxtá fepi- . menta & ágrorum margines; Solo gaudet ali. .. quantulum-macro ;non tamen omnino ftetili- P »iankdicco.. uoce: 134g inaldoeour 1c ;» 1 Iunio,Iulio, ac Augufto menfibus cum florc: ácfemine viget; & turic quidem colligenda ac: bx 7 tz ; teponenda cft. .... dendio2] iuge. |. 4 Récentior atas. Saluiam appellat agreftem: . iporinulli veró: & 'Ambtofiam, fed vera Ambro-- . fia db liac diffezehs eft. Valerius Cordus Scor-! tvalbt fatbep: Brabantis mibe fauie.— 19 1032-201 7 b * — Videtür :; dicat, quod veritati repugnans efti Germanis: . [23 :;sdoniami nominat. Ruellis Galliz süra Sof — » faluiam vo€aré cfert. & ;Polemonium effe iuJ fOAAtAor, Saba (P5 )ruala. e Oruala altera. penas. l 19o STIRPIVMS:;HISTORI.E Videtur autem Theophrafti effe &452oc; cuius folium contra&tius, & minüsquàm Sal. uiz fquallenseffe, ait; quale huius effe oftendimus. addit Saluiz folium fap/meyr fiue ucolentius ac fcabrius effe,quod ita fe habet: Nam Saluia: vtriufque odor grauior quàm hy. ius,& folium fcabritie attritis veftimentis fimilius. Nec eft quod minor Saluia pro Sphacelo habeatur,vt quibufdam videtur;cüm non minus fit Ícabra quàm maior, qua & odoratior, . Calida autem & ficca facultate Saluia agreftis c(t, minus tamen quàm Saluia, in fecundo idcirco vtriufque qualitatisordine confiftens. Commendaturad rupta, cafa, ac vulnerata: datur & exalto pracipitatis decoctum cius. vrinas veró etiam prouocat. Sunt qui huius de. cocum lue vencrea infectis non infeliciter propinent : Nam & fudores mouct, vlcera refe. cat, humores digerit , tumoresque difcutit ac rcfoluit , fi trigihta aut quadraginta diebus affumatur. 25 at j M ^ De Ornala. CAP. XY Sete FM. CU CT uw UTADS Y INESSE. Ü 753 AN EST ; " : d. - INT: 25957777] E à a n " O Rv 1 fpeciesprior (eiusetenim tresaut quatuor numerantur) quz proprie Orua- 7 lanuncupatut, caules promitcraffos quadrangulos,duos pedcs longos, in alas diuifos: folia & é radicibus multa, & fecundum caules ex interuallis bina contra fe pofita , magna, .palmumlata vel ampliora;aliquantulum afpera, inzqualia;albicantiajue, ac nonnihil vti & caules hirfuta : flores forma florum Saluixaut Lamij,colote ex diluto czrulco candicantes, (tquosoblonga denticulata vafcula pro filiquis, in quibusfemen nigrum : radices veróf- ofas. Tota herba grauem fortemqQuc fpiratodorem càputopplentem,& maturato femine Wübquodalerosriftomeamo. ^ 5 i M Seritur ab olitoribus inhortis.. | Iunio ac Iulio floret. M EV Scarle Jesu Officinz nuncupant, Dicitur & Oruala/fiue Oruallà , Tota bona , Sclarea, facb: xe : trum Galli, Matrifaluia : ab Italis'ciaría:à Gallis Oruale: à Germanis € dpa ray h iis Scbalepe — ab Anglis &latpe. Falluntur qui Alectorolophon exiftimant. Alecto- Vid ings SetOrum fiquidem hiftoria multum ab Oruala differentem oftendimus, " m eU hac Orualze IpeciesHorminum fylucftre,quod Diofcoridesait;viribus ma- nues à E $ etenim Oruala: ac Hormini fpecies, nulla odore aut viribushac "T M | Be ms - Altera S pLQUQBEMPTADÉIS SECVNDA LIB III 291 ipid rA EY «not , Satu d Oruala tertia. Thes ga. ARAM. 1 Y 0» 20 ; M- *- zs e dem -ESSS 7/77 U Ai] ^ j/ * 7 , A 0A /, i P ATMIN i N ON : $. NR Y Altera Orualz fpecies , caules habet fimiliter quadrangulares , cubitales : folia quoque afpera, fcabra,fcd minus albida, ac minora : flores fimiles colore purpureos autczruleos : radices vti prioris. Odore hxc minus preftat,omnino exiguo predita. In Pannonia, Norico , Bauaria ,fiue Vindelicia, plerifque & aliis Germaniz ac Galliz, locis gigni- tur herbofis ; fubinde faxofis. ó Floret codem quo prior tempore. Baccharim effe, funt qui putent ; corum autem fententia quàm fit probanda, ofténdet Baccliaris defcriptio , quam à fubfequente proximum dabit caput. ; Tertiz Orualz ,caules quoque quadrangulofi 7. & nonnihil hirfati funt: folia per ambitus ferrata, -. Orualzptioris fimiliafed minora: lores lutei : fe- men fufllauum,nigricans: radix fibrofa , durabilis naturz,& multisannispermanens. ^ ^. Apud Belgas à nonnullis in. hortis feritur; in Alpibus autem Iraliz: iuxtà Tridentum , fponté gigni fertur. ..— ZEftate floret. ya] Horminum luteum & Horminum Tridenti- num àplerifque appellatut. Trot ) -.. Potefthis;& quarta addi fpecies,quz pto4ylue- 4. ju fttiHorminoà Fuchfiodepingitur:cauliculihuic — Nod eit ONE TAE breuiotes, ceterum hirfuti quoque & quadrangu : A Nt e eme. lares:folia mina lldniga por lan E 2. SITE MONTETTUT. geseznuleiodorari,fed quái Ornalz minus : fili- Qua per maturitatem deorfum nutant: femen nigricans : radices fimiliter ipo NS ES . n VT PB [Ma "S hauc » ah "n 19» STIRPIVM HISTORIAX: In Bohemia herbofos conueftit colliculos & aruorüm margines : Fuchfius Gertnaniz prata cxornare fcribit; fuaá fponte in iisnafci. Tempore florendicum fuperioribus conucnit. Orualz & Hormini hzc quoque fpecies,fed iners,& nullius facultatis effc videtur. Atprior,quam diximus proprie Orualam dici,calida & ficca cit ordine tertio; meníesmo. do quouis fumpta mouet: fecundasceiicit : ceruifiz aut vino permixta ebrietatem facit, ca. putque implet. : : E. Anthonius Mizaldus femen Orualx vtile tradit , ad excutiendam oculorüm caliginem, & educenda caque in illos inciderunt: in oculum fiquidem immiffum,& multa reuolutio. necitca bulbum cius circumdué&tum,tandem humore pragnans , & tenuibus membranulis ac fordibusonuftum elabitur. De Hormino, CAP XXIIIIL H OnMiNvM Orualctiam quxdi fpe- 4- 4 ciescft , fed reliquis minor. caules promit NI 2i complures,dodrantem aut pedem altos, angu. NU ; FN lofos fimiliter, fubhirfutos: folia lata, rotüdiuf- ANU/ f^ cula, fubafpera,Orualze multo minora, Marru. rs Ups bij feré fimilia, quorá quatuor aut fex fuperio- MA ra,purpureo nigra Violz colore , fed tamen di. M lutiore emicát: flores iuxta folia cauliculos am. bientes,colore purpureo diluto albicant:femen exiguum,oblongum, nigricans;in oblongis re- cepraculis,veluti filiquis,que maturato femine radicem verfus fpe&ant. radix lóga, tenuis,non abfque fibris. Peregrinum Belgio Horminum eft,& aliun- de in hortos illatum. 4Eftiuis menfibus lorum eius produdio; fc- meninterea maturatur. O"puuvoy Grzci : Latini Horminum & Ge- minalem appellant. e Calidum autem, vt inquit Paulus Zginetá, :Horminum eft, mediocriter ficcum & abfter- -gens.Hormini femen, Diofcoridesait, putatur cum vino potum Venerem excitare: verüm cum mellé;argema & albugines oculorum de- purgat: cum aqua impofitum cedeémata difcu- tit, & aculeosextrahit.Idem herba impofita fa- cit. Galenusin libris De alimentorum facul- tatibus,de Hormino: Hoc quoque, ait, frixo v- tuntur; dcinde eatenus luigant, vt farina eua- dat; mel quoque ci admifcenr. Parum in fcipfo Horminum. El z habet alimenti, vt quod medix inter Ery&mum & Cuminum fit natur, s De Bacchare, ex Diefcoridec- alis. ^ CQ Av x Sv B A.CCH AR 15; àuctore Diofcoride;odorata & cotonaria eft herba;cuius folia rez»&zyd eft,afpera;aliasdrta;hoceft;denfa funt, gnitudine inter Violam & Verbafcum mc- dia:canlis angulofus,cubitalis,fubaf; per, cg pvdJuc jid eft; juxta adnatas propagines habés: n pm pe cng radices Veratri nie ri fimiles, odore Cinamomi. Amatafpera & fqualida loca. Gracili folonec humidoprouenit:Plinius. . "Ben Graco e ERR &- citur, aut zrZz^«ere quafi TTA? et eAC S VC plerifque placet: à quibufdam r Bec- rufticum tege Ims "i 2t.Cap.6. teílatur. Quin & ipfe Plinius AP a cap.12. Nardum rufti -Tutticum appellat.Sed lib. 1.cap. 19. perperam ita ici refert; ftacim videli- cectquofdam eimorefalo Barba on ean Nue rIA ipe in: ui quit;corrigendus 5qui Baccar,rufticum Nar m appellauere. Eíf enim alia herba fic co- SUEODNIMON) rci Afaron vocant. Idem eodem lib, c p. 21. Baccharim quofdam Per- penfamappellareaic.P autem fi A farum eft, veluti ifiter notlias & affcriptitias voces teperitur, non minus horumetror , quàm priorum refellendus. Nam: Baccharis & Aforuti / a non a cgit Ma on PEMPTADIS SECYVNDJ LIRE 1llIÍ. 293 con parum differunt; vri Plinius teftis éft , &cex vtriufque defcriptionibus collatis euidens. Proinde & perperatà Officine Afarum , Afaram bacaram nuncupant , nomine ex Afaro &c ofanarf Bacchári compofito: quafi idem fit Afarum'& Baccharis; « Q ui error ex eo videtur manaffe, ?"? uód inter nothas Afar appellationes;Baccharisvox etiam reperiatur : aut quód Baccharim Cratcuas Afarum nuncupaucrit.Q uod fiquidem CrateuasAfarum nominat;Diofcoridi ne- uaquam Afarum,fed Baccbaris eft.Nam Afarum Diofcoridis caule caret: odoratum non eít,nifi folis radicibus: nec etiam coronarium;fi;vti Pliniusait , vocicatum fit Afarum , quo- niam in coronas nomaddatur;Afarum àutem Cratcuz caules facit ; & odoratum ac corona-' rium eft;Patetex ipfa defcriptione;quze fic haber. | 4, Afarum odorata & coronaria eft herba :canlcscius geniculati: folia acta jid eft, den(: Bores pürpurei: radix boni odoris;fimilis Veratri nigrijodore Cinamomo fimilis. Nafcitar ir afperis& fqualidis. ] Exquibus verbis manifefliffimum cft; A(arum Crateuz idem cum Diofcoridis Bacchare; & ab Afaro eiufdem effe différens: & malé inter nothas voces Aàro Baccharis homen attri burüm: peius veróadiedum.Afarumi coronariam & odoratam effe herbam, quod inicr no- tha,ctiam affcriptum reperitur. q Meminit Baccharis etiam Virgiliusin Bucolicis ZEcloga feptima,& nó modó coronariam cam effc ftirpem oftendit,verumcetiaim fafcini 'depulforiarn: 1 Bacchare inquityfroptem. 00 ust : Ciagitesme vati noceat mala lingua futuro; : 115-3081 TOI Eft & Baccharis vnguentum apud Athenzumllib.15. quod à Bacchare odorata herba no- men/habere poteft; Nam,vti Plinius, vnguénta ex ea radice fieti folita;apud antiquos Arifto- phanes prifca: Comoedize Poeta teftis eft./ c | fo Gaterüm Baccharis, vc Paulus ZEgincta paucis complexus cft , radicis deco&um meatus: obftructos aperit, vrinam & merifes citat: Folia ipfiuscüm fint adftringentia , fluxionibus opitulantur. *s ^s aote) e eU. C P1 Jay à corhtrs B teh V ^. "» di. —- Maie T pe A conl EE aita et j dis ue f T A A De Bal/amita: oro Carp £€xVI. : T4172 Hye 270" p UNENER 1 ans: Balfamita minot£. Gi oct Balfàtnita maior. fu. uM GULUuA M - B ÁLSAM ITA coronatiá herba non eft,(cd foliorum eius cum grauitàte quadam grátüs eftodor.Eius duo funt gencra,foliis multum differentia: Maior videlicet & mino ; LT 3o, i À Y. DES a" 1 tA — 194 STIRPIVM' HISTORIE / — E Maiorcaulibus affurgit rocundis,duris,fefquipedalibus: folia eíusoblóga, lata, leniter oras crenata, Lapathi foliis ferc fimiliayminora tamen & viroris magis albicantis:comaaurej coloris ex multis flofculis veluti corymbis, T'anacceti ac Elichryfi modo in vmbclla cohzreg. tibus;quorum finguli ex multis exiguis ftaminibus luteis fimul fardtis,compofiti funt;tadi. ces lignofz,durabilisnature,non abíque multisadharentibus fibris. Apud Bclgas hortenfis eft; paffimQue etiam ab olitoribus colitur. ZEftiuis menfibus aurei coloris vmbellas promit. dedo ** Germani, jrautbenfraut: Itali, Hera di 5. Maria: Belgae 35alfeme: & corum Officinz Bal. wet o famitam,ac Balfamitam maiorem nuncupant.Eft tamen & alia Balfamina , quz & Chatan. : » tf 25, tiaac Momordica;item Balfaminum genere neutro; herb ab liac Balfámita differentes ac , à .? diffimiles. Marthiolus Mentham Graecam nominat: alij Saluiam Romanam ; item'liérbani 27 ed. T fe * Laffulatam,Coftum hortenfem,Mentham Saracenicam,herbam D. M atize. Sunt qui volüt : Panaces Chironium effe. Plinius etenim,& vulgaria Theophrafti exenrplaria Chironiá pa. naces folio effc referuntl.apathi, flored; aureo;cuiufmodt hzc herba eftiSed Diofcotidés,& Nicandri interpres teftem citans Théophraftum;folio illud aiünteffe Amaraci:cuiusfolium Bal(íamitz nequaquam fimile eft. . 107 fiii (115129, nds Minor Balfamitacolore;odote;fapore & florein vmbellisaüreo, maiorem refert:caulicu- los promit numcrofos,tenucs,rotundos: folia parua;oblonga;ferrata,ac profunde incifa ;co- k mam aurei coloris,fed corymbos minores: radices vti prioris. | : Rarior hzc cít;nec alibi quàm apud cognitionis herbarum ftudiofos repetitur. .oFloteteodem, quo praecedens tempore. |... 3A buqs td av? 5 fs iow .. Balfamitz haud dubio fpecies minor eft.Itali Gzzlam vocant: Valerius Cordus Mentham : Corymbiferam minorem appellat: priorem veró Mentham,Corymbiferam maiorér. Ple: — tique Eupatorium Mefua: alij Diofcoridis Ageraton effe volunt.: Eupatorium autétii Mc- E Mew, iuc idem cum Auicennz Eupatorio efl: vires etenim vtrobique cxdem : fed formae defcri: ptio in vtroque auctore corruptiffima: vt fatis oftendunt Auicennzx exemplaria, cuius pofte- riora ex Bellunenfis corre&ione;à prioribus hocloco multüm differunt. Eupatorium autem Auicennzà Diofcoridis Eupatorio nequaquam differt ; quod vulgó Agrimoniam nominát: hetrbaca noriffima eft,cum qua Balfamita minor , fiue Giula. fimilitudinis nihil aut perexi- guum habct. Ageraton veró hanc herbam effe;non eft quoque verifimile. Nam Ageratofo- lia Diofcorides tribuit Origani: at Origani folium fubrotundum eft : huius vero longum & ferratum,ab Origani forma multum differens ; quod Giulafà & Ageraton diffimileseffe füirpes oftendit. : LU s * icc Caterüm Balfamita vtraque calida & ficca eft fecundo ordine , cum amaritudine & ad- ftringendi haud obfcura facultate, Auxiliatur foliorum eius quam Conferuam appellant, diuturniscapitis doloribus matutino tempore fumpta: defluxiones & capite reprimitac re- | ficcat: crudos humores ad conco&ionem perducit. Prodeft item Cachexia aut Leucophileg- matia laborantibus, pra-fertim in initio; ac omnibus quibusiecur debile ac refrigeratum elt. Semen non fecusac Santolinz lumbricos & ventris tineas expellit. uo LiBAI QVARTI PEMPTIADIS SECYNDA ^ ENS —Fiwis. MeECU STIR * i METTE tADUM 19$. STIRPIVM HISTORIX PEMPTADIS SECVND-E-' edoratisá, berbi ac Qpuydvoic, band perperam fuctedunt. V. mbellas nata rotunditatis e coronarum inflar proferunt. Semina vero ederata funt : vt, Anifi, Fenituli, Ammios, Cari,ec, Profluit ex nonnulli oda- j ratis liquor: vt,ex Panacui e Laferis generibus. Quarumdam etiaya Padices in- | 3 LIBER QVINTYS, DE VMBELLIEFERIS HERBIS. ; PRAXTATIGO INTVS buius Pemptada labor circa vinbelliferas verfatuy qua Coronarim fiquidem eirci- C nonnullárüp ter odoramenta haberi po[[unt:vt, A ngelica, Afirantia, Mei, Nom deferibumtur autem hoc loto omnes vmbellifere,ad olera fiquidem pertinentes, f claffi relifle, | 4 Fepic culo autem ompi- bu notifimo exordium [umptum, fic enim ad reliquas facilior ac expeditior via patebit. * [- suit. m L pea PUDE FORNICYLO | "- Ve ws t 3a e 1 [pum gu Carvr r SEXES uL. -Fomniculum. FOE NICVLV M ferulaceigeneris herbáeg, ANDAM Du hominis non raró proceritatem füperás, cau- S RA " VA ] en . TA PA vasco EN 8077 lesciusdigitaliscraffitudinis,genicul jlruitez / ur — Ar . . x y WE ALAS "PU. v gis ww sw r^ J - nU, àc virente cortice conucítiuntu ;fungofa scaE NP NSI A NV L 1 : xs Sana | T eZ INA SM. Hol, & Fuchs i olii Prater veró iftud & fylueftre quoddam Faeniculum Diofcorides refert Gtiuo grandius; faftigium diuiduntur. Folia é radicibus, tum ab fingulis geniculis ampla, ramofa, in tenuiffima fcgmenta diffeda, colore virentia,odoris iucun- di; quorum fingulz particula: tcretes fünt;extre- m veró ctiam capillamentorum inflar tenues. Vmbellz latz in cacüminibus caulittlloruti ac ramulorum eminent rotundz, ac in orbem cir-. - einatz.flofculi lutei, femen oblon gum, hudum, nullaue iembrana implicitum, radix candid recta, alté defcendit, neruo lignofo intus DES. nr Huius quzdam fpecies fbnigricatibis foliis 2; rubet : odore & faporc à fuperiore haud differés, - Eft & alia cuius femina & quandoque folia 3; ' dulcior funt. Hzc in hortis Belgij fara non diu dulcedinem retinet, fed cito in vulgare Foenicu- lum tranfit. 3 Locisapricis ctiam faxofis , benc proficit F c- niculum : hortos quoque amat ac loca culta. ra: dix viuax eft,& in plures annos reftat. - Vere erumpunt folia, deinde caulis affurgit, fequuntur cum floribus mufcaria. femen fubfi- nem Augufti ac Autumno perficitur. — m Es «uM, (7) ^ interiuscandida medulla, in alas qua(dam cirea o m NE a) F f N - // RS ERN e ior) 2 koe "^ Grxci uxeaSeor appellant: Latini Foenicu- Eg. s lim: Officinz nomen rctinent: Germanis jaw 4 P ^ tel: Belgis aDentkell: Italis Fizocchio: Hifpanis Z;- Gallis Fezol : Bohemis QBlaffpfop:. 5 maiotibus,caule tantz amplitudinis,vt in Mauritania duodecim cubitis affurgat,cuiu d emen Cachryi fimile. Hippomarathton iftud appellat, &z 1ae2fecy d y21ov,à nonnullis Hua- * €2;ele, aut Myfineum. ; Traditur & aliud Hippomarathri ab eodeni genus , folio anguíto, exiguo, oblongo : ie p mine rotundo vt T rtp Alterums Vaterüm Foeniculi vulgaris,femen quidem;calidum cft,(cdfecundo,iccum verà primo ; b Coriandri. 4 ordine. 19$ STIRPIVM HISTORIA 3: 22 ordine; Ventricalum affuimptum róborát, naufcám fcdat, tormina mitigat, flarus difcutit: In vinó potum ad ferpentum & fcorpionum i&us&c morfus valet. cum facharo puluis huius ieiuno ventriculo affumptusaciem oculorum conferuat: lac quoque nutricibus auget. quod & ipfius hcrbz fuccus efficaciter pracftat, tum-& ipfa comcefta ac in olere fumpta. quz minus calidaipfofemine. Vtilis vetó renibus, ac veficae. vrinam cit& calculos expellit. i: Radicesad eadem valent,& potentiores,vtpote calidiores:proinde nó modó vrinam pro. uocant, fed & hepatisaé'qüioque lienis infar&usexpediunt ,& vifcera ab obftrutione libe. rant : menfes quoque promouent. Feruntur ezdem cum melle contritz canum morfibus medcri impofitz. De .Anetho. CAP. Il — NETHYM Cubicaáli aut proceriore cauli: culo,térete,àc geniculato confurgit : foliis tenuiffime diffe&tis,& in ftamina pené extenua- 'xis: Élofculis m mufcario luteis: femine deinde rotundo, plano,tenui;ac foliato : radice fibrofa, Grauitér autcm vnà cum floribus ac feminibus odoratum cft,& colore. minus,quàm Foeniculi, folium huius vitet. In horas feritur fimul cum oleribus. "Flores & femé a'ftate perficit: hybernis men- fibüs'intercidit. Wm3w Grecé: Latiné fimiliter Ancthum appellatur: à nonnullis A'viz9vv: Conferuarunt i» sut Anechum. 3 SUAM - Anetli nomen Officinx: Italis 4zerho : Hifpa- i EA soos o nisEzelde: Germapis Z)pllen: Belgis :Pitle: Gal- v $; EE ibers lis 4zet: Bohemis &op:. DOENNME C Eftautem Anethum;auctore Galeno, excal- : faciens quidem fecundo ordine intenfo,exiccat nii vcró eodem remiífo,vel primo definéte.Vftum vcr tertij eft ordinistum excalfacientium,tum reficcantium. Anethi arid comz feminisiue decoctum potum lac cuocat: tormina & infla- tiones fedat : vrinam cit: fingultuslenit ; vt qui- -. dem Diofcorides. Sedat autem fingultus femen SS LSU WAZNX& Gcodoratu, przfertim fi in vino decoquatur;fed 2». Í) 0s NS M potiffimum fi Abfinthio ac Rofis rubris additis, M - & pariter in vino decoctis , ventriculus hoc fo- ueatur. Promouet veró & femen lactis copiam, veluti Foeniculi. "4 4 wwe. SA T9 ^ Vítum, Galenus ait , vlceribus admodum liumidis impofitum prodeft ; potiffimüm iis T in pudendo confiftunt: Quz veró in przputio funt inueterata, iis probé cicatricemin- ucit. Vuam etiam 1n faucibus,vt Plinius ait, leuat. . Oleum in quo deco&um Ancthum digerit, fedat dolores, fomnum conciliat, crudosac inconcoctos humores ad concoctionem perducit, | 2 DEOR oi De Aunif?. G Av. 111. JA Nis: rotundus & leuiter ftriatus,ac inaniscaulis in ramülos nonnullos diuiditur. fo- lia inferiora rotundaac latiora funt, fupcriora diffe&ta veluti Apij, fed candidiora. vm- bella flofculos candidos,deinde femen inalbicans proferunt,odoris iucundi ac faporis grati. E Tn Creta, Syria, gypto,aliisQue Orientis regionibus feliciter gigüitur: Seritur quandogi in sermaniz hortis;vbi Iulio ac Augufto floret;ac femine pracgnans. , Anifum Latini ac Officinz appellant : Graci yao, aut dnor, vt quidam volunt: Germa- pis nif Ilis 4pufo Hifpanis Matabalua & yerua dulce : Gallis 4p: Anglis 3tnefe &c 2tupfe: H 2íny;. . i : Galenus Anifi femen tertij effe ordinis exiccantium & calfacientium fctibir, quia, vt ait, acre, fübamarum ne PEMPTADIS SECVND.t LIL Anifüm. o 1 SUA XS SU » TR NEC, r NW oS SU « CS D Cc (Cn, US 2X : 2 Mesuta s obest SW IMUAP SN V/A U ! i : . .fatiuum Cuminum herba eft, vnicaulis , ramis (0 5; tenues particulas diffe&ta, fcd breuiora ac mi- N : 1 E Sd DS A T — NS A 3 t Jd ro e ly P ; m Lu M . 297 norem Nam ad latis generationem confert; quod non faceret, fi admodum deficcaret, Gal cap. de Marathro; vel inuito, tefte : Ex eo fiqui- dem quód lac procreet, hoc non excedere primi ordinis ficcitatem iudicauit;quod & de Anifi fc- mine , cum hac de caufa, tum quód dulce fit, cenfendum. Eft igitur femen Anifi ex primo exiccantium gradu : excalfacientium veró fe. cundo. . Difcutit veró idem flatus, tormina fedat, vri- nasclementer promouet, lads copiam facit, ad venerem extimulat; aluum, & album muliebre profluuium fiftit:commanducatum oris bonum teddit odorem : aducríus fpirandi difficultatem conducit : fuffitu capitis dolores fedat ; venenis refiftit. Fertur& fitim arcere ; atque idcirco hy- dropicis vtile; i De Care. Galense * Petatuf. C A r. IIII. 2 Q^ cauliculo affurgit cubitali vel al- tiore , quadrangulati , geriiculis interccpto; glabro;intus inanijac in ramulos diftributo;circa quosfoliola Paftinaca fylueftris,fed teneriota ac minora: flofculi exigui candidi in laxis mufca- CEN ris : ferien fubnigricans, longius quàm Anifi; i radix dodrantalis,carnofa,fed gracilis,fapore Pa- ftinacz, £iepius candida , raró lutea. | In pinguibusac latis campis herbofis, & pra- tis, quz fubinde rigantur , apud Germanos Bo- hemosQue frequens nafcitur. Gignitur & in Ca- riajauctore Diofcoride,vnde nomen accepit. A Maio menfe vfque ad Auguftum , & flo- rcs, & femen profert. gd Grzcis Kxeoc, Latinis Carum vel. Catreum: À Officinis Carui nominatur. Carnabadion $i- meon Zethy vocat:Germani fym fymmcel/tcpe Fymiiel: Itali Care : Hifpani Carauea, & addito articulo A4/karauea: Angli &arutaijeg. m Cani autem femen, vt Galenus ait, excalfacit & rcíiccat tertio quodammodo ordinc,& acrem modceraté qualitatem poffidet: flatus veró idem . difcutit: ventriculo & ori gratum; conco&tiones adiuuat: vrinam cit : nd admifcetur. .... Radix elixa Paftinacz modo edendo eft. aum * (041D€ Cuminé. CAT. V. uos » ArivvM Cuminum vnum Diofcordieft: — ^ Ífylucftriaveró & alia... Y Dodrantalis autem, & tar; pedem excedens ,.., tamen aliquot brachiata : folia. Foeniculi, modo »:5:.,. ofa multo, vibella.in alarum cauliculorumá; ^; faffigus femeti proferunt acuminatutn ,colori 7S fordidigraucolens,faporc acre, Tadixtenuiseft, quz polt feminis maturitatem perit. |. 5.5 In Italia & Hifpania colitur ac feritur : aliiság D & calidis regionibus familiare,vt ZEthiopize, ZEgy-- V: pto, Galaciz; Ciliciz; ac vniuerfa: minori Afiiz Putridis & calidis maxime locisgaudet. i € £98 STIRPIVM HISTOR1J Curmihum fatjuum. Cuminum fylueftre, U WM WE ys e qu N 4/7, S Y NW * /] 5 .. Medio Vere ferendum: imber faccedens fationi multum officit,vt habet Ruellius, | . Kugurov Grzcis,& ad differentiam fy lueftrium, xVuuor 3pusesv , id eft, fatiuum Cumintm : ; p . .— Cuminum geratisac crudorum humorum copia graua- propinatür. fluorem mu- -JieBret N» IeeTm * a n Em UO SMribus odorátü,reprimi od incibis " pps OO IBLUSICp «poule : ip212! a 3088 Ww RR piu iic EX : i4 » 3 ONT s [99 f kh y. AN M10S duo Eryeplesesbtns ur s fq , quod vulgare E Vul ES QipD5 i PIT. PEMPTADIS .SECYND.E LIB. v. à99 Ammi vulgàre. Ammi alterum paruum, V2 NNI ZZ Vulgàre Arni cubitali aut proceríore altitudine áffurgit : alas caule rotundo fpatgit: Ammival. — folia & pluribus conftant oblongis ambitu ferratis. flofculi in vmbellis candidi. femeri cum s ; acrimonia quadam amaricat, oblongum, Cuminominus. ^. 5s Life. Wo oid Alterum herba eft exigua;tenui ac breui cauliculo: foliis oblongis, creberrimis incifüris 4»; ak tenuiffime diffeGtis,& furfum verfus magis attenuatis. flores funt in exiguis vmbellis candi ev». — dili: femen minutiffimum acre;ac féruidum. | Longius tz i Ex Alexandria Egypti in Italiam infertur , vbi & gignitut. füit huius quondam iri 4Egy- po domefticusac quotidianusvfus, panibus enim compinfebant;ac alimentis admifcebant. Satum in Germania ac Belgio facile prouenit. "mitos Floret in Augufto;femen deinde petficit. - e | trie ionis i605 Graci Aga, Latini fimiliter Animi vocant: Norinulli Cuminum ZEthiopicum , alij Re- giim cognominant:Officiné Ammiosatt Ameosgignendi cafu appellant:Germani 2íney. . Prius maius dici pote(t.Hocauteni Officinz paflim vtuntur;in quo minime redarguéd, ,: cumenimei ommes,qux Amnmii adfcribuntur;facultatesadfint;pro legitimo haberi poteft. Alterum minus,à nonntüllisprzftantius habetur Quod tamen non pro Ammi ; fed pro. o0K pis, Sifone habendum;non defünt qui fufpicentur.- 5-06 - HON ^ | ; , ERautemSifon, Diofcoride tefte, exiguum femeri,in Syria natum, Apio fiitiile, nigrum, ss. uensoblongum.Cui deferiptiorii Ammi paruum non malé refpondet : femen fiquidem exguum eft, Petrofelini valgó dictiminus actenuius , nigricans jac guft feruens, quod ex A Yria ac ex /Eeypti Alexandria aduehi fertur.Siuc autem idipfarti pro Amnii aut pro Sifone E rr tur;nihil refert : Nam vtriufque cáfimilesfunt facultates;fic vt vnum alterius 4rnCaA- »umoi fiuc füccedaneum abfque errore effe queat: i^ .:: ibogiootuind rue ots . .d9pip autem Ammios femen excalfa&oriasac deficcatotiz terti otdinis intenfe Mee p & pattilim tenuiüm. facir ad vetitris cormiria,vrinz difficultates ferpentiumque i&tus é ta n0, menfesétiam prouocat.Suggillata cum melle impofitum tollit.' Hzc eader & Sifórgs femen poteft nam &r vehementer;ac tertio gradu calidum ficcomáQue eft. cenuium quique. Pitlüm& viinasac merifésptouocanse^ "^ 000-5 d usiéciosnrt M P". o £x : CD c, SPAM Ne 366 é$TiRPIYM HISTORIE "t aA, MS De Coriandro. Car. vIL:6 Colnndea. Coriandri altera icon. € ^ .(3 4 Agen t€ E) 224 à Et 2 olg. 7 QT DO ARS ^ AC3) — C AVI sedi Quar QS Qqp.- i a9. NU GRAVEM A VA ON. 8 VA EA | * «el Q^ A eS ANE. QURSIS co NAA - — E: e. J s ; 1utis spibusiits storsoctq 3uisilesid id» iftfrit inv ( OR 1^x x0 tcniisterescubitalis & ramofüseft cauliculus: folialaciniofa in diffe&a; latiores quidem quac inferiora, in tcnuiores veró fuperiora : flofculi candidr.in .» Mmbellis laxis: femen globofum, nudum ac: inane; quod initio viret ; reficcatum ex lutco fübalbicat. radix breuis paucis fibriscoharet. 509 oot — Inagris ac hortis multis feriturlocis. folum ainar Iztum: ac pingue ; in tacto tamen & : TegUEniWibnoup epi 3101 307:0919 35 107 ; 501153 tira] mri AY io Aprili.aür Maio ferendum. Sub Canis exortum floreícit; femen maturum Autumno colligitur. 3 Id9UOTj 2 ;1 Omni EITHER ;t (001 - -., Grxcis x5gurii noelarrr: Latinis Corion, & Cotiannum fimiliter : Poftcriores Latini & CEN Officinz Coriandrum appellant: Germani & Belgz €ojíanber: [tali Ceziadro : Galli Geríaz- lt ER & non modóinfigniter refrigerat, verüm & perniciófum eftvenenum, praefertim eius fuc- "INE & cusépotus: vocem exafperat : mentem mouet: ébtietati (imilém infaniam adfert, candem. . - wilepropibanim.a? enean i62, 02.0373) rimis 113 9on63 0: CL S0 x fd EM empire. s fitonon ida rodq dotes &cepaligno edel Aqua i reddi reficcat, X255 BIT(- de 63: m sventri luore fen 3Ilorn rimo i351l2908 35500018 ms; Mme E ;,; Mirumquod Xe tradit; fi vnum feminisgranum femina bibexir; vno die men- 1 ftrua cohiberi: Eme pce eri a dicbus;quot grana fampferit.:: coeno tuos Ü Y De Mt sG à i rg Z7 0 PEMPTADIS' SECYNDJUS LIB. V. po^ p. 301 3 Pad De Melantbio: Car. VIII Melanthium. . Melaathium fylueftre, : £23 ,L Mog Us QA " D P PSP PN SEN CN NY Y AES li —— $a Ere s yeu I ASISSS dS Eme Melanthium Damafcenum, "T? IPLE X Mcelanthium eft: Satiuum,fyL- ucftré;ac tertium cognomine Damafceno. Satiuum Melanthium exigui inftar fruticis j, affurgit,tenuibus cauliculis dodranralibus , ra- ' mulisaliquot brachiatis. folia in minutulas par- tcs diffedta, fuperioribus Coriandrinis feré fimi- lia. Hofculiin fummis virgis candiduli , multis ftaminibus mediis. capitula fuccedát quadran- gularia intercurfantibus membranisinterius di- Ítinda, prominentibus fuperius exiguis vcluti corniculisiin quibus femen acre, odoratum an- - gulofum,colore nigrum, quandoq; veró & fub- luteum,fübftantiaoleofum acpingte. ———— Sylueftre caulem promit ftriatum: folia albi- 2, diora,teneriora magisq; difcda, inflar Anethi: flofculos prioris fimiles, fed tamen fzpé clegan- uores;ac diluté ceruleos.hi non capitulum, fed cornicula aliquot coniuncta,vt plutimum quin- que, Aquileiz fimilia;poftfe relinquunt;in qui- busfemen nigrum exigui odoris. Damafcenum Melanthiü longioribus quàm. füperiora cauliculis ac ramulis luxuriat. folia eius tenuitet quoque admodum diuiía. flofculi clegantes;czrulei,quinqucefolij, totidem alaba- ftrisprominentibus,varicQue diffeüis, infident. - capitulum veluti Satiui. femé forma coloreQue.— nigroaffimilejfed odoredeftituzum..— — e » Satiuum in agris ac hortis feritur. E Du € 1itria Ah yo. esu Case |, D : pea A (ets, joz STIRPIVM HISTORIE 2 ec rd | flria in non paucis regionibus fponte inter fegetes & frumenta proueniunt, Semen Iulio ac Auguíto ad maturitatem peruenit: flores pns apparet. - :L ,L Melanthium Grxci fimiliter jeAdvÜiov vocant : In Offcinis Nigella dicitur : à nonnullis | Gith : ab aliis Salufandria , & fpuriisvocibus fuor doc , & Papauernigrum : Germanis Comwarifpmmicb: Belgis farbus fact: Italis Nigella: Hifpanis 4 xenuz ,Alipiure: Gallis Nielle: Bohemis G sernpfmijn. Satiuum iftud cognominatur,tum quia feratur, tum quód folum vfui fit accommodum. lE : k 2. Sylucftria Mclantliia fpuria funt;ac à fimilitudine nomeninuenerunt.Primum Germani quandoque Cant &atarijnen blümen,id eft,Diuz Catharinz florem nuncupant. Placet non- nullis iftud effe Cuminum fylueftre alterum; cum quo lorem Regium faus conuenire ,iam antca monuimus. Er poteft quoque iftud non temeré pro fylueftri Cumino altero haberi: Veterum breuitas fpe in caufa eft, vt certi definiri nihil queat. 4 Alterum fylueftre Damafcenum Melanthium,;ac Damaícenam Nigellà appellant.Cum Ifopyro fimilitudinem nullas habet,quz quidem apparct; tametfi Matthiolus;cap.De Ifo- pyro,imaginem huius pauló aliter expreffam,pro co exhibeat : & quidem folam, nulla addi- ta defcriptione, vt & fpe aliàs. e : CN Eftautem Mclanthi; legitimi videlicet ac fatiui femen cxcalfaciens & dcficcans tertio . gradu;ac tenuium partium.Deftillationes ex capite reficcat cálfadtum & nodulo illigatum & affidué olfadum: quo modo & torpétem odoratus fenfum excitat & redintegrat. Affum- ptum flatus difcutit,pituitam crudam incídit: pluribus diebuspotum vrinas ac menfespro- uocar,& cum vino datum fpirandi difficultati medetur. E Tollitlentigines,lepras,vctera ocdemata,durities,cum aceto impofitum. In fumma , in- quit Galenus,vb: incitione, exterfione, deficcatione, ac excalfa&tione eft opus , praftantiffi- mum eft remedium. | Phalangiorum etiam morfibuscum aqua denarij pondo hauftum auxiliatur. Rotundos ventrislumbricos expellit,non modó affumptum ,fed & cum aqua vmbilico impofitum. Suffitu ferpentes fugantur. Tradunt;inquit Diofcorides largius potum enecare. Pharmas- — Exprimiturex femine ifto oleum; quo imperiti Pharmacopoci plerig; , pro olco Nardino, P P^ mon abfque graui vtunturerrore. D£ CMee. CAP. 39 M Meum. Eo folia unt virentia,multiplicatis fectio- f WS 1A nibus, quàm Foniculi tenuiora, tenerio- ra;anguftioraQue: cauliculi graciles,cubitales; in quorum faftigus vmbellz,& flofculi candidi:fe- men angulofum Cumino maius, odoratum, & cum acrimonia amaricans. radices dodrantales in plures partes in obliquum & altum diuarica- tz , foris nigricantes , interius candidiores; acri faporc linguam vellicant ; odore cum fuauitate raui. Nafcitut pluribus Italiz, Germanix, Hifpa- niz;ac Gallix locis;montanis quidem, fed cam- peftribus ac apricis ; defcendit veró & ad plana. Belgio raum , fed tamen haud peregrinum. Laudatur Athamáticum,ac in Hifpania natum. Radix reitibilis nouo Vere noua profert fo- lia: cauliculipofteà erumpunt cum vmbellis:Tu- lio flores íeminaQue perficiuntur. Grxci uéiov vel piov : Latini fimiliter Meum nominant: Italis Meo: In Apulia,vt Matthiolus refert, Imperatrix dicitur: In Hifpaniis nopnul- lis locis $757ra, aliis Pzzeffe : apud. Germanos f5cerurg: Ruellius Anethum, ait, torruofum & fylueftre in Gallia appellari. Belgij Offitinz quedam Foeniculum vocant porcinum:aliis au- tem Foeniculus porcinus Peuccdanos cft. Im- pofuit multis Plinius, Meum fcribens non nafa in Italia;&z à Medicis, iisQuc paucis, feri, lib.xx- cap. x X 1 1 1, hinc etenim creditum fuir Italix - peregn- PEMPTADIS SECYND E LIB. vy. 364 peregrirum; ac diutinó,tametfi familiare & frequeris,pro quouis aliocitius habitum quàm. D» Meo agnitum. Vnus Daucum Creticum: alius Sefeli Crcticum fiue Tordylion : qui Lo ctiam Libanotidis fpeciem credidit; quod tamen verum eft Meum. É /.. At Mei radices quidem vtiles funt, calidzx tertio ordine, ficcz veró fecundo, & partium tenuium:proinde vifcera expurgant,& ab obftru&tionibus liberant:vrinas prouocant ; calcu- losexcutiunt: menfes ducunt:Sed fi plufculu m fumanturcaput dolore afficiunt.Cüm enim pluscalidi quàm ficci obtineant, crudam humiditatem & flatuofam caliditatem; vt Gal.ait; ad caputdeferunt. Li quaai MS y n 2 ra | De Libanotide. CArvVT x Cav as M nte Fibiesde- ta I NrE R. Libanotides vna ceQroueemX) fiuc ; Coronaria dicitur; de qua fuprà egimus , vbi. ^ VN px. de Coronariis herbis: reliquz vmbelliferz funt; 3 NDA DANN WW SA huiustria Diofcorides genera refert. : GRAN VE: UA. ! s Caulem prior Libanotis vmbellifera cubita- t: E NW NW hi As lem, quandoque bicubitalem edit , rotundum, DM LUN PE nonnihil ftriatum;articulis geniculatum, & alis Li 7Z^-—«$ multis ramofüm:folia in tenuiffimas anguftiffi- As 278 masQue partes diffecta , veluci Ferulz , maiora, Aw i2, ree latioraQue quàm Faeniculi: vmbcellas in faftigiis. d AN USE EV , amplas,fed laxas;in quibuspoft Rofculos fructus OW. IM T WD se magni Cotni fere magnitudine, aut, vt Diofco- NM Ww rides, azord/Aw, id eft,verticillo fimiles;per ma- turitatem albicantes, qui in duas fponte partes z finduntur; atque in hisfemen oblongum, guftu LZ S sits AN xr m^ acre, mordax, ac fcruidum. radix candida, prx- : SUN MA 9/7" grandis, Thus redolet. Ms E P^ VEU INIRE: Sas '— Alterà x7 zrávzs, fiue in vniuerfum priorifi- 2. PEN d LP . milis, verum femen eiuslatum veluczi Spondy- : Ws -lij,& odoratum quidem,fed haudquaquam zy- ; 5 e reU, -€d ver , fiue acre ac motdax. radix huius foris A NS AS NS nigrá,intuscandida. . C E A AER zi Tera HABE fiue fterilis, fuperioribüs om- 3: ed - sui - Binefimilis, neccaulem; nec florern, nec fe: di vi pi men fert,vt Diofcorides. ie 7 a oec ^s ooo Meminit& Theophraftus Libariotidum fed -— Y rs duarum tantum: vnius dxdp7ro, fiue fterilis, a]- EA 2 à 23 sept cc terius foecundz, ug ; Kaze» autem fiue fructum foecunda xa, euy t; z mm & bo T PZLLOAUSSNS Mise liue vy euc oblongus 2& . Libanotide Aifavorric Rofmarinug phraf pm DO vu rricap.viihanc Gaza Ameritum Latine reddit;no:;/ 33 , x Czurüm Libanpridis folia temperate calida funt. T riza herba erebam üt9- gesncerisk € fita, & " Te 304. STIRPIVM HISTORIAE. fita,omnium communiter hzmorrhoidum profluuia fiftit : fedis inflammationes & condy- lomata mitigat: choeradas & abíceffus crudos concoquit. eun : Sicca radices cum melle vlcera expurgant : torminibus ventris medentur, & à ferpenti. bus demór(is cum vino:vrinas & menfes ciunt: vetera oedemata impofita difcutiunt. Radi. cis & herbx fuccus;adie&o melle,oculorum aciem cxacuit. Fru&us epotus idem poteft. ay. xiliatur veró & comitialibus morbis,& veteribus thoracisvitiis. Regio morbo laborantibus cum pipere & vino datur. fudores eciam mouet cum oleo inunum:füccurrit ruptis ac con; uulfis. Podagris tritum cum loliacea farina & aceto imponitur: purgat viuligines fiue al- phos addito aceto quàm acerrimo. Semine autem ad abfceffus vtendum eius Libanotidis, qua Cachryn non fert. Say - t Cachrys autem vim habet vehementer excalfaciendi ac rcficcandi, & tertio quidem or. dinefatisintenfo. Smegmatis (iue expurgantibus additur, qua capiti aduerfus oculorum fluxionesimponuntur, fed die tertio auferendum: Diofcorides. MP De Spondylie. C y PME. A peto siad. PoNpyYrLioN caule enafcitur genicula. ; to, veluti Foeniculi, fzpé bicubitali vel al. tiore,rotundo,fubhirfuto:foliis afperis & non- nüllis hirfutis, x pluribus & frequentiffime quinque cohzrentibus, per marginem & exi- guis & profundisincifuris diuifis, Ficulneaaut Heraclij Panacis referentibus , attamen ipfis minoribus. latz in fummo eminent vmbelle, 'àn quibus flofculi candidi;ac deinde femen du- plex, planum, latum, ac.tenuc. radix candida in diuerfa tendit. : Circa agrorum & pratorum margineslocis humidioribus ac paluftribus apud Germanos ac Belgas frequens occurrit. " Flores Iunio menfe vigent : femen Iulioac Auguítoad perfe&ionem peruenit, —. ZaovoVauor Graci: Latini fimiliter Spondy- lium: in Galeni e tuy avórd vor legitur: "Germaniz ac Belgij 1 inz Brancam vríi- nam olim appellarunt j& pro Acantho in de- co&tis ad enemata temere acceperunt : atque inde perperam rendnE ferma: Braban- tis ocerenrautue:&z Galli$ 2razce »rfine.Extant autem huius inter fpürias voces lizc eius no- mina; A'ed[n, pado ior e toxov vícvesc,arcrdu- Alc, oelduvor, dirdy 9», hetba Rutinalis." ^ * ^ Spondylij femen acris ac incidentis effe fa- | cultatisad afthma, cpilepfiti,& Regiam mor- SE &K))c: € Evi | bumaptum effe medicamentum Galenusait n j ERG n - pituitam pér'áluum detráliere Diof. refert, & locinotis vitiis ac vteri flrangulationi pratetea tedemn oio sorosTéentbotsaeo sS eG T Radix contra iocinoris vitia, & Regium morbum firniliter commendatur:eadem Gircunt- afafiftularum callosimpofitaabrodit. —050005 o o - Poloni ac Lituani ex Spondylij foliis ac femine cuti aqüa;additó fermerito, potioneni : coquere feruntur,qua pauperibus fitloco Ceréuifiz, dy xüp qi Iste smi t ira ^tonp REST Y b evurt 2f SHOZEESMPFIOT £D 1016 si Xin ca : De Panace ,ac priniumde Heraclio; di - pae id E : UoCa, x4 inl Ovoafiaiice P ^ NACES,audore Theop rafto lib.rx.mültiplexé . Quoddámin Syri Lo inde &caliatria,Chisonium, Feraclium, & A(clegior: jratcc end '& Vr i meeoliisScalterum tenuifolium, AegfigubXAoy; 1t in vti aud Th d ex Panacis. pecies: Diofcori e Carl, UN DR £| 2 eg ? 6 st 5 5 cux & Chironium, E Mose n fo tani KP 55 2 sraws, Dyfacum autem Pánaces 3^Theoptirifto izle Gordo exriiiageo Ph Ton II cap. CT€TUKSTPERESN dom "a arti Ft : K "US PEMPTADIS SECVNDE. LIB. Y. -— | jof cap.xxv1. folis illud effe ait ampla magnitu- dine rotundis. Sed fufpicio eft, hzc ex Hc- raclij Panacis defcriptione tran(lata. . Panaces Latifolium,;Centaurium effe ma- gnum: & Tenuifoliuni, Centaurtíum minus non temere exiftimatur: T efle fiquidem Pli- nio;Panaces à Chirone rcpertuni Centau- rum cognominatur: vti latius Ícriptum Pempt. i11. lib.primi Cap.X1. . Heraclium Panáces foliis cft, t Diofcori- Pana 8 dcs, afperis, virentibus ,ad ficulneaácceden- P^,» tibusquinquepattitó diuifis, (magnis & am- plis F'heophtaftus:) caule fetülaceo lanugi- ne quadam incaücícentc : mufícario Ancthi: Hore luteo : femine odorato, zvez zx fiuc a- cri ac mordicante : radicibus ab vno capite pluribusjalbis, graucolentibus,ctafi corticis, " & fübamar guítus. T heophraftus radice, in- . quit,digiti craffitudine,bifida;aut trifida, eu- ftu fubamara: - eL p Huic autem defcriptioni rcfpondens, ex- cepto folo floris colore, in Bcleij hortis fub- inde reperitur, quod Herachüm Panaces vocant. : i Spódylio vcrà iftud adeó (imile,vt maius, spótylinos velalterum genuseius cffe appateat, Caules ^9 etenim promit craffos;geniculatos, fubhirfu- tos, fed altiores, ad Ferulz altitudinem acce- dentes: folia fimiliter afpera, maiora, ex tti- bus feré coharentia jquorum fiigula quin- . MA Ter -—S€.- . , quepartitó diuifa,ficulnea proxime referunt: floresin vinbelliscandidos :f(emen latum , planum, ac tenue veluti Spondylij: radicem can- didam,in plures mox diuifam. |. U E Panaces Heraclitm,vel potius Spon- dyliüfn alterum. 1oQueimpofita partus extrahit:ad veteta v]ceta eadem efficax:nudaris offibus carnem füper- : | inducit, Fru&us cum Abfynthio menfes pellit: cum Ariftolochia prodeft contra morfus ani- De Panace Afclepio ex Dio[. d* Theophrasto: ues Cab XIII | TA CES Aíclepion caulem à terrà producit tenuem ;cubitalé;geniculis articulatü: atq; Circa hunc folia maiora quàim Foaeniculi, lirfutiora item & odorata, (folio Thaptiz, fec [ E erafliore; T'heophraftus)in faftigüs vmbellas, in quibus flores auricolores, acres, ac odorati. 4 € 3 (aliàs Panaces A(clepiam vt exiftimatur. yx Y f 40 3 JP » ^ J^ ! AM l / / o 1 Cube NUNT r 1 LT 1 "AEN "s y, ) , EE Me AN S: B CAT EDS ) WEESE-N H7" rs Ne r9 QW N E j / b TRNORS NJ - J c G^ j B — t - E Fu : 4 / ; d RSS m d f] SES * A CN SN 306 STIRPIVM HISTORIE (alias duzaídy , id cft , graueolentes ) radix, ve Theophraftus,dodranuis longitudine;candida craffaque vehementer, cortice craffo & falfo. Incognitum iftud eft: Matthiolus iconem ' exhibet, fcd defcriptionem nullam addit, pro. ponit & haudabfimilem,fi non cadem eb Lo. belius, quz ir Aduerfarus lacteo fucco multo turgere fcribitur : vcluti Ferul , fed minu; quàm hz,faporefitacri; — //^ ^ / 3 / 2.227 e. » Ildvostec a.ou2sov, Latinis JE fculapium Pa. -naces. Aliquiinquit Diofcorides, Pahaces vo. cant fyluc(tre Ori ganum: Cap.veró dc Origano (vt fupra fcripfimus) Syldcftre Origanum vo. cari ait Panaces Herachurt.. VELAT At Panaces. Áfclepion minus calidum ef Panace Héraclio;jquamobrem floribus & femi- nemelli. mixtis ad vlcera ,phymata,& pha e- dznas vtuntur., Galenus: quz & Diofcorides, addens praterea ex vino aduerfus ferpentes bi- 'bi;& cum oleo illiniri. Pc ^ — De Peregrino quodam Panáce ,ac de Chironía. A Pj X IIIA SN JA NACE siftud quod Percgrinum áppella- mus,foliiseft amplis, ex alus pluribuscom- miffis,nonnihil hirfutis ac af peris quorum fin- gularia longa, lata , acuminata , Lapathi folia quodammodo amulantur, fed tamen minora, caulisgeniculatus, ferulaceus, tres aut quatuor cubitos altus, in ramulos fu perius diuifus: flo- resin vmbellis amplis lutei : femen latum, plà- nut, & fufflauum. longa & candida radix. Ex huius vulnerato; prafertim circa radicericau- le, fuccus zftiuis menfibüs manat, fpditilin. crefcens, Opopanaci colore fimilis, odorís qui- dem exigui, fed guftuexcalfaciens. ^ UNS Non modó aut in Italiz;autaliarum calida- rum regionum hortis, vbi quandoque feritur, fuccus é vulnerato caule exit, verüm & in Bel- gio obferuatum cft, xftatc feruida,huiufcemo- di quoque lachrymam incifo Ícapo effluxiffe. Atque hic quidem fuccus Panaces genus hanc ftirpem effe euidenter oftendit : Q uod & fc- men confirmat in Panacis lachrymarepertum, €x quo Petro Coudenbergo Pharmacopoco Antuerpienfi hec primüm in Belgio enati - flirps eft. Cum autem Panacis multa exiftant genera, quodnam cx iis fit confiderandum occutrit. Non effe autem Heraclium Panaces,nec fimi- liter Afclepion,ex fuperioribus fatis patet. re- linquitur vt vel Chironium,vel Syriacum fit. Chironium autem Panaces folium habet Amaraco fimile : lorem aureum: radicem te- nuem,non alté defcendentem,guftu acrem, vt quidem Diofcorides. Cum quo. & Apuleius conuenit: Panaces Chironium habet folia, ait, Amaraco fimilia ; lores aurofos : radicem tc- nuem,nonaltam,acerimam. ^^^. - Theo- | 1 [ | s. 2. 1 PEMPTADIS SECYNDJE LIB. v. 307 Theophrafti veró defcriptio ab horum multum differenseft. Chironium,inquit,folium habet fimile Lapatho,maius ac duevmezr, id eft,denfis, fiue hirfutius: flores vcró auricolo- res radicem longam: amat loca 72 eíova id eft;pinguia. FR Eadem & Plinius lib.x xv.cap.1111.nifi quód radicem non longam,féd paruam tradat, fa cili lapfu ex 4j2xearin uuxegv. Tertium, ait, Panaces Chironium cognominatur ab inuento- rc. Folium eius Lapatho fimile , maius tamen ac hirfutius: flosaurcus.radix parua. nafcitur pinguibus locis. 345: Nicandti interpres verba Theophrafti de Chironio adferens, non Lapatho,;fed Amaraco fimile tradit. 72 2: Aeipaviov att, agro A'uareaxo, uéior dé a) duc V Teeov d» Soc d ARucveidic, pi- La uaxed, Q6 d$ uaNicu see Tad, hoc eft; Chironium fimile ÁAmaraco,maiustamen ac hirfutius : los aureicoloris : radix lon ga. loca maximé amat aquofa. Ex his cogrofcere cft, Veterum auctorum loca quzdam efic corrupta, veluti Plini j & Interpretis Nicándri: De- Plinii loras inde duoeffe Chironia,ynum folio Amaraci : alterum Lapathi. corruptus. Prius Panaces humilis ac tenuifolia fürps eft. Amaracus fiquidem ( cui fimile eff fcribi- 4maracus tur) herba cft ramofa, per terram ferpens; folia habens hirfuta ac rotund a; tenuifoliz Cala- minthes zmula, valde odorata, quz coronis adduntur, vt Diofcor. fub Sampfuchinomine ipfum defcribens,teftatur. Theophraftus lib.v1. Amaracum inter vrbana coronaria reponit, Tw qua £vA& d puxesQuAM., dYb gg Qpuasixa , id eft , lignofa, tenuifolia, & idcirco ad fufftuti- à cum naturam accedunt. : | " Alterum veró Panaces Chironium,quod folia habet Lapathi maiora, ac hirfutiora ,non temeré Helenium fiue Enula cam pana cffe videtur: Apuleio enim au&ore, Panaces Chito- Heleninm. nium Helenium & Inula campana quoque appellatur. Nee refert quod Diofcoridis adferés deícriptionem folio ipfum effe tradiderit Amaraci. Non animaduertiffe enim potuit aliter à Theophrafto quàm à Diofcoride defcribi; vt multa valdé ofcitanter à multis veterum &ob- Veterum fruata & pofteritati commendata, atquc ab ipfo quoque Apuleio, funt. peglagen- Cum neutro àutem horu m Panaccs Peregrinum conuenit,neque enim tenuifolio füffrn- tici Amaraco (imileeft;nec folium hábet Lapathi maius; fed fi particularia fegmenta confi- derentur,multó minora. Iam.& vulneratum zftiuis menfibus(vt fcripfimus)lachrymáiftud cffundit,qualem à Chironio Panace profluere;à nullo veterum memoriae proditum reperi- tur.Ex quibus fané conftat Peregrinum quod defcri pfimus Panaces, non effe Chironium,& iifdem ác caufis Syriacum illud effe,vnde Opopanax colligitur , vel maximé apparet: N ul liusenim alterius,prater enumerata, apud veteres memoria extat. : d Effluere autem ex Syriaco lachrymam Plinius lib. x11. cap. xxv. aperté fcribit: Theo- £ donus phraftus veró innuit,dum per meffem ipfum fecari (fucci videlicet colligendi gratia ) refert. z "m Quodautem fuccus huius] ercgrini Panacisin Belgio, coquiin Offiinisreperitur, minus ———^— odore aut fapore pictccdibs: frigiditasin caufa eft: Ip calidis etenim regionibusomnia - i oratiora & fortiora: in frigidis veró minus odorata; ac viribus imbecilliora gignuntur. : Caterüm fuccus,qui Gracis ózozerat: Latinis fimiliter Opopanax: Officinis Oppopana- opepanas. cum vocaturad plurimos vfus;ait Galenus;aptiffimus,vtpoté excalfaciens, cmolliens, dige- tens; in calfaciendo tertij ordinis;in dcficcando fecundi. jg ; Auxiliaturjinquit Diofcorides,aduerfüs febrium circuitus & horrores,conuulfa,rupta,la- tetisdolores,tuffes,tormina,vrinze füllicidium.Contra veficx fcabiem ex mcelicrato vel vino ibitur. menfes ducit; foetus excutit; vtcti flatus ac durities digerit/cum melle dilutus. Eft Veró & lfchiadicis,i inungatur,vtilis. Acopis & capitalibus medicamentis admifcetur. Car- bunculosru mpit.Cum vua paff podagricis impofitus prodeft. Cauis dentibusinditus dolo- rcm tollit. Vfus quoque eius ad aciem oculorum excitandam.Cum pice mixtus emplaftrum 3 vule eftcontra moríus rbidorum. ^. ^ -— P A p 3 ; De Silere montano. — CA. xv. "gius S! LER montanum foliaedit ampla, & in multas partes diffe&a,quoru fegmentalatio- r. T - ramultó funt quàm Peucedani;atque femper terna ab vno pediculo coharent , inftar fo- VOR liorum Trifolij aut Mcliloti;ipfis tamen anguftiora ac molliora , nonnihil fi confricentur O- VM caa Orata. caulis tenuis;geniculatus,duorum fubinde cubitorum, eraffior & procetior eft uàm - Anethi: vmbella: przgrandes: flofculi candidi: femen veró oblongum vt Foeniculi , fe jet ops £s € craffius,maiusctiam quàm Cumini fed acrius , alioqui ipfum non modó colore ,fed- apore quodammodo referens.radix albida,odoratain altum defcendit. DT AMEN ET e ! Liguria haud procul Genua in afperis montibus f ponté nafcitur,tum & alibi: In Belgij ortis fatum prouenit, fed raró,& non nifi vbi xítas feruida femen perficit. 554 20009 ! Siler montanum vulgó nominant: Galli ac Flandri nomine corrupto Sermontaize :Offi- E^ ) € 4 ecenx | ; ' fat hne 3e8 STIRPIVM. HISTORIAE Siler alterum pratenfe. Siler móntanum. VAULT me 7 G^ SN ^ aae ce ! SÉRIE SD USD 27 - U^ ^Nul// Pes Ám". cinz nonnullz Scíeleos. Non eft tamen Sefeli;nec Sefelios fpecies, vt exfequciicibu rapitie xipftisys Dus fatis erit manifeftum... Sed Ligufticum eft;quod Gracis Aryosixby à jurvela fiue Liguria nomen accepit: Galenus 2ufvezxàv nominat: nonnulli veró. zmraineunn, alij 7rdvzsec. Rcfpon- det Ligufticiqua apud Diofcornidem;defctiptioni: Conueniunt quoque natales, nam in Li guria plurimum nafcitur. | ; dus Bot: ^».- Superiori & alterum fimile reperitür genus;bicubitalis nempe altitudinis , fed foliisam- plioribus,nigrioribus,in multa fimiliter fegmenta, fed anguftiora, diudis , alioqui vr prioris, .Iefpondent mufcaria: a: (emen minus eftparum acre,cxiguiQue cdotis.radix foris nigricans, : intus candida;in plurcs fubinde diftributa ;quibufdam in locis, veluti in hortis ,fibrasetiam A ol emittens,quibus proferpens feipfum multiplicat. : ciam it Innonaullis pratisac humidislocis in Gallia fubinde gignitur.In hortis Belgi) non infdli- E - €iter prouenit. boy : : Nonnulli Scfeli nuncupant pratenfe,aut Monfpelienfe: verüm huius fpecies non cft. Si- leris montani fiue Liguftici fpurium ac ignauum genus cft.Angli,vt Lobeliusait, huic fimi- Sai&,, lem.foliistantummodo minoribus;Saxifragan appellát, quam aduerfus calculos ctficacem; p atque eum confringere poffe affirmant. " . Sileris autern montani feminis vis excalfa&oria atque reficcans ordine eft tertio. Vrinas tW .. & menfes potu ducit: prodeft ad inteftinorum ex cruditate dolores: concoctionem promo- xi . . Wet: flatusdifcutit: auxiliatürcontra ventriculi inflationes ac tumores, fcrpentüQue morfus. 4 cH Ídem prabet cffe&us,fed minus efficaciter,vtpoté minuscali ficcaQue. ' ue 1o oo DeLemffico vulgari... CAT. Xv. QT 9» paffim Leuifticum, quafi Ligufticum, vocatur, à Silere montano differens eft. , € Proceri ac geniculati huius caulesjinterius inanes, plures ab vna non raró affurgunt ra- dice, in ramulos nonnullos fubinde diuifi. Folia laciniofa ac veluti in plures partes diffedta, x cademque marginibus incifa, [nia admodum ac refplendentia, ex luteo colore, veluti & ES ipfi caules, virent. Floresin vmbellis lutei : femen oblongum, ftriatum, geminum, fordidi x coloris. grandis,torofa ac carnofa reítibilis radix;foris nigricans,intus alba. T ota ftirps grato acaroma redolente odore ptzdita eft,fcd femen graucolentius. id » - g In quam. P207 A. Lust ; Ku f. bu" | PEMPTADIS SECVNDAE LIB. Y. $09 1 Lcuifticum vulgare. In quamplurimis apud Germanos ac Bel- gas hortisreperitur : amat loca pinguia & non- nihil humentia, ZEftate flores: Auguíto magna ex patte fe: , men ad maturitatem peruenit : primo Vere germina erumpunt. Lcuifticá paffim appellant, quafi Liguftici, cuiusloco iftud olim Officinz in vfum rece- pere: Germanis £pbffociel:Gallis Liuefc/e:Bra- bantis 3Lauetfe: Hollandis3Lauag dicitur. N on effc Ligufticum ex fuperiore capite fatis patet, Fuchfius Smyrnium effe iudicauit, Duo au- à tem funt Smyrpia. vnum à Theophrafto: álte- rum à Diofcofide defcribitur. Vtrumque co- gnitum cft, cum neutro autem Leuifticum conuenit. Nec recipienda cft corum fententia, qui Hippofelinum appellant: nam quod Dio- Íícoridi Hi ppofelinum,TheophraftoSmyrnion v dicitur. Laferpitij aliquod genus effe pouus videtur: nam vti differentes (unt Laferpitij fucci , fic & diuerfa effe genera, vnde hi pro- fluant; veritati confonum. Defcribitur Laferpitium caule ferulaceo, Z4ferpiti&. foliis Apio fimilibus: Nec ab hac forma Leui- fticum alienum eft. s Eft autem Leuifticum & radice & foliis, tum & femine excalfaciens ac reficcans ordine tcrtio incipiéte, & tenuium admodá partium. Radix reficcata cum vino bibita ventriculo prodeft ,crudorum humorum conco&ionem promouet, dolores fedat , inflationes difcutit, fudores mouet. E X ucusgud ^ Semen eadem poteft : quod & vrinas ac menfes cit,fccundas remorantes abigit, aduerfus vteri ftrangulatus prodeft : item & contra ferpentium morfus. yeu ; .S Herba folia in balneo fudores mouent; cutis foeditates tollunt, & menfes promouent: MU E cadem trita & recenti vulneri impofita ipfum citó curant. tes Bo Lud " - ug ot ? d T es - De Sefcli Mafilienfi. Car. xvin. 1 effentiz. vrinas mouent ac ftrangurix medentur: menfes & foetus trahunt: orthopnoeam & Veterem tuffim fanant: vteri fu "awhi eus ceni M pofun. — ,. J Semen cum vitio potüim cruda coricoquit;tormina difcutit , epialis febribus , vt Diofe, «ok Caprisezterisque pecudibus datürin potu,quó facilius fuos foetus enitantur , áuctore. UU 91015, HIR 20 11210351 GI D BETUTIO SI E HBEIEITT OIE! PIH. g 15538 codem, ^0"75255e: CHUTE s: Ed éopsasgibe . —. De Sefeli AEthiopico! CAE Xvitr Bees A. & ex LE] i M roPICYM Scfeliligtofis fruticat caüliculis fübnigricantibus, raró fübrubenti- us bicubitálibus: ala$profert cübirales: folia oblonga, Ixuià, mediocriterlara , di [^0 lluteos edu doc VERRE slbdovircoriaJongióti quim Hedeie Ad Pechbucal Geendaneraccedc los: femina veró imaiora quàm Foeniculi. radix longa eft, E 2l S Ve AIEGIDER, Hh ODIT 29^. ("TU T I "es -* "v P" rn yu v PLI STIRPIYM HISTORIA Scfeli JEthiopicum frutex. Sefeli thiopicum herba. (, LA 9 zz NS Z N * Reperitur & in (axofis , & in maritimis haud procul Maffilia , tum & aliis Narbonenfis Gallix locis. jue Iulio ac Augufto cum floribusac feminibus in vigore eft. ?. SUA Hroamiy aii Greci: Latini £tliiópicum Sefeli fimiliter appellant: Egyptij Kéoro: 3n,id eft,canis horror. "oir 2 (15513 Mél. — Eft vero prater iftud & aliud ad hoc Seícliosgenus , vt exiftimatur, referendum, quod we m * Herbaceum nó abs re cognominatur. Caulis huiusquandogqy bicubitalis, fed haudquaquam lignofus;nec hyemem füftinens: foliaampla funtex pluribus cohzrentia veluti Paluftris A- püsquorum fingularia lataambitu ferratà: flofculi in vmbellis candidi : femen membrano- fum ac paleaceum, latur;oblonguri;candicans;odore & fapore feminis Angelica. radix fo- ris nigricans;intus albida cftjodoreque commendabilis. " Depinxere iftud pro legitimo /Ethiopicó Fuchfius, Tragus,& quandoque Matthiolus: at e 4 Jerumac legitimum ZÉthiopicum fruticansfolummodo eft. Herbaceum ad "T heoplitafti - A- "Libanotidem citius referendum, quod folia ait; habere ceMri Ael, id eft;paluftri Apió ma- - iora;caulem ad magnitudinem cubiti : frudum candidum , Zac» fiucafperum , & oblon- -gum;qualeherbaceiSefeliosfemen. 5/7. 00000 | . 4Ethiopicum porró Sefeli iifdém;quibus Maffilienfe,viribus przditum exiftimatur. fuissc Sog E cem E ^) «ununigodrc: ne Seféli Peloponnen[i x Dioforide ^^ CAP. x1X. SU 1 Pcloponnenfe folia habet Cicutz- fitnilia, latiora, 8c amer, id eft,craffiora fi "guo yu àiota. (alias P2 mes, hoc eft;afperiora,) caulem,quàm Maffaleoticum ,maiorem, K 1; ifi faftigio muícarium latum;in quo femen odoratum,latíus & carnofius(vide- P Hee qrnaium. E c de ips dean ,, JINaic rnipere i ri uis, ác collibus: gi nitut&inlda. |. E zik , Vimeande NOR bed cM prs DN uadgino P flirpeniex- hibentà C.Cufio in ob canonibus Hifpaniefibusdefripram. Wu de HE . 3er accaautem hac eft,caule cubito altiore , quandoque bicubitali , digiti craffitudine; nodofojintascauo;ac fangofo foliis agnis , araplis Varió dilfeatis Tubhirfaris: vmbells. 1055 5:214 ios grandi- . da » UCVUUG NP TSENRTTTSETREPREE "T RP n pet 34. u Sefeli Peloponnenfe vc putatur, i UC, Sefeli Creticutn; NET ni deles 2f. AAA o3 i Loue. I. uos Cou co PEMPTADIS SECVNDAZ LIB, V. - grandibus, latis: flore luteo: femine lóto s longo, plano : radice craffa, longa , exterius nigricante , interius albida ,laQeo fucco tur- gente, qui guftu amarus ac acris naufeam ex- citet, & non raró vomitionem. Quz fi ita fc- fe habeant(vt C. Clufio credimus) verifimi- lenon eft,Scfeli, ftirpem hanc effe, Pelopon- nenfe. Neque enim vllius Sefelios radix füc- Coacri & amaricantc przdita, fed omnium odore commendabilis & vires fimiles. Proponitur verà & alia quedam à Mac- thiolo ferulacca ftirps , vcrüm nec hac legi- timum eft Pcloponnenfe Scfeli , nam foedo odore , ac Cicutz fimili molefta eft : omne veró Sefeli vel femine , vel radice , vel vtrif- que odoratum. Quamobrem nec absre & illa ex Sefelium claffe ac numero reiicitur. Et Sefeli Peloponnenfe inter incognita Laà- betur. De Seftli Cretico fiue Tordylio. SIC NT ME Xu T* RDYLIVM humilis herbaeft,cenui cauliculo , dodrantali aut altiore : foliis diffc&tisambitu crenatis: loribusin vimbellis albidis: femine lato, rotundo , duplici, ambi tu velutilimbum habente , clypcoli fpeciem rcferente, aut, vt Diofcorides, dc71d io xoig jd eít,exiguis fcutis fimili, odorato, ac nonnihil acri. radix tenuis. In Narbonéfi Gallia fecus vias ac inter fe- getesfpontégignitur. Diofcoridesiuxta Ci- liciam in Amano monte nafci tefert. Iulio ac Augufto in hottis Bclgij fubinde femen ad matutitatem peruenit, Grzeci Topd V/uor,& 2éos24 xprmxiv: Paulus ZEgineta T'opdi2uor fcribit : Latini Tordy- lion, & Scícli Creticum fimiliter appellant: Officinisincognitum eft. . Calidum eft,inquit Paulus 4Egineta,Gor- dylij femen. Ad vrinam & menfes prouo- candos vtile habetur. Succus herbz , femi- nisQue cor 52Uweid eft; cum vino paffo , de- cem diebustrium obolorum pondere fum- ptus, nephtiticos fanat. ^ Radix cum melle in delin&u ad promo- uendas pc&otis excreationes efficax:auctor Diofcorides. De$axifrags. |^ Car. xkt. S IFRAGIA duz funt: Maior vna: altera minor. Maioramplitudine foliorum cauliumQue altitudine minorem fuperat.folia varié fciffa, Paftinacz fiue Elaphobofci aut Sifari aliqua- tenusacmulantut fed nigriora, afperiora, trii- nota, ambitu veró etiam ferrata. caulis bicu- bitalis , angulofus , ftriatus. candicantes exi- guis flofculis vmbelle.femen quale Api) hor- x Md nir D STIRPIVM HÍSTORIA Saxifraga parua. V Saxifraga magna. tenfis, acrc, feruentisque guftus. radix oblonga, teres, candida, fapore actis,& faliuam com- manducata ciens, : 2. Minorprimisac radicibus proximis foliis priorem refert, fut tamen multó teneriora ac minora;circa caulicuJos veró tenuiffima, nec prioribus fimilia: flofculi acíemina vcluti Ma- loris. radiculz tenuiores quoque ac niinores,fed non minusacr zs Germaniz ac Belgio vtraque fatis familiaris,fed. minor frequentior. Lztum & pingucre- quirunt folum,fed tamen incultum velati agrorum margines,& alia fimilia; quzearatro non profcinduntur. à Iulio ac Augufto flores ac femina perficiunt. ; * Vtramque recentior atas Saxifragam aut Saxifragiam appellat : quidam Petra-findulam: alij Bibencllam aut Bipennulam : Baptifta Sardus, deinde & Lconhartus Fuchfius Pimpi- nellam. Quam ob remà nonnullis Pimpinella Saxifraga nominatur:Fft ctenim & alia Pim- e pinclla cogaomine Sanguiforba. Extat tamen & vetus verficulus qui Pimpinellam à Saxi- B UR fraga differre oftendit, qui talis eft: e E o Pimpinela pilos : Saxifraga mon habet vdlos. - Ett fiquidem Sanguiforba, quam Pimpinellam vocat;nonaihil hirfuta : Saxifraga verà hzc nequaquam : foliorum autem primorum Saxifragz minoris & Pim pinellz Sanguiforba . quxdam fimilitudo. ELI" we aiorem Germani 9Bibetnefl: Brabanti :euenaett: Bohemi 285ebtttijf: Latine Saxifragam m: fiue maiorem vocant. 4 PEN E SM , Minorem Saxifragam hircinam quidam, alij Pimpinellam Saxifragam minorem : Bra- banti uernelle, Quirautem Saxiftagam hanc,Pyrethrum effe cxiftimantnon parum à ve- : ro recedunt. Legitiinum Pyrethrum Pempradistertizlib.primodefcriptum eft. — — . Quodfi iutemad aliquam Diofcoridis referenda videatur, cum nullo citius quàm cum e.c íonuenire poterit. Caulis fiquidem angulofuseft, & maioris digicális fere craffirudi- nis: folia inferiora Apio comparati poffunt; fuperiora , praíertim minoris, longé tenuiora: flores in vmbellis ; »nethi fimilibus: femen odoratum, minus quàm Hyoícyami, acre ac ex- (oU CMfaciens:qualc BunieneffejDiofcorides verbis iftisoftendit: 1 Jirnium. Buniov xavAbr avines Pere yorot uium aya oc daxsuAior, QUAM dV eod c 7i pieno uoia pu j ; ü- *»* * TAWM——————t 0 E PEMPTADIS. SECVNDAZE- LIB. V. — .13 Aeiovén dé rzro23. vec rd dxpor dv Suc dr Sov, avtpug o dtc V ocxualus wixedTeeor: QuzLa- tiné fic reddi poffunt: Bunium caulem edit quadrangularem,ptolixum digiti crafficudine: foliaradicrproxima Apio fimilia;tenuiora vero multó,quz furfum: flos Anethi: femen odo- ratum , Hyofcyami minus. Habent exemplaria quzdam aliter , verüm nos emendatiora amplectimur. Facultate aucem Saxifragiz: [emenaac radix vehementer & tertio ordine excalfacietis ac reficcans, & partium vnà tenuitim. [5n T C: Veraque vtinas mouent , ftranguriz ac ifchuriz medentur: calculos cohzrentes diffol- nunt ac expellunt: (vnde Saxifragiz nomen acceperunt) przfertim fiin balnco horum pul- uisaut decoctum propinetur. Mouent eadem menfes,ac fecundas pellunt: iocinoris lienisd; ob(lrudtiones aperiunt: ventriculi cruditates emendant : tormina coliQue dolores fedant: flatus difcutiunt. Aduerfantur etiam venenis ,& contra ferpentum moríusex vino vnliter dantur. Exiftimantur quoque aduerfus morbos peftilentesprodeffz. Radixcommanducata dentium dolores fedat,& multam cx orc pituitam elicit. " , Aquaex Saxifragia perorgana vitrea deftillata; oculorum caliginem difcurere fertur : & fuccus lentigines ac faciei maculas delere, y De Saxifraea alba. CaAr. xxII. eo EL Saxifraga alba; Saxifragaaurea.. 0 A ert Ao N ok ung pp Toa n : CN ad v 42 Mu 32- Ea —-. ( x H 3 b : , i. ^ 4i U 4 ,: PO s zm, rw ed m. if — N On efthzc vnibellifera; fed nomen illi cum Saxifraga commune , in focictatem cius Perraxit, : TOIT MA D à É Promit autem ifta folia aliquot in hirfuris & mediocriter longis pediculis rotunda, per matpines crenar4. Hedera cerreftris molliora & albidiora,inter qux cauliculi attolluntur te- ICtes, tenel]i s dodrante altiores ;lanuginofi in faftigus quorum flofculi inalbicant.radix | "25 demittit fibras, cui füperius veluti granula intident, feminis Coriandri magnitudi- - ner àut pauló maiora, guftu amaricantia, colore partir purpureo rubentia , partim albida. TeeminahuiusSaxifraey vulgó habentur. ——-—— . 2b Ne ss s herbofis incultisjia montibus;collibus,in Germania,tum & in Bohemia multis lo- eisgignitur: Etcnonnullis quidem locis altior & maioribus bggonce kc sce on Soda X: áio - B gp un 5314 STIRPIVM 'HISTORIA Maio menfe cum floribus reperitur, pauló poft folia caulesQue inareícunt, relictis circa radicem granis,qua cempeftiué colligenda;alioqui & euanidafutura. — — Saxifragam recentiores appellant. albam cognominant,ad differentiam Cus qua cap. fü. periore defcripta cft. Germanis feci; fteynbzech : Brabantis twitte fteenbieerk : Gallis Saxifra- ge blanche. : Huicautem foliis aliquatenus fimilis alia quzdam Saxifraga dicta reperitur, quz Aurea cognomen accepit.folia fiquidem ei quoquc funt rotundiufcula;& ambitu ferrata: cauliculi autem omnino brcues;palmi altitudine,in quorum ramofis cacuminibus flofculi exigui au. rilutco colorc refplendent. fucceduntexigua rotunda vafcula ; in quibus rubens pufillum. Que femen. am ; ; Reperitur in quibufdam paluftribusac riguis Brabantix ac Flandriz locis , folo arenofo ac fterili. Maio ac Aprili cum flore ac femine viget. : Sed ad Saxifragam albam reuertamur. Grana huius qux circa radicem reperiuntur ,tum & folia ac radices;calidaac ficca funt , vtriufque qualitatis ordine fecundo. Feruntur autem hzc veíica ac renum vitiis ac doloribus mederi : calculos diffoluere: vrinas prouocare: füllicidiojue auxiliari. De Peucedano. CA, XXILE Peucedanum, EE pE VCEDANO caulcs tenucs, genicu- * lati, fubinde cubitales ; folia multà quàm Foeniculi ampliora, quorum fingu- la fegmentalenta, oblonga , tenuia, Pini folus fimilia apparent: fiofculi exigui in vmbellis luteoli : femen oblongum , te- nue,non carnofum. radix fuperné como- fa, mediocris craffitudinis;foris nigricans, interius albidior, fucci plena , alté & ad . duos quandoque cubitos defcendit. Hac flauum , graueolentem , 9r , fiue liquo- rem vulnerata emittit , qui mox concref- cens citó-reficcatur ; colore fulphur re- ferens. ^ e- Incolligendo (inquit Diofcorides) ca- pitis dolores & vertigines fentiuntur , nift nares prius & caput rofacco oleo perun- gantur. Rádix exempto liquore deinceps inutilis. Colligitur praterea ex caulibus, vclutié radice Mandragorz, ,vAocjd eft, fuccus, fed minus efficax ipfo àv fiue li- quorc,hic fuccus cft; citiusque difflatis vi- ribus ignauus redditur. 'Inuenitur veró & quandoque concreta Lachryma thuri fi- milis , caulibus radicibusQue adharens: Diofcoridesaudot.. .. - - : In montanisgignitur , non raró in apri- cis & pinguibus : In Italia, Narbonenfi A Gallia, Germania, tum & in aliisregiont- We. noo ode? cos 0 c busreperitur.- Et fubinde quidem non- Illis locisfoliis denfioribus, vmbellaá; anpuftiore: alibi foliis rarioribus, & fingulis corum fcgmentislongioribus ac anguftioribus,vmbclla veró laxiore & latiore. (m. O'aroc fiue] quor Diofcoridi prafertur é Sardonia ac Samothrace, odoris grauis, ruffus, Was o coo CAII S LNEN E OTI Ge é d : I. 1i 3 «cx In Germania ic Bel is Iulio Peucedanos floret : Augufto ac Septembri femen fna- rurüm legitur. radix ayem Vere noua folia caulesQuc.promit.;;.... 5 n Gracis zwxéduroc, Latinis fimiliter Peucedanos; tum & Pinaftellüm : Offiinz plerzque, tum & vulgó Foeniculum poreinum appellant: A nonnullis Stataria , d;yesor ,& dye1óquA- jor, vtinter notha; A prophetis 2253s dujuor;id cft, bonus Genius: Germanis OdeTel " " E peter TRCTSPRANG " E pr DAHER PEMPTADIS SECVNDJE LIBE. V. DT edil toutfcfl Coewfendel : Brabantis serhens pente: Italis & Gallis Peucedazo: Hit- vanis Zerbatum: Anglis Dox(ftvauge. à zx quz Latinis Pinus, Peucedano & Pineftello no- men acceflic. . Liquor autem Pcuccdani fiue $e; excalfaciens ac reficcans ordinc eft tertio. Radix mi- nusquam liquor excalfacit, fed valde reficcat: Excalfaciens quidem ordine fecundo com- Jeto, deficcans veró tertio incipiente, vt Galenus fcriptum reliquit. Prodeft veró zo; fiue liquor ex aceto & oleo rofaceo inunctus Lethargicis, Phreniticis, vertiginofis , comitialibus, diuturnis capitis doloribus, paralyticis , conuulfis, atque in vni- uerfum omuibus neruorum affe&tionibuscum accto & oleo , vt Diofcorides fcribit. Idem olfa&u ftrangulatione vteri laborantes, & fopore occupatos, rcuocat : fuffitu ferpentcs fu- at: aurium doloribus cum aceto inftillatus prodeft : cauitati eroforum dentium impofitus dolores corundem mitigat. In ouo fumptusaduerfustu(fim , difficultatem refpirandi, tor- mina & inflationcs auxiliatur: ex craffirudine, addit Galenus, & vifcofitate humorum na- ta. Aluum leniter mouet: Lienem minuit, nempe incidendo, digerendo & craffos humo- zesextenuando. Difficiles partus adiuuat : vterum aperit. Ádveticz & renum dolores bi- bitus facit. Radix ad cadem vtilis, fed inefficacior : farina eius fordida vlcera purgat: carnem gene- rat ( Galenus addit:) & vetera cicatrice obducit : fquamas offium celerrimé detrahit. Cera- zis malagmatisque calfacientibus admifcetur. Eligenda autem cft recens radix, non cariofa, folida;odoris plena,vtau&or Diofcorides. Ly P9 L2 A0 per .569 De Angelica, — CAP. XXIIII. Angclica maior. Angelica fylueftris. á- aaífueeeÀes , aera Ert Mt Bh ; AN GELICARYM vnamaior eít, quam Hortenfem & fatiuam nominant: altera mi- ^ "Dor, fylueftris dicta. Satiua procero caule, eoQue Izui , geniculato; atque interiusinani affurgit , qui quandog; r. - rachij craffirudinem,&z humanz ftaturx excedit altitudinem. Folia ampliffima, alis mul- | ;partibusáue compluribus latis, ambituque incifis luxuriant. V mbellz lata funt: » inr , Lu. albDi- 3 SriRPIYM HISTORIE albicantes: femina. fufflaua , lata, plana: membranofa. przgrandis eft radix & craf. fa; foris minus , interius candidior , odore grato aroma redolens ; ex qua liquor oleo. fus, pinguis,fubluteus fluit,odorisaffimilis quem & ipía folia ac caules referunt, Sylueftrisfatiuam xmulatur, fed ramen omnibus pártibus fuis minor. caules bre. uiores ac tenuiores funt. folia tametfiam. pla,minora tamé ac nigriora.radix tenuior & minusoleofa,aut odorata. Satiuain Belgij quidem hortis, fed alibi Ípontanea eft , vc in N orucgia , & Iflandia di&a Septentrionis infula , prxgrandi vbi nafcitur altitudine , & ab indigenis caulis detracto editur cortice , vt ab ipis accepi. mus,quosin Iflandia peregrinantes, hifce vcíci alterius cibi quandoque co&eit ino- pia. ferunt autem fapidum effe & palato e- furientigratum. Gignitur veró & in non- nullis Germanizac potiffimum in Bohe- miz montibus. à Syluefttisfiue minor Angelica;paffimin vtraque Germania locis reperitur humi- dioribus, przfertim in fyluisac fyluo(is. Vtriufque radix poft feminis maturita- tem marccefcit; quod altero autraró tertio, ex quo fata eft anno, accidit. : Legenda ra- dix priufquam caulis erumpat : fungofaa- lioqui & inefficax. Archangelica. L s Recentiorztas Angelicam appellat : & 1. A cha ite éam non defcripfere,fufpican maiorem quidcm fatiuam, quod quandoque in hortis feratur: Natura fta tamen & ipfa fjl- ucítriscft. Minor veró paffim fyluettris dicitur ac habetur : Germanis 2fnaetic; 29ufttvurtsl vel bee Beiliaben aepft tourtacl/id eft, San&i Spiritusradix, tefte Leonharto Fuchfio : Belgis 2ingclíj&a: Gallis fimiliter Angtlic. ; j Zipíov fiue Laferpitij fpecies effe apparet(fi nonipfum genuinum ac legitimum Laferpi- tium.) Nam fi cum iis conferatur,quz à Theophrafto prolixé fatis de Silphio fiue Laferpi- tio lib.v1.De hiftoria ftirpium fcribuntur,refpondere comperietur. Radix craffa fuperius ve- lutiin caput extuberat: caulis quantus Ferulz, cibo, vt fcripfimus, idoneus ; qui poft feminis maturitatem perit: folium Apij diuifura,fed longe maius: femen véto facile abripitur,latum ac foliaceum; vnde aliz ftitpesrurfus progignuntur:amat fylueftrialoca.Q uale omnino Sil- phiumà Theophrafto effe traditur,vt x x v 1. fubfequente capite latius oftenditur. lam & memini olim me ab cxcellentiffimo acclariffimo viro Iacobo Antonio Cortufo Laferacci- pere, odore accolore fucco e radicibus Angelicz incifis profluenti , fimile : quod Angelicam Silphium effe quoque adftruit. - | Sylucftris veró Angelica an illa fit quz à Theophrafto 25442ejc Latini Magudaris,altc- tera videlicet Laferpitij fpecies,expendendum ac confiderandum relinquimus. Matthiolus & Gefnerus aquaticz etiam cuiufdam Angelica: meminére, fed quandoque m nc b videtur,cam hanc effe , qux Archangelica apud nosdici- tur. Ett hzc & foliorum amplitudine fatiua baud inferior, fed tamen fingularium frequentia numerofiot: in plurima cnim folia; huius diducuntur. caulis craffus,quandoque vnà cum fo- liorum pediculis rubés,geniculatus quoque,valdé ramofus,e fingulis fiquidem articulistres aut quatuor alas promit; multis idcirco vndequaque vmbellis cingitur, quarum flores candi- cant: femen latum,longius & craffiusquàm Angelicz.alta radix & albi acxigui odoris;ma- ioris tamen;quàm folia vel caulisquz nulliusautadmodum obfcuri. à At Angelicz,& quidem maiorisradix cuius eft vfus , excalfaciensac reficcaris eft ordine fccundo intenfo,aut tertio incipiente. Proinde aperit, extenuat, digerit, & fudores mouet: venenis refiftit: peftilentes morbos curat fi tempeftiué exhibeatur. Daturauté pulueris eius drachma cum vino tenui;aut i febris vchementior,cum Cardui benediái aut Tochnm Me : illatitia ^ ox pot emeoerrg liculus, qui folusà Laferpitio PEMPTKDÍIS SÉCVNDJUE LIB. v. 317 ftillatitia aqua & exiguo aceti,& perfe quidem , autaddita Theriace ex viperis. à contagio deinde horum & przferuatjin ore detenta,aut commanfa folüim. Lentos crudosque humo- reseadem ad concoctionem perducit; crafforum,quz pulmonibus thoraciQue inhzrent;ex- purgationem facilem procurat: hepar & lienem aperit : virginum remorantes menfes cuo- cat : fecundas expellit. aducrfus rigores fcbrium huius deco&um ex vino prodeft. Valere etiam contra fafcinationes radicem adfirmant,fi quis cam fecum geftarit: vt Fuchfiusait. : é ^ pe ns ?.5 P 75 on. I £e AERE Q. uw , Jet ^ 2E DeoAffirantia fiue Emperatoria. CAT. XEX. Lp Atlrantia, Herba Gerardi, : ; e i APR ^ T A lise QA GM P,CT s^ M " jud Mu / AE jd à f. j, 7 —- zs ^ A SS x EJ/ Na AE ds S ONSSSN NS AS TRANTIA magna&lata funt foliamarginé ferrata, vt plurimüm quz radicibus ... *proxima,pracipue trifolia; non raró veró & numerofiora. cauliculi cubitales,tenues, & geniculati inferius rubent. mufcaria exiguis flofculiscandicant. femé latum, planum,tenue, Ancthi inftar. obliqué ferpunt radices, acres, odoratz, & fucco oleofo plenz, foris é punico colorc fubnigricantes;interius fufflauz,facili qua foecunditate (tirpem multiplicant. .. Innonnullis Italiz montofis gignitur: tum & apud Germanos,quibus tamen fzrpenumc- rà, veluti & Belgis, hortenfis eft. Iunio flofculi apparent : femen fuccedit. hyemis patiens radix, multo tempore viuit, fcr- pendo progrediens. itio t - Nonmodó Aftrantiam , ed & Imperatoriam recentiorum nonnulli hanc vocant : non- nulli veró Oftrutium,quafi Struthion : differt autem multum à Struthio fiuc Lanaria herba. Aii Aterition fiue Ofteritium legere malunt. qui voces hasà Laferpitio deprauatas volunt, & Afterantiam Laferpitium , veleius fpeciem effe. Laferpitium autem caule defcribitur erulaceo, id eft, magno atque procero : huius autem, vt fcripfimus,tenuisac breuis eft cau- eres degéciecró effe ,fatisoftendit. Germanis eft Repftermurt: tis bct Huius fylueftris fpecies (s quain vulg Brabanti &straet , id eft , Gerardi herbam appel- Herba Ge- d " 3 2 lant. radi. 31$ STIRPIVM HISTORTIÉ tu lant. foliis (iquidem , floribus in miüfcariis candidis , late ferpentibus radicibus, priorem re; fertjomnibustamen minoribus. graucolens herba eft,& hortis molefta. : Feruentis adtmodum facultatis Aftrantiz radix, excalfaciensordine tertio, nec minusre. ficcans. tenuium fimiliter partium cft : incidit , attenuat , digerit , fudoresac vrinas mouet: craffos ftigidosjue humores concoquit : flatus inteftinorum, ac ventriculi, tum & vteri dif cuti: colicis ac nephriticis prodeft : Vrinas menfesQue prouocat : aduerfus vteri ftrangula- tioncsconfert : fecundas etiam pellit. Puluis drachmx pondo aliquotiens datus hydropicis bene facit ; conuultisitem ac epilepticis: à quartana ante acccffionem cum vino exhibitus liberat: venenis refiftit: peftilentibus morbis fubuenit. In vino auftero decocta radix den. tium dolorcs mitigat : commanfa faliuam cit;atque inter ápophlegmatifmos non poftremo eftloco,qui cerebrum per fputum à pituitofis liberant hu moribus,& Apopledicis,veterno- fis, aliisque huiufcemodi morbislaborantibus vtiliter adhibentur. De Laférpitio C CMagydari ex Theophrasto € alis. CA?. XXVL AsrnPiTIO fola exeunt Apio fimilia: caulis quantus Ferulz , craffitudine proxi- mus,ac fimiliterannuus, hominum cibo modisomnibus idoneus , affus etiam fiue eli- xus,qui,pofteaquam femen maturum intercidit: femen latum » Qv dv fiue foliaceum, quod & qVowvr fiue folium vocatur. radix multa craffaque ; fuperné extuberans nigro cortice contegitur, Colligiturex caule , tum & ex radice jzroc (iue liquor, qui Lafer vocatur; quod & Diofcorides affirmat. In Cyrenaica regione , qux Libyz fiue Aphricz prouincia cft, gignitur: proinde red Catullus : 5 Laferpiciferis iacet Cyrenis. d Priusautem quàm Cyrenenfes vrbem habitarent , illic Laferpitium natum. Peculiare huiusfertur culta fugereloca. Nafci veró & in Syria, Armenia,ac Media,quz Afiz fubfunt, à Diofcoride refertur. i E Vere ineunte folium cxit: deinde cauliseditur : femen, càüm Aufter poft Caniculam fla- uerit, difcutitur. vnde Laferpitium prouenit. Q uadraginta diebus (arftatis)fuccuscápitur. Eodem annoradix & caulis perficiuntur. Zur Gracis,Laferpitium Latinisdicitur. Folium Theophraftus Mafperon vocari fen- tit: Diofcorides veró caulem udezen dici rcfert : poft tamen : Nonnulli caulem Silphion, ait,nominant: radicem 425 /d&e» : folia veró Mafpeta. Lafrr. Liquor Gracisoo;, Latinis Lafer, Arabibus Affa appellatur. & qui écaulibus, Kdvas; € radicibus veró p//42c: Gaza hunc Radicarium ;illum Scaparium vocat. Praferturà Diof- F coride Cyrenaicum Lafer,& quidem fübrubens,tranfj arens,Myrrhe zmulum,intenfi odo- "fis, non terrenum, fuaue guftu,quod dilutum facile albefcat. Medicum & Syriacum Lafer viribus minus valent,& magis virofum reddunt odorem. Exiftimatur autem Syriacum aut [5 fati- Medicum Lafer eífe,quod Officinz noftra xtate Affam foctidam appellant. x TR Fertur vero (Diofcorides fcribit) & altera uvdsexc in Libyanafci. radix Laferpitio fi^ - milis, minus craffa, acris, laxior,9zorfiue Lafer non habens.. De eadem & Theophraftus, quam tamen non in Libya, fcd in Syria gigni refert. Quod Magydarim, inquit, vo- .. €ant, f»eor 31 v mA Qíov, id eft,alterum eft à Silphio,tenerius enim, minusacre,& Lafernon «. habet. Gigniturin Syria;non in Cyrene : fertur in Parnafo monte multum effe : Nonnulli id quoque 5ilphion vocant. . Caterüm Silphij liquor,Galenus ait, calidiffimuseft: verüm enimueró & folia, & caulis -. & radix fat ftrennue excalfaciunt: Sed omnia flatulentz magis effentiz funt, ac proinde co- . &udifficilia: foris tamen corpori impofita efficaciora, & omnium potiffimum 67; fiue lis quor;admodum trahentem facultatem poffidens. Attamen & excrefcentias amoliendi & liquandi vim quandam propter propofitam temperiem obtinet. - | caciffimum Lafer , Diofcoride auctore ; deinde folia : poftea caulis. addit véró & tultas alias párticulatcs facultates , quas confuültó prztermittimus ; Galeni compendio . Contenu. lheophraftus foliis pecus pinguefcere vehementer , & carnes carum mirabilem .. inmodum fuaucsreddi , it, Purgari veró & hoc pecus quidam affirmant , fed contrarium, quód videlicet minime purgentur, alij iudicant. Mandi radices ex aceto recenter excifas; exaliorum relatu Theophraftus quoque adferz, 1 De Q9 TMPET TUER RM PEMPTADIS SECYNDJE-. LIB V. 319 De Ferula c Ferulazine. Car.-^xXVII Ferula. uie io ; Ferulago: Y. ce" ; — de DI MZNS SS b » f Nivs Ferulz Diofcorides meminit, ex qua Sagapenüm colligitur : Chalbanum veró : * & Ammoniacum Ferulz quoque óeove fiue liquores effe refert. Verüman iftz cum priore differant,nec ne,non exponit. Fieri autem poteft,vt ex vnius generis Ferula differen- tesfücci colligantur , pro regionum videlicet,vbi nafcuntur , varietate. Veluti enim Lafer 5 Cyrenis natum diucrfum cítà liquore, qui in Media & Sytia pe : ita Ferulam in edia Sagapenum , iuxta Cyrenen Ammoniacum ,in Syria Chalbanum proferre poffe appatet. Theophraftus Ferulaceum genus in plures fpecies diuidiait ,& vnam grandem, erulam nominat: alteram minorem, Ferulaginem. : Ferula autem caulem promit quatuor aut quinüm cubitorum, geniculatum, craffum, & Fersla. fub finem zftatisdurum, ac lignofum, vnicum, fed circacacumen ramofum : ex quo fi pri- Inagerminatione futurorum foliorum ac vmbellarum rudimentum eximatur , oui cotum üteum magnitudine referet; quod Corculum Ferule nonnulli appellant. folia grandia funt, mollia, & multifida, in capillamenti modum attenuata , multó quàm Foeniculi maiora, al- Vrno ordine difpofira. vmbellz cüm in faftigio,tum inalis latz: flofculi in hislutei: & dcin- € femina plana,lata, foliacea. radix magna,recta;alté defcendit. : d ; Ferulago minor & humiliorquàm Ferula, alioqui fimilis : caulis quoque vhicus, & folia fewhga — Vniufmodi, Sunt tamenjinquit T heophraftus, qui differentem à Ferula exiftiment. i . Nafitur Ferulain compluribus Áphricz ac Afiz regionibus: nec deeft in Europa : nam p in Apulia & Narbonenfi Gallia cognita cft. : L9 : Iunio ac Iülio, vel ctiam prius in calidis prouinciis floret , ac femen non multó póft perfi- eit perit inde caülis,qui annuus éft. , Que maior eft Grecis Nápfv£ : Latinis Ferula appellatur : Italis Ferz/a : Hifpanis Ca- Zanbeia, à Minor Napfyxca & Ferulago nominatur: z d 4 Quod 10 e : STINGIYM HASTORPAS —— Quodin tenello ac primz germinationis caule reperitur Grzcé ivresa'yn Go NeoSyyoc. ab interpretibus Medulla;àrecentioribus Corculum Ferulz dicitur. à Eft autem medulla hzc,audore Galeno;adftringentis qualitatis particeps, atque idcirco vtilis fanguinem fpuentibus,& cocliacis : Diofcorides tritam & naribusinditam fanguinem illinc erumpentem fiftere etiam ait; & contra viperarum morfus in vino eandem dari, Noftra actate fertur , prefertim in. Apulia ,à nonnullis fub cineribus tofta ( foliis tamen aut panniculo prius inuoluta) edi , pipere & fale additis,effeue edulium fuaue quod etiam ad Venetem excitet. Semen cxcalfacit & attenuat : torminofis auxiliatur : fadores mouet cum oleo corpori illitum. Caulesfi edantur, capitis dolores faciunt ; Muria condiuntur: Diofcorides audor. QyINTI LIBRI ET PEMPTADIS SECYNDE Fiwis R E M- * ;. Losutstmdubdiss.. ac 1 Au, REMBERTI DODONAET * DE RADICLByS, PY GANTIBVS HERBIS, CONVOL: VVYLIS,DELETERIIS, AC PERNI- CIOSIS PLANTIS,FILICIBYS, MYSCIS,ET FVNGIS, STIRPIVM. HISTORJI PEMPTAS TERTIA. D-E /^R.A-D-LG-i15V $5 LIBER PRIMYS À . "m 3 . PRIEFATIO. piacwwe VPERIORE Pemptade, flores , odoratas, coronariasá, herbas , ona cum à; SEU vmbelliferi , profequi flnduimus. hac verb tertia , que ad medicamentorum d materiam faciunt relique occurrunt : veluti funt , quarum ad multa viles radices : e? qua purgandi facultate pollent ; quibus adminiculis fefe conuel- | entes accedunt quód plurima harum inter purzantes [int referenda. Perti- aJ pent c buc , quacunque deleteriam ac exittalem "vim aut naturam fortita: : Pee nec non Filices, Mu[ci, i Fungi. Primum ordine locum radices eccupant: proximum purgantes: conubluula tertium: [uccedunt exitiales ac perniciofa: pofferior Filicibus, Mufcis pec non Fungi velicfus. Radicum autem E; fézs atit ot nuncupare libuit liber, nop omnes que comprehendi potniffent, complectitur: verum eas tantummodo continet qua inter purgantes ,conuoluula,vel oleraceayaut emninà alio loceyreferenda mon funt. Nam ex bisque magnas ac efficaces radices obtinent, non pauca in alias digesta [unt claffes: dece fimilitudinem videlicet aut affinitatem cum iu quibus accefferutt.Iri e$ Paroniayquia floribus prastant inter bos referuntur. $Scammonium ver) c Bryonia, C alie quód vicims fefe implicent, inter comuoluula numerantur : edules radices cum oleribia deferibuntur. 11a radicum claffi pauciores complectitur, quàm poffet , fi efficaces radici- bu omnes in bant contraberentur. : DJ DE ARISTOLOCHIIS. CaA?YT 1 Wee R 1srorocn rz, au&ore Diofcoride; tres funt : Longa, Rotunda, & Cle- WES maritis. Plinius Piftolochiam fpeciem annumerauit quartam. DPofterior actas E / quintam Sarácenicam dictam ,dinuenit. — — ; ANS Longa Ariftolochia multisà radice tenuibus ac viticulofis germinat cauli- "iet Rz3t culis;circa quos folia hinc inde molliajodorataQue : flores iuxta folia oblongi; caui,vna parte longiores,colotis purpurei,odotis grauis: fru&us turbinati ftriati, exiguis Py- Tiscontormes; qui femine maturato in quinque vt plurimüm partes diffiliunt , quod trian- gulum,ac nigricantis eft coloris. radix fubeft dodrantalis, aut breuior, digitaliscraffitudinis, uxci flaucfcentiscoloris;odorata, fed perquàm amara ac ori ingrata. : Rotunda Ariftolochia cauliculis foliisque priorem refert , fant tamen pauló rotundiora folia:eius przfertim,cuius fru&us turbinatur: flos vnius(differentix etenim in hoc nónihil) oblongior & anguftior,colore fübluteus: alterius bréuior, & qua refle&itur parte,in purpura .. - ubnigricans : fructus huius Pyri modo e latiore fede faftigiatur: illius in rotundo oblongus: -- . Vtrtüfq; (triatus : femina qualia longz. radices orbiculatz ac tuberofzx,guftu & odore longe: . Clematitis longis,prtenuibus,viticulofisá; fuis cauliculis,ac nó ráró ramofis,vicina quz- uisadminicula comprchendit;quibus fe Smilacis modo implicat ac circumuoluit: folia lon- : . x pon - 322 STIRPIYM HISTORIAE y "3t Ariftolóchia longa. Ariftolochiátoturida, (2) METTE f ze voa ; y : / ^^. 3 ( j^ Ni "A U Va td b 5-4 2 y (Y [A Y3 c^ ANS j | ES SQOS NR IW NUI. — VZZ2X UA 25, : Mr enn M EBRN à UA. nA NS eR s) I ES EN 2 P it TP e T í j», i f) PIT NI CE RAS oo ASA Z Sj Toce : * : n. N- DAS : — MAS e 7 AE amp UA E uU pf dL. NOU va^ f Tet » x pif e [ ; (ocv, ue EX E » s NN ori pediculo heerent.LeuiaJJata;acuminata, vti aliarum : flos fimiliter conus, oblongas lu. ier. ex purpura nigricans: fru&tus haud differentes. tenues autém radices funt, & ptz- DERE - ridens d fumma ferpentes; mox altius demiffz; colore prxcedentium. mE. 5 CHNMOTISeen pee rti ; E t Deprauatus elt de Clematite &T heophrafti locus. nani vbilegitur 0j. aeo i pipa, à u bye apost tpe Til &Acirn, refticuendum e(t: 45 20042 d$ jsfi)uva id eít,colore Mh melins tar Big apomupe ri Din Ip riftoloc vasautem nafci pinguibus & campeftribuslocis Diesuatéfem Hif ig'agri | n nafci pingui : camp refert. Hifpani ag harum trium feracesfünt.Longam & rotüdam in Italiaac Narbonéá Galliareperire us i i 27 ^ T c LEE. PEMPTÀDIS TERTIE LIB. i. 3ài eft. Clematiten Pétrus Belloniusin Ida Ctetz monte à fe inuentami fcribit. Catolus Clufiu circa Hifpalim,plurimisQue aliis Beticze Hifpariiz locisiin dumetis & vepribus offendiffe fe hanc refert. Florent Ariftolochixin Belgio quidem Maio aut Iunio : alibi & in calidioribus tegioni- bus prius. j 2 gue i; : : Nuncupatur Ariftolochia Grzcis dei5»Ao a ; quoniam deje uj A676, id eft, optima puerperisüt Gi enfe SED Priorem dgssoAoyiay uaxedv id eft, Ariftolochiam longam,ab ipfius radicis forma; item & dusuA Env, uA eit pearoy a Téyz.oy nuncu pant; & Ariftolochiam quoque marem. Altera femina exifmatur,& dejsoAoyia cesi ^niue rotunda Áriftolochia diciturzinó- nullis ctiam 2242/4520v,ccu terrz Malum. Cyclaminus tamen & terrz Malum appellatur; ab Ariftolochiis multum differens. Tertia Ariftolochia z»ugrfnz veluti farmentitia cognominatur. Reperiuntur porró & apud Apuleium Ariftolochiz & aliz appellationes : Vt ddpd pida, ilu iQ essc, UE lovoc d pd avoc nire; quae cui fpeciei proprix fint,non fatisapparet; omnibus communcs videritur. i 4 Facultate autem omnes hz Ariftolochizexcalfaciunt,reficcantá; , & ad tertium vtriuíq; qualitatis ordinem pertinent;extergendi potentiam vnàliabentes; — | : UR Diofcorides longam aducrfus ferpentes & mortifera ; drachma pondo cum vino bibi , vülliterimponi refert:ac cum myrrha pipereque potum,expellere omnia in vteris à partu rez li&a;item & menfes & foetus; idemQue cum peflo impofitam poffe. uj Rotunda tum ad hzc omnia,cüm ad alia reliqua venena facit: item adafthma, fingultti; rigorem,fplenem rupta, conuulfa;laterum dolores,cum aqua pota: aculeos & fpicula extra- hit: offium fquamasin catapláfmatis permixtaadimit : putredines remouet : vlcera fordida expurgat,& caua cum iride melleQue implet: gingiuas & dentes purgat. Clematiten Galenus fragrantiorem effe ait;itajue ea ad vnguenta vnguentarios Vti; fed ad fanationcs infirmiorem. : (IU, p aint De Pistolochia. CE. Inu I^ i. Piftolochia. P! STOLOCHIA longz rotundzqQue Ari- g ftolochiz , & cauliculis & foliis fimilis eft; minor tamen ac tenerior : folia ciuslata ac he- deracca funt: flofculus oblongus;cauus,fupre- maac extima parte nigricans : fru&us fubro- tundus,veluti vniusrotundz Ariftolochie.pro radicibus tenues quàm plurimz exeunt fibra. In Narbonenfis Galliz , ncc non Hifpanix quibufdam agris fponté nafcitur. Floret frudumd; perficit eodcm, quo alize tcmpore. - * (i es po Piftolochiam hanc fpeciem nuncupari ,7»- - Aviiov veró cognominari, Plinius lib. x x v; cap. v 1 1 1. fcribit. Eft; ait; & qua Piftolochia vocatur quarti generis (Ariftolochiarum vide- - licet)tenuior quàm proximé di&a (népe Cle- matitis) denfis radicum capillamentis , iunci plenioriscraffitudine : hanc quidam Polyrrhi- zon cognominant. "risu c d 77 At facultate & viribus hzc aliis reliquis :haud abfimilis videtur, excalfaciens (imiliter ' &exficcans,non adeó tamen intensé. Conuul- - - fis ,contufis, cx alto praccipitatis , ex aqua po: tam vtiliffimam tradi,Plinius auctor eft. * | De Ariflolochia Saracenica, A ristelochiarum ; ; fpeciequizta. |. C À v. Ii CER VM StIRPIVM HISTORIZ : na in his interfepta , triangularia, fordidé niog. cantia. radix longiufcula , mediocris fübinde craffitudipis,lutea, Buxi ligno colore fimilis, a. Ariftolochia Sarracenica, SN n ^ v k P matitudinenec longa nec rotunda inferior, Et T n 0) a» autcm has interdum exiguas tenucsQue ICperi- " /WARSNVNL ri ; vbi videlicet quandoque. & non ita dudum 9 (IW. B colle&z ac fublatz. Ex relictis fiquidem radi. ' UD cum particulis nouellz plante ;tenellas initio ac i CUES farmentitiasradiculaspromunt. T 3 eae Multis in Germania ac Belgio , nec non in ERR Italia & alibi locis, huiufcemodi Ariftolochia 1 reperitut , iuxta vineas marginesQue agrorum lIxto ac reftibihi folo. In hortis feliciter quoque adolcfcit. Quem femel occupauit locum, zprà dcferit. Q uanculacüque etenim radicula pars, licet alté atque in profundoabdita, germen ta. t men emittit: adco pertinacis eft vite. Huius xítate ores ; autumno fructus colligi poffunt. Vuigó Saracenicam nuncupant: Galli Sara. fie: Belgae &arafijn ttupt: Germani 2ofertucei: Officine Ariftolochiam longam. Atque pro hac olim ab omnibus habita fuit. tandem Clema- ticis appellari coepit. Sed iam legitiia Clemati- te reperta, quo hanc nomine alio quàm Ariflo- lochie Saracenice vel quinte Ariftolochie com- pellabimus? nifi forté Clematitem alteram, vel Atiftolochiam longam maiorem ear nuncu- pari magis placeat. — V1 autem & potentia hzc Ariftolochia reli- quis etiam fimilisjinfigniter amara & calida, longa non inferior: proinde & pro hac in om- nibuscompofitionibus fuccedere & recipi abfque vllo errore poteft. T ; soc Deradice Capt, — (CA. 111 : R^ D1CESscauzduz funt. vna Maior;altera Minor. |—— e Maiori foliafunt Coriandri modo diffe&ta, tenuia, diluté vitentia ; catfio videlicet Aquileiz foliorum colore; quorum & formam aliquatenus referunt, minora tamen: pedi- culi teretes, tenues & leues, palmum longi;circa quos fuperiore parte flofculi ordine dige- : Iti;oblongiin corniculum definentes,Linariz floribus conformces,diluté in rubto purpurei, : fubinde albidi. femen in valuulis latiufculisexiguisQue nigrum,paruum & fplendens. radix .. tüberofa,inferiorc parte feffilis,& excauata, p Ipa;dum recens; fublutea; vbi veró exaruitin Yitorefübnigricante,guftu cum amaritudine quadam auftera. —— à Minor fpecies foliis, pediculis,purpurafcentibus obloneisQue flofculis,filiquulis; & femi- ne maiori fimilise(t; humilior tantiim ac minor.radix huius non cáua, verüm folida, globo- fa verticilli fpecie;colore fübluteo,fapore cum amaritudine adítringente. de Exitvtraque circa fepes,vepres,agrorum & vincarum margines, humilioribus locis ac fo- lo pingui lxtoQue.Vtraque in Germania: minor Belgisfrequentior. — E. Primo ftatim Vere voraque erumpit; florem mox facit ; Ícmenque breui perficit. Menfe. ^ AIR. Maio cius przter radices mhil fupereft, ita bu hebdomadis appui e 7. à; s M erii . Germani.Delmurtj: Belga:iboottooitele/i 1 eft;radicem cauam appellant. Ofticinas perpe- 3 * ramhac pro Ariftolochia rotunda vías notiuscft quàm referri aut refelli debeat: fimilitet SS . eorum maaifeftus ertorqui temere Piftolochiam iudicarunt.. Quo autem nomine dici de- beat (fi modó veteribuscognita fuerit) non panim ambigendum videtur. Sunt qui Leonto- peaalifpeciem faciant: alij Eriphion: nonnulli Thefium: plerique Capnon Chelidoniam.. 2 Cam kédPtepsalo autem tuberofis radicibus & quadantenus foliis coniienire poffe vi- Iuiip: pk focos adesumale plurima, Boresduc Anemones defiderara , difcrimen adferunt. Ad 4E ses o liecenim caulis ramofusin alas multas diuiditur ; los veró qualis Anemones: Yt |. guidem Diofcorides & Pli jus referat, uo TMBED. ampiicucesM giu ^ Eriphisn qus em fi vtique Xj fessid eftà Vere nonien habet, ie/quor aut citius iekqurh, fiterci . : - v A e VerisQuc * b /- n &lv*^ - B Jo ww PpMPTADIS TERTIA LID h PY b Radíx caua, Radix caua minot. ) [ d 3 um ( nh / NN n i — pay J16. / j eu ZZ d —— VerisQue planta, non improprie haee radix nuncupati poterit. Verisfiquidem tempore tan- tummodo apparet ac viret.Scd tamen £e/tiorab hoedo ditum €a propter non cft. Eriphion fiquidem iftud, longe aliud eft: vc quidem defcribitur,tum ab Apuleio, cám in libro ad. Pa- ternianum Galeno attributo. : £i 1 «Ka Apuleius,Eriphion,ait,nafciturin Galliajin monte Soradi: figuram habet Apij; loré pur- zeigbios. E pureo fimilem: nafcitur feptem radicibus, totidemq; ramulis; ipfa autem patula humo om- E. ni florenstempore,fcmen haber tanquam faba. NOE Inlibro autem ad Paternianum hac verba leguntur : Etiphion herba eft, quz in fummis montibus inuenitur: folia habet fimilia Apio,& chyrfulum oblongum,in cuius fünmo fof- culum quafi violaceum,& femen in medio: radicem quoque ád magnitudinem & valetudi- nem cepe oblongz. habet & radices alias,qua radiculas alias é radicibus emittit, nigro cor- tice veftitas Ex quibus manifeftum, radicem hanc nequaquam huiufcemodi Eriphion effe. De Thefio feu Saosis, pauca apud veteres extant. T heophraftus radicem eius amaram effe; " &tufam alutim purgarc ait.Plinius lib. xxr.cap.xvi1.radicem que T hefium appellatur,bul: "^"^^ nó diffimilem,& guftuafperam refert. Athenzus Timachidam citans auctorem The- lorem tradit,ex quo Ariadnes corona compofita fuit. Conuenire hzc fatisradicicaux apparent.tuberofa fiquidem radix,guftu non abfque amarore auftera;que ad purgatione fa- Ccre creditur.Sed in tanta veterum breuitate quid affitmandum? aieo à noschelidonia,qua iuxta fepesenafcitur,atque hinc Qezy puri cognominatut qualis cj» t, A&tius non exponit.folüm nomen eius reperitur Tetràb. i1. lib. rrr. cap. cx. in Collyrio «elidoria. artiani ;& Tetrab rr1.lib.1 1.Cap.primo,inter calfacientia & firmitaté iecinori cóferentia. Q uód fiautem Capnoschclidonia illa eft,quz à Plinio lib.x xv. cap.x irt. prima Capnos nominatur;& ad oculorum caliginescommendatur,fatis manifeftum Cauam radicem non efe Capnon chelidoniam.Prima etenim Plinij Capnos ramofa eft,& vicinis fepimentisfefe — ^. — implicat : Caua vero radix ramulis adnatis caret ; humilisQuenullis fuftinetur neque eget minicu]is, : jus un Siatttem alia eft, Aétij Capnos chelidonia;quàim Pliriij (quod fortaffe Chelidoniecogno- —— Iüinatio innuit) non citra aliquam occafionem Capnos chelidonia appellari poteft. Fuma^ . Tlam etenim foliis tametfi maioribus;aliquatenus refett : & Vere quidem primo citcavide- - ARE RV ordi id eft)hirundinum aduentum apparct.Sed tamen idciico veram &legitimami e : Gapnon fium e 3$ $TIRPIYVM HISTORIA Capnonchelidoniam effe nó confequitur. Sunt fiquidem & aliz codem tempore prodeun. tes, breuique póft percuntes,qua ramen Chelidoni non appellantur. : Caterum Caua radix calida & ficca potentia cft , magis tamen ficca quàm calida : Vtpote tertio reficcans, fecundo veró ordine excalfacicns.ad ftrin gitautem & abftcrgit;nonnihildue digerit.vtilis ad veréresdiuturnosQue tonfillarum fauciümve tumorces.valet etiam aduerfus hemorrhoidum cum tumore dolores cum vnguento ex Populo nigra;aut alio fimili faculta. te permixta, Ferunt & hanc drachmz vnius pondo fumptam aluum duccre,pituitamQue de- trahere. De .4re. Car. y. Arum. Arum 4Egyptium. A^ pr o- CoA L MH Chi Nd Ro foliaaliquot funt magna,lxuia,fplendentia,lata, acuminata, hederie foliis multà - ampliora;nigricantibus nonnullis lituris veluti fuggillata : fcapus inter hac exit fcmit- femaltus,purpurcis nonnullis pun&ulis fubinde notatus,inuolucrum pfofcrens oblongum, patens leporinz auriculz zmulum,é medio cuius piftillo fimile affurgit,membrana in pur- pura nigricante liuenteQue conteé&tum,qua tandem rimas faciente decidenteQue, vua appa- ICt,ex acinis pulchre per maturitatem rubentibus & füccofis: femé in his vnum aut alterum, exiguum,duriufculum.radix tuberofà,magnitudine inaioris oliux aut exigui bulbi , candi- da;carnofa fibris non carens; multis quibus o éonaget adnatis exiguis veluti bulbulis. : .. Nafcitur Arum in fyluis, iuxta vrbium foffas, fub fepibus, locis vbique vmbrofis : & qui- bufdam locis maius;aliis minus ac omnino paruum reperitur. Erumpunt mox poft Hyememfolia: piftillus veró vaginula Iunio cxit;foliis marcefcen- - tibus: quibus corruptis vux Iulio & Augufto maturantur. Exit & in Egypto Ari fpecies quein Aphrica quoque re eritur,tum & in Lufitaniz qui- bufdam locis E Menlo & Dresser ab Eulüpec 6i mee eft. ampla & magna huius funt foliaymaiora quàm Nymphea: craffa ac tuberofa radix inferiore fede craffior ac latior, quz edulis eft: floreac femine deftitui fertur, propagari veró fibrisà radice emi(fis. Caftellani Manta de nue[fra Senora appellant: plerique Colocafiam effe volunt. Coloca- fiam autem Diofcorides radicem appellat Fabz ZEgyptiz,quz vtique haud fterilis.Herodo- tus Colocafiam rotundam radicem effe refert. . ; Arum à Graccis deo nominatur: ab Officinis Iarus,& Barba- Aron;ab aliis Pes vituli;à E ^ ris Lu- - PEMPTADIS TERTIJE LIP. f. 27 ris Lupha: à Cypriis Colocafia: vt inter nothas voces;vbi & d;upoe ac dvepsebrla appellari rc- ritur. Teftatur Plinius lib.xxirri.cap.xv1. Aron magnz cum Dracontio litis eíle,8& quof- dam eandem dixiffe. Nonnulli Serpentariam minorem vocant : Germani Daffen pint & &xutfchen ingbeer : Itala Gzzaro : Hifpani rare: Belgae €alfsbort: Galli PZeZ de veau: Angli €ockowppnt. Caterüm Ari vires pro regionum varietate differüt. Nam, vt Galenus in lib.De aliment. facult.tradithuiusradix in quibufdam regionibusacrior prouenit,vt prope ad Dracontij ac- cedat. Cyreniscontrà minime medicamentofüm eft Arum aut acre: adeó vt & Rapis vtilius zeputecur. Ec tale in cibo eft preftantius. Siquis autem humorcscraffos vel lentos in thorace aut pulmonibus colle&os,tuffi expure gari velit, acrius ac medicamentofius magisconueniet. Acrius aurem eft in Italia, Germa- nia, Gallia; Bclgio,& in Afia quoque,Galeno tefte. Eftur veró in aqua clixám; fed dum ipfa radix coquitur effufa priore aqua,in aliam calidam coniicere i pfam conuenit. Terrena autem ipfum Arum effentia conftat, vt in lib. De fim plicium medicamentorum faculc.Galenus ait,fed calida: proinde extergendi vim poffidet,verüm non valentem, ficut Dracontion. Eft itaquc in exiccando & calefaciendo primi ordinis. Radices eius maximé funt vtiles: fiquidem comefz craffitiem humorum mediocriter incidunt; adcó vt & excrea- tionibusex pe&ore idonez fint:fed magistamen aptum eft Dracontium. Diofcoridesfolia ctiam ad efüm conditi, & arida per fe decocta mandi refert: item radi- cem priuatim ex fimo bubulo illitam podagricis prodcffe. Vrfi poft quadraginta dierum latebras & ab omni cibo abftinentiam, cxcuntes Arum e- dunt:cuius natura ventofa inteftinum diducitdilatatque; & facultatem recipiendi cibi ad- fer. Abflinentia fiquidem tanti temporis inteftinum catenus lupi adducitur, vt propemo- dum cohzrcat : vt quidem Ariftoteles, Zlianus; Plutarchus, Plinius & alij fcribunt. De Dracontio. Car vr Dtacontium. Do Goa qu dis yu Dracontium minus. X, [ocio L,7f../362 D^ ACONTIA duofunt:vnüm maius,alterum minus:& pretertertium quidem,quod aquatilibus locis gignitur. E s. MEL. atus fiue magnum Dracontium caule affurgit rc&o, fefquicubitali aut anoo a ez us. 31$ STIRPIVM HISTORIA tereti, leui, verficoloribuslituris veluti fcrpentum maculis refperfo: folia magna & ampla funt,é fenis, feptenis,pluribáfve fimul ordinaté coniundis; quorum fingula oblonga funt & anguftajacuti rumicisfoliis fatis fimilia, at lauia & glabra: éfcapi faftigio vagina exit oblon. ga& quàm Ari maior,foris herbacei, interius veró in punico colore vnà cum piftillo fuoni- gticante;qui longus;craffus,& cornu modo inacumen faftigiatus; cuius, feminis increméro, di(tenta diffilienteque membrana, fru&us racemofus vuz inftar patct, primüm virentibus, deinde rubentibusfuccidue plenis baccis farctus:in quibusfemen duriufculum. radix fubeft perennis;craffa;bulbo fimlis,candida;tenui cortice induta, mediocris fubinde mali magni. tudine, multis candidiscapillamentis fibrata;adhzrentbus quoque non raró exiguis aliquot bulbis,quibus multiplicatur. Minus Dracontium foliisiinuolucro fiue vagina, piftillo , vuaqdue Aro fimile eft; foliis ta. 2 Ld men non nigris,fed albicantibus maculis ref erfa. qua non ita citó vti Ari percunt; fed vnà cum vuis in Hyemem víque perdurant: acini quoque minus faturato, fed ad croci inclinan- te colore,rubent. radix non abfimilis Ari, candida, & bulbi fpecie,fibras habet adharentes, exiguaQue nouarum ftirpium rudimenta. ; Locis vmbrofis, in calidioribus prxfertim regionibus, vtrumque Dracontium reperitur, Maius Germanix & Belgio fatis familiarc. fed minus rarius eft. Floret vtrumque vnàcum Aro aut aliquantó ferius, vux Augufto perficiuntur. Grzci d'egxórnor qj d egxorriss; Latini quandoque Dracunculum appellant. Et quod maius eft,recentiorum plerig; Serpentariam maiorem nuncupant : alij Bifariam: nonnulli Colubrinam : Cordus Dracunculum polyphyllon & Luph crifpum : Germani €chtfangenfraut / rachentouté : Brabanti &peerwoitele: Galli Serpezzaire: Itali Dragontea: Hifpani Tarageztia. In cenfu notharum vocum etiam deo», Tower, ines», Ieeopuxoc, Blaegrydgs puidy eyor ize )c, Sauriaria,& Sigingiaria,dicta etiam reperitur. Matthiolus hunc Dracunculum minorem facit , & alium quendam pro maiore pingit; qui, fi in rerum natura e(t, Biftortz fpecies videtur. Occationem dediffe potuit vox drnu- z«xóulpa, pro qua;fibi inuicem implicata, Matthiolus,& ante eum Marcellus Virgiliusred- didit. Nam Dracunculi huius folia Agzz9cei5 árreuzAexopspz Diofcorides defcribit. Sed A rriume- gypuz)exóudpa dicuntur connexa & cohzrentia. aymuzAoxi fiquidem connexio eft. Et talia m quidem huius Dracunculi folia, quz pluribus Lapathi fimilibus,vt diximus, connexis con- ftant & cohzrentibus. : . Dracontium minus, funt qui Arum alterum, aut Arum minus vocent : Cordus Dracun- culum henicophyllon, & Luph planum. poteft etiam Serpentaria ac Colubrina minor no- minari. Officinis autem Dracunculusifte non cft cognitus. € Apuleius Dracontion Draconteam appellat,& multa eius peregrina adfert nomina, quz an maiori vcl minori aut vtrique conueniant, non explicatur: vt Pychonion, Afclepias, An- chomanes, Sauchromaton, aut Sauromaton, T herion, Schoenos, Dorcadion, Typhonion, Crocodilion, Theriophonon, Eminion. Athenzus Aroniam nuncupari Dracunculum etiam refert.& non improptié minor,apé- 72 dici potcft;cüm fit Aro fimilis. Czterüm viribus Dracontion quiddam Aro perfimile,vt Galenus ait;obtiner,tum foliis, tum radice, illo ramen acrius & amarius : ac proinde excalfa&orium magis tenuiorumQue E partium. Obtinet etiam leuiculam quandam adítridtionem,qux quandoquidem cum prz- dictis duabus qualitatibus, acri fcilicet & amara, coniunda eft, medicamentum fa&um eft - | . vtique maximé efficax. Nam radix vifceraomnia expurgat , craffos potiffimim & lentos humores extenuans. OptimumqQuc remedium eft contumacium vlcerum, quz 20/2: nuncu pantur. Expurgat extergitQuc ftrenué tum alia qua exterfionem defiderant;tum alphos cum aceto. Folia quoque, vtpote fimilem facultatem habentia, vlceribus, vulneribusque recens infli- &isaccommoda funt; & quanto minus fuerint ficca , tanto magis conglutinant. Nam quz ficciota,viribus funt acrioribus,quàm vt vulneribus conueniant. Creditum eft, cafeum hu- midá, fi illisfoliisteétus reponatur,ob temperaturz illorá ficcitatem, à putredine cóferuari. Fru&usvalentior eft, non foliis tantüm, fed & radice : proinde & cancros & polyposcli- quare credituseft. Succus quoque eius oculorum vitia expurgat. : Prater hac autem Diofcorides ferri narrat, à viperisnon feriri cos, qui foliaaut radicem manibusaffricuerint. — — : Plinius Dracunculum habentem ferpentes fugerc etiam fcribit. Et hzc quidem de vtrod Dracunculo in duobus Diofcoridis capitibus leguntur, Meminicautem Dracunculi Galenus etiam in lib. Dc aliment.facult. vbi Desa ra- - cen NM. P si NOPqePRM-—E PEMPTÁDIS TERTIÉ LIB. I. 329 dicem bis térve elixam,quó omnem exuat medicamentofam vim in cibo;ait, interdum Arí modo exhiberi;cum craffi ac glutinofi thoracem pulmonemque infeftantes humorcs for- . tiore vi expellendi veniunt. $ Diofcorides vcró minoris Drácunculiradicem zcfert,tum coQam tum affitam cum mel. Je;aut per fc in cibo acceptam, humoresin thorace harentes ad eductionem faciles ctücere; De Dracunculo aquatili. (CAP. WI: Dracunculus aquailis, A8* ATILI Dractinculo non totunda bulbi fpecie, fed pralonga , repens & ge- niculáta, mediocrifQue crafsitudinis eft radix; écüiusgeniculis foliorum pediculi affurgunt teretes;glabri,intüs fungofi;deorfüm veró cá- didz & tenuesaliquot demitcátur fibrz. Fru- &us in breui pediculo füprà, atque vnà cá vno foliorum prodit , initio quidcm exiguis can- didifQue ftaminibus ( qua pro flore funt ) cir- cundatus.excrefcitindein racemum,pr:muüm viridem,cum maturuit,rübétem, Ari vua mi- norem;at non minüsacrem.folia lata funt, vi rentia;glabra;lzuiad; ; hederaccis conformia, Ícd tamen minóra quàm Ari.illud veró cuira- cemofus fru&tüs conhaícitur,etiam minuscft, ac parte cá verfus,füperiore nempe;cádidum. Nafcitur Drácunculus ifte in vliginofis pa- luftribufá; locis, in iptis frequentiflime palu- dibus ac refedjbus aquis.in Germania ac Bel- gio non infreQuens. : Autumno vuz maturantur. Dracunculus aquatilis & paluftris non abs re nominatur;à nonnullis Arum palu(tre; per- peram veró Hydropeperi rubens dicitur:Ger- manis 1Baffer fchtanaen fraut : id eft ; noftrate diale&to,Daterftangen rruijt. bg uos Defcribitur autem Dracontion iftudà Plin. lib. xxiti1. cap. xv1. & tertiacius fpecies eft. : quam dcmonítratam ait , folio maiore quàm tornus; tàdice arandinacca;totidem,vc affirmabant;geniculatam nodis quot haberctannos, totidemque efie folia. Conuenit foliorüin forma & magnitudo,radicumquc cffigics. fed an tot antios quot genicula habeat;explorandum. M si Lucis - xg Facultas autem huius Dracunculi, aliorum atque ipfius Ari fimiliscft, fcd tamen minus potens minusque efficax. videcur. A n : J DULLUNN ? TET m / -Ux Seins: -Dearifaro.' Cav. vifr. ! ! jVerrx Arifanimeft : vnum latifolium, alterum anguftioris folij: vt noftra pofteriór 7 — xüsobfíeruauit. ; PI XC E TM Latifolium Arifarum folio eft hedetaceo;lato,& acuminato; fed multó quàm Ári mino- 1e:cauliculus cius cenuis & exiliscit : vagina fiue inuolucrum paruum : piftillus exigüus , in. nigro purpurafcens: vua matura rubet : acini minüti. tadix candida, forma Ari,fed minor. Secundo Arifaro quina, fena,pluráve funt oblonga'& angufta folia, lzuia quoq; ací plen- dentia : vaginà fiue involucrum anguftum & oblongum : piftillus, quiex eo prodit;tenuis & longus, iunci craffiotis modo , in purpura fimul cüm parte vaginze interiore nigricans;ad Quem andem inferius iuxta terrx füperficiem, ac fübinde profundiiis; aliquoc perpauci aci niinexisyuam vüam conformantut; initio vtaliorum virentes; deir rubentes. radix globofa candida, veluti prioris, Runner onpert: B E SR nati vtrumque Belgio ac Germania. fcd primum in Italix ac praefertim Tufciz quibufdam locis: alterumcirca Romam;jaciti Dalmatia; Aloifio Anguillara tefte;reperitur. ^ Flores& fiu&us vrriutque codcm quo Arr& Dracontij tempore perficiuntur. iE «1 & . «iique primum horum Diofcorides deese appellat, à Plinio autem zejedicitut. lib.fi- Quidem xxri1:.ca XVI ? c em Es s 33e STIRPIVM HISTORIA ; Arifarum latifolium. Arifarum angü(tifolium., Z2 AX ALAputeho Lo PÁ iA wv T Eft & Arisait,quz in Egypto nafcitur,fimilis Aro, minor tantum , minotibusquefoliis, & vtiqueradice,quz ramen olez magnitudinem im plet..Altetum Arifarum ignoraffe vete- res exiftimátur.Effe auté Arifari fpecié, Horis fru&tus,radicumáy forma & qualitas oftédunt. At potentia ac facultate Arifarum Aro fimile cft: acrius tamen » Yt Galenusait. Nomas impofita radix fiftit: fiunt ex ca collytiaad fiftulas efficacia.corrumpit cadem genitale cuiuf- uis animantis impofita: auctor Diofcorides. : De Biiiorta. CAP. nx ! " F9 L14 Biltortain longiufculispediculis promit oblonga,lata & acuminata, Lapathi ft- *- milia,vcrüm venofa,& füperné quidem virentia , inferius veró in cxfio colorc candican- tia: inter quz medij cxeunt caules, pede altiores, rotundi, minoribus aliquot foliiscircum- uefüti; fpica in faftigio exiguis Rofcülis édilutiore rubore purpurafcente; femina in qua tan- dem triangularia, fplédentia,veluti Oxalidis.radix fübeft craffa;,oblongior;geniculata, non- nunquam tetorta,multis fibriscapillata, foris nigricans, interiore vero pulpa non intense ru- beícens, guítu adftringens. ; e ny; [f 2 Fuchfius duas huius fpecies facit: vnam foliis rugoftoribus;aliam lzuioribus:& radice hác magisin fe contorta;illam veró maiore & minus complicataoamultumQuefibrofa. —— .. Reperitur Biftorta locishumentibus,in opacis fyluis;pingui ac luto£o folo. Mattbiolusin - montibus exire refert. Adolefcit ctiam feliciter in hortis. perenni radice nititur. .-Maio ac Iunio flores fpicati vigent: femen poftea maturefcit. —— Abintortis & conuolutis radicibus nomen Biftorta habet. Germani J?atermouté: Belge ttstongbe:Galli 27/72r:e: Bohemi Jabij foienij appellant. Colubrina & Serpentariaà Ger manica voce ctiam dicitur: & à quibufdam Dracuriculus.Sed à Diofcoridis Dracontio mul^ tum differ. Plinianorum autem Dracüculorum aliquafortaffe fpecies eft. Plinius fiquidem lib. xxittt.cap.xvi.id quod Greci Dracontion vocant;triplici (ibi effigie demonftratum re fert: foliis bcetz ,nó fine thyrfo,flore purpureo: aliosradice longa,fignata articulofad; mon- ftraffe: tertiam den ationem fuiffe fblio maiore quàm Cornus,radice arundinacea.De- inde infrllib. xxv.cap, 1x, in agro hofpitis repertum ait , Dracunculum appellatum; caule pollicari craffitudine , verficoloribus viperarum maculis , quem ferebant contra omnium morfus effe remedium. " 5e ) : : Atque PEMPTADIS TERTIA LIB. IL 3) Biftorta, Atque primus horum Dracunculorum Aro; WA " , autore ipfo Plinio,fimilis eft. Tertiü aquatilem effc pauló anté fcripimus. Pofterior, Dracótiori maius Diofcoridis effe videtur. & Pliniushunc à reliquis tribus differentem etiá offendit. Alius cft,inquit lib.xxv.cap.1t.quàm nosin priore vo- luminceiufdem nominis diximus; fed huicalia figura. Supereft (ccádus Dracunculus, qui fi idé eft cum co,cui cap.xv t.lib.xxiii1.ftatim initio; radicem tradit effe fubrutilam & draconis con- uoluti modo, multüm cum Biftorta conuenit. £ Nam Biftortz radix intotta & conuoluta eft; ac colore,quem fubrutilá dicere liceat, Eft eadem & vcluti geniculis articulata,vt fecüdi Dracon- tij.quod conie&uram & fufpicionem auget. Sunttamen ex recentioribus , qui Biftortam omnino aliam effe volunt. Matthiolus fiqui- dem in epiftolis medicinalibus Behen rubrum effc fcribit. Gefnerus ad Limonium refert. aliis placet Britannicam effe, Sed: Behen tam rubrum quàm album ( du- zd. plex etenim eft) radices funt odoratz, potentia calidad venerea facientes: vt Auicenna & Se- rapio memoriz prodiderunt. Biftortz vero ra- dix odore carct,refrigerans ad(tringensQue, ve- 1 nereis aduerfatur, — - JA ial AA Limonium autem folia habet ; Diofcoride Limonium. 2 447) tefle , Betz tenuiora & longiora , fcmenque ru- o .. brum. Contrà Biftorte minora durioraQue funt folia, & femen Oxalidis. Britannica veró folio eft Lapathi nigriore & hirfutiore; radice tenui & breui;Diofcoride Priemi- & Plinio au&oribus. Biftortz lzuia folia,& inferna parte candidula, radixjue multó maior ^* quàm tenuis ac breuis appellanda fit. Iam & Britannicz füccum & folia in Hyemem repo- nenda Apuleius fuadet; caufam addens,quód non (emperappareat. At Biftorta viuax radice eft, & nullo non anni tempore reperiri poteft. Quz Biflortam & ab Arabum Behen , & à Diofcoridis Limonio, nec non X Britannica differentem effe fatis manifefte oftendunt. Atfacultate Biftorta frigida, & cum reficcatione validé adftringens. Radix menfes & vn- equaque profluentem fanguinem fupprimit : aluum fiftit, vomitum compcícit; dyfenteriis medetur, quouis modo affumpra. Tonfillarum, faucium , & oris inlammationibus fuccur- rit; gingiuas firmat decocto aut fucco cius ore colluto. Idem poffuntfolia & femen , fed ta- men minus cfficaciter. ; AN P tff t De Bolbocaffano. Car. *. B9? LBOCASTANO folia funttenuia , diffeda, atque diuifa , Apij tenuioraac minora; t- Crithmiaut potius Anethi fimilia: cauliculus tenuis & dodrantalis: flofculi parui in vm- belliscandicantes: femen non magnum , oblongum, anguftius quàm Focniculi, odoratum, obfoleto Cymini colore nigricans. radix rotunda,exigui Rapi forma,foris nigra 5& vbi ina- Fuerit rugofa;intus pulpa candida, fapore inter Caftaneam & Paftinacam medio. In aruis &agris nonnullis Zelandiz ac Hollandiz Bolbocaftanon rcperitur :item & in Grzcia, Chio ac Rhodo;audtore Guilandino. fon & in Britannia fiue Anglia prouenire. ec deftituitureo quoque Germania, fi non fallimur. Nam radices quas ad Rhenum Mo- £untiz in aruis& hortis inucniri Lonicerustradit,Bolbocaftani funt;non autem,vti píe opi- natür, Ornithogali. Scribit autem has effe rotundas, Caftanearum magnitudine, pullo ex- trintecuscortice,intus carne candida,guftu dulci; crudas coctasQue in aqua edi: cauliculum effc fingülarem, tenerum, ab imo odupi ;folia Cumini, llores in vmbellis veluti Anethi, quale Bolbocaftanum effe iam diximus. tue Vigent Bolbocaftani flores Iunio : femen poftcaad perfectionem venit. ^ , Meminit Bo^Boracdra Alexander Trallianus lib.v11. inter ca,quz purulentis vtilia funt, |aria ipfum referens, Guinterius dictionem exifti mauit corruptam , legendumque effc oxietyoy: fed tam peregrina hacc vox eft,quàm foABoxdcuvor. ! - e 45 - BoAGo- 35t STIRPIVM HISTORIE Balbocaftanon. BoAfoxdsuvoy autcm à forma bulbi & fà abs " re caftanez nomen inuenit fuum. Noftra xta. " jngaoeo,. ; E FA EN: té plerique &yeiozsavoy nuncupant: Zelandi A» Hd f, c A. -- - " €leon eetbtuoteui: Germani fen ecrbnf: Sabau. di Fauerottes: Angli Xippernuts. Eft autem Bolbocaftani radix moderaré c4. lida & ficca , fimul & adftringens: femen Veró caidius & (iccius. Editur illa cruda , fed fua. uiuscocta: fanguinem fpuentibus & mingen- übus vtilis. Semen aperiendi vi przditum, & dior; effc vidctur. De Centaurio, C primim de maiore, Car. xr 3 D V »iEr X Centaurium , Diofcoride'au- A— Gore; Maius & Minus, quz & forma, & magnitudine multum à fe inuicem differunt, Maius fiue magnum Cehtaurium caulese. dit rotundos, teretes, duorum auttrium cubi. torum : folia oblonga ,in plures quafi particulas diuifa, Iuglandis foliis ca proptcr quati confor. mia,fcd ambitu crenato: Hores capillacei ac fta- minei in diluto czrulco purpurafcunt, & in ra- mulorum faftigiis é capitulisemicant Íquamo- fis,rotundisaliquantulum turbinatis;in quibus vna cum lanofis pappis femina oblonga,glabta, fplendenua. radix fubeft longa,carnofa,craffa, fragilisforis nigricansinterius rubcícens,fucco Centautium magnum. Centàurium magnum alterum. prr owe pupHE " " A vif evt mm wr. N L4 AR; CANNE ratio SETA PEMPTADIS TERTIJ LIB. [ ji fanguinei coloris praegnans , cum dulcedine & adftridione nonnihil mordax. Huius veró & alia reperitur fpecies,folio non diffc&o,verüm Lapathi modo, longo, lato, 2. fimplici atque indiuifo,per ambitum tamen ferrato: caule breuiore: foribus, femine, radice priori con formis. Atque huius Centauri maioris meminit auétor (qui Galenusfercur) libri De virtutibus Centaurij ad Papiam ; Crateuam adducens teftem in libro corum quz effo- diuntur. V bi dux Cenraurij fpecies referuntur , maior & minor:ac maior foliis defcribitur Lapathi.Sed verba ipfa adferamus,qua fic habent : Vnum (videlicet Centaurium) folia ha- bet (icut Lapathum hortenfe, minora tamen , in circuitu veró Íciffa veluti ferra ;caulem trium palmorum ; fuccum rubrum ; in fummitate caput laminiginofum ; radicem veró foli- . dam & craffam. Latum ac pingue folum maius amat Centaurium, ac colles herbofos apricos. Copiofiffi- mumjnquit Diofcorides, in Lycia, Peloponnefo, Arcadia, Helide,Meffenia, plirbosiné circa Pholoen,Lyciam ac Smyrnam locis. Reperitur & in Apulix Gargano, nec non in Bal- doagri Vcronenfis monte, fed quod in Baldo monte , vt Matthiolus fcribit ; Apulo cedit. Simplicisfolij Centaurium maius Hifpania mittit,atque hinc aduc&z Antuerpiam radices; terredue commiffx, fubinde in hortis reuirefcunt. JEftate huiufcemodi Centauria florent; radices autem Autumno legi expedit. A Chirone Centauro inuentore xerzz/esor nomen habet. Quod maius eft, Graci sersie1or v) ue appellant: Theophraftusctiam Centaurida. In Officinis nonnullis perperam Rha ponticum dicitur. Rha Ponticum fiquidem Rha eft in Ponti regionibus natum ftirps à Centaurio maiore diuerfa.Extant porró & alia huius nomi- najnter nothas & affcriptitias voces; tum & apud Apuleium;quarum nonnullz ad Centau- rum minus pertinere vidétur;vt funt, vatpxi,uapaon i Ma ptiviov vaso Au urawov Ai jue Ye, zA- enia i mne ovior,,«oovIx ei uar eg ac. Vnefera,Felterrz,Polyhydion WASp Toy. X At T heophraftus& Plinius;/Centaurium iftud maius, cum & minus , de quó capite mox fequente,inter Panacis generareferunt.Prater enim Syriacum Panaces, de quo vterq; feor- fum agit; deinde & prxter alia triaequzà Diofcoride quoque defcribuntur , & duo reliqua fupereffe oftendunt. Et Theophraítus quidem lib. 1x. vnum zaer/guxr fiue lationis folij: alterum Aez/óguo^ov, hoc cft,tenuifolium effe ait. Quz Theophrafti verba ipfe Pliniusred- densà Chirone Centauro reperta,& Centauria cognominata,li b.xxv.cap. 1111.Ícribit;ideni quoque cap.v r.affirmans; vbi verumque Centaurium latius explicans ,à Chirone repertum rpetit,atque inde Chironium vocari addit.Sed Plinium ipfu audiamus. Qu uartum;cap. i111. inquit, genus Panaces ab eodem Chirone repertum Cenraurium co- gnominatur , fed & Pharnaceon in controuer(iam inuentionis à Pharnace Rege deductum. Et paulo poft: Huius genera fecére duo,alterum latioris (exemplaria pleraq; lxuioris perperarn habent) Plisj Locw folij alterum tenuioris. Cap.veró v1. Centaurea curatus dicitur Chiron,cüm Herculisex: * : cepti hofpitio,pertractanti arma fagitta excidiffet in pedem,quare aliqui Chironion vocant. folia (ant lata,longa,ferrato ambitu, &c. Et mox infrà: Eft & alterum Centaurium cognomine Aegi»,minutisfoliisquod aliqui Libadion vocát. Ex his apparet,Centaurium vtrumg inter Panacis genera relatum; & maius Centaurium quarti generiszAerUguA^or fiue: Latifolium Panaces. Caterüm quod ad facultates attinct: Centaurij magni radix (Galenus fcribit) ficuti gu- ftu contrarias qualitates , itain víu contrarios effe&us praftat. Secundum omnium autem qualitatum a&ionem ruptis,conuulfis,dyfpnoez & inueteratz tuffi conucnit. d Fizc eadem & plura quoque Diofcorides tradit. Conucnit;inquit,radix ruptis.conuulfis, fpirandi difficultati,vetcri tuffijfanguinem expuentibus, non febriertibuscum vino , febri- citantibus cum aqua drachmarum duarum pondere exhibita: item & ad totmina;ác ad vtc- ri dolores. Ducit ctiam menfes ac foetus collyrz forma vtero impofita. Eft & vulneribus idonca,recens tufa;aut arida, prius madefadta contufaQue. coniungitetenim ca, ac glutinat. Un & carnes coalefcunt, (i contufa fimul decoquatur. Eadem, quz radix,Galenusait,& fuccus ipfius efficit; quo & vice Lycij vtuntur. De Centaurio minore. CAP XII EX IG Y A herba minuscft Centaürium:cauliculo affurgitangulofo, femipedem autdo- drantem alto: foliis Hyperici (iue Perforate forma & magnitudine: flores in fammis vif 5C punico colorein purpura rubent, Lychnidis fatiux floribus minores, qui interdiu & €xtorto fole patent, fub vefperam veró recluduntur: Siliquz fequuntur exigua & oblongz, Erano Tritici fimilesjin quibus femina minutiffima. radix fubeft parua, dura,nullius Ep OCA STIRPIVM HISTORIAE Loca amat herbofa, aratro non profciffa, afr. quantulum , fed tamen non omnino, rigua. Eft non modo in Italiz prouinciis,verüm & in Ger- mania ac Belgio abundé frequens Iulio & Augufto vnà cum floribus ac filiquis legitur. Iítud genus Greci xerzew'e1or pax ev appellant: item & 2ujuíioion sz) ^ujuyredor, quód videlicet ci- ca paluftria nafcatur. Plinius Libadion ab ea. dem occafione ( fi integra ledio eft) ac propter fummam amaritudinem,Fel terrz dici affirmat, Appellatur etiam, vt inter Ípurias voces reperi- tur, 0soef mc, d udegr (Gr, asp TeoAkuc, Febti- fugia,& Multiradix. T heophraftus & Plinius, vti fuperiorecapite oftendimus, inter Panacis genera repofuére, in- tcr quz Panaces eft ^sz/59u20or,1d. cft, tenuifo- lium. Itali in Hetruria 27ezdela : Hifpani Ciz- 1207/4: Germani & aufentaufoen fraut: Belge Sar» toiíe & clepu fantoríe: Galli Petzze ceztaure appel- lant: Bohemi gcnestuc. Habent autem huius Centaurij cauliculi fu- periores folia floresdue vincentem qualitatem amaram, &z temperaturam calidam & ficcam ordine fecundo. Hepatis & fellis, nec non lienis obftru&iones deco&ain aqua & epota aperiunt: regio morbo medentur diuturnis ac prorogatis febribus auxiliantur : ventris tincas & lumbricos interimunt: in fumma abftergunt ; expurgant , craffitiem humorum attenuant , & quid- quid amara poffunt, infigniter przftant. | Diofcorides,& poft eum Galenus,bilem & craffa peraluum ducere ;ifchiadicisque infun- di Centaurij minoris decoctum referunt. Nosautem tametfi frequenter ac feliciter hoc vfi, peraluumtamen expurgationem vllam facere obferuarenon potuimus. Quamobrem nul- lam huic Centaurio minori commouendz aut cxpurgandz alui vim ac potentiam adeffe exiftimamus. | Reperitur vetó hzc facultasin ea herba,quam vulgó Itali 5z47ca Caua//o vocant;alij Gra- tiolam.Q ux amaritudine Centaurio minori non cel it;atque eiusfpecies quaedam vidctur, acnon modo per inferiorem ventrem, fed & vomitione craffa & biliofa educit. Fieri autem poteft , vt vires vtriufque inter fe confufz fint , & defcriptiones permixta.id quod ex ipfis Diofcoridis verbis quodammodo apparet. Centaurium fiquidem, fcribit, minus herba cft Origani aut Hyperici fimilis, foliis Rutz przlongis & paruis. At Centaurij noftri minoris folia non prxlonga,fed rotundis modO,pau- là longiora,veluti Hyperici funt;Gratiolz veró oblongiora fünt;& ad Polygoni accedentia: quod foliis Rutz longioribus defcribitur. |- LCUOE2 naiaos tdi Facit huc quàód Helleborines vox inter fpurias Centaurij minoris appellationes fuperfit. Centaurio fiquidem minori nequaquam , fed Gratiolx lízc optime conuenit : vtpote quz Hellebori feré modo, per füperna expurget, yt cap.de Gratiola latiüs,fuo loco. - Glutinatautem iftud Centautium etiam vulnera recens virensQue tufum ac impofitum: vetera vlcera expurgat & ad cicatricem perducit. Succusad oculorum medicamenta vtilis eft :cum melle expurgat,quzclaritati eorum officiunt. In peffo admotus foetus & fecondas ucit. Potus autem priuatim neruorum affectionibus conuenit. auctor Diofcorides. Optimum, inquit Galenus, fuccusetiam medicamentum ad iecinoris obítru&ionies fol uendas, ue lieni indurato remedium foris impofitum ; nec fecius , fi quis bibere fuítineat, dx) ui A m Succi autem colligendi extrahendique rationem, & liber ad Papiam docet, & Diofcori- desbreuiteroflendit. — — donis short | 54 Ceéntaurium minus. Z pe Cr pea b "1 PEMPTADIS TERTIJE LIB. : 385 4 De Cyclamino orbiculari. Car. xritif, Cyclaminus orbicularis, Cyclaminus orbiculatis rotundifolius, (hath i Ws, ] iro p ETER Cycdaminüm fe vicinisfruticibusaut adminiculis circumuoluérem ;quéal: terü Diofcorides cognominat, funt cius qui orbiculari eft radice; recentioribus aliquot obíeruaz fpecies,& quidem foliis differentes. : Vna ac prima Cyclaminos foliis vitet latis, angulofis ac hedera fimilibus , ambitu leniter ferratis; füperiore parte in virore nigricantibus,lbicantibustamé maculis varicgatis,& vm- bilico fiue medio tolij fubalbido; inferiore veró ac prona parte purpurcis; & fubinde colore faturato aliàs dilutiore: flofculi ex tenellis pendent pediculisdeorfum nutantes; foliolis co- rum furfum rcflexis , & purpu reo Viol nigra colore,non tamen intenfo, í plend ent ; odoris exigui: faccedunt capitula feminifera;in fpiras pediculis contradis. radix bulbi autrapi mo- doinorbem circumacta & aliquantulumin latitudinem preffa;foris nigricat , intus candida, tugas inarefcens contrahit. vU : Alterius ac fecunda Cyclamini &lata quidem funt,fed nequaquá angulofa,verim quafi Totunda , & nullis fuperius automnino obfcuri(fimis apparentibus maculis; faturato co- ?ore virent; inferius vero é pünicante purpura rubent : florcs prioris fimiles , at odoratiores. radixaliquanto minor. ; - Lertia fpecies foliis fimiliter cft haud angulofis : fed ambitu corum aliquantulum crena- to: maculata hac funt,fed vmbilico nigriore: flos intenfiore colore purputafcit , odoris (ua- uiffimi.radixquàm aliarum minor. Nafcitur Cyclaminoslocis vmbrofis fub arbotibus & in fyluisjin vepribus, Plinius ait. Ft priorquidem harum in Veromanduorum, Verocaffum; ac Atrebatum finibus ; altcra in Ar- - * " uenna fylua ac vicinis locisapud Belgas reperitur. Sunt Italiz, Germanizac aliis regioni- uscommtunes.Tertia rarior eft, fed tamen Italix non peregrina. Septembri feré menfe Cyclamini florent: folia inde noua fuccedunt; Hyeme virentia. fe- cM: urn á 2$ men fub zftatem fequentém ad maturitatem peruenit. : 3 S tar Graci appellant:dicitur 8 32509?Wor xvosd à uev, nA uiveto , iub Smeov, nM: à Oroaftte rej u$) (y. vt inter nothas voces: item Tubertetrz,& Terra rapum;à Marcel lo Otbicularisab Apuleio fimiliter Orbicularis & Palalia,Rapum Mig e ox STIRPIVM HISTORIA — in Officinis Cyclamen,Panis porcinus, Arthanita. Itali Paz porezze : Hifpani nonnulli Mazz de porto: Germani Cxcbweinbrot/erbtapffel : Bcl ga: Sberckeng bioot/fuegben b200t : Galli Pajy 4, porceau: Angli &owbebe. ceifima — Colorem floris Plinius Coloffinum appellat. Floscius, inquit, Coloffinus in coronas ad. color, mittitur. : Vatiasautem Cyclaminus,au&tore Galeno,vires obtinct,, Nam & extergit, & incidit, & ora venarum aperit, & attrahit, & diícutit. ! : Succus eius hzmorrhoidas aperit,& ad feceffum prouocat in floccis appofitus : medica, mentis phymata,ftrumas,aliasQue duritiesdigerentibus admifcetur: fuffufiscum melle illi. | tuscompctit;ad hxc quoque per nares exputgat: abdomine illito ventrem fubducit , & fae. tum interimit: cft & validum interimendo conceptui medicamentum in peffo additus, Tota radix fucco imbecillior eft,quanquam & ipfa vehemens fit. Nam & menfes fiue e. pota (iue appofita éuocat,& regio morbo prodeft; nó modó viícus expurgans, fed etiam quz in toto corporc bilis fuerit,cam per fudorem eiiciés. Cutem extergit;cum inaliis,tum quàd alopecias,ephelidas,omniaQue exanthemata curet. Lienem quoque induratum iuuatimpo. fita;cüm recens,tur arida.Sunt qui radicem ficcam afthmaucis exhibeant. Tradunt(vt prxter hzc Diofcorides refert) fi przgnans radicem tranfgrediatur ;abottum ficri.Bibitur & in vino contra lethalia,& preferam lepotem marinum; & contra ferpentum: i&usimpofita remedio e(t: immifta vino ebrietatem facit. Deco&o eius luxata;podagreper- nionesque vtiliter fouentur.Cauata radix oleo expletur,& cineri feruenti imponitur , adie. &o cerz Tyrrhenicz modico, vt ftrigmentofum fiat vnguentum,pernignibus vtiliffimum, Narratur & ad philtra amatotia affumi contufa, & in paftillos efformata. "a 4 wf " De Cypere. Ca? xiu c "Tr n Cyperus rotundus. Cyperus longus. * edd TEN. 3 TES eere /j : a J y jj 7 P 53 D - pa ^ a 7 L7 NA FH » pp E. 5 , "t m L2 E" T7 ^: M EP E T E E IE M LIESS E m TENNIS SSNNSINNINNNIQRN NN AA EN DR R - X» VEESS —: a b EISE REM » M) — M 1 7s - / x 5 2» Qo. / NuT NU N/ A NS. Qd 2S Eh Que " zi LZ Y - ros "€ apery RTT V7) EE CN ABI pr y go n C &1 QhS doo func longioribust fibus AM LS in : longioribus fadicibus vnum; alterum rotundioribus; & pr£- pools einn appellatum. Indicus Cypeme inter aromata é on" Vuig; autem Cypero »tam rotundioris quàm longioris radicis ,folia funt longa, gracilis (e Ern ! PEMPTADIS TERTIJE LIB. L á Pícadocyperus. arundinacea;Porraceis longiora,duriora, dor- Ío eminente cultellata : caulis rc&us , €enodis, glaber,triangularis, rariífime quadrangulusin cacuminccuiusfoliola minuta,& iuba lata,la- xaQuc;paniculz ex qua dependent femina exi- gua rccondentes. radices, vnius pradongz,ge- niculatz, Graminis modo fcrpentes , fibique implicitz,foris € punico colore nigricantes,in- teriorc verócarne in fubluteo albicantes, odo- rc fuaui,guítu fubamaro: altcrius vero nodofzx fuüt,é fibus aliquot cohzrentes ,oblongiori- bus Oliuis,ac non rarà rotundioribus fimiles, odore & colorc ptioris.Sunt huius folia mino- r4; & caules pauló breuiores : illius veró maio- ra folia; & caules altiores. Amat Cyperus paluftria loca ac rigua, In Italialocisquibufdam fponté nafcitur: & in a- | liis quoque calidioribus Meridiem verfus re- gionibus, vti in Syria, vbi & odoratior ac pra- ftantior. In Germania tam fuperiore , quàm hac noftra inferiore;non nifi fatus reperitur; & qui lógus przcipué:nam rotundus pertarus cft. Sed Pfeudocyperus Graminis fpecies, foliis ii Cypero & iuba fimilis,radice veró candida,te- ^ ^^ nui, longa, geniculata , omni odore & fapore, exceptis herbaceis, deftituta, locis palufiribus in Belgio fatis frequensoccurrit. Eminent Cyperi iubz Iunio, Iulio & Au- guíto. Grzci modó zVzseoy , modó svezuesy per 3 diphthongum appellant ; Latini Cypirum & : Cyperum: Cornclius Celfus Iuncum quadratum : Plinius Iuncum angulofum,& I uncum triangularem. Dicitur & iguelowzlegr kz)daraM 9o atque,vt in Caffij Dionyfij Gcoponicis, ànonnullis C&gra: Italis Cypere: Hifpanis Zuncja olorefa,C- Iunga cheyrofa: Germanis 3gilber galgan: noftris YDílben gafigaen: Gallis Soucbet. Officinz Cyperi nomenclaturam retinent; & - ynum Cyperum longum, alterum rotundum vocant. —— Plinius Cyperiradicem,cüm oblonga eft, Cyperida dici ait. JE , Cyperiautem radices maximé vífui funt : vt Galenus ait, excalefacientes paritct & exfic- | Cantéscitta mordacitatem: Itaque vlceribusquz pra nimia humiditate cicatricem difficul- |. ttadmittunt,mirificé profunt. habent enim quiddam etiam adítringens: quapropter vlceri item orisconueniunt. Quin & incidendi vim quampiam illis ineffe teftificandum, quia & calculo vexatis congruunt;& vrinam menfesQue prouocant. - Diofcorides malagmatis calfa&toriis etiam muíceri, & ad vnguentorum f; piffamentaac- commodam effe addit. BIERIMITENEA MAE RPOONSEINE NONO AU " LEN eee set ATA TEASER N ce De Dulcichino. Cav. xv. |. , LE VricicHiN vM "Cyperum rotundunmi refert. folia etenim eius atundinacea, oblóga; dorío eminente,triangula, Cyperinis fimilia ; caülis angulofus & iuba fimiliter refpon- dent;omnia tamen breuiora ac minora. à tenuibusradicum fibris, Auellanis fere cóformes; fed tamen aliquanto oblongiores;dependent globuli; veluti exigui bulbuli,fpecie articulati; colore exterius tuffefcente interiore veró carne candidi; faporc grato dulciQue, & Caftancis rOximo; yd ; : Colitut Dulcichinum pletifque Iraliz locis. in luminis Athefis feritur fabulofis; vt tradit Alexander Benedi&tus.In agro Veronenfi vel fponté, Matthiolo tefte;prouenit. Autumno bulbuli leguntur, Vere ferunturin plures multiplicandi. Stitpem ipfani noftra actas Dulcichinum , & radiculás Trafos fiue Tragos appellat ,aut Traícos. Zyperi fpecies eft,fed dulcis, T heophrafto, vt fatisapparet;non incognita. Librofi- quidem de caufis V1 Cyperi radices inter dulcesatq; edulesrefert. Cyperi, inquit,radix dul- €«5,Yt eorum quz in fluminibus & paludibus proueniunt. cam proculdubio;non de alio, àm de ifto;accipi poteft: aliorum fiquidem Cyperorum radices E S& minime E ps v9» STIRPIYM HISTORIA y | Dulcichinum. « Dulcichinum cum flore. YAPPT; EROR 1^1 41 «Zi NE Bem (et Ty XS fam lesfunt. Non defunttamen, qui Trafos iftos Arabum medicorum Habalzclin fiue granum Zclin effc conftanter exiftimant; quod tamen veritati parüm confentaneum. Nam Alzclin ab auctoribus Arabibusinter fru&us fiue grana connumeratur, nequaquam autem inter ra- diculas.Serapio fiquidem cap.cccxxx vir. fic habet: T Suiais | Habalzelin granum eft pingue , Ciceris magnitudine, citrinum exterius, & albuminte- rius , & habet bonum faporem, & defertur ex terris Barbaris. Idem affirmat Auicenna his verbis, cap. ccci1: . Granum Alzelinquid eft? granum eiuscft boni faporis , & oritur in partibus Herzur. Ex quibus,quod inter hzc difcrimen, palam fit. : i ETE * Cxterüm Trafi in moderatécalefacientium ac hume&antium funt ordine. crudorütho- raci inhzrentium humorum conco&ionem promouét: vrinz acrimoniam obtunduntprz- fertimin carnisiure macerati,inde tufi ac fucco eorum extra&o:genitüram etiam adaugent, & ad venerea faciunt,flatus fiquidem quodammodo gignunt; auctore Matthiolo, Vnàcum bu bellarisapud Veronenfes inferuntur. ; da 3 De Glycyrrbiza , fiue Dulci radice Diofcorids. A * Car. Xxvr. : V N 1vs dulcisradicis Diofcorides tantàm meminit, prxter hanc tamen & aliaeftvul- V. gatis vfus,de quacapite fequente : hoc de Diofcoridis Glycyrrhiza. Promit autem hc frpenumeró caules complutc$ altos & ramofos; folia circa quos ob- longa;alata,ex multis (ibi inuicem oppofitis collc&ta, Lentifci foliorum figura,attamen ma- jora,virorisfaturati;& cactu nonnihil glutinofa : flores é foliorum alisexeunt parui,cartulei, atqueetus cuiusnon fcriptus Hyacinthus coloris,in rotundi globuli formam commiffi; qui- bus tandem emarcidis maior fa&us orbiculus, rotundam afperamque Platani pilulam refer- re videtur; multisparuis fubruffis, afperis & hirfutis filiquisconftans, in quibus femen. radix praclonga,craffa,& vnica e(t,brachij fubinde longitudine ac craffitie;buxci luteíve intusco- : ES raro alterius, fed tamé quádoque nigricátis, guítu dulcis cum aufteritate quadam Se MN Diofcorides ,in Ponto & Cappadocia gignitur. Apud Belgas we per Flores t55» — PEMPTADIS: TERTIJE LIP. |. . $339 Glyéyrrhize verá Diofcoridis, FloresZEftate, Autumtio pilule cum filiquis : perficiuntur. Verc herba regerminat;nouosque caules producit; Hyemce fiquidem cum cauli- busfolia intermoriütur;radice interim viuace, TAvxópiÁ?2y à dulcedine Graci; Latini dul. cem radicem appellant. Sunt eius & alia nomi- , na intcrfpuria, vt zwi à Ponto ,3Avzfeamor, yn Quo, TUA DU TOY , ASOY sl, ex cior ador, sv- A3 eg, Puts dato buono uotoG, rer Sub uproc. Of- ficinis& vulgo hzc incognita Glycyrrhiza eft. Huius fruticis natura, vt Galenus ait, fami- liariscft noftrz temperaturz,, & cüm adítrictio quzdam adiuncta fit, cius temperamentum quantum cx caliditate & ad(trictione cft , tcpi- dz potiffimüm caliditatis faerit, quàm proxi- mé accedens ad temperatum. porró quoniam & dulcis,nimirum & modice humida cft. Succus radicis, Diofcoridestradit;ad arteriz exafpcrationes vtiliseft;quem lingue fübditum cliquefceré oportet. prodcít,& ad ardorem fto- machi;aliás oris; ad iecinoris thoracisque vitia, veficz Ícabiem , renumque affe&tuscum patfo potus. Sitim extinguit fub lingua eliquatus: vulneribus prodeft illituscommanducatus fto- macho conuenit. Radicum recentium decoctum ad eadem facit. At radix arida Ixuiffime trita pterygiis commodiffimé infpergitur. Plinius Glycyrrhizam ftomaticem effe, &z oris vlceribus infpergi, prater ea quz Diofco- rides, etiam refert. De vuleari Glycyrrbiza, Cav. xvir. VLGARrS vfusGlycyrthiza caulibus : Y foliisque priorem fatis rcfert , funt tamen folia virentiora maioraqQue : cauliculi veró fub- n : iude teneriores: floresnonin globulum aut or- ; : rar AN N TU im. biculum collc&i,fed in fj icam veluti Vicix di- ím"-- X RUE geruntur;exigui,colore diluté czrulei : filiqua: inde eodé ordine paruz füccedát, nequaquam afperzaut hirfütz,fed leues &Lentium valuu- lisfimiles; in quibus femina parua. radices te- nues & longz funt,ramofe inftar farmentorum * Vitis foris nigricantes intus buxci coloris, quae tam laté fub terra per trifucrfum & obliquum repunt,vt vix totzerui queant, &plerifq; ctiam locis progerminent. m Copiofa hzc in Germania , agro prxíertim Padenbergenfi;in Franconia dida. frequens & - inHifpama. Belgarum horti hac nó deftituun- tur. Theophrattus, & poft eum Plinius, iuxta Meotidem paludem referunt nafci; Rarius in Germania ac Belgio floret: ideoág etiam fterilis à nonnullis , (ed temere ,credica: cümautem floret;füb fincm floret zftatis.Ina- xeícunt & huiusfolia caulesáue radice reftibili viuacitate diuturna. HAS Glycyrrhizam hanc ctiam effe palàrn eft.Of- ficinz corrupta voce Liquiritiam vocant : Itali auum, Rego- icm MS GA add, va MU) 340 " STIRPIVM HISTORIA E Rezolitia : Hifpani Regaliza & Regalitía: Germani Cüfbolg / faftottéet : Galli Rielice ,Ri elfe : noftri €altifficjout / fuctout : Angli Licores: Bohemi foie. Theophraftus Oxu Sly plar, & vt aitjnonnulli ivivjAUwuar appellác.Plinius Scythicam herbam.Et VEIC évTU Aga fiue multum dulcis, hzc dici poteft; eft etenim omnino dulciffima , & quàm altera Glvevr. rhiza dulcior.Scythice,à Scythix rc gione inqua gignitur, nominatur. Poteft & hxc Z5, 7" citra afpirationem, & adroc propriiffimé nuncupari:exiguo fiquidem guíftu famem & fitim pracipue fedat. ; : : Cateriimautem quandoquidem hzc radix dulciseft,temperaté quoque calida & humi. dacít.Cortex eiusamaritudinem quandam tamen habet, & calidicris qualitatis participat: fed hunc abradere oportet.humeé&tatautem magisrecens & fucco plena radix ; quàm arida, Vtilis cftad raucedines,tuffes,difficilem refpirationem,peripneumoniam,plcuritidé fan. guinispurisQ; fputationem,phthifim,& ad omnes thoracis morbos,exafpcrata lenit; inflam- mationes fedaz;acrimoniam & falfilaginem humorum mutigat contemperatqQue: crudiores humores concoquit; & fputi exitum faciliorem promouet: vlcera expurgat in cclegmate vel alio quouis modo fumpta: aut aliquandiu manfa,fuccóve fub lingua detéto. Decoctum eius renibusac veficz exulceratis cófert: vrinz ftillicidio medetur,ac in vniuerfum omnibus ma. lis occurrit;ab acribus,falfis & mordacibus humoribus excitatis. Hzc cadem de Scythica radice T heophraftus quoque habet;qui hac & Hippace, Scythas ctiam dici refert;ad dies vndecim aut duodecim poffc viuere; & quidem his verbis : Radix Scythica vtilisad anhelitus,& ad tuffim ficcam,atque in totum thoracis morbis: ad hzcvl. ceribus mederi poteft cum melle: fitim quoque extinguit fi teneatur in ore. Q ua de caüfaea Hip. & Hippace degere aiunt Scythas dies vndecim aut duodecim. 2 M Plipjery. Hippaceautem cafeuseft,vt Hippocrates teftatur;ex equino laGte concretus. Plinius lib. XXY.cap.v111.perperam eius nominis herbam effe exiftimauit. De Gentiana. CAP. X*XvrlIIH. Ceiitiiha. E Ori1 s Gentiana viret latis, longis & ner- uofis , veluti Plantaginis , fed maioribus & Veratri albi fimilioribus : fcapi inter hac fur- gunt alti,(implices, indiuifi, inanes, lzucs;geni- culati : foliis é fingulis geniculis binis , fenfim imminutis: circrumambientibus corone modo, fuperiorem partem cx interuallis floribuscolo- re luteis, e fenisanguttis foliolis radiantisflell inftar explicati ; qui é calycibus exeunt oblon- gis;inquibus inde femen lIxuc , latum , tenue, veluti Leucoij, colore fubruffo fordens.radix prolixa,craffa, quandoque bifida aut trífida , lu- tci ac buxei coloris, guftu amariffima. Locis gaudet vmbrofis , frequens in Ializ, Illyrici, Germaniz;GallizQue & Heduorum (i uc Burgundiz montibus. : Flores JEftate , femen Autumno non raró perficit. ; Gentius Illyriorum rex inuentor nomen 4e- marii dedit;quod & Officine feruát,Gentianam nuncupantes. Germani Cntiían bitterturtd: Belgz cum Italis, Hifpanis & Gallis, Gentiaze dicunt: Angli £cltegite.Sunt & eius fpuriz que- dam nomenclaturz',quz & apud Apulciumre- periuntur, vt seyruupezoc Bá a, vai, n etpoition, d Ao/mc, Alo& Gallica;Bafilica,Cyminalis. — Habet autem Gentiana radix calfactoriam, vt Diofcorides aic , & jvzixis, id cft abftergen- tem vim. (nonnulla excrmplaria perperam eui E ee xiv.) Admodum efficax , auctore Galeno, eft, cum opus extenuatione, pureotione, abfterfione, obftructionis liberatione. Nec mirum fi hzc poffit,cim M uer lue : Vulis autem effe perhibetur conuulíis, ruptis, ex alto delapfis, hepaticis & xe , c PEMPTADIS TERTIJE LIB. I. : "T miftetur etiam antidotis, veluti Theriacz diateffaron: quam Aétius Myfterium appellac. Tanta huic vis eft;ait Plinius, vt iumentis etiam non tuffientibus modó, fed & ilia quoque trahentibus, auxilictur pota. De Craciata (ine Gentiuza minore, atque alii quibü[dam Gentiana [buriss generibus. CAPS NEDE Cruciáta (iue Gentiana minor. ( P: M Gentiana cognationem magnam & LA, o fimilitudinem nopnullam habet, à plc- rifque nüncupata Cruciata. Cauleseiusrotun- di funt, geniculisdiftin&i,inanes,dodrantales; vcl altiores: folia radicibus proxima,tum quz circa caules geminata; Gentianz fimilia, ve- rüm minora, ctebroQue deorfum reflexa: flo- res czrulei,oblorigi, intus cau, caulicilorüm faftigia orbiculatim ambiunt;ab hetbaceis ca- lycibus exeuntes. tadix candida, teres, & ob- longa,fübinde foramiriofa,& plerunque inter lapides füb terra iacentes defcendens; gu(tu ; amariffima. : ; Incollibus & montibus,nechori in aliisin- cultis & afperis locis reperitur,& in Germania quidem frequentet. Septembri in Germani agris, Iulio menfe in Belgij hortis oret; — . Germani 9Xtobeldbéct/foccrenftich/& creuts? murfc: Latiné Cruciatam appellant. Gentia- riz fpeciem effe,& fortia & facultas cftendát; Gentiana minor idcirco nuncupari potetit. Nam & aliacít Cruciata,decuffatis foliolis,dc quainter Rubix affinesagendum. Sunt veró & qui hác Chiliodynamin dici velint: fed Po- lemonia à Cappadocibus Chiliodynamis ap- pellatur, auctor Diofcorides.Cum Polemoniá autem ifta Gentianz minotis fpecies fimilitu- ; : dinis habet nihil. - Huius fpeciei &z aliam Gefüerus ác Tragus perhibent: foliis Hirundinariz fiue Afclepia- dis: floribus multisconfar&tis & eleganter czruleis,extrema 4Eftate vigentibus: radice mul- tiplici, vehementer amara, quz locis montanis apud Heluetios , & alibiin Germania fecus femitasapparct;ac (Arftvurg 8c Cocbefmfraut appellatur à vulgo. £s e-tiante C^ Ce KE [427 E22. á Gentianz quoquc fpecieseft Campanula Autumnalis , quam Matthiolüs in pofteriori- 5: bus commentariis Pettimborfam vocari ait: dc qua nos Pemptadisalterius lib.1.fcripfimus. Caterüm omnes hz amara. & foliis & radicibus fünt ; temperiem calidam & ficcam ob- tinent. Exiftimantur,& przfertim Cruciata;ad omnia ad quz Gentiana vrles : przftant au- tem quecunque amara poffunt. V De Helenio [iue Imula. Car. x x. rf I uad ko QR Xpra moxàiradicefolia promit Hclenium, palmurn àut fémipedem lata, cubi- tum fubinde longa;acuminata,Symphyti maiorisferé confotmia, fed mollia;tenuijue lanugine pilofa, in virote candicantia; & inferiore paite albidiora, ambitu leniter crenato: caulis tricubitalis, digito craffior,non abfque lanugine;in cacumine diuifus; in fingulis verà adnatis flores magni, lati, rotundi ; quorum non modó circum ambientia oblonga foliola verüm & mediusluteus cft difcus fiuc orbis,qui infinitis ftaminibus confarcitut,tandemque in tenuesfoluitur pappos;quibus femen fubeftgracile & oblongum. radix inzqualis, torofa craffa & manum implens,haud longa;foris quandoque nigricans, intus candida & cartiofa, odorata , guftu aimaricans. i p : In pinguibus & lztis nafcitur pratis. tepctitur quandoque & ih montibus, locis vmbrofis, at non omninó aridis. frequens non modó apud Belgas, verim & alibi , vt in Italia; Gallia; Germania,&c. í cb He . Flreslunio ac Iulio vigent.radices Autumno,& nó raró Aii & Maio méfibuslegütur: i Quod Helenium — A egyptris, Heleiium M5 pules. Panaces Chironiii, LL 342 STIRPIVM HISTORIA x ; Heleisüih. i Q uod Grzcis £A», Latinis Inula & Enul dicitur: Officinis Enula campana: Germanis 3llantipurb: noftris d5alanbttooatele: Italis Enoa& Enola: Hifpanis Raíz del affa: Gallis Ezule caps. pane: Anglis &lerampant; Bohemis 2Boma, Ex- tant & inter notha hzc eius nomina: CU UuQURY, "upon, uxdiui,opec ei. ov Vera e xov coyla e Auge idaioc, Terminalium. Prater autem iftud Helenium, & aliud eiu(: dem nominis in /Egypto gigni Crateuam tra. dere Diofcoridesafferit: & herbam effe cubira. libus ramulis , humi Serpylli modo repentem, foliiscirca ramulos multis, Lenticule minori. bus; radice lutea, digiti parui craffitudine,jinfer- ne tenui, fuperné craffiore, cortice exterius ni. gro: nafciQue in collibus & vmbrofis locis, De hoc Helenio ctiam Plinius, lib.xxz. Cap. X. fed tamen pauló aliter. radicem fiquidem candidam,& ramulos dodrantales refert. Dlinig autem hzc verba: Helenium é lach rymis Hele- nz dicitur natum,& ideó in infula Helena lau. datiffimum. Eft autem frutex humi fe Ípargens dodrantalibus ramulis : folia fimilia Serpyllo. Deinde cap. xx. ait, radicem eiusintuscandi- dam & dulcem. Meminit & Hclenij cuiufdam Theophra- ftus. fuffruticem id effe lignofum , ait, corona- rium, & ramis foliisque ac tota fua natura odo- ratum. Exiftimatur autem iftud idem cum £- gyptio. Adfert & Hclenid Apuleius, fed omnino ab ZEgyptio,tum etiam ab alio differensipfum videlicet Panaces Chironium, quod aità Gracis £rov,& à Latinis Inulam campatiamap- pellari. Sed Apuleium ipfum audiamus,cap.xcv.de Inula campana: Graci, fcribit, Panacen Chironion: alij Panacen Centaurion : ali j Helenion: Latini [Inu- lam campanam appellant. Habet folia Amaraco fimilia , lores aurofos, radicem tenuem, nonaltam, acerrimam guftu. medetur ferpente vexatis. Qux defcriptio plané cum Panacis Chironij apud Diofcoridem conuenit. Sed de hoc fatis.ad Enulam campanam vulgarem rcgrediamur. : Eft autem radix huius Inule ad multa maximé vtilis,natura excalfactoria & reficcansttet- tio ordine: prefertim arida. Nam recens & adhuc fucco plena,excremeatitio redundat hu- morc;qui calfaciendi ac reficcandi eius potentiam nonnihil obtundit. Prodeft aduerfus refpirandi difficultatem,orthopnocam, veterem; tuffim; ad expurgan- dos fiquidé craffos,lentos & pertinaces humores,qui in thorace & pulmonibus harent,mul- tum in eclegmate,tum & condita poteft,veluti & aliis modisdata. Ventriculo aurem com- moda & falubris radix condita eft;à cna fumpta non modó concodtioncm promouct, fed & aluum faciliorem reddit. d Pellitlumbtricos & ventristineas deco&tz fuccus , vc Plinius tradit : qui & cam à ieiunis commanducatam dentes confirmare fcribit,lib.xx. cap.v. Mifcetur Inulz radix vtiliter antidotis.Serpentum morfibus auxiliatur : venenis refiftit: Tüptisac conuulfis confert.Suntetiam qui ipfis decoGts, tritis ac melli inftar vnguéti perm KüSjvetera vlcera cxpurgari atque ad cicatricem perduci affirmant. Galenus rubificari quoque his partes diuturnisac frigidis moleftatas ait affectionibus; vt funt nonnullz coxarum paffiones,ifchiadas vocant,& exiguz affiduzQue articulorum quo- rundam prz humiditate procidentiz ac luxationes. . De Polyconato. Cá?*. xxr. p9 LYGONATON cauliculum emittit cubitalem tenuem,lxuem, nullis ramis brachia- cum,fed implicem,foliisex interuallis adornatum, latis, oblongis, Lauri fati: fimilibus, Ixuioribustamen,tenuioribusue,latioribus aliquanto ac venofis: flores oblongi, des n TRE PÉMPTADÍS TERTIJE LIEB. í 343 TUM IMHLdae y DN IS UM) 0601/77 77 TN PMID m ail e «IT A EN m WW ^w uu * CS SS Za 7 7 /]] 5 y: n a) P o FA » P v. y E candicantes,foliis numeroftores.ab vnoquod; enim folij (inu fiue annexu , biniaut terni dc- pendent: fru&us rotundi Ochri magnitudine,nigricante colore,maturi virent, radix oblon- cog an aM vcluti articulis nodofa,digitalis craffitudinis, haudquaquam rete fcendit,fed per tranfuerfum obliqué progreditur. In fyluislocis vmbrofis,& iuxta margines nafcitur,nec modó in mótofis , fed & in planis. Inuenitur huius & alia fpecies,foliis e quouis exortu quaternis quinífve oblongis, acumi- nàtismultà quàm prioris angufttoribus , auibus & venofis : floribus in virote albicantibus: baccis rubentibus: radice fimilitercandida,nodofa;obliqua,tenuibus fibris capillata. Ineditis & mótanis vmbrofis locis, velutiin Bohemix ac Morauix défis fyluis,repetitur. Maioac Iunio vtriufque flores; Augufto fru&uscolligi poffunt. Graci gAvy6ravo: Latini fimiliter Polygonatum; Officinz Sigillum Solomonis:Germa- ni Beifwurt: Galli Seas de Salomon: Hetrufci Frafinellam & Fraxinellam : alij geniculatam autgenichellam vocant. Ioannes Manardus Arabum Secacul exiftimat,fed veritatem mi- nus affequutus. Secacul etenim noua ftirps,& Arabum inuentüm. Serapio fiquidem in cius defcriptione Sei: nullius Grzci;nec ctiam alterius au&toris teftirionio nititur. qui aliás folet fingula ad fuos auGores, & veteres quidem refcrre. At Polygonáti radices miftam tut facultatem,tum qualitatem habere, Galenus ait. Ha- tenim,inquit,adítri&tionis pariter & acrimoniz: quippiam,nec nó faftidiofam quandam amaritudinem explicatu difficilem: quamobrem nec admodum funt vfui. Diofcorides radicem tradit vulneribusauxiliari impofitam , & vultus maculas delere ac auferre. Matthiolus é Polygonati radicibusaquam elici refert, qua ad faciem abítergendam mulieres Itale vtantut. : i De Pyrethro. A X€* xXXtt w^ NA Polygonatum. Polygonatum alterum. — ^ —.,,... YazTH RO | folia furit multipliciter diffe&a diuifaQue, fimilitudine feré foliorum Fe- Id ;fed tamen minota , Dauci fylucftris & Carotz zzmula: cauliculi dodrantales , aut paulà altiores;in quorum faftigiis losamplus, latus, Anthemidis fimilis , fed tamen maior; medio obe fübluteus; anguftisoblongisjue circumambientibus foliolis , fupina parte albi- : f 4 €anti- bisforia locus emen- datu. STIRPIVM HISTORIE ME cantibus, prona veró nonnihil pu rpurafcentibus. s, lemeninter difci (iuc orbis ftamina, gigniturte.. MZ, nue& oblongum.radix dig;talis feré eft craffitu. cs ee dinis,longa,fubruffo colorc nigricans , guíftuacri SS & admodum feruido; Ex Oniétis partibus infertur. Nafci in quibuf. dam Italiz montibus fed minus acre , Matthio. lus fcribit. In Belgij hortis fatum adolefcic ; & florem in. / clinante Zftate facit quz fi feruens ficcad; fue- vy TONY ritfemern etiam perficit. ANS A t AST Greci 7rpeS ecy ab igne qualitatis guftu nun. S AR 4 H)LA nm cupant: item B dsVe ton m eser 7r eso boh gy. tive 5 Te Pyrethrum, (P aZ M AH em;plertq; etiam dbpiarioy , vt intcr affriptitias r4 nomenclaturas reperitur. Latini Saliuarem: Of. VN ficinz Grxcam vocem retinent : Italis Pyrethro: Hifpanis Pe/itreaut Pietre: Gallis Pied d Alexag.. dreyd eft, Pes Alexandrinus;/Germanis ac noftra tibus Z6ettram ;à nonnullis Gepferieurg : Bohe- mis Deltram. Et legitimum quidem iftud cft Pyrethrum, Namquod verum à nonnullis exiftimatur, alte- rius generis herba eft,füb Saxifragiz: nomine ali. bi defcribenda.Impofui: iftis corru pta Diofcori- dislectio; in floris fiquidem defcriptione ,exem. platia pro Zv9&us, perperam fubftitutam habent vocem arcu. Pyrethri autem radix velementet calidam& e zmsmm.. Vrentem facultatem hábet,quia & reftigeratosac ; dolentes dentes mitigat, & pituitá ex ore Copio- fam elicit. Manditurauté ficca;aut accto, inquo decocta fuerit, os colluitur. Sudores etiam hzc mouct; & ad diuturnos horrorcs efficax, cá oleo illinita: ad omnes ctiam corporis partes perfrige- ratas ac refolutas plurimüt códucit:au&torDiof. " — Mifcetureadem vriliter Antidotis & aliis có- pofitionibus, quz ad diuturnos capitis dolores, jJ vertigines , apoplexiam ,comitialem morbum, nerüorum tremores,refoluti onesi; faciunt;con- ducitetenim plurimüm ad omncs capitis & ncr- uotum frigidas ac diutinas affc&tiones. De Rbodiaradice. — Cab. xxi1f. ) Hop rz radicicáüliculi fünt dodrantales aut altiores pauló, rotundi, nonnihil conca- 7 ui;foliis circumuefliti plurimis,oblongis,latis, a- bo cuminatis,virentibus,carhofis;elabris, per ambi- AX tum ferratis, Craffulz hetbze aliquatenus fimili- busattamen minotibus: in cacumipibus vmbel- & paruz apparent, in quibus flofculi pis elu- teo pallentes tamdemá; tubefcentes, radix craf- fa, inzqualis, & tuberofà, quz recenscandida & fuccofa trita rofarum odotetm (atis refert. In Apennino & Gargano Italie montibus,nec non in Germaniz alpibus fponté g: gnitur : &, vt Diofcorides, in Macedonia quoque. : In Belgij hortiscolitur,vbi ££ tate viret,& ali- quando floret: Hyeme latet , (ola radice viuace, frigorisQue patiente. rus Pod Íat E e U^ eta. idi c Lou PEMPTADIS TERTIJE LIB. I, 34f P'od la» oj 2s Greci: nonnulli £642» nuncupant. Germani SXofentetir( : H ifpani Rayz Ro- dia: noftri oofcn moatele.haud quaquam à Rhodo infula,fed à Rofis nomen accepit, quarum odorem attrita fpirat. Bob Cxterüm vtilis hzc herba eft,au&tore Diofcoride;capitis doloribus,fi madefada fronti & temporibuscum modico rofacco imponatur. — t Galenustenuium cam effe partium , digerentisque facultatis , & incalfaciendo fecundi ordiniscenfendam effe: aut tertij incipientis. : At nobis refrigerans & Rofis vti odore,ita & temperatura affinis videtur ; & aduerfüsca- pitisex calida caufa dolores efficax effe poffe. PAD, AA/S ^ Jule" 4.04060 — De Fraxinella, CAP, XXxrii1L , ^ Fraxinilla. E RAX1N ELLE compluresexeunt caulicu- li, rotundi, cubitales aut altiores, inferius fo- : liis, fuperius veró floribus fupra inuicem digeftis cxornati : folia oblonga ex pluribusad vnum pe- diculum vnita,Glycyrrhizz fimilia;multó quàm Fraxini minora; fingularia tamen eorum breuio« ra, duriora, magisque acuminata, quàm Glycyr- rhizz : florum color diluté eft rubentis urpura; quafi vti fylueftris Maluz : fed forma diflimilis: àquinisctenim vt plurimum ftriatis oblógisque fuperioribus foliolis , ftamina aliquot recuruatá barbz inftar dependent. Odor horum grauis eft, ac hircinum olet,& fimiliter carum quae fequun- tur filiquarum. Succedunt autem fingulis lori- bus quinque fimul, afperz, fcabrz, & fubruben- tcs; in quibus femen giggur rotüdum; nigrum, : fplendens,minus quàm Peoniz aut etiam Lend- Íci. radicesab vno capite plures diuaricantur lon- gz,candidz,carnofz,tenui in medio neruo,cum obícura acredine aliquantulum amaricantes. Videntur autem huius duz effe fpecies, non tamen valde differentes, Vnius folia maiora, vi- - rentiora, duriora, magisque acuminata : alterius vcró nigriora , minus dura , ac non zqué in acu- men dceíinentia : lores quoque huius aliquanto dilutiores: illius veró pauló rubicundiores. In Italiz ac Germani montibus ac collibus, lutofo ac faxofo reperitur folo: apud Belgas hor- tenfis eft. : Flores Iunio: femen ferius prouenit. Recentiores Fraxinellam: pleriqs 22/2pMoy quafi humilem Fraxinum appellant: Offi- cine Diptamum,& pro legitimo Di&tamno,radicibus huius fubinde vtuntur:vnde & ànon- nullis Pféudodi&amnum & Dictamnum album nominatur. Non eífe autem legitimum Didamnü;notius modó cft,quàm vllis verbis refelli opus fit. Et Pícudodid'amnum quoque Diofcoridis nequaquam effe,non minus manifeftum. Sed nó effe Tragi) veterum fpeciem, non zqué expediti videcur. Nam cum Tragio, & quidem priore, conuenire poffe appáret. abetautem iftud prius Tragium (duo fiquidem fünt) au&ore Diofcoride, folia, virgas Tragium & fru&us Lentifco fimilia,fed minora omnia, & fuccum fert gummi fimilem : & in Crcta ?rw. tantüm nafcitur. Idem Plinius lib.xxv1r.cap.xi11. Tragonis fiue Tragium, ait, nafcitur in Ietx tantüm infulz: maritimis, Lentifco (exemplaria POPE lunipero habent) fimilis, — & femine,& folio,& ramis : fuccuscius lacteus in gummi fpiffatus, vel femen, impofitione Plinilocis picula écorpore eiicit. D Et Fraxinellaquidem Lentifcum non minus quàm Glycyrrhiza folio refert, & odorem. Ted^»v, id eft, hirci fpirat. Q uz: huiuscum Tragio fimilitudinem quandam oftendunt. — — Sed tamen quia frutex non eft; non baccas quales Lentifcus, fed filiquas ferat; adnatis rà. muliscareat; ad hxc neque lachrymam fundat;haudquaquam T ragium,fed aliam, atque ab €odifferentem ftirpem effz confequitur, quam verifimile eft veteres non obferuaffe , vcl in nullo v(u, aut (altem ncgligentius habuiffe. Facit huc quod Bellonius libro primo Singula- num y NN. UN. IN ru — 4 E v) MS Lo 346 STIRPIYM HISTORI.J rium referat. Tragium in Creta iuxta fluenta nafci, & flore effc luteo. Nam Fraxinella mor. tes amat, & flore rubet, Ex quibus Fraxinellz cum Tragio difcrimen fatis apparet, At Fraxinella radix excalfacit & reficcat ordine fecundo, digerentis, attenuantis, & ape. rientis eft facultatis. Menfes& vrinas' mouet: partus adiuuat:fecundas educit;vteri frigidio. ribus morbis autiliariscft : conferre & ftomachicis & anhelofis fertur. Tradunt etiam aq. ucríusictus morfusdue ferarum,lethalia medicamenta,& pefülentium morborum contagia prodeffe;antidotisQue vtiliter permifceri. : aae .- H Vv ff^ ol. MY De F aleriaga. EAR XEY | L.9e Valeriana hortenfis. Valeriana fylueftiis, w y J*Y J Qu AR | NS f/^ V^ LERIAN tria genera paffim occurrunt. Vnum hortenfe : fylueftria duo. Repe- runtur veró & alix quzdam , fed nomine, non effigie reliquis fimiles , vt quam Ru- bram cognominant : & quam Grzcam. : ; 1 Satiua fiuc hortenfis Valeriana, prima folia edit oblonga,lata,lxuia,virentia, atque indi- 2x uifa; qua veró fecundum caules maiora,longiora;vtrinque profundius laciniata, Elaphobo- Íci fiue Paftinacz maioris foliorum zmula, fed tamen minora: caulis cubito altior, lxuis& concauus & interuallisrarioribus articulatus; é cuius geniculisbina exeunt folia, & in fafti- £io flores in vmbellis aceruati , parui, ab oblongiorc &anguftiore exiguo veluti collo fefc , Pandentes, Narciffi quidem effigiem aliquatenus exprimentes, ed camen multó tenuiores, & magnitudine ipfis plurimum cedentes, colore é rubent diluta purpura albicantes. radix aliscraffitudinis, obliqua, fibris multis fummz terra adhzret, plurima parte eminens: qua dum reficcatur, pinguis ac oleofa cfficitur,& odore eft fuauiore quàm recens. .2. Sylueftrium qua maior, foliiscum prioribus,tum iis quz circacauliculos,eft diuifis acla- ciniofis, maioribus & nigricantiori busquàm fatiuz : caulis huius lzuis quoque, inanis & ge- niculatus,cubitoQue procerior: flores in vmbcellis fimiles, & diluté purpurci. radices tenues & veluti multis capillamentisfibroe,odorenonomninodeftitutz. — — à ; Altera fylueftris forma bhortenfem fatis refert, fed longé minor eft. prima eiusfolia indi- uifa; reliqua in pattes ac lacinias diffeGa : cauliculus dodranralis: flores in vmbellis aliarum fimilesex lui purpuraalbicantes, radicestenues, obliqua,repentes, & tenuibusfibris capil- latz, odoris exigui. e : 3 Seritur nd PEMPTADIS TERTIJE LIB. li. . «$49 Valériánd tinis: Seritur hortenfis apud Getmanos & Belgas: in Créta autem & Ponto (uz fpontis effe fertur; Sylueftres humentibus locis , iuxta riuulos, foffas & fcrobes aquas habentes reperiuntur. * maior harum ini hortostranflara luxuriat;mino£ verózgrécoalefcit, —.— ^ Florét hz Maio, Iunio & Iulio cftiuis méfib. Valerianz paffim appellátur, & Grace cg. Et prima quidem e£ apud Diofcoridé defcriptioni rcfpódet: neq; obftat flos paruus & Narciffo mi- nor. Q uód fiquidem maior fcribatur, errore fit Graci exemplaris;in quo fic habetur: 4597 eec ma yapxloyu uei 9t wg) retta meo. Scd pro ueit/u, Dieu id eft,maior,reftituendü eft ffo (iuc icvo,id cft, peri minor; vt apte nos Ruclliusquog; annotauir. Id quod mox fubfequens dictio eit4/zez, hoc cft, tenerior, non modó innuit, verüim & palam o- ftédit. Neq; enim maiora, fed minota teneriora eff- folent. Atque fic fe habente Diofcotidis le- &ionc,omnis adimitur fcrupulus, Sunt namque Valetiane flotes imrswrst i) £go) mpec;quá Narciffi. Appellatur przterea Valeriana dina àDio. t, fcoride, vo4bt, 45 eju, id eft,fylucftrisaur ruftica Nardus;à Plinio Nardus Cretica; hae xtate à quibufdà Marinella, A mantilla Valentiana,Gc- nicularis,berba Benedidta,& T heriacaria: in of- ficinis Valeriana domeftica: Theophrafto Para- ARN cclfo Terdina: Germanis ($tof balbiian : noftris E .. érootebaleríant/ fprercetipt/ S. oris trupt ; Gallis V aleriane: Anghs &cttnal. Altera fpecies Valeriana fylueftris nuncupatur & Germanice QQifb Pafbzian/ faen wur; 2; Attgenivurt / ioenbiitr/ oenmarct. X EEIM UE E Tettia Valeriana minima nominari feré folet. 3 fe . Excalfacit autem Phu legitimum, vt Diofcorides ait; fed tamen non intense, neque ipfa recensradix,fed arcfcenstantüm. Recentem fiquidem exiguá omnino caloris habere facilé deprehenditur: arcfcenté veró calidiorem effe, & guítus & odor vterque intentior oftédunr. Mouetautem;auctore Diofcoride, ficca radix vrinas:menfescit: prodeft ad laterum do- lores, & antidotis permifcetur. : PER OE CS à Sylueftrem autem Valerianam, ruptis, conuulfis, ex alto pracipitatis, recentiores vtilem cenfent: folia huius,tum & fatiug,ad oris & gingiuarü cum inflammatione exulcerationes, deco&ta,& gatgatifata prodeffe feruntur. N ecdefunt;qui fylueftris Valeriane radices aridas, tufasjüe, drachma pondo cum vino fumptasjinfrà fupraQue purgationem moliri affirment. 3$ DOCU MS à De Valeriana rubra... Cav. xxv ni : H^ beta duorum dodrantum caulibus aut longioribus, iisque rotundis , lxuibus & 1: geniculatis affurgit: folia habet latalonga;acu minata,lacu ia& diluti viroris :é fattigiis caulium Valerianz propemodum fimiles vmbellas, fcd laxiótes& magis inconditas; in qui- bus flores oblongi, tenues, rubentes; & femen indecxiguum,oblongum, quandoque fum- ma parte barbatulum. radix fubeft candida, mediocris craffitudinis & longitudinis. Huic fimilisaliareperitur, foliis quoque oblongis;cauliculis circá fupcriorem partem in 2, . ramulos complures diuifis ; lofculis é diluto cztuleo putpurafcentibus , breuioribus qüim fuperioris radice mediocriscraffitudinis. ^ — ; QU. s RESEN * Vtraque Belgis hortenfis, & altera quidemratiot. ^ Florentzftinis menfibus. Valerianz tubrzà florá vmbellarumqáe fimilitudine plerique nomen dedere,quod huic x permittere maluimus,quàm impropriam appellationem temeré attribuere. Sunt ctiam qui chen recentiorum fpeciem effe velint, idipfum Behen rubrum nuncupantes, ad diffeten- tiam alterius Behen albi didi. Quz quidem eft herba multum à Behen Arabum differens; veluti & prafens. Alij inter Limonij genera referunt. Matthiolus etiam fecundam fpeciem pro Limonio depingit. Atque hanc ipfam aridam ad nos olim Patauio pro. ae ^ * : : 4 e ZR Ja 348 STIRPIYM HISTORI.E Valetiana zabra. "Valerianz rubrz fimilis proLimonio miffa, NOU. ! d RS . i pt. pz 9] We by o ee SSSS SSSR SN SE S e SS LASS PASSI, NS ANN 1j S SS A. - : uL TAL——— ; Wes. NS M P ANTTUNIIE W ! RC Ped rm AN preclariffimus vir,& in notitia ftirpi omniumá fimpliciü verfatiffimus Iacobus Antonius Cor- tufus Patritius Patauinus. Et refpóder fatiscum Limonij defcriptione pofterior. Sed Valerian rubranon zqué: non modó quód folia eius (int longé quàm Betz minora, verüm potiffimum, quód femen eius raró perficiatur, & hoc ipfum nequaquam rubeat. Nam Limonio folia fünt Betx fimilia, tenuiota tamen & minora: caulis tenuis , reus , refertus femine rübicundo, vt Diofcorides refert. Caterüm quód ad facultates attinet ; nullas quidé hará compertas habemus:videcur autem Ytraq; vnà cü radicibus refrigerantiseffe nature. DeValeriasaGrata. Cav. xxvi. R&c Valeriana coliculos tres aut qua- tuor promit rectos, concauos , inanes, t€- nues & cubicales: foliiscircumucftitos complu- ribus oblongis, alatis,ex aliis multis , medioin- tercurrente neruo, compofitis, Viciz foliisferé conformibus, fed tamen virentioribus; quorum fingüla paruula fünt , latiufcula, oblonga, acu- minata,dorfoQue aliquantulum eminente : flo- resnequaquam in vmbcllis, neque etiam ex alis foliorum fed in faftigiis cauliculorum fparíi prodeunt,pulchri,colore caruleo, fed dilutiore, fplendentes,ex quinque foliolis, ftaminibus ali- quot exiguis & candidis in medio,à quibus - JE i: WBIIH Stat onus E Su PEMPTADIS TERTIJE LID. í. ? 349 ces parui fublutei dependent : fequuntur capitula parua, in quibus femen triinutum. pro ra- dicibus fnultz tenuiffimz funt fibrz. ; à .. Nufquam fuz fpontis in Belgio cft, fed aliunde illata; Plurima zftatis parte.floret | i : 'Yalerianam,vt diximus, Graééàám,& Valetianam peregririam,necnon Pfeudo-phu noftri appellant, tametfi nullam cum Valetiana fimilitudinem habeat; ^ Nulliuseft vfusyu(i quàd horterum exornet margines. XE to-idomem t De Rubia. Car. XXYVirIL EAR deco VYRSMNS 5075 R' 514 quidem proprie fpecies nulle funt; "EE a A M Sed fiomnes illi foliisfimiles,ad eam refc- rántur;multz occurrent; vt Aparine, Mollugo, Gallium, Afperula,Cruciata, quz omnesfoliis Rubiam referunt,& idcirco fylucfttes eins Ípe- cies videntur. ue Ramulis autem Rubia exit quadrangulari- bus , geniculatis , afperis, craffioribus , maiori- busdue quàm Aparines:toliis anguftis,oblógis, afperis quog;,e fingulis geniculis quinque feré; in radiantis ftelle modá difpofitis:Hores in fum- mis ramulis parui dilute lütei:femen rotüdum, paruum, initio virens; inde zubens, pofleani- - grum. radices przlongze ; tenui medio neruo, cortice veró earnofiore ac rubente ,quo cüm lanz,tum & alia, rubroinficiunturcolorc. Scritur Rubia non paucis Italiz, Hifpania & Galliz;plurimis etiam Belgij locis, necnó apud. TU Q uados, quos Silefios vocant, pingui faecun- - doque folo. Diofcorides quandam fuz fpontis ^ effc tradit: alteram veró in T hebana Gallize, &z Rauenna Italiz , necnon in Caria inter Oleas feti. i. Valérius Cordus Rübiam etiam iuxta Ger- maniz Spiram fpontaneam in fepibus nafci re- fert, fatiuz per omnia fimilem, maiore tantiim radice. 4Eftate floret femenQue facit. Maio acTu- nio radices leguntutquz rcficcatz & attritxjin . - vfus & tindorum & medicinx veneunt. Gracis ipulejJror & ipstÜtduvor, vt quibufdam placet, appellatut : Latinis Rubia & Ru- bcia : Officinis Rubia tinctorum. Paulus ZEgineta $a*Jor qaoquec DM refett, lib. 111. Cap.11. S ^loy,ait, H mn oi Barpéic aera fir oi ponugioitpBaegua ias uro aiam dee 2S eisías ctiam cognominat. Eft ramen & alia Thapfia ferulacea ,à Rubia multum differens: aliud item Ercuthedanon ( 6i mendo exemplaria carent) quod à Theophiafto lib; 1 x. de- Ícribitur. o Pr ger Er . Ereuthedanum folium, inquit, habet fimile rid, id 'cít, Hederz, veruntamen totun- ridi. dius;nafcitur humi velut Gramen,& loca amat vmbtofa. Radicem veró huius fimiliter IU- yj, fi. bicundait,eodem lib.& y 11. etiam fcriptum reliquit, — — i o Ru A t, YT. AUN 4 . a I7 (y | Ju 2» AYVY] RD pax Sunt prxterea quibus Rubia dezoro; dicitur;aliis ximaae,c, àrubicundo colore : Mar- cellus antiquus Ícriptor etiam Polygonon appellat. Ideni tameri Millefolium, Sanguinalem & Verbenam Polygona quoque facit. Diciturautem Rubia Italis quidem As//ia & Robbia: Hifpanis auia, Roya, &c Granza: Gallis Garazce: Germanis ote: noftratibus 38e: Anglis Jüabber: & vbi comminutz funt radices, Belgis re trappen, E Rubiz autem radices,quarum quidem,cüm in medicina, tum in tinGbotia cft vfus,vt po- tentiamac vim haud obfcure adftringentem obtinent; ita quoque natura ac temperamento fripidz fünt ác ficcx: partes interim nonnullas tenues habént;quarum potentia colot eatumt 2 facilé perméat : adeó vt & vrina affumentium ab his ungatut. Guftatz fiquidem acerbum ; . porem referunt, cum exiguatamen quadam dulcedine primà occurrente,quam acerba & $e ingens mox excipit qualitas. Quod non mod à nobis, fcd &ab m cer s A 1 s | 370 SriRPIVM MISTORIA — . Medicóram Principe obferuatum, qui cap. viri. Rubise radicem pontici effe fporisfcri- m reliquit. y ; s P Commen dice veró paffim Rubiz radicum decoctum, ruptis, caris, vulneratis , ex alto pracipitatis : fanguinis fluores reprimere ,inflammationes mitigare : offenfas quaffar. iine partesad fanirarem perducere creditur. Mifcentur his de caufis potionibus,quas vulnerari; recentiores appellant. In quibus tantam earum vim ac efficáciam ,& Matthiolusquog; effe refert, vtetiam thoracis & inteftinorum lethalia vulnera hiscurari poffe fperetur. Accedit noftrz fentétiz expertiffimus ac clariffimus olim Louanij medicus Ioannes Spi. ringus,qui in Rapfodiis fuisannotatum reliquit; Rubia decoctum cum Triphera magnae. hibitum valere aduetfus luxum menftruorüm,hamorrhoidum,& dyfenteriam : idQue egi, dentibusexperimentis compertum. quod Rubiam adftringentis effe facultatis confifniaz, ] In eadem fententia effe videtur & Eros Iuli (vulgó Trotula)qui incom pofitione aduer. fusabortum hác permifcet. Si etenim Rubiam exiftimaffet;talem qualem Diofcoridescam pérhibet;haudquaquám medicamentis aducrfus abortum additurusfuiffe. — ^ Diofcorides fiquidé Rubiz radicem vriná ciere ac multà craffamd5,& nonnunquá fangui. nem ducere tradit: & tanti ci aperiendi vim adeffe,vt appofita etiá menfes, fecundas & foc. tüsextrahat. Fefellirautem eum vrinz intenfusrubor,vfum Rubia mox confequens; quem à permixto fanguine effe exiftimauit,qui tamen non aliunde eftquàm ab ipfo colore Rubie, Radix etenim huius quouis modo affumpta,mox vriná rubicundo inficit colore;nó fecus ac Rhabarbar( eandé tingitluteo; fubftantiá interim eiusnon permutás;nec craffioré quàm . antea fucrat,reádens:in iisfcilicet;qui integra fanitate frutintur.Q uod non aperire eam, fed adftringentis quoq; facultatis participem effejnó minusquàm RhaBarbarum,citius cómon. « ftrat. Propter adítringédi fiquidé ipfius potentiá,colorem ferofi humores aliquádiu retin&t, - - Adttringentibus enim permixti colores,diutiuscoloratisinhzrét;nec ita citó euanefcunt, Probéiftud norunt, quiex lorum herbarumáj fucciscolores colligurit. alumen etenim vpà cum ipfis permifcent,quo in longius tempus coloris fpecies,alioqui Citó peritura, retineri ac DDiofteride: COeruari poffet. Ex his autem fatis conftat,extergendi aut aperiendi potentiam Rubienul- DUM lam vehementem effe , & Diofcoridem huiufcemodi vim ei temere tribuiffc : ac pofteum - . Galenum & pofteriores reliquos, in cius verba iuratos. MM Pliniuscontra, fetpétes Rubiz ramos cum foliisimponi;ait,& inuenirefe apud quofdam (quod vaniffimum) morbum regiü fanari hoc frutice;etiam fi adalligatus fpeéteturtantüm. : Apatine. i . De Aparizpe. |. Cu?. XXIX. AA P^xixz tenuibus & quadrangularibus ramulis, foliisque anguftis, orbiculatim ra- . diatis Rubic fimiliseftinterim minor:flotespere pufillicandidi in fummis emicant virgulis:femi- na parua, rotunda, medio aliquantulum conca- ua, vmbilici effigie, gemina vt plurimum fimul: q, radicesfibrofe & tenues. Afpera tota eft herba, prztereuntium veftibus ac laciniis fcabritiefua adharet;lingux inducta fanguinem licit. Pafto- 2 reshac herba,Diofcorides refert;coli vice vti ad . ceximendos e laGte pilos,fi qui in co fubftiterint. V. Exit Aparine iuxta margines agrorí,& quan- ; doque in ipfis agris frugibus permixtà : item fc- E sio Vans calo RBS Mee oth ia e Mollugo. SW ED X 7" «Ww CAICET D ed «Ul free s "Tb lj- Gallium. er éOU9 ^ ^ PRMPTADIS TERTIA LIB. I 5 mollis eft, Mollugo vocatur: fimilis,fed dipisio- ribus foliis Afperugo ( exemplaria multó aliter, fed perperam habent.) Appellatur praterea Aparine 8 qas S exor, quafi hominis amica;quód veftitui cius adhzere- Ícat : à nonnullis & ea de cau(a quA AtAtoc. Ab Hippocrate, tefte Galeno, QiA/ezoy & Q4Aaikexor. Nominatur & On Qa Oxa poc, aut vt aliis placet; M4 tumorapoc: Italis Sperozel/a: Hifpanis Prefera, W ^ aut azzor de bertelazo: Germanis &fecb fraut: Gallis Reble, ou grateron : Belgis Bileefcrupt: An- glis éor(fjaerte. Modicéautem,vt Galenusait;extergit & de- ficcat, habetá; nonnihil fubrilium partium. Se- minis, inquit Diofcorides , caulium & foliorum L. cxpreflus fuccus auxiliatur à phalangiis ac vipe- ris cómorfiscum vino bibicus:auriü dolores fuc- cusiafufus curat : ac herba cá axungia trita ftru- mas difcutit. Sanguinis etiam abundantiam ex vulneribus reprimere folia impofita,Plin.tradit. De Mollucine. CA v. xxx Orriao ÁApatinen caulibus foliisi; fa- tisrefert,nequaquam ramen afpera,fed le- uis & mollis : flores albicant: femen rotundum. radicestenues & nullius momenti. rcpit per ter- ram nifi fruticibus vicinis fulciatur. Reperituriildem ac fimilibus quibus Aparine locis,atque codem tempore. [a Eft ramen & alia montana ;cuiusaffurgentes 5; coliculi, nullisegent adminiculis, priori fimilis, Meduge nififolio effet lzuiore : flofculi eiuscádidiétiam "^^ funt,& perquam exigui. radix nigricat. ^ ' In afperis quibufdam iuxta Rhenum ac Mo-. fam montibus nafcitur. à Martino Tulemanno - hanc accepimus, viro noftratium ftirpium & ob- fcruantiflimo & ftudiofiffimo. Vtraque Lappaginis fpecies cft,atque à molli- tie & lxuitate foliorum Mollugo nuncupari po- teft.plerique Rubiam fylucftrem nominant.Sed Rubia fuz fpontisjà fatiua non differt. Inutilesautem exiftimantur hz herbe,& nul- lius vfus. ; DeGali. CA», xxxt. '"ArLIVMtencerius multó cft, ac minus quàm Aparine, aut Mollugo , nequaquam afpcrum. Cauliculi eius tenelli, teretes, pedcm aut duos dodrantes alti: foliola exigua per inter- ualla cauliculos ftellatirn radiata ambiunt:flores pne qetres denfi ge in fummis virgulis, luteo [dà ntcolore,odorc fuaucs. radices ce- nues fibrz funt. "s Nafciturapricis locis in collibus iuxta margis nésagrorum folo lztiore. Reperitur & paluftribus locis aliud fimile,fed cat» floribus albidis ac niuei propemodum candoris. * Huius Iunio:illius veró Iulioac Auguíto flo- tes vigent. dicitut:à norinullis aAcnor & , £s — Grzcé 44», aut potius 5duor : i IT 352 STIRPIVM HISTORIJ i pi À lacte, cuiadditum pro coagulo eft, nomen habet, quod Gracé 4424 dicitur. Germani Ctcaerfrant/ twalfiroo appellant; Galli Pez »uguet: Itali Galio: Angli $Baijbeg bere. Facultatem autem (quod quidé legitimum ac lutci floris) auctore Galeno;exiccatoriam obtinet & fubacrem. floscius, Diofcorides ait,ambuftis illinitur,& fanguinis profluuia fiftit: mifcetur cerato rofaceo : infolatur donec albeícat ; & tale acopum eft laffitudinibus vtile, radix;codem tefte, venerem excitat. : A ASSAY De Afperulaoderata..— CAP. xxxix. "7 7, ANT NEAL Afperula odorara flore albo, Afperula carulea, e Z2 ec 72) (ug ; PAY P Z 227 - Metal n I. R V 31. & Aparinz hac fimilis quoque eft,fed humiliorac odotatior:cauliculi eiusbre: : ues & pede vix altiotes: folia é fingulis geniculis fena feptenáve , ftellatim radiata, ali- E 4... geeialum Ícabra,fed non perinde tamen vt Aparines: flores albidi : (emen paruum, rotun- um. tadix tenuis,ferpens,& ftirpem ipfam facilé multiplicans. Tota herba gratá fuauemá expirat odorem, prarfertim in atriis coenaculisque pedibus attrita. ; | Apud Germanos in fyluislocis opacispingus folo gignitur, Trago tefte , fed apud Belgas EN ^ hortenfis: vbi Maio, Iunio ac feris floret. ES ?.. Afperuleautem huic fimilis cft, fed tamen non odorata,quam Catuléeam cognominant. -aMferua Dodrantalisherba;mollis, hirfuta;& aliquantulum ramofa;foliis ramulisque Afpetulz: flo ^" resciuscaruleiin breuibuspediculisé fummisvirgulis emicant: femen rotundum,paruum, — geminatum. radix tenuis, oblonga, rubet. .. In Flandriz plerifque agris fponte exit;annua cft,fed ex deciduo femine feipfam ferit. . Plinij Alyffos à plerifa;creditur, quem ab Erythtodano fiue Rubia foliis antüm ramisáy minotibus differre ait. Talis autem non modo iíla, fed & odorata A fperula eft; fed flos huic albus, illiveró czruleus; & Galenus Alyffo florem tribuit czruleum. Differte tamen Gale- ni & Plinij videntur. : Galenus enim Alyffon foliis defcribit zrezzíóv , id eft, Marrubij; differentibus videlicet multümab Erythrodani foliis.Sufpicari fortaffis hinc licebit, Plinium perperam pro Marru- bij accepiffe Rubiz;atque hinc Alyffon Erythrodani foliis fcripfiffe. Nifi Erythrodanum,cui fimilé perhibet effe Alyffonnon Diofcoridis,fed Thcophrafti fit Ereuthedanon;quod foliis Hederaceis rotundiotibus effe , incapite de Rubia oftendimus. Atque ita poffet idcm effe Galeni & Plinij Alyffos, (cd ab Afperulaczrulea,& fimiliter odoratajlongé diffidens. — Dc Alyffo autem Galenus lib.1:.De Antidotisin compofitione Antonini Coi fic vini 2a, s PEMPTANEIS TEÁTIE LIB. L. 355 AAvcsót iei Bordvn Grego iov ra ptuQieoUaa Teu yusvea dé n9] uA Nor day dye col va Onlewr Alfio soc d Qipes xvasiLor. id cft, Alyffos herbacft Marrubio perfimilis, fed afperior , & magis C^les* fpinofa circa orbiculos: florem fert ad cxruleum vergentem. . : Plinij autem hzc fi unt verba: Diftat ab co (fcilicet Erythrodano)qui Alvffos vocatur, fo- 41/5 liistantum & ramis minoribus. nomen accepit,quód à caric commorfos rabicm fentire non? "?- patitur; potus cx aceto & adallieatus, , Czterüm Afperülam odoratam appcllantpleriq; etiam Afpcrgulam odorataim : álij Cor- dialem & Stellariam; Germani Joer&frcpbt/ tealomeifter: Galli Mzzuet: nonnulli etiam Ger- manice £eberfraut/fiue SLeterecuijt/ id eft, Iecorariam fiue H epaticam. Facultatem hac Afperula Gallio aliquatenus fimilem habet, (cd tamen imbecillior. fer- turin vinum conicQa hilaritatem cfficerc, cordi ac iecinori prodeffe. : AA CAN Lia PL AA De Cruciata. Car. xxxriIr AN "INS. P [. M z . " T , ; d Cruciata; — Rubiatnarina. NS E - LT : ro Vere co PUT ÀÀ D Rubiz & Apatinies (imilitudinem aliquotnodo etiam Cruciata accedit , fed mollis & hirfuta herba: coliculi tenelli quadrangulares, geniculis articulati, folia € fingulis in- tetnodiisquaterna,decuffata;breuiora led latiora fere quàm Aparincs: floresexigui, corona: modo vetücillatim cauliculos &mbiurit, colore diluté lütei; ad quem e viridi tota ipfaincli- natherba.tadices fubfuntperduàmtenues. —— ^ E-.. . luxta foffasaquarum riuulos, & quandoque agrorum margines, inter fentes, à Maio iri em víque Zftatis reperitur; & quidem cum flore. ' | ruciatam autem ac Crucialem nominátjà foliorüm in crucisformam decuffato pofitu. ; Huicautemi fimilis,& alia quxdam locis exit matitimis,caüliculis & decuffatis foliis cum nobia mo- : TA. 1&ferens.quam Rubiamappellantmarimam. — : : Czterüm facultate Cruciata rionnihil videtur habere adftridionis, fimul cum reficcatio- nc. Recentioresinter vulneratias dictas numerant: & tecentes aiuntramices hac curari pof- fe, deco&o cius aliquot diebus epoto;hietba veró ipfa loco impofita, LiBRI PRIMI PEMPTADIS TERIIA FiNis D 4 id STÍIR- * 34 | EN SAPeE RU P^IOVUMB C COHBSUITOOREA PEMP I-ADIS LER Il1lAJE LIBER SECVNDVS, DE PVRGANTIBVS HERBIS. / PRAEFATIO. tracfamus, Inter herbas autem buius generis quadam pedamentis [ulinentur: alia nullà egent, 3Dabit bas bic libbr: das febfequens. DE ASARO | CaPrYT xL 3 au : Afrum — C A S 4 & o folia funtlxuia, in virore fplen- ; Pam; ! dentia,rotundiora , latiora, tenetioraQue "mn : quàm Hederz,& nequaquam angulofa: lores v, v? | pes iuxta radices fub ipíis foliislatitant ipforum anncexi pediculisfordido purpurafcentes colo- re , Hyolcyami cytinis fimiles , fed tamen mi- nores; ih quibus tandem femina exigua, angu. lofa,& aliquantulumafpera.radices multz,te- nues, & graciles,oblique fparguntur, & fibi in- uicem implicátur; fapore cum acrimonia qua- dam haud iniucundo ; odorc grato. Amat montium opaca ac vimbrofa loca, & plerunque fub Corylis, vt Cordus refert, in- uenitur. 3s : Perpetuó vírct herba;noua tamen vrià cum flofculis folia Vere promit. m" Afaron,Greci fimiliter Zzaeor: Latini etiam Nardum rufticum , & nonnulli Perpenfam vocant. Eft autem Perpenfa etiam Baccharis Plinio ,lib. x x i. cap.x x. Macer Afarum Vulgagínem dicit. coe * Et A farà Grac? (inquit) F'ulgage dicfa Latin. Olim etiam à Magis a4 dec, hoc eft; Mar- tisfanguis,&à Gallis Baccar nominatum fuiffe inter fpurias voces extat:atque inde nata vide- tur Afarz baccarz vox, qua Officinz vtuntur. Sed alia cft Baccharis, & ab Afaro differens. Appellatur tamen & Baccharisà Crateua Afa- Ac : i rum, (fi modó nonlegendum eft &/sueo) vt ue cs altera Pemptade fcripfimus. Fecit autem hzc vtriufque riominis confulio , vt non fatis fc explicare de Afaro & Bac- -ioftorid Care plerique potuerint,& in multis Diofcoridis exemplaribus nonnulla cap. de A faro pet* Dew enen- peram accefferint. Nam quod initio ftatim in Gracis exemplaribus occurrit: gez. oU22yc $*- "ho Quwouami, hoc cft, heba odorata coronaria, nonad huius Afari, fed ad Baccharis perrinet deícriptionem.Afarum etenim,vti Pliniusait,didtum eft,quoniam in coronas non addatur. Atque itaeuenit vt Üepenumeró veterum deícriptiones deprauatz & confufz repcriátur; quod vt hoc loco manifeftum eft , ira fubinde non perinde faciliter aliis locis animaduerti poteft. Porró Afarum Gallis CaLare;: Germanis Jajeivurg: Belgis 3Oaug oojen & Dafctsoiute le dicitur: Hifpanis zara bacara: Italis A fara: Anglis folfonte; yim PEMPTADIS$ TERTIJX LIB. II. 355 Vim autem .Afari folia excalfadoriam fimul & reficcantem babent, vnà cum expurean- -di potentia; non tamen abíq; nonnulla adftri&tione. vomitioic craffos;pituitofos, bihiofosá; huinores educunt; & fimul inferiorem ventrem commouenr ,atque in hoc ipfisradicibus ,potentiora efficacioraQue funt. Eadem canctofos tumores appotita,ne augeantur aut cxul- cercntur lattüfve ferpant, continere putantur. — Radices excalfa&oriam fimiliter vim & reficcatoriam obtnent; vtramque quàm folia intenfiorem : tenuium funt partium : vrinasciunt: menfes promouent : facultate, vt Gale- aus ait, Acori radicibus fimiles, (cd tamen intenfiores; Acor zuzci tenuisconfiflentiz, ex- calfacientes,extenuantes, reficcantes ,& vrinas mouentes cfle tradit. Quz quidem , in cxi- ua quantitate Afari radices affum ptz;aut aliis permixtz feliciter cxequuntur.Iecinoris id- circo, fellis & henis obftru&ionibus, duris Ícirrho(isá tümoribus , & aduerfus inueteratas febres vtiles. Sed in maiore quantitate affimptaenon multó quàm folia minus (tametfi non fcripferit Galenus) vomitione potiffimum , tum & perinferiotem ventrem pituitam & bi- leri educunt. : Siteutem radicum in puluerem contritarum ( plusminus) drachma oportet : fi veró ma- cerentur decoquantütve , duabus; tribus aut quatuor opus erit. folia veró octo aut nouem fufficiunt, quorum cum liquido aliquo contuforum expreffus fuccus exhibetur. radices in vino maccrati poffunt, fed vtilius in fero la&tis aut hydromelite,vt Mefues habct. Prodefthoc modo Afarum Ifchiade laborantibus, & hydropicis, tum & fubinde quarta- nacxcruciatisquos vomitione nonnunquam curari ac liberari contingit. ye tota / I^ Cn 4t! 3 2 De p (/7R c A P. LE e 7 ^c à VALL I Arat $ Tu st. 2 ' Xue ios W Alo&. Aloé ex America, W. Cot 1135 » i S v7. acr TUN SS FE O r 1 4 habet Alo£ Scilla fimilia , oblonga, lata, liia, craffa, retrouorfum repanda, 1 - 4, Iriniquecfenata, afpera,& retufisaliquot fpinulisaculeata,lento tenaciQuefücco plena, . inftar foliorum Sem peruiui. caulis;vt Diofcotidesait, Antherico fimiliseft: Hosalbicans:fe, Then vt Áfphodeli. radix fingularis, craffi pali in tetram adadti cffigic. Tota herbaamariffima » x ea quoque fuccus collectus amariffimus. Méx Copiofiffima lizc ftirpsapud Indos,& in Arabia;Coclofyria,ac /Egypto: vnde — : g 4 fufus le 376 STIRÁPIVM HISTORIAE gc fufus fuccus in Europam infertur. Nafcitur ctiam,vt Diofcorides tradit,in Afia locis matiti. mis,ac in Andro,fcd non valdé fucco extrahendo idonea. Reperitur &in Apulia,& nonnu]. lis Beticaz Hifpania locis haud procul à mari, fcd & buius fuccus inutilis. LUN America nonnullx prouinciz & Alo&n proferunt,cuius foliaampliora,maioradue in du. rum ac fpinofum mucronem definunt,& fecundü margines duriores omnino Ípinas habér. Viretautem perpetuó ipfa herba;atque etiam é terra diu frondefcit; prafertim luto radici . circumligato & fubinde rigato. Sic etenim é tabülatis ceenaculorum fufpenía;non modà diutiné viret,verüm & incrementum fumit, nouaQue folia protrudit; fed tcpentem Hyeme locum cffe oportet;congelata enim citó facileQque tabefcens perit. A?óy Grzci,Latini & Officinz pariter Aloén,tum herbam ipfam , tum & eius denfatum fuccum appellant.Dicitur & ftirps Zj«piGiov sie [10v €ppurov, reoumteoc , fed fpuriis vocibus, aj pÍeicv autem dici poteft,quód non modóin terra,fed & extra cam viuat. Galli Perrogyer; Hifpani 4zenar & yerua bauofa nominant. Appellatur verb àrecentioribus ipfa herba non. nunquam Semperuiuum,& Semperuiuum marinum , quód Sem peruiui modo diu duret, Videtur &à Columella lib.x.Sedü nominatü.vbi videlicet remedia contra erucas oftédir Profuit e$ plant latices infundere amaras ' Marrubij multoá, Sedi contingere fucco. Sedictenim fuccum inter amaros refert,nullius autem Sedi,quàm huius amarus cft. Tul. Aloéautem,vidclicct fuccus,cuius in medicina vfus,ad plurimas res vtilis eft. moderate & primo ordine calida;fed tertio exficcans,vehementer amara, abfque mordacitatc tamen; & fimul emplaftica,nonnihilQuc adftringens. Ventrem fubducit: interim,fi quod aliud, ftomacho gratum & conueniens medicamen- tum.Nam vt Paulus Zigincta fcribit, cüm omnia purgantia medicamina ftomacho aduer- | fentur,fola Alo&conducit.Eteuacuat quidem non elota valentius.elota vcro minus; ventti- culum magis roborans. Bilem flauam éducit,fed potiffimüm,quz in ventriculo , primis venis, ptoximisQue viis harent,expurgat.Eftenim ex numero medicamentorum quz Graci ab excernendo fterco- ICixxocpamua vocantquorumque vis purgans, non longé vltra ventriculum fefc extendit. Aduerfatur przterea Alo& putredinibusomnibus; & ab ca , omnid corruptione omnescor- ris partes tueturatque defendit: cadauera etiam mortuorum conferuat : ventris tiheds umbricosiue interimit ac expellit: graueolentiam orisvitio ftomachi enatam emendatani hamorrhoidcs aperit: menfes etiam promoucet,in exigua quantitate affumpta : creditur ad reliquorum vifcerum obftru&tiones & infar&us prodeffe. Sunt tamen qui iecinori parim commodam exiítiment. E. ; ; Ad purgationé datur eius, plus minus,drachma. fubinde oboli tresaut quatuor fatis funt, Vulneraetiam glutinat ac finus; vlcera Vs & qua z'gréad cicatricem duci poffunt, maxime in ano & pudendo,fanat.Eya£uic ji cft,fanguinem fupprimentibus, & quae crüen- ris vulneribus adhibétur emplafttis vtiliter permifcetur. Emplaítica enim fua natura ac fub- fiantia his prodeft.In ocularia collytia vtiliter recipitur,vtpoté extergens & abfque mordaci- tate reficcans. : i ^ Diofcoridestorreri eam ait;ad oculorum medicamenta, in tefta pura & candente ; rudi- culaQue fubinde verfari,donec zqualiter torreatur: lauari item , vt quod eft arenofiffimum iubfidat tanquam inutile,& lxuc pinguiffimumque affumatur. E Idem Aloen ctiam tradit, liuores & fuggillata cum melle delere: palpebrarum fcabrities, angulorumduce prurigineslenire ; dolorem capitis fedare,temporibus & fronti ex acero cum | tofaceo inun&tam: capillos fluentescum vino compefccie: tonfillisgingiuis & omnibüsoris vlceribus ex melle & vino prodcffe. — kj Qe See — — CATW iis | : SE NA cubiralescrigit cauliculos,nonhullisalis raofos; folia vero oblonga,alata,e pluri- busvnita,Glycyrrhizaé aut Colutez fimilia: lores ex alarurn finu prodeunt luteiin tenui- bus pediculisà quibus deinde falcati;atque Lunz sjur/ue inftar recuruati dependent folli« culi,plani atque compreffi; in quibus femina oblonga, vuatum feminibus fiue vinaccis fimi- lia,colore caua. radixtenuisoblonga& inutilis, — " £i , Seritur ID Syria & ZEypto; item in Italia,Prouincia;ác Narbonéfi Gallia. Apud Germa- nos & Belgis difficulter prouenit. Amat calidas regiones;ftigoris impatiens.Ob id Maio de- mum menfein Italia feri fuftinet,nequé vltra Autumnum perdurat. Optima Alexandrina & ex Egypto adueda.Inuentio huius Arabibus debetur. À Perüs Abalzemer , vt M. exemplar haber, appellatur: Officinis Sena dicitur,quo . à 3 nomine ; : ; : : m H Qo 1 Jo : TN PEMPTADIS TERTIJ LIB. rf. 57 nomine AdQuario Greco,& Latinis pofterioribus innotuir; "EC C£KN( , ; Eftautem Sena , quod ad temperaturam atti- 35 (LH net/fatistemperata , in medio quafi calidi ac fri- AX (ey A , gidi;ad calorem tamen vergens: ficca Vcró terti SUN N ferme ordine. purgandi autem pet inferioré ven- sa. 5 Mil trem facultatem naturx humanz haud multüni QE Ls moleftam obtinet: nó citra adítri&tionem, quam WW ZO poft purgationem relinquir. M C CAINUGA f Educitautem pituitofos hnmores & biliofos; ES us nec non craffos & melancholicos (i eà faciente E [ aliquo adiuuetur. Vtiliffimum in multis morbis purgans medicamentum, quod omni ztati & fe- (y xui conuenire poteft. Citra violentiam ac noxam 1» purgat: przfertim Anifi Íeminc aut aliis odoratis fimilibus vnà additis,vel lenictibus niedicamen- tis contémperata. Dari poteftin puluere, fed frequétiusdilutum eius exhibetur, Y . Modus pulucriscft drachma vna, dilutá qua- , tuor aut quinque pluréfye admittit. Macerari in, 1 quouisliquote poteft. In febribusardentibus ac : M— , aliis calidioribus morbis in deco&o fiue diluto à Jy rcfrigerantium téperatur : in frigidis veró & diu- AES A turnioribusmaliscum excalfacientibus,aperien- tibus;aut fimilibus decoquitut; vel etiam in vino PAZ SER ; maccratur ; quo modo familiaris naturz , Citra p P2 v. DERE » : SEPT omnem feré moleftiam aluum cleméter fubdu- x (TT ER 24 cad / € . h * (ETE a: 2T RE NR citcrudosjue humores detrahit. 7 EJ im An) t k RUIT ri 7, (Ih C. c) p NS Laudant Arabum plerique folliculos: at noftri folia magis commendant: folliculi etenim nifi maturi, flatus gignunt & torfiones vétrisad- ferunt.Szepé autem ante maturitatem colligi illos contingit, & aliàs ventorum impetu de- turbati facilé concidunt;é tenuibus pediculis dependen tes. Sb. Suntetiam qui noxiam ventriculo Senam;& ipfum debilitate putant , ea de caufa Zinzi« berautatoma aliquod adiiciendum aiunt,quo roboretur. Tardioris quoque operationis effe Mefues monet;& falis gemmza,id eft/foffilis adie&ione adiuuandam. Et ferius quidé quàm 'ortiora medicartenta facultatem fuam Sena exctcet; poteft tamen non modó foffitio fale, verüm & aliis purganitibus admixtis vtiliusexftimulani: fimplicibus videlicet,vt Rha Barba- o, Agatico;& aliis: compofitis,vt Catholico appellato;vel ex Palmulisjaut exRofarum füc- o,velalio pro conditione & qualitate,cüm morbi,cum «grotantis. Egi uico De Gratiela. CAP. 41i [eu TCvLOs Gratiolapromit coniplures dodrantales & quadrangulares : frequen: ^" tiàáue circa hos folia MMC lobt dopi vulgaris fimilia , cuius & ipfa herba effi- ien & formam fatis refert: nifi quód non vt illud eri gatur fedaliquatenus humi repat: flo: &sin tenuibus pediculis oblongi,é foliorum alis exeunte diluta purpura albidi; capitula fc- ]Uuritür parua, rotunda, Anagallidispropemodum fi milia; in quibus femen minutum. radi- csfréquerites,peniculatz, Grarinis modo ferpunt,fibrasque multas deorfurn mittunt. Sa- rem tota hetba infigniter amarum obtinet. eet NE o Nafcitut fponcéin Italix plerifq; paluftribus , humidis ac vliginofis pratis , nec non Ger- haniz: Belgis hortenfisett;vbi Iulio ac Augufto curn Hore rcpcriri poteft. ' Nomen huic recentior ztas Gratiolz dedit, & Gratiz Dei. Cordus Limnefion appellat: tàlorum vulgus $£27ca Cauallo.Sunt qui Eupatorium Mefuz: Centanrida alij faciunt. Sed /cfuz, Auicenna;Gracorum;& Diofcoridis vnum idemque eft Eupatotium,vt alibi ofté- imis:3iquo hzc lierba differt; Centauris veró haud perperam dicipoteft. Nam cüm Cen- uutij fbeciesvidcatur,& viribus przcellat,non temeré Centauris nuncupari poterit : veluti /entaurij, & quidé minoris,fpecies aliqua. Non cft tamen Centauris illa Theophrafti,cuius linius lib.xxv.cap.vi.meminit. Haec etenim Centauris, ipfum Centaurium copas adices fiquidem eius craffas fpiffasdy decé aut duodccim annis feruati poffe Theoph It add 1D, T. 8. Cent Aute beophraa S$TIRPIVM HISTORIAE Gratiola, lib.1x.refert:quales non alterius , quàm magni Cétaurij funt. Scripfimus Centauriü magnum Panacis effe fpeciem , fed nihil repugnat Cen- taurida ctiam dici. Ab effe&u fiquidem & pra- ftantia remedij Panaces: ab inuentore Chiro. nium Centaurium & Centauris appellatur, Extant Helleborines praterea & Multiradi. cis appellationes , inter fpurias Centaurij quz vulgari Centautio minori minus conueniunt; Gratiolz veró hz propriiffimé apparent, Vera. tri enim modo propemodum purgat, & radici. buscomplurimis hrmatur. — Eftautem Gratiola,vt amatiffima, itaetiam tempcrie excalfadtoria & refiecans;eximiam fi. mulexpurgandi, cüm per fuperiorem, tum pet inferiorem ventrem potentiam obtinens; Educitveró non modó lentam pituitam, ve. rüm & craffam flauam bilem; Prodeft aduerfüg diutinos coxendicis dolores , & aduerfus inue. teratas febres,fiue tertianas fiuc erronéas , iecur & lienem expurgat;ab obftru&tionibus liberat; ventris lübricos pellit;putredinibus aduerfatur, Dofis maceratz aut deco&tz eft à drachma vna vcl vna & femis;ad duás,vel amplius pauló, Confolidat & glutinat eadem recentia etiam vulnera impofita. SE De Cnico [iue Chartamo, .— C A9. v, , dg N 1cvs caule affurgit féfquicubitali, re- &o, tereti, duro, atq; lignofo, fuperiusque ramofo: foliis münitur oblongis, latiüfculis;fa- fligio acuminatis, & vtrinq; ambitu aculcato: à cauliculorum fummitatibus capitula eminent rotunda,oliuz magnitudine vel maiora: multis acuminatis & àcutisfquamis cópaginata;équi- bus floreserumpit ftaminei,far&ti, faturato lu- tco colore,ad Croci accedente;fplendentes: fe- mina fubfunt oblonga, Lxuia;candida, nonnihil angulofa , Hordei grano maiora ; quorü cortex duriufculus:interior medulla pinguis;candida; guítu dulcis.radix Cnici gracilis & inutilis. . Seritürnonnullis Itali, Hifpaniz,Galliz,& in hortis & agris.Pliniuslib.xxv.cap.xv. Ttaliá Velpafiani principatu hanc ignoraffe aic, &in fola Egypto celebrem ;ipfis autera oleo. non cibo gratam. . i555; ndutitog nso Flores Iulio & Augufto, (emé interca perfici» tuz & codé quo feritur anno, exinde inarefcit s Krinor gj urínos Graeci ; Latini fimiliter Cnicá & Cnecum vocant:Officinz Chartamum : nó- nulli Crocum hortenfem , 8: Crocum Sarace- nicum.Itali Zaffarano Saracinefto , & Zaffare- zo (aluatico: Hilpani Alafor, & femente de pato £4io5: Germani 3Gilben Saffran: Gallj-Safras - fammage: Angli baftatt Saffron : Bohemi Cofafftó platy. T heophrafto & Plinio Cnecuseft vrba- na & fatiua;ad differentiam A&radtlidis;quat? fyluetrem Cnecumfaciunt,- 50000 - "Vtimuraürcet, vt Galenus ait, fernine -— MET ON m ERES A PÉMPTADIS TERTIJE LIE. II hd 3; taxatad purgationcs.excalfacieitis e (tnaturz; & quidem primi ordinis; vt Mcefues. Tundi- tur,& ex co exprimitur fuccus,quicum hydtomelite aut gallinaceo iure datus , aluü purgat; ftomacho tamen aduerfatur: Diofcorides'au&or. Sed corrigitur ; addit Mefues, Anifo, Ga- langa;Zinzibere;aliisQue ftomachicis additis: quz non modó ventriculum roborant ;fed & ationem eius quoque acceleranr Ex hüiàs autem interiore medulla celebertimum & prz: ftantiffimum hydragogon conficitur medicamentum, Diachartàmoa vulgó nominatumsad p, hydropicorum purgationes vüliffimim.Cuius genuina defcriptio apud Guidonem Chirur- tamos. gum extat: Doct. 1. T ra&. vr , HR Ud , in C : sorgntot C5 VC De Chamelea:i/5 AX vhoud2: 7 (UT Chamelza. "LT V vcorrss ac früticofa ftirps Chanielza; '4- 4 pedalis aut altioris magnitudinis, complu- ribus tenuibus virgulis ramiofa: foliis exornatur "oblongis, & Olez fimilibus ; fed tàmen minori- , "bus & nigriotibus : flores ex aliis foliorüm exi- "mA ., gui,fublutei: fru&usindetricocci , virentes ini. ' tio, poftea rubentes ; qui decerpti nigrefcunr, o- "Aeofamáue pinguitudinem contrahunt *oliua- ' rum inftar ; fapore acres &c mordaces, faucesQue - "éxurentes ; veluti & folia ac cortex. radix dura & lgnofa 5. ^. ^ InItaliz & Galliz Narbonen(is plerifque in- cultis,afperis & defertis reperitur. à : Perpetuó viret. femen Autumno maturita- ' temaffequitur. ; ; Xaui2guas quafi hümilem oleam Graci ap- pellant: Latini Oleaginem & Oleaflellum. Di- Citurctiam , fed fpuriis appellationibus , zuc2; &'^ymtaxvuot , Testo Bd*Avea,& Latiné Cito- cacium : À nónullis Oliuclla ctiam nominatur, vt Matthzus Syluaticus ait; : Nominaturfructusà nonnullis zóxwocss/duoc: — - fed hallucinanturjinquit Diofcorides,qui Cha- melzz fru&um Coccum cnidiura appellitant, Auicenna & Serapio Chamelzam Mezereon . vocant,fub quo tamen nomine Chamzleonem 45,55 vtrumque complexi quoque funt. Ita Chame- «fuo. | lzam cum Chamzleonibus atque vnà etiam T A wt Thymelzam confundentes. — - Czterüm Chamelex & folia,& fru&us acria ádmodum;vt diximus,& vrentis vehemen. . WrQue calidz facultatis funt. T ut c MUROS Folia, Diofcoridesait, pituitam & bilem detrahunt; przíertim in catapotiis funiptajita vt Abfinthij partes ad vnam Chamelze mifceantur, & hydromelite excepta in catapotia cogantur. Non liquefcünt autem ita iri ventre, fed quotquot affumpta funt, egeruntur. —- : "Metis ex Mezereon, id eft, Chamelzx ( Syluius tamen Thymelzz reddit) foliis fimili- tet catapotiotü defcriptionem habet, fed Abfinthij loco cortices affumit Myrobalanorum lutéarum & cepularum,& non cum hydromelite,fed cum Tereniabin,id eft; melle aéreo & Palmulisacidis, quas Thamarindos vocant ,n füillatitij Intybi liquore diffolutis efformat: . ipfaQue folia prius in áceto acerrimo temperata reficcari przcipit. Commendantur catapo- tia hzc ad hydtopicorum purgationes: aquofos etenim humores educunt. Sed violentiam natutz inferunt; idcitco ab iis quantum licet abftinendum. E i : Additpreterea Diofcotides foliis Chamelza cum melle tritis fordida & cruftofa vlce- Tarepurgati, : | DEPbwum OCAEk gk 19/0 000. Hv MELJAA fiultastendes ramofas virgas ptofert,cubito longiotes, foliis circumue- ftitasoblongis & an uftis , Lini effigic ;anguftioribus & minoribus quam Chamelzz: ores candidi exigui;in fummis virgulis aceruati: frudus rotundi;initio virétes,fed cüm ma- turi furit rubentes, Oxyacanthz rotundis baccis propemodum ad(miles; in quibus nucleus foris nigerjinteriore verà medulla candidus. radix lignofa & dura. rs ( i bprubrvM HisToRiM4 — — — : Thymelza. In montanisafperis & incultis calidiomm etg T regionum locis exit. Y 4e Q uouisanni tempore vitet,fed fru&us Au, , tumino perficitur. .. Graci SupéAguay vocant: Syti, vt Diofcori. - desteftarur,Zz'ó?uor: Euboenfes zira/ouoy n. nulli etiam 2a&Agua? GC 7roe?6 dn; fed; im. proptié: item & xécesr Gc vioesy. Sed vt Dio. fcoridés ait, folium peculiariter »Ytsegsdici. tur: fructus vcró xóxxoc xreídloc. Q uz vamen3 "T heophrafto xvéeez appellantur , à Thyme. sa differre videntur , nifi nigrum: Cneoron Thymelzafit. Duo cnim ait tT heophraftus effc xreépa genera: vnuri candidufn,alterum aigrum. EC » Eft autem Thymelza tota fua nátura & foliis ac fru&u valde excalfa&toria, acris& v. xentis facultatis. Granum , ait Diofcorides , per inferna bi. lem, pituitam aquasquc detrahit, fi x x. gra. borum interior pars bibatur; verüm fauces adurit; quare cum farinaaut polenta dádum, . aut in vux acino, aut melle co&o obdu&um vt deuoretur. Idem tritum cum nitro &aceto illinitur iis qui difficulter füdant. / Folia circa meffem colligi debent, & refic- catain vmbra reponi. Q ui exhibere ca volue- rint,conturidere debent , & neruos eximere: purgat ex iis acetabuli menfura vino dilutó infpcrfa,& aquofa ducit. Moderatiusautem purgant lente coca , & oleribus contritisad- mixta.Eadem folia trita , & cum vux acerbz fuccoin paftillosformata,reponuntur.Eftau- tem herba ftomacho infcfta;que & foetusap- pofitaenecat. De Chamelea Germapita, .— CAP. Vii, (GE RMANICA cognominata Chame- Ixa;frutex eft furculofus-& lignofus,bi- cubitalisaut altior fi cultura acccflerit; entis àc dodrantalibus ramulis : foliis oblongis; la- tiufculis, mollibus,& pallide virentibus:flof culi íecundum ramulos exeunt odorati;colo- re dilutz rubentis purpura : bacca: rotundz, Ochri feré magnitudine , cüm maturuéreru- bentes; reficcata: nigricant : interior barum nucleus Cannabis femini fimilis, medulla re- fertus candida. radix longa,alté demitritur. In plerifg; Getmaniz fyluis reperitur vim rofis, afperis & defertis locis. Demittit hec folia vt plurime arborcs;ad- uentáte Hyeme: florum veró germina ftam poft Autumnum promit, qui primo mox Vc- re,& fübinde ipía Hyeme (fi clemens fuctit) panduntur: folia poft floresexeunt:baccz £E- ftate maturantur. | Vulgó Germanorum 3ilant/ 4eibelbafe/ d "ol. ONE feuffraut & Écllerbats appellatur. Officinz no- E — —. — undi o oi PEMPTADIS TERTIJE LIB. II. 361 1zxm Germanicam dicere maluimus.. Italorum nonnullos fru&um eius Piper montanum nuncupare accepimus.Sunt qui Laureolam &bhanc ftirpem nominanr,fed alia eft Laurcola, de qua mox agctur. Q uo autem nomine à veteribus appellata, & an i pfiscognita , explicare. noncítfacile. Videtur quidem Cneoron album "Theophrafti cffe , ied propter breuitatem huiusnihilaffirmare licet, «—— 4; T ; - Kregs mquit, duo genera: candidum & nigrum. Candidum folium habet Jtjsteró ic, Coera oblongum figura quodammodo Oleagino flimile. Nigrum vc Myrtus,carnofum. Humile T^*thre: autem magis candiduin eftjidem ózí4 vc, hoc eft,odoratum: nigrum veró oz usr,id eftab(- ^ que odore.radix ambobus quz alte defcendit;grandis: ramuli permulti,craffi, lignofi, proti- nus ab 1pfa tellure aut pauló fuperius fparfi , lenti ; quamobrem hifcéad colligandum iunci modo vtuntur. germinant fiorentQue poft zquinoctium Autumni,& niultum denig; tem- ris florent: hzc T heophraftus. a Er Chamcelza quidem Germanica folio non multum diffimili eft Olez: flosodorátus, cuius,vt Ícripfimus,mox poít Autumnum germina apparent: rami lignofi, obfequiofi; radix prolixa;alté dcfcendens.Q ux omnia magnam ciuscum Cneoroalbo coniunétioném & af- finitatern (i non ipfum eft) oftendunt. 1 : 2S M, Eft autem füirps hzc in vniuerfurmn ctiam velementer excalfa&toria: fru&lus, folia, & cor- ticesacria admodü funt, guftata linguá mordicant,& aduftionis fenfum in faucibus excitc. Officinz Germanie & Belgij huius foliis (fi quandocopus eft) pro Chamelzz vtuntur. Quod citraetrorem fieri poteft. Nam Chamelza iftavinbus & potentia alteri fimilis eft; quamobrem eius loco fubftitui potcít; & eodem (imiliQue modo przparari. De Laureola, fiue Daphnoide. Car. IX. Laureola. - OM BITALIGnonrató bicubitali quoque sev Do RETI 1 SAaltudine fruticat Laureola , multisáy ra- Dopo adn 4 en ^ — -,mis ampla diffunditur ,qui lenti fünt & obíc- quiofi,craffioreQue cortice veftiuntur: foliaob- longa,lata.carnofá,lzuia;nigricantia, fplenden- uiajlaurinis fimilia,fed minora ad maioris Myr-- . tiaccedentia, non tamenodorata ; plurimacir- - caramulorum faftigia, nümerofiffimaque : flo- - Ículi oblongi;caui,e virpre fubcandicantes, in- x» frafolia: bacca maturz hig£z, ticleo intus du- - 10, Cannabis femine pauló longiore, medulla - interior candida cft. radix lignofa, lenta, longa & multiplex,alté defícendens. folia,fru&us,cor- - j/ textamradicisquàm ramorum ,acrimoniafua ' & vrendi qualitate linguam & fauces'mordi- — — cant,& incendunt. B Reperitur Laurcola in montofis, incultis, af- fperis , vmbrofis ac fyluofis tractubus , vrapud. Lemanum lacum,& non paucis iuxta Rhenum. ac Mofam locis. ; ; .. Floresprematuré germinant, pauló poft Au- tumni zquino&ium ; Hyeme aut primo Vere perficiuntur: fru&us Maio ac Iunio. ftirps eft perpetuó virens,& aduerfus frigora Hyemisque iniurias obdurans. aet, A lauri foliorá fimilitudine da9roeid ic Grx- | cédicitur;Latini pofterioresLaureolam,velut ^ —.— minorem Laurum;exeademcauía appellant. —^—— - Vocatur & «/ctrz2or, Àfpeciofa foliorum pul- — A x chritudine;item & 2a4eudworhac tuo. Alia — tamen& Chamzdaphne, &aliudquoddameftPeplion. — ^^ MI Huius baccas Piper montanum, veluti Chamelez Germanicz,etiamab Italisnuncupa- — — rifunt qui affirmant.alij à Germanisetiam 9tilant dictum volunt. NEMRNU TSS. X us )phrafti Cneoron nigrum effe poteftfolio fiquidem Myrtum fatisrefertj& ramofa; — ^ — lonobequiofigfipsalradicisabíqueodorefrdunigm. —..—— Caterüm temperie & fac milis cft, Chamelxa Gereice, vui ME 4-4 deo Vom m - - VM ^. fla - s 2 P EL: A 362 STIRPIVM HISTORIE | | tiaacris & feruida. Ducitjinquit Diofcorides;perinferria pituitofa ficcuni aut recens Dagh: noidisfolium: vomitus & menfescit: commanducatum pituitas capitis elicit:ftertiütam cli; ta itidem mouer.Purgant eciam feminis eius potà gans quitidecim. i - De Stapbideagria. — CA E toot Eius ono cule op- P Sehiisaprid. " — - M H rDT agris cátlis eft ere&us, higri. : d . 27 cans, cubito altior : folia magna , profundis incifüris,quandoque feptem, fubinde paucior; bus diuifa , Vitis fylueftrisfiue Labrufcz £ofis. "futn zmula: flores Ifacidis colore czerulei: fe. quuntur follieuli herbacei coloris, magnitudi- ne Cicerisjin quibus femé,fiue triangularisngz E e cleüs nigricans;pulpa interiore candida ; eaftu y" valde acris & faliuam cicris : cuius eft vfus, ra. dix inutilis. | jdm de , Nafciturin opacis.In Iftriajinquit Matthio- 4 lus,Dalrmiatia; Apulia & Calabria frequentiffi. Mg maprouenit. Apud Germanósnon nifiin lior- d tis fata reperitur. Miss a lis en Z3 ) fex ^ Maturcfcit € nigtefcitcum vindemia" us ZNSNN ^ Grzcis euqicd^ria( Galenus dcuolz »blale- SW git)nónullis re/qu2Wor,e íciov, QSweoxvovoy, ole. gov adr aUe ymy "ro weid kc deudor 9 3c, quz ta. men vocesinternothas referütur. Latigisher- 1 ba Pedicularis, & Peduncularia , vt Marcellus * habet.Pliniuslib.xxv1.cap.xiu. Vuam Tami- à niam nominare videtur. fed lib. xxi11. Cap. r. falsó Vuam Taminiam dici fcribit. Aftaphis agria, inquit,fiue d xem em Vuam Tami- niam aliqui vocant falsó.. Dicitur & nonnullis Pituitaria,& Paffula montana.in OfficinisSta- phifagria : ab Italis Szapbufaria: ab Hifpanis Terua piotenta,Caparas yerua piolbeyra : à Gallis. Herbe aux poulx: à Germanis £uffraut: Belgis | zà — 3Lupfrrupt/& 3Lupfpocbere: Anglis &tauig alicr. Suntautem feminá fiue grana Staphidis agriz natura intensé admodum excalfacientia, » acria,& non abfque vrendi quidem potentia. UE. "k. : Craffa purgant per vomitum quindecim in aqua mulfa trita ac data ; fed qui biberunt, . ambulare debent; & diligenter animaduercendum,vt aqua mula affidué detur, quàd peri- ! . tulaftrangulationis adferant,& fauces. inurant. Diofcorides auctor. Atquc hancob caufam o. .. àmediciscüm ad vomitum ciendum,tum ad alia intra corpus affumendamedicamentajb- ES dicata funt. Plinius fed nec ad oris pituitam ficcandam, eis vtendumcenfet ; propterancipi- 0 2. .Temjnquitftrangulationem,& quia fauces ledunt.Eadem fiquidem commanducata copio- too... ^. fafqueg eliciunt pituitam;& denti dolori hoc modo,prefertim acctoincocta,occurrunt. tf S o umacetoautem trita & illinità pedunculosfiue pediculos necant, & veftes ab co tzdio — — — ^no iberant. Diofcorides etiam prurigini ac fcabieiex oleo inun&ta auxiliari refert, "uw En EC e De Ricipge. —. CAT. xf 23 " E lerw vs inftarparuz arboris citó affurgit, caulem erigens craffum, quinüm fenümve ME Ow m,arundinis modo intus fiftulofüm ac concautim aliquantulum articulatum, e x nex obfcura purpura nitentem & plabisim;candido.videlicee detetfo, te- . nui rfarinz puluere;quo vcluti conf; erfus fubinde apparet: foliaam la funt,diuifa, an- gulofifialeis r ilia (ed maiora P Rediiidia m lxuia; Sant alispedi- culi prodeunt do. rantales, lores & fructus racemofos ferentes:flores mufcofi pallentes, cità collabuntur: t &us foris liuidus & maculofus, interiore medulla candida, in molliter acu- DE leatis triquetris capitulis ouenit, quibus per maturitatem fiffisac rimas facientibus , cum |" e Wmpetu cxilit. radix multifida ac nift cobzrensfibri,. 