NAAUKEURIGE BESCHRYVING VAN HET SCHATRYKE BE ABINET EUN 90 R NA ASM«SDSE V AN : SELDZAAMHEDEN DER NATUUR . DEM B RR TUS SEBA. LOCUPLETISSIMI BK ERUM NATURALIUM THESAURI ACCURATA DESCRIPTIO, jj at ICONIBUS ARTIFICIOSISSIMIS EXPRESSIO, | DOSE UNIVERSAM PHYSICES HISTORIAM. OU PASUN SS CUI, IN HOC RERUM GENERE, NULLUM PAR EXSTITIT. EX TOTO TERRARUM ORBE COLLEGIT, e DIGESSIT, DESCRIPSIT, ET DEPINGENDUM CURAVIT ALBERTUS SEB A, EOTUZUESD UA. 0207s T-F-R L.S TLUSS; ACADEMLE C/ESARE/E LEOPOLDINO CAROLINZE NATURJE CURIOSORUM COLLEGA XENOCRATES DICTUS; SOCIETATIS REGUE ANGLICANAZ, ET INSTITUTI BONONIENSIS, SODALIS. punoMUS Tu : EOUUUSCUTUEUIOUGÉUE DUACUHESNLO EPANSSONIO-WAESBERGIOS, &JWETSTENIUM, &GUL SMITH MDCCXXXIY. Mo. Bot. Garden, pue 18903 & E. i | )6. o Xa | "M ILLUSTRIBUS, | AMPLISSIMIS, CELEBERRIMIS , PERSPICACISSIMIS, : s. | NU DBdxEmm. o CJESAREJE LEOPOLDINO-CAROLIN NATURAE CURIOSORUM, |. /" ——— | quM &MTI21 peg E | ED Se6CIETATIS.. | REGIJE BRITANNIC £, | | i EcL |: ^BONONIENSIS | AD PROMOVENDAS ARTES ATQUE SCIENTIAS INSTITUTI | S'URRAEAaIDIBUS | BN M. Ku | ! | MEMBRIS, | | [4 8 8 COLLEGIS SUIS SPECTATISSIMIS; EN | OPUS OPUS HOC QUADRIPARTITUM; SEDULA RERUM NATURALIUM COLLECTIONE, | TUNES FIDA PER SENSUS OBSERVATIONE, s KXAACT UM, , PERFICIEND £ PHYSICES HISTORIA, SUMMIQUE ARCHITECTI E'CREAÀEIS COGNITIONIET GLORIAE AMPLIEFICAN D Z, QUNICE DESTINATUM, I: P.SEE s:H.I NAC, " TUSSISDESQE-T C SE GENEROSISSIMIS EADEM IN ARENA ATHLETIS, IVRE DEPFLITUM,.. Raub Ek d.usrIUO Nas " SD LEGI iNTÉR ÍPSOS STABILIT.E OBSÉQUIOSA, " INS$CRIPTIONE IN PUBLICUM . CHWEENII PAUL IS TOWEL QU E M HONORIFICENTISSIMA 3 SU T TN AMPLISSIMAS HASCE SOCIETATES RZE C E DIO À PAONSEIC USITATUM ASEUNDSIDUMEUTE Eurv bNLD EB S See LTT4A ET, bh epit cr y A D , ORNANDUM,QUAM NACTUSEST,SPARTAM,;, FERYOTLS; MONUMENTUM, ESEAS QUA 8A,R EST; | A NCOPOMEPEIUSODÜECGVYCONTIADUOSNUGE: OFFERT ET C O:N SVE.CHIRDAZE ALBERTUS SEB A. RERUM ! T AILBERTYVS SEBA,ETZELA OOSTFRISIVS Pharmacopoeus A mftelaedamenfis ACAD: CAESAR. LEOPOLDINO CAROLINAE NAT: CVRIOS: COLLEGA XENOCRATES DICTVS; SOCIET:REG:ANGLICANAE,ct ACAD: SCIENTIAR: BONONIENSIS INSTITVTVS SODALIS. AETATIS LXVI.ANNO CIODCCXXXI. J zu EM ; .oMeieqq mii C OMGXNINO £CRXXMS (p INSYSRAN NS S 3 ^ Cd VEM. HASNSIS 5s M jy m cow E TE SCR ] py | " ; : "D ' : 7o QURE TORNUTA b. , 4 ER ZEN TC d NM RERUM NATURALIUM SIDA DUE See S HERMANNUS BOERHAAVE b | egg] U'andoquidem. peritiffs magnifici , quod in publica Hiffo- ,: rie Naturalis commoda quam maxime edit ; Operis Autor mibi id [peétandum dedit prius , fünulque petivit , meam ut Jententiam [uper eo dicerem ; non debui equidem , neque xvo- lui, Viro preclare de fludüs Hifferie Naturalis merito il- lud denegare. Poffquam enim apparatum, fane vegium, excuffs quem [uis de thefaurir, omuium ditiffimis , attulit -—' ad promocendam barum elegantiarum notitiam , incompara- bili boc libro comprebenjam: credere debui, pulchrius usque baud apparufe a- Iiud eo in genere, ullum utilius , magisque. durabile in fera tempora, aut ar- dentius querendum in. ornamentum bibliotbecarum publicarum , quin € in deli- cias elegantium [pectatorum artis pingendi, €. fculpture. Quid enim babet. bo- mo; in quo [uavius [emet obletlet , quam ut fenfuum ope. cogmofcat ea, qua a- doraudus unice, €9 omui amoris teneritudine diligendus , nature /dutor creavit in ufus mortalium, borumroe curiofe objecit. contemplationi ?. Facultates certe organorum mirabiles , fenfibur noffris liberaliter adeo date , [peculationi buic fa- mulantur inprimis, quo mentem ducant in cognitionem corporum , quibus inffrui- Urs ornaturque, verum unrcer[um. — Erit quidem bec bumane [apientig pars tum demum abfoluta, quando induffria bominum luffravit oculis fidelibus quid- uid in bis [pecfari potefl. Speclata [atis examuffim depingere debent artifices : drm quo fulciant memoriam ; aliis profint quos deficit videndi fuismet ocu- lir alteri obferoata. oportunitas ; pofleros doceant ea, que [uo tempore veperta eraut. Enmmroero imago. artificiofe, 69. vere, rem exprimens propriis linea- mentis , €5 circumcefuras longe rvidius Jpeciem videntis animo inprimit , quam difertiffini cujusque defcriptio verbis exquifitiffimis concepta. Ubi vero colorum accedunt. lumina ut fieri. po[Je curavit, tum quidem fuprema. babetur. operis perfectio. Si ergo ita agere. mduceret. animum unusquisque, cui datur occafío videndi rariora ; cui fuppetit ea pecunie vir, que tam Jumtuofo , €j Jplendido , mflituto nece[Jaria ; qui. eo degit locos qui alit artifices, €9 mfirumenta, qui- bus propofiti executio eset; qui ingenium. denique a natura. babile ad bec y &y cultura fedula idoneum varus €7 otio , €9 paces fruens , arti adfert ; tuit, col- latis undique [ymboljs tandem baberi po[Jet Naturalium corporum abfoluta enu- meratio. Hec autem prima eff Hifforie Naturalis pars. Poff quam foffilium , animantum y €. ffirpium » collecta [upellex , in ordines artificiofe dizeflas €9 per fingula. queque demde. deferipta particulatim, concinne opulentie Thefaurum HARE Foffilium droitias [uo quasque loculo ponere. Georgius Agricola, Jr in Fifloria rerum. [ubterrauearum maximus; in plantir, 69. animalibus, copias ordinare in clajfes, tribus; genter, C9 familiar, Joannes Rajus , eximius. in bis artifex , 69 magifler , docuit. En faciem nitentem fuperbe Jupellectilis! Hu- Jur tandem partes. [igulas ff explorarent , €&. examinatas. depingerent , defcri- berentque Marcelli Malpighi , Joannes Swammerdammii ; Martini Litteri ; Frederici Ruyfchii, edificio tum faffigium foret impofitum.. Confideranti ditta conflat , quanta. debeamus ALBERTO SERA, qui totam dedit ab ci T lis vitam ,ut per diligentiam infinitam coenofceret quam accuratiffime 1d omne , quod , vel ullo refpecius pertineret ad materiem Medicam , atque colligeret fibi ex locupletiffimo vafe Nature tbefauro ea, que omnium optima forent, 9 le£lifima 1n. unoquoque fingulari remediorum. genere. — [n bis occupatus ea in urbe, in quam de omui telluris angulo quotidie adfertur quidquid usquam bong frugis nafcitur, femifeculi fere fpatio, effecit incomparabili induftria, ut copia ipft leta facia omnia examinaudi fumma cum cura; que de triplici ditio rerum medicatarum vegno producuntur. — Ab bis. fenfim animum applicuit, ut € ce- tera coeno[ceret , redimeret fibi , a corruptione prefervaret , in fua propria for- ma baud mutata. vetineret , ut vite inflar in ür per omne tempus po[fet. [pe- cari. Oportuniffrma tempeflatis ratio, qua ubique tale fervebat s Swam- merdammii, Ruyfchis, Vincentii, Kiggelariis, Witíenis ; alque, certa- tim bec curantibur, — Favebat. locus, in quem affiduo moniti, prece €3 pretio moti, undique ad'vebebant navium xveciores. uon medicamenta odo, fed 6g. alia quecunque Nature producta. — Imo &9 rudes aliarum artium naute, atque claffiarii, fimul £g diffitiffinarum vegiouum coloni incitati premiür, atque. edoéli. prius, adduxere in urbem quidquid rarius occurrebat. En operis eximii. lautiffimam materiem undique conzeflam. — Hanc arte feromvit ton corruptam peritiffimus artificii bujur Magiffer. Pictoribus dein depingeudam exercitatiffimis fuo curaroit eve. — Denique «ert incidendas iconas effecit. .—. 1n quibus quidem omnibus quantum intente cure €. follicite adbibuerit, quam arduos 1lle £9 diutturios labores tulerit, quantum. argenti effuderit. proprüs de. facultatibus , quot obffacula magnanimus fuperaverit, priusquam typis excudi potuerit Opus , morunt , qui vel paroi quid in bis moliti de[perabundi fere. defiffere ab incepto mox coacti Junt..— Exemplo fint conatus. acerrimi a Regum magnificentiffmis affeélati, mox in- euriofo fine evane[centes: quoniam profufe ad tala liberalitate 1ntercipi folent ab bir, quorum erat basce deferre ad défiinata prapofita.. Unum forte eximio in Opere vidahaw ilis qui vix pulchris preentibus contenti, aut obliqua. imvidia fimulati , carpere, € vodere, folent: quo meritis. detrabant. aliquid. Ordinem bi turbatum clamabunt, nec fuis quaque locis. concinne , ut. oportuerat, digefla. Quafi. "Autor celeberrimus promifil]et cou[cribere Hifforiam Naturalem inflituto Ariftotelis ,'Theo- phrafti, Plinii; Diofcoridis, Gefneri, Aldrovandi, Raj. Errant illi, fciant- que , tantum precipua bic pinei, €9. deferibi breviter, que fuis in thefauris poffidet. gi eui volupe s conficiat fibi nobili de boc Opere iudiculum , ad quem recurrat ; quoties volet querere con[pectum fmgularis cujusque verum bic contentarum; conferat. dein comperta bisce in voluminibus , que laudati modo fcriptores babent ; comparet cum iis que preterea Rondeletius, Salvianus, Markgravius Fifo, Jonftonus, Sloa- nius, Goudartius, Moufetus, €? alii, d Jisce commentati funt... Habebitur precari Operis ufus locupletiffaómus, conflabitque de excellentia ejusdem fuper omuia Jic edita usque in moffram tempeffatem. | Gratulor ideo Rerum lNaturalium Studiofis de au&la, atque ornata fupelle&tile! Tibi quoque. juvat. me gratari, Vir exime, AÁLBERTE SEBA, de mortalitate parata Tuis meritis € nomini: durabit boc Juum Opur monumentum Tibi aere perennius , excitabitque [exis pofferir admiratio- nem , C9 "venerationem. Utinam pergas ultra, potes enims colligere de univer[a ter- va» marique , quidquid necdum fatis defcriptum ibidem latet! O fi omnia illa equa pulchritudine depicia porro dares !. [nfpiret Tibi banc mentem, animumque , genero- fee Tue virtus indolis , ut omnem illum apparatum , aliter , eben! interiturum , €. dis- pergendum , poft. fera fata, cures. legandum Academiee patrie. — hmmortalis inde "Ravi te exemplum excitet. Ita quippe eternum babebis ingeni , induffrie, fcien- Ug , C) urtulir, erecium infignes &y Jempiternum, exemplum! Leyde 17735. PR ZE F A- PRAEFATIO AUTHORIS. I quis pertractanda cuidam. imateriei intentus. alios. ante fe. Authores babet , vei ejusdem ferutinio claros , quorum ? fcriptis [apiats ei profe- &fo haud. exiguum inde adminiculum poffe accedere nemo fecil negaverit. Jta enim non errores. duntaxat deteget , quos commiferé. alii , «vel infci- tá, vel prajudicata opinione , vel partium denique ftudio , feducti , bos- que , ceu totidem [capulos , cautus evitare poterit s erum etiam. addi- feet; quousque priorum progre[fa. fit in detegendo fedulitas , ut , borum Juffiltus. laboribus , difciplina, quam fibi. excolendam Jumfit , pomeria proferre ulterius queat. INec quisquam [ane ,. modo «vel leviter. Veterum in monumentis ver[atus fuerit , inficias ire pote , Eos plurimis in rebus glaciem , ut agunt , fregiffe € , ut alia taceam, in Hifloricis «que ac Phyficis siam ftraroiffe , quam. dein infliterà pofleri , ingrati animi crimine merità arguen- di, fi debitam Illis laudem. vecu[averint. — Interim Recentioribus. tamen. multo adhuc magis ob- ftricti fumus, utpote, qui in promovendis quibuscunque [cientiis nec tempori , néc Jumtibus , nec labori peperceré. — Noftri hac ZEvi pra aliis. vetró omnibus. gloria eft , Viros. quod tulerit. excel. lentiffumo in. hisce ingenio , €9' vi judicii acerrima donatos. Miffis. veliquis [cientis , de [ola mune Phyficà differemus. — Ex. quo tempore vitra innotuert ; quorum ope non exiliffimum: duntaxat fabuli granum. oculis. moffris, millecuplo AJUS y eumque omnibus [uis angulis €9' [uperficiebus transparentibus , exhibetur s. [ed vel id ipfum "oifia fifstur , mudos quod oculos prorfus fugiebats: quid quefo. datur vel remotiffmo im. ZEtbere [ufpenfum, vel profundiffmam im. abyffim Oceani. depreffrsm , "vel im intimis Terra vvifeeribus. reconditum , bo- rum. quod vitrarum adminiculo haud queat ufurpari oculis, €8 ita perluftrari , ut principes ejus partes, natura , €9. dotes , cogno[cantur ? Olim rudior [altem Humani corporis amatome inffituebatur : bodie «verà qua excolitur , quan- 10 eft [ubtilior , quanto locupletior ! JMytulis, etiam, Erucis, Mufcis , Foliis, Floribus, Frau- ibus, Radicibus, €9'c. artifiios& evolvendis , nunc infudatur :/ mec *vel viliffaa rerum condi- tarum fme ftupore fmit abire examinantem. Quid in Znimali Oeconomia magis. ab[conditum eft quam [anguinis circuitus? Dubitatur e- quidem , am de eo quicquam prifcis. temporibus imnotuerit. — [4 fecimus ,. illius , ff qua unquam gavif fent Veteres , cognitionem ab tá , qua bodie viget , multis para[angis diflare.. Res tamen "n nihili eft hác etate, microfcopiorum. ope fanguinis per pellem Anguillarum demonflraffe trajettum. Inde verà legitima Analoià concludimus , quanam ratione per «venas €9' arterias. Humani cor- poris, per Cor, €9' Pulmones , maffa Janguinea circulum obeat. ; "An aliud datur inventum. nobilius. Antlia. Pneumatica? | Qua. "vel invifibiles Elementi Aerei in corpora "vires exponit , gravitatem ejus €9 tenuitatem adeo exatfo determinat , ac bilanx. Fer- ri Chalybisve pondus. . : i Hac €9 fimilia adminicula apud Veteres haud. memorata. vepereris : meque dubium ef, quin ANepotes noflri , penitius adhuc arcana. Natura pervefigando , plura , quam nobis innotefcunt , detetfuri fint. : D Jd praterea eft , quo atas noftra prioribus antecellit , quod propriis tantum , non alienis credat oculis , nec mifi talia in lucem proferat, qua [uis ipfa manibus verat. — Olim perfunttarià tra- &abantur pleraque s differebatur. de natura erum , "ec vi[arum ante y Hec EXAminatarum. Quot £5 quanta pro veris babuit. €9 divulgavit ertdula "Antiquitas , qua non nifi fide €9' teflimonia aliorum fuffulta deim in meras fabulas abiere ! "At feri tamen baud poteft, unus ut Homo omnem exbauriat rerum naturalium tbefaurum : prater enim. babilitatem. €9' peritiam, qua có requiruntur, terminus , Humana voita ffatutus , pervaftigandis omnibus €9' fingulis minim. fufficit. — Adde immenjam Natura ipfius amplitudi- nem , mullis circum[cribendam limitibus , ejusque produétorum copiam ineffabilem , €9' modos qpe- randi imper[crutabiles. — Defge oculos in "varietatem illam infinitam rerum creatarum à minimis ad maximas usque! n fmem, an ccieda a oii invenies ? Quis varia harum genera, 2 decies . PRUEF'A.TLO: ApDpEHORIS fpecies , €9' fubalternas differentias , in ordinem redigat? INe dicam de ipfarum affectionibus €5' dotibus , tam alolutis y quam relatiuis ad alia. Sed progrediamur. ulterius : quis, quafo, Phy- Jicorum bujus avi , «vel omnibus etiam illis adminiculis , recens imÜentis , quibus carueré veteres , faffuttus , immen[am aufus eft determinare drvifibilitatem materiei , e quá conflant corpora Phy- ca? Quis exilitatem incredibilem , €9. numerum infinitum. ex[anguium. in[etdorum, qua Jpatiofy- imum bocce univerfum permeant. €9 replent ? . Hanc ob. rationem quilibet fer? rerum Phyficarum. curioft unam duntaxat Hiflorie Naturalis partem fibi [um[ert excolendam. | Inter veteres Ariftoteles, ZElianus, Phile, €? alii, Zoo. logie pracipuam navarunt operams. pofterique , quibus. idem arridehat penfum , ills bác in par- ze fecuti, immortalem fibi famam. compararunt: uti Conradus Gefnerus, Ulyfles AI- drovandus, Wilhelmus Pifo, Georgius Markgraaf, Carolus Clufius ; Francif- cus Hernandes, Johannes de Laet; Joh. Eufebius N ieremberg, Buftamanti- nus, Joh. Johnfton, Samuel Bochartus, Gualterus Charleton, Franc. Wil- lougby ; Wilhelmus Rondeletius, "Thomas Moufetus, Eduardus Wotton, Martinus Lifter, Joh. Rajus, Hans Sloane, Swammerdammius, Goedartius , €9 alii plures. Quum cverà €9. Sacra. Pagina multorum Animalium. mentionem faciant, unde. mutuata funt Hieroglyphicas. ideo D. Wolfgangus Franzius, quondam Doétor €9 Profeffor d beologia in "Academia Wittenbergenfi, eorundem. tradidit. bifforiam , quam dein D. Johannes Cypria- nus, dwm viveret, Dodlor €9 Profeffor "I beologis Lipfienfis , addità continuatione , €9 accu- ratà explicatione, quatuor tomis in quarto edidit anmo Y712. — Hos dein fecutus Vir Clarif- fimus J. J. Scheuchzerus, AMedicize: €8 Mathematum Profeffor , idem thema quam eru- ditiffime pertraétavit. — Horum itaque Scriptorum ope. commodior multà bodie , quam olim, €9 brevior patet via ad cognitionem natura. Animantium, €9 Jfngularium. illarum proprietatum , qua à Deo ipfis indita rerum Divinarum , €9 moralium, figna prabent. Jdem €9' verum efl de Vegetantibus, Heris, aliisque Plantis , quas "Terra profert facundita- ten. fuam. ab afrris natia. — Brevem hujusce materiei. con[petium. daturi , binis eam capitibus comprehendemus : neque. tamen. de. cujuslibet: generis. €9 fpeciei Jibdivifionibus , aut. de forum, fructuum ,/ €9c. anatome. quidquam bic. addemus , cognita. fupponentes. eximia illa "mnventa , quibus boc «vo locupletata eft Botanice. Caput primum. omnia complectetur. Telluris , arborumque germina, edulia ,| Hominis, €9 Brutorum, in pabulum creata. | Alterum. fiflet , quidquid fragili, plurimisque morbis obnoxia , corpori curando, tanquam remedium infervit. Interim. nec incongruum foret, prioris capitis materiem buc quoque. veferre s. fiquidem «vel. minima qualibet berbula , edulis, «vi roborandi p- leat , quà corpus a. morbis defendi , €9 , mifi penitus in integrum reftitui , [altem aliqua ratio- ne fubleoari potefl. — INos tamen vulgà receptam potius féquemur drvifionem. Novimus, cunclis in Regionibus , quatenus ferace Terra gaudent., vegetantia. crefcere , in u- fos Hominum. Brutorumque nata. — Fertiliores equidem funt , qua calidiere fub climate jacent : attamen in. genere. mulla datur, qua plantas haud proferat , €9. tales quidem , que ipft [oli pro- pria , €9' peculiares , non. ubique , fed certis tantum locis , pro fitus €9 cali diverfitate , reperiun- tur. Variant autem. lanta. inter. [e| form, proprietatibus , virtutibus , ufu, C9c.s diflin- guuntur etiam in claffes, genera, €9' fpecies s unde in interra bodie fpfiemata coacta [unt , quot- quot innotuere: nullatenus enim. dubitandum ef, quim numerus incognitarum longé. major fft cagnitarum numeros [altem quoad ires. — Dantur equidem , qua. certas quasdam, ut ajunt , fgnaturas , €9' infignia, pra fe ferunt , à quibus de virtute quidquam. bariolari poffe videmur ; attamen baud quaquam eo bactenus pervenit. Botanice certi ut aliquid fc. determinari queat : li- cet revera. admodum bodie. floreat. difciplina Botanica, €9' movis quotidie incrementis augeatur. ANotatu. dignum efl, Herbas Floresque reperiri , quorum. alii. capitis, alii oculorum €9 aurium , alii dentium, alii lingua , manuum alii €9' pedum , cordis , bepatis , pulmonum , "vefica , renum , mufculorum , €9'c. formam. amulantur. Juterim "virtutes. Plantarum intrin[eca. externo. habitui amueltum. antecellunt,.— Dllarum enim ff pera PREFATIO AUTHOTGIS perfetta nobis cognitio foret , in. dies profecto magis magisque detesereus , quod. vel per prata vis vidantia uel per ipfas etiam communes vias , ambulando , fragrantia Ballama, Olea, €9 Sales, qua im herbis vecondita inde educi queunt , pedibus premamus , mo[ffrisque decerpenda manilus fponte occurrant , quacunque "vita. ana confervanda , morbisque abigendis , apta nata fent... Ne gramina quidem «vi medicata defituta funt , borumque vadices in Offiinas Pharmaceuticas re- eipiuntur. Pratereo exoticas Plantas €9. Aromata: indigenarum certe copia datur maxima ,e quibus Ef- fintias , ut vocant , €9' Spiritus , ZArs elicit. Supremus Conditor flori. cuilibet non peculiarem dun- taxat formam propriosque colores , «vifi qucundos s fed fingnlares etiam Jépores, odores ,. alias- que dotes , reliquis fenfim. organis afficiendis , Cordique , dum langueftit , confortando. idoneas , müra varietate. impertroit. — Planta quevis buic illie ufui accommodata efl, [unoque binc etiam nomine , €9 «i [ua fingulari, gaudet. — Foliis mon eadem ineft virtus, qua floribus; €9 bi aliá rurfum pollent facultate , quam fructus ,. femina, €9 radices. — Nec cortices € putamina fuo carent ufus [ed vel nucleos [ape ip[os «viribus faperant. — Qua quidem omnia luculentis demonfhra- vi [peciminibus poffent s mft Authorum plurimi id iam ante nos egiffent , 9 experientia quotidia- "a idem abunde doceret. ; dpa etiam. ligna Natura loquuntur potentiam , fiummique Conditoris perfectitudines nunquam fatis depradicandas. E ficciffiimo €9' aridiffimo fepe ligno [aluberrima eliciantur "Aqua , Spiritus «vi Bal[amica. ditiffimi , Olea. fimilia, €9' Sales. Medicus €9 Chirurgus plus quàm florem atatis fun hisce omnibus diftincfe cornofcendis impendat neceffe eft quà annis demum incre[centibus medica- senta , cuique ?morbo accommodata , ex ampliffimo bujus Univerfi viridario eligere ftat , &9 pra- feribere:: Summus. enim. Archiater omnem. banc. copiam. ipfi comm. Deum qui bic quarit , Deum inveniet , €9 Japientiffrnum quidem , atque inexhaufla bonitate omnia J'afentantem , qui , ab orbe condito im hunc usque dies , bumani generis curam plus quàm paternam gerere mon dedi- gnatus efl. — Mens certà, flupendis bisce Det operibus intenta, [atiari nequit. Quod[i radices, arborum pracipué , effodimus ba ipfe rurfum , prater alios fmes, telluris f- mul firmitudini in[erviunt , €9' fibrillis j fnis, laxioribusque vafis, [uccos, roris, pluvia, alio- rumque influxuum ope , una cum Spiritu Catholico, owzis vita atque "vigoris autbore , primiim telluri mandatos,. attrabunts ut Planta fic accre[cat , ramusque quilibet €9' folia debi- tam fibi nutrimenti partem in [ui con[ercoationeza obtineant , eo usque, donec ad. prafmitum per- feclitudinis terminum , pro [na quodlibet. [pecie , pervenerit vegetqus: prout in fructuum. anatome expo[aimus. i "Ad integumenta arborum , corticesque ,. ff oculos comvertimus , eos equidem utplurimum , [lri- éfiore fua. compagne , textili baud effe abfmiles , gusmmo[oque , aut refinofo quaft pulimento robora- tos comperiemus. — Veflimenti ergo «vite funguntur ad truncum , ramosque, defendendos , ue ab 1mmodici caloris , frigoris, ficcitatis , bhumiditatisve , exce[fu quid noxa capiant. | Ut verà €9 27 hac vefus incorrupta externis queat injuriis refiflere , quot annis, Verno tempore, novo ea animatur bumorum circuitu, qui contufis [auciatisque ejus partibus medetur , detrimenta. veflau- rat , delilitata firmat , fimulque & trunco ramisque germina , folia , flores , fructusque , protrudit. Folia «vero qui contemplatur , his videbit eflum temperari , nimisque [ubitam prohiberi partium ffuidarum. per|pirationem s quim. €9. arceri nocituram atris ,voris , pluevieque humiditatem immodi- cam, ne flores fructusque tenelli inde ladantur. — Eque igitur frigoris mimi, quam enorimis a- ffs , injuriis ea refiflunt : praterquam , quod € fingnlare concilient «irente comá ornamentum tam ramis, quàm tori arbori , qua bacce defituta "vefte , nudata quafi brachia , calvumque verti- cem protendens , injucundam mortis imaginem reprejentat prout byemali tempore abunde patet. ^" Quantum denique adsfemina , fruétusque Veretantium:. [uum cuilibet. Planta femen eft, fuus cuivis femini loculus , pro varia indole €9 forma feminis varius , [pharicus , oblongus , frigonus , quadrangulus. — Exacta ubique «viget proportio , cujus in admirationem abripiuntur «el confum- matiffimi etiam fcientia. Botanica cultores. Eximius ill. Natura. Myfla Wilhelmus Derham » In Phyfica Sacrá pag. A4 » fedulo "Àotat , quantopere follicita fit Natura de ii eti '€9 confervatione omnis generis Plantarum: e PRGNEA TIO. AUT ETDRIS €& Joh. Rajus. [zo iz libro , Dei fapientiam. per creationis opera demonffrans , Tom. I, fag. 121, obfervat curam illam fingularem, qua Deus femina, quorum ope Vegetantia quavis conferat tur E. propagaatur , cuflodit , €9,,a corruptione immunia. reddit..— Plures. alii praftantifumi- €9 perfpicaciffumt Viri, hujusce fcientia, €9 umverfa Phyfices, cultoribus haud incogniti , eodem de themate [cripferé:: attamen , quum hi «que , ac , qui floruere hactenus, Zoologi (s antea abunde patefecimus ) plurima circa. Plantarum. Oeconomiam , ipfis ignota, [agacioribus poteris. demum detegenda veliquerint 5. binc. Illorum faltem «vefligiis infiflendum eft ,. [i felices porro. im hisce pro- greffus facere exoptamus. — Profectó. enim, plura ferit in utraque bac. Phyfices parte, qua. adhuc latent , quàm qua novimus: interim €9 tempus , €9' induftria, Divini Numinis favore fafful- fa, lis quoque lucem adferet , modo flratam ab antece[foribus-soiam profequaimier indefeffr.. es Qua *verà buc conferunt , adminicula funt , Y. Scripta majorum [upra memorata, qua facem nobis praferunt , €9' licet zonnullibi manca , plurima tamen utilitatis funt. in aliis. ll. Nova imventa , tám privatorum Natura Curioforum , quam publicarum Soctetatum , quales Junt. Brit- tannica, Parifina , Ca[arco-Leopoldina , Berolinenfis ,- €9 alie. 1I. Nova Itineraria Phyfica-- rum €9 Matbematicorum , qui vel propriis , vel Principum. [umtibus ,. exteras. peragrarunt. ve- giones, €9' quacunque ibi offenderé. rariora , Jémmá cum. accuratione adnotarunt. | 1V . Com- mercia litteraria cum. Eruditis , non im Europa folum , [ed €9' in reliquis terra babitata partibus qui degunt , inflituta. V... Illlufires €9. famigerati[]ma Societates , Cefarea, Regia , "aliaque , qua 2n Germania, 4nglià, Gallia, Lufitania, Italia, aliisque locis , Phyficam ,' €9' cateras 'eü pertinentes: artes atque. difciplinas promovendi. gratia , fundata-funt.. NY. Scripta fummo cum ftudio elucubrata à plurimis illarum. Societatum membris , heic equidem , brevitatis ergo , nomina- tim baud commemorandiss. qua qui conflit. Curiofus , ufu. pleniffma. imveniet. — N 1T. Mufea praftantiffima omnis generis rerum Naturalium ,. aliquo. abhinc tempore colletfa ,. quibus Belgium noftrum pra regionibus. aliis fuperbit. o Ey yb d An. uspiam. tanta. mirabilium , € terrà , uel aquis petitorum. copia ,. tot Florum, Herbarum à Conchyliorum, Pifcium, vium , aliorumque animantium rariorum [pecimina, occurrunt , ac hisce in oris? Fateor ,. nullam. quidem. baclenus. bei: corviffe Societatem. Natura Curioforum : eujus rel rationem imvefügare fuperfedeo. Et dolendum profecto eft, bác noftra in Patrià, qua Jis omnibus , quorum ad detegenda Natura mirabilia, ad faientias promovendas , €9. illuffrandam bifloriam Naturalem »ufus eff , affuit , imo fert. diffluit , adeà tamen parvam haberi rationem cul- tura ingeniorum , €9. eruditionis amplificande. — Interim id. nonsobflat , quo minus privati den- tur Homines, colligendis iis, qua ad bifariam INaturalem pertinent , addictiffuni dum florentif- diia heic navigatio pulcherrima. butcce fludio fibiminifleat: adminicula. lidem €9' ime impulere igniculi , ut , Numinis Divini favore ditatum me fentiens , multis ab- binc amnis operam dederim indeftffam. comparando mihi (T he[auro rerum variffsnarum , qua : ad promovendam. atque illuffrandam.| Zoologiam pariter ac Botanologiam. ( ut alia prateream mira- bilia Natura opera) facientes , im. vita mea, iam iam, auxiliante. Deo, ad LXIX. annos protraéla curriculo , ea, qua "ver[ar , in flatione , ex omni. orbis terrarum angulo. ad me. quafi conftuxere. Aud Opus , priorem cujus Tomum nunc edimus , [pecimen eft diorum: meque enim aliter. id, nifi fpeciminis loco , baberi volumus. , Reperient. inibi Curiofi prater , qua po[fideo ipfe , aliud nihil , ex- ceptis pauciffamis quibusdam, aliunde mutnatis , de quibus ita [emper loquimur , ut. Multa , un- de deprompta Junt, fima commemoremus. Reliqua omnia y uti Serpentes , Vipera, Dracones , Lacerta , Vegetantia , €9'c. €9c. mea Junt, qua à. dexterrimis hujus ai Chalcógraphis ari inci- di curavi, ut eorum. "vrva. imagines y fecundum. ipfos quos. affervamus, Arcbetypos. quam exactiffine defcripta , hisce. im Tabellis reprajentarentur. Praterea. €9. casui fedulà , ne quid eorun- dem. in lifforia proferrem , mfi quod "attenta. contemplatio. €9' diuturna ine! docuit. experientia. INcque €9. aliorum ante me. LAuthorum. buc. "verba. transtuli , Laconicá potius diciione €9' bona fide impertitus ea, qua €9 poffideo ipfe, €9' 4b aliis relata mihi funt. UR eds Haud equidem diffittor , Colle£tionem hbancce omnis generis Animantium , Avium , Vegetan- tiumque terreftrium ac marinorum , €9'c. €9c. non longá duntaxat annorum fere; fed fummo « etiam PRUEFATTO AU.THORIS etiam labore plurimisque. mibi fumtibus confhitiffe sattamen €8 quas inde bauf »dulciffanas oble- éationes luculentilfomo mihi pramio fuiffe , ingratus Jim , mifi agno[cam. — Senfi bis tanquam toti- dem calcaribus defiderium , quo flaerabam, Deum ex infinitis [uis operibus cornofcendi , eousque excitari, ut costancos meos , atque pofleros, eorundem pariter ad contemplationem. allicere. ani- mum induxerim , remotiffmus interim ab illaudabili folius novitatis Jfludio, aut vanà alüs pra- cellendi cupiditate. INobilior multo eft inflindtus, [anétioresque Junt. flmuli quibus ad Operis hujus editionem com- pellor..— Non. terrena. mihi gloria, nec Hominum. acclamatio , Jed idem ille cordi eft [copus , ad quem. collinearunt Viri tot eximii , datam obfervatorum ferum expofitionem. noun, in veru ereationis finem dirigere conati. . ldipfum. veró eff (mom vana loquor ) ime quod impulit, omnem ut operam impenderim. ad comparandum mili , quidquid rari ,€9 ad Animalium , "Plantarumque cognitionem , Deique binc gloriam. amplificandam proficui , à vemotiffanis quibusvis vegiomibus ; potui acquireres partim ad- Jutus ope. amicorum quibuscum. ad utrasque Indias multorum [patio amorum literaria habui com- merctas partim jure ufus emtionis , dum defunctorum quandoque Curio[ortum Matfea. vendebantur s partim amicitia inità cum expertis Nautis , Chirurgis , aliisque Hominibus , in difftas oras, va- riorum proventu. celebres , proficifci folitis , qui quidem «vel pretio condudli ,' vel € gratis. ali- quando , plurima nolis inde adtuleré non vulgaria [pecimina. Quid multa? Placuit. Deo. Cle- mentiffono , cui fol omnia gratus debeo, in eo, quo fungor , offcto , literarii ope colloquii "ntl , ad plurima orbis terrarum loca: dimanantis, nullam non mibi Juppeditare opportunitatem ,. Atni- mantium , qua creauit ,mirabiliffma bisce meis ufurpandi octlis €9' manibus. — Feris binc Lefliis, qua fuo [altem modo Deum depradicant , Hominique inferviunt , profecto. ingratior. mon folum , fed. €9. rudior. dicendus forem ; hunc Jf thefaurum. meum fub. terra veconderem , feu, quod idem eft, publico imviderem. Quum 'veró maxima eorum , qui bisce [ludis delectantur , pers im ex- Teris degat. veeionibus , aptata carens occafione huc profici[cendi s hinc iis quafi obviam iturus Mu feum meum, irvis icomibus expreffuim , im ipfas eorum oras atque ades, ut ita dicam , transfero, Ita, bono cum Deo, propofitum ordimur opus , primam hancce ejus edendo Partem, [pe freti , fore, ut 9 hac, €9' tres deinceps fecutura , iam iam prelo parata , quarum. contenta paulo poft breviter enarrabimus , ferventes experiantur. Curioforum animos. INon equidem nego , plurimos ante me Animalium dediffe bifforiam s jamque [upra eorum fei mentionem. Rajum verà inter pracipuos babeo , qui brevem quidem , at accuratilfmum , Zoolo- gia exhibuit confpettum , idiomate Latino , titulo: Synopfis Methodica Animalium, Lon- dini 1693. Illorum fingulis fia. debetur laus. Quin €5 fateor ingenue , me, ubi neceffum erat , eorum [cripta con[uluiffe. circa. Animantium fpecies, Erudito orbi à me propofitas. — Attamen, baud foli imimoratus regno Animali , Vegetantium quoque €9' Foffilium à claffbus nonnulla in me- dium protuli varioris nota [pecimina, qua omnia (paucis aliquot, ut -ante dixi , exceptis) «vel fíccata , "vel liquori condienti immera , ipfe poffideo. Inde autem mata mihi eft , qua aliis , ft non. omnino , faltem pro parte, defuit , occafto, opus bocce , non claufis ,ut agunt , oculis , con[arcinan- di ex folis Itineratorum relationibus ,qui res peregrinas , à fe «oifas ,fape "vel nimium quantum ex- aggerant , vel alia prorfus , quàm naturali , facte. depingunt , proprio errore. €9 imperitia de- cepti, aut fucum aliis facere gaudentes. Eso vveró ea. duntaxat charte mandavi , qua €5 propria me experientia, €9 fida docuere tefiimonia Hominum peritorum , qui iis ipfis im locis COWmior t1 , fuismet oculis , quantum par erat, exattilfmam rerum notitiam 927 COmipararoe- rant... [ncubui autem. in id tantó magis, quum tot defcriptiones inperfectas , effifasque narra- tiumculas de Serpentibus , aliisque Animantibus , in [fcriptis veterum. deprebenderim , à pofleris dein inde transfiriptas. à; | 1 "Omnem , quoad potui , operam. navarvi , ut fingulorum Animantium , Avium , Plantarum , €c. icones , «quà ac f[ubjuntta de[criptiones, veram Lettoribus. exhiberent ideam, Natura , quà eorum quodlibet gaudet , conformem. — Hunc verü in finem nativam Exempli cujusvis magnitu- dinem. in imaginibus , quantum. charta permittebat. [patium , exattiffim exprimi curavi : unde im basce defixus TTabellas oculus nonnifi adu di d formam omnim illorum , qua. boni pu- h 2 blici DORCGIECEEYCLIESO A UrTH ORIS lici gratia, prout. editio. bacce teflatur , ex omnibus mundi plagis coller , Nominis: Divini glo» Tiam pro soirili amplificaturus : is enim unicus efl, quem hoc in Opere mihi prafta , copus. Quid, quafo , prodeffet , rerum creatarum formas , colores , pifturam , affectiones , uictum , €9' fimilia, uisce in paginis commemorata , ob oculos pofuiffe , mif fimul bec omnia cum in finem. dirigeremus , ob quem A Deo creata , Hominisque ante pedes collocata funt? [5 veró hand. alius ef, nifi ur «terna INuminis potentia, €9' Divina perfeclitudines , inde cognofcantur 5 quarum. cert €9' «efi &ia ibi tam luculenta reperiuntur , ut, ea qui non videat , um carere oculorum dicendus fft. 4 Omitto dicere. de peffimo illo abufu, quo. Ethnicorum plurimi animantia quadrupeda €9 in» fecta , honore [oli Creatori debito. affecert s dum contra. alii hodie , "theifla dicli , Animalis Oeca-. nomie [cientiam ludibrio babent. — Deo fint. grates qui eo nos donavit intelligentia. lumine , ut | perluftrando Natura regno cujas baud. minimam .Animantia partem con[htuunt , intenti , Omni- | potentiam , Sapientiam , €9' infinitam Creatoris Bonitatem , repertamus undique , adoremus , lin- uaque €9. calamo propagemus, .. 1d *veró officii , quo tenemur omnes , ego quidem , pro dato sihi virium. €9. cognitionis snodulo , boc in Opere, quod Deo "Ter Optimo ,€9* Sacro[ anto Ejus. Nomi-: zi dicatum fit , exequi allaboravi, De fucceffu Letforis benevvoli effo judicium. Reflat , ut. in fne. hujus Prafationis [ynapfin. exhibeamus eorum , qua in quatuor hujus Operis Partibus continebuntur. - Tomus quilibet. centum ad minimum complectetur Tabulas, cim integris , tum. dimidiatis. charta majoris , Regie dicte, plagulis imprefas , quarum icones , ut [upra memoravi , ab opti- mis hujas evi Chalcographis exarata natrvam [uorum [peciminum formam. atque magnitudinem , quantum par eft, vividiffme exprimunt. Adjuncia fingulis eft defcriptio «vel Latino- Belgica , «vel Latino-Gallica. db Tomus prior anatomen fiflit «oartorum fruétudhn, foliorum, € Plamtarums. tum plurimas exoticorum rarioris mota Animalium, bipedum ,| quadrupedum, €9' multipedum , fpecies , uti "lraneos peregrinos , Millepedas , Scorpiones , €9c.. raras itidem 4dees , fuis cum. nidiss Mures, Glires, Feles, Ganes, Sciuros "volantess Ranas alienigenas grandiores ,. Bufones , Pipa dicla. Animalia, & dorfo fuo pullos excludentias Ranarum deinde & pifcibus , retrogradamque in pifces transformationeg s. Cbamaleontess: Lacertarum. [pecies. rariores , Dracones , Viperas , Serpentes , d efludines , tam ovis. adhuc, inbarentes , quàm exclu[ass. Crocodilas pariter ovo. etiamnum inclu- fos; exclu[osque , €9. "Altera Pars Serpentologiam praciput dabit ,froe Serpentum hiftoriam: uli animantium borum e quatuor. Orbis plagis collectorum rariffiima €9' exquifitiffima , magnitudine , piturà. mirabili , €9 habitu , natiois , [ummá , qua fieri poterat , arte «ri incifa , plagulis*cum integris tum dimidia- tis ipre[fa veprafentabuntur , addita fimul eorundem pro more bifforia. Exotica rarioris nota Ve- getantia , €9. quadam alia Jpecimmina ffngularia , binc inde inter[erta funt. Tomo tertio elegantiffma continebuntur fpecies eorum , qua fuppeditat Oceanus ; Planta , Mafei, JEchini , Stella , Solesque marini , Conchylia exotica rariffima, €9' ejusmodi : tum. €9 plurima for filium. peregrinorum fpecimina , uti minera. Auri , "Argenti , ZEris ,Stanni , Plumbi , Ferri , €9c, s Lapides deim "vario miroque modo figurati s eruta e, terra vifceribus ligna, €9' Conchylia, petre- facla, aliaque hujus generis rariora ; qua inter €9' univer[alis diluvii habentur. reliquia , utrisque ex [ndis, tum €9' aliis ex oris peregrinis baufta. E Quarta tandem Pars. Reptilia dabit plurima atque Infetia tam terreflria ,* quàm aquatica , ex quatuor Orbis partibus , non fie multo labore atque impenfis , coacervata , ad vivum «ri in- eifa , cumque nidis fiis , €9' generandi modo , ordinatim defcripta. Faxit Deus "ler Optimus, Maximus , omnia ut. cedant in [ui INominis gloriam , proximique Jalutem! [s enim unicus eft. €. pracipuus laboris hujusce finis. 1 , d. V OOR- VOORREDEN VURAEUN UDCOECN ESG-HIR-Y V—E-R Et is een groot voordecl voor iemandt , die voorgenomen heeft over zekere ftoffe 'of ontwerp te fchryven, te rade te kunnen gaan met die Schryvers ,. die voor hem over de zelve zake gefchreven hebben. —Daar uit kan hy niet alleen zien; welke misílagen zommige , het zy door onkunde, het zy uit vooroordecl , Il of ook uit cenzydigheit ; hebben begaan, om de zelve, als zo vele klip- LU pen, zorgvuldig te myden; maar hy kan daar door ook leren hoe ver zich AC WA- de nuttige ontdekkingen hunner nafporingen uitftrekken , ot zich daar van te bedienen tot voortzettinge van die wetenfchap , of letteroeffeninge , die hy zich ; E/| tot een doclwit hecft voorgeftel:. .Dat de ouden het ys, gelyk men fpreekt , omtrent vele dingen gebroken, en in het onderzocken van verícheide gefchied-en natuurkundige zaken (om van andere hier niet te fpreken) cen fpoor gelegt heb- ben, dat men in volgende tyden gevolgt heeft, zal niemandt, die'eenige kennis van hunne fíchriften heeft, ontkennen; en in zo verre is men hen in der daadt dier verplicht. ..Maar men is evenwel nog. vecl meer veríchuldigt aan de nieuwe Schryvers, die noch tydt, noch koften, noch arbeidt hebben gefpaart om nieuwe ontdekkingen in alle foorten van wetenfchappen te doen; en daar onze ceuw boven alle ande- re roem $» kan dragen, is, dat zy Mannen van den grootften geeft en het fchranderfte oordeel daar om- trent. heeft. voortgebragt. Wy zullen van gene andere wetenfchappen fpreken , maar alleen by de Natuurkunde blyven. Sedert dat men glazen heeft uitgevonden , waar door niet allen het fyafte zandgje zich duizendmaal groter ver- "roont dan het is, met alle zyne doorzichtige hoeken en kanten, maar zelfs het onzichtbare zichtbaar wordt gemaakt , is'er byna niets zo hoog in de hoogfte hemelkringen, zo diep in de diepfte zeckolken, zo verborgen in de verborgeníte holen en groeven der arde, dat men door het behulp dezer glazen niet onder het bereik van het gezicht weet te brengen, om de voorname delen, hoedanigheden en eigen- Íchappen daar van te leren kennen. Eertyds vergenoegde men zich met de ligchamen der menfchen te ontleden; maar nu gaat men in de ZR SCBENCN van het ligchaam niet alleen veel verder, maar men onteedt ook moffelen , rupzen, muggen, bladeren, bloemen, vruchten, wortelen, enz. en ontdekt in het geringfte fchepfel de uitne- mendíte wonderen. . Wat is 'er geheimer in het dierlyk leven dan 4e omleop vau bet bloedt. ——| Men twyfelt of de ouden daar iet van hebben geweten: het is altoos zeker, dat zy daar op verre na zo vecl niet van geweten hebben, als men 'er tegenwoordig van kent. Het is nu geen werk meer het bloedt dwars door het vel van aalen, enz. door vergrootglazen te zien omlopen, waar uit men een zeker en vaft denkbeeldt kan opmaken hoe het in de aderen en flagaderen van het menfchelyk ligchaam , door het hert en de longepypen, omloopt. " Kan 'er herelyker uitvinding bedacht worden dan de Luchtpomp? waar door men tot de onzichtbare werkingen der luchtbollen op de ligchamen doordringt, en hunne zwaarte en fynheit zo weet te wegen, als of men yzer of ftaal in een weegfchaal hadt. Van deze en diergelyke zaken en hulpmiddelen hebben de ouden niet vecl geweten en gefchreven; cn die na ons nog verder in de geheimen der Natuur zullen treden , en de zelve nog al meer nafporen, zul- len nog meer, dan wy nu weten, ontdekken en uitvinden. Het geen, daar deze onze eeuw ook alle de voorgaande in overtreft , is, dat men uit zyne eige oogen ziet, en de zaken, die men befchryft, zelf. behandelt. Voor dezenliep men'er merendeels los over heen ; men redenkavelde over de natuur der dingen, zonder de zelve of gezien, of onderzocht te hebben. War js niet al voor dezen, op het getuigenis en gel gelove van anderen, voor waarheit opgegeven en aan- genomen, dat naderhandt bevonden is een louter verdichtíel te zyn? Ondertuffchen is het eenen. meníche onmogelyk de ganíche Natuur te befchryven. — Behalven. de be- kwaamheit en de ervarenheit , die daar toe vereifcht worden, is het perk, dat het menfchelyk leven is ge- zet, vel te kort om alles te doorzien. — Voeg daar by de ongemene grootheit van de Natuur zelve, die niet bepaalt kan worden, en de onuitfprekelyke uitgeftrektheit van hare werken, nevens de ondoorgron- delyke diepte van hare wegen , die niet is te peilen. Wie kent toch, als men het oog op de menigre en het onderícheidt van de allerkleinfte tot de allergrootfte fchepíelen flaat, der zelver geral? Wie kent hunne verícheide geflachten, foorten, en byfoorten? om van hunne hoedanigheden en eigenfchappen, zo vol- . flrekte, die zy in zich zelve hebben, als betrekkelyke ten. opzichte van andere dingen, niet te fpreken. Maar, dat nog verder gaat, wie der hedendaagfche Natuur-onderzockers heeft met alle de nieuwe hulp- middelen dezer later eeuwen, daar de ouden niets van hebben geweten, kunnen tonen de onbepail- bare declbaarheit der ftoffen, daar de natuurlyke gewrochten uit beftaan, en de ongclooflyke kleinheit, j j * OK OX ok met VOORREDEN vas »p£xs SCHRYVÉR. met het talloze getal van bloedeloze beeftjes, die het onmetelyk geheelal doorzweven en vervullen? Om die reden hebben meeít alle de onderzockers der natuurlyke dingen zich te vrede gehouden met alleen cen zeker decl van de Natuurlyke Hiftorie by de handt te vatten. — Onder de ouden hebben Ztriffo- feles, ZElianus , Phile, en anderen , zich voornamentlyk opsde natuurkunde der beeffen en. dieren gelegt; en de Schryvers, die fmaak in de zelve ftoffe hebben gehad, hebben hen daar in gevolgt, en groten roem by de nakomelingen behaalt, als: Conradus Gefnerts , Ulyffes Aldrovaudus , Willem Pifo , Georg Mark- graef, Karel Clufius , Frangois: Hernandes , Sfohau de Lact, "fob. Eufebius Nierembere ,, Buflamantinus , "fob, Jfobuflon, Samuel Bochart , Wouter Charleton, Francois Willougby , Willem Roudelet , "Thomas Moufet ,' Eduard Wotton, Martin Lifler , "fob. Ray , Haus Sloan, Zavammeidam, Goedaart , en. incer anderen. j Gelyk de H. Schrift ook van vele dieren meldt, waar van de heilige beeldfpraak (Hieroglypbica) ont- leent is, heeft de Heer Wolfgang Franzius , wylen. Doctor en Profeffor in de Godgeleerdheit in de hoge- Íchole te Wittenberg, de geíchiedenis van de zelve befchreven, waar van de Heer Jobames. Qyprianus ,. in. zyn leven Doctor en litpdlssiar in de Godgeleeidheit te Leipzig, een. Vervolg, nevens eene omftandige Uidegging, in vier delen in quarto, in den jare. 1712. hecft uitgegeven. Na hem heeft de Heer 7. 7. Scheuchzer , vermaard hoogleeraar in de genecs-en wiskunde, over de zelve ftoffe zeer geleerdelyk gefchre- ven; zo dat men, door het gebruik der gemelde Schryveren , nu vecl gemakkelyker en Korter tot de ken- nifle van de natuur der beeften j^ en. van het gene Godt daar in heeft opgelloten en gelegt; om het Gods: delyke en het zedelyke te verbeelden;- kan komen dan te voren. s Op de zelve wyze is het gelegen met de planten, kruiden, en andere gewaffen, welke uit de aarde;: die ]. kracht om de zelve voort te brengen van boven kryegt, opkomen. Wy zullen deze ftoffe,. om daar eene kortbondige fchets van te'geven, in twee hoofddelen begrypen : want tot de minder fmal- delen van elk foort en geflacht, en tot de ontleding van bloemen , vruchten , enz. zullen Wy hier niet: overgaan, onderftellende. de heerlyke ontdekkingen; welke in deze onze eeuwe in de bloem-en kruidkun- de gedaan zyn. 5 Het cerfte hoofddecl behelft alle eetbare aard. en boomgewaffen , gefchapen tot voedfel voor menfchen en beeften. Het twede vervat al wat tot geneesmiddelen van het brofle en bouwvallige ligchaam , dat aller- hande ziektens is onderworpen, behoort; ten ware men het eeríte ook onder het laatfte wilde begrypen ; nademaal het minfte kruidt , dat tot gemene fpyze dient, eene kracht van verfterking in heeft, die de ziek- te van het ligchaam kan afweren, of cenigzins te hulp komen, zo niet in 't geheel wegnemen. — Maar laten wyons aan de algemene verdclinge houden. : Wy bevinden, dat in alle landíchappen ; voor zo verre als 'er aarde en landt gevonden wordt, gewaffen en planten grocien , die tot nut en dienft van menfchen en dieren geíchapen zyn. De warme landen ge- ven de meefte; maar daar is 'er, in 't algemeen gefproken geen, of het heeft gewaflen, en zelfs zyne eigenaardige en byzondere gewaffen, dic: niet in alle; maar in ieder, naar zyne gelegenheit en lucht- ftreck , gevonden worden. ^ Deze zyn verícheiden in gedaante, eigenfchappen, krachten, gebruik; enz. Zy Véllen in geflachten, en de geflachten in foorten en byfoorten , *daar men nu gehele opftellen , of Syflemata van heeft, voor zo ver als zy bekend zyn: want dat'er vecl meer nog onbekend dan bekend zyn, ten minftle wat de krachten aangaat, is buiten tegenfprake. — Hetis waar, dat'er zyn; die ze- kere frematum en. merktekenen dragen, daar men iet Íchynt uit te kunnen voríchen ; maar de kruidkun- dc is nog zo ver niet gebragt, om "er het rechte geheim van te weten ; hoewel zy eene van die wetenfchap- pen is, daar men het meeft in is gevordert, en dagelyks met zegen en vrucht in gevordert wordt. Het 1s aanmerkelyk , dat men kruiden en bloemen vindt, van welke de cene de gedaante van een hoofdt hebben ; andere van oogen en ooren ; andere van tinden; andere van de tonge; andere van handen en voeten; an- dere van het hert, de lever, de long, de blaas, de nieren, de Ípieren, enz. Maar alle deze uitwendige gedaanten kunnen by de innerlyke krachten niet halen. — Konden wy de zel- ve alle kennen, wy zouden hoe langer hoe meer. ontdekken, dat Wy; zo haaft wy onze voeten in de groene weiden, en zelfs op. de cap Wegen zetten , over welriekende balzemen , olién, en zouten » die 'er in verborgen zyn, doch daar uit getrokken kunnen worden, gaan, en dat wy met onze handen kunnen plukken het geen zo wel tot onderhouding der gezondhceit , 4i tot wederbekoming van de zelve', in geval van zickte, dienflig is. Tot h& gras toe is "er eene artzenykracht inj en de wortelen daar van worden in de apotheken gebruikt. i Om van de uitlandfíche kruiden , planten, en fpeceryen niet te fpreken, hoe vele inlandfche zyn 'er, daar de Effentie en gecít door de kunt. wordt uit gehaalt. Elke bloem heeft de Schepper niet allen gefor- meert met eene byzondere gedaante en verwe, tot vermaak der oogen ; maar met byzondere haerasialiado, van fmaak , reuk, en andere krachten, voor de overige zinnen en het hert, het welk, als het bezwykt, daar door weder by zich zelve komt, wonderbaarlyk voorzien. — AE wat groeit, is tot het een of het an- der gebruik dienflig , en heeft daarom ook zyn byzonderen naam en werking. De bladeren zyn van eene andere uitwerkinge en gebruik dan de bloemen, en de bloemen van eene andere dan de vruchten; zaden, en wortelen. De íchorffen en baften zyn niet onnut, maar dikwils van meer kracht en nuttig- heit dan de kern en het pit, hec welk men hier door voorbeclden zou kunnen bewyzen, indien: het. niet door verfcheide Schryveren reets was gedaan, en daarenboven door de dagelykíche ondervindinge niet. ten volle wierdt bewezen. De houten zel£ vermelden de krachten der Natuur en de nooit volprezene vol- maaktheden des almogenden Scheppers. Uit het droogíte en het dorfte voor het ooge trekt men zomwy- len de heilzaamfte wateren, balzamikíte geeften, olién, en zouten. Een arts en heelmeefter heeft de bloem zyns levens, en zelfs meer, nodig om van dit alles een onderícheide kennis te bekomen, op dat hy VOORREDEN v4N »zuN SCHRYVER: hy in ryper jaren in ftaat zy din geneesmiddelen uit den groten wereldhof, naar den aardt van elke ' ziekte, te. kiezen en voor te Íchryven. - De grote Medicynmeeller hecft het al in zyne handen gegeven, - en die 'er Hem in zoekt, zal 'er Hem in vinden, als den alwyzen en algenoegzamen Godt, die voor den meníche eene meer dan vaderlyke zorg , tot behoudt van zyn leven, van den beginne der fcheppin- i heeft gehad, en zonder ophouden gelieft te hebben. — Wie zou zich in het befchouwen van deze won- erwerken des Heeren kunnen verzadigen : Graven wy tot de wortelen, inzonderheit die der bomen, wy bevinden,, dat zy , onder andere eindens, tot vaftigheit der aarde dienen ; dat zy door hunne dradige vefelen en wyder fapvaten de fappen , in de aarde door daauw , regen, of andere invloejingen, met den ECRIRE of umiverfelen geelt , als het leven en het : voedíel van al wat grocit , gevallen , naar boven trekken, om het gewas te doen opgroeien , en aan ieder tak en bladt zyn beícheiden deel en onderhoudt toe te brengen, tot dat het zyne volkomenheit naar zynen: aardt ontfangt en wedergeeft, gelyk wy by onze Anatomifche vruchten aangemerkt en befchreven hebben. Befchouwen wy de baften en íchorffen der bomen, zy zyn gemeenlyk digt en naauw in cen gevocgt, gelyk cen geweeffel, en met een gom of harftachtige pap gellyft. Zy dienen tot beícherminge van den: ftam en de takken, als een overkleedt, dat zy voor hi te grote hette, koude, droogte , en nattigheit be- waren; en op dat dit overkleedt niet vergaa door toevallen van buiten, komt 'er alle voorjaar of Len-: tetydt eene nieuwe circulatie of doorítraling in, die ze heclt daar zy gekneuft en gewond is; die ze uit- zet daar zy is afgebroken, en die ze verfterkt daar zy zwak is geworden; en als deze doorftraling daar in: komt, dryft zy uit den ftam en de takken de knoppen, bladeren, bloemen, em vruchten. : : Slaan wy ons oog op de bladeren , zy matigen de hette , en dienen om. de al te Íchiclyke uitwaaffeming vat de vochtige delen te beletten, en de al te vochtige lutht, daauw, en regen af te weren, op dat de tedere vrucht of bloem niet gekrenkt of befchadige worde, zó dat zy tot ecne fchaduwe en befchutting zo voor al te veel koude, als voor al te veel warmte dienen, behalven het fieraadt, dat zy met hun loof de tak- ken, die anders blote armen zyn, en de ganfche plant, die anders met een kaal hoofdt ftaat , gelyk men 's winters ziet, waar in zy een doods gelaat vertonen, byzetten, en daar mede rondom bekranffen. Laten wy ons oog fpelen op de vruchten en zaden ; elk gewas heeft zyn zaadt, en elk zaadt zyn huisje, naar de gedaante en den aardt van het zaadt, het zy rond, langwerpig, drie-of vierkantig : daar is in al- les eene evenredigheit, die alle kenners, hoe ver zy ook in de planten bloemkunde gevordert zyn, in verwondering wegrukt. : Wy vinden in de Godgeleerde Natuurkunde van den groten Natuurkenner JFilliam Derbam , bladz. 445, aangemerkt, hoe de Natuur voor de voorttelinge en behoedinge van allerhande gewaffen zorge draagc; en Sfobs Ray, in zyn boek Gods wysheit in de werken der fcheppinge vertonende , merkt aan, I Decl , bladz. 121, hoegrote zorg de Heere heeft gehad om de zaden, waar door alle gewaffen , kruiden , bomen , enz. mocten voortgezet en onderhouden worden, te bewaren en goed te houden. Meer andere brave en zeer verftandige Mannen, den Liefhebberen van deze wetenfchap , en de natuurlyke zaken in 't algemeen, niet anbckend ; hebben daar van gefchreven ; maar doordien zy aangaande dit ftuk van de planten en andere aardgewaffen nog vele zaken voor hunne onderzock-lievende nakomelingen hebben overgelaten , zo wel als de tot hier toe geblocit hebbende Schryvers over de natuur der becften, en het geen daar toe behoort, waar van wy te voren omftandig hebben gefproken, heeft men allen op hun voetfpoor voort te gaan, om daar in gelukkig en met een gewenicht gevolg te vorderen. Want , zeker, daar valt in beide nog meer te ontdekken dan 'er ontdekt i5; maar men zal 'er ook met den tydt, en door arbeidt, onder Gods zegen, meer achter komen, als men maar ruftig op het gemaakte fpoor voortftapt. De middelen daar toe zyn: I. De werken der voorgaande Schryvers, waar van boven is gefproken, dé welke ons voorlichten; en fchoon in eenige delen gebrekkig, zyn zy echter van grote nuttigheit in ande- re. II. De nieuwe en geftadige ontdekkingen van byzondere Liefhebbers, en van ganfche Genootfchappen, gelyk de keizerlyke, die van Londen, van Parys, van Neurenberg , van Berlyn , en andere. III. De nieuwe Rei- zebefchryvingen van natuur-en wiskundige reizigers, die of op hunne eige, of vorítelyke koften vremde landen hebben doorgereift, en alles, dat ieder landt raar en feldzaam voortbrengt, op de allernaaukeu- rigfte wyze doorzocht en aangetekent. IV. De verftandhouding en briefwiffeling met geleerden binnen en buiten Europa ,; door de vier delen der weredt heen. V. De doorluchtige en alom beroemde keizer- lyke, koninklyke, en andere Genootíchappen, die in Duitfchlandt, Engelandt, Vrankryk, Portugal, Italié, en elders, tot voortzettinge der Natuurkunde, en alle daar op betrekkelyke zaken , zyn opgerecht VI. De doorwrochte fchriften van de meefte leden dezer Genootíchappen , wier namen wy kortheitshalven met flilzwygen voorbygaan , en,daar ieder Liefhebber mede raadt kan plegen. VII. De heerlyke Kabi- netten van allerhande foorten van natuurlyké dingen, die federt eenjge jaren bycen vergadert zyn, waar in Hollandt boven alle andere landen uitmunt. Waar vindt men diergelyke feldzaamheden van allerhande land-water-en zeewonderen dan hier te lande? Waar zulke rare bloemen, planten, Ííchulpen, horens, viflchen , vogelen, béeften, dieren? enz. Het is waar, dat men hier nog geen Genootíchap van Natuur-onderzockers heeft opgerecht. Wat daar de xeden van zy, zullen wy niet onderzocken ; maar het is zekerlyk te beklagen , dat 'er in een landt, daar niet allen. voorraadt, maar zelfs overvloedt is van al wat tot de ontdekkinge der feldzaamheden in: de "Natuur, tot voortzettinge der wetenfchappen, en tot verheerlyking der Natuurkunde vereifcht wordt, zo Weinig aanmoediging tot aankweking der verftanden en geleerdheit wordt gevonden. Maar des niettegen- fd zyn'er Licfhebbers, die vermaak fcheppen in het verzamclen der feldzaamheden , welke tot de : dye kr as us 5 Natuur- VOORREDEN.vaN.pnEN.SCHRYVER-^ Natuuilyke'Hiftorie behoren , waar toe hen door middel van de fcheepvaart dezer landen ovetvloedige ge- - legenheit wordt verfchaft. ae Uic deze zucht en. begeerte is het, dat wy , ons van den Heere gezegent vindende, vele jaren herwaarts ons hebben gelegt om een Kabinet van. het keurlykfte , dat ons in onzen leeftydt, die door Gods goed- heit nu op negen en zestig jaren is gebragt, en in ons beroep van alle kanten is voorgekomen, dienende tot vermeerdering en opheldering der Dier-en Kruidkunde, om van andere uitheemíche wonderen der Nature te zwygen, met onvermociden vlyt te verzamelen. Het Werk, waar van wy nu het eerfte Decl uitgeven , is daar een ftaal van, en wy willen het niet ho- ger dan een ftaal uitmeten. De Liefhebbers zullen daar in niet vinden dan her geen wy zelf bezitten , uit- genomen cenige zeer weinige ftukken, die ons van anderen zyn bygezet, en daar wy niet van fpreken , of wy voegen daar terftondt by in welke Kabinetten de zelve gevonden worden. —Voor het overige hebben wy zelf alle de andere. ftukken, als flangen, adderen, draken, hagediffen, aardgewaffen, enz. enz., die wy van de befte plaatfnyders van dezen tydt in het koper hebben laten brengen , om het oorfpronkelyke, onder ons beruftende, in deze kunftplaten naaukeurig naar het leven te verbeclden en af te malen. — Wy hebben ons ook wel gewacht van 'er iet van op 't papier te brengen , dat wy niet door eene lange en be- proefde ondervindinge hebben befpiegelt en geleert. — Andere Schryvers hebben. wy niet uitgeíchreven, maar kort en bondig gezegt wat wy daar van te weten zyn gekomen, en het geen wy zelf hebben en be- zitten. . Wy willen niet ontkennen, dat het verzamelen van allerhande foorten van dieren, vogelen, zce-en landgewaflen, enz. enz. ons, behalven eene lange reeks van jaren, groten arbeidt, zorge, en geldt heeft gekolt; maar wy moeten te gelyk erkennen het grogt genoegen, dat wy daar in hebben gevonden, naar- dien zy onzen luft, om Godt uit zyne fchepíclen te leren kennen , hecft aangezet , om onze tydgenoten en nakomclingen ook een gezicht daar van te geven, ver van blote nieuwsgierigheit, of uit ydelen waan om boven anderen uit te munten. Om de feldzaamheden van ons Kabinet in druk te laten uitgaan, hebben wy ons gedreven gevoclt van een edelmoediger geeft, en bevangen van eene heiliger begeerte, welke aan wereldlyken roem , en lof van meníchen niet is blyven hangen , maar het zelve oogmerk Teck gehad , als zo vele andere Mannen , die het ware einde der fcheppinge onder het befchryven hunner ontdekkingen in de Natuur in 't oog. hebben gehouden, zich hebben voorgeftelt. Met het zelve. inzicht durven wy ook zeggen , dat wy niets gefpaart hebben om het geen raar en nut- tig tot voortzettinge der dierkunde en aardgewaffen, ter eere Gods, uit vremde landen te bekomen was , machtig te worden, het zy door de hulpe van vrienden, met welke wy daar over in 't Ooft en in't Weft vele jaren briefwiffeling hebben gehouden , het zy door inkoop, wanneer Kabinetten van overledene Licf- hebbers wierden verkocht, het zy door kenniffe met ervarene fchi pers, Chirurgyns, en andere te Ícheep naar ver afgelegene geweften, daar wat feldzaams van daan te halen was , varende lieden te bouden, die ons voor geldt, en zomwylen om niet, en als een geíchenk, vele rare ftukken. hebben medegebragt. Kortom, op wat wyzeiet te bekomen was, heeft het Gode, dien ik het al te danken heb, behaagt my in myn beroep, en door myne ver uitgeftrekte verftandhoudinge in vele oorden der wereldt, allerhande gelegenheit te doen. voorkomen, om zyne allerwonderbaarfte fchepfelen onder de dieren tot onder myn ooge in eige handen te doen zamenkomen: weshalven wy niet alleen ondankbaarder, maar onvernufi- ger dan de dieren des velds, die Gode altydt op hunne wyze loven, en den menfche ten dienfte ftaan, zouden zyn geweeft, indien wy onzen fchat in de aarde hadden verborgen, dat is te zeggen, niet in het licht hadden gebragt. En nademaal de meefte Liefhebbers en. Kenners buiten 's lands wonen, en de ge- wenfchte gelegenheit niet hebben om te reizen ,' hebben wy hen te gemoet willen komen, en ons Kabi- net, om zo te fpreken, in prentverbeeldingen naar het leven geltroken, tot in hun landt en huizen willen overbrengen. Hier mede maken wy, onder Gods zegen, een begin met de uitgave van dit ecrfte Decl , hopen- de, dat het zelve, als mede de drie volgende Delen, van welke wy den Liefhebberen ftrax den korten inhoudt zullen. mededelen, en die ter drukperffe gereed leggen, hen aangénaam zullen zyn, en van hen met genoegen aargenomen worden. Het is waar, dat verícheiden voor ons van de dierkunde hebben gehandelt, de welke boven door ons zyn opgenoemt, en onder welke Rajus een der voornaamfte is geweeft, als hebbende eene korte, maar uitftekende íchets der dierkunde ** in de Latyníche tale uitgegeven. — Ieder van hen komt zyn verdiende lof toe, en daar het nodig was, hebben wy hunne íchriften geraadpleegt over de dieren , die wy in de geleerde wezeldt brengen. ^ Maar wy hebben ons by. het ryk dtr dieren | niet alleen gehouden ; uit ks ryk der aardgewaflen , en dit dat der bergftoffen hebben wy ook cenige voorname en on- gemerie ftukken te berde gebragt, alle (cenige weinige, als boven is gezegr, uitgezondert) by ons, het zy gedroogt, het zy in ?iguor leggende, waar door ons de gelegenheit ter handt is gekomen, waar van anderen zyn veríleken geweeft , zo niet in "t gehecl, ten miniten ten dele, van ons Werk niet blindeling te befchryven op het goed geloof van anderen, op de berichten van reizigers, die dikwils van de vrem- digheden, die zy gezien hebben, meer, of ganích anders, uit onkunde, misverftandt, of waanwysheit opgeven, dan zy in der daadt zyn, maar EA onze eige ondervindinge, en de onderrechtingen van kundige perfonen, die naaukeurige kennis van zaken ter plaatfe zelf, en met eige oogen, zo vecl doen- lyk was, hebben genomen; 'waar naar wy des te meer getracht hebben, om dat wy zo vele onvolmaakte ; be- *. Symopfis methodica "Animalium; gedrukt te Londen 1693. ; VOORREDEN vVaAxw prx SCHRYVER befchryvingen en verdichte vertellingen van flangen en ander gedierte by. de oude Schryveren, die daar na van de volgende zyn uitgefchreven , gevonden hadden. . Zo vel ons mogelyk is geweeft, hebben wy ons tocgelegt om , zo door de afbeeldinge van ieder dier, vogel, gewas, enz. als door*de beíchryvinge, die wy daar by hebben gevoegt, een waàr en natuurlyk denkbeeldt, overeenkomende met het leven, daar de zelve naar gemaakt zyn, te geven..— Wy hebben ten dien cinde, wat de afbeeldingen betreft, de proportie van grootte en van kleinte van ieder zo na, als het papier tocliet, doen gade flaan, zo dat het oog op deze Tafereclen fliet anders zal zien dàn eene levendi- ge gedaante der; ftukken , die wy ten dienfte van het gemeeh , gelyk deze uitgve getuigt, uit alle ge- welten der wereldt byeen hebben verzamelt, tot grootmakinge van Gods name, het welk het gro- te doclwit is, dat wy in 't uitgeyen van dit Werk beoogen: want wat zou het ons baten de natuurlyke Íchepfelen in hunne gedaante, verwen, tekeningen , eigenfchappen , voedíel, en wat dies meer is, dat men.in onze befchryvinge aangetekent zal vinden , voorgeltelt te hebben , indien wy de zelve niet bragten tot het oogmerk, waar toe zy van Godt zyn gefchapen, en den meníche aan de voeten gelegt. — Het is om daar zyne eeuwige kracht en Goddelykheit in te befpeüren , de welke daar in ook zodanig uitfchitteren, dat men blind moet zyn om de,ftralen daar van niet te zien. : .Van het misbruik , dat 'er echter vele Heideníche volkeren, die de viervoetige en kruipende dieren in plaats van den Schepper hebben aangebeden, eri zo vele andere ongodiften, die met de MET fpot- ten, van hebben gemaakt, zullen wy niet fpreken. |. Godt zy gelooft » die ons verlichte oogen des ver- ftands heeft gegeven , om zyne almacht, wysheit, en goedheit in het; ryk der Natuur, daar de dieren een groot.deel van zyn, te aanfchouwen, teaanbidden, en met mondt en penne te verbreiden. Van dezen plicht, allen menfchen opgelegt, hebben Wy ons, naar onze kennife en vermogen, in dit Werk, dat wy Gode en zynen Name toewyen , getracht te kwyten, waar van wy het EIS aan den befcheiden Lezer overlaten , zullende, tot beíluit van deze Voorreden , alleen nog den korten inhoudt van alle de vier De- len van dit ons Werk hier byvoegen. Ieder Decl vervat ruim honderd platen , of Tafereclen , van hele of halve vellen groot rojaal papier , zyn- de de figuren , als boven breder is gezegt, door de befte plaatfnyders van dezen tydt in de natuurlyke groot- tc en gedaante (zo veel doenlyk is geweeft) vat dat gene, het geen zy verbeclden , gemaakt, en voorts befchreven in 't Latyn en. Nederduitfch , als mede in 't Latyn en Franfch. Het eeríte Decl behelft voor eerft de ondeding van allerhande vruchten, bladeren , planten, en gewaf- fen; voorts zeer vele foorten van feldzame uitlandíche dieren, zo twee- en viervoetige, als die meer voe- ten hebben, gelyk vremde fpinnen, duizendbenen, Ícorpioenen, enz.; verder rare vogelen, met hare neften; vliegende muizen , Viene raten, vliegende katten, vliegende honden , vliegende?eckhorens , grote uitlandíche kikvorfchen , padden, Pipaas, welke de Jongen uit den rug grocjen; de verandering der kikvoríchen uit viflchen in kikkers, en uit kikkers in viffchen ; Kameleons; feldzame foorten van hagedif- fen, draken, adderen, flangen , fchildpadden , in en buiten hare eieren, en krokodillen, mede in en bui- ten hare eieren. Het twede Decl zal inzonderheit beftaan in eene Serpentologia , of Slangen-befchryving, welke dieren wy uit alle vier delen van de wereldt hebben byeen verzamelt, en de keurlykfte en feldzaamfte der zelven, le- vensgrootte, met hare verwonderlyke tekeninge en gedaanten , p hee en halve vels platen. kunttiglyk laten fnyden en afbeelden, zynde hare befchryving, gelyk by de andere zaken, daar by gevocgt. ' Op ee- nige platen of Tafereclen ziet men ook eenige rare uitlandíche gewaffen en planten, nevens eenige andere fraaie byzonderheden. Het derde Decl zal vervatten. de fchooníte foorten. van zeegewalen zeemos, zeeégels, zeezonnen, zeefterren , zeer rare uitlandíche fchelpen, horens, en diergelyke feldzaamheden; voorts velerhande foor- ten van mineralen uit vremde gewelten, als van goudt, zilver, koper, tin, loot, yzer, enz. als mede velerhande foorten van ftenen, van wonderlyke gedaanten; gegravene en veríteende houten; fchelpen ; horens, en meer andere rare ftukken , waar onder eenige overblyfíclen van den zundvloedt, zo uit Ooft- en Welt-Indi&, als andere vremde geweften en landen. Eindelyk, het vierde Decl zal behelzen zeer vele foorten van infekten , reptilién, of bloedeloze gekerfde of gekronkelde land- en waterdieren , uit alle vier geweften der wereldt met vecl moeite en koften byeen verzamelt, en in hunne wonderfeldzame gedaanten,, alle in levensgrootte, kunftelyk in 't koper gefneden, en met hare neílen en voortteling in goede order befchreven. De Heere geve, dat alles moge gedyen tot verheerlykinge van zynen allerheiligften Name, en ten nutte van onzen evennaaftren! het welk Hn hoogfte en eenigíte einde is, dat wy ons met dezen onzen arbeidt voorftellen. .** AUTHORI A OU T HVeOR I Locupletiffium | Rerum. INaturalium. Tbefaurum edenti FEOGETPBTOIL* Qe"URepoA Cp ocpRM o e D Enex Jepulchro. proximus , efferat " A Elapfa vetró tempora ; Jentieus E virium languore , quantüm Pravaleat Seuio "fwventus, 9 o e Nos jure woflros. proferimus. dies , . Seuile mundi tempus, origini ; Zevi valorem. baud metientes Corporis aff ammi, vigore. Ut balbus acri judicio Puer Rerum. perito -eff inferior. Sene 5 Sic Orbis etas ultima arte Exfuperat. fludioque. primam. Negasue? Profert Amfleliis Tibi Tefles ab oris imuumeros SEBA, Opus fuperbis umiver[e Divitis Pbyfices. vepletum. Opus. flupendum , quod Veterum fibi 4Etate mumquam par. babuit ; cui, Quecumque Majorum. fuperfimt . In Pbyficis wowumenta , cedunt. Opus, mimuto cumtla «volumine , Que fudit almo prodiga de finu Natura, fculptas avte vitam Per Tabulas. imitante , fiffens. Suos Vetuflas imvida Plimios , Et Z/Eliamos, e$ Sophie Ducem Sfatfet. Stagiriten , celebres Hifforie Pbyfice Magiffros ! Ex mille mobis fufficit. umicus , "Eterua. mo[hri. gloria feculi, ALBERTUS, bac in parte Solus Qui Veteres fiperavit omes. ALBERTUS, iuquam! Divite qui manu Occafiouem. corripieus datam , Totam fuas Naturam im edes, Lamechidi fimilis , cosgit. Non lle moffei divitiis Soli e Contentus , onmes, quas acus imdicat, Orbis plagas excuffit , aufum * Oceani Domimo jwvante. * Tanti laboris , tam varie. fuit Cure, fupremi umera. Numinis Legiffe , Thefaurumque y. cujus , Nunc fpecimen. datur ,' aggregéffet Sic Afficanas , fic. Afiaticas , Orbisque largo quas gremio Nowus Profert , opes Europa luffrans Heic propriis flupefatla. confert. Seu Seu Te, quod imis, Foffilium. gewus , Terre. fepultum. vifzeribus. latet, Deletiet 5. iumen[am SEBANA Materiem Tibi Gaza. fundit. Exoticorum [zu V egetantium Te cura ceret mobilis buc ades! Heic flirpium. variffimarum "Ampla Tibi feges. appavatur. Quin có: docebit Te SEB A candidus , Cutim. tenellam. glubere. frondium, Et frutfuum. extricare. illos , Ut. fabricam «videas. flupendam., ' Sed parva. dixi: mamque, Homimis mage Propinqua. flirpi, gens. Animantium , ^ Que cua SEBAE congregavit , Exfuperat munerum modosque. Quis bic camendi primcipium. eruat ? Tantáve dignum. materie. ordinem ? Diverfitati multitudo Juntia vudem. veprimit: Po?tam. Tibine primas , Simie! deferam ? Natura moffram. cui. faciem. fere, Geflusque , fimxit Nos ut inter Drutaque. quid medii. daretur, Utvumne moles. principium. dabit ? Immanis evgo tunc Elephas chorum Ducet, fud cum prole, cujug, His fpecimen datur im Tabellis. Nili fequetur. fluminis: Incola , Malignitatem cui SEB A, creditam Prifcis , ademit. lacrymasque ute neces. Hominum. profufas. Hinc efl, quod audax bujus ab owulo Scrutatus. ortum , lentaque. Beflie "Augmenta ,. demonfleave. primus Tam mitidis «valeat figuris. Duci Lacertas jungere ceteras Suwvabit inter. quas. Tua, Cordyle! Spetlabilem "Te cauda. veddit , Mille gyris. fimubusque. crifpa. Quid? [i Lacertas excipiat gemus Chameleontum perfidie malum Exemplar; c fenfwra moffvas , Non Veterum , Salamandra , flammas. Addamme deinceps , qui. propà tertiam Totius implent, Afpidum e$» 2nguium Exercitus, c& Viperarum , Haud alibi mumerofiores ? Oumes at borum quis fpecies queat , Et mille pilas exwvias modis, Efcasque, diverfumque digno Iugenium. celebrare. ver[u? Tu, quisquis iflbec mon mibili facis , Fontes ad ipfos i potius! Dabit Serpentium. quavis. fupremi Indicium "Tibi Conditoris. 4t quà Sciuros, quà referam Canes, Fees, Lacertas, cetera? Que datis, ^ Jeffar. Volucrum , utantur. alis , Nixa fimul pedibus. quaternis. *CK dE n Ef Er quo vel ipfas conflituam loco , Quas ufus ale pernicis omia Pratervehit , [uaviffinarum rias Avium cobortes 2 JaGat loquelam Pfittacus: emulam Noffres canori gutturis Ofciues Dulciffmum ja&ant. tremorem 5 Omnuigenos alie colores. Omitto Nidos, quos [oboli fue Leld parentes materie, in locis "Accommodatis , mille formis , rte parant Hopini "egata. For[am Volantüm Te fuperaddere Genti liceret , Papilio, Tuis Parentibus qui. gratus , borum , Non propriam ,. fpeciem propagas. O? quam [lupeudis Te peperit. modis O! quot. colorum mon imitabili Natura Te fulgore pinxit , Verme licet vudiore matum! Sed veflat ingens: Quadrupedum. cobors , Tutev priores. quam. fpecies. decet Locare : numquid. veffat. Hyffri , Cardiaco celebris. lapillo ? Et, quem. fagittis impenetvabili Natwra circum tegmine. anumiit , Tatus c, cui Formica, fraude Capta famem levat, alter Urfus. O! quot Rubete , quot mihi Glirium Murímque cafes, e$ quot ab exteris Tefludines oris fupevfunt , Ordiue queque. fuo. locande ! Primus merebat. gre veliquis. cani Feris Philauder ,. follicitiffime Imaro matris, ventre fiffo Qui catulos. fovet atque mutrit. Sed bauc c ambit Rana loquax. fedem ; Non illa moffri. climatis. incola, Exuta Pifcem que deinceps Raua manet , moviturgue. Rana. Te Rama! Gaza, Te volo, gloria Princeps SEBANAE, que «vario gradu ; o E Pifre nafceus Rana. Pifcis Pofl veterem. vepetis fguram. Philofophiam Pytbagore Tua Nobis adumbrat molilitas. "gel , Hinc. ordiamur | Rana. filum Hiflorie prior. inchoabit. Sed ob! quid illád, quid video. tremens » Piffum im tabellá? Colla quod arrigit Ex mico feptema trumco, . Queque fuo metuenda. vifu. borne. monffyum , progeniem Stygis Abominandam , Mufa videns. viget, Lyramque dextrá pre. timore Excutiens , flupefatla. fmit. Mutuz legibus Amicitiz obfequiofus Lugduni Batav. cccinit T ODEEA H. D. GAUBIUS, Ch: L. L. op E Op den S'CH'A T-—K X MER «v Van ENERO OU RR L-YOR- b vSZCAAK OE N, Van den HEERE | mu mbDER I U.S SED A, Lidt van de Keizerl. Leopold. Carolin. Akademie; van de Koninkl. Groot-Britann. Societeit, en van de Akademie der We- tenfchappen te Bologne. Eminet in minimis maximus ipfe. Deus. . Ie 't luft Gods wond'ren te befchouwen; En zyn gedugte mogentheid , Wiens Lof de Schepzelen ontvouwen , Zo verr' het Aardryk zich verfpreid ; Hocft 't oog alleen niet na den Hemel, Maar ziet zyn weních by 't aards gewemel s Van duizend Schepzels haaft RAN Die ieders aandagt na zig trckken Wanneer men hen te regt betragt, .En als zo vecl getuigen ftrekken Van de onnafpeurlyke Opper-magt. Dit zal Heer SEB A ook ontleden, Nu hy ons 't Kabinet ontfluit Van zo vec] vreemde wonderheden , En toont wat al uit de aarde fpruit; Hoe heerelyk de Planten bloejen ; Door ted're vezeltjes gevoed ; Hoe wortderlyk de Vrugten grocjen , Daar ieder voor verítommen moet En hoe de Bergen Mimeralen — , . Opgeven uit een diepe grip ; Of hoe de glocjende- Koralen Ontfpruiten uit een fteenen Klip : . Of wat al in de diepe gronden, Of aan het ftrand der zilte Plas, o By ieder Landíchap word gevonden , 'tZy Hoorens ,. Schelpen , of Gewas. Of hoort men van de Dieren fpreken ; Hoe wonder ieder na zyne aart De jongen teelt en weet te kweken, "c Ts ne aandagt over dubbelt waard ! Hoe Krokkedillen , fnode Slangen , De Hagedis , Kamelion , Het leven uit een Ey ontfangen , Dat uitgebroeid word door de Zon. En hoe Natuur niet is gedwongen , Maar "t Schepzcl ul , na 't haar behaagt Blykt uit de Pipal , die haar jongen *Als op den rug ter wereld draagt. *oku x x ; En En wie verftomt niet, die de Woruen, Die eerlang kropen, tot de vlugc Met vleugelen haaft ziet hervormen , En fiorren door den ruime lugt? Of hoe een Rups Íchynd voor onze oogen Te fterven , in een Pop verkeert , Daar een Kapel uit komt gevlogen , Met wonder kleuren gefchakeert ? Met kleuren, die 't gezigc verdoven , En 't oog verwarren door haar eloed , Wier rang de Kunft verr gaat te boven , Die voor Natuur dus zwigten moet. Wie kan dit onverrukt befchouwen: En bàigt niet voor den Schepper neér? Wie! wie zal heri den Lof onthouwen ! Die 't al gemaakt heeft tot zyne Ecr. Leer hier dan, dwaze God-verzaker , Die alles ftelt als by geval, De hand erkennen van den Maker, En Onderhouder van 't Hecl-al: Of kan 't verfteende hart niet buigen Door 't zien van zo veel wonderheen? Heer SEB À wect u te overtuigen Door mond en pen, met zagte reén ; Doorzock flegts deez' geleerde Bladen, Daar ieder zin met zo vecl kragt U tot een ziels behoud zal raden , Te bukken voor Gods hoge magt; Daar zult gy uit de Schepzels leren, Hoe dat men moet den Schepper ceren. JE À. YAN Onsor. I NOD EX RERUM NATURAZTU M, qux in Tomo primo hujus Operis. continentur. Num. 1. 2. 3$ r2 5. 6. 7. 8. 9. *O. D-L-A D W'Y^€-E R. der - N ASTOO DU REISYSK'^E Z À K E N, Welke in het eerfte Decl van dit Werk voorkomen. TAB. t Celeton piri, Signora dicti Geraamte van een Poir Signoof, Pug. oa Sceleton piri majoris. Geraamte van een groter peer, 2 Sceleton mali Strutbet. Geraamte van een Queepeer. ibid, Sceleton mali acidi. . Geraamte van een zuren appel. Sceleton mali dulcis. Geraamte van een zoeten appel. ibid. Sceleton. Perficz. Geraamte van een Perzike, ibid, O» Perfici. Perzikefteen. 4 Sceleton mali. Arineniact. Geraamte van een Aprikoos. iid. Sceleton Pruni Citring majori. Geraamte van een grote gele Eierpruim, 5 Sceleton. Fungi terreftrir. Geraamte van een Kampernoelie. e dd. T AB. I. Num. :, v. Sceleta binarum Raparum, menfe Majo cretarum. 3 ET 5. 6. Num. 1. 2, Lu gegroeit. Hordeum cum fructu. . Een garítekoorn, met zyne vrücht. — . ibid. Radix Scorzouere fibrata. Een Scorzoneerwortel, met zyne vefelen. 9 Radix Becabungge , officinalis , aguaticee , folio fubrotundo. od een Watejbeke.boom, met zyn rondachti adt ibid. Geraamtens van twee Rapen, in de maandt May 6 Extremus ramulus radicis arboris Piri. Uiterfte takje van den wortel van een Peereboom. — 8 T A B. III. Cucullus -naturalis. Americanus. Natuurlyke monnikskap uit Amerika. ibid. 3. Libellus ex corticibus radicis Malue Japouice , in Jceleton redactis , compofitus. Boekje uit de baft van een ontleede Japanfche Mal- vawortel. Exuvie Calicum Malo "yaponica. " Mc bloem van de Qe m M tel z0id. 5, 6. Sceleton frutius. Americani , Jupina. dicii. Ontkleede Amerikaanfche vrucht , jupima genaamt. bid. 5c. 7-10. Fructus Quaj ba dmericanus. Num. :. 2. 3. 4. 5s. 6. 7. 8. Amerikaanfche vrucht, Quapeba genaamt. 10 1. Sceleton folii Clinopodii rof. -lpini. 1 Ontkleede blaadtjes van wilde Bafilicum. ibid. ? T AB. IV. Sceleton folii Hedere arboree vulgarir. LI A Geraamte van een Klimopbladt. — ibid. Sceleton folii Hedere arborea majoris. Geraamte van een groter Klimop-bladt. 11 Sceleton folii Mali Af[yrice. Eo Geraamte van een Oranje-bladt. ilid. Sceleton folii Citri. Bo Geraamte van een Citroen-bladt. ibid. Sceleton folii Populi nigra. M 'tBladt van een Populierboom in zyn geraamte. 12 Sceleton folii Mali Zrmeniace. ké Afgefchild bladt van een Aprikozeboom. ibid. Sceleton folii Mali vulgaris. m Afgefchild bladt van een Appelboom. ibid, Exuvic inferiores folii Malini. - : Onderfte vlies bp bladt van een Appelboom, Sbid, Num. E Num. Num. Num. 9. 10, 1. u E '* c v ] Sceleton folii Piri majoris, Groot bladt van een Pecreboom in Zyn geraamte. 15 Folium. Hedere arborea, in. fceleton. quidem redactum , ed membranis fuis etiamnum tectum. Bladt van Klimop in zyn volkomen geraamte, en los - Zzitende tuffchen zyne twee vliezen , zonder dat het een of het ander deeltje gekwetft is. ibid. TAB. V. Y Sceleton folii Quercítr. 't Bladt van eeii Eikenboom in zyn geraamte. 13 Sceleton folii Rofze Ace Geraamte van het bleke dubbelde Rozeboom-bladt. i5id, Sceleton folii Smilacis Africana, "t Bladt M. een Afrikaanfchen Ipenboom in zyn oim: e. ibid. Sceleton folii Tilie. 't Bladt van een Lindeboom in zyn geraamte, 14 Sceleta foliorum Lauri. Geraamtens van Laauwrier-bladen. ibid. Sceleton folii yasmini vulgari , flore albo. Geraamte van 't gemene Jasmyn-bladt , daar de witte bloemen aan zitten: bid, Sceleton folii feparati Jasmini oulgarir. Midden door gefcheiden geraamte van een Jasmyn-bladt, ibid. Sceleton folii Tuglandis. ; Geraamte van het middelfte bladt van een Okkernote: 1/id. oom. Sceletoa folii Piri, Signora dicii, 't Bladt van een Poir Signoor in zyn geraamte. ilid. Sceleton folii Fagi. 't Bladt van een Beukeboom in zyn geraamte. ibid. TAB. VI. Sceleton folii Maffoy , ex Nova Guinea. Geraamte van een Maffoybladt, uit Nieuw Gu'mnea. i; Sceleton folii Mphace, Americana. Ontkleed bladt van een Paardebloem, uit de Spaanfche ^ Weft-Indién. ibid. Sceleton folii Gilala 24mboiuenfis. Ontkleed bladt van den Amboineefchen GZ/ala-boom. 16 Sceletou folii Nati-Schambu. Geraamte van een jambo:-bladt. ibic, Sceleton folii Bem-Schetti Orzenmtalis. — Ontkleed bladt van een Heefterge was vit Ooft-Indi&. z2i4, TAB. VIL -Apocynum Portoricenfe. m Tease uto Porto-R ico. Nux Americana. * Amerikaanfích Noteboom-takje. ibid, SWR Cen ZEtbiopicum. thiopifch Sifyrinchium. ibid. T AB. VII. Narcifus IHlyricus. Liliaceus. Lelieachtige lllyrifche Narcis. A ibid, Xiphion Aou es , Jlore ex lateritio rubro & viridi verficolore. Zweerdekens-kruidt met fimalle bladen, en bloemen van allerhande rode en groene verwen. 18 Xiphion latifolium , caule donatum , flore atropurpurante. Zweerdekenskruidt met brede bladen, op een fteel ftaan- e. en een zwarte purperachtige bloem. ibid. Xiphion, Porcellana dicium. Zweerdekenskruidt , Porcellein genoemt. ibid. Elleborine prima recentiorum. ; Nieskruidt , 't eeríle foort der nieuwe kruidbefchrv- vers. ^ lid. ID, D D" * T AB, Kum. 1. Num. Num. ^ [3 [D » p I] w ÜUSN-- DI BUD TAB. IX. Fhpborbium Afrum , fpinofum. Afrikaanfche Eiuphorbium , met doornen bezet Folium ejusdem. Éupborbii magnitudine fua. naturali. Bladt van het voorgemelde Euphorbium in zyne na- tuurlyke grootte. ibid. Ficus dixoides Africana , minor , auulticaulis. isis ens , altydt groenende, kleine , ws ibid. 18 Cbamaerifla Pavonis Brafliana. Grube kleine Paauwenkam , met een enkeld outje. ibü om. folio Halimi , faumina. iftuswyfje, met bladen van Zetporcellein. 19 T A'B X Planta. Ceilanica , Acmella dicia. Ceilonfcfe plant, genaamt 24kella. ibid. Bine Serpentule concinne ex infula Ceilon, 'Twee fierlyke Slangetjes van Geilon. 4bid. TOS B.CXL Acmella Ceilanica altera. Ander foort van de Ceilonfche plant «4kiella. 20 Fine Serpentula Ceilanice , pulcherrime circulate. 'Twee fierlyke Slangetjes van Ceilon, itid. T AB. XII. Ld &*. Plasma Africana, tuberofa & bulbofa, Hyaciihbo ' WeftIndifche Saffraanlang. Water apt. 3 Afrikaanfche plant , Kmnobbel en bolachtig van wortel, naar de Hyacinth gelykende. ibid. Flofzuli plante preecedeitir. Bloemtjes van de voorgaande plant, ibid. Serpens Africana crocea. 21 T AB. XIII. Lycium Indicum, fpinis quaternis ad foliorum exortum. Doornachtige boom uit Indié, met vier-dubbelde door. :nen aan den oorfpronk der bladen. ábid. Phyllantbus. Americana. Weft-Indifche Phyllanthos. ibid. Gus Ladanifera Hifpanica. Spaanfche Ciftus, die het gom Zadamum geeft. ^ ibid. blafpidium fruticofum , falto Leucoji , femperflorenz. S van heefterachtige, altydt bloejende, wilde Kerf- fen, met bladen van Steen-violieren. 23 (DVASBAX XV. Leonurus Capitis Bona De Leonurus van de Kaap de Goede Hoop. dlid. Lacertus Africani concinuuy ; mar. Fraai getekende A frikaanfche Hagedis ; liet mannetje. z2id. Lacerta Africana , prioris fozmtna. Afrikaagfche Hagedis , het wyfje van de voorgaande. i/id. Serpenr "Africana, ab. Hottentottir Sibon dica. Arikaanfche Slang , van de Hottentotten .Sibos ge- naamt. ibid. Papiliouer duo promontorii Bona Spei, de Leonuri floribus efcam quarentes. Twee Phpilioenen van de Kaap de Goede Hoop, d ibid. loemen van de Leonurus aazende. ID'A- B» XV. Pfeudo- Acacia vulgaris; five dcacia Americana Jpiftja. Gemene Baftaard-Slee ; of WeftIndifche gedorende A- cacia. 23 Serpenr Americana corallina. Weft-Indifche Koraal-flang. ibid. Serpenr Zfricana elegantiffüna. :)) Wonderfchone Weft-Indifche Slang. ábid. IÉASBAEXVIE Camomilla. Africana , flore luteo , aphyllo , minore , erecta. Afrikaanfche Kamille, met gele bloemen, zonder blaad- tjes, en regt overeind ftaande. ibid. Plauta, é femine, ex Africa delato , exereta. Plant, uit zaadt, uit Afrika overgebragt , voortgeko- men. 24 Bellir Capitis Bone Spei dquatica, Campborata. adelieven van de Kaap de Goede Hoop, naar Kamfer ruikende. ibid. Bellis Africana, flore albo minore. Afrikaanfche Madelieven, met een witte kleine bloem. Gampanula Africana bumilis , pilofa. Lege haairige Klokskens uit Afrika. 25 TAB. XVII. 2. Lilio-Narci[fus , uem lore incarnato. Veelbloemige Lelie-Narcis , met een Bolgu loem. " ibid. Lilio-NarcilJus apanicus , rutilo flore. DE Lelie-Narcis, met een vuur-fode bloem. 2:4. Colutea ZEtbiopica, flore Pboeniceo Colutea uit Exhiopié, met bruinrode bloemen., 26 Num. 5. Num.,t. Num. Num. Num. ES ^. D * [5] - [n " Oo € ' JGladde, heefterachtige, Afrikaanfche Heide Leucojum -Africamun majus, ceruleo flore, Grote Afrikaanfche Violier, met blaauwe bloemen. 96 TA B. XVIIL Ficoides Africana bumilis , uon vamofa, €. Lege Ficoides uit Afrika, zonder takken, enz. - iid. Ficoides Africana, Cbamacifti foliis teretibur. ] Afrikaanfche Ficoides, met ronde bladen van de BUD ibid. Ketmia Geilanica urenr. Ceilonfche brandende Ketmia. Geranium Capenfe , tota facie birfutum. Ojevaarsbek van de Kaap de Goede Hoop, geheel ruig. 28 T A&B. XIX. ?7 Ficur Indica, feu Opuntia Cura(Javica major. — Indiaanfche Vyg, of Curafíaufche grote Opuntia. —i£id. Eupborbium , Cerei effigie. 7 Euphorbium, naar een Cereus gelykende. 29 -Aloé Africana. Afrikaanfche Alo& ibid. Hyacinthus Africaitus. -Afrikaanfche Hyacinth. i àd. Ficoides Africana major, flore flavo. Altydt groenende, Afrikaanfche Vyg, met gele bloe- men. ) ibid. Ficoides Africana major , procumbens , triangulari folio. Grote , altydt groenende Afrikaanfche Vyg , met een driekantig bladt. ibid. Vipera Africana, de 9e dicta. Amerikaanfche Viper Nepa genaamt. 39 "TAB. XX. Erica Africana , calyce lanuginofo. Afrikaanfche Heide, met een wolachtige kelk. ibid. Erica Africana pumila , Coris folio. Lege Afrikaanfche Heide, met het bladt van Coris. zbid. Erica Africana fruticofa , foliis minimis. Afrikaanfche heefterachtige Heide, met zeer kleine 2 10d. len. Erica fruticofa , Capenfir , pilofa. Kaapíche heefterachtige Heide, die haairig is. T AB. XXI. Erica Africana , Adbietis folio longiore £5 teuuiore. 31 : Afrikaznfche Heide, met langer en fyner bladen als die e eo Mes RAE fil ibid. rica Africana , frutefcens , Tuniperi folio. . ; Heefterachtige Afrikaanfche Bei , met een bladt als van den Jenever-boom. 4 Erica Africana , glabra, fruticofa, Corir foe. ide, met bladen ju pL oris. sfifol »p füliir longi itid. rica Africana anguftifolia, glabra , foliis longis. Gladde, fmal-bladige, Atrikaanfche Heide, met neérhan- gende bloemen. ibid. TAB. XXII. : Jacobaa Capenfir., aug ifolia , lore luteo. St. Jakobskruidt van de Kaap, met fmalle , gekorvene , laden, en gele bloemen. 33 . Jacobea Capenfis , flore purpureo, ex. St. Jakobskruidt van de Kaap, met purperverwige bloe- ibid. n, enz. . gacobea Capenfir, Malva folio. St. Jakobskruidt van de Kaap, met bladen van Malu- we. . Pie s "Africana, frutefcens. ed EXSUTS St. Jakobskruidt uit Afrika. ilid. Jjacobega Cetlanica. : Ceilonfch St. Jakobskruidt. ibid. Ricinoides Africana ,' arborefcens. Boomachtige , Afrikaanfche, Ricinoides. 35 Centaurium Gapenfe minus. Kaapfche kleine Centaurie. ibid. Xerantbeinum Africanum montanum. Berg-Xeranthemum uit. Afrika. 36 Ramnmuis Americana. Amerikaanfche Rhamnus. ilid. Oxyr Africana trifolia. Driebladig Koekoeksbladt uit Afrika. 37 Oxyr -fricana, flore purpureo, 5c. — — Afrikaanfch Koékoeksbladt , met purperverwige bloe- men. / ábid. Campanula. Ceilanica. Ceilonfche Klokjens. ibid. «T AB. XXIII. "Aculeofa ZEtbiopica. Aculeofa uit Ethiopié. iid. Afler , feu Doronicum faxatile. After , of fteenachtig- Doronicum. 38 Elicbryfum perecrinum. Vitheemfch Elichryfum. ibid. Riciuoides. Africanus. Afrikaanfche Ricinoides. ibid. Genifta MERE E:hiopifche Genifta. ibid. T AB. Num. Num. Num. ky " Num. Num. - € t e *ow - »* » T Tamanudua. Mexicana , Yzquiepatl, feu. Z'ulpecula dicia. — Num. 3. 66 Mexikaanfche Mieren-eeter ,.22:guzepat] genaamt, "TAB. XLI Jchieunon , feu Fulpeculà Geilonica, Ceilonfch Kwasje ibid. Cuniculus Americanus. Weft-Indifch Konyn. 67 Sciurus volans; mas. — Vliegend Eekhorentje ; een mannetj& abid. Talpa maculata Ooff-Frifia. Bonte Mol, in Ooft-Vrieslandt gevangen. 68 T.AB. XLII. Ichneumon de Yzquiepatl , feu Zulpecula dimericana, qua colere Maizium torrefactum cmulatur. Jcbneumon van Yzquiepatl, ofgAmerikaanfch Vosje, ge- lykende van koleur naar een gedroogde Maiziu. ibid. Quanhpecotli, feu Felis snontana , "Americana. Quanbpecotli , of wilde Bergkat, uit Amerika. ibid. Yazame , feu, Cervur cormutus ex Nova. Hifpania. Maze , of Hartebeeftje uit Nieuw-Spanje. Cero Macatlchichiltic; f/ve 'Temamacama di&ur. Hartebeeftje , genoemt Marcatlcbichiltic , of Temama- cama. zfvir Nochtototl, colere Pafferit Hifpanici. Vogel, genaamt Nocbtototl, van verwe als een Spaan- fche Mufch. ibid. "Avicula Mexicana , feu Hoitzillin. Mexikaanfch Vogeltje, of Hoitzillin. 70 T A B. XLIII. Ceroa parvula ex Guinea , rubida , fite. cornibus. Klein Hartje uit Guinée, zonder horens. ibid. Cerous juveneus , pergracilit , Africanus. Jong. Hartje, zeer dun en fchraal, uit Afrika. ibid. Cerour eneurs perpufillur , Guineesfir. Zeer kleinen jong Guinee(ch Hartje. ibid. Fipera Naja, Ceilonica. Ceilonfche Adder- of Viperílang. 71 Vipera Naja, Ceilonica , altera. Ander foort van Ceilonfche Adderflang. ibid. T AB. XLIV. 4. e Ns Eu EX Xj Simiolis. Ceilouicur. Ceyloních Aapje. ?7 Miftela yavanica. E, Javaanfch Wefelge. ibid. Sciurus "Americanus. A Eekhorentje uit de Spaanfche Weft-Indién. 28 T AB. XLIX. Num. i. Erinaceus pargus atoftras. ET Klein inlandfch Stekelzwyn, of Egelvarken. alid. LISI Num. i. Hyftrix Orientalis criftata. Num. 2. 3- 2. 3: I. 2. 3. 4) 5 6. T. Jdem , fupino in fitu, fubtus. confpictendus. ex Het zelve dier; van onderen in die gedaante vertoont. iid. Erinaceus Americanus. albus. : - Wit Egelvarken uit Amerika. ibid. Frinacei duo Siberici. 'Twee Egelvarkens uit Siberié. JQCATBSUIS 79 Gepluimt Yzervarken uit Ooft-Indi&. ibid. "Aper Indicus Orient. , Babi Roefa dictur. Wild varken uit Ooft-Indié, Baé; Roefía genaamt. Caput offeuin. Apri praedici. t Hoofdt van het voornoemde Wild varken, in 't EMT (zx j 1 80 T ASJBELSEL Porcus aculeatus , feu Hyftrix , Malaccenfis. Zer- of Pennevarken van Malakka. Porci aculeati: Malaccenfer , catuli. Jonge Malakfche Pennevarkentjes. Lapis Porcinus Malaccenfis. Galfteen van een Malakích Pennevarken. 8$ Bini lapides ejusdem farinae , quarum prior auro inclu- "f eft, alter nudus. "T'wee fténen van het zelve foort, waar van de eene in ilid. ibid. pou ftaat, en de andere zonder goudt is. ibid. Strutbiocamelus. Africanus , pullus. Jonge Struisvogel uit Afrika. 83 zwi ex Nova Hifpania , Yayauhquitototl dicia. Vogel uit de Spaanfche WeftIndién , genaamt Yayaub- quitototl. 84 T AB. LII. o Serpenr Orient. , diademgte , vel perfpicillo, faciem Homi. — Num. x. Poreus aculeatus , fylveftris , Orientalis , fingularis. nir reprafentante , "tnfiguita. Ooft-Indifche Brilflang , gelykende naar eens menfchen aangezicht. ibid. Ceroula. Surinamenfir , fubrubra , albir anaculis notata. Surinaamích Hartje, ros geel, getekent met witte vlak- ken. ibid. Scinrus Firginianus volans. o Vliegend Eékhorentje, uit Virgini&. 72 Scilla officinalis, marina , Callipolitana. Zee-Ajuin van Gallipolis. ibid. qhallus Scillae , cum floribus. Steel of Bloementop van de Zee-Ajuin. ibid. Cornu Capreoli Americani. Hoorn van een Amerikaanfch Steenbokje. 73 T AB. XLV. . Cerous Africanus , pilo rubro. Afrikaanfch Hartebeeft, met rood haair. ibid. Monflrum biceps Cervi. Africani P t01d. Wanfchapen tweehoofdig. Hartebeeftje , uit Afrika. ztvoi: Ant Mexi, , caudá lougiffuná Mexikaanfche vogel, 24i genaamt , gen ftaart. Eruca nigra, fpinis albis borrida. met een zeer lan- ibid. Gedoornde Rups, zwart en wit van-verwe. 24 Mus Mexicanus maculatus. Fraaie bonte Mexikaanfche Muis. ibid. à TAB. XLVI Hircus Curaffavicus , cum capella , inter. fe. concreti. Curaffaufche Bok, met het Geitje vermengt. ibid. Felis. Americanus , catulus , monftrofus. "Wandrochtige Amerikaanfche Kat. ibid. "Avis Paradifiaca, Ternatana. Paradysvogel van Ternate. ilid. gitbymalus arboreus , Cura[fzvicur , Catini folio. Curaffaufche boomachtige Wolfsmelk, met bladen gelyk e die van den Cotiuus, of Veruw-loof. 75 T AB. XLVII. Cercopitbecur , Ceilonicus , feu Tardieradus diélur , anajor. Ceilonfche Luiaardt, van het grootfte foort. ibid. Sciurur rariffius ex Nova. Hilpania , taenüs albis. Zeer fraai Eekhorentje uit Nicuw -Spanje , met witte banden. : 26 Mus agreftis , Virginianus , albus. Virginiaanfche, witte, Veldmuis. T AB. XLVIII. Felir, capite acuminato, ex Nova Hifpania. Spitshoofdig Katje uit Nieuw-Spanje. alid. ibid. : Felis fylveftris , dyerinus, ex Hifpaniola. Nild Tyger-Katje van het eilandt Hifpaniola, 2. 3. 4. Byzonder foort van gedoornd Stekelvarken uit pus i zbid. dié. Caudae rici extremum , paniculatum. j Afgefchild ftaarteinde van een gedoornd Stekelvarken. 85 -tvir Paradifiaca , Orientalis , ex albo &5' nigro varia. Witte en zwarte Paradysvogel uit Ooft-Indié. ibid. Serpens minor Americana , Corallina , maculata. Kleine gevlakte Koraalflang uit Amerika. ibid. T AB. LIIL Num. 1. Serpens Americana arborea , fingulari artificio pida, Num, 1. . Num. 2. 3. 4 5. 6. 7. 8. 9. 1o. 3e I. magni aeftimata. WeftIndifche Boomflang , welke wonderlyk fraai is ge- tekent, en in grote waarde wordt gehouden. — züid. Ramus arboris Lizui Sancti, vel Guajaci. 'Tak van een Pokhoutboom. 86 -"dicedo Americana , feu. Apiaftra. Weft-Indifche Ysvogel. , 87 ztvir Chiltototl ^4merica , Pafferir fpecies. WeftIndifche vogel, genaamt Chiltotot! , zynde een foort van een Muftch. ibid. qgurinodillus fguamatus , major ; feu Diabolus Tojovanicus Siamenfium , ex infula Forinofa. Grote gefchobde: Armodil , of Siamfche "T'ajowaanfche Duivel, van het eilandt, Formofa. ibid. qatu juvenis ; feu zarmodillus minor , Americanus. Jong Weft-Indifch Schildvarkentje. ibid. Serpens -Ampbisboena , Orientalis. "T'weehoofdige Slang uit Ooft-Indi&. ibid. Serpens, ainor , Orientalis , caudá. acuminatá. Klein Ooft-Indifch Slangetje , met een puntigen ftaart. 88 Lacertus. Americanus, Weft-Indifche Hagedís. ibid. Locufta Americana. WeitIndifche Sprinkhaan. ibid. (A TBISIEIM: -"Armodillus fquamatus , major , Geilanieus , feu. Diabolus Tajovantcus. dictus. . ; Groot gefchubde Ceilonfche Armodil, of Tajowaanfche Duivel. ibid. Fipera Africana comcoluta. In een gerolde Weft-Indifche -Adderflang. .. 89 pint oer ex infula. Madera, curfu. velociffana , ruffula. Snel lopende , rosachtige , Slang van Madera. ibid. Serpens Africana, Petola dicia. ' : Guineefche Petoladlang. * ibid. T AB. LV. Fefpertilio , Cato fimilis, Americanus. Weft-Indifche Vieermuis, gelykende naar een kat. idid. Vejpertilio 4mericanus vulgaris. - Gemene WeftIndifche Vleermuis. go 3. Febr. Num; Num. Num. € oU MN 4 [- 1: € BE D a LES B ^ot con oo [? s * ^ »" WE I Vefpertilionis Surinamenfis pullur; Jonge Vleermuis van Suriname "Ars IAiiericana, Acolehichi dicla , nigro-lIutea. Zwart en geel' WeftIndifch vogeltje', XEQeBcH ge- zUtd. naamt. "duguis Americanus eleganr. Sierlyk Weft-Indifch Slangetje. ibid. TAB. LVI. o Glis volans Ternatanur. o Vliegende Rat van Ternate. ibid. Fefpertilio Ternatana ; fonnina. "Ternataanfch Vleermuisje ; het wyfje. 91 Mar efpertilionir praecedentis. : Het ERE van de voorgaande Vleermuis. ilid. Serpens Tepestatana , eximie maculata. Ongemeen fchoon gevlakte Slang van 'Ternate. ^ iid. T AB. LVILÓ Canir volans Ternatana , Orientalis ; Jamina. Vliegende hondt van "Ternate ; het wyfje. ibid. Canir volans j mar. Vliegende hondt ; het mannetje. 92 vir germinis Maizy de Miacatototl, Brafilienfir. Fraai Braziliaanfch vogeltje , Maizy de Miacatototl ge- j ibid. naamt. "dvicula, de Pipizton dica. Vogeltje , [ess Pipizton. : ibid. Serpent Bali-Salan-Boekit , Terzataza. Slang van Ternate, gezegt Bali-Salam-Boekit. ibid. T A B* LVIII. " Canir volans maxima , aurita , faemina , ex Nova Hifpania. Grote vliegende , langhoofdige, Hondt, of 'Teef, uit Nieuw-Spanje. ibid. Felir volans Teruatana ; foemina. "Ternataanfche vliegende Kat; het wyfe. 93 Mar animalir precedertis. Mannetje van het voorgaande dier. ibid. T AB LIX. -dvir Kakatocha , Orientalir , candidiffna. &5 fulphurea. Ooft-Indifche Kakatoe , van een witte en zwavelachti- ge verwe. 94 "doit de. Cocho, Pfittaci Jpecier , Mexicana , vario colore. Mexikaanfche Perkiet, met verfcheide zeer fchone ver- wen. . ibid. "tois Mexicana , magnitudine. Pafferir. Mexikaanfch Mrs ,vàn grootte als een Mufch. ibid. "Avis Picicitli, Brafilieufir, minima. Zeer klein Braziliaanfch vogeltje, genaanit Picicitli. 9; "Avis Znericana Colubritir. Allerkleinfte foort vàn vogeltjes uit Amerika. ibid. TAB. LX. "vis Paradifiaca , Orientali, uizra. Zwarte Ooft-Indifche Paradysvogel. ibid. "dois Paradifiaca , Orientalis, vario colore elegantiffima. Wonder fierlyk Paradysvogeltje uit Ooft-Indié, —' ;Zid. Pfittacur. criffatus ex n Bactoneifi. Gekuifde Perkiet van het Boetonfche eilandt. 96 "dvicula de Guitguit , ex infula Cuba. Vogeltje Guiteurt van het eilandt Guba. ibid. "Avicula de 'Tatao , Mexicana , variis coloribus picta. Mexikaanfch vogeltje, Zatao , met verícheide verwen getekent. ibid. "tvicula Mexicana. de. Chichiltototl, " Mexikaanfch vogeltje&Chicbiltototl. ibid. TAB. LXI. z1vir Hoexotototl. . Vogel, genaamt Zoexotototl. de ibid. -Aquila inimor , fpecies Corvi, Ytzquauhtli dicla, ex No- va Hifpania. Kleine Arendt , een foort van Raven, genaamt Y72? quaubtli , uit Nieuw-Spanje. : 7 zfvis Ocotzinitzcan , Columba magnitudine. Mesi , Benaamt Ocotzimitzcan , van grootte als $n 70d. uif. Mellivora J4vis, criftata, ex Nova Hifpania. Zeer fraai gekuift rood Honingvogeltje uit de Spaanfche Weft-Indién. ibid. "vir Hoitzillin, Papilio vocata, colere caeruleo &5' nigro venuftiffimia. Papilion-vogeltje , Hoitzillin genaamt, van verwe he- melsblaauw en zwart., álid. T A B. LXII. LÀ Serpens. Phyticus , 24fricanur , prodigiofus, ab indigenis jvino bonore cultus. Ongemene Pbytifche Slang ^ uit Áfrika, aan welke door le inwoonders van het landt Goddelyke eer wordt 'Wezen. ; ibid. Serpens Phyticus , Orientalir, alter, Gerende dictus. Ander foort van Pbytifche Slang , Gerende genaamt. — 98 "Avis Porphyrio , Amboinenfis , (o "Ardea rubra , Coral. lina , lbidis fpecies. : Schone Koraalróde Reiger van Ambon, een foort van de Jbex. : —— ibid. Num. 1. Num. r. Num. r. ^ D 2. NA Bd Eg x Num. 4. "dicula "Aunboizenfis canora. Aangenaam Zingend vogeltie van Ambon. 99 HORVHSEITSTIT "dois Paradifiaca A4roefiaca , maxima ; mar. Grootíte íoort van Aroefche Paradysvogel ; het m séid. "duis pracedentis fcemina. et wyfj? van den voorgaanden vogel. alid. zfvir "T fioei Zudica Orientalis. Vogel, genaamt 7/fioe?., uit Ooft-Indi&. 100 -Alcedo "Ainboinenfis , criftata. AmbonfcheYsvogel, met een fraaie top op zyn hoofdt. iid. T 5 B. LXIV. zfvir Ococolin, feu Perdix montana , Mexicana. Vogel Ococolin, of Mexikaanfch Berg.veldhoen. —— i&id, "Ardea Mexicana , feu 4vir Xoxouquihaadtli. Mexikaanfche Reiger, of Xoxougzibaaétli. ibid, "Ardea * Mexicana altéra. ; Ander foort van Mexikaanfchen Reiger. alid. zfvir Cocho, Pjittaei Mexicani fpecies. - Vogel Cocbo , een foort van een Mexikaanfchen Pare- iet. kie Merula Mexicana. Mexikaanfche Meerel. ibid. Pica Mexicana. ; Mexikaanfche Exter. ibid. PIARSBANITY: "vir Mexicana grandis, rubra, Paferis fpecies. Grote , rode, Mexikaanfche Mufch. ibid. "drdee Mexicana, [pecie fingularis. : Byzonder foort. van Mgxikaanfchen Reiger. ibid. "dvicula Mexicana , Cyáneo colore rig A Ete Zeer dt blaauw vogeltje, gelyk de blaauwe Koren- emen. : 102 Turdur nicer. Mexican. Zwarte Mexikaanfche Leifter. ibid. . IA BAXIDEVE Pica Brafilienfir. ibid. Brafiliaanfche Exter. Guculus. Brafilienfis , spit on? e, HEUTE Schoon getekende , geku raziliaanfche Koekoek. 101d. ztvir Paradifiaca , Americana , elegantiffüna. Zeer fraaie Weft-Indifche Páradysvogel: ibid. Hirundo marina , indigena. Inlandfche Zee-zwaluw. : ibid. Fringilla Brafüienfis. e. Braziliaanfche Vink. - 103 T.A B. LXVII. Pbonicopterus "Ainericanus. WeftIndifche Flaman. ibid. zdvir Motmot, Brafilienfir, colori fpadicei. Sthone Kaftanie-bruine vogel uit Brazil, genaamt Mor. itid, mot. Paffer Americanus. Weft-Indifche Mufch. 104 "Alcedo criftrata Orientalis , eletanti e. picta. Fraai gekoleurde OoftIndifche Ysvogeles met een ve- derbofchje op het hoofdt. ibid, * TAB. LXVIIL . Num. 1. Nidus 24ois Mexicana , Perkiet Cocho dicte, 35. 2. Het neít van den Mexikaanfíchen vogel, Perkiet Cocho genaamt. zbid. Cc. Nidus 24vir Hoitzitzillin, z4mericana. Het neft van den Weft-Indifchen vogel Eoitzitzillim. 106 Nidus Avis Mexicane , Guira. dicfe. Het neft van den Mexikaanfchen vogel, Guwira ge- naamt. 107 479, €) 11, 12. Nidorum Americanorum alic fpecies. Andere foorten van Amerikaaníche Vogelneften, LI ibid. &5c. Carduelis Mexicana, cum nido. Mexikaanfche Diftelvink , met zyn neft. * — 108 Nidus minime omnium baéctenus cagnitarum. Aoium Jpe- ciei. Neftje van het allerkleinfte vogeltje , dat 'er bekend is. 109 Nidus Avicule Brafilienfir. Nefüje van een klein vogeltje uit Brazil. e ibid. T AB. LXIX. Num. 1,2. Bine 4ranuee maxime Ceilonice , infigue. gerenter. El wee der grootfte foorten van Spinnen, van Ceilon , € een fchildt op den rug dragende. ibid. -dranea Americana. WeftIndifche Spinnekop. 110 -Aranea Africana. Afrikaanfche Spin. ibid. "dir Ceilonica ommicolor. Ceilonfche vogel met allerhande koleuren. 6 id. Ramus Fasnoki, feu Namra , Japonica. Tak van Fasmoki , of Namra , van Japan. VII Foriice maxime Americana. Allergrootíte foort van Weft-Indi(che Mieren., ibid. e edidi 8. K EX T 'or« Num. Num. Num. Num. Num. 8. 5 I. 1. DEM 1, OV o [s - D o* $. Jong.van de voorgaande Vifch&ikvorfch, I Formice volantes Anericana. Vliegende Mieren uit Amerika. TAB. LXX. 2. Scorpio maximus Brafilienfir. Brat iaanfche Scorpioen van het grootíte foort. iid. m Brafilienfir, caudá &ifidá. Braíiliaanfche Scorpioen met twee ftaarten. 112 Scorpio Ceilonicus. Ceilonfche Scorpioen. ibid. Scorpio Surinamenfi. Surinaamfche Scorpioen. ibid. Duo Scorpioues Africani, mas &5 foemina. " "Twee Atrikaanfche Scorpioenen, een mannetje en E ibid. wylje. Storpiones duo Africani , e Guinea. 'Twee Scorpioenen uit Afrika, van de kuften van Gui- nea. 1Ütd. Scorpionum minima fpecies , e tractu qyrolenfi Gj Rtalia proveniens. Kleinfte foort van Scorpioenen, komende uit Tyrol en Italié. ibid. Scorpionum omnium minimi , in Hollandia. -Allerkleinfte foort van Scorpioenen , in Hollandt Hs 3 ibid. Vipera Indica ex Java. Adderílang van Java. 113 "Acacia cornuta Indie Orientalir. Gehoornde Ooft-Indifche Acacia. ibid. TAB. LXXI. Rana. Americana «eficaria. WeftIndifche Blaas- of Windbuidel-Kikvorfch. ibid. Rana Americana , mas prioris. x 1 Mannetje van de voorgaande Weft-Indifche des 01d. * Rana Surinamenfir. Surinaamfche Kikvorfch. 114 Rana Surinamenfis marmorata. Gemarmerde Surinaamfche Kikvorfch. ibid. Bufo Brafilienfir , margaritis, veluti confperfus , Aquaqua H d. Brafilfche Padt, als met pareltjes beftrooit, en genaamt quaqua. ibid. Bufo dÉraflienfir , granis veluti confperfu. Brafifche Padt, gegrynt, of als geparelt. ibid. Bufo Brafilenfis , minor , maculatus. Kleiner, gevlakte, Brazilfche Padt. 115 T é B. LXXII. BBufo cornutus. &5 fpinofus , Firginianut ; mar. Gehoornde en EAM Virginiaanfche Padt ; het man- netje. ibid. Fomina Bufonis prioris. Het wyfje van de voorgaande Padt. ibid. Rana Firginiana UE ; Ongemeen fierlyke Kikvorfch uit Virginié. alid. Rana Virginiana altera. Andere Kikvorfch uit Virginie. ibid, Lacerta V'irginiana lepida. — . Aardig Virginiaanfch Hagedisje. 116 Serpens. Firziniana , maculis notata. Virginiaanfche gevlakte Slang. ibid. us Firginiana, Pbanicea , de Atototl dicia, Virginiaanfch purperverwig vogeltje , genaamt T E ibü "dra marina, Africana , foliis oblongis. €5' fpinofir. Afrikaanfch Zeemos, met langwerpige$ gedoornde , bla- d 2 len. bid. -4lga marina , Africana , altera , ramofa, Milléfolii foliis. Afrikaanfch Zeemos van een ander foort , uH ,en z 77] blaadtjes, als die van Mille , 0 ábid, T A B. LXXIII. 2. Bufo Prafilienfir, de Aguaquaquan dictus. 9 Padt uit Brazil, genaamt 24guaquaquan. — ibid. Cx. Rana Brafiienfis. Brafiliaanfche Kikvorfch. * . 117 Permis: aquaticus. Brafilienfir , Od ede fpecies. . pole Zeeworm , gel en. ende naar een Duizend- ibid. Erica Africana, flere rubro. Afrikaanfche Hei, met een rood bladt. Erica Africana altera , folio minutiffino. Ander foort van Afrikaanfche Hei, met kleine blade. ren ibi o ibid. T AB. LXXIV. Rana Brafilienfis, orbicularir, Pipe Jpecier. Brafiliaanfche , rond gebuikte , Kikvorfch, een foort van Pipa. ibid. Rana pifcatrix , Americana , inarina , ex GIfaffaa. Ss of Zeekikvorfch, van Curagao , in Weft-In- ie. 118 Rana Pifcatrix A4mericana. Vifch-kikvorfch uit Amerika. alid. Rana Pifcatrix , Americana , cornuta , fpinofa. Vifch&ikvorfch uit Weft-Indié, met een gedoornden hoorn op den neus. alid. Pullus Rang Pifcatricis praecedentis. p iid. [-] Num. 6. T. Num. :. T B xf. . É E ^oc op Num. [] 4-6. 0 ^ B»-979 v » N:;.Eg Eg -Xi Rana Pifcatrix , «dinericana , quarta. Vierde foort van Amerikaanfche Zeepadt, nig Pullus Ran Pifcatricir quarte. j J* Jong van het vierde foort van Zeepadt. ibid, TAB. LXXV. Raua maxima Virginiana , eximia, rara ; faemina. Ongemeen és en rare Virginifche Kikvorfch ; het wyfje. ) itid. Lacerta ERBEN , inaculis &5 flammis adornata. d Virginifche grote en langftaartige Hagedis. Lid. Serpens Fireiniana , Rants vefceus. Virginifche Kikvorfch-flang. 120 Rana Firginiana vulgaris. Gemene Virginifche Kikvorfch. ibid. Chamacrifta Pavouis, Americandi, iiquofa. Amerikaanfch Struikgewas, met blaadtjes. alid. (T A B. LXXVI. Raga marina Americana , rara ; anas. P Rare Virginifche Kikvorfch; een marfhetje. abid. Lacerta Firginiana , de 'Taletek dicta. Virginifche Taletek-Hagedis. Clematis Daphbuoides , inajor 5 -nericana. Soort van de grote Vinkoorde, of Maagdenpalm, uit Weft-Indié. ibid. TAB. LXXVII. Bufo , five Pipa, Americana , ova quamplurima in dorfo babens 5 foemina. Soort van Amerikaanfche Padde , op den rug ; zynde een wyfje. Pipa -4mericana fecunda ; femina. Wede foort van Pipa uit Amerika; een wyfje. Pipa -4mericana tertia ; foemina Derde foort van Amerikaanfche ipal Americanus maximus ; mas. Pipal, of mannetje van het voorgaande foort. TAB. LXXVIIL Generatio & transmutatio Ranarum Europearum. Voortteling en verandering der Europifche Kikvor- fchen. 123 Cx. Generatio & transmutatio Ranarum -Afiaticarum. aes en verandering der Afiatifche Kikvor- chen. 12, Transmutatio Ranarum -Americanarum in pifcer. i Yenandeung der Amerikaanfche Kikvorfchen in vif. chen, 121 Jive Laureola arborefceas , hebbende vele eiertjes » ibid. 122 Pipa; een wyfje. ibid. ibid. 125 B T AB. LXXIX. 2. Gefludo terreftris , zamboinetfir minor. Klein Ambonfch land-Schildpadtje. 196 qc eftudo terreftrir , Ceilonica , elegans , minor. Zeer fierlyk Ceilonfch Schildpadtje. ibid. Teftudinis marine , Americana , pulli. Jongen van de Amerikaanfche zee-Schildpadden. 127 Ovum Teftudinis cum fotu. ibid. Schildpadsei met zyn vrucht. OQvum Teftudinis , dieci 2uediocris , ex America. Yoon €i van een middelfoort Schildpadt uit Ame- rika.. ibid, AAA BAUIZX X: Teftudo major terreftris Americana , Mydas dicta. Grote land.Schildpadt uit Amerika , genaamt Myda;. . o std. €. Téfludo terréftris. Brafilienfir. Bratiliaanfche land-Schildpadt. 129 Seftudo terreftrir altera Érafilienfir. Andere Braliliaanfche land-Schildpadt. ibid. Teftudo terreftris Ceilonica minor, lein Ceilonfch Schildpadtje. ibid. Tefludo ex Nova Hifpania. Schildpadt uit Nieuw-Spanje. ibid. Teftudo terreftris. Brafütenfir. Nog een XOSPA uit Brazil. ibid. gefiudo terreftris Amboinenfir. Land-Schildpadt uit Ambon. 130 Teftudo minor. Amboinenfir. Klein Ambonfch Schildpadtje. ibid. qefludo marina Americana. WeftIndifch zee-Schildpadtje. ibid. T. AJGLADXXXL Millepeda moftrar* , Inlandfche Duizendbeen. ibid, Millepeda. Surinamenfis. Surinaamfche Duizendbeen. ibid. Millepede Africana. Afrikaanfche. Duizendbenen. ibid. Millepeda major ex Nova Hifpania. Grote Duizendbeen uit Nieuw-Spanje. 131 Millepeda omnium maxima. Allergrootfte foort van Duizendbeen. sid. Millepeda minor , ad fomnum compofita. Kleiner foort van flapende Duizendbeen, 4bid, Millepeda. marina, Amboinenfis. Ambonfche zee-Duizendbeen. ibid. 8. Mille De NOS DWe ES X. Num. 8. Millepeda marina. Belgica. Hollandfche zeé-Duizendbeen. 132 | 9. serpens lemnifcata , MX uaa », "Inericana, Uitnemend íchone Strikflang uit dé Spaanfche Weft-In- ien. ibid. T AB. LXXXII. " Num. 1. Chanueleo: Mexicauur , feu. Cuapapalcatl. Mexikaanfche Kameleon, of Cuapapalcatl. ibid. 2. Chamcleo ex A4mboina. . Kameleon uit Armbon. 133 3. Chamaleo Ceilonicus , Jubcrocei colorir. Ceilonfche Kameleon, licht- of Saffraangeel van "ONE ibid. PAS e Ch leont. oed Amboinenfer , mas &5 foemina. 'TTwee jonge Kameleons van Ámbon, een mannetje en een wyfje. . 134 6. Sceleton Gbameeleontir. Geraamfe van een Kameleon. ibid. TA B. LXXXIII. Num. 1,2. Zacertus orbicularis , five Tapayaxin, ex Nova Hi- fpania. - Rondgebuikte Hagedis , of Tapayaxin , uit Nieuw- panje. j B ad ibid. 3. Merpenr Ru XE UT Jupra fufci, infra albi colo- j ilio dicía. Zeer rare Guineefche Slang , bruin róod van boven, en wit van onderen, genaamt Millio. ibid. 4. Chamaleo ex Africa, colore nigricante , at pectine albo Jupra dorfim decoratus. e Afrikaanfche Kameleon, van een zwartachtige verwe, r en verfierd over den kop met een witten kam. bid. 5. Chamcleo Promoutorii Bone Spei , ceruleo albogue colore, marmorir inflar , variegatus. Kameleon van de Kaap de Goede Hoop, licht blaauw- achtig, met wit gemarmert. 135 T AB. LXXXIV. Num. i. Serpens Americana Amphisbeena. WettIndifch Slangetje met een ftompen ftaart. ibid. 2. Serpens, Dryinus didus, JAmericanur. Stinkflang , of Eikeflang, uit Weft-Indié. ibid. 3. Lacertus Africanus , caudá fpinofA ; mas. Afrikaanfche Hagedis, met cen ítekeligen ftaart ; het mannetje. ^ 136 4. Lacerta Africana , füemella prioris. 1 Het wyfje van de voorgaande Afrikaanfche Hagedis. bid. TAB. LXXXV. Num. i. Kerpen: Porphyrius. Braflienfir. Brafiliaanfche , fchoon gemarmerde, Slang. 6 ibid. 2. Lacerta zdmericana maculata. Weftlüdifche gevlakte Hagedis. ; ilid. 3. Lacerta Americana, minor, caerulea, Argus dicla. Blaauw Hagedise uit de Spaanfche WeftIndién, "Argus gendamt. ibid. 4. Lacerta Americana major. Grote Weft-Indifche Hagedis. 137 TAB. LXXXVI Num. i Serpens ex Mauritania, fingulari teeniarum apparatu de- cora. Byzonder fierlyke en fraai gebandeerde Slang uit Mauri- s tanié. ibid. 2. Serpens Caecilia ex Mauritania. Cecilia, of blinde Slang van Mauritanie. ibid. 3. Serpens Mex elesans, Mauritana. 5 Klein fierlyk Slangetje uit Morenlandt. ibid. 4. ertus fiellatus Mauritanus ; mas. P : Gefternde Hagedis uit Morenlandt; een mannetje. 1:58 5. Lacerta Mauritana , Pd fomella. Wyfjes Hagedis van de voorgaande uit Morenlandt. zZ;d. 6. Lacerta, marmoris in modum variegata , Mauritana. Gemarmérde Hagedis uit Mauritanie. ibid. TAB. LXXXVII. Num. 1-5. serpentes Brafilienfer permirce. Braáfiliaanfche Slangen van eene wonderlyk | fchone tekening. : ibid. &xc. 4» 5$. Lacerte eximie ex infula S. Euftracbii. —— ; Zeer fchone Hagediflen van het eilandt St. Euftathius. 6. Salamandra rara ex infula S. Euftachii. / Seldzame Salamander van het eilandt St. Euftathius. z/;d, 7. Elichryfum Africanum , flore Senecionis auro , umbella- 1o, foliit anguftiffunis. : Afrikaanfche Elichryfum, met bloemen gelyk de Kruis- wortel, maar boven aan het kroontje als verguld, met lange, zeer falle, blaadtjés. ibid. Elichryfum Africanum , flore Citrino , foliis ferratir. Afrikaanfche Elichryfum, met kleine, Citroenverwige, bloemtjes. - L] ibid. TAB. LXXXVIII. Lacerta Surinamenfis, dorfo dilutà Caruleo , cauda tenui, longiore. Surinaamfche Hagedis, zynde p aar rug licht blaauw, en hebbende een langen, ibid. h unnen , ftaart. Num. Num. i. t. CON [S Lacerta Surinamenfis major , Ameira dicia. Grote Surinaamfche Hagedis, genoemt 4eira. 140 Serpens. Americana arg, verficolor. Dikke, gemarmerde, Slang uit Weft-Indié. ibid. Lacerta. Americana , cum cauda longiffina , 'Temapara LCla. WeftIndifche Hagedis, met een langen ftaart, genaamt Temapara. ibid. T & B.. LXXXIX. Lacerta. Mexicana ftrumofa , pofticá capitis parte parvum énem gerens. Mexikaanfche Krop-Hagedis, met een klein kammetje achter op het s Á Lacerta Mexicana ftrumofa altera , 'Yecoixin dicia. Ander foort van Mexikaanfche Krop-Hagedis » Tecoixin ] 14r 1d, genaamt. Lacerta "Americana. Weft-Indifche Hagedis. ibid. Salamandra aquatica Americana. Weft-Indifche water-Salamander. ibid. A ASB.UXC. Eruca , feu Scolopendra marina , corallina , multipes. Koraalachtige , veelvoetige , Zeerups. Eruca marina altera. penas , Andere veelvoetige Zeerups. 142 Eruca marina minor , multiper. Kleiner foort van veelvoetige Zeerups. ibid, Scolapendra martina longiffna. Langfte foort van Zeerüps. ibid. Pediculi. Geti. Nalvifch-luizen. * ilid. Pediculi marini Groenlandia, Zeeluizen uit Groenlandt. 145 Lacerta dierina Geilonica, caudá bifid4. Ceilonfche Hagedis met eer gegaflelden ftaart. ibid. Bellis Campborifera, Africana, aquatica , flore albo. Afrikaanfche Water-Madelieven, met een witte bloem. ibid. T A B. XCI. Lacertus -mnergcanus ex. Rio de Taueyro , infignibus ve- nufius ; mas. Wapendrager Hagedis van. Rio de Janeyro; het man- netje. ibid. Lacerta, Mun Joemella. Het wyfje van de voorgaande Hagedis. 144 Lacerta Brafilieufir, ''araguira incolis vocata. Brafiliaanfche Hagedis , door, de inwoonders van het landt Zaragutra genaamt. ibid. Lacerta Brafilienfir, ''ecunhana dicta. Brafiliaanfche Hagedis, genaamt Tecunbana. ibü Serpens Brafilieifir, Laphiati dicía, elezamtiffun? picta. Brafiliaanfche , traai getekende, Slang , genaamt Laphia- d. 7i. ibid. T AB. XCII. . Lacerta Brafilienfir, 'Tejuguacu dicla. Hagedis uit Brazil, genaamt Tejuguacu, ibid. Lacerta Orientalis flellata. Gefternde Hagedis uit Ooft-Indié. 145 Lacerta peregrina Brafiienfir, caudá bifurcatá. — Vremd foort van Hagedisje, met twee ftaarten, uit Bra- zil. ibid. Lacerta Guineenfir. Hagedis van Guinea. ibid. Lacerta Americana venuftiffima. Zeer fraaie WeftIndifche Hagediss. ibid. T AB. XCIII. Lacerta J4rabica verficolor , Galeotes dicia. Arabifche Hagedis van verfcheide koleuren , genaamt eater. ibid. Lacerta Ceilonica , lemnifcata , &5' peclinata , cerulea , Kolotes, &' Askalabotes Grecis dicla. Ceilonfche Hagedis, het &/aaww Kempbaantje , of Slaz- &en-vechter , en van de Grieken .Koloter en Z4kala£o- Ter genaamt. : 146 SOR aS Lacerte emula, Americana, caudá cra(Jà, nodofà. WeftIndifche Salamander, met een dikken knopigen aart, naar een Hagedis gelykende. po Lacertus Opbiomachus , peclinatus € aculeatus , fpecies Dracoi:s , Brafilienfi. Brafiliaanfche gedoornde en draakachtige Hagedis , of S.angen-vechter. ibid. Clematis Americana , flore Tasmini , Piri folür. Rankgewas uit Weft-Indié, met een bloem als Jasmyn , en bladen als van een Peereboom. Lid. Clematidis Americana alia [pecier, foliiy longioribus. Ander foort van WeftIndi(che Vinkoorde , met langer aden. ibid, TAB. XCIV. Lacerta Anboinenfis elegantiffüna ; foemina. Ongemeen fchone Amboníche Hagedis, het wyfP. 1:47 Mas Lacerte priorir. Het mannetje van de voorgaande Hagedis, ibid. Lacerta 2Amboinenfis altera ; foemina. Andere Ambonfíche Hagedis, een wyfje. ibid. SURE e AU 4 La e*b ea esie Num. 4. Num. Num. oo » [- 9 [I] [z] » L*NC SUC E. XI Lacerta. Ceilouica , criftata. & pectinata. & Num. s. Lacerta Ceilonica , vifu jucunda. Ceilonfche Hagedis gekuift en gekamt. 147 Zeer fraai Ceilonfch Hagedisje. : . 157 Lacerta, Ceilontca , biante ore , [upina. 4. Serpens Geilomica, maculata, ob. peractam. oernationem Ceilonfche Hagedis, gapende, en op den rug leggende valdé glabra. vertoont. ; 148 Ceilonfche , fraai gevlakte, Slang, die zeer glad en fchoon Lacerte J4mericana, fceleton. na het vervellen van hare huidt is. ibid. Geraamte van een Weft-Indifche Hagedis. ibid. 5. Serpens ex reguo Siam , Sibylla dicia. Serpens Ceilonica. eleganti[fima. Slangetje. uit het koninkryk Siam, Siàylle genaamt. i&id. Zeer fchone Ceilonfche Slang. ibid. : : Serpens Ceilonica minor , amana. Klein aardig Slangetje van Ceilon. alid. TUASBISGI, Qvuim Serpentis Geilonice , cum pullo. Ei van een Ceilonfche Slang, met het jong. ibidJ. Num. i, Zea Americana maxima , Cordylus &' Caudiverbera licia. T A.B. XCV. uec flag van WeftIndifche Kordyl, of Hage- o ls, die GeejJel- of Slingerftaart wordt genaamt.- 158 Lacertus irericanus , pectinatus. &5' firumofur ; feu. Le- guana. d db Mh T &B. CII. Gekamde of getande Hagedis uit de WeftIndién,, ge- naamt Krop-Leguaanm. 149. Num. i. Hydra, Serpenr. Lacerta, feu Leguana , Surinamenfis , pectinata. 9 firu- Hydra, of Slang. e mofa , pio j 2. Lacerta Americana volans , feu Draco colans. LI ibid. &. Blaauwe Surinaamfche, gekamde, Krop-Leguaan. iid. Vliegend Draakje, of krop-Hagedis, uit de Spaanfche, Lacertus Geilonicus -Ampbibius , feu Leguana , Soa Ajer Wett-Indién. ; 1 160*. dicta ; mar. 3. ois Americana rubicilla , feu Phoenicuri fpecies. Ceilonfche Hagedis, of Leguaan, genoemt Soa .4jer; Zeer íchone WeftIndifche vogel , een foort van Phax- een mannetje. ) ibid. nicurus. ibid. Lacerti prioris foemina. 4. cuir Americana criftata, Rubetra dicla. Het wyfje van de voorgaande Hagedis. 10 WeftIndifche vogel, met een kuif op het hoofdt, ge- Serpens Ceilonica , Javara Epheba, dicfa. naarmt Rabetra. ibid. Ceilonfche Slang ; genaamt yavara Epbeba. ibid. RO ATBEGITI T. AB. XQGVI. s : Num. ;, Fotur Crocodili Ceilonici , ex ovo prodienr. , : Lacerta 'Yecuixin minor, feu "Teiuguacu, Nove Hifpa- Het jong van een Ceilonfche Krokodil, uit het ei "ic. j Voortkomende. ibid. Hagedis uit de Spaanfche Weft-Indién , genaamt de kleine 2. Crocodilus Africanus , recens natur. Tecyuixin , of Teiuguacu. ibü Jonggeboren Afrikaanfche Krokodil. 161 Lacerta"Yecuixin , fe Teiuguacu altera. 3. Crocodili Africani, recens nati , altera fpecies. -Ander foort van een jongen A frikaanfchen Krokodil. i5id. Andere Hagedis, genaamt Zecuixiu, of Teiuguacu. ibid. ; ; 4. Crocodilus ex Curaffoa. Lacerta 'Teiuguacu maxima. Grootíte foort van Teiuguacu-Hagediffen. 151 Curagaufch Krokodilletje. ibid. Leguana peétinata €5.ftrumofa Afiatica. 5. Qoum Crocodili Africani. Krop-Leguaan uit Ooft-Indié. d ibid. Krokodilsei uit Àfrika. ibid. Lesuana minor ex infula Forifhofa. 6. 4lra marina, fpinofa, ex Africa. Kleine Leguaan van het eilandt Formofa. ibid. Afrikaanfch zeemofch. 162 Lacerta faxatilis , capite. cra[Jo &5' brevi, terreftrir, Sa- 7. «diga marina Africana , ramuliy denticulatis , ruffulis, Jlofculir Anagallidis /uteir. Zeemoích met gekurvene of getande ftelen en blaadtjes , gu gellotene bloemtjes , gelyk die van de 2 lir. ibid. lamandre «mulo, linguá eraffá. Soort van berg-Hagedis, met een kort, dik, hoofdt, ge- lykende naar de land-Salamander , met een dikke tong. ? ibid. T AB. XCVII. AMD AB. CIV. Lacerta de 'Taletec, ex Nova Hifpania, minor, five 'Ta- — Num. 1, 2 Ovui Crocodili Cura(Javici , fuum. adbuc integrà foe. macolin dicía. Y Sous tum continens, attamen bujus jam exitum molien- Hagedisje de Taletec , uit de Spaanfche Weft-Indién , ook tir roftro. aliquantifper pertufum. Tainacolin genaamt. f ibid. Krokodilsei van Curagao, daar het jong nog geheel Lacenéa major , Vilcuetzpallin 22 Nova Hifpania dicta. in befloten legt, en door den bek van het dier Grote Hagedis , door de Spanjaarden Zz/ezetzpallin ge- reets een weinig gebroken is, om daar uit te ko- naamt. 152 men. ibid. Leguana Senembi, zn N. Hifpania 'Tamacolin dicia. 3—9. Ova Crocodili varia , cum pullis. De Seuembi-Lezuaan, in de Spaanfche Weft-Indién 7a- Verfcheide Krokodileieren met hunne jongen. 165 macolin ge ibid. 10-12. Pulli Crocodilorum Geilonenfium. Jonge Krokodillen van Ceilon. 164 uofá. : d s Faria Crocodilorum ova, unà cum pullis tam contentis, Brafiliaanfche Hagedis , genaamt Quetzpaleo , met een o quàm defacto exclufis , ordine pulcherrimo * ibid. dunnen puntigen ftaart. . Krokodileieren in foorten , nevens de POnEen in en ; i : genaamt. . ibid. Lacerta Brafiücufis , Quetzpaleo, caudá annulutá. & fpi- iof Lacerta Mi 1, I dicta , elegantif buiten de eidoppen, trapswyze vervolgt. ióid. Gc. Fraaie Mexikaanfche Hagedis, Cutezpallin genaamt. 155 [:] .e, T AB. XCVIII. Td ASBELINVS Lacertus Amboinenfis , pectinatus C5 ftrumofus ,maximur, — Num. 1. Lacerta Ceilonica major , mas , Ceffator dictus. Senembi & Iguana dicíur. Grote Ceilonfche Hagedis, Zuziaardt genaamt. ^ — 16; Grootíte Krop-Leguaan van Ambon , genaamt Seuemibie 2. Lacerta alia Ceilonica , ftemella , ova Ja monftrans. en Jguana. ibü Ander foort van Ceilonfche Hagedis, een wyfje, hare Lacerta, Ameira dicía, ex Nova Hifpania. eieren wyzende. 166 WeftIndifche Hagedis, genaamt J4meira. 154 3. Crocodilus aquaticus Ceilonicus ; mas. — j Lacerta Brafilienfir , '"Varaguico Aycuraba dicia. Ceilonfche water-Krokodil; een mannetje. ilid. Hagedis uit Brazil, genaamt Zaraguico -4ycuraóa. ibid. 4. Crocodilus Ceilonicus fupinus 5; foemina. Wyfe van de voorgaande Krokodil, op den rug leg. T AB. XGIX. ende. 167 ua "Teiuguacu, z4nericana , maxima , Sauvegarde T AB. CVI. licia. Zeer grote , gemarmerde , Teiuguacu-Hagedis, genaamt — Num. i. Crocodilus 4mericanus , amphibius. EET uit Weft-Indié. ibid. B Krokodil uit Amerika, zo op het landt, als in het wa- Lacerta 'Teiuguacu Geilonica ; alia fpecie. ter levende. ibid. Cot. Ander foort van Zeiuguacu-Hagedis uit Ceilon. 155 2. Lacerta Heliaca Americana , pectinata, Serpens Africana, ex Madera, acilenta , Levipes dicia. Gekamde Zon-Hagedis uit Amerika. 169 Aífrikaanfche Slang, van het eilandt van Madera, ge- "] naamt Zzgf fé voet. id. zdoir Auricoma Mexicana. IAS GVIE Mexikaanfche goudverwige vogel. 156 * Num. i. Saldinandra Americana , pofteriore parte. Lacertam refe. !ISASB, C: rens , ampbibia ; mas. am Weft-Indifche Salgmander , half der, en half Ha- gedis, zo op "t landt, als in 't water levende ; een Draco arboreus , volans, Americanus , amphibius , five Bafilifcus. E mannetje. ábid. Vliegende Boomdraak , of Bafilifcus, uit de Spaanfche 2. Salamandre prioris famella. AWeft-Indién , £o welin 't water , als op 't landt Het wyfj& van den voorgaanden Salamander, 170 . levende. ibid. 3. Salamamdra -Americana, Lacerte aemula, altera. 4 Lacerta digrina , pectinata , Americana , Ascalabos dicfa. Ander foort van W'eftlndifche Salamander als de vo- Ongemeen fchone Hagedis uit de Spaantche Weft-Indién, rige. ibid. -A:calabos genaamt. 157 ' T^A B ' o hp UD WEUE T A B- CVIIL Gekko Céilonicus maximur , brevi caudá , amphibius. A Ceilonfche Gekko, met een korten ftaart, zo wel in 't water, als op 't landt levende. 170 Gekko Ceilonicus , caudá. circinatg. ; Ceilonfche Gekko, met een geringden ftaart. 171 lie bujus Animalis [pecier. Andere foorten van dit dier. Gekko pullus. Jonge Gekko. v Gekko pullus alter. ibid. &5c. Andere jonge GekKo. ibid. Ova PUTAT feu Gekko. Eieren van een Salamander, of GekKo. ibid. '"D'AXBA GIX: Serpens Ceilonica longiffima , tenuiffima , vulgó Gliricapa, Langfte en dunfte Slang van Ceilon, gemeenlyk de Rattevanger genaamt. ibid. Lacerta parva , lepida , Ceilonica. Klein aardig Ceilonfch II. Salamandre prodigiofa A4mboinenfes. "Wonderlyke Ambonfche Salamanders. E 173 Salamandra Americana, caudá bifidà, Lacerte fpecies ibid. a. AA US Salamander, een byílag van m [71 Bufo Americanus , fpinofur , "Tapayaxin. : Padachtige Salamander uit Nieuw-Spanje , RUE 101d. naamt. "Anguiculus Americanus , ex fufco grifeus , maculis albis notatus. NWeftIndifch Slangetje , gonEer graauw , met ence ^ . ibid. witte plekken over 't ly: 1 | PRUU ; Num. Num. e 4» 8. Ám OV $5. Serpenr minor Africana, ljueis migris C9 altis im dorfo TIE. iftincta. b Kleine WeftIndifche Slang, met zwarte en witte ban- den over den rug. [DPASBEMGIX- Serpénr tceniolis. &5 catenis ornata. o Slang , met Ínoertjes, gelyk een ketting , gefiert. 174 au ECU U eleganter marmoris in modum «er- 1cotor. Fraaie en fierlyk gemarmerde Weft-Indifche Slang. z/id. Serpens ex Gutnea, Leucophea. Guineefch , afchgraauw , Slangetje. ibid. Lacertus. Americanus fingularis ; mar. Ongemene WeftIndifche Hagedis ; het mannetje. zéid. Lacerti prioris fannella. Het wyfje vàn de voorgaande Hagedis. ibid. "vir Gonambucho 24zericana. WeftIndifche vogel, genaamt Goramlecbo. ibid. "dois 'Tuite 4mericana , variegata. Fraai getekende Weft-Indifche vogel, genaamt Tzite. 175 TuA BeOCXL Fotur Elephanti Africani ineditus. Een ongeboren Olifant uit Afrika. "Abortus füoemininus. ZEtbiopis ex Curaffoa. Een onvoldragen Negers kindtje van Curacao. 176 Bini Agnelli , Des zn principio incrementi. conftituti. 'Twee jonge lammertjes, in de eeríte beginfelen. van hunnen wasdom en groejinge. ibid. oc. Porcellus Americanus , nondum natus. Ongeboren Weft-Indi(ch Varkentje. 177 Mus Americanus , mafculus , pilis dilutà fpadiceis veftitus. WeftIndifche Muis, zynde een mannetje. ^ i/id. &x. ilid. &. 9 WV 2 ^ R9 - HRITET TIR E Za, é Je EL RERUM NATURALIUM ED LES AU RU S?S EU B U"ELE-A p T NES AE Num. L Sceleton piri, Signora. dicii. Ora inde pulpofa fubftantia tam nitidé feparata eft, ut nil fer reftiterit, prater nudos tubulos majores, fibrarumque & venularum expanfiones, unà cum vol- va media & feminibus: unde mirabilis augmentatio hujusce fru&us & ftru&tu- ra perfpici poreft. —Fibrula quzlibet minor peculiares iterum emittit propagi- nes, fuum quz fingule conferunt ad formam fru&tui concinnam perfectam- que maturitatem conciliandam. ^Nudam quando contemplamur arborem, du arida per hyemem , & exfíucca apparens, tot tamen in Íe gerit reconditos ru&tus, quot inde prodeunt zítate, dum fol, caloris naturalis mater appel-. landa, mediante fotu & incubatu fuorum radiorum, in illa incipit operari À omnes vaforum fuccos folvere, medullam terre, feu, ut ajunt, quintam effen- tiam in radicem propellere, per hanc in caudicem , ex hoc vero in ramos, folia; germina , flores , fru&tus, & Íemina, adjuvantibus fimul circumambiente , incidente, perque frigoris & caloris viciffitudines fefe contrahente & expandente aére, pluvia, rore, ventis, &c. nonne in admirationem rapiamur necefle eft, videntes inde proferri fru&us adeo elegantes, fapore gratiffimos , odore j ucundiffimos , hominemque tan- topere reficientes & inftaurantes? En lit. A. B. C. &c. totum fíceleton circumícriptum. A. Piri notat petiolum , cum cute fua exteriore lignofas partes inveftiente & compingente. B. Refe&tam prope petiolum piri cutem, hzc ubi fortifhma & craffiffima eft, ut tubulos fibrofos te- gere, inque fitu fuo firmare poffit. (55 d vw fn hs y P IS |. » AUS S Vu 1) ANI SERLO : fa ; E 2! jj d S S SENA hs ^ W RD Qi ) AY : OCA, ) O9 xX— uc x IESCHATKAMER NATUURLYEKE BRERSOTR TAFEREETL C. Lapidofa: ZAKEN. koefterende ftralen daar in begint te werken , alle fappen in de aderen vloeibaat te maken, liet merg of de kracht van de aarde in de wortcl, uit de wortel in den ftam, en uit den ftam in de takken, bladeren, botten, bloemen, vruchten en zaden op te dryven; waar toe de buiten om ftaande, en daar op vallende, en Num. I. QGeraamte van een Poir Signoor. 2«meNtkleede Poir Signoor, van alle hare vleefchachtige J delen zo zuiver afgefcheiden , dat men dear byna B| V niets van ziet dan alleen de grote Z2/z//, of buis- |? B pypjes, de uitgebreide vefeltjes en aderen, met het AtSA6 binnenfte klokhuisje en de zaadpitten, waar uit men V — den wonderbaren wafchdom en de gefteltenis van deze vrucht kan befchouwen. Elk klein vefeltje heeft weder by- zondere afleiders , die elk zyn werk doen om de vrucht tot een welgeftelde gedaante en volkome rypheit te brengen. Wanneer men op den naakten boom let, die des winters dor en droog fchynt, doch daar zo veel vruchten in opgefloten zyn, als'er des zomers te voorfchyn komen, wanneer dc zon, die cen broci- TM der Natuur kan genaamt worden, door hare ftovende en om, 1, | o door de koude en warmte intrekkende en uitzettende lucht, rc- gen, daauw , winden, enz. ieder het zyne toebrengt, moet meti in verwondering opgetogen zyn, als zulke fierlyke vruchten, van Zo aangenamen Ímaak , van cen zo lieffelyken rótk, en van zulk eene véerkwikking en voedíel voor den meních, zich aan ons . ooge vertonen. Zie hier het geraamte met A.B. C. enz. aangewezen. A. Stecl van de peer, met zyn buitenhuidig vlies, dat den houtachtigen ftecl bekleedt en te zamen perft. B. Afgefnede peereíchil by den fteel, daar zy het dikíle en fterkíte is, om die dradige buizen te bekleden, en in hare order te doen blyven. A C. Steene 2 C. Lapidofa, feu glandulofa granula , quz circám piri extremum | acutius, accrefcunt , eo fine, ut vafcula ejus comprimantur , RERUM NATURALIUM crufte inftar glutinofz, & piro forma debita concilietur. D. Majores tubos fiftulares, omnino denudatos, jam íeíe diflribuere, & quaquaverfum expandere incipientes. E. E. Tuborum majorum ramulos, feu propagines. ! .F.F. Tubos capaciffimos & craffiffimos, qui inftar arteriarum circa volvam , feu loculamentum femi- num. diffeminantur. G. G. Volvam, feu loculum ,' cum inclufis feminibus. H. H. Extremitates indicat tenuiffimas fibrillarum vafculofarum, internae cutis need adfixarum. I. Umbilicum, in quo omnes tam majores quàm minores fibrz concurrunt, va vulasque claudunt & conftringunt. Hic quoque circa umbilicum. quz hzret faübftantia pulpofa, integpofitis granulis minutis denfé concreícit, ut requifita piri figura emergat.- D. Profeffor Ruyfcbius in Piri Anatomiz Tab..I. exhibet pirum evolutum, cum carnofa feu pulpofa fua fubftantia, parvisque granulis, feu calculis, plerumque in omni piro inveniendis, dum tubulis fuper- créfcunt, & pira pro fua quzlibet fpecie im debit forma. confervant. — Nos internazum dunaxat par- tium anatomiam tradere conftituimus. Num. 23. Sceleton piri majoris. Dum omnis inde dempta eft pulpofa materies , patet , quod pro forma m ue omnes pariter nervi vaículofi, tubuli, fibrofique fines majores, capaciores, & in appar atum fint. Volva fuos inter tubulos nervofos juxta longitudinem dependet. Erat hzc in ambitu granulis mu- nita lapidofis , qua inde feparavimus, ut femina denudaremus , ad opus fuum exequendum. Loculus hic, umbilico fuo orbatus, poneremus fibras, circum accretas , & tenues, modo ferpentino intortas ex- antroríum.in acumen convertit; unde colligati ante in. fafciculum tubuli, jam diffoluti, liberé flu&uant. Eft & umbilicus Tracheis aereis pervius in loculum hiantibus, ut incrementunr & firmitas concilietur. fc- minibus , in matrice intus levi & polita defixis, qua extremo tenuiore fuum fingula gerunt funiculum umbilicalem , quo firmantur & humorem nutritium € petiolo capiunt. . A. Stylus longus, lignofus, fpadiceá cute veftitus. B. Tubuli nervofi, craffiufculi. C. C. Propagines fibrofz tenuiffimz, pendule, internz cutis fuperficiei adfixz. D. Extremum anterius acutum vulva feu loculi feminalis, tes fibrillas firmatus. E.E. Semina füo in loculo detenta, Num. 3. cui umbilicus piri adhzret , per dependen éceletom mali Stratbei. ! | . Perquam difficile eft pulpofam hujus fru&tus fübftantiam feparare, illafis fibris ejus nervofis majoribus & minoribus. merofas adeo in fibrulas divifz fint, Licet enim expanfiones tubulofarum propaginum , ratione formz fuz, fatis erofIz , nec nu- uti quidem in aliis piris; leniffimam tamen requirit manum horum malorum evolutio, quum valdé glutinofa conftent & compacta fubftantia. Rami tubulorum majufculi, . . C. Steenachtige of klierachtige korreltjes , die rondom het dunfte eindt van de peeren als een lymige korft groejen, om die ,Buispypjes zamen te drukken, zo dat de peer zyne behoorlyke gedaante bekomt. ue D. Grote pypige buizen, gehecl ontbloot, die zich beginnen te verfpreiden en uit te zetten. E. E. 'T'akjes, of uitfpruitfels van de grote Buizen. F.F. Wydtte en dikfte buizen, zich meett als flagaderen om het klok- of zaadhuisje fpreidende. G.G. Zaadhuisje met de pitten. H.H. Uiterfte fyne buizige vefels, die aan de binnenfte fchil zyn gehecht. I. Hoofdt of bloemkroontje , daar alle de grote en kleine ve- feltjes te zamen komen, en de klapyliezen fluiten en vaft. nypen. Om het kroontje zyn de vlecfchigfte delen ook met kleine kor- reltjes vaft in elkander gegroeit , om daar de gedaante van de peer ordentelyk te vormen. W ylen de Hr.Profeflor Rzyfcb heeft in zyne Peer- Anatomie, Jab. [, vertoont een ontleede peer, met zyne vlecfchige of pul- poze delen, en de kleine korreltjes, of fteentjes, die gemeenlyk. in alle peeren gevonden worden, en over de buizen heen grocien, om de pecren, elk naar zyn foort , in huané gedaante te hou- den. Wy hebben alleen de ontleding der binneníte delen willen vertonen. Num. 2. Geraamte «an een gyoter peer. Alzo deze peer van alle zyne vleefchachtige delen is afgefchei- den, ziet men daar uit, dat, naar de grooite van de gedaante, alle aderachtige zeuuwen, buizen, en uiteindige vefeltjes groter, wyder en pypiger uit elkander geícheiden zyn. Het zaadhuisje jüxta hangt in zyne zenuwachtige buizen in 't lang nederwaarts. Het was rondom met fteenachtige korrelen begrocit, die Wy daar van afgefícheiden hebben , om aan de zaadpitten te komen , en de fyne flangachtige vefels te vertonen, did*daar om heen gegroeit : zyn, om hare werking te doen. Het zaadhuisje, dat van zyn blóemkroon is gefcheiden , loopt naar voren puntig toe, waar door de vafthouding of fluiting los gemaakt wordt, en de ve- fels nederwaarts hangen. | Het kroontje heeft mede lucbtpypjes, die in en uit het zaadhuisje gaan, om de pitten te doen door- grocjen en hard te maken, welker baarmoeder van binnen heel glad is. leder zaadkorrel of pit heeft aan het dunfte -eindt een pypje of ftrengetje, daar het vaít aan zit en het voedíel mede uit de peerefteel trekt. A. Lange houtachtige ftecl, vlies bekleed. B. Dikke zenuwachtige buizen. C. C. Fyne neerhangende «dunne takjes en vefelen ,. die zich binnewaarts aan de peerefchil vaft hechten. D. Bovenfte puntig eindt van 't klok- of zaadhuisje , . daar 't hoofdt of bloemkroontje aan vaft zit, en door de necrhangende vefels valtgehouden wordt. E. E. Pitten in hun binnenfte huisje. met een kaftanie-bruinverwig Num. 5. QGeraamte van een Quepeer. Het is moeielyk deze vrucht van hare vleefchige delen te Ícheiden , zonder de grote en kleine zenuwachtige vefelen te kwetfen.Schoon de uitgebreide buistakjes naar hunne geftalte o£ gedaante vry grof en niet zo veelvuldig zyn met fyne veleltjes , als wel in de andere peeren, moet men de Quepeeren evenwel zacht behandelen in "t ontleden, om dat zy zeer lymig en digt gefloten E Zyn. ftulofüm diftinctius expanfi | di Tipp AJGURASUS Xe 3 juxta loculamentum feminale quafi adfixi , tenui linugine mucofi veftiuntar. — Loculus ipfe tenaci featet limpidoque muco, in is feminz crefcunt, illam. hinc attrahentia mucilginen, quam aque purz in- cocta in ufus medicos aliosve reddunt. -. A. Petiolus ex cinereo luteus, tantillum lanuginofus, ] . B. Fruftulum cutis extrorfam reflexz, C. C. Tubuli craffi,. nervofi. D. D. Tomentofi tendines & femina , loculo inclus. E. Umbilicus à flore relictus , dependentibus fibris tectus. F.F. Propagines tubulofe & fibrofz pendula , haud uti in aliis piris ad umbilicum firmatz, fed tuni- Cx internz adfixa. Num. 4. Sceletom. ial. acidi. Ditiffima hic fpe&atur copia venarum , nervorum, tubulorum, & inde propullulantium: tenuium. fi- brillarum, à quibus fucculentz & pulpofz particule nitidé excuffz funt. Ob largam fucci abundantiam poma plerumque tenuiores repofcunt tubulos , quàm fructus alii aridiores: quà etiam de cau(à illorum fe- mina perfe&tiora evadunt. Poma majora pro rata paucioribus gaudent Ends tubulofis & fibrillis, carne vero craffiore, quàm minora. A. Pomi pediculus brevis. : B. Fruftulum cutis cum fibrillis interioribus. C. Tubuli é petiolo propagati horumque fibrz. D. Expanfi in ramulos tubuli. E. E. Semina, quorum nonnulla é loculo fao dimoca funt. F.F. Fibrilla: verfus interiora cutis diftributa : G. Sedes umbilici , qui plerumque ob tenellam fuam: mollitiem: abfcedens raro confpicitur. "Fubuli majores & villi htc quoque umbilico implantantur , uti in piris. Num. 5- 6celetom. 2nali JaUD- In hoc pauciores inveniuntur tubuli ferpentini, quàmr in acidis pomis. Dignum fotatu eft, quod tubuli hi fubhifpidi, & pilis undique obíiti fint, indicio fummze tenuitatis fibrillarum , in quas defi- nunt. A. Minutus brevisque pegolus.. B. Cutis feparatio. C. Canaliculi. - D. Semina E. Tunica loculi feminalis, à quo umbilicus fructüs feparatus eft. F.F. Extremitates fibrillarum flu&uantes. Num. 6. .Sceleton Perfici. " 9. . . . 5 H . . " Heic tubuli miré perplexi, venulz, & ramificationes fingulari modo fibi mutuo intertextz in cenuiffi- mas abeunt fibrillas , quz omnes partim internz fuperficiei cutis membranacez accreverant ; partim. vero radices figunt in lapillo, nuclegm includente, uti fub Num. 7 demonftrabimus: haud fecus ac fuübti- zyn. De grote buistakjes, die langs het zaadhuisje als aange- hecht zyn, hebben cen bekleedfel van witte wolligheit, dat me- deílymig is. Het zaadhuisje is vol dik en klaar flym, daar de zaadpitten in groeien, en cen lym of flymigheit aan zich trekken, die zy weder afgeven , als men ze in fchoon water kookt, en tot cen geneesmiddel, of ergens anders toe, wil gebruiken. A. Alíchgele fteel, met ecnige wolligheit begrocit. B. Klein ftukje van de fchil, het binnenfte naar buiten omge- krult. C.C. Dikke zenuwachtige buizen. D.D. Wolachtige pezen en zaden, of pitten, in hun huisje. d de afhangende E. Kroontje , of groene bloembladeren, met vefels overdekt. F.F. Afhangende buistakjes en vefels, die geen fluiting lieb- ben aan het kroontje, gelyk de andere peeren, maar aan de bin- nenhuidt gehecht zyn gewecft. Numt 4. Geraamte van een Meinen zen. appel. Deze appel is, gelyk men ziet, zeer rykelyk van aderen, zc- nuwen en buizen voorzien , als mede van fyne afwykende ve- feltjes, die alle van hunne fappige en pulpoze of vleefchige delen zuiver gefcheiden zyn. Wegens de veelvuldige fappigheit heb- ben de appelen gemeenlyk kleiner buispypjes nodig dan de dro- ger vruchten; waarom ook de pitten ot zadenü volkomener grocejen. De grote appelen hebben naar mate niet zo vcel buis- takjes en vefels als de kleine, en zyn dikker in het vleefch. À. Kortappelíteeltje. — . , B. Kkin ftukje fchil met de binnen-vcfeltjes, liffima C. Uit de ftecl vloejende buizen, met hire vefeltjes. D. Zich uitbreidende buizen, met hare takjes. E.E. Pitten, of zaden, waar van eenige buiten hun huisje zyn gewcken. F.F. Verfpreide vefels naar de binnenfte zyde van de huidt. G. Hoofdtje , daar het kroohtje zit, gemeenlyk om zyne zacht- en wcekheit wegvallende, en weinigtezien. De grote bui- zen en vefelsfluitenmede aan het hoofden-eindt , gelyk de pecren. Num. $* Gevaamte vau een coeten appel. In dezen appel worden minder flangachtige buisjes gevonden dan in de zure appelen. Het is aanmerkenswaardig, dat deze buisjes ruigachtig als met haair rondom begrocit zyn, en de allerkleinfte vefeltjes beduiden. A. Klein en kort fteeltjc. B. Affcheidfel van de fchil. C. Buispypjes. D: Pitten. j E. Het vlies van het zaadhuisje , daar het hoofdt van het kroontje van afgefcheiden is. F.F. Buiteníte of neérhangendc vefcltjes. Num. 6. Geraamte oam een Perzile, De buizen van deze vrucht zy woriderlyk vetward, en lare aderen cri takjes Miei raar door elkander geflingert en ver- deelt, mct de allertynfte afwykende vefels, die alle aai. het bin- nenftc vliezige vel zyn vaft gegroeit gewcett ,. gelyk alle de : A2 : fync put. RERUM NATURALIUM liffima vaforum nervorumque in homine cuti offibusque implantata cernimus. ^ Albicans flocculenta fub- flantia fola reliqua. eft. de carne admodum porofi & fpongiofi, ob fummam reconditorum in ea fucco- rum abuhdantiam : hinc copia fibrillarum hic requiritur fro fulcimento & levamine fubítantiz flocculen- tz, omnia ut fuis reüineantur in tunicis cquilibrata, quemadmodum in fuccofis quoque pomis & piris eft videre. — Vix comprehendi poteft, undenam lapillo, nucleum includenti, durities ils veniat, quum media tamen in pulpa undequaque defixus hzreat, uti vitellus in albumine. Quis Conditoris non mi- ratur omnipotentiam & fapientiam in re licet captum fuperante? Quanta Hic perfpicientia omni arbori & plantz pro fuà cuilibet indole vim generatricem impreflit, impreffamque confervavit? Pauci inter fru- us reperiuntur tam fapidi , aromatici , rcficientes , & jucundi , gc quidem i; qui tamen ob vim refrigeran- tem admodum magnam tempeftate calidá haud ultra modum affumi debent. A. Brevis pediculus. B. Fruftulum cutis. C. C. Flocci membranacei & fpongiofi. D. Lapillus , nucleum continens, inter membranas emicans. E.E. Externa fibrille dependentes. 