77" 5068 à —.. , In Egypto frequensolim fii fccdumcibis,vt Plinius ait, luceriis, vnguentis & empla j& adhuc effe exiftimatur,vbi ex (emine oleum exprimitur, icern svtile. Seritur & in hortis, rum K 1 PEMPTADIS TERTIJE LIB. II. 36 Bfcingi, - tum apud Germanos, Gallos; tum & alibijnon modoó ad fpc&aculum , verüm etiam aduerfus talparum iniuriam;quas ferüt Ricinum fugere. Annuain Germania ftirps cft. perficitur eo- dem quo fata eftanno : femen , fi ZEftas cálida fuerit, Autumno maturatur. In calidisregioni- bus multos reftatannos,vbi in tancam excrefcit altitudinem, vt ad confcendendum fcalisopus quandoque fit : vc quidem Petrus Bellonius Singularium lib.primo tradit. A. Latinis Ricinus,à Gracis veró xeézwr di- citur: ab animali cuius formam fru&us eius re- fert. Sunt autem xecrore infc&a quadam nullis Croteset. membrisdifcreta; nullum cibi ahis exituta, colore liuida,quz canibus prxfertim adhzrent, in globum continué crefcentia, doncc plenius faginata fponté decidant. ZEgyptij Ricinum xiu nominant: Herodotus euxvarejr.Plinius Trixim & Sefamum fylueftre dici teftatur: vul- gó Palmam. Chrifti :item. Cataputiam maió- rem ; nonnulli Pentada&ylon appellant. Ger- mani 1Gunserbain/creugbaumy/&cfruum 3c fenfem : Belgae 3Dunberboom molleitrupt: Palze de Chris! Galli & Angli : Ixali Girafole: Hifpani Figueyra de Linfermo: Axabicé Kerugha & Ker- . uagh. fru&dum Interpres Mefux Granum re- gum vocat. ^ o ERE Cat:rüm Ricini grana triginta numero, pu- "; taminibus purgata , trita ac pora, pituitam, bi lem,& aquam per aluum deiiciunt,& vomitio- ncs mouent. Sed ingrata admodum & laboriofa huiufcemodi purgatio, ftomachum valen- ter fübuertens. Tufa & impofita grana JorSwic id eft, varos & ephelidasexpurgant: folia cum tenuiffima polentz farina,oculorum aedemata & infammationes fedant,mammasáue tur- gentes cohibent;& per fe aut cum aceto impofita cryfipelata reftinguát:auctor Diofcorides, Eadem fere de gtanis iftis Ioannes Metues habec, fed quinque aut feptem vel ad fum- mum quindecim numero tantüm exhibenda tradit:eademQue ex iure veteris galli;coli;iun- G&urarü & coxendicis doloribus vtilia;& cá aqua cafei vel late caprino hydropicis prodeffe. Oleum,inquit Galenus,quod ex femine cóficitur, tum calidius,cum tenuiorum partium, quàm eft oleum commune;ac proinde quoquc digetit. -: IE Stirpem cam, quam D.Deus Ionz Prophetz iuxta Niniuen pro vmbraculo taparauit, & quz fübitoà vermecorrofa collapfaeft,Ricinum fuiffe, yndequaque do&tiffimus ac clarit- fimus D.B.Arias Montanus in Commentariis fuis in Ionam cap. 1111. euidenter oftendit, & xixazoy Hebrxis dici,cui x&u vicinum cffe refert. : t DeTitbymdlá.. Cav. XIL —— — is T'IruvMart genera, Diofcoride, Plinio & Apuleio au&oribus feptem funt. Primus Characias fiuc mafculus; alter Myrtites fiue Myrfinites, femina; tertius Paralius; quar- , tus Heliofcopius ;quintus Cypariffias ; fextus Dendroides; feptimus Platyphyllos. Theo- phraftustres tantüm enumerat : Paralium vidclicet,marem,& feminam Myrtitem. . Characias Tithymalus fiue mas,caules promit cubitales,teretes &rubentes,foliscircum- t. ucftitos ténuibus;oblongis,anguftisQue,& longioribus, maioribusá quidem, quàm Olcz, at venie AEN anguftioribus: medius inter quos alius exurgit abfque foliis cauhs; cori tamé, 1j. quz dcfluxerunt,veftigia retinens: coma cuiusincacuminc larga, ampla,& Iunc: odorati fc- ré modo effufa,qux concaua quzdam furfum fpe&tantia profert vaículis fiue acctabulis fimi- lia; quibus flofculi fublütei,dein triquetra exeunt capitula parua , in quibus femina, radix ura fibras habet multas. : Eft vero & altera huius fpecies;foliisantedi&o fimilis, foliis tamé dutioribus: caulesquo- 2. que nonnihil,fed tamen minus;tubét:coma veluti prioris,& qui hanc fert caulis foliis haud- quaquam totusexuitur,fed inferiustintummodo; notas quoquc corum qua pericrunt,ofté- * tans: vaícula,flores femina & radices fatis conueniunt. o 5r 364 STIRPIYM HISTORIZJZ | Tichymalus Characias I. . Tithymalus Characias I. H MJ PRAES $5 eO, LOC Cd 4 Z8 | i i M as vo Np 5 25: zd NA zt pear | wv? € h j RÀ Q, 2 ^ 2v "Y XY ) - Th NC I* ; s; cf M. 1 UT HM Á n iz EM c (4 PREIS Jy e k ] - | Ad hoc Ad. PEMPTADIS TERTIJE LIB: II. Ee 36$ Tithymalus Characias V. Tithymalus Myrfinites; ere etiam videtur non caule rubens , fed exalbidusac candidus Ti- 5: thymalus: caulescius teretes & ramofi,cubito non raró altiores: folia oblonga quoq; & an- guíta;albida;tenuiQue lánugirie pubefcunt: vmbcella contractior; flofculi parui,luceoli:femi- natrigemina in acctabulis,vti aliorum. Lo Iam & quartus quidam eft Characias foliis fimiliter oblongis ; anguftisque , paulóquàm 4. [ii aut fecundi minoribus,albicantibus etiam candidisQue,fed minimélanuginofis: vm-—— ellaé viridi füblutea,qua prius quàm explicacuroblongioris fru&us, veluti Amygdali, ru- dimentum prz fe ferc,concolor tamen reliquis foliis: flofculi & femina aliorum fimilia. ta- dixalté demittitur. : Quintus Characiasfoliis fimilitereft oblongis , mucronatis tamen & circa annexum]a- j«. tioribus,& dilutiore colore virentibus , per ambitum crenatis;( vnde ferrato cognomen.) vmbellz anguftiores funt: acetabula;flofculi, (eminaQue ref, pondent. . Mytfinites Tithymalus fiue femina , ramulos fiue cauliculosà radice habet complures, My/virei dodrantales;haud tamen crectos,fed plurima parte procumbentes : folia veró circa hos bre- p uiajlata,acuto & pungente non Ad hoc genuspeftin nihil cacumine, Ruíci fiue Oxymyrfines fatis referentia, fed. lxuia & candida: flores in vmbellis exiguis: & femina aliorum fimilia. Vis n Paralio Tithymalo,hoc eft,maritimo,caüliculi quini feníve ere&i affurgunt cubitales;te-.Paralius nues diluté rubentes,quos multa;parua;angufta;oblonga veftiüt foliolajnftar Lini; fed can- jrotone dida denfioraQue : rotundz, fed minimé ampla;in cacuminibus vmbellz;in quibus flores 7 femina perinde vt aliorum. d iu 2a Jin rac. , Heliofcopius Tithymalus teretibus;tenuibus;dodrantalibus; nonnihil rubenübus affür- Eeliofre-- iculi LAG em et ES 2: : sn piss Ti- git coliculis,amplalaxaQue ymbella comofis: folia habet pauca, latinfcula, breuiora, mino- 27, ratenuioraue quàm Portulacz fatiuz: lofculos & Ícmina giai effigie prxcedentium. ra- ix tenuis eft.fertur hic comam cum Sole eircumagere: vndc illi nomen. j. Leid 23 Cypariffio foliola quidem funt oblonga,fed peranguítaj& quàm Ezule minoris anguítio- D?» ra/fatis ad Picez accedentia,molliora tamen ac tenuiora: cauliculus nonnihil rubet; dodran- j,.. EV. tc (übinde altior; ramulos effundit complures ;in quorum medio vmbellacum acetabulis— purpurafcentibus,floribus feminibusQue perpufillis. radix fibrofa. ELO UU Huius & fpeciesquadam minor reperitur,palmum modo alta; tenuibus calidi qne - 2. T | EC GEEUE 366 STIiRPIVM HISTORIA Tithy malus Paralius ex locis maritimis. Tithymalus Paralius ex hortis. N "M T, L' d " ao -— ux C S l ON z AA NAT LY " [/ / EAE SSBP ftiffimis,oblongis foliolis; vmbella exigua; flofculis luteolis; feminibusQue minutis. Dendroides Tithymalus arboris fpecic fruticat,fuperné amplus & multum comofus : ra- muli eius fübrubent;circa quos funtfolia tenui Myrto fimilia : frudtus qualis Characiz : vt quidem Diofcorides.Plinius hüc comofiffimum exomnibus maximé;cauliculis rubétibus, & feminis copiofiffimum effe tradit. Bellonius veró ad duorum hominum altitudiné crekce- | rej& caudicem habere craffitudine cruris humani memoriz prodidit. Playpy- —Platyphyllon Verbaíco fimilem effe Diofcorides: Plinius veró nec vllius latiora foliaeffe Io A47 ait. Videtur autem hic effequem diligentiffimus Carolus Clufiusin Valenciz Hifpaniz re- Le repertum fcribit, dalis videlicet altitudinis;foliis citca cauliculos amplis, ad Ifati- is nouellz formam accedentibus,viridibus & aliquantulum carnofis : lore & luteo purpu- | ráfcente;acetabulisá; infidente,vt reliquorum Tithymalorum. ' .:^-Exomnibusautem his fuccus effluit cris,mordax,candidus,& fere lacti fimilisquacung eorum parte vulnerata. Reperiuntur veró Characiz Mytfinites & Cypariffias in Belgij (ubinde hortis ; alibi fpóté (m rm & incultis locisexeunt.Paralius maritima loca amat ,acnon modóin Italix aut Hi- 7 (0 fpanix »ed & in Hollandiz,Zelandiz,reliquaá; inferioris Germaniz maritima ora, locisin- cultisjridis & przaltis fubinde nafcitur. Hic al hortos tranflatus,luxuriantibus cauliculis & . 3nlengitudinem excrefcentibus,rarioribusefficitur foliis. — - x Le ^^ — " Heliofcopius hortisolitoriis frequenter moleftus;circa vrbes & rudera etiam exitjautcit- » . Caagrorummárgines; vbi & Cypariffiasalter quandoque reperitur. ? E - Dendroidé in petrofis locis exire Diofcorides prodidit : in Creta Bellonius : Aloifiusin E Tufcia,Li uria,& prope Maffiliam. Matthiolus Dendroidem extra Terracinam agri Nca- "os S pohtanivr m offendiffe fe refert inter faxa antiquiffimi fpecus, plantz arborefcentis cffi ...giei& in Tergeftino littore liaud procul Timauo fonte in faxofis quibufdam rupibus. Qut ramen ab co exhibetur;nequaquam ampla eft coma aut Mytti foliis,fed oblongis & Chata- ME Hips bi «s up PT T : ^ emenquc Tithymali AEftate perficiunt; nonnulli ferius;alij citius; iu quibufdam in P : regio- Dendroi- ses Tirby- sunlus. 41 , T Jut " PEMPTADIS TERTIJE LIB. 1I. 367 Tithymalus Helioícopius. Tichymalus Cypatiffias; NOV L3 4- n uas. orb - 1174 tL LUAM LAU LALIULLL 4/- "S N 2 Ww e — f b) RE tegionibus prius : in frigidiotibus tardius. Myrfinitis fatmentofos cauliculosnon fimul, fed alternis annis fructificare T heophraftus tradit. uideris 5 "s E - Latini,Plinio au&ore, La&tariám & La&tucam capritiàm &Sua2o» nominant; à lati fimi- lihümore qui fe&o aut vulnerato folio;caulealiáve parté defluit. Reperitur & La&toris.Cot- nelius Celfus lib.v.cap.v 11. La&tucam maririam appellat: La&tüca,ait, niatind, qux à Graci n9V;gAo; nominatur. Non tamen omnis Tithymalus fed marinus ita proprié vocandus.Ti- thymalum autem Itali 77 ^yzle: Hifpani Leche tref2a:Gétmani QBolfe ntilch: Belge qDolfa melc&/id cft, Lupinum lac: Galli Zerbe [i£ nominant. ——— er I ERR Xaeaxlaz ji.vallaris, ctiam soy xeCibc x duv) duAced ic cognominatur. xoufrrac, ab effu- 1. fa & ampla coma; zuv;dwAceid it,à foliorum figura, Amyegdalx fimilium. Huius tertia à 20- bistradita fpecies;ca effe videturqua à Matthiolo pro Dendroide exhibetur. quartam nob- nülli perperam Myrfiniten faciunt. In magno autem vérfantur errore, qui quintum Chà- — — faciam Hippophaen effe exiftimant. NáiiHppophàts frutex eft fpinofus;folus Olea: , mul- Hizpspbas tumà lithymiaisdifferens | ,. . .— . ,. oux das. » . Myrfinitis fiue feminz ftüctüs &Zpvoy,i-niux, I heophrafto au&tore, appellatur : vnde huic 2. Tithymalo zgpusàcognomen:Vtquidem Plinius. *—— — 0 55 7 Tlaegoior fiue niatinus Tichyénalus, à Theophrafto xóxxoc appellari refertur à nonnullis 5. etiam s9uuaA)caut wx» dicitur.EftauteB pxe»quOquepapaucr. ——— H'uoexiznor Latini Tithymalur Solfequium aut La&ariam Solfequiam vocarit. 4- Atidhoeidiv,AezfóQu?or & tenuifolium etiam appellant... —— ^.. 6. Tgm/pu»^orà plerique xopuuGimüg dicitur. -——— 00000 sl 7 ., Caterüm Tithymali omes vincentem habent acrem calidamqQue facultatem, ineft ve- tÜ&amaritudo. | —. bosse oc o0o0cc- SEEMS — 0 0 Validiffimus eorurn eft liquor: fecundum locum tenent fru&us & folia : fed & radix die &arum facultatum particeps,ed non ex equo : vt quidem Galenus. , Et habet quidem non mriodó Characiz, fed & reliquorüt omnium füccus,per inferna purgandi validam vin ats, que potentiam. Bileri picuital & aquofos humores ducit etiam in exigua quantitate fume, ptus; fed ventriculüim vehementer conturbat ; & interna vifcera inflammar; quam ob cat, famabeiusvfadó&iacprudentesmediciablnent. ——— .————— m ui. Dastoq 33 did ' Foris : m a is ?, !$b 368 STIRPIVM HISTORIJE Tichymalus Déndroides ex Cod. Caarco. Tithymalus Platyphyllos, Ze P 2 EE im d / Nea d: H $2 " E AMENS STE: j Dv S » EA "/l. m A B /b : — 77 "ad P « : ? VNSGN " * jl MA i, z US RD, 2! 2 . Forisetiam non tutó adhibetur: vt enim vehementer acrís & mordax , ita quoque facile partem, cui illinitur,corrumpit : & tanta quidem eius vchementia,vt etiam oleo permixtus, quod tamen acredinem illius retundit, adu(tis pilorum radicibus, corpus depile reddat; identidem & (zpé co inungatur. ..- Aue P . Fru&us & folia tametfi mitiorajin aquam ftagnálem inieaa celerrimé pifces in vertiginé agiacfemimortuos in aquz fuperficiem mee | iunt: au&ore Galeno. De Hipyaemazge. — CAP. XIII. As Vormouosic Quz» foi mmp ApudawTQ d 62i 7r&cuu sous Lo LIUM 7IGAoi ualrorzaa dy. pea y qa] Son) Vrzrot. onrpdst ; gu itgiliassz Tibullus poécz,virusab equarum inguinibus defluens qno rempore amor on & infahia fcrunturjita non nant; & ille quidem Georgicon lib. 111. fic Ícribens: "nr ^ "" lii R00 au us Mint demitm Hippomanes vera qued nomine dicunt T BEP Papua espe Mela ab meae ira Wesce ee la c «ippormanes ,quad [ape mala legére mouerca. . "Tibullus vero lib.r1.Elegia 1111. «v1! mu Etquedyubi indomitis gregibus ut enu afflat armarts, : ; (1t —— Hippomanes, cupida jSülatabimguimtequae. 00 mL ac appellari Virgilius ait,volens, interprete Setuio , berbá abufiue Hip- NEUES UA. e sericomletepssedüen initi chiftoria animalium , cap. xvit. defluentemtriamà geniralibus & locictateimagisquin e dappellari refert Equo inquitemporecoiruscolligiree, exüinuntfüis genitalibus e dant caudam crebrius vocem immutár, humorem: 2n i b d : is porem equarum liümorem Hi ic^ Sails DR toit Rr N PEMPTADIS TERTIJ LIB. iI. 368 pomanes nonnulli appellant; non quod pullis nafcentibus adhzret. Hoc ipfum tamen quod pullisnafcentibusadharet;poftea cap. xx11. Hippomanesctiam effe afferit. Cüm equa,ait, rit ftatim fecundas deuorat;atque etiam quod fronti pulli nafcentis adhzret; Hippoma- nes di&tunimagnitudine minus Carica parua, fpecielatiuículu m;orbiculatum,nigrum:hoc fiquis przrépto odorem moucat, equa excitatur, furitá; agnito co odore; Et (ane equis a- moris innafci veneficium, Hippomanes appellatum, in fronte Caricz magnitudine, colore nigro;quod ftatim edito partu deuorat facta, partum ad vbera non admiffura, fi quis przre- prum habeat, Plinius lib:virr.cap.xri1. ctiam fcribit,rametti lib. xxv111. Cap.xr. equarum acoitu virus effe concedat. Dc hoc veró & Iulius Solinus Polyhiftor cáp.xrvi1. vbi ait, in equarum partu amoris na- fci veneficium,quod in frontibustreferunt recens editi,fuluo colorc,Caricis fimile,izrzotée- ric nominat. Q uod fi prreptá ftatim fueritjnequaquá mater pullo vbera przbet fellicáda. Columella Hippómanes venenum effe tradit, quod equine cupidini finiilem amoré mor- talibus accendat. quale áutem illud fit, vnde fiat, fumatürue,non explicat. Accedit Plinius,qui Hippomancs tantas in veneficio vires habcre lib.x x v111. affirmat, vt affufum zris mixturz in cfhgiem eque Olympic;admotos marcs equos ad rabié coitus agat. De quo Paufanias lib.v. vbi intra Altin Olympiz locum, Phormidis Menalij Olympica doná,& duos ab eo Ioui Olympio equos dicatos recenfet. Incifa eft;it;in prioris equi latere, infcriptio verfu nullo ad(tri&ta : Phormis pofuit Arcas Menalius, nunc Syracufanus. Huic equo Hippomanes infufum tradunt, Magi hominisaftu, qu effet intuentibus miraculo. Magnitudine ille quidem & fpecie inferior eft equis multis intra Altin pofitis,& deformio- rem cauda przcifa redditi fed 11lum equi mares non Veretantüm, fed plané quauis anni par- te appetunt. irrumpentes enim vel efftadtis vinculisintra Altin,vel ércctorum manibus cla- pfiillum invadunt, nihil minus furéter,quàm fi viuentem pulcherrimam equam gregalem adotirentur. Hadtenus Paufanias. Cuius quidem verba,& fimiliter aliorü veterum occafione Hippomanis,quod ex Tithymalo fieri T heophraftus memoriz mandauit,hoc loco adduda; De T itbymalo tuberofo,fiue Api. — CA; xiiix Tithymalus Tubetofus; : $ BEROSVS Tithymalus Cx1gUos pro- pnr opem e ET mit cauliculos, aliquantulum rubentes; fa^, tta 0 tenues ac teretes; circa quos exigua & parua foliola; forma quidem foliorü Hypericiaut huiufcemodi Rutz fylucftris,at minoraCha. mafyces mula : vmbellz in faftigiisrarz, in quibus acetabula ; flofculi pallentes lutei ; fe- mina afperiufcula triquetra, vti aliorum Ti- thymalorum ; minora tamen. radix tuberofa Pyti modo tutbinatur ; inferiore parte an- guítior; foris nigricansinteriuscandida. Ma- nat ex hoc la&eusquoque fuccus , quacunq; eiusvulnerataautleíaparté,. ——— In Apulia Italiz proüincia gignitur , nec n6 in Greciaac vicinis infulisjvt Creta,L em- no, aliisáue , & quidem illic locis montofis; Exit vnoloco longioribus cauliculis; aliis;te- nerioribus breuioribusQuc. Huius quandoq; - maior: illius vcró fubinde minor eft radix. Meinini fiquidé me ab excellentiffimo cla- riffimoá; viro Iacobo Antonio Cortufo pa- ttitioPatauino,duas olim huius plantas acci- pere. Vnius radix maiorcraffiorjüc folia vc- maiora. ^ . 1 ! r] 2 77 5 n PE ^ ^ - x a 001 & 1o a6, & à Gaza Latiné Carica , ró& famuli minora:alteríus verb radix mis —— nor ; fed ramuli longiores , & folia paul 52 ey du id e , Caricam Sue Ficum aridam radix referat: item & 22,2; 428r; fiuc Tetrelris — glans,& à figura quoque. Sunt tamen & alij 226 2aro1 Germaniz fitta sies NND ar da Hunc Tithymalum Grxci Zzwà figuta & Ey. : , fimilitudine Pyri nuncupant. diciturquogy — — m 370 STIRPIVM HISTORIE de quibus in hiftoria Frumentorum Pempt.4. fcripfimus. Bellonius 2e4t2/74ya modi ir | Gracia Apion dici fcribit. 2d | Facultate autem & temperamento T ithymalus ifte,fiue Apios,vehementer calidis ac fic. cis eft,reliquis Tichymalis fimilis,ac perinde quoque humano corpori moleftus ac DOxius, Pars radicis fuperior, Diofcorides ait; fumpta vomitione bilem pituitamqQue educic: qua ad radicem inferiot,per aluum. T ota vtrinque purgationes mouet. tabteno Succus fefquioboli pondere;vtraque etiam parte purgat. Hydropicis, inquit Plinius, da. tur acctabuli menfura. Jo adis erp d j: pM 04. Ms De Esula ftue Pityu[a. CApr xv. ZI. my qula ff un here * Ezula maior. Ezula ntinor, | [ 4 0 P7 : d S PANE À SALT $$ m *. A^ € 5 o e. » T C d ejut " T. j * mem (d E^ VLJ& duxíuünt, Maior & Minor. ; "SEN 2 T i — Maiorfruticofa ftirps eft: caules eiuscomplures,teretes,füpra cubiti altitudinem lon- EO * gé affurgunt: folus veftiuntur oblongis & anguftis, T'ithymali Characix minoribus: vmbcl- Ret ed lx anguítiores (unt: ores femina; Tithymali. radixampla,ramofa.craffioriscorticis,fucco ... la&coplena; vti & tota ipfa ftirps cft. ; : 2. M Minorpriorifimilis,caulestamencius breuiores tenerioresQue ; folia ctiam oblonga, an- ^ |. guflaacuminata,minora: flofculi fru&usQue refpondenc.radix tencrior, lignofior, cenuioris : corticis; tota lacteo fimiliter fucco redundat. : * 2r Reperitur maiorin collibus quibufdam Germaniz apriciscirca Scaphufiam & Bafileam: Apuliz quoque Gargano monte, Matthiolo tefte: iuxta-fcrobes ver & foffas aquas ha- ntesnon raró in Silefia. Minorafperis & incultis nonnullisetiam Belgij locisexit. Vtrag; loquead hortos transfertur: vtriufque viuax cft radix, fed caules Hyeme marcefcunt, / - nouterumpunt, ZE tate fructus fa&uri. ; ES Ezulam: j Efulam, Arabes Alícebran aut Alfcobran, & abíque articulo Scebran appcl- : lant. Videtur Gracorum mruscu; prafertim quz minor cft. Nam hac foliis afzvoc fiuc Picee fatiseft zzmulis,( ypariffiz Tithymali maioribus latioribusQue. Atque huiusetiam maio- 1 Diofcorides teftatur: cüm videlicet fruticem hünc quibufdam in locis : Yaldé magnum inueniri tradit: fatis innués duas cius fpecics exiftere- àzmsen; luxatum effc potcft. Sublatis etenim duabus puoupies ,» Ó 1 PEMPTADIS TERTI/E LIB 1l. 371 làbis;térfianetSou;cuius diminutruum V fulaj& mutata vocali prima;Efula. Nicolaus M yre- pfusEzulam Ghamapitynlib. Deanctidotis primo, compofitione xxx. & cxxx. nominat; Ecporcftininor haud abfurdé Chamzpirys dici;folio videlicet «/zvr tefetens. Suntautem Ezulx Tithymalorum quoque fpecies , velua.& Galenus de Pityouía tefla- nir.Hanequidam;inquit,fpeciem putancefle Tiuhyrali;quód fuccum habeat vt illijquod4; scii! wi fimiliter illis purget ; czteraQue omaia viribus ; Mlisfit adümilis. iac: ots Mcfues Ezulam purgatorium rufticorum effe fcribit; & maiorem viícera interna exulcefare; » - eB«.17 UI "vy DeLabyn. | QA XVLO : k S uHYRris Tithymalorum etiam nunie- Aro affcribenda ; vtpote tota candido & ladi - fimili fucco turgens. caules promit proccros, al- tiores cubito , digiti craffitudine, intus inanes, multis alis fuperius ramofos : folia fecundü cau- lem oblonga, angufta, Amygdalinis fimilia;ca- .. terüm lógiora IxuioraqQue ;in ipfis veró ramulis . bieuiora latioraQue:floresin faftigiisexigui;fru- &us trescohixrétes loculi,maiores quàm Tithy- . malorum , minores quàm Ricini; in sind: S SEE "m - . mina rotunda,interiore medulla candida radix TNR imm ac o nülliusvfus,fibrasaliquothabet. |... - H -.5 Inomnibusautem regionibus obuia Lathy- & frequeüter reperitur. :- -Catapuz.za: Germani Cypringfrant/foingfomcer ftris Spzingrrupt & fpuergie dicitur. 5. -. Huiusautem facultasaffimilis etiam eft Ti- «(i thymalorum;vehementer videlicer expurgato- ria,& actis;nifi quód esopaguis Galenus,gu- ftantibus videatur dulce ;quod. ximam purgatoriam vim obtinet. , De Peplo. QA? xvin) 4 S77 39» RANTALIS herbula Pepluseft ,]a- &eo & ipfe fucco manans, Hcliofcopio Ti- thymalo affimilis , eiusque quzdam veluti m cies,fed omnibus partibus minor: cauliculi fub- rubent : folia exigua in rotunditate oblongiuf- culajinferné maiora, fuperné minora : coma cir- cinata: femina tribus loculis difcreta, fcd minu- tayadixtenuis,fibrofa. — i In hortis & vineis exit,& fübindein agrisne- gle&tisaut non cultis. - ligituriinqür de. d tunda: c. S €. ON q "Wíztos && Grxcis appellatur ; vulgà Ezularo- risprafertim in hortis;in quibus nafcigaudet; — AaSvpic Grecis,vulgó Cataputia mi nor:Italis * trabfoimer: Hifpanis Ta? 2:Gallis £fpurze:no- An at. fané etiam ma-. . :- ZEftate vigetin Hyemé vfque perdurat. Col- g* t Diofcorides, meffibus, iccarurág 372 STIRPIYVM HISTORIAE —. : | tündà: Ruellius Vineale Reuelium à Gallica di&ione nonnnat, Gallis fiquidem eft eui), piattin de vigses: Germani &eufels milcb; Dicitur & cuu 8c pfcam &Qpaldw, vt. quideminree notba affcribitur; Ín linguarum veró Hippocratis expofitione ctiam ^e 4giaiun, Elttamen omnifioalià aee, de quamox. — 77 01005 dx xi Facultatem autein Peplusreliquis Tithymalis,quorum & fpecies;affimilem obtinet cali. dam videlicet,acrem,mordacem,& cum violentia cxpurgatricem. Teftatur Galenus lib, De fimplic. medic. facult. his vcrbis: Peplus quidam vero uizara d qpod).s & hic frutex füccura habet fimilem T ithymalis,cum inaliis,tum quia purgat, ceu illi. (e ' [d AA: ouraDe Peplio fiue Peplide. ^ Ck. XYIIL. ye CIataiisón 7 CPeplion fimePeplis. ^j A Céz» rr Tithymalorum & Ladtariaram generibus & Peplion humi procumbens,& ^ ^nequaquam aliarum modo.affurgens hetba , & la&eo fimiliter fücco turgida: ramuli eiusterctes fubinde purpurei quandoque herbacci coloris:folia Pepli & Portulace fylueftris zeimula /fed prota parte rubehtia : (emen exiguum in triangularibus paruis valuulís veluti Pepli, fub foliisreconditur. radix pufilla. ^—— v In maritimis, vt Diofcorides aitmaximé nafcitur. -— p: pee qusudk, id eft, latuofum habent, fed nos Cornarij emendationem ampledtimur ,& zwez- kc.» — A gMbus- uh 5 : LORS * * E : S Cx AM ESYCÉ fupina humi procumbit , & Peplidis modo nafcitur , ramulis tantum- modo numerofiotibus tenetioribsque;qui teretes,rubétes, & in rotundi orbis fpeciem e rin iacent : folia perpufilla, Pepli minora,rotundiufcula, lentibus ipfisforma & magnt- tucine patia,fub quorüm alis fru&tus tricocci exigui. radix tenuiseft. candidum & lad (imi- dem fuccum bac hetba non minusquàm Tithymali vulnerata em ittit,ipforum etiam genc- . naffcribenda. Repéritür;ait Diofcorides;in fqualidis,aridis & pettofis, . 7 2H247vvm appellant;id eft; humilem Sycen. Diciturautem evi non modó ficus, (ed & ;vtiam anteà meminimus: vnde Chamzfyce , quafi humilis aut terreftris Peplus, us. E oe 4 aute — . 90*'"* caule.dodran C QNS ' dido:fed & totam hc bam ipfai * -onem H | effe Scruthij , quo lintea candidantur, fru&uQuc albo. t nonadiecit. Purgandi vir vierque huic Moconi ttbi vo A j a f : ES (o^ PEMPTADIS.TERTIJE .LID. II. 373 Chamzfjce. & vomitione expurgare : comitialique mor- bo obnoxiis hac purgatione prodeffe, Sufpicari hinc poffet aliquis,non aliam etfe uera dpt. dw & feeuAeias, quàm vel Peplum vcl Chamz- fycen; & fcparatis locis, fub diuerfis nominibus de cadem ftirpe Diofcoridem egiffe : nifi ipfe Theophraftus hunc fcrupulum videretur cxie gis mere: qui uxore hanc in numero aliarum jmr- xav d», cft,Papauerum habet, & poft seezmrir y ac fora repofuit. quód legitimá uwimarya d ppai- Y dw fiue negzaeiar, Papaueriseffe fpeciem,& pro- prié Papauer fpumeum Latinis dici oftendit; &c àPeplo & Chamefyce differens, h Eft autem Chamzfyce viribus reliquis Ti- 2X9 thymalis affimilis. Galenus abdesaendi fimul | & acrem, ait,vim poffidet. Itaque acrochordo- nas & myrmcecias,cauleseius teneriores in mo- dum cataplafmatisadmoti , quique ex eis pro- fluit liquor;auferunt. É : Quod quidem & rcliquz omties Laariz enumerátz poffunt, fed quemadmodum anteà iam monuimus, vfus earum periculo tion caret, veluti neque huius. À De Hippopha? ex Dio[coride, d» alii. AP. XX. i ; VE N 1T &iisquela&eum fuccüm futidunt Hippophaés annumerandum. Frutex (in- quit Diofcorides) eft egvjavoidyc fiue furcula- ceus,vndequaquc denfus & amplus: folia ei ob- longa veluti Olec,anguftiora tamen & tenerio- ra; inter quz fpinz ficcze & candicantes emicát, articulatz, interítitio quodam diftantes : flores Hederz corymbos referunt, racematim cohz- rent; fcd tamen minores mollesQue, & ex albi do partitn rubentes. radix craffa & mollis, fucci plena ,guíftu amata, ex qua veluti ex Thapfia - fuccus colligitur. Anguillara radicem refert pal- mum effelongam vcl maiorem,& ex hac fracta aut vulnerata fuccum manare tenuem,la&i con- colorem,guítu amariffimum;odore grauem. In maritimisac fabulofis,vt Diofcoridesfcri- bit , nafcitur. Anguillara arenofis & maritimis locis in Peloponnefo à fc rcpertum referz. Ic«o04s; Grxcis: Latinis quoque Hippo- phaés dicitur :à Plinio lib. xx11,. cap. x11. (nifi corrupta vox) Hippophyes: Hippophyces, ait,in fabulofis maritimisá; nafcitur, fpinisalbis, He- derz modo racemofa eft , candidis & ex parte rubentibus acinis. radix fucco madet , qui aut perfe conditur,aut piftillisfarinz. Extant veró & inter nothasappellationes quedam huius no- : mina:vt;Hippophanes,Hippion, Echinion, Pe- lecinon, & Lappago, qu: tamen Aparinze conuenit : noftra ztatc ab indigenis Peloponnefi «999 d ya Suej/zwid cít,Spina purgatoria vocatur. Ab Hippopha? differt Hippophatumi, quod tamen & Hippophats aliqui (Diofcoride zropehe- teftc)appellant:à Plinio Hippope (nifi & hic vitium) dicitur. Spinz fulloniz genuseft, abíg; ^*"- cauliculo,flore;aut fru&u,inanibus tantüm capitulis, foliis paruis fpinofis, radicula molli & à,exqua cum foliis & capitulis fuccus exprimitur, i E Nar- 374. STIRPIVM HISTORIA E Narbonen( Gallia;inquit Ruellius,Hippophzftum vidimus fpinofis capitulis, fine o. refine cauliculo,minutis intet aculeos foliis cándicanübus. -^ Debent(Plinio auctore) Hippophaés & Hippophzfturh accommodata cffe €quorum na tutz,neque ex alia caufa nomen accepiffc. quippe quedam animalium remediis nafcuntur -- Eit veró Hippophaés, przíercim vero radix ipfius ac fuccus, calida ficceQue facultatis, & fimul valenter purgantis. i; à Süccusfyncerus radicis huius pituitam,bilem,& aquofos humores detrahit oboli pond re: cüm farina veró fubadus quatuor obolorum. Saluberrimé autem cum aqua mulía exit. betur. In comitiali morbo, vt Plibiusait,vuliffimus. Frurex veró ipfe ficcatus tunditur x: tusduecum aqua mulfa exhibetur. : - Extrahitur quoque fuccus é radice , foliis & capitulo Hippophafti, qui & ex aqua mulf; pituitam & aquam detrahit,& precipue comitialibus morbis, neruorü vitiis, & Orthopno: vt Diofcoridescradit, conuenit. | : 5 oat. AKA pedem De Euphorbio. Qi. *xilye4. Lone ht Euphorbium. L Anteuphorbium., . CMS EX ?HORBIOOblpnga;craffa,& virentia funt folia;in rotunda ac tereti figura angulofz Cucumerery vilgó,fed Galeno Melopeponem nuncupatum,referrent, fi non angul;& eminentiores,& albicdhtibus fpinis plurimis, duplici feré ordine;obfiderentur. Effluit exhis . vulneracis liquor vehementer acris & mordax, facile concrefcens. Diofcorides, Euphorbium,inquit, Libyca arbor cft, vapSaxoeid ic, id eft; Ferulacei generi$ aut Ferulz fpeciem referens, quz in Mauroufiorum T molo reperitur, fucco referta acere mo; quem cum timore colligunt eiusregionis homines,obeximium ciusferuorem. — Pliniusherbam effe Euphorbium ait,& é móte Atlante extra columnas Herculis portari Differentesautem & multum diffidentes montes Tmolus & Atlas funt. Nullus Tmolo nomine in Libya, aut Mauritania mons à Geographis refertur. Ett Lydize mons T molus i? Afia minore. Poteftinexéplaribus Diofcoridis pro Atláte perperá T molas fubftirurus efíc. Ioannes Leo in Aphticz hiftoria lib. rx. ex vno folio,aut, vt ipfe nomina, frudtu, x X Y aut XXX. quandoque prouenire Ícribit,é quibus maturis & vulneratis fuccus cffluat la&ti fi- milis qui lentorem contrahensconctefcatatque inde colligatur. Ecc ; t atu —-—ÉE—— Ó—ÁU—n PEMPTADIS TERTIJE LIB. II. 37j Natum fuit Euphorbium Anno M. ». Lxx. Bruxella in amcniffimo ac ditiffimo hor- to Io. Boifoti, viri vt generofiffimi, ita & doaiffimi, à quo vnum terrz commiffum folium; in plura multiplicatum eft,& radicem demifitin obliquosramulos diuaricatam. Grzci pariter cum Latinis &UópGuoy vocant. Plinius vnoloco herbam feminino genere, Euphorbiam appcllat. Succus etiam Euphorbion,& quidem Officinis quoque eft. [ubz Regi Prolemzi patri,qui primus vtrique Mauritaniz imperauit, inuentio huius af- fcribitur, à cuius medico Euphorbo nomen accepit. : : Euphorbiumauté,fuccus nempe concretus quo vtimur,vcheméter calidas, & vt Galenus aitcauftice fiue vrétis facultatis & tenui partiü eft:quarto quidem ordine calidi & ficcum. Cumoleo violz lutez,vt quidem Meíues,fed & alio quouis, vel etiam vnguentis permi- xtum;refrigerata citó calfacit: aduerfus ftupores, tremores,conuulfiones, neruorum refolu- tionesconuenit: prodeft ctiam contra diuturnos coxendicum dolores. : iens Intró affumptum,vt A&uus,Paulus, Atuarius,& Mcfues refcrunt, aquás & pitu itam per inferna ducit;fed vnà quoque non modó fauces ac os,fed & ventriculum, iecur; reliquaQue vifcera accendit;exurit atque erodit,vniuerfumqQue corpus inflammat. : i a Ob id,inquit Mefucs,minus tenuiter terendum, & permifcendum eius acrimoriiam ob- tundentibus,calorem remittentibus,& lubricantibus: quorum tantam effc oportet copiam; vteius fuperficies vndequaque contegatur. gx 5 Sed difficile eft Euphorbium,aliis ita vel inuoluere,vel permifcete,vt non exurendi fuam. vim exerat. Nam & plurimo contemperatum oleo, fübinde foris inuncum,veficasexcicat; corpore prz:fertim mollioribus. quam ob caufam tutius eft intro corpus non admittere. fcis Tunditur ipfum etiam cum moleftia;nifi naribus diligenter obftru&tis ac communitis. Si quando enim acrimonia cius ad nares peruencrit,mox pruriginem, fternutationcsáue exci- tat; ac deinde atdore intenfo ; copiofam pituiram ac muccum ,tanderh verb & fanguinem elicit: lachrymisnon deficientibus. —— d Aduerfüs autem Euphorbij acrimoniam;remedioindigenis fertur effe herba;que ab effe- &u & contrariis facultatibus Anteupborbij nomen accepit. Cauliculos hc emittit com- pene plutes,rotundos,virentes;atque circa eos folia qualia Portulacz. radix m ultasquoque habet "^" propagines. fucco & hacc aburidat, fed nequaquam acri, verüm lento & refrigerante , atdo- remacacrimoniam Euphorbijretundente. — pons ao Tripolium., De hac veteres fctipfiffe nondum obferuare li- cuit. Videtur tamen ad Telephij fpecics referri poffe. "4i Auct Creuit & iftud Anteuphorbiori do&tifs Ioanni Boifoto , codem quo Euphorbium anno: atque. vnicum codem pcriit. Dé Triplie. | CAP. XXIL RiPorro nofttofolia exeunt oblonga, a- A Les ; leuia , vitentia , craffiufcula , Glafti foliis j j perquam fimilia: cadlis re&us,dodrante altior, fa- j y mp ftigió indlas diuifo;in quibus flofculi elegantes; medio difco lutei; otbiculato veró ambitu caru- lei, Afteris Attici, florum zmuli, qui in pappos candidos contabefcentes abeunt. radix oblonga, cortice induiturcraffiufculo. — — : Nafcitur, inquit Diofcorides, Tripolium locis maritimis, quz vnda alluit ,recedensque demit-- tit. Ac talibusquidem ín Belgij quibufdam mari- timis noftrum reperitur: vt in Zelandiz infulis. A ., Neque vidclicet in mari,neque in ficco, (cd locis; quz zftuans mare allidit, recedens , rcluens , rc- trojue commeans defetit. Tranflatum ad hortos diutiné viget,fed luxurians grande ícit;& in fbras . radicescommutat. zc 4Eftiuis menfibus flores facit; Wee m Fabulofumeft,quodà Diofcoride affcribitur, i7 MIR tradi nempe vno die ter colorem floriseius mu- ——Ó— j ; —— tari;j& mané alburt meridie purpureum, vefperi " ó r5 Qoiixev ? Qa [Ar "as au MAU. 376 STIRPIVM HISTORIA 5E Qomixs0id eft,phoeniceum. Sed tamen tres Horü colores vno die rcpetiri poffe, veritari haud repugnat. Nam cüm flores.omnes non fimul,fed particulatim & fenfim per ficiantur tres. cilé contingit florum colores obfetuari: incipiétium nempe,completorum,& deficientium, Nondum patentesautcom pleti, fubpurpurei funt; perfecti patentesque, quales fcripfimus deficientes papporum candidam oftentant lanüginem. : Tea uc nonnullisetiam 423,ab aliis une appellatur: vt quidem intet nothas voce refertur: poffet After marinus, aut Amellus marinus non inepté dici. Arabs Serapio Tri lium Turbith nominat,& poft eum Auicenna. AGuarius tamen Graccus, Alypi fiue A] is radicem Turbith effe exiftimat. Mefües veró herbx ferulacez radicem iudicauit, Habent Officinz & fuum Turbith non modó à Ttipolio,verüm & ab Alypo differens , nequa uam etiam ferulaceum. Q uod à Garcia ab horto Proregis Indix medico in Aromatum hiftoria, quam clarifs.ac do&tfs. Carolus Clufius Latinam dedit,defcribitur,ex qua hiftoriam eius in lubfequens rranftulimus Caput. CE Caterüm Tripolij tadix , vti Galenusait , guftanti acris eft, & facultate calida in tertio exceffu. Diofcorides radicem in vino potam duarum drachmarum pondere, per aluum a. quam ducere refert: itemque vrinam. Conciditur etiam ad alexipharmaca fiue venenis re. fiftentia medicamenta. De Turbith ex Garcia. Car. xxrirr. T VR2 1TH planta eftradice neque magna neque longa:caulis dodrantalis,fübinde lop, ^^ gior,digitalis craffitudinis, hederz modo per folum repit : folia profert Althaez : flores euam fimilesé candido rubentes, nonnunquam omnino exalbidos. Vrlisautem medicinz caulis duntaxat parsinferior,radici proxima,qua gummofa, Ar huius cortex eft,quem Officinz oftendun t5craffior videlicet quidam ac inanis, caudicisin- ferioris exteriorcortex, medio exempto. Laudatur vacuum,arundinofum,fragile & planicorticis Turbith: deinde cui gummiad. haret concretum,quod gummofum dicitur; & albidum. » Atgummofum non eft femper fua natura, Garcias ait, fed Indi, quia viderunt à gummo- fitate optimi Turbith notas à noftris peti folenteius flirpem ac cauliculos prius quàm colli- gant,aut contorquere, aut leuiter vulnerare, vt liquor efflueret. quo tandem denfatoatque concreto,cauliculos gummofos auferunt. Reperitur veró & quandoque abfque-contorfione gümmofum fa&um,íed tamen »quó faciliusliquor emanare poffet,vulnerari ac contorqueri folet.Candidum etiam fitjcodem au&ore,in Sole reficcatü:in vmbractenim nigrefcit, Prouenit in maritimis,verüm non adeo mari vicinis locis, vt vnda ciusallui queant, fed duabusauttribus interdum à mari leucis fiue milliaribus diftantibus; & quidem in incultis, potius humentibus quàm ficcis. * Naífciturautem in Cambaya,Surrate,Dio infula,Bazaim locisQue vicinis,& in Guzarate, vbiplurimum,atq; vnde magna copia in Perfiam, Arabiam, Afiam minorem, & Lufitaniam effertur. Przferturautem in Cambaya natum. i L Arabibus, Perfis, & Turcis Turbith appellatur : in Guzarate vetó Barcaman ,in Canara prouincia cuiusciuitas Goa,Tiguar. iom Habetur ab Indis medicispituitam deiiciens ac expurgans medicamentum, cui fi febris abeft, adiicere folent Zingiber; alioqui abfque hoc ex decocto pulli gallinacei aut cum'aqua exhibent. a casi Mefues Turbith calidum effe rcfert ordine tertio, & craffam lentamque pituitam vacus- re;atque hancé ventriculo;thorace,neruisatque remotioribus artubus educere; fed tardio- ris facultatis effe, & ventriculum fubinde co fubuerti perturbariáue , quo circa Zingiber, Mafttichen;aliaQue aromata ei permifcenda;addi & oleum Amygdáalorum dulcium,vel ipfa Amyedala;aut facchatum ne corpus huius vfu extenuaretur aut emacrefceret : abaliisitem cum Palmulis, Amygdalis dulcibus,aliisdue contemperari inde componentibusantidotum (cle&erium autele&uarium Officinz appellant) quod 4/;9omxá? dicitur, Officinis ipfis & Medicis exercitatis in vfu frequens, . Datur ipfius Tutbith drachma (plus minus) vna, ad fammum duz. In deco&to veró aut dilutotresquatuórve admittuntur. — Mes DeEbulo. — CAT. xxitiL ; |] sé E Bvrvs folis, mufcario, fru&uáue Sambuco perfimiliseft , fed caudicem non facitli- gnofum; caulestantummodo herbaceos profert hybernis menfibus contabefcentes: an- gulofi hi funt,ac frequentibus articulis geniculati,Sambuci nouellis ramulis ac propaginibus zcfpondétes: folia cx interuallis geminata am pla;ac vcluti Sambuci ex pluribusad T ncruo- PEMPTADIS TERTIZJE LIB. II. 377 : Ebulus. neruofum pediculi comniffis coalefcunt, quo- . rum fingula oblonga funt,lata,& margine ferra- to, Amygdalinis ampliora maioraQuc : flores in vmbellis candidi. fru&us fite acini fubrotundi & rutilo colore nigricantes; in quibus femina parua oblonga. radix longa, digitaliscratfitudi- nis, minime lignofa, Exit paffim locis humentibus, incultis, fecus vias & margines aerorum , pingui LztoQue folo: andum, fterile, ficcumque refpuit. Flores ZEftate, bacc Autumno maturantur, Grxci 2e ugueeny , id eft, humilem Sambu- NU cum,nominant, Dicitut & £uosuzr2,d 1e dxri), MZ QUA — ua tufoixi. Latiniseft Ebulus & Ebulum : Ger- manis 2ftticf: Belgis ibabico ; Italis Elio : Gallis Hichle: Hifpanis Yezzo;. — . , lemperamentum autem Ebulus calidum quidcm ac ficcum,vtrumque ordine tertio;& fa- cultatem non modó , quam ei Galenus tribuit, digerendi exiguam; fed & purgandi per aluum eximiam & validam habet : efficaciffimz radi- ccs funt : folia digerendiac difcutiendi potentia praftant. : Educunt autem radices non modó pituitam, verüm & aquofos potiffimum humores: vtiles idcirco ad hydrop:corum purgationes: fed ta- men corre&z & vbi vires futfecerint. Purgant enim cum moleftia: venzriculum fuübuertunt: interioraQue vifcera omnia perturbant. Malé . .omnibus vfusearum fuccedit, quibus hepar ob- duruit; vt quando ex regio morbo Afcites fucceffir. Quamobrem nec temeré,nec nifi valde robuftis ex Ebuli radicibus medicamentum, aut potio danda. Decoquitur in vino radix, fi caufa morbi frigida, & febris abeft : aliàs pro affectus natura tempcranda potio eft, Expur- gant & acini & femina, fed clementius multó ac minori cum moleftia, przícrtim prius ace- toinfufa,ac deinde femineanifi velaliisaromatisvnàpermixtis. — s Foliis tumores aedematofi difcutiuntur, cataplafmatis vel fomentis additis. Diofcorides Ebuli radices vterum ait mollire, aperire, & affe&tuscirca ipfum corrigere,ad infeffus deco&tas : folia recentia & tenera inflammationes mitigare cum polenta impofita; commodé item ambuftis & canum morfibus imponi : auxiliari podagricis cum adipe tauri- no aut hircino. De Cucumere fyluesiri C Elaterio.. GA xxv. ^ es CYrvssrRIiS Cucumis humi prorepentibus farmentofis caulibus & fubrotundis foliis fatinum zemulatut;& eum quidem, qui Galeno fatiuus eft (vulgó Melonem appellant) vttifaue tamen afpetioribus : flores fublutei funt : fru&us oblongi, afperi, oblongis glandi- bus maiores;alioqui forma fatis fimiles, fatiuis veró Cucumeribus longe minores;qui matu- ri vel vltró , vel leuiffimo conta&u defiliunt , femen cum liquore eiaculantes : radix craffa, candida, multiplex. Tota (tirps vchementer amara, veluti & reliqua omnia fylueftria Cu- cumeraria, Paratur ex fructu huius Elaterium di&um medicamentum, cuius colligendi conficien- z Lrerium; iQuc rationcs ac modos Diofcorides pluribusverbis refert. "* — E In plerifque calidis regionibus in ruderibus, fabulofis, aliisQ; incultis locis reperitur. apud Gcrmanos hortenfis. femel autem fatus; pluribus inde annis facilé renaícitur ; non tamen € radice reuireícens, fed ex feminibus fparíis proueniens. -- t Circa Autumnum fru&us maturantur ; atque co témpore , ad Elaterium conficiendum colligendi, : É Grzcis eft efzvc d^,ejoc : Latinis agreftis & etraticus Cucumis ctiam appellatur: Officinis Cucumer horzenfes vulgó habitos Cucumeres oblongiac recurui, quos anguinos cognominant. Italis Üog Con- afjninus, Sunrqui Cucumerem anguinum vocent. Sunt tamen inter fatiuos & x STIRPIVM HISTORIE Cucumis fylueftris. htl Colocynthis. Z "3v Sai D: PR 7 ME /* 1, umi ) Jas : : Cocomero f[aluatico:Hifpanis Cogumbri[ 4APlár.. 47: Germanis 35ilo ciaimer: noftris 3Dilbe tas. rommeren : Gallis Cozcombre fwta£e. dicitur, Elaterium fiue éjgríeio» Officinz COrtüpta yo. ce Eladterium nominant. , Eft autem denfatus ifte fuccus ex fecundo ordine excalfacientium,Galeno tefle, & fubti: lium partium. extergendi item digerendiQue, vim obtinet. Folia Cucumeris fylucftrisyradices,earumg. Corüices , vti vehementér amara , ita fimiliter quoque excalfaciunt, & abftergunt, fed minu, tamen quàm Elaterium. Expurgat autem iftud Elaterium bilem , pituitam , aquofosQue hu. morcs ; & quidem valenter ;ac non mod I. inferiorem vétrem, fed quandoq; per füperna, Modus Diofcoridi eft à femiobolo ad obo- lum,pro virium portione. Citidem menfes in peffo fubditum. Nari. buscum lacte infufum oculorum in morbore- giocolorem emendat. De Colocynthide. — Cav. xxv Seem LOCYNTHIS pcrhumum ftrata Cu- cumerariorum modo repit, eum quem Citrulá Cucumerem noftra xtas appellatpro- ximé rcferens,cuius & fylueftris cft fpecies:fo- lia eius lata aliquot incifuris diffe: flores in luteo pallefcunt: fru&us globofus cortice inte- gitur tenui,lutci vbi maturüit coloris, quo ab- latointerior candida fungofa medullaad me- dicinz vfus rcficcatur ; vnà cum in ea conditis feminibus paruis,& fordentis coloris. Ingentis amaritudinis hzc medulla eft ; fimiliter & fe. men,totaQue ipfa omnibus fuis partibusflirps. In calidis regionibus feritur & perficitur Colocynthis; fed in Germania ac Belgio agre ad maturitatem peruenit. AERE Appellari foler à Barbaris ac in Officinis Coloquintida. Gracis eft eacus sc, & quádo- que exvoría. Atque hinc Hiera Jfgamvariaz ali- quádo infcripta reperitur,qua alias J/exoAotu- Sdsc dicitur. E(t tamen & emvorlz Cucumis . agreftis, de quo prxcedente capite. Latini 1n- terpretes pro Colocynthide crebró Cucurbi- tam reddunt fylueftrem. Differens tamen hac à Colocynthide eft. Cucurbita fiquidem fyluc- ftris Grxcis wo^oxi9u 'ye1a vocatur, & fatiux fimilis eft: fcandit vt (atiua vicina adminicula: foliacius fimiliter lata & indiuifa. fru&tus pat- uis Cucurbitulis fimiles,duriaclignofi admo- dum corticis : medulla interior adeó fucculen-. ta,vt reficcari nequeat: amara interim tota, Vt Colocynthidis & agreftis Cucümeris. Eftautem Colocynthis veluti tota fua na«- tura,omnibusQue füis partibusamara , itacali- da quoque ac ficca fecundo gradu eoque in- tenío: atque idcirco pP E ; rire, & quzcunque amariffima efficere po $: ni PEMPTADIS TERTIJE LIB. LI. 379 nifi validiorcius per inferiorem ventrem euacuandi ac purgandi facultás reliquá eius opera; vt Galenus ait; przucrterct. | l Tam valenter fiquidem hanc vim exercet,.vt non modó pituitam & bilem citiffimà co- piofiffimeqQue educat,verüm & abrafis inteftinisvenarimQue meferaicarum ofculis referas us, fanguinem & cruenta fubinde cliciat. Ita yt hac de caufa nec temeté;necnifi grauiffimó aliquo vrgente morbo;ca fit vtendum;neque etiam nifi lento aliquoac glutinofó permixta; quo videlicet vehementia ciusrcprimatur ; malefica vis obtundatur; & ccelerius-per aluum ermeante, inteftina minus abradantur. Admilceri Maftichen aut gummi Tragacanthz; Mefucs admonet. j dir Formantur & ex ca paftilli cum Mattiche, gummi Arabico ac Tragacantha ; & Bdellio, Ex his Mattiche etiam adítringentisfacultatis euidenter particepseft. Prftantaütem lenta ac glutinofa, adftridionem nullam aut exiguam habentia. Adftringétibus fiquidem huiuf: cemodi valida ac fortiffima medicamenta corcita acrefrénata, maiore deinde violentiaac moleftia;vim ac facultatem fuam peragunt. Quz: veróadftringentia permixtánonhabent, — facilius minoriQue cum labore opus fuum perficiunt. Q uales funt Pilulz, à Rhafilib.1x.ad rius Almanzorem Iliace appellatae, Quz componuntur ex Colocynthide & Scamnronio dug» !/4c- busfortiffimis ac tertio Sagapeno;quod leritore fuo inteftina oblinit, & ab vtriufque iniu- ria defendit. LM Quz quidem compofitio tametfi fortiffima, & qua nec temeré, nec citra vrgenteim ve- hementer neceffitatem vtendum, facilé tamen ac citra magnas moleftias expurgat, & cum minoribus torfionibus, quàm pleraque mitiora clementioraQue medicamenta , Maftichen aut alia quz aditringunt,admittentia. T Atque hanc ob caufam verifimile eft à Cochiis catapotiis Galenum lib.i, De medica- mentis fecundum loca, Maftichen & Bdellium reiecta voluiffe, quastamen praceptor eius Quintusiifdem addere anteà folitus fuerat. NOM Vrilisautem Colocynthis non modóad purgationes, in quibus Vertipini , Hemicraniz, Cephalez, Apoplexi,morbo comitiali, A thman,inteftinorum cruciatibus, aliisque pertina- ciflimis morbis fuccurrit; verüm & foris nequaquam afpernandas vires pracftat. Valet ad Aurium tinnitus & furditates oleuni cum ea decoctü: idem lumbricos & ven- tristineas interimit ac pellit;aluumque non raró mouct,vmbilico imoq ventri admotum. Helleborum fiue Verattum album. ^ "Acetum quod eius decodionem admifit,col- : ' Jutione dentium dolores fopit;auctore Mefue. Semen ad mortuorum corporum conferua- tionem ac condituram vtile; praefertim Aloe & Myrrhaadmixtis. De Helleboro fine Feratra albo." Car, xXvir. V En AT R1 apud Vetetes duogenera funt: Album,& nigrum. Sunt autem albo Veratrofolia magna , lata, maioris fiue latifolix Plátaginis, aut potius Gen- uanz (imiliamaiora, magis venofa, liratim ftria- ta, ac quaídam plicas habentia : res & ferula- ceus caulis,przlóngus, multis inferius foliorüm tunicis obuolutus; quas inarefcens demittit ;fu- perius veró plures proferens fpicas;in quibus flo- res nó magni, e fenisanguftis ftriatis foliolis her- baceo colore candicantes ; quorum fingulis tres aut quatuor fuccedunt anguftz , paruz filiquze veluti Sefami.: in his femen latum & candicans. Radix craffa, candida;haud longa eft; cum mul- tis adhzrenübus fibris, quibus etiam fubinde propagatur. Ott, 2Hf Huius& alia fpecies eft floribus nigricantibus, foliisque, caulem praefertim ampleétentibus, an- guftioribus ; alioqui antecedenti fimilis. 57 Gaudet Veratrum album montariis & afperis; & non modó in Gracia,]talia, aut áliiscalidiori- 1 4 bus be ru 54 jo " TIRPIYM HISTORIGE E bus regionibus, verüm & in Germaniz ac Heluetiorum montibus viret. viuit & in hortis Floret £ftate; meífibusaut fab Autumnum legendz funt radices. WEISE Nominatut Grecis 99£oe2c Adxàc,& quandoque citra afpirationem ei oesc Asbabe:T a. tinis Vcratrümalbum, Sunt qui £2x/2u, dro gt mryva soeur yyotror negaioc,ToAveídb iyd Gy etiam nuncupent: aliis Sanguis Herculis dicitur : Germanis QBcif niefmurg : noftris api, . nieftooztele: Italis EZeloro bjazco: Hifpanis Verde gambre blanco, c yerua de balfeffe: Gallis g]. lebore blanche. — à | Extertio cítordine excalfacientium ac deficcantium,au&tore Galeno. Vomitionc purgat; varios humoreseducit; & q uidem magna cum vi & moleftia fumma; quocirca dati non debet, nifi vbi longi valentesQue morbi funt , fpesQue ex aliiszemediis adempta fit : vt Paulus JEginetafcribit.apud quem & nonnulli exhibendi ciusac propinan- dimodi extant. Sternutationes huius radicis puluis quoque excitat, naribus exceptus; & in. ter7fapuma fiue fternutatoria valentiffimusett. Diofcorides Veratrum iftud menfes etiam ducere , & foetus enecare in peffo appofitum tefert; & mures interficere cum melle & polenta fubactum. Plinius phthiriafin hioc enien- -' dari addit. De Helleborine. Cab XXVIIL Helleborine. ERATRVM album effigie refert Helle- ODE borine, ea decaufa à nobis appellata; fed humiliór tamen ac minor multo: caulis eius cre&usad pedis feré altitudinem affurgit:folia.. lata,fimiliter venofa & ftriata, vti Veratri albi, | fed paruula : flores fecundum caulem ordine quodam digefti;foliacei; albicantes medio.ali- quantulum prominente fubluteo ; quibus ob. Jongz,non tamen magnz, fuccedunt veluti fi- liquz, aliquantulum ftriatz, in quibus femina minutiffima. radices fubfunt fibrofz , Veratri albi tenuiores. Reperitur locis haud fitientibus ac ymbro- fis, & cum flore quidem Iunio ac Iulio, Helleborinen non improprié dici ac nomi- nati poffc,ipía cum Veratro albo fimilitudotc- ftatur. Nam fylueftre ac fpurium. quoddam eius genus effe videtur. Diofcorides quidem £x»vefoe/rnr Sujaloxot puxej»,hoc eft;paruum fruticulum effe ait, ha- bentem £u QUA id eft,minima folia.Pli- nius veró lib.xxvix.cap.1x. Helleborinen par- uam tradit herbam,exiguis foliis.& lib.xxrr. cap. x x. paruis foliis. Et paruà quidem noftra hzc Helleborine, & herba ;& Swjuíexoc. 9up- víexo» fiquidem herbam cuius cauliculus reus affurgit, ctiam fi vnicaulis fit, Diofcoridesnon raró nuncupat. Nam & Polygonaton quod fin- gulari caule, & attollitur, & nafcitur,9auorfa- thc Cit. zoAvy ore sor, ait, auro uev 7rhoeoc folia autem huius non quidem minima funt, fed comparatione Veratri albi parua re vera funt, ac dici debent. Et Plinius non minima, fed exigua & parua tantüm effe fcribit. Oftendunt & hzcnoftrz Hclleborines;cum ea;que à Diofcoride ac Plinio defcribitur,fimilitüdinem ma- t m legitimam effe, in tanta ac tam obfcura veterum breuitate, difficile fue- - ! | D .. Diciturautem Helleborine Diofcoridi ac Plinio etiam &nmxric fed vnde hoc illi nom EE Veratrum album etiam dox); reperitur, vt diximus, appellatum. Si prod lero €t ax7lc, exiftimari poffet émxri, quafi £i Zwrly ditam, quód videlicet Veratro al fuperaddatur. Vtetenim Theophraftus lib.rx.mifcetur in potione ex Veratro albo, Vt vomitio bene fuccedar, Helleborines femen. Gm d" 22i zoac1or, addit, id cft, hac herbula quzdam cft. Atque conic&uram ita facere, fed certi affequi nihil datur: veluti etiam haud «onítat eandem I teophrafti & Diofcoridis Helleborinen effc. Diofcorides fiquidem, E : mitione í Udine boh S PEMPTADIS TERTIJE LIB. II. 381 mitionem adiuuare eam,quod T heophraftus afferit , non fcripfit ; fcd tantàüm aduetfus lc- thalia medicamenta, & iecinoris affc&iones bibi. Plures autem cffe poffunt Helleborines. Nam & Centaurium minus fuperius diximus Helleborinen quoque appellari: Caterüm noftrz Helleborines qualis fit temperies aut facultas , compertum nondum habetnus. / " w^ 5 DeFeratro nigro. CA». xx1iX. Py ya u SN TT ^j [s B : ^ y V Veratrum nigrum I. Veratrumnigrum II. B "t / N » ^ 2 Ü : 17 em dS 1 [Ex ATx.1 nigri tria funtgenera, prater illud tamen, quod à Diofcoride defcribitur. / T ) Lu tr^ V 14 Ct Primum folia promit cx pluribus colleda,quorum fingularia oblonga,lata, lxuia, & 1. duriufcula funt,veluti Lauri,fed margine vtrinque à medio furfum verfus ferrato : caule ca- ret: llores in pediculis palmum altis é radicibuserumpentibus, magni, initio albidi , deinde purputafcentes,poftremó virentes,cüm videlicet é mediis ftaminibus luteis exorta filiqua increuerint : quatuor aut quinque coniunctz Scfíami modo hz nafcuntur; in quibus Íemen. Radices fubfunt multiscraffis nigrisque fibriscapillatz; in quibus medius tenuis neruus.. Alterius Veratri folia priorisaemula funt, fed anguftiora, nigriora, ambituqdue toto ferra- 2. to:caulem iftud habet pedem,plus minus,altü;in ramulos cacumine diuifoj;à quibus flofculi dcorfam nutantes dependent minores; coloris é pallido herbacci. radices fibrofz aliquanto tenuiores, minus nigrieant. Tertium Veratrum caules habet proceriotes & fubinde craffiores:folia quàm fecundi an- guftiora, quorum & ambitus vtrinque ferratus : flores magnitudine fecundi : filiquz parua famaceze: radices fibris multis vti aliorum cohzrentes fubnigricantesQue. Nafcuntur Veratra hzc in montibus afperis & petrofis. Duo pofteriora in Germania ac Belgio frequentiora. Floretprimum circa natalem Dominicum, fi Hyems clemens mitisque fucrit ;aliàs mox foluto gelu : proximum genus pauló ferius: tertium circa Ver,& ipfo Vere. — ^ Veratraautem haec efle nigra, fatis inter recentiores conuenit; fed tamen ad quem vete- rum au&orum referri debeant; non zqüé expeditum. Differentes etenim Veratri nigri de . fcriptiones penes hos reperiuntut. Theophraftus fiquidem folio laurino Verarrum nigrt effc ait,& fru&tu Sefamaceo. Diofcorides vetà foliis Platáni ac Sphondylij,CniciQue c ipfum STIRPIVM /-HISTORI E : ipíum depingit. Qua vt euidenrem differen. tiam;ita & hzc Veratra,;ad T heophrafti accede. re,cum Diofcoridis veró Veratro parum conne. nirc oftendunt : folio fiquidem Laurum, & tiffimüm primum , fructu veró Sefamum refe. runt.vti nigrum Veratrum facere Theophra. ftus fcribit : Platani aut Sphondylij folium ne. quaquam (vt Diofcorides) zmulantur. Appel. latur autem Vcratrum nigrum Gracis EX pepe ps2ac. à nonnullis 4eAguzródYor:item TO Djulon, pueAgróp piov , eeoknov, XUegiioy , aut potius Zynxy. eder , exroauoy , aut €xcougr : Italis E/Zeboro gero: Hifpanis 'erde gambre negro. Nominatur veró Mclampodion ,quia Me. lampodem inuentoré habeat;qui furentes Pro ti filias primus eo purgaffc,& ad fanitatem men- tis reftituiffe creditur. Hunc Diofcorides pafto- rem, alij diuinationis peritum tradunt. Q uodautem inter hzc genera primum, vul. » £9àGermanis Ghofftioure/ & à noftris boplirg X lierfterupt. nominatur; idcitco videlicet , quüd à Hyemeclementecirca natalem Domininoftri ? Icíu Chrifti diem floreat. / — Alterum genus Pfeudohelleborum & Vera- trum nigrum adulterinü ante nos etiam Fuch- fius nuncupauit.Plerique Confiliginem effe vo- lunt;quia huius radicibus iumentorum quadru- NUT ame e) pedumqQue morbis noftrx xtatis agricolz me- n d dcantur, haud diffimili quàm Confiligine vete- i res Mulomedici modo; vnde & à noftris bít ttupt dicitur. Sed idem poffunt & Veratri albi radices;vt quidem Abfyrtus & Hietocles Gre- ci Hippiátti tradunt; vtilatius incap. de Buphtlialmo , in florum hiftoria Pempt. fecundz lib.rri.fcripfimus. 23 * ^ Tertium genus Germanis $euffratt vocatur, id eft, Peduncularis; pediculos etenim in- terimcre creditur. Placet nonnullis Aconitis iftud genusannumerari. Neque enim pedicu- lostantüm, fed, veluti Aconítum;& oues aliaque animalia necare comefum fertur. Verüm hoc non modó iftud, fed & reliqua Veratra nigra poffunt : qua de caufa & inter Veratri ge- nera hoc tertium rctinéndum videtur. Caterüm Veratrum nigrum, vt quidem Galenus fentit, candido calidius ac amzrius elt, ex tertio fimilitet excalfacientium & reficcantium ordine. Pituitam,bilem flauam,fed & atram potiffimüim, ac melancholicos omnes humoresde- orfum ducit; non ramencitra moleftiam ac difficultatem. Idcirco non nifi robuftis ac vali- diffimis,vt Mefucs faadet,exhibendum. Prodeft autem ex Veratro nigro purgatio infanien- tibus, maniacis,melancholicis, comitiali morbo affli&is, elephantiacis, quartana laborant- bus,& omnibus breuiter,quos vel atta exagitat bilis,vel melancholicus humor moleftat. Modusexhibitionis,A&uarius lib.v.ait, funt Ícriptuli tres, pauló plus minüfve, tenuium fibrarumé radicibus pendentium, in aqua paululum maceratarum, deinde cortice detrado, acin vmbra ficcato, proiectaque tenui,quz ipfi fubeft medulla. Datur autem ex paífo & oxy- melite;verüm fuauitatis gratia,quzdam ex odoratis feminibus funtinferenda. Si verà effica- €iorem cupis purgationem,Scammonij pauxillum adiicito. Hzc ille. autem intcr hac genera primum; deinde fecundum; tertium minus efficax habe- : tur. Extergit vero Veratrum nigrum etiam alphos,lichenas,lepras;ac pforas : in fiftulam cal- lofaminditus, callum duobus aut tribus dicbus,vt Galenus aic,detrahit. Veratrum nigrum LI. o. DeFeratro nigro Diofcoridé. | Cav. xxx. f S TVD Veratrum nigrum, vt Diofcorides Ícribit, folia habet viridia, Platano fimilia; fcd minora, ad Sphondylij folia accedentia, fed fiffa magis & nigriora, fubafpera: caulis afper . eft: loresalbi purpuraícentesfiue ipcropqveoi, Íchemate racemofi, & in ipfo fru&tus Cnico fi- milis. radices fubfunt tenues ;nigr , veluti à quodam capitulo Cepz fimili dépeoaens - qu 0 CHEERDRPHREDERERMUSMEPESI E TOIT ft PEMPTADIS TERTIJE LIB. ft. — 385 Veratram nigrum Diof. quarum & víuscft. Atque ita verba ipfa Dio. Ícoridis fonant; é quibus manifeftum , aliud omnino abeo Veratrum nigrü defcribi, quam à Theophrafto;de quo capite antecedente. Conuenire autem cum hac Diofcoridis de- Ícriptione fatis apparet , quod & alias & modó; . pro Diofcoridis V cratro mgro cxpreffinius: fo: . liaetenim an primisciuslata , aiquoreminen- tes angulos, & vtrinque incifuras babent, inftar foliorum Ficus, Vitis, Accris;qualia Platani effe. - abundé conftat;fed camen przdidtis minora:ad Sphondylij folia fatis etiam accedünt,non qui- dem tota ac integra , fed fingularia corum (ex 'quinque enim totius foh Sphondylij compofi- tio eft)profundioribus tamen fiffuris diuifa: ca- dem fàturaro colorc nigricant,& àliquantulum afpera funt : Caulistectuseft; pede aluor, non- nihil ftriatus ; quo fuperius in ramulos diuifo; complures siodealt veluti latiores calyces, di- Ícorum inftar; qui fimul racemi quandam refe- runt cffigiem;przfertim cauliculis flaccefcenti- . bus, ipfisQue deorfum nutantibus. quam & lati. calyces multiplicibus flofculis aliquo quoque modo exhibere videntur. E fingulis fiquidem, fofculi complures fimul far&i;veluti Scabioíe, exeunt. Sunt candidi hi,diluto colore nonnihil purpurafcentes, fiue , vc Diofcorides ait, As0xo) .- tu7eppoesi. Semen inde in ufdenr fubnafcicur calycibus; candicaris,oblongum,feré vti Cnici, i fed tamé minus & tenuius,ac nó perinde Izxue. Radicesetiam fubfunt nigra, quàm alterius nigri Veratri tenuiotes, ab vno exiguo capitulo confibratz; in nouellis quidem plantis. Nam in véteribus atate multiplicatis à pluribus de- mittuntur. : ovde EMITE cil Reperiturin Germamz plerifque montibus, & aliis incultis ac afperis locis. In hortis yi- uax eft. Diofcorides ctiam in afperis, editis & fitientibus locis Verattum nigrum enafci fcri». bitoptimumdj quod ex ciufmodi locisaccipitur. quale eftjinquit,quod ex Anticyra petitur, " Floret autem iftud Veratrüm nigrum non Hyeme,fed aftiuis menfibus. Toto autem an-- no hetba vitet. ria TB EUEN GISp-sl Recentiorum plerique Aftrantiam nigram :alij Saniculam feminam nominant. Differt: tamen multum ab-Aftrantia, qua & Imperatoria , vmbellifera herba. Saniculz ctiam per- quàm parum fimiliseft. Nobis diu vifa eft;jnon quidem Theophrafhi, fed Diofcoridis Vera- trum nigrum effe. Refpondet forma , vt reculimus : conueniunt ctiam vires. Nam & atros aliosque humores radices huiusexpurgare teftes habemusin Germania nonnullosexercitas —— tiffimos medicos,qui his melancholicos purgatos feliciterad fanitatem reduxete, Purgandi quoque huic facultatem adeffe , teftatur etiam. Conradus Gefnerus inepiftola quadam ad Adolphum Occonem, in qua Aftrantiz nigrz Helleboro albo feré fimilem vim,fed rameri mitiorem,& peraluum purgatricem primum fe expertum rcfert. Q ux fententiam nofttam, & Diofcoridis Veratrum nigrum effeconfirmant. —— — 6 2 qe Tribuitaurem huic omnesetiam cas nomenclaturas Diofcorides, qua fuperiori affcri pt funt. Semen veró eius;ait;in Anticyra Sefamoides vocari,eiusQue ad purgationes vfum effe: Si modà geriuina & non vitiara eft Ic&tio. Videturautem non omnino integra. Nam (i Sc- bcr famoides,vt Plinius ait,& vox ipfa teftatur,à Se(ami fimilitudine nomen habet,impropri? —.— huius Veratri nigri fcmen,non Sefami, fed Cnici emulum Sefamoides nuncupabitur.Jam & Sefamoides fui generis ftirps cft. Ex hisaliáde hac verba Diofcoridi acceffiffe fufpicádum: Hur & forte ex T heophrafto tranflata.Scribit fiquidé T heophraftus lib.1x. Anticyrenfesfrudu y Veratri qui Sefamo fimilis fit;purgari: Helleborum;inquit,non folüm radice; fed etiam fru" — €u vtile eft. Siquidemin Anticyra, vt fertur, fru&u cius purgantur. Deinde inferius: Anticy- renfes fru&um Sefamacei Hellebori dare folét,qui Se(amo fimilis eft. uibusverbis* "hec phra(tus Veratri fru&ura. Sefamo quidem fimilem refert; ed Sefamoidem p T XS T E 384 , STIRPIYM: HisTORIA M LN propriédici ton affirmat, — Sedad Veratrum noftrum nigrum reuertamur, cuius facultas fimileseffe alterius Veratri nigri;compertum effe iam (cri píimus. Ad omnia tamé efficacius habendum,antecedente capite defcriptum;quo verifimile Anticyrenfes precipue VÍOS. penes quos,prima fummaque propinandi Veratri,apud Veteres femper fuit au&oritas, De Sefamoide ex Diofcoride calis. | Cav. xxXxt. I*N crp1Mvys inSefamoidum mentionem : Vetatro potentia ac viribus proxima funr. & cx purgantium numero : oportunum idcirco eorum hiflorias ex Diofcoride & aliis hic repetere. Duo autem ca funt: Vnum magnum: alterum paruum, Mech aorfa Sefwmoide; — In magniauté Scfamoidis defcriptione intct Veteres non fatis cóuenit. Plinius lib.xxrr, mapum. Cap.xx V-liexyteorn, id eft,Senetioni fimilem herbam fcribit : Oribafius €x Rafarij quidem conuerfione,Rutz fimiliorem facit. Scfamoides;inquit,maius folia habet Ru tc fimiliaJlon. ga: lorem album: radicem gracilem, ignauam: femen Sefamo limileguftuamarum, Diofcoridis veró exemplaria vtrique herb Sefamoidesiftud comparant. £o;ep 7róa, ait, Jezykesvm Wanrydio QUA. ueted dvSoc Abby, blla 1er dv eaxToc aU puer uuo 910 4,0) /mo)y € 7f gvr&tid ct, Similis eft herba Senetioni aut Rutz: folia longa: flos albus: radix gracilis, inefficax: (emen fimile Scfato; amatum in guftu. e New (( Siuc autem Diolcorides,fiue alius huius deícri ptionis auctor extiterit, oculata fide Sea. Pi^r- moidesmagnutn non agnouifle vidctur fed cx aliorum fcriptis tantummodo defcriptionem "M eiuscollegiffe : atquc idcirco difiuntiua particula i vfus. ignorans videlicet cui fimile Sefa. moides magnum eff:t: Senetioni ne an Rut. Vtrique autem fimile effe vix potfibile. Sunt ctenim difizuiles multum Senctio & Ruta, quálifcunque ctiam ca fit, iuc graucolens, (iue altera Hyperico fimilis. dr Recentiores, inter quos Io. Ruellius & nonnulli poft eum,Sefamoides magn cxiftimant, uod à T heophrafto Veratrum nigrum detcribitur. Cognominat enim ipfutn Sefamaceum IuC Ergo uced £c: Anticyrenfesinquit;fru&um Sefamacei Veratri dare folent. Accedit Dio- "fcorides,qui Sefamoides magni apud Anticyrenfes Veratrü (fi modó genuina lectio) vocari refert:& Galen.in lib.Dc fimplic.med.facult.vbi Sefamoides magntü Anticyricü Veratrum e(fc fcribit. Anticyrenfe fiquidem Veratrum eft, cuius Theophraftus meminit, & dequo cap.xxvr1. Sed iftud neque Senctioni, neque Rutz mile eft; & non modó femine, (cd & radice efficax eft. Sefamoidis autem radix d7reax'Gc,hoc eft, ignaua;& nullius vfus. Credides rim ego nondum repcrtum Sefamoides , & propter cam quam oftendimus difficultatem, non facilé agnofcendum. i Dicituraurem cresupedo,vt Diofcotidis & poftctiorum exemplaria habent,in Anticyra S^áÉcesr. Caufa additur,quoniá Veratro albo in purgationibus mifceatur. At propter banc caufam fortaffe re&ius &v«foe/mm nuncuparur. Nam Helleborines femen Theoplraftusait putgationi ex Veratro mifceriquod haud aliud quàm ipfius Sefamoidis effe verifimillimum cft. Hippocrates enim, Strabo & Diofcoridesnon aliud admifceri fcribát quàm Sefamoidis femé.TIn ecxixj;ait Strabo,nafcitur axze ced 15, cui petmixtü przparát Oetxü Helleborum. " ASefamiautem forma & fimilitudine Sefamdides nomen;vt Plinius ait,accepit. In abftergendo,excalfaciendo,deficcandoque fimilem Veratro vim,Galeno audtote,ob- | tinet. Purgat pituitam & bilem fuperne, Diofcorides refert,quantum tribus digitis capi po- RA teft;tritum acceptum cum Veratri albi fcfquiobolo,in aquamulf. — P Eadem de hoc feré Hippocrates fub fincm lib. De vicus tatione in morbisacutis, at tz men noncumaqua mulfa,íed cum aceto mulío fiue oxymcelite exhibet. Sefamoides,ait,fur- fum purgat: potio cius eft drachma media in aceto mulfo tritá: commifcetur etiam Veratris tertia portionis pars, & minus fuffocat. | "iS: De Sefamoide paruo, ex Dio[coride. — Cav. TCTLh E SE:^uo 1 b 1 patuo,vt Diofcorides habet,dodranrales funt coliculi,folia habentes Co- " ronopofimilia , hirfutiora tamen ac minora: in fummo cauliculorum capitula functlo- TE fubp Hu rum, quorum medium album ;in quibus femen Sefamo fimile , amarum & xijporfiue ruffüm: radix tenuis. nafcitur locisafperis. toge Nonnulli Xoptóvio» eye uoeud &c (ux eóv alij aire. utr d'yexor, Galenus enow ugeid i; Adbnbr;& fe men ciusamaram qualir m continereymultumuc amarum effe excalfaccre rumpere;ex- erg uefcbit. ———— iol Ziofcorides,pu atiinquit, pituitam & bilem deorfum femen acetabuli menfura potum H sum aqua mulfa.Idem im €um aqua tubercula & tumores diícutit, ; : E p "v—t /* Á 4^ A In " eu UU L^ po" is PEMPTADIS TERTÉÍJET:fPIB. II : 385 Rha fiae R hei, v£ exiftimatur, icon, De Rbeo fiue Rha. Car. xxXrir11. D E formaaut magnitudine vel ipfius ftirpis; velfoliorü florimve Rhei;nihil quidéapud Veteres proditá reperitur. radicurti modo fimili tudinem nonnullam, cüm fubftantia & colorem Diofcoridesexpreffitfed cámé eiustátim quod iniis,quz fupra Bofphorü Thrácium,ac Pontum Euxinü,vel etiá Mxotidé palude locis prouenit. Variat autem non parum radicem Rhei mà- gnitudo,& vt verifimile, ipfius quoq; totius ftir- pis, pro regionum, foli, czlliQue differentia , quae (vt fubinde rcpetendum) magnz fxpenumeró in ftirpibus mutationisac differenti caufz funt. Minorac tenuior eft Pótici Rbei radix:craffior vcró multoQ; maiot,quz in Officinisvenüdatur.. ' De Pótico aütem Rheo fic Diofcorides:Rha, quod nonnulli Rheon , gignitur inris qtiz fupra y Bofphorum funclocis:vnde affertur.Fádix nigra, . Centaurio magno fimilis, fed minor & rubicun- ior, Zozuor;id eftinodorata (vtquidé exéplaria habét)iaxa;aliquantulá leuis. Optimü eft, quod. teredinesnó fenfit, elutinofum guftu; cü remiffa adftricione ; & quod commanducatutti ochrz' modo pallefcit, Crociá; colorem aliquem refert. Eadem feré & de hoc ipfo Pliniuslib. xxvii, cap. x11. in nonnullis tamen non tàm diffidens, quàm euarians. radicem non Centaurio magno, " fed Cofto nigro fimilem : & tritam aut manfam | non &o/2eorza, fcd vini colorem reddere trádit; Eftautem vinum non nigrum;aut rubens,vetusquidé & potens lutei & ad Crocum vergen- * tiscoloris: veluti Creticum, & alia eiufcemodi. Cofti Indici radix Diofcoridi nigra eft. Scd tamen potuit & pro Cencaurij Ee sch errorem Cofti fübfticuta effe. Verba eius haec funt: Rhacoma adfertur ex his qux fupra Pontuni funt fegionibus. radix Cofto nigro fimilis, minor & ruffior pauló,fine odore;calfaciens guftu & adftringens. Eadem tríta vini colorem redditad Crocum inclinantem. ' C CER Officinarum auté Rheon radix cft multo maior;craffior,& amplior quàm Centautij ma- ioris: quze foris nigricans:interius vcró,recenis quidé,cum varietate quadam coloris dilute ex purpura rubet; vetuftior ex füblüteo fordet; fed atplius à teredinibus exefz': in mandendo aliquantulá glutinofa ac vilcofa Croci coloré refert;quem papyro aut alteri candide rei illi- tamanifeftioré exprimit:fubftantiaeiusneq; dura folidáve;neq; grauis;fed leuiü fcula;ac in- terduram cópactámve ac raram veluti media;nonnihil fungofa: odorata eti & grati fpirat. Adfertüz ex Sinarum ( vulgó Chinarutii ) regione , qux cft verfus Orientem , fupra In- diam; etiam eam;qus extra Gangen : haudquaquam veró ex Scenitatum prouincia (vt ple- riqüe cemere exiftimant) qux in Arabia eftfelici,& longe Sinis abeft: Geb s Appellatur vulgó Rha Batbarum,aut Rha Barbaricum, à nonnullis Reü Barbarum,quód €x Átrica & Arabia, quas Barbarias etiá vocant,aduchatur. Reüius Parici & Arabes Raued Seni nominant;à Sincfi prouincia:vnde in Indi&;Perfiam, Atabiamq;,ac poftea in Earopam infertur. Eiufdé fpeciei cum Pontico eft;quod Graci Bor & pd: Plinius Rhacoma: Cornclius Celíus , & ctiam Paulus /Egineta Ponticam radicem appellat : Mefies Raucd Tuicicum, ES | Eftvtriafque cadem (imilisque fubftantia: color idem recentium : idem inueteratorum: - ue commanfaà elutinofum lentorem parem, Wee cru Crod videlicet amulüm j colorem reddunt: & odor quoque Pontico, & quidem haud eftinfuauis. Id quod cuideti cercoQue experimento cognitum habemus. Nam liuiusradicém ab excellefitiffimo Vitó Iacobo An- : toriió Cortufo,amico noftro olim accepimus; haud graui ódote füaueolentem. (0700001 mg Diofcoridistamé exemplar dc j,id cft;odore deftitutü Rha effe habet. Sed pro doópotjDiurida —— fortaffis tc&iuslegendum &vozuoc. Nam cim Veteres omnes Rheo tenues aéreasá; quafdam 277^? confiteantur adefle partesjodorem quoq; vn3 effe innücfe videntur. Tenuis ctenimaé&rezá; , fubftantie odor comes effe folet. Odorata enim tenüia funz cffentia. Neq; nosab hac fcnten- tia Plinius abfterrere deber, Potuit enim ipfe;vt & aliàs, in de pen incidiffe —— i ^ z RS t xy . Rba fra- tttá. 386 STÍRPIVM HISTORIA | : Nam & abillo tépore nonnullislocis corrupta ac deprauata fuiffe Diofcoridis exemplaria ( non aliunde,vel ex fola Orchiosdefcriptione manifeftü;apud omnes po fteriores;qualis apud Diofcoridem , extans: corrupta videlicet ac deprauata : vtcap. de Orchi in florum hiftoria Pemptade fecunda oftendimus. Vtcunq; autem cft Ponticü Rha;non cft odore deftitutum, —Fluminisautem Rha fibi nomen adoptauit jin cuius fuperciliis, vt Ammianus Marcelli. nus aic, nafcitur. Oritur Rha ex Hyperboreis Septentrionis montibus, & per Afiaticam Sar. matiam defluens,in Cafpium fiue Hircanium labitur mare: — Miftam auté Rheon, & fübftantiá,& tem peraturam ac facultaté obtinet. Sunt cius pat- tcs quzdam terteftres,adftringentes & reficcantes:aliz tenuiores;acrezcalide & purgatorie, Laudaturà Diofcoride ad inflationes,ftomachi imbecillitaté,& omnes cius dolores, con. uulfajlienofos,hepaticos,nephtiticos,tormina,veficz & thoracis vitia Wicordiorum diften- tioncs,vteri affe&tiones,coxendicum dolores, fanguinis fputationes,reWiationes difficiles, fingultus,dyfenterias, cocliacas paffiones,circuitusfebriles & venenatoruln morfus : tollere etiam liuida & impetigines cum aceto illitum ait. Galenus ctiam ruptis,conuulfis,& ortho. pnoez prodeffe:fanguinemque fpaentibus conferre (cribit. MM ; Deexputgatoriaautem facultate neuter quidquam fcripfit. Non fuit Rhei ad purgatio. nesillofeculo vfus. Quodin co tenue ac a&reum , intendere eiusadítringendi potentiam Galenus exiftimauit. Nec enim,inquit,rcluctatur terreftri frigido ,tenue a&reá;imó eó quód deducat, & in altá perducat, valentioris effe&us caufa exiftit. Cüm tamé hoc ipfum a&reum ac tenue purgatoriam, ac obftru&tionesadaperiendi vim obtineat. ;. Paulus ZEgineta primus videtur Rhei expurgatoriam facultatem exploratam habuiffe, lib.enim primo,cap.xr 111.ybi Terebinthinam inter caqua-fanisaluum fubducunt,enume- rat. Accüm magis,ait,fubducere eam cogitamus, Rhcei momentum admifcemus. Subfecuti Arabesad vlteriorem ipfum medicinz vfum perduxere;per quos quoque illud,quod éSina- rum aduchitur regione;receptum. Praftantius iftud eft: Ponticum fiue Turcicum debilius, nontamen purgandi vi deftitutum. Reperitur & quoddam in Tartariz vrbe Samarcandar, Ícd improbum,& non nifi iumentorum purgaticnibus vtile: ait Garcias ab Orta. . Optimum autem eft recens, à teredinibus non exefum , & decoctionem non expertum. Vtenim Galenus, Auicerina, & Mefues, decoquitur recens, & expreffo fucco, iterum refic- catur. Tale purgatoria facultate omni aut quafi deftitutum eft,& magisadftringit. Separantur enim maceratione ac decc&tione huius facultates. Calida, tenuis,purgatoriz, & aperiens in humorem transfertur,temanente reliqua terreftri adftringente fubítátia.Den- fius quod decoctum aut maceratum eft , Croci non, aut parum inficit colore; & amiffa cius varictate;fubnigro fordet: facileQuc à teredinibus perforatur. Expurgat autem Rheon per inferna bilem flauam,& quandog, pituitam in proximisviis - harentem. : Vtlisac commoda ex co purgatio omnibus quos bilis flaua infeftat, vt laborantibus & a- cutis & tertianisfebribus, idtericis, hepaticis;confert in pleuritide, perippcumonia, angina, infania,furore,tenum,vefice & omnium internarum partium inflammarionibus, & prafer- tim eryfipelaceis affedionibus,tam externis quàm internis. "Vriliffimücerté Rheon iecinori & felli laborantibus maleqQue affc&is. przter enimquód biliofos prauosQue expurget humorcs,& ab obftru&ionibus meatus expediat,robur quoque maximü.ipfis vifceribus confert: ita vt haud temere, Rheon vita hepatisjà nonnullisdidum videatur. Cómodiffima enim ac vtiliffima talia effe iccinori medicamenta;Galenusx1.me- thodi afferit: que videlicet mixtá habent cum expurgádi & aperiédi,ad(tringédi potentiam. Modusexhibitionisà drachma vna ad duas:macerati veró ab vna cum media ad tres.Da- tur aut maceratur in calidioribus quidem morbis cum Cichorij, Intybi, aut alterius natura fimilis,diluto;aut ftillatitio liquore,vel etiá la&isfero.Si veró calorabeft,ex vino dari poteft. ., Exhibetur quandoque & toftum,fed ita vt nulla eius pars vel minimum fentiat aduftio- ais: tale dyfentericis & cceliacis auxiliare ; expurgatis fiquidem vitiofis humoribus, aluum leinde reprimit ac cohibet. Siltitidem,codem toftum modo,& fuperfluentes menfes, fangu inisQue vndequaq; fluo- c5, prafertim per veficam,fed in exigua quantitate, & cum adflringenti aliquo permixtum. Innoxium, inquit Mcíues, Rha medicamentum, omni tempore,omni tau falubre : atque pucris&gmudis — Ld PRU Lisai srcyNDI PEMPTADIS TERTIA, uds Fiwrs. STIR SE pREPiX MooHlid4d ORA PEMPTADIS d^ E. RJ 1l. LIBER TERTIYS, Ac DE'CONVOLYYLIS, ET IIS QV wulo:15 e- 5n diii A INNITYNIVR SIIRPIBVS PRAEFATIO (D'ROxiMYMA Purgantibus ordinem (etfánt vicini Ff iyiplicantes , é D amplexi viuentes. Sunt enim inter bas multa purgatoria vi valde effícaces. Sun ZM (C alie nón tales; fed quia in circuümuvluendo fcandendod, fimiles illis coniungez- D) da erant;exceptis tamen geld C cacumerariis ,vel ad frugum,velad ole- b rupi bifloriam pertinentibus. Tertisa igitur bic liber firpes babet adminicula ; * E 7 v . * pt DS T gHMO . ia "t $ j qqentes, vicina feft jmplicantes; aut; prope adstantibus 1nuitentes. E muepD Es C AW" M O'N'TO,. : Cuni rA PARET Car» yr i IUTOII1520207 rs Cal Sto : . : : (224. Scammoniam.. Sc AMMONIO multab vnaradice exec p. longi;tenues & viticulofi cauliculi , quibus «X Nicinos frutices;pedamentáve iuxta pofita có- 2h va e ta M. N LS PTT -- " iN NA A S ML, "WA SS E "T. » N - / XN 42/4 i; m UD TO dae a es Ícendit,ac multis circumuolutionibusam ple- -. &itur:folia eius lata &z acuminata,lzuis Smila- cisacmula: flores fimiles;calathi quoq; forma, candicantes,pauló minores.radix fu beftlóga, craffa,candidà interius; ex qua fuccus colligi- tur,qui denfatusad medicinz víus feruit. In calidis, pinguiexit folo, veluti in Afix ? Myfia, Syria, aliisd; fimilibus. Reperitur & in Creta infula,Bellonio te(tc. | Verifimileeft,vbi fuzrfpontis eftciró & plu- rima deinde JE (latis parte. florere : nam & in bs: Belgio ZEftiuis menfibus fübinde cum fore vi- ., den poteft. Gracicyanwtrias, Latini feté Scammoniü nominant;ita appellantes non modó flirpem Apfam,fed & deníatum concretumá; fuccum. ; Dicitur & à nonnullis exeuCaría oí ca , ab aliis xo^o0unov. Officinz fuccum crudum quidem Scamoneam: in Cotonco veró malo deco&tá; Diagridium vocant: quafi 4ax£0dyo», id cft, la- ; sut TN chrymulam. : 2 3 rm Pui t hi f 5 f . - 3 : i i rgatautem hic füccusper inferioré ven- P ad trem vehementer, nulli aliorum purgantium 4 omm medicamentorü potentia cedens. Nulla enim : parte,vt Oribaíius ait,fuperatur abiisque agi- tant & commouent. Efficit iftud non vehementeraliqua calida facultate ; fed alia quadam latente totius (ub: tanti pfoprietate. Nam guítu quidem nulla in eo calotis vehementia deprehenditur. Cui- cunc; fiqtideiii liquori aut rei permifceatur;nullam ci vel amaritudinem , vcl acrimoniam; autalium ingratum faporem communicat.Q uamobrem nec inter calidiffima, vé plerifque Videtur ,fed inter moderatiuscalida & ficca habendum. Extergit autem & educit potiffimim bilem flauam ; ferofositém tenücsq; humores, & quandoque pituitam, ventriculo tamen magisquàm rcliqua omnia medicamenta, vc Paulus ttadit;noxium eft Scammonium.Mefues verà non niodó vétriculo graüc atque molcftum; Vcrüm & inteftina ipfam abradere; iriterna vifcera erodere; venarum ora dilatare ,totiusQue fuz fuübftanna cffentia cordi vifceribusáue reliquis obeffe fentit. Immoderatum & minus i k z opor- bx cnsetU P5 L2 . 388 STIRPIVM HISTORIAE oportunum idcircó eiusvfum animi fequuntur deliquia vétriculi fubuerfiones ^aluifluor, dyfenteriz & tenefmi. | uy á Occurritur hismalisjeodem auctore,(i Scammonium in Cotoneo malo decoquatur; & muccaginc Pilij,Prunorum carne aut fucco aliisve lenti fimiliter fucci permifceatur: addi Mafüche,aut aliquo ex moderaté aftringentibus. * i : : Plinius noxam cius tolli poflc affirmat admixta Aloe : Scammonium, inquit, diffolutio, nem ftomachi facit;bilem detrahit,aluum foluit, przterquàm fi adiiciantur aloés drachma duz, oboliseius duobus. Q uod & Otibafió probatur, Synopfcan líb. primo: & Colleáio. num Mcedicinalium lib. v i1. Veteres Scammonium in malo Cotonco etiam decoxerunt, fcd omiffo Scammonig ; ' fum malumedendum przbuerunt,quod abfque (tomachi fubuerfione aluum fi " AUN ; t CN E RNC lib.prímo De facult.aimentorum Galenus fcribit: & 111.De fimpl.med. facul. |... | Officinz Scammonioin pomo przparato vtuntur,quod,vt diximus, Diagridiug VOcant & compofitionibus omnibus feré crudi ac non praparati Scammonij loco. admifcent, Parantàr in iifdem antidota fiue cledaria duo,fatis familiaria , vnum ex Pío, cuius au. &or Mefues;alterunt ex Prunis quod ad Nicolaum refertur inuentorem, Q ux ad ipfius Scammonij temperationem & correctionem excogitata funt; & ad febres atderes, acter. tianas,adeoque omnes ex flaua bile morboscom mendantur. Maftichem & Bdellium cara. potiis Cochus,quz fatis magnam Scammonij quoque admittuntquantitatem , ademit Ga. lenus lib.primo De medic. fecundum loca: quod & in cap. de Colocyntide admonuimus, vbi de Maftiche aliisque adítringentibus, quz ad corrcdionem veliementius purgantium admitceri folentjlatius egimus. ^ à X Dus uj Modusautem Scammonij vel etiam ipfius Diagridij,vt quidem Mefues Ícribit; à granis cft quinque ad x. aut x1. ; t: NH Seruari poteft , eodem au&ore ; ad annos quatuor. Plinius poft bimatum parüm vtile cenfet. Víusait;bimo; necanté nec poft vrile. - FEN De Smilace leui maiore. Car. 1r. UE Smilax leuis maior. ^ 2 He ILACIS herbz düo apud Veteres ge- nera reperiuntur : afperum vnuni: leue j- terum. Deillo pofterius, de lui nuncagetur. X. Huiusautem'fpecics aliquot funt, quz vno hoccepite comprehendi quidem poffent; fed iciicuique fua nomenclatura , fingulas feor- fum explicabimus. Eius autem quz lzuispro- prie dicitut,yna maior:altera minor eftfpecics. Maior viticulofis ac farmentofís cauliculis longisac tenuibus fürfüm ac deorfum .arbori- bus, fruticibus, vicinisque fepimentis obuol. uiturcircumligaturQue : folio eftlato , Hede- raceo,fed molliore;lxuigatioreQue: floresexi- liunt candidi,copiofi,rotundi, calathi effigie, colore candidiflimi ac Lilia cmulantes.femen angulofum, fotdido colore nigricans , exiguis [ylucftribus Lupinispropemodum fimile , ca- pitulo ex tenuibus membranis,continetur. r2- dices longz , craffioribus cirris fimiles , intus candidiores,hàcillàc per obliquum,infra terre tamcn fuperficiem feruntur. ' : Reperitur paffim circa fruteta & fepes: quz femel comprehendit loca , xgerrime deferi adeó pertinacis vitz radices funt. 4Eftiuis menfibuscopiofi dependent florcs, nitore confpicui. RS i Grzcis euiDo£ 2eía ; Latinis lxuis Smilax ; i NN Galeno & Paulo ZEgineta ctiam aot 2eie- ^. ,klxuiscognominatur , quód farmétaciusnul- lis horreant fpinis DU. ud - Diffrtab hac Dolichus,qui & Smilax hor- tenfis; Sem , M ARTWDA (uus w PEMPRTADIS TERATIJ LlB, III 389 cen(is,item.& zuiMaE arborquam Latini Taxum nominant. Recentior tas Smilacem hic, Volubilem maiorem;Campanellam,Funcm arborum, Conuoluülam afbuni, & Smilàcem lrucm maiorem vocat. Pliniusimilicer lib.xxx.cap.v.Conuoluulum etiam nominat. Exi- fiimatur quoque Liguftrum,non quidem frutex, fcd de quo Martialis Epigram.lib.primo, (rbensinProcllumz. | 0455054 inh adea o 11 S CBADAIE me cupit-inuide Proctlle T oto candidior puella cygzio,. Nu ot csiopqo egentes mine Milio ,lizuffro. ; MSS Ec Virgilius /Ecloga fecunda, hoc carmine: .: "es 3 csovougevv walbalieuitracadunt ,vaccinia niera léguntur. A Seruius fiquidem V irgilij interpres Liguflrrum air, florem candidiffiorum fed viliffimum.In- tercandidiffimos autem nullus hoc Hore negle&us magis eft , aut viliorhabetur. Q uód (i eciam Liguftrum à ligando nomen fortitum , Smilax lizc yere Liguftrüm , vicinis etenim omnibus circumligatür ac circümuolu tionibus plurimisimplicatur, Gérmapi 2Binbefrautz Belgx 3Dinbe & wiange: Galli Lz/zzoz, Jfér nominant. Tràbsett Pilvechjo maggiore: Hifpanis api e eoi: sordisemelsoer ORE RIT OT ., Varius autem hanc Galenus afpera: Smilaciquodammodó fimilem effe iudicat. Semen ficum Dorycnio bibatur ,infomnia multa.turbulenta efficere fertur: auctor Diofcorides. Plinius nulliuscflicacie effe herbam cenfet. ; ero fU 3M jM GTOS DO 3 317113391 DEA E» , afe i pee De Smilace Leni minore. (Cav. 111. s AN. 1006! 3Sinilx]zuis minotz tton AE v 15s Smilacis minor fpecies , maiorem : cnebi em 4 facis refert, fed humilior, cencrior, ac om- ge nino minor : tenucsilli quog; & viticuloti cau- ,; iculi; nonnulli quorum humi repunt ; alij her- 13. "m j»» M «r3 » :basfrugesque fcandunt, & crebris eas volumi- P, ÁN - à nibus reuinciunt: folia oblongiora, Hedcraceis JE DN (i7 d X, ^ fes 1 minoramollia ac leuia: los timilitet calathoi- i] Nie 208 .— PS Z M des; nonnihil odoratus, piurima parte albidus, AES rélucente tamen in eo diluto rubentis purpure E V E 3) ', olore; & radiantis ftella effigie : femen tubtc- , MA quitur exiguum. radices cenues,candidi,vclu- 4 Bpriorisfparguntur. —.. TS x | :j Gigniturin cultis aruis frequentius, non ra- rà tamen & in neglcüis, ac fecus margines a- agrorum: frugibus pluuiofo prafertim cali fta- »tumolefta. ... ,. Fletetvnieum maiore. ——— «451 Recentiores Volubilem minorem, & Con- (f. uoluulum minus appellant: Germani &lem X. rinbefraut; id eft, len tutnbe: petit. Liferom 3, . Gall: Italt Zracchio mizere. Luis Smilacis Q fpeciem effe, neque alio referendam, fatis ma- nifcftum. Non defunt tamen , qui Helxinen «s €ffe velint cognomento Ciffampelon. Sed pro 14510 4 2o oco bac nos aliamoftendimus. | Noneítctiam Chamaciffus, quod quandoque fufpicati. Tamerfi ctenim foliorum , ra- mulorum,& radicum figura & color defcriptioni, qua: paffim extat, conformes appareant: & florcsquia fpeciofi ac elegantes Leucoiis aliquo modo comparari queant : atq; huic zías« nomen non minus quàm Ciffampclo conueníat,nonideirco tamen Diofcoridis Chamzcit- fus. Viresquoque adeffc oportet;quz in hac Smilacis fpecie dcfiderantur. Chamaciffus cali- - Ga & amara foliis eft , hzc veró nec amaritudinem nec caliditatem vllam obtinet : guítata fiquidem qualitatem nullam exerit , magis frigida quam calida. Quod banc nullatenus - ( &ciflum effc, abunde oftendit. —.. ve Ignatia autem eít , nulliusQue víus herba. T 4 coss s DeHederaterreftri, fiue Chameciffa. Cv. 11i. 4 "ExnESTRIs Hedcra humilis eft herba;à terranon attollitur: vicina non petit ad- " minicula;fed mulcis incerc Jongitudunis,tenuibus, viticulofis, aliquantulum angulo: EF zs | xd E £755 dis, Sa Galenus Beceptsus. sTiRPIVM HISTORIAE /—— E fis;geniculatis & quabdogue fübrubeiitibugan Ticulis reptat;hae illae fe-diffandés.folia eiusron rnagna Íuntj/fed lata; rotündiufcula ;corgg -hirfüta, matgsrfibüs ferrata; e fingulis crébrg bi- E na: florescucullati, hianteS; maiores quini Cha. SUN , mitdryos, & cxtüleo purpürafeentes. radices pez. 7 quam tenues & fibrofze, fübàlbidis paulà Digtio. re$. Odorc tota eft grauiuféülo,& fapore amaro, In'cultis pariter acincultis locis reperitur, ae fzpenumeró vmbrofis , itixta lepes, parictes, & hortorum areas; - UOPLY HT2ODDHENIUM Viret non miodó ZEftátejfed & Hyeme |quo- uisqueanni temporc;ab Aprili autenrin multam » 4Eftatem flores facit. 371 HON EJ ' "Hederam terreftrem vulgó'appellant, ideft, $) aeuueciuosor ; item &. Coronam terrz'; Germani " Gifibelttb: Belg emberljaue : Galli Zeryege;. reisire. - - m Chàmzciffumaurem veterum effe , plerique recenriorum non admittunt. Rcpugnare etenim apparet foliorüm figura; cauliculorum longitu. do: florum non modó figura; fed & fapor. Cha- mzciffo fiquidem ( vt quidem paffim extantia exemplaria habent) folia funt Hederz tenuiora, oblonga; caulicili dodrátales; ores fimiles Leu- coits, candidiores ; tenuiores, guftu valde amari, Huius veró herba folia rotundiora, nequaquam vti Hederz auia; late ferpentes & oblongi cau- - liculijfloresà E.cücoiis dilscnres tau mul- : tó quàrh folia; ac exigui quid cátum amaricátes. Sed potett ipfa defcriptio corrupta eífejac pro Mixedseeg;petperam Maxereeg legi; & quz fequuntur verba: ze «ec vv je2ov i 4 upoic: polterius effe tranflata. Facilis & non raró oc- currens huiufcemodi ex vno elemento in alterum lapfuséft; ac tranfponuntur quonurdie- dam aliquando voccs à tranffcriptoribus. Facit in-hanc fchteritiam, quód Diofcoridesfolia Ifchiadiciscommendet;ac regium morbum éxpurgare fcribát. Si enim fores amariores,his potius quàm foliis,przfertim purgandi regium niórbumposentia erat tribuenda;veluti Ga- lenum feciffc legitur,quem potuit corrupta Diofceridis le&tio decepiffe. . 5 odi Corre&tionem autem hanc fi defcriptio admittat, poterit vulearis terreftris Hedera;vete- rum effe Chamzciffus: Folia refpódebunt Hederaceis minora, tenuiora;& admodum ama- ra:Ramuli multum foliofi funt;qui licet longi àc prolixi;dodrantem tamen vix progrediun- turquin radiculas defigant;ita vt ab ipfis radiculis dodrante haud (int longiores, — Flores etfi Leucoiis figura diffimiles, poffunt ramen non minus, quàm alij quidam diffe- rentes,Leucoiis quoque comparari. Color etim aut veniuítas floris, comparanonis occafio- 399 Hedera terreftris. nem fubinde przbet. Antirrhini flos; Diofcoridesait, fimilis Leucoio : Sparti luteus veluti Leucoij: Plinio candidus Conuoluuli flos Liilio nó diífimilis: Eft Hos, ait lib.x x t.cap.v.non diffimilis Lilio,in herba,quam Conuoluulum vocant, nafcens per fruteta, nullo odore, nec crocisintus,candorem tantüm referens;ac vcluti naturz rudimentü Lilia facere condi cen- tis. Sunt & ita huiusterreftris Hederx candidiotes,ac tenuiores,quàm pürpurei Leucoij flo- , ES Recognita autem acreftituta Chamaciffi defcriptio talis eft: , Plin) locus " tAffigátm. pc yuavia Gr i2 UARIa TT Y7A6a. QUAM Yero 7c ic 61g: dySm Aevxtalai Bno1a AeuxóTepa 1) Aero ez,id eft, Chamaciffus fiue Hedera terreftris folia haber Hederis fimilia, minora tamen, & tenuiora multó;& in guftu valdé amara: ramulos dodrantales foliis teféttos à terra quinque aut fex: flores L eucoiis fimiles,candidiores ác tenuiores. Huic haud diffimilem Chanizciffi Pliniusquoque habet defcriptionem lib.xxirii. cap. xv. fed tamen nonnihil etiám deprz- uatam.Delenda autem funt hzc verba: Spicata eft Tritici modo. Vera leétio fic habet:Cha- maciffus ramulis quinis feré foliofa; cim forer,exiftimari poffecalba Viola,radice tenut , Extant veró &apud Plinium & ali Chamaciffi. Fft fiquidem Chamzcilfus Hedére fje- €ics,qua nunquam à terra attollitur) $355, dita. Item Chamzciffus vnifolia ,« Qa E i yc 2d Vaptaxioxot QUAM ye D ugia xioxoTS pix ejrieg di e) Aenifireoa 020 X) 71« 2 «veg mi etre 1 | PEMPTADIS'TERTIJÉ/LIB. III - 391 Cyclamino tertia (ibi demonftraram libro xxv. cap. 1x. refert. : ! Chamxaciffi item nomenclaturz variz intet nochas occurrunt, & aliquot quidem diffimi- Jium fhirpium inter fe confufae; vt, XajuouXedon, xlosoc doapezoc , c1AWime ,yiic s tQaros, Hedera.- - pluuiatica. Chameleuce autem proprie Tuffilago cft. x/asoc Za poc, Hcdcera fterilis.Selinitis appellátio multis communiseft: jc ewpaov, fiue Corona terrz nomen huic veré debetur, foliofo fiquidem veluti ferto late fparfis ramulisterram coronat. Hedera pluuiatica redté etiam appellari poteft: nam per pluuiofam cali tempeftatem maxime luxuriat. e. Caterüm facultate Hedera tetreflris calida & ficca eft,& quia amata;abftergere, & viícc- raab obftru&ionibasliberare poteft. Aduerfus cinnitus & furditates commendatur auribus impofita. Matthioluszrugini eiusfüccum permixtum cuniculofis ac fiftulotis vIceribus vti- liter adhiberi refert. . WE S Diofcorides Chamxciffi folia Ifchiadicis trioboli pondere in aqua: cyathis tribus ad dies quadragintà aut quinquaginta pota auxiliari refert: cademáue morbum regium expurgare fimiliter fumpta , ad dies fex aut feptem. Galenus omnem ( vt diximus ) facultatem flori- bustribuit: «.K Chamzeciffi flos, ait, cüri ficadmodum amarus; iecur obítructioné liberar, daturdue ex coxendicelaborantibus. —' B. "n De Soldánella, Car. Y. Cw Soldanellà, 5 v 15 Smilacisgeneribus venit ctiam af- *Ícribenda Soldanella, fpargit lic per tcr- ram graciles, viticulofos, fübrubentes caulicu- los , circa quos in longioribus pediculis , folia Hederacea,luia;fplendentia, fed. lata, & (üb- rotunda: flores calathi formam (fimiliter rcfe- runt,diluto Cen colore fubrubent:femen in rotundis folliculis nigricat. radix oblonga tenuis. Saporem herba amarum ac fübfalfurà à natali contrahit folo, Nafcitur enim in ma- rtmis — Reperitur veró non modóin Italiajaut Gal- lia, verüm & in Zelandiz infulis, Flandriz, c Hollandiz littoribus, ZEftiuis menfibus floret. : Recentiores Soldanam & Soldanellam vo- citant: Belgz Z'eeuinbe/ id eft , Conuglaulum marinum. Diofcoridi eft xezufx 9u2aaxía. Calida autem & ficca temperie Soldanella cft, & tertio quidem exceffu, vti amara;falfila- ginem cum acredine qm referens;guftabi- lis eius qualitas oftendit. Aluum purgat ; ctida & aquofa detrahit; hydropicis cenfetur vtilis : aduerfatur tameri ventriculo: torfiones & moleftias adfert : plus ' ^' fübinde incommodi,quàm auxilij confert. —— Teftatur hzc quoque Diofcorides. Tota, inquit , herba ftomacho incommoda eft , actis, ipiis. S aluum maxire foluit; cota in ciboá; fumpta. PPS PREDA PNE ACEVERIET SS Coquunt cum ea quidam , ad Proc com Rn — e i c à DW bep i5 - áctimoniam, pingues carries. De Cónuoluulo nigro fine Helxine Ci([ampelo. DP 5 7 EU AP SM ILACIS lzuis gerius pertinet quoque ,quod Contolutlum dicitur nigrum. ^ Huic pertenues multzcirtorum inftat fubrubentes viticul; quibus fruticibus, omni- bus quacunque contingit vicinis, fefe crebriscircumuolutionibus impfigat: ab imisad fum- maproferpens: folia lata funt, longa,& acuminata, Hederz foliis molliota;tenuioraQue:flo- I6Sexigui racematim cohzrent;candiduli: femen triangulare veluti Fegopyri, fed minus & tigroréfplendenscolore;tenuibus;fubtaberitibus membranis, veluti glumisintegitur. radix exigua bteuisQuc eft. Li 1S EVDETEERU -M- : k 4 Iüxtaà 39: Conuolaulum nigram. CE iN CM NS MUS 7 NE NS c C1 o j NW d 2^ gU. » S is Plinij locis x 'animad- serus. Campana czrulea, H2 Z NU E S 2 PS À z uU. $5. E] AER 2 ZA ; : NES V7». TAN E & i LP ez BN, » eva A 2 p y 2d Kat 3 , : ? v Í LS EU eds X "a a 2 £2 WS E LIPXRES 4 SriRPIVM-:HISTORI3Z Juxta fepimenta, & frequenter u1Vinetis re: peritur. 1i] itr: "insd . Vindemie tempore femen petficiturex qug. necaliunde;prumo Verefuccrefcit; ^? Germanis Cxbivargminbe/id cft, Conaolu, lum nigrum, aut Volubilis nigra dicitur; nop. nullis Volubilis media. . ': JNPEEUL-. Diofcoridiéa£ón ziesaus2o5; Democrito He Geoponicis.2axóxi5oc: Latine Mollishede. Xa. Ciffampelosautem cognominatur, nón mo. dó ad differentiam alterius Helxines; Ur-& Parietaria; verüm quód & Vitibus crebris ám. plexibus fzpenumcero circümuinciatur, . Reperitur huius & multó lia in exemplari quo Marcellus Vergilius vfus eft, defcriptio, appellationes complurimze: fed Ruellij& Cor. narij editiones magis probandz.. Plinius lib, xxi.cap.xvr. non de hac Helxine,fed de Ixine fcribit. Exemplaria perperam. Helxine pro Ixi- ne habent. Ixine vcró Chamzleon albus, * Facultatem autem Conuoluulüm ifttd ni. grum compertam aut probaram hoc tempore nullam habet. Diofcoridesfoliorum Heélxines :Ciffampcli fuccum , vim habere ait foluendi aluum 1i bibatur. : De Campani carulea. Car. vir Cct&ptt lxuium Conüoluulorum nu- ^ ^mero opoítunéetiam Cápana vulgó nun. cupata Lazura,id, cft;czrulea. Longos,teneros, viuculofosi hzc promit caulicnlos,quibus po- né pofita quxcung; confcendit & ample&it crebris fefe iisimplicans voluminibus : folia] tà funt & angulofa , mollia , vetuftis an vulofis Hederz foliis maiora, nonin totum lzui fed nonnihil hirfuta : flores veluti Smilacis lauis, inftar Campanula;fed per ofas angulofi, &co- lore in czruleo purpurci: ferien mgticans. ra- dices tenues & fibrofz. Peregrinà hacc ftirps,& aliunde illata, fübf ném zítatis,fi calidateruensQuc fuerit , in Bcl- gio flores facit. : : : Campana, vt diximus, Lazura, & Campána ezruléaà recentioribus nunciüpatur : aut Con- uoluulum caruleum. Exiftimatur Liguftrum e(Te nigrum,cuius meminit Columella lib. x- Fer calathis Vialam , eh nigro permiffa Ligufire Bal[ama cum Cafía nettens ,chc. Si etenim $milax Ixuis maior album eft Ligu- firum,haud improprié Camparia ifta , nigrum appellari poterit Liguftrum. Nam é caruleo purpureus color fubinde niger dicitur ; velut Violz nigra; é0 . , Sunt autem qiii hanc Campanam granum Nil Auicennz effe volunt , de quo cap; cccvt. Quod quidem differt ab éo Nil quod deícri- bitur cCcccx rrcap. Iftud enim Ifatis Graco- rum cft: illud veró peregrinaac Indica ftarps;vt non modo Auicenna , fcd & rcx dem ^ PEMPTADIS TERTIJE LIB. III. 393 Sicautem Auicenna: Granum Nilquid eft? Eft Chartamum Indum. Serapio vetó Habal Nileft graná Indicum;cap.videlicet cct xxxii. vbi & ipfum his defcribitur verbis:Planta cius eft fimilis plancx Leblab, id eft, Conuoluuli , adhxrens arboribus duobus brachiis vel tribus: habet ramos & folia viridia,& éradice cujufque folij eft flos coloris purpure! , fimilis -Campanulisin figura fua: & quando caditflos; ditnittit femen in vaginis (lego capitulis) in quibus funt tria grana,minora granis Staphifagriz,lzcuia. Cui defcriptioni conformis Cam- ana hzc Lazura eft. Non dcfunt veró & alix Conuoluulorum fpecies, quz ad Nil Auicennz quoque rcfe- runtur; quarum femina fuperioribus annis vir clariffimus lacobus Antonius Cortufus ad nos mifit. Caules vtriu(que przlongi, veluti aliorum Conuoluulorum vicinis perticis cir- cumuoluti; & vniusnon paucis breuibus fpinulis afper; alterius veró abfque vilis: folia lze- uiajlata,haud angulofa; & eius qua fpinis caret;prona parte candicantia:flores elegantis pur- purci coloris: femina nigra,luia ac refplendentia. Et poffunt & hz: quoque fpecies effe Nil. pluresetenim ciufídem generis reperiri nihil Probines NE - Caterüm Nil,vt Auicennaquidem , calidum & ficcum eft ordine primo. ASerapione vcró inter tertij ordiniscalida & ficca reponitur. | Expurgandi vim habet, ducit crudos craffosq; & pituitofos & melancholicos humores: pellit ventris lumbricos & afcaridas;fed ventrem conturbat,& naufeam facit: vt Auicenna, Tardé officium przftare Serapio fcribit ;apud quem plura requirenda. De cMechoacaz. Car. vi1I. Mechoacan. AP genus poo Conuolutlorum cz 2 d. accedit & quod modó Mechoacan SPrel- 2. mm i C S latur. Sarmenta tenuia iftud promit,& quidem NS ; D oem» (fü, multa longaQue;quibus vicinis perticis,fruticie QE aid 3 bus;aliisQue prope confiftentibus circumuolui.- XD (LN rr s " - N (271 WAS 4 (9/7 tur,ac multiplici nexu implicatur: folia magna é virore nigricantia, lata, acuminata,ad Smila- i m A n cis lzuis accedentia, fed maiora , nonnihildue f S Ad afpera;ac hirfuta : femen nigrum fplendens. ra- 7) e 4) Ü 57 v S p SIM Funny uA QS LUE ro [2A MU d I IC, ZZ * IC nigra. ^s. - In prouincia nouz Hifpaniz Mechoacan ( primüm fertur repertum : Nafcitur veró & in - America*continenti, veluti in Nicatagua ac ). i» [ss NJ E) (7, y. dix oblonga, craffainteriuscandida, guftu exi« « y» y^ f jf [7/6 E guamqualitarem prxfefert. —— pb MA e Nicolaus Monatdis florem huiuseffe fcribic TS 7 XU vcluti Mali aurez, ex quinque foliis maioribus «oT AS compofitum; cuiusinedio inftar lobi capitu- ESSE P4] lum exit; ad Auellanz nucis magnitudinem : f o 2c | excrefcens, quod interfepiente tenui membra- acd nm. ); a, 4 na in duas partcs dchifcit ; in quarum fingulis scerigh G3 LAM PL e (o. " Jl i5 qUAN CS duo femina Ciceris exigui magnitudine, colo- - S) "2 S Q uito, quod przftantius habetur. Des Nomenà prouincia in qua reperitur retinet: | í Sunt qui exiftiment Bryoniz cífe fpeciem; fed um TA cüm radix non fit amaricans, fed citius dioc, V l M Q. fiuc guftabilis qualitatis expers, aut, vt quidam jf Y UN » dicit , exqualis , cum Bryonia parum conuenit: — 7 e. Bryoniz fiquidem radix valde amara eft.iam & die forma foliorum,florum;ac fructuum differens, Nonnulli Rha album appellant,nectamen Rha fimile. Ad Scammonium magis accedit, & cammonium quoddam effe Americanum apparet.repit Smilacis modo, vt dixi mus,Scam- monium: radix & albida & craffa : füccusexiguam qualitatem refert : veluti Mechoacan. Eftautem radix Mechoacan in calidi frigidique medio, fed tamen ficca. Purgat per infe- riorem ventrem,pituitam przcipué,deinde ferofos humores. Daturà denarij vnius ponde- I€ vía ad duorum; & quidem cum vino, aut ftillatitio alicuius (pro morbi ratione)liquore, Veletiam in carnis iufculo. Vtiliter veró exhiberi fertur omnibus, quorum morb: caufa ex Pituita & frigido cft humore. valetaduerfus diuturnos capitis dolores, veteres tuffes $ refpi- i di cultates;coli,renum,vteri, & articulorum dolores. ] c STIRPIVM HISTOR I, M ecen acid De Smilace afpera. CAS EX. w , : tst E. stluzafos SM 1L AX afpera multis aculeatis ac fpinofis 7 45 Y AN 07 Exit locisafperis,incultis;circa fepes,margi. nesagrorum , in montibus & conuallibus :]g. regionibus quidem calidis, vt Italia, Narbone Gallia, Hifpania, Africa. Flores Vere;ízu&us Autumno velanté pau- lo maturefcit. Zui^mE reuyém Grxcis appellatur. Gaza Theophrafti interpres Hederam Ciliciam no- minat, veluti & Plinius, qui & Nicophoron cognominatam fcribit lib.xxr111. cap.x. He». - trufcis Hedera fpinofa,& Rubusceruinusdici- tur: Hifpanis Caflellanis, vt auctor Lacuna, Zar^a Partlla quafi Rubus viticula, Zarzafi- quidem, eodem tefte ; Rubum ; Parra autem, : 2 ) 68. 2J) Martthiolo interprete, Vitem;&c Parilla paruam : $J » 12 fe vitem fiue Viticulá fignificat. Dicitur &iza- m mte M Ct / A » f c ; e A RT i vc, AvxdtUe uev vvóo Ca (ov vaut Cv 2 Qu Gr la ; Tn — "CAIxbV, duixby, Ald y, 8c M ergina. » Za: , Nonnulli,quam ex Peru Américx prouiticia aduectam radicé recentiores Zarzam quo; Pala — Parillam nuncupant;huius Smilacis radicescffe affirmant. Et fimilem quidem huic Garcias Lopius Lufitanus, fed tamen eandem effe non concedit. Repcriuntur Íapenumeró fimiles, qua: tamen vel minimo aliquo difcrimine differunt. Diffcrentiam etiam cxli foliQue diucr- fa conítitutio adfert. . Zarza Parilla Peruuiana peregrina eft, & à noui Orbisfiue Amcricz prouinciis infertur, Q x autem illinc aduchuntur, licet etiam in Europa natis fimilia videantur & fint , viribus ramen non raró differunt. Neque enim foli cxlique diuer(itas,ad forma: modó commuta- tionem aut alterationem facit; fed plurimüm etiam ad qualitatum viriumque remiffionem aut intentionem confert. Calidis locis enata potentiora feré odoratioraQue funt:frigidis mi- nus.Q uzdam perniciofa tranflata mitefcunt,& vtilia redduntur. Ita Zarza Parilla Peruuia- na tametfi Smilaci afpera fiue Zarzz Parillz Hifpanienfi fimilis , temperati tamen cli oc cafione , tum & ipfius foli genio ,longé efficacior eft, quàm vel in Hifpaniis aut etiam in Africa nata. | * Sunt autem Zarzz Parillz cx America radices (quz folz aduchuntur) longz, & tenucs, zenuioribus vulgatis Glycyrrhizz radicibus fimiles ab vno complures dependentes quan- doque capite, in quibus medius durior neruus: fapore funt exiguo,& odore non perceptibi- li przditc. Feruncur gigniin Honduras Peru prouincia. Nomen à fimilitudine afperz Smi- lacis acceperunt. Apud indigenas fuá ci nomé,quod Latinisfpinofam quoq; vité fonat,Garcia Lopio tefte. Calidi antem & (icci temperamenti funt,partiumQue adeó tenuium,vt earum decodtum quam facillime fudorem prouocet. Articulorum capitisQue diuturnis doloribus, Rigid affc&tionibus auxiliantur ; omnibus item malis,citra tamen febrim,profunt;quz fudore tol- li accurati poffe fpes eft. Sufficiunt ad curationem pauci dies, leuiore morbo: maius aut diuturnius malum, diu- tutniorem) curationem nem poftular, Quz vcró cx Hifpaniis aut aliunde Zarza Parilla,fiue Smilax afpera adfertur, minus eff cax ha- - PEMPTADIS TERTIA LiB. lil 39f cax habetur. Commendatur hzc à Diofcoride & Plinio aduerfus venena. 3 Huius folia, inquit Diofcorides, aduerfus lethalia medicamenta antidota funt,fiue anté, oft pota. : mer : Dt Bryeniaalba C niera. GA». Xx. oA OO : B Rxo&ra duz fünt ( ptzter fylucftrem 07 QUU. — Bryonia alba. nonnullis didam Bryoniam:) vna alba:alte- ranigra cognominatur. Alba Bryonia multalonga & tenuia farmen- 1: ta promit: clauiculos fiuc capreolos habet in- ftar V itis: folia eius lata funt, quinquángularia, & ad fimilitudinem V itium diuiía, fed afpcrio- ra, hirfutiora,candidioraQue : flores exigui,can- didi,racemofi: fructusin vuis paruis,quarum a- cini initio virent,maturi rubent.radix przgran- dis eft,longa & craffa, alté deícendens, ex albi- do fublutei coloris,guftu perquàm amaro & in- ; grato.Sepimenta,dumos,frutices fcandit & fu- BY AXE CK.NCA Wa perasnon tamen aliorum modo circumplicans L2 SÉ ^ do fe,fed clauiculis fuis vicina omnia appre- s hendendo , iisque fc diuerfimodé inne&endo - JA -— ] f [2^ ac implicando. : A RV Similis huic Bryonia eft nigra. tenuibus (i- 4 vC NIA quidem & viticulofis cauliculis , foliis ,Capreo- Z lis,floribus,vuarum acinorumqQue figura,tadicis mole & quantitate priorem refert: fed acini pet maturitatem nigricant, radix quoque foris fub- nigra,interius buxco pallet colore. Arbuftorum hzc,fepium,dumorumQuc ramulos faftigiaQue caprcolis fuis quoque tantüm comprehendit;in omnes parteslaté fcfe veluti prior explicans. Candida fiuc alba Bryonia multis in Belgio locis reperitur ; fimiliter in Sueuia ac Rhenana Germaniz prouincia ; & paffim in Italia , fecus * viasacagrorum margines. - e Nigram gignunt Heffia, Saxonia, Weftphalia, Pomerania, Mifnia, vbi candida non pro- uenit,vt Valerius Cordus fcriptum reliquit. Vtriufque flores Maius, vuas veró Autumnus fuppeditat. ; we ; Prior Grzcisduzwoc Adoxà, id eft, Vitisalba. & ZuzsAoc quidem dicitur,non modó quàd L foliis Vitem referat,verüm etiam quia fru&um in cxiguz vuz., acinis licet ratis, fimilitudi- nem conformatum producat. Dicitur & Cpuairia A&xà, ópuogaiQuAov, 24d boy uio er MoS'ejn, Bp oeic, dryer, 1 x&dessic : À Plinio enam Madon;ab Arabibus Alphefeta ;à Matthzo Syluatico V iticella : in Thefauto pauperum Roraftrum : Apuleius Apiaftellum, Vuam Taminiam Agrifolium & Dentariam appellat: Germani &tcburt / bunbefurbe/ bunfreben/teuffele iren: noftri vulgarem appellationem fequentes, 3iponíe : Galli Cow/euree: lalis Zucca faluatica: Hifpanis Nuueza blanca & Norcablanca. —— E ) Altera Grxcis ZuzsA2oc uéAcuva,n (puaivia uiauya: Latinis Vitis nigra, Bryonia nigta:à non- 2. nullis 4upureioc diz20c, doux eginior. Galenus proprie Bputrrias vocari ait. ldem Plinius affit- matqui & à nonnullis Chironiam, ummy, ac d gporías dici, rcfert. Chironia autem co- gnomipaturà Chironc inuentore. Eft Chironis, inquit Plinius, inuentum Ampcelos, qua vocatur Chironia. ae 2e s autem Bryonia alba omnibus fuis partibus calida & ficca eft ; tertium gradum, I. ptzertim caloris,excedens,cum Pau potentiffima vi, per quam non modó biliofos ac pituitofos,fed &: aquofos humores educit. ; eec aeedn germinatione prodeunt, fi deco&i edantur , aluum & vri namciere Diofcorides fcribit. Galenus veró ab omnibus pro morc per Ver edi, ait, eduliumqQueeffe p ftomacho propter adítri&ionem gratum. Q uod de Vitis fylueftris, iuc Tami quidem ; fed / nequaquam de huius germinibus veritatem habet. Nam albz Bryoniz afparagi, fiuc prima germina nequaquam adítringunt;fed aluum vchementius commouenr; tomachoQue gra- uem moleftiam inferunt. Diofo- 396 srTiRPIVM HISTORIZJZ Diofcorides iterh radicis fuccum Vere exprimi, bibidue cum aqua mulfa, pituitam. du: cerejait; Ducit autem non modó fuccus,fed & radicis decodum pituitam,bilem flauam, ac ferofosaquofosáue humores; & quidem validiffimé; vnà ventriculum ita Lcpenumeroper. turbans,vt & coídem vomitione reddi procuret. Conferre huiufcemodi vehemenspurgatio hydropicis poffe fperatur. & quos comitialis morbus,aut capitis diuturna & pertinaces vertigines detinent. Sed tamen epilepticis non quotidie,vt Diofcorides monct,exhibendz:fubinde etenim dediffe fatis erit molcftum.Va. * hdum enim,vt diximus,eft remedium violenter purgans,& naturx vim inferens, Extrahit eadem radix mortuos foetus & fecundas fubdita: idemQue ininfeffibus decodia poteft. Curtim cadem extergit & erugat: maculas folares, varos, lentigines, cicatrices nigras, cum Eruo & Chia tetta ac Foenogrzco depurgat ; aut in oleo decocta víque dum collique(- cat. Tollit fugeillata: digitorum pterygia compefcit:cum vino impofita inflammationesdif. cutit ac abfccffus rumpit: educit & offa trita ac impofita : mifcetur & commode erodenti- bus medicamentis: auctor Diofcorides. / Fru&usad (cabiem & lepram facit illitus & impofitus,codem au&ore.Galenusiis uico. ria denfant,vtilem perhibet. Plinius la&tis abundantiam faccre fcribit. Videtur tametmae is la&is generationi aduerfari. Nam acris eft;& co vellera ac coria,Diofcoride tette, depilangur, Nigra Bryonia fupradidz,vt Galenusait;ad omnia fimilis, nifi quód imbcecillior, ' De Vite fylueffri, fiue T amo. Car. Xt s Vitis fylueftris. M s fylueftris longos; lignofos, medio- ctis craffitudinis,rimofi corticis,inftar far- mentorum V itis , obícuré fubrubentesviticu- lofospromitcoliculos;quibus vicinis quibufuis multis fe amplexibus circumvoluit , ac crebris intorquetcircuitionibus ab imis ad faftigium ' fcandens: capreolis fiue viticulis caret: folia Hederacea,mollia,fplendentia,Smilacis leuis haud abfimilia: florescandidi, exigui, mufofi, odorati,ràcematim dependent: vue parue funt: acini virent, maturi. cocci modo rubent: radix plena;adeó vt friata digitisadharcat. — 7 Infyluis opacis & fimilibus locis afperispre- fertim vbi aqua fübfunt, gignitur : reperitur & fub Corylis prope Argentinam : vt Kyberus prodidit. LS SM 'pigtidco- Martio menfe afparagi-fiuc prima erum- punt germina: flores Maio: vuz circa vinde: muxtempusmaturantür. (55060 0 002057 Graci hanc djezs2or d^ efap , id eft , Vitem fylueftrem dicunt. Differt tamen non parum à duo; dela. Praxbuit vtriufque à Plinio occafionem , vt fatis dc his fe explicare non potuerit: lib.x x 11. cap.primo:& vtramq inter fe confuderit. in quo funt & Arabesno- tandi. cillitintoo cs5aupudut Dicitur veró & hzc fylucftris Vitis, Latinis inquit. Germanis eft Cicbmariirtef. Allobroges Latinam vocé retinent, & Tamum ore aut rciisianc PliniusSalicaftrum etianrvocat: Rucllius Sigillum B.Mariz,in Off ibu imnominarirefert, o...) 00 T 19e Cf pte 1000 S09 610 oneít hoclocorefellenda corum fentétia; qui Cyclaminum altétam hanc effe volunt. . ! cratla;longa & magna,fucco glitinofo &lepto Labrufca fiue Vite vinifera fylueftri; que.& . Tamus: fru&usáuc cius Vua Taminia, llis - ;etiam Staphifagria eft:fed hanc falsó itanuncupatam;Plinius DNE o c ENN MM U€€— DOTT ia PEMPTADIS TERTIJ LIB II 3 huiuserrorem animaduertere,& Tamum non effc Bryoniam nigram docere?Caret capreo- lis Tamus; fru&um non nigrum, fed pulchre rubenter: gignit. Bryonia veró nigra capreolos habet inftar Vitis,& acinos profert nigros.Oftendunt hac diffcrentiam fatis cuidentem. Suntautem Tamti (iue fylueftris Vitisradices calidx & ficcz ordine tertio : fru&us adfi- miles facultate attamen mitiore, Vtraque abftergünt & digerunr. RN a Diofcorides radicesait, aquofa detrahere & hydropicis yriles;íi in vino quod aquam ma- rinam admixtam habeat,feruefiant; & cum aquae cyathis duobus bibatur: fructus fiuc aci- nos,cüm à Sole,tum & alias cutis maculas expurgare, Poo Wm Abltergunt aütem non modó acini maculas,verüm & fu gillatarum partium lIiuores ci- tiffime digerunt ac refoluunt; quod & radices mmpofirx poflunt. —— gn Recenter énata germina,muria condiri atque inter cibaria tecipi, Diofcorides rcfert. In- ferri menfis & noftra ztate in Hetruria, Matthiolus fcribit. Idem quoque in Hifpania Beu- cafieri alij afferunt. i á JE os Dicuntur à porcis huiusradices quari, erui accum Voluptaté mandi, neque minus effe gratz, quàm Cyclamini orbicularisquz inde Panis porcini nomen indepta funt. Si quisau- tem hanc ob caufam Cyclamiinum alteram cffe contenderit, hunc & plures alias Cyclami: nisannumerare oportebit. Neque enim huius tantummodo, fed & multarumi alíarum ftir- pium radices quxrunt,eruunt, auidiffi meque deuorant porci , quarum nullx ad Cyclamini genera pertinent. Temerarium idcirco fuerit, Tamum Cyclamini fpeciem afferere , quód ciusradices porcino generi gratz fint. Á De Chriffophoriana, Car. xir Chriftophoriana. q^ METSI Chriftophoriana ex eará non fit gencre,qua ádminiculis egentaut am- plexu viuunt;quia tamen vuas fert, dur éAoic Í& facilé annumerati permittet, Cauliculos hacc promit tenétos, pedem lon- gos,autaltiores non multó : folia éircahos &eé radicibus , ex pluribus commiffa » particularia quorum lata;acuminata , & ambituferrata , in virore candicantia: lores tenues, muícofi, can- didi, in faítigiis cauliculorum veluti in fpicam conditi: fructus rotundis pauló longiores, per maturitatem nigri,ftriam lineámve abvna te oftentantes,vuarum acinis alioqui fimiles,8c in vuz modum cohzrentes: radix craffiufcula, non abíque fibris,foris nigricans, interius buxi colore lutea; viuax ac diuturna, quotanniscau- liculos&foliaregenerans. — Plerifque Germania & circa Rhenum Mo- x fà 125 famqQue locisjin fyluis przfertim moritotis hxc yu CE. RUAN Occurmit. — i. ERWIN : S Flores Maio, fed fru&us Augufto auc ferius CZ 29/52) perficitur. f i . Noftraztas Chriftopliotiariami ; & S, Chri- / Wi ftophori herbam vocitat. Sunt qui Coftum ni- grü dicant:alij malit Aconitá baeciferá nomi- nate. Cofto auté nihil habet refpódés. Aconitis auté annumerari cótigit, ppter perniciofam & Aconito fimilé,quá habere creditur,facultaté. Fertur enim cxitialis , ac non minus noxiá Uns Meu b, Ve etes quàm Aconitum. | C u-Pi — De Dulamara, CAP. Xi D LCAMARA Vitismodo lignofa promit farmenta,& ab iis ramulos complures;qui- -— busfcandendo vicinis fepibus truticibusue innititur: cortex nouellorum ramuloruni Yuet;fed veruftiorum ipforumáue caudicum afperior cineritio fubcandicat colore, extrin- fccus quidem; nam interius pulchre etiam viret: ligaum fragile;medullam fungofam habet: t: foliis veftitur oblongis, lzuibus,mucronatis,Smilàceis minoribus;irca pediculum appendi- " H e. od g 358 . gtrimnUufvM Dulcamara, cubi candido ; & fru&u acinaceo corymbor tur; neque in ipfis fimiliter radicibus veré g que vtilitatem conferunt. HDPSTORI1.E ces vtrinque paruas ferentibus: flofculi in muf. carisexiguis, haud magni; ex quinque foliolis anguft:s,colore quandoque albidi, Gcfüero te- fte;in Belgio vt plurimum inczruleo purpurei; in quorum médio luteus prominet apex; bacc oblongioris formz, molles lenti & ingrati gu. ftus,eleganti corallij colore rubent.radix modi. ^ camultisfibris committitur. Aquofa & rigua amat ;circa (crobes & foffas "frequenter reperizür. Folia Vere erumpunt: flores Iulio exennr. Augufto baccz fiue acini maturi, . Poftcrior tas Amaram dulcem, AmaroduL cem, & Dulcaniaram , & Grzcé 22v nes y2uxvmxeidu notninant::Germanicé AT lenger/ it lieber, yynferaut; Bel zc 3ufrante. St qui Virem fylueftrem Diofcoridis effe exiftiment: alij So. lan: fpeciem faciunt, Solanum lignofum aur fruticofum cognominantcs.SedV item quidem fylueftrem;iam antcà oftendimus effc Tamum; Solano autem fimile nihil haber. falluntur id. circó maxime, qui Solanum rubrum , aut Sola- num fruticofum appellant ; ac eius baccis loco acinorum Solani vnguentorum nonnullorum tefrigerantium compofitionibus admifcenz Eft enim fru&us huius nequaquam frigidus vt $o- lani,fed calidus,vt mox dicetur. Plus fimilitudi- niscum Cyclamino altera habet: folium refpó- det;caules licet non manifefté articulati , non tamen abfque geniculorum fpecie ;in flore ali- um Hederz modo dependente nihil defidera- xpiisois. Nam prater quód tenues , nullam quo- Cdami- — Defcnbitur Cyclaminus alteraà Diofcoride his verbis: Folia habet Hederz fimilia, fed nia 4l2, minora: caulescraffos9orare/Zuc, id eft modo cáprcolorum V itis,circumligant ; geniculatos ; vicinis fe arboribus £uxoeid a , ideft, es: Horescandidi,odorati: fru&usvtacini vuz, fimihs Hederz,mollis,fapore leuiter acris & vifcofus: radix d^ensoc, fiue inutilis. --Diciturautem Cyclaminus altera, Diofcoride tefte; 1xi0560uANo1 GC indi 9s upr. conuenit vtraque appellatio Dulcamarz: nam foliis, floribus & fructibus Hederam acmulatur. -« Citerum facultare,& foliis,& fru&u calida, reficcans, abftergens & digerens eft. Fertur foliorum decoctum iccinorisfellisQue obftru&tiones referare; & aduerfus regium morbum vtiliter bibi. Ruptis veró & ex alto prxcipitatis;aut czfis etiam fuccus vtilis habetur. Credi- tur fiquidem concretum alicubi in vifceribus fanguinem diffolucre , & partium lzcfarum fa- nitatem procurare. . Hieronymus Tragusé ligno minutim concifo vini decoctum conficere docet , quod ide- ricos & hydropicos & per vrinam,& per inferiorem ventrem clementer purgare refett. partu purgat. N x ira rd E De | Alline repente. — CcrpEnz poteft fuperiori quam deftitutus alio nomine Alfinen repentem Clo- «. ; Hauddiffimiles iftis Diofcorides quoque Cyclamino alteri facultates affcribit. Fructus, . inquit, drachmz vnius pondere potus,cum vini albi cyathis duobus, ad dies quadraginta, m — dplenem liquat;ita vc pervrinam & aluum abfümatur. Bibiturad orthopnccam : reliquiasa CAP; X1III ^L. dusnuncupauit, nequit enim perfe confiftere,&z nifi pedamentis fulciatur ; humifer- Es pit: adminiculis poné pofitis perticisaut fruticibus fi fuftineatur,in altum fcandit: caules illi cuntur, oblonga,lata,la turitatcm nigri;Piperi radix candicans longi T ge funt oblc ijtenués,terctes,ac geniculati: € fingulis articulis bina contra fe pofita folia ena 0b atajleuia diluté virentia, Al(ines fimilia,verüm maiora, & ad Helxines uc Parietaria: magnitudinem accedentia : flotes à folliculis albidi : fücceduntacini per ma- 5grano aut Hederz acinis fimiles ;in quibus femina plana & minu tenuibus, viticulofis farmentofis fibris repit. nidi cnai enr Copiofa d LT ye ca : ea "'PEMPIADIS fRATIA DX bil 199 Al(ine repens. Copiofa iri agro Salmanticenfi in Hifpania, vt Clufius dit,locis vmbrofis: nafcitur & in Ita- lia,Pannonia fuperiore, ac in Morauia, & alibi; humido folo. 4Eftate floret;& ftu&um perficit: radices fo- lx reftibiles, Vere nouos turiones nouaquc ger- mina promunt. Lucas Chynusin ftirpium hiftoria haud pa- rum verfatus, Cyclaminum alteram Diofcori- dis effc iudicauit. nobis fuperior magis ad de- Ífctiptionem accedere videtur. Carolus Cluz fius maluit Altinen E appellare , pro- pter cam quam caulesfoliaQ; cum maiore Afi: ne fimilitudinem haberit. A TT Refrigeransautem hzc effe videtur ; & AYi- nzfacultate ac potentia proxima. De V'italbá. Car XY. C ÁVYLES farmentofos, multos,ctaffos,ra- mofos, geniculatos,aliquantifper rubétes, & fübindelentosac obfequiofos edit Vitalba; fcpibus dumiisQue fe implicans, atque irretiens vicina omriia appetens ac füperans : folia ad v- num neruum € quinis feré coalefcunt , corum eminente vno; quz lata funt , Hedetaccis (imi- lia,nequaquam tamen angulofa,verüm percir- curiferentiam nonnihil crenata : flores in race- mi aut vmbellz: formam digéruntur candidi &c odorati, lorum Myrüizmuli;femen fubnafci- turexiguum triangulari fpecie, cápillaceam te- Vitalba. nuisQue plumz inftar incanam vcluti criftam SUNT IS. gerens; guftu acre: radix fibrofa , haud magni j TRRN ims i momenti. ; ; .. Secusmargines agrorum inter vepres & fen- Iu tes crebró reperitur apud Italos, Germanos; » 2787 Gallosacetiam Belgas,vbi latum foecundum- A» qucíolum. ced Iulio menfe huius flores: fru&us plumis fuis mese incanefcentes Autumno dependent. Ww Dehuius nomine inter recentiores concer- tatio quzdam eft. Fuchfius Vitem nigram fiue Bryoniam nigram : Matthiolus Clematidem altcram facit. Legitimam autem Bryoniam ni- gram fuperius oftendimus. Ad Clematidem veró alteram accedere;atque eius fpeciem effe; D» s SR ncgarinon poteft. eft tamen & alia, ab hac dif- QU ferensjinferius explicanda. Germani £ijnen & lien appellant: Galli,Ruelliotefte,/7orze. Nó eft ramen frutex illequi Gallis /;erze & Lati- nis Viburnum di&us eft. * Facultáte autemacris & calida hc eft,víum ramen nobis compertum,non habet vllum. 4720177 i 3 LUIS n 4 Ql. DeFlmmud. |. Caw xvt 3 w^ splenis duz fant: vna adminiculi. eget: altera affurgit nullius indiga fuften- : SW raminis. Hicrecudtos |. Prior lentos obtinet & perquàm obfequio- 't, -. fos,fatmentofos cauliculos; cortice. virenti Ve- d . ftitos; ^ ; CO adt sii QC Iva... nito) " 4 Br y -—— 4oÓ . S TIRPIVM HISTORIAJ Flam:nnla Flammula altera. 2 E NA "7 Ra 24 X Z5 a NAA V ; rss Y Yu UNS Di Nel p: ftitos: folia minora funt quàm Vitalbz, incondita , ad vnum complura pediculum ,quica- preoli frpenumero munere officioQuc fungens vicinis fe circumplicat: Bores candidi funt: femina exigua cohzrentia,canefcentibus quoque plumis, minoribus tamen ac breuioribus exornata; pro radicibus tenues funt fibrz. Sponte fua in Belgio nufquam exit, fed hortenfiseít. flores füb Auguftum , femen ferius fuccedit. : Flammulz nomen à recentioribus accepit; habita fuit pro Clematidis alterius fpecie, fed tamen & femine & florum cüm figura,tum colore & magnitudine ab ea differt. te Altera Flammula foliiseft amplioribus maioribusque, V italbe fimilioribus,quam & can- didiffimis flofculistum & femine plumaceam criftam geréte, in faftigiis cauliculorumemi- nentibus,refert: cubito cauliculi altiores,per fe confiftunt,furfumQue arriguntur. Rariffima hzc Germanisac Belgiseft,& hortenfis tantummodo. Verenoua promirfoliola,& cauliculos: /ftate flores: Hyeme fola reliqua funt radices. Ab acri & mordaci eius qualitate & hanc Flammulam recentiores atque huiusaratisdo- &i appellant. Matthiolus hanc cam effe exiftimat,quam Platearius lib. De fimplici media nacap.primo literz F,Flammulam nominat,& calidam ficcamQue quarto ftatuit gradu.Eft tamen & Flammula quedam Ranunculi fpecies,cuius in exulcerando veficasQue excitando nota palam eft facultas; de qua citiusquàm de hac,fcripfiffe Platearium crediderim. — | Nihilominus vtraque harum Flammularum multum acris & valde calida eft,ipfa tamen Flammula Ranunculo,mitiores iftz videntur. De Clematide Daphnoide. Car». xvit. Ct E MA 115 Dapbfioideslonga;gracilia, rotunda, Iuncorum inftar tenuia,& geniculis ai ta, fpatgit farméta,quibus per terram ferpit,radiculas etiam fubinde, fed camen rarius defigens: lia funt leuia, latiufcula,oblonga;forma quidem Laurinis fimilia;fed mul- tó minora: flores fecundum folia, quinque foliolis patentes, inferius fiftulofi, Bugloffi flor busmaiotes;colorevtplurimum czrulei; quandoque candidi; rarius rubentes;odoris nullius aut cxigui; radices tenuiffimz fibra. F - UI TUM r s Rigua PEMPTADIS TERIIE LIB. III. 491 Clematis Daphnoides. ! Clemaris Daphnoides maior. E— CN ACER ^ cL———3À N Yee WT 1 LXNEDUD i» . Y. 77/1 NN / f J E2 O151 Fk» i o1 - Rigiia & aquofa queritloca, amar fjluas. viret perpetua in hottisfronde; vbi flofculi eius fubinde miuldplicausluxuriantfoholis — ^... Huit$ & alia maiortepetitur fpecies, qui multo longioribus repit viticulis; & foliiseft 2; floribusáue multó amiglioibui: caterispriorifumilis. — | Peregrina lizc;& aliunde adueta. vecta P E "E — Vigent vtriufque flores Martio, Aprili; Maio, &nontatüferids. .— — — ,- KAnuaic dugroeidit à Gtacis dicitur: Clematis quidem ; quia inftat XAxuzmer tepentes proferat cauliculos: Daphnoides veró,cüm à Lauri foliorum figura, tum & ad differentiam alterius,vel étiam aliarum. Nati Plinius plures cius nomirisretert lib.xx1111.cap.xv.vbi & hanc AE; 'ptiam cognominat. Eft & alia, ait , Clematis ZEgyptia cognomine , quz ab alii Daphnoides, ab aliis Polygonoides vocatur;folio Lauri;longa tenuisque. Polygonoidcs ve- IO vox inter nothas appellationes etiam in Diofcoridis exemplaribus reperitur. Prater hanc funt ctiam $/Aerdlójov «g] c skuptoeidic,aut potius puproéid 9e. Alio autem loco Plinius lib.x x 1. pz»; locus cap.x1. Viiicam Péruiicam & Chamzsdaplirien áppellat Vinca Peruinca fempcr, inquit, «enr. viret in módum Lauti (cxemplária perperam Linez habent : ) foliis geniculatim circun- data ,topiaria herbá ,inopiam tamen florum quandoqüe fupplet. hzc à Grzcis Chama- daphne vocatur. Defcribitut tanien ab eodetm, & à "Diofcoride , & alia Chamadaphne , de qua alibi. Officinz hanc Clematider Peruincam nominant: Itali Prouezca : Hifpani Pcr- "inqua: Germani SSftatun & Conan: Belga: Dintooibe/maegben crupt: Galli Zifferoz. lec coniu d aurem hxcaliquantülum calet, fed tamen infra fecundum gradum con- fitit; cátitüfi abeft vt vrataut exulceret: ficcat vero multó amplius, adfttingit quoque non- nihil. Alui profluuiis & dyfenteriis,Diofcoride & Galeno auctoribus,prodcft : dentiumQue dolores commanfa mirigat. 2 t UPS Ks uinudi ue n» Clematide altera... CA v. xviiL J] x Qr && alterius Clematidis nomine à veteribus defcribitur, prolixis admodum & tenui- "& bus;geniculatis,fübrübentibus farmentis per arbores;frutices, perticas, pergulas, peda- / mentaícandendo inaltum prorepit: folia complura,prioris Flammulz modo diuifa, r[ fa- mcn maiora latioraáue: florcs perquàm elegantes 6 longis & vae dependent pediculis, uq E Clema- $5 6H * Clematis altera. p / E ZA ze 753 S SELAI 4 o UT Cuero (8 " AS ; JAN" (La UU Ave C dm $)u . apricis frequentior. S/.ÉfTITRFPIVM/HISTORI.:* Clematidis Daphnoidis nonnilyl referente fed tamen maiores, & cx quatuor tantüm £. liolis per fumma latioribus coacti , colore f. czrulei , quandoque rubentes , ftaminibus ali- quot mediis : femina plana, lata; rotunda, acu. minata in globulum congeruntur. radices pro. lixz, tenues,in omnem partem fparguntur, Gaudet Soli expofitis, fed tamen non ompi. no aridis,lzto &: haud irriguo folo melius profi. cit. Apud Belgas hortenfis,in Hifpaniavero & quibufdam Italix locis iuxta fepes & agrorum margines fponté exit. TAE Augufto menfe, & quandoque Iulio, flore. femen Septembri perficitur. | Kotjegcric ree, & à nonnullis £c, Lati. nis Ambüxum , vt -Diofcoridis hiftoriis fpuria addita habent: Hifpanis Gorzzadera, quafi Vo. mitoria,dicitür. tonc NE Acre & vchementerexulcerans huiuseftfo. lium,cáufticam, vt Galenusait , vim obtinens: inquatti cft ordinis excalfacientium initio, Diofcorides folia impofita lepras remouere refert ; femen veró tritum cum aqua purd vel mulía pot, pituitam & bilé deorfum ducere, De incetoxico, [iue «A felepiade, GEL. V In cETOox1co pluresaffurguntteretes, '* lenti,ac frangi contumaces pediculi, cubi- to vno autaltero altioresqui non raró cacumi- ne vicina adminicula aliquot circumitionibus ample&untur: folia lata ;oblonga, lauiajnacu- tum definunt, anguftiorum Hederz foliorü f . gura: flores paruialbicapt cum fuauitate quae 1 albican dam grauiter odorati ; fequütur fil;qux oblon- . Bein mucronem attenuata , candida intus la- . nugine; & famine plano ,oblongioris formz, fubrüffi colorisjad Securidacz accedente. radi- ccs tenues fibrofz, numcrofx & graucolentes. Reperitur & huius fpecies, caulicuhicrebrà longe procerioribus;perticas in proximo confi- fleütes,ad quinq; aut fex cubitos multiplicatis voluminibusconfcendens;cuius florés nigrifo- liaveró,filiqua & radices vti prioris... e AERE fpecies hortenfis Belgio eft,& nigra quidem rarior alibi in montanis afpcris,axolis, i i LÀ x Ee] Hii — .. Circa Iunium flores; fub. Autumnumiéma - , Wrisfiliquis lanugo depender. — Nomen Vincetoxico rec entior dedit aus - Ruellio Hederalis cft : Germanis ebpalbm Teut&cl/ &Xwalutoe wootele/id cft, Launis Hirun- dihdda. — ' 4 - Ser be Diofcoridis habetur Alclepias, cuius eft de- fcriptioni conformis , quod fententiam appro- bat. Tergiuerfatur Mattliiolus; & Vinéecoxici | differens ab Afclepiade affirmans, radices &cfo- lia negat odoré commédari: floresaie vitis nort ^tédolere: femen non effe'Securidacá? in exéni plaribus dM oncrtedssdhieuÉ hr noto oo It py papi foca fie Apoeym. | CAR XX. ; * P Periploca altera. f t^ ad Co. , C PEMPTADIS' TERTIZ: LIB. III —— ^ ^403 plaribus nonnullis;vbi de foliis,di&tionem uaxed; vbi veró de radicibus, zoo» tion repetiri. -Sed exigui ac nulltus omnino momenti hz rationes. Radices odoratas & fimiliter Bores;ma- ximeque locis montofis,nemo cui incorruptum odoratus organi, cffe negauerit : foliaodo- rc commeridarí, Diofcorides non afferit: non omnia Gap/oz ua virusredolent, graucolentia enim omnibus haud zqué magnaelt: femen tametíi non exquifité quadrangulum, plata ta- men.oblongaá; figura,magnitudine item & colore fatis Sccuridacz refert.| Voces saved & qoacomitlz quid Matthiolo conferre poterunt? folia Hederacea fepenumeró longa; ve- luti Peticlymeni & aliorum: & tenues radiculz frequenrer multiplices. Verbfautem Diof- coridis itaíe habenc: Afclepias ramulos producit longos , circa quaefolia z/2xeg fiue longa, Hederz fimilia: radices multas, tenues ivou:,id cft;odoratas; lorem graueolentem: femen vt Pelecini fiue Securidacz. Nafcitur in montibus.Extant inter fpurias huius & xiásfw àc xia »QUAVo nomenclaturz,quarum vtraque: Vincetoxico re&té conuenit. Facultatc autem V incetoxici radicescalidz funt & ficca. venenis aducr(ari creduntur, Diofcorides Aíclepiadis radicescum vino epotasauxiliari fcribit torminibüs;& aduerfus ferpentum ictus : folia veró impofita ad mammarum 86 vteri zgxorslaz, i. malas difficul- gerduc curabilés paffiones , prodeffe. S^ pétipiocà prio: NOE | " 11 f Str B i225 iuird3ngió01 pz reroc.J duzreperiuntur:vna cogriofieti nondum inuenit: altera Repens dicitur, ^* Prior Periploca longis;téimibus, viticulofis ratmülis, adminicüla pong pofita Smilacis 1. modoanibit: folia quoque Smiilacis ac Hederz funtfimilia, fed odore grauia,digitis prafer- tim atttita; flores in exiguis vmbellisrari;álbidi: filíqüz UR Virftetoxici fed maiorespap- Pofa & intus lanügine,qua femen conditàr nigricans plar ull: rádices fiprofe fub cerra Ta- Uusferpentes,& fubinde progerminantes. —— odi ce Mec Repenis di&a Petiploca; & ipfa amplexicaüliseft, proxima pedamenta ettám feanderido 2. ambiens ac circumuinciens : caules cius longi, rotundi lenti, geniculati "fubrubent* folia Ta 7a; longiora, nonnihil venofa Rores haüd'magn quinque foliolis albicant fifi ie torofz, aliquantulum recuruz; vt plurimum gehiltrátz, prioris filiquis maiores , mirófes tam | 4 494. SriRPIVM HISTORIA Js acutiores quàm Rhododendri;in quibus femen oblongum,du riufculum nigricans, & mol, lis, candida,tomentoquce fimilis lanugo;qua imarcicentibus diffilientibusQue filiquisin cog, fpe&um prodit. radices fibrofz, vti prioris progerminantes.. ] Vtraque vulnerata liquorem fundit : prior copiotiorem minus candidumatque non tar) flaucfcentem: Repens parciorem & candi diorem. dg Perennant huiuscaules dcfluentibus foliis ( vndc repenti fortaffe cognomen) illius ver) intercidunt, folis Hyernefuperftiibusradiculis..—— Mbip n? Rara vtraque Belgio,& quidem,vt Matthiolus fcribit;etiá Italiz;ex Syria iftuc adferütur, Periplocas huius zetatis docti appellaiit. ad Diofcoridis Apocynum rcferendas fatis vide. tur manifeftum, przfertim cam quz prior eft. Appellatur autem Syróxoror ctiam zturo ac Braffica canina, Sed & alia tamen ett Cynocrambe M ercutialis Í ylucfttis fpecies. Eft autem Apocyni exitialis atque perniciofa potiffimim quadrupedibus vis. Nam,v; Dioícorides;huiusfolia cum pingu: pani comrixta;canes, lupos, vulpes, & pantheras obice. Ga intcrimunt;refoluuntur enim protinus eorum coxendices. ; ! De Lupulo, CoA B. XX Lupulus. L Pvrvs amplexu viuit, & perticasali adminicula circumligando fc ícandit. cauli- culospromit longiffimos,afperos,& hirfutos: fo. lia quoque afpera, lata, Vitis aut potius Bryoniz albz fimilia,veruntamen nigriora & paucioribus incifuris diuifa: lores é fummis virgulisracema- tim depédentfolliculofi, íquamatim inflarexi- guorum conorum compadtt , colore fübalbido, ad luteum vergéte; odoris grauis.radices tenues, fibiinuicem varie implicantur. Reftibile ac pingue defiderat folum: latior cultura exit. Nafcitur & intcr vepres fenticetadg circa agrorum margines ,Íed fylueftris; florum conos minorcs,rariores paücioresque proferens, Flores Augufto ac-Séptembti colliguntur, & ad ceruific vfum reponuntur; Vere noui turiones crumpuht.Hyemce fole reftantradicesf.——. Lupulum Officinz & paffim vocant:;plerique Lupum falidarium , vcl Lupulum falidarium: Germani J9opffen : Belga Qoppe & Bopyetuii: Hifpani Hombrezifor: Gallida Houbloz. Mcmi- | nit Plinius Lupi falictarij lib.xxr. cap. xv.inter fponté nafcentes aculeatas;quibus plereque gen- tcsin cibisvtuntür. Quoauctore Fuchfius Grz- cis Épror appellari afferat , nódum reperire licuit. Bpvoy Mufcus eft. Dicitur & Caucalis Qpíorà De- mocrito, vt Oribafius teftis. — ^ Calidi autem, & ficci fecundo ordine flores funt Lupuli;caputfacilé implent , odore grauio- fof re ipfum ferientes - "Eiufdem tem peramenti& folia ipfa funt; & fimul aperientia ac abftergentia.- yo 74. Afparagi fiuc primi tutiones Vere crumpentes mitiores funt,in'edulia recipiuntur; oble- menta tamen magis, vt Pliniusait,quàm cibus. Nam aliment quidem percxiguum con- ferunt;profunt tamé vifceribus,& aperiendo,& vrinas mouédo: facilior etiá aluum faciüt. . Folia,tenerioresáuc cauliculi;& ipfi quoque flores iecur & lienem ab obftrudtionibis fi- . bérant: per vrinasexpurgant: fanguinem emundant: adueríus diuturnas febres, ícabicm & fimilescutis foditates, decocta in lactisfero profunr. Succus potentior eft, & non modó vifcera ab obftru&ionibus liberat; fed & bilemacpi- tuitam educere per aluum polfe creditur. Eundem auribusinftillatum à foetorc eas liberare putredineQue vindicare fcribitur. HS diss o506s0151 20 Floribusceruifia condit ;copiatamen nimia amarorem ci conciliat, ac capiti moleftio- . Panem« r Ns dADprniriei poi ui "niim 225 ps c E uc leuiorem ac rariorem flores efficiunt, ac maffam citius faciliusque fer- : 2VTADTINOSS jean Dr (Tii nes D PEMPTADIS TERTIJE LIB. III. 49j Jc De Iafmino. CAP, xxTk * Ia(minum, T^ $MINVM ex carum quoque ftirpium Rc Ob V eft numero, qux adminiculis fulciuntur, uu. aV ra » non tamen amplexicaulis aut vicinis fe cir- m: e e^ 4 Eiowy nope aliis tantummodo innités, Ve Z4 Le cluti pergulis,hortenfibusque fcenisjquibus f—— SER 25) facili opere innedtitur. cauliculi eius prolixi, d E NX) AS teretes, ramofi,flexibiles,geniculati,virentes; | 7 s — e d - Ata . P y . . H x vs S d (TANE NN candida fungofaQue interius medulla: foliaé S EE NAT SN Ww. 4 fingulisgeniculis bina; ampla , alatum inftar OXXSSSVESDR ATA [9 ES 7S D dzA expanfa;compofita videlicet ex quinque aut SS EN : ng D S feptern aliis lauibus;oblongis,faturate viren- CY : 3 N E ; Va , | CASA Met Wn" (i. dz tibus;fafligio acuminatis , eminente in cacu- e/ CAS UEE AUN NES mine reliquis maiore: Bores in fummisvirgu- M LASS i ESSEN lis,rariin mufcarij fpecie coharent, fuauco- MENSES SA, lentes, colore albidi: femen latum Lupinis : Y eu ^ by quadantenus fimile; quod tamé raró fuccref- SN v M e cit: radixfibrisfirmatur. —. —— SS (RAS. £-)5 MASS Fertur huius effe fpecies floribus luteis; & ZONAS LA rJ 7 alia ceruleis.Sunt autem qui pro Iafmino lu- am e UA SN inea tco, I rifoliü fruticans 4. Bep t ccap. 7. EVANS P e N NY dcpidum;& pro czrulco Clematidem alte- LL, A Vi E Kj c Y ram oftendant. Quód fi autem nó aliz qui mi Z2 7L ) NS : u hz pro lafmini cateris fpeciebus oftendi ZZ? 7 6 SN qucant,temere plures eiusfpeciesatfirmátur. Vtrag; enim harum multum àlafmino abeft. Colitur Iaíminum in hortis,& topiariis o- peribus expetitur , non modó in Belgio , ve- rüm & in Italia ac alibi: ex Africa creditur aduectum. Flores JEftate vigent. t Inter. Arabes Serapio primi nominis hanc Zambach: interpres veró Iefemin nominat;at- que inde paffim Iafminum,Iefeminum,Iofmenum, aut etiam Gelfeminum. — — . Apud Diofcoridé compofítio eft Iafmini olei,quod apud Perías 6» zy dvÜdv 2/ Aevxdy 7 laid eft,ex albis Violz floribus fieri refert; quod non ex alterius ftirpis, quàm ex huius flori- busconficiendum apparet. Nam Diofcorides inter v2 1, fiue Violas;pulchros atque elegan- tes flofculos fubinde habet. Ita vt & huius floresab eo Violas dici,non debeat alienum vide- ri; prefertim ipfa ftirpe (vt fatis apparet)illi incognita. Iam & 3ovzvpgtp«r cam oleo conferre qualitatem nequit,quz Iafmino tribuitur: rariffimeQue idem albidum eft ; & fi quando eft, purpureo non pra-fertur. Aevxóiz calidiora funt ; fed tamen nequaquam candida, fed eius ge- . neris lutea efficaciffima funt. ZH DEM Q ualitate autem Ia(minum ac eius potiffimüm flores calidi funt in initio fecundi ordi- nis;vt Mefues apud Serapionem ait. : Oleumex his confe&um crudos difcutit humores: frigidis ac catarrhofis confert: & hy- berno vtile tempore.Q uibusautem temperatura contigit calidior , his dolorem excitatca- pitis; & fi diutius odoretur, periculum adfert fanguinisé naribus profluuij : eodem au&tore. In conuiuiis, ait Diofcorides , & poft eum Aetius , odoris caufa apud Perfasvfurpatur. - Prodeft & lotis à balneo corporibus; quz laxari calefierique expedit : grauioremauté fua-. ucolentiam habet,ita vt arum eo F circó non libenter vtantur. " : ; : DI P E De Caprifolit, ad Periclymeno. Car. XXIII. ' d * 'ApxiroirA fiue Periclymena duo funt. vnum. Germanicum : alterum Italicum. — dicere licebit. Vterque frutex amplexicaulis,vicinis adminiculis circumligatur. E Germanicuri longis,tenuibus,(ed tamen lignofis;& in ramulos partitisfurfum repitcau- 1. — liculis;circa qua ex interuallis folia bina ex aduerío pofita, oblonga, mollia,diluté virentia; infetiore tamen patte magisincanefcentia : floresin fummis ramulis complures pariter emi- cant;oblongi candidi, fuaueolentes;interius caui,vna parte prominentiores, ftaminibus ali-. quoté medio exeuntibus: fru&us acinis fimilis inexiguarum vuarum modum compa&us; i ; per maturitatem rubet;in quo femen duriufculum. radix lignofa non CEU. 4 Suc lt , icum b é A -— 9^" 406 STIRPIVM HISTORIE MEET P Ln Caprifolium Getmanicum, Caprifoliurn Italicum, nS T x » : LN ^ Za [7 - 28425 e oáÁ e) A d 7, ZETA ms e 7480/7777 M n jo CEA cR "14 S AN P A Y W «85 AU fel AN i ous * S6 ER ro. / 2. ltalicumlignofis quoque & in longitudinem prorcpentibus cauliculis priori omnino fi- milc eft : conueniunt ctiam folia , nifi quód ex aduerfo pofita fabinde vniantur, & circara- mulorum przfertim faftigia itacoalefcant , vt acetabulorum profundiorum fpeciem exhi- bcant;é quibus flofculi enafcuntur fimiles fuperioris , breuiores tamen , ac pauló minores: baccz fequuntur fimiles & rubentes, fed tamen dilutiüs. Natcitur Peticlymenum in fyluis& in fenticetis;fruticibus nouellisQue arbuftis;ita fzpe- numeró tenaciter & ardé fe obuinciens,vt fui veftigia ipfis imprcffa relinquat. Vere folia exeunt, vti aliis lignofis: flores quandoque Aprili, crebrius Maio ac Iunio con- fpiciuntur : fru&usfüb Autumni tempus maturi. Graci aeoovipor;Latini Volucrum maius: Scribonius Largus Sylux matrem appellat: ing Caprifolium, Matrifyluam; plerique Lilium inter fpinas: Itali 7 incibofco: Germa- ni Geyebfabt) fpec'ailaen scunting/ wvalbtaifaen : Belgae dbBeptenblabt/mammeengrrupt : Galli Cheurefueille: Hifpani CM adrefelua. Intet nothas appellationes funt, a2frz,eAvedpor, xapm- Sov, ay Mio mune, dim pue oov Aat jer Te uupa fm ca Aviv Da uev. Maths Mattheus SyluaticusPande&tatá auctor, Caprifolii & Syluarum matrem,cap.cxxxvIt. em. — IcGe quidem Pcriclymenon, fed perperam Lycium & Pyxacantham interpretatur;Peridy- menum cum Pyxacantha inepté confundens: peius veró etiam facit, Caprifolio vires Pyx- canthz aff-ribens. Sed cap. cccccxxx1. Matrifyluam Periclymenon & Caprifolium rede affcrit;ac legitimas ei cx Diofcoride vires refert. à fS : | Posi: hic grauiffimi erroris pharmacopcris occafionem videtut,qui fucco foliorum In aine i M e & fru&uum Periclymeni denfato,pro Lycioymaximo cum peticulo vtuntur. Lp: WE CR Natus hinc & alius error,quód videlicet foliorum Periclymeni decoctum, vel ex his, aut Peer po sid etiam ex floribus ftillatitius liquor,oris fauciumiue inflammationibus incipientibus, velut : odíscp ne refrigerantia prodeffe temeréexiftimentur. Periclymeni enim haudqua- quamt gida aut adítringens; ed calida & attenuans eft facultas. 1 ja Da . Vtenim Galenus;Periclymeni cüm fructus,tum folia, adeó vehementer incidentis par tcr & cxcalfacientis facultatis (unt, vt (i plufculum bibantur , vtinam fanguinolentam , €mnt: principio tamen vrinam duntaxat mouentia. nibus :sdodlioz5 q ESO b Diofco. ait: Huius femen poftquam ematuruit colle&um , ac in vmbra E - CORIOSSUNPIDUSAIMOUEN NV MPO DL ostsnnmedilltilits PEMPTADIS TERTIJE -L1B. III. 4o ; 307 - drachmz pondo quadraginta diebus datum, lienem abfümit; laffitadinem difcutit ;ortho- naex & fingultui prodeft: vrinam cit à fexto die cruentam : idem & partus accelerat. Ean- dem vim & folia habent, quz x x x. diebus pota fterilitatem efficere narrantur. Eadem cum oleo illita periodicarum fiue intermittentium febrium horrores abigunt. baron pe ent De Xylof£ee. Car. xxrilrr. Xylofteum, Xylofteum alterum. - Bn ft AUN s — 3 DA e : A aum E E S. P Nga NS — ^ -— S 7 D ES. C7. pEs ICLYMENO cognatus cftfrutex Xyloftcori nuncupatus, qui tamen aliis non cir. cumuoluitur,fed nullis egens adminiculis per fe confiftit. iram Caudices huius fübiuide mediocris craffitudinis ; materies figtii candida eft: ramuli ro-. ;. tendi albicante veftiuntur cortice ; initio tamen & cüm primüm erumpunt, fubrubentes fpedantur: folia vcluti Germanici Périclymeni oblonga, mollia, ex albido virentia , prona parté candidiora ac leniter hirfutà: flores niinores funt,quàm alicuius Periclymeni; candidi; bini in vno pediculo; fuccedunt fru&us gemelli inftar exiguorum Ceraforum, rubentes, al- tcro éorum fxpe minore. Beer eoe e. E ; "- Apud Hcluctios,& plerofquealios Germaniz populos, in fyltislocis faxofis teperitur. Aprili aut Maio fores, fed fru&tus Auturmino appetente demüm petfcitdg,— —P 70007 Pletique Periclymenum ftans appellant: Germani alicubi J)imbs firfeti/& orbs Kerferi, id ef; Canum cerafa:Heluetij £Bcinbul&eri: vnde Xylofteo nomen datum.Sunt qui Clymenon eff: fufpicentur: quibus Periclymenon, ab huius fimilitudine, veluti conuoluens fe Clyme- - non di&um videtur.Sed Clymenon aliud omnino ftitpis genus, caule Fabze; & folio Plan- "ginis; vt quidem Diofcotides air. va a m . Hutusgeneris & alius minor,omnino humiiliseft ftutex; cuius cauliculi lignofiytenellial- 4 icante cortice veftiuntur,& abfque pedamentis eriguntür, non multó tamen cubito. tius — atturgentes: folia Sinus rice aad fünt,minus tamen virentia: flores exigui;car uli, intenui oblongo pediculo bini; quibus frudus fuccedic rubens, Cerafo exiguo fimilis, 4. : maiorquàm Peticlymeni auc Xyloftei , flofculorum veftigia duorum impreffa retinens , in Quo femen vnicum. - iio d. a £u "nr 4o8 STIRPIVM HISTORIJA $- ! -Flotetvnà cum Periclymenis: fru&us Augufto perficitur. Ex Germaniain Belgium ll: tus frutex eft. NEST ari I Nomen idem quod Xylofteo pofteritas dedit; cuius minorac humilis fpecies habetur ac dicitur.Falluntur qui Chamzcerafum appellant. Chamzcerafus non parumà Xyloftcoa]. tero differt. - e : De viribusautem horum früticum nihil compertum babemus,aut aliunde accepimus, MU Ke ts A De Hedera. Cas. Xxv. is XQ M Hedeta Hedera Helix. Jm "- Uo Y 7 AN vt N fj Up 7 fp M P Q - Sij í ; U - U/ [p 27 9 As. A (S : S ceníu earum , quz adminiculis fuftinentur, Hedera etiam occurrit referenda, pere fiquidem non confiftit, fed aliisadharet, — Kiusgenera,& prima quideti;au&ore T heophrafto, duo. "e Vnain altitudinem fe attollit: altera humi repit.hec minor: illa maior Hedcradici poteft. .. Maioris fiuc affurgentis pluresquidem,fed przcipué tres ruríus fpecies: Candida;nig& Helix dida; quarum trium Diofcorides meminit. : TM . Scandit maiorarbores,vetufta xdificia;patietesQue: caudiccs eius lignofi,fübinde ita caf fi vt atborcícere ipfa videatur; à quibus ramulos hàc illàc ditfundit quàm plurimos, quibus veluti brachiis laté ferpens in multam peruagatur partem; radiculas etiam ab ipfis affidue di- mittens;quibus fe arboribus ipisQuc parietibus annectés pertinaciter haeret: folia leuia funt, fplendentia,fupcriore przíertim parte; initio quidem haudquaquam, fed vbi confenuerunt; ngulofa: flores ads in baccis varictaseft ; in colore lorum etiam quxdam. 1 — Candidafiquidem Hédeta fru&um fert candidum:& huius vna fpecies fru&tum tantum- modo candidum haber ;alia veró & folium quoqué. Fru&tum veró candidum ferentiun) quedam maiufculum,denfum & compactiffimum profert, veluti in e922ez» fiue globum co- acum , quam plerique xopuuC/zs, Athenienfes vetó 4 apri ipd evoputrm, Acharnicam im e aro :altera veró minorem & diaxexóuaeror , fiuc. fparfiorem , veluti nigra race mum. hzc Plinio Selinitium. Mc tonis E a, Nigtafrudum minorem,nec vti candida compactum,fed fparfum fert,& colore Tidi : aut nigrum;aut crocatum, fine crocci coloris. Hanc Dionyfiam nonnulliauétore Dioko* ridc,vocant; alij Bacchicam,cuius coronis Pocta: vtüntur;Plinio tefte,lib.xv1.cap.XX 3 ; i » vr $ & x PEMPTADIS TERTIJE LIB. III. 479 Tertia cu candida habetfarmenta: folia tenuia;angulofa,& vt T heóphraftus;sv8viónen, 5. id eft,laetiora, fiue vti Plinius reddidit;cócinniora.( Diofcoridis exemplaria perperam 45v gg Diofcoridu Jegütfit;) fructum non gignit. 24 6i A i Huius praeterea & fpecies T heophrafto funt.E(t enim vna virens ac; herbacea;, quz pluri- gna: altera candido folio: tertia gozan, fiue verficolor,qux: Trachia vocatur. ; Plinius Helicen non genere,fed atate à reliquis ditferre quofdam exiítimare recenfet:pri- moduc Helicen, fieri vetuftate Hederam. e Addit Theophraftus,Helicesfpecics,fuas quoque differentias habere: & harum queque, inquit;diftare videtur. Q uippe inter herbaccas,quzdam renuiorisfolij; quadam vero min hzc omnia habet: ze/owc (ue verficoloris,vnius maius alterius minustolium : diffetunt "i fecündum aroma jid cft,coloris varietatem: ita & magnitudine,& colore differunt. jusuEs- edu, iuc au&tu facilis, autem herbacca , «zj 677 zc£iser epcizu, 1d eft, & maximefe propa ans. hzc ille. USE o () Pofteriora verba fic Plinius reddit: Adolefcit inlongitudinem maximéherba£ea: Sequi tur mox; Arbores autem necat candida,&c. Q ux verba nonad candidam Helicen pertiné [i fed de fru&ifera candida à T heophrafto fcribuntur.Ex quo omnia fua Plinius lib: x vi.cap. 7/sb»nri- xxxiii tranffcripficdetideratis tamen non paucis. Nam hoc loco de Hedera nori patcá fe, n lon. periuncur prztermiffa. Poterunt autem hacc ipfa ex Theophrafti lib. De hiftoria f'irpium tcrtio;à diligenti aliquo facile refticui. | eU 3 Referrec hoc locoturpem quoquc Plinij lapfum oftendere,hoc codem de Hedera capisce pi»ji- flatim initio,vtrumque Ciftum,marem videlicet & feminam, inter Hederz genera nuime- /*- rantis, vocum aga & xíoxa affinitate decepti, nifi iam fxpe ab aliis docüflimis virisin hunc foret animaduerfum. Minor Hedera nigrz fimiliseft;fed minor;cauliculi fiue viticul eius tenues funt ;folia 4. . angulofa, virentia,fubinde maculofa: non arbores,non muros;aut parictes afcendic; fed hu- mi defixa repit: frudtum etiam non gignit. Nigra Hederain Italia , Germania, Belgio , Gallia, circa patietes & arboresfrequens eft. Candida in Grxcia reperitur. Minor paffim in fyluis & opacis locis gignitur. Hanc ferpenci- busgratiffimam,& fub hac hybernis menfibus cos latitare, Matthiolus fcribit. - Flores Hederafub Autumnum producit: baccz poft Hyemis folftitium per£ciuntur. -Hederam Graci xízzo & xiosor: Germani (*pbeu: Belga 39cpl: Hifpani 7era: Galli Liar- re appellant. Occurrunt inter fpuria,& hzc eius nomina: x/9uegrxÁoyaeov, neucóugparoc, vron- auàjtopu en eg xw asior ,diorvctor i QU fie Moy rp ic 3 uoc ar nro, S yluac mater. Maiorem Theophraftus JAjorzíasor, Latine attollentem aut affurgentem Hederam dixc- 1. tis; Gaza excelíam reddit; Pliniusrigentem Hederam appellare videtur. Recentiores Hede- ram arboream, qux arbores completitur; muralem veró fecundum parietes nafcentem ap- pellant. Sunt tamen qui velinromnem affurgentem arborcam cognominari,quibufcunque tandem illa confcendens adhzreat; ad differentiam nempe alterius per humum repentis. Minor £2:5«6 x/oyoc Vocatur: Germanis Étlepn epBeu. Dicitur & aeueniosoc; differens ta- 4. men multüm ab Hedera terreftri fuperius defcripta. Helicen fiue Clauiculam Latiné nun- cupatam hancnon pauci exiftimant, fed T heophrattus 9uxz ab £n9eío xloyo differre often- dit. Tertiam enim inter affurgentes Helicen facit. ":Cxterüm Hedera, vt Galenus ait ,ex contrariis compofita eft facultatibus ; habet enim quiddam adftringentis fübftantix,terrenz & frigidae: habetque etiam nonnihil acris, quam calidam effe vel guftus comprobat: nec deeft teria; aqueam namque fubftantiam quandam tepidam obtinet;certé fi viridis fit. Siquidem dum arefcit,hazec prima exhalet neceffe cft:ma- netquz terrea eft & fcigida & adftringens; & ea qux calida ac acris. Viridis auteni ,foliis eius in vino decois, vlcera grandiaconglutinat, quzQue maligna funt;ad fanitatem reducit: tum igne fa&as exulcerationcs cicatrice includit. Porró cum ace- to cocta folia lienofis profunt. Flores autem quodammodo válidiores funt, vcad lauorem redadi cum ceráto ambuftisconueniant. Przterea fuccus medicamentum efterrhinon , capiti purgando idoneum ; tum vetuftas aurium fluxiones fanat: ad hzc vlcera vetera,tum in auribus, tum in naribus. Porró fi acrior apparcat,aut rofacco aut dulci oleo mifcetur. Lachryma eius lentes inserimit, pilis nudat: víque adeó calidz poteftatis, vt obícuréadu- rat. Eftautem velutaqueus quidam liquor,ficut alux omnes lachrymz. hzc Galenus. Eadem fere Diofcorides,fed tamen & pauló plura habet. Nam & acinos,it, quinque tri- tos,& cum rofaceo in malicorio calfa&os, & in oppofitam aurem inftillatos, dentium miti- gare dolores: denigrare item corymbos capillos; moucre menfes tritos ac fubditos. . M 410 STIRPIVM HISTORIAZX — Noftra atate rariffimus Hederz vfus, nifi foliorum , qua vlcufculis in cruribus, autaliis corporis partibus procuratis (fontancllas vocant)imponuntur. Humores enim & ichoresad cas partes alliciunt : inflammationes veró ab ufdem arcent, recenter quidem decerpta non. dumque reficcata. Suntetiam,qui corym bpsad ciendam vrinam efficacesafferant; & calcu. lofis ac nephriticisea propter exhibeant. De V ite vinifera, CAR. XxXYI Vitis wnifeta. Is quz adminiculis egent, pedamentisfa]. ciuntur, nequc per fe confiftunt, annume. rari V itis vinifera poteft : Perticis & pergulis fu. fünetur,horumque fubfidio late diuagatut,& in altum fcandit: Vlmis & Opulis fociatur: alias item arboresampledtitur, alioqui humi confra. ta iacet. Vitium autemquaz vinum proferunt,hzqui. demcultiue:alia fylucftriscft. Cultiuarumcom. plures maiores, minor veró & paruula etiam quzdam cft. Mp 7a Maiorum caudices fiue trunci fubinde craff | UA funt,multiplici eod; rimofo cortice conueftiun- un EM, tur ;ab his rami veluti brachia diffunduntur,e 4 quibus farmenta & palmites articulati ;ex ipfis vcró articulis folia & capreoli, dependentesque vuz compluribus acinis coaceruatz ; folia lata, fubrotunda;incifa,quinquangularia,capreoli tc- nucs & intorti,quibusfe vicinis innectit,& velu- ti manibusadminicula comple&itur apprehen- ditQue: vuz colore & magnitudine, tum &aliis conditionibus differunt. diia Candidi aut fului vnius vuz acini funt: alte- rius & externo folliculo , & interiore carne ac fucco, faturato rubore nigricant: tertia carulco aut fubrubente arrident colore , carne tamen & fucco veluti prima. Vinum prxbent hzvuz candidum , mox przlo fübditz ; rubens vero,fi cum folliculiscalcatz relinquantur;cum quibus fi diutius permanferint, color etiam intenditur, Nigrum ac obfcuré rubens fecundz vinum proferunt;fed candidum ac fuluum priores vic. Vuarum item nonnullz maiores,magnisqQue acinis conftant : alix minoribus. Ácini qui- bufdam frequentiorcs:rariores aliis. Vinaceum vnicum nonnullarum acini ferunt:pluraye- roaliarum. Vinum quadam aufterius dant: nonnullz dulcius. Quarundam inucteratum melius : non paucarum hornum vinum przftantius. ; : Minor iue parua Vitis omnibus partibus minor eft , folia ei minora ac rotundiora: vuz exiguz;paruiacini colorc nigri,rariffime albidi aut fului; fapore dulces, vinaceo fiue nucleo interius minimo ac molli. Sylueftris Vitiscaudicibus, ramis, articulatis farmentis, foliis, clauiculiscultiuam refert, fed vua cius non perficitur, immatura & auftera permanens. Aptum,inquit Florentinus, vitibus folum omnis eft terra nigra, non valde denfa, neque glutinofa,humiditatem habens. Refert tamen, L.Columellaait,cuius generis , aut quo ha- bitu vitem pro rcgionis ftatu colere cenfeas. -. Pingui & vberi agro prudés dabit agricola gracilem vitem, nec natura nimis fecundati; macro feracem; terrx dui vehementem,multaQue materia frondentem : rcíoluto & lz- to folo;rari farmenti: humido fciet non redté mandari fru&us teneri Vitem,& ampliorisaci- ni;fed callofiangufti, freq uentisQue vinacei: ficco re&té diuerfz quoque naturz. f Negabat;jidemait L. Columella patruus, ftercus Vitibus ingerendum ; meliorem cenfe- bat cffe materiam vindemiis exuberandis,congeftitiam & aduc&am humum. : Calo porró calido Vitislatarur: zftuofiffimum tamen non defiderat ; frigidum veró ac ees non füftinet: In calidis idcirco regionibus vber eft potentis vini prouentus: in frig- oribus tenuius eft & 6A ópoeot,ac exiguam aquam admittens,vc] etiam omnino g^ S 1 NAI AQ NL UN " o E RR Ü E. rs, um —— Peu—f" pe Án : PEMPTADIS TERTIJE LIB. III 41i quale cft quod Louanij & alibiapud Brabantos, tum quod & apud Bohemos ac Saxones,ac circa horum fines nafcitur, Validiorcs fiquidem & potentiores vuasSol efficit; fed & dulcioges,(i multum calefeceris: vt in Geoponicis Quintilij affirmant, qui & Lutiam ad maturitatem ; ad dulcedinem verà nodes conferre aiunt. ; Putandas vites, antequam furculus progerminet, Columella: Februario menfe, Palladius ait. Si ferius putetur, lachrymans alimentum perdit. Vindemiare O&obri menfe commodiffimum. , Ablaqueare autem vites;fi quando expedit, Autumno vtiliffimum cenfetut; prius quàm frigora inuadant. |. — , Vitisautem Grazcis Zuzs2oc àmótoesc,id cft,vinifera vitis, ac dusAoc fuseoc, hoceít, man- fücfada fiue cultiua vitis appellatur: & àwógoeoc quidem, ad differentiam vtriufque Bryoniz: ac Tami, qux & Zuzs^oi appellantur. : Vitisautem ex co,quód inuitatur ad vuaspariendas,auctote Varrone dicitur. Minor fiuc parua Vitis,Idza modó cognominatur, de qua Teophraftus lib. «11. Nafci- turjinquit, Vitis ea parte Idz,quam vocant Phalacras ; fruticofaeft, virgulis 1s & ramis cubitalibus pené exporrigitur,quibus acini lateralesnigri adhzrent, magnitudine fabas, dul- cesqui 2/aprádtc v), id elt,vinaceis (imile quid continent. ; PliniushancAlexandrinam lib.x i111.capite r11. facit,iifdem quibus Theophra(tus vér- bisipfam defcribens: Diofcorides fylucftris Vitis alterá ftatuit fpeciem. Nos maluimusinter cultiuas retincre.In Officinis huius exigui paffi acini;paffulará de Corintho nomine veneiüt, Sylucftris vitis dw72206a50í2 Gracis, Latinis veró etiam Labrufca dicitur : vt apud Virgi- lium in ,Bucolicis: Syluesiris raris [parit Labrufca racemis. Ad hoc fylueftre genus pertinentquas Pliniuslib. xv 1.cap.xx 11. Ttiferasae infanas vo- cari rcfert: quoniam in iis alia maturefcunt: alia turgefcunt: alia florent. Fructus vitis Gracis, Bá£vs stg) euguA)», Latinis racemus & vua cft. Sylueftris verà vitis frua Qus ómdv 2 dicitur: v2», inquit Diofcorides, zaAéiraj 65i; d'yeglas aur Aou xaparos, id cít, Oenanthe appellatur fylueflris Vitisfru&tus.Galenus veró non modó fructum ipíum,fed &c primum eiusrudimentum fiuc àxGAgiuo vnà cum floribus, vnde füccedentibus diebus fyl- ucftris vitis vua fuccrefcit, cenanthen, lib.vi1:. De medic. fecundum loca;appellat, Vua qua folé paffa cft e«o/; Grece,& Attice dezqíc, Latiné vua paffa;ab Officinis paffula: Acinus j£ & xoxxóc Gracis,Latinisetiam granum. Pa£ serás xexxó; à Borpíoc, Democti- tusinquit ; id eft, Acinus fiue pa£ granum eft vux. Compofita cít acinorum fubftantia ex: ipfarum veluti carne, humore per carnem difperío, (eminibus &z membranofo integumen- to fiuc folliculo. : Semina Grzcis ?/yaprx, Latinis vinacea, quandoque etiam nuclei appellantur : Officinis arilliquafi ariduli,quód ficcij& fuccum nullum przbeant: funt tamen & vinacea Columel- lx,quz ab vuisexpreflis ac plo fubie&tis,reliqua funt. Ramofum,quod in vuis medium, vnde acini dependent, Galeno B£vasc, Varroni fcapus eft vuarum. Nonnulli racemum proprie appellari exiftimant. EsiuQu2a recrementa funt ab vuisexpreffis reliqua; membranofi videlicet acinorum fol liculi, & vinaceacum fcapis, Sed Attici, inquit Galenus, quz cx mufto expreffo fuperfunt Étóne appellant:ctugu2a vcró,quz ab oliuis relinquuntur. Vitis autem palmites foliaj8 £rec fiuc capreoli refrigerant,& potenter adítringunt: fan- inem vndequaque fluentem fupprimunt : aduerfus alui fluorcs, dyfenterias, ftomachi ar- daresnaufeam, grauidarum x/rzuy prodeffe poffunt & foris impo(ita , deinde & quouisaf- fumpta modo :ad tonfillarum etiam ac orísinfammationes gargatizata. | Euifdem facultatis funtvux ante maturitatem colle&z; tum & oenanthz, quz àd omnia efficacior habctur. Lachrymam écaudicibus & (armentis vulneratis cffluentem , (ubindeQue gummi inftar Concrefcentem, cum vino potam calculos pellere , Diofcorides ait. Impetiginem item fca« biem ac lepram fanare, fed loco prius nitro confricato: cum oleo frequenter illitam pilos aba olere, (ed praftare tamen eam pracipué, qua e virentibus farmentis dum vruntur exudat; quam addit & myrmeciasinun&tam tollere. . i "Vinacea, & quz reliqua à przlo s$utu2e adftringunt , dyfentencis, cccliacis & ftomacho refolutis vtilia, | i p.d Vinacea quidem tofta & in puluerem trita exhibentur. ewovAc» veró deco&um infün- ditur,quod & menfes infeffu ac fou fuperfluentes fupprimit. in Eadem AL STIRPIVM HISTORIA Eadem & cum file vtiliter imponuntur ad inflámationes,durities & turgentes mam Stemphylón veró Tézez;id eft;cinis,tum & farmentorum;ablata circa fedem condyloma. ta & thymoscum aceto impofitus fanat : luxatis & à viperacommorfis auxiliatur: & fplenis quoque inflammationibus cum oleo rofaceo,ruta & aceto impofitus; codcm aure, Lixiuio é cineribus farmentorum vitis recentiores vtuntur ad vrentium & caufticorum compofitioncs,quz cauterij vicem explent. DeVus. -. CAP. XXVII. Ns recentes aluum perturbant, & ventriculum flatu implent , przfertim qua acida ac aufterzx funt,conco&tioni enim in ventriculo huiufmodi plurimum ob(ünt, ac dum per iecur & venas diftribuuntur, frigidum ac crudum ingenerant fuccum, qui non&. cilé in probum fanguinem commutetur. « Dulcesvuz & probé matur innocentiorés funt: fuccum habent calidiorem , & qui faci. lius diftribuatur: citiusper aluum quoque fecedunt, prfertim humidz, & maximé fj abíg; vinaceis & folliculo liquortantummodo cum carne,vt Galenusait;affumatur. - Peruadiraurem vinaceorum fubftantia, tametfi ficcior & aftringens,omnia inteflina, & -hihil permutata defcendit; veluti & folliculi, qui nullam quoque aut omnino exiguam my. tationem fübeunt, aut in corpore admittunt. : Quz vinofi faporis vuz funt, medio fe inter aufteras fiue acidasac dulces habent modo, "^ Nutriuntautem inter vuas magis, quibus exiguus fuccus: minus verà quibus vbcerior, fed citius hz defcendunt, copiofius fiquidem corpori ex carnea fubftantia alimentum, quàm ex fucco accedit : fucco magis aluus laxatur. Principatum autem vux inter Autumnales fru&us obtinent , & horxis omnibus magis mutriunt ; veruntamen minus quàmficus, minimumque praui fucci habent; przfertimcum exa&am maturitatem fuerint adeptz. | Adeft vcrà & ipfis maximum id commodum, quod velociter fübfideant : fi quando autem hzferint , grauiter offendunt. ; - Tutiffimus vero vfus vuarum,fi moderaté quis iis vtatur, & cüm natura fuerint carnofz ac maturz, nullamque aufteram vel acidam qualitatem prz fe tulerint : au&or Galenus. po Qm Car. XXV1II. : V/VaRvM paffarum plurimz dulcesfunt,aufterz qualitatis particeps nonnulle Dulces calidiorcs:auftera frigidiores (ünt: vttzqy modice adftringunt,fed paulo ampliusaufte- rz,ftomachá hz etiá magis roborát: Dulces nec (tomachá diffoluunt,nec ventré fubducunt. Corpusautem probé nutriunt vuz paffz ; fuccum habent haudquaquam vitiofum, fed aliquanto craffiorem ingenerant, qui tamen ad copiofiorem alimenti materiam facit. Co- piofius autern ex dulcibus & pinguibuseft alimentum ,quarum praftantiores,qua corticem habenttenuem : ex aufteris & macris parcius accedit. i Ineft veró & dulcibuscontempcrandiac leniendi viscum mediocriter detergendi poten- tia. T horaci;pulmonibus;afperz arteriz,renibus, veficzac non raro ftomacho vtiles. Afpetg enimarteriz afpcritudines leniunt;raucedini dyfpnocc fiue difficili refpirationi auxiliantur, ad fputi concoctionem facilemQue expurgationem in quocumgq; thoracis , lateris & pulmo- nis morbo conducunt : renum ac veficz cum ardore & acrimonia dolores mitigant: infe- ftantium os ventriculi mordacium humorum malitiam obtundunt. : Iocinori etiam vux paff,vt Galenus lib.v11.De médic.fecádum loca ait;profüntjintan- tum aftringentes,quantum opus habet vifcusaffe&um. Habent fiquidem & vim concodo- . riam crudorum humorum,& vim coercendi maligna , funtá; ipfe haud facile putredini ob. . noxia; & vltra hec fecundum totam fubftantiam vifceri ipfi familiares funt ac roprie.Opti- mé enim faciunt,quzvnà cum co quód intemperiemcurent, ctiam alere poffunt. Vuz fi en paffz nutriunt, roborant,putrefa&tioni refiftunt, & fi intempeties ex humiditate & giditate;citra omnem moleftiani & fecuré perfanant: vtidem Galenus. ; ; Eximenda effe vinacca à veteribus ad pofteritatem peruenit ; vt ex nonnullis veterü com- pofitionibus videre eftqualis eft Arteriaca Mithridatis apud Galenum, quz vuam affam £x) apnzuimrjd eft vinaceis expurgatam accipit. Nam cum fübftantiam vux patfe caf fam habeant.facilé diftribui nequeunt, & obftru&ionibus vifcerum obnoxiz (unt , quz 3b ipfis vinaceisetiam'augentur, Tantó enim difficilius diftribuuntur ,accitius magisque 05- ftruunt;quó plus ipfis adeft a(tringentis.Q uamobrem tollenda fant vinacea, ira enim ipfar vuarum paffarum fuccus minus haerebit,minusque difficulter per vifcera diftribuetur. Diofcorides vuam paffam cum pipere marifam pituitam refert e capite detrahere gei CUPTUNUPO Hasta PEMPTADIS TERTIS LIB. IIif. 41 tc(tium inflammáationcscum fabácea farina & cumino in cataplafmate impofitati: Epiny- &idas,carbunculos,x/e;z,putredinescirca articulos,& gangranas (anare;abíque vinaceis tri tam & cum ruta fuperpofitam: ad podagram quoque commodum. ex ea cataplafma cffe cum fucco Panacis; fcd & vngues mobilescitius remoucri , fi ymponatur. De uMuito. C A ». xxix. M VsrTvVM; quod Gracis Asoc , liquot videlicet recens ab vuis calcatisatit torculari fubditiseffluens,flatu ventriculum & inteftina implet; difficile concoquitur ; craffi eft fucci; Sz ni(i céleriterdefcendat,nocentius etiam efficitur.Hoc autem vnum illi tantummo- do bonum,vt Galerius ait,adeft, quód ventrem deiiciat; £t ; Ciriffiméautem fecedit dulciffimum ác ex maturis vuis expreffum. Quod veró abacidis & auíteris redditum ,ad omnia peffimum eft; magis inflat ; difficilius concoquitur: crudiores ingenerat humores. Et tametfi aluo perturbata ctiam defcendat, colicostamen frpenüme- rofimulingenerat dolores,& calculi nioleftias adfert. Q uód fi veró aluusetiam non cómo. ucatur;grauiora ac moleftiora omuia funt; frequenter vero & liéteriam & dyfenteriá cfficir. « feefm att eedbus» appellant Graci , quod vel fponte , antequam calcantur vuz , vcl primum áà preffura cfiluit; tale fucco vuarum refpondet, & citó quoque defcendit; Pofterius vinaccorum , folliculorumr , ac fcaporum naturz particeps , deterius cft; KfIS rr , Js oreet! — De Sapa;fiut Hepfémate. Car. xxX. X mufto conficitur quod Greci elnua ga) eibcaov Vocant, Latini fapam & defrutum;cüm. videlicet muíturn dulciífimi faporisad tertias decoquitur, vt Columella ait. . be . Plinius fapam & defrutum deco&tionis modo differre afferit : & fapam quidem fieri mu- fto ad tertiam partem reducto: defrutum ad dimidiam.Sirzum, inquit lib. x1111. cap. x vir. quod alij £J»4ta,noftri (apam appellant, ingenij non naturz opus, mufto ad tertiam partem menfurz dccodto: quod vbi fa&um ad dimidium,defrutum vocamus. Palladius his Caroenum adiicit, quod ait ficri cüm tertia perdita, duz partes remanferint, Leontius in Geoponicis hepfema ex mulli pattibus octo, & vini centum , ad tertias de-. coctis conficiendum refert, . dti "a Galenustamen £j», cfe muftum plurimum deco&tüm teftatur ,recentiores hepfema, fiuc fapam , vinum coctum appellant. Es Vim autem fapa habet calfaciendi,non tamen zqué vt vini mi; hoc autem craffior cft;mi-- nusfacile diftribuitur,tardiusQue per vrinas defcen it,per ventrem veró fubinde citiusynam. hunc modicé fubducit. Ea Nucitautem valenter, & corpus citó implet;in ventriculo tamen propter craffitiem ali- quantifper hzret;ac iocinoriaut lieni minus idonea: concoquit ctiam fapa crudos humores, pedori ac pulmoni inhzrentcs,corumQue citam expurgationem procurat. Tuffi idcirco ac refpirandi difficultati auxiliatur, Galenuslibro 111. De med. fecundum loca, fapa aurium etiam dolores leniri tradit. & - .. Refert autem non parum, ex cuiufmodi mufto fapa confe&a fuerit. Nam ex optimi ac generofi vini mufto haud dubi praftantior cít, atque ad omnia fuprafcripta efficacior : ex. tentis veró acoligophori vini mufto imbecillior & miniis efficax. . Belgij & prafertim Zelandiz cenopolz ex fapa & vino vtrifque Hifpanienfibuscerta pro- portione permixtis vinum componunt mifcellaneum , quod pro Cretico, vulgó Maluatico. nuncupato, fubftituünt ac venum exponunt. , Plinius (apam in adulterium melliscxcogitatam ait lib.xiir.cap.1x. DeVim. | CAP xxxr. VAnvM fuccus, quem diximus recenter expreffum, )2siway. ac muftum nomindti, .*. Vbi fordesfeculentaQue refederint;iamá; purus nitidusQue apparuerit;o/ro; Grzcis:La- Unis vinum appcllatur; & quidem proprie. Nam alij quidam fucci ac liquorcs,vti maloruná. punicorum,cotoncorum,pyrorum mefpilorum, forborámve;vel qui aliunde veluti ex hor- co ac frugibus confiunt, haudquaquam fimpliciter , fed addito nomine cius cx quo confi- ciuntur vina dicuntur. Iravinum Rhoites ex punicorum malorum acinis expreffum: Cydo- Dites ex malis cotoncis: Apyites ex pyris; ojroc xe1Sirocfiue vinum hordeaceum , quod & zy- tum,ex hordeo compofitum. Cognomina tamen & alia quzdam,& quidemá ftirpibus iri nis maceratis vina accepere,quz ex vite tamen vina funt; v abfynthites, myrfinitcs, hyflopi- t5, fattitia autem hac dicuntur. I" m 3 xm Proprie 414 - CSTIRPIVM^HISTORIJ -: Proprié vetó ac fimpliciter vinum appellatut ; quod ex Vitis vuis expreffum eft; ac nulli alterius mifturam admifit. ; »/ Eftautem huiufmodi vini non vna natura ;non vna fibi (imilis facultas, aut potentia: ve. rüm differentesquarmiplurimz.Ett fiquidem ipforum vna in guftatu differentia; alterain CO. lore; tertia ad confiftentiam fiuc vini fubftantiam refertur ; quartain virtute ac potentia fita et. Addit Galenus eam,quz in odore reperitur,quz vini virtuté ac potentiam confequitur, Accedere potefl & ea ,qux aetatem refpicit; atate fiquidem & calidiora & acrior vina redduntur;atque vnà & colorem fxpé,& fubítantiam,& odorem mutant. ..,Guflatu autem quadam dulcia vina funt : alia auftera ;acetba nonnulla: pleraque etiam fatisacria: nec defunt media,vel ad vnam,velad aliam qualitatem inclinantia. Colore veró aucalbidum vinum;aut flauum: aut rubrum ;aut faturato rubore nigricans quod nigrum appellatur; aut medio aliquo inter hzc colore. | vitiacdi Atconfiftentia quoddá omnino tenue:aliud craffum,pingue:intermedia quog; nó pauca, Virtute hoc quidem potens; illud infirmum eft: aquofum iftud & óAi69oesr nominatur. illud veró vinofum. funt & inter hzc medio fe modo habentia complurima. ; Ineftautem omni vino quantuncunque debili, vinofa quadam fubftantia tenuisac cali- da: funt & aquofz partes,ac nonnullz quoque terrefttes. Neque enim fimilarium pattium vinum eft,fed,vti Galenuslib.iri1. De fimplic, medic. facult. teftatur, ex diucrís facultate pattibus confiftit. : ,Ex varia harum fubftantiarum inter fe mixtura ac proportione,diuerfz ac differentesvi- ni proueniunt facultates. ; T. Optimum autem cftac generofiffimum,in quocalidz ac vinof plurimum fuperant: te- nuiffimum veró, in quoaquez nimium redundant. i M S Terreftris fubftantia copiofior permifta vinum reddit aufterum, veluti cruda acerbum: fubfidet terreftris fubftantia, temporisQue fpatio fecreta deorfüm fertur; fitque ipfa vinifex. Non tamenfemper integre fecernitur,remanente in ipfo vino huius fubftantiz & fapore, & aliis qualitatibus. AT | *- Caliditatem autem omne vinum partim à ropria Vitis natura,ac ingenito calido hibet: partimà Sole accepit. Nam non modó vuas,fed & reliquos fru&tus maturans duplex,vt Gal. quoque teftatur;caliditas eft. Vua propria cuique naturalis: altera à Sole acquifita; qua fi ali- cübi,in vuis certé maturandis manifefté cognofcitur,percipiturque,& maxime requiritur, . |. A Sole fiquidem calor procedens, vuas vuzQue fuccum percoquens;ad maturitatem po- tiffimüm perducit,ingenitum;naturalemue vini calorem excitans atque intendens, qui fe- cus & crudarum & aquofarum partium copia ita obruitur,vt confopitus & nullus propemo- dum appareat. MU Nifi enim proprio ac ingenito calore calidum vinum effet,vi Solis ità excoqui vuá non poffet, vc calidum redderetur vinum ;non minusquàm multa alia tota natura frigidaquz tametfi vi caloreQuc Solis & perficiantur & maturentur , ingenitam tamen naturam non amittunt: veluti Mandragorz, Solani, Cicutz, Papaueris, aliorumque fimilium ; & frudus & fucciaut femina,quz frigidam fuam qualitatem ctiam perfe&a ac matura retinent. . Quandoquidem igitur Solis calore plurima partead proprium (ibi calorem vinum per- ducitur;huius autem fcruor ac visomnibus terrx rcgionibus aut locis haudquaquam zqua- lis;idcirco pro regioni locorum; diuerfitate,vina haud parü facultate differétia gignuntur. Incalidis regionibus ac Soli expofitis locis generofius nafcitur:in frigidioribus veró pro- uinciis,& ad feptentriones patentibus tra&tibus,crudius,ac imbecillius prouenit. . &ftasferuidior generofius vinum efficit; remiflioraut humidior minus maturum conce- dit,facittamen non modó czli Solisue conditio ad differentes vini qualitates ; fed &ipfe natalis foli genius plurimü & có confert : tum & vitis vuarumáj propria & ingenita facultas. lerra fiquidé fpeciéac fapor & aliz vini qualitates, vt & Diophances teftatur,cófequárer. TO Vuarü veró diuerfitate vini alium non modó coloré,fed & guftum effe, notiffimum. autem vinum, Galeno au&ore,ex fecundo ordine excalfacientium , fed quod admo- dum vetus ex tertio ; Nouum veró ex primo, quz de medio inter potentiffima,& aquofiffi ma veritatem przcipué obtinent. Nam vinofiflima & potentiffima etiamnum horna ,fzpe- numero fecundo ordine excalfaciunt. Tenuiffima vero ac aquofiffima , tametfi vetera, pri" mum ordinem fübinde non excedunt. Caliditati autem NMrióne refpondet (inquit Galenusin lib. De (imp. med.) ficcitas In libris autem De fa, itate tuenda,vinum non modo excalfacere, fed & humeétare corpus noftrum refert; ac quicquid immodica ficcatum,id humedare acnutrire. TS Veritatemautem vtraque fententia habet, ; ) Alix PEMPTADIS TERTIJE LIB. III. 41y Alix enim vini funt,vt medicamentum;aliz vt alimentum, facultates.Q uod Galenus in Jib.De alimentorum facultatibus;aperté oftendit afferens cas vini viresquas Hippocrates in lib.De ratione victus refert, v», à meoQiic uova de Qapuziwov ua?^or,id eft,non vt aliméti : fed magis vt medicamenti effe: vtienim medicamentum euidenter ac manifeftó vinum re- ficcat;prefertim foris adhibitum: vbi;cüm nulla eiusin alendo aut nutriendo corpore fen- titur facultas ficcitas euidentius ac manifeftius apparet ac percipitur. ;;;Vleeti quatenus vicusoptimum medicamentum vinum eft: vlceris verà; qua vlcus eft,fà- patio,mediocris eítreficcatiojauctore Galeno Methodi lib.quarto. Hippocrates quoq; vlcera madefacere quecunque ca fuerint;nifi vino non oportere, fcri- pium xeliquit. Nam ficcum,Galenusaddit,íano vicinius eft:humidum veró non fano. Quodautem potentia fiuc facultate vinum quidem ficcum;non autem ire a;fiue actu; manifeftum. Nam adu quidem humidum liquidumQue vinum eft, ac frigidum quoque ; fi tim ca de caufactiam fedat,quz frigidi humidiQue appetentia. Atque hac ipfa actuali (vt fic loquamur) humiditate non medicamentum, fed alimentum , fi quando affumitur , exiftic. Nutricenim,ac fanguinis copiam humiditate fua adauget,adauctoQue alimento corpus hu- medat; nifi fortaffis vetus,potens admodum;namque pra vetuftate acrefa&um ; tale fiqui- dem non modoó excalefacit,verüm etiam corpus extenuat atque reficcat; vtpoté non ad ali- menti,fed ad medicamenti naturam accedens. , Q uod veró vetuftate nec acrejnec medicamentofum fadum cft;nutrit, humedat,confe- rens videlicet ad alimenti fanguinisQue copiam; amplius nempe actuali fua humiditate aleri- do,nutriendo,fouendoqQue corpore hume&ansquàm potentia reficcare valear. Genüihum autem ac naturalem calorem vinum refocillat,ventriculo prodeft;tum ad ci- biappetentiam inuirat,concoctionem ciborum promouet, alimentüqQue per corporis mem- bra deducit, robur molemque corporis adauget , pituitam extenuat , biliofosac ferofos hu- mores pervrinam educit, fudores promouet,fanguinem ingenerat puriorem, bonum corpo- riscolorem efficitjac prauum in meliorem commutat.Ex morbo emaciatis,& quibus corpus 1cfici opus eít (modó nó febricitentGal.v11. Method.) conducit, viresomnium màximé ac celeriter reparat, hilaritatem aclxtitiam confert: metus, curas, ac folicitudines, triftitiamás depellic: voluptates parit; fomnum clementer conciliat. Atque hzc quidem,moderatum vini confequuntur vfum. 2i Immodica veró vini potatio,contrariaomnia plané adfert. Temulenti animo turbantur; de(ipiunt;grauioriQue fomno premuntur, ac deinde Apoplexi, articulorum doloribus, vel omnino aliis grauitfimis circumueniuntur malis: cerebro, iocinore, pulmone aut alio aliquo exinternis vifceribus,latgioris vini frequentiore potatione vitiatis. ! Auxilio preterea vinum eft contra Cicutam affumptam,aut Goriandrum recens, Meco- nium; Aconita,fungos;aliaQue frigida perniciofa; tum & aduerfus ferpentum morfus, om- niumque i&us,quz refrigerando nocent ac necant. Facit quog; vinum ad diuturnas przcordiorum diftentiones,nflationes, cachexiam, hy- dropifinyomnesá; generaliter frigidiores ventriculi,iocinoris,lienisac etiam vteri affe&us. Catérüm vinum colore ac fubftantia aquz fimile, pellucidum, fplendens,purum, confi- ftentia tenue, quod album appellatur, infirmiffimum eft, coque fi aqua diluatur , exiguum omninófert: vnde & ab Hippocrate 27)69oeor jid eft;pauciferum dictum. - Minus iftud quàm aliacaput ferit , aut neruos oftiddit , ventriculo interim haud ingra- tum; faciléac citó i membra dittribuitur; longé minore cum periculo quàm aliud quoduis febricitantibus cóceditur (nifi phlegmonis füfpicio adit) non raró in intermittentibus vtili- tet admittitur; concoctionem fiquidem, vt Galen. v111. Method. adiuuat, femicrudos hu- mores concoquit, vtinas & fudores mouet : Laborantibus peruigiliis , curis, triftitia ac de- fatigatis vtile. ph Nigrum veró intenfi videlicet ruboris, craffum,non facilé digeritur, aut ad veficam per- meat; cerebrum citó tentat, ac ebrietatem facit; conco&u difficilius;circa przcotdia diutius hzrct; Iecur lienémve facile obftruit; aluum fete adftringit; fed tamen plus alit fanguiniQue generando accommodatiffimum; carne citis quàm alia corpus replet. Quod veró diluto ac vermiculo colore rubet;oti vt plurimüm gratius eft, ventriculo vti- liusminus tardé ac difficulter digeritur,minuscaput ferit, minus circa przcordia haret, fá- Ciliusdue quàm nigrum ad veficam defcendit:adftringit tamen & aluum,(i modó maturum fit,nam eiufmodi ctuda & auflera (xpenumeró debilem ventriculum perturbant, & aluum commouent, K/for fiue fuluum vinum 3h medio effe apparet, tenuis & craff confi(tentizs; alioqui in- tcromniacalidiffimum;ab Hippocrate hanc ob cauffam à»a2*; appellatur, & tale quidem : m 4 non 416 STIRPIVM HISTORIE non óAujófoesr, fcd multam aquam fibi admifceri fuftinet. Huiusgeneris quod atate vetus;fubftantia tenue ,& boni odoris, omnibus quos fy malé habet vtiliffimum; etiam fi ex bile flaua. os ventriculi infeftante accidat; Galeno x 1 L Methodi auctore. i ta 26 Dulcevinum quantum à caliditate abeft,có & caput minus tentat,aut mentem offendi melius veró & per aluü fecedit,ipfam fubindeemolliés:;per vrinas veró nó ita facile defcédie. Quó veró & confiftentia craffius, tantó etiam difficilius ac tardius permeat, Pulmopi confert, tuffientibus vtile; crudos in thorace hezrentes humores ad maturitatem perducit, & cum fputo;vt facilius eiiciantur, procurat. Sed iocinoti minus commodum : Cii vbi ve] inflammatione vcl fcirrho detinetur, inüigniter: aut cüm obftru&ionellaborat,nó exiguum nocct. Lienem etiam offendit ; circa przcordia hzret; haud commodum iis , qui am '€oaceruant bilem : ex huiufmodi enim vino, prifertim craffiore,citiffimé flaua ipfis bilisgi. gnitur, rcliquis vero, vbi bene concodum fucrit,alimenti copiam adauget. |^. Aufterum,quod dvezesy Graci fimiliter nominant, tenuius alit :& fiquidem tenue &al. bum vrinz ciendz non incptum,;caput minustentat;ad digeftionem in corpus non feflinar, quó magis in animi defe&tu fugiendum, vt x1; Methodi Galenusait. iü Craffiusveró in hypochondriis quoque haret, xgrius diftribuitur ; non tamen diu acni- grum,aut dulce ii vifceribus permanct. i "iiit Si veró & vnà Kijpby (iuc fuluum fucritmentem conturbat amplius, quàm nigrum iquo- niam & co calidius. uscibit HW Acerbumautem vinum,quód Grazcis eputrby, quantum à maturitate abeft, tantáad om. phacitis vini qualitatesaccedit;haud obfcurzx adftri&ionis particeps. Ventriculumi debilem confirmat;grauidarü 2/75 (iuc malacie rcfiftit;alui fluores cohibet,fed & in vifceribus hetet: ocinorisac lienisobftructiones fouct; per vrinas tardius defcendit,caput exiguum tentat, -. Vetus Vinum,quod quidem per vetuftatem acre factum;non modó capiti moleftum & neruoslzdit,ventriculo ac internisvifceribus aduerfatur,corpus attenuat. : .. Nouum ac hornum vinum facilé hypochondria diftendit, flatusQue ingenerat,infomnia grauiora parit;przfertim quod non integré repurgatum,aut craffum, aut admodí dulce eft: talia fiquidem citius quàm alia in vifceribus haerent. Reliqua vina, vel colore , vel confiften- tia,vcl guftu,vel xtate in horum medio,vti viribus & praxftantia ab extremis deficiunt, ita quoqueà vitiis & incommodiseorundem fimiliter abíunt:facultatibusautem ad eajquibus proximé,vel colore,vel fapore,vel confiftentia,vel etiam odore, vel xtate;accedunt. Vuliflimum autem vinum natura frigidis ficcisque;item'& fenibus, vt Galen. De fanitate tuenda,lib.v. Nam membra eorum calfacit,& fanguinis,6i quod cft ferum, per vrinasepur- gat.Praftant ex flauisvinisqua pinguis funt fubftantiz. Hzc enim & fanguinem augent, & €qrpusnutriunt;quorum vtrumque fenibusconfert;prafertim eo tempore quo ferofamhu- miditatem in venisnon habent,& liberalius nutriri defiderant. Contingit autem, vt quan- doque in ipforum corporibusaquofjim excrementum abunder,atqui tunc iis vinis maxi indigent, qux vrinas ciunt. » - Senibusautem ficuti aptiffimum vinum,ita pucris eft alieniffimum; quippe quod hauftá & humedet nimium & calfaciat, tum halitu caput repleat ; iis qui humido calidoquefunt temperamento; aut quorum corpus omnis exce(lus medium: quos quàm diutiffimé ne gu- ftare quidem vinum,Galenus primo De fanitate tuenda,fuadet. Neque enim his caput m- pleri eft vüle,nec ipfos fuprà quàm par eft,/humidos calidosá; ficri, quoniam cà iam caloris, humorisQue peruenerunt,vt íi paululá vtramuis qualitatem auxeris, iam modi excefferint. .. Cüm autem fit omnisexceflus fugiendus,maximé hunc fugere expedit, ex quo non cor- pori modó,verüm & animo damnum accedit. : " Quare neque iam adultis vinum,nifi modice fumptum exiftimandum eft vtilecffe,quód videlicet ad iram & libidinem pracipites faciat,& partem animi rationalem hebctem, tur bidamque reddat. De Cra[i fiue temperatura vini. CA?. XXXIL - EM?ERARI autem vina & aqua mifceri apud vetereslonga & antiqua confüetudi- ^ nDereceptum,veluti non modó ex H ippocratis,verüm & aliorum veterum fcriptis eut- dens manifeftumQue.Sanitatis autem ac falubritatis caufa, vino àqua primum mifceri cC pit. Nam vt Hippocratesin lib.De veteri medicina,vinum meracum multum potum hona ncm aliquo modo debilem reddit. Qu uó videtur & refpexiffe Ouidius fic fcribens: FtF. €nus eneruat vires ,[ic copia vini à ... Et tentat ere(fus debilitatá, pedes. "a ye Iam & fuauius,vt Athenzus ait,vinum eft aqua infufa; laudatur & ab Homero quodis ; n PEMPTADIS TERTIJE LIB. III. 417 neam accepit miftionem. Amphi&tyonem autem Athenienfium Regem, Philochorus (re- ferente Achenzo)Ícribic, primum omnium vinum mifícuiffe,quippe qui miftionem à Dio- nylio didicifict, quare recté homines fe habuiffe ait, ita bibentes »qui prius mero refolutis corporibus fle&cbaarur. ; . Crafcosautem fiue temperaturz non vnus fuit modus, Subinde fiquidem ad vnam vini, duz;; alias tres; vel etiam quatuor aqua portiones affundebantur,aut ad duas vini,aquz tres. Meracior fuit ex vini & aqux zqualibus partibus,quamZrw iz appellare foliti fuete. Facere autem hanc veluti meraciorem ad infaniam veteres exiftimabant Comici , inter quos Mnefithcus,cuius hzc apud Achenzum extant verba: bapd" iow i70 veo Qépu uamap zai. Ip[aniam dat equa vis equ? addita. Hippocratres lib.y 11. Aphorif. huiufcemodi potionem ex zqualibus vini & aqua portio- nibus permiftam, vcluti ebrietatem leuiorem excitantem, & voluptatem adferentem ,an. xictudinum,ofcitationum ac horrorum quafi remedium effe ait. A Ava, vela, Qe, oT vot coc 1 0) "nv OLD 0 CAU €t TY rcu, Anxietudinem,ofcitationé,horrorem,vinum zquale equa- li porum, foluit aegritudinem. Atque huiufcemodi mifcellam potentiflima patiuntur vina, quz ob cam cauffam, vt diximus,oirady appellantur. Tenuia veró & aquofa àA/yógoez , exi- guum aqua admittunt. 1 Talia fuiffe potuerunt vina quz olim Scytha impetmixta bibiffe à veteribus referuntur; qui hac de caufa impermixtum vinum Scythicamappellant potioncm:& meracius bibentes Scythizare velle inquiunt: vt eftapud Athenzum libro x. "iu Scythz autem Hippocrati ac nonnullis aliis veterum, Germaniz populi funt vltra Danu- bium;qui & Ifter dicitur. Rhenus fluuius cft Scythiae:Et Cyrus traic&to Iftro in fines refertur veniffe Scytharum. — ' Bibunt veró & hac ztateomnes Germaniz populi vinum impermixtum, quod quidem apud ipfos nafcitur, tum & Septentrionales reliqui qui tamen & potentiora vina meranon afpernantur. - org ii De fHllatitio ex vino liquore, vuleó aquam vite nominant. . , CaAPYT XXXIII. : EL ICITYAexvino liquor quem Aquam vite,& aquam àrdentem vulgó appellantquod veluti ex hetbisaut alus,ftillatitij liquores,eodem ac fimili modo € generoío vino extra hatur, per organa videlicet ad hoc comparata,quz Alembica paffim appellitant. |... , , Eftautem eiufmodiliquor colore & confiftentia ex herbis di ftillatis aquis,cüm & fimpli.- ci prz aquz;colore fimilis,fcd facultate longé diuerfus. Vitz cognomen accepit,quód ad hominis vitam & conferuandam & prorogádam faciat; Ardens veró dicitur,quia facile lammamconcipiat.Cüm enim vix aliud (it, quàm gene- rofiffima ac tenuiffima vini pars,citó admota ignis lamma accenditur ac arde. Calidiffimus hic liquor cft, & fubriliffimarum ac tenuiffimarum partium, tertio ordine calidus ac ficcus,& quidem intenfo, prafertim qui purior. Q uo enim purior,hoc & calidior, ficcior, ac tenuiorü parti : puriorem efficiuntaliquoties repetita per organü deftillationes, Prodeft veró hzc ex vino ftillatitiaaqua omnibus vel per longiorem morbum, vel per«ta- tem grauiorem refrigeratis, vti fenibusac decrepitis.Calorem fiquidem naturalem & fouet & auget; vires tuetur reparat ac intendit; vitam producit,fenfusomnes vcgetat, memoriam non modó coníferuat ; verim & redintegrar; vifum acuit : vtilis catalepticis ac caro,fi febris abfit,occupatis aliisue frigidis cerebri ac capitis malis laborantibus.facit ad cordis debilita- fem;tremorem,ac palpitationem; ventticulum languidum excitat ac excalfacit ; flatus tum in hoc;tum in hypochondtiis ; vel etiam in inteftinis hzrentes difcutit; cibi conco&tionem promouet frigidisvenenis potenter refiftit. ; Tantain corroborando corde,ac fenfuum dem excitandis huius vis ac potentia eft, vt non modó inttà exigui cochlearis,vel etiam medij menfura fumpta, verüm & foris admota €iticax reperiatur: naribus videlicetapplicata,vel temporibus,brachiorum item carpis illita, Sibind quot horas producit,vcl etiam reftituit; quz puriffima ac exquifitiffima e(t. e hoc modo vfürpata etiam morientibus atque animam agentibus vitam ad ali-- A. "Dentiüm dolores in ote detenta fopit: lenit & neruofarum partium ex frigido contra- &osjillita.Sátqui in quartanis ante acceffioné,przfertim poft morbi ftatá exhibere audeat. Exhibenda autem hac aqua ex vino, cum magno in morbis cft iudicio ac deledu: cim eum impenfe calida fit,& partium tenuiffimarum,ac nec aliud quàm fpiritus ipfe vini;citif- : permeat, ac cerebrum facillimé petit ac ferit. Apoplexi idcirco occupatis , Comitiali morbo obnoxiisHemicrania, Ccphaleayaut vertigine cx frigida licet caufa laborantibus, nó nes ch UE - — tamen * 418 STIRPIVM HISTORIA : : tamen tutó femper dari poteft: nifi enim materia morbi cffe&rix omnino fit exigua; & temz eramentoipfe zgrotus, perquam frigido , citra periculum exhiberi nequit ; fuftsfi |uidem MESE le caput amplius impletur, & morbi visintenditur. Q uód fi veró & calidi adánr humores, vcluti fanguis,inflammationes quoque non parum augentur. ud Nocét veró hzc aqua omnibus natura ac temperamento calidis , fummé biliofis, Iecur etiam offendit: renibusquoque haud vtiliscít, (xpius aut copiofius fumpta. De Lor4. CArPr. XXXIIII. IÍ* Vinorum genere habetur quod Graci 4wrsela», Latini loram appellitant, Tria huius, auctore Plinio lib. x1t11. cap. x. funt genera: Vnum decima parte aque addita,qua mufti exprefli fit, & ita die ac nocte madefadtis vinaceis, rurfusque przlo fubiectis: Alterum tertia patte eius quod expreffum fit;addita aque, expreffoQue decocto ad tettias partes. Tertium eft ex fecibus vini expreffum. Priorislorzcompofinonem Columella etiam docet ; ex tan. tanempe aquz quantitate,quanta eft mufti expreffa decima , vinaceis fu perfufa , fed adici, ait;praterca fpumam defruti fiue fapz; & fecem ex lacu: quorum Plinius non meminit, Sintautem vinacea oportet,ex quibus vnius diei vinum expreífum erit.Itaintrita vnano- e macerari finenda;poftero die pedibusconculcanda,& pertuifta prxlo fübiicienda praci- pit; deinde quod fluxeritaut doliisaaut amphoris condendum. i Diofcorides fimilem aqua ad muftum,modum ac proportionem retinet , fed à vinaceis Ioram expreffam ad tertias recoquit;additque ad fingulas metretas , falis fextarios duos, & huiufcemodiloram non modó dwrtéefar, fcd & 7$» nuncupari refert. " Galenus vetó fécundo De alimentorum facultatibus,multó differentes huiufcemodi lo- rx compofitiones,8& quidem duas habet: vinaceis;inquit;in parue dolia coniectis tantá aque - fuperfunditur,quoad omnia permadeant;quod vbi fatis vifum fa&um faerit;in doli] fundo foramen aperitur,vt dilutum ubere ii pro vino bibát. Deinde rurfus;ait,aliam aquam, patciorem tamen priori , vinaceis affundunt: fic vt hoc quoque potioni fit attemperatum: Priorem ewtuA/z» appellari réfert : ab ipfis nempe vinaceis, quz Gracis e&uguAa : Alteram verófAtticz proprictatis curiofos proprie dkuree/ar dici velle. ' C Secundam Plinij Lora Diofcorides quoque videtur defcripfiffe,fed tamen non tertiam àd muftum aquz, vti Plinius partem accipit, fed mufti & aqux zquales: par, inquit, aquz & muti menfura miféctur; & clementi igne coquitur,doncc aqua abfumatur;vbi refrixeritpi- cato vac reconditur. — RT. Tertix lorz compofitionem Caffius , Dionyfius Vticenfis in Geoponicis Conftantino Impctatori dicatis haud abfimilem habet: c$uou2z, inquit,hoc eft, acm, poft mufti deflu- xum mox ciicienda funt, & in dolia reponenda ac conculcanda. Etenitn «90, id eft, fexex his,quam patria lingua ÓZ,ua vocant, haud iniucundus fit ruralibus potus. Conficiturautem hiéc lora;ex vinaceis przlo anté non fubiedtis,fed à quibus muftum tantummodo;citra pret furam defluxit ac percolatum eft. Quid enim ab ipfis exprimi vltcrius poterit citra liquo- risaffufionem, vbi femel prado fubditz fuerint? - De Omphacio & vino ompbacite. Car. xxxv. QMX ?H ACIY M fuccuseít acerbz atque nondum maturz vus infolatus; vfque dum V. denfatus ac reficcatus fuerit. Diofcorides ex Thafiz aut Aminex Vitis vua fieri rcfert. Poteft verà & ex alterius cuiufuis vitiscruda acimmaturavua confici, | ] ,, Modum rteficcandiidem etiam oftendit, Oportet,inquit,ante Canis exortum expreffum fuccum in rubro are linteo cooperto infolare;vfque dum infpiffetur, (emper quod vafi con €retum adhaferitliquido reliquo permifcere, no&tuiue à (ubdialibus locis fub ce&um re- ferre: quandoquidem no&urni rores ipfum non finuntconctefcere. cst T .. Reeentiorxtasomphacium appellat,haud aridum vux immaturz fuccum, fed liquidum & confiftentia vino fimilem,ex colle&tis ante maturitatem vuis praloQue fubditis expret- fum,qui deinde in va(a reconditus infolatur,;vel tepenti loco reponitur, víque dum efferucf- cens & lotdes quaídam à fc abiecerit,& feculenta refederint,& cunc quidem fale addito (Y- t acerbum permaneret) in vfum feruatur.Galli &z Belga: du V'erius patlim,Latiné Agreftam: Itali A2rejIo: Hifpani 4raz appellitant. oru HEB UN , Fit autem huiufcemodi omphacium vino omphaciti non abfimile ,imó reuera fpecie haudquaquam differens, Exprimi Diofcotides quod refert ex immaturaatq; acerba etiam- num vua,tres aut quatuor diesin cratibus,víque dum rugas acini contrahant , reficcata atqj deinde in cados reconditum infolari. - : s odi ^ Catcrüm "*. ov , PEMPTADÍIS TERTIJE LIB. lii. * ai9 Caterüm omphacium quod in zréo vafe inaruit;adftringendi ac infignitet reficcandi po- rentia pollet; particeps eft & abfterfionisab ereo vafe contradiz, — — ^-^ ^ Alterum omnphaciuni liquidum, fiue agrefta,refrigerationem, reficcatioriem , & egregie adítringentem facultatem habet;ori ventriculi gratum;naufeam accibi faftidium tollit; ap- perentiam excitat; alui fluorcs reprimit; ardores vifcerum mitigat)non modó fum pium, fed & foris admotum;fed tamen & iocinori lienibusQue obftru&is parum vtile, Dt fece vini. Cár, XxxVr E x viri;qua ctuftz inftar concreta, vaforum ac cadorum vinariorum latetibus adhze- refcit ficca; folidajqueQue in puluerem atteri potcft,Officinis Tartarum appellatur;Gre- cis gv£: Italis Feccia: Hifpanis Rafura de viuo: Germanis QBeinftein & mbinfiem.. Laudatur veró à Diofcoride é vino veteri Italico: fin minus ab alio confimili. noftra xxtas cam com- mendat;quz e vini non rubentis váfis colleda eft,hane Tartarum vini albi nuncupant. Vfus huius fecis ad multa. Argentatij argentum hac poliunt. Tin&ores pannorum ad fuoseam conuertunt vfus: vtilis & medicinz. Abundé, vt Paulus ZEgincta ait, deficcat ac difcutit. Adftri&oria ei fubinde facultas ex vini fpecie,vnde colligitur, accedit, | Facit ad humidas corporis affectiones , prodeft cachexiaac hydropifi , przfertim Leu. cophlegimatia laborantibus;fingulis diebus iciunis affumpta, inftar dimidij autintegri quan- doque denarij pondo; prater cnim quód ferofas ac aquofas fuperfluitates rcficcet , ac per vrinas pellat ;ad alui quoque deiectioném non parum facit: profuerit veró & multó am- plius,ft & vel calfacientibus aromatis,vcl flatum difcutientibus,vel etiam diureticis, vel al- uum clementer mouentibus pérmixta fuerit: prout malé habentis conditio poftulauerit. oxdematofos rumores, vt Diofcorides, fola vel cum myrto cohibet : ventris profluuia, fto- machiQue fluores in Cataplafmate fiflit; luxum item muliebrem imo ventri ac genitalibus impofita placat ; phygethla nondum exulcerata ac phymata refoluit : turgentes mammas lacQuc profundentes, cum aceto illita reficcat. Vritur hac fex non raró: fignum legitima ac perfe&z vftioniseft,fi tota inalbefcat;eousd; enim vtenda. Sic vítam Gracis eq&xw appellari ZEgineta ait, Officinz Tartarum vítum & Tartarum calcinatum vocant. P. Vchementer caufticam fiue vréntem;abftergentem ad cicatticem perducentem adfttin- gentem, exedentem & valde reficcantem vim, Diofcoride au&tore, habet; vngues fcabros cum reina eicit; medicamentis, quz adurunt, Paulusait, admifcetur. Vtendum ea , inquit Diofcorides, recenti , quoniam celeriter cuanefcit : vfta fiquidem vini fex, citó humida fit;ac in liquorem refoluitur. Idcirco qui ficca ea vti volet, vitreo aut vitreato vafe diligenter obftru&to, in calido ficcoQue loco, tepofitam habeat oportet. Colli- queícit veró hzc,& in liquorem refoluitur, fi facculo exlino alicubi in cella fubterranea fri- gida fufpendatur. : Appellant hunc liquorem Officinz Oleum Tartari. Caufíticam & adurentem vehementemquc ficcantem facultatem retinet. Lepras fcabies; impetigines, aliasd5 cutis & faciei fceditates citiffime tollit: addita zquali menfura ex rofis ftillatitta aqua, & ceruffz tanto;quanto ad linimenti confiftentiam fatis fit,quo vefperi affe: Qz partes illinendz funt. -— : ; ? LisRI TERTil PEMPTADIS TERTIA A FiNris LIBRI SriRPIVM HISÍTORIJ LIBRI-TERTII PEMPT ADIS.(-T,ER LAUS APPENDIX, DE NASTVRTLO INDICO, AigBnmI 420 » ET TIGRIDIS PLOWE!, AAA Aa Zo IV no NI, T5 Loss E -— T E . ; ? "2 " Nafturtij Indici icon milTà, Nafturuj Indici vera icon. 613931 ZR VvERIORIBVS anniscum haius 4 l'emptadis quatuor priores libri u- 14 $5 tulo Purgantium hiftoriz edcrentur. 3 «ed accefferant & ionnullarum ftirpium € iconcs ac breues defcriptiones alio pertinentes. quibus feré- omnibus ad fuas cla rclatis , duz füperfunt: Nafturtium Indicum & Tigridis flos. E : . Nafturtium Indicum foliis angulofis depi- &um fuit & pulchré virentibus : pediculodpe ya aliarum annexis. Sunt autem huius altcrius omnr- no formz. Non etenim angulofa, fcd ambituro- tundis.proxima , quibus non ad marginem, mediis pediculus fubeft , veluti Cotyledonis;ct- ius fimilia admodum forent , nij teneriora te nuioraQue effent ac dilutius virentia, Caulis huius teres, tenuis , oblongus , in ramulos plures sv fus ; pedamentis quibus fulciatur indiget ; pet fiquidem zgré confiflit. flos cum regio dicto fore fatis conuenit , fed maior, propendens ctiam D Ue n PEMPTADIS$ Tigridis flos. , 4 v. «628 4 (ae y - h i TERTIJ LIB. IIL 421 gius habct corniculum ; colore cleganter lu- tcus eít, & fuauiter odoratus. Hanc autem ftirpem videre contigit Co- loniz in horto Chriftinz Bertolfix viduz cla- riff. ac ampliff. viri Ioachimi Hoppeti , quz femine ex Hifpania allato hoc fcuit , & dili- genter excoluit. Conuoluuli haud dubió fpecies cft , at- que in horum claffem redé admitti. poteft. Nafturtio autem Indico nomen ex eo datum eft, quód fapore Nafturtium referat. Tigridis autem flori , vt quidem pidura oftendit , oblonga , anguíta , & acuminata virent folia , flos plurima parte lutcus , ru- bentibus tamen quàm plurimisexiguis macu- lis varícgatus. ftylus medius diluto rubet pur- purco : bulbus fubnmigncat. Hunc videre nondum conceffum eft, id- circo nec quó referendus cognofcere potui- mus : videtur tamen ex bulborum genere, aut , quod verifimilius inter Ari gencra re- ponendus , & Dracunculi peregrina aliqua fpecies effc ; nifi piura nobis imponat. E n $TIR- CAP. 22 STIRPIVM HISTORIX PREMPI.ADIS. TERTIj8 LIBER QVARTYS, DE DELETERIIS, AC PERNI CIrOÉLIS -HERBIS. PRAEFATIO. (4 RoxtMvYM àpurgantibus, deleterie ac perniciofe berbe ordinem ofer Ae videntur. Vti enimpurgantium quàm plurimorum vehemens, mole iin, | Jà. acnonraró f quaque, humanis corporibus facultas, ita C omnium ps pense vehementerá, calidorum aut OMS Mh periculofifimus ac (ays ks mortiferus eff v[us. Purgantes adhibitis frems 4tque ontemperap i P$ nonnullis veprimi ac corrigi opus babent: be etiam exquifitiffimam modepa. waeech Hope. optimum cum iu (JH fama contemperatione modum requirunt. Neytya per fe vtiles. Vtraque inten[i firmas facultates obtinent. Vtraque correttiomem defiderant, ui- but de caufrs Misses haud perperam perniciofa [uccedere videntur. Eit verà ei barum flirpium notitia medicis mon minus nece[[aria quàm aliarum ,vt videlices 3p[zs, vti Scribonius Largus ait,deuitent, ch ne per ignorantiam aliquam a[fumant. Vel etiam [i quanda neceffitas incidat,vt iis vtantur;id cum matura deliberatione, fummo cum deleti, ps adhibitis proprits frent efficiant. 1 | TX Habent fiquidem e pernicio[z fuam quandoque vtilitatem , conferántque quandaque com. modum. Pauca enim tampernicio[e,que pon aliqua ex parte, quandeque c oportune tempore ac loco profint c conferre queant contemperatione c modo adhibita. DE RANVNCVLIS ET PRIMVM ; DEÉ HOR TEANS I. indi CaPyrT rz Ranunculus hortenfis I. Ranunculus hortenfis 11. PEMPTADIS TERTIJ LIB. IIII. 42 ANYXCVLI genera quatuor Diofcoridi funt: vnum latioribus foliis: alterüm lanu- ginofius: tertium minimum: quartum lactei fiue candidi floris. Pofterioris vero obfer- uationis multó etiam plura. Poffant autem hzc in duo prima diduci gencta ita vt vnus fit hortenfis Ranunculus: reliqui autem fylueftres.Horum autem nonnulli vulgares ;alij veró externi. Eft portó & radicum àc foliorüm differentia. Quidam cnim tuberofa eft radice: alius longifolius , vt Flammula. Lm Hortenfis Ranunculusfolia prornitin particulas nonnullas diffeQta, fpecie frequentius tri- Folia, quandoque quinquefolia;per margines rariüs crenata,faturare virentiajin quibus non- nunquam veluti quzdam niaculz inalbicaüt : caulestocundi , leniter hirfuti;partim recli- nantut , radiculas demittentes , quibus fe humo affigant ; partim ad dodrantalem aut pauló ampliorem affurgunt altitudinem: in fáftigiis horum flofculi elucent quinqüefolij, auri lu- tco colore fplendentes; taminibus aliquot exiguis concoloribus, medium fepientibusorbi- culum,qui auctior fa&us femina in globulüm confar&a continet;ex quibüs componitur. ra- dices tenues fibrofz candicant. AE P" Locisvmbrofis & nonnihil humentibiis;non prorfus aridis,fecus vias & in locis hortorum. incultis fponté exit: in pratisquoque & rió raró iuxta agrorum márgines occurrit. Nec enim quàd in hortistantummodó giguatur,hortenfis dicitur, fed quia feré pra cateris hortis fit familiarior; atque in hiscreberrinié zón fiue Gramini permiftüs reperiatur, vbi & eius flof- culi quandoque multiplicatis náfcuntur foliis. Maio ac deinde ferius multó vigentflorés. — — . , |. T 2 9... Ranunculi effe fpeciem non imodó floruni, verim & ipfa totius herba facies & facultas oftendunt.Plinio Polyanthemum eft;quod & à nonnullis Batrachion appellari teftatur: vul- go 3ónterblonimen; Germanice Cocbmafgblim... ; : Tenmiperamento hac herba calida quoque & exurens eft, Ranunculis fimilis,pauló tamen mitior. Cauftica vi, inquit Plinius;exulccfat cicatrices,& ad colorem reducit; eademque vi- tiligines concorporant. De fyluesiribus Rapunculis. — CAP. xi. nó o — Ranunculus fylueftrisI. Ranunculus lylueftris I1. - SE 4 ; ide? ÉD UEDA E : ee Act. Vero) — es by ic 666 NW P x cM z x (ylnefises Ranunculos caules primi funt rotundi, lues, interius vacui, fubinde ;, craffi in alas diüifi: folia in longis;craffis pinguibus pediculis, lata, lxuia, SNdES 177 , RR C] j n 2 : 2k zt O1 h in SEIRTIYMO HISTORIA / — .— dui Ranunculus fylueftris III. fa:lofculiin cacuminibus lutei;pallidiores & mi. norcsquàm hortenfis Ranunculi ; atque inde Ca pitula ; primum erumpentis Myacanthz afpata. gicacumen azmulantia. radices candidz multis fibris capillatz. Tota ftirps diluté virenti refplen. det colorc. In paluttribus & iuxta riuulos, nó rato in Ícto- bibusacfoffis aquas habentibus, aliisque fimili. buslocis exoritur. Nónullibi etiam lztior;taio. ribusque luxuriat foliis & caulibus: alibi minor, Reperitur & purputco flore , vt quidem Diof. corides ait; fed.raró, Cordus addit, in Germania. in Belgio veró nufquam. : Proximuscaulibus ac foliiscft non perinde]e. uibus,diluti coloris aut refplendentibus, fed ob. Ícurius omnino virentibus, & non raró é punico colore nigricantibus,nonnihil quoque hirfutisac lanuginofis, fed ramen perquàm cxiguum: folia. in quing; inftar Pentaphylhi fed camen diffimi: les,latioreseasQue laciniofas partes profundiori- bus fc&ionibus diuiduntur: cauliculi omnesad cubitalem vcl etiam ampliorem affurguntaltiti dinem: floresauricolorcs elcgátes,forma & ma: gnitudine hortenfis : femen ferentia capitulafi-. milia. radices fibrofz , € quarum capitibusnerui fubinde obliqui,quibus propagatur. Eft hac fie- ENS quenter altior & ramofior non modó quàm hor- Wh. tenis, verüm etiam quàm paluftris & aruenfis. s : In pratis reperitur , locis pauló ab ipfis fcrobi- busautfoffis remotioribus, nequaquam tamen aridisaut itriguis. Luxuriat hortisillatus, & flores non raró producit multiplicatos. SIPUESO : à. Teruo Ranunculo,quem Arueníem nominant,minora ac teneriora funt foli en ac varie diffecta,diluti viroris: cauliculi redti rotundi: flores parui,lutei, pallétes; quibusfü nafcitur non Afparagi cacumiini fimilisorbiculus,fed latum,;afperum & pungéns capitulum, cx aliquotcongeftum feminibus maiufculis, planis, acuminatis & breuibus, minimé tamen innocentibus;fpinisobfitis. radixcandidis quoque & capillaceis fibrisconftat,. ^ Inaruis plerifque,locisalfiofis,vbi humidius folum, giguitut, MUS Ranunculorum horum flores Maius ac Iunius menfes,& fübinde , fed tamen rarius, poft - fcquentes dant. ; CE an p : Diciturautem Ranunculus Grzcis flerecosor ;à nonnullis uror opio : Gertüanis Jv nanfüf,& Danenuoct: Gallis Zacizet: Italis Pe coruizo: Hifpanis Tersabelidá: Apuleius plures appellationes adfert;inter quas funt;jeAc cqui oven, pas uror, soris fipaiercy, Apiumri- fus, Herba fcelerata, Apiaftellum;Deritaria, A uricomum:Pauca autem harum appellationu ómnibus,nonnullz his; quzdam aliis fpeciebus propri magis videntur. Plinius Strumeam etiam appellari refert. Noftri;ait, herbarij Strumeani vócant,quoniam medetur ftrumis. i. Prima fpecies Bus Duvon o) c&uvor Ud démo», A pium paluftre, Ranunculus aquatilis dici po- Prima — teft,nec malé Apiaftellum: Germanice 3Bafferbanenfüf/ 8aterfjanenbort. Et primus cft Ra- iu Dij). Dünculorum à Diofcoride defctiptorum: quod ex ipía deícriptione fatiscft manifeftum. du. — Proximam fpeciem noftri 3Lupaerts dautom/id eft , vngues aut pedcs Leopardi dicunt. 2. atquehic eft Ranunculusauricomus,& Democriti Chryfanthemum. Plerique minus rede Pedem coruinum faciunt. Poffet ifte Diofcoridis fecundo refponderej nifi is, qui IIlyricus cognominatur, huic fimilior effet. LESE ; Tertius atuenfis & à femine fpinis horrente Echinatus Ranunculus vocatur : Germani QBcifbanenfáf & acferbanenfüf. c Me. . Omnesautéqualitaté,Galenusait,vcheméteracrem poffident;adeó vtcum dolore exul T cerent: hac ratione (i moderaté ac conueniéter vtarc,pforas & leprasexcoriat, &z vngues di- ucllunt:.cum leprofis ftigmata digerüt, & acrochordonas & myrmecias detrahunt. Quin & alopecias iuuant,pauco tépore ad mota: naim (i diutitis inhateant;non excóriatür folümi I cutis, fed & in cruftá vritur. Atq; hac omnia caulis & foliorá funt opéra;á ise | or 2. ' é s ^ " PEMPTADIS. TERTIJE LIB. JIII. ó ET. Porró radix arefadta fternutationcm prouocat, fimiliter aliis qua: valenter deficcant : (cd & dolentes dentes iuuat, vt & frangat cos; valenti fcilicet exiccatione; & vt femel dicam,ca- lida & ficca valdéeftradix, tum vriiuerfa adcó herba. hxc Galenus. De externi Ranunculm. CAP, XIIn E Let. e "^ o9. «€ k y - ox - UU 45» Ranunculuslllyricus. Ranunculus fólio Graminis. a CY Sb AAA iXTERNORYM Rántrculorum,;qui videlicet Belgiopetegrini funt, Vnus Illyricus co- 1. gnominatus, cauliculos fert tenues; teretes, mediocris longitudinis : folia veró oblonga plurimisfiffa incifuris; vtraque fubcandida;& nonnullatenui lanugine conucftita: flores lu- teolos,pallidiores, quàm Auricomi Ranunculi : femina vctó vti illius : radices multis paruis tuberibus vcluti granisaut oblongiufculis exiguis bulbulis cohzcrentes. Ex Illyrico primum in Iraliam,atque índe in Belgium illatus fertur: cum aliis flores feminaQue producit. Vniuerfa autem ftirpis huius conftitutio,& figura, cum fecundi Diofcoridis Ranunculi deícriptione conuenit. Nam lanuginofior cft quàm alij: caulis fatis longus eft ; & foliorum incifurz quàm plurimz. Verifimile autem eft,jnon modo in Illyrico,verum & Sardinia quo- que infala reperiri: vtraque fiquidem regio tnaris Mediterranei vndis alluitur. . Diofcorides enim fecundum refett Ranunculum vow &cve , fiue lanuginofiorem effe; seus: & uaxebrauAreem, fiic longioris caulis & &Guae Eaeiy selot dv QUAD, id cft, foliorum pomo incifuras ftue fe&tiones quàmplurimas habere: nafciQue plurimüm in Sardinia infula. fidi. Eadem quoque de hoc fecundo genere Plinius lib.xxv. cap.xiri. nifi quód non lanugi- Plin loce nofius, fed foliofius effe fcribat : fed fufpicio eft, pro foliofius,reftituendum effe pilofius, — "fe Nominatur autem fecundus Ranunculus e&uror Zyejor,id eft, Apium fylueftre, itcm & ; herba Satdoa. Poteft & Apium rifus & 5ex»GQui dici. Effc & haec videtur Gelotophyllis il- celosiot- la, cuius Plinius lib.xx11. cap. xvr1. meminit; qua cum vino & Myrrhabibita, variasait/^ obferuari fpecies,ridendid; finem non fieri, i potis nucleis Pinex nuciscum Pipere& Mel-— lein vino Palmeo. Secundo externorum fiue peregrinorum Ranunculorum folia funt obloriga;angufta;ne- 2. quaquam fiffa, fed Graminisaut 1 ritici xmula,é diluto & albicante ceruleo colore virentia: n j cauli- - conftat. y B Go area yl Aso dL A 426 SrTIRPIYM HISTORIJXX: Ranunculus Lufitanicus. Ranunculus flore albo, ne FE e (f LMUT TI "aL IEITIToI QS QT [; E EY S E: LUTTE E / sg SET T cauliculi breuióres, palmum aut feíquipedem tantüm alti: flores feminaáue vt Ill radices multis tenuibus confibtatx. : 2^2 Pil ^ wME Circa Narbonam & alibi in pratis reperiri fertur. Veteribus cognitum fuiffe iie ^ x FESSA. QR Nomen einullum datum , nifi quis velit ab ipfa foliorum fimilitudine Ranunculumgra- mineum dici. : : ;. - Tertiusinter externos Lufitanicus Ranunculus, reliquis humilior cft; foliis exit latis, ve- Ranuncü- 7s tertius Diofcori- dis. nofis, lxuibus, relucentibüs, indiuifis, margine tantüm: aliquantulum incifis : pediculis ab ipfis radicibus palmaribus abfque adnatis, in quorum fingulisflos vnicus, luteo auri colore refplendens, odoratus , maior & foliofior quàm aliorum;ftaminibus in medio concolori- bus, inter quz capitulum emicat. pro radicibus multa quafi grana veluti Illyrico Ranuncu- lo, fed longiora. " 1 ir9 1 )9157 20008 In Lufitaniz & Bzticx Hifpaniz montibus viret, loretque hybcrnis menfibus, acnon raróipfa Bruma.- : ud in. Magia Noftri Lufitanicum & hyemalem Ranunculum appellant. Diofcoridis tertius eft, quem ait, cod ea puxedv wa) &ospor ( exemplaria pleraque óveezuor minus bene habent) s 4920 zc d Buoiov, id c(t, multó minorem , odoratum, & florem auro fimilem : cuiufmodi Lufi- 3441 Diofcorids tanicum hunc cffe oftendimus. * datus. Ranuncu- ^. "Albus Ranunculus externorum quartus , foliis in lacinias fe&tis , & crenatis n fcd tamen maioribus, fecundo fylucftrium accedit; fc(quicubiralis: caulis in alas fparfus;in quibusflo- res vtcateris Ranunculis, fed albidi & la&ei candoris; taminibus tamen in medio fübluteis «capituli rudimentum ambientibus;quod ex confar&tis feminibus quoque conftat. radices fibrz funt. | In plerique Galliz, przfertim Narbonenfis , montibus, & apud Allobroges fubinde re- peritur. ideis | -. Diofcoridisquartus effet Ranunculus,nifi obftaret magnitudo. Nam quarto Diofcorides - - qur album tribuit florém,fed tertio (imilem ; Ideft, paruum ac minimum etiam facit. Excedit Diofcori autemifte amplitudine ppcadue multüm ipfum tertium. Sed fieri poteft,vt non ter Ho "fed reliquis fimilem Diofcorides dicere voluerit ;ita autem , nulla interpofita remos : quartu 5 i ; ' PEMPTÀDIS TERTIA LIB. IIII. Ránunculus flore globofo. Ranuncülus Con ftantínopolitanus, 417 eere IIT MAI LALLTTTTTT ; 2 n uartuseft.Hallucinantur autem non parüm qui huric inter Aconita referre ftudent. q Accedit his & quintus globofi floris Ranunculus, qui foliis, caulibus, radicibusque , fatis 5. fecundum fylucftrium refert: flos eius quoque auricolor , verum maiot , pluriumquec fo- liorum ,qui non totus pandituraut explicatur , fed in globuli formam colleQus , nafcenti quodammodo fimilis , viget : fuccedunt exiguz tresaut quatuor fimul cohzrentes filiqua furfum arre&z,in quibus femen minutum nigricans. - * Proferunt hunc Heluetiorum montes,& praefertim is,quem fra&tum nominant. Geínerusait, T rollium florem vulgó dici. i - Ad Aconiti generaà nonnullisrefertur, propter eas quas profett filiquas: os tamen inter Ranunculos retinere maluimus. Accedere i(tis poteft , quem Clufiusin fuis per Hifpanias obferuatis , Conftantinopolita- 6. ni cognomine exhibet : folia huic laciniofa quoque funt ac incifa , diluto colore virentia: caulis pedem altus,in ramulum vnum aut alterum quandoque diuifus , foliis minoribus ac tenerioribus adnatis : los multiplex é purpura rubet. fubfunt multzab vno capite depen- dentes oblongz;tenues radiculz, colore fublutez. In Orientis tcgionibusiuxta Conftantinopolim reperitut. Potefteffe primigencris purpurei floris Ranunculus apud Diofcoridem. & verifimile cft non perpetuo aut vbique multipliciter far&o flore, fed & fimplici non raró nafci. Eltantem externorum horum omnium Ranunculorum facultas vehementer quoq; cali- dajacris &c exulcerans,& Illyrici potiffimüm,Sardoam quam diximuseffe herbam, . De Rapuntulo tuberofo. Car. 11. VssRosvs Ranunculus varié diffedis,latisac virentibus foliis,cauliculis, auri colo- re fplendentibus flofculis,femineqQue in capitulis afpero,hortenfem auc fylueftrium al- terum fatis refert; fed radix inftar rotundi globuli;paruo exiguoQue Rapo fimilis, ex qua te- nues gracilesjue dependent fibrz. ; Prouenitin incultis & aridis Germaniz ac Belgij nonnullislocis: ad hortos ttanflatus fz- P6 luxuriat non modó foliis,fed & floribus densé multiplicatis. Nafcitur & alicubi amplior n 4 acmaior 418 STIRPIVM HISTORIA Ranunculus vüberofüs. Ranunculus tuberofus fiore multiplici, ac maior,veluti in Britannia infula fiue Anglia,vbi rapum eius in maiorcm excreícitquanti- tatem. Q ui ad hortos Belgij tranflatus , latior etiam gignitur , &z non modo flores multipli- cans,fed ex vno & alterum ctiam fubinde promit. Diofcorides huiusnon meminit: Apuleius veró ab aliis fcparauit, feorfum de iftoagens, & peculiariter Batrachion appellans: vnde & Apuleij Batrachion dicitur. vulgó RapumD. Antonij nominant, ' ; Non minusautem huius acris,quàm aliorum vis & facultas. V fus eft prxcipuée rapi, quod plerique peftilenti bubonc correptis cum fale contufum ftatim initio, aut femori, autbra- chio apponuntjita virus & morbi malignitatem ad ignobiliorem partem attrahentes. Exul- ecratenim,& veficam mox cxcitatcuicunquecorporis partifueritapplicatum. ——— Apuleius;íi lunatico in ceruice;inquit, ligetur lino d Luna decrefcente , cüm erit fi- gnum Tauri vel Scorpionis partc prima, mox fanabitur. Item : herbam Batrachion tufam cum fua radice mixto aceto imponcs his, qui habent cicattices nigras ;exedit cas, & fimi- lem corpori reliquo reddit colorem, De Flammula Ranunculo. Car. v. SF EL AMMYL A hzccauliculisaffurgitcubitalibus fere , nonnihil geniculatis ; folia circ uos funt oblonga,Salicis fimilia, nidatá tamen , per margincs fubinde ferrata : Hore quales Ranunculis lutei;pallidiores paulo: fcmen in capitulis fimile: radices fibrófz vt &4- liorum Ranunculorum. Humidis & riguis gaudet;przíertim vbi fterilius folum. Vnà cum aliis Ranunculis Maio menfe flores facir. Recentiores Flammulam, & Ranunculum Flammulam vocant: Cordus Ranunculum yParriQuNor dicere maluit: alij Ranunculum longifolium : Belgz €&'gelroolen.. Ferunt enim hanc ouillo geneti effe perquam perniciofam ouesque hac paftas herba , infammationesic- cinorisnternorumque vifcerum erofionibusac exulccrationibus corripiquod malum vulgó appellant: vnde hetbz nomen. Memunit & Plinuslib. xxr. cap. xt11. herba cuiufdam ab exitio iumentorum quim TUM ER 2" DM i [ - oom ^A^51 PEMPTADIS TERTIJE LIB. Illi. : 419 ^ - , Da d LV Flammula Ranunculus. Flammula Ranunculus folio ferrato. fed prxcipué caprarum, JEgolethron appellata, fufpicari forte licet, hanc effc, fed affirmare Aper non zqué facile. | ; . : 25 o^ Morc Occurrit & apud O&auium Hotatianum. Cleoma herba , quam ait nafci in humidis, & Clem. finapi fimilem effe.Si autem forma fimilis, à Flammula ifta differenscft. Nam Flammula hac finapios formz non refpondet. i ot UK a as Facultate autem Flammula Ranunculus cateris Ranunculis fimilis cft;acris fimiliter,ex- ulcerans, & veficas faciens. x de di [.- : De Pulfatila. — C Ap. Vk. | e P : Orrzs: Pulfarilla plurimis;tenuiterdiffe&is , afperis & pilofisagreftem quodatmmodo zmulatur Paftinacam;tenuiustamen diuifa ac hirfutiora funt: furgunt inter hic cauli? culi femiffem alti,tenues & hirfuti,vnico fociati foliolo minore, in faítigiis quorum flofcu- li, fenis foliolis oblongis, & non raró reflexis ; colore vt plurimum Viol nigra purpureo; quandoque candido , aliàs luteo, rariüs rubente ; ftàminibus in medio: lüteis: capitulum fuccedit villofa caefarie comofum & incanefcens, fub qua femen. radix loriga digitalis quandoque craffitudimis. —... 5750 ix» aont orig Trib - rain , Apud Gallos locisincultis gigni Ruellius fcribit,nouoQue Vere iis montes florere. Bele: in hortis habent: ápud Gérmanos fatis frequens locis afperis & lapidofis , & fübinde in ipis .« rupibus, & quidetu flore purpiitei ex caeruleo: coloris: qui pro locorum ratione aut inten- fior aut remiffior.. In fyluis fiquidem ac vnibrofis dilutiore:colore quafi inalbicat flos: in apricis coloratior eft: Albidi floris Aucrniz: & Narbonenfis Galliz moíites fuppeditánt:Tu- tei Taurinenfes Allobrogunà: rubri floris ex-/Alepo Syri vrbe fe habuiffe ; Pétras Pena 8 .. Matthias Lobelius referunt. 32610 70A QOHDOIODEE . Galli Cegueleurdes : Germani &uec'enfebell nominant : vulp Pülfatilla ; &/3 &oinallis -t Apium rifus dicitut. Non efttaifien herba Sardoa; qux: próprié Apium rifusvideeal appel: anda; Non eft etiam Ranunculi;neque ctiam Anemoncs fpecies; vtrifqué tamen & praet uin facultatibus acecdita:: 10/7: :104:001do x1: s mq àv snuzioo d emu Ain GuÓiin120ii i 1. 