4i Num. 7. Os Perf. In hoc confpiciuntur nervi,feu vafa, qua in externas ejus cavitates infinuata , fibrofas fias radices inibi difperfére, ut augmentum ejus promoverent; dum arboris inftar ramificati canales materiem ifthuic operi neceffariam adferunt. Quamvis peculiares dentur vene, per petiolum , omnium quippe vaforum fafci- culum , à ramis arboris porredtz, quz parti cuilibet peculiare infundunt nutrimentum , tamen alii adhuc deprehenduntur tubuli, qui & petiolo profe&i, per jun&uras putaminis lapidofi in intimum usque nu- cleum fefe evacuant: hos jure quis arteriarum donet nomine; quum refinofa arboris medulla per has vc- &a, rurfus in meditullium nuclei tanquam corculum fru&üs transferatur. Eadem ratione finguli canali- culi, longi tenuisque pediculi Cerafi, oculi fer& aciem fugientes, fuccum fuum nutritium in fru&us de- ferunt. . , A. Conlitus lapilli offei. B. Lapillus iple oblongis finibus inequalis, & ferpentinis fibrulis tubulofis hifpidus. C. Tubuli verfülz & nervuli in ambitu difperfi, internis membranis cuuncis adfixi, nünc veró penz duli. Num. 8. eeleton mali Armeniaci, Omnes inde carnofz feu pulpofe particula: feparatz funt, ut tant clarius oculis pateant tenuiffimi tu- buli, innumerz nervulorum propagines , & tenera filamenta, ubique minutiffimis intertexta granulis. Catera. Perfico congruunt. A. Petiolus. * B. Officalum, cui nucleus inharet, inter fibras perlucens. C. Canales nervofi craffiffimi. D. Tenuiffimz fibrillarum extremitates. fync aderen en zenuwen aan de huidt en benen der menfíchen maar binnen zyn vaft gewortelt aan den fteen, waar in de zaadpit grocit, gelyk wy by Num. 7 zullen vertonen. De witte vlok- kigheit 1s het ecnig overblyfel van het vleefch, dat gehecl door- dringelyk (poreus) en fponsachtig is om de fap en zachtigheit te kunnen bergen, waar toe vcle vefcls nodig zyn, om deze vlok- kigheit te onderfteunen en tc helpen dragen, op dat alles in zyne vliezen en evenmatig gewigt hangen blyve, gelyk de fappige peeren en appelen. Het is, ofh zo tc preken, onbegrypelyk, van waar de harde fteen, daar de zaadkern in opgefloten legt, zyne hardigheit bekomt, zynde in "t midden van de vrucht aan alle zyden vaftgehecht als de dooier in het ci. Wie ziet daar de macht en wysheit des Scheppers niet in, fchoon het zyn begrip te boven gaàt? Mct wat doorzicht heeft hy in elken boom en in elke plant de voorttelings krachten naar zyn aardt ingedrukt en onderhouden? Weinig vruchten zyn zo fmakelyk , geurig, ver- kwikkelyk en fchoon als deze; doch mocten, om dat zy vecl koude by zich hebben, in de warmte met mate gegeten wor- den. A. Kort ftceltje. B. Stukje van de fchil. C.C. Vellige en fponsachtige vlokken. D. Steen, daar de pit in befloten is, onder de vliezen door- fÍchynende. É.E. Afhangende buitenvefeltjes. Num. 7. Perzikefleen. Men ziet in dezen fteen de zenuwen, of adertjes, die zich in de buitenfte holligheden van den zelven gevocgt, in de vefcli- ge wortels daar in verfpreid hebben, om den waichdom van den iteen te helpen bevorderen, daar de boomachtige buizen het Num. 9. voedíel toc verlenen.. Niettegenftaaride dat 'er byzondere adereri zyn die door den ftecl , daaralle buizen deor mocten , uit de takken van den boom doorftralen, en elk deel zyn byzonder vocdfel toe- brengen, ziet men echter , dat "er nog twee andere buisjes uit het ftecl-cindt tuffchen de vocgen van de fteenachtige fchors naar de binnenfte pitten hunne ontlafting hebben. Deze mogen wel 44r- feriét , of hertaders genaamt worden, om dat het voedfel uit de harftige pit van den boom daar door vloeit, en wederom tot de pittige kern , als het hert van de vrucht, overgebragt wordt. Dus mocten alle de byzondere buisjesvan den langen dunnen karf- fen-ftecl, die voor het oog als onzichtbaar zyn, hun voedfel tot de vruchten overbrengen. A A. Zamenvocging van den pittigen of benigen fteen. B. Defteenzelf, met de langwerpige holligheden en flangach- tige vcfelbuisjes. * C. De rondom verfpreide buisjes, adertjes, en zenuwtjes, die zich aan de binnenfte íchillige vliezen vaft hechten, en hier neér- waarts hangende vertoont worden. Num. 8. Geraamte van een Aprikoos. E In deze vrucht zyn alle de vleefchige of pulpoze delen van el- kander afgeícheiden, qom te beter alle de fyne buizen, de veel- vuldige afwykende zenuwtjes, en tedere vefeltjes te kunnen zien, die met zecr kleine korreltjes overal begrocit zyn. Het overige komt net met de Perzike overeen. A. Steel. B. Steen, daar de pit in befloten is, onder de vefels doorfchy- nende. C. Dikfte zenuwachtige buizen, D. Buitenfte fynttc vefeltjes. iNum. 9; LJ '"BAB.Z. -5 » E N 3 — T TT € Exe *- 2 . x - : UT IBAESS ASUIRÉÁUP SETS ' £ Num. 9. &celeton. Pruni Citrini majoris. Prunum hocce hortuli , quem retro edes meas colo , foboles cft ; Fructus hic fané tubulorum tenuiffimorum & fingulari modo co pilus nucleo gravidus glutini quafi femicongelato inharet , tur: unde emiffis fuis ramulis & filamentis contextus quafi & perplexus apparet. Suo tamen fingula lo- co gaudent, ut fucci inibi circulandi, co, quo decet, deferantur, fuoque munere fungantur. RO fam arboris Pruni indolem fru&us quoque ejus largà participant; qui dum flavefcere,incipiunt , ad maturi- tatem tendentes, ex umbilico, cui flos infederat, elobofum ficpe granulum exprimunt, albousUe gra- no Maftiches, limpidiffimum & pellucens. — Grana Tie emollientiflima funt , & fammi ufus in Nephritide & Iíchurii; quas etiam vires Gummi. Ceraforum polfidet. . : A. Cen uli petioli Pruni , quo ramulo haferat. B. Petioli cortex. C. Pcetiolus ipfe. : , D. Reíciffa cutis. E. E. Tubuli craffiffimi officulo oblongo fuperaccreti. F.F. Expanfiones fibrofz. - - ubi Pruna hec quàm latiffimé proveniunt, ntextorum varietate vix cedit aliis. | La- fupra quod vafa in varios flexus contorquen- Num. 1o. eeletoz Fungi terrefiris. Longo innititur caudici , tenui membrani, minutisque fibrillis inf&mbitu flipato. Radix ipfa tert, matri fuz , per fibras plurimas adhuc infixa , perfectiffima hic exhibetur. Truncus, haud aliter ac £tu&tuum peuoli , ex infinitis conftat tubulis, T fibrilla , verfus apicem difpere , & per ramufculos quafi. ex- paníe, deníéque congefte, florem feró referunt, aut (fimili ut magis congruo utar) penicillum potius; quum cujuslibet fibre rami fingulares in tenuiores rurfus extremitates capillares abeant, & maximum ob numerum, fuperiori verfus arc? ad fe mutuo accedant. Peculiari opus efl'breparatione ad Fungum, íeu, ut vocant, Panem Diaboli, in fceleton redigendum : alii tamen aliis evolutu faciliores funt. Qui fubtiliffimos & tenerrimos praparandi artem callet, anatomiam groffiorum facilis adornat. Quod füpereft hác de re, excutiendum relinquimus iis, quos Fungorum adea disquifiio. Multa qui- dem de his conícripfere Botanici veteres cxpertiffimi. —Noftro avo prodiit in lucem Theatrum Fungorum Francifci Sterbeckii , lacerdotis Antwerpienfis, anno 1712. ubi rzcipui fcriptores de Fungis in catalogo re- cenfentur, fubnexo fimul anno, quo ícripta eorum cdita m Comes Ludovicus Ferdimandus Marfi- glius , qui honorificà fuà amicitià me ornare non dubitavit, differtationem de Geueratiote Fungorum cdidit Romz 1714. Dein prodiére Nova Im genera. Petvi Antonii Micbelii Florent: 1729. fumtibus *fo- baunis Gaflouis, magni ducis Hetruriz : alter horum tomus brevi adhuc edendus promittitur. Quantum ad evolutionem foliorum. & fructuunf &c. huic equidem defcribendz noluimus immorari , ,ne accuratiffimo f&rutatori D. Marcello Malpigbio palmam przripere velle videremur. Huic certé in Ana- tomes plantarum exercitio anteceffit nemo: licet alia longé ratione fcfe gefferit in foliorum fructuumque praeparatione, ac quidem nos: auis Vir ille fapienti fcripfit , (altem attente perlegenti , ea precipue, quz de ligno arborum, corticum , foliorum , florum ,; fru&uum & feminum extant, qua omnia intentum pa- Num. 9. Geraamte van een grote gele Eierpruim. Deze pruim is genomen uit den tuin, die zich achter myn huisbevindt, en alwaar deze pruimen volmaakt groejen. In rare en fyne buisjes van allerhande foorten behocft deze vrucht voor an- ere niet te wyken. De pittige fteen legt als in week geftolde lym, waar over de adertjes in Me eheid bochten geflingert zyn, met alle zyne afgeícheidene takjes en vcels als door een geweven en verwart. Echter hecft elk zyn plaats , om de fappen , die daar door mocten omlopen, te recht te brengen daar zy naar toe moeten vloejen, en hunne werking doen. Dewyl de pruimboom harftig is, hebben 'er de vruchten ook hun decl rykcelyk van. Als de zelve geel of ryp beginnen te worden, perft daar dik wilsuit het hoofden-eindt, daar de bloem hecft gezeten , een rond kor- reltje, als een wit maftix-korreltje, dat zeer klaar en doorfchy- nend is. Deze korreltjes zyn zeer dienftig en verzachtend voor het gravel en de opftopping van het water; gelyk dan de gom van de karffebomen het zelve doedt. : A. Knopjevanden pruimftcel,, dat aan het takje hecft gezeten. B. Schilletje van den ftecl. : ; * C. De ftecl zelf. D. Afgefneden (chil. 4 . E.E. Dikfte buizen, die over den langwerpigen fteen van de pit gegrocit zyn. ; EE Uitgebreide vefeltjes. Num. ro. QGeraamte van eem Kampernoelie. De Kampernoelie flat op cen langen ftam en is met cen dun- vliezige huidt en kleine veieltjes omheen begroeit. . De wortel, die haar nog met de aarde, daar zy in gegroeit is, in veclvuldige vefelen vaft gemaakt heeft, wordt hier mede in hare volkomen- qom. ji riter heit getoont. De flam beftaat uit ontclbare buizen, gelyk de ftelen van vruchten, waar uit zich aan het hoofden-cindt de ve- felen verfpreiden, en taksgewyze uit a di begéven, zynde gk een digt te zamen gefloten bloemtje; of, om cen beter gely- kenis te maken, van een Eehilders kwaft , om dat ieders byzondere uitfpruitfels uit dunder haairtjesbeffaan , endoor hunnc veclvuldig- heit naar boven digt in een tluiten. Daar is eene byzondere berci- ding nodig om de Kampernoclies, anders Duivelsóreodt genaamt, in geraamte te brengen; docli het eenc foort beter dan het ande- re. Maar een, die de kunít heeft om de fynfte en tederíte te ontleden , doedt dit werk gemakkelyk met de groffte. Wy zul- len iets aan de weetluft van de Liefhebbers der Kampernoclies overlaten. Veel is 'er van oude ervarene kruid- en bloem-ken- ners van gefchreven. In onzen tydt is het zogenoemde Zoreel der Kampernoelies (beatrum: Fungorum) van Francifcus van Ster- beck , pricfter te Antwerpen, in den jare 1712. in het licht geko- men, alwaar de naamlyft van de voornaamfte fchryvers over de kampernoelies gevonden wordt, nevens het jaar, waar in hun- ne bocken zyn uitgekomen. De graaf Lodewyk Ferdinand Mar- figli, die my met zyne vriendfchap hooglyk hecft gcliceven te ver- ceren, heeft eene Verhandcling van de voortteling der Kamper- noclies (Differtatio de generatione Fungorum) xc Rome in *t jaar 1714, uitgegeven. Daar na is daar omtrent nog uitgekomen cen bock , met den tytel van: JNova Fungorem genera, dat is: Nieuwe foor- ten van Kampernoclies, gefchreven door eenen Petrus Zntonius Micbelius, en gedrukt te Florence in 't jaar 1729, op koften van Joban Gaflen, groothertog van ''oskanen, waar van een twede Decl nog verwacht wordt. Belangende de affcheiding der bladeren , der vruchten, enz. wy hebben ons daar niet in willen begeven, om niet te fchynen den naauwkeurigen onderzocker, den Hcere Marcellus Malpigbius, voorby te willen ftreven. Niemandt heeft hem, zeker, in het ontleden der Bieten. overtroffen, hoewel zyne berciding tot het ontle- riter ac attonitum merentur animum. — Nec pratereundus Clariffimus D. Towrmefortius , qui quantam fibi laudem comparaverit fcriptis fuis de plantarum Anatomia &c. quáque perfpicientià , experimentis fufful- tá, nativam llle florum , aliorumque vegetantium texturam & geherationem evolverit, fpecimine haud ante vifo , orbis univerfus clamat. AE 5A p ACT UD H Num. r. S-E CU N' D A Sceleton Rape. Majalis. En binas Rapas, meufe,Majo cretas, quarum fyftema interius nervofam unà cum omnibus vafculofis fiftulis fibrisque ;à pulpofa vel fücculentà carne internà pariter ac externà prorfus liberatum fiftitur! Frons fuprema, à convergentibus Rapa: tubulis quoque fuftentata , hfc refecta eft, ut ftru&ura fceleti Rapa hujus intrinfecüs, alteriusque fub NUM. 2. fuperné queat confpici. Refert, id telam quafi fubtilem Goflipi- nam , & extrinfecus tenuia fifa ferica, candida, zmulatur, quz foli obverfa argenteum emittunt tonum & pellucent.« Fibre in peripheria pendul inftar tenuiffimorum capillorum , feu ferici floccofi apparentes , fin- gula fuo adaptate muneri , fuccos fuos diftribuunt e radicis extremo hauftos per fiftulas illas capaciffimas, quas fub lit. A exhibemüs, humorem fuum limpidum 2 terrà attrahentes, uti Magnes chalybem attra- hit. Radix tenuis, fibrofa, diverfas praterea. emittit propagines ad plant usque fupremum , circa quod undique difperguntur & Jinftar. fafciculi pilorum comparent. Raparum, aliarumque radicum efculenta- rum genus, uti funt Paftinaca rd ; lu&z, rubrz, &c. multa cgent humiditate , peque ductibus aquofis plurimis gaudent, qui fufficientes humores iis adferant, & molem expandant, adjuti hoc in opere potiffimüm à pluviis &: zítuantibus folis radiis; dum ventorum frigorisque injuriz promovendo quoque incremento fübferviunt. Hinc cft, quod plantz aquofe, tenerioribus multó & mollioribus li- quidorum canalibus przditz , quàm fructus arborum , quorum duriores & tenaciores funt tubuli, haud adeo facilé qyolvi poflint ob fummam fuam fragilitatem. A. Tenues fibrillz dependentes in ambitu. DB. Interior apertura & textura vafculorum. C. C. Exteriores fiftulg: tubulof» craffiffima. D.D. Extremitates radicis fibrofz. E. Ramuli é radice derivati. F. Radicis expanfio inftar fafciculi pilorum. . j Num. 39. Hobdeum cum fructu. Hordeum hocce, tempore autumnali opima comgniffum terre, & inftar aliorum. feminum hyema- lium, poft actas jam radices, emiffamque frondem , poro deinceps accreturum inde tamen prohibetur , per obrepentem brumam , quz germina ejus gelu ,. pruiná , grandine , pluvià ," nive , afperoque: Euri Borezque afflatu obruit. Omnes hz calamitates tamen incrementum ci & bonitatem majorem con- ciliant: dum enim fürfum nequit progerminare, vim interea fuam in fe refle&tit , fibrofasque fuas radices in terrà perficit, ut humili hoc in ftatu fe firmet usque ep, donec Veris amaena. facies, & foventcs folis ontleden der bladeren en vruchten op eene ganfch andere wyze geíchiedt als de onze. Zyn Ed. heeft genocg gezegt voor de ver- itandigen, dic "cr 9p zullen willen acht geven, voornamentlyk omtrent het hout der baíten of fchorfien van bomen, de blade- ren,bloemen, vruchten en zaden. Alles is cven verwonderlyk en aanmerkenswaardig. Wy kunnen den beroemden Heere Zourze- fort nict met ftilzwygen voorby gaan;al de wereldt wect wat lof hy door zyne ontledinge der planten (/matomüa plantarum 3c.) heeft bchaàlt, en met wat ondervindclyke doorzichtigheit hy het oorfpronkelyke geweef in de teling der bloemen en andere gc- waflchen heeft aangewezen, hct welk nooit te voren zo gezien was. HINVEDUDUESTUPACESE RUEC BST; Num. zr. QGeraamtens van Rapen. "wee afgefchilde rapen, of knollen, in de maandt May ge- 'grocit, in hare binnenile zenuwachtige houding, met alle hare "aderachtige buispypjes en vefelen, van al het pulpoze of fappige "vieefch zo binnen- als buitenwaarts afgefcheiden. | Het hoofdt of boveníle loof, dat mede zyn voedíel uit de omgegroeide Taap-buizen heeft getrokken , is hier van afgefneden, om het 'geítel van de rasp in haar geraamte binnenwaarts , en dat van NUM. z. bovenwaarts te befchouwen. Het vertoont "ich-als een gewcefíel van fyn neteldoek: buitenwaarts gelykt het naar fyne witdradige zyde die in de zonne gehouden hecl zil- "verglanzig en doorfchynend is. De buiten af hangende vefeltjes "zyn als het tyntte haair, of. vlokzyde , waar van ieder tot iets ge- Íchikt is » €n zyne fappigheit mededeclt uit het. wortel-eindt, , Qaar zy uit aangevult worden door de grootílc buizen, die wy "by Let, A. tonen, en die hun helder en klar fap uit den grondt radii aan zich trekken, gelyk de zeilfteen het ftaal naar zich trekt. Het vefelige dunne wortel-eindt heeft nog verfcheide uitfpruiten- . de wortel-takjes tot boven aan het gewafch toe, daar zy zich rond- om heen verfpreiden, en als cen bofch haair vertonen. De rapige cn andere aardgewaflchen , als gele en witte wortelen, bietworte- len, enz. hebben vecl water nodig, en zyn deswegen voorzien met vecl waterbuizen, om hen genoegzaam vocht aan te voeren , en dus uit te zetten, daar de regen en de warme zonnefchyn hen de meete kracht toe byzetten, Ook helpen de ruwe winden en de koude de groci bevorderen. — Daar van daan komt het, dat de waterachtige gewaffchen veel zachter en tederder fap-buizen hebbende dan de boomvruchten , waar in de buizen veel harder en taaier zyn, de waterige door hunne broffigheit niet wel kun- nen gefcheiden worden. A. Fyne omhangende vefelties. B. Binnentte opening en gewceffel der buizen. C.C. Buitenftc dikfte buispypen. D.D. Vefelige wortel-einden. E. Uitfpruitende wortel-takjes. F. Uitgebreide wortel, als een bofch haair. . Num..3. Een garffekoren , met. zzyne vrucht. Zie hier cen garftekoren, dat in den herfft in goede aarde ge- zaait, cn, gelyk andere winter-zaaizaden, na cat het zyn wortel gefchoten, en zyn loof gemaakt hecft om voort te waffchen, daar in door den opkomenden winter die de uitfpruitfelen door vorft, ryp, hagel, regen, fnceuw , gure Ooft- en INoorde-winden overvalt, geftuit is. Alle deze rampen moet het zelve uitftaan tot zynen wafchdom en verbetering: want terwyl het niet boven uit kan fpruiten, keert het zyne kracht binnenwaarts, en maakt zyne vefclachtige wortelen in de aarde, om zich in dezen nederi- gen adi Vi e AC des am, Q - Éj ^ Nb oer — IL 2- a 2, LA 4 - 4 4 o2. adde Wee ro L war. THESAURUS 7 radii humili frumento affulgeant , hoc calefaciant, cliciant, erigantur perfluis humoribus , novaque protrudüntur r & furfum evocent; unde proftrata folia novis germina, in fpicas abire paràáta, & per diuturnam oppreflionem fefe multiplicatur. — Plus vice fimplici egometipfe expertus fum, quod hyemes inclemen- tilimz: fruges hyemales copiofiffimas proferant. Exemplo fit granum feminale, hic exhibitum , fpicas quod quinas tulit, ob tabulz anguftiam brevibus híc culmis fuftentatas ; hz vero fimul centum & quin- quaginta reddidere femina. ^ Quanta benedi&io ! ' | Num. 4. Quis infinitam Conditoris benignitatem híc non videt? Radix Scorznera ffhrata. Radix hzc fanis pariter ac egris bonum prabet nutrimentum , & Decocta refrigerantia ingreditur. Pul- pofà medullà feu carnofitate fi orbetur , vetita deprehenditur craffo fibrofoque cortice, veftem de laná tex- tam , & villofum quafi pannum referente , undique ram intus quàm verfus peripheriam minutis obfito fila- mentofis apicibus (quibus & exiguz radicule laterales donate erant) qui apices inftar depactorum ramu- lorum ad internam undique harent radicis medullam , & craffo albicante, lacteo turgent fucco, inftar ves - narum lactearum. Interior hzcce craffa & medullofà radicis pars, àTübftantiá (uà medullofa Íeparata , ex folis conflata eft fibris feu fiftulis oblongis, per quas radix, frons, flores & íemina fuum fingula nutri- mentum trahunt, uti in Rapis & aliis quoque fimilibus radicibus contingit. Radix Scorzonetz multis aliis antecellit tam. duplici fuo veltitu , quim íücco la&eo, haud aliter ac Efüla feu Tithymalus, radix Clchorei & Taraxaci : quarum binis poftremis os accedit Scorzonerz radix; dum Efula alios omnino effe&us producit acerrimà fuà & vehementer a vum irritante virtute. A. Craffz fiftulz tubulofz , qt fecundo cortici exteriori adfixz funt. B. Difcrimen inter corticem & mceditullium radicis. C. Meditullium ipfim. . D. Lanea tunica, feu cortex craffus, tubulofus. E. Villofz radicis propagines , feu tubuli papillares. F. Ipfz papillz lacte turgida G. -Fibrz interioris radicis medullz liberé dependentes, H. Corticis filamentofi finis. Num. 5. Radix Becabunga , officinalis , . aquatica " folio fabrotundo. : " Siftimus hanc eà fub formi, quà ad oram foffz eruimus, unà cum omnibus circumaccretis fibrofis radiculis , quz intüs cavz , fiftulofz, tenui cute membranaccá veftitz aquofos fic latices fugunt infervitu- ros toti radici & plantz nutriendz, quz multum pofcit humiditatis aquez. per quod forte non poterat fufficiens humidi quantitas permeare ob radix hec extremum , abruptum, * Sub lit. D. craffum gerit craffarum fiftularum natam quafi obftructionem : fubvenit tamen huicce defectui natura, dum lateraliter inde protrufit plurimas radiculas filamentofas, defe&tum fapplentes , fuccumque requifitum de novo adfe- rentes pro incremento plante promovendo. Unde videre eft vim retro prementem humorum, qui fuo in curía impediti nova fibroforum vafculorum emiffaria propulerunt: patet & Íic eorundem circuitus, hac in radice pcr microfcopium diftindté confpiciendus , dum abfciffum ejus extremum nitur. Lac ergo ratione radices in terra Naturz. adminiculo à morbis liberatas cernimus. gen ftaat vaft te maken , tot dat het aangename voorjaar, en de zon met hare koefterende ítralen het nederig graangewafch komt befchynen, verwarmen, uitlokken, en opwaarts trekken, waar door de nceergeworpene bladeren nicuwe doorftralende fappen be- komen, nevens nieuwe fcheuten, dic gefchikt zyn om korenaai- ren te worden, cn door cene lange verdrukking te vermenigvul- digen. Wy hebben zclf veelmalen gezien en ondervonden, dat de hardfte winter de meefte winter-zaadvruchten voortbrengt , 'gelyk dit eene zaadkoorn, dat wy hier vertonen , het welk vy£ aairen heeft uitgebjaet, die wegens de kleinheit van deze plaat op korte halmen zyn gezct.* Uit-deze vyf auiren zyn 150 koren- zaden voortgekomen. Wat grote zegen! Wie zict daar de on- eindige goedheit des Scheppers niet in? Num. 4. Een Scorzoneerwortel met. zyne vvefclen. De Scorzoneerwortel is cen gocd voedfel voor gezonden en Zicken, en van gebruik in kocle dranken. Men bevindt, dat hy met een dikke vefelige fchors of baft, wanneer het pulpozc merg y ofde vlezigheit daar van is gefcheiden , bekleed is, gelyken- de naar cen wollig geweven klecdt, als cen haairig laken, rond- om bezet, van binnen zo wcl als naar buiten, met kleine vefcl- achtige topjes (daar de kleine , nevens de wortclen , mggde beklecd Zyn geweeft) die rondom aan de binnentte pittige mergwortel gelyk afgebrokene takjes zyn, de welke met cen dik wit melk- achtig fap zyn aangevult, als melk-aderen. Deze dikke pittige binnen-wortel, van haar mergachtig vleefch gefcheiden, is niet anders dan lange veíclen, of buispypjes, waar door de wortel, het loof, de bloem en het zaadt zyn vocdíel trckt, gelyk de ra- pen, en andere diergelyke wortelen. De Scorzoncerwortel hecft den rang boven vele andere, zo in zyne dubbelde bekle- ding, als melkachtig fap, gelyk het kruidt Efz/a, of Tirbymalus , in het Nederduitfch ZZolfsmelk, en de wortel van Cichorcen en Paardeblocmen, Met deze twee laatfte komt de Scorzoncerwor«. pauxillo aquze impo- A. Ab- tdi het meeft overeen. De Wolfsmelk is van cene andere uitwera king, zynde van cen fcherp en fel purgerende kracht. Dikke buispypen, die aan de twede bovenfchors zitten. Scheiding tuflchen de fchors en het mergpitje, of wortcl4 Het mergpitje zelf. Wollige rok, of dikke buizige fchors. Ruige worteltak , of tepelbuises. De mcelk gevende tepels zelf. Loffe afhangende vtfels van de binnenfte Wortelpit. De bat, of het vefclachtig fchors-cinde. EOUBREOE Num. s. Wortel wan een. Waterbeke-boom , met zyn voudacbtig bladt. Wy hebben deze wortel in de gedaante, in welke wy de zelve hier voorftellen, aan den kant van cen floot uitgehaalt, met alle de omgrocjende vefel-worteltjes, die mede alle pypig en bfizig zyn, met ccn dunne vliezige huidt beklecd, daar de waterige fappigheit doorgezogen wordt, om de gehele wortel en plant, die vcel waterig fap vereifcht, te voeden. By Lct. D. ziet men cen dik cindt aan dezen wortcl afgebroken, waar door het geen vocht genocg heeft kunnen bckomen , om dat de dikke buis- pypjes als verttopt geworden zyn. Mazr de Natuur heeft dit ge- brekkige heritelt door vele nevens uit grocjende kleine vefelach- tige worteltjes, die het gebrck vervullen, het vereifchte vocht op nieuw weder aanbrengen, en het gewafch tot zynen wafch- dom dienen. Hicr uit kan men de te rug perffing der fappen, die geftremt zyn gewccit, en cene nieuwe uitfchieting van vefelach« tige buizen gemaakt hebben , zien, mitsgaders den omloop der fap- pen, die zich in dezen wortel door een vergrootglas klaarlyk vertoont, wannecr daar een afgefneden cindtje van in een weinig water gezct wordt. Hier uit ziet men de wortclen in de aarde door de Natuur herftelt. Ba A, Het ONT RERUM NATURALIU.M A. Abfciffus radicis truncus, farum in herbam fefe explicans. M Alter radicis ramulus, qui folia furfum emittit. Radices cum tenuibus fois rp cuu fibrofis. : Abraptus feu emarcidus radicis ftipes, craffus, unà cum novis fibrillis tenuibus inde emiffis. Num. 6. Reprzfentatur hic expanfio fibrillarum fubtilifimarum , quz tenuem humorem & terra attrahunt & in- fügunt , quo fiftulofos feu venofos fuos ramulos repleant , js rurfus majoribus eundem ramis fuis in- fundant, donec gradatim per majores Íemper & majores ramos ad ipfam demum arborem appulíus, huic de necelfario fucco profpiciat rurfus inde diftribuendo in brachia ejus fiticulofa, folia, flores, fractus & femina. Sic alia aliam nutrit pars: fuum quzque fibrille minutiflimz contribuant neceffe eft, ut arbor unà cum inveftientibus fuis corticibus aliisque eo pertinentibus partibus vigeat, & fructus proferat. Inde clucefcit , quánam ratione fapientifflqo & cuncta ad lubitum gubernanü Deo placuerit mox ab ori- gine rerum ftatum civilem componi*, & conftituto fenftl in ordine contineri : quilibet hic pro co, quem obtinet, loco, quantum poteft , conferre debet ad falutem ordinis, & ad profperitatem Principis (fi regimen fuerit monarchicum) cui dominium & cuta populi commiffa eft , huic ut, arboris inftar fcccun- dz &. probé difpofite , florentem & vegentem ftatum conciliet: dum contra & populo, quod adipifci- tur, reddere incumbit. —Hacque ratione omnes pariter creaturz fuftentantur : altera alterius in ufum con- dita eft: omnia catenz in modum inter fe colligata. funt ab infimis ad fumma, & ab his rurfus ad infi- ma. Ampliffimus hic patet meditandi campus , per quem, qui volet? exfpatietur. A. Abícifla pars tenuis radiculz Piri arboris. B. "Alterum ejusdem abfciffz radicis extremum , quz hinc quamplurimas emifit novas propagines. C. Ramuli é radice pullulantes, cum fuis fiftulis. D. Tenues gracilesque. fibrilla. afa - » E.E. E. Tres fingulares fibrof propagines , quz craffiori ejusdem. radigis extremo adhzfíére, alià tamen formà przditz, & coloris obfcuré fpadicei, multüm diverfz ab aliis radiculis fibrisque fucculentis. & te- nacibus: dum ille contrà fragiles, fatuz & fiftulofze funt, exfücczque molli illà flexilitate & quafi vità deftituuntur. E XSGE: RS IL GIgq0A. 19 Cucullus. naturalis. Aimericanus. B. C. D. Extremus. vamulus radicis arboris. Piri. JP ACIE AUPHIET Num. I. Nomine Cuculli /Ethiopum Surinamo mihi miffum hocce corpus, inftar muíci, arboribus quibus- dam in falibus accreícit, cubiti plus minusve longitudine, latá fuà bafi liberé ab arbore dependens; extrinfecus confpe&tum corticis quali faturati rufi fpeciem prz fe ferens , dum capillares fibrille omnes arcté feíe mutuo amplexantur: interna fuperficies exteriori quidem fimilis, at excavata eft in follis fór- mam.' Apex in acumen convergens, arborique adhzrens, coecus efl. /Ethiopes, qui primi Vg occe A. Het afgefneden ftam-cindt van den wortel, daar het kruidt — pen; het hangt als fchakels van een keten aan elkander van de boven uit groeit. B. 'T'wede uitfpruitende worteltak, daar het kruidt boven aan groeit. C. Wortels, met hunne dunne vefeltakjes. D. Afgebroken of vergaande dikke wortelftam, met de dun- ne uitgcíchotene nieuwe vefeltjes. Num. 6. Uiterfle takje van. den «wortel van een Peereboom. Dit uiterfte takje, of vefelachtig einde van den wortel van een peercboom dient om aan te tonen de uitfpreiding van de aller- dunfte vefeltjcs, die het fyne vochtige fap uit de aarde naar zich trckken cen zuigen, om hunne buispypige, of aderachtige takjes ange vullen, die de zelve naar hunne roter tak-buizen overvoe- ren? en van groter tot groter opklimmen , om den boom zyn vereifcht fap te doen hebben, dic het zelve weder moet uitdelen aan zyne behocttige takken, bladeren, bloemen, vruchten en zaden; Aldus moet het eene decl uit het andere beftaan. Alle de kleine kontribuanten moeten noodzakelyk helpen, als het den boom met zync omgeílotene baften en alle zyne toebehorende delen wel Zal gaan, en als hy vruchten zal voortbrengen. Hier uit ziet men, hoc het den alwyzen cn albeftierenden Godt behaagt heeft dat van den beginne de burgerítaat zou gefchikt en onderhou- den worden; Ieder moet daar in naar zyn rang al wat hy kan toe- brengen tot het welzyn van den Staat, en, zo de zelve een vorit heeft, tot geluk van het opperhoofdt, daar het gemeen van ge- regeert en goed gedaan moet worden, om te groejen en te bloejen als een vruchtbare of welgevoegde boom. ^ Het zelve moct uit- keren dat het ontfangt. "En dus is het ook dat alle fchepfelen moeten beftaan:: het cen is ten dieníle en voor het ander gefcha- laagíte tot de hoogíte, en van de hoogfte weder tot de laagíte. Hier legt vecl in opgefloten, dat wy aan cen ieders nadenken overlaten. A. Het afgefneden eindt van een dun worteltje van cen peere- boom. B. Het twede eindt van den zelven wortel,, dieafgeftoten is, en dieshalven vele jonge uitfpruitfels heeft gemaakt. C. Uitfpruitende wortel-takjes, met hunne buizen. D. Dunne en fyne vefeltjes. . E. E. E. .Drie byzondere uitfpruitende vefels, die aan het zel- ve diktte wortel-eindt hebben gezetéu, maaf van een andere ge- daante en donker-bruin , veel veríchillende van de andere wor- teltjes en vefels, die fappig en taai zyn. Deze zyn bros, doof en. PYPig, zonder vocht, daar geen zachtigheit aan is, en die als af- geltorven zyn. DER DET ATER:EE.. Num. :r. Natuurlyke Amerikaanfcbe. kap. Natuurlyke kap, die my uit Suriname is toegezonden , onder den naamgan Negers-kap, die als cen bygewas gelyk de mos aan cedido in de wilde boffchadién grocien, van een elle, ook korter, en langer. Dit gewas hangt.met zyn brede cinde nederwaarts van den boom: van buiten vertoont het een donker- roffe fchors, doordien alle: de haairige vefelen digt in malkander flutten. Van binnen heeft het de zclve gedaante als van buiten, maar is hol, gelyk cen blaaspyp. Het puntige eindt loopt fpits toe, zynde aan den boom valt en digt gefloten. De Negers, die dit gewas 't eerít hebben ontdekt, bevindende, dat het aan de wydíte opening zich liet uit elkander halen; doen zulks bchendig , il ] Wi | ) l y 4 ji | fii di ^ / | i ; M ! [^ ll [^ Mi d hi l l | | ^l Il I M 4 E P j lu ) jw MUNI l Mer ii Md | ! UM m o lili " [i VR ( "IPM ili fnm UNT P li (jl |n Wl mss TM TW ye M m. dui BN NH iii | un M m s Mw ! | pon j I) d M |n A YN i "isl s J N Wu Y, l/ VA ut " FN . 1! iaa TAIN UE | j| 1 . 31d ^ TA TRIN Tf 7] s y M M 174 AI) Y» n 3 di TRIN 7j M Pa TAY (o 41 7 SN fos i |, N D pur AR i Ti | ftf MOM » ilt [un : th Í Jun JM j| ( ' man ! LN AE AQUA | fi A A M. M j V ! Á f 20 h AA í (t | i VY ! TON Nn : Fi n m Ihi | Dd A M ii! 2 RW N fis [i t TU iN A 07) M 2) P ( ^ i ll Y sy Y, E Nn VN Y M UN j "udi Yi NO E AR N | TW NA (o Qd ' MS P i NUI AM 14 il T Jj AW a NN iN Lou TAM Was A i j HA / A f AN 10 M » Vb M A VA ( ATA Y ^ YN i M e V MN M vw M VNAMD j / A M jl Wi M ^ UU $i VA MN N CUN d ti NM ' /) IN Nun AN jM D j & JU VAM MO INN ANTA AW W " ^ V UM mU WN A ) iN Wo A WE uM i A WA NO A ARA / Ni S MAN ON DN A / i à MO A NU i f d A AU o p 1 [f / n» M W TY nn ih i - M um j E AN AH pr uy E TM UR NN j, UM NOM Mi i i í Ah (n AV lN do" XM AULA WA nar Hs d , AT n Mi (AM Jt VUA | EQDAT iA VN VIN N i i i M AN MN VAY) / ^ XN D 1 n A ) ro NA i UU iy n. BN / "lh dul | n Y » ny A M VN A A i YA) NAR ( MN ; E At ij) ji A UNT AA Nun y MARET NM. MIA Pa QD NAM VM NV « 1 ARAM (M ADR ND i c fi lh i, d um ^N AM M NN E / i PTT. d ; AL Jd (^ VP BOR) Y VAN M VU (o vi 17) li MM da di) Aa JA (uU MN. y d$ JM ud X ^ TAN "nl AN UN io VN Ak l; A 4) vu 4 j XU v uu VAN NUR MD NO . hu I uu WM QUON Y dt MA A AW AVV) XU VR Y ADT n V (y ( AO No UM jf) AUR AMAN AA i | UN Vs (NN (i / TA 1 Wi M) jM i UM M 38 y IAM ANN o (QU M (E iN AM ifa n (f OP A d FN Vot RON / ^ DOM VIDA m YA d (y 1070 A DT : iM jh ANN /, QAI i! (0) Wubi DN uM Du i. NU JM / M i Ti LAM AAA WX uU AA il dns T M ANON QUIM AUT NUN ; MM, j ml AM hi li (AN Ü AR (i (d Vi M ANA li IA /j Dun i) VAM MA ji yd i a i ju VU j ÁN AM » OM XM UN UN fi AU T1 PA n i Y^ m IY JUS v ur in An M 2 LN i "M i y, MM VW Ai M SA TA ( ^N X l / W (UM ili DM DN TA y A j j AA Aun XX) M ! AA M MAN uM MA ON WM in 1 UR M 1a AM, S in Vi VA ADI V iu ", (A bin M p »N / | K AD WU M "t YN j MIA /j QE VIRA (b VN ini VN AU y ; V AM j AU d M. VAM JN (UN AS AUT WM, Mi QUA AR MALTA UNA $ ^A. jS A y / ARA j^ 2 d^ DAN AUAM f) "n j V «V MAM AV MA QW VA Moa, UA At UY WI A () NV AMA AM X A 4) (i A ' À (i PUN NY UM AU, MA p dn AM T "i (UG d "d A V DU (A / ANY Na Y M M iW AU XAR f AY Pa iA ANI QA dS UA WF oy TA / /) il j (s M i di) "n A) / DM i A) M | VN NON MA //) WA AM (A ," VS DA / QN TAN ^i XA) M (Y QN. VO AA (i Ah) i, J M Y (A) j' V UM AM eM 20 (oy M QUA Y NM NUM VAM A) ON MAYA jy 4 i^ d (d TN j yu () ANO JUN M) A) ml WM) M UR N JN | // M WA ) AM QE A l ARA AU) MS XU qn i NM OU ) Mv VOR ) /, ; Wi AUN VN My Y W LAN ^ " WA Mi AQUA UM VN MA DNI X | /, , VN. 4: VN V VD Vy AY À (Y N UD UN M » OI ^d j AW (ij MANI j M. Ud WA y OO RA (A QU) NUM NAVI AN y M T Tum AY i ME AO AA I i ( iM (Ad NS i) SAM AN P JN) A / Ny M (i Ay MA NT QAM XA Q) Y VI M S ioa D "n AA Ni (X / ut | WX IN (Üu VN TNAM NI dM. NUM RM " n AA AN AU iM M M. ^ MON M VA ) AMA M W) AY A A Nul M IN [jy i MU MY HM ji VÀ A Na KO NN (A AU Wil 0h i) lr A io VOU M WO ^ UNA JO M QUON NW AMO Mi J^ ja M (UM A A AR nU / M A ÁN INN. A y^ r$ ' f / T UR vn 4i PE a : KA JUN ) UR /h VA AAA ) IN Wi Á Y VU. NU j Pu imn E vi M NN vo à Vi P QUAE AY Uu im ANY X YMO NUN tU, MM NA ANA ^ i AA A yr UAM WV A Wi "m TUB M NU NN Wi Nu S) ud i 2i AUN POUR QNM AA NLUA AM AM A X j SM T ' ) WA M Y WU ÁN "m A A RAN AM MA i A 1 WV X umm |, XA / MA / A Nn (A j ) h (QU UO ^ ) MN TI Py A Ui (i (QUI j i Qu QAUM UN h Wi M a Nw i d ) TOME ii MM p ji uh HN d nu ) RM NN MM A UN nU ) AAA M | M NA (i Vd N V XN NK 4 A ( w ' XI) ( XU ATA (i JN f^ NU M, NT D ANN Ü VIN I A X S "M AM ' MA f WU M j AMA AN AN UN T i ! X) RA PC ht dA (y WM (/ ) IN Ni AN NN NM (ORO AM | KU PU i d | TP VIL ji el Y i VIV MN vi M UN iN Tw N Q» Ww / MS i | i MT Ry dl WO (m oA 4 UN y S AN AA Y euo ( n NOn M i AY MA QUY UA N' NO M ANSAN "i M, PAN AX A b ) j AW $ Q UA M W) j NN ON i b. N e Y [59 ; " ur vy l uU XC CQ M XQ M ( UU , JAN NAR MX VN IN NW M D VAN Ne XE M uA jl WO qn ih d D VN iS dece NS / AU j^ "M QN $t V VM av RA iN XU um i ane SORKQQ i i i MA UU NN NN s b : SAN , M X400 AK uM (V AM JA MN Ay A 4. 1, AN VM SN N ^ NNI . BW JAM S S j d SN AN Ji QUA ^j A M Kn BAT Qu : MN ^ V AS AY TAM MI (i) W QUIE | UM k yt t. A iM Na NA ANE AE X Y Y A n oM ARI AN NA NY MAD ! QULA ARCU » Wi VA " NY ow D AMA AUR X i AN A W S A IN $i VN V DV QA UN Pt M Ws CUM NA NE d VAS l 4 A » OV MA j VoU) LT DN VAR d AN xut AN M i AT » DD nM MN jt TN SAN Ww ; 3 A m (i jM joy Ma NY Dn d N AN WA AU : m NO js M P i OR AN S9 XM BAS Wi VOLUN MA NI i NA KA MR i AO d AM MTM V. UN d INN NAA * e QU y A UN PY d AN TRU QIVIR TUR Vj DRY A CNN ditat TOR E Win UN NO ih rd TP $t: M VB N/A Jk) Y UN NS V itii) aM t Mad YN N AS NEN DN. AND M AX NI i AN UM AX ial HE Ja NT NU OV. M MM NA 07 Y A " S PUN pj PA i jn PO TIN ^ UNS No» AN VAN Ms NE NS UR v» Medus | e SN A ), x X Qu Ns UN X "i | MSS ANO o r A j S» AN nx " s S Ja e AV hs sd SN S MAN ON i SN SS N VA (X) Q0) XA ND M » ( * d NS QN AN NS s DUM SON MC AN ; í ^ ! Us, n^ Ü AM DO ^ Visi PA [/ T:H EtS^A& U RiUA8, 9 hocce detexere, obíervantes latiorem: ejus aperturam effe diftra&ilem , illud. dextre explicatum & dilata: tum capiti imponunt loco cuculli in longum apicem affurgentis, quali naucleri uti folent. — Filorum inftar Cannabinorum tenaciffimum eft & fortiffimum , tamque miro artificio ab ipíà natur conflatum , ut con- textum effe videatur. — Bafis latior bis terve in fe convolvitur, ut fpira quafi fubligatum firmius capiti in- hzreat. Num. 2. dellus ex corticibus radicis Malva Japonice , in [celeton vedatiis , compofitus , foliis duodenis. conftans. Cortex hic, in fex & plures lamellas fiffilis, ab omni glutinofà materie , quà cohzret & compingitur j probé depuratus , argentei candoris folia exhibet, 6 findone quafi Cameraceníi contexta , quorum exte- rius filis craffiffimis, intimum autem & lignofz radicis fubítantiz proximum tenuiflimis conílat. Folia hzc utrimque fena, in medio unita relinquuntur , ficque libellum referunt, nec acu, nec aliis Bibliopegi inftrumentis. compa&um , cujus fi intimam contemplemur ftru&turam , tam admiranda. & fingularia occur- runt, quz fidem füperant. Num. 3. Libellus hic ejusdem de radicis cortice paratus externá faperficie villofiore confpicuus eft, cui membranez quedam íquamule etiamnum inhzrent, de cuticulà tenuiffimá, radicem exterius in- veftiente, refidua. Num. 4« — Exwvie Calicum Malva Saponica, Calices hi tenellis uoque fibris lignofis przditi funt , alioqui fceleton inde confici haud poffe. Datum eft plurimis floribus didis quoddam, (ive nervofa compages, unde deglubi fefe haud pauuntur, quum humiditatem ferre nequeant , quin fimul deliquefcant. Num. 5. Sceleton fructus: Americani , Jupina didi, A Lufitanis Tenipapa appellatur, referente D. Charles Rochefort P- 47- qui loco hoc citato atboreta totam cum foliis, foribus & fructu accuratà defcribit. Unde füpervacaneum rati multa defüper profer- re, fru&tum duntaxat pulcherrimé evolutum inque perfe&um fceleton redactum hacce tabulá exhibebimus, unà cum omnibus ejus tubulofis nervis villisque, de materie quafi lignofà conflatis ;quum priftinà in for- má conftanter perfiftant , nec adeo cedant ad contactum , ubi exficcati funt. — Notatu dignum eft , fructus hosce , qui , inftar malorum Citreorum & Arantiorum , fuccofà fubftantiá pleniffimi fant, innumeris adeo tubulofis nervulis & fibrillis przditos , cellulis tamen carere fuccum coércentibus , quales in Citreis , Áran- tis, & Sinenfibus dictis malis reperiuntur, ubi tota caro in membranaceas veliculas diftin&ta turget, Unde fru&us hic pomorum pirorumque familiz inferendus effe nobis videtur, quz non nifi loculum fe- minalem craffa tenacique membrana fuccinc&tum gerunt; id, quod & hoc in fru&u reperitur. — Praeterea & hoc habet fructus ifte aliis non. adeo commune | fructibus, quod ab illo ejus extremo, cui petiolus adnafcitur, plura oriantur lignofa ligamenta, feu potius coftule , quz fub cute delate fructum in o&ona Íegmenta , totidem quafi fulcis difterminata , partiuntur: harum coltularum tenuiffimz ad umbilicum us- que protenfr, huicque infixz, fingularem fic & concinnam fru&ui figuram conciliant. Ita Conditor bchendig uitbreiden en wyder maken, dragende het op "t hoofdt voor cen muts, mct lange tuiten, als een zotskap. Het is zeer taai en flerk , als hennip, en zo wonderlyk door de Natuur zel£ in elkander gewerkt , als of het geweven was. | Het wydfte cindt wordt twee of drie malen omgeflagen, dat het vaft op 't hoofdt, als met een bandt ombonden , zit. Num. z. Boekje uit de bafl «van een ontleede Ta- pan[che. .Malva-vortel. Dit bockje, hebbende twaalf bladen, is uit de baft van de Ja- anfche Malva-wortel, ontleed van alle zyne fapachtige vleezig- brit. "De baft laat zich zes en meer malen fcheiden, of fpou- wen. Als de lymige fübftantie, die het bindt en zamenhoudt , daar zuiver van afgefcheiden is, vertoont het witte zilverachtige bla- den, die als uit fyn Kamerdockfch linnen geweven zyn, waar van dc buitenfte zyde de grofíte van vefelen is, en het geen 't naaft aan de houtachtige wortclen zit het allerlubtielite. | Deze bla- deren laat men in 't midden vaít zitten, en aan wcerzyden zes blaadjes van malkander fcheiden: dan. vertoont het cen bockje, dat zonder naaldt of boekebinders gereedíchap kan gemaakt wor- den. Het is ongelooflyk wat wonderlyke en vreemde dingen Zich daar in vertonen, als men 't in de Natuur befchouwt. Num. 3. Dit boekje is van de zelve wortelbatt gemaakt,, en wordt'hier met de buitenfte grove zyde vertoont, daar noch eenige vliezige fchilffers op zitten van de fyníte dunne fchil, die de wortcl van buiten bekleedt. gum. 1. immen- Num. 4. Ontkleede bloem an de Japanfche Kaasjes - lladen - wortel. j Deze bloem heeft mede tedere en houtachtige vefelen: want anders was het ondoenlyk de zelve te ontkleden. Het erootfte getal der bloemen heeft een lym , o£ zeenuwachtige houding, dat zich niet laat affchillen , om dat het geen vochtigheit kan verdragen, daar het te gelyk in verfmelt. Num. 5$. Ontkleede "Amevikaan[che vucht 3 Jupina gemaamt. Deze vrucht wordt door de Portugezen Sezipapa genoemt, volgens de befchryving van D. Carles Rocbefort , fol. 47 ,alwaar die Heer den boom met zyne bladen, blocmen en vruchten uit- vocrig befchryft, weshalven wy het onnodig oordeclen daar vecl van te fchryven. Alleen zullen wy de vrucht in deze fraaie kopere plaat volkomen in geraamté vertonen, met alle de bui- zige zenuwen en vefelen . die eenigermaten' houtachtig zyn, om dat zy in hare gehele geftalte ftaande blyven, en het aantaften verdragen kurnen, als zy gedroogt zyn. Het is aanmerkelyk , dat. dcze .vrucht, die vol fappige fubítantie, gelyk de Limoen en Oranjc-appelen, is, zo ontelbare kleine buizige zenuwen en vefelen heeft, en geen vliezen, die 't fap befluiten, als men vindt in de Citrocnen, Oranje- en Sinaas-appelen, al het welke in vlie- Zen verdeelt en aangevult is; weshalven Wy deze vrucht tellen onder de appel- en peervruchten, waar aan £een vliezen als om 't Ziadhuisje gevonden worden, die dik en ftevig zyn, pelyk in deze vrucht mede gevonden wordt. Nog is hier in d aan te merken, dat s aan andere-yruchten niet vindt, namentlyk , dar nsi dm iiem RERUM NATURALIUM immenfus juxta fapientiffimam füam omnipotentiam creatur cuilibet, profpexit, & dotes proprias elat- gitus eft. " Num. 6. En fru&us ejusdem fceleton, fed anterius , qua flos fedet , confpicuum, ubi & volva atet feminalis, in tria locumenta divifa, quorum fingula (gis rurfus medio membranaceo bifccantur , b ene adnatum femen ad perfe&am usque maturitatem fovent. IO D Num. 7. Frudus Quapeba. zímericanus. Surinamo nobis transmiffus hoc füb nomine, aliis Guapeba fcribitur. — Piper ZEthiopicum figurà zmu- latur, plurimasque filiquas eidem petiolo, de ramis orto, racematim adnatas, exhibet. Semina, uti in aliis plantis filiquofis, fuis in tunicis digefta funt, vid: Num. 8. Acri fapore fru&us hic linguam ad- urit, feró ut Orientales Cubebz. — /Ethiopes & incolz iftius regionis loco Piperis aut aliorum Aromatum cibos fuos eo condiunt. ) ) Num. 9 & 1o eosdem fructus exhibemus carnofà fuà fubftantia , feu filiquofis capfülis orbatos. Num. ir. Seelétom folii Clinopodii vofei Alpini. * Bafilicum fylveftre vulgo , Alemannis JZrbeldefl vocatur. Folia ejus , fingulari modo comparata , ex apice fuo anteriore novum emittunt foliolum. — Lignofis quoque gaudent nervulis , & nullo negotio de- glubi poffunt. T'AS BAM ace Og? ew n? TAE INum. rz. edeton Folü Hedere arbores vulgaris. Expanfio fibrofa hujus folii in quinque majores nervos, ramis arborum fimiles, diftributa , ex pedun- culo íuo nutritium attrahit humorem , pro fibrularum omnium inde oriundarum confervando robore. Ar- bore vel frutice in vigore incrementi conftituto , pars ejus qualibet , folium flos , fructusve fit aut femen, proprià fuá formá & colore przdita, fibi conveniens ex iplo trunco haurit nutrimentum. — Plurima repe- riuntur Vegetantium , tam arboreícentium , quàm fruteícentium fpecies, quas omnes & fingulas fcité dignofcere nemo poteft. Nos jam de iis loquimur, qua hic locorum note funt. — Prout planta qualibet opimo adhzrens folo crefcit, pabulumque inde trahit; ita fingulis fuis partibus .viciffim poteft profpicere. Huc tanquam caufa pu concurrit Sol, vernis fuis radiis recludens omnia, ut Plante protrudantur de terrá, germina fefe explicent, aridzque aut frigore hyemali conftri&te novà reficiantur viti, per libe- rum humorum circuitum inibi reproductà. — Ventorum frigorisque injurie eidem fcopo famulantur, ut fcilicet tenera folia, flores & fru&tus à pracoci nimis explicatione prohibeantur : fic enim firma eorundem partes , quas fceleti nomine donamus, ftabilem , & ta&tui refiftentem. nancifcuntur prius firmitudinem ; tenues parantur fiftule , & jufta fternitur humoribus via per venulas aut fibrillas fingulas, majores & mi- dat'er uit het ftecl-einde verfcheide houtigebanden ofribbetjes ko- men, die onder de huidt de vrucht in acht. verdeelingen als vou- wen nederdrukt, waar van de fynfte ribbetjes voor aan 't bloem- of kroon-eindt vaft gehecht zyn, om de vrucht cen byzondere en ficrlyke gedaante te geven. Zo hecft de grote Schepper voor alles door zyne alwyze macht gezorgt, en elk fchepfel zy- ne eigenfchap toebedeelt. - Num. 6. Ditis de zelve vrucht, ontleed, gelyk ze zich van voren aan de bloemzyde vertoont, met de opening van 't zaad- huisje, dat in drién verdeelt is, waar van ieder decl nog cen vlie- zig middelfchot heeft, daar het zaadt in groeit en vaft gehouden Wordt tot zyne volkome rypheit. Num. 7. erikaanfcbe vucht , Quapeba genaamt . Dit boomgewafch is ons van Suriname gezonden, onder den nàam van Oapeba, van cenigen Gzapeba genaamt. Hcet is van gedaante als de Ethiopi(che peper, en hangen verfcheide kleine vruchten, als peultjes, als een tros aan cen fteeltje der takken: de zaden daar van zyn gefchikt gelyk alle peulgewaffchen in hunne fchilleny*gelyk by Num. 8. in plaat vertoont is. De fmaak van dit gewafch is heet op de tong, overeenkomende met dien van de Oott-Indifche Cubeben. De inwoonders en Negers van dat landt gebruiken het onder hunne fpyze, in plaats van peper, of andere fpeceryen. , Num. 9 en r0 zyn de zelve vruchten ontkleed van hare vlee- zige delen, te weten de peulachtige fchillen. Num. EDS Ontkleede blaadjes an. «wilde Bafrlicum. De Hoogduitfchers noemen dit gewaích 7Zirbeldof. Deze blaadjes zyn van cen byzonderen aardt, daar voor uit de punt yan de bladen weder een klein blaadje te voorfchyn komt. Zy nores. hebben mede houtige buisvefelen , en laten zich gemakkelyk ontkleden. IVOISESREDUEGUPASESESESESESIT Num. i. Geraamte van eem Klimop-bladr. Gemeen Klimop-bladt, of Boom-veil, in zyn volkomen ge- raamte, of uitfpanfelen van vefelachtige delen, die, in vyf dikke aderen, als takken van bomen, uitgefpreid, hun voedfel uit het blad-fteel trekken, om al de omgehechte vefelen hunne kracht mede te delen. Wanneer de boom , of rank in de kracht van zynen wafchdom ítaat, trekt elk deel, het zy bladt, bloem, vrücht, of zaadt, zyn voedíel uit het gewafch, of den boom, daar het aan groeit, naar zynen natuurlyken cifch, en met zync byzondere verwe en gedaante verfierd. Men vindt vele onder- fcheide gewaffchen, zo bomen, als heefters, van alle foorten, die onmogelyk ftuk voor ftuk te kennen zyn: wy fpreken van die ons hier te lande bekend zyn. Naar dat elk in cen goeden grondt geplaatft grocit, en voedfel naar zich trekt, kan het we- der vecl uitgeven aan elk decl des booms. — Hier toe verftrekt de zon als de voornaam(íte oorzaak , alles in 't voorjaar ontfluitende, om de gewaffchen te voorfchyn te doen komen, de botten uit te doen fpruiten, en de dorre of door de koude van den winter toe- geflotene te doen ontluiken door een nieuw leven, het welk daar in uitgewrocht wordt door de doorftraling. De winden en koude dienen ten zelven einde, op dat de tedere bladeren, bloe- men en vruchten niet al te fchielyk uit komen te fchieten, om hunne grofíte delen, die wy het geraamte noemen, cen vafte en handtailbare ftevigheit by te zetten, en fyne buizen te maken, en door elke ader of velel, groot en klein, hunne behoorlykc doorftraling te doen hebben. Hier ziet men het binnentte geftcel van het Klimop-bladt, met zynen dradigen fteel, die wel in vyf- tig draadjes zou kunnen verdeelt worden, en alle van pnocto : . oor » 5 L € LU v / LI , / * tU : | TAB.JII. | " I | | t D x | , | S | "1 * eese S x S3 ENSERNOANCS ) i E * ! SENS — S | , . 2 CONUS à ! | US NUS ; ES » | SE oA VA i [os NS N S NES TES &) AEN PUTA E UD Ld Ms e: u c uu e o ! S S CVs VIBCN NIS V A XS S | 9. YA PIER En ^ : SN VER Y RAENCSENQ P s e ^ XS «| AE YETURS SU 1A INTE a rr eS AREA VEXTSAC ESI SNG c fS) Rd ES EC : MESS SOON ERR CNCES ea UNS ACE TANGAT) X Usa QAR YS SEAT SPA EIER SU » EON E FOCUEN PASA UTE es NY JC NS EUIS DDI ILES : ap f p ANTA MH y MN LN SEXENGS SN i : SENSO N CERRO NETS NER CDECCEENQUAY tT ES 7 "un E CA "a DX CRT EE S EEETYLEA S, XR 3 d ; £ Ug. 7. : S3) NS ^ . T pus SUE es CERO) b E ANCSESSS » NON DES ; vd i ! SR e. , SERM A AUS ASA d Ne, A de | r j iW v (n ji hi jii Why | RO - BRUN I MU x li i^ RR l ; | pnus ; T PM I VON NUR. I t í 11 ! [URN i n HET rii OREN EAE M ifjlj M (NRI V )l o C Y x IT mir FH NENI T f j ) (Tn mU (E TRA ANB 8j à PA JUL TURA Aio ME) PUN li WM il ^l ii 1 pa JA fio Np : . XU FEQ j uii j Wa M Jl / Nil, EUR WW WW l Mi in n AU Sr SNO VUA) i VES Ine : NU if M j rt NI (S PURA TN ii i ARS v A ug Ma AP) N A AR e EPI ifta / Y). ii WE ji I i mi n stia gU : ) COPne fede. " — NEIN 3 : e : iK 9o R e. : 2 GEH » FAMESGCT Nis d NO. í a E T H E-S/Á Ub UgUs nore. Internam hic exhibemus fabricam folii Hederz , unà cum fibrofo ejus pedunculo, haud difficul- ter in quinquaginta dividendo fibrillas, quz omnes microfcopio confpe&tz , cava: & tubulofe funt, ut per has vis fruticis € ramulis lateralibus, folium , vel folia, inftar fortium embolorum, geniculo latiore inde oriunda, protrudat, & pedunculi folii tenues fibrillas cum fiftulis lateralibus conjungat. " Hedera ftabilis naturz folia, hyeme & atate virentia, fert, craffa , '& firmiffimé trunco vel ramulis adnata :. eorum viror jucundiffimus eft. Separandi peritis cuticulam quoque utrinque facile eft deglubere, ut fceleton illefüm , priftinà ejus figurá perfedtiffimé confervatà, remaneat, juxta ac híc offenditur, — Ars hzc nil habet fingularis, & talibus commodiffimé in foliis exercetur, quz tenacibus conftant nervis, feu fibris. Primam equidem hujus Anatomiz inventionem haud noftram facimus : debetur hzc accuratiffimo fcruta- tori Marcello Malphigio , hanc qui diveríà tamen ratione in Anatom: Planta: docet. — Hunc fecutus. alter ? celeberrimus nimirum D. Fridericus Ruifchius, Anat: & Botan: Profeffor , qui foliorum fic denudatorum uasdam nobis iconas exhibuit. Nos hác fuper re meditati, fedulo tentamine có tandem (abfit jactantia dido) hác in arte pervenimus, ut omnis generis folia hác ratione cum omnibus fuis expanfionibus in fce- leton naturale deglubere, & ante oculos nuda ponere fciamus. II Num. 2. Sceleton Folii. Hedere. arborea, Majus hoc pracedenti eft folium, eadem tamen de plantá natum : quocirca. notabile eft , fruticem hunc, ubi lzté crefcit, fzpiufculé folia proferre variz figurz circa margines aut acuté convergentes angulos, quo- rum finguli peculiare veluti folium mentiuntur. In hocce licet demonftrare, quod € pedunculo tres pro- pagines fingulares oriantur, quarum quzlibet verfus aciem folii properant , ibique ramificationes fuas con- fundunt, conílitutis in medio nervis ieu fibrulis omnium craffiffimis exiftentibus: id quod & Num. r. folium docet, in quinque nimirum partes divifum. | Hzc etiam folia partim in acumen excurrunt, uti fub Num. 10. oftendemus. Num. 3. .Scdeton Folü Mali Affyria. Fibrarum hujus folii teneritudo parum admodum contra lzfionem firmata fatis difficilem reddit Epider- midis feparationem , quz nonnifi fümmá cum circumfpectione fieri poteft. — Pedunculus , per medium folii diflributus, ex infinitis compofitus vafculis tenuibus, fibrofis, innumeras emittit capillares propagines ad acutum usque folii apicem, quarum pars vifum feré fugit prz tenuitate. Cutis ejus membranacea fat craffa & tenax inftar Pergamenz cft, íceletique interiora fubtiliffima & capillacea funt. Num. 4. —Sceeeron Folü Citri. Et hoc tenuibus valdé conftat fibrulis, haud tamen cum priori hoc refpe&tu comparandis : feparanti eadem híc occurrit fabrica. Num. 5. * door het vergrootglas befchouwt , hol en buizig zyn, waar door de kracht van de rank uit de zydetakjcs het bladt, of de bladen, dic als vafte zuigers met cen dikachtig leedje uit de takjes ko- men, voortbrengt, en de fyne dunne draadjes van de blad-ftecl met de takbuisjes vereenipt. Het K/izop is van éen harden aardt ; de bladen zyn winter en zomer groen. Zy hebben cen dik bladt, dat zeer vaft aan den ftam of de takjes vaftgehecht is; en het f der bladen is fchoon. Die het zelve wect af te fcheiden, an ook de huidt aan beide zyden daar van af halen, zo dat het prse Zonder befchadiging, in zyne volkome gedaante, ge- yk het hier vertoont wordt, blyft. Deze wetenichap is cen- voudig: aan gene andere bladen kan dit gedaan worden met zo MER gemakkelykheit, dan aan dic taaie zenuwen of vefelen heb- en Wy zullen ons voor den cerften uitvinder dezer ontleding niet uitgeven; daar voor erkennen wy den naauwkeurigen onderzoe- ker Marcellus Malpizbiu:, die zulks, hoewel op eene andere wy- ze in zyn.dpatome Plantarum , of Ontleding der planten , aanwyit. De twede is de zeer vermaarde Heer Frederik Ruyfb , wylen Hoogleeraar in de ontleed- en bloemkunde te Amfterdam. Deze heeft ons cenige afbeeldfels van op die wyze ontkleede bladen medegedeeld. W'y hebben onze gedachten daar nader over laten Baan, en zyn door cen vlytig onderzock zo verre in deze weten- Íchap (het zy zonder waanwysheit gezegt) gekomen, dat wy al- , lerhande bladen op deze wyze met hunne uitgebreide vefclen in cen natuurlyke Anatomie kunnen ontweiden, en voor het ooge bloot leggen. (Num. 2. Geraamte «an een groter Klimop-bladt. Zie hier een groter Klimop-bladt dan het voorgaande, doch aan het zelve gewaích gegroeit. Het is aanmerkelyk, dat dit rankgewafch zomwylen, als het weelderig opfchiet, bladen in verícheide gedaantens hecft van uiteinden, of puntig roue hocken, die elk als een bladt in 't byzonder vertonen. 1n dit kunnen wy aanwyzen, dat uit het ftecl-einde drie byzondere tak.- ken uitfpruiten, die elk naar het punt van 't bladt opklimmen, en waar aan de drie verdelingen in een zyn gegrocit, waar van de middelíte zenuwen of vefelen de grofile zyn. ^ Het zelve toont ons mede het cerfte bladt Num. 1, het welk in vyf delen verdeelt is. De bladen zyn ook ten dele met een uitlopende punt, gelyk wy Num. ro zullen aanwyzen. Num. s. Geraamte van eem Oranje-bladt. Vefelachtig bladt van een Oranje-boom , dat zyn huidt zo cmakkclyk niet laat afftropen wegens de tecre vefelen, dic ligt Pene worden. Daar is grote omzichtigheit nodig om de zelve wel te fcheiden. De fteel, die zich in het midden van het bladt uitfpreidt , en uit ontelbare fyne dradige buizen beflaat, heeft oneindig. vecl uitfpruitende vefeltakjes tot aan het puntig top-cinde, waar van een gedeclte byna onzichtbaar fyn is. De vliezige huidt van dit bladt is vry di en taai ,als fyn parkement, cn het binnenfte geraamte zcer fyn en pluizig. Num. 4. Geraamte wan een Citroen-bladt; Dit bladt is mede zeer $us gevefelt, doch zo niet als het voor« gaande. In de ontleding bevindt men het op de zelve Wwyze uite gewerkt. Cz Num. s; 12 Num. 5. RERUM NATURALIUM &celeton: Folii; Populi. nigra. ZEqué facilis eft ad minimum feparatio cuticule hujus Folii,.ac Hederacei, ob fibrarum firmitatem & duritiem : nec obftat earundem tenuitas , quin cito admodum fuccedat praparatio. Num. 6. Sceleton Folit. Mali Armeniaca. Hac praparatio plus requirit temporis ob. fibrarum mollitiem , glutinofitatem, & fummam tenuita- tem : funt hz coloris fpadicei, & in formam feré folii Populi difpofitze , nifi quod in extremum acutius definant, denfiusque congeftz fint. Num. 7. Difficulter deglubitur hocce Folium , ob teneritudinem & mollitiem filamentorum , quz ilico ledi po- fünt. Ubi autem: vel minima deficit particula, totum folium rejiculum eft. — Ut vero res bené fucce Sceleton. Folii. Mali. vulgaris. EE circa feparationem modo fingula fibi debito tractari debent; inque hoc totius rei vertitur cardo. — Scele- ton horum foliorum diluté flavum eft, pedunculus autem , per medium decurrens , fubrufus. Num. 8. LJ Sunt hz integre à fceleto Folii E , extus ? fculptz cernuntur ramificationes fceleti, quà hoc Exwvia inferiores Folii Malini. rorfus lanuginofe: internz: autem earundem faciei in- efixum erat. Tunica pedunculi , plerumque binis te- nuibus alis accreta lateribus pedunculi hujus Folii , heic quoque à fibris interioribus feparata cernitur. Co- lor dilutà flavus eft. Num. 9. Sceleton. Foli Piri majoris. Eft hoc mirá accuratione de tenuiffimis nervulis vel fibris, concinnatum , facilemque admittit przpara- tionem , quia firmum fatis eft, & fxpe ab Erucis minoribus jam exefum. d N & Propagines c pedunculo im- mediaté oriundz , harumque ramuli valdé lignofi funt, fibrofi, & dilute flavi. Num. ro. Folium Hedera arborea, in Jceleton. quidem. redactum , fed membranis fuis. etiamnum tedfum. Sceleton hocce feparatum hzret binas inter tunicas fuas, absque ullà cujusquam patticulz lxfione. Color viridis inde per vaícula pedunculi penitus exhauftus eft, fic uc diluté flavum appareat. Hac pra- paratio fingulares requirit encheirefes. Num. 5j. "£ Bladt an ecn. Populierboom ín zyn geraamte. Dit afgefchild bladt van. een Populierboom laat zyn huidt af- halen ten miníte zo gemakkelyk, als dat van het Klimop, om dat de veíels ftevig en van een harde natuur zyn; en fchoon zy zecr fyn zyn, gaat de berciding of afftroping echter fchielyk. Num. 6. Zfeefchild bladt an een "Aprikozeboom. De bereiding van dit bladt gaat langzamer toe dan die van het voorgaande, om dat alle de veíels week en lymig, als mede zeer fyn zyn. De vefels zyn kaftanie-bruin, en byna van gedaante als het Populier-bladt, behalven dat het wat puntiger tocloopt, en digter met vefels gevult is. Num. 7. Zfgefcbild bladt van een Appelboom. De ontleding van dit bladt valt zwaar, om dat het zelve zeer Zacht cn week van vefelen is, en bygevolg zeer ligt befchadigt kan worden: als 'er het allerminfte aan ontbreckt , is het ganfche bladtte niet. Om wel te gelukken moet alles zyn eifch in 't af- Íchillen hebben, en daar komt het op aan, Het geraamte van deze bladen is ligt-geel, en de ftecl, die door het bladt loopt, rosachtig. É JOPAGBRSUSTAUA: Num. 8. Onderfle «lies van het bladt van een "Appelboom. Ditonderfte vlies is geheel gefcheiden van het geraamte van het bladt, dat van onderen ganfch wollig is. Binnenswerks ver- toont zich de vedieune van het geraamte , het welk daar in ge- zcten heeft. Het fteelvliesje, dat gemcenlyk met twec kleine blaadjes aan de einden van den íteel van het appelboom-bladt Brocit, is hier mede van de binnenfte vefels gefcheiden. . Het is ligt-gecl van verwe. Num. 9. Groot bladt an een. Peereboom in gn E geraamte. "t Geraamte, of de binnenfte handelbare vefels van een groot peereboom-bladt zyn ongemcen fierlyk met zcer tedere zenuwtjes of vefels doorwerkt. Het laat zich ligt bereiden, om dat het geraamte ftevig, en dikwils van de jonge rupzen doorbeten is. De ftelige en affpruitende takjes zyn zeer houtig, dradig, en ganích ligt-geel. Num. :o. Bladt wan Klimop im zyn «volkomen geraamte , en los zitteude tu[[;ben z;yne twee vliezen, zouder dat bet een of bet an- der deeltje gekwetfl is. De groene verw van dit bladt is daar door de fteel-buizen t'ee- nemgal uitgehaalt , zo dat het zich ganích ligt-gecl vertoont. Het vereifcht eene byzondere behandeling hét zcelve op deze Wyze te berciden. VYFDE Eu As í yj d S dr P AT V PA P ji PES S TS 2s 75 ed LA -" V7) » N 1522 * Ze v DENTS E IS Th p d SATA - E b] NE A TA e SU (OS D quz. CSS LA Ei Som -: n Á v | VÀ un SESENENS Tes a S NI " A AUS cds Non aV AT E D» A NA A d x Iv i pur MENGE D CESARIS OSA HAT COR ANGEL DESI NSSNS NEAN SALE SAN ESSA ST CES S MN SA S AUN ES Sd Ame. TIEN. SEV SA SASNS 2 2 197 25 T AU ISI) s YA LA - Z - HAN Pier) EXE 22 T a e T m SS - rr, Qd ZEE A SS v 2 a ea e AO rey DE Ner T S * MAE NS SUEGRSNÉS S AS E ^ 2 vj SESS xe: E Se E e E SU IL e SS WT 4 a do SS 5 ST m)". i d 5 LZ NI NI D t NENNT A, s m" 27 rz 24 7 3 CON a z Near L7 / DX! S 2GN SEES Uu 5 zv SC 1. P 5 2 ND NA NO TI EH ^E: S ARÜTLREU! STA 13 EA B UL AX OU NUL.A Num. r.. Seeeton Folü Quercus. Quale híc exhibemus, fceleton nitidiffimum hujus folii inter difficillime praparanda recenferi debet ; quum membranacea ejus Epidermis valdé coriacea fit, fibrisque interioribus illigata. — Nervus m. per medium folii re&a. decurrens cuilibet ejus lacinie fingularem impertit ramulum unà cum plurimis propaginibus , uti hoc in omnibus foliis profundé incifis aut divifis obtinet: veruntamen ramuli hi hoc in folio admodum confufi fefe mutuo fuperequitant: fubftantia intermedia fübtiliffima fibrofa prorfus & vafculofa eft. Durabiliora fant hacc folia aliis ob fuam duritiem. | Coloris ex fufco flavi eft hoc fccleton li- gni inftar Quercini, Num. 2. Beeeton Folii Rofe pallida. Utplurimum quinque, aliquando tria tantum horum foliorum & pedunculo eodem villofo oriuntur, uorum fupremum maximum eft, bina pofteriora vero minima. — Quinque hac folia nutrimentum fibi ERE 8 tenui. pedunculo folo trahunt, & fingula peculiari fuo nervo medio, indeque derivatis tubulis fibrofis (quos in hominibus aliisque animantibus vafa fanguinea vocamus) donata funt , quorum per ca- va fuccus nutritius defertur. — Pars qualibet fuo contenta ens dum nimio humorum aflluxu onera- tur, vaforum fuorum. valvulas obtehdit, donec priore confumto , novi rurfus fluidi neceffitas urgeat. Quando depa&tus Rofz ramulus, foliis & flore praditus , aliusve flos aquz imponitur, obfervamus, quod abíciffi pedunculi vafa debilitata, valvulas fuas claudere impotentia, laticem aquofum fubitó nimis & majore, quàm cui ferendz funt, copia attrahant: unde füperfluus humor remeare cogitur, & tubuli at- trahentes prorfus enervati in mucum quafi intus corrumpuntur, demittentes hinc fua cum floribus folia." Contra vero ubi refecti flores aut ramuli ilico, quà parte lzfi funt , molli cer, vel Emplaftro probé tegun- tur, tumque arenz hifmidz aut aqua. inferuntur , ios vigent multo , quum nimià aquá haud. fuffo- centur. Rofz folia cum EUM , membranis externis orbata, íceleton dant ex nigro fübfufcum. Num. g- Sceleton. olii, Smilacis Africana. Folium hoc ex arbore defumtum eft, qua ultra annos triginta, retro zdes meas, verfus parietem in- tergerinum radicata, virorem jucundiffimum prebuit. Folia ejus, Phafeoli mula, hic locorum terna ex uno pedunculo oriuntur, quorum hocce & medium eft & longiffimum: bina inferiora, brevioribus in- nixa petiolis, apice extremo extrorfum recurvata funt. Menfe demum Septembri , antequam defluant , flava & purpurea evadunt. —Sarmenta cjus aftate radiculas emittunt. denfiffimé implicatis quafi contextum. IBYSTEDEENETUATE ECR SEES. Num. zr. "4 Bladt an een Eikenboom in zyn geraamte. Het bladt van cen Eikenboom in cen net geraamte te zetten, gelyk wy het hier vertonen, is geen gemakkelyke ontleding, om dat de vliezige buitenhuidt der bladen van dezen boom zeer taai van vel, en aan de binnenfte vefels gehecht is. Wy vin- den wel, dat de ftecl, of opgaande houtige ftam van het bladt aan elke inkerving cen byzonderen tak ; met vele affpruitfels, mededeelt, gelyk alle de bladen , die dicpe inketvingen of af- delingen hebben; maar deze zyn zeer verward, en lopen over elkander heen. | Het fyne tuffchenwerk is geheel vefelig en bui- zig. Deze bladen duren om hunne hardigheit langer dan andc- rc. Dit geraamte vertoont zich in een donkerachtig geel, als het Eikenhout. Num. z. Geraamte van bet bleke dubbelde Ro- zeboom-bladt. / Aan een haairig fteeltje van dezen boom groejen gemeenlyk vyf, en zomwylen maar drie blaadjes, van welke het voorite het grootíte, en de twcc laatíte de kleiníte zyn. Deze vyf blaadjes trekken hun nodig voedíel uit het cene dunne fteeltje, en elk bladt heeft zyn byzonder ftamtakje, en zyne byzondere afleiders, of vefelachtige buisjes (die wy in menfchen en dieren bloedvaatjes noemen) waar door de natuurlyke vocht ten onder- houdt doorítraalt. leder decl neemt niet meer aan dan het ver- dragen kan, en als het al te rykelyk ontfangt, fluiten de klap- Sceleton eft pulcherrimum , fibris Num. 4. vliezen van de buizen toe, tot dat "er weder nieuwe toevoer van vocht nodig is. Als men ccn rozcetak met zyne blaadjes en bloem, of een andere bloem, die men in 't water zet, afínydt, bevindt men, dat de afgefnedene ftecl-buizen verzwakt zynde, dc klapvliesjes niet meer kunnen fluiten, en dat zy de waterige vocht te fchielyk optrekkende , meer ontfangen dan zy lyden kunnen, waar door het komt, dat de overtollige vocht weder te rug moct keren; en de op- of inzuigende buizen ten eenemaal verzwakt zynde worden zy lymig en rottig van binnen, en laten hunne blaadjes, als mede de bloemen, vallen: maar als men de afgefnedenebloemen of kleine takjes ten eerften met week wafch ot pleifter onder, daar het afgefneden is, wel bedekt, en in voch- tig zandt of water zet, blyven zy vecl langer goed, om dat zy dan niet te vcel vocht bekomen. De roze-bladen en ftecl van hunne buitenvliezen ontkleed zynde, blyft het geraamte donker bruinachtig. Num. 3. 'tBladt wan een Afrikaanfchen Ypen- boom in zyn geraamte. Dit bladt , ok 7Zzudebladt genaamt , is geplukt van cen boom , die over de dertig jaren achter myn huis tegen een Íchutting hecft geftaan , makende een fchone groente. De bladen zyn van pue als de Fa/eolus, of Turkfche bonen, hier te lande, met rie bladen aan cen fteel voortkomende, waar van dit bladt het middelfte en langlte is. De twee onderíte hebben korter fteelen, en zyn buitenwaarts kromachtig met het bladpunt gebogen. In de maandt van September worden de bladen cerít gecl en paars voor dat zy afvallen. De ranken fchieten des zomers Worteltjes uit. Hetis cen fraai geraamte, digt met vefcls doorgrocit, als of het gewcven M : Num. 4. 14 Num. 4. RERUM NATURALIUM Sceleton. Folii dilis. Et hoc artis eft fpecimen, manum requirens füfpenfam , ut cutis & tunicz externe integra fine le- fione deglubantur: fibrillz enim ,, prater modum tenues, denfius fibi mutuo intertextz fnt, quàm fin- don tenerrima Cameracenfis; unde & Chalcographo haud parvo conftitit labore, fingulas partes naturali- ter hic confpicuas exacté. ari incidere. res acinos, ex alis ramulorum propullulantes. . Num. 5. Notatu dignum eft, hocce in fceleto minutos occurrere orbicula- Sceleta Foliorum Lauri. Folia hzc admodum tenaci induta cute, hujus tamen admittunt leni manu ol Minima interim haud zqué facile denudantur ac maxima. Quam concinnam exhibet fceleton hocce texturam ? Quodlibet folium fingulari artificio elaboratum. cernitur. — Tribus horum fpeciebus unum prafiximus nu- merum, tanto ut magis incomprehenfibilia Conditoris miracula tam minutà & vilipeníà in re fubmiffe & attenté confiderarentur. Num. 6. Sceleton. Folià Jasmini «vulgaris, flore. allo. T Subtilis hecce Anatomia nos docuit, folium hoc excoriatum bifariam findi, & bina exhibere fccle- tà, qua hic conjunta exhibemus. Idem in fceletis foliorum Pyri aliorumque invenimus. * Num. 7. Seleton. Folii feparati Ja[mnini vulgaris. 5 Eft hoc utrinque fimilibus venis aut nervis pertextum , & fibris Hpeique obfitum , ac fi foret integrum : pars qualibet dimidia fingulare fuum obtinet nutrimentum per folii*ftylum & ramo fruticis. Ncc mino- rem hoc meretur admirationem quàm prz-cedentia, Num. 8. Sceleton. Foli. Juglandis. . Quinque utplurimum folia heic eidem adhzrent pediculo, quorum hocce medium eft. Propagines nervi folii fatis fpe&abiles funt. nec minus ramificationes capillares , qua: vario inter fe ludunt concurfu & receflu: — Alius omnino fibrarum lateralium híc cernitur apparatus, quàm in foliis prioribus, Quercini tamen folii fcré mulus. Sceleton coloris eft diluté ferruginci. Num. 9. —Seeeton Folii Piri, Signora didi. Hujus é pediculi trunco oriundz propagines furfum expanduntur venuftifimà in venulas capillares te- * nuiffimas. Color ejus diluté cincreus eft. Num. ro. Folium hoc omnium maximé feparationi membranacez fuz. cuticulz refiftit ; hujus quippe tenaciffimum Num. 4. "t Bladt van een Lindeboom in xyn geraamte. Dit is ook een kunftftukje, dat cen voorzichtige behandeling vereifcht , om de huidt cu buitenvliezen gehecl onbefchadigt at tc Íchillen: want de vefeltjes zyn ongemeen fyn, en digter door- weven dan het allerfynfte Kameryks dock. 'Ook hecít het den plaatínyder zeer vel mocite gekoft om alle de natuurlyke decl- tjcs naar behoren daar in te brengen. — Het is aanmerkelyk, dat in dit bladsgeraamte zich kleine ronde belletjes vertonen, die uit de oxclen van de takjes te voorfchyn komen. Num. 5. Drie bladen an een Laauwrierboon in bum geraante. De bladen van den Laauwrierboom zyn vry hardhuidig ; doch Zy laten zich, als men met verdrag te werk gaat, zeer wel ont- vellen. De kleinfte. willen zich zo ligt niet naakt vertonen als dc grootfte, Wat cen fierlyk geweeffel ziet men in dit geraam- te? In elk bladt befpeurt men cene byzondere werking. Wy hebben drie foorten onder cen Nummcer geplaatft, om ps onna- fpeurelyke wonderen des Scheppers in een zo klein en byna on- cacht ding des te beter met nederigheit te befchouwcen en te overdenken. : * Num. 6. Geraamte van 't gemeen "fasmyn-bladt , , daar de «witte bloemen aam zitten. Wy hebben door deze tedere ontleding bevonden, dat dit bladt,. ontleed zynde, zich in tween verdeelt, en twee peraam- tens uitinaakt. Wy vertonen dit dubbeld, Wy hebben het zcl- éceleton Folii Fagi- : eft H ve in de geraamtens van de bladen van cen peereboom , en in meer andere gevonden. : Num. 7. .Midden door gefcheiden geraamte van een. fasmyn-bladt. Het zelve is van weerzyden gelyk beadert, of bezenuwt, en doorgaans met vefeltjes begroeit,als of het volkomen was. Elke helft van dit bladt heeft cen byzonder voedíel door het bladftecl- tje uit den tak van den boom. Dit is niet min verwonderlyk dan de voorgaande zyn. Num. 8. Geraamte van bet middelfle bladt qan den. Okkernoteboom. Aan cen bladíteel van dezen boom zitten gemeenlyk vyf bla- den. De takjes van den bladftam zyn redelyk grof, als mede de vefeltakjes, die in en uit elkander vlocjen. | Zy. hebben gehcel andere afleiders als de voorgaande bladen. Zy komen het naaft by die van het Eikenbladt. Het geraamte is van verwe licht yzerrocít. Num. 9. "^ Bladt van een Poir Signoor in zyn geraamte, Deze fteel-ftamtakjes verfpreiden zich fierlyk naar boven, met fyne vefclachtige aderen. Het geraamte is licht afchverwig. Num. 1o. *t Bladt vameen Beuleboom in zyn geraamte. Dit bladt is het onwilligfte van alle om zyne vliezige huidt te verliezen, dic het zeer vait houdt, maar zich cindelyk cyenwel laat li li / i ih A VAWAUD JH J LL c. EOS CA Hp) JN [o RE UN m P Aj 157 NND | X53 To An 10/7 M 2 Vas s ANCROS DAS AP S //, ,, (QV A NS « » mda UE en du COPIE DN » qu cu uA V Á 2 SON VRBE MINER RE AE NIA E SEEN f eu A mx, Ww VOUS S Pe [s A NEAN. VOLI E TE EAD Ur. / : RUE RUDUTAR ACER QUCU SOUL 1i, E SVASESTep nd HN exit d AO EGREDITUR l E: XU Ned NON Eo SOR e um ANE tO Y p /— uM — — Me EASUN y EBAY PARS V Sa SIS P vA (Sedi 7 Y ERIS HR ARAM [T SISSE TUUS J i » 7 7, Urs : Bum run [: iS D S 177 2 / SARANNO Gi des ty SSMO CPU NS A p, ENUSDUN Y QuemeOM AER MSRP PU 0 1 /, NES SEENSISGAN: t PAGOS Jue DS EESN , DUE WS ENS S NS ASSI ] FOREN Fe ERN SANYO Au AZ, S DUE fors] d NS) SOREDAN A 7 poo om DN UU Jj Rm e t d d UCET BRUN |n o Dee /, / / AXSSSPESRSNNT VS AS T - [LAS VID 1 NA Ey CAS i A A a RON C UNA RM AU Kr m P II, 4, 7 S VON SANARE AES Ea USA UM v T po um 7 A n, SOUS) NERO NERA p S XN ! VAT M SONS S Í NS VANS ) S SU PAP Ak Mee y n SS EAE SN RS N SN J JA X à NS S S N o" NW A / NIS ^ OMQNSNS AC MO: V za N VS L N N NES NIS Á * ms OSSA BON EC LAN x M "ss Ux ANS ES Aer NE Ds ASA) " NU s pos pou UN ELT | s : b us UN i 21) ey - ON A NNPORE SN NAE A | PA PASCO n / 20051207) 0000» S UNUS QM EN Rc E M MU Mes USA RATE RSS : SN 2i AME SE uec Nm 7 ^ vil, MIR ) SS y v MA [27 c | s jo m ES. uA MM e nd B o : A eS C AERE PES DEN AS ce SENSN SS / P S S vii IET) AE SCA RESSSNSS SS Fi SECRETS *, * : SN SSSSRANS l j Es ais ( / e Y MR | h DAQUA NN l ;, j RE QN Soa n Nas S MA) ! ! i C ) Dn) 7 s i f N SS SS j ! (f dft / Ln SW 4, fur es ANN . P MU [LIS VA SE ANUS 1 AA EN J li (d E SA. l iN WM vere / 4 um EN UE UM d v SAM | | , i Xf iu MSS d e SRPATNAQU VA m VE EU NUT m dna CCEUUTT A S VIETNARN | * À (m t / EDU YS Ili cA 24 ALL. t uS N A Y M jl Wi od X ERES MC. A EST S Kd E ELO MD - ZEN S y Ni ? IN WI / J TAM / UU E R—— -— M SNR : PONI 1 res ND r2) PR RAE WY NS D SES E—À1 A — AC EETIE c A p tA Ó|v, x: ^ PAS Ade T A TEU Mee A | , E US ee v) ERIETIOSSENNONEN SSSSSESSSSRNNNSAS LZ CE 27) 2 A EN TT 92 2 NS NS NA Oe NN RR » S Wy NS S AEN NOS Y Z ex RUNE CREDE | DONE PEE ó p ERN N VOENSNSR M A, 27S VO » NN (UAE BER. ADS SNR A 7 48 : d Y S Un ENS ASSET] SN ETT [2 2 x Y Sanc VEN ERMS EA ANE ESSO ADAE 107, VIA ; 2 : i P SUA S RD j d NACE AA IE P DS JA zi ; ; AOV SU Ade PSEUD 27) AE AL LA NCAIDAESG 5 [s AUR X NS SCORES (322 o 205 * f av P aris SORA NE S CN z 2 : i ^N AEN DS VOUDSSENS UC MU AN | EN NE. Su e. PN AENEA. AP ERES T RSRSeUS 147707 L7. / j : ANSA (CONS ONDSASENESAE TUA SENA NOR TU Rite] PET s NODUM QoS AR x que RE SL CR v] AC D SS oU » C NA ; NS S P iA) - SN AS Ii ly) 5 qd ASI E eX $A SQUE NAE "E y y RONDA] ; Y COME ji o S/N j NS : [Q3 VR " (rU :j QA A / 1 SONT ssa AA Ó d ) VN Ve YA - EDAD DEA [o Ure MAN AEN PONUSONO PR A : ec Eu | ZU NCORTSGAO NUN EE? NUI ; d CS NCCS 2 ROSAS GRE ASA RA SCANIA j ONU [ur DN ROGER T] AU SONA vos : | VENERAT REDSOPSE UN SATAUNN PH RIS TAA | "ME NONU NASA RE ANM D A / QD VE E T. acu i LAM EX r D A SANT) | SRORSQONPT SS UA JP Tp | LXCRLNSCO QST Ax SOHO A Len f uu du UT | ANS 7 quit ZA US ADAM - S e Q 2 3 A eX S AERA DE SEO TL (S SOEEAETA Vno du Adi 2 es - MEE NOYTS AM (av de - eene e^ ER IN cu, £X) YS E Na es x: SS TUA «D CSS RERRUSSURIS SDN ENLANGS t PSU 2 XS | MP [ZA FA d N ; NC 1| ; LL Zov n QUNPS f PN QATAR A P ASETRUA E : AL 3 | IA : AK e NS » V VSNEN T : VXREEN ON MASA rl SUN ASSI MAS SS io SA e E NE ": SA n 3) EA ENDANSSSINNY e Ü os SN AV NN SOS: NN RUN ENS ^S ES SOON Ti HAETLSIUR KU« mBUrPS 15 e[t; at patientia leni tamen vincitur. ——|Nervus ejus medius haud re&a decurrit, fed , ob tenuitatem füam ramulorum lateralium congruorum du&tum fequitur: hi vero utrinque verfus incifuras folii excurrentes , in minimas & perplexas valdé abeunt fibrillas. — Sceleton hoc unà cum omnibus fuis filamentis colorem. fpadiceum acquirit. T. AÀ BU. LJA/MSS EOCOUIHSA à Num. rx. eeleton Fol "Maffoy , ex INová Guinea. Hoc folium , fuis indutum tegumentis, prater alia aliarum Arborum & Plantarum folia, ex Indiis Orien- talibus nobis transmiffum eft: craffiufculum ilud, & fubtus lanugine hifpidum , fupernà facie amoena viriditate gratum , glabrum , prz fragilitate vix tractabile, ad pedis fefe extendit longitudinem , quatuor aut quinque pollices latum. | Odoris eft & faporis accepti , foliorum inftar arboris Caryophylliferz. ' De qua nafcitur, arbor Maffoy vocatur, in Novà Guineà crefcens, fecundum defcriptionem D. Valentini, P. III de Arbor: Amboin: Fol. 208, ubi diftin&é defcribitur; quod nimirum locus ejus natalis fit Cubiay , yi- ginti & o&o à Ceram diftans milliaribus, fub occidentali plagà Novz Guinez, in regione Keffingerorum & Ceramlaviorum , qui arborum harum deglubentes corticem in fafciculos colligant, & hujus Pikol in infulis Javà, Sumatrà, Borneo, & Bali 15 ad r6 Imperialibus divendunt. Liber feu interior arboris tunica craffitie & viribus prftat: ufus ejus eft contra fufceptum frigus , Paralyfin , nervorumque debilita- tem ; calefacit enim intenfé. . Vino incoquitur, & decocto fricatur corpus. Paran inde unguentum Incole, Beber; didum , quo totum collinunt corpus, miftis huic Caryophyllis, Culitlavis, & aliis. Nonnullis rurfüm Aromatisloco ufu venit in cibo & potu cortex .Maffoy , Ícopo calefaciendi & confor- tandi. . . Sceleton hujusce folii pras aliis fingulari gaudet compage , haud in aliis à nobis obfervata. — Primo qui- dem. totum hic fpe&atur folium , fuis orbatum exuviis & interioribus particulis fucculentis, viridibus, fo- lam prz fe ferens nativam fuam figuram , & filamentofam expaníionem fibrarum ligaearum , quz ex api- ce petioli per totum folium ramofa propagine diftributz , haud foli equidem formz ejus ordinandz fübíer- viunt , fed attrahendo etiam ex arbore pabulo neceffario. — Quz aliis in foliis plerumque craffiffimis ex vil- is oriuntur, in transverflles dein coftulas divif fibrz, hic reperiuntur tenuibus 8& minutiffimis, ferpentino more crifpatis , fibrilis quafi fuffultz & intertextz , temeré licet & fine ordine divife, at fuis tamen fingulz pollentes tubulofis aperturis, quz claudi & referari alternis. vicibus poffun. Quo quis in illud diutius defigit oculos, eó femper plus detegit miri: mens abripitur , Creatoris omnipotentiam. Num. 2. humilisque adorat fapientiffimi Sceleton. Folii Zphace, Zmericana, arbore[centis , flore Lathyri Papilionaceo: Quaterna hzc folia, ramuli etiamnum extremo adharentia, fine ullá lignofz fübftantiz craffioris lafio- ne in fceleton redacta funt. — Ramulus hic fru&u. & flore dives ex America nobis transmiffus eft folo fub laat aftrekken. Het middelfte ftecltakje ftaat niet regt op , maar voegt zich door zyne dunte naar de gelyke zytakjes, die aan weerzyden van de inkerving van "t bladt uitlopen, met zer fy- ne verwarde vefeltjes. Dit geraamte wordt kaftaniebruin, met al zyne vefeltjes. ZISUSSSIDEESMIVASESESRSE ESL. :Num. r. Geraamte van ecn Malloy-bladt , uit Nieuvw-Guinta. : Dit bladt is ons in zyne kleding , onder andere bladen van bomen en gewaffchen , uit Ooft-Indié gezonden. Het is een bladt, dat dik is, en wollig van onderen. Op de bovenzyde is het fchoon groen, glad, en zeer brofch om te behandelen. Het groeit tot twaalf duim in de lengte, en vier of vyf in de breedte. . De reuk en fmaak van het zelve zyn aangenaam, gelyk de bla- den van Nagelbomen. Het kontt van een boomgewaích, Ma/- füy genaamt, grocjende in Nieuw-Guinea, volgens de Pee vinge van den Hrc. Zaleztys in ^t derde Decl der AmboiTnecfch boomgewaffchen , fol. 208, alwaar dit duidelyk befchreven is. De zelve (chryft, dat het groeit op Cubiay , acht en twintig my- len van Ccram, in 't Wettergedeelte van Nieuw-Guinea, int landt der Keffingers en Ceramlauwers. De landlieden halen daar de baft van deze bomen, en binden ze in bundels, die zy by de Pikolop Java, Sumatra, Bornco, en Bali voor 15 of 16 Ryks- daalders verkopen. De onderfte baft van den ftam is de dikíte en krachtigfte. "y wordt gebruikt tegen de verkoudheit , lamheit, en verzwakking van zenuwen , alzo zy zccr verwarmende is. nomine Men kookt ze in wyn, en men wryft 'er het ligchaam mede. De inlanders maken 'er zelt cen zalf van die zy Bofor? noemen, en daar zy het ganfche ligchaam mede beftryken. Zy doen "er nagclen, Culitlawan, en andere dingen by. ' Eenigen gebruiken de Maff2y in plaats van fpeceryen in hurine fpyzen en dranken tot verwarming en verfterking. Dit ontleede bladt is boven vele andere ontleede bladen van €en ongemeen zamenftel, diergelyk ons in andere niet is voor- gckomen. Namentlyk, voor cerft zien wy hier het ganfche bladt ontkleed van zyn buitenfte huidt , en binnenfte grocne fap- dclen, alleen in zyne natuurlyke gedaante en uitbreidinge van houtachtige dradige vefelen, die zich taksgewyze uit het ftecl- cindt over het gchele bladt verdeclen, dienende niet alleen om eene behoorlyke fchikking aan het bladt te geven, maar ook om het vereifchte voedfel uit den boom te trekken. Men vindt hier alle de vefeltjes, die gemcenlyk in andere bladen uit de dikfte ve- felen voortípruiten, en zich verdeelen in dwars-ribbetjes, als met fyne kleine vefeltjes flangsgewyze onderftcunt, als daàr in gewe- ven, ongelyk in de fchikking der verdeeling; doch alle hunne buisachtige opening hebbende, om zich te iluiten en tc ontflui- ten. Hoe meer men 'er op zict, hoe meer wonderen men 'cr in ontdekt: het verítandt verlieft 'er zich in, en bukt voor de Al- macht van den Alwyzen Schepper. Ontkleed bladt an den boom Moi- Zy , enz. Num. 2. LJ Zie hier de geraamteis van vier boombladen uit de Spaan- Íche Weft-Indién ;.nog aan een takíteeltje vaft zittende, zon- der kwetzing van hunne grove houtachtige delen. Dit takje, met zyn vrucht en bloem, is ons uit de Spaanfche Weft-Indién Daz alleen 16 RERUM NATURALIUM ; E nomine Zfrboris Maizy: fos Latbyri zmulus, Papilienaceus , diluté coccineus, pulcherrimum refert. bisa- latum Papilionem. Floris petioli de axilla prodit clavicula tenuis, illi firmando fubíerviens, & filiquis cjus, femina faturaté flava continentibus , prout fenfim ad maturitatem. deducuntur , erigendis , ut à fo- liis haud füpprimantur, fed ad perfe&um adfpirantes incrementi fui vigorem , folis radiis fruantur. — Sic Conditoris Ter Optimi Providentia omnibus intenta Plantis, requifitas cuilibet ad propagationem partes impertivit ! ) Num. 3. Sceeton Fol Gilala Amboinenfis. D. Valentinus T. YII de Amboin: Arbor: Fol. 217 de arbore hacce Gilala refert, varias ejus dari fpe- cies, hancque, cujus folii fceleton híc exhibemus, aquaticam appellans , nil przterea notatu dignum adji- cit... Noftrz contemplationi folium hoc fefe obtulit fuprà craffum , fubtus lucidum , quafi vernice illitum , quod refinz in arbore notat copiam. —Craffities & firmitas folii craffas indicat lignofarum fibrarum pro- pagines, clegantiffimé diflributas , que commonftrant oculo texturam filamentofam intermediam adeo fub- tilem ; ut in folio adhuc integro nihil ejus compareat , prater craffam. tunicam fuper inductam. Num. 4. — Sceleton. Folii. Nati - Schambu. Infigne hoc folium unà cum aliis arborum foliis ex Indiis Orientalibus noftras in manus pervenit fub nomine Foli ambos, quod cum fru&u delineatum defcriptumque in Hort: Malabar: P. I, Fol. xz habetur. | Noviratis ftudium nos induxit ad folia ficcata, exotica, deglubenda, & in fceleton redigenda : uz quidem res faci haud eft impollibilis; dum quivis facile comprehendit , magnitudinem folii fequi M quoque craffitiem , firmitatem & robur, ut fuffulciendo illi & in coucinnà fuá compage con- fervando pares fint: ad quod infignem ctiam qperam conferunt majores minoresque tubuli capillares , quà requiritur , diftributi , fuccumque debità per folia, & omnes arboris partes nutriendas, propellentes. Quem- admodum mafífa fanguinea per hominis UN getantium comparatum eft. Un prae omnium veg al ue vafa perpetuo motu circumducitur; fic & cum li- e rurfum novo fpecimine Omnipotentis Dei clucefcic pientia, quz vel viliffimum folium, vefte tam magnificà, victuque quotidiano impertit, prout planta- rum.Ánaromii ad minimas usque fibrillas provcéta hodié fat claró docet. — Illius ergo Nomini immenfo laudes & gratia ferantur. Num. 5, Sceleton. Folii Bem - Schetti Orientalis. De Frutice hoc eft Orientali , à Bramannis Davi-Paducali di&to, cujus cum flore & fru&u iconem & defcriptionem exhibet Hort: Malab: P. II, Fol. 5. — Craffis & validis conftat tubulis & propaginibus : exi- mia, ua erat, craffities & füccofitas docet, plus illud liquidi ad ftru&urz. fuz. confervationem exegiffe ; haud aliter quàm corpulentus homo prz gracili plure liquore eget... Res creata quzlibet,' magna, par- va, fuo pro modulo vitz habet fuftentaculum. Non muícas folàm videas bibentes ,. & liquida fugen- tes, Íed multo etiam minora animalcula é venis hominum & brutorum fanguinem trahunt. alleen onder den naam van Zoo Maizy tocgezonden. De bloem gelykt naar die van de Zatbyrus Papilionaceus , licht karmynrood, als een fchone dubbelde gevleugelde kapél. Uit de oxelen der bloemttelen komt cen dun klawiertje voort, om haar vaft te ma- ken, en hare hauwen. of zaadpeulen, welker ertjes donker geel zyn, naar mate dat zy rypen in de hoogte te houden, op dat zy van de bladen niet onderdrukt, maar van de zonne tot haar vol- le.wafchdom en kracht opgrocjende befchenen worden. Dus hecft de gocde Schepper voor alle planten gezorpt, en clk ge- wafch de bchoorlyke delen tot voortkweking gegeven! Num. s. Onmtkleed bladt van den Auborueefcben Gilala-boom. Van dezen Gilala-boom getuigt de Hr. Z/aleztyn in *t ITI Deel der Amboineefche boomgewaffchen, fol. 217, dat 'er verícheide foorten van zyn, noemende dezen, daar wy dit ontleed bladt van vertonen , de ZZater-Gilala , zonder iets merkwaardigs daar van te melden. Het geen wy daar van aangemerkt hebben is, dat het cen bladt was, dik van boven , cn glanzig van onde- xen, als of het met vernis overftreken was, *het welk een teken van de harzigheit des booms is. De dikte en ftevigheit van het bladt toont de dikke houtige vefeltakken aan, die in 't uitbreiden zcer fierlyk en fraai fchynen, en de fyne dunne vefelige binnen- Werken aan 't oog ontdekken, waar van niets te zien is dan de dikvellige huidt, waar mede het beklecd daar om heen zit. Num. 4. Geraamte «van een Jambos-bladr. 4 EE Dit grote bladt, nu ontbloot van zyn huidig en fappig kleed- Ícl, is ons, met meer andcre bladen vàn bomen, ter handt geko- "men uit Ooft-Indi&, met den naam van Jambos-bladt, waar van gene aftckening , met de vrucht , nevens de befchryving, ver- Plura toont wordt in den Mzlabaarfcben Kruidbof Y Decl, bl. 12. De nieuwsgierigheit heeft ons aangezet óm droge uitlandfche bladen te ontleden, en in hunne houtige vefelen op te zetten, het welk te doen is: want het is wel te begrypen, dat naar de grootte van het bladt de vefelen groot; LU en dradig moeten zyn, om het zclve te onderfteunen , en te maken; dat het in zyne gedaante en gefchiktbeit blyve, waar toe de grote en kleine buisvefelen, die zich verfpreiden daar het wezen moet , vecl helpen, voerende het fap naar vereifch door de bladen, en door al wat aan den gchc- len boom moct onderhouden worden. Gelyk het bloedt in de aderen van menfchen en dieren eene gedurige beweging en door- ftraling heeft, even zo is het met de fappen en vochten in alle gewaflchen en planten.. Hier uit blinkt weder de wysheit van den Almogenden edes uit, die het.geringfte bladt zo hecr- lyk bekleedt, en dagelykfch voedt, als wy door de ontleedkun- c der.gewaffchen, tot de miníte vefelen toc, hedendaags ge- waar worden, waar voor wy zynen groten Naam lof en dank moeten zeggen. Num. s. Onutkleed bladt an een Heeffergerwafch uit Oof-Indiz. Dit Ooft-Indifch Heeftergewafch wordt door de Bramannen Davi-Paducali genaamt. De aftekening van het zelve is met de bloemen en vruchten vertoont en befchreven in 't II Decl van den Malabaar[cben Kruidbof, bl. s. Dit bladt is dik en grof van buispypen en takken; en dewyl het zeer dik en fappig is gc- weeit, kan men oordeclen, dat het meer vocht tot onderhou- ding van zyn geftel vereifcht heeft ; gelyk cen zwaarlyvig menfch meer vocht nodig heeft dan cen mager. Elk fchepíe], het zy groot , of klein, heeft naar zyn mate voedíel tot zynleven. Wy zien niet alleen de vliegen drinken en vocht naar zich nemen, maar vec] kleinder diertjes zuigen het bloedt uit de aderen van menfchen en bceeften. - kj] : OM N : * x e RH. Ice 77 : erret S: S ———— Ch SE —— NY LIA N : ANS d / —————— É—À—À E SD qe aT WM S LÀ oo EN SN W TONS W N A 1 N — - L————u— p —3 mp3 ILLE EE A : NS NS ANS Y N SN NP SSNN NONO RS NN NN NA NU NESCRRNENO SSNNSS NS. S NANN. SEN SS N ASSI NN BERE 7 UD, 7 NN N e Wi Ue OU o LA 777. f A 7/1/7777 // / | 77 I 7 AT 7, 7L TAB.VZZ. NN RNNNRNANS NN ERE RE JT GEEeGGS VS DAfRSUDORUCOU Sg Plura horum non adjiciemus, quum affatim inde pateat mira ftructura , iis à natura conceffa , qui attento contemplatur oculo, in Creatoris laudes cur erumpat, habet. 17 quam Hisce non acquiefcens , Tbe- faurum infpiciat Ruyfcbiamm , ubi varias foliorum texturas , cum corporis humani partibus quibusdam con- cinné collatas, reperiet. cognitione plus profecére. Nos palmam cedimus illis, qui hacce in foliorum. Anatomia arborumque Encheirefin artemque nobis in fru&uum, radicum & foliorum. Anatomia ufitatam cum Regia Socie- tate Britannica communicare aufi fumus, defcriptione ejus transmiffa Prafidi ejusdem Societatis; in quam. & nos effe receptos honori ducimus. Equii TJ. StoANwz, Baroni & Tum ifthzc noftra evol- vendi ars, idiomate Anglico, Philofophicis, uti vocant, Trausatfionibus inferta eft, & inde ruríus ex- cerpta in Bibliothecam Literariam mentis Decembris 1731, linguá Belgicà, transfluxit, ubi pag. 659 & feq: habetur. Univerfi igitur in confp fumma ejus ccu orbis nunc pofita eft ats hzc, aliisque rerum na- turalium curiofis fic via ad eam ulterius perficiendam patet. DES ACD. SUC TL I. eufpidi fimilibus. 2. tibus. Num. 3- ' À. J. Breynio mutuatum eft hoc nomen, quod ille Prodr: ibidem invenienda ab hac noftra nil differre videtur , ut ut floris S «EP: spl oMSSA: "pocynum , Portoricenfe ; frutefcens , foliis craffis , hafta Hort: Beaumont. Nux mericana , foliorum. pedunculis alatis , in bina folia abeun- Hort: Beammont. Sifyrinchium: ZEthiopicum , flore. partim. luteo, partim rubro. II, f. 92 Plantz impertit, cujus forma color, juxta additam ab eo deícriptionem, fit diverfus. | Nos hinc generali ejus denominationi adjecimus, qua in noftra occurrit , coloris differentiam. An potius & hzc inter Xipbia referenda eft cum Tournefortio? Cert cum Xipbio , latifolio, caule donato, fore atvopivpurante , hujus Autoris Inf: p. 565 , à nobis alia Tabula exhibito , admodum videtur convenire. nctq AB: Ue ness O-G* T-A.V:'A. Num. r. Narciffus Illyricus Liliaceuss C. B. P. e? H. Boerhav. Ind. alt. Eft hic Flos idem ille, qui apud J. Bauh. II, 6:5 feperitur fub nomine Lilio-Narciff Paucratii Mons- peliaci , Hemerocallidis Valentine facie, vel Narciffi tertii Matbioli. audit Morif. Hort. Oxon, Tom. lI, p. 366 , Tom. X, $. 4, fe. 2. By deze blad-geraamtens zullen wy het laten, vermits dar ge- noeg uit te zien is de wonderlyke vorm, die zy van nature heb- ben; en die zulks met geen onveríchillig ooge aanziet, kan zich over Gods lof uitbreiden. Die'er meer van begeert te weten, kan de ZZefzurus Ruyfcbianus daar over nazien, alwaar hy uitvoe- rige vergelykingen van het geweeffel der bladen met ecnige de- len van het meníchelyk ligchaam zal vinden. Wy onderwerpen ons aan die genen , die in deze ontleedkunde van de bladen en de kenniffe van de bomen meer gevordert zyn dan wy. Ondertuffchen hebben wy de vryheit geBruikt van onze behan- delingen wetenfchap omtrent het ontleden der vruchten, wortelen en bladen mede te delen aan de Koninklyke Maatfchappy te Lon- den, hebbende de Verhandeling dar van toeg, den aanden Riid- der Haus SroAnE, Baronet, en Prefident van dat genootfchap, daar wy de eer hebben cea lidt van te zyn. Deze onze Anatomic of ontÍcedkunft is daar op te Londen in de Engelfche tale gc- drukt in de zogenoemde Pilofopbizal Transatlions, daar men ver- volgens in't Nederduitfch cen uittrekíel van heeft gemaakt in de Bockzaal van de maandt. December 1731 , beginnende met bladzy- de 699; zo dat het nu voordeoogen van de gehele wereldt is bloot gelegt, en andere Liefhebbers van de Natuurkunde den weg heeft * gewezen om deze kunft verder na te fpeuren. ZUESVOEANCDLE:r T ^A FE R-E E I. Num. ;. Apocynum «zm Porto-Rico, beeffer- achtig , met. dikke bladen , gelykende. maar de punt «vam een piel s uit. den tuin an den Hre. Beaumont. ' gom. I. Lilio-Narciffas , albus , maritimus » Wajor Num. 2. Num. z. merikaan[ch Noteboom-takje , uit den tuin van den Hre. Beaumont. Num. s. Erbiopifch Sifyrinchium , et gel en vode bloemen. Dezen naam hebben wy van 4. 7f. Breyziu; , die den zelven aan deze plant , Prodr. IL, . 92, heeft gegeven, alwaar de gedaante, die zy heeft, ook te vinden is, eri weinig van de onze Íchynt te veríchillen, hoewel de verw van de bloem naar de befchryving, die hy 'er by geeft, verfcheiden is. Wy hebben derhalven by de algemeene benaming het verfchil vari de verwe, dat in de on- ze voorkomt, gevoegt; of men moeft ze liever met den Here Tournefort onder de Xipbia willen plaatfen: immers Zy komt met de Xipbium van dezen Franfchen Schryver , /nflit. p. 363, die wy op een ander T'afereel hebben vertoont , zynde breed van bladt, op cen fteel ftaande, en dragende ecn zwarte purperach- tige bloem, zeer overeen. ACXGSEDSIGSETOEQEIASESEARUESESIAS Num. r. Lelieachtige Illyrifche Narcis. Deze bloem ftaat by den Hre. ZoerLaave voor de zelve te boek, welke by 7. B. I7, 613 voorkomt onder den naam van Lz//eacb. rige Narcis, Pancratium van Montpellier geheten, met de gedaan- te van de Zemerocallis van F'aleutyn , anders Zee- Narcis. ' Het is de grote witte lelieachtige Zee-Narcis. Morif. Hort. Oxon, Ton. IL, pag. 366, Tom. X, $. 4, fig. 2. E Num. 3i TE RERUM NATURALIUM Num. 2. — Xiphion anguflifolium , flore. ex lateritio, rubro €9' viridi , verficolare. Num. 9. Xuphiom latifolium , caule. donatum , flore atropurpurante. Tournef. Inft. p. 363. Xiphion, Porcellama diclum. 'Yournef. ibid. few Iris bul- bofa, Porcellana didia Herm. H. L. B. Tres hasce Plantas cum. Tournefortio inter Xipbia retulimus , quum novo huicce generi videantur proximé accedere: à reliquis Botanographis, Morifono, Hermanno, Dodonxo, Clufio, aliisque, Iridis bullofe nomine impertiuntur. — Admodum variz funt illarum fpecies, przcipué quoad florum pi&uram , in quà modis ineffabilibus variandi, fpe&taculo amceniffimo, lafciviens ludit natura. Cluf. Hift. Pl. L. II, c. 43» p. 272. Hzc eff, quam à rudi quadam (imilitudine. Calceolum beate. Marie appellarunt ali , nomine tamen* Num. 4. Num. 5. Elleborine prima, recentiorum. accuratiores inter Botanicos haud recepto. DECLA CBAULIE cA DL O NIA Nufm. r. Euphorbium ,. Afrum, [pinoftm , foliis latioribus , non Jfpinofis. Ita fané videtur effe nominanda hecce Planta, qua ad Ewphorbia accedit propius, quàm quidem ad Titbymalos. His tamen accenfetur in horto Beaumont: cujus eft foboles , fub nomine Tizbymali, Africa- ni, avborefcentis , [pimofi e$» foliofi, la&fefcentis , c Euphorbium fumdentis. Num. 2. Num. 5. Exhibemus folium ejusdem. Euphorbii , magnitudine [uà naturali. Ficoides , feu Ficus Aizoides , Africana , minor , multicaulis , foliis planis , flore intus rubro, extus incarnato. Herm. C. L. Num. 4. Chamecrifta Pavonis , Brafiliana , ffliquá fmgulari. Breyn. Cent. Tof 64. Num. z. Zueerdekens-kvuidt , met [malle bla- den, en bloemen van allerbande vode en groeme veraxen. Num. 3. Zweerdekens-kruidt , met. brede. bla- den , op een [feel [laande , en een zzwarte pur- geracbtige. bloem. — Zie Tournefort Iuflit. gag. 365. Zeweerdekens-kruidt , Porcellein. ge- Woent. Num. 4. Ditkruidt wordt aldus genoemt, om dat het met blaauw;en ande- re verwenals porcellein gefchildert vertoont wordt door Tourzefor? op de boven aangewezene plaats. Zy wordt de bolachtige reas, o£ Lifch genaamt van den Hre. Profeffor Zermanns in zyn Kruid- bock van den akademie-tuin te Leiden. Dezc drie planten hebben wy met Zourzefort onder de Xipbia geplaatít, nademaal zy het naaft aan dit nieuw geflacht fchynen te komen. Van de overige kruidbefchryvers , 2Morifon , Hermannus , IDodoneus , Clufits , en andere, worden zy knobbclachtige of klifterachtige Ireaffen genaamt. Hare foorten zyn zeer verichil- lende, voornamentlyk omtrent de koleuren der bloemen, waar in de natuur door onuitdrukkelyke verfcheidenheden zeer wcel- derig en fpelende, om ons cen vermakelyk gezicht te geven, bc- Ípeurt wordt, : Num. s. Nieskruidt, eevffe foort dev micu- "we keuidbefchbryvers. Het is dit foort van Nieskruidt, dat om zckere ruwe gclykeniffe door cenigen Papenfiboen, of Mariéu- o£ Onzer Frouwenfiboen ge- Num. ;. noemt wordt, hoewcl deze naam van naauwkeurige kenners niet aangenomen wordt. NOE.G E NO DLE S.S ALESERRSESBPAIS Num. z. frikaanfche Euphorbium , met. door- ven bexet , bebbende brede bladen , zonder dooruen. Deze naam fchynt aan dit gewas met recht te kunnen gege- - ven worden, terwyl het meer overecnkomt met de Ezpborbium , dan met het kruidt , genaamt ZZo/f'imelk , onder wiens geflacht het evenwel gevoegt is $n den tuin van den Hre. Beaumozt; want wy hebben het daar van daan gekregen, onder den naam van "dfrikaanfibe beefleracbtige JFolfsmmelk , suet. doornen en bladen bezet , gevende imelk en bet zap Eupborbium. Num. z. Hier vordt een bladt van het xo even gemelde Euphorbium im zyue matuurlyke grootte ccrtoont. Num. 3. Zdfrikaanfche , altydt groenende , Meine , veelfleelige «oyg , met. platte bladen en bloemen , die van. bimen vood en van buiten lyfkouleur zyu , voleeus Hermanns Cat. Lugd. Num. 4. Brafiliaanfche keine Paauswenkam , met. een enkeld. boutje , van. Breyn. Cent. I, p. 64. Num. f, L c / SER e NS 7 7, 7 I SS A ÓÀ u j I l is 7 ^ | | ATE i j | j | MALA NUM l NI ——1— Ld ^ , . l L . * x —— À— LL 2 -: — - " o —— -—— A oW lg mpm Rm E —- EREyptertrtcoqit im —— x: e -— AE e E — ; j e. * * : : ! ^. » : , L4 ^. E ^ e d Y : SER ? ; p eS A CE LUC CERES T2106. 88A S SANE Cr SSEESCN : P AA EC UCC SC T CEN : E, 28 REESE ST SENSUS C PEL ET Sae s SISSE N GERA ; JI ENSISSSSSERS SN Y d SS — OEERI AUD SSSASCSS eee : ECCEREVY EE RN. , EERSSSS Por ^ E ESSSN ——Je— Tw. S xm * ANNE CIN mÉe um-. SMS. di A SMSRSITS e NUN ESIaMo NS I de SSMUS A A ( A E WW ! N Vx uA ^ ? | ELA N NES Eze SS QR NE, LU i Wt ur A CAMION SED CC ze a Qa s. L / 227 Eu —— ALIE Tet : PLA —L Dr EA L[——J L7 NW WI ". SS EB C 27 2777] MÀ T SE E bis: gu CORE. m uU ER AE m. : e tem CET e 7 ION RE EE-——4e 7 SERI E rA IT H ^BE.S. A: -R U' & Num. 5. — Oflus, folo Halimi , femina , II. Clufü N. 71. I9 Flos rofaceus , pentapetalus, diluté flavefcit. — Folia, Halimi aemula , longiora, incana funt. A 'Tour- nefort. Inft. 249. Heliantbemum ,. balimi folio, latiore , mucronato , vocatur. qoAVUBOUU- L^XACUSDg-B OUO X MESA: Num. r. JBidez, Ceilanica, flore luteo, Meliffe folio, Acmtella dica. -Hzcce Planta, in urbe Colombo ad vivum delineata, 8c coloribus nativis illuftrata, unà cum Planta i- pfius quadam parte , nobis transmifla duabus hisce Tabulis exhibetur. Defcriptionem , quam Chirurgus pri- marius, "fob. "facob. Bewming , addidit, hisce habe. Planta hzc Ceilanica cum floribus & radice ficcata, minutim confciffa , lagenz inditur, tumque fu- peradfaíà eà fpiritus vini quantitate, quz omnem materiam tegat , tridui fpatio in balneo Arenz , aut & radiis folaribus depofita extrahitur, tinctura limpida decantatur , hujusque, quantum vafculo Theano ca- pi poteft, matutinis & vefpertinis horis affumitur ad confortandos renes & veficam , calculique materiem mucofam per diurefin climinandam. Rurfüs Acmella tota, dum florentiffima eft, cum aquá purá per Alembicum deftillatur: deftillati li- quoris plenum vafculum Theanum ,, bis terve de die epotum, vel per fe, vel & fpiritus vini pauxillo ad- mifto, non folüm fabulum pituitofum expellit, fed ipfum etiam jam formatum calculum confiingit ,' & per urinam evacuat : praterquàm Que & continuatus tam hujus e ftillatitie, quàm prioris Tin&u- rx ufüs dolores Nephriticos miró deliniat. Nec & ejusdem aqua fpirituofa cum fpiritu vini parata con- temnendi eft ufus , fi, quantum cochleari capi poteft, per vices affumitur. Alterum adjecit teftimonium haud inexpertus Chirurgus urbis Colonbo , nomine fob. Pieterfe Maas. Hoc tale eft. . : Acmella decenter ficcata, tum in pulverem redacta, a granis XX ad XXX; cum füpradictà aquá exhibita, aut & cjusdem unà cum radice & floribus probé ficcatz , tenuiter confciflz: , infufum in aquá fervente, inftar Thex, ufurpatum, pulcherrimum eft iudoriferum & anodynum, tenacem pituitam , ob- flructionum caufam, *attenuat, Calcarias, Tartareas, & calculofas concrediones in renibus, yeficá u- rinarià & ureteribus refolvit, dum fpeciem quandam effervefcentiz cum iis concitat, quà harum particu- le à fe mutuo feparantur. Optimo cum fücceffu tam. herbá Acmellz, En floribus ejus & radicibus, tum & parato inde extracto & fale ufus fum in Nephritide à calculo, Lithigfi, ut & in Pleuritide , Coli- cà, febribus, aliisque id genus morbis. Num. 2. Ad Tabule complementum binas adjecimus concinnas Serpentulas, pulcherrimà pictas, ex Infulà Ceilon quoque transmiffs: tum. & par Papilionum , ae fores hujus Plante; exfugendi inde mellis gratiá, infe&antur, prout in fecuturo noftro libro de Papilionibus amplius patebit. Num. $. Ciffus-wyfje , met bladen ean. Zee- gorcellein , zynde de t«xede van Clufius; inb De bloem gelykt die van rozen, zynde ligt gecl, en in vyf blocmblaadjes gefcheiden. De bladen komen met die van 't Zecporcellein overeen, zyn- delang en grys. '"Fournefort, /zflit. 249, noemt deze plant de Zonmnebloem , set bladen van Zeeporcellein , maar breder , en als een de- gez fcberp toe lopende. SSISPASNGSDEERSITSTASESESGRSESE D. Num. r. Ceilenfcbe plant Akmella. Dit Ceilonfche plantgewas is ons naar 't leven in koleuren, ' op Colombo getekent, nevens ecn gedeclte van 't kruidt zelve, toegezonden, zo als het hier in twee Taferelen vertoont wordt , met de befchryving van dien, door den opper-Chirurgyn Johan Jakob Beuning gemaakt. NNamentlyk, dit Ceilonfche kruidt , droog gemaakt, met de bloem en wortel; daar na klein gefne- den, en in cen vlefch gedaan, met zo veel brandewyn daat op gcgoten, dat het wel bedckt is; dan drie dagen in warm zandt, of in de hete zon uitgetrokken ; verder klaaratgegoten, verfterkt, als men 'er 's morgens en 'savonds een T'heekopje vol van drinkt, de nieren en de blaas, en docdt het graveclige flym fterk door het wateren,afdryven. "Ten twede, dit kruidt, in zyn gehecl met wortelen en bloc- TABULA men, als het in zyn befte fleur is, met fchoon vars water fer f- lembicum gedifteleert, twee of drie malen daags cen T'heekopje vol van gedronken, of met éen weinig Dr MUR vermengt , dryft niet alleen de graveclige flym ,' maar zelfs den fteen ar, doedt den zelven vetbryfelen, en door de pis afdryven, en ver- zacht de pyn of fmerten der nieren als het , met het te voren ge- melde, by vervolg gebruikt wordt. Met brandewyn gediite- leert, en zomwylen cen lepel vol daar van génomen, is mede zcer dienftig. ! noms bericht, daar by gevoegt door Jan Pieterffe Maas, welervaren Chirurgyn der ftadt Colombo, getuigt het volgen- de van het Ceilonfche kruidt Akmella. Namentlyk, dit kruidt, gedroogt zo als het behoort, dan gepulverifeert, en twintig tot dertig grein met het bovengemelde water ingegeven , of het kruidt met de bloem en wortelen, droog zynde, kort géfneden, en met gckookt water getrokken, gelyk men de 'T'hee trekt, is byzonder zweetdryvend en pyn verzachtende; verdunt alle taaie ]ymachtige verftopping; loft op alle kalkachtige, "'artrifche en fteenachtige delen, gelyk als in de nieren, in de blaze, of in de pisvaatjes; brengt de zelve gelyk tot een cfferfeffentie en oplof- finge der zelve delen, als mede de pis. Ik heb "t kruidt Akmcl- la, nevens des zelfs bloemen, wortels , als mede het extra&t en "t zout van dien, met goed gevolg gebruikt voor 't gravecl en de nieren-fteen, insgelyks in de pleuris; "t kolyk, koortíen, cn an- dere diergelyke ziektens. Num. 2. Om het "Tafereel vol te maken hebben wy twee kleine fierlyke flangetjes daar laten op fnyden, die ons mede van Ceilon zyn toegezonden , zynde zcer ffaai , en fchoon geko- leurt ; als. mede twee papilioenen, die op de bloemen van dit kruidt aazen, en'er de honing uit halen. Wy zullen "er in 't vervolg van de papiliocnen handclende breder van fprcken. Ez ELFDE 20 RERUM NATURALIUM IOACBGU.L oA UOYXoD.auB C wa Num. r. Acmella, Ceilanica ,' altera. Hzc eadem illa eft, quam Tabula prior exhibuit, nifi quod latius expanfa, caules craffiores, & radi- ces magis difperfas gerat. A Ceilanenfibus quoque Chryfantbemi , Meliffe folio, nomine infignitur: di- ves eft & foliorum , & florum , qui longis innixi S ancaf ex apice caulium ortis , calicibus fuccini , fla- vefcentes , fragorum luteorum zmuli , poftquam defloruére , pappum formant , & plurima exigua , oblon- ga, plana femina. — Folia partim faturaté viridia, partim ex diluté flavo variegata, admodum confpicuis perreptata nervis, Mceliffe folia referunt. — Cormelius de Bru, ltinerar. p. 356 Tomi I, narrat, infulam Ceilon varias proferre herbas falubres, medicamentofas , precipué vero Plantam Hakmellam ab incolis ita dictam. — Siugalefe perhibent, filicem folio Acmelle involutum, tumque unà cum hoc in ore detentum , hujus adminiculante calore, per vim folii diffringi; ita ut & fuccus aut decoctum foliorum -affüm- tum Nephritidi caleulofe mederi putetur.. Societas Indie Orientalis herbam. hanc cum potu Arak, aut fpiritu vini curat deftillari, tumque primis claffis Chirurgis tradi, ut medicaminis loco inferviat iis, quos in itinere vel Lithiafis , aut & alia fanguinis vitia afflixerint. Num. e. Binz quoque hz Serpentulz , Ceilanicz , pulcherrimé circulatz , &: tenuibus Íquamulis obfi- tz funt, modo quzvis fingulari; tum alii etiam gemini Papiliones, haud inconcinné picti, hic exhiben- tür. TCOAS BUND. A.D SUDO, ND AE QCONI NIRE TN Num. r. Hyacintho affnis , Africana, tuberofa , €9' bulbofas caule elegantiffiie maculatos foliis Colcbici latiffrnis s floribus coccineis , bexapetalis , umbellatis. Hort. Beaum. "Amabiliffimz pulchritudinis Planta hzcce radice Num. ;. nutritur tuberofà & bulbofi, minutas ex ambitu fuo inferno emittente fibrulas, fucco nutritio:à terrá imbibendo infervientes? Ere&tás inde caulis affurgit, qui viridi fuffe&us colore, fpadiceis infuper maculis quamplurimis denfé variegatur; ita tamen , ut, quo accedit propius florigero fuo capitello, eó fufcedini fubjacens viriditas ma- gis pelluceat, intemerata demüm emicans,. ubi jamjam in flores ille explicatur. — Caterum per intervalla vaginis cingitur foliaceis , quz expanduntur in folia latiffima , letà virentia, Colchici zmula. " Num. 2. Flofculi, lit: A, monopetali, tubulati, in fex fegmenta , extrorfum flexa, longiufcula di- vifi, pigmento coccino, jucundiffimo, tin&i, ftaminibus fex, & piftillo medio, ejusdem coloris, lon- giflimis, prediti, in umbellam congeruntur,. vifa gratiffimam , amoeniffimam. . Num. 4. 1535328 JD).Jd. 3p JA ESESROEME [o ne byzondere wyze; nevens nog twce papilioenen, mede fierlyk getekent. Num. i. Zfnder fort «am de Ceilonfche plant TW AAWLEIDE.TAFEREEI Akmella. : Num. x. — Zffrikaam[zb gewafch , meefl maar. de Hya- D: is de zclve esl i plant Z£ella , die in het voorgaande cinth gelykende , knobbel- en bolachtig nau wortel , met "T'aferecl is vertoont , behalven dat deze breder uitgezet, dikker j í van fteel, en met meerder wortelen verfpreid is. Zy wordt op Mikrut Bp: ge[pibelden jn ecl, en zeer brede bla- Ceilon ook Cbryfantbemum ,' Melifre folia, genoemt. Zy is zecr den, gelyk die «van. Colchicum , zyude de bloemen bladryk , als mede vol bloemen, die met lange fteclen uit hoog: vood , zesdeelig ,€n «ecl byeen vergadert. het topeinde uitfchieten, en met verfcheide groene bloemblaad- Uit derr tui den H. De d jes bevat zyn, waar van de gele bloem wel naar geclachtige aard- Jt cen tur yansgenvcdceresBeaumonte beien gelykt; dat echter bloemen Zyn, die, na dat zy uitge- D 1 Sie eibstgttt : bloeit hebben, pluizig worden, en verícheide kleine langwerpige qu Pant» die wonderlyk fchoon is, wordt gevoed door een platte zaadjes voortbrengen. De bladen Zyn ten dele donker küopbilieo LUC verc abs dust RC M cS froen, en ten dele met lir gecl vermengt, met dikke aderen, en omtrek verfcheide vefeltjes, tot inhaling van 't necringszap gelyk de bladen van de AMeife. Men leeft in de Reizelefcbry- x vu dienende, uitgeekt. " ving van Kornelis de Bruyn, fol. 356 van het cerfte Decl, dat "er as ct bovenfte der wortel komt een lange fteel voort , die te Ceilon velerhande foorten van heilzame kruiden grocjen, die 9p den grondt grocn, en met bruine plekken digt gefpikkeld 155 voor geneesmiddelen gebruikt worden. Onder deze is het kruidt dee 20, dat, hoe meer de zelve naar zyn blocjend inde hclt , Hakuella, gelyk het de inwoonders van het landt noemen. . De (chy quidelyker de onder leggende groente door het bruine door" Singalezen geven voor,als men een keifteen in zo een bladt rol, — IChynt» en eindelyk zuiver van alle vlakken zich vertoont,, wan- cn het zelve dan in den mondt houdt, dat de íteen daar van ver». — 6t hy zich in bloemen verdeelt. Nog wordt de ftecl by af- bryfelt, door de kracht van *t bladt, en door de warmte van den vifelinge omgeven met bladachtige Ícheden, die zich daar na in mondt; zo dat ook het drinken van 'tzap, of afkookfel uit de — 74€? Prede, fchoon groene, en naar die van Colrbicz gelykende bladen voor heilzaam voor *t gravecl gehouden wordt. De Ed. bladen uitbreiden, : : Tues Ooft-Indifche Maatfchappy laat het kruidt met Arak, of bran- Mum. 2 Debloemtjes, Lett. A , zynbuisachtig ,uit ecn fuk, dewyn difteleren, en het dus door de oppermcetfters van de fche- doch in zes langachtige, buitenwaarts gebogene bloemblaadjes pen op reize voor een medecinalen drank aan de benodigden voor verdeelt, zeer fchoon hoog rood, en uit hun midden zes haair- "r gravecl, en tot zuivering van 't blocdt geven. achtigevefeltjes, en een zo genoemd ftampertje, alle van de zclve Num. 2. Zyn wedertwee ficrlyke flangetjes van Ceilon, dig — K9lcur, en zeer lang, opgevende. Zy vergaderen zich by cl- zcer fraai gebandeert , en klein gefchobt zyn doch ieder op ee. Manderin cen kroon, die zer aangenaam is om te zien. 3 Num. 4 á t. CX 721» ERA 7 M CERT RY 3 . GE ORTINTM COS JA DLEL, JT D» P MM M À. E um 2l a I , a 7 / UN P c 7 —- a 99 nee Oi d € a MERGE SS CE rr» YD 0, bn x M, | z 1777 7) ] 2 D. e 1 7 ! iL 4ff/ If/ / i LÀ MI. 72272» 7 JL ILL ZZ n : : LEER (v ENS SN SES SS WW WS NN o7 2 NN Ww | PLLZZLe. l 2 N S rra. r7. E— P —7/ 7 ^ Z UD ZZ ^ P — "d E , CSSSESSSSSS : i SN ) [ NS i Uu j , i H E n m : H CACHE a E , VANESE SEE 07A S IT RERO C SERERE COLLO —— TAB. XZI. "i S SENA eS II NS hi: —3 RNSN ISSN SSSNSN SSNSSSSSSSNS SNNSS SS NN NNNNNS S E MNNNSNOSSN PRNENSSENUN ILI SS NS SS N SS LL : SENS —— : : SS xc -— ETSI - - e — — MaÓ— Mà : - N SSSSSNNNS NSSSESNSSNSNIEN NS NENNEN IW N SONS SSSNS SS SN / j P4 SESS, | SSNSS NSSMSSSSM ENT SS - LE - SES SSSS X SS NSS SS ; SS —— ESSNS — IL—— SN . : NES x «LA IOSNNSeUUerr fis ETAT IEEE RAT $ NSSSSSNNSNNNSS ANN ^ SCREENS / PARS RN NSSNNNNNS - , « S NSSSSNSNY S - : SSSSRNNS uut NS * RSS FRENI PNE EN ES N : . * N AC IS UAI Sem 2 perc — TT RM IIS - zx -— E pU A eA IEEE ES L——— — DOES Deme rat M A Um z SESS AME M TA Sod € CTSNUSSUUASNUT E RR TRE DOES « Eme acc vm rm EE EPA — p ram : CEA ur oet. EH - E RE RN "EROS OS SOS 2 EE ERE EE NUR RN NE E i "o 9 2. SESS SS SS S SE RN I NS E e Y pre, rt à RSNUESEUSSNSSESENUNEUNEEN SERIOUS NENNEN AERE ; ESI ENSE xS S T SS : i BENRESOUASASISSOS SA eNUESESSSI II Us c IS : - ! CUHENSSOUIONCSU MISES i ES SEM AE WIR nes TAB. XIII À E SS ——À xm NN ERN D —- A a * NN N M 5 ! T RS 5 p -— « NI | NIS, WP , j h^ UR ^ / ! YN Ji I! ^j //i, Mr [s Á, Á L lll ^N "i ; V * 5 ) 7 ; / c NS f Í SN »/ 7 ANNNN D W NN NW, 4 / A, NN WW / p ANNOS GN N NN CSS AS SN "t ^ yl / // 77 mh P * 7 v] E" 41 DIGIÉBSCAGU!TS D m2 I Num. 4. Serpens | Africana ,. Crocea. Rhomboideas hujus fquamas croceus per dorfum imbuit color, diluté flavis ipfe quoque lineis, fe mu- tuó decuffantibus , pulchré adco diftin&us , ut formam reticuli pictura referat, — Venter fübruffus eft. Ca- put poer majufculis tegitur Íquamis, eodem, quo dorfum, colore infectis. . Supra oculos binz conípiciuntur macula faturaté fufcz: fimilibus quoque nafus infignitur, qui veró naribus caret. —Latitat plerumque ferpentum hocce genus modo defcripa Hyacinthi füb umbrá, cui tamen detrimenti nihil vcl noxz inde adfertur. IEACDIU IGIASDSE C TLM A TE RSE I. Num. I. Lycium, Indicum , fpinis quaternis , ad foliorum exortum. Beaumont. Hort. Arbufcule hujus folia, latiufcula, faturaté virentia, conjugata, pulchro fané fpectaculo, qua 8 ra« muículis emergunt, fpinis fingula fuccinguntur gemellis , qua cum. oppofiti lateris fpinis ita congruunt, ut fefe invicem quafi decuffantes, crucem forment. Hzc eft, qua Coletta Veetla vocatur in. Hort. Malab. 9, 77. Eryngium , Zeylanicum , febrifugum , flori- bus luteis, Herman. Herb. viv. Melampyro cognata , Madera[patana , fpinis borrida , an. Coletta. Veetla H. Mal. 2, 77. Pluknet. Phyf. 115, 5. Num. 2. Phyllanthos , Zmericana. — Frutex , fores & ffagulis foliorum crenis pro- ferens... Parad. Bat. Prodrom. Planta hec à nullo Botanicorum , quos nobis infpicere licuit, excepto Cl. Hermanno, defcripta , id fibi peculiare habet , quod ex apice trunci nata confertim folia, à principio gracili in latius medium ex- panía, iterumque in finem acuminatum attenuata, marginem utrumque gradatis quafi crenis ferrátum oftendant, que crenz fingule, ubi terminantur, emittunt flofculos , nulli petiolo innixos , rofaceos , pul- cherrimo fuo colore. Coccineo amaenam folii, cui infident, viriditatem venuftiffiffime varicgantes. Cifhus , Ladanifera , Hifpanica , Salicis folio, fre candido. KH. Boerh. Ind. alt. & Tournef. Num. 3. albo. Eandem hanc Plantam Clufis H. 77. vocat Ciffum , Ledon I , amguffifolium , flore ommimo interdum Eft hec Ciflus , Ladanifera , Hifpanica, flore emaculati candoris. ETSI Eom Sudat 6 foliis hujus Plantz, verno pracipué tempore, fuccus balíamicus, fuaveolentiffimus , qui in- de derafus & colle&tus titulo Ladami in officinissproftat, magni fané ufüs in praxi tam Medicá quàm Chirurgicá. Num. 4. Wefi-Indifche. Saffraan-[lang. Zy heeft ruitachtige, faffraan gele fchubben op den rug, met licht gele, en EN door malkander lopende ftreepjes zo fierlyk getekent, dat men het voor een net zou aanzien. Dc buik is rosachtig : het hoofdt, dat zeer fraai is, hecft groter Íchubben, maar in verwe met die van den rug overeenkomende. Boven de oogen ziet men twce donker bruine plekken, gelyk ook op den neus; maar de laatíte is zonder opening. Dit ífoort van flangen fchuilt meerendecls onder de fchaduwe van de boven- gemelde Hyacinth , zonder cvenwel cenige fchade aan de zelve toe te brengen. ISSPORSHEICESNÜDEESSISACELE: R-ECELL; Num. i. Lycimm, of deormachtige boom uit Indi£ , met «wier-dubbelde dooruem aam den cor[pronk der bladen. Uit den tuin van den Hire. Beaumont. Dit boomtje heeft brede, donker groene, tegen malkander over ftaande, bladen, dic heel fraai ter plaatíe, daar zy uit de takjes voortkomen, elk met dubbelde doornen bewaart zyn, zo dat de doorntjes van de cene zyde met die van de andere als een kruis maken. : * Deze plant wordt in de Hortus Malabar. 9, 77 Coletta P'eetla genaamt. .Erywgium, Zeylauicum , febrifugum , floribus luteis, van Aisquanne y Herb. vio, Melampyro cognata, 7Maderafpatana , fpinis on. J. Num. 4. borrida, an Coletta Peetla. H. Mal. 9 , 77 van Pluknet PZyf- 1195 f. Num. z. JWeff-Iudifche Phyllanthos , of. beefferach- tig gewas y bet velk uit. de vowwen «van zyne bla- den de bloemen «voortbrengt. Het is, naar ons weten, van geen eenen kruidkundige befchre- ven, als van den Hre. Hermanns, Prodr. Parad. Bat. Het by- zondere, dat het heeft, is, dat uit den top van zyn ftam ecnige bladen by elkander uitíchieten, die, voor en achter puntig toclo- pende, in het midden breed, en rondom hunnen randt met trapsgewyze infnydingen als gezaagt zyn. Uit elk var deze in- fnydingen fpruit aan het einde een roosachtig bloemtje, zonder ftecl, hoog rood van koleur, en alzo het groen van 't bladt , daar het op zit, zeer fierlyk ophelderende. : Num. 3. Spaen[zhe Ciftus, die bet gom Ladanum geeft , met Willige-bladen , en een. itte. bloem. Van den Hre. Her. Boerhaave iz gu Ind. alt. ez. an. "Tournefort. De Hr. Clufius, ZZ. 77, nocmt dit zelve gewas Ciffus, Ledon I, anguflifolius, flore omnino interdum albo. 1n de Horf. Lugd. vg wordt het genaamt Cif/us , Ladanifera , Hifpanica , flore emaculati candoris. Uit de bladen van deze plant zweet , byzonder in het voorjaar ecn balzemachtig zap zer aangenaam van reuk , die afgefchraapt en vergadert zyude, onder den naam van Ledazuz verkocht wordt. en zecr Neue docdt in de genecs- en heclkunde. à 7 Ium. 4. 22 Num. 4. RERUM NATURALIUM Thlafpidium y fruticofum., folio Leucoji , femperforens. 4. Boerh. Ind. alt. & Tournef. Eft Thlafpi fempervirens & florens Dodon.. 115. Thlafpi fruticofum , Perficum , foliis Keiri , flore: odorato. Zanon. À. B. 169. Thlafpi , fruticofum , unbellatum , Pevficum , foliis Leucoji iuffar femper-virentibus. | Mo- rion. H. 2. 296. JCAGBOUCDDAS DOBEGIBM 4. QUU. A R17 Num. 1. . Lomwrus, Capitis Bone Spei. Videatur Breynii Cent. p. 171. ubi ampliffme. defcribitur hac. planta. Num. 2. Lacertus | Zfricanus , dorfo petlinato, Amphibios , mas. Non falfas ille aquas, fed flumina, lacus, & paludofa ftagna, Ranarum inftar, incolit, & frequens etiam in ficco pabulum quaerit, ova ponit, & excludit. Peculiaris hzc eft fpecies Lacertarum , à non- nullis inter Salamandras xclata, quod brevi & craffà polleant linguá, curtá etiam & latá caudá, brevi- busque innitantur cruribus. Mafculus hicce fquamas infimas oftendit purpureas, nigris maculis infignibus variegatas , quibus iterum impreffa funt pine puncta , albicantia , ordinatis feriebus per totum corpus fupernum difpofita. In dorfo eminet, alté atéque ere&a, pcétinata pinna, à capite ad caudz ferà extremum protenfa. —Ventrem di- luté luteum ruffe albzque maculz , marmoris in modum , variegant. — Dicitur fub foliis Leonuri delitefcere. Utrum ergo vis quzdam Magnetica aut Sympathetica huic plant ineft attrahendis his animalibus capax ? Sané videtur verofimile: quàm multe etiam Serpentum. dele&um faciant, unamque prz alià herbam plantamve ament; id did in Lacertis quoque , Ranis & Bufonibus experimur. Num. 3. Lactrta , Africana, prioris. femina. Habitu & picurà à mafulo fuo non differt, nifi quod pe&tinatá careat pinná in dorfo; & quz in mare purpurez funt, fquamz infimz , in hác ruffulo tingantur colore. Num. 4. Serpens, Africana, ab Hottentottis Sibon. dida. Multicolor hec merito dicitur, quia mirá colorum varietate à naturá pida eft. Tereti eft capite, an- terius albo , minutisque fquamis tecto. Reliquum corpus totum , diluté luteum , ruffis & fübrubris macu- lis diftinguitur. . Squamz ventrales, dilut? grifez, ex ruffo variegantur. , Num. 5. Num. 4. Soort van beefferachtige , altydt. bloejende , «wilde Ker[fen , met. bladen van Steen-violieren. Van den Hre. Boerhaave Ind. alt. e» Tournef. Dodonzeus befchryft het onder den naam van ZZ/afpi fempervi- vens C9 florens p. 11g. Zanon. A. B. 169 noemt het ZZ/ajpi , fruti- cofum , umbellatum , Perficum , foliis Keiri, flore odorato. Van Mo- rifon H. 2, 296 wordt het geheten Z//afpi , fruticofum y umbel- Jatumy Perficum , folis Leucoji inflar fempervirentibus. WSECEUROD IDENNODME S T ARERESEI.. Num. r. Leonorus vag de Kaap de Gaede Hoop. Daar van kan nagezien worden Breyn. Centur, ]- 171, die deze plant in 't brede .befchryft. Num. z. Fraai getekende. Afrikaanfche ^e Hagedis, bet. mamnetje. , Deze Hagedis lecft zo wel in "t water, als op "t landt, doch nict in zout water, maar in rivieren, plaffen, en modderige poe- len, gelyk de kikvorfchen. Ook zoektze haar aas veel op 't landt, daarze hare eieren legt, en hare jongen voortbrengt. Dit is cen byzonder foort, en wordt van ecnigen onder de Sala- manders gerekent , om dat zy een korte dikke tong heeft, en ecn korten breden ftaart , als mede kort van benen is. Deze, als het mannetjé, heeft op den grondt fchobbetjes van paars-koleur, süct grote zwarte plekken die vol witte ftippen ringswyze in or- gp .* Ld . . . Papiliones duo, Promontorii Bona Spei, de Leonuri floribus efcam querentes. "AUSBAU der langs het gehele bovenlyf gevonden worden. De rug is met cen hoog en breed op ftaande vin, kamsgewyze , bezet , beginnen de van 't hoofdt, en gaande tot byna aan 't middeneinde van den ftaart. De buik is van onderen bleck geel, met roffe en witte plekken als overmarmert. Men getuigt, dat het zich onthoudt onder^t kruidt Leozurus. Of'ernu een magnctifche of fympa- thetifche kracht in dat gewas is, dat deze dieren trekt, is den- kelyk, om dat vele flangen ook eene verkiezing maken, en het eene kruidt, of gewas voor 't andere beminnen: ook zict men het aan hagediffen, kikvorfchen, en padden. — . Num. 5. Zdfrikaanfcbe Hagedis , z:ynde bet vwyfje wan de voorgemelde. Dit wyfje van de voorgaande Hagedis is in de gedaante en te- kening met de zelve gelyk, behalven dat deze gcen vinachtigen kam op den rug heeft, en de grondíchobben rosachtig, in plaats van paars-verwig, zyn. Hottentotfcbe bonte [leug , in bumme tale Sibon geuaamt. Num. 4. Deze flang mag met recht den naam van bont dragen, om dat zy van de natuur heel bont getekent is. Zy heeft een rond hoofdt, van voren wit, met kleine fchobbetjes, en is verder over "t gehele lyfligt geel, met roffe en lige rode vlakken. De on- derfchobben van den buik zyn ligt graauw , met ros gevlakt. Num, 5. Dif zym twee Papilioenen van de Kaap de Goede Hoop , de op de bloemen «am de Lconu- IUS ddz£n. | y Y F- D N x * Le 7 , [N PES t : [/ I / D j/ // 1/2! A JA 4 1 M^ / à; T /a coL 1 7, eT: Ml | ] A , Wn i A- J qi f WW b * l M : / NS N M 2 A MÀ — —— n X RIT OE 2 | N l IJ / : 4 / Z I) " * . : N 2-7 * . I GE B . . . . *. i f | n Ü lii Y Wi WI) A 7, 7 NS SS NNN 7 70 7 7/7 z SS l QN li. Ji SS : SS M) IM Ma D x. NUN SN SN /f, / , // | W N LL , NN // EE zT —— z SOM t e 7 NN NNW / /, zz - : 5 NS 7 f j xm EIS ) SE ! NS ERRNN N UU ML NASA SES hs N » ) qu ROTE " — TAB. XVZ. "obhg5 S 450 m.s ST 23 TABULA DECIMA QUINT A. Num. 1. Pfeudoacacia "vulgaris: five Acacia Americana, [pinofas. foliis Colutea , floribus. albis | odoratis. Flores ejus albi, odoris funt perjucundi: folia Colutee amula, floridé viridia, no&u flaccidia, re- trorfum collabuntur; quamprimum vero íol oriens diem refert, priftino vigore recuperato, rurfum (efe expandunt. 3 Noftro etiam folo commiffa hzc planta laté crefcit: unde non modo proceras ejus arbores ; integros harum tractus híc reperias. Odorem mirz fuavitatis tam laté diffundit, ut é longinquo : ctiam locum prodat fuz ftationis. Ipíe, quem retro zdes meas colo, hortulus harumce arborum binis ornatur. Num. 2. Serpens , Americana , Corallina. Ad Berbiches capta. hzc ferpens elegantiffima , rubicundis toto. corpore fiíciis circulatim diftinguitur, albis defuper maeulis pulchré notata. Num. 3. Serpens. Africana. Ex Guineà transmiffa ifthec, mirum fané in modum picta, pulcherrimo à capite ad extremam usque caudam exporre&tas gerit feptem lineas, variis coloribus, rubro nimirum , flavo, coereleo, albo, viridi & nigro, rarà arte. intertextas, polymitz aut Ícgmentatz: taniz non abfimiles. Per ventrum nigra decur runt linez transverfales. 1ABULA DECIMA SEXTA Num. r. Camomilla s "Africana , flore luteo , aphyllo, sminore, erea. Radix ejus albicans, minorem calamum fcriptorium craffa, dura, in varios ramulos brachiata, fibris- que numerofis pradita. Ex ea exfurgunt caules, à capite ad fummum usque ramofi, ftriati, faturé virentes, foliofi, cubiti proceriratem fuperantes, «wleari, luteo capite , apbylla minus pilofi, in totum tamen pilis non dettituci. Folia in caulibus alata , crebra , in tenuiffima fe acuminata, odorata. gmenta divifa, wwlgari, luteo capite, aphyllo minus Cauliculi faftigiantur in flores odoratos , numerofos , quorum finguli peculiari nituntur pediculo , brevi , vulgari minores, & faturatiore colore luteo przditi, funtque Difcoidei mou radiati. Singuli autem Corymbi feu flores totales 6 multis flofculis denfé ftipatis componuntur: horum Caly- cum foliola viridiora, tumidiora vulgari, duplici ferie flores circumvallant. Flofculorum finguli, Monopetali , abuse in 1v dirimuntur lacinias, ewgaris vero in quinas. Floribus evanidis fuccedunt femina. Refolvendi & flatus difcutiendi vi pollet. BYSESTSIGESNSDUPAGDCASEOESRSESESL. Num. ri. Takhje van de Wzefl-Indifche grote ge- doornde Acacia, of baflaard Slee , met wit- te bloemen , «van een aangenamen veuk. De bladen zyn van een fchoon en fierlyk groen, en gelyken naar de Co/zrea. Des nachts vallen zy achter over, en met den dag, wanneer de zon begint te fchynen, breiden zy zich weder uit. Het wil in Hollandt wel groejen, daar men niet alleen gro- te bomen daar van vindt, maar gcehele dreeven. Het geeft zulk een lieffelyken geur van zich, dat het van verre de plaats, daar het flaat, aantoont. Ik heb "er zelfs twee boomtjes van in den tuin achter myn huis. Num. z. Sebone Koraal-lang «van de vivier Berbice. Deze (lang is met rode banden over het ganfche lyf ringswyze met witte vlakken fierlyk getcekent. Num. 3. JFouderfchoou getekende [lang wit Guimee. Het hoofdt van deze flang is zeer fraai, en van'het zelve tot 2n het uiteinde van den ftaart lopen zeven lange ftrepen van ver- Ícheide verwen, als rood , Becl, blaauw , wit, groen, en zwart, op cene ícldzame wyze door een geweven, als een gebandeerd lint, Onder den buik lopen zwarte dwarsftrepen. Num. 2. Z. E SSI-IOBEONO DIE WUPSADESESRWESESE. Num. i. frikaanfche Kamille , met kleine gele bloe-. men, xonder blaadjes, em vegt owveveind flaande. De wortel is witachtig, van de dikte van cen kleine fchryf- pen, hard, in verícheide takjes uitgebreid , en hecft zcer vele veíels, waar uit opkomen de fteelen , die zich van ondcren tot boven toe in takjes verdeelen, geftreept, donker groen, mct vc- le bladen voorzien , meer dan cen cl lang , en cenigzins haai- . rig zyn, doch zo vecl niep, als wel de gezzeeue Kaille , die cea ge- len top beeft, zonder bloemblaadjes. De bladen der fteelen zyn gevleugeld , menigvuldig , zcer klein doorfneden, en wat minder puntig dan die van de gezeeze , set een gelen top , zouder bloemblaadjes : ook geven zy cen rcuk van zich. De fteeltjes zyn gekroont met een menigte van welriekende bloemen, dic elk cen byzonder klein fteeltje hebben, cn klein- der en donkerder gecel zyn dan die van de gemeeze.— Zy behoren onder dat foort, de welke men in "t Latyn Difroidei non radiati noemt, als gelykende naar een fchoteltje, zonder ftraalsgewyze uitgebreide bloemblaadjes. Alle deze bloemen zyn uit vele klei- ne, digt aan cen gevoegde bloemtjes zamengeftelt, en worden omringt van dubbelde kelkjes, welker bladen groender en mecr uitgezct zyn dan die van de gezzeege. : De kleine bloemtjes hebben maar cen bladt, en zyn buisach- tig, ieder in vier lyftjes verdeclt, terwy] de gezeeze in vyf verdcelt zyn. Als de bloemen afgevallen zyn, dan komt het zaadt. Dezc Bo hecft cene oploffende en windt verdryvende kracht. - Num. 2. * 24 RERUM NATURALIUM NUM. z. Planta hec (cujus denominationem Botanophilis relinquimus , exactam tantum daturi de- fcriptionem) & femine ex Africa ad nos delato excrevit, ramis numerofis in terram procumbentibus. — Nititur radicibus tenuibus, multum fibrofis, ex quibus caules affurgunt tenues, quorum nonnulli , eredti , fpithamam , imo pedem longitudine zquant, qui vero humi ftrati funt, multo productores , ad in- tervalla é geniculis radices agunt, quibus immenfim fefe propagat Planta. mur Flores ex iis emergunt íingulares , lutei , umbone concolore , petalisque marginalibus 5 bre- viffimis, nonnihil mucronatis. Difcus verb, more congenerum , ex iünumeris flofculis tübulofis, oris in IV vel V lacinias divifis, conftat, qui rudimento feminis infident. Nec difcus hic, ore evanefcen- te, in umbonem excrefcit, uti in Camomilla videre eft. Semina plana , oblongo-rotunda. 1 Folia in caulibus crebra, in tenuiffima fegmenta minutim inci, hilariore virore perfufa, inodora, fa- pore nullo excellente przdita , quorum juniora pilofa funt. S fon " Calyx 6 foliolis fübrotundis, ex albo virefcentibus , conftat, cui infidet flos, diluté virefcens, & gemi- no foliorum circuitu donatur. Floruit menf. Auguft. & Septemb. 1695 in Horto Medico Amft. Vires exploratas non habeo. d ^ Bellis, Capitis B. Sp. Aquatica, Camphorata, umbellata y frutefcens , foliis longis , craffis , acutis. Num. 3. Planta fesquipedalis & procerior eft, modo commodum humidumque nata fuerit folum. Caulis mediocriter craflus, paucos in ramos didu&us , coloris eft grifei, lanugine pauca obfitus, teres , medulla alba & levi infar&us , non fine mixtura purpurz ;. foliis ftipatur , Lavandule fupparibus , Caphuram apprimé redolentibus, nullis pediculis faffulüs, mucronatis, non ferratis, breviffima lanugine pubefcen- tibus, ac fine ordine pofitis. : Summi rami fatigiantur in flores fpeciofos, Bellidis majoris ,. caule foliofo ,. mulos " umbellatim difpofi- tos, aut plures fimul jun&os : horum petala marginalia (potius femiflofculi) albicantia , feminis rudimen- to non minus infident, quàm floículi difcum conftituentes. Difcus componitur ex innumeris flofculis luteis, tubulofis, à latere membranula tenuiffima amictis, in quinas lacinias divifis, quos excipiünt quoque femina grifea, oblonga. : Calicis folia ,. cum iis, quz in caulibus, conveniunt, fola magnitudine m Tota Planta Caphburam inligniter redolet , calida & ficca eft, Capbureque fuccedanea. Num. 4. — Bellis, Africana, flore albo, minore, canle afpero, quadrangulo. Radice fundatur fibrofa, albicante, à qua exfurgit caulis quadrangularis, afper, fingularis, ex viridi atro-purpurafcens, tres circiter pedes altus ab imo ad fummum usque, ad longa intervalla ramofus, foliis inconditis amictus, quz palmam circà longa, binas uncias lata, ad marginem crenis vix vifibilibus pra- dita, faturaté viridia, mucronata, nullis pediculis fulta, fapore herbido, mixto dulci & amaro, pollent. NUM. z. Deze plant (wiensbenaming wy aan de kruidkun- digen overlaten, zullende maar de befchryving daar van geven) is voortgckomen uit zaadt, het welk ons uit Afrika is overge- bragt. Zy heeft vele takken, die naar den grondt hangen. Hare wortels zyn dun, zeer gevefelt, en brengen dunne fteclen voort, van welke eenige, overcind ítaande, cen. fpan, .en zelfs wel cen voet lang zyn: andere, die op den grondt leggen, en vcel langer zyn, fchieten op zekeren afftandt uit hare knopjes nieuwe wortelen, waar door zich dit gewas zeer vermenig- vuldigt. De bloemen zyn enkeld, gecl, met gelykverwige kaasjes in het midden, en zeer korte , eenigzins puntige, randblaadjes. Het middenfte, of de zo genaamde Íchotel , beffaat , op de wyze van diergelyke foorten, uit ontelbare kleine, buisachtige bloemtjes, welker boorden in vier of vyf tandjes gekurven zyn. "Zy zitten vaft op het beginfel van het zaadt : doch als de bloemen aívallen , wordt dit fchoteltje cen uitpuilend kaasje, gelyk in de Kamillen gelchiedt. Het zaadt is plat en langwerpig rond. De bladen der fteelen zyn menigvuldig , fyn doorfneden, vro- lyk grocn zonder reuk of uitftekende fmaak , en haairig, als ze nog jong zyn. De bloemkelk, beítaande uit rondachtige, en uit den witten naar het groen zwemende blaadjes, omvat de bloem, die licht grocn is, en wordt in het rondt van cen dubbelde rei bladen on- deríteunt, Zy heeft in de maanden Auguftus en September 16 in den Amíterdamfchen kruidhof gebloeit; maar hare krachten zyn my onbekend, Num. 5. Water- Madelieven , vam de Kaap de Goe- de Hoop , naar Kamfer vuikende ; krausgewyze gebloemt, beeflevachtig ,. quet lange, dikke em puntige bladen. Dit gewas groeit anderhalve voct hoog; en zomtyds nog Caulis hoger, als het in een bekwamen en vochtigen grondt ftaat. De ftecl is middelmatig dik jin weinig takken vertpreid , grys- verwig ; eenigzins haairig, rond, en van binnen met cen zcer ligt merg , dat'paarsachtig wit is, opgevult. De bladen gelyken naar die van de Lavendel, hebbende een fterke Kamfer feuk. Voorts zynze zonder bladítecltjes, puntig, niet zaagsgewyze doorfneden, maar met zeer kleine haairtjes bekleed, en zonder cenige order om den fteel geplaatft. De uiteríte takken brengen bloemen voort, die zcer fraai zyn, en naar die van de grofe Madelieven , muet een bladacbtigen fteel , ge- lyken, zynde kransgewyze of vele bycen gefchikt. Hare rand- blaadjes (of veel eer halve bloemtjes) zyn.wit, en zitten op het beginfel van het zaadt vat, even als de bloemtjes, die het mid- denfte, of de knop uitmaken. De knop beftaat uit ontelbare kleine, gele , buisachtige bloem- tjes, die ter zyde met een zeer dun vliesje bekleed zynde, zich verdeelen in vyf fncedjes, en van grys en langwerpig zaadt ge- volgt worden. De bloemkelks bladen komen met die van de fteel in alles, be- halven in de grootte, overeen. Het gehele.gewas riekt fterk naar Kamfer, en is heet en droog, en in krachten even als de Kamfer. Num. 4. .Zfrikaenfche Madelieven , met. een. itte Kleine bloem , eu een vue vierkante feel. De zelve hebben een vefelachtige witte wortel, waar uit voort- komt een ruwe, vierkante , enkele fteel, die uit den groenen donker paars, en van onderen tot boven omtrent 3 vocten hoog zynde, zyne takken verre van elkander verfpreidt, en met onge- fchikte bladen bekleed is. Deze bladen zyn byna de palm van een handt lang, en een zesde decl zo breed, aan de kanten fchier onzichtbaar fyn, zaagsgewyze gekartelt, donker groen, puntig, zonder ftecltjes, en hebben een grasachtigen final, met zoet en bitter vermengt. De TAB. XVZI | TUN Nie LDUBSEOSCAUU BOR SAX 25 Caulis & rami faftigiantur in flores aegros, albicantes, difcoideos radiatos, u lia admodum funt exilia , ies ; flylo bi extremo mucronata , ftylo Flores utplurimum tricompofiti funt Num. 5. ab'imo ad faftigium usque copiofi , lariore virore praditis, ftipati. Flores & caulis & ramulorum apicibus prodeunt , campaniformes , quorum. petala margina- lco , nigricante , gaudentia; petala vero interiora fiftulofa funt , uteolo, in apice bifido , pradita. quorum origine primus & major medium locum occupat. Campantla, Africana, bumilis , pilofa, flore ex albido languide purpureo. In digitalem proceritatem adolefcit, cauliculis rigidiufculis , & quibus prodeunt ramufculi breviffimi , - foliolis auguítis , mucronatis , pilis rigentibus ad margines obfitis, hi- pro plantae magnitudine fat infignes , fpeciofi, inodori, oris extrorfum reflexis, in quatuor lacinias , latas , bréves &: mucronatas , €x albido lan- guide purpurafcentes , (dum tubus floris brevis albicat) divifi. a intus, confpicuus eft, quorum prior ftriatus albicat , atioribus , lengitudinis inzqualis,' conficitur. Inter lacinias & tubos geminus circulus , pofterior vero faturé purpureus, ex flriis Calyx Boris in quinque lacinias dividitur , anguftas , longas , ad marginem pilis rigidis, non minus ac fo- lia, ob(itas, foliis Plantze prorfus fimiles, excepta magnitudine, quà hifce cedunt. Reperitur & alia hujus Plante fpecies, cujis pili multo rigidiores funt & albicantes , montorio B. Sp. mihi pariter miffa, in fruticem ligaofum excrevit. quique ex Pro- Sed é diverticulo in viam. Ex umbilico floris medio ftylus emergit , breviffimis pilis , albis , obfitus, qui juxta bafin quidem tenuior eft & albicat, fuperius autem , quà craffior eft, faturatius purpurafcit, & in trcs lacinias, fibi invicem proximé adíitas, (unde ferà indivifus apparet) finditur. Prodeunt & ibidem fta- mina, purpureis donata apicibus, quina numero. INE SBOUT;^A CDBEBGIMA SEC TI.M-A. Num. r. Lilio-Narciffus s Polyanthos s flore incarnato ; fundo ex luteo Albe[cente, Ita florem hunc venuftiffinum nominat Cl. Sloane, Sam. 1:5 , aliàs Liliwm, mericanum , puncieo flore, Bella doma , di&fum , Herm. Par. Bat. 194. - Num. z. Exhibet caulem Lilio-Narciffi hujus, unà cum foliis. Num. 3. Corm. 158. Nariflorum hunc Familie inferit, nomine Narciff, S'aponici, rutilo fore. niam & Lilii & Narciffi characteres participat, zque ac prior, hunc potius & compofitum fub titulum ambo referuntur, De ftam en de takken zyn gekroont met kleine witte bloe- men, zynde van dat foort, die men in 't Latyn Di/coidei radiati noemt , gelykende naar fchoteltjes , die rondom Beltraalt zyn. Hare randblaadtjes zyn zeer klein, plat, en met een zwart twee- fpletig fteiltje voorzien ; maar de binnenfte blaadtjes zyn buisach- Ug, aan 't einde puntig, en met een geel fteiltje, wiens uiteinde twcefpletig is, voorzien. De bloemen ftaan doorgaans drie en drie, waar onder de grootíte en eerft voortgekomene de middelíte plaats houdt. Num. s. Lege, baairige , Klokskeus , uit "Afrika , met een bloem , zoyude uit dencuitten flaaww paars. Zy grocjen de lengte van een vinger hoog, met ftevige ftecl- tjes, uit welke voortkomen van onderen tot den top toe vele Zecr korte takskens, die bekleed zyn met fmalle, puntige, en vrolyk groene bladen, aan welker kanten rondom flyve Imairtjes uitfteken. De bloemen fpruiten uit de topeindens van den fteel en de takjes, zynde kloksgewyze, naar mate van de gehcle plant, vry root, uitftekend fraai, zonder reuk, en hebbende hare boord- tjes naar buiten omgebogen , die in vier brede, korte en punti- e, uit den witten flaauw paarffe fncedtjes verdeelt zyn, terwyl de buis van de bloem kort en wit is. "Tuflchen die fneedtjes en de bloembuizen ziet men, voornamentlyk van binnen, cen dub- belde kring, waar van de voorfte geítreept wit is) maar de ach- teríte, zynde donker purperverwig, beftaat uit breder ftreepjes, die ongelyk van lengte zyn. De bloemkelk is in vyf fmalle en lange blaadtjes verdeelt, die, behalven datze kleinder zyn, anders met de bladen van de ítelen gcehecl overeenkomen, hebbende insgelyks hare kanten met fte- vige haairtjes bezet. ' Daar is nog cen ander foort van deze plant, wiens haairtjes veclftyver en wit zyn. Zy is my van de Kaap de Goede Hoop tocgezonden, en tot cen houtachtige hccfter opgewaflen, um. I. LI Lilio-Narciffus , Japanicus , rutilo fore. Morif. H.. Oxon. Tom. IL, p. 367. Sed quo- MUR M. e hinc à Botanicis accuratioribus novum : Num. 4. 