2. -i vv. '430 SrTIRPIVM HISTORIAJ - Pulfatilla. UR new SH uL Eft enim Pulfatilla vehementer actis, Pulfatilla altera icon. Coe CUT 7 P 2 2 2 UE 2s quamcunque contigerit corporis partem, fi impo- natur trita, exulcerans & cetodens. Ranunculis haud inferior : proinde & calida vehemen- tcr ac ficca. De Anemonibus. AP. VIE AN EMONES multe & differentes repctiuritur. Diofcorides has ad duo conatuscftre- ferre genera: quanda &yekar,id cft,fylueftrem effe:& faci floríámve forma ,fcd coloribus ta referemus. ex X1r1.aut X111. foliolis anguítis,oblongis, m enim, ait, 5uéear, cultiuam aut hortenfem dixcetis: aliàm verà uz plures addit réperiri fpccies,quas tamen non foliorum ntummodo diftinguit. Nos cas qux nobis occuticrunt, Prima harum folia habet pauca, fed in lacinias diuifa, fecundi cx fylueftribus Ranunculis aut hortehfis fatis fimilia, fcd tamen minora: flos in breui & palmurnalt o i gel emicat, & acuminatis; in quorum medio capitulum ali- quotcircunfeptum ftaminibus,quod exili incanefcit pilofo occo; cui fübeft femen. radix initio Oliuz magnitudine,fed temporis progreffü adaugctur, & grandior facta veluti geni- culis articulatur, obliqua, non re&é defcendens, fibris adhzrefcentibus nonnullis. Color flori clegans eft, in dilutio re purpura rubens; qui quandoque ab vtraquc;aliàs ab iritetiore tantüm relucet parte intenfior, exteriusremiffior & inalbicans. Huius generis & albidi funt Bened rarinren ad . Proxima Anemonc folia im promit quàm pracedens ampliora & hortenfis Ranunculi fimie liora,attamen minora;trigemina videlicet coharéntia:flores huius ex x11 raut xir. quoq foliolis, fed haud acumi flori concolores; ftaminibus lute natis,ac fubinde repandis commitruntur;colote carulei,& Cyanco is medium orbiculum ample&entibus; quód nullisincane- fcit pilis,fed veluti Ranunculi,Afparagi zmulatur germen. radix obliqua, craffa, genicua tuberaque plura habet. ertiz Anemonesmaiora funtfolia;crebrioribusac tenuioribus etiam diuifuris infe&a: pediculus fimilis: los maior,m Viri.foliolorü tantüm; pulchro 1c: capitula huius pubcfcunt vt iirudinecum Papaucris Rhocadis feró decertans; v1. aüt Viola nigra purpurco arridenscolore; pauló ramen i primz : radix oblongior, craffior, fimiliterobliqua , crebriu geniculata; PEMPTADIS TERTIJ LIB Anemone I, / SN N / N I III. ; A P4 Anemonc I I. 4jt e * x c "ut 432 SSTIRPIVM HISTORIAJ&R (^"^ NS Anemone II11I. Anemone Y, j geniculata,punico colorc fübnigticans.Eft huius rubens quoque fpecies, flore phoeniceo, & vt Rhoeadis colorato; item tertia etiam candida. Ad hanc referenda videtur, qua in Panno- nia occurrit, foliofa admodum, maior , ac altior, flore candidiffimo, ! 4. Quarta Anemone tertiam foliis,cauliculis & radicibus refert : flos mediocris quoq; ma- gnitudinis,Rhocadiscolore rubens denfis & frequentibus ftipatus foliolis multiplex;quo- D X.aut X11.exteriora maiora, interiora veró reliqua exigua. 7 . Quintafpeciesfoliis Ranunculum refert horteníem , fcd tamen minoribus: flos paulà , maior,fenis feré conftat foliolis;candidus, aut é purpura rubens,fed modo dilutiore;aliisin- tenfiore colore: capitula afpcra;parua;nuda. radices tenuiores, fed oblique quoque;nihilaut exiguum geniculatz; demiffisaliquot deorfum fibris. i. €. Huicfimilis fexta eft;foliis tantummodó foreQue minor , eoQue luteo , Ranunculi flori- busconcolor. radix fimilis quinta. 3 Propetathue & ália quadam , tametfi foliis differens. Neque hzc enim Coríandroaut Ranunculo folia gerit fimilia; ed inftar Trifolij potius: cohzrent fiquidem terna nó magna, lata,acuminata;indiuifa;margine tantummodó crenato : cauliculus palmum altus; cui Hos infidet candidus;aut ex albido purpürafcens,formam Ranunculi lorum xmulatusqui mar- ceícensnonnihil purpurei coloris contrahit.radix etiam obliquajin propagines quafdam ex- . tuberat,non abfque capillamentis fibrofis fubnatis. p. à uu M . Anemonum autem quintum & fextum genus,in pratis & fyluisprefertim locis humidio- tibusac vmbrofis,in Germaniaac Belgio reperiri queunt.cádidi Horis maior generis tertijin Auftria fecus vias locis incultis exit: reliqua peregrina funt,qux nobis nobiliflimi viti D. lo- annis Brancionis ampliffirnus ac ditiffimus hortus praebuit. ; das dii Apnli vtplurimüm menfe Belpiumconfpici. ^ — 7. b Referendz autem onineshzc Anemonesad autesuc fiue fatiuas,funt; Sylueftris fpeciesa his differen — — — : ( / AETXPA ES nemame Eftenim fylueftris Anemone,;an&ore Diofcoride,s2!7«57s,id cft, omnibus fuis partibus, fluefri. fatiua maior; foliislatior ac durior: caput habet oblongius: florem goiix£v fiuc phoeniceut: & radiculas tenues, numerofas. i ? - Pewaw —— Phoeniceus autcm coloriseft.qui in erratici fiuc Rhocadis papaueris florc rclucer. Nam & huius zv3ec Qomxoü», id eft; Phocniceus flos. MMC Simile e PEMPTADIS TERTIJE LIB. IIIL : " 435 v" TEE Similem autem hanc fylaefttem Anemonem, n € uicolia. Argemonz ac Rhoeadi Diofcorides innuit, refe- rens plerofg; aberrantes Argemonem appellare Anemonem , propter colorum in-Boribus fitili- tudinem, Néq; aliam etenim Anemonem (quod / plerig; fufpicantur) quàm fylueftrem Argemonx ac Rheeadi fimilem facit. Relique fiquidem Anc- moncs fatiuz,& minores funt, & varié coloratos florespromunt. : Diofcoridis exemplaria hoc loco perperàm di. Disfieriii &ionem ivzuro/z;o habent, vt non folüm i pfe e ro fenfus verborum,fed & Plinij cxéplar fatis often- dit, Eupatorij vocem non admitzens. Cuius lizc funt , Diofcoridis confentientia, verba, lib. xx 1. cap.xx 111. hanc (fcilicet fylueftrem) errore dui Argemonem putant muli : alij rurías Papauer, quod Rhoean appellauimus. Sed diftinctio ma- gna,quód vtraque hac poftcà floret. Nec autem fuccumillatum Anemonz reddunt , aut calyces habent,nec nifi Afparagi cacumen. hzc Plinius. Diofcorides difcrimen fimile harum etiam ad- fert: In Argemonc;inquit,& in Rhocade Papaàue- re minus faturatus cft phaeniceus color: & amba ferius florent. Et Argemone quidem fucci emit- tit croceum ; & ad guftum vchementer acrem: Rhocas veró candidiorem & acrem. Ambz verà in medio capita habent fylueftriPapaueri fimilia, verüm Argemones caput füperne aliquanto craf- so. o. fuseft; Rhocadisanguflius. Ar Anemones nequc fuccum remittunt, ncque capita fiue calyces habent, fcd quáfi Afparagi, cacumeri. Accepit ave uova YarÀ 7 eivéuuis,id eft vénto; nomen. Nunquam enim fe aperit flos;nifi vé. - to fpirante,auctor Plinius; vnde & Herba venti nonnullis, Ouidius Adonidis lorem defcribens, Anemonem videtur adumbrare lib. x-Metamorp. j^ donidis ] Sic fata cruorem 2 | ANecfare odorata [par [it qui tacf us ab ifo sk Intumuit, (icut fuluo perlecida calo vo Surgere bulla (olet, méc plema lomeior bera atta marae[L, cum. flos de [aneuine contolzr ortus; Qualem, qua lento calant [ub cortice gramm, Punica ferre [olent , breui est tàmen vfus in ilo: 3 : Jamque mali herentemyc mimia leuitate caducum, Excutiunt iidem , qui perflant omnia,venti. ; — Bion'Smyrneus Poeta vetusin Adonidisepitaphio ; Anemonem ait natam ex lachrymis Veneris, Adónidem dceflentis. VE ( Caterüm Anemonesambz vim habent,aüctore Diofcoride;acrem. Galenus omnescx- trahendi,& attrahendi;& ora vaforum referandi facultatem obtinere (cribit. Itaq; radix;ait, £ommanducata pituitarn euocat: fuccus ex naribus purgat, & oculorum Cicatricesextenuat. Infaper fordida vlcera Anenionz expurganc;& lepras detrahuntmenfesá; appofita cliciunt, & lactiahunt.Et lac quidem attrahere; Diofcorides inquit,folia & caules cum ptifana cocta, & incibo accepta: menfes veró cadem ciere in peffo appofita. . | LffI De Acnito Pardalianche. —CAwi v 1II. r | Coi rA veteribus duo fünt: Pardalianches vnum: & Lyco&onon di&um alteram. - Aconitum Pardalianches foliis exit fubrotandis latis dilité virentibus mollibus te- r- nuijue lánuginé pubefcentibus, Hederz cuiufdam , ac vnius Cyclamini foliorum quidem forma , (ed amplioribus, ad Cucumeris magis accedentibus , huius tamen & miboribus& mollioribus:caulis dodrante altior,& ipfe lanugine haud carens,ftriatus,quafi multiangulus, alioqui rotindus; qui in pauculos diuifus ramulos, ipfis faftigiis ores promit Chryfanthemt €inulos;& medio videlicet difco;& orbiculato ambitu lutcos,quiintenues& candidospap- m$ o - s poste- ] , ^ i UP PYRT [ANI A Cow y^ qo rm Ls. '£u9 414 SrTIRPIVM HISTORIA Aconitum Pardalianches primum. Aconitum Pardalianches alterum. Uu . SN MEA 1/7 NR ZZANS y EE a 1 Q/' — d ts ds i 3 AN Wh) (T , LI 9 M i JL Bj". posrefoluuntur; quibus fubfunt exigua nigricantia femina. radiculx haud magnz; candide dum recentes funt;geniculis veluti articulatz, non re&é defcendunt,fed per obliquum Gra- minis modo ferpunt; & fubinde extuberantes nouclla protrudunt germina (ita fefe multi- plicante ftirpe) demiffis ctiam ab ipfis tuberofis partibus;aliquot deorfum cócoloribusfibris. Referunt radiculz exanimatos Ícorpiones : nam anterior & tuberofior cauliculis proxima, corpuículum cum pedibus; pofterior articulatam exprimere vidctur caudam. à. Aliaveró & huiusfpecies fubinde occurrit;antedicta pauló maior, faturatius virens pro- cerior,cuius radix longior,minus ferpit,& vtrinque adnatis Cammarum citius, quàm Scor- s pionem refert. x Aconitum Pardalianches mótanis;afperis, faxofis, & abruptis gignitur locisin ipfisctiam Alpium iugis. Defcendit quandoque ad mitiora. In hortis Bclgij nimis feliciter adolefcit: - vbi Maio menfe flores confpicui funt. e oM eia 2 Dicitut Gracis Zorro zo5duAiary yc: item & xpipioeor uvoxrdrov, 9:N/Qorov, Steyitait. phrafi. dc Aconito veró lib.x xvi: cap.x1. quo loco pl honi funt, repetit, qu£ ! to vero lib. . Cap.x1. pleraque, quz Thelyphoni funt, repetit, rx tamen de Aconito non habet T'heophraftus, ; * : pm. ES rentem . Diofcorides autem radicem non fcorpio, (ed caudzcius fimilem modo ait : p//a pei matur. C*op'riou dp&. Sed fortaffe, vt apparct, dictio pd tedundat, & legendum cum T heop XCSECUN T Wat, píGa Mola ouoperi. — 0 ' Id Unc Nomen autem huic Aconito ab ipfis cautibus is & faxofis locis, qux Gracisdx x: racfle Ouidius Meramorphofean went pop (e s 352 p. , à Qut PEMPTADIS TERTIEZ LIB IIII, 43$ ua quia nafcuntur dura viuacia caute, vA areisies Acomita vocant. Aconitum autem quod defcripfimus, herbarum ftudioti, plurimi quidem, Dotonicum ofica- appellant: Officinz pharmacopororum paffim pro Doronico quoqueradiculas huius medi-"*»«rer. camentorum compofitionibus admifcent.Q uod tamen Arabes Doronicum nominát;aliud longéab ifto Pardalianche eft. Hoc enim Auicenna Strangulacorem Lcopardi : illud verà Durinigi appellat,Strangulatori Leopard: fuas ex Theophrafto & Diofcoride vircsaffcribit: puripigi. cap.videlicct nc;xxxv. Durinigi veró calidum & ficcum ait in tertio gradu. cap.ccix. Cui & ipfe Arabs confentit Serapio, Doronicum in tertio conftituens ordine calfacientium ac reiccantii: à quo temperaméto Pardalianchis (vulg diti Doronici) multü abfunt radices. Nulla etenim amaritudo,nulla acrimonia;aut fimilis guftabilisqualitas in iis fentitu rque tam intense, vel calidas, vel ficcas effe oftendere qucat. Prater enim euidentem dulcedi- nem, fi quz occurrit guftanti alia, cà omnino exigua eft. Ar dulcedo non exceffum caloris vel ficcitatis oftendit, fed temperiei mediz;ac remperatae proximz vicinzQue propria cft, Ac proinde huius herba & radicum eius qualitas haud longé à temperamenti mediocri- tate recedit. Videtur autemnonnihil tepidx ac clementer aridze obtinerc, vbi inaruit ac re- ficcata eft, facultatis: fed recéns & fucco madens frigiditatis non eft expers. Admifcetur;inquit Diofcoridesoculorum Zvodfroc, (iue dolorem fopientibus compofi- tionibus: & prodeffe proptcr hanc qualitatem recensad'oculorum inflammationes poteft. Oeccidit,idem ait;pantheras,fucs,lupos,& omnesferas cum carnibus obie&um. Theo- phraítus vcró non eo modó,fed vel folium,vel radicem genitalibus inditam,oues, boucs, iu- menta, & omnes quadrupedes eadem dic interimere ait: potatam veró radicem aduerfus fcorpionum ictus prodeffc fcribit. Q uod haud exitialem homini, (ed nonnullis rantummo. doanimantibus herbam hanc auteius radicé cffe oftendit.Id quodecuidentibusexperimen- tis && compertum. Conradus Gefnerus enim vir noftra xtate dodtfs. & diligentifs, multorá explorator,tcfert fe;in epiftola quadam ad Adolphum Occonem,radices huius recentes,fic- casiintegras, melle conditasjin pollinem tritas Íxpe ingeffiffe , & quo hzc fcribebar dic;ex a- uacalida drachmas duas radicum contritarum haufiffe,neg; inde vllam mutationé fenfit e: «grotis (xpéctiam illam,& per fe,& cum aliis mixtam vtiliffimé confuluiffc.Iam & Offi- cinz Pharmacopocorum pro Doronico hactenus huiusradicibus (licet perperam) vruntur, nullo tamen cuidente periculo.Canibusautem lxtiferum iftud Aconitum efle,fatis certum & compertum , quod Matthiolus haud facilé credidit, donec tandem manifefto exemplo verum effe comperit: vt in commentariis fuis confitetur. ; Ferunt item,Diofcorides addit, huius admotam fcorpionibus radicem i píos refoluereac ignauos efficere, rurfus verócofdém Veratro appofito excitari. Quod & 1 hcophraftus iis, qua fuprà affcriplimus, verbis teftatur. . : i uL De Aconitis Lycotlonis , C primum de maiore lutto. jo cris. (obici mua Es6golio, i AP Lyco&oni genus multa referenda occurrunt herba : plereque lutei coloris florem; aliz cxruleum aut purpurafcentem proferünt. Intcr lutea máius quoddam ; minus fi- ucparüum alterum. ^7 2x37 MADE Maiori Lyco&ono luteo folia funt amplajin complures partes confe&a,Plarani foliorum fimilitudine,fed profundioribus diuifuris , haud Laxpóziea (vt perperam Diofcoridis exem- p; plaria legunt) fed uuxp5mvez,id eftminora,réfplenderitiajac non raró nigriora/fi üpetiore népe lo cafi- parte;inferiore fiquidem magis inalbicant: caulis bipedalis,& quandoque altior ;rotundus, 5 ^ lxuis;ad latus nonnihil inclinans,& nequaquam in totum recte affurgens,in ramulos etiam fubinde diffufus: lores ordinc füpra inuicem digeruntur,colore pallentes fubluteo: fefné in coraiculisnigricat. radices vc plurimüm nigramultiscirriscraffis & flexuofis implicatz. f. In opacis & montanis viret. Reperitur in.Al pibus,tam & in aliiscomplurimis montibus, 2c nonraróin montium conuallibus: & plerique locis ampliore caule amplioribusQue fo- liis: nonnullis humiliusac minoribus: dilutiusetiam quandoque viretinterdum & flos pal- lidior.Diofcoridesin Iuftinis alie montibusplurimummafcirefert. —— !auoruleulio '- Platani autem huic folia tribuit,fed crebriore diuifura ac minora: caulem Filcistenuem; cubitali Hisp cEed d liore: femen in filiquis oblongis:radices veluti marinarum Íquil- 4, larum nigras.Cum iffoTe pondet (exceptis foliis) cuius icon in peruetufto manufcripto Grac Lycafeaon €o codice reperitur ;qui Viennz Pannonix in locupletiffima bibliotheca à D. Maximiliano (te E: 11. Imp.Aug.ipftitutaafferuatur. Foliaci funt non omnino vt Platani , fcd lata &ambitu k i83 $5 ferre - . 436 s) STIRPIVM-HISTORIA Aconitum Lyco&tonon luteum maius. Aconitum Lyco&tonon ex Cod.Cafareo, l j PTT NU hM. n e m.s e ferrz inftar denticulata: caulistenuis & lzuis: filiquz tenues & oblonga. radices nonmodó cirros,vérüm ipfas fquillas marinas referre videntur. A Aconitum iftud Diofcorides Av6x(Groy &z xwvYóxmoor cognominat: Arabes Strangulatorm adipideftjupiznonnulliLupariam. —— ^^—— "en D Hmm Primoloco deíctiptum;quod fatis cognitum eft, Germanis QBoffiurf : Belgis TDalfetuoy tel: Hifpanis T'ersua matalouos: Galli Tue loup dicitur : Officinz plergque Napellum luteum. Alterum, cuius imago in Czfareo extat Codice, Lyco&onon tertium, Ponticum cogno- minatum,effe poteft. Trium fiquidem Lyco&onorum in Diofcoridis exemplaribus occumt mentio: quorum vnum Venatores, rcliqua duo in fuum vfum Medici vertere e quibus tcr tium Ponticum nominatur. : - donacio MEE s EE e n Exiftimattamen Marcellus Virgilius quz de primo & altero traduntur fpuria effc, & vu cum tantum à Diofcoride defcribi,quód videlicet plurimum in Iuftinis gignitur montibus . Facultas autem huius veluti & reliquorum Lyco&onorum homini exitialis eft , &reli .quisquoque animantibus perniciofa. Vtuntur,inquit Diofcorides,ad vénationem lüporum, : crudis ipfas inferentes carnibus,quibus dcuoratis lupi cnecantur. Tm Ed - - "s t AUR " ^. ? AS? NiTYVM Lycodononlateum paruum fiue miris,lhumilis eftherba,przrer folio- 'rum pediculi exeunt. ^ £i DE iS. De Acanito Lycocfono luteo minore, — Cv. X.— £ ^-rum pediculos nullos cauliculos habens. füritaütem hi breues, vix palmum alu, & d nucs. foliumverà in fingulis vnicum circunfcri ptione quideti rorundurm;fed inftar "e I; multifidum,& profundis incifutis radiatim diffe&um;quibüs fubindé fnedius iri(idet flot- culus luteusforma Ranunculi; quem tamen noti capitulum, fed filiquéponefequuntur pa^ us tresautquatuor furfum arrc&tz veluti Lyco&tóni. radicula fubeft cráffa;tüberofa; prim Ancmoncsamula;quafi eeniculis aliquot articulata; guftanti admodum acris; ex quai foli EELEULDODI2 Od 2i1322x0 39bttogisi Odit IB APR TR HT aem Incollibusquibufdam ac montibus reperitur; & quidem Patauio vicinis; vt diligencifimi P. Pena, & M. Lobdius teferuntii0165 0i! ioco aumegicseo saedifini t s * , NY Tri n " : AMEETLIL (^ T PEMPTADIS TERTIJE LIB, IIIJ. 43 Floret i hifce montibus Aptiliàc Maio; fed iri Bclgij hortis multó ante , & non raró a fe ipfo Ianuario,vbi clementior Hyemseft. b. HU Aconitum hycmale fie hybernum hinc ) ij à noftris dicicoepit. Acónitiautem Ípeciem p ——7À cffe, & forma foliorum filiquarumqQuc, tum 7 Nu & ipfa perniciofa hérba: facultas oftendit. ; Ad Theophrafa autem Aconitum mul- rum accedit, quod ab ipfo lib. defcribitut IX. Eft etenim, vt fcriptimus, breuis herba; » nullum «7?» fiue fuperluum aut adna- ) 7, tum habens , nullis ramis brachiata, radix Aconitum luteum minus. A 5s 4 wi P2 ka pua iuc INuüci,aut eciam ttgpoi, id c(t,ari- t7 Newem da Ficui fimilis dici poteft. folüm videcur Y NS repugnare folium, liaudquaquam Cichorio- B EE des, Sed fortaffe non x01 5:c, fed Gareg- Thesis. BEBE 2:42& legendum eft: quo modo fi legatur, loc d- J nulla erit repugnantia. Nam huius Aconitiz;" folium àd Ranunculi vnius fylucftris fatis accedit. Verba autem Theophrafti dé Aco-- , nito fic fc habent: Aconitum nafcitur, vt fertut,in Creta & "Aconitipo in Zacyntho,fed plurimum atque optimum xu in Heraclea Ponti: habet folium X154010dXG (alias Baveazid dtc) radicem fimilem & for- ma & colore irapa, id eft, Nuci : vim illam lethiferam in hac effe ; folium veró & fru- &um nihil faccre affirmant : frudus autem cft herbe non früticis. Breuis veró eft herba, * . Sd'ev 2ovaw. eir rb» , 1d eft, nullum habens fuperluum aut adnatum. Nafcitur vbique, & non in Aconis folüm, à quibus appellatio- Theepbra- nem fortitur. E(tautem is vicus Periandynorüm ( nonnulli & rc&tius Maryandynorum le- z^ veis gunt.) Amat loca potiffimum petrofa. Non paícitur eaneque ouis, neque vllum animal, : . Potentia autem ac facultate hzc herba perniciofa admodum & valdé exitialis habetur: quale etiam fuum Aconitum effe, Theophraftus apertis verbis teftatur ;temedium cuius nunquam ait effe repertum. j LI De Aconiti Lycotfons alis monlutesi. CaPryT xI .L 115 Lyco&onis, quz colore floris à fuperioribus difinguuntur, & fux funt fpecies. Poffet inter has Napellusrecipi;nifi feorfum legitimis de caufis,defcribendus forct. Primumgenus, quod à flore Delphinij cognominatur, proceris affurgit caulibus inftar 1. Napelli: folia varié fimiliter & creberrimisincifuris diuifa: ores fecundum caules fuperius, veluti in longam compofiti fpicam,é punico ac obfcuriore colore purpuram zmulantur;for- ma fcté floris Regij (quem Delphinium haberi Ícripfimus)in pofterius videlicetcorniculum defnentes : (lique & femen vt maioris Lyco&oni lutei : radices oblongz , craffz, tresaut quatuor demitruntür paucis adhzrefcentibus filamentis. onc ouo DE oos Alterum tota externa facie Napellum refert, caulibus videlicctdliffedis, filfis nigricanti- 2i - busfoliis; lote caruleo,hiante,cx totidem partibus, eodem ordine compofitis;filiquis item ac femine omnino fimilibus: fed radix differt lamentis accirrismultistantummodo confi- rata, ac Napo nequaquam fimilis. : t P3 Loo et ertium genus cauliculos profert tenuiores, brcuiotes, dodtante altiores : folia diuifura * Ranunculi aut Lyco&oni lutei, minora tamen: flofculi ceruleo nitent colore, paulà mino» | Ies quàm Napelh : filiquz & femina cum aliorum conueniunt. radix fibrofa, nigricansad- natis fubinde cxiguis velüti bulbulis facile propagatur. iie Tranflata hzc generaaliundé in Belgij (ant hortos. Feruntür alicubi in montibustepc- - i rii. Tertium Hieronymus Tragus Norimberga haberi fcribit, atque illic ctiam flore dilu- tc purpureo reperiri. t. de dios 9 3 Primam um * E V boctAdre deae. 1 ln L. 4. b 438 S TIRPIVM HO1STO'/RIJ : Lyco&onon flore Delphinij. '"Lyco&onon cerajleum paruum, n » - Primum ac tertium ynà cum Napello fzpenumeró aut non multó poft, fed fecundum eris multó floriferum eft. : LL asas LycoGoni effc fpeciem abundé manifeftum : & nocendi non minoribus facultatibus przditum forc. Wr" : De Naptlo. — Cav. xir. N2à PELLI caulis fupra duos affurgitcubitos : foliis circumueftitur Ranunculi maiori- bus,é virore nigrioribus,prona. tamen nonnihil albicantibus, numerofioribus itemal- tioribusiue incifuris in plures lacinias fiffis, & magis relucentibus : flores à medio faftigium petunt,ordinata fucceffione prodeuntes, colore eleganter carulei,hiantem ac patentem ga- leam , omnibus fuis partibus propemodum referentes ;quirique enini conftant particulis, quarum maior fuperior cucullo aut caffidi capitis cauo opcrimento fimilis : dux lateracon- tegunt mediocres: minores relique anguftz inferiores: nonnullisexi guis ftaminibus mediis; €quibus duo repandi exoriuntur ftyli;aon prius quàm eleueturcucullus, fe exerentés. radix oblonga,ctaffa, Napi figura,tamen minor, foris nigricans, intüs can didiór, creberrime gemi- nata, przfertim in hortis. HARE .. * In Alpibus Ananiz & Rhoctiz, tumalibi in montibus, nullo ferente prouenit; apud Bd 83s quandoque in hortis reperitur. i P ES. Iuniojnterdum etiam feriüs,alfiofis locis floresvigent: femen Auguftusdat. ' Recentior xtas vnà cum Barbaris Napellum à figura & effigie Napi in radicé apparentis . Vocat: Germani 9)fenbutlin / Bforvolfivurg fappen blümen/ narrenfappen teuffefftourti: noftri . 3Dolftuo le. Dicitur & Thora quafi Q3veg, id cft, interitus aut corruptio; item & Taura aut - Tura, vocibus deprauatis. 2dpep i e. -. Lyco&toni eft fpecies haberautem fuas Auicenna rationes,cur & lib.11.deinde & lib.i. Fen.vr. tradtatu primoji Chanach adip, id eft, ftrángulatore lupi, fiuc Aconito Lycodtono feparauerit. ^R : dodi s R^ Poteft verà & Toxicum dici. Toxicum etenim perniciofum medicamentum,quo fpicu- la;tela, fagitta: przíentaneo inficiuntur veneno: dictum à telis ,qu& Barbari Toxeumata & . Toxa appellitant. Conficitur autem iftud ctiam ex Napello, quanquam tamen & ix E € $74 * 10: - Ae. E E 7 TVYL. S» vd SON. ye CIA: det (LU PEMPTADIS TERTIZ LIP. lilii. 439 wiaihe liac! Diofcorides ctiam Toxici fymptomata & re- -311dil auis Tm. qiii1s e !: media referens, cad em feré, qux ab Auicenna aoa 16:2 SS os ru 0 »de Napello adferr. Scribit ramen de Napelló ET PAS ftij í & Toxico feorfum Auicenna, fed quid Toxi- 7 amid I- ' cum fit ( vt ipfe faterur) ignorans , vt minimé 50.914014 mirum fuerit, femel de Napéllo;iterum poftcà / de Toxico cgiffe. Visautem & facultas Napelli, & homini & ^ : quadrupedibus multis perniciofa eft. Euidenti o fed.perquàm miferabih experimento, id Ant- uerpiz olim compertum;in recenti adhuc eft memoria. Cüm enim abimpctitis huius inter aceraria illatz. effent radices , quicunque cas ederunt , mox fxuiffimis Cotrepti fymptoma- x C Us,breui vitam cum morte commutarunt. v Intumefcunt autem illicó ab affümpto Na- ww pello labia ac lingua;oculi prominent, crura ri- 3gftuy. Et gefcüt, vertigines & animi accedunt deliquia: vt quidem Auicenna lib. 1111. Tanta huius , veneni vis,vt co telorum mucroncs imbuti le- thalem vulnerátis noxam adferant. Aduerfüs autem tam petniciofüm venc- num & hüc Napellum remedia quzdam enu- merat Auicenna , qua poft venenum ipfum vomitione redditum pratidiofunt : atque in- ter ca murem ctiam (vt paífim exeniplaria ha- bent) reperiri Napello enutritum, qui natur f|. eius maleficz tota fubftantia adueríetur, & af- jos fumentéab omni vindicet ac liberet pcriculo. t ; 2s al z Antonius Guancrius Papienfis füazetate ce- lebris medicus,in tractatu fuo de venenis, hunc non murem, fed müfcas cffe exiftimat. Re- fert fiquidem quendam Philofophiz: ac veritatis ftudiofum, follicité admodum ac diligen- ter murem huiuícemodi quzfiuiffe , neque ynquam vcl murem vel arrofam etiam Napelli radicem ab co repertam; fcd. mufcas abundé multas folia depafcentes inueritas ,quas Philo- fophusille muris loco acci piens;antidotum ex iis confecit,quam & adueríus venenaalia,fcd contra Napelli vtiliffimam ac efficaciffimam comperit. — j ct ^ Accipit hzc terre Lemnizbaccará Lauti jantidoti Mithridatis (ingulorum vncias duas, piena muícas Napelli xxix11. mellis-& olei quantum fatis cft. ; phon sm In eadem cum Guanerio & philofopho illo fententia funt quoque P.Pena, & M.Lobc. p lius, qui murem. Napellum depafcentem nufquam affirmant vifum ;fed mufcaseffe, que — ^ turmatim aduolent;& floribus huius infideant. ^ Sunt ha maiorescateris mufcis, & floribus Napelli propemodum (vtaiunt) concolores, nullamque herbam aut florem,quàm huius folius,appetunt. pu Et veritimile eftnon murem effe;qui Napello füftentetur,fed mufcas effe,que lin&u eius viuant, Nam aconitum,cuius Napellus fpecies, mures ipfos interimit : atque inde puoxróro x9) usógorov, fiuc Muricidadicitur. «. —.—— ——— z | "OUT éco s De ThoraV aldenfi. *!- CAP XrIA. Te H 4Ec herbaneque magna cítjneque inamplitudinem vllam effunditur : fingulari tan- tüm affutgit cauliculo,cod; rotundo & palmum aut femipedem rantüm alto, cui vni- E c cum fubinde duo;raró plura adnafcuntur foliola, duriufcula,rotunda,lxuia,dilu té & aliqua- , EE tenusexcaruleo virentia ambitu crenato:flofculus in cacumine eminet luteus,minor quàm - Ranunculi;alioqui affimilis: globatum capitulum fequitur é feminibus congeftum.radiculz | colizrent 1x:aut x inftar Afphodeli,fcd minores multó,& acuminatz. mm In Alpibus,& Allobrogum Heluetiorumáue montibus gignitur; apud Valdéfes, qüi pat- tem horum montium Italiam verfus incolunt;frequens: reperitur & in Baldo Italiz monte. Thoram,Tauram & Turam appellant; Valdenfiscognominatur,ad differentiam Napel- liqui & Thora,vt diximus,vocatur. ENS xU qu .Meminitcxitialis cuiufdam herba: Auicenna lib.1111.Fen.v1. Farfiun dida. eandem ": d i 04 * 440 STIRPIVM HISTORIE hora Valdenfis. tem hanc cum Thora Valdenfi effe, affirmare non fuerit facile; przfertim cüm Farfiun fbj re. ferat incogniti, & nullisab co depingatar Dotis, uM Perniciofa autem. & venefica huius Thor; vis; Napclli excedere fertur malitiam, Tantam | autem effe aiunt,vt homo quidem pixeipué,de. - inde & quadrupesferum, ac aliud etiam, xulne. ratum aut idum telo huius fuccoimbuto illit. ve intra femihoram pereat ac moriatur. Negatur tamen mortiferum , fi bibatur , aut dettorctur, tametfiabíque noxa id non fidt. i Vtuntur fucco venatores ad ferarum venatio, M nem, quem exprcífum & praparàarum ih bubu. lisafferuantcornibus,ad fagittas intingendasye.. ncno ac toxico pra'fentaneo. Vim cius experturi acum co fucco inficiunt , quà ranam pungant: qui fi illicó moriatur, przfentancum iudicant: auctor .Gefnerus. - J£ DeAmthers. — Cam. xin - AS THORA cffgie Napellum refert, fed humilror ac minor cft: caulis eius dodranta- lis;aut pauló altior : folia crebrisac profundis in- cifurisfiffa,vti Napelli, fed minora : Horcs forma €adem,non tamen czrulei, fed € luteo pàllentes: femen & filiqua refpondent. geminze fubfüntra- diculz;Oliuas aut Orchios globulos referentes, foris fufflauefcentes;intcrius candidiores;frangi, vbi reficcatz, fatis contumaces, friabiles tamen; vbi quidem füz fpontis eft. foecunditare enim Ixtiaut hortenfis foli ,lafciuienti fubinde lon- gioresacpluresfubnafcunturtadices. 777 In Alpibus apud Allobroges HeluetiosQue, tum & alibi repetitur. nid. vu Lacus Lemani accole & Táutini Ligüres Àn- thoram;vulgó l' Anthoro appellant. rs Auicenna herbam Napello fimilem illiüsque veneno repugnantem, Moyfis Napellum vocat, cap.ccccc. lib.11.Cap.veró pcc Lv.Zcdoatiam ait vnà cum Napello crefccte; atque huiusvici- nia, illius vires & malitiam retundi impotehtio- resQue reddi:& effe Theriacen;id cft, Alexiphar- macum viperz , Napclli , & venenoforumom- nium aliorum. Atquc hinc Anthoram non mo- dó Napellum Moyfis, fed & Auicennz cffe Ze- doariam confequitur. Officinz tamen aliam & | ab Anthora iecit Zedoatiam venum ex- ponunt: radicem videlicet oblongioris forma. Quz nonabfquc ratione Zerumbeth fiue Zu- rumbcth Auicennz ac Scrapioniseffe putatut.- Did autem Anthora quafi zvnp9ced : quód. nempe Thorz aducríctur, & alexipharmacum cius fit. BgipEouf Thorzautem ac Anthorz , fiue Tura: & An- turx voces ,noux quidem videntur , fed tamen extant apud veterem Marcellum Empiricum, qui ex Tura & Antura aduerfus leucomata & albugines oculorum medicamentum conficere Eft au- "docet, pm e PEMPTADIS TERTIJE LIB. III. 4i Eftautem Anthorz radix valde & infigniter amara;adueratur venenis omnibusyvtili£ad purgationes; fcrofos fiquidem & muccofosetiam per inferiorem ventrem educit humores: lumbricos & ventris tineas pellit educitQue. Hugo Soleriusnon modó per inferiorem ventrem , fed & per fuperiorem largasait An- thorz radicescexpurgationes moliri; modum effe ad quantitatem Fafeli ( quem vulgó Fa- bam) ex iufculo aliquo aut vino: dariQue duris Corpore. ; Antonius Guanerius Anthoram magnz ctiam aduerfus peftem efficacia refert: tradiatu de pefte, differentia 11. cap. 111. Et quod ad experientiam, inquit, vidi, confimilis cum Di- &amno yirtutis Anthorz radix cxiftit. Et eft herba,quz iuxta T horam illam fcilicet herbam naícitür,ex qua venenum conficitur,cum qua in Alpibus Salutiarum & Pinarolij capras fyl- ueftres venantur. Et hxc radix Anthorz affimilatur nucleis oliuarum, & eft Bezoar illius Thorz,quzeft adcó venenofa;quód omnia animalia fua interficit venenofitate. hzc ille. Meminerunt quoque Anthorz Simon Ianuenfis in Synonymis, & Arnoldus Villanoua- nus in zractatu de venenis : fed qua adferuntur, non fatis notam aut cognitam ipfis fuiffe Anthoram,oftendunt. i; De herba Paride, Car. xv. HerBi Paris: P2 & 1$ herbacauliculum erigit teretem & fingularem , atque circa hunc foliaquater- i74 A SRE SP na;ab vno veluti centroin decuffis fiuc crucis CR jar t C1. I8 figuram concinné digcíta:funt haclata,veno- A oium d fa,oblonga,fübnigricantia,& aliquantulum a- cuminara: infaftigio fupra hzc Bofculuspro- dit herbaceus foliolis aliquot anguftis , veluti calycis fui alabaftris , infidens: fequitur inde bacca inftar vuz acini ; femine intus minuto .fubcandicante, vt Halicacabi, farcta. radix tc- nuis,longiufcula, geniculis aliquot articulata, oblique ferpit;alicubi interdum progerminás. In fyluis opacis ac perinde aliis vmbrofis pinguiac lato reperitur folo. Aprili flos exit: bacca Maio maturitatem affequitur. | Recentiores Paridem feré herbam : pleriq; tamen Vuam verfam,& Vuam Lupinam ap- pellant: nonnulli veró etiam Solanum tetra- phyllon. Falluntur; qui Aconitum Pardalian- chesexiftimant. Germani QBoffobeer/einbeer: Brabanti 3Polfbefitn/& fpinneroppmn;id eft, Ara- ncam ;ab ementita videlicet aranez forma, quam bacca vnà cum reflexis exiguis alabaftris per maturitatem exprimit: Galliseft 227//2 de regnard: Hifpanis Ceztelba, vt quidam aiunt. nis proxima. | Baptifta Sardus aduerfus mentis emotioné, infaniam,& fatuitatem , commendat ,tarh per morbi diuturnitatem aut Ízuitiam inciden- 165; quàm prauarum rerum affumptione contractas : fi x x. continuis diebus dimidium cochlear puluezis huius herbae ieiuno propinetur. agas x» De Papauere. UC vo xvi p^ PA VERIS duoprima genera,Plinio au&ore: Satiuum;& Sylieftre. "Ad fylueftre pertinent Erraticum & Corniculata; de quibus pofterius & feorfum. | Satiua Papauera tria funt: album,nigrüin;vtrunque magnum ; & minus tertium, ^ ^ Album Papauer folia promit oblongájlata;lxuiaJla&uce foliis longiora,candidiora,mar- ;, ginibus finuofa: caulis fiue Ícapus re&tus,quandoque tricübitalis;in cuius faftigio fores can- didi;in quibus moxab initio multis ftaminibus ftipatum apparet capitulum;quód adultum globofam,nonnihil tamen oblongam formam habet,& fuperné operculo contegitur , inte- rius membrartis non paucisin loculos difcernitur; in quibus femen copiofiffirnam — ; * og 3 : nutum, Facultate autem fertur refrigerahs, & Sola- e p. 442 " SriRPIVM. HISTORIA Papauer fatiuum tertium, Papauernigrum faduum. nutum, rotundum & càndicans. radix fübeft nullius momenti, defcendens in altum, 2, Huicíimile cft nigrum Papaucr,fed capitulo aliquanto rotundiore & magis globato: flos eleganti pherniceo rubetcolore : femen nigricar. ow. Sunt floribus horum duorüm folia, vti & reliquorum, quaterna , caue fatis ampla fed quxcitó defluant: raró,fed tameri quandoque pluribus incifüris ac diuifuris diffecta, ac fim- -briarum inftar multifida. ] Tértiiim Papauer caule, foliisque, floribus item & capitulo minus eft : flos é cxruleoac purpureo obfoletum & dilutum quendam colorem refert: capitulum quoque rotundatur, ded maturato feminc foraminibus aliquot;qua parte operculum ipfi infidct circulariterhiat, "facilem defluenti femini viam przbens,quod aliis duobusnon contingit, quorum fta rcclufi "permanentcalyces,venullum queat elabi femen. PUN . ' Reperitur veró & Papauctisgenus;cuius floris folia multiplicata;non taro fimbriarum in- flar incifa ac diffe&a apparent. Color horum fübinde albidus, frequenter rubens, quan ex vtrifque varié permiftus. Rubent veró nonnulli intenfo colorc purputcaumulo:alij autem -dilutius, vel minuscleganter. | E Capira huius generis Papaueris fupetiore parte, vcluti tertij; hiant, facileQue ab ipfisfe- men excidit;quod modóalbidum;aliás nigricanseft; pro floris videlicevcolore,quem ret Effluitex lus,capituliscorum vulneratis,liquor candidus,qui ad medicinz vfuscolligitur, Ow». & denfatus Opium appcllatur. Colligitur tamen przcipué ex fecundo genere ; non m Dioforide fed & Galeno;ac Plinio teftibus. Mecniup. — Exprimitur& ex capitulisac foliis fimul fuccus, quem Meconiumnominant. |. — Seruntur hzc generain hortis,ac etiam non raró in ipfis aruis: tertium frequentiffimum quod crebró non fatum pluribus quoque repcritur locis, przfertim tamen in hortis. ;..;; Iunio menfe flores exeunt: femen poft perficitur. Site cii : .;; Graecis umor: Latinis Papauer : nomen Officinz feruant ,nennullis ó£ézeror : Germani Staafamen/olmag: Belgisibuel 3c marirop: Hiffanis Dormideras, S cafcalf: Gallis Pauet: Is; lis Papauero domesico. | Íd | log 1...,. Primum genus;cui quandoque calyx oblongior &Áenien albidius, Wee &2) 2 (3 : ? x CUT SAP SON EE TÁ 2 T ens 44. | po , PEMPTADIS TERTIA IB. IIIL 443 Pspsuer (atium quartam, eft, fatiuum ac hortenfe dicitur. Diofcorides A SvAax?ny ctiam nominari refert: vulgó Papauer album. Act Alterum genus nigro femine, Diofcoridi 2. dye1or fiuc fylucftre cft ; quod , inquit, z37; vocatur,& à nonnullisgo:c, quiaex eo Opium colligitur. Plinio & Latinis Papauer nigrum: plerifque noftra xtatis à lorum rubente colo- re Papauer rubrum. P1 Tertium genus Zyeiéreesv (iue agreftius cft, 5. Diofcoride au&ore ; idem & tapuaxadtceeor, id eft , medicamentofius, autad medicamenta vülius; maius & oblongiore capitulo. E Vcrifimile auté hoc loco fubeffe mendum D?" a ; corruptus ac errorem.Tertium fiquidem iftud genus hu- cw. miliusac minuseft; neque oblongioris,fed glo- bati ac rotundioris calycis. Fieri autem poteft, Vt pro 4uxeoríez perperam fcriptum fit zaxes- aíeo: & , Enoum mor 1t Ías V2nusonacceflorium. Nonenim huius(vt diximus) fed candidi lon- gius & maius cft: longius item, fed minus erra- tico Papaueri. Apparet veró & tertium iftad Papauer agre- fteillud effe,ex quo J/«»2i« compofitio paran- da: de qua Galenus prolixe lib.vr1. De medi- hi camentis fecundum loca. Nam Crito & poft Themifonem Demoacrates, 25e10 fiuc agrefte | accipiendum przcipiunt, & illud quidem, ad- A dit Democrates , quod non feritur : uíxora d- ^ year, inquit, cud 2p rà arsípsszi. quale ter- tium,quodnullo ferente fxpe nafcitur. Plinius lib.xix. cap.viit: fub finem, tertium Papaueris gepus Rlioeam Grzcis, Latinispisibafr- Erraticum diciait ; & fponté in aruis cum Hordeo nafci : tria tamen illic fatiui genera effc, '4^* atque iftud tertium corum facit. At lib.xx. cap.xv 111.inter fatiua & fylueftria medium con- ftituit: ita oftendens,vel tertium ex noftris,vcl faltem difcrimen iftius & Erratici in frugibus nafcentis,haud re&té fe agnouiffe. NULLI I: . Cxterüm Papaucrum omnium refrigeratoria viscft , vt Galenusin lib. De fimpl. med. .. facultatibus. » Semen;vt idem inlib.De alimentorü facultatibusait, panibus vtiliter ceu condimentum infpargitur.Sed album nigro,codem au&ore,przftac. Refrigerandi autem ipfum facultatem habes: ac fomnificum cR Lórgunidue nullum commemorabile przftarealimentum,etiam addit.Eft autem feminis huius,faccharo quidem incruftati;in fecundis méfis quandoq; vfus, cum aliistragematis.Refrigerandi veró cius potentia haud magna obferuatur. Ad fomnum conciliandum non multum efficax cft. à T Oleum quod ex co exprimitur , gratum ac. edule eft , paniQue illitum , aut alio quouis modo in cibo , citra refrigerationis fenfum fumitur. Conficitur veró ex teruj generis fe- mine frequentius. - USE s hof ier Codyis fiue capitulis maior ineft vis,qu& ad fomnum conciliandum, defluxionesá fiften- las,ac reprimendas,plurimum faciunt;propinquamque,fed tamen mitiorem vim Opioob- — tinent.Opium fortiffimum eft: hoc ignauius Meconium. Vtrumq; autemquouismodo,vcl —.— affumptum,vcl capiti applicatum;fomnum,ac fubinde profundum moleftumq; foporé con- wo ciliat. Opium copiofius hau ftm etiam mortiferum: vt vere Plinius. Doloresautcm omnes fopie ed. zgrius curabile malum non raró relinquit. zo I. Offenduntur cius víu,vt Galenuslib.t1.De medic.fecundum loca, folida partes, adeó vt ftea correctione opus habeant.Sic & collyria ex Opio multis detrimento fuere, 1ta vtde^ ilem oculum reddiderint ,& vifus hebetudinem ;veluti etiam auditus grau itatem induci ? uzcunque ex Papaueris fucco,ad vehementesaurium dolores componuntur. CuaptupE ienda omnia funt medicamenta & pharmaca , quz ex Papaueris fucco confiunt fenfum . ftapefacientia: neque nifi extrema vrgente neccffitatc ad corum vfum perueniendum cm ^. widelice H - 2. STIRPIVM HISTORIE 444 ST M HISTORIX —— videlicet nullum aliud mitigatorium fzuiflimis doloribus open adfert,vel füccurrig; VtGa. lenuslib.De medicamentis fecundum loca tertio,luculenter docet. De Papauere erratico. CaA*?. xvir 1 Papauer ertaticum, E RRATI1CO Papaucri cauliculi & foliani. . griora hirfutioraáue : folia vtrinque altisig.- Mao uo. cm "n In. l5» uriS1nitar ! Or!a :ruca diuifa: t DU cifurisinftar Cichorij aut Erucz diuifa flores faftigiscauliculorum pulchro ac rubente he. jN niceo emicant colore; ftaminibus nigricantibus NS api ium ambientibus, d ND capitulum lg mbientibus; quod adul. UU tum minus eft , fcd camen oblongioris fotmz S NAE ) quàm tertij fatiui: femen exiguum nigricat,. VELA LS rd Huius& alia minor cft fpecies,foliis minori. NNC bus,oblongis, non Erucz per margines diuifg fcd tantummodo ferratis, rcliquis priori fimilis, Species cius etiam aliquot effe, (atis Diofco- rides ipfe innuit, folia referens Origano;àutE. rucz, aut T hymo;aut Cichorio fimilia confpi- ci. Nam in horum foliis magna diuerfitas, Sunt tamen, qui dictiones 9er avr ac Üv puo redunda. re; & nullum minutis Origani , aut minimis Thymifoliis erraticü Papauer re periri afürmét, Vnàcum Tritico,Zea,Secali, Hordeo, Aue- na, rcliquisQue frugibus in agris erraticum gi- gnitur Papauer: non raró quoque inter oleraac . fecus margines horcorum. : Bellé colorati flores Maio ac Iunio pulchri- tudinis venuftatisque quaudam gratiam aruis conciliant. Diofcoridi eft ufse joiaiz; Latinis Papauet erraticum ; Gazz Papauer fluidum ; Officinis m. —— Papaucr rubrum: Italis Papauero faluatico; Hit- en ——— . o panis. azmapolus , rofella , papouias: Germanis ER n C'lapper rofav fom rofzn: Belgis tiooben Bud/tuil ben fuel rolleSloemen: Gallis Cogwelicac, pauot. [auuage, copfapons.. Et forac nominari Diofcorides ait, quód eicitó flos deHuat. Decidunt tamen floreszqué citó & aliis Papauerum gencribus etiam corniculatis. Nulli enim Papaucri diutinus autdu- rabilisfloseft. Omnium citiffimé pereunt, Vt enim omnibuscommunce cft, lorem mem- brana quadam integiac veluti vagina quadam contineri, qua ipfo fe excrente lore in duas dehifcens dclabiturpartes; ita quaterna ipfis folia,citó defluentia, Rhocadisnomen nonmo- dó huic.fed & aliis eà de caufa commune effe poteft; fi modó à floris facili acccffic delapfu. Q uód fi véró à (eminis profluuio (vti apparet) Rhocadis cognomen accefferit,fatiuorum ter- e tioproprium erit;cuius,vt diximus,citiflimé ac facillime femen excidit: Defluit vero & huic €rratico, fed minus manifefté, 4wmw — Conuenire autemcrraticum iftud Papauercum Anemonc videtur fylucftri. Et. occumt | £i«ir« Anemones vox, inter confufas Papaueris apud Apuleium appellationes. Diofcorideseriam Anemónem fyluei rem cum Papauere Rhocade à nonnullis confufam , cap. de Anemone Ícribit. An aurem ipfe fe (atis explicare potucrit,relinquimus dilizentius elimandum;nobis non fatisfecit. dece : $U - Atfacultaserratici Papaucris fimilis eft (u periorum Papauerum,frigida & fomnifica, ) . Plerique fallacia experimenta magisquàm rationem ducem fecuti, floresaductíus pleu- ritid em commendant; ftatim accedente dolore, vel ftillatitium ex ipüisliquorera , aut fcta- pium enti foliorum maceratione propinantes:& leniri non raró dolorem contingit; fcd &pertinacitiscrebrà inde hazrer, zgré accum difficultate fputo procedente : przferum quibus non eft robufta Corporis conftitutio,valentesQue vires.Erroris huius occafionem pt ; b uiffc eub e Sidus qui flores huius Papaueris aduerfus lateris dolores, à pleriíque om exhiberi; & aduerfus fanguinis fputationes vtilesymemotiz prodidit. —€— ro . tani r1 t2^- TTEG EF rr Eas NEC 194 * [OBEN L Eum EN PEMPTADIS TERTIJE LIE. IIII. 44f De Papauere corniculato maiore. ATP XVati DLL D Moab Oba H . d t ns PAVERIS corniculati tres reperiuntur Papauer corniculatum maius, - fpeciés , & magnitudine & floris colore dif- T ferentes. Q uod maius cft , reliqua Papauera candidis & ambitu infracüis ac laciniofis foliis fatis re- fert; non tamen lxuibus, fed nonnihil lanugi- nolis,inftar feré foliorum Verbaíci: caules infir- miorcs brcuioresQue in plures alas diuiduntur: flores ochri colore luteo pallent ;quos excipit non capitulá ,fed tenue oblongum incuruum- que coraiculum , fiue filiqua ,in qua femen ni- gricans. radix fubeft oblonga , craílior ;in non- nullos quandoque reftans annos. Vulnerata herba fuccum ptzbet luteum , & guftatu falfilaginem refert , vbi fuz fpontis cft; in maritimis vidclicet, aridis , & fqualidis, qua 9 amat, locis: in hortisfucco illo magna ex parte Vosescsu E NE/ ey. y ui cz deflituitur. DAS p Iunio ac Iulio flores illi exeutit. Grazcis uio» xsegr?nc; Latinis Papauercor- niculatum: ab Oribafio & A&tio eauor: Pli- nio Papauer Paraliá : Carullo Papauer luteum: aliis Papáuer marinum: atq; inde Hifpanis Dzr- mideras marinas .Sunt & quibus uz d» efa, id cft, Papauer fylueftre ;à nónullis quoque, Diof- coride tefte,Glaucion,propter foliorum fimili- tudincm. Atque hincin Ófficinisolim Memi- tha. Menmitha fiquidem Arabibus Glaucium eft: Germanis gcel Z»fImagen / geclen uel : Gallis Pauot corzu : Italis Papauero corzuto. Vim autem incidendi & abftergendi, Galeno auctore, acccpit. Radix,inquit Diofcorides,ad dimidiasco&ta in aqua & pota,coxendicum dolores & ieci-- norisaffectus fanare poteft; hisctiam qui craffas & z 922594» reddunt vrinas, prodeft. Semenacetabuli menfura cumaqua mulfa potum ;aluum leuiter purgat: folia cum olco trita argemas iumentorum fanant & abítergunt. "d M 9! AR eJ De alit corniculatis Papautribus, Cav. x1x. Rox:iMvM fiuealterum corniculati Papaueris genus , prioti tcnuius ac minus eft , & foliis Erucz modo alté incifis,nonnihilá; pilófis : cauliculi eius cenelli & ramofi procum- bunt: flores minores intenfo fatiscolore rubent, dilutius tamé quàm Papaueris erratici: cor- niculum minuscft,cuius cacumini operculum fubinde, aut vcluti latius capitulum infidet: femen iri hisexiguum nigrum. radix veró oblonga. I. DN Tertium huius generis Papauer,etiam fecundo exilius,ac foliis tenerioribus,n minutuülas * videlicet particulas diffedtis: flofculus minor , czrulei purpurei coloris nigra Viola: zmuli. radix tenuis longiufcula. "a | Non in maritimis,fed proculà mari hac genera reperiuntur. Angelus Palea & Bartholo- mzusab Vrbe-ueterum;qui in Mefuem cómentati funt;otfendiffc fe ifta tradát,in Arrago- num & Caftella Hifpanix regnis,locis mediterraneis; in agtis & iuxta viarum femitas, fapo- 1c falfilagiriera nequaquam referente. | | Vtrunquecorniculati Papaueris genus habetur: neutrum Anemoncs. Exiftimaturà pletifq; rübentis floris Glaucium effe. Necin totum à veritate aliena vide- Giaucism. tur fententia. Nam, vt Diofcorides ait,Glaucio folia funt Papaueris corniculati fimilia ,fed Armapareen id eft,pinguiora, 2242/2 nAg humilia fiue in terram procumbentia, grauis odoris, guítuáue amariora,fuccüs veró multüm croceus. Atque huiufcemodi fucco Papauer iftud €orniculatum haud deftitui;teftes funt P. Pena,& M. Lobclius : amarius quoque facilé effe poteft,vtpote falfilaginis guftu carens. Qua fané affinitatem cum Glaucio (fi nonidem)ma- &nam o(tendunt. 2 : f : : L P i s : Ait Ca An, € n. f. iL. ry res » CHbroet olo Af & - eC, STIRPIVM HISTORIA. Papauercorniculatum rubrum, Papauer corniculatum violaceum, 445 - E Nf 2 T Ait Diofcorides, nafci Glaucium ad Hierapolim Sytiz.fed & alibi quoque reperiri, quid prohibece? & fortaffe nonnihil etiamimmutatum. | : i Caterüm corniculatorum iítorum duorum Papaucrum noftro quidem feculo nullus,quód Íciamus,víus; atque idcirco de viribus acfacul- tatibusnihil océurritafferendum; ^. Hypecoon. De Hypecoo. (CAT. XX... 9 A? Papaueris corniculati genera quadan- tenusctiam pertinet quod Hypecoon dici- tur: folia huic quàm tertio corniculato Papauee ti tenuiora,minutiffimis incifuris diuifa colore & afpedu , tum & figura graucolentis agreílis Rutz minimz fatis fimilia : cauliculus breuis eft: fofculus odoratus,perpufillus, luteicolotis, éfenisfoliolis,duobus maioribus , reliquis pet- quàm exiguis: cornicula füccedunt recurua,at- ticulata; in hisfemen flauefcens,quadrangulare radix oblonga,fibris non carens. ri aós . Inaruis & iuxta agrorum marginespletiíque lccis reperitur,veluti nonnullis Hifpaniz, & in Gallia quoque. Narbonenfi , praefertim iuxta Nemaufum Coloniam... .....5 0. T'zrístoov,& à nonnullis T 76geov, tefte Diof coride;dicitur. Latini Hypecoi vocem retinent« Cur pro Cumino fylucflri harc fit habenda her: ba, nulla occurrit ratio : pro-hac taméad fe Bip S fam-Matthiolus tefert ,fi nos non fallit piura. Natura autem. & facultate refrigerans da pecoü eft;& Papaueris fucco fimile:auctor D De e ADS AA ARA Af Any c ! pee [a Lo dg) aA gat PEMPTADIS TERTIJE LIB. IIIL. 447 1 P : " 7 wA, CU. LH i , yr T tht De Hyoftyamo. Car. XXI Jmm UN AAAAAtN., C Hyofcyamus niget. Hyoícyamus luteus. keeCo v coser" dn H YoscvAMi tres veteribus funt;niget, luteus & albus. Pofterior ztasPeruuianum — quartum adinuenit. P - Niger Hyofcyamus folia promit ampla, longa,lata, candicantia,mollia,lanuginofa, laci- t; niata & mareinibusconcifa : caulescraffi funt, cubito altiores, ramofi; quos flores continua ses ferie digefti conueftiunt , patentibus calathis figura affimiles ; colore aie margines fubluteo, difcurrentibus vnà purpuralcentibus aliquot venis; in medio veró ex obfcuriore purpura nigticantes: calyces fuccedunt rotundi, oblongi craffi, ventricofi, fuperiusaculeati ac operculati; in quibus femina haud ita magna, colore fordentia. radix craffa, prolixa, albi- canS,in alterum viuax annum;quoadufque videlicet femen perfecerit. Grauis odoris ac in- grati tota ftirps eft,caput aggrauans & fomnolentiam inducens. - Secus viasvbique feré gignicur ih fábulofis,& locis haud cultis. e Lutei Hyofcyami caulisfimplicior, folia indiuifa, minora, lat tamen & oblonga, Solani 27 lethalis matora,candidiora,ac molliora: lioresin cauliculorum fatigis inconditi, luteo pal- lentescolore;aliquanto minores quàm nigri;vafcula feré fimilia,fed minora,tencriora & fpi- niscarentia: fcmen pallidius, fufflauum,vt Irionis pufillum. Candidus Hyofcyamus candidiffimis molliffimisue foliis exit ; lanuginofís vidélicet, 5. nonnihil quoque circumtofis ac fintiatis ,fed ininus, ac minoribus quàm primi, fiuc nigri: cauliculi breuiorcs fant:flofculi fecundum cauliculoscandidi minores: calyccsleues,haud- quaquam fpinofi: femen candidius. Duo hi pofteriotes Hyofcyami rati furit, nec alibi in Belgio quàm in hortis, & quidem non frequenter reperiuntur. Candidum tamen maritima rudera afpera non raro przbent; prafertim vbi Rhodanusii Narbonenfi Gallia mari influit. 4Eftiuis menfibus & non raró in multá Autumn onines florent: femé interea perficitur, Graci Yorw/a uer: Latini Apollinarem & Fabam fuillam: Arabes, vt Pliniusait,Altercum: & Altercangenum vocant. Aliis,veluti intet fputias voces refertur, dor 152 uoc fiuc Iouis Fa- ba, "oUuviov dd adimi, do dadpov V rvtrnnw i uae ouo di9uéuBeyor, à Pythagora & alis£e- Dior; Zoroaíti mparioy aut svQarior : Latinis, vt Apulcius fcribit, Infana, Alterculum , Syin- Po pho- 448 STIRPIYVM HISTORIE — phoniaca , Calycularis , Dentaria: Phry ibus Remenia : Tufcis Fabulonia, aut, vt aliud ey. 'emplar habet, Faba Lupina : Gallis Bellinun ia; Matthzo Sylüatico Dens caballinus Mi limandrum, Cafífilago; Iacobo à Manliis Her. bapinula: in Officinis Iufquiamus:]Tralis Hy jf. quiamo: Hifpanis V'elegzoymeimendro: G nis 5il(en fraut/bilfamen/ tenffele agen: noflris 28ilfeiccupt;Gallis Hazzebaze &z endormie Heg, culiaffcriptum effe Hyofcyamum, Pliniusair. Primusà florisnigricante colore ug, & ni ger: alter & hincluteus: tertiuscandidus cim à Horum , tum & foliorum totiusque herba candore & albicante colore dicitur, In femini. buscolorum difcrimen non adeó magnum eft, In Plinianis codicibuscandidus pro quarto: lutcus pro tertio defcribitur,errore mattifefto: huius tranffcriptoribus occafionem przbuiffe potuerunt antecedentia, acceffione fuperfluo, rum deprauata. Legitimam lectionem talem. effe oportet,lib.xxv.cap.1111.Plura eius gene- ra, vnum nigro femine , floribus pené purpu- reis ,fpinofum : vulgare autem eft fruncofi & altius Papauere. Secundi femen Trionis fe. - mini fimile:ambo infaniam gignentiacapitisiy vertigines. Tertium genus molle, lanugino- fum, &c. Temperamento autem omnis Hyoftyamus omnibus fuis particulis vehementer & quarto quidem ordine refrigerás eft, foporiferusitem, & dolores omnes fedans: aduerfus acies calidasQue defluxiones oculorum aliarumáue par- tium profccit: fanguinis eruptiones& muliebria competit profluuia:ad teftium aliarumque . partium inflammationes adhibetur. * .. Profunt fubinde vel fola impofita fólia, quandoque eadem cataplafiatis permifcentur, ' Eft& feminisfolius nonnunquam vfus;additur veró & antidotisdolorem fopientibus.radix commanfa aut in accto decocta dentium dolores finire poteft. Breuiter, Hyofcyamus fimi- lem Opio ac Meconio facultatem habet: imminet quoque & ab ipfo, quod ab illis pericu- lum. Teftatur Diofcorides folia in olere fi umpta mentis emotionetn facere. Pliniusetiam foliis mentem corrumpi ait, fi plura quàm quatuor bibantur. "s i Mitiorautem habetur candidus,quem medici, Diofcorides inquit, recepere : deindelue teus: niger vt deterrimus improbatur. Galenüs nigrum ctiam infaniam àc foporem afferre affirmat: huicQue flauum fiue lu- tcum propinquam obtinere facultatem fugiendum vtrumque vt inutilem ac venenofum: ^ candidum ad fanationes maximé idoneum effe, C - Officinz tamen paffim pharmacopoeorum in Germania quidem ac Belgio; nigro vtun- tur: luteo & albo vtplutimüm defideratis. Hyofcyamtis albus. - Plizá locus. j/ redintegra- UE. De Hyefcyamo Peruuiamo. — CAT. XXIL E ExvvrawNvs Hyofcyamusaltior eft non rodó nigto, fed & luteo. caules cius ad tres : Vel plurescubitosnon raro attolluntur,ramis nonnullis brachiati; qui foliis conueftitur latis, oblongis, acuminatis , maioribus quàm lütei Hyofcyami ; Oxylapathi fere fimilibus; fcd tamen latioribus,mollibus,diluté virentibus, tenuiterQue hirfutis.qua: quándoquec fic adhzrent,vt ipfum quodammodo ample&i videantur: alias veró é pediculo non exiguo prom:nent. flores obloneioris formz,intus concaui, maiorcs patétioresque quàm H yofcya- milutei,ambitu quinquangularés;colote diluté purpurei,&zad marginem propemodum à* bicantes. vafcula & femina qualia luteo. radix craffiufcula in multos tamulosfinditur. Ex America, quam Occidentalém Indiam vocant;prouinciis,inter quas regio Peruclo im » Europam primum venit; vbi in hortis fatus fcliciter adolefcit , vno anno ad abfolutionem peiueniens. 2 Serituf [n WE eee $^ "X2! . í ^. red Nr lo eu e a [Artem y / PEMPTADIS TERTIJE LIB. IriIl 449 ^ HyofcyamusPeruuianus. — : Hyoftyami Peruuiani altera icon. p EUN Qs P f m." dmm. CA Qe Seritur Vere: fub Auguftum autquandoque ferius flores; femen poftea füccedir. Americz incole Petun appellant :alij Herbam facram, aut Sanctam herbam : nonnulli Nicotianam: Nicolaus Monatdis Tabaco. Hyofcyami effe fpeciem non forma modó qualis luteo, fed & affimilis oftendit facultas.Soporem fiquidem inducit ; mentem emouet ; & fi- amilem ebrietati conftitutionem adferr,vel folo fumoaccepto; vt teftiseft Andreas Theuc- tus.Suntautem hac ftupcfacientium ac frigidiffimorum opera, qualiscft Hyofcyamus. Inferitur ficum eius folium Palma conuoluto folio; deinde illo va à parte accenfo;per alteram fumus nidorá; vrentis,patente ote naribusue exci pitur,dolorum ita lenimenta;fa- mis fitisque obliuionem; & hilaritatem quandam initio;póft largiore vfu cbrietateni etiam, vcluti à meraciffimo vino;adfert.Expurgari vero & co modo multos per os, aiunt,humores, ac cerebri fuperfluosabfumi. : Calidum ac ficcum hunc Hyofcyamum effe, & quidé fecundo ordine, Nicolaus Monar- dis fentit;ac vnà refoluendi,fordidaQue repurgandi cum quadam exigua adftridtione ci fa- cultatem adeffe. Adeft veró & ei Narcotica fiue ftupefaciens vis,tum & pcr aluum expurga- toria; nec non, vt Monardis fcribit, & Alexipharmaca quedam. Calidam autem facultatem hunc obtinere foliorum oftendit acrimonia, quz non modó guítu fentitur (ed & vlceribus neruofarum partium virentibus foliis impofitis , quandoque percipitur.Saliuam veró & commanducata folia ciunt ac pituitam detrahát.quod & fumus aridorum receprusprzítat. Quae caliditatis haud exigua hunc participem efle oftendunr. Q uzcunque enim commanfa aut in ore detenta pituitam cuocant ac faliuationem . procu- rant,ea omnia calida habentur,veluti Pyrethri radix,& Pimpinella faxifragz , aliaQuc (imi- lispotentiz. Narcoticaautem & huius facultas haud in obícuro eft. Nam fumo per os na- 1esQue tecepto fimilis ebrictatimente perturbata,affcétus fuperuenit , cui non raró fomnus fuccedit; veluti ab affumpto Opio. Q uod & acrimoniam quandam guftu refert, &caliditatis idcirco haud cft expers.Q uam & commanducatum ac affumptum mox exerit: in pedore calorem quendam excitans,mentem tamen non minus perturbans: vt Petrus Bellomus fin- itas lib.tertio fcribit.vbi& Turcas Opio frequenter vti refert , & fcmidrachma pon- ere ipfum affumere; nullo alio fuccedentc incommodo ,quàm quód leui inde quadam ve- lutiebrietatc corripiantut. Ita quoque &: Hyofcyamus ifte guftu acris & facultate calidus, P3 narco- 4fo STIRPIVM HISTORIE narcoticam nihilominus facultatem obtinet. Confequi auté hinc videtur non modà H * fcyamum hunc Peruuianum,fed & Papaueris fuccum fiue Opium ex differentibus pattibus conftare,quibufdam videlicet acribus & calidis;aliis veró extreme frigidis; natcoticisnempa fiuc ftupefacientibus. $1 modó narcotica vis fiue facultas extremam frigiditatem confe i tur. vt Galeno & veteribus omnibus vifum. Sed fi narcotica facultas non ab Cxtremé & quarto ordine frigida qualitate pendeat,fed à fubftantiz effentia jhocenm poterit Hyofcya. mus ifte calidus fimul & narcoticus effe. Temperie quidem calidus , narcoticusautem non temperatura, fcd ab ipfius fubftantiz proprictate. Non fecusac purganti medicamento, non àtemperamento, ed ex totius fubítantiz effentia,fua visadeft. Dequo& Pempt.primz lib, primicap.fexto fcripfimus.Vtvt eft; Hyofcyamus Peruuianusqui acrimonia fua caliditatem oftendit;narcotica facultate haud eft deftitutus. Foliaautem huius Cephalex ac Hemicraniz przfidio effe : tum & ventriculo perftigera. tione laboranti prarfertira puerorum; nephriticisQue doloribus prodcffe : vteri fuffocariog;. bus pracfenti effe remedio: articulorum dolores fedare,fi calefa&ta fub cineribus, parti dolen. ti admoueantur, Nicolaus Monartdis ait. Prodeft veró & ad dentium dolores Hyofcyamus ifte , fi linteo huius fucco imbuto dens extergatur, ac deinde cx foliis pilula admoueatur. Succuscum facharo coctus affumptusQue ventris lumbricos expellit; vmbilico taméfolio impofito.Idé veró & vlcera vetera expurgat,detergit,& ad fanitaté perducit : eodé aure, Vtunturautem huiusfoliisapud Belgas etiam pleriq; aduerfus fcabiem cutisque foedita. tes,& ad vulnerum curationes. Calidis veró & robuftis corporibus tantummodo adhibéda, funtqui fentiant:Debilibus fiquidem ac fenibus non fore tutum horum vfum. Atque hanc, vt videtur,ob caufam ,à Petun herba mulieres (quod ait Theuctus ) in America abftinent, neque vllo vtuntur modo. ; : Succo veró huiusepoto quatuoraut quinque vnciarum pondere, aluum vehementer fi prà infra; purgatam; longum deinde & STIS IQABUN fubfequutum fomnum, ab amicoob- feruatum accepimus. fuit autem isqui aflumpfit rufticus,homo fortis,mediz xtatis , hydro- pe laboransqui ex fomno expergefactus,cibum potumque poftulauit, ac deinceps bené ha- buit. Atque hinc expurgandi quoque facultatem Hyofcyamá hunc habere cognofcere licet. Narrauit veró & idem fe aqua ex foliis per organa deftillataà febribus rufticos multos li- beraffe,hác pauco tempore ante acceffioncs propinata : deinde oleum ex reliáis fecibus in facculo fufpenfis collegiffe,quod ad fcabiem vulnerumá; curationem fingulare foret ac cxi- mium: aridarum veró fecum puluere intertrigines non modó hominum , fed & equorum citó curari. : ; BH Venenisquoque & hunc Hyofcyamum refiftere , & toxici malitiam reprimere, vulncti- bus fucco infufo,folio deinde fuperpofito, Monardis refert : qui & aduerfus omnium vene- natorum morfus hunc quoque commendat. » | De Solano bortenft. Car. xxXrIII. | I NTER Solanavnum hortenfe eft: Veficarium,Soporiferum, Manicum reliqua quibus Lethale vocatum ex recentiorum accedit fententia. Hortenfe Solanum caule cubitali affurgit,frequétibus alis ramofo: folio nigricante,mol- lijlato,Ocymi affimili,fed latiore ac maiore : florescandiduli : bacc aliquotin racemis aut potius vmbellisexiguis dependent; per initia virentes; matura veró,aut nigticantes, aut rü- bentes;aut lutei coloris. radices candicant, tenues & fibrofz. To TOTERN Solanum iftud multis gignitur locis,nec enim modó in hortis, quibuscognomen tamen accepit, & in quibuscrebró aliis herbis permixtum reperitur ; verüm & fecus vias , agrorum margines, fcpimenta,veteres parictes,ruinas,& in afperis ruderibus fubinde repetitur. 4Eftate autem ,& in multum quandoque Autumni floret: & tic quidé fructus maturi. Erpi^yoc Gracisii £uyroc, & esu vot stmaioc: Latinis Solanum, & Solanum horten(e: OF ficinisSolatrum: nonnullis Morclla,Vua lupina,& Vua vulpis: Hifpanis fimiliter More/a & . Jermamora.Marcellus vetus medicinz (criptor,& plerique alij cius accatis,Strumá appellatt Pliniuslib.xxvri.cap.vrrr.etiam Cucubalum refert nominari. Vtraque vox inter confufa- neas Solani appellationes apud Apuleium etiam extat : qui omnia Solani genera vno capite complexus;nomina eorum inter fe foede permifcuit. Germanis eft J?adotjcabt: Belgis aft pt: Gallis Moredle: calis Solarro, — Gp-rRAI Vfus autem Solani, au&ore Galeno in lib. De fim p. med. facult. ad ea, qua refrigerari & adítringi poftulant: poteft enim hzc duo ordine fecundo.Q uod & inlib.De alimenc.facul affirmat,vbi interea quibus vefcimur,nullá cffe olusait; quod tantam habes ad Aie me d fa a due a SA Íecs ad T4 C. M2 he Solanim horcenfe; -— AC se». TO 77797 2mm 5 — A e RA (iS eS SOS ^ N. e QN $7 72 9 I» 7 ALAS Solanum veficarium. 2.6. T ant » zJ PEMPTADIS TERTIJE LIB. IIII. 4ji ac Solanum; merito; idcitco raró quidem vt alimento; vt medicaméto veró affidué eo me- dicos vci: minimi autem effe alimenti. Diofcorides Solanum ery(ipelatis, hetpeti- busque, zgylopis,capitisj; doloribus,zítuan- ti ftomacho aliisque fimilibus fymptomatisex acribus ac mordacibus humoribus prodeffe fcribit. Et feri poteft,vt huiufcémodi malisau- xilictut; fed tamen femper non expedit, fzpé etiam nocet adhibuiffe. Plus etenim non raró periculi ab huius generis remediis imminet, quàm ab ipfo morbo. Eryfipelasab extctioribusad interiora verti; non effe bonum, fcribit Hippocrates Aphorif; lib.vi.particula xxv.Et fimiliterin Coacis.Ery- fipelasforis quidem accedere commodum;jin- tró autem,air,cóuerti lethale. Quod nó modó dc Eryfipelatis,fed & aliisquoq; fimilibus eru- ptionibusà natura procuratis veritatem habet, Nam huiufcemodi frigefacientiü ac reper- cutientium remediorum vfu, vitiofi, corrupti; acresQue humores introrfum ad principes & nobiles partesrepellátur, quodabíque fummo magnoque vitz periculo fieri nequit. Proinde nec temere , nec facilé , aut citó ad. talium remediorum adminiftrationem perue- niendum, eryfipelatis,herpetibus;ac aliis fimi libuscucis effloreícétiis vitiisve apparentibus. De Solano ve[icario. Car. XXIIII VE SICARIVM Solanum cubitales pro- mit cauliculos, tenues , rorundos , lues, fuübrubétes, quafi geniculatos, paucioribus alis ramofos: folia Solani maiora, Smilaceis proxi- ma, fed afperiora , quandoque albo maculata: Bofculi fubcandicantesé foliorum alis depen- dent ; & poft cos folliculi veficularum inftar, rotundi aliquantulum, turbinati, fingulari in- tus acino, magnitudine Cerafi , vnà cum folli- culo per maturitaté rubente ; femine intus pla- no, rotundo, fübcandicante , haud magno. te4 nuesalbicantes, laté ferpunt radicula. Nafcitur in patictinis , locis vmbrofis ; ali« quantulum humentibus , quandoque circa a-- grorum margines. Sub Autumnum fru&us maturefcunt : flo resante apparent. : p Grzcis epu»yroc c Autehta oc & Quealc dicitur: Latinis Veficaria,8& Solanum veficarium : Of- ficinis Alkekengi Pliniuslib. xx1. Halicacabü & Callion vocari ait. : .. A folliculis autem veficarum fpeciem imi- tantibus nomen accepit ; fiuc, vt Plinius, quo- niá vefica & calculisprofit. Germanis G*ebtutt ten bobercllen/^yuben Birfen ccafcts firfen:noftris ; 3Xeríechen outét 5ec/ id eft, vItramarina Cerafa:Hi- » Vexiga de perro: Gallis CIquequengtss age nauldes. Ser ue -Facultate autem huius folia,yt Galenus fen- pA4 tt Granum Abr [4 LÁ zal lias UN ([] , XS ^ Halicacabus peregrinus, STIRPIVM HISTORIA . uit;Solani fimilia funt : fructus ciendz Vrinz eft e) B s idoneus, proinde multis cópofitis facultatibus - quz ad iecur, veficam,& renes accommodátur ter Er un- ; ? mifcetur. Diofcorides fructum potum vri moucre,& morbum regium expurgare ait, De Halicacabo peregrimo. CAP. xxv. AP Halicacabi genus & aliam quandam ve. ficariam recentiores referüt,quze tenuibus ftriatis,ac viticulofis cauliculis laté fefe diffun. dens, vicina queque apprchendit adminicula: * folia huiusoblonga, diuia, laciniata, & peram. bitus profundius incifa: lofculi é longis pedicu- liscandidi: folliculi diftenti magnitudine Halj. cacabi interfepientibus membranulis in tre di- ftinctiloculos ; fru&u in fingulis VDiCO;duro, ro. tundo; Ochri figura & magnitudine, colore nj- (//A gro,candido tamé vmbilico, qui mediocrisma- d gnitudinis,& cordis Conoidislatiorem fpeciem imitari videtur. radix fatis craffa multis fibris capillatur. Aliunde illata ftirps cft, Germani nequaquam vernacula. Peregrinum Halicacabá & Peregri- nam veficariam hac de caufa appellant.Suntqui Cor Indicum vocent : alij Pifum cordatum. A vero aberrant, qui Dorycnion effe exiftimant, Inter Solana nó redé quoque reponitur. Magis videtur conueniré cum grano à Serapione Àb- rong aut Abrugi di&to,de quo cap.cririhisver- bisicribit:Eft granum paruum pundaatá nigre- dine & albedine, totundum ficat granum Mes, nullius odoris. Adfertur de Seni: in fapore ipfius eftamaritudo:& cft calidumac ficcum infecun- do gradu.Soluitventrem & expellit lumbricos & aícaridas,& purgat fuperfluitates phlegmati- casab inteftinis. DesSolao fomnifero. CAv. x xVL OrAxNvy M fomniferü ad duorü auttrium pedum altitudinem fubiride attollitur: cau- leseiusctaffi, rotundi, duriufculi, foliis veftiun- tur multis fubpinguibus, latis , oblongis, Mali Cotoncei maioribus , alioqui fimilibus: flofculi fübrubentesin breuibus pedículis, é finufolio- rum,caulesambiunt: acini fiue bacc crocei co- loris cxiguis far&tz feminibusin folliculisfucce- dunt hirfutis.radix fübeftlonga, craffa, lignofa, foris nigricans,aut; vt Diofcorides, vePos pk eft,fübrubente corticeveílita. — .— — E Nafciturin faxofis haud procul à marijeodcm auctore. In hortis Belgij (cim fructum peii rezgré poteft; 3 3 . Jy ^ 2 739 Diofcorides epu vor Ücry rnit appellat: Theo- phraftus & pv vov éamvaídyr:ab aliis dipsguor dicitut: Latinis Solanum fomniferum ;à plerifqy étiam 55:5. Solanum Manicum, iS Dno HM i aahberbaOpfagof dem PSU Deme, - Corexradicis háius, inquit Diofcorides; in. iu jor muc e. 3 XT I deme TPEMPTADIS TERTID LIB III |, P feram,mitiorem tamen quàm Pàpaueris fuccus: fru&tus valde vrinam ciet.Dantur hydropi- ciscorymbi x11. plurespoti mentis emotionem faciunt. Hac Galenusex Diofcoride quoque tranffcri pta habet; adiiciens corticem radicis in cet- tio cffc ordine refrigerantium, vtpote Opio imbecilliorem ac mitioremi. DeSolano Manito ex Dioftaride c T heophratto. Car, xxvik AN1cvM fiuefuriofum Solanum, folia haber,vt Diofcorides ait,Erucz: fimilia;at- tamen maiora,& ad Acanthi,quem Pzderota vocant;accedentia:caules producità ra- dice va; 1véic fiue procero$ decem aut duodecim ,Orgyz altitudinem habentes: caput veró in fafhigio eminens, vti Oliua fed hirfutius, inftar Platani pilulz ; grandius tamen ac latius: flos niger: poft hunc fru&us racemofus,rorundus,niger;acinos x.aut x11. veluti Hederz ha- benscorymbos; fed vux modo molles. radix fubeft candida,craffa;concaua, cubitalis. Theophraftus huic folium etiam iv, 9o, hoc eft, Erucz fimile tribuit & maius caulem Orgy« longitudinis: caput veró Gethyi, grandius tamen ac pilofius,fru&duiPlatanifimile. — Gethyon autem ex Ceparum eft numero,& vt quidem Plinius, Afcaloniz genus : quod G«byos. pene, vt I heophraftus ait, Zxépz2or, id cít, abfque capite eft,ceruicis rantüm longz , &1dcó totum in fronde. f O'j,va autem menfura eft Hefychio,quanta eftambarum manuá extenfio, fiue, vt Mar- cellus,quantum protenfa hominum vtrinque brachia per pe&us longitudine patent, Nafcitur in montanis & vento expofitis ac zAazajda , hoc cft »locis latis , magnisiue, mari vicinis. | Zrpórorappellatur jerixhy, (iue furiofum Solanum: à nonnullis iípmior,ab aliis S'pvor,aut potius, vt Theophraftus habet, péoesy vel Bpuoeovjité &z eervov. Dicitur & $roeov, óp3ryucv, ardor itd] drudbov. Diofcorides lib.fexto De lethalibus medicamentis, Dorycnion ctiam ànonnullis Solanum manicum appellari ait. Vimauté habet Solani manici radix pota cum vino pódere drachme vnius,vt imaginatio- : ncs faciat nó iniucundas.Duz veró potae menté ad triduü emouent. Sed quatuor drachmz epotz interimunt. Remediü eft aqua mulfa copiofa pota,& vomitu reiecta: audor Diofcor, Thecophraftus cadem feré habet. Datur eius radicis,inquit, drachmz pondus, fi placuerit vtquis ludat,feá pulcherrimá putet:Si verà vt ampliusinfaniat, drachmis duabus opus eft: Siautem infaniam nunquam folui cupiueris drachmas tres dabis:quatuor,íi interimendum. Ova. Solanum lethale. ' — De Solano lethali. CAP. xxvirr. t b " ErnHaArr Solano caules fur unt bicubita- lesaut altiores, rotundi , mediocris craffitu- dinisramofi,é fubrubro colorc nigricantes; quos conueftiunt oblonga,lata,mollia,& nonnihil la- nuginofa foliamaiora latioraQ; quàmSolani:flo- resoblongi;caui,e foliorum alisjobícuriore pur- , j puranigricant:bacca acino vuz fimillima,fucce- - dit ingulis vnica, fplendidé nigricans, magnitu- dinc feré mediocris Cerafi;exiguo femine graui- da.radix longa,magna,inalbicans,diuturnaacvi- uax;in propagines plures diftribuitur. — Circa fyluas,iuxta parietes, fepimentad; agro- rum;aliisque perinde parum cultisac defertis re- peritur locis: vmbrofa amar. ' Auguftoarrident matura bacca: flores & anté & codem reperiuntur tempore. Vulgó Solanum lethale, (iue Solatram letha- le appellatur: Italis ac Venetis Be/a doza : Ger- manis Zyelltourt, bollfraut/ Kbfaff beeren/fcufrauts Belgis &ote nafrape & bullebrfim. Sunt qui pu- tent Fabam inuerfam dici. $3 Ad Mandragoram Theophrafti (qui differcà a drato- Diofcoridis Mandragora) plurimüm accedit ; fi jo 4 nonipfiffimuseft. Theophraftus hüc caulem ha- » bereait,& fructum ferre nigrum parodie 1 oival- MEI d TO yvud, id eít;acino vux fimilem , & fucco L/ 4 vinofum.Refpondentquoque facultates. —- y, P quoq "un (3 372 e yp I P Lp AX vl. ^ lI Za diera, * L G2, $54, ^ s | 4 STIRPIVM HISTORIJ : Nam Solantim iftud foporiferum eft,mentem conturbar;infaniam facit/fi paucioresbac; ez fumantur: plures veró cham interficiunt,citam fcftinamQue mortem inferentes, Hac & de Mandtagora Theophraftus de caufis lib. v1.Somnü,inquit;conciliat;& fi copiofiusetiam detur;mortem adfert Mandragoras. A. à Solani huius & aliud cft reperire genus, foliis anguftioribus, venofis, deorfum reclinatis: caule angulofo : oribus oblongiotibus cálathi fpecie marginibus crenatis, & pediculo de. pendentibus; quibus füccedunt fingula baccz nigra, aut cx nigro pu rpurafcentcs feminibus referta media fui patte calyci denticulato inhzrentes.radix grandis, ftrumofa & albicans, Matthiolus Solanum iftud agro ait exire Goritienfi in monte Saluatino inter faxa & fpéciem alteram Solani (omniferi cffc fentic.Eft ramen Solano lethali fimilius, ad cuius ge. nusidcirco potius referendum. ' (U De OMamdragora. CM UEXIX. Mandrigorasi ANDRAGORAS Mascít & Feming "mn vtetiam Diofcorides ait. Mari folia funt magna,longa,lata,]zuia,di- luté virentia, veluti Betz, fed maiora amplio. raQue & refupina : flofculi in fingularibus pe- diculis inter hzc exeunt , herbacco candican- tescolore: malainde rotunda,lutei coloris. lucentislxuoris, foporifero odore fuaueolen: tia ;in quibus femina modice plana & quafi - re(ima. radix prolixa;craffa, candicans, fubin- de bifida aut trifida. :Feminz folia anguftiora funt & minorani- grioraQue: frü&us pallidiores, minores, turbi- nati,Scrbi aut Pyri cifigie, fed nó minüsodo- rati: radix quoque prolixa,;foris ampliusnigri- caps,intetiusalbida. Caret vterque caule ,& foliaab ipfis promit radieibus. In calidisrégionibus,in fylueftribus&mó- tofis gignitur,veluti in Gargano Apulie mon- suy te. Atin Gcrmaniis fatus tantummodo repe- $ ritur; & femina quidem perquàm rariffimé.. Mard)a benc & à nónullisxipxaía Grecis di- citur : & Circzaquidem à Circe. illa vencfica procurádi amotis artifice. Creditur enim hu? radix ad amatoria faccre. Appellatur &rri Qn2or, dipzaía,ac vt nota habét,£redy9ndrríin- piov, dyripaot Do 6b) ov: à Pychagora ar?eg- x "roubppoc: Latinis Terre malum, Terreftisma- lus, Canina malus:Germanis Jf(fratin:Officinz & reliqua nationes Grxcam vocem retinent. Marem Diofcorides ait;à nonnullis usezor dici. Defcribitur tamen ab co & alius Man* dragoras Morion qui,quantum ex ipfa daturcolligere defcriptione, mari fimilis eft,fed om- nibus partibus minor. : Femina uéAac uandbay benc, Sesduxiae appellatur. cd .Differtab iftis Mandragoris, Theophrafti Mandragoras,cuius fuperiore meminimuscap. Habetautem Mandragoras vincentem facultatem reftigcratoriam, vt Galenus ait, wttertij fit ordinis refrigerantium. x . Diofcorides multas huiusparticulatim facultates enumerat,quarü ramen haud aliz huic propriz,quàm quz narcoticam & fomnificam eius potentiam confequuntur.Eft hac in cor tice radicum maior quàm in reliquis partibus.Poma mitiora, cum pipere & aliis perinde ce lidis co&aedipoffz feruntur. : Galenus etiam pomis nonnihil caloris & humiditatis ineffe ait: radicisautem cortice effc valentiffimum,& non tantüm refrigerare , fed & dcficcare. $5 | De aureis Malis. coC A Toy XX : Iris M ÁLORYVM aureorum ftirps caules habet rorundos,bicubitales aut am pliores, mt alis ramofos fucci plenos facile collabentes: foliis luxuria multis, multipliciter i t Á LeALCDI 1 NT ^ , Ta E ame Ub EMPTADIS TERTIA LIB. IIII Aurea mala. iS d R2 Y 7 VIC e j £t. ee t S $us. L4 R | 45j | €tis,Agrimonie fcré foliorum modo fingularis buseorum inciíis: lofculi lutei fub folis pro- deunt;excipiunt hos fructus rotundi, profun« discrenis ítriati; mediocris mali magnitudine, per maturitatem aut pulchre rubentes;aut au- ri luteo relucentes colore , in quibus copiofa humens medulla fucci inftar; qua femen con- ditur. Tota herba grauem faetidumqQue odo- rem fpirat5e viridi colore inalbicat,& aliquan* tulum hiríuta cft. Scritur fubinde in hortis. Eodem quo (ata eftannofrudum,& quidem Autüno,perficit, Noftra atas Aurea mala appellat: Itali Po- mi d'oro : Germani GSoltopfjci: Belga dulben apyrl: Galli Poz;e d'amours ,id eit , Amoris ma. Alia funt Aurea malade quibus fabulantur Poé&z,hortorum filiarum Hefperi;quibus cu- ftos adhibitus fuit Draco, quem ab Hercule interfedum ferunt, ——— Facultate autem hzc malaaurca, cum vni- uerfa ipfa herba refrigerant , aliquanto tameri minüs quàm Mandragoras. Pomaà nonnullis cum pipere , fale & oleo przparata ac coctaeduntur. Prebent autem corpori alimenti quidem perquàm exiguum; & hoc ipfum prauum ac vitiofum, De Malis in[ani. Car. xxxi. Mà LA infana appellata humilis produ- cit herba: cauliculus breuis cft, paucira- muli,fed lata funt folia,maiora, crafliora, can- didioraQue quàm Solani , ambitu nonnihil fi- muata;ad Xanthij nonnihil accedentia: lofcu- lialbicante aut purpurafcente colore fpeciofí, ftella: modo radiati , luteis in medio ftamini- bus: fru&us calyci inhzrensà mediocris lon- gitudinis pediculo dependet , fubinde oblon« gus;gallinacei oui forma & magnitudine;quá- L doq; Maliinftar rotundus,nonnunquam can- 'didus,fepius purpurafcens. Annua & hac ftirps. Sata Vere , Autumno fructifera eft. ) Peregrina quoque Germanic ac Gallic: Sed ^ | in Egypto paffim in arenofis campis vel fpon- ^ té gignitur, frudus adferens duplo aut triplo . maioresquàm in Gallia aut Germania:vtqui- : ; dem Petrus Belloniusin Singularium faorum 0C libirrferipram reliquit. . ixi /5ov:5- dudicamtidé Theophrafti Málinathallami - effe. Apud Infubres Melongena;ab Hetrüfcis " -:verà Petranciani , vc quidem aic Matthiolus; ' dicuntur: alij Melanzana vocant: Latine Ma- ^ ) SM lainfana: Germani Xelangan jtellopffei: Gal: ? di Pommes d'amours , & V erangenes. pofterio£ ^ e '* appellatio Hifpanis & Belgis innotüit, Pe . De Malinathalla autem fic Tfiéophtaffüs: uasa .Eocisarenofis (in ZBgypto) haud procul à lu- &dv«. - uio nafcitur terrenum,quod AJamaDa vu ap-- C] LN 476 STIR?PIVM HISTORIE m | pellant, figura rotundum, magnitudine Mefpili , fine nucleo: folia vt Cypeitos Dhittit: hac (radicem nempé Loti Corfium appellatam & Malinathallam) incole legentesin Ptr ho. deaceo coquunt,dulcia admodum redduntur, hisQue pro bellariis vtuntur. Q uz fané verba, Mala infana,haudquaquàm Malinathallam sed differentem omnino ef. fc (tirpem oftendunt. Malum etenim ipfum Mefpilum magnitudine excedit CIT. hecthec einibem apud ZEgyptios,tefte Bellonio,codta füb cineribus,vel in aqua, aut ctiam fricta fingulis feré diebus & menfis inferuntur, & eduntur. Hermolaus Barbarus ex o. lco,fale & pipere fungorum modo coqui & mandi refert. ! Quualicunque autem tandem vel coda vel prz parata modo cfitentur , mali funt fucci, & nullum aut omnino exiguum przbentalimentum. folia autem De Mali Aethiopics, — CAP. xxxt1t. : ud Mala Zthiopica. D IrrERY NT non parum à Malis Infanis, "- ^. qux noftra atas /Ethiopica cognominat, horum ftirps caule affurgit fubinde cubitali, in duas tréfve alas diuifo: foliis latis,ex albido vj. rentibus;angulofis duriufculis, quibusà media coíta fiue neruo fpinulz quxdá breues exeunt, flofculi fecundum cauliculos, albicant, fenum foliolorá,ftaminibus mediis fübluteis. Fru&us rotundus,ftriatus, Malo aureo minorac durior, colore per maturitatem eleganter rubens; fu. pereminente exiguo quodam veluti alterius mali rudimento,quod & rubet fed dilutius, - Pétegrinum iftud Belgio: femina ex Hifpa- niis attulit honcfta Domina Chriftina Bertol- fia vidua clariffimi ac amplifs. viri D. Ioachimi Hopperi. Tardé admodum (fed tamen codem quofa- tum anno) ad perfectionem Coloniz venit. Malum vocant Zthiopicum , quódex £- thiopia in Hifpaniam primüm inucdum cxi- ftimetur. Veteribus cognitum fuiffe difficile J c ) fueritaffirmare. Cum M alinathalla, de qua ex M. Theophrafto fuperiore cap. Ícripfimus, nequa- E, e quam etiam conuenit.folia fiquidem cum Cy- i: peirinis haud conueniunt , cuiufmodi funt Malinathalla. Feruntur veró hxc mala in pinguium car- ene -.— mium iure cum fale ac pipere coda infer ac — eme edi: & minus mali fucci effe, quàm Infanaaut . Aurca. propterea videlicet, quód duriora, diu- 7 J, RN RD (ALS EN) SIS 7 E Een UNNN tiusQue affetuari queant;nec ita facile vti illa corrumpantur.Sunt tamen nec hec Zithiopica boni fucci,& alimenti non multum corpori adferunt. De Stramonia;fjue pomo|bimofo." | Ca?. xxxirir. ih S RAM ONI cauliscubito non raró altior, digitum craffus,in pauculos ramulosdiui- "ditur: folia cius lata, finuata, & acuminata,maiora, longiora$ue quàm Solani,aut Malo- rum Infanorum. flos ex oblógo denticulato calyce exit, magnus, candidus, calathi cffigic, Conuoluuli maioris floris &mulus, fed tamen omnino maior ac amplior,& per oras angulo- | fus, ftaminibusQue aliquot albidis in medio : frudus fuccedit fingulis rotundus, pone craffis,non tamen acutis fpinisafpcrmagnitudine fere Nucis regiz, putaminc fuo eoe um €xutz, aut maior; in quibus femina & magnitudine & forma Mandragorz. Odor herbz.ca- put nonnihil a t: floris gratior Lilio accedit, fed tamen & foporiferus. Rara & peregrina ftir m feritur;fi feruensferenaQue ZEftas fuerit, frudus Autum- no in Belgio perficitur, fecus non facile. Stramoniam nuncupant, & Pomum fiue malum fpinofum : nonnulli Coronam regiam: alij Mclofpinum: Grzci noftri tÉporis zztegxóxxgAo» aut potius BapuoxóxggAor quafi IN m Qeitlofen: noftris &teloofen: Gallis Morz au chien: yulgó Hermoda&ylus. ^" . PEMPTADIS TERTIZE LIB. IIIL WE UN grauantem & torporem ac moleftioré (omnum inducentem: Itali hinc,vt quidem apparet, Pa- racoculi : Germani Cxttchopffel vocant : Belga: Down apyc: Galli Posizze de Peru: Valerio Cor- do Hyofcyamus Peruuianus: Matthiolo vero atque aliis Nux Methel Arabum effe videtur, pi^ Nucemautem Methel Serapio cap.CCCLXXx v. Nux Me- fructum effe fcribit (imilé Nuci vomicz,cuius T femen fit veluti Mandragorz ;cortex afper, fa- pore ge a€ virtuofus: qualitas quarto ordine frigida. Aloyfius Anguillara Stramoniam Hip- pomanesillud T heoctiti cffe fufpicatur,quo in wx Dharmaceutria equos in furorem agi refert. XA Crateuasfiquidem, quem Theocriti citat iri- M terpres, Hippomanis plantam ftuctum habete Hifpomá- V fcribit, vt Cucumeris fylucftris fpinofüm. ^ "e. Facultate autem Stramonia foporifera ac narcotica , frigida etiam quatto cé ln Man- dragora non inferior. Stramonia. De Colchico C Hermodacrylo. - Car. Xxxriimr. e C Orcnuico folia tetna;aut quaterna ob- longajlata,lzuia;pinguia, Lilij albi foliis & forma acIxuore fatis fimiliainterque medij in breuibus pediculisexcüt duo,trcs;aut quatuor; inflar filiquarum folliculi,triágulares,craffi,ob- longi, per maturitateni in tres fefe explicantes partes; femine pleni rotundiufculo, é ruffo co- lore nigricante;quo maturo folia vnà cum cau- liculisintercidunt. Paulo ante Autumni zqui- noctiumin breüioribus; tenerioribus, albicáti-- bus pcdiculis floreserumpunt (nullis iam appa- rentibusfoliis) Croci lofculis& forma & colo- re affimiles,dilutius camen czrulei; (taminibus internis pallide luteis. radix bulbo fimilis,tur- binata,ab vna patte in planum comptreffior ri- mam fiuc fülcum , cüm floret, habens, reliquo tempore non apparentem: tunicis conücftitur nigricantibus; fibrasaliquot inferius . - bulbusipfe carnofus,c idus, lacteo fucco ma- nahs,dum quidem viret & recenter é terra eru tus: reficcatus etenim rugofus & foris interiuf- Quc nigricat , aut etiam obfcure rübefcit , tefte Val.Cordo.fapore autem eft dülci, amaritudi- nistamen exiguum faliüá cliciens fubfequitur. Vulgare autem iftud Colchicum Italig,Gal- liz,ac Germaniz eft: vbiin humidis, fed tamé pinguibus ac lztis pratis exit, & non raró in montium conuallibus. Reperitur etiam nónul- '.. lis locis, foliis anguítioribus. Diofcorides in ^. Meffena& Colchide enafci tradit. Germinant . folia Verescirca zfliuum folftitium filique cum "fémine maturantur;orescirca Autumni cqui- nocdium,vt diximus,reperiuntur. A - 7 KoAanir Diofcotides appellat : pletique égí- wtesr. cft tamen & aliud o/ueecr non lethale;- Latinéà nonnullis Bulbus agreftis: Germanis W "ur E HS PPS ME e ec Axsdb. ? L " Abad * elasl*« X4. 458 STIRPIVM HISTORIE Hemd. Sed tamen quoin medicamentorum compofitionibus Hermoda&ylo vtimu &". ferenseft.Bulbusnempé huic magnitudine & forma fatis refpondens, verüm r albidus permanens,neutiquá rugofus,modicé durus,tundid; facilis,cuius pului Valerius Cordus Colchicum quoddam reperiri fcribit fuperioribus fimile fed flore candi. do,& radicis bulbo,cum reficcatus eft,inalbicante interiusque candidiffimo ; Cuiuscontufr puluifculus fpeciem exhibeat farinze T'riticez; fapore fuaui ac dulci. Hoc in Germania in. quit,non nafcitur,fed aliunde infertur.Et verifimile eft albidi iftius & peregrini Colchicir,. diceseffe,quz in Officinis Hermoda&yli nomine veneunt: nihiláue aliud Hermoda&ylum iftum cffequàm albz:candidzQuc radicis Colchicum. ! Atque ita duo erunt vnius generis: legitimus videlicet Hermodadylus, candida & fori & inuis radice; & fpurius Hermodadylus,fiue perniciofum Colchicum, nigricante aut ry. bente foris , interiusque bulbo. : | In hac fententia fuiffe Auicennam;quz ab eo fcripta funt cap.cccL1iL.oftendunt.Hermo. dacylum fiquidem,ait;radicem effe plante habentis rofas (id eft flores)albos autcitrinos(re. Qs purpureos) & meliorem effe album: rubentem & nigrum malos;ac perniciofa venena, Cazterüm Hermodadylus vim habet purgandi; priuatim arthriticis, inquit Paulus, tunc cüm humores fluunt;exhibetur: verüm ftomacho adueríatur. At Colchici radixjin cibo ac- cepta ftrangulando enecat,fimiliter vt fungi ; Diofcorides au&tor. Lab ifto dit. cficcatus, & S cádidu; e(t, - De Cicuta. Car. xxxv. onn pR OCERO, ferulaceo,glabro,lui;eoó craf- fo,intus inani;diluté virenti, nónullistamen fubrubentibus veluti ferpentü maculis refperfo culmo,fupra tres non raró cubitos Cicutaaffur- git; vmbellz faftigia occupant ; candidi inhhis Hofculi ; femina pofteà Anifi zmula aliquantü candidiora; radix dodrantalis,craffitudinisdigi- ti, candida, & quando caulem facit interiusca- ua, prius folida. Ingrarum, grauem foedumQue ipfa tota fpirat herba odorem.- Circa oppida & pagos abundat locis vmbro- fis & pinguibus, prope foffas aggeresquc agro- rum pratorumqQue fepimenta. x Cum floribus Iulio:femine pregnantem Au- guíto ac ferius videre e(t. Z- Grzcis xoeiov; Latinis Cicuta eft : Germanis : Cthirting/meuterlina: Brabantis &cfeertinci/bulle Btruc: Hifpanis Ceguta y Canabeia: Gallis Cigu. Extremé , vt Galenus teftatur, refrigerantis eft facultatis. uncus ue rorum teftibus, vel virginum mamillis imponc- re,incrementumque harum partium co mod reprimere. Prater enim quód partes illas facile efhiciat contabefcere , cordi quoque ac iecinori foris admota etiam obeft : tametíi multà mags intró affumpta. Eft etenim ex lethalium nüme- ro, frigiditate fua,vt Difcorides refert,enccans Remedio eft , Plinius ait, priufquam perue-- niat ad vitalia, vini natura excalfa&toria : fedin DS. . |. ., Vino pota irremediabilis exiftimatur. | — Athenienfes in interimendo fapientiffimo philofopho Socrate Cicuta vfos,Plat uam grauiter & periculose hallucinantes Officinc,huiusfemine loco feminisHarme id eft Rutzquandoque víz fucrint,explofo iamdudum errore,notiffiumumeft. — ' £y WU" snp 5 . YAN ANM UZ rp hj " wu». // /, " S A (iuis ut m : . LisR1 QYARTI PEMPTADIS TERTIA * e. FiNmis. AMAN GU ^ X ^ i STIRPIYM HISTORIE" PEMTTADIS TERTIO , LIBER QVINTVS, i DE FILICIBVS, MYSCIS, ÀC FVNGIS Pa*zrATIO, f OsT deleteriasac pernuiciofcs berbas ad Filicum explicanda defcribenda£, gene- W ra, tum C CMujcorum ac Fnugorum conuertimar, que licet plurimaparte perzi- ciofa bamini non fint, (ubinde amici vel nocent, vél humano generi incommoda, um Filicum autem complures [unt fpecies: funt ej- Mufcorum : nec deeft in F. ung differentia. Commune Filicibus umnibus efl vt C floribus & femine destituantur. Dejideran- tur adem in Fungis : im plurimis quaque, fed mon tamen in ominibus, qua inter Muftos referri &0Btina1it. | d j vun pem htc DB EPEIGE AMAT V ALactk s clés - , fr tn Ua. Caryr 1 : Filix inas. Filix femina. T. 3 hj hs q ——N DW 7 B ees -— (^ v M ra 20, ^ € 25 T em y s CAES ) 7, ix. X Das ( Meca atm MD ee e, ^ r AAT M^ f2^9 E» : : c-wsj XE «A. 'si -—— E ie d J — m 7 arm: M BE F Irrx duoruri cft generum iuxta veterá fententam : mas & ferina ; quz quidé pro- prie Filix eft.riá alizquas inter Filices refetri cótingit, proprias fuas habét appellationes. Ms folia mox à radicc promit ampla,afpera;fubdura;frangi facilia,diluto colore vitétia, r. odor on. cubito altiora;alarum inftar expanfa , veluti de plurimisad vnum coharenti- 15 pediculum cópofitaquotd fingulatia pinnata , & fecundi margines crenata, à tergo ve- lutitenuiffimo fordidod; pulucre obfidétur qui temere femé effe à plerifq; creditur. radix muttiscirris cófibrata,craffa;nigraq cft: caule,flore,femined; deftituitur:tota natura fterilis. Femina Filix & flore ac femine caret, fed caulé promit vnicü, ftriat;aliquatenus angulo- 2. fum;medulla refertá vexficolore;quo obliqué incifo,bicipitis Aquile fpecies quedá apparet, E : j : 3 Aug e . circa 2; 460 SrTiRPIVM HISTORIA citca hüc folia fant cóplura,allata,& maris foliis fimilia,fed minora. fadix oblóga,nigr, füb terra ferpit digitum fabinde craffa;aut aliquáto tenuior. odor quoq; huc grauis eft yr; marj, Amat vtraque Filix loca fterilia; arida, ac deferta:& vt Horatius teftatur: Neglecfis vrenda Filix inna[citur agris. zu In cultisac ftercoratislocis non prouenit: nam & fimo fuperiniedto , vt Theophraftu; lib. V1II. Cap. VIII. refert , interit. " TOR t Masapertisgaudetac patentibus locis: montibus ac faxofis,vt Diofcorides air, Femina circa margines agrorum fub fentibus,& in fyluis vmbrofis nonraró reperitur, Marcetfcit vtraq; Filix fub hyemé:noua Vere erum punt folia,tota zftate in Vigore futura, Prior Gracis zrr&ej i arvsejor : à nonnullis 2Asiyorappellatur : à Nicandro in Theriacig ÉNiresr: ab aliis geAVjjiCor: item & «meo fvtor, ducvuD mov, daz toeov: Latinis Filix mas:Tralice Felce: Hifpanicé Helecbo, Falguero;& Feyto: Germanice 2Balbt farn & matbt fari mele; Gar. licé Fougere, ou feuchiere male :à Belgis 30aren mannehen. Altera fpecies Gracis eft 932u77sec,id eft;Filix femina,& NuuQaZa 7Hcexc : Latinis, vtqui. dem inter notba Diof. Lingua ceruina: Germanice ABalbqarn weiblin; & arof farnfrantzà Belgis iare wüf&en:Gallis Fongere femelle. : M Calidam,amaram;ac ficcam,paululumq; adfttingentem facultaté Filix vtraque obtinet, Latum lumbricum radix mafcula , au&ore Diof. denariorum quatuor pondere pellit, cum aqua mulfa pota;meliusveró fi cum Scammoni jaut Veratri nigri obolis quatuosdetur, Oportetautem, ait,vt fumpturi allia przfumant. Ad eundem modum, addit Galenus, for. tum quidem viuum necare ; mortuum veró eiicere mirum non eft. Prodeffe ver & huius radix lienofis traditur : iam & cum axungia trita & impofita contra ius ab harundine fa. &os vtilis. Cuius probationem Diofcorideseffe ait, quód Filix per'ambitum fata harundine pereat, & vice verfa, harundo Filice fepta. Sed vanum eft, exiftimare id per fingularemalie quam antipatheiam accidere, & aliunde contingere, quàm quód hac Filix in humidisnon adolefcat,nec harundo in ficco. : enl ul Filix femina fimilem vim fuperiori,vt Galenus ait,habet. Diofcorides hanc praciptéfe. minis fterilitatem,& abortum prxgnantibus facere refert. Addit farinam huius humidis vl- ceribusinfpergi:& iumentorum ceruicibusattritis mederi. Fertur & vinum ne acefcat con- feruare poffe Filicisradix in dolium immiffa. De Filice palusiri. — Cm. 11. Filix paluftris. ADOS DA A Fi I Pg A Part. PEMPTADIS TÉRTIJ' LIB. V, 6t ArvsTRIS Filixcaulescomplaresedit bicubicales aut altiores; foliofos veluti Filicis femine, cuius & folia referret, nifi particularia molliora latioraQue effent , & haudqua- quái i pertmatgines fétrata : citca fümmos ramulos denfà velut: femintim futurottim rudi menta ádharent, quz tamen femitia non funt, ( nam fterilis & haec Filix vti Cztérz) radix craffa, ampliffima omnium Filicum; multiscraffis nigris bris capillata, in quarüm medio fubcandidum quoddatà;quodeefficaciffimum putatur radicis, (OQ gl Nalcitur hzc Filix locis riguis ac paluftribus; non raró in foffis aquas habentibus, in hu- iidioribus quoque fyluis. Apud Gallos, tam & apud Britannos plerifque locis reperitur; Germani ac Belgió fatis quoque frequens. ao3grevt "Viget vt antecedens zftate: hyeme marcefcunt folia: radix reftibilis. : Vulgó Ofmunda in Belgio dicitur: rectius Filix palufttis aut aquarilis nuncupatur : Sant ui Filiciftram: plérique ex Chymicis Lunariam maiorem vocant: Valerius Cordus Fili- Cem Hitifoliam facit. Videtur autem haud diffimilisei Filici;qua zie: ueydon à Theophta- fto appéllátur,cui Polypodium fimile facitiniam huius fingulari folio;Polypodij foliam fatis fimile eft. Germanis (0:0f farm:Belgis &100tevaren/wilt&aren, — ^ Radix huius & calida Hey eftac ficcajfed minus quàm fuperiorum.Vtilis habetur, ae przfettim quod eius mediumjnon modo vulneratis, fed & carfis, ruptis, ex alto deturbatis; decocta vel etiam tufa, & cum liquore aliquo fumpta: In decotis,qua vulneratia recentió« és appellant, ca de caufa ab Eimpyticis additur. Sunt qui tantam huius potétiam cxiftiment, — vtfanguinem alicübi intra corpus hzrentem ac concretum diffoluere queat, & foras etiam per vulnus expellére. - | (coxa hover, Debbgbodis. ^; 7 Cy qur 5 Polypodium maius. u Polypodiuri minis, I , $49 LL SONIS PT 4 P e Ed pe Lv vo prit folia Filicis maris fimilia videri poffent, nifi & minora multó, & per mar- gines haudquaquam ferrataaut crenata forent : exeunt hzc mox à radicibus vimque — pluribus altis fe&ionibus ad mediam vfque coftam diuiduntur; à fronte ac anteriore pate — Iria funtjà pofteriore, veluti adharentibusex puluere verrucis, leuiterexafpcrantur.radix — | longa, digito tenuior, per obliquum ferp, in m mss gne acctabulis pai uz in Polvport iarum cirris apparent; íapore hxc dulcedinem quandam cum fub- quz in Polyporum ac Sepiar ppar P 4 2 E: filis bo 462 SrriRPIVM HISTORIA acerbo guftu prz fe fert. Carec & iftud Filicisgenus non modó flore ac femine, fed &ca Nafcitur in veterum arborumcarie excfarum caudicibus,tum & fuper vetere dr a zdium tecta: reperitur & in aggeribus fecus agrorum margjnes,preferam. fub abut fentibus;ac fubindein fyluis: & nónullisltiusamplioreq; foho: aliis] fusapr iow «s Preferturin veterum Quercuum caudicibus enatum. FH uius loco cuntur plerig; o quo à 1 l igiá í " P rbibppsd Quouisanni temporc viret colligidue potcft Polypodium: Verenouo,nou afo ia promit ;; Gracis zoAvaódlor eft,ab acetabulis Polyporum in radicibus apparétibus: Lotninome, ORI" ione qu 127777: Hifpani Fi/zpedie & Pelypedio: Germani €ngelfuf/ bammfarn/ plius: Belga: Zóoonjai PHP " , Purgandivim habere Diofcoridesrefert, detrahere; bilem ac pituitam. A uacua. " bilem atram fubducere poffc addit: Aliis nulla;aut fi qua fitjomnino.exigua clemens; lb ducendi vis Polypodio effe videtur.In qua fententia Ioannes quoque Manardus, qui ádmo. "o Ion; ,., loannes Mefues Polypodium inter ea refertqua corpora maximé exiccare. is 6p Ware Anbis queant;fortaffis ad Arthritidis quoddam genus rel pexit,quomon vaa. corporis pars td com- vpiuerala pluresfere afficiuntur: ad quod à Menapiis aliisd; Rlieniac Mofz accolis plurimum cá men- ] 1 1 1 " P dpe Ru LP datur. Tumentin hoc morbi genere manus,;pedes,vtriufque genu cubitorumé, articuli cd Dryoptcris candida. confiftunt quàm confluunt. Idcircó citiffimé corpus vacuandum ; dcinde quod reliquum dá rocuratis fudoribus digerendum difcutien- ( 2 3 P "A &x x E AA WA j dumque eft, — te Wido ^, Luxatis preterea efficaciter imponi Poly- podij radicem, Diofcorides ait, & rimis que inter digitos fiunt. s De Dryoptere. Car. d. ; E! LICEM marem Dryopteris fatisrefert, minora tamen mültó & tenuius diffcda cius funtfolia , anterius lxuia , colorc évitidi vnàcum pediculo mediisqQue neruis pillent:. àtergo codem quo Filicis exafperantur mo- do: abfque caule & hac Filix viuit: fine femi- nc gignitur. radix éfibrisinter fe complicatis commiffa,& mediocris craffitudinis,fubinde noua germina molitur. A | Locisraró infolatisiin montium collium- jue conuallibus quandoque reperitur , &in deus Ífyluis. - en Pereunt huius folia per hyemem: Vere no- ua erumpunt. Graecis duo ree c cft: Latinis Querna Fi- -lix dici poteft. Oribafius medicinalium colle- €tionum lib. x1. Bryopterim appcllat : & 1€- &tius fortaffis Bpguoarrsefc à mufco cum quo reperitur, quàm Dryopteris nominatur: n2P. &,Diof. au&ore,in Q uercuum mufco: T i PEMPTADIS TERTIXE LIB. wv. 463 tur, Officine Pharmacopocorum Adiantum olim perperám appellarunt : ineptiuspro A- dianto medicamentorum compofitionibus admifcucre. Valerio Cordo cft zàeidio: Belgis €ücien baren: Hifpanis Zelecho de roble. Miftamautem,vt qudcn Galenus, Dryopteris guftatu facultatem prz fe fert, dulcem, acrem, amaram;in radice veró acerbam habet & fcpticam; proinde & pilis gldbram cutem reddit. Diofcorides Dryopterim cum radicibus tritam pfilothrum fiue depilatorium effe quoque refert, fi poft íadorem, eumque exterfum,corpori imponatur. ; H : 2 k:] - De Dryoptere nizra. Car. v. Y. » Dryopteris nigra. SY PÉRIORI Dryopteri & alia quzdam Gd Filicis fpecies fimilis reperitur, fed cauli- - culis ac foliorum netuis nigricans, tum & fo- liis faturatiüs virens sexeunt hac mox quoq; à radice, varié ctiam , fed rarius ;diff-ta. ra- dix ex pluribus tenuibus confibratür. In fyluis;ac locis vmbrofis fubinde, fed ta: men haud frequenter, nafcitur, Vit:t non fecusac Polypodium aut Adian- tum anno toto;non Pss tamen fub xta. tem noua folia promere. flore fecmineque, vcluti prior, deftituitur. A fimilitudinecum Dryoptere, Dryopte- ris nigra à rccentiorum nonnullis appellatur: abalus Adiantum nigrum , ad fuperioris vi- delicet differentiam , quod perperam , vti o- ftendimus, Adiantum nominatur. Suntau- tem ex recentioribus,qui Lonchitidemafpc- . ram effe velint: Sed qua foliorum cum Sco- lopendrij fimilitudo? plàné nulla : Noneft igitur afpera Lonchitis:multó minus Adian- Adiantum tum Plinjj. à Theophrafti Adianto non dif. Pli. fert; qua ctenim d Adianto,caex Theo- - phrafto habet. Adiantum legitimüm pauló 4 , inferius defcribendum, Vfurpatur tamen ni- (o NES hilominus hacc Dryoptetis nigra à nonnul- MH SR "ow T lis Adianti loco: & verfantur hi quidém quo- Error que- m. e wá 7h. Á WS que inerrore, fed non tam graui ac illi , qui ra». T v/ JJ : Dryopteridem priorem loco Adiariti veri Á affumunt. ; WW 2 - , E: : ( Eft fiquidem hac nigra Dryoptérís haud- perenne, Belen PUn quaquam feptica, fed Adianto & Trichoma- VAZRRIP DN UO LE TEIT ni facultate refpondet. ^ De Phyl'itide. C AP. VIL pH Yr LITIDIS oblongaj;haud diffc&a funt folia,Oxylapathi fimilia, fubinde longiora, duriora,virentioraQue,parte anteriore lzuia, pofleriore : harefcentes veluti ve rmiculos oftentant;odore gtaueolentia, guftu acerba. radix e tenuibus nigris fibris committitur. cau- lejflore,femineqQue;vt alia huius generis defüituitur. — Seir Peratatem quandoque ieu in partes veluti lacinias quaídami lioalia exire ac progigni videantur. o Uv Locis perofis, ui Tetufüs parietibus, fecus fontes, in conuallibus, & aliis humidis ac vm- brofis gignitur. : ET : Viera geld anni tempore, haud aliter quàm Polypodium. ; ae Gracé quom; dicitur: Latini nomen fcruant: Officinz Linguam Ceruinam appellant; perperàm verà Scolopendriam:à legitimo fiquidem Scolopendrio multüm differe reV- mani Jjirfung: Belga: iberftonge: Hifpani, Lezgua Ceruina: Galli Langue de Cerf. Apuleius ctiam Radiolum capite 1xxx111.nominat. * lacis Ad. | "4 ! ditur, vt cx vno fo- ÉI I uP- A. zj P E T A ES AN TMERSS SESEAN NN N UIS Ln i NI WE h Exi z] 2 — E m E e. -« D» ues b: - [4 [2] d -- - b 3 P í€- 0 [zl [4 e HB Leo] 4 tz -— £s P M Eu ntcftinorum leuitates commen- ?ow NT A busin vino potam aducríari, Diofcoridesrefert. €cans facultate cft: ad dyfenterias & i e LJ o g e 8 "d 8 JH e wu'r B tun eu MIEL EE E "d. Meet Ww , Car, VIL SG De Hemionitide. Hemionitis peregrina. ,. Hemionitis. SENSO. Ww SZ SN SOS efcat,& culi : funt nifi folia eius inferiore fede latiora € EM1 oxITIS Phyllitidi iilis foret, P xcauata: reliqua ido € veluti Àri ac minoris Dracuricu i dimidizx ac A/2eróugv Luna: mo feré ntiCzes, ue angulos haberent promine etenim inferiuslata & femicirculi inftar, vtrimq PEMPTADIS TERTIJS LIB. V. 465 reliqua parte angufliora funt, & in acumen definentia : anteriore etiam fuperficie lzuia ac viridia;à tergo quzdam vermiculorum fpecie ipfis quoque adhzrent.radices fimiliter plu- ribustenuibusfibris commiffz. i; Variat veró & quandoque foliorum huius forma,inferiore fede ac circa bafim, veluti apo- phyfes vtrimque habentium. In obícuris quibufdam Romz locis nafci Anguillara fcribit :reperitur & in Britanniz vmbrofis. tran(lata illinc tenella quandoque in Belgium pofteaquam adoleuiffet, Phyllici- dem anguftis & oblongis foliis zmulari reperta eft : foli anguli inferiores, pauló prominen- tiores,noanihil difcriminis oftendérc. Diofcoridi "juoviric eft : nonnullis eodem au&tore, XzA$rior dicitur. Meminit Theophra- ftus Hcmionij , fcd à Diofcoridis Hemionitide multüm differt: Hemionion fiquidem Theophrafto idem cum Afplenio,de quo mox. : Sapore autem ac facultate Hemionitis proximé Phyllitidem refert: eft etiam guftu acer- ba: facultate adítringens. Diofcoridesaitex aceto potam lienem abfumerce. Q uod fortaffis ex Afplenij facultatibus huc tranflatum. c 3 . . oo V ounu De Afplenio fiue Scolopendrio. Car. viri. Ó- uA qeu Afplenium. A SrrENIO folia funt parua , longitudine , palmi , vtrimque profundis fectionibus al- 4A terno ordine inciía, inferius mollia lanuginofaá;, fuperius glabra ac virentia, quz cüm inarefcunt complicantur , & in teretem figuram contracta, forisQue hirfuta , fÍcolopendrz fimilia apparent. pro radicibus tenues nigra inter fe complican- tur fibrz. Naícitur in vetuftis parietibus , in rupibus, in , faxofis, opacis,ac vmbrofis. Galliz,Italiz, Hifpa- ^ niz, Britanniz, BelgioQue fatis notum. QV — Toroannoviret; remiffius tamen hyeme: efti- ? uismenfibus noua fubinde folia promit. j Gracis eft AarAfmor wa) ZxoAocrtrd eyov: Latini Afplenum, Afplenium,& Scolopendrium fimili- tet appellant : nonnullis Zz3$or dicitur : Theo- phrafto ac aliiszjuórior:Gaza Mulam herbam no- minat: Dicitur & z/fe;£ : In Officinis Ceterach: Nicolao Mytepfo 243o776e1ov,& (fi non fallimur) av ^nod dyavoy: Italis Scolopendria:Hifpanis Dora- // LA drium veró à fimilitudine cum Scolopendra,hir- futo ac multorum pedum verme. Tenuium partium,inquit Galenus, herba ipfa — eft;non tamen calida. Diofcorides folia tradit in Ji miMstniss i | aceto decocta;per diesquadraginta epota,lienem abfumere:contrita quoque ex vino lieni imponi: vrinz ftillicidio;regiodue morbo prodcffe: calculosQuc in vefica comminuere: (qua ab iis perficiuntur quat tenuium funt partium) ad- dit & fingultus hanc fedare: in opinione deinde effz;hac herba conceptum adimi,per fe aut cum moli liene appenfam; atqueeius rei gratia noctu colligendam Luna filente. Simile & Theophraftus hàbet : folium Hemionij, inquit, fterilitatem mulieribus facere volunt, & aliquid vngulz muli ac azépzczrmc, aliàs dpuaro, id eft, cutis, mifcendum praci- p'unt. Pliniusetiam non dandum Afplenium feminisait,quoniam fterilitatem faciat. fet WE: dila , Douradinha: Germanis Cxeynfarn ; Suite EA ACUDNS fraut: Belgis teen baren/fDilterupt. AU) JN N - : 5 z T d DAN MA JAN Afplenion auté ac ZzAíguor ex co dicitur, quód li i US aduerfus fplenis morbos efficax fit: Scolopen- N Inter huiusztatis Empeiricosfuntqui hac herba nó modó lienis dutities ac tu mores, fed. & omnesiocifioris languores ac morbos feliciter ac cità curari poffe przdicant : tantasque huiusinroborando hoc vifcere vires effe affirmant,vt etiam animalis alicuius exco&tum ie- ' €urificum hac recoquatur , crudo fimile reddatur, & ad priorem fuam conítitutionem re- flitiatur. - E Sed hoc interaniles fabulas referendum; vr cum co quod Diofcorides de nocti colli- A&G STIRPIVM HISTORIE NAME gendo Afplenio tefert,$& pleraque alia vaniffima quz in Veterum libris fubinde fpatüim x. periuntur;à quibus nec recentiorum plerique abflinent qui mendaciis ac inanibus nugis paginas quandoque implent, ftudiofisQue non parum imponunt. : De Lonchitide afpera. Ca?. IX. ; Lonchitis afpera. p.v PER Lonchitidis dodrante longiora i ; funtfolia;ab vtraq; parte pluribus, ac mul. tà crebrioribus,quàm Polypodij, incifuris diffe. &a quz anteriorc parte virent , leuia ac ghe funt;pofteriore veró vt Polypodij exafperantur, radix nigricans multiplicibus tenuibus capilla- mentis confibratur, j Nafcitur in fcrobibus ac foffis locis vligino. fis,humidisac vmbrofis. Neccaulem,nec florem, nec femen vlla angi parte profert: perpetuó viret: arftate viget, . Nonnulli hac etate Afplenium fylueflreaue Afplenium magnum appellant: Valerio Cordo Strutiopteriseft : Diofcoridi vcró. Lonchitisat: pera cognominatur. Duas fiquidem Lonchiti- des Diofcorides defcribit : vnam folis Porri:al- teram Scolopendrij folio maiore ac afperiore, quz vtique prefens eft;cuius folia ampliora ma- ioraá; funt,quàm Scolopendtij;afperioractiam, crebrioribusQue fe&ionibus incifa. Gracis 20yxTnc Te22&ía dicitur: Latinis, codem audote, Longina & Calabrina: Germani Gef imilte fraut: Belge ésrar)t tarn nominant. — Lonchitidis autem afpere,Diof.ait,foliavul- nera glutinandi vim habere,& prohibere nein- flammationes excitentur, potaque ex acetolic- nem abfumere. A Galenus virentia quidem Lonchitidisafpe foliaad glutinanda vulnera idonea cffe tradit: ficca vetó ex aceto pota lienes induratos fanare, De Adianto. Cav X. RE vts ac humilis herba Adiantum eft: cauliculi cius palmum longi, lues ; fubni- gro punico colore nitent : folia exigua íncifuris diuifa,ambituQue ctenata, Coriandri aliquate- nus emulantia , nullo ordine digeruntur.tadix étenuibuspluribuscapillamentisconflat. — In parietibus, locis petrofis, vmbrofisumr- dis; fecus fontes & aquarum flillicidia exit: Itz- liz & Gallix notius eft, quàm Germani aut Belgio. ! ; juu. -. Viretquauis anni parte;nunquam tamen vd floremvelíemenfact. —— dl , Greci Adfurmy appellant; T heophrafto;ac de- inde Plinio Adiantum eft nigrum : duo fiqu- , dem his Adianti funt genera: candidum ac ne Roo 00 grum.De candido fequente capite agecur. Dict- tur.veró Adiantum iftud & XaNMretoor, TroM rot sor , itg) EBtróre1nor: Latine Polytrichum, Callittichum,Cincinalis, Terrz capillus, Supercilium terra : ab Ápuleio Capillus Veneris Capillatis,Crinita: à nonnullis Coriandrum putei: Officinz [talize Capilli Veneris appell- tionem amplexa funt:Officinz: Bel ij pro Capillo Veneris,Ruta vtuntur muraria. i Adíarrs autem ex eo dicitur,quàd folium, vt T heophraftus aitjnon madefcat: aquas enim. tefpuir; perfufum merfumque ficco fimile, vt Plinius ait. Dicitur vero Callitricbon-& € cichum PEMPTADIS TERTIE LIB Y. : 467 trichumab effe&u, tingit (iquidem capillum, ac denfum eum facit; Dis Eft autem Adiantum;Galeno auGore,teficcans,excenuans,difcutiens;in calotis frigotisás medio: vifcoforum humorum crafforum é pe&ore ac pulmonibus excreationibus non me- diocriter confert: calculosQue frangit epotum;& quidem non modó renum calculos expel- lit, verüm & eos,qui in pulmonibus,& afperz arteriz exiguis ramülis harent, frangit, atque cum fputo educit;Eclegmate,fiue,vt vulgó,Serapio inde confe&o. ' Strumas veró & abfceffus Adiaatum quoqj, codem auGtore, digerit; & caputex alopecia glabrum conucflit. Adianti vires & facultates Diof. multasrefert,non modó differentes;fed & repugnantes: Diofcorides inter alias,fanguinis reiectiones ipfum cohibere ait: pauló veró anté,fecundas ac menfes cie- "eter. rc. Quzcunque vcró fanguinis rciediones cohibent,ca euam menícs fupprimunt. Additin &inc,Seri circa ouilia vtilitatis pecorum gratia: que autem vtilitasex eo,non oftendit. Iam & fcri Adiantum nequit;cüm femine careat; nec ctiam commode transfetri. Apparent idcirco hoc loco multa aliunde tranflata , huic capiti addita. Et fortaffe quadam ex Cytifi hiftoria acceffere . rr. Adiantumex diffimilaribus partibus Mefues conftare tradit; quafdam quidem aqueas ac terreas habere, eafque adftringentes: alteram fuperficiariam calidam actenuem,Et hac qui- dem obítru&ta aperire;craffa excenuare, ventrem fuübducere,przfertim dum recens eft ,nam vt tenuis hzc pars eft;ita citó refoluitur : adftringentibus veró partibus ac terreis, ventrem fiftere ac luxioncs cohibere. A : LA De Ruta muraria, CaA?. XL : - V rA murariacauliculos edit complures, teretes ac tenues ;ac circa hos foliola exi- gua indigefta,ambitu crenara;graucolentis Ru- ux fatis fimilia;anteriore parte lzuia, virentia; aucría verà obfoleti coloris, pun&ulis obfita, radix fibrofa nigra eft. Nafcitut in parictibusac muris vetuftis , iu. Ruta muraria, * ^ Gisacquz fzpius rigantur, raroQue à Sole illu- A. [tantur viuax & haceft: hyberno frigore non Bg exunguitur, M 2373 4Ettate amplius viret : flore & femine caret. lem appellant : Germani 9iaurrauten : Belgae &teenrupte: Galli ue de suraile: funt qui Vitae faluiam nuncupent : Officinz Belgij Capillum Veneris nominant, ac pro legitimo "da víx funttempore, Eftautem Adianti genus , quod Candidum Theophrafto dicitur: nam Adianti duo hic genera facit, vt füperiore cap. diximus: Nigrum vnum: candidumalterum ; Et nigrum uidem fuperiore capite defcriptum eft; Can- idum veró ipfa Ruta eft muraria,quz quidem nigro Adianto magnitudine & forma , deir & reliquis fatis fimilis. Conueniunt l : ia craffiora piede minora funt : cauliculi Bee re. pidas Ponti LE non nr »fed ex albido virent; vnde Candidi £A o] s n cogno en accepit. * v M -. Pliniusduo fimiliter Adianti refert genera: candidius vnum: alterum nigrum leuiusque: Maius ait Polytrichon ; minus veró Trichomancs nominati , perperàm Trichomanesinter Adianti genera referens: nam Trichomanesab. p differt. ^ eS Nec defunt,qui Rutam murariam Paronychiam Diofcoridis effe fentiant: Paronychiaaü- tem Peplo fimiliscft;minor longitudine, & maioribus foliis effe traditur: Pepli veró foliala- tàin rotunditate oblonga funtjambitu nequaquam crenata;graucolentis Rute haud fimilia; iam & quàm Ruta muralis maiora, quz manifeftam Ruta murariz cum Patonychie defcri- ptione dubsstudiineh oftcidunsiiec repugnat quód Peplus Ruta folio defctibatur: non gain graucolentis Rutz,fed alterius Rutz eft folio, Hyperico fimilis,cui multarum, vtali- roftendimus;herbarum folia comparantur. : NW ; : "- Caterüm xta aquas,puteos,fontes, locis videlicet hume- Vulgó Rutam murariam , aut Rutam mura- Plinius notatuf. »» 468 STIRPIVM HISTORIA j Cxterüm Ruta rnuraria Adianto temperamento ac facultatibus haud multo abfimilis Prodefttuffiéntibus;difficilius refpirantibus,latera dolentibus. :crudorum pulmoni inheren. tium conco&ionem decocta promouet: valet ad renum & veficz dolotes: vrinam clemen. apr ' tercit: calculosQue expellit.Sunt qui ad puero. rum entcrocclas commendent , ac valdé effica. cem referant , fi quadraginta continuis diebus huiusaridz puluis fümatur. — drichomanes, De Trichomane. Car. xit, STAR ICHOMANE S cauliculos quog; pro. mit tenucs, teretes, complures, nigricante colore nitentes; circa quosordine digefta per. quamexigua tenuia vtrinq; foliola;aliquantum crenata,haud multó quàm ipfe funt Lentesmi. nora;ab aduerfa parte. punctulis exiguiscyaf, rata. radices vt Adianti,tenuiffima nigra capil- lamenta. : Iuxta fontes, riuulos, locis humidis, in vers. ftis parietibus ac muris, & faxofisaliis vt pluri- YEAR" sb mum exit. i Veget à : FS o2 oU 9 Core Diuturnum ac viuax quoque eft : hyemisin- 53920097 iuria non offenditur : fterile vci Adiantum , & relique omnes Filices,cuiusfpecieseft, — Grzcis eft £iyóuaves : Latinis Filicula ,quafi ueeM. paruaFilix: item & Capillaris: Apuleiuscap.ut, ! cum Callitricho idem facic. Adianto, vt Diof- corides & Galenus referunt , facultatibusom- * . nibus refpondet, , De Mufto arbores, — CA v, XII — M Vsct1 complures repetiuntur, & natali« bus feré differentes.quidam arboribusad- naícuntur & adlixrent : alij terra fuperficiem occupant: non defuntetiam marini. —— Arborei muti villofa quadam funt ;exmul- tistenuiter ac varié diffe&tis , fubinde veluti fo- liis inter fc implicitis,confufa;que arborum ad- hzreícétia corticibus, à truncis ac ramis depen- dent. vnusin hoc genere magis cenuis;;cralior alter : quidam brcuior ; prolixior alius, fübcan- dido vt plurimüm colore omnescandefentes, tamen quandoque & niger quidam eftfcd mi- . nor & tenuior. Prima laus, inquit Pliniuscan- "didiffimis: fecunda rutilisnullanigris. — |. Reperitur hic Mufcus in Quercu , Populo alba & nigra, V1mo, Betula, Pomo, Pyro, Pinu, Pinaftris, Picea, Abicte, Cedro, Larice, ac aliis compluribus arboribus. Optimus, inquit Diol- Bam Cedrinus eft; proximus Populeus quo in genere candidus & odoratus prarftat;nigrt- cans improbatur. Matthiolusé Pinu, Piceá, À- - biete;ac Larice in Italiaodoratum effc refero odoratiorem Larignum effe. "ü z: Grzci Bpyoy appellant: Latinis Mufcus 1: tur, & 22d ror , a Qa roc , xg) Üzrvov : Otibaltus Mufcum Aopzddiar Bordrm appellat: Arabes Officinz Vínea: Germanis 9Rof:: Belgis fofi Gallis du »onfch: lcalis Augu: Hifpanis Muff? de los arboles... 2 CA : Catrerum U—BEPBBZ3á H * PEMPTADIS TERTIJE LIB. V. 469 Caterüm Mufcus refrigerandi ac adítringendi nonnullam vim ac potentiam obtinet; quz tamen pro natura ac facultate cius,cui adnafcitur, arboris, ac potiffimum eius corticis; vel remittitur,vel intenditur; eius fiquidem cui adhzret corticis,veluci parentis fuijaliquatn fibi afcicit ac retinet facultatem. Idcirco in Q vercu natus mufcus refrigerat ac valde ad- ftringit; pracer propriá,afcita ctiá ipfius Q uerni corticis vehementcr adítringente facultate, Ex Cedro,Pinu,Picea, Abiete,Larice, Refiniferis,minus adftringit,& preterea digerendi acemolliendi facultatis particeps eft. Serapio vinum in quo Mufcus aliquot diebus maduc- rit,altum,ait,fomnü inducere,vétriculum toborare, vomitiones compefcere,& aluü fiftere. Diofcorides Mufci decoctum vtile ad in(idendum tradit ; ex vtero fluore laborantibus: vnguento denique Balanino;oleisQue infpiffandi gratia mifceri:thymiamatum acoporumás compofitionibus conueniens effe; ad qux potiffimum isconuenit,qui odoratiffimus. De Mufca palustri ac terreffri. Car; XIILI. Mufcus terreltris vulgaris. E, £ NT E we fco, x Y (t T v EZ (PX EE iw m z LJ i: CEN EA 7 —— AAT A me eur SET. ES AO (a 27 A S t Ef C2 EN VL A 2s 2 L2 "t RC A "7 - ^ * (47 c AS 3 Vr z^ A t i5 Xx ?S N eR / Are) LM A SETA A en, EDU SOUPE ATH —— "dr fea 21 E V dA ft NR 2 PCT S^ Ae ARIES a Á 3 ore 24. Nap aes 7 fj T à e. "| v 7j j^ ulla " Mufcus tetreflris fiue Lycopódiuri. «eL CN ^ ii» T ; — á 2 "S pt uA es ^ € U n Y Y D. ANNAM, m. VTL Zum ILLIS x M YA f. Y !F N- ME | U "M u S vf ry S 2 PT I2 RIS LL NNNNAR TA AUS T ( 12337 e WU ^ 7 E » SN d Qm À " FEN x54 25^ ND ENR A a. ANN ES NES vr E ITA VRINRYM WEN LL é2— pv ern s LOMA jm AK SORA leni T Ttt rrr n A M ; f 4 xg, LS SAT VON eM y ^j UU ovee ts £n E IM Ce. yp à T v 470 : STIRPIVM HISTORIE | y Mu(cus terreftris minor alter, I N terra fuperficie varij quoque CXOritthtur Mufci,forma non parum differentes, Q uxdam enim fpecies omntnó villofa admo. dum denfa,candicás,que laté (ubinde Cxpatiatur amplaloca occupans. bzec macro ac fterili folo zr fyluisautaliisdefertis,fed ramen riguis, Teperitur locis;rarum etenim eft hunc Mufcum alibiinue. nire, quàm vbi aqux fubfünt. Nomen hic aliud. quàm generis commune nondum inuenit; poterit tamen haud inepté pa. luftris Mufcus appellari, quando vix aliis, quàm humidisreperiatur locis. Altera fpecies longis tenuibus ,ac fübindeg. mofis;e luteo colore virefcétibus, laté erpit viti. culis,quz minutiffimis foliolis aut citius craffio- ribus pilis denfiffimé conucftiuntur, ab his fibrz hincinde demittuntur tenucs,quibus pro radici. bus vtitur; fuperficici fefe affigit, ac proximisad. hzret:furgunr & à ramulis cauliculi albicátes, in quibus veluti quzdá fpice, Coryli iulis feré perii. miles;que tamé fteriles;nec femé nec lloré ferüt, Locis hic Mufcus reperitur defertis, inviis,in fyluis fubinde etiá petrofis:& non modó in Her- cynia fylua;aut in Germania, verá & in Belgio:Et. nonnullislocis maior:aliis minoractenerion — Iunio menfe fpica vigent: reliquotempore inanesac effoctz apparent. e Mufcum terrefttem non pauci hac ztate appellant: Germani "orelap/GyuttefrautiCdl fraut/ barfchar; & euffele flautven : Belgae Dolfeclauten appellant: vnde Lycopodium &Pes ofiins- lupiànobis dici coepit: Officinz plerzque perperam Spicam Celticam nominant: ciusac n UU cum maximoerrore pro Spica Celticain medicamentorum compoficionibus fubfticuunt. ^ Cxterüm Mufcus terreftris, Lycopodij donatus nomine,vrinas moet, &,vt Hieronymus Ws Licheni Tragus refert;calculos cóminuit ac educit. Con- tufus ac in vino deco&us, podagricos dolorcsum- pofitus lenit. Vinum flu&uans quod iamlento- rem contraxit, in vafe fufpenfus, integritan refü- tuit: eodem audtore. ^ 25 De Lichene. Cw, xe L IcuzN Mufci quoque fpecies,ex multipli- cibus pinguibus foliolis, fquamarum inilar compadis, conftat; quae fuperiore parte amplius, infera minus virent. exeunt inter hzc tenuiflimi ; breues pediculi, cacumine ftellatim radiati. quz- dam pcrexiles deorfum demittuntur fibrz, qui- bus faxis (emitisQuc adhzrefcens, viuit acviget. Vmbrofis,humidis petrofis, lapidibusque ftts- tis viisitem & aliis femitis , quó Solis radi; rarius perueniunt, & quas nullus viator frequentat, Li- chen crebró reperitur. Maioac Iunio menfe capitula ftellata profert, & fimulalia fzpenumetó foliola prioribus addit Aeryfv Grzcis: Latinis Lichen:aliquibus etiam Bpeorjd eft, Mufcus, Diofcoride tefte, appellatur: Otficinz Hepaticam vocant:Sunt camen & cont. pluresaliz Hepaticz nomine donatz;ad quarum differentiam Hepatica petrza haud incomm hzc nuncupari poterit, à eus o : pellatione,qui hoc Mufci genus Cep (eberfr : 2 appellant: Belgicé &teenleutrerupt.— Frigida LIN CON ^ a ror Z ^ s wo y (/ 200 (rt EN [PPP MÀ : ) rur N PEMPTADIS TERTIE LIB. VY. 471 Frigida autem ac ficca, & aliquantulum adftringens,temperamento Hepática hzc petrza eft. Aducríus iocinoris inlammationcs; calores,febres acutas,& tertianas ex bile ortas cffi- cax habetur. Diofcorides Lichenem impofitum fanguinis fiftere profluuiajinflammationes omnes ar- cerc,umpetigini fiue Licheni mederi tradit: prodeffe veró & iis,quosregius tenet morbus, à Aocinoris nempe inflammatione exortus: oris deinde & lingua inflammationes cohibere. ANANAS je r 7; Jer yg sae "! DePulmonaria, .— CAP. XVI. ^ L - . Li " .- "t | Sabenarhi: Ccr pir Licheni Pulmonaria & alià Mufci fpecies, aridior , ambitu latior , ac fquamofa; huius fibi inuicé multipliciter impli- cata folia maiora funt;non perinde leuia, fed ru- gofiorajfpera, ac corij feré modo défa, lenta(: virent hac fupina parte;prona inalbicát aut pal- lent. Quatotaforma pulmonemaliquo modo rcferre hic Mufcus apparet. In veterum Q uercuum, fagorum, aliarumi; fylueftrium arborum caudicibus , in opacis ac denfis fyluisggignitur:reperitur & in petris quan- doque,vel etiam vmbrofis aliis locis. j Nomen àformce fimilitudine inuenit Pulmo- naria: Germanis &ungenfraut: Belgis 3ongen tript: Gallis Herbe 4 poulmoz. Refrigerantis hzc effe facultatis & reficcan- tisvidetur. Feruntur autem paftores , ac etiam .* Mulomedici quidam, huius puluerem addito fale vtiliterouibusac aliis pecoribüs tuffictibus & difficilius refpirantibus exhibere. Prodctfe hinc & hominibus poffe creditur , & ad pulmo- nis vlcera fanguinisQue fputationem perquàm vtilis. I. Commendatur ctiam ad cruenta ac récehtia vulnera,pudendorum vlcera, muliebria profiu- uia ;quin & ad dyfenterias , tum & ad alias va- cuationcs nimias,ptafercim biliofas; fiuc per in- fernafiue per fuperna: vomitum,vt aiunt ,fiftit; & aluum cohibet. j De Rere Soli, Car. xyvyrr p^ RvA &humilis hzc herba cft:foliola ha- betin tenuibus pediculis pauca, exigua, füb- rotunda,aliquantulum & inftar aurifcalpij con- caua,vnà cum cauliculis hirfuta ac rubenua, ari- diffimis temporibus , fubQue fcruidiffimo Solis aftu ipfa meridie ac póft , rore humoreQue ma- dentia.coliculi inter hzc furgunt quadrantales aut minores,in quibus flofculi candiduli.tenuif- fimz ac capillacez rádicule funt. Exit locis dcfertis, arenofis, apricis, fed riguis, & raró alibiquàmin ipfo humi nafcente candi- do paluftri mufco. 4Eftate Ros Solisviget: Maio aut Iunio floret: colligendus cum cali conftitutio ficciffima ac xa fereniffima fuerit. Aqua ex hoc per vitrea Orga- Age na extracta fiue deftillata , auriluteo relucet co-595 — | lore. , Germanis Cioribate & Cinbato dicitur:Lati- - nis Ros Solis: à nonnullis Rorella: ab aliis Salfirora. A rore , quo fub ardentiffimo Soliszítu madet,nomen induit. Dicitur & SLoopitfrupt, quód huius ctiam guftatu pecudes ad Venc- rem incitentur; quod 3Lopyírl) effc Belgz vocant. i) 7 ^ n Weskil i rg ee Acris 1. 472 STIRPIVM HISTORIA C Acrisadmodum & cauftica herba eft:ad quartum caliditatis ac ficcitatis gradum accedit. Tritacum exiguo falis foliola, vcficas excitant & locum exulccrant , cuicunque tandem corporis parti applicata fuerint. - Exiftimarunt recentiores phthificisac tabidis omnibus hanc herbam fingulariter & vaa vtilem; & przfertim ftillatitrum eiusliquorem. Veluti enim herba humoris rOrisQue tena. ciílima videtur,atque adeó quidem, vt ne feruentiffimus Solis ardor humorem queatabfu. . mere; ita & naturalem genitalemqQue in hominum corporibus humorem conferuari ac fy. ueri haccreditum fuit. Verüm aliud vfus docet: aliud & ratio di&titat. Nam cüm acerrima fit herba, & hac ipfa acrimoniaaqua ftillatitia non integre defticuatur;citra offenfam & noxam fumi nequit: perire etiam citius obferuatum huius ftillatitio liquore vífos, quàm cosquiab. ftinuiffent,& re&am viuendi vidusQuce rationem fc&ati fuiffent. Incitantur huius vel exiguo paftu ad Venerem quadrupedes feminz , quod non parüm vanam opinionem temeré auxit: Neque enim cxco turgere facit & ad libidinem incite quadrupedes , quód feminis materiam augeat, fed quia acrimonia fua fopitum Venerisde, fiderium excitet. De Mufto capiflari. Car XYP5uÉ Mufcus capillaris. E Sr inter Mufcos& alia humilis fpccies;uius exigui cauliculi palmum non alti , denfifimis brcuibus,ex obfcuro luteo virefcétibus,pilis con: uc(tiuntur, à quibus aliquando tenuiflimi nudi fubnigricantes iegunciedientan quorum fafti- giis, veluti exigua dependent granula. radiceste- nuiffimzac minutiffimz. di Huius & altera fpecies omnino minor ac hu- milior. Naícitur Mufci hac fpecies locis hume- &is, & frequenter in mufcofis carieQue exefisve- tuftis arboribus; item & in petris, ac fxpe in hian- tibus parietum ac murorum rimis. cna Germani QBibertobt/ golocn QBibertobt/ juny frauen bar appellant : Belgae guiben 3Ocberboot, Fuchfius Polytrichon nominat , & Apulcijeffe exiftimauit: re vera tamen Apuleij Polytrichon. haud aliud eft, quàm Diofcoridis Trichomanes— atque cade caufa Mufcum maluimuscapillarem dici, à multiplicibus quibus conueftitur tenuibus pilis. x Caterüm de facultate huius quod adferamus habemus nihil : videturautem in calore acfri re quidem effc fymmetrum ; ficcum veró aliquantulum. Yt De Mu[comarizo. — CAv. X1X. M AntiNvs Mufcus graciles, geniculis interfeptos promit coliculos,qui & in apophy- festenuiffimas ac capillaccas difpartiuntur. : Durus totus hic Mufcus eft , lapidis fubftantiam proximius quàm lierbae refert : colore fübalbiduseft: fubinde nonnihil rubet. e Nafciturin fcopulisac teftaceis matinis: non raró oftrearum teftis adnatum reperiri cft: Corallio ctiam alhiecere funtquirefetant. — n Gracis Bp/oy 9uAdlasior: Latinis Mufcus marinus:Officinis, Italis,ac Gallis CoraZiz4: Hif panis Malborquiana yerua: Germanis 9teermof:: Belgis 2e moftfj: Anglis zzea mofít. "Theophraftus hunc inter Fucos retuliffe videtur, & ve; Xx 6tu?^or, fiue capillarem Fucum appellaffe, à -. Compofitus eft Mufcus marinus , inquit Galenus , ex terrena & aquea cffentia, vtraque | frigida; fiquidem guítu adftringit,& calidis quibufuis impofitus, etiam euidenter refrigetat Diofcorides & podagris, vbi refrigerari opus fit, commendat. Terrena autem Maufci huius cffentia particeps ctiam falülaginis, cuius occafione & po" tenter reficcat: vermes veró ac ventris lumbricosenecare recentiorum experientia compct- tum. datur aduerfus hos denarij pondo aut etiam minus pueris. . Prxfertur à plerifque Coralliis adhzrefcens , nonnihil rubicundi coloris: fabu PEMPTADIS TERTIX LIT. V. | 475 Mufcus marinus I. Mufcus marinus IL. Mr aee m menu 0 LET cocos C MESTRE er —————— — ) M4 "a Siu M SN ITI, LÀ Ie "PR id U 7 S Jo AA y xa : - Iri : z ix $e 3 z / v - f SN i EX HU b] A My e ie E MS AEUM . * SESS NDA 7- — WOW t E T SS : fries n, i Ea] [a ai us — . Muftus marinus 111. V i xxi 1 7 1 7 ' t EL M Um ——— —. 22867, a di Mui] AASES e ——À " 3C -t | " ENT I rm deteriorem habent. In Oceano tamen Gallico, Britannico, Belgico, vel etiàni Germanico vix aliusquàm fubcandidus reperitur,quo vicinz gentes feliciter vtuntur. a e DeFucomarigo. — CAr». xx. E 3 | : Fr! c1 matini, Diofcoridc au&ore tria funt genera: vnum latum: alterum oblongius: ter- tium Creticum. | riii : v Theophraítusprimum genusnon modo folio lato, fed & extenfo, ac herbidi coloris effe r1. £3 xeferc, Huius meminiffe videtur Ariftoteles lib. De animalium hiftoria v 1. Purgamentum aurem hunc effe ait maris: fieriQuc zftatis initiocoquc oftreas tum & pifciculos ali. .. Atque huiufmodi Fuci genus & Oceano Germanico familiare eftcirca faxofos Ícopulos: foliolis tenuibus,latisaliquantulum crifpis, & eleganter virentibus, quod vnà cum mitulis, conchisac oftreis prima zc(tate fubindead vicinalocadefertur. — : Proximum genus Diofcorides fü blongiusac rubens refert. Ittud hoc effe apparet, quodà 2. Theophrafto radicc defcribitur foris 4zevíz, denfa (iue pilofa : interius veró Atarveuar, tefta- ceam,longam,craffam,xeouuvyirmetoie fimilem habens,quod inter qéwouc primolocoà Theo- phraíto refertur. Nam alteram Fuci genus huic vpuyóguoor dicitur, quod in teftaceisac fu. mm pet lapides nafcitur. Hoc auteni non absre idem videtur cum Mufco marino Diofcoridis, Ee vt fuperiore capite monuimus. Cum fecundo autem Diofcoridis Fuco fatis conuenit, (fi nos ES coniecturanon fallit) quod oblongo folio,& radice foris pilofaexpreffum eft. — 2 Tertium Fucum Diofcoridesctifpum & valde floridum effe ait, ac nulla corruptionis Ia- 3. be qoae in Creta nafci. T heophraftus & Fuci fpeciem in Creta infula haud proculàter- —. raiuper faxa plurimum optimumQque prouenirc refert, quo non folüm vitasedctiamlanas ' veftesQue inficiunt, colore long? purpuram przttantejquamdiu recens cft. | AS Appellatur autem Fucus Quvog Gtzcé: eft tamen & ucus herba Anchufz fpeciés , mul- tümab ifto differens,qui & ca decau(à non rató Quzoc Su dasioc, 8c Fucus marinis vocaturz Sunt veró qui q/so Algam Latine dici velint ; in qua fuit Theodorus Gaza (cáiciididqui in TA ^ Theo- £P, - 474 STIRPIYM HISTORLXE Fucus matinus prior, Fucus matinusalter, - [| ESCSSNSM S RÀ AT ese LL Di 2 M a 7 » a s e u | (7 - Pec 7749 Zu e M jf DEC Y. TRU] | ge uy / ZA 3 SS À - UE ap /——( Y zl J gum D VID Jd geo Fungi. Theophrafti verfione quor Algam reddidit. Plinius veró vnoloco hanc interpretationem improbat: alibi fequitur. Lib. x x x 1 1. cap.vr. Algam maris Theriacen effe ex Nicandrore- fert: Nicander autem quxor in T heriacis com- mendat. Et ibidem Plinius genera teferens Al- ga;Fuci ex Diofcoride recenfet: Lib.auté xui. in alia omnino elt fententia : Non habct, ait, lingua alia nomen , quod Gtzci vocant uu: quoniam Alga herbarum magis vocabulum in- telligitur. ho Caterüm Phycum etiamnum humentem reficcare ac rcfrigerare ordine fecundo Gale- nus docet. Diofcorides non modó podagrzfed etiam inflammationibus in cataplafmate vti- lemait,& humido co vtendum , prius quàm. inareícat. Plinij inco- Tiautis. De Fungi. Cap XXL EY NGORVM quidam ex terra exeunt:ali - veterum arborum caudicibus adnafcuntur, - àprioribusomninó differentes. ^ ^ - : Terreni fungi craffo terete(; infident pedi- culo , inftar lati ac circinatae rotunditatis pilei fiue galeri; fuperiore parte initio & dum vigere ' defierint conuexi ; inferiore ac prona conati tenuibus incifurisà medio centro ad circum rentiam víque productis ftriati : carent autem omncs medulla, neruo, vena. yis Differunt nó parum magnitudine EG PEMPTADIS TERTII. LIB. V. 47$ Fungorum alia genera, pe 2 UN SS M —EM 7] € ÓÀ 1777 E à 1 | Ampli quidam fünt,& exigui pilei magnitudinem referunt: minores alij,qui argentei num: mi (cui talero nomen) latitudinem exiguum aut nihil excedunt. 5auh imm telas Rubent inferioreac prona parte plerique: nonnulli veró intenfius: ali j remiffius: quidam exiguüm aut nihil. conuexafupetior facies aut pallet aut inalbicat;vel etiam fordente colo- re (grifeum vulgó dicunt)cincrem refert;aut fublutea apparet. -CirCaarborum radices, locis herbofis, in pratis & verüadis , in fyluis quoque Jocis areno- fis, fed camen humentibus, proueniunt Fungi. Nafcuntur & ex lignis,arborum caudicibus cariofis ac corruptis; fed reprobi: & inutiles. Venenofi autem gignuntur, Duiof.referenre,vbi clauusferreus rubiginofus aut panni marcor adfuerit, aut iuxta fcrpentiscauernam, vel.ar- borum noxiosproferentium fructus radices. 1 Praferunturà nonnullisé montibusac montofis locis: Horatius veró ait: .- Praten[ibus optima Fungis natura ejt. SA nie Apparent nonnulli Aprili menfe,quos Maio menfe-requirere témeré fuctit ,nec etenim poft Aprilem vigent: alij feriuscirca Auguftum gignuntur: omnés tamen poft plauias; atque idcirco vnoannocitius: altero ferius reperiuntur. Imbribus,inquit Plinius, proueniunt Fun- gi. origo,codem auctore,ex pituita eft arborum. Sus s Grzci Fungos uvxfmac appellant : Itali Fozghi : Hifpani Hazgos, Cugumelos: Galli Cam- pinion,voce Bclgisetiam vfitata;quibus & &eruoellin dicitur:Germani Cxbiemme/pfipe fertina. Q ui Aprili menfe apparentà nonnullis Spongiola: ab Italis Prienolià Germanis ve- 1o 9Nvextbel appellaritur. Dilutius rubentesinter ferotinos, Boletos di&os volunt;quorüm or- tus & occafus feptem diebus concluditur. Candidi aut füblutei Suilli exiftimantur: quos re- centiores Porcinós nominant:Siccantur;inquit Plinius;pendentes Suilli iunco transfixi:Sic- catorum autem in Bohemia &Pannonia fuperiore,hac noftra xtate etiam vfüseft: Iuxta Po- pulorum radices enati Ziyee?yzi Grzcis: Latinis Populnci appellati reperiuncar. : 3 -'Eftaütem Fungus;Galetió áu&ore ,adniodum fngidus ac humidus : quamobrem etiam proxime ad deleteriam enecantemá; facultatem accedens , przfertim qui admiftam haber qualitatem putrédinofam.In libris veró Dealiment. facult. Bolctosait,fi probé in aqua elixi fucrint;propé accedere ad cibos infipidos;non tamen ipfos folos , fed. varie conditos edi Xt pleraque alia nulla infigni qualitate pra-dita : alimentum veró cx ipfis effe pituitofum ac fri- gidum,prauiquc fucci, atq; hos quidem omnium minimé effe noxios, poft hos (ecundo loco cffc Aminitas: ( cum Suillisconuenire putantur. ) reliquos tutius non attingere; Tutiffimi funt qüi ello rubent, minus dilüto rubore quam Boleti : mox candidi: tertiutisenus Suilli Venehis accommodatiffimum. ^ 7^7 dà PEU EHHEIODO ; . Nafeuntur;inquic Athenz'us;ex terra Fungi;ex quibus pauci funt edules: plurimi etin -53 IGy.idi UOUpe De Fungo orbicilari c» Luctrnarum FungB. | uilip sebo». id of Caryr Mua asit - ins SY Nr;& in Fungorum gerierenonnulli,globofz formz ac inftar totundi orbis terr ad- harentes;nullo pede aut cauliculo fultialbidi nulla quoque parte patentes;quorumi in- "o. | r4 * tetiof Lo 476 STIRPIVM HISTORIZX Fungus orbicularis. A z^ tcrior medulla laxa & prebumida: qui dum reficcati rumpuntur , tenuiffimum puluerem inflar fumi quodammodo eru&ant. | i Locis ifti reperiuntur patentibus, arenofis,& humidis,& quidem quoque poft imbres, "Vulgó Lupi crepitus appellant: Itali Pefcie de Lupo: à Plinio Pezicz dicti videntur, quafi fcffiles: Nam in Fungorum genere quofdamait Pezicas dici;qui (ine radice ac pediculo na- fcuntur. Hi nullo manduntur modo. Puluisreficcatarum citra morfum reficcat : ad abrafa & intertrigines non inutiliter adhibetur. | 52 ad Lem. DeLucérnarum Fungis hic nihil adferendum ,non etenim ad flirpium naturam perti- P"^ pentcümaliud non fint, quàm quod in extremitare ellychnij concrefcens, lumini impedi. mento eft. Hos humida conftitutionis effz prz'fagium , Virgilius Georgicon libro primo Ícribit, vbi figna futurz pluuiz recenfet: tor j d Tum Cornix plena pluuiam vocat impraba vace, 3 "t Et fola in ffcéa fecum [patiatur arena: Nec pact urna quidem carpentes pen (a puelle Hr f ANefciuére hyemem : teffa cm ardente viderent... T OIL Scintillare oleum, c putres concrefcere Fungos. 08 ü om De Fangis arboreis. ! Car. xXIiti. (TET e l r (Htm AR B8ORE1 Fungicaudicibus fubinde etiam ramis arborum adnafcuntur,circumfeten- - tix partem occupant ipfi fcmiorbiculares, fuperiore parte nonnihil plani, fubindecxi- guum concaui;inferiore in anguftiuscontrahuntur. materia folida cft, quz reficcataignem concipit, & aliquamdiu retinet. : TEM - Vix vlla eft atbor,cui non fenefcenti huiufmodi Fungi fubinde adnafcantur. |... «: Muxímzz quoque appellant:verüm ad differentiam fuperiorum, Fungi dicuntur arborum, & Fungiarborei: Germani fimiliter Creemmeappellant. - cocistsb bedtmixona i»; Perniciofi omnes intró affumpti exifümantur. Nicander lethales efferefertin Olea, Ili- xc; & Q uércu enatos, - t2odi :5b52915:3€ , 19,3058 : ]- í : - Hng£gn (1 Bi ds 9uprzaud o : / De JU garico. Gar Xxiudes 5201 5vp:610 dipbio | : in Ing Lr. CI [o0 : STER $10651! 05211152 müg3 ) zzz! fff pnr ER arboreos Fungos venit & Agaricum numerandum. cft autem Füngus candidus, Praftat quod candidiffimum, rariffimum, ftahgi facile ac leuc eft; primoque guftu dul- icans, in fragmentisceu villos neruorum oftcarans;perói- -«iofum habetur, 197154 Sip6spf£ Tm : PTDES 1 * L t T r nTppeu lis,nlui olgilggs 33s D3d oliun 22302181 PEMPTADIS TERTIJE LIB. V. 477 Agaticus. ) Graci Ajaeixór Latini & Officinz Agari- cum quoque vocitant: Itali; Hifpani;alizQue nationes Grzcam vocem imitantur. Agaricum autem inter eaque ordine qui- dem primo excalfaciant , fecundo veró refic- cant, placuit veteribus numerari : Incidit, at- tenuat, extergit, vifcerum obftructiones ex- purgat,tum & pcr aluum deorfum purgat. Iuuat regio morbo ex obítructione labo- rantes : rigorcs à craffis frigidisque humori- bus perfanat : & demorfis à frigore lzdenti- bus beftiis, cüm foris appofitum , tum intrà affumptum : vrinas remorantes mouetc po- teftitem & menfes:corporiscolorem emen- dat: lumbricos pellit: febres, pra-fertim quo- tidianas , tum & criaticas, aliasQue longiores curat , idoneis ad morbum facientibus per- mixtum. Et hzc quidem educendo, expur- gandoquc craffos frigidos & pituitofos hu- morcs,morborum caufas, poteft. ! Modus exhibitionisin fubftantiaaut pul- uere cft; à denario vel fefquidenario ad duos: Infufi autem aut decodu à denariis duobus ad quinque. . Tardéautem purgat: ventriculum quoq; nonnihil perturbat : Idcirco & Zinziber mi- Ícendum cei przcipitur , vel Dauci, vcl Ligu- ftici femen, vel fal fofiilisquem Gemmz co- gnominant. : Galenus (vt quidem Mefues refert) cum vino inquo maceratum Zinziber, exhibuit. Non defunt qui Agaricum cum Oxymelite propinent,quo modo tutiffimé exhibetur. LLL PPP LZ, PL e ys De Tuleribu:. | Car. xxv. Tubera. . à ui BER A globofaac tuberofa quzdam funt fua fponte intra terram nata,& ab ea vnde- quaque circumdata,abífque caule, foliis, fibrisaut ca illamentis adnatis. funt hzc foris aut nigra aut ruffa ; interiore verà pulpa candida aut fubflaua ; magnitudine mali Cotonci, fubinde ampliora, : p Ps : 2 SE 8 STIRPIVM HISTORIA 47 : - : : : Siccis,fabulofis, frutetofis tra&ibus gignuntur, vt in Pannonia, & plerifque Italiz repio; nibus.locum in quo gignuntur nec extuberare nec rimas agere,Plinius refert: Martialis ye. 1ó findi frequenter folum cui fubfunt,his verbis oftendit: Rumpimus altricem tcuero de vertice terram Tubera, boletis poma fecunda [umus. : Cüm füerint imbres Autumnales ac crebra tonitrua, tunc potiffimum nafcuntur, pj. nio auctore. : i Vere & zítate effodiuntur, Diofcorides ait. Pau I'Awa Grzcis Latinis Tubera: Italis 7 erzuff, Tertufali; Hifpanis T'wrmas de terra Tofo. zas, T uberas de terra: Gallis T rufle. ^| j Tubera autem, vt quidem Galenus ait, iis annumeranda funt, qu nullam euidentem qualitatem habent ;quibus omnibus commune eft, vt alimentum nulla infigni qualitate conftans przbeant; frigidiufculum tancim. . . 2e H ^N - * 1 . De his Auicenna diligentiusac verius: Tubera terrena magis quàm aquea,omnisQue qua. litacisguftabilis expertia refert; fed tamen melancholicos & craffos ab ipfis in corpore meni humores fzpiusQue manducata apoplexim ac paralyfim inferre. Lisni QVINTI ET PEMPTADIS TERTIA FrNris IN REMBERTI DODONJAEI MEDICI *—— HISTORIAM FRVMENTORVM IOHANNIS POSTII CARMEN. UIDERAT bunc titulum flaua que cin&la corona Frugibus atque aruit pra[idet alma Ceres: HifforiamQue [uam mirata, [iémulsuefrsuras, Qmuia que referunt conuementer , ait: Dum reuouabit agros, [ulcis dum femina credet Ruflicus, es» facili demetet arua manu: ' Semper bonos, Rembirte, tuus, laudesque vigebunt, : Namque facrabo mea nomen in ede tuum. " Et tibi foleumes poflbac mea turba choreas Inflituent ,fefhas inflituentque dapes. Et pofitis leti repetent tua nomina menfis, . RembertumqQue canet vir mulieráue meum. eAtque aliquis iuuenum ,grati monumenta labori, Suffendet tumulo [Picea ferta tuo. Et pius optabit tua molliter offa quiefcant, SanélaQue perpetuis floreat vrna rois. [ REM REMBERTI DODONAET DE.E RAW M ENITIS.LEGTY. MINIBVS,PALVSTRIBVS, ET AQVATILIBVS,AC EO PER- TINENTIBVS HERBIS, SIIRPIVM HISTORIA PEMPTAS QVARTA. DE FABA, EPISTOLA AD IVLIVM ALEXANDRINVM SVB FINEM AC GN'S.s r T, DE" RRVNENERTU,S LIBER PRIMVS PRAEFATIO. ?AcTENVs Sirpium berlarumá, profequuti umm: historias ad medicam materiam facientes : nunc vero ad eas properamus, qua eor- pusaluntatque ex numero [unt alimentorum: fruges videlitet celera. Frugum autem nomine continentur Frumenta ci Ltgumina ; qué 4 Latini Cerealia fémina, Grecis ovrved wg) dupngía avipuerm appellan- Pd tur quarum historias modà pro[equi buius eff inslituti , tum & corum NY que eo pertinere , necnon stirpium earum , que ipfis coniungi po[fe M videbantur . za» — Pertinent vero ad frugum barum bisloriam , omnia ex frumenti fattitiayvt far ,chondrus, alicaytragus amylum,ptifana, polenta mmaza, [Bóm, z ytbum , c fi que funt alia eiufcemodi. : Faciunt eadem C alia multa femina à T heaphraffa lib. olauo inter fruges , c tertio quidem loco, repo[ita qua. d à Galeno primo De facultatibus alimentorum libra jmter dudyua fiue edulia enumerantur, cuiufmodi [unt Sefami, Eryfimi, Lini, Cannabis, Fenoereci , c aliorum fimi- lium, veluti G Fegopyri , quibus vel prior atas in cibis v[a est, vel noftra hat vtitur. Iam (y frugum vitiaytam ex ipfis Mois degenerantibus,C* per cali aut foli inclementiam in peius mutatis enata , quàm etlam inter eas exeuntia ipfis molesta , frugibus etiam oportun? fuccedunt : commod? (altem omitti , aut ab iis feiungi man po([unt. Cum quibus mon incontin- n , nec prater inilitutum , aruorum quaque ac pratorum pejHes ac vitia, ip hauc operis partem admittuntur . ca ddita [unt paluffrium multarum C aquatilium herbarum defériptiones, quia nulli moitri operis parti c. odius quam buic, copiungantur. Palusirium etenim plurima iuméntorum alio- rumá, MES cuccum funtyveluti & multarum frugum vitia ch ipfe quoque non raro fru- t5. I quatiles autem paucas quidem,aut nullas animalia bac pafcuntur ,fed natalium locorum vicinitas ac affinitas eas in palufirium con[ortium traxit. Deftripte autem [unt paluflres nom omnes , fed que buic parti congruere magis vifa [unt mon paucas (iquidem de industria C data etiam operaomifimus qua videlicet aptius alis loci defcri- bi contigit. Sunt vero c inter paluires minime tales ,veluti trifolia quedam , qua velpropter omini communioné yvel terna cober£tia foliayab alizs palusiribus trifolis diuelli non potuerunt. Er propter has maxim rationes horum omnium hivlorias in vnam hanc ,vt diximus, partem Contraximus. LA frumentis autem exordientes,de Tritico primum agemus ,vt ci priore loco de- féribatur quad omnibus frumentis etiam prefertur, U "» ; 24AU À na "Triticum. ament: Angli Oert. Gracis zue?c dicitur: Latinis SSignif ; terquidem omne frumentum,quod cx fpicistritum ac trituratione repurgatum eft: in quo fignificato Iurifconfultus nonnunquam hac voce vtitur: vt ff. de verb. oblig. proprie tamen idem cum eo,quod Grzcis zvesc, eft. ET In Tritici veró genere,quod dururi STIRPIVM HISTORIA DU WCIRITIIGCUO CaAPVT PRIMVM. EM 1T1cv M folioexit Secalisminore: cul. mis affurgit plurimis,geniculatis,hordeja]. tioribus; quorum tertio aut quarto articulo fp; ca eminet,vt plurimum mutica, interdum very &.anftis nonnullis breuibus cin&a: grana pro. fert colore flaua; qux é glumis ac folliculis faci." lé excidunt, ac exiguo negocio in atea exterun- tur : radicibus firmatur multis tenuibus, Prouenit in ómnibus fcté habitati ac culti or. bistegionibus,à quibus & complura eiusnotan. tur genera,cognomina ab ipfis natalibus fortita; quz colorc,magnitudine, fpecie , & proprietate inter fe differunt ; teftis Theophraftus. Lztum autem pingueque folum Tritic ftulat,idduc mágisapricum & ficcum, quàm ri- guum. In ficco enim, vt Columella refert, me- liuscoalefcit : In humido veró ac. vliginofo de- generat ;& poft tertiam fationem in Siliginem, hoc eft, lzuius & candidius Triticum conuerti- tur: quz tamen & rurfus in Robum, id eftpra- ftantius Triticum biennio tranfit ,fi inconue- niens folum tran(lata , grauiffima cius granafe- rantur : au&or Plinius. Seritur frequentius Autumno: interdum Ye- re. Autumno fatum per hyemem in herbaeft& pluribus culmis attollitur, &frequentioribusra- dicibus firmatur. ZEftiuis menfibus verumque ad maturitatem peruenit... 2 A Appellant Germani QGefjffen : Belgz tt Itali Grazo : Hifpani 7 rige : Galli led je inis Triticum.Significat veró T riicum generali- folidumque, & rutilo colore non modó extrinfecus NEM fplendet,verüm etiam in partes diuifum,eundem interius refert : Columella Robusappel- 5iligo. Setanium. latur.Ponderc hoc (quo maximé omnis ftumenti przítantia difcernitur) & nitore prafüat Aliud genus mollius lxuius;interioteque medulla laxius ac candidum, (quale plerilque ginem (inquit ueniens humi locis laudatiffimum habetur) Siligo à veteribus Latinis appellatur. Hanc Plinius propct candorem,ac inamandendo fuauitatem,commendat;& Triticietiam delitias nuncupat.slli- it) proprie dixerim Tritici delitias: candor cft,fine virtute, fine pondere; co- istra&tibus quales Italiz funt & Galliz Comata:: lib. xv1i1. cap. viri. Colie mella vcró,eius quidem fpeciem inpane. przcipuam concedit ; fed tamen quia pondere in- ferior, T ritici vitium effe cenfet : Quod extrinfecus;inquit;albidum, intus veró confpicitur candidum,leue ac vanumintelligi debet; nec nos tanquam optabilis agricol allat Siligo. Nam Tritici hoc eft vitium, & quamuiscandore praftet, pondere tamen vinéftur. — ^ Quod Vere feritur,Galli;Ruellio au&ore, Martium cognominant: Belga: Tu- Grzcis £/umoc zve?c,id cft, Trimeftre Triticum,& e»rarias: Latini Setanium vocant. ius vfas,Columella ait;agricolisgratiffimus: vbi enim propter aquas aliámve caufam mati , ra fatio eftomiffa, prafidium ab hoc petitur. Trimenon autem fiuc trimeftre dicitur, qu tertio à fatione menfe, Italix maturcícat.A Tritico ac Siligine potiffimum, (cui candore! uitatcQue fimile eft,eiusQue idcircó genus quoddam) folo fationis tempore differt. Qui enim maturius fereretur,commodius proueniret. Neque enim vllum natura trimeftre ticum: quippe idem fatum autumno meliustefpondet: Columella. .- : Tr- jeMu« c Triticum autem,vt inquit Galenus , frequentiffimé ac fumma cum vtilitate ab homiini- bus víurpatur.Inter ca plurimum habent alimenti qux denfa funt , totamque fub. habent PEMPTADIS QVARTAE LIB. D. : 481 habent adcó compa&am,vt dentibus vix diuidi queant. Talia enim exigua mole, corpora plurimum nutriunt; quz vcró iis funtcontraria,quzQue dentibus facilé franguntur, fracta rara & laxaapparent,magna mole exiguum reddunt alimentum. auris Vt medicamentum vcró fotis impofitum,primi eft ordinis excalefacientium ,nontamen nec reficcare , ncc humectare manifefte poteft. Habetetiam quiddam lentoris obftruentif- Quenaturzr. —— QU Tritica, Diofcoridesait,cruda in cibis teretes lumbricos: gignunt: canum morfibus pto- funt manfa & impofita. , Farinacum Hyofcyami fucco imponituraduerfus neruorum rheumatifmos: item contra . interancorum inflationes: lentigines ex aceto mulío tollit. Sctaniorum farina contra vene- natos ictuscum aceto aut vino impofita prodeft: cadem (i decocta in glutini modum delin- gatur;cruentis excrcationibus fuccurrit: contratuffim & exafperatas arterias, cum Mentha & butyro decocta efficax cft. CDU Tritici9upr fi ex aqua mulíaauthydrelzo decoquatur , omné difcutit inflammationem. Furfuresautem in acri aceto decocti lepras remouent , & incipientibus omnibus inflam- mationibus commode imponuntur: cum Rutz veró decocto codi, turgentes mammas fe- dant, viperarum ictibusauxiliantur,& torminofis profunt. , multi : Siliginis grana, Pliniuslib.x x11.combufta & trita in vino Amineo, oculis illita, epiphoras fcdanc. Iritici veró combufta;iis,qua frigus vfferit;prafentanco funt remedio. -Fatiha exa- ceto coda , neruorum contractionibus auxiliatur. Furfures tonfillis faucibusQue gargariza- tione profunt. "T E ig ! 4. aedes p sie De Tritico Typhino,. Car. rr oo F^ Triticum Typhinum. ErER1ITYR Vvctó& aliud frumenti —: » quoddam genus,grano &culmis Triticum p referens,quod culmos quidem habet breuiores , , / ac tenuiores ;fpicam veró ariftis longis & duris /, 7: Hordcei fimilitudine munitam ; granum autem / 7 durum,den(um;colore fuluum, Tritico minus, 7 quodque facile e glumis fuis exteritur;- — Nafciturin quibufdam Hifpaniz,àc infula- .. rum Fortunatarum agris:Phalaridis enim femi- iae: (2 adt illincaduchitur, permixcum reperitur: '.: vnde colle&um atquein hortis fatum ca, quá .. depi&um eft;forma prodiit. t | Sufpicari quis poffet, femen hoc Typham ef-- ' Áecuius Lheophraftus & Galenus memiterüt. - Sed cüm Typhz granum , multiplici folliculo inclufum , difficulter deglubatur ; huitisautemn facile; Typha proprie effe nó poteft: licettatien ex Typha natum,& degeneratá effe poffit;nara quod ad reliquas notasattinet, eifimillmá eft. Interéa enim quz Tritico ac Zex fimilia leuif: fimum eft, cenui ac fimpliciculmo affurgit , vt de Typha Theophraftus fcribit. Semé cius pat- .. uum quoque eft, &exile , denfur item & coa- .; €umyatquecolore quàmTriticum magis ruffo; - Yt Galenusde Typha fcriptum prodidit.Iam & fpica ariftas babet longas ac duras;qualesTyplie — €ffeex veterum pleriíq; locis manifeftum eft. (L7 Quxomniatam magnam huius frugis cuti Typha fimilitudinemoftendunt ; vt platié non M cep PLE , aliud,quàm ex Typha T riticum ac T yphinuri quoddatn Ttiticum effe videatur. Nam & T'ypha;au&tore Theophrafto;in Triticuri craiifit; fi pifta ac purgata, feratut. Rationiaurem confentaneum videtur Triticum ex Typlia natum fimilitudinis plurimum cum ea retinere, non fecusac Triticum cx Zea genitum, quod cul. mofpicadue Zeam refert. ——— — ; equas MN E Huic non admodum diffimile videtur, quod Hietonymus Tragus 3Bdlfth tepffen , hoc ése - cft, Triticum Italicum aut Romanum cognominat : nam & huius fpica ariftas habet longái Remensm. & afperas; cft tamen culmis,fpicis,atque granis maius,fpicas etenim habet pleniores; rotug . dioresque LAM d P" 482 : STIRPIYM HISTORIA ; dioresjue quàm Triticum; femen veró pulcherrimá atqj Triticeo fimile, vti Tragusrefo, - Seriturfrequentiusin Alfatia,rariüsin aliis Germanie regionibus;idáue locis potiffim; montofis, przfercim vbi apti fruges depafcuntur, nam ab hoc vno ferc abftinent, quàddy. rioribus eius ariftisoffendantur. De pane ex Tritico. Carp C OwurrCITVR paniscx omni quidem frumento ,fed ex Tritico long? Prelategh: 1 mus. Veluti etenim Triticum reliquis omnibus frugibus przítat;ita & ex Tritico e; | reliquorum omnium frumentorum panificia anteccllit. : j j Sunt huius panis aliquot genera, quz à Triticez farinz partibus, primaria differentig ng. mina acceperunt. 1 Moliti fiquidem T'itici , partes quzdam tenuiores funt ac puriores, alie craflioresim. — purioreésQue, quas inter fe commixtas ac confufas, tota farina continet, | Puriffima, molliffima, nec non tenuiffima ea cftqux ab omnibus furfaribus exactiffime Flos. repurgata. Dicitur hzc Latinis Flos & Siligo,tranflato à candidiore ac leuiore Tritico nomi. - ne,quod proprié,vt diximus,Siligo nuncupatur.Greci voce à Latinis mutuata hanc partem eii» appellant, proprio, vti Galenus ait, nomine deftituti. cesuíd22uc inquit Grzcum no- men & antiquum; aiii veró neque Grzcum;neque ipfam aliter poffum exprimere:ib.r, De aliment. facul. Alij cenuiffimam hanc partem, upur, aC grasarot Anti appellari exiftimanr, Hefychius tamen jupé ym dpzoy &uézvesv fiue confufancum interpretatur,& 7rauaraAay Hor. dei MiliiQue non farinz tenuiffimum; fed dA«begr Afi; hoc cft, farinam tenuem. Plinius puriffimam Ttitici farinam Latiné etiam Pollinem nominat , fic raménytinter eum & florem,di(ícriminisnonnihil faciat. Flos fiquidem puriffima ei eft farina Siliginis fiuc Ple. candidioris Tritici : Pollen veró Tritici alterius. Pollinem (ait) appellant in Trinico,quod Horem.in Siligine. Verüm in hoc fignificato Pollinis nomen à Cornelio Celfo non vfi tur, qui per Pollinem impuriorem ac furfuraccam farinz partem intelligit ; vtpote Cxquo panes fiuntcibarij, autopyris impuriores infirmioresQue, vcluti hacc ipfius verba lib. ica. - Xv111, euidenter commonftrát.Ex Tritico firmiffima Siligo: Simila deinde,cui nihiladem. ptum eft (quod àvr/zvesy Graci vocant) infirmior cft: ex Polline in&rmiffimus Cibariuspa-- nis.Quz Cor. Celíi verba, cum iis conueniunt,qux à Paulo Zgineta hunc in modumferi- pra funtlib.t.cap.Lxxv 111.7e29ius roc 9 vv du à cryrimc,QsE ii d. à cwadaA meg) vof 7:60 cvyxóuacnc, 0 dt puma.egc dyrocirrrov jp E tet. Mal! . Ouodcüm Marcellus Vergilius obferuauetit,acin Comrnentariis,quosin Diofcoridem UU" — ediditícriptum reliqueritadmirari animo fubit,qua ratione vel argumento indudusPolli- nem exiftimare potucrit,tenuiffimum puluerem magis effe quàm farinam, qualis citca mo- las plerumque,& loca in quibus panis pinfitür,parietibus hzrens inuenitur. Namfi panisex - Polline,cibarius;ac jvzpo Grzcorum refpondet, (vt ordo ipfe oftendit) Pollen Cor.Celo non puluis vcl farina cenuiffima,fed aliud nihil effe poteft, quàm fordidior farinz pars,fur- furum multum habens,ex qua puriffima molliffimaQue farina excuffa eft. Ex Polline fiqu- dem cibarium panem, poft àusvz/esvc Celfüs collocat , codem videlicer loco, quo apud Grzcos fuz eor. E j| a. Siils. — PoftFlorem fiue Sili inem, Similago;qua & Simila eftjà Grecis esuíduuc dicta &tenuis |. quzdam farinz pars, ed Siligine impurior,vtpote ex qua non omnes excuffi fuptfurfures, fd craffiores tantüm repurgati: adodiuni videlicet quoddam genus intér florem & farinam confufanceam. Laudavit hanc Martialis in Xeniis hoc difticho: 4 : «Att dotes poteris Simile numerare nectfus, — Piffori toties cum fit € apta coquo. IL 7 Ex craffioribusveró molti T ritici partibus,vna quidem impurior, quzdarn & furfuracta farina eftjex qua Flos fiue Siligo;hoc cft, tenuiffima farinz pars excuffa eft: altera veró; .. fiorum partium furfares funt. Priorem Cor.Celfus,vt diximus,Pollinem appellat: vnde F - €xcufforia per quz floris fit fecretio, Pollinaria Plinio dicuntür; Pofteriorem veteres (00 CMS Graci z/res nominant; Palladio cretu racft:plerique vtriculos & exra /T'riaci c dicivo- gm S lunt: alij. Grace xveiBia appellant; que tamen Galenus Hordei purgamenta interptetatu incxpofitione linguarum Hippocratis. — ' . s idee ; Inherumomnium medio farina eft,omnes frumenti partes in fe continens, cui nibil foris velfurfurum deceffit, Latiné Farinam dixeris confufaneam, Graci communi nominc, nuncupant, . wo eo aurae Ex hac panis CoGus avm/zveor nominatur, & evyxóuuso;; quafi confufaneus, quündne xa £n ftratus non fit, fed imulomnia ferat: item & dAdlo/ mc, Eeyme// mc, ervosroc : ac tefte He L - . £hio,2upme. EUR 3 7 e ed cel Ho E ^ PEMPTADIS QVARTU LIB. I. 483 . Sed ex puriffiffima,mollifTima;nitidiffimaQue farina Siligineus ac surione dicitur. Q uod siliginewe & Iuucnalis Sat. 5. oftendit, feruari referens domino, ex filigine confedt panem, his verbis: ^^" Sed tezer Cr niteus mollig, Süligine facfus Seruatur domino. . Ex fimilagine vero, fimilagineus & cspuJaMime. - Similapi- Qu uiautem cx polline fiue furfuracca farina, coactus eft, j/eoc nuncupatur, ac Latine rg cibarius, gregarius,ac fordidus, pauperum ac feruorum olim cibus. Pane Pacuuius fordidum panem Canicaceum, Feftus Pompeius Acerofum nominat. Ex ho- rum gencre zvn2íaz, hoccft; Furfuraceus,qui furfuris plurimum recipit. Panisautem nomen à Pano dici Varro putat: Meffapij redundantiam & fatutitatern zu- síay (teftis Athenzus)appellant: vnde Latini nomen Panis deflexerunt,vt Rucllius ait. Parantur porró omnes pancs,aut cum fale & fermento;aut abíque his: item aut in cliba- t no furnóve coquuntur;aut in craticula,aut fub cincribus,velalio modo. Q ui fermentum, ac falem accepit, Cuuíme Gc fermentatus; abíque fermento veró fa&us Cir devuoc;non fermentatus,& à Nicandro Colophonio degree appellatur;teftis Atlienzus. — 775, Koufarimuc i xesGarísne ac furnaceus,dicitur in furno co&us,idem Varroni teftuaccus;nam pesi. xAifasor ccftum nominat. Ex horum genere )zr/r&j quoque funt,in minoribus furnis co&i, ^" E«aefme fuper craticulam torretur. Huic fimiles funt, füper cincres calidos , z&vÜegte Ejcberirer. Athenzo didti;aut foci pauimentum affati. Efcharitem, Athenzus ait;patfo olim intingi fo- "mp litum, ac fub fincm meníz inferrimultis rebus iucundisac mollibus ita miftum,vt multam habeat ob delitias,ad vinum paffum proportionem, fic vt ebrios quafi rcfipifcere faciat, ac ruríus efurire cos,qui anteà fatis comederant. EyxpuQias, fiuc &yxpuzioc, Latine Subcineritius dicitur , qui cineribus obdu&us coquitur, qualis Iudzis olim familiaris. , , Eft & drzvef s fiuc dioc, BifcoCtus,qui ignem ac co&iopem bis expertus eft. BifcoBhne. Inter panes autem (vt Galenus inlibr. De alimentorum facultatibus fcribit) Sili gincus ^ plurimum aliméti praftat: poft ipfum autem Similagineus : tertio loco medius,qui & evjc- pusbestg) iurro7ve9:: quartum poft hunc eft guz&pa fiue fordidorum genus , in quibusz;zv- &fac, hoc eft, Furfuraceus; poftremus eft, minimumqQue omnium nutrit, & omnium maxi- mé pcr aluum fecedit. b uictor i : Concodu autem inter panes,funt facillimi;qui plurimum funt fermentati, & probifüuoé — .. fubacti,quique in clibano 1gne moderato co&i funr. T- mu Atqui fuper craticulam, aut cineres calidos, aut foci pauirentum affantur, praui onincs funt, vc qui inzqualiter fc habeant; nam partes ipforum extima fupra modum funtcodlz, interiores autem crudz.. m s E Czterüm iis, quos fubcineritios nunctipant, propterea quód cineribus te&ti decoquan- tur, cinercs ipfi prauitatem quandamafpergunt; quapropter omnium panum (fi ipfis cetera omnia pariteradfuerint) quod ad affandi faltem modum attinet;propemodü funt deterrimi. Paniscum melicrato coctus, (Diofcorides air) & crudus,inflammationes omnes impofitus mitigat. Nam emollit & quadam:enus refrigerat,prefertim herbis füccifve quibufdam pc r- miftus. Vetus panis;ac atidus,cüm pcr fcipfüm,tum quibufdam admixtus , citam aluum co- hibet. Recensautem muria maccratus & impofitus,vetu(tás impetigines fanat. 3: Q uod cx pane fit cataplafma;vt Galen.lib. Dc facul.fimplic,medicament. tradit, vim ha- bet magisdigerentem;quàm quod ex Tritico: nimirum cüm falem & ferinentum panis ad- iuncta habeat. Fermentum etenim vim habet attrahendi, digerendiá cajque in alto refidét. Furfura- eus pant, Subcineri din. c L4 Dt Zea. CaP. IIIL | FA ys ^, fiue;vt vulgó,Spclta;culmis fpicaQue Tritico fimilis ; cul mis chim affurgit numc- — rofis geniculatis,Hordei altioribus, fpicam profertinconditam, vt plurimüm abfque a- ritis: grana multiplici folliculo,à quo non facile deglubuntur;inclufa, geminis vtriculis duo mul iunguntur,quz répurgata & e glumis extrita, Tritici granufn referunt. Radixci quo- que;vt Triticimultiplex. ^ 1 S M: Nafcitur qualicunque folo,etiam hutriidiore, qüoniam folliculum, ait Columella quo ^ . continetur, firmum, ac durabilem aducríuslongioristemporis humorem habetjatotamen —— pinguijue melius proficit; i nM | Mi bior. utatur atque in Triticum tranífit,fi pifta atque áta feratur, idque non protitius , fed annotertio ve E heophraftas radit 25^ cessi 1 E I a Spelta, vt diximus, vulgó nominatur ; Germanis Cipefá / nonnullis veró &infel/ noftris / d . &prit/ - 484 -STIRPIVM"HISTORI.J Adoreum. 4inckeC &pelte: Gallis Effeautre: Iralorum plerifque Pzrra farra: Hetrufcis 2íada : Infübribus 4j, quafi alica. A Graecis Za va) (sía nuncupatur. So Zezautem genera Diofcorides duo facit, vnam e! fiue fimplicem; alteram d neos, quz in duobus putaminibus grana bina cóiuncta fert. E(t autem Spelta Diofcoridis quidem Dicoccos,qux cadem eftcum Theophrafti ac.Galeni ea : Antiquillimi ac Prifci Latinorá, Zeam fiuc Spcltá,Far nuncupauere, vtlocupletiffimgs teftiseft Dionyfius Halicarnaffzus.Nominabant (inquit) prifci Romani facras Duptias,voca. bulo fuo Qejfaxíz, quia coniuges vefcerentur eodé Farre,quod nos Grzci Céuy dicimus;dem affirmat Afclepiadesapud Galenum tera /zvu lib. 9. ita Ícribens:qa/egu 8 gAotoi Card eft. Farris, quod Cv» appellant. M Appellatur veró Far iftud Latinisquoque Ador, Adoreum & femen Adoreum,acà poffe. riotibus propter frugis preftantiam,peculiari nomine Semen.Hóc populum Romanumtan. tüm,é frumento ccc.annis vfum, Verrius tradit. : Genera huius Columella quatuos/cribit: Far Clufinum candoris nitidi : Far quod vog. tur Venniculum rutilum,;atque alterum candidum , fed vtrumque maioris ponderis, quàm Clufinü : Semen trimeftre;quod dicitur Halica(trum, idá; pondere & bonitate przcipuum, Ex hiscum Halicaftro conuenire Spelta poffet,(i trimeftris effet;ac Vere fereretar, vetüm cüm Autumno feratur, Venniculoalbo magis fimiliseffe videtur. Nam veluti Venniculum, fic & Spelta,pondere pratftat ac candida eft. EN Nutrit Zca Hordeo;vt Diof.tradit;potentius;fvsougc,hoc cft;ori grata eft, (Galenusiuet. Ma xoc hoc eft,vétriculum iuuat,) panificia ex eo confe&ta minis quam ex Tritico nutriunt, Galenus Zeam vniuerfa fua facultate;in medio quodammodo Tritici & Hordei effe, in lib. De fimplicium medicamentorum facultatibus, fcribit. E De fruménto WKonococco. Car. v. E Monitoccoü- Vo» Germani (infom/ hoc eft; Mono- coccon,fiue vniusgrani appellát, ad Zeam recentiores quoque referunt, breuiotibuseft & quofdam veluti Hordci digeftz funt , acariftas habéntafperas : femina parua funt, Zez granis minora , fingulis fingula vtriculis contentajà quibus nó in area, fed in mola, ac quo Zeamo- do;repurgantur. Culmis autem id, glumis,ari- ftis,femineQue nigri ex rubore coloris effe;Tra- gus tradit. In Belgij tamen hortis farum, Triu- co aut Hordeo colorc fatis fimile enatum.. Naícitur afperis & montofis plerifque Ger- maniz locis. c Autumno cum reliquis frugibus feritur,fe- riüs tamen ac fubinde Septembri demümmé maturefícit. 5 ip, dta MMOL IT- Cu PA d / /7 [A , [/ appellatur : ab aliis, Cant «tere fortiyid eft, D. Wormatiéfi (ínfo:m:quod Monococcon fonat Noflri temporis ícriptores, vti iam diximus ad Zeam referunt, ac éziiy fiue fimplicé Zcm " Diofcoridiseffe volunt;& rec ser Poteft veró idem, & Mncfthei zcaefle, quam ipfe Typha fua deteriorem facit; Typham ed mirum;qua Theophrafto Zea cít ; Zeáautet» tranflatis & tranfpofitis vocabulis, aliud wr À no genus faciens, quod communi Ee : uz 2 Zeajà T heophrafto ac aliis defcripta, ak deterius-Nam fimplex Diofcoridis Zea,cum Mriefithei Zea conuenire videtur, & nonalia de caufa Zcz generi adfcripta quàm quód aliud eius nomé ignorareturà Mnefitlieo aute? Zcanominarctur. Simplicis fiquidem Zea Theophraftus, Diocles, & alij plerique L^ ride vetuítiores non meminerunt. qoe T M ne tenuioribus quàm Zea culmis: fpiczinordines ' &indfel ac. Qinfelfom à quibufdam etam. Petri Frumentum: à nonnullis 25fifen/ agro.— PEMPTADIS QVARTJE LIBE I Mnefithei autem hánc Zeam, Galenusnonabíque rátione conuenire cum eo frumento fufpicatur,quod Macedoniz ac Thraciz incolz Brizam appellant; frumétum Typhz Gra- Erica; corum,quz in Afia naícitur,non arifta modó,(ed & tota planta fimillimum ; ex quo panis fit atet;grauis odoris,acmembranofam fubftantiam habens: cum qua Monococcon iftud non exiguam quoque (imilitudinem,ac affinitatem haber.Panis etenim;qui ex Monococco cort- ficitur , ex rubore nigricat fordidus atque ingrati faporis , ( Trago tefle ) eft; velutiex Bri- za fadus. | | Conuenirc preterea Monococcon iftud videtur,cum ea Farris,ac Frumenti barbati,fiue, vtvulgó Galli nominare confueucre,Bladi apud Ruellium fpecie , quod Rubrum agricolae Fremium appellànt frumentum ; partim ctiam Locar, quafi loculare , quód pluribustunicis perinde Yid quafiloculisinuolutum condatur; partim item Pullare , quiaex rubro in pullum degeneret colorem.Seruntid Galli,aic Ruellius,concauis tractibus,qui facile fentitit rubiginem. Nam iftud,vt volunt;nec pruinas,nec rubiginem horret: in perflatis & excelfis;etíi bené conualef- cat,fationem tamen inibi damnant. Similitudinem quoque nonnullam,fortaffis& Monococcon cum Farre Venniculo ruti- far versi Jo habet: verüm in tanta Columelle breuitate, fimile aut idem fit, nec ne; quis diuinauctit: eura Multa fiquidem funt frumentoruin genera,fuis regionibus peculiaria,qua licetaliatum re- eme gionum feminibus fimilia videantur , in aliquo tamen fubinde differunt ; idquc partitn loci natura ; parcim cultus, atque humanz induftriz occafione: que ambo ad mutationem & fe- minum , & herbarum, plurimüm poffunt. E j Ex Monococco autem panis confectus, ater eft & horhinibus ingratus , vti fuperius fcri- pium, & Tragus ait. » De Ampyleo frumento. Car. vk T4 & generibus non perperam quoque accedit, Amyleum Germanis didum frumen- cum,zftiuum fiue trimeftre genusquod culmo ac grano Triticum proxitié refert; cae- terüm fpicam habetaariftis quibufdam Hordei fere fimilitudine cin&am; ac in duos verfus digcítam. Sémen folliculisincluditut,& non fecus ac Zea, repurgari poftulat. Seritur Verc. Germani,quià ex co amylum conficiutit, 2fmelfoin appellant , Latiné Amyleum frumen- tum dixerimus.Exiftimant Tragus & Fuchfius trimeftre Triticum effe,fed cüm granum ha- beat glumis conditum,ex Tritici generibus effe nequit. Inter Farracitius reponendum fuc- ritinter qua Halicaftrum fortéerit. Hocenim , tefte Columella, Vere feritur, & trimeftre rs pali. cam ob caufam cógnominatur. De Oizà Gerimanita, CAP. vii. ' A D Zeamquoque referre confentaneum videtur, Orizam Germahicam à T; rago nuri- cupatam.Frumentum clt culmis geniculatis,fpicis,ariftisafj peris, atque acutis, Hordeo fimile,üngulis tamen maioribus , & grano candidiore »quod vtriculisetiam continetur ; ac Hordci;aut Zcz modo deglubitur,Ex zítiuarum fiuc trimeftrium frugum numero cft. Apud Mediomatrices,cum aliis trimeftribus feminibus lztiffimis agris fcritur. Nomen huic Orizz Germanicz à vulgari nomenclatura Hieronymus Tragus inuenit; qui & ipfam Farris fpeciem,ac Tragum cerealem effe exi(timat, in quo veritaté nobis haud videtur affecutus. Nam Tragusille Chondro affimilis,ex Olyraaut confimili aliquo, res fa- itia eft,vt Galenusteftatur,tancüm abeft,vt frumentum aliquod naturale fit. : Olyrz autem magis fimilis Oriza hzc Germanica eft, queà Diofcoride Zex generi ad- fcribitur; áut Plinij Santalo, Farris Gallici fpccie, nitidiffimi grani, illic Brance, ait Plinius; 5"'4le» vocant : aüt eerté Farri Clufino , quod forte idem cum Plinij Santalo cft. vtrumque enim ^g "Clufr. candidum,& Clufinum ,à Clufio dici potuit oppido tranfpadanz Italix,quzaliàstogata »» — Gallia nominatur. Si quid repugnet,quó minis hzc Oriza, vcl Clufinum, vel Olyra fit, fola vtique crit vernalisfatio. Nam Olyra & Clufinum Far, ex hybérnis fementibus funt. Adeó certi,de plerifque frumentaceis, definiri nihil poteft : cüm propter veterum ipforum breui- tatem;turi frumétorum appellationesaut diuerías,aut fzpenumeró confufas,eandem rem alisaliter fubinde appellantibus. me | Ruellius FartisGallici,fiue frumenti Batbati genus quoddam cffe ait, cuius granum cán- idius,ac fpica minoribus ariftis circumuallatur, quàm Locularis, quod, inquit, Clufínum putatur: iftüd auteman finiile fit,vel idcm cum Oriza Germanica,expendendum ? Vrilisautemi Oriza Germanica, ad multa culina opera; cibis admixta oti gratá eft; cum lade Orizz níodó decocta,probe alit. Tope [3 De Z" ae UU STiRPIVM HiSTORIX PA SR DeZropyr. | CAT. VIII. at Zeopyton. AB NVMERATYR praterea & Ze; y a2 yi E quod Germani .&ertt appellant, naícitur- 27. hoc,inquit Tragus, codem quo Spelta modo. : nifiquód femen huiusnoti perinde ac Zex fiue Speltz glumis ac folliculis inuoluatur, fed arca facile exteratur ; veluti Triticum,cui (up. luteo colore fimile eft. i Seritur plerifque Germani locis ,4d piftr. narum & culinarum opera ,in quibus Hordü víum przbet. Zérvesy quoddam effe videtur; vttiüfque e. nim fimilitudinem ac naturam habet , Cus vi. delicet a€ avez? fiue Tritici; Cum Chondro aut Alica rebus factis (quod Tragus fufpica. tur) nullatenus conuenit. Zeopyron fiquidem , vt Galenus inlib. De alimentorum facultatibus fcribit;vttiufque a. turam refert :ac ficuti nomen ex Zea & Pyro compofitum;ita fubftantia citis intet vtrumque media quodammodo cft , veluti (i ex vttoque effet commixta. » Nor [) " / /2 2 m u ul LI 2. De Olyra ac Typha , ex T. beophrasio, Galeno, ct ali. (CAP. 1x. Q Lyn AM ac Typham Mncefitheusidem frumentum, vtroque nomine appellatum exiftimauit,fed eiusopinionem Galenasrepro- , bat;Diocliac Theophrafto accedens: qui Oly- ram à Typha diftinguunt. Olyram Diofcorides | Que Zex generi affcribit, : . Iheophtaftus Olyram ac Typham inter ea qux matüre feruntur, ac Tritico fimiliafunt, enumerat; & Olyram quidem ait, Zea ac Bromo molliorem atque infirmiorem, Typham veró omnium leuiffimam. nam fimplici culmo affurpit, & folo tenui contenta eft; nec, Zea,pingue latumque defiderat. Vtràmque praterea fcribit multiplici folliculo includi;ac Typham vti Zeam in Triticum mutari folere ; i pifta feratur, idjue non protinus fed ter- tio anno. ; " Plinius Olyram Latinis Arincam dici affitmat. Ex Arinca, inquit , dulciffimus panis: ipfa fpiffior quàm Far,& maior fpica,eadem ponderofior,raró modius grani non xvi. librasim- let: exteritur in Gallia difficulter,ob id iumentis dari,ab Homero dida; hec eft enim quam Aveo» vOCant. RR: j LUAM . Recentiotes Typham, cognominantcerealem ,ad differentiam nempe alterius Typhz, quz in paludibus enafcitur,de qua infrà fuo loco. iie cup Typhzíemen,Galenusait,corticem extrinfecus veluti Olyra ac Hordeum habet. Quod , Veró ad colorem naturalem attinet , in Hordeis quidem ac Olyris eft albus, in Triticisve -. fubflauus: Typhz autem vel Triticis funt flauiores. Q uin & harum corpus coactum eft, ac - denfum,quod fortaffisad feminis paruitaté nonnihil adfert momenti. Eftenim id Tritico onge cxilius,quamquam non defint,qui ipfum quoque in Tritici numero ponant; velintj; id: ieffe,cuius Homerus meminit ,cüm He&orem equos fuos alloquentém facit, his verbis — T'udy uty zoeoraecin MaADeova "rueàv VOnu: Hoceft, Triticum enim vobis primum przdulce ferebam. Aiunt enim Typham paruum Triticumeffe Que equos fine noxa mandere,veram autem Triticum non abfquenoxe Nec abfurdécerte Typham quisexile Triticum vocaucrir;cüm ei;& colore, & denfitate, & caliditate fitaffimilis Vtrumque autem femen Olyrz videlicecac Typhein Afia cít freques & potifimümin regione;qua cft fupra Pergamum ; adcó vr ruflici ipfi panibus ex iisfadti fcmper vtantur;proptereaquód Triticum omne in oppida corportent. Olyrini fané,fimo- do ex bona Olyra fiant;poft Triticeos (altem (unt praftantiffimi : fecundi autem ab his fant Typhini.Q uód fi Olyrini ex vitiofo femine funt fadi, Typhini non erunteis inferiores j^ PEMPTADIS QVARTJE LIB. I. 487 lidi veró panes ex laudatiflima Typha fati, Olyrinis longe funt praftantiores ;afferuati vcró .deteriores (eipfis euadunt, Cüm enim maffa eorum fit tenax ac dudtilis , denfatur maiorem in modum; & maximé cüm negligéter parati fucrint;adcó vt qui panem huiufcemodi, poft ynum aut duos dies,ac multó magis fequentes aliquot, comederit, putaturus fit lutum ven- triculo fuo ineffe. Ac calidusadhuc cüm eft;ab ipfis etiam vrbanis cxpetitur , ipfunique cum caíco quodam mandunt;quem vernaculo nomine Z£vjaakmror appellant.Porró hunc quo- que tenerum effe óportez,& ipfum panem calorem clibani adhuc retinere. Qui certe hünc in modum eft paratus,non rufticis modó,fcd vrbanis quoque hominibus in deliciis habetur. Q ui veró trium ;quatuórve dierum e(t vel ipfis rufticis manditur infuauiüs:praterea con- co&u eft difficiliorjac tardiüs per aluum fubducitur,qua calido minimé accidunt: qui ram- etíi ab Hordeaceo,quod ad dcie&ionem attiretmultüm relinquitur; non tamé in co adcó, vt Miliaceus,eft vitoperandus,Q uin etiam corpusadmodum,dum calidus eft, nutrit, vt pe- né Triticeó fynconiifto par fit. ; Congeritur autem in panes Typhz femen repurgatum , omnijue vfu accommodatur: nam & ex aqua manditur, haud aliter ac yocatum à rufticis Xacmpyuor, hepfemate , quod alij pato? nominant, inicdo: nonnunquam etiam cum fale cfitatur. , : Et de Zea atqueci fimilibus hadenus: nunc ex his fa&titia fequuntur,quz apud veteres in víu effc folent,vt funt: Far, Chondrus;Halica, T ragus;& fimilia, $rtxA xdi De Farre fatf itio, Car. x. ya F^ aliàs naturale frumentum,quod Gracis,vti oftendimus, f//a zz) /ela appellatur; aliás .resfadtitia artisque & non naturz opus , de illo fuperioribus capiübus, de factitio ve- : Fuiffe autem iftud apud veteres illos Romanos , quos pulte Ferracea , non pane , longo tempore vixiffe Plinius fcribit, ex Fatre frumento fadtum, nomen ipfum & frugi & rei ta- Gitix commune,indicat. Q uod inde tranflatum eft,ad cuiufuis frumenti granum;ab vtricu- lis quibus conditur,co apap Archigenes Far confici tradit,repurgatum, atque in partes confractum.Nam & Far Hordcei,Palladius vino confperfum,phafianorum pullis primis dic- bus dari przcipic..& Pliniusin Egypto ex Olyra Farconfici fcriptum reliquit... id eft, frumentum, ait, modico tempore aqua madcfacito indeque extradum ac in pilam conie&tum,vcluti ptifanam à cortice repurgato: vbi veró corticem exuerit, tollito atque in fole ficcato : dead manibus tritum, donec penitüsà cortice fucrit mundatum ,craffiffimé imolitojita vt granum vnum in quatuor aut guitsde partesredigatur,& ficcum afferuato. - Porró factitium iftud Far, prxfertim ex Zea fiue Farre frumento; plerique noftrz aatis ídem cum Chondro aut Alica effe exiftimant, fimilitudine quadam corum indu&ti. Chon- droctenim fimile eftnon tamenidcircó idem, veluti ipfe Archigenes oftendit, quando Far Chondri modo coqui fcribit. : A ... Differentiam horum praparationis modus efficit. Chondrus. fiquidem gypfo harena ad- dita (vt pauló poft dicetur) purgatur: Far abfque his cum aqua fola. Differt veró etiam ab Halica; Far etenim antiquum,quo Romanorum vetuftiffimi vixerunt; Halica veró, vt Pli- niusait, res noua atate Magni Pompeij nondum cognita, cui non folum aqua , féd & cretà candorem tenerítudinemQue confert. Differentiam praterea horum etiam oftendit Tral- lianus lib. & cap.virr.vtrifque vti diuerfis vteds,& corum iriterfe comparationem faciens. Quod autem Germani ac finitimi Frifij, Hollandi, Batauique ex Hordco & Auena con- ficiunt, Farri fimillimum eftac cius quoddam genus : Germani (5nipen/ Hollandi &o:t ap- pellant,& ex Hordeo quidem getftene grupen/ gerften goxt/ ex Auena veró fjabezen grupen / Ba Caterüm Far quod ex Zea fadum cft, facultate Chondro aut Halicz quodammodo (i2 mile e(t;nutrit ea de caufa valenter,fed cardiüs defcendit,xgriusque concoquitur.V fus tcm- pore,vt Archigenes tradit, Chondri modo coquitur, & à fanisin cibo fumitur. Pro xgris ve- 1à varié apparatur,& epithematis quoque admifcetur. Ex Hordeo autem vel Auena Far le- uius e(t, minusque alimenti adfert. , : Modum autem conficiendi Farris, Archigenesapud Actium Sermonc ix. oftendit: x/jy nmdwmy c Eít& Farapud Aétium cognomento Clufinum, non natürale aliquod Far ;verüm puls re Claf- quzdam Farracea, de qua Martialis Epigrammaton lib.x 111. (o0 Imbue plebeias obi ricum ollas; —. Vt fatur in vacuis dnlciamnfla bibas. 2J. 48$ STIRPIVM HISTORIA De Chondro c? Haliéa. Qa* xi. ( HoNDRvs&aAN£cxfaditiarum fimiliterrerum numero funt. Fit autem Vttaque ey Zea, & Chondrusquidem ex Zca Dicocco , Diofcoride au&ore. T'heophraftus &ex Hordeo fylueftri bonum fieri Chondrum tradit. Galenus Chondrum ex Tritici genere effe. aitquod nihil aliud fonat,quàm ex Triticeo genere ipfum confici, non quód Triticiaur al. terius frumenti aliquod genus fit, veluti nonnulli perperam fibi petfuaferüür, Nó enim fr. mentialiquod genus , fed res plané, vti diximus, fadttia. je Eur Galeni &aliorí Grzcorü medicorü interpretes x6rbov,Latiné Halicam fiue Alicam,in- terpretántur, Chódrum omnino idem cii Halica effe putantes; qua in re,non parü à Vetitzte tecefferunt. Chondrus fiquidem & Halica differunt,veluti abunde vnus pro multis Paulus ZEginetanon vno oftendit loco: aut videlicet de vtrifque feorfim agens , & fuas cuique vires ac facultates tribuens, vt lib. r.càp. LXxvii1. aut vnam alteriusloco fubftitueris » Veluticap, XIX.XXXI1X.& Lx i1. libritertij. Mes Differuntautem hc inter e,non quidem toto gencre , fed quodammodo, vcluti genus & fpccies,aut potius vt vnius generis duz fpecies. Nam Halica fiue Alica , Latinis ac Plinio generaliuseft nomen, Gracorum cüm xórdportum aux ipfis peculiariter nominatám ,füb Íc continens. os Eft enim vna Halica ex Zea, qux femen appellatur;propria quidé ac génuipa,, quz 3 pj. nio,lib.xxtr.res Romana effe fertur, Magni Pompeij tempore nondum in vfu. Hac à Paulo 4Egineta Graece 4//£ dicitur, & à xórdpo ipfo prz parationis modo differt; non enim gypfo& arena veluti hic repurgatur,fed creta candorem perfedtionemQuc fuam affequitur, ^ — Eft veró & altera Halica;ex Zea in Africa degenerante,cognomento adultetina , Gro. rum Chondro (imillima: gypío fiquidem & arena , veluti Chondrus perficitur: licettamen Halica quidem ex degenerante; Chondrus veró ex Dicocco Zea, fiat. Nam prapatandi ra- tio apud vtrafque nationes confimilis , eandem effe rem prorfus oftendit , quemadmodum & ca diffimilisres diuerías. Non enim tam fpecies frumienti,quàm przparandi conficiendiá; ritus ac modus confiderandus.Frumenti enim aliqua diuerfitas,fpeciem rci fa&itiz non vi- detur mutare,modó in przparandi ratione nihil varietur. Siquidem ex Zea & HordcoFar €x Zca & Hordco fylucftri Chondrus: ex Hordeo & Tritico Ptifana confici poffunt. ,. Quaautem ratione Chondtus conficiatur ác przparetut;ín libris De agricultura, fiuerár gawzroriusv, Conftantino Imp.dicatisà Caffio Dionyfio Vticenfidoceturhisverbis * Zeatunditur & in feruentem aqüám iniicitur;àc premitur; deinde gypfum albutitufum cribratum , & arena albiffimz ac fubtiliffimz ad gypfum parsquarta paulatim admifcetur, donec Zea probé repurgetur. Przpatetur auté in Canicularibus diebus, ne acefcat. Poftquá "Nerà rurfüs totus perpurgatusfuerit,pet ctibrum denfius excutiatur. Optimus eftChondtus, qui prímüm excuffus eft: fecundum locum habet,qui fuccedit : deterior autem rertitselt. aliCarum veró przparationem Plinius lib.xvi11.cap.x1.tradit.Halica fic inquit;ex Zea, quam fcmen appellauimus: tunditur granum cius in pila lignea, nam lapidis duritia conteri- tur.Nobilius,vt notum eft,pilo vin&orum poenali opera,primori ineft pyxisfertea ,excuffis - inde tunicisiiterum iiífdetn armamentis nudata conciditur medulla; ita fiunt Halicz triáge- nera,minitnum,ac fecuridatium ;gtandiffirium vero aqa/pnuz appellant : nondum habent candorem fitürn,quo ptecellunt;iám tamen Alexandrinz praferuntut.Pofteà,mirumdidu, admifcetur creta;qüz tranfitin corpus,coloremd; & teneritatem adfert. : Deinde pauló infra: Halica adultétina fit maxime quidem ex Zca , quein Africadege" nerat. Pinfunt cum arena, & fic quoque difficulter conterunt vtriculos , fitque dimi- dij modij menfura, poftead; gypíi quarta pars infpergitur , atque vtcoharfit farinariocribro fübcernunt. Q uz in co remanifit;exceptitia appellatur, & andis eft: rurfus qua ttáfit, at&tiori cernitur,& fecundaria vocatur: item cribraria , quz fimili modo in tertio re 'cribto OB ,& atenastantüm tranfmittefite. ^ 2 . Etha&tenusquidem Caffij,& Plinij verba: ex quibus manifeftum cft , jur à Chondro differre,& Chondrum cum fecunda Plinij Halicá conuenire; vtramque item rem faáitiam effc,&c non peculiatia frumentorum genera. zit Caterüm Chondrus, vti Paulus libro primo tradit, egregió nutrit, & glutinofos parit ht- morcs; verum puls cx co confe&ta nocet,quoniam quamprimum ctaffefcens inco&a pcrma- net. Probatur magis »v2oc ipfiusex integto Cliondro bene deco&to,expreffus ptifang fimilis A'^M£inczteris Chondro quidem refpondet,fed aluum magis adftringit. Galenus Chondrum valenter nutrire ,aclüccum lentum habere affirmat: fiuc inaquá duntaxat coctuscum mulfo,vino dulci;adftringentíve : fiue cum olco fáleque frixus i PEMPTADIS. QVARTJE LIB, IL 489 tur. Atque co modo;inquit, Chondrum medici ptifanz fuiffe confe&tionem di&itant; qui- dam autem ex »ord eg7Hiosd'ymc xgrotum fuiffe cibatum. . vp- Veterum veró nonnulli, vt Diocles & Philotimus, aem zve/,Chondrum hoc mo- ?7:m. do apparatum appellant. Et vno quidem horum modorum,co videlicet qui prior eft, Hali- cam etiam coqui ac edi apud Romanos folitam, Martialis in Xeniis hoc difticho oftendit: Is Halicam,mul[um poterit tibi mittere diucs, Si tibi noluerit mittere diues, eme. De Trage. Car. xir . RAGvs Chondri,vt Diofcoridesait,fimilitudinem ac figuram gerit,res queque fadti- tia. Fieri eum , Galenus inlib.De alimentorum facultatibus, ex nobilitfima Olyraait, cüm,vt decct,fueritexcorticata: in Commentariis véró lib.primi De ratione vi&tus in mor- bisacutis &x 3/ Ceíov, hoc cft; ex zeis , quarum vtique Olyra fpecies eft, Caffius Dionyfius Tragum ex frumento conficit Alexandrino.Pliniuslib.x v111.ex Tritici femine in Campa- nia duntaxat & /Egypto fieri tradit. In Egypto autem, cuius celeberrimaciuitas Alexan- dria, Olyra facilis ferulisQue: eiufdem lib.cap.x. A Chondro & Halica & materia, fcd poriffimum ipfa praeparatione differt: Chondrum fiquidem,gypfum & harena perficiunt. Halicam creta emundat; T ragus fola aqua macera- tus excorticatur. Ln Eiusconficiendi modum Caffius tertio De agricultura lib. fic docet: Frumétum Alexan- drinum appellatum, maceratur decorticaturQue,& in fole calido (iccatur; deinde idem rur- fusfit,donecei pelliculz & quicquid fibrofum eftin frumento delabatur. Appellatur autem Tragusifte, (ubinde cognomento frumentaceus, ad difcrimen eiufdé nominis, & animalis, & herba, non quód naturale aliquod frumenti genus fit. Nam vt veterum audorum tefli- moniis abundé conftat, res fa&itia eft, ' Tragoautem,Galeno auGore,plerique vtuntur,primüm eum in aqua decoquentes , de- inde ca cffufa Jnua,aut vinum dulcejaut mulfum infundentes , fuperiniiciunt & nuces pi- * neas aqua przmaccratas , donec plurimüm intumucrint : multó camen minüsquàm Zca, Diofcorides ait , nutrit. x4 pM - De A4 mylo. Car. XIII. L s: M vrvM ex$iliginefit,vt Cato fcribit;item & ex Zea: optimum veró ex Setanio, auctore Diofcoride. Fit etiam in Germania hac xtate, cx eo quod 2fmelfen;id cft, A- myleum frumentum nuncupatur , quod veluti Zea quzdam trimcftris ac Halicaftrum (vti Íícripfimus) eft. "ws Rationem conficiendi paucis complexus eft Cato cap. .xxxv11. Diofcorides latius his verbistradidit.Purgatü trime(tre Triticum madefcit quinquies die, & fi fieri poteft no&e. cüm emolliri caepcrit,effundatur fenfim fine agitatione aqua,quó minus, quod vtile cft, vnà effluat. V bi molliffimum fa&um fucrit,cffufa aqua pedibus calcare oportet, deinde affuía aqua iterum calcare , tum enatantes ibi furfures , cribro excipiendi , reliquumQue per colum traie&tum , confeftim in tegulis nouis fub ardeniffimo fole ficcandüm. Nam fi vel modicé humidum manferitacorem contrahit. 1 "uq LA A'uuAor autem ex eo nomen habct,quód abfq; mola, Grzcis u/An dida, fiat. Officinz cor- rupta voce Amydum appellant : Germani 2fmmyel; fraftmeel : Brabanti 2tmelbonck / & quód glutine inde fa&to,mulierum pepla inalbentur;ac dürentur, ftüffel. » EN -. Tritico,inquit Galenus, cum frigidius, tum ficcius eft : lxuigandi exafperatas partes vim obtinet. Diofcorides fanguinis reiectiones potu cohibere,contraá; oculorum fluxiones,co-- .. lotetas,puftulasQue efficax cffc addit: quod veró ex Zea fit;nullius in medicina vfus effc ; ad alia tamen conueniens. » ee Galenus lib.v11.4272 w70& Amyli loco,Siligine;id eft;puriffima Triticifarina vtitur, ^ 24mfu- ES € ; 29147 ; f -- eedaneum. De .Athera 7 K6228, fiue Glutine. Car. XrIrIIT. TusnA forbitio eftinquit Diofcorides, dep 7e^rae1or v5por id cft, vcluti pulticula liquida.Fit ex Zea tenuiffimé molita. Apud Belgasnon ex Zeatantüm , (ed ex quauis ctiam puriore farina coquitur; veluti Secalis, Hordei,frequentiffimé autem Tritici ,cum te^ nuiceruifiavelalioliquorepermixta, | —— ^ - M Eftautem exdubaio;guddcish concoquitur, faciled; nutrit , infantibus idcirco & fenibus conueniens; interiora tamen vifcera nonnihil obítruens.Datur capite dolentibus, ex tenuif- fima Secalis,vcl Hordei farina; dolorem enim fopit;& fomnum clementerconciliat. — Athera craffius & folidius eft gluten, Grzcis xz ; ex Similagine & farina Tritici € Kat. chart T'oATós, Puls. 490 STIRPIVM HISTORIA. chartz glutinantur. Q uod propter cara, quam habet obftruendi vim , fanguinis EXCteatio. nibus prodeft. ict wt In vtriufq; medio oA , (iue puls eft , folidior quidem ac fpiffior Athera; liquidioryey Glutine; & minus Glutine;plus autem quàm Athera vifcera obftruens. Atherz;aut potiüs pultisgenuseft , edulium , quod Galenus ex multa Tritici farina]agi permixta fieri fÍcribitquo hac atate Belgium, ac vniuería inferior Germania frequentiffime vtitur.Cibus boni fucci & multi alimenti,fed eosjqui ipfo affidue vtuntur, offendens, Nam in hepate obítructiones parit,& calculosin renibus gignit, auctorc Galeno. 20 é De Rogga [iue Secali. Car». xv. Rogga fiuc fecale. SF CALE folio cüm primum prodit, ruübef- ; cit;inde vt reliqua fruméta virer, numerofig culmisaffurgit, T ritici tenuioribus, lógioribus quatuor , vc plurimüm , genicula habentibus, fpica in ordines & vcríus digefta, breuibus,non acutis,fed innocentioribusanftis cingitur, que cüm floret , erc&ta eft ; femine vero pra: procumbitac deorfum deperidet. Granumob. longum , nigricans, gracile, ac nudum;quodé glumis facile concidit , ac fzpenumerà Ípontà exilit. radices multz,tenues, fibrofz, i Naícitur cümin Germania ac apud aliasna- tiones plurimas, przfertim Septenttioni fübic- Gas,tum in Belgio omnibus feré agris tarn fleri- libus quàm lxtis, veluti in Brabátize Campania, qua hoc frumentum, licet arida ac fterilis,feli- citer progignit. Qualicunque enim folo proue. nit, Be rigenti, gracili, aut arido ;fee- cundiore tamé ac lxtiore melius przftantiusqy, Seritur Autumno;quod & lctiusitem & Ve- re,eftiuum,altero gracilius,paucioribusculmis, Ípica breuiore ac tenuiore, grano; leuiore, Germani 2Xorfen / Belgae iiagge appellant: Hifpani Ceztezo : Itali Segala : Galli Seigle, ve- MN teris Latinz nomenclaturz veftigia retinentes, j S Y^ — | Plinio Secale eft,de quo lib.xvrir. cap. xvr. —Í »w) fic fcribit: Rarum di&u , effe aliquid cut profit - m. ^s" negligentia ;id autem , quod Secale & Farrago icituroccari tantüm defiderat. Secale Tauri nifub Alpibus Afiam vocant,deterrimum (fed Plinij ju, Vetiüsaterrimum)& rantüm ad arcendam famem vtile,foecunda,fed gracili ftipula;nigtitia emendatus. trifte fed pondere przci puum,& tamen fic quoque ingratiffimum ventri eft: naícicur quali- Parrago. cumq; folo cum centefimo grano, ipfum; pro letamine eft. , QuzPlinij verba frumentum rocftn ac rogge dictum, cum Sccali conuenire fatis cómon ftrant.Diciturautem id ,vt Plinius tradit, etiam Farrago ; verüm noa fecus, quàm Far, Hor- deum, Auena,Triticámve fubinde Farragines nominantur, quando vidclicet iumétorum, pecudum; pabulo cedunt. | E t. Fatrago fiquidem,quam Graci 2pésw appellant, generale nomen eft, ad omnem viridem fegetum herbam,qua pabuli caufa feratur. Seritur ca,ex recrementis Farris przdenfaadmi- . Xtaaliquando & Vicia: eademin Africa fit;&x Hordeo:Plinius. Atq; inde Farrago;quód Far » fitferro cefum.aut quód primüm in fatracea fegete feri coeptum, Varrone audore dicitur. Ex Hordeo Farraginem facere docet Columella: Fatraginemgait,in reftibili ftercoratiffi- moloco,& altero fulco ferere conuenit. Ea fit optima cüm Chanterini Hordci decem mo- d us 1ugerum obferitur circa zquinoctium Autumnale;fed impendentibuspluuiis,vtconfita rigatat imbribus celeriter prodeat;&confirmeturante hyemis violentiam. Nam frigoribus cum alta pabula defecerint, €a bubus ceterisá; pecudibus,optimé defcéta prebetur:& fidc- paícere fzpius voles, VÍque in menfem Maium fufficit. Q uod fi etiam femé ex ea voles pet- ciperc;à Calendis Martiis pecora depellenda,& ab omni noxa defendenda cft , vt fit idonca frugibus.Similis fatio Auenz,qux Autumno fata, partim caditur in foenum, vcl pabulum, dum adhuc viret: partim femini cuftoditur, i Ln PEMPTADIS QVARTA LIB. Fl. . |. 491 Iam & ex Tritico Farraginem ficri Plinius quoque teftatur. Et in Tritici,inquit;gencre, pars aliqua pabuli eft,quadrupedum caufa fati: vc Farrago. Abfyrtusetiam zvefrw 9e , id cit, Triticeam Farraginem,equulis maximé probat: ea fi non adfit, xé9/mr, quam Eumelus iis refert;poft trimatum dari foliram. Hoc modo & Secale Farraginis genus eft,quando vi- delicet pecudum iumentorum; pet hycmem pabülum efficitur. Recentiores Rozgam Siliginem fere interpretantur:qua in re quantum hallucinentur,fa- tisex iisque capite De Tritico;fcripimus, apertum eft. Nam Siligo candidius ac Jeuius Tri- ticum cftac Tritici,vt inquit Plinius,delitiz , ex qua lautiffimus panis & piftrinarum opera laudariffima fint ; at Secale nigrum eft,& ex eo panis ater,pauperum,non lautiorum, men- fisac cibis dicatus. In nón diffimilem errorem lapfi videntur ,qui tecfet cum Olyra conuenire autumant: Olyra fiquidem candida c(t;ac vcriculis multis continetur; Secale veró prater quod nigrum eft,glumisnullisimplicatur.Rucllij coniectura plus verifimilitudinis habet,qui Secale à Bri- za non longe ditlidere credi (cribit;atque inde putari nomen Bizi panis in Gallic vulgus ma- naffeé. Panis fiquidem ex Secali fit grauis, firmus, concoQu non facilis, qualem ex Briza ficri Galenus tradit,& hunc nigrum ex Secali panem , extrita litera r, pa/z &;z; Galli nuncupant; fic vcab inuicem non diffidere exiftimari poffint;nifi Secalis granum nudum foret, Brize ve- róglumis implicitum ,quod hzc inter fe ica manifefté oftendir. » Q uod vero Brizz femen glumisimplicetur , cx his videtur colligendum: tum videlicet, 2risa. quód eam Typhz perfimilem Galenus fcribatqua multiplici folliculo conditur:tum ctiam quód membranofam fubftantiam panisex ea factus habeat,ex ipforum nempe folliculorum admixtione; contrà plané quàm Secalinus qui Triticeo fyncomifto membranas ac farfures vcl pauciores vcl non plures habere comperitur. j Porró Secale proximum inter frumenta à Tritico Triticeifd (eminibuslocum halbet.Pa- nisex eo factus,lentorisatque obftruentis naturz nonniliil obtinet,difficulter concoquitur, ac ventriculo gratiis e(t przfertim fi furfurum expers fuerit. Nam confufaneus, qui fimul omnia recipit , ac €x tota farina concinnatus eft , fi probé co&tus bened; fermentatus fuerit, minus lentuscít,non admodum agré conficitur, cito; defcendit, nondum tamen Triticco fyncomiíto par,quo grauior & concoctu difficilior etiamnum eft. Alimentum autcm corpo- ri folidum,ac firmum przftat;nec mali fucci, fi ex bono frumento co&us fuerit ;ex malo au- tem fruméto & corrupto paratus;prauos & corruptos fuccos ingencrat,& diuturniores mor- bos procteat, veluti morbum,Germanis [orbit aut feoosbupc/ dictum. Admifcetur huic non raró Triticum , veleuiorem gratioremá; panem efficiat , qui Secalino puro minus grauis ac lentus eft,& teneritudinem fuam Triticeó diutius retinet. Secaleautem vt medicamentum, Tritico in calefaciendo ac di gerendo potentius eft. . Panisex hoc aut fermentum,promptiis ac citiüs abfceffus maturant & rumpunt, quàm. ex Tritico facta. Farina confufanea,diuturniorescapitis doloteslenit;in linteo capiti circumligata. De Horde. ^ ^ Ca? xvr VrMo Hordeum eft,quàam Triticum breuiore fragiliored; , pluribus articulis genicu- lato; folioin ftipula latiore;fcabriore;:fpicalongarum;afperarum, mordaciumá; arifta. rum vallo munitur, acin verfus ftriata, ordinibus conftat, fubinde binis, aliás ternis quater- nífve,vc plurimum vti Theophraftus ait fenis;fed;vt Tragus, etiam octonis. Spiffior autem pofituá ar&tior eft, quz pluribus conftruitur. Granum tenui oblonga palca includitur: ra- dices fubfunt frequentes tenuesque. 302207 £j: uote no Hordeum autem (vt Plinius inquit) frugum omnium molliffimum, atque ex orani fru- mento minuscalamitofum quodque celerrime reddit fertiliffimumque. : — Setitit(au&tore Columella)foluta ficcaque terra, & vel prualida vel exili. - Nafcitur paffim;ac vniuerfz familiare Europe cft:cüm Autumno;tum frequentius Mar- tio, Aprili, Mai que menfibus feritur. an uon? i32194 . | — "Gracisvgi93 dicitur Germani efte Belgz gerfte: Ttali orzo: Hifpani Ceuada: Galli oree nuncupant, In huius genere, quod pluribus verfibus fpicatur, 722v65» recentiores appel- lant, ac Gerniani gtof acrften. Q uod fex verfuum £225» : Cantherinum hoc Columella eft. Aliud duorum verfuum 40e», à Colümella Galaticum,à Germanis futer &erfteit] flciri &trftid eft;exiguum ac paruum Hordeum nominatur. Q uod magnum & plenum,fpicamá gerit ere&am, doiAade xe19i,ab Hippocrate vocatur,atu gini id obnoxium eft: quod véróin- "Curuatut;éóxe19óc; ab xrugine hioc minus infeftatur. — "poc 19020,193 Ad Hordei genus & teducendum;inquit Ruellius putauerim;trimeflseillud Hordeum, , quod 492 SrTi1RPIVM HISTORJIJE " Hordeum. Hordeum diftichon, Seeourgei». quod Gallice fécourgeon dicitur quód rebusad egeftatem addudiis, cüm annona premit pe- nuria,plebem alat,& à famis noxa vindicet. Seritur veró & in Gallia , quod mundumHor- deum vocant, Ruellio eodem tefte: huiusgranum nudum eft;ac fponté gluma concidit; cz- yuurisoi-, tera Hordeo fimile: Tujuoxé4Sor ac nudum Hordeum, tale à Galeno, in lib. De aliment. fa- Sw. cult. appellatur. Xt. lis edidi itg. ten 5131520 aito. Czterum Hordeum,vt Galenus in lib.De aliment. facult. non eandem cum Eriticofa- cultatem habet. Siquidem Triticum palam calefacit : Hordeum vetó.non modó noncale- facit)fed quoquo modo ca vtare, (iue panesex eo feceris,vim quandam refrigerandi habere cernitur. Diffidet prxterea à Tritico fucci fpecie quam vtrumque ipforum gignere confuc- uit. Siquidem Triticum craffum & lentum cft: Hordeum autem tenuem, & nonaihildtter- forium fuccum in nobis gignit... Ter mut rdfietoloied Panes Hordeacci Triticeis multó minus alunt;qui tamen cx preftantiffimo Hordeocon- ficiuntur,minusà Triticeis in co fuperantur: qui veró ex laxo & leui, panibus furfuraceisre- Ípondent. Panes autem ex Hordeo eiufmodi citiffimé per. aluum fubducuntur , quod rdli- quisnon minimum accidit,fi Triticeis eos contuleris. Sunt autem non modó T riticcis; V rüm etiam Olyrinis,& multó magis T yphinis, friabiliores,nihil in fe lentoris, veli haben- tes. Exquoperfpicuum eft, quod exiguum corpori prxbent alimentum , & pouffimum,! - fadi ex peiore Hordco fuerint, ex quo Hippocrates ne Prifanam quidem fieri voluit; neque enim dum coquitur,fuccum copiofum ex jeapío mitt: ss picv oz Laudatiffimum autem Hordeum quod candidum,vbi pinfitumeft,a lei denendeneimiuieuHordeo datum eft) haber. Porró quoc - & circumfcriptionem externam habet tenfam,meliuseoett, qui Hordeum primi eft ordinis in exiccando & refrigerando; ^ fimplic.habet etiam pauxillum abfterGonis,pauló ctiam p o, £E0HÀ .cuinoninfuntcortices. . Gees --- Hordeum;Diofcoridesinquit;abftergit, vrina iud :cocta, inflammatio : .PEMPTADIS QVARTJE LIB. IL 493 lilotoautem & Papaueris calyce, dolores finit, qui latusexcruciant : aduerfüsinteftinorum inflationes,cum Lini femine, Foenogrzco & Ruta impofita iuuat:ftrumas cum pice liquida cera,oleo,& impubis pueri vrina,ad concoctionem perducit:cum Myrto veró auc Lentifco, aut Malicorio;aut fylucítribus Pyris,aut Rubo,alui profluuia fiftit: podagricis inflammatio- nibuscum Cotoncis autaceto prodeft: decocta in acriaceto, modo quo adi Auoxc, & calida impofita,lepris medetur. 1 Eft autem 4j iex, Pelagonio auctore, miftura zqualis Foenigraci, feminis Lini, & fari- nz Hordeacez. | Cremor veró farinz Hordei cx aqua, aut cum pice & oleo deco&tus, puri mouendo cft: cum aceto fuba&usjitidem & cum picc.contra articulorum fluxiones prodeft, Habet praterea & Hordeum multiplicem vfum ,nam ex co Ptifana, Polenta, Mazz, Maltum & Ceruifia conficiuntur;dc quibus deinceps. 6d Nite. De Ptifana. Car. xvyir TisANA Yaisiziasew dicitur, nomen quidem commune omnium frumentorumà corticibus fuis, 4 (69 siae, purgatorum effe poteft, fed proprié tamen & peculiariter non aliam , quàm Hordeaceam Püfanam fignificat , qua: fimpliciter ac citraadic&tionem dilizsrr nuncupatur. Nam fi hoc modo, frumentorum aliorá quorundá femina mundata, alicubi (quod tamen rariffimum) Ptifanz nominentur,frument appellatio coniungitur. Ita Hippocrates lib. c9 z:3:4»,& Diofcor. ei xex9&y cap. giae» zveímr, & ex OrizaPtifa- nam Plinius dixit: ad Hordcacez: nempe Prifanz differentiam, proprie & fimpliciter Ptifa- nz nominatz. Eftautem Ptifana hac aliud nihil; quàm Hordei granum à membranis & corticibus fuis mundatum & excorticatum.TI7íasen,id eftmacerare,tundendoQue expurgare hoc oportet; ac in Sole ficcarc, deinde rurfus z/asew, rurfus; ad folem ficcare. Q uod autem tenue ex co decuffum eft,ipfi infpergendum; hoc enim ipfam conferuat,vti Didymus in Geoponicis. Humedatautem & rcfrigerat Ptifana,e uliumá; cft ( Hippocrates ait a dla/m ó£efos voonudí) in acutis morbis , reliquisomnibus frumentaceis przferendum. Nam vifcoficas cius leuis,continua;iucunda,lubrica,& mediocriter humida: fitim minime infert, & fi quid ablui eget;probé abluit: non adítringit: non malé turbat: nec in ventre intumcefcit, cm fal- tem,vt decet (Galenusaddit) fuerit parata: hoc eft,quando in co&tione,quàm plurimüm in- tumuerit;poftcà igne lento,per multum ocium in chylum fuerit redacta,dcetum tunc ei ad- miícetur,cüm plané intumuerit: vbi vefó cota exa&te fucrit,fub edendi tempus, falem te- nueminiicere oportet. Oleum autem fi initio ftatim adicceris, co&ioni nihil nocueris, aliud tamen nihil mifcendum,nifi velis Ancthi aut Porri quippiam , idque initio ftatim admifce-- ret hzc Galenus. ye Noftrotemporeraró aut nunquam,horum aliquod additur , fed facharum fere, & aqua à Rofis albis (tillatitia ei admifcentur; & fubinde Amygdalaaliquotamara, vt palato gratior fiat: autfeminum Melonum vel Cucumeris nonnihil;przfertim quando impenfius refrige- raudum,aut fomnusea conciliandus eft. Admifcetur ei & nonnunquam Amygdalorá dul- cium 54/2oc, fiuc fuccus, ( Officinz lac Amygdalinum vocant ) przfertim cüm aluum liqui- diorem cohibere vtile eft. Fit itemex Ptifana potus,quem Officine Ptifanam nominant,cüm tamé nec Ptifana,nec Ptifane 552 fiuc cremor fit; fed eius tantüm tenuiusdeco&tum ipfius fubitantix parum aut nihil reainens,quod feré non ex fola Ptifana , fiue Hordeo mundato , fed & ex Glycyrrhiza, & Vuis paffis additis , decoquitur. Qui ratione parata potio vtilis eft iis qui inflammatione pulmonis, partiumque refpirationi deferuientium,vel renum veficzQue exulceratione aut inflammatione laborant. Plus aliment (inquit Diofcorides) Ptifana ob cremorem in decoGtione redditum preber, quàm Polenta ex Hordco fa&a. Contra acrimonias atq; arteriz afperitates, exulcerationesq; pollet. De Polenta. Car. xviII. OrrxraA Hordei frixi fatina eftquam Graci proprié Za9mr» nominant: quanquá fub- inde 2 4AQg/G» nomen,de omni alia przfertim rudiore farina,fed improprie, dicatur. Pluribus hzc,Pliniusaitfit modis:Grxci perfufum aqua Hordeum ficcant no&te vna, ac poftero die frigunt dcinde molis frangunt.Sunt qui vehemétius toftum, rurfusexigua aqua Pergant,ficcentq; prius quam molant: alij veró virentibus fpicis decuffum Hordeum, re- cens purgant,madidumd in pila tunduntatque in corbibus eluunt;ac ficcatum fole , rurfus unt, & purgatum molunt. * 1 t EY t Galenus LI Mafia. Off e. sospes, 494 $TIR?PIVM HISTORIA Gal Hord liocriter frixoJlaudatiffi i ait, piu Y. PESE SPESE RT "P ies ? i dog inrick P SRDRES or HR ; A5 | m ,qua ex optimo & recente Hof n. l Lil Pod raids autem corpoti,vt Galenus quoquet tradit , Polenta alimentum dat, & priuatis modo ex. ercentur, minus quàm fatis eft. Deficcatveró multà magis quàm Hordeum: aluum etiam Res. ait) cohiber, & inflammationes mitigat. De Mana. Car. xix. Az A exDolental sel e cO AR conficitur. Ft aliqua quidem, cum fola aqua fubigitur ; aliae vero, autcum vino , autcum oleo , aut cum melle jaut cum aliquot horum permixtis. Cum maquaautem cam fu ubigi , prater quod ex libro Hippocratis De dizta fecundo faris Cyri vbi luc concione c Conuo OCata ,ti- Lene is^ n 1 adhortatur, RzA ] IY Ny 1 Nd 5 LÀ Z p N y). cn] — TN 33 e, eu71, ypn riv pie, xd) nc porri Üdum didtur iy dp Grid eft: Etenim e Polenta , Maz jua g & qui pane vtitur, panem aqua fubactu Subigi veró Mazam, & cum vino, ex Hippocratis pum is internis inen zet,vbiin hepatico morbo, 1 coxendicum dolore, eam quz ; confülit, Idem Mazam oleo & melle quà ximé fubactam, in typho quodam E hibendam ijeeene 5 Ieiyveiuuu DAI " E pri ncipio, Xie ait quoius Sibi ex Alphicis, Mazam vetetes vocarunt, fteà ipfamque prapatare udrrem po eró cró neceffarium vid&um,obi VE Se fc lati ;nomen ipfum 5 xa. ib ifi "a veró we ih TTUX i 1 POSEPOMHUS QA PIN TH 3 gnificum;us pfos cibos pra- XtON bolum * 1 Fs 11 dp e: )JoQ i Mstioz. ernd Porró Maza vitalas ibus Hord i 1 : lum flatu impleti in quoetiam 1 diutiós iru ferais excitat. me autem fub- ducitur, (íi commixta diutius fuerit ac fubadta. Qu ,Citius etiam ob id , ventrem ad excretionem incitabit. YImno. CAD. xx ( rcx inqui Gabon C iis libri fecundi predia Hipy ; liu(culàeffracto; UR Hord ,refugiens P" irs 1 a: FAST. e 1. Diofcorides, (^41 : in lib. Def- cultat. fitaplic. quia r,non Folcos modó, fed s ritici, Zez, ac Olyrz, fi rum, fiue non toftorum craffioem farinam xe£wer appellat, Crimni nomenad ien craffioremQue E cucfüis frumenti transfcrens Solo m ol difcrimine ac tritura modo à à àfarina Gue PAM py differt. A "Adbess enim dicitur EoanduE g 1 contritum eft; xe/uor vero rudiór farina f WPUET. . COXSEEDO II PASEOS - - TV ITI. LL 13315. 4 13 fein. E 3 or : 1 : 3? 1 " 2^*l c4 3 :- & aluum vehementius aftringit;fi Z fi átur. : De Man fne n , .Ca BO OXXI. dei ! ArTY M A P» p Quoque am 1 fum Ho e M^ Cim MR Oei en veras i: eu cfit. fi. N 1 P emifit ac pofirema ia 1 » mirado ?" 5 o HU A. Sus t HT ul woz. 11 PIU BOCA v evictla fpi re 1 m E &' X yt e^ P E CER Re 17 eror cL. cente aftu, cüfnintibalátn em CET ITeRCA ü ENLAES à 4 vertitu .. Noftri mout/ SW i mal / recentiores Maltum voce à pee mutuata saspe prag minat. Ad Berz fiue C d os £A: 271 ^ Martio | & À- prili menfibus. . 3 1 Qui ADIS QYVA Qualitatem habet fic kcdn i detdcis Hordei "etis lorem, iip, vérà multó icaiidio d: rem; prafertim md igniscalore toftum ac reficcatum eft. n M 9á5uz., quod illi ab af rdv e E : r m non folüm remit- £. F 11123 TATfÓID £111^13 tit; dam ei i imprimit. Quod ve verà zflini caloribus ICficca- 'j * tum,minus quidem.calet, tamen à quzabíque leui quadam put o ua ob ves n bemniditarem, non fuccedit. Putrefa- Gione autem caliditàátem multis Acepdcte, /fatisn -. Galenuslib. Deabm Ho lo quiseo fiue Pri COXCIiL, ne Polentam. fecerit, yim veran acfiigerantem retinere, verüm id rim Malto non videtu ; /fi accefferit, ma- gs isà natura ifs receffit quàm Polents;qua velexcrud lumá ve 1 ues, VCI CILUl1. E Abítergit praterea & Maltum Hord minus] is habet,c im,quia farinz minus filiquarum veró plus habeat, quàm. crudi Hordeum; tumabi inul mpyreurate inia fionem coniun- do habct Ventis ;torminibusaliisd; fin eren, frididalqu(a doloribus, Malum f tubue- ppotitum, q33ev By rm £ 1 ] M r mil y UARE A bus hydro; iliter, Aé&tio. MEE imponitur De Xue CAN OXXIL IV 3 pi ex Malto;& Li is, aque d * T a; quz Cim cum, Zcam, aliáfve o Bes, Ynà cum maltó ' Hordcaceo ces Qus veró meas deci üina, ac ebrietatem induc tiaà frugum ixta hal fit fiue buona funt ac medicatz,ab Hordrace "Tritieeive Bera & a e & omes dion m Britanni re- lique; Seprentrioni facem gentes, communi quidem ac pattia voce, pos: iue 2órte/ eruifiam; Vete P variis nominibus appella- runt: & oj/oy quidem XQÁSiyol jid eft, Vinum hord ,om pofitum Copes Ariftoteles (le , zio dixit: alij Bpízor : veluti-Sophoclesin Tri. tolemo, S&H Md bi Paonas f gs rAHLI M a "358 1^ UR. pi sober Mose Con) za. ee ben (olim ex H füdi&r duro MSIE pmvalicrit: Bibunt;nquit ex radicibus fpór, veluti chinh ex Hor heóphraftusait, Rid ens te- Qiu: fotu liniuslib. xxi. Ex Tips rium. in ZEgypto;Celia & Ceria i pe uns Ceruifi b BP 1C1lS. Quos slibix rii. nominibusqui- em "i: cdiration : ; ... Diodorus: Sis hum i ho folüm,fed & in Galati PUGUE Bill afirma. Ji deg : e. producat E e SEI : Gb: rr y - pu e ar em - Diofcorides vnum Hordeacci potus genus Zythum : alterum Curmi nominat Simcon Zethij ex pofteiakis; geatis Gracis, huiufmodi potionem Arabico omine QoU- Pu. [i Unas aid pOxcapat) oodd iue üm ^ a cios: H Similagineo dits Pe Ápio Jeden itus:ac, vt Hali Abba iflatur T respi etiam Phoucas ex Pigmenas aut ex malorum punicorum fucco conficitu Hzca utem ; ppell inil " proprietate aliqua dif ia,cum Bera fiue Ccru iifía noftra i 1 ffi od ex Horde " : modo, ve E ^ a Ln Lr f. S and Nam á Zythum, v Gal i lib .De facultat (implie medicament ex pu ttedin á liquorem Vino fimilem veluti Hermolaus Barbarusin Coroliris (eibi : ac acre malid; fucci it: renes & neruos tentet , qux era fiue Ceruifia . noflzanequaquam cc conucnire : poteft. N am Bera c ex fug non fit putrefcente; multó minus i * coquitur , ab oni putre- dinc affecuato, Et&c B fe fuauis,dulcis,ac b fucci. Q ue certé- Beram à Zy- 1 É essi 1m; ytun ate d oftenduat. Sináutem Zythum rion eo, quo doas aut Hermol lunt,confici ; fedex ES Ac. 496 STIRPIVM HISTORIJE ter tantiim putrefa&tis,ac à natura fua commutatis, vt Theophraftus fctibit, Zythum &be. ra fimillima funt. Nam Hordeum in Maltumt ranfiens,leuiter quodammodo COmputre(... & à natura fua recedit. Verüm tunc Galenus, Diofcorides, & qui deinceps eorá fentenr; ac doctrinam infequuti funt , minus redé Zythi facultates cognouiffe videbuntür, prc. leuem hanc etenim putrefactionem fiue mutationem, Hordeum, áutex €o potus; ci ftatim fieri non poteft,non minus quàm Polenta;quz ex noti recente Hordeo ,« mali fuc; »fedex ma. turo & ficco in aqua macerato conficitur. Siquidem & tunc leuiter quodàámmodo Hoy, 'u computrefcit;humoremá; alienum imbibir, veluti dum Maltum futurum eft.Polepgsr. men hanc ob caufam,neque Galenus ipfejneque veterum quifquam, mali fucci fore aff; eruit, fed contrà omnem boni odoris fuaueolentemá; cffe ficuti & Maltum rité confe&üm e$. Zythum auté fiue 53v;, ex Hordeo & Ttitico confici leüiter putrefactis, Theog taflus lib. De caufis fexto,vbi de faporibus agit,his verbis tradidit. Nónullos Veró mutantes & leuiter putrefacientes, in fuccos cogimus, ad bibendum'ido num ex Hordeo ac Tritico conficiunt,quod in O;ait, nàturá com; ! neos, veluti qui vi. Egypto (539£ appellatur. * tig Caterüm vt ad temperiem Berz veniam us,pendet ea ex qualitatibus eorum ,ex qui componitur. At materies cius,vt diximus, funt aqua, Maltum Hordeaceum, fubinde Tri. cum aut Zea,& Lupuli fali&tarij flores. Aqua quidem fimplex cuiufmodi ad Berz décoüio. nem fumitur;frigida eft & humida: Maltum cum exigua caliditate reficcat & abfteros zh ticum ac Zea temperaté calida ficca; funt: Lupuli lores fecundo ordine calcfaciunt, refi. cantá;,caput tentant,vrinas mouen Labftergendi quoque;ac aperiendi potentia prditi, R;. - ciunt hiad Berx éüm faporem;tü diuturnitaté ,fru ges veró alimenti materiá fubrainiftiz. . Ex horumautem varia & inzquali miftura,diuería Berarum genera, diffimilibusag iti- tibuspradita;fiunt. Tenues quzdam,potentes aliz rubicunda (iuc ni £rz ha ,candidzille a. . marzplerzque;dulciores nonnullz. Q uz frugum plurimum admifcrunt;potentióresfunt: quz minus tenuiores: minimü tenuiffimz.Ex Hordeaceo Malto, diutiüstofto; rübicun & przfertim,fi diuturnior decodtio accefferit: precipua autem. parte ex Zeaac Triticocon- fe&z candidx funt fenefcentesá; tenue & aquofum vinü fubítantiz tenuitate quodammo- do referunt: amariores caputá; citius iris cm flores copiofiusincodi cfhiciunt; dul. ciorescorum parfimonia. fruges enim ex fe dulce inem conferunt. Interhas tenuiffima;frigida quidem eft & humida, fuperante in ea aquae qualitate ac füb- ftantia,non tamen alicuiuscaliditatis expers. Potentiotes caloris plus habent,cuius etiá vi atq; potentia, in vafa códitz nó fecusacmu.. 7 ftü flu&uát ac efferucfcüt, minus tamé quàm mediocre vinü calidz;,à quo nó fol téperimé- ti caliditate, fed & tenuitate fubftátia fuperátur. Calcfa&io fiquidé Berz clemés mitis e(t. . Alimentumautem praftant illz quidem exiguum;autnullum; ha: veró copiofiüs;copio. fiffimum potentiores: omnes probi fucci, fi ex bonis frugibus & bene deco& fuerint. Ctaf fiores cifca precordia aliquantifper herent,tard cá defcendunt : candide ; tenuiores &cciüs digeruntur : amare, abfterfione aluum leniunt: medie, medio fe modo habent. ^.^ ^^ - Compofite Bere,que vidclicet preter fruges ac Lupulum, & alias quaídam herbasvelfo- * EC, TS 2 * i i; A int: 1e5, fcmina, fru&us,aromata, fimiliáve recipiunt, pro qualitate corum que admifcentur; va- rias qualitates ac facultates obtinent, fubinde etiam noxias. Bri Recens Bera qux nondum fubfedit;non fecus ac muftum,vitiacom Plura gie nem paritaluum conturbat;calculum procreat,ac vrine fepenumero ftillicidium excitatfo- ris tamenadmota;neruofarum ation dolores fopit;fi dulci calen ted; ea foueantur: preftat ' ad hoc recentiffima;& cui non um Lupulus inco&us eft, ac inter omnes potentiot — Acida neruos & renes tentat, ventriculum conturbat,ac vitiofum in corpore fuccü gignit Acetum quod ex Bera conficitur, V ini aceto minüs acre, minusi; potens eft, nec partium adeó tenuium. L2 ( à 20089 3Deuntilie. CA P. XXIII. ee ME 1v M. multiplici fruticat culmo;geniculato:folia habet ampla,harundinacea:fum- mo caule;non fpicam fed effufam promit iubam,fiuc 966w, deorfum reflexam, flaui vt plurimüm coloris fubinde nigricantem,in qua 4 femen gignitur praem dere M paucistenuibus tunicis conueftiti,à quibus facillime excidit.radice nititur numerofa, : Leué folutamá; humum defiderat,nec in fabulofo folüm, fed & in arenofo quoq; prouc- nit,modà vel humido czlo,vcl riguo folo: nam ficcum cretofümd reformidat, Columella, ait. Milio Plinius Campaniam przcipué gaudere tradit. Ante ver commode feri non poteft teporibus maximé lztatur. Milium, l'heophraftusait ficcitate fua diuturnum effe,plus centum annis feraari poffet quó ventus & ar nóperueniunt,ve au&tor quoque eft Varro, condatur. is Grzcis /à AAT CCAASMA ITA Ec CAL CLA I zt Ct. 2 PEÉMPTADIS Milium. H MU ER NEN QV f 770 i V Ea E: » PASE S * MS EN rs PLZ : A Ses A —- 7. ) Cv vy e & 6a QJ / c P IIPS otio QYVARTJE LIB. I 497 Gracis x&2zoc , nonnullis xeyaev; dicitur; Hippocrati Pafpale,vc Hermolaus ait: Hifpanis Mo, Mill: Ivalis Miglio: GermanisDir: Gallis millet: noftnisbirg & mili. Milij grana ac palez, vt Hippocrates ait, fic- cant & ventrem fiftunt , & cum ficubus ,forti- bus doloribusconferunt.Ipfüm autem Milium coctum álit,non ramen aluo fecedit. Primo ordine, Galenus ait, refrigerat, exfic- cat veró tertio, aut certé fecundo intenfo, pau- lulumetiam habet tenuitatis, : Panis qui ex Milio fit, exigui eft aliméti ; fri- gidus,przaridus,& friabilis;nihil enim in fe ha- bet neque oti cque pinguedinis : iure er- goaluum humenté deficcar,veluti & Panicum " quo tamén ad omnia cft preftantius, fuauiusá; editur,facilius concoquitur, ventrem minus fi- ftit , magis nutrit : foris impofitum in facculis, idoneum eft fomentumiis , quz citra morfum exficcari poftulant. Torretur, auctore Diofcoride,feruensQue in facco ponitur , vt corminibus rcliquisá; dolori- bus,fi foucatur, auxilio fit: neq; aliud, tefte Pli- nio, vtilius, quoniam leuiffimü molliffimumá; eft,& caloriscapaciffimum. Itaqy talis vfus cius eft,ad omnia quibus calor profuturuseft. Farinacius cum pice liquida , ferpentum & . multipedz plagis imponitur. De Lachryma Iob. Car. xxritIJr. A 11 1 1generi affcribitur & quam Lachry- mam lóbi recentiores Viituióunt atlas nacez quoque naturz Qu Gr : folia habet longa; lata , & arundinacea ;culmos craffos, genicula- tos,cx quorum fupertoribus geniculis duo,tres, aut pluresexeunt pediculi,& in fingülis ícmina fingula, dura, quafi rotunda , Ochris maiora à quibus dependent quzdam veluti fpicz inanes & muticz : radicesin fibras multas diuiduntur. In hortis Italiz , Galliz , ac fübinde etiam Belgij feritur peregrinum fiquidem cft , & ali- unde illatum, Nonnulli Lithofpermi fpecic faciüt, propter fcminis duritiem;toto tamen genere à Diofco-- ridis Lithofpermo differt. Itali Lachrymam Iobi appellant: poffet fortaffe nó inepté Arundo Li- thofpermos nuncupari, vt Gefncrus ait. Vfum habet nulluim, nifi quód mulierculz, feminibus iftis lycio fiue filo tranfmiffo pro fphzrulis precatoriis fubinde vrantur ,catenu- las inde facientes. ; DePanie. CA». Xxy. P^ N1CVM Milij fimilitudineculmis pro- dit complurimis,intus faris, tnultis articu- lis geniculatis;ac fenfim extenuatis:folia ci ará-- dinacca funt,multó quàm Tritici latiora na fiuc panicularti fert oblongá , craffam, p. E fam,ex multis coaceruatam & cópactam granis rotundis duris,fplendétibus, uq. E. 455 STIRPIVM HISTORIA * Panicum, dam inteGis colore fuübluteis , Milio fimili fcd minoribüs.Radice nititur fibrofa & valida. Seritur fimili,quo Milium, folo: calidis 6. cis regionibus libentius nafcitur ::ex Vernalium frugum numero eft,quz teporibus gaudent: ni. miaaquatione folium dimittit, và & Milium. fed validiusait T heophraftus, Milium, dulciu; Panicum ac infirmius: confummatur celerrime & rcferuati egregrié poteft. : GrecisfAuuoc dicitur; nónullis MM ant lys. voc. Diocles medicus Mel frugi appellauit, Ger. mani bepbelpfenich auc pfatichb: Hifp. Panizs; Ga. li pazic; Latinià panicula,nomen Panico dedere. Ruellius Panicü ab Italis Melicz nücupari refert. Matthiolus autem McelicamSorghum riomipaz Errádi occafioné prebuiffe videtur Ruellio,no. : minis Melicecum ueA/nie fiue ueAvov, vicini que fecit vt Panicü & Sorghü inter fe cófuderit, . & Melicz deícriptionem cum Panici mifcuerir, . Panicum autem facultate pauci nutrimenti eft,& exficcatoria,auctore Galeno: fiftit quoque ventris luxusceu Milium;in la&e caprino deco- &um (addit Plinius) & bis die hauftum. Siverà forisillinatur,ex(iccat atque refrigerat. Panis, qui ex Panico fit, vt & is, qui ex Milio, exigui eftalimenti, frigidus, prxaridus, fribilis, nihil in fe haberis neque lentoris, neque pingue. dinis; quare & aluum humentem deficcat, -— RA De Panico Indite. Car. xxvi Panici Indici fpica. in M e OSEE * 4. : . * *w Bot PEMPTAÀDIS QVART.E LIB. I. 49 PA £ TE R fuperius Papicum & aliud quoddam peregrinum oftenditur, quod Indicum cognominatur. Culmos iftud promit craffos,v111.aut 1X.pedes altos, crebris geniculisar- ticulatos : folia veró é fingulis geniculis.dura, magna longa, lataQue , omnino arundinacea: fpica fiue verius paniculz ena funt, & densé compa&tz, aliquantulum hirfutz , breuiorcs non raró quàm vulgaris Panici,fed craffiores. exeunt hz & € íüummo culmorum ;& éfolio- rum finubus, brcuioribusac tenuioribus veluti culmis infidentes: (emen oblongum capilla- ceis glumis implicatur,quz ipfas paniculas hirfutas efficiunt. radices valida funt ac fibrofz; ampliorcs quàm prioris Panici. Sub finem aflatis, etiamfi calida feruensque fuerit , maturitatem femen in Belgio vix confequitur: in calidioribus regionibus meliüs proficit. Panici fpeciem effe;ipfa denfe compacta panicula oftendit. De Melica fiue Sorghe. — C &v.