2 * Maar om wederom tot onze vorige plant te komen; Uit het middenfte naveltje van de bloem fteckt cen fteiltje uit, met zeer korte, witte, haairtjesbezet,'t welk van onderen.dunner en wit- achtig is, maar naar,boven toe dikker en donker purperverwig wordende, zich in drie deeltjes fplyt, die echter zo digt by mal- kander zyn, dat men íchier geen fpleten bemerken kan. Uit de zelve plaats komen ook voort de draadtjes , of vefels, in "t Latyn e- naamt $/amima, vyf in getal, met purperverwige knopkens aan hare uiteindens voorzien. ZEVENTIENDE T'AFEREETI, Num. :. Veel-bloemige. Lelie-Narcis , met. een bf- Kleurige. bloem , «viens. ondevffe. gedeelte. uit den gelen witachtig. is. De Heer Sloane , am. 115, noemt deze blocm dusdanig, die anders by den Hre. Hermanns, Par. Bat. 194, onder den naam van Leli, uit America, quet. bruin-rode bloemen, Bella donna gehe- ten, gevonden wordt. À Num. z. Vertoont de ftecl van dit bloemgewas, met zync bladen. Num. z. fapan[cbe Lelie-Narcis , met een vuur- rode bloem, van den Hre. Morifon, H. Oxon. Tom. II,'p. 367. Coruut. Yg8. ftelt deze Lelie-Narcis onder het geflacht der Nar- Ciflen , met den naam van Japanfibe Narcis » "et een vuur-rode bloem. Maar terwyl zy ,gelyk de voorgaande, de kentekenen en van de Lelién, en van de Narciffen draagt, Zo is het, dat de naauwkeurigfle kruidkenners aan haar beide liever zulk cen za- mengeftelden naam hebben willen geven. G Num. 44 Num. 4. RERUM NATURATLIUM Coluteas. zEthiopicas flore Pbonicto s folio Barba Jovis. Ita Breynius hanc plantam , cui aliud paulo. nomen in Centur. p. 70. dederat, dein in Prodrom. I, f. 30. corre&tius noon ipfamque pariter ejus deícriptionem ibidem prolixé tradit , quorfüm le&orem i rdegare, quàm aliena huc transícribere, malumus. Num. 5. Leucojum , Africanum, caeruleo. flore, Coronopi angufto folio, majus. Herm. H. L. B. p. 364. TABULA DUODEVICESIM A. Num. 1. Ficoides , [eu Ficus Aizoides, Africana, bumilis, non ramo[a, faulio angulari, craffo, longos flere luteo, magno. . Rariorem hanc & elegantem plantam loca ferunt maritima & fabulofa Promontorii B. Spei, ubi de variis radicibus ; crofiuicclis, ex uno eodemque tubere propullulantibus , multisque filamentis capillaceis 5 numerofa emergunt folia, denfiffimé aggefta, humi füfa, nullis fulta pediculis , angulofa, ultra digitum longa, faturaté virefcentia, preffuque fuccum fundentia copiofum , faporis fatui. Hzc inter flores prodeunt fingulares, inodori quidem , at peramoeni , Calezdzle florum. zquantes am- yis ; ad folem expan(i, fingulari petalorum in orbem ambitu, aureoque fulgore micantes: petala orum unciam longa, anguíta, extrorfum reflexa, tritu intra digitos fuccum luteum emittentia, fuo de umbilico ftamina promunt numerofiffima, tenuiffima, petalis, atque apicibus concoloria, varie ma- gnitudinis. Florem füccingit calyx in quatuor lacinias , fuccofas , herbidas diremptus , quarum duz , czteris multo lon- giores, cufpidatz , ab altera parte excavatz , Pfittaci ferà roftra imitantur ; dum binz alie minores, mi- nus cavz , parte internà tenuilfimam gerunt annexam. membranulam, qua floris, nondum expanfi, petala operit & inveftit, patulo demum flofe fe pariter expandens, inque duas valvas dehifcens. Flos interim , an- iequam aperiatur, ex luteo & rubro eleganter variegatus , pediculo nititur craffo, unciali. Fru&us hunc excipit, conftans corniculis, fibi mutuó adnatis, oblongis, fuccofis, poftea veró per exficcationem fungofis , quorum fingula apice fuperiore, intus luteà lanugine obfito , nonnihil extror- fum reflexo, afterifcum reprzfentant. Num. 23. * . . * * D . D : . . * Ficus ZAizoides , Africana , Chamacifli foliis teretibus , flore. tripetalo, allo. Radix alba , fibrofa , emittit folia plutima , oblongo-teretia , fesqui articulum digiti longa , glauca, füc- cofa, grato Zfcetofz fapore pradita. "Num. 4. Colutea, of eneigentlyke Semmeboom , uit Etbiopi£ , met. bruin-vode bloemen , en een bladt , naar dat van. Donderbaaydt zrwemende. Dezen verbeterden naam geeft de Heer Breynius aan dit ge- was ih zyn Prodrom. p. 30, hebbende alvorens Cemtur. . 79. het zelve een weinig anders gedoopt. Zyn Ed. voegt 'er op de voor aangewezene plaats cene wydlopige befchryving by, waar henen wy den Lezer liever willen wyzen, dan de woorden van cen ander uitíchryven. Num. g.. Grote Afrikaan[cbe Violieren , met. blaau- swwe bloemen, en een fmal bladt , gelykende. aar dat ran Coronopus, of. Kraaiemvoet. ——Zie Hermanns H. L. B. p. 564. CcHETIENDE- TAFEREELIT. Num. xr. Lege Ficoides, wit Afrika, zouder tak- Ken, met een. boekachtig dik. eu. lang. bladt, en grote gele bloemen. Dit rare en fraaie gewas groeit op de zandige zeeftranden van de Kaap de Goede Hoop, alwaar het uit verlcheide dikachtige wortels, die uit een en de zelve knobbel fpruiten, benevens vc- le zeer dunne vefcls, opgeeft een menigte van bladen, die zeer digt op malkander Beitapelt op den grondt leggen , zonder dendi ad eee EI. irl dan een vinger lang, en donker- €vende, als itgeper ap i BICI RE A als zy uitgeperft worden, cen laf fap in Caules "Tuffchen deze bladen komen enkelde bloemen voort , die, hoc- wel zonder reuk, echter zeer lielyk , en zo groot zyn als de Goudsbloem , zich ook by zonnen opgang uitbreiden met een by- zonderen omtrek van blaadtjes , en met een goudverwigen glanfch fot De bloemblaadtjes zyn een duims breedte lang, fmal, uitenwaarts omgebogen , en als men ze tuffchen de vingeren vryft, geven zy een geel fap van zich. Uit: hun naveltje fprui- ten zeer talryke fyne draadtjes, dieverfcheiden in grootté zyn, en in verwe met hunne topeinden en de bloemblaadtjes overcen- komen. De bloem wordt omvat door een kelk, die verdeelt is in vier fappige, grasgroene, blaadtjes, waar van twee veel langer zynde dan de andere, puntig, en aan de eene zyde uitgeholt fchier de gelykenis van Papegaais-bekken hebben , terwy] de twee andere, minder hol zynde, van binnen een zeer dun vliesje dragen, "t welk de blaadtjes van de bloem , als die nog geiore is, LEY. en beklegdt, maar, als de zelve open gaat, zich insgelyx van cen geceft,en in twee luikjes fplyt. Ondertuffchen is de bloem , nog geíloten zynde, uit den gelen en roden zeer fraai gemengelt, en heeft een dik ftecltje, een duim breed lang. à Daar op volgt de vrucht, beilaande uit kleine horentjes, die aan elkander vaít gegroeit, langwerpig ; en vol fap zyn, maar door het indrogen voos worden. Elk van deze horentjes js aan zyn bovenfte uiteinde van binnen met een gele wolachtighéit be- zct, en ecnigzins naar buiten omgebogen, verbceldende dus een fterretje. Num. z. Zfrikaan[che Ficoides, wet ronde bladem van de kleime Ciltus, em. een drie-bladige «vitte bloem. De witte en gevefelde wortel gecft zecr vele bladen uit, die langwerpig rond , en anderhalf lidt van een vinger lang Zzyn, blaauwachtig, fappig, en ván cen aangenamen zuring-fmaak. z De TAB.XVZ ; UH &rsUA vURUDUS $5 Caules humi ftrati, ftraminis culmum craffi , articulati , fragiles , fucculenti, foliis concolotes , ad fingula genicula in ambitu crebris ftipantur foliis, inzqualis magnitudinis, ad digiti nonnunquam lon- gitudinem excrefcentibus. Horum ex alis pediculi prodeunt tenuiffimi digitum & ultra longi, quorum apices ornant flores tri- penali, petiolis fingularibus , breviffimis, ex eodem pun&o emergentibus , fulti, petalis , nivei candoris, tenuibus, fcutellaus, cavis, amicti. Florem fuftinet calyx eroe cujus folia duo utplurimum czteris latiora, omnia autem cava funt, & extrinfecus lzto perfufa virore, quem maculz, nigricantes, exigue , & margines purpurafcentes pulchré variegant. -- Ex centro floris rudinientum prodit vafculi feminalis , in quina loculamenta; ex luteo vire(centia, orbi- cularia, divifi, quz fingula protendunt ftylum , extrorfus reexum , brevem , ex luteo pallefcentem ,. bi- nis donatum els, membranaceis , articulum , ex quo oritur , ambientibus : hosque flylos rurfum ftamina ftipant numerofa , albicantia, luteis apiculis ornata. Maturo femine in quinas dehiícit capíula feminalis carinas, quarum fingule membraná intergerináà, per medium proten(a , bifecantur. Annua czterüm planta matrem agnofcit Africam. Num. 3; Ketmia, Zeylamica, urens, pilofa, ammua, flore [ulphureo, wmbone atro-purpureo. Radix ejus duplam fcriptorii calami craffitiem zquans, albicans, in tres quatuorve ramos divaricata ; plurimas emittit fibras capi lares. Caulem ab imo mox rami ftipant, laté difperfi, culmo ftramineo feré craffiores ad fuf exortum : pili hos rigidi, urentes, deorfum preffuli, obfident. . Folia alternatim , per intervalla longiuícula, é caule pn quorum petioli , dodranralis longitudinis , fpinulis quoque. urentibus fimilibus horridi, ex viridi purpurafcentes , terram verfus nutant: caterum Vitis «mula funt folia, in quinque diviía lacinias, profundas, acuminatas, ferratas. $ Abit dein faftigium caulis in flores IV, V, qui fücceffive panduntur pediculis unicalibus , pilofis, innixi , pentapetaloidei , inodori , coloris fulphurei, umbone atro-purpureo ornati, petalis rotundis, in ambitu nonnihil undulatis, conftantes. Horum à medio ftylus furgit Horidus , luteus, apice fuo ftellam gerens atro-purpuream , quinquepartitam , cujus laciniz fimbriatz funt. Calyce flos cingitur heptaphyllo, pilis hifpido, cujus foliola anguíta, mucronata, pilofi, virefcunt : vagina przterea viridis, membranacea, florem adhuc contractum includit, & quà dehifcente hic tandem prorumpit. 1 Capíula feminalis quinquangala per matutitatem nigra fit, & in quinque difpefcitur carinas, quarum qualibet intergerinà bifecatur membraná, juxta longitudinem exporre&á, cui ope ftyli, ut in Phafcolis, adhzrent femina , primo albida , dein per maturitatem nigricantia , reniformia , fuperficiei inzqualis, lineis femicircularibus diftin&tz , uti annexa figura docet, Totam cateroquin capful internam faciem , feptum- que pariter intermedium tenuiflimi pili obfident. De fteclen kruipen langs den grondt, zynde een ftrootje dik , fnet leedtjes, zeer breckbaar, fappig, van verwe de bladen ge- lyk, en omtrent ieder knoopje in 't rondt met vele bladen van SET grootte, zomtyds een vinger lang, bezet. it de oxelen van deze bladen komen zeer dunne fteeltjes voort, de lengte van een vinger, en meer, wiens topjes vet- fiert zyn met driebladige bloemen, die alle op byzondere, zeer korte , en uit een en de zclve middelpunt fpruitende ftceltjes ftaan, zynde bekleed met fnecuw-witte, dunne, fchotelsgewy- ze uitgeholde , bloemblaadtjes. j De bloem wordt onderfteunt door een vyfbladige kelk , onder wiens bladen doorgaans twee breder zyn dan de andere; maar al- le zyn ze hol, en van buiten aangenaam groen, met kleine zwar- te vlakken en SUE randen fierlyk gemengelt. Uit het midden van de bloem komt het bepinfel van het zaad- huisje voort, het welk in vyf vakjes, die uit den gelen groenach- tig en rond zyn, verdeelt is. eder van deze vakjes iteckt een ftecltje uit, "t welk uitwaarts omgebogen, kort, bleek gecl, en met twee vliezige bandtjes voorzien is, die den oorfpronkelyken zamenhang van het fteelte omvatten. Rondom deze ftceltjes ftaan zcer vele draadtjes, dic, wit zynde, gele puntjes hebben. Als het zaadt ryp is, fplyt zich het zaadhuisje in vyf holle dclen, als bootjes, die ieder door cen vliesachtig middelíchot in twcén verdeelt zyn. ; Dit gewas komt jaarlykfch in Afrika uit zyn zaadt op nicuw voort. Num. s. Ceiloufche brandende Ketmia , zynde baai- rig , en alle jaren wergankelyh , met. zcwavvel-gele bloe- men, die in bet midden zwart. purper-verwig. zzyn. De wortel, tweemaal zo dik als een fchryfpen, witachtig , en in drie of vier takken verdeelt, gecft een menmgte van dun-haai- rige vefels uit. : Annua De ftecl heeft reets van onderen takken, die zich wyd ver- fpreidende, een weinig dikker dan een ftroo zyn, daar zy haren oorfpronk nemen. De zelve zyn bezet met ftevige, brandendej en nederwaarts gedrukte haairt]es. f Debladen komen het een om het ander, tamelyk verrevan mal- kander, uit den ftam voort, fteunende op fteeltjes van een fpan lang , die insgelyks met brandende doorntjes ruig, en uit den que purperverwig zynde, tegen den grondt neérhangen. oor het overige zyn de bladen, gelyk die van den wynftok, in ES , puntige , en zaagsgewyze gckurvene fneedtjes ver- eclt. Het toppunt van den ftecl draagt 4 of £ bloemen, die zich in't vervolg openen , en op haairige fteeltjes, een duim breed lang, fteunen. Zy beftaan als uit ; bloemblaadtjes, zyn zonder reuk, van een fwavel-gele verwe, en in het midden zwart pur- perverwig. Hunne blaadtjes zyn rond, en in den omtrek eenig- zins uitgefneden. Het middeníte van de bloem geeft cen ftceltjc op, dat SN als bloejend is, geelverwig, en op zyà punt een iue ic fterre draagt, die in vyf uitgefnedene blaadtjes ver- eelt is. Dec kelk van de bloem is haairig, en beftaat uit zeven bladen, die fmal, puntig, haairig, en groen zyn: daar benevens is "er cen groenc vliesacbtige fchede over de bloem, zo lang deze nog gefloten is, henen getrokken, de welke van cen gefpleten zyn- de Komt de bloem cerft te voorfchyn. Het zaadhuisje is vyfhoekig, en, als het ryp is, zwart wor- dende, verdeelt het zich in vyt bootjes, waar van ieder door een vliezig middelfchot , naar de lengte , in tween afgezondert is. Aan dit fchotje hangt het zaadt vait, door hulpe van cen fteiltje, gelyk in de boontjes. Deze zaadgryntjes zyn eerlt wit, maar worden, ryp zynde, zwart van gedaante als niertjes , ongelyk van oppervlakte, met halfronde ftreepjes onderícheiden, gelyk de bygevoegde printverbeelding aanwyft. "Voor het overige is het gehele zaadhuisje van binnen, benevens het middelfchot , mec zeer fyne haairtjes bezet. : Gaz Dit 28 «RERUM NATURALIUM Annua eft planta, infüle Ceylanenfis incola, tota mucilaginofa. ^ Radicis non ingratus fapor eft: manfu hec mucilaginem emittit, uti Z4lrbea vulgaris. . Folia mafticata tantopere linguam adficiunt, ut diu poft vis ejás urens etiamnum fentiatur. Num. 4. | Geranium Capen[e , tota facie birfutums vadice Rapas flore atro-pur- pureos foliis partim integris , partim. incifis. . Radicem agit carnofam , rapiformem , ventre mediocri türgidulam , cortice fpadiceo amictam , & , prz- ter unam infignem fibram , € fundo vix plures emittentem. : E capite radicis folia emergunt, haud adeo numerofa, quorum alia, fpecie Plantaginea , nequaquam divifa, ex angufta bafi in mucronem fübrotundum definunt; alia vero multifariam divifa » Geranii ZEibio- pici Breynii, tertii, &mula; alia rurfum duabus, tribus, pluribusve incifuris emarginata funt ; fic ut im- menía fic detur difcrepantia: horum pediculi digitales funt, pilisque argenteis , rigidis, urentibus, unde- quaque obfidentur. : Inter folia caulis furgit, eque ac florum petioli , pilis rigidioribus hifpidus, culmum fere craffus cujus ex apice duo tresve protenduntur cauliculi unciales, tenuiores, pariter pilofi, ad fui exortum coroná fo- liaceà, villofa, fuccin&i: hi dein rurfus in umbellas dividuntur, foliis anguftis ,..non divifis , fuccinctas, € decem, pluribus, aut paucioribus pediculis conflatas , qui flores immediate fuftinent, pentapecalos , inodoros, deníé congeftos. ; | Petala florum angufta , apice rotundo donata, utrinque ex atro rubent, verfus ungues tamen nivea, norínihil crifpata; quorum & medio exfurgit umbo, & quinque ftaminibus niveis coagmentatus , ut in Bo- ragine; apices hec croceos gerunt, & ftylum cingunt intermedium , ex purpureo albicantem , de viridi tuberculo , oblongo , ortum , cujus faftigium , ftelle in modum , quatuor vel quinque in lacinias finditur. Calyx fubeft quinquefidus, cujus fegmenta pilofa , extus e viridi purpurafcentia , intus fufca funt, & margine albicante ornata. Floribus fuecedunt femina, more Cngeretum , quina, fpadicea, roflris contortis , pilis incanis paffim hifpida, ab unà parte mucronata, ab a terà utrinque in foveolam. excavata. Folia mafticata linguam & fauces contrahunt: vim enim obtinent adítringentem. Semine perfecto folia marcida decidunt , Íolà radice fuperftite. T-ÀB-ULA DECIMA NON SA. Num. r. Ficus Indicas [eu Opuntia, Cura[[avica, major , [pinofiftma [pinis nigricantibus , floribusque purpura[centibus. Hort. Beaumont. Folium oblongum ; amplum, cordiforme , ex angufliori principio.in latum divergens pinis horret nu- merofis , quinis, fenis, majoribus, minoribus, ex eodera tuberculo fimul prodeuntibus, * Dit gewas gaat jaarlykfch dood , en grocit op het eilandt Ceylon, zynde gehecl en al flymig. De wortel heeft geen onaangenamen fmaak , en met de zelve te kaauwen krygt men daar cen flym uit, gelyk als uit de geme- ne witte Maluwe. De bladen zyn zo heet in het kazuwen, dat men overlang nog dén brandt daar van op de tong voclt. ' Num. 4. Ojevaars-bek , van de Kaap de Goede Hoop, geheel vuig , met een wortel als een Raap, en donker purperverige bloemen: de. baden zyn deels gebeel , en deels doorfaeden. De wortel is vlecfchachtig, gelykende naar een Raap, mid- delmatig van dikte , met een Kaftaniebruine baft bekleed, en geeft uit haar onderfte einde fchier niet meer dan een grote vefel. Uit het bovenfte van de wortel komen weinige bladen voort, waar onder eenige, naar die van het JZegebladt zwemende, niet dooríneden, maar van onderen fmal zyn, en naar boven rond- puntig toe lopen: andere zyn op veelderhande wyzen dooríneden, gelykende naar die van de Erbiopifibe , derde , Ojevaars-bek van Jireyniuss en wederom andere hebben twee, drie, en meer ker- ven in haren randt; zo dat hier een oneindige verícheidenheit ge- vonden wordt. De bladíteeltjes zyn een vinger lang, cn met Zilvere, ftevige, brandende haairtjes overal bezet. "'uffchen de bladen loopt de ftamfteel uit, die, zo wel als de bloemfteeltjes, met ftyve haairtjes ze wapend, en cen ftroo-breed dik is: het topeindt van dien verdcelt zich in twee of drie fyn- der flecltjes, cen duim-breed lang, die ook ruighaairig zyn, €n omtrent hun begin met een kroontje van ruige blaadtjes om- Bcven worden. leder van deze flecltjes verdeelt zich naderhandt in mcerder of minder dan tien anderc fteeltjes, die kroonsgewyze uitgebreid, met fmalle, niet doorfnedene bladen omvat worden, €n op hun hoofdt onmiddelyk de bloemen dragen, die vy£bladig €n zonder reuk zyn, digt bycen geftapelt. Flos . De bloemblaadtjes zyn fmal, rond van randt, cenigzins ge- kronkeld, aan weérzyden donker rood, bchalven datze fneeuw- wit zyn, daarze met hare nageltjes vaft zitten. In het midden yan deze zict men cen knopje , uit vyf fneeuw-witte draadtjes , ge- lyk als in de Borragie , zamengeítelt, de welke Saffraangele topjes hebben, en omcingelen het fleiltje, dat in het midden ftaat, zynde uit den purperen wit, en uit een groen langwerpig bultje voortgekomen. | Het topeindt van dien is fterspewyze in vier of vyf fneedtjes verdeclt. Van onderen is de bloemkelk, die in vyf bladen gefneden is, de welke ruighaairig, van buiten uit den witten pars, en van binnen bruin zyn, met een witten randt, Na de bloemen volgt het zaadt, zynde naar de gewoonte van dit gelacht gefchapen: vyf zaadgryntjes zyn byeen, Kaftanic- rui van verwe, met gedraaide fave doorgaans gryshaai- rig, aan de eene zyde puntig, en aan de andere van weerkanten met een holletje. Alsmen de bladen kaauwt, trekkenze de tong en mondt te za- men, want ze hebben een zamentrekkende kracht: Als het zaadt ryp is, vallen de bladen af, en blyft niet als de Wortel over. j . NEGENTIENDE TAFEREEL. Num. i. Indiaenche Vyg , of Curaffau[che grote Opuntia , me£ zzwarte dooruen digt begroeit , en pur- peracbtige. bladen.—. Uit den tuin. van den Hre. Beaumont. LJ * Het bladt is breed, lang, gelykende naar een bert, van een fmal beginfel wyd uitlopende, en met zeer vele doorntjes bezet, die by hoopjes, met vyf of zes, groter en kleiner te gelyk uit een zelve knobbeltje voortkomen. De Li - TAB.XZX —ES 2I Pru. D——— — —n P LZ PERS S NSSSSASSS S ASDUTUO US n SN MSS Sues GENS gu V M. AAT. BM NSINSSS SRSARNNSES SN S S EN NSRNNNNN OSSUE USES EENRNESSSSSSSSNSSS NISNSNNS SSSSSN E 1 —€ ^ TIE 3$ ACU-R'U.S || 89 t Flos rofaceus , petalis plurimis in orbem pofitis , conftans, ftaminibusque przditus numerofiffimis , dilu» té purpurafcit. Num. 2. i Euphorbium ,| Cerei effigie , caulibus cralhoribus , fpinis -oalidioribus ar- matum. — Breyn. Prodr. 2. Hzc eadem planta eft, quam Hermannus in Hort. Lugd. Titbymalum , Apbyllon, amgulofum c5 fpinofum , ex quo. Enpborbium Officinarum , nominat. . Fundit hzc fuccum , qui infpiffatus & reficcatus Euphorbii nomine in Officinis let acrimonià, ut vel minima ejus quantitas , naribus attracta, fummam concitet fternutationem. " "Africanum , f. Mauritanicum , proftat, tantáque pol- Exhi- betur tamen interné magno cum fru&u, reítrictà dofi, Hydropicis, vifcera quibus adhucdum robore : 3: 1: (37 N : pollent: horum enim ftagnantes aquas expurgat validiffimé, — Extrinfecüs ad defquamanda offa cariofa Chirurgis infervit. Num. 2. "Aloe , Africana , folio triangulo , longiffno , €9 anguftifhono , floribus luteis , fatidis.. Flermann. Hort. Lugd. Hanc, eodem fub nomine, & delineavit, & defcri pfit Cafp. Commcel. Hort. Amft. II, 29. qui videri potefl. Iridem , U'wariam , promontoriüi Bome Spei vocavit Bodaus à Stapd , in notis ad Theophraft: - P. 335. Num. 4. Hujus & figuram , & deícriptionem. exhibuit Hyacinthus | Africanus , tuberofus , flore. ceruleo , umbellato. , Preyn. Prodr. 1, 39. pariter modo laudatus C. Commel. Hort. Amft. II : 133. Hyacimtbo affmis , tuberofA vadice , Africana , umbellata, cerulea , zndora, Hermanno in Hort. /" Lugd. audit. Num. 5. plano, latiori. Eo hanc plantam nomine Herm. in Catal. Hort. Ficoides , fe Ficus. Mizyoides , "Africana , aor , fore flavo , folo Lugd. Bat. infignit. Similis feró. eft Cbhry[anthemo "Aixoidi , Africano , fecundo , five feretifolio, Breyn. Cent. i. In foliis tamen. difcrimen reperitur, qua huic teretia, illi latiora funt & planiora. Num. 6... Ficoides , feu. Ficus Aizoides, Africana , major, procumbens, trian- gulari folio , fructu maximo; eduli, Ficus Hottentottorum vulgi. Herm. Boerh. Ind. alt. Plant. De bloem heeft de gedaante van een roos, beftaande uit vcle blaadtjes, die in een kring naaft elkander gezet zyn. Uit haar midden komen ontelbare vefeltjes op. — Zy 1s licht purperachtig. Num. 2. Euphorbium, maar eem. Cereus gelyken- de , met. dikker fleelen , en flerke doornen «voorzien. Breyn. Prodr. 2. Hermanns in Hor. Lugd. noemt deze plant Zizbymalus, Afri- . eanus y. f. Mauritanicus, Aphyllos, angulofus C2. fpinofus , waar uit het Eupborbium der Apotheken komt. Dit gewas heeft cen fap, dat gedroogt zynde onder den naam van Eupborbium by de Apothekers gevonden wordt ,en zo Ícherp is, dat men, een zeer kleine quantiteit daar van in de neus opgetrokken hebbende , vervaarlyk niezen moet. Het wordt echter innerlyk met groot nut, in cen kleine dofis, gebruikt by waterzuchtige, die nog onbeíchadigt van ingewanden zyn: want het dryft zeer krachtig de ftilftaande vochten af. Uiterlyk dient het den heelmecfteren tot het affchilferen der aangevretene been- deren. Num. 3. ZHfrikaanfcbe Alog, met drieboekige, zeer lauge en fmalle, bladen, en gele ffinkende bloemen. Van den Hre. Hermanns in zyn Hort. Lugd. De zelve is onder dien naam ook befchreven en afgetekent van den Hre. Cafp. Commcelin in Zzrz. /4mflel. 1, 29. die daar over kan nagezien worden. Bodeus à Stapel, in zyne Aantekeningen op 7/ beophraft. p. 33$ wii ; s dris, Uvaria, promontorii Bone Spei. 9th. 4. Num. 7. Num. 4. Zffrikam[che Hyacimth ,| met. een kuob- belachtige wortel , en blaawwe , im een. kvoon by elkandev geplaatfle, bloemen. | Van Breyn. Prodr. 1 , 39. De Hr. Commelin heeft daar van ook eene befchryving en af- tekening gegeven in Zorz. Zfziffel. I1, 133. De Hr. Hermanns in Zrz. Lugd. geeft haar den naam van Hya- cintbus affinis, tuberofà radice, Africana , umbellata, cerulea, ino- dera. | Num. g. 4lrydt groenende. Afrikaan[cbe Vyg, met . gde bloemen , en platte brede. bladen. : L| Dus wordt deze plant genoemt van den Hre. Hermanns in Ca- Jal. Hort. Lugd. Bat. De zelve is fchier gelyk aan het Cbryfan- them Aizoides, Africanum , fecundum , frve teretifolium ,van Brey- nius Cezt. 1. Maar dit onderícheidt is "er tuffchen beide, dat de bladen van de laatíte rond, maar die van de eceríte breed en plat zyn. Num. 6. Grote, altydt groenende, leggende , Zfri- kaan[che Vyg ,| met een driekantig bladt , em een eer grote eetbare. crucht , gemeenlyk | Hottentotíche Vyg genaaut. "Van den Hire, Boerhaave in zyn Ind. alt. Plant. H Rum. 5 RERUM NATURALIUM Num. 7. P Vipera, Africana, de Nea didía, mas. Échis hicce ex infulà Madagafcar , unà cum aliis, ad nos delatus , fubrufis per dorfum Íquamis veftitur i opere reticulato coloris lutei obdu&is; cujus areola interius faturaté fufcz funt. Ejusdem quoque coloris annulo caput diftinguitur. | Venter diluté cinereus ad fui finem , propé caudam quo loco anus , excernen- dis focibus dicatus, patet, binos exhibet tefticulos, fübrotundulos, fpinis quaquaverfüm obfitos, lit. A. notatos. TAA LL BoSULLES AC VISIO SGS Es*S4 L-MoeUE Num. r. — Eric, "ffricana , calyce lanuginofo , ex «viridi luteo, capitulum referen- te, Jofculis concoloribus , extus lanugine. olfitis. Radice nititur nigricante, lignofa, multis fibris capillata, e quà numerofi prodeunt rami , foliis craf- fiufculis, brevibus, deníé ftipati. Ramorum apicibus infident flofculi minuti , calyce foliofo , ex viridi lutea lanugine afpero , fuffulti , fta- mina plurima , coloris brüni, emittentes. Loculos & figuram feminum ob parvitatem vix licet diftinguere. Erica, Zfricana , pumila , Coris folio , ffofculis parvis, carnes , api- cibus longis , difperfis , praditis. Num. 2. Et huic Radix nigricans, lignofa, plurimisque fibris praedita eft, qua: dodrantales & proceriores pro- trudit ramos , plurimos , cortice nigricante veftitos , foliisque , Erice; folio Coris, zmulis , ftipatos. Horum in fummitatibus emergunt floículi pufilli, carnei, calyculo foliofo virefcenti innixi ; qui ftamina promunt pro mole flofculorum longa, tenuiffima tamen, multum prominula, valdé difperfa, & magnis admodum gaudentia apicibus, atropurpurcis. Seminalis vafculi & feminum tenuitas oculo inacceffa eft. Videtur interim Planta hec omnino convenire ilii que Erica; Hfricana , arbovefceus ,. Coris folio, flo- ye flavefcente, Parad. Bat. 33. Ray Hift. III. Dendr. 97. Num. 3 —— Erica, "hfricana, fruticofa, foliis minimis , floribus exiguis , purpu- ra[centibus , denfiffime fipatis. Perelegans haec Erice fpecies , defertorum promontorii B. Spei alumna , fi primá fronte confpicitur , Erice noltrati fcoparie fuppar videtur; at oculus dein attentior differentiam tamen. detegit & in folis jue ore. Num. 7. Zfmerikaanfch. mannuetjes Viper , de Nepa genaant. De zelve is my met andere dingen van het eilandt Madagatkar toegezonden. Zy wordt met rosachtige fchubben over den rug bekleed, die met een netsgewyze gecl werkje, wiens ruitjes van binnen donker-bruin zyn, als overtrokken fchynen. Ook hecft et hoofdt een donker-bruine kring. | Het onderlyf, zynde aích- verwig, vertoont aan zyn einde, digt by den ftaart , daar de opc- ning van den achterdarm is, twee rondachtige, en met vcle doorntjes bezette zaadballetjes. . Zie Let. 4. JS WEISNEBSDGISCDSE S T-A:RSE- R.E.E.T. Num. zr. frikaanche Heide, met eem «wolachtige , eu geel-groene kelk , dat maar. een. Wein boofdtje ge- lykt: de bloemen zyn van de zelve vere , en van buiten wet. eenige baairigbeit bexet. De wortelis zwart, houtachtig, zeer gevefelt, en geeft cene menigte van takken uit, die met dikachtige, korte bladen digt bekleed zyn. Op de topeindens der takken zitten kleine bloemtjes, die on- derfteunt worden door een LR kelk , de welke van Broen-gele wolligheit ruig is. Zy hebben zeer vele draadtjes, die bruin zyn. De gedaante van het zaadt, en des zelfs huisjes, kan men we- gens hunne kleinheit niet onderfcheiden., Radix Num. z. Lege Afrikaancbe Heide, met bet bladt van Coris , en. Meme bloemtjes , die Dyfvervig zn, en lange , verfpreide puntjes bebben. Ook deze heeft cen zwarte en houtige wortcl , die zeer geve- felt is, en een groot getal van takken voortbrengt, dic wel een fpan lang, en zomtyds langer zyn, met cen zwarte baft, en bla- den, naar die van Heide met Coris-bladen gelykende , bekleed.. Op de uiteindens van de takjes komen kleine, lyfkouleurde , bloem- tjes te voorfchyn, de welke door een bladachtig groen kelkje onderfteunt zynde, zeer fyne, doch naar mate van de bloem vry lange,ver uitítekende, en zeer verfpreide draadtjes uitgeven, die met tamelyk grote, en zwart purperverwige toppuntjes voor- zien zyn. Het zaadt met zyn huisje is zo klein, dat het buiten het bereik van het oog is. Ondertuffchen fchynt deze plant ganfchelyk overeen te ko- men met die, de ehe boomacbtige Adfrikaan[ibe Heide , met Coris- Lbladen en gele bloemen, genoemt wordt in Parad. Bat. 33. en van den Hire. &ay Hifl. ILI. Dezdr. 97. Num. 3. frikam[che beoflevachtige. Heide , met meer kleiue. bladen , en kleine bloemtjes , die purper- verwig en xeer digt by elkauder. geplaatfl zyn. Dit zeer fraai foort van Heide, groejende op de woefte plaat- fen van de Kaap de Gocde Hoop, íchynt met den eerften opflag de weérga te zyn van onze Heide , daar men bezems van maakt ; maar de zelve naauwkeuriger befchouwende vindt men echter on- derícheidt in bladt en bloem. De T MNA ' 3 v. Aid jv —ARQGARGEEPSSMGCUU MIL Z3 NN mg - ERA : zm E LZ yw 77 U C d Js ems E : vast 2439 eA? 39s —M/ zi TOHROE S 4ASU:ROCOU $ 21 Radix ei lignofa , in aliquot ramos & fibras diffufa eft, é qua virgulta prodeunt lignofa , ramofa, fes- quicubitalia , colore fpadiceo ; ramufculi horum tenuiffimi , fesquiunciales , copiofiffimis , tenuioribus & longioribus , quàm in Ericá nottrate, obfiti, denfiflimé ftipantur flofculis, ante explicationem globofis, coloris purpurafcentis , qui à latere vifi cordiformes apparent, & majores quàm Éricz noftratis , inque quatuor lacinias fatis profundas dirempti, ftamina emittunt capitata. — Color eorum magis diluitur, ubi panduntur. : & longiores , foliolis glabris , Num. 4. — Erica, fruticofa, Capenfis , pilofa, foribus tubulofis , longiffimis , HAHS arcuatis , rube[centibus, Sterilia quedam promontorii B. Spei loca hanc Plantam , numerofà flofculorum phalange füperbientem , fandunt. Surgit virgultis lignofis , fpadiceo colore praeditis, duris, bicubitalibus, in paucos ramos majores divi- fis, qui tamen rumerofiffimos dein in ramulos fecti, foliolis ornantur tenuitlimis, breviflimis, ar&iffi- mé per intervalla breviora in orbem difpofitis, pilofis , poft cafum fui velligium in ramulo relinquen- tibus. " ' Extrema ramulorum ornant Flores infignes, urceolares ,» feu tübiformes, unciales ferà , breviffimis fulti petiolis foliofis , fingulares & bicompofiti, in quatuor angulos emarginati, rubefcentes ; quorum in cavo Ítamina hzrent oCtona, floribus, colore & longitudine paria , apicibus coronata oblongis, faturatà magis rubedine tin&tis. Piftillum defuper & floris infima fede , capitello munitá , emergit , ftaminibus concolor , his tamen longius. Calyx quadrifolius , pilofus, auguftiffimis , mucronatis laciniis infimam floris partem complexus, eo evanido capíulam feminalem ambit, quz oblonga, turbinata, femen continet minutiffimum , more con- gener um. ZICAGBOUUL.A V LOESIMA PRIMA : Num. r. Erica, Africana, LAbietis folio longiore €9' tenuiore , floribus oblon- fis Jaturate. rubris. Ray Hiftor. III. Dendrol. 98. Inter Ericas merito hac fpecies palmam obtinet , quz caules protrudit bicubitales & proceriores, cor- tice amictos fpadiceo. Hos ambiunt radiatim foliola, denfiffimé in orbem ftipata, verfus extremum ar- cuata, Abieunorum zmula, at multó minora, veftigium tamen poft cafum relinquentia, uti in Pino. Abit caudex in ramulos fesquipalmares & longiores, quorum cymis flores infident numerofi, in fpi- cam brevem den(? & fpeciofé congefti, tubulofi, monopetali, in medio non ventricofi , arcuati , unciam feré longi, limbo, in quatuor lacinias, non admodum profundas, divifo, ornati. De wortel is hóutig, en in eenige takken en vefels verdeelt, waar uit houtige en takkige ftruiken , anderhalf elle hoog , zynde Kattaniebruin van kouleur, opkomen. De tederfte takjes van de- ze zyn anderhalf duim- breed lang , en zomtyds langer , met gladde, zeer talryke bladen, die dunner en langer zyn dan die van onze Hci- de, bekleed , en dragen eene menigte van bloemtjes, die zeer digt naaít malkander gefchikt, en zo 3n zy zich nog niet geopent hebben rond zyn. Hunne verw is purpcrachtig cn als men ze van ter zyde ziet, gelykenze naar de gedaante van hertjes. 'Zy zyn groter dan die van de inlandfche Heide, en in vier diepe fnc- den gekurven, gevende draadtjes uit, die met een hoofdeke voor- Eg ls de bloem zich opent, wordt ze wat lichter van ouleur. Num. 4. Kaapfche beeflevachtige Heide, die baairig, is, en buisachtige , eer. lange , weinig om- gebogene , vode bloemen beeft. Deze plant, met een talryk gevolg van bloemen pronkende, komt op cenige onvruchtbare plaatíen van de Kaap de Goede Hoop voort. Zy doedt zich op met houtige, harde, Kaftaniebruine ftrui- ken, die twee ellen hoog, cn in wcinige groter takken verdeclt Zyn, die echter zich wederom in ontelbare kleinder takskens ver- fpreiden, en zeer fyne en korte blaadtjes dragen, de welke zeer digtnaaft malkander, en by kleine tuffchenwydtens rondom als in kringen gefchikt zyn, met haairen bezet, en, alsze afvallen, cen lidteken in het takje nalaten. , De topeindens van de takjes zyn verfiert met fchone bloemen, die, naar buisjes, of waterkruikskens gelykende, fchier een vin- ger-breed lang zyn, en zecr korte bladachtige fteeltjes hebben, waar op zy enkeld of twee aan twee ftaan, zynde hun randt in vier hocken uitgefneden, en de verw bleck-rood. In de holte van deze bloemen ziet men acht draadtjes, dic met de bloem ge- lykverwig, en cvenmatig van lengte zyn, hebbende langwerpige Calyx en donker-rode toppuntjes. Nog fchiet uit het onderfte van de bloem, het welk met een klein hoofdeke gedekt is, een ftam- pertje op, dat gelyk van kouleur is met de draadtjes, maar lan- ger dan deze. De vier-bladige en haairige blocmkelk omvat met zyne zcer fmalle en puntige bladen het onderfte gedeelte van de bloem, en naderhandt het zaadhuisje, als de bloem verdwenen is. Het zaad- huisje is langwerpig , als een kinkhorentie toegedraait, en heeft zeer kleine zaadgryntjes, volgens de gewoonte van dit foort van planten. EEN EN TWINTIGSTE TAFEREEL. Num. zr. 4frikaam[cbe Heide, met lamger en fymev bladen , als die «van den Deuneboom , en. langsverpi- ge donker-roode bloemeu, — Ray Hift. III. Den- drol. 98. Dit foort is onder alle de Heidens wel het voornaamfte, geven- de ftruiken op van twee ellen, en nog langer,die met een Kafta- niebruin baft bekleed, en rondom ftraalsgewyze bezet zyn, met zcer digt naaft malkander in een kring geíchikte blaadtjes, die, aan hunne eindens boogsgewyze omgekrult , met die van den Den- neboom in alles overeenkomen, behalven datze veel kleiner zyn: ook laten zy, afgevallen zynde, cen lidteken na, gelyk men in den Pynboom ziet. De ftam verdeclt zich in kleine takken, anderhalf hand-breed lang, ook wellanger, op wiens toppen cen groot getal bloemen als in eene korte aairc digt en fierlyk byeen vergadert ftaan, die buisachtig, eenbladig, in het RURES niet uitfpruitende, boogs- gewyze omgekrult, en fchier een duim-breed lang zyn, hebben- de hun boordt in vier, niet zeer diepe, infnydingen fraai ver- declt. Haz Tot 32 RERUM NATURALIUM Calyx hos fuftinet,in quatuor oblonga fegmenta fiffus , pilofüs , binis aliis fuccin&us foliolis, predicto- tum fegmentorum zmulis, quz alternatim petiolis lorum appenfà funt. In floris fundo vaículi feminalis cernitur rudimentum , quod in ambitu ftipant ftamina octona, lanu- digi hzcque inter ftylus ludit, capitulo in- ine fübrubente, at apicibus faturatiore rubore perfufis , detis, ftaminum apices exfuperante. Num. 2. Era, fricana ,. frute[cens , Tuniperi fülío , flore urceolari , bre- : vilfmo, allo. Ramis ligneis fruticat, cortice fpadiceo te&tis, quos folia crebra, anguftiffima, Juniperinis haud abfi- fnilia, nullo ordine compofita , amiciunt. Flores in extremis ramulis inter foliola fpicatim feré prodeunt, formá urceolari, breviori, funtque al- bicantes, & oris in quatuor fegmenta divifis. Stamina cum piltillo in floris cavo latitant. ue capfula feminalis , neque. femina ipfa nobis vifa, more tamen congenerum quin fefe habeant , vix dubitandum. t Num. 9. Erica, Africana , glabra, fruticofa, Coris folio, Arbuti jffore. diluté purpureo. Raritate hzc Planta ac venuftate varias Erica fpecies antecellens, caudice donatur ligneo, tereti, fpadi- ceo , ramos plurimos fpargente , quos veftiunt foliola duriufcula , Erice , Corios folio , fabzzmula , verfüs ra- mulos PM arcuata , je virore perfufa. Ex ramulorum cymis & inter foliola exeunt flores, Arbuti forma, ventricofi, foliolis tenuibus , nu- meri incerti, coloris purpurei , calycis loco fuccin&i. Stamina brevia, capitata, in ambitu ovarii prodeunt, o&ona, inter quz ftylus emergit brevis, craf- fiufculus, capitello praditus. Semina minutiffima, ruffa, more congenerum. Num. 4. — Era, Zfricana , angufiifolia ,. glabra, floribus longis , tubulofis , dependentibus , coccineis , cum longiffrmis filamentis , feu appendicibus , con- coloribus. Ray Fhift. III, Dendrolog. 98. Erice hzc fpecies RUE inter czteras curioforum oculis digniffima , virgultis fürgit cubitalibus ; iut fesquicubitum altis, cortice fpadiceo veftitis, quz per brevia intervalla foliolis ambiuntur exiguis , quafi in acervos congeftis , extrorfum reflexis. Flores , per ramos difperfi , tubiformes funt , coccinei , orá in quatuor lacinias minutas divifà predi. In ambitu capfula feminalis ftamina octo cxfürgunt, floribus ipfis mult longiora, inter quz ftylus emergit ftaminibus procerior nonnihil, at concolor. "Tot fteunfel van deze dient een kelk, die in viér langwerpige bladen gefpleten, haairig, en wederom van twee andere blaadt- j6és, die de voorgaande niet ongelyk, en het een om het ander aan de fteeltjes der bloemen vaft zyn, omvat wordt. , In den bodem van de bloem ziet men het beginfel van het zaadhuisje, rondom het welke acht draadtjes ftaan, die met éen roodachtige wolligheit , maar donker-rode puntjes , voorzien zyn. "T'uffchen deze, in het midden, fpeelt cen fteiltje, het welk met zyn hoofütje boven de draadtjes uitfteekt. Num. z. Heeffeachtige , Afrikaanfche , Heide , met een Dladt. als van. deu Teueverboom , en. eer. lorte vitte bloemen, die maar. kruikskens gelyken. Deze Heide fchiet op met houtige takken, die met een Ka- ftaniebruine baft bedekt, en met menigvuldige zeer fmalle, naar die van den Jeneverboom gelykende , doch zonder order geplaatfte bladen bekleed zyn. — ' ! Op de topeindens der takjes, tuffchen de bladen, komen de bloemen als by aartjés voort, die de gedaarite vaa korte kruiks- kens hebben, wit , en aan hunneboorden viermaal ingefneden zyn. De draadtjes, met het ftampertje, fchuilen in de holte van de bloem. Wy hebben noch zaadhuisje , noch zaadt daar van gezien: echter is niet te twyfelen , of de zelve zyn naar de wyze van hunne medefoorten gefchapen. Num. 3. Gladde, beefferachtige ,— Afribaanfcbe Heide , met. bladeu «van Coris , em een licht-paarffe ^ .Lloem, naar die van de Axbutus gelykeude. Dit gewasovertreft in feldzaamheit en fchoonte ver(cheide ati« Florum dere foorten van Heidens, en heeft een houtigen ronden , Kaftanic- brüinen , ftam, die zich verfpreidt in zeer vele takken, de welke met ftevigé; vrolyk groene, naar die van de Zfeide , met Coris bla- den v wemende ;én tegen de takjes eenigzins omgebogene blaadt- jé$ bekleed zyn. Uit de topperi der takjes, en tuffchen de blaadtjes komen de bloemen voort, als die van de Zriutus, in het midden lyvig, en met zeer fyne, purperverwige blaadtjes , meer of minder in ge- tal, in plaats van een kelkje, omvat zynde. De draadtjes zyn kort, met kleine hoofden voorzien, en ftaan ten getale van acht rondom de cierítok , of. het zaadhuisje. "Tuf- fchen de zelve fteekt het korte en dikachtige fteiltje uit, insgc- lyks met éeri lioofdeke voorzién. Het zaadt is ros eri zeer klein, gelyk van dé medefoorten, Numi. 4. Gladde ; fmal-bladige , Afrikaanfche. Heide met lange , buisachrige , meevbamretide, fcharlaken-vo- de bloemen , en zer lauge draadtjes , of aauban Jels, van de zelve kouleur.. Ray Hift. III. Dendrol. 58. Dit zeer fchoné foort van Heide , wel waardig om van de Lief- hébbers befchouwt te worden, fchiet op met ftrüiken van een of anderhalf elle hoog, die een. Kaftaniebruine báft hebben, en by korte tuffchenwydtens met kleiné, uitwaatts Ebogene, en Belyk als hoopsgewyze byeen vergaderde blaadtjés bekleed zyn. Dé bloeinen, die over de takken verfpreid ftaan, zyn buisach- tig , Vérmillioen-rood , en hunne boordtjes in vier kleine fneedtjes verdeelt. In het rondt van het zaadhuisje komen acht draadtjes op, die véel langer zyn dan de bloemen zelf, en tüffchen de zel- ve in geplaatft hebben het fteiltje, dat een weinig langer is dan de diaadtjes zyn, maar gelykverwig. * e CN Y Y ume WA. N » (Aum E ! * / » Sw US » y 2E, 27777777 M EUNSERSSSUSNNSNSS Ex—— ————] SRCONNASSS PA e — p TJ JTb-BSUJASU Florum bafin ambit calyx , quatuor foliolis carinatis , longé diverfis ab ii € tribus conftans foliolis 5 fitus: huic autem & alius fübeft caliculus , dem, ac priora. Vafculum feminale, per maturitatem in quatuor dehifcens carinas , , Aridorum collium promontorii Bonz Spei alumna eft. 25 s, quz in ramis exiftunt , compo» minoribus quidem , at forme ejus- RCU ($4 femina emittit tenuiffima. . TABULA VICESIMA ET SECUN D A. Num. r. VFacobea , Capenfis , angufüifolia, crenata", flore luteo. Inter omnes Jacobxas, quz juxta promontorium Bonz Spei crefcunt, ifthzc ob virtutem prae cateris infignem , florumque gratiam , prati Are merito dicenda, A*. 1& 94 ttansuxit in viridarium D. Phi- lippi de Flines , plantarum rariorum Cu toris maximi, ubi flores fuos oftentavit. Radice alitur non admodum craffa , albicante , faporis nonnihil aromatici. Caulis obfequiofus, ftriatus, altitudinem zquantes. Folia fupra attoviridia, fubtus dilutiora , angultiffimé convergentia, trita odorem & credine. aliquantum lanuginofus, in plures abit ramos, duum triumve cubitorum . ftipatu haud denfo, & fitu fortuito, fine petiolis, ramis ad- herent; digitum plus minus longa, anguíla, crenis non admodum frequentibus incifa , maflicata faporem exhibentia aromaticum Á utroque. extremo cum aliquali a- Caulium apices, in plurimas propagines divifi, flores tanquam in umbellà füftinent difcoideos radiatos , flavos » Jacobzez noftratis fimiles, at minores » prz florum copiá,, ramulorumque tenuitate nonnihil nutan- tes : horum difcus , faturatiore colore aureo imbutus » llofculis con(tat tubulofis, lanuginofis , angultiffimis , monopcetalis , limbo in ggnque lacinias dirempto donatis , ex quorum fundo ftylus emergit bifulcus. Petala marginalia (potius femitlofculos appelle) ut plurimum octona, plana, coloris, quàm diícus, dilutioris, fulcata, extremo crenata funt, & Ítylo bifido, reflexo , gaudent. — Calyx fübeft fenecionis referens caly- cem, diluté virefcens. Abeunt denique flores in pappos , ;" Num. 2; * Haud minoris elegantia: hac cft fpecies TJacobzea , queis involutum femen eft oblongum , exile. Sordidis ulceribus mundandis videtur convenire ob acrimoniam & faporem aromaticum, quo pollet. Jacobaa , Capenfis , flore purpureo s Senecionis folio dentato. quz inter czteras eminet colore purpurafcente, Radice nititur tenerá, fibrofá, non admodum profundi, ex quà cauliculus furgit teres , ramofus , pi- lofus, plusquam pedalis, in dilatiore virore purpurafcens. Folia inferiora tenera, infipida ,' tres uncias longa, ' vero fuperiora verfus à caule prodeunt, anguftiora, confpiciuntur. De voct van de bloem wordt onderíteunt door een kelk, die uit vier kleine, bootsgewyze, en van die der takken geheel ver- fchillende blaadtjes beftaat; en onder deze is nog cen ander * kelkje, dat maar van drie blaadtjes, die wel kleiner, maar van de zelve gedaante als de Vorige zyn, Zamengettelt is. Het zaadhuisje, zyne rypheit verkregen hebbende, fplyt zich in vier boorjes, en geeft zeer fyne zaadgryntjes uit. Dit gewas is een voediterling van de dorre heuvels aan de Kaap de Goede Hoop. TWEE EN TWINTIGSTE TAFEREEL. Num. 1. St. Sfakobskruidt van de Kaap, wet Jinalle,| gekovvene, bladen, en gele bloemen. * Onder alle de foorten van *t St. Jakobskruidt, die aan de Kap de Goedc Hoop .grocjenj mag dit met recht de koningin van de Weide genaamt worden ,van wegens zyne uitnemende kracht, en aangename bloem. Het is in het jaar 1694. overgekomen in den hot van den Hcere Philip de Flizes, zonderling lie£fhebber van feldzame gewaffen, alwaar zy geblocit heeft. e wortel is niet zcer dik, maar wit, en fmaakt cenigzins maar fpneceryen. : à De ftccl is buigzaam , geftreept, wat wolachtig,, en verfpreidt zich in vele takken, van twcc of dric ellen hoog. — € bladen zyn van bovendonker, en van onderen ligter groen, niet vele byeen , en zonder order gefchikt: zy zitten zonder ftecltjes aan. de takken vaft, zynde min of meer als cen vinger- lang fmal ,' met weinige kerven doorfneden, aan weérkanten Zecr puntig toelopende, en als men ze vryft, of kaauwt, geven zy cen kruidachtigen fmaak , met cen kleine Ícherpigheit , van zich. De toppen der fteelen verdeelen zich in vele uitfpruitfels, die om. F. profundé ferrata, breviffimis pilis obfita funt; que longiore intervallo diffita, leviufcule tantum dentata Caulis gelyk als gekroond zyn met bloemen, de Bedaante van fchotel- tjes, rondom als met ítralen verfiert, hebbende, en naar die van ons inlandích S. Jakobskruidt wel gelykende , behalven datze kleiner zyn. De bloemen hangen wat voor over wegens hare menigte en de tederheit der takjes: het uidentes or zogenaam- de fchoteltje van de bloem beftaat uit hoog goud-gele, buisach- tige, wollige, zcer malle, cen-bladige, doch op den randt met vyf fnecdtjes verdeeldebloemtjes, uit wiens bodem een tweefply- tig fteeltje voortkomt. De randblaadtjes (half-bloemtjes ge- noemt) zyn gemeenlyk acht in getal, plat, lichter van kouleur dan het middenfte, met leezen, en aan de kanten met kerven, dra- gende een pectori omgebogen fteiltje. De bloemkelk ge- ]ykt naar die van de Kruisworte], is langwerpig, en licht-groen, De bloemen veranderen eindelyk in íftuifkens, waar in lang- werpige, zeer kleine, zaadgryntjes zitten. Dit kruidt fchynt wegens zyne fcherpte en kruidachtigen fmaak tot zuivering van vervuilde zweeren gebruikt te kunnen worden. Num. 2. 5$. Tfaobskruidt «vam de Kaap ,. met pur- perverwige bloemen , en bladen van. Kruiswortel , Taudsgewyze titgefneden. Dit foort van S. Jakobskruidt behoeft voor geen ander in fchoonheit te wyken, pronkende byzonderlyk met cen aangena- me paarffe kouleur. : Het fteunt op een tengere, vefelige, en niet zeer diep zittende wortel, dic cen ronden, takkigen, haairipen, cn uit den licht- groenen eenigzins purperverwigen ftecl , meer dan een vocet hoo opgeeft. * De onderfte bladen zyn teder, zonder Ímaak, drie duim lang, met diepe zaagsgewyze infnydingen, en met zeer korte haairtjes bezet; maar die uit het bovenfte van den ftam voortkomen, zyn fmalder, verder van malkander ftaande, en wWeinig tandsgewyze gekurven. Dec 2» 24 Caulis & ramorum fümmitates flores offerunt difcoideos, radiatos , luteo venuftos: horum femiflofculi marginales rugofi, oblongi, angu RERUM NATURALIUM qos florum zmulos, umbone i, purpurafcentis coloris. Difcus ex innumeris conftat flofculis , tubulofis, luteis, qui margine crenato confpicui , zqué ac«marginales femi- flofchli, rudimento feminis innituntur. Semina oblonga , grifea , pappo munita. Num. D. Jacobaa , Capenfis s. Malva folio , lamgiofo. Ramis luxuriat numerofiffimis, fesquipedalibus , nugine fubhifpidis. & altioribus, rigidulis, geniculatis; breviffimá la- Folia leto virore perfufa, alterna, Malvz zmula, lanugino, venofa, in ambitu ferrata, craffiufcu- la, petiolis digitalibus innituntur, ad quorum originem foliolum , pediculo privum , geniculum am- bit, & quafi firmat. Flores difcoidei , m noftratis fimillimi, lutei, difco tamen nonnihil fazuratius tin&o przditi , fe- miflofculos marginales haud denfé ftipatos habent. His emarcidis fucc edunt femina pappofa, non flofculis folum difci, fed femiflofculis quoque margina- libus inhzrentia , oblongo-rotunda , fulcata, & fere bas Sapor totius plantz: fubaromaticus promittit equidem virtutes quasdam medicatas, hactenus. tamenmi- hi rion exploratas. Creícit in locis montanis ad promontorium Bonz Spei. Num. 4. Tacobaa, Africana , fratefcens , foliis incifis , €9 fubtus. cineraceis. XCommcel. Hzc D. Vaillantio in A4&. Par. 22. 4720. P. II. Rar. 42. f. 383. ". 6. cenfetur eadem cum acobea Zfrica- va, vamofiffina , foliis. Senecionis pinguis , vigidis, c& lucentibus ,. fubtus incanis, D. Sherard. Ray Hif. III, [- 179. mm. 160. In locis paluftribus promontorii Bonz Spei fponte luxuriat. Surgit caule nonnihil afpero, angulofo, lirato, ramofo, medulla molli fir&to , quem folia ornant ob- long nem abeuntia. ga, alternatim pofita, rigida, ferrata, biuncialia, pediculis nullis fuftentata , & lata bafi in mucro- Caules faftigiantur in flores umbellatim difpofitos, difcoideos radiatos , Jacobzz vulgaris fimiles, luteo fulgore fplendentes , brevi pappeícentes, quorum femiflofculi , difcum in ambitu radiantes , numerofi, pla- ni, rudimento feminis innituntur haud minus, ac flofculi , tubulofi, ipfum difcum conttituentes. Semina füccedunt pappo alata, oblonga, more congenerum. Num. 5. E radice infigni, laté expaníi, in duum triumve pedum altitudinem excrefcit, caulem protendens De topeindens van den ftam en de takken dragen fchotelsge- wyzc, rondom met ftralen verfierde, bloemen, die naar de bloc- men van het S. Jakobskruidt gelyken, en fchoon gele middeltjes hebben. Hunne randblaadtjes, of half-bloemtjes zyn gefronfelt, langwerpig, final, "purperverwig, en zitten vaft op het begin- fel van de vrucht. Het fchoteltje beftaat uit ontelbare kleine buisachtige , gele, bloemtjes, die gekurvene randtjes hebben, en gelyk als de hal£-bloemtjes op het beginfel van het zaadt vaít Zitten. : De zaadgryntjes zyn langwerpig, grys, en met ftuifkens om- geven. Num. 3. St. ffakobskruidt van de Kaap , met avolli- ge bladen van Male. Dit gewas fchiet zeer weelderig eene grote menipte van tak- ken, dic anderhalf voet , en meer, hoog , ftevig , met lecdtjes ver- deelt, en met een zcer korte haairigheit bezet zyn. De bladen zyn vrolyk groen, ftaande het cen.om het ander aan de fteclen, gelyken naar die van de Maluwe, zynde wolachtig, geadert, in den omtrck zaagsgewyze gekurven, dikachtig, en iteunen op ftecltjes van een vinger lang, welker oorfpronk uit het leedtje van den ftam door een klein blaadtje, dat geen ftecl heeft, omgeven en als gefterkt wordt. De bloemen zyn fchotelsgewyze, gelyk die van het inlandfche S. Jakobskruidt, gecl, maar in bet midden wat hoger van kou- leur, en hebben hunne randblaadtjes, of hal£?bloemtjcs , nict zceer digt naaft malkander. Als de bloemen vergaan, komt het zaadt voort, het welk met ftuifkens bezet ; langwerpig rond , met leezen betrokken, en fchier plat is, hangende niet alleen in de bloemtjes van het fcho- teltje, maar ook in de half-bloemtjes van den randt. c fmaak van de gehele plant, eenigzins kruidachtig zynde, belooft wel eenige genezende krachten 3 maar de zelve zyn ons Tog onbckend, Jacobea , Ceilanica , flore luteo , folio. Cardui Jploeftris. : craffum , Dit gewas groeit op,de bergachtige plaatfen van de Kaap de Goede Hoop. : Num. 4. Heefferachtig St. Sfakobskruidt , uit Afvi* ka , met ingefüedene , en van ouderen. afchverwi- ge blades. Commel. Rar. 42. De Hecr Vaillant ftelt in de 4/8. Par. 42. 1720. P. JI. p. 383. 7.6. dat dit gewas met. het S. Jakobskruidt, uit Afrika, zcer veel takken en bladen hebbende, die ftevig, glanfig, van onde. ren grys, en naar die van de vette Kruiswortel gelyken, van D. Scherard Ray Hifl. IIT, p. 179. num. 160. geheel overeenkomt. Het groeit van zelf heel weelderig in de veenige plaatfen van de Kaap de Goede Hoop. De ítam is wat hobbelig , hoekig , met vooren betrokken, takkig, met zacht merg opgevuld, eu hecft langwerpige bla- den, die het een om het ander ftaan, en ftevig, zaagsgewyze *gekurven, en zonder fteelen zyn, en uit een breed bcgin met een punt toclopen. De toppen der fteelen dragenfchotelsgewyze , met ftralen rond- om verfierde, bloemen die, als, in een kroontje gefchikt, naar die van het gemene St. Jakobskruidt gelyken, en met cen gelen (de pronkende, met der haaft tot fluifkens worden. De halt loemtjes, die rondom het fchoteltje ftraalsgewyze ftaan , zyn zeer talryk, plat, en ruften op het beginfel van het zaadt, ge- lyk ook de buizige bloemtjes, die het fchoteltje uitmaken. Na de ftuifkens volgen gevleugelde zaadgryntjes , die lang- werpig, en op de wyze van hunne medefoorten gefchapen zyn. Num. s. Ceileufch St. Sfakobskruidt , met. eem gele bloem , eu bladen als die ven «ilde Diffel. Het grocit uit een grote en zeer verfpreide wortel tot de hoog- te van twee of drie voct op, en maakt een fteel, die dik, van binnen f T. HE S A-UIR' URS craffum , intus cavum , lato, ferrato , Cardui Jfyheeffris mulo , veftitum folio , Flores, Semecionis emuli, lutei funt. 35 quod vulneratum la&tefcit. PALO « x 2 SAL ; Hi vero, unà cum foliis recentibus tufi, ab incolis (ammi loco re- medii ufurpantur contra Árthritidem , aut dolores Iíchiaticos. Ita fert defcriptio mihi fimul transmiffa. Caterüm planta hec parum, vel nihil differt à fp eciminibus Jacobzz Afrz, frutefcentis, foliis rigidis & hirfutis, Hort. 44mflel. II. cap. 75 , ex Africa delatis, quz caules quoque craffiffimos, valde ligno- . fos, & folia rigidiffima habet. Num. 6. Ricinoides, "Africana ,. arbore[cens , filio Phylleree longifolia ; firrata , foribus exiguis , & luteo viridibus. Secuti fchedulam D. Henr. Ruyfchii , Frider. Filii ;ita appellavimus plantam hanc, quz Commel. Prz- lud. Bot. Z4latermoides , Africana , Lauri ferrata folio, audit. : Prima , quà feritur a etate, nifi cceli impediatur inclementia , in bipedalem, & majorem, excrefcit alti- tudinem 5 caudice calamum Ícriptorium craflo, cortice primum rubicundo, dein ex atro virefcente velti- to, inque flexiles & ex viridi purpurafcentes ramos abeunte. Folia fupra atro-viridia , avería parte dilutius virefcentia , auricularem ferà digitum lata, fefcunciam lon- ga, per oras exiguis creriis incifa, alternatim pofita, alia mucronata, alia autem in obtufum definentia , faporis admodum àdftringentis , palatoque ingrai, innituntur pedunculo breviori, cujus à ramulo exor- tum exigua munit ligula virefcens. Ex alis foliorum furculus prodit, paucis foliolis ami&us , qui duorum digitorum transverforum longi- tudinem affecutus, in alios dein füurculos breviores fubdividitur, quorum divaricationi rurfus adítat folio- lum, at prioribus minus. Surculis hisce flofculi infident exiles, inodori, pentapetali, haud adco copiofi, quorum petalis mu- cronatis alia. minutiffima interpofita funt petala, quina, fcurellata, ad exortum tenuiffima , prioribus albidiora; inque his latitant ftamina breviffima , albicantia, apiculis rotundis, exiguis, inftruda. * Succedit fructus plerumque tricapfularis , aliquando quadricapfülaris, caliculatus, 8 fui medio fpiculum protendens , duplici involucro, extimo coloris fpadicei, intimo autem albicante & duro, te&us, tria continens femina, per maturitatem pulla, altera rotunda, altera autem angulofa. Radix fubeft lignofà , multis fibris capillata. Africe alumna eft, & per plures annos füperftes manet, fi à frigore defendatur. Num. 7. membranaceis donata. firmum, geniculatum , dodrantalem. Centaurium , Capen[e , minus, flare luteo, amplo, cap[ulà quatuor alis Hermann. M. SS. Afr. Radix tenuis, duriufcula , in luteum. vergens, cauliculum emittit ab imo ramofüm, tenuiffimum ? Hunc. ornant folia é rotundo acuminata, dilutius virefcentia, faporis amari, bina ad fingula genicula conjugatim pofita. Jus binnen hol, en met een bladt bckleed is, het welk, breed, en zaagsgewyze gefneden, naar dat van de wie Diffel gelykt, en, * als men het ergens kerít , cen melkachtig fap uitgeeft. De bloe- men zyn, als die vant Kruiskruidt , geel van kouleur. De inwoon- ders ffampen de zelve met de veríche bladen, en maken daar van cen zeer goed middel tegen de jicht en heuppyn. Dus luidt de befchryving, die my daar by is gezonden. Voor 't gere verfchilt deze plant zeer weinig van de ftaal- tjesvan het heelterachtige St. Jakobskruidt uit Afrikaymet ftevige en ruige bladen, van den ztzflerdamf. Kruidbof LL, &ap. 75. dic uit Afrika gekomen zyn: want de zelve heeft ook zecr dikke en houtige iteclen, en zeer ftevige bladen. Num. 6. Boomachtige , Afrikaanfche , Ricinoides , muet bladen. als. die «van de langbladige , zaagsge- svye gekurvvene Pbyllerea , en. kleine , gedl- groene bloemtjes. "Wy hebben deze plant volgens bet bricfje, dat de Heer Hen- drik Ruyfch , Frederiks zoon, daar by gelegt hadt , dus gc- noemt. Zy wordt anders van den Hre. Commcelin, Przl. Bot. "Afrikaanftle Alaternoides , umet bladen van gekurvene Laawsrier, ge- noemt. Als het ongeftuime wcér het niet belet, grocit deze plant den ceríten fomer, als ze gezaait is, tot twec,cn meer, vocten hoog, gcvende cen ftam van een fchryfpen dik, die.cerft met cen rode, en naderhandt met een donker-groenc baft bekleed is, en zich in buigzame en uit den grocnen purperverwige takken verfpreidt. De bladen zyn van boven zwart-groen, en aan de verkeerde zyde lichter groen, een pink breed , en anderhalf duim-brced ling, aan de kanten mft kleine kerven ingefneden, ftaande het cen om het ander aan den ftecl, zommige puntig, andere ftomp Flores toelopende, zamentrekkende van fmaak, en onaangenaam. Zy fteunen op korte fteeltjes, welker oorfpronk uit de takjes met cen klein groen bandtje gewapent is. : Uit, de oxelen der bladen komt cen,jong fpruitje, met wei- nig blaadtjes bekleed, voort, het welk twee vinger-breed lang geworden zynde zich wederom verdeclt in andere kleiner fprui- tjes, welker fcheiding ook met cen klein blaadtje bezet is. Op deze fpruitjes ftaan kleine bloemtjes, zonder reuk , weinig in getal, en vyf£-bladig, tuffchen welker puntige blaadtjes nog vyF andere, zcer kleine, fchotelsgewyze geformde blaadtjes, van begin zeer fmal, en witter dan de voorgaande , daar ^by kor- te; witte, met kleine ronde topjes verfierde draadtjes in zich hou- dende, gezien worden. Daar op volgt de vrucht, die mcerendeels in drie, zomtyds in vier vakjes MES en met een kelkje voorzien is, gevende uit haar middel cen pyltje op, €n zynde bekleed met dubbelde rok- ken, wier buitenífte Kaitaniebruin, en de binneníte wit en hard. is. Daar in leggen drie zaadgryntjes , die ryp zynde zwartachtig worden, en ten dele rond, ten cle hoekig zyn. De wortel is houtig en íterk gevefelt. Dit gewas komt uit Afrika, en kan lange jaren in 't levcn bly- ven, als het maar voor de koude bewaart wordt. Num. 7. Kaapfche keine Centaurie , met gele, gro- te, bloemen, en. een. zaadbuisje, dat «vier vliexire vleugels heeft. — Hezman. M. SS. Afr. De wortel is dun, hard, uit den gelen, en geeft een ftecl, die van onderen-op takkig, zeer dun, itevig, met leedtjes verdeelt, en drie hand-breed hoog is. à Debladen, die daaraan grocjen, zyn uit den ronden puntig toe- lopende, lichter groen, van een bitteren fmaak , cn komen twee aan twee uit ieder lecdtje van den fteel voort, Iz De 56 RERUM NATURALIUM Flores lutei, ampli, in ramulorum extremo fiti , caliculis médrfpsmu) membranaceis , rigidiufculis, mucronatis, fuftentati, tubulofi, in quinque lacinias profundé divic untur. Stamina quina é fummá tubi floris parte emergunt, breviffima; éque fummo capfulz feminalis rudi- mento ftylus prodit femiuncialis , cufpide craffiufculo Floribus emarcidis: capfulz: feminales perficiuntur vellite , femina continent fufca, minutiflima. » indivifo , przditus. quz oblongo-rotundz , membranula tenuiffima Crcícit in pratis promontorii Bonz Spei , & fapore amaricante vim fuam incidendi & aperiendi fat ma- A nifefté indicat. Num. 8. Xeranthemun , "Africanum, montanum , umbellatum , flore sminore , argenteo ,' Salvia folio incano. Tota tomentofa hzc planta é radice dura, fibrata, caulem promit, calamum Ícriptorium craffum , par- te inferiore lignofum, rarioribus ramis preditum, foliis Salviz zemulis, brevi intervallo alternatim fitis, ornatum : folia hzc in ambitu non crenata, qua caulis partem. infernam am plesuntus , maxima funr, unciam lata, fefcunciam longa, nullis pediculis falta ; quz vero fummum cau gis mucronata funt. mutuo diffita , anguítiora & mag em occupant, magis à fe LJ Caules abeunt in petiolos tenues , qui flores füftinent, in mufcarii formam quafi juntos , argenteo co- lore fplendentes , Matricarie Officialis magnitudine , difcoideos radiatos, quorum difcus é flofculis com- ponitur fiftulofis , lutcolis , rudimento feminis infidentibus , quod imprzgnatum eft femine snguds oblon- sj £9, grifeo, pappofo: petala vero pepe plana, oblongo-rotunda , lerpentis.fquamam re ut in congeneribus,, infident , damento incurvo, anguíto, viridiufculo, rentia, pe- feminibus autem viduata. In locis aridis promontorii Bonz Spei frequens Occurrit. * Num. 9. Rbamnus , Americana , Monspelienft fimilis ; flore. purpureo. In tricubitalem , & majorem , adolefcit altitudinem , caudice ligneo , duro, fragili , cinereo cortice vefti- to, qu in ramos abit numerofos, duros 5 anguíta, craffiufcula ex anguflà bafi, non obíequiofos, in Ípinas foliofas definentes. Folia brevi intervallo & tuberculis umbilicatis prodeuntia, terna vel quaterna fimul jun&a , pediculis breviffimis fulta , oblonga , unico tantum nervo, per longitudinem excurrente przdita, extremo rotunda, nonnulla quoque acuminata, diluté viridia, faporis herbacei. Flores fingulares, ex axillis foliorum emergentes pentapetali, raró tripetali, intus purpurei, extus ve mo rotunda, unguibus albicantibus, lineis faturate capitata, apicibus pullis, lineà albá interpofita orna loluteo, plano, donatus eft. Calyx in IV. aut V. lacinias virefcentes divifus. Leucoji lutei muli, petiolis innixi femuncialibus 5 ro ex albo: purpurafcentes , perala gerunt lata, extre- purpureis notatis, przdita. tis, gaudent. Stamina que alba, Stylus niveus, craffiufculus , capitel- Klifce faccedunt fra&tus Ewonyiii formá ,. coloris fanguinei, . . De bloemen zyn gecl, groot , en zitten op het uiterfe der takjes, en onderfteunt zynde door vier-declige, vliezige, ftevi- €, puntige kelkjes, verdeelen zy zich in vyf diep ingeínedene laadtjes,' en zyn buisaclitig. Uit het boventte gedeelte. van de bloembuis fpruiten vyf zeer Korte draadtjes, en het topeinde van het beginíel van het zaad- huisje gecft een fteiltje op, dat cen halve duim-breed lang, en met cen dikachtig, enkeld, puntje voorzien is. Na het afvallen der bloemen worden de zaadhuisjes gewrocht, die langwerpig rond, en met cen zeer dun vlies bekleed zynde, bruin ea zeer Tiein zaadt inhouden., Het grocit in de beemden van de Kaap de Goede Hoop, en gecft met zyn bitteren fmaak te kennen, dat "er een verdcclende €n openendc kracht in is. Num. 8. Berg-Xevantbemum. uit Afrika, met. Kei- ne, zilververwige , kroonsgewyze byeen gefchikte , bloemen , en gryze bladen, als die van Salie. Dit gewas is gehcel wollig, en gecft uit een harde en vefelige Wortel een fteel op, die de dikte van cen Íchryfpen heeft, van onderen houtig , in fveinig takjes verdeclt, en met bladen, naar ' die van de Salic gelykende, [STAR is, de welke digt bycen het €cn om het ander ftaan en in hunnen ómtrek niet gekurven zyn. De bladen, die het onderíte van den. ftecl omvatten, zyn de grootíte, een duim breed, en anderhalf duim-breed lan » Zon- der fteeltjes; maar dic het boveníte van den ftcel bekleden, íftaan verder van malkander af, en zyn fmaller en puntiger. De fteclen eindigen zich in dunne fteeltjes, waar op de bloe- men als in een kroontje gefchikt ftaan, die met een zilververwi- Een glanfch pronkende, zo groot, als die van het Moederkruidt der Apotheken, en Íchotelsgewyze rondom als met ftralen bezet Zzyn. Hun fchoteltje beftaat uit buisachtige, gcle , bloemtjes, die op het beginfel van het Zzaadt vaft zitten. — Het zaadt is klein, Num. 10. langwerpig,grys, en met ftuifkens voorzien. De randblaadtjes* van de bloem zyn plat, langwerpig rond , gelykende naar d& Íchobbe van een flang, en zitten op een krom, ímal, en groen- achtig voetje, gelyk in de andere van dit gellacht; maar hebben geen zaadgryntjes. . Men vindt het veel op de duinen van de Kaap de Goede Hoop. , . Num. 9. merikaen[fzhe Rbhammus, met die um Montpellier oxvereenkomende , met. een paarffe bloem. De zelve: maakt een ftam, drie en meer cllen hoog, houtig, hard, en met een broffe afchverwige, baft bekleed,zich verdee- lende in talryke , harde, onbuigzame, takken, die met bladachti- £e doornen eindigen. De bladen komen digt by malkander uit genavelde knopjes voort, drie of vier te hoop, zynde langwerpig, fmal, dikach- tig, fmal en dun van begin, en zonder fleeltjes. Een enkelde ader loopt door het midden der bladen in de lengte; ook zynze aan het einde rond, doch zommige wel puntig, licht-groen, en hebben een grasífmaak. De bloemen komen elk byzonder uit de oxelen der bladen voort, gelykende naar die van de gele Violieren, fteunende op ftecltjes, anderhalf vinger-breed lang , zyn vyfbladig , felden dricbladig, van binnen purperverwig, maar van buiten uit den witten paars..— Hunne bloemblaadtjes zyn breed, aan het cinde rond, en hebben witte nageltjes, die hoog-purperverwig ge- ftreept zyn. . De bloemdraadtjes zyn vyf in getaly wit, en hebben zwart- achtige hoofdtjes, die met cen tuffchenlopende witte ftrcep ge- merkt zyn. Het fleiltje is fneeuw-wit, dikachtig , en heeft een cel, plat, topje. De bloemkelk verdeclt zich in vier of vyf groenacbtige blaadtjes. : Hier op volgen de vruchten, die blocdrood Zyn, en naar die van de Egonymus gelyken. . Num. to, ees ET e E. C. —— Lu MX e auo n TECIUINTP UNT ; 3 d UR ANM | ARAS u "M, / i LA j , D M V. AS e ; IQ 1. , 4 7 SS RSEN z ESSSSNN 3 V, " Y N T d M | (i pt S a» V / VE SS N Msi f p ze. P o, - 7 ES : : ; t : / T E: : / ; ONSN S : j | SUI | N SS li SAN "All WS) JN MEUM | IK WR | TS A SS : 77 NA ALZA f AZ / 7 «(oy ; 26 ( (8 [i 2 ; , M a 7 2L ) 5 (s NR N Aj i]N (LAMP n" - LU 7 o 42^4 ACA N A jj SRM j bs NA S UA 724) i E E 4 4 UL X B |i 97 I m * , o ; j " EN [: An x 1 X D-D Y *. Y Á ki JN s & we XA : jT "3 7 * g ; Y/// i ENS ^ uw NS [ 1 ! 4n Je | [* Mp S RERUM : "FIN | TAB. XXV. fi "4 " o | d£ Y. / j 4 ó 4 m d / | A 6 NEMNEE. i " Av M PE SES do» d N NN M ME X Ty NER E Ww NM NN M RA NER WE NES ES MM AN N M MINE INE. ZRINN NN M NN N WN NSW NN E NN N tW BS. NN NN 8 NI NN A i NY NM WW N N Ü W MUN N WW NN W Y N nl XRN h NEIN SW. DO DIR BONN. ANI D WW IN Ny N NN nw y ^ y M NM Nw o LL NN NW N N NSWÁ SS 1 WM UN NS p LL A a, P e RSS SESS HIP JP // /Z 7, 22, p p pL WT I P P 7j 77 7 V) 1777, 7 P 71/7 7/7// 7 0 o A A 7 7, P an P LI D, 7, T 7 2 22 LL LLL N M W JUN Y NN m NN NN | i NN Ne NN qN NN D NN tj ANN RN NN Y N ll t UN NN IN ds NN fS M l Ae ad Ins NN NS N NNINSNINNOALISATC] NS I SNSSSSSSS NN | AS ANN INN - NN ROSSI: NUIT MAN RR NN S EE (RES e NN MSS WM NS SS NNI NONSE ANN NNNRUBESORIS NS ANS CSRSS NNNN NNNM ERORONN INN SOMDRONE: NN N WI 1 NI INN e INN NW MI i Qi INN M NN M NY] l WW W NS WM Wi E Nn WW Y N NS [ I -' NI AM N 4 ANNO MANY N Ny iN NY MIN NN AN | N V NN NM ASQ WI N NN NSNUN SI N ND NM NS SUMI SS d NW WM WW m NM SUMMA NS S NW SIMA NN T WW AMO: NS | Na NW NS ! WS OMNI Nt: iit M NS NN NN INN RSS NN SRI RU IN NS NN: | IN S NM N 3 NY M NN NS NS ANN INS NW NN) NN ; SS NN S ! NN MN MANNI À SN Nin. - ANNI NNI | N SESS NM NY N25 NN WN t [ONIS SN. NN h NN W | N BN NY M. N PNNNS AN ) (NN f NN NS NN Ni M M SESS N NN " RIEN NNNNN N QN " Myr dw NS N NN iN NANI NN NN Y NN " Ant hut | ANN y NN M" W TET N j NN NM NNNM j W N NN I NS NV NN N WS M M NS N | Y AR NS | NN | Y n NUN NN i S Ws SS ! ü SS NN NN | NN i ] m NNNN j NN hh NN ' li NNSWNU NN 1 NNSNNNNWY l SW N A IX "A SS S O——————ÁM—— . T: H:E-S:A U- RU: & oF. — Num. ro. Oxys, Africana, bulbo[a , trifolia, flore luteo , WIATHO, | Duplici nititur radice , balbo(a & magnitudinis Avellanz. Folia in orbem pofita pediculis infiftunt fextan funtque terna conjugata, leto virore grata , fuccofa la, glabra, exceptis marginibus, »qua medià copulatur fibrà majore : radicum infima coloris fpadicei eft, talibus, é tuberofa & fuperiore *radice prodeuntibus , - grata, f ; fapore acidulo praedita , Trifolii vulgaris acetofi zemu- qui raris pilis lanuginofi funt, Flores ampli, & calyculo pentaphyllo, parumper, pilofo, prodeuntes, pentapetali, formá Convol'euli, coloris funt ex aureo & luteo mifti Vafculum feminale, nobis licet haud vifum , congeneribus tamen par flore judicamus. Refrigerandi vim obtinet. In locis umbrofis ad promontor. Bonz Spei luxuriat, culture fub noftro climate fatis patiens, modo tempore hyemali in hypocaufto confervetur. Num. rri. Hujus à ceteris Oxyos bulbofe trifolie fpeciebus difcrimen facilé exhibent ramufculi foliofi , pediculis priva, pilis breviffimis obfita, deníé Íftpata funt & minora, folia tricompofita , teris fpeciebus: cztera cum pracedente conveniunt. Num. I2. Flos calyce viridi , violaceus,, piftillum continet craffiufculum. pentaphyllo, mucronato , ftellato , Oxys , bulbofa , Zlfricana , fore purpureo , foliis pilofis , pediculis privis. quorum quàm in cz» Campanula ,| Ceilanica , Senecionis folio, flore purpureo. Ll fuccinctus, extus purpureus, interiora verfus Folia, femecionis zmula, extremum uno vel altero denticulo incifum gerunt. " Accuratius examinata hec planta vix differre videtur à Campanula, Africana, ammua, anguflifolia, ffo- ve purpura[cente , cujus duas fpecies , magnitudine tantüm differentes, exhibet. Hor. Amft, Tom. I, cap. 58. TABULA VICESIMA ET TERTIA Num. I. — Zuleofa ZEthiopica, €9c... Plukenet Amalth. V. "Tab. 354- 3. Eft hzc eadem illi, qua Campanula Capitis Bone Spei , foliis veticulatis , Jpimofis , vocatur. Petiver. Muf. 1$9. GG Num. ro. Driebladig Koekoeksbroodt , uit Zfri- ka, met een bolacbtige *wortel , en een gele, grote, bloem. Het heeft een dubbelde bolachtige wortel, die met een grote vefel in het midden vereenigt is. Het onderíte van deze bollen is Kaftaniebruin, en van de grootte van een grote noot. De bladen zyn in een kring gefchikt, fteunende op fteeltjes, die twec duim-breed lang zyh, en uit de knobbelachtige en bo- veníte wortel fpruiten. ' Drie blaadtjes ftaan telkens byeen , zyn- de bly groen, fappig , van een zuurachtigen fmaak, naar dien van het gemene zure JDriebladt gelykende, glad, behalven dat hunne randen met cenige weinige haairtjes bezet zyn. De bloemen zyn wyd, en komen uit cen vyfbladig, en cenig- zins haairig kelkje voort, hebbende ook vyf blaadtjes, en de ge- daante der bloemen van de Convolvulus, of Jisde: hunne kou- leur is goudverwig en bleck gecl gemengelt. Wy hebben het zaadhuisje niet gezien, 't welk echter naar ge- dachten met dat van de medefoorten zal overeenkomen. Dit gewas heeft cen verkoelende kracht. Ht groeit zeer weclderig aan de Kaap de Goede Hoop op plaatíen, daar veel Íchaduwe is, en wil in ons geweft ook wel opkomen, als men het 's winters maar in cen kagchel bewaart. Nó. 11. Zéfrikaam[cb Koekoeksbroodt , met een — bolachtige «wortel , purperverwvige bloemen , en baairige bladem , zonder ffeelen. Het ver(chil, dat 'er is tuffchen dit en andere foorten van drie- bladig Kockocksbroodt, met bolachtige wortels, kan gemakke- dun. 1. Num. 2, lyk gezien worden aan de bladige takjes, welker bladen drie aan rie gepaart, zonder fteelen zyn, en zeer korte haairtjes dragen,. zynde daarenboven digt byeen geíchikt , en kleinder dan in de an- dere foorten. — Het overige is even gelyk als in de voorgaande. Num. rz. Zeilon[che Klokjems, met bladen wan Kruiskruidt , en purperveraige bloemen. De bloem is met een groene, vyfbladige, puntige, fterrege- wyze geformde, kelk omvat, van buiten du. en naar. binnen toc violetblaauw , dragende cen dikachtig fteiltje. De bladen zyn als die van het Kruiskruidt, en hier en daar tandsgewyze gekurven. Áls men deze plant naauwkeurig befchouwt, fchynt ze zeer weinig te vetula van de Jaariy&fibe , Mfrikaanfcbe, Klokjens , met [malle bladen ,en purperveravige bloemen ,waax van in den anfter- dam[cben Kruidbof, "t LI. Deel,'t 18. Kap. twee foorten , die maar in grootte onderf&heiden zyn, gevonden worden. DRLEEN IWINTIGSTE TATPEREEL. Num. r. "culeofa Aetbiopica , cvc. — Plukenet Ash. V;Tab5s£4. 25 , Deze plant ftaat by hem te bock voor de zelve als de Cazpanas Ja van de Kaap de Goede Hoop, suet. uetsgewyze gedoreude bladen, by Petiver. Muf. 157. C2«. K iNum, 2i RERUM NATURALIUM Num. 2. Afer , [eu Doronicum fexatile , folio Ceterach , Capit. Bon. Spei. Preyn. Pr. 1I. : | Quz à Plukenet Am. LXV. appellatur Dovonicis affinis , petrea ,| ZEtbiopica , Asplenii foliis. Num. 3. Elichryfum i peregrinum ; anguftifolium , lotum incanaá lanugine obfitum, flofculis fpadiceis , im. apices citrinos defmmentibus ,. calyce fpeciofo , candido. 29 Rucinus (potius Ricinoides) arbore[cens ,, Africanus, tomentofis capitulis , Ro[marini foliis , flore vubro, majore. Num. 4. & 5. Ita appellat D. Kiggelaer in fchedulà plantam, qua ab hacce noftra parum, fi quid, differt: unde eodem uti nomine maluimus, quàm aliud, forte minus aptum, effingere. Interim fi capitulorum , feu fru&us habeas rationem , convenit quàm maxime Chamelarici , five Chenopode Monomotapenfi Breyn. Cent. IL T.2. p. 25. à quà tamen ruríus difcrepat, fi folia fpe&tes, quz huic ad caules in globulum colii- guntur, uti in Z4/yffo L4lpimo. — Si quis igitur vocaverit Chamelarici, feu Chemopode Momomotapenfi Breynii fi- milem , per me licet. | | Num 6. Genfla, 4Ethiopica , flore flavo , foliolis inflexis, €9' araneo[a lanugine fun- briatis , [umso vamnulo circa flores glomeratis. — Plukenet Mant. 82. T. 414. TABULA VICESIMA ET QUAR T A Num. r. | Gea, Africana , tomento[a , folio cocbleariformi , flore lutto. Hujusce plante faftigium plerumque in fex vel plures abit ramulos, qui umbellatim. juxta fe mutuo digeti, finguli capitula gerunt denfíé compacta , tactuque , Holoferici inftar, molliffima, coloris fubruffi. Num. 2. Genf, Africana, arbore[cens , folio argentea lanugine veffita. Id przcipué argentei tomenti in foliis inferioribus , jam veteranis , habetur ; dum fuperna , recens ad ex- tremitates enata, folialanugine quidem, fed fubruffà, obfidentur. Flos eft cxruleus. Num. 3. Genifla, Africana, frutefcens ,, Ru[ci foliis nercvofis , flore luteo. — Folia ejus ex*fufco virent: truncum & ramorum caules, fub foliis, lanugo exafperat. Num. z. Z4ffer, of fleenachtig Dovonicum , met bet. bladt «van de Ceterach , an. de Kaap de Goede Hoop. Breyn. Prodr. II. Deze plant ziet Plukenet 44. .L.XZ'. aan voor een foortverwant van de feeenacbtige, Etbiopifcbe , Doronicis , met de bladen van "t Jdspie- nium. Num. P Het uitbeem[ch | Elichryfum , met — [malle bladen, gebeel bexet met een grys mos , en. vevfiert met boog-rode blinkende bloemtjes , met. Citroemver-wi- ge vanden, fcboon em blank «an. knop. Num. 4. en s. Rickus (of liever *Ricimoides) een — boomachtig Afrikaanfch gewas, avaar van de grote avolachtige bol krulletjegwyze geboort is, met Ro- xemaryne bladen , en een grote vode bloem. Deze Ricinus, of Wonderboom, gelykt in alle delen naar de voorgaande , uitgezondert dat de bladen van dezen haairig of fte- kelig zyn. DeHr. Kiggelaer noemt dus een plant, de welke weinig van de onze verfcheelt ; weshalven wy ze liever den zelven naam hebben willen geven, dan een anderen ,' verzonnen, te volgen. Num. 6. Etbiopifche Grnifla , dragende een goud- gele bloem , met kleine omgebogene bladen , befranjet met eem [pinachtie geweeffel op. bet vverbevenffe der INUm. ^at. fakjes , omtrent de bloemen im 't vondt opzeflapelt. Plukenet Mantiff. 82. T. 414. VIER EN TWINTIGSTE TAEFEREEL. Num. 1. Zfrikaan[che Brem , met. gele/ bloemen, auiens bladen gebeel wollig zyn, em zich in de ge- daante van kleine lepelen wvertonen. De kroon van deze plant, of der zelver topeinde verdeelt zich gemeenlyk in zes of meer uitfpruitfelen, die naaft elkander ftaan, kroonsgewyze , en wier hoofden heel digt in malkander gefloten, enin'taanrakenzo zachtals fluweel zyn , ook rosachtig van koleur. Num. 2. Zdfrikaan[che Boombrem ,' *welker. ondevffle bladen, oud wordende , met eem itte zilver- achtige wolle bekleed «worden. De bovenfte jonger bladen aan de topeinden zyn mede wel wollig, maar uit den roffen gekoleurt. Deze hebben blaauwe bloemen, Num. 3. Afrikaanfche boomacbtige Brem , met gea- derde bladen «van Muis-doorn , douker groen- veruig , met gele bloemen. |— De ftam en tak-fteclen zyn onder de bladen ruighaairig. INum, 4. Ot qoe X AMOMNUSTA 49 Num.4. Geifa ,. Evicoides » "Mfricana , fore luteo. | . Hores à (ammitatibus pullulant: fruticofa & hzc cft. Num. 5. | Geifa, lfricana , perfoliata , flore luteo. Folia éraffa fant, & nervis pulchré diftin&a: flores lutei ab extremitatibus ramulorum lateralium , fu- prema inter folia, erumpunt. | Num. 6. Genf, Africana, frutecens , Laricis. incanis folis , flore croceo. TU EUWLA VICRSIMA $T OUR E — Num. r —Zrbr Zagoe , JAmboinenfis. Primis hzc annis nonnifi in fruticis adolefcens magnitudinem , fenfim dein truncum format , 1 5. ad 20. pe- des altum , juxta defcriptionem , à Rever. D. Fr. Valentino prolixé datam in Part. III. Rer. Amboin. pag. 176. ubi & poft pag. 7o. num. 25. vegetans pus minore formá reprzfentatur. Ego interim , hisce non. fatis confidens, fed proprià potius experientià plantz hujus veram mihi ideam comparaturus, Amico, in urbe Batavia haDitanti, zfmdreas Stier appellato , hác fuper re fcribere non dubitavi, à quo & biennio in- de elapfo, unà cum aliis rarioribus vegetabilibus, arboris iftius germinantem ramulum, reficcatum ,. ac-. cepi , prout hac in tabella ari incifus ponitur. Ad arboris radicem propagines plures , vel pauciores , emer- gunt,quz annorum decurfu , die quoque caudices formando , in altum exfurgunt. Folia ultra binos. cubitos longa, minoribus aliis foliis, tenuioribus, componuntur; quorum bina & bina conjugata utrin- ue petiolum, qui.valde durus lignofusque eft, Cannz inftar, & à poflica parte teres, obfident, dlrudturà feré pennz Olorinz vel Anferinz fimili; dum quz principio petioli adherent, breviora, media vero longiffima funt, fenfimque deinceps rurfus attenuata, veríus petioli extremum in acutum definunt. Lit. A. folium tale, tenuius, nativà fuá magnitudine exhibetur, 6 medio folii majoris decerptum. —Foliola omnia lateralia in ambitu minutis acutisque fpinulis quafi ferrata funt. — E fupremo trunci apice, media. inter folia , floridi quidam , diluté purpurei calices , inftar Braffice Cauliflere , xacematim | congefti , propullulant , ui tandem in fru&us abeunt, Pinez compa&tz zmulos, longo pedunculo, inftar Pyri, adherentes; vid. lit. B. — Per racemos autem congregati hi fru&us, plurimi, longis finguli petiolis, ex. uno ftylo craffiore ortis, fuftentantur. Dum infima folia majora, prz marcore flavefcentia , decidunt, palla jugiter folia € faftigio emergunt, donec incrementi fui terminum adepta fit arbos. — Truncus medius. fubtus binos pedes latitudine fuperat; dum rami laterales pedem duntaxat craffi funt, intus cavi, vagi-. nz inflar, & extremum verfus fenfim attenuantur. Fr. Valentyn ait, caudicis partem .craffiffimam | vo- cari Goeroerong , hancque ferrà refe&tam , utpote cavo à natura donatam, loco doliorum & fitularum, ad aquam & alia liquida continenda, ufurpari. Tenues rami, laterales, ab Amboinenfibus, aliisque Indie | jncolis HL A "M vikaanícbe Brem ,. met eecle bloemen gewas wilde hebben, heb ik de moeite genomen deswegen aaneen Nu 4 f jf. ? $ ? oeden vriendt te Batavia, genoemt 2zdreas Stier, te Íchryven, en bladen , als pe Heide. die my na verloop van twee Jaren , onder andere íeldzame gewaffen, een uitfpruitende tak van den ftam dezes booms, gedroogt , hecft. De bloemen fpruiten boven uit de toppen. Hetiseenítruik- —toegezonden, zo als wy de zclve hier in een kopere plaat verto-. gewas. nen. Aande wortel van den ftam komen verfcheide uitípruitfe- --. Au len, doch aan den eenen meer dan aan den anderen, voort, die m ; $ " » na verloop van jaren ook afzonderlyke ftammen maken, en in de Num 5 4 vikaanfc h Bremgená » met door hoogte opfchieten. Debladenzynover de twee ellen lang, en ge- a»a[fene bladen ; en gele bloemen. vult met kleiner fmalle bladen, die twee aan twee aan weerzyden ' , TIE : van den bladítecl, die heel hard en houtig is, als rotting, van Deze bloemen komen uit de kleine zydefpruitjes, aan de €in- ^ achteren rond, naar de gedaante van een zwaan- of ganzepen, den, tuffchen de laatfte blaadtjes voort. Het bladt is dik en geíchikt zyn, zynde onderaan den bladíteel wat korter, maar in ' fraai geadert. *t midden de langfte, wordende allengskens korter, en naar bo- idi ] : ven puntig toc lopende. By Let. A. wordt vertoont cen bladt Num. 6. Boomacbtige Afrikaan[cbe Brem , met licht- | in zyne e dUMh a Fr us et s Vide blaadtjes uit het ; midden van het grote bladt: alle de zyde-blaadtjes zyn rondom Seer, baden , gelykende maar de Larix, zaagsgewyze siclos puntige docui beet Bard uit het met Saffraan-gele bloemen. hoofdt van den ftam komen cenige troflen, licht-paarfle, bloem- knopjes, als bloemkool, uit het midden der bladen uitíchieten, ; die met den tydt vruchten maken, in de gedaante van een digt VYF EN TWINTIGS TE CAFEREEL. gefloten Pynappel, met een langen flee], als van een Peer, by Ws Let. B. aangewezen. Deze vruchten zitten in menigte, op de wyze als troffen , aan lange fteelen , die uit een dikken fteel voortkomen. Als de onderíte grote bladen gecl worden, vallen ze af, komende gedurig weder andere jonge bladen aan het top- Deze Amboineefche Zagoeboom vertoont zich in de eeríte ja- — einde uitgroejen, tot dat de boom zyn volkomen wasdom heett. ren als een heefter- of ftruikgewas , maar wordt met den tydt een — De rechte ítam is over de twee voet breed naar onderen, maar hoog opgaande ftam, vyftien tot twintig vocten hoog, volgens de Zytakken zyn maar een vocet breed in de dikte: van binnen de beíchryving, door den Eerw. Heere Frangois Valentyn daar zyn ze hol , als een koker, en lopen naar boven fmaller toe. van in 't brede gedaan in het derde Deel der /Ambotnee[cbe Zaken, ^ Francois Valentyn zegt , dat men het dikíte ftam-endt noemt fol. 176, wordende het gewas zelf aldaar na fol. 7o, Num. 23, Geeroerong, en dat men het zelve, afgezaagt zynde, gebruikt tot in t klein vertoont. Mar alzo ik daar op niet t eenemaalge- — vaten en emmers, om "er water en ander vocht in te doen, om ruft was, en liever door eige ondervindinge rechte kennis van dit dat het yan int holis. De dunnc zytakken Meme Ke van 2 j mbone Num. z. mbormeefche Zagoeboom. ^t RERUM NATURALIUM incolis Gabba Galba appellantur, extus flavi & glabri, virilis femoris feré equantes craffitiem , variisque liquidis coércendis idonei, fi fundis ligneis probé muniantur: horum & nonnullos poffidemus. — Majora folia incolis, loco arundinum aut PLE ; ad tegendas domos inferviunt. Arbor hzc Zagoe fructus ma- ruros haud profert, priusquam medulla , quz truncum offercit, in farinam aridam mutetur; id, quod Indi cauté obfervant, | Maturis autem fructibus trüncum infra perforant , farinamque , plurima inter fila- menta quafi conclufam , inde eruunt, cribrant, pulchré à filamentis fecernunt , fecretamque affervant , placentis aut panibus inde conficiundis infervituram. Yu Conftat affatim , plurimas harum arborum in infülà Borneo, Ceram 3 aliisque Indiarum oris crefcere , € quibus incolz, modo jam defcripto , maturam farinam colligunt , depurant, affervant, magnáque ejus copià coacervatà, pulmentum inde coquunt , Papedo ipíis vocatum, quod dein in globulos, Corian- dri:feminis magnitudine, formant, alios tamen aliis majores; hi vero globuli Sago, ad folem probé are- fadi, fi ab omni humiditate arcentur, in annos confervari, & in ciítas » dolia, vel farcinas compadti , utcunque libuerit, transportari poffünt. Quam rem propriá do&i experientià demonftrare valemus ; Sa- go nimirum (hoc enim vocabulo granula illa proprié nominantur) per viginti & plures annos à nobis aí- Íervata, nequaquam corrupta, fed zqué apta ufui effe, quàm quz paucis tantum abhinc annis cx Indiis accepimus. Sago Indis optimum | przbet nutrimentum , ipfis ad vite füftentationem apprimé neceffa- rium: benigniflimus quippe rerum omnium largitor, Deus, fecalis triticique penuriam , quà laborant, hácce medullà farfit; cujus immen(am adeo copiam fundunt arbores, ut non regiones duntaxat, in qui- bus hz crefcunt, fed & remotiores aliz ejus abundantià cumulentur : fiquidem circa hanc ampliffima ver- fetur negotiatio, ita ut Britannica Societas Indiarum Orientalium $ago quantitatem maximam, ut mer- cem facile vendibilem , adportet, unde dein huc in Bataviam & dictum transmittitur , fenfimque in ufum venit. Quin & in variis hodiedum aulis expetitur Sago , & à coquis , aliis intermiftum cibis, a pra- aranda embammata, quz plus inde efficaci & gelatinz acquirunt, ufurpatur: Sago enim admodum: 2- «8l g ql , fa glutinofum eft, co&tumque omnino transparet inftar polentz Panici cocz. Eft & Sago debilibus exhau- ftisque zgris, qui emaciati & graciles fant, falubre medicamen, five in jufculis carnium, five in lade, aut aquá duntaxat fimplici decoquatur, addito, pro cujuslibet guftu, alio quocunque, quod füporis gra- tiam conciliare poteft. Julapiis quoque refrigerantibus loco Cornu Cervi aut Hordei decorticati incoqui poteft : refrigerat enim, pe&usque & ventriculum demulcet. Nec hisce folum in morbis, veràm & in ipa Phthifi ufurpatur co&um in aqua pluvia, & cum recenti lace miftum, aut inftar pulmenti ex aquá comeftum. Nec minus & tencllis infantibus conducit Sago, fi ex aquà coitum cum una parte tertià : latis dulcis, loco tenacium illarum pultium , ex. fariná' confectarum , pro pulmento quotidiano illis ex- hibetur : fiquidem pulmenta alia ipfos nimis inferciant , acidáque acrimoniá , in debilibus ipforum ventri- culis exciratà, incrementum omne & vigorem inhibeant. ^Comprobat hoc quotidiana experientia in ho- minibus plebejis, qui , dum liberis fuis celere incrementum conciliaturi, alimenti fortioris nimiam copiam illis ingerunt, cui digerendz impares funt, imprudenter id efficiunt, ut non modo non accrefcant, fed & extenuentur magis, & vel tandem obeant. E Sago etiam inter Palmites, five arbores Kalappo xefercur in Hort. Malabav. Y. Tom. cujus in primá Ta-. bulà fub nomine Teuga reprzentatur. — A prifcis fcriptoribus Palmites vocabantur Palme Indice Coccifere , quarum Ambonc en de andere Indianen in hunne tale Ga24a Galba, De landen daar mede overvloedig voorzien worden, alzo 'er grote zelve zyn van buiten geel en glad , omtreht dé dikte van een koophandel mede wordt gedreven, en zclfs de Engelfche Ooit- mans been, en. men kan 'er mede allerhande vocht in bewaren, als zy met houte bomen wel voorzien zyn. . Wy hebben 'er me- de van. De grote bladen gebruiken de inlanders, in plaats van riet, of pannen, om hunne huizen daar mede te dekken.. Deze Zagocboom gecft gene rype vruchten voor dat het pit, het welk in den ftam zit, ryp is geworden, en in droog mecl verandert, daar de Indianen wel op paffen. | Als de vruchten ryp zyn, hak- ken of maken zy onderaan den ftam cene opening, halen 'er het mecl, dat tuffchen verfcheide dradige vefelen als befloten legt, uit, ziften en fcheiden het zelve van die vefelen fchoon af, en bewaren het om 'er koeken of broodt van te bakken. Het is niet onbekend, dat'cr op het cilandt Borneo ook vele Zagoebomen grocjen, als mede op Ceram, en vcle andere In- diaanfche kuften, waar uit de ingezetenen op de voorverhaalde "wyze het mecl, als het ryp is, halen, het zelve zuiveren, bewa- ren, en, als zy 'er velen voorraadt van hebben, dikken braai , by hen Papedo genoemt , van koken ,en daar vervolgens ronde korrels van maken, in grootte als Korianderzaadt, doch yan verfcheide foorten van grootte ; en deze Zagoe- of Sagokorrels wel in de zon- ne gedroogt zynde,én wel bewaart wordende , dat 'er geen water of vochtigheit aan komt,, kunnen de zelve vele jaren goed bly- ven en vervoert worden het zy in kiften, vaten, of baalen, waar van wy zelf ondervinding hebben, en kunnen aantonen, dat de Sago (want dus worden de toebercide korrels eigentlyk genaamt) die wy federt twintig ,en meer jaren bewaart hebben, in 't minft nict bedorven, en al zo goed voor het gebruik zyn, als die wy voor weinig jaren cerít uit Indié gekregen hebben. De Sago is voor de Indianen een uitftekend voed(el, en voor hen zeer nood- zakelyk. tot levensonderhoudt, hebbende de £oede en milddadige Godt, in plaats van rogge en tarwe, die hen ontbreken, hen d merg of pit gegeven, het welk in zodanigen overvloedt uit. de bomen wordt gehaalt , dat nict allen het landt, waar in de zelve Brocjen, maar ook verfcheide andere , en zelfs ver afgelegene Indifche Maatfchappy de Sage, als goede koopmaníchap , in overvloedt medebrengt , van waar het naar Hollandt en clders verzonden wordt, en allengskens in gebruik komt... Ook wordt de Sago reets aan verfcheide hoven getrokken, dienende den koks om 'cr, onder andere fpyze gemengt zynde, goede foepen van te; maken, die ''er te krachtgier en lilliger door worden; want de Sago is zeer lymig,, en, als ze gekookt is geheel doorfchyrnend , gclyk de gort van Boekwyt, als ze gekookt is. De Sago is me- de cen heilzaam geneesmiddel voor zwakke en krachteloze men- Íchen, die fchraal en mager zyn, het zy in focpen by vleefch, het Zy in melk, of ook alleen in water gekookt, naar ieders fmaak daar by gedaan zynde het geen het zelve aangenaam kan maken. Zy is ook zeer goed om in koeldranken, in plaats van Harts- hoorn, of Gepelde garft, te koken: zy verkoelt en verzacht de borít en maag, wordende niet alleen daar voor, maar ook voor de CEA gebruikt, in regenwater gekookt, en met varíf- fe zocte melk gemengt, of als waterbraai gegeten zynde. "Zy is mede zeer dienftig en gezond voor kleine teere kinderen, als het hen, in water gekookt, met een derde zoete melk daar by, in plaats van de &icke meelpappen, voor cen dagelykíche pap ge- geven wordt ; want de andere pappen proppen de zelve al te veel, en verwekken al te veel goorheit of fcherpte in hunne tecre maagjes, zo dat zy daar van grocjen noch bloejen kunnen. En dit leert ons de dagelyk(che ondervinding van gemene menfchen, die hunne kinderen al te fchielyk willen groot hebben, en hen derhalven al te veel en te machtig vocdfel geven, het welk zy niet verdragen kunnen, en alzo, in plaats van te grocjen, ma- ger worden, en zelfs wel fterven. , De Zagoeboom wordt mede onder de Pa/miet- o£ Kalappobo- 7uen getelt in den Malabaarfcben Kruidbof *t I. Deel, waar van op de eeríte plaat aangetoont met den naam van Zezgz. Onder de oude fchryvers worden de Palmiten Pa/zz Indica Cocciefera. ge- noemt, en zyn van veclderhande foorten. — Cafp. Bauhinus hecft in LL ^ 7 A, Tr A LZ 7 77, r7 7 5 —— T. LA ENS SN WS SY SNSSS SS NS SS NS SS SS SS SS ESSA S SS S NS M NS S NS SSSS SEN SSSS SENSN SN SS n ^ P 7 / 7 7 7 7 77 M, A 7 SS NES NN SSSSS , / P, P TT A L^ SNNNNS SSSSSS e 7 7 7 NRNSSSNSTSN SSNSSRSRNSNNS S SSSSSNSSSSSNSS SSSS Bo o S SESS NS SS SSNNSSSSNSNSENSSRNRNRRNNS SESS QS BOO [ssl ANN b QN NNSSSNNNN SNNSSSNS SS SNNNS SN n, TD 4/17 4), P a) T LAIT I S NS SS S S: NI SS S EIC S NN SSSSESSRNSS SSSESSSERS T T a 2 N N W NSS NS NX NS SS x SEN SS 2 Z a, SN SS N SSYSN NS MSS N NW SN NS SS ERI A I, P p P), A ", 7 7, 7 7A 7 77, T, 7 A A 7 7, 27 77 oZ 7 "7 7 77 7, 7 A LZ 7 TM 1 Yo MANT SEEN ADS NN AN SS SN MM I RN S dA NM SESS Nh j ENS NNNM MM M DM SSSSSSN SS N NN SENSN PA ENRNNRNN SN RON WW NS RAN NN NON SS NNNSONSSSNSNSSSSNNNS BORN NN NONSENSE NN WIN N NS CS ON ARA SAN SS SN ANN NN WS N NN N SS NN NS SESS NN SSNNNNS NNNNN SR NN SN SS NN NN NNN N NS NN NN iN NS NN l NS QU MSS » SS | WW x S NN ANN NN ANE NN ! NN i NSWMN ln SSSNSNSSNNI j : 7 A A D 7 , , i ipu A P A, 7 2 v LL Z SS SN SS m S NN 777 IZ o, 77 7/ 777// A rz, A 2 P - P N d 7 N N NS NY N N N N SN NN N T 7 7A T.LB TECUSEACU I UIS 4 quarum plurima dantur fpecies. C. Bauhinus in Pizace feptem fupra quadraginta recenfet. D. Engelber- tus Kempherus Ámoenit. Exor. fafc. IV. exacté defcribit modum plantandi Palmites, &c. C. B. n. 12. pag. 508. Banam fritfus Zagu. Arbor favinifera. — Ferdinand. Lopez Sagu audit. Num. 2. Jwmi, aquatic , Indici , fingularis fpecies. Creícit hic Juncus in Indiis Orientalibus ad oras placidorum fluminum, uti noftris in regionibus Cafa- mus aquaticus & gunci : folia tamen haud adeo longa & lata gerit, fed magis coa&a , radicem ar&é com- ple&tentia , urs, extremo anguíliora , & in acumen convergentia, dura & pungentia, prout icon hzc oftendit. Radices Calami noftratis emule funt, fed tenuiores, & faporis odorisque magis a- romatici & Íuavioriss Unde pro zcoro «vero Mattbioli e$» Calamo odorato Plinii, vel Arundine odorata , In- dica, habetur; quum folia ejus dura fint, & , inftar Ztrundinis, manum tangentis ledant. — Plantam hanc unà cum iebus non Batavià duntaxat, fed & ex promontorio Bonz Spei miffam accepimus: quz qui- dem pofterior ab illà habitu vix differt, at faporc & odore plurimum ; dum Afiatica odoris faporisque vi & fuavitate Africanam haud parum antecelit. Quin & folia illius, quam Batavia aliique portus profe- runt, forti jucundoque odore pollent, & vulnerata Meliffe inftar fuaveolent. —— Malabari & Batavii inco- le ex hoc Junco, quo tempore florentiffimus eft, optimum deftillando cliciunt oleum , ipfis appellatum Oleum Zerreóà , alis vero Oleum Squimantbi Indicum. — Olet autem fuaviffimé oleum ifthoc , acrique amarore linguam afficit, & facultate roborandi flatusque. difcutiendi przditum , eximii ufus eft in palpitationibus cordis , & affectibus Hyflericis mulierum, ab animi pathemate natis. Datur à 5 ad 6 gutt. fruftulo facchari albiffimi, aut vini unciz inftillatum , femel aut bis per diem. Iteratis vicibus virtutem ejus fin- gularem fumus experti. Ipfius radicis pulvis tenuiffimus, quantum digitabulo capi poteft, cum vino aut cerevifia affumtus, fummum eít in affe&tibus modo memoratis medicamentum , & prafentiffimum Cardiacum. HEANBIUT.A VICESIMA ET'SESCTA Num. r. Ericu, Americana. Planta hec D. Hermanno in Parad. Bat. pag. 3o. "dpocynum , eretfum , incanum , latifolium , America- mun , floribus ex. incarnato ftarve «violaceis , audit. Breyn. Prodr. II. 24pocymum , eretfum , majus , latifolium , Indi- cum , flore concave auplo , cereo , fuarve purpurafcente. — Ejus icona dedit Pluknetius Phytogr. Tab. CLX XV. fig. 3. que tamen ab Indicá Orientali differt, ineque ab Erics Hort. Malab. & JFarogbale Ceylanenf. probé diftingui debet, prout ex defcriptione ejus conftat, à Celeberrimo D. Hermanno pag. 28, 29, & 30 data. Binz aliz ejus fpecies in Hort. Malabar. Tom. II. fig. 51. P r4. deícriptze funt, ha- rumque prima Bramannis Roey , altera vero, Bel-Eric/, Bramannis Davi-Roey cluit, flore prorfus albo do- nata, cujus brevem defcriptionem , fine icone, pag. : 5. fiftit. n zyn Pimax zcven en veertig daar van aangehaalt. De Heer Engelbert Kzmpher ,. Z/moenitatum. Exoticorum. Fafticulus IF, maakt eene omílaudige beíchryving van de Palmetis, hare plan- tinge,enz. C. B. s. 12. pag. go8. Bazam fruttus Zagu. ' Jrbor fa- rinfera. Ferdinand Lopez gecft haar den naam van Sagz. Num. z. Byzonuder foort van Bies , of: Jun- cus Aquaticus Indica. . Het zelve groeit aan de flille rivieren in Ooft-Indié , gelyk in deze landen de 7Zter-Kalmus en Biezen s doch is niet zo ang en breed van bladt, maar gedrongener, zynde het lof aan de wortcl digt gefloten, de hoogte van 1: voet naar boven fmal- Ter en puntig toclopende , hard en ftekelig, gelyk wy hier in plaat vertonen. De wortelen zyn van de zelve Beanie als onze inlandíche Ka/zus, maar veel dunder, aromatiker , en lieflyker van reuk en fmaak dan onze inlandíche. Deze wordt voor de rechte Zfcorus Mattbioli en Calamus odoratus van Plimius ge- houden, als mede voor de Zruude odorata ludica , dewyl de bladen hard en pevoclig in 't aanraken zyn, gelyk Riet.. Dit ge- was, met zyne wortclen, is ons niet alleen van Batavia, maar ook van de Kaap de Goede Hoop toegezonden. Het zelve ver- fchilt weinig in gedaante, maar veel in reuk en fmaak. — Dat gc- ne, dat aan de kuften van Afíé grocit, is vcecl lieflyker en fter- ker van reuk en fmaak als dat in Afrika voortkomt; ook zyn de bladen van die, de welke op Batavia en andere kuften grocjen, zcerlieflyk en fterk van geur.— Als zy gekwetít worden, hebben Zy den reuk van Meliffz- o£ Citroenkruidt. De inlanders van Ma- labar en Batavia diftilleren cen goede olie van dit kruid- of bies- gewas,als het in zyn beíten fleur ftaat. — Zy geven het zelve den naam van O/eum; Zerre?$ máar anderen hieten het Oleum Squigaa- thi ,of Olie van Kameel-flroo ,uit Indi£. Deze olie heeft cen aange- namen reuk , is fcherp en bitter op de tong, zcer verfterkend en more €n cen uitnemend middcl tegen de hertklopping, m. 1. Apocynum ; en de opdampingen der vrouwen , wanneer de zelve uit ontfítel- teniffe ontítaan. Het wordt droppelwyze van drie tot zes drop- pelen in een ftukje witte broodzuiker, of in een half kelkje wyn ingenomen cen of tweemalen daags. — Wy hebben het door veel ondervinding altoos wel bevonden. De wortel zcel£, tot cen fynpoeder gemaakt,, en cen vinger-hoedt vol met wyn of bier in- genomen, is in de voorgemelde ongemakken cen heerlyk middel en cen rechte hertíterking. ZES EN TWINTIGSTE TAFEREEL. Num. r. Zmerikaen[che Evicu , of wegte; avifte , Amerikaan[che , Apocymum , met brede. bladen. Deze Amerikaanfche Ericu is, volgens de befchryving van den Hire. Hermanns in Paradif. Bat. pag. 3o. de Apocynum , erettum , in- canum , latifolium , dmericahum , floribus ex incarnato [uave violateis, en de Zfpocynum , ereGlum y imajus , latifolium , Iudicum s flore concave am plo , cerueo fuave purpura[cente , van Breyn. Pr. I7. wclke Pluknet ook in prent heeft laten brengen in zyn PAytogr. 740. CLXXV. fig. 3. doch verfchillende in foort vaa die, welke in Ooft-Indié roejen , en derhalven van de Ericu H. 7Malab. cn de ZP'arogbale Ceylaneuf. wel moet onderfcheiden worden, als blykt uit de be- fchryving, die de geleerde Heer Hermanns daar van gegeven heeft zo wcl op 4g. 30. als Gok op ag. 28. ez 29. De twee andere foorten zyn belchreven in de ZJorz. Malabar. IT. Deel, 31. afteke- ning, 14. bladt , daar men zict, dat het in 't Bramanfch Rey gc- naamt wordt, en het twede foort, Bel-Erizu, van de Bramans JDavi- Roey genoemt , wiens bloem geheel wit is, daar van is een korte Bechyungo maar zonder aftckening, op 't 15. Z/a4f. Vy 42 RERUM NATURALÍUM Apocynum hoc idiomate Belgico nullibi, Britannico vero apud Pàrk. pag. 585. Dogsbawe defcriptura reperitur. . Inter frutices numerandum , plerumque V vel VI pedum altitudinem affequitur, trunco me- diocriter craffo, non lignofo, fed la&efcente, viridi, albaque quafi farina confperfo. — Folia craffa, oblon- go-rotunda , bina conjugata, brevibus craffisque petiolis innixa , expanfas coftas gerunt , admodum craf- fas, pallefcentes, filamentofis tenacibusque villis, inftar foliorum Cichorei: moffratis , plenas. Surculis al- tius excrefcentibus, infima folia flaveícunt & decidunt: quousque autem virent, mollia, craffa & fragi- lia funt. — Flores umbellatim dispofiti, multi fimul congregati , longis, craffis ; teretibus, firmis, erectis- que pedunculis fulti, ex albo purpurafcentes, ftellati , petalis quinis, acuminatis, pendulis, fuaveolenti- bus, craífis , crifpatis, przditi, tubum intus, pallidé album , pifllumque ex viridi pallefcens gerunt. Ho- rum in fundo bini rotundi confpiciuntur globuli, à quibus fructus proveniunt, cortice diluté viridi ve- ftiti, intus la&tefcentes, prout binos horum, uni petiolo adharentes, hacce figura exhibemus fab lit. A. Semina plana, fübrotunda, quafi fquamata funt. Radix fübruffa, fibrofa eft. Qui plantam hanc mi- hi transmiferunt, perhibent, radicis in aqua decoctum fi bibatur, admodum conferre ad febres intermit- tentes , & dolores poft partum fopiendos; íi vero in ore detineatur , odontalgie mederi; ejus denique la- vatione malignas quasque inflammationes, Arthriticos dolores vehementes, aliasque ejusmodi agritudi- nes tolli. Num. 2. Geranium, maximum, Ceilanicum, Tufflaginis folio, ftre purpureo. Folia fubtus molli lanugine albicante hirfuta fupra faturaté viridia, craffis nervis , quafi coftis, multi- fariam expanfis, formam folio debitam conciliantibus , perreptata, in ambitu acutis denticulis ferrata funt. Truncus fiftulofus, tomentofus, ex pallido viret: nec minus & florum petioli, qui ex alis folio- rum conjugatorum orti, apicibus fuis fuftinent flofculos, gregatim congeftos, é vaginá prodeuntes, cu- jus folia in fümmitate purpuream coronam oftentant , quamdiu flores nondum patent. — Floris interna fa- cies colore purpureo & piéturà Gladioli & Xiphii «mula cft. Neque conftat nobis, ab ullo Botanicorum Plantam hanc defcriptam effe. Num. g. — Jasminum , Catalonicum , flore. luteo. Protulit hanc arbufculam Hortus Beaumontianus. Folia ejus proximó accedunt ad Perfiarie woffatis folia, fi purpureas, craffasque fpe&tes coftas intermedias; craffiora tamen funt & latiora. ' Truncus, ra- mique, pulcherrimo fpe&taculo, ex pallidé viridi & purpureo variegantur. Folia, alternatim pofita, ex alis fuis emittunt furculos , qui unum aut binos proferunt flores, fimplices, oblongos , calyce viridi, in quinque lacinias , ftelle in modum , divifo, fuccin&tos, tenuibus foliolis, luteis, piftillum ar&é ftipan- Es ; fardos. D. Kiggelar hec quoque Planta Tasmimum , Catal » folüs alternis , flove luteo , audit. : Num. 4. W'y vinden deze /fpocynum nergens in 't Nederduitfch befchre- — boven donker groen , met dikke ribbige zenuwen , veelvuldig ven, maar wel in 't Engelfch door Park. pag. 385. onder den naam van Dogsbane. "t Is cen hecftergewas, en grocit gemeenlyk VE of Zesvoeten hoog : de ftam is matclyk dik , nict houtig , maar melkig, en groen, met wit, als mecl, beftrooit. De bladen zyn dik ,lang- . werpig, en rond, twee aan twee, op korte dikke fteclen. De uitgebreide bladzenuwen zyn dik en bleek , vol met dradige taaie velelen, gelyk de inlandíche Weegbree-bladen. Als de fpruiten hoger uitíchieten, worden de benedentte bladen gecl, en vallen af: in 't groen ftaande zyn zy zacht, dik en bros. De bloemen komen kroonsgewyze en vecl byeen aan lange, dikke, ronde, ftyve en regt-op A n fteelen , purper-rood uit den witten, ftersgewyze , met vyf fpits toclopende bladen, neerhangende, en aangenaam van reuk, dik van bladt, omkrielend, de koker van binnen bleek wit, het ftampertje , of tongetje bleek groen. On- der aan den grondt ziet men twee ronde /o/letjes, waar uit de vruchten voortkomen, welker fchil licht groen en van binnen melkig is; gelyk hier twee vrucbtjeus aan een bloemítecl in de plaat by Let. À. vertoont worden. De zaden zyn plat , rond- achtig, fchobsgewyze. De wortelis rosachtig en vefelig. Die dit gewas aan my hebben overgezonden, getuigen daar van, dat als men de wortel in water kookt, en daar van drinkt, zulks een goed geneesmiddel is voor de koude koorts, en voor de naween der vrouwen: in den mondt gehouden verdryftze de tandpyn ; en als men 'er zich mede wafcht, neemtze alle kwade ontítekin- im en audere zware pynen, van jicht, en andere diergelyke kwalen, weg. Num. z.: Ceilonfche Ojevaars-bekken , met fcbone licht purperbloemen , en bladen gelykende maar die der. Hoef bladen. De bladen zyn van onderen zacht ruig, en wit-haairig; van uit elkander gefpreid , om het bladt in zyne behoorlyke gedaante uit te breiden, rondom met puntige tandtjes verfiert en ingekor- ven. De pypachtige ftam is wollig, en bleck groen, als mede de bloemfteelen, die uit de oxelen der bladen, de welke twee aan twee tegen over elkander zitten, uitfpruiten, aan wiens top- cinden de bloemen koppelwyze uit cen koker voortkomen , waar van de kapfels bladen aan hunne boveneinden met een paars kroontje verfiert zyn, voor dat de bloem open gaat. De bloe- men gelyken van binnen naar de G/adiolus en Xipbium omtrent hare tekening en purperrode verwe. Wy weten niet, dat wy dit plantgewas by eenig ander kruidbefchryver gevonden hebben. Num. 5. Takje van den Catalaanfchen Jasmyuboom n met gele bloemen. Deze Jasmynboom is voortgekomen in den tuin van den Heere Beaumont. Des zclfs bladen gelyken naar de inlandfche Perfica- ria of Flookruidt, wegens hunne paarze, dikke , middelribben : doch is wat breder en dikker van bladt. De ftam en takítecl zyn me- de bleck groen en paarsverwig , het welk een aangenaam gezicht gecft. De bladen zitten het een om het ander aan de takken, uit wiens oxclen kleine fpruitjes groejen, daar cen of twee en- kelde gele bloemen, langwerpig, uit voortkomen, wiens koker Broen is, en in vyf fterachtige punten de bloembladen bekleden. De bloem is gevult met fyne gele blaadtjes , die digt om het ftampertje gefloten zyn. De Heer Kiggelaar heeft dit gewas mcede den naam gegeven van J'afminum Gatalonicum , foliis alternis , flare luteo. Num. 4. TAB.XXVAZL, e NN NSN rr 72 NS NN N SONOS SN S ? SSSSENSCSTS , 7» Ap 7] ANS ANS 2n 7 jj, JT Tb TT 7, SSN m "Wm 111777)» ADEM /1 // idi mu pr ES T 17 77 Z5 77 T AHSZE USCOSAE U CUR NUS Orchis, Brafilienfis , flore Papilionem , vel mufcam rubram referente, Num. 4. Flofculi Papilionis , feu mufcz: rubra formá con bina gerunt rubicunda piftilla , ce, proríus flava & ex purpurco rubra funt. git Diis. ut in Satyrione. flore fufco , froe Scarabeum vefereus , Num. 5. 43 fo fpicui , per dorfum panicula tomentofà , albicante , ornati ; corniculis Papilionum fimilia: florum folia, quafi alata, unà cum caly- i Pedunculus flori$, quoque in luteum vergens , é ternis fur- Quz à D. Breynio in Cent. p. ror. tab. 45. defcripta eft Orcbis, AMyodes , folo colore excepto, ad amuffim cum hác noftrá convenit. Orchis , Brafilienfis , radice palmatà , flore albo €9 rubro, favis quafi annulis pulcherrime circulato , Scarabaum referente. Hujus etiam florum petioli , uti prioris, ex tribus foliis emergunt. — Radices, inftar Palme Chrifli , binis conftant rotundis, exiguis, tuberibus, viribusque & ufa pollent, per varia fcripta Botanica fat notis. qT^A-BUTLÀA VICESIMA ET' SEPTIMUS Num. 1. Cerafus , Indica, fructu ex. purpureo-carulefcente. Ramulum hunc Cerafi, fronde & fru&u ornatum, in liquore Zfrak confervatum, Batavi, unà cum alis fructibus & plantis, miffum accepimus. Cerafa & folia multüm exhaufta. erant. i x s : ; transmifit, unà memorat, Cerafa , matura, coloris effe ex purpureo rubri, czrulo obumbrati, Amicus, qui faporis dulcis, fed exigua, nec Cerafis parvis , nigris , noffratibus , fyloeflribus, majora. In medio cujuslibet pe- tioli Cerafi minutum hzret foliolum , quod in noftratibus haud confpicitur. Folia amoené virent. Num. 2. Corylus India. Orientalis , cum floribus. Indigenz feré fimilis eft, nifi quod folii parti poftice , prope pedunculum , utrinque lata quafi fim- bria adnata fit, in noftratibus haud occurrens. Nuces grandes, rotundz , dulcem continent nucleum. Sunt autem. Avellanz notz nimis & ubique tritz , quàm ut plura de iis nunc commemoremus. Num. 3. Rhamnus ,| Americana , [pinis longis, tenuibus €9' *valde pungentibus. Spinz, ultra folium quodlibet prominule, ex axillis foliorum & ramorum emergunt, exiguá infuper propagine ftipatz , é quà alii rurfum ramuli & foliola proveniunt. Truncus diluté viret. Folia Berberis zmula, majora tamen , fingularibus quoque fpinulis, minutis, in ambitu armata, brevi infiftunt petio- lo, quàmproximé ad truncum fito. Flores pentapetali, ftellari, albidi, & medio quina protendunt ftamina, apice donata, fingula inter folia diftributa: piftillum ex diluté flavo virefcit. * . Num. 4. Brafiliaan[che Orchis , of. Stendelkruidt , avjens bloemen. eem. kapelletje , of vode «lig qerbeelden. De kapelletjes of rode vliegen, welke de bloemen van dit kruidt verbeelden, zyn met een wit wollig pluisje op den rug bekleed, met twee rode ftampertjes, gelykende naar de horen- tjes der kapelletjes. De vleugcelachtigebloembladen en het ko- kertje zyn heel geel en paars-rood; de bloemfteel, die mede uit den gelen trekt, fpruit uit drie bladen, gelyk de Sazyriov. De Heer Breynius, Centur. pag. vor. gab. 45. befchryft een Orcbis Myodes , flore fufco , five Scarabeum refercus , de welke in alle delen met deze overeenkomt, verfchillende alleen in de verwe. Num. s. Brafiliaanfche Orchis , met een cwitte en vode bloem , «verbeeldeude Schallebyters , of Keevers , "met. geel als viugetjes fierlyk uitgemonflert in 't vode. De bloemftecl komt mede, als de voorgaande , uit drie bladen voort. De wortelen beftaan in twee kleine ronde bolletjes, ge- Mk de Palma Chrifli, welkers kracht en gebruik in verícheide Kruidbocken befchreven zyn. ZEVEN EN TWINTIGSTE TAFEREEL. Indiaam[che Kar[eboom , met eem purper- Num. r. blaauwe «rucht. Deze Indiaanfche karffen, met de bladen en vruchten aan een takje, zyn ons v:n B.ta iain cen vlefch met Arak bewaard, toc- Ovarium, gezonden, nevens meer andere vruchten en gewaffen. De karf- fen waren fterk uitgetrokken, als mede de bladen. De zender fchryft my, dat de karflen, p geworden zynde, de kouleur hebben van purper-rood , met blaauw befchaduwt; datze zoct van fmaak , maar klein ,'en niet groter dan onze inlandíche zwar- te krieken zyn. — Aan ieder karfleftecl zit in 't midden een klein blaadtje, dat aan die in onze landen niet gevonden wordt. De bladen hebben een aangenaam groen. Num. z. dadisemfche Hafelaar , met aye bloemen; De zelve komt met de inlandfche byna overeen, behalven dat het bladt van achteren by den ftcel van weerzyden cen aangroci als een breden zoom heeft, dat in de inlandíche zo niet is. De noten zyn groot , rond, en zoet van pit. Maar alzo de Hafcl- noten overal gemeen en bekend zyn, zullen wy 'er niet meer van zeggen. Num. 53. JPeff-Iudifche Kreutzbezien , met lange , dune en. fcherpflekende: doornen. De doornen ftcken boven elk bladt uit, en groeien uit de oxe- len der bladen en den ftam , nevens een klein uitfpruitfel , waaruit weder takjes en blaadtjes te voorfchyn komen. — De ftam is licht roen, en de bladen, die de gedaante van Barberiffen, maar een groter bladt hebben, m mede rondom met kleine enkelde do- rentjes gewapent, en Kort van ftecl, die digt aan den flam zit. Het is feldzaam , dat zelfs uit de doornen blaadtjes voortkomen. De bloemen, die zich in vyf blaadtjes ftersgewyze vertonen, zyn wit, komende uit het midden der bloemen vyf draadtjcs, boven met cen knoopje, die zich tuflchen ieder bladt verdeclen. Het hertje, of ftampertje is licht gecl en groen. La De 44 RERUM NATURALIUM Ovarium; Ricimi iricapfulavis fcr$ emulum, tria quoque femina continet, aliter tamen conformata inque longioribus & albidioribus loculis defixa; prout in reprafentato fub lit, A. fru&tu videri poteft, quem pericarpium quinquefidum etiamnum inveftit: hujus quippe ope fru&tus ad plenam usque matu- ritatem firmatur, donec fponte decidat. Fru&us pedunculi tandem. toti purpuraícunt, & fructus ipíe ab uno latere aliquantum ex flavo viridis evadit. : T'ABULA VICESIMA:.ET.OGTAV À Num. 3. Morus, Papyrifera, [atiua, Tapomicas ffue ramulus. arboris, à qua Saponenfes Papyrum. conficiunt. Icon hzc exículpta eft juxta delineationem , Nob. & Ampl. Confuli Jirfzz ex Japonia, unà cum nonnullis etiam nativis foliis, transmiffam , adje&áà fimul brevi hiftorià methodi, quà ex hác arbore Papyrus confici foleat. Prim fcilicet craffa & procera arbor, qua folo proxima. eft, refecatur; unde dein nonnulli rurfum faürculi, pollicem craffi, progerminant, qui menfe Junio plerumque abíciffi, in magnos faíces, trium circiter pedum longitudine, colligantur , Ae erecti appropriatum in ahenum re- ponuntur, & fuffidiente aquà eousque decoquuntur, donec cortex inde fecedere incipiat; tum veró ex- empti inde faíces invertuntur , alteroque extremo in ahenum collocati, recenti denuó cum aquá tam diu coquuntur, dum cortex undique relaxatus facile feparari queat : extracti igitur é lebete, cortice orbantur, ui reficcatus affervatur, ligno reje&to, aut combufto. Papyrum vero confe&uri corticem illum , are- Baum prius, cum aqui purà & cineribus lignorum , rurfus fpatio 24 horaruf in lebete decoquunt , exemptum dein aquá purà abluunt,. rurfus cum aquá purá per 24 horas in aheno ebullire finunt, craffo interim baculo firpe agitantes, donec ille incraffefcat. — "Tum cortex fic ad albedinem deco&tus mundatur, ficcatur, in trunco, mortarii lignei inar excavato , probé in pulverem teritur , tandemque nová iterum ex aquá per horas aliquot , quantum fatis eft, decoquitur, & quadratis dein capfis immiffus ponderofo- rum lapidum fuperimpofitu ,' cafcorum inftar , premitur, dum omnis inde aqua fuerit exhaufta. — Fre- quenti ergo decoctione & tritu cortex ad eam deducitur puritatem -& fübrilitatem , qua aptus natus eft , modulis ut immitti poffit; haud fecus ac noftris in oris vetera lintea, aut Cannabis Linive filamenta , ite- rata ablutione & tritura, ad albedinem usque & debitam tenuitatem rediguntur. Moduli, modusque ficcandi Japonenfium , uti in officinis chartariis Europzorum , fefe habent, nifi quod magnitudo mo- dulorum fit diverfa. In Hiftorià Japoniz, à D. Engelberto Kampfero ; M. D. edità, & anno 1729. in Belgicum idioma translata, Arboris Papyriferz defcriptio & icon reperitur Lib. L. pag. 455. Tab. 40. dum diícrepat à fupramemoratá , quam D. Witfen , Confüli , quz tamen admo- ex Japonià transmiflam effe diximus. foliorum petioli valdé longi funt, & prope extremum foliorum geniculo quafi donati, é quo ipfa folia , tenuioribus coftulis fulta, progerminant. miles, fucculentos, & grati faporis. De vrucht, of het zaadhuisje gelykt meer naar een ARiizus tricapfularis, o£. zaadbuiskeus , waar in ook drie zaden geplaatft worden, maar in eene andere gedaante , wat langer en witter van kapfulen, gelyk de vrucht by letter A. vertoont, met hare vyf bloem-bekledende blaadtjes, die de vrucht tot hare volkome rypheit vaft houden, en wel zo lange, tot dat de zelve afvalt. De fleclen van de vrucht worden op "t laatít heel paarsverwig, en de vrucht aan de cene zyde cenigzins gecl groen. ACHT EN TWINTIGSTE TAFEREEL. Num. zr. Tabje, met zyme bladem, an bet vechte Jüort an. den. Tapanfchen. Papierboom. Deze plaat is gemaakt naar de tekening , de welke, nevens eenige natuurlyke bladen, aan den Ed. Groot-Achtb. Hecre Burgermecíter Witzen uit Japan is tocgezonden, met cene korte beíchryving , op welke manier het papier daar van gemaakt wordt. Namentlyk, voor eerít wordt de grote dikke boom digt aan den grondt afgekapt : daar na komen cenige jonge fprui- ten, zo dik als cen duim, te voorfchyn, de welke gemeenlyk in de maandt van Juny worden afgefneden ,; en in dikke boffen gebonden , omtrent drie voeten lang, die overend in een daar toe gemaakten ketel worden Br met genoegzaam water ge- kookt, zo lang, tot dat de fchil daar af begint te gaan: dan worden de bofien daar uit gehaalt en omgekcert, cn met het boventte endt naar onderen in den ketel wederom met verích water zo lange gekookt, tot dat de baft overal los is, cn zich Kay laat fchillen: dan wordt het uit den ketel, en de aft daar af gehaalt, en gedroogt, het hout weggeworpen, of verbrand. Als men papier daar van wil maken, wordt de agefchilde baít cerft gedroogt, vervolgens met houtafch en In profundiores quoque & acutiores denticulos emarginata funt folia, pluribusque coftulis perreptata ; eorum vero quede ex ipfis petiolis prodeunt, dum rig inter petiolos & trunci ctiam ramos novellus jugiter furculus progerminat, fru&tus proferens, Moris haud abfi- Io, JE (GS... fchoon water wederom in cen ketel 24 uuren lang gekookt: dan daar uit gehaalt, en inet fchoon water afgewaflchen; voorts wc- derom in den kctel met fchoon water 24 uuren lang gekookt, en met een dikken ítok dikwils omgeroert, tot dat ze dik wordt, Daar na wordt dic wit gekookte bait gezuivert en ge- droogt; als dan in een hol blok , als een mortier van hout, wel geftampt, dat ze klein wordt; en ten laatften wederom in fchoon water gckookt ecnige uuren lang, tot dat het genoeg is. Dan wordt het in vierkante kaffen gedaan, en het water met zware ftenen daar uit geparft, gelyk men de kazen parít. Na dat men deze baft genoeg gekookt, gelampt, gezuivert en fyn gemaakt hecft, tot die bekwaamheit, gelyk men hier te lande en elders het oude lynwaat, of de baft van hennip en vlas doedt, het welk ook zo lange gewaflchen en geftampt wordt, tot dat het be- kwaam en wit is, cn men hct zelve in de formen kan gebruiken. Het maken der formen'en "t drogen gefchiedt op Japan gelyk in Europa aan de papiermolens, doch de formen worden ongelyk van grootte gemaakt. . Men vindt in. de Befcbryving van Sfapan, door den Hre. Engel- Lbert Kempber , M. D. uitgegeven, en in 't jaar 1729. in 't Neder- duitfch uitgekomen, ook cen verhaal van den Papierboom, met des zelfs afbeelding, te weten in "t 7. Bock , fol. 453. Tab. 40. Maar wy vinden het gewas, of den Papicrboom, zo als die door den gemelden Hire. pace: wordt opgegeven, zeer verfchil- lende van dien, van welken wy boven gelproken, en die wy ge- zegt hebben dat den Heere Burgermeeíter Witzen uit Japan is toegezonden. De bladíteclen bevinden zich heel lang, en aan de enden der bladen als een leedtje, daar het bladt met dunder rib- betjcs uit voortfpruit : ook zyn de bladen dieper en puntiger ingekorven, en met meerder blad-ribbetjes voorzien: cenige bla- den komen van zelfs uit de lange bladíteclen uitfchieten, tuffchen Welke fteclen der bladen, als mede tuffchen de ftamfteclen, zich telkens een jonge uitfcheut, daar de vruchten uit voortkomen, Yertoont, in de gedaante van Moerbefién, vol fap, en lieflyk van Ímaak, : Dec WA S SMS SS SN SN SENSN SNNS S S NS NN NERNSESN NN. NS NN SN i ! » Vi 7 AND S TE 22 AV NS — 27 o N 77 Á EC NON NN PS NS SN xe V NN VN N 7) M P ^ p 4 T, D CLECEAGONVIUACUR mE EESISETIGI z peni iis e - ETT LÀ [cp m 7 o M — 7/7 SIR WU ,, [ n 7 n P My SN ORNA S 2 7 ( BN u: L2 2 s (2 7»* ; Á 7/ Aj 77 / VH 2j LOSS Ans MS NS ^ JNSEN eae NS NN Uo NS i BN TOEINA QE MANN y D P PA 2 i 1, UT /, dr lp. j (4^ nva) (TA d i 20/ [ 14 (26 E II 2/5 (7 LAN 7 di NO) AS qu CoU ji SUAQUE Po] evi M CR NR " Ver p, UP a ur, ros 7 o Ü yr ON NN SN SS. NY AN I | n | J | 1 ] 1 : AT j Vp ff AN d . NS Nr d d (A M i] NS M n WW S RS Mi ! " i : - | | | TAB. XXZX. / ? . ES Y | wu | d | Are SN: , N i Y ) NN / ' ; " SSSSSSNNSS RSS | N / ll RV i Wu | | 7/0 SUN SN À / SS N SNN SN, I M à AU B Eu N IT / Mm -- zii SN ( M "A l INS, (f, i TN À i N l/ z — s: x NL e —— Ee EE —— Bm——————— E —- | . E rZ lg 7 7 7 ZZ m ZZ Z j* "7 z z LLL P 7 Nr zm MEET dme rn , MO REO / (|, S , Eme CUOINUII EMTH : ANM E A / (noa (i 11 MES ULLAM NW (i ND SNNV 2 P NN NI ! e d SN : iN NS NN | j 7 , NJ RSS WW ese EP Ww E— ELA. e A SN NN » | Ad ELT M NN N ul i à E ur: ij T l Jt N N » ij " J 11 i; i, W^ FH 47 | r : QU SN ; S SS N SY | NS S ) , PEN —— E — ——5S ) " n c ———— — 77 s / " » - MS — ET EA T — SOUS MAMNOSANESNR E S * E X 2 : b 4m . e, ; (P ed PS uu ^5; ^1 — d wi nV dm : Lm AUR TOS Bs os t c i. DOHSBS' A'U:mnBA OO S D. T. G. Scheuchzer , focietatis Regie Britannice membrum D. Engelberti Kzmpferi & lingua Teutonica in Anglicam transtulit, curavit: cujus & operis exemplar, mihi miferat pauló ante quàm ,vitá fungeretur. Belgicum deque verfo , paginà jam allegatà 455 , Nobis equidem videtur, noftris etiam in oris fümptuum operzque nihil pratermitteretur. 45 duobusque Tornis in folio imprimi methodo Anglorum nitidiffimé compà&um, manu munificá, dono Eleganti hocce in opere, dein, ut fupra memini, in rolixa Arboris Papyrifera: defcriptio exhibetur. ari arbores, é Nonne Alga marina , filamentis longis, fortibus & glutino- * quibus bona charta parari poffet, fi fis conftans, huic apta foret? Quin Matte di&z Mofcoviticz , fi, quà methodo à Japonenfibus tra&an- tur cortices Arboris Papyriferz , przpararentur , chartz riófi rerum fcrutatores, fi velint, experimentum capiant. Num. 2. Species hac inter alia reptilia, à Curiofo &ta , ex albo cinereis tzniis diftinguitur. certé conficiendz idoneam darent materiem. Cu- Serpens , Japonica, ex regione. Kokmra, i quodam huc delata, noftras in manus pervenit. — Corpore eft gracili & longo, cujus fuperna facies, à capite ad caude usque finem , faturaté fpadiceis e Ícutis pi- Venter, ex cinereo luteus, Íquamarum transverfalium extrema fufcis punctis notata oftentat, ornamento haud exiguo. |""SNum:-t: Divers horum fpecies natu. minorum & majorum nobis transmiílas poffidemus, habentur vel fextuplam hujus magnitudinem zquantes. quod terra peculiaria fibi ferat genera, quorum tamen do. Huicce fpeciei totum corpus anterius & pofteriu guftioribus , intermediis , quz articulorum ad inftar fu pra fe invicem ar&ari laxarique poffunt. TABULA VICESIMA ET NON A Tatou , feu. AArmodillo, Americanus. e quos inter reficcati Mirum fané & notatu digniffimum eft, quzlibet » in fpecie cuivis proprià , elegans reperitur fimilitu- $3 binis munitur infignibus Ícutis, aliisque decem an- Conjungit ila intrinfecus craffà cutis ; unde glifcunt fupra fe mutuo , & fic dorfalia fcuta media exorbitare non patiuntur. Nec folo corporis trunco obtegendo inferviunt hzc fcuta: , Totum corpus oflcis quafi fquamis veftitur , exceptis collo, maxillá inferiore, ventre & femoribus, partes fingulz raris afperz capillis , retractz , magnis fub fcutis reconduntur. -annulata, quz vel in convoluto quoque animali Vid. Tab. XLII. imó & caput obtegunt, auresque & femora. quz Cauda offea , Íquamata & hocce prominet, fcutorum aperturam fubtus claudit. Caput hujusce porcelli longum eft, vulgaris pori emulum: fimiliterque fe habet. os, probofcis, & auriculz , quz longiufculz , tenuibus integuntur fquamis, Pedes, corumque digiti, Color cxteràm eft ex cinereo diluté flavus. przcedenti non differunt. Num. 2. & craffi ungues à Urtica marina, JAmericana , fmgularis. Ex infulà D. Thomz mihi miffum hocce ambiguum corpus, habitu externo aciarium refert, ex arte De Heer J. G. Schéuchzer, lidt van de koninklyke Maat- Íchappy te Londen, myn zcer ge&crde en waarde vriendt, heeft dc moeite genomen van de fchritten des Heeren Engelbert Kzem- phers uit het Hoogduitfch in 't Engelích te vertalen, zynde ge- drukt in twee Declen in folio, waar van zyn Ed. my een exem- plaar, in fraaie Engelfche banden gebonden, gulhertig heeft véreere, en kort daar na dit tydelyke door de doodt met het ecuwige verwiffelt. In dat fraaie Werk, naderhandt, als bo- ven gezegt is , ook in 't Nederduitích overgezet , wordt eene brede befchryving van den Papierboom op de voorgemelde 453 bladzyde gevonden. Het komt ons zo voor, dat men hier te lande mede wel boom- gewaffen zou vinden, die bekwaam zouden zyn, als men geen moeite noch koften ontzag, om daar goed papier van te maken. en zou het mede kunnen doen van zeewier , dat bandig, lang, fterk en lymig is. Als de Moskovifche matten zo bereid wier- den. als dé Japonnezen hunnc baíten of fchorffen van de Papier- bomen doen, het zou mede cen goede ftoffe tot papier worden Maar wy laten het aan de nieuwsgierige onderzockers over om daar cen proef van te nemen. Num. z. fapanfch [langttje , uit de provincie Kokura. . e Deze ílang is door cen liefhebber, met meer andere kruipen- de dieren, mede gebragt, en ons ter handt gekomen. — Zy is dun en lang van ly£,van boven met donker-bruin, als fchildtjes, ge- tckent, met wit afchverwige banden afgedeclt, van 't hoofdt af tot het ftaarteinde toc. De buik is van onderen afch-geel, met bruin geftippelt op de cinden vah de dwarsfchobben, dat 'er een hecl fieraadt aan gecft. Zn, fL. elabora- NEGEN EN TWINTIGSTE TAFEREEL. Num. i. Weff-Indifche. Armodel , of Scbildvarken, Ons zyn verfcheide foorten daar van toegezonden, zo jonge, als oude,. Wy hebben 'er, die gedroogt en. wel zesmaal groter zyndan deze. Het is verwonderens- en aanmerkingwaardig , dat elk geweft byzondere geflachten voortbrengt, die echter naar hunnen aardt met elkander overeenkomen. Dit foort heeft twee grote fchilden, die het voor- en achterlyf gehecl overdekken, met tien fmalle middel(childen, die als gewrichten in en uit el- kander kunnen fchuiven. Binnenwaarts zitten zy met een dikke huidt aan elkander vaft, glyen over cen, en brengen de bovenfte middelfchilden in een goede vorm. Niet alleen IÍtrekken deze fchilden om t bovenlyf te dekken, maar ook het hoofdt, de oo- ren,en de fchenkels. ^ Alles is met beenachtige fchubben bedekt, uitgezonderd de hals; de onderíte kinnebakken, het onderlyf, en de fchenkels, dic dun-haairig zyn, worden alle in de grote Íchilden befloten. De beenige gefchubde en geringde ftaart fluit de opening, die 'er nog is, als zy zich in een gerolt hebben, van onderen digt. Zie het XLII. Tafercel. Het hootdt van dit varken is lang, gelyk dat van een gemcen varken: dus zyn ook de bek, de fnuit, cn de ooren, die lang en klein gefchubt zyn. De poten, klaauwen, en dikke nagclen zyn gelyk die van de voorgaande, en wat de verw belangt, de zelve is ganfch licht afch-gecl. a Num. z. Seldzame Afrikaanfche Zee-brandnetel. Dit foort van Zce-brandnetel is ons van 't eilandt Sr. "Thomas overgezonden, vertonende van buitén cen naaldckoker, die naar M de ,; amicus meus honoratiffimus, fcripta 46 RERUM NATURALIUM. elaboratum , & tornando orificium extrà verfüm gerens :inde propendent tres faíciculi , ex certà quádam ca- pillaceà fubftantia, tanquam . contortis filis fericis tenniffimis, conflati ; quorum capillorum finguli, fila- mentis fubtiliffimis circum obfiti, caules pennarum emulantur. — Faíciculi hi fuperius , ubi ex thecá emere gunt, miro artificio quafi nodati, finguli, ad alterum thece extremum | cccum , funiculi ope fir mantur. Vid. lit. A, ubi corpus hoc collocavimus, quippe digniffimum , quod attento oculo perluftre- tur. Sub lit. B idem exhibetur fübtus confpiciendum. Àd extremum fafciculorum foramen hiat, per * quod nutritius humor attrahitur./— In ambitu thece utrinque longi porriguntur exigui quafi pedes , ad la- tera denticulati , fabtus vero. vermium , ventri inhzrentium , pi pra fe ferentes. — Faíciculi (penicula- menta vocant incolz infüle D. Thom.) nodo fabligatus, ab alio diftinguitur. Num. 3. fubtus in unum coaluiffe videntur,. dum fupra peculiari quilibet : Uti facie, Arbufcula, ZEthiopica , vamulis alatis , floribus purpura[cen- tibus, Flort. Beaumont. Florum é medio furgit tubulus campaniformis, plurima ftamina , flavefcentia, apiculis rubellis coro- nata, protendens. Caliculi florum. numerofifimi, & denfa, lucidaque folia, ferrata, dilute. viridia, undique obfident hancce arbufculam ,*vifu ob id jucundiffimam. Floruit illa in. ditiffimo Horto Beaz- amontiamo anto 1690 , ubiàd vivum delineata, & «oloribus illuftrata , - meas pervenit in manus. Num. 4. Zhrbufeula Portoriccenfis ,..ladtefcens , filis. Quercinis , fpinis gemellis ad Jingulorum. foliorum ortum^ exafptrata. KYort. Beaumont. Pulchra hzcce arbufcula cuinam veniat accenfenda familie ? fané ambigo: effigies enim , quam poffi- deo, nec floris ullum, nec fructus exhibet velligium. — Folia in eo folàm à. Quernis difcrepant, quod in acumen , longius porrectum , definant. "Cortex ram diludoris verfus inferiora. D uículi faprà faturaté. cineri eft coloris, ejusdemque Num. 5. — Frutex , ZEthiopicus, Alaterni folis. Hujus meminit Breynius in Fafciculo varioruia plantarum , qui videri poteft. Num. 6. Ficoides, Afra , erectior , folio Calendula , flore aureo. Eo hanc Plantam nomine infignivit Clariff. Boerhaavius in Ind. alt. Plant. H. L. B. Breynius Cenr. . pag. 160. eam defcribit fub titulo Cbry[autbemi , Aizoidis , Africani , primi , f. latifolii, quorfum Le&orem relegamus. de kunft uitgewerkt en aan de opening uitgedraait is, waar uit dric bundeltjcs hangen, als of het fyne gedraaide zyde was, be- Íftaande uit zekere haairachtigheit, óm zo te fpreken, alzo elk haairtje rondom met zcer fyne vefeltjes bezet is, gelyk cen pen- neíchaft. Boven aan de opening zyn zy kunftig als gcknoopt, zittende elk in 't byzonder aan cen ítreng van het toc-cinde vaft. Zie let. A, alwaar wy dit gewas geplaatft hebben, om dat het waardig is om 'met aandacht befchouwt te worden. By let. B is het zelve zo geftelt, als het zich van onderen vertoont. Aan het kwaft- of bundels-einde vindt men eene opening, daar het zyn vocdfel door trekt. Rondom aan weerzyden zyn kleine lange po- ten, die aan de kanten zaagswyze uitftcken , en zich van ondcren als wormen, die langs den buik zitten, vertonen. De bundels, of kwaften, gelyk het de inwoonders van St. 'Thomas noemen, Íchynen van onderen maar een kwatt te zyn, en zyn elk van bo- ven als in 't byzonder afgeknoopt. Num. 3. Tak vem eem Heeffer-gewas , gemaamt Gytebaart , uit. Ethiopi£ , met. purperacbtige bloemen. Uit den tuin van den Hre. Beaumont. Uit "t midden van dit boomgewas komt een kokertje met vele kleine geclachtige fpiertjes , en kleine rode knopjes, te vooríchyn. A od is het vol bloemknoppen , en alom bezet met dikke en glanzige licht groenc bladen, die rondom ingekur- ven zyn, en zich zecr ERU vertonen. Het hecft geblocit in den íchonen kruidhof van'den Heere Beaumont in 't jaar 1690, .en 1s naar 't leven fierlyk getekent, en met verwen atgezet, in iyne handen gekomen, ] Num. 7. Num. 4. Heefler-gewas «van Porto-Rico , met lauge puntige doornen , tavee aan. tvee zittende , daar de bla- den aan de ziyde by uitfcbieten.. Uitden zelven tuin. Als 'er iets van dit Heefter-gewas wordt afgebroken, loopt daar een melkachtig vocht uit. [Ik ben in twyffel waar onder dit boomtje forteert, terwyl myne aftekening nog geen vrucht ver- toont. . De bladen gelyken naar die van Eiken, bcebalven dat zy van voren met een lange punt uitfchieren. De fchors van deri tak is donker afíchverwig naar boven, en naar beneden licht afch- verwig. Num. 5. Erbiopifch. boomtje ,. met bladen als de Alaternus. . Dit gewas zal men by Breynius gelieven na te zien F/z. Plau- Jarum rariorum. Num. 6. Ofpflaand Afrikaanfch Ficoides (of vyg- achtg gewas) met bladen en bloemen gelyk die van Gouds-bloemen. De vermaarde Hr. Boerhaave heeft deze plant in zyn Zzz. alt. Plaut. H. L. B. dus genoemt. — Breynius befchryft de zelve Cent. pag. 160. met den naam van Chry/antbemum , Aizoidis , "fricanum , primum , f. latifolium , waar heen wy den Lezer wyzen. : um. 7. SWR 7 MT M SN T Ir ERR SONS " p am Fi E - A. LA EET. S - m ES DAL ur CRM qr t) RENS ; S ERESN SSNS N EN SN ESSERE D zz D LA "7 2 LL. C ERSSSN o ^ -—. A D i TT AS li | f e / 2 [/ n 3/7 ; NS NS wt * JI ND W j y DUTT m TO AQUA /i Uit AWAY NIU ji y VRYITTTI RE Y [0 OS eh N AQUAM Y y TT QAM ENDUEN WW T ITLOCIARBSSSCAAUCREOU S Num. 7. 47 "Aflerifcus , annuus , Lufitanicus , odoratus. Idem modo laudatus Boerhaavius in Indice alt. Plant. hoc huic plantz nomen impertit. Breynius Cemf. pag. i5 7. Chry[anthemum , Conyzoides , Lufitanicum , appellavit , cujus ibidem defcriptio prolixior videri poteft, Eit & Affer [upimus , Comyzoides , Africanus. — Park, Theatr. fol. 132. T A'BD*U: E-A "T R3s]"G E3899 MAS Num. r. Canis Jyloefris , Zimericanus , cauda Jongiffima. Animal.hocce, ex promontorio de Tiburon, é regione infula Marteniko fito, ad nos translatum , in fylvis commoratur, & rapto vivit. Caput caninum, paulifper oblongum eft, Vulpini inftar. — Aures arre&z , parva. Oculi pregrandes. — Barba promiffa. Ri&us amplus, magnis acutisque dentibus ar- matus. Pedes, paulo longiores quàm Felium fylveftrium , in quinos fifi funt dieitos, longos, craflis incurvisque unguibus munitos : idque in anticis &qué ac pofticis obtinet. — Pellis dilute ruflis veftitur pi- lis, eftque coloris dilutiffimi ; qua caput, pedes & caudam obtegit. Num. 2. Felis. [ylveftris ,» Zmericanus , T igrinus. Ferocis adeo malignzque indolis eft hacce beftia, ut, quibus affequendis par eft, feris in vultum invo- let, oculos longis acutisque unguibus fuis eruat, cutim dilaceret, rue us cruore fe fatiet. - Profunda format antra, in quz & ipfa fefe recipit, & trucidatas belluas, paulo poft devorandas, pertrahit, — E- thiopes teftantur odd aliam in fylvis beftiam fibi magis effe formidabilem quim Felium hancée fpe- ciem. Vultus cjus ferox & horrendus eft. — Pili grifei , faturatà fufcis maculis, Tygridis in modum , varie- gantur. Caput unà cum auribus Felis domeftici noftratis emulum. — Cauda vertus dorfum crifpata, Pe- dum digiti magnis acutisque unguibus muniti func. Juvenculus autem hicce Felis eft. Num. 3. atu, feu. Armodillo, "Ifricanus , mas. Hzc quoque fpecies fcutatos inter Porcellos ita di&os refertur. Corpore eft brevi craffoque. — Caput pariter crafflum , & informe, à parte antica ex faturaté fufco pi&um, & quafi fquamatum eft... Auri- culz prorfus calva: rudesque funt. — Collum curtum laxá veftitur & craffà cute, per plures rugas compli- catà. * Scutum offeum, toti incumbens corpori, tripartitum eft; cujus divifio quzlibet ,, fingulari clabo- rata opere, ex plurimis quafi fcutulis, per ordinatas feries digeftis , fundoque füper cinerco-flavo, ex fa- turaté fufco pitis, componitur. Crura cum pedibus fimiliter rugofa pellis, craffis munita fquamis , tegit. Antici polticique pedes quinos in ungues abeunt, quorum, qui in anticis medio loco confitunt, tres omnium maximi funt, effodiendo de terrá pabulo idonei. Mas hic eft, caudá infignitus calvá, craffo- que corio, fed nullis Íquamis, nec fcutis te&tà , prout mox fecutura in foemella Comparct. Num. 4. Num. 7 Aflevifcus , amuts , Lufitanicus - het kan machtig worden, in "t gezicht vliegt, en met zyne lan- odoratus. Ook dezen naam heeft de zo even gemelde Hr. Boerhaave in zyn Jud. alt. Plant. opgegeven. — Breynius , Cent. pag. 157. noemt het Chryfantbemum , Conyzoides, Lufitanicum , alwaar een wydlo- piger befchryving daar van te vinden is. Het is ook de ZZffer JUpinus, Conyzoides , Africanus , in Park. Teeatr. fol. 131. IDESESREEI Ie GASUMIS E - OT. AR ER ESEL. Num. rz. Weft-Indifche- Bofchhondt , muet een : laugen flaart. : Het zelve is ons. van Cabo de Tiburon over Marteniko toege- zondeh. ^Dit dier onthoudt zich in de wilderniffen, en gencert Zich met het voedfíel, dat het machtig kan worden. Het heeft een honde-kop , wat langwerpig, gelyk een vos; is klein van opítaande ooren , groot van oogen, lang van baardt , en wyd van bek, die met grote puntige tanden gewapent is. De poten zyn wat langer dan die der wilde katten, en hebben vyf lange klaauwen,bczet met dikke kromme nagelen, zo achter als voor: het vel is licht. roshaairig. Dat van het hoofdt, de benen en den ftaart is het lichtíte. Num. z.. Wilde Wefl-Indifche Bofchkat. * Dit dier is vuil en wreed van aardt, zo dat het de dieren, die ge en fcherpe nagelen de oogen uit het hoofdt krabt, de huidt aan ftukken fcheurt, en zich met bloedt verzadigt. Het maakt diepe hollen, daar het zich in verbergt, en de omgebragte die- ren in fleept om op te eceten.. De Negers , volgens hun getui- enis, zyn voor geen bofchdier zo bevreeft als voor dit foort van [EA Het heeft ook een wreed en vreeflelyk gezicht. Het haair is grys , met donker bruine plekken als gctygert. Het hoofdt en de ooren zyn gelyk die der inlandfche huiskatten. ZZ dragen den flaart achter over, en zyn gefcherpt met grote nage- len aan de klaauwen. | Deze kat is nog jong. Num. 3. Zfrikaanfche Avmodil | bet mametje. Dit foort wordt ook onder de Scbildvarkens gerekent. Het is kort en dik vanly£ | Het hoofdt is ook dik en plomp, van vo- ren donker bruin gefchildert, als of het getchubt was. De oo- ren zyn ganfch kaal en lomp. De hals, die kort is, heeft cen ruime dikke huidt, die zeer gerimpelt over cen valt. Het been- achtig fchildt over het gehele lyf is in drién verdeelt. Elke ver- deeling hecft een byzonder werk, recgswys, als met kleine wa- penfchildtjes in order getekent, cn donker bruin van verwe, zit- tende verheven op den afch-gelen grondt. De benen en poten zyn mede over de gerimpeldc huidt dik gefchubt. Van vorén en van achteren hebben zy vyf klaauwen aan hunne poten, waar van de dric middelfte nagelen van voren de grootíte zyn, om hun vocdfcl daar mede uit de arde te krabben. Dit is ccn mannetje van het foort, dat een kalen dikhuidigen ftaart heeft, die niet gefchubt, noch met íchilden bedokt is, gelyk het volgende wyfjc. M2 . INum. 4. e- * RERUM NATURALIUM Num. 4. 48 Tatu , feu Armodillo , Africana, femina. Prioris hzcce fcemella, externo habitu illi quàm fimillima, hoc folum refpe&u inde diferepat, quod tria cjus infignia fuperni corporis fcuta haud adeo eleganter & diftin&é pida. fint quàm quidem in ma- re: caetera omnino congruunt. Cauda hujusce foemelle ad extremum usque fcuto Íquamato tcgitur. Quum fcilicet ob corporis poftici latitudinem cauda füb fcutis nequeat recondi , prout in mafculis obtinet ; idcirco hanc. Natura communivit, ut fcutorum pofticam intercapedinem replere & claudere poffe. Ca- put, crurà, & pedes, prorfus contrahi & íüb fcutis membranacei abdominis celari poffunt, uti Tab. XXIX. oftendit. — . Num. Io Zhuis,. Paradifiaca, Monucodiata , criflata , Orientalis , rariffma. Hujusmodi raró admodum occurrunt, quum haud frequenter remotiffimis illis Orientis regionibus, ubi nafcuntur, ad nos transferantur. Caput & collum , unà cum prolixa crifta clegantiffima , pennis ni- BEER veftita funt. Binas caudz pennas, infolitz longitudinis, plumatas, dilute fpadiceus pingit co- or; quo & pigmento corporis füperna facies, ale, & reliquae caudae pennae fuperbiunt. Penna ventrales diluté cinerez funt. — Pedes horumque digiti coloris plumbei, mediocriter longi, tenuibus & incurvis un- guibus muniti funt. Roftrum quoque plumbeo colore eft, prolixum, incurvum , & in acutiffimum convergens. | Zlldrovandus quintuplices harumce' Avium fpecies iconibus reprafentavit; qua tamen veram illarum indolem minimé exprimunt, fed potius ad imitationem aliorum objectorum confecta: videntur. JsA B.UL A TRIG ESIM AS.ELDL PORSISMGA: Num. r. Mus fplodfrris , "Americanus , imas, Scalopes didus. Gracis"Aya*, Brafilie incolis Marmota audit : fedentem hunc, corpore ere&o, exhibuimus , ut venter poflet confpici, é quo infignes craffique protuberant tefticuli , lit. A notati, Ovis veluti ubera referentes; & retrorfum magis, caudam verfus, penis prominet fub lit. B. — In aliis id animantibus plerumque haud ita obtinet; quum teftes feré de polfticá parte pendulos gerant plurima: at contra híc, fub cute abdomi- nis fuper adcrecà latitantes, fitu prepoftero gaudent. — Quod. equidem certá cum. ratione à naturá fa&ita- tum videtur: idem enim & in junioribus, uti li. A A exhibet, ita cernitur. — Caput longiufculum, Vulpini inftar, in acutam. convergit, roftrum feré füillum protendens , quo terram fuffodiunt pabuli quzrendi gratià, & antra formant, in quz tuti ab aliarum ferarum infidiis fefe queant recipere. *Oculi randes, aui, pilis faturaté fpadiceis, tanquam circulo, ambiuntur. Aures late, pendulz, propemo- Ei calve, raris duntaxat pilis fubhifpidz funt: at promiffus. myftax labium füperius ornat. Omnem corporis fupernam partem pili obfident faturaté fpadicei: diluté. flavus autem. cum fronte venter eft, — Pe- des & cauda longa, crifpata , albicantes, pilis carent: illorum quilibet quatuor in digitos unumque polli- cem finditur, uti in Simiis; quorum ope prehendunt fibi neceffaria requifitos in ufus. — Crifpatà caudá fuà firmiffimé alicubi fefe adfigere valent. Num. 4. Het fie van bet vvoorgaande Schildvarken. Het zelve is in alle declen met het mannetje uiterlyk overeen- komende, behalven dat de tekening over de drie grote fchilden van *t bovenlyf niet zo fraai, noch zo duidelyk is, als die van 't mannetje. Voor het overige is het daar mede gelyk. — De ftaart van dit wyfje is ten vollen uit met een fchubachtig fchildt over- dekt. Om dat het zynen ftaart door de breedte van het achter- lyf niet onder de fchilden, gelyk de mannetjes, kan brengen, heeft de Natuur den ftaart gewapent om van achteren over de fchilden te (luiten. Het hoofdt kan zich geheel onder de fchil- den van den buik, die huidig is, veríteken, als mede de benen en poten, gelyk in het XXIX. Taferecl vertoont wordt, Num. 5. Onmgemeen vare, gehuifde ,. Ooflerfche : Paradysvogel. Diergelyke Paradysvogel wordt weinig gezien, om dat zy fel- den uit de verre Oofteríche landen, daar zy vallen, tot ons over- gebragt worden. Het hoofdt en de hals zyn git zwart gevedert, als ook de lange fierlyke kuif.. De twee E en lange ge- pluimde ftaartpennen zyn licht kaftaniebruin. Van de zelve ver- we is het ganfche bovenlyf, met vlerken en ftaartpennen. De veéren aan het onderlyf zyn licht afchverwig. De benen en klaauwen zyn lootverwig , en matelyk lang, met dunne, krom- me,nagelen. De bck ook lootverwig, is lang en krom, ganfch puntig toclopende. ;//revandus heeft vyfderhande foorten van deze vogelen verbeeld ; maar zy komen met de rechte natuur van dit pluimgedierte niet overeen. De tekeningen zyn naar andere yoorwerpen nagebootít, Num. 2. EEN EN DERTIGSTE TAFEREEL. Num. r. Bofcbmwis , uit de Spaan[zhe Weff-Indien , bet mannetje , Scalopes geuaamt. Dit foort van Bofchmuizen wordt by de Grieken 4gries en Van de Brafilianen Marziota genawmt. Wy hebben deze overeind zittende vertoont om den buik van onderen te kunnen zien, al- waar de teffikelen groot en dik uitpuilen , als de borften en uiers aan een fchaap , met let. A, en nader aan den flaart de penis, of, Íchaft, met let. B aangewezen, zit. Dit is gemeenlyk by andere dieren zo niet, die dc teelballen van achteren, of neerhangende hebben: in't tegendeel zyn deze als in de huidt van den buik begrocit , en als verkeerd ftaande, daar de Natuur zekerlyk reden toc zal hebben. — Het zelve is ook aan de jongen te zien by de let. AA. Zy hebben cen lang puntig toclopend hoofdt, lk de voffen, met cen fnuit als een varken, waar mede zy in dc aarde wroeten om hun voedfel te zocken, en holen te maken, daar zy zich in verfchuilen, om voor ander wild gedierte bevryd te zyn. "y hebben grote donkere oogen, met donker bruin haair als een kring omgroeit: de ooren zyn breed neérhangende, byna kaal, met cen weinig haair begrocit ; maar zy hebben een langen baardt voor aan den bovenbek. Over het ganfche bovenlyf zyn zy don- ker bruinhaairig: het onderlyf en 't voorhoofdt zyn licht geel, De poten zyn heel wit en kaal, als mede de lang gckrulde flaart. Aan ieder poot hebben zy vier vingers en een duim, gelyk de Aapen, daar zy alles mede kunnen aanvatten, en tot hun gebruik hebben. Met den omgekrulden ftaart kunnen Zy grote kracht doen, om zich ergens aan vaft te houden. MN Num. 2, 1 zi [E . 