- XxVttr. Melica fiue Sorghum., Mz L I C A tribus ,quatuor, aut pluribus i affurgit culmis arundinaceis,praaltis, fc- ptem, octo, fubinde decem, pedum altitudine vclampliore;nouem articulis vt plurimüm niculatis, medulla candida far&ts : foliis é fin- gulis geniculiscubito longioribus , trium qua- tuórve- digitorum latitudine : iuba dodrantali aut longiore,milij craffiore,ere&a, non depen- dente: grano multó quàm milij maiore,ac len- tis feré magnitudinc , aliás in rufo,aliás plenius nigricante : radicibus nititur fibrofis, multis ac validis. T ota planta arundinem refert: culmi & fpica, femine maturefcente rubefcunit. Solum amat pingue & humidum. ex zfliuis fementibus eft autumno maturcícit : gigni- tur in Italia, Hifpania, acaliis calidioribus re- gionibus. Ab Infübribus Melegua , & Melega : Latiné | Mclica: in Hetruria Sageiza : aliis Italia locis | Sergbo : Germanis € (n/ hoc eft-Belgis | &oigfact: Lufitanis Milius faburrumappellatur: | nonnulli Panicum peregrinum , aut Indicum . cognominant,idipfum vidclicet ex Panici ge- nere cffe cxiftimantes ; quorum certé opinio probabilior eft, quàm eorum , qui illud inter . Farrisgenera reponunt. Cum Farre fiquidem fimilitudinem nullam , cum Panico yeró ali. quam habere poteft. Conuenire & cum eo Milio videtur, quod xa S Neronis principatu ex India in Italiam inue- &um,nigrum colore;amplüm grano, harundineum culmo, adolefcit ad pedesaltitudine fe- ptem ; pregrandibus culmis,lobas vocant,omnium ftugur fertiliffimum, vt Plinius tradit. Melicz autem huic;& fimilis alia quzdam Melica candida reperitur, quz harundinaceis foliis, przaltis & geniculatis culmis;effufa iuba Sorghum quoque refert ; fed femen eius ro- tundius & candidum eft. 3 Bellonius hanc Melicz fpeciem in Cilicia ac Epyro feri,& illic à fe repertam fcribit: ibid panesex ca coqui. i p Ab Arabibus Harcoman,eodétefte, appellatur. Apud Auicennam tamen Cap.cccxxxir. Areoman non Melica,fed Zea cft, fi interpreti fides. zt : Caterüm Melicz vtriufque femen Panico fapore & temperamento fimile cft. cogitur fubindcà rufticis in panes,fed friabiles,& parum alimenti fubminiftrantes : frequentius, & vt plutimüm,gallinacei genetis ac columbarum faginz feruit. | |. Deorim, ex T heophrafto e alis. Car, xxvirk R 1z 4 Lolio afpeta (milis eft,vti ^ oie: refert: non fpicam, fed veluti iubam effundit Milij aut Panici modo : foliaei, Plinius ait; carnofa ,ac Porro fimilia; fed la- , í tiora: joo D- LI Oriza. STIRPIVM HISTORI.JE tiora:flos purpureus:radix gemmee rotüditatis Ariftobulus apud Strabonem , Orizam ditin aquisconclufam ftare;areolis quibufdam fadis : eamque effc altitudine cubitorum qua, tuor. multiplicem fpicam habere: copiofum fru&um adferre : meti circa Pleiadum OCca- fum;atque vt Zeam repurgari: nafciin Baátria. no agro, & in Babylonio , & in Sufio, & in in- feriore Syria. Hacautem etatenó in iisfolüm regionibus, fed & inaliis plurimisprouinciis, veluti in for. tunatis infulis & Hifpania prouenit: vnde jn Belgium, pifta ac ptifanz modo repurgata ad. fertur. Naícitur paluftribus ac riguis. Vere feritur, & in India quidem , aure Eratofthene,cüm zftiuis imbribus madet, Graci üpuCa ,aut vt Theophraftus, Guo appellant: Latini Grxcam vocem retinent: Galli 2/z: Germani $Xif & 9s, nominant, : Semine hoc,inquit Galenus,omncesin fiflcn- da aluo vtuntur, ipfum eodem modo, quo Chondrum coquentes: difficilius tamen quàm Chondrus conficitur, & minus alit. BelgzO- rizam cum lade coquunt , edulium parantes, quod mediocriter cum aluum adftringit, tum nutrit. De frumento T urcico, (we Maiza. : Carvr xxix. Vzncico frumento culmus eft arundi- naceus, folidus; fungofa medulla refertus, multis articulis geniculatus, quinum fenámve pedum proceritate , inferiore parte craffus,ac fubinde purpureus , fuperiore paulatim exte- nuatus : folia lata, longa, venofa, arundinace: e fummo caule dodrantales;iubz fere mo- o multiplices,mutica,procumbentes, vacuz, nullum femen gignentes , inftar tamen Sccilis florefcentes, flore aut candido , aut luteojaut purpureo,prout videlicet fru&tuscoloratusenit. Fru&um ferunt przgrandes veluti fpicz quz ex culmi geniculis, atque ab vno culrho trcs quatuórve;alterno exeuntordine, multisfolia- ccis ac membranofis tunicis, veluti vagina qua* '. dam ,obuolutz,é qua longi tenuesque capilli prominent, finguli fingulis granisadharentes. Semina magna funt, Eruiliz magnitudinejqua | mediaftino hzrent angulofa, fuperficie ver rotunda: colore aliás candida, aliàs lutea put- purca;aut rubra; fapore dulcia ac fuauia:quz i | ordines ac verfus octo aut decem digefla ar Giffimé coniuncta, nafcuntur. Radicibus nit tur hoc frumentum multis,fibrofis ac firmis. e Seriturin hortis , idque Martio aut Apri fructus autumno maturcfcit. Haudquaquam ex Atia quz Turcorum In- | peratori paret, (vt à plerifq; & vulgó creditum cít) aut ex Oriente, fed ab Occidente & ex A merica , vicinisQue infulis, in Hifpaniam 5j mum, deinde in alias Europa: prouincias c - i PEMPTADIS QVARTJE LIB i [a &um eft. vbi & feritur, & ex co panis conficitur, ac fubinde procerius multó adolefcit.. Germani &urfifchfort: Belgas arose cozen: vulgó Frumentum T urcicum:Galli 8/é de T'ur- quie appellant; Americz ac vicinarum infularunr. habitatores Maizium & Maizum nomi- nant: Valerius Cordus Triticum nuncupat Bactrianum, fed tatione aüt occafione non opti- Pa&ria- ma: Nec enim cum Tritico noftro fimilitudinera habet:neque cuni co quoque Frümento, 27», ^ quod in Afix quodam loco vltra Ba&tra nafci proditur. Nam hoc Theophraítus quidé adeo grande fieri, narrari refert,vt grana fingula magnitudine nucleos Oliuz zquiparent. Q uod & Pliniuslib.xvri.cap. v1i.fcribit: Traduntjinquit;in Baéttis grana tanta magnitudinis fic- ri,vt fingula fpicas noftras zquent. In quibus verbis, pro di&ione;fpicas;fortaflisre&tiuslege- P»ilem — .- retur, Olidas,vcapud Theophraftum,ex quo hzc tranfféripta. pv Rar Woo m ' Extaretiam apud Strabonem,lib.xv.Bofmori mentio;qui Eratofthene teftejin Badtriano quoque ac Babylonio agro;iifdem RAE Oriza locis nafcitur, Eft hoc fruméti genus,quod in veneratione effc, Oncficritus tradit, T ritico minus:inter amnes riudpitexcdilb e arcis protinus torretur. Iureiurando etenim adiguntur meffores , non a portaturos fe inde , priuf- quam coxerint,ne femen in alias terras exportari poffit. Huic Bofinoro Frumentumiftud ctiam parüm fimile,cüm femen eius Triticco diffimile & maius fit, ——. Quam obcau(am ,cüm duo hac apud veteres folüm reperiantur , quz Badtriani Tritici nominc appellari poffe videntur;atque his ipfis Frumentum Turcicum diffimile fit : nó TT ri- ticum Badtrianum,fed nouo Tritici Turcici, aut Maizij nomine potius nuncupandum, do- nec vetuseius nomen Ocdipusaliquis demon(trárit qui à veteribus alicubi deícriptum , auc cognitum fuiffe,perfuadere queat. | . Cztetüm in nutriendo Frumentum iftud Turcicum; Triticeisomnibus , ipfo; non fo- lim Secali,fed & Hordeo longé eft inferius.Panis ex eo apparatus mediocriter quidem can- diduseftabíque furfuribus concinnatus,fed durus ac ficcus veluti bifco&us, nihilá; lentoris habens. Conco&u eas ob caufas difficilis, corporiq; nullum aut omnino exiguá alimentum przbens: tarde defcendens,ac aluum conftringens,veluti ex Milio;aut Panico fatus. Boc uos, qoe de DePhalaride. Car. xxX. 7 ss rtl 7 m ph: LARI1S culmosrres;aut quatuor pro- aera mit;cubitales,geniculatos, Zez aut Tritici 'u eMe . culmis minores: folia item fimilia,fed minora 1 ME 7 0 «s quoque:fpicas breuesturbinatas,exiguis fqua-- AL : . miscandicantibus compactas ; é s a fores ..candiduli , à breuibus ftaminibus dependent: - femen deinde inter eas gignitur, fplendidum .. candidumqQue,vti Milium, maius, oblongum Linifeminiformaac magnitudine,aut,vt Pli- — ——— «- niusait, Sefamz fimile. : TR . Peregrinum hoc femen Belgio eft; infertur . autem ex Hifpania ac. Fortunatis infulis. Seritur Vere : fub finem JEftatis bic matu- rcícit. — Grzcis patiter ac Latinis qa2gejc dicitur: Galeno QaAnejc: noftri &anarícfaet/ hoc cft, Ca- - marienfe femen appellant , à Fortunatis nimi- rum infulis, quarum vna Ptolemaeo Canaria nominatur, ea^ . Succus & femen ad vcficz cruciatus vriliter - bibi, Galenusait, creduntur. Pharmacopoei lerique;deficiente Milio,eoín fomentis non infeliciter fubinde vtuntur.In ficcis fiquidem fomentis, Milij vfum habet , ac cius fucce- daneum eft. : De vena. CA. XXXLS | ( t M 0 geniculato , folio; Triticumac — V Zecam Auena imitatur. in cacumine ve- ; i: .Jutiiubam emittitex qua paruule veluti bipe- deslocuftz dependentin quibusfernen oblongá fuperiore partc,exiguis capillis hirfatum, ; acglumis jo »——S$TIRPIYM HISTORIA ' Auenanuda, Lu eu LL - S NS EXACRT, i — e — tà i s XR zt - VN CAU i Am A 7/2 "Le 7) acglumis inuolutum; conditur. Radicibus nititur copiofis ;à quibus plurimis difpargitur culmis. INE i i Locaamat rigua. Vere fata, fub finem ZEftatis maturefcir. : A Grzcis [po uoc 8l Beduoc dicitur: Germanis JJabern: Brabantis patuere: Gallis Aint, Eít veró & Bp2uo; cognomento avón, ex frugum vitiis, de qua infrà. eM Mwmape lam & Aucna quzdam efl ,cuiüs femen nudum nullis glumis implicatur, aliás vulgari A« ; da. uenz per omnia fimilis: nudam Auenam quis nuncupauerit.- Pe Auenaautem,vt Galenus ait,iumentorum eft alimentum,non hominum:nifi vtiqueali- quando extrema fame;ad panescx ea conficiendos compellantur. Panis qui ex ea fit,eftin- fuauis,non tamen aluum auc fiftitaut proritat ; fed, quod ad illud faltem pertinet, medium locum obtinet. PM Vtmedicamentum veró fimilem Hordeo vim habet. nam cataplafimatis modo impofita deficcat, & mediocriter ac fine morfu digerit: temperiem autem habet pauló frigidiorem; nonnihil etiam aftrictionis obtinet, vt ad ventris profluuia iuuct. ... Pulte huius, Diofcoride auctorc , aluus fiftitur , & prodeft cius in forbitione tuffientibus - fuccus . ; Auenz farinam,in aceto coctam,tollere nzuos, Plinius praterea tradit. De Fegopyro. [Ca». xxx*th ae 15 frumentaceorum numero Fegopyrum quoque effe videtur;fübinde enim cogente ne ceffitate, panis ex eo,aut cum eo conficitur: habet id culmos rotundos, lxues, ftriatos, fü bicundosjin plures alas diuifos: folia Hederz molliora minorad , Semydz proxima : florcs paruos,candidos racemofos : femina fordido colore nigricantia triangularia , Smilacis Ld une ac veteres nominant) fimilia , fed paululum maiora : radicibus nititur pat uis ac fibrofis. ; , Nafcitur qualicunque folo, neque vllum nantumuis aridum,macrum( refpuit: gaudet imbribus: citó prouenit , celeriter dites, cde pert Seritur Martio aut Aprili; ac non raró Autumno, pabuli caufa. Plerifque — "RAT A ^r ^— PEMPTADIS QVARTJE LIB. I. . $oà Fegopyron. locis & Brabànticz Campaniz vulgare ; Italiz etiam non incognitum. — — : Tridentinarurà Farzeeztoze : Foroiulienfia Saracino,vttefus Matthiolus, nominant: Ger- mani fuperiores bepbenfom / inferiores bork lpcpbt aut buerckenturpbt/ qux hirci aut Fagi Tnu- ticum fonant: Grzcé £aj6zvegr aut Qryózvepr, Latiné Fagotriticum dixeris à feminis figura, quod Faginam glandem,forma triquetra &co- lore fordido,quodammodo refert,licet quanti- tate multó minus. . Apud veteres nüllum nomen habet: nam Ocimum quidem non eft , (iue illud Diofcori- dis,fiue alterum Varronis & Columellz. Oci- mum fiquidem Diofcoridis, aut vt pleriq; Ozi- mon,herba eft odorata,quam noftra ztas Bafi - licum nominat. . : ... At Varronis ac aliorum rei rufticz Latino- rum fcriptorum Ocymum, non alicuius herbae 09mu». genus,fed pabuli nomen eft,ex fegetibusvide- licet , ac leguminibus , veluti Varrolib. r1. cap. xxxi. de Ocymo fcribens , teftatur. Id genus pabuli funt,inquit,fegetes virides fe&e antequá filiquasferant. Item & Plinius lib. xv111. cap. xv1. Apud antiquos;ait,crat pabuli genus,quod Cato Ocymum vocat,quo ciebant (exemplaria leraque minus bene,fiftebant,habent) aluum Pli; loe ubus;id erat pabulis,fegete viridi diffe&a an. *"«"- » tequágelaret.Sura Manilius id aliter interpre- tatur, & tradit Faba: modios dec, Viciz duos, tantundem & Eruiliz in iugetó Autumno rnifceri & feri folitos,melius & Auena Grzca,cui non cadit femen admixta: hioc vociratum Ocymum , boumáj caufa feri folitum , Varro ap- pellatum à celetitate proueniendi ait. L Ex quibus fané cuidendiffimum eft;Fegopyron proptié Ocymum non effe;fed frugeni no- uam, veteribus vcl non cognitam,vel non víitatam,vel negledam. At, ns Caterüm Fegopyron Tritico quidem, Secali ac Hordeo minus nutrit, plus tamen quàm Milium aut Panicum. à Pulmentariaac placentz quz ex cius farina conficiuntur , facilé concoquuntur , citó dc- fcendunt;alimétumáy córpori adferunt,exiguum quidem;non tamen malum aut vitiofum. Panisqui ex eo aliquando,cogente annonz penuria,coquitur;aut farinam eiusadmixtam habet;humiduseft,citiusq; defcendit;ac flatulenti plus obtinet,quàm ex Secali co&us. Herbam viridem priufquam femen maturuerit;boues iumentaá paícuntur, Semine gal- linaceum genus paftum citiffimé pinguefcit: LiBRi PRIMI PEMPTADIS QYVARTA FimNrs. "La: $ o TUSd PRPIVM HISTORIA PEMPTADIS QVART LIBER SECVNDVS, DE LEGVYVMINIBVS. PREFATI10O. | ps que quia manu DENRA a autem ot T T freca ra irai pig nominari putantur. Galenus in lib. De Virgin facult. tertium "; quod. dam genus addit, eorum videlicet quorum femina im cibariorum numerum J[777 de admittuntur, FÉ autem multa inter Legumiza repofrta, pauca alibi defcripta. De Bun fie Fafelis, ac primum demaiore. APVT PRIMYVM. Bona fiuc Phafelus maior. Y / V x6 o dictarum Bonarum tr tria OCCUF- , , Tunt genera: maior, minor,& fylucftris, gia abo ;inaninullis geniculisi interfepto, longo & credo, qui vbi quidem dense fentur, A 4 à feorfi /faciléint cuX* 34 p^ A "4 722 La ffl po 1ta nofa, g glabra, per procis p ipis lituris nigris confpicui, aut ex porpuma nigrefcents e (i) [/ zL ao. »á Cr S riore parte tenuiores , interius quo NA velud candido tomento aut mollibus Es üirfutze, qua: ante maturitatem virent, poft veró ficciores facte, nigrz funtac duriufculz, velut uti |& Genifte filique;,l his longiorestamen quinque, raró plures, oblongi ,lati, coni humani feré Pu i e- adus 7 huius denfum eft, interior pars rcficcata dura al Neat e J Mudo in duas partes facilé finditur, E o latere germinationis principium eu .. habet; vcluti XE i Ciceres, & Te 2l legumina. Radices huius longz funt,ac multis fibris fi Es lec i in agris ac hortis. Apriliac Maio menfibus, & particulatim quidem ac diu : fructus Iunio acIulio ad esos peruenit. : x Ger ant *Booncn: Galli Fe£ues: Itali Fauam yq quafi Fabam, lg Pr ll | : ti, nominant : Hanc etenim veterum G o». ac Lati fabam effe , nonfo- En ff fed did Ten $e Bat , ca velli- s limO hcinz, e omnes s paffim UST OM. NEMMES c£ HTPIRESPR T t d fr r,que, parum admodi aut omninà nihilcum Beet eius indumenta Nam? Fibz ide crncá ad ft R^ vm Ee , amm PEMPTADIS QVARTAE LIb. joj Rotundam autém effe Fabam multorum rotundorum & fruduum | &caliorum ad cam collationes oftendunt. Theophraftus, aA militer & Loti ro orundum frudum , quem peers Pipere maiorem facit : T'iliazit ructum, & acinos V ) quos Hederx acinisfimiles Kato perhibet: Taxi denique frudum ,Faba minorem affirmat. Diofcor Xyridisr rotun- dum femen Fabz qa. - Plinius Tichymali P ; ine Fabz cff ait xen XI e fimp ic d. SPEO To í 1i P »Ctia xud utc u,hoc f d vbi fefein elob l eíc uliréie Ea- biefunt perimiles: Libro verà De aliment. facul.cap. de Aphace & Vicia, Horum feminum, inquit, E ti Fa bar rum Cornelius Celíus, aci chomio tits thymos, o; 3 14 x TI : Lcd Engel tien Qu n folüm Fabz rotunditatem, fed & par- yam cam effe,cuidenter rcommonftranz és iis enim ipfis comparata non folüm rotunda; fed & Myxem quoque vnda Hot or. tüm : Bana vctó AE (vii d WES id eft, obolos integros aa complet. Idem oftendun tquz apud vetetes nonnullis locis reperiuntur & alia;veluti apud Galenum confimile quippiam in E mcatum efi fuerit. Item quod Lucianusin droit quód Fabas fublegiffet : ac in Icaromenippo formi- cam fingat fabis tunicam apportantem &ralia i imilia » paffim occurrentia : ficuti & quod Ariftoteles lib [ n ga allin naceorum oculos decimo ab incubitu dic , Fa b. fe fcribit, q ita i ünt, De ecimo 1a ami dic, inquit, P H pe h " EPI eA- omnia patent: caput gran. tocor piteg quippe qui Fabis maiores per id tem- pus emineant. o rM NND J IY: £C r5 enr ^ 13559 1 sm. en » 1 D : 1 m iE. J 1 ef donas * "s z t A o ves iorcs,.&c cade caula Fabis differentes. V [ ; Fabam fubftantiam habe X G 1 BT e & Fa. IC,vti * bam, dem cU minnc alergi.an3m ecicer, Ciceribus gratiorem; acali- mentum corpori humano o copiofius praftare: & r quaa alia funt eiufmodi argumenta, qua Bonaigi Faba,fed omnino alteri inisleg .Cüm autem apud veteres pu 12 ái : kA] JS SE fT. ^ Fafe Lie j i CE E 1 2 . . "1 Fafelo effe fc G I l ( ; Diofcorides dedo. » Simeon Seth ez mno nominauit : Habet enim in npe E frudtum Dolichisforma á e at maiorem, qua mai, eft, Eonttiodi Fafeli fimilitudinc Fafeli, Poiclac s PNE S; R ] j E f m Fafelum effe Col ! n lib.x. Et grauis at triplici pue. longa Fafelus Yulpremi irem olim per Italiam fuiffc Fafelum,ex libri Columelle ;»Palladij,V irgilij no- tiffimum eft hil familiarius. COHBMSERET HMM XLale 4PLS e. Iu. ^l , Sparti fraticis, fiue miu lobum 51 7- capot 3 ^ J acform donde: e ed eft, Tom veluti Phafiolos. - 2j f^ vet Lh hafioli JMNCE dE i pcd fruticis lobià Di fc f ,iidem funt cum P llatis. Diff ^aa - S UEDSTY. dde rERTEET. zPH mil; c lcgumen, nuiisscs f 1 p h rati PETIT POSER uir na À trifyllab qas? 3. pg. SE d t M íi Durum, praterca Bona, eft generum, candida vi übicun : duplex quoque j: rubens e Qac5uAo autem nuncu quem. a. QuiuAOp. po3 ; e dett [ uA aer Vi EE oALmsaive C outil qc: pom D poit 21 L . dii v : cens Si^. , jo6 STIRPIVM HISTORIE cens Bana nondum; matura efitata,& inflationem parit, tam aegre difficulter c Ócoqui. tur,vt fpe vnà cum excrementis alui, non permutata defcendat, aluum quoque cómo acnon raró cit; qux Diofcorides Phafiolo tribuit. Phafiolijinquit, inflant, flatus mouent, a. gré concoquuntur,virides cibo aluum emolliunt;ad vomitiones autem idonei. Quz omnia pariterac fimul,tam manifefté innuunt, oftendunt atque demonftrant, p,,. nam Germanicédictam,veterum Grecorum & Latinorum q712ov,ac Diofcoridis Pacis . effe ,vt dubitandi nullus locus fupereffe videatur : nibil enim de Phafelo alicubi Occurrit, , quod non cum Bona conueniat. : Eftautem Bona,fiuc Fafelus,quod ad facultates eius attinet;in alimétorum numetonon poftremo loco , arida vt cztera legumina , dccoctà & in cibisaffumpta : nam recens quidem inflat, & flatus, veluti mox fcripfimus;gignit. At reficcata & arida, probed; deinde cot; mi. nüsaut parüm admodum flatulenta eft;corpori alimentum mediocre , & illud mediocriter confert: defcendit autem cum putaminibusquidem,nec omninó facilé nec omninó tardg. abfque hisautem aluum conítringit, & potentiusquidem,quxrubraeft. —— : Farina Banarum,cataplafmatis przfertini reficcantibus,deficiente Fabarum eius loco lac atate admifcetur,& non inutiliter quidem. Sicuti enim temperies eius parüm à medio re. ceffit,itaad multà vtiliseft. Talia fiquidem medicamenta, au&tore Galeno, multisaliismif- centur ,ceu materiz quxdam. Abítergendi autem facultatem Fabacez farinz , Benarum non habet. Galenuslib.r.De aliment.facult.Phafelus;aitymedium quodammodo locum obtinet in- terceaquz fuccum bonum & prauum generant: inter conco&u facilia & difficilia: tardé& ccleriter tranfeuntia : flaculenta & flatus expertia : parüm & multüm nutrientia. Nullam enim effe&ricem habet qualitatem inftar quorundam,quz acres;aut aufteros , aut acerbos, aut falfos, aut amaros,aut dulces habent fapores. - De Bwna fiue Fafelo minore. — CA. 11. Iuon Bonacaule, foliis, floribus, ac filiquis, maiori fimilis eft,fingulis tamen mino- ribus,& foliis pluribus multo; crebrioribus; ex quorum alis , lores in fingulis paruis pediculis,vt plurimum feni,fpicatim digefti prodeunt,quos totidefn feré fuccedunt filiquz, torofiores minoresQ; quàm alterius: fru&us quoque minor eft , verüm non omninà laus neque compreffus,fed teretis quodammodo figurz, ac in rotunditate oblongus; colorealiás fubalbicansaut fubflauus, aliás niger ,qui & vmbilicum fuperiore parte paruum ac nigrum habet. Putamen huius dutiufculum quoque eft; interior autem medulla minis denfa aut dura,fed rarior & laxior.Foecundum admodum legumen,quod maiorem Bonam nó folüm multitudine foliorum,fed & florum,filiquarumá; numero fuperat. Scritur in agris,& frequentiüsapud Zelandos,equorum iumentorum; pabulo. Medium quoddam genus eftjinter maiorem,ac fyluefttem rotundam Banam : maioribus fiquidem, . minor & rotundior ;fylue(tribus veró maior ac longior. Brabanti vnà cum Flandris,Hollandis, Zelandis,ac aliis finitimis, vulgó 3oeert8 boontn/hoo eft,Bonam equinam, & crpn boonkeng, id cft paruas Bonas, appellant; plerique etiammr ftbe boonkeng/(iue Zelandicas Bonas. Eft verà hzc Bona, & Phafelus fiue Phafiolus quidam,& potiffimum ille,quem Diolco- rides videtur folüm nouiffe;ille certé, cum cuius fru&u Sparti lobum comparauit, qui hut fru&ui,& forma,& magnitudinetam fimilise(t,vt füblato co,quo ftirpi adhzret;ac tur pediculo, nihil iiu cim huiufcemodi parua Bena,primo afpe&tu videatur. -: Catterüm facultate ac temperamento,hec Bona non admodum diffimilis maioriefton tamen,tam hominumcibo,quàm equorum fagina feruit ac vtilis eft. In caraplafmatisfarina huiusidem quod maiorispoteft. Defyluefiti Bunafiue Fafclo. — Cv. 111. s YrvrsTRIS fiuenigra Bona, caule quoque eft angularijinani,nullisgeniculis intere ?pto,& quidem vbi fuz fpontiseft,vt fertur,breuiore ac ere&o; in hortis autem noftrz 7" ferioris Germaniz,longiorisac nifi adminiculisfulciatur,caduco: foliis quoque Bonz'i libus,fed inclauiculasdefinentibus, quibusprope affiftentia apprehendit , ac compleditur Flos Bonarumforma,colorc à puniceo nigricans: filiqux quoque veluti aliarum perma ratem nigrz, interiore fui parte albos mollesQuc floccos continentes, in quibusleminatr^ quatuor;aut quinque rotunda, Eruiliz forma & magnitudine, fubinde pauló maiora, nigra,paruum candidum vmbilicum habentia; quorum feptem , octo , aut fubinde noue fcmidrachmam pendent. Subftantia horum feminá rarior eft,ac minus dura folidéfen ^ , p 4,0 Aud , fuas. Mad : CU T T PEMPTADIS QVARTUE LIB. II. $557 Bana fylueftris. Bonarum maiorum: dum autem manduntur, factorem veluti quendam ingratum excitant. In Narboneníi Gallia ac Aquitania plerifqg locisfua fponte cxit: apad Belgas rarum eftle- gumcn,neque alibi quàm vbi fatum eft;proue- nit.Siccitatibusin Belgio gaudet : imbribus ac humido cali ftatu zeruginofum efficiturmaxi- mécum in flore cft: paucis à fatione diebus exit , citod attollitur. Noftri woilbe boonfieng. & ftoeerte boonkeng/ hoceft,fylucftrem & nigram Benam appellát, à fimilitudine videlicet & caulis , & foliorum, & filiquarum cum Bena. Gracorum xézugr,& Latinorum Fabá for- fitan quis dixerit. Quz enim de Faba fparfim apud. Theophraftumaut alios veteres reperi tur,multa cum hac Bona cóueniunt, vtcx his, quz fequente capite de Faba collegimus , fatis manifeftum cft. An autem propter hanc fimili- tudinem,pro vera Faba haberi debeat;confidc- randum rclinquimus. v Porró vfum Bona hzc nigra nullum apud nos habct,cüm,vt diximus,rara fit& in pauco- rum hortis,quos varietas &ftudium ise deledat,tantüm feratur. De Fala ,ex T heophraito , C aliis. Ea 7 QAD DRE, e e E T^ B A inter legumina fola potiffimüm, in- : : quit Theophraftus , caule conftat erecto, quadrangulo;ac,vt Plinius tradit,vnico;eod; geniculato (aliàs djovaud éihoc cftabíque ge- niculis) & inani,quamobrem calamus appellatus cft: foliis exit rotundis , multis. floret diu- tiffime,diebus quadraginta,& particulaum quidem, alio atquc alio ore fubinde prodeun- - tc.fru&tus paruus,rotundus,& numerofus , (inuentus eft enim , tcfte Plinio ;Ícapuscentum fabis onuftus) filiqua: adharet , germinationis principium cuidens oftendit : putamen cius craffum : interior fubftantia rara laxa; : in colore & faporc differentiam obtinet;candidior autem dulcior;cft & nigra quzdam. Nam apud Galenum lib. x. De medicamentis fecun- dum loca, Afclepiadis pharmaco admifcetur,dAsueo &pey uror 72 uéAgrochoc eft, nigrz Fabae lomentum fiue farina. Radice nititur Faba parua,non numcrofa. Solum amát leue;terramQue folutam.Columella tamen Fabz.ait,pinguiffimuslocus vel ftercoratus deftinatur; & fi veruadtum erit;in valle fitum ;quod à fuperiore parte fuccum ac- cipit. Aquas fluentes his magis prodcffe quàm czleftesaffirmat Theophraí s -Solumin quo fata cft lctificat flercoris vice, idcoQuc circa Macedoniam & Theffaliam cüm florere inci- pit;vvercunt arua; Plinius. At Columella, funt qui putent, inquit, in aruis hanc vice ftercoris fungi ;quod cgo fic interpretor, non fationibus cius pinguefcerc humum, fed minus hanc quàm cztera femina vim terrz confumcre. TESITM » 64 Nafcitur & fua fponte plerifque in locis, ficuti inScptentrionalis Oceani infulis, quas ob id Fabarias Romani appellarunt. Item in Mauritania fylueftris paffim, fcd przdura & qua: percoqui non poffit: autor Plinius. D Seri debet ante hyemem,maturz imbcecillitatis fuz caufa quo ferenis dicbus radices con- Cipiat,quibus valenter frigori & tempeftatibus hyemis poffit refiftere : ji enim em fata fuc- rit imber pluszequo fuccefferit, prouentu omnino difficilis redditur. Virgilius pct Ver cam feri iubet,Circumpadanz Italiz ritu; fed maior pars malunt fabalia matura fationis , quàm ttimeftrem fructum cius. Eo: » Floret Vereortu Vergiliarum. Apicula procedens Fabam florere indicat; Fabaáue flore-- fcenseam cuocat. Solftitio autem metitur. : Hu Prodeft Fabz imbcr cüm floret , tunc enim przcipué madcfieri cupit ,fed. pofteaquatmt dcflorueritparum omnino aquz defiderat,imberQuc ei tunc nocet. : d . Sentit Faba inter legumina épozífi, hoccít; rubiginem magis: tum quia fla ee V x $o8 STIRPIVM HISTORIA Ax multa gerit;tum quia densé obferitur, tum ctiam quia humorem maximé ad fe trahit, (us raritudinis caufa;adde quia fru&tum terrz proximum gerit: putrefcunt enim infetiora potif. fimüm,quoniam minus perflantur. Fabam autem hanc Gracé xizjuor énrixby appellant, hoc eft, Fabam Grzcam: item & zrUayor, vnde zuavé lia Athenienfium fcíta, Apollini facra,quibus zvaroiid eft, Fabz & leg, mina coquebantur ;à quibus rurfus menfis, quo hzc celebrabantur, zuayeduay cít,qui ferécum OdGobri conuenit. pude Nominantur porró xyajuoictiam tefticuli,quód (int 2 xvem zZnoi, hoc eft, pariendi audo. res, vel eic vo xvew demo), quod eft, ferendo vtero valentes. Ab lis XUd uoi abftinendum p. thagoram pracepiffe plerique interpretantur,ac rei venerez víum,hoc fym bolo, eum dete. ftatum aiunt, non autem efculentarum Fabarum. . Farina Fabarum lomentum, inquit Plinius, appellatur. Grace fpe) MoG aut eryupc Fab frcfa aut fradta nominatur; & iy uror d'A«beor, Fabx frefx farina. Flatulentus autemcibus (inquit Galenuslib.De aliment.facult.) Fabà eft, etiam f Cof diutiffimé fuerit,ac quouis modo parata. Habent veró fu bftantiam nó denfam nec grauem, fed fungofam ac leuem:qüz vim quandam habet detergendi. Apparet enim perfpicuejipfa. rum farina fordesà cute detergere: obquam fané facultatem ventrem non cunctanter per. meat. Cum autem Fabarum puls fit flatulenta, multó adhucmagis erunt flatulentz, f quis integris ipfis coclis vtatur. Si tamen frixa: fuerint, flarum quidem deponunt, fcd conco&u lunt ditficiliores,tardeQue prztereunt, & craffi fucci alimentum corpori exhibent. Quod fj virides priufquam maturz (int atque exficcatz , edantur, idem eis accidet » quod frudibus omnibus, quosante perfe&am maturitatem mandimus, humidius fcilicet alimentum COL- poti przbebunt: objue id excrementofius,non in inteflinis modó, fed in toto ctiam habitu: meritó igitur Fabz eiufmodi minus quidem nutriunt,fed promptius deiiciuntur, Inlib.veró De fimplic.medic. facult. Faba, ait, in vtroque mcdij temperamenti proximi- eftin exficcando & refrigerando. Caro cius paulum quoqj abftergentis facultatis continet, ficuti puramen nonnihil adftringentis : idcircó medicorum nonnulli toram Fabam cá oy- crato decoam,dyfentericis,coeliacis, ac vomentibus exhibuerunt. Excreationibus ex pw DUDCupatus Gore & pulmone idonea cft: foris impofita deficcat innoxié in podagricis : ea fzpenumero - víi fumusex aqua co&a,& ita adipi füillo admixta: ad neruorum tum contufiones,tum vul- nerationes farinam eiuscum oxymelite impofuimus; ad cos quosex ictu plegmone occupi- ucrat;cum polenta: fed & teftium,& vberum aptum eft cataplafma. Nam hg partes cümin- flammatione tenentur,moderaté rcfrigerari amant maxime quando vbera cx E concreto inflammationem patiuntur. Quin lac quoque ab eo cataplafmate extingui uti pucrorum pubes farina Fabacea illitaplurimo tempore glabra permanet. Furunculos(addit preterea Diofcorides) fuggillata parotidasá; cum Foeni grzci farina, & melle,jlomentum eius diícutit: cum rofa autem thure,& oui candido oculorum prociden- tias ftaphylomata & aedemata reprimit: füba&um vino fuffu fionibus & ictibus oculorum | medetur. b Manducata fine cortice Faba,ad fiftendas fluxiones fronti im ponitur: decocta in vino, te- fium inflammationem fanat: puerorum pubi ex ea catapla(ma impofitum , ipfos diuimpu- beres conferuat :alphos quoque abftergit. cis Atcortices Fabarum,capilliseuulfis impofiti graciles & vtnon nutriantur eos conferuat: cum polenta,fciffo alumine,& veterc oleo impofiti,ftrumas difcutiunt : deco&tum illorum lanas inficit. Faba dempto cortice in duasillas partes diuifa,ex quibus natura coaluit,fanguinis fluxio- ncsab hirudinibus natas, impofita füpprimit, fi dimidia apponatur. De AEgyptia Fala , ex T. beophrafto & Alis. - CarvT v. A Sxrr1A Faba,folia habet ampla, petafi (imilitudine, fuper aquas eminentia;caulem lignofiffimum;quatuor cubitorum » (Diofcorides cubitalem tradit) digiti crafficudine, calamo molli,& non geniculato fimilem,qui rimas intrinfecus habet, tendentes per totum, Lili] modo: flos duplo maior,quàm papaucriscolore rofeus, qui vbi defloruerit , caput pro- fert fano orbiculato vefpari fimile,in cuius finguliscellulis, fingulz Faba: continentur, pat-. lulá & bullantis,ve Diofcoridesampullz modo fupereminétes, multitudine, vt plurimum, triginta; quz reficcatz nipre(cunt | & vulgares Grzcorum Fabas magnitudine fuperant. In hisamarum quoddam eftex quo fitinquit Theophraftus,; zo; Radix craffiffimaharun- dinc plenior, fpinofa,rimas fimiliterac caulis habet, Na iat * COT NENESIRNTS PEMPTADIS QVART.E LIB. II. ^" ye» .. Nafcitur Faba hacc in Egypto, vel fua fponte plurima; in paludibusac ftagnis. Seritur & in limo paleis admixtis,vt deícendat;incorruptad; maneat,ücd; fabeta, fiue Graece XUc uorá£, faciunt.Si autem fémel apprehenderit;perpetuó manet: radix enim validaett, nec harundi- num radicibusdiffimilis; ceterüm fpinasferens. In Syriz etiam & Ciliciz lacubus reperitur, fed cradusipfi non plené conficiunt.Et circa Toranam agri Chalcidici quodam in lacu exit, magnitudine mediocri, vbi & percoquitur & perficitur, & in plenum fructificat; Fabam hanc Graci xia ugy arj/dfiovjid eft, Fabam ZEgyptiam appellant, nornulli ctiam xuauor mornz»v, vt Diofcorides rcfert. Fru&um, inquit Galenus,incole x/2y s2j x6aíejov nominant. Item x£o/nov,auctore Diof- coride;quafi ícriniolum,aut arculam, quoniam feratur ipfa humenti gleba mandata, & ita in aquam demiffa. Radici xoAortaz£; nomen eft,quz & cruda & elixa & affa manditur, coque cibo , qui palu- des incolunt, vtuntur. Caterüm ZEgyptia faba, vt Galenuslib. 1. De aliment.facult.tradit,ficuti Grxcorum mia- gnicudine longe fuperat;ita & naturam habethumidiorem;magisiue excrementitiam. Adftringendi facultatemobtinet, Diofcorides ait,& ftomacho vtilis cít:dyfentericis, cae- liacisQue prodeft, infpería, polenta vice, farina : datur quoque in pulte. Atcortices in vino mulío decodi,ái term inde cyathi bibantur,magis efficaces funt. . Facitad aurium dolores,quod in earum medio viride Ípectatur, guftu àmarum, fi tritum & cumrofaceo codum inftilletur. — m x Cornelius Celfus ZEgyptiz faba: amarum cum Rofis contritum , oculorum cum dolore inflammationibus adhibet, — — i I € E (00e De Delicho fiue Pbaféolo, Car. vi. Dolichus fiue Phafeolus. Phafcolus peregrinus. * » C Coo. "T; rh E $; (030 g3 | PRI, d yOr:iégevs caules profert tenues, longos, ramofos, perricis ac vicinis friticibu rm : P ^ circumuoluentes: folia pet iteruallaHederz foliis maiora;afpetiorad; tria vni pediéu- lo hzrentia: floresex omnibusaliis crumpunt numero6i candidi, lutei, pallidiatit rübentes, DCILCA hs j1o STIRPIVM HISTORIAE. v Eruiliz fimiles: filiquz deorfum pendent longz, rotundis latiorcs,extrema parte iti gaius: veluti vpguiculum definentes, in quibus continentur fcmina feptem ; Octo, aut hOléni e j longa;in latitudinem compreffa , paruis renibus, ac maioribus vulgaribus Bonis fiue Fáí "T fimilia,fed minora,colore lutco,nigro,rubente;aut vario,fzpenumero etiam candido,qui ls reliquis pauló longiores funt ; & renum formam preffius referunt. Radices fubfunt Dulta. longz ac durz. * ne Faciléac citó Dolichus affurgit;ac in longitudinem maximam excrefcit)longis ped tis prope affixis, aut iuxta topiariasac perticales fcenas fatus, quas iis fefe circumuoluens umbrat : aliàs humi procumbit , tardé germinat , difficulter fru&ificat, vitiofus ac ügino. fus, vt T heophraftus ait, redditur. Seritur Vere ; fructus fub finem ZEftatis maturefcit. Hippocrates, Diocles, T heophraftus & plerique alij, à Ó 2e" appellant ; nonnulli à jj; rum magnitudine Aó6or ac A66ioy, Latiné Siliquam :à Diofcoride CHÁAARE Xa, DOminargr. quód Smilacis fimilitudine confcendat, & vicina adminicula aut frutices apprehendar, Ab aliis Q27522oc dicitur voce diminutiua à 926/2w, cui fru&um, vt diximus, fj milem, fed mi. norem gignit. * «ATH Neque enim,vtquidam exiftimant, QdozAoc ac qacloo: idem funt legumen diuerfis no. minibus appellatum, fed fru&us diuerfi ac differentes, veluti Galenus lib. 1. De aliment. &. cult.fatisoftendit,vbi de vtroque agit. Nam primum quidem, de Phafelis &z Ochris,deinde poftcàjliisinterpofitis,de Dolicho,qui & Phafeolus,difputat: & licet videatur addubitare, qualclegumen fit à Theophrafto Dolichus appellatus ;tamé Dolichum colligit ac refolur, fru&um effein Italia quidem hortenfis plantas; in Caria veró,in agris nafcentis »qui formam habeat Lathyris longiorem ac vulgó fua xtate Fafeolus nominabatur. — .. -.. Huic accedit Paulus Zgincta;de Phafelo & Phafcolo, quem Dolichum nominantytdi. - uerfis,codem cap. traQians, lib. videlicet primo cap. xxix. Es Jam& Fafclus,Italiz quidem ac Romz vulgare olim fuitlegumen : Dolichusver pere. - grinum. Nam fationis Fafeli, Columella & Palladius rei rufticze fcriptores meminerunt,& vilem eum Virgiliusappellat ; Gcorg. primo. | : 5i vero viciamá, feres vilémque Fafelum. r] De fatione veró Dolichi nemo Latinorum fcripfit, vtpote qui in Italia rarus fuetit, atque in hortistantüm fatus,veluti Galenus innuit, eum fubinde plantam hortenfem nominans, - acin Caria,vt diximus,feri referens: & fimiliter Diof.euíAasa wnzroi iiv id cft,Smilacer tenfem eum nuncupans,quód videlicet in hortis feratur. Quietiam feorfim fepat capite hanc perítringens;aliam ac differ&ntem Smilacem hortenfem fiue Dolichum? lo effe,quem Phafiolum nuncupat,cuidenter commonftrat. "— pe * Q uas ob rationes dubium ee nequit, Fafelum trium fyllabarum ,à Fafeolo quadnfyll- bodiuerfum effe ; non minds quàm Cicer , Cicercula , & Cicera differunt quae tamen no- menclaturis affinia funt : ac à veritate reccffiffe cos,qui vnum legumen diucrfimoc [e apptl- latum effe exiftimant. i Ne At Dolichi,vt Hippocrates tradit, magis Pifis per aluum fecedunt,minus inflant,&probé alunt,& non minüsquàm Pifa;au&tore Diocle;nutriunt: preterca flatu fimiliter carentquód vetó ad e D Ree deicctionem pertinet, vincuntur. E^. : 4; 9iquavti Diofcorides ait,cum feminibus cocta oleris loco , veluti Afparag seftur;vri : drin nam cit,& tumultuofa fomnia facit: Q uod tamen poftremum, jéiperam E bed — 1 &um exiftimatur;ac excapite De Smilace lxui;huc;ab imperitis, tranflatum. E 4 " * 2. Eftveró &alius Dolichus,minor,breuior filiquis minoribus,cuius flores & fru&us/forma . .. Dolichisfiniles,fed multó minores.Sunt hi forté Fafioli illi quos Alexander Trallianuslib. VIL.QazóA0t unesoe,&lib.x 1. Phafiolos Alexandrinos nominat , fi modó non per Fafiolum paruum,Dolichus veniat intelligendus , quod vetifimillimum videtur. Dolichusenim,Vt diximus, Fafelo minoreft.. —— — e ge - we .$ . lamprazter hos & alius quidamextat peregrinus Phafeolus,perticis & vicinis adminiculis fefe quoque citcumuoluens, cui terna 2s ino pediculo folia etiam dependent, veluti Pha- : colis,fed (ne: laanguítiora multó,ac fimiliter nigriora : filiqux brcuiores, planiores acmé- , giscompr E | x *» paticiores fructus continent. n a RO um (0 2080 nep; maiore. Car. vir E (00 s pIsyw quod maiusvutgo dicicur;caules habet longos, fitulofos; fragiles, ex candore. . ^ refcentes,ramofos;huii fparíos,nifi prope appofitis adminiculis fuftineátur: foliut 4 quensiamplum, & longum,ex multis rotundis lzuibus ac candidis, vni cofta: adnatis; : Es [rt a 2 » Kul amb rn |" PEMPTADIS QVARTJE LIB. Ir - uir Pifum maius. Pi(i maioris alia icón; wr *» aduerío fitis,compofitu m,extrema parte in clauiculas, ac capreolos definit, quibus iuxta af fiftentibus adminiculis fefe implicat. Flos candidus circa vmbilicum purpuream notam ha- bet: filiqua longa: funt,teretes cylindri figura ,in quibus grana continentur, Ochris, ideft, minoribus pifismaiora;que reficcataangulofa funt, incqualesq; angulos habent:colore aliás candido, aliás fordido. radices fubfunt parua. In Germania ac Belgio, fubinde in hortis feritur: ferendum autem vere,(icuti & legumi- na alia, cum quibus etiam zítate perficitur. Cali ftatu calido felicius prouenit: frigoribus, praíertim quando forct;facilé of endicur. UE: - Noftri vulgó fioomftfje ertuiten/ & groote ertoitert aut fte fum Romanum aut maius. Theophraftus & alij veteres, Grzcé zrícw, Latiné Pifüm nomi- narunt. Plerique etiam A&xo3or, fed parum proprie nuncupant. er ie d ila non pe- culiare aliquod legumen aut frugisgenus,fed pulmentarium ex leguminum farinis, vti Ga- lenus lib.De Euchymia & Cacochymia teftatur: $rrocappello,inq | xulticulam qua ex de- & ertoiten appellant , ac Latine Pi- cotticatis & frcfis leguminibus fit:Aésu Sv veró cx molitorum farina ,in aqua , cum aliquo fie ^ piguidecoda. | [3 nini : Pifüm autem,veluti Hi pocrates tradit, minus Fabis inflat,per aluum autem magis fecc- dit. Galenus , Pifa cum Fabis tota fubftantia quandam habent, inquit, fimilitudinem, co- demque cum Fabis modo fumuntur. His duabus tamen rebus ab eis difcrepant, tum quód nonzquéac Fabz funt v. Eye etiam quód detergédi facultatem non habent:idcoG fegnidsquàmillrperaluumfecedunt.. —..—— $ L5 P0. AIR Sue v i T ME. - De Pifo minore, fiue Ochro aut Eruilia. — — É ix | E | E. EP out buhGuweNWIII. 4 j i e P! svM minus, fiue vt Grzci &»eoc,caule inani, foliis, capreolis/filiquisQue maiori Pifo fi- mile eft,ingulistamen minoribus: flores habet vt 2x ex candidos, aliquando tamen ex purpura obícuros ; filiquas quoque cyhndri figura, rotundas ac longas, in quibus femina nalcunrit dp 0, nouem, aut dece m rotunda unda ; * co, [E d Pifis minora, colore vt plurimum fat vitenti. AD 3, Hb : AVIS cds ? 4 In Ae m v ji STIRPIVM HISTORIAE In hortis & agris prouenit; & quod i dem in hortis , maius cft , ac nifi Ptopcafl : v A f Te Y : u . AW (^£) SN ; 2 dà » A Scie SE LL adminiculis ac pedàmentis füften " Ms D, (7 E , Pi(um minus. tetur, exi 9» X guum frudum cumque ferius reddit, C veró in agris feriturjamplum vagumue Bm fpargitur;ac abfque vllis,quibus incumDarane fulciatur adiutoriis, fructum perficit, vberio. rem tamen loco aprico,& celi ftatu calido (c. coqQue;nam vliginofis parum proficit, & veluri Pifum frigoribus quoquecitó offenditur, Seritur autem Verc. Iulio menfe ad. That. ritatem pefuenit. wo Germani rivepffen: noftri tuit; Gay ) X98 n $1) ^i EENCI LT . kie ZW des pos appellant. Graci aor, à luteo vide. CN Wu li licet ochra colore; quem interior frud me. eZ NOU | ng S HE Ww. : WÁ XN dulla rcfert: Plinius & alij Latini autores Er. SN (Qy —— uiliamsrecentioresac Officinz,paffi Pifam, WS ess & Pifum minus nominant;propter camnem- 99 QNO pe,quam cum Pifo,& caulis,& foliorum,&f. 4 | |. lhiquarum fimilitudinem gerit, licettaméfr. | &us rotundus;& non angulofus fit quale, Pj. nio tefte, Pifum eft. Jug c. Facultate autem,& viribus Pifum iftud Fa- 9 fcloíimile eft nullam effcdtricem qualitatem ($4 . infignem habet, & medium quodammodo Ek - locum obtinet inter ca,qux boni ac praui funt : Q fucci: multum ac parüm nutriüt: faciléac dif- ficulter concoquuntur: tarde & citó defcen- dunt; flatulentà funt ac flatus expertia, velud Galenuslib. Dealiment. facult. de his, & Fz- fclis fcriptum reliquit. ree (o Be Eris fe Oir ffi Sj f SENS ): | Ca. ix. TM JJ A NAUS. V YrvrsrRrSs Eruilia caules promitan- - *Zgulofos,Lathyri quodammodo fimiles fed huic 4.1039 en owe rdiem QVARTJE LIB. 1r. .— yi Liyui lnc Cindmida" huic fimilitudinis cumi inpitinto Erüo eft, vt in- ar Rea ferius Cap.xv 1. latius oftenditur. See 5s, Nada af/? 7 Y ÀN AUT VL De Latbyro fint Cicereula. — CAv, x. D esci SEA) a les habet compl A E N : e! L T HYRvVs caules habetcomplures angu. | AMPLE E lofos, vtrimque in membranofam latitudi- j nem exteníos,vagos,humi procumbentes:folia é caulium geniculis excunt glabra , angufta, in ' mucroncni definentia , bina vni infiftentia pe- diculo, interquax medius haeret caprcolus , in- tortus,quo adminicula prope affiftentia, ac pro« prios etiam cauliculos apprehendit: flores can- didi funt: Siliqua Eruiliz filiquig minores, nori cylindracez , fed latz atque compreffz , colore fimiles ;fru&tus in his gignuntur angulofi ,foris candidi , intus lutei , fapore Eruiliz. radix te- nuis & fibrofa. Rarum Belgio legumen, QUMDC in hortis tantüm colitur,& corum quidem,quos varietas ftirpium deledat: vnà cum aliis leguminibus & fcritur;& colligitur. i 2 Graci Ad Sveoy: Latini Cicerculá nominant. Subftantiam Ochris & Fafelis affimilem Vt Galenus fcribit, haber, craffiorem tamen : obá cam ipfam caufam plüs aliquantó quàm illa nutriunt. De Araco ,fiue Cicera..— CAP. xi. S! MILIS Lathyro Aracus cft ,caule enim i foliisq; eum omnino refert : flores habet ex à : rubra purpura in pdniceum inclinantcs; filiquas Aratus fiue Cicera. pauló minores: atq; in his grana angulofa quo- --— quc & Lathyris fimilia,fed minora durioraque, (GT Y minusQuc compreffa,colore obfolcta,nigroque . : proxima. E s Rarum & hoc etiam legumen , quod neque ab aliis quàm rei herbariz ftudiofis feritur, Galenus lib.De aliment.facult. Zeawor appcl- lari (cribit, 8c Mes P NR fyllabam,;per xin Ariftophanis Holcadibus,notatam inucni- ri;ad differentiam vidclicet alterius Arachi, per z;quicercalium frugum vitium eft. Latini Ci- ceram nominant, quód videlicet Cicercula fi- militudinem habeatatque folo potiffimüm co- lorc abeo diffideat. Cicera, inquit Columella; fapore nihil à Cicercula differt , colote tantüm difcernitur : ná cft obfoletior & nigro proprior, Item Palladius in Martio , nunc Cicera feritur, quz diftat à Cicercula folo colore;quo fordct & nigrior cft. - Vfusomnis Araci , & facultas, inquit Gale- nus, Lathyri facultati eft affimilis , nifi quód A- raci fint duriores,minusá; facile elixantur : que caufa etiam eft, cur Cicerculis conco&u fint difficiliores. Eft porrà & alius Atacus , flore fru&udy can- 2 didis,czterüm magnitudine, & forma feminis, reliquisd; omnibus priori fimilis,quem nó Ara- cü,(ed Lathyrá minore effe , forte aM. ;14 STIRPIVM. HISTOR IJE£ Lathyrus fylueftris. XP Lt cues 74 i - b p « XN " EU / 22 A e 7, aJ AZ Mr i , i MN VE S // ; ww » — / * $ AP pono , .. guftasiin quibus femina parua, rotunda, dur, De Lathyro fyluesiri. Qa. X11 C M Lathyro & Araco, fimilitudin d magnam,fylucftre quoddam legumenha. bet, quod plerifque Germaniz ac Brabantis locis, fua fponte exit. Caules id promit folia " 4 ; capreolosQue Lathyri longiores maiores; fo. res Araci colore filiquas deinde paruas, dd continentur, Craccz ,fiue Aracho rotundo f. milia. radix huius magna,craffa, dura, ligaofa, ac diuturna,fingulisregerminat annis, Lato pinguiQue agro, circa eorundem mar. gincs, prope fcpes, dumos ac fenticeta enaci. tur, quz capreolis fuis apprehendens coníceg. dit ac fuperar. Sylueftrem Lathyrü , aliud eius homéigno. rantes,nuncupauimus, ncque enim, vt pler aliquando perperam crediderunt, Eruumeft Eruum enim non viuiradice conftat, fed veluri alialegumina,fingulisannis feritur, & frutico- fum,fiue vt Tbeophraftusait, mAaiotouAy ell, fpóreQuc fua affureit : iftud autem inualidum, & ÉcryibiauDor per terram fpargitutynifi prope naícentibus fulciatur. d De Mocbo , fiue Cicere fatio. —— GAEE xb Tr Gv MEN quodab Italis Mochu fiüe Mo- cho appcllatur,caulem habet duriufculum, non quidem erc&um, nec tamea procumben-. tem, fed in latus vergétem , zàaéóxgvAor fiqui- dem (vt huiufmodi legumina Theophraftus nominat) cft : folia Lenus fimilitudincexpar- uulis & anguftis compluribus,vni pediculo, fi- uc coftz aut pz? vtrimque adnaris,& fibi inui- cem oppofitis , componuntur : Flores cxigui funt,fubcandidi;poft quos parux,oblongz,to- rof à feminibus intcríeptz,filique fequuntur, in quibus terna quaternáue femina , plurima quidem parte rotunda , fed vno eminente an- gulo, Arictinis Ciccribus quodammodo fimi- liafed multó;atque ipfis ctiam Eruiliismino- ra;guftui non infuauia , fed Eruiliz: haud mul tüm abífimilia.Radicibus firmatur tenuibus. Nafcitur Hifpaniz & Italiz compluribus - locis: In Germania veró ac Belgio nonnifi in hortis, & à paucisferitur. Diofcondeslegumen iftud ipifursor fugis id eft , (atiuum Cicer appellat. Theophraftus . Cicer magnitudine ab Arietino differens &er Éiaior nominat,ab Orobi videlicet aliqua fim litudine. Plinius veró , Columbinum ac Venereurm: Ciceris differentia; inquit, plures funt, magnt" tudine figura;colore;fapore.Eft enim Arictino capiti fimile,vnde ita appellatur, candidum & nigrum :eft & columbinum , quodalij Vene reum vocant , candidum écrotundum, Hs PEMPTADIS QVARTJ LIB. II. ng Arictino minus , quod relligio peruigiliisadhibet. Deinde mox: dulciffimum, quod Eruo fimillimum. Officinis legumeniftud incognitum eft: Itali »socho,vti Ícripfimus: Hifpani yerwo & yeruos, quafi Eruum appellant;non,vt verifimile videturantiqua nuncupationce,fed à quibufdi mc- cicis aut pharmacopcris recens introducta. nam Mochum hunc multi ex recentioribus Zej- € iuc Eruum effe exiftimant.Sed hi noftra quidem opinione & aliorum rc&té iudicantium fententia; veritate non patüm recefferunt. Mochus fiquidem folia non habet angufta , ve- rüm Lentis modo alata;nifi fingularia;ex quibus totiusfolij compofitio eft: ad quefoliorum anguftia non videtur referenda. Nulla praterea guftabilis qualitas cuidenter amara, aut in- grata ei ineft: vnde & cum Eruo nequaquám conuenire poteft. Eruum enim cwóguxvo», fiue anguftitolium eft,& vt Galenusait,guftu infuauiffimum,ac rra. praui fucci,& ab eo quidem hominesabftinent,boucs veràü,in aqua dulcoratum pafcuntur. Porró Cicerfatiuum aluo, Diofcoridesait,idoncum eft: vtinam cit: inflationem parit:co- lorem bonum facit: menfesac foetus pellit: lac auget. Cum Eruo decottum imponitur ad teftium inflammationes & myrmecias : ad fcabiem : vlcera capitis manantia : impetigines, Aeriiras vocant: carcinomata,& vlcera qux cacoéthe dicuntur;cü melle & Hordeo prodeft. Coen i^. De Citere IA rietino. Car. xi11L )p.9f.^ A ^4 : Icet Aricsibzims: RirriNvM Cicer, caules profert te- nues,lignofos,ramofos, modice hirfutos, in latus declinantes: folia cx pluribus vni pedi- culo fiue jc vtrimquc adnatis,& fibi inuicem oppofitis congefta,quorá fingulariaparua funt, lataacin ambitu crenata, T cucrij foliis mino- ra: flores parui funt;colore aut candidi , aut cx purpura rubcícentes; quibus fuccedunt fingu. lx paruz;breuesd; filiqua , vtriculorum modo ac veluti à flatu diftentz,in quibus duo, aut ad fummum triaclaudütur femina;angulofa,tur- binata, vno; acuto angulo przdita , Arictino . capitinóadmodum diffimilia, colore aut can- dida,aut ex fübrubente purpura nigra,que ger- minationis principium haud obfcurum ofien- dunt. Radice nititur gracili, candida, longaá: vt enim T heophraftusait, radicem interlegu- mina altiffimam Cicer agit. In Italia;Hifpania,& Gallia, paffim in agris feritur: perutilis ciue familiaris eft falfilago. Natura enim eius,vt Theophraftus tradit ,cft cut falfilagine nafci , ideoque folum vrit ,& non nifi madcfa&um pridie , Plinio au&ore, . feri debet, . Gracisipiem ot xploc, Latinis Cicet Arietis num dicitur, & colore quidem ex purpura fub- nigrum , Cicer nigrüm , Officinis rubrum Ci- cer : alterum veró candidum , fiue album ape pellatur. Wes Cicerautem edulium eft, Galenuslib, De aliment.faculc.fcribitjnon minis quàm Faba flatulentum , fed valentius nutrit quàm illa. Ad Veneremautem incitat: creditum; eft, (emen quoque generare ; vnde quidam equis admiffariis ipfum exhibent.Ineft preterea Ciceribus,facultas abftergendi maior , quàm Fa- is: adeó vt quidam ex ipfiscalculosin renibus conftantes manifefté comminuant, nigra au- tem funtea & exigua, ArietinaQue ipfa nuncupant. Satius autem eít , fuccum ipforum in a- quaco&orum bibere. Diofcorides, Arietinum vtrumgq;;inquit,vrinas cit,dato cum Roremarino,hydropicis aut rcgio morbo laborantibus corum decodo. Lzduntautem ca exulceratam veficam & renes. De [ylueitri Cicere. Car»rvr xv. ; C! CER fylueftre fatiuo fimile cft, Diofcoridesait, odorc acri, (ed (emine difcrepat. Re- *—centiorcs aliquot ífylueftria Cicera proponunt. udin - : num n STIRPIVM-HISTORIA Lo 9h dpib Cicer fylueftre primum. '.. Cicerfylueftreafterum. ry t xy ijj; uwwuRN L7] c zi 1, , Vnumcauliculos promit complures,ramofos,humi decumbétes;circa quos folia explue ' ribusad vnam coftam commiffa, veluti Arictini Ciceris,fed ambitu haud crenata,Securida- ca: foliis idcirco fimiliora: flores in pediculis iuxta cauliculos exeuntibus, e luteo pallentes, icato ordine prodeunt:fuccedunt folliculi exigui, Arietini Ciceris fru&tus figura &magni- - tudine,nigri & nonnihil hirfuti; in quibusfemen exigaum,durum ;planam fplendibie Phafeoli. radix fatisalté dimittitur fibris aliquot firmata. Herbofis & incultis prodit tra&ibus,& non modóin Italia aut Gallia,fed & apud Bohemos, AEftiuis menfibus femina perficit. d 2,.. Alterum fylucfiréICicer cauliculos quoque complures habet per terram iacentes;citca quos folia mollia fubhirfuta candicantia,ex tribusaut quinque fere ad vnam coftam có . fis.compofita; quorum minima;qua ad pediculum;maximum veró extremum: florcsexan- nexu foliorum exeunt lutei plu£es fimul, fequuntur folliculi oblongi,molles, & hirfüti;in quorum fingulis filiqua parua,in qua duo grana Arachis fimilia. " Tettiumfyluette Cicer & ramofum,cauliculos verà fpargit cubirales aut longiores;cira quosterna folia, Trifolij modo,maiora,craffiora, latioraque quàm fingularia Arictini Cit ris,ambitu tamen crenata : filiqua breuiseft : femina in his compreffa , multà Ciceribusme nora. radix reftibilis fingulis annispromit germina. E In Heluetiorum & Allobrogum, quosSabaudos vocant , finibus rcperiri P. Pena & M. - Lobclius au&tores funt. , Cicer fylueftre nonaliud apud Grzcos quàm pico ipio nomen habet :à recentiori bus veró nullum inuenit. A dg 2a -. Exillisveró , quz pro fylueftri Cicere ab hisoftenduntur , quod primo loco defcriptum, magisquàm reliqua;cum fylueftri Cicere conuenire nobis videtur. e im Cicer fylueftre,vt Diofcoridesait,idem quod fatiuum praftat. Galenus verü2- Lam tc Cicer adom nia efficacius fatiuo ait ;& eó tum calidius,tum ficcius,quantó & acti 33 —« De Lente. Car. xvr : -. MES T Ews tenuibusexit cauliculis,duriufculisac obliquis foliolis, ab vtraque medij pediculi partcmultis & angufüs, Viciz: fimilibus , ed anguftioribus & minonbus: Borcsenit PEMPTADIS QYARTUE LIB. Ii pn A f. Lens. A ATVAANA , Lens minor. 2 i19 - f [s ta 4 Oo eee o — "1 efitufuo d "Mrsttetiog T 1153194 15e4 funt;colorc purpurafcentes : filiqua pátuz, lata; fcmina in his, trià; aüt quatuor, parua, ró- euidayplonssFomipiitidue, radicibus firmatur paruis. ; Solum amat tenue, czlijuc tempctiem ficcam. — | . Grateis eaxbc ài to: Larunis Lens & Lenticula : Getmanis £infert: Gallis LezziZe: Italis Lentichianominatur: Hifpanis Lenteia & Llentifas. Tenentaurern Lentes,vt Galenusaitmcdium caliditatis & frigiditatis, deficcabt tamen. fccundo ordine ; corticem habent ad(tringenteim; & quz ipforum elt yeluti caro, craffi eft fucci;ac terrei,aufteram qualitatem habens exiguam ,cuiuscortex Mi cít particeps. Suc- cus porró inipfis cil,adftringenti contrarius, Q uocircà fi quisin aqua ipfascoxctit, & dein- - deaquam fale & garo,autcum ipfis oleo condicns fumpfctit, potus is aluum deiicit. At ex bifcoctis Lentibus, Lensapparata;facultatem habet fucco contrariam, vt qua: ventris fluxus . ficcet,ftomachum ,inteflina, & torum denique ventrem corroborct. Q uam ob rem ccclia- Lens veró decorticata, vr illam: adftringendi vchementiam, & ca qua ipfam confequün- * prus.Iure igirarquilaggius hoc edulio ytütur,clephantiafin,& caricros incurtunt. Siquidem cadu ibaria, ücco n elancholico generando funtidonca. Q uare iis düntaxat,qui- poten non eft accommoda: craffum enim & tardiffimum fanguinem reddic:at mulie- - Somnia tumultuofa (vt Diofcorides |a hac fcribit) excitat, cápiti;neruis,& pulmoni . | Intybo, aut Porc aue DE EE ut Myrti baccis,aut putaminé Puriici,aut Rofis aridisaut Mefpi- lisaut Sorbis, aut yc Lhebanis, aut Malis Cotoneis , aut Cichorio , aut Arnogloffo , aut i Gallisintegris,quz poft deco&ioncm abiiciunturjaut Rhoé,quz obfoniis infperguntur ^a £ 4 x. 3$- t i E D u 2 Ps im Saprtoioi j18 STIRPIVM HISTORIA rüm acetum cum eo diligenter percoqui debet;aliás aluum cóturbat. Contra (übuerg ftomachi,triginta grana Lentis deccnichtu; deii proderit: decocta cum polenta A illi podagras lenit: finus cum melle glutipat: cruftas rumpit: vlcera purgat: decodta in NV. ritias & ftrumasdifcutit:cum Cotoneo Malo aut Meliloto medetur inflammationibus E lorum fedisQue;addito rofaceo.verüm in maioribus fedisinflammationibus & magnis find : bus,cum putamine Mali Punici;ac ficcis Rofis adiedo melle decoquitur: & fimiliter ad ri mas gangrznicas,adicéta maris aqua : Puftulis item & herpetibus, ac etyfipelatis hs busque, vti dictum eft. Contra mammas veró, in quibuslac in grumos coiit, & quz ladiis : miam redundantiam non feturit,cocta in aqua maris,& impofita auxiliatur, - De Eruo,ex T beophraito c alis. Car. xvii. ZRvvM ex leguminibuseft, quorum in latus caulis tendit, vt T heophra(tus ait , (ime Diofcorides, frutex, paruus eft;tenuis, anguftis foliis: Roriseius produ&tio dione cít,veluti Ciceris. avspp maid cít,exigua femina,in filiquis cylindraceis fe inuicem Mirum gunt Arachis,Galeno tefte,maiora; ZEthiopidis vero, Dorycpij, ac Lithofpermi fimilia; La. thyridisautem,auctore Diofcoride,minora, fapore infuauiffima : quz fapore & cólote dif. rentiam obtinent,& dulciora quidem,ac minus medicamentofa candida funt iis, quz ada. uitiem fiue «ec £ar3or,aut ad ochrz colorem accedunt. Laxtatur folo, ait Columella, macto; maturé ac feró feritur,fed (i Vere feratur, facile tumá; exit,non graue,veluti autumno fatum. Seritur inter Brafficas,contra papiliones, GraciBesBor nominant:Officinz Germanie Orobi nomen retinuerunt,rem autem igno. rantes, pro co Viciam perperam fubftituerunt. 3k Neotericorum plerique;Eruum effe exiftimant, quodab Italis Mecbe nominatutyverüm uàm parum cum Eruoconueniat,cüm ex capite de Mocho fiuc Cicere fatiuo,tumexptz- cu Erui defcriptione,facilé animaduerti poteft. Eruo fimilius videtur, fyluetre quoddam legumen, quod fubfequente capite, pro Eno fylueftri defcriptum eftquamquam nec ipfum verum autlegitimü fit. Nam $wóguom qui- - dem eft,ac zaeyóxav2ov filiquasQue habet cylindraccas, & forma modoQue loquendi Dio cotidis,oportuniffimé Sajuuzxbr ipfum quis dixerit; nullis enim pedamentis , aut propéaffi ftentibus adminiculis eget , fponteque fuacrigitur, & in altum affurgit; cuiufmodi lies, Diofcoridem 9cjuovc $i Supuízxovc aliquando appellare, z»2v35revo abunde oftendit, quod ipfe Spur facit;non alia de caufa,quàm quód ab humo furfum fpóte fua affurgac. Scd cim femen proferat Aracho non maius,& durum,fapore non amarum, non ingratum, provero Eruo haberi non poteft, nifi forté & paruum quoddam Eruum fit, quod in has iiie maritime Germanie regiones tranflatum infuauitaté fuam deponat, quod verifimilenócft, Accedere veró ad Erui defcriptionem & legumen illud appatet,quod Cap. 1x. huiuslibri Eruiliz fylueftris nomine defcriptum eft.folia fiquidem eius oblonga funt,qua nónullorum comparatione angufta dici poffunt:fru&us rotundi Arachis maiores, Lithofpermi feminibus magnitudine haud diffimiles, colore fublutei;quandoque nigti; fapore veluti Eruumamari minus tamen qui albicant quàm nigricantes.Q uz huiusleguminis cum Eruo (fi nonidem) Érui [cct- affinitatem maximam oftendunt ; & tantam quidem vt pro Erui fuccedanco citraemorem ha haberi queat;atque omnibus medicafnentis eius loco adhiberi : repugnantibus licet filiquis nonomnino cylindri modo teretibus: quales ruo Theophraftus tribuit. Q ua fitales, ei guum Erui defcriptioni repugnans adeffet: nunc verà ad Lathyri accedentes, fcrupulumin- rüciunt. Veluti quoque & ipfa ftirps non 9uuulexoc,vt Diof.ait, hoc eft fruticis in modum furgens,fed humi,nifi pedamentis füftineatur, procumbehs. Quod & fylucftrem Eruliam ab Eruo differentem facit. iis f153 ORTOS DHEEROO QU ie Caterüm ab Eruo,vt Galenus lib.1.De aliment.facult.tradit,homines prorfus abftinent, etenim infuauiffimum & praui fucci; bouesveró tum in Afia,tum apudahiasplerafque gene . fesinaqua dulcoratum pafcuntur.In magna tamen fame,quemadmodd Hi ppoctátcsquog Ícripfit;neceffitate coacti ad ipfum nonnunquam accedunt. Nos veró ad cundem modum, quo Lupinos,przparantes, Orobiscum melle vtimur,ceu medicamentis craffos thoracis 4c pulmonis hümores éxputgantibus. E VT E Porróinter Orobos;albi minisfünt medicamentofiiis, qui ad flauitiem aut ochrz colo- rem accedunt.Q ui veró co&ti bis fuerint,& in aqua identidem dulcofàti, infuauitatem que dem deponunt fed và cum ca abítergendi etiam & incidendi facultatem , vt folain eo te Jinquaturterreftris fubftantia quac alimentum fit: quod citra infignem amarorem, leficcan- di vim habet. ——— E ; uit Kar In libtisveró De fimplic.medicament.facult.dc(iccat,ait,Otobus exceffu fecundo b PEMPTADIS QVARTA LIB, IL $19 fo,calcfacit verà primo: porró quatenus amaritudinis cft particcps,catenus incidit, extcrgit, ob(tru&ioncs cxpedit. caterüm fi fu matur copiose, fanguinem per vrinás cuocat. Diofcoridcs,capitisinquit,Eruum grauizatem efficit: aluum cfü turbat,& fanguinem per vrinam extrahit: elixo tamen boucs faginantur appofito. Fité feminibus farinaquam degGior dasvesr id cft , farinam Eruinam nominant , ad me- z/tey dendi vfus conucniens. &eoger. Parandz cius ratio hac eft: V beriora grana candidaQue dcliguntur, permifcédodue aqua refperguntur,& donec fuffcientercombiberintfinuntur,poftea torrentur, vfque dum cor- tcx difrumpatur, deinde molatrita,farinario cribro incernuntur, fatinaquc rcconditur. Hacaluo vtiliseft: vtinam cit: meliorem colorem cfficit:frequenter in cibo aut potu fan- uinem cum torminibus per aluum ,& veficam ducit: v]cera cum melle purgat ; lentigines, item;ephelidas & maculàs,quas ay íAot VOcant,torumQ; corpus emundat : nomas, exAnpá ua 72, & gangranas ferpere non patitur: mammarum durities emollit: $lcera fera,quz 91guddy vocant,carbunculos,fauosá emarginat ac rumpit: cum vino fübacta morfibus canum, homi- num,viperarumq; illita medetur: vrina difficultates, cormina,tenefmosd; cx accto mitigat. Prodeft etiam iis,qui alimentum àcibo non fentiunt,frixa & ad nucis magnitudinem melle excepta fumpta. Deco&um eiusfouendo,perniones & pruritusin toto corporc fanat. De Eruo f[ylueiiri fine Catamance prima. CaryT XVII. : Eruum fylueftre. S YrvzsTARE iftud à nobis nuncupatum Eruum,cauliculos profert pedales auc]on- giores,rotundos,ere&tos, nonnihil adlatus in- clinantes, in exiguos quofdam ramufculos di- uifos: folia tenuia,oblonga, angufta, graminis foliis multó & minora& angufítiora: florcs te- nuibus pediculis , ex foliorü alarum; finubus exortis harent, parui, luteoli : filiquz dcinde fuboriuntur paruulz,forma oblonga, tercti & angufta ; in quibus femina nouem aut decem vcl plura,rotunda, durajnigra, fplendentia, A- rachisaut exiguis Fruis fimilia, guftu non in- fuauia. ted Floret magna ztlatis patte,cxorictibus fub- inde nouis;prioribus marccícentibus flofculis. Nafcitur fua fponte plerique in aruis,& iuxta fcrobes foffasQuc;reperigagetiam locis quibuf- dam non procul à mari; filiquas non ro- tundas, fcd latiufculas progignere fertur.Hcr- batum ftudiofi fubinde apud Belgas in hor- tis ferunt. Sylueftre quoddam Eruum videtur , cum defcriptione enim eius, excepto folo femine; vt fuperiore capite diximus,conuenit. Videtur ctiam Diofcoridis prima Catanance ; tametfi / etiam femen non in capitulis , fed in filiquis ferat. x«9aAdc ctenim in quibus femen hanc / Catanancen ferre Diofcorides fcribit,nó capi- | tula,fed filiquas hoc loco interpretari dcberc, , quod cü co cóiungitur , oftendit : nàCatanan- ché segaAd; veluti Orobá habere,Diofcotides ait: at Orobus nó capitula gerit,fed (iliquas: $ Vetba autem Diofcoridis de priore Catanance hac, in veteri exemplari, funt: 5 JJ me &u- 2€ mc Évd QUIA Maite c iropsovorod be pi aw Az Tin or oaid: 1,x4QaAacds wcoesDoce 7 C às aic wap- Dieftoridie «zc 0 puplot óef[bne" xd juniTera, dé nepmopdpoc tar) rw yim e) ierisou ÜvuE m. GuoioU Ta vexest id cft,v- d EE na quideni folia habet longa vt Coronopus: radicem tenuem, iunceam, filiquas veluti Ez- uum fenas feptenáfye , in quibus femen Eruo fimile: Arcícens in terram fleditur, & Íe con- trahit ad fpeciem milui exanimati. : me Plinius Catanancen Theffalam herbam , qualis fit, (aperuacuum fcribi ait,cüm fiteius x à víus . uida funt,& quxcung; modà diximus praftare poffe decoctum, eadé omnia efficit j29 STIRPIVM HISTORIZX. vfus ad amatoria tantüm,ad qux etiam fola cüm hac,rum altéra à Diofcoride vtilistraditur Vtramque;inquit, narrant in amatoria expeti: Theffalice mulieres his vti traduntur. i Act Erui iftius fylueftris nullusomnino cft vfus. ; De Lupini,ac primum deSatiuo. CAP. xix. Lupinus fatiuus. — I NE n Lupinoshi fatiui : alij fylueftres funr. a» e Satiuus Lupinus caule affurgit finpul. n, rotundo , interius concauó , exterius mo. dicé lanuginofo, firmo, & qui abíque admi. niculis rc&us confiftit ; é quo, poftquam pr. mi marcidi fadi funt , lores in huius faftipio e. minentes, alij tres ramuli, infra fpicam florum prodeunt;quorum finguli non raró & alios Uo. que, modó binos, aliàs ternos eodem proferunt modo; praefertim fi tempefhué Lupipus fatus, zítatem calidam diuturnamQue na&us fuer: folia ex quinque, fex aut feptem coharéntibug componuntur , Viticis fimilia , fuperiore parte virent, inferiore veró candida & lanuginofa & fub vefperam circa Solis occafum, veluti laci. da facta deorfum dependent. Flores in fummo cauliculorum fpicatim digefti candidi füntfüc- cedunt filiquz craffzIatz, Bona fiue Fafeli mi- norcs,durz,fubfauz, foris tenuiter hirfutz,in- tus veró glabrz,in quibus femina quina fenáy plana,rotunda ac vcluti compreffa,forisalbajn- tus lutea fapore amariffima,quz & germinatio» nis principium haud obícurum, & qua partefi. liquz adhzrent, concauitatem quandantveluti exiguum vnibilicum habent. radice Lupinus nititur fingulari , tenui , lignofa , paucistopilh- mentis fibrata. RUE Pofcit;inquit Theophraftus folum arenofum ac vitiofum , cultis zgré prouenit , natura fua : Iylicftris, ^73 7 CUT us EC: Floret apud Germanos, primüm quidem, fub finem Maij; deinde Iunio , aut initio Iulij fecundó;tertió ver Iulio aut Augufto méfibus,fi anni tempeftas calida ficcaáue fuerit. Fr &usduo priores fzpglll maturitatem perueniunt,tertius in inferiore Germania rarius. 3 Graci hoc legunlén S6pusr fiuaeor : Latini Lupinum , & Lupinum fatiuum nominant: Germani $ycigbenen: Itali Lupzzo demeffico: Hifpani Eztramocas : Brabanti 406jdjboonm & SLupinen : Galli Zup;zs. c ps d Lupini femen zzAv/2ense», hoc eft, frequentis multique víus eft, Galenus in lib; De dl ment. facult.ait: elixusenim,deinde in aqua dulci maceratus,tantifper donec in ea omnem fibi ingenitam exuerit infuauitatem,ita demum manditur cum garo aut oxygaro, veletiam fine his, fale mediocri conditus. Lupini dura & terreftris cft fu bftantta: quocirca ipfe conco- Gu fit difficilis, fuccumque craffum gignateft neceffe , ex quo non probé in venis confedo, . crudus proprie appellatus fuccus aceruatur. Caterüm cüm inter parandum quicquid habuit amaritudinis deponat;miz Sovíor. jid cft,qualitatis qua fenfu deprchendatur expertibus,fin- lis euadit,& ita przparatus, vcin lib. De medicam. fimplic.ait,ex genere eft emplafticorum. At vbinatiua etiamdum manct amaritudo;extergendi digerendiQue vim obtinet: intet- ficit lumbricos,cum illitus, tum addito melle lin&us , tum ex pofcaepotus. Quin & deco- &um eius lumbricos eiiccre poteft:tum etiam forisidentidem perfufum vitiliginesachoras, exanthemata, pforas gan grenas,vlcera maligna iuuat, partim cxtergendo, partim citra mor- dacitatem digerendo ficcandoQue. Expurgat iecur & lienem cum ruta & pipere fuauitats gratia;affumiptum:elicit menfes;ac foetum eiicit,Jcum M yrtha & melleimpotitum, Porró Lupinorá farina, (ine mordacitate digerit, nec enim liuida ctum, fed & chocradas & phymatacurat/fed'tunc in aceto aut oxymelite;aut pofca coquatur oportet,id y prolabo- rantiü temperamento & affe&us diuerfitate,quod cx víu éft eligendo:digerit itenr TE * li- a : Decodi "m J PEMPTADIS QVARTJE LIB. II. pu Decodi pluuiali aqua Lu pini, Diofcorides Lapinus fjlucftiis. prater haec fcribitdonec in cremorem lentefz 22 cant,faciem abftergunt:medentur ouium fca- S77 -' bicijcumradice nigri Chamelconis;fi tepente EI decocto abluantur. A: V v / m : ANS LZ Cit vrinam radix cum aquacocta & pota. o eS (t *' Lupini vbiedulcati füerint;triticum aceto, SW eme potiftomachi faftidium leniunt, & cibi appe- ÁN RA tentiam excitant, iin De Lupino fylueffri. Car. xx. de oe STRIVM Lupinorum duo triivc ( 2 funt genera, vnum florém profert luteum: alia purpureus |. | 0007 Luteus caule foliisQüe fatio fimilis cft, v- tfifque ramen minoribusac breui ;flores "habet pulchros,luteos,fuaucolentesn fpicam 129801 7 -9832025201 Fb -N: - odore:filiquas parüas;duras;aliquatenus hirfu- ras: fcmina patua, plana;rotunda, fapore ama- riffima,colóre vario,fordida, fatiuis multó mi- "nora. 3s) | Purpurei, caules longiores procerioresquc funt quàmlütei,& in plures alas ramosáy diui- fi: folia veró minora tenuioraQue: flotes parui ac luteis minores, ex purpura czrulei, ut fub- rubentes: fru&uscolore fimiliter vàrió,amari, & inter omnes minimi, | ^ - — JA ri"^rmn -121119 (12tii o1 Parc Vigna iplerife ue locis "Ang; o0 0b ofla fponte; ühifi fa- lamnco' bow .2in5: jn wm e x ILS [ "T biyn 3 orent eodem quo fatiui cempore; 22A NN 5 SZ /2:- Amariores fant UEM radomnia Med t QN eS. . Yalentiorcs; quàm fatiui, eiufdem, gencre cura ES — m NN 3775 iüsfacuffade // ^l wo ESNSSSN iu... 1L A T cM DeViá. ^ Cle. xxi. (45 ( IctA tenues habet & quadrangulares Ec que "7v cauliculos, ENTE folia ob- jü Ses y longa in clauiculas defin nt; ex pluribüs vni UR ji i coftz fiue ncruo adnàtis compofita , quorum fingularia mdiora ; latiora , craffioraQue funt miles,fed.colore ex purpura nigri:filiquzlatz, non globofa, fed Lenticulz inflar propemo- dum compreffa;colore nigra, ftuinfuauia. Seritur quocunque folo,cultu facillimo. Maio floret,fru&um inde perficit. Latinis bexcrt à vinciendo, vt Varroni pla- cct,dicitur,quód item capreolos,inquit,habet QR vt Vitis, dibus fucile: ferpit ad fca- " X. L— BN P VEN "i SS rw pum Lupini,alimve calamum , àd quem vt um Ae * Y N Jp hereat;eum folet vincire.Galenusin Afia Per- m9 ; M, ) gari iuo: ab Atticis veró edegxoraut xveugp nominariait. Germani 1Bicfen: Brabanti mDit* fe: Galli Fefce nominant : Officinz plerxque " — i z - - à. Li P4 * * ! E) perperam eso» ac Eruum : multum enim — —7/ i jo Eraumà Viciadiffert. — Ai ii Theo- congeltos,violz lucez colore & qua cenus - quam Leritis: flores Bonz fiue Fafeliformafi-- exiguz, atque in fingulis grana quina fenave;- €" pu n2 LAS 3» » , Apbace leguimen, j: STIRPIVM HISTORIZJ Theophraftus lib.v111. Aphaces cuiufdam leguminis meminit, cuius filiquzlatz & fry cus celeriter perit: hzc an cum Vicia.noftra conueniat,confiderandum eft. ; Porró Viciam,cum ipfis filiquisatq; integra planta ruftici reponunt,vt brutispecudibusc m fit pabulo. Per famem tamen noni,Galenus ait, qui hanc quoque comederint, Potifimi? Vere,cüm etiamnum viret : quemadmodum Fabas & Ciceres cfitare cohfueuerubt; En i tem non infuauis modó,fed conco&tu eriam difficilisaluumqQue inhibet, . ^ ^. Perfpicuum ergo eft,quód cüm natura fit huiufmodi, alimentum, quod ex ipfa diftribu; tur, habeat haudquaquam boni fucci , fed craffum & ad fuccum melancholicumgi dum idoncum. i ! (d NANI ERE t De Sefamo ex T beophraffo , Plinio e alin. |» wAgpvr. XXLI ors A. i SE s ^M o caulisfiuc culinus eftferulaceus 4 ;. *Jtuscraffior multiplicior; quàm Milio:Semi. nisferax & faecidum eft, quod oleofütnacpin. gue & vafculis continetur f/candidun Que , vi Plmius: T heophraftus,genus efüs quoddam cas, didum, inquit, radice íingálári cobarer, Viride Scíamum nullutmandic ánimal, propteram,, ritudinem & grauitarem fapotis:fe ficcatusac. 'Ccptior uadit frütex eius, & ftraue femen effici tur,cibojue idoneum. — (7 Naícitur cüni i JEgypto, tum in India, Ab o " * iLb« osi , c, Sefamum. it, Sclama venit , ex co oleum - Indis, Plinius a conficiunt. : e Ex zftiuis (ementibus eft; & quzante Verg- liarum exortum,Plinio au&ore;feruntur. Colu- mella tamen, Sefama, fcribit;ab xquinodio av- tumnaliferendafuntinldusOdGob. * Putrefolum;quod Campaüi pullum vocant, plerumq; defiderant : non deterius tamenetiam pinguibus arenis , vel congeftitia humoprouc- niunt.Sed hoc quidem femen Cilicia Syri regionibus ipfe vidi menfe Iunio & Iulioconfe- ri,& per autumnum cum permaturuerit tolli. Palladiusin Septembri,nunc Sefarna, inquit, fe- ritur , putri folo vel pinguibus arenis; velterra congeltiria. 1 7/1/7 / 5 CERERI * . - HEIRAT Quadraginta diebus à flore;Plinius ait; matu- j21) . ratur, magna tamen czli terreqQue diff m —: oiu Moleftiffimumterrz Sefamum, plurimumem poffe excenuare putatur. Diuturnum eft:optimé reponitur, quia pingue, nia j Hancfrugem Graci zízu uv, Latini quoque Scíamum ac Sifamum, nonnunquamfem- nino gencre,Sefamam nominant: Officinis Germanixincognitumeft. ^ - : . Semeneius,vtGalenuslib.De aliment.facult.ait, pingue cft, ideoque. repoficumceleri- mé fioleofum : quamobremeos, qui ipfo vefcuntur, celeriter implet, (tomachumdue fib- uertit;ac rardé concoquitur, pingueque corpori przbet alimentum. Liquet ergo quód fT ; vir | Cit — tticuli partibus vigorem ac roburaddere nequit,quemadmodum nec aliud quodis pingue. Eftautem craffi fucci;ideoá; non properé peruadit. Ipfo autem folo non admodum vefeu- — tur fed cum melle crudo;quas ex;uuíJuc vocant effingétes.Panibus ctiam infpergitur,tem- . petamento eft calidum,ob eamque caufam fitim etiam excitat. xi b, us Inlibrisveró De facult. fimplic. Sefamon non parum in fe continet, ait, vifcofum & pin- gue,quareemplafticum cft, & emolliens,ac modicé calidum. Eiufdem faculcatiseft, quod conficitur oleum;& herbz quoque decoctum fimilem vim obtinet. qoe Diofcorides,Sefamum,fcribit,ftomacho aducrfatur: oris graucolentiam facit, quoties im ter mandendum commiffuris dentium inhzfit : neruorum craffitiem impofitum,difeutt medetur aurium contufionibus,inflammationibusambuftionibus;artuum doloribus & ce ra(tx morfibus:capitis dolores, qui ab xftuationc oriütur,ex tofaceo lenit: eadem efficither" ba decocta in vino: przfertim autem inflammationibus doloribusQuc oculorum prod Ex ea fit oleum,quo ZEgyptij vtuntur,quod auribus,Plinio tefte, vtile eft. - [th 1* Dt - A et PEMPTADIS QVARI.E LIB. i1. 23 De Camelina, fine T beopbrafli Eryfimo, d Myagrio Diefcorids. CaPvr Xxximr. ^ ado Camelina ftue Mygrion. (A MEL INA fürulofaeft herba, caule re- AD. Qo ,roRipág) in alas diuifo, duos aut tres SN D ,.. pedeslongo: foliaoblon fta, in acutuni do. SS « pedeslongo: falinoblonga, angufia, in acu fh *. S A Ns definunt, (ingularibus Rübiz foliis haud diffi- WM SN WAPN 4 9, milia : lores fecunduni cauliculos, exigui : fe- - NUS S OXON P7 : : oreinilia Wr En: "n QN NA . NIV zu mén orbiculatis vtriculis; Lini vaículis prope- M TUA WS SN M (Av , modum fimilibus , fed compreffioribus conti- e: SUN : S PA NY JP 3 netur, minutum Féeriogrzco minus, pingue & eOINNI S h iViw M. s ZAJAZ olcofum. .. Plerifque Galliz locis, vt apud Sueffiones, . bene fuba&is & ftercoratis agris, vt Ruellius . fcriptü reliquit, feritur: feritur & in agro Leo- dienfi, apud Zelandos, & aliis Belgij locis: in Germania non nufquam fua fponte cxire fer- ..tur, atque vnà or Vusitt, cuius vitium - exiftimatur. ne Germani $lacbfoottetm & £ecpnibottem nomi- nant,Galli Camelize, quo.etiam nominc Bclgis innotuit : Officinz plereque Scfamum appcl- ,.lant;oleoQue huius pro Sefamirio vtuntur. | Eftautem Camclina hac, cereale illud Ery- Eryfimum ,.'fimum,quod à Galenolib.: De aliment. facul, 9^ acà Theophrafto ip/z;ucv appellatür, quodque interfruges vnà cum Scfamo refertur. Siccum , Ad, vtinquit Theophraftus, cibo idoncum cft, , quia quátum in co amaritudinis difficulcatisq;, .-. folis opera gre excretumque eft. Viride s EC .. Veró à nullo;animáli tangi videtur, propter a4 — TEE A maritudinem,& grauitaterin faporis.: jns Ay T .. Efttamen &aliud igéeiupy, à ME lib. t1. defcriptum, cuiuslib. De fimplic.tnedicam. faculc.v1; Galenus meminit, ablhoc T hco-: us eS imo multüm dueens :nam przícntem frugem Diofcorides non lp/oiuor , fcd Loin nominat,quod aliqui,inquit, HANE HTUEDI vocát,fimilitudine forté foliorum, quam cumaltero Theophrafti ac Galeni Melampyro;à M yagrio different Plinius frugem Sefamo fimilem LatinisIrionem,Graciségíziugr, Velarum appella- ri,lib.xxir.cap.xxv.fcribit:& Libro xviir.cap.x.huic (fcilicet Sefamo) fimile, ait, in Afia mx Quc ipéeiugridemQuc erat,nifi pinguius effet; quod apud nos vocant Itionem. Porró quemadmodum, Galcfus inquit, Milio Panicum;ad(mile quidem quodammodo - eft, verüm vndequaque deterius:ad cundem modum & Sefamo Eryfimum, corporis fub- ftantia quodam pado cft affine i ied in cibo eft infuauius,, corporiQue alimentum parcius exhi i&oqQue omnino eft deterius. ! m^ M emm autem,calidum quoque,vti Scfamum eft,itimQue etiam excitat. ^ — ... Seminis olcofa pinguitudine corporisafperitates leuigari atque expoliri, Diofcorides ait, pp ee oris herbam fucco fuo mederi: oleo pauperes in epulis, diuites in lucernis vti, Ruellius au&or eft. X De Lino. Car. XXIIIL | "ES. ENv12v s ac rotundis culmis fiue virgis Linum affurgit, folia ei oblonga, angufta, acuminata: flores in fummis virgis fpeciofi, coloré czrulei;quos parua, rotunda, orbicu- lata capitula fiue vafcula fuccedunt; in quibus femen, figuraaliquatenus oblonga,laue, gla- brum,fplendens,ex fuluo colore punicans.radicibusmitturexilibus. — — He p Pingui latoque folo,locis humilioribusnon fitientibus, felicius prouenit. Ping iffimum enim, vt Columella ait, locum & modicé humidum pofcit. Aliqui;inquit Palladius, macrc folo fpiffum ferunt, itaaffequuntur vc Linum fubtile nafcatur. Plinius fcribit feri fabulofís; maximé vno fulco, nec magis fcftinare aliud, vrereáuc agrum & deteriorem ipfum facerc; quod & Virgilius in Georgicisatteftátur: : : € j14 STIRPIVM HISTORIA D À Hd ry 4 d 4 E Linum fatiaum, Frit Lini campum (eees ,vrit Aute, (3e) » Vruutlethao perfufa Papauera fomno, Ce fF M OXES Seritur Linum Vere : Maio & Tun; j ( 0 OS Dio menf, pP , bàs lore: poft meffem(Pliniuslib. ry c. " Virgeeipfze merguntur in. aquam, folibus tepefz. -:tàm,pondere aliquo depreffe: IDacétàtas ind; ' cióeft membrána laxiórj iterümáy iluerfz ve priüs,Sole ficcahtur: mox árefattz in faxotun. - düntur ftupario malleo, Quod Proximumcori. "eifuic,ftupa appellatur, detetioris Lini/lucer,. rum fere luminibüs aptior. NT RE Graci Afjoy pariter vt Latini nominant; Ge, mani glacbfz Ttali & Hifpani Ling: Galli uj. Belgz $9lag. (5.77 72 MAP AL Hoc femine,Galenus fib. -Dealiment.facy] ait; nonnulli quidem fríxo vci obfoniocümg;, 16, non fecus ac factitio fale , vtuntur: Vtuntur autem & melli pertnifcentes;quidam panibus; ipfum quoque-afpergunt. Stomacho autem mo. xium & concoctu difficilejexiguumqQue limen. türh corpori exhibet. Q uod verà ad ventris e. iectionem pertinetjipfur nec probauerisneci. - , tüperaneris:exiguam tamén vrine mouende ha. 952 eus Tber facultaterit quie triagis apparct cüm ftixum Bc £ DOD fumitur. Tuncautem aluum quoq; magis filli 1 Ruttici autem homincs , co vtuntur fepenu. um ghi»? ri 5 $n mero , frixo tufoá; meladmifcentes. gem aut: di . Inlibris veró De fimplié;medicament.facult, M 7^ H ftr: Lini femen cíum flatuoftüm eft, inquit, etiamá y eue : frigatur. adeó fané recremjentitia humitlitute plenum eft. Eft veró etiam in primo ordine quodammodo calidum yat humiditatis & fic- citatis vclutiin medio eft ficum. .: 2d : m Ce antopere autemlatuofurd,s recrementitia humiditate plenum femen Linifit, pu- cisab hinc annis Middelburgi in Zelandiis ariimaduerti potuit ; cim propter frümkentali- rumá; frugum inopiam,plerique ex ciuibus pane & libis ex hioc coctis vefeerentur. Diftena enim his valdécitó hypochondtia fuerunt;& facies aliaq5 partes tumida: facta: quorumnon pauci fic affeQti,etiamimortui fünt. Neque eüitií aliunde hec fymptomáata ;quam'éxfecte- mentitia fcminis hdlWilditate,qua: flatulentiam pul cune M Mes e Lini femen,vt Diofcorides memoriz: prodidit, eafdem quas Foenurngtaccum vires obti net: difcutit & emollit,omnem intus forisá; inflammationem, cum melle, oleo, exiguaque aqua deco&tum;aut melle cocto exceptum: cutis in facie vitia,quas ipfAerc vocant; c dum, & varoscum nitro & ficubus impofitum tollit: cum lixiuio veró parotidas duritiasá difcu- tit: herpetas fauosá; cum vino decoctum expurgat : vngues fcabros eximit, cum pari modo Nafturtij & mellis: quz in pc&ore vitiofa éducit;cum melle eclegmatis riodo acce um tuffim lenit. Vals exftimulat,fi pipere & inelle acce ptf; pro placenta largius affumatur. - Huius deco&umad interaneorum vuluzq; erofiones immittitur,& alui excrementa edu- - €enda: infeffu ad vteriinflammacones, veluti Foenumgtzcum , perquàm vtile eft. Oleum quod ex femine eius exprimitur, multiplicem vfum habet, nec enimà pictoribus aut ftatuariis aliísve artificibusexpetitur folüm , velad lucernastantüm vtile ett, fcd gi medico víui feruit. Nam & uritiasomnes mollit: neruorüni tenfiones, contractionesq a- TA sillitum fopit.Sunt étiam qui bibendum exhibeant latéris aut coli dolore labo- ranti 1 ü » recens fit oportet,rancidum enim fadum & naufeam excitat;& plüs quim parc acit, : 0 DéLimfyuen. — Chb. xxv. : Lr M fylueftre fatini Lini fimilitudinem ác fpeciem quandam habet: cauliculisafl git tenuibus ;circaquosangufta funt foliola;veluti Lini: lofculi forma fimiles, fed quantó minores , & haudquaquam carulej » fed colore lutei: fuccedunt rotunda quoq capitula , fcd minora; ecd n rA PEMPTADIS QV ARTE LiB. Ii. Linum fylueftre. Ld 2 Haud ptoculà mari,in pratisac PY d cis, in nonnullis rcgionibusgignitut , veluti in Narbonenfi Gallia. Di s Iun:o ac Iulio floret;ferius quàm fatiuum. Linum appellatur fylucftre, quód non facii, fed fponté exeat:item & Marinum Linüi,quód maritimis gaudeat. in ftamina diduci & iítud poffe refertur. Sunt vcró & alia quedam fylucftria Lina à C. Clufio diligentiffimé defcripta iri fuis per Hifpanias obferuatis. Vnum foliisrefert effe latiufculistrineruiis, r. lanuginofis : ramulis fa(tigio , vti Heliotropij maioris,reflexis: flofculis Lini maioribus: capi- tulis & femine fimilibus. Alterum anguftioribusfoliis; flofculis,capi- tulis,& feminibus Lini minoribus. Tertium perpetuó virens : foliis anguftis, 5: 'fubalbidis, & radice rcftibili. Repetiunturin Hifpaniis primá & tertium: alterum in Gallia haud procul Lutetia. Caterüm fylucfttía hec Lina nullum in me- dicina vfum habent ; facultates ideircó corum incompertz. DeCannabe. CAT. xxyi. C^ NNABiIS caules profert rotundos,ere- &os, inanes, quinque aut fex pedes altos; aliscompluribus luxuriantes; quando vidcli- cetíua fponte fylucftrisexit : vbi veró in agris Cannabis foecunda. ] feritut, E $26 à STIRPIVM HISTORIE SUR fcricur,ramis nullis,atit omninó pauciffimis.folia ei dura funt,afpera,fubnigra, & fi cófticen; turgraucolentia,ex fex,feptem,aut pluribusaliis (imul hzerentibus Coaceruata quorum fim. gulariaangufta,oblonga,acuminata,& per orasferrata. femen ex alarum &foliorum finubu; exitrotundum,duriufculum,medulla refertum candida. radices multas fibras habent, Eft in huiusgenere quedam fterilis; loréstamen proferens paruos;herbaceos,racemarim coharentes , fed inutiles & vanefcentes : alia veró feminis foecunda ; cuius flos pon eft conípicuus. : Eft & fylueftris quzdam Diofcoridi Cannabis : eadem & Maluzx fylueftris, fiue Alcez fpecics,dequa in olerum hiftoria inter Maluas. Solumautem Cannabis,vt Columella fcribit, pingue ftercoratumQue & riguutm, yel gl; . num atque humidum,& alté füba&tum depofcit. In quadratum pedem feruntur grana eg feminis Ar&uro cxoriente,quod cft vltimo menfe Februario,circa fextum,aut quintutn Ca. lendas Martias: nec tamen víque in zquino&tium,fi fit pluuius czli ftatus,improbe feretur, Apud Belgas,hac aetate Arturus dxeerv za cxoritur circa Mardaj diem 1x. aut x.& Cap. nabis Martio feritut ac Aprili. Graci xesya6m 1d cte:or nominant : item c yomogeótor : Latini Cannabem : Officinz no. men retinent: Germanis gamer Banff: Italis Cazape: Hifpanis Cazamoe : Gallis Chanure: Bra. bantis Remp dicitur. Semen Cannabis,Galenusinlib.De alimentorum facultatibus prodidit,concou eftdif- . . file,ftomacho ac capiti nocet, prauid; eft fucci. Tpeyus- — Sunttamen;quico ftixo cum aliis tragematis vefcátur,Tezy/uaro voco, ait;quz poftca. im nam, voluptatis intér bibendum excitandzx gratia,eduntur.Multüm autem calefacitjid fumptum pauló largius, caput ferit , vaporem furfum adipfum mittens calidum fimul ac medicamentofum. Flatus item extinguit,vt lib. De medicament.facult. adeoQuc deficcat , vt fi plufculum edatur , genituram exficcet. . Succusex recenti herba conuenienter aurium doloribus , Diofcorides ait , inftillatur, ab obftru&ione, vt mihi videtur,Galenusaddit, natis. Rufliciin Belgiofeminis contufi medullam,ac liquido aliquo expreífam , idtero laboran- tibusinitio ipfius mali , exhibent , & crebró non abíque praffidio , fi quando ex folaobfte- Gione ,citraQue febrim exoritur. Aperitenim fellis meatum , & bilis per corpus digeítionem promouet. — Gallinas Matthiolus,hoc femine, ait,ouife» raciores reddi. Fé&numgrzcum. De Fenograco. Car. XXVIL e AvLEM Fonumgracum emittit fingt- larem,tenucm,virentem intus concauum, in alas ramosque diuifum : folia pratenfi Trifo- lio fimilia , rotundiora tamen ac minora;que fuperiore parte vircnt, inferiore verà ad cinere tium inclinant : flores in fummis virgiscxiguos candicantes , Lupini floribus minores: filius longas, graciles , anguftas , inftar corniculorum recuruas in quibus feminanon magna, form oblonga, angulofa, flauefcentia , qua reficcita cum grauitate quadam iucunde olent. F nititur tenui & candida. Seritur in Belgio in hortis medicinz cauli, & quidem Vere;olim in agris ferebatur. Latum poícit folum, tenui enim,vt T heophraftus att 1narcícit. Duo tempora fationum habet,auctor Col- mella,quorum alterum Septembris mé pr )A pabuli caufa feritur , ijdem diebus quibus cia, circa zquino&tium : alterum menfis Tanta rij vltimo, vel Februarij primo, cum ume" feminatur. Wee, PATEAT Sin ton LL 4 Grxcis AS MES ri ANS f S e 7) ts . PEMPTADIS QVARIJE LiB. ff pos v. à Gracis TÁAuC appellatu ritem xdp7roc, fiue, vt Pliniana exemplaria, xaptoc: & Éosntosc, ai- yoiteogit, heainc, Aimo: Latini Faenumgraccum : ruftici Siliquam; Columella ait, appellant, In Plinio Silicia legitur, apud Varronem vetà Silicula : Germanis 25edffbem ober fubom: Italis FZengrece: Hifpanis Al formas 8 alboluas: Gallis Fenegrec: noflris fcnigriert dicitur. I Semen Foenigraciinter manifeftó calfacientia;Galenus in lib. Dealiment.facult: tradit, cenfetut,cundemqQue hominibus in cibo vfum przftat,quem Lupini. Sumitur enim ipfum cum garo;alui fubducendz gratia:eftQue huic rei multó quàm Lupini accommodatius,cüm riihil ex propria fubftantia habeat;quod tranfitum remoretur. Manditurautem & cum ace- to & garo;(icut Lupini. Multi prxterea & Foenurngrzcum & Lupinosex vino,garo, & oleo fumiunt : ali) etiam panem addunt;eod; obíonio funt contenti, quod vt ventrem minus fub- ducat, caput certé (ceu nonnullis Foenumgracum ex garo facere folet) non ferit : pratereá ftomachum non fübuertit: nam id quoque Foenumgracum in quibufdam efficit. Vefcunturautem nonnulli Foenogrzco,prius quàm planta ipfius femen produxerit, acc- to & garointingentes : quidam autem oleum affundentes, co obfonij vice,cum pane vturi- tur : funt qui cum aceto quoque & garo ipfum mandunt. Caput autem hoc quoque fum- pium copiofius ferit: quod faciet impenfius, fiquisipfum fine pane fumpfetit : quibufdam item ftomachum fübuertit. Succus autém clixi Faenigraci,cum melle fumptus,ad omnes prauos humores, qui in in- teftinis habentur, fübducendus eft accommodus,fuo quidem leritore leniens, calore autemi dolorem mitigans.. Q uod autem abfterforiz: facultatis quoque fit particeps, inteftina etiani ad excretionem in(tigat, fed parcius mel ei cft admifcendum , nc mordacitas exuperet. In diuturnis ver thotaciscitra febré affe&tibus, pinguescum co Palmulas elixare quidé opor- tet; vbiautem fuccum ipfum expreffum, copiofo melle mifcueris;ac rurfum fuper carbones ad mediocrem craífitiem coxeris, tum demum longe ante cibum vti, - Inlib.Dc fimplic.medicament.facult. Foenumgrzcum, ait, calidum eft,fecundi ordinis, deficcat primo: proinde feruentes phlegmonasirritat acerbatQue: qua veró minus funt cali- dz & magis durz eas digerendo curat. Foenigrzci farina, Diofcorides tradit,vim habet emolliendi difcutiendiá; : cum melicra- to decocta & impofita, facit ad inflammationces, tam internas, quàm externas; lienem cum accto & nitro fuba&ta, & impofita extenuat. : Spergula: Deco&um eius infeffu , ad muliebria mala; : quzcunque ex inflammatione;aut przclufione confiftunt, vtile eft. : .. Expreffus in aqua decodi fuccus, capillos; furfurcs & manantia capitis vlcera, 4».aeoc vo- cant;purgat: cum anferino adipe peffi vice fub- ie&um,locoscirca vterum dilatat & emollit. Viride cum aceto debilibus locis,& exulce- ratis prodeft . Deco&tum cius aduerfus tenef- mos,& grauiter olentia dyfentericorum excre- menta confert. ; Oleum quod ex eo exprimitur,capillos & in genitalibus cicatrices abftergit. Sunt porró & quadam íylucftria appellata Foenogrzca, de quibus inferius cap. xy. huius Pempt. lib.i. DeSpergula. — CA?. xxviii. S? ERGVLA cauliculis exit tenuibus , ro- tundis , geriiculatisjue, dodrantem aut pe- dem altis. foliola circa genicula radiantisftel- lz modo , in orbem difponuntur, parua ,te- nuia , ESCRMDA. flores iri fammo cauliculo- rum candiduli , Al(ines perfimiles. parua de- inde rotunda ac orbiculata vafcula, Lini ca- pitulis fimilia in quibus (emen conditur, par- uum, rotundum, nigrum, Rapi femine minus: —À tadix tenuis cft. SU" ) $: QINCQDR S | STIRPÍYM HISTORIE — Scritur in aruis, & potiffimim quidem autumno , vt hyeme;ac primo vere, cám 4]; bula defecerint, bubus przbeatur. là pae Vulgó in Brabantia &puerie appellatur , atque inde Latiné Spergula. Nonnulli Pol Ium nominant , quód lactis abundantiam bubus promoueat. Non eft tamen Diofcojs vro aX», quod multüm ab hac differt. — | i; Pabuli, vc diximus, caufa feritur,nec alium vfum,quód fciam, habet. Semen vomitione pituitofos humores educere plerique referunt; eftur tamen alind columbis ,quz non folüm citra noxam idipfum fublegunt, verumetiam, hoc pallz e d ue, & o plura, & citiusexcludere creduntur. TG .LirsRi SECVNDE PEMPTADIS QVARTJ | Fixis. .STIK TT 19 STIRPIVM- HISTORIXZX/" PEMPTADIS QVARTA LIBER TERTIYS, DE VITIIS FRYGY M. PRAEFATIO. à; D E Frugibus bucv[que egimus ad earum vitia pabulorümque reliqua genera , d" fi qua qua- que ip[orum vitia ,ac alias con[imiles tranfire confémtaneum eit. Jan DE-LOISGLUO. EV CaAPYvT I. Lolium. , RiMyM inter vitia locum Lolium facilà obtinet. Geritid folia culmosi; Tritici aut Hordei,hirfutioratamen;fpicam longam velu- ti ex multis paruulis e*Sgowvc,ac alterno or- . dinc digeftiscompofitam; quorum fingulz bi-- naternáve grana continent, Triticeis minora, qua nullis quoq; aut exiguis glumis includun- tur,& facillime fimiliter exceruntur. Y Nafciturinaruis cum Tritico ac Hordco, j feminibusipforum corruptisac in deterius, vc ) X Galenusait;permutatis,& folo quidem , prz- f fertimvliginofo, per czlimé(bus potiffimim hybernis,tempeftatem humidam.-.... : Graci díezy nominant: Arabes Zigapiaps & - féeylem:Galli ruraye:ltali Loclio: Belge anolick. Deficcat, vt Galenus lib.vr.De fimplic.me- dicament. facult. & excalcfacit efficaciter , vc propinquum fit acribus, magis quàm Iris : fed non cít perinde vt illa fübtilis eflentiz, verüm multum ab hac deficit. Secundum hoc, ponat ipfum quifpiam in principio tertij ordinis ex- calefacientium , fecundi veró in fineexiccan- tium. : Diofcorides,Lolium molicum, ait, virn ha- bet compefcendi nomas , putrefcentia vlcera, gangrenasque cum raphanis & fale impofitum: feras impetigines fiue Aeriraz , & lepras cum * fulfure viuo & aceto fanat:cum fimo columbi- N no & Lini ferninein vino deco&um , ftrumas difcutit,& quz zgré maturantur rumpit : de- coctum cum uevxeiro,& impofitum imme ione oa M autem,aut Myrrha, aut Croco;aut Thure fuffitum, conceptionem adiuuat. * Loliumautem frugibus, ex quibus ccruifia coquitur, permixtum , ebrietatem citó exci- tantem eam reddit: din otcft pani copiofius additum. Nocet veró & oculis,caliginem ip- fis adferens: quod & Ouidius Faftorum lib.primo fcriptum reliquit: à Et careant Loliis oculos vitiantibus agri. ; Atque hinc natum videtur Prouerbium ; vt cxcutientes Lolio vi&titare dicantur. €4 De A Egilope. Car. IL G rr o» s Triticumac Hordcum foliis estan fud cilioe : mittenues & breues, dodrante haud altiores,atque in horum faftigio exiguas fpicas;bina tcrnáve grana pro- fercntes,quàm Hordei paulà minora;glumis ftriatis implicita, quibus tenues, przlongz, & acutz ariftz eminent. . A20 ; In Iraliz 8: Narbonentis Gallia agris inter fegetes crebró reperitur, Frequenter, vt Gale- EOM 5 0 X0 jy E s ^ Rus j;o SrIRPIVM HISTORIA — x * nusaitjin Hordeisinuenitur, Germanig p. cognita eft,cui tamen & alia vitianon defun ja /7. " | IL frugibus molefta. $ i Ui PA ^ : H / sd M Z5 d ua RU Ado: d AMA Gracis dro] dicitur : Latinis pligi tefle aJ 3 Feftuca. / V v^ y^ Digerendi vim obtinct,Galenus ait: id Kp 5N d Quod ex guítu patet, leuiter enim eft acris: Vetüm ex coliquct, quód phlegmonas induratas &aoi. lopas fanat. "3A os - Medctur inquit Diofcorides , herba 2gilo- piis, & duritias difcutit , cum farina impofita: Succus ad eadem feruatur , farine admixtus & reficcatus. ba . De Aliis Festucis. Cr id T me RIVNTVR Yeró & in Germaniae Bclgij agris, quz ad Zgilopis fiue Fefhicz fimilitudinem accedunt. | ASA Prior Feftuca folio quog; T ritico fimilisefe culmi huius tenues ; fpica: fiue iubz Auenaf. miliores: granaoblonga funt, birfuta, fübrubr;, folliculis inclufa, ac tenuem capillaceéam lon- gamque ariftam habent. Eum Non modó in Hordco,fed & cum ees frequentius enafcitur : potiffimum vbi hye conftitutio humida fuerit : aut ager fimo co- lumbino,vt plerique aiunt,flercoratus — . Altera Feftuca culmisfoliisQue Secalercftrt, vj " culmos obtinet Tritico Hordeóve tenuiorjn.— quorum fummo vcluti effufz pendent iuba Auenz propemodum fimilicudine,fed breuio. resardtiusd coniuncz. Semina oblonga funr,longitudine grani Secalini, fed anguftiora,te- P aiaps Feftucá prior. Feftuca altera. - LI» H i E K s us M "WU NIB. e N ; ni. i t4 E ' "ETTU : PE 111] 2st 1 T p" à ^ " E E É * ' . ioc ici ^ rS LAE unEs 018917 22:092! 1927* 09x seli Mi 1209. 22 M -e — ; . - puiorá, A PEMPTADIS QVARTJ/E LIB. III D *"bhisnir Gus Ela: Intt. nuiora,leuioraá; multó,qux membranulis fiuc vtriculis patuis continentur , é quibus cüm in area teritur,concidunt. Proprie Secaliseft vitid, cum aliisenim fru- méctis,aut non,aut rariffimé reperitur: fuccref- cit, veluti & alia huius generis , per imbres fre- quentes; anni,hyemisQue conftitutionem cle- mentem ac tepidam. 2 Priorem Egilopiscffc fpecietn fatisapparct: 1. nec improprie idcircó & Feftuca dicitur: Bra- bantis 5febaerbe cune appellatur. | Alteram Germani Syo:t & lufcf vocant: Bra- 2: banti &»2auitrfj: Latine Feftucam alterá non ma- léquis dixerit, Nam intcrca quz frugum fimi- litudinem gerunt,illasá; interim infeftant, mi- nimum ac leuiffimum eft granum ; Feítucis ca de caufa fimillimum. ; Sunt autem facultates harum Feftucarum incognitz,& nondum explorate vircs. De Phenie. | CA». tiir. pH OEN 1X culmis; foliis, fpica; Lolio fi- milis,fingulistamen minoribus.culmos ha- bet multos , breues, geniculatos : folia Hordei minora anguftioraQue : fpicas Lolij, ícd mino- res,tenuiores,breuiorces ac rariores. Naífcitur in aruis , fecus vias, & in-zdificios rum tectis : in Italia & Gallia frequens & vbiq; fere obuia : reperitur etiam in Vbiorum & E- : buronumfinibus. — ^ Bromos hetba, «7... Wofn£ Grecisà phoenicco colore dicitur:La- . Es tiniseriam Lolium rubrum & Lolium muri- | num : Plinius Hordcum mutinüm nuncupati . Appellatur autem Belgis Hordeum aut Tri- Tritieos. ticum murinum ( vulgó fBupfe tom ) & aliud". S. : omninó herbz genus ; breué ac humile , fre- T quentibus breuibusQue culmis, dodrantis alti- |] NW tudine, foliisanguftis, quod fpicas pignitcom- NS NS Ww plures,frequétibusariftiscinctas, Hordeo fimi- RS JN es,fed breuiores, tenuiores, mollioresQue: na- | fcitur fecus vias; nullius plané vfus ac omninó inutile. tl At Phoenix, vt Diofcorides fcriptum reli- quit, vim habct, vt in vino auftero: pota diat- 7 .. rhacam , fanguinis ex vtero profliuium, & co- ! piofiorem vrinz fluxum fiftat. — -—— /.,,, $untetiam qui fanguinem cam fupprimcre prodant, phoenicez lafiz inuolutam & corpori alligatam. 1 Pt ed De Bromoberia, || CA. v. 2 B Ron vs herba Auenz & J£gilopi fimilis eft,habituQue ipfo fylueftris qucdam Aue- É ,na, multiplicibus enim geniculatisáue culmis; 4 | oov foliisque eam refert , licet vtrisque tencriori- : ,,. bus. iuba rarior,ariftas afperiores, longioresQue .. haber. radice firmatur copiofa ac renui. d t ^. Herba natura fua in totum fylucftris, acftatc : LOS .. fecus vias& agrorum marginesreperitur. — — E : " y 2 Nom;- JL P—— p» d 4 *; e LA NR VP TTP pe ;t H9. Ces, Lr Jj» - Alopecuros. | ps2 UV" $ STIRPIVM HISTORIA ' Nominant eam Graci 6pjoy pia, ide Bromum herbam;ad differentiam Auenz x Grazcisquoque pg uoc aut Ées uocdicitur,- z Exiccatoriam, Diofcorides inquit, vim ha. bet.Decoquitur cum fua radice iD aqua ad ter tias,colatur, deinde mellistantüdem admifre. tur , rurfusque decoquitur , ad liquidi melli fpitlitudinem: facit ad narium ozznag & facri. da vlcera , linteo eo humore imbuto natibus indito : aliqui tritam Alo&n addunt, & eo mo. do vtuntur:facit & cum Rofisficcisin Vino de. coda, ad oris graucolentiam. Eft veró & alia quedam quorundam iudicio herba Bromos, Aeroftis videlicet altera, infri defcripta. Q uam nos non Bromum aut Bromi herbz fpeciem, fed à veteribusetiam bro leer. timo Gramine ac Agrofti habitam non abfque veterum teftimonioiudicauimus, ^^. | De Alapecuro. Car. vi, A Loe£cvnos geniculatis culmis f. liisG; frumentaceis fimilis e(t, culmosta- men habet breuiores , foliaá; minora & angu. ftiora : Spica eius nec acuta nec ariftara eft, fed mollis, hirfuta , denfaQue lanugine conftans, baud multum diffimilis vulpium caudis, vnde & nomen obtinet. Nafcitur inarnis vnà cum frugibus aflate, reperitur in pluribus Galli , prafertim Nar- bonenfis;agris. e i A'Awréxoveoy Grxcé Theopbraftus nomi- nat;Latiné Caudam yulpinam dixeris: Gallice Queue de renard:noftrate idiomate tbofénfleit. Nullius,quod fcitur,eft vfus;de viribusemm | eius, Theophraftus vel Plinius, nihil fcripuumi reliquere. : De Tritico vaccino, [iue Melampyr,. Car». vir E V AcciNvM Triticum, caulem geritcu- bitalem aut minorem,in alas divifum-fe- lia oblonga;acuminata,nigricátia, per orasfet rata: fpicas in fummo caulium latas, craffas- fpcctu pulchras , foliorum florum; purpurco- rum plenas, quz, pofteaquá defloruerunt Ye rent;ac complures folliculos latos proferuntin quibus bina vt plurimum femina, Triticeis fi milia,fed minora nigrioraQue. »^ Exit in aruis vnàcum Tritico ac Secali; V. leto potiffimum pingui ac reftibili agro. T heo- phraftus ex Tritico , aut. Hordeo corrupts náfci ait. Ul Vnà cum frugibus florct,& ad maturitatem peruenit, — 2, "M Germani fütvepffcfi/ hoc eft; Triticum vacc* num aut bouinum : nonnulli b:autt fa mici: Brabanci jSeertg bloemen nominant. di Galenus Grazcis ,ue2c uve? dici ait,quif E cas,nigrum Triticum ; & ex T ritici quoP i PEMPTADIS Vftilago. Va ER SUSAN VÉ V. Cc« P IP Pp T 6 d. FPVVPVEL I QVARTJUE -LIB. III. 55 tatione generari,fed prauítate quàm plurimum à Lolio relinqui. Theophraftusquoq;, resinnocens Melam py- rum àit,ned; ficuti Lolium grauc, & caput ten- tans. DeFjlilagize. ^ (Cb... Va11. Q' A M recériorcs V ftilaginem nüncupant, "& Auene ac Tritci proprié morbus &vitium eft , fpicas fiue iubas cius, priufquam perfeáte e vaginisfuis erumpere queapt;infeftans. Marcef- cunt hoc vitio fpiczs, & atro puluere obfidétur, Nafcitur Aprili & Maio mentibus, cüm czli tempeftas crebró incóftans, aliás nimbofa; aliás ferena;feruensi; fucrit ; tunc enim fpica: humo- rc madida, à folis feruore. corrumpuntur , ac quodammodo, vti aiunt; aduruntur. , Germani vulgó brant : Latine Vftilaginem appellant. Videtur &esz4£» quedam, Latine ru- NR bigo;ac robigo dicta ; quz, veluti Theophraftus si. ait, corruptela quzdam cft refidentis humotis, ac commune quoddam vitium cerealium femi- : num,frumentacea tamen magis quàm legumi- na infefttns: frequentiffima hac in rofcido tra- Qu,conuallibus;ac perlatum non habentibus: € diuerfo carentea;ventofa & excelfa. Gignitur plenilunio. : in De Cracca. (iue «IAracho; Car... 1X. Rv 6 v M,acfrumérorum pracipué,vitium r, quoque Cracca (iue Arachuseft. cauliculos. 5 en Craccz alterum genus. T AS ie m s S NEAR! / d E 2^ A SNSNN bs ÁN 7A A . || AES i Ww n 9 N lU MI ^ ES. - OS —— E e : CNN Ax 4 N a) MAN (M a AW S^. | és NL e ioc d. (N/ e. ^ 2. Arachis. w. 9 54 - STIRPIVM HISTORIA — promit graciles,anguftos. folia ex pluribus, paruis, anguftisfoliolis,vni coftz, fiue lady. tis,ac fibiinuicem oppofitis,congefta,in capreolos fiue viticulas dcfinunt.flores parui & "i purei. filiquz paruz;,rotundiores,minoresq; quam Vici ; Ícmina in his fena; feptenáye id. tunda,nigra,duriufcula,Eruo,vt Galenusinquit,minora. i: Graci huiufmodi vitium Zezyor nominant, & tertiam nominis fyllabam per x exprimu ad differentiam alterius Araci per z fcripti. Galli effe faumage ,& Vefferon , quafi Viciolam aut Viciaftrum dicas: Germani QBilbe wicfen/& Cant G boifteffele frant: Brabanti €toc Rudi. lius Craccam etiam appellari refert. Leonhartus Fuchíius in commentariis fuis De flirpium hiftoria, Craccam hanc Aphacen appellat: Matthiolus veró , incommentariis in Diofcor. dem, Aphacen nominans quam paflim Viciam , Craccam non Aphacen, fed Viciamfegr. quantum autem vterque hic à veritate recefferit , feminis Craccx pus oftendit,exquifirà globoía: nam Vici & Aphacesfeminum forma non eft rotunda, fcd aliquantó latiorygpg entium: teftatur Galenus lib. r. De aliment. facult. Craccz autem huius,& aliud fimile genus eft, caule foliisd; pauló minus: Bofculisin par- uis fpicis.candidulis, filiquis deinde breuioribusac paruulis,in quibus bina;terna aut quater. na gignuntur grana,totunda,colore & fapore prioris Craccz fimilia. js Appellatur & iftud genus, Brabantis €20t/ & Arachus quoque quidem eft, aut potius dos. xc quzdam : nam vt in expofitione linguarum Hipp. fcribitur , minuta T ritici legumip,, Grxci deayíduc nominant. Prouenit vtrumq; vitium vnàcum fegetibus, quibusczli ftatu humido admodum pemi. tiofum eft,tunc enim citó incrementum fumens,confeftim fegetem preoccupat,teneramó. pertinaci vin&u,crebrisá circumuolutionibus,deorfum trahit, delapfamqQue erigi non pat- tur,ac calamitofam ipfam efficit. fant Seligunt hzc,Galenusait,ruftici apud nos,& abiiciunt vti Securidacz femen. At noftri cum hetbas ipfas virentes zítate,tum rcficcatas hycme,cum aliis frugum repur- gamentis, bubus non iniucundé obüciunt. — — — A Craccz granum,vt au&or Ruellius,columbarum cibo gratiffimum habetur, ferunt eade caufa cam villici,qui numerofa fieri columbaria cupiunt,fiquidem ille&z eo cibatu colábe, cüm emittuntur ad peculiares cellas tam cicures alias,quàm fcras adcerfere nofcuntur. * Arachus latifolius. De Aracho ter Joi Ca, 32 ST veró & aliud quoddam fylueftre] J men,quod citius ad Arachos, quàm adEt- uum referri poteft. B Cauliculosifte Arachus profert complutes, craffiufculos;fed breues;pedalis vix longitudi-- nis,qui non attolluntur,fed humum veríus in- clinantur: foliis luxuriat, qug ad vnum pedici- lum feré quinque , raró tria, lata , & in rotun- ditate oblonga.é finu horum in longioribuspe- - diculiscongefti flores , colore aut candidi;aut diluté purpureiminores quàm Eruiliz;alioqut haud abíimiles : fuccedynt filiqua longz;a guítz,planz,in quibus femen Vicia minus.rz dixdiutinéviuax,fibtis firmatur. ^ - |. In collibus herbofis apud Bohemosfübinde reperitur: In hortis Belgijfaciléproficit — Floret Vere : ZEftate filiqua: cum femine perficiuntur. ; ja Pleriq; Eruum Venetum appellant; pon men Eruum aut Erui fpecies,fcd fylueftre legte men;quod haud alio quam ad Arachi, per cl» genera referendum videtur. : De vfa autem ac facultate huius Arachi hl tifolij nibil compertum habemus. TT vu MP Tm Y / QUEE J 2 De Ornithopodio. — Car. Xr OA ITHOPODION paruulis, Im x tenuibus ac gracilibus exit caule quidem ercáis,fed per terram ftratis. fo jm PEMPTADIS QYART.E LIB:1lr 535 Ornithopodium, funt parua Arachi ac Lentis minora & tenuiora: fofculiin exiguiscorymbis lutcoli : filiquz par- uz, tenues, oblongz veluti articulatz ; extrema parte rccuruz , in quibusfcna , feptenáve minu- iie, Ca,rocunda femina, Napi ac Rapi fimilia. - Naícitur in aruis, fegere potiffimum demef- fa: reperitur & locis incuitis;veluti in collib.pra- .. SE tisQue ficcis & apricis,ac fecus vias,quod in aruis » de nato,minusetiam ac tencrius cít. Brabanti s2ogeoect appcllant,id Gracé e(t dg- vyiSo7ródloy, Latitié auis pcs; à fimilitudine nempe pedum paruarum auicularum , quos fimul con- iundtimá; nafcentes,tenucs,recuruz articulata ' Quefiliquz referunt. Ex Arachidum quoquc eft numero ac gencre, Nonnulli zo^/2aAcr cffe exiftimant , quod Pesgalos. & Diofcorides tradit,cxiguum fruticem cffe, pal- MEE mialtitudine;foliaQue habere lenticule fimilia; MP & guftu effe fubacerbo, qui potusla&tisabun- * dantiam facere credatur. Portó Ornithopodium eundem quem Ará- chidesvfüm habet: bubus enim ac iumentis lz- » tum iucundumqQue pabulum cft. Aliud prxtercaabifto & nonnulli Ornitho. 2; podion oftendunt; folia cuius maiora & Galege fere fimiliajattamen minora funt: florcs in par- ua vmbella,corymbi forma cxeunt coloris dilu- té rubentis ; poft quos tenues aliquantulum re- curuatzplures fimul exiguz filiqux , Ornitho- podij fuperioris filiquis fcre fimiles,fcd maiores; & nequaquam articulatam digitorum fpeciem referentes. AS : Reperiri fertur plerifq; Gallic,prefertim Nar- bonenfis,locis, fecus vias & in agris. Ornithopodion quoque appellari poffe vide- tur ;à fimiltudine filiquárum , cum paruarum . auicularum pedum digitis: & Ont ion quoddam E maius. e ; De Aphae. — CA. Xr1. A? H ACE tenuibus, angulofis, geniculatis, longis, Lented; altioribus cauliculis affur- git: folia ei funt parua,tenuia, latiufcula, in acü- tum definentia,€ fingulis geniculis bina, fibi in- uicem oppofita;& circa hacc,tenues viticulz , & graciles pediculi, ores ferentes;paruos ac lutco- los: quos filiqua fequuntur latz , Lentislongio- resin quibus femina quatuor, quináve lata , ni- gra,dura & Lente minora, plana, rotunda. radi- cibus nititur paruis ac fibrofis. In agrisftumentariis eto pinguique folo,vnà cum Tritico,Secaliac aliis bo: cxit. * Floret Maio: femé Iunio ac Iulio maturü cft. NNoftris dvavuusc, licet tamen non infrequens ^ fit. Diofcoridi vcró & Plinioac fimiliter Galeno , &qpáxn cft. eft tamen & Z92x» quzdam apud, Theophraftum,cuius filiquz & fru&usceleriter a. /) . gerit , quz cum hac Diofcoridis Aphaca non^" —AUK 5 conuenit ,fed Viciz , de qua fuprà fcriprum eft, y fimilior A Corre. Xa Cucece e eus ie $316 STIULRPOIVM'"IHISTORISJZ i fimilior videtur, Nam Apbace,hoc capite depicta, durabilis cft;ac diutiné afferuari pote, — * Eft item & Aphaceapud Theophraftum,ex olerum & intubaccorum nume OT xpbace a" 3" 76, herba in. she. ^ guftabilis& amara,quz & cum hac Aphacanihilhabetcommune, — ^ VN | Caterüm Aphace, vt Galenus lib. De facult.fimplic. medica. ait, facultatem obtinetag. ftri&oriam,ficut & ipfa Lenticula: fed & fimiliter vt ipfa Lenticula edi: folet; verün zo; quàm illa concoquitur : valentius autem deficcat , & moderati caloris eft: hisautem p. diffimilia de Aphace & Diofcorides quoque fcribit. s WM E haud .. Seminajinquit;adftringendi vim habentquapropter ftomachi & alui Buxioncstoftg &,. &a & decocta Lentis modo fiftunt. ; E Hancautem adítringendi facultatem ac vim Aphacen,quam defcripfimus, habere LAE experimento cognouimus, i : DW 454 "e BÀ AKO "€ ; ; ] n, Ev ? i P EM De Hedyfaro... CAw, Xii — WM n Hedy (arum prium pog Hedyfiramialterum, 7. 3 VERD M zi wa [HTée n t^^ p E ARE a, 2. D ON 1 SA S NNI j3 Mu Lid : SS Ni e jS ES : ] i » A T t fp eade H: DYSARYM caules promit à tadice multos, cubitales, rotundos: folia oblongae multis Lentisfoliolisrotundioribus, vt Arachi , Viciz & fimilium , congefta : florcsin corymbis,luteos: filiquasdeinde oblongas,;planas, nonnihil recuruas;in quibus feminacom plura, ruffa, & amara angulofa fecuris effigie. ERA Eft huius & alterum genus fuperiori caule foliisque fimile,vttifque tamen minoribus: f. liqua huic breuioresfunt & magis recuruz; in quibus & femina quadrangularia ,ancipitem quoque fecurim zzmulantia. s Nafcitut Hedyfaron, Diofcoridesait,in Hordeis & Triticis.Galenus Lentis vitium eff, atque vnà cum ca enatci,lib.1.De aliment.facult.fcribit. Idem tcftatur Plinius. Theophr? ftus autem ,cum Aphace exire refert. " : Primum in Germaniis incultum non prouenit , florerin hortis Maio ac Iunio menfibus: alterum fua fponte , pletifque fuperioris Germaniz aridis & apricis locis cxit , Gelnero in hortis Germaniz tefíle, X * Grzci hoc,fiue legumen fiue cetealiüm frugum vitium , jdvezeo & meAexiror nominant; Latinià feminis figura Securidacam : Officinis incognitum eft. . Huius femen, Galenuslib, De implic.medicament. faculsat, v1. ait; amarum &cfübi Biibedinsasa c ue n1 slsinde icto cali MEG di. r f.4nrm "^ Nt e y w^ TEL NP S pA Mon] "nme" »é à yw RE^ PEMPTADIS QVARTE LIE IIl. ——— n7 Ferrum equinum. bum apparet. Quamobrem potunt gratum eft ftomacho;&vifícerum obftruGiones expurgat: »N idem przftant totius fruticis germina. Diofcorides, ftomacho etiam in potu com- modum refert,& antidotis admifceri ; ante ve- IÓ coitus , exiftimari , cum melle appofitum conceptionem impedire. De Ferroequino. C A P. XIII. TE RR VM equinum vulgà Italorum nun- cupatum,cauliculos habet multos , tenues, S NES) s A 4 Yes & procumbentes : folia tenuia Hedyfaro mi- eX UE SENDER y nora: flores fecundum ramulos paruos: filiquas : SER a Ss 07 deinde oblongas,latiufculas,& nonnihil recur- P. 7/400 tu CN Sets uas,quz ab vno latcre,profundas, rotundas, ac finuofas incifuras, folcam equi ferrcamé&uo- dammodo prz fe terentes;obtinent.radix lon- giuícula eft. : * Prouenit incultis quibufdam & apricis Ita- 5^ NN liz & Natbonenfis Gallizlocis. | : ferro decanallo Ivali vulgó nominant: Lati- né Ferrum equinum dixeris. Tota amara eft , & Hedyfaro natura affimilis, & JS pae wteuvnAn. LU De fyluesiri Fenograco. Car. x ye) dert S. PET Fasnumgrzcum fylueftte primum. Foenumgracum fylueftre alterum, S2 SK RE SU O7 N a A 67 ZR SEE CN - LUN SN ; NEAN AE ERA. SA E SN) v M ! * u$» NS SS » P A e. 1 — B iii IA ; RR : L * zu -— EU A NS B ed ' CES Ace Más ptt Ap Re LESS | | 623 YrvrssTRE appellatumà Trago € recentioribus Foenumgrzcum multis rotundis/& I. longisrepit caulibus : folia ei oblonga fünt , veluti Viciz , fingulis p tamen maioribus,latioribus ac rotundtoribus: floresex foliorum finubus prodcunt;albicantes : fili- qux * $e AE e | 1 s E 558 STIRPIVM HISTORIJ ; qua oblongz funt & aliquantulum recuruz, Foenigraci fimiles , fed minores; in quibus (.. men angulofum, fapore Viciz. Radix longa & fxpe tricubitalis,que non faciléintermoritur verüm fingulisannis primo Vere regerminat. - Pu mn Reperitur in vtraque Gerrnania, locisfyluofis,opacis & incultis. Germani 2balbtbocf (bonn: Belga 3Oilot fenigrieck/ id eft;fylueftre F cenumgrzcü appellsr. Nullius in medicina, aut cibatu, quod (citur, vfus. 2. Prateriftud vero, & aliud fylueftre Fenumgracum recentior actas obferuauit, Fas co legitimo fimilius; vtpote etiam trium foliorum. folia fiquidem habet terna Trifolij mo. docohzrentia,eaQue exigua & per ambitum crenata : flores perpufillos , aliorü minutorum leguminum perfimiles: filiquas deinde teretes,tenues,paruulas, oblongas,tres quatuórye f. mulabannexu foliolorum exeuntes , in quibus femen exiguum. In Hifpania pletifque incultis locis fponté exire iftud Foenumgrzcá fylueftre accepimus, Facultatem aut vulitatem porró,nobiscognitam,;nullam habet,in medicinz víu. De Galega. Car. xyr E. C;^ LEG A caulibus conflat rotüdis acere. &is.folia Arachi maiora ac longiora: ores fpicati funt,colore aut czrulei aut candicam filiquz forma oblongz,rotunde & anguftz rs. dix breuis &lignofa,multas fibras habet,& diu. ENIM turnaeft, aliquot continuis annis primo Vere : regerminans. Jn In Italia paffim locis pinguibus,humedis Ls —, Propeaquarumriuoscopiosé prouenit.InGer. — v 295 mania veró & Belgio non nifi fata. Itali Galegam & Rutam caprariam; nonnul. licorrupté Gralegam nominant. Hieronymus Fracaftorius herbam Gallicam ; Hetrufti lau- zeje. Appellatur veró & aliis differentibusno- minibus in diuerfis Italie locis,vt Gefnerusait, vt funt : CaiZracape ,lauanza, thorina vel tauri- 9A martanica, farracena, capragina, berlama, Foenumgrzcum fylueftre , & teíte Brafauolo, giarga. 5 x. Quidam Onobrychim à veteribus nuncu- patam effe iudicant;alij Glaucem , nónulli Po- lemonium effe volunt: verüm omnibus, non. tam Petr. And. Matthiolus in fuis commenta riis,quàm fingularum defcriptiones à Dioto- ride memoriz mandate,ac fcripto traditeon- tradicüt:quemadmodi & iis,qui GalegamPo- lygalon effe autumant,& Galege nomenàPe ij lygaloluxati;ipía quoq; Polygali defcriptiort- . pugnat: altiorenim & maior Galegaeft;q P. | exiguus frutex palm( tantiim altus dici poflit . Galegzautem huic &alia quedam altera veluti Galega, fimilis reperitur, qua caulibus "foliis,floribusq; cam xmulatur. Cauliculis hzc cft cenuibus : foliis oblongisin bns preolos dcfinentibus,Aracho fimilibus: flores in fpicisex purpura exrulei funt : filiqua Vett paruz latiufculze,& femina in his parua; Viciz minora. radix durabilis quoque natura plüte busannis,primo Vcre regerminat. ' . Nafcitur (ubinde in fentibus círca margines agrorum , frequentiiis autem in pratis fecus ffas, fluminum ac riuulorum fiue torrentium ripas, i Noftritiloet5ítíey hoccft, Viciam fylueftrem appellant : Galegam autem fylueftrema Germanicam nó improprie quis ipam nominauerit : nam Galegz: quzdam fpecies vt t Porró Galega,vt Baptifta Sardus,& alij ícriptum reliquere,ad omnes peftilentes mor » contra venttislumbricos,& venena affumpta efficax eft: remedio quoque cft , aduer fusan malium venenoforum cüm morfus;tum ictus,& fucco cpoto & herba contufa plagis impo- fita. Pueris etam conuulíis, ac comitiali morbo laborantibus fuccus dimidic vncie pondo Íumptus prodeffe fertur. — — i é [ Dt Lo sos ire1ola , t w^ / Malo Ma CIS. 5t ani i ^s DE Onebrychi. CA? XVII. Onobrychis. ) V 4 x Onóbrychim hoc locó nominaz "& mus, caules profert à radice multos ,cu- bitales , non fua quidem fponte ere&tos , fed procumbentes,& per terram rcptantes : folia Galcgz fimilia; renuiora tamen , fübtus albi- cantia , ex pluribus anguftis in acutum defi- nentibus , coaceruata.: Hores in longiufculis fpicis dilute rubent; fructus echinati funt; af- peri plàni, ac fübrotundi. editi Plerifque fuperioris Germanis locis exit; circa Curiam,inquitGefnerus,in prátis abun- dat: ín Bohemiz agris fecus fcrobes, perquas pluuia delabitur aqua, frequens cft:apud Bra- bantosac Flandros ab herbarum ftudiotis in hortis fubinde feritur. — 7 Augufto cum flore & fructu reperitur. Aróiro uoc recentioribus herba eft ;à veteti- busautem óro6puyic dicta apparet : qux cnim dc Onobrychi apud Diofcoridem aut Pliniá rcpcriuntur,ca oninia huie máximé conueni- re videntur. Scribit autem Diofcorides qui- dem fic: Onobrychis folia habet Lenti (imilia, lori- giora: caulem dodrantalem , florem phorni- ceum , radicem paruam : riafcitur in humidis & incultis. Plinius veró hunc in modum: Onobrychis folia habet Lenis, longiora pauló: lorem rubentem;radicem exiguam & gracilem: nafcitur circa fontes. — ; Quz omnia & fingula dyarujugp ic bam habere euidens eft. Qtiam ob caufam & cam veterum effe Onobtychi | niinimé du- biuni effe videtur. ; i . apis AtOnobrychis, vt Galenuslib. De facultat. fimplic. medicament. fcriptum reliquit, ra- refaciendi digerendiQue vim obtinet;proinde folia cius virentis.ctiamnum impofita ad mo- rem cataplafmatis phymata digerunt ;arefa&tz veró fi in vino bibantur, ftrangurias fanant. Quin etiam fudores elicit, cum oleo inun&dum. — — A aed S Quz & de Onobrychi Diofcorides quoque his verbis perhibet : Vim habet herba phymata difcutiendi trita & impofita; cum vino veró pota ftrangurias fanat ; cum olco autem illita fudores mouet, * | "ih. De altera Onobrychi. CAP XYIIL. A? Onobrychini fuperiore capire delcriptam proximé accedit alia , temeré inter Se curidacas relata. Sunt huic multi à radice cubirales cauliculi , procumbentes ac bumi proferpentes: folia é multis congefta veluti Lentis, fed quàm Onobrychis fuperio- ris latiora : flofculi veluti Geniftz ; minores ; eleganti colore rubent , fpicátim digefti: füc- cedunt fru&us afperi, fpinofi; plani, clypeolisexiguis fimiles ; in quibus femen minusquim Geniftz.radix fatisalté demittitur. 5.00 eju v xn e In hortis Belgij apud herbarum ftudiofos qm d interdum contingit. qua in regione fponté nafcatur, atit qualibus locis gaudeat; nondum cognouintus. ^. . Falluntur qui ad Secutidacz genus teferre ftudent. Securidacá nomen habet , quàd femina eius angulofa fecutim emulentur : calia autemi;huius nori funt. Cum Onobry- chi fuperiore plus habet affinitatis : quamobrem & alreram idcirco Onobrychiri, nun. e cupauimus. ' EX. PEMPTADIS QVART.E LIB. III. 53$ y Helentum Theophra- fli. j40 Helenium —^ [fA Plinij. ü ^ S i: «4 (d, TS j/ p IN 2 STIRPIVM Onobrychis altera. / KU Lys ms. 9 filique fuccedüt;in quibus femina terna quater .rüm.murium fimilitudine, quam nigrz; HISTORIE , pentibus:foliis veluti Létis,fed lógiotibug cauliculos multis: radice lutea digitipaiie e fitudine, inferius tenui, füperiüs craffa Nee veftita nigro : nafcid; in maritimiscollibu 22 Meminit veró & T heophraftus Hclenij diei | Qpugavadsc cilc refert, & lignofum , & vginerg fua natura cum foliisac floribus odoratum Facit & mentionem Helenij Pliniuslib, xy; cap. x. quod ait fruticem cffe humi fe (55,5... tem, dodrantalibus ramulis , foliis fimilem er pillo. Sint autem hzc vna vel diuer(e fs. relinquimus diligentiüs perquirendum: hocr;. menaddendum,fi inter fe conueniant,non pot- fe Onobrychim alteram , Helenium Crateuz- effe, cüm odorata non fit. ' De Terre glandibus, Cv», xqy, T x x 4& glandes exilibus & infirmiscayf culiscxeunt:folia tenuia & paruula;oblon- gis & tenuibus adnafcuntur pediculis, qui inyi- ticulas dcfinunt , quibus prope affiftentia com. ple&untur atque apprehendunt : flores fummis caulibus, pifo fimiles , fed minores , ex purpur vulséhé doris nó ingrati, quos parua yblige náve rotunda.radices craflz,oblonge,plandibus forma quodámodo fimiles, (ed multó maio foris nigre intus albicátes,fapore fere Caftaneg, à quibusinferius longatenuisá; bra dependet. Exeuntab iifdé & alix fibrz, iuxta caulis exor- tum quibusobliqué ferpentibus aliz adnafcun- tur glandulofe radices,ita fe multiplicáte fle. Proueniunt in agris frumentariisti vnàcum ipfis frugibus, tum circa margines pe s bctis ac fenticeris. Repetiuntur in fuperiore ac inferiore Germania ,in Bohemia Belgiodjlocis - . plurimis, & vt Ruellius teftatur,in Galliaquog. Seri & femine & radice poteft ; fed radicec- tius perficitur, vna enim glás fata, in plures ui tempore multiplicatur. i Caterüm huic fimile & aliud quoddamipe- ritur Legumen: cauliculi eius tenues , imbedi- les,angulofi,vicinis ftirpibusfefe implicant:f- | liaparuula,veluti fuperioris,bina cohzrent;pe- diculo in capreolo dcfinente: flofculi alteriusi- miles,fed colore lutei. radix tenuis ferpit, exu berátes gládes nullas profert. durabilis auté ef Secus aruorum margines multis in Braban- tia locis gignitur. OCDE Florent Iunio & Iulio. poft meffem cffe diunturac colligunturradicum glandes. Germani erbniffen/ erbepcbelen antt acferepchelenerbfepaben: Belga: ecrbnoté/ & tttY - eerhielen appellant , & fubinde mupfenmet hoc eft,mures caudatas,à dorefticorum paruo juge dz,oblongz,glandes retró propehdente tenus fibra-parte referunt. Recentiores Latine «s glandes, (iue terreftres glandes nominant» f Grace quidem 2etaiGaMroue- EE * PEMPTADIS QVARTAE LIB. IIf. j41 : Eít tamen & alius 24424 22aroc,qui moc;& 12 2c dicitur, cum quo terteftres glandesnon &r/G- conueniunt, vtpotc & forma non parüm; viribus autem plurimüm abeo differentes. Nam Apiosquidem Tithymali fpecies eft;& radice fua aluum vtrimq; mouct ; glandes Veró ifte candem conftringunt;pon fecus ac Aftragalus cui fimiliores videntur. Talorum fiquidcm fimilitudinem quandam gerunt,ac formam etiam quodammodó referunt, vnius fatiuz ro- tundioris , ac breuioris Raphanidis, minores tamen , plurcs quoque zueagvzZzc iuxta i pías nafcentes,fibi inuicem implicatas habent, & reficcatz dura funt;ac agre cunduntur. Porró terr glandes codz ac in cibo affumptz , difficiliüs quidem quàm Rapzaut Pafti- nacz concoquuntur,fed alimenti tamen non minus quàm Paítinacz fübminiftrant , minis quàm illz inflant, tardius defcendunt , ventrcm quoque adftringentes: crudz veró efitatae etiam difficilis concoquuntur,& xgriis feriusd; defcendunt. |. 33 Temperiem autem obtinentcalidam quidem mediocrem, ficcá vet pauló intenfiorem, cum non exigua ad(tridione coniunctam ; vnde etiam non folum ventris fluxus; cd & (an- guinis luores, prafertim ex vtero,aut per veficam reprimunt. Dt Aflragalo,ex Plinio c alirs. Cat. xx. ; STRAGALYV s,vt Plinustradit;folia habetlonga,incifüris multis,obliquacirca radi- cé:caules tresaut quatuor foliorum plenos: florem Hyacinthi : radices villofas, impli- catas, rubras, prxduras. ANNE P. i Diofcorides veró, A ftragalus;ait;paruulusin terra frutex: foliis & ramis Ciceri fimilis : llo- rcs purputei,parui; radix rotunda vcluti Raphanus grandis , propagines haber firmas, nigras, duras,veluti cornuajinter fe implicatas,guítu adftringentes. í Nafciturin petrofis,apricis,& iifdem niualibus : Plinius, Aut, vt Oribafius ,inventofisac — niualibus.Diofcoridis exemplatia addunt, zvexíoic,id eft,opacis. Copiofa in Phenceo Arcadiz, otio vt Galenus & Plinius.In Diofcoridisexemplaribus &y utjqud) vic dpigd ias lcgitur : at Mcm- mcum phis ZEgypti ciuitas eft;in Arcadia veró nulla. tur, Radices habet Aftragalusjinquit Galenus;adftringentes : quamobrem etiam ex numero cft non inftrenué exficcantium: nam vlcera vetera glütinat,& aluum fluxu tchtatum fiftic,( quisin vino decoctam radicem bibat. ur ede d UPS NES Eadem quoq; de Aftzagali viribus memoriz Diofcor.prodidit: alui luxum,ait.fiftit radix -* Aliagaloides. in vino pora,& vririam mouet: facitad vetufta : vlcera ficca infpería: fanguinem füpptimit : ze- NA NJ , uu YA —gréautem propter duritiam tunditur. ACTA DE De Afiragaloide. — Cav. Xxr. BEND. Ls VLES Aftragaloidi eriguntur,& cubiti D fes (d da. altitudinem petát, angulofi funt, teiues, AMA MEA q P duris& in alas diuifi : folia qualia Galeg: , ex el ww | ^ multis ad vnam coftam collecta : flofculi ele- MR | yj gantesin fummis virgulis é czruleo | amd apii res ( zi iul minores quàm Viciz: filiqua: fucce unt tere- S Le 7 tes,oblonga,nigricarites,vti maioris Arac hi;in » quibus femen Vicia minus , maius veró quàmi « Arachi , fed non perinde rotundum ac globo- fum.radix longa,tenuis, non abfque fibris, alté defcendit, & multo temporc durat , hyemis frigorisQue patiens. Aid horses Belgij aliunde illatum , petegri- num cít legumen. ^ - Iunioac ctiam fcriüs floret , filiqua interca ciuntur. f, Quodcum Aftragalo fimilitudinem habe- f / re exiftimatur , Aftragaloidis nomen accepit: j nonnulli Eruum fylueftre appcllanr. / ^ , . INondefunt veró & alia quzdam legumino- ff^, fajfiliquas proferentia,que & Aftragaloideadi- 'cipoffunt: horum cognitioniscupidus requirat in CaroliClufij obíeruationibus diligéciffimis. zL f. Aftrgaloidesauté quali fit facultate donati, -x 7" aut cuiufmodi virib? prcditá,cópertü nódá - - x e 0077 NER Qus ^veen ^, L » M, C «3L f4i : |DOSTIRPIVM//HISTORIJ 1 v De CAntbyllide Lesifmii." CA» xxi. Pe n! Anthyllis Leni fimilis. | i Anthyllisaltera Lentiómilis: | . é p 1625.. eua 5.3 Xi e E à; ÁN 77// S3 9 Ara. CE NS E ABRIPSICOY, "t o Nep] i EZ AA Y ee N ZZ AM SS NS PAN D e- NS L7 4 ENDS Sy " , (TS "ZUZUV" MN Ei US | (/ p; www f * (/ hr 27 ! "rt i : z EN i " (if ) S E UR AN e, za E (d Ne. ^ i D Vr rL£x Diofcoridi Anthyllis: vna Lenti fimilis: altera Chamapytin fiue Aiugam refert. | 3 MY. EU ÀJ 1» ..Adpriorisdefcriptioné proximé accedit herba quedam humilis, caliculi cuis dodran- tales : folia Lentis modo ex pluribus formata; vtraque veró mollia, tenui lanugine iücane- Ícentia : flofculi in cauliculorum fattigiis lutei, complures, veluti in vmbella coniundi; quos filiquz paruz , in quibus femen exiguum. radix tenuis, duriufcula. Talem (iqus 2. culà mari repertam. ji ARS mL tl cis (imilie — — Vtraquead Anthyllidem priorem referenda videtur ,quz Gracis A'sovvoc, Latinis fim i Hr dubi LN : 5 0i aae mam, torminibusáue & fecundarum morz in vino potam tcfert.Galenus autem ytraniQ" modicé deficcare ait... E M e / $ P. . oWlige bor ou E y M mh oj" REMPTADéS QVARTA LIN trí. j4 " dues [j^ Art, OK DH: De Limedoro [iue Orobancbe. Car. xxrIit. , L IM 0p 0o s v v cauliculuscftpedalisaut Limodoron fiuc Orobanche, "maior , fübrubens, fiftulofus, fragilis : llores fecundum caulem , parte fuperiore nafcuntur, fubcandidi, auc fablutei, Vrticz inertis loribus haud multüm abímiles. floribus fucceduntob- longi calyculi, in quibus femina minutiffima, candicantia , & inutilia. radices fübfunt rotun- dz, turbinatz,digiti aut pollicis craffitudine, fo- ris fquamis nigricantibus conte&z ; intus vcrà fubcandidz aut fublutea : quz rccentes fuccum habent lentum, ac facilé franguntur; arida veràó cornu modo durceíctnt. Gignitur in agris,inter legumina quidem fre- quentius,cum Lino quoque Cannabe,& Foeno-* gracco non raró:exit ctiam vnàcum fegete; iuxta vias quoque fecusQue agrorum fepes , vt Mat- thiolus fcribit,in Italia frequés prouenit: In Bel- gio in arenofis iuxta maris littora tumulis,ctiam reper;tur, Theophraftus huiufmodi vitium Au£dsesr, appellat, veluti 2i» , hoc cft , famem adferens. frugum enim alimentum ad fe trahit, ipfasQue & extenuat, & incrementum fümcete , perfeüc- ve adolefcere , non finit. Sotioni àarezAtor fiuc leguminum Leo eftjliis xurouógsor, à (imilitudi- nc canini genitalis,vt Plinius refert : Dio(coridi veró óeo)a» ^e noihinatur. Efttamen & alia Orobanche,qua complexu ac circum]igando fe , lcgumina Eruumque cnc- cat, quam Theophraftus & Plinius peculiariter Orobanchen nominant. In olerum;inquit Diofcorides,.Orobanche numero cft, & tum crud Afparagi niodo editur: cum leguminibus decoGta facere creditur, atum cocain patinis vt ipfa citius percoquatur, De vAnblato,Neottia, alii Limodari generibus. CaPvT XXIIIIL. AP Limodori genera referenda funt quoque Valerij Cordi Anblatum, & quam Neoc- tiam ex vernaculz vocis fignificatione dixeris. ! Suntautern Anblato folia quidem nulla;cauliculus veró dodrantalis,ere&tus & fuccofus, Acuiusmedio fummum verfus,flores in ruffo candicantes,ab exiguis veluti calyculis fqua^ mofis exeuntomnes antrorfus & ad eandem partem fpe&antes, poft quos parua acuminata vaícula prodeunt , in quibus femen paruum. radices habet minufculas, albicantes, fuccu- lentas, & fquamis, vt Limodori contectas. Putri & vmbrofo gaudet folo: in Franconiz, Bohemis, Silefix , Italizáuc fyluis,ac alibi reperitur. [ LM Veregerminat: Aprili ac Maio menfibus viget, poftea delitefcit. Anblatum Cordus appellat : alij radicem fquamatam : Matthiolus Dentariz maiorem fpeciem facit. Facultate autem reficcans hzc cft: radix guftu ácerba. Aquam ex tota ftirpe deftillatám adueríus Comitialem morbum nonnulli cómendant, fi aliquanto tépore à ieiunio fumatur. Profett (imiliter & Neottia caulem abfque foliis , Limodori colore quidem fimilem, fed tenuiorem,teneriorem;ac minorem,in cuius fümmo flofculi veluti in paruatn fpicam con- gefti,ciufdem cum caule coloris.radices multz fibrof fibiinuicem,nidi alicaiusauis modo, implicantur;vnde seorríay;auis nidum,& vulgó noftrate Brabantica lin gua 3Pogelg neft nomi- narunt: Gallicé 20/4 Zvjfzau: Germani aurem margen b:cben appellant. Arugd segu, vt diximus,genusquoddam cft , quod forte ctiam Aeriaidisegy per eiprima fyL- laba;aut Ae«evódtvegr potius haud abs re,quis nuncupaucerit, veluti z&y Aequardr der, — Zi : $44. $TIRPIYM HISTORIE Anblatuni, Neottia. elt,pratorum donum: nam in paluftribus & vliginofis locis prouenit , acin fyluis humidiori- bus,veluti & Anblatum;quod eadem ex caufa & Aeizeidieor cie port — E . Suntporró & alia Limodori genera,vt que à Cifti radicibus exit Hypociffis,& Rapt quod paffim cümin fuperiore, tum in inferiore Germania Genifta: connaícitur, Sed de hisinca- pitibus de Cifto & Genifta , fuis locis agetur. ; EE. . DeCaffutha...— Civ. xxy.: €^ SSVTH A plurimislyrarum fidibus fimilibus, logis répit cirthis,aliàs crafficudintà turnullisin terraenim non gignitur,fed fruticibus herbisQue tantüm innafcitur. o^ n d I H w^ a^ V vU L dmiSupov. Sign. preolorü ac clauicularum vitis, aliàs tenuibüs ac capillamentorum quorundam ntur, qui ftatim ab ipfo exortu;herbarum fruticumQue ramulisac foliis fefe implicant, atquede bris voluminibus proferpentes, comas complectuntur , tam fpiffo non raró contextu, t & propa parentem fubinde laqueis fuis ftrangulent,fic vt;aut mole onerate ftirpes dus ant,aut natiuo alimento deftituta cótabefcant. Cirrhi autem vel candidi funt, ve ex dii tiore purpura rubét.Flores edit Caffutha paruoscirrhos ipfos quibufdá locis veluti ambit tes;à quibus femina quzdam exigua;fed inutilia prodeunt: folia habet nulla, radicibusniti Reperitur Iunio, Iulio & Augufto menfibus: in Rubo,Vepribus,Lupulo & Lino, mat5 - ctaffior & candidior:in Thymo vero, T hymbrá,& aliis humilioribus,ac durioribus,vt Erf 4 gio;Genifta, & aliis, cenuior ac ruffior. ETT Maiorem craffioremQuc Officinz paffim Cufcutam appellant : nonnulli quód Linum ample&atur, podagram Lini : dotiores Caffutham aut Caflytham, Gefnerus 2wodizuir: Arabes Keffuth ac Chafuth: Brabanti vu! zari fua lingua &efoxfte & 1D1anglj: : Germani gil fraut & S'obtern; Slafcbfeyben: Galli Goue de Liz, & Aucurrede Lt. m a Minorem ac tenuiorem;qua duriori Thymo Thym rz Que fe implicat, Diofcorides sse vouer nominat, Officinz nomen feruant. Alij inter quos Actuarius folius Thymi Epithy- | muzm;quod veró Thymbrz Epithymbrum,; & fimiliter quod Stoebz innafcicur, Epiftotben nominaucre,fingularem cuique generi appellationem tribuentes. 520546 co Videtur autem Caffutha;nonnüllis quidem huius ztatis doctis, cadem effe cum kc QVARTJE LIB. IIL y4y uam Theophraftus Syriacam herbulam tra- * ! raperet a vepribus, & aliis quibnídam in- Daícentem. Verum cüm Caffutha non folüm non Core';or, hoc cft, herbula, fiuc exigua her- ba,íed nec herba propri videatur,vtqux: lon- gioribustantummodo cirrhis cóftet,ac vitium fine morbus potius fit,quàm herba : ncc in Sy- ria folàm,fed nufquam fere non reperiatur: ac non arboribus quidem , fed herbiscitiüs , vel herbofis fraticibus,vepribusq; fc implicet,cuüm Cadyta non admodum conucnic. Cadytasetenim,vt T heophr(tus ait, or^ C444. viov cft & Syriacum quidem quod ctiam arbo- ribubieia o. mde quo Vifcum,Stelis,Hy- phear,Polypodium,& alia fimilia quadam, de quibuscodem loco T heophraftus agit, quo de Cadyta fcribit. Meminit Cadyta: Plinius quo- PT | que lib. xvi. exemplaria quadam Caffychas, 5:7. fcd cmendatiora Cadytas habent. Als Caffuthan fiue Cufcutam, Diofcoridis Androfaceneffe exiftimant , fed quancum & illià vero aberrarint, Antonius Müfa Brafauo- lus in examihe fimplicium dilucidé common- ftrat: tametíü cnim Androface Zetu»oc ac finc Androface. foliis fit,alia tamen ac diuerfa à Caffutha cft. Nàm maritima Androface cft herba , breuis, teriuibusyeluti iuncis autcirrhis,ab vna radice conftans plurimis, in quorum fummo , exigui nafcuntur folliculi,femen continentes: amara E t o. -. nfuper,totad;candida efl,& non vepribusaut aliis herbisinnafcitur, fed à terra , Mufa tcfte, prodit. d - Probabilior ac verofimilioreorum videtut fententia , qui Cufcutam fiuc Caffutham, O- robanchz fimilem , & genus quoddam cius effe exiftimant , non quidem Diofcoridis Oro- banches,fed eius de qua Theophraftus,& quat Plinius lib. xv 111. ait, circumligando fe,Ci- cerenecare ac Eruum. Hac etenim Orobanche Caffuthz quadam fpecies cffe videtur, Erui videlicet Cáffutha. — - Orobanchen fiquidem Theophraftus Etui vitium effe fcribit, Erunmá; ipfum fuperare, 1 & amplexu compreffuá; fuo necare: atque iri hocci fimilem Aparinen facit, quód ea vidcli- FA — cet Lentem ita aggrediatur, ac veluti laqueis,vel retibus totam capeffat, ficut Eruum Oro- banche, fiue Eruangina,vt Latine Theodorus Gaza vertit. Temperiem autem; Caffutha habct calidam quidem remiffiórem , ficcam veró pauló in- terfiorem, fecundi nempc ordinis;abftergendi deindc facultatem,cum quadam aditridio- ne coniunctam,& przfertim ca quac in Rubo reperitur.Parentis enim fuz;cuiQuc innafcitur ftirpis;natüram ac facultatem aliquam fibi quoque adícifcit. Quz enim calidioribus herbis, Thymovidelicet;ac Thymbrz adnafcitur, calidior, ficcior, tenuiorum; parcium redditur. Quz Geniftam fuperat,vrinas potentiüs mouet;& ad alui deie&iones magis efficax eft: hu- midior quz Lino implicatur. Adftzingendi,vc diximus facultatem admixtá habet, quz Ru- bo infidet: quz & propter hanc potentiam adiuncta aliis ad iocinoris lienisáy affectus mc- ritó przfertur: cüm enim expurgandi adftringendiq; facultates fimul habeat,vifceribus iftis in primis vtiliffima eft. Talia enim iocinoris lienisQuc oportere effe medicamenta , Galenus lib. x11, methodi medendi abundé docet... jo or T Expedirautem hzc Caffutha iocinoris infat&tus, licnisá; obftrudi vitia:venas à pituitofis c gua iliofisá; corruptisac fuperfluis humoribus exonerat: vrinam mediocriter pellit : renes ape-** anl vi ENIMS UTR -— : : x : c: M Dfffs rit: regio morbo quem iocinorisfellisá; obftru&io comitatur;faccurrit : febribus auxiliatur diuturnis,vt tertianis impurisac longioribusjitem quartanis, & proprié infantium febribus, vt Mcfuesapud Serapionemaait. Qui & naturam Caffuthz effe tradit , flauam bilem peral- uum deducere : ac cfficaciorem cum Abfynthio przbere effe&um : ni mio dcinde cius vfu ventriculum grauari. Auicenna tamen non grauarc cam, fed fortem eflicete ventriculá qui debilis üt fcriptum reliquit,quod & nobis magis probatur. 2 $i | Epithy- j46 STIRPIVM HISTORIE : | Eibymi* | Epithymum,Caffutha de qua fcripfimus;calidius eft & ficciusad tettiü videlicet verit. virá. qualitatis gradum,Galeno tefte;accedens;partiü item tenuiorum, & extergendi aperiend;, efficaciore potentia przditum,lieni idcirco vtiliffimum,& longe quàm iocinori VUlius;N vt Galenuslib.x111.methodi fcribit,valentiora lienis medicamenta effe debent, quàm ioci noris,tantó videlicet,quantó craffiore vtitur alimento. : Opitulatur igitur Epithymum cüctisfere lienis affectionibus:obftru&ionibusac Íchirrofjg Crifta Galli. cius vitiis omnibus fuccurrit:ad diuturnos cs i- tis dolores, morbü comitialem, mclanchoj; & potiffimüm hypochondriacam efficax eft NY à A M I 7. NA à N YR) EB 'a bil b SNNT rem N hiv aliosque ab atra bile morbos exortos* todeft eso y | ks RS Des lae venerea, malignis vlceribus, elephal RT as (LZ Ícabie laborantibus : datur etiam vuliter aduer. » AR : , ONU EN "t M 37 z NW wm. fusquartanas. m4 (2S7 NN É oe RN Purgat humores atros & melancholicos NN inferna,vt Aétius, Aduarius & M efues fcnbit, MC7- necnópituitam, Diofcoride tefle. Purgar item SEEN yz & inferiorem. ventrem, quod in Thymbra ac "Ue Stocbe nafcitur, fcd facultate , vt A&uariusai, NV A A hM eft imbecillius. "t M E b. ^ ^ " y A WÜ ; Sr " SNR ' DeCrifagafi. CA». xxvi x d.E N v 1s & credtuscaulis altitudinepedig — 1 Criftz gallieft: foliaangufta per ambitum. — crenata: flores lutei aut candidi , inertis Vrticz. haud multüm abfimiles. femen latum,colore nigrum aut fubluteum , in valuulis latis,quz quodam veluti folliculo breui,conteguntur.ra- 3 dix tenuis & parua. : LM : | Exit in aruis & nonraró in pratis, vtrobique inutilis & vitiofa: pluríma z-ftatis parte floret. Belgz thatelen & geele vatclen nominant& ple- rique fanecammefieng/vulgó Latine Criftamgal- "| li,&gallinaceam Criftam:Germani getotobe.— 5» Videtur nonnullis Z2exz»e225qoc veteribus di- Q y dll e &a,aut Mimmulusherba. * y 5 De priore Plinius lib.xxv1r. cap. v.fic: Ale- phos. Fiftularia, &orolophos, quz apud nos Crifta dicitur, foli habet fimilia gallinacei criftac, plura, caulem te. - nuem,femennigruminfiliquis. ....—— d. Mimmuli autem herbam in pratis peffimam. ait, lib.xvirr.cap.xxvirir. : Sed Ale&orolopho fimilior,quàm Mimmu- lo,Criftagalli noftra videtur. mo .. Quaautem hac facultate aut potentia pr dita,cognofcere, curz adhuc nulli fuit, cumin utilis habeatur. DeFifulariA. CA?*. XXYILt — F9 L14A Fiftularia parua habet, crebris imr furis crifpa; caules tenues, breues, quofdam - per terram ferpentes;alios erectos,circa quosHo" res vt Criflz gallinacez , fed minores & colore rubentes aut albicantes: filiqua deinde h X abfimiles, paruz, in quibus femen lacum, Ber gricans. radix tenuis & fibrofa. Ww Nafciturin vliginofispratis:herba non folum - parum vtilis; fed & noxia, ac pratorum1pon vitium. ade: Maio ac Iunio menfibus cum floreac Vatt", » lis reperitur. " Game p 3 Ld dt d a - P 2 b ! [ 44 vA p^MD ; ; "PER - PEMPTADIS QVARTJE LIB. III 347 Germanorum plerique bzaun robctalij leuffraut & 6:aun feufifraut; Grxce 931012, Latine Pedicularem ab effectu nominant,quód pecori ac iumentis, qu in pratis vbi hac prouenit, paícuntur, pediculórümi copiam gignat : noftri roobe vatcítn ; reccnriorum nonnulli Eiftula- ram;non pauci Criítam etiam galli appellant. Cum Mimmulo Plimj plus fimilitudinis, quàm fuperior habet. « P Creditur ad Fiftulas & finuofà vlcera vtiliseffz, nec non menfes, & aliunde profluentem fanguinem, in vino auflero decocta,potaquc littere. U - * " » . . jM su ^ DeTribulo terrefri. "Cav. xxv1irr «x " ". Tiibulus terreftris. yd RRESTRIS Tribulus , qucm nunc de- Ícribimus , caules promit cenues, toliofos, circaquos folia ex multis vni coftz adnatis con- | gefta, Mochi fiue fatiui Ciceris,aut cicius Lentis PODES Y ! foliis fimilia: fruétus fecundü caulcs,pott quinq; - NS foliolorum flofculos, iuxta foliorum exortus, à breuibus dependent pediculis, duri, multis acu- leisac fpinis horridi,in quibusfemen ; radice ni- titur fibrofa. EMI EN "n ex Apud Hifpanos in aruis frequens, frugibus , t. | infeftus, fed tamen, vt Plinius ait, intcr frugum —- : S, P morbos potius, quàm inter terrzpeftes nume-.—— - » bs ) rádus: reperitur & plerifq; Italix ac Galliz locis. SEA Fru&us zflate perficitur. e Teí9oAoc Grace, & Latiné Tribulus dicitur, ac ad differétiam alterius in aquis nafcenus rej- ÉoAoc nepauioc,St Tribulusterreftris. — ; Eft autem terreftris Tribulus Theophrafto duplex ; vnus folio exit Ciceris: alter fpinoto ooo conftat. Hunc qvjjacrarSor appellari ait , ferius . MIN S DENEN germinare, & femen nigricansin lobo ferre : il- -—XTU AL lum veró «eso fiuc przcoquum cffe. Cum 7 YN (c «erío autem, qui hoc loco defcriptus, magis — — .. €onuenit;quem & terreftrem T heophraft: Dp mà ; bulum, non omninó absre, quis nuncupaucrit. 7;;jor;. Diofcorides enim ,qui vnius terreftris cantüm meminit, hunc om.fit. Suum fiquidem T ri. 4«. bulum,non Ciceri fed Portulacz,fimilia tradit habere folia; ac tenuiora,& xA uera fiuc (- nuiores tenerosque ramulos,per terram ftratos, in quibus fpinaeacerbze & dura: Qui certé Tribulusqu»Azxas S oalteri videlicet T heophrafti tribulo, magis fimiliscft, quàm «eio (i- " rzcoquo. i cor | cim in terreftri Tribulo terrea & frigida qualitas, quz & adftringens, autore Gale- no, fuperat: fru&tuseiuscüm tenuium fit partium, potus lapidesin renibus comminuit. - Terreitris tribulus, Diofcorides ait , drachma pondere epotus & impofitus commorfis à viperaopitulatur: auxiliatur ctiam aducríus venena cum vino potus; decoctum cius refper- fum pulices necat. - diuiet " LiBRI TERTII PEMPTADIS QYARTA ^ —— ^ D $5 e. - Fiwis. : EON vk - STIR- $48 STIRPIVM HISTORIX PEMPTADIS QVARTA LIBER QVARTYS, DE GRAMINIBVYS ET TRIFOLII S. PRAEFATIO. Um Vccepvwr. Frugum vitiis Gramina € Trifolia , quorum plurima i gg. Y bulum cedunt. iumentorum ,veluti quoque ex vitis multa. Sunt auttm gyami, e mum inuumer.e quodammodà fpecies fed nom omnes vtiles : T rifaliorumtam mon pauca genera , que alio referri po[fent : fed congeneres ac [miles ab im. cem diuellere , noftrum institutum mou admifit. Proinde gramizum multa; Tri. foliorum verà quotquot aceurrerumt genera , bac libro complecti conati [umus. óa e] eu De Gramine, quod Gracis dopwa dicitur. Garvr à ^^ AX Gramcn, ^ ! po LII1S,culmisac iuba parue HarundiniGr- | men iftud haud multüm abfimile eft: foliaete- nim ei funtangufla;in acum faftigiata, Harundi- nis quidem longe minora,fed quàm pratentis Ob minis duriora ac maiora: culmi rotundi , fefquipe- dales,aut pauló longiores, quatuor aut quin i nicula habentes: non fpicam,fed iubam fert;Milij aut Harundinis fimilitudine,minorestamenacr- riorcs. radicibus ferpit longis,candidis geniculatis, guftu non ingratz dulcedinis,fibi inuicem implici- tis,quz plurimis locisemicantes progermüiinant/o- lia caulesá; proferunt. Nafcitur potiffimüm in aruis , & agris frumen-- tariis,tam frugum quàm agroruni vitium ac pellis, agricolis ingratum: nam agro profciffo radices ra- ftris eruunt , ac colle&as , lammis ne renafcatur exurunt.Facilé enim licet femiaridz , terra obtutz radices rcuitcfcunt: tam pertinacis eft vitz, Sca intermoritür, ; e Florez zftate vnà cum frugibus , autumno rade - €esleguntur. Rura Brabantia: ren noniinant, dij 3Lebtgrag, Graecis Zoeosic cít; Latiniscommunino- mine Gramen : Àpgwoi; autem ab ipfis agris dida putatur,qui Grecis quoque 45gor nominantur. Ap- pellatur porró idem & da£ímc, d rcov, Sanguine SQ 5) e UP M lis && Vniola. Len. 2» SY. ad m7 Radix Graminis medioctiter frigida cft & fice. d) fapore dulcis inftaraqua;acte tam é quiddam er guum ac fübacerbum, vti Galenus fcribit , obtinet : cruenta vulncraglutinat. Decotum radicis, renr bus & veficz prodeft: vrinam mediocriter mouet: calculos fubinde pellit. - ; Diofcorides ea(dem Gramini,quas Galenus,tribuit vites. Radix, inquit , trita & Be vulnera glutinat: decoctum eius potum ad tormína facit , & vrinz difücultatem: calculoià ctiam circa vcficam excrementa contertit. Recentioresdcecoctum radicum infantium ac puerorum vermes necare , ac excludere po tum , autumant. u : 2, Aliuditem & Agroftcos reperitür genus,quod culmis foliisjue przcedens rcfert ,& non Ápicam, L3 e PEMPTADIS QVART.E LIB. IIII. j49 $ j effutam 1 imi fpicam fed iubam quoque profert; rametti non tanr effufam,fcd rariorem & Auene fimilio- ' e cemere ab cius differeritem.radicescius craffis,magnis,c rebrisQ; tuberibus val- défunt nodofz,& hàc illacá; ferpentes progerminant. ; *:: -Nafcitur iftud Gramen fimilibus vti pr. ci fcit zcedens locis, &non raró fecus a$ 1 "nes reperitur. ' abd. cd Nottrià crebris geniculis ac tuberofis radi i i SA g sradicum nodis , Xineopgrag / id e iid A PADOE | " pgras / id eft, Nodofumn Gra- Mennnit huius Marcellus vetu inqui iE: ipee i ceo s dum XXvi. Herba, inquiz, qux Gramcn dicitur, pe L medias decocta & expreffa atque colata;potuid; ftranguriofo cx vinicyatho vno mixta data;adcó potenter fuccurrit, vt vbi fine tormento vrinam facere coc- 'perit,dari non oporteat: fed febricitantibus ex aqua fola dabitur. ^ Exquibus verbis apparct,nodofum iftud Gramen,apud veterespro Gramine proprie di *&o fiue Agrofti habitum , & aducrfus calculum & veficze motos commendatum quoque fuiffe, Recentior ztas nunc hui illius ineiffere prit: bene R nc uiusmodà illius indifferenter , pro Graminis radicibus vütur; De Gramine Manna. CAP" Gramen Mannz primum, Gramen Mannz alterum, D Graminis genusteferenda videntur & alia duo fylueftria fpuria degeneraQue Fru- menta,cerealium feminumvitia. — — ES Cv. Vnurii culmis affurgit cubitalibus aut rubentibus: foliis arundinaceis,pilofispra parte, Iuba fere Milij modo cffunditur,minüs ramen denfa, colore nigricans , cuius fingula: fc&iofies ac veluti fpice,longz & perquam tenues funt,femend; ab vna tantum parte habét, Milio minus , forma oblonga ; quod à glumis ac vtriculis quibus continetur , repurgatun candidum eft. radix vr aliorum cerealium feminum fibofa. Pletifque Italiz & Germaniz locisincultis fua fponte exit; reperitur & in Bohemia fyl- ueftre,apud quos tamen & in agris feritur,veluti & in Goritienfi agro & Carinthia, vti Mat- thiolusrefert; apud Belgas peregrinum. non nifi fatum, prouenit. Germani jimelbau id eft, Cali rorem,appellant; Matthiolus ca de caufa Mannc m. / . 1 1j de * pue pM, or t ttr: E x : qai ou " altioribus,crebró geniculatis, per maturitatem fub- cram fertim ea qua culmos ambiunt , & ample&untur &»»«2r* LL €. t ^ jo STIRPIVM HISTORIE . 44 Milij fylueftre ac fpurium quoddam videtur genus. Crediturà Leoniceno ac Ruellio C4: 3 priola acSanguinaria didta.Sunt qui velint Plinij Gramen aculeatum effe, fed Quiaeiusom. ^ - ninó breuisdefcriptio;affirmari nihil poteft. Multum autcm à veritate recedunt, qui m. 3 nopum effe exiftimant. Coronopus fiquidem,vt Diofcorides ait;per térram ICpit & foliseft fiflis: huius veró culmi eredi affurgunt,& folia harundinacca néquaquam in partes findun- tur. quz Mannz gramen non effe Coronopum cuidenter oftendunt. Cxterüm facultate Graminis iftius femen Milio ac Panico fimile eífe videtur. Bohemi cum pinguium carnium iure coctum edunt, & fic apparatum,gratum ac fuaue eduliumeft, Qramem Alterum Mannz gramen harundinacez quoque naturx eft. culmos gignit complu Mann4 al- quoídam autem erectos,nonn ullos veró in latus & terram verfus reclinatos: folia vti prioris $T". — prundinacea: non iubam, fed veluti fpicam fert, camque afperiufculam, Panici paniculis breuiorem,tariorem & tenuiorem multó; & fubinde fingularem, non raró autem multipli. cem ac ex pluribus conftanf&im; quandoque item herbacci coloris, aliàs in rubore nigrican. tem; in qua (emer candicans, duriufculum,Panico minus. 7 Frequens eft iuxta agrorum ággeres, in hortis & alibi: reperitur non modó in Germania & Belgio,verüm & Italia, Gallia;ac aliis Europz prouinciis. Panicum paluftre nonnulli;alij Panicum íylueftre appellant.Eiufdem cum fuperiore ge. . ncriseít, & cerealium quoque frugum vitium quoddam veluti & illud , Mannx graminis fpecies, ca de caufa altera." : Semen gallinis,columbis,atque aliis auiculis,veluti & fuperioris,fubinde editur, uw Las | Dealiis Graminibus, ' — Car. 1r. : Á AN & »' - x vus e Gramen pratenfe. 1, Gramenpratenfe IT. v ^ t AS p. Mk iecih S NT verb & alia multa propemodum infinita Graminum genera. Ex hisquadamint menta & quadrupedia palcuntur animantia: alia parüm aut nihil vtiliafunt. ... iiie Quz pabulationi conueniunt omnia angu ftis foliis, & gracilibus quoque excunt e De quorum quxdam Lolij, aut Milij;aut Panici, aut alterius omninó frugis; nonnullz - zs rem,ac fibi propriam fpicam,aut iubam proferunt. radiccs omnibus tenucs, plurumis BP" Íz, capillamentis fimiles, pauciffimis longz & fcrpentes. Nafcun- qo ^ — "U RM? ATIS QVARTU- LIB. III. pc o" Gramen pratenfeT1T. , Gramen ptatenfe L11T; EL ATFUTTUTCUFITIWRITEIETNTIPNTYCTP TINTE TTE: EE tacttst itt ostia e m —rT wu . W aes I 311 : $5 STIRPIYM HISTORIE Gramen pratenfe V 11. Gramen Eriophoron, NUNT trix. Huiuftemodi autem Gramen Latini generali accommuni Graminis nomine appellant Gallis 4e 'ber£c dicitur: Germanisac Belgis a8. à Paícuntur id boues & iumenta,cüm viride, tum ficcum & iam foenum fadum. Inutilium Graminum nonexigua quoque eft turba. Q uzdam horum in locis exeuntpe luftribusriguis & plurima parte aquas habentibus;aliainatidis& apricis. — E $. Interpaluftria aut potius aquatilia,& vnum eft,quod Eriophoron rcdé appellatur.Hibe | iftud paucaperquàm angufta & oblonga folia Gramini fimilia; inter quz medius exitietis & longus ftylus;iunco lattote & forma fimilis, ad cuius fummum mollis, candicansdepar dct Pon K huius vti aliorüm fibrofa. E. Plerifque litimidis & defertis Brabantize & Germaniz locis, huiufcemodi Gramen m rituy; przfertim Iunio ac Iulio méfibus,quádo ex ipfis iunceis ftylis lana candicans ermani SRatten-fíatbs appellant. : *, Excorum vero numeto, qua inápricis & aridis locisexeunt,minimum quoddam nuiffimum eft,(übinde vix palmum altum,cui pro foliis iunci funttenuiffimi inter quosg" niculati, & tenuiffimi fimiliter culthi exeunt, dodrantales;aut breuiores; mollem, lanugr. i - fam, inconditamquc fpicam, aut potius qo(ír, fiuc iubam, proferentes. Pro radicibus futi Nm nies/ / Nafciturnon in palufttibus,fed cenui ac macro folo;locis aridiffimis. Spicz fiue iubz, Iunio & Iulio menfibus emicant. T Gramen quis dixerit iunceum,propter cam,quani cum tenuiffimis itincis folia fimilit dinemhabent. | .- EC Wen» | Spartiautem herbz, quz in Carthaginienfi Hifpania gignitur, fpecies forté quadam ". bri — Nam & huic Dhs s ^o RM func denti obeuiofr ad omnia vitilia Min ". locisquog; gignitur atidis: Plinio etenim auctore; Spartum iftud,iuncusproptiécftano m zu 459 7^ PEMPTADIS QVARTUE LIB. II1L » esi : : be^ OA De Gramige Leucaztbemo. Ca'r. 11r AP Graminum gencra pertinét & L cucan- chemum gramen. cauliculos id gcrit à rà- dicibus multos, tenucs, teretes, crebro gcnicu- latos;facile in cerrám nifi prope nafcétibus fru- ticibus fulciantur, procumbentes : folia ex fin- gulis geniculis bina , contra fc pofita , angufta; oblonga,duriufcula,Graminis tamen bretiiora. Flofculi fummis caulibus erumpunt plutimi, finguli fuisinfidentes pediculis, candidi,ex ali- quotexiguis & anguftis foliolis congcthi, Lcüu- coij oribus minor&& quibus pereuntibus folli- culi fucceduncoblógi,in quibus fzmen paruum Milio fimile: radices cenues & geniculatz,laté vcluti Agroftcos ferpunt. ar Secusfcrobes , agrorum aggeres , locis frutc- tofis ac opacis crebró reperitur. | Floret Maio & Iunio menfibus , & ron raró feriusquoque. 3 Er i2 Recentiorum pleriq; Eufragiam faciunt, vc- rüm perperam ;multüm enimab Eufragiadif- — fert. Germani 2iugen-tróft araf : Brabanti po ghm-trooft gras nominant. cum zegzzoydfto au- tem Diofcoridis (imilitudinem haber nonnui- lam,quód à nonnullis zegraí;sor, AT heophrafto veró xeaGiot appcllatur. Nam folium quidem habet Myagrio,quod à Diofcoride Melampy- ron quog; dicitur, haud multüm diílimile, vc- rüm minus: culmos ctiam genículatos,ab radi- ce vna complures , & femen exiguum : conue- . niuntctiam natales , nam frutetofis quoque ac lg judo . opacislocis prouenit. ! ; Cratzogonon autem, t Diofcorides ait;folia habet Melampyro fimilia: caulcs ab vna ra- dice multos, geniculatos : femen Milio fimile: nafcitur in vmbrofis ac fruticofis,vcheinen- ter autem acre. i Porró,vt Theophraftus tradit, zegzeioc nafcitur dar«p Mot zrveyror, hoc cft, veluti Linum triticeum,& frudum tanquam Milium fert. "Messe PR ANM Pliniusautem Cratxogonon non Melampyti folio, aut Linopyrino : fed fpicz Tritici (i-Pisierror mile effc prodidit;non abía; crrore: qui vti fanis euidens eftjita & fufpicionem mouct,Theo- d phrafti quoque locum corruptum ac vitiatum effe;ac pro eo,quod legitur , darep 2íroy zrvgs- op hra- »or|cgendum effc,zar«p ua)cuvepr: prxfertimcüm Lini pyrini, vcl apud. Tlieophrafturn;crigio: velaliosetiam audtores,ne nomen quidem vfpiam reperiatur. Caxterüm Cratzogoni,vt Galenus inquit;herbz fru&us & actis guítanti c(t,& vtenti ad- modum fimilis Milio. Traditum cftà quibufdam, Diofcorides fcribit, feminis Cratzogoni potionem efficere , vt mulier mafculum pariat , i poft menfium purgationem , priufquam concipiat, ieiuna ter in die;trium obolorum pondo,in cyathisaque duobus,per dies quadra- ginta bibat,fimiliter & vir,totidem dicbus, deinde cum ca coear. d etus A 5 : * De Gramine Folyapthemo. CANC YS or. AS cED1T Graniinum generi! 15 & Polyanthemum Gramen , quod folia ptatenfis Graminis minora,tenuioraac breuiora profert: cauliculi intcr hzc exeunt dodrantales, foliis vidui,in quorum fummo flofculi in exigua vmbella compadti, in candido leuiter pur- puraícentes,Leucoij floribus finguli minores; radice nititurtenui & longa. - E. Reperitur in pluribusper Germaniam, Bohemiam, & Silefiam locis in agris, ac non rarà iuxta Rhenum ac Mofam:atque vno quidem loco maius ac altius,alio vcró minus ac humi- lius. Exit & in paluftribus nonnullis,haud procul à mari in Zelandia. A Maio menfe in multam xítatem floret. oe P$ po MEN Gramien appellari potcft Polyanthemum, à florum gig "* alio nempe deftitutum nomine: xt ; w M 354 STIRPIVM. HISTOÓRTU : ^o Gramen Polyanthemum mines. Gramen Polyanthemum maius, : X4 nomine: Nam cüm uevoc fimilitudinem nullam habeat, próprie doin quodi plerif vifum) effe non potett. z Gramen Parnafium, : Vfum in mediciti habet psficil iode n : tiam aliquam obtinent, S coronis fü 1 duntur. "brésler t. de * De Gramipe — áo; ccnl j^ (CAM WI . m A» Gramiüum generá perimerevidus 1 quod Parnafium vulgó cognoniitati 3 Sut huic folialata;nonnihil acuminata; Hede- rz foliis fatis fimilia ; fed né waquam an - minoraitetm ar cándidiori; diithngRed A. tia. erümpunt inter hec complures dodtantils gracilés,angulofi'cauliculi, vnico feréfólio, Iv : *? abíque pediculo;ipfum ample&entejint intuisf- ftigio flofculi odorati, candidi, quinq; oim | atqué iride capitula rotunda, acuminatatames - in quibus femen radix reca fms firmatur. , Inrigus& iccoidis pratis, folo cnr li, faópius prouenit, tum apid: Germanosac ^e gas tui & alibi; ^^. n2 TM hn: Iulio menfe cam flore reperias émengolt füccedit. h Z ' Germaiii &eberbtumtin appetlant, atquei co Valerius Cordas Hepaticam albam. : Enneadyriamin Géfiiero tefte vocant. ro Gramine;quod à Diofcoride Parnafium di itu fimilitudinem ron exigüsiit habet. sau M. Belgis Grámen Part 5. 722 PEMPTADIS QVARTJE LIB. IIII. : 8 bitur autem iftud à Diofcoride his verbis: Quod in Parnafo Gramen na(citur, z2vzAa- dne fiuc multorum eft ramulorum : folia Hcderzx fimilia fert : lorem album & odora- tum: femen exiguum,non inutile : radices quinque aut fex digicáliscraffitudinis, candidas; molles, & ad modum dulces. Cum qua defcripttione Gramen à nobis propofitum conueni- rct,(i radices refponderent,quz neque craffe neque candida funt. Qua de cau(a non legiti- mum,fed fpurium genus habendum. Czterüm fpurium iftud Gramen Parnafium adftringentis facultatisnon expctscft,quod fapor eius nonnihil acerbus fatis oftendit;quale quoque legitimum effe apparet. Nam Diof- corides Graminis in Parnafo nafcentis femen ait valde quidem diureticum effe fiue vrinas mouere: aluum autem & vomitiones fifterc. c » . . " ct aee — De Trifolio pratenf.— CA 9. vit. Trifolium pratenfe. PA ATENSE trifolium caules cubirales aut Dares promit,rotundos , fubinde nonni- hil hirfuros;plurimá ui parte per terram pe. 52) XQ) * * tcs: folia circa hos perinterualla cx tríbusfimul MAE NS 7, NI Le2) harentibus compofita,quorum fingulatià , qua: Ed Ws quidem terrz ac radicibus proxinia, rotundiora funt;que vcró fecundum caules enafcuntur,ob- longiora, & &tebró candidiorem maculam di*o- Tuo, Lunz feré fimilitudine in medio habent: Flores in fummis caulibus exeunt ab vmbella craffiore ac breuiore veluti fpica, colore aliàs in rubro purpurei, aliàs candidi,guítanti dulces:fe- men in exiguís folliculis rotundum.radix longa &lignofateresinaltum defcendit, —— — Nafcitur in pratis ac paluftribus locis, pratfcr- tim iis, qtia fubinde iuclbeme rigantur. — Seritur &inaruisapud Brabantos nonnum- quam huius generis Trifolium:eft hoc,co quod in pratis gignicur,lactius & procerius. Floret Maio & lunio;ac relique deinde arfta- tis maxima fzpenumero parte. n6 xi Graci huiufmodi Trifolium, £/gv2nor óp o7; ggprono7reione "junto yov, & n raró, Awrev Toy Cy 2op-- xcioic nominant : Latinis Trifolium praten- fc dicitur: Italis zzifglio: Hifpanis Trebol: Ger- manis QXGijenflee vro flent/bhmnen: noltris £lauee ttn: Gallis 7 zefffe, & vetere ciufdemgentis lin- ua i[umarus, vt tradit Marcellus (criptor an- tiquus.Q uod in agrisferitur, Medicam;imperi- ti cognitionis herbarum ac fimplicium, perperam nominant. ; Trifolij autem huius,cüm folia,tum flores reftigerandi ac reficcandi potentiam obtinét; Fertur,ex horum deco&o addito melle enema,intcfítinorum rofiones ac dolores fedare , &. vifcidos lentosQue adharentes inteftinis humores educcete : ex ipfa veró herba cataplafma v- tiliter inlammationibus imponi. x m. j Pafcuntur herbam cüm boues & iumenta,tum vtiliffime vituli & agnelli. Floresapibus grati funt. p owe cn. "t E Trifolium quoque inhorrefcere & folia cótra tempeftatem furrigere cerüi cft, Plinius ait. De Trifolio Bitumino[o. Car. vir. 'Riroiiy M bituminofum, virgis fruticat tenuibus , magna cx parte crectis , bicu- bitalibus & altioribus; vnde longiores enafcuntur pediculi, tenucs , veluti ramuli;in quibus terna folia,oblonga,velutiin mucronem definentia(qux tamen ante caulem exeunt rotündiora funt) prarenfis T rifolij latiora, maiora acnigriora ,€ quorum finubus rurfusali - tenués prodeunt cauliculi, vmbellas ferentes, Scabiofz vmbellis fiue 2410: minotes, ple- nas florüni,colotis czrulei,fiuc Hyacinthini, id eft, eius quem Hyacinthus refert. caeruleus. Semeninde füb(equitur oblongum,& vti Diofcorides piii ae latum, yum à Lirac. - : 3 " j : EU 556 STIRPIVM HISTORIAE del AX & ab altera parte fummoque cacumine s, uti apicem habens. radix tenuiseft& obe ga. Odorem herba, foliajue bituminis re. ferunt. j ws Nafcitur, Hippocratesnon Cous fed His. piatrosait , locis fragofis , vt Rucllj conue — fio habet. In Belgio ac Germania, nüfougm A fua fponte, fed in hortis tantummodo farm - proucnit; vbi Iulio & Augulto demummes. - fe floret. mes Graci ve/tuXor,, & vti Diofcoride Tifolium bituminofuüm. Tl "raa S Ícri- bit, é£vreiQu?9ov nominant : plerique ya, Dic, alij 42 Qe Amor, nonnulli zv/uoy: Nicander — ctiam «gia t;ao : Romani Trifolium acu. tum aut odoratum : noflra xtas Trifolium. bituminofum. Auicennz Tarifilon ebnon - autcm, vtquidam exiftimant, Handacocha, Sub Handacoche fiquidem nomine Auiceg..— na Diofcoridi Lotos dictas comprehendi pu E ; R NN js NN vrbanam videlicet,fylueftrem,& JEgyptam, S quas vno capite inter fe confundit. ^. - Defcribit Trifolium iftud Scribonime tiam Largus cap. C L X 11 1. hisverbis;Quo Ofvrefquior Graci appellant , nafcitur Siciliz plurimum, nam in Italix regia nufquam cam vidi herbam;nifi in Lune tu, cüm Britanniam peteremus cum. noftro Czrfarc, plurimum fuper circun montes, Eftautem foliis & fpecie & numero fimilis communi Trifolio , nifi quàdlu : pleniora funt, & quafi lanuginem quandam fuper fc habent,& in extrema parte veluti aculeum eminentem. Sed huius frutex duon pedum interdum,aut etiam amplior confpicitur,& odorem grauem emittit, quor circa pratenfe Trifolium inuenitur. e Visautem Trifolio,quod Afphaltion dicitur , calida & ficca , Galenus ait, vti bitumen, vtrimque tcftio ordine, proinde potum laterum dolores ab obílru&ione iuuat, vi menfesQue prouocat. E a Hippocrates Trifolium non folüm menfes prouocare, fed & foetus ciim fümptum, tum appofitum expellere tradit: Mulier,inquit,fi ex partu non fuerit purgata, T rifolium in albo bibendum dato,hoc etiam menfes educit & foetus. Et alio loco: Idetn etiam (de Yo lio fcribens) appofitum menfes erumpere facit,& foetum ciicit. TE et Diofcorides, femen,ait, & folia inaqua pota, plcuriticis, vrinz difficultati, comi : iis,qui aqua inter cutem principia fentiunt,& hyftericisauxiliantur. Dari aucem deb ; minis drachma tres, foliorum veró quatuor. Przfidio etiam funt commortisà ferpe COME folia trita & ex aceto mulfo pota. Tradunt aliqui,totius fruticis, radicis, foliorum &um, fotu dolores eorum finire,quos ferpenites momordcerint: qua autem aqua fan fuerit/fi ca quifpiam alius vIcus habens foucatur;perinde eum affici ac à ferpenteitt - dam ctiam terna folia, aut femina in tertianis cum vino exhibent, & in quartanis qu veluti febrium circuitusexoluentia. Radix quoque antidotis additur, Diofcoridesait . At vcteresalij non radicem modó,fed & femen ipfisadmifcuetunt,vt ex plurimis fitionibus,lib.11.De antidotisapud Galenum videre cft: Theriacis videlicet Z&lij Ga nonis Laudocci,Claudij Apollonij,Eudemi,Heraclidis,Dorothei & Herz. — - E Tarfilon. PASS et 27 Bt De Trifelio ex America. Gxt xx P Trifolium R1roti0 bituminofoaliud quoddam fimile rcperitur peregrinum ex Ame emi folium, caules iftud fertà radice complures,totundos,ramofos,1n latus declinante ze lia in fingulispediculis terna,colore in virore fubnigra,figura rotundiufcula;primis cc excuntibus bituminofi Trifolij,forma,colore & odore quoq; quadantenus fimi tamen & per ambitus magis crenata. llores in fummo ramulorum exeunt; exigu r1 p^ 2^ f sg p^ P PEMPTADIS QVARTJE LIB. IIII. 57 Trifolium ex America. candidi,fpicatim digefti ; fru&us inde rotundi, | aliquantulum plani, Aphaccesà nobis defcripta: Ícmini fere fimiles. radix in plurcs diuiditur. , , Ex Amcricain Belgium Trifolium iftud il- latum eft vbi iulio & Augufto florct. Trifolij bituminofi fpeciem. odor grauis; & ciusodori haud multum diffimilis,oftende- rc videtur. . De Trifolio odorato, (iue Meliloto. CAP, X. 2 à Rrirorrv M odoratum,(iue vt Pharma- T. copccorum Officinz nominant , Mclilo- tus;flirps eft tresaut quatuor pedes alta, caule v i VN* in alasac ramulares adnafcentias complutes; . AI Ma | mox radice diuifo:folia ei terna, T rifolio aut. Zi. Y 7 —CN citius Focnograco fimilia,candidiora, per oras y NY C DAR SZ NN wj lentéac minute fimbriata : flores lutci melini Q E p 2 coloris, in breuibus fpicis cxeunt: Ícmen indc . fubfequiturinexiguis, nigri ac latiufculis fili- quis,paruum colore pallidum. radix longa eft. Referttota herbaodorem gratum;ac pracipué floscius luteus,qui & ficcefcentibusipfisinten- - ditur,cxiguam quog; amaritudinem cüm fo-- liacum fioresguftatu referunt. Eft & alterü huiusgenus florc candido, cau- 2. lefoliis & reliquis priori fimile. Item & ternum quoddam peregrinum ac. 5: rariffimum genus, flore purpurco czruleo, fcd . inodorato. bx e. e : . . Reperitur & lutei floris longiotibusfiliquis, 4: - quam Ciliciam plerique cognominanr. Prater hanc & alia eft lutei floris quedam, ;: foliis per circrumferentiam non crenatis. . Nafciturlutca fiue vulgaris Melilotus nó in Germania, Gallia;ac Italia modó, verüm &ón Bclgio,circa aruorum & pratorum margines; Bluuioram ac torrentium ripas , ac fubinde fc- cus vias,locisafperis & in ruderibus. Similibus locis & candida in multis regionibus exitapud Belgas tamen rarior, vbi nonnunquam in hor- tis fcricur, : Nominant priorem Melilotum recentiorá 1; nonnulli Trifolium odoratum : plerique Tri- folium equinum &caballinum quod videlicet ab equisauidiffimé in pabulo cxpcratur: Get- . mani grefc Coteinfíec;id eft,noftra lingua;grog- te Stécauccen/ item & C5eren flee/id eft; Trifo- lium vráinum: Romaniac Hetrufci 7zlolz, vc Matthiolus fcribit: Saxifragam luteam Fuch- fius;alij Melilorum Germanicam aut Offici- narum;appellarc malunt.Altera, Melilotusal- 47 ba dicitur. í Vtuntut autem lutco Trifolio odorato, vni- uerfz Germaniz Officinz in omnibus medi- camentis ac compofitionibus , pro veterum vera Meliloto. prehendunt id cx recentioribus complu- rimi , qui veram cffc Mclilotum pernegant: S | quorum $58 STIRPIVM HISTORIA "m quorum rurfus nonhulli nouum & veteribus incognitum Trifolij genus: alij Cytifüm " y | terum effe contendunt: verüm neutri horá veritatem affecuti. Cum Cytifo enim exigui S imó nihil fimilitudinis haber,vt exipfa Cytifi defcriptione,fatis cuidenselft: nec eriam |. ribus feculis incognita (tirps eft. Nam etiam fi non alterius (quod tamen nó veritimile)ipf certé Auicennz Melilotos eft, quam eandem cum Diofcoridis Meliloto effe, de vir «: facultatibus ciusjipfius Diofcoridis teftimonium addifüum,eftendit. Duorumautem generum Melilotum Auicenna facit,vnam videlicet lutei Boris:altegs, candidi: vtramque odoratam & nonnulla amaritudinis participem , ac fimul digercadi f. cultatem cum nonnulla-ad(tridione habentem. Q ualis vtique cft prefente capite define, ^^ ta,qua officinz & huius inferioris & fuperioris Germaniz,vtuntur.Q ua de caufa nec nou ncc veteribus incognita ftirps,fed ipfa veterum veriffima videtur Melilotus: prefertim og einullz verz Meliloti nota defint,& in qua facultates ac vires omnes, Meliloto àvetenbu — affcriptz, reperiantur. m j Eft enim odorata herba,qux & plenius rcficcata redolet;ac talisaliquandiu perdurat qua. lem Melilotá effe, Theophraftus lib. De caufis fexto,xx11.& xxirt.cap.memorizpmodid;ig — Florem etiam habet lutei coloris, vcluti eiuseffe,qua in Campania nafcitur, Det E tradit, (color enim ad lorem contrahédus,nam herba, Plinius ait; incana eft) laudariffimam fiquidem in Attica, Cyzico & Chalcedone natam ait, qux colore Croco vicina eft, & boni odoris, atéam,qux in Campania,in luteum languefcere ac odore infirmiorem. Vüdecoll- gendum odorem & colorem floris,remitti atque intendi, pro locorum ac regionü varietate, Iam & habet Melilotus Germanica amaritudinem,quam Auicenna,vti dicis ribus ac to ineffe fcripfit. -—[ | Digerendi quoque potentiam obtinet,quam non Auicenna modó, fed & GalenusMdi- loto ttibuit. Cataplafmatis fiquidem, ac emplaftris digerentibus refoluentibusQue, necnon - concoquentibus,cum & acopis omnibus vtiliter admifcetur. Ex 4 M : . " : Es É Q uz certé omnia fatis luculenter oftédunt,vulgarem Melilotum à veterum nondifcre. | pare, quam Grzci quidem ueAAwm, Latini Sertulam Campanam , Cato Sertam Cz nam,plerique Coronam Regiam nominant. . BA Copiofior autem, vt Galenusait, in Meliloto fubftantia eft calida,quàm frigida, (primi videlicet ordinis calida & ficca) habet etiam quiddam adftringés,fed & difcutit & matur Diofcorides Melilotum tradit adftringentem & malacticam vim habere: At maladiic habet non propriam fed quatenus in inflammationibus,aut aliás colle&os humores ac digerit: nam eatenus,quod durum eft ac tenfum emollit; qua proprie non emollit digeítio & per halitum difcuffio cft,cuiufmodi facultatem 4/zgoprmxiv Graeci nomi Atque hoc modo inflammationem omnem emollit, przfertim ,vt Diofcorides circa oculos,vterum fedem,aut teftes, cum patfo cocta & impofita: interdum autem: oui luteo affato,aut Foenigrzci farina;aut Lini femine;aut T ritici farina, aut cap ueris, Seridéve. Sanat eadem recentes melicerides per fe in aqua : & aeos fi cma capitis vlcera,cum terra Chia, Vino aut Gallaillita: ftomachi itcm dolorem & cotta; da,cum aliquo ex antedidis,leuat. : b. -Aurium etiam dolores crudz expréffx (uccus cum paffo inftillatus, fedat : € dolorem,quem xe92A2^/2) nominant,lenitcumaceto & rofaceoirrigatus. — x * í * a | sa e De Cytifo, ex Diofcoride , Galeno c alins. RT Cc CarvrT xri $21 THRvrzx Cytifusett, vc Diofcoridesait, candidus totus, vei Rhamnus, (aut, Vt. afpe&u canus,breuiterQuc fiquisexprimere fimilitudinem veliranguftioris T . tex)ramos fpargitcubitales aut longiores, in quibus folia Foenograci aut Lotit . minora,& medio corum neruo maiore ac eminentiore, qua digitiscontrita ^ue dnd guftu Cicer nondum maturum rcfipiunt. ; y Ct. . Galenus lib.i. Deantidotis, Cynifum fruticofam plantam effe tradit, eam altitü attingentem,ad quam Myrti crefcunt. Theophraftus 222ezi,fiue moleftum eum ee 77 — bit;ac omnia fibi prope affiftétia enecare,íed co tamen valentiorem 22v» ,qut ipfumet? — ateries Cytifi nigra eft, & proxime ad Heben( accedere videtur, vt Plinius poft E . Prolegitimoautem Cytifo à recentioribus oftenditur frütex quidam lignofüs,b lis;autaltior, in multosramulosfefe explicans : folia cuius vnà cum caulibusinc?? cantía,quz trita Erucam nonnihil redolent,& tctna ab vno pediculo Trifoljj in JW * ; TP Het ; 9 AN wu tn^ qoo04*? PEMPTADIS QY ARTE bEIBX ITII. 5j9 dent: flores in fummis virgulisclegantes,lutco "Cytifus vt exiftimatur. : : , auri relucent colore, forma Geniltz , fed mi- S (fm norcs,& amplius colorati : valuula planze funt Má NS, acrecutuz,& falcare,creícencis Luneformam SCR) referunt; in quibus femen. radix in ramulos p (m. Pa ni fpargitur. QUA A AI] A Se Belgis hzc flirps bortenfis tantiim eft: qd) NY 1D or Inuentus eft hic frutex in Cythno infüla; SN UA i f S2 inde tranflatus in omnes Cycladas: mox in vr- (c 6 NS SCR 5: ei bes Graccás magno cafei proucntu propter * ac Á fI — e quod maximé miror rará in Italia: nó zftuum, Y- EC ic Z2 non frigorum ; non grandinum aut niuis iniu- SEN iy e P pin riam expauefcic: Plinius. SWp («t D EX )N - Galenus in Myf(ia, qua parte Graciz finiti- Sr pm V4 macilyratum quendam occurrere , memorie | EY prodidit, quem Britum nominant, vbi collem non magnum, T hymo, & Origano refertum, alibi locum Cytifo plenum vidiffe fe, (cribit. Satio autem Cyrifi ( Columella ait ) velau- tumno circa Idus O&obtis, vcl Vere ficti po- teft. Cüm terram bene fübegeris, arcolas faci- 7 tojibijue, veluti Ocymi femen,Cytiti autum- un no ferito, plantas deinde Vcre difponito, ita vc inter fc, quoquo verfus quatuor pedum fpatia diftent. Si femen non habucris, cacumina Cy- tiforum Vere deponito, & ftercoratam terram circumaggerato, Si pluuia non incefferit, riga- to quindecim proximis diebus,fimulatque no- uam frondé agere cocpetit,farrito.Poteft etiam ante Septembrem,fatis commodeé ramis Cyti- fus feri, quoniam facile in quouis agro, quam- uis mcertimó comprehendit,& iniuriam omnemfinenoxafuftine. — : Nncupant hunc fruticem Graci ac Latini xvnzi», T heocritus ctiam xvzai»,nonnulli xo- Br S;alij wv. A Cythno;aut vt alij,à Cythifa infula nomen,audore Seruio, habet. CE CYxRvwr verb &aliz Trifoliz lignofz ac fruticofe flrpes que cum Cytif mi- f De Pfeudocytifis; — C A9. xit. itudinem habere poffe videntur. 5 X ua o. ddp ye dt XE APUL y6o SrTiIRPIYM HISTORIAE Pfeudceytifus prior. Pícudocytifüs alter, - : y , x IN ee M Ü ESSA IN LN x — Affurgit vnaà radice cauliculis terctibus, fragilibus complurimis;in alas ac rarhule fis, folia circa quoscrebra,minoraquàif Trifolij prateníis,colore virentia : lofculi ciciy gulatum fafligia fpicato quodammodo ordinc digefti,lutei, minores quàm Geniftz; ,l confimiles: fuccedunt filiquz tenues, oblongz;anguftz, & ipfis Geniftz filiquis min quibus femina exigua nigricantia. radix longajlte defcendit,quandoque in obliqui Altcra fpeciescopiofis ramulis ac cauliculis fuperiorem referret, nifi humilior nofior cffec,nec attollerentur,fed magisad latus cauliculi eius inclinarent: folia qu Jó maiora,fed tamen quàm Trifolij pratenfis minora : lofculi etiam magis coniuncta veluti in capitulurn compreffistum etiam nonnihilo maioresfunt: filiquz quoque? lia grandiores, hirfutcQue. radix alté demittiturin paucos diuifa appendices. Contingit non raró vno loco hanc reperiri hirfutiorem fiue lanuginofiorem,quàm altero : quo utm hirfutior ac lanuginofior,hoc etiam magis incancícit,nam ipfa hirfuties albican équalm | colorem vnà confert. db su top eat c Ru un Reperiuntur huiufmodi Cytifi, in noftra atate appellata, Morauia , Marcom : - olim prouincia;& in Pannonia fuperiore fiue Auftria;suxta vias, pracfertim profundi TRE agrorum limites. vmbra etenimaliquo modo gaudere videntur. ———— PE Iunio ac Iulio cum floribus prxcipue vigét: femeninterca& poft;ad ^ . —"QCarolus Clufiusin fuis per Hifpaniasobferuationibus & huiufcem . — fcribit, quzab iftisexiguum vel nihil differrevidentur. Differentia (i qu. EE tium ac diffimilium occafione contingere poteft: Nam hzc duo ad 2, *4 onemiplutimum poffc; T heophraftusfcribit. E D Cyti IN cd. (purias pccies atis manifeftum , idcirco & Pfeudocyli dici ac una pari poflunt;yel Cyrifi fylueftres. iie | facultas horum fruticum , velad quz vtiles , exploratum aut c De Trifolio frutisante..— C av. P. XIUE. ecd : d o Se , p 3 uj Geo" PEMPTADIS Tufolium fruticans. Trifolium odoratum alterum fiue Lotus arua, : - Na E: A i 7 A em MN (d E | /WYA SR : SV TORENNTUSOR ) QVARTJ- LIB. IIII. v $61 radicibus plurima, fingulis pediculis terna ,fcd. medio corum maiore ac longior; Trritoliis an- gufliora & minora, ex nigro virentia; inferiore tamen parte viridiora: flofculi in ramulorum fummo,cxiguis intident pediculis, lutei, ab an- guítiore exigua veluti filtula , fefe in quinque aut fcx foliola pandentes, Bugloffi vulgaris to- ribus quodammodo fimiles, fad minores : fru- &usrotundus cft , magnitudinc Eruiliz , initio viridis, per maturitatem veró niger ,in quibus feminalata,Lentibus fimilia. radix albajlonga; latc fub terra ferpit , ac plurimis non raró pro- germinat locis. Reperitur iftud Trifolium apud Belgas it ftudioforum hortisaliunde inuectum. Floret aflate : autiimno femen maturatur: frutex ipfe perpctuó viret, & viuitadicc cóltat. Cytifum plerique appellant : nos Trifolium fruticans nominare maluimus:cum Cytifo ctc- nim non conuenit , vt cx eius defcriptione fu- periore capite fatis manifeftum ; niti Marcelli Cytifus fit, cum quo aliquam forte fimilitudi- nem habere videri poffet fi flos, qui ci luteus eft,albuseffet aut galbineus. à E Galbineus autem color idem videtur cum Gane cxruleo, aut fimilis. Vegetius enim Renatus in ^" fua veterinaria,lib. 1.cap.x vrr.& lib.i. cap.ir. Eryngium hetbam defícribens Rorem, inquit, habcre aureum vel galbineum. Reperitur au- tem Eryngij Hos caruleus & luteus. . Suntveró & nonnulli qui Trifolium iftud Polemonium cffe exiftimant , quód videlicet cum vulgaris Rut, aliquam huius folia firmili- tudinem A videantur. Sed Polemopium non vulgaris ftue graueolentis Rutz eft folio; "fed alterius , Hypericoidis videlicet , veluti & Hypericum, Anonis,& Cétaurium minus, quz ctiam folio Rutz defcribuntur. ^ Porró Trifolium fruticans nullius quidem Vfuse(t, nec animantium cuiquam, multó mi- nus apibus,quod fciatur,gratum. De Trifolio odorato altero , fiue Loto fétius; | Cav. XIi111. T5 IFOLIVM odoratum altetum ;-cauli- culos habct erc&os,rotundos,inanes,cubi- talesaut longiores, ramulares adnafcétias mul- tas: folia fingulis germinationibus trina; T rifo- lio fimilialeniter ac fuperficie tentis per ambi- tum crenata;ex quorum alis in fingulis pedicu- lis loresin exiguis veluti fpicis,pallidi ex ceru- leo albicantes, quos afpera fequuntur capitula; inquibus femen Foenogrzco minus. radix fi- brofa eft. Tota herbacum caulibus & foliis, Trifolio . nonfolüm bituminofo , fcd & pratenfi candi- | dioreft: odorata itcm eft, & aroma cum graui- tatc quadam fentit, & plenius reficcata qui- dem: qui in decerpta aridaQue diu ctiam odor . Ad inhzr et; & 562 STIRPIVM HISTORIA B — inhzret,& pluuiofa ac humente czli conftitutione intenditur. Fertur virensatque dm feptiesin die odorem mutare,vnde & Germanice ficben gegeitent fraut / annofe ang Ápfüm appellant. S^ m Floret Iunio;Tulio ac Augufto ciufdem,quo fatum eftanni menfibus:in hortiscüm in ge periore,tum ininferiorc Germania;in Italia, Gallia,ac aliisin regionibusferitur, ; y Trifolium vulgó odoratum appellant: Germani, vt diximus, ficben aesciten / noftri nhetíjevuit, hoc eft,feprem temporum herbam: Hifpani 7 rebol Real: Galli Treffle POR s Lotus videtur vrbana,fiue fatiua,de qua Diofcorideslib.1111. qux Gracis 2osic S aeg &i quibufdam £/euyoor;ab aliis £rz64yoy nuncupatur, OM e. Vimautem vrbanam fiuc domefticam Lotum mediocriter concoquendi ,S&tefccand; — poffidere, Galenusait;& in caliditatis frigiditatisd; coniugatione mediam quodammies temperatam effe.Q uz certé facultates in hoc odorato T nfolio cuidenter confpicug; Diofcorides,extractus,ait,füccus addito melle oculorum argemas;nubeculas, A m (albugines vocant) & qux pupillas oculorum obfcurant;expurgat. à Pr Noftri oleum in quo folia flores; odorati huius Trifolij macerata , recentia vulnemg unare tradunt,&ad puerorum entceroccclas,bubonococlasQ; plurimüm commendant.Insr- pohitur & arida herba vcftimentis,qua ne à tineis rodantur,defendere putatur, De Loto fyluesiri. CA». xv. RA Lotus fylueftris ex Cod.Caateo. Di? SCORIDES trium Lotorumi pta tamen Loto arbore , mentionem f-.— cit: Satiua: videlicet , fylueftris, & ZEgyptig has tres Auicenna vno capite, videlicetsgn — fub Handocochenomine complexusef — De caquz pro fatiuo habetur, prcedente capite fcriptum. T M Sylueftrem Lotum Diofcorides cauleefe— ait bicubitali, & maiore, multasalas habente: — folia fimilia Trifolij pratenfis : femen veluti 3 Foenograci,minus pauló, guftu medica. —— Plurimum hanc in Libya nafci,idemar — &or cft,& Trifolium minusappellari. Huuf.—— cemodi autem fylueftris Lotus ha&enusinco-— gnita latet: In vetufto autem BibliothezgCe- m» farez Codice, Loti fylueftris huius imago re-— eR ri i Iu, ^ JA peritur. Depipgitur autem cauleredo,folis — Trifolij;& 6 finu horum, pediculisflors,de — : NS inde filiquasproferentibus ; qua: tenues funr, : An &quàm Foenogteci minores;vcimago oftédit. QUU M Vimautem cálfacientem & leuiteradlin gentem habet: vitia cutis in facie,& ephd cum melle peruncta expurgat. bibitur & vil « terperíetrita;aut cum Maluz feniine; cu C27?» vino paffojaduer(us veficz dolores. zi LI MN De Loto Aegyptia. CA ES) | redire yptiaqua datis proucnit;cauliseft,vtDiofcoi T" 9A fert; ZEgyptiz fab affimilis :floré hal den uum,candidum, Liliis fimilem ; quem ter oriente Sole explicari , occidente verà occludi ; totoque capite füb aquis condi , &ru oriente Sole emergere. fimile caput eius cft Papaueris maximo calyci ; in quo femen! qüantitate, quod reficcatum /Egyptij in panificium recipiunt. radicem. Cotonco ma! milem habet.Eadem dec hac Loto T heophraftus refert pauló ramen latius hanc defci 2- forem fiquidem ait;candidum,Liliis anguftiafoliorum proximum; multos veró ac deno *- A: d. ueni diua ad PEMPTADIS ; Lotus ZEgyptiaex Cod. Carfareo. " T UN S AAMLLULULLULAUULLUL N QVART.E LIB. 1IITI. € 763 Extat in antiquo illo Bibliothecz Cxfarce Codice, Egyptiz Loti icon , fed quz non nifi folia & radicem exprimat.folia autetii depin- guntur triajlata fingula longis ac craffis pedi- culisinfidentia,ac e radicibus exeuntia: radix vcró rotunda,mali inftar. 4Egyptia Lotus dicitur, quód in ZEgypto gignatur, Radicem huis Corfium appellari ^ Theophraftus ait: Straboautem Geographie lib.x vri. Corfium frü&um eff: tradit piperi fimilem. Radicemcrudam & co&tam edi Diofcori- dcs fcribit: Theophraftus elixam affamd; in fpeciem albuminis verti memoriz prodidit, & cibis gratam:mandi etiam crudam,fed gra- tiorem deco&tam,feu aqua,feu pruna. Q ui huiusradicibus vidtitant Lotophagos dici,Straboaudtoreft. Theophraftusautem ex Loti arborisfructu,qui dulcis ac fuauis cít, 'viuentes, Lotophagos appellat. De Trifoliis Corniculatis. Carp xvin ( ORC ACORDE exiguas filiquasinftar corniculorum pro- fcrüt , T rifoliorá aliquot reperiunturgenera. Corniculatorum autem horum Trifolio- rum pritmiunt genus , multis exit tenuibus & - ánfitmis cauliculis, humi procumbentibus ; circa quos foliola incana, minora & anguftio- Trifolium corniculatum I. Jt » ET atis; u- , LOW 9 RS $64 T | STIRPIVM HISTORIJ | ra quàm Trifolij:flores profert luteos, fplendentes,Ochri floribus minotes,complure, fi in virgularum fa(tigiiseminentes: f uüccedunt filiqux aliquot paruz,oblongz tenues tere & anguftejin quibusfemina rotunda exigua. radix dura acli gnofa,(ingulis annis Tegermi Alterum genus cauliculos quoque habettenues,!on gosQue : folia Trifoli jaut Fern cijambitu ferrata: flofculos luteos,pallentes , in vmbella inftar feré pratenfis Tiifolj. 1 quosexiguz complures,recuru corniculorum modo,filiquz excuntjin quibus [UE ua,fapore ac forma feminis Geniftz: radicibus firmatur longis,tenuibus & fibrofis, 3. leriumgenuscaule foliis, ac radicibus;prioribus,vti Tragusair,(imile, flores aütem m. iores,& inlutco fplendidiores, filiquz veró ei longiores, ex fingulis tres,aut quatuor, auigm vnguibus perfimiles,in quibus femina rotunda, vt Arachi. ed Nafcuntur hzc genera;pluribus Germaniz locis fua fponte : primum Belgio familiarius eft,vbi fecus vias, & agrorum margines paffim reperitur : florent xtate. Trifoliacorniculata;ad differentiam aliorum nominari poffunt;aut Loti fylueffres Di£ ferunt tamen non parüm,à Diofcoridis fylueftri Loto,qux in Libya prouenit. Nam Dita. Syria. ridisfylucftris Lotus,caule cft bicubitali;& fzepé maiore: alis multis: foliis T'ifolij pratenfis. Luw. femine Foenogrzci,multó minore;guftu medicato. Q uale in totum nullum horum comi. culatorum Trifoliorum cft. E | J Habentautem ifta corniculata T rifoliaycàm Serapionis; aut Y faaci Meliloto fimilitudi, - nem maximam.Scrapio enim ex Y faaco Melilotum defcribens,vaginas ipfam facere aitve- luti & ifta Trifolia faciunt,quam ob caufam (czteris notis nop repugnantibus)Yfaaci&Se. — rapionis Mcliloti videntur: non tamen idcircó Diofcoridis, aut Galeni , licettamen hasip. ter fc Serapio confundat , vt fxpé multas alias confundere Arabibus proprium quodam- - . modo eft vitium. À E Differentiam vtriufque , ipfe fiue Y faac , fiuc Serapio oftendit , vaginam & femenhuius Meliloti przcipué commendans: namalterius Meliloti floribus potiflimum , veteres Gradi vfi funt,non filiquisaut (emine,vtex emplaftrorum,malagmatum,& aliorum compofitoni bus,quz apud Galenum, Paulum, A&tium;& alios reperiuntur , euidens eft. Melilotifiqu. dem,quod à Diofcoride deícribiturin floribus praci pua facultas eft. , Melibt- ^ Deícribitautem Mcelilotum fuam ex Y (aaco,Serapio his verbis: Alchilel,fiue Melich(ita jeden enim Melilotum Arabes hi nomipát) herba eft;quz habet folia rotunda, viridia: ramulieius [ JFiderar funt fubtiles multüm,& folia rara, & fructus habens vaginas fübtiles, rotundas [ficutvige riunÁ^'- puerorum páruülorum] & funt in eis grana pauca,glauci coloris, rotunda, minora granisSie napis,& quod de ipfa adminiftratur, funt ill vaginz,cum eo;quod elt in eis cx granis, Q ua certe defcriptio iftis corniculatis Trifoliis fatis refpondet , & praferum primoac . tertió generibus. L At primum horum Germani toifoen ffec/ ftein fce / onfer franven fchucbtin/ onb vogidi tvid'en appellant : noftri fteen clautren & vogela vítfeu: nonnulli herbam leporinam : Fuchfius Melilotum Germanicam facit. ; E 2. Alterum genusidem Melilotum Italicam, & Germanis 1Báljcet fteinfice nuncupat. cum yera Mcliloto conuenire exiftimauit,cum qua tamen pet omnia non communicat. 1. — Facultatcm autem primum genus poffidet euidenter adftringentem, frigidum ac ficum n natura fua incipientibus idcirco inflammationibus vtile, & omnibus, qux reprimi acr i gerari defiderant. | 2i Uy Caterorum duorum non ita exploratz, aut cognitz nobis vircs funt. í N * De Trifolit cochleatis, boc efl, quorum filique tefte cbchlearum fimilitudine, SEL in vertiginem torte [unt. Car. xviir. np p .& LTVivscsMopr1 Trifoliorum duo potiffimim funtgeneta.Primum cauliculoshakt - ^ tenues,rotundos,non ere&os,fed per terram tepentes:folia Trifolio fimiliaverümme . nOI, tenctiora: & per ambitum crenata: floresex luteo pallentes, paruulos in fummo pec lorum : fru&us latus eft, & aliquot circumuolutionibus in fpiras cochlea modo contor* quceturjin quibus femina parua,candida,nonnihil tecurua. radix tenuis eft. E * — Alerumcauliculis prius refert:folia quoque Trifolij minora,fed haüdquaquam per mar- gines incifa:fofculi quoque lutei:valuule quoque in fpirás contortz, fed on giores angulto- rcs, & fpinulisaliquot horridulz. : ux qoo Conuenit iftud aut faltem proximum eft ei,quod à Catolo Clufio Medica Marina juae | latur, & àfe in Hifpania, & Gallia Narbonenfi iuxta maris Mediterranci ; in Lufitania V iuxta Oceani lirtora,repertum refert, e eii ME Apud Belgas & Germanos vtrumque hortenfeeft. — ZEftate floresacfemina profetogy. * PEMPTADIS QVARTE LIB. IiIl. ^ ^ —— jóéf Trifolium cochleatum primum. : Trifolium cochleatum alterum. . un Gilli huiufcemodi Trifolium Z'Perbe au lima([on nuncupant: Recentiorum plerique haé Trifolia Medicasceffe iudicant;nos Trifolia cochleata appellare maluimus;à filiquiscochlee 'alicuiu$ modo conuolutis : nam cum Medicae défcriptione ( licet forte fimilitudinem ali- quai habeant) non conueniunt. Lentisenim magnitudinem, fru&us fiue filiqua multüm excedit. femen veró quod in ipfiscontinetur,rion modó Lentis formam non habet, fed nec magnitudinem , multó Lente minus. Iam & iumentorum aut boum pabulo hac Trifolia nec requiruntur,nec vtilia babentur,ita vt his decaufis (prater alias rationes)non effe veras Medicas, abundé conftarc videatur. : , De Medica. Car. x1iX. X Trifoliorum, & corim quidem, quorum valuulz cochlearütn modo intorquentur, encre & Medicacft. Virgulas hzc fiue cauliculos habet complures,rotundos;virentes: folia Trifolio fimilia,circa caules minora & contra&tiora:flores in vmbella breui , craffzQue fpicz quodammodo perfimili excunt,pratenáis Trifolij anguftiore & minore;coloré vt plu- rimüm in czrulco purpurei: fequuntur inde filiquz fiue cornicula cochlearum fimilitudine intorta, fed multó, quàm cochleatorum Trifoliorum, anguftiora; Lentis videlicet tantüm latitudine, aut pauló ampliore;ac in pauciores fpiras contra&a, duas videlicetaut tres tan- uim, in quibus femen minutum & candidum. radiccs fubfunt, vti aliorum Trifoliorum, longz, tenucs,& lignofz. ; Nafcitur plerifque Hifpaniz locisfua fponte, quod fatiuo tenuiora habet folia, & flores fubinde fubluteos. In Valentino regno, & vocata Catalonia, Terraconenfis Hifpania pro- uinciisjin agris feritur,vbi crebfó fingulis zeftiuis menfibusrefecatur,& in deccm aut duode- cim annos perdurat. ' Serendam Medicam, Varro ait,in terra nori nimium arida,aut vatia,fed cempetata.Palla: dius Aprili menfe, ferendam effe Medicam fcribit, ac femel fatam decem annis permanere; ita vcquater vel fexics poffet per annum recidi. : P ms Appellant hanc herbam Grzci Mx iiw: Eatini fimiliter Medicam : Caftellani Mielgsa: Valentini ac Catalani 4/fafa, voce aut Barbara, aut ab Arabica deflexa:nam Arabum prin- VEA BB | ceps & gu o-— j6é axípua. STIRPIYVM HISTORIA : Medica. ceps Auicenna Medicam Cot alafelesj ty apt, - f4/à nominat. Veram auté S legium ttm effe Medicam, ipfa Medicae dilucida Diofcoridem defcriptio , cuidenter offend; quz taliseft : undyzi £o: Loy dom QuosÀrg e 2 QUAM Tij ip agpoxto77 fo. 6, voesaioougn, d sv d Aorteg "lera iau AOUG driéign, T£49VAN o uoi &Q' oic Tc Gp ípttz: epar quy Qaid m) us Pres eauaólor dc wseanor. hoc eft, Medica ci. recenter pródiit fimilis cft- Trifolio pratenf verüm in progreffu folia eiüs anguftiora, cay. lesproducit Trifolio fim iles,quibus fru&usac. crefcit Lentis magnitudine , corniculi modo intortus. In qua deícriptione ar&juzrc nomenadg. tum fructum (vt non raró aliàs) referendum, qui,vti fctipimus, Lentis magnitudinem pro. ximé éxprimit, & corniculi implicati accon. torti fitmilicudinem refert. Nominatur autem Medica à Media, Ey. terna,inquit Plinius, Graciz, per bellum Per. farum, quod Darius intulit, inueda, Facultatem autem. Medica frigidam la. bet , ea de cafa, quibus refrigeratione opus eft, viridis.impofita prodeft. De Trifolio agrario. 1 CAT XX, I N Medicz nomen & appellationemreii quoque poffe videtur , Trifolij quoddam genus fylueftre: cauliculi huic funt tenues:fo- liaex interuallis Trifolio fimilia,verümmino- Ww Ta perorasleniter ctenata : flores exigui&lu- teiin breues veluti fpiculas aut paniculascom- ;pacti;quos fuccedunt parua capitula, ex multis Digricantibus, latis,recuruis feminibusconge- fta: radix tenuiseft & fibrofa. 5 In Germania ac Belgio fecus vias, agrorum margines,ac non raró in ipfis agris frumentum ferentibus reperitur. m. Plurima zfítatis parte floret: femen intera producitür. uc Plerique noftrate idiomate ftemeauem & Germanico feínfee nominant;propriistamen veltflee & beltelaneren , ac Latine Trifoliuma- grarium quis nuncupauerit: exiftimatur, Vtt diximus, Medicz effe fpecies, propter feminis cum Lente aliquam fimitudinem , quod " men non rotundum eft,nec corniculi alicuius intorti, vcl cochlez: modo in fpiras vIlascótrz: &um:vnde manifeftum eiuscum Medicadi- crimen. Iam & herba ipfa magicpeor EE dum & quadtupedá pabulo, nó expetitur, e. fere ipia Medica enim,auctor Diofcort des, pro gramine vtuntur, qui pecoraalunt. - De Trifoelio candide. Cav. XXV | AN ie vM Trifolium, rcatis m "caulibus compluribus , fefquipedali x PEMPTADIS QVART.JE LIB. IIIT. $67 aut alpioribus: folia ci Trifolio,aut Faenogrzco minora, in fingulis pcdiculis ttinajacumina- ta; lorescandidi,aut tenuiter ex albido purpurafcentes. radix lignofa & viuax eft. Tota her- ba,vnàcum caulibus & foliis,ab vtraque parte;incana cft,& molli tcnuid; lanugine hirfuta. .;, Nafcitur in quorundam hortis: percgrina enim Belgio & aliunde inuecta, flotet hic füb £nem zftaus. Studioforum plerique Glaucem;alij Cytifum faciunt,nonnulli Scribonij Oxytriphyllori, Ax Scribonij Oxytriphyllon à Trifolio bituminofo non differt. Cyrifus vcró frutex eft,vti pauló anté fcripfimus , lignofus , apibus & iumentis gratus ;át iftud Trifolium nec lignofum eftnec vel apibus vel animantium cuiquam Sere oa eife, obferuari potüit. Cum Glaucc autem fimilitudinis quoque nihil aut exiguum omnino habct , ned; cnim caulibus fuis ferpic, neg; flores habet purpureos,& ramuli eius dodrante funt longiores. Defcribit vero Glaucem Plinius his verbis: Glaux antiquitusivjaAgxroy vocabatur;Cyti- Claw. fo & Lenticulz foliis fimilis,auerfa candidiora (füperna virenr. Diof. addit) rami in terram ferpuntquini, fÍcnívc admodum tenues (dodrantales, Diofcorides) ab radice : flofculi purpa-- rci excunt: inuenitur circa mare.Eugalacton ab effe&tu nominatur , & idcircó à quibufdam non 32a/£ fed ,AZ£ aut 42e pronunciatur: hac , inquit Diofcorides , decoQta cum farina hordeacca & fale, & oleo,& infotbitione exbibira,extindum lac reuocat: eamque que hau- ferit,Plinius fuperaddit,balneis vti conuenit. Atcandidum Trifolium cuius facultatis fit;aut ad quz vtile; incompertum. - € f^ í E Ww Co. DeLagop. | | CarP/^'xxri 74mm .. Lagopus maior folio Trifolij. —] — Aet. C daa I^ GOoP?vS caule enafcitur rotundo,cre&to,foliis Trifoli; minoribus,paucis: paniculas, t. fiue fpicas, i fummo cauliculotum & ramulorum gerit, molles, lanuginofas, leporinis pedibus drnillimas: flores vt plurimum luteoli : fémen paruum. : E Sunt tamen & Lagopi quidam maiorcs;florc rubentes: vni folium latius, & Trifolij pra- 2. 5. tenfiszmulum: alteri o ius. jid e BB z In fc- Oxys Plinij $68 STIRPIVM HISTORIAE Lagopus maior alter. Wy 2A Trifolium acetofum. d - 5 : Uv (ERA DUSE X guo r LoW.obto In fegetibus & hortorum areis Tale s; 4 — gufto ruenfbiss reperitur: & Nee cis maior & altior, aliis minor & humiliog - Gracis Agyo7rovc: Latinis Leporitius peg. & pes leporis , à imilitudine dicitur: Germagi -Dafc faf; fagen flee: noftris Dafen gotiimg y Dafm boctheng: Hifpani$ Pie de Uebre : Tealis p;. de lépre : Gallis Pied de lieure : nonnullis Tri. folium humile: quibufdam Hippocratis »- 9296 Videtur. 7 iudg At Lagopyrus,non Trifólio , fed Tritigog. milis eft vbi arefcit;& folio paruo velut fe, - fed longiore ; vti Hippocrates fcribit, . Adftringit autem Lagopus & exficcar Vig habet , Diofcorides ait , fiftendi aluum ;cum vino pota ; febrientibus autem ; cum aq danda. Alligatur cadem , contra inguimm. inflammationes. » De Trifolio acetofo. Ca?. XX Iib H? MILIS herba Trifolium eft ace. A (um,cauliculi ei é radice tenues CXeunt, in quorum fingulis tria infident foliola, exi- gua , tenuia , pallide virentia, fapore acil, - quorum fingula cordiseffigiem quadamtenis referunt : floresin breuibus pediculisinterfo- liaé radice profiliunt , candidi , quinque fo- liolorum , poft quos qe Ochris minor, pentagona ,in quibus femen exiguum &lu- teum: radix obliqua, tenuis & ruffa. Naícitur locis fyluofis , hamidiodde xta arborum íxpé radices , fecus aquofi, & fübinde petro(à loca. In Germania Belgiotue fatis frequens. | Apud Hifpanos veró quibufdam locis,alia huius reperitur fpecies , flores ferensluteos& - filiquas tenues, teretes , & oblongas; vulgan alioqui fimilis. ux Aprili menfe & fub initium Maij forent femen citó póft fuccedit. ] Trifolium nominant acctofum : Offiinz velcuculus auis eo vcfcatur , aut quia hoce- rumpente , ac floréte vocem potiffimum quoctiam temporc Allcluya in templis quentiüs caniconfüeuir. Hieronymus Fraa- ftorius Luyulam nominat. Alexander Bene di&us vulgó Alimoniam vocari tradit. Gtr- manis Caurcrflee/ Bucbflee / uchampffer) i b:ot/aicfgaucbflec/ ganchflee] & bafenflee : Be- gis €octlitoccrbioot : Gallis País decocuappe- latur. : lib Plinio Oxys dicta putatur , de qua fic. A X X Y 1 1.cap. x 1 1. Oxysfoliaterna babetda- tur ad ftomachum diffolutum , edunt & qut enterocelen habent. Galeno autem lib. 111 | Defimplicibus , Oxys eadem que & Ux?» Dicitur Plinio Oxys etiam Iunci qe gin -& vulgà Alleluya, & Panem cuculi: quid — E. up f£exwiabulabr; P PEMPTADIS QVARTUE LIB. IIIl $69 Oxys fiue Trifolium acetofum. Qr O3 ) i" £ € v. mp, r7 "NCQ2 v4 Porró terbpetiémi Trifolium acetofum, frigidam & ficcam haber. Putridis ac fetcidisoris - vlceribus medetür: fitim arcet, & cadem, quz Oxalis poteft. t T M j Wee m. De Trifolio aurto. (Car. XxxT111. (yer nA QUU C 1 1 Trifolium aureum. A VnEvM Trifolium abfquecaule herba eft:folia habet lata,magnitudine foliorum Afari; fed in tres diuifa partes , & magno alicui Trifolio fimilia; inter quz mcdij cx ipfis radici- bus graciles;terctesá; , fubbirfuti,ae modice ex virorc rubentes , crumpunt coliculi , dodrante brcuiores: in quorum fummo firiguli flofculi, forma & magnitudine Ranunculi hortenfis flo- ribus fimiles, colore cztulco diluto,ex fenis, fe- prenisá; folioliscómiffi, quorum medium exi- guum occupat capitulum,paucis & exiguis fta- minibuscandidis circumdatum, inquo femen deinde nafcitur paruum candicansá;, quod fua . fponte maturum exilit. radices fübfunt graci- M . les)numerofz,;nigrz, & in diuerfa cendentes. 2) -.. Folia hyeme permanent: flores,fi clum clc- iens fuerit,circa Februarij medium erumpüt: fin rigidius, menfe Martio. Semen Maio matu- Q. reícic. Poft Horum defluuium noua ctumpunt -— "folia,quz auerfa parte nonnihil pürpurafcunt, . ^ fed minustamen quàm Cyclamini minoris. Reperitur plerifque Germaniz fupetiotis locisin fyluis vmbrofisjinter fruteta, in Bohc- miavceró & fecus vias: in Belgio autem non nifi fatum prouenit. Inueniri & apud Italos, 8c non modó czruleo flore,cod; fubinde multiplici,fed & candido,ab Alfonfo Pancio Dodo- 1e Medico in Academia Ferrarienfi;in (implicium cognitione verfatiffimo;accepimus. Herbarij noftrz xcatis Hepaticam apicis Germanice ebel. Éeberfrait/ item & aufben ficc/ hoc cft, Trifolium aureum: noftris ebel 3Leuerccuijt/& gulben 3Leuercrutjt:Gallis Hepatique. Baptifta Sardus, Trinitatem & Trinitatis herbam nominat. DUE Suntqui Gago effc fufpicentur,quam Trifoliam herbam effe Hefychius fcribit.Sed Ba-&&eee.— laris defcriptione nufquam extante, nihil definiti potcft, ET : Refrigerandi autem ac reficcandi potentia cum adftridione, hzc herba przdita eft: hepa- | ti per caliditatem debilitato conferre fertur ;nam & refrigerat , & robur ci non exiguum confert. p/m di /h n - ; B. Laudatur,& ad radicem efficax à Bap. Sardo perhibetur , 6 reficcatze puluis cochlearis menfura;ex vino aut iure aliquo, aliquot continuis dicbus E fo ; ? ;: E ; j;79 STIRPIVM HISTORIJE De Trifalio palustri. Car. xxv. 3 Trifolium paluftre. p^ LVSTRE Trifolium caulibus CXit cubi. talibus,virentibus,leuibusjinterna arte rofis: folia ei lata,glabra & carnofa, Fafclorum fiuc Benarum folis fimilia , nifi quód ip fino, lispediculis non plura,fed tria tantüm VI. lio: floresà medio caulis furfum verfus ord; digcfti,candidi,foliofi: fólliculi inde pátui to. tundi, in quibus femé ruffum Milio fimile. dicibus ferpit pluribus, geniculatis,intüscanj;. dis,& porofis,in diuería tendétibusque & plu. ribuslociserumpunt, & caules foliad; promá vndc facilé herba ipfa late propagatur.Saporem habet femen nonnüllz amaritudinis participé, Nafcitur vliginofis paluftribuslocis flerligs macro folo. : Germani $5iberflee ,id e(t , Caftoris Trifs. lium fiue Trifolium fibrinum nuncupant, Bg. gx autem à fimilitudine foliorum cum Bona fiue Fafelo, 35otrboonen/ hoc eft;Fafelum ling. num: aut Benam hircinam : Recentiotes Tri folium paluftre nominát. Cum Ifopyro autem noncxiguam fimilitudinem habet: namPla- filo, fiue Fafelo , foliis fimillimum elt jita ve propter hancquoq; fimilitudinem,vulgóetam — m à Bclgis , vti iam diximus, Fafelusnuncupent E & hircinus. "XS ) y arata zt. m " lfopyron enim & Phafiolum dici, bo hn P PE wd i cam quam cum Phafiolo fimilitudinemla 4 "4 SLM Diofcorides au&or eft. Additur & aliainyu- garibus Diofcoridis & Plinij exemplaribus - tio: & inilliusquidem v4 z? deor so ztrzAor Vuxa. Qépem, id cft, quód in fummo folio chui- culas ferat: In huius veró,quoniam folium, quod eft Anifo fimile in pampinos torquetur. Diofivriiis Q'ux vtrique auctori;perperam acceffiffe fatis manifeftum : nec etenim Fafeli , nec Fafcoli $ Pi») fiue Dolichi;folium clauiculas habet; & Anifi folium, preterquod clauiculis careatcumEe sa... feliautetiam Fafeoli foliis,nullam habet fimilitudinem. E data. ciiau a E A m Emendandum igitur Diofcor. exemplar,& hoc modo legendum : Ieózvegr, ài di faga ? lfopyron. gAoUGW, Seri (20 tortéras Qai0A o Crea d eQa. Ag) Var d'tegu ToU gg AU. be 3 Lata lev jue2r feo Tiv eUam. hoc eft, Ifopyronaliqui Phafiolum nominant fimilitué ne Phafioli;capitula ci funt in fümmo caule tenuia,plena feminis,in guftu Meláthio fimilis. Q uod vcró deinde fequitur: 92 d$ qu^wor dárlro,id eft, folium veró Anifo, aut accefforiim fimiliter cftaut de guftu quoque venitintelligendum: forma fiquidem folium Ifopyri An fum referre non potcít,cüm Phafioli foliis (imile fit: fed verifimilius eft ab aliquoadiedum Oribafij enim liberex Diofcoride tranícriptus,hoc poftremum non habct. . Atque hoc quidem modo, Ifopyri defcriptione emendata & caftigata, Trifolium paluli. eitam fimile eft,vtnon aliud quàm verum Ifopyrum videatur. : SERE ., lfopyri autem femen , vt Diofcoridcsait , contra tuffim & dolores circa thoracemcum melicrato fumptum prodeft: confert etiam hepaticis & fanguinem exícrcantibus. Ext. — aim;inquit Galenus,& incídit humores craffos, cum hoc, vt corpora cótrahat & cóftring! y SONESEE GE Corfu gc Li58RI QVARTI PEMPTADIS QVARTA — . Fimwais. 3053 I 5 SLIIZCPEVM'"HTSUITORIX PEMPTADIS QVART. LIBER QVINTVYS, DE AQYATILIBYS ET. PALYV- STRIBYS HERBIS. PREFATIO. Osr Gramina ac Trifolia ad aquatiles c reliquas paluitres tran[eundum videtur.qua vt P antca diximus, nulli alteri operis nosiri parti,quàm buic add; potuerunt, Subfequi bic liber tertium potui[[et , fed Graminum e Trifoliorum defcriptiones premuttere magis con[onum fuit; aquatilium vero c paluflfrium postea tracfare. ; DE TRIBVLO AQYVATILI. w I-h Ope ST siii RT Carv Tribulus áquacilis. A Qvarirrs Tribulus caules habet longos, inferiore,& qua fub aquis cft par- . te, graciliores, iuxta veró aquz fuperficiem crafliores ac foliofos. adharent fub aquis cre- bra capillamenta , quibus & fundo affigitur: fuperiorfolia promit lata,Populeis aut V Imeis propemodum fimilia, fed breuiora & forma quodammodo rhombi, per circumferentiam —, crenatajnter quz flofculi exeunt; deinde fru- " &us Aucllanis nucibus pauló maiores , nigri- ' Cantes, quatuor durisaculeis modicé recuruis fpinofi; in quibusnucleuscádidus, guítu haud ingratus,qui & recens mandi,& arefa&tus mo- laQue contritusin panem cogi poffe fertur. In fuperiore Germania in lutofislacubus & vrbium foffis , quibus limofus fubeft fundus, nafci Cordus retert : apud. Brabantos veró & alibi in Belgio in ftagnátibus puris & fontanis . aquis non raró reperitur. Matchiolus non mo- .. dóin dulcium aquarum lacubus, fed & in ma- rinis quibufdam iuxta Venctias prouenire ;au- or cft. D j Texo2oc fri esc Graecis: Latinis Tribulüs aquatilis fiue aquaticus, & Tribulus lacuftris: Officinis Tribulus marinus dicitur: Germanis 3Saffcr nu; wabernufy feenufi ftacbelnuf fpitsz nuf: Brabantis Daternoten; & à fimilitudine a- culeorum ferreorü joincdijferg: Galli Macre;. , Fru&us autem huius Tribuli, plerique Ca- : ^. flaneas aquatiles appellant. - Refrigerantis porró. Tribulusifte cft naturz : ex humida & frigida effentia componitur, quz magisin hocaquea eft, quàm in terre(tri;in qua terreum frigidum potentius, vt Gale- nus ait: proinde inflammationes omnes, vti Diofcorides tradit, cataplafimate adiuuat curd: melle aphthas, tonfillas, oris putredines, gingiuasQue perfanat. Succus ad oculorum medi- camenta colligitur. E uos ; A OWXSAA MG à c Thraces,Pliniusinquit,qui Strymona habitant, folis Tribuli equos faginant, ipfi nucleo viuunt,panem facientes przdulcem, & qui conuahat ventrem. ^? TATULGLE rün BB. ojun eri 6^ bé " o 2 Q S aid ^ asenit jzà $TIR-CDIVM- HISTORIJ , fuo m f. : - (^ N : pnt Te Fontali fue Potamozeitoe. Ca?. Ir. Ww Potamogeiton. Potamogeiton altera, T cc ). € 16, zl MZ (END VULP hn Ü P j inv WAT (4; e AX. A T S ER Mays «i NE D D 3l JA n x AMET WEN pua de] — Nas Va A 2X NBI SON RU Qn *S x ; -— d w E (^ Avricyros habet Fontalis,tenues,viticulofos,geniculatos; folia oblonga, Bei fo- lüs minora,duriotaQue,qua tenuibus ac longiufculis pediculis infidentes , fupraaquas eminent,& ipfius füperficiei vti Nymphzz foliauncumbunt: floresin breüibus fpicisexdi- lutiore purpura rubent;vt Biftortz. femen dutum. *: : : Reperitur in paludibus, lacubus, vrbium foffis,& aliis ftagnantibus aquis , non raro etiam in riuulislenté fluentibus: vbique frequens. HE E Flores confpicui funt, Augulto aut Septembri. Me À Grzcis gus uosyei nay dicitur & eusofme: Latinis Fontalis & Spicata: Germani gata noftri f'onteputrupt: Galli E[pi d'eaue nominant, 7v. MEGNEE 2. Eftveró & aliaquxdam Potamogeiton fiue Spicata,qux compluribus tenuibus; ac tereti bus cauliculis luxuriat, in alas fubinde diftributis. folia huic funt lata, oblonga;acuminat, multó quàm prioris minora : é finu ramulorutn acfoliorum pediculi fubinde prodeuntin quibus fpica breuis; flofculos proferens candicantes, mufcofos ; ac deinde femina plana, tunda veluti Aphaces. tadix fibrofa fundo adhzret. C I. 5; - Totaautem füb vndis nafcitut;eminente tantummodo cacumine;fed.in aquis haud pro- * fundis & dulcibus,qua tamen matitimo 4'ftu accolluntur : veluti in finu illo qui à Dordrzco d Hollandizciuitate;ad Bredam Brabantiz ciuitatem patet. RH ALT ,. otamogeiton autem, inquit Galenus , adítringit & refrigetat fimiliter Polygono; : cífentia eius craffior cft, quàm Polygoni: prurigmibus vtile ; & contra veterum vler dcpaftiones ; au&or Diofcorides. | desi. IRR IF ,. De Rane mora. Cms ipt: Y á : 1 i ; ES -: E Ea h LviTAT & in aquis ,ac eius occupat fuperficiem , ficuti Fontalis , huiusvelutifp- — cies, quem Ranz morfum plerique nominant: funt huic folia breuiora , rotunda; —— fai foliis fcre fimilia fed minora, codem quo Fontalis modo , aqux innatantia. onm - * | : 4^ (mota ar RA : ^ t 59 Lost ; oem " PEMPTADIS QVART;E LIB. V. 323 Ranz morfus. in longioribus pediculis inter folia ex- cunt , parui , candidi , mcdio lutei, ex tibus foliolis , Plantaginis aquaticz flo- ribus maiores , Iulioaut Augufto conlpi- cui. Proradicibus tenues fibrz funt, qua cx breui ac paruo veluti capite , vnde fo- liorum exortus, fundum verfus tendunt: à quo ctiam obliquz fibra exeunt , qui- bus progerminantibus feipfum mulu- P! cat uie Reperitur fimilibus & iifdem crebro, qui! us Foncalis; locis. v imme Noftri 30oftfe. btet / id eft , Ranx morfum , vti diximus , appellant: pleri- que etiam Nymphazan paruam ,& €lepn plompen . eem Foncalis fiuc Potamogeitonis fpecies videtur, & ciufdem cum co facultatis. Mem LT E— —SSS De M e C Viola aquatilibus, APVT 1III. Ax ATILE Millefolium caulem promit re&um,lxuem,& tenerum: folia veró com- ; plura, multisincifuris diuifa, Faeniculi foliis fimilia , amplius veró diffcda , qua fuper vndaseminent: flofculi in vmbellis veluti Millefolij. radix fingularis. Huiusautem fpeciescffe habetur, quz Viola nuncupatur aquatilis :caules quoque hac z. habet teneros , rectos , (ingulares : folia circa imum caulis , orbiculatim ipfum ambientia, multifida, fimilia quodammodo vulgari Millefolio,verüm quàm huius ampliora maioraój: flores iuxta fummum caulis proueniunt,& ipfi orbiculato ambitu digefti, & ex quinque fo- lioliscongefti, Leucoiis fimilesfed minores, candidi, medio illorumluteo , odorati : radices fübfunttenucs,Gibrofz,nigrz;extrema tamen parte alabaftti modo refplendentes.Tota her-... bayante caulisprouentum,füb aquis conditur;atque tunc ci innatans nouclla videtur. caulis ^ adn ENTE $74 SrTIRPIVM HISTORIJ Millefolium aquatile. Viola aquatilis, Rus 2) j dinossüu « Mb NV $75 m —»5 Ee I. NS Pg So AE o wA AZTS 2. L L| IE —2u Lr Ne J . profert complures. caulis veró vbi excreuerit , vnà cum floribus fü- perficiem füperatac fupra aquas eminet, — | Reperiuntur in lacubus & aquis ft ^ NTOEC C PMEUS autpigriusfluencibus,apud Belgasfrequenu. — Priorem herbam Graci uveaépuooor appellant: Lacini Millefolium ac Myriophyllum: Dicit vcró & fpuriis vocibus uu2AóQuAor c egmumdi- xf?&eioc, & Romanis Superciliá Veneris: Off - nisincognitum. Differcaucé iftud Millefolium ab áltero terreftri , cesmie/zay. 24206Q09or quet nominant,dc quo Pemptadis primz,lib. riii. Alteram vulgó water 32íolieré appcl lantjd ell, Violam aquatilem : Gallice Gyreffiees deut. Matthiolus hanc quoque Myriophylli fpeciem. facitytamet(i cum defcriptione eius parum con- ueniat. Necenim caule eft fingulari , nec vnica,quale Myriophyllon effe defcribituricon- ftant fiquidem radices multis fibris , & caulcs Myriophyllonà Dioko- Defcribitur autem ' ride his verbis: Cauliculus eft ugrotulcid A gularis,tener, vnica radice nixus, circa quem lia multa lxuia, Foeniculo fimilia. UT At Myriophyllon,vt Galenusait, rciccaton eft facultatis : cüm veró & inflammatione V nerum arceat , rcfrigerans quoque cffe a Diofcorides fiquidem Myriophyllon recen vulnera, inquit, ab inflámatione vindicate, ns PEMPTADIS QVART.E LIB. V. aceto virensaut reficcatum impo(itum. Datur veró & cxalto prxcipitatis cum aceto & fale. Facultatem autem Viola paluftris frigidam fimiliter videtur habere & ficcam ; nullius tamen in mcdicina vfus. De Nymphaa. Car. v: Nymphza alba, Ioh í Nympbza lutea, "Uva : na 7 / I. MH Y (4 d X AW WC ANSSS WA n 7 ^ J/ ASz ARYM foboles& Nymphza vtraque cít, candida videlicet & lutca. Foliacádida habet in lógis,teretibus glabris, intusQ; porofis pediculis, magna, lata,& propemodi rotída , aqua plurima parte fupernatantia , quz: fuperiore parte pe & leuia funt;inferiore veró fibrisaliquot diftinéta. floresin fimilibus cauliculis & in fingulis finguli eminent candidi,cx compluribus foliolis oblongis & acuminatis,in quorum medio ftamina multa lutea. poft lorem capitulum prodit rotundum , in quo femen nigricans , fplendens, Milio maius. radices fübfunt craffz , nodofz, foris nigra , intus candida ac fungofz , vnde plurimz exeunt fibrz, quibus in fundo haret. Lutez,folia fimiliacandidz funt,pauló tamen oblongiora ;foliorum florumdue pediculi fimiles,nifi angulofi effent: florcs lutei, ex quinque tantum foliolis breuibus,rotundiufculis commiffi;in medio quorum capitulum gignitur rorundum,turbinatum, compluribus luteis ftaminibus,circumdatum,in quo, vbi ad maturitatem peruenerit,ícmina quoque fplenden- tiamaiora quàm alterius, T riticco grano minora. radicescraí[ funt,longe, quibufdam vel- uti acetabulisafperz,intüs forisque candidz, fubftantia fungofa & porofa. Nafcitur vtraque in paludibus, ftagnantibus aquis, amplioribus foffis, & pigro lapfu dila- bentibusriuulis,ac fubinde fluminibus. Maio ac Iunio floret. Grzcis Nuuoaía ac Latinis fimiliter Nymphza ; quód aquoía loca amet ,di&a, audore Diofcoride : Officinz Nenuphar nuncupant. Apuleius Latiné ait appellari,matrem Hercu- laniam, Algam paluftrem,Papauer paluítre, Clauum Veneris ac Digitum Veneris. Marcellus peruetuftus auctor, Latiné Clauam Herculis, & Gallicé 84iti7 nominari refert. Germani teaffcr maben bortourt/ Berftrang/ feeblumen/ affe ailaem : Belga: $Plompen appellant: Galli Blanc d'eauc, Lutez flos £262, vt Diofcorides refert, dicitur. Habet autem,Galenusait, Nymphzz tum radix, tum femen deficcandi vim citra mor- fum: itaque ventris profluuia cohibet, femenque fiue per infomnia, fiuc alio pado immodi- . Cé profluens retinet. Iuuat porró ctiam dyfentericos. NS Catcrüm ———PsÓ"" 476 02 STIRPIVM HISTORIJ P ; Caterüm Nymphza, quz candidam habet radicem, potentioris eft facultatis veg. liebri medeatur profluuio. Verüm & hzc,& ea quoque qux atram habet radicem ex m | gro auftero bibitur: nonnullam veró habent & abftergendi potentiam: itaque & alpho;g, nant,& alopecias.ad alphos macerantur aqua:ad alopecias pice liquida.Sed ad harc aptior d ea,cuius radix nigra eft,ficuti ad alia,cuius alba. T'heophraftus, tritajinquit, & plage impoj. ta, fanguinem fifterc traditur. 3 Noftraztas,candidz Nymphzz flores,ad capitisex caufa calida affe&tus Commenda. tex vcró radicem, renum & veficz calidis morbis mederi , & aducrfus gonorrhazam efte. cem, non temcre exiftimat. De Lente lacuftri. TE € vr) j-- Lens lacüftis. LE CvsrRIS Lens, veluti Mufcusog 7" 9 UTI) viridiseftyminimis foliolis, rotundis, Len, [em [Ems magnitudine,é quorum medio, inferiore . E tenuiffime fibre capillorum inftar defcend quz ipfis radicum loco funt : caule, flore; fn. &u caret. E Inlacubus, vrbium foffis , & aliis non degit. rentibus aut fluentibus aquis, innatans & gi. Íxpé füperficiem cius Occupans,reperiur Gracis Qoc 0 520 Y TeA ud moy dicit 4 nisLens lacuftris, Lens aquatilis , & Lenspalu. ftris. Pharmacopoei aqua: Léticulam nominant. Germani 9feerlinfcn / Belgae oaterlinfm le. quentius €nben gruen/ hoc cft, Anatum herbam, — quód videlicet eam Anates pafcantur.]tali]o.— tt di palude ; Galli Lentile d'eaue : HifpaniZen. teias de agua. Nx Eftautem ,vt Galenus tradit, humidz&fi- gida temperaturz , vtrimque ex fecundoqu- dammodo otdine. — e Prodeft, Diofcorides aitjomnibus inflamma. — *» tionibus, eryfipelatis, podagrisque , & perfe, & b . 5, : I celas glutinat. ES De Ranunculo aquatili. (C Av. VV. — ^N R ANVNcYLVs aquatiliscauliculosbakt AM rotuifdos , tenues , in redum & obliquum. foliis fimilia,extra aquas autem rotunda,& per ambitum crenata.flores candidi funt &olo- Ranunculus aquatilis. j gi Y a fparfos : folia fub aquis multifida, Chamzuel — í NSSSES, cum polenta impofita: pucrorum ctiamento- - * .PEMPTADIS QVARTJ LIB. V. 377 rati forma Ranunculi perfimiles, quos, vcluti in hortenfi Ranunculo, afpera confequuntur capitula,femen continentia. radices tenues funt & capillacez. In foffisaquas habentibus, & lenté decurrentibus riuulis; necnon iuxtacoründem ripas, acaliislocis humentibus gignitur. Aprili, Maio & fubinde Iunio menfibus abundé & laté florct. Ranunculusquidem eftaquatilis,& Polyanthemum aquatile. pharmacopocorum & her- bariorum plerique Hepaticam aquaticam,& Hepaticam albam perperamappcllant,& cum maiore errore retrigerantis Hepatic alba: loco, medicamentis adiifcenr : facultate fiqui- dem hic aquatilis Ranunculus calidus eft, & Ranunculo herba fimilis. 19 IC 7 U . 3 aul La ^ Eds M S De Sagitta. Car. vilr. Sé ger af df: r : ; x E F3 ^ Sagitta maior. Sagitta minor, "RR j Ig) XXE d o Ay. RTT MUT aa 2 LL ata " pad QANNNNINSSR "s Z DR e 1 A AA Tz rr : Mv 2s (x V Ne AS vi ; Ne E M D AA ^WSS Lm E iL A ÁCIA TS E EOES AciTT A herbain longis triangularibus lzuibus pediculis, folia profert triangularia; Ari foliis longiora & anguftiora, alat fagittz cufpidem proximé referentia, inter qua mediüs exitcaulis rotundus, lzuis, intus fpongiofus, in quo per interualla terni nafcuntur flores, & ipfi ex tribus folioliscommiffi, candidi, (taminibus quibufdam in medio puniceis. Floribts fubnafcuntur virentes, rotunda & nonnihil afpera pilulz, caftancis minores. radi- ces fübfunt pallida & fibrofae. Gigriiturin lacubas, & aquis tefedibus, vel etiam riuülis lenté defluentibus. radices fun- do inharent: folia, lores, & fruus fuper aquaseminent: & vno quidem loco Iztior ac ma- iorreperitur: altero veró minor & anguftiornibusfoliis. — Floret potiffimim Maio: fru&tus Iulio perficitur menfe. t : Sagittam & Sagittalem recentiores appellant: nonnulli Linguam ferpentis, & vulgo Set pente tongfen. Sagittam autem, à Grzcis meas appellari; Magonem referre Plinius tradit; 2 Piftanam dicità Gtzcis vocári,quam inter vluas fagittam appellamus, lib.x x x. cap.xvir: ! De Sedo aquatili fiue Stráfiott potamie. Cw iX. -— b A Qva r1Ls Sedum,folia habet Aloés herb: fimilia, fed breuiora & minora, per am- bitus duris quibufdam breuibus aculeis fpinofa; inter quz vagina quadam erumpunt, CCo TET Xan- ;78 STIRPIVM. HISTO'RI/ Sedumaquatile (iue Stratiotes potamios. Sediaquarilis icon cum Boribus P Cancrorum forficulis perfimiles, quibus dehifcentibus flores excunt candidi , triumfolio- rum,Ranz morfus perfimiles,luteola exigua ftamina in medio gerentes. Pro radicibusfibu longz funt,rotundz,candidz, ctaffioribus lyrarum fidibus, aut longis lumbricis períimi quz ab ze folia promente , breuicapite defcendentes,aquz fundum petunt,quemumen rariusaflequütur.Exeütab eodé & alic oblique fibre,quibusvti Rang morfus multiplica. — In ftagnantium aquarum lacubus, & fofls locis circa Scaldim & Diliam Belgijflumim complurimis reperitur. Maxima foliorum pars vnà cum floribus aquas fuperat,reliqua iplis ftirpis,fub aquisconduntur. NES - Iunio, Iulio, & fubinde Augufto floret. E Sedum appellari poteft aquatile;ab Alo8s videlicet fimilitudine,quod Latine quoque dum appellatur ;à quibufdam Cancri chela, fiue Cancri forficula dicitur. Videtur autein c'eano'uy 0 Vx vd ud der Qué puoc,id eft,Stratiotes aquatilis, quem & s'eameism ord puore minant,Latiné Militarem aquatilem quis appellauerit. Nam aquisinnafcitur,, iifdemte fupernatat,& fi fibra ill quasad aquarum fundum demittit, radices non funt, abíquera ce ctiam viuit:iam & Semperuiuo orbiculato foliorum ambitu (imilise[t, foliisque quam? lud maioribus ac longioribus,necnon refrigerantis ctiam naturz, qualem Stratiotempot mium cffc Diofcorides memoriz prodidit. E Sifit autem hic Stratiotes,eodem auctore, fanguinem é renibus fluentem; vulnetaabi- ammationce afferuat:eryfipclatis & ocdematiscum aceto impofitus prodeft. Dti. CA». x. cu 128 I VM longis,tticubitalibusaut amplioribus, craffis, ftriatis & inanibus affurgir caulibus i - qui fuperius attenuati,in alas quafdam diuidütur: folia ci oblonga,ex pluribus aliscm — miffa,quorum fingularia;pinguia,glabra,& percircumferentiatn ferra modo incifpart" — laribus Hippofelini foliis minora:fores in vmbellis candidi. Radices tenues, nigtz &cp | lacez veluti fibrz funt, quz non modo fubfunt; fed & caulium geniculis adnafcuntub' quibus aquis conduntur aut limo infiguntur partibus. Apio aut ctiam Hippofelino,to "* ba odoratior eft, Naphtha: (vulgó Petrolei) odote vicina. ER — il Huicautem affinc cft, quod Lobelius in paluftribus ac fcrobibus nonnullistaudph , Le v, uU Go" PEMPTÀDIS QVARTAE LIB. V. 975» Sium altérum, ^ «, M Nee CARITAS CIN UJ d 1 UMS P M Antüctpia reperiti tefert follis vtpingitt) magis diffedis ingularibus per marginem quoa; A€-— culis ores in vrbellis élutco Vitlilt: feméh fapore Bethibi] habi gttediniklde dix multis fibris fundo adliztet. S. sra - Inperennibus nalfcitürriuulis,& fubinde fed rariüs;in refedibus exit aquis. ^ Iulio & Augufto Horet. : pou Germanorum plerique teoffet eppicb/ frofch epyichaffcr ntercf && noftrae dialedto water tyr nominancaquatile Apium,aur Hydrofelinon quis dixerit: Itali Gorzeleffre:Hifpani &4- bacas.Plinio ac Latinis Lauer; Diofcoridi Xf eft: quod in vetuftis eiusexemplaribus, Ana- gallisaquatica & Iuncus quoque dici odoratus legitur : vnde occafionem fumpfiffe viden- tur,qui Anagallidem vulgó didam aquaticam, verum Sium cffe exittimarunt. Qui fi dili- genter 5ij de(criptionem expendiffent, vocibus his fappofiticiis, aut adultctinis : licet Íxpe- numero ad flirpium notitiam conferant,non tamen temere ipfis quicquam tribuendá facilà ábimaduertilfent N am cum Anagallide aquatica,aut Iunco odotato,Sium ,vtià Diofc. de- fcribitur fimilitudinis habet nihil, Efteténirn Sium, vti fcribit, Gayurícy óplbv, Aurnedy, QU Ver gai. ivrmoreAvo tombro., uxebzeoa dy, doppi órrt)id elt frutex rc&us,pinguis, folia habenslata,Hippofelino (imilia,fed minora & odorata, qualis non cft Iuncus odoratus :nec ctiam Anagallis aquatica,quae id fruticis fpccic adolefcit, aut odorata, vel Hippofcliuo aliquo modo fimilis fed plaié didimilis,à Sio his decaufis multum diferens. — Porró Sium,vti Galenus d, quantos tmu odoratum eft, tantum ctiam excalcfacicntis fücültatiscít particeps. Crüdum co&um; cfu calculos;Dibfcorides tradit;conterit & expel- lit, vtiras cit , patcus & menfes euocat , comeftum dyfentericis vtile. ; |i 3 De Iunco odorato aquatili, altera Sj (pecie. ias : » "CAR xr. C To autem fiue Laucri odore & facultate proximum eftjalterum quoddam veluti Sij ge 'nus,multà tamen & minus & tenuius; Cauliculi huic funt tenues rotundi, Ixues, obfcü- ré geniculati, inanes, luncisquodámodO miles. pro foliispauci, tenucs (ant&i ans. que pediculi fiue ja5«« aut coftz;à quibus parua aliquot & EC nturfo cg E 53o STIRPIVM HISTORIJ » Iuncus odoratus aquatilis. in exiguis vmbellis, Scabiofg. anguftioribu, minoribus , candidi , (imul compreffi ex femen Anifo maius, fubcandidum fü : parte latius. radices tenuiffimz & nigrz funt;caulibus inferiusadhzrentes, Enittity ró & ex imo caulis,fibras oblique ferpétes * alicubi terre aut luto hzrentes radices fase & cauliculos promunt ; feipfam hoc m multiplicante ftirpe, quz tamen & femine f. ri poteft. 1. Reperitur in perennantibus riuulis, altali aquis frequentius , ac frpiffimé , vbi Sigm i gnitur:nonraró etiam in paluftribus & tiguis iuxta riuulos ac foffas. : . Adolefcit etiam in hortisaut alibiJocisnos perinde humidis, fatum ; quod tamen mini attollitur & breuius eft;foliad; habettetre xima,Chzrefolio fimilia,fed tenuiora; reli veró,vti cius,quod in aquis exit; radicesautm craffas,paruis fylueftribus Rapis fimiles,verim minores ac breuiores , à quibus & tranlüerfe quzdam ferpentesexeunt fibrz, ab hisvero radiculz ac folia prodeunt. Ita non rarüipgli locum tranílatz flirpes , formam effigiemáue aliqua parte commutant. aite Floret vtrumque zttiuis mentibus. Augufto femen in hortisquidem, ad man- ritatem peruenit. | Anonymos & abfq; nomine eft;nifi Siumil. lud fit,cui 0 yoivou a eso perm 100 id Cft, unciodo- Phellandrium. ^ ratinomen tribui poteft:quod Sio datumleg Y» tur inter casvoces,qua fuppofititiz habentur: Ur, V quo nomine iftud Sij genus non impo NE Me / m Á i pellari poffe videtur , quando illi caules funt Ne D ous Iuncis fimiles & odorati ; tametfi nonillc it odoratus Iuncus qui proprie ac veré talis m minatur. m Matthiolus huius genus illud, quodin hor tisaut alibi loco non paluftri natum form. commutauit , inter Oenanthcs à fe depils uartam fecit; ab Ocnanthe camen multim ifferens eft. Em Ceterüm Sium iftud vt odore fapored prit refert , fic & viribus ac temperamento fimi calidum videlicet ac ficum, & vrinasciens— e ae Ed Juncw ode- fA. E) Kx CARES. uiid EE LL o De Phellandrio $5 tertia fpecie. —— CAP. XIL. E E ST veto & tertium, Sio odore & facultic | "cognatum genus: caulem iftud habetcuf j fumjinanem, geniculatum fupra aquasbicube talem, aut longiorem , in plures alas diu primüm víridem,poftea veró,cüm femen me — turum effe coeperit;in luteum languefcentem: d folia hortéfis Apij (vulgó Petrofelini) i fud T flores in non maenis vimbellis , parut iuf fo candidi: fémen o. atum,fübnigricans, An: LIRE) ^ ^ 77 - maiusradicesfibrz funt,veluti $jj nigrgadit- CO c0 7 00077 "ferierécaulis parte ipfis geniculisadb Eit PEMPTADIS QVART LI18. V. jt Exit iifdemac fimilibus quibus Sium locis, & (imul cum co fxpe reperitur. 4Eftate florisprodu&tio : Augufto femen maturum eft. ; Apud noftros,quod fciam,nomen non habet: Officinisetiam incognitum ficuti & Sium; Pbelas- à Plinio Phellandrium nominatum videtur, quod lib. x xvi1. cap. x 11. fcribic in paluftribus nafci;folio Apij. poteft autem & iftud genus, Siuni illud effe , quod Pfeufippus, apud Athe- nzumin aqua nafci affirmat, foliumq; habere paluftri Apio fimile, de quo Homerus: Aui à$ Aeiudivec pao) Giov Yd ew ivov. id cft, Sunt Apio atque Sio circum moll; ima prata. Si modó hoc Pfeufippi Sium non idem eft,cum priore loco defcripto Sio. Q uod autem ad facultatesattinet , haud dubium eft , quin calidum (it & (iccum , ac Sio potentia actemperamento fimillimum.Q ua de caufa,vrinam & menfes prouocat ;ad vefi- cz ftigidos affe&us vtile,& ad calculum ; quem comminucre ac expellere poteft , fi naturá fua friabilis fueric. Plinius,Phellandrij,inquit,femen bibitur propter calculos & veficz incommoda. uaafuss We e Mei" De Naffurtioaquatico.fiue $10 Crateua, CAP. XIIL Nafturtium aquaticumi. N AsTVRTIO aquatico caulis eft craffus, longus & inanis : folia multa, oblonga, & vitentia,ex pluribus in rotüditate oblógis com- yu RES N * Nw i NY ) pofita. flores iuxta alarum & caulis fupcriores 7 A TS NN Jes) partesparticulatim proderit: filiquz: demde ro- ANUS IBS v tundz, tenues, oblongz, in quibus fenien par- " NCESSN De 3 uum lütei coloris, Pro radicibus fibrz tenues A 7^; i7. (4 | » N E I 2 S / 7 SENS HU NN E 747 2A AMAT SCAN UNE NE ea P. jl (I Ó Cz er candida; funt;cauli,qua parte aquisimmergi- tur,pluribus locis adharefcentes. In fontium limpidiffimorum riuulis , & aliis v» locis purasaquas habentibus, gignitur. Floret zftate,femé interea maturatur:hyber- nis méfibus ad epulas infertur, & acctariorülo- cum explet. Tota herba odorem; fed faporemi magis, Nafturtij rcfert, vnde & illi nomen. Appellaturautem riofttis zDBatetherffe/Gcerma- nis *unfref : Icalis Crefoze : Gallis Cre[fon d'eauc. Latine rccentiores Nafturtium nominát aquaticum: pleriq; ctiam Nafturtiariam. Diof- coridisautem avuGeyov ?mepr fiucSifymbrium alterum cít,quod à nonnullis,quia guftu xap4.- jur, hoc eft, Nafturtium reprafentet, xapdiu/m nominatur ;ab aliis vcró Sium. Appellaturautem Sium , à Crateua , ac Pli- 5, c, nio. Crateuas fiquidem ,cíor;ait, aóz Sujuoedie, rena. j fh Y AP dou au QUAP at TTD EA Qep?. [A&Í ova sid Yog - i» "Mov éAgra, "rupes fU orra tol, alpueo. id cft , Sium, y xn ] herba eft fruticofa, vilis, multa ferensfolia , ro- eL 2, 7, /, tunda,maiora quàm Menthz, nigra & ad Eru- cá accedentia. Plinius veró lib.xx11.cap.xxir. Sim Pt»d. Siá;inquit;latius Apio inaqua nafcés,pinguius nigriusQ;,copiofum femine,fapore Nafturtij. uarum defcriptionum vtraque Nafturtio aquatico conuenit, quod non modó diuifu- - ra foliorum, aut flore & femine ad Erucam Nafturtio;ac Erucz fimile eft. Facultatem autem iftud Nafturtium eu accedit ; verumetiam odore ac fapore horten(i identer habetcalidam & ficcam : ad ftomacacen; quam Germani Ctboibicf & &rloorbipc nuncupant,in vino aut lade deco&um,& aliquot continuis diebus epotum,mulcüm prodeft. Vrinam prouocat;calculum & arenulasconterit | ac expellit; renibus & veficz vtile. - Suntquireferant maligna, & anti qua vlcera,vtiliter decocto huiüsfoueri, ac lauari , her- bam; ipfam deinde imponi-Galenus Sifymbrium alterum, calidam habere & ficcam tem- periemit,& vireris quidem fecundi,ficcum veró terti ordinis. 57 - Efturiinquit Diof. ;crudum:vrinas mouet:purgatlentiginem & cphelim,tota node impo- fitum,matutinoque ccmpore detradtum. co; m 582 Flos cuculi. STIRPIVM HISTORIA De flore Cuculz. CAP. XIIII. -H FE O R 1, vti vulgó nuncupant, Cuculi à radice folia in oblongis pediculis funt tundiufculajinter que medius exit caulis E. lus,pedali feré altitudine : circa quem folia te. nuia;Erucz hortenfis foliorum diuifüra: in fummo candidi, aut modicé purpurafcé paruis Leucoiis quodammodó fimiles: (- in exiguis valuulis minutum. radix fibrofa Naícitur non tam in aquis,quàm in Jocis hu. milioribus,& quz creberrime,non modà cg, fti acpluuia, fed & riuulorum , ac redundan. tium ftagnorum aquis irrigantur, Florem Aprili ac Maio edit. Vulgó,vti fcripfimus, Cuculi forem lant: plerique Nafturtium aquaticum üipus, vel Nafturtium aquatile alterum : Germapist Gaucbblm, TOilberfref; &c 3Gifen fref dicis Brabanticé &oerlcoery blocme/ cleyn 3Daterig. Gallicé Pafferage fauuage. à Sifymbrij alterius fpecies quzdam effe vide. tur , ci facultate ac temperamento fimilis,acns quoque & calida. De Anuagallide aquatili. C A p. x4 AvLESs Anagallis habet aquatica , pin- gues,rotundos,& in nónullas alas diuifos folia craffa, lguia,lata,fubn igra:florescircacau- liculorum & alarum fumma,ceruleos, Anal lidis femine floribus fimiles,fed minorestadix - fubeft candida,longa, ferpens, tenuibus harens fibrisex qua complures attolluntur caules, Et hzc in refedibus exit aquis, & circafon- tesjac riuorum ac fluuiorum margines. —- Iunio, Iulio ac Augufto flores feméd; profe. Noftraztas Anagallidé aquaticam nominat; plerig; Becabungam, à Germanica appellatio. ne voce mutuata : Germani 25adputibai& Jungben/Belgz veaterpungfon/ 8 Secdsgungi Galli Zer/e nominant, vnde & Berula Latiné dicitur. Marcellus tamen Berulam dici refet, quam Graci zepdkulw vocant. .Putatur autem Anagallis hac , Cepza ef, uam Diofcorides Portulacz fimilet fcribit, fed nigriora habere folia, & radicem tenuem, cum qua Anagallis ifta aquatica conuenirepe teflfi per Zvrípenow main id cft,hortenfisd- catur.Q uod fi veró idcircó »irraia quód velfo-- lüm,vel vt plurimüm in hortisnafcatur,noiti- nata fit ; parüm ei Anagallis hacc refpondebit quz nufquam minis quàm in hortis nafcitur natura fua in totum fylueftris ,aquofa requi loca, perenniterQue rigari poftulans. Q ualitatem aütem ac temperiem abr aquatica calidam habet ac ficcam, Nafturtio2* quatico fimilem , remiffiorem tamcn: editur etam vt illud : & ad Germanix maritimz ÉYiyde1or mali quod &uertuptk appellár, Vti lis quoq;;eodé quo Nafturtiá aquatic fumptt modo, Facultate tamé ac viribus mi Dr PEMPTADIS QVARTJÉ LIB. V. 38; De Cochlearia, Car. xvi. Cochlearia; Cochlearia Britannica. Naro ec eus GL e P SUPE cn vmm bet. E "cs 2 ua M ya D " - UD !ur o) LK $5 2 o STA Mur W Jt ali/ D p * r , r$ — ^ LN H? ML I$ herba Cochlearia eft : folia fert in mediocris longitudinis pedicülisà radice "exeuntibus,complura,fplendentia,lata,craffa, modice caua , inftar parui & non valde profundi cochlearis,interdum nonnihil angulofa. inter folia caules prodeunt dodrantales, flores incoliculiscandidi, fecundum longitudinem eorum nafcuntur. femen paruum, ruf- fum,inexiguisvaluulis,vti Nafturtij. radices tenues funt & alba fibra. In Frifia; Hollandia, acaliis maritimis inferioris Germaniz regionibus, locis paluftribus, & circa aggeres fpóté nafciturzapud Brabátos & alibi quog;,in hortis fata,feliciter prouenit. Gigniturveró & Cochlearia in Britannia haud procul à Tameti fluuio,vt Lobclius refert, flote,femine,guftuQue priori fimilis: foliisquoque;colore quidem;fed non perinde cauis, & ad exigui Lapathiaut Atriplicis magis accedentibus; : p Amataurem Cochlearia non aquas, fed paluftrialoca & rigua. — — Floret Aprili & Maio menfibus;altero à fatione anno: femen Maio & lunio particulatim maturefcit.- aras t : 7 Nominant eam Hollandi,Frifij;ac alia finitimz nationes £offeffraut & 3tepelerupt; Latin Cochleariam: veteribus,ni fallorjincognita. Nam cum Telephio aut Britannica (quod ali- quando fufpicati fuimus) nón conuenit. Caule enim & foliis Portulacam non refert,vti T c- lephium : nec adftringens aut Lapathis facultate affimilis, veluti Btitannica eft, Diofcoride & Galeno au&toribus. "n : Facultatem autem Cochlearia calidam euidenter habet,& ficcam, virenti Nafturtio (a- pore, & qualitate perimilem. Malo, quod &erbuf Germania nuncupat, efficaciter mede- Cot. turjin lade aut vino decodta,& aliquot continuis diebus epota. bud. Eftautém malum iftud graue;permoleftum, ac diuturnum ; abícedunt, tument, éxulcés ranturjue gingiuz: ex ore malus odor: in femoribus aut crutibus liuores,haud multum dif fimilesiis, qui parte quapiam fuggillata excitantur, creberrime concomitantur : faciesreli- quumque corpus fzpenumeró pallet: pedesjuc oed ematofi vcluti in leucophlegmatia; ^ Caftrenfis , Olaus Magnus ait in gentium Septenttionalium hiftoria , cft morbus; qüi CC 4. vexat 8 : STIRPIVM HISTORIE Ev vexat obfeffos,& inclufos; ac falforum videtur ciborum efu nafci, frigida veró müggos,.. balatione foueri. TM Nominant hoc malum Germani,vt diximus, Cxoibitf 8z Scoojbupdi: à Plinio li frmptoma;os infeftans sez423023; crura vcro afficiens,ssAorup(on appellatur: Ma tus fcriptor,oris malum Ofcedinem nuncupat. Hippoctates lib.De internis affe&tionibus,huic malo fimile (fi modó non idem efüd fcri bit,quod ecovaluomimy nominat. Ex ore malé,ait;oletà dentibus, & gingiuz dile | à natibusfanguisfluit : aliquando ctiam ex cruribus vlcera pullulant, & alia fanefcup p emergunt,& color fit niger,& cutis tenuis. ? Excraffo autem,frigido,lentoQue fanguine,qualis eft,non ex aduftione; fed qui veluti J; mus fanguinis,melancholicus füccus;originem fumit:qui ex praua viuendi vidusQue um - ne,vtdiximus,in corporibus colligitur. Afficiunturautem per hoc malum,non modó oculispatentes partes, verüm & ibterioreg non parüm lzduntur: nam iecur quidem nó raró,creberrimé aut liencraffo huiufcemodi frigido lentoQue fucco repletur,tumidumque cfficitur, vtpote cuius fubftantia rara] ue fit,& promptiffima ad recipiendos huiusgeneriscraffiores frigidioresque humores, Q uod & Hippocrates,prorrhetici lib.11.fcriptum reliquit.Gingiuc;ait,viciata, &ora gm, ucolentia his funt,quibus fplenes magni. Q uicunque veró habent fplenes magnos, & ncque fanguiniseruptionesipfiscontingunt,neque oris graueolentia, horum tibie vlcera praua la. bent & cicatrices nigras. Tradit idem Paulus Zgincta lib.111. cap.x 1. 1 x, vbi huiusmorly differentiam,abi&tero nigro, promptum cft videre. (4 E Sed de hoc morbo ha&tenus,& prater inftitutum: nünc ad ftirpes herbasQue reuertimur, huius ma. Icellus ve. De Hepatorio aquatili. Car. XVII. Hepatorium aquatile. ; QvariLE Hepatorium cauleaffuit bicubitali,obícuré rubéte, complurimis alisramofo,folia quàm vulgaris fiue adulteri ni Hepatorij latiora funt, alioqui ei fatisfimi- liajambitu quoque creríata atque incifa, infa- ftigiiscauliculorum flofculus eminet aliquot exiguis foliolis veluti alabaftris cin&tus;colore luteus fed nigro permixto, Chryfanthemiaut Chamzmceli medio difco fimilis;cuius con- fardta ftamina plana & oblonga poft fe rdin- quunt, femina, parte fuperiore afpera, & ptz- tereuntium veftitui, vbi inaruerinr, adharef- centia.radix multis fibris hinc inde fpargitur. Inriguisgignitur , quz raró & nonnifific ciffimis ac feruétiffimis temporibus, aquis ca- rent. prodit veró & intra fluuiorum quorum: dam laté patentes alucos ; quod altius crefit & flores profert ,orbiculato ambitu, multis exiguis luteis foliolis ftipatos , Buphthalmiz- mulos. Non modóautem in Belgio , fcd &in Germania , ac Bohemia reperitur ;nec delli tuuntureo humida Britannix loca. — Plurima zftatis parte floret ac viget,lemen- Que perficit. EUNT. - Ad Hepatoriásillud videtur referendum, quod vulgare & adulterinum cognominatur, . quod & T'erzola dicitur,dc quo Pemptes prim lib.rr.cap.vir. quade rane : aquatile & Terzola aquatica dici poteft. Amara autem hzc herba eft, proinde da ac ficca. vfum tamen in medicina habere ignoratur, 13 is T (03 : í ud E-DrtAarrobio atii, ^ CAP. XYILL OL n temcaule &fo- VÀ. rumcalycibusgfperis,pungentibus ac verticillaim cauliculos ambientibus f" I peo QA Lb L JUDA L » cel : fy? | TI PEMPTADIS QVARTJE LIB, V. 8; Marrubium aquatile, ferc. folia eius nigricant quoque, fcd longiora, duriora, per margines profundius incifa quam Ballotes, nequaquam tamen pilofa , fed rugofa quidem.flofculi parui'inalbicant.radix multis nigricantibus fibris cohzrer. — In riuulis , ad fcrobium aquas iabentium margines,& fecus foffas,gignitu r.rigari etenim poftulat; in aridis autem non prouenit. Viget ac floret zítiuis mentibus: Iulio & Auguíto. Aquartile ac paluftre Marrubium dicitur. vi- , detur Matthiolo Sideritidis effe fpecies, & illa (e. quidem;queà Diofcoride primo loco defctibi- tur, fed cum hac magis conuenit herba Iudai- ca,vt prima Pemptadis libro quarto fatis lucu- lenteroftendimus. Cum fecunda autem.Side- 4 ntde(quod &fuos affertores habet) multó mi- ; SEN AA 72 24 AM uPArSr nusrefpondet:nulli (iquidem Filici folio fimi- ASSNNINDY: DEAS Ww CN S» — Jiscft. Sunt veró & quibus placeat ZEgyptiam R27, NS TEE atl es dici herbam, quód hi qui fe ZEgyptios métiun- | NN 3 tur(qualesper Germanie ciuitates fubinde dif- -NWN LA Au WNNNMN) — currunt ac diuagantur) lnac herba, nigticantem E, o Pj, E colorem, qualemáue 7Egyptij, & Afticani ob- ww» — — tinent fibi afcifcant.Succusenim huius herbz, huiufcemodi colore quauis inficit; qui & adeó pertinaciter inharet , vt elui aut abftergi ne- ISSN queat: adcó vt telz linez hoc infc&z perpetuó 277 M Nes ' cum rcetificant. LA NSSEN Refrigerandi autem atq; vnà validé adítrin- gendi facultatem habere videtur. ! De Bechio fue Farfara..— Ch v. xix. Ecuro fiuc Fatfarz fex feptem,aut plura à radice prodeunt folia lata;angulofa, Hede-. rz: foliis maiora, candidioraQue, Populi alba (imiliora,fed tamen maiora, qua fuperius molli tenuiQue lanugine inalbicant; inferius herbaceo colorc virent. flores in breuibus pedi- culisante folia exeüt,colore luteié multis foliolis fardii, qui citiffime in pappos etrancfcunc. radixtenuis & candida late fub terra ferpit. idu jo: Sub finem Martij & circa Aprilis calendas fugaciffimi floresconfpicui funt, qui citó vnà cum pediculis marcent; inde folia progignuntur tota zftate in vigote futura. Atque hinc da- taoccafio, vt abíque flore Bechium creditum fuerit , quod & Plinius lib. x x v 1. cap. v 1. etiam fcripfit. dar ! ; " ^. Secusfontes,& tiuulorum fluniorumque tipas, (crobium ac foffatum margincs , aliisque humentibus & aquofís locis fponté nafcitur... I- Lignes »; | í Graci Bf, Latini Bechion & Tuffilaginem nominant: in Officinis Farfara & Vngula caballina;nonnullis Pata equina; aliis Populago aut Farfarella: Germanis SXofbub; brantlatz ticb:Belgis Dorfblaberen:Italis /2gbija di cauado: Hifpanis V nba de afno: Gallis Pas d'afe:An- glis fole foote&z &olteafootedicitur. .— ..—— 7 3niüs? vier c Eadem veró & Chamzleuce eft; quam Plinius lib.xx1111. cap.xv. Farfugium & Farra- Chamd- num (fi non in exemplari lapfus) appellari etiam refert. Q uod & Aétius fatis innuit lib. pri- — mo,Bechij nomen prztetmittens;Chamaleüca veró omnes Bechij vires & facultates aficri- bens.Accedere videtur Oribafius Colle&ionum medicinalium lib.xv. Chamaleuces folius mentionem faciés. Confentit & ipfe Pliniusquofdam Bechion alio nomine Chamzleucen di&am putare referens: lib.xxvr.cap. v1. Etfieri poteft vt de vna eademáuc herba, fcparatis locis diffetentibusque nominibus Diofcotidesfcripferit. Si modó pro 22442/2«/«n non fitle- gendum 22,tuzwen. vcquidam exiftimacin Diofcoridisexemplarilegioportere, Bechion autem & Tuffilago ab effe&u dicitur: Farfara veró à Populo alba, cuius folia re- fertquz veteribus Latinis Farfarus dicta eft, vt apud Plautum in Poenulo: s; OUR 1 ——Fi[cum legioni dedi oc Tote cut Fundasá, eos profernebam vt folia F arfari. ie Appcl- *N 53€ STIRPIYM HISTORIE Bechij (iue Farfarz flores, Fatfatz folia; M X RE Ws M r] 20m 2 | L JvA APP (o f^ DA Y Se WEN a n (D 5 2, z rj Z d f MA M ooom. VO 1) Js / "d Ü A eL NN 3 W B 3 "d x d j UR. d JEDE i ( JE "W?9? us E HJ » P 1 | | 9y/ Y t t / B N d B P [ TIPP N "UR tm Qa. CNN MITT WRITTEN v n7 e NT Appellatur veró Populusalba Grzcis As» , atque hinc quoque Chamzleuces nomen. Bechio acceffit. Recenfet Plinius lib.xxvi.cáp.v duas Bechij fpecies,quarum alteram à quibufdam$d- — uiam appcllari ait,& re vera haec non alia quàm Saluia,Gracis AeA/z Qaxoc dicta, quam Apt- leius cap.ci.Bechion ac Tuffilaginem etiam dici teftis eft... INT Meu Cxterüm Bechij recentia & adhuc virentia folia refrigerandi nonnullam vnà cum refte candi potentia vim obtinent: vlceribus calidis, & partibus inflammatione laborantibusit- pofita profunt. Arida veró folia calida funt & ficca,& modice acria; horum in prunascáden tes iniedtorunt fumus per infundibulum aut harundinem pácente ac hiante orc receptus thopnoee & tuffi ficca medetur. przftant idem radices arid recepto quoque carum fumo. Auxiliantur veró & exdem in tabellis ex facharo , aut eclegmate permixta aduerfus tul veterem & refpirandi difficultatem. Receritium veró foliorum & radicum decoQtumjdet his Serapium, recenti & cx tenui dcftillatione cüffi medetur. Leiboup c S5 HG IINE : d tior [ 53 ri Lin oo De Petafite. 't ogsiu C silo dexor «3c me ErAsITES ptiusquàm folia;flores;veluti Bechion,fimiliter profert, fed exigu E *- cofos,colore purpurafcentes,qui in craffam veluti fpicam coadti, cità vnà cur crau ^ nofo fragili; fuo cauliculo maárcefcunt acconcidunt. folia: przgrandia. petaío fioP ME aut rotundo pilco fimilia tanta amplitudinis,vt humanurítcaputab infolatu & pluuis! - cum vindicare qucat; atque idcircó quàm Bardanae maiora colore fubcandidainfenor x men parte albidiora. finguli autem pediculi fua fuftinent folia. pédiculus yero nomm" 7. bitalis;craffus;carnofus,cui foliümi circumferentiz centro. aut proxime infidet amp «1 fungi (nifi vna parte fiffuram ad pediculutn pertingétem haberet) fpeciem quandam rete przfcrtim pereütis acemarcidi. Nàm initio quidem furigorum fuperior fup n e. c J "£5 C ^ : 3 A LIS ; nonnihil fo | apparct; cum verà marcefcunt;concaua magis. Ita & Petafitis foliumconcaurnont (4 riore parte habet. radix craffá;longa;foris nigricat, interiu$candida; fiporc amariuícuh Tp numcro tamen à vertniculis exea ; : b cuigna 124tib. 2UGITGSET acvici^ In humidis proucnit prope fluuiorum ripas,iuxta lacuumi& ftagnorum margines t hos aggeres. wol o8 eh Circa UAM GT PEMPTADIS QVARTJE LIB. v. 487 Petafites. Perafites firie flore. Circa Calendas Aprilis fpica cum floribus viget ; fequuntur inde folia in hyemem vfque permanífura,nouis fubinde fübnafcentibus: En ; Graciseít zvracímc ab amplitudine folij z$rzow (iuc galerum, vt diximus, refetente: La- tini Petafitem fimiliter appellant: Germani SDeftifeng vourt : Belgis aDoceblabeteu. Similem Bechio fiue Tuffilagini , ac congenerem effe , fatis apparet; fed idcircó non effe Petafitem, háudquaquam cófequitur. Sed folium , refractarius dicet; non eft rotundum ac folidum ve-. luti fungus,fcd rimam habet. At Diofcorides folium non effe vci fungum folidum aic ; (ed fuo pediculo zeozxeijópor darep usmod eft;incübens veluti fungus,vti re vera cft.Sed quor- fum hic vrgemus nimium Diofcoridis verba? conftat enim in comparationibus non fem ipfum fuifle valde exquifitum ; & qualemcunque fimilitudinem fxpé illi fatis fuiffe. Q uid Viticis & Conyze foliis cum Oliux? quid Althez cum Cyclamini? quid Cannabis cum Fra- xini? quid item Q uinquefolij cum Menthz? & tamen harum cum illarum foliis com para- te reperiuntur. . tá mx Temperien Perafítis radix & quidem arida , calidam ac ficcam obtinet ordine fecundo; tenuium quoque eft partium: & ad füdores mouendos efficax. valet idcircó aducrfus pefti- lentes morbos,& alios qui fudore leuari poffunt,ventris lumbricos cadem interimit , vrinas cit,& menfes promouct; praefertim cortex , qui radicis prxftantior pars eft. folia malignis & crodentibus vlceribus vtiliter quoque imponi poffe feruntur. De Caltha palufrri. DAR xxi p^ LvsTRIS Calthafoliisac foribusminus Chelidonium ita refert, vt fpecies omnino *- eiusaliqua videri poffet; nifi multó maior foret;ac dutabilis nec facilé intercidens. folia huius lara funt,fubrotunda,lxuia,eleganter virentia;arübitu tenuiter crenata;quadru ploaut ampliusquàm minoris Chelidonij maiora.caules inter hzc dodrantales in obliquum affur- gunt; in quibus floresauri luteo refplendent colore, Ranunculi fimiles , fcd maiores ctiam. Iadices multiscommittunturfibris, ^^ d OFUELIREE Humidis,paluftribus locis,veluti riguis pratis gaudet. fubinde ab ipfis aquis exit; cuiusfo- lia fupereminentia longioribus nituntur pediculis , quzaliàs breuioribus infiftunt: E : : uic py ;88 STIRPIYM HISTORIZX Caltha paluftris. Caltha paluftris abíq; florein aquis PIoneniens : 3ii5 D huic raró vel nunquam apparent; quamobrem Epimedium effe quandoque vifum faiteféd temere. Nam hec ab illajquz in locis minus aquofis gignitur,if pratis videlicet, haudalhelt. Vnà cum Ranunculis Verc floret , tamen & feris; fübinde quoque atate. toto autem annoipfaviretherbà, — — ido! NES C Germanis SjFtofiblümen Syotterblümen/ eec tveifblümen;& 9tarterblümen appellatur Vale- rius Cordus Caltham paluftrem nominat. Non eft Chamzleuce aut Tuflilaginis fpecicsali- qua. Inepté quoque Farfügium & Farranum habetur. Chamzleuce fiquidem, qua àPlirio Farfugium ac Farranüim dici perhibetur, à fimilitudine foliorum Assoc, id eft, Populi liz. appellationem accepit. Virent autem Leucesfolia fuperius quidem, at inferius tenui candi daáue diti incaneícunt. Calthz veró huius ncutra inalbefcunt parte:nec forma eorun refpondet. E. Dépscoltatibus veró huius, quod vel ex aliorum fcriptis, vel vfu & cxperientia compa tum adferamus, occurrit nihil. ? qum 2. De Epimedio. — Cuv. xxi. E a NE easflirpesquz-focisexcuntriguis venit & Epimedium numerandum , quod at &oribus Diofcoride ac Plinio in humidis ria(citur. Cauliseft haud magnus, Hedere folis denisaut duodenis, neque florém neque fructum ferens, radice tenui, nigra, grauis odof Atqui tale quidem Epimedium nondum à quoquam repertum accepimus. Oftendirure-- men huius nomine,herba paluftris flores & fructus faciens. INST IAE Folia huius ampla numerofa & creberrimé ter trinaà teretibus tenuibusque dependent pediculis. funt hac Hederz foliorum figura, latayacuminata, duriuícula, fed dilucius vire ti2,ac per circumfetentiam ferrata. furgit inter hac teres & dodrantalis cauliculus rarof0'2 fuperans, perquam elegantes progignens flofculos, forma quadrangulares ; quorum rubent ; Fuargines;iteriora lutea ; medi; vero virent apices, mbet verà & exteriore & auería pant flofculus, fed difcurrentibus rcáis candidisQue ftrijs varicgatus. radix multas in obliquum propagines emittit,inferius fibrofa, ARMES 2 —- Nafatur , PEMPTADIS QVARTJE LIB. V. ni Epimedium. Argentina — E 3 P * 6S" 1 t 7, (v, e P) UA S DS s SH zm NA Nix - $, i " 572 TL / 126 2- ] e mp D l| NT Le j t^ e À A Re 47 L/ Me e S ARA C iS We Rd) Ac "iK JA 2 Z7 EN fA VU DARAUAARAN (s LU Pets s t Nafcitut in humidis & inplerifque Italiz pra- tiscirca Bofioniam ac Vincentiam; apud Bclgas in hortis quandoque reperitur. Appellant pofteriores Epimedium , fed x amum effe affirmari nequit. Nam, vt fupra di- ximus, Epimedio Diofcorides florem & femen cffe negat. Plinius nunquá florerc Epimedium ctiam refert. oM Epimedium auté moderate refrigeratoriam vim habere Galenus affirmat,cum aquea humi- - ditate. talis veró & facultas cius effe videtur herbz quz pro Epimedio habctur, De Argentina fiue Potentilla, *.. AP. XXIIL 3 A5 GENTIN A fiuc Potenrilla tenuibus & viticulofis cauliculis humi ferpit. folia eis oblonga, vcluti ex pluribuscompofità, Agrimo- nix feré (imilia,fed Tanaceto proximiora , mi- , nora tamen, ambitu quoque ferrata ; fuperiore parte herbaceo colore virentia ; inferiore vcró 'Analbicantia:flofculi in tenuibus pediculislutei, - veluti Pentaphylli. Humidis locis ac fecus fcrobes,riuulósi; fre- quenter occurrit. 1 Flores Iunio ac Iulio promit. Argentinam & Potentillam recentior atas appellat: nonnulli Agrimoniam fylucitrem: alij Tanacetum fylucfire : Germani. Gyrenfic & Gyenferich : Brabanti &banftrích : Galli 77 rgen- kie. Temperiem aütem Argentina mediocriter - frigidam habet;ficcam vcró otdine tertio ferc; vnàcum adítringendi facultate: : Sanguinem autem vndequaque fluentem reprimit ; menfes mulierum fiftit; hamoptoicis ac dyfentericis vtilis.valet &ad aliasalui fluxio- nés,quocunque tandem adhibeatur modo.pul- uis aridz abrafa & intertrigines etiam iumen- torum infperfüs fanat ; prodeft & hoc modo cruentis vulneribus. Deco&um ex aqua mobi- les dentes firmat & gingiuarum ac otis vlceri- büs conducit. De Nummularia. Car. XXIIII. SE &vrr Nummularia veluti Argentina;tc- nucsoblongos Coliculos multos emittit; cir- Ca quos ab vtroque latere,folia digicalis latitu- dinis, propemodum rotunda, virentia ; atquc à finu hotum flofculiin breuibus pediculis , co- lorelutei, Ranunculi floribus fimiles. radix tc- nuiseft. Iuxta fcrobes & fluenta, aliajuc rigua loca prouenit fubinde & in humidis reperitur fyluis. A Maio menfe in multam zxítatem floret. Nummulariam appellant, & Centummor- biam : nonnulli & Serpentariam. feruntur au- zem ferpentes vulnerati,hac fibi mederi, vnde ,homen accepit Serpentariz. Centümmorbia à DD miií- $55 STIRPIVM HISTORIA mirifica aduerfus multos morbos efficacia d &a cxiftimatur : Nummularia Veró v por eiusadttringens oftendit; eft ver & üm modicé reftigcrans. " ; Flores & folia trita vulneribus & nonnullis 7]. vlceribusimpofita profunt : eadem cum yino fumpta dyfentetias , ventris imbecillitatesgn. xusQue fanant. Conducunt & ad fanguinis dh iediones,profluuia muliebria &interaneorm vulnera , & pulmonis exulcerationes, inm in quo herbz folia decocta ; Vlcéribus confer fi hoc lauentur & abftergantur : áu&or Leg. hartus Fuchfius. e De Gladielo aquatili. Civ, xxw. F9 LIA àradice Gladiolus aquatilismuly —- emittit Pícudoiridis lutez folis anguli. ra,longioraQue ; inter quz caulis medius ai, duos longus cubitos, auc altior, lzuis,xqudls, — nullis internodiis interceptus;incuiusfümmo complures erumpunt floículi, longioribus diculis infidentcs , in purpura diluti ,in qubus — ftamina exigua crocei coloris. fequunturindg — capitula purpurea,quafi rotunda, paruarumpi — lularum inftar,& in his femen miM craffa,candida,geniculis conftat , & adlyren- tesfibras complures habet. — ; Nafcitur locis paluftribus in flagnantibus áquis,aut lenté pigreq; fluentibus riuulis, A Maio ad Auguítum vfque We. 4 Sua) i oli SS nummi;quam folia referunt, Germani pn í ] 1 1 " A. Fraut/ ofenningfraut: Belgis goenní " v zN Reficcantem autem hanc herbam eie (267 Es S 7L we C27 i cu À N [Lm l 4-3 CEA y 3 .. Noftri waterlifrf appellant: LatineGlidio- — lum paluftrem fjue aquatilem : pleriqueetam.— Scirpum: funtqui inter Iuncospetperammit-— rant; & Iuncum floridutm vocitent. Vider — Diofcoridis effe a apydrior quod foliaGlalo- | li fed anguftiora, & magis inclinata habere & in fummo caule quafi globulos ferre traditur. j Eioidyorid quoque à nonnullis nuncupati. - Facultatem autem Gladiolus ifte palis refrigerantem habet, non tamen infigni. Diofcorides Sparganij radicem & femen — virio dari ait;jà ferpentibusidts. Eo Sparganion De Platanaria, [iue Butomo T heophrifi. SOCAPR ^xVh e LATANARIAangufta habet foliaalie ra, dorfo eminétiore quodámodó tti Er la: caules lxues , rotundos, bicubitales,aU?* — tiores, in ramulos & alasquafdam diuifos ; &uscirca hoscomplures, rotundi, nucispit magnitudirie,& vbi ad perfectionem peut" — tunt;afperi, Platani pilulis quadam tééde les, coloris herbacei: radicesfübfuntfibrT, — Locis paluftribus , perennes aquas haben z busexit, ac iuxta riuulorum quorundam fluuiorum margines. e | f It. ARE Pilulas Auguíto menfe profert. | A . "Vosdo -— : ! t 4, al s / uae À NT e. PR TS , : ex AM Apenn OU ig dai put" Pyvodlk v aloe B — QA AUT An ; PEMPTADIS QVARTJE LIB. V. D - Platanaria (iue Boutomon. Platanaria altera. - T —À RNENSSENITE ENNS SS eS NE / ZI 4148 (ü4 [7717] utes; SUED Platanariaà fruduum cum Platani pilulis fimilitudine nuncupari poteft.Ex noftris pleriq; niietgras nominant, id eft,Gramen arundinaceum , ac Grace bd es : non videtur ta- Grame» a- men Gramen arundinaceum effe, quod Diofcorides ait in Babylone iuxta vias nafci & iu -"««»acci menta necare tradi. , Matthiolus hanc vel huic omninó fimilem pro Sparganio depingit : verüm quantum ab eius defcriptione abfit, vel folus pilularum fitus oftendit,qua non &z' Zxecu 78 sau, fiue in fummo caulis modà,fed & multó infta eius faftigium & alibi quoque,exoriuntur. Exhibet autem & alteriuscuiufdam huius gencris ftirpis iconem Lobclius,pilulas & circa caulem,& &z' dxev ferentis,qua cum Sparganio plus,quàm fuperior,fimilitudinis poffe ha- bere videtur. Plus fimilitudinis Platanaria cum B&r/uo habet;cüius Theophraftuslib.1.& 1111. De ftir- pium hiftoria fzpius meminir,quodQue ait locis paluftribusexire;foliis multis angularibus; Harundini ac Cyperi fimilibus : caule,qui zqualitatem peculiarem fortitus fit; & fructu ni- gro, Sidz magnitudine proximo. Sida aurem lacuftris eft planta; qua caput gerit vti Papaueris codem T heophrafto tefte, .., lib.1rri: ; Huius Butomi mentionem facit Democritus Geoponicon Caffij Dionyfi lib.1t. vbi ait 6,5; - foliaipfüm habere Cyperi, grata boum pabulo. vnde nomen , Ruellio auctore ; accepit. In loc refi- Gizco exemplari habetur: Q9 Gupia dépes zeie foie. fed pro Zero forc, reftituédum xvzreie voi, 9" Porró Platanariz facultas,cüm ea nullius fitin medicina vfusjincomperta eft. Nec de Bu- tomi viribus,apud Veteres quicquam fcriptum reperitur. 1 :4E - - De Harummdine vulgari. Car. XXVII. H? xvNDo vulgatis,multos profert culmos, craffiores quidem quàm vllius vulgaris Frumenti,fed tenuioresquàm multarum aliarum Harundinum, inanes , geniculatos, - interiore parte membrana tenui fübcin&tos: folia longa, lata, afpera: In fummo cauliseffufa exit iuba, mollis,ac veluti lanuginofa. radices fubfunt longa , numerofz , geniculatz:, late ferpentes. quid * | E. | : DD z — Nafci- : /9s eARANSARU * 3t y» STIRPIVM HÍSTORIÁLÉ Harundo Phregmites. Harundé donax fiue Cypgs 14 Z I h | m. ' age Y P if * ; $ 3 2 3 IN ; 15 | jJ mid Naícitur in aquis refedibus,veluti in vrbium foffis,& circa fluminum laxiorum fpa. Iubz fub finem xfítatisexeunt. Xt YA dra Harundinem Graci xag uer nuncupant:noftti &iet: Germani Qiotb:Galli Cazzeourfun, Tradunt autem Veteréscalamorum fiue Harundinum complura genera. T heophrdfus. omnes in duo prima genera primüm diflinxit, inde in plures fpecies fubdiuifit: Calami,at, - duo genera tradunt, m ve àu2urmvbn eg] rov Ere, hoc eft,tibialem, vt Plinius reddidit, &itle — quum fiue alterum. is Hos A'vAumrnxb fiuc tibialem;Plinius foraminibus multis peruium effe fcribit , ac tibiis vülc, eumque & Orchomenium nominat: reliquos autem calamos inter fe differre , Theoplin- ftusaffirmat,firmitate,craffitudine tenuitate, exilitate. t Craffam & validam 22ezxíasy nominant,Gaza Harundineri vallatoriam;tenuem ve — Plinij leu GXilem 725xu9v,texilem,Plinius plotiam,fi modó non vitiofum exemplar:hanc naíci, The T U^ phraftusrefert, 32 rav zAod Ji, id cít,in infulis Ruitantibus, Plinio interprete: illam v0 —— u E EH o1; xof uum in ripis expatiantis lacus, reddit Plinius: T 2 Koni3à. — Koj;uSucautem appellant,vbi aceruata harindó, multo radicüm mutuo implexu ei . Keruntur Auleticz,f(iue tibiales Harundines,aucta altitudinelacus,duranteinundatoe — | «raffari, & vt Pliniusait, ciim anno vno , inundatio permanferit, proficere inaucupatoram — amplitudinem,hanc £&fz ille,hic armamentariam appellat:cüm vceró aqua non perma P* , dent,& matutiüs reciproca fuerit, graciles fouCuxizc, fiuc bombycinas nafci. NEL ; Eftautem Csbyimcplenior,carnofior, folium eius amplius candidiusQue;& minuslanup- - nis habetquàm caterz:quzdam etiam omninó nihil habeht,qüasivióvsze, & fpadoncsno- minant:ex hac optima fieri affirmant eZ «jn, Gaza patia: Plinius,hinc erant armament? ' inclufos cantus,vertic, indefti- Generaautem non hxc folüm, fed pluta ecám intelliguritur: Theophraftusdeinde ! bit: Quzdam enim denfa tam carne, quàm geniculis ;aliacauatota,quam aera fiut ^ — efyyas & fiftularem nominát fiftulis vcliffimam:alia folida & pené tota intus repleta. Irem» alia breuis: alia procera;excelfa craffaá;: & alia gracilis & foliofa : aliis paucis ommno: fn- fiue vnifolia. Mult etiam differentiz: pro natura vfud, intelliguntur, (ingulz autem gula iix M : Uus T 2.0 PEMPTADIS QVARTJE, LIB. V. ;93 gula vtiles, nominibus autem variis appellantur , fed &&raz communiffima, quam denfiffi- mam maximcomnium referüt,& apud flumina lacusquc potiffimum naíci:To£n quoque, quam Creticam quidam appellant, Plinius Sagittariam,fui generis eft,nodispaucis fenicu- laia,carnofior omnibus,flexumQ; maxime recipiens ,obfequensá; quó libeat tlccti;calefadta. Sunt & differentiz magnzs,ex foliorum non multitudine, aut«magnitudine modo, fcd & colore,quippe quz Laconica cognominatur, verücolor cft;item & ab ipfo fituquzdá enim abima parte foliorum plurimum ferunt,alia fruticis modo adolefcit. Genusctiam quoddam £215,eior nafcitur, quod non crigit caulem, fed iuxta terram Gra- minis modo fe fpargit : vocatur à quibufdam Elegiá : Plinius inquit. Huius mafcula folida cít, fcmina veró caua & inanis. ; Diofcorides Harundinesin quinque contraxit genera; verüm an benc, vcl fecus, etpen- dendum ledori relinquimus. Primamin Harundinum genere, vzcó», id cft, folidam fiue plenam facit , ex qua fagittz r. fiunt: se£mxor xz2atuor hunc T heophraftus,id cft,fagittariam harundinem nominat. Proxima femina eft,ex qua ligula: tibiarum, hac £&5ízug xz) ivré^saz dicitur. E Tertia fyringias,quam goWweapun, hoc eft,multüm carnofam,fiue multum carnis haben- 5 tcm,zyxio5ovesm fiue frequentibus geniculis, & ad librorum confcri prionem vtilem T hco- phra(tusrefert, qui & hanc wow cauam & inanem cffe tradit , quod & fyringiz nomen fa- tis oftendit. Quarta AVora£,craffa, concauajapud amnes hafcens,quz à quibufdam Cypria. Q uinta phragmites, fcpicularis, fepiaria, gracilis,candicans,vulgà cognita: Ruellius hanc 5. Vallatoriam interpretatur: at Gaza Vallatoriam cam conuertit, quam Theophraftus 2eeg- xiu) vocat. Q uod fi Matthiolusanimaduertiffetjnon tam facile vitiofam Diofcoridis Jedtio- Maerbio- nem cffe fuípicatus fuiffet: nam mendum hic nullum apparer,tali omninó cxiftente fepicu- Inserat lariqualem cam Diofcorides perhibet. Siquidem , vt cxiftimamus, Phragmites fit paffim Belgioac Germaniz vulgaris,cenuis,candicans,przíertim vbi inaruetit , & inanis Harundo: qu« certe non folüm ad opcriendas domos vtilis,fed & fepimentis maximé idonca cft. Inanem vetó & 9ez; utm effe ipfe etiam Hippocrates,lib.De Hamorrhoidibus oftendit, vbi zauciiez (iue zAugsiea cfformare docetjad modum Calami Phragmitis, inflrumentü per quod ferrum candens in anum mittatur. Poteft veró hzc vulgaris Harundo & Tbeophrafti -—— - d cvefy yas, fiuc fiftulariseffe quz, T heophrafto & Plinioaudtoribus,vacua & inanis cft: EE Cztcerüm quod ad facultatesattinct, Calami Phragmitis, inquit Galenus , radicem cum bulbis aculcos & flipitesex alto extrahere quidam fcripfere,ceu trahendi quxdam visei in- " effec: nos tamen cius tci periculum non fecimus,verüm quantum guftu liccat coniicere, ab- ftergentem facultatem poffidet non paucam,minimed; acrem. Q uinctiam folía ipfa abftei- gentis funt facultatis: cortex veró eius combuftus admodum tenuium partium , & digeren- tis facultatis efficiturjadiun&um habens abí(terforium quiddám , vt exáccet & excalefaciat tertio quodammodo ordine,plüs tamen deficcet quàm excalefaciat. Vitandus efteius flos, quem zviAw vocant:nam fi in autes incidat;adeó tenaciter adharens affigitur,vtauelli non poffit, auditumqQuc vitiat: quamobrem fxpiffimé exurdat, 3 brem 5 De Typha Paluftri. Car. xxvii. ArvsrRi Typhzoblongafunt foliaangufta,dorfo eminentiore triangula : cáulis im- terca exit re&tus;altus,glaber;leuisd; & enodis,non inanis,cui fummo cacum:ne primüm - tenuisgignitur fpica mufcofos flores proferens, qua marcefcente ac decidente panicula re- linquitur;denfacompactaq; lanugine ftipata , pollicis craffitudine , palmo non rarà longior, punicei ac obícuri colotis,in pappos tandem cuancícens. radices craf[ , geniculatz , candi- dz , fapore dulces. jak in. up Iota Locis paluftribusjin ftagnantibusaquis,& iuxtalaxorum fluuiorum ripas exit. -Iulio& Augufíto paniculz vigent;flofculorum fpica iam arida ac decidente. Reftant fab- indc paniculz ad altcrius anni zflatem,atquc tunc non raró pediculi inipfa panicularum la- nugine nati reperiuntur. quod admiratione haud caret. Curn enim caulis tunc omnino fit aridus,& lanugo adeó ficca vt vento abripiatur ;animalcula huiufcemodi fub lanugine ifta : gigni ac viuere poffe mirum eft. ultqinpus 2o: ifs A Diofcoride «uen fiue Typha nuncupatur : recentiores ad differentiam altcrius Typhz, quz inter frugeseft, paluftrem & lacuftrem Typham hanc nominant: appcllatur ab iidem Ceítum morionis, necnon Typha aquatica. sir ol qixdiq a Theophraítus Typha fiue I'iphzetiam cuiufdam meminit in lacubus excuntis,que abf- que folio, vti Ícribit, eft,quia non vt reliqua radice numerofa T. & bisce. . 3 caufa $94 .. Qo CS TYRPPYMOUISTONTEOGO / s "T jphapiluftris. 'caufa panim ámilis. Plus cetté fimi ftra cum 92«g Theophrafti habet, eo Yidelicer. qui in lácubus nafcitur. Nu Reperiturenim & alter Phleus,fp; "e. quz u coin. ; Pinofa iy, Lacuftris Phlei flos zv fiue YS, idet panicula diciturid zA2529 dx, Theophraftgs ait,quoddam molle & fubrubenseft, quo tur avc dc xónac,hoc eftad opera teoria mif: centes videlicet ( vti verifimile eft) PAppos fine lanuginem luto autcalci,icuti nunc iifdem s lus aliquis,foenum aut confimile quippiam 4j .hisqui inoperibus verfantur te&otiis »ikihur ! adimifceturQue,quó aut tenacius parietibus 4j. hzreant : aut minus findantur difrumpantíme, ex luteo illiniti;cratitij parictes,.—— 5^ De hac ctiam PaluttriAriftophanesi Rai; vbi easinter fe loquentes adducit;admod "n tantes,quód totum diem confumpliffent ig Cyperum & Phleumfaltantes, ^^ Huius generis feminam , ait quoqueTleo. phraftus fterilem & ad nexus vtilem; maregye:.— ró inutilem. Quod & noftri de Typha pdufri referunt. aiunt enim folia eius, quando cule non promit,ad tegetes & floreas,quasmams — » vulgó,contexendas,vtilia fore ; vbi verücanlm — P 2p facit;inutilia. e D ZEE ERSTES — Diofcorides Typhr paluftris florem df rr) VAS ANSUBISUS quoquc à nonnullis nuncupati refert, Ouid — em hanc ftirpem fcirpum videtur nominate;exei "Sir" etenim ftoreasícirpeas mattas nominat , vt Faftorum v1. 'i! aen , vl dominus difcedite ait, planfirog, morantes : V Suffulit im plauffro [cirpea matta fuit. I 4 ; . Germanicaulem cum fpica ?Rarrenfofben & ticffnofpen / noftri 3Lífrbbobben & Onitt Galli ZAaffes appellitant: & appofité quidem,inquit Ruellius: Gallia rura Maffas dixe, quód (ceptra regum, Maffas vulgó dicas, perpolitus caulislanofa floccorum denfitatefun- matim faftigiatusaetmuletur. Hetrufcis, Matthiolo au&tore; 7944 za forda dicitur,quides lanugo,fi in aures decidat,furditatem afferat. ES Cibo idonea; T heophraftus ait;Phlei pars tenera ab radicibus proxima eft , vtquammpin paruuli potiffimiüm mandunt. oL Diofcorides Typha florem füillo adipe cloto exceptum,ambuftis mederi, refert, Herodotus Indos qui in paluftribus fluminis babitant veftem ferre fcribit qaom, del ex Qui ,quem ipfe gA£y nominat. E Noftri ex foliisftorcas fiuc mattas,&z alia multa contexunt. ess litudinisrio. Sy. A EMANNNNNNM UNT S MNSAANNSNSINSS SS ———— patuisbtenibusque pediculis.cohzrentium paruarum vuarum modo, in quibus e : bo cufpidiscffigic. radicestenues & fibrofz. Plinius,& co prior T heophraftus, Iur " -dicesomnibus annis emori ,renaíci autem eundem ex femine, marem veró fterilemore rt. Hormmvnumgenus a piTU & crafficudine reliquos füperat, quod late; plenumó z. Proximushuic lzuore fimilisaltcr eft,fed minor, breuior,tenuiorQue; qui& dne militer vtilis, & medulla candida fungofad refertus : exit locis haud diffimilibus; » perinde humidis. X. rest PEMPfTADIS'QVARTA LIB. V. "; Iuncus Holofcha:nos. SLE apii "EH NO jo d. aript Ane N & JJ. Ue M d 7 M "bo ruth : € ^ A É VA ak m St Lech | 63 v De Tas AE S caf Z4 1 AN Ul : 144 S71 P MT 27 [247 h .—hWA "TG & dim Bii eu ES EIE. —b3 pr] LN AVIA TUTTA Dm ALI dps C-21- mmt INE ME PUT Wu WANN TIT 777 NNe-M UE T4 WA TE —SNS CDD rH 7 / L7 —] Wim poen "unti ante cáülis productionem exeunt: repetitur iifdem quibus priores,locis. : Appellatur autem Iuncus Gracisquidetmr oic: Germanis 25inten: Belgis Síefen: Italis Giuntco: Hifpanis Iuzco: Gallis Zape. : '" Érprimum quidem à nobis defcripti genus óAozofya à Graccis nuncupato fimile cft : ple- 1, riqtie ex noftris vulgó fDattenbiefennominant. — Tertiusacutus Iuncus,& £vo;oiroc appellari poteft: à noftris piferenbiefen nuncupatur. Tun- 5. ci enimáliquotdifferentiageneravétetestradunt. —— ." "Ttiaenim lunci genera funt;inquit T hcophraftus,vt nonnulli diftinguunt, £0c sg) dap- 7r , àcutus & fterilis, quem marem appellant , xagziuor frugifer quem 1422xegr ( arti- ferum Gaza vertit) vocitamus quoniam femen nigrum ferat ,cra(Dor hic Iunceus & car- nofior:tertius magnicudine;craffitudine,carnofitate infignis,qui $/o* ojo vocatus cft,.Gaza Marifcum interpretatur. : —Pliniustamen:Holofchoenum,à Marifcodifferenremfacit. — — — Diofcorides tria quoque Iunci aflignat genera, aliter tàmen, quàm T heophraftus ca di- ftingueris,vnum lzuem [uncum,fiue ooior Acías nuficupat:alterum ó£uooivov & acutum;ter- tium cum Theophrafto 02o2/oiyos. Et acuti quidem vnum ait, Zya57o (iuc fterilem : alterum fru&tiferá femen nigrum ferenté. Hanc ss22xeni»;illum marem T heophraftus nuncupat. . — Holofchoeni autem , vt Galenus inquit, fructus fomnum adfert ; conciliat & oxyfchoeni eius,quz (emen fert, fomnum, fed minus quàm holofchaeni : quanquam tamen hoc caput teritet. Vrrumque fi fri&um cum vino bibatur, ventris fluxus deficcat, & muliebre rubrum profluuium fiftit. Ex quibus clarum eft,quód compofita corum temperies eft, ex terrena vi- delicet effzntia leuiter frigida & aquea leuiter calida: vt & inferna Jeccarepolicnb se fen- Sui ; DD 4 fim ^ Proximus]lzuis Iuncus,fiue ooiroc Aeia Diofcotidis effe videtur, . PP Y a» de ADHEEEUON asK S. vio og P e SR AREE T 596 .STIRPIYM HISTORIJA Plantagoaquatica. X ; / X e- | T . men , quód fciatur vfus. E fim frigidos ad capit vapores fummittere - quibus fomnolentos cfficiant. 5 Diofcorides, que proxima funt radici folia tenera, contuenienter,;ait, imponuntur à pla- langüs demorfis. De Plantagineyvuleo diéfa, aquaties, CAP. xD pt ANTAGO aquatica,vti à recentioribus nominatur,folia habet in przlongis;craffs pediculis, longa; lata , in mucronem definen. tia,Plantaginis maioris foliis longiora& acu. minatiora. Caules inter ca exeuntlon tti. angulares;intus fungofi , in complures Tamu. los diuifi;in quibus flores candidi;parui tribu, conftantes foliolis, & fru&usdeinde paru, triangularcs,virentes. radices fubfunt gb Exit humilioribus & aquas habentibuslo. cis, in foffis iuxta lacuü & riuulorá margin: Floret Iunio , Iulio, & fubinde Augulo menfibus. E e -Noftrz tatis ftudiofi Plantaginem appel. lantaquaticam ; & Germanice tvaffcr 2o. ritb/id eft, noftrate lingua , water berline Gallicé P/apraiz d'eane; Plantagini t mé o admodum fimilem : przter enim folium,ni hil habet Plantaginis, quod camen &iplim Plantaginis folio non fatis Fcipondena longius,magis faftigiatum &mints neruol eít. Simon lanuenfis hanc Batbam fyluamm nominat. — de MN Suntqui velint Alifria effe,cui quoquenó videtur fimile: Alifma fiquidem , Diolcoride & Plinio au&totibus, folia habet Planugnis anguftiora, interram reflexa , & caulemüm- plicem: fed hxc verba , Plantaginis maion, longiora, non deorfum reflexa, at furfumere &a habet, & caulem plurimis alis ramolum, Quz manifeftam huiuscum Alifmaredifee . rentiam oflendunt. Ho Facultatern autem haec Plantago frigim videtur habere & ficcam , nullius intenmt TSy s De Hydropepere, Car. XXXh - Y P» E 4 ? ER 1 caulesedit cubitils rotundos;lcues,geniculatos,in pluri? mulos diuifos: folia oblonga , mali Ee aut Salicis foliis fimilia : flores ex. alarum? liorumá; finubus , tum & in fummis cau" Jis,in longioribus pedicülis racematim 0 rent;colore candidi,aut purpurei: quos € de femen fcquitur minutum ; latiuicu h ruffum,aut nigricans: radicibus multis à£" brofis nititur. Tota herba cum folis; Hon?" & leminc;acris eft,& Piper fapore refer;e tamen vllam odoris eráriam. KS . Nalciturlocis paluitfibns; in foffis Sus bibus hybernis men(ibusaquas habenebP»" i H WOCRME NETUS ru juxta flagnantes aquas, ud 2 T io PEMPTADIS QVARTJE LIB. V. 597 Iulio & Auguíto potiílimim floret. GracisóZesc tot: : Latinis ird iper fiuc pi- peraquaticum,aut Piper aquatile dicitur: Germanisteaffer Jfeffer/ ober SDumcten fraut / no- ftris water j9eper: Gallis Curae : Hifpanis Pipiienta aquatica; — 1 Facultatem autem habet euidenter calidam & ficcam: non tamen,vti Galenusaffirmar, tam calidum,quàm Piper. Folià vn3 cum fru&u impofita, Diofcorides ait,ocdemata & vete- rcs durities difcuciunt;ac fuggillata delenr, i 2 S De Perficaria. Car. xxxXrIi. Ad ML - Tor PE RSICARIA caulibus, folis ; floribus, femine, Hydropeperi fimillima cff. caules habetrotundos,geniculatos, folia quody Per- fica auc Salicis, fed fepe latiora & nigriora SENSA UR RN fiuclitura in me- io nigra;plumbi colore,qua nota manifeftif- fima a Hhatopegane dignofcitur : flores fi- . militer raccniofi,candidi, frequentius purpu- rafcentes , femen nigrum , & radices fibrofz. Sapore autem hac herba non ceft'acris; (éd "* fübacidum quippiam retipit. (———ÀÁ —— Reperitur fimilibus, & fxpe iifdem quibus . Hydropeperi locis; Rorctd; codem tempore. ; ' Perácaria à foliorum Perfice fimilitudine; nuncuparur.Germani Yerficbfraut enb $lody frau: Belga poerfencrupt nominant. Sunt qui vclint Plinij Plumbaginem effe , propter cas, quz in foliis confpiciuntur plumbei coloris, notas.Sed Plumbaginem Plinius nonà colo- rc , fed magis ab effectu nomen habere vult, quód videlicet plumbo oculorum affe&ui ^N medcatut. -— ah —.— Nafcitur,Plinius lib. xxv.cap.xirr.ait, — vulgó Molybdzna,id eft,Plumbago ctiam in aclyldana aruo, folio Lapathi;craffa radice,hifpida : hac P»bage. commanducata , fi oculus fubinde linatur , plumbum,quod eft genus vitij ; ex oculo tol- Ur AS ASBS * litur. ; AN D y Temperiem autem Perficaria frigidam A | - ! habet, & nonnihil ficcam, inflammationibus incipientibus & recentibus vulneribus fertur aui. prodeffc impofita. A Cebu LA^ ^ f Fej punte F Mor LisRi QvINTI PEMPTADIS QVARTA Frimwris. REM- REMBERTI DOD ONAI-— /——. AD IVLIVM "ALEXANDRINVMA^ | « miis , DE FABA EPISTOLA. MS i i : d 3 , : ope : UI : : E 5n | 95 T 5 3T DASS $8 OsTEAQYAM apzotátiones tueymi A lexandrine,in quadam Galeni fis € ad me peruenerunt ,atque in cap.x1X. lib.primi De alimentorum facultati, 9 5, incidi([em ,uon [atis potui;admirari quód nostram de Buna Germapi dig, od: fententiam ac iudicium olim tibi probatum nunc putaueris (vt plage ier futilibus vam d, quibu(dam argumentis refellendum. Placebamt tibigupes.- Veteribus adduite ob[eruationes ei "aliorum locorum teflHimonía, iniu XI Benam vulg dicfam Falam, nou effe xlapnoy ac legitimam Fabamia Kd Tantod, magis iudicium boc nofi ru tibi comendabatur,quod olim etiam in eadem fenttntia fifa : Doctifi-vir Euricius Cordus in fuo Batanologtco, quod tibi primus C o[lendi- ( COBIBUDICU, Inque üfdem quidem, [ed paucioribus testimonii unl zo babitam Fabam, fiue Bonam, nnefe— legitimam ac genuinam veterum Latinorum Fabam: ac Gracorum wuayor tpfe item dott, Ciis — zos indicium amplexantes, hoc ip fum quoque pluribus argumentis aac ex Veteribus petitis teli. niis confirmare ac adftruere annifi fumus. Qua talia funtyot vel ipfa luce clarius aftendanyy. garem Falbam [iue Bonam ,no € [e xsfnuov * Fabam , [ed omninà alterius nomini legumenQi confiteari ip[emi A lexandrine,argumenta ac teflimonia noflra magna e$ non pauca e[fesuma, T à priore tua fententia nunc recedens ,hac confutare conari yoricum c? paruum yt ipfeai hi E ponens , quo vniuer[um no[rum iudicium corruiturum [peras, ac ne[cio qua temeritate tibi wr. fades. IA m verà nico C" exigua argumento dilui poteruat multa c magna?Falleri Alewn. * drine,fi hoc ex animi fententia cen[es. Maioris auéforitatis femper babita funt multac* mp — argqumenta,quàm pauca C exigua. Quid ergo te mouit vt vica eóque paruo argumenta ptu. — ris magna C non pauca refellenda? Hilum ais. Hilámne ves mipima ac nullius preci? Sant [in aliud babes, quàm ab Hilo petitum aut diductum, fententia tua in fe mox corruet, e ia niis abibit. Nam. Hilum ne pi quidem pro tua fententia facere , ant tibi prode[[e poteit. 8t : quoque ,dicéfque nostra argumenta, atque ex V. eteribus petita teflimonta, aliter efe accipienhus zptelligenda,quáam nos fecimus.Sed de bis pofferius.N unc prius de Hilo nobis re[pondendumTe- es adducis Ciceropem,Varronemyac Feflum magnos quidem celebres clafficos auctores; filqui à 4n nullo tibi patrocinentur. Neque enim pro AM YA m ex bis quicquam in medium gnferr J : potes. Cicero eloquentia princeps Tu[culanarum questionum libra primo y (atis quidem Him rem effe minimam ostendit, fed tamen quid proprit fit, multà minus aliquid effe Fala adiann, : non explicat: ex Poétacverba adferens: t Xd / —Numillud quod Sifyphus verfat P Saxum, fudans nitendo, neque proficit hilum. /Á E Varro Hilum fignificare prodidit, mom quad Faba adhaerens reperitur, [d medullam eiu fun cea plante que Aphodelus dicitur yvt refert Ifidorus. Et bac quidem de Hilo apud Cictrinme "Farronem.Ex his autem nibil quod fecundum te faciat colligere potes. Supereii Sextus hor Feiius, ex quo Hilum interpretaris minimum e[fe im Fab grano nigricans illud, quod in [mm - graniest. LA ddis deinde: quod im nullo (. quid (cias) cim vi atur, quàm Falsa (. nempe valgari) |o grano,nigrum exiquümque id. boc in quo vifitur Faba habendum e[fe granum [emtngue quise , monlrari« Ac paulo post : Et reperiri,ai quidem im Pha[coli quoque grana, fed grani input? mon autem in [ummitate nigrum quippiam. ef[ed, id im Pha[colo multo quam in Fata meni - cumá, occupare maiorem,vt propterea H «lum ej[e non po (it , quippe mom tam paruum: tum meque carpi Aut decerpi digitis manu, ex P baftolis illud po f(fe,vut ex Fabis potest. ex quib e : prile eff cr digitis decer, tum abiici in contemptum tanquam nihili res(ut fieri foler)pofi. i : Genus quidem Alexandrine tua, in quibus Feitum adducis , veluti pro tua facientem [entt Sed necvvel bunc fententia tue adflipulantem offendes; fi mado emendata con[ulueri ex " quale et à I. ofepho Scaligero [umma cum diligétia ac animaduerfione quàm eorredfi fr ipsum We : datiffimumá, an.Vxx11. editum, in quo Hilum e(fe in [fummitate (t tu refers) nigri un grano adberens haudquaquam legitur; (ed omnino aliter. Verba autem bac [unt Fefii X putant effe quod grano Fabx adhzret. Jides »uzc temer? Hilum te facere quod in fu d Fab grano adbaret : c Festum fecus quàm exemplar babet à te teffem adduci. Festus 1 ; illud T ug. nullum locum defignans ,Hilum illud putari ait , quad Faba grano adberet. Iam verà, vt " affirmas, Hilum exiguum quiddam cit, atque idcircó vefligium illud in Pha[cali medio, qul . qua anneclitur negas Hilum effe: Maius fiquidem ai , quàm Hilum e[fe queat ,tpett nig LI aim . $99 Mud jn fummitate Faba (vulgaris nempe )apparens, magnitudine excedens. eotdbile eculosad- mone per [picilla fi caligant profer im medium Bunam, ettam minorem , C Pha[coli eranum [iue fractum : obferuadeinde notam qua P ba[coli fructus fne adberet y C niericans iludoblon- qum qued in buius Bone [ammttate con[picuum eft b poteris non improbare fentétiam tuam; C aliepaá veritate te fcripfilfe mom mox con 'fiteri. Manifesiif'imum fiquidem eff, etiam minoris Bone uotulam oblongam nigricantem maiorem effe c plus (pacy eccupare quàm Phafcoli,de feripfomus ysota fine vefligium.$i ergo Phaféoli veitigium; Hilum dici non debet, quod wmáis/oo- Jum [ity nec cert vel oblonga migra macula ,vel id,quo bac tegitur im fummitate Bone adherens, Hilum e[fc poterit,nam Pan 1n Phafcols grano apparemté notam quantitate excedunt:mom modo quidem matoris , [ed etiam minora Bone, tuius, c nota nigra, C quo bac costegitur "vnguicu- — lus minora [unt quàm maioris. Quid refflat nunc Alexandrine,nifi vi ingenue aenofcas, Hilum quod multis & magna argqumétis opponere fluduisti ne 2£9 quidem ac me Hilurm pro te facere aus fententia nostra aduer (ari po[Je. Prater veró iffud de Hilo inualidum argumentum, c aliud in medium producis ,C ipfum nihili, de pultevidelicet que Graci érvoc dicitur quam Galenus lib.1. De aliment. facult.ex Fabis im ollis liquidam, in pattini [pilam confici feribit, Tu-vero ex null aliolegumine meliorem prastari,quàm ex vulgaribus Fabis boc est ,Bunis »mullamá, bac frequen- Viorep men [js inferri addis. Ex quo autem légumine bum[cemodi pultes Tridétins aut Ananien- fes rustici coquanty ignorare me fateor. Sed in Pannonia fuperiore ,in Bobemnia,ac in Belgio [ció tales frequentiffimé ex Eruilis parari.Et Galenus mon ex folu Falus fed ex quouis leguminekrvor parariyin lib, De Euchymia c Cacocbymia fcriptum rcliquit. E'rrot, ait, oZv roue T) Cn TV epe, erway Gar oam Tt 3) 2d edv ouéoat Apo pov : boc eff, Etnos appello ex decocfis ofr ch leeu- sinibus confectum. € uid nunc habes Alexandrine, cum bryoc non modo ex Fabi , fed C ex alis leguminibus componatur? Atque fi argumentis, exiguis (71 ipfus feribis ) quibus magna c mon , paucaoppugnandaduxisti refbon[um eito. Reliqua [iquidem qua praterea adfers repon[ione non funt diznayvtpote ad rem non facientia. Pergamus titur ad ea quibus nofira diluere uc con "ficere te pra[umis. Occurrunt autem primum qua de rotunditate ac paruitate Fabe adduxi, quam talem sr ex quarundam [Hirpium baccis ac feminibus ad Fabam comparatis oflendimus, vt funt Tere- unthi,Loti,T Hlia,T axi, Xyridusá, fructus. Hic tumox plures Terebinthos à T heophrasto lib.De bistoria (lrpium defcribi im medium ad[ers. Quad vt memo negauerit, ita quoque fatendum tx feminini appellatis T erebintbi alteram fructu magnitudime Fabe à T heophraslode[cribi, Exi- uum autem C ratunduü buius e[[e vel amiciffimus tuus Mattbiolus Vat qui Terebintbum Lt pictura exprimit quare non eft quad incoenitam (ufpiceri aut af] es. Indica eff Tercbins thus quam tu baud notam exiitimas, [ed hec frucfum non Faba magnitudine, fed amyedali fimii- lemprofert. Loti vero,Tilia,C* Taxi fructus, qui Fabi quoque comparati reperiuntur , nefcia vnde exiflimes à T heaphraklo maiores vios, quam (int modo orbi mostro ac pre[enti tempore co- gniti; hos etemim vel magnitudine vel forma iam alios facfos à nemine hatfenus proditum eff. tuum iílud eff commentum aut potius (empium. Xyridi femen Fabe fimile quoque IMS refert, forma videlicet, nempe eegyünor, idcircó tamen nec colore nec fapore ipfam referre ait , quod tunibilaminus affirmare fIndes; Dioftoridis verba im alienum detorqu£s fem[um contra lo- quendi eius con[uetudinem C [ccus quàm à quoquam vnquam bac verba accepta funt. Interpre- taris veró C" cegylonor e[fe, id quod teres & cylindratum, c [militer contra Diofcoridi men- tem loquendid, v [um.Dia[corides fiquidem geyyMéAov globo[am figuram babens appellat, ma quod teretem aut cylindri formam obtinet; Arisiolochiam wn € cylindri fere modo terete radice naxear alteram vero clobo[a radice geoyfuAm vocat. ita C xedupuor ine cepam , cuius bulbus ad globofam ipeum accedit, e ewyluaor nominat. wedupuo, ait, d onu veeov TO ux edv 8 cegyluAov. Sunt c talia globofa rotunda nonnulla alia, vt Rubia femen, [yluesiris nius Cymini capitula, Rufcibacce, Cie qua Grace à Dioftaride cevylóng quoque dicuntur. Latini bac rotunda appel - lant; (éd magis proprie globo[a dixerint mam c rotumda habentur, plaza ac compref[: a circularem babentiacircumferenttam yvt funt Samp[ychi,Cotyledomi , Cyclaminis, folia,Cretici Sefcleos [- men, Lupini fructus, Anthemidi capitula, Achillte aliorumá, [imilium vmbelle que à Diofcori- haudquaquam ces yIi^a, fed e&ypspi perbibentur. Im Tsthymalo Paralio noneft herendum, neque refert buc adduci quomodo vel in Oribafii vel Pling exemplaribu legatur. ipfe notiffimus pro is inl er mb € Belej maritimis nonnullis frequens nafcitur. V mbellam fert par- fans sam,quam Dio(corides wepapim nominat ,ci aeapepi e(fe tradit, im qua fructus, aliorum Tithy- sualorum emulus. Flins exemplaria quedam magnitudine Faba bunc e[[e habent: alia ver? aliter. Oni[cas autem Galenus e(culentis Fabis fimiles facit ,mon colore,vvt tu interpretaris : fed (fi dili- genter verba eius expendantur) tunc-bi fefe in cloabuli figuram comtraxerint.Si eténim colore fi- miles effent quor[um opus foret im alobulum aut [eram contrahi vt [miles Fabis redderemtur? Nam [efe inorbiculum fiuc [Bharulam contrahendo colorem baud immutant. — s 6oo non omes nativa tales , fed precipue tantummodo quao 2t ei sobardyms i4 eft fuii coloy, s flentes. Inter Oni[cos [iquidem quidam funt colore fordentes ac terreum quid pra fe hei tri i omnino nan conglobantur , aut certe nec. cità nec facile ; alij ad caruleum colorem inclina i f'perficie nonnihil [peudent. Hi fumt Quiolà Galeno nuncupati, qui facil? cj vel ley ifitsgy &u feft in elobulum confürmant quam formam vbi acceperint , Galeuus ait efculentis Fabgs m eniles e[feyatque idcirco (i wvduue à nonnullis appellari. Intelligi mod? Galemumac fen fi ies borum eius tenes? Hunc nefcio quomodo alio qe comaris perperam eius verba trag oat ne Fabam veteri paruam ac ab[olut? rotundam tibi confitendum foret. quod tamen Tandem i [cere debebis yvotcunque ei» alium elabendi modum quaras,Oni[tos cum fecontrahumt Orbiculsy, ac [pharicam formar pror [us nom reddere; fed oblongam ex parte referre Jéribensque Fabg ra e(t c formayvt tu addis, Hic iterum te moneoyvt cecutiétibus tum oculis er[picila admpue quà de figura Oni[corum contrattorum rectius iudicare , ct in abfolute [phar madum ba; / coutrabere(talem enim formam exquifit referunt) melius videre queas : atque banc elabendig,. tionem ac viam tibi ia nullo vtileme[[e caeno(cus. Simili moda eb tudere nostrum 4T CUPEB M, ex cap.de Aphace && V icia fIudes ip quo buc verba [latim initio leguntur: qi € Xo TV aptoud, qu» &T0Y 8 «eo» [Aor Gir dap tp To TÓV wa tov, CT c. id eff forma borum feminum non e " veluti eft Fabarum. Quibus verbis süc xuduauc ceo) inue bac eff, &lobofos e[fe manifest e innui T'u veró vegyluAov nom quod globofum, fed quod teretem figuram babet iterum effe contends. A] quod naa aliud re(pondeo , quàm qua, paulo ant? de égylóAn cripta. «/Acrochordeues, qi Epinyttidasd, exigua e(fe subercula , quis megauerit? S4 fortuito cafu aliquod ifforum maius reperiatur, ad boc comparatio mon eit facienda. Ad ea entm qua frequentiffima ac am. muni fima,comparatio adhiberi (olet. temer? idcirco e prater vemadfers teverrucas vidifed.. midiata vulgaris Faba magnitudine. De pondere verà Faba que fcripfimus per enidentemalus. niam diluere laboras. « A15 te ex aceruo commune granum Fabe áccepi[fe, idá, vix decemtrilid grana pependilJe. «Accepit haud dubió minari Bune eranum. At ego mon ifim fed mauri Bona fructum (spe dimidiam drachmam pendere fcripfi. 1dá, im cap. de Bema maiore. Qum ánficias ire po[[es , binc quaque c maiores c" minores aliquot Banas ad te mifi ,vt diferimn vtrarumque cogno[ceres,qued videri nolui[[e apimaduertere tametfi feparatis capitibus à mde bas fit (criptum. Harum maiares(plus minus) [emidrachmam pondere equarunt jamet[ nühim generis maxima , [ed mediocris magnitudini tantummaoda. An ne manifesta calumnia,ad mim. res pertrabere, quod de maioribus fcripfi? Ita fan? videtur. Maiores autem negabis fortofim vnquam vidil[e,quad cert? nom potes,cüm Vienne d* Praga barum (b recentium d ariitm etiam [it v [m ybi baud dubio, illas non (olim vidislà men[is inferri, fed, vt verifimileg, pe. fasi & edisii quandoque.Sed diffimulandum hoc evat,vt liberior calumniandi occafio rdi retur. Quad non boc loco, fed c& alibi facere videris, fiquidem quid Benain auditoriummutm. incidere nequeat ,id Mon de minoribus accipis $m cap. samen de maioribus Boni à nobi ride tum. idis ne aliquando kam patentem bominis auditorium meatum yvt im eum facile mor bo. za incidere potuerit?negas, Quid ergo bic cauillaris? Simile ef de gallo gall'inaceo, quemdi nf Fabas deglutire: minores Bonas forta((5 po[[et; fed maiores à galla mam meministà integra (t credo )deuoratas. Hic vero etiá cauillaris , tn veipp Luciani legi affirmas quad ex éanigtiti eito. fit lapfus ifle tran[[cribentis vel meus, quid ad rem? Luciani locum effe confiteri: atquin eius Dialogrs reperiri Mycillum obicere gallo, quód Fabas fubleciffet. De reliquis abflina iti formicis Faba tunicá ad lfer£tibus e? c.quia ne minora ac tenuia nimis ,vt ats ,profequamur las. Ad Aristotelis locum lib. De Historia animalium fexto veniendum. In hoc autem quia voces aliter reddendas cen[ts,quàm à T heodoro Gaza [imt comuer(a. Verkm pratermifu iji "| in[pectionem pulli te prauaca.Framte ac aperi ouum gallinacei decimo undecimo gut. uodrcimd i incubitu die qualisá, tunc fit PEd*y bg cófidera C vide. Reperies caput femen vinim, eminentes oculos, partibus tamen eorum indi[cretis reliqui verà corporis fr hinc pateat baud perperam ab Aristotele (criptum,decimo die caput reliquo corpore grandiut, € oculos Fabis maiores per id tempus eminere , Fabis videlicet quas veteres xvduovg xttl -Quid nunc Alexandrine, Fabam ne de loco feded, fua deieétam reflituisti? cj de Íoporam fit. LI atumá, fuarum pof[effione deturbatam SOMAUUR exaucforate auctoritate reddidisti ut om Ita enim Mis: De (imp. medic.facult.cap.de Faba inaniter gloriaris ,triumphum canens p victoriam.Sed erube[cere te nunc video ,Salua res eff. Agno[cis madà te temere nimis Eurtt) F^ di 4c moiram [ententiam impugna([e, tuad, argumentaomnia concidi[[e, ac im nihilum eei Bonam, ntc maiorem, nec etiam minorem, veterum way Latinis Falam ditiam, effe ert ps d: na. fine (Bberoidem formam, neutra obtineat qualem xud pou e(fe,abun. gr um. V ale. IW ^ ras ac rudimenit tt 7 CABOS 6o REMBERTI DODONTARTI-'* AD IVLIVM ALEXANDRINVM EPISTOLA ALTERA : DE PHASELO. Ze VpvM ab[olueram Alexaudrine priorem epiitolam,cum in locum fecundi 3368 Ifbri De alimentorum facultatibus cap. primi,inciderem, vbi refers recentis R Phafeli fMiquas efculentas effe , vt c Phafeoli fne Dolichi ,ex quo deinde nonnullam occafionem iterum ArTipis , relicienda ac reprobande nostre de | valgari Faba fiue Bona [ententie. Galezi funt verba , nudam d' oux. G2in Xp» ó Aoffoc iédiodiubt : id ejf j Fabarum autem viridium filiqua H02 CE : 5 cfculemta. Quibus tu hac adiicis: Vbiigitur funt, qui noftrates Fabas ma- iores, minorefve, vecerum effc Phafelos perfuadere nobis conantur ? eft fiquidem Phafeli filiqua efculenta , recentis, vt & Fafioli, tiue Dolichi, itidem recentis : eftur eoim vtraque hodic pariter : at Fabarum nufquam editur. A/fc optarig ipterrogatum te Alexandrine a quem aucforem vnquam legeris Phafeli recentis filiquas edales e[fe. Nullum enim (| ff recfe iudis co) auctorem proferre poteris. Nam Galenus, eodem loco, folsus Dolichi,dum adbuc virefcit fru eum integrum vc[cum e(fetestatur. Fructum autem maminat, quod ex (liqua c feonine compas pitur. Vnde erco Pba[cltetiam immaturum fructum e(culentum e(fc cocnouitti ?..ged fartafcm Phaftlum , Pha[cole fiue Dolicbo congenerem facis : «t posteriora tua verba offendunt yin qui- bus Phafilos c Phafcolos [iue Doliches veluti duo differentia quidem leguroima nomizas [ed tamé forma fimilia eorà [emtza affirmas, C reni quorundam animalium [imilitudizem vtraq, rcferre. Mud infuper (4) in vtrifque, Phafclisinquam,& Phafiolis, fiuc Dolichis,magna cum animalium quorundam renibus fimilitudo, in Fabis nulla. &«c cerr? verla oftendunt exiguum te di[criizen inter Pha[clsm trifyllabum , & Phafeolum tetrafyllabum fme Delichum agnojcere. nod C cap.xxv. eiu(dem libri apertius offendi. ibi Phafeluma aliud mihil effe "i firmas, quisa qui ab Italis omnibus Fafolo dicitur: Phaftolum verb ("vt quibu, am placet ) nibil aliud quàm Fafolo T: urce[co, à Diofcoride Smilax bortenfis, à Galeno vero. Dolichus diéiur, cum Phafcle genus pon diuerfum, (pecie, vit aus, erre, Hicvelim ex te [Gire, mi Alexan- drine , quid tnter bec genere eadem , (pecificam differentiam pariat , quod tu nec cxprimus zec ojfendi. Sunt quidem, (cio, mmnulli, qui inter Pba(toli albida fémina,Ch alia qua vel lutea vel rubentia , vel nizricaztia, vel ex albide nigroá, permixtis colorata, difcrimen facére comantur: propterea quid albida femina renum querundam animalium figuram paulà magis exprimerevi - deantur ,quam aiterius coloris. Quod fi autem buin[cemodi eff difcrimen, qua [pecte diner a ac differentia e[fe existimas: valde exiguum iliud efl, c certe tam exiguum, vt nec nomine nec fpe- cie, bec eapropter distinguenda [int. Neque cmim color vel nomen RD mutat, nifi alia «d- frrt difcrimen oflendentia. C ag o ete coloru Dolichi femina fint, baud idcirco nominibus distinguenda , C quedam Phafeli,alia Phafcoli dicenda. Phafelus etenim baud alius eff, quam vulgaris Faba Germanis Bona dica, Phafcolo [ime Dolicho differens t Pempt. x 1 V1. lib. 11. cap. Y. abunde zaultis oflen[um eff. Quibus accedere poteft , quod Galenum lib. 1. De alimentorum facult. ster ea [emina , que im aqua eoque dum radices egerint , id eff , germina fecerint, macerata eduntur , Pha(elos quoque. reccnfcat : C mofra hac atate vulgares Fabe , fiue Germanorum Buna im aqua macerata. quoque. edantur , C quidem à Rcligiofis montis Athon vt Bellonius Singularium lib.y. cap. xxxvi. X y v 111. refert ,quos vertfimile ejf banc con[uetudinem à veteribus retinui|e, fíc vt d» binc colligendum videatur ,veteribus Pba- felos dicfos fuiffe , quas ymodà vulgà ci" perperam Fabas, Germani verb Bunas vocant. Semina | Autem que ip aqua macerata,donec radices jene, eduntur, referente Galeno, [unt Fani- graci,Phafcli ac Eruilia; item C Lupini. borum autem mullum cum vulgari Faba fiut Bana con- uepire potest ,excepto [olo Pha[elo. Proimde c bac tua argumenta plane Alexandrine concidunt, ueque enim vulgare Fabam Phafclum e(fe negare potes. multo vera minus legitimam Fabam effe affirmare. Nequetibi in vo prode[fe queunt Galeni verba qua ex cap.de Dolicho, baud Integra fed mutila im medium profers , deinde C alio detorques. Refert Galenus Dioclis verba de Doli- cho ac P ifs, post qua deinceps Ochri, Lemtis, Cicer, e Orobi mentionem faciens , Lathbyri fiue ;Cicercule nomen pratermittens, candem, inquit, dubitationem prabet. ( quam videlicet Hippa- €rates prius) Dicere tamen (addit) quis po[fet: omnia bec, Ochrum, Lathyrum , Fafelos, unum ejfe gemus, vernm pluribus nomizibus appellari. Híc tumox Alexandrine adici: Etre vera funt EE : p , be $01 genete eadem, fpeciebus quibufdam diuerfa cun&a hxc. 7 Galezzz , dicey, f; eadem e[fe genere bac vefertmonytt tu, affirmat. «/42 ne Ochri, Lathyri, ac Fafclie dur negas. Sed Phafelum ac Phafcolum eadem genere effe rejpondes. Verum boc ex igtas Galeni: colliei nequaquam potest. De[ine ergo Galeni verba ad alium fenfum, contra mentem e quere, C integra,non mutila, in medium proferto. -Quod quiaabste non facium in - ad[cribenda putauimus. In libro De ratione victus, Hippocrates fcriptum fic reliquiz if; nus quidem inflant, fed magis peraluum fecedunt: Ochri autem & Dolichi iis qui ds ami. ceduntcelerius: verüm minus fuütflatulenti,& nutriuntaffluentius. Cüm enim Hi -— tes his verbis Pia Fabiscomparct,quarum prius vt cibi flatulenti meminerat:deinde & Dolichos adícribat, in eo fignificat, Dolichon eiufdem effe generis cum prediis femi. nibus, & potiffimim cum Ochris. Verim cüm nullam prorfus Lathyri aut Phafeli mer. . tioncm fecerit , fufpicati quodammodo poffumus, illorum feminum quoddam licere pellare Dolichon. Q uod fi quis Phafelos etiam in Lathyrorum genere reponat,negare (jj. tem non poterit, quin Lathyri in przdi&a oratione Dolichi appellari queant. Nam & Dig. cles in Leguminum catalogo, vt Fabas primas recenfuit , mox Pia, deinceps ad verbumi fcribit: Dolichi veró non minus quàm Pifa nutriunt : preterea flatu fimiliter catent:qud veró ad fuauitatem pertinet,ad deiedionem, vincuntur. Verüm isquoque deinceps Ochi quidem, & Lentis, & Ciceris, & Orobi mentionem faciens, Lathyri autem nomen mittens, candem przbet dubitationem. Dicere tamen quis poffit, omnia hzc, Ochros, Li. thyros,Phafcolos,vnum effe genus, verüm pluribus nominibus appellari. Zac fuat mi 4b. xandrine, integra Galeni verbaque quam nibil pro tua fententia faciant, vel nosira adur[a. tur fatis manifestum. V ale. : b. : [1 ] un? verbi PEOR IR REM- REMBERTI DODONAET ;2 D^E OLERIBPYS, ET CARDVIS, STIRPIVM HISTORIE UO PEMPTAS QVINTA DE HERBIS EDVLIBVYS, LIBER PRIMVYVS. PRAEFATIO. J'Cw NorECRDENTE Pemptade Frumentorum Memini d materia compre- Vos henfa eif: IN unc altera edulium herbarum fuccedit pars qua Olerum bisioria vo contimetur. EjÍ autem inter bec differentia ba exigua. quadam etenim Xe J herba fiue foliis edulia funt: alia fructu: radiciburver? mon paw; y [8X wu Eorum autem que berba fiue foliss edendo funt, duplex efl eenus: ónnul- C VS Wo la enim totayac fubinde fola edi p untyvt Atriplex, Beta, B rafsica, Lacfuca, insi v" eic.aliavero nec fola nectota eduntur, fed ciborum acolerum alioFum COH dimenta [unt ,"vt Apj genera, $inapi , Eruca , N afturtium, Cc. Jue omnia vt vere olera | dicuntur, fic C hec, Pemptas ifia explicabit: «Additis quinto loco [binofis Carduis quorum non omlli edules funtyvt Cinara,Carduus Leucographus, c? alj. Primo autemloco occurrunt berba, que tota ac [ubinde fole efitantur. additis interim ci i, qua cognatione aliqua ipfis adberent , tamet[i etiam edules mon int. Nec enim ,vt fapius admo- euimus , fimiles ab inuicem diuellendas exisiimauimu: Iam £j expediens cum Mi t inutiles defcribi: Ita enim facilius vma ab altera digno[ci potest. Suet à AN CATRIPTETCHK CaArvT r AT K1PLIiCIS generafunt duo : horten(e ac fylueftre. | Hortenfi caulis procerus & ere&us nonnullis alis & ramis brachiatur: fólialata,acu- 1. minata,& Bliti foliorü emula;leuiora interim molliorad;:flofculi exigui fublutei coaceruati. femen foliatum,tenui cortice obdu&tum,racematim coharet. radix in altum defcéditmul- tz cx quafibrz promuntur.Sunt folia caulesi; initio fubcandido relucentia colore;ac veluti tenui refpería farina; procedente veró temporc in luteum nonnihil fubinde elanguefcunt. Sylueítrislzuitate formadue foliorum,floribus,fcmine foliofo hortenfemi zmulatur, fed. 2. humiliorac minor eft omnibus partibus. Vrriufque gencriscaule,foliisQue,& fucco rubens fpecies etiam quandoque rcpericur;fre- 3. quentius tamen hortenfís. i Et veró & aliafylueftris humillitna;tamofior foliisanguftiotibus floribus, (eminibusque 4. prioribus refpondens. Inhortisolitoriis frequentet,Satitictiam non fata prouenit. Sylueftres iuxta vias, femi- tas,ícrobes,& margines agroruni fzrpius gignuntur. S 3 " In Maritimisad Tergcftini falinas à (e repertam & Atriplicemi quandam Matthiolusrc- 5; ; fert, humi fuis caulibus procumbentem : foliis candidis, Spinachiz minoribus : femine in : ^ fummis virgisracematim congefto. radice multiplici. quam Marinam appcllat. Iunio ac Iulio, fubinde Augufto menfe vigent, (emenque perficiunt. Gtacis Zredpatic dicitur: item & 2evcvAd sator: Latinis Atriplex,& Aureum olus: Offici- nz Latinam retinent nuncupationem: Germanis 9Relten/ 9Rtíteti: Belgis siclbe:Tralis 4z7i- 3 plice,& Armola,Trape[c: Hifpanis Armolles: Gallis Arreucbes, ou bonnet dames: Anglisdira ge: Bohemis £c6oba. Plinius de Atriplice & Chryfolachano fcor(in differit, veluti abinui- cem differentibus: De Attiplice fiquidem lib.xx. De Chryfolachano lib. xxvr1. cap.virt. EB a » 694. : STIRPIVM HISTORIA Atriplex horten(is. 1 «9 Atriplexfylueflig? 4 P3 C27 er) ^ CIS 27 .) "-( ce, c e iz A zi À SAT ROS 2j -—:r Ja : dA ew Y LACXNY " zm E : »2 A: SN / d E. Ka, ^ ^ cL Y j [on we. 4, ET AN "gute "T e Y Y X ) XA 3J t L2 Ag - rs S RN e ^l! m avi. het OS 3n E PEMPTADIS QVINTE IIB. L. — ber. E vbi fic fcribit. Chryfolachanon,inquit,in Pineto La&tucz fimile nafcitur : (anat neruos inci- fosti confeftim imponatur.Et aliud genus Chryfolachani rc» 39 aurco , foliis Oleris. Temperamento Atriplex, Galeno au&tore,in fecundo ordin mida ;fügida in primo: Pax. hortenfis vcró ctiam humidiorac frigidior Diof- corides edi olerum modo costam ait : aluá item * mollire; ac panosquoque difcutcte,fiue crüda (- uc coda imponatur. Semen cum aqua niülía rc- gium morbum fanare. " e * Galenus huicex eo abíte ivim adeffc exi- ftimac,& iocinoris obltrudioncs aperire poffe. De Pede anferimo, — Ca. a1. AP Atriplicum genus referenda vulgaris óc- currit herba , Pedem wir. o appellan. - cubitali aut altiorc caule;nonnihil ftriato , ac ra- ad mofo hac afürgic Kol circumucefticur latis , la:- uibus,fplendentibus,aliquot fc&ionibus pet otas diuifis. lofculi exigui fübrubent. femen ramulo- rum cacuminibus raccmatim adherens, Atripli- n cis fylucftris fatis fimile eft.radix in multas fibras diuiditur. B EU Sccus vcteres parietes;vias, femitas, alibi in- «- cultis ac defertis humentbus nonnihil lócis ftc- quens exit. Viget ac loretvnà cum. Atriplicibus reliquis; Nomen recentior atas Pedi anferino dedic, à fimilitudine pedis anferis , quem uiis Re onibus fuis, foli quadantenus exprimit : Ger- manicé Genf füf : eadem vocatur Gallicé Pied d'oye : Icalicé pede di ggaa: Anglice 45oofe foote: Belgice danfentoet. — . acultate hacc herba frigida quoque ac humi- dacft, & quidem non minus Atriplice , fed , vci apparet , ctiam amplius refrigerans. Suum genc- ri exitialisac perniciofa,fi edacur,fertur.. Iri Me- dicinz vfum non admittitur: multó minus intcr cdulia. E MA En DeGarofmo. — CA. 31r. . Dmopva foctida hac herbula cft, cor- rupta putridad; falfaméta,ac foctens horum ^. iusgrauiffimo molcftiffimod; odore fupcrat. cxi- 4 guisrepitcauliculis.circaquos foliola colore for- MB mad Arriplicised mitófamultó,omnino vide- P licet exigua: flofculi pufilli : femená; minutum pO Veluti fylueftri Atriplici, radix cenuis fibris non- S UVA nulliscapillatur. E me XUI/) — Locisincultis,iuxta femitas nafci gaudet : fe- "melad hortostranílata diutiné recutrit. Annuacft vtireliquz. Atriplices cum quibus virct,viget, ac perit. We du o Garoímum ex co quod factidum 54e» ic 1i quamen pifcium redoleat Cordus appellat: Tra- gium Germanicumaut Atriplex foetida dici po- teft hirci fiquidem virofum odorem ; huius fae- tensodor ctiam fupcr Ad Atriplicum autem generareferendum. Nullusautem vfuseft hetbz ; ex vtero camen / laborantibus grauitate odoris prodef ; potcít; ——CNam vti Hippocrates ait: Cim vterus ftrangu- larit ad nares graucolentia adhibenda. — "^ IER Dt D : | n À » VetAA ai n ez rr. ws L A AAA » p E : ^ AD ETE Aera " 55 | " * (r7 uad AA pU uo 606. ds ' SriR?IVM HISTORIA 55 QE» silo 5 Blitum minus, De Blüte. Blitam maius. SEU Mg Qr E DEDERE L dy (P C MA E Aem xu ^ ' JM us ' SS 9 d 6es- LLL c SS SSS E ANS Blitam macülofum. UN 1 at; PEMPTADIS QVYVINTUE L!5 Tl 607 Amarantus purpureus faturo cocci colóre, Amarantus maior floribus obfoleri coloris. bu NC iN "- T o rr IM - : aO ; "s ww Y / [A is. hf | ; h Ni AE NN LU, CS NEN » NS at E ux Bx ES N ] nm Y a. - CN E i : z " 12 ml E " ; -: " RBS r1 plura fant genera;magnitudiné,tum & nominc differenti / "Quod maitsappellatur, fupra duosaüt tres pedes attollit lis eius rotundus iti 1. alas non paucas di ibuitur. Folia funt lata, acuminata, veluti Atriplicis, fed virentioraac glabra: flofculi & femina latis membranis inclufa in ramulorum faftigiis racemofa. radix multiplicibus fibrisdeorfum demittitur. ) Minus Blitum humilius eft, foliisque anguftioribus: llofculi huius obfcuré rüberit: femi- ; . na vt Átriplicis ac maioris Bliti: ràdix eiufdem modi. gepyuxbd C Vtriufque rubens quzdam reperitur fpecies. maioris autem caules potiffimum rubent: 5. minoris veró & caulis, foliaQue , ac radices; qua & € purpura rubicantem (üccum attri- tu reddunt. : Eit & Blitum foliis non modó virentibus , fed rubro luteojuc coloribus pulchre diftin- 4. &isforma prioribusfimile.Q uod non absre Blitum maculofum fiue maculatum dicitur:& à nonnullis herba Papagalli, aut rc&ius Pfittaci herba, à foliis varié coloratis ,(imilitadine - Píittaci plumas referentibus. - tlc T PT ' Tr ' Iam;&ad Blitigenusreferendusquoque venit Amaranthus purpureus vterque;cüm coc-: . ci faturato ac eleganti rubore tin&as; tum obfolec coloris ampliores ac laxiores fpicas progi - 4 maras- gnens: De quibus Pemptadis a.lib.1.fcriptum eft. Aa tbihoc- ^u pht Patfim reperiuntur vulgaria Blita locis incultis:non raró in hortis fponté enafcüntur. Vnà cum Atriplicum generibus recurrunt,vigent,ac florent. 159rrlo àti: i Graci BAfrGr: Latini Blitumappellant: Getmàni taier: Hifpani. Bredos:Icali: Biedozi, . Blito: Galli. 2/ete. . it std UU 2101153 XC a RM : "fidit [ ax Fo Olus, Galenusaitlib.v1.De fimpl.med.facult.efculentum eft Blitum, humida frigideág j: temperaturz, in fecundo maxime exceffu. Alimentum autem corpori przbet exiguum, vt 2.de Dealiment. facultatibus; Ex oleribus fiquidem e(t adire; fiuc guftabilis qualitatisex- pertibus; quorum fubftantia aquofior eft. ..... uisi! i ico Huiufcemodi autem olera rion folum exig nutriunt, fed & ad facilem deie&tionem funt propenfa ;non tamen vehementer ,cumnulla ipfis adfit qualitas actis aut nitrofa; quz ventrem ad excernendum excitet; iili C , 3 lertia& caule foliisá; rubet;fed fubinde dilutius, | fzpenumero períimiles,qua interiore pulpa rubent ,& on quàm reliqt dO NW LOLUBA * L^ 608 De Spinachia. Spinachia, VENE SS N ^ 32. 6 MÀ LA STIRPIVM HISTORIAE C A 7r. S? INACHIA Blitoveletiam 7 gnata cft.folia profert molliajobfcurg v. tia, fucci plena, acuminata, & latiore bafetri gula,iuxta pediculum fzpenumero yp; v, que profunda fe&ione diui(a: caules terete dales,intus concauos , fimilibus foliiéconud tos ,iuxta quz , tum & in faftigiis ram : floículiracematim cohzrent, fuccedente mol. literfpinofo femine.radix tenuibus übriscáà In hortis facillimo cultu prouenit: folum vj vllum refugit. y Q youisferéanni tempore feri poteft. Vere fata citó adolefcit,& intra duos menfes perfici tur. Quz veró Autumno feritur,non itaceler, ter increfcit; fed per hyemem reftans, mox pi- mo Verefemen profert, ^ —— Spinachiam noftra ztas appellat : nonnul Spinacheum olus: alij Hifpanicum olus: fius Grzce Zzmaylay vocat: Ab Arabibusac Se rapione Hifpanac dicitur. Suntqui Gute ugg- aiv,aut ywrAoua29 yid cftmaluaceam beum nominant. Germanis Cpinet: Belgis Spingz Hifpanis E[pzzaca : Italis Spizacci : Gallis Bji- E v. Atriplici Co. zars: Anglis &ppnarje. 7^ Falluntur qui Plinij Boulapathon effeoi. - ftimant: Lapathi quid Boulapathon eft: radicistantum altitudine ab aliis differens, vtlib. x x.cap. x x 1. ipfe refert. clie Hippocratis Blitum eft , quod veluti linguicf fe ícribitlib.iz,De. morbis muliebribus: inter fubdititia iftud refertur, que rubrum fluxum muliebrem reprimunt ac fiftunt.Talsáre tem Spinachix facultas Sirianeanam eftadítriione omni carens... 5... Eftautcm Spinachia humida plané ac frigida ordine feré fecundo ; fed humida rr olerum numero;quorum fubftantia aquofior,& fapor qualitatis expers : citó idcirco dd dit,& aluum emollit. & Editür decocta, fed alimenti exiguum aut nihil confert : flatulenta nonnihil eft, &mu- feam facile parit, nifi Zinzibere aut alio confimili condiatur.: Recipitur & inter cruda ace tia recens cnata, prius fcilicet quàm latiora ei fubnata fuerint folia. De Betá, B: TA duorüm eft generurn : candida vtia: higra altera: cuius vna fpeciesradice admodum, ac eduli. E Car. Vi. d ap rw. eie A pia Suntautem folia priori magria,latá,lzuia,refplendentia, quandoque dilutius,aliasfanu «tius virentia: caules longi;bicubitales,ftriati,in ramulos effufi : eirca quos initio - piofi ordine digefti,colore fubuirentes: deinde femina afpera; rugofa. radix teres, longa y tuscandida eft. libus rubens elucet. craffas, Napis giatiores, ciboQue aptiores. Seriturin hortis Beta: folum arnat mádetis ac letum.Oportuniffimafatio cius Vere zítate viret)nec non & hyeme: alteró anno cauliscum feminibus affurgit.: ju Iulio aut Augufto femen ad maturitate : E ruenit. | X "Tertiz radix priufquam caulis exeateruenda;alioqui ciboinutilisfüturá. ^ ^^ Altera Beta foliis,caule,femine;tadiced; fimilis,folo colote differenseft: quiin fo lis " (TIN P iid». tádicesverà habet páulo breuiores fed 'te: totà NOT s a. ie ji. Ls UE reir np: i5 Spr Sen t Un oy . GracisZeUr 2o» yn?v^or, 8: à nohnullis zivz2uor dicitur : Latinis Beta v Germanis Ratte Bclgis Sette; Italis Zeza, Bietola : Hifpanis Afelgas : Gallis de Ja Porée y Bette: At Anglis Seti ulorum 1 - ET D (ort PEMPTADIS QVINTJE LIB. I. E Mey brridi Bets candida. (UU€— Ee Nomine vicina cft esurAjc dicla : fed vr apud. A- thenzum diueríum genus & à Bcta diffzrens. Candidam Betam emeusi» , id cft , Siculam " cognominari T heophraftusait: Hinc Sicle vox, qua Barbari & Officinz plerzq; Bctá appcllitát. Tertiam Betam Germanis tot Oüiben / id eft, ; Rapum rubrum dici Fuchfius au&oreft. Non cft amé Rapi,fed Beta fpecies , quam nonnulli | Romanam Bctam vocant, Catcrüm Beta candida quidem humidum .. EA ac frigidum oluseft,quod adiun&tam quandam " ust falfilaginem ac nitrofam facultatem habet : vn- ( dc & extergit,& pernarespituitam etiocat. Co- &a autem editur , citó defcendit, & aluum ad excernendum & deponenda excrementa cxci- tat; przfettim cum iure in quo decoquiturfün.- pta: abfque iure cfitata, dcpofita nitrofitate,mi- nusextergit,ac aluum irritat. Nuttimentum au- tem ex Beta qualicunque tandem exiguum aut E nullum corpori accedit , idque minus quàm cx : Laduca probum. AE Succusautem naribus inditus pituitam cle. mentet extrahit & caput purgat. DecoQtum fo-. liorum & radicum furfures & lentes abftergit, .- Radix derafo nonnihil cortice ano glandis mo- doimpofita,aluum quoque ad excrementorum. expultionem inuitat;przíertimcxiguofalecon- - fperfa. uf: P lobis Betanonnullz adftriGionis particeps, , aluum minusmouct,fedcibo minusidonea. — : Tertix .* 1 610 SriRPIVM HISTORIE | Tertizradix,menfibus hybernis,cum fale & aceto condita;acetarij alterius oco fubi i cocta infertur: palato & ori grata. € B AERUS 6 p ^w De Brafíica. LAS. VIL denm "A ^ Braffica vulgaris fatiua. Braífica rubra capitata, - ———— ERNEUT RR C e Rass1CAs duas Diofcotides facit: fatiuam vnam ,fylueftrem alteram : & quide prater tertiam Marinam,quz ad Helxines genera pertinet: de qua lib. 5. Pempt. tertz. Triaautem huius Theophraftus genera ftatuit , óvAoQuAWos , fiue Crifpum vnum altem 2eiQUonor, Lacue: tertium Z^e1or, fiuc fylueftre. Theophra(tum Cato imitatur, tresquoge Brafficas referens:primam quidem luem, grandem, latis folis, caule magno: alte pam: tertiam minutis caulibus,teneram & acerrimam. Eandem diftindtionem refert Dh nius lib.xx.cap.1x.vbiin tres fpecies diuififfe eam ait Grecorum antiqui(fimos : vna? pam: alteram A&ay:& tertiam qua proprie appellata fit xezji6r: Libro veró xix.&aliapu — genera his adicit Tritianum, Cumanum,Pompcianá, Brutian, Sabellicum, Lacuturum Noftraztas non paucas quoque obferuauit , vel colore vel forma differentes ; brabi Quzdam enim feffili folio patula funt: aliz:contra&to capitata: nigrz nonnullz iplerge E albidz; vel etiam faturato colore virentes: Iam & lui folio iftz: illz veró crifpo;aut lach ; : : to.Eft & in caulibus differentia. Uu XO M : 1 Prior Brafficz fpecies foliis luxuriat magnis,latis,expanfis & patentibus,isQue in fant E. cum virore rubore nigricantibus: pediculis tamen foliorum , coflisac fibris pauló dilutis m. rubentibus.caulisqui € mediis Vere furgit foliis ramofus,flofculos proferclutcosfiliquiso longas,quales Rapi,& femina rotunda fimilia. radix fibris firmatur. kl Miis 2. Huiusfpecies & quedam foliisin orbem & globum contractis capitata reperitur, cul mcn globofum caput minus quàm albide capitatz..color veró foliorum huius dilutiusetó? | quam antecedentisrubet: reliqua conueniunt. "1 Tertiz folia minora funt,vtrimque ad coftam vfque mediam profundius femelatQ — rum infcriusincifa, per margines veró admodum crifpa: in reliquis non differt. E Quarta foliiscft fiffis,& in lacinias multas diffectis: fecusabaliisnon differens | — 4. $.— Quintacaulcfoliisd; omnino minor cft,& natura fua fylucftris: idcircó necin ib PEMPTADIS QVINT 35 46 125 ^ 61i Braffica crifpa. Brallica Selinoides. poses 1:0 ( n AS ume q/ "E fiderata: feminisautem caufa prxcipué feritur ac colitur, ex quo fubinde non exiguus quz- ftus accedic. 5 ' Sexta caule innititur craffo: folia initio effundit ampla,lata,ex albo virentia , craffiscoftis c albidioribus di(tincta,reliqua in globi aut capitis formam ar&iffime contrahit , quz candi- diffima funt. quibus Verc diffolutis caulis ari ramofus , flofculos, filiquas;ac in his femi- na proferens. E(tveró & alia quzdam capitata , albida quoque , quam Sabaudam vocant. oblongiora J^ huius funt capita, minus ar&te conclufa,quz fi Vere explicentur , caules emittunt fimiliter tamofos, floribus albidis fpeciofos: quos filiquz & femina fucceduntaliorum fimilia. Hye- misrigorem hzc non fuftinet,neque ad Ver peruenit;nifi admodum clemens hycms fucrit. ; Succedit Cauliflora di&a; hac priore caule foliisd; albidas refert, fed foliorum loco , quz g, in caput conglomerantur,caules huic in mediis exeunt foliis craffi;albidi molles,qui ori gra- ti cum fuauitate co&i eduntur ; à quibus Vere, fi hyemem fuperare ( quod rariffimum) po- tuerint,altioribus fa&is,flores,femina aliorum fimilia prodeunt. MALLHRRO Iam & alia quzdam ex albarum genere cuiuscaulis omnino craffus redditur ; nó quidem in mediisfoliis,verüm infrà & proximé radicibus,quo loco ftrumofus fa&tus etiá Rapi haud parui magnitudinem zmulatur : huius interior medulla;qualis reliqui caulis , & reliqua vc- luti aliarum. | e In E vy se Supereft& alia Braffica reliquis procerior. folia huius non Izuia,fed rugofa faturato viro- 15, et re nigricantia. caules,florcs,filiquz,& femina abaliorum haud diffident. , : s Brafficz omnes hortenfes funt; fed qua fylueftrior in agris feritur. Amat Braffica (oium mediocre;pingue,probe ftercotatum,& bene füba&um.Ttanflatione omnis proficit, ac me- lior euadic. Indigenz omnes Belgiofunt; Sabauda, Cauliflora,& pofterioribus duabusexce- — pris,quarum femen aliunde infertur. T: Mix LE eh Seriac transferri quouis anni tempore Brafficam poffe Petrus Crefcentiusfentit: Apud Belgas Martio menfe; Aprili, & qu ue Maio feritur: Augufto veró etiam nontató ,aut fub initium Septembris. Transferri inquit Columcella,(ex fohorum Braffica debet.Inalium | autem locum transferuntur ac tranfplantantur Braíficz in Belgio, Maio aut Iunio,quz qui- . dem N-- m d DOCTR 612 STIRPIVM HISTORIJE Bratfica fylueftris Crambe dicta. Brafficacapititaalbida dem primis Vcris menfibus fatse funt; quz deinde hybernis menfibus virent; ac fuccelert : Vete florcs ac femina proferunt: Augufto veró demum menfe fatz, Octobri aut Nouenbi transferuntur, vel quandoque etiam Martio menfe, qualis przcipue albida capitatzfün, - - quz deinde poft Solttinum in capita extuberant. Sabaudzx. veró &: Cauliflorz cempeltué i1. Püotípecieseltea,quam T heophraftus Aetoqiowor. Plinius vno loco Aeíar, alio Cum E. — 72. Alteram fpeciem Brabanti vulgó tiooffieu$ vocant: Latine Rofaccam brafficam "j Q ua inter albidas prima eft,yu - dibus,& foliis innumeris,conuenirc videtur. T f25/085.48 "s 3... lertiam Crifpam, I heophraftusóvaoguo^or nominat;atque inter Brafficas primoloo? i ÁÍcrendz, MaioQue transferenda funt. tl E Omnisautem Braffica Diof.& Galeno Grace xexuer appellatur: & fatiuz quide | £a vipáguy : T heophra(to veró hacc poparos dicitur. Eft quidem Rhaphanus Diofcoridiqit— ^. Latinis Radicula; fed T hcophraftus Radiculam non Rhaphaóum , fcd Rhaphanidzwnt — " Eadem veró & A'ué2vsoc herba cft,(ic didta;non modó quód ebrietatem arceat, vert & colorc (qua: priorisgeneris eft) Amethy(ton gemmam referat. Officina & vulgà Cau . nominant,ab ipfius caulis przítantia: Germani &óle frati; Brabanti Xioolen: Galli es Ch: ; j B Hifpani Celbes, Couues: Itali Caulo,V'erza. .....- otudot c - cognominat: eandem & Cauloden quofdam vocitarc ait: Cato hanc Leuemrappeats Rubra caulis: Germanis 25:etjter toober fólen: Braban. &5200tc roobc koolen: Gal. Chaux x Pertinere hac ad Tritianum genus nonnullis videtur: Plinius fiquidem lib. x1x.cap.V? r Tritiani caulem fapore & magnitudine przcipuum cffc ait, fed ex terrx aggettio fieri: cuiufmodi Rofacea non eft. Magiscum Lacuturribusex valle Ancina,capite ud - fert: Catoni fecunda cít : Plinio Sabellicacft: Sabellico, inquit, ( gerieri) in admi ub crifpa Sun inemanis &rauf; fé: Belgis &lecrontieine oote.Gallis Chose Quarta foliis fiffis es2uvoeid oc, Latinis Braffica Apiana zedé vocari poteft; tametfi "na lib.xx.cap.1x. Crifpam fic dictam velicà fumilitndine foliorum Apij:funtautem era haudquaquam crifpa, fed in varias partcs diffecta: Vulgó apud Brabahtos gem Quinta Veteribus tertia cft,qu m Plinius proprie xedu[hn diciaffirmat: : poc d lgà Capitata nüncupatur:cà nonnullis "s A. /* PEMPTADIS QVINTA LIB.I e. Braffica Sabauda. Braffica Cauliflora. lis: Germanis fappef fratit: Belgis &abups Iioole / Sluptkoole: Gallis CEoux Cabaz : Hifpanis Aepolbo, Celhes mrcianos: Italis Calo Cappuccio, Cappuz.zimo: Angliseatwge. toot Sextam Brafficam Tritianam rionnulli à Plinio didam effe ceníent,cuius magnum & fz- 6. pé pedale caput aliquando confpici lib.x1x.cap. vit1: & leges anté ex terre apgeftione tale 773 fieri;affirmat. Braffica autem ifta capirata,non cx aggerendo aur accümulando terram , talis ^ nacitur; fed fua natuta,ti tempore & lóco idoneis cranfplantetur, capitata efficitur. uz füccedit , feptíma ordine , Brabantis &auijchoolt/ id cft , Sabauda Btaffica dicitur. 7. Ferturex femine prouenire Cauliflotz,quod in Belgio maturuit.Intet Lacuturres capitatas non terücré numerari potcft. ; d Cauliloram veró nonnulli etiam Cypriam Biafficam vocitant: Italis Caulofre: Gallis 8. boux flórid : Brabantis 291otmkoole. Hac cunt Plinij Pompeiana conuenire videtur , dc qua fic lib.xix.cap.vri.Pompeiand (genus) procerius;caule ab radice tenüi;intta folia craffefcir, - Proximam Rapzcaulem vulgó nominant, | DTE CUINSU - 3911 9. Pofttemam Nigram cognominant Brafficarn: ab Italis Negrecaulem(vt fertur)dictam.An | 10: hacc ad Brutianum referenda (it expendendum. quod Plinius prxgrandibus foliis, catile ce. muifaporeacutoeffefcribit. — 2M s Fin Catérüm Biaffica otunisreficCantem & adfttingentem facultatem habet , atque vna ni- : trofam quandam vehementiusabftergentem qualitatem: hanc autem fuccüs aut deco&um P s à eius fibi vendicat. fübítántia flue Brafhce corpus adftringentem & reficcantem retinet. De- uM. | ponitctenim Braffica decotioné nittofam hanc qualitaterh;quz fucco ac humido ciusinfi- Él dct: quam omnem aqua, in qua primó decoquitur;ad fe perttahit. Quam ob caufam deco- — i Gum ciusaluum mouet: veluti & fuccus íi bibatur. Abie&o'autem primo iure in quo deco-- &a cft;aluum Braffica iccat & adftringit : alimentum autem corpori prebetexiguum ; fuc- cum veró ingenerat non probumivtpote craffum ae imelancholicumh: minus tamen craffum aut vitiofum , quz albidz funt : quz idcirco & aliisprzftant. Cato tamen crifpaum maxime — commendat: fed huic albidz cognitz non fuerunt. Obfcuritate vifus laborantibu muliscom«fam auxiliari,Diof. au&or: Cymam veró cius acriorem, forgot Y E LAE 1 L p Ae » el do : (VT Qu de J^ 614 IST ERPIYVM HISTj)ORI3Z meom Braffica caule rapum gerens, Braílica nig Igra. ^. xo AY f AF ^ v.) S NICE (C9 ad p Y ANS y B Aio SEU AS hr y,'W SLAP UM S 1 SI " INS AK v ENS Í (d m. y T M Jr , » PF, , Uu v et ey 1 aa^ ad vrinam ciendam validiorem effe: Sale autem códitam ftomacho inimicam effe,&alum.—— conturbare: Crudam ver exaceto manfam lienofis prodeffe; idem ait. Plinius fplenitósin vino albo per dies quadraginta exhibendam fcribit. -- Fertur & Braffica cruda ante alium cibum fumpta ebrietatem arcere, nequc inebrian pot fecum, qui crudam prafumpferit: pofteà veró fumptam crapulam ctiam difcutere: Caf - cuius naturale Brafficz: cum vite diffidium; quod tale cft,vt fi quando in aruisappropingi - ucrit viti, aut ftatim tabefiat, aut vitis farmenta tabefaciat : aut fi, dum coquitur, vinumit- ftilletur, de cztero non coquatur;ac colorcius corrumpatur: vt in Geoponicis Caffij Dion-- fij Vticenfis fcribitur. Athenzus tamen arcendi ebrietatem potentiam,non folis fedímum — Brafficz affcribit, Conferunt veró & folia omnibus inflammationibus ac oedematiscimp- — . lentatritaac impofita. cum fale carbunculos rumpunt. ok Succus Brafficzzau&ore Diofcoride,cum iride & nitro fumptusaluum mollit: curYno. 5 veró epotus viperarum morfibus aduerfatur. Idem cum Faenogtaci farina podagrt isa - ticularibus doloribus impofitus prodeft; tum & vlceribus fordidis ac vetuftis: caputplls maribus infufüs: cum loliacea farina fubditus menfes mouct.Plinius fuccum cum vinod businftillatum,auditus tarditati prodeffe refert. p - Semen, prafertim ZEgyptix Brafficaz,quod amarz, Galeno tefte, qualitatis particeps lumbricós pellit : faciei lentigines, ephelidas, & quxcunque modicam abfterfionem o" ftulant, expurgat. : Wer - Aquajnqua decodaa cftjneruosarticulosá; mire adiuuari ferunt: tum & vulnerare*^" ac vetera: etiam carcinomata;quz nullis aliis remediis fanari poffunt,i hacfoucantut. . Cauliculorum cum radicibus crematorum cinisadmodum rcficcans eft, & adipe USE) exceptusad inuetcratos laterum dolores prodeft. " ez De Sylueftri Braftica. Car. VIIL. m pe pam I. SY LvESTRIS Diofcoridi nuncupata Braffica,fatiuarum minori quinto loco defcript? 1 fimiliseffet;nifi hirfutior, albidior,ac fapore amariorforet. folia fiquidem, Hore" áuc fatisrcfpondent. EE e i PEMPTADIS QYINTAE LIP, [ eg Braffica fylueftris. Braffica fylueftris perfoliata. hid Jet [ren (1$ 3 M * 79 : 1 Nafci autem hanc in maritimis przruptis locis Diof. ait: repetitur veró & in Zelandiz al- tioribus iuxta mare tumulis. ^ di Prater hànc veró & alia fylucftrise(t,folio omnino minore ;]züi;indiuifo,lata: & oblonge 2: formzcaulem quodammodo ampleGente;Perfoliata fere fimili: cuius cauliculi teretes,te- nucsjinancs flofculos initio proferüt cádidos;atq; filiquasinde tenues,oblógas; & ángulofas. In campis fponte gignitur , in Hifpaniis quidem au&torc Clufio : tum vcró & in nonnullis Auftrix ac Germániz locis. Florent Brafficz iftz zcftiuis menfibus; atque interea ctiam femen perficiunt. KeduGn a5ela à Diofcoride Gracé prior dicitur: Latinis Braffica fyluefttis;Braffica ruftica, & à nonnullis Braffica marina; differens tamen à Brafficailla,quam Diof. hocnomine infcri- bit,& recentiores Soldanellam appellant: de qua Pemptadis tettiz lib.111. fctiptum eft. Alteram campeftrem Braflicam nominant: nonnulli etiam montanam , vcl petfoliatam. Eft veró prior illa fylueftriscalida ac ficca ; & quia amaraextergens quoque. folia inquit Diofcorides,impofita vulnera conglutinant,& inflammationes tumores; difcutiunt. Dealterius facultatibus compertum nihil extat: à nemine enim in cibum admittitur. d De Boragine fiue Bucloffovero: —— CA&v.. 1x. E. ! B OnaAciXr latafunt folia;rotundis amen longiora,humi decumbentia, Verbafci fo- 1. liorum fcré magnitudine ;fed nigricantia & afpeta , bubulas mulantia linguas : caulis cubitalis,aut altior,ramofus: flofculi in cacuminibus eleganterczrulei,raró albidi ex quing; folioliscompofiti: équorum medio nigra eminent ftamina , faftigio co&untia , Pyramidis in modum acuminata. radix fibris cohzret;hyemisac frigoris impatiens. ; Huiusveró & altera extat fpecies;foliis Emilibus;fed minoribus: flo[culis czrüleisparuis, 2; | abfque ftaminibus,quàm vulgaris Bugloffi minoribus. radix teftibilis hycmem (uftinet : fo- 1 liisinterea quoque virentibus. va d Vulgaris Borago paffim in omnibus hortis reperitur: quouis folo prouenit. Alteraomnino rara xs merae cognita. : p Magna zfítatis partéj& in multum Autumnum víque,Borago floret acviget ^ — — c bs FF2 Offcinis MEME... TNT "T poA Mae ard L 4 1 ! fo ae $05 616 STi1RPIVM HISTORIE PA rio Borago. Boraginis altera fpecies, y "m. ZA ' uv : zx / D ^ IN Ze y - 4 k DN SONS MM QA Ne d. Vy oe es NU JAN hod [—. ete w S C We AA M 3: EASY N W/ ida) 77 EDS E NN r o NU PS" , m. : d Ay -di a 7) NOS eee : e 2 DAS VN 2x n ZA // A N K s. (LAN) M e m d t Officini-Borago dicitur: Germanis Butttet(cb: Italis Borrazize: Hifpanis Borraces: Galls Borráche & Bourrache: Brabantis 3ernagíe: Anglis2501age: Bohemis CBoraf : ànonnullisPor.— ujfu rago. Veterum eft Bou Aeosor,quod Latinis Lingua bubula, Lingua bouis, Bugloffus& Li- "vira. banium dicitur: Apuleio & Corago; vnde fortatfis Boraginis nomen C. in B.mutato:nfiz — pud Apulcium Borago pro Corago legendum (it: A Plinio veró & ivpedavror fiue Euphiolj- num,quod hilaritatem excitet: quod & antiquus verficulus de Boragine teftatur: ——— Ero Borago gaudia femper aco. ; LR Humidi autem cuidenter cft temperamenui , calidi non item : fed in calore frigorejue - medij effe apparet. à -—À— In vinum coniedum Bugloffum,inquit Diofcorides,animi letitiam efficerecrediurGz — lenusquoque & Plinius, vino inie&um latitiz & hilaritatis caufam effe exiftimari , animi voluptatesaugere;affitmant. 2. ut Noftraatasnon modó herbam, fed przcipué flores fubinde in vinum coniicit, vel act riis infpergit, latitiz ac hilaritatisexciranda caufa: Condiuntur & in hunc vfum cumAacie ro flores: tum & alia ex iis parátur,quibus ad cordis corroborationem, triftitiam pelle & animi lztitiam augendam Medici paffim vtuntur. * Foliacum aliisoleribus decocta ad aluum molliendam nonnihil conferunt. Conuenum — | Vetó & iis, qui ob faucium afperitatem tuffiunt cum melicrato, au&ore Galeno. Aiunt (Vt inter Diofcoridis notha) Bugloffi herbam, quz tres caules emittit, fi cum radicibus& km ne tota teratur, & in potu detur, contra tertíanos rigores prodeffe : ad quartanos vero que quatuor. - P ri De Buglo(fa vulzari , fiue Lycopfi. E 3 Y ue. " VAM Officinz Bugloffam appellant, folia quàm Boraginislongiora promit acumibi- : tamaroraquàm Lactucz, afpera, & hirfuta. caulisin altum furgit bipcdalis.autahs ; fu perius in ramulos diuifus; quos ordine digefti lofculi conucftiunt , priufquam tottde" cant in rubro purpuraícentes,deinde cxrulei, non magni, quinque foliolis patentes; rum conccptaculis oblonga, aliquantulum rugofa terna quaternaQuc fuccedunt femina. . dixoblonga, teres, digitahs craffitudinis , pluribus annis rcftans :in calidis np 2 Laude en dms 5 0 usd T-w—- Ós T ri s br, p à E M 4.55? quent yu EMPTADIS QVINTAÀ LIB. f. 6i Bugloffa vulgatis. Bogloffa fyfaeftris. "uus SUE (D "Cuv id c SES J* Um iih &- y cu S y vs apricis foris rubens, alibi fubnigricans , interiore carne candida, lentoáue fü t Eft huius & minoromninó fpscies foliis quz , & afperis ac oblongis , fed m x bus: flofculisquoqiié caruleis fed exiguis; radix cuius tenuis & albida. Prior,vt Diofcori aitjin campcftribus nafcitur: feritur veró in Germaniaac Bclgio,tum & alibi in hortis. Minor frequenter in agris frumentum ferentibus repcritur. M Floret vulgaris Bugloffa à Maioaut Iunio víque in alatis inem : folia hyeme pereunt, Vcre vctó noua erumpunt. p Minor a'ftiuis quoque menfibus viget. ui aint einn" Pofterior atas Bugloffam, & Bugloffam domeflicam hanc appellat; ac pro veto Bugloffo jn vfum recepit : vnde & Germanis Jcbfcngunae/ Gffentongbe / & 25ugloffe dicitur. Lcgiti- mum Bugloifum Borago eft. e , - Hacautemà veteribus Avzedc, fiue Lycopíis eft di&a. quam Galenus intet Anshu(z fpe- . cies numerat: àquo Diofcorides quoque haud alienus eft, Lycopfim à nonnullis Anchufam ' vocari referens. Nec temcré inter Anchu(as habetur , cüm omnibus partibus ipfas referat; Eff- veró hanc Lycopíin veterum, dubitare non poterit, qui ipfam cum huius defcriptione conferre volucrit. quz fic habet: ; Cod Avxoic v4. 1p QU20a. Eye Lupin Sold wu, uaxefimen dV wa) ven yombog wa) o yon ni) ar n diez, zi ox orm ao) rim vi c pl ne wapa Min. aus dsiman uxor )pSór, Teaxcy ax Datuadac fooy- qu oec, "nora. renale. nd bap lurmric dy ute ,moptuell ora. pia dMipeS ed. hoc cft: Lycopüs folia habet Lactucz fimilia,fed maiora, afperiora, & craffajad radicis caput reflexa: caulem emittit longum,re&um,afperum adnata multa afpera dodrantalia habétem, in qui- bus flores parui purpurafcentes. radix rubicunda. An ne talis Bugloffa vulgaris? folia afpcrà & La&ucz maiora refpondent: & caules ramofi: lofculi item circa alas 6 czruleo. purpurafi — centes: nec non radix in calidis regionibus foris rubens. Qua de caufa audiendi illi minimé generibus,cuius Hos in pappos abit. cx horum aucem genere Bugloffa neutiquam eftjnec flos ciusin pappos refoluitur. pa s. Altera fpecies,Lycopfisquadam minor cftjaut potius Anchufz quoddam fpuriam genus: 2. vulgo Bugloffum fylucfitem nuncupant. TS FF 4, 7^ ^ Cxw- 4 " di -* -. funt,qui Bugloffam vulgarem Cirfion effe exiftimant: Ciríion (iquidem ex Carduoruimeft 618 STIRPIVM HISTORIE : Caterüm facultaté Lycopfis,au&ore Galeno,refrigerans & deficcans eft. Cum oko 2008 quit Diofcorides,radix impofita vulneribus medetur: cum farina hordeacea ez f Me Sudorem,Pliniusait,in febribus mouet fucco aque calidx admoto. Recentior ztashu : lia,flores,& radiceseodem,quo Boraginis fiue legitimi Bugloffi,loco habet,& E tisomnisgencerisque triftitiam depellereomoerorem excutere,hilaritatem €Xcitare,volupe, tem adferre , & cor cotroborare creduntur, admifcet. Oleribus folia addita idem did x € 5 raginis , queunt. : De Anchuis. Car. xri. - Anchufa Alcibiadion. Anchufa tertia, N cuv s, excepta Lycopfi;tria Diofcoridi funtgenera, Onocliavidelicet,Akdbe — dion,& tertia proprio nomine deftituta. : : | 1," Onoclialata,acuminata, hitfuta, & afpera promit folia , Bugloffz vulgaris breuiora,ftd quàm Lactucz latiora: caules complures breues;humum verfus reclinatos,foliis non minis afperos,quorum faftigia in alas fparía flofculis ornantur, Bugloffz dictz zmulis, fed minot- bus. radix digitaliscraffitudinis longa. * 2, Alcibiadion foliiseft multó minoribus anguftioribusQ;afperis tamé, hirfütis, ac pungtt- tibus. caulis mediocris exiles fundit ramulos: flofculi parui puniceo colore purpurafun — forma Bugloffz fimiles. radix teres & longa. £ 5. lertiafolisctiam quàm Alcibiadion minoribus , anguftioribus, nihilominus afpers 1 hirfutis: flofculi in alis czrulei. radix aliarum fimilis, SEU Harum radices in calidis locisac regionibustubent,& fanguinco colore manus inficit: In Belgio veró fata ac aliis frigidis regionibusid minime preftant:zneque colore rubent.Ta tum Soliscalor feruoráue;ad colorem radicum intendendum,poteft. - 4. — Prater hasveró & quarta quedam reperitur: foliisafperishirfutisac pungentibus,ac non .. raró humiorbiculariter procumbentibus,tertiz fimilis, cuiuscauliculo dodrantaliflof — e xeu: oblongi, interius caui , doliolis pertufis fimiles, colorc lutei. radix oblongaale efcendir. 2 * — Locis apricis Anchufz nafci gaudent;ac pingui Ixtoque folo. Prior in Hifpanizagm" periti fertur: Reliquz non modó Itali, (ed & Narbonentis Gallix indigenz fun: Rep" s 9 PEMPTADIS QVINT.E LIB. I. 619 Anchu(a quarta fiuc Pfeudoanchufa. tur & alibi. Diofcorides Alcibiadion in locis arenofis naíci fcribit. Qu uartà non raró in Bohemia occurrit fc- cusagrorum & viarum margines. Fiorentac vigent Anchuíz zftiuis menfi- bus: Meffis temporc fanguincum fuccum ra- dices fundunt, au&ore Diofcoride. A^ eve Gtacis dicta,apud Latinos nomé feruat: extant veró & huius inter nothas vo- cesquadam nomina, vt, Kara? 2evew , 2ufovxh, dpa bo Duor vópuP^oc, "ropQueJ c a douam, aut pá- dbusu,à nonnullis veró & Fucus herba. Prior O'ózAeiz appellatur: & à nonnullis t. xaAv£ : à nonnullis in Belgio Bugloffa Hifpa- nica. Secunda A' AxiGiadyor ,óro ec, & Anchufa 2. altera. Tertia Anchu( nomen retinet. Galli cüm 3. banc,tum alias Orchazette appellant : Hifpani Soagem: ltali Aschufa. Q uarta lla effz poteft,queà Plinio lib.xxir. 4- cap.xx.Pfeudanchufa appellatut: & à quibuf- e dam Enchufa ac Doris. Caterüm Anchufz Onocliz radix reftige- 1. rat & rcíiccatauctore Galeno, & vnà ad(trin- git: & quia fubamara biliofos etiá extergit hu- mores: folia imbecilliora , adítringunt tamen quoque & rcficcant. Diofcorides ad ambufta & vetera vlcera exoleo & cerato efficacem ra- dicem ait:ery(ipelatis cum polenta mederi:le- pris & vitiliginibus cum aceto imponi: partus extraherc genitali impofitam: decodum exhiberi IGericis,nephri ticis,& fpleniticis, febrici- tantibuscum mcelicrato: ad vnguentorum fpiffamenta à pigmentariis vfurpari : folia in vino tà aluum fiftere. $ - Alcibiadij radicem,Galenus calidiorem effe tradit;ac magis medicatam. hac veró etiam 2: calidiorem tertia parua? , vtpote quz czteris amarior fit , & amplius medicata. Diofcorides veró hasadueríus virus viperarum ac aliorum ferpentum commendar,& fiue in potu fiue in cibo autetiam alligatu auxiliari. Plinius lib.xxy.cap.xv. Anchufz radicem aptam cffe tra- dit inficiendo ligno ac ceris. feicdnorum eai butyrum recens infulfum cum Anchufz radice addito vino , do- nec ruborem contraxeritcoquunt: quod Butyrum rubrum appellant, & non modó ex alto cid delapfis exhibent,verüm & ad exanthematum facilem eruptionem prodeffe fcrunt, (i cum calenti ceruifia mox initio propinetur. mU De Echío. 5. CA?. XII. : T2Curo foliaàradice exeunt oblonga,nonadmodum lata,hitfüta, afpera, & velutiexi- rp; 4guis fpinis horrida,humi procumbentia, Anchufe fimilia; inter qua medius affurgitcau- listeres & rectus, foliofus,non minusquàm folia afper , adnatis multis appendicibus extre- ma parte reflexis,veluti ramuli Heliotropij;que preterexiguafoliolaflofculosproferuntca- — ——— uos,furfum hiantes,initio € rubro purpureos , inde caruleos, ftaminibus aliquot purpureis — — mediis; quibus femen fuccedit angulofum,acuminatum ,anguis caputaliquo referensmo-.— - do. radix prolixa,teres;locis apricis fubinde foris rubefcit. E y E Huius & fpecies quzdam flore rubens quandoque vifa , ceteris priori fimilis : Candidis 2. etiam flofculis alicubi extare fertur. ze xat y Secus vias & femitas,nec non agrorum marginesgac in ipfis defertis agris prouenit: letum pingued; folum ama. locis gaudet apricis. : n Tota zfítate floriferum eft: femen interea maturatur : hyeme folia reftant. T] Graci tuor & dAxiGiddtorjau&tore Diofcoride appellant: à Nicandro veró £yx, Dyer , 8C dixíCior dicitur. Facitautem hic duas Echij fpecies, vnam Anchufz EU : alteram altio- VONRES 4 iem, - pv e Fa 5 o^ uA €, et 620 t JV oor STIRPIVM HISTORIE Echium. Echij altera fpecies. E) AY ANS K ju E — NS S n LAT SENS ^ S RSS hà ?3 I vat ) 7 M SS - RR M Hc 7 s? S ^ D MES 22157 v. SRI) 332447216 il, NOS A N 2 D di s OS Wr u. RN MA Vd x CEN jj b Y A v W AN NSSS ZZ, LN 7 ANS py. NN S c v SESS E ut My, Cw LT». 7 LI) , // ) PM / dafsed p MM L a ce rem, maiore folio,flore paruulo,capitulis viperz. Prior non temeré Anchufx fpecicsaede — tur,tertia videlicet aut fecunda,qux & Alcibiadion nominatur. fd d E E Alterum autem Echium non aliud effe apparet,quàm quod à Dicfcoride defcribit, —— Appellatur veró iftud Echium fpuriis quidem nomenclaturis,vt,/zipuSez,duota,autdge — 44: Latinis Alcibiacum. Officinis hac ftirpsincognita eft. ' z E Apuleiuscap. v. de Viperina herba agit, quam ait $4 ior xg) 9nesóejC ov dici, Latine Sete pentariam & radicem Macedonicam: fed hzc ab Echio differens e(t. Echium Hifpani. de la Biuora, vel Chupamel: Yvali Bueloffa faluatica : Galli Bugleffe fauzage : Germani2Ble.— edfmasunabean nominant. T. Faculrate autem Echium Anchufis fecunda prarfertim ac tertia fimile eft. Radixpeat.— , ——- Wisàferpentc ex vino prodeft: eos veró qui anté biberunt feriri non patitur. folia &lenea — idem przftant: Diofcorides au&or. Nicander in Theriacis Echion quoque intereas teur. B fürpcs,quz ferpentium, ac przícrtim vipere morfuirefiftunt,acferpentes abigunt.— ; De Ataru berba. GAP FILES ST T. An v folia promit lata,oblonga,é virore ad cxruleum inclinantia, candicantibusdi uot maculis fiznata,fubinde deorfum reflexa: caules rotundos ac ramofos,, fimilibus foliis.fcd fenfim atcenuatis conueftitos: ? quorum cacuminibus flofculi dependent rotundi. oblongi;intuscaui,colore lutei ,circaanncxam quandoque exiguo limbo P centes quibus emina fucccdunt angulofa,nigricantia. radix oblonga,mediocritercrafla. —— 7 2. Huiusveró & minor quxdam fpecics;foliisanguftioribusnihilominus oblongis:caulir . hstenetioribus, alioqui priori mil. Es oM: , Inlatisac herbofis collibus exit:tum & fecus viasac agrorum margincsin Bohemia Re: tia, Vindelicia, Norico, Pannonia;ac vltracitrag; Danubium lociscomplurimis Vigetac loretà Maioin multam zftatem. - per . Recentior ztas Maru appellat. Meminitautem Maru herba Auicenna cap. CCCCLXIDA quinque ems fpecies enumerans; quarum prima & fecunda odoratz calida : quat ; quin- d . tercalida ficca, & attenuans; Tertia vero temperata;qua cxiftimatur cflc Bugicflam: telii» pnm el CF ; | PEMPTADIS QVINTA LIB. f. 621 Mani hetba. ti refrigerans. Mifebar dida: Cum qua autem aifear. harum fpecierum Maru à nobis deícriptum | bae] ^ conueniat (íi modó ex his eft) difficile eft in tan- Pe ta Auicennz brcuitate,nc dicamus obícuritate, cognofcere. Si ex facultatibus iudicium facien- , dum, poteriteffe Mifebar; nam & hzc Maru — — fpccics frigida apparet potentia, Videtur veró & Cerinthe eadem ftirpseffe , de qua Plinius lib. Xx1.cap.xt1.his verbis: Eft Cerinthefolio candido, incurto, cubita- c"; li;capite concauo, mellisfuccum habente. Nec abhorret enim Maru ab i(ta defcriptione. Albi- cantibus fiquidem maculis folia candicant ; dc- erfum quoque reflexa incuruantur ; cubiralis ftirpseft; capitulum fiuc faftigium caulisconca- uos flofculos promit;é quibus Apes mel legunt. Theophiaftus Kygi»8r inter zeítiuos flóres lib. "v .enumerat; interquos & Maru herba flos habendus. Meminic Virgilius Georg. 1111. vbi ipfam appellat ignobile gramen : quod Seruius : interpretatur vile atque vbique nafcens: buc tu infos ajperge fapores, A Trita Meliphylia c? Cerinthe ignobile gramen. F*d quibus verbis , aut Graminis nomine Poéta (quod verifimile)abutitur;aut aliam vult intcl- ligi Cerinthen , quz Graminis fit fpecies. Extat veró & apud Plinium Leucographidis Leweg'4- herbx nomen: lib.x xvii,cap.xi.qua qualis ef^ fet fcriptum fe non repcriffe refert. Quód fi vc-- ró non temeré nomina flirpibus indita,hec non 3 abs re Aevxc5etlc dicetur , folia ctenim albis maculis infcripta habet. Poteft veró eadem & Cerinthe ac Leucographis effz. Nonraró fi- quidem cadem ftirps, fub diuerfis nominibus locis feparatis occurrit : vt & alibi fcripfimus, Non effe autem hanc Memitham , quz Gracis 3AZvxior, adeó palam cft , vt refutatione opus non habeat. E. : Caterüm facultate hzc Matu fpecies Bre oe atque adítringens : & talis quoque Leucographiscft Plinio au&ore: V tilisiinquitproditur fanguinem excreantibus,tribusobo- liscum croco: item cceliacis,trita ex aqua & appofita: profluuio feminarum: oculorü quoq; medicamentis: & explendis vlceribus,qua fiunt in teneris partibus corporis. De Bupleure. Car. XIIIL D" 4 Bupleuti funt fpecics;anguftiorisfolij vnum: alterum latioris. . M Anguftiorisfolij Bupleuron bicubitalibus aut altioribus affurgit caulibus rotundis, 1. geniculatis,in complures alas diffufis: faliiscitca fingulos articulos oblongis, anguftis, flria- tis latioribus quàm Graminis: flofculisin ramulorum faftigiis exiguis, veluti Anethi, luteis, vmbellatim compofitis; quibus fuccedit oblongum,& Perfoliatz: amulum femen. radix tc- nuisin ramulos diuellitur. : aM t i Álterius folia latiora,breuiora,fed non minus ftriata, quzdam à radice, aliaiuxtZgulem 3; —— exeunt;qui teres, geniculatus, craffior, ac breuior eft : llofculi fimiliter lutei : vmbelliy paulo maiores: tum & femen: radix oblonga,craffa foris nigricans. ; ME In montofis ac iuxta faxofas fluuiorum ripas nafcitur: anguftioris folij plerifq; iuxta Moc- num Germaniz fluuium valdé frequens.. Vtraque in Bohemia pluribus locis viret , ac non. raró in ipfis rupibus,quod latioris eft£olij. Reperitur & alus Germaniz;tü & Hifpanix locis. Iulio ac Augufto florent:deinde femina perficiunt. Pro Boupleuro vtrumque habetur: nec defcriptioni BovzAsvesv repugnant ;quz apud Pli- nium lib.xxt1.cap.xxrr.extat. Boupleuron in fponte nafcentium numero Greci;inquitha- bent: caule bicubitali: foliis multis,longisd;, capite Anethi. Latioris folij Valerius Cordus Ifophyllon non fcio , quo au&ore , nominauit : Plerique &: (o X Elapho- lio—- E : " à 1 ; AL Nt | $22 "TIR?IYM HISTORIA j/5./1 , we Bupleurum anguftifolium, à Bupleurum alterufm latifofiugs. EN, NU T ec ANN XE 7 « NA ÀN / . SENSN DR AN LY CSEN j N Ur f i Elaphobofcum,alij Gratiam Dei vocitant: Sed aliud Elaphobofcum, aliaáue Gratia Dei, nobis defcribuntur. ; Cetetüm Bupleuri femen calidum ficcumq; fecundo apparet ordine. Valet contrafere tum i&us,vt non modó Plinius fed & Nicander in T heriacisaffirmat. Fouentur verü& de coda herba plaga: adicétis foliis Mori aut Origani. folia ad fecundas,vel fuccus exvinoill- tus prodeft : (trumis veró cum fale & vino folia imponuntur: Plinius au&tor. qui &intb ab Hippocrate Bupleurum laudatum refert. set De Cichorio c Intylo. Car. Xv. E! v - Us M generis funt Cichorium & Intybum : fed Intybum fatiuum : Cichoriumve TR ró fylueftre. : dniybum. Ingbtia folia editoblonga,lata;lxuia, ex albido virentia ; La&ucz feté amulajamDü - nonnihil crenata. caulis inter hzc affurgit rotundusjinanis;in ramulos diuifus,é quov rato la&eus profluit fuccus nonnihil amaricans. flores fecundü caules ex multis folioliscom- . miffi, colore frequenter czrulei,raró candidi. radix oblonga, candida , non abíqueadnats fibris,poft feminis maturitatem deficiens. E NE SeripéIntybumin hortis,& quod Vere fatum celeriter adolefcit,ac ipfa aftatc foren? rt;ac deinde intercidit. Iulio veró fatum in hyemem reftat,Seprembri aut imurum,colligatis prius foliisniuis inftar candidum redditur, ac deinde mendo» » i$menfis aliorum acctariorum loco infertur.Id quod Plinius haud ignorafle yi me lib.xx.cap.viir.vbi Seridém duorum generum effe ait: nigram zffiuam, deteriorem ,&h] berram, candidiorem. cai dd Cicborium. Cichorium duplex eft: vnuri folij latioris;ac minüsatrofi,veluti Intybi,fed tamem mis" ris,ac non adcó lxuis,& nonnihil pilofi: alterum foliis laciniofis,& ad coftam víque balbi- vtrimquc incifis. vtrique caulis qualis Intybo: flores fimiles , colore czrulei : femen iub? dum: radix oblonga;candida;in plures annos reftans. Diffluit & ex his,caule,folus,aut funt vulneratis, albicans & amarus fuccus:amari veró faporis & ipfius herbae folia ac rain: ^ n bar d; ^ qu M "— fur I "pMPTADIS. QVINTA: LIB, 4 "t 0d. 633 Intybum fatiuum, .Cichorium latiorisfolij. — Non modóin hortis fcritur,fed & pet vniuerfam Germaniam,tum & alibi fccus vias , ac locisincultis exit :ac potiffimum folia habensprofundioribusincifuris laciniata; quod & re- liquisamarius cft. . T ANS Iulio & Auguíto menfibus przcipué cum flore repetitur: femen interca perficitur. Eft veró & prater ifta fylueftre quoddam, Cichorio foliis fed cxiguis, fimile : caulibus te- cias rctibus,ramof(isiin obliquum tendentibus: flofculis fecundum ramulos paucis , raris , & par- [ylufirein- uulis,luteis,qui in papposfoluuntur. — Nafcitur & iftud paffim in Germania riferum eft. ! Appellantur hz herb vno nominc Gracis Zée4Zw: LatinisIntyba. —— Prior Xéescspeeoc,Intybum fatiuum:à nonnullis Endiuia: ab Auicenna ac Scrapionc Ta- raxacon: ab Italis $carie/a,quam appellationem plerzque Officinz peores & Scriolam ipfamquafi Seridem haud perperam vocitant, fed minus re&é Serriolam per duplex r. nam Serriola La&tuca eftfylueftrisab Hifpanis $erraj EnuideGermanis Carief: GallisScarzele. Altera fpecics c&e1c dyefa ac xi sfeyor dicitur : Latioris folij Plinio Hcdypnois cft: qua verüamarior zejc Diofcoridi dicitur: Latinis Intubum fylueftre , Intubum agrefte , Intu- j;,;, bumerraticum,& Cichorion: Officinis Cicorea dicitur : qux vox non modó poftcrioribus Medicis tecepta,verüm & ab ipfo Horatio Ode xx x1.lib. primo vfurpatur: —— me pa[cunt Oliua, : x: 5: «Me Cicerta, leuéfque Malus. 000000 , Erraticum Intubum,Plinius lib. xx. cap. virt. apud nos quidam, inquit, Ambugiam ap- pellauere. ( Ambubeiam alijlegunt.) Non defunt veró & qui Roftrum porcinum nominét, interquos eft Guilhelmus Placétinus:Petrus vero CrefcentiusSpófam Solis, & Solfequium vocat: Germani 2IBegimarten/id eftcuftodem viarum: Itali Cicborea : Hifpani A lmerones, Cicoria: Galli Cicboree: Belgz €itoype: Angli €prfome: Bohemi Gsafanfa. Tertium genus floribus exiguis luteisnon abs re Hyofitis , aut ( vt quzdam exemplaria) Ey»/r&- Hyofciriscfle exiftimatur: de qua Plinius lib.xx.cap.vi11. Hyofiris, inquit , Intubo fimilis, fcd minor & tau afperior ; contufa vulneribus prxclaré medetur. Eft » ocisnegledis ac incultis: & zftiuis menfibus flo- STIRPIÍIYM HISTORIA vA Cichorium fylueftre,Dicris, Eft autem vtrumque Trtubum frigidum ficcum fecundo exceffu, atque adftrin cud cultatis particeps: quia yeró fübamaris » extergens ac aperiens. tíatiuum quidem "t dius,ac minus reficcans aut extergens: Syl veró , quod Cichorium dicitur , ficcius min refrigerans,magis aperiensac extergens, Er ke pter has qualitates,vt Galen. lib.y11,, De od pofirione medicamentorum fecundum loca fcriprum reliquit , optima pharmaca Calidisin. temperaturisipfius hepatis exiftunt, Vl 'enim quód moderate refrigerantampliusgr, bur vifceriaddüt per adftrnidtoriam facultatem, Infuperáue commiffuras ofculorum venarum in fima vifceris parte ad easqua in gibba fun extergunt. Neque veró frigidas intempes magnoperé lzdunt,quemadmodum quz fripi dam humiditatem abfque adítridioneautam;. ritudine poffident,facere folent, Iuuare etiàm vifcus talium olerum fubfon. - tia poteft , etiam fi citra feroforum aut ali humorum vitiationcem intemperies fiat perfe & cum humiditatiscuiufcunque complexujr mixturaenim mellis , humiditatem per vrinam educunt. Q'uapropteretiam fi ficcata tufa qii à potioni infpergat, itidem iuuant, Quai co&torum deco&um , potatum multum co. modi adfert. Si veró non calida aliquainttm- periesinfeftet,àut fi obturatio quzdam fittira vifcus , magnoperé auxiliatur ,ex vinoalbote nui potata,cum his quz vrinamciunt, ; Vtilisautern non folüm fuccusipforum eft tum recens , tum exficcatus , fed & ipfaoléra. exficcata, tufaQuc ac trita potui infpería,& corum deco&um in potu acceptum,auxilintur, Had&enus Galenus. : : ERA Stomachum veró cadem,fi edantur,zítuantem adiuuant, & imbecillum roborant, ptz- fertim quod fylueftre: Nam vtrumque cibarij eft generis, vel Galeno tefte. i Satiui folia in olere fubinde coquuntur: cadem hybernis menfibus(vt dictum eft)canle- fadia,cruda cum oleo & accto alterius acctarij loco non raró inferuntur , ac eduntur. Fors adhibita podagrz & oculorum inflammationibus füccurrunt. : T U- Herba item & radix impofitaà fcorpione percuffis fubueniunt : & ery(ipclatiscum po lenta medentur. Diofcorides auctor. ; E .. De Dente Leoni, Car. Xv: ED 1 D Éxs Leonis vulgó dicta herba;folia à radice promitoblonga; vtroq; margine profate 4— dis incifuris veluti per lacinias Mf ears Cichorij zmula,fed Izuiora. caulec 1ct, fed pediculos habet concauos,in quibus flores finguli maiores quàm Cichorij,&es pl ribusfoliolisdenfius far&i, colore lutei,odote fuaucs,quitandem in globofum papptim . foluuntur;quibusfemen fubeft. radix oblonga, tenüis;laCteo fucco turget qualis &e pid fiorum,cauliculis;ac calycibus vulnetatis manat. Amara autem hzc herba omnibus fuis pit ' tibuseft,& magis quàm Cichorium. es Reperitur frequenter in locis herbofis,non omninó aridis : nam ynà cum Gramine, prr fcrtim in hortis,nafci gaudet. P P Mox ipfo Vere floret,& antc Auguítum vix florere definit : pappi interea füccrefcuntq vento rapiuntur. ptu Marrhio- Y. 2. Huicfoliispediculis,lore,& pappis fimilem fibi Conftantinopoli miffam P.A. M A. lus Mogept ier multe fubíunt,veluti Afphodelo, fingula ramen minores. 3. Adhuncveró & refcrenda videtur & alia Cichoracei generis herba: folia huius É—— incifa,veluti latiorisfolij Cichorio: caules haud diffimiles,in ramulos diftributi, Dentis! nisamuli,fcd minorcs,in pappafam lanuginem quoque pereuntes.radix oblongalbida.- PEMPTADIS QVINTAE LIN, I. - 6if DensLeonis. Dens Leonis Monfpelienfidm; E M T In pratisfecusíctobes aquas habentes quan- doque reperitur. ; Eodem cum Cichoriis tempore floret. Pertinent ha ftirpesád olera Cichoroide fiue Cichoracca dicta: inter quz à Theophrafto lib. T vit. habentur, (guor (fiuc xi,4fpr) proprie di-. &um, A'Qd», 4ordbv?^a, (exeraplaria quzdam — — perperam ddr aut abtedpás. aro yoieAc ier e- exr: quz quód Cichorio fimilia fint x/2«01925 appellantur,vt T heophraftus ait. Leonhartus Fuchfius Dentem Leonis Hcdy- ,; pnoida Plinij effe exiftimat : de qua lib. x x. cap. viir.quod ait effe Cichorij fylucftre genus latio- risfolij: idem veró Dentem Leonis Taraxácon eífc ait: Taraxacon autem , auctore Auicenna eap.v1*.xcri.Intybum eft fatiu(i;& fimiliter Sc- | tapione càp.19.Xxr111.qui Paulá de facultatibus mS. eius teftem adducens,ca verba refert,qua: à Pau- lo deSeride & Intybo fcribuntur. Ex recentiori- bus nonnulli Dentem Leonis etiám Roftrum porcinum vocant : quo nomine à Guilhelmo* DE aue fcripfimusCichorium appellari.Get- maris orifraut; faffenblabt fatfenrértin/ $e toc jar: Belgis $Papenttupt/Donts voofea/&ancker^ .— biotmemn/Srorftblonnen/j?rerbts blormen: Hifpanis Diente de Lev: Gallis Pi(feen lic? ou Dt de — ; . Alteram fpeciem Matthiolus Cichoriá Con- 7. flantinopolitanum nominat MM cliasDen- tem E » 2 OU m 7 626 STIRPIVM HISTORIJZX tem Leonis Monfpelienfium facit: nec etiam alió,quàm ad Dentem Leon 3. Tertiaabfque nomine oberrat: ex Cichoraceorum genere haud dubio Eítautem Dens Leonis Cichorio, hoc eft , fylueftri Intybo quidem,fed magis re(iccans,& vnà extergens ac aperiens,p &am amaritudinem: proindc & ad eadem;ad qua Cichori is referipong : eit 4 Pol 1 facultate fimilis , ref; , s Topter cam quam haber CODiun. um, vtile ac commodum efr De Chondrilla. Cab. xvii Lets | in Chondrilla prior. : Chondrilla altera, ^ ay. Mz $9 E v uz E ee S TA b m PV — (C d: ax in M poe Siti etit m - E - » n Xx S3 NNSS- 27M NS v mne - CH ONDRILLA ÀDiofcoride defcribuntur dua. Priorfolia habetoblonga, forma ac diuifura Cichorij fylueftris fimilia,fed minor * denfa lanugine;qua obfidentur,incanefcentia: caulis pedalis,albidus, ac lanuginofüs yin ali- quot alas diuifus,in fummis virgulis flofculos profett, far&os veluti Cichorij, fed colore lu. tcos,qui in pappos refoluuntur.radix posco craffitudinis.Eflluit non mod0 exhi verüm & é foliisac caulibus fuccusalbidus, qui rcficcatus ruffefcit & acris eft. iuxtaautem huiusramulos gummi rcperitur,vt Diof. fcribit, cuius hac xtate in Lemno víum effc, B lonius teftatur. — : E^ 4, . Altera Chondrillz fpecies foliisvtrimque profundius , & ad víque mediam coftamirti- fisfylueftre zmulatur Cichorium; funt tamen minora, & minoribusfe&tionibusdiuifa.cm- — zu jigns fimilibus , fed fenfim extenuatis foliolis exornatur , in cuius ramulorumfafgis — — —. —. fofulieminent multplices;colore czrulei, Cichorij fimiles, fed minores. radix albida, ob- " loniae urgent & huiuscaulis;folia;ac radix la&teo fucco. Le traque in [taliz locis incultisiuxta fcrobes & agrorum aggeres nafcitur. C.Clufiuspri- rem in pluribus Hifpaniz locis prouenire rcfert;atque inibi circa ramulos falucícentes grt mosconcreti fucci reperiri. ; m Prater has & alia quzdam teperiturad Chondrillam referenda. folia oblonga, angufta : : & aliquantulum afpera hac promit , adnatis veluti exiguis alis ramofa , Cornu ceruid t e hetbe fatis fimilia,& codemquo illiusferé modo per humum decumbentia,tamen icd | to maíota ac longiora, é quibus mediiscauliculi affurgunt tenues, ramofi, culminantibus ; |. fummo capitulis,ex patuis candicantibus, argenteo; propemodum fulgore fj plendee Pucci Íquamis compa&i;flofculi é quibus prodeunt multiplices,Cichorij zmuli;colore pul Ss FS 4 * ÉL. — . .u nui adita . PEMPTADIS QVJNTJE LIB. I. 627 rulco. tenuis & oblonga radix alte defcendit.Ex qua fimiliter vuluerata liquor ladei cando- ris,velutdi é caulibus ac foliis, profluit. : í Augufto menfe,vel etiam feriüs apud Hifpanos priorem Chondrillam florere fcriptum Choadrillz fpecies teccis, reliquit Clufius. — — pt Potteriores due in Belgij hortis Mato, Iunio, aut Iulio cum flore quandoque rcpertz funt. 2k — Graci xerdpiohom & »erdbioXy appellant: La- ev $A tininomé feruant:Plinio Chódryllon & Chon- Bn drylle dicitur: à nonnullis veró , ctiam Diofco- ridetefle,Cichorion aeSeris;propter nónullam, haud dubió,cum his fimilitudinem : quz fi in " Rorbusrequiratur,in pofteriorum duarum clu- cet:pam vtriufque caruleus, veluti Cichorij. — Lobcliuspriorem Matthioli Zacintham & r. Cicoream verrucariam effe contendit: Exhibet tamen Matthiolus pro priore Chondrillaquan- dam;cuiusimagoà Zacintha: icone ( quam & expreflit) differens cft. V ^ PL Tertia nónullis Sefamoides minus effe vide- E tur: parum tamen cum iftó Sefamoide cóucnit. Scfamoides vtrumque ab aliqua cum Scíamo fimilitudine nomen & appellationem accepit: Hp hzc veró herba nullam Sefami fpeciem refert. 7€: B Quamobremad Chondrille genera citius refe- . E à renda venit. flores ctenim haber forma & colo- re Cichorij: liquorem qualem priores Chódril- — — lz.Non tameneadecanfavnacarü,queà Diof- coride deícribuntur,fed ipfis affinis, Neq; enim alienum plures vaio Tegbk fpecies cffe , quàm Diofcorides referat. Q uotidiana fiquidé often- ditobferuatio,herbarum ac ftirpium multarum gencra multó plura feperiri , quàm veteribus. cognita fucrint aut defcriptà. - T s Caterüm Chondrilla Cichorió facultate fi- milis,fed aliquantó ficcior: vt Galenus, Succus prioris perfe aut cum vino potus aluum fiftit. Radixcum foliis trita addito melle in paftillos formatut,qui nitro admifto alphos fiue vitiligi- ncs expurgant ——— A: Gummi ihordinatos palpebratü pilos rcpli- cat:quod & altcrius fuccus poreft.Cum myrrha gummi tritum ac linteo impofitum , menfes ducit, Diof. auctor. Priores duas, Matthiolusà rufticisiriter ace« tariarecipifcribit. «-— ; De Hieracio. CAP. XVIIE, —— AP Intubaceum genus Hicracium etiam 4 X pertinet Huius generaDiofcoridi quidem duo : pofteriori noftre atati plura: quzdam cx hiscaule affurgunt foliofo: alioruim caules foliis carent. : d. m: x Primui Hieracium caules promit complu- r; rescubitales,aut altiores, foliis qui conucfüun- tur oblorigis, digito latioribus , virentibus , per margines exigui incifis. lores in cacuminibus lutci,far&ti,in papposrefoluuntur. radix fibrofa. Alterum caule quoque foliofo virét;fed folia 77 vtrimque profundius incifa,& cxiguiis fpinisiin- flar foliorum tollioris Sonchi , per margines GG 2 Hit N M 7) Hicraciüm primum. " LA A E UL S$TIRPIVM HISTORIJI '628 Hieracium t ertum. . Hieracium alterum. UM D A or s h - QU NY NS AS RM d RES BE SONO SAN a EUN C S M 1 NEN AN N * & Hieracium qüattum. L^ ! uu Aia Ve Doo ar ^ - A. OE x4 Wee e - — | PEMPTADIS QVINTJE LIB. t : €: exafperantur. flores & pappi quaes prioris,radix fimiliter fibris quoque cohzret. Tertium folia promità radice multa,oblonga,circumrofa,Dentis Lconis feré fimilia, fed * minora,non raró procumbentia; affurgunté medio horum aliquot cauliculi tenues lues, glabri,fubnigricantes,faftigio flores proferentes lutcos, scidadia pappos. radix candida, te- nuis,acoblongacl. ^^ ^. | 02 OQ eo ;A Proximum tolia habet fatis fimilia fed minora , & altioribus incifutis diffeda : cauliculi 4. teneriores funt:-Hores niipores, radix breujs, veluti przmorfa, multas fibras demittit. Huic finiiló& ntinimum quoddam qüod foliis, nudis cauliculis,exiguis flofculis, pappis, f. ac radicibus fibrofis proximum refert. A F4 : igauntur Hierácia locis incultis iuxtad; margines agrorum. primum quandoque in fyl- * i uisrépefitur: veluti quodiminimum nonraróinaprisinter frumentaexit, Florent quzdam citius; alia feriis: omnia arftate, AU d af Continentur hz plantz vno Hieracij nomine; quod Grarcis jsegxior ctiam appellatur: La- tinc à nonnullis Accipitriná; quod Germanis eft JSabicbfraut: Belgis Dauicrrnuit: Gallisnon.- nullis Cicberce aulne: Anglis patule epe. Apuleíus eciam Lactucam fyluaticaay , & Gracis DSpiduxa dy ear 7iuerdu dici ait. ND pe - 057 IR c Ab Accipitre,qui Gracisezz,nomen liabet : Feruntüt ctim huius fucco éculostingcn- do, obfcuritatem«eorum difcütere. ; M t uU Potcft veró & hai&a2v5oi/cà T heophrafto dicta ife:3 Gaza Porcellia, Numctatur éhitu uda. inter Cichoraceas,niterquaás Hicracium quoquc cft. Cuius vt nomen apud Theophraftum "e. ms vns nec ecieid penes Diofcoridem;cum tamen relique Cichoric ca ab vtro-- quédcefcribantur. 5 ( 7-7 25, 7 te (| Duo prioraádil 1 icvupaiichhaon quod itegxio? 14,8 Hicracium magnum dicitur:à nonnullis e3:252,55 »/7,8&: Lampuca. Reliquaad alterum pertinent,quod itediuoy px pbr fi uc Hicracium paruuni, & à-quibufdam Intybum agre(te nuncupatur : quorum ; quod prata motía eft radice,quaridoque etiam Morfus diaboli appellatur. quod veró minimum, ab Hiz . fpánisiPirra crepali; - o Mu M 23 j Hieracium autem frigidam habet;& cum adftrictione nonnulla reficcantem facultatem: vnde,Diof.infert ftomacho zftuanti ac inlammationibus impofitum prodeft, Auxiliatur & à fcorpione idtiscum radicibustrita & impofita. Qua non maiora modo, verüm à minora praftant. E ifa ' CN -N*r3wac ovv DesSenecione fie Ericere. CAP X1xX.——5 | JA Nx vMgRATYz Cichoraceo generià Theophrafto & Erigeron.caulisci rotundus, firiatusin ramulos cffufus.folia virentia, oblonga , ambitu nonnihil incifa »feré velua Cichorij,fed minus,ipfis ctiam minora,Erucx quodammodo (fimilia. florcs lutcicitiffimé in pappos percunt. radix fibrasemittit.Eft autem huius fpeciem quandam maiorem,paululum rz, 4, hirfutam & graucolentem: alteram veró minorem, lzuet, & inodoratm reperire, fola alio- qui quantitate differentes. - AX PA | Nafcuntur Erigera paffim fecus vias;agrorum margines, locis haud cultis. Maius fyluofis gaudet: Minus;frequenter in iortis, vnà cum oleribus fuccrefcit. SUL Citó & primo Vere Erigeruni floret, & mox in pappos flore permurato cancfcit. , Accedit hisduobus & tertium quoddam,in Cichoraceorum ac Intubaccorum familiam 4^ quoque reponendum: Differt tamen ab Erigero folis maioribus , profundius ,ac Cichorij * modo,incifis. caules ramofi, pedales, comantibus ini fummo flofculis lutcis ,qui citiffime & cancfcunt,& in pappos refoluuntur,veluti Erigeri.radixcraffior. cetera Erigcro qualis.Faetet autem hac herba nonnihil, vnde Cichorij foctidi à nonnullis appellationem Ress Annumcranda Erigeris & alia quzdam,citó quoque cariefcens, videtur. hüiusautem cau- liculi tenues, dodrantales, parum hirfuti, ex obícuriore rubore fubnigricant: folia anguíta, pauca, molliajuc.Flofculi in ramulis eminentes pallide lutei citiffime;ac on modó codcm dic, fcd (pé intra horz fpatium in pappofam lanuginetn conuertuntur. In vliginofis ericetis, quandoque in fyluis macro & flerili folo nafcitur. Dicitur autem igzyfezr Latinis Senecio,ex co vidélicet, quód citó ac ipfo Vere canefcat: appellatur veró & reie&taneis vocibus ipe//mc& Herbütum : A Germanis veró Greugeourg/ Ginotfraut hoc eft, Belgis &inbttrupt/ €vupfeupt/ & à nonnullis €tupfio;td: Hifpanis Zew varon, Cr yeruacana: ralis Cardoncello,Speliciofa: Auglis &ounfet. ii Tertium cum Aphace oput conuenire videtur:meminit autem lib. vi 1. Aphaces, 45/«e« non modó leguminis,fed & herbzcui hacc Erigeti fpeciespetquam (imilis. Nar, vt Theo-^* phraftus, Aphace herba ex Olerum & Cichoraccorum eft nu mero inguftabilis & amata:fe- ftinanter florct : fed celerius flos fenefcit , atque lanugine pappo(a marccícit. Talis quidem j : , : GG ; -Erige- p Erigerum maius. * : ho ri eei , y : (A ees Erigerum tertium, STIRPIVM' HISTORIA Dans Erigérum minus) - SN satus NEU Hi p.51 dn3A dis 2:7 009 )d qul E us " m1 d ei sot m I ! DENS TERIS. E LUT Erigerum quartum. 1*117 rn d dee Pads E i. 4 A d AA t ia j voca, v htl PEMPTADIS QVINTJ.E LIR i. éjt haec Erigeri fpecies. Sed addit T heophraftus,tora hyeme totoque vere florere. Huiusautem floresaftate tantum vidimus, inclementioris ezili noftri fortaífis occafione. Potcft in natiuo ac patrio folo diutius florere. VORNE DRM Mixtásautem vircssErigeron habet : refrigerat ac fimul módicé difcutit : vtPaulus X£gi- ncta auctor eft. Teftiuin ac fedisinlammationesfolia cum floribdsaddito exiguo vino, gut per fetmpófita fedant: Plinius veró um thuris farina( quz Manna dicitur) aut cum vino id preftare feribit. Diofcoridescum manna aliis vulneribus, ctiàm neruorum mederi air. (imi- le pappicum aceto itipofiti poffunt; qui fi recentes bibantur, ftrangulationemadfcrunr. " Caulis inaqua ccoó&tus,& cum yano mufíto potus,(tomachi à bile contratos dolores fanat. Diofcofides-audor, /^ 7 —* - KC dien ogg RecipieurErigerort;diod mitis cft, apud Belgas hybertiis menfibus non ratónteracera- ra,necemingrarumcft. —— ' E PE. AZ Eo c a a ed PURO: A» 4*7 OAM jJawtet P ua, Dt Dacobea, G xx ladobea. — AP Erigeri genus pertinere non abs tc cxi- ftimantur Tacobez nuticupata herba: qua- rum non vna eft fpecics.. (o Pror, vulgó notiffima , folia initio promit t. - ampla , magna, vtrimque laciniofa, qua: Ab(in- thi lacifolij prioribus foliis refponderenr , nifi. longiora,latiora;craffiora,non albida aut mollia, fcd glabra faturato colore virerent. caulis affur- git cubito altior, ftriatus, fubrubente colore ni- gricans, in alas cffufus; qua foliis conueftiuntut minoribus, Erigeri aut fylueftris Eruca zrmulis; flores in faftigis ramulorum, & medio difco, & ambientibus foliolis auri colore lutei,qui in pap- E fam lanuginem reíoluuntur. fibra pro radici- us funt. i Alteriuscaules haud rubent:folia candidiorz; 2, .molliora,& fubinde minora. Flos pallidíor: radi- *isfibrzlongiores. : .. His accedit & Cineraria vulgó di&a , cuius $5 midiora & ampliora multà funt folia, non modo 4g 2 prioris Iacobez,fcd & Abfinthij maiora, vttifqy 4 7398. A matginibus finuofa, craffa, molli. quodam to- LO 4 mento fubalbida : flores fimilitct lutei funt, qui (oro VAT. & in pappofam vanefcuntlanuginem. — ^ unc , Prorpaffim per vtramque Germaniam locis ;, NSDPR V A ec incultis pauló humidioribus , & iuxtaaruorum m Na RES marginescxit. x " " u—ÁAlll Vo» e Altera Zeládiz & maritimislocis frequétior. à. r0 RAIN ODDS, S Fertur & Cineraria haud procul à mari re- s 6129280 211111: ! eriri. : xam S. Tacobi, aut S. Iacobi Borem,priorem appellari ex co contigit, quód Gernianis ^s Cant yacobe Plümen/aut Cant Syacobe fraut dicatur: vnde Iacobez nomen accepit: & à Bel- gis Sint 5arobs crupt à Gallis PesZe ou flner du $.Iacques dicitut. x2 ia : ecd faüt herba: quadam ferius, ali citiusin Belgij hortisolim floruerunt. Her Alteta;vt huius fpéciesita & Iacobez nomenclaturam retinet: addito Marinz epitheto, 2. Nondefünt veró & qui Artemifiám marinam faciant;in qua & nos quandoque fententia fuimus.. dE . [NECS a" Ie : - "ertiaà fubalbido cinctum quorundam colore quem refert, Cineratiz nomen accepit:à j« nonnullisÉrigeron marinum dicitur. — "^ : J Eftautem Iacobea ordinc fécundo calida ficca,& propter eam quam habct amaritudi- nem ctiamextergehs, Ad vulnera & vlcera inueterata ac fordida à recentioribus commen- - datur : qux fucco huins cum melle permixto v ii aia Laudatur veró & huiusdeco- ——— nad s,quos & difcutitac pcríanat. &urn gargarizatum ad gutturis tumorcs & abfceffu E r^ e v ] 6j : STIRPIVM HISTORIE to SMS De Soncho. COCQCAT. XXL 92 3 Sonchtslzuis, 82 2100021031201 Sdfbchug afpet. . As NW : JE ae A : MAMAS - 2 NS m " É5 Z3 NN / Guy Y // 7-3 "ue I NV e De : M" - $ 3 | "lh / I e UM NE. Myth dU Sonchus teraus afpetior, Oxcu r duo fant: vnus tencrior acp. ps : ... V" lior: alter fpinofior acfylueftrior, 2 ru v E S. uum marnum. ^ |. eu. X - Ga AN EADUN TE E . Caulisprioris fübinde cubitalis, ag; Wo S ES inahis eft, & fubinde nowaibil Ful ABESSS. Vou, S 7 1nanus eit, x iubin € nomini » rub ns. Folia Tent IS [E ER UP iu, rentia, Ixuia, lata , vtroqác margine altionbu 459——| De Nt E Qua incifurisdiuifa, fpifis carent. Flores infumms Pu PA cauliculis eminent, ex pluribus folioliscófadl 2 quosalbi pappi,qui vento rapiuntursfücertunt: quibus fubeít femen paruum , planum ,oblon- gioris forma, multó quàm Lini minus.radies multis fibris cohaerent. Profluit ex huiusfolis ac caüile fra&tis candidus ac lacti fimilisfücas y 2. Alter priori fimilis , fed folia cius angultiorz pauló, minusque laciniofa, paruulis,, fed tamea duriufculis ac pungentibus aculeis per circu ferentiam fpinofà. Flores, fcmina , albidus li : cus,& radices à fuperioribus non differunt. i: In hortisvnà cum oleribus frequentiusquim in agris nafcuntur. | ian 3. Prater hos vcró & tertius quidam fpinofiot Sonchus reperitur : cuius caules fubrubentes fpinis horrent ; ac folia , qua: & omnino alje? ? vclun Echij, flos & reliqua cum aliorumeo ueniunt. ; TS T M 2d. P ERUMDA ..In Flandriz & Zelandia agris haud proci? mari fponte nafcitur. E Iunio ac Iulio omnesflorét, vel etiam Qui S. gor turn e f | Wes Uk A A PEMPTADIS QVINTJE LÍB. I. 65. Qui Grzcis c&yzoi, Latinis fimiliter Sonchi : à nonnullis ver Cicerbitzz, La&ucellz, & La&croncs nominantur : Apuleio Sonchüs La&tuca Leporina dicitur. Priorem Germani Jafenféll/ id c(t, Brafficam Leporinam nominant: Belga: Dafenlattow 1. 1me:Galli Z4[4j5 de lieure: Hifpani Cerrayae,Cerralbas: Icali Lacfucella: Angli €iccrbita: Latini Sonchum teneriorem. Alter fpinotior afperiorac fylucftrior cognominatur: Tertius veró Marinus. 2. 5 Temperamentum autem Sonchi,auttore Galeno, miftum ett. conftat cnim ex aquca ac terreftri fubftantia, vtraque leuiter frigida:adftri&ionis quoque cuiufdam particeps cft. Tc- ner veró & adhuc virenseditur aliorum olerum modo. Siue autem edatur, (iuc foriscata- aee atis modo applicetur, manifsfte refrigerat : prodcít idcirco omnibus inflammationi- us impofitus. i 95^ Succus in forbitione datus ftomachi ardores ac rofiones mitigat;& la&is abüdantià facit. Tam radix quàm herba fcorpionum ictibus auxiliantur. n * — De Lacíuca. Car. xXIL 7 e es La&uca fatiua. .o0 La&uca crifpa, — Agna bou. 2: "Y 23 M «MAUL SS Ó AN é S VIA poe, xs , v 0/ Or ee PT 1) 2224 m, E l (Pri ud : (7 4 P ATE erum La&tucaeft: hortenfis vna: fylueftris altera. E s Je "Horeabifioe fatiua La&uca folio exit oblongo, lato , leui , diluted; virente : caule r. veró rotundo,craffo foliofo,laclei fücci pleno;qui in latam effufus comam, flofculos profert fublutcos,pappofos; fuccedente femine pufillooblongo,plano, & albicanre, rariffime nigri- tA cante. radici longzscraffe,multz adhzrent fibra. Vulnerata hzc aquofo ladti fimilem quog; | fuccum non minus$quàm ipfe cius cauliseffundit.Et calis quidcm quam natura produxit, nó it ca eft. ems. d cdm indc mangonio non raró folia cius in aliam fpeciem transformantur ,vel : * etenim crifpantur;aut ita in fe contrahuntur, vt ca itatam Brafficam zmulari videantur:atq; huiusquidem mediaac interiora folia ex dilutoadmodumluteo colore inalbicant. — — — Prater has veró & alia quzdam La&tuca ie eft obícurius virentc;aut,vt Columellaait, L2 iridi is: quam Plinius Ni at. EU A 2 qeu. fufciac velat papi coloris , fiuc ex albido rubicunda: hanc -— 3. 7 634 STIRPIVM HISTORIA Ta&uca capitata. tem,ni fallimur,Plinius nominat, 1 , Amatfolá La&tuca, Palladius aitfubadum - pingue,humidum,ftercoratum. Aprico cz tu , locisquibus aquarum COpia clt n Columella au&ore.Lxtior fit fi tara pona Certum cít;Palladio tcfte , toto anno »* cam ben feri:Seritur vero in Bclgio primo AM que Veris temporc,&mox quidem hyesibran | Ie remiffo,in multam vfque zftatem. ture fata cft,citó transferri poteft: uod nf velociter quoq; & intra tres méfes, vel etià citi in caulem abit, lores feminaque inde perfici us Lactuca fatiua Grxcis 9e/Zu£ iugo; Gieng S'eiduxím dicitur : à nonnullis Heo Sua | thagoricis £vrot?ov:in Officinis La&tuca.A ideo fucco qui vulneratis caulibus ac radicibus gg. fluit, nomen Latinis accepit. Germanis Belgis sLattoutoc/ &alact: Hifpanis Lechuga, Ig. 4 ?ug4,& Alface: Italis Lattuca:GallisLaiffgr]o, — hemis €5alat: Anglis 3Letteg. d Huius generis cim folia crifpantur,Crfa Plinio , Ceciliana Columellx cognomina - Germanis &raufer fattich: Belgisgelironlidbegas — toutue: Gallis Lazc£uecrefpue. E ^ Altera veró folus in orbem contra&tis Lactucacapitata, La&uca feffilis,Plinio Ladug. Laconica , Columellz La&tuca Betica, Petro Crefcentio La&uca Romana: Belgiséropfüli Gallis Laic£ue pomée on tefl ue: FlfpanisLin- 4a parada por el fuelo. Purpurei folij, fiue ex albido rubenus, Cypria eft La&tuca Columellz,Plinio Grzca, Olusautem La&tuca humidum ac frigidum eft,non tamen vehementer,fed omninomo- derate,alioquienim edulisnon effet. /Eftuantem veró ventriculum hac refrigeratlilein- feftatum adiuuat; fitim arcet: fomnum conciliat: la&tis abundantiam facit , mulieribusqui- dem, quibus propter caliditaté ac ficcitatem,lac vcl deficit,vel parcius fuccedit; nami tem & caliditatem contemperando ad huius generationem conducit : natura verà frigidi, latis generationem non adeó promouct fed citius remoratur. i Editur autem La&tuca non iniucundé cruda aceto,oleo,& exiguo fale condita: Elixave rà in aqua citius concoquitur,& magisalit. Infertur mox initio coenae , & ante aliumcbun editur. Ced & olim fadum Martialis teftatur,qui antiquiores eam fub finem coenzappe fuiffe, codem difticho tefert: Claudere que cenas Laifuca jede AHOYHPL, Dic mibi, cur nosiras inchoat illa dapes? E Poteft veró vtroque tempore fubinde haud abíque fru&tu affumi:przfumpta eteniml — ' guenté appetentiam fubinde excitat: à coena veró temulentiam ex vino difcutit, dum ntm pe vapores ad caput efferri impedit. n . Succusautem,quicx La&uca in venis gignitur, humidus ac frigidus cít,non tamenvino- . fus,fed non multus. Ex reliquis omnibus oleribus omninó pauciffimus, ac prauus, v2* tefte,fuccedit. Aluum veró,codem au&orce, hac ncc filtit, nec proritat : Nihil enim » neque auíteti ncque acerbi, quibus venter fiftitur: nibil quoque falfi aut acris, quz VIDT, bentextergendi ad excretionem excitantem. Vtcunque autem harc Galenus fcriban& qu ' — liratibusquoque iftis deftituta fit, vfu tamen compertum, ad alui facilitatem, coda pué,conferre. Aluum fiquidem humectansfaciliorem cam reddit. Q uod & Martialis 1gnorauit, fic fcribens Epigrammaton lib.x r.ad Iulium Cerealem: . 2 . Primatibi dabitur, ventri Lai£uca mouendo — Vtilis. - A Fotisadmotaomnes inflammationes Lactuca mitigat: ambuftis priusquam puftulz veficz: fiant cum fale (Plinius ait) impofita prodeft. — NN Semen La&ucz refrigerat, & genitale fcmen,fi frequenter fumatur,extinguit: Somn! idem conciliat forbitionibus additum. . A "* - CUCUKAMNEWRUN ES. * PEMPTADIS QVINTAE LIEB. [. 6r eco U^ De fyluciiri Latfuca, fiue Officimarum Endiuia. L. 47 AMA Car. xxriim Lactuca fylueftris, S* LVESTRIS La&tucafolia promit oblóga, minofa tamen & anguftiora quàm Satiuz;ac vtroque latere profundioribus incifuris inuofa; quorum media cofta inferiore parte, à duriufcu- lis aliquot fpinis, ordine quodam & inftar (erra digeftis,obfidetur: caulis cubitalis, qui in alascf- futus flofculos profert fatiuz Lactucz aemulos, in pappos quoque fuo tempore fe refoluentes:fc- men nigricans , aliás veluti fatitize. radix breuior ac minor. Effluit ex hac fracta aut incifa füccus albidus, diluto la&ti colore affimilis, fapore ama- - ricans. | £ Nafcitur fecus vias, agrorum aut pratoruti margines , tum & iuxta Ícrobes: reperitur & in vineis,ac hortis, in quibus olera feruntur. Facilli- *.— méautem vbi femel fata fingulis annis recurrit. . lunio, Iulio, & Augufto pracipué viget ac forct. Gracis Se/a£ doeía: Latinis Lactuca fyluc- ftris: In Officinis Pharmacopocorum perperam Endiuia vocatur: Intybum enim voce deprauata Endiuia dicitur. Appellatur vcró La&tuca fylue- , flris à quibufdam Serriola per duplex rr. quód fcrrz modo acutas fpinas folij cofta à tergo ha- bear : Germanis tilber £attich : Belgis wilbe 3Lat^ iude: Gallis Laicwe faunage : Icalis Lattuca fal- natica: Hifpanis Lechuga faluage. E P |... Apud Galenum Dealimentorum facultati. bus lib.z:legitur,La&tucam fatiuam S'esduxíri appellari: prater hanc vcró apud fuos (id eff Pergamenos in Afia) & aliud quoddi effe olusagteíte 3644ux/mn; nomine; quod in viis ipfis nafcitur & locisfoffarum eminentioribus,& praterca riguis ac plerifque incultis; 2 Exiguum autem id oluseft,inftar La&tucae hortenfis nupcrenatz, amarorisque quippiatn Thridaci- prz fe tert, Sz multó magis dum adolefcit: vbi autem caulem iam produxerit, faporem ama. "* ram habet vel manifeftiffimum:Ha&enus Galenus. | . Anautem hzc Thridacina,La&uca ifta fylucftris fit;nec nc, cui intcgrum erit diligentius perquirere, pet nos licet. Nobisfatis fuit eade Thfidacina hoc locoaffcripfiffe,qua de hac à: - Galeno referuntur. T Lir S Ec . Caterüm La&tuca fylueftris frigida cft, & quidem ( fi papaueri, vc Diof. fcribit, fimilis): citciter tertium ordinem: ficca veró fecundo: & fimul expürgansatqueapctiens,quianon- ^ *e nullz amaritudinis particeps cft. Diofcorides huic quoque poses per aluum facultatem - tribuit; Purgat, inquit,cum oxycrato epotusfuccus,duorum o lorum pondcte,aquofa per aluum. Argemas & oculotum caligines expurgat: cum lacte muliebri aduerfusamburta con. fert. In fumma fomnifera & dolorem fopiens. Menfes veró etiam mouet,& contra fcorpio- nutiac phalangiorum idusbibitur. Hac Diofcofides Mu o j Recentior xtasloco Intybi hac non infelici ter vtitur: Nam ad iocinoris inflammationes, & morbum regium confert; calorem fiquidem contemperat,& meatus expurgando aperit; Semen huius idem quod Satiuz potcft,& Vencti refragatur. Dealbo olere. CAT. xxii1L ; E L. AcTv c & generibus accedere poteft, vulgà ditum Olusalbum, herbulaexigua, pri- mum erumpenti La&ucz foliorum qüantitate, forma, & colore fatis fimilis ;foliolafi- quidem eius paruula,latiufcula, non tamen digitum lata, rotundis lon giora , diluté quoque - virent : caulicülum hzc promit tenuem, angulofum , tres aut quatuor digitosaltum rarus — dodrantalem, duobus aut tribus geniculisarticulatum,é quorum fingulis foliola bina iori- bus? radicibuserumpentibusanguftiora longioraQue: in faftigio veró cauliculorum ; pt i 636 STIRPIVYM HISTORIZ | ] Album Olus. albidi perquam exigui aliquot velutiin fciadig pi coharent. capillacez fibrz pauca "d T funt. Pro radicibus, ? In agris vnà cum frumentis frequentia : nafciturin Germania,Belgio,ac Bohems, 4 — & alibi. Hyeme & pauló póft herbul ips. — yiret,& colle&a menfisinfertur, ba 2 Belgz Dit mpeg, id e(t, Olus album l 3) m cH lant; Nonnullis veró & 9elttroy: aliis: Tee dicitur: nec alia eius nomina cogni Ae eres Mad, sor Graccé quis dixerit. í Ev v Rcefrigerans autem hzc herba, & Don; 2 hume&tans, facultate ac temperamento Lid. i cz haud diffimilis;cuiusloco hybetnis & pri; » Veris menfibus infercur, accüm aceto, ale, "n oleo iucundé editür , veluti-alia acetaria e quz haud poftremum locumobtinet, ' Dé Lapatbo [ime Rumice, —— Cav. oixy. M cu N E RÀ Lapathi Diofcorides quim. quatuor refert : fylueftre fiue oxylapalit alterum fatiuum:tertium rotundifolij:&gm. — tum acetofum, quod Oxalisdicitur:quibg — Hippolapathum poftca annumerat. Pofterion atatis obferuatio & alia quadam hisadied, — Sylueftri Lapatho fiue Oxylapathofolafont — oblonga, dodrantalia, acuminata, nonyddél- —— &,d.uraufcula: caulis rorundus;articulans füb. — ! inde bipedalis ; cuius ramulis ac appendicibus floículi adhzrent exigtii ordine digefti,& deinde femina triangularia bàud magna, tenuibus 7 N E | a NS membranis implicita;colore fubruffo nigricantia. radix re&ta,xqualis, prolixa, luteiintrius coloris. 5 gu ox 1. Huicfoliis, caule, femine, longa luteaQue radice fimile cft fatiuum Lapathum «folis men maioribus, mollioribusQue,& caule multó altiore ,vt qui hominis alticudinemnon n ro affequatur. $t 3. Prater hzc veró & tertiá eft, Hippolapathá dicti quod ctiá folio eft ampliore actu quàm fatiuum : flofculi & femina fimilia, radix veró craffajinterior pulpa dilutéruete 4. Oxalis,Oxylapathum foliis & reliquis xmulatur , fcd folia molliota , virentioraquelins & fapore acida. : i BEN 5. Huiusveró & fpeciesquadam reperitur,radice in multa rotáda capitula, cx fibrsdegen- — dentia, extubcerante,inftar Filipendula: fed rara admodum hzc Oxaliseft.———— 0, €. Accedit & aliaquzdam Oxalis;folio breui ,lato,& quafi rotundo , ex albido virentiob liculis tenuibus ac tenellis,qui facilé concidunt : femine exiguo. dd 7. lam& minima quzdam Oxalis eft,caule palmi vix altitudine : foliis angüftisac paris .. quaftequenter,przfertim femine maturo,tota rubens appatet. ER [3 $. Nec deeft vcró & rubens fiuc nigrum price caule cft Oxylapathi breuiar; "E Jis minoribus faturato rubor nigricantibus, cofta tamen mediaac fibris dilutius P9" bus,ex quibus fuccus inftar vini rubentis exprimitur. mo 34. Oxylapathum autem in pratis locis humentibus riguisQ; fpontégignitut. — i. Satiuumin hortis feritur: folo gaudet ftercorato, & bene fubadto. 3. Hydrolapathum in foffisac fcrobibus aquas habentibusrequirendum. — | P ] 4. Oxalislicet quandoq; in fylucftribus reperiatur,cultura tamé meliorac fpeciofior bs ., Rotundifol; Oxalis fylucftriseft , & in afperisac montofis plerifque locisexit : t? d : zt j tur veró & ad hortos. OLUAA . Minimum genusin aruis ac agtis occurtit. ME os $. Poftremum frequentiusin hortis quàm alibi,nemine tamen ferente, nafcitur. Í Semine maturo plurima Lapatha Iulio & Augufto turgent. Oxalisveró mi tumnoac Septembri menfeviget. —— — yer UE iU " " - 9 ar y d xim PEMPTADIS QVINTJE LIB. IL. 6 Lapathum fatidura. f V d Lapatham fylueftre fiue Oxylapathum, TS e E 2. NES NS e y, o s ,, L-— Utt kn Hippolapathum fiue Rhabarbarum. Monachóram. : : AMA "i Joe [AP ; & 40 2. Caf (H3 Faves A tua oh Ls TEL IT 638 STIRPIYM HISTORIE Oxalistuberofa, Oxalis rotundifo[i;. *. Quod veró Gracis Ac zu So, Latinis Rumex nominatur: Pliniustamen lib.xix.cipxit. Rumicisappellationem fatiuo foli tribuere videtur. à gj t — OfoM mu Sw Latinis Rumex acutus: in Officinis Lapathium acutum dicitur: A Grm- nis Stengefourg/ Cotreiffrourt G5rinbtwurg/ Sittermurg: Italis Res£zce: Hifpanis Romta]u- radel'a,& Lapaga: Belgis $paticj/à Lapatho voce deducta ; vel ctiam feeerbícki: Gallis Paral: Anglis Dori. ' ! em a. Alterum Au Sovilueeor , Rumex fatiuus , Lapathum fatiuum : Vulgó Patientia Gdlis nomenclatura mutuata,qui hoc Lapathi genus Za patiezce appellant; quos & Belgzimit- ^ tes Patientie hoc quoque olus vocant, E 4. Vernum genusquod reliquis maius ac proceriuscft , Diofcoridi & Galeno zin - eft: Plinio vcró etiam v4po?d7a. Ser à loco in quo nafcitur: Latinis Lapathum magnum — pathum aquatile,Rumcex paluftris. Hoc genusplerique Rhabarbarum nominant E rum;quód cius radice Rhabarbari loco quidam vtantur. po dra. (o4 | Quartum Lapathum Grxcis £2Aic eft, & dra£vele, Galeno ctiam o£vAdzu Sor, ideft | dum Lapathum, fiue acidus Rumex: Officinis & vulgó Acetofa : Germanis €atorampftr. Belgis Surtkele/Surinck: Hifpanis A3ederas, Agrelles,& A Aedas: Italis Acctofa: Gallis: T VE . Anglis Soi: Bohemis C teijf. RE : |^. g. uberofam Acetofam,& tuberofum Lapathum quintum genus non abs re recentiori open. i ers. e M €. Sextumgenusfylueftre Lapathum,& Ze Ad raw cft, quod Diofcorides tertium — pr cit: & à nonnullis Oxalis Romana,& Acetoía Romana temeré vocitatur. ; : Brabantis &xaeps furficle/hoc et, Acetofa ouilla : à Gallis petite oxeilie. Poftzrius nigrum Lapathum,& niger Rumex dicitur,aut rubrum Lapathum. Pee i "d autem faciuntqui iftu Sanguinem Draconis vcl effe fufpicantur,vel nuncupant: nam í cus aridusqui Sanguinis Draconis nominc in Officinis venundatur ,nonex herba hac, omnino ex alia ftirpe colligitur, er. At Lapathum omne temperiem habet nonnihil frigidam; & quoddam quidcm e ac modcratam: aliud veró intenfiorem.reficcant vcxó & omnia, (ed non otnnia aqualit^ E 7. Minima Acetofellz re&é,& Oxalidisparuulz nomen adepta eft : Germanis fícgn Cot $. PEMPTADIS QYINTA LIP. I. E Oxalis minima, Lapathum rubens, " L2 AL NU v4 l; s Y / ; c qi qu A / EN P / f - " (7 e " Ld Satiui Lapathi folia,que efculenta funt, frigiditatem quidem cxiguam humiditatem ve- 2; ró maiorem obtinent;ac vnàlentorem: vnde & facilé ac citó , quando eduntur, per aluum deícendunt.Diofcorides etiam omnium decocto olere;aluum emolliri tradit, Q uod & Ho- ratiusannotauit Sermonum lib. 2. Satyra quarta fic fcribens: m Si dura morabitur aluus, cMugilus C viles pellent obflantia concha , Et Lapathi breuis herba. Breuem autem appellat Lapathi herbam,prius quàm caulis enatus fucrit decerptam. quo "tempore fui potiffimüm idonea eft.Editur autem hec coda,fed minus quàm Beta vcl ctiam Spinachia fuauis:fuccum veró ingenerat humidum, mediocriter craffum,& parum alimen- ti conferentem. Oxylapathi autem folia cum frigiditate reficcant: Semina verà huius , tum & fatiui , ac ctiam Oxalidiscum tenuitate quadam fubftantie refrigerant,valdé reficcant & adítringunt. Contra dyfentetias,cocliacos Ede venom cx bile fubuerfiones & faftidia : tum & ad- ucríus fcorpionum i&us, vt Diofcorides refert, bibuntur. Profunt & fanguinem fpuentibus addita acacia,au&tore Plinio. Oxalis haud dubi rcfrigerat,& potenter reficcat: quia veró acida, etiam lentos humores 4. incidit. Huius fuccus zcftiuis menfibus multorum cibariorum vtile condimentum cft , ac palato gratum. Ventriculum zftuantem rcfrigerat: appetentiam ciborum excitat: locinoris calorem contemperat, obftru&iones eiufdem aperit. Folia decodtis ( quorum aducrfus £c- bres víus) vtiliter adduntur. & Similisfacultate Oxalisrotundiorisfolij eft,quam,vt diximus, Romanam cognominant. €. Nec inferiorisfaculatis paruula illa Acetofella eft,quz etiam magis reficcat. 7 Radices Oxylapathi, fatiui Lapathi,ex Oxalidis cx aceto decoctz, & pcr fetaceum tranf: 1. miffz fcabiesiimpetigines,& prurituscuranr,fiaffedis partibus illinantur;prarfertim butyro per decoCtionem nigrefacto;aut oleo ex Lauri baccis,& Zinziberis nonnihilo additis. Diof-- corides hoc & crudas radices poffe refert: & carum ex vino decodum dentium auri 1; dolores mulcere,fi eo os colluatur. Deco&tum autem harum ctiam (cabies ac pruricus colli tionc mitigat. quod & balnco radices ptzftant. Feruntur vcró Siem ex vino deco&z po- ; ; H a tionc III 640 STIRPIVM HISTORIAE tionc regio piorbo mederi , & corporis colorem emendare : ex aceto codas lien; ; prodeffe: cum vino veró ftrumas ac parotidas difcutere: Q uod & vinculo collo à R. ftare quidam nugantur; Io peffo muliebres fluxiones tritz & appofitz fiftun, ). Hydrolapathi autem radix aluum fumpta mouere fertur: quod tamen nobis com tum affirmare nequimus. per- , De Tota Boza. Ck» X Es v ron bola. "Ora bonarecentioribus di&a , Lapss; à ab iifdem generibus annümmeratur. hzc ed it complures craffc os,foliofos pedales pauló altiores; cuius ramulis furfum verfus her bacci racemofi adhzrent flofculi jac deinde "t mina Atriplicis aemula. folia , qua longis ippi- tuntur pediculis,lata funt & acuminatg fo quodammodo foliorum Ari,fed candidae. luti tenui farina refperfa. radix craffa in plures quandoque diuaricatur;colore yeluti - thi interius lutca. Yos " Incultis locis,ac fxpenumero ruderatisfegy. i vias, veteres muros,& agrorum fepimentafg — quenter reperitur. Es d Iunio ac Iulio przcipué cum forevigen. : Recentiori ztati Tota bona dicitur: Beps - 21 goebe/&c 3Lammeheng oojc: Anglis énglif)mp. — turp. Suntqui fufpicentur 2evzAdaror jidell, aureum Olus effe:fed Chryfolachanon Atipl-.— cé effe diximus,nifi quis velit Plinij illud C folachanon effe,quod in Pineto Laduczfimle — naíci rcfert lib. x x v 11. cap. v 1 11. Germanis Cchmerbel vocatur, & Güter Jeinrid/id nus Henricus , à fingulari quadam valifaalt- te: veluti & perniciofam quandam, Malíez- ricum appellant. quam Conrardus Gefneusin Q uadrupedum hiftoria cap.de Boue hiseri- QA E 4 bitverbis: Prouenit apud nos (in Heluetia) ne-- - CNN Ces xia quxdam herba , à qua non folüm ipfibous 3 ; abftinent, fed ctiam gramine circum dira cente;licet codem equi vefcantur. Ruftici quidam apud nos Malum florem:alij Mal » ricum appellant (ZEgolethron effe exiftimo.) Caulis ci albus , pedalis , folidus, &fublanta quadam humida mollid; infarctus: lores hirfuti , purpurafcentes, in fpicam congettivun Tefticulo canis fere: femine rotundo inftar Milij,guftu fubaftringente: radice altifiim,ne- disquibufdam exafperata,& veluti Íquamata,longiffima;ad quinque vel fex cubitosdee- — PI té : quamuis raró integra cffodiatur. Recens plané frigida humida; ratu percipitut. Wes : vicinascorrumpit & frigore fuo lxdit. Haec Gefnerus. ru Sed vt ad Bonum Henricum fiue Totam bonam redeamus,calida & ficca hac . eft,& vnà abftergens atque expurgans. ewe a : 1 * Folia cum oleribus cocta, atque efitata, lubricam reddunt aluum. Eadem conc? /—— u^t«^Í. contufarecentia vulneraimpofita veniunt: fordida veróac vetera , tum & ciufim roi expurgant,& vcrmes,fi qui à ip(isenati fuerint, intermunt. EU -Plinius Chryfolachanum quod in Pineto nafcitur , fanare ait neruosincifos , fi confe - . imponatur. Hoc autem fi Tota bona praftare queat , non abs rc, nec temcté , nomen adepta eft. | às d De CMalua, & primum de bortenfi. €a». XXv*ix ! M ALv & gencra complura funt: ex quibus fatiua, fiue hortenfis Satiua fiue hortenfis Malua folia ampla & rotunda promit,in yitore albicantia.f í : & maiora,quàm fylueftris: caulem fiue fcapum rectum,fimplicem,quatuoraut qu^ bitos non rar altiorem, cui preter inferiora folia, lores e pediculis breuibusaóh Aur e foe" 4.22» nA yr 9 PEMPTADIS QVINT,.E LIB. IL. 641 Malua hortenfis. Malaa horcenfis multiplici flore. iores multó quàm fylueftris,alioqui formanon admodum diffimiles, quandoque fimplices, "i & quinque tancummodó foliorum; frequenter veró multiplices,colore aut candidi, aut ru- bentes, eoque modo faturato, alias purpurz modo relucente, non raró veró omninó diluto. Hisfüccedit orbiculus rotundus inftar placent ex multis tunicatis feminibusplaniscoag- mentatus. radix longa;albida,lenta,ac d-i facilis,alté defcendit. In hortis feritur: temere alibi quaritur. j Alteroanno à quo fata eft,caulem profert, ac flores Iulio aut Augufto facit: femine perfe- Go caulisinarefcit: radix fubinde aliquot annisreftat, Vere nouo noua folia promens. Mad ^n Gracis dicitur,& ad differentiam alterius,uaAd2s ww), id eft, Malua horten- fis:à nonnullisveró Rofa vItramarina, & Rofa hyemalis. Atquc hac illa eft Rofa, quam ex Maluacco caule fundi, Plinius lib.xx1. cap.1111. tradit : folia oleracca (perperam in plerifq; pí;iloeus exemplaribus , Olez, aut Oleacea) habens, quam Mofccuton vocant. Germanis (Sartep emesdame Joxrbftrof, C mrof: Belgis bínter roofen/ Derfftvoofen: Gallis Rofe d'outre mer, Maulue de iardim ou cultiuée: vr Dol» bore. À Appellari veró iftam Maluamaliisquibufdam nominibusinter fpurias Diofcoridis voces reperitur: vt à Pythagora dy9w42, à Zoroaítre J/zdtzgta, ab /Egyptiis 2exoprfc, abaliis aij3; ayAírjd cft,caprz fplenaut Zez uo&c,id cft,vrina muris. -. Calida autem moderaté hortenfis Malua cft, & humida quoque, fed pauló, quam fyluc- ftris, minus: glutinofam fimiliter vt illa fubftantiam habet, quz in flore, femine, ac radice manifeftior. Florum huius Malux decoctum, prxfertim rubentium, fuperfluentes muliebres menfes fiftit;i in vino rubro decoquantur,& alia quxdam có facientia addantur. , . - Folia,radices,& femina,omnia poffunt quz fylucftrium, quarum frequentior & familia rior cít vfus, ; De Maluafylueffri. — CA». xxvii S! LvESTRIYM Maluarum vna folio cítlato, rorundo fimili,(ed tamen angulofo, per r. circumferentiam leuiter crenato, glabro,lzui, ac virente. caules fubinde emittit plures, rotundos, quandoque bicubitales vel altiores ;circa quos prater folia, flofculi ——Ó um ad P ica. MERE. AED c H H 3 E : i gi- T STIR?PIVM HISTORIA Wwe MTM Malus fylueftris procerior. Malua fjlueftris umi, : mi d Fs 3 nu urs A) Ld «d x [5 longitudinis pediculis, ex diluté purputtont. bentes; quibus fuccedit & placenta infürotbi- culus, Lupino non maior, ex pluribuscongftu feminibus. radix albida, longa, mediocticufi- tudinis. mm Altera humilior eft : cauliculi huits tenues non erc&i affurgunt, fed procuribentesquáíte punt : folia rotundiora , ed minora ,ambitute- nuiter incifa : lofculi exigui & albidi:feminum orbiculus paruulus. radix albida, craft &lo- ga ett. ; EA Maluz item fpecies quadam procera, &tte &o caule:folia cuius rotunda, laura, dilute virt tia, percircumferentiam crifpa funt: Blofcuime nuti,albidi. radix haud magna. Js Arborefcens veró & quadam Malua eft virt. aut x. cubitos affurgens : caule, aut pos caudice re&o, foliis viduo, brachij craffirudins - qui faftigio inftararborisinalasdiuifusfolia- — fert rotunda,mollia,lguia,virentia,malora Q^ — prioris fylueftris Malua: flofculi (aurata purpura rubent,medio nigri4à quo & flriz: quadam nif? aícédunt. radice firmatur fatis valida, fed fibrol Sylueftris Malua ptior incultislocis exit: Jd d « tamen foecundo,non fteriliiuxtavias,bo andi 4 m NX fcpimenta, agrorum margines, locis nO 3 humentibus. Ee Proxima non raró in ruderibus;ac aliis peri de incultisac neglectislocis repentur T PEMPTADIS QVINTAE LIB.L - 643 Rceliqas duas non memini me alio, quàm in hortis, loco videre. Maluz agreftes à Iunio menfe in multam zrítatem flores proferunt, interea & femen ca- rum ad maturitatem peruenit. Sylue(tris Malua Gracis uaA4^n d efa dicitur: à Diofcoride veró uaAdon ne ponia: à non- nullisdozo;,quafi doloris mitigatiua: item & $2207 e2oc, Ofiriaca: Germanis Dappcin: Bra- bantis pomme erupt: Italis & Hifpanis Mala : Gallis Maulue: Anglis fBalioto: Bo- hemis Cijs. : Huius alteram fpeciem plerique Maluam Pumilam nominant. Belga clepn yBaloutoe: Galli petite M aulue, à; Tertiam Crifpam cognominant. Q uartaà Thcophraíto Z6 e24224 ^» vocatur, hoc cft, arboreícens Malua. Modcratum autem & tepidum quendam calorem cum humiditate fylucítris Malua ob tinct: fuccuseius lentusac glutinofus eft. Satiuz autem hac przferenda cft , vt apud Athc- nzum Diphilus Siphinus re&é fentit , qui aperté agreftem Maluam meliorem cílc hortenfi rcfert: cameríi Diofcorides hortenfem praferat,in quo nec ci nec Galeno accedendi: Nam , fylueftris haud dubió efui aptior, ac fuauioreft. Interolera aucem hac non poftremo cít loco: Commendatur ab Hefiodo: Níznoi üud" laua loto zov y puc marTc, Gud" Écov «y tad yn Th xg) da Qd co uy Dreiap. id eft, Stulti,neque (ciunt, quanto plus dimidium [it toto, Neque quàm magnum in AM alua C A(phodelo bonum. In hanc feitentiam & Horauus Epodon Ode fecunda fcribit : Q* graui Malue f[alubres corpori. Nutritautem Malua,vt Galenus ait,mediocriter: íuccum veró ingenerat cra(fiorem : al- uum reddit lubricam, ac duram emollit. facilé autem defcendit , non folüm quód humida, fed & quia glutinofa. Folia Maluec aducrfus omnes aculcatos ictus íÍcorpionum,vefparum,apum,& fimilium cf- ficacia funt fi rmponantur: his veró tritiscum oleo prius perundti,ctiam (vt Diofcorides air) non fcriuntur. Aclioras,furfures, omnesd in cute afperitates cum vetere oleo ( Diofcoridis P^ exemplaria quzdam perperam 442! &vegv habent) impofita fanant. Eryfipelatis & ambuftis vtilitcr quoque adhibentur. Inteftinorum rofioncs ac dolores,foliorum, rum & feminis , & radicum deco&tum perclyftetem infufum fedat: vteri veró durities infeffu mollit; quod & ipfa Maluain cibo affumpta efficit. Datur & fuccus parturientibus,vt partum facilioré red- - [ie oce deco&um.Infümma, veficam,rencs;inteftina, thoracem, & pulmioné iuuat. De CAlthbaa. Car. xxiX. I. ^ 3. 4. Aiv &quzdam agretis fpecies Althza eft: fed albida mollis & lanuginofa : folia :1- fimiliter lata funt,nonnihil acuminata;ambitu modice ferrata : caules rotundi erc, binüm frequentercubitorum,vel altiores: Bores vt fylucftris prioris Maluz , non tamen ru-: bentes; verüm candidi;aut ex albido diluté admodum Mieres :feminum orbiculus: qualis & illius. radix craffa, lenta, intus albida, & vifcido lentoQue fucco pradira. Pinguibusac humentibus gaudet: iuxtà Ícrobes & lente decurrentesriuulosad pratorum: margines nafcitur. - ena El Flores Iulio & Augufto menfibus vigent: radix viuax fingulis annis ptimo Vere tegermic natqux & vel tunc, vel Nouembri menfe colligi poteft. : A : - A'ASuía & iGlgxoc,aut Iz xoc Grxcis appellatur: à nonnullis A'eieuAS ja : Latini Althzeze & Ibifci nomina feruant: Officinz Bifmaluam ac Maluatifcum,quati Maluam Ibifcum di- cunt.Germanis Sybifcf: Belgis witte yBalutue/ toitten Ducuft: Italis ac Hifpanis Maluauico: Gal- lis Guizmaulue: Anglis fBarffe mallote. Althze veró & peregrina quaedam fpecies,apud Belgas tantummodo hortenfis, occurrit, 2. ex albido hac viteícens,minusquàm prior incanefcit. cauleseiuscraffi, rotundi : folia mol- liajinferiore parte albidiora : quinque foliorum flos, maior quàm Althaz , dilute in rubro purpurcus,aut ex albido purpurafcens,ftamine;vt reliquis Maluis, mcdio: fru&us haudqua- quam planus, fed tuberofus, rotunda fere ac globofa , quinquangulari tamen fpecie : radix ualis Althez . en 3 Nonnulli hanc Sidam effe voluerunt , fed Sida aquactilis eft (tirps , capite quàm Papaueris maiore,vt T heophraftus teftatur; qualisnon hzc Althza. Quz autem de Sida Theophra- ftuslib. 1111. fcripta reliquit,in hunc modum fc habent: iMÍdUSI 2E locus Sida forma Papaueri fimiliseft,nam & Cytinodes caput i: geric,verüm maius ma- sida. B gnitu- ."vllam habent; tamet(i Galenus aliter fentiat. Additis vero & adftringentibus, N97 il uo , 2 644 p - STIRPIVM HISTORIE jinaton noo i uu : MR í Althza, Ibifcus. Althza hortenfis fiue Peregtida. MN qu y $ BESN NE gnitudine tantz amplitudinis quantz pomum; non nudum,fed candidis iuxta ipfummem- branis,fuper qua folia foris herbacea,numero quaterna, fimilia Rofarum alabaftrisadlucía - calyce contentis. apertum caputgrana rubra oftendit; figura non vt mali punici,fed oia. — lata,exigua,nec multó Milio maiora : füccum aliquatenus aquofum vcluti T ritici redi: 3 matureícit zftate; pediculo paruoanne&itur: los Rofe calyci fimilis,fed maior & e fe ré magnitudinc. Hunc itaque & folium fupra aquasemicare affirmant: & mox;vbidellone- rit flosfru&tum formatum magis in aquam declinare , demumque terram attingete.— — Nafciautem hanc in lacu Orchomenio Athenzus teftem citans T heophraftumr oues frondibus vefci: germina veró fues comedere. T heophraftus in hoc lacu tria rc proditum ait,Sidam,Boutomon,& Phleon. you 5 Moderaté autem calida Althzxa eft, fed (iccior quàm caterz: Malua:: ficciores verühuus. i radices & femen;ac partium tenuiorum, ytquidem Galenus. Ms Folia digerendi, laxandi,& dolores mitigandi,& concoquendi vim obtinent. deed P x TRI tum & cataplafmatis ad lateris;calculi,ventris, veficxjue dolores ac cruciatus viliteradme — fÍcentur: in balneo ctiam dolores omnes leniunt. Deco&um corum idem praftatfi bibatur, quod & non modó doloresex calculo fepit,verum & ad ipfius faciliorem defcenfumace tum confert. po - Radices & femina ad eadem proficiunt. Iuuat veró & dyfentericosradicum deco&un, p non quidem adftringendo, fed corfiones rofionesQue mitigando : Non enim. a e vt. DIAon "Tormentillz;aut fimilium radicibus,dyfenteriam curant. Mn. Muccagoradicum omnibus oleis, vnguentis, emplaftris laxantibus & dolorem fcdante E. busvtiliffimé admifcetur. voci SEITE De Abutilo. C Boo XXE. Mr ? / BvTt1LoN cauleaffurgit rotundo, duriufculo , ramofo , duos aut tres cubitos i : quemcum faisalis foliaconueftiunt lata,fübrotunda,fed acuminata;albida,mollist 1 nuiffimé hirfüta, Cucurbitinis fimilia, € longiufculis pediculis dependentia. Flores. rum ac ramulorum finubus exigui lutei: fructus rotundi,nigri,crifpi,ex multis parus cohazentes,in quibus & femen nigricans.in ramulostenucsradixdiuaricaür. — poro (ANM PEMPTADIS QVINTAE LIB. L * 50 OMS ; * ábisilon Peregrinum Belgio eft , nec alibi quàm in x hortisconfpicuum olim fuit. Solet (ub finem zítatis lorere , quod erat Martio aut Aprili farum. Abuulon nominant,nec repugnat ci quod Auicennacap.xxix. fimile Cucurbitr (fci- l;ccet folio)effe fcribic & Abutilon ac Arblu- tilon dici.Videtut vcró & nonnullis Althza hac efle illa;cui Theophraftus lib.ix. De hi- There ftoria ftirpium,florem tribuit aue», hoc cft, m Mclini fiue lutei coloris: Nam vulgó note Althaa,non lutcus,fed albidus cft flos. Scd potcft Theophrafti exemplar , quod multis locis vitiofum,& hiatus multos habet,& hoc loco mendo non carere : quamobrem nó fa- cile fuerit hanc Theophrafti Althram affir- mare,prafertim cum tancum lentoris etiam Alchzz radici T heophraftus tribuere videa- tur, vt aquam condenfare queat , íi trita huic iniiciatur, quod vulgaris Althzz radix om- nino poteft; Abutili veró minime. Abutilon autem Auicenna ait vtile ha- beri vulneribus recentibus , & conglutinare ac confolidare ea ftatim. De vla, — CAT. XXXI. SY LvESTRIS quoque Maluz fpecies Alcea eft.caules huius rotundi,erei,cor- tice conueltiuntur lento , & qui in ftamina ctiam diduci qucat , vcluti Cannabis : folia . €itca hosvirétiaprofundis incifuris in quin- que particulas diffedta. flos qualis fylucftris — Maluz : orbiculus placenta inftar & confi- milis. radix prolixa, mediocris craffitudinis, intus albicat. : Huiusveró & alia quzdam fpecies minor, 2. fola magnitudine differés: cxtera refpódent. Inculta amant loca , agrorum margines, fcrobesáue aquas non habentes. Vnà cum ífylucftribus reliquis Maluis flo- - rent,ac fcmen proferunt. Alccam Graci eadem quoque voce A'A- xia» nominant:à nónullis noftra aetatis Her- ba Hungarica , & Herba Simeonis dicitur: Germanis Cgmaertefraut : Italis Malua fal- uatica: Hifpanis Malua montefina: Belgis Sig? maertg ccupt: Gallis Guimaulaue fauluaze, ' - Dicitur veró & cadem xZwaCicdy ofa fiuc C annaba "Cannabis fylueftris, quod videlicet ex corti 2, ' cecius,Cannabino perfimili,funesintorque- - riqueanc. Defcribitur tamen & quxdá Ci: " pabisfylueftrisà Diofcoride. Scd qui volet diligenterexpendere & Alcex & Cannabis "fylueftrisdefcriptionesmox vtramque vnius -effz (tirpis facile agnofcet: : ^'^ Cannabis fylueftris , inquit , virgas habet. ' Althzz fimiles , minores & nigriores: folia ' migriora & afperiora : florem Lychnidis:fe- mina & radices Althaze. Q ua defcriptio ipft LS F2: A UN r " A» N 2 AU CURRRI- - err i»: 646 *" — STIRPIVM HISTORIJ E Alcex vel maxim refpondet: caule foliisd; non albicat,fed viret ,atque idcirco taque : grioraquàm Althzz: flos qui eft agreftis Maluz primz, & Lychnidisfatiu z,& Dock uo Íz comparari poteft: reliqua Althac fimilia perhibentur. Q uid ergoreflat; nifi vt Cad 1 fylueftris & Alcca cadem fit ftirps, à Diofcoride bis fub diuerfis nominibus defe; e | fertim càüm.& ipfa Alceacorticeconucftiatur Cannabino fimili,vt prius Ícriplimus 1s i corides ctiam referat. LM ot Alcca autem,veluti glutinofum lentorem quendam obtinet , ita quoq; ad Miele cultatem accedit,media,vt apparet,inter fylucftres Maluas & Althazam;Radices dyfen fe & ruptis cum vino aut aqua potz medentur: Diofcoride & Paulo ZEgineta au&oribus - De Alcea veficaria. CABE x 1.) osa) a eR 3 S Y NET Alcea veficaria. Sabdatifa, t d. E77] Y: Alcea veficaria haud perperam dici poteft: plerique Venetam cognominant.alij Mali | Theophrafti nuncupant: Sed Theophrafti Maluaà vulgari haudquaquam diu et. Ma | Ad hanc veró non abs re pertinere cxiftimatur,Sabdarifa appellata herba, Maluact ot « » PEMPTADIS s de LIB. f. 64? aliquot partes diffeQa: flores fpicato ordine digefti, Alcez Veficariz zzmuli, medio videlicet elcganier nigricantes. 4c.) / —. Aliundeautem in hortos Belgicosolim illáta fuit. Sed vt ad Alceam veficariam reuerta- mur: folium huius lzue , lento fucco przditum , ad Malux temperiem hanc accedere, & emollientis quoq; facultatis ppm, oftendere videtur. Sed tamen cum nihil com- percum habeatur, quid affirmandum? ass t be 'ali. CAP. XXXIII di "vif e Mercuria 1 . Mercurialis mas, Mercurialis femina. EncvRrIALIS duümeftgenerum :Mas & femina, Vtrique caulesteretes.lxues; ..— - internodiis aliquot geniculati,dodrante altiores,fubinde cubitales, in ramulos ditri- bui: folia circa hos complura,lata;oblonga,acuminata,ad Parictariz accedentia, fed tamen luiora,virentiora;ac per margines ferrz modo incifa,Ocymi foliis fatis fimilia. radices fub- funtfibrofz. | Mafculz é finu foliorum in breuibus ac tenuibus pediculis bina coharentia prodeunt fc- mina,ad Aparines & forma & afperitate accedentia,compreffiora tamen; in quorum fingu- lis vnicum femen paruum ac rotundum. Feminz veluti exiguz fpice,in quibus tacematim mufcofi tenues coherent flofculi;abíg; 2. fru&u, nullod; E sed. femine pereuntes. .— Reperitur Mercurialis in hortis olitoriis, in vinetis, aliisque locis humentioribus ac vm- brofis, fccus hortorum aruorumi; fepimenta. i : Tota atate vtraque viget, hyeme plurima parte intercidit. Grzcis Aw nic: ttem & zaplerior , eg) égpiod Bord'wior : vnde Latinis Mercurialis :à Theo- P»lo phrafto 2v22.»: Eft ramen & aliud Parthenium , & apud Diofcoridem quoque aliud Phyl- z;. pt lon: Germanis 3am benacffraut; futpurtg/Sercuriiie fraut:Icalis Mercore/a: Hifpanis ac Gal- | lis Mercuriale: Belgis fimiliter fBercuriaell/& &am bíngelerupt: Anglis fvencf) fBcrcurp. e Mas Theophra(to Grace djpeyóroc; femina verà 9wAnyóroc appcllatur. : : Plinius Avó»c» Mercurij inuentum effe refert: idcó , inquit, apud Graecos ipugé arias multi vocant,& apud nos omnes Mercurialem. At Mer- 6548 STIRPIVM HISTORIA E "Cynocrimbe, Mercurialis fylucftris, At Mercurialiscalida quidem & iceaes " peratura; neutra tamen primum gr xin E np» | | zx b j cedit: abftergentem veró ptxtereaobrmar i v a : "s - / 1 22le 1 1 i 5 : E | t. Po.-MoX / (vt Galenus)digerentem Ctamfaculteny— Tw * '.'! Vfuseiusin enematis hac tat frequens SEN Be Tz in quibus ad excrementorum alioram; NP SANA PAM Loan 5 EN. d inteftinis hzrentium facilem expurgan be abfterfionemi; non exiguü poteft.Facitetiam - ad alui deicctioné in olere aut aliàsaff Mi non modó excrementa, fed fubinde pituitof ac biliofa cxpurgans.Diofcoridesetiamzey, x fos humores huius deco&o duci poffe refere. Mirum,vtetiam Plinius, quod de: üe ; proditur, vt mares gignantur mafculam face. mr PRETEREA OCPMLSIMNE DERIT 2 v. Du TI. PORTE rc, vt fcminz feminam. De Mereiriali fyluesiri , fiue Cymcramls, C^» xXxtilbo E SY LVESTRIS Mercurialis alteram fa - rcfert, fed humilior tamen :cauliculigs tenelli dodrantales funt: folia quàmalteus | maiora : femina veluti mafculz: Mercurg, - radix fibrofa , candida , late fub terrap diens ferpit. Tota herba virofi odorisi tum redolet. 7e Jam In fyluis,ac aliisperinde vmbrofisgig Viret,vigetá; codem,quoaltera V lis,annitempore. i e Grxcis xvriz xwwoxedu[n: Latinis Car na, & Braffica Canina, & paffim Metcunilis | fylucftris. d Eft tamén & alia xwvoxezufn,q xuuor: de quo lib.1rr. Pempt tertia Germanis. qGalbt bengefftaut/ bunbffoll: Italis Merrda basfarda: Belgis Xoilot üercuratl: Gali. cur iale (aunace. PES. Facultate autem hzc Cynocrambe, fi fylueftris Mercurialis alteri rcfpondetíifola. quidem cum cauliculis aluum m interolera recipi queant, & decodtzclerz pituiram,bilem, & aquofa detrahat,Y Ícorides fcribit. ; E De Impatiente berba, Cav. xX AP Mercurialis formam ac efigieme A zm cedit quoque Impatiens. cauliculis » AAA" affurgitteretibusglabrisacgeniculatiscin" N altioribus;in alas ac ramulos diuifis. Fc acuminata vcluti Mercurialis, fed can : neriora,ac dilutius virentia. Bofculi € f2* pediculorum dependent luteianter* res,n corniculum tenue pofterius define " fucccdunt filiqua: teretes, paruz, Checo, maioris perfimiles, quz vel leuifiimo* &u,exiliente maturo femine, im fpiras " huntur. radix tenuibus fibriscohzret. In Germaniz, Bohemiz; Gallia 2d" tum & alibi reperitur : adolefei ; tcit facile in hortis : locis gaudet humicis? brofis,haud apricis. ] PEMPTADIS QVINTAE LIB. f. 49. Floret zftate:annuaeft herba: hyemem non fuftinet; femel tamen fata fingulis facilé an- nis renafcitur, nifi prius,quàm femen maturucerit,fucriteuulfa, Germani Cpringfratt: Belgae €ruijbelien en rucrt mpnict:vulgó Noli me tágere,quód vide- licet vel leuiffinum manuscontactüm filiquz haud admittant. Qua de cauíà Impatiensdi- ci potcft,vtpotc quz non patiatur filiquas maturato feminc attingi. Plinius lib. xxitri. cap. — xvi1. ZEfchinomenen herbam nominat fic appcllatam,quoniam appropinquante tnanu fo. st: liacontrahat. Quod (i mutare ledionem Plinij integrum forct, & pro dictione Folia, Sili."^* quas rccipere, Impatiens hzc Efchinomene cflct, nam appropinquantibus digitis, filiquas A mox, vt diximus,contrahit, € Caterüm facultate hzc herba fertur perniciofa, ac inter deleterias habendá; De Phyllo Diofcorida. cs POXXxxvt pis , O R V M generum Phyllon cft: mas; Phpllon Theligonga: D & femina, cli Mercurialis. ; spivcun Phyllon tribus,quatuor aut pluribusrotundis cauliculis,dodrantali- bus:é cuius fingulisveluti geniculis bina op- pofita exeüt folia oblóga,Oliua foliis latio- ra, multó quàm Mercurialis anguftiora. ta- dix defcendit vnicá,nó abfc atis fibris, Mari femina gemina , vcluti Mercuriali iálculze: feminz veró fpica: mutica ac fte- riles, veluti feminz. Herba vcro ipfius & cauliculi & folia , petquàm tenui acexigua molliálanuginefubalbida. — . Nec paffm,nec vbique obuiim Phyllon: in Narbonenfi Gallia ac in Hifpaniis reperz QVE "ANM 7 / Y » » fi ESSA LA Á / "7 7 NN E d E tum accepimus: in faxofis Diofcorides naf- Er INS zs citfadit — — Ust, , BW V] NV ENT zE(tiuis méfibus & viget & florct Phylló. S (7) Diofcorides quon appellat, & iaguóqwA- I—W 7 ] Aor; ad differctiam forta lc Mercurialis quae NA | & Qoo à Theophrafto vocatur: Defcribie NES a enim Theophraíftus qvonor folio Ocitni : "fi dV uod haudquaquam de ifto Phyllo ; fed de Mercurial veritatem haber. Mafculum au - tem Phylló Diofcorides Zgjebror; feminam veró 9vr)5ro hominat,iifdem videlicet vo- Cibus,quibus qv»^ov fui genera T heophra- fusdiftingut. |, 5. 7 Facultaté autem Diofcorides huic Phyl- lo omnino cam tribuit ,quam alteri Phyllo fiue Mercuriali etiam Theophraftus: Atrhegonon videlicet maículi fexus partum ctficere; feminam veró feminci adferre; Cuius Crateuam effe au&orem refert. De Portuláia. Car xxxvii | 4 glabra, virétiajà tergo albidiora: flofculi minuti,pallidé lutei ad annexum foliolorà gignun- tur , fuccedente conceptaculo exiguo herbacci ac virentis coloris , inftar fere dimidij grani & hzcamatloca. fétrel fata,fi ad f fequentibus renaícitur, H x oc * ^ "tai F, 650 STIRPIVM HISTORIJ Portulaca fatiua. f. Er Qu : 197 lortulaca fvlüeftris . / T " d E YA LER rA LZ em fm NES v E, [5 LS » -— e p rti e. , E auti D fj: Z Lm m, 7 : nir : X ma » NE A -" Seri poteft Martio aüt Aprili, Iunio veró ac deinde in Autumnum vfque vigetacvitet ' Grace AsJ'ecom nominant: Latini Portulacam: Eft tamé & dye» quaedamarborfil- ueftris, qux vnius literz diuerfitate Latinis Potulaca dicitur. Germani Cburfel Éraut:Galli du Poupier aut Pourcelaint vocant: Belgae gposcellepne: Itali Procacchbia, Percellana: Wiipani Verdolagas Baldroegues: Angli gboqtelaín. zo 3.— Prater hasveró duasciufdem generis,& alium quandam Portulacam , & quidemfjlie ftrem;à Grxcis quoque zrdezyvmá year nuncupatam, veteresreferunt, quz alio nomine Il lecebtaà Latinisappellata eft. Confunditurautem hac quandoque cum minore, fiuefjlie- Disforidn ftri Portulaca modó defcripta. Neque ab hoc errore pleraque Diofcoridis excmplarialibea msi" fnr, Nam quod in Portulacz fylucftris defcriptione, Cauliculos manducatos bonáficcum arere,vifcofos & aliquantulum falfos effc affirmatur, ad minorem fylueftrem re T uod veró fequitur: vis ei excalfa&toria,actis exulcerans &c.non huius,fed Illecebrefaci tas eft; de qua nos cap. x. lib.v. Petptadis primae. 5H Hes * 4 lam& Poplisab Hippocrate Peplionji nonnullisquoque Portulaca fylueftris appel, Plnjerer. Diofcoride tefte.Q uod nomen idcirco ad Portulacam etiam Plinius lib.x x.cap.XX- fe nus rede tranftulit. 3 : EN . Recentiorztas & quandam fupetioribus marinam dictam Portulacam annument:qu ^ cüm früticofa fitlibro fecundo Pemptadisfexterequirenda. ^— '" —— ^ ^. At Portulaca frigida eft , ac tertió quidem ordine , hurüida vero fecundo. fylueftnsve minus humida. Salfilaginem quandam coniunctam habet;quz in fylueftri copiofior appttt ' Crudanonraró in acetariis etiam fola editur cum oleo; fale & aceto. JEftuantem autem ventriculum fedat: appetentiam excitat : alimeritum autetn ab hac corpori exiguum» . fum;frigidum,craffum;humidumi; accedit. Commanducara dentium ftupores tollit y , poteft & fuccus in ore detentus, & aqua per organa extractà. Q uz & aduerfus verm commerdatur,& valdé vtilis cft;prafertim fi febrisad(íit: Nam & nimium calorem Co?" É perat, & vermes interimit : Q uod quidem falülagine permixta efficit ; quz & vermibus putredinibusaduerfatur. - r, Fr KAMERA ! LinRi1 PRIMI PEMPTADIS QYINIA&j 5. Fiswis. | tf " od5to z j Ui ! p E. mw C. bM Lo 4.0432 — Cucumis vulgaris. 651 ST-FERPIV MO HTST-ORIA PEMPTADIS QVINT.E LIBER SECVNDVYS, DE CVCVMERARIIS ET ALIQVYOT ALIIS HERBACEIS FRyYyCTIIBYS. PanzsraATIO. V y 5 prater frumenta quidem C legumina. H«c fiquidem C fructus [unt .frequentis UA n tamen avium, id e[L, femina, quàm wapzro, fiue fructus nominantur. Ho Qui autem xapoi (ine fruct us dicuntur, berbarum baud net. exceptis 4 Y paucis non aljj quàm ad Cucumerum naturam accedentes, atque idcirco Cucumcra- rios etiam appellatos, quas cum paucis aliis roc libro profequi prafentis eff anstituti. £Vrir sum edules (ructus arborum € fruticum, herbarum verb c nonnulli; c DE VVLGO DICTIS CVCVMERIBVYVS, CAPYT 1. Owu615,farmentofis, ramofis, & afperis caulibus Cucumercs ifti per terram hüc illác L7 rcprant : circa quos folia angulofa, ampla , afpera , ambitu ferrata ; & (ubinde clauicula quzdam. é finu foliorum flofculi erumpunt diluté lutei: deinde fructus craífi , (emipedem longi; quandoque fed raró dodrantales, angulofi, tuberculis quibufdam exafperati , per ma- turiratem luteiin quibus tranfparens folidior medullaqua vnà cum feminibus editur, pau- ló antequam ad integram maturitatem peruencrint. Sernina autem oblonga & plana fub-- candicant. (i, cp te, Étm 1. Scritürin hortis Cucumis: pinguia & aprica amat loca. , II a Iulio Melopepon Galeni. Cucumis longus. € STIRPIVM HISTORIAE tem perueniunt, Paffim Cucumis,& in Officinis Cucumer appellatur, & pro eo habetur i Mseoc,id eft, Cucumis fatiuus dicitur. Galeno autem non Cucumis aut c/zuc,fed uiAoc tov eft. Nullius enim frudus C rarij medulla fiue caro interior editur,fed omnisabiicitur,excepta huius carne, quo Qui Graci, tht minibus,vt diximus,eftur. Quod de Melopeponibus fieri Galenus fcribit lib.. De alimey. torum facultatibus: Homines, inquit, à carne intima Peponum abftinent: Melo autcm mandunt. Peponum Germani Cucine: Itali Infübres, Cozcomero: Hifpani Cegombro: Galli Concombre; Vel. gx €onrommeren vocant: Bohemi Qofurfa. In Hetruria, inquit Matthiolus , Citrulum pellant, à Citrij luteo colore qui in maturo fru&u euidens eft. Sunt verà. & qui An ug dici velint, fed omninó alius fru&us Anguria. guam Sunt veró huius generis & oblongi quidam Cucumeres, quosars & cultura primin (v i fertur) produxit, natura deinde conferuauit: Primó enim fru&us rudimenro in fiftulamaut tubum impofito,oblongus nafcitur Cucumis;cauitate fiquidem anguftiore impleta, in]on. gitudinem incrementum capit: Et huiufcemodi Cucumerum femen fatum,non qudltsas tca erant, fed quales culturz mangonium genuit, profert; qui cum fuopte dudu, longi qi- dem, fed crebró recurui reperiuntur: quos & Anguinos inde vocant. Omnium autem Cucumerum frigida ac humida ordine fecundo temperieseft:hong autem minus quàm reliquorum humida. atque idcircó quando eduntur, minuscitüinyg. triculo corrumpuntur: fucci veró etiam minus praui funt. Alimentum veró corpoticuf. — runt frigidum quidem nec non hutniduni,ac omninó exiguum,& fucci haud probi. Eligi debétvirides,nondü maturi maturi fiquidé &ià Citrini faGti;efui haud funti Semen frigidum quidem,fed multó minus quàm fru&us. aperiendi vim atque cx di preterea obtinet: vrinas mouet: iocinoris obftru&iones aperit: pe&ori ac pulmonii matione laborantibus prodeft: contufum forisQue abíiterforij loco adhibitum, cutimm didam reddit. De Melone fiue Melopepone, — CAP, 11. Mclofiue Melopepo vulgó, Cucumis Galeni, Cucumis fjlueftris.. et 1 i 2 "" i r7: wn ji Iulio & Augufto menfe fru&tus edules, fed Septembri demüm ad perfedag, turi. try Gb umen DOTT 1 ; dila: x PEMPTADIS QVINTJE LIP. ![. éj3 ea M recennoratas Melonem nuncupat caulibus humi procumbentibus, longis, far- , mentofis;atque —— Cucumeri fimilis. Folia fatisrefpondent,minora tamen, rotundíora, minusq angulofa: flofculi (imiliter lutei: fruQuscrafficresjinitio nonnibil pilo- fi,qui riodó oblongam, aliàs contradtiorem rotundam figuram obtinent : fubinde ver & maiotesjquandoque minores reperiuntur. cortex horum vc plurimum exterius viret, fubdi- ta pulpafiue caro;quá editur;e luteo labguefcitmedulla lutea, mufcilaginofa, humida, de- fluens;in qua femen veluti fuperioris Cucumceris. -' Scritur locis cultis. tumulos amat Soli vel maximé expo(itos ;terram véró mediocrem, non nimis pinguenyaut ftercóraram. Jo HE - In Germaniaac Belgionon nifi fcró, & cümarftas calens ac ficca fueritjad maturitatem perueniunit. Xl UD '24VI 1 : Vulgó:Melonesappellant: Itali MeZore: Hifpani Melem:Galli Melens: Germani ac Bohe- mi QXtelaun:Belgze fÜetoenei. i426» autem Graecis pomum fignificat. Proinde re&hius wrAezi- qu liic Cucunns appellandus;Pepon videlicet Mali odorem referens. Nam huius frudus odotiferis malisodote Grpenumero vicini funt, fubinde veró & obícuré mofchum redolent; qui idcitcó & Mofchaellini-cogmominantur. Galenus non iftum, fed fuperiore capite dc- fcripturt Mclopeponem facit; lnmc veró pro Cucumi habuiffe videtur , qui Graccis cuc cw husesc; Latinis Saniuus Cucumis dicitur. - Huiusaucem vcl eciam fuperioris fvluc(lre genus eftquem cixer à^ eror, & f lueftrem Cu. cuoi p ) ge |o ? y pom giris. cumeremvocant,dexquo Pempt;itertialibis.cap.26. —— Frigida porró quoque ac hümida Mclonum.caro eft: di(ficilius quàm reliquorum Cucu- mceranórum:concoquitur : in ventriculo aittem fi diuius heat, corrumpitur , & malignis febribus occafionem ptzbet: Q uod & Aétius teftatur Tetrab. primi lib.1. febres malignas inducerecfum Cucumerum fcribens, eft. (iquidcm & huic Cucumis, qui vulgó Melon. $c- men véró huius idcm quod alterius ac fuperioris Cucumeris potcft. Yodit i5i try. € De Apnguria, . CA. 11t. 1: cApguria, Cucumis Citrulus. Cucumeris Citrulialiaicon. - AUN z UA a s m rho heal Dav 22] 154 7398 6j4 STIRPIVM HISTORIA ; Colocynrhis cifürisdiffcda: flosaurei coloris gua eM Ws ftriati;colore fuperius virentes inferis qs t e ] EY N jh mi1acent , inzlbieantes , quorum ext aei E 1 louisjnterior caro mediocriter dura poreu, 1 quam Venen. fimilior : medulla £y : m qua femen oblongum , planum , mass Ej Cucumerum ,aut Mefonum, mii Y PonHm exterior cuius cortex nioricanpee un E ^ rubens ac durus eft. Non. facile autem jf Cucumerarij fru&tuscóputrefcát (velutivy 3 Cucumcrisaut Melonis di&i;qui decerpieon — corrüpuntur)fed diutinéafferuari quet ptr. - tim Tritici aceruis, vt Matthiolusait,impots — In calidisregionibus,vt, Apulia, CalabaS. cilia ac fimilibusfacilé prouenit: In Germ raróferitur,rariüs veró etiam mature | Anguriam recentior atas appellat: Offi, — Citrulus & Cucumis Citrulus dicitur iinterf — mna fiquidem frigida, Officinis nuncupatam, - iora , huius femen admittitur nominc (cnini, F1 Citruli. Siautem Cucumis CitrulusàCinl — teo colore nomen habet,vulgaris Cucumisgo. prié- Cucumis Citrulus eft. .....; ONE Sylueftre autem huius genuseft Kovowidl.— ue. Colochyntis dida, de qua cap. 2 Pempt. 5. Caterüm Anguriz caro , quz cortici cruda , fed frequentius cocta comeditur:ali tum autem confert exiguum , idáy frigidum humidum, fanguinemque ingencrat aquo qui internarum partium inflammationes mit gat,& bilisacrimoníam ac feruoremco rat. Crudain ore commanfalinguzinf afperitatem lenit;& fitim fedat.. / Semenfacultate Cucumerum ANS SS) A LÀ C ucumis Citrulus. ZZ DANS S Colecyn- iba. . DePepone..— CA. 111 pF PONVM aliquot rcpcriuntur fpe magnitudine vel forma diffcrehtes. Maior Pepoaktilfosafpéti Up isi nor lis obfitos caules promit prxlongosquicanc lisfiuc capreolisfuis vicina comprenden perticas,fcenas,ac fepimenta confcend 1 nifi iuxta pofita fucrint , humi repunt. folaar pla funt,valdé afpera;aliquot profundismo diuifa,marginibus ferratis. lores admogumn; gni funt, calathi forma,auri colore lutei, quinque prominentibus , angulis ' fru&us magni,craffi;rotundi, oblongis c? bus ftriis vcluti angulofi , quorürm a fubiacenscandida mediocriter; duracl rior medulla fungofa: femen magnum, planum, fübalbidum , multóquàm Cua maius;forma alioqui haud a ^l SC ticis quandoque obfcure virens,aljas 240 otis Aitém Peporiis córtex dufiót eftac vet 1 lignofus;albidi veró mollior ac tenerioP , .. Alterum Peponum genus caulibus ac ille vtrifque afperis , cum & clauiculis prio - eíl; PEMPTADIS QvINTÉ 175, r1, Pépo rotindus maior, — ^ €;5 Y QS eSI "d : NIE : cp B É* NE v it ER : NS S A Sx c z: ze. (775 D Re * A qe eft; fcd foliorum fiffurz minus profundz,caulesá teneriores. florcs fimiliter lutei ;pátentes, & anterius angulofi veluti prioris. fructus autem globofi , rotundiores, modó maiores , fre- quenter minores; & quandoquc virentes,duriorisQuc corticis: fubinde cute molliore ac albi- cante;caro quibus fubeft vcluti prioris: femina quoque eiufdé formz, fed aliquantó minora. Huius generis & tertius cft Pepon;afperis caulibus, foliisque fiffis ac ferratis priorem refe- s. rens: flos magnus quoque ac luteus veluti aliorum: fru&us mediz magnitudinis , cuiuscor- tex tuberculis nonnullis exafperatur veluti mali Citrij cutis , qui per maturitatem fimiliter luteus eft;proinde & Citrium malum cüm colore, tum afpetitate referens. nam Quarti generis Pcpon formaab aliis plurimum differt : caulesquidem, folia , floresQue * aliorum fimiles funt; fru&us autem haud longus aut globofus , verum omninolatus, & ' quodammodo planus,fcuto alicui propemodum fimilis; in medio quidem craffior, per cir- | «umfcrentiam veró tenuior,& quibufdam locis rcflexus crifporum EDECO. huius -— 4 e" E STIRPIVM HISTORIZEX TPeponis latiotis fructus, CC A fu Y NN lis,fenuis,ac candidus eft,caro interior fatis dura ac durabilis: femen quàm Cucumeris ma- ius, forma & cólore conueniens. Dd Omnes Pepones hortenfes funt: lztum folum,;pingnemque mediocriterterram poftulát, Iu calidisregionibuscitius maturefcunt: apud Belgas omncs (erotini funt;& nifi arflasca- lidà ficcaQue fuerit,vix ad perfedtionem perueniunt, i | Grazcis zi&zuv : Latinis fimiliter Pepo.«rtcors autem omnes fru&us perfedi ac maturi |. — vemwzt- Ccommuninomine dicuntur: vndc Medici quidam, inquit Galenus, fructum hunc eaot- TOP. yrora, id eft, Peponem Cucumeralem nominari oportere contenderunt. Dlin.li b.1x.cap.v. Cucumeres,inquit,cum magnitudine exceffere,Pepones vocantur. Germanis Jtue:Bohe- mis Sine: Gallis Pozpozs: Belgisqhepocuen vocantur. Maiores à nonnullis Turcici Cogno-- minantur: Secundi veró Marini : Tertij Hifpanici: Quarti autem Latorum Peponunino- men obtinucrunt. l Eftautem omnium Peponum natura frigida cum copiofa humiditate: habentautem vim quandam abflergendi;cuius beneficio vrinam ciunt; & deoríum expeditius quam Cucurbi- tz aut Melopepones permeant;vt Galenus fcriptum reliquit. | So LP ., Editur autem caro Peponum haudquaquam cruda, fcd cocta. Defcendit autem ficom- riinó facilitéraluum facilem & quodammodo lubricam reddens. Alimentum autcm con- fert exiguum;tenue;humidum frigidumquc; (vitiofum, inquit Galenus) idquc potiflimum cüm probé conco&a non fucrit. Quo cafu cholera morbo obnoxios cfficere folet. z ; Duriorcaro Latorum eft,qui & idcirco diutiusquam reliqui incorrupti afferuari queunt: . edunturautem hi non modoó elixi, fed & in pingui aliquo fridi. Defcendunt verà & peral- uum haud fegniter,alimentum veró adferunt quale aliorum. A Semen magis quàm caro extcrgit,vrinas promouez;renibus cx calculo infeflaris vtile eft De Pepone fylueitri. Car. v. VE Lv 1. Cucumeribus& Anguriz fylueftres fuz funt fpecies , ita quoque & epo- —Y. nes quidam ges & tota natura fylueftres. proferunt hi caulesafpetos fpinisobfi" s ia afpera : flores luteos veluti fatiui, fed minora fingula: fru&tiscraffos, oblongos, ioris corticis ac colore virentes, fed minores multó ; quorum pulpa & intetior vnicum femine, vcluti fatiuorum; fed admodum amáta; femen quaMMQ ubi locis incultis fponte hüiufcemodi Peponcsgigni dubio proculeft: Verum in Ger- ionon nifi fati ptoucniunt. z ;-&c Pe | Tametfi Veteres horum nori meminctint,resipfa tatnen oftendit éarovec dyelout, " L poc iy uera iD oponete.. s dens oca- . Sylueftresautem Pepones vti tota fia natura valde amari , ita quoque temperarmento lidi ficciquc, & fccundo quidem ordine intenfo : expurgandi quoque non ie. d (0 o PEMPTADIS QVINTA Pepo fylueftris. 7A 2 liy n E. : 1 J rr na VEXUDU Sp E ; : MI P. NN ^, y "ui J^; Noniss A 7. - EN M I NN 4 Ad MM. y LN Pd al) a d 3 j QUEEN ,, Aces cm i NN Jj SER Sh »J 1/ Pj A, à /, 5 heic) EE eed T tux Ae ae x -eent pue unte ^ é AWO cS /AP 1 3 S - Y A. ^ cS NA Sccdt Me. 3 un , —/ i |. Grazcis Ko2oxuv2u , & Ko^ duis, id a pic E - item KoAóxurSu «ueeoc dicitur: L. TIT diugc 5 LIB. li quàm fylueftres Cucumeres , obtinent. - Vinum quod calyci , exempta cum femine medulla; infufum ,tantifper ineo haferic, do- nec amatitudinem. plené contraxerit , per al- uum purgat , ac pituitofos biliófosque educit humores. In fumma buius fuccus idem quod Cucumeris agreflis pracftat: reficcatus veró;Ela- terij loco fucccedere poteft. 657 DeCucurbita. CA w. vr. GERD CVRBITA Oblongos, viticulofos ; & angulofos caules in alas nonnullas diftribu- tos profert, qui adnatiscapteolis vicina prope; affiftentia adminicula comprehendentes; fur- fum fcandunt, & in altum tolluntur : folia ad- modum: magna , lata, & nonnihil acuminata, Bardanz feré magnitudine fimilia, fed mollia; alboá; vcluti tomento vnà cum caulibusac fo- liorum pediculis candicantia, inftar. Althez. Flores foliorum é finu albidi exeunt : fructus fubfequuntur non vnius formz: quandoque enim lagenarum formam quaficxprimens;in . ventris modum turgefcit , fupereminente col- lo,quod, qua parte ventri adhzret, frequenter anguftius : fubinde veró & ventricofa ac craf- fa, fed abfque collo,& inferiore fede latior, py- ri turbinatam figuram quodammodo rcfereris: aliàs verbinlongitudinem producitur. Crefcit, inquit Plinius lib. x 1 x. cap v. Cucurbita qua cogitur forma , plerumque & intorti draconis figura. Libertate penfili cóceffa vifa eft nouem pedumlongitudinis. Omnibus autem cortex - permaturitatem durus,ligneus;ac flaui coloris: caro autem fiuc pulpá interior candida: femina oblonga, plana,compreffa;ariteriore parte acu- minata,pofteriore lata, duobus eminétibus an- gulis quaft córnuta; cortex quoruim durus & candidus , medulla fimiliter albida ac dulcis; ' Cucurbirz in hortis coluntur ac feruntur. Sub Autumni tempus ad maturitatem dez mum perueniunt: in calidis tamen regionibus citius;maximé przcoces: Prxcoces autem Cu- curbitz , tum & Cucumetes fic redduntur , vt Quintilij tradunt, In cophinos aut fi&ilia in- utiliaterra cribsata rnittenda ftercore admixto liquidior fa&a: & anticipato confucto tempo- re; Verevidelicet inchoante,feminaimplantan- | da , & cüm Sol fuerit & calor & moderata plu- uia , cophinosfüb dio expones ,circaQue Solis . occafus in domum conte&tam inferendi: atque . hoc affidué faciendum , aqua itrorata quando vfus poftulauerit: poftquam veró perfeáe cef- fabunt frigora & glacies , cophini fiue dolia in, locum fuba&um & excultum dcfodiendi ,ita, .. «t labra zqualia (int tetrz, deinde reliqua cura. bita, Cucutbita cdulis;Cucurbita fatiuaà non- ; caro E MINIS s / j 2, L^): 47v 658 STTRPIVM HISTORIAE: Cucutbita latior. Cucurbita longior, - nullis vero xoAóxuvzz per v vltima fyllaba : ab aliis evalria :à Plinio: Cucurbita Camcraria, quód cameras, teftudincs,pergulas,topiarias hortorum fcenas fcandat ac operiat. Huic vero & altera,qua nullis prope affiftentibus fulta humi repit,Plebeia cognominatur. Italisautem Cucurbita Zacca dicitur: Hifpanis Calaba1a: Gallis Courge: Germanis urbe : Belgis Cau 10025e1: Bohemis & íjfetv. uo A dos Cucurbita: autem caro fiue interior pulpa frigida ac humida temperamento eft , vtraque qualitate fecundi ordinis.Succus ad aurium cum phlegmone dolores, addito tofacco, infu- füsprodeft: tumores ctiam omnes calidos pulpaimpofita mitigar,capitis dolores puerorum & oculorum inflammationes hoc modo feda. Si infanti dormienti paris longitudinis * curbita vel etiam Cucumisin lectulo adiungatur,& febricitauerit,mox à febri liber erit. .. Editur veró & hac pulpa cocta,fed quia fuccum habet aqueum ac tenuem, exiguum Cor pori przbet alimentum;atque frigidum ac humidum: facilé autem fubfidet precipueelixa, qux & propter fübftantiz fuz lubricitatem,tum & humiditatem,aluum emollit. — Affa autem vel frixa in fartagine,quàm plurimum de propria humiditate deponit ;atq'e . idcirco minusfacilé defcendit,nec aluum adcó citó emollit. Ko om ... Semen vrinz acrimoniam contemperat,& candem mediocriterprouocat. ———— d ^ ; E s x 5 De Cucurbita fplueftri. Carp. YIL QYLyrzsTRIS autem Cucurbita & quxdam prater fupetiotes eft: hecautem viticulo- fis caulibus;capreolis;ac foliis mollibus, ac veluti lanuginofis fatiuam zmulatur , omni bus ac fingulis multó minoribus. fcandit veró & hac fcenas,vmbracula, ac ceftudines: " tenfes: fru&us Cucurbitis ventricofisac lagenulas referentibus formaquidem fimilis, fec magnitudine longé infetior,omnino videlicet paruulus,nec vulgari, pyro tm GE & manu concludi ac comprzhendi queat. cortex huius exterior initio Viret poftca. cb fa&us ligni quoque colorem affumit. interior medulla humida & admodum fucculentat in qua femen latet. amara autem hac eft,velutifylueftrium Peponum. ^. farartpe- . Incalidis Cite onc alicubi gignitur,fed in Germania ac Belgionon nifi fa ritur,vbi& tarde ac raró perficitur. : : Grxcis [o wu — i cr RS PEMPTADIS QVINTAE LIB. I]J. 659 Cucurbita fylueftzis. SM AES a ^A AA Vila el 2 5 (q »7 C3» Y € J^ 2 TT M Ma Gracis xoMxur2u. d»yofa : Latinis Cucurbitá fylueftris. Plinius lib.xx. cap.111. Cucurbitam fylucftrem Gracis zóutor dici affirmat;qua ina- eáger. nis eft , digitali crafficudine , non nifi in faxofis naícens , cuius commahducatz fuccus ftoma- cho admodum prodeft: Sed huiufcemodi hzc Cucurbita fylucftris pon eft, quz craffitudine digitum excedit; nec inanis, fed fucci plena, ac ftomachum nimia amaritudine offendit. Suntveró & quibus legitima hac Colocyn- - this videtur, fed à veritate aberrantibus: Nam xo^oxur9i; Anguria fylueftriseft, cuius & tenuis cortex facilé adimitur,& pulpa interior fungofa , I6ficcatur ; de qua Pempt. tertia lib, tertij cap. xxvi1. Huiusautem Cucurbitz fylucftris du- rumaclignofum putamen , medulla veró adcó humida,vt reficcari fe non, aut zgré admodum patiatur, z ] Caterüm facultate hac Cucurbita calida & ficcacft, nec minusquàm Colocynthis, aut Pc- pones fylueftres, vtriufque videlicet qualitatis ordine fecundo: Eft veró & infigniter amara, quamobrem & obftru&os meatus expurgat ac aperit: purgandi quoque vim per inferiorem ventrem aque ac fylueftres Pepones obtinet. Vinum etiam quod in excauaram hanc Cu- curbitulam nocte tota permanferit, valenter *. quoque purgat, & biliofos ac pituitofos humo- reseducit. - DeCharantia, CA», vii i. xo ARANTIA tenuibus aliquot ac graci- libus viticülofis cauliculis vicina quzque — confcendit,& cáprcolis fuis,ex alarum finu pro- - deuntibus; apprehendit: folia non magna, lata, glabra;ac mollia;in quinque partes difle&a,qua- rum fingulz ambitu circumrofz : flofculi ex ass quinque foliolis mediocrislatitudinis ex albi- — do in luteüm elanguefcunt: frudus oblongi;ali- - ^ quantulum turbinati;oui feré forma,fed mino- res, veluti fpinulis aut aculeis innocentibus ex- afperati;qui per maturitatem foris intusQue ru- bent, fponteQue finduntur;in quibus fcmen1a- tum,planum,feré veluti Anguriz, fubnigricans vbi inaruetit. cm. Nonnifi fata prouenit : Melius ac facilius in Bis Italia calidisQue regionibus proficit, quàm in NES Germania vtraque,vbi rató & tardé fru&us ma. : Baptifta Sardus Momordicam appellat : alij. Et Viticellam,Balfaminam, Charantiam: Italiseft — Garanza: Germanis $Bal(am opffcll: Gallis aer- «eile, Latinis Pomum mirabile:nonnullisPo- —. — mum Hierofolymitanum: Belgis :óalfamapptl, ^ ^ ——— Balfaminz nomen inde accepiffeexiftimatur, ——— quód oleum in quo tiaturum pomum fuacera- ——— tum ad multaytile, veluti Opobalfamum,ha- . Obtirient autem fru&tus huius, eum & beatur: Eft tamé & alia Balfamina,de ipe, E " LE Jia 660 STIRPIYM HISTORIAX eximiam reficcandi vim cum moderata quad am frigiditate temperiei mediz proxi Vulnera recentia conglutinare folia impofita feruntur: cum vino verà affumpta coli ; teftinorumá dolores fopire,& ruptisconuulfisQue vtiliter exhiberi. - Oleumin quo fru&us,cxempto femine,vcel infolatus , vel in calentis aquz balneo dero. &us,vel in fumo cquino maccratus, vulnerum inflammationcs arcet: eadem & facil accità vnitac perfanat. Doloribus ac vlcetibus mammillarum auxiliatur : vteri exulcerationesac inflammactiones iniedum curare poffe exiftimatur:punctis ac vulneratis neruis vtiliteradhi. betur: aduerfus combuftionem ex aqua oleóve feruente,ferro ignito, veligne multum con. fert: cicatricesextenuat. ramices quoque buius vn&t:one fancícunt , fi foliorum p luisali. quot dicbusinterea exhibearur. Steriles quoque hoc foecundas reddi affirmatur, f poft bal. neiconuenientis víum pattescirca pubem ac vtcrum ifto vngantur , ac demum viro mulier miíceatur, i De Bal[amina. Cab dX x biallanfins. B ÁLSAMINA hzcà Charantia,que &p4]. famina,non parum differens eft: caules D/7 'mitnon tenuesaut viticulofos , fed reos, craf- 3/25 Íosabimo ramofos,glabros,lzucs,fuccofos vel. uti Portulacz,inferius nonnihil fzpé ru circa quos folia oblonga , acuminata, Salicis fi milia,per marginem tenuiter ferrata, é quorum finu duoauttresfübrubentibus infidentesped; culis loreserumpüt, anterius latiores ac paten- tes,pofterius in tenue corniculum, veluti tecur- uam caudam,dcefinentes ;colore cleganti dilutà rübentes. fuccedunt fru&tus rotundi , afperi ac hirfüti;fed quàm fupcrioris minores , per matu- ritatefn lutei, qui & fponté diffinduntur,femina fpargentes, Lentibus fatis fimilia. Et hac ftirps non nifi hortenfis ac peregrina Belgio. Autumni tempore quandoque frudus ma. turefcunt: flosantca apparet. ; Vulgó Balfaminam nuncupant ; & quaridog neutro genere Balfaminum: Gefnerus Balfami- namamygdaloidem : Cordus maluit Balfamel. f 3 lam appellare : alij Balfaminam feminam ;qui- 7 bus prior mas: vnde hzc Germanis £9aífattt ajf/ uoi EN fll toeiblcin / & Brabantis25al(am appeltwóf&en. v N De huius autem facultatibus nihil; ORAE (AEN AU Nen ES NS E^ Y * v - - Ji z S5; : L7 R2 AUS ESSE ee * TE t -" NS re - : Tuy e v Ü Ne ANSSSSNNNNNN NN Sel NEU! X SS NS 3 ON SS T: à re Yo d de wi, iy ei Nue t, P, 11 E Ai 2233» Zn) 9229 — dum:Plerique priori facultate fimilem affirma- ge - re audent, fed temeré , cüm huiusexpenmen- AS tum àquoquam factum non conftet. MICROS M : «... DeFraga. (OE. : EE 0o co [NrER herbaceosfru&us Fraga quoque locum obtinent. Horum hetba nullis caulibus " —— 2nititur,fed pediculos cenues & lanuginofosà radicibus promit,quorum nónulli folia, ati -. flofculos proferunt: deinde & fibras quafdam proferpentesedit,quibus feipfam ac qi folixautem in vno pediculo terna,oblonga,lata;per circumferentias ferrz modo Loa " (0 petidsvirentia,inferiis albidiora,quorum fingula maiorajlatioraQue quàm Pentaphylli: * ^: Ies quazuor aut quini ab vno pediculo exeunt albidi, quinquefolij : fubfequuntur Fraga ! perficie exafperata, exiguis Moris quodammodo fimilia, colore rubentia, quandoque; vd raro candida,guftu vinofo faauiaquorum interior pulpa mollis, humida; & albida, inq femen pufillum. radix diuturna,fubni icans,multisfibriscapillata. —— CETT] 2. Horumveró & alterum genus,quod fuperiori pediculis,fibris;foliis,flofculis finire : 3 1 Fragaguftu dulciora: firmius etiam fuis pediculis adhzrefcunt, nec ita facile decetp! e; : fupcriora,pátiuntur: radix huius quoque refübilis,&capillisfibrata. ——— brofis In montibus, non taró in conuallibus , in fjluis:ac aliis fimiliter aliquantulum vimoro , Fraga gignuntur: proficiunt & in hortis. Priora paffim vbique vulgaria func,fcd altera a9?" - 1a,nec alibi quàm in hortsrequitenda, — — —MÓ— Viet z^ aT PEMPTADIS QYVINTA4 LIB. IL. 661 Fragaria & Frapa. Fraéaaltera; Vitet toto anno herba: Vere latii fibris fuis expatiatur;ac deinde flores facit : Iunio; vel etiam prius fru&us maturi funt. TEE : - Fragaipfi fructus Latin Virgilio ac Ouidio dicuntur, nec aliud nomen vulgó cognitum: Germani (Frbbceren: Belgz eertbefim : Galli Fraifés appellant. Herbam Fragariam vocant: :.