4 Sees * ? : : i " * 1 ; ^ E - - TE "i M ! 1 X S. E Lune pee t — XI Bi : 'TAA2; XX Xu. T. X Lxt es SUE : 1 . 2: EL | | zm | 3 TASSE | CRETA ENDESERN ENSRADATNS i d ; L ! i | T AMAA 2A ALTA T PM, Z7 5 i : " "1 — 2 ; TTA zo 2 i » CU T NL Vs CNNSENSNE I TZ ! A SN wN SS : - c E 124. Aral] : ! A ENAEAU wA, MA MI AENA UH | DAMNA / UT APA PATA DLPOMPAT) dr] o ufo T ! / r fint t " A , i n D * i 1 (Mos . t POI i (MU HN UN 1 On DV A Wi SG (A MA Xr * N V [WM Ni NU tl l ANSA 148 AA (i NM NM / Us Y NN AA UN N e ILLA NSSATDHTI ON d A JI N Wi jl ' NI niet 27 Uv jj ASIN ; uM Al , J j j M PIE i zi ! és ODER Sl ui 7] b | D ev ' ] li y | ! i : 1 | l A Ht y Á RM DEAMUI imt XT JIPRBPAA NU : à 7 m S SS in SU i t ! NR EET RSSNNN e So NN | SNR 1 ESSRASAL UMS Il S : n A A E NNNNNNSNS | ! x ua Lx , . Z ^N f N / —— S M LH : Y saa i, - AM i) / i L| 2» El ia (fh (n dil * POP us, | RAIN) TRY mi ped hh nt t 7 AMM ven os enn Vp rt MI 1 Ls UP U MILERERIPMI ALAIN . JA etai dor a BAT TA T A : J j^ 1 nnn t i| ALMA Th | ; / ji ! 1 ó NONSENSE 3 ur Inr u VM ESSEESEUNNEN EINE EN jl EESCMERITS ^h PO HU Mc ts || Y j 7 SATIN (f : J, NAT, Y | dE ivi DEN P^ RN" HM M Ay, Ji N | SS 1 i di I //, MA Ch LM, ! 1/7, 4i 1 MAD, N NN , m cXcmcu uuo i / ^ / A , * iss Jj L, / 4 : P, ; NR UT VN AN m : - bh ! V/hdn " ! E ODD IOS | MA MN M - MU 7 22 2 : x : S N : ^ 3! 7A , , * i 772 - " T Ma ^n " ! d : Vdrpuai ORAL AED NN : SPCEES qni » ; | /f ; NEU) VAS : esie oy , / : ART PATER j S " : : . t d : 2 -— Ld X — ER SEN —— — XINDSSNNUNEENMEN SS Decem T UNS m Kalis -— DS SG. ETUR ME TET m . pcs 1 E M m NT ptc — E É- LIBMDISSRUMES CMM 9 S E WE x - ER qs Q E ACRES Se e EEG : DOCUMENT jl CUNNNSNS SQ GSSSSSSUEEmRe ES A 7 TUMMSNSS CREE A AE à ix j ERE NER EER RE 7 ; . * N arp S e " 4 » uad uxurt ———M z : e S S - - T 1 : - » * : - - i : * i im 1 7 N - d ; 2 E : : as € —— x a LIA » 2 -— 2d e : n t e , Mor 1 n Ld TO HOS SUX U RUGSS. Num. 2. Convenit hzc omnino cum fao mare, cujus tamen ubi tefticuli 49 Muris , [yloeftris , "Americani , famella. locantur, ibi ubera in hiác prominent parva , longa , feptena , vel novena, quorum totidem la&e turgent quot mufculis la&entibus peo quip- pe qui tamdiu fügunt ,. donec BB. & CC. Num. 9: Altera hec Murium fpecies, idem tàmen ad genus cum priore pertinens , quafi ablactati proprio vi&ui quzrendo pares fint. Exhibent hos lit. Mus, Africanus , Kayopolin dicfus , ias. natali tantum loco differt. . Mafculus hic fuis gaudet generationis partibus, uti przcedens Num. :, nifi quod telticuli profundius in- tra cutim defoffi hareant: paulo etiam craffius ejus caput eft, & in omnem dimenfionem magis tumet : ita & cauda tantillum craffior eft, & ex faturaté Ípadiceo maculata , non tamen crifpara. Vid. Nierenlberg. . & Tonflon fol. 140. Num. 4. Mus, feu Sorex , Jloefiris , Americanus , mas. Tertia hec Murium fpecies , Surinamenfis , cum catulis fuis , dorfo infidentibus , fefe proripit, ubi ab alia quadam fera in fugam vertitur. Oculi miré lucidi tes, uti in Gliribus, acuti funt & pungentes. maculz difperguntur , quibus foemellz carent. Num. 5. Animalcula hec, catulos fuos fupra dorfum ferentia, dum confeftim convocant, ut per crifpatam matris caudam hujus in caudulas fuas circum - matris caudam contorquent , fugam prompti, feque in antra. fua recepturi. quz cum noftrà omnino convenit ; venter emaculati fit. candoris, fifi, manusque Simiorum referunt omnes brevibus obtufisque unguibus & inftin&tu quodam naturali Grunniunt autem. catuli inftar Porcellorum. D. Maria Sibylla Merian in hiftoria infe&orum Surinamenfium Muris hujusce & iconem, & nifi quod dorfi color haud adco ruffus, fed cum aliqua flavi mifturi : neque & pedum digiti, avium zmuli , magnis armantur unguibus, uti icon Ejus reprarfentat. pilofo circulo , faturaté fufco, in ambitu veftiantur. Cor- poris faperna pars , ex ruffo helva , molli lanugine tec coloris & roftrum eft unà cum fonte & pedibus. lixa barbà hifpidum. Binz fetz quafi fuille, pellucidz , Per caudam diluté coloratam , nudam, faturaté fpadicez: a eft. Venter totus ex fübflavo albicat ; ejusdemque Auriculz nudz, rigidule. Labium fuperius pro- fupra quemlibet oculum confpiciuntur. Den- Muris , [yueftris , Americani , famina. alicubi victum quzrentia fugantur , hos dorfum efcendant, cui innixi quantocyus ad hanc fefe firmant in defcriptionem exhibuit , verum ex fufco gilvus, nec Sunt equidem pedes in quinque quafi digitos quatuor nimirum digitis unoque pollice donati: at horum antici muniuntur; fimilibusque poftici etiam pollices , dum reliqui digiti minutis acutisque gaudent. Uberum habitus idem ac Num. 2. defcripfimus. Num. z. Bofcbmuis uit de Spaanfche wer Indin, bet wxyfje. De zelve komt in alle delen met de voorgaande overeen. Daar dc ballen van het mannetje zitten, heeft het wyfjc haar mam- mctjes met zeven tot ncgen kleine lange uiers, van welke zo vcel met zog zyn, als zy jongen hecft, die daar aan blyven zuigen, tot dat zy als gefpeent zynde haar koft zelf kunnen zocken. Dc- zc zyn vertoont by BB en CC. ANum. 3. 4frikaan[che Muis, genaamt Kayopolin, bet. maumetje. Dit twede foort van muizen is van 't zelve geflacht als de voorgaande , doch uit een ander landt , namentlyk uit Afrika. Deze verbeeldt cen mannctje , dat zync tceldeelen heeft , gelyk dic by Num. rz. te zien is, behalven dat de balletjes wat dieper in- waarts in de huidt zitten; ook is het hoofdt wat dikker, en in 't geheel is het wat meer uitgezet. De ftaart is mede wat dikker, Zonder krul, en donker bruin gevlakt. Zie Nieremberg , en onfton ol. 140. Num. 4. 4merikaanfcbe Bofzhmuis , of Bofch- vat, bet mammetje. Dit is het derde foort van Ratten, of Bofchmuizen, uit Suri- name, de jongen op zyn rug dragende, wanncer het van ander "ongedierte verjaagt , en op de vlucht gedreven wordt. Zy hebben helder fchynende oogen, dic met ecn kring van donker bruinach- tig d» omwaffen zyn. Over 't bovenlyf is het ros gevaalt, om. d. Num. c. en zacht gedonft. De buik is geheel geclachtig wit, als mede de bek en de poten. Het voorhoofdt is ook geclachtig wit, met kale ftyle ooren. Om den bovenbek is het langhaairig. Bo- ven ieder oog hecft het twee lange haairen, als varkens-haairen , dic dooríchynende zyn. Zy hebben fcherpe puntige tanden, ge- lyk de ratten, en over den lichten kalen ftaart lopen donker brui- nc plekken, die de wyfjes niet hebben. Num. jg. — '* Vyfje van de svoorgaande Bofchmuis. Dit dierken tort zyne jongen op den rug. Namentlyk , als zy van de plaats, daar zy hun voedfel zocken, verdreven worden, roepen zy de zclve fchielyk om op te komen zitten op hun ge- krulden ftaart, daar zy zo haaft nict op geklommen Zyn, ofzy flaan hunnc ftaarten om dien van hunne mdeder, om, gelyk de NNatuur hen geleert en ingefchapen heeft, zich dus daar aan vaft houdende te vluchten, en hun hol te zoeken. | Het geluidt, dar de jongen geven, is gelyk dat van ecn jong biggetje van een var- ken. Juffr. Maria Sibylla Merian heeft deze muis in de befchry- ving van hare Surinaamíche Infe&en vertoont en befchreven op eene wyze met deze overeenkomende, uitgenomen dat de verw over 't bovenlyf niet zo ros is, maar bruiner gevaalt, en dat het onderlyf niet heel wit, maar uit den gelen wit is: ook Zzyn de klaauwen der poten zo nict, als zy in haar print verbceld zyn, clyk vogelklaauwen , met grote nagels. 'Zy hebben wel vy£ niea die als vingers verbeelden, en de poten zyn, gelyk de poten der Aapen, met vier vingers en een duim, Wwaar van de vooríte alle korte nagelen hebben, die ftomp Zyn, als mede de achterfte duimen. De overige hebben kleine puntige nagel- tjes. De mammetjes, of uiertjes zyn gelyk die Num. z. zyn befchreven. É N Ie, Num, 6, OR ER UM:NIASTUTRSPASE EU M. Num. 6. .Mwis, Jphoefrris , "Americani , famina. 5o Quarta hzc fpecies à Gracis "AyeG» appellatur, quum fylvas incolat. Dicitur autem mire focun- da efle, & quolibet bimeftri fpatio 9, 10 ad 1:2 catulos procreare; uti in hácce patet, qua 12 fatus fimul effudit, quorum bini, etiamnum papillis adherentes, & inter fugendum capt, adfulo defupex li- quore , uberibus immortui funt. — Capite priori fimilis eft haec fpecies: at dorfi es óbfcuré ruber eft, ventrisque helvus. | Cauda brevis, craffa : pedum ue digiti omnes parvos acutosque in ungues definunr. Catuli adhuc pufilli & nudi funt. — Araneis vefci ifthanc fpeciem , pro vero perhibetur. Num. 7 Glis , feu Mus AAvellanarum ,| Americanus , agreflis | albus. Et hzc quinta fpecies in fylvis & agris commoratur, acceptum fibi pabulum in his quzrens. — Tota alba eft, & tenui longoque capite, roftroque vcluti fuillo donata, cui longi dentes infident , conftingen- dis nucibus aptati: auricule breves, rotundze : barba denía & prolixa: corpus breve , at latum, ut Muris aquatici , raris, craffis & transparentibus pilis veftitur: pedes noftratium Glirium zmuli. Num. 8. Mus , feu. Sorex , Americanus , major , agreftis, capite grandi , pullus. Sexta demum fpecies ifthzc, Ts dorfum ex ruffo lutea, caudam pedesque fübtus ex flavo albefcentes exhibet. Juniori pilus nondum fuccrevit. riculas. eft, pilique longi utrinque fub auribus rigent. Felis magnitudinem exzquat. . Caput latum, tumens, albicat, infignes & glabras erigens au- Oculi adhucdum occlufi funt, more catulis modó natis proprio: barba interim fatis prolixa Pedes uti Num. 5. Adula hzc fpecies mediocrem Num. 9g. — Seleton Muris, domeflici, moftratis , albiffamum , nulla parte mutilum. Num. ro. "vicia, de Quauhcilui di&a, caudá longa, magnitudine Pafferis. noftratis. Mexicana hzc avicula, roftro przdita longiffimo , pennas gerit grifeas, ex rubro amaniffimo & flavo variegatas. Ex Uropygio binz protenduntur penna, longiffimz ; prorfus rubrz. — Pectoris ventrisque dilutam flavedinem rubri mifcela intendit, — Caput eleganter grifeum eft; roftrumque fplendore viridi re- fulget. Pedes cum unguibus fatis groffi. Num. 6. — Zmerikaanfche Bofcbmuis , bet. vyfje. Dit vierde foort van Bofchmuizen wordt van de Gricken "AzG- (4grios) genaamt , om dat het zich inde boffchen en akkeren onthoudt. Daar wordt van getuigt , dat zy fterk voortteclen , en al- le twee maanden 9, 10, of 12:jongen voortbrengen, gelyk deze alhier vertoont, die twaalf jongen op cenmaal heeft voortgebragt, waar van 'er nog twee aan de tepeltjes hangen, die al zuigende zyn gevangen, en aan de boríten in de /iguor geftorven. Aan- gaande het hoofdt komt dit foort met de voorgaande overeen; maar het is heel donker rood van bovenlyf, van onderen muis- vaal, met een korten dikken ftaart, hebbende aan alle de klaau- wen der poten kleine puntige nagelen. De jongen zyn nog klein . en naakt. Het wordt voor een waarheit verhaalt, dat dit foort de fpinnen tot haar vocdícl heeft. W^efl-Indifche , vitte , Hafelmuis , ich mede in de boffchen outhoudende. Num. 7. Dit is het vyfde foort van Weft-Indifche muizen, Hafelzxuis pacc, latende zich mede in de boffchen en bouwlanden vin- den, om 't voed(el, dat haar behaagt, te zoeken. Dit foort is in *t geheel wit, met een dun, lang, hoofdt, en fnuit, als cen var- ken, met lange tanden, om de noten te kunnen kraken, kort en rond van ooren, groot en lang van baardt, kort en dik als een Waterrat , met enkelde , dikke , lange , doorfchynende haairen bezct. Dc poten komen met die van de inlandfche rátten overcen, JOASDOUSTTA Num, 8. Jong Wefl-Iudifcb. Bofcbmuisje, of Bofchratje , met een breed. hoofdt. Dit is het zesde foort, over den rug ros gecl. Van onderen zyn de poten en de ftaart geclachtig wit. Het is nog kaal, en zonder haair; hecft een breed ,dik en wit hoofdt , met grote, kale, opítaande ooren, met geflotene oogen, als nog blind zynde van jongheit; doch reets langhaairig van baardt, als mede aan weerzyden onder de ooren. De poten zyn gelyk die van Num. 3. Als zy oud zyn, zyn zo groot als een matelyke kat. Geraamte van een inlaud/che Haismuis , . volkomen avit , en ongefcbonden. Num. 9. Num. io. Vageltje, de Quauhcilui geuoemt , met een. langen flaart, zo groot als onze Mufch. Dit is een Mexikaaufche vogel, niet groter dan onze inland- fche Mufch, heel lang van bek, met twee lange ftaartpennen, PT van veéren, met fchoon rood en gecl uitgemonttert. e twee lange ftaartpennen zyn geheel rood. De borít en 't on- derlyf zyn licht geel, met rood vermengt; het hoofdt fchoon graauw , en de bek weérichynend groen; voorts grof van be« nen en klaauwen. TWEE CENE SES MINES A MRUNE RUE S AMNS a IN N SSSSSSNSNSAN SENSN SINON EAT : SS SSSNSNSSNINUO i SNR ON. d] SESS MA hir Vp//l / /i / à ESSEN i i Ni ^ Lih DAP ER MAN DAS 2 DUM S A A Arillisr a Vi; A A | NU PA ài Adr UDINE e S 1 Lg LAN VUA VM ht QR: BRA £44) 200 T RADAR TAA SON HT j : Jj ONU PUPA TUA INS v Z N 1 ULCRUDE UBL TRU NES 7 | | nl HP vi V / z 77 / j | 1 LA, 7 Jn DU To OR NA UI AN N 7 ? i I II, g/l UT They FL NR EUDR S ERAS z JP MM " TU DUHCALAR FESTER DRAMA NA I p lg M M M li 2871) S NND i W W 1 V A rr M Md / | Un ij hh RN Z b a / l M INN 2 — P ili DRIED MM jl ) o, 7, i i 2747) j / i , l A 7 p T 21 Ph, 7 p Pl 47 bli |l, [iJ ADS uU o z i, 7 T I 7 7 1H MTM T Jj vU A a, ,, A EMIL AL oy uyi TAA z z T, LM / A MIU, rh jui PM i Jie Vn ^ ANNAM E : E 1 p 7 ; 7 JA!) dui M TUR NN J Y) 1 TOSS A z ; I 1/41 // D IH M HE PAPA Jr s: 2 I, MH (12/0 n 1A S: TZ oZ 7 à 1 1009100000000 | un — i E 2 1170114011010) Rm MSS S Ses 7 z 14H LI IP MIA AAT / LH MA P) p MAS NNS DII MH TP TP AA (4 - 7 1 , ; A 7 7 7 1, , N3 NS PE NR UI » SN MN E Noa 4 NN " NON NW NNI n NE NS NN SOSA NN NN N NN NS WENN WN NN SN WW | NW NN UN M N N N EMO ANUS NS z NS. N N N SS SS 77 SN I WS S IL N NOW B U DANN AZ NI Z 7, I 7, TA N NS ^ / 7 "7 7 I A ,Z "m », 7 ^, / 7 D LÀ P d, NS € NR N S SN NSN MY NN / A 7] IL 1A) , J/ j : / : z 2 A M N NN NY À WS N SN , UL LM AM TL NA," md SNENS NEN Á 1] / MM NS SN NN hs NS ' 3i WU 7 // 7 RN S, TUA SN h URS NN T / 7L NN SIONIS SSSMSSN M Mi MA 2 SONS SS ANNUM ,, / NEL AP LM A SN ENS SS WNNISSQN I , T Z P/ I, A SQQ SNSSNNSS N WNN SORS MN ^ , 7 / o, 7 777 SS SENSN Y NW NN N LL A n Wl SS jw 7 NS 1 1 . SN Wd qn Zl 24) py j, SON SSS : SUNINNN SN SN : NES Y S : NN M Yn IM PEAWI y Y CM. AW i u BM a n Wi, UN N NJ TAoYA N ": MAN A ui ! jM NUM y AN | T z— h Tt NU Www z— "4 27, 7 T AA ZZ D, M , 29 UZ P 2) cá "M PUTA 7 7 LT EL. ^ — N NN NN NN fA NSSNNWMNSS n NNNNSWS MW hs BS ) NNSCURNSNS SN 2 SN VOS CRINES NNSNNY WW in WS ANN S NS * N N Ww CN SNO D E AUTERA "S WW NS DA 2 NUN W 7 Tod WW 7 NS 7 INA. ORC ART Y 1 1 SS SS MU 192,7. WN N NN Ms S / 50 7 P NUN RAN S 27. 7, j nA AR DAL EVA I S i KA 2 /, 7, / / //, / 7 /, 7 f, 7 7 77 f / / / / // 7 /) j, //) // 7/ 7 , /), / / / // (/ 7 7 77 / AA Na SAGT T: IROECSSARCUCR?U B $1 TABULA TRIGESIMA ET SECUN D A Num. x. ala, alla, noftras. Pili ejus breves, albi, fericum crudum mollitie referunt. — Corpus oblongum, turgidulum ,. fubrotun- dum: roftzum acutum , fuilli emulum , terre fodiendz eft aptatum ; cui & operi fubferviunt pedes an- tici, lati, grandes, pilis orbi, albicantes, intorti quafi, & íitu prapoftero & corpore porre&ti, in qui- nos diftin&ti digitos, inter fe connexos , fortibusque & acutis unguibus armatos: his enim, invito Abnn colono, utuntur ifthec animalia ad agros fuffodiendos, fubque erutá, & in longum aggeratá terrà cuni- culos formant, non profundos quidem , fed füb ipíà mox terre fuperficie decurrentes ; quos usque có fo- 'diendo protendunt ; donec ad locum devenerint, ubi folum laxius, minus compa&tum , facile in antrum excavari poteft, in quo delitefcant, aggere defuper accumulato recondita. Cauda mediocris magnitu- dinis, & crifpula eft. Num. 2. Talpa, rubra, Americana. Coloris hzc ex diluté cinereo rubri , habitu membrisque priori fimilis eft; nifi quod pedes antici aliter omnino fabrefacti fint, fili quippe in tres digitos, í uorum exterior unguem gerit maximum , longum , acutum , & levi curvaturà prominentem ; medius ipfe minor, minore etiam ungue munitus eft; interior vero admodum minutus. Pedes poftici in quatuor abeunt digitos, zqualibus fere unguiculis armatos. Num. 3. Talpa, Virginianus, niger , fupinus. Pilus hunc veftit nigricans, tono pulcherrimo coloris faturaté purpurei corufcans. Supinum delincari curavimus , ut fübtus confpicuus foret, qua roftrum. & pedes prime vifui patent. — Glabra eft & alba cute, & examuffim noftratibus fimilis, qui tamen nigerrimi prorfus , refra&tique luminis expertes funt. Num. 4. Talpa, Sibericus , «verficolor , Aspalax dictus. Pulcherrimus ifthic variis refulget coloribus, quos inter przcipué emicat tonus ex viridi aureus. Ro« ftrum breve admodum & exiguum eft, caputque & collum vix dignofci poteft. — Pofticá pus conglo- batus caudá caret. Antici pofticique pedes fe habent uti füb Num. 2. Graco nomine z4spa ax vel Spalaz gaudent; quum unguibus fuis terram continuo fodiant & eruant. Num. 5. Talpa, Siberica, [upina. Prioris foemella hzc, cum mare fuo & habitu & colore omnino convenit. Notandum tamen, quod hujus caput & roftrum pilo breviore, diluté flavo, tegatur. — Venter colorum tonis dilutior eft, quàm dorfum. Nares in antica roftri parte patent , uti in Porcis. Ri&um acuti dentes fupra & infra obfident, inftar Murium. — Utrum mammillas gerant pro pullis fuis la&andis , vix dubium videtur ; licet extus haud TWEE EN DERTIGSTE TAFEREEL. Num. zr. Imlaudfche Mol, met wit , kort , hair. Het haair van dezen Mol is zo zacht als vlokzyde. Hy is lang- werpig, dik, en rond, mct een fpitfen fnuit, gelyk de varkens hebben, om te wrocten in de aarde, waar toe ook de grote, bre- de, voorpoten, die kaal en wit zyn, en als verdraait aan "t lyF ftaan , met de vyf aan elkander gevocgde klaauwen en fterke pun- tige nagelen dienen, ten fpyt van den landman, wiens akkcrs zy . door hunne loopgravens, in de los gekrabbelde en op lange ho- pen opgeworpenc aarde ondermynen. Dezc loopgravens zyn nict diep, maar kort onder de vlakte van de aarde, die zy doorwroc- ten, tot dat zy cen plaats vinden, daar de aarde bros, of losgron- dig is, om een gat te maken, daar zy zich in verbergen onder €cn hoop aarde. Zy hebben een matelyken krulachtigen ftaart, Num. 2. Rode Mol uit Wefl-Indie. Deze Mol is ons uit Weft-Indié toegezonden. Hy is licht afch rood, overeenkomende in delen en leden met den voorgaan- den, behalven de vooríte poten, die ganích anders zyn hebbende drie klaauwen, waar van de buitenfte den grootften nage] heeft, die lang, puntig en kromachtig uitfteckt. De middeltte klaauw en nagel zyn vecl kleiner, en diebinnenwaarts ftaan zyn zeer klein. De achterite poten hebben vier klaauwen, en vier , byna gelyke, nagclen, conípicuz Num. 3. Zuarte Mol uit Virgini£, zyude een. mannetje. De zelve is zwarthaairig , met cen fchonen weerfchyn van ho- e paarfe verwe leggende op den rug ,om van onderen bezien te pU uen worden , van waar zich de ínuit en de poten het beft vertonen. Hy is kaal, en wit van huidt, in alle delen verder met onze inlandíche Mollen overeenkomende, behalven dat deze Jaatite geheel zwart is, en geen weérfchynende verw heeft. Num. 4. Mol wit Siberi£ , met celerbaude weer- fébynende. verauen , Aspalax gemoemt. Deze Mol is zeer fraai, De groene en goud-gele weerfchyn blinkt voor alle andere verwen uit. Hy heeft een zeer korter kleinen fnuit, en men kan 'er byna geen hoofdt, of hals aan be- kennen. Van achteren is hy gehecl rond, zonder ftaart. De voor- en achter- poten zyn gelyk van Num. 2. Zy dragen den Griekfíchen naam van /fspalax , of $palax , om dat zy de aarde ge- durig met hunne nagelen opkrabben en ophalen. Num. 5. JPjfje «an den woorgaanden Siberifcben Mol. Het komt in alles met het mannetje, zo in gedaante, als ver- wen, overeen: doch is aan te merken, dat het hoofdt en de bel van dit korthaairig en licht geel zyn. De buik is lichter van weerfchynende verwen dan de rug. De neusgaten zitten voor in den fnuit, gelyk die der varkens. In den bek hebben zy onder en boven fcherpe tanden, gelyk de muizen. Of zy tepels heb- ben, om hare jongen op te voeden; kan men in geen twy£el trek- Na ken, 52 RERUM NATURALIUM . confpicuz fint. Plus certé quàm verofimile eft, illas tum demum protuberare , quando fios exclufere. fotus, uti in Glirium. & Murium genere contingit: fiquidem pro rato habendum , *Conditorem fapien- tiffinum, qui, quotquot vità donavit, creatis opti las impertiviffe. — Porro id fingulare híc non prater mé profpexit, his quoque partibus Talparum foemel- eundum , quod in exoricis pariter ac noftratibus Tal- pis pedes poftici , haud aliter ac in homine , calcaneis przditi fint , queis inter currendum fefe promovent. Num. 6. Inde patet longitudo capitis , collique brevitas , quum horum robore opus fit ad terram. eruendam. veftitum , offi firmiter inhzret. Num. 7. & 8 E matris ventre vivi exfecti fant, alter maículus, Sceleton Talpa noffratis. & quam firma fint & curta offi, quafi vi coacta; Roftri extremum , cartilagineum , forti aponeurofi Ungues , Tendinibus quoque adfixi, in carne radicantur. Duo fetus "Tigridis. Ceilonice,- quem pedibus innixum Num. 7 exhibet, fcemella altera, recubans, füb Num. 8. Ambo elegantiffimis per univerfum corpus iaculis ornati funt, quarum infigniores , pofticam corporis partem obfidentes, miram colorum variegationem oftentant. obtufosque dehifcunt digitos , melle à medio hypogaftrii quatuor. protuberant papille, lit maculati, in quatuor craffos , Pedes , pariter brevibus parvisque unguibus munitos.' Foc- B notazz. Umbilicus refe&us fub lit. A confpicuus eft. Venter, thorax , & pedés ex cinereo dilutà lavefcunt : dorfum verb, & macule, multo fa- LH 5 5 turatioris coloris funt. bina gerit ubera. Tigrides binos duntaxat fcetus fimul parere, ex hác patet, quz pro catulo quovis Indoli horum animalium defcribende non immorabimur , quippe aliunde fatis cognitz. Eri autem incidi curavimus immaturos hosce Tygridum foetus, ut eorum forma innotefceret. TA BULA TRIGESIMA.:E T-TPESRUPMISS Num. 1. Cercopithecus , Americanus , minor , Monkje didíus, mas. Simiorum hec minima fpecies , plerumque Monkje , vel Capitis mortui nomen gerit; quum nafo fimo & quafi collapfo, oculisque profundé intra orbitas fitis , faciem ferà capitis emortui referat. Caput , anterius rotundum, atrofpadiceis pilis ad nafi usque radicem hifpidum eft; retroríüm vero magis elongatum , bre- vi capillo nigricante , uti ad frontem , horret. majuícule , capiti appreffz harent, Vultus omnis pilofus eft, & albicat, ad medium us fi; & oris ambitum, ubi nigredo regüat: rugz ilum plurima deformem faciunt. uti in Homine. quin brachia etiam, & manus, cumque pedibus crura que na- Auriculae glabrz , Minuü in ore dentes, cd lingua lata; » liumani feré corporis mentiuntur peciem. — Ungues breves funt , & tanquam pauló ante refecti. | Pedes poftici calce , digitisque ; longiffimis gaudent. Pili dor- fales dilutius fpadicei funt, quàm qui caput tegunt. Subtus à mento per ventrem usque, tum & fub brachiis, & per internam femorum faciem , calva prorfus & nuda cutis eft. Lumbos, DUE femo- rum partem , & pedes , paucus obfidet pilus, diluté flavefcens. drorum , aut Murium majorum Jpyloeffrium. ken, fchoon zy uiterlyk niet gezien worden. Het is meer dan waaríchynelyk , dat de zelve , gelyk in de ratten em muizen, uitzwellen, wanneer zy hare jongen geworpen hebben: want de alwyze Schepper, die alles wel gemaakt heeft, daar hy het we- zen aan heeft gegeven, zal zekerlyk voor deze delen ook in de wyfjes-Mollen wel gezorgt hebben. —Wyders is aan te merken als iets byzonders, dat de vremde zo wel als de inlandfche foorten van Mollen aan de achterfte poten hielen hebben, daar zy op lopen, gelyk de menfchen. Num. 6. QGeraamte van een inlandfchen Mol. Uit dit geraamte kan men zien , dat zy lang van hoofdt, en kort van hals zyn; de beenderen fterk , en kort als in een gedron- en ,om dat zy daar fterkte, om de aarde om te halen, in moeten pum De lange fnuit is kraakbeenachtig , met fterke zenuwen bckleed, en in "t been vaft zittende. — De nagclen zitten ook vaít aan de zenuwen in 't vleefch gehecht. Num. 7. en 8. Thee ongeborene Tygers van een Ceilenfcbe Tygerin. x De zelve zyn levendig uit 's moeders buik gefneden. Het mannetje, by Num. 7 , wordt ftaande, en 't vYpe» by Num. 8, leggende vertoont. Zy zyn over't ganfche lyf ongemeen fraai Bevlakt.. De grootfte vlakken zitten over 't achterlyf, en verto- nen een fierlyk bont.. De poten, die mede met plekken gete- kent zyn hebben vier dikke, ftompe, klaauwen , met kleine , kor- Ic, nagelen. Het wyfje hecft vier tepels in 't midden onder den uik, by let. B. aangewezen. De navel, die afgefneden is, ziet men by let. A. De buik , borft en benen zyn licht afchgecl. Het bovenlyf, als mede de vlakken, zyn vecl donkerder. Dat r Cauda longa, craffiufcula qualis Pbilan- Hicce mafculus eft: Faemelle hujus fpeciei ubera gerunt binis papillis de ''ygerinnen alleen twee jongen teffens teclen is uit deze af te nemen, dewyl zy voor ieder jong twee borften heeft. Wy zul- len ons over den aardt dezer dieren niet uitlaten , alzo de zelve genoeg bekend is. Deze hebben wy laten fnyden om te docn zien hoe de ongeborene T ygers zich vertonen. DRIE EN DERTIGSTE TAFEREEL. Num. r. Een der klemfle Aapjes uit Amerika , gemeenlyk Monkjes genoemt , bet mgmetje. Deze Aapjes worden Montjes, of Doodsboofdtjes genaamt, om dat hun neus plat, als ingevallen, en de oogen diep in 't hoofdt ftaan, zo dat het eenigzins naar een doodshoofdt gelykt. Het hoofdt is van voren rond, met zeer donker bruin haair tot aan den neus begroeit: naar achteren is het lan verpigo met donker kort haair, gelyk van voren, bewaffen. Het ganíche gezicht is haairig en wit ,behalven halfwegen den neus en zondom den bek, daarhet zwartis. Het gezicht is ook zeer gerimpelt: de ooren zyn kail, matelyk groot, cn zitten plat aan 't hoofdt » als de ooren van een meních. "Zy hebben kleine tanden en kiezen, met cen brede tong , gelyk cen menfch, daar de armen en han- den, benen en vocten ook naar zwemen: de nagels Zyn kort, als of zy eerft afgefneden waren. De achterpoten Zyn zeer lang van hielen en vingeren. Over den rug zyn zy wat lichter bruin-haai- rig dan over t hoófdt. | Onder den buik , van de kin af, als mede onder de armen en benen zyn zy ganfch kaal en naakt. ^ Over de lendenen buiten beens en de voeten hebben zy een weinig licht geelachtig haair. De ftaart is lang en dikachtig, gelyk die der grote Pbilauders , of Bofcbratten. Deze verbeeldt een mannetje. De wy£jes van dit flag hebben borften, met twee tepels,, als de pss erder T A, A o, , z 7 EI, f Al A 4 A dM MA S NS eS SS N SN NN N S S SS SS S NS ^ 7 9/1 í /7À P SS S ANSNS NN SNO SNS 7 I pL 11 l T, ^ ANS N y X SNO N NN NN NIBUS c1 7 qm, d CEN m — CRRASENONNSN SMS ENS. ut pucr A Le ERE ES A oe Pe SS SO CE Se SOCKS ETICA A. NS NE e NUT AN Des 7 IL T7 L^ * if, is SNAM ; CEN AARAU QNS SONA () Nec. A S NS EY T - NV NM V ENS NS Ee NN ON A n AY Z o a z/ JA : " d 7 c A TL 7 p E SEERE — — €— A —À— e RN SN EE EAM SONS SENSN 77 rZ c 7 afa Ls CCP -— MSS ur LZ 7 Z4 NES WE om SS m CON RES ESSERE NEN SESS NS SON. SONS Dee S SSRSNNNNN Wi S E eed — —U-— - CNN MSS NO S SUN OW SENSN CSS N NN VII ENTM SSESSNMENEN he CNN NONAS SN SY l - NN SESS N NS / NS ESSA CNN. ESSEN - MS (S&Ww v, 777. Pw, 7/147 7. C" ^ SSNOSNN NS S CNN SNSSCRNNCN SES SONSSNTN EZ CS MN CSS ENSE N EN SON S rna NN SONSNNN NS AS SMS SS ra a a e NNSNNN, NOSOR NS NS CNNSISNSN SENSN NNI T um NNNN SN NN NS NN S SESS SE SS E T e SNSNNNS NN SNNS NNNN SS NEN SNO SS SNR. CSS SEES ENS ER: EU SS/ A vs ENENTS RS NN w NS es NN NS SES SS SNOSNN ESSENNS L——2 e BE / ; d Ang SONOROCCNN SCC RSEN ENS CNCSSNN NNNNNSN MS m P A y NA E EN CCCLN N| UNA NN NUN CNSCNNN NENNNS ——————— Mi ( i aIGaÓRÓ Da A) ANSSSSNSSNSNNS SEXES OSSSSNSNNNNN NS SSSSSSENNNSSRSNSEENNNNNENNSENSE NENNEN NNUS NNNNNNS / "i ill SS CSS EECNN NON US / / / NES CN SON NN NN CNN. SSENSNENNNSSSEENNNNNS /1 [4 CANNA -N ANO NN NN NN 4, A , -] T! H:ECS.AUU'".RUUCS papillis przdita, non fecus ac mulieres. Neque jam Simiorum ulterius profequemur hiftoriam , quippe qua variis in libris exhibita reperiri poteft: interim tot fimul figmenta huic interfparía funt , ut qua le- guntur, aut narrantur, nonnifi circumípe&te pro veris affumi debeant. 53 : Num.2. ZA, fen Tardigradus , gracilis, Americanus. Idiomate Belgico Lwiaardt, Lufitanis Pezillo ligero & Priguiza audit: hujus Animalis pigritiem indicat, quod loco quodam defixum haret diuiffime, prz fegnitie non nifi rariffimé fedem mutare affectans. — Vultu interim amico gaudet, & irrifores fuos viciffim quafi deridere videtur. Oculi exigui , velut in dormiturientibus, connivent. Tot & tam longi é capite extant capilli , ut faciem , albam czterüm , brevibusque pilis obfitam, tantum non contegant. Sic corpus inivéddt fic femora , pedesque , conftituta funt, unde rudis ille & impolitus habitus emergit. Pilus ex grifeo quafi variegatus elt , albiffimus hic, ex atro grifeus alibi; per ventrem vero, maximam partem , prorfus albicar, Auriculz nulle extus, fed tantum foramina ibi loci confpiciuntur. Crura & pedes tam craffa & plum- bea funt quafi ex urfis junioribus defumta forent. — Pedum quilibet ternis munitus eft unguibus , magnis , incurvis, quorum ope arboribus adhzret Animal, ibique de ens requieícit, foliis & fructibus earundem veícens. Quum autem hocce genus Animalium in Indiis Orientalibus, przcipué vero in infulà Ceilanenfi , reperiatur, Tardigradum hunc, tanquam Arbori Camphoriferz , Cusuoky dictz , in Japonià crefcenti , in- pipe hic ad vitam curavimus Re h vel habitus ipfe externus nativam- Num. 3. — Cusnoky, fe» Camphora Japonica vera , laccifera: Ramus hic, ad vivum fculptus, à celeberrimo Mufzo Nob. & Ampl. D. Nicolai Witfen , Confuülis Ám- fteledam : depromptus eft, cui Viro ex Japonià erat transmiffus, addita deícriptione , quz ex Teutonico in Latinum vería ita habet. ' .— Cusnoky grandis eft & craffa arbor ,, dilutà viridi fronde, fenfim, ubi ad ultimum incrementi füi termi- num pervenit, flavefcente, venufta. Folia hzc, praeprimis autem fructus, infignem fpirant Camphorz odorem. Fru&tus finguli, vel bini fimul,& longo pendent petiolo, funtque diluté virides , rotundi, breves, & , inftar Glandium noftratium , calyce fuccincti faturaté. viridi. Magnus harumce arborum numerus per Japonie falius provenit, quarum nonnullae tanta funt craffitie, ut juncta binorum virorum brachia ambi- tum earum vix queant emetiri. Ex earum radicibus concinnas effingunt menfulas Japoniz incolz , qui has affabré excidere norunt: quod inde reliquum eft radicis, aut ligni, unà cum ramulis tenerioribus , minu- »tim in fruftula, articulum digiti longa , conciditur, quz dein ferreo aut. znco lebeti , aquá pleno, injecta per horas 48 decoquuntur ; lebetibus impofita funt opercula , quz, inftar Alambicorum, collis in altum furgentibus, cavis, Camphoram unà cum vapore elevatam fiftunt: hec verb tum , ubi omnia refrige- rata funt, inde exemta fervatur. Furni, in quibus ampli intus & lati lebetes ad validum ignem depo- nuntur, € duro lapide conftru&i funt, & parte fupernà fumario , infernà autem foramine , pro fübmitten- dislignis, patent. Verder zullen wy van de Aapen niet melden: men vindt de be- fchryving daar van in verfcheide boeken; maar men vindt 'er te gelvk zo vele verdichtfelen van , dat men zich wel wachten moet voor ligtgelovigheit, wanneer men 'er van leeft, of hoort vertellen. Num. 2. Teagere Luiaardt, uit Amerika. Dit dier wordt door de Neder-Duitfchen met den bovenge- melden name van Lziaardt , en door de Portugezen met dien van Pezillo ligero en Priguiza genoemt. Uit het maakfel ziet men de aangeborene traagheit van het zelve. —Daar het zit, zit het, zon- der de moeite te nemen om van plaats te veranderen. Echter ver- toont het een vriendelyk gelaat, en fchynt, die het befpotten, uittelagchen. De oogen zyn klein, en ftaan als of zy met fla- perigheit bezet zyn. Zy zyn zo ruig en langhaairig op 't hoofdt, dat het haair byna over 't gezicht (dat wit, doch korthaairig is) valt. Dus zyn zy over het ganfche lyf en de voeten, waar door Zy lomp en plomp zyn. Het haair 15 grys, als vermengelt: op eenige plaatíen is het zeer wit, op andere zeer donker graauw : onder 't lyf is het meeft ganfch wit. Men ziet 'er uiterlyk geen ooren aan maar wel cene opening. De benen en poten zyn grof en plomp, gelyk die van de jonge beeren. — Aan ieder poot heb- ben zy drie grote, kromme, nagels waar mede zy zich vaít in de bomen hou en, alwaar hun verblyf en ruftplaats is: hunne fpys zyn de bladen en vruchten, die zy daar op vinden, Dewyl dit E ook in Ooft-Indié, en byzonderlyk op Ceilon valt, heb- en ki dezen Luiaardt naar 't leven doen afbcelden, zittende op een takje van den Kamferboom Cusmky, die op Japan grocit. 9m, 4. Num. 4. Num. 3. Cusnoky, of Tapanfcbe Kanfertak. Deze tak is naar "t leven gemaakt naar eenen, die in het be- roemde Kabinet van den Ed. Gr. Achtb. Heere Aicolaas JV itfen s Burgermeefter der ftadt Amíterdam, gevonden wierdt, aan wien de zelve van Japan was toegezonden, met de volgende befchry-, ving, uit het Hoogduitích vertaalt. De Cusnoky is een grote dikke boom , met fchone, licht groene,' bladen, die allengskens geelachtig worden, wanneer zy hunnen vollen wasdom hebben. Zy ruiken zeer fterk naar de Kamfer, byzonderlyk de vrucht, die met een of twee aan cen lange feel grocjen, met een dekfel bevat, gelyk de inlandíche aakers, maar rond, en kort, uit den licht groenen. De hoetjes, of dekfels zyn donker groen. Deze bomen groejen by menigte in Japan in de boffchen: daar zyn'er zo dik, dat twee mannen de zelve niet kunnen omvademen. "Van de wortels maken de Japonezen fchone tafels, die zy zeer fraai weten uit te fnyden. Het ovcri- E van de wortels, "t hout, en de jonge takken worden klein ge- apt, in ftukkenalscen lidt vancen vinger, in een yzere, of kopere ketel gedaan, die zy vol water gieten, en 48 uuren lang laten ko- ken. Over de ketels zyn dekfels, met lange opgaande halzen, als hoge helmen , daar de Kamfer zich met de waaffem of damp tegen aan zet. Koud geworden zynde wordt de Kamfer daar af geno- men en bewaart. De oven, waar in de ketels, die van binnen wyd en breed zyn, over een fterk vuur ftaan, is uit harde fteen op- gemetfelt, met een rookgat van boven, en cene opening van one deren, om 'er hout onder te fteken. [6] Num, 4 54 Num. 4. Omnino alia hujus eft, quam pracedentis füb Num. 2, forma: Differt autem. &.à priore , nem amuletur; auricule breves & rotunda capiti quam proximé adftent, ideo tamen haud minus easdem in arbores enititur. digitos totidemque ungues gerant, pedibus occurrunt. Num. 5. RERUM NATURALIUM. Tardigradus, Ceilonicus , catulus. juvenculus enim hic fine pilis eft; quod ri&u parvum ca- & pedes antici nonnifi binos quorum tamen in aliis plerumque terni tam anticis quam pofticis in Vipera; Celonica, ZEhstulla, id ef, oculis infefla; mas. . Nomen Z£betulla inde habet , quod perhibeatur , per emiffos ex oculis radios homines, pé diu ad- fpicientes, veneno inficere. ab illis capiendis pulchré abítinerent. denturque feré quaterni , Que tamen, meo quidem judicio, anilis tantum fabula effe videtur: fi enim infeíle adeo & maligna in hominem forent hx Viperz , haud certé dubitandum , quin ZEthiopes Oculi admodum exiles, fupra nares , ad anteriora rictüs fiti funt, vi- quum utrinque ad maxilla füperiora binz occurrant macula albicantes, oculo- rum emule. Nafum Íquamz aliquot infigniores obtegunt. Rhomboideas dorfi Íquamas ferpentino flexu picta quafi catena, atrofpadicea , ornat; dum ventrem dilut luteum fübruffe maculz diftinguunt, cujus Íquamz albedine lurida infe&tz funt. acutis, fub lit. A confpiciuntur. Num. 6. Tefticuli grandes, pyri inftar, coaliti, & undequaque fpinis horridi Serpens , Ceilonicay putida, lutei. coloris, Elotamboeia dica. Caput ejus cucullo ruffo , magnisque fquamis, dilutà luteis , te&tum eft. Squamas , faturaté. flavas, bini in- faper ruffi annuli diftinguunt. Catera corporis fuperna pars unicolor eft. — Ventrales Íquamz dilutius fla- vent. Prope foramen, quod ad caudz exortum confpicitur, Íquamz transverfales transformantur, ibi- bique acuta cauda mediá quafi fatur cohzret, vid.lit. B, quz ifthoc foramen indicat. —Plurimis autem in Serpentibus hoc ita fe habet. TABULA TRIGESIMA ET QUARTA Num. r. Tardigradus , Ceilonicus s faimina, — -* "p.t. . ^ E ELE . "" Hc mater eft catuli , precedente Tabula, füb Num. 4; exhibiti , ex infuld Ceilonenfi mihi transmiffa; Capite & ore hzc fpecies omnino discrepat ab. Americanis. Ur(is, pilis denfiffimis, lanam quafi referentibus, Pedes antici nonnifi binos gerunt incurvos , Nates pofticitus, femora , pedesque, uti in hifpida funt; id quod & reliquum per corpus obtinet, & longos ungues, poflici veró ternos. Dum arbores con- fcendere tentant hzc Animalia, longis fuis nituntur pedibus, qui à natura ita comparati funt , ut pro lubitu fledi, & ad peragenda quzvis neceffaria torqueri queant. unde & nomine Z4 infignita funt. & Num. 4. feuge Luiaavdt «am Ceilon. Deze Luiaardt heeft eene ganfch andere gedaante als die van Num. 2, om dat hy jong en kaal is. Echter beklimt liy de zelve bomen. Verder vérichilt hy van den voorgaanden. Het hoofdt heeft een bek gelyk een hondtje: de ooren zyn kort, maar rond,en digt aan "t hoofdt: aan de vooríte poten zyn alleen twee klaauwen, en nagels, daar zy 'er anders gemcenlyk drie achter en voor hebben. Num. 5. Ceilonfcbe Adder[lane ,. den magm «wan E- hetulla dragende; bet mannetje. Menzegt,dat dit dier den naam van EZetulla, o£ Zibetulla draagt, om dat hetde menfchen, die het fterk beglurenymet zyne oogenttra- len vergiftigt, het welk, naar onze gedachten, oude beufelachtige vertellingen zyn. Indienzy den meních zo fchadelyk waren, zou- den de Negers zich wel wachten van ze te vangen. Dc oogen zyn zcer klein, en zitten voor aan den bck,boven de neusgaten. Het is als of zy vier oogen hadden, om dat boven aan Weerzyden van "t kakebeen twee witte plekken zitten, die zich als oogen vertonen, met eenige grote fchubben over den neus. — Verder is het fierlyk over de ruitige bovenlyfíche fchubben als met cen ket- ting, llangswyze , donkerbruinachtig, en langs den buik licht geel, mct rosachtige plekken, getekent. De onderlyfiche fchubben zyn vuil wit. Het heeft grote teftikels, of ballen, die peerswy- zc aan clkander gegrocit,, en rondom als gedorent zyn met fcher- pe punten, by let. A aangewezen. u Clamor , quem edunt, 4i, ai, ai, fonat, Feemella hzcce coloris eft faturaté helvi per corpus fupernum , dilute ^ vero Num.c. Gel. Ceilonfzbe Stinkflang , Ho- tambia gemaamt. Deze flang heeft een tos kapfel, of huif over *t hoofdt, met Brote licht-gele fchubben. Over de donker-gele fchubben zyn nog twee roffe ringen. Het bovenlyf is verder van eene verwe. De onderlyffche fchubben zyn lichter geel. By de opening van het ftaart-einde veranderen de dwarsichubben, en het puntige uiteinde van den ftaart is als met een naadt aan malkander ge- hecht. Ziclet. B, daar de opening aangetoont wordt. Dit is dus by de meefte flangen te zien. VIER EN DERTIGSTE TAFEREEIL., Num. rz. Ceilonfche Luiaardt $ bet »yfre. Dit is de moer van het jong, in het voorgaande "T'afereel Num. 4, vertoont, uit Ceilon aan my gezonden. Deze zyn [nig anders van hoofdt en bek als die uit Amerika komen. De illen van achteren , met benen en Voeten ,zyn, gelyk die van de beeren, heel ruighaairig en wollig, zo ook het ganíche lyf. De voorfte poten hebben maar tweclange, kromachtige, nagel-klaau- wen, en de achteríte drie.. Om in de bomen te kltmmen moe- ten zy zich op hunne lange poten vertrouwen, die van de Na- tuur zo gefchikt zyn om te kunnen buigen naar hun wil, en al wat zy nodig hebben verrichten. Het geluidt, dat deze dieren maken, 15: 44i, ai, ài, waar van zy ook den naam ragen van 4fi.- Deze is van boven over het lyf donker vaal »€n van onderen liche TAB. XXXIV, | ANS Y NN TZ / SS SEA ECCECRY S RUN We CIeDww z 77 7 277 SN SEN SNSSSRSNNNS Disi E SN : VY MS WM GNIS : ANN NN M NS ^M NE N NN. ^M N 3 NN ANS NS SSSSSSSNSINESSES N ; NN SONNEN SARESON ! NN, OSNOV" IZ DUM J y ; : RR // € MIO ——7 EE 7 zz, 7 [44 N N NN NS - » : zu ZZ MA t VSNRNSNSS SNSY c s A I dp - NNSSSNSSSS ' z 3 M ep, a NS iS rp N NUN RSS NN SN ru SSSNSSS / LAN | NS - ZASWMS l * SS S : d Y NN : Y VAM N NS / X / ANS NA ANN N NN A XY / N NY NNNM NS N VP VR NRSQSOS TTD SSSSN NN MSN VU 2/4 AN NS NS N SCANS Wi ANH NN N NN SONDA MENS S NS | / ») D NS DA » PY SS j NS NN EOMENS NS DER f Ses ZZ 7 SN SN 777 A LI XN 277 SS SM NES NSNS SS NN 7 t 2 z P x S zz rz 7 N —Z ERN S 22 ZZ NS AL — SN T m —— LE 2 S VNSN NY l ^N, ANS E c— X rr -— RS —À rr arr a erc: ^ 2 a f) 9 D V, D AU ENR ) Y OA (] XM NON * NS S ULNAS ANS ANM NAA ASA ARN NS YN D MUR i » | (lv ' Y l / V/HIJ MNA NEN NONO : N NS YN 9l — PRA RN ORAS ) LAE x M 4 JAN CC / M m SS z NET NANA 91M // ^ y 7 Z ES IY N 7f. y OX n » AN ) SSSSRRNBV AI ANNI ANNI NAA V d "A , i SESS SN A P BA NIS INE NN eS / CSS «T DNO // / f 2 Te z x Cp Y DAE ARM ^ D PARS NW [. mur Ww WSWNNY N SS UN N SONS m SSS SSONN à NS NN NRI 7 7 MP M AM (iil | JP DAN / MS OQ VEM a LL rZ RN SN / V AM 12) A / / / E RONN // /, -—— P pom LP —— RR. D, ANM NS-NNQSS N N ^ ; d T A t, P A ZA LL A 1 Z A ASD S AO eam (ON DviScS PA AA Ne. NOST NA QT P SIN 2x DN ANN i T2 o SEQ (y Qi PA Ye SN. "75. A rie Ato, I Maur Ls PA Mad 271 "ep, [ E) rap, f^ "7. p? pni "A NS i NNUS E. . ANNIS UAR SP) SN A SSNSS 7 7/7 N M Z SB NUN] 2/77, WANANGCHERT : z f NM NS r SOENSSSSNNRMNS : o2 7 7 7. A AOI Does WS, NAI NX * p T, - A [ ' [-——— STIS "77 Wil Re NY 4 27 Nj IM CMS y WN S x S Wt am 08 ND mm i ES XC NR A MONINND o — 2 v ZZ ZA. : CX ma NR M T RE ER E NEN S — ESSEN M P2 Jaen e Z7Z'AB. "UC CROWN SUAMUCRIUESE verb cinerei fubtus. — Áuricule plane fceminini : quam proximé capiti adpreffe funt, uti in Hominibüs, crine Yi eer Bina autem in pe&ore, inter anricos pedes , 1 »5 & capitis gerit ubera; quam, uti diximus, fexüs t; unde forte conjicere datur , fpeciem hancce unum duntaxat foetum partu quovis edere. Cau- da cis nulla, dum Tardigradi Americani curtá obtufáque gaudent. TABULA TRIGESIMA ET QUIN T A. Num. tr. Adnimalulum Cynocephalum , Ceilomicum , Tardigradum ditlum, Simi fpeciess | mas. Immeritó fané Tardigradum hocce vocatur Animalculum » quippe quod nequaquam fegne aut ignavum eft, prout longitudo & gracilitas femorum & brachiorum Quin contra alacre eft greffu , inque confícendendis ar zmulatur , quibuscum & in multis convenit s coloris diluté. cinerei. tenues adeo rarique, ut alba pellis transpareat, » corporisque univerfi fimilis habitus affatim docet, boribus admodum velox. Formá & geftibus Simios OS exceperis, & nàfüm, utp anguílé protenfus extat, unde canini feré capitis figura emergit. teres eff, non minus ac auricula , quz lata pariter , Ri&us acutis fcatet. denticul longus, laneus quafi, & Serici inftar molliffimus B Sus magis ad fufcum TSIESS fübtus vero dilutior. utpote qui intropreffus quafi, &c Olfa&u pollet acutiflimo. Caput fupra pro tenuitate pellucentes , glabrz, & pilis orbz funt, is. Qui totum corpus obfidet pilus fubruffus eft, Talparum feré lanuginem referens , per dorfum * Longa & gracilia crura pili quidem inveftiunt, at Pedes in quatuor digitos unumque abeunt pollicem , cujus extremus articulus cateris tumidior eft ; digitos interim Hominum & Simiorum omnes illi zsmulan- tur, brevibusque & latis unguibus muniti funt: prope pollicem eminet, uti in avibus, Marem hzcce icon fiflit, dent fatis infignes & lati. Cauda iis nulla , fru&ibus procerarum arborum vivunt , Íuáà ab arboribus carpit, & praguftat, viciflim miré deperit fuum marem, & fi prater vero digitos longus, acutus & incurvus unguis quo corporibus fefe adfigere firmiter & Ícalpere poteft Animal. membrumque genitale füb lit, À confpicuum eft. Tefticuli ano prope adfi- ne talis quidem , qualis Tardigradis, eft. Seminibus & quos, exemplo certé notatu digniffimo, mafculus pro fcemell uttum grati faporis fint, antequàm fcemellz porrigat : unde hzc forté inertiorem effe contigerit, ad Venerem excitat, Eorum. hiftoria habetur apud D. Tancred. Robinfon, & D. Charleton in iod variffimorum Animalium ,' ubi inter Simios numerantur: quó & a Rio in Synopfi Auimalium p. 245. relata funt. Num. 23. Convenit hec in omnibus cum mare fuo, ei bina eminent, quatuor bus ac Homini profpe&um foret, donec , pro fuo pus quzrendo, & quafi lucrando par effet. — Foeme| ongis crifpatisque capillis fafciculos gerit , liant. licht afchverwig. De ooren zitten digt en plat aan 't hoofdt, Belyk menfchen-ooren, maar zyn met hun haair bedekt. Dit is, gri wy gezegt hebben, een moer-Luiaardt, met twee borften, ie onder de voorfte poten zitten, het welk doedt denken, dat dit foort allen cen jong in elke dragt voortbrengt. Zy hebben ook geen ftaart. Die uit Amerika hebben cen ftompje. VYF EN DERTIGSTE TAFEREEL. Num. r. Celonfch dierkem, met eem Houdsboofdt , Luiaardt gewoemt , bebbende de geflalte van een Zap. Dit dier wordt zeer kwalyk Luiacrdt genoemt , naardien het nict traag , noch lui is) gelyk men aan de ange, dunne , benen en armen, en't ganíche ly£, dat lang en dun is, genoeg zien kan; in het tegendeel is het ras en vlug int gaan en klouteren op de bomen. ' In gedaante en werkzaamheit gelykt het naar een Aaps daar het veel mede overcenkomt, uitgenomien de bek , en neus, die als ingedrukt lang is, en ímal uitfteekt , naar cen Honds- hoofdt gelykende. Hetisícherp van reuk. Het hoofdt is van boven rond, gelyk ook de ooren, die te gelyk breed Zyn, dun, doorfchynend ^ JAN zonder haair, en licht afchverwig. De bek is vol Ícherpe tandtjes bezet. Het haair over het ganfche lyf is rosachtig, lang, wollig, en zeer zacht als zyde, of gelyk als het haair van de Mollen. Over den rug is het wat bruiner, €n van onderen wat lichter. De lange, dunne, benen zyn wel haairig, maar zo fyn, dat de witte huidt daar door fchynt. Zy hebben vier vingers en een duim, die cen dik voorlidt heeft, gelykende verder naar Menfchen of. Aapen vingers , met korte; Femina prioris. AAnimalculi , "Tardigradi dicii. exceptis mammis & partibus generationi dicatis. — Ubera papillis donata ; quum catulos bet una prato eft papilla. — Ita quippe in his efformandis m fingulo partu edat , quorum hinc cuili- efe geffit Natura, ut cunctis &qué Animantis uodlibet genere & more educatum , victui proprio cor- la hzc utrinque ad latus capitis, juxta aures, binos à qui in collum usque penduli haud leve ornamentum conci- Dorfi pili paulo dilutioris fant coloris , ventrisque magis fufci, quàm quidem in mare. Num. 5. brede, nagelen. Behalven de vingeren hebben zy naaft den duim een langen,puntigen, ME LA nagel, gelyk de vogelen, die- nende om zich daar medcvaft te houdenen te krabben.Deze figuur verbeeldt een mannetje. Het teellidt wordt by let. A aangewe- zen. De balletjes zitten digt aan den aars, zynde vry groot en breed. Zy hebben in t gchecl geen ftaart, noch ftomp, gelyk de Luiaards. Zy leven van vruchten en zaden van hoge bomen, die het mannetje, dat aanmerkelyk is, voor het wyfje van de bo- men plukt, en procft of zy goed van fmaak zyn, voor dat hy ze aan het wyfje overgeeft, dat het mannetje ook zo lief heeft, en het zelf aandoedt, wanncer het te lang duurt, dat het'er niet van befprongen wordt. Zy zyn befchreven van D. Zazered Ro- binfon, en D. Cbarleten in zyn Kabinet der allervreemdfte ge- dierten , en geftelt onder de Aapen, gelyk Rajws ook gedaan hecft in zyn Symopfis |nimalium bladz, z4y. Num. 2. WPyfje wan den voorgaatden. zogenaam- den Luiaardt. Het zelve komt in alle delen met het voorgaande mannetjc overeen , uitgenomen in de borften en teelleden. Dit foort heeft twee grote boríten, met vier fpenen, of uiers, om dat Zy vier jongen teffens voortbrengen, voor ieder jong een; eene íchik- king der Natuur, die voor alle dieren zo wel als voor alle men- fchen zorgt, tot dat ieder in zyn geflacht en foort opgevoed zyn- de, de koft voor zich zelve kan zoeken, en als winnen. Het wyfje heeft aan weerzyden van 't hoofdt, langs de ooren, twee bosjes lang gekrult haair, die tot den hals hangen, en zich zeer fierlyk vertonen. — Aan "t bovenlyf is "t hair wat lichter, cn a "t onderlyf wat bruiner dan dat van 't mannetje, Oa Num. 4 56 RERUM NATURALIUM Num. q. — Ricdnus dulcis, arborefcens | Americanus , Populea. fronde , argentea , fret . foliis. Populi nigra argenteis. Cimamomum. quoque. fylveffre vocatur hzc Planta, cujus folia, Populi nigrz zmula, fupra amoeno vi^ rore, fubtus candore argenteo nitent. — Fructus, & pedunculorum foliorum axillis protrufi, rotundis femi- nibus fcatent, quz tenuibus curtisque innixa peiclis , infpicas quafi digefta, Plante & Infedi, Ricimi didi, amula funt. D. ac. Breynius in Prodrom, teftatur , vegetans hocce in hortis D. Fagel & Beaumont germinaffe. — Surculus hic unà cüm aliis plurimis ex relidtà à D. Kichelaar hazreditare ad me pervenit. Si- mii arboris hujus fructibus mire inhiant. Num. 4. Serpens Rotange Ceilonenfis , rarior €9' elegantiffrma. Ttiplex hanc tznia, nigra nimirum, albicans & fubfufca reddit venuftiffimam. ^ Ventrem pulchré al- bidum fquamz nigra transverfales variegant. — Caput concinnum fquamis quoque non minus clegantibus veftitum eft. — Indis Rofange vocatur. TABULA.TRIGESIMA ET SEX ILA Num. r. —Phiasder, Opaffum, frve. Cariguga, Brafilienfiss. mas. Peregrinorum Animalium curiofi in Belgio Glivem fjlveffrem vocant, Americani vero Serwoii & Ceri- gons: neque tamen ultra viginti quinque abhinc annos excedit, ex quo rarum hocce Animal € Brafilia & Surinamo, quibus in locis nafcitur, has in oras translatum eft; quamvis & vetuftioribus Zoologis no- tum fuerit, uti Pifoni , qui Maritacaca , Hernandefio , is Tlaquatzin , Leriofarigoy , Semicvulpam , & Gelnero , qui 7Pepoffim illud eina At iconem ejus nemo dedit. — Rajus in Syuopf. uim. pag. 183. quàm exa- &tiffimé illud defcribit, juxta inftitutam ab Ipfo & D. Markgravio ejus Anatomen. — Caput, Vulpino fi- mile, oblongum eft, & in acutum convergit. — Anterius fupra roftrum nares patent. — Rictus, amplif- fimus, fupra infraque acutis dentibus, uti in Vulpe, ícatet. E labio fuperiore utrinque & oculorum Canthis promilfi pili inftar barbulz, extant. Oculi ipfi infignes & lucidi Sub auriculis pregrandi- bus, fübrotundis, arrectis & prz tenuitate feré pellucentibus, calvities regnat. — Caput faturaté fuíci pi- li obfident: dum binz, diluté flavefcentes, maculz fupra oculos vifuntur. —Ambitus oris, totus venter, brachia, crura & pedes eadem ratione comparata funt. — Pilus, fupernam corporis faciem qui tegit, lon- gus, lanuginofus , mollis , & faturaté fpadiceus cft: cauda vero fimiliter per digiti longitudinem ab initio pilofa, dein ad extremum usque calva, & rhomboideis quafi fquamulis veftita eft. ^ Pedes antici , calvi & glabri, Hominis manum referunt, fecti quippe in digitos quatuor, unumque pollicem , brevibus & ali- quantum acutis unguibus munitos, — Poftici vero longiufculi calcaneis innituntur callo craffiore obdu&is , cztera cum pedibus Simiorum convenientes. Victus horum Animalium fru&us funt, folia, cortices- que arborum, quas Simiorum ad inftar norunt conícendere; arundine faccharina, avibus, & gallinis quoque veícuntur. Num. s. Spruit an een. Amevikaanfch. geras , Wilde Kaneel genaamt. De bladen zyn gelyk de zwarte Populierbladen , van boven fchoon licht groen,en van onderen gehecl zilverglanzig wit. De vruchten , die uit de oxelen van de bladfteeltjes voortkomen, zyn riftwyzevolronde zaadkorreltjes op dunne, korte, fteeltjes, ge- ]yk Mollenkruidt , of Wonderboom, in de gedaante van Honds- luizen. Volgens het getuigenis van den Heere arc. Breynius, in zyn Prodromus, is dit gewas gegrocit in den hof van de Heeren Fagel en Beaumont. Dcze fpruit heb ik uit den boedel van den Heere Kicbelaar bekomen, nevens verícheide andere. De Aa- pen ecten de vruchtjes van dezen boom ongemcen graag. Num. 4. .Zeer vare en uitnemend. fchone. Ceilonfche flaug , Rotange gemaamt. "Ly is voorzien met drie banden, zynde als zwart wit, en uit den bruinen. | Het onderlyf is fchoon wit, en met zwarte dwars- Íchubben getckent. Het hoofdt is niet minder fchoon, en fier- lyk gefchubt. Zy wordt van de Indianen Aorange genaámt. ZES EN DERTIGSTE TAFEREEL; Num. zr, Philender, of Bofchrat , wit Brawl; bet mamnetje. Dezc Philander wordt onder de licfhebbers van vreemde ges Num. 2. dierten in Hollandt een Bofcbrat, en in Weft-Indié Serooii en Cerigons genaamt : doch het is niet boven vyf en twintig jaren ge- leden, dat het in deze landen overgebragt is uit Brazil en Suri- name, op welke beide plaatfen dit raar en feldzaam dier valt, hoewel het by ouder fchryvers bekend is, als by Pifo, die het den naam van Maritacaca geeft, by Hernandes, die het 7/agua- zin, Leriofarigoy , Semivulpa , en by Gefnerus, die het ZZepoffum noemt. Maar by geen van alleis het in prent gebragt. Rajus in zyn Synopf. Anim. bl. 183. befchryft het zelve zeer nàauwkeu- rig naar de ontleding, die zyn Ed. en de Heer Markgraaf daar van gedaan hebben. Het hoofdt gelykt naar dat van cen Vos, zynde bygevolg langwerpig , en lopende fmal toc. Het hcefr neusgaten , gelyk een Hondt, voor aan den bek, die heel wyd en vol puntige tanden van boven en van onderén, gelyk die der Voflen, bezet is, en waar aan vele lange haairen , als baarden, bangen, zo om den bovenbek, als boven en aan de zyden der oogen , die groot en helder zyn. Onder de ooren, die groot cn rondachtig zyn, en opwaarts ftaan, is het int gehecl van haair ontbloot , en de zelve zyn zo dun, dat zy byna doorfchynen. Het hoofdt is met hoog donker brain haair begrocit, met twee licht geclachtige plekken boven de oogen, van gelyken om den bck, het ganfche onderlyf, en de handen, benen en voeten. Het bo- venlyffche haair, dat in 't geheel lang, wollig en zacht is, is donker bruin insgelyks de lange ftaart , die van achteren ruim een vinger lang haairig, en verder ten einde uit kaal en ruitig ge- Íchubt is. De vooríte poten, die kaal en glad zyn, gelyken naar een Menfchen-handt , met vier vingeren en cen duim, met korte nagelen, eenigzins gepunt. De achterfte voeten zyn langwer- pig, met hielen, van onderen dik, mct eclt begrocit, en verder met die der Aapen gelykvormig. Hun voed(el beftaat in vruch- ten, bladen, baften van bomen, daar zy op klouteren als de Aapen, zuikerriet, vogelen, en hoenders. : * Num. 2, we TAB. Peeecc A E Tm DU. aee | SN t APA ) e A ; SEN : SNR NEN n : i, : SS ENS S IIS // ' AS 4 d KT P SS SN NWN S, 772 NN Lr ll NN il / / NM, ^, y) //l i ^. i, // , 2 a) //) , J 7477 4/5 " E | 22277 I N NS ^ DADA te | J DANT) (UU Wis 1N S SEES z oe NS NN Jj ^ TR WEN. (t uM COR. jM x: 4 ADR NARO SS N f» ( ». NAR S WS NW IS y (Us AU ONBQASE MM SSSNNSSQAN N WW SS AN À NN S NN AW | NS CER Aysitw AS je V. p Y ERR (ARIS NE SUD XN . : SN N ANN N : uo RSS NN SAU SAQNS SN 2 0 o) USRSESEESENC NNQASN M: i 4 NANI S NASA NN MAE UAE E EEESENG SAN MAN S CNN SAM NANEN N ^ a vem S 3 : N NS SON NAE NN ) : S S OSSIA ON UP NANQUAM : N N WE SRNSSNN E REN Sd PAESE M . t E N SN SQ, UM x S TS. W Y ASNSGS AARON VON f ERG ANN zs NN SN ASNNNNN A ESSEN NS SS SN ANS ES SN NN ANS NN SESS SANUS SS RON NA ERR NASA S ee M SSSQINAY ANM DESSINS SS CASIN NS NS SSNS ANN SOR * — NOR SYN: N ANRANNN ANN NN NS S I SN NS SNANNS y j P 2 z p BEN! ^ : Az — - í | LA : Ec EE A DU A ES "il x X S S A) , / Z SNSSSSWNINN X QONCESM A A 7 Y e f DÀ SS ^ / x 4 — JI T m A E "77777 Jj n (2/5 LUN Ai, X S SS clt hh jj i ' J ; / 7-1 Jp 5A A x SS 3 mE S Lu DAT, MAX / ? j Ium ES if t y M P 4 il [^ "7, / WU PA) PN) V L4 UN PM M AM ppt) M 7/7000] 221175 LAIT TI x LTEM RM AM LIA ASQ WA | 2 TUR AT LLL P UJ , /) "a "7, , x S ; E DEDERE AGB IA ESRUI : 3 S Eee uo 0 e TH TAA AE LA / - AI HUS Jj] | S on) — ; ies [17/0702 j : | S | | ee MA pros Ht Hp n : x m Ly TALI "n J/ // |j M, i X (/ NIA NUI A 11/1119 ij] P MH E1927 ASA 207 (/ / // P HTTTIT, // V/A 7 7 7/7 177/10 4 MIA fj) 10/5/77 Thi 1) P 2e T-H^E S*A-U' R'U:S Philander , Americanus , fe Carigueja , cum catulis, faccum ventris intrantibuss femina. 57 Num. 2. Hzcce prioris fcemella hic cum catulis fuis fiftitur , ventrem eft, lit. A, intus molli lanugine veftito , gerit. mus, quam tali loculo Natura. donavit. quos in facco, feu marfüpio, quod ei fubtus ad Haud aliam ejusmodi animalium fpeciem novi- Ubera, in ipfo facci hiatu, füb ventre, confpicua , fex , ali- quando & octo, papillis , pro catulorum numero lac fündentibus » predita funt, Nudos coecosque parit mater catulos , quos dein pedibus fais anticis » digitatis, prehenfos hocce in maríupio, ipfam quafi matricem referente , recondit, molliter fovet, nutritque; nec tantum à frigore & aéris injuriis, fed & ab infidiis aliorum animantium tutatur , neque inde emittit , priusquam ufu oculorum gaudeant. Tum vero uni cum ipfis in colliculum quendam , à quo periculum abeffe ipfi videtur, fefe confert mater , peráque reclufà catulos fuos inde prolicit,, folisque radiis exponit focillandos , blando interim lufu cum illis (efe oble&ans : ad minimi ftrepitus auditum , aut mali fufpicionem , ilico catulos rurfum, fimili feré fono: Ti, Ti , Tik, convocat, qui ad nutum obfequiofi advolant , matrisque faccum repetunt; hec tum aufugit ocyus, fe fuosque periculo fübdu&ura. —Durat hoc NE » donec catuli proprio pabulo quzrendo füfficiant, ma- trísque pera, cratis, cunarum & receptaculi loco qua hactenus fuit, illis capiendis nimium angufta fit : tum demum mater morfíu à fe depellit catulos, proprioque de penu vivere docet. [Ludovicus Hennepin in novis detectis circa Septentrionalem Americam, 4g. 126, hoc quoque Philandrorum genus defcribit.] O! adorandam Creatoris fapientiam , qui omni animanti , magno, parvo, pro fuà cuilibet indole, quid- quid ad fpeciei propagationem , educationem, prote&ionem , &c. requirebatur, indidit, ficque B nets benigniffimé , ut genera omnia , horumque fingul fpecies perdurent conftantiffimé , aboleantur nunquam. Quocirca devotiffimá admiratione abrepti hzc in verba prorumpimus : Ut minimum quodvis Amimal, fic quelibet Hevba , Predicat. eter , «vel fime oce, Deum. Num. 3. —Cariguea , junior , feu. Opaffum, cum fec aperto. Exhibet junior hicce Philander , in aperto fuo marfüpio, prominulas jamdum papillas, fub lit. B con- fpicuas. Catulorum plurimi fexüs foeminini funt , fuasque perulas ar&é claufas gerunt. Tlaquatzin, fee "Tai-Ibi Braflierfihus ditas femina. Alius hzcce fpeciei eft , quàm przcedens, ab Hernandefio Tlaquatzin vocata, à Lufitanis verb. Caborro domato , i. e. glis fylveffris. — Vid. Raji Symepfis zinimal. pag. 185. Convenit quidem hocce Animalcu- » | € gs Jy t J| oyne qe pagearages X SAC lam cum priore quoad pilos & colorem, qui tamen ei paulo faturatius fpadiceus eft. — Caput quoque 5 [ E q - qd Ss CL apaltios d A RLOUMTuOd quàm Philandrorum , majus & craffius, felino capiti feré adfimilatur. | Oculi infignes eximia luce radiant. Auricule magnz , latz, pendule, nudz, tenuiffimz, fufci fünt coloris. ^ Barba oris ambitum obfidet nigricans, & fupra oculos nonnulli etiam pili eminent. Ubera , uti inOve, pofticos inter pedes repofita, Num. 4. Num. z. merikaanfcbe Pbilauder , of. Bofchrat , met bare jongen , die zy in een zak of beurs on- der den buik draagt 4. bet. suyfje. Dit is het wyfje van den boven befchreven PLilazder, met ha- re jongen, die zy in cen zak of beurs onder den buik draagt, met let. A aangewezen , en die van binnen zacht, wollig, en haairig is; diergelyke de Natuur aan geen van dit foort van ge- dierte gegeven heeft. De boríten , die in de opening van den zak onder dea buik gevonden worden, zyn met zes, en eenige met acht uiertjes voorzien, naar het getal der jongen melk ge- vende. De zeélve komen naakt en blind ter wereldt, De moe- der vat de zelve met hare voorfte en vingerige poten, en fteekt Ze in haar zak , of beurs, die als eene baarmocder zelf is, waar in zy hare jongen kocftert, voedt en bakert , om ze niet alleen voor € koude en ruwe lucht, maar ook voor ander ongedierte te be- waren. Voor dat zy de oogen kunnen openen laat zy ze niet Uit; maar wanncer zy zien, gaat de moér met haar ergens op cen heuveltje, daar zy oordeclt vry en veilig te zyn; ontfluit haren buidel, lokt hare jongen daar uit, en brengt ze in den zonne- fchyn te luchten, om zich met haar te vermaken. Op het ge- ringfte gedruis, of onheil, dat zy befpeurt , of meent te be- fpeuren, roept zy hare jongen weder tot zich, met dit geluidt: Ti, tik, tik, waar op zy aanftonts gchoorzamen, en aan komen lopen, zich in haar moeders zak verbergende, die dan terftondt met haar wegloopt , om het gevaar te ontvlieden; het welk zo lang gefchiedt tot dat zy bekwaam zyn haar voedfel zelf te zoe- ken, en haar moeders zak , die bakermat, wieg en vertrek te ge- lyk is geweeft,.te klein wordt om haar daar in te houden; dan byt de oude hare jongen van haar af, en leert ze voor haar zelve zorgen. [Lodewyk Hennepin in zyne Nieuwe Ontdekkinge in H5 N Gondyk Amerika, oJ. 126; belchryft mede deze Bofchrat.] om. I. quatuor 6 Aanbiddelyke wysheit des Scheppers! die voor alle dieren naar hun aardt, "t zy groot, "t zy klein, al wat tot voortteling, op- vocding, bewaring, enz. nodig is, befchikt en gefchapen heeft, op dat geen der zelven noch in hungeflacht, noch in hunnefoor- ten, ooit of ooit kome op te houden , des men reden heeft van in cene heilige verwondering uit te roepen: Geen. dier, boe klein op aard' , geen teder. &ruidt , Dat niet roept , zonder [lem den Groten Scbepper uit. Num. 53. feng Bofchratje, of Philauder , verto- nende zn beurs of moederzakje. Men ziet uit dit open moederzakje de uiertjes reets van bin- nen bylet. B. Het meefte getal der jongetjes zyn wyfjes, die haar beursje digt gefloten hebben. Num. 4. Tlaquatzin, of Tai-Ibi ganoemt by die van Braxil; bet wyfje. Dit wyfje is van een ander geflacht als het voorgaande. Her- nandes geeft het den naam van Z/zquatziz , en de Portugezen noemen het Caberro domato , dat is in 't Duitfch een Bofzbraf. Zie Rajus $yz. Animal. 4l. 18p..— Dit beeftje komt met het vori- ge in Basic en verwe overeen, uitgenomen dat het wat donker- der bruin, en dat het hoofdt veel groter en dikker is dan dat der Philanders, gelykende meer naar een kattekop. De oogen zyn groot en van een fierlyken helderenglanfch. De ooren zyn groot en breed, neerhangende, kaal, bruin, en zeer dun. De baardt is zwart-haairig rondom den korten bek: boven de oogen zyn ook cenige GENES Het draagt de borften tuffchen de achter- fte . 598 RERUM NATURALIUM quatuor mediocris magnitudinis papillas emittunt, lata czterum & valde protuberantia. —Partu quovis uatuor ejicit catulos. — Cauda quoque, ab initio per dimidiam digiti longitudinem nigricantibus pris hi- fiis, deinceps ad finem usque quadratis Íquamis, quas tenues pili veftiunt , obducitur. Marfupio ta- men pro recondendis catulis caret haec fpecies. Vicus idem, qui Philandrorum, folia, fru&us arbo- Lum. Gc. Num. 5. —dSerpeus, Zimericana, maximo im honore babita. Venuftiffimé pi&a hzc Serpens, incolisque fumma veneratione culta, à prifcis Scriptoribus inter 44m- muodite fpecies recenfetur ob caudam admodum duram , firmamque , craffarum vertebrarum. appofitu coa&am, brevem & acutam. Vid. Prolegomena. — Caput ejus retro latum, anteriora verfus elongatum , naío canino praeditum , tenues cutis Íquamulas colore ex cinereo diluté grifeo infe&as gerit longá lineà bruni coloris fupra frontem decurrente. — Concinna caeterum variegatio hic confpicitur, dorfümque oblon- z ornant macule, diluté flavefcentes, fufco pigmento, catena inftar, claboratm. Reliquum corpus , find modo comparatum, diluté grifeis, & fübfpadiceis maculis, oculos quafi in medio referentibus , Lis puncta nigricantia undique denfiffimé diftinguunt, pollet. — Sola cauda punctis caret, cujus tenues quamulz, fubruffi & crocei coloris, albicantibus quafi tzniis fimbriate , maculas in medio nigricantes , marginibus nigris circumdatas, ad extremum usque oftentant. Num. 6. Quatoztli fen Auvicula, Carduelis , minor , Brafilienfis. E montibus Tetzocano Brafilis oriunda, juxta Fraweifci Hermandefü deícripionem , dimidium capitis albà criftà ornatum gerit. Collum diluté rubet: pe&us gratiflimum tonum purpureum refringit: pennae cum alis ex faturaté rubro purpurafcunt, Dorfum & cauda ex nigro fufci funt coloris; dum venter to- tus dilutó flaver. Roftrum & pedes flavi funt. Num. 7. Ramus Arboris Ferri, Americana , cum foliis €9' floribus. Folia oblongo-rotunda , craffa, faturé viridia, firmis nervulis fibrisque, coftarum zmulis, pertexta. Flores longis innixi petiolis , pürpureo-rubri, floccofi, ftamina emittunt tenuia, flavo apiculo pradita : florum color nonnifi tardiffimé elanguefcit. Z4cajow Pifonis zsmulum ferà eft hoc vegetans. Lignum ejus, faturaté fufcum , é filis quafi ferreis conftat, juxta fe invicem ar&tiffimé coagmentatis: folida & homo- genea é maffa fufam feré diceres univerfam arborem , E mirz eft duritiei; refecta tamen & arefacta fi- bras manifeftiffimé diftinguendas exhibet, tubulis quafi fimiles, licet minim pervie fint, fed folidz & refinà infir&z. Si lignum, aliquamdiu in aqua maceratum , dein folis radiis in aprico exponitur , fila- menta ejus fenfim à fe mutuo fecedunt, tuncque apparent omnia ejusdem craffitiei; & adeo refinofa, uc ad candelz flammam accenfa tota conflagrent. Arboris cortex diluté grifeus unà cumligno in ufus medicos trahitur, utrumque variis in morbis commendatum , pracipué verb in Lienis obftru&ionibus, per gravia animi pathemata productis. — Fr. Valentinus in Hiftoria ftirpium Amboinenf. refert, Zfrborem Ferri fte benen, gelyk een fchaap , met vier matelyke uiers. Deze brengen niet mecr dan vier jongen teffens voort. De borften zyn breed en dik uitgezet: de ftaart is mede aan het achterfte cinde, ecn halve vinger lang, ganfch donker ruig-haairig; verder met kleine haairtjes over de vierkante fchubben bezet , tot het uitein- detoe. Deze hebben geen zak om hare jongen daar in te ber- en. Zy genceren zich , gelyk de Philanders , met bladen en oomvruchten, enz. Num. s. Slaug uit de Spaanche Weff-Indien , vvelke in grote suaarde «wordt gebouden. Deze flang is ongemeen fchoon getekent, van de inlanders zeer hoog geacht,en cerwaardig gehouden. De oude fchryvers heb- ben dit geflacht onder de 4z;zodytes gerekent , om dat de ftaart zcer hard en ftyf van dikke wervelbenen in een gedrongen en kortpuntig is. Zie het Zoorbericbt. Deze flang heeft cen breed achterhoofdt , langwerpig naar voren , met cen hondeneus; is licht afchgraauw over de fyne huidíchubbetjes, met cen lange donker bruine ftfecp over het voorhoofdt: verder fierlyk gevlakt, en over den rug met langwerpige, licht geelachtige, plekken, die kettingwyze met bruin uitgewerkt zyn, voorzien. Van gely- kenis het ganfche lyf met licht graauwe en bruinachtige plekken, als met oogen in 't midden , en overal met kleine, zwarte, ftip- penalsbezaait. Hcet ftaart-einde alleen is niet geftippelt, daar de fyne huidfchubben rosachtig en faffraan-geel zyn, met ganfch Witte werken als geborduurt, en zwarte binnewerken, met zwar- tc fomen ten einde toe uitgefiert. Num. 6. Quatozdi, of vogelken , zynde een Keine Diffelvink , uit Brazil. alto Deze fraaie Diftelvink komt uit het gebergte van Tetzocano, in Brazil, volgens de befchryving van Zrazcifcus Hergandes, H heeft een witte kuif ter halver wege van 't hoofdt./ Voorts is hy licht rood over den hals, op de borft fchoon paars weérfchynend: de pennen en vlerken zyn hoog purperachtig rood; het bovenly£ en de ftaart zyn donker bruin, en onder het ly£ is hy heel licht gecl. Hy heeft cen gele bek, en gcle poten. à Num. 7. Takje, met bladem en bloemen, van den Taer-boutboom uit de Wefl-Indizn. De bladen zyn ovaal-rond en dik, donker groen van verwe, met flerke zenuwen en vefels geribt en doorwrocht. De bloe- men, die op lange ftelen zitten, zyn purper rood, vlofüig, met kleine bloemfteeltjes , die een geel knopje hebben , en uit de bloemen fchieten. De bloemen bcehouden hare verw lang eer zy afvalen. Dit gewas gelykt wel naar de Zrajoz van Pifo. Het hout van den Yzerboom is donker bruin, en doorgaans als uit yzerdraadtjes het een naaft het ander zeer digt in malkander ge- voegt, als of het uit een ftuk was, het welk den gehelen boom uitmaakt, die ongemeen hard is; maar wanneer de boom afge- kapt en droog geworden is, kan men de draden daar duidelyk in zien, die zich als buisjes vertonen: echter zyn het geen buisjes; want zy zyn alle digt en harffig. Als dit hout cen tydt lang in "t water, en naderhandt in de open lucht, daar het door de zon wel kan befchenen worden, gelegen heeft, fcheiden zich de draadtjes van elkander: alle zyn zy van cene dikte, en zo harftig., dat, als men een draadtje daar van by eem kaars aanfteekt , het zelve ten einde toe uitbrandt. Deze boom hecfteenlicht graauwe fchors , en wordt , nevens het hout, als cen geneesmiddel gebruikz tegen verfcheide ongemakken, byzonderlyk tegen de verítopping van de milt, die door zware ontftelteniffen hare behoorlyke door- ftralingen komt te miffen, Frangois Valentyn, in zyne Befchry- ving 'j7/ // 1 fh ) J s S A I, 2 2 7 A NS SN 2 2 li Vi /! 