- Jacobus veró Manlius Fragulam: Germani (rbbecren £raut: Brabanti &&rtbefien rrupt. | . Hallucinantur aucem non patum;qui fru&um hunc Rubi Idez morum cxiftimant : nec minus qui Comarumfaciupt. ER OTT. X : E ET Cxterüfn herbz folia ac radices refrigerant,& cum adftridtione reficcant: Fraga veró fri- gida funt & humida. 2 [EE - Vulnerum inflammationem folia impofita arcent. Decodum eorum gingiuas roborat, dentes firmat,& aduerfus incipientes oris & tonfillarum inflammationces vtiliter gatgariza- tur. Fluxus muliebres eadem fiftunt, & dyfenterias cufant. RE 2n Fraga fitim fedant, & ventriculi inflammationes,caloremq; reprimunt : alimentum con- feruntexiguum,tenue & aquofum; & fi in ventriculoipfa corrumpi contingat,etiá prauum. . Stillatinus horum liquor faciem fertur expurgare, & deletis maculis nitidam ipfam red- derejaduerfusque calculum renum vtiliter bibi. à * C: 0 LisRI SECYNDI PEMPTADIS QVINTA E S" E 2 Nae d INIS E A d —. | d e E zu» 9 Co 0 ECCO M CS PME EdE o0 sn ai. - 2 QSTIRE cam óisda 515 7v 93H95 3 i»r1 siano Ht 1x9 13 iquigum ; ^ NN " Hiilot«U sao "y*n j ^crip 5.3 3idip, ot ^: i xi 66 ' STIRPIYVM HISTORIE PEMPTADIS QVINTA LIBER. TERTIYS; DE ESCVLENTIS RADICIDBYVS. AB EIVS GENERIS BVLBIS, AC NON- NYLLIS ALIIS. PRAEFATIO. €) VcvMERARIIS frudfibus , paucí[fque berbarum alii qui vefcends - : A (WD) funt , radices edules oportun? fuccedunt.. Cim autem illarum exiguum, fis s et d numerus, c bulbos, qui efui idonei habentur , in iflarum facietatem adpip. c NY tere operaprecium fuit. Plurimos quidem bulbos Pemptadis fecundalibyo fe- 22$ C cundo de(cripfimus, fed quorum flores elegantes 4€ VeZusli horti gratiam » [ " v h * : 3 De Rape. Carvr d. fat em om Rapum vulgare. Rapum oblongius. [XX AN i E ) ij gr mayo A Po oblonga;afpeta, & vitentia funt folia,vtrimque profundis iüicifuris diffedascils veró ramofus: flofculi lutei: filiquz ac femina qualia Brafficx. Rapum, quod proraei* - eft,cuberofum,raró globi inftar orbiculatum, frequentius in latitudinem effu fum, rari mE oblongius fupra terram extans,inferius tenuem quandam radiculam demittit, cortice V^" — tur craffo;albicante,& carne interiusalbida,quz cruda coda(;editur — ——, PEMPTÀDIS QVINTJE LIB. ttf. 665 Ferunt autem nonnulli & Rapum quoddam effe interiore pulpa rubens : fed fortaffis hoc illud eft, quod inter Betas repofuimus,& à nonnullis pro Rapo rubente haberi fcripfi- adis huius lib. primo cap. v1. 6d p ERAS fylueftre quoda epe várias fpecies Pemptadis fecunda lib. primo jus. xr pm Rapità mediocrem poftulat & folutam, ac adeà folutam, Petro Crefcentio au- &ore,vt feré in puluerem fit reda&a: In agris & nonnullisvinctis quibufdam locisgignitur. Seritur Vere,vel poft demeffam fegetem,in eodem in quo Secale natum agro. Altero an- no vnà cum Braffica flores & femina producit. Transferri autem primo Verc, vel etiam ci^ tius Rapa oportct,íi ad fationem Raporum femen vtile fperatut: Non tranflatorum ad reli- qua quidem vtile femen,verüm ex co non extuberans Rapum, fed exiguz radicis excrcícit. Rapum autem GracisToy//waut FopfoAx dicitur& $05 [UAn feesc,quod vulgarisvfusjin Officinis & paffim Rapa:à Lacedemoniis veró jag/p: apud Bocotios vcró euenic,vt Athe- nzus refert: Germanis Quiben: Belgis Bapen:Gallis Naucau rond: Hifpanis (abo redondo, vcl s redons:lcalis Rapi: Anglis aurnept. , í ; Sewcaim Rapi iis cdm ant proprié Rapum,& ftirpi nomen dedi D cruda quando- que, fed frequentius cocta editur. Cruda inflat,& fuccum craffum frigidumque ingenerat: Coda minus reftigerat, imó adcó exiguum, vt refrigerare non percipiatur ; humida tamen nihilominus & flatulentacxiftit. Refert autem non parum quo modo Rapum decoquatur: In aqua aut iure aliquo decoctum humidius eftcitoque deícendit,& aluum facilem reddit. Super carbones vero affatum ficciuscft, & flatuum minus ingenerat , non omnis tamen €x- pers. Quocunque autem tandem coquantur modo, amplius multó quàm cruda alunt, ali- mentum conferunt non vitiofum , temperato proximum , fed non copiofum : ad lactis ta- men & feminis generationem faciunt. Eft vero & facultascorum nonnihil diuretica, Deco&um Rapi ad tuffim & vocis raucedinem confert, vefperi bibitum addito facharo aut exiguo mellis dcfpumati. Diofcorides hoc & podagras & pernioncs foueri refert. Idem & ipfum Rapum tritum vtiliter pernionibus imponi addit; tum & ceratum rofaceum quod inexcauato Rapo percineres feruentcs exco&tum fucrit , exulceratis pernionibus prodeffe, Afparagi Rapi fiue primaà tranfplantatione germina decodaa,vrinas, fi dantur, mouent. Semenin antidora recipitur, & T heriacisadmifcetur:in potu fumptü venenis aducrfatur. Belgz oleum ex femine expreffum ad reliquos à partu dolores fubinde exhibent: tum & Napus. ipfis pucrisaduerfus vermes, quos perimit & ex- 7I pellit.Idem lotum cum aqua frigida calores fer- uoresq; , & afperitudinescutis illitum mitigat. Vtütur veró & hoc in cibatu, fed nó prius quàm probé codum aliquádiu efferbuerit, vel pleraqg in co incoda fuerint. tale autem facilé,in vétri- culo innatans,amarcícit,& bilem commouet. C UOQ (CAN De Napo. It e dm . Huiusautem;tum & Rapi, fylucftris habetur M D fte;appellant. Q ux ex non tranf; plantatorum fi- ?) AR) ue Raporum fiue Naporum femine nafcitur: & () 7 I . S ; s / Us foliis,caule, reliquisQ; Rapum ac Napum zmu- KK 2 :^- citurum IN5xs9 —fpecies,quam Gallix rura Nauetam,Ruellio te- Nauta. M ethos * 66A STIRPIYVM- HISTORIE : : citurgm expedratur Rapunm,ante didum: codem modo & Napus tranflationém dcfiderar. - Seriturauté huiufcemodi ftirpsnon paucis locis in agtisfeminis caufa,veluti & fylueftrior illa Braffica, Crambe veteribus nuncupata.Ex vberiore enim borum feminum prouétu ma. gnum fubinde lucrum,& haud mediocris quzítus agricolis accedit : Trufatilibus fiquidem molisex eo oleum excuditur,cuius non modó ad obíonia , autad lucernarü lemina vfüseft verüm etiam ad faponis compofitionem requiritur: Nam cx hoc,& vnà fortiffimo ex nónul- lis cineribus lixiuio,fapo decoquitur ; quo ad eluendas expureandasá lineas Veflesyniuer. Rapiftrum, fum fere Belgium vutur, , INapus Gracis £oviías dicitur; quod tamé no. men Rapo magiscóuenit : Nam Bouniadisa pellatioà tumente figura didu&a apparet:Ger. maais Cxedhrube: Drabantis Stedirat yarifdse rapen ; Hifpanis Na£o cozimua , & Naps; Italis Napo: Gallis Naueau: Anglisfaap. ^. — Galenus inter 'cy/6A4dà & Bovría Jz diffcren- tiá nulla facit , & reuera Napusà Rapo nifi (ola radicis forma diffidet : vt & anté Ícriptum cft, Eft& Napus à Rapo facultatc & téperatu nó differens,nifi quód Napus pauló ficcior,mi- nusá, facilé concoquatur aut defcédat, paucio- resi; flatus ingencret. in rcliquis cü Rapo con- uenit. Mes m^ De Rapifíro. CA?. .LIL APisrRO foliaexeunt lata, oblógaaf- pera,veluti Rapi ac Napi,fed lateribus in- diuifa.cauliculi eius tenues, hirfuti, pedalesvel altiores. fecundum ramulos exiguos flofculos proferunt colore fubluteos ; ac poftea tenues, oblongas,&paruas filiquas,in quibus femével- uti Rapi , fed feruens ac acre guftu veluti Sina- pis,fed amarius. radix non magna. jk Frequenter in agris,dum requiefcunt&ara- ratro non profcinduntur , fponte nafcitur; non minus tamen & fecus vias , prope vetercsmu- ros,& aliisincultis & afperis. Brev À Martio meníc in multam aftatem cá flore reperitur: interea veró & femen perficitur. Noftra xtas Rapiftri nominat : nonnulliv d 1o & Sinapi fylueftre: Germanis Jocbeti "b l gisUerirh: Gallis lar ou de la Tartele: Nó cfle Eryfimum,vt quibufdam vifum,folium ndiui- fum,& haudquaquam Fruczfimile oftendit. EN nó minus quàm Sinapis. V furpatur à nonnullis huiusloco, qui condimentü à Sinapi nome ba -. bens,vel ex hoc componunt, velei adis fed palato tale minus gratá,quod amaricans De Lamp[ana. CAP 187. AMPSA e folia Napi aut Rapi fimili - ter fatis fimilia funt,fed minora, minusqoe afpera :cauliculi cubitales , tenues ac je flofculi in faftigiis virgularum luter, mn PX Hieracij aemuli, ex aliquot videlicet parts 77 lioliscógefti. radices tenucs,ac cobatrétes 1^ gines, fecus vias; locisincultis,non omnino dishaudraróexit. — ^ Tota xítáte cum floribusviget. UM ^ Cxerüm Rapiftti femen calidum & ficcum j Iuxta agrorum & hortorum lateta ac e ; PEMPTADIS:QVINTJE ;LIB.- LII. 66g Aap^lamr hoc olus Graci nominant: Latini, cadem voce vtuntur : Inter nothas tamen à Romanis Napium dici refertur. Napio autem illi nomen à Napi /fimilitudine , quem fo- lio. cferc. - - "TVA 535 ibo s: | jfi "t .. eficcantem autem ac extergentem;nobnihilQue digerenrem facultatem obtinet. Gale- nushanc cíam malos fuccos:procreare fcribit : Diofcorides vero plusalere ait quàm Rumi- ccm, & ftomacho vuliorem..Coquunturautem, codem audore, caules foliaQue , & in.ci- bumrecipiuntut. (550113556 upl ^ (guis otnoo0 De Gapbamide, [iue Radicula. Car. v. e Raphanis fiue Radicula fatua, ] m -.. Radicula fatiua minot. C Juil i» g*n»50l ij 1 e 4 wp AU : e n ; I ( : bis : T Qv: r E Wi [1 NS SM (J SB E 2 ( 3 fs YA 9, QU À 1 hoi R ADICVLARVM fatiua vna fylueftris altera tertia magna: cognomen accepit. Dc fingulisautem feorimagendum. |... .Satiua Radicula foliaemittit magna, virentia, afpera, vtroque latere profundis iucifuris diffeca, Rapi foliis haud diffimilia, fcd maiora : caules teretes funt ind; alas fparfi 6 quibus. Bofculi quatuor foliolorá dilucé purpurci; (accedentibus filiquis craffis, acuminatis, interius. fungofis,in quibus duo aut tria femina, maiora quàm Rápi aut Brafficz, radix foris ifitusQue: frequentiffime albida, quandoque exterius nigricans; craffa, & longa, (i conueniens folum. na i a fuerit; fubinde veró craffior ac breuior. Diu beneQuc fuba&am ac folutam terram Radicula requirit, & fnediocriter pinguemiin | 666 STÍRPÍYM HISTORTIJZ rius tàmen non Bacanon,;fed Cacanon legit. Inuenitur veróznomen Bacani etiam apud N; colaum Myrepfum compof. ccv. lib. primi. x i : v . Radicula manifefté excalfacit & reíiccat : attenuandi & aperiendi vim habet, acri ih qualitate fuperante: In tertio autem ordine excalfacientium; & fecundo reficcantiung "de Galenüs ftatuit, & obfonium magis effe rcfert quàm alimentum. - PO - Editurautem cruda. Nonnulli autem hanccum panc alteriuscibi loco famunr: hocm do cfitata,pauciflfimum confert alimen tum,idQue vitiofum ac reprobum Plerique ver n -. folam hanc mandunt,fed inter prandendum,;aut coenandumialiorum ciborum veluti ker. dimentum,& appetentiz incitamentum adhibent : & minus vitiofum füccum fic ingene. rat; fed cüm ditficiliis reliquis cibis concoquatur, quandoque & ventriculo molta ipfam, perturbat: ad ciborum tamen diftributionem adiuuat;pra'fertim fià cibofümatur, ante very cibum fumpta ipfum fubleuat; ru&us excitat; ventriculum fubüertit. Vomitum ctiam áfte cibum data promouct,fed precipue cortex,qui ipfa interiorecarne vt acriOrjtaquoquem,. - iore efficacia vomitiones cum oxymelite datus facit. Prouocat veró & Radicula vrina; " cohzrentes calculos diffoluit ac expellit: deco&o eius ad ternos cyathos mané,, ve Plinius ait,epoto. quod, & au&ore Diofcoride, ad veterem tuffim confert,& quz in pedore. hzrentextenuat, Huiusloco noftra ztas ftillatitio vtitur perorgana extracto liquore, qui & vrinas potenter cit, & calculos renum eiicit. Idem veró & ad vomitionem confert , additis iis,quz ipfam prouocant. Radicula veró tufa , lienofis impofita prodeft : fuggillata tollit, & contra viperarum morfus auxiliatur. e | UL ;& Eadem & femen poteft,nam & vomitionem facit:vrinas fimiliter mouet:& ex aceto im. pofitum lienem extenuat.Galenus Radiculz cauliculum Vere erumpentem elixumànon- nullisedi refertipfumQue magisait nutrire , quàm Radiculam crudam : propterea quód in aqua magnam decoctione acrimoniz partem depofuerit; nihilominus tamen pausilitiin habere alimentum. xu co OSMMUR d — De Radicula fyluestri. Car. vir dL YrvzresrRis Radiculafolio eft brcuiore;anguftiore, crebrioribusá; incifüris diffedto, propemodum veluti Erucz,fed multó quàm huius maiore. cauliculi tenues, pedales, vel altiores: flofculi lutei exigui: filiquz paruz: minutum quoque femen. radix digitum quan- doque craffa, oblonga, alba , fapore acris, mordaxqQuc ac viuax. 3 ; Iuxta foffas ac fcrobesaquas habentes fponté nafcitur : & pluribus annis reftat. FloresciusIunio menfe potiffimüm vigent: radix Februario aut Martio aliquando effo- ditur,& fatiuz loco infertur, ac editur. ME Radicula fylueftris Gracis jaayic de /a: à nonnullis veró & Armoracia dicitur: Germa- nis tbilber Xetticb: Beleis tilbe fAabijs: Hifp. Xaramago: Italis Ramolacci: Gallis Raifort [auuagt. Facultate autcm hec Radicula non inferior fatiua cft,fed calidior ac ficcior,quia &acrior. Diofcoridesfolium inter olera recipi fcribit: tum & radicem co&am, quz, vt ait;excalfa- cit,vrinas mouet,& zítuofa eft. C De Raphanide , fiue Radicula magna. AERE jme Car. vir - LU c) dati M AcGNA Raphanis grandia profert folia Jonga,lata;acuminata, faturato colore viren- tia;Hippolapathi aemula, fed maiora & afperiora : caulem (fi quando promit)edit te- nuem,atque in eo flofculos albidos, paruulos, & exiguas filiquas. radix magna & albidaeft guftu admodum acris. : ees Humentibus hortorum locis gaudet, atque in his melids, quàm in aridioribus autaridis proficit. gigni veró & in pratis nonnullis Fuchfius au&or cft. PET - Aprili aut Maio quandoque huius flores apparent filiquis poft füccedentibus.adeà verà rarum hoc eft,vt femen nullum hanc proferre Petrus Crefcentius Ícripferit: qui Nouembri, Decembri,Ianuario, Februario, vel etiam Martio ait menfe radicum particulas ferendas,ac 1n iR ucc folutamQue terram defigendas, exque iis facilé magnas craffasque fabnafcitu- rasradices, - s Raphanum magnum aut Raphanum Rufticanum vulgà appellant: nonnulli,& fimplici ter, Raphanum: Nos Raphanidem magnam,aut Radiculam magnam,aut Rufticanam dicc- re maluimus: Germanis vero eft9Rerrettich/aut &rain fiue &ren: Gallis Grad rafaiz, e dh ort: Bel i» frequentius Raphanus quandoque ad imitationem Germanorum fetttát emis ND UR ; - , Inimicam autem haric magnam Raphanidem fiue Radiculam vitibus effe nonnulli fen. - nunc& cantum quidem inter hzc odium effe , vt Raphanis magna iuxta vitem mir AW QI PEMPTADIS: QVINTA LIB íi Hy Raphanis magna. ium fugiens abeat ;& huius radix aridaac tufá in vinum coniectajipfum mox in acetum cómutet. Vetuftiffimi autem feriptores;diffidium cum vi- te, Raphano quidem , fed non huic, fed Brafficze affcribunt; quam antiquiffimos pzgaror nomina- rc iamanré fcriptum eft. ü Czterüm Raphanidis huius radix admodum acris cft: calida tertio & ficca fecundointenfo: Contufx admodü frequens apud Germanos pro condimento vfuscft. Valent ad eadem ad qug fa- tiuz;fed & vchementiores funt. Soa Oxymeli ex aceto;in quo triduií cortices mà- .. duerint,vomitum excitat;& aduerfus quattanas commedatur: Q uin & cortices ipfiin aceto ima- cerati;(i cum exiguo mellis edantur,dcinde aqua fuperbibatur tepida, vomitione quoq; expurgát. Hetba folia cum vino decocta, s ini mo- dico oleo , ac cataplafmatis in modum impofita, iocinotis ac lienis durities molliunt: pe&tini vcró adniota, vrina ftillicidio auxiliantur. De Paflinacis tenuifolis, C & v. vir. P ASTINACARVM duo pofterioratas gene- tà oftendit; tenuiorisfolij vnà: latioris alteri. "Tenuifoliarum autem Páftinacatum quedam fatiuz funt : fylueftris vero alia. -: Satiux Paftinacz foliafaturato colore virent, I ampla funt, fed in tenuiffimas ac minutas partes multiplicibus fe&ionibus diuifa. caulis, quando .. Paftinaca fatiua rubens. Oe m m 4 f j MR NN MEN CNN EN MA VM S SN 7 N c : "17 5 "7 M 1: 4 á : i^. : " S MÀ . [ C 7 C N A Ln t. E y^ V "m m e » i Cc c A nrc 3 x6. 5 om m $u Owen, ^o. » D acdes taceo, t KK 4 affurgit, Ke S. ra (US 4j. tvasz, POT Dauéus Theophra- sf. 68 06. 60 s; STIRPIVM HISTORTIX 'affurgit;rectus & rotundus eftforisque nonnihil hirfutus,interiore parte cauus, Culminang. busin-fummo rotundis vmbellis , in quibus floículi paruuli albicantes. fuccedic Íemenn magtium, fed afperum & hirfutum. radix craffa;dod rantalis,lutea,cfui grata,& ori € Huibsaltera fpecies;priori omnibus pattibus fimilis, folo radicis colore ab ea differt : huicnon luteus, fed faturato rubore nigricat. qi Seruntur ifl Paftinacz in agrisac hortisjin quibus & alia olera habentur: terram quoque 'dcfiderant non firmam & bene (übactam. / "q "Altero à fatione anno caulem promunt, & flofculos. ÍemenqQue proferunt, Eftveró hzc propriéà Grzcis euquasoz dicta: Nam quam nos Jatioris folij Paftinacam nuncupauimus,à Veteribus alio defcri pra eft nomine: Huius autem fatiuum genus suyas iluseoc, Latinis Paftinaca fatiua dicitur y Theophraftusautem lib. 1x. De fürpium hiftoria hunc Staphylinum uxor nominat,& apud Arcades nafci refert: ac in Spartenfi Achaig ag. 'datiffimum;tadicemque ait jui?rar, id eft,luteam cffz. exemplaria quzdam utu, legunt: quod; de altera fpecie veritatem habet. Galenus lib. De med. fimp. facultatibus Daucim quoque facit;fed tamen non fimpliciter Daucüm,fed com pofito nomine Daucum Paftim;. cam appellat. Nam Theophrafto quidem,vt diximus, Daucus cft. à Diofcoride verà pro Pa. füinaca hanc haberi; fylucítris ab i pfo defcripta Paftinaca , huic foliis, flore , Ícminéqueaffi. milis; fatisoftendit. Nosautem hanc Paítinacam tenuifoliam , ad differentiam altcrius |a. tiorisfolij;'& candidx radicis, vocauimus. P ; Prioremautem harum Paftinacarum: Germani gaft peftitiafen / & ace Erben appellang Brabanti gecl peen/gerl pooten/ gecl wo;tclen: Galli Pa 'flHinade iaulge: Yeali Paszigaca: H idpanisCa. - naheriayPaftinagues & Cenouras. : Alteram vulgó Catotam vocant. lacobus Manlius Caryotam;& Paftinacz,cuius radix d trina eftjfpeciem facit: Veteresautem Caryotam inter palmz fru&us riumerant. Carotaau- tem hzc Paftinaca diciturà Germanica vocé (0ár rot, quod cft in totum rubens: quz non modó ad Brabantos,verüm & ad Italos GallosQue vox peruenit. Caterüm Paftinacz lutez radix frequétiffime cumpifiguium carnium iure co&ta editur. temperate calida eft,& nonnihil hümida. alimentum, non multum qüidem, fed minusvi- tiofum,quàm alia pleraque fuggetit.flatulentum quoque quiddam obtinet, fcd minusquim Rapa; quibusctiam minus citó defcendit. E Rubra fiuc nigra, & ipfa coquitur,fed raró cum carnibus: cum oleo veró , fale (quod pro Paftinaca fylueftris tenuifolia. garo Veterum) &zaccto frequétius cditurraceta- E | riorumaliorum loco hybernis méfibus fuccedés. Similis autem hzc facultate. Lutex eft. Semen vtriufquecalidum ac ficcum: flatus difcutit, vri- nasQue mouet , vcluti fylueftris Paflinacz fed minus efficax cft. ; De Paffiuca tenuifulia [ylueiffi. AG TX YzvrsrRis tenuifoliz Paflinaca folia te- nuiterac varié diffcéta funt, velut fatiuarum, fed albidiora,& paulà hirfutiora: caulesfimilitet hirfuti & afperiüfculi: flofculi in latis rotundis vmbellis parui , albidi, quorum medius faturato colore purpureus eft : fcmen afperum & ars quo ad maturitaté pcrueniéte, vmbella cótra! tur.radix albida,tenuis,mediocris longitudinis. Incultis locisfecus agros , ipforum margines prope viasac femitas: quandoque & in ruderibus fua (ponté gignitut. nen Augifio ort legi poteft: flores Iunio aut Iulio vigent; : God en$uAsoc dejo; : Latine Paftinacaf- ucftris: Officinz pro Dauco habent, eiusáj E nec malé, nec infeliciter vtuntur. Nam & de- nus fuo temporc proDauco habitum fuiffe n fe tur; & Daucià Theophrafto didi fylueftre z —u cít Germanis ivilb Joftenay "Oogcinrff: B. " PEMPTADIS QVINTA LIB. III. 669 cis Dogcle nc(t/Croonkmg crupt/ wílbe jSaftenaien: Gallis Paffezade [aunage: Talis PHimaca fal satica: Hifpanis gazaboria (aluage. Athenzus Diphilum auctorem citans, Paftinacam ait eia £r vocari.quód ad res promoueat venereás. Orpheus etiam, auctore Plinio , amatori & huicquidineflé dixit : Sunt autem hzc de fylueftri Patinaca fcripta , cuius radix cfficacior | eftquam fatiuz; & venéreum quid,vt Galenus ait; obtinet. Atíemen huius fylucftris Paltinacz,tum & radix fecundo ordinc excalfaciunt, reficcant, & vnà apcriunt ac attenuant, - - Radix deco&ta;aut epota vrinam cit, calculos pellit, foetusex vtero detrahit , quod & in peffo appofita facit. latuofum autem quid obtinet,vnde & ad Venerem extimulat. Semen potum & appofitum (imiliter & menfes ducit: vrinz difficultac fuccurrit : flatus difcutic:liydtopicis prode(t,& quibus venter tumidus eft.aducrfus colicos ac nephriticos do- lores cum vino fumptum;aut decoctum,plurigium confert: muliebres fuffocationes & hoc modoaffumptum lenit & conceptus adiuuat. Cótra venenatorum omnium morfus ac ius yüliffimum: fertur, ait Diofcorides,ab his non xdi qui prxfumpferit. De Pailimaca lat ifolia. CA». - Xi Paftinaca latifolia (atiua. Paftinaca latifolia fylueftiis. D ndsto: t pn Aion P epeicis * Ub" pr t» s SA n QUE NU 2 —- f M Ct L^z FOLIA Paftinaca duplex quoque eft: fatita videlicet, & fylucftris.- 2 D— Satiuxfoliaampla funt,ex multisad vnam coftam cohzrentibuscolleda , Fraxini (i- 1. moe milia fiue (vc Diofcorides) vt Terebinthi: quorum fingulatia oblonga, digitos duos lata ,& E — ambitu ferrz modo inci(a. caulis re&us ftriatus;ad hominisaltitudinem quandoque attolli- tur;comantibusin fummo flofculis;in vmbellis,luteis,& femine deinde plano,roturidoQue : E ENS quàm Anethi. radix candida,oblonga, dulcis, efüiapta. - p.i m E : : ortisac nonnullisagris & hacc Paftinaca feritur : terram autem requiri inguém a "iülgledueqeritm. z - aad hs y'ueftris huiusgeneris Paftinaca fatiuam foliis caule vmbella , flofculis lutei fi. Pano,rotundoó; refert,fed radix tenuis duriorjac lignoffor, efui minus Thee T a E ,. Wgnitur hzc non paucis Belgij ac Germani TE i inde péfiéstn 1 4 (E i in paucis Belgij ac Germanix locis E ap Gibinde peat ora : 2 -— 9 670 STIRPIVM HISTORIA Vtraq; Iulio aut Augufto floré profert, femé deinde perficit,& altero quidé ex QUO vel (2 ta vcl enata eft anno: fatiuz radix Autüno & hyeme es in proximü Ver efui aptiffima 4d Noftra xtaseam quz feritur swuAjror ac Paftinacam quoque appellat:Idcirco & cam - tifoliam,ad differétiam alterius tenuifolic(que veré & proprié veterum Staphylinus) co minauimus: Germanis eft S oxen/weif Svoren/3am 99toxm: Brabantis aftinaken, Bno- ? Sylueftre huius genus,quidam hafitantes ac ignorátes quó referri poffet,Panacis fpeci effe &inxerunt: Nonnulli veró Bauciam, alij Brancam Leoninam vocarunt. Bauciaaugen. audore Iacobo Manlio in Luminari maiore , Paftinaca eft Diofcoridis & reliquorum y, à rum, Tcnuifolia videlicet di&a. S À Veteribus autem,ac precipue Diofcoride,Paftinaca hxc Gracé £epóCocuoy nominatur: Id quod conferenti Elaphobofci defcriptionem cum hac mox fit manifeftum.Radicem ve. 1o & éfui idoneam effe,ipfe ctiam Diofcorides agnofcit. Elabebf- — Elaphobofci fiquidem caulis,vti Diofcorides fcribit,eft Libanotidis fiue Foeniculi fimil; ees geniculatus: folia digitos duos lata,fed longiora multó,ac veluti Terebinthi, e$ exar hoc eft,ambitu perfra&ta fiue incifa;aliquantulum afpera : caules verà habent aao, fiue ramulares adnafcentias complutes,proferétes vmbellas quales Anethi:flores fubluteos: fcmen Anctho fimile. radix trium digitorum longitudine, vniuscraffitudine, candida, dul. cis, & cíui idonea. : Dicitut veró iftud etiam £Ad/giwov yéQesor, ópryeviov, puoxmévov, Spzrv£fi 2p, & Latine Cerui occllus; vt inter nothas affcriptum reperitur. s ; Dulcesautem ac edules Paftinacx huius radices,moderaté calida funt,& plus ficcz quim humidz.alimentum conferuntamplius quàm Rapa;aut czterz Paftinacz, idá; etiam pauló craflius, non tamen vitiofum aut reprobum.Eduntur autem codte.flatulenti quoque aliquid obtinent : defcendunt autem nec tardé nec citó ;fed quod ad aluum pertinet , mediocriter fzfc habent: vrinasautem promouent: ventriculo,renibus,veficz,ac pulmonibus vtiles, Semen calidius ac ficcius cft;ad fecundum vtriufque qualitatis gradum pertingens. Vrinas hoc mouet,& fatus difcutit. Famaeft, Diofcorides aic; Elaphobofci herba: pabulo ceruasfer- pentum morfibus rcfiltere: vnde & contra ferpentum ictusfemen ex vinodatur. — — » De Sifare. Car. Xr. : Sifarum. S! SARI foliacx pluribus fimiliter ad vnáco- n, SN ftam committuntur , quorum particularia E circumferentias nonnihil quoque crenata, fed 2; minora,virentiora;ac Icuiora funt,quàm Latifo- $ folix Paftinacz. cauliculi breuescubitüfrequen- :$ tcrnonattingunt. flofculi in vmbellis albidi. r2- "t diculz veró ab vno capite plures dimittuntur, palmi longitudine , digito fzpiffimé renuores, duriufculo in medio neruo , dulces, candidz, & cfuiidonez;oriQue fuauiffimz. T4 L — Sifarum iftud in hortis feritur, & radice potif- AT fimum: nam maioribus ac craffioribus fublatis, ^, minoresiterum in terrá defiguntur.quod Martio ac Aprili oportuné fit, priufquá caules affurgant: atq; hoc tépore exemptz radicula co edütur, Sifarum autem Graci pariter cíguejr vocant: Latini veró etiam Sifer: pofteriore nonnulli Sc- uillum,aut Cheruillum,vel Seruillam: Germant G5icrlin / Tragus jam garten SXapuntefenz Belge Aupther tuoitelen/id eft, (accharex radiculz, & quandoque &rrille: Hifpani Cheriuza: Itali M 72: Galli Chberuy: Angli pret. Atque Siferi f eft,quodà Gelduba ad Rhenum caftcllo i s berius imperator adferri iubebat, vt refert niuslib.x1x. cap.v. Inter medica, inquit, bifid- dum Sifer, & ipfum Tiberius princeps n0PL 5" uit,flagitans omnibusannis à Germania. ba appellatur caftellum Rheno impofitum, | gencrofitas przcipua. Seripio- S uec S AA NAR APP | PEMPTADIS 7 Serapionis autem Secacul, de quo cap. .xxx1x. vt nonnulli exiftimant;haudquaquam $e. QVINTA LIB. III. 671 eft: Secacul fiquidem folio defcribitur Iulben,id eft;Pifi, interprete Matthzo Syluatico : & fru&um fert nigrum Ciceris magnitudine, humore plenum, ac fapore dulcem: qui granum Culcul dicitur. Pifi autem folium non habet Sifarum,nec fructum nec granum fert nigrum Ciceri fimile. Vnde fatis conftat, Sifarum à Serapionis Secacul plurimum differre : tantum abeft vt idem fit. Sifari autem radiculz moderate calidz ac humidz (unt: facilé concoquuntur, non tardé defcendunt : nutriunt mediocriter, nec praui funt fücci : flatulenti autem quiddam etiam obtinent Venerem promouentis. Eduntur coctz, & quandoque cum aceto, fale, & exiguo olco acetarij in modum : quandoque veró in oleo aut butyro frixa apparantur & aliis mo- . dis. In Sucuia;ait Hieronymus Heroldus,mulietes preparant maritis fuis, atq; vfum norunt. à Conto en M - c Á- Leoon* 1^ 66$ "pe Ajo, FIAT 7 | C 7 NAT 7 N plurescohzrentes fpicas.Pliniuslib.xi1x.c fricz celebratum inter pulmentaria ruris, Error AL L11 fatiua quedam funt geneta: fylue- ftria veróalia. Satiui Allij bulbus tenuiffi- mis membranis ex albido diluté admodum pur- puraífcentibus velatus,ex pluribus cohzrentibus nucleis/fiue,vt vocant,fpicis feparatim conuefti- tiscoaugmentatür;à quibus inferius tenues que- dam fibra pro radicibus dimittuntur. foliis viret oblongis , Cepz fimilibus, inter qua caulis, fed dicio: raró , nec primo aut altero anno , fed ferius;affurgit : quamobrem & caule femineQue carere à quibufdam creditur. j Praterveróiftud & aliud quoddam fatiuum Allium Valerius defcribit Cordus , cuius bulbus minor eft,&ex paucioribus nucleis;ipfisá; nudis, acnon conueftitis compofitus,membrana tamen tenuiffima,ac diluté purpurafcente bulbum ip- fum quoque contegente. folia huius qualia prio- risfed nonnihilo minora : cauliculus veró teres; cubicalis, glaber, faftigio capitulum proferens a- cuminatum , candida membrana velatum ,qua per maturitatem difrupta,fru&tus apparent inftar pilularum, orbicularem figuram habentes, Pifis maiores,racematim coherentes;colore foris pur- purafcentcs,fed pulpa interiore candida ,fapore & odore;bulbi nucleis fimiles, qui in terram dc- fixi in plantas fuccrefcunt, Len ài Veteres veró & aliud quoddam fatiuum AIL. 3. lium defcriptum reliquerunt Vlpico nominc. Vlpicusi, hoc,Columella lib.x.ait,lógé maioris cft incre- menti,quàm Allium. habetautem velut Allium ap. v.& hoc grandius effc teftatur , & przcipué A- Nouembri menfe aut Decembri Allium bené feritur, Palladio auctore, & Vipicum E maximé alba foffa & fubacta fine ftercore: licet & in alia etiam flercorata, addit Petrus Cref- centius,proueniant. qui feri poffe hzc menfe Septembri , OGobri, Februario & Martio : in calidisautem locis menfe Decembri tradit. mo diftantes, Allinm autem Graci ex£egdoy dicunt: Officinz Latinam appellationem retinent. Germa- 1 ty : Plantantur autem, vt idem ait ; inareis vno pal- E ni Sitoblaucb: Belga 3Loorfi: Hifpani 4o, A1bo: Itali Alio: Galli 4;l/aut 44x: Bohemi Gaef- ncf: Angli Savlphe. appellatur veró & fpuriis vocibus J4oexoy, & poor xov. : m ue Alterü genus CordusZ upper appellat,quód duobus locis fru&us fine nücleis gigria lpicum Graci 9egzx5egd»y nominát i fpamaquzaab co effertut,vt Plinio videtur. T1 i- 3 tum,inquit,in oleo & aceto,mirum quantum increfcaz fpurna: Dicitur vero ab codem & dr- moxóeodby ac Cyprium Allium. 'sT?43YvxaY7) Poteft verà & iftud Allij genus effe, quod aliua nücupatur, quo nomine Galenusin ek. pofitione : * * t 672 STIRPIVM HISTORIE : pofitione linguarum Hippocratis Allium appellari ait fimplexcaput habens,& non diuif, àn fpicas,cuiufmodi tamen & primum eft Allium. i um Caterüm Allium acre admodum eftt , reficcat ac calfacit quarto, vt Galenus ait exc fí fummam corporiscutem veficasexcitando exulcerat. E Incibo fumptum corpus infigniter excalfacit, & qui in ipfo funt humores Craffos * nuat,lentos tenacesQuc incidit, digerendi etiam vim ac obítru&tiones aperiendi facult quoque habet. adueríatur veró & omnibus venenis fri gidis , & virulentorum And MEE ictibus:quamobrem & à Galeno Theriaca appellatur rufticorum. ^ Alimentum autem corpori confertomninó nullum : fuccum autem ingenerat prag acacrem: ab eius idcirco vfu, qui calido przditi funt temperamento abflinere vel e. oportet. Q uod fi autem in aquaclixum fuerit coufque donec acrimoniam depofuerit vires habet imbecilliores, & fucci quidem prauitatem, vt Galenus ait, non amplius retinet ali menti tamen corpori quàm pauciffimum confert. Vtile veró in cibo fumptum contra qua. rum mutationes: afpcram artcriam clarificat: veterem tuffim lenitac mitictem reddit: vri. nas cit: flatus difcutit: hydropicisex aqua frigida auxiliatur: ventris vermesinterinutar ue expellit. Datur veró & puerislac,in quo deco&tum fuerit,vtiliter aduerfus vermes. Nonnyl. li cum carnibus cotum Allium edunt, & fic quidem minus quoque acre cft; ventriculum vcró frigidum adiuuat, flatusQue tum in hoc,tum in inteftinis hzrentes difcutit, vrinas me. diocriter promouct,;& à peftilentis a&ris contagio tutos reddit. Allij comz decoctum ininféffionibus menfes & Íccundas, Diofcorides ait,trahit:quod& fuffitu potcft. Cum Origani veró decocto Allium cpotum pediculos & lendes enecat:yllum & cum melle permiftum,illitumQue hypopia & alopccias fanat. Cum nardino vnguento,fa- le,& oleo exanthemata curat. aufert veró & alphos, im peugincs,lentigines, achoras, furfu- res,& leprascum melle. Cum teda & chure decoctum, íi in ore contineatur ,dentiumdolo- res mitigat. Contra murisaranci fiue uujzAsc morfus cum fici foliis & cumino imponitur, De Alio fylueitri. CER "EID Allium fylueftre tenuifolium, ; Allium fylueftre latioris folij fiue Allium Vrfinum, E Se b Ü pvo rmsem C V MIHI rugas HN DT 1 a ^ 7724 ELULALHMUULT IU 21777 1 TTL, LETCUDT GH n ym NW TTL; je 2 "7/7, : Yr vssTR1A Allia recentioribus duo funt: vnum folij anguftioris:alterum is t *7 Priori folia funt Iuncis fimilia;teretia, glabra,& interius vacua, intet qua Pe ns | PEMPTADIS QYINTE LIB. III. €7; caulis nudus, teres, glaber, durus, ac folidus,in cuius faftigio poft flofculos femina exiguain : globum colle&ta;cxiguis nucleis perfimilia; odore faporeque Allij. pro radicc vnicus paruus | cítbulbusin nullosnucleos diuiibilis. Gignitur non raró in agris frumenti feracibus: non raró veró & in pratis quod tamen aruenfi magnacx parte minus eft. Altcrá fylucftre Alliá folia emittit bina ternáve,palmo lógiora;duos digitos lata,lauia,& 2. ^ dilute virétia:caulé dodrátalé;tenué,comátibusin fummo aliquot flofculis cádidis.pro radi- cc bulbuluscft oblógus,tenuis,fibrasqui multas deorfum demittit, & mébranis cóucftitut. In fyluis frequenter iftud reperitur: in hortis veró & quandoque nafcitur. Vtrumque aucem fatiuum Allium odore ac fapore refert. Sylueftria Allia ambo quoque funt, fiue exóeod 45 era: & prius quidé Diofcoridi ópiozud- t. exdov,id cft, Anguinum Alliumj nonnullis veró & £eqocxóecdtr, fiue Ceruinum Allium di- citur: à Germanis 2Bifeer fnoblauch/ $elb faucb : Brabantis 1bilt Ipod: Hifpanis 470 falnage: Italis Acfo faluatico: Gallis Aux fauuage: Anglis WDilbe garlptie. Alterum Allij vrfini nomenà recentioribus accepit: Germanis QBafbt [auch tvafbt noz 2. fauch / id eft , Allium nemorenfe: Brabantis vero Das loot: Allium Taxi: exiftimatur veró iftud & Hippocratis uv effe,de quo tamen pauca apud ipfum extant. Ard Eftauté fylueftre Allium,& precipué Ophiofcorodon;au&ore Galeno, fatiuo valentiusac potentius. Allijautem vrfini folia contufa,nonnulli in Belgio cum nonnullorum pifcium falfamentis,pro condimento edunt. DeMoly, — CArT. XIIII. Moly anguftifolium. Moly latifolium. EN Um—————m N? N vnius modi Moly eft: differentes etenimaliquot eiusreperiuntur fpecies. .Foliisautem anguftis primum cft,& Gtaminis fimilibus qua cüm à feipfis robur non x. habeant, facilé in terram concidunt. caulis procerus,glaber,ac tenuis,culminante in furamo mufícario flofculos proferente candidos Leucoiis minores. bulbus paruus fübeft ; fibrisali- quot deorfum demifis. F | EA. Alterum folia promit longa,lata,lauia, pinguia, quàm Porri maiora, intra quz medium 2. globofum quoddam exilit, eiufdem cum foliis coloris. caulis re&us, craffiufculus, teres, ac glaber, cubito altior faftigio vmbellam fert latam,in qua flofculi purpurci,& capitula poftea ^ LE exigua S 674. STIRPIVM HISTORIE Mol; Indicum, exigua triangülaria, bulbus CCpacetis pro v. 3: Ln ce eft. Tota herba cepacet generis fpeciem Íe fert, odorem tamen nullum , aur d exiguum à fe demittit. Perquam Huic foliis,orbiculo é foliorum finu pente, caule , bulboQue fimile eft , quod Ind; cum cognominatur, fed vmbellam flori iftad non habct,fed veluti capitulu to latioris quàm globofz formz, tenui Conte. &ü membrana,in quo fru&us gignuntur (nul. lo apparente flore ) nucleis aut cxiguis bulbis fimiles, qui terrz commiffi , incrementum ac. cipiunt;& folia caulesQue proferunt, Solent hzc quádoq; in Belgij clegátiotibus hortiscoli. Theophrattus Moly apud Phenzá exire fcribit, & affirmari apud Cyllená cffe. Ad Moly,cuius Homerus Odyffeias, mentioné facit,tria hec recentiores referre co. nantur.In Galatia veró & Cappadocia & aliud Moly prouenit , non bulboium quidem fed Quod Harmala dicitur: vt teftis Diofcorides: equo Pemptadis primzelib.v.fcripfimus, Primum autem, uaAvoc apud Diofcoridem extantis defcriptioni , fatis refpondet; folia (i. quidem habet 4poca fimilia : loresadjgaipg perfimiles, albidos , minores : caulem Aat, hoc cft, tenuem, vc Oribafij exemplar habet. (non A/xy, vt in Diof. perperam legitur) & e radicem exiguam bulbofam, Atque iftudeft, Alliaria, quod à Galeno lib.v11.De fimp.med. faculta- tibus uui appellatur, fi non tranffcribentium errore pro uó2v Ícriptum fit uy. Proximum genus latioris folij , Molyeftà Theophrafto lib. Dc hiftoria 1x. deferiprum: radice videlicet-rotunda , Cepz fimili: folio Scillz. cuius vfus vt -Alexipharmaci aduerfus vencficia & incantamenta. quod ctiam non difficulter, (vt haud veré Homerait)effoditur. — "Tertium ad fecundi generis Moly referen- dum:nonnulli hoc Caucafon vocantaut Mo- ly Indicum, a : Czterüm Moleos bulbofa radix valde vu- lisad apertiones vteri cum Irino vnguento tn- ta & fübdita: vt Diofcorides au&or.Sed Gale- nus etiam tcftem citans Diofcoridem, proie vov uve» fiuc vnguéto Itino,legita/eisov 2^9 — esu; hoc eft; Lolij fatipa. Cum farinajait,trina apertum vterum fanare n Dicke De Alliaria: Ca. XV. AP Allij focictaté, Alliariam didam b bam,non forma,quz differés eít,fed odor .opertrahit ; contrita fiquidem Allium Ea redolet. Foliaautem huic lata funt, dilut i rentia, ambitu incifa, & acuminata : cauliste- -., muis,cubito altior, circa cuius ramulos asi gignuntur candidi, quibus fuccedunt zn ;;patuz,forma oblongioris filiqua, ni ; emen nigrum exiguum: radix oblóga; E ;; duriufcula, —..- si10n2 T Prope TD m Xliquan. I. Dio[cori dia locus cor- rupta. Diefcoridis A mw Cn TTE alyifidiiom Bác P TD PEMPTADIS QVINTAE LIB. III[. 67; Prope hortorum fepimenta, veteres muros, fecus vias,vcl ad pratorum margines frequen- tcr fponte fua prouenit. Flores huius Maio aut Iunio przcipué vigent: femen interea perficitur: Martio aut Apri- lifoliaad condimenta adhibentur. Recentioribus Alliaria ac Alliaris dicitur. Non eft autem Scordium,pro quo olim Offici- nz hac perperam vfz funt: Nec Scordij fpeciescft, dc quo Pempr. primzlib. v.à nobis fcri- iprum. Fertur veró à nonnullis Pes afininusdici. Germani Snoblaucbfraut/ £cucbci/ & €afis fraut vocant: Belgae 3Looci fouber loochi: Allium non bulbofim Latine dixeris:Galli Aliayre. Excalfacitquidem ac reficcat Alliaria, fed multó quàm Allium minus,fecundo videlicet ordine intenío;auttertio remiffo. - In medicina autem vfum nobis cognitum nullum habet: folia autem contufa cum pifci- bus falitisà nonnullis pro condimento cfitantur,veluti Allij vrfini,vt pauló anté fcripfimus. Sunt veró & qui folia enematis incoquant, quz vel ad coli, vel nephriticos dolores inii- ciuntur;in quibus non modó flatus infigniter difcutere , fed & cx calculo dolores mitigare acífopire feruntur. E De Cepa. Car. xvi. OF" ' — Cepa rotunda, Cepa oblonga. OD e iA (CF PARYM,inquit Theophraftus, genera plura, quz à locis cognomina accepére. Sunt t" veró & minores nonnullz; maiores aliz: Item quzdam rotunda; oblongiores vero & non pauca. Sylueftresautem nulla funtaudtore Plinio. — iL UM Folia autem Cepz angufta funt, & intus concaua : caulis fingularis, teres, inferiore parte craffior,cuius faftigio capitulum profertur membraria tenui velatutn ; qua difrupta flofculi in globi formam congcfti apparent candidi, ac dcinde femen triangulare ni grum, fed albi- cantibus glumisimplicitum. pro radice bulbus ex pluribus ^ Ege tunicis, fibrasaliquot deorfum à medio demittens. qui quandoque latior Rapi in modum extuberat;non raró oui modo oblongus; fummatim autem pratenuibus conueftitur membranis , vt plurimum fübrubentibus. Tetram autem Cepa defiderat pinguem vehementer füba&am, irriguam,ftercoratam,vt Palladiusait.Paffim autem per vtramque Germaniam in hortis olitoriis pingui ens e LL-$ olo Setania. Sehiffa. yil3vor. 676 STIRPIVM HISTORIAE folocolitur.Subinde autem in areisfola feminatur: quandoque veró cum aliis herbis perg; xta,veluti La&uca. Palladius cum Satureia feri probat,quoniá melius,Plinius ait, prouen; l- Senturautem Martio aut Aprili: In Italia veró ctiam Ianuario ac Februario, Pallad; c Gore: vel etiam Nouermbri,vt per vniueríam T'ufciam, tefte Petro Crefcentio, Bulbi Ve quoque plantandi funtjà quibus femen fperatur,quod Augufto menfe ad perfe : nit.Nouellz autem Cepz exactis meffibus colligi ac reponi poftulant. Cepa uteri Grecis xeéuquor dicitur: Latinis, vt diximus, Cepa,& quandoque Cepene tro genere : Otficinz nomen retinent. Cognomina autem huic multa à locis apud iod acceffcrunt: Quzdam enim Cypria, Sardix, Cnidiz, Creticze, Samothracia , A (calonizah oppido Iudex,qua & Pompeiana. Iam & Marifca quzdam, quam vnionem vocant ru(tici inquit Columella.atque inde effejquód à Gallis 0zezoz dicatur, Ruellius fentit: hinc fora. fisctiam à Belgis 2tjeujn/Gallica voce corrupta, nomen habet. : 5 Setaniz appellanturquz minimz funt & dulces, atque hz putantur illc cffe , quasPalla. dius Cepullas,quafi paruas Cepas nominat. : Schiftz veró fiue fciffiles aut fiffiles, qua: hyeme cum €oma relinquuntur, quibus & Vere noua folia detrahuntur, & alia fubnafcuntur iifdem diuifuris, vt Pliniusait. Cepz veró fpeciesax&pa2oc, fiue abfque capite, & quafi longam ceruicem habens germi. nationemque totam in fronde obtinens,quazQue fzpius vt Porrum attondetur,à Theophri. fto 5//2voy nominatur. de hoc veró & Plinius lib.xi1x. cap. vi. Apud nos duo prima genera (Cepz videlicet): vnum condimentarium;quod illi Gethyon;noftri Pallacanam vocant;a]. terum capitatum. Germani autem Cepam Sftíbef nuncupant: Itali C/2oZa: Hifpani CeboZa,Cela, & Cululge Angli &npon:Bohemi & pute, — : ss : Cepa autem omnis acriscft, & odore lachrymofa,calida & ficca, au&ore Galeno, ordine quarto,fed tamen minüs quàm Allium feruer. fuccus tenuis,aquee acrezQue fubftantiz: re- "p liquum craffarum eft partium. Optimaautem quz rotundiffima : longa acrior quàmrotun- - da: rufa fiue £a793) quàm candida: ficca quàm viridis : cruda quàm cocta,aut falecondita, - Mordicantautem omnes Cepzextenuant,fitim excitát. Acrimoniam co&z deponunt, prafertim bis tétve aqua mutata; extenuandi tamen potentiam ne fic quidem amittunt: fl- tus veró etiam difcuuunt: vrinas mouent : & aluo quàm crudz vtiliores. alimentumautem crudz corpori nulJum; coctz exiguum conferunt : Natura biliofis aduerfantur : his autem, qui crudum accraffum fuccum pituitofum coacetuarunt, conueniunt, & quibus menfltua ex frigiditate deficiunt; obftru&a enim aperiunt; refrigerata excalfaciunt; & menfesprouo- cant. Ha morrhoide$ veró & eedeim appofitz, vel cum àccto inun&tae, prouocant, vt Gale- nusait. Diofcorides veró aperitiuas aiteífe hazmorrhoidum;& aliarum éxsefeearjfiue expur- gationum, detra&is tunicis in oleum coniedtis,ac glandisinftar fübditis. I Succus Ceparum per nares attratus caput purgat; crudos pituitofos humotesextrahit. Frequenter autem Cepa in cibo etiam co&a comcfa,capitis dolores cfficit, oculos lzdit , ac aciem corum retundit,& fenfus ftupidiores reddit. Trita autem cum fale, ruta, ac melle; ca- nis rabiofi morfui impofita, prodeft. E i- DePor. | CaA*. xvVir. e. T9 LIA Porro oblonga funt,latiufcula,fed complura,& dorfo eminentiore carinata, o- dore faporeQue Cepz: fimilia. caulis, non frequenter folia fubfecantur,altero aut tertio anno affureit rotundus, flores proferens in cacumine in orbiculum colle&os, veluti Cepa: füccedunt & talia femina, fed non nigra. bulbus tenuis & oblonguseft, potiffimum fediuo; craífior ac maior,ei quod non attondetur. : Mediocrem terram Porrá poftulat: in pingui,flercorata, & mediocriter foluta bene pto- ficit, habetur in Germania ac Belgio,in omnium ferà hortis. . A Tempceftiue feri poteft: Martio aut Aprili in vtraque Germania : In Italia vero etiam Fe bruatio. Se&iuum (iue Sedtile poft duosà fatione menfes , manens in areis fuis , defecari P" tcít: Sed quod capiratum vt fiat defideratur, attondendum non cft , & Odtobri menfe, ve ctiam prius,cransferri debet. , «edet Grzcis: Latinis Porrum: & Palladio mafculino genere Porrus dicitur.: Germanis — RTNUDFM Bsp: Hifpanis Puerro: Italis Porro: Gallis Perreau : Anglis 3L eh: B ohe- misdOefllepd. —.— goce jà. uod frequenter refecatur & attondetur , Porrum fe&iuum fiue Se&ile Columellz x Palladio nominatur: Sed quod non refecatur Porrum capitatum eft: Gracis ae209 &m anmóxas, Tor. Iftud autem. Diphilusapud Athenzum vocari ait fuh : à nonnullis vcro & in X PEMPTADIS QVINTJE. LIB.. III. 677 , Porrum. Porrum fectiuum; d JN N Y XOT] In Ó NN, NQSSI 234 ^ dici.Géthyum autem Plinius Cep: fpeciem facit & Theophraftus frequenter veluti Por- rum attonderi tradit : vt faperiore capitefcripfimus. ; ' Excalfacit autem Porrum: teficcat & extenuat;perinde ac Cepa : corpus excalfacit : craf- fos Jéntósáy hüumoresincidit. Noxiunitamen fuccum ingenerat: tumiultuofa ac terribilia in- Íomniaparit: oculos offendit: vifusacicm obfcurat:natura calidiores ac biliofosledit:ingra- tum & ventriculo : inflationcs facit. | Co&um minus nocens,acrimoniz fuz parte depofita : & nec fic tamen bonum fuccum corpori confert.Cum frigidis autem oleribus permixtum , qualitatem eorum contemperat, Cum Ptifana cotum & comeftum;quz in pe&ore cruda funt;concoquit & educit.Scribitur etiam & in dclin&u vrile effe, & arteriam expurgare. : Succus cum melle potus contra ferarum morfus prodeft: & fimiliter folia trita impo- fita. Idem veró fuccuscum aceto, thure, & lade, aut rofaceo inftillatus, aurium doloribus & fonitui prodeft: Veteres fanguinis reicctiones cohibent feminis drachmz dux cum aqua- li baccarum Myrti pondere potz.Idem in vinum conic&um , ipfum in acetum mutari pro- hibet, & iam conucrfum emendat: vt nonnulli fcribunt. De Schenopra[o. Car. xviI poe && I fpccies& iftud eft. folia veró promit multa quidem,fed palmo raro longiora,tc- nuia,terctia,exiguisiuncis fimilia: inter quz fübinde cauliculi breues eminent, capitula quzdam cum flofculis proferentes;inftar Cepae,fed minores multó. bulbuli fubfunt exigui multi cohzrentesjà quibus fibre deorfum plurime dimittuntur. Odote autem & fapore Ce- pamacPorrumtzefert. ——— 7. € A E Seritur in hortis Germaniz ac Belgij. diutiné viget,ac plurimis annis reftat: hyemis ac fri- goris patiens: fubfecatut & attondetur frequenter, veluti Porrum fectiuum. : Germani Cfnit £auch / & *5iflauch appellant : Galli petit Pourrcas : Brabantis 26ief* looch/quati dicas, Iunceum Portum: vnde nomenilli facere auái , 2 »/ocez sw, Schacnopra- fum appellauirnus. eua: c NOCT LE 4 Facul- 678 STIRPIVM HISTORIA Schenoprafum. . Facultate autem iftud Porto fimile ef. calfaciens,rc(iccans,attenuans, aperiens YE prouocans; calidiorem veró & noxium mes ingenerat : frigidos humores contemperar cor. coquit , incidit : vapores craffos furfum mittit oculis cerebroue moleftos : tumultuof; B. fomnia adfert : & quacunque Porrum, iftud quoque poteft. Á De Ampeloprafo. CAP. xix MezLOPRAsvM folis CXit porraceis. caule veró affurgit bicubitali , aut multó inferiorejin cuius faftigio capitulumip; tió membrana tenui contedtum , Qua tandem fponte dehifcente, flores & femina proueniunr- Cepz fimilia. bulbus rotundus, durus ,ac (jfi. duscft, qui plures à fe remittens, faciléacciry multiplicatur. . In vincis, ac iuxta vites in plerifque cgioni. bus fua fponte nafcitur: tranflatum ad hortos diutiné viuit, fingulis annis regerminans, nece- nim vlla vcl aeris inclementia, vel hyemisrigo- Ie bulbus eius,ctiam in Belgio,corrumpitur. JEftiuis autem meníibus folia caulesquevi. rent, ac fuo cempore flores, fructus procedunt: hyeme bulbi in terra latent. A vitibus ac natali loco. A uzs2oeday ap. pellationem accepit: Latinis Porrum vitiu aut Vitigineum Porrum dici poffe ; Officinis Wn XXVAXNS Cc NN ren » " "- Ü c - z AU ANC nene " ur s^ SUN ASA NIXENSN ANN — " m €— NN. q tee ^ D C EEEETIDI e & UN S bL RT * Ww, w. V "s ALUmeeSS, » hi vd, X — UNIS I incógnitum. Sylueftre autem tota fua natu cít: nec inter edulia idcircó recipitur, Plus autem quàm Porrum excalíacit: guo sou yeireeov, hoc cft, ftomacho magisaduerfa- tur : vrinas ac menfes vehementius Cit. contra ferpentum morfus cfum conuenit: audor Dio- Ícorides. ; 2s n De Scilla. Car. XX.- SC 1LL A, priusquàm folia apparent.caulem profert cubitalcm vel altiorem , reum, fo- liisviduum, $a64edh vt Berytiusaitac Ante- rico fimilem ,à medio furfum verfus floribus particulatim prodeuntibusgrauidum, iiscan- didis: (quidá luteos effe fcribit) quos excipiunt valuulz fiue filiquz triangulatescompreffz,in quibus femina nigricantia planaac paleacca:fo- liaque ferius exeunt latiufcula funt,quina fena- ve;lata;pinguia,& elatiore dorfo quafi carinata, que humum verfus reclinantur.bulbus magnus eft, albidus, ex tunicis veluti Cepa compas, lento fucco plentis, multis fibris deorfum capil- latus. Hn Non modóin Hifpania, verüm & in Italia, aliisá; prouinciis Scilla fponte cxit, & frequen- tius locis arenofis apricis, haud procul à man 'diffitis. & Septembri ac Augufto menfibus floret, particulatim quidem : primüm fiquidem un riores: deinde medij: poftremó caulis Eie *ccupantes vigent; quos ternos Ee E AN BNSNNN VT. NMSNNSSANNNS: PEMPTADIS QVINT.E LIB. IIL 679 Scilla abfque caule, Scilla cum flore ac femine. J : d V - Theophraftustria arandi tempora oftendere affirmat fic vt primum arandi tempus fit priori- busprodeuntibus: alterum mediotempore:tertium cüm fuperiores florent. OGobri ac No- uembri femen perficitur. pofteaquam autem caulis emarcidus fadusinaruerit, rum demum foliain confpeétum veniunt;ante caulis aduentum peritura. c: Bulbum hunc Graci cxiA2gr : & Latini quoque Scillam: Officinz Squillam nominant: nonnulli Cepam muris: Germani 9Retstbibel: Brabanci Zee ajjeujn: Hifpani Ce£o/la albarra- za: Galli Stipoulle,$quidle: Angli $a oupong, s Scilla ex fecündo cft ordine excalfacientium,& admodum incidentem facultatem obti- net, vt Galenusait:preftat autem affam aut elixam fumere,(ic enim virium ciusvehementia exoluitur. ^. Affatur autem pafta aut luto oblita , ( v€ Diofcorides tradit ) in clibanum deinde coniici- turaautcarbonibusobruitur,donec obducens crufta fufficienter intofta fuerit,qua exempta, finon emollefcat;altero polline fimili,aut luto circumlinitur,& eadem quz prius,fiunt.nam quz ita non affaturjinterancis maximé noxia e(t. Torretut item in olla, indito operculo,quae in furnum demittatur.Sumi etiam folet,quod maximé eft medium,direpto viuotenus tuni- cis: quod fruftatim confe&um coquitur,mutata fxpius aqua, donec ipfa nec amaritudinem, necacrimoniam habeat,traiectaá; lino fru(ta ficcantur in vmbra,ita vt nc vlla quidem parte fe contingant. his Scillz fegminibusad oleum, vinum,aut acetum fcillinum vtimur. Exacetoautem fcillitico,addito mellejoxymeli coquitur ;cuius ad incidendum craffos; lentos,vifcidos humores vfus cft. Affa Scilla potionibusaliisá; medicamentis admifcetut , qux vrinam prouocant, obftru- Giones iocinorislienisq; aperiunt: tum & theriacis. datur hydropicis ,regio morbo , & tor- minibus laborantibus: & contra veterem tuffim, difficulterá; refpiranribus in eclegmate. Parsautem Scille cum oGo falis partibus fubacta,& à ieiunisvnius aut duorum cochlea. tium pondere fumpta aluum mouet: Semen etiam tritum cum caticis,aut melle exceptum fi manditur , idem praftat. Cauendusautem Scille vfus iis,quibusinteraneum aliquod exulccratum. . p - Pythagoras Scillam in limine ianuz fufpenfam malorum medicamentorum introitum pellere tradit : vt Plinius refert: ; 357 ui2: LL C De Pliny ex- emplaria corrupta, n. -- i: * Es x STIRPIYM HISTORIAE De Paucratio, CAP. XXd Pancratium, ( "VM Scilla fimilitudinem haud ey; maiora amplioraQue funt, &c ,vt Diofcori ait, Lilij folis "»ebnns fed anguftiora Ds veró ctiam maior eft quàm Scillz, ex multis f. militer tunicis conftans , exterius rubens, fine "owe9c 1 arozrpQueoc, fabrubens,aütfübpyr. pureus. ah . Inmediterraneis Hifpaniz locis Lépetitur Cum Scillaaütem germinat. NNI Layxednor Grxcis dicitur;& fimiliter Latii Pancratium : à nonnullis verà & Scilla,& 4b Hifpaniz rufticis , vc C. Clufius rcfert , etiam Cebolla'albarrana. j Se, Scillz autem fpeciem effc fimilitudo offe. dit. Poteft autem illud genuseffe » quod à Pli. nio femina dicitur lib.x1x. cap.v. Nobiliífima cft;inquit, Scillaquanquam medicamini nata, acetoque exacuendo. Duo genera medica: Ma- Ículus albis foliis: (malim legere, bulbis) femi. na nigris. (potiusrubris.) Meminittamé &Pan. cratij lib.xxvir. cap.xrr. Pancration, ait, aliqui Scillam pufillam appellare malunt, foliis albi Lilij longioribus cratfioribusáue , radice bulbi magni, colore rufo: In quibus verbis & contra- dictio quzdam apparct, & à Diof: fententia di- uerfa: Si enim radice magni bulbi, quare Scilla putilla appellatur?Folia Lilij albi craffiora, Pli- nius: anguftiora, Diofcorides habct. Atquevel hinc Plinij exemplaria pletifque lociscorrupta AN SS S effe, apparet: proinde & qua de vtraque Scilla fcribuntur, poffe vitiata effe. Cztcrüm Pancratij radix Scilla: fimilem guftum refert ,vt Galenusait: quare &capro Salla quidem, ea fi non adfit,vtuntur, efficit enim omnia fimiliter , fed longe imbecillus. quod & Diofcorides fentit: Scill;inquit,vires & preparationem habet,codem Que pondere in morbis efficaciter affumitur; minor tamen quàm Scilla ci facultasineft. Lieu: De Bulbo Eriopbora. Cab. XXII Cog M L8 1 Eriophori meminit Theophraftus lib.v11. De ftirpium hiftoria, & pofteum À- thenzus Dypnofophiftarum lib. i1. quem aiunt lanam fub primis tunicis habere fic vc inter internum quod editur, & externum media contineatur , ex qua & toga & alia vcfti- menta texuntur. o unc in littoribus nafci tradunt. ; E'esótoesc autem dicitur,hoc cft,laniferus,ab ipfa quam füb primis tunicis reconditam la- nam habet. interpresquidam Lanofum cognominat. Huiusautem iconem olim vir quidam magnificus ad rhe mi(it, quam ramen non genui- nam effe nonnulli affirmant... 4 i : Memini veró & me quandoque in horto Ioannis Brancionis bulbum videre Eriophori nomine infcriptum, fed caulem floremáue nori profetentem; quem C. Clufius Mace petioris Pannoniz in horto Ioannis Aijcholtzij Medicinz profefforis Borem fecifle fc ^ ee cius in ftirpium pcr Hifpanias obferuatarum hiftoria fua vnà cum defcripuon exhi ; : Suntautem ei folia Hyacinthinis fimilia, caulis cubicalis vel altior,veluti Scilla, fiofculos proferenscztuleosinodorosparticulatim quoque fcfe explicantes. bulbus cx plur d ciscontextusylbus tomentofus,ac veluti arancatum telis obfitus,adnafcentibusaliis bulbiS quibus multiplicatur, - : s Vei Et fané hic bulbus,cum pictura nobis miffa haud conuenit: quapropter fi ifte Eniophorus verus eft, haud poterit legitimus. cffe cuius iconem accepimus. Non poffum bte deci, habet,quod Pancration dicitur:folia me xi. * k &. 3 x PEMPTADIS QVINTJ LIB. IIL | 681 Bulbi Eriophori icon abamico miffa. Bulbi Eriophori Viennz nati effieies. . Los : y ou - ^^ 6. )i- Cu» | Ü £17 2M A U U 7 TII I H1 haa induci , vt exiftimem fitam ac ementitiam im tranfmiffam,nifi fortaffis huic ab alio fuiffet imp co crediderim, fi Eriophori hzc icon on eft;effe tamen peregrini ac rari alicuius bulbi, vel- titi Te420290c , quem apud Indos nafci Theophraftus & Athenzus referunt: nam flos Quis. — Narciffis fimilisJlanuginofus,ac capillaceus ei depingitur: quam ob caufam tcáé TOL 7rd yc, Tricbodes. fiuc capillaceus autcapillarisdici poteft. Vtcunque autem cft;nos & huiüs & alteriusimagi- - tiem coronidisloco hic duximus apponendam,atq; fic bulborum hiftorix finem imponere: aginem ab honefüiffimo acamicifümoviro — ofitum;quod haud verifimile: Citius idcir- | m PrMPTADIS QViNTA LIBRI TERTII Frwais ; Li i , rok 54934 - x : ;«- STIR- A CAS »* 1 ' L 29 0 P » » - a. Ao » d - i 1 ] ys15 (ItHT ri H5. ^y 3307 , " ! r 1 2 R lu2;d 2 "17^ e e8 STIR PIVOM, HISTORIE PEMPTADIS QVINT.E LIBER QVARTVS, DE OLERACEIS. QV J£ AD CIBARIO. KYM CONDITYRAM ADHIBENTYR. - PRAEFATIO. Er1:QvaA Olerum ac Oleraceorum fefeo offert multitudo, eorum Videlicet ay, ad cibariorum condituram magis quàm ad alimenti materiam faciunt ac pertinent. e] Multa autem ex bis licet acrimoniam babeant , c propri? Olera idcire) H0B (tp. F feantur,neque per fe foláque,vt alia Olera,edantur: veluti Beta, Bra[ficayac fimi w9 [/4: tamen ab Olerum cenfu ac familia mec excludi nec feiungi debuerunt, 5 Alu. rimum in cibatu v[um übtineant C cibos crato fapore condiant, palatoá, vel eratiores, vel briores reddant. Id quod Apium,Sinapi,Eruca, Nafturtium , (imiliad, his ,e ficaciter preflapy que fola C per (e mom eduntur, [ed cibariis admifcentur: c ipfornm vel qualitates COT ÍGNI Az 4n melius emendant ,velconcoélionem promouent , aut languentem appetentiam excitant, DE APIO HORTENSI. CaAPYT 1. Apiumhortenfe, —— A Pr1 genera complura funt. fed de fingulis fcorfim agendum , ac primüm de hortenfi, quod familiarius ac cateris notius eft, Folia autem hortenfis Apij pulchré virentia, ex multis exiguis coharentibus , tripartito feré diuifis,ambitu etiam inciíis compofita funt:cau- liscubito altior , tenuis , aliquantum flriatus, in cuius faftigio culminátes vmbella flofculos per- quàm exiguos;ac deinde femina parua proferít, guftu nonnihil feruida. radixlonga &albidaeft, efui grata. im In hortorum arcis feritur.calida ac frigida fu- füinetloca,modóvel humidum naturafolum fit, velfxpiusrigetur. Loca fiquidem amat humen- tia,aqua Ixtatur;atque idcircó circa fontescom- mode prouenit. Fuchfius in paluftribusnonnul- lis Germaniz fponté natum reperiri fcriptum reliquit. E. Tempeftiu feri potcft, fed tard érápit: zfta- tc fzpius attonderi ac demeti poteft: caulem al- tero anno profert:femina verà Iulio vel Augufto admaturitatemperucniunt. —— Omne Apium Gracisctowo dicitur:iftud ve- 10 c&uror wurmiorjd eft, Apium hortenfe : Offici nz & vulgó Petrofelinum nuncupant: CHE Deterfitgen/8z Deterfin: Belgae acids Gun MS Perfil: Hifpani Perexil, Iuliuert ,& Salfa: 1 Petrofello: Angli gBerfele: Bohemi Detrusef. " Nonefttamen verum autlegitimum Petrofe. à No. num;quod in petrofis gignitur : vnde pore cepit;& in Macedonia przftantiffimum eft. parüm red idcirco fentiunt , qui hortenfe A- pium à Petrofelino genuino fola cultura differre exiftimant. & nihil aliud intereffe quim quód hortenfe imbecillius fit, fylucftre vero potentius: Solent enim fylueftria facultati fatiuis fuperiora effe, 5 | Hortenfis autem Apij calida quidem ac reficcans eft facultas , fed magis cacaliine E (^ f IN i 2 is y, (ne ALEX A " PEMPTADIS QVINTA LIB. IIIL ^ 68; ficcans (emen;quod ad fecundum caliditatis,& tertium feré ficcitatis ordinem attingit. ra- dix moderatam etiam caliditatem obtinet, Folia in condimentis (ingularem gratiam habent, per iura,vt Plinius lib. xx. cap. x1. lar- gis portionibus innatant,in quibus prater quod grato fapore ipfa condiunt, ad aperiendum obíiru&a,vrinasd; promouendas,etiam non exiguum conferunt: Q uod & radices iuri fimi- licerincodtz haud fegniter przftanc: deinde & ori ventriculod grata funt. Semina Medicinz víui vtiliora,extenuant;apcriunt;vrinas ciunt;calculos coherentes dif- foluunt, atus difcutiunt, conueniunt hydropicis,méfes promouent fecundas & factus moz- tuos expellunt: commendantur & contra veterem tuffim eclegmatis permixta;aut incocta: venenis ctiam aducrfantur;atque idcirco Theriacis admifcentur. P ^ zt 1 4, 45 it i" u$ v De Eleofelino, fiue Apio palustri. Ca?P. Ir 2 oN ) lostcliai. P4 LVSTRE Ápium foliisIxuibus ac refplen- : dentibus, ac in cóplures particulas difcais fi- | MD. SUV A Ns. militer viretmaioribus tamé & latioribusquàm wl 2 WU MW Se ^ hortenfis: cauliculi ftriati inalas diffufi, fummis à) M J//s virgulis lofculos candidulos proferunt;ac dein- LUN / multis fibris cohzret. — 4 es Humentibu:locis Apij iftud genus nafci gau- iEss det,transfertur veró & ad hortos, ; Cum hortéfi Apio vigetac viret: altero quoq; à fatione anno caulis eius affurgit, ac femina ad- fert: quz & poft folftitium matura funt. paluftre Apium :à Gaza Paludapium : Officinis fih: Belgis &ppe: & nonnullis jouffroutimereh: Hifpanisac Italis /pie : Gallis de L'ache. Extant veró huius & inter fpurias voces quzdá nomina: Vt zedhór / desc touror d'yesor,8&t Apium rufticum: Hydrofclinon verà fiue aquatile Apium ctiam à Germanis Sium dicitur: vt cap. x. lib. v. Pem- ptadis quartz fcripfimus. At facultate ac temperamento hortenfi qui- dem iftud Apium fimile,fed & calidius ficciusi; 1 T2 r la nullus vfus , neq; ad condimenta vtile habetur: Medicinz autem haud inutile. Succuscius ad multa confert,extergit,aperit, — ; craffa attenuat,obftru&ioncs tollit,&vrinas mo- : uct; atque idcirco Serapia dicta , quz hunc per- mixtum: habent,veluti Byzantinum, iocinoris lienisd; obftru&tiones aperiunt, & diuturnis, fiue terzianis,fiue quartanis ee sata Pla ex caufa frigidaytum & obítru&ionibus , e- natis,auxiliantur;ac regio morbo fuccurrunt. Idem fuccus oris tonfillarum; etiam maligna vlceracum hordei decocto, addito melle rofacco,gargarizatu ad fan itatem perducit.prodcft veró & omnibusexternis vlceribus & fordidis vulneribus cum melle ;cancris etiam cxulcc- Ieprimit, —.00005 raus confert: Nam tametíi hoscurare nequeat;putredini tamen refiftit, ac factorem corum Semen ad eadem ad quz fatiui Apij,vtile habetur, minus tamen tutüs vfus eius cft: Nam comitiali morbo obnoxij,ab hoc offenduntur, vt cuidentibus experimentis com pertum. Eleofelino vis,vt Plinius fcribit;priuatacontta arancos. essc cDeoreefdinojfiue Apiomantano.: QA v ^ 31r, RrzosrriNo autem;vt Diofcorides ait;caulis eft dodrancalis ,Cx tenui radicepro- - diens;circa quem ramuli & capitula ((Theophraftus folia:) Cicute fimilia, multo tamen tenuiora,in quibus xap73c,id eft,fru&us,fiue femen,oblógum,acre,tenue, & odoratum,Cu- mino fimile.Et tale quidem Oreofelinon in notitiam hac ztate perucniffe non cóffat. Nam Chzrephyllon verum Oreofelinon effe (vt plerifque videtur) haud eft verifimile. Pro Orco- afe felino de fcmina pauló minora quàm hortenfis, radix - E AguogAuyov , aut potius sA&oc£Amoy : Latinis | abfoluté Apium nuncupatur: Germanis pf | & ad plerag; efficacius. In cibatu autem huius : 684 ect ide M Ls elino autem exhibetur à nonnullis . lefij, olim Q uadi didli, Veelguttam ogg ^ pellant. " Folia huic fünt veluti hortenfis Apij, (cd maiora & ampliora , cx multis in tenuibu; diculis hazrentibus compofita. caulis breuisef. flofculi in mufcariis albidi: femen exi Oreofelinum fiue Veelgutta, Veelgutta WNY ] At : Theses Aa Buum.r. J^ x dix mediocris longitudinis ac craffitudinis 4l (x bida ,guítu nonnihil acris , & amaricans;ac o, dorata. Naíci in petrofis & montibus Oreofelinon Diofcorides refert. prouenit veró & in monti. bus Vcelgutta , vt in iis qui Silefiam à Mors. uia, olim Marcomannorum prouincia, diri. munt;tum & in aliis montibus ac collibus. Me. mini veró & olim hanc ad me miffam à Mani. no Tulemanno, qui in montofis apud Eburo. nesac Tongros,nunc Leodios, hanc repertáj horto fuo Traieci ad Mofam Ítudiose alebar, A montibus autem O'pecsa/rg apud Grz- cos nomen cft, quod Latini & idcitco Apium montanum ac Montapium appellant. Dicitur veró & idem, vt inter reiectaneas vocesreperi- tur,zereootAuror d^ oor, & Latinis Apium: Sed Diofcorides Petrofelinum ab Oreofelino di- uerfum ftatuit. Nec enim, ait , hallucinati nos oportet,exiftimantes Orcofclinon effe quodin faxis prouenit :aliud fiquidé eft Petrofelinum. | Veclguttam veró Latine Multibonam quis dixcrit,hoc enim nomen accepit,quódad mul- . ta vtilis & commoda habeatur. Non omninó veró improprie & haec Orcofelinon nuncupa- tur, nam in montibus, vt diximus, gignitur , & Apio non diffimilis eft. Defideratur femen Cumino fimile: tale fi haberet, Oreofelinon legitimum eífequis ncgauerit? Orcofelino autem, auctore Galeno, facultate Apio fimile, fed & valentius. Diofcorides vrinas,inquit;cit,fcmine ac radice in vino potis : menfes mouet: antidotis, diureticis, & cal- facientibus medicamentis admifcetur. : E - Veelguttz radix excalfaciens & reficcans quoque eft,& fecundo quidem ordineintenfo. extenuat,incídit,aperit,vrinas mouet;calculos ditfoluit & expellit , menfes promouet, loci noris ac lienis obflrudtiones aperit regio morbo auxiliatur. manducata dentium dolorcs mitigat , ac faliuam clicit. E d JI, 4 o, EU NTID L3 ' De Petrofelino. Ca?. IIlIIL e e E Petrofelino admodum pauca Vetetes fcriptá reliquere. Diofcorides femine illu cffe Ammios fimili, odoratiore veró,acri,ac aroma redolente tantummodo cribit: foliorum forma,florum colore,& radicis modo nihil. Brenior veró etiam Plinius eft. Theo- phraftusveró ne nomen quidem habet: Apij, Hippofclini, Eliofelini, & Orcofelini tantum . mmodo mentionem faciens. & Peli. ^ Pro Petrofelino autem Leonhartus Fuchfiusolim propofuit ftirpé , non Apij modo fpa 3 em fisac diffeGis foliis,fed oblongis & ex nonnullis ambitu crenatis, pediculod medio vtrimd rub. CÓnexiscompofitis, Pimpinella: Saxifragz:,cius qua minor eft, primis falis qnin tamenomnino fimilibus. cauliculus tenuis & cubitaliscft: flofculi in vmbellis albici:fe i fubnigricans,Ammij ac hortenfis Apij zmulum;admodum odoratum ; nonnihil acnmo obtinens. radix tenuis, fibrofa. (AE vcl. Pem[i- ^ ProPetrofelino autem legitimo aliud Lobcliusexhibet,à Venetis Macejlonicu n ve DOR cui folia Apij horten(is, vcl potius Pimpinella: Saxifraga : caulis cubitalis: albican Veuttorum, V bella: Ícmen pufillum,euanidum( vtait:)facültate & viribus quàm fatiui Apte Anautem iftud verum ac legitimum fit, nefcirc fe addic. & eios dt untiffi- In przruptis locis ac petrofis Petrofelinum gignitur ,apud Macedones veró p mum: vnde illi Macedonico cognomen acccílit. A perofis - LI 1 .5* FU — PEMPTADIS QVINTAE LIB. IIII. 68; Pettofelinum Macedonicum Fuchíj. Petrofclinum Macedonicum ex Lobelio, Auk ^ "4 DABANT C w7 ^ - editi 7. — CN EN T Zn r^ NE p 27/753 Sk PAUCOS | E C eed E AMT LZ 4 Xp f, NM AA NN | EL NS E : »» '"7» : I d NS X19 Ze A petrofisautem locis zereszéuror dicitur: Latine Petrapium ac Petrofelinum Macedo- nicum: Officinis incognitum eft.Hallucinantur non partim quià Fuchíio depictam Amo- mum effe volunt: multum enim ab hac differens Amomá eft, vt ex cius apud Diofcoridem deícriptione vel luce clarius conftat. Nos veró & hanc pro Petrofelino amplectimur , do- rec aliquis aliud nobis oftenderit, Apiis folio fimilius, & femine tali, quale Petrofelini effe oportct. Et poteft vel folum femen in hac fentétia nos retinere, adeo defcriptioni refpondés vt nullum magis: acre nempé,& quàm Ammios odoratius , aromaqQue redolens : non repu- gnantibus interim foliis,quz licet exquifité aliorum Apiorum formam non referant;nó om- nino tamem diffimilia funt. : At Petrofelini femen;quod maximé víui eft calidum ac ficcum eft , vnà cum iricidendi effc&u: vrinam & menfescit: contra ventriculi & coli inflationes,ac tormina prodeft : 4pu- ewfiquidem,vt Galenus ait, hoc eft,flatus difcutics eft. Laterum,renum,& veficz doloribus auxiliatur : mifcetur & antidotis: Diofcorides. 3 3 De Hippofelino. Cab vi : cp F9 L1A Hippofelino in plures lacinias diffecta;Eleofclini quidem fimilia, fed multó ma- iora latioraq;, lx'uia quoque, & faturato colore vitentia: cauliscraffus, fubinde cubitalis: «x vmbellis Bofculi fed uud albidi: femen veró craffum,oblongum, nigrum amaricás, à aroma redolens.radix craffa.foris nigricans;intus alba, Raphanidi exigua fimilis,efui idonca: qua vulnerata aut przcifa,fuccus profluit citó conctefcens,acri amaritudine, Myrrham fapo- re aee ;quod & Theophraftus annotatum rcliquit: Lachryma ex eo Myrtha: fimilis, inquit, defluit. 2 ; : . Apud Arcades, Theophraftus: in vmbrofisac paluftribus, Diofcorides inquit,nafcitur, Semen altero anno in Belgij hortis maturefcit, Augufto menfe, e À magnitudine;qua reliqua Apia fu perat , Gracis /zrzotAuor dicitur : à Gaza Equapium. - Appellatur veró & Olusatrá;& à nonnullis yefnhor,& d^yesoctA wor; hoc eft,fylueftre Apium: Galeno veró,& aliis quibufdam ctiam c uiprior eft; propter füccum ab ipfo profluentem,qui Myrtham;hoc eftruipar (vt diximus) refert: Eft vero & aliud Smyrnium Amani montis,de MM ' quo 686 SI UhR PIVMIYVEBISTiQEIE Hippofclinum. quo fequente capitc. C fficinz Petrofelinu appellant Macedonicum : alij Petrofelin : Alexandrinum: Germáni (5:f Cyffd- ner gaz oeterftlie bon fPacebonien /43eter(eie Rs M leraubrien: Itali Macerroze : Hifpani Perg] CM accdonice: Galli &/ Angli Alexandre, Excalfacit autem &-reficcat Hippofcligi femen ac radix nó minus quàm Apij horten. iis: expurgant vcró & extenuant : gídine tcr. tiocahda & ficca. Diofcorides folia cam caulibus decoda manducati ait,& per fe,ve] cum pifcibus parari: eadcm ctiam cruda muria condiri: ra. diccm fimiliter & crudam & codam cdi. & £u& Gute: sev fiuc ori gratü effe, Infertürautem ac menízx apponitur , hac etiam atate cruda huiusradix , acetariord aliorü locum explés, Semina remorantes menfes prouocant,, fe. cundasexpellunt , flatus difcutiunt, vrinam ciunteiusqQue ftillicidio auxiliatur, Idemre dicis poteft, pracfertim ex vino,decoQum, De $myrnio montis Amani. CA». yt s" YRNII huius inferiora ac ex radici- bus prodeütia folia lata & ampla quidem funt , & in complures particulas multiplic- tcr diffcda, quarum fingulares ambitu ferr. tz;,ab vno pediculo feréternz coharentreli- qua rotunda, vcluti Ariftolochiz , cauliculos fic ambiunt, vt per medium corum quodam- modo tranfire appareant : funt autem hira- mofi, in quorum aliscomantes vmbellzflof- culosedunt luteos:femina veró rotundaglo- boía, Brafficz fimilia , fubnigricantia, intus candida. radix foris nigricat, odorata; In Amano monte prouenit : in faxofis, & collibus, & aridis,ac incultisterrz angulis, vt Diofcoridesrefert,nafcitur. — Zuvpuo» & iftud dicitur: diffcrenstamen ab Hippofclino,quod ctiam Smyrnioncfovt fuperiore cap. fcriptum. In Ciliciaverbolim. Petrofclinum nuncupacum fuit: vt Diofco- rides & Galenusteftantur. e ». Viribusautem non longé iftud à Petrofe- lino, Galeno auctore , abeft : Petrofelino ta- men ac Apio minus acre. vlecribus 1mpont poteft , quia videlicet citra moleftiam cat:digerere verà & que indurata funt "e rcliqua vis Apio ac Petrofelino fimilis: que circa & feminc cius vtimur ad menfes, vr» nas, & afthmata : hxc Galenus. Vis radicis, herbz , & feminis e bibe- radicem autem contrà ferpentum ictus bi re conuenit : tuffes & orthopnacas ici vrinz difficultati medetur: partus aboP Bo tiat fi ferucfacta fübiiciatur. Semen drei num ac veficz vitiis prodeft: méfes& 2 das pellit: peculiariter hydropicis in ipt tur,& cótra febriá circuitus: Dioicor. E uU ^ PEMPIADIS:QVINTA LIB IIIL '€87 VES VA de : , ) : VUA 74 S 9-155 De Apio flucitri , fine T hyffelio. C T í CAT S VIE Apium (ylueftre fiue Tby(ícliuin. M VrripLICI foliorum fc&tioBe;tum autem hac ftirps ladico redündarücco qui; quacunque tandem parte /vülnerata/, ex £a VA P AUS A Yos profluit. ^. QN PORE LANA 05 Iuxta lacus, vliginofis acht nidis locis , in fcrobibusaquas refedes habentib »quandoq iuxta Alnotíi ctiam vercres erüncos Iunio ac Iulio menfübus flores àc (emen iol e^ 2j Officine Belgij olim perperam Meum nun- cuparunt , ac legitimi Merlocoin vfu habue- : runt. Germanis J»ffefíicf : Valerio Cordo OL. olfsicii£, fcnichium dicitur ;/apad Belgas à nonnullis - Qifoc cppe; hoc cft;Apiutà fylucftre : non dc- fucrunt veró & qui. tppt/ id cft, Hydro- felinon fiueáquatile Apibim nominarent. Hy- bonitia ^. drofelinon autem,vtanté Ícriptum,& Elcof- MW cues o.c dinum & Sium quandoque appellatur: Sylue- sys asse meahicr us -qiiesfe- mri: 15 ftre Apium rectius dici poteft, — Meminit fylucftris Apij Diofcorides cáp.de Dauco: & Theophraftuslib.vi1.vbi Apio- rum cümin foliis.tum incaulibusdifcrimen conftare rcfert: & quzdam caule candido : lia purpureo, vel verficolore: fylueftte etiam quoddam Apium effe oftendit: Nam qua purpu- rcum caulem ,aut. ver(icolorem habent; fylucftri Apio proxima effe refert. Atque idcircó cüm Olfenichium caule inferius effet fübpurpureo,ac foliis Apioaccedetet,oliri maluimus ipfum Apium fylucftre appellare, quàm cum Officinis inettore vcríari ac pro Meo haberc. B odrequam veró nunc pro Plinij T hyffelio recipi cognouimus,nec haberemus cur aducr(a- remur, facilé quoque in eandem fenzcntiam deuenimus: prafertim facultatibusctiam con- uenientibus. ; : p 26 EE Thyffelium;inquit Pliniuslib.xxv.cap.xr. eft non diffimile Apio: hüius radix purgatca- Thyffelium. pitis pituitas. quod & Olfenichij radix eflicacitcr,vt mox dicemus,przftat. Refporidet verà & nomen: didum fiquidem Svastoewy videtur, quia fe pet &elovc, fiue loca paluftria Sos, hoc eft, extendit. Eft aurem huius radix calida & ficca tertio ordinc : commanducata multam €x ore pitui- tam elicit,& dentium dolores fopit. Non dubium vero eft,quin & eadem extenuct;incidar; &aperiat: vrinas & menfes moueat: & quz. Apij genera reliqua; cadem & nec fegnius, fcd ctiam cfficacius przftet. : d nA ul j De Caucalide. — Cap; Viii F? 1.1 À Caucalidi funt afpera, veluti Paftinacz fylueftris, variisque modis diffe&a, mul- toque quàm Apij tenuius diuifa. cauliculus raro cubicalis ,in cuius alis vmbellz culmi- nantes flofculos Spa fuaué olentes,albicantes,exiguos, per citcumferentiam tàmen maio- 165: femen afperum;oblongum;non minus quam fylueftris Paftinacz, maius quàm Cumini. radix nullius momenti. ^... 0 2E ; : In campeftribus folo inculto per Italiam frequenter, veluti in Hcetrutia, occurrit. fepefi- tur & quandoque in agris haud procul Traic&o ad Mofam,in Tongrorum finibus. - Horetin Belgio Iunio feré menfe: femen deinde (ucccdit. B os pn. MM z Caucalis, Caucalis. m AUAM 9-2 "Ls m s € S [/ (zx ) zi | [ZZ Pos | NS Ey ZH rZ S a PST » E: 3 Y MEZ) da tts Urs rae T xg E. Ce Anf QAAE yir ttf] bo vest ST.HERPLyMi /HTSTOO RUE ; Caucalis, Gracis fimiliter X20x9Ms dicitur; nonnullis veró & Jwdxoc eot, hoc eft Dairs iylueftris: & fpuriis vocabulis atotor uides De .mocrito Belo: Latinis Pes gallinaceus Pes puli 4Egyptiis Sefélis: Hetruriaeruta Petrofells fs] "4Lico nominant. us Caucalidem dutem Diofcorides olus effe a£. firmat, quod crudum ac coctum editüf, vrinasg moueat, Plinius Caucalidem interolera Uo enumerat: Galenus veró.m tia , ad repofitig. ^ ;nem,hanc condiri adicit. : "! Semenautem Caucalidis cuidentet excaff;. 'Cit aC reficcat, nec minus quàm fecundo ordine: vrigas & menfcescit: calculos & arenulas diff; uit àc expellit ; àiocinoris ,lienis , & renumob. ftructionibus liberat : crudos pituitofosQue hu. mores incidit, & concoquit: ventriculum fri; dum adiuuat : flatus diffoluit. fertur à ieiuno fumptum, aciem oculorum intendere ;cordidue prodeffe. M 2M DeCherefolie. Cip. 1 x. E. CB & R EFOLIOtentia ac multipliciterdi. uifa funt folia , nonnihil hirfata , ex albido virentia: cauliculi breucs,tenues,teretes, intu concaui, qui initio vnà cum foliis diluté virent, fed feminibus perfcis fubrubent: Bofculi inla- xis vmbcllis albidi : femen veró oblongum, an- guftum, tenue,acuminaturm.. radix fibrofa. In hortis cum aliisoleribuscolitur: terrafler- corata,& aliquantulum humente lxtatur, Vere fatum celeriter in caulem affurgit;efüid; citó parum idoneum redditur: Sed quod Augu- fto feritur, per totam infequentem hyememac ctiam ferius,vtile eft. j a Cercfolium vulgó dicitur, &, vt nonnullis placet , Cerofolium per o fccunda fyllaba: Co- lumellz veró Chzrephyllum , fiue 22jpigonr: Nominari autem fic putatur, quód multisfoliis gaudeat: vcl potius, quód gaudium ac hilarita- tem excitet. Germani Korffefraut/aut Sedo fraut: Belgae Xieruel:Teali Cerefoelio:Galli du C e fcil: Angli &fetuel vocant. pete Noneft autem Gingidium , vt plerifque vi- fum fuit, haud amarum fiquidem , fed grato ius cundoqQue fapore commendatum. Oreofclinon quoque haud eft;hortenfe etenim eft,non mor tanum ; femen etiam non acre, aut inei ftu fimile , veluti Oreofelini effe fcribitur. / nius lib. x 1 x. cap: vir. inter ca qu : d zquinodio feruntur , Chzrefolij Lue quemadmodum Cornarius admonet; ie d modum corruptus eft : qui & Macroimpo otüit. ibn : Czterüm Charefolium inter familiatiàole Ad ioratum eft : tem ra recipitur : ventriculo ac ort gr málcoque peraté excalfacit, modicedy deficcat ; r ere minus quàm Apij genera. ero tiat & pubi mouct;& potiffimum in vino deco&tu "deinde Myrthis. NL UM Z7 a NN 5 PRG : Jeu. rea E 1999 19^ 2T: EM PEMPTADIS QVINTJAE LIB. IIIIL 6859 deinde calensadmorum, vino ver, in quo dc- co&um fuerit;haufto. Flatulentum veró ctiam aliquid obtinet, quamobrem & Venerem pro- mouct. 3 UNE De Myrrbide. 2 s uo cal M* RR : 1 s caule foliisque Cicutz, vt pnm | Diofcorides fcribit, fimilis eft. funt ete-. | nim huius folia magna ampla, & admodum diffecta veluti Cicutz, fed & nonuihil hirfuta, | colore veró, fapore , & odore Charcfolium re- | ferentia : caulis veró quandoque binüm cubi- | torum , craffus geniculatus: flores in vmbellis candidi: femen veró magnum oblongum,craí- fum , nigricans, Cumino maius. radix longa, | candida, mollis, quafiQue fungofa, dulcis,cibo, vt Diofcorides quoque fcripfit, idonea , fapore fere Pattinacz alba. : Fertur apud Germanos in pratis alicubi na- ci: apud Belgas bortentis taatummodo eft. Maio menfe flores profert : Iunio ac Tulio femen maturefcit. radix fingulis annis primo Vere regerminat , poft feminis perfectionem 'reftans. Grzcis pupjic dicitur:znec aliud nomen apud Latinos haber: nonnulli veró & Myrrham aut Conilam vocant,vt inter fpuriasvocesannotà- —— tum eft. Germanis teílber &o:ffclfraut: Braban- us toílbe T:ceruel. : Meminit vcró & huius Plinius lib. xxiii. cap. Xvr. vbi & Smyrrhizám appellari rcfert: Myrrhis, ait, quam alij Smyrthizam , alij Myr- rham vocáir,fimillita eft Cicutz, caule foliisd; & florc, minor tantüm &exilior;cibo non in- Y fuauis.Occurrit veró & mentio huius lib.xxvr. cap. x1. fed ibi cum Geranio confunditur : vc | Pempt.primz lib.irr.fcriptum eft.— Myrrhidis autéfolia non minusquàm Che- | refolij edulia funt;in corundemá;locum quan- | doque affumuntur. 3 Radix, au&ore Galeno, ex fecundo eft ordi- : | ne excalfacientium , & tenuitatem fubftantiz adiunctani habet. Diofcorides hanc in vino po- tam aducrfus phalangiorum morfus auxiliari refercexpurgarc veró & menfes ac fecundas:in forbitione veró co&am phthificis vciliter ex- hibeti. : Eo ., Descaandic. | Ca». xt. , : 1 E X fylucítrium olerum numero Scandix cft: : folia habet tenuiora quidem quàm lütex radicis Paftinace;latiora veró crebriusque diffe- &a;nigrioraitem minusQ odorata, quàm Che- tcfoli) : cauliculus dódrancalis : vmbelle angu- ftx: flofculi candiduli: femé longum in mucto- ncm cxtenuatum,roftellisaut citius craffis ma-- gnisque acubus fimile. perquani exigux radi- culz fübfunt. : In aruispingui lztoqQue folo exit : & non ra: tó intet ipfas fegetes, non modó in Italia ; ve tüm & in Belgio. RI | MM 3 Maio — Pen ve- Íub Pectinis Veneris nomine defcribit. Apud Hifpanos alicubi inforum venali neris. 1 690 : STIRPIVM HISTORISJA Maioac Iunio menfibus precipue viget. Scandicem Latini appellant, à Grzc; tuato nomine;quibus 2«Zr4iz cft. Inter nothàs autem voces reperitur Romanos Dus "m herbam & Aculam vocare: Acula autemà femine acum rcferéte apte dicitur. Ruelliushans editur: ,9 zixezes vocant: Belga $aaelbe ieruel : Anoli 35ín& ; 5 IDfertur,ac eUIIXOHES g | ngii 32ínBe nelbe/ & Storkes bpll Düncüpar Hzc cft;Plinius lib.xxi11.cap.xx11r.aitquam Ariftophanes Euripidi Poéta obiicit i PR. ter: matrem cius ne olusquidem legitimum venditaffe olim,fed Scandicem. nic. : Scandix autem, vt Galenus ait, olusfübacre cft & amarum, adcó vcin ficcando & excl faciendo aut fecundi ordinisintenfi, aut tertij (it incipientis. Crudum & coctum Dioect desait,manditur: ftomacho & ventri vtile. Decoctü cius veficzrenibus,& iocinori Bc: De Gizgidio. Car. "xinh, Doc Mess p Gingidium primum. Gingidium altérim. : CIA nd c E "x í AE 2/2/f1 z— / /// Ix cip1v M, Diofcoridesait, foraro fiue exigua herba e(t, Paftinace fylucftri We Iis, cenuior, & amarior : radicula fubalbida &z amaricans. Duo autem Gingidia no ztas exhibet. 4, ; Primum folio eft Paftinacz, cauliculo rotundo,fttiato, genicülato, ac quandoque es gricante, & hirfütulo in ramulos diftributo :in quorum faftigiis eminétes vmbella;aliquot circumambientibusfoliolis ftipatz, flofculos edunt albidos, fuccedente femine; quo ad e: turitatem perueniente, vmbella fimiliter,vt Paftinacz fyluefttis, contrahuntur ,& folia E pe fentiuntur. radix parua & albida. Amara. autem huiusherbz y tum & radix eft. 2C S M NN 2, Alterum Gingidium Paftinacam fylucftrem quoque fatis refert, teneriora pcr: ra,minus; pilofa huius apparent varié diffeda folia. caules geniculati fatis refpond Wer culi fimiliter albidi: contrahuntur & huius vmbellz femine maturo, quarum pedicu itl nihil odorati;adeó duri tandem redduntur, vtad expurganda ea, qua dentibusà cibo rent, dentifcalpiorum vicem füppleant.Et huius quoque folia ac radices smt P4 Vtrumque in Syria nafcitur,& plerumque in Cilicia: poftremum veró & in Hi lex. cubi reperiri fertur. «d : Quod u- T-—Ó— ^A 0707s PEMPTADIS'QVINTJE LIB. IIIT. 691 Quod GracisT//f/dioy, Latinis etiam Gingidium eft : in Syria verà ctiam Lepidium: & áliud tamen Lepidium cft,dc quo pofterius agetur. A Romanis Bifacutum dici inter nothas ac rciedas voces extat, cuiusnominis, apud Syros,rcliquum veftigium eft: quibus alterum Gingidium,vulgà V ifnaga dicitur. Gingidij autem maximus e(t, Galenus in lib.De aliment.facult. ait, in Syria prouentus, manditurQue non aliter,quàm Scandix apud nos Pergami:ftomachumque admodum iuuat, fiue crudum, fiuc elixum ipfüm mandere velis. Pcrípicuum autem quód medicam entum potius quàm alimentum. Sicuti autem guítu amaritudinem & adftrictionem prz fe fert;fic & cemperie caliditatem & (iccitatem:caliditatem veró non admodum conípicuam obtinet, duobus autem numeris de(iccat: Idem in lib.De fimp.medic.facult. -. Diofcorides cadem quoque habet:Olus hoc crudum,ait;coctum,conditu mduc cftur ma- gna ftomachi vrilitate: vrinam cit: deco&tum cx vino potum veficz prodeft. De A fparaco. Car. Xirr. Afparagus hortenfis. Afparagus fylaeftris (iue Corruda prior. Ai /h jM il amm AS PAR AGI duo funt: horteníis fiuc altilis vnüs: fylucftris altcr. Hortenfis Afparagi caulispofteaquam adoleuitcraffus, durus, ac rotundus, bicübita- I. lisac non raró altiorin multos iimülos diffunditur, qui foliolisconueftiuntur mollibus, vi- rentibus, copiofis quidem , Ícd exiguis, & capillamenti inftar tenuibus. Flofculi fecundum - ramulos exeunt minuti. fuccedunt bacca per maturitatem Corallij fimilitudine tubentes, rotundz, Ochri magnitudine,in quibus aliquot nigra femina conduntur radices funt mul. tz, craffz, molles, pongiote fibrz;ab vno capite dependentes, & in omné partem fparíz., Seriturautem huiufcemodi Afparagus in hortis, pingui, humido, benedue fuba&o loco. Hyeme vel ftercus;ait Columella,vel cinis iniiciendus, vt faccuseius pluuiis manans ad radi. cem perueniat. Palladius folum quoque ftercore tegi pracipitfed per hyemem fuper (ttami- na iaciendum,& primo Vere tollenda "ig Contingit veró & huiufcemodi Afparagum quandoque fponte & citra culturam prouc- nire, & locis quidem humentibus ac herbofis » veluti in pratis in quibus haud procul Mo- guntia ftequens reperiri fertur.Exiguum hic ab hortenfi differt, nec ab cogenereautfpecie, - MM 4 ^ Rd e - B 1. Sylueftrium horum prior locis petrofis,tum in agtis,ac iuxta fep 692 STIRPIYM HISTORIAE Afparagus fylueftris alter. Afparagus fylueftris tertius, fed cultura tantummodo differens eft. qua fpeciofiora & ampliora omnia reddit, . . Cauliculorum prima rudimenta Aprili erumpunt, & dum adhuc tenera funt, cruda, fcd fcpiüs cocta eduntur,que nifi citó decerpanturin caulem affurgunt:cui adnafcentesfrudus fub finem aftatis maturitatem confequuntur. Syluettres Afparagi caulibus ac ramulis fatiuum referunt, fed quz huic mollia;inertia,te- nuiaQuc veluti capillamenta, acutz fylueftribus, durz,& pun gentes (exigua licet & tenues) fpinz funt. diffcrentia veró & inter hos : vni ctenim Ífpinz frequentiores: alteri rarioresac pauciores : baccz rotundz funt, huic quidem nigra ;priori veró cineritio colore fordentes. radicesambobus quales fatituo;aut breuiores pauló. EE Tertium vero & quendam fylueftrem defcribit C. Clufius, acutis fecundum ramulosal- terno ordinc difpofitis,duris,horrentibus,& candicantibus fpinis dcorfamnutantibus, circa quos quina fenáve coharentia foliola longiora, molliora; quàm prioris wi reo manducata fübdulcia fint,& lenti aliquid habeant. Flofculi huius: deinde & fru&us ex lon- gis dependet pediculiscarnofus,initio virens, fed per maturitatem rubefcens, rotundusqui- dem, fcd tricocci fpeciem referens. radix mulüplexvelutialiorum. — xi esin Caflell ac Gtanatz regnisà C. Clufio repertus: nafcitur veró & idem in NarbonenfiGallia. — ^ 2. Alterin petrofisquoque in Betica inuentus. à; py Er 3.. Tertius veró in Lufitania locis fabulofis. Meminit verà & fylue(tris in Creta nafcentis Petrus Bellonius Singulariumlib.primo,cap.xvirr. —— E Appellatur autem qui horten(is cft, Grzcis quidem Zaz4e25oc, nonnullis dotderpelit- nis fimiliter Afparagus: Officinis Sparagus, & Speragus: Germanis Cparaeti : Gallis 4f 4l 4£t*: Belgis fimiliter Afgerges, & quandoque «eraclrrupt id eft, herba Coralli, à baccis cor ait inftar, vtditum eft, rubentibus : Italis 4/jarage : Hifpanis E[parrágos : Anglis pert &pcratbe Bohemis byonotbe fooenij. e "EST Per eminentiam autem fiue aoi» Afpatago nomen datum, quód videlicet bius; ja quarum omnium flirpium Afbarapis praferantur. Proprié fiquidem Afparagus p» m germen cuiufque ftirpis ; prxfertim tenerum ac prius quàm in caulem abiens dutéicat: t 2. tes floresproferunt candidos. femen fuccedens ceu Libanotidis eft, & odoratum. tres aut ! | .PEMPTADIS QVINTAE LIB. IIII. 693 funt Lupuli primi turioncs, item Vitis fylueftris, Bardanz,, Rubi, Oxyacantha acida ,Sam- buci, & àliorum fimilium. -— - 7 Sylàcftris Afparagus proprie uuaar2u, hoc eft, muris fpina, & dar aca90t zrwreoi2c; iuc pe- "tius Afparagus dicitur: Latinis etiam Afparagus fylueftris, & Corruda: Officinisinco- gnitis e(t. ; Recensautem criati turiones fiue Afparagi quandoque in pinguium carnium iure dcco- "éieduntur : vel in aqua codi, cum oleo, aceto, & exiguo fale acetanij loco inferuntur. Ori autem grati funt: fa&ilé concoquütur: aluum leniter molliunt: vrinas nonnihil promouent: renibus & veficx vtiles : alimentum veró corpori exiguum, & humidum, nontàmen vitio- ^ fum adférant: Semen genitaleaupere,& ad Venerem excitare exiftimantur. ^ "Radicesaucem cim (atiui, tum fylueftris Myacanthz citra manifeftam caliditarem ac ficcitatem extergendit vim habent : renes & iecur ab infardu liberant: pe&ori ac pulmoni- " busproftiht. Decoctum carum dentium doloribus mederi, Diofcoridis cft. ^ "Commendatur veró & femén ad eadem. : 'nni " " ! ! E T vA : : : ; . 2 Vu. s aee A Lag i09. DecCrithme:: — CAT. XIIHL $jwwe4et deti C: ^Crithtnurü farinam; ha ' Crithmum fpinofim. "SS : IF. Nes AY [ E. RiTuMr fiue Crithami aliquot genera pofteritas obferuauit. ro Primum fruticofum & illisque foliofum eft: caulibus quandoque cubitalibus: r. foliis pinguibus,numerofis, in particulas diffedtis, quarum fingulares longiores quàm mino- ris Portulacz, guítu cum exigua falfilagine aroma referentes. vmbellz in fummo cülminan- quatuor radicescoharentgratiaciucundiodoris — — E " In rupibus ac fcopulofis littoribus maritimisTtaliz, Hifpaniz;& Gallix nafcitur ,& abun- dé frequens eft. » : uh E i E Proximum genus ptiori fimile eft, fed caulis geniculatus, procetior: folia in anguftiora fe- 2. gmenta diuifa, duro mucrone pungentia ac fpinofa. femen maius eft , oblongum , & fpinis obfitum. radix oblonga,Paftinacz alba fapore & figura, cfuiapta. - 53 Tertium Crithmum compluresab vna radice cauliculos promit foliis circumdaros mul. 5. tisoblongisrextrema parte diffc&tis, craffioribus, latioribusdue quàm Abrotoni , in E . igiis €94 STIRPIVM Crihtmum Chryfanthemum. A A. HISTORIA faftigiis los exit Chry fanthemiemulus ea: vidclicet difco & orbiculato ambi iem Fic duo genera rariora funt : gignuntur KI Mm 25. T BUBDUREUF tam alicubi haud procul à mari; & Ípinofum a ide ih Narbonenfis Gallix fabulofis manat Ke/Duor fiae xe Sues à Galeno Yero ard Grace dicitur : Latinis cadem vox mánete nonnullis veró & Bati:In Belgij Officinis Cy ta marina:Petro Crefcentio Creramü & Ra. cum marinum: Germanis SDtcorfencbal: lalis Foeniculus marinus, Fezecchio marina Herla di.San Pietro ; vnde & à nonnullis Samper: Hifpanis Perexélde lazmar, Hinoiomarigo, R- pal mari, & Funcho marinbo : G allis Bacill & Fenoil marin:Ex hec quidé prioris nominafir Reliqua dao reuera & Crithra funt: fed recentiorum pleriqy alió pertrahereconantur: nam fecüdum , Pattinacam marinam quidam appellat : tertium vero, Aftera Atticum mari. num facit. Nobis vetó,ficuti & Matthiolojn- ter Crithini genera recipere magis, placuit: & alteríquidem Crithmum fpinoftm ;rertium veró Crithmum Chryfanthemü nung , Ceterüm Crithmi vis,vt Galeie i catoriaeft & abfterforia. Diofcoridesradicem, femen , & folia vino inco&à vrinz difficulzai acregio morbo auxiliari tradit: menfesitem . & ciere. edi veró & crudum & co&um olers modo,tum & in muriaafferuari,. |^ ^ In muria '&utem conditum. quandoque in Belgium infertur,quod cotum, veluti Cappa- res cum oleo & aceto manditur. Gratüautem admodumciborum condimentum eft: vétri- culo benefacit: iocinori,lieni, renibus;cvefi- cz prodeft: vrinam moderate prouocat: vifcc- ra ab obftrüctionibus expedit : appetentiam ciborum excitat. | : De Sipapi. Car. XY. SI NAPIOS tria funt gencra: fatiua duo: & Íylueftre tertium. 7. c Satiuo priori Rapo fimilia funt folià , áfpc- riora tamen & minora: caulisrotundus, afper, & hirfutus , bicubitalisvelaltior , ramulisali- quot brachiatus; circa quos flofculi ordine di- gefti;colore lutei: filiqua deinde oblongz, te nucs , afperz , in quibus femen. globofum, gufta acie maius quàm Fapi , colorc luteum , gustu. acmordax. iae ri ER Alterum fatiuum foliis , ramofis caulibus, vttifque afperis,flori busQuc luteis prius "m ícd (emen huiusnon luteum , fed é nigro! ruffum , interiore medulla é luteo vireieen quod & fimiliter nó parü acre aut mordax ; Sylueftrc à fatiuis minore procentate 4 à o: rens eft : Bofculi quoquc lutet funt, quac? M lij: femen in filiquis fubrubet , nec minon*"^ men,quàm rcliquorum, acrimonie. Aen - Satiua inagrisac hortis feruntur. diligunt, p d IM LII PEMPTADIS QVINTA LIB. IIIiI. 655 " Sinapi fatiuum alterum. : : Sinapi fylucflre. l ue. VAN Ls CA an MA zs ,"U (Col () diligunt, vt inquit Palladius, aratam, & fi fieri poteft congeftitiam : gaudenthumore. Sylueftre vbique fponte nafcitur , afperis , petrofis, & ruderatis locis, quandoque verà ctiam humentibus. - gie c " Primo tempore Sinapi feti poteft : Iulio aut Augufto femen maturum reddit ; perficitur fiquidem codem anno. ME l Gracorum quidem reliqui c»: Atticorum vctó ncmo, vtapud Athebazum legitur, c vmm, íed v dixit: Latinis Sinapi eft: Barbaris Sinapium: Germanis Cnff: Gallis Sezeue, & maustarde: Belgis füoftaert faet: (quod autem ex femine condimentum conficitur, fDoftaert fimpliciter appellatur) Italis $ez4pe: Hifpanis Mosaqa no flalla,& mesiarda: Anglis fDubfterb/ &mbepe: Bohemis ox, Plinius Sinapi etiàà quibufdá T hlafpi: ab aliis Saurion dici refert, Satiui femen quod luteum & maius Belgi; Officina pro Etucz femine exponunr & ven- dunt: vulgó ramen tuítmoftatrt (aet nominatur,id eft,Sinapios albi femen. Alterum Sinapios nomine cognitum: & ex hoc condimétum conficitur,quo ad ciborum intin&us vtuntur. Vtrunque autem Sinapi horteníe,& enirn xwzuior cft. Tertium crm d*yexor dicita r,& Sinapi fylueftre:Germanisteilber Cenff: Brabantistoflben . fRoftacrt:Gallis Sezeue faunage: Hifpanis MosZaza faluage: Ivalis Sezape faluatica. Sinapiosautem femen, quod przcipui vfus, calfaciendi, extenuandi, & extrahendi vim habet:Excalfacit veró,vt Galenusait,& reficcat ordine quarto. ias Commanducatum pituitam elicit, & dentium dolores mitigat:tritum naribus appofitum fternutamenta cit, & feminasab vtero ftrangulatas excitat: epilepticis prodeft. Lethargicis | derafo capite emplaftti modo imponitur. cum ficis admiftum, & donec locusrubefcat ad-. motum Ifchiadicis: ad omines item diutinos ex frigida caufa dolores cófert. conducit quog; cüm ex alto aliquid in fuperficiem attrahendum eft. Extrahentibus emplaftris necnon fca-- biem exrenuantibus vtiliter admifcetur. Alopeciis impofitum auxiliatur. Suggillata cum mclie, adipe, & cerato delet :cum aceto contra lepras & feras impetigines illinitur: tum & contra ioco ac ferpentum i&us. Breuiter Sinapiosfeminis magna vis eft,non modo ad nares, fed & ad cerebrum ctiam penetrans: Q uod facilé percipitur,quando nimium con- dimenti ex Sinapicumciboaffumitur, moxenim naresimpcetütur,cerebro etiáconfentiéte. . H Fit (96 — — SrTiIRPIYM HISTORIA Fit autem ex femine Sinapios, quo Germania & Belgium frequenter vtitur, con tum,quod & Sinapi dicitur,vt plurimum cum accto,quandoq; veró & cum vino m Palladius veró ex Sinapi condimétum componere docet,cui preteracetum adduntur: Sinapis femen, inquit,ad modum fextarij vnius & femis redigere uerem, cui mellis pondo quinque, olei Hifpani vnam libram, aceti acris v mifces,& tritisomnibus diligenter, vteris. Columella autem lib.xir.cap.rv.multó alium módum oftendit: Semen Sin diligenter purgato & cribrato: deinde aqua frigida eluito,& cüm fucrit b horis in aqua finito. poftea tollito, & manibus expréffum in mortarium nouum » aut bene emundatum coniicito, & piítillis conterito. cüm contritum fuerit , totam intritam ad me. dium mortarium contrahito, & comprimito manu plana, deindc cüm comprefferis, Gacri£. cato,& impofitis paucis catbonibus viuis,aquam nitratam fuffundito,vt omnem amatitudi. nem cius,& pallorem exaniet. deinde ftatim mortarium erigito, vtomnis humorcliquetur, poft hoc album acreacetum adiicito,& piftillo permifceto,colatoQue. Hoc ius ad Tapa con. dienda optimé facit. Caeterüm fi velis ad víum conuiuiorum przparare, cüm exaniuerisSi. napi, nucleos pincos quàm recentiffimos , & amygdalum adiicito , diligenterque conterito infuífo aceto. Catera,vt fuprà dixi, facito. Hactenus Columella. dime. uflo, mel & oleum Curabis in pf. num fextarium apis, inqui ene lotum fo EET as : à ABA C $ ^ d De Eruca. Car». xvi. f»^ prat V td (385. p Eruca fatiua. Eruca fyluefttis, (Liu «union 1t) " V »rrx Erucaeft: via hortenfis & fatiua: altera agreftis. ? E 1 Caule cubitali (atitta affurgit Eruca : folio longo, angufto, vtrimque profundisin- ' furislaciniato: flofculis fecundum ramulos quadrifoliis füblutei: femine in filiquis oblong Rapi ac Napi fimili. radix candida ac reftibilis eft. ; 2d », Agreftisfiue fylueftris Etuca caule , foliisque fatiua minor eft : flores lutei: filiquz Ve? ctiam tenuiores. cztera refpondent. t eu Satiuain hortiscolitur quandoque veró & inter rudera veterá zdificiorá fponte gignit Sylucftris fecus viasincultis locis nafcitur. i : . Vigetac florem vtraque profert Iunio ac Iulio menfibus, É dh " PEMPTADIS$ QVINTJE LIB. Itif. : 697 Erucam autem Graci iv/»4o» nominant: Germani SVaud'en/9taud'enfrattt? Galli faquer- te: Belga: fiakette: Itali Ruchberta,& Rucola: Hifpani Oruga, & Arugua: Angli &rcat fochett: A Poetis quandoque Herba falax appellatur. Differt autcm Eruca herba ab Eruca per diph- thongum: hac fiquidem ariscorruptela, qua & ZErugo dicitur. Eft veró & Erucainfeéctum animal oleribus & maxime Brafficisinfeftum , Gracis x25; , cuius varias Ípecies & meta- morphofcs, non inteteft huc referre; — va Excalfacit autem ac reficcat Eruca tertio ordine; proinde ipfam folam edere , vt Galenus ait non cft facile , nec veró vfu receptum. Additur cruda inacetariis La&tucz aut Portula- cz Aliísve frigidis herbis, vt nimio frigori par feruorimmixtus temperamentum zquct ; vt Plinius re&éait.Semen generare creditur,& Venerisconcitatrix cffc. Capiti autem dolorem inferoprafertim fi quisfolaea vefcaturaudore Galeno. — — ; Semen eius vrinam quoque mouct,& fcorpionutm ac muris aranei venenis medetut. Be- ftiolás omnes corpori innafcentesarcet : vitia cutis in facie cum melle illitum emundar; lentigines cx aceto: cicatrices nigras traducit ad candorem cum felle bubulo: Plinius. x d mov todo à E " (prt s Quot $1 De Dratone berba. Cap. xvit Dracó herba. D R4GoNt dida herbrobloriga & angu(ta | funt folia, obfcure virentia, maiofa, longio- raj; quàm vulgaris Hyffopi: cauliculi tenues , ac rotundi, cubitales vel altiores : circa quorum ra- mulos rotundi exigui flofculi nunquam integrà patentes dependent lutéi nigro permixti. radice ferpit tenui Graminis modo , qua progerminan- tc multiplicatur. £ ^ In hortiscolitur,Cepius ramulis quàm femine feritur: Mirabili modo hac , Rucllius inquit, nafci przdicatur , ex féminc Lini; Raphanis aut Scylle bulboinclufo, & intetram-obruto. Mat- thiolus facto periculo niliil fcribit fuccefüiffe , atq; idcirco cos,qui eo modo nafci tradunt falli, orazítatc in multum Autumnum viret:]u- Mf lio autem flofculos facit. . ' Z,. clum 32127 z 3n! j peraten 111131113 AUSE H iq 4g ttu i 221 * t Mb H Cx nonis rq. Etucis addita, quarum eriam frigiditatem tem Eruca Necalium huius herba vfum nouimus, .. jo 2 ILIETI e 414141 » ax Bri vi MI 40^!» 3n »asd [rea CERE rifiue Pf, "319 ibas Lil EM Lave JD Prsconisherba,fi non abfolucam facultate eerte proximé accedit, ti... . quim Draconem fyfueftre 3 5 Dr. rice effe creditur. Cauli- culi igscubitalés vel altiores, x pese oblongis, for-; ma & fri Bios Clcaginisim ofcuh in fummis virgulis medio dilco fublucei fed cireuma idi , minores quam Chas rbifseli: sadici pea idhizrent P c prem In montofisfaxofisiam & circa margi iiim agrorum vel prator i foci am. ^ni9nox2 t TOTTO HA 312. 107: LEXLO 1r2125 MM CHUTE u biOCISqsv 5 fede odilvot dm centri daligeti meli o Caitiltote Mio, Tanio;ae Tulio menübus viger..... aeu Alterum veró & huius genus hbctur,foliis quoque ob C A E: uid 3iulot. um 5 3ibie? longis & angulis veluti fea :co- ji NN liculis uid potes "y 9. 698 STIRPIVM HISTORIAE Dracofjlueftris fiue Prarmice. Ptarmice Auf(lriaca, liculisquandoque cubitalibus faftigiante in fingulis flore eleganti mediocris magnitudinis, medium cuius difcum x1111.aut x v. oblonga orbiculariter cingunt foliola, diluto rubore purpurafcentia;é capitulo hic prodit fquamofo. radix re&ain altum defcendit. — - ;' Incampeftribus fuperioris Pannonia fiue Auftriz,ac in Morauianon rarà occurrit, - Depriotisautem nomine non omninó conuenit: Sunt qii velint Pyrethrum dicilylue ftre: aliis veró Draco fylucftrisaut Tarcon videtur effe fylueftte , quod magis placet: Nam Dráconem foliis referre poteft,cum Pyrethro autem fimilitudinem habet nullam. E . Leonhartus Fuchfius hanc Diofcoridis Prarmicen effe iudicauit : quadrant caules, folia, & flotis forma : fed orem odoratu vel acrem effe , vel fternütationem excitare Belgisexplóratum. Ptarmice fiquidem, vt Diofcorides ait, 944uur, (iue exiguus eft frutex; ramulos habens ez Goc, tenues, multos,rorundiorcs,fimiles Abrotoni, atquecirca hos folia oblóga, qualia Olez, multa, in fammo capitulum veluti Anthemidis paruum rotundum, odore acre & fternutationem excitás. Potcft autem in frigidisregionibus ignauiot vis huius * H] * effe,quàni ín calidioribus:T calidis fiquidem omnia odoratiora & efficaciora,ve Theoph / fusait;,gignuntur. Prarmices autem Plinius & Theophraftus non meminerunt. quod fufpi- cionem nonnullis adfert ;nullam effe d/apyuxiv proprié dictam , & candem cum Strüthio hanc effe. Pumic. — lhapumz fiquidem generali voce Gracis dicüntur,quacurique fternutationem pner smabio». intet quz & Struthion.Q uod fita fé habet, cadem; fit Pratmice cum Struthio , fylucfle Me wie Prarmice crit: nam Struthion fpinofa (lirps cft, caule ferulaceo , tepu» lanuginofo; foliis Olez.,vt Plinius lib.xrx.cap.t11. fcribit.qualis modo defcripta non e * Alteram Matthiolus pro Ptarmice quandoque etiam habüitfed pofte Fachfij iudicium amplexus,priorem quoque pro Ptarmice habet,& han. fpeciem facit. "Facultateau "4 *e1 24 (MT a mutata fentétià H. quafi alteram ei I xC5o ciere 4) QE LADO m & vitibus Draco fylueftris hortenfi non eft inferior : excalfacit & refi cat: guftu acris & ferens. Adduntüt vero & Eattucis aliisdj 'acetariis huius folia, quom | frigiditatem, veluti Eruca & Draco, corrigunt quoque ac temperant.. EE: dU DHS A sinoido pmo 2ulotmtoggad eus eg iud i" 5s ret Til'2Je6 Dt lie. pe^" PEMPTADIS QVINTJE LIB. IIIJ. 699 Lope Lm 14 De Naiturtio. QAM xi&. Naftariium hortenfe. AN G V $T A laciniata , ac diffc&a , non tà- men magna Nafturtio funt foliola : cauli- culi rotundi, pede altiores, flofculis primu al- bidis, dcinde valuulis paruis rotundiu(culis gra- uidi ;in quibus femen ruffo colore rubens. In hortis feritur: quocunque folo prouenit, prafercim (i rigetur. Q uoduis aüni tempus , excepta hyeme , ad fationcm eiuscommodum: celeriter enafcitur: citó quoque in caulem affutgit , ac femen perfi- cit. quod tamen feris fatum cft, non ita citó attolicur. Grzcis xépdu uóv:à quibufdatn & xuvoxdpda- uy: vc inter nothas voces habetur : Latinis Na- ftartium: nonnullis veró mutuatza, à Germani- ca & Gallica appellatione , voce Creffio : Ger- manis &icf/ & satten frefi : Belgis Tievfje / & Boff herffe: Italis NasZurtio, & Acretto: Hifpanis Ma- fluercamorritort, & meflurgo: Gallis Cre[fon, & CrejJon du Iardin: Anglis d5arbpn reefips / aut own erefíps: Bohemis Sab 'aonij Gerícha. Nafturtium autem Latinis appellaturh , vt Varro & Plinius fentiunt ,à naribii totquen- dis, quodjue odorc & feniinis acrimonia fter- nutamenta próüocct. Nafturtij autem herba acris & mordax cft: potenter idcirco excalfaciens ac reficcans : fed . minus tamen cüm adhuc virens & tenella cft, propter aquez humiditatis admixtionem acri- .. moniam cius obtundente , adeó vt cum pane vcluti obfonium, vt Galenus ait, loc vti liceat : veluti non raró apud Belgas, qui Nafturtio cum pane & butyro menfe Maio frequenter vcfcuntur. Acctariis vcrà & inditur,veluti Dra- co & Eruca: atque hüiiis caufa maxime feritur. Facit cadem ad graue illud malum, quod Gcrmani Scorbutum appellant: nec minot cft huius, quàm vel Cochleariz,, aut Nafturtij aquatilisiin hoc morbo vis & facultas. : . Semen Náfturtij multó acrius eft quàm herba. calfacit & deficcat ordine propemodum quarto : adütentis facultatis particeps, & inter rubefacientia fiuc Qo) uoc non poftremo cítloco: proinde ad coxendicis dolores;aliosQue veteres, qui rubefieri poftulant, conducibi- le. Liencm cum melle impofitum extenuare & reprimere Diof. ait: Curh aceto auter ac polenta ifchiadicis auxiliatur,& oedemata ac inflammationes difcutit: lepras & impetigines abftergit: furunculos,quos Graci do3r/íaz, cum muria ad fuppurationem ducit. Sorbitioni- bus admixtum quz afthmaticis exhibentur, craffos thoracis humotes valenter incídit ac educit. Stomacho autem,referente Diofcoride,inimicum eft: aluum turbat: lumbricos pel- lit: lieném imminuit: menfes cit: foetus enécat: vconerem tamen excitat, Ex alto delapfis aut pracipitatis datum confert : fanguinem coagulatum diffolüit , & ne alicubi in corpore coéat aut coaguletur przcauet : fudorem etiam mouet, vt recentiorum experientiainuentum ac comprobatum. De Barbareaá. Gipc-X4X, . — — B AnEAREA Rapum ac Napumfoliiszmulatur,quz tamen lzuiora, ac minus afpera funt. caulis re&us,ftriatus,cubitalis, qui à medio ferc ad faftigium víque tam ipfe quàm eius ramuli flores protmunt luteos, ac filiquas oblongas;teretes, in quibus exiguum & colore ruffum femen. radix mediocriterctaffa& oblongaeft. — ^ — In campisac hortis in quibus olefa ferátur, tum & alibi veluti fecus femitas ac vias quan- doque naícitur. ; Tota hyeme viret: flores Maius, Iunius femen largitur. | Germani Cant £Oarberenfrant nominant, Latiné Batbaream idcircó vocauimus: Belgis : NN 2 3Dinter mut DiHut. Pfeudobn- 790 gh ' v* » "1 T zu »: cile (0A (e Mis NS V illi d xx NS Q7 s «feto, od) U , VN (4) Ww - N: 1 07075 NN UT Ass Á j £i i Zum N77: d ra ais mm ima g) NES L9 36! E STIRPIVM.HISTORIAJ 1Dínter lierfje dicitur, hoc eft, Cardamum fiueN fturtium hyberná quód videlicet Nafturrij pe acetariis hyeme addarur : à nonnullis ve &teemrrupt/ à facultate qua aduerfus calculum pollere fertur. Diofcoridisauté 4s64»fodviov, hoc eft, falfum Bunium effc videtur. folia fiquidem & ramulos cum floribusac filiquis Napifert, & guítu acre eft,quale Pfeudobunium effe ipfe fcribir, Nóelit autem Sideritis,aut aliqua eius fpecies , ve] Sco. pa regia,vt nonnullis vifum. Caterüm Batbarca valdé excalfacitac refe. cat,vtpore fapore acris,& Nafturtio facultate a( fimilis eft. Acetariis veró & additur, hyeme pre- fertim , cüm Nafturtij copia deeft: in quibus quod illud poteft. Medetur veró & eadem Scorbutonon minu; quàm Nafturtium. Semen admodum quoque acre;calidum ac ficcum , adeoque tenuium par- tium,vt vrinaseuocet, & cohxrentes calculofas harenulas diffoluatac expellat. : De Tblafpi. Ca? XXI s i 'Hrasrios tria gencra noftra obfina- uit aetas. Primum latioribus eft foliis atque oblongis, vtroque marginc nonnihil incifis: caule pedem alto non abfque adnatis ramulis; circa quosflof culi primm albidi;poftea vero plana rotádiuf- Thlafpi alterum, culz Le 4 LAG Aem h doni Quem Ag 77 eSCPTADIS QVINTUE LIB. 1111. dg Lor infra : Thlafpi minimum, culz valuulz, fuperiore parte fiffe ac infradtc; ("208 VISITA m0 00 004A ^ bUO POOoO O0» Uobbbbb nS f ^ Cu "obbbbo - 1 SAN igéyogObeovoo5 Áoowo "» ooppoo V 29 - , 7 a uL los 4 AR de ! 5 wo Huy Su ( - À Ww 4 h Xo Aj p pos q^ a " Y Ww SR VIA E / Á - : S. d RM EN oz zx T Jy NM c / Y, a o B 2 "XB 7 E IN: NZ JS ^ à (A NI / " V Z Ww 3 d S 7 J^ 77 EA SÉ 1] X — V e ec —— Draba fiue Arabis aut Thlafpi Candiz, j LAC vous [PEL e£... 2o£ . mixtis, vtrifq; dilutis,elegáter pu in quibus femen nigricás, acre, & feruens gu- ftu;allrum etiam fimul nonnihil refipiens. ra- dix tenuiseft. Ld Alccrius folia minora funt & acuminata: 2. caufis fimiliter ramofus & paris altitudinis: cauliculi quoq; ramofi: ofculi albidi:valuu- lz planz, rotundz aciufractz ,fed minores multó: femé acre, mordax, Nafturcio fimile, .- Tertium cauliculis tenuiffimá eft,fed ma- 5. gisramofum:foliaexilia;valuulz minime:fc- men valde cxiguum , non tamé minus quàm fuperiorum,acre aut feruens. P Iuxta vias, fxpe in agris, locis non, raró fa- Xofis ac incultis Thlafpi gignitur. In Bohc- miaac Germania frequentia funt: Rheni fa- xofam amant ripam. Galenus Thlafpi in Cappadocia ac Creta natum commédat, fed peculiariterex Sauroafportatüm, quod opti- mum effe ait, & nec Cretico , nec paffim na- Ícenti fimile. lib.1.De Antidotis. " Thlafpi cum maturo femine à menfe Iu- lio víquein Augufti finemreperitur. |... Hoc hetbz genus Grzci $2227,à fru quifcutum exiguum infar&tum refert, nomi- naànt.Extant veró & alie eiusinter nothas vo- ces appellationces:vt, 3arídior, einn 7rpa- xb», c frm djpior uu me ponte ocv Jus nba Ci- £w,Scandulaceum, Capfella,Pes gallinaceus. Nec defunt recétioribus fua nomina, quibus Nafturtium te&torum, & Sinapi rufticum di- citur:Gerranis 2Baurnfenff/baumfref/ tvilocr: frefi: Brabancis 3Dilbe licctle/ foccen kierfte / Gal- lisSeveuefaumage, —— Xx Primum genusà nonnullis in Belgio 2jítfet^ ttupt/& Scorodothlafpi : ternum à Germanis Sbpfemfrant/ ho€ cft Brabantis 2beffemtrupt, quandoquemuncupatu. |—.. .- | — |. Diofcorides & aliud preterea Thlafpi à z244p. Crateua traditum refert , foliis latis, magnis C^ radicibus. quod effe videtur vulgó Bolbonac dictum, ac lib.1.Pempt.fecundz Viole latifo- liz nomine defcriptum extat. . Thlafpiosautem femen facultatem habet; vt Galenusait, acré: [Internos abfceffus rüm- pit:menfes mouet : foetus enecat : per fedem infufum fanguinolenta cuacuans ifchiadicis nue : bilem per inferna & füperna accta- uli menfura potum expurgat;au&ore Diofc, Admifcetur veró & antidotis veluti Theria- cce; & aliiseiufmodi. YE De Drala fiue Arabi. p va5Qu S Dae i t, 2 D5 ABA caule affurgit pedalis altitudi- - 7— nis ,aut proccriore , in tenucs ramulos fparfo:foliis oblongisanguftis: faftigiantibus - mufícariis cá lofculis é cxruleo c: per- bus. fuccedunt thecz parua: infra&kz,alcetius NN 3 Thlafpios POR STIRPIVM HISTORIE Thlafpios magnitudine ; in quibus femen fimiliter acre veluti Nafturtij. Huius veró & fpecies quzdam flofculis in vmbelliscandidis , Veluti Sambuci, P In Pannonia fuperiore, Auftria nunc didla,locis incultis,& fecus vias hac naícitur Iulio ac Augufto mentibusflorem ac femen profert. Mr Gracis Aezfan dicitur, vel A'eaficfacili lapfu ex A. in A: Latinis Arabis & Draba pr; hb.xxvrrcap.1x.Dryophonon: vulgó Thlafpi Candi. se Feruentisguítus ; ac potenter idcirco excalfaciens huiusnon minus quàm Thlaf; & men eft. Admifceri veró idipfum aridum obfoniisymaximé in Cappadocia, Diofdi ie herbam veró vnà cum ptifana coqui, cui incocta àd crudorum humorum pedori rien tium concodtionem & expurgationem conferre poteft. ^d ^d De Irioge. . CA?*. xxri1ir 3 "i.t get Itio fiue Eryfimum. I R 10 foliisab vtraque parte profundius inci fis Erucam Vel potius Sinapi refert, caulicul; tum & ramuli tenues funt , lenti admodum «c obfequiofi,ac flc&i faciles; quibus adherent flof. culi lutei, ac deinde filiqua teretes, tenues di longz,gtaciliores quàm F cenogrzci , in quibus femen exiguum veluti Naftturtij , feruentiorg guftus. liisue incultis ac defertis,fubinde nonnihil hu. mentibusreperitur, ^. a Flores& femen & hzc Iulio & Augufto p- ficit. $E Irionem Grzci £g/ciugy vocapt: nonnulli ve. tem iftud à Diofcoride. "Theophrafto autem aliud eft Eryfimum:illud videlicet quod Diofco- rides Myagrum appellat , vt lib. 2. cap:xxri, quartz Pempt. lacius fcriptum eft. Hallucinan- tur autem non parum , qui Itionem Verbenz fpeciem exiftimant, & Verbenam feminamno- minant, ord AtIrionis femen ficuti guftu Nafturtioapps- ret fimile, ita , Galenusait, & facultate igneum eft & excalfa&torium : cft verà & fimul exte- nuans. Facit aiitem ad thoracis rheumatifmos, : fuppurationes, tuffes, itcrum, & coxendicum : dolores cum melle delin&tum. Vbi autem in eclegmate vti eo expedit , praftataqua macera- rum refrigerari;aut linteo inuolutum,& maffa piftoria oblitum,peraffari. - Bibitur veró & aduerfus mortifera venena, addit Diofcorides, quod cum aqua & melle cataplafmatis in modum impofitum occultis profit canctis, parotidibus,duritiis& mamma- rum teftiumQue inflammationibus, De Ileride..— Cav. xxii. Uo NUMEN V TIS tenuibus ramulis à cubitali cauliculo prodeuntibus Iberis luxuriat: foliaet ^ parua, oblonga, angufta veluti Nafturtij: lofculi fecundum ramulosalbidi, exiguzij valuulz;in quibus (emen. radix longa, fenfimattenuatur, intus forisá; candida,fapore er É "ans veteres muros,& inculta iunerum in Italia alibiQue prouenit: apud Belgas non ortenfis eft. ; d Grazcisifd«o f, 8 xapduuaym:à nonnullis & Galeno Asarddtorà Plinio Latine Fibess Pe fturtium fylueftre, & fimiliter ctiam Lepidium. Aliud tamen & Lepidium latioris x id | Gri ler. Plinianim,proximo capite defctibendum. Exiftimatur verà. & iftud herba effe Grias did n" dc quo Apaleiuscap.xr..cuiusad ifchiadicos vfus quoque eft commendatus. Ibcrisautem ex quarto eftordine excalfacientium, fimile Nafturtio tum odore, tum g ftu,cum viribus,fed minusco dcficcat;au&ore Galeno. mE — Radiccsjinquit Diofcorides, calfacientes & adurentes, qua vtiliter cum pinguedine s. * Locis faxofis, iuxta rudera , fecus femitaa. — 1O & ^e uoiziuor, Chamzplium: Defcribiturag. — dL M aon PEMPTÀDIS QVINTAE LIB. IIIL 705 "m. Lr Iberis; -.,.€ina falfa cataplafmaris in modum ifchiadicis horis quatuor imponátur; (i deinde in balncum ,f defcendatur, & poftca locusolco cum lana per- M. AV E e $ ungatur. Quz & latius à Damocrate aliquot Uu , .. .carminibus explicanturapud Galenum lib. 1x. y/ | Demedic.fecüdum locos his verbisextantibus: 2A -E-— E ui za . Herba bac vbique multaá, frequens nafcitur, 0 Q) | y^ UCMonumenta iuxtaantiqua,muras e veteres, D TER Tritasá, quondam publice pedibus vias, M DOM MEAS. . J o An , Quas tuxtaaratrum duxit baud quis azricola, Semper vire[cens,foliu Nasturtij Florentibus Vere,attamem maioribus, Caulem cubitalis longitudizis gerit Paulo minorem aut rur [us amplioremyab bac vIeitate pendent folia doncc multa hyems Sarmentitiam deducat bec ad imaginem ci Deiecfa C exiccata depereant er Adnpata radici tamen cernes alia, Ateitate florem fert. colore lacfeo : Multum tenuem variumá, valdecauliculun Ad quem fequitur [emen penitus fic exiguum; Vifum fer vt fallens oculos quoque effuziat. Odorem babet radix at inde acerrimum, Vero (imilem quàm maxime Naiturtio, Hanc erutam larza [atis cape copia Aeilate,mam tunc optima ef fortiffima est Adhuc recens, ficcata fit fed debiliar. Tu[am binc probe, ( nam difficulter tunditur) - a Pauca [ubacfamá, excipies AXUMQÍA, o. ,Crurid, toti d* maximi coxendici -"tdhibelbis, c ligalus, c- fines duas Horas mulieribus, viris fed quatuor... «— -Hinc balneo inducfos, nec vll ex vnguine, € mt AXec [meemate vl/opinzuiore teoh;mes, —— 7 Sudere (ed modico Gfoeee. in folium Merges, iubens perferre, nari mordacitas Ingens, calori fenfu atque exoritur. Verhm hine rigatos lentter producito. x Ilati enim quamui manibus fnt plurimum, Exibit attamen fuis ptdibus valens "Quicunque confilium boc bonum fufceperin. vAd multum oleum mifcebis binc vinum maditun: Et concnties, c illines lotos eo. j cac mox madore terfà & pineuitudine, ; Totum teges crus mollibus tu velleribus, Iubens obire a(fueta vite UWumia, - euacunque vult, c non erauatim fufcipit. Hoc auxilium certum atque con[lans integri eff. t pullo alio adiiciendo ei fimul indigum. - uuare dolore ablato adora radiculam, * Cuius beneficio tibi [anit.as data eft. a Quod [i tamen inde affettionis velliecium | «SQ uoddam fuperfit, posi repetes boc prefidium, Diebus vt multum decem bis praeterita. ^4 N , 7: DS VA US v2. DeLtbidiPlinan. | Cuv. xxv. —— pue LE: t» to huicfolia fant oblonga/lata é caruleo virentia, I aurinis maiori dite lioráue; ambitu verà etiam crenata: caulescubito altiores;teretes,ac lenti; quorum ra sloí- culi adnafcuntur candidi,femenáue exiguum. radix albida, ferpit & non nullibi progermi- e C^ MN ac 4 nans 704 STIRPIVM HISTORIA. Lepidium Plinij nans ftirpem multiplicat , veluti Rhaphanidis magna. j- Apud Belgas témeré fuerit alibi quim in horus requirére, in quibus diutine radix viget: vrübrofa autem amat loca;& nó omninoarid;. Vercfolia erumpunt: Iunio rent flofculi. csi P. Defcribituriftud Lepidid à Plinio lib. x cap. 1x. Exit, ait, in cubitalem altituding foli; Launriis,fcd mollibus. Dicituridem &àmoy. nullis Raphanus fylueftris;aut potius Raphanis Íyluetris: item & Piperitis Eft ramen Piperiti etiam Capficum de quo mox. Germani. farfraut nominant: Belga gepercctipt: Galli paf ftrage: Angli 3Dittantmet. Ne Huius autem folia , fed pracipüé radices vehementer quoque excalfaciunt , vtpote fer. uida & acria guftu. Inter vrentiajnquit Pliniuslib.xx.cap.xyy, intelligitur. Sic & in facie cutem emendat cx. ulcerando; vt tamen cera & rofaceo facile fi. netur. Sic & lepras & pforástollit femperfaci. lé, & cicatrices vlcerum. me De Capfíco. Car». xxvi C^ VLICVLY M promit Capficum viren. tem, nónilil ftriatum, cubito quandoque longiorem:folia oblonga,latiufcula,luiahor- tentis Solan fci fimilia,fed anguftiorajc ma a Capficum recuruis filiquis. gs I^ Dove) Ve 1 es a/ € RÀ nt $45 TU MEUM PEMPTADIS QVINTA^CLIB.T1IIL 795 o Capficum latis filiquis, ^; Capficum minimis filiquis, . gis acuminata : fecundum ramulos flofculi € foliorum alis apparent candidi, vc plurimum quinqucfolij,vmbilico medio afteriíci inftar virente : filiqua forma & magnitudine diffe- rentes poftea fequuntur; initio quidem virentes fed per maturitatem eleganti rubétis Coral- lij colore, ac nitore refplendentes;in quibus exiguum planum , ex diluto luteo fubalbicans Ícmen,guftu Piperis modo acrc,veluti & ipfa eft iliqua: Sunt autem hz quandoque oblon- gx, & inftar digiti rect; aliás oblonga: quidem, fed corniculi modo recuruatz: nónunquam latiores,& cordisturbinatam figuram referentes: rotunda: & fphaoides etiam quxdam ac minimz;acredinis autem vehementia omnibus fimilis. Aliunde & ex Indiisadue&tum apud Germanosac Belgas in hortis feritur : fed frequétius in fidilibuscolitur,fic etenim commodiustransferri,& hyeme;quz huic inimica eft, fub tc- &am deferri poteft. Tardé admodum,& fub finem Autumni demum fru&usin Germania maturitatem con- fequuntur. pue autem iftud ab A&uario Grace zaixby: exiftimatur veró &illud effequod ab Auicenna Zinzibercaninum dicitur: à Plinio veró Siliquaftrum,quod Piperis faporem ma- gisquàm Panax rcfert; Piperitis idcirco & nominatur, vt lib.x1x.cap.x1 r.Ícriptum reliquir: Panaxjinquir, Piperis faporem reddit, magis ctiam Siliquaftrum, ob id Piperitidis nomine accepto. . reser c fubinde Piper vocant Indianum,aut Indicá: aliquando Piper Calecuthium, vcl Piper Hifpanum: Germani 5jnbiani(cher Pfeffer; Satecbutifcer feffa : Belga frequétius 23efilic oepec/ Bretilianum Piper : quandoque & $9eper yan Sjubiemn : Galli Guzzee ,aut. Poiure d'Izde,& de Bref. Czterüm excalfa&orium vehementer ac pariter rcficcans Capficum cft ; ad quartum - vtriufque qualitatis ordinem accedens; multó videlicet calidiusac ficcius , quàm Zinziber caninum effe Auicenna tradit. Vtuntur autem nonnulli huius femine Piperisloco , fed non rccte: nam malignum ac venenofum quid obtinet, quo iocinori alisáuc vifceribus incom- modat. Auicenna Zinziber caninum cancs fcribit intcrimerc. y De. N- 706 SrTIRPIVM HISTORIX De P [cudecapfico. CaPr. xxvir. Pfeudocapficum. P? EVDOCAPSICYM altius ac fruti PP s cofius cft quàm Capficum :caules cu ; /4 lia oblonga, latiuícula ,lzuia, longiora PA guftiorajue quàm hortenfis Solan;. Bore; candidi: tru&us rotundus, rubens, dius: tamen quàm Capfici:femen in hoc planu r nulliusaut exigui guftus, j Percgrina ctiam ftirps qua & infüdili bus à Belgisalitur.Diuturnioris auté quim Capficum vitz cft,& pluribus annis fuper. effe poteft, (i hybernis menfibus à frigore 'aueatur, A Capfici fimilitudine Pfeudocapficum nomen inuenit : Sunt qui Solanum ri. brum , aut Solanum lignofum effe veligr. Sed Solani non eft fpecies, Hifpani C das de las Indas appellant. Temperie autem Pfeudocapficum cum Capfico non conuenit : non excalfacieng fiquidem eft , fed refrigerans. Quz autem praterea eius fint. facultates nondum ex- ploratum. quandoque bicubitales,lignofi, ramofi: fo, Lisni QVARTI PEMPTADIS QYINT/E Fiwtis - Hi Hi 3 1 »* à STIRPIVM HISTORIZz' PEMPTADIS QVINTJ LIBER QVINTYS, DE CARDVIS. PREFATIO. ASKS) A'R D'vo n v M variaeff materia. ad Olerum cenera referri poteft : Cina- uS NN J ra, Scolymus.Carline radix ad multavtilis Podicci ME RO In- T4 IUe rer medicas herbas Carduo etiam Benedicfo locus veluti C Eryngioyac alis ba C iUXN nonnulli, Venenatis accedit Chameleon nicer. e (ox) | Cim igitur ad vnum aliquod gemus yvel elaffem aliquam à nobis infiitu- NC YI MI tam referri hac de caufa nequeant mec €parari eos conueniat, in quintum hu- d ius Pemptadis librum dizeflos soelati Parergaolerum bifforie [ubiumximus, atque in bunc recepti, flirpium earum hiftoria " ad berbarum cen [um pertinent , finem impo- sunt. Reliqua emim féxta Pemptas frutices C arbores proponit ac profequitur. DE ACANTHO. -— SES. 6a SUCTCATYTPUL -— L1 Lid TI ; lau $4 e 1, HE L oA Acanthus fatiuus, Acanthus fylueftris, 11 an^ ! Po anti "LE NT ». a 7 103 Sox : r En (11524 Sminog oup ;530q i£ 2 Ex oboi3H 1v quiu» ?tiloaiq HE cismsaottbeiftrno NS U 2 u e N IfqT 2911: 001912 (rit "MA MIRO: viiiart Tus p C UTao3q Hii E oE&WNP orig 39510 *t — d E z MISNS^» £2 / 3$ endiiredreHólooieaiug zi ic xibud Xe lo» izoininq izulib.mindri, " AN : h 1 £ » AMT £u x nm : i03:03809b nott eric -MOSAIEIBUD.rbb - z— Ge ^ E AY Y E ul 75 I1193 teni Ao» 930 RICE TUISE MAU ciDuLÓ5v. E " F. 4 7 Mu «di 24 3 * - 21 ? -$trt teras! 35 c919711 : 6008 313 mts eop f£ 619218; Jo10B 3splv anniuzoZ o: o:an] 7 JA €»xrau1 dio genera: vri áculeatum & fpino(utitivereds d guiouid ic altéra Dez uc,fpiniscarens. quod à fimilitudine cum priore Acanthi quoquetiomen & appellatioz - nemaccepit. hic hortenfis ac fariuns ille: fylueftris. (0) 005050 0: | miog ogbh. i ostio Acantho ampla;Lzuiaifi bnigricantia fanz folia profutidis ab vtroque másgie frequentibus iticifuris.iüuofa;ihter qua: medius ereGasaffüteit caulis cfaffus; cómplüribus colotc candidis, forma oblógis;qui duobus velüti^ ecol — foribusà medio ordine digcitis 33: H | i? s - "MEL 7o * STIRPIVM HISTORIE nucametitis, vno füperiorc,altero inferiore muniuntür. fequuntutvalitle;in quib "ES latum. radices foris nigricant;intüs candidz,lentoá; fuccó plenz;in plures diui dunt emen pagines,quz vtilaté ferpunt,ita fubinde progerminant. Tam pertipacisautem ha. " ) vtquantulacunque carum relicta pars ftirpem non raró ctiam progignat. rita, i Sylucftris Acanthuscaule,faftigio àcuminato, floribusd;cin&o, lorum colore ac fp... tum & fcminc fatiuum refert;fed camen breuior ac humilior: folia fimiliter ampla. &. ,? incifurislaciniofa, fed haudquaquam lxuia;jverim frequéntibus afperis , duris (pid : marginum crepidines horrentia. Cra Sylue(tris in maritimis quibufdam Italiaciocis reperitur. Huius folium,flote aC ftmerio X31 : : perficitur, r; ; bilis;fubinde tamen hyeme in vtraque perit Germania,fi rigidior ien oc radixiei, Graci ZzarSwr nominant: Latini nomen feruant : Acantlius tamen.gencraliter mtem Ípinam fignificat: Pcr Antonoma(iam autem ifte Acanthi nomen accepit; ^ OE 4, Satius fiue hortenfis Acanthus zv/dveo; quoque appellatur;& zeA2 Quoc Galeno;O. Huius Acanthi folia in epiftiliis columnis, acaliisoperibus, poculorum etiam anfisvere. resfculptoresolim imitati funt : vti inter alios Virgilius vel ipfe teftatur BucolicorumEdo. — i Et uobis idem Alcimedon duo pocula fecit, 1 Et molli ctgetm est an [as amplexus Acantho. 1 E " fed cui, fylueftrínéai , ' Cxtcerüm Aéai üafi conf nomi hil humida;etho m ac leuiter digerentem facultate alit, obtiben vEne- * j 9, I rhatisideitcó non : linus quàm Malux vriliter in :G T 1cfi - * 7 d 5 j89y 7 o rseonteqintur;quo:maruro(erit,vrpleriqüeo&rak € arduipquibls mon ducit y eft vita im ad eminis.v ü i penícotionem, iuo onibusilimit £ boup.ensizociig pej^ Ei i. Huicautem & fimilis Carduus, foliisquioque cáfidicaritibus, &focundurb nrginése » í angulos dec angiiftioribus; ténuicreQue ac mon it d GROMMES Y Ee alt velutiprioris;gapisula minora quam fuperioris; lens oribus pediculisinfiftunejSciSio. — gto cention Dus inis hme loser i sae sc E B etecateplgonidno cibom ia z p» | ((IESUH y Ves PEMPTADIS QVINT/E LIB. V. ^" $909 Ap Acanthium. Acanthiumalterum, Habeturautem ifte Carduus pto co,qui Gtacis 453v» dicitur, quod Diofcorides foliis defcribit perextremitatem aculeatis, & arancofa lanugine obductis, ex quacolleda& neta. veftes imiles bombycinis parari queant. Germanis QBeifi tbcge biftcll: Bclgis 3Ditte woecb piftell: Gallis Chardoz arzentin: Anglis te tbiftellvel &otton tfiíteil. Diofcorides folia vel radices huiusad remedia Opifthotoni bibuntur,ait. Galenus excal- factoriz facultatis hzc effe, ex co fentit. De Carduo. Leucographo. Car. tii L Md PERTORI Ácanthiofoliorum magnitudine non cedit Carduus Leucographus. fo- lia fiquidem eius magna, lata,ampla, ambitu crenata , multis duris ac afperis fpinulis fti- 20 pata, veluti Ac fed lanugine carent, omninó glabra,diluté virentia,notisac liheis va- . riédu&is iisque candidis ac la&ei coloris maculata: caulis altus,digitocraffior : lotes Capi- ulis fpinofis ftaminei ac colore purpurci: femen lanugini implicatum Acanthij fimile. In hortis in quibusolera feruntur,non raró & fecus vias locis incultis exit. Floret femenquc facit eodem quo Acanthium tempore. v Vulgà Carduus laus, & Carduus Mariz nuncupatur: Germanice Qtatieribiftell fraus ici biftel: Belgice dnfer broumen biftell: Gallice Chardoz de zoffre Dame: Anglice eur 3La^ b» tbiftcll, Leucographus autem haud improprié dici poteft, à candidis foliorum riotis ac lineis. Meminit Pliniuslib.xxv11. cap. x1. Leucographidis herba. (ed qualis ea fit non cxprcflit; difficile idcirco fucrit hanccum Carduo Leucographo eádem effe affcrete. Exiftimatur ve- 1ó hic Carduus effe Spina alba, Grzcis dyoy9u AdLxà dicta, quzà AdUeaxasÜa differens c(t, & dea fpuriis vocibus etiá Zyexoxi»zea Jorax?ne, tenslaumifesr, pirua 8 Carduus ramptarius vocatur, ^ ab Arabibus Bedoard fiue Bedeguar Matthzo Syluatico tefte. Defcribitur autem hzcfpina à Diofcoride foliis Chamzleonis albi anguftioribus & candidioribus 94565; fiuc fübhir- futis:talia autem cüm Cardui Leucographi non fintlegitimam Spinam albam effe;non fatis ctiam conftat. ; T x Caterüm Cardui Ledcographi folia tenera, demptis fpinis, aliquando oleribus non in- ele | €om- 710 STIRPIVM HisTOnRIX và Carduus Leucographus. " commodeé adduntur. ad QU preterea vtilia cognitum eft. - s ME Gàlenus Spinz albae radicem effe inquit, & modice adftringentem; Coq | cos & dyíentericos idcircó adiuuare To ui à reiedioncs cohibere: ccdemata cÓttaher qo tium dolorcslenire, fi decocto cius colluannr Semen ciustenuis cfentiz ac calida cula effe; itaque potui datum con uenire iis qui Con. uclluntur. Diofcorides autem cpotum feme, conuulfis infantibus, & à fcrpente demoris [cribit auxiliari: & ecftatum pro amuleto,trdi Ícrpentes abigere. OT M De Carduo [bierocephalo, CAP. 1rii E S? HAROCEPHALI repctiuntür cog! plurcs Cardui. : Vnus caule eft prxalto: foliis laciniofís, mi. gnis,longis,latis, profundiusincifis, graueolen- tibus, fuperiore parte virentibus,inferioreye) - candidioribus ac lanuginofis. flofculi égloboo - & abíolutz rotunditatis capituloin cauliuo- — rum faftigiisexcunt candidiexigui,ftaminein — medio carulco. femen oblongum, nonnihil - hirfütum, mediocris longitudinis. craffa M Cficcatoriam e C mofa radix. NE Alter acutus Spherocephalus folia haber mi- nora;at fpinofiora:capitula quod; globatajfedà — quibus, prater flores , longz quadam & duiz x Sew" eminent fpinz. Carduus fphzrocephalus. Carduus fpharocephalus acutus; PEMPTADIS QVINTAZ LIB V. — 7 Tettius primo forma figuraiue fimilis fed longé minor,& flofculi eius ad cxtuleaum fa- j. gis accedunt colorem. SA Pos i ! Minimus eft quattus;foliisqueacutiffimis ac fpinofiffimis: capitulo exiguo ;cuius flofcu- 4. li,vt primi, albidi funt. ; ; | | Referri huc & alius quidam poffe videtur,fed tamen capitulo minusglobofo;compteffio- s, re videlicet ac fuperius latiore;e quo flofculi carulei. tenuis, huic caulis eft , exiliQue lanugi- ne candicans: folia oblonga , vtrimque fimilitet laciniatim diuifa , & ad (ingulos angulos fpinis munita. T TL i IN Sua fpontenati in Germania Cardui ifti non reperiuntur. Memini veró olim hos videte in horto Petri Coudebergi Pharmacopari Antuerpienfis: Prior veró & in alior&m hortis frequenter feri folet. | E 7 Priorem Fuchfiusqitandoque Chamzleonem nigrum facere ftuduit ; fed poftea re&tiüs fentiens,Spinam peregrinam nuncupauit. Valerius Cordus Spherocephalum appofité appel- lauit: conuenit & reliquisidem nomen,nam orbiculatum [phaerz inftar capitulum habent. Quintum autem plerique effe volunt,quem Matthiolus pro Spina alba proponit. Ceterüm de temperatura & faculcatibus Spherocephali Cardui nihil compertá habetur, Ana à id ; ;* I MNA "De Erioctphulo Carduo. Car v Qv e ^ 2; TU 'aulibus a£ Carduvs Eriócephalus. A POSEEN Carduus diae: ; ! urgit craffis & altis: folia eius laciniofa,ma- : : gna,fpinofa;pronaparte candidiora.capitula ro tunda multa, tenui, candida , mollid; lanugine conueftiuntur , emicantibus vndequaque exi« guis pungentibus aculeis; fuperius veró ftami- neis purputeis floribus. emen fplendens & ob- longius, vti multis Carduis. Aliunde in Belgiurti hic venit: fertur cópltt- rimis Hifpania incultis locis teperiri;fed tameri breuior;humilior,ac minor,quam in Germanie inferioris hortis; in quibus luxurians, altior atq; omnino amplior nafcitur. Eriocephalusjà capitulo lanofo, alio deftitu- tus nomine appellatur. Videtur nonnullis effe, quam Barptolomzus Vrbevenetanus & Ange: lus Palea Francifcanz familiz fratres Coronam fratrum nominari tcferunt: Sed ab Eriophoro multüm differens hic Carduus eft,vt ex iisque de Corona frattum ab ipfis fcripta, manifefturi. Quz fic habent: In confinibus Regni Arago- niz,verfus Regnum Caftellz reperimus aliud Carduigenus,quod copiose ibi iuxtaviarum fe- mitas,& in triticeis campis nafcitur, Q uod quidem habet folia fuper terram ex- panfa,fimilia foliis Catlinz. Caret caule onini- ? no, & producit capita plura ; taliter ordinatà compofita: videlicet vnum magnáü caput, echi« no tnarino fimileeft in medio , ac immediaté radici annexum,&circum circa ipfüm o&to,nc- uem,vel decem,& aliquando plura, pauciotáve capitula, Nucis Iuglandis & ampliore ma- gnitudine fic contigua,quód vnum tangit aliud, omniad terrx adhxrentia,&c. Etdum ba- culo effodiebamusex ipfis plantam vnam,tranfeuntem quédam rufticum interrogauimus, an fciret nomen illius plantz.Q ui vulgari fuo idiothate nomen indicans,idem eft quod La. tiné Corona fratrum. Quod nomen nobis vifum eft non difconueniens effe rei. Quiacaput magnum ftat ranquam pater,capitula verà tanquam filij eius , & fratres in modum éoronz ftant circundantes ipfum patrem,&c. Demum effoffa ex parte radix , baculi groffiticm ha- bens,teneta,alba,& cum quadam adftri&ione iucundi faporis erat : hzc illi. D Dc Eriocephali veró facultatibus nihil quoque adferri poteft. Co OO s5 E De 712, STIRPIVM HISTORIA * ds : De Cizar4. CAP. vi. "ouf Cibará | (3 NAR. nulla quidem vere nam aculeata & fpinofa (Carduum VoCant) non nifi degenerans Cinara efl;ex eiufdem fs. dem fürpis femine vtraque tam fpinofa quàm non fpinofa enafcitur, D Folia autem Cinarx ampla, magna, o & lata funt;profundis incifuris ab VtrOque latere laciniata fpinis carentia,aut omninó paucisobfj. ta,e viridicineritio colore candicantia.cayliscu bito altior, faftigio fru&um profere globofm. Pini conoinitio fimilé,cx multis videlicetco,. padum fquamis; qua fruGtu grandiore fado dif foluunturac fuperius virent,interius ver) aCin- feriuscarnofx funt & albida: pandente verüfe & ipfo cono flosprodit ftamineusex fübczruleg colore eleganter purpureus. femen oblongum maius & craffius quàm Cardui Leucogra i mollibus ac lanofis pilis fubeft,qui intrafrudum continentur. radix craffa,mediocris lógitudinis, Carduus fiue fpinofa Cinara à priore nondi£. fert,nifi quód foliorum huius omnes anguli, ac coni Íquamze,duris,pungentibus fpinisamétor. vnde & Cardui nomen meritó accepit. Colitur autem Cinara in hortis :flercoraam. & folutam terram diligit; quamuis& in pingui poffet melius prouenire. : Screnda eft circa Calédas Martias Lunacef- cente fi fieri poteft:femina in area fpatiofemipe disdifcreta;nonalté imprimenda funtfedtribus digitiscomprehéfa mergantur, donecadprimos articulos terra peruenerit: tunc leuiter terra operiantur, & herbis liberentur affidué. . Cacu- mina feminum fi confrada fucrint fpinis carebunt.Citca Calendas Nouembris; (veletiam citius in Germania; planta deprimenda, multod; cinere ftercoranda: Id enim genus fterco- tis huic oleti videtur aptiffimum. Singulisannisà caudice aufcrenda fünt plantz fiuc fobo- lescum aliqua tamen radicis parte vellendz,quz circa Autumni aquinoctium difponendz funt,Columella & Palladio audtoribus. , ] M A cinere,quo ftercorari amat, Cipara dicta: Galenus Kuraeay quoque Grace appella t fd perx & v prima fyllaba: Italis Carezeff, Archiocchi: Hifpanis Alcarrbofa: Gallis & Belgis Ar- tichaux: vnde & Articocalus,& Articoca à nonnullis nuncupatur: Germanis e TW. Spinofa Cinara non modó vulgó,verüm & à Palladio Carduus vocatur: Italis Cardo : iw fpanis Cardos:à Gallis Cbardos. Scolymum au tem hunceffe Diofcoridis, Leenharto F n ; fio,& plerifque aliis vifum fuit.Scolymus autem Diofcoridis folio cft Chamilconis aut op nz albz: caule multum foliofo: capite fpinofo. Cinara autem huiufcemodi non ése. illa quidem quz fpinofa: Nam tametfi caput fpinofum illi it,caulem tamen non habecm tum foliofum,fed fxpe foliis viduum,vel vnoantaltero tantumdem folioornatum. Bnera fünt. .. Conuenit magis Cinara cum eo qui zzx(zc à Theophrafto ac Plinio dicitur , ameti per terram repentescaules à radice non emittat. folia haberlata & fpinofa:defquamate fiuc trado cortice;foliorum mediz coftz edules funt,& fru&us,exeimpta cum femine aic veícendus ; quod d; fubeft,Palma cerebro tencritudinc haud inferius. Qua de Cado phraftus& Pliniusreferunt. M cepe HIE id *. Cod autem de caulibus fcribunt mox in terramà radice miffis,qui efui funti ur taffisfoliorum funt coftz,quz fublatis vtrimque foliofis additamentis (quemadmo n fis inferuntur)caulem referre poffunt. Nifi vel in Sicilia,vbi tantum Theophrof s 20d cebantur,& caules quofdam £27, eio: fiue in terram procumbentes, & alium ércdum q^ proferat: poftea veró in Italiam aut Germaniam tranflatus £2yeíor, illos emittere deli Solum fiquidemaccxlum ad ftirpium mutationem plurimum poffe,non modó Theop* ftus auctor, fed & ipfa rerum experientia oftendit. De Ca&to vero hzc Theophuiue PEMPTADIS QVINTJE LIB. Y. 71 Kamin Sicilia tantüm nafcitur, (latim à radice caules in terram procumbentes emittit, folio lato atque fpinofo,caulcs defquamati cibo idonci funt , paululum amaricantes , qui in muria afferuati queunt. alium veró & caulem producit,quem arca vocant, is quoque ci- 2i,,;?. bo aptus, (cd re(eruari nequit, eExzpzoor fiuc fructus fpinofa facie , exemptis lanuginofis fc- minibus;vefcendo cft,;& Palmz cercbro (imilis,zza 2r appellant, (Plinius Afcaliam legic:) Atchenzus A'exa2wesv. : Ipífius autem Cinarz fru&us exteriorum fquamarum vnguces, hoc cft , inferiores albido craffioresQue partes,tum & ipfius medius difcus cui pappofum femen infidet , & cruda cum pipere & fale; frequenter veró cum pinguium carnium iure addito pipere decocta eduntur, ac inter delitias habeatur,gulaá; venerisQ; incitamenta. Sic & foliorum media fpinz fiue coftz culturz mangonio Ende teneczd factz magne apparatu menfzx vnà cum bellariis inferantur: manduntur veró fale & pipere additis veluti crudz Cinarz. Vtraque autem pra- ui funt. fucci. ! Cinara fiquidem fuccum in fe continet biliofum copiofiorem , fübftantiam veró habet duriorem,adco vt ex hac fuccus melancholicus,ex illo veró tenuis ac biliofus gignatur: au- &ore Galeno in lib.De aliment.facultatibus. Preftat autem ipfam elixam mandcre. Folio- rum autern coftz ómpinó dutioris fubflantiz, crudum & melancholicum fuccum corpori conferunt , & flatulenti multum obtinent. v | * : vd * De Carduo Chryfanthemo , five Scolymo T heaphraiti. yt Q^ Car. vir. A n v »*' Carduus Chryfanthemus. Cardui Chryfanthemi altera icon, ' STI CE RYSANTHEMO Carduocaulesiradice fübinde complutes efferuntur rotundi ac ramofi. foliaautem hos conueftiunt oblonga, pulchré virentia , vtroque latere profun- diusincifa ac fpinis pe angulos horrentia. flores à foliorum alise paruó acanaceo capitulo foliofi prodeunt, Cichotij lioribusperfimiles;fed auri colore luteijlarum;planá;paleaceumág femen,non magnuni;nulla lanugine implicitum fuccedit.radix longa,dig; taliscraffitudinis, dulcis ac mollis,efuiá; idonca;qua & fues dele&antur. Effluit autem ex hoc Carduo , qua- «unque parte vulnerata;albidus & laGteus fuccus. - M: In Bclgij hortisfatum cognouimus. Petrus Belloniusin Creta frequentem effe fcribir: As "PIT 714 ; STIRPIVM HISTORIA tum & in Iraliz plerifque locisgigrti. Clufiusin Hifpaniz, & prafertim regni Caftella 4, àfe repertum refert: & circa Monfpelium; paucioribustamen ramis & altius affurgente Diutiné & feró in Belgij hortis loruit; à menfe videlicet Iunio ad Autumnum viis d Chryfanthemus autem ifte Carduusà Theoplirafto ex5Av uoc nuncupatur, Quz et 1 de Scolymo lib.vr. & v11: apud hunc Sois ; ea Chryfanthemo huic omnino bes sere Scolymus, ait, folftitio Boret : pulchré diuque foret: radicem vefcendam cüm dm fü ?"*' tum crudamobtinet,& durcfcensla&teum emittit fuccum. Gaza Carduum nominar, M minit veró & huius Plinius lib.xxt1. cap. xv1. Scolymos, inquit, Carduorüm generis s (Acorna videlicet & Atractli ) diftat , quód radix eius vefcédo eft decoda. Item lib ^ d cap.xx11.Scolymü in cibosrecipit Oriens,& alio nomine Aeiuóivior appellat, Quod & The in phraftus lib.vr.innuere videtur.vbi etenim ev qarSu,hoc eft foliis Ípinofarecenfer addi exoAUMuoc ii Aciquoría. mcd Facit tamen Plinius & alterius Scolymi métiónem,quemait florem mittere purpureum & inter medios aculeosceleriter caneícere, & cum aura abire: lib.xx. Cap.xxiri. Qui haud dubió differenseft à Carduo Chryfanthemo, hoc cft, Theophrafti Scolymo, atque illo, de quo prius. Ita duo apud Plinium Scolymi. vnus radice eduli: alter flore purpureo Pappofo & celeriter canefcente. ; ; Scolymus veró & à Diofcoride defcribitur,fed hic cum Theophrafti Scolymo haud con. uenit:vnusautem eorum eft qui à Plinio referuntur: vt infrà latius oftendetur. Sed ad Chryfanthemum conuertatur oratio. Hunc Cretz inhabiratores, veteris veftigia nominis retinentes , Afcolymbros vocant: Itali Anconitagi Riuci: Romani Spina borda:ab Hifpanis Cardez Lechar: à nonnullis veró & Glycyrrhizonjid eft, dulcis radix: Sunt qui ve- lint Eryngium effe à Vegetio inarte veterinaria nuncupatum,qii falluntur. Nam Eryngium illud,de quo Vegetius, Marinum eft Eryngium: de quo pauló póít agendum. A4 Porró Scolymi huius radjx & tenera folia,quz fubinde eduntur, ftomachum mediocriter iuuant,fed nutrimentum habent paüciffimum, ipfumQue tenue & aquofum,Galeno audo- rc. Pliniusradicem huius Eratoftheni laudatam effc ait in pauperiscoena: vrinam vero &cie- re pracipué tradi : fanare lichenas & lepras ex aceto: venerem ftimulare in vino, Hefiodo & Alczo teftibus : item graueolentiam alarum emendare radicis emedullatz vnciam in vini Falerni heminis tribus decoctam ad tertias,& à balneo ieiuno , itemque poft cibum cyathis fingulis potam. Q uz pofteriora verba, Diofcorides quoque de fuo Scolymo habet ;ex quo Pliniushzc tranfcripfiffe videtur. pes De Carliza fiue Leucacantba. |. Cr. viiI ed Tg I. (C^ RLINA valdé fpinofa (unt folia, vtroque margine frequentibus fedionibus pro- fundius incifa,& per angulos duris multumá; pungentibus fpinis communita, quorum mediz coftz fubinde rubent: caulis dodrantalis aut altior, vnicum vt plurimum proferens capitulum;exteriore circuitu ac ambitu echini Caftanez inftar fpinofum ; quo fuperius pa- tente,flos éxitlatus;medio difco ex multis ftaminibus far&tus; quem paruula oblongafolio- lacingunt,fzpé albicantia,rariffime rubentia:femen tenue & anguftum fübeft.radix oblon- ga,digitalis craffitudinis,fi ubnigricans, adeó rimofa, vtíciffa videatur, odorata; guítu nonni- hil amaricans. s : VIE à og 2. — Huiusveró & altera fpecies caule carens; foliis quoque valdé fpinofis , alterius fere fimili- X bus,circumquaque per terram procumbentibus ; inter qui cibum orbiculatum erumpit capitulum,exterius codem fpinofum modo, fed maius;cuius flos medio flamineus rubenti- busfoliolis ; quandoque veró candidis ambitu circumfeptus cft. Sereno autem corlocüm huius,tum & fuperioris flos explicatur lateque patet: nubilo veró veluri fe recludenscontr- hitur. radix huius oblonga quoque & odorata,fed albida, folida,non rimofa, autfiffa, faporc Veró ctiam minusacrisaut amaricans; atque idcirco Medicinz minuscxpetita. — ^ — Nafcuntur ambo in monti busaltis, locisdefertis, ac quandoque fccus vias ; figure gm e^ jm e pret E yp : lem fert Germani frequentior. P nm Iulio & Auguíto,tum & ferius quandoque florent ac femen maturum proferunt. - i . PriotCarlina& Cardopatium , ac à nonnullis Carolina dicitur ;à Carolo Magno primo. eius nominis Romanorum Imperatore;cuiusexercitus huius radice liberatus & pracíeruatts à pefte olim fuiffe fertur: Germanis Cberturt: Belgis,Gallis, ac aliis quoque Carhize Do" — E m coridis eft Aeutasdy9y: conueniunt radices validae & amarz : ref; pondent quoque facultates, 3 UR vtmox rcferetur. Appellatur veró Leucacátha & aliis,fed nothis vocibus;zoAvyóramt. md : ic 24«,à Romanis Gniacardus,à Thufcis veró Spina alba. Differens tamenab cafpinag B - " «^ . Diofcorides zzv9w 2svxiy, hoc cft,Spinamalbam facit: Dé qua ctiam fcor(im fcribens; V ^ quoque cuique fuas, & diffimiles quidem, tribuit. EHE LS | CO€.-—M— ———" — PEMPTADIS' QVINTAE- LIB. V. —C»HN e ; ; J Carina fiue Leucacantha.A4& » 74. Carlinaaltera. Alteram verà & Carlinam recentiores faciunt: & Carlinam humilem, vel minorem ap- ; pellant. Falluntur autem non pàrum,;qui ambas ad Chamxleones fcferre (tudenr : Jana fiquidem,Germaniaaut Galha nufquam.Chameleones nafcuntur,vt vnus;pro multis,te(tis eft Petrus Bellonius lib.fingülarium primo: qui quantum diftriminis inter Carlinasac Cha. — fit , fatis oftendit , quod & ex Chamxleonum fübfequente defcriptione manife- ftum fiet. taie Rod 11:1 At Carlinz radix;cuius przcipué vfuseft; fecundo ordinc fatis intenfo excalfacit: & cum partium ac fübítantia tenuitate tertio ordine rcficcat.füdores veró etiam mouet;ventfisti- neas aclumbricos pellit: venenis omnibus re(ftit : peítis contagia non modó arcet , fed. & eandem curat (i tempeítiué propinetur: commanducata dentium dolores fedat: iocinoris ac lienis obftru&ionesapctit: vrinas cit: menfes promouet: hydtopicis confert: datur & cx alto delapfis accafis. — — "e AT ; - Atquc his fimilia de Leucacantha Diofcorides habet: Leucacantha , inquit, przdita: radice Cypero fimili, amata ac forti, quae conimanducata dentium dolores fopit.Dec ; €iuscum vini cyathis tribus auxiliatur aduerfus veteres laterum dolores:ifchiadicisitem;ru- ptisacconuulfis. Succus veró & eadem poteft epotus; "t 2H DOPPKONE 2d (i ast onda De Carlina fylueiri. — kv. xo Me Hem C Av & affurgit fylucftris Carlina dodrantali vel altiore in rámulosaliquot: foliisoblongis;marginibusafperis ac valde fpinofis, Carlina: ztnulis: flore é fpinofis (i militer capitulisin medio ftaminco , ambitü& veró foliolis fubluteis circumfeptb. radix te- nuis & acrere(ipit.. — 1 - "sm SIUE. (10313991 51 1 1 cIni uns Paffimin locisincultisac defertis per vtramq; Gérmániá;& quá 1n mótofis reperi Huius vcró & alteram quandam pecie Carolus Clufius inan el nui;breui,& palmum non fupcrante: foliisfpinofis veluti prioris, fed minoribus,vtrifque la- nugine quadam incanefcentibus: capitulis feré binis; los media lanugine pallens;foliolis vcró circumambientibus rigidiufculisac luteis: radicetenuiac ruffefcente, CS E Hanc in aridis, petrofis, ac defertis quibufdam circa Salmanticam Hifpania vrbemfe re- petiffe memorie prodidit. ^: linctrobi ton s Hi ÉGED coq di(ktibuto: " bit, cauliculovnico;te- 2; £- Pliniusgammi circa radicem, maximé circa Caniculz exortum, repeririait. | À Grxcis 2augiitam Adobe: à nonnullis veró & i£ía: Latinis Chamaleonalbus.& Done — — Gummi tamen fiue Vifcum proprie: Ixia dicitur. .|Nothis veró etiam ac fpuriis vocibti a - 716 STIRPIYM HISTORIA Carlinafyluefizis,... ^ ^70 Calina fylueftris minor; 7 SU * 3 E] - - Mme Ba à ifta, ML ic mirer corii *. m Germani Sti biftel/framven biftell/ & Coittobiffell (abinde nominant: Belgz Drj bilia: Vulg non inepté Carlina fylueftris dicitur: nam flore Carlinam emulatur, nec foliis valdé diffimilis cft. Hanc autem effe A'vopras tantÓ cft difficilius affirmare , quó breuiordehac Theophraftus cft: Aitauté hanc Cneco vrbano fimilé,colorc flauefcentem,fucco pinguem. Differt autem Acorna ab Acarna: Acarna fiquidem, vt Hefychius ait, 29s 223, fiue Laurus tfl: Sed A'wopra dpa 9-4 dtc QUTor, id eft, fpinofa flirps. : Excalfaciéntem veró & hanc effe,przfertim zilliodifipat eius acrimoniz patticepsoften- dit. Scd cüm nullius üt vfus, facultates eius reliqua non explorata funt. EM De Chameleone, C primim de albo, ex Diofcoride, T. beopbrasit, - : € alis. CA». X. n P "C'HAWUELEONES duo funt: vnuscandidus:alter niger. vires radicuminterfe diftant: "wJ& ipf radicesfpecié differunt,vt T heophraftus. Chamxleon albus foliis Silybi aut-Scolymi amplioribus, & per terram (raris, craffiori- bus,fperioribus, & validioribusquàm '"Chamzleonis nigri:caule catet,fed émediis foliis ca put promit marino Echino, Cinarz, aut Acano fimile : lios purpurafcens , qui fenefcensin pappos conuertitur: femen veluti Cniéi. radix magna, craffa, in latis collibusinftar human: cruris,interius albida, valde odorata, fic vt odore facilé cameram aliquam toram, caput in- terim aggrauans;adimpleat;fapore veró dulcis. Sub huius foliis circa radicem gummi repe ritur; quod à mulieribus Cretenfibus non aliter manditur, quàm in Chio abüídem Maftix. | In zreta infula à fe repertum Chamzleonem album Bellonius prodidit, nufquam y n Italia/Germania;aüt Gallia illümprouchirez dai | albus,& Ixine. aícusfilesr & Carduus fuarius. Extant & multa ciufmodi vocesapud Apuleium cap. oxie multorum Carduorum inter fe cornfu(z. Tut ba "350.2 ; |. Vocariautem hunc Chamzlconem idcm ait propter foliorum varietatem: Quod pas &Dl- - ———e— n x incid T NUBE MS Tie Ax 4 COWA E. » PEMPTADIS QVINTJE LIB. V. 717 nius lib.xxir. cap.xvi11. afferie: Mutat enim,inquit, cum terra colores,hic niger;illic virens; alibi cyancus y alicubi croceus , atque aliis coloribus. quod Diofcorides de nigro fcriptunr reliquit. : : Porro Chamzlconis albi radix temperaméto calida e(t & ficca,ordine ad minus fecádo. Hzcjinquit Diofcorides, oxybaphi menfuralatoslumbrticos pellit. fümenda autem cum: vino auftero aut Origani decocto: hydropicis drachma commode in vino datur,ctenim eos extenuat. Contra ditlicultatem vrinz decoctum eius propinatur : cum vino autem fumpta T heriace eft, hoc eftjaduerfus omnium virulétóorum animalium morfus & ictus remedium. Occidit autem cancs,fues, & murcs cum polenta;addito hydrelzo;fuba&a. : Radicem, inquit Plinius,eius aliqui concifam feruari iubent funiculis pendentem; deco- quuntQue in cibo contra fuxioncs;quas Grzci Rheumatifmos vocant. CA Xi Chamzlcon niger Salmanticenfis. Im 4 E. NL ?" n (73 Y - » 3 ; IN. 2 3 3» Ks m m E NN ETT f Ji d A LS 1 P P VER V^ l(I mw. [LAS | [iy EN SM ATE g/^ UM lees ad "a S 2 E y $ » ^. e NI ER Chamxzleon foliis eft Scolymí mirioribustenuioribus,& rubro diftindis: cau- lisdodrancalis,digitum craffus, fübrubens:exidYoy fiue vmbellam profert, in qua florcs fpinofi, tenues,carulei hyacinthini coloris. radix veróraffa;foris nigra,denfajint di exeía: quz diffe interiuseft colore fufflauo,manducata veró motdicat. We In Lemno,inquit Bellonius, valdé communis, vbi tam eleganter cxruleum «iini pro- -. fert,vt coloris pulchritudine cum ipfoczlo certare, & Cyanus flos cumiftocollatus, pallere videatur. Nafcitur & in campis iuxta Ábydum,& prope flumina Hellefponti, & in Heraclea Thracix. -— - [conem autem Chamzleonis nigti coloribus ve mirae olinad mé mifit Magnificus vit chspaleos Iacobus Antonius Cortu Le dpa cin icecraffa ac nigra;inferius in plures diua: vig Cor- » : C bna (os * ricata,per fumma capillata: foliis oblongis, vtrimque valde fpinofis : caule rubente ; in alas "^ lis;diluté purpureirubentiscoloris; ^75 7 oon V quafdam diuifo,vmbellisfaftigiantibus;é quibus ; » z (CHIETI eua Accedit veró hzc icon ad defcriptioriem propofitam ; ni(i quód flores non déping: citulei hyacinthini coloris , quales effe Chamzleonis nigri non tnodo Diofcorid o I. Ur z e 5 pus *- «4 * s NUS NWINDus acanaceis capitu- .: & Ca^ gj L 7. Hf Chatneleon viger Sal manticéfis. 1 718 STIRPIVM HISTORIE Nicandet in Theriacis teftatur, in quibus niggum Chamzleonem suyo» ; à Borum n colore appellat: nififortaffis alicubi alteriuscoloris flos cius exiftar. id quod di&ionem gal 2a poft ax S dorm fubfequentem oftendere plerique fufpicantur , fed hoc non verifimi Nam dictio aoxí2g varietatem fignificans cum jx &orrz cohzrens, non nifi czru]ej : e. rietàtem oftendit,qui modo remiffior fiue dilutior, aliàs intenfior effe poteft. * Memini veró & in hortis Belgij olim me fpinofum quendam humilem videre Cardug Chamzleonisnigri nomine: folia huicnumerofa,longa,& angufta, valdé fpinofa, digo rentia quafi candicantia: caule ftriato, pedem alto,in ramulos diuifo ; quorum faftigia occu. pantaliquot cohzrentes flofculi 6 fpinofis acancis prodeuntes, colore purpurei : radice nj ac dulci. Defcribitur hicà Clufioin fuis Hifpanienfibus obferuationibus Chamsleonis $2]. manticenfis nomine, loco in quo ab ipfo repertus.In agro fiquidem Salmanticéfi frequen. zem hunc effe ait. Verüm hunc non cfle Chamxleonem nigrum fatis manifeftum, necC]y. fius quoque affirmat. x Sed vtad.Chamxleonem nigrum reditum faciamus: dicitur hic Gracis 2o 4o72tor Mag: à nonnullis veró & intet notha teperitür zzxaparor, óvAóQavov, i£la aurou a or uoo Aw Ro. manis Carduus niger, Vernilago. Radix autem huiuslethale quiddam , vt Galenusait , obtinet, Numeratur veró & inter deleteriasà Nicandro in T heriacis,à Diofcoride lib.y1. & à Paulo ZEgineta ; quamobrem & ad externa tantummodo adhibetur,vcluti ad pforas;lichenas, vitiligines, & in fummaad e quz deterfioné poftulát:praterea digerentibus & emolliétibus admifcetur,Galenoauore, ; x Dr Erysgio. Car. Xrr. £ pore o, Um Etyngium marinum. « M A ere T rati i777 ie. heri s wmm samt | LT RYxcrt vnius Diofcorides meminit. Pliniuslib.xx11.cap.v11.duo videtur agnouil vnum inafperis natum: alterum in littoribus maris. Pofteritati verà & plura funto uata:marinum quidem vnum: campeftre veró & aliud: deinde & alia quzdam D ipe Marino Eryngiolata funt folia, Maluaceis feré fimilia, fed marginibusangulofa, erc fpinis circumfepta,pinguia, é cz'fio candida,guftu aromatico: caulis craffus,dodrante Mi» inferius fubinde nonnihil rube(cens: cacuminibus veró capitula proferens fpinofa pit fa,nucisferé maguitudine , fenis vt plurimum fpinofisfoliolis cauliculi faftigiumor PEMPTADIS QVINTA LIB. v. 719 ter ambientibusincumbentia, quz vnà cum capitulis czruleo nitent colore:flofculi autem é capitulis fimiliter czrulei, ftaminibus mediis candidis. radix digiti aut polliciscraffitudine, valde longa,& adcó prolixa,vt tota extrahi nequeat;nifi admodum raró;aliquot locis nodo- fa,candicans,fapore dulcis & grata. In tumulis arenofis littore marino apud Belgasnafcitur, vcluti & in Italiaac alibi. Alterius Eryngijfolia multipliciterin varias particulas diffecta fpinisfecüdum marginum z, crepidines horrent: caulisin complures alasdiuifüs capitula promit fpinofa, fed quàm Mari- ni minora;à quibus & flofculi cxrulei excunt, raró lutei: fubfuünt & fingulis horum fex afpe- ra pungentiaquc foliola, vti rers fed tenuiora minoraáuc. radix huius oblonga quoque; faris nigricans, intus albida; digitum craffa,fapore & odore alterius,veluti & folia & ipfagu- ftu aromatica,quz recens enata;& adhuc tenella, efüi etiam apta funt. . Locisincults;afpctis,ctiam quandog, faxofis, fecus vias per vniueríam Germaniam, tum & in Bohemia frequensrepericur. / Vtrumque poft folftitium floret zftiuum: ac Iulio menfe. Dicitur hzc Spina Gracis ij) [ior: Latinis fimiliter Eryngium : à Plinio veró etiam Eryn- ge: in Officinis Iringus: Inter fpurias veró voces & hzc Íequentia extant nonfina: ipuríjgc, xdipuor,Sopyfniov Épkov y Adviov, tuediwarSor,Capitulum Martis. 3 Prius Eryngium marinum : à Belgis vulgó £tupfbiftell/ &inbeloog/ fOccrtoostele dicitur: An- I glis See Bolpe. . Alterum à Plinio lib. xxr1. cap. vit. Centum capita vocatur :à Germanis Oanftreto/ 2. f5iachbenbiftelliraben biftell: ab Hifpanis Carde cerredor: ab Italis Eringio,& Iringo. Campe- ftrc autem iftud ad alterius differentiam cognominatur. Vrriufque autem radix excalfactoria, fed moderaté, ficcitatem veró cum tenuitate füb- ftantix non exiguá obtinet, Galeno tefte. Vrinas mouet : menfes pellit; tormina & inflatio- nes difcutitin vino decocta. Iocinorofis,aduerfus venenatorum ictus,& contra affumpta ve- nena codem auxiliatur modo. Sacharo aut melle condita non modó ncphriticis prodeft, fcd & Veneris concitatrix cft. Idem in pinguium carnium iure decocta potcft,(i edatur. Affirmabat quidam, inquit Aetius, affiduo Eryngij vfi, nunquam poftea minxiffe calcu- los, cüm prius eo morbo frequentiffimé vexarctur. Bibitur, inquit Diofcorides, cum Sta- phylini femineaduerfus plurima drachmz vniuspondere, ^.———— Foliorum fuccuscüm vino expreffus iis prodeft,qui venerca gonorrhoea vexantur. Aiuntautem Eryngium herbam, (i capcllavna in os fumat, ipfam primüm, mox totum gregem fubáiftere,donec accedens paftor ori eam eximat,Plutarchus audor. De(puriis Eryngis. — Chr. xint. J S? VRIORYM Eryngiorum primum folia & é radicibus, tum & fecundum caules latá ;. profert, rotundis longiora,virentia, mollia,non fpinofa, fed fecundum margincs leniter crenata, Mali Cotoncei foliis maiora: caules veró cubito altiores in altum furgentes, in quo- . rum fafhigiis fpinofa capitula quina fenávc eminent veluti aliorum, colore vnà cum foribus carulea. radices fubfunt tres aut quatuor redz,albidz,;pedalis- longitudinis. In hortis Vratiflauiz primum iftud obferuauimus: oftendit veró Adamus Zafchíllauw &iuis Glazenfisà quo in Boruffia fponte nafci locis accepimus maritimis;iuxta videlicet ma IC Germanicum, : ; ol Matthiolus veró & Eryngium quoddam pi&ura exhibet, Plano cognominc, foliis]latis, 2. ambitu ferratis,cauliculis compluribus, quod nullis ab ipfo defcribitur verbis: Si autem hoc illud eft;cuius P.Pena & M.Lobcliusin Aduerfariis meminerunt, perquam czraüleo arridet colore,& cauliculos promit reos feTquicubitales vel altiores,per interualla geniculatos: fo- lia inferiora maioralatiorad;, ambitu crenata; fuperiora veró minora flellatim atticulos am- bientia,molliter ac innocentibus aculeis fpinofa: capitula item fpinofa, colore czrulea: radi- "cem torofam, veluti Hclenij.foris nigricantem,intusalbidam,odoratam,fapore Eryngij. Prouenire iftud fcribiturin Iurz montis, aliorumque finitimorum arduis iugis, paluftri- bus humentibusque locis. Tertium veró & C. Clufius oftendit pumilum ac humile Eryngium , cuius priora folia ; maiufcula, lata, ac mollia, in orbem circa radicem humi fparguntur: caulis gracilis, alis ali- quot brachiatus, foliolis multifidis, tenuibus, aculeatis, radidtim circumpofttis: capitula in. alarum cacuminibus globofa fpinofaQue, colore cum circumambientibus foliolis ac flori- bus carrulea. radix tenuis & annua, In agro Salmanticenfi in collibusà fe repertum Clufius refert. Mx . Prater hac veró &aliud quoddam, non quidem forma , (cd fapore Eryngium referens. 4. Ery n- SriRPIVM Eryngium fpurium primum, HISTORIA U Eryn gium planum Marrhig]i, ) An Im (A au Lj L A V vt j As Ww VV Eryrgium quartum. PEMPTADIS -.QYINT.E LIE V. : 7211 folia huic ab vno mediocris longitudinis pediculo terna vt plurimum coherent, raró quina, angufta,oblonga, dura, dilute virentia,vtroque margine ferra: modo incifa, fapore foliorum Eryngij: caulis cubitalis,ramofus, geniculatus diffoluta profert mufcaria, in quibus flofculi, ac femina deinde parua, longioris figurz,odorata, & aliquantulum acria, radix albida, proli- xa, digito tenuior;guttu initio dulcis, poftca acre quiddam refipiens, & non ingratum redo- lens;quz reficcata admodum friabilis citiffime conteritur. In planisac campettribus haud procul Praga in Bohemia reperitur:nafcitur & in Flandrie quibufdam fabulofis. - Spuriaautem hac funt Eryngia, ac poflerioris obferuatioriis :ideirco & nulla eorum ve- tera nomina. Primum Eryngium Borufficum,aut non fpinofum appellari poteft. Ki Alterum Matthiolus Planum vocat: alij Alpinum Eryngium dicere malunt. 2. Tertium redté Pumilum nominatur. ] - Quartum Crithmi generibüs affcrip(it Matthfiolus: alij veró Eryngij, quod nobis proba- 4. tur: Odorc fiquidem & fapore non Crithmum, fed Eryngium refert. ; De facultatibusaucem horum nihil adferendum fefe offert, cüm in medicina vfum nul- lum hadenus habuerint;nec inter edules numerentur. Sed tamen excalfacientia effe vel fo- lusfapor oftendit. i c castel ^ De Carduo Stelato. CAFE. XI1IE (oT Casdeus fellaus; ST ELLATÍYs Carduus, tametfi Carduüs : pus appellatus, nufquam camen fpinas, quàm in folis capitulis gerit. folia cius initio oblonga, dodrantalia, molli lanugine hirfuta, fecundum margines grandibusincifurislaciniofainter que cauliculi cubitales in alas quàm plurimas diuifi, faftigiantibus oblongis;haud magnis, numero- fis capitulis , quz longz , acutz , duriffimzque fpinz in modum radiantis ftellz ambiunt: flof- culi purpurei. prolixa radix & tenuis cft. Exit paffim in Zelandiis & aliis matitimis: £7 circa Antuerpiam frequens:reperitur & in Ger- mania, Italia, ac alibi fecus vias. . Iulio ac Augufto potiffimücum. flore viget. Nonnulli Stcllariam vocant : Cordus Polya-- cantham;fed tamen zoAud'ay2w (iue goAudxar- 9v; Theophrafti (Gaza Aculeofam vocat) for-. taffisab hac differt. Falluntur autemqui Eryn- gium,aut aliquam cius fpeciem cffe autumant, Martthiolus Ca/catrzppam Italis diciait: Germa- . nis 2Ballenbifictt/ SXabenbificll: Belgis terre bie [4 ftc: Gallis Chbau[fe trappe. - LEE Facultate autem hic Carduus excálfacientis naturzcít. XR AFRIQUE ; Semen ad vrinz difficultatem commenda- , tur:vrinasciere &calculos expellere fercur cum * vino exhibitum. ' AME UC S AE Baptifta Sardus aquam ex hioc Carduo dc- ubi E ftillatam auxiliari affirmat lue venetéa mfedis: ' iecuriféri huius v S cius tolli , fanguinemqQue à vitiofts Humoribus' eimundari, & dduerfus diuturnas febres, fiue quotidiarias; fiic tertianas; vtiliter exhiberi. - ti 2n ENEDUIOSS THSSETUCSV T2q 3/7 fi! :21 ' S TFEHU POS A43412V 31 2 tre f Hy NE tiles in tàmulos paucioresquàm Stellati diltribuuritur :membranaceas fecundum longitu- ab vtraq; parte ptofundis fectionibus laciniofa: lofculi ex ftaminibus compadi lüréi: femen . exiguüm.radixoblohga,tenuis. ^ 1099000 02v 02 ;seippaota D*T 5l , Iuxta Monfpelium vulgarem effe Gefnerus fcribit. 2t OBOTNSU L8 * 44 bM PP Y 1fti . lis 72i STLIRPIVM HISTORIAX Spina Solfticialis. Spina Solftitialis afia: mit (4 daa ia WW (Vue uff al A Z2 AT iid adl. N Solftitialisautem Spina dicitur,quód folftitio aftiuo floreat, Gefnero audbore : vel potius quód poft folftitium fpinz eius maxime pungant: alia eius nomina, fi quz habetjincopnita, 2, — Facere huc videtur & alia Iacez lutez nomine défcripta : foliis vtrimque profundiusdif- fz&is: Roribüsluteis: capitulis perquàm fpino(is: fed priore maior,& caule miss naccis appendicibus. Hanc autem in Salmanticenfi agro iuxta vinea; arido folo, àfe reper- e tam Clufiusfcribit. ^ 7-7 P E De facultatibus harum quz incompertefünt, nihiladferendum. ^ — - E3:2:3:8 DeDipfao. | |^ Cav. XVq. WE . D! P $AC1 generanoftra xtasduo ftatuit:fatiuum vnum:fylueftre alterum.Nonautm — .nificulturz hzc mangonio differunt: Latiora fiquidem quz excoluntur, & vfibus hn^ AM manis vtiliora pleraque reddi folent. vA A he; | . Acnleatarum autem generis Dipfacos quoque eft. caulem edit rectum prealtum;genicu- latum,& fpinis horrenrem: folia é fingulisarticulis bina, non mod contra fe nhe caulem ample&entia,imuld; coalita,atque ita cohzrentia,vt exigui labri modo torem 1m- bremáuc pluuium contineant; longa autem hac funt,diluté virentia,& La&tuca fimilia, fec a:ginibus fpinofa; dorfo veró eminente durioribusctiam fpinis ripentiora: dr go! longa occupant capitula, mordacibus fpinis echinata, mucronibus Bom ncs $. reiiexis équibus Hofculi candidi frequentius quidem fatiuo, fed diluté purpurei fylucis: femen fuccedit veluti fceniculi, guftu amaricans: inalbicant per vetuftatem capitula ,acin ipfis per medium fedis fubinde paruuli quidam vermiculi reperiuntur. radix candida me diocrislon itudinis. Ep ie d icbrs dade fijoo, f M ..Nonnullislocisin agris Dipfacus feritur,cuiusechinara capitula vtiliora ad rudcs Utd expoliendc tec atuiirus Íponté accitra culturam nati: Nafcitur verà fponte1uxe uiorum ac fcrobium margines; humidos ac madentes tractus fequitur ac digit... n ; Prater veró ifta& tertium huius generis oftenditur prioribus foliis cauleá;: et lc,fcd proceriusac altius;capitulis vero breuioribus ac rotundioribus, magnitudine VIC" tantummodo nucis. ! - ribi doo E ERE, Er GRIS TT RANT E A *à SI^ E PEMPTADIS QVINTAE LIB. V. 71j 747 s Dipfacus fatíuns, Ores . Dipfacus fylueftris. (nns arn " E Y WV HH eer Dre) T no zl j rd HA Jp! 31 v. 4 ^ / 3 Y SS. ATEM i LI I A IEN tins 1 us. Reperitur vcró & iftud , praefertim in Belgio, d APUC humidis ctiam limitibus,ac iuxta fluenta & fcro- bes aquas habentes. Iunio ac Iulio Dipfacus flotct : cchinata capi- tula Autumno colligenda funt. | Appellatur autem Dipfacus Gracis fimiliter d A axoc yd ecd imc Avr: Latinis vcró etiam La- Dipficus terti oliorum finu contincat,qua ad fitis iniurias abi- gendas vtattif. . abrum veró Venerisà foliorum ctiam pofi- tü,peluis vel lauacri fpeciem conftituéte, humo- rem perpetuó continente : Vulgó Virga paftoris, & Carduus fullonum : Germanis Karen biftell/ 1 ; "Oubenfirel/TGeberfartén: Belgis &aerbrmn/Dolbrrs E p DNSQU; Em. taerben: Hifpanis Cardeacha , & Cardo penteador: E Italis Deco Cardo: Gallis Chardon de fouton; Verge bergier: Anglis afe. —— Nominibus veró & aliis appellatur fed fpuriis ác reiectánieis,vt funt xegxodWi2uor, zia bv, óvo- . Tertium genus Plinij Galedragon cffe non te- mere exiftimatur,de quolib.x xv: 1.cap.x. Gale dragon vocat,ait Xenocrates , Leucacátho fimi- lem,paluftrem ac fpinofam caule ferulaceo,alto, cui fummo capite inharet fimile ouo. In hoc erefcenteztate vermiculos nafcitradunt, — : Ceterüm Dipfaci exiguus quidem in niedici- PPOR— na brumVeneris, Carduus V encris. Dipfacus autem | du fitiens dicitur,quód aquam in cobarctium ps 7214 STIRPIVM HISTORIE 9d na víus eft. Capita, vt diximus;ad interpoliendum lancos pannos vfurpantur, Didixadquedi | à Diofcoride commendatur.Galenusex fecundo ordine exiccantium hanc effe air ha aedi. "d nonnihilabfterforium. Diofcorides.in vino deco&tam & tufam ad cerati craflitudinem P mas fiftulasd; fedisimpofitam fanare refert:recondi autem aerea pyxide medicamentum e deberi: ac praterea dici formicis ac verrucis penfilibus remedio effe. NE aes Quz autem de vermiculis in Cardui capitulo repertis & appenfis praterea adduntur & fimile quod de Galedragone Plinius;non refert huc transferri nonenim nifi vaniflimg funt nugz. d De Atratfylide. Ca» Xi. iid Atra&ylis. p N'1c1! fpecies & fylueftris quideni, | &ylis eft, Duplex veró & hzc, Theoph. & Plinio auGoribus: Re&icaulis vna:2z4 7. 77 ciue procumbentiscaulis altera, Carduá be. nedictum vulgó nominant, 2B , . Re&icaulis Atra&ylis rigidum,re&um,acfy. mum caulem promit , fuperius in alas quafdam diuifum. foliaautem habet oblonga,finuofa, ac- fpinis horridula: capitula in cacumifiibus al;- rum valdéaculeata;é quibus flores ftaminei,ve. luti Cnici ,fed diluté lutei coloris » quandoque - veró & purpurei:femen maiufculum,nigri amarum , Cnici alioqui fimile, radix mediocris eft craffitudinis. Ew Nafciturin Creta, nonnullisque Grecizpro- uinciisacinfulis,& in Narbonent Gallia :Ger- - manis ac Belgis horten(is eft. d Seró admodum foret, & femen matura. — . Nominatur Gracis A'regymAi » Siu d. 214: à nonnullis evoc vt T heophraftus feribit: Latinis Atra&ylis , Sylueftris Cnicus;&quód olim mulieresrigido eius caule pro fufoautcolo vtcrentur, Fufus agreftis & Colus ruflica, quod & hac ztate apud Gracos mulieres facere Bcl- Y lonius refert, qui voce deprauata Atradlidem. nunc Ardadyla nominant, Recentiorum non- M nulli fylueftrem Carthamum appellant/hoceeft, sf | e - Belgis 3Dilben £artfamus. Nothis ver vocibus 72 "s Atm duvesvdazídyr, &c Príepium ctiam dicitur. At facultatem Atractylida habere deficcand 4& modice digerendi Galenus tradit. Coma,femefl,& folia, Diofcorides ait,t rita acc pere & vino potajà fcorpione iis auxiliantur. EA 23 ; De Carduo benedicfo altera IA tract ylidis [ecie. , ; Car. xvViriI. oc wx AnDvVi benediicaulestetetes,lentiac obíequiofi, & in alas nonnullas effufi ; fin N7 accumbunt: folia vtrimque l^ciniata, innocentibus aculeis per margines fpinofa er capitula in fummis virgulisacanacca,fpinofis & pungentibus foliisac aculeis fti hd Hos emicat lutcus : femen oblongum fuperius barba: modo capillatum. radix bidain dd diuiditur. Tota herba cum foliisac Sdlbts utn non capitulis,molli tenuiQue lanuginccon — tegitur, & guíftu amara eft. Greene Tio Mediterranei marisinfula locis.campeftribus. e occutrit Petro Bello- nio tefte: apud Germanos & Belgas, tum & Italos ac Gallos ftu ioséin hortis colitur. — . to apunto oret, quo tempore ad medicinz vfum maximécolligendus ac repo nenduseft. ^ — - | 3 uu Carduum benedi&um paffim vulgó nominant: Officinz Cardobenedi&um con án T didionc. Átra&ylidis alteram effe fpeciem, vcanté diximus, fatis manifeftum: Nam p^ hac Atradylide Theophtaftus,huic adfunt. Az6cioc (iuc lanuginofuscftac fiyerravA 0" liculisQuc per terram reptantibus: femé barbz modo hirfutum; & amara funt foli GU - obrem & à nonnullis Atra&ylis hirfutior dicitur. Valerius Cordus Cnecum fupinum. | LE Lx : [SA fb4.954 PEMPTADIS Carduus benedictus. ; Vs Tis [4 E 6A ULARAAZA AV Abt ood vas " & T ug e. PT - VINTAE LIB. V. 7:j nat:Germani 28efecanetei bifte Karbobenebict quarum poftrema vox ctiam Belgis innotuit: Hifpanis Cardo fanéfo : Gallis Chardon benois?, eu beneisi: Bohemis &atb benebyft: in Lemno Garderacantha. : Veluti autem amara Cardui huius herbá cft, ita quoque & excalfaciens ac reficcans ordine fecundo,& fimul cxpurgans ac aperiens. Vene- nis omnibus refiftit,& peftilentibus morbis au- xiliatur,fi tempcftiué propinetur:curat & quar- tanas, ac inuetcratas ac diuturnas alias febres: Vifcera;hepar,ac lienem ab obftru&ionibus li- berat: ventriculo,quem bilis infeftat, confert; eiusQue dolores, przfertim vitio ventriculi fu- peruenientes,fopit: vétris lumbricos interimit accxpcellic: tormina fedat: fndores mouet: vri- nam cit: nephriticis;ac calculofis prodeft *rená aclaterum dolores mitigat. ? Optimum autem herba: deco ex vino fi febrisadfir. Datur & aridz puluis cum vino. —— Ig Minus efficax aqua cft per organa deftillatoria extracta. Contumacia preterca ac rebellia vlce- ra huius deco&to aliquot diebusaffumpto cura. - ri quoquc affirmant : Prodeft veró & herba cu- fa impofita , vcl fuccus eius. commendatut & codem vfürpata modo aducrfus virulentorum animalium morfus ac ictus: tum &affumpta. : DeCifo. | Car. xix. EX Carduórum & Spinarum numcro ctiam Cirfion cft:folia eius oblonga,La&uccqua- fi fimilia , verüm acuminata , & per circumfe- rentiasaculeata;candidiora, longioraQue quàm vulgaris Bugloffi: caules recti, bicubicales, in a- las nonnullas difcreti;in quorum fingulis capi- tulum eminet fpinofum ac hifpid , quod poft floris vigorem deorfum reflexum nu tat, tan- demá in pappofam lanuginem refoluitur. los purpureo rubetcolorc. femen lzue refplendet : aliorum multorum Carduorum inftar. Similes veró & huic nonnullz alix Spinz, quz ad Cirfij gcnusnon inepté réfetri poffe vi- dentur. : Vnafoliiseft Cirfio nigtioribus, pcr circum- fcrentiam altius ferratis: oribus pu rpurcis: ca- pitulo Cirfij , quod etiam aliquantulum reflc- &itur. Altior hzc fpinaecít,& cauleseiusmem- branaccisappendicibusangulof. ^. Altera foliis eft (pinofioribus: flofculis con- 2. coloribus ,fed tribus quatuórve vnitis, quorum minoracapitula non refle&ütur. Hanc pro Cir- fio Matthiolus depinxiffs videtur. Tertia tota fua flitpe magis fpinofa c(t : folia ji profundis incifütis fe&a , duriffimis & acuniffiz . mis fpinis horterit,colore vireritia , medio ta- meh candicante neruo : capitula natant quo- que: Rofculi purpurei: caules craffi mmembra- nacci, & angulofi. TIE Nafcuntur quzdam horá plurimis pet Ger- PP 5 maniam p» 726 STIRPIVM HISTORIE maniam locis inéultis quidem , non raró faxofis ac ruderatis, ac fecus vias: quzd d maritimis,vt in Zelandia, Flandria, ac Hollandia iuxta Oceani littora, Am verbi Florent omnes mentibus zíftiuis: quzdam citius: alix tardius, Huiufcemodi Spinam Grxci zípzw» appellant : Latini eadem voce vtunt etiam,vt inter fpurias voces,Buglotffum magnum, & Spinam mollem nomin De facultatibus autem Cirfi] nihil apud veteres fcriptum reperitur, nugas multas & mendacia in medicinam inuexit,radicem adalligatam dare fcripfit , vt Diofcorides rcfert. ur: aliqui Verà : ant. Andr i i Icasquidam, qui Varicum dolore; (.- De Carduto gutem Onopordon apbellamt recentiores, De N Cab» XX. Onopordon, Leo,Carduus ferox, ; 1. [N58 omnesfpinas & Carduosfpinofiffimus hic eft: caules cius praalti;adnatis & à fo- i liisdemiffis membranis angulofi apparent: folia vtrimque profunde laciniata multis vnà & 5 cum caulibus horrent fpinis: capitula fpinofiffima;cx Íquamis multus compadtaje quibusflo- res purpurei veluti aliis;raró albidi. radix feré reta,fed nonaltédefcendit. Peregrinus ifte Carduus Belgio eft. Onopordon herbarij appellát:Plinij tamen effc Ono- pordon affirmari nequit: nihil enim apud eum de Onopordi forma. AM du *— o Fortaffisctiam Acanoseft,quem Belloniusomnium carduorum fpinofiffimum refer & An Creta hac xtate Aconachiam vocari. | : dé Pauca autem dc Acano à veteribus prodita extant : pauciora verà etiam de Onopordo. Ccertiuscft Acanon fpinam effe,quàm Onopordon. ; 2, , Huicveró & ille accedere potcft,quem Lobcliusab Italis Leonem & Carduum ferocem. — dici fcribit: abinfeftiffimis fiquidem ac duriflimis fpinis ;quibustotus redundar,cauliculus cius breuis,vix palmum zquat: flosé capite acanacco pallidé luteus,veluti Acractylidis, lon- gis, duris fpinisac aculeis circumambientibus horrens. rp i i Ferturin aridisnonnullis collibus haud procul ab Apennino monte, in Italia quando» fed tamen raró,reperiri. : 2 V at JN o s ad Ape Y PEMPTADIS QVINT;E LIB. V. 7 ^ e: Us cd Co^ De reliquis fylucsiribus Carduis. — Car. xxr. Carduus fylueftris primus. Carduus f;lucftiis alter. voro 1 Ael ' Qut ^ ; NT. Pe — S: ERSVNT VcrÓ pratef €ós quos hadenus defcripfimus Carduos & alij fvlucftres non modó in Belgio, fed & alibi occurrentes. : Primus fupra cubitalem aut bipedalemaltitudinem raró affurgit: caules promit complu- rcs,rotundos,alis multis ramofos: folia Acanthij xmula,fed minora, nigriorajue, & non la- nuginofa. in faftigio cauliculorum fpinofa echini inftar capitula prodeunt; e quibus flores eleganter purpurei cxeunt ;qui in pappofam lanuginem tandem commuctati , fcmina alio- rum fimilia relinquunt. radix ex multisibriscommiffaeft; — Altercaule affurgitaltiore;fubinde bicubitali, rotundo, minusramofo, paucioribus foliis 2. conueftito, quz ficuti prioris fpinofa ac mordacia funt ,fed minora& anguítiora. capitula quoque minora;oblongiora, non víque adeó fpinofa. Flofculi purpurei in pappos abeuntes. radix nigra ac pedem longa. : Tertiusaltitudine, alarum paucitate, rícc non & foliis item & floribus (ecundum refert, 5: fed caules multó fpinofiores: & radices magis fibrofz. Paffim fecus vias ac fcmitas exeunt, przcíertim primus: reliqui duo non raró in pratis rc- MT. periuntur. un ZI. 5: Iulio menfe, deinde & Augufto prxcipué florent : Septembri vero pappofa lanugo ven- E to rapitur. : Seele: quidem hi Cardui funt;qui veró fecundus Scolymuscft;non quidem ille quem - "T heophraftus oftendit la&efcens, de quo priusfcriptum, fed vnus illorum, quos Plinius lib. Se'ymw Dod Xx.cap.xx111.defcribit. ; P». | Sylueftrium,inquit, Carduorum genera funtduo : vnum fruticofius àterra ftatim : alte- TL . rum vnicaule craflius: vtrique folia pauca (aliàsplura) fpinofa, muricatiscacuminibus.Sed — alter lorem purpureum mittit inter rgedios aculeos;celeriter canefcétem & abeuntem cum aura : exGAvugy Graci vocant. / Meminit veró & alterius Scolymi Plinius lib.x x11. cap. xx1. quem ait incibos Orien- cem recipere;qui idem cum T heophrafti Scolymo, & ab ifto differenscít. Nominatur vero PP 4 A. ille - * Rh. 728 SrinRPIYVM HriSTORIAE Carduus fylueftris tertius, T d - 77|$à T *, LI S RS KS L^ "XN ANS NS ipw. fis fcripfit & Glaucias, qui circa Carduos d conuenire , in pratis ac paluftribus fiqu ille & Aeiuricy. poteft & hoc nomen huic qttci gnitur. E Defcribitur veró & à Diofcoride Scolymu;: qui cum hoc Pliniano cóucnire exiftimator.o? habet, inquit, Chamzleonis aut Adi dua ; nigriora & pinguiora: caulem edit longum, fo. liofum,capite fpinofo,radice nigra & craffa, u certé. defcriptio à Scolymo ifto fylucftri alicna & nonelt. Facit huc quód Scolymus Cardug; in. - telligatur fyluefter,& agreftium nomine Veniat, vt Ruelliusfentit. Scolymum autem hunc Galenus ait calidum ficcumqQue fecundo ordine effe :ab effentis " men proprietate & graucolentem vrinam fi in vino cocta radix bibatur, euocare : ac graucolen. tiam corporisac alarum fanare. Diofcorides radicem ait cmplaftri modo im. pofitam graueolentiam alarum totiusQueco. ris emendare: ac idem poffe (i in vino decodabi. batur, copiofamQue vrinam fcetidam expellere, Idem veró & herbam recentem adhuc teneram inter olera Afparagi modo recipi afferit. Plinius;hic antequá floreat contufus,aitatque expreffus,illito fucco alopeciasreplet. Radix cu- | iufcumque ex aqua deco&a , potatoribus fitim facere narratur: Stomachum corroborat ,& vul. uis(fi credimus) ctiam conferre aliquid traditur, vt marcs gignantur.Ita enim Chereas Achenicn- iligentiffimus videtur. Manducatus Carduushic odorem commendat oris. Ha&tenus ille lib.xx. cap.xx111. Q*vINTI LIBRI ET PEMPTADIS QYINIJA F INIS. c Odo CPMMALE fes. REMBERTI DODON ET D*'E-ERVITITCOCTERX S AC ARBORIBV S, SIIRPIVM HISSEORRAKE PEMPTAS SEXTA. DE-'-FRVTICIBV;S-SPINOSIS, LIBER PRIMYS. PRAEFATIO. 3417 ACTENVS cirta berbarum biitorias ac deferiptiones pracipu? ver- Re [ati fumus: mune frutices fefe offerumt ac arbores. bamc operis partem je posteriorem ambientes. Im qua primi occurrunt (Qinofi frutices: deinde [pinis carentes:tertia laco arbores (uccedunt frucfifera.quarum videli- s cet fructus edules [unt c vfibus bumanis deferuiunt : quarto loco ve- É lique funt arbores, fructu bominibus inutiles. quas idcirco [ylueffres S AU appellauimus. Po [leriorem [edem ac ordinem occupant perpetua fronde (d virentesynter quas Conifere [unt ac Refinifera. mu cA que fic noflro operi tandem finis imponitur ,quod amimo dim conceptum ,aliquando attentatum antehac ad perfect iompem permenire mom potuit: vel ocio defide- rato , quod inter medice negotio[zs egrotorum curationes fepe ac frequenter exiguum conti- git : vel animo , communi patria, tum c domefflica clade perturbatiffizno , à ffndiorum labori- bus 10s Auocante. A (pinofis autem banc Pemptadem aufpicati fumus, quod precedentis finem comcludant fpina: Sicenim à (puis ad [mas tranfitus fit c affimles nom videntur feparata. ix: eer De Rubo. Car»vr rz TU 51 duo funt: vnusfruGu nigro,vulgaris: alter rubro;qui Idaus cognominatur. Vulgaris Rubustenucs,oblongos,lentos;ac obíequiofos , fed per fe non confiftentes 1. caules edit, duris, minacibus, ac afperis fpinis communitos. folia ex pluribus cohzrentibus componuntur, quz afpera, dura,& per margines incifa funt,füperna parte virentiora,inferio-- re veró candicantia.flofculi aliquot,finguli in breuibus pediculis , in caulium fa(tigiis fpica- tim feré digefti oriüntur albidi,ex quinque folioliscommiffi. fru&us ex compluribusacinis Morisfimilis,fed multó minor eft; initio rubens,per maturitatem niger,guftu cum dulcedi- ne quadam fübacidus. radix fibrofa etiam ferpit,fubinde noua germina proferens, —— Huius autem duo genera Ruellius ftatuit,fed fola magnitudine differétia, Fit autem non raró,vt vno loco lxtior: altero tenerior eadem ftirps proueniat, pro foli videlicet ,in quo na- , fcitur, condicione. ; ( Adlimitesagrorum Rubigignuntur;c in fyluis;agrisque;qui coli defierunt. Maio menfe flores confpicui funt: fed Augufto ac Septembri mora ad maturitatem perueniunt, : Hic frutex Grxcis BZGc : Latinis Rubus & Sentis dicitur: quandoque & Vepres , vtab Ouidio Metamorphofeon quinto. " Aut lepori, qui Vépre latens boflilia cernit Ora canum. : : à nonnullis zoróz Gazoc: Scd Cynosbatus Rofa eft fylueftris,vt alibi fcri ptum. Germanis £16 men: Brabantis 252aemen & 25?eemen: Gallis Zozce: Italis Rouo: Hifpanis Carca : Anglis $5am ble buffje/aut black bertpe bu(Be: Bohemis 2Goftrisina. : D e Fru&um Gtzci póeo vic Bm, ubosv [B mor: Latini Morum Rubi nominantc, vt Fuch- fius fentit, Vacinium:quod tamen nec nobis; nec aliis probatur : Officinz Mora bati, & qua barba- Lx ETT : c P VM - a0 STIRPIVM HISTORIE Rabus minor, o , TAMEN "f (ll 7 7 So / P 'f. 4/70 (1g in o) "E / ke) AA viij , Lr E - ; - ALI : AKT , — E . NO WA f Z7». ) J b. rs EN A 4 h Q M m 2 BN à - H barbariores funt, Mora baffi: Gerrnani. SOtetibecr: 25:3embefíen/8c Bagfebefirm: Hifpabi Cárga- moras: Bohemi 2Xiofitusiny. S MN) Ex . Minorem Rubum zaua/ary ac humirubum à Theophrafto didum nonnulli effc vo- lunt. Fru&um Rucllius Gallis CatZerize nominari affirmat. Rubiautem germina, folia,flores, ac immaturi fru&us valéter exiccatoriam vim habent, & fimul adftringentem facultatem obtinent. Manducata oris, confillarumque inflamma- tiones reprimunt : aduerfus dyfenteriam, alui profluüià conferunt, anguinisque eruptioi qualcícung; fiftunc. Idem poteft & illorum deco&tü, quod & oris vIccra addito mellecurat. Oculos procidentes, condylomata, hzmorrhoides fanguinem fundentes foliaimpolita fa- nant.Succus ex caulibus,foliisjaut immaturis fructibus ex TE in Sole denfatusad om- nia efficacior cft. j mE , Maturusfru&us dulcis cft, & non parum habet fucci temperate calidi ;cfui idcirco non infuauis; adftridionis veró nonnihil etiam retinet: Ventriculo idcirco & gratus eft: & fiquis, Galenusait,largius co vefzatur, capitis dolotém fentict: Reiccatus veró dum adhuc imma- * turuscft;magisquàm maturus adftririgit ac éxiccat. vidi bm Radix prater adftri&tionem non paucam in fe habet fübftantiam tenuem, propter quam & in renibus lapides comminuit : Galenusait. Plinius Rubi mora & flores vrinam ciere re fert,& calculorum ex vino decoctum przfentaneum efferemedium. —— diei. De Rub Idas. CXV. IL D £ v s Rubus vulgarem non paucis refert, fcd caules & folia dilutiusvirentia, Dui bus fpinisac aculeisexafperantur; tenelli veró recensQue enati turiones fpinis quandoq ctiam carent : fruGus acinofi , fed colore rubentes cum dulcedine infuaue quiddam!" piunt. radix valde ferpit,& multislociserumpens germina noua profert. T Fertur & in nónullis Germanie ac Bohemie fyluis reperiri:apud Belgas in hortis E E Floret codem,quo prior,tempore:fru&tus veró & ferotinus Augufto demum mat — Báo; idi: Latinis Rubus Idus, ab Ida montc iuxta quem nafcitur : Germanie (ea Ape PEMPTADIS SEXTJE LIB. I. 73i Rubus Idzus. bxámen: Belgis Dinnebefien: Hifpanis Carga Zama- da Idea : Gallis Framboifes : Anglis rambopfe/ fafpig/& Dinbbrrp. Fru&um Marthiolus à Tridentinis ac Ana- nienfibus Ampouccle nominari rcfert. Viribusautem ac facultate alteri Rubo ifte fimilis videtur,fed tamen minusadftringens aut rcficcans. Eadem , Diofcorides ait, przíftat qua fupradidus. LES Flos cum melle oculórum inflammationibus commodiffime illinitur : eryfipelata reftinguit; ftomachicis ex aqua bibendus datur. — De Anonide. Car. 111. ÁÀv L1cvyL 15 Anonis dodranralibus aut pauló altioribusexit, geniculisaliquot arti- 3 culatis ramofis, obfíequiofis, duris acutiffimisq; fpinis horrentibus: iuxta quas folia parua Hype- ricoidis Rurz magnitudine. & forma fimilia, particularibus Lentis foliolis maiora , colorc fa- turato virentia : flofculi fecundum cauliculos quoque enafcuntur,forma vcluti Ochri, fed co- lore vt plurimum purpurci,raró albidi,rariffimé vcró lutei:(ubfequuntur valuule exiguz,in qui- bus femina plana; radix longa laté per fumma terrz progreditur, lenta admodum ac frangi contumax. | In agris ac iuxta limites fiue margines lzto pinguiac reftibili folo gignitur:reperitur in Get- mania ac Belgio, àc in [talia , tum & alibi. ftirps autem admodum viuax eft,qua nec facile perit, ^^t fed nec extirpari, nifi difficillime, poteft. Agri- colis fepe moleftacft, quando dura ac lentz ra« dices aratrum remorahtur,& boues fiftunt. ji ' Noua füb finem Veris germina emittit, Au- 'tumno perficitur, & tufic quidem fpinofiffima: x«l lulio& Augufto cumflorevidetur. ^ ^^. NN Wu» o Avericfiue O'voric Grecisquidé appellatur,ac ARS 41. fimiliter Latinis Anonis& Ononis: Vulg auté 27 NA - m aratri,quód arantes boues in opere herere cf- y : ficiat,& quà minus aratrüm progredi quear,fre- zx MJ quenterradices eiusimpedimento fint. Dicitur ?-tranfeuntespungit. ^" — TEL Aem 72 manis eft Jattebecbell 5 cbfenfr [frautz «3 m Bad CP :t1:250939308: 74 tisduD »deco&am irt oxymelite ad dimidi: ; Matthiolus fibi notürt hiomii Po Ado tco 1^ fever po un * - herbatiorá Arrefta bouis, Refta boiis,& Remo- - : à Hf QA -.«- A Crateua veró AZ/avesc fiue JEgipyrt is:Ger- o wy vero & Acutella , à duris acutis fpinis, quibus - w 73v STIRPIVM HISTORIAX ucre huius radicis pluribus mentibus affumpto, à carnofo ramice curatum. Primos huius fruticis turiones fiue afparagos, priufquam fpinofi fiant, muria Condiri y eibisgratiffimos effe; au&or Diofcorides. ? De Rufceo. Car. 111r. Rufcum. H* MILIS flirps Rufcum eftcauliculi ane | potius pediculi eius rotundi, lenti vi tes, & ramofi , fcmipedem alti; fo]ja arua, l.. tiuífcula, Buxi, aut citius Myttinis fimilia fed pungenti cacumine mucronata: bacca: é meg; dependent foliis, pcr maturitatem rubes maiores quàm Afpatagi. radices albidz »Timo- Íxferpen tes, mediocris craffitudinis, guíludul. ce quiddam refipientes. In nonnullis regionibus , veluti in Bu dia, & Italia; tum & alibi locis afperis frequens naícitur. In Belgij hortos transferri lolet. Primo Verc virentes ac teneros admodum turiones promit, qui edi aliorum afparagorum modo poffunt. Autumno femen perficitur, O£uuvpctrmquafi acuta M yrtus , & vupeing. 2£iaid eft, fylucftris Myrtus Grace dicitur: L4. tinis Rufcum aut Rufcus: Offcinis Brus: à nónullis Scopa regia, vt teftatur Marcellus Em. piticus vctus fcriptor : Germanis "n: Belgis Stekenbe ibalm : Italis Ru[co,& Poncotopi: Hifpanis Gilbarbeyra, Reperitur vero & huius fpuria quzdam nomina ac nothe appellationes, VGpuTe eva. feoduuprey, Uueiotala dooyop ml yta 9T ^, o6, Q4 y A06; gigs , Ae Apu pm ,& talesaliz. L Inueniunturjinquit Plisivilib cu MN qui Oxymyrfine radicem Acaron vocát: deod; quidam Acaron agrion vocare malunt. Sed p- pA cnin naptiios eta V roni del zgovtuit Plinio vocum affinitasimpofuiffe,& pro A- CzIOD;qua yox inter nothas;Acaron'aut Acoron legiffe. j 7 dp - Serapio cap. cc. xxxvii. Myrtum agriam eandem cum Cubebis effe fentit rationem adducitquó Galenus Myrtum agriam;hoceft,Rufcum non deícripferit , nec Dies Cubebas, "Quz vrnullius momentiratio eft, ita nec veritatem habet: E quam 4 -ubebarun mentionem facit; & vt feciffet, non confequeretur dc $ Meminit autem Galenus Carpefij,quod Auicenna cap.cxxx vir. Cubebas£ s gutem à Ruíco mulcüm differens effe , oftendunt ea qua: de hoc lib. primo De Plinius ne- satsr, arpcíij farmenta Cinamomi virgultis imiilia fant.Eius duo genera reperitur. vnum q Laérüium: alterum quod Ponticum nominatur. à montc,in quo nafcuntur, vino nomen tenus C aleni verba. Ire; : Nr Cdi . Exquibu manifefté conftac, Rufcum nor effe Carpefium , hoc eft, Auicennz » d Serapionis & hallucinatum Serapionem qui tale aliquid fufpicatus fuerit. Sunt veró & fructus s^ gei ,err. — Dnaquxdan Cu bebe nomine,non farmenta; verum nec illa cum Rufco quadrant, nec : ET ce pvMrte quodi aono FE. des xorunda fiquidem rana funt,Piperis magnitudine fed o ongo angulo e c caudata,guítu aromatica, & acre Dom feipiratia Y faac Practicz fuz lib. fecundo grana numerat: & fimiliter Hali Abbas Pratica etiam lib. fecádo,numero crx1r. Polter ir 2 1es Grzcijinter quos Nicolaus Myrepíus, Combcebas appellant. p 24 validiustamen, & qualitatem quandam aromaticam guftatum odoratumá; remittens: Ha- . PEMPTADIS SEXTJE LIB. r.- Caterüm Rufciradices,quarum przcipué vfus,temperaté calida funt, ac effentiz tenui- tate mediocriter quoque rcíiccantes. V rinam ciunt; renum calculos ,ac arenulas expellunt: vrinz füillicidio fuecurrunt,deca&to earum ex vino affumpto. Eadem Diofcorides dc foliis ac baccis, quz praterea & meníes pellere;capitis dolores,ac regium morbum fanateait. Pro- funt vcró & radicesad crafforum pulmoni pe&toriá; inherentium humorum facilem expur- gationem, ac concodionem corumdem promouent. et. Dt Hippocloffo. Gt. Y C3 s ^" Hippogloffüm. IerrocrossyM cauliculos erigit do- w^ 5 BL rotundos : OG. ob- b V» aut longa,lata,acuminata, fcd non pungentia, Lau- p rinisquidem fimilia, fed multó minora; maiorá - veróquàm Rufci,é quorum medio neruo altc- rum exit folium acuminatü ctiam fed parium, nec Rufci folio ma us : deinde & bacca Ochri magnitudine , colore per maturitatem rubens, qua ipfo cxiguo foliolo quafi tota fubinde con- ccgitur. radix albida;longa,& fuauisodoris. — In Liguriz Alpibus, ac Pannonia: fuperioris mótbus reperitur: E uscir a Athon mon- tem valdc frequentem effe fcri um reliquit. Sub Autumni tem. jus fhió smaturuscít. Grxcis /z:76,Awosor dicitur: à nonnullis ver & FX y wasor: ab aliis zy Awasor : à recentiori- — bus Bonifacia, Vuularia, Biflingua, Lingua pa- gana, Vi&toriola. Eadem vcró & dz ors asza- dei Sc dí rn idaju ab Ida T roadis monte, qua: & Alexandri Troas dicta eft. " | d Nec refert quód Dio corides de Hippoglof- WES. B VOU. Run LE o» vno loco ;álio veró de L; uro Alexandrina s 5uer LM MA. H T - dcnipferic: aut quód Re o habet, femi- O7 DISMOESRNR MM na inter folia exire : aut. Miritr no-one 5 MAC 'Ruellianenempe interpretationi refpódentem E. iral) "n A 23 | Marchiolusex hibüciiti fru&u videlicet in lon- — CH SEO vus 1 rede ae guicuniu dee fopadepesdence SÍ Sd o. Nam de vna ftirpe quandoque füb iuerfis ap- LE PANIS. | pellationibus , feparatísQue locis Diofcoridem zerc; & alibi oftendi del [AE QUAL 421J lagine. Ruellij autem conuerfionem non effe fidc Uit. Rue; ver- hi écus (feilicet quar) ips ejr, hoc eft, frudum in me- /»niede. Paraftusetiam teftis, qui Laurum., lexan, pour um lib.ri t. sz c cft, fru&dum folio ferentia effe referz. Prrter t bus, Eon " de - 734 OSTIRPIVM HISTORIA : 3 Baptifta Sardusad fuffocationesex vtero hanc vehementer commetidat: Éxhibendo;, quit,cochlear paruum pulucris, vel herbz, vel radicis mulierem fuffocatione ex vier " in. zantem mox liberat: Eandem verà & ad inteftinorum ramices extremum effe (cribir abo. dium, pulvere videlicet radicisexigui cochlearis menfura cum iufculo carnis aliquit nuis dicbus propinato. Ont De Cappare. Car. vi Capparis. A CvrEaArTVvs ftutcx Cappariseft : 1 . ctis ra. muli non minus acutis & hamorum inflar aduncis f; pinis horrentes quàm Rubi, per terram orbiculariter flernuntur,fi hon pedamentis qu; buídam fulciantur. folia circa hos lata e Mali Cotonez, fed tamen rotiüdiora; é fiti "3 rum tenues excunt pediculi capita tocundid "" ferentes,quibus dehifcétibus flos candidus ditur,quem fequuntur frudus oblongijOliuisfi. miles,in quibus femina parua & albida condun. tur. radix lignofa , grandis , numerofa ;craffiore cortice conueflitur , cuiusin medicina frequens ! vfus, NS «e x In Italia; Hifpania ;aliisá; calidioribustegioni- & busabíque cultura Cappatisnafcitur;tenurfilo, 9 afperisque locis, & iuxta rudera, yt Diofcorides fcribit. l'heophraftus natura fuafylueftemelte, — & cultum non admittere refert: noffra ra etate à nonnullis colitur, ac ficci cis feritur. NN HN z Capparis xftate floret : viget verb in Autum- num víque: rudimenta florum antequam dehif- caüt colligenda,& muriaaut fale condienda. Nomen apud Gracosidem, quod apud Lati- n0$ obtinct; xZ7772e1; fiquidem dicicur: à non- nullis vcró & xuvóz6zoc , fed proprie Cynosba- tosfiue Canirubus , cft fylueltis Rofa : vt alibi oftenfum eft : Germanis Gap aod s » an: - Capitulá fiue rudimenta florum,hoc eft, vs c Officinisacceperunt. E 20 7 7T" *-Cappaliesitaque fiue flores nondum complet cd tiém.fi cécentescdaáncür exiguum admodum ali Es tiam mipus: non tam edulia idcircó,quàm c me ... dimenzuii. collapfam ciboru 4 ^A Jud E -. Cortexautem radicis ex diuerfis facultatibu: cité A SUshendiadüingendids quadam potentia cóniundta. auo y PEMPTIADIS SEXTA4£ LÍB. I. Lj Dc Ca»pare Fabagine. CAP. VII ir thou Car paris Fabzgo. AP Capparem autem & referre rc- j^! ' centiorum plerique ftudent Cappa- rem Fabaginem nuncupatam, non fruci- cis quidem,fcd herbe fpeciem.cauliculos hac promit teretes,]aucs,ramofos; & cir- ca hos folia lata;oblonga,crafliufcula,mi- noraquàm Cappars, Portulaca a mula, ab vno pediculo bina, faturato colore vna cum caulicuhs virenua: flores vcró priuí- quam patcant rudimentorum Capparis florum fimilitudinem referentes ; com- pletos auccm inalbicantes, (taminibus a- liquotluteis mediis: fuccedunt liqua in quibus femina. radix tenuis in diuerfa tendit. Q uibus locis fponté exeat aut gigna- tur nondum acccpimus: in hortis Bclgij olim hanc confpicere datum fuit. Nominatur hac à recentioribus Cap- paris Fabago, vt fcripfimus, & à plerifque Capparis leguminofa. Vcteribus noram fuifle non conftat: Cepcam (fiquidem effe nó fueric facile affirmare, breui ac fuccin- daàadimodum apud Diofcoridem defcri- puonc extante. Defcribitur veró ab Aui- cennacap. Xxvii1t, hetba quadam Ardi- frigi nomine ,cum qua Capparis Fabago j — melius refpóderet, fi tam graui eflec odo- RU enormes. ^ v ane |. I, quam fapore amaticat : Ardifrigi fi- quidem valde acuti & grauisodoris eft,vr Auicenna fcribit: ; : mM —'Efthetbajnquit,fimilis Cappari;acuti odoris valde & grauis, habens fru&tum in vaginis. arii. uod fi autem errore tranffcribentium,pro faporis, odoris vox füppofita effet, Capparis Fa- bago cdi Ardifrigi conuenire poffe videretur. Sed quis hoc temere affirmauerit ? Sit ergo Capparis Fabago, fua contenta appellatione,ncc aliam cx petat aut requirat. ^ Defacultatibus veró nihil occurrit fcribendum. DcV'ua crifja. Car. vrit. 2 IcvsiTALIrS aut altior hic frutex c(t, & admodum fpinofus: multis tenuibus ligno- 4 fisaculeatis & albicantibusramulis luxuriat : folia non magna, lata, rotunda quoque cf- fcnt, nifi profundius incifa, Vitiginea quodammodo referrent , ambitu veró reliqua etiam crenaca, colore autcii pulchté virent , mollia veró & vnà funt ac modice pilofa : flofculi ex " herbaceo EP DEMENS cxiguum purpurei : fru&us acini rotundi, non racematim co- hzrentes,fed fccandum ramulos fparfim baccarum aliarum modo dependeates, colore ini- 1:Ó virentes, guftujuc aufteri, per : maturitatem vero fubflaucfcentes, vinofo fucco pleni, fa- ; porealiquantulüm dulces,in quibus femen candicans. radix lignofa fibris non deftituitur. .. Adlimitesagrorum & horcorum hac fpinacollocatur , & non raró ipfa hortorum cft fc- pimencam. e115 CO UC ES 11 VI MIA, A lür , & frequenter ante Veris zquinoctium folia erumpunt : acerbi fru&tus faio menfibus colliguntur: maturi veró (ub finem Iunij demum decerpuntur. xmen frutex hic apud Veteresnon habet;qui eum non cognoucrunt, vel neglexerunt: "Recentiores quandoquc Groffulatiam frequentius veró ab acinis Vuam crifpam, Vuam fpi- 'nam,Vuam [pinellam, Vuam crifpinam appellant: Germani &iifbcer aut &ufcibecr; Belga: - &tdielbefien / Zinocfeíen & €tocfrfien : Hifpani Vua cre|pa, fiue E[bina : Icalí Vua [pisa : Galli Groi[éllei: Angli Got bercpe. Non eft autém Rbamni fpecics,vt ex iis qua de Rhánino niox fcribenda;fatiscónftat. Non eft etiam fpina Grzcis Zygy2u iara Sot dicta quam Theophr. "ftas Graminis fere modo germinare fcriptum reliquit. EE EDO IU ua Suntaücem hüius frucicis bacca nondum quidem maturz ccmperamerio frigida ac fic- QQ 2 ex, iqerc (tiis 716 STIRPIVM HISTORIAE cz, & ordine quidem fecundo intenfo,& tatc adftringentes, In cibatu harum grata,& febricitantibus vrilia, Eduntur ye; aliis decocta modis:quocunque autem Me modo,femper crudum ac frigidum fion E: gencrantqui ad alimenti fubftantiam nibil in. exiguum admodum conferat : alud Yerà Bis. fiftunt,& fanguinis fluores ;ac menfium na tiones reprimunt;nifi in debilem admo hn frigidum incidant ventriculum, quem toli. ANN iuuant,fed vel aggrauant, vel aluo quoque Tni XS permota conturbant. pES | Maturi fru&us vti dulciores funt, fic& rum aut nihil adftringunt, & caloris exiguum quid obtinent: alimenti veró'& pauló amplius quàm immaturi conferunt, idá; non adeó cr. dum ; verüm raró hi vel ad condiment deii. derantur,vcel eduntur. ru Y) De Ribefío. Cab. 1x|. 299 R IsrsivM non fpinofum. uidem eft, fed certis de caufis abVuacri mca biturdiuellendum. Eius fpecies dua funt, fra. 1i 'f NEZ l 7 L 5 lt rubet: alterius niger eft. Fruticofa autem ftirps eft , lentos ac flexibi. les ramos profert cortice fübnigricátes, quibus adnafcuntur folia lata , atnbitu & crenata , & Vitisfoliorum modo diffeta, fed minora mul- tó,€ quorum finu pediculi dependent oblongi,floribus inido onufti, deinde baccisvuznon racemoíx modo digeftis,colore per maturitatem rubentibus,fapore gratoacidulis — 1 — Alterafpeciespriorem ramis, foliis, lloribusá; refert, fed fructus niger eft, & ingrati fapo- ris, & idcircó nulliuspretij ac inutilis habetur. NES o 1 Ribefiumrubentis bacca in multorum hortis habetur : ad fepimenta vtile , tum & ad to- piarias cenas, quas nondifficili opere conueftit ac ornat; ; "1 2. Alterum in hortishabere nemini vel paucis curz cft : iuxta foffas & Ícrobesagrorum aut pratorum quandoque reperitur. xi Floret Ribefium Aprili ac Maio ,fub finem veró Iunij quandoque , pius veró lulio menfe bacca maturz. E 71 ,., Noftratas Ribefium appellat, & Groffulariam rubram,ac Groffulariam tranfmárinam: Germani Cant Sobars treubel fiuc treublin / Gant "yobans beertin: Belga 3oeficieug ouer set: rali Zuetta ref[a: Galli Groiffelerz,Groifelles d'outre mer: Bohemi Syabobi C». ana, Ofta- nis Ribes nomine cognitum quod fru&u rubet. Defcri bitur vero iftud à Serapione cap. CCXLI, Scd Fuchfius & Matthiolus noftrum negant idem cum illius effc : facultates ramen conuenire diffiteri nequeunt; At deícriptio;aiunt,non reíponder. ... a odne nd & ... Ribeseftinquit Serapio;planta habenscapreolos rubros ad viriditatem tendentes, &fo- lia magna,lata,rotunda,viridia: grana,quorum eft fapor dulcis cum acetofitate , & iplafunt frigida & ficca in fecundo gradu. Q uid autem iri hac dcícriptione repugnans? Plantam. ci ait;hoc cftfruticem, habentem ramulos (interpres capreolos nominat) rubcos adiri temtendentes,& talia funt Vere noua erumpentia cum foliis germina;qua vetuftare (ubni- gricant. folia, fi cum aliorum minorum nonnullorum fruticum multó muinonbu. eye rentur foliisymagna funt; lata eadem & virentia effe , manifeftum : rorunda veró wr poffunt.Quid igicur defideratur? nifi redum iudicium: id i adhibeatur, Ribes noftri ic cum Serapionisac reliquorum Arabum eft. Q uod fiin aliquo verbo, velutiin digne preolos,harfitatio aliqua occurrat interpreti imputandum ,qui nó fidiffimus. ARAM d tgit,vt ex cap.de Mummia fatis conftat, Nüquam Serapio Mummiam exiftimauite E xturam ex alo& & myrrha & eo quod his admifcetur ex humiditate corporis hugaantze" -pretisiftud cf commentum, Ita eum hic pro Ramulis, Capreolosfcripfife, quid Y eus phaci locoeft. Iufcula, in quibus ML &us colore & fapore differentes ; ynius enim - L. . ARETMLEBR SUL me PEMPTADIS SEXTJE LIB. L 7i Ribefíam fru&u rubro. Ribcfium fru&u nigro: ni ru a ^ » & D Petrus Belloniusin lib.De arboribus Coniferis,pro Ribefio aliam oftendit (tirpetm à fe in Libano monte locis frigidiffimis repertam vbi fere toto anno nix vifitur;foliis Lapathi gran- Ribe Bil- -dioribus ac totundioribus, fenis feptenifve ab vna radice, baccis rubentibus,é medio (inu fo-^"9- liorum veluti Lauro Alexandrinz & Rufco excuntibus,racematimQue dependétibus.quod legitimum effe Ribesex co colligit, quia Scrapio Ribes in niuofis prouenite fcriptum reli- querit : verüm & aliz ftirpes in niuofisnon rar nafcuntur , qux tamen idcircó Ribefia norí funt.Ín fümma autem Arabum breuitate nihil temere affirmandum; przfertim cüm Ribes vulgate , defcriptioni quam ex Yfaaco Serapio adfert , non repugnare queat , & facultates conueniant, vt oftendimus. uin Ribefij autem noftratis rubentes bacca, quarum vfus & rion aliarum eft , frigida & ficca temperamento funt;ordine fecundo fatis intenfo,& cum partium tenuitate nonnihil quog aditridionisobtinent. Atdores febriles reftinguunt ac mitigant ; bilem reprimunt , fangui- nem contemperant; putredinibus aduerfantur; fitim vehementer fedant; ventriculi fubuer: fiones,& choleram morbum fiftunt: dyfentericisex calidacaufa laborantibus vtiles. De Spina acida (iuc Oxyacantha, — Cav. xi bus locisgignitur. tum & in fyluis : quandoque vetà & iuxta agtorum limites. Transfertur Aprili folia ei fubnafcuntür noua;atque codem tempore ex veteribuscaudi£ibus turiones 3 cerum- 738 adfert: cd September fru&us,. STIRPIYV.M:-HIS T:/Q:RIJE erumpunt oblongi,molles, M Yacanthz A. Íparagis fimiles, qui cfui idonei funt,nec E. fores tà lignofi fiunt aut durefcunr. Maius Galenus hanc Spiná Grxcé og, 4 vocat, & ab ó£vaxarS dide ue De facultimp.medic.facit:fed dai r ftius in lib.De facul. aliment.vbi Oxyacis. thi Afparagos inter cdules refert; quate non Oxyacanthus, íed Oxyacattha fig Acida fpina, vtiam fcripfitmus profes. - ;$ Diofcorides huius Spinz non meninir, nam quiipíe Oxyacantham feminino se. nere nominat,Galeni eft maículini 'Déris Oxyacanthus; vt fequente capite etiam di. cendurm. e Qu Auicéna vtrumg fruticé fub Amyrberis nomine complexus videtur:ait enim;Erey eo eftrotundum,rubeum,cam peítre&ni- grum, oblongum ; arenofum (ego aceto. fum) & montanum. Q uibus verbis vtriuf fructum expreffit: nam rotundus ac rubens Oxyacáthi eft:niger verà & oblógusOxya- canthz , quem fcripfimus arefa&t nigrum effc. Officinis auté hic frutex Berbenisap- pellatur, ab Amyrberis voce dcprauata: e- centioribus Crefpinus : Italis fimiliter Cre- fpino: Hifpanis E(pino de maiuclas: Germa- nis paiffeibcer / &aurich Crbfett; Xtefid: Belgis &auftboom/ Suerboom : Gallis Efjine vinette, atque inde Latino nomine Spini- vineta: AngliscDaubtfointre & Jay; Bohc- mis Zac; Zynftall. H Folia auté & fru&us huius Spine ordirie fecundo refrigerant ac reficcant: &,vt Ga- .. lenus quoq; affirmat, renuii funt partium, acincifiuum quidobtinent. — Foliaad ciborum condituram &obfonij locoà nonnullis vfurpátur,vcluti Oxalidis. Deeo&um corundem aduerfusardentes & biliofas febres confert: fanguinisferuorem & iocinoris nimium calorem cótemperat. Fru&us ad eadem conferunt, qui & €ce- liacis ac dyfentericis vtiles habétur, & om- nes fanguinis fuperiluos fluores cohibere poffunt. DeSpinaacuta. C Av. XV. A C v 1 A Spina magnus eftfrutex, non rató in arborem Pyri altitudine €x- ctefcens,prafertim cultu accedente. caudi- cesci funt craffi, rami duri aclignofi, i £i$ acutis & duris fpinis horrentes :folial tiuícula, profundis incifutisdiffecta Lus cum virore refplendentia : floresin vmm9e". lisalbidi,füaue odorati: baccz rope miatutitátem rubentes, in quibus us adix dulcis pulpa, &femina aliquot albida.r alté in terram defcendit. ^a In fyluis, fecus vias , agro tumáué . PEMPTADIS SEXTJE LIB. I. . 739 rumque fepimenta ac limites nafcitur: ac non raró hortos ipfos fepit,vbique frequens. Huic veró & altera quzdam annumeraturacutà fpina, cuius folia anguíliora,fed oblonga ;, funt: flores quoquein exiguis mufcariis candidi & odorati , prioris fimiles: baccae forma & magnitudine pares,fed luteo Croci colore rubentes.Humilior autem hac fpina eft , nec ita facil&arborc(cit, rata quoque, & in paucorum tantummodo hortis apud Bclgas reperibilis. - Vrraque menfe Maio floret: folia pauló prius erumpunt: bacce Augufto aut ferius matu- refcunt,efca futura turdis,fturnis, merulis;ac aliis per hyemem auibus. 3c." -- Diofcorides hanc de(cribit,& óZvxarSuy feminino genere nominat: Galenus veró in lib. Dc fimp.med.facult.mafculino genere i£uzas3or.O Xyacanthus;ait, arbor, vt Pyri fylueftris habet fpeciem: ita & vires non diffimiles.&c.Sic & Diofcorides de Oxyacantha: Arbor eft Pyraftro fimilis,valdé fpinofa, &c.Serapio hanc Amyrberim appellat. Sunt veró, vt & Diof- córides cribit,quibus zve/ra dicitur aut zzvds9». Pyrinz autem nomen alteri ac mitoi Spi- nz proprium cfle videtur. Germanis J9dgbe:n: Belgis Dageboren/& lyitte Dagcbojen prior Spi- na dicitur: Italis Bagaia, Asperlo: Hifpanis Pirlitero: Gallis Aube fpine. Nuncupatur veró & à nonnullisSpina vallaris,& Spina fepicularis. at Czxterüm huiüs baccz,vt Diofcorides fcribit, alui profluuiti & nienfiü abundanuà fiftát. Uere EI A : i "^ X^ fare Car. XII. RAGACANTH A hümilisfpinacít, we T. ragatantba fiue Hirei ffina. Tragacantha,(iue Hitci fpina, 7 SS uM HP NS 7 S VI, i EM furculos edit breues,robuftos, late di- fperfos: folia veró circa hos coniplüra , ex mujltisad vnum neruum fiue coftam co- hzrentiajinfüar foliorum Lentis, quorum fingularia tenuia funt & angufta ; fub his autem durz jalbicantes,re&taQue fpine.ra- dixlignofa in obliquá late fpargitur, fum- mo terre cefpite harens. ex qua vulnerata lachryma fiue gummi eflluit albidum, fa- cileQue concrefcens. Au Theophraftus fponté lachrymá cfilue- rc atque fpiffari,nec opuseffe vt radix vul- neretur,lib.1x. fcriptum reliquit. Przftat autem, Diofcoridesait;pellucens, gracilis, lzuis,fyncera, & fubdulcis. In Creta infula copiofam reperiri Bello- nius lib.primo Singularium refert,& qui- dem non nifi in mótium iugis. Theophra- ftus: hzcantcà nafci tantum in Creta, ait; putabatur: nunc veró in Achaia;Pelopon- nefo,& aliis locis,ac in Afia circa mediam compceriri certum eft. In Arcadia etiá nàf- AL citur,quz Cretica non deteriorexiftima- tur. Noftra ztas in Gallia Narbonenfi hác etiam obferuauit. Greci hanc Spinam £ajyxasS&r vocatit; Latiné Hirci fpinam dixeris. Lachryma fi- uc gummi, Tragacánthz quoque nomen habet:in Officinis gummi Tragacanthz, ES 28. e MEI. "2 TN (NS aut gummi Dragaganti barbaté vocatur. —— i i | Tragacanthaautem fiue Lachryma Tragacanthz, emplafticam vim obtinet , quare acti- nioniam humorum obtundit,reficcat vet etiam nónihil. Ad tuffes, arteriz exafperationes, raucedincs,omnesáy actiores ac tenues deftillationes plurimum in eclegmate prodeft. Lin- gua fübdita afperitatem eiuscolliquefcens tollit: renum doloribus,ve(icx rofionibus,ac vri- nz ardoribusauxiliaturcum paífo aut glycyrrhizz deco&to epota. V fus quoque eiüsad ocu- laria medicamenta. De Acacia, Cr. XirI. . VaAnvM Acaciarum Diofcorides nieminit,quárum prior vera ac lcgitimaeft. i Eftautemi hac frutex arborefcens,non tamen 2p3egvxc; hoc cft redteaffurgens;profc- zens ramosliguofos , duris & oblongis fpinis aculeatos , circa quos folia funt ex pluribus ad QS POR 740 SrTiRPIVM HISTORIA que vnam pe^w iue coftam hztentibus COompofi,: veluti funt Lens: ores albidi:]ob; fiue fili plànx funt, & latz quidem: inftar Lupini parte femen continent : quod mod vna, - doque duabus lobi particulis anguftiore collo coherentibuscom prehenditur:femenglabrum &icíplendens.Exprimitur autem ex lusfucc qui in vribra ficcatus: nigerex maturis efti. xufpoc fiuc fubruffus ex immaturis: aliqui veri ex tolus & fru&tu fuccum colligunt. - Gummi veró & cx hac ftirpe profluit, Nafciturjait Diofcorides, Acacia in Egypt Inter fruticesautem ac arbores perpetuoyi. rentes Ácaciam etiam numerat Petrus Bello. nius Singul.lib.1.cap.x r 1111, Hanc fpinam Grzci dtexiap etiam noftra z. tate vocant: Latinis fimiliter Acacia eft: Dici. tur & /Egyptia fpina. Succus Acacix quoque nomen haber. 0g. cinz Germanie huiusloco fuccum ex fylucitri bus Prunis expreffum fübflituunt : quem & A- caciam appellant. Gummi in Officinis Arabici gümi didnir. péhddi . Matthioluspro Acacia Arborem Iuda rect- Mattbioli E rioribus didam, pictura exhibet,cui prater ve. dmBago. T ritatem fpinas addidit,vt Acaciam mentiretur, fed tamen nec fic Diofcoridis defcriptioni re- beo fpondentem reddidit. —— , WS Acaciz autem fuccus, vt Galenus ait;noneft partium fimilarium, fed cum fübftantia frigida Acacia altera. & terrea,cui & quxdam aquea commiftaquaf- dam etiam in fefe difperfas partes habettenucs | | Sg, calidas. Eftitag; tertij ordinis cxiccantium, 2 ? v IL uU i refrigerantium Veró non lotus primi :fecundi Ke e Yo9r S aM verà vbilotusfuerit. Lotione enimacrimoniá ESAMI y. Pa 2 /- ac partcs calidiores deponit. E, P 19 —7/ ^. (a Ál 27 A 5 * Códucit autem, inquit Diofcoridesadocu- lorum medicaméta,& ad eryfipelata, Dg chimetla,pterygiá;oris vlcera: proptoi ' lorum niue menfium abundantiain fiftic: procidentem vterum contiahit: alui fluorem fupprimit,tum potus , tum per clyfterem indi- tus: capillos denigrat. Ad oculorum autem me- .dicamenta lauatur. Gümi ad(lringens & modicé refrigerans eft: emplafticam veró vnà facultaté habet,quaacr- moniam medicamétorum, quibus admifcetur, retundit. iscum ouo illitum,veficas cx« | citari prohibet: Diofcorides. De Acacia altera... CA XIIIL "m LrrnaA Acaciafpinz ZEgyptiz affimilis vt Diofcorides ait, fed Jong Ee riorQue, ftirps humilis,aculeatisfpinisconu4 ta : folia habens Rutz : femen in filiquistrium. autquatuor capacibus Lente minus. E P quidem, exhibita olim à Matthiolo tuit, lignofis & aculeatis ramis;foliis ternis cohat is tibus , Rutz graucolentis non v. | jos |. PEMPTADIS SEXTJE LIB. í. 74i bus; fcmine minore quàm Lentis,tribus autquatuor in vna filiqua,que per maturitatem co- lote funt luteo,& fub radiis Solis auri colore refulgent. Si veró & hzc cadem cítquam An- guillara fecundam Acaciam effe iudicat: flosei quoque luteus, veluti filiqua eft. Nafcituraltera Acacia in Cappadocia ac Ponto, vt Diofcorides refert: reperitur yero & in Coríica,ac nonnulhs Italix montibus; cum & alibi. , « Autumno femen maturum cft. Hanc értegr aaxíar fiuc alteram Acaciam,& Ponticam Ácaciam nominant: Officinis & mulusincoguita cft. Huiusautem fuccum Diofcorides ad(tringere ctiam ait, fed viribus quàm alterius infe- riorem,& ad ocularia medicamenta inutilem. Quei qe De Pruno foluestri, fiue Acacia Germanica. * h] pro ww. [, 2T NI. Car. xv. Prunus fylueftris. SY L VESTRIS Prunus humilis ac fpinofus frutex eft, Pruno multà brcuiot ac minor; ramis tenuioribus durisá; linc-inde fpinis acu- leatis: foliis vero & anguftioril urioribus,ac minoribus : flofculi fimiliter albid: : fru&us ro- tundus paruusiinftar magrii vuz acini, € ezru- lco virefcens,offe intusexiguo,guítu admodum auftero adftxingés.radix lignofa in diuerfa rédit. Aggercs agros fepientes, aliad; eiufmodi edi- tiora & incultaloca fylucftris Prunus occupat. Apud Germanos & Belgas frequens, cum & alib Primo Veré floret , Autumno exigua Pruna colligi poffunt, & expreffus fuccus reficcandus: reficcari veró & ipfos expediensac vtile quoque fucrit, |. Frucilim hunc 25 ezoxoxxipsAéas ,aut. xoxxi- pmsas a^, eay nominant: fru&um vcrà 45 ejo- S^ . moxxipiiaor hoc eft, fylueftre Prunum. ^'^ 26) st .. Succum ex his expreffum & reficcatum Of- ficinz Acaciam appellant;& deficiente legitima Acacia, banc ciusloco fübftiruunt:vnde & Aca- 4c cir Germanica tirpi nomen fadum. ^ fein .. Germani fruticem Cb(ebebom: frudum"" . €diteben vocant: Belga fimiliter Stefebosen/ & | &lim dicunt: Galli Prusier fauuaize : Angli éloreBohemi 4rnfa; —7 7 77 7 , Refrigerantautem & reficcanttertio ptope- modum ordine Pruna fylieftria , ac prz-fertim ipforá denfatus fuccus:& vnà validé adtringüt. Prodeft füccusad omnia qua adftrictioné poftulant: fanguinis vndequaque Buores repri mit:emplaftris ac cataplafmatis qu£ reprimendi vim habent vtiliter admifcetur;tm & c - zi liacorum ac dyfentericorum me icamentiss —. NES. ues Pus E 3 .. Fru&us poft maturitatem, vt Diofcorides ait, reficcati, & cum paffo decoati, ventriculo vtilioresaluumqQue magisadítringunt,quàm hortenfa videlicet Pruma. ——— 7 7 - "Urdrdo 25 12320 (11: 1 | de A PER osos DER s CAN RYE ce n RH AMNI Theophrafto duo funt;albus & niget, vtetqs dxasSógécsc; fiuc fpinas ferens. - Plinius fimiliter lib.xxrtrI: cap.x 11: 1: Rhamros duos tecéfet. Inter genera, inquit; Ru- borum Rhamnos appellatur Gracis candidiorac fruticofior: alterum ett fylueftre;ni ius, 'aé quadantenus rubens: fert veluti folliculos: huiusradice decocta fit medicamentum qu od. REI Lycium dicitur. Horum duorum Rhamnorum meminit & ete fed tertia quem reliquis proponit, priore loco ipfam enümerans candidum fecundum :nigrüm verà "tertium facit; deir! j diu ud. ir anis : ; v Pis Hun M | Primum autem fruticem effe refert iuxta fepes nafcenteri , & ramos — ac i, Y AT * pinas t. 742 STIRPIYM HISTORIAE Rhamnu; primus. Rhamnus primus alter, l aoc Se uen V eges Ipinas duras vcluti Oxyacantha : foliis paruis, oblongis , fübpinguibus & mollibus, Et hanc quidem do&ifs. Clufius diligentius defcriptit his verbis: E" ww , Eft Rhamnus frutex fepibus faciédis idoncus, ramis re&is,in multa virgulta fefe diuiden- tibus;candidis,validisac firmis aculeis horrentibus:foliis, quae plerumque quatcrnaautqui- s naadfingularum fpinarum exortus nafcuntür;oblongis,fubpinguibus, Olez fimilibus, fub- w» albidis,fed teneris, & fucculentis,qua Autumno,nouis fuccrefcentibüs,interdum decidunt: flores Autumno longiufculi,candicantes,extremisoris in quinque crenas diuifi : quibus de- identibus,quoddam feminisrudimcatum,vr in lafmino relinquitur: nunquam tamen cius fru&um vidcre mihi contigit: craffa multiplici; radice firmatur. JT -.. Mtiusveró generis & alium fe obferuaffe àddit,fere affimilem,fed humilioré, & frequen- tioribus ramis fruticantem,ac.candidiorem: minoribus foliis , magis carnofis: floribus ci dem formz fed colore purpureis. — ; | ., Horum priorem,naíci ait,multis Hifpaniz, Lufitaniz,8& Galliz Narbonenfis locis: alte-. rüm veró rariorem,& non nifi vno loco in Regni Valentini finibusà fc repertum. v 2, Alter Rhamnusmultisalbidis ramulis , lentis ac frangi contumacibus , acutarum longa- .rumd; fpinarum vallo communitis laté diffunditur : folia oblonga , anguftiora , candidiora, minorad quàm Olez: flos herbaceuscirca ramulos frequens: bacca: deinde round , race matim quafi cohzrentes, Afparagi minorcs,colore flaucfcentes , fucco interiusluteo.- .. Nondecft hic Rbamnus in Hollandizac potiffimüm Flandriz maritimislittorbus:te- periturveró & alibi in conuallibus, ac iuxta profluentes amnes : veluti iuxta Lycum Y p liciz fluuium vbi eum frequentem effc Valerius Cordus fcribic. PCM AT dn -..; Vtetqueautem hic Rhamnus,prior videlicet ac fecundus, perpecuó cum foliis virene , &us fiue bacca fecundi;etiam hyeme frutici adhaerentes pormanenr. [o u196 i; TerüumRhamnum Diofcorides defcribit nigricantibus,& quadantenus rubentibus: misoblongis,quinüm cubitorum, fpinofis,fed minus duras ac infirmiorcs fpinas ha» s -srudulato;renui;folliculari, &$ord/A/o fiuc verticillo fimilem.Exiftimanturautem hgcve ànonnullis doGtis,& quidem haud temere, non ad tertij Rhamni, fed ad Paliuri deleripe?" - .nemfacere;qua mutila &imperfedtaapud Diofcoridemeft. —. 509 Nim ^ aunid MMOL "Wb. e ; L s pee e" á - 4$ » a". i vean 97 ; T bs * 3 w^ t PEMPTADIS' SEXTA LIB. I 745 5 510 Rhaninus (econdus: DE (ü ^d h- | 13 i " da Cur a3 L4 PS & E * $45. 4o "y &1 1 * L/ uu vH 'T i NE a Ad€-e- - - ros (7 " pr 1 $:f ac 74 - 1 ^ I- " Wu : ; Lis oobneoteitd icut oeteriant 3 & NE Pa odes ; x . 193 Jougqa 2089 V Pr c dr, cos? 0089 Ji Ed, urn des ue? LR Nà dig | P nius, non videntur inter fecundum Aes anter abu & um, aliud quam coloris difcrimen agnouiffe. Q uod ane o E tia Rhámni fpecies effc non potetit,qur.pro cerio Rhamno à multis habitus QUUM iat noftir mala um Rha Mane conléquesic thai Codi c ". lisett Cru ij Rhamnus eCIMeunmos aol : del , Fruticofusautem hic admodum cft, frequentes ha 5 he nisj; lon p $70 4 " 4 SY : 5s kx : " T ; ET aee - : 5e ME ; ; E " * -Igit3ztr5 2. Be. "o. ciu t. : [ e 6-2 [3 * s " Li E. . z z Arttvn vs fratex pra düris,quandóque in arbo s,ramis longis & aculeatis, 1« P. Ícd fpinis iuxta foliariinofibüs áciminu nocenti b paruis,laus,quafi rotun-. is dis,acuminatis,é virent tiigté quai fubra ntibus:flofculisad faftigia cauliculorurà coacer- s: lobisplanis ict ponds ue 'creicillis affimilibus ; in quibus femii- natcroa quatetüáve Lüía,pingüia veni fiue, vt Dio coridesait,2225. . | * ^C Naíóicsrin humidis & atidis vefuttRuübus S plribusin Gracia locis A iüs pacer hanc Paliurüsjffüticofrór Loto: folia culus quaílà 744 STIRPIVM HI$S$TORIX &us differens; qui non planus, fed fot acru ber,magnitudine qua Cedri ba pauló minor,nuclei cuius non fimul od tur.frü&tus fuauis eft,& cfui Crfe iuc TM fiquis autem vinum infundit tum gi fuauior,& ipfum vinum fuauius reddi ucratut.Q uod &Pliniuslib.xrr ca X Fruticofior hic fru&uá; magisruba, dá nucleus non fimul manditur: iucundus fc(fru&us)atque fuauiteré vino Quin & v; $ nafucco füocommendans, ^ " In Libya hic nafcitur. Poftponit fu; Cyrenaica regio Loton fuam,vt Plinias;f. (4 firmat. x bog Huius Paliuri mention quog; facit p; philusSiphnius apud Athenceum lib:xim;, f rcfetens fepiusin fecádis menfíisin pulchra E» Alexandria appofitos fe comediff: Folia aurem Paliuto.décidua fu t, non quemadmodüRhamnis perpetua, ptiuo Vere germinat Paliurus: Plinio tefle, Spinofüsauté hic frutéx Gracis mau €&c dicitur: Latini ac Itali eandem retinent vocem. Pliniusfemé Zurá ap vellari refert. Porró Paliüti folia & radix nó obícuram habentadftringendi vim: femina ver ig. cidendi,qua calculos veficz: comminuunt, & ad pectoris pulmonisQue excretiontsau- xiliantur: vt Galenus ai; SS , Foliorumjinquit Diofcorides, & radicis dccoctum aluum fiftit, vrinas mouct, cótra venena & ferpentum morfus auxiliatur, ' Radix phymata & ecdemaradifcutittii tà& impofita. ER ^. Sementuffi opiculatur , & veficz calco- HINGMOLT UU E los comminuit, 4 : (era ; 2 pd soo be nbamno folutiue. "G AP. XVII. P 7, 3 VrMw Rlhamnum folutiuum à 2 lant,frutex eft faciléart efcens, cau- MORE y ^ dice mediocris crafficudinis cuitsextetior (NW. Cortex qualis Cerafo ; interior vetà ligni s PA 17 CFiquims Pomi:Bofculi guise t . ^ -tüm pediculos aliquot éxcunt füccedunt baecz initio virides, 'Hitatemnigre , vno aut altcto intuse zolgmcleo. 7! 341! 1I : Iuxta limices agrorum infépibus ini uis,atquealiisincultis exit locis.amat riu mmb.) 0 Jos&ícrobesaquas habeütes. PA sos q:oMaáio menfe fleres promit : Autumn 7 EN at bacca: maturefcunt.. EE SCIPIStiti 6o ! t. z ga 9v 3 er ;bri Rhamnum.folutiuum recétiores nom : ; - zx S 3 fog m dps ; i x ii 'antyquó d »idelicecinftar Rhamni pito fit Scexpurgandi Gicultateim bacc obtineant. Marthiolus Spinam ipfedtoriam Valet , Cordus Cerui fpinàm fcit: nona ullis ve '& Burgilpina. Germanis Gaengbeer/ BURN PEMPTADIS SEXT. LIB. I. Eo Icalis pige merlo,Spino Acrlimo,Spimo Ceruino : Bclgz fructum tbíjnbefien /id eft, quafi dicas, Baccas Rhenanas vocitant. Baccz autem huius Spine,vt guftu amaritudinem cumadftridione nonnulla referunt, ita & calidz ficczQue funt ordine fecundo. Purgatrices exzdcm funt, craffam pituitam & bilio- fosquoque humores per aluum educunt. Datur aridarum in puluerem tritarum à drachma ad fefquidrachmam: nónulli baccas numerant, qui à xv. ad xx. exhibent, veletiam plures duris hominibus. Pra(tat autem ipfas confra&as in iufculo pinguiscarnisabfquc fale inco- quere atque iufculum ebibere: ficetenim minore cum moleftia, ac paucioribus ventris do- loribus ac torfionibus cuacuant. Incoquuntur autem bacca à x1. ad 1. x. pro robuftiffimis ctiam plures. Ue. a Baccz nondum maturz reficcatz, in aqua temperatz, lüteum przbent colorém; fed ma- tura virentem. ; Exprimitur ex maturis fuccus, quicum modico aluminis deco&us, pi&oribus pro fatura- aft to virenc colore in víu eft: quem Safftgcuen appellant. " De Pyxatapntha C Lyéio ex Dioftoride. Car. xix. (o0 DYxacanraa fpinofa eftarbor, ramu- Loomeo9* lIistriumcubitorum aut longioribus, cortice :. duteo,& colore diluti Lycij;jiuxta quosfolia Bu- xi xmula, soxsa, denfía fiuc craffa. Fru&um ha- bct Piperís magnitudine, nigrum, amarum, zv- o xrrdenfum fiue fucci plenum, & lxuem : radi- ccs multas obliquas lignofas. , Nafciturin Vues ; gionibus plurimis: loca amat afperá. Bcllonius in Paleftina à fe repertam fcribit. ;,»d. Pro Pyxacanthaà Matthiolo pi&ura exhibe- 7T. ctur flirpsfoliis Buxi , freduétibusadmodum ra- Msn: nue ali wi wA v hanc non .; effe legitimam doctiff. Angu iorumQue E cana Mer pr eio 2 Extrahiturautem ex Pyxacantha foliisac ra- Pyxacantha Matthioli. NUXVT // V. WV NO deco&ionem fuccus ;: cui. Lycio nomeri ; Foliajinquit Diofcorides; cum ramis tund tur, . & multisdicbus macerata decoquuntur: poftea lignofis reiectis, quod reliquum rurfus decoqui- tur, donec mellis habeat confiftentiam. Plinius fic habet: Coquuntur in aqua tufi rami radices- que fummz amaritudinis zrco vafe fere per tri- duun: iterumque exempto ligno donec mellis craffitudo fiat: lib. x11; cap. xvi. Q uam Grzciav£a xor ur vocant: Latiné Bu- xcam fpinam quis dixerit: Nominatur veró & Aviior àfucco, qui ex eacoquitur, 7 Succus proprie Aóxior dicitur , apud Latinos idem nomen retinens.Officinis Eycium incognitum cft , quz eiusloco fuccum frü&tui Pe- riclymeni fiue Caprifolij perperá, & cá grauiffimo errore fubftituát : vt fuo loco (criptá cft. Diofcoridesex Rhu y/)uzua facere docet;ad eadem, ad quz Lycium conueniens. quod deficientis ac dcfiderati Lycij fuccedaneum eft,& in omnibus vA rentene eiusloco adhi- beri cx re cft. e ! Lycium autem,au&ore Galeno,exiccatoriz eft facultatis , & compofitum ex diucríi ge neris fubftantiis: vna quidem tenuium partium digerente atque calida: altcra terreftri ac fri- gida,cx qua adftri&ionem obtinet: in calore autem mediisac fymmetris proximi eft. Pro- 1nde ad varia cius vfus.Caliginem,inquit Diofcorides,oculorum difcutit : palpebrarum fca- biem,pruritus,vcteresd; fluxiones anat: facit ad aurium putredines,exulccratas gingiuas, & tonfillas labiorum fiffuras,fedis rimas;attritus; illitum. Coeliacis & dyfentericis potum & RR per gri ocia & Lycia, & aliis re- mulis, aut, vt Plinius, ex ramis & radicibus , per. Ofen error. pA fuctea 946 — STIRPIVM HISTORIA - per clyftetem inditum prodeft. "Datur fanguinem excreantibus & tuflientibusey a: liebria etiam appofitum fiftit. Contra rabiofi canis morfus in catapotio deuoratu, 4... ; aqua bibitur , aut ex melle fumitur. IDAUC in : 5 - Deofgrifolio. Car. xx. Agtifolium. AS RIFOLIVM frutexeftquand cultura precipue ,in atborem excrefcz caudices arboribus mediocris craffitudis " fruticibus non valde craffi » quorum x ipd lenti funtac flexibiles ,& Cortice coum tur lui ac virente. materies ligni duraacfo. lida, acinterius nigricans , quar & inae dit; veluti Lignum Indicum, quod Gui; cum dicitur : folia pulchre virent, luis 4c glabra , Laurinis feré fimilia , fed minora 5c pungentibus aculeis per margines angulofi; quos ramen fenefcente arbore pauciores vd nullos habent. flores albi & odora: baccz rotundz, Ochri magnitudine , vel non multi maiores , colore rubentes, fapore in at, nucleo intus albido » qux non facilé deci. dunt , fed diutiné ramis adhzrent. radix li- gnofa. y/o Fit ex huius arboris aut fruticis cortice. qui Ixuis eft, Vifcum ,quo in capiendis aii bus aucupes & ruftici vtuntur. Corticem, in- quit Ruellius , detrahunt , & fada humi (cro. be, locis vliginofis maximé, obru unt;frondi- bus arborum inuoluentes , & inibi putreícere patiuntur, quod feré duodenis diebusfierifo. let. Tunc marcidum eruunt, & tantifperpi- la contundunt , donec in vifcum lentefcat: demum in profluente , vt adharentes corti- à T T cum reliquiz fordesáue fluitent , proluunt, & adie&o olei nucum momento , fi&ilibus recondunt, : — e TJ Exit Agrifolium locis incultis ac defertis, tum & quibufdam locis iuxta viasac infyluis, Perpetua autem ac immortali coma viret : Autumno feré bacca: maturantur, quz non raró etiam hyeme ramulis adhzrent. id. TUN Agrifolium hunc fruticem arborefcentem Latini vocant : Itali Agrifoglio ac Aguife- Es - glie: Hifpani 44e/e : Germani Galboifiell & nonnulli Cechpatmen : Belga sulft : Galli Hou: & Houffon : Angli 3oolp. E Creditur effe à Theophrafto Zea di&a , quam plerique Latiné etiam Aquifolium aut Aquifoliam dici volunt. Pliniusautem lib. x x vri.cap.x x viri. Aquifolum intérpre- tatur xedausov : Sed Cratzgus folio cft oblongo Mefpili fimili, quem Athenzuslib. fecun- enwà. ^docundem cum Cerafo effe iudicat. Theodorus Gaza quvxa Theophrafto nuncupatum Aquifolium interpretatur. : Philyce autem ex perpetuó virentibus quidem eft, fed candor OIMOT. eiqualis Celaftro , cuius materies albida : & in alendo pecore honor , fronde femper yedun- : Jefa Nat: ew At Pie Aquifolium non eft, cuius materies neque albida , neque frondes liie : zbet. ; atm : : Aghfolij autem bacc temperamento calidz funt ac ficca : tenuiorum item partium: '^ ' .&fltus difcutiunt. Ad colicos dolores vtiles funt : craífos fiquidem pituitofos gero per aluum educunt , x. aut x 11. numero affumptz , vtab his accepimus, quí carum ex perimentum doque fecerunt. Vin Vifcum iem clioms cortice fadtum non minus nociuum eft,quàm ex arboreo Vifco przparatum :tenaciffimum fiquidem eft: interanca omnia conglutinat: excremtepto 4li- exituscontrahit ac claudit , atque hoc modo perniciem homini adfert , non qualitate ?' qua, ícd glutinofa fua fubftantia, EA :3* LJ ^ — T MM F€—— CASAMM IONS TT NAT pe T (f — PEMPTADIS :SEXTJE | LIB I. 747 p De'Gehniila fpiyofa. Car. xxr Genifta fpinofa. Geniflz fpino(z altera icon. N totum Spina hac ftirps cft,den(a fpinarum r; du a um acutarum(; agminc circumquaque circumfepta: foliis cárct, nifi Vere & quidé exi- guis ac mox deciduis. fruticofa autem eft, & nó raró cauliculis lignofis pluribusaffurgens,humi- lior quandog; , fubinde altior, pro loci natura. fofculi e fpinofis tamuliserumpunt;quales Ge- niftzlutei, qui in calidis regionibus fub feruen- RN ti Solis zftu adeó tüfo colore intenfo funt , vt ST XH iz NA e putpurei appareant:filiquz fequünturaffimiles: 2 4i e UL radix lignofa ac lenta , modó recta defcendit, aliàs per obliquum fertur. Huicaccedere poteft & altera fpinofze Geni- 2. fta fpecies,que virgulas quafdam admodum tc- nues promit;initio minutulis foliis ac innocen- tibus exiguis fpinulis circumuallatas : poftea veró cüni annüz fucrint, defluentibus foliolis, folis durioribus fpinulis communitas. flo(cul; huic pallidé lutei , minotesquàm Geniftz : fili- if ; quz paruulz, in quibus femina exi gua rotunda j IPs 5s: yh» : ; 5 ». aur L y T DA & fubrubentia: radix lignofa & lenta quog; cft. ,, Priorin pluribus reperitur regionibus , vt in j. Getmania,Belgio, Italia, Gallia, Hifpania, An- glia,& locisquidem incultis quoq; ac negledis. — Altera pluribus per Brabantiam locis occur- 2. rit , nonnihil humentibus, fed incultis quoque ac neglectis. * RR z Ores paa 248 : STIRPIVM HISTORIA . Flores harum Maio confpicui: & prioris quidem in Hifpania Autumno etiam :ve CI, fius refert. "eMe 1 Harumpriorem Belge Geniftam nominant fpinofam :vulgó ébafpeibosen. Habeturag hac pro Theophrafti Scorpio,quem Gaza Nepam nominat. Duo fiquidem ; Theophraftn ait,ex toto aculcata cffe, & difficulteralia prxter hacc reperiri poffe. In totum aculei funt,i Sani. quit,Corruda & exópioc. deinde poft: Quod ex toto fpinofum exiguo clt numero, &dif. cile quicquam ingencris prxter Corrudam & Scorpium. Corruda autem nota cft: relingu; tur SCorpiusidem cum Genifta fpinofa. Scorpij autem nonien apud Plinium quidem i eng? , & aliquot ftirpibus commune. Przter enim hunc Scorpium, cuiuslib. x Xv. es v mentionem facit, T heophrafti verba referens , & Aconitum Theliphonon Scorpíusill ei lib. x x v.cap. x. Iam & Scorpioidem didam herbam Scorpium quoque nominat, Ex at gumento nomen, inquit lib.x x r1 1. cap. x v. acccpit Scorpius : femen habet ad fimiliudi. nem caudz Scorpionis: folia pauca. Q uz de Scorpioide Diofcoridisfunt verba. 2. Altera, Geniflella paffim vocatur : Germanis &rotpfrimmen / Ctechenb pfrimmen: Belgis &ttlmnbebyem : Gallis Gezciz piequant. E : De fpinofi autem Scorpij facultatibus nihil apud Theophraftum extat. Plinius m quas Scorpioidi viresei tribuere videtur. E(t & alia; ait, eiufdem nominis effe&usQue (ine foliis: lib. x x 11. codem quo fuprà loco. : LiBR1 PRIMI PEMPTADIS SEXTA 3 es FiwNris STIR 749 . STIRPIWVM HISTORIX PEMPTADIS SEXT. LIBER SECVNDYS, DE FRVTICIBVS NON SPINOSIS. PanErFATIO. AC r1NOSrtS fraticibus ad nen (pino[os tranftundum quorum non exiguus numerus occur- rit: Sed tamen nop omnes V eteribus cognitos de[cribere ip[Hituimus, fed quorum notitia ad pofferitatem peruenit vel quos cogno[cere refert. Superiori autem librofimem impofutt Genista — fprmofa , buius vverà. initium non [pino[a exhibet Geniita. c wr D 1t : - OM led. d De Gezifa. CA? Av Genilta ciim rapo, A E PY d 7 LP / d P d t WD e LJ FE RvT1cosA ftirpsGenifta cft: caules aut potius tenues caudiceshabet lignofos,à qui- rz. *- busplurimaz tenuesfparguntur virgulc angulofz virentes lentz,& fleti ne&tiQue faciles, non taró quoque in alas diuifz; circa quas folia exigua, obfcure virentia, & flofculí elegana colorc lutei, & tandem filiquz planz per maturitatem nigricantes, veluti Fafeli (iuc Bona: di&z, in quibus femina plana, dura, fubruffa, Lentibus minora. radix dura & lignofa fibras quafdam obliquas fubinde à fc dimittit. Attollitur autem Genifta frequenter in fatis ma- gnamaltitudinem, hominisftaturam attingens: floribus hzc multis fepe grauida; quandog; veró humilispermanet, quz raró florifera, Huius veró radicum fibris adnafcitur quod Ra: e E hui x à : autem hoc tubetofum quoddam , turbinatum , fübnigricantibus fquamis opertum; x. pulpainteriore fublutea, à quo caulisaffurgit dodrante pug ue aigamfub. Gon candidis,Lamij feté émulis;fuccedentibus oblongis;craffis,teretibus,non tamen magnis lo- RR ; culis, 7jo : STIRPIVM HISTORIA culis,in quibus femina minntiffima & fuperuacanea. Tota autem facie iftud Orob Diofcoridis refert,lib.ru. Pempt.1111. defcriptam: hoc folo ab ca differens -- Legumina excat: fed 6 fibrisradicum Geniftz;, quibus adhzrefcit. j Naícitur Genifta in Germania,inferiore przfertim, frequentiffima aridisjincultig fetis locis: um & iuxta fyluarum & agrorum limites:& quz humilior eftrapum Sue fen macro, tenüi;ac arenofo folo gaudet, "Que ierens, 2. Prater veró hanc & aliaclegantior Genifta cft, ramuli (iue virgz cuius virentes qu lentz fimiliter,& ad vinciendum accommodxz;paucis adeó foliis conucthuntur, vt nude T ré appareant: circa harum autem faftigia flores fpicato ordine exeunt,eleganter quog e odorati,maiores quàm prioris; filiquz veró & nigrz,planz,& lon giores. j Hzc Italiz indigenaeft: fertur & in Hifpania prouenire: apud Belgas veró hortenfs, 3 lam& hirfuta quedam Genifta eft,candidioribusac mollioribus foliis,qualisin Hifoys; nonnullis regnis, & przfertim iuxta Calpem nafcitur. Meminit huius Titus Calphurmius Bucolicon ZEcloga fecunda, fic fcribens: Cerzis vt, ecce pater ,quas tradidit Ornite vacca CMeofle [ub bir[uta latus explicuere Genista? Floret Germanica Genifta fub finem Aprilis,aut Maio menfe,atque tunc rudimenta flo. rum adhuc virentia, prius videlicet quàm lutea fiant , decerpza, muriaaut fale condiuntur qua poftea elota & decocta Capparorum in obfoniis loco habentur, nec minore cum füsine..3 tate manduntur. Siliquascum maturis feminibus Auguítus menfis prxbet. Rapum Iuriio pracipué menfe apparet ac confpicuum eft. Italica Genifta feriusquidem, fed diutiüsin Belgio floret. Appellatur autem hic frutex à Latinis quidem Genifla;aut, vt quidam volunt, Gene(la: Italis Geneffra: Hifpanis fimiliter GezesZra aut. Gieffra : Germanis frinmen: Belgis zw: Gallis Geze?: Anglis 35100me. : AtGeniftz virgz,flores,ac femina excalfaciunt ac reficcant fecundo ordine:tenuisqu funt effentiz,& expurgandi ac aperiendi vim obtinent: & przcipué femen quod ficciuseft, minusque excrementitiis humiditatibus redundat. No Decoctum virgularum & cymarum Geniftz, hepar, lienem, & renes expurgat ac aperit: peraluum aquofos humores detrahit, hydropicis idcirco auxiliare; prxfertim ex vino: teli- quis exaqua vtilius. Ad cadem commendatur & femen. : VEN Paratur veró & ex Geniftz ramulorum ac virgultorum aridorá & combuftorum cinere cum vino tenui albo,cuiufmodi Rhenanum eft,lixiuium. quod ad Cachexiam & Leuco- phlegmatiam à nonnullis valde commendatur : & potenter Ls hoc aquofos ac ferofos humorescum vrina & pert veficam expellit: fed & acrimonia fua interna victi tum & lxdit & exedit. T : Mefües floribusac ramulishumiditatem ait incidentem adeffe, fed exctementofam, & ob id vomitoriam:& ftirpem omnibus fuis partibus cótutbare,prouocare, incidere,atrenua- re: pituitam & crudam materiam à iun&turiscum violentia vomitione ac deiedionécxpur- — gare. Videnturautem ifta non de Genifta, fed de Sparto fcripta, quod per fupernaHellebon — ritu purgarc;auctores funt Diofcorides & Plinius. Addit veró & Mefues Geniftamcalculum frangere renalem atque veficz,neque permittere vtin his materia diutius hareatautin at i culum durefcat. : cae RR . Floresexigui muria conditi, & pro obfonio manfi,languentem excitant appetentiam , & hepatis ac lienis infar&us expediunt. Iidem completa maturitatis cum axungia ains tri- tiac permifti,dolorcs podagricoslenire feruntur. Mcfucs veró hoscum melle rofatoaut ouo ftrumas fcribit refoluete. , ; Rapum Geniftz in vino decodum ad renum & veficz dolores commendatur vrinaspto- - mouet,calculos diffoluit & expellit. Succus é recenti rapo Geniftz expteffus , recentia Vi? nera glutinat, vetera & fordida expurgat : vlceribus quoque malignis ac diuturnis proce". recentiores affirmant. quód non inter | De Geniffa tincforia. — Cuv. ir. TZ L10$4 hzc Genifta ampliuseft quàm ptacedentes, humilior ramen & raró ^ ^. ? furgens;fed ad latus declinans: farmentofas quoque ac tenues herbaceas virgulas pe dice exiguo & lignofo promit, foliis circumueftitas mültis virencibus, latioribus P cA : busque quàm vulgaris.flores circa faftigia copiofi, pulchre lutei, quales Genifteifilique que ciufmodi: femen non abfimilc. radix lignofa. : E ^ * * ds FEMPTADIS ^ fix " —Geniftatinctoria. 4. Voc dco ad Los). 129 SEXTAE LIB. Ir. 7; Geniftz tinloriz altera icon, ^ Pluribus per vtramque Germaniam prouenit locis incultis, quandoque humentibüs aut vm- brofis:fyluasquoque ac montofa non raró fubir. Italix quoque haud incognita. Iulio& Augufto cum florc reperitur: atque runc à nonnullis ad tincturz vfum colligitur ac fubfecatur. ; Clufius & alteram huius fpeciem exhibet 2. magis fruticofam & altiorem,& ad duorum cu- bitorum altitudinem rcáe affurgentem : cuius caudex enodis, digitum craffus, candicante ob- ducitur cortice, ramosjue multos fpargit fragi-. les, circaquos folia Lini , fuperné virentia, infe- rius incana ac refplendentia: flores fpicati , Ge- niftz tin&oriz zmuli. Hanc autem in Murcia- no Hifpaniz regno fecus vias à fe confpe&tam, & menfe Maitio cum flore repertam,rcfert. Eft veró & inter Geniftas quedá omninó hu. 5. milis, ac terrae fuperficiei incumbés,cuius cauli- culiinmembranofam latitudiné exté(i folia ob- lóga referát,à quibus & deinde alij enafcátur,& ab his rurfus alij, nec finis donec àd faftigiü per- uentum:foliaautem nulla habet alia.ex horum: faftigiis emicant Rofculi lutci veluti Genifts. fed minores, & filiquz exiguz:. radix tenuiselt. Harumautem Geniftarum priorem pletique 1; Rorem appellant tin&orium: re&tius verà Geni-. - fta tin&toria diciqgr - Meminit huius Plinius: RR 4 Tin- EA . STIRPIVM HISTORIE Tingendis, inquit, veftibus nafcentes Genifta: lib. xvi. cap.xvir1. GermanisS'etfófuss -eyben(mud: Belgis stckerbiem: Italis (ni fallor) Cerrez£a, Braglia,& Cofaria, vx C , fimachia Matthiolus fcribit: Anglis SDfdvecb, TU AP dee 2. Alteraab Hifpanis Scoba nominatur. 5» TertiaànonnullisGenifta humilis vocatur: à Germanis (* 1 à Genifla ,fiue Chamxgenifta. Y dew d-- cf terrftri Sapoté autem Genifta tindoria amaro, Geniftam priorem refert, proinde & fecund ceflu calida ficcajuc. exiftimatur verà & reliquis facultatibus ci affimilis. E De Sparto frutice. Car. : rr Spartum frutex maius. Spartum frutex minus. Dyv* LE X Spartum cft: vnum frutex: alterum herba. Ep Spartum frutex Geniftz, quam Itala terra producit ,virgulis fimiüiscft; dit vwen" — — tes, ftriatz, tenues, & ad nexum flexumque facilesac expedita funt. Folia ei nulla,nifi p ma germinationequz paruula & citó defluunt: flores in lateràlibus pediculis fpicato exeunt ordine lutei: lobi-qui fuccedunt rotundis oblongiores , minoribus Bonis fiuc Fafelis (quos Diofcorides Phafiolos nominat) adeó fimiles,vt fublato pediculo,ab huiufmodi Faíelisnon — mox difcernantur; in quibusfemen durum ac nigrumi.radixlignofa. —— "x InHifpaniz prouinciis Sparttm nafcitur,& vno loco altius ac ftuticofius: altero verà] milius,cuiustamen lobi maiores funt. We cu E Gtzcis a»apzos ac ardpnor dicitur : Latini iifdem vocibus vtuntur, modo Spattum, Spattium nominantes: Hifpani ezazza vocant. : dk Sparti autem quo vitesalligantur,tum frudus, tum virgarum fuccus non inftrennue de hentiseft facultatis:fic Galenus. Diofcorides veró,Semina,ait;& flores cum melicta le quc obolotum pondere pota;purgant per faperiora vchernenter, veluti Helleborum; iet" to,ac citra periculum. Semen perinfernapurgat. — . Pe ni Ramorum in aqua maceratorum ac tuforum extra&us fuccus, ifchiadicis & angin? E. d rantibus auxiliatur,fi quantá cyathus mané bibatur. Q uidam veró hosramulos marina aqu? maccrantes,ifchiadicis per clygerem iniiciunt:educunt autem fanguinca & firigment* ; ' iue - , purpurafcentes tenuium furculorum faítigia occupant ; quibus femen fuccedit páppofum, i PEMPTADIS SEXTJE LIB. Ii ^fi » "a p LA n NUS. m DeSpartoberba, — Cav. tiit Lepeee 7 3 yr d Qo. Spartum herba. Sparti hetbzalia fpecies. c " c e — 77 uw m tL CL. EL 3 7 " [/ // " EA C - - E A NS NA NNNIUINNNI: MN Ns o TIERS II Ide" S -—— — m" - MEI E OMM Neu AL TER Y M Spartum herba , vt inquit Plinius, fponté náfcens. tenuia aciuncea hzc é radice numerofa emittit folia , cubitalis fubinde longitudinis , lenta quoque & obfe- quiofa , quz ztatc duriora redduntur ;culmi inter hzc (mw altiores , paniculam fere arundinaceam proferentes, nonnullorum Graminum affimilem, in quibusoblongum na- fcitur femen. radices fibrofz funt ac perpetuz, quz facil luxuriantesarque inter fe implici- tz latum conftituunt cefpitem,duorum quandoque pedum fpaciuri occupantém. In compluribus Hifpaniz Bzticz locis hoc Spartum prouenire Clufius fcribit, fed tamen omnium frcquentiffimé ab initio Granatenfis regni ad Murgim vfque vrbem , quz modó Murcia;in quo terra fpacio & Noua Carthago,nunc Cattagena,fita eft: Reperitur vcró & in Valentino agro, vbi latius & vberius exit. : NE Conucniuntautem hzc cum iis qux de Sparto herba Plinius lib.x 1x.cap.ri.fcriptum re- liquit: & quien hisverbis: Herba hzc fponté nafcens,& qua: non qucat fcri. Iuncusq; pro- prié aridi foli,vni terra dato vitio : namque id malum telluriseft : nec aliud ibi feri aut nafci poteft. In Africaexiguum ac inutile gignitur. Carthaginienfis Hifpaniccitctiotis portio nec hacc tota,fed quatenus parit,montes quoque Sparto operit. Hinc ftrata rufticis eorum, hinc ignes facesáue, hinc calccamina,& paftorum veftes : animalibus noxium preterquam cacu- - Conficiuntur veró.ex hoc & hac xtate aulca,corbes in quibus vuz paffz & caricz:tum & alia conduntur:nec alius huiusquod fcitur,vfuseft:nec nomen preterquam Sparti;aut Spar- ti herbz. - ! De Tamarice. CA». v. Óó[^ M Ax 1x frutex haud magnuseft, hominis ferà altitudine : caudices habet ligüiofos quidem , fed nequaquam craffos : ramulos veróab his complures : folia veróà circa hos frequentia; parua,oblonga;teretia;ac tenuia, quafi lincolis tranfuer(is ac obliquis fiue incifu- ris fuperficietenus exafperata;indiuifa tamen: flores mufcofi,numerofi,albidi, aut ex albido — quod 7/4 STIRPIYM HISTORIA Tamarix, Tamaricis ramulus cum floribus NS D y n QUEDA AP AL jos DR eta quod per maturitatem debifcentibusconceptaculis in quibus continetur,efiluit, acà vento. abripitur,non minus quàm Salicis. radix qualis fruticum lignofa, in diuerfa tendens, 3 Secus profluentes amnes,ac quandoque exorbitantes flauios,non raró etiam circa paludes naícitur,folo frequenterfaxofo: humidiores fiquidem & lapidofos amat tractus.reperiturin Germania, Vindelicia,lItalia, Hifpania;ac in Grxcia quoque. ^ In Egypto autem ac Syria, vt Diofcorides, Tamarices quoquc gignuntur: In Tylo ver | & Arabizinfula,vt Theophraftus fcribit, quarum, inquit, lignum, non vt apud nos Gracos Ambecillum,fed validum veluti ee/swor,fiue Ilignum,aut aliud quoddamfortte, — | .. Tamaticem hanc Diofcorides s,4eezv, fiue fatiuam aut vrbanam nomitnat; & frudum ait proferre Gallis permilem, guftuinzqualiteradítringentem. — FONT Petrus Bellonius Singularium lib. fecundo Tamarices praltas & aliattim aboruin inftar b-- magnase in ZEgypto vidiffe refert: & locis quidem quandoque humidis fecus lumina: non raró veró etiam in aridis & fabulofis,vbi nulla alia natceretur arbor.que Gallas,incolis Cher- mafel di&tas,fubinde adcó multas é ramis dependentesferrent,vt onere earum grauatz fcre fatifccrent. A I RE Tamarix Grzcis uve/w: Latinis vetà ctiam Myrica: in Officinis Tamatifcus dicitur:ab Odauio Horatiano Murica.Diofcotidesin Gracia & Italia nafcentem d exas aciylueftrem facit: Germanis cft 3x amarifcben Dol & o6: Belgis Sbmboom/« antauíftboom: Italis T ame 7i gie: Hifp. Tamargueira & Tamari1; Gallis Tamara: Angl.Camarifd Bohemis 'amanff Myricaautem abftetgentis eft ac incidentis facultatis abfque perfpicua deficcatione : bet vcró & adftri&tionem nonnullam. Atquc ob hás facultates admodum prodeft lieni in: p fato deco&ta cum aceto aut vino; fiue radicc fiuc foliis, fiuc extremis ramulis. auctor ur Deco&um foliorum ex vino lienem abfumere Diofcorides quoq; fcribit: dcinde &i o ad dolorem collutione prodeffc : & ad muliebres menfes infcfía : & apté iisqui pediculis Jlentibus abundant affundi. sosta cnc Ciniscombuftzadmodum dcfccatoriz cfl facultatis, plurimam abftergendi facultatem : ns,pauxillum ad(tringendi. Fractusautcr fiue galla maioris Tamaricisnon paucam foricaeftadfridionemden B (2. PEMPTADIS SEXTA LIB, Iii. 7f gallz omphacitidi (iue immature proxima fit,nifi quàd acerbitas cuidentior eft in galla: My- « ricz autem frudus temperatura inzqualis;immi(ta eft enim naturz eius multa partium tc- naitas, atque visabftergendi, quod fané galla haud ineft,vt Galenus dit: Conuenienter hoc vtimur, inquit Diofcorides, vice gallz in medicamentis oculorum ac oris: ad fanguinis excrctiones:prodeft veró & cccliacis,luxui muliebri;ictero;ac à phalangio demorfis; Cortex ad eofdem vfus adhibetur. Conficiuntur ex ligno ad bibendum pocula,vt .ex his potusfumprushenofis profit. — . ^ - p 0. [AY DeEria. | CAP. VI. £v nn rica prior. Erica altera, e S vi A6 05 ac *.7X3N EX e T be E e ; /; S NN E R1c4A humilis/ed camen lignofaac fruticofa ftirps, raró dodrantalis altitudinis: vitgu- 1. las promit complures, ac citca hasfoliola dutiufcula ac aíperiufcula, Tamaricis aut Cu- reffi quodammodo fimilia: flofculos fecundum virgulas ordine digeftos,exiguos,diluto ru- dee colore purpuraícentes,ráró albidos: radicem lignofam per fummam terram fparfam. Et hzc veré ac proprié Erica apud Veteres habetur. Suntveró & alij humileslignofi frutices, qui inter Ericas numerantur. Quarum vni vir- 2. gulz quoque lignofxà radicibus complures ;fed tenues, fubrubente colore nigricantes, non raró (efquipedales vel altiores, foliis qua: admodum exiguis circumueftiuntur, quàm vulga- yis Thymi minoribus: flofculi in faftigiisac cacuminibus virgularum quini feníve;aut plures cohzrét,deorfum dependentes,forma oblongi, intus caui, doliolí alicuius effigiem referen- tcs, colore diluto purpurafcentes. radix ferpens , pluribus germina locis edit. Ex hac Erica , fÍcopz fiunt, quibus domus verruntur,tum & aliquibus veftesexpurgantur. : Vtrag inferiori Germanic fiue Belgio fatisvulgaris,locis aridiffimis,fterilibus,ac incultis, : "n Floret & vtraq; xftate,fed prior diutius;(ic vt & Autumno cum flore reperiri queat. Memini veró & aliam quandam me obferuare Ericam , humilem quidem , fed lignofis 5. virgulisetiam luxuriantem,cuius exigua quoque funt foliola, fed angufta, & oblongiorisfor- mz. huic fpicato ordine ad faftigia virgularum , vnico tamen tantummodo latere, exeunt flofculi eleganter rubentes, nigris prominentibus apicibus. . Nafcitur hzcin Germaniz illo tra&ujqui ex Bohemia Norinbergam ducit;locisaridis & incultis,ac iuxta fyluas. as ARMS 5^ Menfe 756 STIRP!vVM Erica tettia, A re A. S OS XS NUS — ENSANS NAT — à ) MAN $NESEN (OUS 3 HISTORIJ Menfe Aprili cum clegantibus o. s. rcperta.. Deífcribuntur veró & multz al;» dodifs. C.Clufio Ericz, quas ex fuis v panim obíeruationibus cquirendy E quimus. - Ericaautem à Gracis ipeíyy diciturmóng perperam Myricam nuncupant: Germapisac Belgis Prijben: Italis Erica; Hifpanis 5 Quero: Gallis Bruyre: Angliscetf, - "y At Ericzs, vt Galenus fentit, digerendi halitum facultatem obtinet. Florc eitsac fo. liis vtendum. Auxiliantur, ibquit Diofcorides , coma & flores ferpentium morfibusimpofita, Ex do. ribusautcm reprobum mel apes colligunt, DeVaccinirs nigrü: QA. ago VA CCINIA; dé quibus hoc loco api. mtus;à Violisdifferunt: nec flores funr, fed bacca i iftorum aucem Vacciniorumli. quot reperiuntur fpecies;Niigra videlicet Ru. bra,& quz Paluftriadicuntur, — T Vulgatiffima Germaniz fünt nigra, quo- rum fruticem Myttillum quidam appellant, cftautem hic exiguus, vix dodrantalis cauli. culis € ramulis tenuibus, virenti cortice con- ueftitis : foliis maioris Buxi , tenuioribusta- men & ambitu leuiter ferratis;ad Mytti vnius generis accedentibus : flofculi fecundumn. mulos rotüdi , concaui : bacca Iuniperis ma- gaitudine fatis refpondent,in fummitatecon- cauum veluti vmbilicum habent, perinde fc- ré vt Taxi;colore éczrruleo faturato nigricát, fapore fübacido ac adftringente , in quibus complura tenuia,parua, albicantia femina.ra- dix fubeft lignofa , tenuis, & fubinde pro- ferpens. j Macro fterilijue folo, ac incultisfyluofisig gaudet : fubinde in editis, ventoexpofitis, ac montanis reperitur : non raró etiamad p. defcendit. In Germania vtraque, Bohemía;& nonnullis Galliz locis frequens. dra . Subnatis Vere nouis foliolis, pauló poft flefculi apparent: bacca: fub finem Iunijac Iulio perficiuntur. reperiuntur veró nonnun- quam & Septembri : tametfi enim matum, non facilé tamen corrumpuntut. Baccas iftas Germani Jegbelbeeren appel- lant: Brabanti &rakebeficn/ quód dn quendam; dum dentibus franguntur, nda nonnulli Dauerbefien:Galli 42re/e aut 4 , vt lohannes de Choul fcribit: Bohemi Cati " "à. Officinz Myri- faboby, Germaniz plerzque um Mr- los; proprié autem Myrtilli frudusfi ti;yprout hoc tempore Pharmacopcet "n tur. Apud Grzcos & veteres ws ped quód íciamus,non habet; nam quód r Bio- Vitem Idzam,à Plinio Alexandriam" E minatam,exiftiment, veritati or jii dem PEMPTADIS SPXTJE LIB. II. 777 fiquidem Idza non modó cum Vite vinifera fimilitudinem aliquam habct, fed Vitis ctiam fpeciescít. Siquidem Theophraftus,qui huius meminic, nullo addito epitheto ,d,m2or (im- licirer nominat (vcpauló poft oftendetur) quod haud dubié non fuiffet fa&urus, ti à Vite vinifera diffcrentem habuillet. i Q uecunque cnim ftirpis alicuius nomen acceperunt, addito aliquo epitheto exprimun- tur, vt ab ea, cuiusnomen mutuatz funt ; differentes agnofcantur : vt Laurus Alexandrina: Vitis alba: Vitisnigra: Vitis fylueftris: & talcs aliz. Iam qua & à ftirpe aliqua appellationem mumnantur, fi non in vniuerfum, tamen vel fo- lio,vcl fru&u, vel alio aliquo ipfas referunt. Vitisalba & nigra,fiue Bryonia vtraque,folia cla- uiculasQue habent , vt V itis vinifera, repüt & codem modo. Vitis fyluefiris farmenta Vitis : modo emittit,& fraQtü exiguis vuis fimilem proferc. Eaurus Alexádrina & Chamzdaphne; item & Daphnoides Laurum foliis zmulantut.Sycomorus fru&u Ficum, foliis Morum rc- fert. Chamadrysfolio cft Quercus (imili:Peucedanus Pcuces. Ita de aliisquz ab alia aliquá nomen acceperunt. Frutex autem ifte humilis,nec vllo modo,ncec vlla parte Vitem teéfert. Nafciturautem Vitis,quam modó Idzam m: non in aluíffimis ac niuofis Ida tractibus, (vt quidam interpretari ftuduerunt) fed circa Idam prouenit: Idam quidem mon- tem non Cretz,fed Troadisin A(ia minore,qux à Ptolomzo Geographiae lib.v.cap. 1. Ale- xandri Troasappellatur, Vnde & non temere à Plinio lib. x1111. cap.r11. Vitis Alexandrina di&aeít : haud fecus quàm illic enata Alexandrina Laurusà Theophrafto nominatur : Pro- pria &9j «i Iw, id cft, circa Idam effe feruntur, inquic, Alexandrina dicta Laurus, & Ficus quadam,& duoc jid c(t, Vitis. Huic autem Viti (imiles apparent,quas Philoftratus in vita Apolloni) apud Mxones & ijons (haud procul à Troadc fitos) nafci refert , cum iis vitibus illas comparans,qua apud Indosvltra Caucafum gignuntur. Vitesautem ait, parua admo- dum,quales mu Mxoncs Lydosuc ibi nafcuntur : vinum tamen ex illisexpreffum gufta- tu ac ore iucundiffimum. Á — "Traditurautem hac Vitis, iuxta Idam nata, $uswdwt, id cft, fruticis inftar eiTe, Ga dioi viris Mahi puxesic,d cft,virgulis paruisyramulis veró ad inftar cubitum extenfíis;circa quos jc fiue aci- ni, £x 74a» /ov, fiuc obliqui, nigri, magnicudirie Fabz,dulces;intus habentes )apradc 7l, id cít,vinaccum quoddam, molle: folium autem huius rocundum,indiuifum ac paruum. Deicribitur hzcà Plinio lib.x1111.cap.111.iifdem fere verbis: Alexandrina appellatur, in- — . quit, Vitis Mn n breuis,ramis cubitalibus;acino nigro; Fabe magnitudine,nuclco ? molli &minimo;obliquisracemis ptzdulcibus: folio paruo ac rotundo finc diuifuris. . Inquibus verbis, pro co quod T hcophra(tus habet, 5424 &e» cx za lov, Plinius non aci. nos, fed racemos obliquoslegit: quod Viti magis conuenit. - € - Cum defcriptione autem hac,fruticulum Germaniz Officinís Myrtillum di&um,haud- quaquam conuenire fatis manifeftum, humilis enim eft, vix cubitum altus, paucis breuibus & ncquaquam cubiralibus ramulis ; haud racemos , fed nec vuarum acinis fimiles fru&us, fcd vcluti Taxi baccas profert ; non dulces , fed fubacidos & ad(tringentes ; in quibus z quoque non 59japtadi; 71 molle , fed multa exigua candida plana femina : folium ve- : Ió non rotundum , fed rotundo longius; non vt Vitis , fed ad Buxi accedens. lam & credibile cft hunc'in Italia , Grzcia, ác minore Afia non repetiri , cüm Germaniz & Bo- hemiz proprium Mátghiolus affcrere videatur : tantum abeft vt Vitis Idza aut Alexan- drina dici aut haberi queat... [ . Vaccinia autem huius fru&uspoffe non.abs re nominati videntur,cürt bacc fint: namà baccis Vaccinia quafi Bacciniá dici poffunt.Sed tamen & alia Vaccinia €ffz non repugnat: Vaccinium etenim z»Adzzjccft dictio pluribuscommunis.Violas Vaccinia dici cap.de Vio- lis fcriptum.Hyacinthum fcriptum & Vaccinium Latinisappellari innvit Virgilius Bucoli- con uni ius x. Theocriti verficulum: Latiné reddens,qui eft Eidyllio x. coueseco Kal nior uioar £2 q9) d yegrilà JdtavSoc. - Mii. - —.. Vinilius: - ' | : cmn Et nigra Viole, funt C Vaccinia nigPa; — - 0 | Ie . Vitruiius Architeturz lib. y11. Váceinium quoque à Viola diftinguit,& ex ca purpuram E elegantem ficri rcfert,ad quam cüm Hyacinthusfcriptusnon conferat aliud omnino iftud — à Vaccinium ab Hyacintbo effe opottet,quod ad tingéndum purpureo colorc faciat. " . Meminit & Pliniuslib. xvi. cap. xvii. Vacciniorum;quz ad tcftes feruitioruim purpu- rà ringendas adhibentur. "— Sintautem hac eadem cum noftris Vacciniis difficile fuerit aífcrere : praefertim cüm Pli- nius Vacciniainter cas ftirpes recenfeat,qua in aquofis gignántür: noftra vero in moritabis, cditisac vento expofitis:nec conftat deinde in Italia cognita ofc. Vton tei SS no Er. 758 STIRPIYM HISTORIE P. noftra dici poffunt,& cum VacciniisPlinij ac Vitruuij ineo conueniurit , qaód vef. [2 linez tingi purpureo colore his queant: E "stélaé, Czterüm Vaccinia hzc facultate fecundo ordine; eod fatis intenfo fri cum manifeíta adítrictione reficcant. Ventriculo a-ftuanti conueniunt: fiti gidafine gun) mr fedant dalqu iia: : : ; ? eu "arit : ar, tium febrium caloresmitigant: aluum reprimunt: vomitum fitát: dyfeütériamreg flus le natam curant: aduerfus choleram morbum profunt. : Excoquitur horum fuccus donec craffefcat,& addito melle & facharo: conferuatur R Officinz appellant: quod ipfis crudis baccisad omnia praeferendum : nam fubinde dii crudz eduntur aut affumuntur,ventriculum debilem ac frigidum offendunt;& Me ud eft vtaluum adítringant;aut fluentem reprimant , vt ctiam cam fua füigiditate ac cdi perturbent:quod fuccuscoctus fiue Rob haudquaquam efficit. | ate s ni nud De rubris Vaccinis. Car. viir. CIEN EU Vaccinia rubra. j R VsRonvM Vacciniorumfrütex M^ - nes —* que humiliseft, nec quàmnigrorum aL - A ov ANS tior: virgulis tenuibus; paucisramis : foliis du. RT N ES » riotibus,perpetuà virentibus, maioris Buyif. QA N OW j / RC TEUEN A milibus;aliquantó maioribus. fofculi non fc. E, A 47. zu Aen V7 Pe 2 ] i » NS £a : "y L A ESNUIZA ERR (RR J«. cundum ramulos , fed in faftigiis virgularum NUS ADAE qN- 1: ; : - X à SS AE 9t aliquot fimul proueniunt, forma obl yz PN tundi,diluto soldré rubentes: fuccedeimibus ES S - baccis,que mature rubent,fapore acidz&ad. - S ASN EN firingentes. radix teriuis fetpit. à BRA. CN Syluofis & interdum opacis qiibufdá Bra SOS (X bantizlccis reperitur. Gefnerus in altis Hel. Y Ox") uctiorum montibus gigni Ícriptum reliquit, QA Nomen nigrisquibüs forma RE 2 Née, dent, Vaccinia rubra habent. Germanis — 4 ter Jepbeibecre: Belgistióobe dXahebefen:Ga — lis Auredes vouces : Conrdátdus mes ; tem Idzam rubrisacinis diit. fcdimultómie.— - nus quàm nigram eo nccon- uenire ipfarut baccarum "exortu oftendit: nonctcnim ad latefa cauliculorum veluti Dl« gra ( quod exiftimantibüs virem Ideam cffe impofuit) fed é ramulorum cacüminibüs co- rymboruminftardependent. — ^ ^ Facultatem autem rubra Vaccinia& dam (iccamqQue habent, & fimul adt "xim. 7 Dos — De Vaccinis palutribu. WA ) p^ LVSTR 1» v$ Vacciniisgracilesac fe INS um Es / " réinftar Mop ym TW S UC VIZ LZÍ LN bentescoliculi, rante breuiores exeunt; s eR f Mes ere "Citca quos parua foliola,veluti Thymi aut vul- | x y 4 "i d S p - N ux VAS Qe: N Ur. y M 2 Du ren Y X v DD /» Y» | y, «y. [— S 7j S »N ww KS ast ga Ji) garisSerpylli. Rofculi in extremisvirgis dein- ML SUKNUA ui) E bacis dependent, rabRi VIbolla ces E QD 7? gie d ien "i ZIEL. 37 quandoque pun&ulis urpurciscOniperEo o AES (Lo je n aci riis inflar cenuisbacilli obliquo. QU e JAN à €x qua furfum complures coliculi, & internus DET econrm. fibrz aliquot demittuncur. Talem enim o» AN .'- Wferuare me memini,quando virensce 3 iY : Dub 2 m fuit [ub der : A: cum baccisolim ad me miffusfuit,fuDa ^ — quidem vndequaq; terra ac herbis,radix, que x / In humidis &liginofis locis proueniunt fzpenumero apud Hollandos. Valerius COP *- dus quaídam his fimiles baccas , finon exdem, in macris , humidis , putridis, mu quoque. ; | 3 b peer PEMPTADIS: SEXTJE LIB. II. 7J9 oque reperiri refert, & plurimum circa Wirtenbergam Saxoniz oppidum. Sub finem lulij, ac Augufto menfe baccac ad maturitatem perueniunt. Hollandi $9cenbefien: Germani Qtofbeeren, id eft; acinos aut baccas palu(tres appellant: Oxycoccon Valerius Cordus:nos Vaccinia palu(tria nominauimus, à Gintilitudine;quam ab aliis habent Vaccinus. TRA ; Frigida autem & ficca: huiufmodi Vaccinia; vnà cum quadam partium ac fubftantia te- nuitate, quz tamen quandam adítridtionem coniun&dtam habeat. Ardentium febrium calorem; atque iti his (itim, mulcent: bilis ardorem reprimunt: vo- mirum fi(tunt: ciborum appetentiam, pcr biliofos corruptosque humores deic&tam, reftau- rant: peftilentibus morbis aduerfantur. Coquitur verà & horum fuccus , donec craffior fa&us addito facharo conferuari queat. quiad omnia, ad quz baccz, ctiam vtilior eft. : pou 15 DePortuluca marina. AP. X TR. ; x. - uU vw Portlaca marina. - — Portulacz marinz ramulus, W 22 NR JA Ax1N A di&aPorculaca non herba veluti hortenfis,fed exiguuseft frutex : cuiusra- 1. Y 4. muli duri ac lignofi: folia pinguia, carnofa, forma Portulacz e mula, fed albidiota ac duriora: flofculi cauliculos patte fuperiore ambiunt;quales Blito aut Atriplici feré; nec diffi- mile fenien latum ac planum. radix lignofa,viuax,veluti & ipfa ftirps, qua defluentibus pau- cis foliis hyemem fuftinet. - ' — In maritimis Zelandiz;Flandriz,Hollandiz aggeribus ac tumulisarenofis gignitur: & a- libi fimilibus locis. Tulio menfe cum flore potiffimüm viget. : | Huiusvéró & aliz reperiuntur fpecies foliiscandidioribus; lóngioribus, &z Oliuz feré fi- milibus, non raró quoque altiores aut ramulis teneriores, quales in Lufitania & Valentino Hifpaniz regno fe vidiffe & obíeruaffe Clufius fcribic. da Hanc ftirpem Graci douuor cum afpiratione vocant: differt ab 42uu abfque afpiratione: Latinis quog; Halimus eft:vulgó Portulaca marina: Belgis 2'ée posceleijne: Ang]. ea pageelline: Partium autem eft Halimus, vt inquit Galenus ; diffimilarium : Maior veró pefititées. $8 2 a a 760 STIRPIVM: H'1STORTIAZX lida cít temperaté , cum humiditate non conco&a & leuiter flatuofa; : x Folia,Diofcorides ait,decoquuntur ciborum gratia. radix conuulfa;rupta;tormi i tigatcum melicratodrachmz pondere pota: eadém lactis vbertatem facit. Polka tem Belgio veluti Cappares fale aut muria códiuntur;& eot loco menfis inferuntüredngtd & necquidem reluctante palato, cui grata funr. Galenus veró etiam prima eius: et. Cilicia efitan ac reponi, in pofterum vfui futurajmemoriz proditum rcliquit; 5. 0 " l1 3 x SABINI De Myrto. OGOATPDOCOXd Sw Qoi e me d a Myrtus prior. ! Myrtusáltera, M Y & rv s magititudine foliorum non parum differens eft :differt & frudus colore, qui modó albicans, aliàsniger eft. Ms Frutex autem Myrtus haud mágnus,cultura in exiguz arboris fpeciem quandoque ado- lefcens,cuius ramuli (iue virgz lentz,flexibiles, ac obfequiofz, fubrubente cortice conue- ftiuntur: folia circa hoslauia ac refplendentia, lata aliquantulum & acuminata, vhi quident minuta, alteri veró maiora,& Vincz peruincz vulgatis zmula, tcrtiz autem mediz magni- cudinis : funt eadem nonnullis rariora , quibufdam frequentia cauliculos denfiusflipantiz. flores candidi funt,ftaminibus aliquot concolotibus mediis. fru&us bacca funt oblongeco- lore autnigrz aut fubalbidz;in quibus copiofa minuta candidaQuc femina. Foliis m Myrtusiucundé odorata cft. qui etiam ex his, & przfcttim e floribus, füllatitius elicitur *i- quor , gratüm ac fuaué redolet. fandi sts mnt ; ifi Circaautem Myrti ramulos ac caudices inzquale quoddam eminensQue fübinde n2 Myrida- tur,eiufdern coloris, ramos ipfos veluti manusaliqua ample&ens ac ambiens: My ^". ^ danum vocatur. "HEY Lztatur Myttus littoribus marinis, lacuum, ftagnorum , fluuiotumquetipls; monti? conuallibus. gignitur felicitet in hortis & viridariis, cultuque luxuriat; Vento Septentio" nali expofita acfrigidioraodit loca: montes fugit: In calidisidcircó regionibus faciliscopt? cultercolinnE — ri fusQue cius prouentus. | . In Germania verà reliquisque frigidis ac rigidis prouinciis zgréac difficu L3 nifi intta penuatiascellas hybernis menfibus transferaturjntercidit. ^c vti c9. " We X^ Aid PEMPTADIS. SEXTJE LIB. Il 76i ^ . * "n à Myrtus tertia. Myrtiramulicumfloreacfemine. — |... CES Wr i NP NC UA "ra i EE ginem. Er uu e V NT. SÉ H ; Vbi fue fpontiseft ac nafci gaudet, vnà cum Rofis floret: frudus Autumno maturefcit;a]i- bi florem tardé : fru&um nunquam perficit. ' ^. Gracis popefm cft: Latinis Myrtus: Arabibus Alas: Tralis Myrto: Hifpanis 4rraybaz: Lu- fitanis Murta, & Murtella :reliquz nationes Latinam fere appellationem feruant. Inter Myrtosautem,quz minuto ac exili folio,Plinio Tarentina eft: qux veró frequenti- busfoliis denfiffima;exotica. Nigra Myrtus,cuius baccz nigra : candida, quz albidas baccaá gignit,appellatur: virent veró & huius dilutius folia.Satiuà item habctur in hortis ac virida- xis culta: fylucftris qua fua fponte nafcitur: huius bacc crebró minotes: illiusautem maio- res. Numerat Plinius & alias fpecies,Patritiam,Plebeiam;ac Coniugalem,qua qualesá; finc; non oftendit. Oxymyríinen ctiam inter Myrti fpeciesreponit , quz tamen Myrtusnoncít, fcd aculeata ftirps: de qua inter fpinofas. 2 gh s Quod caudices ambit uopzídnror,vt fcripimus, appellatur : Pliniustamen lib. x1iír.cap. - xvi. vinum ex fylucftribus Myrti baccis Myrtidanum vocariait , fi modo integrum eft ex- emplar.Diofcorides fiquidem,& fimiliter Sotion in Geoponicis , ex maturiffimis M yrti ni- gris baccisvinum exprimi referunt:verüm hoc ipfum uwpr/s ojsoc, hoc cft,vinum M yreum y, y. aut Myrtites dicitur. —— : ; : e: zitür veró & vinum ex Myrti baccis cum foliistufisac in muftum infufis,quod up. teum. unione olrot;id eft, Myrfinite vinum , vt Diofcoridesait,vocatur. Neutrum Myrtidanüm Tn d , Grxcisnominàtur. ^ — p : n E - Veneti'autem facra habita olim fuit Myrtus: Pliniuslib.x v.cap.xx1x. Ára, inquit, vctus fuit Veneri Myrtez,quam nunc Murtiam vocant. .* Czrérüm Myrtusex contratiis fubftantiisconftat, vincente frigido terreno : liabet & te: nuc quiddam calidum: itaque valeriter, vc Galenusait, dcficcat. "owe e AGREE autem folia , fru&us, germina, ac fuccus, tum fotisappofita tum alfuinprá. fanguinis fputationes,tum & alias eruptiones reprimunt.contra muhebrià proba i u rofunt; quo modo;tum & fotu fuperfluentes hzmorrhoides fitturic.: Álui Quote laboranti- je ac dyfentericisauxiliantur: Renum ac veficz vlcera rofionesQue (auant :Oc ilorüm in- flammationes mitigant cum farina polentz impofita: vtilitcr quoque omnibus inc : C TUR «ertet xt SSAUCICHoL ae sS sod 762 STIRPIVM^HTSTORTIX businflammationibusexterius admouentur:nec non recentibusex cafu pra vires doloribus. Ventriculum humidiorem adiuuant: vrinas moue reficcata; virentibus enim humiditas quzdam fupcrflua ac nocensadeft. Luxatosartus horum deco&o foucri expedit,& fracta curationi rebellia;tum & extr rum partium vlcera ex vino:vitiligines emendat : purgat furfures & achoras: capillos dm grat,& fluentes continct. Cur E virentibusautem baccis extrahitur fuccus , qui reficcatur , & ad vfüs fü tur.Exprimitur veró & e foliis fuccus;affufo vetere vino au taqua pl eft,nam exiccatuscariem fentit,& vites,vt Diofcorides ait,amittit. " Myrtidanum magis quàm Myrtus deficcat,& vehementius ad(tringit.. Quidamig h dentes,ac vino auftero fubigétes,paftillos formant;qui ccratis;infeffionibus um XGu;autconan fu. nt frudus foliadue pradi&tos ferua. 9UIà , cuius recenris víus Mice aret ue Jn tds esi ; cataplafmarise, admifti;ac aliis vbi adftringendum eft;folio ac femine cfficacioresfunt. — — $ De V itice fiue Acmo caffo. Car. xir Ae Vitex. Viticis ramulus cum flore, - i» - ü : A. sa. " " ( 7 EAS , N em NN ; —— 3 J en t u » NE lA 1724, dL Scd - WE M ) ü LP NE ZNWIAM ies XE ^ NA 290 : A ALES "a 6T: (AS gs 47 | ES TANT nn em H A rs 7 n — ád BN * 2: ^ «x m NE. T EET S LÀ m Y s SENS - : : X : f aq £2y £f t i2! E. zi M ITr£x haud ire frutex eft;arborisexigua in modum affurgit ; caudiccs habet li- ..*. gnofosnon craffos ;ramulosveró oblongos,lentos,flexibiles, frangiá; contumaces fo: - liaexvno pediculo cohatent Qunspblanguacumes vu Salicis, fc minora molliora- : Que,medio horum maiore ac longiore. flores verticillatirn Ípicato ordine virgularum 52 i dumin. - giacircundant;colore aut purpurei toti, vel purpurei albo intcrmixto; femen zotun Y TT naut4 rüisup eom rton 4 E Nalciturin fluuiorurh afperisripis,in conuallibus,totrentium alueis, locis: videlicet ps ftribüs,in Italia ac aliiscalidioribus prouinciis. Germania aut Belgium Viticem non ha : Lj nifi cds MAS cura in bortis excultam.. |... ouo. ootamue 20g HE In Belgio feró;ac Augufto demum menfe cum flore. tepetiri quandoque conugise-...- t Graci hunc fruticem djyornominant,& 2/5»: Q uonram, inquic Plinius ib. goo at 1x.matronz Thefmophoriis Athenienfium caftitatem, cuftodientes, his foliis cubitus d fternunt: Latinis verà Vitex appellatur. Dicitur veró & à ;onnullis,vt inter vocant x fpuriaszcfertur d)vroo d puxropn mos, Pid awroAct: Lans ssa marina, aut Salix Amer! Pipcr PEMPTADIS 'SEXTUJE LIB. II. . EL Piperagrefte: Germanis C chaffmulle/ &eufcbbaum: Belgis vnà cum Officinis Apnus caftus: Italis /ztíce, 4g72 caflo: Hifpanis Gattilocaflo: Anglis €gattetree,— Agniautem folia & fru&tus excalfaciunt ac reficcant tertio ordine: partium funt admo.. dum tenuium, & flatus difcutiunt.Edule autem apud nonnullos femen habetur tefte Gile- no,& quidem per fe vel frixum. Non frixum dolorem capitis adfert :frixum vero minus ca- put tentat. Alimentum autem przbet corpori exiguu m, 1dQuc reficcans i flatus valide diffi - pat: quamobré accommod iis,qui à venetcis puros fc cónferuare cupit; huic enim refiftit. Prxíftant cadem fruticis llores ac folia, cum & affumpta,tum & fübftrata. Prodeft veró & Viticis ícmen ad iecur & lienem indurata ac obftrua: à ferpentibus demorfis: fpleniticis & hydropicis bibitum. lac euocat,& in vino drachma pondere potum promoue; ^. — Decoc&tum herbz ac feminis circa vrerum morbosac inammationes infeffu mitigat. Cit meníesetiam femen cum Pulegio bibitum: item & fuffitu mac fuppofitu m. Capitis dolores in cataplafmate foluit, fouentur hoc addito oleo & aceto Lethargici ac phrenitici, mod Folia fuffita ac fubftrata venena fugant,& impofita moríibus illorum áuxiliátur.Teftium duritiascum butyro & foliis vitium emolliunt : fedis rimas femen cum aqua impofitum mi- tigat: cum foJiis veró medetur luxatis & vulneribus. Virgulam qui manti tenucrit, dum iter facitnegatur intertriginem fentire: auctor Diofcorides. 2 E Cu m De Lignitro fiue Philyrea. — Cav, Xxtvi1- Y Dp PRAEC Phillyrea. F5 V T E X atborcícens Liguftrum eft, cuius X diy: ramuli aut virgz rez foliisconueftiuntur mollibus, eplendendbus , faturato colore vi- rentibus, Clematidis Daphnoidis fiue Peruin- cz emulis, fed tamen longioribus; quàm Olez etiam maioribus, latioribus ac ni grioribus : flo- res candidi, fuauiter odorati, paruuli,racemofi; fequuntür baccz initió virentes, per maturita- tem nigrz ;in exiguz vux modum congellz, quz fuccum reddunt rubro puriicantc pur- pureum : radices hinc indc per obliquum fpar- guntur. LOS M ZVEX W d -, Lhe Italiz, Galliz, Germaniz vtrique , aliisque Tila : T NS Né Sy D-—-6A plurimis Occidentis regionibus Liguítrum fa- ; —— MSN miliareeft: fecusaruorum margines,&infylus —* 7 Sea quandoque repetitur: ripua & aquofa amat-Ad topiarias fcends à nonnullis expetitur,quas faci- li operc haud inclegariter conuéftit. .— Sub finem Maij tncnfis, aut Iunio Hores fa- cit: Autumno ac circa hyemem baccz matu- rantur,quz fubinde tota hyeme reftát,dcfluen- tibus interim foliis, qu& Vere noua renafcütur. Latini Liguftrum: Itali hac xtate Guigricz; ** voceà Liguftto corrüpra,appellant:Grzcorum eft qi ipta, nequaquam ycró zizesc: Cyprus fiquidem frutex Orientí proprii ,Ligi Mia Occidenti familiarius. Magna quidem vnius cum altero fimilitudo eft, vt ipfe défcriptiones oftendunt : fed tamen hoc differunt; Bellonio MD CETTE 3n aola . téfte,quód Liguftro folia hyeme defunt; Cy- prus veró perpetua fronde vireat:Iam & Cypti folia capillos ruffant,vt Diofcorides ait; ac;vt- Bellonius refert,ad luteo tingenda colorc faciunt; Liguftri veró ad tin&tutz vfum haudqua- quam feruiünt. Proinde perperam Plinius lib.xxrit.cap.x. Liguftrum eandetG atborem Piiius effe cenfet,qua in Oriente Cyprus. Q uod ramen non ex ua;fed ex aliorum videtur fehteriosoumr. tia (cripfiffe: nam lib.xrr.cap.xx i111. Q uidam,aitliaric (fcilicet Cyprum) effe dicunt ar rem,quz in Italia Liguftrum vocetur.Effe veró Liguftrum ipfam Grxcis appellatám. i; gez? defcriptio oftendit. vetito aec. A A dM C9 * Phillyreajinquit Diofcorides, arbor éft Cypró magnitudine fimilis : foliis Ole ligHori- busaclatioribus: fru&um habet Lentifcifimilem;merüm fubdulceri race) natim cohztter tem: & tale omninó ipfum Liguftrum,vtiamoftendimüs, ^ ^^^ ^^ .* £11 F . S S 4 Mabaleb Sernpienis. Af. $C EN FX ME Ww M DM gov JF Y (oM NS . 764 ; STIRPIVM HISTORIAE ArabsSerapio Liguftrum cap. xL1111. Mahaleb nominat: Eft tamen & aliud M. granum,cuius mentionem facit Auicenna cap.478.tepido calore refoluens ac dolor, ps Serapio de vtroque fimul egiffe videtur , & diuerfa Mabaleb fub vnius capitis Fs; T xus. Appcllatur veróà Germanis Liguftrum 95einboltlein / Ounbtbolt / Stheinobe y Cóple. fociben: à Belgis Seelrrupt/ fBontBout: à Gallis 7* roefze: ab Anglis301puet: à Bohemis Fw nieo Baccas funt qui velint Vaccinia ctiam dici,atque Vaccinium illud cífe;cuius acm lib.vir.Vitruuius meminpitcap.x1111.de coloribus purpureis: Eadem ratione, inquit cur nium temperantes,& lac mifcentes,purpuram faciunt clegantem. Intanta vete tate,quid poterit certi adferri aut ftatui? ji»: Frigida autem & adítringentia funt folia: ad oris & tonfillarum incipientes inflammag nes plurimum conducunt. Baccis merulz,turdi, alizá; nonnulla aues hyeme haud M ud - dé vefícuntur. De Cypro ex Diefcoride cb alis. Cyprus. Car. xir. N^ Cyprus latiore folio, AMNES" DONE MAS d, í |[/ [e : LE ; * : N? N fnggna quoque arbos Cyprus eft, mali Punicz magnitudine , aut paul ampliot: 7- * foliaciusoblonga funt vti Oliuz,fed ramen latiora, molliora , & non perinde candicz fed virentiora : Hores candidi ,racemofi , odorati : fructus funt bacca: nigrz , Sambuci ac his fimiles. ty i . 'Optimum,inquit Diofcorides,nafciturin Canopo & Afcalone : Canopus autem vibseft Zgypti,olim celebris,quz vni ex feptem Canopico Nili oftio agnomen dedit. Afcalonci- - tascítPalefinz,que Syrizcítprouincim. —— A ndm ius Cyprum in gypto quoq; arbotem effe ttadit, Ziziphi foliis, femine Corianct flore cádido;odorato : Coriandti autc femé cum Sambuci baccis magnitudine faris cóuen« In Zigypto magnus huius,& hac ztate cft prouentus , vbi eius folia ftudiosc colliguntuS rcficcataQue in alias v; Bello- prouincias mittuntur , przíertim Turcarum Imperio fabditas, niuslib. 11. Singularium refert. busflopi: 719b MM . Grzciszégresceft: Latinicandem vocem retinent.Falluntur qui Liguftrum,Plinij audo- Bidir decernat fu riorc capite oftendimus. Arabum Alkanna iuc H m A appellatur & m o2 PNE enne, |. misti "non Adftzidtoriam PEMPTADIS SEXT LIB iL 76 b Pfeudoliguftrum. IH Adítri&toriam autem vim Cypri habent fo- o 2a W^ ^ eia, veDiofcorides. Commanducataoris vice- yu; Sn. ribus medentur : feruidisinflàmationibus im- pofitaprofunt. Deco&um ipforü ambuftis af- funditur. Ruffanteadem trita capillos, herbae Lanariz fücco macerata , & illita , vt quidem Diofcorides. Bellonius non modócapillos;fed & inferiores humani corporis partes; tum & vngucs his colorarí ac tingi refert : quod apud Turcas , vt ait, pulchrum habetur. Flores cum aceto fronti impofiti,capitisdo- : lores fedant. Fit& ex his Cyprinum oleum , odoratum; calfaciens;& neruos etuolliens. EN E t i - z^ CAEN hs. .. DePfeudolizuffro. Car. Xv. 279 P S Ps VDOLIGVSTRVM ad micdioctisat- : boris magnitudinem fere adolcfcit: folia ci funt oblonga,lataá; veluti minoris Cerafi : flo- rcscandidi , fuaueolentes , plures ab vno tenui oblongo pediculo ordine digefti dependenr; quibus fuccedunt baccze per maturitatem ni- graoffeintus duro,haud magno,cri fpis linco- lis elegáter imbricato, in quo exiguus nuclcus, Reperitur hzc arbos nó paucis Belgij locis, fed tamé raró obuia. in Auftría frequésadmio- dá vifitur, ac in denfis Silcíiz quibuídá fyluis. Floret autem Liguftrum iftud incipiente Maio menfe: bacce fub Autumnum ad matu- ritatem perueniunt. - NE su. Pfeudoliguftrum, alio deftitutum nominc, Jr d Un Ü Syringa i appellatur : funt qui Z5ror fiuc Viticé , fcd pet- . E xls peram vocitent : vnde & Píeudoagnos à non- aff. m /M : nullis di&um: vulgó ogelferfen nomipant.Su- fpicantur nonnulli Mahaleb illud effe , de quo * Auicéna cap.478.& quodà Serapione ex Me- fuz fentenua refertur : fed idiptum difficilli- mum fuerit afferere ,cüm Mahaleb iftud ab Auicennanullis exprimatur notis. Cxterüm quód ad Píeudoliguftrum attinet, cius quidem in medicina vfum effe nondum accepimus. | Nucleiqui in officuliscontinentur , vti Ce- raíi nucleos fapote fatis referunt , ita quoque facultate ipfisrefpondere videntur ;temperatà videlicet calidi , & vrinas clementer promo- uentcs, ac nephriticis ea propter vtiles. | Dt Syringa. Car. xvi. Vip 1NG A frutex ampliter luxuriat. cáudi- e s ceseius ac rami geniculis árticulati , tenui cortice fubrubro exterius fordefcurit , interius verà cádida, fungofa, tnollid; medulla replen- tur: foliaoblonga lata, venoía, ambitu leuitet incifa;Pyti foliis magnitudine formad; feré af-- fimiliaifedafpetiora;ex vnogeniculobinafibi — — oppofita: lores fpicato breurordinedigeftifa- — — — "fügüisadnafcunturcandidi,cx quatuormedio- .- ctis longitudinis foliis,cum grauitate quadam odorati: 7 Cus LASS 1 "ip 766 $riRPIVM HISTORIE odorati: fractus paruiscrifpi,ac quafi ex multis exiguis valuulis cohzrrentes füperius] ; verfus pediculum contractiores,per maturitatem nigri; in quibus femen tenue & oil radixalioram fruticum modo in ramulos diuulfa. Apud Belgastemere alibi quàm in hortis requiritur :fcrturex Hifpania allatusfrg Sub finem Maij aut ferius loresin hortisapparent : femé Augufto aut Septébri perfc; Syringaà recentioribus nominatur;aut potius every, id eft; fiftula , quod Caüdiéeéare muli exempta medulla fi(tulofi fint & inanes;Cognominatur non raró quoque candid - Syringa candido flore;ad differentiam nempe Lillach,quz Syringa c&'rulea fubinde ds tiores, ogum, € dicitur, De vfu autem & facultate huius früticis nihil compertum vel ipfi habemus » Yel abalii accepimus. xi De Lillath, CAr. XYII V) Lillach. qu T1COSA flirps eft qux Doftra tate Li]. lach appellatur. com plures hzcà radice pro- mit virgas, fiuc tenucs caudicestedos, ramofos geniculis quoque , vt Syringz ,interícptos (cd breuiores; cortice minus ruffo ; interiore ver) medulla candida quoque àc fungofa. folia huic € fingulis geniculis duo fitu Oppofita,lata,acumi. nata,lxuia, maiora, duriora, virentiora, ac magi rcfplendentia quàm Syringae, flores racematim cohzrent exigui, dilute czrulei, ex tenui oblon. giore collo in quatuor paruula folia explicati, fuccedunt filiqux planz,oblongz, per mátutitz- tem punici colorismembrana icis interfeptc. in quibus femina quaterna feré,anguflaaciufia, radix in non paucas fibras ditribuitur. | Aliunde quoque in Belgium hac flinpsvenit, hortorum facta alumna. d Floret fub finem Aprilisac Maio menfe, - Recétiores,vt diximus, illach nominát: qui- dam etiam Syringam caruleam. Vocemautem Serapionis & Arabum,Glans cft vnguétariahoc eft, Báaaroc pups Grxcorum ,à qua Lillach plurimum differens ett. Inter alia difcriminaeui- dentiffimum eft, Lillach nullam nucemfene; vtcunque à Matthiolo contra veritatem ci iR pingatur: fed filiquam exiguam tantummodo profert, cuius femen nihil oleofi conünet — — Glans vnguentarià fructus cftarboris Tama- rici fimilis,magnitudine Auellanz nucis é cuius "nucleo, non fecusac ex Amygdalis amaris, olcofüs exprimitur fuccus, cuiusád — guenta vfus eft,vt Diofcorides ait: hac veró ztate non omninó ctiam negle&us : nam hüius olco odoribus imbuto,chirothecis aliisque, fuauis odoris gratia conciliatur. FAM Caterüm Lillach vfum aliquem in Medicina effe ignoratur: idcirco & facültatestiusin- compertz & latentes. De RLoe fre Rbucoriária. Car. xyiiL RH Y $ ad duosaut trescubitosaffurgit,fübinde culto & fccundo folo poco altitudinem fuperat, in ramulos, aut citius virgulas multas diffunditur: foliaex pluri- ^o bus,ix.videlicetaut x1. committuntur, quorum medius neruus fiue cofta rubet , fingul: vetó foliola inalbicant;lata,oblonga,& ambitu ferrata. flores candidi racematim erp. fuccedente (eminc aliquantulum [ato, quafi Lentis, ad Terebinthi fru&us magnitudinem accedente;quod tandem rubefcit. radix haud alte deícendens, pcr fumma cefpitum haret. Theophraftus huius duas facit fpecies: mafculam & femiiam: quaturn vna fierilis:alter fructifera, — — 5 dou Plinius lib.xxit11.cap. i1. Rhois duo ctiam genera defcribit: alterum ip/9ey, qt Es Piinj ly, 'arion nifi Rhois (emen: priusherbam fyluefttem foliis Myrti effe refert: mox fruricem 2A feieim, narium appellari ait, fübrutilum cubitalem, craffitudine digitali &c. Sufpectus ace Lillach plerique Ben interpretantur: Ben verà. Uv Y » S) 49^ B 2. 24 PEMPTÁDIS $EXTJE LIT. II 767 Kfini-cóliarís, locus videtur, & duarum ftirpium defcriptiones compledt , vel aliaserrore ac vitio aliquo baud carere, Náafcitur, inquit Diofcorides, Rhus in petro- fis: apud Hifpanos nonuullis in montibus ac fyl- uis frequens : prouenit & pluribusin Apennino Italiz monte locis:tum & iuxta Pontum. Archi- genes apud Galenum de med. fecundum loca lib.viit. in Syria gigni oftendit, Syriacá eligens. Flores.Rhois Iulio menfe prodeunt : fcmen Autumno cum vta maturatur. Fu Gracis pote: R hus, inquit Plinius, Latinis no- ) men non habct. Gazatamenex etymo Graxca vocisnomen cffingens,Fluidam app:llat. Arabi- buseft Sumach: ltalis Somacho: Hifpanis Suma- £e: Belge Arabicam vocem contrahétces &imack vocant. Folia fruticis poUe Bupsod- x» appellan- tur: Latini Rhun coriarian dicunt fiue Rhoén. Semen veró igé3-egc, & pot Fai 7 nomina- tur : Latini Rhoén culinariam, & Rhoen obío- niorum nuncupant. — Huius fru&us, folia, & femen infigniter ad- ftringunt, vnaqQue refrigerant ac reficcant: & re- ficcant quidem ordine tertio ; (ccundo veró re- frigerant; vt audor Galenus. Foliorum vfus ad denfanda coria pracipuus: Laudantur hircorum & caprarum his preparata. n veró foliorum capillos denigrat: dyf- N X NNI CNSSSSSSSNSSNSSS ues c 2E — entericisvtilitcr infunditur, & in horum potio- | nesacinfeffus additur.Eadem cxaccto & melle gangranás & pterygia cohibent impofita. ' n2253 soft) 3 Zonficiturex aridis foliis in aqua ad mellis confiftentiam deco&tis »/»uz ua (recentior ctas p [ucce- extra&tum dixcrit) ad eadem vti Lycium conueniens,auore Diofcoride:Paulus vero ZEgi meta expreffum é virentibus foliis fuccum huiusloco commendat, 4^ Semen cofdem effe&us prabet: Coeliacórum & dyfentericorum obfoniis admifcetur: fra&tis;luxatis,fifeillatis cum aqua impofitim inflammauones arcet: linguz afperitatem cum melle permixtum abftergic: muliebria profluuia fiftit; hamorrhoides nimii proflucn- tescum querno carbone impofitum cohibet. Ee E ^ Aqua inqua femen infüfum decocta concre(cit, fpiffaturdp, qua & ipfo femine efficacior habctur. Dcfluit & ex ipfo frutice gummi,;quod dentium cauitatibus inditum dolores tol- lic; vti Diofcorides rcfert. / t : P en 3. iuias hk neam De Cotino Cortaria. C A ?.- X 1X. » (59 TINYS Coriariafrutex quoque cft haud magnieáltitudinis,ad quatuor aut quint; "cubitos affurgens :ramulos fert complures, rotundos, obícuré fubrubente cortice con- ucftitos: folia lacà, venofa, rotundis longiora, quorum pcdiculi rubent, Vlmi foliis fere fimi. .. lia,fed minera,lzuiora,& dilutiusvirétia. pro floribus in fümmís caulibus crifpa exit;tenuis, mollis, veluti lanugo;copiofa;inftar raccmi compacta , obfcure purpurci fiue punici coloris, Lentibus minora exigua femina , quz poftea fequuntur , éruffo fubnigricant. radix lignofa haud alte dimictictir. a : Repentur in plerifque Italiz:& Gallia montibus, in Hiftriz Alpibus, inPannonizfope- - riorisinc Auftriz,tum & in Hungariz,ac Bohemiz arduis fyluis. — Nominaturà Plinio Cotinus lib.x vr.cap.xvt11.Eft;inquitin Apennino frutex qui voca- tür Cotinus;ad lineamenta modo Conchylijcolore infignis. Eft tamen & x5»vo; Oleafterfi- - ; uc Olea fylucftris,àqua frutex ifte multum differt. Proinde Cotinus Coriaria rede dici po- isScotinum wie d apud nullum Veterum voxextat. Pannonij frute teft: placet nonnul Garblauff vocant. Exiftimatur veró & hic xx11.his verbisagit: Similis(fcilicet Vnedoni) & Coggygria folio magnitudine-minor, pr prietatem habet amittendi lanugine (pappum vocant) quod puli eres aq x Plinij effe Cogeygria,de qua lib.xii1. cap. Coppie. ^o dt Ll Mt 4 » 76$ SrTiRPIVM HISTORIE ICoribiseotiaris; Suntautem huius folia »tenuiaáue y; t2, vnà cum feminibus valide adftringe s. frigida,ficcaá, veluti Rhus. Denfantg corianon minus feliciter & eleganter hy; fruticis foliis , ac tenuibus virgultis cum Rhoé, ^qua Radixad tinduram (vt refert Angui vtilis, rubente colore lanas pannosque ;; ciens. Q uod Plinius haud ignorauit ad]; menta modo Conchylij colore infienemg. ticem hunc (radice nempe) effe referens De Chameleagno, Cap QE. HAMELJEAGNVYS humilis &exipy eft frutex, cubiti altitudinem rar arp, Js gens. ramulos promit nonnullos:foliola ci; (à hoslatiufcula,oblóga, Myrti foliis haud my. (e tum diffimilia,fed uriora;& fubinde lonpio. ra.€ finu foliorum flores Ípicati exiguiluteolj exeunt; quibus femina fuccedunt afpeta, ca. cumine pungentiajin racemi exigui &oblon. - gi formafa cohzrentia , oleofo fucco perma. turitatem rcdundantia. radix fübeftlena & dura.Totus frutex cum grauitate quadam o doratus éft, przfertim femen ,& eius oleofa pinguetudo. Gaudertlocis incultis & ericaftris, aliquan. tulum aquofis ac paluftribus. In EE rique locis, & apud Brabantos ac n Don raró occurrit. E Maioac Iunio flores apparét: Iulio & Au- ' gufto femen perficitur. tunc colle&us fruti- i culusad forum vnà cum fru&tu infertur. . Brabantiac Flandri &agel appellant : non- nulli Myrtum Brabanticam,& Pfeudomyríi- ; nen:Cordus Elzagnum: nobis Chamelzagoi Pune . Vox placuir.Elcagnus fiquidem Theophrafto | deícribitur fruticofà, V itici fimilis;folio mol- liac lanuginofo: florc Populi. qualis haud ct Te à nobis d ri VEDI I Mh E Nomen apud Vetetes, | puce inuenit, nifi fit Rhus fylue is Plinij, de quo lib.xxirir.cap.xr. Herba eft,inquit,fylueftris, , cauliculis breuib?,que venena & tineas petiit. ! P.Pena & M. Lobcliusalium omnino pro Medi] . Rhu fylucfiti fruticem exhibét,ad cotia prz Et paranda ctiam vtilem , ramulis quad lis | ' luxuriantem : virentibus frequentibus sd ! | | exornatum, Myrti aut Rufci emma c | | femen in angulofis valuulis fpitz-autcoc is modo rani gignitur: quod m uàm Kali herbz fit. uec | E Familiare elfe referunt Narbonéfi Mee F | , & iuxta Lani fluminis ripasfiuc margines Fe à | | piofum frequensá 2 ARMEN | Poet eil *" femina impensé calida ac ficca funt, quoque vtriufque gradum accedunt. Folia ii calida & facultate ficca func, fed mult ipis. Lana - -—- N As « 1; h- Q WV UNS Q scd PEMPTADIS' SEXTA LIRE 1L 769 nus. Fractus cerebto moleftus : ceruifiaintercoquendum additus(quod à plerifque fitad- modum capuc tentantem , & citó ebrietatem adferentem cam reddit. Totus frutex cuni fructu aridus , ve(timentis interpofitus, à tincis & vermibus ea tuetur. ux Mal " li V A pep Fig : ^ ^ rrt. M" De Lantana [iue V iburno. Car xxr TIT Vy UJ l^ udi: d : Lantana. NTER humilcs frutices € Lantananume- ratur. virgaslignofasfiue tenuescaudiccs edit bicubirales,aut altiores ,digitalis aut pollicaris craffitudinis, lentos, fled: faciles, frangique contumaces, corrice albieanres : folia vero ma- gna , lata , ambitu fiue marginibuscrenata , AR meis magnitudine & forma fcre fimilia , fcd hirfuta & dum vigent candida , rubentia vetó cüm citó cafüra emarcefcunt; quz cx ingulis ramulorum geniculis bina ex aduerfo cohazrét: florcs racematim enafcunturcandidi acini (uc- ceduntin vuam congclli , Lentis magnitudine ac fimilitudine,vtrimque leuiter comprefli, qii initio virent , inde rubencpcr maturitatem ni- gricant. radix perfumma cefpitum huc & illuc diuagatur . . "Locis frutetotis, afpetis, ac petrofis,in mon- tibusac fyluisctiam prouenit: [taliz, Germanie ac Galliz nota. Aftate flores vifuntur: bacca tiucacini fub Autumnum ad maturitatem perueniunt: Vete nouafolia exeunt. —— Itali vulgà.Laztanam nominant: Gallis 7/j2r- zt dicitur, Creditur cffe Viburnum , quod hu- milem lentumque fruticem Virgilius Bucoli- con ZEcloga prima oftendit, Romam commen- dans vrbem: Verum bec tantum alias inter caput extulitvvlzs, Quantum lenta folent inter Viburma Cuprefii. Suntautem Lantanz & folia & bacca refri- gerantis, reficcantis;& adftringentis facultatis. — — Ad tonfillarum & gutturis , omnesque oris cum inflammatione tumoftcs deco&tum ini- tio vtiliter gargarizatur : laxiores gingiuascontrahit & dentes firmar. Inlixiuio eadem de- coca capillos denigrapt. Acini facultate refpondent quorum aridorum puluisalui fluores, " fanguinisque proluuia;tum & muliebria cohibet. Ex cortice radicis aliquamdiu fub terra macetato , ac deinde decocto tufoqQuc , vifcum ad aucupia parari poffe funt dui referant ac affüment. — "s Li De Buxe. CaA?. XXII B" xvs paruzarbotis fimilitudine affurgit, caudicibus fubinde humani cruris; raró fc- 1, moris craffitudine. ramofa eft. folia veró habet magnitudine Myrti fete, fed duriora cra(fioraQue , rotundis longiora , Izuia, ac refplendentia. flofculi herbacei (unt: frudus rotundiuículi inguftabiles , & omnibus animantibus inuifi: vt & "T heophraftuslib. i1. — t teftatur. Materies ligni duriffima ac denfiffima quidem , fed ad opera quauis conueniens, &. valdé tractabilis , grauiffrma quoque , & in aqua fabédens, caleíc/Jusso pallefcens , ca- riemacteredinesnon fentit; — aca imi : : Huius vero & alia quxdam fpecies humilis exiftit , quz ad dos abt tres pedestantum- 2; modo attollitur;fed inlatitudinem diffunditur.ramuli buic numicrofi tenucs admodum:fo- lia veró rotundiora& dilutiusvirenda. |... i18 i Algentia & vmbrofa Buxus loca amat : nafcitur in altis quoque ac rigentibus mon- tibus, p TM CE | Perpetuóà autem viret ; nec frigora horret : Aprili noua germina proinit, atque fubinde fofuls t wer P EN a a Büxumautem Graci ar/fpr vocant : Germani SBucbfibdum: Belgzam E 2» Mona. Lag. i $13: 4- £e vo. " 77/9 STIRPTY " quód quidam huius comam tufíama M HISTÓRIJXZ veró vulgusáSatmboen: Itali 2offs: Gan; Angh 33ore: Bohemi Puffpan. e es . Minor 2e serzu£oc ac Humibuxusqic; fc videtur: aut humilis Buxus, - Buxi folia, quantum quidem guftabili, litasoftédit;cum ficcitate quadam adftris vfum tamen nullüm in medicina habent ar pro pinent ratione carct. nam fru&us ve] frequenti , quem tamen cxiguum haber c... bro accapiti molettuseft. Multüm verbi ve- ritate aberrabit , qui huius fcobe, ligni uc; loco vti volucrit. De Virga [anguinea. — C A v, XXII Ix cA fanguineaab Italis dida, Corno; .* ümiliseftin arborem tame Dn excrefcir, fcd fruticofa permanet. virgulz eius noue], geniculatz funt, ac obfcuré purpurcocoloretu. bent ;intus veró medullam albidam ac fupoo. fam habent , veluti Sambuci : vetuítiores ver) caudices , ligni materia dura ac offea , Corno non cedunt,quam &albidam habent.foliaqua. lia Corno,lata,virétia funt;ac neruofa, m pediculi etiam rubent; quandoque & quzdam intercurfantes venulz. faftigiantes vimbelle fo. ribus albidis grauidz funt : baccis veró initio vi. rentibus , cüm veró maturz fuerint nigricanti« bus,fapore ingratis & volucriá nulli defideratis, . In dumisac fepibus crefcit, pone agtos ac fyluas, Vere, Aprili menfe flores exeüct : frudus Au- tumno maturitatem confequuntur, Italis vulgó $4764i70 & Sangutnello vocatur: Petro Crefcentio Sanguinus : Matthiolo Virga fanguinea.Extant pauca dc Virga fanguinea a- pud Plinium lib. xxrii1. cap. x. Nec Virgajin- quit,fanguinca fclicior habetur: cortex eiusin- - terior cicatrices,quz prarfanauere, aperi .Di , cile aut fortaffis eus nce ee cis verbis , Plinij Virgam fanguineam candem cum Sanguino affirmare. Germani hanc arte ticae nominant: Belgz tuilbe €ormocliít/id eft, Cornum fylucftrem : & Gallicé Cernellier E uage. Valerius Cordus Nabdwegrían facit, i * falfam fiuc fpuriam Cornum. Videtur verà hac effe Thcophrafti SnAwxegría iuc ee femina. Virgulas hzc habet paruas; medu "a intus continentes,non veluti matis duras ac Popledici lidas: fru&um vero dag» , hoc eft, cfüi haud í idoneum , & ferotinum , vt qui poft — equinodium demum perficiatur. A: dem Cornus fylucftris fiuc vm món ius noui ac tenelli termites rubentes medu ; intus,vr Krpfimps Hei M n: & qui tardé maturentur. we bs Parciamdifüimilané bacca iftius funt t rias: plurimas veró frigidas ficcas, acerbas du- . dam enim habent calidas, amaras, & and la HOC PEMPTADIS SEXTAX L185. 7I. des 77i ftringentes: Vfum tamen in medicina nullum habent. Matthiolusex baccis prius decoctis, dcinde prelo fubditis,oleum exprimi rcfert,quo Ananifes ruftici in lucernis vtantur.Q uod vcr de cortice Virgz fanguinez Plinius fcribit, id praftare poffe corticem huius Corni fyl- ucítris fiue Virgz fanguinez nec compertum, nec verifimileeft: Aitenim,vt iam retulimus; corticem cius interiorem cicatrices, quz przríanaucre aperire. L : : peu Pet ^^ DegEuenyme. Car. xXIIIIL j ds Éuonymüs. I | A v p procerusfrutex Euonymus eft; mali Punicz magnitudine. ramulis plurimis diffunditur. veteres caudices cor- ticibus inalbicant: recentiores ac non ita dudum enati virent, & quibufdam à corti- cc eminentiis de WR apparent. li- gai materies dura ,ex dilucéluteo albida. folia oblonga, lata, tenuia , ac mollia funt. Flofculi albidi quini feníve, ex tenui pedi- culo vmbellz fere inftar coharrent. frudus quadrangularis , rubens, quatuor continet grana albida, quorum fingula luteo conte- guntur cortice, qui detractus lutco inficit coloré. Locis incultis ac frutetofis exit; circa af- peros colles & aggctes:non rató & agris pro fepimento eft vnà cum Rubis aliisjuc fen-* tibus. Aprili menfe flores : fru&us fub finem Auguíti aut Septembri menfe maturi ap- parent. A Théophrafto hic frutex ivavuuoc ap- pellatur, & lib.ir1. De ftirpium hiftoria ab ipfo defcribitur : nonnulli Anoniymos pa- rum re&e legunt. Petrus Crefcenttus Fua- num appellat;quód ex huius ligno fufi fiat: atquc ex eadem caufa à Germanis (C — fi 3 ise - bcibaum ; pleriq; tamen anbóblín dicunt: Jap Brabanti vetó $?apeufout: Itali Fufanoi Gal- li Fufin, & bonnet de due Angli &pínbcl tet. Qui hanc Copiar fiuc Iugalem faciunt, à vero recedunt: Zyygia fiquidem Aceriscft fpc- cies, vt infr dicetur. " : i Perniciofus autem hie frutex omnibus eft,vt T licophraftus fcri bit;capfis veró & nociuus. Fru&us huius, inquit, oues enccat : fimiliter & folium ac fru&us capras maxime interimit, nifi inftà fupraQué purgentur. Fertur vcro hic frudus homini exhibitus,& per (uper ac per inferna purgationem moliri, fi térni aut quaterni fructus dentur. De Frangula. Càr. xxv .( Onwrivars A radicibus 1cGasvirgásedit Frangula, x. aut x 1. pedesaltas, pollicaris craffitudinisjin ramulos nonnullos diuifas; quarum exterior cortex niger eft ;qui veró ligno proximusfubeft,lureus;ac luteo quoque Croci colote tingit.ligni materies candida & fragilis,ruffefcéte quadam medulla media. folia funt qualia Alni vel Cerafi, nigriora ramen & pauló rotundiorá. Rofculi inalbicát. baccz rotunda fructus fünt,in quibus fira quedam apparet,quafi ex diabus in vnam coaluiffent, colore initio vitentes, deinde rubentes , po- fica nigricantes;nuclei veró in his duo (unt exigui . radix per famma cefpitum vagatur. .. In viuis apud Brabantos fréquens eft, przfertim usidionbeh ac vliginofo folo fitis; Reperitur & in Germania ác Bohemia. Vere noua folia & flores nafcuntut : Autumno baccz. ; Alnum nigram fruticem hunc (unt qui vocitent: aliis Frangula: nomien magis placet: Pc- tro Crefcenrio Auornus eft: Brabanti Sypozkenfjout/&c quandoque $píjlfjout/ quód pueri ex his fibi tela conficiant: Germanis jaulPam: Bohemis &ruffna., á E e n DE I XXoON Interior I E * d * Av. "n »72 s SrTinRPIVM HISTORIJ c. à bu. Ee sul huiuscortex apüd ruf; x ^ ^ — Cos z pt " | yes cu os nonnullos in vfü eft , qui eius Vtüntur | Xu , diluto ;quando COTpUS expürgare cupit eo Expurgat autem craffos pituitofo. hu P. 2s res,tum & biliofos : & non modg, Perin& b : 2 y AE rorem fedem fed frequenter etiam vom; yw uone,cum magna ventriculi perturbatione v Lec w^ DNO ac moleftia: Rufticorum idcirco magis eft "7 XN Wes PS N f '/ ES CE « medicamentum, quàm vibanorum sic tv rum qui era(fa victusratione vtuntur quim delicaté viuentium. Suntvtró & iffe. Tant, Corticem aridum mitiorem eff: & minorcs moleftias excitare: rccenti fiqudz ac nohdum reficcato humiditatem uan. dam füperfluam adeffe, qua torfionesadí;. rat ac vomitiones excitet, ventriculumque perturbet., Idem veró cortex in vino autaceto de. cocus collutione dentium. dolores miri. gat : aduerfus fcabiem & curis fardipre ctiam commendatur. — A Folia letum feruntur bubus;ac pi é vaccis pabulum , quz horam paflulacred- dunt copiofius. : m NS PRyseesa quog; ftirps Col q (5 J, 04 7 om : e QN veluti Viciz, fed maiora ; quorum fingula- c LEES [ELA a nire poffunt.florcs lutei funtinftar Genifc. fuccedunt filiqua: veficulatum, inflar di- " fentzsac veluti vento inflatz , colore non- nihil putpurafcentes; in quibus femina du- ranigra,plana,ac Lentibus proxima; Hortenfis apud Belgas eftflirps,8 ne nafcitur: citó perficitur: tertioanno! tes & frudus facit. - A Maio in multam aftatem floret : iti- terca filiqua maturum femen prabent.. Frutex hicà Theophrafto Grace Us ma per ov diphthongum in fecunda fjl As dicitur: Latinejinterptete GC aut Colutea: Mes Todi inim: : lis Baguezaudier. Falluntur qui 5enz L2 ério ufeircó & improprie Belgis $aw 5 boon vocatur. p vc — Differens autém hac Colutea eft bal tera xo?i/ma pcr v fccunda fyllaba: cd fiquidem hec,vt T heophraftus Rare E *: bit, fruticofa & c/ddve, id Be multiramofa eft, inientu rara non cbbliz folium haber Laurinum veluti 4mm — Lane eto ds d apparens Vlmi folio, fec fbidoa — f 5, V up. dux Jas s e. M m : | | v» i vna patte herbidoj inferiore veró " i ed PEMPTADIS SEXTJE& LIR. IL 775 neruofo,cortice non lxui,fed veluti Vitis veftitur. ligni matcries dura folidaQuc. radices per fumma vagantur graciles,folutzcrifpa,S valde lutez. lorem fru&umquce dicitur non pro- ferre, Erde Colytea quidem hac. At Colutee fructum fiue femen,quod in filiqua nafciturymirum in modum oucs pinguc- facere, Theophrallus fcriptum reliquit. l y La De Anagjri. Car. XXVII. d. DE MS pore Anagytis. A 5 531! KM NS q W 44A WM Y C —A y ESSS 24 J/7. OS Ws M c» NOS ^. . 117. Ne. 3 2 — MN AB AGYRIS exigux arboris inftar frutex eft, ad hominis altitudinem, aut interdum t. L M ampliusaffurgens: ramosà caudicibus fuis fundit complures, fubinde tenues, quorum cortex faturato vitore nigricat. Folia circa hos ab vno pediculo terna , Trifolij Afphaltitis zcmula,dilutiustamen fuperius virentia: flores oblongi;auri colore lutei, Geniftz perfimiles, biniteraive quoque coharentces. filiquz fuccedunt pollicem latz, in quibustenum forma Phafeolis fimiles duri fru&us, fed minores,initió albidi,deinde purpuraícentes, poftremó & carulco nigricantes. Ingrato autem huius folia ac flores odore funt, vcluti Spatulz foetidz, adcoqQuc graui, vt & pratercuntibus moleftus fit. " In plerifque Galliz-Narbonen(is, tum & Hifpaniz locis abíque cultura gignitur: tum & alibi dios vias,veluti in Creta infula,vt Bellonius refert. PX Primo quoque tempore flores producit: fermen cum vua, Diofcotidesiriquit, durefcit. Gracisumveyc, aut dvaveoc, qux & incorrupta adhuc vox in Crera permanet : Latinis ieyris: ànonnullis vetó & Z»o7oc, aut, vt inter nothas fctibitur,z4s4xozoc. Exiftit veró & alter huic haud mulcüm diffimilis frutex, non raro arborefcens: folio quo- 2, que Trifolij : oribus luteis , racematim palmi. longitudine digeftis: filiquis ac femine và prioris: qui non modó graui, fed & omm deftitutuscftodore. — * - Infyluisac montibus haud procul Tridentofrequenspafcitut. — : ! Vulgo apud Ananienfes Eghelo dicitur.Refertur hicad Laburnum , de quo Plinius lib.Laberum. : xvi. cap.xviri. Alpina hzc arbor cft, ncc vulgó nota,cuius lorem cubitalem longitudine, ápestion attingunt. Repuguat autem Marchiolus, qui mauult Anagyridis alteram fpeciem flatucrequàm Laburnum cffe concedere : floris fiquidem racemum,ait;non cubiralem,fed E TT 34 palm Sycomorua. Cercie. 774 STiR?PIVM' HISTORIE d palmi tantummodo longitudinis cffe : apibus veró florcs gratos affirmari. qua: à Dips ye fentiunt verbis. Neb. dif. Caterüm Anagyris, vt Galenus Ícribit, excalfacientis ac digerentis eft facultatis, Eo. Diofcoridesait;tenera trita aedemata reprimunt impofita: cum paffo veró drachme * 7 E | )BT E" re bibuntur aduerfüsafthma , & fi menfes, fecundz, aut foetus hxreat : ad Capitis verà cnc. 1 vino dolores. Radicis fuccus di gcrit ac maturat. Semen comeftum vomitiones Cit Qu non modó graucolentis Anagyridis,(ed & alterius Eghelodi&ti, vt Matthiolus fcribitfacis De Arbore Iuda. Car. xxvitri. Arborludg, N TER fiptices numeráda veni At. Tamu. AC lis A nigricantibus ; à quibus flores in breuibus "£4 pediculis exeunt forma Ochri, Íed colore S cleganti purpureo rubentes, quandoque & * cádidi, ramulorum cortice & vnà lbican. ^ UN te. folia rotunda funt, A fari feré fimilia (ed S LA Ts ASA molliora;tenuiora,dilutiusque vitentia, (i. V NAR liqua fuccedunt floribus,digitum] e Onge ac Q latz,planz , tenues, compreffz ;in . femen planum durumá; veluti Lenis, In nonnullis Hifpanuz prouinciisin fe. pibus ac dumis reperitur : Italiz qu montes,ac Narbonenfis Galliz agri hoc non deftituuntur frutice. &. .. Floresprimo tempore erápunt, &prius quàm folia:filiquaszftas matura, — Vulgó Arboris Iudz. nomen inuenit: Suntqui Sycomoron appellauerint , quod videlicet é craffioribus ramulis flores acfí- liqux dependeant : Sed legitimaSycomo-- . rusfrü&u Ficum refert, & folia habet qua- lia Morus arbor: vnde illi nomen. Abaliis ps7 xic creditur cffe,de qua his verbis Theo. VÀ ES "S phaóitussCercis fru&utn in filiqua facit. Q uz adeó pauca funt verba,vtexhisnibil — certi haberi queat : pluresetenimin filiqua fru&um ferentes frütices funt.Galli Guainier, quafi vaginulam appellant: Hifpanorample 3 rique 4/zorouo loco,id eft,filiquam fylueftrem aut fatuá: alij Arbol d'amer p opterelegauam. - Incompertaautem & incognitz huius fruticisvires funt & facultates; Nam quod M thiolus hanc Acaciam (additis prater veritatem fpinis) faciat, igmentumel. qe De Ceratonia, AF. XX 135 ubican fo ERATONIA exfruticum arborumqQue filiquas ferentium numero quoque eft. me- Aires: autem magnitudinisarbor,valdé ramofa:foliis oblongis ex alps PUE | uatis,vcluti Fraxini;fed particularibuseorum latioribus, durioribus,rotundioribusij m. oblongz funt iliqua pede longiores;pollicem latz,planz;craffe, in quibus femina plana taque. filiquz ipíz fapore dulces funt,& à nonnullis eduntur; fed non prius quàm dudi qol 5 le&z & reficcatz fuerint:nam virentes adhuc,etiam maturz;ingrato fapore , cfui difplicent. In Apuliaregni Neapolitani prouincia,tum & nonnullis Hifpaniz locisinculcis gign A y Naf(citurveró & apud Indos aliosQue Orientales populos , vbi filiqua: mellcósd (wt dant fucco,vt eo ad condituram Zinziberis , aliorumque fru&uum vtantur , vt Matthio"? refert. Strabo autem lib.xv. Ariftobulum refetre ait arborem effe in India non prom qua magnas filiquas habeat,denum digitorum longitudine, mellis plenas,quasquice* 7» non faciléferuati.Q uod dc recentibus,atque nondum reficcatis filiquis;vetitaemis u* : modo fortaffis habet. UE yt Floret Ceratonia mox foluta hyeme : Verc appetente fru&us maturos fub ARM | proferunt. RA Ceratonia. 29 1 í U // or, V A Á e N VA) a e 24 A : f Exi 3230 : / em, SEE dX. (2 Y NES Ü 5 ; pes P7 ANS (7. Q Afin Qd) TTA p (9 53 a — E 4 4 i 9 7X T PEMPTXKDIS. SEXTJE f, f A 71 PN L1B. Lf. 27; ri sceo eria nomen eft: Latinis fimili- ter Ceratonia: Hifpanis Garaue. T2124. Z (21. , 32125 1 -—:' eC. I E a. h Ao lis Xyl CYhcin: L cibus Italicis: ab Apulis veró Salequa vocatur: ifpan Ceratonia autem exiccantis eft & adítrin- gentis facultatis, ficuti & fru&tus, nonnihil euam dulcedinis continens , Yt Galenus au- Gor. Siliqux autem recentes affumptz ftoma- cho aduerfantur, vt Diofcorides ait, & aluum foluunt: reficcatz veró candem fiftunt, & (to- macho gratiores funt. Vrinam quoque ciunt; - fed ptacipué vinaceis exemptis. Eft autem x : 42 à Ji.In AMA Tk. 4.8 E] I H " H non facile aut celeriter defcendit. De Cafiía nigra. CAv?. xxx. AMETSs1 nonfrutex fed arbor fit Cafiz nigra,quiàtamen filiquas profert, hoc lo- -: jungerentur. Ma & procera eft hzc or inftar nucis luglandis. folia habet haud diffimilia ] il 't fed fineulari " i LI B H * s: H o - B bus magis acuminatis. materia arboris folida FE BE anisurA TO E T . r^ I " ] $511 Vcillti Xxuaia- Ci. extcrius veró cortice contegitur lutei aut buxei coloris. Fru&us filiquz funt oblongz; teretes,nigrz ac lignofz, crebris ligneis mem- branis tranfucríalibus interfeptz, inter quas, Pio sanec n ; 1 1 a nn3ah4 Q5 [14 r. dde dua t AS Y MOS, pd nigra dulcisque continetur medulla;quz ex- empta inter medicamenta clementia locum inuenit. to hzc arbor frequens nafcitur : przfettur Memphitica & Alexandrina. Vereribusl l 1 ita.vel adeó ne. gle&tim habita, vteius non mernincrint. Ara- besvfu medullz filiquarum cognito in precio primi habuerunt, atque deinde pofteriotes Grzci,vt A&tuarius & ci i lij; àquibus xac ia uscuya id eft,Cafia nigra appellatur. Eft autem fructus, inquit AGuariuslib,v.;eius fi- ftulofus & oblongus, nigrum intushümorem concretum geftans, qui haudquaquam vna continuitate coaluit, fed ex interuallo tenui- buslignofis membranis dirimitur. iin afiam fiftulam , & Caffiam, pet duplex ff.,iftulam nominant. At Veterum Cafiía fiftula,fiue cíe»y£ Gtzce, cortex doratus eft , fiftulz oblongz ac teretis inftar""* conuolütus: quem nunc Officinz Cancllam íncár 2 1 1 ib. ^y dm Mz 3 Czterüm medulla Cafiz nigra , cuius eft víus, humida eft ordine primo fatis intenfo: in TL-4 calore [e ille o- cafa fr- E cox 775 . ET STIRPIVM HTSTORIJ calore veró parum medium temperatumqQue excedit. Vim habet leniendi, & aluum cle- menter fubducendi: feces educit, & humoresqui circa primas venas hzrent,;idQue citra tor. , fiones& moleftiam,fed tamen ventriculo minusgrata,facilé naufeam excitat. Admifcetur idcirco à nonnullis ei vel aloe, vel hierz picrz puluis nondum melle addito: fic veró & ven. trem magis fubducit, & ventriculo minus nocens redditur. Alij Rhabarbarum addunt, & itaquidem cholagogum fit medicamentum, atque febricitantibus ac tertiana laborantibus vtile. Poffunt & alia admifceti proconditione morbi & laborantis. Calculofis quoque ac nephriticis hzc quoque admodum conueniens eft, przfertim admixtis nonnullis diureticis, fed non vehementibus: dolores fiquidem fopit: vias laxat: & ad calculi aut arenularum fa. ciliorem defcenfum ac exitum non parum confert. Tam benignum autem, vt Mefuesait, & innoxium hzc medulla eft medicamentum, ve cuiufcunque tandem ztatis hominibus;ac etiam puerisstum & grauidis ac puerperistutó ex. hiberi queat. Foris admotacutisafperitates mitigat, & inflammationibus impofita ad fup- purationem adiuuat. LisR: SECVNDI PEMPTADIS SEXTJE FriNrs. STIR- VIIRPIVM HISTOTIR" POEOMGEOTO A ODIS . SEXT OE LIBER TERTUTSS, DE ARBORIBYS FRVCTIFERIS. " PRAEFATIO. COR vrICinvs aores (accedunt. quarum thia molis [unt faitieia : vnum fructi ferarum: alterum fyluefrium:tertium perpetua fronde virentium.fru- M fere autem ba omnes [unt: [ed iMdias fructiferas muncupare libuit, quarum ] fructus hominibus edules ac vtiles, qua iu&egu, fiue dome]lice aut cultine id. «circà etiam dicuntur: Pligius has vrbanas mon imprabà dici [entit, quiacvi- delicet frucfu mites vel aliqua dote bomines iuuant : lib. xv. Cap. X1X. Qua veró fructus ferunt humani [ibus abdicatos , dejas ac [ylue- fires dici po[[unt . ; , . enarborum verb & earumyqua fructus idoneos proferunt ,difcrimina quedam funt : Qua- dam fruct us carne edules funt, vt Poma ac Pyra : aliamucleo vt Amygdala & Nuces : nonnulla verb C carae ac pucleoyucluti Mala Per[ica,Pruna, Cerafa, C id generis alia. Sunt verb e in fingulis differentio quas bistoria progrej[u facile erit cognofcere. . Chmautem de ii arboribus primum agendum videretur quarum frucfus carne [ua precipue efai apti, Malus flue Pomus fe reliquis omnibus praeferenda offert. Ab hac igitur initis [umédum. ,. DE POMO SIYE MALO. gant Mg CáryT L M2 L1 nomen laté apud Veteres patet, pluribusque commune cft, fed de przcipué ditis Malis primüm:de tcliquis deinde. Eftautem Malus arbor quidem cau- t: dice fubinde mediocris crafficudinis, nó altajfed longis ramis iisque inconditisin latitudinem expanfa. cortex mediocri- tet xqualis,non valde fcaber eft: folia la- " taytotundis longiora, marginibus leuiter creniata: flores quinqucfolij, non parui, colore albidi, fed frequentius ex albido & diluto purpureo rubentes:fru&tus ma-- gnitudine, forma,colore,& fapore diffe- tentes funt. horum fuperior pars floris . fpecimen retinet ;inferiori , qua finuofi funt, pediculus adharet breuis.cum quo arbori annc&untur , radicum quxdam altius;fed per obliquum ramen , defcen- dunt :teliqua fub ipfo terre cefpite hue illucfpargütur. Conftant autem fru&us exteriore cute,interiore carne & femine; quodin loculis duriufculis membrana- - €eisinclufum in medio refidet ; & corti- ce quidem nigricat , medulla veró albi- dum eít. Permagna autem nónülla Po- ma funt: quzdam paruula : medij ris plurima non defunt. pallido cola albicant pleraq; : cineritio fordent alia : rubent illa , & vel patte aliqua vel tota. forma N NN QNS 2 M «S E P Ut SEA LÀ P u— 7 E CONNU 2/7. 778 E STIRPIVM HISTORIE forma quibufdam rotundior: pleriíq; oblongior. Saporc vcl dulcia;vel fubacida: plurima ex his varie miftum faporem obrnent: auftera funt fylueftria. 2. Sunt etenim & quzdam fylucftres Mali culturz éxpertes, non infitz videlicet ;quarum fructusacerbi funt & adftringentes. Infitionc (iquidem Poma & Pyra mitefcunt. 3: Efttamen & 2aueiun^éa quxdam , fiue humilis Malus, fruticis modo adolefcens , quz non propter infitionem , fed natura iua Poma fert pracocia , mediocriter dulcia, colore ad- modum dilute flauo albicantia. Plantanturacferuntur in hortis ac paradifis eó deftinatis cultz ac infitzz Mali: fylueftres alicubi negle&im habentur. Florentcirca fincm Aprilis,aut fub initium Maij : Poma przcocia quidem , matura circa Calendas Iulij: reliqua Septembri feré menfe : pauciífima prius. : Malus Gracis yia eft: Latinis & Pomus: Germanis A»pffibaum: Belgis 2tppelboont Gal. lis Pommier: Bohemis Sablen. Fru&um Graci uio» vocant: Latini Malum aut Pomum: Germani Jopffeti: Belga ?typdl: Galli Pere: Hifpani CAtazfa22:: Bohemi Syablfo. Precocia poria humilis Mali, Brabáti vülgó Poma Paradifi,aut Poma D.Ioánis notninát. Eft autem Pomorum omnium tempeties frigida & humida, coniüé&ta cum humore quo- dam excrcmentitio: verüm ficuti neque frigiditasomnibuszqualis eftjita nec quantitas fu- perflui humoris. Citius corrumpunturin quibus hic redundat: diutius veró afferari poffunt 1n quibus paucior eft.aduentitia fiquidem & excrementitia humiditascorruptionis eftcaufa. Daka* — Dulciaaurem Poma minusftigida funt ac humida: carnis fuz foliditatem hzc co&a rc- ma. tinent: alimentum conferunt amplius ac minus humidum;quàm catera Poma: minusfaci- lé per ventrem ctiam defcendunt. 27 ^ Acidafrigidiora funt;tum & hu midíora: horum co&orum fubftantia dittluit , nec folidi- tatem fuam retinet: alimentum parcius fubminiftrant,idá; crudum ac frigidum : ita veró & facilé ac citó delabuntur, vc etiam remorantem aluum promoueant ; przfertim antc alium cibum atfumpra. ( : 4bafue — Acerbaaut Auffera Poma,vt funt fylueftria ac immatura, frigidiora funt: fuccum ingene- cen rantcraffiorem,ac omnino flatulentum. minus nocent ; ficitó ac. velociter defcendenint ; hacferint latusgignunt,ac colicos adferunt dolores. Melifap- | Quzinter hzc medij funt faporis Poma , ac non raró duarum vcl trium qualitatum gu- r&Poma ftum rcferunt,vincentisfaporis facultates przcipue obtinent ;aliará veró & participes funt. Praíftantautem fempercrudis,Poma coda : quorum mali gnitas fzepenumeró non modó perignem emendatur, fed & additis vel aromatis, vcl aliis corri gi poteft. NA Prodcffe autem poffunt Poma ventriculo calido. auftera vero ctiam calore langüentem ac refolutum roborare queunt. Inflammationibus omnibus,fcd precipue incipientibus, Po- ma etiam commodé imponuntur. up REX C. Succus Pomorum odoratorum ac medij faporis compofitionibus nonpullorum medica- mentorum admiícetur.tum ad humorum melancholicorum contemperationcm ,tum & ad medicamentorum impentius reficcantium qualitatem remittendam : it funt, Serapium €x Pomis Regis Saporis, Antidotum ex granis cocci Baphici,& fi qua funtalia. » . Conficitur veró & cum eiufmodi Pomis vnguentum ex adipe porcina & aquá rofacea; Poma. Cuiusad nitorem faciei & aduerfus cutis afperitatem vfus eft. | óe Arboris foliacum aftringendi facultate refrigerantia : infammationibus initio quoque vtilia habentur. ; | 2 : E De Mala «AM edica. (CAP TG NEST AR 20 R hzcnon admodum magna cít. tami ciuslenti ac obfequiofi cottice virent, 8 7 ^Mpinulasaliquas,non tamen frequentes adnatas habent: folium oblongum , latum, lz- ue;odoratum, Laurino fimile : flores fübpurputei , taminibusin medio tenuibus ac capilla- ccis: fru&us oblonguseft, Cucumere vulgó dicto non raró maior,quandoq; minor,& Limo- nia malanon multüm magnitudine excedens :cortex huic diluti aurei coloris , tuberculis nonnullis exafperatus,odorc grato przftans. fubéft cato craffa;albida, dura, atomaticá quid. rcipiens fed exiguum ,& neg; acris neq; acida , fed feré qualitatis guftabilis expers. interior medulla non multa quidem,fucco acido plena turget; in qua femen conditur Hordei grano maius ac craffius ; cortice duro, interiore fubftantia albida ac amara. dei Ad huius genus pertinent & Limonia mala, tum & Anerantia di&a , quorum arbores Malum Medicam magnitudine, virentibus fpinofisQue ramis, ac foliis Lauri «mulis refe- runt. floresautem vtrufque candidi funt ; & Anerantij odorati admodum , cuius & folia fubinde maiora. ri 2 T L - Efe: get c att ? put AV , e "E s Aat 4. : PEMPTÀDI& SBYTA MIR llf 7 Malus Medica. ! Malus Limoaii, Limoniaautem mala oblongi craffique funt fractus, Citriis tamen minores : cortex Tu- val ri. teus;amaricans & fuaucolens,fed tenuis;caro albida cui valde exigua accedit. Copiofam au- '"*»a. tem admodum hzc mala medullam habent,;fücco magis preenantem ac redundantem qui & acidior eft. femina & in hac continentur veluti Citrijjnec minus amara, Anerantia mala rotundam formam inftar globi obtinent, & Limoniis minora fünr. cor. Mala Ass- tex horum intenfiorc auri colore nitet; odoratus quoquc, extcrioreQue cute amaricat, non- "^"^. nihilafper;quati rugofus, fubinde craffior, quandoque tenuior , (ed tamen quàm Limonio- rum craffior,fubditam habens fübftantiam albidam, mollem,ac fungofam. interior pulpa fi- uc medulla multo copiofoQue fucco madet; & femina comprehendi minora cw Citrio- . rum,forma,colore, faporeque alioqui fimilia. fuccus modó dulcis eft ; aliás aci Us; non rató medij ac vinofi faporis. rs i Huc veró & alia quxdam referuntur Mala, Affyria nuncupata. horum arboraliarum Ma. 1, AJ- lorum fimilitudinem refert : rami haud diffimiles : folia pauló quàm Limonioruüm maiora: fia. . flores Medicz malizmuli: fru&us rotundus, fed triplo quadruplóve quàm Anetantij maior, A Mediaautem primümin Italiam veniffenon modà Plinius aperte fcribit, fed &Vir | ut : Pocula fi quando [eue imfecere nontrce, - GMtifcueruntá, berbas C" non innoxia verba, STIRPIYM HISTORIE 789 Su Malus Anarantia. Malus Affyria, v y M 5 : y. sg m d b 7 d / i z À EJ i , : D». 7 /) ; U V NS lg ANI Sa^ eii: " 4 o a PI ; À 70 | D, 3 LAN , à "filil L. y ^ 2, d E »: a " 22) / É *. " 7 0" "04 j: c-—- ETSI, vu j QS oz d iut É E 74 S EA 077 VAD SN NAM MMNSNSNN vd nxilium venit ac membri acit utra venena, Ipfa ingens arbos, faciemá, fimulima Lauro. - . Et fi non aliumlate iacfaret odorem, Laurus erit ,foliabaud vlla labentia ventis, Flos apprime tenax animas ei olentia Medi - —Orafonuent io, c [entibus medicantur anhelis. Aitboresiftz perpetuó virenr,&, vt Plinius inquit, omnibus lioris pomiferz fu dencbus,aliis matureícentibus,aliis veró fubnafcentibus. Prior una uedixi: Latinis Malus Medica ac Malus Citria dicitur. t d Citromalum. nt, aliisca- -* E rr / Ma ! aov Fructus veró usiAov uadYxby $2 xize10: Malum Medicum fiue Cittium , & E , Zmylianus apud Athenzum, Iubam Mauritaniz Regem refert; de Citrio meminiffe , qui ... Malum hoc apud eos Malum Hefpericum dicát nominari.Galenus Malum Medicum am- plius vocati negat. fcd Citrium dici;atque eos qui Medicum appellant; hocagere ait, vt que loquuntur nemo intelligat : Officinz huiufcemodi mala Citrones vocant: Germani Curín epticiGitrinaten: Belga ditroenen: Itali Czzrezi ac Cedri: H ifpani Cidras: Galli Cítraps: Angli . Sitron appe: Bohemi &ptrpnoweiablfo. — 5 o Me du 4. Alterum Poi genus Limonium malum dicitur: Officinis Limones: Gallis 75: A Limone. lg : i519 CAT A zs Ri ; : ^ 1 : b liis j., icrtium Malum Anerantium aut Anarantium;à quibufdam veró Aurantium :a " » Aurengium,ab auri luceocolore: Sunt qui Arantía dici velint ab Arantio Achaiz oppido: vcl Araniaà gente eius nominisin Perfia: Italis. 47azcio : Germanis Domeranten : Belgis ! m: Gallis Pozmes Z'Orences: Hifpanis Naran(a: Bohemus Domeranaj. — — lorum Lorie appellatur , à de vulgus huiufcemodi Po- i mandatum, comederit: ris Pom , fed illud fui: TIEN 3t 4. Quirtum Pomum Affyrium à quibufdam dicitur: vulgo. Ita quibus & Pomi Adami nomen accepit , ex co nempe, quód ru murn fuiffe exiftimet,de quo Adamus in Paradifo, tranfgreffus De vndc & ip illo morfus veftigia apparere aiüt. Scd alij, nó buius gene á, ferütquod Arabes Muíam (iue Mofam vocát;cuiusAuicénácap,595. meminit: Iftud etenim Tudcori nónulli proco habét,cx quo Adamus cócdens peccauit;vcAndreas Tixslet am * : , PEMPTADIS SEXTA LIB. IIL 78i Caterüm fru&usomnces ifti ex diffimilibus & facultate multüm differentibus partibus compofiti funt. Cortices odoràti amaricantes,ficci funt ac calidi. Caro albida frigida ac craffi fucci, przíertim Cittiorum. Interior fuccofa pulpà fiue medulla acida; qualis Citriorum ac Limoniorum , refrigerans cít,& cum partium tenuitate reficcans. Semen veró quia amarum; excalfaciens atque reficcans. Cortex autem Citrij venenis omnibus aduer(atur: qua dc caufa & Thhetiacis compdfitio- Cii mall nibus quaridoque admifcetur: commanducatus oris halitum commendat, & füaucolentem ""** rcddic affumptus veró & frigidum ventriculum roborat. Caro vceró albida, folida;duraQue fubinde editur, fed difficulter adtodum concoqüitur; & craffum,;frigidum pitui tofumd; fuccum ptocreat. Galenus cum garo & aceto ipfam man- di refert, vt faporis hebetudinem acuant: atque hoc modo affumptam faciliüs concoqui, Pofteritashanc cum facharo condire didicit: quo modo prapatata oti gratior, facilioriscon- co&ionis,& copiofioris alimenti redditur,& obítructionibus minusobnoxia. Veteres Citria níala(vt Theophra(tus hift.lib:ir1 1.Ícribit)non edebant,placebant odore, & inter veftes reponebantur,quasà tineis & blattisinoffenfas conferuát: contta verà venena mortifera,quando opus,ipfis vtebantur,quo nomine vel ritaximé fuiffe commendata etiam Virgiliani verfus,quos fuprà attulimus, attcftantur, Extat apüd Athenzum lib. 111.ficinoro- forum ad ferpentes damnatotum, qui ab e(a itii mali liberi c falui cuafcrint,hiftoria. Interiorem pulpam fuccoacido plenam Galenus non vefcam ait: fed noftta ztas hac non raró pro condimento vtitur;atque inter hxc atfumpta, bilem, fi quz in ventriculo cft, repri- mit,languentem appctentiam excitat, & ventriculo grata eft. Facit eadem aduerfus ychc- mentes ardentesQuc febres, & omnes morbos peflilentesac venenofos, quibus à totius füb- ftantiz proprictate refiftit. Cor eadem roborat: refrigerat,& fitnul audi attenuat,& lenta vifcidaduc incidit. 3 -. Paratutex hac & Scrapium;qüiod de acctofitate Citri Officinz nomiriant;ad cadem vtile & conueniens,palato gratius. UNS Conficitur veró & cale Serapium ex Limoniotüm acido fucco, fimilis omnino facultatis, Limonj Nam & Limoniorumjntetioris pulpe fiue fubftantic fuccus acidus,Citrij fuccum tum qua- ^ z litate,tum facultatibusreliquis ita refert; vt vno deficiente,alter eius loco fübftitui queat. Cortex Limonij nec inferior Citrij cortice habetur: Albidam autem catnem Limonium malum tám habet exiguam,vt nullius cenfeatur momenti; Aquaex integris Limoniisper vitrea organa clicita, vitiligines & maculas tollit facieiQuc nitorem conciliat: Eadem pota vrinas prouocat, & calculos cohzrentes diffoluit, frangit, & expellit: : Malorum verà Anarahtiorum cortex Citriorum ac Limonioruin facültatc fatis fimilis, sper. tanto tamen calidior , quantó acrior ac amarior, Interior fuccofa pulpa fiue medulla NR quidem ciufdem auc non multó inferioriseft facultatis, quàm fit Citriorum aut Limonum, atdulcis non adeó refrigerat aut reficcat,íed ad temperatum quendam calorem & humidi. tatem accedit,ori grata ; & aliméti plusquàmacida confert, fcd idipfi urb tcnücacexi ore medij autem faporis fucco vinofo przdita , medio fe habet modo , frigidior quàm dulcis, minus vcrà uda quàmacida. Flores Anarantij odorati ab vnguentariis ad odoramenta paranda vfurpantur. Extrahitur veró & ab ipfis per vittea organa aqua admodum odorata, quz affumpta fefquiunciz pondo fadorem mouet , & febribus mcdetur. — z Semen autem omnium iftorum vétris lumbricos necat & expellit : venenis quog; poteri- m ter rcfi(tit& aducrfus fcorpionum ictus affumptum conducir. PU uz Adami vocantur Poma, Limoniis przfertim acido fucco facultatibus refponderc videntur , fed camen minus efficacia. p - De Malo Punica, C AT. dd M^ L1 Punicz du funt : vna fructifera : altera fterilis. Banque sc . Vtraq; humilis & haud magnus frutex eft,tenues aliquot ramulos ptomit ; exiguis paucisdy aculeis fpinofos. foliola parua funt, & Myrti zmula ; pedicülis annexa rubentibus. Horcsfecundum ramulosvnà cum ftaminibus mediis ac ipíis quoq; Cytinis eleganti purpa- rco colore ruberit. 03itioagoto«: P Cytinuscalyx cft oblongus;anteriore partc latior , in feptem rimulas ( totidem videlicet ers», quot flori foliola) fatifcens , Afari floribus maior , cuius inferior pars in fru&umacampluin tranfit pomum: fuperior denticulata vnà cum ftaminibus ipfi mcdio in(idet Pomo. durus E ' yY quafi "vw 782 STIRPIYM HISTORIAE. quafi lignofüs huius Pomi Cortex eft, fo.. risobícuri ac fordidi purpurei coloris, in. terius luteüs, in quo oblongioris figura: granula rcconduntur;quz, vbi maturita- tem affecuta fuerínt, eleganti colore ru. bent, ac fucci plurimum habent; vno jg fingulis vinaceo fimili femine. differunt grana (àpore : quzdam dulcia : alia acida: tertia vinofo guftu media. Sylueftris. Malus Punica florem qui- dem facit, fed qui nullo füccedente fru- &u perit: é breuibus calyculis hic Cit, & frequentibus denfisQue foliolismultiplex eft. Huius genera complura Diof. colore differentia effe refert: vnum candidum: alterum azvjpir fiue fuluum : & tertium pod 6x esu» fiue rubentis rofei coloris:Offi- cinisautem Belgij,notior eftrubentis co- loris. : Proueniüt Mala Punica in calidis me- ridiem verfus regionibus, veluti in Italia, Balearibus infulis, Hifpania;ac precipue in regno nunc appellato Granata: quod à frequétia malorum Punicorum(qux vul- ;gó Granata) nomen accepiffe creditur. Gignuntur autem paífim etiam citraicul- turam: cultatàmen mclius proficiunt: In hortis fiquidem, vinetis, viridariis, aliis; perinde excultis lxtiora proueniunt. Malus Punica Grzcéab Atticis fóa:ab : Ionibus veró póia, vt Galenus àit. Fructus veró & ipfe 552 fiue &&a dicitur: Latinis Malum Punicum : Officinis Malumi aut Pomum Granauum: Germanis Granatopffell: Belgis &5ranaetappel: Italis Me/agrazo,8c Pom Gragato: Hifpanis Grazadas & Romanas : Gallis Posmzmes Granades : Anglis 39omgranat : Bo- hemis. G5ranatotve. : Flos foecunde Mali Punica Gracis ziroc dicitur , qui tamen proprié ipfius floris calyx 2 "Malus Punica. NN gu SN : RE — eint Y Mg Z7 (i AS | —— P a P 2 e —eft: Latininomen feruant.. " Sylucftris veró ac fterilis Hos BaAgíciov nominatur: Officina fimiliter Balauftium vocant. .' Cortex fiue putamen ipfius mali; cuius frequens vfus, Graeis z/dior: Latinis Malicorium & Sidium: Officiniscortex Granatorum appcllatur. dee 0 eer ,Suntautem Mali Puniciinteriora fücculenta grana efui apta; boni mediocriter fücci;ven- triculo grata;fed omnia tenuis ac exigui aut nullius alimenti. 5v ose MR. Dulcia non zqué vtícztera refrigerant: ad nuttiendum aptiora funt; fed prompta infla- tiones pariunt;febricitantibusideircó minuslaudata. —— oli APR s Acida,& przfertimmonnibhilauftetitatis referentia;manifefte tefrigerant,reficcát,& non- nibilad&ringunt: zftuanti vertriculo profunt: choleram morbum reprimunt ac fiftunt : ad- ueríus dyfentcrias, naufeam,& vomitum conducunt. ; ep ue ; Fiautem ex acidorum eiufmodi granorum fucco Serapium, quod eadém poteft , & gra- uidis xirrZ laborantibus fxpenumero mult prodeft, nii omnino vétriculi frigiditas obfler. Nuclei acinorum,ac prafertim acidord,reficcati refrigerant fimiliter & ad(lringunt: ven- tris luores,vomitus,& fanguinis excreationes cohibent: ventriculuni roboran. ^-^ — . Idem vetó & Cytini & Balauftia przftant, temperamento ac facultatibus nucleis fimiliz: mobiles verà dentes firmant;gingiuarumá; vitia '& hac collutione emendant: Enteroccclen. erumpentenicum cataplafmate impofita repellunt. — ^^ BR Mahcorium;acinos;cytinos;ac balauftia facultate non modó tefett; fed & ipfis potentius. eft: rcfrigeratetenim & adftringit valentius:oris tonfillarumq; inflammationes gargarizatio- *^ y .nercprimit: & ad omniaqua rcfrigerari adftringid; poftulant valde conducit. / Succum veró refett Diofcorides & ex cytinisac balauftijs colligi: hic autem facultate ac. viribusaffimulis eft Hypociftidi: eodem au&orc. in fie i EX... PEMPTADIS SEXT/E LIB. Ili 283 : De Malouurea., GAP NIE A D Mali Punici formam accedit, Mali aurez did, Pomum & ipfum cognomento au reum,fed magna & procera hec arbor cft;longis ramis valdé patula : folia etiá Pregran- dia,tres fubinde cubitos longa & duos lata jin quibus craffiores venz fecundum longitudi- nem produ&z; vcluti in Cinara foliis: fru&us permagnus eft , ad inftar humani capitis , for- 1na & colore MaloPunico fimilis:habet veró & intus recondita complurima fucci plena gra- nafed oblongiora & maiora,quàm Punici mali,& colore non rubentia,fed auri luteo Íplen- dentia, fapore fübacidulo;ori grata. | A quo huiusdeícriptionem habuimus,fibi hanc Panormi in Sicilia vifam reculitin horto excellentiffimi cuiufdam Medici : haud dubium autem, quin percgrina fit, & ex India vel aliundeilluc olim aducca. ;: Nomenautem hic vel arboris vel fru&us huius nullum fibi aliud cognitum affirmabat, quàm Maliaurei;atque hoc nomine fru&um appellari: Poteft autem hoc nomen acccpiffe, quód granaauri luteum colorem referant. :- Plintushuius, vt videtur,meminit lib.x11.cap.v1; vbiarborem hanc Palam : fru&um ve- Palatris: ha. ro Áricnam dici rcfert. 7 Maior alia (vidclicet in India) Pomo & fuauitate pracellentior , quo fapientes Indorum viuunt. folium alasauium imitatur: longitudine trium cubitorum , latitudine duüm, fru- &umcortice emitrit,admirabilem fucci duleedine,vt vno quaternosíatiet. Arboti nomen Pal: Pomo Arienz. Plurima eftin Sydracis,expeditionum Alexandn termino. -. Defacultatibus veró nihil quoque aliud accepimus , quàm quódiipfaauri colore fuccu- lenta grana valde & acuté febricitantibus A prvit iai effent & grata & vtilia ,Vtpoté quz & calorem magnum contcmpcrarent, ac fitim vchementer fedarent. . 6e ^ - n VM v" VIE [^ C bs ^7". De Malo Cotozéa. CAM X A v p magna arbor Malus Cotonea, fed "humilis, frequenter veró cciam inftar fruti- cisnafcitur : cortice vcftitur afperiulculo, fqua- mas quafdam quandoq; dimittéte: ramos expli- - Cataliarum arborum modo,circa quos folia fub- rotunda, veluti vulgaris Pomi, fuperüa parte vi- ] rentia ac glabra;prona veró molliaac albicantia, (Ü I y uU EA florescx purpureo candidi funt: fructus Pomo - » m A — fimiles nifiincifürisquibuídam quandoq; crif- EX pentur:figura & magnitudine differunt:quidam TUN a ji "aw ANNIS. (/, enim rorunditatis in orbem circinatz,, minores: TET 4 alij oblongiores, maiores : tertij fc medio habét modo: omncestenui pubefcunr lanugine, colore 'auri lutei;odore fragranti caput fübinde ferien- tes: faporquoque omnibus aufterus : caro inte- rior lutcá:femend; nigricansin membranis, vti - aliorum pomorum,conditum. '^ In hortís& cultis locis proucniunt: non raró veró in hortorum ac vinearü fepimentis fertur: planis ác mediocriter humentibus gaudét. - Autumno & OGobri potiffimum menfe ma- turitatem poma ifta adipifcuntur. Fru&us usiAor xd vi» : Malum Cotoneum, ditam ue Italis Mele cetogge: Hifpanis Codoyons;Me, bos ,8Marmellos: Gallis Pomme de coing: Anglis &uinte : Bohemis &baule. 7199088 Maiora huius generis mala;qua fere pyri turbinatam figuram exprimunt ; Galeno £é- Sa, Struthia,& s'esuSioufAg appellantur: Belgis &uepterenAd cft, Cotonca pyra. Colüimellà - VY a tra "Aibor una xudioría: Latinis MalusCotonea. | Pomum Cydonium, & non raró Cydonium ab- | foluté:quo nomine Officinis innotuit: à quibuf- , dam veró ctiam 5eucóufAc! , ab exterioris cutis , colore aurum referente : Germanis Souitten/ Sittenepffel aut Sutténopffel : Beleis — $84. STIRPIVM HISTORIA tria Cydoniorum genera ftatuit,Struthia, Chryfomcliana & Muflca: fed qux aut qualia fint non exponit. Struthia Galenus commendat: Diofcorides veró minora iftis prxfert. Suntautem Mala Cotonca refrigerantia quidem ac reficcantia ordine fiue exceffu fecun; do, ac vnà validé adítringunt, prafertim cruda: adeft veró & ipfis fuperflua quzdam & ex. crementitia humiditas,que diu ipfa incorrupta afferuari non patitur.Crudorum vix vllus cfe víus: Co&ta gratiora funt: ventriculum roborant : vomitum fedant: alui fluores reprimunt: dyfenteticis ac cceliacis vtilia : profunt veró & fanguinem expuentibus, vel etiam vomenti. | bus:tum & quibus menfes copiofius fluunt. -* Cotoneum malum addito oleo Maftichino cotum,ac deinde tritum,& cataplafmatis in modum ventriculo impofitum,fingultum potenter fedat,& vomitum ac choleram fiftit. Ex carne leuigata & cum melle coda, quod unAozAaxoUyrra Galenus appellari ait;olim in Hifpanis Coquebatut, ac Romam deferebatur, diuque afferuari poterat. Nunc caro eoru. dem non cum melle, fed cum facharo coquitur, varieQue apparatur : quz non modó feraarj diutiné poteft, fed & multis annis incorrupta durat: Veluti & illud, quod ex deccáti pomi expreffa fubftantia cum facharo concreti iurisinftar gluten conficitur: vel qux ex crudorum fucco parantur : vt funt Serapia: vel etiam ipfa poma integra facharo condita. Q uz omnia diutiffimé citra corruptionem affcruari poffunt. Sapiunt hec omnia palato: ventriculo grata ipfum roborant: fluores omncs fiftunt, fiue ventris,fiue aliarü partium, cum etiam fanguinis, Coquitur & olcum cum Cotoneis,quod uiuo» vocatur;quo vtimur, inquit Diofcorides, quotiens adftringente opuseft. "oput Y Semén Cotoneorum in aqua temperatum muccaginem reddit , qux in ore dctentalin- gux afperitates inardentibus febribus vehementer ac citó lenit : ambuftiseadem vcliter il- linitur,àc dyfentericorum enematis additur, dolores etenim inteftinorum lenit, & morda- cium humorum acrimoniam obtundit. De Malo Perfica. Car. vi. Malis Petfoss | A Rson£scir quidem Malus Perífica; fed in atborem magnam haud excrefcit: ramos effundit nónullos,fragiles adeo, vt quan- doque fru&uum ponderi fuccumbétes difrum- ——Á y lignis fere fimilia , guftu amara : flores dilutà purpurei. Fru&usrotundi,rimz quodammodo perfimilem figuram ab vna parte oftétant;molli tenuidue lanugine pubefcunt ; colore foris vt plurimum albidi; quidam vna parte ; alij into- tum faturo colore rübentes; lutei etiá nonnulli. QU x E (X « . 4 * SEEN Caro exteriorem corticem Colore refert: lutea EP j aturaté rubentibus: candida al- X.S luteis: rubens faturaté rubentibus: candida al- pc bicantibus.quorum tamen nonnullis,vna vide- licet parte extrinfecus rubicundis, circa nucemi eleganti purpurz rubez colore caro nitet : funt veró huiufcemodi Perfica fapore vinofiffima, atque idcirco gratiffima; lutea veró cateris du- riota. in medio autem Perfici lignofa,dura, fca- bra, & rimofa nux latet, iri qua amygdali zmu- lusnucleus,cortice perfimili:fubftantia interius albida, faporc fubamara. : a t 2 » A A; " AN profluit initió liquidum, quod fucceffu tcmpo» ris ficcius ac durius redditur, veluti ex Amygda- lhisac Cerafis. tanttir, ; | : . Cità Perfica thalus enafcitür:tertio aut quat* , to à fatione anno fructus facit: facile etiam pet- it: diututnanon eft. flotet paulà pàft etumpentibusfoliis Áprili menfe : fru&us Septembri maturos reddit. MrAé meponch: Latinis Malus Perfica, & Per(ica: Germanis 'erfidiGatm: Belgis goerfeBoont: Gallis Percher: Anglis sBerebeteer. MfAot pantur. Foliaoblonga funt,ambitu crenata, Sa- . Excortice autem Perficze vulnerato gummi Perfica iti hortisac vinetis feruntur ac plan- : f [3 eod PEMPTADIS SEXTJE LIB. III 278; M$jAoY Tipo ihv, S ztpoibr quoque abfolute, frudus , vt Galenus teftatu£, dicitur: Latine Malum Perficum,& Perficum: Germanis Nferfing: Belgis erfen: Italis Pefche:Hifpanis Pe- Xtgos: Gallis Pefches: Bohemis £8:effci. Horum quzdam Duracipa Latinis dicuntur, quo- rum neimpe caro à nuce non facile abícedit,fed firmius adherefcic. Sunt veró & alia quzdam Perfica nullam ferentia lanuginem, fed glabra, luia, exterius tum & interiore carne virétiajaliis duriora; in cuius lignofa nuce nucleus reconditur Amyg- dalo perfimilis. Arbor horum Perficam refert. Medium quoddam genus inter Perficum & Amygdalum videtur: vulgà Perfenaux aut Perftneix appellant: Latiné id Nucem Perfi- cam íonat. P'erfica autem frigida funt & humida , vtriufque qualitatis ordine fecundo : fuccum ha- bent ac vnà fubítantiam facilé corru ptibilem;qui alimenti conferre queat nihil,nocere veró poteft, przfertim fi poft alios cibos poftremoque loco edantur : tunc enim & alios cibos in corruptionem pertrahunt.Sed ante alioscibosaffumpta minus malacxiftunt:cum enim hu- mida ac lubrica fint, facile ac citó defcendunt, & aluum lubricam reddentes aliis ad defcen- fum viam przparant. Nuclei autem Per(icorum calidi funt ac ficci: a eriunt & extergunt: aducrfus lienis ac io- cinorisobítru&tionesconducunt: breuiter Araygdali amaris facultate ac viribus fimiles.Ex- trahitur veró ex hiscum aqua Pulegij fuccus ladti fimilis, quem in otc frequenter contincri Apopledticis prodeft, faliuam elicit & linguam expedit. Folia Perficz: amara cxcalfaciunt quoque ac reficcant : vifcerum obftrudiones aperiunt: ac purgandi potentiam obtinent, qua biliofosac pituitofos humores per aluum detrahunt: Decoquuntur in aqua,fero lactisaut vino diluto. Eadem contufa ac vmbilico puerorum im- pofita,vermes interficiunt ac educunt. Reficcata veró & cruentis vulneribus infpería, ad fa- nitatem perducunt. Feruntur & flores,fachato potiífimüm conditi,ad alui expurgationem quoquc facere. , Gummitempcramento mediocre cít: fed fubftantia lentum ac glutinofum,cuius benefi- cio tenuium humorum acrimoniam obtundit: phthificis ac tuffieptibus in eclegmate con- ducit,& ad omnes fanguinis cxctretiones,aliosQue fluores accommodatur. De Malo Armeniaca, — CAP. Vir. Malus Armeniaca. H^ arbor maior eft quàm Perica: D | "-caudices hancifcitur craffiores, du- rabilior cft , przfertim infita . folia hüius lata & acuminata veluti nigrz Popali, at minora , &ad Betulz magis accedentia, marginibus ferrata:floresalbicant:früctus rotundus Períico fimilis ,colore intus fo- risQuc lutcus;in quo cócluditur offca nux nigricans,nequaquam afpera aut fcabra vt Perfici,brcuior etiam ac minor,in qua nu- cleus dulcis. . Differunt autem poma fiuc fru&us non parum magnitudine. parui quidam funr, nec Prünis vulgaribus maiores; alij verà ad mediocrium Perficorum magnitudi- nem accedunt, vel etiam quant. Ex hu- iusautem arboris caudice, qua parte cor- tcx rimofuseft , vel etiam ramis, gummi quoq; quoddam effluit, veluti ex Perfica. Habenturac ferunturin hortisi& qu- dam abíque cultura aut infitione,que exi- guafunt:aliain(ita maiora. Inferuntur au- tem optime in Prunurm, & fi calcolus fiue furculus, qui ibferitur , arboris fuerit infitionem cultiuz , elegantes agii fru&us funt futuri. A Przueniunt Armeniaca multo tempo- té Perfica,nam Iulio maturafunt. Graci arborem puréay A'gueniaziy;La- V.Y253 tni 2. 788 STIRPIVM HISTORIE | tini Malum Atmeniacam faciunt. Fru&usveró uo A'pjueriaxby VOcatur:à nonnullis Verà ! «vegubmxiov, vel Beguxbxxior vocibus à Latina deprauatis; Latiné fiquidem przcox quandoque pracoquum dicitur : nominatur veró & Malum Armeniacum : vulgó Armeniacum: Ger. manis SXtelletten/2Xvollefin/&5, Nobane JDferfina: Belgis bxoege 3Derfen/ 2tuant 39erfen : Italis 45- mieniache,Bacoche, Gri[omele, Moniache: Gallis A4bricoqz: H ifpanis AIuarceques , A Inarchigas, : & Albercocs: Anglis2tb1ecotk. Galenusinter Przcocia & Armeniaca differentià facere videtur in lib. De aliment.facul. tatibus: Przcocia Armeniacis praeferens: vtraq; tamen A'guerzx2 appellari confitetur.qua a, lij Apusria per quatuor fyllabas proferunt. In libris veró De fimp. medic. facultatibus ,tum fru&tum, tum arborem eegxiuuor vocariatfirmat. Recentiorum nonnulli differentiá quan- dam inter hzc ctiam conflituunt : vt quidem maiora ac infita Armeniaca fint , Gallis Auant Peres: minota ver przcocia, Gallis A£riceq. Suntautem Armeniaca fiue przcocia mala frigida quoque ac humida fecundo ordine, fed tamen minus humida quàm Perfica,qua de caufa nec ita citó aut facilé corrumpuntur, & ventriculoac ori gratiora apparent. Corrumpuntur camen & ipfa , nec alimenti conferunt quicquam: atque hoc ipfum frigidum,humidum,ac excrementitium. Poft alioscibos fum. pta ipfos corrumpunt ac vitiant: initio veró & ante alioscibos efa;facilé defcendunt,& alio- rum faciliorem defcenfum procurant,veluti & Perfica. Nucleusinterior horum dulcis eft,Perficorum nucleis facultate nullatenus fimilis. Foliorum huius arboris facultas nondum explorata. De Amygdalo. Car. viri. pE RSICAE fimilitudinem Amygdalus refert,arbor tamen procerior , caudice craffior,& vita diuturnior. folia eiusobló- ga,acuminata,marginibus crenata, qualia Perficz : lores fimiles : fru&us Perficum quoque amulatut , fiffuram ab vna patte. inftar rimz habens,& exteriore cute mol- li;araneofaq; quafi lanugine obduda; fed fub hac nulla,vel exigua ead; dura ac car- tilagincacato fubeft , qux non editur. in- / terjor nuxlongior quàm Perfico , non ita afpera, fed luis ,in qua nucleus ; hoc eft, Amygdalü cótinetur , Perfici nucleolon- gius,fapore dulce , quandoque amará. ra- dix arboris alté defcendit.Guimmi autem quod ex hac manat fimile eft Perficorum.. Amatloca regiones; calidiores, atque idcircó raró ac difficulter nafcitur aut fru- &um facit in Belgio. Floret eodem,;quo Perfica tempore: A- mygdala fubinde Iulio ad perfectionem perueniunt. E x Arborà Gracis A'uvyda^n: Latinis Á- mygdalus nominatur : Germanis 9jatte, belbaum: Gallis 4azarer. — | A'uvydu^by,8z Amygdalum fru&usap- | pellatur: Officinis Amygdala : Germanis $tanbell: Belgis tmanbelen: Italis Magde-.— le: Hifpanis AÍ/pendras, Amelles,8& Amen- —- A doas: Gallis 422azdes: Anglis?ülmonb: Bo-. —— men...) hemis $Xanblij. Amygdalaautem quz dulcia funt,vbi inaruerunt moderaté calida ac ficca funt: Amara verócalidaac ficca ordine fecundo. Adeft vero vtrifque oleofa quzdam ac pinguis fubftátia, : ..— quz przlo cxcuti poteft, (ed tamen exigua. » Dulcia Amygdalarecenter decerpto ori grata (unt, alimenti nonnihil conferunt, fed hoc ipfum craffum ac terteftre: Craffius vero etiam quz arida ac dudum collecta funt. Tardéau- tem & hzc defcendunt,prafertim à putaminibus liberata: Nam veluti frumentorum e. as i; ces ftue Amygdalus. 4, PEMPTADIS SEXTA LIB. III 787 ces fiue furfures ad facilem excrementorum alui defcenfum adiuuant;ita quoque & Amyg- dalorum putamina. Ab hisitaq; qua: repurgata funt, adc tardé defcendunt, vt etiam fluen.- tem aluum cohibeant: quamobrem & cocliacis & dyfentericis vtiliterexhibentur. Extrahiturex A mygdalis dulcibus, addito liquore, chylusalbidus lai fimilis, qui prater quod alat, ac dyfentericisac cocliacis vtilis fit, pleuriticis quoque ac purulentà expuentibus prodeft,vt Alexander Tiallianusteftatur: adeft enim & Amygdalisaperiédi concoquendids cum exterfione quadam facultas,qua petori ac pulmonibus auxiliátur, & ad fputi purulen- torumQue expurgationem adiuuant. Conficiuntur verà & ex Amygdalis iftis bellaria ac tragemata,vt [unt vocati Maffapanes, & aliaciufmodi ,qua plus quidem, quàm extra&tus fuccusreficcant,& ventrem fluentem retinent; ad pe&oris tamen pulmonisQue expurgatio- nes non minusfaciunt. Oleum ex Amydalis dulcibusrecenterexpreffum anodynon eft , & doloresomnes fopit: exhibeturfanguine prius detra&o pleuriticis,fed vtiliffimé nephriticis,& à calculi dólosbul moleftatis: vrinarios meatus laxat)lubricosá;,& ad calculorum defcenfum aptiores reddit: aluum etiam lenit,faciliorem facit,quamobrem & colicis huius vfus accommodus:V tile vc- ró & puerperis, reli&os enim à partu dolores citó tollit. Amygdala amara extenuandi ac aperiendi vim obtinent: iecur ac lienem ab obftrudtioni- bus liberant; lateris doloribus idcirco auxiliantur: aluum quoque faciliorem efficiunt : vri- nas & menfes prouocant : ftranguriz. medentur: expurgantur & facilius in pulmonibus ac pectore herentia, Amygdalisamaris in eclegmate admixtis: fan guinis fputationesaddito A- mylo fupprimunt.feruntur quina fenáve à ieiuno affumpta ebrietatem arcere. Abftergüt vc- 1O & hac cutis in facie vitia;& in reliquis corporis partibus : putreícentia vlcera quz ferpunt emundant: canis morfibus cum melle imponuntur: cum aceto vel rofaceo tem poribus im- pofita,capitis doloribus prodeffe, Diofcorides refert. Exprimitur & ex iftisoleum,quod vrinasprouocat fed potifimüm Ícorpionibusaliquot Ole fce? in co extinctis ac tmaceratis,quod calculofis,ac cum moleftia ac difficultate vrinam redden; ^mm. tibus, pubi perinzoquc illiturn, multum prodeft. Gummi Diofcorides ait calfacere & adítringere,que tamen in hoc non percipitur. San- guinem autem expuentibusauxilio effe poteft,non adítringendi facultate, fed fubítantie fue lentore; meatus videlicet ac poros obliniendo,& fic quidem & veteri tuffi mederi poteft, & magnos ex calculo dolores lenire, & potiffimum vrinzacrimoniam rctundere , ficum paffo virio bibatur,veletiam cum alia quauis dulci potione,vt glycyrrhizz , vel vuarum paffarum decodbo. Extergere veró idem cum aceto diflolutum impetigines, fammi corpus Occupan- tes (quod Diofcorides addit) à ratione haud alienum eft. De Pyro. Car. 1X PY RORYM vrbanz plurimz funt : fyluefttes veró aliz. , Vtbana Pyrus arbor eft Malo procerior: tamisnon inlatitudinem effufis,fed altum pe- tentibus. caudex fubinde craffus.ligni materiesadmodum tra&tabilis;ad typos ex ca fculpen- dosvaldé accommoda,colore fublutea. folium latiufculum ambitu leuiter circinatum ,Vi- rens;fed prona fiuc inferiore p albidius. flores albicant. Pyra (hoccft, fructus ) magna ex parté oblonga, & turbinatz formiz, fed magnitudine,colote, forma ,& guítu fiue fapote ad- modum differentia: cute etiam contegunturnon vniuscoloris. quzdam enim virenti : alia ex parte,vel in totum fübrubente: pleraque fordente. caro albida eft: femen in membrana- ceis loculis nigrum, medium occupat. radix Pyri in re&um ac obliquum fertur. Sylucftris Pyrus vrbanam fatis refertet , nifi fubinde breuior, & fpinas fecundum ramos duras haberet ac pungentes;& fru&tus duros;aufteros;& cfui haudquaquam aptos. —— Plantanturacin hortis habentur Pyri vrbanz,non fecusac Mali,quorum vatia infitione exagreftibus mites ac edules fru&us redditi fünt. Ec I. Sylueftres Pyri in plerique locis,vel in fyluis, vel circa agrorum margines, (ecusQue vias; nulla cuta aut cultura adhibita fponte fua nafcuntur. Flores Pyri Aprili menfe vt plurimum apparent: foliainde fequuntur: fru&tus non omnis codem tempore maturatur.quedam enim Pyra Iulio;alia Augufto:Septembri nonnulla,vel etiam ferius, vt aufteriora quz hyemem attingunt. y ER Nominatut Pyrus vrbana fiuc cultiua Gracisdzmoe , d7rídioc , vel per duplex mu dgio & azídYo; : à Tarentino in Geoponicis Zzzídior : Germanis $Bijrbaum : Belgis 39eerboom : Gallis Porrier. É- Pyrum Gracis Zzoy & azídYoy: Getmanis *5ptn / £8yre ; Belgis 3oeeve : Italis Pere : Gallis Poyrt: Hifpanis eras: Anglis gear: Bohemis Jjrufita. ics Sylaciti 788 STIRPIYM-HISTORI. Pyrüs, Sylucítris Pyrus Latinis Pyrafter etiam dicitur: Grxcis d^; : quo nomine & fru- &us & arbor ipfis cognita. Cognomina Pyrorum multa apud veteres ac prazcipué Pliniumlib. xv. cap.xv. quorum nullum ad pofteritatem perueniffe apparet: Non defunt veró & recentioribus fuz nomen- claturz;quas ad veterum referre difficill;- mum ,cüm przter fola cognomina vix -— quicquam potteritati reliquerint: deinde 2 & fingulis nationibus, vcl ctiam vrbibus 2 fuz fint: & aliis atquc aliislocis, aliter Py- A VN) ra nuncupentur. PS v Reli&tisigitur Pyrorum variis cognomi. NT nationibus;ad facultates,quz: Medico co- gnoícédz,conuertimur, quz pro faporum differentiis etiam variant: Pyrorum enim quzdam dulcia: vn&uofa nonnulla: acida alia:auftera aut acerba pleraque;prafertim fylueftria : nec defunt ex horum miftione compofita, vel etiam quz infipida dici queant,ad aqux faporem accedentia, Sunt autem Pyra quidcm omnia frigi- da; adeft verà & cundtisadftringendi que- dam facultas;ac terrena fübftantia:& acer- bis quidem & au teris copiofior : dulcibus veró paucior: Quz nonnullis adcó multo eft excrementitio humore imbura,vt diu- tiné conferuari nequeant : alia veró minus huiufcemodi humoris obtinent, quz diu- tius conferuari, vel omninó etiam réficca- ri queunt. P Alimenti autem Pyra omnia amplius & copiofius quàm Mala fiue Poma conferunt, fcd hocipfüm frigidum quidem ac reprobum, XS Dulcia & vnduofi faporis plus quàm catera nutriuat : aquofa exigui habent alimenti: parcé ctiam alunt acérba & auftera;velut & acidiora. Crudis femper cocta vtiliora, & ad cor- porisnutritionem mcliora. Q uzdam veró & adcó acerba autauftera funt, vt non nifi coda edi queant: horum autem & nonnullis tam copiofa humiditas;vt fuper prunas, vel fub ipfis coqui ipfa expediat. r n tj Seu LERRU i C 2 fTTumEPTI TH Thyvrv vd ent (fy m RUDI ^ RS Retinentautem Pyta omnia ventrem,& acerba quidem & auftera potiffimum: dyfente- ricis & coeliacisin cibo conueniunt. Arida ac reficcata Pyra, (iue coda fiue cruda edantur , ventris fluxus fedant, & fanguinis : quoque fluores fiítunt: ad muliebria profluuia accommodari poffunt. Immo 3. ' Vor ond MT : Incipiétibus inBammationibus Pyra;aufteraaut acerba maxime, vtiliterim poni poffunt, tum & arboris folia,quz & ad(tringendi cum refrigeratione vim & facultatem obtinent. De Mefile..— Car. x. M S? ILI duz Diofcoridi, vria Aronia vocitata:altera in Italia nafcés,que vulgaris eft. - Vulgaris Mefpilusarbor cft non magna: caudice frequenter tortuofo : ramis duis, frangi contumacibus: foliis oblongioribus,fed anguftioribus quàm Mali: floribus albisma- gnis,quinqucfoliis:pomo paruo,rotundo, vmbilico lato & amplo: pulpa initió albida& cam ' acerba,vt edendo non fit, prius quàm mollefcat, in qua femina fiue officulaquina,plana,du- rà recondita funt. ; : Mefpili in hortis habentur: non raró veró & in dumetis ac viuisfcpibus virent ac vigent. In Oxyacanthum;non quidem in Acidam illam fpinam, fed in alteram acutam,infita, opti- mé proficit,& frudus profert duplo triplóve, quàm non infitz maiores,exiguis Malis magni- tudineferéxquales. — B -. Serbadmodumfub finem OGobrismenfis Mefpila maturcfcunt:: flores tamen fatis rem- peftiué exeunt. 5g "i 3d Arbor | QC CAT. TNR, zt Ly one PEMPTADIS SEXT.E LIB. III Mefpilus. ts Mefpilus Arona, Ciel io eas NN s d E » S A E . . Arborà Theophrafto Grace jars: Latiné Mefpilus: Germanis 2?efpelbaum : Belgis ji(gelboom: Gallis Nefffier. — — | Pomum jaro: Latinis fimiliter Mefpilum: Germanis J?efpel : Belgis feifpele: Italis Nejpolo: Gallis Neffle: Hifpanis X 'efferas: Anglis XBelber & XDebeler: Bohemis 2? pffpule. Hancautem Mefpilum Diofcorides £inuxMu quoque dici affirmat;& à nonnullis ziza- $iov: Galeno etiam inlib.De (imp.medic. facultatibus hzc Eua eft: qua à rufticis in Ita- àxaasX. lià(vtait) oUvídtr,fiue V zedo appellatur,ac plurima in Calabria gignitur. Sub Mefpili fiqui« vsedo. dcm voce, haud alteriusquàm Tticocci, quz & Aronia,meminit. is .. Sitanij nomen Tbeophrafto cognitum eft, tamet(i non evrauor, fed exrzveio; exemplaria habeant. Tria huic Mefpilo funt genera, dr9u4 a, ewrasétoc, dy9mroeid 5; : Satanios fru&um pmo candidioremáue habet: relique minorem.Conuenit Satanios hac de caufa cum Mefpilo vulgarizalizad Aroniam Mefpilumteferendz. — diu Arohia Mefpilus,quz apud Diofcoridem prima;arbor eft Malo altitudine inferior: ramis 2; dürisac aculcaus: folis fiflis veluti acutz fpinz, maioribus (vc T heophraftus ait) quàm Apij (videlicet hortenfis)diuifuris, quz antequam decidunt rubefcunt : flores herbacei racema- tim cohzrent: fru&usrotundis lóngiores,quàm vulgaria Mefpila minores , qui initio virent ac duri fant ; maturi rubentesac molles, guftad; fuaues , in quibus tria tantummodo cofiti- gentur dura officula. Het T UIT XEq03 AR IG ^ Eftautem Mefpilus Aronia Gtzciz quàm Italiz , à Galeni & Diofcotidis atate notior. WNafcitur modó Neapoli in hortis,tefte Matthiolo. ens so. 7 * Fru&us huiustardé etiam maturefcit.- ^: | Appcellatur hec Grzcis usariAoc & uearlos : à nonnullis A'exríz. Galenus hanc quoque páaria» nominat,nec alterius mentionem facit: priorem fiquidem vt fcripfimus, £amusAidE voeat. Huius fructus P/xoxxoc ctiam à tribus granis dicitur: Neapolitanis veró 4qarelo, — Vtriufque autem Mcfpili fru&us refrigerans,&potenter adftringenseft. Vulgarisquidem acerbusadmodum & xaxocóu22oc ac ventriculo ingratus; capitis mouet,vt Galenusait, do- Jetes.quod quidem verum eft, (i adhuc durus & priufquari mollis teneráue redditis fuerit; edáur.Mollior fa&us minus adfttingit,uec ventriculo zqué moleftus , citó tameri corrum- pitur, 790 STIRPIVM HISTORIAE picur,vt qui iam femicorruptuscxiftar: quamobrem & parcé admod(ü hoc fru&u vtendá e. Aroniz veró Mefpili fructus ventriculogratiores , crudi ac codti eduntur. condiuntur hi quandoque cum facharo aut melle , quo modo apparati ori ac palato grati funt ac iucundi: vterum veró gerentibusctiam perquam vtiles, ventriculum ctenim roborant,&illarum tna. laciz ac naufez refiftunt. . De Corno. CAR Xi Cornus. M Ep 10ci 15 arboris in modum fre. - quenter Cornus nafcitur ;quandog; vceró numerofis virgis fruticat:cortice vefti- tür fcabro. materies ligni admodum dura & folida cft.folia lzüialata, & venofa, flo- res mufcofi,fublutei: bàcce oblon 2C6jinitio virent; maturitate rubent ; fapore cum aci. ditate quadam auftera: ;oblongo, offeo, al. bido intus nucleo, veluti in Oliuis; quibus & fru&tus forma,& non raró magnitudine affimilis eft. - Plerifque Germanie lociscitra culturam gignitur: habetur camen & in hottis,& non modó Germani aut Belgij, fed & inalüs rcgionibus. PER NR Citó & multó prius quàm plerzquealiz arbores Cornus flores fuos profert : frudus tamen Auguíto demum menfe maturita- tem nancifcitur. Grzci xeovíay atborem vocant: Latini : Cornum: Germani Cometboum ; &bBierline boum / &urbeerbaum : Belgze €omocle boom: Itali Cerzzclo: Galli Corzidier:H ifpani Cer- nizolos: Angli €oell tree: Bohemi QBlofía tifine. ; Cornum, fru&us eft: Germanis Coritell: Belgis €omoclt: Italis Corzole. UNES Atq; hzc Cornus, T heophrafti mas qui- denieffe videtur, duplicem fiquidem Cor- dez num facit : marem videlicet & feminam. Mari tribuit folidum lignum , quale huic Corno; quam tum propter hanc,tum & alias ra tiones pro Mare tecipimus.Femina videtur vulgó dicla Virga fanguinea, qua & Cornusfyl- ueftris,& 9uhvxegría vt huius Pemptadislib.11.cap.xxtii.latiusoftlenfumeft,—.— 70 Caterüm Cori fru&us admodum acerbus: reftigerat,deficcat;& adftringit , efui cn & aptus; non raró quoque editur: aduerfus alui profluüia & dyfenterias auxiliatur: frigido tamen ventriculo nocet,& cruditates eius adauget. Folia autem arborisd; germina acerba fi- militer guítu funt, valenterQue deficcant: maxima vulnera glutinare poffunt, potifimiá du. rorum corporum: at paruis vulneribus mollioribusQue corporibus magiscontraria , Galeno audore, ^ — P ode : De Sorbo. CA». XII. ph OocERnJ magnitudinis arbor Sorbuscft: caudicé recto : cortice lui : ligni materia 2. folida & cópacta: folio oblongo Fraxini zmulo;ab vnius medij pediculi lareribus,vtrim- quealarum inftar fingularibus prodeuntibus ac. expanfis , vno ad faftigium eminente; sd mollia, oblonga,auería parte inalbicantia,per margines ferrata, Orni foliis perquam fipuilia. minuticandidi & racemofi lorcscohzrent & fructus racemati m,palliduli, ab vno latere: "d bentes,forma nonnihil differentes;ac ctiam fapore.Q uidam enim rotundiorcs func: alij ob- longiores, ouali figura Pyris quibufdam quodammodo affimiles. hi guftu funt afpetiores; illi veró fuauiores ac mitiores. i-o rdi. Eft verà & fyluefizis quedam Sorbus, V itiginco folio leui, Aceris affimili; qua arbor quo- que procera;cortice Izui,& materia fatis dura: flofculis in laxiore vmbella candidis ;fuccé- dunt baccz oblongiores, Aucllanarum aut Olinarum non magnarum magnitudine,punice Aucrubentiscolorisfapore cum aciditate quadam acerbzjin quibus exigui nuclei nigiieiat » - z , 9 Sorbus. S | EN ME g I A - : DIS, E. j i sui fita / iA pee ) 77] DAN Ld T T, j uA i T, 7 liz Ss NIA / 2) RUE el J s, EC 7 /. tiff n jnfflir L2 i17 NV f£ " RI Er í1 M SEEKS D NU " Mer SE Li Sorbus torminalis. NAM AUD q 7 t PD. m Nn pt Ad Sorbi fylueftrisgenus refertur,& à nonnullis Ornus dicta, quz lib. 1111. huius Pempt. cap.xirr.exhibetur. — Ces kc *"Sorbi Italiz fainiliares funt: in Germania veró & quandoque reperiuntur,in montanis ac mis &setbinij. — E V ocXa Adítringentem autem ac refrigerantem Sorba facultatem obtinent. & validius quidem cibatu abftinere expedit; necaliterquàm vt medicamentofis vti. Siftuntautem hzc omnes ventriscceliacas & dyfentericas fluxiones : vomitiones reprimunt : fanguinisitem eruptio- . nescompefícunt,fi prius quàm matura fuerint diffecta,& in Sole ficcata, ad vfum feruentut. Poteft veró variis modisiftis vti ,profenditione videlicet affe&us & loci male babentis. "59d 2 TM AE QD AUUX TEES E VwiLIS mágnaexparte Arbütus eft,Cotonez mali (cui hanc Diofcorides cóparat) magnitudine plurima parte fatisaffimilis : caüdice afperi ac (cabri corticis ramus fre- quentibus per aa ulia : foliis latis, oblongis, lzuibus, Lauri vel Ilicis emulis , € virentecolore pallidulis: flofculis racematim coharentibus;concauis & albidis, fübinde vna paite * ^ , Vnetdo. Diofcoridis locus fuife- ys. SrTIRPIVM HISTORIE Arbuti ramus cum flore, 2 :Arbutus, L] parte purpurafcentibus. fuccedunt frudus é tenuibus dependentes pediculis Fragis fimiles, Íced maiores, magnitudine Sorbi, nullo intusofficulo, fed exiguis tantummodo feminibus, qui per initia virent, maturi veró eleganti coloré tubent; guftu fubaufteri , ac quafi infipidi, quibiis turdi ac merul per hyemem vefcuntür. — — Arbutiin Graci plerifque régionibus, in Creta Irifula, in Italia, ac Hifpania gignuntur. Proueniunt & in conuallibus Athou montis,vbi;quz alibi pumile,in magnasarbores excre- Ícunt, vt Petrus Bellonius fctibit. Iuba étiáin auctor éft, quinquaginta cubitoruih iri Arabia effe: vc tradit Plinius lib.xv. cap.xxiirt. 2 Iulio & Augufto Arbuti flores demum erumpunt : hycme fruü&us maturitatém affequi- tur. Theophraftusanno integro fruétum ait niaturefcetc fic vt (imul vnum habeti, alterum vcró Hore fponderi contingat. Q uod & Plinius. fru&tusinquit;anno matutcfcit; patiterquc floretfubnafcens,& prior coquitur. | Arborhzc Gracis zóuzepc dicitur: Latinis veró Arbutus. E Fru&us weuaingAoraut vt alij legunt, euaxuAor: Latiné M emzcylum:Plinius veró etiam Vnedonem appellax. Aliud corpus, ait; eft tertéfttibus Fragis: aliud congeneri eorum Vne- doni: quod folum Pomum fimilé frutti teirz gignitur. Galenus tamen Vnedoncm Epime- lidemfaeit,vt ante fcriptum. Arbutuni aütem Icali 4/Lagro: Hifpáni catadrano ,Medronhéy- Yo,& Medronbo: Galli Arboutes. ; ; - At Arbuti frudtusedulisquidem eft, (ed 22/544; : vt ekemplar Diofcoridis habet : (ace- tofus Ruellius vertit; fortaffis rectius d ,vA 4k fiue iüfipidus) ventriculo infeftus,capitisque dolorem adferens. : | E idis ys Exo. M DePrum. |— CAP. Xrir ED10cnz M Díunus altitudinem & craffitu m affequitur : cortice veftitur uiufculo. folia habetlata,8z quàm fint rotunda longiora, circumferentiis ferra modo incifis: fofculosalbos, Pruna colorc forma,& magnitudine differunt. omnia carne cuteque conftarit;ac nucleo lignofo putamini inclufo, quod officulum dicitur. Prunorum fiquidem quzdam cx carülco nigficát; quotum & longiora hzc,rotündiora illa:alía cerz colorc lutc?: cx punico rubentia nonnulla, rcliquis fere maiora : nec defunt virentia fubinde moni a: - T - i4 . xb El LIA erm dy d i (o , D jdagweÓ^ n. PEMPTADIS SEXTA LIB. iI[. 75$ Pratüs: longa, fapore dulci gratiffima. Caro etiam qui^ buídam ficcior faciled; ab offe fcparabilis : aliis humidior,& pertinacior adharrens. Gignuntur Pruni in omnibus cogniti orbis regionibus : terram amant folutam & horten- fem. Differétiam veró ab ipüisregionibus etiam accipiunt,non folüm forma quid, fed przci- pue,vt dicetur, facultatum. Iníeruntur veró & Pruni in alterius nonnun- quam generis arborem , quz faciem parentis, fuccum adoptionis, vt Plinius dicit,exhibent. Prater has veró & fylucítris quedam Prunus 2. eft: vtcap. xiii huius Pempt. lib.1.fcriptum. Theophraftus autem , & Plinius AEgyptiz 5. ctiam cuiufdam Pruni meminerunt. qua infi- gnis magnitudinis eft arbor, fru&tum ferens na- tura & magnitudine Mefpilo proximum : quae menfe Pyanepfione florere incipit: fru&tum ve« rÓcirca folftinum hybernum perficit ; nec folia dimittit. Verüm huiufcerodi Prunusincognie ta eft. Vulgares ac. hortenfes Pruni Aptili menfe flores edunt : folia mox vnà erumpunt. zftate Pruna matureícunt : quzdam citius: nonnulla Y lh Li RSS s NSSSSSSSN »» SS 7d E X) X465 SA ES E / tardius. ; p» a B Prunusautem Gracis xoxxousAGa appellatur: (557 WP" 4 Germanis Jflaumenbaum : Belgis j9zupmboom: | P, Hifpanis Crraelo, Azdrino,8&: Amexetyra: Gallis l — Prunter. E- A P cu Pomum , xoxxuufAor, Prunum : Germanis 3aumer: Belgis g9pupmen: Italis Pruze & $u[ino: Gallis fimiliter Praze: Hifpanis Pie i, scat Ciruelus: Bohemis Cfwefifa Clpma. Accefferunt autem hisà rcgionibus & patria cognomina. Damafcena Veteres appellarunt in Syria prope Damafcum nata: Hifpanica,quz in earegione proueniunt:Sic & noftra atas Pannonica fiuc H ungarica: item Morauica:quzdam & Gallica, à patria appellat. Cleatchus Peripateticus Damafcena Pruna Rhodios ac Siculos dicit Bedvag appellare: quemadmodü & T heocritus Syracufius: zralyla, O'pznec PenuAoim1 stor Be Á Sor mes Goals. Flecfuntur Brabylorum onerati pondere rami. Et rurfus: Gaov uio (Venu oro tidor. -Quàm malum Brabyliiucundimi. — uiscera i ; Eft autem hic fru&tus, Athenzo au&ore, ci rcumfrentia Prunis minot ,cibo veró idem, fed pauló desumesc;fiue acrior.Seleucus(tefte codem) BeaBu2u joa oxxuuiia, 8 ud d)va ca- dem cffe affirmat. & Madrya veluti uaAódpuz dici: Brabyla quia 4/x6pua fiue ventti grata, & cibum expellant: jA&quafi vag. ficuti Demetrius Ixionin Etymologia. | At Pruna,que quidem matura,recensabsarbore decerpta,qualiacurique tandem fint,hu- medaant ac rcfrigerant , atque ab ipfis quàm minimum corpori alimenti accedit, atque hoc ipfum nequaquam bonum. Nam veluti Prunacitiffirtié corrumpuntur, ita uoque& ipfo- —— rum fuccus in corporc corruptioni ac putredini obnoxiuisc(t,& alia fecum affumpta alimen- " ta corrumpit: Vtilia autem tantummodo his funt qui alium fibi mediocriter hume&ari ac refrigerari poftulant. humiditate enim fua ac lentore aluum faciliorem reddunt. Paffa veró Pruna ac reficcata vtiliorá funt , ftomacho gratiora: alimenti plus ac omniaó melius,nec facilé corruptibile conferunt. Fama eftiinquit Galenusin lib.De aliment. facult. omnium effe prítantiffima,qua in Damafco vrbe Syriz nafcuntur: fecunda autem poft il- la,quxinregione quam Iberiam ac Hifpaniam nominant,proueniunt. verüm hac nihil E ftrictionis prz fc ferunt: nonnulla veró Damafcenorum plurimum. Damafcena fiquidem magisadítringunt : at quz Iberia profert dulciora funt. Diofcorides Damafcena reficcata ventrem fiítere dicit: ed Galenus in lib. De fimp.medic.facult. ipfa palam etiam fübduccre aluum afürmat; minus tamcn,quàm quz ex Iberia importantur. Y autcm P : d 52 794 STIRPIVM HISTORIJX in quo plufculum fit mellis, aluum admodum (codem au&ore) deiiciunt ,etiam fi quis fola ipfa fumpferir,8& multó magis fi poft ipfa Melicratum forpferit. Noftra atasin Germania circa Damafcum Syriz vrbem natiscaret:Pannonica (iue Hun. garica laudat,oblonga & dulcia; fed magis tamen Morauica ad aluum leniendam commen. dat, przfertim Brunnz nat, qux Morauix olim Marcomannorum prouincis vrbs cft pri- matia. hzcetenim,vbi aquea humiditate confumpta,reficcata fuerint, ori fuauia palatoQue gratiffima,aluum citra moleftiam ita facilé ciunt, vt deiectoria vi Caffiam & Mannam pott fce relinquant: vt 'homas Iordanusaffitmat. Gummiautem quod ex Pruno profluit, Diofcoridesait agglutinare : potum in vino ca[. culum comminuere: ex aceto illitum lichenasinfantium fanare. Poteft autem idem, quod Perüicz ac Cerafi. "C DeMyxs. | Cw. xv. AP? Prunorum genus Myxa referri poffe videntur. arbor horum Pruno haud multim diffimilis,fed humilior: folia rotundiora ac duriora: flores in racemulis, aut citius inla- xioribuscxiguis vmbellisalbicantes; fubfequuntur paruis Prunis affimiles fructus fiue bacce, calyculo cuidam vcluti glandes infidentes; quibus maturis color cft ex atto fiue nigro vire. Ícens, triangulum in hisofficulum nucleum continens. fapore autem hi fru&us dulces funt, fed pulpam habent lentam admodum ac vifcidam, ad vifcum conficiendum idoneam. In Syria ac ZEgypto frequentia Myxorum arbufta funt : olim Italiz peregrina, nunc in il- lius hortisfamiharia;Plinij xtate primum illata: Nunc coeperunt;inquit lib.xy.cap.xxvirr, Myxz Romz naíci infitz Sorbis. Nuaus- : Arborem Plinius Myxam appellat. hanc veró cam effe,quam A'uauv£iy Matron Parodus £i. incoena Atticaapud Athengum appellat,fufpicati quidem licet:fed affirmare non eft prom- prum, przfertim ciim & exemplaria quedam A'uaua£ic habeant. Bacca autem fiue fru&tus MéEor & pyEAeyor dicitur: neque aliud nomé Latinis. Arabes & Officina Sebeften appellant. Suntautem Myxafiue Myxariatemperaté admodum frigida ac humida , ac fubítantiam babent vifcidam ac craffam ;corpus idcirco plus quàm alij quidam fru&us nutriunt; fed & vifceraanguftosQue meatus facile obftruunt;ac inflationes pariunt. Leniunt cadem exafpe- ratas fauces & pulmones: fitim quoque fedant in eclegmate; autalio quocunque modo ap- parata,vel etiam per fe affumpra.. Ventrem veró & horum pulpa lenit drachmarum x. aut Ícíquiunciz pondere exhibita. : : Conficitur veró & ex his Antidotus fiue Ele&uarium ventrem fübducens, féd quod faci lé muccorem contrahit : proinde non nifirecenter parato vtendum, .- De Zizyph. | CA». xvr ^ "adl 7, Izv»u vs arbor cftPruno non multó minor: caudice contotto : cortice fcabro ac ri- mofo : ramis duris, frequentibus ac fortibus aculeis, fpinofis, à quibus dodrantales aut longiores pediculi emittuntur, Iuncorum inftar,lenti ac obfequiofi, tenuesQue inftar virgu- Jarum Sparti; circa quz ex interuallis alterno ordine folia prodeunt oblonga, haud magna, — — . duriufcula, Clematidis prioris, Peruincz dictz, emula; iuxta veró folia palliduliac muífcofi — exeunt flofculi; deinde bacc fuccedunt oblongz,magnitudine mediocrium Oliuarum aut —— paruorum Prunotum,in quibusligneum veluti in Píunis officulum, quo nucleus cótinetur. InItaliz complurimislocis Zizyphi nuncnafcuntur,quz olim peregtinz ex Syria illuc al- latz funt;& circa Plinij quidem ztatem, vt ipfe lib.xv.cap.x1111.fcriptum reliquit. Zizypha grano feruntur menfe Aprili, inquit Plinius lib.x v11.cap.x: ; -- GracisCiLuqoc & Ciipot per ida fecunda fyllaba nuncupatur: Latinis fimiliter Zizyphus: — Petro Creícentio Zezulus. . E ^ Fru&us Cifvga, Clé ipa, & à nonnullisZ»;ga dicuntur. Galenus etiam cnejxa appellat: vt fatisoftendit Auicennacap.56 9.de Iuiubis,hoc eftZiziphis,in quo affcripta ca funt, qua de Seticisinlib.De aliment.facult. Galeni habentur. Latinis fimilitet Ziziphaac Serica: Offi-.— cinis veró Iuiubx nominantur. 2. Praterhancveró & alia cftappellata Zizyphus. p Arborautem hac cft non magna, fed fruticofa ac ramofà: cortex lxuis eft, & veterum ta- mulorum punicco colore nitet,à quibus & tenues veluti priori Zizypho virgula exoriuntut tenucs;albidzac molles; quibus folia adnáfcuntur oblonga, mollia fimiliter & al bicantia,& auctía parte ctiam candidiora, Salicis fimilia, nifi anguftiora & albidiora cffent. flofculi veio & fccundum folia bini terníve prodeunt;concaui fublütei, odorati, ftaminibus aliquote&t- guis mediis: frutus qualis prioris Zizyphi, Oliuz fimilis, albidus dulci quoque & candida pulpa, officulo medio;in quonucleus. iem Nal * ) y^^ apt A ^ ? D ; py j 0 PEMPTADI - | Er 8: SEXTJE * LIB. 1ti. 2f Mv Ziziphus. Ziziphus Cappadocià; — £Aaisseeo Get ( / "it (jin; 5 Non paucis Itali & prafertim Hifpaniz locis nafcitur:Colitur quoque in nonnullis Ger- mátiiac Belgij hortis. Flores Iunio menfe in Belgio apparent: fri&um Autttnno in Italia ac Hifpania triatura: zicontingit: In Bclgio nullus floribus fuccedit. Altera hzc Ziziphi fpeciéseft,quam Colutüella lib.1x.cap.1111. albam nominat; ad diffe- iéntiani prióris,quz illi rutila.Plinius hanc y naar cognomirat: lib. xxr. cap.iX. vbi Zisipbit agit de honore Coronarum,;quarum duo ait effe genera. quando aliz flote cóttítarit : alia: fo- Cappade: lio.florem effe dixetim,inquit;geniftas(natii ex iis decerpitur luteds:) itemi Rhododédron: ^^ item Ziziphaquz Cappadocia vocanttit: liis odoratus, fimilisj; Olearum floribus." Necte- ineré hzc à Colümella,vel à Plinio pro Zizipho haberi videtur: nam & folia & flores ex te- merisrecenterQuc enatis virgulis, veluti priori Zizipho, exeunt : florcs valdé odorati , vtpotà laté ctiam odorem diffundentes: & fru&üs Ziziphi alzerius fimilis. Suntdutem Zizipha,priora quideni illa Officinisnotiffima,temperie quidem frigida, fed hon vehenienter,vtpoté primum frigiditatisotdinem non excedentes: humida quog; non- nihil: fübftantiz autcm ftue cffentia craffioris.pro edulio affumpta difficulter concoquun- zur: xgre ac tardé defcéndunt: ventriculum aggrauant: patum omnino corpori alimenti ex- hibent. Medicamenti vice dàta , actimoniam tenuiuftr tnordacium agfalforum humorum obtunduntac mitigant;cofdemquc incraffant: Atque idcirco quz ex ipfis fiunt eclégmata aut Serapia perquam commoda funt aduerfus tuffes,fanguinisQuc fputationes; ex acrium te- nuium aut falforum humorum deftillationibus. Valetad eadem & deco&tum ipforüm fed potiffimumaducríus vrinz ardores ac ftillici- dia, renum exulcerationes , & veficz rofiones. Dt Cerafís. Car. xvir. ( 'E KRÁSORVYM quatuor genera noftraztás numerat. vna rnaior ac fyluc(ttiseft :altera hortenfis: tertia aciduli fru&us: Chamzecerafus quarta eft. c. Prior magna & procera arbor eft: caudice mediocritercraffo;atque in ramos plurimos fu- ;; perius diftnbuto: cortice nonnihil leui é puniceo colore fubnigricante,lento ac qeu 2 à 296 STrIR?ePÍYMZHISTIRIG a s.€nh li Cera(us. : Chamzceráfüs, Uu! y ANA (Df T: " ON KS iu M z 5 q PN a m (| JAY ^ 7 RU SS xe E $£ 3 E A z f/ IN z lj » c €] (3 (7 e 2d | Un z. 1 E ligni materia medio quoque fubnigricat ; circumferentia inalbida. folia magna funt, lata, oblonga,venofa,ambituQue crenata. flores albi;mediocris magnitudinis, quinque conftant foliolis,& aliquot ftaminibus concoloribus mediis: fru&us in rotunditate oblongi ex tenui- busac przlongis defcendunt pediculis , officülo intus duro , quod exiguacarne contcegitur; cuius nucleuscum leui quadam ac exigua amaritudine non ingratus. Colore autem fructus , quidam rubent, alij nigricant; fapore veró dulces. Altera Cerafuscortice, magnis foliis, oribus candidis priorem refert; fed humilior et, — : ' pecin tantam vt illaaltitudinem excrefcit: caudices etiam minuscraífi: Cerafum autem maius,carnofius, plus fucci habet; quod & dulce,& colore vel rubens,vna tamen partealbi- diore, vel nigrum. officulum huius & nucleus,veluti fupetioris. . Tertia Cerafus etiam quàm priores humilior actenerioreft:caudicestenuiores:cortex — — afperior,non minus tamen obfequiofus: folia fimilia quidem, fed minora : flores hauddiffi- — . miles; at fru&us,hoc eft, Cerafum rotundius,carnofius, plus fucci habens, fapore vinofoaci- — dulum: colore fimiliter aut rubens aut nigricans; quoddam veró & quafi albidum , quod ra- rius cft. Eftautem in hoc,& nonnulla varietas alia. quz etenim citra infitionem naícuntut Cerafi;aut inalias eiufdem genetisin(itz,magna admodum Cerafa frequenter ex breuibus pediculis dependentia gignunt; quz fubinde adcó magna funt,vt x v1. vel etiam plura fuorü officulorum pendeant: Earum veró quz in fylueftrem fiuc priorem Cerafum (quod fepe fit) inferuntur, Ceraía minora funt, & longioribus harent pediculis ;citius au tem maturitatem hzcaffequuntur; officula veró iftorum minora funt quàm fu periorum. x Przbent autem & hz omnes Cerafi gummi; corticibusaliqua parte vulneratis; quod ex luteo colore pallefcit,& tapdem durum redditur. : quz quidem Chamecerafus, humilis eftjnon arbor,fed exigua fruticofa ac ramo- fa titps,fubinde cubitalem altitudinem non excedens: foliola cum aliarum forma conue- . niunt,fed omnino exigiüa funt: fructus veró etíam paruuli,aliisque perfimiles. OE . Prxter hasverà Cerafos & alteriuscuiufdam iconem Matthiolus exhibet , cuius Cerafa m " complura racematim inftar vuz fimul cohzrent,quam & idcircó Racemofum appellat; xg - "fibi Veronaà Francifco Calzolario miffam refert. ; T. Rr SIT X x 1 Cerafus Pes MESS S di: Tr ee PEMPTADIS SEXTJE L1B. III 797 Cerafus prior natura fua fylueftris in fyluis,fecus agrorum margines , aliisue incultis frc- quentius,quàm alibi gignitur. Dux fuccedentes hortenfes fünt. Chamzcerafüs in Bohemia, Morauia, Auftria iuxta femitas,ac viasnon raró reperitur:&, vt Matthiolus,in Tridentino folo. Aprili menfe Cerafi florent. In fructu przbendo, quzdam prxcociores,alizx feriores. Ra- braautem Cerafa femper fui generis nigra przcedunt. Prima autem fylueftria funt Cerafa, quz Iunio maturantur: fuccedunt circa Iuli j Calendas Amarenz , przfertim in fylucítrem Cerafum infitz, nam alix funt tardiores: rardiffima fi unt fecundi generis Cerafaquz & hor- teníía ac dulcia. Arbor Grecisxéeacoc: Latinisfimiliter Cerafus eft : Germanis Sirfcberibaumi : Belgis er^ feibaom/ & rícckenboom ; Gallis Ceríifier. At fructus xsegaia &C iteedoe à Grecis appellantur : & Latinis fimiliter Cerafa: Germanis Sirfchen 8c G pirftben: Bel gis &erfen & driecken : Italis Ceregie : Gallis Cerifes : H ifpanis Cere- £4: : Bohemis 2Xiffne, Protisgeneris Cerafa vulgó rlepn kerfen/id eft, parua Cerafajquia cxteris minota,dicuntur: item & vodloefiecfen:Germani tilber & bírfchen/ hoc eft, fylueftria Cerafa , fantenim fylucftris Cerati fru&us:cadem & przcocia funt, priusfiquidé quàm reliqua matutitaté confequütur. Secüdi generis vulgó Hifpanica cognominátur Cerafa. fieri autem potelt, vt hzc fint Lu- fitanaà Plinio di&a; quibus principatum Belgica illiuszrate tribuit. Amarenastcrtiz Cerafi fructus, pofterior ztas nuncupat, vel ctiam Merendas: Italorum plerique Ciarafche & Amerine: alij Marchiane, vel Duracine: Germani Jimatcilen : & quae nigra funt 2Bcicbfifen;weinftell: Brabanti &tiecken:alibi in Belgio etiam Bierfen. Plinius lib. x v. cap.xxv. Duracinis principatum tribuit;qux Campania, Pliniana;ait;appellat. Ad hoc veró genus referenda videntur Caciliana rotu nda,neq; enim ex Cerafisalia lis rotundiora : item .& nigerrima Adtia nominata,quadam fiquidem & horum nigra (unt. quz reficcari ac diuti- né conferuari queunt. à Inter Cerafia autem optima funt acidula, Amarena dita: Dulcia illa parua fylueftria fiuc przcocia deterrima, mali funt fucci ;citiffimé corrum puntur, & rhalos ingenerant humores, vndc non folum facile lumbrici,fed & moleftz ac fubinde peftilentes febres gignuntur. Atq; idcirco in bene inflitutis Rebufpublicis, ne in forum veneant peftilentiz temporibus, dili- genter cauetur. - pe Lufitanica fiue Hifpanica Cerafa;facultatibus his vicina funt, minus tamen promptécor- .zumpuntur,& frigidiora funt, nec tamen boni fucci. Amarena veró, quz quidem rubent, melioris funt fucci, fed aquei, frigidi, ac humidi : fi- tim fedant: zftuanti ventriculo profunt : febricitantibus vtilia: facile defcendunt, & aluum lubricam reddunt : nutrimenti veró nihil exhibent, At nigra huius genens ficciora funt, & nonnihil quoque adftringunt. hac rcficcata fiue paffa , Prunorum inílar ori ac. ventriculo grata funt,& aluutnlaxiorem cohibent. —— 2dcia Ceraforum gummi cum vino diluto fumptum , fertur. adiuuare calculofos: prodcffc au. zem poteft viaslubricando,& humores, fi quiacres funt,contempcerando : tuffi veteri & hoc modo medetur : Addit Diofcorides bonum colorem,oculorum claritatem, & ciborum ap- pctentiam facere. ^ , | De More. Car. XyVIl1L EUM "i RocER A arbor Motusclit,nec minus ramofa. caudex cius nonrató craffus: cortex fca- ber,radicis veró luteus: folia lata & acuminata, duriufcula, & fecundum margines ferra- ta. pro floribus iuli funt virentes,lanuginofi. frudus oblongus, cx granis coaccruatus, Moro in Rubo nafcenti fimilis,fed craffiorlongior,ac omnino maior, initio virens; maturitate ni- gricans,fucco tamen;quo redundart,rubens.radix in multas fpargicur propagines. — — In hortisferiturac plantatur Morus: calida & íicca loca defiderat;ac lxtum folum:in hu- mido deterior redditur,& pauciora Mora adfert. Seritur Morus commodétalea (iuc furcu- lo:Inferi veró autinoculari ctiam poteft in nonnullasarbores:In Populum albam infita mó- ra fert candida: vt quidem Betitius in Geoponicisreferc. t Inter vrbanasarbores nouiffime Morus germen emitut , nec prius quàm frigore: foluto, Maio menfe: Arborem idcirco fapientiffimam,cam Veterum nonnulli appellarung....... Augufto menfe matura mora leguntur. Hegefander zs Athenzum, , fuis temporibus intra viginti annorum fpatium Moros fru&um non tuliffc affirmar, atque tan Los peftem omnes inuafiffe,vt non viri folüm,(ed pueri, puella: cunuchiQue,& mulicres eo mor- . bolaborarent. X£ 19 Mga 758 $TIRPIVM HISTORIA Morus. Morus candida, "f za : 2 !/ y NU A 7 D» / 2 | Á m 2h j72520//78| Jos 7A mne. ecl rg E E ES 3 - E À d A Ma. p TS 2a c e " SN COT E C (7570 S E N UAR E ERÍ E yip, SR, E SRI : N F ,, E / Mopéz autem & evxa urea vel ovxeguvoc abor Gracis: Latinis Morus eft: Officinis Morus Cel(i: Germanis 9Xtaulberbaum: Belgis fDoerbefie boom: Gallis Meurier. Móz2cv & cvxdyuvoy fru&tus nominatur: Latinis Morum : Officinis Morum Celfi: Germa- nis Xtautbecr: Belgis yBoecbefie: Italis 121072: Gallis Mere: Hifpanis Moras, & Mores: Bohe- mis 9eruffe. 2u At Moraante maturitatem collecta refrigerant & reficcant ordine propemodumtertio, & valenteradftringunt: reficcataad coeliacos & dyfentericosaffectus vtilia funt. admifcetur puluisobfoniis,vel cum vino & aqua bibitur. Sanguinis fluores,& fuperfluentes menfes ea- dem reprimunt:ad oris & faucium inflammationes conducunt: tum & ad aliarum partium -inflammationes incipientes 1donca. Maturaac recentia Mora frigida fimiliter funt, & humore vinofi faporis copiofo redun- dantqui nonnihil reficcantis eft facultatis , & adítridtionis haud experseft: atque idcircó quoque ad ftomatica medicamenta, qui oris tonfillarumQuc inflammationibus adhibenter, vtilis & perquàm commodus. : Incibo hzc mora fumpta, ac ante aliosingefta, citiffimó per inteftina fubftantiz fuz hu- miditate ac lubricitate defcendunt, & aliiscibis du&u fuo viam,vt Galenusait, ftruunt: ad- verfus fitim conducunt: appetentiam calore languentem excitant : ventriculo non aducr- fantur; parciffimé autem corpus alunt. Secundo autem loco, aut poft cibos affumpta, cit quoque vnà cum cibis corrumpuntur: Tametfi enim fugacibus fint inpocentiores;corrum- puntur tamen ac vitiantur;nificeleriter defcendant. np Ripe Cortex radicis Mori amarus, calidus , ac (iccus eft , & expurgandi facultatem obtinet. Deco&um huius iocinoris ac lienis obftrutiones aperit: aluum mouet , & latos lumbricos expellit. Idemcortex in aceto maceratus dentium dolores edat. praftat hocipfum foliorum & corticisdeco&um,Diof.ait. Qui & circa meffis tempus ex Mori incifa radice (uccum a" manare tradit, quem poftridic fit concretum inueniri, atque hunc aducrfus dentium dolo- rem efficacem;phyma difcutere, & ventrem purgare. In foliisaucem ac primis germinibus Yerme [2 huiusarboris,mediam quandam effe Galenus ait adítringenitisac expurgantis facultate, hn * Foliis vcro nutriuritur ac fuftinentur vermes illi qui fericum nent ac przbent: Ex E PEMPTADIS SEXT.JE LIB. IIL 799 rum funthi genere ferico confeo in Aureliastranfeunt: inde in Papilionesvertütur, velati & aliz omnes Eruca. Papiliones ifti corpore graues,exiguas pro ratioric corporis habent alas, proinde non auolant , (ed generationi intenti cito pereunt : mas quidem coitu, femina vbi oua excluferit. i De $ycomoro. Car. xix. Sycomorus. | SY CO MOR y s non exiguz proccri- ratisarboreft, Moro magnitudine & afpc&tu proxima : folio vcró & ipfum referens. fru&tum veró fert magnitudi- nc & figura Ficus, fucco & fapore Ca- prifici perfimilem; verüm dulciorem,& interioribus granis carentem. qui non cx tencrioribus ramulis prodit, fed ex caudice & maioribus vetu(lisque ramis foccundiffimo proucntu erumpit. mul- to autem lacteo fucco hacc arbor ture get, qui vulnerata partealiqua mox cf- uit. Nafcitur,vt Diofcorides fcribit, plu- rimum in Caria, Rhodo, locisque non multi Tritici feracibusjin quibus iuua- mentum adfert , & pro pane frumen- to$ futficitcüm annonz premit penu- ria. Galenus Sycomoti plantam in Ale- xandria Egypti, vnà cum fruu Ficui albzatfimilem,fe vidiffe (cribit, Huius ramum cum fructu ac foliis olim ad me mifit magnificus vir Iacobus Antonius Cortufus patritius Patauinus. Ternos quaternosQue fructus anno vno fundit,& fi ferreis vnguibus fcalpa- tur,etiam frequentiores. Huicarbori evxouóppà Ficu & Moro nomen eít: Cornelius Celfus inuerfo nomine Morofycon appcllat : Jgyptij noftro tempore Ficum Pharaonis, tefte Bellonio: Dicitur veró & cvxi MU dus fiuc Ficus JEgyptia: item & cvxaquvoc defin jid eft, Morus JEgyptia. VU us cvxóupes quoque appellatur,& ab Italis $7comoro,& fíco d Eeitto. í Sycomori autem fru&us, vc Galenusait, nullam habet acrimoniam ; exigua: dulcedimis particeps; eftQue facultate vt Mora humidior quodammodo ac frigidior. : - Vulisiinquit Diofcorides;aluo, fcd zegoc,hoc cft,nullius aliméci;& vétriculo moleftus. Eximitur veró ex arboris cortice lachryma primo Vere prius quàm fructus ferat , qua: fpongiaaut vellere excepta ficcatur; in paftillos cogitur; ac fictili reponitur. Facultatem haec * habet mollientem,vulnerum conglutinatricem,& crudorum refolutricem: Bibiturveró&c —— illinitur contra ferpentium morfus lienis duritics,ftomachi cum refrigeratione dolores.Cc- . lerrimé autem hic fuccustcredinem fentit. DeFicu. iQ abuso onmes: die ! Icv.s non omninó re&o affurgitcaudice,nec omninó lui cortice,fed afperiufculocon- jy, B tegitur. materies ligni alba,fungofa;tenellorum veró ramulorum mollis ctiam ac medul-. lofa. Folia ampla in quinquc partes, eminentibus totidem angulis, diffe&a, veluti Vitis; fcd maiora, duriora, afperiora, ac nigriora. fru&tus, nullo apparente prius Bore aut ;ulo , alióve quod floris vicem fupplere queat;iuxta pediculorum quibus folia adharét,annexum erum- punr,& quidem particulatim; initio admodum paruuli , fucceffu temporis m aiores ;forma turbinata vt Pyri;nonnulli amen longiores, alij veró breuioresac magis fcffiles; colore vel albidi,vel fubrubentes,vel ex czrruleo faturato purpurei; pulpa interiore molli, fuaui, ac praz- dulci;,granis compluribus referta.Ex Ficus autem cortice, foliorum pediculis, immaturis fi- cubus vulneratis liquor fluit lai fimilis, fed'acris & amarus. x2 V a d "4 — ue me 7. [M d $t 780 ^ STIR?PIVM HISTORIAE Fictis, Ficus Pumila, ; 2 ! 7 2 In GraciaItalia, Hifpania, aliisQy tegionibus perinde calidis,ac Solis radiis expofius fre- quentcs Ficus funt: In Germania ac Belgio crefcunt quidem, fed raró ad. perfectionem £u- jn perueniunt,nifi vcl diligenti cura adhibita, vel hyemsadmodum clemens, zftasquc fcr- uida fuerit. At fru&us cvxor Grxcis : Latinis veró etiam Fieus;& qui nondum maturus cft, jour3ec: Rud T El iu ,PEMPTADIS SEXTJE /LIB.' III. 8ot - Sicce autem Ficus, fiue Caricz, medioctitet excalfaciunt, nutriunt quoque, & alimenti non exiguum conferunt;fed tamen non probum fanguinem gignunt: quamobrem & offen: duntur qut iis largius vefcuntur, & copià pediculorum ipfisprouenit: Aluum veró:& facilio-: rem reddunt, & ad excretionem irritant; prafertim ante alios cibos prafumptz. A fperz ar- teriz,pedtori,pulmoni,renibus;ac vcficz vtiles funt, nec muliebri vtero incommoda : atte- nuandi fiquidem, leniendi,concoquendi, ac maturandi facultatem obtinent. Q uz pedori inhzrent concoquunt,maturant,& expurgant;przfertim cum Hyffopi autconfimilis herbae decocto: ventri;tuffi;ac diuturnis peGorisac pulmonisvitiis hoc modo auxiliantur. renesex- purgant, & ab arenulis liberant: veficze dolores mitigant: grauid fi Ficubus aliquot ante partum diebus vefcuntur faciliuspariunt: exanthemata fiue papulas pra'terea, & fudores Fi- cusctiam,vt Diofcoridesait,prouoeant. Tumoresvel concoquunt vel difcutiunt;ad conco- quendum Triticea farina; ad dizerendum Hotdeacea admixta, Galeno auctore, conferunt; Deco&um Ficuum oris ac faucium tumores & abfceffus citó facileá; ad fuppurationem perducit; fzpiusin ore detentum àut gargarizatum. '" Ladeusautem Ficiarboris liquor & fuccus foliorum eius non motdicat tantüm, autab- ftergit vehementer,fed & vlcerat;& ora vaforum referat,& myrmecias ciicit: verüm & pur- gare poteft: auctor Galenus.Coaguli modo, Diof.ait,lac coagulat, concretumque vtacetum diffoluit: Menftrua cum oui luteo aut T yrthenica cera appofitus cit:podagricorum cataplaf- matscum farina Foenigraci & aceto vtilis. lepras , lichenas , difcolorem à Sole cütem , al- phos,fcabies,ichorascum polenta expurgat. Inftillatum plaga percuffisà fcorpione,vencna- torum i&tibus, & rabiofi canis morfibus auxiliatur. dentium doloribus lana exceptus pro- de(t,& cauitati corum inditus, myrmeciam tollit cum adipe circumlita in arnbitu carne; De Ficu Indica, Car. xxr. Ficus Indica. Ficus [Indice ftu&tus & flos. i, P "l1 NpicA hxcFicusappellata arboris fpecie abíque caudice & ramis adolefcere videtut, totaenim nihil aliud quàm ex foliis folia apparet ;folium fiquidem in terram depadtum mox radicesagit,& alia ex fe promit,à quibus & aliis prodeuntibus fi uccedunt rurfus & alia, donec ad arboris altitudinem peruenerint,effutis interim & veluti ramis, ab vno nempe € 4 L2. 802 STIRPIVM HISTORIE inde duobusaut tribus foliisenatis. nonnunquam tamen caudicé facit; tunc videlicet quan- do non ex folioenata,fcd ex femine fata fuerit. Oblonga autem Ficus Indic lataá funt fo. lia,& pollice non raró craffiora,é quibus albidz, tenues, oblongz, acutzá prominet f; inz (ratóvbfque his prouenit.) in extremisautem foliis primm floreserumpunt oblongi; delit de fru&us fubfequuntur Ficubus turbinata forma quodammodo fimiles, nec minores ; co- : lore éviridi purpureo;interiore pulpa fuccofa rubicunda,fanguineoQue colore manus Veluti Morainficiente;quorum faftigium foliofà quzdam inflat coronz ambiunt ; veluti oftendig icon,quam magnifico viro lacobo ÀÁntonio Cortufo patritio Patauino acceptam ferimus, Ex India in Italiam aliasá; prouincias illata fertur: In Germaniz ac Belgij hottis hanc quandoque reperiri contingit, fed haudquaquam fructum proferentem : quem Italia tamen quandoque videt; Hifpania autem frcquentids. Exiftimatur autem hac effe Opuntia à Plinio dicta herba , de qua lib. xxr. cap. xvii, fic babet: Circa Opuntem Opuntia eft herba,etiam homini dulcis: mirum; é folio cius radi. cem fieri;ac fic eam nafci. Opuns autem ciuitas Phocidi in Gracia vicina, vt Paufanias, Stra. bo,& Pliniusteftantur. Vu! góautem hec flirps Ficus Indica nominatur:ab Indis vetó Tune, ode Defcribitur autem alia quzdam pro Ficu Indica à Theophrafto lib.ri11. quarn Plinius Prati lib.xi 1.Cap.v.iifdem feré verbis, fed Latine redditis, cleganter exprimit: Ficus, ait; ibi exilia poma habet. Ipía fc femper ferens,vaftis diffunditur ramis: quorum imi adeó in tetrat cur- uantur,vt annuo fpatio infigantur,nouamáue fibi propaginem faciant circa patentem in or. bem quodam opere topiario. Intra fepem cam zfítiuant paftores, opacam pariter & müni- ram vallo arboris decora fpecie fübterintuenti,proculáuc fornicato ambitu, Superiores eius rami in excelfum emicant, fyluofa multitudine, vafto matris corpore, vt Lx. p.plerzque or- be colligant , vmbra veró bina ftadia operiant. Foliorum latitudo peltz effigiem Amazó- nicz habct: ca caufa fru&um integens;crefcere prohibet. RarusQue cft, nec Fab magnitu- dinem excedens: fed per folia folibus co&us przdulci (apore, dignus miraculo arboris:gigni- Opauntia. 'turcirca Acefinem maximé amnem. SPUR Vodjfpe Cada Wn Ld Ga dl kh P Cu PSEN De Caffanea, Car, xxii. * ^ k " Á . Caftaneá. Caflanea Equina; mitte / € (j^ RN AEST 5A L — NO Lr. : N z ; j^ a Zi PRA LZ (j 7 7 Á C 7 f A fa X V y Ua pred S ade. AP M ODYVM magna& procera arbor Caftanea cft : ramos extendit plurimos: caudéx craffus,qui aliquando tant amplitudinis vifus vt à tribus hominibus vix com Ls tuerit: "ns be un PEMPTADIS SEXTJE LIB. III. 8o tuerit: ligni materia folida ac durabilis: folia magna;afpera,rugofa, ambitu incifa, fingulari- bus Nucis iuglandis foliis maiora: tenucsoblongi,viridesá; iuli: fru&us calyce concluditur rotundo;afpero,&echini modo fpinofo;qui fponté dehifcens maturum fructum fiue nucem demittit: Nux non rotunda,fed compreffiorab vno latere, plana; & füperiore parte acumi- nata: cute contegitur dura,lenta,& admodurn leui;obícuri punicei coloris:caro fiue interior nuclei fubftantia dura ac alba, tenuij; membrana velatur, quz cuti fuübeft. Montibus & opacis gaudent : defcendunt veró quàndoque & ad plana: folum amant molleac nigrum. Quibufídam veróin locis ac regionibus maiores ac mitiorcs : aliis verà minores gignuntur. d Iuli cumfoliis Aprili menfe erumpunt,fed nuces ferius,ac Autumno demum perficitur. Caftancarum autem arbor Gracis pariter ac Latinis cum fru&u nomen habet cómune: Germani &efienbaum / & Kaftanibaum : Belgae &aftaniboom: Galli Caffaignier : Angli &efte tiuit5tree vocant. Nuxautem Gracis xasuryor: à nonnullis 4«bc Ba2ayec,ipdysa BdAaroc, Amps aut wacaiop appellatur: Latinis Caftanea, Iouis glans,Sardiana glans: Germanis &eften : Belgis &aftaniens- Italis Caffagne: Gallis Chaffaigue : Hifpanis Morozes , Caffanas : Anglis&fetuuts : Bohemis &afftan: Q ux autem maiores [talis Marrvzi: Gallisatq; Belgará nonnullis Marezs vocátur. Eft veró prxter hanc & alia quzdam Caftanea;arbor procera quoque & magna, cuiusfo- 2; liain quinque fegmenta diuifa Pentaphylli referunt, fed maiora & ad Ricini quodammodo accedentia. clauduntur & huius nuces durisac fpinofis echinis,quz craffiores , & quam vul- gares Caftanez rotundiores funt. Hac Italiz peregrina , in Orientis regionibus gignitur. Equina autem Caftanea idcircó Caza»à nominatur,quod anhelofis & tuffientibus equis auxilietur. equina. - At vulgares noftrx Caftanez admodum reficcant , & fimul adftringendi facultatis parti- cipes; incalido vetó ac frigido temperatz videntur ; habent tamen & flatulentum quid- dam , atque propter hoc , nifi priuscute vulnerata , cum ftrepitu repenté , dum ab igne co- quuntur ,exiliunt. , j - Interomncesglandes,Galenusait;principatum Caftanez tenent , folzá; fylueftrium fru- &uum alimentum memorabile corpori przbent. Tardé autem admodum defcendunt, diffi- culter concoquuntur, & craffum humorem adfcrunt , flatusjue ingenerant ; ventrem vcró ctiam fiftunt,przfertim cruda. Cod Caflanex minus difficulter conficiuntur facilius defcendunt, flatulenti minus ha- bent; ventrem tamen & adítrihgunt. VA) Ex Caftaneis ctudisarefadtis,& in farinam deinde reda&tis ; panem coqui poffe , funt qui affirment ; verum hunc ficcum & friabilem admodum effe oporteret ; difficulter concoquij & tardé admodum defcendere: Auxiliatis autcm talis effe poffet cocliacis & dyfentericis. 53 De Nuce Inglande. Chr. Xxiir P PR E GRÁNDIS arborhzc Nux eftcraffo ac procero caudice: cortice tio colore fübuirente;& frequenter rimofo: ramisin amplitudinem fefe diffundentibus : foliis ex quinis fenífve ad vná coftá Fraxini modo cohzrentibus,vnoQ eminente ;quz latiora lógio- taque funt quàni fingularia Fraxini;lzuia item & odore graucolentia. Iuli nuces przcedunt, quz iuxta foliorum pediculos binz aut terna prodeunt,pet initiacum tenclle fuaucolentes; hetbàceoac virente hz conteguntur cortice; lignofum putamen fubeftin quo nucleus con- tinetur,tenui velatus cuticula,quadripartito fere diuifusntermediali gnofa veluti membra- na;cuiusinterior caro pEeEi itr & ori grata eft : recens quidem ; arida enim oleofum ac rancidum quid fübinde contrahit. E EE. -— In uni en vias ac femitas,pingui ac reftibili folo Nux ptoficit, & in hortis: latis saudet collibus: aquofo$non amattradus. —— | v Primo Verc folia ac vnà iuli erumpunt: Nuces Augufto menfe leguntur. | Ipfa arbor xzpua appellatur: Latinis Nucisnomen & arbori & frudtui commune eft:Ger- rianis ?ufibaum: Belgis faooteboom/& $aootclaer: Gallis No/fier : Hifpanis Naguejyra : Anglis 1Dalnut trcc : Bohemis QBíaffy tvofecfy. | j e Nucerü Gtaci z4poor vocant, & xa/puor Bamuxhr, id cft, Nucem regiam : Dicitur verà & Nix Iuglans , quafi Iouis glans , aut iuuans glaus : & à quibufdam Perfica nux : Germanis SGefdnuf & 95aumifi: Brabantis xokernoten / 1Palfcfenoten: Italis XN«ci : Gallis Nox: Hi- fpanis Neéqes & Nous: AnglistBalnut: Bohemis 2Glafty wor. -——— 50 t Nucá autéadhuc virentiá recentes nuclei ori quidem grati funt, frigidi exigui habét,hu- midi vctó imperfe&te cócodti nó pará-Difficulter cócoquuntur,parüm alüt;zgre defcédunr. Aridz $04. STIRPIYM HISTORIAE NS 377 ux stItlll 77 ^ 2 /n X dee N N NN —, ANNNSY NS SS NC S APR TES 7. «71 Aridz nucesexcalfaciunt & reficcant,&ma. gisqua olcofx ac rancide fa&z funt: ventriculo hz valdé inutiles,& prxter quód difficulter co. coquanturjbilem ctiam adaugent ; capitisitem dolorem adferunt,& tuffientibus ac pe&ori no. cent. Cum Carycis autem & Ruta prafumpte, lethalibus venenis aduerfari feruntur: & latog lumbricoslargiusefitatz pellere. Cum Cepa, falce , & melle canis hominis; morfui impofita conueniunt. Commanducat veró ac impofítzz gangrznas, carbunculos , xgilopas, & alopecias ccleriter,vt Diof.refert,fanàt. Etficaciter & hoe prettat oleü ex ipfis expreffum , quod tenuium cít partium, digerens ac excalfaciens. Nuces integre , priufquam lignofüm indu. ruerit putamen,decerptz, ac cum fachato aut melle condite,ori ac palato grate funtaromati. cum quid refipiunt,& propter exterioriscorticis adítringendi potentiam,ventriculum etiam ro- borant;nontamen vt alimentum, fed vt medi. camentum affumptz. Exterior Nucum virens cortex adftringendi eximiam vim obtinet. ftomaticü medicamen- tum ex eius fucco cóponere Galenus inuenitac docuit,ad omnesoris inflàmationes vtiliffimá, Folia & prima germina aliquid adftridionis, eodem audGore,poffident ; excellit ramen in ip. fis ficca calidad; temperatura. Ad balnea;corpo- risQuc lotioncs quidam recentiorum hac adhi- bent, in quibus & digerendi,& fudores mouen- di vim exercent. De Nice auellana, (iue Corylo. Car. xxit11. p R YL vs craffisfzpenumcro caudicibus aut robuftis fruticat ftolonibus, qui homi- nis ftaturam frequenter multum fuperant,& in ramos fparguntur enodes, lentos, ac obfequio- fos. folia lata funt , maiora rugofioraQue quàm Alni,marginibus ferratim incifa;colorc virétia, auerfa parte albidiora : cortex tenuis eft :radix craffa, alta, & robufta : oblongi tenues compar &id iuli pro floribus dependent: nuces luglan- dibus multó minores calyci inhzrent callofo, herbacci coloris , extremis partibus finbriatis, Rofarum alabaftra propemodum referentibus. putamcen Izue & lignofum eft. interior nucleus carne conftat albida, dura folidaj,tenu isquem contcgit membranula,quandoque rubicunda, Ízpiuscandicans,faporenoningratus. —— . Coryli frequenter in fyluis ac 1n vliginofisin- cultisproueniunt:feruntur & in hortis,quarum nuces meliores fapidioresque,nucleo foris ple rumque rubent. : Iuli primo quoque temporc erumpüt ; non- dum foluta hyeme, qui Martio aut Aprili juc- cedentibus foliis deluunt: Auguíto menfe ma* tur carpuntur Nuces. EM Y Frutex Latinis Corylus dicitur: Grarcis V? 4 r] Lg en - xapud : s 2 PEMTTADIS SEXTA LIB. III 80$ aelpua "ror, id eft, Nux Pontica: Germanis Jafeiftrauc : BelgisDafeltee. Nux xd pu0v rov mxie;&c AeniToudouor; id eft, Nux Pontica, tenuis N ux,parua Nux : Nomina- tur verà 8zN ux Preneftina, Nux Heracleotica;& vulgó Nux aucllana; quo nomine ctiá O£- ficinisinnotuit: Germanis J)afelnuf : Belgis bafrinoten: [ralis A(occinole, 4 wellane, Noceüte: Gallis No/fcttes & A eifelfes: Hifpanis Auellazas Bohemis ép[fowp tvoxech). .Quigaütem harum cute rubent fatiue ac vrbanz: Aucllanz habencur, ac legitimae Ponti- | cz: Germanis Jiburnuf & SXotnuf : Belgis tiosbe Dafeluoter did, — 4-7 Alic veróalbide, fylueftresiudicantur. | — gets Aucllanz autem nuces recentes nondumque rcficcatxhumiditatis quoque excrementi- tix nonnihil in fc continent, cuiusoccafione flatulentz funt. Concoctioni vcró nonmodó rccentes,fed & arida admodum rebelles fünt,cffentia fiquidem funt terreftris & fri gidz, & denfioris folidiorisQue fabftantiz;qua de caufa & difficulter admodum defcendunt: ventri- culo quoque idcircó moleftz ipfum aggráuant. | Succusautem ex his,vcluti ex Amygdalis,lacteusextra&us valenter aluum adítringitatgy cceliacis & dyfentericis hac ratione prodeffe potcft. Tuli frigidi ac ficci,& fimiliteradftringentes: ventris quoquc fluxioncs fitnt. LE adii Aot S. Lal : DetPiais. CAr. xxv. Eo Pifaciorümiarbuftum: ^ ^— ^ Piftacijramulus cum fructu & corniculis, SS SNNNN NNS ANN UNS NON 33 VS N ONSE N NS M | 2 A AA A, 4 CA : 2 3 ; , , ( e Y UA $ ARR A esas 7 A 4 27) AN e Z Ld z S E X Ww - ^ » ] ix cA Rs ox Pifacia ferens Terebintho fimilis eft. Folià huius quàm Lentifci maiora, fcd erras modo compofitá,(imiliQue ordine difpofita dieci e viridi in Juteuri lfanguefcente. Fru&us fiue nuces racematim ex fuis pediculis ependent,conorum Pini nu- cibusfiue firobylis maiores, A mygdalis veró multó minores; exterius borum corium tenué ac vireriseft; putamen ligneum fragile & albicans;nucleus pulpa viret, faporc fubamaro dül- cisori gratus,nonnihilQue odoratus. fc E- Tn Perfia, Arabia, Syriacum & apud IndosPiftacia nafcuntut: Iam vetó & Italix indige- nafada furit: Venetiiscnim,& Neapoli;ac alibi proueniurit. Gib Nucemautem hanc Graeci 7neio? vocitarit; apud Athenzum, Nicander Colophonius jn Theriacissrsdxor nominat: 05 0000 00 id Er Seimsdi dxptdstiasi dry daMaiom Cugia. p» YY | ti Pofido- 856 SriIRPIVM HISTORIJ |. Pofidonitis Biezitor: alij tic dov: Latini voces feruantes & Piftacion, Biftacion, aut Phi. ftacion dixerunt: Officinz Fiftici: Hifpanis A4/Pocigos,& Fisticos: Italis Piffacchi, : Theophraftus lib.1111. De ftirpium. hiftoria Pitaciorum arborem fub Terebinthi apud Te) indos nafcentis nominc defcripfiffe videtur: In India fiquidem Terebinthum effe tradit V I- aut Terebintho fimilem, quz folio, ramis, ac reliquis Terebinthum amuletur , fed fru&u diffcrens fit, quem Amygdalis fimilem facit. Ec hanc in Bactriscffe, & fru&us Amygdilis etiam fuauicatc praeftantiores. Piflaciorum autem nuclei non raró veluti ftrobylón eduntur: temperati calidi ac humidi funt: concoquuntur non ita facile fed multo quàm nuccs faciliüs:fucci funt boni;aliquantu. lut tamen craffi; alimenti corporibus conferunt non exiguum:extenuata reficiünt:vires re. parant: phthi(icis ac tabidis profunt: cruda pulmoni aut pe&ori inharentia concoquunt,ma. turant & expurgant : iccur ab obftru&ionibus liberant : nephriticis quoque auxiliantur, re. nes ctiam abarenulis & calculis liberant; dolores eorum mulcent; vlcera leniunt : femen & libidinem augent. De Nuce vefrcaria... (CA v-. XXVL VM1L 15 arbor Nux veficaria eft, non raró emiffis aliquot à radice vir. gis fruticans : ligni materia albida & per- . quam dura ac folida eft: cortice é viridi in- albicat : folia ex quinis feré particularibus »» cohzrent, per ambitus incifa , Sambuci DLL Aet. xmula, fed minora, dilutius virentia, nec Rs graueolentia: florescandidi racematim ex N SS tenuibus pediculis dependent : folliculi NS AN d 2 fuccedunt veficarum inftar, in quibuscre- 1 / NN ES ls "zu bró duz, quandoq; vna tantummodo nux ys MS P » ms j ES parta, Auellana minor , fcd quàm Cicer E ti Zee NY NN . Arietinü maior, putamine lignofo ac fub- rA me ruffo,pulpa interiore virefcente,faporeini- tió dulci, fed tandem naufeofo. Locaamat inculta, neglecta, fyluas,du- mos,&fepimenta. | In Italia, Germania, Gallia, & alibi gi- gnitur. i1 Flores Maius menfis; nuces prebét Au- guftus ac September. Vulgó Germanorum Diímpernuf/ hoc eft Belgis jimpernoten : Gallis Nez coupes: nonnullis Piftacium Germanicum : alis X ; Arbor vitis: Nucis veficarig appellatio no- ?. py WO EN bis prz cateris placuit. ee coda] qe ftolis fuis Coulcoul & Hebulben Turco- T rum cum hac conuenire fentit.Gulielmus Quacclbenus Coulcoulà quibuídá Con- fisse S cro, ftantinopoli in delitiis haberiaffirmat,pre- fertim quando recentes ex Egypto aduchuntur. Vetus autem nomen hec ftirps non habet, nifi fit Staphylodendron Plinij, pro quo à recentioribus habetur. Meminit veró huius Pli- Es niuslib. xvr. cap. Xvi. : eni Stab»lo- ^ Eft & trans Alpes,inquit;arbor,fimillima-Acerialbo materia,qua vocatur: Staphyloden- demárn- von: fert filiquas,& iniisnucleosfapore nucisAuellanz.. ^^ 0e rebos - Caterüm nuccesiftz humidz funt, fuperfluod; crudo humote redundant: atque idcirco & facilénaufeam excitant;& ventriculum perturbant;vtpoté que adítrictionis obtineant ni« hil:atqyidcitco edulesnon habentur.V fur vetó in medicamétis nec vllá habenteópertum. Nux veficaria. - Coulcoul. SEN I cisv cric DePalna: o^SQAE Xxxvit. E EDI É P? LM A proceráadmodum cftatbot;caudice craffo & fquamofo;ramos faftigiotantütti modo emo numerofos ac foliofos ; foliis veftitos oblógis quafi veluti Iridis. : flores inuolucro quodam includuntur; quod inter ranios exit; quo tandem dehifcente ac | fe pandentc;albidi prodeunt,ex breuibusac tenuibus pediculis; virgulis quibufdamad : tes tcricis vtilesfunt: cum Cotoneo & cerato ocnanthino veficz medentur malisi P". r3 ep d L4 I Sf E Es, PEMPTADIS SEXTJE' LIR. IIL 807 Palm. Palmarum fructus & flores cum Elatc. hztentes;fuccédunt ab iifdem virgulis dependentes Palmulz forma teretiac oblonga, dul- ccs, & quandoque cum leui quadam aufteritate,colore fübruffz; officülo intus duroac ob- longo; quod pro nucleo ac femine cft. . In Atricaac ZEgypto Palmz ftequentes funt: carum autem quz in PalcftinaSyriz pra- ftantiores Palmulz funt : iudice Galeno. Autümno Palmulz maturefcunt;átque tunc decerptz in Sole ficcantur, vt commodius & transferri & conferuari queant. ; Arbor oofrz Grzcis dicitur: Latinis Palma. Fru&us BéAevot, Qomixar, id cit, glans Palmarum , & vna dictione Qomxofld geri : Latinis Palmula: Officinis Da&ylus: Germanis Syattelen: Belgis Dabelen : Italis Dazrol;: Gallis Dar- 3es; Hifpanis Tamaras & Dattiles: Bohemis aftyle, Pálimularum autem dulciores , quales | Palcftina x2pvoma) appellantur. cb | - Inuolucrum (iue tegumentum florum ac Palniulartum ar497 , & à quibufdam tdm no- iminatur: À nonnullis veró & ipforum florum ac fruduum rudimentum inuolucro conten- tüm éAZm vocatur ; ab aliis veró Bóegasor. PES - Ax Palmulz qualefcumque tandem ómnes conco&u difficiles funt , & capitis dolorem mouent: deteriores quidem ficca & ad lringentes, vt Egyptiz: mollesveró humide & dul. "Ces, vt xapuomi)innocentiores funt. Süccus autem qui à Palmulisin cotpore generatur craí- fus omnino cftlentoris quoque quippiam obtinet. Celerrimé autern à talibus iecur obftrui- zur, przfertim inflammatione aut fcirro occupatum : lien quoque lzditur ac offenditur, In regionibus frigidioribusenate Palmulz , vbi integré maturefcere nequeunt , fi frequentius edantur crudis etiani humoribus corpus implent, & flatus gignunt. ;. Sieciores Palmulz;vt Diofcorides refert,fanguinem excreantibus , ftomachicis x dyfen- Caryotz pulmonis& arteriz: afperitatem leniunt. F- Officulorum fiue nucleorum cinis adftringendi,& fimul emplafticam facultatem habet: centra oculorum puftulas,ftaphylomata, palpebrarum defluuia cum nardo efficax cft: cum : ; ; Y1-3 vino "4 $08 — STIRPIVM HISTORIJ vino Speupia/uam. , in vlceribuscarnisexcrefcentias reprimit , atque vlcera ad cicatricém perducit. Rami & folia adítriionem euidentem quoque obtinent,fed przcipué ipfa Elate hoc cft, florum inuolucrum: Proinde vbi adftridtione opus eft,his vti licet. Extatcompofitio Diacalcitheos in lib.De medic.fccundum genera qua cum Palma ra. mo;rudiculx loco,mouenda eft;nó alia dé caufa,quàm vt adftrictionis aliquid inde accipiat, De Chamerrbiphe. Car. xxvrrtr. Chamzrrhiphes, P^ LM A fed humile genus Chamerrhi. phesà Theophrafto habetur. huic autem . moxàradicegermen quoddam erumpitcu. bitalejinferiore parte omnino craffum, fupe- riore tenuius à quo folia Palme fimilia fed minora ac breuiora;àlatere veró & coma e- rumpit, cum flofculis racematim coherenti- bus. germé veró iftud,priusquàm florescon- fpicui funt;innumeris feré membranaceis in. uoluctis,circumfepta in fe continet foliorum forumdüe rudimenta ; vtraque admodum candida,que fecundis menfis cum exiguo fa- lis & piperis eduntur ; ori palatoQue grata. Nafcuntur,vcT heophraftus tradit,in Cre- ta/fed multó plures in Cicilia: Iam veró &'in maritimis quibufdam Italie reperiutitur:tum & in Hifpanie nonnullis locis proueniunt. vnde Antuerpiam adferuntur. Xauaijbipic à T heophrafto appellatur : A Neapolitanis Cephaglione : vulgo Palmites. Q uod veró in medio ipfius germinis edule habetur, &x£paAoc ssig Qoirimoc: Latine Palma cerebrum dicitur. Galenus Palmz cerebrum ex differenti- bus partibus conftare fentit; aquea videlicct quadam fubftantia tepida , & alcera terreftri frigida : proinde Wess eft, & cum adftri- &ione quadam réfrigerans. |... Sn In cibo, fumprum. crudos humores ac Hatus gignit; atque idcirco cum fale & pi- pere edi conducibile eft. : m Be ole. Car. xX1x. OÓ LrARvM quzdam fatiuzac vrbanz : ali fylueftres. t. Vrbanz fiue fatiue Olex prxgrandes fxpiffimé ac procerz arbores funt : Ade complurimis in latum amplumque diffufis. folia oblonga; angu fta, dura bros ein lo- resracémofi albidi. fru&us fiue baccz oblongz virent initio, fed matura nigricant ac olco- fi cleo interius duro, ; guai, cni locii lia magnitüdine cc- à. Sylueftres Olex humilioresac minotes funt: rami harum aculeati:fo dunt fatiuis : baccz quandoque frequentiores dépendent,fed minores, pauciorisque pé Nafcuntur fatiux ac fylueftres Olezin complutimisTcalie , Gallic ac Hifpame oci i tum & circumuicinis infulis. amare feruntur loca maritima : plerique —! la refert, exiftimant vltra miliarium fexagefimumà mari Oleam autron viucré ; qud m PES effc feracem.- tiis iuibipit ue. ci Iunio menfe Olec omnesforent : decerpuntur Nouenibri aut Decembri EE px julum reficcate fuerint & rugas contraxetint, torctlaribus fübiiciuntur; & Ded & : si addita aqua E Que faleautem & muria condiende acaffetuande unt prm 1 debent; & quidemantequam maturz fitit , dumque adhücvirent.^ 77 7 » T Edita & £Aala fíueeoc Gtecis appellatur , que fatiua ac vrbana Latinis áp. n "e ME Slboum: Belgis Olijfooom: Italis 0//u2 depmeHico: Gallis olinier : Hifpanis olio -- cd trs PEMPTADIS SEXTJE LIP. III. $09 Oleacum fracta ac Bore, Ee Bacca Oliua dicitur: Gracis veró ctiam . Odia:Hifpanis 4zeytuna : Gallis & Belgis Qliue. —— Oliuz fale ac muria conditz, Grzcis 4A- uazdc & xoAvufiadt; nominantur. | .., Sylueftrís Olea A'5 enda, ac etiam x5n- voc vocatur: à nonpullis £Ag/a d;2:7x*: Lati- nis Oleafter, Cotinus,Olea 4Ethiopica:Ger- manis teafb Zef&aur: Italis Q/iuo faluatico: ; Hifpanis 41Xebuche , AXambnlbeyro : Gallis Oliuier fauuaize. RR . Oliuzautem,quz qiiidem adcó mature funt,vt fponte fua vel cadant, vel mox cafu- rz (quas Z»vzvni; appellant) moderaté cali- dz ac humide funt;exiguum tamen,fi edan- , tur, Corpori przbentalimentum. mmaturz adfttingunt ac reficcant. ... Halmades fiué muriaafferuatz , quz & Colymbades,humentem nimium ventrici- Ium reficcant & robotant; aduerfus eiüs fa- liuationem condücibiles:cibi faftidium rol- lunt: appetentiam excitant; alimentum ve- 1o ab his nullum, multó minus probumex- pedandum. . Rarmi,folia, & germina Oliuarum refri- gerant, teficcant;adftririgunr;& potiffimum fylueftris : Satiuz vi ac facultate inferiora fünt: idcircó ad ocularia medicamenta, qu ao bec adftrin- 81e STIRPIVM -HISTORIAX adítringétiaadmifceri poftulant,vtiliora,vtpoté mitiora. Cohibent eadem; auétore Dio(co. ride, eryfipelata, herpetas,epiny&tidas, carbunculos, nomas, fiue depafcentia vlcera: cruftas expurgant cum melle impofita ;emundant veró & fordida : inflammationes & phygethla cum melle impofita difcutiunt: amotam capitis curem agglutinant: oris vlceribus comman. ducata medentur. TT WM Succus & decoctum eofdem praebet effectus : Succus vetó ctiam fangüinis eruptionés & - muliebria profluuia fiftic. PALMAS UE Exprimitur fuccus tufisfoliis,affufoque vino (quod przftat) aut aqua; ficcatusQue in fole. in paftillos digeritur. jn uM Sudoré virentiligno accenfo profluens,lichenes furfures,& f(cabiem illitu fanar. Oleum ex maturis Oliuisquales 4juzvre/; dictzz,humeütat ac modicé calfacit:ac tale qui- dem omninó dulciffimum quoque eft: Ata oreiCic & ópgdxmor appcllatum, ex immaruris videlicet Oliuis;squantum habet adftrictionis, tantundem & frigiditatis. | . VetusOleum quod ex dulci ac maturo inucterato tale redditum cft;calidius và etiam fa&um eft, & potentioribus ad digerendum viribus pollet : quod verà ex crudo confenuic quippiam adhuc adftridionisconferuat,& mixta cft facultatis; partim videlicet adflringen- tis,& partim difcutientis;digerendi fiquidem facultatem atate contraxit, adftringendi à fe. ipfo retinuit. LiBRI1 TERTII.PEMPTADIS SEXTJE FiNris ; 8r c3 dd. PIX Edu Alm DEMITAUUIS S E uas; DIBER OVARTVE DE ARBORIByYsS SYLVESTRIBY S. PRE£RATIO V & [int f'ylueiires nobis arbores in precedentss libri praefatione dicfum eit nempe quarum fructus homini edendo non funt, qua vere [ylueffres ac d yoku), magna fiquidem ex parte in foluis , aut alias lotis a Yet ibus broueniugt: ntque etiam cultura fie mitefcunt vt fructus efui ido- nti reddantur, ds p | De Quer; — Capym. i. | Na Quercus. Quercushumili, — - WO S Jtr, ia " res a Le - LANDIFERARVM atborá, quas Gtaci evsc appellant, complura funt genera: Eius CIS quz communiter Z»óc,à Latinis Quercus, duo funt: sues; videlicet quz nud eic: & d exa, quam Robur appellant : nam reliqua: 4» proptia ——pÜ nt. Me yl LAIQA i 850; fiue Fagus 2 «x ei roc, Qeo^oc au^ ar], m T) QuPPoc, dAiQAGI0c; quibus quandoque & q55oc fiue £ & 2 umerantur. 3 n ; | s nii Q uercus Robore fiue agrefti quercu fxpe humiliot eft ;caudice tamen craffiffi- n m0,co autem nec rc&to ncc lauri, Dd dcusiienulrs ramis alisQue comofo. mateties cow bata verum infirmior quam Fago ; tfa&tatu ad omnia opera quàm Roboris facilior; glán , | M mnium maxima,& dulcis. d aii us: 3 Sylucftris Quercus non raró in permagnam nee cm — Ww ono . is lati : :caudiceseius fubinde admodum craffi, ambi : ramorum armamentis latiffime patct: cau ius | un E. | itin plurimas alas diuifos. fol i funt, aut tres orgyas patentes. ramos ampliffimos fundit,in p rs P Ü'ugaxis, S12 5 STIRPIVM HISTORIAE duriufcula,lata,oblongaambitu finuofa,fuperna parte virentiora:glandcs oblonge quidem, fed bréuiorés quam Hemeridis;fingulz fuisinhztent calycibus;forisafperiufculis,& mem. branaceo cortice conteguntur. interior nucleus ex duabus partibus componitur, veluti Fa. felorum Eruiliorumque fru&tus, & Amygdala, Cortex noucllarum, ac vcluti fruticantium, 1xuis,glaber,ad cori& denfanda vtilis: veterum veró afper, craffus, durus & rimofus. interior ligni materies fufflaua, dura, ac folida, & juó vetuftior hoc quoque durior. exterior cortic; proximacandida,facile cariem fentit:prafertim fi tempore non idoneo czfaatbor fuerit.ra- dices & late funditquercus,& partim in altum demittit;quibus firmiter inhzret. Vix vllum folum Quercus refpuit, nam & arido flerilidue prouenit :lxtiore tamen folo mclius proficit : in collibus & montofis gignitut: ad plana etiam defcendit. paffim per Eu. ropz prouinciasobuia eft Q'uércus,przfertim Robur: Hemeris fiquidem nó ita vulgariseft. Sylueftrisaucem in quibufdam regionibus altior, in aliis humilior euadit: nam in plerifg; Hifpania prouinciis ad tantam, vt Clufius refert, altitudinem haud excrefcit, quantam vel in Gérmania, vel in Belgio: adeó veró & humilem Q uercum quandam haud procul Vlixi pone à fe repertam refert,vt pedem altitudine vix fuperet,que tamen & glandem fert Robo. ris (imilem,fed calyci forislxuiori infidentem,quz guftu admodum amara. Folia Quercubus vt plurimum füb Autumni finem defluunt : quibufdam tota hyeme, fed arida permanerit, donec à nouis fuperuenientibus deturbentur, quod füb finem Aprilis in Germania accidit. lj | Inagro Thurio quandam Q'íercum Theophraftuscffe inquit , quze nunquam folia de- mittit;&z non cumaliis, fed poftexortum Caniculz germiriet, : "Glandes Autumno maturz é calycibusdcecidunt, & non multó póftipi calyces. Cedendx funt Q uercus ad edificia vtiles future Decembri aut Ianuatio menfe, & de- crefcente quidem Lunz lumine. Si etenim incrementum Luna capiente fuccidatur Quer- cus,ligni materies citó cariofa fit;prafertim candida. Q uercus Grzcisvpic, vt diximus, appellatur. Que glandem dulciotem & maiorem profert,i4ep; eft,que & fefc nominatur: Latini Placida,vt Gaza vertit: poteft fatiua & vrbana,aut etiam culta dici : nonnulli u/diy quoque vocant: Macedones ézvuiód guy autisvpódbvor quafi dicas Veriquercutm, interprete Gaza, aut veré Q uercum. Ec Altera Apte &^yefa: Latinis Robur dicitur & fylueftris Quercus : vulgó Q uercus: Italis "Quercia: Hifpanis Rolfe aut Roure: Gallis Chefze: Germanis Cithbaum: Belgis &peienboontz Anglis ietrre: Bohemis Sub. Fru&us Grzcis Qa2gvoc: Latinis Glans: Germanis (Fichell: Belgis &e&el: Hifpanis Be/otas: Italis Cb;azde: hohen aialnb appellatur. Sunt tamen & aliz fja2cíyo,, fed quz: non fimpli- Citer,verüm cüm adiedtione alterius vocis proferuntur: Vt, dióc B Apvoc, & eupdlaa BaAaroc, Caftanez fructus: Qon ^gyoc, Palmz fructus. ce Cauum cui glansinhzret,Grecisóupax)c appellatur, Paulo ZEgineta lib. r1. cap.xr 11. te- fte: óugaxic, inquit, $23 xi xai2or 3e 4 Gnzr&Quxcs n aii dgubs Ba 2avoc: hoc cft, Om phaciseft ca- uum ex quo glans Q uercina enafcitur. Latinis calyx glandis:Officinis Cupula glandis. - Q uercus autem folia;cottices, glandium calyces, glandesQue ipfz vim habent validé ad- ftringentem cüm reficcandi tertio ordine potentia & nonnulla refrigeratione. Praítat au- cem reliquis(vt Galenusait) membrana quz cortici caudicis fübeft , & qux fru&us carnem conucftit. Ad fluxum muliebrem, fuperfluentes menfes, fanguinis cxpuitioncs , ventrisque fluores vtilia & commoda habentur: Datur deco&urm horum autaridorum puluis: mifccn- tur& péífis. — Glandces,fi cdantur,egré concoquüntut; alimenti homini quidem nihil,nifi fortaffiscraf- fum,crudum, & frigidum conferunt : Sues hispinguefcünt , & duram folidamQue carnem colligunt. REGIS * aulas De Galla ch pilala Quércus..— CAP. 11. Mv prztér glandem proferre Quercum Theophraftus annotauit , quorum non omnia, (cd przcipué nota, ac in vfum fecepta,nobis defcribenda : vt funt Galla, Pilu- . Ja; & Vifcum. ... Gallas autem ferunt fingülà glandifetarüm genera,fed Hemeris & Robur Medicine vt- lem,& ad coriadenfanda accommodam. Duplexautem Diofcoridi & Galeno Gallà eft: vna paruula, folida, non perforata: altcra friaior, flaucícens, foraminofa, & intetiore parte laxior: vtraque rotunda; & pilulz formam tiefer. & quedam exteriore fuperficic Ixuis; in aliis tubercula quzdam exigua eminent. H Similis forma Gallz eft;qua foliis abíque pediculo quoque inhzret ac infidet, HET i 4 E «: E '9—. - w-— M P -— PEMPTADIS SEXTJE LIB IlII 8 . 13 Galla maior. Galla tuinor; ^ — D VE: fpharula diluté virens, laxa,& aqiofa,in cuius medio fübindeautmufca aut vermiculus re- Piu. peritut : qu in calidis regionibus, in modum leuis paruz Galla: quandoque indurefcit, vc * "Theophraftusait. | p sii co e" In ramulistenuibus abfque pediculo vr plurimum gignuntur Galle,quandoque,fed rarà, Galla autem Gracis »xic dicitur: Latinis; vt diximts,Galla:nomen Officine & Itali reti- zmT5dw eg) uaDaísas, hoc cít,piceam (alij tefinofam)& nigram: Pliniusnigrari lib.x vi. cap. vri. trádit diutius virere & crefcere, vcinterdum Mali compleat magnirudinem, Hd Altera Galla deficcat & adftringit quoque fed tantó riii a STIRPIVM HISTORIE Denique Gallzcombuftz, fanguinis reprimendi facultatem acquirunt, funtQue iis qug 3gnem experte non fuerint,tum fubtiliorum partium,tum maiore deficcandi poteftate: Car. bonibusautem imponere ipías oportet vfque dum vndequaque candeant: aceto & vino de. inde extinguendz. ; : Profunt verà Gallz dyfentericis & cocliaciscum vinoautaqua & impofitz & affumprz, vel obfohiis addit. In futnma hisvtendü ad reficcáda & adftringéda,qua his opus habepr, Pilulz quz in foliisreperiuntur ad Gallarum facultatem accedunt, fed ramen ipfis mul. tó infirmiorcsac minus efficaces. DeVFifie. | Ca?. r1. $54 biT1 altitudinem Vifcum non excedit, Jin latitüdiné veró fefe cffundit, ramis mul- tis, geniculatis, lentis, & lignofis, qui in multas alas diuiduntur,& cortice conuefliuntur dilut admodum yirente. Folia oblonga funt, duriuf- cula , Buxi maioris foliis fatis fimilia , attamen pauló longiora, circa genicula, poft exiguos flof- culos fubluteos fuccedunt bacca ttes aut qua- tuor cohzren tes.candidas,tranfparentes,exiguo in medio femine nigro, quibus ineftlentus ad- moduüm,vifcidus,ac tenax fuccus.radices nullas profert; arborum enim ramis adhzret., Nafciturautem non thódó in Q uercugac re- liquis puá» generibus , verüm & in Pomis, Py- ris, T ilus,Betulis,Salicibus, Mefpilis,Cotoneis, & aliis. In terra fatum non prodit; folius atboris comes cft ; nec nafci proditur , nifi femine per auis alicuius aluum reddito. Fertut , inquit A- thenzus lib.1x.fi oivzc Vifci femen comederit, fuper quacunque arbore ventrem exonerauerit, Viícum nafci, Bec Oenadem autem Latini interpretes Vinagi- nem nominant ; qux à nonnullis Turdus exi- ftimatur,nam hzc vincarumaccolaeft. — — Vifícum femper viret, tam hyeme quàm cfta- te:bacce Autumno perficiuntur, tota hyeme re- ftant , efca futurx nonnullis auibus, vt turdis, merulisjac palumbis. ; 2 A I'£àc & Zia Gracis , Latinis Vifcum appella- tur: Germanis 9jftifiell: Belgis fBarentacen : Ita- | dis Vifchio: Hifpanis Liga: Portugallenüibus 7;/ze. ^: Glitinumautem,quod cx baccis Vifci conficitur, fimiliter Vifcum & Ixia vocatur. Dici- tur ver iZia quoque Chameleon albus, propter Vifcum quod iuxta radicescius quandoque reperitur. Chamzlconi quoque nigro hac vox inter nothas adfcripra eft. Refertur Ixia quo- que lib.v1.3 Diofcoride,$& à Paulo ZEgineta lib.v. inter deleteria & venenofa: quz autem fit - hec venenofa & maligna Ixia,difficultate & ambiguitate non caret. Multi Chamzleonem nigrum effe volunt: alij glutinum effejquod ex Vifci acinis (iue baccis confedtum,qui Ixiam A bamcleone nigro differenrcm haud terere exiftimant. roi REX. AT. Paulus fiquidem ZEgincta in enumeratione fimplicium venenorum,ib.v.cap.XXX. Cha- meleonis nigri primüm meminit: deinde pauló poft Ixiz. Cüm veró particulatim fingula profequitur,de Chamzleone nigro cap.xxx1. de Ixia veró,quz & Vlophonon,cap.XLVH. agit; & vtriufque multum differentia fymptomata praua oftcndir. 5 e Diofcorides veró & ipfe lib.vr.incenfu implicium venenoforum , Chamzlconem ni- grum prius, deinde pauló póft Ixiam reponit; tametfi de fola Ixia particulatim fcripferiz. Oftendunthazc Chamcleonem nigrum ab Ixia,queintet vencnoía habetur,differre.Tarn & Chamzleonemnigrum V ifcum fetre;aut ita glutinofam & lentam habere fubftantiam, vtiZiaaut Vifcum dici debeat auc queat,nufquam legitur. Yt Proinde Ixiainter venena relata, ex acinis fiue baccis Vifci glutinum eft, quod cüm acre fit.lingug inlammationem excitare poteft,& tenaci ac lenta fua fubftantia intcranea taco" p : PEMPTADIS SEXTJE LIB. IIIL fg glutinare,fimul conttahere ac cencludere,vt cxcrementorum cxirus ac defcenfus impedia. tur: quz inter nocumenta Ixizreferuntür Cum acrimonia autem Vi Ícum,id eft.glutinum ex acinisconfedtum ; Calfacit ; ex pluri- mactenim aétca & aquea, pauciffima terreftri fubftantia,auctore Galeno;conftat; nam acri- monia in co amaritudinem füperat: humores vehementer ex alto extrahit, neceos tantum tenuesfed ctiam craffiores,eosá; diffundit ac digerit.Phymata,ait Diofcorides, parotidas,& aliosabíceffus cum refina ac pari cera matutat: cum thure vetera vlcera & malignosabícef- fus mollit: lienem cum calce aut gagate lapide, aut afio cotum, & impofitum minuit: cum auripigmento aut fandaracha vngues extrahit: mixtü cum calce & vini fece vim fuà incédit. Inttoautem affumptum iftud Vi(cum lethale eft;& grauiffima fymptomata adfert:vchez menslinguz cum tumore inflammatio excitatur; mens mouetur ons vircs animusi; re- cedunt. poysts (& ambo ; In cao obiirucli conniuent ventre meatus Potu atque cibi. flatus obi carcere claufi Dant fIrepitum, ct circum [pacis voluuntur iniqui: Sie mtfere afflictus vix tandem ducere prefo Orepotefl animam. — vtin Alexipharmacis N icanderjintetprete Gorfró, Lignoin Q yercu nati Vifci;pro amuleto adueríus comitialem morbum nonnulli vcun- tur,& fimiliter contra fanguinis vndcquaque eruptiones; fed exiguo , imó nullo cum fructü B aut fucceffu . TES : LA Sl v . Uil ; De Iltce cotcum ferenteyfiue minore. Cam. aim tr v v. Hex minor coccigeta. AMETS Theophraftus vnius tantum- ; .^ modó «opiyo fiuc.Ilicis meminerit, duo ta- men eiusgencra pofteritas flatuit:vná Coccum ferens: alterum Glandiferum tantum.Q uod. à Diofcoridis fententia haud alienum : Ilicem fi- quidem glandiferam lib.1. inter J gis; refert: al- teram veró lib. 1111. füb titulo xóxxou faquxiig 4, Coccumautem ferens Ilex quandoque vni- EXE Co caudice arborefcens attollitur: fepe fruticans GANE , plurcs à radice. caules promit ramofos; circa NN quosfolia oblonga; marginibuscrenata ,ad fin- ^ N EN "^ gulos angulos aculeata ac Ípinofa, minoranoà modóquàm Roboris,fed & quàm Ilicis glandi- ferzz, ramulis grana abfque pediculisadherent; we colore primüm albido, per maturitatem veró cineritio;Fruilie magnitudinc;in quibus exigui vermiculi gignuntur,qui immobulesinitió, do- nec Soli expofiti vi caloris prorepant ; & aufi . gere conentur, fed à cuftodibus quiaflideritin linteotantifper concutiütur, donec exánimen: tur: glandem (fi quádo profert)pn(llatn gignie; -. calyce fpinofo ac echinato inlizrentem;, guftu amarum. alta, inquit T heophraftus, radice de: Ácendit.: ie: 023t1l up osarjhl In Gallia. Narbonenfi ;ac eiufdem Prouin- cia, in Hifpaniisquoque Ilex crefcit; fed tamen non vbique Coccum gignit, fed iis potiffimum quz ad mediterrancum marevergint locis, 82 quz Soljsardore torrétur; C. Glufio refte: Neq; is " ; | ... ; llic perpétuo, fed cantifpet quàm: hurriilesfru- tices funt; vbi enim adoleuetint & glandemfecerint, Coccumfrre; cfinunt; Idcirco incole pregrandiores fuccidunt,vtiterum noui prodite cauJiculi queant;qui Coccumiadferant.: - Petrus Belloniusin Singularium fuorum librisin Palcftina;ac iuxta Lacurfqui mare Ty: bcriadis dicitur,nafci Coccum baphicum tefett, & in cxiguis quidém arboribusprouenire: Item & in Cteta infula paruulas effe arbores Coceum fetentes;ex quo indigene locupletem prouentum accipiunt ; qui cortices à pulpa: fiue vertiiculis fepatant, atque hane leui conie preffu in pilam efformatam;multó pluris quàm inanes exuuias, & veluti relidlas gránorum vefieulas; $t OSTIRPIVM HiISTORI JE veficalasdiftrahunt; ad tin&uram purpurei coloris, quem vulgó Scarlatum vocant, vtilem; Meminit & huius Cocci Paufanias lib.x.atq; arborem,que hanc producit,haud magnam quoque oftendit,vtpoté Rhamni magnitudine; & in Phocide quidem nafci , quz Macedo. niz prouincid cft, iuxta Boeotos,haud procul à Parnaffo monte. Gignicur,inquitPlinius;in Galatia; Africa, Pifidia;& Cilicia. Thcophraftus epíiorarborcm cffe magnam, & Roboris modo affurgere , & quidem non Sbique;fcd fi locum,& folum adipifcatur idoneum,montibus propria effe, & in planis haud nafci;quorum-contrarium rccentiorum obfcruationes docent. Ipfo Vere, fpirantibus Fauoniisac imbribus decidentibus, granula exigua circa ramulos praefertim vbi in alios diuiduntur, apparere incipiunt: Iunio menfe ad perfe&ionem Veniüe vnàcum innatis vermiculis,qui calore Solisanimati mox auolant,fi non ftudio àc diligentia cuftodum fiepiusconcufli intereant, Arbufcula fiuc frutex perpetua fronde ac comavirer, Glans feró admodum perficiturnoua veterem occupat : quamobrem biferam quidam exi. ftimant, au&ore T heophrafto. Frutici (iue paraulz arbori huic zevo; Grecis nomen cft: Latinis Ilex: recentiores [licem Coccigeram aut Cocciferam appellant : Hifpani Cefceia : Diofcoridi x5exoc Qagizà dicitur, Ícd*minus proprie. | Granum autem, quod tingendo eft, proprie xóxxoc Batu: Latinis Coccus infe&oria , aut Coccuminfe&torium:Plinio etiam Cufculium,fiue (vt pleriq; legunt) Q uifquilium dicitui: * Idem & Scolecion nominari ait,quod in Afia & Africa nafcitur, quia celerrimé in vetinicü- lum mutetur: Árabes & Officine Chefmes & Kermes nomine agnoícunt. Hallucinantur qui Cheímes ab Infe&torio Cocco differenseffe opinantur : & circa radices alicuius herbe vcluti Pimpinella repeririac colligi. Irali Cocci granum , grazo de ziztori : Hifpani Grass para tanniv,8c erana de tintoreros: Germani Ccbarlacbbeer: Galli Fermiflon , C graine t[car- date, ci Scarlatum vocitant. : NES -: Glans fiue frudus huiusà nonnullis, Theophraftus ait, Zoe» dicitut. -/« Caterüm granum tin&orium ad(tringendi vim cum nonnulla amaritudine habet , citra ácrimóniam ac morfum reficcac. Proinde,inquit Galenus, ad ingentia vulnera conuenit, & ad neruorum Ixfiones impofitum: cum aceto nonnulli, a1;j cum oxymelite terunt, ; 3s Aduerfus fuperfluentes menfes à tecentioribus commendatur,& exhibetur. Refertur & intcr ca quz cordi profunt,& ipfum cotrobotrate exiftimátur. Ab hoc celebrisilla apüd Ara- €mfz» besMedicoscompofitio Álkermesnomen accepit: quz ad cordisaffe&us à multis probatur; «lem. tmer(i non nifiad melancholicorum purgationes prxcipué inuenraacinilituta. Id quod Lapidis Cyanei,vulgó Lazuli,in abundé magna quantitate additio, euidenter oftendit.nam hiccüm facultatem habeat deleteriam;& fimul melancholici humoris expurgátricem, cor» di per fe prodeffz nequit: profunt autem reliqua qua idcitco admixta, vt cor a Cyaneilapi- dis iniuria tuerentur, & malitiam ipfius reprimerent. : Xj. i ICommédaturautem hzc compofitio ad cordis ttetiorem,palpitatienerná; & fyncopens aduetíus mclaricholicasaffe&tioncs,triftitiamQue abfque caufa euidente : ammum recrearé & exhilarare fertur. YT? '1 d Vra e. EMEN - ^i Aduetfus mrelancholicosaffe&tus;vanas imaginationes, fufpiria, triftitias, & moerorescis —— tra manifeftam occafionem conuenit quidem quód melancholicos &atros humores expur- í get.Prodeffe & hoc modo cordi poteft , & animum hilariorem reddeté , aufcrendo nempe E. cáufam quz molefta eft.Sed alio modo cor debile aut male affeétum roborare non poteft,ni- fi Lapide Cyaneo prztermiffo. i boa 3949 ^ PUMA vaL Idcitco qui hac compofitione aduetfüs palpitaciónes, tremoresáj cordis ; animi défcátio- ncsfcd haudquaquam veluti expurgante medicamento vti inftituit , prudenter & rc&té fa- ciet prztermittendo lapidem Cyaneum: Nam exiguo pondere aut parua quantitate hic a(- fumptüs,expürgate nequit;perturbare interim ventriculum poteft;preter quód acri füdqua- litate ac deleteria potentiainterna vifcera(fi frequenter fumatur) plurimum offendat:atque hoc modo plus rli quàm auxilij confetat. Gain Chefmés;vt Officiux loquuntur,nam fcta hxcabfque auripigmento & aliis pernicio» fi fcricum tin&um his incoquatuf, ^; 06005 i "ves. : Mem | ;Cocci granáperfe fumenda funt;quz fola fuccostingete abundà poterunt , & mre | y | plerique iudicant ;omitti hzc poteftad cordisenimroborationemmibulfacit. ^— 154 din 613119 ^r It*ix2 292060 m? WEE (11011 GUEMREHA PEMPTADIS.SEXTJE LIB. III L7 De IHice elandifera , fiue maiore, Car. v. UE ; i H Li ^ " Ilex maior glandifera. 1 IE E X maior ad iuftx atborisaltitudinem | non raró excrefcir, fübinde Pyro magniru- dine haud inferior, ramis aliarum glandifera- rum more diffunditur. materies firma ac foli- da. Folia humilisac tenellz, per margincs, fe- ré vti priorís, fpinofa & aculcara ; adulta veró haudquaquàm fpinis horrét, ambitu quidcm nonnihil fed minus quàm Roborisfinuofa;in- ftar foliorum Suberis , (cd maiora & latiora, .- quz fuperius virentiora , itiferius inalbicant. Glans calyci fpinofo inhzret,Q uernz fimilis; qua per maturitatem nonnullis locis nigri- cans eft, nucleo intus candido , fapore haud ingrato. —— : | .. Dependet ex huius ramis fübinde tenuis & càpillaceus mufcuscineritij colotis; ^ — Veftiuntur. Ilicibus in nonnullis regioni- bus nemora, colles, loca campeftria , aut con- .. ualles : compluribus Hifpania regnis famhlia- ris. In Narbonenfi Gallia ac Prouincia ctiam had infrequens. In Italia quoque nafcitur. Glandem veró vno loco maiorem ac grandio- rem quàm fit Q uercus: alio minorem ac bre- uiorem profert. , Omnianni tempore vitet: glandes fer ac tardé perficiuntur. florem racemofuüm faue- fÍcentem fe Maio menfe confpexiffe, Clufius cderibit 7 ; qGist2rit it *:;t £n Bellota aut Abillota nominant. Theophraftus hanc arborem non gv fed ufa appellare videtur: vnius fiquidem licis tantummodo sj». »rQ12517 Eu! I RET i dani Similàcem appellant: fimilis hacc Ilici ft: folia eius haud aculcata,fed tencriora & lon- giora;plurimasq; differenitàs habentia, "Hifpabiz locis C. Clüfius ref tt. Átque de hac glande fcripfiffe potuit Plinius lib. x v 1.cap.v; sse Quacdébode perf a NOn pelis iuins inem f gs TP DA (id EIMEIL pro—á ) | 91$ SrTIRPIYM HISTORIE Phellos fiue Suber. hantur,alteri fubnafcenti COr- E x . tici cedunt; qui fublato Vetere, vcluti colore aliquo oblitusjin. figniter ruber.glans calyce ma. iere; hifpido, afpero, mag; sQue . echinato infidet,adftringens & guftu multó quàm lligna in- gratior: vno loco maior; altero minor. 2 A EABCANSSS nomina: Hifpani atborem 4/cerzeque : corticem verà Corcha de Alcornoque vocant ; vndé Belgis «o1tfi dicitur, qui tamen & ipfum iPlotfoutappellant. - Miles. sae rina Euidénterautem cortex ifte cum adftridtione reficcat: tritus & cuf aqua fümptus fan- guinem vndequaque fluentem reprimit. Suber ex vino cadis, inquit Paulus, combuftum, cinerem reddit ficcádo vehementiffimá qui medicinis ad dyfenterias infcriptisadmifcetur. Eft deinde ad multa Suber vtile. V fuscius, inquit Plinius, ancoralibus maxime nauium; pifcantiumá; tragulis,& cadorum obturamentis praterea in hyberno feminarum calceatu. " ui xtate adhuc noftra, vfus perdurat; nam pifcatores corticem hunc, reticulorum alis , ne fidant,appendunt: & futoresfoleasaduerfusfrigorahoc muniunt. — Apnd EIL DOE i (2 enge v £y De Pléllidry ex T beophraito. IET ST ERES. "s € [5 &. glandiferasarbores reponitur & Phellodrys di&a : hzc media quedam inter Ili- cem & Robur apparet: materies cius mollior ac folutior quàm Ilicis ,fuluior veró quànt Q uercus: fru&tum minorem quàm Ilex habet,minimis glándibus (imilem; & dulcioré qui- » dem quàm Ilicis;amariorem veró quamQuercus —— ^ — nnt düsatucn e. -.. In Arcadia nafcitur , & , fi Matthiolo credimus, ih agto Senenfi, & Comitatu S. Florz pud Italos. iere Adi iu ete f Ls ' ] TOoif1*43 qua de Phellodry Theop Sunt & qui feminam Ilicem vocent: atque vbi non nafcitur Ile: &arpentariis prxcipuéfabticis vt circa Elin & Laccdzmonem PEMPTADIS SEXTJE LIB. III1I. t $1 - » Ao» . » : » : 819 . GlanshuiusZkvAor i ZxuAoc ctiam dicitur. A ppellant, inquit Theophraftus,Tlicis & huius fractum ZxuAov. | € facultatib | L i Defa i fibus ex veteribus quod adferamus non occurrit. VY. Qu: pp capile eli | [^ v e Eus e eA EG ope ex Plinio € alis. Ca? Vii «oae p B 4E-gitops fiue Cerris maiore glande. zEgilops minore glande. E vam ahy Ai » 9 2257 in E CE QU AN i PAN M "^ P ei, n, ai NS A A Y / I A ? 1 habe i jd : 2A 41714 m Yu : 7 Ns E 7 P / PN ub En P IA Ri [rg f fina dh S NS Zi SS Dea. , Pat f us M Zi E Z NS EL (c — Y d 7 771 SS 2: ) MN ee 7 YET, LS LL in LA Gz LZ SW A. $ z ED A A FCU ALM TA EE AAA d n m E X numero glandiferarum dpuav, Egilops quoque eft.arbor procera,caudice re&o,excel- fo,ac 1xui,per longitudinem robuftiffimo,fed materia improba.glans triftisjamara.echi- natusafperqQue calyx,vcluti Caftanez. fert quoque & gallas Hemeridis fimiles ; fed lxuiores ac inutilcs. i iig lo y Q uod veró qdzxor (Gaza penem) appellant, Bezyxlois fimile fola 4Egilops producit , ca- nümufco(àm,cubitali lógitudine depédés;ceu vilP? linteialicuius prolixus.naícitur id e cor- tice, nó é furculo vnde glans,nec ex ó99u Au? fiuc géma,fed à latere fupernorá ramulorum, Incultis autern amica ZEgilops : raró non nifi in fylueftribus reperitur. Iralize magna ex parte incognita,vt Plinius refert. Gracis A' rp]: Latinis Cerrus: Meminit tamen & ZEgi- lopis & Cerri Plinius. Eft veró & AnyiAe» inter frügum vitia , qua Feftuca dicitur , multum ab arbore Zgilope differens. Ex ramis dependens Plinius Panum nominatlib. xvt.cap.vrir. E glandiferisjinquit, fo- Jaque vocatur ZEgilops fert panos arentes,mufcofo villo canos,non in cortice modó,verim & é ramis dependentes cubitali magnitudine,odoratos,vt diximus inter vnguenta, Nihilautem apud veteres de huius facultatibus fcriptum reperitur. " De Platyphylio fiue Latifoliaex Plinio... Cav. 1X. . d AP JEgilope proxima Latifoliz proceritas eft , & ipfa inter glandiferas 4pusc referenda: fed mateties xdificiis minus vtilis , quz carbone dotata , vitiis obnoxia cft. Glans huic poft Q uercus gratiffima. radix alté defceridit: & fi Virgilio credimus , Eículus quantum cofporeeminet, cantum radice defcendit. Nonvbig;vtPliniusait,nafcitur. — A latitudine & magnitudine folij muriQuAoc, ac Latinis Latifolia dicitur : Eadem veró & Latinis ZEfculus nuncupari cenfetur: de qua in Odis Horatius: Necrigida mollior 7A Efculo. m LL grs UE LZ à Dicátà -- AEfcnluts (ES Éezps . D»xjya. $20 STIRPIVM HISTORIE Dicataolim Zfculus Ioui fuitznec de cius vfu aut facultatibus plura cognofcere contigir, De Haliphlao, fiue Salficortice ex Plinio &* Theophraffo. CAP X H*? LIPHLJOS altitudine non excellit: cortex eius eraffiffimus : caudex plerumque "E cauus ac fungofus , nec alia putrefcit ex hoc genere etiam cüm viuit: peffima veró & carboni & materiz: ad axes materiem eiustantummodo accommodam T heophraftus tra. ditalioquiomnino inutilem: carbonem quoque parum vtilem,quód fcintillet & tranfiliat, raró eidem glans, vt & fterilem nónulli exiftiment: cüm autem fcrt, amaram gignit & adeó vitiofam,vt eam preter füesnulli attingat animal;ac ne ez quidé,fi aliud pabulum habeant. Gignit veró & Haliphlxos quiddam fimile Phafco quem ZEgilops profert , fed idipfum nigricans & pufillum. A'AiQAoioc Grzcis, Latinis & Plinio Salficortex appellatur: Macedenibus, auctore Theo. phrafto A'azg;c dicitur; huius etenim fru&um adeo ait vitiofum, vt eum nullum animat mandere queat,;przter fues;8& has cum alium non habeant. Q uod de ZEgilope fcribitur. De Fago. Gay. XL Fagus. E A G v s procera arbor eft, in orbem - "y, —— non raro laté comofa : caudicc craffo multis ramis brachiato. cortex cuius Ix- uis eft, interior veró materies candida, dura,ad multa vtilis : folia lzeuia, tenuia, lata,minora quàm nigra Populi: Iuli mi- nores quoque ac breuiores quàm Betu- lz,lutei. Fru&uscalyci includuntur foris hifpido , & aliquantulum echini modo afpero,minus tamen quàm Caftanez,qui lzui molliQue cute contei,colore &lz- uore Caftancis ab echinis exemptis fimi- les,fed multó funt minores , & forma differentes; vtpote triangulares. interior horum nucleus dulciseft, adiunda qua- dam ad(tridione.radices Fagus nec mul- tas nec altas agit , fed quz fummoterrz cefpite gaudeant. : Plana & campeftria Fagusamat:nafci- tur & in montofis , fed nonnihil humen- tibus. Iuli cum foliis Aprili menfe erum- punt, fed fructus Autumno demum ma- turatur. Gracis eft qinóc: Latinis Fagus : Ger- manis SOucbbaur/aut £Bucbe: Belgisa6w lenboom: Italis Fagci:Hifpanis Hata,Faia, & Fax:Gallis Fau,aut Ze[fre: Anglis 25e tree: Bohemis Ouf. : Fru&us,Nuces fagi : Gracis G2uyor& i TO (irycü: Belgisa5ueken nootkeng: Gallis Fzt-.— 2€: Bohemis *Bufivice dicuntur. Glandiferisautem arboribus Diofcorides Fagum annume- | rat, tametfi frudus Q uernz glandi nihil fimile hábeat. má Ad Fagi genusà nonnullis tefertur qua 2£/;à Theophrafto dicitur ; à Gaza Scifcima. At- borhaceft ereta, lxuis,enodis,craffitudine & altitudine Abietis fimilitudiné referés:ligni | cius d/^eow fiue benc coloratum,robuftum,ac neruofüm:correx lauis:folium craffum,4922- di, id cibdifcdum oblongius quàm Pyro,extremo aculeatum: radices neque multz neque profundz: ftu&us leuis 62Agro/4yc ii echino,non tamen fpinofo,fed leui non hifpido vt Ca- ftancz,(milis tamen illi dulcedine atque fucco: Gignitur & in montibus. vtile lignum eius ad multa. Hucufque T héophraftus. P Plinius & huiusarboris meminit,fed fub Oftryz nomine((i modó non pro Oftrya legen- dum fit Oxya) lib.xt1t.cap.xxa. Giguit, inquit, (Gracia videlicet)arborem E s yy Ji e Cx o EI. PEMPTADIS SEXTA LIB, IIIL 821 & Oftryam vocant /folitariam circa faxa aquofa,(imilem Fraxino cortice & ramis : foliis Py- 057. ri, pauló tamen longioribus craffioribusue ac rugofisincifuris, qua per tota difcurrunt: fc- mine Cáftanez ( perperam Hordeo) fimili colore. materia cft dura atque firma : qua in do-. Pli» lecur mum illata;difficiles partus fieri produnt,mortesáue miferas. wenden. Cztcrüm vtad Fagum redeat nofter fermo,folia huius refrigcrandi facultatem cum non. nulla adftrictionc obtinent: inflammationibus omnibus incipientibus vtilicer imponuntur: commanducata labiorum afpegitatibus & gingiuarum doloribus medentur. Interiores fructusnuclei fapore cum leui aditridione dulces,calidi quidem funt ac humi- di: feruntur renum ex calculo dolores fi edantur mitigare, & ad calculorum ac arenularum faciliorem exitum prodeffe. Muribusautem hi gratiflimi funt;ac (ciurisquorum etiam pro- uentum augent. Saginantur & horum paítu porci,& alia quxdam animalia: deledantur his quoque turdi ac columbz. Ligni autem cinerem ad vitri compofitiotiem vtilem Petrus Crefcentius fcribit. d De Fraxipo. — CAP. Xx 11. v | Fraxinus, LraA& procera arbor Fraxinus quoq, eft: 4- *caudice atfurgit re&to,craffitudipisfubinde liaud exigua:frequenter mediocris:cottice con- tegitur lzui. lignum albidum eft, leuc, durum, & fubcrifpum: ramuli huius teneriores recensis enati geniculisaliquor nodoti funt,medullamq; intus habent candidam & fungolam : fed vetu- ftiores toti lignoti geniculis ac medulla carent. olia oblóga;pennata ex compluribus conftant, b vno pediculo fiue cofta,aut,vt Theophraftus, dQ &àc uiercU, coniugatim bzrentibus , fibiquc inuicem ex adüerfo pofitis; excepto extremo, Vnico; quorum fingularia oblonga , latà, Lauri- .risfimilia,nifi molliora,dilutius virentia, ac nc- quaquam odorata, & per circumferentiam leui.- tcr ferrata.à te crioribus ramis iuxta foliorum exortum miltz: prodeunt firhul dependentes, oblonga: snguftz, planzQuc vcluti filiqua , vo- luctium nonnullorum linguis fere affimiles;in quibus femen perficitur, quod guftu amaricans eft.rádicesmultr &íublimes. ——— Locis humétibus,veluti citca pratorum mar- g nes, aut fluuiorum ripas, melius Fraxinus pro- cit,quàm in ficcis;aut aridioribus. . Aptili menfe in Germania ac Belgio folia & » filiqua prodeunt : femeh ramen non ante Au- ] tuminm maturitateii confequitur. p es Arbor hzc Grecis usAía dicta eft: nonnullis : ctiá uiae: Latinis Fraxinus: Getmanis C(cbernz cose Doumers soot bm efe bol, Sc tepnejcbicrm: Belg eemper & efcfenbooi : Italis Frafspo: Gallis Fre[zci Hifpanis Fre[zo , Fraxise, & Freixo : Anglis 9 ftljc tree: Bohemis Gfen, gio 224mm EV TUS, Eh us Fructus filiquarum inftar Officina Linguantauis & Linguam paffetinam vocitant: Grz- Ce UpriS 6 Auosor quis dixerit: Sunt tamen qui velint Orneogloffum dici : alij Ornum ipfam Qrregiolt B faciüpl.. 3 ccs suissidmooris 7,0 uroito? 127 f : Facultateri autem Fraxini folia & cottex.cüm moderato calore habent: Semen calidum ac ficcum eftordinefecundo. |... 00s oic Foliorum füccus,aut;pía foliaimpofita,aut exvinoaffumpta viperámm morfibus:ac idis bus refültunt,vt Diofair. anta aucem eft huiusarboris contra. ferpentesvis,vt nc matutigas cxcidentéfve vmbras.quàm nzlongilfima,arboriscius ferpens attingat, ádeody ipampro- ......«- cul fügiat: vc Plinius lib. xv1. cap. x111- Idem veró ait Fraxini frondibus circumfeprüm fer- pentem,citius in ignem proximum,fi adfitabiturum, quàm ad Fraxipi frondé acceffurum: "nu aciter.réficcancem. & praterea florerc Fraxinum prius quàm ferpentes apparéant ; nec priüs demittere folia; quàm hi conditi funt. E Pet du ullo zz Ex- B2» c STIRPIVM HISTORTIJ Expeiti , inquit , prodimus : fi fronde ea gyro claudatur ignis & ferpens, in ignem potius quàm in Fraxinum fugere fcrpentem. Miranaturz benignitas , pris quàm hz prodearit florere Fraxinum, nec ante conditasfolia dimittere; |] Vtraque,hoc eft;folia & cortex ventrem feruntur adftringere,& cum aceto & aqua deco- '&la ventriculo impofita vomitum fiftere. ; Semen quod folliculis:eius ineft medetur iocínotisac lateris doloribusex caufa frigida cum vino. Aquam que,cutim fubit educit,vrinam cit: fertur & Veneris effe incitamentum; prafertim vnà cum Piftaciis ac Pini nucleis affumptum. 1o Ligni materies cft ad plurima vtilis;Homeri przconio & Achillis hafta, vt Plinius ait no- "bilitata.Eius veró vpre/ uam fiue ramenta potu perniciem adferre tradunt: Diofcorides ait. "Corticis cinis cx aqua illitus lepras curat, Plinio audore. "rs De r9. CaA?. XIrb17 5 VOR Q Rx vs & arbor quidem fubinde magna eft,& Fraxino fimilis;eiusá; altera fpecies, fed humilior. folia ex plu- ribusad vnum pediculum cohziétibus,. vnod; eminente ,conftant, veluti Fraxi- fd ni; fed minusdiluté virentibus, mollio- y 227709 2/ | CR ANSNDIS ribus, ac. nonnihil pilofis , per ambitum - : ONU profundius ferratis , inftar Sorbi, cortex mediocriter luis eft. interior ligni füb- ftantià minus crifpa ; coloratior, fed non minus dura. floresin vmbellis albidi & odorati. baccz initio virent,maturz rü- - bent;guítuinfuauesjacfaporeingratz. — | . In prealtis & afperis montibus Ornus gignitur;atque hisgaudet: ad plana non, aut raró admodum defcendit ; in quibus zgre quoque adolefcit, fruticis tantum- modo,non arboris fpeciem referens. Maio menfe & folià redeunt & flores "vigent : Autumno veró bacca: ad matu- ritatem perueniunt. — 5. Ornufà hanc arborem Latini nomi- - ; nant,& non raró fylueftrem Fraxinum: ; Ex Fraxini quoquc fpecies eft. Graci fi- SUE A P4 alias , PEMPTADIS SEXTA LIB. IIII. $23 alias diflimiles ac naturà differentes; veluti Nucis in Arbutum: Mali in Plaganum : Fagiin Caftaneam:Pyri in Ornum:Q uercusin Vlmum. Atque hoc modo PlaanoMribic pomi- feram: Fagos Caftaneam ferre: Ornum incanefcere Pyri'Hore. &c. vt.ex ipfis Virgilij verbis manifeftiffimum cft,qua fic habént Georgicón fecundo:- : ja Inferitur vero ex fetu nucis Avbutusborrida, Et fleriles Platani malos ee]fere valentes, - Caifanta Fagos: Ornus incauuit albo a Flore Pyri,glandem, [ues fregere fub Vluus. p 2T. wb De Populo. | CA p, XVI 11. WE RI & "e 9» enl: aD ; p? ? y L 1 dua füntalba &.nigra:Dli- pius tertiam annumcerat: Lybicam; Theophraftus veró xepur dictam. . Alba Populus pérquam facilis auctu 1. arbor cít,citó ingltitudinem affurgit,fu- perius ramofà : caudicis cortex Leuiseft; ramulorum veró etiamalbicans.lignum candidum facile finditur.Folia lata pro- fundius incifa ac angulofa, Vicigincis fc- ré fimilia, fed multó minora , fuperiore parte lzuia;glabra,ac virentia; aucría ve- rà albida , ac lanuginofa : iuli oblongi, pappofi, initió purpurafcentes:radicesin diuerfa tendunt , (ammo tertz cefpiti fubfunt, nec altius demittuntur : atque idcirco validiore vento has arbores fub- ucrti non raró accidit. |. Nigra Populus proceritate alba non 2, cft. inferior , fubinde vero & cxcelfior, frequenter ramofior: non raró craffioris caudicis : cortex eius lxuis fimiliter cít, fed ligni materia durior, flauior; ac mi nus albida,neruofíor, ac difficilius indi- tur. ptima huius germina futurorum; foliorum rudiméta oblonga, hordeaceo : gtano faiora ; pingue oleofüm ac refi- nofum quiddam continét digitis adha-- ; . ^ refcés,colore flauo ád onm accedens, s M or a, ir MT odore fuaui gratum;quod maioribus fa- SERA MÀ. &is&in foli iam abcinftibüs peri.fo- ^ — lium autem non angulofum,fed inftar priorum Hedere foliorum latüm & acuminatum, per ambitum vero nonnihil crenatum,colore virens,Leue ac refplendens, longo tenuíQue pedi- culo appenfum,; quamobrem ventis concuffum ftrepitum exhibet. profert hzc & iulos: ac deinde poft hos oblongum vcluti racemum;vtz obloneioris T exhibenterm, cui bac- ci adhzrent rotunda, qua ybi maturuére;in Pappofam vanefcunt Januginem. radix buius áltiüs defcendit; films hatt, cub oo senindogsubon r MN us "Tertia Populusnon multà minis quàm priores excelfa & proceraeft. cortéx ac ligni ma- 5: teriesad nigra fimilitudinem accedunt: iuli Jorigiores ac nigtiores: folia quoque tüigriora ac düriora;fübrotunda, marginibus profundius incifa qua'é longioribus pediculis ependétia * ontinuó feré mouentur,atque inter fc collifa crepitant;coelo etiapr- tran quiflo acfudo vel diei Grütofo: rádices huius firmiores profuridiüs quàtti alba defeéHidürit. | ^ 1 - Lucos, aquofa, & paluftria Populi amant: flagnis gaüdefic: latiores cirhamibcs nafcun tüif;ac praefertim alba. voco gene ptrma germina canc c : 1.213831 1 DEI TM s Inter primas Populus germinat: przcedit reliquasnigra, ciis prima gerrriü n éendascm in ipiétefinofas liquor zcpesrur, quod fübinde citt équmioó crnpus , àur 4uló poft contingit: (i055 doe -osduias uu xmMRE ———— 6 E Populus alba ree Awxi nominatur: Latine véró 3 nonnullis Farfarus, và Pfauto i Penulo: | coy cmi f cum legioni dedi Fundas, : eos proffernebam vt folia Farfari. . ZZ Ger- $24 STIRPIVM, HISTORIJ. ! "S Populus nigra. Populus Libyca. (A S x 62 CN ^ NOM R SS EE VAN * - Germaniscít Dappeibam/weif 2(berbaunm/weif Jopeítoerben: Belgisstbeelboom , quá Gram- matici perperam Abietem interpretantur: Italis Popolo bianco : Hifpanis Alamoblanco , c "Amieyro : Gallis Peuplier blanc : Bohemis a opef. E: : 2. Alterafpecies Gracis A'ryeess : Latinis Populus nigra: Petro Crefcentio Albarus : Ger- manis 2ffpen: Belgis 49npulier & 3Dopelaec: Italis Popolo nere : Gallis Peuplier zoir : Hifpanis Alamo niertlbo: Anglissifp vel g9oplet tec. ONCE o C m Primum illud erumpens germen,cuius in medicina víus ; Officinz Oculos Popüli appcl- lant: alij malunt Gemmam Populi dicere: Graecorum quidam aztpuaz appellant. vnde erro- Errr que- tis occafionem acceperunt , qui non prima illa germina rcfinofa , fcd racematim coharentia Lm. granulajn compofitionc vnguentiex Populo affümenda temet? exiftimarit ; in quibusnihil . Tefinofum.Graci certé non aliud quàm quod réfinofum cft,accipi volunt; licet forzaffis hoc ipfum haud proprio nomine exprimant. za2^à , Paulus 4Egineta lib. vir. ait, ai v atpAdrs £23 bmi: id eft, multa circa femen re(ina éxiftit, pe In non minore autem vcrfanturcrrore , qui Poctatüm fabulis addi&ti, Succinum ex Po^ puli lachrymis in Padum defluentibuscoire ac durari credunt. N eqüte enim ex Populi li- Quore, fed ex alio concrefcit: neque in Pado, fed in littore Boruffico , Germanici fiue Bal- Bicinum. thici maris Succinum colligitur. | Ü c scan d 3.. Tertiaautctn Populus Tremulà àquibufdam cognoininatur;voce à Gallis mutuata, qui- bus Tremble dicitur: Belgisàcrepitu ac ftrepitu foliorum nomen quoque accepit, qui Biate/ leet ipam nominant. Exiftimatut veró hzc effe à Plinio Libyca dicta , & à T heophrafto sp- zit, tain Gaza montanam Populum vocat. 4arütz rift, r. Cxtenim alba Populus abfterforiz eft facultatis, inquit Galenus, & cempetátuta rita, €x aqueatepida & terrena exrenuataeffentia. dq 3a: o SE , Cortex)Diofcoride au&orc,vnci£ (aut vtalij; & tedtiusdenarij) pondere ifchiadicis pro- dcít,& aduerfusvrinz ftillicidium. Ifchiadicis vero hunc corticem vtilemt fcribit & Q.Sere- nusSammonicus — . dapius occultis vicia toxendice morbus iain Hy Ferfurit,e gre[ff us diro languore moratur: Populus alba dabit medicos ridi potus. * Fertut Q2 .. PEMPTADIS SEXTA LIB. If1I. d 81$ Fertur veró & idem cortex fterilitatem facere cum Muli rene potus. quod & folia poít purgationes fumpta poffe exiftimantur. foliorum tepens fuccus aurium dolori. infülla- tus fuccurrit, Populi veró nigra refina, qua primis ineft germinibus fiue Oculis didis , calidaac ficca, partium tenuium,attenuandi,;ac molliendi facultatem obtinet: acopis & malagmatis com- modé admifcetur. Folia fimilem quodammodo facultatem habent,fed ad omnia infirmiorem, Galeni fen- 2. tentia. Cum aceto hec trita magna vtilitate podagricis doloribus imponi, Diofcorides tradit. Semen,hoc eft;prima germina, vt anté oftendimus, ex aceto potum comitialibus vtile effe, idem au&oreft. Fitex Populi oculis vnguentum Officinis notiffimum : Docet vcró & O- leum ex his conficere Paulus J£gineta, quod ZEgyrinum dicitur. Lo * Cp gro t 07 De Vlmo. G AP. - y. Vimus. Ic is xig & altasatbotes & Vimus i, ; eft , ab imo fere frequenter ramofa: cra(li SER X - fcabri, ac rimofi exteriores caudicis cottices N emm ES funt; lenti veró & flexibiles,qui fubfunt;velu- De pm ti € ramulorum, qui non minus quàm Tilia eC obfequiofi ac exu inuidti funt : ligni fubftan- NNOSS AESNNNSS tia folida ac fufflaua. folia lata; indoifa, rugo- uw fa;,venofa,longiora quàm Pyti, ambitu ctena« ta,quadrupedum nonnullorum animantium, ac przcipué boum ; pabulo grata ;in quibus folliculi fuperiore parte eminentes gignun- tur, prater exiguos veluticulices, & liquorem continentes lentum ac vifcofum;qui quando- que Solis caloribus induratus gummi inftar conctefcit. femen planum, rotundum,tenue, membranofum,maius quàm Atriplicis, quod inter foliaac fub ipfis Jatitat. radix non 1n al- tuni dimittitur, fed perobliquum fpargiturz Loca amat plana ac catnpeítria, latumQue ác hutnidum folum: iuxta fluenta, vcl fcrobes aquas habentes feliciter gignitur, & facile in altitudinem affurgit. » Huicautem non mulcüm diffimilis& alia 2. uzdam prxalta quoque ac procera arbor na- citur , cuius lignofa materies multó durior eft, & ad opera idcirco vfürpatur qua: pon- | dusac vim fuftinent : vt funt Cochlex & mo- lendinotum rota. folia buius rugofa fimiliter & ambitu ferrata exiftunt , veluti prioris, fed longiora & aura patte lzuiora,dilutius virentia; qua vbi rcíiccata fucrint gratum olent. ab his veró nulliexeunt aut nafcuntur folliculi, & bubuseadem minus grata funt: femen prio- ris fatis fimile, In denfis fyluis,locis montofis ac arduis hoc genus pus veluti ín Arduenna fylua ac Sonia in Brabantia dicta;olim Arduennz parte: in quibus hacc arbor frequens reperitur. .. Erumpunt vtriufq; folia fub finem Aprilisaut circa Maij initium in Belgio quidem : co- dé tépore & (emen nó modo prodit, fed & perficitur;ac véto mox abripitur & decidit, quod inutile habetur : Nemo enim , vt Columella ait , Vimos ex femine ferit , fed ex fobolibus. Liquor & folliculus Iunio menfe colligi poteft,priníquam denfari incipiat. Vlmum Grzci Zar nominant: Germani Quiftboft/2iftbaum; 2Gtmbaumi: Belge dimen: Galli Orme: Itali 0/720: Hifpani V Imo: AE elmtiee: Bohemi iln. —— - Semenà Plinio ac Columella Samera dicicur. 3k m" N. Vermiculi qui intra folliculos cum liquore reperiuntur, Grzcis wizi : Latinis Culicesac. Muliones vocantur. : L i à E Etpriorquidem harum ea cft,quam Theophraftus fimpliciter accitra adiedtiuumeAéar 1. appellat: Duo fiquidem huic genera funt : vnum ópera : alcerum xia. Eadem veró & Atinia Columelle,fiue Gallica VImus.Nam & hic duo V1mi genera facit; Gallieum & Ver- naculum : Illud,inquit,Atinia; hoc noftras dicitut.Atiniam (iquidem lztiorem ac pm Jd ENS PER T e SOL tat - Cu Ni ES We à $26 STIRPIVM HISTORIE Ef rem effe; frondemá; iucundioré bubus prebere;quàm aliá;quod de priore quoq; fcripfinus, 2, Altera Vimusóperffeéz Theophrafto eft, quam Gaza Montiulmum interpretatur : Co. lumellz verà Vernacula ac noftras dicitur,id eft; Italica : Belgis hzec Derfeleer ; & quibufdam locis Deerenteer nuncupatur. T Pliniuslib. xvr.cap.xv11.quatuor Vlmi genera refert: fed Atiniam & Gallicam tanquam "differentes pro duobus numerat, qux Columellz vnum idemQue funt genus. Tertium no- ftratem fibi ac Coluracllz dictam facit. quartum genus addit fylucftrem Vlmum,cuius nec Columella nec Theophtaftus memirierunt. : Vimi autem prioris folia & cortex cum moderato calore abfterfionem non obfícuram ob. tinent: lentum ac vifcidum quid in mandendo habent. : uh Vulnerafolia glutinant: idem & cortex fafciz modo ipfis impofitus ac circumligatus;Ad lepras cum aceto trita faciunt & folia. Craffiorem corticem vncia pondo cum vino aut aqua potum pituitam detrahere Diofcorides refert. e x j Humor in folliculis repertus abfterforius eftatque vnà conglutinans: illitus cuti nitorem inducit , facicique maculas delet. Vulnerarecentia confolidat : curat & enterococlas non inueteratas cum fplenio impofitus, ligatura recté adhibita. i DeTilia. |, CAP. XVr. Tilia. D V vM generum Tilia eft: mas & femina, Tilia femina, vulgó nota,& magnaarbor eft: multis & oblongis ramis in latitudinemam- plam fefe facile diffundens : caudices craffi funt: cortex lzuis, foris fubnigricans, fed interius ex Tutco inalbicans,lentus, flexibilis,admodumob- fcquiofus, ex quo & funes'& chordz conficiun- tur,ac alia quedam texuntur. interior materia le- uis,non dura,enodis, & inalbicans,ex quacarbo- nes confiunt , quorum ad pulueriseius compofi- tionem víus,quo bombardz & bellica implentur tormenta:folia lxuia,fplendenria, lata,acumina- ta,Hederz non angulofis fete fimilia,fed dilutius virentia,& pet fnarginesincifa. Flofculi racema- tim aut vmbellatim potius ,in longis coharent pediculis ,qui à quibufdam veluti anguftis &al- bicantibusfoliolis exeunt.femen in rotundisfol- liculis baccarum Hedere magnitudine nigricans, Íponté vbi maturuerit excidit. radicesin profun- dum defcendunt, ac in latitudinem fimul expa- tiantür. : ME Tilia mas,non minor aut minusin amplitudi- nem diffufa eft quàm femina : cortices lenti ac obíequiofi fimiliter funt; & ad funes conficien- dos idonei, fed tamen pauló duriores ac fragilio- res. lignum durius, nodofius, & ex luteo colora- tius, Vlmi fatis fimile: folia láta haudquaquam, Ixuia,fed af; periora,propemodum veluti min quibustamen folliculi nulli gignuntur. Frudüum NS adcó raró profert, vt fterilis & nec vllum facere exiltimetur. E(t autem hic planus,rotundus,& vti maioris T hlafpios infar&us, coharentue plures é longiufculis pediculis racematim. E ingue Iztumáuc folum Tiliz requirunt: in ftercorato optimé proficiunt: in arido gré adoleícunt: gignuntur quandoque; fed raró,in fyluis. 5 X deli Floresfemina Maio menfe adfert: frn&tá veró maturá Septembri menfe;aut pauló prius. em TiliamGracigivegy nominant;quz differensà QiWupta cft: Ruellius perperam q/2^uptar Latin Tiliaminterpretatus cft. Dicitur auté Tilia Germanis £inben & Ainbcnbanm : Belgis 3Linbe GI inbenboé: Italis 77//4:Hifpanis 7 ei;:Gallis T jJer: Anglis 3Línbm tree: Bohemis pa: s Marem, Belgarum nonnulli patria voce gapetíne appellant. M C Ermwaw- Falluntur autem non parüm, qui Vimum, aut huic curn folliculis in foliis fimilem pro * Tiliamare iconc exprimunt ac Melchenn Tix SER WES *- NN WS S NS: NS QM d PEMPTADIS SEXTJE LIB. III 8:7 Tiliz autem folia & cortex reficcandi quandam vim habent, & và repellendi. Folia im aqua decocta oris puftulas reficcantac fanant ore ex hac colluto. tumores etiam pedum rc- rimcre feruntur,cum aqua decó&ta,& emplaftri modo impofita. Flores calidi funtac ficci,& partium admodum tenuium: adueríus capitis ex caufa TAA dolores, vcrtigines,apoplexiam;ac etiam morbum comitialem, à quibufdam cómmen an- tur: & non modó ipti lores,fed & cx ipfis ftillatitius liquor, - Tiliz folia, T heóphraftus ainprzdulcia,& plerifque animalibus pabulo: fru&tus mandi à nullopoteft. : : D*e Alna. Car. xvit. N?9 N minus quàm przcedentes alta "b ge ac procera Alnuseft. caudice affurgic 9» 7 mediocris craflitudinis redo. cortex cius « W^ zl fcaber fragilis, nigricans,ad corij aliorum- S y £z, qQuerunduras vtilis:lignum fübrubet;mol- ; * ex loactradabile, quod extra aquasnon diu See) , incotruptum durat; füb ipfis veró aquis, ac () e y f ro. 4 w^ in àquofisad zternitatem immorralc,adi- -. ficiorum fundamenta ac immania ftru&tu- rarum pondera fuftinet:multa certe xdifi- . ciaex Alnopalos fübditos habet. folia au- P tem Alni , Pyri foliis maiora rugofioraQue emp ad Colurnaaccedunt; per circumferétiam NU AN)AWP militer crenata , tactu glutinofa. iulos quales Betula pro floribus emittit. oblon- gum eft & cx multis fquamulis cópa&um quod pro fru&u habetur , quibus dehi- Ícentibus femen excidit. In aquofis nafcitur,ac in humidis & pa- ludofis fyluis,nec alibiproficit, Iuli Vere erumpunt: femen Autumnó .. excidit. ix Grecis xA&Seg nominatur: Latinis AI- nus: Petro Crefcentio Amedanus: Ger- manis C'tlenbaum & gn n. P LL €lfen & elI(emboon: Italis 4/po: isAul- : - zt; Bohemis qBelffc. | , Caterüm Alni cortex refrigerantem ac adftringentem cum ficcitate facultatem obtinet. In ientibus inflammationibus vtilitet imponi poffunt. Conducunt quoque ad oris & confillarum inflammationes ác tumores, veluti nucum Tuglandium cortices . : yz M. i : T ENS NS- A De Betula. s» Caf yiii D EH ia d. mediocris arboris altitudinem excrefcit : quandoque humilior fruti- i Perg eiusextetior caudicem conucftiens craffus, Ícaber, albidus, acrimo- fus;qui veró huic fübeft interior;tenuis admodum, auis atque inftar membrane pellucidus, ciaffiorum ramulorum cortices inalbicát quoque,íed minimorum non ita;qui punico, qua- lis.eft Caftanca cchino exempta color , refplendent ; qui feré deorfum reclinati ex arbore dependent, veluti iulorum aut foliorum pondere grauati. ligni materia alba cft, imiliter & ramulorum, qui & àdcó lenti ac flexibiles ,vt ad circulos vafarios non minus vtiles fint, vcl etiam vtiliores habeantur,quàm Saligni rami. folia lata, acuminata, & per matgi incifaj minor quàm Fagi,leuioraQue ac virentiota. Iuli oblo fantjnquibusquod femen exifti- matur,gignitur; quod dehifcentibus perztatem;ulsefluit. ——— ; In Germanizac Bohemiz montibus acfjluiscum & alibi gignitur:& quandoque in are- nofisac aridiffimis , veluti in Brabantiz Campania, quibufdam locis adeo fictilibus , vene herbam quidem producant, in quibus tamen Betula viget ac crefcit. — Iuli primo tempore prodeunt : deinde folia Aprili menfe aut pauló ferius. XJ Nominatur hzcarbor Grzcéà Theophrafto e»uid: à nonnullis zxjJc: ab aliis eiipóc: La- tinis Betula: non defunt veró & qui per duplex ll. Betulla fcribant ; vcluti qc M) $318 STIRPIYM HISTORIA Betula, exemplaria habent: Germanis $5it Fenbaumi: Belgis :5erthenboom:Ttalis p... tula : Tridentinis Bedo/o : Gallis Boy. leau: Bohemis 251)3a. De medico autem víu Betule vel . partium eius, nilul vel apud Veteres vel recentiores extat. : Gallica hac arbor, inquit. Plinig, lib.xv1. cap. xvi11. mirabili candore atq; tenuitate terribilis Magiftratuum virgis: nam ex eaolim conftabanr £f. ces magiftratuum.hac verà ztate;puc- ros quoque pcdagogi àc parentes vitgis €x Betula terrent. De Actre & Carpino, Car. xix. JA CE x15 fpecies tres funt: vna : -maior: altera minor: tertia Car. pinus dicta. Maiorfpeciofa ac proceraarboreft: cortice mediocriter lui : materia in- teriore tenera ac tractabili : ramos ex- pàndit in omnem partem complures, circa quos folia magna, lata, angulofa, vitigineis fatis fimilia,fed leuiora mol- w lioraquc , & pediculo longiore eoque rubente annexa. flores racematim de- pendent ex albido herbacei.füccedunt fructus oblongt,biriiex aduerfo cohz- rentes,circaannexum nuclei concepta- culo tumentes, reliqua parte plana, ac membranz inftar tenui, Ephemeriaut interiorum Cicade alarum fimiles.nu- cleicandidiacexiguifunt. ^ ^———— .. Minor Acer frequenter in arboris fpecicm-quoque adolefcit :-fape vero VA fruticisin modum humilis permanens Wd ] nafcitur: cortex huius fimiliter leuis: N Zzi/ NY |- interior ligni fubftantia albida áctra- SS Tw K f ANS 7 m Bie f N / &abilis : folium vti priorisat p lofum, lzuc,glabrumque, pediculoque adh- refcens rubente, fed multó minus, $a- niculc folio cüm magnitudine;tum & 4plendore feré perfimile;nifi quód pro- fundiusincifum.: ores veluti maioris, -herbacei;non tamen racematim,fed in . vmbellis excunt:fractus fimiliter fimi- 2*7? les biniab.vno pediculo dependent. : 1; Carpinus' caudice affi urpit procero; - cortice inalbicante, nonni il afperoac - fcabro : ligno folido ac tenaci. rami it :-Jatitudinem effundücur foliis circum ! ueflitilatis, haud angulofis, fed ad VI- -— ? «imi foliá accedentibus; nifi tencriora ino éllenrsinter hax triangularia quzdam ^^ s fácematim dependent iuxta que capt" i actüla Cieerum — p dftuitis Gne femiotadoc&u M UT PEMPIADIS $EXT/E LIB. ITIIL 8:5 Ácer minor. Carpinus, heophraftus tria quoque Accris genera; (latuens , Primum eq&rduuuo) : alterum viui: | Sd) xuvóres Es arua videlicet Sragyriatdiftiiguere folent:Zygiamautem à Sphendamno diffetre,quód huic candida acneruofa materia fit ; illi autem flaua ac cri fpa. At veró Olympi incolz,codem au&tore,Zygiam montanam effe volunt: Sphendamnon ves 1à in planis naíci: Nafcentem veró in monte Acerem grate coloratam, crifpam, & ligno fo- fidam effe: campe(trem veró in planiscandidam,rariorem corpore; minüsq; crifpam:&hanc à nonnullisj 2r 3265ornon autem sgedxawor VOCari ——— 0. ZEE. i edens a r tradit lib.xvr.cap.xv. (Titulus perperam notamdena- Pling locit rij x. pto ternarij r1. haber.) fed. Zygiam: figs argum tertiam facit , norpinpu OD Ic rmacuiacnt miri: campeftrem 52i» etiam vocari refert. — 5 j EU ZG Cztcrüm Actis aur Carpi ficin medicina vfus Gracis prodicurn nomi reperitut. «terum Acet Saut "ATUM QUIS MOLDE ue pr E» Plini linius M E ES Platanus. i M^? GNA arbor zo aic : " f : hr UAM Cm OMNE ' rio1dloGtor an ICES .duz fant: vna procera: altera humilis, ^ 0/0500 00 00907 1 $35 : SrTiIRPIVM HISTORIA Pliniusveró lib. xx1ri. cap. vii. Acerisradicem contufam iocinoris doloribus efficaciffi. mé imponi fcriptum reliquit. uen Q. Serenus Sammonicus bibi cum vino aduerfuslateris dolorem affirmat: Silatus ivumeritum morbo teptatur acuto, cA ccenfum tinges lapidem flridemtibus undis, Higcbibis: aut (Id eeris vadicem tundis, C vo. Cum vinocapi: hoc prefens medicamen babetur. De Platano. Car. xx. NS P Platanuseft , pra. longis & ampliffimé luxuri&tibug ramis]latiffimé patet; fpaciofam admo. dum vmbram efficiés, cuius eratiaolim Romanis gratiffima , expetita ,& com. mendabilis fuit: folia habet Ricini mo- do angulofa,maiora quàm Vitis,tuben. tibus annexa pediculis. flofculi non ma- gni ; palliduli : fru&us pilularum inftar rotundus ,fcaber , & nonnihil hir(ütus: In Afia quidem hirfutior ac maior , ad Iuglandis nucis quantitatem accederis, Fontes ac fluuios Platani amant: Pli- nius aliquando vino enutritas refert, Tantum,inquit;poftea honoris (fcilicet Platanis)increuit, vt meto perfufo enu. triantur: compertum id maximé pro- deffe radicibus. docuimus; arbores vi na potare. lib. x11. cap.primo. Italix autem hzc arboraduena & pe: regrina: In Germania aut Belgio nuf- quàm appatet : In Afia frequentior eft: reperitur € in Cretz conuallibus, ac iu- xta Athori mótem : vt Petrus Bellonius inSingularibusrefeet: ^^^ ——— Platani;folia hyeme dimittunt , tefte Bellonio; proinde nec mirum fi folem zftate arceant , hyeme vetó. minima Commendarío arboris,Plinius ait;nulla alia maior, quàm folem atate arcere, i! ^^ hyeme admittere. rad - Dicitur autem hzcarbor Graecis zAzmroc & fimilitér Latinis Platanus. à latitudine no- men habet Gallorum P/4/ze multüti ab hac differt;quz Aceties fpecies eft. Aem At Plataniis humidioris ac frigidioris effzntie eft,vt Galenüsait. folia viridia ad ocdema- ; . ta&incipientesinflammationes faciunt: in vino decora oculorá Ruxiones impofita fedant. Cortex & Pilulz maiorem reficcandi jen habent. in aceto decoctus cortex den- , tium dolores fopit: Pilula virentes cum adipe trit ambufta petfatiarit ?éxdem ex vino po- Và ferpentibus demorfisauxiliantur.Crematts cortex vehementius reficcat, & voà abfier- git: lepras pellit,& humidis vicéribusmedetut. ^^^ 00000 0000 Wwe - Vitandus eft puluis,Galenus ait,foliisarbotis ififidetis; fpiritu fiquiderri drtradtus artetiam. offendit, valenter deficcans & exafperans,vocemque ledit; ficuti & vifarir& auditum, fiin oculos aut aures inciderit. Diofcorides hoc non modà foliorum, fed & pilularurm lánuginf D. ord dnd nvi 61272 ^s "M cd - reg Rev das VE sicoton zinsiq art ei. 2e Salice. ag nápenin inse EY Procera Salix caudice mediocriter craffo;in altitüdinef ron miimotém aliz: maioresarbores;fi non initià &citó à fatione pracifáilti fümma pais füerit.co 1xuis,lentus;ac flexibilis eft. lignum albidum & àdeólentum frangidu contumax, v oneri fuccumbat;quamobrem & machinz ex éó ad cléuaiida maxirr ponderis oncr ciuntur. folia oblonga,minora & anguftiora quarh Períici;fupetiore pire Viréhtia ác foe" PEMPTADIS SEXTJE LIB. IIIEL [2 ' Salix humilis. T EIER E A ames» Mere LLLA SNL auería veró molliora albidioraQuc. rami cortice vel purpureo vel albido conucftiuntur. iuli p s tempore promuntur óblopgi, mufcofi,citin albidos & lanofos pappos abeunt. . Minorà capite paululum ehiinente virgas progignit tenues ,cortice nonnihil rubentes ;' &utvirentes,viminibus vtiles. feritur taleis aut virgis in terram depofitis, quarum, vbi incre- mentum acceperint, füperior pars prafcinditur,fic quod cápur dicitur;illis fübnafcitur;vnde zenucs virgulz exeunt;quibus fpius; fecifis,caput grandius redditur. Mutilantur quandog; & procerarum Salicum depofitz ac plantatz talex fiue furculi, fed altius & fupra hominis ftaturam; vnde craffiores nafcuntur pertica,ad multa viles, & frequentius ad circulos, qui- buslignea vafa ac dolia colligantur. Salix aquofa defiderat ac humentia loca, nec etenim alibi Salicera commodé proucniunt, ?Minorin paluftibusomninóriguisfeliciter nafcitur. |... dslibese «ob. C Aprili menfé,vcl, fi ferius, Maio, cum foliis prodeuntiuli , in quibusfemen (fi modó fe- rant)citiuscum pappisabripitur,quàm ad perfe&ionem perueniat Ocyílime, inquit Plinius poft Tlieophraftum, Salix amittit femen, antequam omninó maturitatem Ícntiat, ob id di- cta Homero Frugiperda : Grace 4ecieepzoc. Virgula & pertica. cxduntur quoque Verc, priufquam germinare Salix incipiat,& codem tempore furculos deponcre & ferere cóucnit. . Salix Gracis iría vocatur: Germanis 2Beyben : Beleis ibílgen : Italis Sa//ce, Salcie: Gallis Saux: Hifpanis Sa/gneiro,Sal3er,8c Sauz;: Bohemis 28102, iw adii frcl-o5:t a Ios P .. Maior Salix perticalis appellatur; przfertim qua [xpius mutilata ab vno Capitepluresra- — rioscffundir. Huiusgeneriscortice rubens Theophrafto nigra dicitur:altera veró candida, . Plinius nigram Grzcam cognomiaat ( finditut ; inquit, Grzca rubens) candidiorem veró Amerinam |. — usdiciitiou.s u bande (op | Minorem uir,non iz&z Arcades nominare, T heophraftus fcribit: Plinius & hanc Heli- cen tiominat, Vterque hanc Salicis tertiam fpeciem ftatuit: Dicitur veró & eadem Salit pu- mila,Salix viminalis;Gallica Salix,& à Columella Sabina, quam & Amerinam vocarià plu- rimis (cribit: Germanisflepn ZBepoen; Belgis tbimen: Petco Crefcentio Vincus, |... Salicis autem folia reftigerandi facultatem obtinent, & cum nonnulla adítri&ione citra moríum reficcantem: ad crüenti idcircó vulueriscurationem adhiberi co m mod E.. ; um aa 2 Inferai: * PDT - 2 Li TOREM STIRPIVM HISTORIX ; Inferuntur ctiam perquani vtiliter rami cum foliis virentes in cubicula, aciuxta le&ulos ponuntur, acuté febricitantium; aéris fiquidém calorem vehementer contem petant, quod febricitantibus multüm expedit. Cortices fimilem facultatem habent. hosin cinerescombuftos, & cum aceto maceratos, callos & clauos extrahere Diofcorides fcribit. Nonnulli, inquit Galenus, dum flcret Salix corticem incidunt, & fuccum quendam colligunt,quo vtuntur ad ea qux: pupillas offufcant; extérgente videlicet fimuljuc tenuium partium medicamine, Tre ; : s * A» Af a f A 5 $ De Sambuco. Cxup».. Eu. 5 woe i s Sambucus. "o Sambüucis laciniofo folio. ' o5 ^i N (fi) Qu ' v «C. ' ra. ii AN ntt *, ': OZ m$ XN E 275 772b d E- mc t S^ MBYcvs fübinde mediocris atboris magnitudinem aquat , ramis fuis laté effufa: : uandoque veró fruticofa permanet. caudex plurima patte lignofus exiguum admodum medullz intus habet. at rami, & praefertim iuniores gehiculis articulati, medullam multam albidam craffam intcriusrecondunt, ac lignofi minus habent. cortex caudicum fcaberac n mofüscineritío colore fordefcit : ramülorum non omníno lauis , colore fete affimilis , qui quidcm exterior; fubeft enim huic & alius, ligno vicinior, virens. ligni materies dura foli- Bicic iaaecels findi facilis. Folia ex pluribus ad vnum medium pediculum quinisfe- iive cohzrent,veluti Iuglandis,fed fingulis minoribus, ambitu ferratis, & graucolentibus. i in latis laxisQue vmbellis albidi & odorati. (üccedunt baccx non magnze, inició Vi oftca nigricantes,quorüm fuccus faturo colore rubet: femina in his parua, plana, ob- oris formz. " T E , Bénafciturnon raró veterum arborum aut fruticum caudicibus gummi quoddam; mob — le,nigricanstenuc,membranofumQue, hominisauriculam quodammodo fuübindereferens. quod ablatumireficcatumque contrahitur ac durefcic. Et huiufmodi quidem cft paffim vul- garisSambucus, . 1516] 2. à, Praterhancveró & aliz quzdam nafcuntüt rarz ac peregrinz. cuiufdam fiquidem bacce non nigrz,fed albida exiftunt: foliis ac floribus priorem referens. - LUE " , 3. Teruz folia admodum fffa & multüm laciniofa: foliis ac baccis primxfimillimd? 4 Quare floresquidemalbidi fünt;fed báccz rubcric,& vcraque non in vmbellis feb ; ! PEMPTADIS SEXTJ.E LIB. 11II. $: -matim congefta , ac vuz in modum gignuntur: foliisauten ac rcliquis vulgari accedit, niit quód fubinde altiusexcrefcat,& proccrior reddatur. . Iam & Sambuci fpecies effet Ebulus, nifi herba forct, & nequaquam arbor aut ftuticofa J- ftirps. de hoc autem Pempt.tertizlib.i1.cap.xx ii 11. fcriptum. Humidis lztatur Sambucus ac opacis,tamen & alibi prouenit, vt in hortorum, ágrorum, pratorumQuefepimentis. .— . Reliquz fpecies fimiles requirunt natales: fed cui fru&us racemofus,montana cít. Subfinem Maij;aut circa lunij Calendasapud Germanos ac BelgasSainbucus cum florc cft: maturz baccz Septeibri ac Octobri leguntur. Grzcis xà , quz Latinis & Officinis Sambucus: Gulielmo Saliceto Beza: Germanis -olunber/ofber: Belgis 2lier : Italis Sambuco: Gallis 42s & $uin : Hifpanis Jauce , auch, Sambucueyro: Anghs €tber trei: Bohemis 2865. V5 | Quartam fpeciem nonnulli Sambucum fylueftrem, fed Matthiolus montanam (acit. Gummiécaudice Sambuci proflüens, Auré Sambuci plerig;: alij Iud auticulà nominát. Galenus Sambuco qualem Ebulo facultatem affcribitreficcandi videlicer, coriglutinan- di,ac modice digerendi: verüm non hz tantüm,fed & aliz ci facultates adíünt.. Nam Sam- " buci quidem cortices;folia,prima germina,flores,ac fructus,non modó reficcant, fcd & calfa- faciunt,& vnà quidé purgandi vim obtinent ; fcd nó abfq; moleítia & ventriculi incómodo. Prirna enim germina cocta, & Afparagi modo affumpta ventrem commouent ; & quan- dog; ventriculo perturbato vomitionem faciunt. Simile poffunt&folia, .— des. . Intericr virensi; cortex potentius purgat: bilem & aquofos humores detrahit, hydropicis cadecaufa vtilis Tunditur,& cum vino aut latis fero liquor expreffus propinatur. -^5 Facultatis huius participes funt & flofculirecentes quidem ,cum cibo aliquo permixti, vcluti cum ouisfrixi, ventrem quoque conturbant & deiedionem moliuntur: reficcati ve- 1o fimul cum humiditate, purgandi potentiam amittunt: digerendi & attenuandi retinent. Acctum in quo lloresaridi macerau funt, in cibis ventriculo gratum , appetentiam excitat, craffos:crudosque humores incidit ac attenuat, — deut Semunis facultas pauló quàm rchquorum mitior: ventrem quoque mouet , & humores aquofos detrahit;in puluerem redactum, & drachma pondere exhibitum. recenscolicttum in aceto id macerari expedit, acdeinde reficcarijcommode add itur fzcis vini atidz par pon- 'dus,& nonnihil feminis Aniti ; fic etenim citraomnem moleftiam potentiam fuam exercet, & hydropicis fubüenit. continuis autem aliquot diebus exhibendum , cum modico vini, -quibus placet. - i i Wo. NM UI ^. Gummi Sambuci ad(tringendi ac reficcandi vim obtinet. Dilutum cius in qüo paucis ho- ris maccratum fuerit collutione àc gargarizationc oris tonfillarumd; incipientes inflamma- tioncs fcdat,& columellam laxiorem reprimit. 2 "Diofcoridestenera ac virentia Sambuci ait folia cum polenta inflammationcs mitigare: ambuftisacà canc demotfis prodcffe: dolores podagrícoscum fcuo arictino auc hircino lc- nire impofita: glutinare veró & wzogoéze;id eft, caucrnofa vIcera. Nouellorum ramulorum medulla qualitatis expers eft : hzc reficcata atque nonnihil cómpreffa aut contorta;ad fiftu- Járum angüftiora ora dilatanda, impofita, conducit, "24 E 1 * , " De Sambucopaluffri. ...— QAP. xxiir. ToS. AivsrkiS qui dicitur Sambucus,non foliis, fed ramis ipfam refert. humiliormmltó r.— , A c(t,& fruticisin modum nàfcitür. rami cortice conucftiuntur vcluti Sambuci cincritio colore fordente; geniculis per interualla interfepri füntjac multam copiofam(y albidam mc- dullám intusreconditam hábent; lignofi idcirco minus , quod candidum & fragile eft. folia latajangulofa,V itigincisferé fimilia, fed minora & molliora. vmbella: flofculos edunt , quo- rum exteriores fecundum marginum crepidincs'maiores funt, cleganter albidi & quinque- folij,Lieucoiis minores; reliqui veró medi) ac intra di pince cxigui. bacca: ybi maturucrint rubent, Vuxacinis minorcs;niaiores,quàm Sambuci; apore haud gratin quibus duri pla- quc nuclei. . HH EUH : : 2 " Merurbabdieiisibes , & palufttes gignitur : fepit vcrà & non rar prata ac veruada. :cVmbelle cum foribus Maio vigent: Autumno baccz perficiuntur , quz: fubinde tota Y mbeit: ^ hyenic iü frutice reftant. p ; UB E Ad Huius veró & áltera eft fpecies ; fimiliter fruticofa tantummodo , qua: caudicibus, ramis 2. per interualla articulatis ac nodofis , medullaquc candida refertis; folnsQue 10- 3 ino exprimit; ed Hores huiüs non ab vmbcllis exeufit, fed in rotundum, dcníum, btbicilarcni4ue, gióbuh conferdim collcdi fimul vigent, Me — ir Lotos A3 phricana. STIRPIYM HISTORIAE *" Sambucus palvflris. V - ferentiz plures, ecQue maxime fru&t rioris ambientibus, magnitudine & for. ma pares omnes ; colore eleganter albi. di, fed odore deftituti; nullo fuccedente fructu. Hortenfis hzc eft, & culturx mango- nio talis, vc creditur , facta. Apud Ger. manos ac Belgas fubinde reperitur, De hac Sambuci fpecie apud Veteres nihil memorix proditum: neque enim Opuluseft,vt nonnullos temere fufpica. ri contigit: multó minus Platani fpecies, Recentiores Sambucum paluftrem ,aut Sambucum aquaticam nominant, Vale. rius Cordus Lycoftaphylon facit;& prio- rcm fructiferam feminam: alteram fleri- lem marem nuncupat. Saxones , inquit Gefnerus, Vuam lupinam vocant : vnde ÀuxoswQUAOU nomé,Cordusinuenit:Ger- manis QBaltBolocr/&c -Dit(chbelber: Belgis &vurlrhen/& &tuclcienfjout: Gallis quibuf- dam Oiere. De facultatibus autem huius & bac- Carum cius nihil compertum apud ali- quem extat: neque nos quicquam adfer- te poffumus. i De Loto. . Car. xx1iii. O r vs, de qua fcribimus;arbor ma- gnitudine Pyri , vel etiam maior al- tiorQue : caudices fubinde haber valde craffos,cortice circumueftitos Ieui;atque € cxrulco colore cleganter virente: ra- mos promit lógos, in latitudinem expan- fos :folia vero veluti Ilicis; ferrz modo marginibus incifis. baccz: rotunda funt, ac € longioribus dependent pediculisin- ftar Ceraforum , initió ex candido flauc- Ícentes, rubentes deinde ; fed vbi matu- rucrint nigricantes. c RETE Percgrina & raraadmodum hecarbor Belgio ac Germaniae : ex Italia olimilla- ta fuit, vbi fatis frequens, Matthiolo tc- fte;reperitur. xe: Naícitur veró & Lotosarbor in Apltti- cajfed ab Itálica in fructu aliqualiter dif- ferens, vt Plinius apertis verbis lib.x1tr. cap.xvir.oftendit, Aphrica, inquit, qua vergit ad nos infignetti atborem Loton gignit;quam vocant Celtin;& ipfam Ita- liz familiarem, fed terra mutatam: Ma- gnitudo quz Pyro, quanquam Nepos - Cornelius breuem tradar. Incifurzfolio 5 crebriores: alioquin Hictiideréio ne fiunt. Magnitudo huic Fabz, color Cro- ci, fed ante maturitatem alius atq; alius, E. ficut in vuis. e o s Nafcitur denfus in ramis Myrti Buo- do, non vt in Italia; Cerafi: tam dulci ibt cibo, m , PEMPTADIS SEXTJE LIB. IIII. $3 cibo, vt nomen €iamgenti terrzQue dederit, nimis hofpitali aduenarum obliuione patria. Ferunt ventris non fentire morbos, qui eum mandant. Melior fine interiore nuclco qui inalterogenerc offeus videtur. Vinum quóque exprimiturilli, fimile mulfo, quod vltra de- n0s dics negat durare idem Nepos: baccasque contufas cum alicà ad cibos doliis condi Q uin & exercitus paftos eo accepimus, vltro citroque commeàntes per Africam. Ligno co. losniger. Ad tibiarum cantus expetitur. E rádice cultellis capulos,breucsque alios víus cx- cogitant. Hzcibi natura arboris. Ha&enus Plinius. Precipuam autem hanc , eodem loco ait, circa Syrtesac Nàfamonas. lib.vcró y. cap.v it. haud proculà Syrti minore;infülam effe tradit Menyngem,Lotophágitim didam, copia Lororum, — n Stráboautem lib.xvir. non modó Menyngem, fed & ipfam minorem Syrtim Lotopha- gitim dici affirmat. In principio s iriquit, Syrtis infulà quxdam adiacet oblonga , nomine Cercinnà: item altera minor Cerciünitis. his concinua eft minor Syrtis, quam Lotophagi- tim Syrtim vocant. huius finus ambitus eft «.& pc. feré ftàdiorum. otis latitudo pc. Iuxta vtrumque profholitoriupi infüle adhzrelcunt continenti , Cercinnà fcilicet & Menynx, magnitudine zquales. Menyügém Lotophagorum tetram putant, cuius Homerus memi- nit, & figa quxdam extant, & Vlyflis ara, & fru&us ipfe. Nam Lotosarbor multa in ca cít frudufuauiffimo. Hxc Strabó. | . 22 arci : Defcribit & hanc Lotum Théophraftus lib.1111. Genera eius complura effe refert, fru diícreta. qui mágnitudine Fabe,maturefcens vuaarum more colorem immutat. apud Loro- phagos editur dulcis »füauis,innocuus, & ventri falübris : fuauior veró qui abíque nucleo, ex quo & vinum exprimitur. . zu ec 4 i . Natura autem hzc Lotos , codem auctore , perpetua eft. exemplo funt Lori, de quibus Plinius lib.xvi. cap.xrrrir. Romz, inquit, Lotos in Lucinz area, anno qui fuit fine magi- ftratibus ccccrXix. vrbis zde condita, incertum ipía quanto vetuflior. Effe quidem vetu- ftiorem non eftdubium ,cüm àb eo luco Lucina nominetur. hzc nunc citcitér annum cccct.. habet. Antiquiot illà eft; (ed incerta eius atas, quz capillàta dicitur : quoniam Ve- ftalium virginum capillusad eam defertur. Verümaltera Lotus iri Vülcanali, quod Romu- lus con(tituit ex vidotia de decumis,equeua vrbi intelligitur, vt audor eft Maflurius. Gracé hacarbot Awróc; Latine à Plinio Celtis vocátur : ab Italis Perlaro: à T ridentinis Bagolaro. Sunt veró & eiufdem nominis herba trifoliz complures, de quibus Pempt.quartz libinrlatifiméfcriptumet |— 0 - sd . InZEgypto ctiàm quzdam Lotos,ex paluftrium genere. huic, vt Theophraftusait, caulis Ze natura fimilis Fabx (videlicet /Egyptia) & fru&uscodem modo:nafcitur enim fru&usin ca. ^9?" pite modo quo in Fàba : flos candidis liliis foliorum anguftia proximus. radix huiusLoti, — .. xbpny dicta, rottinda & Mali Cotonci amplitudine, cortice nigro, quali nux Caftanca tegi- Kr» tur. cuiusinteriuscandidum clixumautaffüm gratum cibis. manditur veró & crudum; fed crudo gratius decoctum. T ew ; Lotusautem atbor (vt ad hanc redeat diio) non multa ad(tri&oriz facultatis eft parti- ceps,auctore Galeno,fed & tenuium partium ac exiccatoria. i Ramentorum ligni deco&tum fiue potum fiue infufum dyfentericis & fluxione vteri la- borantibus auxiliatur: citam aluum cohibet , & capillos rufat : & defluentes , addit Gale nus, cohibet. Coquuntur autem; eodem auctore; ramenta ; interim in aqua, interim in Vi- no, nimirum prout vfus popofcerit. De AXedarach. — CA. xxv. Nomen autem huic ab Auicenna Azedarach, aut,vt nonnulli legunt, Azedaraeth: & no- minánt eam,ait, in Rechi arborem Mytobalanorum: & in Tabra(ten,& Kien& Thahich. .. Recentiüres autem non parum errarunt, hanc Sycomorum effe volentes; & non multó mi- annt 1 : nus, qui Lotori arborem affirmarunt. ; di aà 4 Atflos | $:6 STIRPIVM Azedarach. RENE MESSIS M SER dá SEN S 7] 2 CES. C ] V "7, LIBRI PEMPTADIS HISTORIZ At flos huius, au &ore Auicenna;calidus cft ordinc tertio,& ficcusin fine primi: ob- ftructiones aperit, ac przcipué cerebri, (ru. '&us pe&tori valde nocet, ventriculo aduer- fatur,ac moleftiam adfert, perniciofus eft, '& fortaffis interficit. Aqua foliorum pe- dunculos enecat , & capillos longiores reddit, .' Fertur & deco&tum corticum ; Fümo- térrz & Myrobalanis additis, conferre ad. uerfus febres ex pituita natas. Succus ex- tremorum foliorum cum melle venenis refiftit. Similia & Rhafis habet: Azedarechtir, calida eft & ficca : obftru&ionibus qua in capite congrua exiftit : capillos prolongat. Fru&us tamen eius valde ftomacho noci- ius, qui & quandoque perniciofus inuceni- tur. Matthiolusfolia huius & lignum ani- malia etiam necare tradit: veneno veró ipfius , remediis quibus Nerio occurren- 'dum. $EXTJ Fiwis .STIR- m TAN. 3 Td STIRPIVM HISTORLTAR" PEMPTADITS SEXT LIBER QYINTYS, DE PERPETYVA FRONDE VIRENTIBYS, ET CONIFERIS,ET RESINIFERI S PREFATIO. b AW) A Mw. adoperis noftri woesnidu ac fipem properamus yvltimumá, nom modo f TAN, xte Pemptadu fed c totius flirpium hifforie librum ageredimur.quo mom. ES, pauce comprehenduntur perpetua virentes fronde ; inter quas Comifera ac XR, nefifere occurrunt. De quibus pra operis no[lri in[lituto deinceps agendum. Au[picamur autem à Lauro [emper frondente ac virente frutice, atque eo- BE ae) dem quoque coremario. Operi fine impo[ito, veluti C certamini feliciter ger- ordi: Ne aifocorona debetur. N on quidem cuíuis ab[oluto cadem ,fed pro eiu[dem con- ditione differentes. «Medico operi nulla aptior,quàm ex Lauro conferri potefl. A pipi a p bec [acra eff dedicata quoque e adamaía . A pollo autcm nen vatictmattonis tantummodo , (td Medicina parens 4c inuentor celebratur: atque vpiuer[arum herbarum ei fubiccta potentia fer- tur. Oportum idcirco ad operis huius finem Laurus aditum praebet. ; De Lauro. CaPvT I I BPALETRS Laurus. AvRv s nonraró mediocrisarboris altitu- : dincm affcquitur : ramis pluribus luxuriar, cortice virentibus. folia ei oblonga, lata, dura, olore virentia, fuaucolentia , fapore nonnihil amaricantia. flores herbacei coloris fecundum ramulosac folia exeunt. bacca fiuc fructus ro- tundis longiores,cortice integuntur nigricante; interior harum nucleusin duas partes finditur, veluti Perfici,& Amygdali;aliorumq; ; colore é ruffo fubnigricans,odoratus, fapore cum exigua acrimonia nonnihil amaricans. Huius veró & altera fpecies fruticofa magis exiítità radicibus germina plura emittens, qua: tamen in altitudinem tantamvt prior non aflur- it, & corticibus ramulorum rubet : folia veró etiam teneriora ac minus dura habet : cateris priori non abfimilis. Duas autem has Laurus Diofcorides haud ignorauit. Q uandam enim tenuifoliam effe ait; alteram veró zAazvrsegt fiuc folio latiorem ;aut potius veavkegr id cft, duriorem, quod magis conuenit. Nafcitur Laurus in Hifpania , Italia, aliisque calidioribus regionibus : Solo apud Belgas fal(i- lagineinfe&o melius proficit,vt in Zelandia in- fulis. alibicura eget , & hyeme à frigore arceri debet. i Vere noua germina;atque vnà flofculos pro- fert: bacc fub Autumnum perficiunturs, Viret EUCDUT arbos perpetuó. |. ae — Grxcishzc Adgm dicitur: Latinis Laurus: Italis Lauro: Germanis £otbcerbaum: Belgis $Laurus boom: Gallis Laurier: Hifpanis Laurel,Lorer,& Leureiro: AnglissLaurd/ vcl 26afj tere: Bohemis $5obed. jn e 2: - Frü&us Grzcis daqridtc : Latinis Lu bacca : Germanis £otbeeren ; Belgis 20alidleer : Hi- fpanis V'ayas. : Adm (55$ RT f Y d * $58 STIRPIVM HISTORIE — A doin Ladonis filiaquam Apollo adamauit nomen habete à Poétis fertur. At Lauri bacca & folia,vt Galenusait;reficcant & excalfaciunt veliementer: plustamen frucdusquàmfolia. —' - ) F Tg. Cortex minusacris& calidus cft;fed magis amarus: habct veró & adftri&ionis nonni], Lauri bacc cum melle aut paffo in cclegmate profunt, Diof. ait, aducrfus phthifim ,Or- xhopnoceam,& omnes circa thoracem defluxiones fiue rheumatifmos : contra Ícorpionum 3dusex vino bibuntur: vitiligines fiue ZAqo0; expurgant:expreffum veró harum aurium do. Toribus & auditus grauitati auxiliatur,cum vino vetere & rofacco olco inftillatum :mifcetur veró & iffad acopis,& calfacientibusac difcutientibus vnguertis. Noftra xtas baccis nón ad pulmonisaüt pe&oris morbos vtittr fed ad ventriculi, iocino. tis , ienis , ac veficz affectus has exhibet: refrigératum ventriculum concalfaciunt : COnco- &ionem crudorum humorum promouent : languentem appetentiam excirant : cibi faf. dium pellutit: iocinoris ac lienis obftru&iones aperiunt: vrinas ciunt: menfes mouent, & ad fecundarum expulfionem faciunt. : *' Oleum vceró ex his expreffum aut decoQione clicitum,fcabiem atque fimiles cutis facdi tatescitó curat: cx'fis atque ab alto delapfis quoque illieum prodeft : fuggillata tollit & (an. guinem concretum,& humorcscirca dolentem locum digerit ac diícuat. pet Folia; Diof.ait,in balnco aut infeffu vteri ac veficz vitiis conuenire : virentia folia placidà adítringere: trita veró ac impofita vcfparum ac apum ictibus mederi: cum polenta autem & pane inflammationem omnem mitigare ; mitigare veró &cftomachum cum potu affumpra, Íed vomitum ciere. os Coquuntur veró Lauri folia à recentioribus non raró cum nonnullis ci bariis prafertim pifcibus: verum inde nulla naufea accedit,fed cibusiflis conditus fapidioryac ventriculo era- tior redditur. Radicis cortex;au&ore Galeno,calculos confringit, & iocinori prodeft ,trium obolorum pondere ex vino odorato potus. quod & Diofcorides habet;qui & addit,foctusin vtero necare. : De Tinofiue Lauro (yiuestri. ACA P. Ed pe Tinus,Lautüs fylnefis, ix Nvs Lauro minor ac hütnilior eft: ramulis oblongis;articulatis, in alas di- uifis: foliis latis xuibus,relucenti bus, Lau- ri zmulis,odore deftitutis , non alternatim difpoitis,fed e fingulis articulis fitu oppofi- tis: Hofculis in vmbellis paruulis ad ramu- lorum cacumina albidis, foris fubinde non- nihil purpurafcentibus: baccisveluti Myt- tifed longioribus , ac cxrulei elegantiffimi coloris. EQUO Um Pcregrina hac ftirps Belgio eft: inpau- ciffimorum hortisolim confpicua. Italieac Hifpanix agri, tum & aliarum regionum huius feraces exiftunt. pro quarum diffe- rente fitu ac natura mutationcm quoque nonnullam accipit. Viret Tinus perpetuó, & frequenter vno eodemque tempore cum flore & maturis baccis confpicipoteft. — ino huic nomen eft , dicitur & Laurus fylueftris , (iue dom dera :à Catone Lau- rus fyluatica : Italis Zaure faluatico : ab Hi- fpanis Vua de perro ; ab aliis Follado : à non- nullis Dur;Zz. E o Aud Gccurrit huius apud Pliniurn mentio lib. x v. cap. x x x. his verbis: Tinus,hanc fylueftrem Laurum áliqui intelligunt : nulli fui generis arborem. Differt colore : eft enim ei czrulca bacca. mM. De viribus veró huius nibil vel Plinius LE vel veterum alius quidquam habet. zc: Ld Joh oe PEMPTAÀDIS SEXT LIB. Y. 8$ CE De Rbodsdendro, Car. rir. wt Rhododendrum, Rsonrscrxs flirps Rhododendrum n ft; Lauri effigie fpe&tabilis : folia-eiusob- longa, maiora latiora; quàm Amygdali;craffa item duràá;: flores clcgantiffimi, rubentes Ro- farum fpeciem exhibent ; quibus pereuntibus filiqux faccedunt digitalis longitudinis , tere- tes, in quibus femen.lanofis floccisalbidisim- plicitum;qui & vento ficuti pappi abripiuntur. ràdix longa, polita, & lignofa. , . Nafciturynquit Diofcorides, in Qodelcoc, f4, id cftjamoenis viridariis,maritimis,& fecus flu- Z^, mina. In Italie quibufdam huiufcemodi locis reperitur. * Iunio menfe florcs prodeunt : filiqua ferius perficiuntur. Apud Grxcos Nfgír:à Nicandto Nxeie:La- tinis fimiliter Nerion : Item & jojódwdey, Rhododendron , & $odod dorm, Rhododaphne; T id eft, Rofea arbor, & Rofea Laurus: à nonnul- * TY, . lisveró , vt inter fpurias voccs ,aró) 2c, diupeu- ; | — *-eic In Officinis Oleandct: Italis Oleandro: Hi- Ípanis 44e/fa , Eleendro , ac. Alendro : Gallis Rofacine. Nerion autem fiue Rhododendron foris im- pofitum digerendi vim,vt Galenus ait, obtinct. at fiintra corpus affumatur, pcrnicio(us ac ve- nénofus,non tantüm hominibus, fed plerique etiam pccudibus. € Vim habent,Diofcorides fcribit,flores & fo- ; lià canibus, afinis , mulis, & plurimisaliis qua- drupedibus animantibus exitialem ac lethalem : hominibus Vcr ex vino pota, funtcontra ferpentium morfas przfidia; ac magisaddita Ruta. Imbecillz animantes, vt oues & capra, fi aquam bibant in qua folia maduerint, moriuntur. (SS " Ü jr& E VT CNOENSORSSSSNSENINDS LN E IT » AA : PASS De Iunipera. CA P. IIIL jid [Nrtn luniperos và minor: altera. maior peregrina. Eft vero harum quzdam florem edens,non tamen fru&tificans: alia frudum gignens florem haud adferens. Minor Iuniperus lignofus cftfrutex , frequentibus alis ramofus :cortice membranaceo fponte difrumpente: materia ligni fulua;& cum accenditur odorara. foliola habet angufta, acumine pungentia; fpinas idcirco magis quàm folia rcferentia , non tamen admodum du- ras.baccz cius,qux fru&um fert;initio virides, per maturitatem nigra, legitimae Faba, (ii Bo Graco perpetam tap/ov pro xva/uov legitur) ac Ochti ,id e(t , Eruiliz magnitudine. radices de hincindefpatguntur,quzdamtamenaltédefcendunt — — . ——— io 7 ie Iuniperus maiorad Cupreffi altitudinem fubinde excrefcit : folio maiorc ac düriore: fru- &u qnoque grandiore;ad Aucllanz nucisquantitatem accedente, & fere inftar Galla; Ecl- lonio auctore. Lachrymam hzc fundit liquidam afliuis menfibus eme officio in Ead inor Latiperts paffim in vtraque Germania, Gallia; & alibigignitur ininculcis, dcfer. tisapricisymontofis: rar ad plana defcendit, & frequenter humilisfefflibusin terraramulis - Jatéfefe diffundens; quandoque tamen exiguz arboris inftar fe attollit, przfertim cultuac. cedente,aut iin calidis regionibus. In Tauro monte Bellonius maiorem gigni tefert: Aloifius Anguillata iuxtá lirtoramaris Liguftici & Adriatici,& in Illyrico Iunipetum magnas baccasferentem:alij in Galliz quog; Prouincia reperiri fcribunt. Afperis maritimisQue locis plerumque nafcitur, vtinter notha Diofcorides. | NU ys | AR Vtraque Tuniperus perpetua fronde viret, nec frigota hotret: Mee oon T anie bimatum,fingulis tamcn annis nouos promit, quo fit vt nunquani E $40 S$STIRPIYM HISTORIA Tuniperus. recentes veteres occupent. Áutumno aütem EAS demum ad maturitatem perueniunt. An M Iuniperus Grecisaput3vc:Officinz Latinam V s vocem retinent: Arabibus Z7cozzs & Arches. Aes: e : ; : Viso m cas: lealisGinepro: Germanis QBecbbolter : Hi N MAE UST a fpanis Ezebro,Ginebre d Zimbra: Gallis &Bel- 277 Pu [ac Les panis Ezebro,Ginebre,C* Z imbro:Gallis &Bel- EC M Ts AS gis Gezeure : Anglis Sjuniper tree: Bohemis 5g; X UE lotvcc, j Appellatur vero & minor &pteu9nc, uinrríSvoc, & autem lc, vocibus quidé inter nothasrelaris, Maior vetó & fimilibus vocabulis Kugdgis- ev; eye 1i dxarsea, necnon & qumoíSvoc. Bacca Iunipcri Graecis dpxev£)c dicitur,quan. quam & ipfa Iuniperus d pxeuÜic quandoque ap- pelletur: Germanis &rametbeer:2Gecfbolterfecr; Belgis doenetvebrfíen: Hifpanis Neurizas: Bohe- mis 3cno ^jafetocotoc. : 2 Lachryma Iuniperi , recepta Officinis voce, Vernixnuncupatur: Serapioni Sádarax & San. daracha dicitur. Gracis veró alia Sandaraclia Auripigmenti fpecies , quz in iifdem metallis quibus auripigmentum gignitur , longéà Ver- nice hac differt.Plinius lib. x1.cap.vi1. & alte- . riusquoque Sandarachz meminit,quz Eritha- ce & Cerinthus vocatur : hzc cft apum ; dum operantur,cibus. - : Calida autem & ficcaeft Iuniperus:vtrimá;, AI mati; vt Galenus ait,tertij ordinis. Bacce vcro & cali- dx funt;fed nó perinde reficcátes. Vernix primo ordine excalfacit ac rcficcat, vt Arabes teferüt. Iuniperi frutus iecur renesQue,Galeno au&ore,expurgat;craffos glutinofosque humores extenuat : falubtibus medicamentis & antidotis admifcetur. affatim fuimptusftomachum mordicat;caputQue calefacit: alui excrementa nec retinet,nec propellit: vrinam cit. Potur hunc,Diofcorides ad vitia thoracis,tuffes;inflationes,tormina,& venena prodeffe:conuulfis, ruptis,& vuluz ftrangulationibus conferre refert. ocid mad Aduerfusautem veterem tuífim, & difficilem illam, qua fubinde pueri excruciantur, & perquam crudi, lenti,viícofi, fanguine vnà quandoque permixto eiiciuntur , decoctum ho- rum plarimum valere certiffimum eft. ul S TT. Nonnulli in Bohemia aquam, in qua fru&tus ifti macerati, alterius potusloco affumunt, qui admodum falubriter viuunt. Vtiliter autem hzcadueríus febres peítilentes & venena bibitur. refipitautem haud ingratum. Superfunditurnon femel tantüm aqua; fcd priore fe- té exhaüfta, iterum vafculum noua adimpletur. 4 5 0iff: Foliorum ac ligni accenforum fuffitu ferpentes fugantur: & fi qux eft maligna aeris qua- "itas, hoc emendatur. Succum foliorum ex vino illini & bibi , aduerfus viperarum mor- , fus prodeft. p pe Cortícis cremati ciniscum aqua illitus.lepraseximit. — . bE doisiliautsdqiniut Ramenta ligni affutnpra perniciofa effe, vulgaria Diofcoridis exemplaria habent: fed iora nequaquam: nec quifquam veterum hoc afferit.. Qr AM sss - Vernix defluentesé capite pituitofos humores fuffitu reprirnit. affumpta potaque ventri- culoac inteftiniscrudos pituitofosQue inhzrentes humores concoquit: lumbricos & ventris tincás necat: menfium profluuia & lixmorrhoides fiftit. commendatur & ad fanguinis fpu- tationem,finuofa vlcera infperfa reficcac ac carne replet:cum olco rofato permixta manuum & pcdum rimas fanat. : : Fitex haccum oleó ex femine Lini temperata, liquida Vernix, cuius vfus ad tabulas de- pidas illuftrandas,tum ctiam ad ferri nitorem, & à rubigine defenfionem,vulis. — m De Óxycedre, fine Cedrominire. — CA». V. : M NIPERO fimilis j magnas, procera, & coniferz'arboris Cedrelates , de qua pofterius. Huius vcró & duoge- nera; , quz & minor Cedrus dicitur, ad differentiam videlicet : PEMPTADIS$: SEXTE L1B. v. ) P. Üzycedru; Phanícea. y^ Oxycedrus Lycia, SS DA // 3974 $ L. E d LE A4 E v v pL 3 D / i/ EN [7 nera, Theophrafto ac Plinio au&oribüs ; Lycia videlicet & Pheenicea. eds. .. Pharnicia Cedrus, qux & Oxycedrus, Caudice ramisá tortuofis ac nodofis,in alascom- plures diffufis, Iudipero períimilis apparet. ligni materies rubet, & vci Cupreffi redolet: folia Y ! D Ll angufta & acuminata, Iuniperinisduriora;acutiora, magisque pungentia;ac circacauliculos ' rariora: fructus Auellanz fubinde nucis magnitudine;aut, yt Theóphraftus, Myiti bacca- rum, per maturitatem fuluus aut rübefcens, odoratus, guftaruduc adcó fuauis, vc & ruftici fubindeadditopanehocvefcantut, -—— s E , Exudat quoque ex huius caudice,in calidis ln gummi durum & perfpicnum, Maftichi (imile, quod tamen non vti hzc in mandendo lentum coalefcit, fed friabile in tc- nuiffimas facile refoluitur partes. dete Altera humilis Cedrus Lyciaprioris altitudimem haüd affequitur: caudice veró fimiliter tortüófo,brachij crafficudine;alis multis ramofo: cortice fcabro, exterius fuluo , interius ru- bente. folia frequentiora , initio Iuniperi zmula, fed tamen pauló breuiora ; tertio verà aut quarto anno craffiora , & tereti figura , ad Cupreffi vel alterius Sabinz accedunt, retufa vi- delicet & minime pungentia; quz digitistrita odorem fpirant pergratum. Ita vna eademiQuc flirpsinferius acuta & pungencia,fuperius veró craffa & retufa promitfolia:vt à doGtiff. Clu- fio diligentiffime obferuatum. fructus autem huius rotundus baccarum Iuniperi inftat, co- lore per maturitatem flauus,ad ruborem inclinans:gu(tu fübamarus, caterüm odoratus. . Vtrag; humilis Cedrus Germaniz non modó intenori,fed & fupcriori peregrina. Amant tamen,vt Theophraftus ait;faxofis & frigidis nafci. » 1 3 Phacnicia Oxycedrus in Italiz, Hifpaniz , ac A(iz quibufdam locis , & alicubi procerior & maiorexit.Quz etenim in Gargano Apuliz monte multó alibi enatis altior,proceriorac amplior eft,baccasd profert maiores,nucem Ponticam magnitudine zquantes ac dulciores: vt diligentiffimus fcriptor Bellonius refert. C. Clufius Oxycedrum & Iuniperum tantz ma- puce e innonnullis Hifpaniz locis fe obíeruaffe tradit,vt ad hominis craffitudinem cau- ex carum accefferit. — — . . Lyciain Galliz Prouincia haud procul. Maffilia reperitur ,& in magna Graciz pare in; * Illyrico ac Epiro gignitur. xt dp Berpciu 2. * "e $42 SSTIRPIVM HISTORIA Perpetuó vtraq; virenis eft , && hybernis quoque menfibus fru&u ambz grauidz , Vtpot? femper przgnantes,vetere nouum excipiente. Vere noua germina, rudimentaQue fruduum Ll promuntur: Autumno maturitatem altero anno, veluti Iuniperi baccz, affequuntur, Minores ac humiles Cedri appellantur,ad differentiam Coniferz procerz Cedrelares, , Prior O'£vied eecac xd esc Qorixi, Oxycedrus,fiue acuta Cedrus,& Cedrus Punica : à Pli- nio veró Phoenicia cognominatur,à Phocnicei coloris fru&u. Hanc Hifpani Eze/zo quog;, Clutio tefte, appellant,eodem videlicet quo Iuniperum nomine ; in quo & veteres nonnul. losimitari videntur , qui Iuniperum & Cedrum nominibus minimé diuiferunt,fed ambos, vt Theophraftusait, Cedros vocarunt;Cedrü tamen cum additione O'Zussdyor Duncupátes, Altera retufo folio Avsuz x$d eoc T heophrafto : Plinio fimiliter Lycia Cedrus dicitar: in Giàlliz Prouincia Morgeize: hanc nonnulli Sabinam appellant , ac pro Sabina ,qua carent, vtuntur, veluti Pharm acopaci Epidauri, & in pluribus Graci ciuitatibus, tum & in Illyrico ac Epiro : Bellonio tefte. Sunt veró qui & 9a» fiuc Thyam cffe exiftiment, fed Thya ,au- &ore T heophrafto)non modó caudice, foliis,& ramis,fed & fru&u Cupreffo fimilis eft : hu- dus veró fru&uscum Cupreffi galbulis non conuenit. Cedrü. I DDioftoridis locus emen- datus. 2.. « "Cedtifrudtus eic I heophrafto appellatur. Eft tamen,& ipfo tefte,Cedris ( Gazx Cre- dula) exgenere uuo a» fiuc fruticantium,paruum quoddam;quod nunquam arborefcit, Gummiautem fiue Lachryma , qux ab Oxycedro profluit, Vernix quoque dicitur, ac eiusloco diuenditur. p Caterüm Cedrus minor,au&ore Galeno, calidx ac ficcz temperaturz, & tertij quodam- modo fecundum vtrumque ordinis. Materies veró eius veluti unipeti odorata, & ad fuffi- menta vnà cum foliis vtilis. d Cedrides , id eft, baccz fiue fru&us humilis Cedri , moderatiores vires, eodem tefte, ha- bent,fic vt & comedi queant: Si liberalius tamen quisiisvtatur;capiti dolorem inferunt, & ardorem ac morfum in ventriculo fentiet. Eftautem inter Cedrides difcrimen , nam Phae- niciz Cedrides minuscalenr acreficcant , vtpoté dulciores, guftatuQue fuauiores; ad eden- dum idcirco vtiliores ; alimenti veró corpori & nonnihil cóferunt. Lycia veró fru&usacres, calidiores & ficciorcs etiam quàm Iuniperi , à quibus acrimonia potiffimüm differunt: ali- menti omnino nihil adferunt ;ac etiam fi quis parciffime ipfis vtatur ; tomachum mordi- cant: & capiti dolorem inferunt. Sabina. DeSabiza. CAP. VL S^ BINA duüm eft generum. vna folio Tamarici fimilis: altera Cupreffum tc- fert. : : eem iz SN Prior humiliseft ac breuis arbufcula , in latitudinem frequenter fefe diffundens ac explicans , immortali coma. virens : foliis Myricz [.Grzcum exemplar: perperam zv- mueloso| fed durioribus, & m fpinofis,graui odore, acuto feruidoá; guftu: fruQus,rorundz funt baccz,uigricantes,Tu- niperinis fimiles. s p . Altera Sabina arbor cft procera,vt Bello- niusait , Amygdali altitudinem petens, & accedens : caudice finuofo , craffo, & rantz - quandoque amplitudinis, vt hominis vlna | Sorfiecbu iau CIR . hiperi & Oxycedri interius rubet, cortex -. haud valdé craffus , rufus. folia elegantiffi- movirore nitét, Cupreffinisfimiliafrequen- - tiora tamen, fapore amara , aroma olent, & tiores multis adnatis appendicibus alarum inftar expáfi,veluti Picez & Taxijin quit 'baccz frequentes, admodum rotunc or dridibus fimiles, quz initio virent; maturt- tatem veró confequutz ex cyaneo fiue C7 ruleo nigricant. -—- T ; E radice ad Cuprefli fatiuz fimilitudinem multim | zefinaceum quiddam prz fe ferunt-ramila- — g£ * is 843 PEMPTADIS SEXTX LIB, Y, Sabinz alterius altera icón. Lob «c .. Sabina altera. A Í EA —— p o TM SIN | -— E SY I— € NS S E N jos a2 NS ZEN z e a zm A "3 - ZA. »ENS ONNNT p Z2 LS e 7 S RAT A NS SREÉNS y C S 4, "€ e . E radice. hujus refiha quandoque fluit , quz concreta Vernici fimilis, & in mandendo quoque friabilis PA Me s P In montibüs ac fyluis, aliisque perinde incultis vtraque gignitur, veluti in Creta, Myfia, & alibi. P. Bellonius vtramque in Tauri, Amani,& Olympi montium excelíis à fe repertam mcmoriz prodidit. . LE ; Priorin vtriufque Germaniz, & Galliz hortis frequenter culta reperitur: Seritur hac fc- mine & futculo. Dcfigendi farculi mediocriter humido ac vmbrofo loco , donec radices egerint : frutices ab hisenati in latus declinant , rami nafüram retinentes. Qua vcró ex fc- mine (atacít Sabina reGtius affurgit:temporis progreffu hacc femina profert:illa vt plurimum ftcrilis permanet. COGI iH, ! . Viret perpetuó vtraque : fcetibus fuis grauida áltera frequenter hyemce reperitur. fcm- pcr fiquidem fructus árbori huic infidet ; prius enim quàm veteres perficiuntur, noui fu- petueniunt. MEA Ns. rr RE — GrzcisBeg9wc aut Bed3»,vcl,vt nonnulli legunt, Bea9v£ dicitur: Latinis Sabina: BaguS er veró & Cz'esr vocibus fpuriis.Prior vulgó in officinis Pharmacopoeorum cognita Sauine no- r. miüe: à nonnullis Sauimcra : Itali & Hifpani Latinam appellationem feruant: Germanis Cibmbaum: Belgis auctboom: Gallis Sasezier: Boherüis &Mafterfa, TD Alteram Gupreffum Creticam quidam,inquit Pliriius,dixerunt. Idem lib.x rr.cap.xvi1. 2, Brucz arboris niemiinit. hanc alteram Sabinam cffe futit qui opinentur, & tranfpofitis voca-Brse. libus pro Bex9v, Brütá legi. Defctibitur fiquidem à Plinio lib.xtr. cap-xv11. Cupreffo (imi- lis his quidem verbis : Petuntin Elimxosatborem Brutam, Cupreffo fufz fimilem, exalbi- dis ramis, iucundi odorisaccenfam, & cum mitaculo hiftoriis Claudij Czfaris przzdicacam. Foliaeius infpergere potionibus Parthosttaditur.Odorem effe proximum Cedro, fumumág eiuscontra alia ligna remiedio. Nafcitur vltra Pafitigrin in finibus oppidi Sittacz, monte Zagro: Hac ille. d VEN Elitüzi autem in Affyriorum regione poft Sagrum montem fupra Babylonios Straboni defcribuntur; haud proculà Sinu Perfico Ptolomzo. Difficile idcircó fueric Bruram cffe Sa- binam alteram affirmare, cüm tanta loci diftantia haud dubio dicis 2 non 844 SriRPIVM HISTORTAE & non nifi paucis ac breuiter defcripta fit. Plus fimilitudinis cum Sabina Thya habere vi. deturà Theophrafto defcripta : fed tamen cüm Thya fru&u Cupreffur referat ,non Ce. drides, fatis quoque manifeftum Sabinam alteram non eff: Thyam. Non effe quoque hanc Vitz,à recentioribus appellatam , arborem , ex fubfequentibus cuidens fiet, ac indubita- tum relinquetur. abi ua Sabina autem tertij ordinis cüm excalfacientium, tum deficcantium, & ex numero eo. rum,qua'vel maxime tenuium funt partium,vt Galenus ait. E Sabinacum vino decocta;autepota, fanguinem per vrinas ducit; menfes fuppreffos etiam potenter prouocat : fecundas poft partum relictas eiicit: foctum mortuum expellit: nocet & viuo. Eadem fubtus appofita vcl fuffita poffe exiftimatur. S AAT Pliniuscum melle & vino fumptam regio morbo mederi fcriptum reliquit. Rarum funt vitium verrucz in pene extuberantes, has tollit Sabinx ex aqua deco&tum , fi eo foueantur, infperfo deinde puluere. à x De Cupreffo, Car.'- VIG S907 Cupteffi ramus cum fructu, Cupreffas. S SP y "i X [,. SS NA n WV — P) TS EZ A" M UA. NND Sae cei pR» CE R A arbor Cupreffuseft; caudicc longo furre&to; faftigio acuminato : ramiscom- pluribusin orbem cingitur, qui non in amplitudinem diffunduntur, fcd fecundum cau- dicem affurgunt, cacumen tamen non attingentes, coni fimilitudinem effingunt. ligni ma- teries dura, folida, compa&ta, odorata, & fublutea, feré veluti Sandalorum luteorum , fe pauló dilutiore colore, nec cariem nec vetuftatem fentit, nec iffuram fponté capit. Folia oblonga, teretia, veluti Tamaricis, fed carnofiora. Fructus ad ramulos dependent Larignis conisferé affimiles, fed camen craffiores & compactiores; qui per maturitatem fponté in ri* mas fatifcunt(emenQue deinde delabitur, ac vento impellente excutitur, paruum,planum, prztenuc;obfoleti coloris, quod formicis gratum;ciboQue ab ipfis expetitum. di Huius genera duo nonnulli-ftatuunt: feminam & marem. feminam quidem fterilem: marem veró foecundam. Theophraftus ex femina marem prouenire, nonnullos affirmare refert. Fundit autem Cupreffus liquidanrquandam refinam, Larigna confiítentia fimile | fcd faporc accrrimam. Loca Ju. LDPEMPTADIS SEXTA LIB. V, 84j Loca feruidajinquit Theophraftus, Cupreffum habent, vt Creta, Lycia, Rhodus: in Cy- renenfi agro etiam prouenit: In Cretz autem moncübus Idzis,Leucisque;id eft, albis voca- tis, fuper fumma quorum nix wn deeft, etiam repeririaffirmatur. Bellonius negat in iugis horum montium inueniri,fed circa radicesin ruderibus & fuperciliis montium. Aduc- na quondam Italiz, nunc veró Gallix ac Germaniz inferiori. Nullo pado nec fimum nec aquam concupifcit:emori dicitur íi nouella copiosé adaquetur. Cartcris inlocis femine exit in Creta veró etiam 9 78 evAesoUc, id eft,ex ramulis. : "» : Semper viret ipfaarbos: fru&us ter vno anno colligipoffunt : Ianuario, Maio;ac Septcm- brimenfibus; idcirco & Triferaappellatur. — Ku7r&esosoc, vcl xua&eyrrog Grzecis: Latinis Cupreffus: Officinis Cypreffus : Ttalis Gipref- fo: Gallisac Hifpanis Cipres: Germanis &ppieffenbaum : Belgis €ppieffeboom. Fru&tus eqaíeua aiicwv7reekosov: Latinis Pilula Cupreffi , Nuces Cupreífi ac Galbuli di- curitur: Officinz Nuces Cypreffi appellant. Diti olim hacc facra habita fuit, & feralis dicta; ex quo creditur vmbracius infaufta. à Cupreffi autem folia;germina, & recentes galbuli , reficcandi vim habent & vnà adítrin- gendi , abfque infigni tamen acrimoniaaut caliditate: tanta autem & caliditas eis adeft, quantum fatis fit deducenda in altum adftrictioni & acerbitati , vt Galenus auclor, Magna vlcera in duriscorporibus conglutinant : in alto latentes in flaccidis affe&tibus humiditates innoxié tatoque depafcuntur atque abfumunt. Ad enterocarlas hoc modo profunt ; partes fiquidem prz humiditate laxas reficcant, deinde ipfisrobüraddunt. Quidam etiam ad car- bunculos & herpetas polenta permifcentes his vtuntur. "n Pilulatuíz ex vino,auctore Diofcoride,in dyfenteria, alui fluore,& fi reiiciatur, commo- diffíme bibuntur.Eoídem,decodum harum & foliorum przbet effe&us. Folia fuffitu culices abigere feruntur: atque idem poffe pilulas. Ligni ramenta veftimen- tis interpofita àtincis ca tuentur. Refina tineas,vermiculos,& teredines quoque necat. De T bya, fiue Cupreffo [yluesiri ex Theophrasto C» alis. e Carvr vrit. H x 4 ,au&ore Theophrafto , procera ac perpetuó virens eft abor , Cupreffo adcó for- ,ma fimilis,vt & ramis, caudice, foliis , & fructu ipfam referat , ac potius fylueftris qua-- dam Cupreffus.materics ligni folidajodorata veluti Cedri,que non corrumpitur.radice hu- iusnibil crifpius, preciofa opcra idcirco ex hac conficiuntur. i .. Przcipuaautem hzc cft iuxta Ammonisdclubrum, & in reliqua Cyrenaice regionis par- : te enáícitür montium cacuminibus locisque algentibus. Cupreffum veró AA fyluc- re ftrem in Creta quoquc reperiri Bellonius refert;quz non ad aliarum Cuprefforum altitudi- . nem excrefcit , nec metz modo faftigiataattollitur , fed humiliore ftatu contenta patulam comam in latitudinem diffundat. caudice veró & craffo eam effe affirmat. Sítne hec Thya, de qua Theophraftus & Plinius, expendendum reliquimus. Serotina autem Thya eft ; & andifnd germinat. ELI ue & Thyam (Laricem perperam exemplaria) vnà tradat : in quo manifeftum den perüffe,&c MsiuieyIIu.l, U 7nA07* iE (05. Mou t dUnta oio Sov v dra vicos àd d et. exce |O—— Ex longinquo odorem dte: Cedri & incenfa T bye iuxta infulamolebam. 050 0000 Theophraftus magnum huic arbori honorem tribuit , memoratas ex ea referens tem- plorum veterum contignationes; quaridainjuc immortalitatem materiz in tcdis, con- tra vitia omnia incorruptz. | sx tc. in dgi : is pe arbore V ite ditfa. ; Car. ix. E i 225 arboris Vitz nomen accepit ,in PINE excrefcere poíle ferup pandiceak- it li ito , & nodofo , cortice € rubro nigricante conueffito. ramuliabhoc ,COSIRIBIÉ ligaofo , duro, MO o nee s TERN - qe Maui $46 SriRPIVM HISTORIE Aibarsia: vtrimque complures altétni fparguntur Y : quibus rurfus alij frequentes alatum inflar «MO iL expaníi;qui redi effent, finon ad foliorum exortus rcfle&erentür, & adcó applanati appareret, veluti fi prelo comprefli forent, Folia autem Cupreffi quodammodo refe- runt, fed camen planiora, & fuprainuicem feflilia,veluti com padili nucamento Cohe- rent. Flofculi in extremis ramulis ; exigui, ac fufflaui exoriuntur; fubfequente cono . perquàm exiguo ,. nuclei ftrobili nucis pi- nex magnitudine;é tencllis íquamuliscom pado , quo dehifcente palcacea quxdam Ícmina excidunt exigua. Odoratus totus frutex eft, & cxteris iu- ius generis odoratior : folia guftata amari. cant, quorum odor contritorum itadigitis adhzret, vt difficulter ablui queat. Spirant autem hunc odorem non modó virentes ramuli ac folia, fed & recifa ac reficcarà — — - n 1 3511 :3:21932229 3171235 O12 uno 3sboutub toaibusize ae thu basbisaxs ettimit «A 'o5£ De Taxo. Cà px euiont y : t ; déptz funtjinftar ramulorum Picez ; qux Rofmatini coronari) haud diffimilia funt ;fedlz- »«,,Ulora, & in virorenigriora, non odorata. Flofculi ab inferióré virguláfuf D d folia, tum & circa cacumina frequentiores dependent, ex füteo fi D argute APTE sels 2) i ^ 4 wi i Og ida : tes roturidx ac rubentes furit, concauo quodam exiguo füpétius à * . Vacciniis, quibus & forma & magnitudine próxitue refpóndérit: ^^ i m Prouenit in pluribusregionibus Aaxus: apud Grzcos in; Macedonia & Arcadia:In Italiz quibufdam conuallibus : in Narbonenfi Galli? ^in Arduénnd Bclei j Shi tum & plerifque aliis, vbi fata eft,locis.gaudet autem vmbrofis." ^ —— Ecce Martio aut Aprili lofculi exeint;rouis germibibus móx füccedeitibus : Autumno fa- turc bacc ex arbore decidunt ^ 'Hitrérm iTiytott Oi: T0015 9IUIT EXOTIBSEG rA aS ier ^E Arbor hat Grecéii Diofcoridé Fee nolitftiétur 1 Theaptisáfto JA Ted Y Niéihdro |. in Alexipharmacis eujjoc: Galenus veró ctiam xx ov vocat : Latinis Taxus eft ? Germanis Cpbenbaum: Belgis*jbenboom: Italis Zaffz: H ifpanis 7: €X0, &54:4xo: Gallis 1f: Bohemis qb. Em no». In Officinis indodtis, fi uz adhuc reftant, Tamarifcus; qua: olim huius rticem , pro ^ trem. mariciscortice,medicüimcntis non ab(quc padieHore BUB o -— -Venenofz;, inquit Galenus , acültais arbor eft. Diofcótides calli porfelitis Nà PEMPTADIS SEXT ILrz5. Y. 84^ Tid Taxum effc vencni fcribit, vcetiam fub vmbra t ciusrequiefcentesautdormientes offendantu 5 ;5& quandoque moriantur.In Belgio minus pet- niciofa eft,& vmbra periculo caret. Theophra- ftus ^ó9ouea animalia ;. Iumenta vertit Gaza, . mori ait fi folia comederint : fed Mrexxeorra, id eft,ruminantia non offendi: fructusque ve- ró & aliquibus hominibus mandi ; fuaucsQue cffc ac innoxios. Nicander in Alexipharmacis Taxum inter venenatas ftirpes quoque retulit, affcripto fimul. remedio: & quidem his verbis: Interprete Ioanne Gortzo: MibdES Parce venenata Taxo,que furait in Octa 4 Bietibus fimilis letbod, abfumir acerbo, aX prater morem pleno cratere meraca Fundere viua pares ,cüm primum fenttet eger caridari obfIructas fauces, animei, cagalem. oco DePizw, d Car. xr: Inus duplex eft Theophrafto autore : vna ^ idiusesc;cultiua fiue manfueta : altera 2. ' fylucttris; Macedones vetó & tertiam Ait;adde- re, dugpzo» fiuc fterilem, nobis incógnitam. Manfüeta Pinus procero & craífo caudice in altum tollitur: inferiore quidem parte nu- do,fed fuperiore admodum ramofo. Folia feca: equinz feré modo tenuia, oblonga; dura,cacu- mine pungentia ac aculeata, extremas ramulo- rum partes, comarum inflat, plurima ambiunt; quorum binaab aA RE heruberéuló.co. ni magni funt ex mulas folidis, duris, li compadi fquamis , al putaminis ,inftar parüa nucum ; I includunturtoris; horum nucleus albi cis ,oblongus; tenui mem rana, € attritu Li - digitorum decidente,velatus, cuius v . In multis Italiz locis, & pracfe Rauennate, & circa Maffiliam in. Gallia; in Hifpania, tum & alibi ;v. rientis prouinciis fponte fua nafcit Lacnis Pinu: tius marifuer : nit : Puis Gizcis Pb (á i ed A cadi nus e 1 nam quam Maccdones dium seing Átcadi: incole zw vocant,vt T liec fic f,set Pinus in Arcad men permutat. Ex hac a tatione accidit vt fructu Diofcoride, Galeno,& nominentur quafi z/zvoj fru&us, quos Diofco- rides fru&us effc ait Y x2) 7rixnc, qui ta- men non alterius quànd Zusezv 7ix»c funt, ab Arcadibus rut apoclate Ent &aliaci- Ini inconis reperti, à iilo , aliisque 777//die Pe rv, Piceasatinis, à Pinu. multdimdifer P4 —— &dPilysArcadienihil àPinudiffert— ; k Fru&us autem harum xdvoi Graecis dicun 2 oemissiaosio MA be eup c crs58 ase Látítiis fimiliter Cóni. eft tatrichapo£ ( mre. ^' Commune nomen omnium fru "huius bb 4. genetig ep PPS fw I t: i9 , A ^ P $49 A STIRPIYM HISTORIE : generis arborum: Nominantur ver & Latiné Nuces Pinez:à Mncefitheo Grecé 6c egs(Ji Diocle veró Cary(tio zzzviva xd pua, quz tamen frudus effe arborisà T'heophrafto "TAUXAIC ap- pellatz Achenzusteftatur: Videtur & idé fru&tustotus,ze96,A0c 8z x6xsa Aoc à Galeno voca. ri, Cómentario quarto lib. Hipp. De vitusratione in morbis acutis: Libro tamié fécüdo De alimentoráü facultatibus non xo»ov, fcd nuces in eo contentas cegCíAovc nominat: & fimiliter lib.v11. De fimplicium medicamentorum facultatibus: Coni;inquit,fru&us, quém Cocca. lum &Strobilum vocant:hos autem zv/4c ctiam nominari pauló anté dictum eft. Germa. ni Conum 3prbd : Brabanti 3Bijnappel nuncupant. Arfrudus iftius interior nucleus,vim habet conco&oriam & moderate excalfacientem, in medio quafi frigidi ac calidi confiftentem : exafpcrata lenit: tufli veteri & pe&oris dig. turnis vitiis auxiliatur , per fe , aut cum melle , alióve eclegmate fumptus : phthificis ac tabcícentibus vriliseft : vires reparat : corpus alit ac reficit : craffi ac boni eft fucci ,mül tumque nutrit, non camen omninó facilé concoquitur ; idcirco bellariis tritus admifcetur, aut facharo incoquitur. : Prodeít veró & idem nephriticis, ac aduerfus veficz rofiones , vrinzQue ardores ;acri. moniam enim mitigat , doloresíedat , vrinam clementer prouocat : augetitem &lac& fe. men genitale ; Venerem idcirco etiam excitat. Totusconuscum Marrubio recenti deco&tus , inquit Galenus, fi poftea addito modico mellis iterum coquatur,donec ipfum deco&tum mellis accipiat craffitudinem,medicamen- tum eftad thoracis pulmonisque excreationes conueniens. Simile & Diofcorides habet: integri , ait, ac recenter ab arboribus decerpti , confra- Qi, & in paffo decodi , veteri tuffi & tabitudini conferunt , fi quotidie ex eo liquore terni cyathi bibantur. 9 $ ^ i . p^ E M à De Pins fylueiiri , fiue Pimafrre. ^ : sum ! Car. xi; iu t Pinus fylueftet,iue Pinafer. Pinus fylucftris álterà: o SS 4 TT AM LUM NAM A M 2559942 BD YrvrsrRIVM Pinorum complura fünt genera , quz ad duo fi referantur : vna crit 7 [ylucítris montana Patudbrentene. fiue MarinaPinus- . me Vr SEXTJE. LIB. y, $49 Pini mariti maioris ramulus, Intermontanasautem prima,vtbanz fiuezpépo (imilis eft, (ed frequenter humilior ,ac ;, minus alta;crafficudine veró haud cedens. cortex eius glaber eft:folia qualia Pini vrbanz, dura ;graciliayacuminata,fed breuiorajinter quz fubinde fru&us füturi rudimentum latct. coni veró multó minorcs,breucsac parui,rcfnofi ac odorati ; qui quamprimum inaruerint, dehifcunt, & cx arbore decidunt. T Infyluis Bohemiz,Sileiz, Morauiz,Lufatiz;Poloniz;aliisque Germaniz , ac ctiam Bo- ruffiz;largé prouenit, ac in omnibus Septentrionalibus regionibus: frigidos tractus amat, & montofa: grandincs, niues, & gelu non reformidat: In Pyrenzis montibus, ac Italicis Alpi- bus,tum & Gallia Celtica etiam reperitur, Altera fpeciesaltitudine & proccritate minoreft;alioqui arbor elegans ac fpcciofa. folia 2. vcluti alterius Pini frequentia,tenuia,& acuminata. Conus Piceo cra(licudinc fcré zcqualis, fed breuior; refinofusquoque & admodum fragilis. nuces vrbanis minores ac feré triangula- 1cs. ligni materieseleganscft & odorata,idonca ad tabulas aliaque opera ex ca conficienda. In Tridentino agro , vc Matthiolus fcribit, ac in Rhetinorum montibus in Comitatu Tyrolenfi, ac prope Oenipontem prouenit. iu . Tertiam veró prater hanc & Montanam idem refert; hzc autem caudice nullo affurgit, sé fcd plurimisramis effunditur humi ferpentibus , duodecim aut quindecim cubitos longis, Bexibilibus ac obícquiofis,& ad circulos valarios perquam idoncis. coni huius quales prioris montani, fed odoratiores,& plusrefinz proferentes. dE Marina Pinusduorum hominum ftaturam fubinde non excedit: folio Pini brcuiore:frü- 4- &u Coni forma oblongo & turbinato,multam rcfinam proferente. huius dua funr fpecies, fru&us magnitudine tantummodo differentes. I Gignitur in maritimis Italiz, ac etiam Hifpaniz,tum & in aliis prouinciis ,;haudprocul à mari locis. - J srt nh: EO Minorem verà. & quandam huius generis Carolus Clufius exhibet , hominisftaturam f. vix attingentem : foliis minutis , & vbi Laricis, fed perpetuis; Cono paruulo , ac nu- cles puflllis. — | prr ut uit - "Teda. TE n ede $jo SrIRPIVM HISTORIE — Dinus maritima minor. Fluit autem ex hisomnibus reíina alba & odorata. conuertuntur vceró & in Tedam,& ex his nigra Pix vi ignisexcoquitur. Trapf. - eunt vcró € in Tedam quandoque Picea & Larix, fed raró admodum: Pini enim fylue- ftris propriusac peculiaris morbus Teda eft, In Tedam autem arbor conuería dicitur cüm non modó cor eius ; fed & reliqua cius fubflantiain pinguctudinem murata eft. Appellantur autem. omnes hà Gracig zig d^ ef, & Latine fylueftres Pini:à pf; nió verà Pinaftri. Pinafter, inquit lib. x y ;, cap. x. nihil aliud eft quàm Pinus fylueftris minore altitudine, & à medio ramofa, ficut Pinus in vertice. (exemplaria pleraque per- peram habent : mira altitudine) Falluntur autem non parum;qui Pinum Grzcis z/rup appellari exiftimant , prater vrbanam :qua Atque huius idcirco Teda , non Picea , fed Pinea Latinis dicitur: vt fatis teftatur Qui- diusin epiftolis Heroidum: I Vt vidi ut perij nec notis ienibus arfi, 0 VArdet vtad magnos Pizta Teda Deos, Item Faftorum quarto: : Illic accendit geminas pro lampade Pinur, PM d -MS HincCereris facras nic quog, Teda datur. Huc facit quoque quod apud Virgilium legitur JEneid.vrr. : fU lli T Ipfa inter medias, flaarantem feruida Pinum Suflinet. : ; - Vbiper flagrantem Pinum, Tedam Pineam intelligendam Seruius admonct. Accedit Ca- tullus in Epithalamio fuliz & Mallij: LO Ine 847 e Pineàm quate tedam. Et Prudentius in Hymnocerei Paíchalis: 6 Sen Pinus piceam fert alimoniam. — á Hob -— lam & Peucedanosà fimilitudine zw nomen habens, Latiriis 3 Pinu quoque appella- tionem Pinaftelli inuenit. Quz fané omnia fatisoftendunt zs, Latinis non Piceam, fed Pinum dici. UL SHIIGDE "^ Prorautem fylueftrium harum fpecies Ida T heophratti effc poffet,fi conus qui bretior eft,oblongior foret.nam ex fylueftribus vnam Idxzam nominart,fru&tu longiore:alteram ma- rinam fru&tü rotundiorc. At nobiscontrario hac fe habent modo: Nam fylueftris montang brcuior eft conus : maritimz veró longior. Poteft vcró hxc verius Macedonum mascffe : hà etenim fylueftrium vnam marem:alteram feminam (tatuunt: Et marem quidem contortio- rem & opera difficiliorem : feminam vcró faciliorem. Contortiusautem huius lignum eff; - "minusque operibuséxpetitum, quàm proximz: Idcirco & maseffepoffevidetur. ——— -.. Germanis hzc arbor J)argbaum/ & wifber ar&baum: Gallis in Celtica Else, Aleu: Hif. "pánis Pizo,Carax. £i LODS 2. Altera fpecies Italis, Tridentinis, & Ananienfibus vulgo Cemóro & Cirmolo dicicur. A ' ^ Macédofum femina fylueftri nihil differre apparet; nam tra&tabilem & ad multa operama- — teriam hábetidoneam. iP IELCI n ; j Tertiáabiüifdem Mugo huncupatur. hzc non abs re 224tureína dici poteft, hoc eft, ht thilis Pinus: alia tarnen ác diffetensà ^aj2zwiey herba. ; 4 Quartae aia mun Gracis: Latinis Maritima ac marina Pinus nominatur. : 4 '— "Tedaautem Latinis dida, Grzcis 2 & dd doy nominatur: Germanis &prbolé. — :.—. Pl»jemr. Plinius nonabfque errore Tedam fui generis arborem effe exiftimauic;ac fexcurn Con* ,Kiautü genus ftatuit : ficuti & non re&té pro zw/cy, Laricem Latine vertit. V Bic - tamen non ab omnibus, fed ab Arcadibus tantummodo ( vt anté fcriptum ) a/rvcno- minatur.Sylueftris Pinus zwi omnibuseft: P. inilio f 3 JE , , PEMPTADIS SEXTE LIB. V, 851 * Velutiautem Diofcorides inter zw & aíruo tam exiguum ;vtvix vllum , difcrimen ftatuit: ac eiufdem gencris vtramque facit: fic & facultates vtrique communes tradit. Vtriuíquejinquit;cortex adftringic: prode(t aduer(us intertrigines tritusac impofitus : ad fuperficiaria item vlcera& ambufta cum argenti fpuma & mannathuris : Cerato veró myr- tino exceptus teneriorum vlcera claudit: cum atramento füutorio tritus ferpentia cohibet: fuffitu partus & fecundasextrahit: potusaluum fiftit;& vrinas mouet. Galenus ferc eadem : fed Peuces corticem, Pityos moderatiorem effe ait. Folia trita in- flammationes foluunt,& vulnera ab ipfis arcent. Trita & ín aceto decocta dentium dolores mitigant,;fi hoc calido deco&o colluantur: hepaticis veró & cadem vuilia funt.cum aqua vel melicrato pota. Idem veró poteft & (trobilón cortex, quod folia pota: fed Galenusincono, quanquam his fimilis videatur, minus tamen validam facultatem cífz affirmat, fic vt nihil dictorum probé efficere queat;ed moleftam quandam habeat mordacitatem. Teda particulatim fecta , & in aceto decocta , dolores dentium etiam fopit ; ex decodio lente colluto.Ex hac etiam fit Spathaad acoporum & petforum compofitiones vtilis, Ex — hac veró combufta fuligo ad atramenti librarijj confechionem excipitur , & ad tgNuDouez, XaXNs«PA ri (Cae .& ad erofionem angulorum oculi , & ad palpebrarum caluitiem , & lachrymantes & lip- ' pientes oculos: Diofcoride au&ore. DePicen. GAP. XxtIk . [99 , . ge co Pitta, phe CERA arbor Picea eft , multis ra- MM 9? i Lal; misluxurians, non folum quidem circa q verticem , fed multó inferius, ac etiam in- fra caudicis medium , qui reflexi terram . verfus nutantes non raró dependent. folia angufta funt, non qualia Pini, fed breuiora latioraQue, Abietis fimiliora,quibus tamen nigriora, latiora , molliora , tenerioraQue, "qua etiam non orbiculariter,vt Abictis,te- . . meriores virgulasconueftiunt,fed é duobus tantummodo fibi oppofítis lateribus , frc- quentia admodum denfeQue exeunt , vcl- uti Taxo,cuius folia fatis zmulantur. Co- nus huiusoblongus eft, & Abicgno fere (i- milis. cortéx arborisnigricat, lentus ac flc- xibiliseftjnon vt Abietis fragilis ; fub quo sproxime ligno, rcíina colligitur,qua quan- doque effluens Larignz fimilis apparct. In fyluis Bohemix ac Germaniz. iuxtá - Pinaftros & Abictes fepe hzc reperitur. nafcitur & in aliisregionibus. Coniferam autem hanc arborem Graci gris nominant : Latini Piceam,nó autem Pinum: Nam Pinum Grzcorum zw ef- 7» fefuperiorecapite oftenfum. zzv autem //À, Latinis Piceam dici teftatur Scribonius / M Largus compofitione cct. Refina inquit, M Ae", Pituinz,id eft, ex Picea arbore... Accedit "A 277" . plinius lib. xvi. cap. x. vbi verba Theo- ; ; phra(ti de Peuce & Pityi transferens, Pityn Pi interpretatur,tamet(i pro Peuce Laricem fcripferit;vt iam anté indicatum eft. : -. Verba autem Theophrafti fic habent: aixm ur 545 ouatleidy vd jul aiv Gus vat Dad , em. vi» arisur dh, Qací rie dvaG2ae civem, diamtp Y c Aa eos Su apnz erret si mob pay esu, Ti m quaídbis: Plinij veró hoc modo: Larix vftis radicibus non repullulat: Picca repullulat :vr in - Lesbo accidit incenfo nemore Pyrthzo. —.— E r7 Iam & zrroxdumm, vix in alia vlla arbore, quàm in fola Picea reperiuntur, tcfte Bellonio: nop. fic vt ion temeré Pityocampz ac Picearum Erucz vocentur , tametfi plerique intefpretes, sw. Pinorum erucas nominent. Atque idcirco etiam zzv; à Fheophrafto QÉerbroiog cognomi- natur,quód videlicet vermesac pediculi inea gignantur. i omen commune ad Pinum vrbanam & Picea eft,vt Quandoquidem autem zírvo; nomen. | s agni pe MM $$ STiRPIVM/HISTORIE "antea oftenfum , tecentiorum nonnulli hac de caufa Piceam «zur e"yelas à Theophrafto . nuncupari exiftimant. Theophraftus fiquidem hiftorixlib.111. Montibus, inquitiuxta Ma. cedoniam ptopriz £z71,7:4,7r £5o &eía,&c. pauló veró inferius, Inter fylueftria de(quAg fiue femperfoliofa, aUun, "rírvc dryefa. Scd lib.primo inter zírue & 4^ ea» mediasalias nu. merat;ita zr/ruv ab dea fcparans: Interpres etiam 2e/ay Aquifoliam interpretatuse. Ap- pellaturautem Picea hzc à Germanis Cxfivarg &annebaum/8z QXot scannebaimirquandog; veró & joxmnholt/ quod camen & aliisnomen quadrat. De facultatibus veró vel corticis vel fruticis huius arboris, faperiore capite fcriptum eft. Nam veteres Peuces & Pityos facultates, veluti confimiles, fimul defcripferunt. Reftat de Reánis, de quibus mox fcquente capite agendum. De Refinis. Car. X111! 1 Dh XPinorum, przfertim fylueftrium TAM fubalbida, & odorata Reíina pro- fluit,& non raró quidem fponté ; fed ex ramis aut caudice vulneratis Copiofior , arbore 2, in Tedam conuerfa. | Exit veró & arida quxdam e corticis rimis, vel circà abíciffos ramulos, , &quidem Picex vel Abietis, Iam & circa conos fiue ftrobilos &z concreta quzdam Teperi- ritur Refina. Refinaautem omnis Grzcé jyzír dicitur: Germanis JDatf: Belgis Detft: Italis Ragía: Hi- fpanis Zefíza . . 1. Liquida Reüna Grzcisprrimiea nominatur, & à nonnullis Zozéfvrocid eft,fponté flués: à Lacedzmoniis geo r/jjvzc, fiuc Primiflua : In Cilicia veró Kazraaeo: vt Galenus r1 i 1. De medicamentis fecundum genera fcribit: In Officinis Refina Pini. Contingit autem quandoque dum negligentius hzc colle fuerit,vt quzdam lignofa aut lapidofa ei admi- xta fint: huiufcémodi autem Galenus cvykopusii? quafi confufaneam vocat quz liquefacta acà fordibus repurgata, dura redditur ac friabilis. | Simile accidit & Refinx alix liquid, qua vbi colliquefa&ta fuerit & coda »teftigeratá dura ac friabilis eft,& tundi,tcti,cri brariQue poteft. Talis autem Gracé Qpuxrà, Latinis Fri- Cologho- Ca dicitur , & non raró Colophonia fiue xeAopovía. Galenus fiquidemin lib. De medic. fe- wi cundum genera r 1 t. fri&tam ab aliis Colophoniam appellari affirmat -- Refinatum, inquit, - A omnium ficciffima,quam nonnulli fri&am, alij Colophoniam nominant. Colophonia au- tem vocatur,quód olimà Colophone,vt Diofcorides;petebatur. hac prz cacterisfulua,fi te- ratur alba fit : Plinius lib. xi111. cap. xx. E 2, Alteraarida jwrira £ueg nuncupatur, przfertim ex Picea arbore,pinguedinisexpers, &ce- leriter arefcens,quz, vt Galenus vr. De medic. fecundum genera , proprie quzzéta zuTéirars In Afiaqux fité Picea admodum candida Spagas vocatur, Plinio auctore. Tertia jnrírnc cesGiAivic nomen accepit: eadem veró & Quenua c esCiuor dicitur:Officinis hzc incognita eft. Proftat tamen in his venalis quzdam arida quidem retina, fed ex Pityina, ftrobilina;abietinaáue confufis permixta, quam Garigo? nominant: T hutisloco hcc non ra- 1o fuffitur;à quotamen multüm differens eft. Refina autem omnis dcficcat & excalfacit , fed non xqualiter omnes :eft fiquidem inter eas diffcrentia.Q uz acriores,excalfaciunt magis,vt ftrobilina,omnium refinarum calidiffi- ma; quia & acrior. Pityinum phyfema minus acre, minus excalfacit: In huius & ftcobilinz medio, Abietina eft. Liquida Pinea humidior eft:ad Laricis qualitatem & facultaté accedit. Vulesfuntrefinz , Diofcoride audore , vftz fiue fri&x ad malagmata & acopa: prater. enim emollientem quam retinent facultatem,etiam tenuitate partium fuarum ac ficcitate digerunt. tumores idcirco & emolliuntac difcutiunt: eadem quoque facultate acopis per- mifti laffitudinibus medentur. ; Liquid refinz vnguentisad recentia vulnera folidanda commendatis ,cornmodiffimé admiícentur,nam & ad fuppurationem,tum & facilem vnitionem faciunt. : , Excipitur veró & Fuligo, A/jst Gracis didta,ex refinis perindeac ex thure , qua ad qaiu- hoc eft; palpebrasornantia conducit,& an gulorum oculi erofiones,& colláchryma- tiones : citra moríum fiquidem reficcat. : x Conficitur ex hac , inquit Diofcorides , atramentum fcriptorium. verüm hac aate noa quo fcribitur, fed quod à Typographis in cxcudendis libris vfurpatur , ex hac fuligine , aliis nonnullis permiftis , paratur. * d Er Ot, M i: Ue De Pice. Car. xv. : - | EX pinguiffimis Pini lienisin Tedamconuerfis,vi ignis Pix elicitur. Locum oportet F ; lapidibus,aii duriore aliqua materia ftratum,medioQue pauló elatiorem squem fciobcs A . Es ambiant, qos PEMPTADIS SEXT.E LIB. V. 85 ambiantjin quoshumor defluat;à quibus deinde &alij canales diducuntur, per quos delatus excipiatur: exceptusin vaíaac dolia reconditur. Loco parato , Tedie fiffa ligna ere&a con- geruntur,deinde ramis Abietum & Picearum plurimis circum potitisluto ac terra multa cir- cumquaque conteguntur, ac diligenter ne vlla rima pateat cauetur ;folo in vertice forami- nc relidto , per quod , & ignis emitti queat , & hoc immiffo lammaz ac 'fümo exitus pateat. Accenfo igne Pix defluit;primim quidem liquidior, poftea veró fpiffior. ; Liquor hic Grxcis zíosa: Latinis veró Pix dicitur: & humidior quidem ac primó deflués à Plinio lib. XV L.cap.x1. Cedria : Pix, inquit, liquida in Europa é Teda coquitur , naualibus caris. muniendis,multosQue aliósad vfus. Lignum eius concifum , furnis vndique igni extra cir- cumdato ,ferüet : primus fudor aqux modo fluit canali : hoc in Syria Cedrium vocatur, cuius tanta vis eft,vtin Egypto corpora hominum defun&orum co perfufa feruentur. Se- quens liquor, craffior iam,Picem fundit. Sed Diofcorides Cedriam ex Cedro magna arbo- re colligi fcribit,& ex Teda Pinea liquorem vi ignis extra&um «252b 2eg» nomitiat: Laci- nis hzc eft Pix liquida: Italis Peceliquida: Germanis QQcicf) bach: Belgis &ee: Gallis Pozx fon- dire: Hifpanis Pez liquida : in Officinis quibufdam Kitran. Ex hac veró cum coquitur,duriorefficitur Pix: hec Gracis £rea 7ío$2: Latinis Arida auc 4rida ?ix. ficca Pix: nonnullis zuuaios2, quafi iterata Pix , quia fecundó deco&a eft: huius autem quadam vifcofa fa&a Borxac nominatur: In Officinis Pix navalis : Germanis Bat : Deigis Stempttli: Ialis Pece fecca: Gallis Poix feche: Hifpanis Pe feas , Pixautem excalfacit quoque ac reficcát: & humida fiue liquida calidior eft : durior verà plus deficcare poteftjau&ore Galeno. Conducit autem liquida ad tófillarum & vuz inflam- mationces,ac ad anginasforisillita: ad purulentasaures cum rofaceo : ad ferpentum moríus cum fale trita & impofità: cum xquali portione cerz fcabros vngucs aufert : phymata difcu- tit, & vteri;ac ani duritias: addita hordei farina, & cum pueri vrina deco&la, oec fiuc ftrumas diffoluit : cum fulphure veró ac Picezx cortice vel furfuribus , ferpentia v]cera illita cohibet: cum thuris manna & cerato permixta profundas fedis ac pedum rimas confolidat. Dura fiuc ficca Pix, Mala&tice eft,durities emollit : puspromouet : phymata ac phygechla difcutit : vlceracaua replet: vulnerariis medicamentis commodé permifcetur. Intra corpus quid liquida Pix affumpra praftare queat, Diofcorides & Galenusfcriprum quoq; reliquerunt: Verum hzc affcribere curz: nobis non fuit: nemo fiquidem hoc feculo hanc fibi exhiberi facileadmiffurus eft.— — Colligitur quoque ex Pice Fuligo, qu&; quod ex rcfinis, cadem poteft. *e Deo4bltt! , CAP, XT : EX ErsA & admodum procera Abies fimiliter eft, Pinum altitudine fuperat: caudex 1: cius re&tus, inferius enodis, crefcendo in altitudinem popedun. naturali contra&ura perzquata ad cacumen víque;circa quod ramos promit, cadem caudscis parte fimul qua- ternos,ex aduerfo ita fitos, vt decuffim imitentur;é quatuor caudicis lateribus erumpentes, uli ad faftigium víque ordinc obferuato : ab his veró ramis & alij cxcunt, fed bini tantum- modo laterales,fibi mutuó oppofiti, qui fubinde deorfum nutarit , reliquis furfum magis rc- clinatis. Folia ramulosac eorum propaginesnullo otdine digefta circumdant;oblonga,tere- tia; & leniter mucronata,anguftiora albidiorad; multó quàm Picez diluto videlicet & quafi albido colore vireritia. coni oblongi funt,& longiores quàm vllius Coniferz, mollibus com- pa&i íquamis,ab extremis virgulis dcoríum dependentes, qui nec facil decidunt, (ed diu- tiffime in arbote hzrent : coccali in his exigui, nucleo offis Cerafi non maiores, adnata vna parte membrana, alisapum aut Bandi us hp feré petfimili. materies ligni albida nultiplici tunica contexta,veluti Cepz bulbus. : ce puente: fpeciem Bellonius HE lib. De atboribus coniferis oftendit , conis a non dependentibus,fed furíum eredtis;quam lcgitimam effz Abictem, & matem dici poffe, | exiftimat. Theophraftus fiquidem lib.111, duas Abietes facit: vnam mafculam: alteram fe- minami. Matisfolia acutiora , magisQuc pungentia, pinnata ,& in anguftius tendentia cffe ait, ligni vetó materiam duriorem,& forma decoram effc arborem: Feminz veró materiam didiorem niollioremQue,& ad opera faciliorem. germ Ww by in moritibus irasci In Germaniz ac Bohemiz fyluis fatis frequens, inqui- bus vnà cum Pinafttis viret: gignitur veró & in Italiz Gallia, & aliarum regionum monta- is:defcendit ver quandoque & ad plana. — — ; ^o E n Ex Abictis S nee cortice liquida quzdam colligitur tcfina, Laricez confiftentiaaffimilis, fed magis tranfparens ; amaricans & fapore Citrj mali corticem proxime referens, qua in tuberculis nonnulliscorticis, non quidem yetuftiorum, fcd noucllanim MNA zug w^ , DIVM HISTORIZ 2 855. ER d SERIES ith NSSSSNNS NN "P o» SS «ul EZ «il NA T SS 3 EXLISN ZEN zi i" 222 — - e v M aa Bi ( x SP : TIN ANN M — NS UNS ZW i 7/77 338D E ZUM e 2 ZR JS LZ — LAN Y T EA p eR C et N ZA ANA INN aet T - s 2, PAS d ie aL P » a, tur; ex quibus nón nifi vulneratis eximitut ; fponté etenim non profluit. Fert & aridam re(inam Abies, quz circa corticis rimas, vel abíciífos ramos veterum arbo- rum reperitur,vcl etiam füb ipfiscorticibus. — lgess i Abiesautem Gracis iA dicitur: apud Grzcos nollti tem poris vóx integra ac incorru- pta reftat : Germanis tvcif a Bannen/ & iecif &&bannenbaum : Belgis tiitte Domenboom: Italis ALete: Hifpanis 44£eto. E: Gallis prior , cuiusnenipe coní oblongiores dependent, 57///e: altera vcró conis furfum arrectis,du $ap aut $apiz: vt quidem Belloniusait. qui & hanc marem, vt diximus, facit, & legittimam Abietem:illam veró feminam, & Latinis Sapinum dici affirmat. Sed Sapinus non arbotis fpecicseft , fed caudicis Abicgni inferior ac enodis pats ,vt non modo Plinius lib. xvr. cap.xxx1x: fed & Vitrüuiuslib. i1. cap. x1. teftatur, qui & fuperio- rem partem nodofam ac duriotem Fuftetnám nominant. ye Liquidam tefiná,qux ex nouellará Abietü cortice eximitur,Grrcé Juv» asi éAa mic VO- cant: Latiné Lachrymá Abietis,& Lachrymam abiegná: Officinz Germanie perperàm Hs rebinthinam Venetam: Italis Lagrimo cft Exiftimant nonnulli à Diofcotide £agiad pirri- mjfiue olcofam rc(inam appellari : verüm oleofa refinajà Pinca liquida differens haud eft. - Arida Abictum refina, jrrímiAgrón & Abiegna refina te&é nuncüpatut, odorata cft, chu- risjue loco non raró vnàcum aliis fuffitur. : iiec , Cxterüm Abictis cortex , Peuces cottici facultatem affimilem obzinet ; moderatiorem videlicet quàm Pityos. pude . Refinzvcró facultas qualis Pityinz, mitior nempe quàm ftrobilina ; acrior autem &cali- À dior quàm Terebinthina. -— ——— Lachrymaveró Abictis vti Terebinthina ac Laricea amarior cft, ita quoque his calidior ac ficcior : abftergit , aperit ; vulnera recentia conglutinat : fordidiora emundar: capitis Yu neribus przcipuéconducir. Dimidiz vncix pondere affumpta,aluum clementer mouet in inteftiniscontenta expurgat: tum & calculos & harenulas in viis vtinatiis lixrenites t E: ; i5 llit : mediocriter verà & vrinamcit. Aduer(us autem fordidorum ex pene hürorum pro- MES ? Gonorrhza Vencrea quz dicitur , huius vfüs confert, fi aliquot diebus va , matu PEMPTADIS SEXTJE LIB. V. $5 matutino tempore fumatur:przftat veró eloram effe cum ftillatitio liquore Plantaginis,L a- &acz, aut alio confimili refrigerante , qui acrimoniam & calorem eius remittat. »- i. B "3 [| » ^C aM Luo. C7 DeCedro masna. CaA*?. xvir S Cedri magne ramulus cum conis. ( Ep & 1 duz funt: vna maior, Co- T. nifera : altera humilis, baccas fc- rens Iuniperinisfimiles : & de hac qui- dem cap. huiuslibri v.actum eft : nunc maior defcribenda. Eft autem maior Cedrus magna ad- modum & procera arbor, non modó catetas refiniferas ac coniferas excc- dens,fed & reliquas arbores omnes va- fta amplitudine füperans. caudéx cius frequenter admodum craffus cft, vt quatuor hominum vInz eum comple- &i, audore Thcophrafto , nequeant: cortex inferioris partis , quz à terra ad primos porrigitur ramos , afpcrior cft: reliquus veró lzuis ac glaber inter ra- mos confpicuus. rami ab imo feré ,& haüd alté à tcrra, ad faftigium vfque exeunt, paulatim altiusQue fcandendo minorcs breuioresQue fadi; árbore Py- ramidis formam referente. orbiculari- ter autem hi caudicem ambiunt, talid; alterno otdine difpofiti (unt, vt per hos ad cacàmen víque , vcluti pet fcalas, confcendi queat. Folia capillata vcluti Pini, fed breuiora ac minimé aculeata. coni multó breuiorcs funt, & craffiores quàm Abictis, mollibus,nó duris fqua- mis compadi, qui non deorfum pen- dent,fed furfum arret, in ramis con- : A OMEN, fiftunt, quibus & adeó pertinaciter hc- rent, vtcitra rari part;culam auelli nequeant, vt Bellonius cribit. ligni materies duriffima, nec cariem nec vetuftatem fentit: cor odoratum ac fubrubens. Dei Opt. Max. templum ex Cedrino ligno idcirco Salomon Iudzorum Rex Hierofolymis extrui voluit : & Gentiles Deorum fuorum fimulachra ex hoc finxerunt, M : Fluitautem & ex Cedro refina abiegnz fimilis,odorara,lentz admodü fubftantia ;com- imanfa fiquidem dentibusadcó firmiteradharet,, vt zgré auelli queat; que initio liquidior & albida,vi ardorequc Solis durefcit & arida fit: vi veró igriis,& ex hác Pix excoquitur, cui 2 Cedriz nomen ; & quidem propric. ORE T Ia Eali d: . Cedrin. In niuofis montibus Cedri nafcuntur, veluti in Syriz Libano,in quo adhuc nonnullas ex- tare Bellonius refert, Salomonis, vt creditur, manu fatas: iam & in Tauro ac Amano monti- busreperiuntur. frigidis & faxofis gaudent. Cedrum,inquit T heophraftus,Syria gignit, cad; ad triremesvtuntür,qui Syriam ac Phoenicen incolunt; quiaPino carent. : Perpetua coma, vt czterz coniferz,viret. humido ac Auftrino czli ftatu Cedri materies, atque ex hac ftatuzaliaQue operá fudare & humorem emittere videntur: veluti & omnes quibus oleofus eft faccus: audor T heophraftus. P bo Proceram autem ac vaftz magnitudinis arborem hanc Grzci x$22or: Latini fimiliter Cce- drum: Pliniuslib.xxti1.cap. v. Cedrelaten nominat,quafi Cedrum abietem aut Ccdrinam abietem,;tum ad differentiam minoris Cedri, cum quód Abietem valde referat. Refina proprium nomen non accepit,Cedrina autem cognominari potcft. d n Pixautem ex hacextra&a, x$d ea proprié dicitur: Pliniustamen & priorem Tcdz liquo- em Cedrium in Syria vocari fcribit : vc iam anté diximus. Optima eft, inquit Diofcorides, pinguis,pellucida;odorc grauis,qua guttatim effufa coit,nondiffipara permanet —— " At Cedria temperatura calida eft & (icca,cum partium tam exquifica tenuitate, vt vtriuíqs qualitatis otdinem quartum attingere videatur. Mollem itaque carnem citó ac "e é& "X «ua 856. SrTiRPIVM HISTORIE citra dolorem putrefacit, veluti feptica dicta medicamenta, ex quorum medicamentorum genere ipfa quoquc eft, fed infimo loco, vtpoté debiliffima : atque idcircó mortuorum cor. poranon corrumpit,fed reficcat,& à corru ptione tuetur, humiditateseorum depafcens, Atin viuentibuscalor ipfe qui in corporibuseft, Cedriz vires adaugens,caufa efficitur, vt tenerz carnesab ca deurantur: Galeno tcfte. Condiebanturautem olim mortuorum corpora magnaex parte Cedriaapud JE gyptios; tametfi & alij conditurz fuerint modi quos Herodotus latius refert. Mumi» — Conditum vero corpus Officinz Mumiam nominant, fed perperam : Mumia fiquidem Arabum,nihil aliud eft quàm à Grecis Piffafphalton di&um,vt ex Áuicenne Cap.474.& Sc- rapionis 2 95. fatis manifeftum. EmwI». — Errorisoccafionem prebuit Serapionis interpres,qui ex fua,non au tem ex Scrapionis fen. rapiens tentia Mumiam interpretatur, mixturam ex alo& & myrrha, & quod cis admifcetur ex hu- ' miditate corporis humani. Sed ad Cedriam redeamus. Hzc ad ocularia quoque medicamenta commendatur: oculorum aciem intendit illita: albugines & cicatrices detergit: aurium vermes necatcum aceto infufà : & fonitus fibilosq cum hyffopi decocto: dentium cauitatibusim pofita eos frangit & dolorem feda; idem facit cum aceto colluta: contra anginas & tonfillarum inflammationes illita prodeft : lentespedi. culosque enecat: Ceraftz mor(ibuscum fale impofita auxiliatur : contta veneha leporis ma. riniin paffo fumpta conuenit: prodeft & elephantiacis inuncta: vermes & tincas fu btus.nie- Xa enecat, & partusextrahit. vt quidem Diofcorides. 4 | De Larice, CAP XVIIL Larix, pe Jt A S6 XY - e Sov : D QJ A infetiore parte,quz ramis fubeft, craffusafper,in frequentes rimas dchifcit, przcifusin terius rubcre confpicitur, reliqua parte lzuis,glaber, nonnihil foris inalbicans. ramos Lan* multos promit,in alios minores diuifos,qui lenti ac obfequiofi fünt : folia veró circa ramu ; : ; n am multa, ab vno tuberculo numcerofa,fimul coharentia,brcuiora;tenmora,mollioraque d ; ; 1-2. -4 ul s ESTE Se. ct : H I. AnIX non exigux quoque proceritatis arbor eft: caudice re&e affurgente, cuius cortex fi MAT 3 A q5 TS ^ : ^A Cui ; P PEMPTADIS SEXTA LIB. vy. - fun Pini, haud aculeata fed retuf flofculi ^ aricis ramulas. ? 1'a. tiofculi feu po- tiusconorum rudimenta é tenerrimis ramulis 74 crmpunt rotunda ,eleganti tandem purpura rubentia. Coni parui Cupreflinis magnitudi- nc fere fimiles, fed tamen !on gióres, gracilibus foliofis fquamulis compadti ; fub quibus latent fructusexigui adnata tenut membranula m pum aut vefparum alis per(imili. ligni matc- ries duriffima , colore praefertim quz media ac interioreft rubefcens, ad diuturna opera per- quàm vtilis, | Flammisautem nó accendi Laricis li num, aut abigne non comburi , vt Vitruuiusde Ca- ftro Larignoà Cafarc oppugnato refcit , vcri- tatem non habet: Nam & in fornacibus ardct, & in carbones vertitur ferrariis Oficinis vtilif- fimos : vt Matthiolus fcribit. | Colligitur vcró ex Larice & refina liquida, Rena La- candicanti melli, veluti Attico aut Hifpanico, "^ colore & confiftentia perfimilis,qua tamé non fponte effluit, fcd ex arboris crunco manat, craffo oblongoQue terebro ad cor vfque per. - t cm forato. u Galenus hanc duplicem quodam modo cffe «^ - tradit, lib. De medic. fecundum genera i111. a Vnam fimilem Tercbinthinz : alteram hac a- C criorem,calidiorem magis liquidam, odoratu y M o grauiorem,guftu amariorem calidioremq;. Sed 4 ouod Pei NL. pofterior non Larigna, fed Lachryma fu:tfe vi- - et. HEP uri ETE dctur Abictis,quam Galenus,quia confiftentia ICE AT OM quodammodo fimilis , P Laricea habuiffe potuit. Adnafcitut & Larici fungus, non qualisaliis arboribus fed albi lus,medicinzQue vti- 4raricm. lisqui Agarici nomen adeptus. de hoc autem vbi de Fungis agitut latius fcriptum eft. .. Nafcitar autem Larix non quidem in Gracia aut Macedonia fed pracipue in Italie AL. pibus, haud longé à Tridento: iuxta Benacum ac Pádum fluuios ;tum & alia corundem montium loca: reperitur & 1t Morauia,quz olim Marcomannorum prouincialocis mon- tofis: Füchfiusin Silefia quoque gigni refert : alij veró & in Lufatia, circa Poloniefines. — | . Interconiferasfola Larix abfque foliis hyeme reperitur: Vere noua cx iifdem , vnde prio: radcciderunt, cuberculis erumpunt. Coni legendi funtante hyemem cüm folia defluere incipiunt: poftea etenim fefe pandentibus ac diffoluentibus fquamulis femina efuunt. Re- fina zftiuismenfibuscolligitur. poc -— Lari& Grece fimiliter Azoj£ dicitur: Italisac Hifpanis Larice: Germanis terdyenbaum: BelgissLosfienboom: Gallis «3 e/efe. EE a E ; - Liquidà Refinaà Galeno quoque aZe£ nominatur : Latinis Refina Larigna,, vel Refina Laricca: Italis Larga: in Officinis Terebinthina appellatur , atque eius loco diuenditur, & medicamentis admifcetur. Nec nouum id eft , nam & fua xtate Galenus Rhopopolas Lari- cem Terebinthiüz loco vendidiffz refert : Etpoteft hoc citra crrofem fieri : TE fiquidem Galenus ynolocó pro Terebinthina Lariceam,alio loco pro Laricca Terebinthinam fübfti- tuit: inlib. De medic: fecundum genera. — ^ Tu Mess - Atfacültate Laricea reliquis otinibus refinis humidior eft , ac vnà acrimonia ac morfus c kd expcts, Terebinthinz: affimilis: medicamentisquz vlcera & recentia vulnera probé curatu- ; ra funt; vtiliter adimifcetur. Omnes,inquit Galenus, refinz- huiufcemodi humiditatis gratia fimul & vifcofitatisquam coniunctam habent,ficca medicamenta veluti collivant : quia ve- ; ró nori euidentem obtinent acrimoniam,vlcera nequaquam irritánt. Q uapropternonnulli ,* merit talibus medicamentorum compofitionibus vel T: erebinthinam vcl Laticcam ad- mHcuetunt : Hc Galenus. Poteft veró & Laricea omnia qua Terebinthina,cui facultate; j vt diximus, affimilis eft. quod & ipfe Galenus affirmat. os sd $$ $T:IRPIVM HISTORIA 2d h 2 i» ^N De Tercbiztba. Car. XI, À|V Terebinthus, Terebinthi ramus cum cotniculo, y SS o y J S z ! i / S ( SA SS : FL ANS Á 4. : ed ms EF / f EX fylucftribus perpetuó virentibus Terebinthus quoque , Theophtafto tefte , eft bac. quandoquc fruticis inftar , frequenter veró arboris modo attollitur. ramos fpargitnon paucos , oblongos: folia quoque oblongiora , ex pluribus ad vnam coftam , fiue , vt T heo- phraftus vocat u/zor,coharentia; veluti Fraxini, fed craffiora pinguioraque ; fingulariaquo- rum Laurinis fimilia. flores racematim cohxrent mufcofi , vti Olez, purpurafcentes: fru* &us per maturitatem cx czruleo viret;baccarum Iuniperi magnitudine , durus, attactu pin- guis ac re(inofus, manusi; inficiens. ligni materiesdura,& qualis Lentfco. ——— Fert prxterea, T heophraftusait, oblonga quzdam vcluti zeezna, fiuc cornicula , interius vacua;colore nonnihil rubentia,in quibus exigui vermiculi culicibus fimiles; & quandoque humor quidam reperitur. X. Inr) t: aiziad z Ex huius autem trunco ac lignofis ramis, rcíina profluit liquida ; qux Terebinthina icitur. 2$ Vases] In Iudza, Syria, Cypro, Aphrica,& Cycladibusinfulis, vt Diofcoridesait , prouenit. Te- flatur Bcllonius in Syria ac Cilicia copiofam inueniri , atquc illinc venalem Damafcum. ad- ferri: Clufius in Narbonenfi Galliajac in plurimis Lufitanix , H ifpaniaQue locis fponte ge gni ait, fed maxima ex parte fruticofam,& refinam haud proferentem. |... 75 0000 Theophraftuscirca Idam & circa Macedoniam breuem,fruticofam ;contortamáue nafci refert: apud Damafcum veró Syriz magnam, copiofam, decoramquc. Idcm Terebinthum quandam mafculam: alterarn feminam facit, Maículam quidem fterilem: fcminam autem fructiferam, Huius veró vnam fru&u protinus rubente , magnitudine Lentis , qui.concoqui nequit: alteramfruGQu initio viridi, poftea ruffefcente, poftremo nigro , cum Vitc mature - cente, Fabx magnitudine, refinofo. 1 lc102122 03 Tedis. | lraditveró & Indicam quandam effe Terebinthum :arborem videlicet ramis ac foliis zbuIndi- T erebintho fimilem, fed fru&u diffcrentem , quem AÁmygdalis fimilem habet. videtur au. - tem hzc eadem cum arbore Piftacia ferente: vtanteà fcriptum. - : Vere autem Terebinthi flofculi vnà cum nouis germinibus erumpunt: Set CEPS 4 ac 0c bri y pe de PEMPTADIS SEXTA LIB. y. 8r$ Odtobri vindemiz tempore baccz: maturitatem affequuntur.. Cornicula circaidem tem- pus nafcuntur. | Hzc atbor Gracis s$pj53o; : quandoque veró etiam mpiGirSo; dicitur : Latinis Terebin- thus: Italis Terebiptbe: Hif panis Corzicabra: Gallis T erebzate : Arabibus Betiz, & cum arti« culo !/44etiz. Gracis Refina «pum Sirm cognominatur: Latinis Terebinthina : Germanis semen: Arabes glüten 4/207/2 nominant,quibusfru&us Granum viride cft. ; Caterüm Terebinthi cortex , folia , & fructus adítrictionis quippiam obtinent : fecundo veró ordine excalfaciunt: reficcant quidem virentia modicé; arida vero ordine fecundo.fru- &us veró ctiam amplius,propinquustertio ordine reficcantibus, & calidior quoquc. Efui hic aptuscít,vt Diofcorides ait , fed ventriculo aduerfatur : vrinam prouocar : l;cnofis prode(t: contra phalangiorum morfus ex vino bibitur. Rceüna veró Terebinthina omnes alias , Diof. fententia , antecedit : Sed Galeno audiore primas omnium Lentifcina meruit: pot hanc veró Tercbinthina. Mauifeftam quoque hzc,non tamen fimiliter ac Lentifcina, adítridtionem poffidet , ca- tcrüm adiunctam habet amaritudinem quandam , per quam magis quàm Lenti(cina dige- rit. ob eandem qualitatem ineft & abiteríio tanta quidem, vt & pforas (ane: lib. v 1 11. De fimp.medic.facultatibus: In lib. vero De medic. fecundum genera, Terebinthinam Laricee alfimilem facit, quam reliquis omnibus humidiorem, & acrimonia ac morfus Cxpertem effc affirmat: vt fuperiore capite latius fcriptum. ; De Lentifco. LEN XY ^ di Lentifcus. ES NTISCY S frequenter inftar fruticis : nullo grandiore caudice, fed compluribus : X l ftolonibus Coryli modo luxuriat: frpius vcró ERN | & ad mediocrisarborisaltitudinem aífurgit & io eee NNI. magnitudinem affcquitur : lenti ac lexibiles EC lj NY, .ramicius unt: cortex fubruffus , (imiliter ob- «—W i fcquiofus ac frangi contumax: folia ab vno pc- ; diculo o&ona fere cohatrét, Glycyrrhizz foliis affimilia, fed duriora; colorc faturato virentia, ambitu quandoque nonnihil rubétia, veluti & nonnullis difcurrentibus venulis: odore non- nihil graueolentia. Flores mufcofi raccmatim longis pediculis adhaerent . baccz füuccedunc Erui magnitudine, initió viréntes,inde purpu- ICz: , poftremó nigra , pingucs ac oleaginofz, nucleo intus duro,nigro; cuius medulla candi- dacft:ex quibus & oleum fit: Diofcoride tefte. Folliculos Lentifcus quoque profert,corni- culi niodo intortos,in quibus initió liquor,dc- inde hoc veterafcente animalcula exigua culi- cibus fimilia, veluti in Terebinthi corniculis; ac complicatis Vlmi foliis. , Effluitquoque c Lentifcorcfina, fed atida; Maftiche di&a. Lentifcus in pluribus regionibus prouenit: Veluti in Syria, Creta, Italia; Natbonenfi Gal- lia, plerifque Hifpaniz prouinciis, &c. Scd in Chio maris ZEgzzi infula przcipua : in qua vel fola diligenter,& Maftiches quidem caufa co- s : litur, quz ex cultis Lentifcisillic ab indigenis vulnetato caulé fingulis annis diligenti adhibita cura colligitur: ac indc in omrics orbispar- itticur. | ; " Lena flofculi Vere :baccz: fub Autumnuni perficiuntur. Maftiche veró circa Vinde- iz tempuscolligenda. ; m x Gracis. syiroc: Latinis Lenti(cus: Italis Lezzifco: Gallis Lezt(7ue: Hifpanis Mata; rcoyra. ; , 2: x dn, próm oumim, 8 uai: Latinis Lentifcina Refina & fimiliter Maftiche nomina- z z cc 4 tuf: SWI NN $6o STIRPIVM HISTORIJE PEMPT. SEXT E tur: In Officiis Maftix: Italis Maffice: Germanis, Belgis, & Gallis 1412/£/e: Hifpanis 41a. Siga, Maslech, c IA Imeccga. leumex baccisexpretlum Hifpanos à43eyte de Mata nominare Clufius fcribit, Lentifcusaucem,vt Galenusait,ex aquea eífentia leuiter calida, & non pauca terrena fri- gida compofitus eft. de(iccat ordine fecundo completo : in caliditatis ac frigiditatis quo- dammodo mcdius. omnibus fiis partibus fimiliter adfiringit,extiemis turionibus, germini- bus,foliis,£ru&u,ramorum ac radicum corticibus,tum & fucco ex foliis expreffo.Bibiturali- quod horum per fe,vel cum aliis eiufmodi medicamentis,ad dyfenterias,alui fluores,fangui- "nis Hg egets €x vtero eruptiones; eiufdem ac etiam fedis procidentiam:Idem fiquidem poffunt quod Acacia & Hypociftis. Decoc&um veró horum fotu caua vlcera carne implet: fra&ta offa confolidat : fluxiones muliebres fiftit : nomas reprimit: vrinas prouocat: mobilesQue dentes collutione firmat ac ftabilit. Ex ramulisaut ligno dentifcalpia quoque in eundem vfum conficiuntur. Oleum ex baccis adítiingendi vim fimiliter retinet. Mafbe — Similem quoq; facultatem Maftiche obtinet, omnium re(inarum optima, & primas par» tes meritó occupans:nam prater quód modice adftringat, ineft illi quoque mordacitatisex- pers deticcatio: Galeno au&ore. Vtilisautem in primis debili ventriculo Maftiche eft: dolores eius fedat , vel inexigua quantitate, trium videlicet granorum,;affumpta,vel foris cum olco illita, fed przcipué alutz indu&a & emplaftri modo admota,quo modo naufeam cibiQue faftidium tollit, dolores fo- pit;retinendi potentiam intendit,& conco&tionem promouct. | -Auxiliatur veró & fanguinem expuentibusin eclegmate, & veteri tuffi: additur ad denti- friciaquz mobiles dentes confirmant, & fordidiores emundant: faciei illinitionibus quzcu- tisnitorem conciliant permifcetur. ET Commanducata veró Maftiche otis halitum emendat : pituitam é capite clementer ci- traue moleftiam detrahit: dolores dentium mitigat, dentesdy ipfos firmiores reddit;ac gin- giuascontrahit: replicare veró & in oculis pilos, Diofcorides addit. LisR1 QYINTI PEMPTADIS SEXTJE ET STIRPIYM HISTORIA FINIS 457 DE EMENDATIONE AC CORRECTIONEÉ PAVCIS LOCIS ADHIBENDA. C O NTINGIT quandoque vt animo nonnullis disiracfo,(ubindealiter manu: féribat aliter vero ingenium meditetur. Id quod tametfi baud decéns est, tamen euenire po[fe quis negaue- rit? Siquidem vt in prouerbio e[f, quandoque bonus dormitat Homerus, Iam c falli poffunt ty- porum etiam diligentiffimi collettores: fugiunt etiam quadam mon yarà ipfos corredores tametfi sndutirios. Vbi autem buiufcemodi aliquid contigerit y proximum eft vt correélio ac emendatià adhibeatur. Itaque quecunque animaduer[ione digna im his Pemptadibus ob[eruata, bec ex fab- féripto elencho corrigenda. Prior numerus folium: alter lineam offendit: Sed ybi trés afferigti, alter Caput : tertius capiti liueam notat. fo-8.cap.6.lin.2 5. & aliis vehementibus 186. 18. 21. flofculis cauliculos ambi&ibus;in fpic 22. 49. Abrotonifemen decodum,autctüdum ^ 320. r. &yTéprowvi tritum cum aqua & potum; 328. 12. refper(is 26. yg. 7. &laporeipfum quoque 359. 6. $. exalisfoliorum 44. 25. 6. aliàs 393. 8. ii. Americz 45. 27: IO. diuifis: diluté purpureis 415. 16. IamQue prz 46: 27. 2. pinillo. 421. 6. eam feuit $4. 34. 28; & nonnihil maceris,qui 437. 11. 9. videlicer:diffe&tis,fiffis 68. 16.9. fimilem Matthiolus refert 452. 25. 11. Germaniz 71; 20. 3. plura 461, 2. 19. Empiricis 72. 20. J4. & hoc quidem 469. 14. Mufcus paluftris $96. 16. calidum & ficcuri 487. 10. 24. diuetfis vtens $69. 24. 34. adramicem efficax III: 26. $6; cum carnibus coctüt 118. 4. foliorum fuccum aliquot continüi$ ^ $87. 12. comparata diebusepotum, motbumait Dio- — $99. 55. Italia tantum fcor: fanare regium, 600. 3$. . Quodnon modo hoc ibidem 33. 35. propinatus idem poteft. Siflit veró & — 640. 26. 44, impofita vniunt radix: 736. 9- $: videbatur 128. Ià Nam qu£ 741. 1. Et huné ibidem 15. Hac auteri ^ (771. 24. 14. Anonymos ibidem. 14. tranflata 483. $. 41. gaudent 208. 11. 3. tameh,qüi primi ibidem. 16. eóuAor 238. 19. vbi lafctuis 746.20. 43. Agrifoium —— — — — i61. 9. 9. flores habet pauciores 820. 10. 11. de Haliphloeo fcribitü£ 276. 8. $. lignofa. Tenui 850. 47. operi difficiliorem 283. $4 Qiuiscuni 851. 15. xil Jue i Quen *, INDEX NOMINYM - OGRJECORVM,. OMNIVM STIRPIVM DESCRIPTORYM. $, Bóvroyoy Aflpórtvop djafis Mid ejaelxày eyllegroy eyao eorie eyrdxoT (Q^ ay eQpva opta. eygiéAcue, ey eue poy ey emtouXI uA LA. eyeuxv aeg e'yeupiav eyenéiyoy eLye10QUNNOP eLyparsie &yvr ey Qua eiduudyni e d'ueyoy e d'ésvroy ddicvroy edior d 44-4» ddyà 4 a .7 [4 esi ooy ME C tango dac oy ayer depre P VUo£ diptoé aSayar Q^ ' dea diyimy eylAan]. diim aryrme drybtapos arp e SuAls dinis dau yao » dta dps diua legnaiue aiuaEine e uogapis ed TÓMOy a TOYUXV CVIVS PRIOR NYMERYS Pemp. alter Librum: & tertius ac (fi adá nt) x ! fequentes, cap. notant. I.2.T, I.2,I. 226523. C$$i4. 43.3.26 21.32 6.2. 27 é. REST 6.1.4 6.1.20 6.3.29 3.1.10 6.1.15 $3 2.4.16 $4 2.5.23 3.5: 10.& 4.4.1 6.2.12 esi 3.4.21 3:4 1.4.3 3.5.10 |$.1.16:17 TI ROIG "IUS 1.5.9 1,5.1I ILI 4I. 21.4 O4MSELIA 4.4.I 3.3:2:8 6.4.8 à 5.3.23 1.2.11 4.2.27 64.14 . 1.5.8 1.5.22 QE A, 3.2.1 B.lIui 4TÀ4RE . 0M. 3.2.7 1.5.16 4.3. I S el 6.1.14 1. j. 3$ nx o d z 1541 6.11.7 53 $5 $$ 14.1I Ier dickUeyroy draZoph "n4. j risus Ei$ didviro» Auxaxmoyoy (3.4.9 ud mupduMayyis | 348 eXPT j:1.28.8& 6.2.27 exa - oj up QEBT dn. * 6.4.21 uri dygla 3.2.24. UNO 6.4.4 duit 1.1.14 dAekrupi pg 43.26 eupQ- 4.1.3720 dsvpizys ap^ ES Aula pe 1.29 D 4p 17. & 6.2.10. aAiE 4.I.II ME 6.4.10 ex fa jr ddxutioy $rLI2 'aAuades 16.3.29 P7 $22 AolTIIS PIOS dcin 19 her es pur 1,4.2. & 3.1.32 "Att : LIIS diui» P 3.6 diudemuos Liljd n4. dudegrror 2,1.27,82,3,25,& ASIE ETN cu AuapuEls Mni] dueporía I.2.14 Ld 2.124,& j.1.7 "dusSucos oi (G- 3.3.26 dumme Q- 6.2.12 diuuorQ- 1.4.24. dama bxapmree 3.1.29 e [ATeA0 Qd go 3:35:19 dumAQ- dpa 3:3.11:26 dumior iue 35,16 LUTEN06 A&UXI bo TO dumis páAzura DI dumis ómópopg- $316 dr éroxog META duvySdon LI dudyduAor 6.5.8 í dpydkyedis m3UMaMé -— $12 pax 4.n13 diuupoy EDU eugiciy EE cL. dytlxagmuy E dg SEPA uoi I.j.22 dirae et dréyyAQ- in M oen; 6.2.27 diatkzéenp "a E "i. xr rác urs quts dvdfbmr yir topoy Ya ToAIXLy draganls draoiroy dg : dr hd dryoia dd plraay epum a ySeerg PTT) dy ane 6 drv9dy dA dv Sparrüua pe (Q dy 3UMMS avium dice evoUciag dyT&vpopCroy dyTikáySuooy drirupdruy dria dreipfitoy disflinror drnowipadir arvdpor dvd) ay [C] D «Zim peiQay evt etratpio dra opum eiyoy deriy iy p dz UAMV apxuyoy Xavuvoy «Tid IN HIS. LIBRIS 2I, àj jd 5i PR: E LE. a 4537 1.10 nii» 1.3.17. & 347 dea. 9 sos BÓ UN HIDE xL 3 poe mh 4j, 17:28 34:19 3l 39 ENS 1.2.31. 3.2.21 2.17 3.2.19 TEE CAMP : 9:429 ——— 2.1.34 Pb D UUOUPEB 21.1.2Í A Tm 332 tOp.1.29 . $129 i HM ID L2 1.2, 3.2.14.& 6.3.9 LAS 3.3.10. & 5.1.34 3.2.7 "V cC7$3.10 $.4.2» "S9: Sow 4.2.11 iir, 49 A. 64. 2,2.TI ;p8 E FT» cub ura (17155533 Prid 6.5.4. (rir T3 :415 diiiyAuarag * soviyAoar(B- - etpoy eLipioorer dpruucdilioy ' dpuucin &prG- spy iC acre dp»aG Éxuoy et peoyict LÀ etupoy &aiaagoy exile dirkupor damuA«2 ^ andes (G^ eanidior P) decor drop ecueie deugis dogia Vsieloy 4.1.26 «cip alme eseejoN D^ eiceor Ed degno avEveig 174.23 3.1, 5:6 $:1:33:36 2.4.12 I.2.11 4.1.3 3.3.10 Sd 3.1.6.8C6.3.10 3.2.1 $5.6 3.2.27 1.2,26 3.114 $413 L4) 5.5.17 3.5.8 22 6.4.10 3.5.27 3.2.10 2,5.11. & 3.3.24. 4.3.20 1.4.24 1.4.29:32 4.4.8 EX 3.4.11 $2117 ZU $5317 $.I.I 4.5.17 1.4.17 2.2.21 LO 3 4.3.12. &C ($516. Lj j312 1.5.6 ia4.lg 4 $4 6.5.9 n 2.1 1.2.2 1.2.4 "$2.2 (024.4215 6.4.1 4.4.24. 6.3.3 id14 1.4.4 6.5.6 3.4.33 2.4.10 6.1.1 6.1.2 34.1 3.2.6 ES j Gn IN 5 C SX £seadiiuoy 06,37 Éierzóvixh 1.2.21 Biouoy 2.4.21 Bio 4.5.19 Bidipoy 3.1.6 [0m 4.2.21 fuecaxioy 6.3.25 BAépaeg 4.$.$ BaiiSpay 8.5.1 ÉAiizoy $14 Biiryyor 3.5.1 Bi d 2.4. I4. [1 1.4.14. [477 246.18 Boy Cokatsuytp 3.1.10 BoxGóe eiua 2.2.7 ÉoACàs &uenxas 23 ZI:2 Boni Aoy 3.4.29 Bóeges Q- [2 3.27 Bocxas 6.5.1 $ Bozev 1.2.13 Bifv, (G- 3.3.27 BovCoyioy 2.3.24 oU yAmesog $.1.9 fio sxepoos 4.2.27 [A 2.1,24.& 3.3.10 EouA ra Soy $$ BovusMia 6.4.13 Bovriag $3.2 Bovyiy 1.5.34 Bovzaevpor $-1.14 [Bos roov 4.5.26 Bp euh 6.3.14. Épa3 6.5.6 Épi3us 6.5.6 figseoxzor 3.2.32 [220 54-8 [77 3.3.21. 3.93. Éphoy Sahdosroy 5.5.19 Épéna. 33.27 Épé roy 4.1.22 Épurispls $5.4 Bgumoy 1.5.9 putris Nur 3.3.10 Épa.G- 41.51 Dgduos án 4.3.5 Bio m 4.1.21 Buc wp - 4.1.29 Tat 4.4.21 andi my 3.1.31 jaAsifidinoy 1.5.36 jahieim 3.I.3I yd^uoy 3.1.31 jadis 1.5.36 yao»uop 3.1.31 jaeie Pr yoacà LUI yoarmoput 34.1:3 year 3.1.18 yepénm 1.6 pupdrios Baspa qua] z 1.5.10 24€9yyépa 1.5.6 yegroridiop 2.1.14. yilforyoy IESEP yiony 5:3.16:17 ger $317 »n dugens oie ségar- »ybepra yryyldior yat y^asiu(D- »iu gAsUkoe yy ter yore dopía 2.4.12 yvulearoy yAvxUmxe (G^ yhvxvibiQa 9Auxuaid y^vxUevroy yragdaivy yyUAn oryyUAn dogía 22y yis 29Q- leaxAnG- 2opd Uouoy 2opyíviop gepyóriov oosíatoy 9tdisie 2gfnioy jupe óxecdoy gurmety n E up nis dproe Aditpuoy Tie Ad 7H6 ding diJ*os appui Born J'áerà decía Je(n doeEdydyetá 4 &orn iduía. dxeyid ec dugyond'ie Pez g- dkAgivicy Judpced ie SUMA Q^ JudyouaAdzn dkuríeia divae J'fyAtwosop L2 A Ld we se dbpxidyor 24.12 ebpUxvtoj 3.1.22 dyáen fail dyaxáv(- EC dakoyría 3.1,5:6 dpvorilepis ES 2pós 6.4.1 & vgog uoy 1 57 dymiày 3-39 dopre7epis B y] dbpis LI Eftevíric ilg sfiruos 5.1.29 Voss Tie Qoi 6.3.28 Soynpvoas apr Q- 4.1.3 Buouop 3.2.29 Sala 6.3.29 SA«IAQUNADY $-1.36 tdm 6.3.27. & 6.5.27 SAnQIEOV $3.10 SAa«püfocwoy —— 21.4.21.& $.3.10: 1À eu. SAabogxipodby 353:02 SAGoUyIoy 21.4.12 SxerzéAiyoy $.4.2 £Aeid Aevaor 2.5.25 DOT e 3.4.21 SAbyroy 3.1.20 £d 3.3.9 SAPxee 3.3.27 Dung. ag Addc deri $24 VEG (0$: SA aevesy T exCopiri 2 2,18:51 &xefopfme ic copie Muxas AT dtopos plas 3. 22:39 Ein 14418 SEinouesdum^ G^ 3.3. 6 Sufiegusgor 2:412 ET 1.2.55 *uuayhe po$54. 2I Eu7rezgor 1.3.50. & 2:4.8 Spo EL 27 SzuTyTS 339: dyiins 33.18 GATyAGaOF 6.1.5 EhSvuy 43. 1 j &^usAls 6.5.10 Sara or 452i poke le ii 8 Eaclien T»2if Vilénaup 14.23 $ofidouNN dil ticos Q- doi e mE A ipe ^ iue G- Tus ) spéGiySos xpi" VES rro 6.2.6. peus der. jr Spex SÉnie $1419 feryans sed cu 6.3.20 2 j33:22 soles G- Ra $3 kei C 1 N M E X teint foy $S iplo, 341.4 Spar DIOE eptuyoy 3.2.2 ipusd | Boraytoy $133 Spru M 2.4.9 tav£R $.3.10 ip yy $.j.I2 &pu3pádyoy 3.1.28 spuvile«g jg &gua iG bh. "Spheany 4.2.23 & $.4. S Suzie for 3.1.14 iaapims apr- 4.1.5 frg- 42.7 tzouodyve 6.4.1 ivo» — ja4 ivyaAakTUy 4«4.2I fy muoy : $4.16 tumareny 1.2.7, & 1.4.1 ; Svririhep 3.2.9 fuengov. 22g $UTyAVXMA — C iy. tugbpflrov 3.2.2I &vgpórwroy j.1.9 iveporin Jdeps f tueirotu 6.2.24 iota 1.3.22 spé 1.2.12,& 5.1.1 d 3.1.1 Sonuepov 2.2.6, 8&6 2,4. 12, & y4 34 PEN yen $2 Sus j LnIi fxG- pei Zánei (6a. (aes ia 1.4.29 c 414 dao 4.1.4 CexArle $3 Qeózrupor ^l. Cépra. 5» 3.1.14 Qsvyím nhau $217 e W3vy MI Cav (g- 1.2.II QR ve G- 6.5.16 Qvyia 6.4.19 QuSw 41.22 Quuinis dprQ- 6E Qobrusev 1,5.16 Ov 1.5.8 HAyudaz ; i 1,2.52 sdVoru- " Es Dt indigupoy Z ud 63.14 Wusex hane nthipaXG- j.igi dospoo ^ j.1.28 Viauorgézoy pta. 1.35.18 su Brmor quxgiy 1.3.19 epis ; et ipogrdnamm 2i JXuspoxaxde 2.2.7 WBipemr 3.1.11 Spuóvtoy 58 Wanvíne 35:547 Wgasrén réeg Lgi vmtTOeuy 1.2.7 Ypaotetoy 1.2.8& 3,2.6 ipto ena 14.29 pio Scuaop 2.5.18 iprysgoy $569 VW£yÁnoy 3.2.2 apazcioy 34.2 Oaalnfay LU $3 Suvuasis 2.3.1 344o- 3.1.28 Shy 6.5.8 Sridy 2.3.1 SoCpómoy 1.5.9 Sed'irny 2.1.32 Sépuoc use 421.29 Wwkezra 6.2.23 & 6.5.11 S,»vyb- $41.33:36 SA Dupayoy , Dr SyAvdtléeig $.j.I SyAVovop 3.4.8 SwAveSdpry IL yptógoroy $48 iceioy sided dE Solar $4 2I SopifinSpoy 1,3.17 3pidinin , $1.23 Spidal d gia $.1.23 SpídaE Sues(- j.1.22 Spvaxde EU 13:14 Spvor 3.4.17 Spvípoy $4217 $a | 6.5.8 Syene 34.16 uten 1449 Svutoaia 217 Sv iTIS 1 44.32 sug. 2.4.7 S puog X4QaArTOS 2.4.7 Séuos oo até ripa 147. Superoy 2.47 Suartieny $47 Yep 3.1.6 jac 21.10 Iepls $414 Vox Q- : f.1.29 iduig- JdxzoAQ- 2.1.32 idóguroy I.5.16 idva 351g itea Bord m 1.5.34 Ieptuto $18 hpdpuxQ- $16 iepaxomrüdov ir.1$ Tegue 2E iegofiAB- 2,2. 14 ieplwugroy 6.14 iSySipror 3.5.15 i£ia $.j.10:1,& 6.4.3 ito- - 63 "E : ORIG jov mpeupdy E. "EN. I lrrbyNuasoy (0 (6r$ Var mdmuioy ss Y. 1. 2j brave Loa MS imaoudpu2pop 0 2.j.I Praes uro 5M Ite dd z Tempe rm Vamaís 3.1.20 dpás EIL deu 245.1 Veis d'ooía 2.3.4 daupoy 3.1.6 i1céTs 1.2.28 de ózrupoy 4.4.15 docte 3:2.14.& 6.3.20 D on. iorie 1.2,32 iría 6.4.20 i y SvbSvpoy 3.1.13 KaGdohuoy 1.2.33 Xy nets 2.$.10 &eSwipuy ——— 2.5.1 Auk 2.5444 $9.6. & 6. 10 NaAauancocís 4.5.26 kaAauiP 3H 1.4.12 XdAduog 4.5.27 xaX éteay b 231 32M prey 1.4.29 XSXNTÉÁTRAOP 1.4.32 aM zgLGy 3.5.10 AAAUX d Sep 3.3.23 xapap G- 21.3.9 tuor dor I.4.I Raptteopoy - 34.8 neydueig 1.3.4. xdvpafus 4.2.26 xdvyraCis d»ria $1.31 Xdermueig 6.1.6 Dos 27] 1.3.4 xav 1.3.4. uxecrvos Qearypurie 3.1.4 qupd say Ji424 xepdiuoy $4.19 xagdauím 4$13 xapddqusuoy I.3.7 x&pxíriSpoy 1.4.19 o Q- NX! Aaprauy 3.3125 xépva 6.3.23 Xapu TroPTIXO) 6.3.24 xapuinis nU 3.2.12 Xdpyoy $.5.12.& 6.3.22 aapuarrat 6.3.27 xdpoG- 4.2.27 zacie utAaya 6.2.30 xduysy 6.5.21 auTá yl enog 6.1.4 OGTEy yum $LII E 3.4:2 12Uf2AM $48 Gua 0 5.4.8 ees bi Lr 2.5.10 d x $4.16 XiyypOs Co 4.1.23 3adpía 6.5.17 tades 6.5.5 xiJpQ- m - 6L» ue. «IL. xeraUpaG- Bod —— 7" ug Seb raVeur To [455 Een HE 3ermideiy TO [A4pÀ7 - Prra rios Ada ENIBESX xfegeos 6.3.17 yep rroy. 6.2.29 séperzé piat 6.2.29 xepiie 6.2.28.8& 6.4.14 Aepoy 1.2.20, & 3.2.7 xexeatuidkg 6.5.20 xime 6.4.2 XwjAàs 1.3.16 XUn0£ 3.3.25 Xilro€ a Qpod íye 1.5.12 xilptySop $uigs za ieoptoy 4.2.5 xíón 4.2.5 xi3ugop 2.1,29.8€ 3.3.25 xu 3.2.11 (irrdeapie 3.L18 ioc pug 2.4.21 augeat, 3429 xipaioy $5.19 Jioydiy Suy $,r,13. & 5. 3. 13119- xiasQ- 3.3.25 xíayoe caper (Qa : 3.3.4 Xloydtpoy 2.1,29.& 3.3.25 xígptoy 6.3.2 xno- 3.3.25 Xiytéeuy $.1.15:17 XA6oVÍA 3.1.20 xXAlSpa 6.4.1 x XA : 1.4.29 xnpaTis dryodlià 3.5.17 xAIaTis &rípa 3.3.18 XAiluaTIs daQyoeid ie 3.3.17 XAUUATITIS 3. I,& 3.3.23 xiifavíry àyr Q^ 4.1.3 xMVo m ád)oy 2.4.3 XAtvógponoe 6.4.19 RAUMAVay 3.3.25 Xyopoy 3.2.7:8 xikas 3.2. $ xrlwog 3.1.5 wvítoe a oeí j.$.17 x»aódioy 1.4.19 xixaA (g^ 6.5.11 xonyxog /j3-2.12 xàxxos Cagix 6.4.4. xóxkos xvideu(go- 3.2.6:7 X0) MAG, 6.3.14 xia 4.LIA4 XoAox4. iet 4.2. 5 oM xor Su &dadyuog $2.6 xoMixurdudopía — 3.2.26.8t $.2.7 XxoAoxuVSig 3:1.26.& 5.2.5:7 xoAoovía, 6.5.14. X0AoQuyIoy 3.3.1. "xoXu uer Jg 6.3.29 xoAvréa . 6.2.26 ON ky 3.4.34. xóuapG- 6.5.13 xtatis noua Q- 3.2.12 XoYd»íN j..17 xóro(a 1.2,32 Xopiatyyey 2.5.7 xógroy 1.3.4.& 2. 5.7 xápezoy 6.4.24. xogudiuoy 144. xopipBiopas 3535 2.1,14 xeu Ini mo uan o xs un » 3.2.12 Xoptiazzotg 1.4.2 xmv Q- 6.2.14. & 2 B. woruAndar L$.12 ehe: Lj.34 xpet en BL xpépu6n dypían j.1.8 xp tun Sundoria 343.f B 1.2.29 ARES itn 4.444 xgzaTa 1g 44.4 xpi 242 xpíSuuoy $4.14 xpi 4LI6 npí3uay 5:414 Xpituvoy 4. 1.39 xptrévSeuop 2.2,1:7 xplvoy 2,2.I Xpivoy "rppurbp 21Li xplyoy dgtoy 1 xpiyovid. 2211 xpoxod'éixuoy $5.16 xpin(- Lid xpluqany $316 Xpóvtoy 2.5.9 xpüoytoy 1.3.16 xeoaróQ3voy L5.16 Xpómuy — 3.2.1E yXUauuoe &AXWIXDE 4:2.4:3f xiauuoc a1 udi 4.1.$ xuSic Q- 44.11 vil 2.2.16:8 xx duy $145 xupGd oov Lj. XUpuvoy Wuspoy 1$.$ XUpAVOV d.optop 2.3.9. & 2.5. Xuvayy ín ILI Xuyagu. $6 XVI 05$21,34 XwVbyyMos (G^ a B3 Xuvo( uo Vr |o p23i xuroXdodiuuoy f XUYok A QeAoy 2.1.24 xovoxpduufn 3.3.20 & 5.1.34 XUYÜXTOVOP $49 XUVUEUAOY $jH xuvipna oy $E 3uyo peóptoy EXE xuvóa Beroy 2.1.28.& 5.5.29.& 6.1i6. 4 à xuYàe Gooae 2130. XUy3e aved c10y I4 XUYOjdAM 14.29 xugráptos (^ 6.547 xum ái ^ 6.57 xizup- 314 - xizieG- 31,4 TUS. d XUTM(IE ELM Mp (Q- E xupdyioy B xupíDia TUM Xiasioy $1935 00 xusóQuxor — 3.1384 xuc- 2f xímQ- LP XUTIAOE T xUTI20$ 2 E E $4.35 Xelreton xo G^ 6.5.11 Aeyazrop(g- 4.4.22. AayUmus 44.22 Addby 2,1.30 Addhoy S.I. 30 AaSvpis 3.2,16 Adv Q- 4. i.lo Acus 2.1,1j Acl in $44 AdzuXu j.125 Ade 6.5.18 Audip (02.1.30 Anidisyoy 2.1.30 Aeuoría $357 A&quytoy $.$.21 Aeieoy AÀAI:2E Aeteuy Sspoy 0214 Aeryir 3$15 A&xuSve 44217 Aor 3.1.16 A«óymoy 1.3.17. Ayo TE TRAGV 1:2-17 AsüyTozródYoy 1.3.16 Asty To vapóy: 14.15. Aezíd)or j412:24:1j Aedfloudpvoy 6.3.24 ASTTUQUAMY "rdtatkag ESAME AeeTQVUAG-TOUMaAEM — 3i AMuxdxgy So, $45:2& 6.146 Mutat $58 asuxds3suay 1.2,1j.& 243.15: MUXds 24ly A&vidi (6.444. A&vidopoy — 1.3.17 Mvxopeaple $* I,1 3. AURÁÍoy 2.1.3:4. AUXAIQY [A Lyoy 1d. AUXON yatyoy $1.24 afvxug^ 1.2.3 j A&UXGTIE 1.2.12 PuCayeie : 2.j.10 yuiCayois setatya uA TIVI 44 2uGvxit 90-14 a Crioub ja.1é Auftverddy 2j61j pryosrxdy 2jalj auSázdipuor 1.5.31 Auvféeisp 3.5.8 Apsatiól UE E Mericior 3.1. t 1112 —9€ 3.1. 1I parti 24.2.I1I 2uipódopop 4. 3.23:24 adroy 42.14 2urígderusy 432 Mode 1.21.25 AC j133 x6 o- iss z Bea VERTS 6.3.21 Moe 6.2.12 Aud eua ir sa Muay 6.1.19 AuXoKTeFOF ($49 Ax C 2,3.] — AVXOSSQU A 6.4.25 ND E X Nadu $1.10 , Aupal ; $:3.10 tiro 1.3.32 Mepee x 1.3.32 Aris dela 1.3.77. & EI Ayyris segava aac 2.14 Moríg 4.2.27.& 6.4.14 Noa n1 44.14 Máé4yva 6.3.14 Uanyddueit 2.$.24:26 uita 4.1.19 Madge $1.27 MaM doelá $1.28 aA axxo (9 3.43.6 guahivabdooa $431 taMioy 2.1.14 Mapeas 1.229 uavdyayoegk 3.4.29 Aeg pov 2j. puapuapi nis 1.5.4 qua pa 3.1.11 uapórtay 3. Ili faagion 6.5.20 pau peovioy 1agl Maa ap DUDM 2,11 esdyii 3.1.20 pai pioy 6.1.5 Ay ne trie 4529 pA du rUpop 4.1.23.6 4.3.7 paa urüdiov $229 sh upuydar $5 pus Ey Sroy 2.5.8 UutAd y Soy cy T8 zr py 2.1.17 paAaroppi or $2129 iA ay qeyar 14.4. mv 6.4.12 pila ies 6.4.15 palon 4.1.25 UNA TOÉ asdeto paMosipuxaP 144.6 "moe , 1.4.6 páho uar eet pasaal uo 6.3.13 plani 6.5.10 uipüput kb pud à 4419 pom $i 12.& 3.4.16 qaiusy dogía 1.5.8 & 1.418 wis plor dopaidve 5.1.17:19 plan vaegríne ? 9x paa 6.3.1 m 6.3.17 pwbía xudorin S jnà ba undo 6.5.2 puáa dendi ; 6.5.1 pov ' LA $i or j.1.1 daher imu $53 bons 3.3.10 pairioy 2.1 E jantybrinl 24,32 paroayDie 4.8 m 3.2.22 Á AS 3.5.2 Bs 6.4.12 IUE UNNy 4.64 [S 14 10 quarbtsuAar 14.3 q«oroxs.er(G- Lid MOTO SUNAOY 122 up 6.3.18 puzopuor 4 1.25 DeC 6.1.4. iud buc gat i^. j48 Mag 6.2.5 nar 3.f.21:23. Iu jg tipa 6.3.15 uv deny 6.3.1$ piis cot Q- 1.4.17 Iavipreyer 1.1.9 JuvóxoPoy 34.8: Mu Vopzoz zutroy 1.1.9 t) al Ta 1.2.9:10. puupénga Soy $442 puplóqunar ^fjg uuvjpis j419 nup 3,13, & 6.2.11 puuprm d ogía 6.1.4 uupríduyoy 6.2.11. paoprog bro 1,4.29 Ap QUN Oy I.4.1f pur tay Su 6.1.4 d I.$41& $.5.13:14 Ju9Au Ggeryoy 1.5.1. paa $3 Ném jtf vdgdog d»pin 34,15. "E 4.1.11:18. vapkios (g- 241.211 vég5wE - 2,j.27. Yaswia 2.5.27 sacés 4.5.27 vexrdeuy 5.1.10 nidi 4.3.14 víasiop 3.1.11 vigeny 543.10 need 'etoy 1.$9 sirven 2,j.11 vuxTepé Ti 1,2.11 vuugasa 4$ Fuugdia Titi get Edsny t.1ig Ebr 3411 Enpdson 03$4i9 Esp hri 6.5.15 d 462i Ereiy 2.1.11 [270 1.3.13 EvadAuor 1.4.32 Everémhe 1.4.31 Ev id [07 A4. lo. &n BEL é3íriy (Opiag rayon 1.4.58 25.11. 3.5.16 ^ dl Uie 9 6.4.3 eirG- $531 buso- 6.3.20 AÓSTO y : 1.4.26 éAveg 4.1:9 Sub óuoi (O- 3.1.16 Ge rapa (9 3.1.29 Ope duoy 3.3.37 ónoaxie 6.4.1 évofipuy ig 4.3.1? dyonapdioy $:-16 dyoXuxig 6.4.2 ÓyoxA. esa fol óriguy Q- fopII &yoayetMis $-I.II SÉ aie fri SE uda y du 6.1.10. eFudxayS g^ 6.L.TI Eis d) Q^ 6.5.5 &Ecn 6.4.11 Evo eg jg éEuwwpeizit 6.1.4. é£vzseir(g- 4.5.29 ' é£vovur I.3.7 éEvzelovisor 4.4.8 émpfir (g^ 2.5.1 émie LE. emoraya E 2.$.14. eperzden fn 6.4.15. épsocíAtyoy $4.3 dpsceioy 3.1.20 Spar 1.2.7.& 2.4.16 Splav(G- teexAcomX 2.4.16 epav- àyüms 2.4.16 opi a 4.1.28 Sotuvoy 2.4.24. pri30yAAov 2.2.19 &gyiSozód)oy 43.11 pom 43.23 epo E 2.1.32 dpo&ouoy $32 épofn3poy 2.1.29 spe o- 4117 Bpl naar 1.3.17 pode 2.2.30 Banpo tay 4.3.13 àeeonidee 6.5.11 écdprg 1.4.17 eun 6.5.12 SvAÓpeyoy $.$ 1t Sveavía EraSMI $oryénop $.3.10 SeibyAdoxor Y. j.2I égrokziyov j.310 Quoc ópodhy $5.13 Qn d ouAcy 3.3.10 Tláyrapzoy jg zu yxedmoy C5$33L& $.gat mud pag. $. gr zuuoviet | 1.2,29.& 2.1.32 TAUTÁAM 4.1.3 snzizuíd i 2.1.32 my vagi 2.4.25 m0 LiaTrioy 6.5.15. TUAE - CORE viue — 1.502115. & 3e Ta rin eretveres egy Nicoy TER PTS aristis piu soy 2416, & : * Fr N.B E. x. erávaties Xeteóvior 2.5.14 zuiSitfear(9- 2.1.32 ctávdios Pea 1.2.29 mucaflin 41:22 ep ZA 3.4.18 eo aouos TIU MuaA (Gg 3.1.12 LAUS 2. 3:9 mubd'uoa P A mup3iony I.2,12:15.8C 1.4419 & $.1.353 mpSrévis Tid2 HTUpéRÓNtdADP 3:433 TUpoVU yat 1.4.28 grdYvóy yi nAexivG 4.3.13 7RÀGUITIZ 1.3.6 zrev3uouor(G^ 3.1.16 areirra d iT 1.4.32. yr éduoy 3.4.27 zsPTÉXOIyoy 1.4.32 erwretreup Qe 1.4.23 TRYTHTVT Ue 1.4.32 TIsVTÁTOUCV 1.4.32. TIYTEQUAMV 1.4.32 erémhusy 3.2.9:18 zyPie 3.2.18 TU. 3.2.17 erémtoy $.2:415 p2217771 1.4.18. TOT 3.3.23 aAeicepeay 1.5.34. dipsstürtoy 6,1.16 dre 3.1.20 erígeny 3.4.27 D 7271 0$ TTAcHnIE 4.5.20 07 $44 mss uror apti $43 USaMe 14.89 qxwssdiy(o- 2.5.23 UM 6.j.11:12 Tüyayoy pggin ariyavoy dogtoy 1,3.2j mud doscy 1:4.29 miro [gay eryretroegbie 3.21.27 z:21nsg 3.4.16 a iarop 2.1.24 akpie 5$: IvL$i TO 4.2.5 zrivoy ddg.1i arícoy 4.2.27 eise utp 6.3.25 aisdya, 4.5.8 rove 6.5.15 zinor 2.2.16:18:27 TITUORA E 6.5.15 TITVOUCH, Pigg "rizus 6.5.11:12:13 72. 4.1.3 er^ 6.4.20 vPaTU QUPD TÉ YAMEE 3-1,1I mhaTU pu 9 6.4.9 zÀd100UM.os TISU AMO IA TÀSA7EÓFIGV 3.1.11 mixtos watt (Q- 4.5.27 arón 443. »»25; La 1 1.1.20 TOÀ? 2.I.16 ebur üptiyy 2.4.I j mUATOE "4. I.14:20 vAVeraySu. d mV Bj TA yaAoy 4.3. 1I Tro Vy olet oy 1.4.29.8C 3.1.21.& 5.5. g "IV o2VOY diojey 1.4.19 gU: '2cvoy SiAv L4, 9 L2 3.2.10 TRÀUE cbe 32327.& $4.7 TTA UXA.DzrOP 1.4.29 Tro veUp (3 1.4.23 vrAv7tüdjoy 3.5.3 mvipi G- $,1.2.863.2.29,8c E TÀUTELXOy 5.5.10 "yz pica 3.1.16 "DpeveaySis 1213 eroe upis : $rar TEUTAUD FTU 45.2 eydooy $$ay &yorLOT0) - Lau «yw 6.4.4 ayer ^ L4213 deo HZTUAGY L£nt eotónxuor 6,53 qgeoít0y 3.2.29 «poc dior nig$ (ayoctrTie R28 "efiaptunà $418 eileAem 6A Tf eüepiveoy 2g diet 343 ditey 5$ diéeu $54 diléeu uy $$ zou $4546 vedo —.- 4pt6T7 zSowby- 5421 zuEe raria 6,1419 zrElov g^ stb «vt g- 6.í.21 eríoys c vrUpéSpoy 3;r21 Tp 6.111 TVEHoy: voa 7rvprmiis iei: qpoc d, m P167 wp ep qp por 3d ZivTud yw 6i.to - 2,53 » po peu - iE am. fagavi f ^y faaayied oia jt Poeng- $LLARRPO pipa RM fuor eic ferio Enea pue purísu epouni m pe » poe 49. Biinope? n pla pita 3.1.13 Bidie f 3. I 3 psid'áer 6.5.3 pífty 2.1.28 fo éderdpoy 6.5.3 podiovía, 1 2,1324 poa 6.5.5 fovc 6.1.18 povasAvor 342 pyngis apr -OA4RIS Sauospeiurt 6.1.5 eapslunoy 244.1 edezu Q- . o£.242I eupddtet Cho 6.3.21 eupLigayor 2.4.8 eugcipeaypo 24.8 eurárei- £56: 3410: eurUenr teiparioy (242429: euTUeu (HouNvoy v03.2:29 euvpEnig COPnIl efatvoy dottor ETT eiAmepUlumoy — 3.4.2 eadauvoysarttoy nof E e3NWÁTIG (Yeti & 3.3.4. eiua. qi uTO32 evnbovoy i£2g2 exuiduxig V akidpuluó een. jan1g:117- expietoy 2a eov ad Suid 2.5.18 eova xpirmóy 2.5.20 GícyAt uaexaARo TID) 2.j47- eícua qyhomrviciaxoe ESSE CYUTAOY cof e6 eyUTAo uat 5,1. evnvg. s. 56418 awudu 4.448 exem. 6.3.16. eoe uar 4.2.22. ewuuscidié 5.2.5172 edypime 1.5.34 eita 548 eíuc Wap $a.l eíxus dpi 3.2.,35.K& 5.2.2 eran imo $4 inxoo viet 3.2.26 eye 4153 €nuxi geiey 3. 2.1I PTT 2.5.24:26 einm jS eíov 4.5.10 ríos poy : T Pei ud 00 XNMBII exzv p env Eregoy 4.5313 drill 6.5.10 exzMa- , $s 56 exaulurin bída 331 "71 3 33.1 —- kn exaii- 6.1.4 exit $.3.20:21 en 2.1.14. eoe L.1,33,& $.5.7:21 axons ipd ptor 5.5.8 "- 1.5.7 ED d x. N D E: X. iade 1.3.2 3.& 3.4. fkbiar 3.23.& 3.4.8 euipmudis 1.3.20 eopmovpoy 1.3.1971 exvSrà Bí. : (gud quí sry 3.1.16 i: 6.4, $, & 6.5.10 eua Xumiià 4.1.6 UinaE Mia 3.3.2 d facia 3.3.9 «p Q- 6.5.10 cpprioy $4.16 etyx e j. t. 21 ey fie $1.18 eiut "T ei 6.3.17 qim 6.2.5 exápmor 6.2.3 erapyae 4.5.15 epexoe $5 aTiIoy 1.2,55.83.5.23 e7wod d oruyoy 1 $48 eror 654 azovdiuAtoy 2.5.11 exse — 2 jdl euenirG- au $3.9: 10 sutixins iue $.3.8:10 satis 3.3.27 guis dora 3.2.10 uy)s LA«$ saXxuinie 4.42 fípouA 3.3.27 eepyrSpdp 1.$.8:12 sepdra - 6. ng eiany D $.2.1Q bras 2.4.6 sies 1.j.12 sias 2.4.6 Segnanmai 4. f segname opaev. Go 1.4.16 speneinn avra qu 4.$.9 pii G^ 6.5.11 . € pouSrouiAat 6.3.5 2. GE $e spl rs dxnatat Q- 34,24 sphoyros uaavm2e 34.17 $pl eros. Jarvis 344.16 evyxágusoe apr 4.1.3 eva quy - 6.3.18 evil 3,1.17, & 6.5.20 en à iia 6.3.19 euxstuop Q^ 6.3.19 eus 3.1,16 eínguny 1.5.1 f. & 5.1.16:20 eupaior 3.3.30 eed. »j13 et yroy 2,4,21.K 2.5.17 eeaiear Tig dis 6.4.1 C 1/4,21 cto 3.3.36 cetdsurG- 6.4.19 iG 6.5.20 e youmyapaceh $38 e2girG- : 45:19 c;gir G- dpupamot 4 gar cáguydcy 2.3.9 Tem 12132 TuUezP TEÉCIy zwi - cwuirb G- 7ETE2TÓ ji» p THXéwy n2 TET TWUTAy TTA uat Toug zpibshoe atomi (g- Fibonee trud» Ky dxmQ- 1.1.14 1,5.10:11 6.5.19 6.5.19 2.3.15 14.1 14:16 3d $1.6 f.16 Ia 4.21.17 3.2.12 3.1.1i 1.20 43.527 1.3.23 6.1.11 1.3.23 14,3 ir 41,32 1417 1.1.50 1.3.25. & 4.1.12. 1,19 $1.2 ^18 4.f-T 6.2.11 1.3.6 Ig 448 4414 j.12i 3.1.10, & 4.4.8114. LERE $19 IBEX 1.4.34 3.3.16 3.5.16 419 3.5.16 2,1,2:17,& 1.5.9 jig 4.4.31 fei 1.5.24 $4.20 3 $113 34.11 6.1.5 1.4.10 $1.18 21.4.18 3.4.21 apnió exui iM TE TOuETSR 0 $4.6 BI. 4511. 2.5.1 1 PTT) 1.2.19 E 1,2.19.& 1.2.11 d 4 ; eacxof [22 CaziAG- £acoN (G^ eox9- 9e9Xóodie 82opald eoy €sezzQürisy €suEaanidier £nyós Qiyózrupor Qaia eSeieoy Q3erpoxroyoy q3ieny eScpái enddooG- QA TÉCIOY fIAdv3pozog QIA&TRÍEuy enrrírdiAd- eiAlszov [2 1T fIAUXD giguAIs Cic xiy QA&Ug €A63ty enu enr QAGjudke eiu g- eA&us idu eouE Quy Édaay g^ eóo- 6.4.8 4.2.1:6 4.2.1 6.4.6 6.4.6 1.2.29 15:34 2.4.15 6.4.11 4.1.32 1.5.27 3.2.10 3.2.10 $43.27 3.4.12 3.1.29 311.29 3.1.29 à.I.16 I:3.1 3.1,29 I.5.54 6.1.20 3424 6.5.25 4.5.28 2.1.2 1,5$.27 a.i 1.5.50 I. 5,27 5.1,20 4:3.4,& 6.3.27 6.3.27 5.547 3.1.25 41.22. 1.2.33 I 46.32.& 3.5.20 IN B E X. quiae SuAxaxi(g- 3.5.20 quAVEg 6.4.16 QuXAupéa, 6.2.13 enospapee 1.4,I evi 73.5.6 QUNXAOy $.5.8 eUawaa aT TUIvor 6.5.14 QUTEUMA. 2.1.21 evzéCaciAa I.5.16 aupéouxNoy $4.9 gei xrn 3.2.24. xemedÜeAuyQ- — 3.2.14.8€ 4. 3.19 Xxeuaicer Q- 6.1.1 Aauaidáoyn 32:9. xanaídyi 1.2.24:25 geuaaldpo-L 1,2,2$ tale noy 1.4.32 xtnaixios (^ 3:3:4.8& 3.3.25 aae Ux n 3.3.4 daily 55$.16 Aetiat éy Aeuxós j.$10 Xa soy uáAa; $. $11 XaMAIAUXOE 1.5.34 xataijAéAoy 3.1.24 ^ XauatunMii 6.5.1 aetas mio y 2.5.15 actiaa paient 6.1.4 Xe ta ATIUM 6.5.12 Xtuai oy $44.23 Xeiecizrod ia 3.2.14. xtuaippiots . 6.3.28 uetania dun 3.2.17:19 Aia 3.2.6:7 xuesnáas vehat 45:27 Aptesuuas TV aA (Q^ 3.2.12 AaeisoN vla I.2,2 xeporía 3.1.II dxepáraoy : 3.1.1g dttpsiuog adum (9- 3.3.10 AR NX E ] Aehad'éyiy 2M WNnor 7o ufja Aghad'évioy rà ux püy p thuod rage XtMóguxoy XAoU vro 2g Adzrutov 2erdpboai xi40- 2g vd poziltoydtyn Sepádisvov Uc &ySsttoy ir óveie 2a&uciexerpoy 2everri apueóoovoy Xpveóxaper Ge Xpueoxón ApuaeAdoetyoy Xpveopdinoy 2o "Feu doflov voy Nevdod bere iayop NLevdoxaÀixày 3.3.19 1.08 29 1.2.30 31.15 2.1.16 I.4.15: 29 jaa 1.2.1 BS 41,11 4.1.11 GHR$GI 2:35.20 *73.1,38 s DES UEGg 1444 3325 2,3.16 $4I.1:216 6,3.4:5 ESI $420 i143 $4 75.10 3A 3.5.10 3.1.21 ON2,09. Jue EEULI SAPE Les ài. deo 6,420 41416 6.4.3 aL$ LATINARVM VOCVM ET APPELLATIÓ: STIRPIVM INDEX. NVMERVS PRIOR Pempt. fecundus Librum: Cap. veró tertius NVM Brrs.w63-' 6.5.16 Abietis lachryma — 6.5.16 Abiga. 4-5 à 1.2.27 Abrotonum .a-7- L2 ^ Abfinthium anguftifolium 112.5 ^-& Abfinthium Zgyptiüm — 1.24 A & Abfinthia externa 1.2,j Aconitum Lycoconon 5.4.9: IO:HI:I2. s Aconitum Pardalianches 3.4.8 Acorum M 2.3.7 Acrofcorodon Z4 ^ 2.2.18 Aculeoía .» ^-7- P134 Acyron. 124 - 2.1.21 Adianthum 4-66— ^ 5.5.10:11 Adonidis flos4-33 $47 Ador4-e4-. ., 4.1.4. Agilops- gae erf & 6.4.8 4Egyptia faba Mw, v. 4.2.$ JEgyptia ficus. 737 6.5.19 JEgyptaherba.S^ws —— 4.5.18 4Egolethron - 4-2-7- 34-j JEgonychon. e. ^ 1.3.31 ^ 4Ethiopis ./4- $* 1.5.32 JEthiopica mala.q-S6-^ — 3.4432 4Ethiopíca olca . «27 .3.29 ZEfculus. ecz £^ 6.4.9 Abínthiuminodorüm —— 1. Abfinthium latifolitim &3.1.2.2 Ab(inthium marinum — $. 1.2.4 Abfinthium Ponticum 1.2. 1:2:3 Ab(ünthium Santonicum 1.2.3: 5 Abfinthiumtenuifolium — 1.2. Acacia altera «y354- 6.1.14 Acacia Germanica 6.1.1j Acacia Poptica 6.1.14 Acanos ^6. $5.20 Acanthus .zo- $5.1 Acanthium .7 o € $i Acer - ec | 064419 Acerofuspanis 4-7. — 4.1.3 Acetabulum .£ 3^ - 1412 Acetofa A ET $rig Acctofella $*$ 2. pig Acinos ——«€» - 2,4.11 Accipitrina dg. j.1.18 Achillea ./22. 14.15 Aconitum hyemale.457 . 3.4.10 A (chynomerie . 4:- D$3.35 $'97- Agaricus Az. 3.5.24. 666. 5,18 A 14 Aglaophotis. 7 «7. 2,1,32 éAgrifolium 345/.3.10.& 6.1.20 Agrimonia .A- 7: o rid Aiuga.4-5 1.2.17 Alabattri 2.1.28 Albinum 6, 1.5.12 Albucum.-—ez. 242.9 Alcea.é 4e. — 2.1.21. & 5.1.51 Alcea veficaria f. 1.32 Ale&orolophos &4-6.^ 4.3.26 ac fequentes, oftendunt. Aldbiadion 47 OILIBIA Alchimilla .4 4-9 - L.$.24 Alga 4-73: 3.$.20 Alga palufliís* $ 7 $- 4.5.5 Alliaria «4 $545 Alliaris : 2 154) Allium -67 /- jar Allium fylueftre ja-13 Alimonia $& 4r. 4.4.23 Ali(ma 2.1.21: 22: & 2.5. 21, & 4.5.20. Alnus . ««^- 7 6.4.17 Alnus nigrà 777 «- 6.2.25 Aloe 35 s. 3:3.2, Aloé Gallica ^? 4-e- 3.1.18 Alopecuros .( €? 2.1.9.& 3.4.21 Alfine : 1.2.9 Alünerepéns 377- 3.3.14 "Aíines fpuriz 7 I.2.10 Alterculum 4-4- 7 - 3.4421 Althza 42. $1.29: 30 Alus Gallica */ 3 4-- ESI — Alyffum Diofcoridis ge rA Alyffum Galeni &. AlyflosPlinij 3€ 3. . 31.34. Amaracus —c—z[* — 2:42 Amantilla Valentianá2473.1.25 Amaranthus purpureus;ss£. 1.27 1.4.2 Amarenz 7477. 6.3.17 Amarodulcis. 24 3.3.13 Ambaruálisflos^- $35. 2.3.10 Ambrofia 9. 12.14.8& 2.4.22 Ambubeia $.r.$y Ambugia $jLIS Ambuxum 4-ea-.- 3.3.18 Amellus flos 497 ^ 2.3.24 Amethyftus hetbá-€77... $.1.7 Ammi.4-42. 2.5.6 Ampelopráfm. $74 — 5.3.19 Amygdalus 7:44 .^ ^ 6.3.8 Amylum 4-se7- 4.1.13 Amyleum frumentur «4«»f. 1.6 Anagallis ^ ^ - fri Anagallisaquatica $ $94. 5.19:1 Anagyris *7 7? . 6.2.27 Anblatum *$4-4-. 4:324 Anchomanes 3-3 3.1.6 Anchuía &T*« $.1.10:11 "Androface €4-s. 4.3.25 Androfiemum 1. 37865 9:16:17 Anemoné 457; .- ) 347 Anemone Pannonicà |. 3.47 — "Anemone fylueftris 3.4.17 Anethum 2-447" Era Anethum tortüofum-73 e 42.5.9 Anguinumallium £7 3 $$ Angua €?3. , ^ $43 Aniüm «77: . 2j3 Anonis ^5sf;- 6.1.3 Anthemifium ^9 9. — 2315 Anteuphorbium ^ 74-- 3: 1.21 Ange lecn- 5/5- Antirrhinon [«€3. 1.24 Antirthinon fyl. ORI Anthyllis Lenti fimilis aA. 5.24. Anthylisaltera 4-« —— /1,2.:8 Anthora 44€. 3.4.14 Antura 2-9e6- 3.4.14. Apatine 5 $e: 3.1.29 Aphace $35* 4.3.12 Aphyllanthes (^5. I. j.6 Apiaftellum 4-— 44.5. 10.& 5.4.2 Apiumaquatilé $z4- — 4.5.10 Apium hortenfe o-: ft Apium montanum 4. 5.4.5 Apium paluftre 4 44.4.2. & 5.4.2 Apium rifus 2775 12 4,111 05 Apium fylueftre ^ 3.4.3. & $4.7 Apocynum . 4-23. 3.3.20 Apollinaris ata 3.4.1I Apollinaris minot. 4-s^—- 3.4.26 Aqua vitz 4-C- 3.3.33 Aquifolium $4-6-^ 6.1.20 Aquileia $41. 1.13 Aquilina 2.1.33 Arabis *rze1: $4.22 Arachus $325. 4.3.9 Arachus latifolius &54--. 4.3.10 Aracus $73 * 4.2. Arborlude 774-.' — 6.1.8 Arbor vitz «€ 4-477 6.5.9 Arbutus 744. 6.5.15 Archangelica 73 7 s 2.5.14 Arcium 3«-. 1.2.18 Ar&ium Cg 1323 Argentina (34. 1.5.21,8& 4.5. 23- Arida pix. «c5. 6.5.1$ Ariene 7-«5 6.3.4 Atinca q-« 6 41.9 Aris 3 -7- 3.1.8 Arifaruni | 3.1.8 Ariftalthza 44-5. gr.29 Ariftolochia 73 e—^- 3.1.1 Ariftolochia Clematitis — 3.1.1 Ariftolochia rotunda 3.L4 Ariftolochia Saca ci 1.3 Armerijflores./7 6^ .19 ' Armoracia- 6 66". $6 Aronia 321-44. to00$1016 Aíp: Afperulaodorata 57^- 3.1.34. Afphalüum. $ £547 444.8 Afphodelus 4— o 4^ 2.2.9 Aíphiodelus bulbofüsa.esd.:. 1p Alphodelus luteus.a o 2.2.10 Alplenium 4-67. sess. $18 M cnhus fylueftre.4-4 5 5.5.9 Aíplenium fagnum 3.5.9 Afplenum 3. 5.8 Afpris. 2. 6.4.10 Aftaphis agria 5 £- — 5.2420 After Atticus .^-66: 2.3.14 Afterion : 2.3.24 Aftragalus :'£ 4-1 - 4.3.10 Aftragaloides 4. 3.21 AftragalitesIgis.a-477- — 2.3.3 Aftrantia 3 ( y hjg.25 Aftantianigrà.9€€7. — 3.2,30 Athanafia . 5 7 1.2.16 Athera, 4- «7. 4.1.14 Atra&ylis.z ^ 4-- $5317 Atra&ylis altera $.5.18 Atriplex. 62 4-- jp Atriplex foetida. 62 r* Imo Auletica harundo 64^. 4.5.27 Auornus 7 zt- 6.2.25 Aurea mala .4-5* p. 3.4.30 Aurelia . 4. 6s . 2.5.25 Aureum olus . 625. $.1.I Auena.te4 : 4.1.31 Auena nuda 4:1.31 Auricomum . 4-4-4- 3.4.2. Auricula muris 1.2.2:10, & t, (00$: 3I. 67 Auricula vfi ./ 4 1.j.31 BacawoN.?s, $35 Baccharis-z4.- . 2.4.15 Bacchion 54. 1:23.18 Bactrianum triticum se, : 4.1.29 Bahufium.z*—. | 634 Ballote. 4o WU kai. Bal(aminum 462 c $329 Ballamiua 625.457. $.2.8:9 Balíamella » f-2.9 Balfamita 4.23 1.426 Barbarea 7 ée. $420 Barbarica / 75. 2.1.18 Bardana.5 « 1.2.18 Bafilica.5 4-o- 3.1.18 Bad.444-. $414 Batrachion 4-5 4 «e. 3.4.1:4 Bechium .$ $99. (04.19 Bchen.357- — -—— $19 Bellio 4 4- 2.3.21 Bellis -é4. 2.3.23 lellinuncia- 44-9 3.4.11 nedi&ta herba.34-7-.— 3.1.25 Bera-4-7 s. Tf 4.1.22 Berula $94 . 4. gary Beta. 62. vA $.1.6 Betonicá 34. 1.2.20 éronicaaQuatllis po — 1.2.51 Betonica Pauli 4. 1.2.21 Betula. «7-4. E. 6418 Bifolium «4t. ^ — z232 . Biflinpgiaaz255. | 6x4 Biftoria.55;- 20349 VN DE Y Blattaría: / 4-5 1.5.28 Blitum &£24^ $14 . Bolbocaftanon 3 ^. 3.1.10 Boleti &-7 3. j.21 Bonifacia 733 - 6.1.5 Bonus genius 5 4-- 2.5.25 Borago eq3^ 1 $1.9 Bofmorus £e 1* 4.1.29 Botrys: 34-- 1,218 Boulapathum 6o $1.5 Boupleuron &4-^ - $-1.I4 Boutomum $42: 4. j.26 Brabyle 4 5* 6.3.14. Braflica eiusque genera 67^ 5.1.7 Brafficacanina 424. 3.3.20 Braffica marina €, c. j.1.8 Brafficaperfoliata4 7$. — 5.1.8 Braffica fylueftris $.r.8 Brefilianum piper 2e6$- — $.4.26 Britannica 234^, 3.1.9 Briza 4-5. *7 S.l guy Bromus herba * 5 /: 4.3.5 Brumaria :6g- 1.3.17 Bruta «T3. 6.5.6 Bryonia alba & nígra 2345. 3.5.10 Bryopteris 4- 6^. Bubonium 442-7 Bucinus $^. 2.3.9 Bugloffus .£75- VT». 5.1.9110 Buglum./3 * 1f Bulbus agteflis 4-7. 3.4.34. Bulbus Eriophorüs 42v. 5.3.12 Bulbus LeucantherhusssA. 2.1 9 Bulbus fylueftris ^a^. / 2.2.20 Bulbus vomitorius ^-4-672,2.22 Bunium 37» 2.j.11 Bunium fpuriurà 7&2. , $44.20 Buphthalmum ^-&$4655.3.16:19 Buxus zz2. 6.2.22, Cacrys dra. $.56 Cadytas &4-£ 4.5.2 Calabrina q- €2^ 3.f-9 Calamintha.ge. — . r.412 Calceolus Martianus -/40 2.1.22 Calendula A-$4-. 2.3.11 Callion 4-5; 3.4.24. Calionymum 4-26; 2.28 Callitrichum 4- £37 3.f.IO Caltha ^. $^4-. 4-62..2.3.11:19 Caltha palufttis & «^«&. 4.5.2 Calycularis 4-4. «c 3.4.21 Calyx glandis «4. 6.4.1 Camelina $-5 . 4.2.25 Campanella 4 : 3.3.2 CAMuls Ero €172.1.9:10 Campanula aruenfis .; 4272, 1.1 t Campanula Autumnalis 2.1.12. & 3.1.19.24-,* Campana ie ag R7 Canchtys 325. 2-$.10 Cania f $4. 1.5.35 Canina lingua $3. 1.2.33 Canis cere d 13.4 Canina malus 4-£4-: — 3.4.29 Canina Rofa.t 7 44; 2.1.28:29 Canicaceus panis 4473. 4.1.3 Cannabina 2. «c 1.2.8 ^o i » n Cannabis $-^- 5. E Cannabis fylueftris 64.5. t 1 v Canirubus./s4. 2.1.28. & 6.1.6 Cantabrica (yp. ^ 2.138 Cantherinum hordeum 4116-440 Capparis * 34-. 6.1.6 p^ Capparis Fabapo93$. — 6.15 Capillaris 4-597 3,5. 10:12 Capillus Veneris 3.5.10 Capnos chelidonia 34 & 5.4 Caprificus 7 «v. 6.5.20 Caprifolium 4-9 «^ 3.3.23 Caprifolium Italicum to 63.3.13 Capfella :z e4* 541r Capficum *» e4- $416 Cardiaca 44-- .. 49:10 Carduus 7,7 7/3... $5.63 Carduus benedi&us 74.5/5.5.18 Carduus Chryfanthemus' | 5.5.2.1 Carduus Eriocephalus y;;. 5.5. j Carduus fullonum * 4-7 5.5.16 Carduus Leucographus Carduus niger -7£ €. — $.g.1t Carduus fellatus z4—47. 5.$.14 Carduus fuere aa 44 e Carduusfuarius. y /67 — 5.5.10 Cardui fylueftres 7222. — $.5.i Carduus Venetis 443. 5.5.16 Careum r4 ITA) Carica 5 G2- 3.2.14. & 6.3.20 Carlina 7 is e rr Carlína fylueftris. 7 167 5.5.9 Carnabadioii 4 7 . 1.64 Carenum 4-15 3.340 Carpefium ^ 3 4. - 614 Carpinus *y 2- «* 6.4.19 Carum 4. . 2.5.4. Caryophyllata /3:7- .. 1.5.19 Caryophyllei flores 7 74- - 21.18 Caryotz *e 7: 6.4217 Caffilago 4-4- «. 3421 Cafia nigra 7 2$ 6.1.30 Cafia ie e ^73. 14.f Caffutha &4- s 441 Caflaneà «c» a 6.3.22 Catanance prima 714: — 4.2.18 Cattaria herba 24 1404 Caua radix 3455. Dia Caucalis 6 «e. m Caucon 74-: ... 1..22 Cauda murina (^. 1427 Cechramides 7€. 6.519 Ceciliana cerafa «7 4T pus $433 '*2a Cedrelate «&s-5. KT Cedria «4^ Im ^ jj Cedrus magna &$£. , 65.17 Cali los (x. 1.14 Celtis «734- - 6.424 Centautea 232-7 moi Cenuautis 5$ 7. 314 Centurida 3 £4 3.1.11 Centaurium magnum) Centaurium minus 324-: 3.1.17 Centummorbia «cg: 4-24 Centumculatis 62-5, 14341 Centunculus. 13442 Cepa €75- já E em " LI. A-— 0 ns ne v Cepia s^. 4g. 1 Cclafus 746^ "pe B Ceratonia ? 7 $. 6.2.29 Ceraunia (4- «e. 1.5.9 Cercis: 274, 6.2.28 Cerinthe 47. $1.13 Cerrus &(4.; 6.4.8 Ceruicarià-1 64. 2.1.9 Ceruifia 4-2. 4.1.22 Cerui ocellüs €22-.. $:3.10 Chamzcerafüs y 46- 6,317 Chamzciffüs ^ Á 3.3.4 Chamecypirifs cci 1.3.27 Chamzdaphne 4-24... 3.547 Chamzdrys repens 4:3. 1.2.24 Chamzdrys fylueftris s. 1.2.26 Chamzgenifta 7. 6.2.2 Chamziris a py. 02.3.3 Chamelea 5.5 £5:9:2,6 Chamelza Germanicá 3625 i$ Chamelzagnus.z6«. — 6.21.20 Chamzleuce. $$... 4.5.19 Chamzleonalbus 715 — 5.5.10 Chamzleon niger 7 (7^ | 5.j.11 Chamzmelüm a-$ 7.2.3.1 " Chamzmelumodoratum 2.5.17 Chamapitys 4-6/.2.27.& 1.3.2 5 Chamzpityes fpuriz 4—7- 1.2.28 Chamzplium "ze -- | 5.4.25 Chamzriphes &«e..— | 6.3.18 Chamzfyce 273. 3.1.19 Chamaxylon 6$. 1.3.12 —. Chamzzclon co4.3.12 3€ 4-Characias Tichymalus..— 3.2.12 Charantia & $4. f$ Chartamus 3 *«. 3.2.5 ac TS Chelidonium maius 4-4. 1.2.29 Chelidonium minus 4-4 1.2.30 Chzrefolium & «e. $4.9 Chzrephyllum $49 Chiliodynamis 47 Chironia ampelos 327. — 3.3.16 Chironium Pai 5. 1. oras 12:20 .3232.321- Chondrilla 47- «7 f.1.17 Chondryllon f.147 Chondrus 4-«« 4.1. II Chriftophoriana 347. 3.3.12 Chry(anthemum dose 19:20. & 3.4.2 .^- 45. Chry (anthemá latifolium 2.3.21 hryfanthemü Peruuianü 2. 3.22 Chtyfocome A- 63 213.26 Chryfogonüm | 1.4.35. & 1.5.28 Chryfolachanon 425. — 5.1.1 Cicera £*i»- ; Oe I Cicer Arietinüm r4*. — 4214 Cicer fatiuum 74—- 4.1.13 Cicer fylueftre g 767 — 4.2.15 Cicercula 15. 4.2.10 Cicetbita. €?55 . T Ead Cichorium €A 5. $.r.1j Cichorium fetidum 62 23/5119 Cicnta 4 0 3-4.535 Cicuraria 67. , 1.3.7 Cinamomum./34«4. — 1.j.19 Cinara $ ,4.. $56 Cincinalis 4-687 jjlo A..16 | P$ ds 14 dec Cineraria 43 ;: j.1.20 Circza 4-54. 3.4.19 Cirfion *r- 5. j.$.19 Cifus rg€. . 2.1.29 Ci(tus Ledon 177 — aa446 Citocacium 3s 7- . . 3.2.6 Citrulus Cucumis es U $.2.1:3 Claua Herculis 7$. 4.5.5 Clauicula 4-74- 3.3.27 Clauum Venetis p». 4. RE Clematis altera 3474. $.515:18 Clematis Daphnóidesqaj). 317 Cleoma herba 4e 3.4.j Cleonicum ^7 2-5. 2.4.3 Clinopodium ^ 7,. 2.4.3 Clytnenon s * 1.2.31.& 3.3.24 Cneoron 13:244. $.&C 3,2.7:8:9 Cnicus fiue Cnecus 3 3.2.$ Cnicus füpinus 7- 4-- $$. 18 Cnícus fylueftri$ 774-- 5.5.17 Coccalus €«4-- 6, s. 11 Coccus infedoria «t€ —— 6,4,4 Cochlearia $ $3. 4.5.16 Coggygria 7 €Y- 6.1.19 Colchicum 4-* 7: 3.4.34 Colocafia 3 2-4^ 3.1.7 pocratlusarej 1.26.8 $.2.3:7 Colophonia $e3^^. - 6,5.14 Color ferrugineus ^- e. 2.2,2 Colubrina 4 «c. 3.1.6:9 Columbina ; *e. 1.5.54. Colusruftica y7-4-- — 5.5.17 Colutea y 74 6.2.26 Co 6.2.26 Coma a-£€^ bor c8,3113 Comofandalus ^- ef 1ii Concilium $7 - 2.10 Conila 4Zz- 3 $4.10 Confolida fnedía-/3 — 1.5.17 Confolida minor 1.5.18. & z; 4 3.13436-2-64-. e Confolida regalis - &7. — 2.5.9 Confiligo 2-67: 4.3.19.& 3.2.29 Conftantin Ranuncu- lus 4-7. $45 Conus «4. 6.5.11 Conyza s. 1.1.32 Conuoluudlus 3€4. ^ 3.5.1: Conuoluuluri ceruleum3544.3.7 Conuoluulum marinum 34/5.5. $ Conuoluulum nigrums g^ 5.5.6 i A. 'orallinà 4-7 4-- jf.19 Corallion 2^ 1,2,11 Coralloides 1.1.6 Corchorus 34-- 1.2.11 Cordialis 5*5 $1.3. Coriandrum 3 2o. 2.5.7 CorIndicum 4*£^-. . 3.42j Corion.z7-32o- 1.5.$5,& 1.5.7 Cornu cerui 197: 1:4.24. Cornuceruinum 1.4.24 Cornu cerui repenszg2 | 1.4.25 Cornus 749- . -— 6.3.1t Cornus fj factis r0. 6.123 Coroneola «€4-- 3.3.52. Coronopus.7es.t (2 - 1,4.24:15 Corona is^ on 114 Corona Repia 34.33.86 4.4.10. 4-675 5 ^ Corona terrz » 2 € e Corruda €7. ? Pin Corydalis $2- 1.3.5 Corylus «&24- 6.5.14 Corymbe ;7e - 2.1.14. Coftus niger 32r 3.5.11 Corinus €» 6.5.16 Cotinus coriaria 749v — 6.2.19 Cotule 4c. 2,5.16 Coryledon 131 1.j.1i Cotyledon paluftris.15 ^. 1.5.13 Crepula * 2 «€ $$ Crimnum 4-44- - 4,1420 Crinita 4-6: ^$lo Crifta galli &4- £^ Mors Criftagallinacea (8e — 1.5.34 Crithmus 625. fa. Crocodiliorí ^ ^-«. 3.1.6 Crocs 4 (2. - 1it$ Crocus Saracenicus 2 5«c 3.1.5 Croci fylueflres ^/$-« — 21.1416 Cruciata O4-(3563.. 3.1.19:33 Cucubalus 4-5 2 3.4.13 Cuculi los »- «c2-- 4j. 14 Cucumis 6f: jid Cucumis Galeni 5^ .— 12 Cucumis fylueftris .2.2.&3.2.2$ y 7e Cucurbita 65 7: f.i6 Cucurbita fylueftris | 3.2. 26. & $2.7. 624 ?T€. Cuminum «72». 2.5, Cuminumfhiopium — 2.5.6 ^- 27- Cuminum fylueflte ^74. 2.5.5 Cunila ^ «- —7./2.4.16:10 Cuni £a. 1.2,32 Cupreffus «e44- - 6.5.78 smi Creticá 443. 6.5.6 Cuículium. 47 6.4.4 Cyanus flos ^- e . 2.5.8 Cyanoides flos 2.3.8 Cyclamen 35.5. 31.13 Cydaminus altra — 3.3.13:14 LM orbicularis 3.1.13 yminalis 34-2. 3.1.18 Cynocrambe 44^ $4.34 Cynogloffum «35. 1.2.33 Cynorhodos vy. 2,1.28 Cynofbatos 1,1,28,8c 64.6 y34-- Cynofpaftus ( «^7 - 1.1.52 Cypariffias Tithymalus — 32.12 5 65- Cyperus 53 6^ y Iain g Cyperida EX Cypirus /Op9 7 $1.44 Cyprium allium €-54. . 5.5.12 Cyprus 7 44. 6.1.4 Cytínus y «^. 6.5.5. Cytifus frg. 4.4. liliE D AMASONIYM(yZ. ipi Daphnoides ^ 67 - $19 Dardana 3«- cOPeiag Daucus fylueftris G 3e. $-4.8 Daucus Theophrafti 6$ $e. 5.5.8 Deliatium. $4. . L2.51 Demcetria £52 1.5.34 Dendroides Tithymalus 3.111 3 6 €s Dens LI Dens cáballinus 4-4. má Dens caninus 4235. Dens Leonis €Z s. Deüderium fz«- IN D E X 2.2.6 421-624: 94-t f.r.16 Ernum Venetum *24-- 2.1.20" Eryngium ?/*€.- Eruum fylueftre | 4. 2.18, & 4, 4:31:10 0$$12 Dentaria 2. 1,7. & 3.3.10. & 3... Etyngium Alpinum za. -5.j-15 4.2: me me eeDe Eryneia fpuria 715 $:5:13 Dictamnum 2€. 2.412. Eryfimum f£4-5: 4:2i25 Di&amnum album34-3.1.24. Eufrafia $4- 1.2,34:3j Dichomemon. ($7 - 2.1532. Euonymus yzt-- 6:224. Digicalis. r6. 2,113 Eupatoriat2- (pd Dionyíias $ «- 1.3.26 Eupatorium A:«- 1.2.7:8 Dionyfia hedera 45€ -.3.3.2; Euphorbium 574-- 3.2.21 Dionyíio nymphas es: 1.4.21. Euphrofyne Pe £C I:2.34. Diofporon «v - 1.3.31 Euphrofynon 6767 $1.9 Dipíacus 73-2 - 5.5.16 Exupera f se. 1.5.34 Dolichus €&4- 2742.6 Ezulas3ze...: 3.3.15 Dorcadion ^5 — «€ 3.1.6 ) Doris 672. j.r10:u1 FABAey.. 4,2,314:$ DBoronicímn 45». 3.4.8 Faba inuería 4-93: 3:428 Dorycnion 453: 3.4427 Faba Lupina ce. 3.4-11 Diaba 21. $422 Faba uilla Aunrent Draco herba €25. 5.417318 Fabulonia 3:4:21 Dzacontea sos fA 31.6 Fagus e^o ^» 6.411 Drácóntium 3.1.6 Farfara &* «6^ 4.j:19 -Bracunculus 332. 3.1.6:9 Farfarella 4. 719 Dfacunculusaquatilis 3&-45.1.7 — Farfarus «e-37. 6:4. 14 5 ^-« Dracunculushenicophyllós 3,1.6 — Far 45604 Ced j Drácünculispolyphyllos 3.1.6 Far fa&titium 97^ ^ 4129 Dtyophonon ze^-- $4.22 Farrago t axis: 4145 Dryopteris 4- $3. $54 Faíclus iedit a 42.122113 Dryoptetisnigrá 4-625... 3.5, Febrifugia 3 5 4-. jud : Dülcamara 32«. ^ 33.13 ij po : 41,32 Duléchinun 334 ' 51.15 Feltetrz 53 4- 3:12 Duléisradix 537: j116 Felicula ; 4o. 1.4.14. Duülcifida (24-7 2.1.32. Ferraria ^ 9 5521,2.31.& 1.5:34 Ferrum equinum *3 7: 4:314 E»vivsÉbr. i24 Femli.5;/5. Echinaftrum €7 1.5.6 Ferulago 575. i3 Echinatus Pao p. de Feftuca $2.55 Echium é^-es . 28 LIA Fex viti qp (4 Elaphobofcüm 472. Elate *e«. Elaterium 977^ Elatine 4-^—.. /—— s Eleagnus 7 45. i dias Elepliantolis 2 Elichry(on 4.67 - Eminion 5^ $3310 Ficus 753: , 16.3.27 Beiindic wap (3.2.25 Filicaftrum TEE 1,2.22 Filipendula $46: 1.5127 2.5.27 3a: 33:36 6.3.20 6.3.21 (315.2 3d i 6.1.20 Filicula 463 o gua 1.2.18 Filix 4- $2. 23.25 Filixaquatifis, 4- € 7. 3.1.6 Filixlatifolia 4- Y €t —1$ Empetrüm «&w-. 1.3.50 & 1.4.8 Filix paluftris lli — Enneadynamis süTT. * Enfis a-t^- i.2.»L Filiquerna 4/4477 (44 Gordylium- (Co o nj — Enulacampana 34-a-- 3.1.20 Fiftularia 74-67 4.3.27 "X caeiec. AIC CE$GEo Ephedra 24 - 1321 Flammula af 3:16 Goflipum 36 4^ ^ 15414 Ephedron ^r322 FammulaRaáfnculus.g444.5 Gramen /$£4-« 7 4414 Ephemeron 2.4.6 Flos q-«€—. 41.5 Grameneriophoron — 443 jimediun 4.f.41 FlosAdonidis 4-59. ^ 3:4. Gramen leucanthemum ABRE UU$4$ FosAfricanus a $4. 2.512. Gramen Mannz o4 | Eranthemum ulga jt $52 " Gluten qna: BOR 14 1 lycyrrhizon'": cinnbgug p odes 22f d (4.6 — Filix parua 4-6 apég $3:5.31i£* Ghaphalium (3.3.21. FlosAmbarualis 4 £9 2.3.16 1.3.21 Flos Cryftalli «e - 25581n28- Floscuculi $3: 6.1.6 Flosregius 4. £^ 7.1.19 FlosSolis b. ;* "$a. Fluida. 7 Cz. /$-4.16 Fontalis 2: .'" 428 Feniculum -—4 &.- "4x9 Feniculüm toftuofum: 1.3.30 65h.1,18 . Flos Conftantinopolitanus 2,1,26 4.5.14 1:3; zd 6.2.18 4p 2.5.1 mr Ag. Fenumgracum &6:^43,37 .Gruimalis 61. ^ * 7 Pebbbne* 4 Feenumgrecü fylueftre 4.5.1 $6 Fraga t 5:21.10 Fragaria zcmmee cp a $2218. 228 Frangula *; 2-4 6.xij Fraxinella 4^ 3*5 3121:24 | Fraxinus «-,- "16:43 31008 Frumentum Turcicum $091.29 Fucus herba IBBCHUS Fucus marinus 4- v7. . 5 j.20 Fumatia s 34 Fumatiaaltefa 6 a. L3.$ Fungus 4- TW. 3.5.21 Fungiarborei- 4- 7 € 543 Fungilucernarum 4 £ 3,533. — Fungi orbiculares 2:4 73.5.23. — Funis arborüm 5 49: 53,54 Furfures 44 $7, UCAEA Fufanus 7 z;- /6.2.24 Fufterna «c 54--— 6:46 Fufus agteftis: a 9. $512 GALEGA $9 « 743.16 Galla «£5.. Er Galliam 5 st. DIA V Garofmos-42 e. 550 60gdug 7 Gclotophyllis -a-$.: 34,37 Geminalis 44. 244 —— Genicularis /4 &2.1.14.& 3.1.15 5 Genifta PETER í(62,: Genifta fpinofa z 4$. 6.1.21 Genifta tinctoría T4510 062, Gentiana 3 4-2&,:. $148 —— Geranium batrachioides: «1.3.10. 43, Geranium columbinum: 67.1.3.7 d Geranium Robertianumeaia 3.8 Geranium füpinum €2,71.49. — Geranium tuberofüum €77 1.4.56. -Gilarum n wvictogpg Gingidium 4235. ^ f£ - Githago /z-. iany nen c AUI 5 Gladiolus «e. Gladiolus aquadiis *ge 4: fa í Glans epweegs : 6.4. E Glandes terreftres $* 4-2: 4.3.19. Glans vnguentaria €t5.217 Glftum sce. 7 7001328. 7 Glaucium 44-7. 3441819 — | Groffüs 7429. - "$4 Groffulariarubra z-5 4^ 6.19. Grofflularia tranfmárina ^^ 6T Gruina 6; T" 26s D4-$ e HartcA 4-9 4.I.II Halicacabum 4s: 3:4.24:1$ Halicaftrum 4 4c4- - 7^. 4.1.4:6 Haálimus $9 7. 6.1.10 Haliphlzos. vd 6.4.10 Harmala (4, 1.5.2.8 5.5.14 Harüando $44. 4.5.27 Haftuaregiá a. 22. — 129 Hedera 4-2 «e. 3.3.25 Hedera arborea HEY: Hedetalis 4.2 ^ 3.5.19 Hedeta eda «og. 33 . Hedera mollis 5 3.3.6 Hederanigra 4- 4. 05853 Hedeta plumatica Z 2. 344 Hedera terreftris 3.3.4 Helenium 4 4-—. 3.1.20 Hcleniü £gyptiü 3.1.20.84.5.18 Helleborine Dr *e3$893,2.443 Helianthe. / 25. 2.1.31 Helianthemüm 11,31 Heliofcopius Tithymalus 3.2.12 Heliotropium maius zz &- 1.3.18 Heliottopium minus z 4: 1 3:19 Heliotropium tricoccon — 1.3.19 Helixhedera 4-22-- 3.3.1 Helxineciffampelos. 3n 36 Hemcetis & 77: 6.4.1 Hemerocallis 4-2 2.1.7 Hemioniis 4- 62... 3.57 Hepatica 67: 4.4.14 Hepaticaalba € s 4-- 4-46 Hepatorium 4 $e. - 1.2.8 Hepatoriumaquatile &«e44. 5.17 Midi 1.3.8 Herbácantha .» e ««. j.5.1 Herbaalba A 7. : 1.2.5 Herbabenedida 34. s.1.15 Herbacafta /24-- .— a1.32 HerbaDoriía (4-1 1.5.15 HerbaGallica $2 « — 4.3.16 HerbaGerardi 37 7: à.4.2j Herba Hungarica «3. 4« y.1.31 Herbaludaica 4 3. 1.4.8 HerbaParis 4^€-.—— a4ag Herba pedicularis 5 &4 .3.2.10 HerbaPinula 4-4-«. — 3.4.21 Herba Rusibflis 32 - - 2.5.11 Herba facra,(ancta 4 tg 542i HerbaSardoa 4.4 5. ^ — 3.4.3 HerbáSimeonis 6 4-6. $.1.31 HerbaSiminina [ «^. 2.1.24 Herbk ftella ft-, 1.4.24. Herbaventi 4-55. 3.47 Herbutum ke $1.19 Herculana ; $é. 1.5.34 Herculisfanguis 5 «o. 3 1.17 Hermodadylus 4-9 z. 2.4.34 Herniaria ( t 4- 1.4430 Hefpetis 7/62 2.1.3 Hieracum 6 —Y. ^— $2.08 Hierobulbus ^ £^- 2,1.14 Hippace ^ 4-o. 3:11.17 Hippion 37 2. 3.1.20 Hippoglofum z 5-5. 61; Hippolapathum 675 7 — f.1.2f Hippomanes —3.2.13.& 5.4.33 Hippomar: «t DELI I NBHE SX Hippophaé 52-5. 3.120 Hippophzítum 32:10 Hippoícinon 6 «& ss Hipputis 75. 1.3.21 Hircibarba —— y 47 1,3.13 Hirundinaria «4^. | 5.3.19 Hirundinaria maior 4 «« 1,2.29 Hirandinaria minor T 7: 1.2.30 Hifpanicumolus. G2» 4e. j.1.g Holoftium /7* 1.4.16 Hordeum 4-24... (41.16 Hordeum mutinum $5. 4.5.4 Horminum-«-44. . 2.4.24 Horminum fylueftre 7 5.2,4.25 Humilis Fraxinus . 4—^e. 3.1.24 Humirubus 42. 6.1.1 Hyacinthusnon fcriptus 2.2.17 Hyacinthus fcriptus. / 7 «2.2.2 Hyacinthi fpurij 4. / S. 3.2.18 Hrpipes Fg. PET: Hydropeperi rubens 5 ^ 5.1.7 Hydrofelinum aM Hyemalis Ranunculus 44 £3 T Hyophthalmum ire rM na Hyoliris 6^5. jalj Hyofcyamusalbus 4.4. 63.4.21 Hyofcyamus luteus q. 4- s 3.4.21 Hyofcyamus niger -4- 4. «y - 3.4.1 Hyofcyamus Peruuian? j,4,21:33 Hypecoum 6. 3.4.10 Hypericon p 1,324 Hypociflis 77 , 2.1.29 Hypochoeris hd 5.1.18 Hyffopus «4.«- €^ 1.4.18 IAcsA r9. 1,2 laceanigra 7^ 4-- ON. lacobea «3; j:1.10 lafione / 6 - 1.1.10 lafminuti 4-e s. 3.3.11 Iberis 765. $4.14 Ibiga 4- s. 1.2,17 Ibitcus 64-5. . $1.19 Idzus da&ylus , - 11.42 Illecebra / 4. 1.5.10: 11 Ilex coccifera ^s; d 6.4.4. Ilex glandifera « (7- 6.4. $ Impatiensherba & 4-4 — fi1.35 Imperatotia 5 / 3 - 2.5.1f Indicum *z. 1,3,28 Inguinalis 2.5.24 Infana 4-4. . 3.4.21 Infana mala 4- 9 s. 3.4.31 Inybum 6(24,. ..— $a Intybum agreffe [70 RUDI Inula 5 4-— - s^ 34.20 Innlatufica 1$2:3- - — 1.5.15 Iouisflos / ze. 2.1.14 Iouisglans «c2 5. 6.3.22 Irio z 2^. $4215 Iris em 2 2.3.1 Itisbulbofa ^ 7, 2.2.14. Irisminor 4.5 ^ . 2.3.2 Iris fylueftris 4. 4- 2.3.4. Irisfylucftrislutea — 44€. 2.3.5 Iristuberofa PCs 2.5.6 latis. "; 2. QUUM3ag Mophyllon 4A, . $d4a4. l(opyrón «e 44.25 luncus f£ s. 4.j.19 luncusangulofus 3 4 s. 3.1.14 luncusforidus $$6.. 4g: Iuncusodoratus 5^, 44. $107 I4 luncusquadratus 35 3.1.14 Iuncus triangularis 4-5 yo$e1.14 luniperus *e 4—o. 6.5.4 LABEONIA.« z. 1.4.1 Labrum Veneris 4525 . p.516. Labrufca q-f(. FERTA Laburnum TT». 6,2.17 Lachryma Iobi p. 4. 114. Ladaria 4 22 321.11 La&toris 4 s.s. 3.21.12 Laduca 633. jai Lacucella 55 5. jii Lactuca caprina 35, . 3.2.11 Laucaleporina 444. j. rir Lactuca marina 5 €; 3.142 Lactucaífyluatica £g. 1.18 Ladluca ()lueftri 6s. vy23 num z/*^-. ' 2.1.30 Lagopus 5 €3- 422 Lamium ; v 2. 1,f.36 Lampíana 572... $34 Lampuca, 64.5. j.r.1g Lanceolata o". 1.4.23 Lanaria ; tT 1.5.17 Lantana 65: 6.2.21 Llappa 4 r2. 3.1.29 Llappsmaiort 3« —— 1 ENT paminor 32.3». 341.29 Lapathumeiuf(. geneta. 5.1.15 Lax 656^ — 6.5.16 Laricea «cp 67 6.5.18 Lafer 3 7«. 2.5.16 Laferpitium 5.2, 1.5.16:26 Latifolia quercus 7/7. 6.4.9 Lathytis Sc. 3.2.16 [ente fra. .o4LI9 Lathyrus fylucfttis (4.4.2. 12 Lauandula 0-72. 214.j Lauet $545. : 4.$.10 Laurentina" y » s. 1.5.17 Laureola 3 €1: 3.1.8:9 Laurio ^A—— ««. 2144.9 Laurus *€; *. 6.5.1 Laurus Alexandrina » 44. 6.1.5 Laurus fylucftris «c5 «c. 6.5.2 Le&ipes ^7 ^ 14.3 Lens &r*- TNNT Lensaquatilii e» £7^.—— 4. $6 Lenslacuftrris »- 7 4^ Libanitrm (767 IN B E KX. $.1.9 Libanótis 4 & 3, 2,5.10 Libyca Populus 6.4.14 Lichen . cit qaE 35.15 Licinia Ue. 1,$.34. Licafticum 474 2.5.1 Ligufttum 7 gx 6.2.13 Liguftrum nigram $73:317 Lilium 727 - 2.2.1 Liliaftrum 2.1.7 Lilialis 2.3.1 Liliafphodelus 1.2.7 Lilium Alexandrinum — 2.2.19 Lilium non bulbofüm 2.2.7 Lilium conuallium az y 2.2.8 Lilium interfpinas,a-2 67 $5.25 Lilium Perficum 2.2.18 Lilium purpureum 2.2.2 Lilium fylueftre 2.2.3514. Limodoron . £ 4-5 . 4.3.25 Limnefion. 3 * z- 3.1.4 Limonium ^ n2.33.& 3.1.9:26 Linaria, / 2&5, 2.1.26 Lingulaca./22 . 1.5.21 Eingds bubul? VT £^ ji1.9:10 Lingua canis. s^. 1.2. 35 Linguaceruina 2.2.11.& 3.5.1:6 Lingua pagana. 325. 6.1.5 linum £4a-4- 4.2.24 Linumíjlueftre. 9 5. — 4.2.25 Lirium 2,3.14:21 Lithofpermum €c5- — 1.5.31 Lolium . ^7. TEHTI dE Loliumrubrím. 95 ;. — 4.34 Lonchidsafpeta.z627 — 3.5.9 Lonchitis prior 2.3.6 Longina.4.627 3.59 Lora.4-1« pOnDM Lotus.4c4 6.4.24 Lotus £Egyptiá. 6475... 4.4.16 Lotus fatiua . 5* 47. 4:414. Lotusíylueftris 547. — 4.4.15 Lunaria. | 11922: 0 i. Lunatia maior 4- 9; $94 dem crepitus 4-7 67 3:34.52 Lupinus. :*^- 2. 4.2.19:20 : Lupulus lus e-o«- - 3.3.21 Lupt UO amis £2if Lu(tanicus Ranunculus — 3.4.5 rago-/s e 1..34 m herba - «7. 1.3.29 la. 4.4.13 6.5.5 I9 So idg4 2.1.] y Verbaf 1.5.27:19 : Lyco&onon Ponticu 34.9 |. Lycoperfium.a es. 2.3.12 cr X podium r6 $544 v? Wu ge use 4-. 64.13 : (8291,21 .13$.31 3.3.10. 2.5.24:26 Malicorium 6.3437 Malinathalla 3.4.31 Malaautea 314.30 Malus 6.3.1! MalaA(fyria - . 6.5.2 MalàAnerantia * 4€€ — 6.3.2 Mala JEthiopica 3:432 Malainfana 5.4.9 $ 3:4:31 MalaLimonia *zze- | 6.3.2 Malum fpinofum 344.33. Malus Armeniáca *7 «€ $£..6:5.7 Malus aurea 6.3.4 Malus Cotonea- 7 *«—2 «6.3 Malus Medica z T4 6.3. MalusPerüca 7:«4-: 6.3 MalusPunica *7 «A ^ 6:5. Malum tert Maltum T j.1.28 Mamolaria yj: Mandragoras 4-9 4-. — 34,29 Mandragoras Moríon 3:4.29 Mandragoras Theophrafti 3.4.28 Manifolium 1 1.2,18 Manus Martis. 1.4.32 Marinella 5.1.25 Marifca Cepa $3416 Marifcus 4.29 Martiscapitulum jj Marum 2:443 Marrubium. € &. 1.4.I Marrubiaftrum I44.4 Marrubium aquatilé $$ 5 4. $18 Marrubiumcandidum — 1.4.1:z Mafpeton $$.26 Matricalis 1.5.34 Matricária 5 ». 1,2;1j Matrifjlua 4-o $.- 33:23 Maza 41.19 Meconium 3.4.16 Medica n4 Medium 21.8 Melampodium 4.21.19 Melampyrum 43,7 Melandrium , 2.3.16 Mclanthium. 3 &e- 21.5.8 Meleagris 7 — 2.1.18 Mel frugum 41.25 Melica 4,1,17 Melilotus .$&* - 4.4.10 Meliíffa 24-. I.4.6 Melioptllon 1.4.6 Mclittena 1,4.1 Melo 6 s^. » $i Melopepon Galeni 0$and - Melofpinum 3.4.53 Memzcylum 6.3.13 Mentha. 35. I.410 Ment m cCIGs40 Menthacorymbifera . 2.4.26 Mentha Grzca 77 o n4ai6 Menogenion 1132 Mercurials 44—z7. — p.133 oMerendz — 0€ 6.5.17 Mefpilus 6.3.10 nlus y «c3 Meum fd d 259.8 $47 LI Millefolium . 7 & 1.4.15 Millefolium aquatile. FA y Millefolium minüs.far. 1.4.16 Millcfolium fylueftre. s*67 1.5.1 Millegrana 1 4-. 1.4.30 Millemorbia -.» e . Ed o Milimandrum.4-5-«. . 3.4.21 Militaris 1.2, 52.& 1,4.15,&t. $.54 Milium 4-37. 41.23 Mimmulus herba . 4 £7 4.5.26 Mineruium . 47: 1.3.16 Mollugo.- €4. 3.1.39 Moly.e25. $314 Monococcon 4.1.5 Morella -4- e e. 3.44.25 Moras. 22«. (6.3.18 Morum rübi. 24.2. 26.1. Mulaherba fy i48 Muliübona. 63. $4.3 Multiradix 7324. $42, & 3.24.7» 5 4-. Res Aid 4. - 6.2. $ uricida. 4—2 g- L2 Muícum MA ere Muícus 2-5 3j Mufcus arboreus 4-62. 3.5.13 Mufcuscapillaris 4-7 «— 3.5.18 Muícusmarinus 4-5. 3.5.19 Mufcus palufltis 4-42. 3.5.14 Mufcus terrefüris Mesi 3.5.14. Mufteros . 7^. 1.2.32 Muftum 4^. 3.3.29 Myoconon .4-4-- 3.48 Myrica -z54- 6.2.5 Myriophyllon »74- . 4.54 Myrzrhis. 6x. 0. $410 MyrfinitesTíthymalus ^ 32.12 5 Myrtidanum . 747. 6.2.11 Myrtus * «23. 6.2.11 Myrtus Brabantica.7 $47 6.2.20 Myxa.74 «-- 6.5.15 Myxaria . » 4 4- 6.4.15 NAPELLYS-457 $4.12 - Napium 605-. $34 Napus &?5. $t Narcilligenetà 2. £2.21 Narciffus Autumnalis — 2.2.24. Narciíus luteus Iuncifolius 2,2,2x. : Narciffus luteus fylueftris. 2.2.23 NarcifTus marinus 2.1.25 Nardus Cretica 5 4-7-.— 5.1.25 Nardus Italica , ^. » 5. .& 3.2.1. 2257 4-- 5 E; Nardum ruflicum .« 4^. -2.4.2$ Nardus fylueflris 9 e. 3.1.25. Naronica radix «t 4-5*. Nafturtium. $75. Nafturtium fylueftre $414 l97 Nafturiumtectorum —. $421 7"! Nautica radix ns A E i i Neottia. £ 4-2. 4M Nepa 74-55. 6.1.21 — Nepeta; I4e15 : l418 ; Nephelion' * «6... 2 Ee. Nicotiana 24$... 2 Nardus ruftica 1.5. 19.8 3.1.25« / 2 € Nafturtium aquaticum 4, .13:14 - 4f 7 * "e. m H k Nicotiana . $-9-4. 3.4.22 | Nigellattrum ./»4 . 2.1.17 Nunimulatia s e. 4.j.24 Nux auellana dn 6,3.24. Nuxluglans 4€ e 4. 6.3.25 tcn NuxPrenéüinà 4j», 6, 3.24. Nux - OSwptS 652 Nux veficaria ea 47^ 6.3.26 Nymphza .gyg* 5 45.g 3 Oczrirvs.;9. 2.1.18 -: Ocimum.««c 77 2400 $ Ocimum fylueftre , i Ae j * Ocularis. s*4-. 1.2.34 Oculusbouis ,& 3&..— 2.3.16 Ocymum sors. 4.1.32 Olca-«re 2. 6.3.29 Oleago . 2r7- 3.2.6 Oleaílrum $4: 3.2.6 *Oleatter . «^^, 6.3.29 7 4 ^.Oleafter Germáanicüs . 6.1.46 Oliuella - 3 rg 3.2.6 Olusalbum 443467 $31,234 Y*6 Olisatrum - jj a Olusaureun .6 $4. $1.1 C .Olra.4-«ep y. 4-1.7:9 Omphacis . «A. . 6.4.1 Omphadum .4/«. — 3.53; Omphacites vinum . «3.3.55 , Onobrychis. $24. 434748 Onoclia .475. [SUE Ononis .. 5: 76.1.3 Onopordon.s^ 6. ^ 5.j.20 : Apt Ovdiuiprent M *2- 9 h124 ^v. Ophiogloffum e&$* — 1.5.21 Opiofcerodon.4$3. 5.35.1; , Opium . 4-4- ^. 5.4.16 OxCUy panax ^3 47- 2.5.14 Oppo Ks asini 344.16 Opuntía , «e a. 6.3.21 Otbicularis. ^5 & . 3.1.13 Orchies «2 4. 2.2.30 Oreofdlinum € p4-. — 5.4, "*53, Origaum-.^«e4-- — 2.416 *-*. Oriza-. *9e. 4.1.28 OrizaGermanicá.4-«$. 4.1.7 ] Orminalis -« 3. 2.2.30 |» *"* Ornithogadlon .A ew. 2.2,19 ' «^*^ Ornithogaon Narbonenfe 1. 2.20. v Y'Y-Ornit $e 4d ^o Ornus- $^, 6.4.13 Orobanche.$43. 45.1;:2; Orudla - 46 2.4.23 Ofiniacá : $1.28 ^ Oftocolon.£34- 144; vta Ofris:pof. . CU EI Oftratium . 5 7» 1.5.25 Oftrya - «4^. 29. 6,4.11 cv. Othonna.s«e. r.2.29.& 2.511 Oxalis. 6 5 «e. IBon Oxyacantha: 7-53. —— 6.1.10 Oxycedrus - 4r4-o. 6.5.5 * Oxycoccon - * P 6.2.9 Oxylapathum . 65 2. $1.25 Oxymyríines .4- 4- "Lh 134 !o Oxys n6. Co 413 $6. Oxyuiphyllon .& »* €^ 4.4.8:21 - INDEIXOMX Pata 7-47 6.5.4 Pallacanae* «65 67. $3.16 Palladium . «2: 1.3.16 Palilía . 43 45454. 3.1.13 Paliurus $45 . 6.147 Palma pev. 6.5.27 Palmz cerebrum .4su»«p.. 6.5.28 Palmula. rU DM 6.3.27 Piludapium . 64; — $4.2 Panácis genéra,9ég. — x51: Pánaces Afélepium. 49672. 5.1 3 Panàces Chironium 2.5.14 Panàces Hercalcüra E312 Pancratium . £M. $5.21 Panicum me 7.1.25 Pánicum Indicum 7 4.1.26 Panis .4- gm ^ 4.1.3 Panisporcinus. 4 5. 3.1.13 Panion;gray ; — 1.1.532,8& 2.2.30 Panus. BA 6.4.8 Papauer « ^ 3.4.16 Papauera i" 3.4.16 Papauer album 34.16 Papauerculum . (2, 1.5.17 Papauer corniculftum 3.4.18: 19 Papauer erraticum .4744..3.4.17 Papauer luidum | * 3.4.17 Papauer luteum eas 3.4.18 Pàpaüer marinum 3.4.18 Papauernifrum — 2.5.8.& 5.4.16 Papauerpaluftre;$»5*, — 4 5.5 Papauer Paralium.-4- p, 3.4.18 PapauerRha: AMET s vA Papauerrubrum ^ ^7 34.16:17 Papauerfylueftte 4g e 5.4.18 on ogrues 3.10 Paris hefba . 4-e- e. 3-4.15 Parictatia . / 2 ^ . L4.15 Paronychia qq. :x.4.28.& 3. g.11 Parthenium . 5 s. I.igj Pafy ale 4g. 4.1.23 Paffula . 4 a... 3.3.26 Paffula montatia.3 €. 3.2.10 PaftinacaDaucus.& 23e. 5.,.8 Paftinacalatifolia - 63. 5.5.16 Paftinaca fylueftris - $59 Paftinaca tenuifoliaó Ye . $5.8 Paftoiabura 43. 1.419 Paoniz genera , a^ 21 T Pe&en Veneris . VÉZ. $411 Pedicularis 32i6119.& 43.17 Pedüncularig 23474 .— 3.2.10 Pclecinon. $2 . 3.2.20 Penradadylos. 362) $3.11 Peplis.2 7 4' 3:1.17 ore wi 3.2.18 - Peplus *3 » 3.2.17 m ér $e $14:y Peponella 49g... 7 — 1.421 Percgrina veficaria rg. 5.4.2; Perfoliata 49To 07 14a Peric]ypmenum 426. — 3.3.35 Hae ie sium flans 4 7-3.5.24 Periploca . E 3.3.20 Perpenfa . S». id Perficaria . &* $7 - 45.31 Perücanux .^6»^ . 6.3.25 Pesanfeinus.( 25$. — gri A x je ga — Af uii : Pes coruinus f msi Pesgalimaceus;&2. — 1;g& . $48:iro^ PesLconinus 42. 1.5.17 PesLupi. quei 5 s guas Pes müluinas, zz. I4i$ "€ Pes vituli . ^ 6?» 3.1.5 Petafites 7 eam. 4.j.20 Pcrilius los. ee. 2.5.12 Petrapium | €, $44 Petrzfindula . 374. . 3.jaro c3 Petroiclinufm 44. .— g.4.4:4 C egy. Petroíclinum Macedonicum . 6g. cse $4464. nC Pttddbor far 25:3 7 Pezicm . 4 x 3.12 Phalangij (pecies 2.2.9 Phalangium 7/2 €* 1.4.22 Phalaris? £s. 4.1.30 Pharnaccon . 3 2^. 31 b. Phafclus.-fe s. - 4.1. Phaícolus neg. 4.2.6 Phafiolus «see. . 4nd Phafganon - zigb.«- Phellandrium . wr. — 4. jai Phellodrys . «&7'ap. 6.4.7 Philetecium «4A... 24.16 Phillyrea . 9X 613 Phemínalis . ; a-4 . ng? w* Phenix .59 7.» 2 0434 Phonícia Ccdrus, 4. | 6. ng * Pheunicion . 4 . I.igI Phrapmofa . ^^ . - 1,1.32 Phylici. P $65 Phyllon Diofcoridis. $41.36 64 2. Phyllon Theophrafti $1.55. 4 Phyteuma r4 . zd.ij Picea , «gez t 6.5.15 , Pilofella £3. Ljggug *" 7 Piofclamhor.CXé. — 3.5.46 Pilula uctcus;*era ^ Go. Pimpucils fn ifoba 1.421 522r Pimpinella faxifraga;9r . 2,5. 21 Pinaftellum, 5 (a. . £$9apo o" Pinafter . 4 «e. 6.5.13. - ». Pinus ; 6.5.11. 49. Pinus fylueftet - ea «e. 6.5.12 ONE Piper agrefle 6.114.59€^. Piper Used SC MEE Piper Indianum .5 e p. d ICaleuriam re DAME. Piper montanum. 5.2.8: . Piperitis. 7&4 . ait vET- Piftacium '- 6.3.15. «fo r. Piftana. f v». (RASSE «3 Pi i * 7 P. platy phyllos Titbymalus | 3.2.12 . . Plumbago. e47- 4.5.32 " 7 Pneumonanthe. * 2.1.12 Polemonium ./e- - 2.1.16 Polenta. *49^c. 4: 1.18 a- «a Polium Me 2.4.15 Pollen - 4-«€7—-, , 4.1.3 Polyanthemum «^2. 5.4.1 Polyanthemuujaqgaule — 4.5.2 Polygalum. ^ 6a; 2.5.10 1/12. Polygonon./;g7—4 i128 vg o, Polygonaton, 4-3. — $21 tiens sU Polypodium . 4-67. 3.5.3 Polyrrhizos. 3 0-2. 3.1.2 *T ^- Polyiichum ; 4 / € 3.j.10:18 Pomus.z77. y 256, 3.1 4.r6 Ponum fpinofum 3.4.33 - Populago ^.«.. 4.1.19 Populus vtraque /«e-o... 6.4.14 $^ 4. Populus Libyca 6.4.14 Populi oculus. «£42»... 6.4.14 Porcellia .&4-4.ws,re 0118 Porrego Opt - j.1.9 627 Perum . $3.17 Portulaca - eg. . j.37 7*35.Porrulaca maring oe... 6:2,10 Poramogeiton. Sc. 4j: . Potenülla.jeegz^c. 45.23 f 7«Pothus fos . 21.1.20 EX Dipiepigh A9. $517 - Proferpi x 1,4.29 "E il E" ne. 1.4.21 Prunus . 7 44. ^V, 6-3.14 . "Pfeudoagnüs. z7€».$. 6.2.1; £47 Pfeudoanchufa.£75 — y. 1.10511 ^7, P(eudoafphodelus 2.1.9:10 Peudocapficum pe Qo $e ocyperus-3 3 *«»3-1.14 AK Pedo us. AS et Et: - Pfeudodiamnum.« «ey. 2.4.15 ; & 3. 1,1 DD en. cs w« Pfeudohelleborum 3 «e .3.2.29 Pfeudoiris,« 4. ig.y : y **. Pleudoliguftrum,,., | 6.2.15 |». — * f. Píeudolyfimachta 433.33:34:35 (00 o4 3: P(eudomelanthium 2.1.17 AME 2.2,23 : 2.21.31 3.1.27 1,4. 31 00418 0041.17 24.14 1.4.14 — 3»m6 Rofaczli |, «7. I N D,.E X QvERCVYS: 5$f&s. 6.4.1 Quercula minor A 1.2.24 Querna Filix - 4f. . 3:4 Quinquefolium TS 1.4.32 Quinqueneruia gas. — 1.425 Quifquilium . LR. 644 R wu. ACEMVS. . Ame. 32 Radicula. 2. - ! Radicula magge, 6 4^ Radicula.fylucftris &€v^ Radiolus Radix caua . 9 o 4- - : Radix dulcis , 7. 3.1.16:17 RadixRhodia.9 ge ges. /— 3.1.23 Radix fquamata 4.3.24 Ranz morfus. f 79... &. 4.59 Ranüculusaqugtilis 3.4.2.&4. 5.7 Ranunculi externi . noa s RanunculusFlamm 3:4. j Ranunculus hgr ui 3.4.1 Ranunculuslongifolius — 3.4.5 Ranunculus Platyphyllus | 3.4.5 Ranunculifylugftres 3.4.2 Ranunculus tuberofus 3.4.4 Rapa.Cg2-. fel X GE 1.3.17 Raphanis, 4 Ky - 53$ Raphanis ylueftris 5.4.25 Raphanismagna.ó63. — $.3.7 Raphanus,é Z7. f.1.7.& 5.3.5 Raphanus Rgfticanus $37 Dre co 58 Rapum .2 6^. $3.1 Rapum Geni(tz .7 tj 6.2.1 Rapurhporinum . ^ 3.1.15 Rapum fyluefüe 4, 65 ERE A Rapumterre — —« 5.1-13 Regius flos . *ING 2.5.9 Remenia "TA 3.4.21 Remoraaratti.724. . | 631.3 Refina.4—s—. . ,4.. 6.5.14 Refina Larítea «es». — 6.5.18 Refina Lentifcina , «e52- 6.5.20 Refina Terebinthina ey 6.5.19 Rha . 2$ . 3.2.33 Rha albira 3.3.8 Rhacoma -«. 3.1.33 Rhamhus.2 4^ : 6.1.16 Rheon . j 3.2.33 Rhodiaradix.o 4-4-. 3.1.23 Rhododaphiüe ha^ 6153 Rhododendron 497 to €$43 Rhodora. f7-... 1.3.2 Rhoé e (6.2.18 Rhus coriaia —,|2"7' 6.2318 Rhus obfoniorumA .- e». 6.2.18 Rhusfyluefttis. 7 93€. . 6.2.20 Ribíium y364ei. — 61.9 Ricinuss44. o$idgi ^ Robur. 474 .... (6.4.1 Rotes 2 COSE mfrnm ^ 0 35 Rorla — «44 EN . Rofarum genetg «4 6-.— 2.1.28 Rofacanina . $^ ADi8:9 2.1.14 . 2,132 ^ e. €^. Sanguinalis |, 1.4,29.& 4 4t. - Sanguiforba . -. . Sanicula Sanicula.Apina kjjt. Je e read DR pe Santolina &, a ^». 212427 - E j Sapa i340 £9 Sapinus NE UA SUE Saponaria, . iwi Sardianaglans |, 4*» 6.5.22 E Sardoa herba. £0 35.4 $ Saracenica —T— nn Sarxiphagon —.. Xiio&i48 Saturia .Qpy. Alo 7 Satyrium- — ———— "wAMi219:39 7 Satyrium bafiligum. , — 2.2.3f Saurion e ng $41f Sauchromaton. pago n6 Savromatón »« ., 5.316 — Saxifragiz - 3 4 * ngilt c Saxifragaalba, , € . $2 P: ideng . Poe f Saxi a lutea | SO 7 Saxiftagá, b rro i4 E Scabiofa, ^" APO HINT Scammonium. -, noli: E wk Rofalunonis y 4... 2.24 Rofa mariana. ,: 2.1.14 Rofa fyluatica,. .. 2.1.29 Rofzalaurus , ^ 6.5.3 Rofmarinum . 2.5.10 Rofmaringscoronatia 244 AA. Ros Solis , 4-*rg.-.. 353077 ' " Rubeia; 4 ess 3.1.38 ; Rubia. 344... 31.38 Rubia marina 315; DN Rubigo 4. i»3.8 Rubus. 722... 6.1.t RubusIdazus | 7454. 6.1.2 Rumex eoo (eg 6236. Rufcum -7243-, 6.4 Rutacapraria ges" — 4 3.16 Ruta graueolens "e aes IS Rutahorten(is /£€257.— ag. BG oria EN 3.5. ut Ruta fylueflrris hygegoides . 7 . . ; pjÀj eat ete LREDE SasINAT«f4-A-. | 6.56 ; Sagi:ra ». 448-577 Sagminalis boca S d T Salix ME ES .6 421: * 7M. 3 Salix Amerina, , 4, 6.2.1à x Salix equina, , L3 2f T Salix marina 6.1.12 Silicaftrum ... -. 3.3.1t Salinaris 03.1.22 : Sal(íicortex Vl 6.10 Salíirora 4.13 Saluia C EAD. ae Saluia agreQis^« , (1422 -— 1 Salufandrias Iu ir$$ JI Sambucus —, . y. 6422: € 9 Sambucus palufis | .— 6.434. «24. - Samera "uus. dS | Sanamunda , 4. 1.19 Sandaracha 4,7 4. 6.5.4 Sanguinaria So Meiriang 1.4.21-/2 5 » «€ v Scammoniü Ameticanum 3. 5.8 Semperuidum marintuzi, 4 (242 Sempetuiuum (ylueftre .. t, Scandix . 6 «€ IONS Medtbqud.; £01 2T Schiftz Cepz 5.3.16 (OOxXV e Schenopráfidy ám. $318 Lr Schenos Li38.1,6 Schrea Ac, a. 2.4.23 E Scilla: y:3i20:21 X s Scirpus .: 4:51 0:28 TY: -Salogditürés;-9 3.58 Scolynius : 723. áE 2D Ty, Scolymus Diofcor. IENET. Scalymus Plinij E Scoparegia , 6.1.4 Scordium . pena. ing ^| 1-*w .Scordonia 2.4.22 Scorpioides . — . 1:3.20 Scorpius rd 3.4.8 . xev Scorpius hetbazs 5. dijiao f 9 . Scrophtlària £12.31 Scythica herbe 7. (555,137. Si Secale . 4-9 »- 4. gy 72 6 Securidaca PES Sedum 055 Y Sedum aquatile --. 4. f.9 Sedum maius . 1^». Urge [0-2 Scdum minus 1.5.9 Segetalis"« «& 4. ose mar Selenion &rÀ 1.3 Y Selenitis 3.3.4 Selenitium $3.2 Semen leoninum 1337 e 3 Seminalis : 4.4.29 « Semperuiuum 4^ 3.2.2 087 Semperuinum ibit: ^. Ur.g8 Pe cs dini rferinm. 1.5.10 ena. . 3.1.3 ^4: Seneció a. gr-1ó Sentis 6.1.1 *. Sepicularis harumdoc. — 4.5227 Septineruia uev 1,4.21 S$etica - - 6.5.16 Seriphium . ^ s. n Serpentaria aÉ4. $24. 72a. « Serpentaria maior 3.1.6 Serpentatía minor .5 16:9 * Serpentina 4; 1,5411 (^3 Rena Mis dd Serpillum a $ 67 5i) Serpillum vulgare. 2.4.8 Sertarula.4m -— 1,2,20:23:24 Serriola Some E23 Serta campana . "6T 444.10 . . Serulacampána. - (4.4.10 2 *£4-Selamoides . 3. 43: pp 17 Selamaum. $^. 4.2.21 Se(amum fylueftre 3.2.11 Sefeli Creticum .-274 — 2.5.20 ^2 e$SefeiEthiopicum —,, 2.5.18 . Sefeli Maffilienfe.-34,. 2.5.17 ^ H ' Se(cli Peloponnenfe i.j.19 Setianiz Cep $.3116 Setanium 4.I.I Sida j.1.29 Side:itis prima 1.4.8 Sideritis altera 1.4.21 L«N DE X. Sideritis tertia. « 1.3.8 Sidium 6.3.3 Sigillum B.Mariz. 4 £7 3.5.11 Sigillum Salomonis. 5453.1.21 Sile Atticum 2.I.I Silermontanutmz e«g.. 2. j.15 Siligo.4-«ee. qe — 41.13 Siliqua. TYS s 421.6.&6,.19 Siliquairum $4.26 Similago 4-«e- . 4.1.3 Sinapi .óg« «4 $arj Sinapi rufticum fil Sinapi fylueftre $3 Singentiana $3.7 Sirvum 3.5.30 Sifarum . £2; IRNT Sifer : $311 Siffitiepretis Y.4.21 Sifon- «« 1.5.6 E». mbrium . g 1.4.11 arichium ^. geri d 22113 Sium: sy- -4. 4. f.10:13 Smilaxafpera . TOOE34 j9 Smilaxlzuis «ec. -—.3.3.2:3 Smyrhiza ^, plo Solanum - 4-. r*.. 3.4.23 Solanum futio(uim 3:4.27 Solanum fruticofum 3.3113 Solanum hortenfe «. | —: Solanum lethale 3.4.28 Solanü lignofum 313413. & 5.4.27 Solanum manicum 3.4. 26:27 Solanum Íomniferum 3.4.26 Solanum reraphwllon 5.4.15 Solanutt vefi icariàm. — ju14 Soldana , " $3ey Soldanella /?7^ - 3:3, Solecium 6,4.4 Solidago QNÁaOy Solidago Satácenica . eé- 1.f.2j Sol Indianus 2.3.22 Solfequiam 3 112.& jaq4j Sonchus .& 24... fit.2t Sophia . /39» , 1.5.14 Sorbus 724. 6.3.12 Sorbus fylueftris |—...., 6.4.15 Elpcnd: (346 6322 $pagas | 4 6. $.14 Spartum ,» ra ; 6.1.3. Spartum hetba. y 5. 6.1.4 Spatha — 6.3.17 Spatula 4 2.5.1 Spatulafetidà ^. 4-717 2.3.64 Sphacelus. Sede 24.11 Spharits «- 1.5.6 Spica 2.4.f Spicata 4. f.i Spinachia 62«. j.1-$ Spina acida . 7 3«c. 6.1.10 Spinaacuta /^ 6.1.11 Spinaalba 6.1.16 Spina buxea 6.1.19 Spina cetualis 6.1.16 Spina cerui 6,1.18 Spina /Egyptia 6.1.15 Spina hirci y 5. 6.1.12 Spinainf 6.1.18 Spina peregrina EE Spina falutarís Z5 Spina fepicularis 6.1.11 Spina fol ftitialis IBS! Spina vallaris 6.1.1t Serum. U3e4oigdgiui Stachys - 1.4. $ Staphis- id 3.2.10,8& 3.5.1 1-3 6. - Staphylodendrum 6.3.26 Stataria apu$ o. Stellaria )124:24.& 3.1.32 - 14e Stcbe./4 5. 1.3 Stechas . 1046 ^a Staxas cittina. 6$. — 2.3.26 Stramonia 3-433 4-* 77 Stradiotes millefolius 14,16. Stratíotes potamios 459 Strobilus 6.4.11 Strnmea 3.4.2 Strumus herba 34.13 Struthia mala 6.3.5 Struthion f4418 Strutiopteris Y 3.5.9 Suber. «f ««. 6.4.6 Succinum. 6.4.14 . «dex. 4-. Succifa . f^. 1.f:4 Supercilium terre 3.5.10 Supercilium Veneris Laelf Sycomorus 6.3.16 7 7. Syluz mater MET ; " 7 Symphoniaca 34b v Symphytum maius ngprfo/4- Syringa .7 63. 6:116 «- TAMARIX 6.1.4.7» Tamecnemuni I.4 20 Tamus 3.3.11 Tanus ? 3.3.1 Tanacetum 73 ^. 1.2.16 Tanacetum album I.21,17 Tanacetum inodorum 1.246 Tanacetum Peruuianum 2.3.12 Taura 3:412 Taxus. RIcd 6. 5.10 Teda - 6.5.12 Telephium .7 5e D.jAr Terebinthus — ebd ww. Terra capillus e Ww Terre glandes . $19. 5 4-5. Terrzfüalum j.1.1: ME 3.4.19 Terrz rapum tuber $115 7 Terreftris malus 3.4.19 Teuction . 4.5. 1.21.24:15 Teucrionpaluflre ^ — 1.2326 — Tefticulus hirci . INTE nidj o c Tefticulus morionis 21130 — Tefliculus odoratus ERPTE Tefticulus Serapias T Thalietrum- $ «e. Tlielyphonon Theriacaria Lj 6.5.8 2.4.19 3.2.7 21.4.7 Thya.«e 4. *. Thynibta. 4 4$. Thymelza . 4 «2». Thymas.-—7 s. Thyrfus X a 2.1.21 Thyflelium : A GIL /* Tilia ac 67 7 6.4.16 "Tinearia 2.3.26 Tinus. «£2 «. 6.5.2 2i 3 Tithymali;364.. 3.2.12 Tithymalus tüberofus. «3.2.14 - 7» Tomentitia SN 1.5.12 Tordylium 25 zz. 2.5.20 *^* s Tormenrilla . 7 /««. 1:4.33 & 4-6 Totabona 2.4.23.& 5.1.26 "'Toxicum 3.4.12 Tragachanta . 5 re 6.1.12 Tragium 3:1.24 Jragium Germanicum ^. j.1.3 Tragopogon.-2 $67 - 2.3.13 Tragoriganum ae g*: 14.17 Tragus -4—3- 4.1.12 Tragi »r3:s1y 2 "Traft 3.1.1 A35 (3 20 157 Tremula Populus | 6.4.14. Tribulus aquatilis ^77. 4.5.1 '$ 4-7 Eribulus terreftris 48.18 TTrichomanes.- «e. 53:512 "43 "Erifolium acetofum 4.4.23 v €^ JFrifolium agrarium .e6 €^ 4.4.20 p»7 Ltifolium exAmeticà «. | 4.49 Trifolium aureum.5*63- 4.4.24 t^ Trifolium bimuminofum | ^ 4.4.8 Trifolium candidum: — 4.4.21 Trifolium cochleatumm — 244.18 Trifolium corniculatum — 4.4.17 Trifolium fraticans 4.4.13 Trifoliumodoratum — 4.4.10:14 Trifolium odoratum alterum 4. 414 c Trifolium paluftre 4.4.15 - Trifolium pratenfe « » 4.4.7 Tripolium. 2 7.» 3,2.12 Triffapo minom. 4-3. — 1.2.14 c7 CTriticum.4«ee . 4.L.1 ;. Triticum Bactrianum 41.29 ^ ^" Triticum Romanum . « 4 4.1.2 Triticum typhinum «^ 4 1.2 £5 Triticum vaccinum 4-3.7 Trixago 11:2j Trixis |. 3.2.11 Trollius los 34-3 Tubera. 4-7 » 3. j.25 Tuberierrz . 5.1.15 Taulipa.-— 4. 2.2.17 Tura A M $4.12 . . Tuflilago. e «£ €^. 4. $.19 Typha 5754 4p Pu a Ll NiDGE X. Typha paluftris - 5t: 4,528 Typhonion * 3.1.6. VAcc AeiA 1.4.20 Vaccinium 2, 1.1:82.217 Vaccinia nigga *4- 6.2.7:13. Vaccinia paluftria. yt .:6:2:9' Vacciniarübra-.— ^4. «ex .76,18 Vallatoria harundo 4g d Valentina Ma. Gc 31:35. Valeriana. 3 4-6. * 5 30425 Valeriana Greca ior Saba Valeriana peregrina -..::3.1.27 Valeriana rubra 3.1.26 Venerea : 2:317. Veneris labrum. 493. | $5.16 Venuftas minor 2.1.34. Veptes 061.1 Veratrum album - z4- 5.2.27 Veratrum nigrum. 3.2229:50 Veronica . ge. Veronica fylueftris «^» 2:119. Verbafcum ap 4-5: 55 3:227 Verbafculum. fe 50 01.j.30 Verbafcum fylueftre 1.5.29: Verbenacá. [ex 01.5.34 Vermicularis - 1.5.9 Vernilago $5.11 Vernix. «4e - 6.5.4: $5: Vertipedium I:5.34- Veficaria-4-596: 3:4.24. Veficaria peregtinà 3g. Veronica 1:2.26- Veronica diced ie: 2.1.18 Viburnum y63-10.18.& 6:2.21 Vicia. y» ^ 7. t 4:23.2D Viciatrum ^"^^ jh 3.9 Viciafylueftris 4:3-16 Vic&toriola 207277 Victorialis femina. : iii Vinacea constans Vinago bi c4 614.5 Vincaperuinca -a-eg. ^ — 5.3.17 Vincetoxicum 4-a£. ^ — 3.3.19 VinealeReuclium »« — 3.2117 Violatia-g567- 0-70 URAASE Violaaquadlis:s74-- — 4.54 Viola affurgens . r e «e. 2112 Viola bulbofa |.» *«.::2:2;26 ViolaCalathiama |^. ^ 2uai Viola dentaria 557- . 2.117 Viola latifolia . 7 £7. i.1,6 Viola Mariana 7475 .. 2.18 . Viola matronalis 7&7 id Viola purpurea p $^. z.r4 Violatricolot 5 ««. 2.1.2 Vinum 4-,5 3.3.31 Viperina , 2.3.14 Virga aurea - (4-4 1.5.26 CRX 481* 12:2 I- Virga.fanguinea «:. 5150:6:2,2$. 7 » o Vifcum «&(£4-. v9.6 Vifumarus ties sini qaaa. Vicalis £g50 5393: Vitalba. ] ie. (ai. 103415. 5 gg. Vitisalb (08:88. 3 9 9. Vitis Idea 53826. & 6.2.7. Vitispigra "o 44d ve Vitisíylue(lris — 5.511226. G7 Vidsvinifera 4g 48 2:5:553.3.26. xcP T Viticella D3.3310;865:2.8.- Virefalua — oci 253.5 1f Vitratía ult ecce Vlceraria .C int dass £, Vlmaria . z^. eq iria. Vlmus PAIS tap Vlpicum o—e. 251623. Vlticana herba i3:4c26 Vmbilicus Veneris lui-g4,. Vnedo s06:3,10:12 891 Vnifolium . A essiisd «5 iii.g Vnio IDEST Vniola ; 44:f $c^ Vnguentaria 152/37 olo cuf fematobibEUDS CÓISE. Volubilis 4 minor. : 0505 3:3.3 cuni tr3:35. X A nigra Volucrum maius 4-2 67::3.3:25. Vrceolaria conagiug. | Vrceolaris Epig Vrinalis tubi adu 1 Vrfinum allium (:(:5056s! g.3a3 Vrtica iners Hddvge36^ 2 0. Viticavrens -g yq. 14*193$£...* Vflilago . 5 9. 1240458, v n Yua; 4-pausti:cin timscaste p Vuulatia 5:.p0(:/2 29198060:$ BC Vuactiflpa:zz36« 70:76:18 S2? VuaLupina CUOI 43$ 0 Vua marina. 7 *- 0653:2$ 8^3 Vua paffa 3.3.26:28 - 417 "Vuafpina.7:3 670: ^ 6 8 Vua binclla Athe XS Vua Taminia 3.2.10.& 3.3. T0:1& Vua vería 4. (oda e Vua vulpis rininga i$ T Vulgago LED Am ) 1.03 et: da215^5 n XawTHIVA 24. 03:239 — 7^ | Xylofteum-3-e 5^ ^ 005:424 v ^Y Xylun-se- 9.00133 ; inoiuv mifi ise ZA UI ISIA —— 00$ 17 Zea 4^. pu ; Zedoaria Y. SUSQIE 3.4.14 Zcopyrón. 444475055 44$ »c Ziziphtis*z 4 s. NO 006.3:167] Ziziphus Cippadocit (96.3. 16 Zura .— oif uni i ELEME A LOW [191.279 d ebat. i 3 vat 3 , 7 ] 2MCC frHn j P 2 t ARABICARVM, BARBARARVM, HUE ET OFFICINIS RECEPTARVM $T KAY ilUil s APPELLATIONVM elenchus. Pempt.numerus prior: Librum f. ubfequens: Cap: tertius & fubfequentes denotant. Y m BALZzEMER.9$7.3.2. dirng-4-oA. 3425 Abg —— $425 Autiln.Zu.g 3 purge Acona. bia dofeta. ACOTUS - m qn 2.3. f. Acus mofibata 1.3402 Agrimenia A 1:2, Ala , 6t. Alafeleti 4.419. Albarus igna 4- 6.4.14 Allotin 6.2,19 Alchilel 412 Alfajfafa 419 Alkali ue 1:3 39 poc 743. 6.2.14 eno qs 3424 Alleluya y s "i TI Alpbefera ---597. 3:340 Alfcebran a v a. . ga; Alcobran — ENT, Altercum 4- 4-7 -. 34.21 Altercangelum «^ 342 Aluardachule - 4-*«-. 7.2.29 Alxardabune — 1.2.29 Alzein ^& 5 «. 2g.nay Amaredla - 79 12.1f$ Amos- ^g. 2.5.6 Amoris ponia - «- 6r 3439 dum 4- «3 - 41.43 ccm : (S add 6.1. 10:11 Antbora -4-4-e 34.14 S. Antonij berba - $ o- 1.2.31 Arblutilon- £36. f. 1.30 Arbeuab.- --* o. — 6. Arcomaó — — 6.5.4 Ardifrigi : 6.1.7 Arresta bouis ^ p - 6.1.3 Artbanita 3 r. dsti43 Ajarabacata ---. 3wv$5 213 dfabafsfra-- 4-g- 0 mg Affsfatida - -. - 34. 2.5.26 Axungia Vitri. 4^ - 1.3.30 Azedarach «e €7 6.4.25 BAARAS 2.1.32 Baditis Stay ; £s. erm up Barba [jluaticá 4.3.30 Bardana 1.2.12 Baucia $340 Becabunga 4445 Bedeguar Fy3 Jedoard 33 Béen album 2..16:19 Béen rubrum 3.L8:26 Bella dona 3428 Ben 6,247 Berber 6.1.10 Berula MSIE Bc(afa 15.2 Beza 6.4.21 Bijaiia PN Blattaria 1.$ 24 Bolbonac 3. y Bonbax 1.343 Bona 42442:2 Bonuw Genius 2.5.23 Bonus Henricus $.526 Bofajaluta 14.22 bein ; 6.2.9 Branca leonind $30 Brancav. EN Brunella, gy Brufcus 6.1.4. Bugula 1.547 Bugloffa IET Burgipina 63,134 Buzaden 2.2.31 CALAMENTYM 1.4.12 Calumus aromaticus 2.3.7 Calcatrippa 2,29. 0 5.544 ! ed $2.23 Canpana Laz.ura H7 Camonmilla 1.3.1y Cancri cbela 4.9 Cancri forficula 4.5.9 Candelaria pny.27 Canum Cera[a $324 Capillus Veneris PEPHII Cardiaa - 5od.4.9 Cardopatium 03$34 Carobe | 6.2.29 Cafüilago 3.4.21 Caílrangula 1.2.31 . f(mair g.2.n Dueporia pee 216 $344 Cauchbun 1.2.29 Cauda equina 1.3.21 Cauda vulpina 4.3.6 Centammorbia 4.5.24 (nunmdia 1.4.29 Ceflrum morionis 4.5.21 Ceterach 34.4 Chanacb adip 3.4.12 "Chartamus 24.47 Chafutb 43g 1.2.29 Cberuillum 53 Chefmes 6.4. Cicorcá Jy Citrones 6.3.2 Colocafía 34.6 Coloquintida 8.2.26 Concordia 1. Con [olida maior [gj Coralluia 3.549 Cerririsla Corona fratrum Cot Corum Coulcoul Cracca Craffula Fabaria Dacrirvs Dens caballinus Dentana ELACTERIVM Enula campana Equitis calcar FAnrIVM- Ferraria minor Merba benedicta Herba doria Herba catti Herba clauellata Herba La(fulata Herbaleporina Herbaparalyfis Herba pinula Herba S. Petri Herba flella Herba Tunica Herba Turca Herba venti Hippia Hifpanac laAnvs Iefeinin defeminum Iouis barba Iringus Iua Iua mofchata Iuiube Yufquiauius Kart Kermes Keruagha Keruagh Keffutb LaArtr Lancea Chrifli Lapdanum Lappamator Lazua campana Leuislicum Lillach ' Lingua ceruina Liqutritia Locar Lucciola Lunaria maur Luparia Lupha Lupb crifum MactiA Mabalecb Maixium Maltum 2.5.19 JI. .2y 1o614 2.1.2 2.4.26 44.17 1.5.30 344.21 1.5.30 4.24 24.16:18:21 14 29 347 1.2.9 Jd 34 3.3.22 3.3.22 1.5.8 f..2 1.2.27 1.2.27 6.3.16 3.4.21 1.3.30 6 eut 3.2.14 32.11 T3225 22.5 1.5.21 2.136 2.2.14 33.7 2.y.tó 6.2.17 34.6 34.17 TCI 1.5.21 $$BÓO 349 $$ 3.1.6 1n2.Il $.2. 13ug D 4.1.29 14. 2r 6.3.3 j.1.26 ay 2.2.3 gag 4.5.28 4.1.19 1.2.12 1.2.1 f EIL 4417 3-4.18 1.2.29 4.2.30 3.2.6:8 4n [E2071 I-N WE GA Mifebar DES Mocbus 4.243 Molucca 1.4.7 Momordic4 $.2.8 Mora luti 6.1.1 Morandula 1.5.17 Mor[us diaboli 1,5-4:18 Morus gallina 1.2.9:10 Morfus rama 4.1.3 Moyfis Napellus 3.4.14 Mttmia 6.5.17 Mufcipula 2.1.19 Myrillus $.2.7 NArrzrrvs 3.4.12 Napellus luteus 3.4.9 Napellus Moyfis 34.14 Namneta J.3.2 Nenupbar 4.J.$ Nepeta 1.4413 Nigella 313. Nil TE TEE d Nil granum 3.3.7 Nolt me tangere $.4.3j Nux Metbel 3.4.33 Ocvrvs Chrifii 2.144 Olfen bium Pa Ojfmunda 3.2 Pat a Chrifli 2.2.31. 7 3.2.01 Panatza di Pevfiano 2.248 Panis c uculi 44:23 Paffula vua 3.3.26 Pata equina 4. 5.19 Pata leonis 1.3.17 Pedua 2.342 Pelliboffa 1.3.32 Perapostoris 1.449 Perforatà f.3.24 Peruinca 3.3.17 Pes Alexandrini 3.1.22. Pes Leonis 1:5:24. Pes Leopardi 34.2 Pes Lupi 3g Pettimborfa 2.1.12 Petum 3.4.22 Pigamum 1.3.3 Pioniz 24:32 Plantaleonis — I.$.24. Pomum Adami £.3.2 Praffium 1.4.1 Priniula Veris 1.5.30 Pulnonaria L5.16 Pulatilla Cm IU I R A x & morfus 441,3 Rapum D. Antonij 34 Rapunculum 2.1.9 Ratted 3.2.23 Rba album P$ Regina prati 1.3.2 Resla bouis 6.1.3 Reubarbarum 3.2.33 Ribes 6.1.9 Rincus marinus $a Rogga 4I 8.340 Roffrum Ciconia ) 1.3.9 Roflrum porcinum $44gné Ruberta 5g Rubia tincforum 34.28 SABDARIFA j.4.30 Sal alkali 1.3.30 Salicornia 1.3.36 Sandarax* €. 6. f. Sanguis draconis ^ 5 DENT. Sangumus . 6:23.25 S.Cbriffopbori berba ^ 3.3, Sauina 4.6 BScantonea ^E Scarlata 2449 Scarlea 2.4.23 Scatellum 1-42 Scatum celi URpdÓR Scebyan pU - wy. Sceylen 4^3. Scorz.onera 2.3404 Scourgeon 44465 Scrophularia minor "I2.30:31 Sebeffen AREE Secacul Aot O y.at Semen contra lumbricosi t Semen [anclum. »- * : f Á » I. 2.6 Semen Zedoaria Sementina Sena X 323 Septem temporum beiba 441 Seruillum Twy Jj Sicla far4 Swapiutis wc 4x. Soda 1.3.30 Solatrum Cow? $3625 Solatrum letbale ^ 5 d22 Solfequium vy T d grur Somacho / .«* 6247 Sorghum ey tou. Py Sparaqus S^. 5o Speculum Vener ^ V 244 Spelta tay ^ 4E Spinitineta 6.1.10 Spon[a Solis ygg Squilla ATA j.3.20 Stocas citrina "te iK Strangulator adip. 849 Strangulator Leopaydi »..— 3.4.8 Sumab ..r- 205242 V : * Tasaco "ew aS Tamari[cus 62$ Tapíus barbatus ngu Taraxacon ja46 Tarcon 5446 - Tarfilon 4 Tartarum 34336 Taura g$u43- . Terdina da Terz.ola 4H. 2d ? Terz.ola aquatica egelaTy Tetrabil pe Tetrabit 2d Tigsar g.723 Trinitatis berba nsi Trollius flos Pw es Tune ridi Tarlith 342.23 Tttsfani 2,2.$ VALERIANA domeflia 3.1.2 Velarum 4.2.23 Veelgutta aj Verbena 1.5.34 Vinca peruimca 3347 Virga paitoris ESSI Vifcaria 24.19 LN D E x. Vifnega P412 Vi fum erus 447 Viticella 3.3.10 Vngues Leopardi 3.4.2 Vngula caballina 4.5.19 Vínea 3.5.13 XYLOCARACTA 6.2:29 ZAFFARAN 2.2.f EN 4 Zabara *.3 MI Zambach - 3jgor Zarza parilla 333 Zedosna 3.4.04 Zersmbeib 3.4.14 Zeulus ANT Zinziber caninum 4. p.26 Ziz ania "m Zurumbetb P4454 RERVM ET SENTENTIARVM BsrrnGENTI1A quefint fnt. 9 Acaciz fuccedaneum 743 Acerbus fapor 1$ Acídus (apor 1$ Acriaedulia aut medicamenta 1 j Acria cau(tica 1$ Acris fapor i 14 Adtu effe quid dicatur : 6 Adftringentium admixtione pnr- gantia medicamenta repreffa; violentius fubinde vim fuam exercent 379.& 588 Alburnum quid fit j Alexipharmaca qua 13 Alexiteria quz 13 Alimenta boni faccí 19. Alimentaprauifucci ^ 39 - Alimentumquiddicatur ^19 Alimentoram facultates 18. ^ &19 Alkermes confe&io 816 Amarus fapor 1j Amuleta quz dicantur 13 Auyli (accedaneum 489 Anaftomicaquz fint 8 A'rrurAo:0i 318 Animaliaviruseiaculantia — 13 Anodyna quz dicantur 9 Antidotus Diachartamou -3 59 Antidotus ex mufcis Napelli 439 Antipatheia »n Apcrientia quz fint 8 Apices qui dicantur * Apocrouftica qua (int 9 Aporos fapor 15 Apotropza quz 1 Apuleius I 95 m eius érror 4jo Arbor quz dicatur 4 Arabum confufio 359 Arthrius vniuer(alis a61 Attenuans vi&tus 19 Attenuantía quz fint 9 Attrahenria qualia fint 9 , Pufterus fapor o E BrcnrcA qualia (int 12 251aun Germanorum qualis morbus 137 ' Butyrum rubrum 619 1 INDEX CacocHYMA quz fint 19 Cafarci códicisfidesaffertà 110 Callum gignentia quz 11 Callus quid 11 Calyx quis dicatur $ Ciprüfurs ; Caput quid i-is dui Kepricquid - gj &185 Cathartica quz dicantur 1 Caudex quid $ Caulis quis $ Cauliculus quid $ Chara&erifmi ftirpiam 16 Cicatricem inducentia 1I Cito trranfeuntia 10 i ac foli mutatio ad ftirpi ie apum 191.192, 1$ f Colletica qua fint 1I Color Coloffinus 336 Color ferrugineus 100 Color galbineus $61 Color Phaniceus 4i Color Silis Attici 157 Kopuisas que fint $91 Conco&u difficilia FT Concoctu facilia 19 Condenfantia .8 Confeáio Alkermes $816 Conglutinantia H Coníentientia inuicern ac difTen- tientia | 13 Conftringentía 8 Igni t tuta 1 Tx. T dioi Aye j Corrumpi aliquid multis modis teft n3 10 Craffi (ucci alimenta. 19 Craffarum partiumqume — 7 Cremium quid etd 4 Crotonesquifint — 363 Culmi : 5 Cyaneuslapis quidefficiat 816 DENDROLACHANA 4 Dendromalache 4 Deníam quid dicatur $8 Deícriptiones ftirpium apud ve- teres fepenumero deprauate aut confuíz 3$4 Lj Diacalaminthes Diachartamou Anridotus 359 Diaphoretica qua: fint 8 Diofcorides notatur 74. 298.3 go. 467.6 so Diofcoridis lapfus Diofcoridis locus enimaduerio) 205.434. f4T Diofcoridis locus caftigatus. 78. 171.236.177. 311 emendatus 344. 347. 416. 415. $70.643.849.841 Diofcoridis locus corruptus 165. 103.374.674 Pm TAUatUS — 383.433.443 fu peus — 385.510.674.792 quz fint 1 tes lopiena ioi. Dulcis fapor quis 1$ Durum quid dicatur $ Exoriama medicamenta que 5 $6 Echinata j Echini $ Emollientia quz fint 8 Emplaftica qualia E rrr icantur 3T loticá quz 11 Fori «idi $33 Error ofbcinatum 133. 248. 249. , 280.293.324.470. 518,749... Errorquorundam 371,444. 465. 824,816.83 j.846 be. ifüccedancum gio Efcharoticaquz fint 19. Erw ved TTA Euchyma 19 Exqualisfapot — ^ — 16 — Expetíentia quz dicatur deS Expurgantia quz fint - AZ FacvrrATEsíecunde — £$ Ll 200 Fefrugineus color Flatus expertia Flatus gignentia Flos quis dicatur Gui LBINEV S color $61 Galenilocus emendatus 372 Galenus deceptus 390 Galenus notatur 207.& 550 Hzn54A quafit n333 Hippace caícus equinus 349 ItirwswNrIA qualia $ Incraffantia quz finc 9 Indicum quid (it 8o Indicum Nafturtium 410 Indurantia qualia — , 8 Infipidus fapor 16 lulus quid fit $ L Ac generantia 12 Lapidis Cyanei nocumenta |. 816 Leptyntica Quz fint 9 Lignum quid dicatur Lithoutripticaqua Ir.& 121 Loculamenta que j Lucernarum fungi 476 Lycijfuccedaneum — . 7.45.767 MaracticA 8 Marcellus notatur 8y error eius 482 Maffepancs 494 Matthzi fyluatici error 496 Matthiolus notatur 395 Matthioli hippogloffi falfa icon 10283 . .Lycij non legitima 743 nec Ácaciz 740 Matrix ligni quz $ Maturantia quz 10 Medicantium etrot 406 Medulla $ Menfes euocantia 12 Merafyncritica 1o Mumia 856 Muícarium quid 6 NaAncoricA qu£ 9:10 Nafturtium Indicum 420 OssTRvENTIAqur fint 9 .Odores 14 Officinarum error 133. 248. 249. 280. 2935. 302. 324. 406. 470. $18.745 Oleriarbores 4 Oleum Ícorpionum 787 Opio Turcz citra incommodum Vrugit 44» *N BD E *xX. O'pyva quid fic 453 PAxv s quid fit $19 Pappus quis 6 Paru alicui que profunt aut no- cent 15 Pectines qui fint $ Periaminata 13 Pharmacopoeorum error 302.406 Phaniceus color 4i1 Plinijerror 210. 340.650.822.850 hafitantia —— 396.44.3 inconíftantia 474 i$noràntia 302 lapfus 409.553.560 Plinijexemplariacorrupta — 680 Plinij locus córruptus 236. 307« 680 mutilus 409 füfpectus 157. 233, 392. ot, ..$92. 766.813 Plinij locus reftitutus & emen- datus 102, 120.167. 189. 245. 333. 34$» 350- 390. 401. 425. 448- 490. $03. $45. 570. 641. 821.829.84 5.850 Plinius notatur $3.63. 92. 285. 467.732.763 Pilulz Iliacz 379 Pinguis fapor 1j Porotica II Poteftate effe quiddicaur ^ 6 Pus mouentiaqu& 8.& 10 Pycnotica qua fint 11 R Ap1x quid $ Rami qui $ Rarcfacientia quz 3 Rarum quid 8 Repercutientia quz 9 Rha fluuius 386 Rhyptica quz fint 9 Roris folis aqua 17.471 Rubcfacientia 10 Ruellij error 85.826 infidelis verfio 733 SArsvs fapor 1$ Sanguinis vomitus 23 Sapores noue 14 Sarcotica 1I Scapiqui dicantut j Scirpus $94 morbus $85 Scribonijlocus fufpe&us ^ 150 Secundas expellentia 12 Semen generantia 1i P» 4-4 Septica 10 Serapium ex Symphyto 154 Serapionis error 7ii Serapionis interpretiserror | 86 Sericum prebentes vermes... 792 Signatura ftirpium 16 Siliqua j Silis Atrici color 137 Sinapiími 1o Soli mutatio ad ftirpium muta. tionem multum poteft 2 5 5.589 Xcpua quid dicatur 466 Staminaquz fint É Stirpes ezdem quandoque fepa- ratis locis füb diuerfis nomini- busdefcripte. — $85, 621.646 Sürpes in alium locum trapflatz formam quandoque cómmu- tant $80 Sürpium partes 4.8 $ Stolones $ Succedaneum Acaciz 745 Succedaneum Amyli 489 Succedaneum Erui j2i8 Succedaneum Lycij |. 745.767 Succinum 824 Suffrutex quis 4 Sympatheia 15 Symphoriani lapfus 81i TAnptdefcendentia 10 Tenuis fucci alimenta 19 Tenuis victus 19 Tenuium partiumquaíint — 7 Theophrafti locus emendatus 66. 189.22 $:322.437.5 53 Theophraftilocus corruptus 236. 437 fufpectus 645 Theriaca qua dicantur 13 Thyrfus - 179 Tigridis flos 42t Toxicum 438 Tegyilua Ta 75.526 Truncus quid $ VaArLYvLiA $ Vaícula $ Venena quz 15 Vermes fericum prebentes i Veterum defcriptiones 2 uandoq; deprauatz aut confi 354 Vifcida alimenta 19 Vmbellz quz 6 Vnguentum Pomatum —— 778 Vngues quifint - j SvYMMA PRIVILEGII CAESAREI. . SAcR & Cafaree Maicftatis priuilegio cautum eft , ne quis Typógraphus aut Librarius, Remberti Dé- donei Stirpium bistoria Pemptades, in facro Romano Imperio, autaliis quibufcunque fuz maieftatis regnisac ditionibus, imprimat;alibive impreffas inferat aut diftrahat,intra decem annorum terminum , prater eum cui à Dodonzo commilfz fuerint, hoc eft, Chriftophorum Plantinum Archity aphum : ib pcna in Diplomate Czfarco expreffa, DatoPragz, Anno M, p. txxx. Augultidie x r. Subfig. j Rudolphus. w/fÀ mandatum Satra Caf. M aiefüütis proprium, S. Viehcufer. s €; rflenberger. SyMMA PRIVILEGII REGIS CALLIARYM, Hr&arct Chriffanif. Regis Galliarám priuilegio cáutum e[f, nequis typographus aut bibliopola im totà Galla ae sé ceteris ipfi fubiectis dirionibus imprimat aut diftrabat brum vllum integrum ,vel partem eins, quem Chriftpborus Plana tinus. Ahtsterpia prime excuderit , vel (uis fumptibus excudi iufferit , me ipfe fnis Laboribus,Cr impenfis quas in re litteraria suuanda innumeras Quitidit fuftinet, frustretur (modo 3j libri nec Carbolice Apostolice Romaned, Religioni neque Stattá nos. fro aduer entur:) idá 4d fexemnium, à temporeipf quo prima editio in publicum prodierit, numerandum: Sub penacot-. fifeationis librorum; vr latris patet m Diplomate, — Dato Fontanablai v.die Augufti, Anni M. D. LXXXll, Pramonentura, boc priuilegio typographi ac librarij , vt cum ! hona tel rin Prom g[dem libris prefixus, qut eorum calci annexus fuerit , legitimam fibi fackam e(fe fignificationem cert fLatuant , nequis ignorantia. caufam pretendat. Subfignat. . De Neufüille,