7l J MIA, 1h A A p T Ze AL a 25 T A A WIL f | ii AA NS SS j^ s DIEN orta n - zi T e p i, 27 1 7 A . CC b, / 7 NS NN SS NN NN N NS SN x M NS NS NN SAN M WS ANNE NNNSN NN I MON QU AU i yi ; j zu n N ) 3 TIU) Is TUM DATA ENTM ; HTBZZ s ^ N SONS Aras Í MACARESH T» e DX Ai (| hir j / P : ; UN SN XC ; li li foro aires. EN NNNSA : d rstiiyANREO, - Ei l ji 5/7 IXDE | [ni Z 2 NN WM ZA CH 977; . T C, - VIT MER | Won 2 T RV SRNQUNY P 7 CREBMES 4h i: ), : -üÉ-——— 2 EZ [/, NAR A AT ALIAS LAE EI ) 2 |] cux 1/3 N NW N y, ANNE TS INN NNNM BESSNNSONNS WR N S NN NN SS S T A n SM NN 7 L^ A uv 7, SS AN SESS / j/ Nd n MN — AUTEM T À i ld US : : SEEN ERR 7, (OCC 726/47 zs e NS SO 27/17, 1 * os ar / Al [7 / Xm j 7 MXTWCGST SRM Ny SN IIT] NOMEN NL) N ! ROSA X 2 A AL -— DROWIPE —À AM NEUE ^ E 4] : ER. | z ; Z ASNSN SESSSNSSS SN S S SESS lt Y SESS « ' 7 j j j ' | j ; j TZ z j TL S SESS : NN SRNS S SNSSNSS 3 / NN ! SRNSSESISMIM 3^ : 7) 1777 ; 2 SN 1g lg M // 2 A ZA SS S SS SS SORS 2) 2 NN SE 2 NN / [ ; MS T p 2 I : ENPNES S : SESS es, ENS SSNS SSNSNNAT Sn SS S : Ms ) p ; 7 SUN NS S SENSN SSSNNS A rr, : AN SN QU s « 7 77 SS NS N A 7 W NN NM SUN oZ 7 N SAN NS N NS NS SINN N W D ARS NI i (t SENSE NS NS SESS SESS SS SENSN N NS SENI ) NN SN 7, 7 A 7 LZ. 2 A P a, NSXIS 7, NS : NS 3 * z 7 / 7, 7; NN X : n. : Yo. 7, / f 777 (A), MENSES S OMA | j / n ANS NOSSNSNNS ? : T, 2 ; ; / (Aff cr) or LZ 77 T "7. T e 7 9e Lu xA LR LA a NW t) NNONT x3 ES S NS T AER NN T 1 ———À 2 7 (/j inii /, —- LÀ, D Lr aL rr Pr, (8 ) N / f s 77 / AA) ) MONS NV cS AS ure ; j i T, /f! NN o AMAN, / ! NH SN JM S SNARENS ESSEN RN 7 í / ; $^ NAI N NS T ; MI RON ON N VIP CRY RR ENSE UR SEXE ORNA , 1 ANT NS S MES S S dd M ( ) f jy DAS n S ls / / Y DA S fd, A AT JA, T, 7 4 /n /Á 7 /] 1l / — RE m ur tms SS NS Z2 247 7 PA (i JAM UP d SUA ge Ny SE / 7 WS DANS SNR X À ) ^r ! if SY SN ARAM AN NA NM M 3 j V j (^ C TN /j IN | Qu M h MOM N NN j AL RU DS RENATA TA y i jw u Un ARM Y JAM J rn A ( i l I HE. 22/2011 AP 7 1 " e y 7l TER LT i -: Hj EY TJH i&^ S, A "OR 07 $i 59 alto & re&tiffimo , nonnunquam tamen & paulum finuato , trunco exfurgere, ejusque lignum ad conftruen- da zdificia adhiberi, —Fru&uum & foliorum forma, icone expreffa , in V. Tom. Horti Malalarici videri poteft. Num. 8. Inufitata híc cernitur multitudo fuaveolentium flofculorum , dilut? luteorum , qui, Ramus Arboris, "Americana , Oytifi ditta, cum foliis, flore €9 frudia. longis tenuibusque fuftentati petiolis, ramulos laterales, in extremum acutiffimum, inftar 4fcacie moffratis, definentes, un- dique gregatim obfident, parvis hinc inde foliolis interfitis , quz corculi animalis feré formam referentia , ad infernam ramorum partem foliis ztrboris Ferri magnitudine vix cedunt, Horum ramuli ng undique ftipantur. Capfulz fe- uctus , poft florem provenientes , filiquz funt planz, late, femina dura, plana, continen- fed quafi in gomm curvata & valdé irregularia. minales, feu fr his tamen minus zqualia funt, tes... Cytifi porro lignum admodum nodofum eft , hisque in oris fatis notum. Jacobus Breynius, juxta c3, quz à Nob. D. Simone Beaumontio acceperat, pro parte lignum ifthoc defcripfit. Num. 9. Flofculi albidi tenuibus longisque infiftunt petiolis , ex alis pedunculorum foliorum enatis Ramulus. Arboris Myrobalanifera, Chebula, Americana. pluresque fi- mul congregati illorum faftigia ornant. — Folium craffum , figure irregularis. Num. ro. acia, fe» Ungue de Gato, forma Katonconnz. Frutex hic, in Malabaria crefcens , Philandris admodum in deliciis eft , qui hunc fi alicubi invenerint, con- Ícendunt, ejusque fummos quosdam ramulos decerpunt pro vi&u fuo. Idque in Orientalibus pariter ac Occidentalibus Indiis verum effe, unanimi confenfu perhibetur. TOMBIMLSMAPUTPRCT OG TTSIMSEE ETASETPTIM AO Num. r1. Serpens. India Orientalis, IN1intipolonga di&a, elegantiffima, marma- rei coloris, capite flo[culis ornato. Univerfum corpus colore Hepatico füffufum dilute cinereá flavedine, marmoris inftar, pulcherrimà va- rigatur. — Variegantes maculz alicubi nigro fufcis, alibi albiffimis marginibus diftin&z funt , idque per omnes fquamas cutaneas obtinet, quz & ipfe, plurimis in locis, Frons, proportionatz magnitudinis , fquamis majufculis, dilutiffimé flavis, in flofculorum for- Oculi grandes ex cocrulo vivide relucent. plenus, in ambitu craffis Íquamis fimbriatur. Lingua alba, fatis longa , bifurcata eft. brantur. mam difpofitis , veftitur. ving der Amboinecfche Nene zegt, dat de Yzerhout- bomen hoog en heel regt van tam opgroejen , zomtyds ook wel wat bochtig, en dat het hout tot timmerhout wordt gebruikt. Zie de vrucht en bladen daar van in prent. gebragt in *t 7 Dee] van den Hortus Malabaritus. Num. 8. Tak ean dem Stokvifch-boutboom , uit de Wefl-Indien , met zyue. bladen, bloemen en «rucbten , maar "t leven gefueden. Hy is ongemeen vol licht gele welriekendebloemen aan de zy- de-takjes, die op hun uiteinde zeer puntig en doornig zyn (ge- lyk die van de inlandíche Sleedoornen) rondom met bloemtjes koppelswyze bezet, op lange, dunne, fteeltjes, met kleine bla- dertjes vermengt, die de gedaante van een hertje van cen dier EROS en naar beneden aan de takken van den boom wel zo groot zyn als de bladen van Yzerhout-bomen, maar niet zo ge- lyk; want deze zyn als gebogchelt, en heel ongelyk van bladt. De bladtakjes zyn rondom met doornen bezet. De vruchten, of zaadhuisjes, dic na het bloejen te voorfchyn komen, ,zyn PE hauwen, of peultjes, plat en breed, met platte, harde , zaadkor- rels. Voorts is het Stokvifchhout knoefterig, en hier te lande wel bekend. Volgens het geen de Wel-Ed. Heer Simon van Beaumont daar van hadt opgegeven aan den Heere Jakob Brey- nius heeft deze laatíte dit hout ten dele befchreven. Num. o. Takje van een Weff-Indi[chen Myra- wd belleboom. De zelve heeft kleine witte bloemen aan lange dunne ftclen, dic uit de oxelen der bladftelen fpruiten, en aan de topcindens figillatim ex fufco quadantenus inum- Ri&us, incurvis acutisque dentibus Squamz veniris transveríales , zich koppelswyze vertonen. Het bladt is dik en ongelyk in gedaante, Num. ro. Acacia, of Ungue de Gato, vam de gedaante van de Katonconna , «it Malabar. Dit boomgewas grocit in Malabar, en wordt van de Philan- derdieren zeer bemind. Als zy die bomen vinden, klimmen zy daar op, en halen cenige van de toptakken naar beneden, om ze te ecten, zo wel in Ooft- als in Weft-Indié , gelyk daar cenpa- rig van getuigt wordt. ZEVEN EN DERTIGSTE TAFEREEL. Num. :. Oof-Indifche flaug , genaamt Nintipolon- ga, van vere fraal gemarmert , en op bet boofdt met bloemtjes vvevfevt. Dit is een der fchoonfte flangen, die wy uit Ooft-Indi& hebben bckomen, over het gehele ly£ leververwig , met licht afchgecl fraai doormarmert. De kanten van de marmering zyn op eenige plaatíen met donker bruin , en op andere met heel wit afgezet over alle de huidíchubben, die mede op vele plaatfen ieder in 't byzonder eenigzins uit den bruinen befchaduwt zyn. Het voor- hoofdt is evenmatig groot, met grootachtige fchubben bloems- wyze bekleed, heellicht gecl. De oogen zyn groot en helder- glanzig blaauw; de bek, die vol fcherpe, kromme, tanden zit, 1s rondom met dikke fchubben gefoomt. De tong is wit, en vry lang gegaffeld. De onderlytíche grote dwarsíchubben zyn P2 helcer 6o RERUM NATURALIUM transverfales, magna, nitidé albicant: quà hz definunt, prope anum, cauda attenuata in acumen con- vergit. j j s Num. 2. Tamandua, Murmecophaga , "nericana. Uti in Indiis Occidentalibus vulgare admodum eft hocce Animal; ita ex Orientalibus translatum ha&te- nus nullum igpimnss quin ne audivimus quidem, ibi dari, aut inveniri; ' Quidam Eruditorum miras fibi de eo ideas finxere; dum alii Leonem Formicarium , item. Formicam Leonem , alii Formicam Vulpem , non- nulli etiam. Formicam Lupum ilud appellarunt. D. Poupart , AG. Acad. Reg. Scient. An. 1704, pag. 235» adnotavit, grifeum illud effe, & Aranco fimile; quum Formicas dolo aucupetur: que quidem compa- ratio nobis admodum inconcinna videtur. — Baftamantinus , qui integram. volumen confcripfit de Repti- libus, quorum in facris paginis mentio facta eft, Myrmeco-Leonem , quo nomine illud ab aliquibus infigni- tur, pro Scarabzi fpecie habet, quz Scarabeus corniculatus audit, & à Germanis Scbróter , aut. Cervus vo- laus vocatur. , Omnes hz alizque plurimz defcriptiones nequaquam exprimunt veram hujusce Ánimalis naturam , cujus heic icona ad vivum exhibemus. — Varia illorüm hàbehturgenera, tam forma, quàm colore difcre- antia. Quod hic reprzfentatur, helvi eft coloris, molli pilo, pe quafi emulo, veftitum , curto col- L ; latis armis, longo angüftoque capite & roftro, quo longa protenditur lingua, captandis & intro trahendis formicis, qui vi&us eft, accommodata. Conditor lapientiffimus ifthzc Animalia talibus or- ganis donavit, quibus opus erat, ut pabulum fuum pro guftu & lubitu fibi comparare poflent. Pedes antici , Urfinorum muli , prater digitos communes, tres defuper alios (aliquando unum duntaxat) fin- guli erunt , quorum quilibet incurvo ungue, medius tamen maximo, armatur: his terram eruendo, ni- dos formicarum querunt, & emungunt. Nares quamproximé ori adfitz , anguftz , pis quibusdam , quafi myftace, hifpidz funt, quibus olfaciendo explorant, ubinam pabulum ipforum lateat. Auriculae oblonge & pendulz funt. — Pedes poftici hujusce fpeciei, uti in Urfis, in quinque digitos fiffi funt, lon- gis incurvisque unguibus munitos, latis praterea calcibus innixi. — Cauda longa, pilofa, in acumen con- vergit, quà, Simiorum inílar, arborum ramis fefe quàm fortiffimé adfigere valent. — Mares infigni pene donati, tefticulos intus fub cute reconditos gerunt. Formicz, uti lit. A demonftrat, tam minores , quàm majuícule , his Animalibus in vicum cedunt, ufibus hominum, przcipué vero medicatis , haud minus infervientes. Num. 3. Hzc aliam omnino prz fe fert faciem , quàm prior. paulum grandiores , rofirique pars inferior nonnihil prolixior. Lingua priori non abfimilis, guíta, capiendis & ingerendis formicis apta. Armi quoque lati funt; corpus breve & craffüm. pedes craffum protendunt digitum , lato curvoque ungue armatum. damandua, feu Coaty , "nericana, alba, altera. Caput multo brevius, auricule minores, oculi longa, an- Antici Poílica crura pedesque Urfinorum aemula. Pilus albicans, quafi laneus, [gr feré , quam przcedentis , eft : ficque & crifpata cauda. Hacc- ce rariffimas inter fpecies cenfetur. — ZEt iopes Surinamenfes Coaty vocant, & referunt, quod prehenfze adeo íefe conglobent, pedibus quàm firmiffimà ad fe mutuo contradtis, ut, nifi fponte fe rclaxent, helder wit. By de opening aan den ftaart , daar de dwarsíchub- ben cindigen, wordt het ftaarteinde dun en puntig toclopende. Num. z. Zmerikaan[che Mieren-eeter. Dit dier is zeer gemeen in de Weft-Indi£n; maar uit Ooft- Indié hebben wy 'er nooit bekomen, zcelf niet gcehoort, dat 'er gevonden worden, of zyn. Verfcheide geleerden hebben zich wonderlyke denkbeelden daar van gemaakt. : Eenige hebben het ILeo Formicarius en. Formica. Leo (Mieren-Leeuw) andere Ferzica Vulpes (Mieren-Vos) zommigeook Forzzica Lupus ( Mieren- Wolf) genaamt. De Heer Poupart. heeft in de Memoires de I 4cad. Roy. dei Sciences van "t jaar 1704, BI. 235, aangemerkt, dat het graauw was, en heeft het by cen fpin vergeleken, om dat het de mieren met lift weet te vangen. Dit is, naar onze gedachten, ecn flechte vergelyking. Baftamantinus, die cen gehecl boek over het krui- pend gedierte , daar in de Heilige Schrift gewag van gemaakt wordt, gefchreven heeft, verftaat door Afyrmeco Leo, gelyk an- deren dit dier noemen, cen foort van Scarabeén, genaamt $vara- beus corniculatus, dat 1s gehoornde Schallebyter, of Kever, die in Duitíchlandt Scbrófer en «liegende Hirfibe gehoemt worden. Alle deze, en mecr andere befchryvingen komen niet ovcrcen met.de rechte natuur van dit foort van dieren, het welk wy hier naar 'tleven in plaat vertonen. — Zy verfchillen ook in hun ge- flacht, zo in gedaante, als in verwen. Dat zich hier vertoont, is vaal, glad van haair, en wollig ; kort van hals, breed van fchoft, lang en fal van hoofdt en bek, met cen lange uitftc- kende tong, waar mede zy de mieren, daar zy van leven, weten tc vangen en in te flikken. Om de zelve naar hun fmaak en zin 1€ bekomen heeft de wyze Schepper der Natuur deze beeíten E EPEn Aan de vooríte poten , die als Beeren-poten zyn, ebben zy, behalven de gemene klaauwen, drie klaauwen aan €lkc poot (andere hebben "er maar cen) en ieder klaauw is bezet explicari met een krommen nagel, daar de middelíte de grootfte van is, Waar mede zy de aarde opkrabben, om de neften van de micren t€ zocken en te roven. De neusgaten zitten digt aan den bek , die fmal, en met cenige haairen, als een baardt, voorzienis. 7 Ínuffelen en ruiken waar hun fpys verborgen is. De ooren zyn langwerpig neérhangende. De achterfte poten van dit flag heb- ben vyf klaauwen, gelyk de achterpoten der Beeren, en vyf te- nen, met lange, kromme, nagelen, en brede hielen. De ftaart islang, haairig en puntig toclopende, daar zy cen grote kracht in hebben, om zich daar mede aan de takken der bomen vaft te houden, als de Aapen. De mannetjes zyn voorzien met een groot lidt , of mannelyke roede , waar van de balletjes binnc- waarts in de huidt verborgen leggen, met let. A aangewezen. De Mieren, die tot fpyze dezer dieren mede gefchapen zyn, Zo wel de kleine, als de grote, in hunne foorten , zyn ook tot dienft van den meních, voornamentlyk in de gencesmiddeler, gebruikelyk. : Num. 5. Twede foort van Mieren-eeter uit de Spaan[che Wefl-Indi&n , zynde «wit. Dit diertje is ganfch anders van gedaante als het voorgaande. Het hoofdt is vecl korter; de ooren zyn veel kleiner, de oogen wat groter, en de onderbek watlanger. De tong is, gelyk dic der vorige, lang en fmal, om 'er de Mieren mede te vangen en inteflikken. Zy is mede breed van fchoft, kort en dik van ly£. Aan de voorfte poten zit eén dikke klaauw , met cen brede , kromme, nagel voorzien. De achterfte poten en benen zyn als die van de Beeren. Het wit haair is wollig, en wel zo lang als aan de voorgaande, als mede de omgekrulde ftaart. Dit is een van het raaríte en feldzaamíte foort. De Negers in Suriname noemen zc Coa£y, en zeggen, dat zy gevangen zynde zich in een rollen, ftckende hunne voeten zo vaft by elkander, dat men is zelve A 2 LÀ ^ i. n ? 2 1) / // 41 /) P AAT L AD 017 2 1/8 MIL ADR n An ^ 7 APA «i^ j j/ per INA 7 1 " A 7, M A ZA / 2/5 LN A ( ", ML 177 177; Pi 7 7 0) 1 7 (/ á I, 77, Ir P Mo Vue 7 2/1 Js LN Á Lf, A 21 dp 7 2 Mete A ", E TM A 17 / A ^ I/ 5 dira " P 7 27 d A a. 24 L2 A TES NAA Ui 7 une: o, ^v, ^ AA A i S 22 v p /" SY S Ns NN NS NS SSSS 777/ A 1, ih 7 " L7 7 p uL TA , / III LM 1, 7, AP A 7 "7, A A A 17, I, 7 ATUM EAE 7 I "n uin ip 2 "T7 177 AN "i AI TP y A U, (LAM ] 20/711 AT A 4/514. (LU e MM 2/77 ZA (05 AT, Vil //e 7 7 Ala X VAT Ü y i ;] T, APT 7L " 627 , A l, AZ Ain a M 77 d (/ W 724 7 j / / 2 777 7 A A j Ll / 7 DLE ^ M, 1 , 77 /, 7 77 / P ; / A Ip M / 7 "7 ju 2 7 lg 2 Ll, SS 7, A a M "7 D ^ SN LL ERTSA SSSSSESNS NS ^ S S S SNR: SESS NN NN SS / // (] N SS SS (/ j/// , 9il//1 WI NS SNCS. SN SN 7 7 7 // ] / A Mt j hu SS RN ENS NEN SS SNERNSCUSC SS NS SS ESSERE SS SS SENS m" et uM: NSW NSW A // NS SENS SSNSSSSN po LAS LT cT PA 17A 1, RENS ER . e» A "Tz 7; A NNSNNSE NWINV SN NNI A 7 D ZZ 7 7 P A, rr, 7 7 A AZ 7, [7 / 7, ——Ó A N N | M Y Z T o A NW NM LZ D Pr D A AZ A E LÁ — —- —— —€—Ó— ees N D VM NM TES M WW N ERST ANN NS N NNWN UEM D AL oL JU paa Team ie ——— LÀ A z 7 A 7 S NS SSSNS NS SENS P T 77 o 7 7 7 7. y lg 7 oZ A 77 y A 7 ———— SN NN T SENSN SSSSSENERSNNSINS // Íi. NN SSSSSSSS SSNSSSSSSNNS NS SS SS d NN NT NSQUUNQU A l A QU SS SN SS. ux. SERA SESS SS NS NNSSSNNS Y NS SNNN NN SNSNS NN AZ D A SON A 77 / P 7, , 77 N NN 2,727. A 7 Z 7 A e ZA SN NS SS NN NN SSSNSSNNNNN| SUN SN SS NN SS SENSN SSSSSSSSSSSSSSNNNNNS RESSSSSNSNSSSSNNSNSS CORSSSSSSSESSNNSSANS Z7 Z ZZ A 7 o SES LLL LL — DL mL 7, , //, SMS PN TAB. XX XVZZ9 (/ //. [/ / NI SS NN VN WNS NS o N NOD NN: J ns NY NN NN MU [/ N TOIHRBCS ADU RCOU.CS 61 explicari nequeant. Spiritui ardenti, aut Kilduivel dito liquori , immerfi , minuti fpatio moriuntur. Vid. S.D. H. L. in Hifloria Surinam: An. 1716. Leowardiz impreffa. Num. 4. uis Colubri , omnium minima, mericaua, 'Thaumantias di&a. Capitulum & pennas fi demferis, rdliquum vix minimi digiti articulum magnitudine excedit, Ex Cu- raffavià plures accepimus , variis modis eleganter conftitutas , & diverfis coloribus infignes. & magnitudine difcrepantes , Earum aliz fplendorem viridem »grifeo pennarum pigmento intermixtum , oftentant: hzque ex Indiis Orientalibus oriundz , utplurimum reliquas magnitudine fuperant. avicularum dedimus Rue onc Quz hic reprzfentatur , ex Amcericanis plurima fpecies, inufitatis coloribus, obtinuimus. viam delata, omnium pu elegantiffimum emittit, cherrima eft : fulgore enim incomparabili corufcat. Sub collo vividiffima ex igneo & rutilo miíftura tam fortiter fulgurat, ut oculo- rum aciem perftringat. Supernum dein corpus , alz , pennzque nigro-fufci funt coloris. zris colorem , fpadiceo limbo ornatum, prz fe fert. Dantur earum quarum & nonnullas Surinamo miffas Przgreffis jam tabulis harum Hifpanorum portibus Curaffa- Caput tonum purpureum Cauda rubellum Roftrum longum , re&um, acutiffime terminatur, Lingua in longum fifa eft, quà mel ex floribus exfugunt: unde & Florifuge, aut aves apicularie vocantur. EaoiNum» x . Folia tenuia, anguíla, Erice zmula: rum Geniftella reperitur, dedit defcriptionem. Num. 6. flores diluté purpurei ; papilionacei. fcd folio majore, & minoribus filiculis, Geniflella, aculeata , "Africana, minor, Erica filio. Similis quoque hic loco- fubruffo femine fotis, cujus Lobelius Marum , Africanum, «illofum. Flores tomentofi , flocculenti , ex purpureo rubefcunt, Folia , admodum minuta , Thymi tenuiffimi zmu- la, alba, lanuginofa, forti odore , & fapore amaro, inflar Mari Syriaci , pradia, TABULA TRIGESIMA ET Q GOD AGVERM Num. r. Philander , Orientalis , cum. catulis [pis; in [acco ventris beren- tibus s femina. Philandrorum hzc maxima fpecies Indis, pracipué vero Maleitis dictis , juxta D. Fr. Valentini teftimo: nium, Pelandoc-Aroe, id eft, cumiculus "roefius , audit quamvis non in Zfroe duntaxat, fed & in infu- là Solor numerofi reperiantur , & ab incolis, loco ferinz fapidiffimz , Magnatum menfis imponantur. Idem quoe Autor perhibet , quod catuli inter Cuniculos educentur ; cumque his fenfim confüuefcant quam amiliariffimé , & quocunque cibo utantur ; cujus equidem rei fides fit penes autorem. At mirum tamen eft, quod D. Valcntinus Philandri formam haud ita defcripferit , prout re vera fe habet, & uti nos ejus zelve onmogelyk kan openen, ten zy ze het zelf doen. In een oogenblik zyn zy dood, wanncer men haar levendig in de Spiri- !u5 of Kilduivel doedt. Zie $. D. H. L.inzyne Surinaam[ibe Be- Jihryving , in^t jaar 1718 te Leeuwarden gedrukt, Num. 4. — 4merikaanfche Vogel, van bet allerkleinffe aort , dat "er gevonden-wordt , Thaumantias genaamt, Bchalven het hoofdt en de vcéren is het in *t gehecl niet gro- ter dan een lidtje van een kleine vinger. Wy hebben "er vele, die ons van Curagao zyn gezonden, op verfcheide w zen fierlyk Opgezet, en van verfcheide verwen: ook zyn 'er verfcheide foor- ten van, veríchillende in feldzame verwen en grootte, daar wy ook cenige van uit Suriname hebben bekomen. Eenige van de Zelve zyn groen-glanzig, met graauwe veéren vermengt. Deze komen uit Ooft-Indi&,en zyn gemeenlyk de groottíte. Wy hcb- ben deze vogeltjes in voorgaande Tafereelen reetsbefchreven. De hier verbeeldde is van de Spaanfche Weft-Indifche kuften op Curagao gebragt, en de fraaifte van alle. Hy heeft cen on- gemeen f Rond glanfch. Het hoofdtje is van het allerfchoonfte purper weerfchyn. Onder den hals is hy vurig geel en rood glin- fterende en flikkerende , met cen afftralenden glanfch, dat het 00g der aanfchouwers doedt fluiten. Voorts zyn het bovenlyf, de vlerkjes en pennetjes donker bruin; de ftaart koperig rood, met cen bruin kantje verfiert. Het bckje is lang regt, en hecl pong: het tongetje is lang gefpleten. 'Zy zuigen daar mede de oning uit de bloemen, en worden deswegen Bloemzuigers, of Byen-vogeltjes genaamt. Num. j. Kleine flekende Brem, uit Afrika , met Kleine, fmalle, Madertjes , als. Hei. Sum, [, iconas, De bloemen zyn licht pars, in gedaante als kleine Papilioent- jes. Diergelyke vindt men ook hier te lande, maar groter van ladt , en juris van peultjes ; mct rosachtige zaadkorreltjes, die by Lobel befchrcven zyn. Num. 6. fribamfcb Marum. Des zclfs bloemenzyn geheel haairig , of vlokkerig , pars rood- verwig: de bladen zyn zcer klein, als de fynfte "Thym, wit en wollig, hebbende een fterken reuk, en cen bitteren fimaak » Be- lyk die uit Syrid komt. ACHT EN DERTIGSTE TAFEREEL. Num. i. Ooff-Indifche Philander , een wyfie, dra- gende bare jongen. in. baar. buit-xak. Ditgrootfte foort van Philanderdier wordt van de Indianen,by- zonderlyk van de Maleyers, volgens het fchryven van den Hre. Frangois Valentyn ,' Pelandec- roe genaamt , dat is te Zeggen "roe[cbe Konyns maar zy worden niet alleen op Aroe, maar ook op 't cilandt Solor in menigte gevonden, en van de inwoonders voor een lekkerny of Silabriads voor de grote heeren opge- difcht. Hy zegt ook, dat men de jongen by de Konynen laat opgroejen, en dat zy daar VEU gemeenzaam mede wor- den, en alle fpyzen cetcn. at daar van zy laten wy daar. Het is ondertuffchen te verwonderen, dat de Hr. Valentyn dit Philanderdier niet beter naar zyne gedaante heeft befchreven, gelyk het waarlyk'is,en wy het Zelve volgens de natuur iri voor- Q gaande 62 RERUM NATURALIUM $conas, ad vivum factas, pregrefüis tabulis exhibuimus, Eft autem faemella hecce Americanis Philan- dris , feminis, qum fimillima , nifi quod pilis dorfalibus, aliquantum faturatius fufcis, veftita, & toto ha- bitu procerior fit illis. E Num. 2. Tatw, feu AArmodillo, Orientalis, loricà offeà toto corpore te&íus. Hunc, & qui fequitur Armodillo, remotiffimi , & maxim? verfus Orientem fiti , Indiz loci proferunt , pulcherrimos quippe omnium, qui uspiam reperiuntur. Totum corpus, quafi loricatum , binis majoribus , & minoribus quatuor, fcutis tegitur. Frontem omnem unum conítituit Ícutum , ad capitis formam. con- cinnatum , plurimis interftin&um divifionibus , quz fquamas elevatas fere referunt, & fingulz variis tu- berculis, extantioribus, rotundis & oblongis, margaritarum zmulis, in formam Rofzx dispofitis , ornan- tur. Oculi pariter magnitudine & venuftate eximii, Íquamis ejusmodi offeis in ambitu circumvallantur ad auriculas usque, quz prorfus nude funt. — Maxilla inferior cute duntaxat, pilis experte, veftitur, Os, in acutum convergens , roftrum protendit, porcini inftar, eminentius, & dentibus acutis Ícatet, Scu- tum alterum. pe&tus anticosque pedes & collum tegit, ut motus libere BA puEe n queat ficri. Quz inde crura & pedes prominent, Íquamis quoque ofleis, & fingularibus inter has pilis, porcinis quafi ctis , veftiuntur. — Tria illa, quafi coffata , fcuta, anguíliora, incurvata, dimidii digiti latitudinem fcre füpe- rant, & crafía tenacique membrana, qua colligantur, intus fupra fc mutuo glifcunt. Transverfalium vero fcutorum lita facit, ut viva hzc animalia , dum fefe conglobarunt , rurfum explicare fe poffint. Scutum polfterius maximum totam tegit corporis. pofticam partem , clunes, & crura, ed caudà, quz utrinque fupra & infra paulum applanata, uto tantum articulo conftat , extuberantibus ofliculis 5 Ro- fas referentibus, incifa quafi & cxlata. Bina fcuta maxima corporis fuperni , feu lorica , fupra, hexagonis Rhombis , qui rotundis & extuberantibus officulis, quafi totidem rotundis margaritis, íinguli replen- tur, diftinda & ordine pulcherrimo dispofita funt. — Sex fcuta, totum animal contegentia, ex fenis con- ftant offibus, que una continuaque de materie per Naturam conflata funt. Rhombus , feu dus quz- libet, quafi compofita eft & fimbriata. — Ventrem fübtus craffa pellis , craffis rarisque pilis obfira , inveltic. Pedes poftici, «qué ac antici, Íquamis offeis muniti funt ad limbum usque tegminum , feu fcutorum fu- periorum , quz femora tegunt, cute pariter induta. Pes quilibet tres gerit digitos, prominentes , longis "acutisque unguibus armatos, unumque à poftica parte extantem , cui tanquam calcaneo innituntur. .À- nimal hocce rarum admodum , & haud vulgare elt: nec ejus mentionem ab ullo Authorum factam repe- rimus, preterquam à Frawcifzo Redi, qui minutam icona, huic pulchré convenientem , exhiber. Num. 3. — dat, feu Armodillo, minor , comvolutus. Ejusdem hic cum priore eft fpeciei, fed minor, & in unum quafi globum convolutus. Ita compofi- tos fera nulla poteft lxdere ; quum ab omni parte loricà muniti fint, ob fcutorum rotunditatem & duri- tiem , nec dentibus , nec arcu , nec telis, imo ne globo quidem fclopetari , perforandá. Interim tamen fic convoluti ab hominibus facile capi poffunt. Utrobique & in terra, & in aquis vivunt. Scüta diluté fla- va, ac fi lxvigata forent, renitent. Num. 4. aande T'afereclen hebben vertoont. Dit komt in alle delen met a Weft-Indifche wyfjes-Philander overeen , behalven dat het haair over "t bovenlyf wat donker bruinder valt, en van gedaante vecl groter is dan die uit de Weft-Indién komen. : Num. z. Oof-Iudifche. Ztrmodil , of Schildvarken , fchildt bedekt het ganfche achterlyf, de billen en de benen, be-: halven den ftaart, die mede onder en boven uit een lidt rondom wat platachtig , met verhevene en uitpuilende beentjes als Roos- jes, uitgebytelt is... De twee grootíte bovenlyfíche Íchilden, of harnaffen zyn bovenwaarts als zeshockig geruit, en met ronde opwerpende bcentjes als ronde paarlen in elk ruitje als gevult, en in goede order gefchikt. De zes fchilden, die het gehcle dier over bet ganfche lyf als gebarnaft. Deze en de volgende Armodil komen ver uit de Oofter delen van Ooft-Indié, en zyn van de fraaifte, die 'er gevonden wor- den. Over haar ganfche lyf zyn zy als geharnaif, en met twee Heo en vier kleine fchilden bedekt. Het gcehcle voorhoofdt e[taat uit een fchildt , naar de gedaante van het hoofdt gefchikt, uit cen harde beenachtige fchil, met verfcheide verdelingen, als opgeworpene fchubben, ieder met verícheide verhevene, ronde en langwerpige knobbcls,, als paarlen, Rooswyze gefiert. De oo- &£» die groot en fchoon zyn, zyn ook rondom met diergelyke cenachtige fchubben bezet, tot aan de ooren, die ganfch f Zyn. Het onderíte kakebeen is alleen met een kale huidt over- trokken. De bck loopt puntig toc, met een opgeworpen fnuit, gu die der Varkens, vol puntige, witte, tanden. Klet twede childt beflaat de borít en de voorfte poten, en den hals, om de Yryhcit te hebben van zich te bewegen naar haar wil. Dc benen, ie daar uit komen, en de poten zyn ook beenachtig gefchubt, mct enkele haairtjes, als die van Varkens, tuffchen de Íchubben. De drie fmal gebogene ribbe fchilden zyn ruim een halven vin- Bcr bréed, en glyen binnewaarts over elkander, met een dikke taaic huidt, die deze fchilden vaft hecht. Wanneer zy zich, le- vendig zynde, in een rollen, komt haar de lengte der dwarsfchil- den te flde om haar weder uit tezeten, Ht Brootíle achter- bedekken, beftaan uit zes beenderen, die elk uit een ftuk door de Natuur aldus ge(chapen zyn. Elke ruit of fchub is als by malkander gevoegt, en met cen naadt omzet. Van onderen is de buik dikhuidig, met weinig dikke haairen begroeit. De ach- terfte benen zyn ook befchild, gelyk de vooríte, zo ver als de bovenlyffche dckfelen of fchilden de fchenkels kunnen bedekken, die ook met huidt bekleed zyn. Aan clke poot hebben zy drie klaauwen, die vooruit ftaan, met puntige lange nagels, en een hielklaauw naar achteren, daar zy op fteunen. Dit dier is zeer raar en ongemecn. Wy hebben daar by geen fchryver iet van be- fchreven gevonden, als by Francifcus Redi , dic het in een klein plaatje heeft vertoont, met dit wel overeenkomende. Num. s. Klee Airmodil, im een gerolt. Deze is van het zelve foort als de voorgaande, maar kleiner, en in cen gerolt als een kogel. Gecn ongediert kan haar deeren, of fteken, alzo zy van alle kanten met cen harnas bekleed Zyn, daar gecn tanden, bogen, pylen, noch musketkogel zel£, om derondte en de hardigheit der fchilden, op kunnen hechten ; maar terwyl zy dus opgerolt leggen ; kan de menfch ze gemalckelyk vangen. Zylevenop 'tlandt, en in't water. De íchilden zyn licht geel, zecr glanzig, als of zy gepolyft waren. Num. 4: TJP E.$-A UV. M U:S. Num. 4. Pfittacus , Orientalis , exquifitus, Loeri dius. Elcgantiffima. hec avis dono mihi data eft ab. eximio Viro Amftelzdamenfi, qui illam, ab Indo quodam Domino , ob miram pulchritudinem & loquacitatem , ex Amboina huc translatam , quingentorum floreno- rum pretio emerat, paula a Jamen mortuam. In aliqua ex Infulis Papoe excluía erat, variasque lin- guas difin&é & prompte, hominis inftar , loquebatur... Mane coram hero fuo, cui fidcliffima eràt, can- tilenam quafi matutinam modulabatur , tumque ei acclamabat: Goede morgen Sinjor, een W'ynfopje. Hoc- ue & circa meridiem & vefperi repetebat, tempore intermedio fuave fibilans. — Abfentià heri fui tanto- pere affligebatur , ut prz maerore nec comederet , nec loqueretur : unde & vendita , quum priftini heri con- Ípectu orbarctur , paucos poft dies interibat, mihi tum dono data, & in fpiritu affervata. Caput ejus nigra quafi vitta tegit, & collum ruber viridisque ambit annulus, Sub gutture, & per pectus dilutus ru- bor amoeniffimus regnat.. Ala & dorfüm ex faturaté cxruleo nitidiffime pica funt, — Ventrem , faturaté viridem , intermifte penna rubra variegant.. Pennz, longum é caudá propendentes , ex viridi & rubro va- riz, extremis limbis nigricant. Roftrum infigne, incurvum , craffam m recondit. Oculi gran- des, venufti. Pedes curti in magnos, craffos & annulatos abeunt digitos, longis incurvisque unguibus armatos. : Num. 5. "vis Regia, feu. Paradifiaca, minor , "Zimboinenfis. Regia hzc dicitur ob pracellentem picurz, quà pollet, elegantiam. Juxta D. Fr. Valentini relatio- nem fpecies hzc in infulis ztroe quoque nafcitur. Majorem hác, qua híc reprafentatur , vidi nunquam. Caput nihilominus parvum eft, & roftrum re&um , acuminatum , albumque protendit. Subtiles & pi- lorum inftar rigidulz plumula faturaté Citrio colore nitent, qua oblongum , minutisque ocellis prditum. velliunt caput. — Corpus omne füpernum , alarumque füperiora, & collum ; pennz ornant, pigmento fà- turatiflimé rubro infe&z. Pennas remiges qui pingit rubor , depreffior eft & obícurior. Pectus atro Phae- niceum lucidiore quafi limbo fimbriatur, fub quo pectorale confpicitur viridi holoferico fimile. ^ Utrin- que ad latera Thoracis fafciculus eminet plumarum , tenuium , longarum , ex faturaté grifeo & diluté ci- nerco variegatarum , inque fines Smaragdino virore faturatiflimo tinétos definentium. ^ Cartera fübtus albi- cant. Cauda cinereo grifea eft. Alarum inferiora dilute fpadicea funt. Ex uropygio, fupra caudam ; bi- ni prodeunt, longitudine quartam ulnz partem &quantes, pili, craffis mufcarii pilis haud. abfimiles , quorum extrema plumatili cincinno, viridante , conípicua, huicce avi in fingulare ornamentum cedunt, Pedes, fat grandes, longos incurvosque ungues gerunt. Num. 6. wis, Zmboinenfis , Calatti dicla, formofiffma. Avicula hzc, Alaudá feré major, eximia forma , jucunditate colorum , cantusque fuavitate fe commen- dat. Caput nigricantem oftentat cirrum , oculosque circum & in pecore Cyaneus color elegantiffimus coruícat. Dorlum ex Coracino & Cyaneo varium eft. — Ala crulex pennas remiges , ex viridi , faturaté caxruleo, & nigro variegatas , gerunt, dum latera lucidiffimé & faturatiflimà carulea pennis veftitricibus purpureis ornata funt. Subtus nivea albedo regnat. Pofticam corporis partem diluté czruleo viridis in- termiftus color variegat. — Cauda pulcherrima , faturaté fufca, extremo dilutà ruffa & grifca eft. Num, 4. Ougemeen fcboue Ooff-Indifche Loeri. Dit fraaie beeftje is my tot een gefchenk gezonden van een voornaam Heer te Amfterdam, die daar voor kort voor dat het kwam te fterven vyf honderd guldens aan een Ooft-Indifch Heer, die het, om dat het zo fraai en zo welfprekend was, uit Ambon hadt medegebragt , betaalt hadt. Het was uitgebrocit in cen der Papoeíche eilanden, en fprak vierderhande talen duidelyk en prompt gelyk cen meních. "s Morgens zong bet in de tegen- woordigheit van zynen mecfter, dien het zeer getrouw was, cen .deuntje als cen morgenliedt, waar na het tot zyn mecfter riep: Goede morgen , Sinjeur ,een wynfopje. . Het zelve riep het 's middags en 'savonds, en tuffchen beide fluitte het. Als het zynen meetter niet zag, treurde het, en wilde noch eeten, noch fpreken, dat Zo ver ging, dat het weinige dagen, na dat het verkocht was, en zyn vorigen meefter niet meer zag , ftierf, waar na het my ver- cert en in Liguor gelegt is. Op het hoofdt heeft het een zwarte kap, en om den hals een rode groene kring. Onder de kecl en de borft is het zeer fchoon licht rood; de vlerken en het boven- lyf zyn hoog fchoon blaauw; het onderlyf donker T3020 met rode veéren vermengt. De lange, neerhangende, ílaartpennen Zyn groen en rood, met zwart aan de einden. De bck is groot €n krom, met een dikke tong. Het heeft Íchone en grote oo- Ben, en korte benen, grote, dik geringde, klaauwen, en lan- Be, kromme, nagelen, N Num. $. Seort «am Paradyrvogel j uit. Ambona , gemneenlyk de Koningsvogel genaant. Deze vogel wordt aldus genoemt,om dathy ongemeen fchoon van verwen is. Volgens het verhaal van den Hre. Zr. F'aleutyu komen Num. 7. zy mede van de Arocfche eilanden. Geen groter dan deze, dic hier vertoont wordt , heb ik ooit gezien. Het hoofdt is echter klein , met een gelyke, puntige, bek, die witis. Defyne, ftyve , vedertjes , als haairtjes , zyn hoog Oranje , over het langwerpig hoofdt , daar klei- ne oogjcs in ftaan. Het ganfche bovenlyf, debovenvlerken ; en de hals zyn met de allerhoogfte, rode, veéren verfiert. De pennen zyn wat donkerder rood. De borft is donker kaftanic-bruin, met een lichten foom. Onder deze vertoont zich een borítla elyk groen fluweel. Aan weerzyden van de borft komt een ofchje lange, fyne, veéren , donker graauwachtig, en licht afch- verwig: de einden zyn hoog Smaragdt groen; voorts wit van onderen. De ftaart is afchgraauw. De vlefken zyn van ondcren licht bruin. Uit de ftuit boven den ftaart komen twee lange haairtjes, gelyk dikke paardeftaart haairen , van cen vierendecl el lang, met een pluimige, groene, krul aan het uitcinde, het welk dezen vogel uitnemend fiert. De poten zyn vry groot, metlange, kromme, nagels bewaffen. Num. 6. Zeer fchoue wogel uit Ambona , Ca- lati gemaamr. Deze vogel is ruim zo groot als een Leeuwerik , onge- mceen Íchoon en bevallig van yerwen , aangenaam van zang, ,met een zwarte kap op 't hoofdt, en met het allerfchoonfte ]a- zuur-blaauw rondom de oogen en de borft.. Hct bovenlyf is git- zwartenblaauw. De vlerken zyn hemelsblaauw , met groen, hoog blaauw en zwart over de pennen vermengt: aan de zyden van de vlerken is hy gehcel licht en hoog blaauw , met purpere vedertjes, en van onderen fchoon wit. Het achterlyfis met licht. blaauw en groen doormengelt. De ftaart, die fraai is, is donker bruin, en de cinderi zyn licht ros en graauw. Qz Num. 7. 64 RERUM NATURALIUM Num. 7. — Folia Belille Orientalis. Fruticem hunc, qui circum arbores fefe convolvit, Bramanni Sravadi , id eft, album, vocant. Sunt autem folia ifthec amoené viridia , oblongo-rotunda , paulum coftata, inftar folii Arantii » füpra levia, pauci flavedine variegata, extremis fübruffa, fübtus alba, lanuginofa, uti folia Cydoniz. Fructus, quem profert, pyriformis eft, é quo nonnulla germinant folia, prorfus albicantia & tomentofa. Num. 8. Ita Bramanni vocant hanc arborem, Folia Valli Cari Capocli, arboris Indica. quibus vocibus Zrbor procera (ignificatur. Folia ejus ex longis pendent petiolis, teretibus, viridibus, quorum finguli bina dant folia, tuberofis: excrefcentiis , quafi in- tortis fructibus, à fe mutuo Íeparata, Ípectaculo raro admodum & fingulari. -Caterum folia bafi lata ' ex petiolis orta, parum dentata, in acutum convergunt , nervisque infignibus perreptata, & minutis fi- brillis quafi elaborata, Populi magnz noftratis folia zmulantur. TABULA TRIGESIMA ET NON A Num. r. —Pbhilander , maximus, Orientalis ; famina. Inter alia rariora & hocce Animal nobis ex Amboiná miffum eft, fub nomine Coes-Coes, có quidem delatum ex oris remotioribus. Vera autem & omnium maxima hzc eft fpecies fcemellarum Pbilandrorum , cui parem ante hác vidimus nunquam. In Tabula pregreffa pregrandem exhibuimus Philandrum, unà cum catulis, ventrali marfüpio inclufis, quam maximam tum putabamus effe fpeciem : at multum hec cedit magnitudine ifthuic, cujus iconem hác Tabulá tradimus , quaque nobis poftea demum transmiffa eft. Inde autem quam liquidiffimd detegitur error, à D. Franc. Valentino commiffus circa hiftoriam ho- rum animalium , defcripram in Tow. III. "Amboinenf. Animal. pag. 273. lta enim inquit: ;, Nihil in hoc » Animali paradoxum magis eft, quam generandi modus & vulva, » Íiquidem generatio hic miré fingulari, & penitus alio, 95 4tUE: »» 15, five foemellz membrum geniale : quam in rcliquis animantibus , modo perficia- » Haud enim concipit fectus füos in matrice, corpori ejus inclufà, fed in patulo quodam marfüpio ; » extra corpus, inter pedes pofticos collocato , quod rimá, feré dimidium xe quz nunquam ante pepererunt, minor & contractior fit ille hiatus. » tus molli lanugine obfidentur; dum fundus contra glaber eft & calvus. » füpio via quadam in ipfum ventrem patet; fed duo duntaxat, em longi, hiat; licet in Bina hujus burfe labia in- Neque praterea ex hoc mar- aut quatuor , inibi confpiciuntur ubera » plana, glandulofa, monete , Belgis Schellinz dicte , diametrum feré adio » fingula papillà longá do- » nata, que funiculi quafi umbilicalis extremum refert, & Piper » apicem perforatum definit. Hisce papillis utplurimum | ad. » tes, ve inde egreffi: id enim adeo intus amplum cft, ut » omnibus. Num. 7. Blade «an een Heeffergewas uit Ooff-Indic. Dit Heeftergewas flingert zich om de bomen, en wordt van de Bramans $ravadi genaamt, dat in hunne tale zo vecl zegt als wit. Deze bladen zyn van cen fierlyk groen, langwerpig rond, en wat geribt, gelyk Oranjebladen, van boven glad, met cen wei- nig gecl als doormengt , om de kanten rosachtig, en van onderen wit en wolachtig , gelyk de bladen van Kweepeeren. Het brengt cen vrucht voort Peerswyze , waar uit eenige bladen grocjen, die ganích wit en wollig zyn. Num. 8. M Bladen «an een Tndiaanfchen boom , Valli Cari Capocli gebeten. De naam van 7alli Cari Capeeli betekent een hogen boom, wiens bladen hangen aan lange, ronde, groene fteelen, aan wel- ke twee bladen zittenj met knobbclige gewaffen, van elkander geícheiden, als omgedraaide vruchtjes, zeer vremd en rar. Aan de ftecleinden zyn de bladen breed , weinig getand , en puntig toc- lopende; zyn fterk geadert, en met kleine vefels als uitgewerkt, clyk de inland(che grote Populierbladen. NEGEN EN DERTIGSTE TAFEREEL. Num. i. Groorffe Joort van vyfres-Philander- dier , uit. Ooff-Indis. ongitudinis eft, albicans, inque erent catuli, vel in marfupio delitefcen- habitaculi loco facile fervire queat iis 35 Neque Het zelve is ons, nevens meer andere feldzame dieren, van Am- bonovergezonden, onder den naam van Coes-Goes , en van verre af- gelegene kuften naar Ambon gevoert. Het is het rechte en aller- grootfte foort van het Philanderdier, een wyfje, wiens gelyken van grootte wy te voren nooit hebben gezien. In het voorgaan- de "Tafereel hebben wy een groot Philanderdier, met jongen in zyn beurs, onder den buik, vertoont, dat wy meenden van het grootfte foort te zyn; maar het geen wy in dit Taferecl verto- nen, is veel groter, en wy hebben het zelve na het voorgemelde bekomen. | Uit het tegenwoordige is ons ook klaarlyk gebleken de misflag en verkeerde.gedachtea, die de Heer Francois Valen- tyn daar van in het derde Dee] van de 44mloineefcbe Dieren heeft, fii. 273, daar zyn Eerw. zegt: ,, Niets is'er in dit dier zo fcld- » Zaam als de voorttecling en de uva, of het vrouwelyke lidc » van't wyfje. Deze voortteeling verfchilt zeer veel van die » der andere dieren , en gefchiedt op cene wonderlyk vreemde » Wyze. s ^ » » Het brengt zyne jongen nietvoort in een baarmoeder ,bin- nens lyfs gefloten; maar buitens lyfs in een open zak , of beur- zc, die men tuffchen de achteríte poten gewaar wordt. Deze », beurs heeft een fcheur, die omtrent een halve voet lang, doch », dic kleiner, en gefloten is in die gene, die nog niet geworpen hebben. Bcide de lippen van dezen zak zyn van binnen met fyne haairen bezet; maar beneden op den grondt is die .kaal » €nglad. Hier in is geen andere opening, die in 't ]yf door gaat; maar daar zyn twee of vier platte en klierachtige uiers, » die omtrent een Schelling groot, en ieder van cen lang tepeltje voorzien zyn, byna als een cindt van een navelítreng, twee duimen lang, wit, en aan 't cinde open zynde. Aan deze te- pels blyven de jongen gemeenlyk hangen, kruipende dan cens in, dan weder cens uit de zak , die van binnen zo ruim is, dat » Zy zich daar in gemakkelyk kunnen verbergen, VE n»n * i TAB. XXXIX | MM RR. tes NN SN E NN SW ENSIS SS E LÁ NS SENNSS NN x OWN WNAN, NS NN M SN SSUNSEES za 7 SN NNSNSSQADS NS NS m N "lY LN t N N i ", NANN I] Dri y li J3 A] P^) !, jj ER x iam ava m. c LASS y LT LA LL ITA DL ; «oe ez". ts SSSSNNNSE i /À / 7 A ZÉ! » (/ (A UY) (QUA WIN () e CES C -— a ,/ ( Y ( $ ^ J S. (^ i NS LI 77 NNSNNOW SS NN NM SES M NN KA wi Y " P7 "m T— i E : aae D LS OT rr mr ra LL 7 M iH ^ N ^j N * M z A FERT £2 99 2 AT. X c [AC ied CS VO" "ad me // 17, (ij l —L I LL —— ES 2 —— c — p / il Mi A 7 [/ MI E , //, //, // ,, j/ U / bEIAaAALAAZLAZ dAZZ PRUBSMEFAWATAIATA PIT TA WI zz Fin 299 BW MIT BM LX UL L———ARAIE JL d -—Á. AN ANY xc NEN e Ó—MM— — A ^ a 7, NNN NNNM NS N NN N NS NM NN N N ON SS NUS L— P a" 7 J D, (LL P T, / "7 7 7 LLIM LA A BB, n AC / I " LL 7, P A 7 LL o e Xxm-7 A —— AA m — ec ac e € —À MAR —-— LL —ÀÀ SY NS 7 , 7 A c— — c P A 27 SW. RN S C Rs ———ÁÀ (MU) 24M ae n c j a M AAA Cau A NES a SN Pa f i PD C / $; Tam P Pn LAND. ra rta 2p a Ne apes 9 MAS NV NN N Ne a "N MED a UP qu. -— L9 mp D. quB VM". S- - E ESN A ' AJ Tv ] M AAA S MCN CONS S NERA NONE NOM z SUBLY NIBM SON NUR c — — - NEN CARENS X CNN [NS m ^ 7T. - i) SS A -— ———9— —M € M à MR La emu rm DE rm C — 7 - m SESS NS NX — Wi í " | MN l | j 5 ) [A i EEIUADME EAR, S RSEN M NON A, - NN N N NN NN aa T. MN. jM j | ] | UN | Wi 2 (S A THEM NS SN DINNS NEN ME EAT € ce c — zx SEN e «NX / E^ 7 z 7, / AE AA "e Y 1) XA NN NN E NN NSESSNSOESSEN NNSSSESSS - ^N N — 2 // "l ^ [ 7, 74 MA M i, P 7 7, I 77 , A "P ANN M NY TC es av rZ LAE de: CU a S Varta 2 S 7 Pap d. Pam —— a d. «2S SC S Ea am "ae an a Eme o - m m "e "aca cer em T a m a — COSS SC e A ENSERENSENSENEEN () ( Y (ji 00 j 5 — À. 2 AS Pap pez 0 ue e e — € aa m aS arum Scu n / l l ' N cS —— d c e ——* T — LS Mid: AM MS WI p ———- c —— e LL — -—. Dp m i: L7 r7, CLA TO CEDE BS » Neque in interioribus hujus Animalis quidquam datur reperire, Certo determinare non aufim , utrum catuli ex ipfo hocce marfupio, an, inftar fructuum in arboribus; & papillis illis. tanquam petiolis, fenfim excrefcant, in ipfa hàc burfa Unde pofterior i » fiquidem marfupium ar&é claufüm maneat, ERES à C d] & primo omnium 35 22 ^ -l Quem D. Valentyn hác in re commifit » Crror, uod Vir Ifte hanc Animalium fpeciem haud debité examinaverit : dies, canes, & ejusmodi, partes, qn digitatas quafi hominum manus referunt , upio, in commodum corum ita comparato adplicant illi , quamdiu adhuc pilis & vifu carent. lis incipiunt uti , tunc dimiffa aliquando papillá , finguli , (ibique .confuetam gendi eos rurfum incefferit. Natura & pro horum quolibet mum eft. Cujus hic Menus iconem, videtur exclufiffe catulos. ri5 ne quid juvenculis inde nafceretur im pilo, quai laneo, veftita eft; labia autem Animal a opinio 3» eorundem .à papilli donec inclufi foetus perfe&te maturuerint. uin & à bros adhuc immaturosque catulos adco firmiter papillis adfixos deprehendimus nonnunquam, ut inde avellantur, fanguinis oriatur profluvium, &c." Fue on fervientes , intra abdomen. catulos , prout iam pracedenti Tabulà memoravimus, Marfüpium vero glabrum eft & pili: expers , APUUR'UU 2S 6s matrici analogum : quare fatis maturique inde decidant. Id certum eft, quod apillis hifce adhzrere, & inde fugere deprehendantur. s generationem füpponens, vero forte eft fimillima : p 1 vi & enormis, inde foràn ortum duxit , habent enim hzc Animantia , que ac Quando autem fuos exclufere hos, ilico poft partum, anterioribus fuis pedibus, abfonus valdé fufcipiunt , coecosque adhuc & nudos fuo immittunt mar- ; ut fuum inibi pabulum hi reperiant, mammas nimirum lade plenas, & quibus totidem protuberant papilla , quot catuli uno partu excluduntur: his ergo fefe Poftquam vero adultiores fa&i, & pilis obfiti ocu- & capite extrà burfam protenfo, circumfpiciunt, fuam » olfa&u pulchre difcernendam , paulo poft papillam repetentes, Utplurimum quini numero, aut fepteni , ubi cupido fu- uno partu catuli prodeunt; unde peculiarem. effinxit in matribus papillam : quod notatu quidem digniffi- feptem. pollet mammillis, five papillis ; quare & tot quà parte inde prominent ube- pedimeni inter fügendum: cztera verb ejus fuperficies molli extus ex albo cineritiam prz íe ferunt flavedinem. — Venter totus, & interna crurum facies ejusdem quoque coloris eft. Caput, canino fimile, longum protendit roftrum , acutisque dentibus, & laté arreétis lilongi, nigri, fetacei , obfident. tera utrinque paulo dilutiorem acquirunt colorem. Veícitur Animal hoc variis fructibus , aliisque vegetantibus. Ve omni veri fpecie alienum videtur, prout equidem refert D, Fr. Valentyn. auribus confpicuum eft. Ricum & oculos, in ambitu » pi- Quz in prioribus Philandris flava confpicitur macula fupra oculos, in hoc ex obícuro fufca eft. Dorfüm longis pilis, fetaceis, atro fpadiceis , hifpidum eft, d ad ventris la- Cauda, a Íquamis rhomboideis tota tegitur. maximé autem dubium, imo & ab quod ab hominibus loco cibi aut cupediarum ufürpentur ifta beílie, TABULA QUADRAGESIM A Num. r. Maxima hzc eft omnium, quas vidimus, fpecierum. Formicarium adpellat. — Eft autem longo corpore , altis latisque Ícapulis, fenfim attemato, patulis amplisque naribus, e », Van binnen in dit dier is ook niets te vinden , dat naar cen 55 MEET gelykt. Of nu de jongen uit die zak, dan of zy aan » de tepels grocien, gelyk de vruchten aan de bomen (die vol- waffen zynde afvallen) is een zaak , daar ik met geen zekerheit vanípreken kan. Altoos't is zeker, dat zy in die zak voort- komen, en allerecrít aan. die tepels ontdekt worden, daar zy ook ren eeríten aan zuigen. — Dierhalven is de laatfte gedach- ten, dat zy uit de tepels voortkomen , wel de waarfchynlykfte, om dat de beurs zeer digt (anm blyft ter tydt toe dat de jongen volwaffen zyn. Ook vindt men de nog kale en onvol- wallene jongen aan de tepels zo vaft hangen, dat 'er, wanneer men ze daar af trekken wil, het bloedt komt na te volgen. enz.," De Heer Valentyn heeft in, dit verhaal een groten en onbc- dachten misflag begaan. Wiaarfchynlyk heeft zyn Eerw. dit foort van dieren niet. wel onderzocht: want het tegendcecl is wear, namentlyk, dat deze dieren hunne tceldelen in den buik hebben, gelyk andere, als katten, honden, en diergelyke. Als deze dieren hunne jonge werpen, daar wy rcets in ons voorgaan- de T'afereel van gelproken hebben, nemen zy de zelve voort na de geboorte met hunnc voorfte poten, dic van gedaante als men- Íchen handen en vingeren zyn, en fteken de jonge blinde en naakte diertjes in hun buidelzak , die ten dienite van hun- ne jongetjcs gefchikt en tocbereid is, om hun vocdfel te vinden, daar de prammetjes met zog gevult zyn, voor ieder jongetje een byzondere tepel, daar zy 1n den beginne aan blyven zitten, de- wyl zy nog blind en naakt zyn. a dat zy ouder zyn gewor- den, en haairen hebben bekomen, de oogen beginnen te openen, €n zien kunnen, laten zy hun tepeltje los, en ftcken het hoofdt naar voren, om te zien. Als zy daar na weder luft tot zuigen krygen, keert ieder weder naar zyn rechte tepel, die Zy gewoon zyn,endieieder op de reuk wel weet weder te vinden. Gemeen- lyk D. vyf, tot zeven, jongetjes by cen mocr: nu hecft de [7 Tamandaa, Guacu , Braflienfis , feu Ur[a Formicaria. Marggravius Tamandua Guacu , Cardanus Urfum capite admodum prolixo, roftro lingua longa, ad fesqui quadrantem ulnz emiffili, hinc Formicis Natuur voor elk diertje een byzondere tepel gegeven, het wellc welopmerkenswaardig is. Het dier, dat wy hier in plaat ver- tonen, heeft zeven prammetjes, of tepels: gevolgelyk heeft het ook zo vele jongen voortgebragt. Daar de prammetjes zitten, is de buik kaal, zonder hair, op dat hct de diertjes in "t zuigen niet zou hinderen. Voorts is de zak met zacht wollig haair be- grocit, waar van de buiten-lippen wit afchgecl zyn, als mede de gehele buik , en de benen naar binnen toc. Het hoofdt ge- lykt naar dat van een hondt, met cen lange bek , fcherpe tanden, en brced opítaande ooren; voorts lang zwart borílelig haair om den bek en de oogen. [n plaats dat de voorgaande Philanders een gecl plekje boven hunne oogen hebben , heeft het tegen- woordige een donkerbruin plekje. Over den rug hebben zy don- ker of zwart bruin borftelig lang haair, en aan Wweerzyden van den buik wat lichter. De lange ítaart is in zyn gehcel ruitig ge- fchobt. Dit dier gencert zich van verfcheide vruchten en andere gewaffen. Of het volgens 't zeggen van den Hecre 7. Falentyn tot fpyze, of lekkerny voor menichen opgedifcht wordt, is niet allen zeer twyffelachtig , maar komt zelfs zecr onwaarfchyn- lyk voor. IVOESESRETSISGESMISTE JO ALFOEARSESE.DS Braziliaan[che Mieven-eeter , of Mier-wolf. Num. rz. Dit is het grootíte van alle de foorten , die ons zyn voor- gekomen. Het wordt van Markgravius Zamandua Guacu, en van Cardanus Urfaüs Formicarius , dat is Mier-wol£, genaamt, Dit dier is lang van lyf, hoog en breed van fchouderbladen, ge- heel lang van hoofdt, met cen fmal toc lopende bck , £root en wyd van EAE lang van tonge, die wel anderbalf viercn- . deck €G RERUM NATURALIUM Formicis capiendis aptiffima, in tenue acumen definente, cujus extremum in exiguum globulum abit. Auricule longe, pendule, funt. Oculi fat grandes, craffis palpebris defen. Roftrum , longum, ru- gis numerofis , tanquam nubibus, inzquale, raro pilo veftitur. Caput. breve »/planum, pui prefluli tegunt. Reliquum. dein corpus longis craffisque. pilis, quafi. fetis porcinis, hiffidum eft, qui tamen proximé ad cutim tenuiores & lanuginofi, dilut& fpadiceo,colore pollent. ^ Venter fubtus pilos magis ruffos gerit. — Caudz, longe, & in acumen definentis, facies faperna diluté fufca eft. — Foemella hzc clt, oco papillis & ventre prominulis donata, ternis nimirum utrinque verfus pedes polticos, binisque inter pe anteriores. Fide dignis teftimoniis perhibetur, totidem ipfas uno partu edere catulos, quot papil- is gaudent: qua in re aliqualis foret cum Suibus convenientia, quz , dum ingentem catulorum nume- rum fimul pariunt, pluribus etiam uberibus (unt przdite. —Antici pofticique pedes à Num. 2. prace- dentis Tabule haud differunt, nifi quod majores fin. Maximis Hz Formicis venuem füum replent. Hujusce autem | generis Murmecophagarum fex affervamus fpecies in Mufzo noftro, fingulas à fe mutuo diícrepantes vel peculiari habitu , vel capite, pedibus atque unguibus. Quz hanc fequitur fub Num. 2. delineata, vel una quarta parte minor eft, parvo brevique capite, oculisque & auribus minuículis. Pes anticus uno pollet jui incurvoque ungue. Pofticus in tres digitos totidemque ungues abit. Cum con- tra quatuor alie fpecies quinis digitis & unguibus armatz fint. Harum veró & pilus mollis cft & la- neus, junioris Leporis pilis concolor. Species quinta ejusdem quoque forma, coloris admodum helvi pilo, per dorfum argenti inftar candicante , fübtus autem ex cinereo dilutà flavo veftita , quaternas gerit mammas papillasque, binas fub cruribus anticis, totidemque fub pofticis. — Sexta fpecies longiore roltro, arrectisque, inftar Vulpis, auribus gaudet. Omnes vero he fpecies dentibus carent. Num. 2. amandua, Mexicana, Yzquiepatl, few Vulpecula. dicta. Maurmecophagarum hzc alia omnino fpecies eft , qua ab. Hermandefío pag. 35 2. defcribitur. Juxta Nar- di Antonii Recchi adnotationes, capite hzc ovillo eft, cztera fimilis illi , quàm hic reprzfentamus , folum fi caput exceperis, quod aliter conformatum , multo brevius, Canis Septentrionalis ferá. zemulum eft. Nafus ad anteriora oris, quafi linea feparatus , harret ; juxta quem utrinque, & fubtus & mento, longi pili, barbe inflar, prominent. Maxilla inferior, craffa & rotunda, binis infignibus pollet dentibus: prater quos nulli M in maxillà fuperiore, velalibi in ore occurrunt. — Antici pofticique pedes , re n urfinorum zmuli, quinis digitis, acutisque unguibus armantur. Oculi minuti, globofi, lucidi func. Supercilia admodum prolixis pilis horrent, dum breviores, & faturatiffimé fpadicei, oculorum ambitum inveftiunt. — Auriéulz teretes capiti arcté adprefiz haerent. — Pilus corporis longus eft & fubruffus , dilutior vero, qui abdomen tegit. Cauda, qualis Cani vulgari, eft. K TABULA QUADRAGESIMA ET PRIMA. Num. r. —Jehmeumon, feu. Vulpecula. Ceilonica. Hocce Animal Belgis bet Celonfcb Kwwasje, prifcis fcriptoribus 4lkafis , aliis rurfus Suillum vocatur, quum forti olfa&u perveftiget omnia , terramque fodiat füperná oris fui parte , roftrum fuillum utcunque ; referente , decl van een elle kan uitgeftoken worden, om 'er de mieren me- de tc vangen. Zy loopt zcer puntig toc, en hecft cen kleine knoop op het einde. De ooren zyn lang neerhangende; de oo- gen vry groot, met dikke leden. De fnuit, die lang is, is Num. z. Mexikaanfchbe | Mieren-eeter , Yzquiepad genaant. zcheel gerimpelt j'als of zy gewolkt was, met weinig haair. Het fcofdt is kort en plat, met ncerleggend haair begrocit. Voorts is het lyf vol lang grof haair, als dat van varkens, aan de huidt fyn en wollig uit den licht bruinen. Dc buik is van onderenros- haairiger. De lange puntigtoc lopende ftaart is van boven ook licht bruin. Het tegenwoordige vertoont cen wyfje, dat acht tepelsaan den buik heeft, te weten aan ieder zyde drie achterwaarts naar de achterfte poten, en by de voorpoten aan ieder zyde een.. Daar wordt geloofwaardig van getuipt, dat zy zo vele jongen voort- brengen, als zy tepels hebben, dat cenigzins met de varkens over- cenkomt, die cen groter getal jongen voortbrengen en ook meer prammen hebben. De voorpoten komen met die op het voor- Baande Taferecl, Num. 2, gelyk ook de achterítre poten, over- ccn; maar zy zyn groter. Decze zocken de grootíte mieren, om hun buik te vullen. Van dit gcflacht van Mieren-eeters hebben wy zes Ituks in ons Kabinet, elk van een byzonder foort, of ver- andering van gedaantc, en verfchillendheit in hoofden, voeten enklaauwen. Die nadezen, op Num. 2 ftaande, volgt, is wel €en vierde deel kleiner, met cen klein , kort, hoofdt, klein van oogenenooren. De vooríte poot hecft een klaauw, die fterk €n krom is. De achterfte poten zyn met drie klaauwen en na- Belen voorzien, daar in het tegendec] vier andere foorten met vyFklaauwen en nagelen Bewapend zyn. "t Haair van dit dier is zacht en wollig, van verwe als een jonge haas. Het vyfde foort is mede van de zelve gedaante, met geheel vaal haair, dat boven over 't Mus zilverichynend, en van onderen licht afchgeel is, hebbende vier tepels en boríten, twee onder de voor- en twee ouder de achterfchinkels. Het zesde foort heeft cen langer fnuit,, ca opftaande ooren,gelyk een vos, Zy hebben in "t gchecl geen &anden in hun bck, : Dit is een ganfch ander foort van Mieren-eeter , zynde befchre- ven van Hernandes &/adz. 332. Volgens de aanmerkingen van Nardo Zntonio Reccbo heeft deze cen fchaapshoofdt, en is voor het overige overeenkomítig met den gene, die ons hier vertoont wordt, behalven 't hoofdt, dat eene andere gedaante heeft , vcel korter , enbyna als dat van een Noordfchen hondt is. De neus zit vooraan den bek als afgefcheiden. | Aan weerzyden en van onde- renis het met lang haair, als ecn baardt, begrocit. De onder- kinnebakken zyn dik en rond, met twec grote tanden, zonder dat 'er boven of onder meer zyn.,, De vocten voor en achter zyn lang , gelyk die der beeren, met vyf klaauwen en fcherpe napels gewapend. De oogen zyn klein, rond en helder. De boveníte oogbraauwen zyn met hecl lang haair begrocit: rondom de oo- gen is het korter, en hecl donker bruin. De ooren zyn rond, en zitten plat aan 't hoofdt. Over 't lyf is het haair lang en ros- achtig: het onderlyf is wat lichter: de ftaart gelykt naar dien yan ccn gemenen hondt. EEN EN VEERTIGSTE TAFEREET, Num. zr. Ceilewfch Kmwasje, Dit dier wordt van de oude fchryvers Z/Ea/is, en van anderen Suillum , o£ Ferkeuacbtig genaamt , om dat het iterk ruikt en fnut- felt, in de aarde omvroet met zyn bovenbcek , of fnuit , gelys kende cenigzias naar cen varkensínuit, maar korter toe lopen "d LI - L—— : Tan ra ca xd —— t — MS EE NS TUN OMNE NS SENSN i ESN z T eu ms Du T Es JL A ZZ c, T a rr t e a -— — eI T e WT a Ea TT gm "ra V eire Lo ABRESRKESS rre N ZZ 77 7 N NN a n JL JP LZ [A 2 A 7 WD NN n P pL I, gà LT, 7 7, A 7] o 1 M 7 z Tz A La an a a o rrr -— m 7 7 NNSNSS NSW NN SN A AS NS y Hil !/ 7l P, 1 /, NS NNNM. SN WS ", 7A I AL JT | P, (HP NT 7] / D, // j 1 NASSEIIT c ENS -— ERECTO zx SSSSSESU ENSIS S SS SE CP ———— SN NNNO SSSNSNN m m m 2 M rm ay m a a a m a ^ SN SS NS NE SRNIERNSNSS . NIS ANS: SEN SENA SS SNSRSUN SESS SONNEN NS SNO NENN EI RN NNNM: SSSNSSNNSEO SEO SR ISP GINE eec Em zm TAB.CGCRLS Z4 E — — — " " L j * * - LJ Tin Css XCUCR*US 8 ó; referente, fed breviore & teretiore. — Inferna roftri pars multo, quàm füperna, brevior, utrinque acutis dentibus armata eft, — Caput Muftelz: capiti fimile. —Collo Animal longo eft, auriculis curtis & tereti- bus, prazgrandibus vividisque oculis: de catero Vulpem quàm proxime rcfert, pilis luteis, faturaté ruf- fis & grileis, feu variegatis, vellitum ; qui quidem pili, precipue ad longam , hifpidam , crifpatam , inque acutum convergenrem caudam, rigidi & quafi aculeati (ed Subtus flava funt omnia. — Pedes curi quinque craffis przmuniuntur unguibus. Ex infulà Ceilonenfi vivum. ad nos translaram , aliquot menfibus catená adligatum , domi noflrz circumcurrit : fed , quidquid e ligno aut fune conflatum erat, per- petuo morfu & commanducatu difcerpebat. — Interdiu in domuncula fua tranquille dormiebat , languens prz fegnitie, vixque fefe elevans, ubi percuteretur: at Hefpero veniente ilico ex cavea fua prorumpens , quousque per catenam licebat, omnia percunctabatur. Neminem ledebat: fed vald? indomitum , felis inftar, arbores & parietes quoscunque conícendebat. — Avidiffimà autem inhiabat araneis , lumbricis, ra- dicibus herbarum & arborum ipfi arridentibus ; hasque fodiendo eruere dextré fciebat, no&em fic intc- gram ad folis usque ortum terens: tum vero domunculam repetens, quieti fefe dabat. — Tandem ob in- domabilem feritatem , immunditiem, & continuam terrz foffionem , tantz fuit moleftiz, ut in fpiritu di&o Kilduivel illud fuffocare, noftroque in mufio requie donare fimus coacti. Aliam ejus fpeciem , ex Amcericà oriundam , quz tam habitu, quàm colore multàm inde diverfa eft, pofleà deícribemus. — Vid. Tab. fequent. Num. 2. Cuniulus Americanus. Surinami, & in aliis Americz locis, plurimi horum dantur, & capti loco alimenti inferviunt. Caro eo- rum alba, noftratium feré fimilis , at multo ficcior eft, nec adeo grati faporis. Juxta incolarum & itine- ratorum relationes eorum quidam reperiuntur, multüm qui fuperant magnitudine hacce figurà repracfen- tatum. — Auriculis funt brevibus, craffo capite, longoque collo. Elumbes ctiam inftar noftratium fàliunt. Pilus vero ruffus, rigidus & pungens eft, uti fete , przcipué per dorfum. — Pedes in quatuor fiffi funt di- gitos, incurvis, acutisque, unguibus , fcalpendo & fodiendo adaptatis, donatos. "Vid. S. D. H. L. Hiftor. Surinam. pag. 170 , ubi Autor, Lepores Surinamenfes defcribens , hos plane à noftratibus diverfos / multo minores, aliusque ftru&urz effe dici. Dorfum fpadiceum pilis albis variegatur. — Caro haud fe- rina, fed grati faporis eft. 5 Num. 9. — deiurus, «volanss mas. * Ex Virginia Nove Hifpaniz hic oriundus eft. Defcripferamus illum juxta fpecimen in Mufzo D. Vin- centii reperiundum 5. fed. interea temporis & nos quodam potiti fumus, colore & habitu à przmemorato diferepante. — Caput brevius acutum protendit roftrum , longo pilo quafi barbatum. — Volans hic à parte política confpicuus eft. Dorfüm ex ruffo gilvi eft coloris: cauda diluté ruffa ; fubtus vero pili omnino al- bicantes hzxrent. alia qui in Tabula exhibetur. Maículus hic eft. Dentes in anteriore oris parte defixi funt, uti in Gliribus. — Antici pedes non nifi in quaternos digitos, acutis unguibus przditos, abeunt, pollice deficiente , quo gaudet Poftici quinquehidi funt. Inter volandum cuticula rugas trahit, quas , velo- cifIimé volantes , prorfus applanare poffunt. — Cauda longis pilis obfita corpori poftico, dum volant , fuften- tando fuübfervit. Deonderítebck is veel korter dan de bovenfte, en aan weerzyden met puntige tanden voorzien. Het hoofdt gelykt naar dat van cen Wefel. Her is lang van hals, kort en rond van ooren, met heldere grote oogen. Verder zweemt het naar cen Vos, met gecl donker ros en grys of gefprenkeld haair, dat hard en íteke- lig is, byzonderlyk aan den langen ruighaairigen ftaart, die om- gekrult is, en puntig toc loopt. Van onderen is het heel gecl. De benen zyn kort, en de poten met vyf dikke nagelklaauwen bezet. Wy heBb5en het, na dat het ons levendig van Ceilon was medegebragt , ecnige maanden aan een kettingje laten lopen; maar het knaauwelde en beetal wat van hour en touw wasaan ftuk- ken. Overdag lag het ítil in een hokje te flapen, hecl lodderig en lui. Als men hetaanftiet , wilde het ter naauwernoodt opítaan; maar zo haaít was de avondt niet gekomen, of het fprong uit zyn huisje,en ging aan het fnuffelen zo ver als het kettingje toereik- te. Het deedt niemandt kwaad; maar het was uitnemend wild, enliep by bomen en fchuttingen op als een kat. Het was zcer happig naar fpinnen, pierwormen, en wortclen van gewaflen cen bomen, die van zyn fmaak waren, en wift ze daar met vroeten *uit te krabbelen, waar mede het den ganfchen nacht doorbragt, tot dat'de dag aankwam: dan kroop het weder in zyn neíftje om te ruften, "Ten laatite wierdt het tot een laft door zyne wildigheit, onrcinigheit , en omkrabbelen van deaarde , zo dat wy genoodzaakt waren het in Kilduivel te laten verdrinken, en inns Kabinet tot ruft te brengen. Wy hebben een van een ander foort, uit de Weft-Indién, befchreven, het welk zeer verfchilt van dit, zo in gedaante, als in verwen. —Zie het volgende T'afcreel. Wefl-Indifcb. Konyn. Van deze Konynen zyn 'er vele in Suriname en op andere platen van Weft-Indié , wordende gevangen om tot fpy- Num. 2. Num. 4. ze te verftrekken. Het vlecfch "is blank, gelyk dat van on- ze inlandíche , maar vecl droger, en min fmakclyk. "Volgens het getuigenis der inwoonderen en dcr reizigers Lyn 'er, die vecel groter vallen dan het geen wy hier vertonen. Zy zyn kort van ooren, en dik van hoofdt, met een langen hals. Van achteren zyn zy ook lenden-lam , en huppelen, gelyk de on- ze; maar hethaair is rosverwig, hard, en Itekelig , als borftels y voornamentlyk over den rug. Zy hebben vier klaauwen, met kromme, puntige, nagelen, om te krabben, en gaten te maken, Zie S. D. H L. in zyne Surinaamfche Befchryving, fo/. 170, al- waar deze fchryver van de hazen fpreekt, op Suriname vallen- de, die ganfch anders zyn dan de onze, vcel kleiner, cn van cen byzonder maakfel. De rug is bruin, vermengt met witte haairen: de fmaak is niet wildachtig, maar aangenaam. Num. 3. Vliegend Eikborentje eem mannetje. Dit dier komtuit Nieuw-Spanje, namentlyk uit Virginié. Wy hadden'er eenuit het Kabinet van wylen den Heere Z'ineztbefchre- ven ; maar federt dien tydt hebben wy 'er zelf een bckomen jin ver- we en gedaante van het voorgemelde veríchillende. Het hoofdt is korter, met cen puntigen bek, die als een baardt met lang haair begrocit is, Deze vertoont zich van achteren in 't vliegen. Van boven is het ros muis-vaal: de ftaart is licht ros, en van onderen is het gehecl wit-haairig. Het is cen mannetje. De tanden ftaan voor in den bek, gelyk die van de raten. Het heeft maar vier vingeren, of klaauwen, mct puntige nagelen aan de voortte po- ten: de duim ontbreckt, de welke ;an dat, in het volgende 'T'a- fereel vertoont wordende, daar aan zit. De achterfte liebben vy£ klaauwen. In 't vliegen zet de bovenhuidt rimpelen, of vouwen, die zy iu 't fel vliegen ganfch kunnen uitfpannen. Dc langhaairi- ge ftaart helpt het achterly£ in 't yliegen dragen, Ra Num. 4, 68 RERUM- NATURALLUM . Num. 4. Talpa, maculata , Oofi-Frifia. Alia quadam Tabulà aliquot iam fpecies Talparum reprazíentavimus: interea vero contigit fortuito , quod drixb mco natali Talpa verficolor , per viam regiam , capta fit, prafentibus D. Satrapa de Capelle, & D. Curatore R. P. Ihering , in Principali arce Vredeburg , in Oolt-Frifià , ambobus habitantibus: qui Animalculum ifthoc , ipfis haud. vulgare vifum , affervari jubentes, dein mihi ut in locupletationem Mufzi mei transmitteretur , benigné curarunt, | Id fa&um: quocirca Nob. Dominis hisce obítrictiffimi , in grati animi tefferam. ari illud incifum , debito huicce loco inferuimus. Superat autem. longitudine aliquantum Talpas vulpares, quibus catera fimilis eft , exceptà pelle; qua tota verficolor, albis & ni- gris maculis, tam fupra quàm infra, marmoris inftar , variegatur, griíeo tamen pilo admodum molli , & holoferici quafi aemulo, aliis intermifto. | Roftrum longum, prolixo pilo horret; oculi adeo. minuti funt, ut palpebrarum hiatus vix confpici queat, TABULA QUADRAGESIMA ET S E CU N D A. . Num. r. Ichneumon 4e Yzquiepatl, fos Vulpecula ZALmericana , qua colore Maizium rferrefatfum emulatur. Animal, capite ad Vulpeculam accedens, oblongo, quafi Porcino, roftro, in America Quasje voca- tur: vivum id Surinamo ad nos pervenit, nosque, catenula adfixum , per integram zftatem in hortulo retro gdes noftras, fuperftes confervavimus. Haud malignz erat indolis, nec morfu nocebat. — Caniculz . inftar tractari fefe patiebatur, fi quis ipfi quid comedendum porrexiffet. — Roftro fuo terram effodiebat , anticis pedibus, quorum digiti longis incurvisque unguibus muniti erant, adminiculantibus. Interdiu in antro, quod paraverat, delitefcebat ; circa ve peram vero inde prorepens, excuffa de pelle terrà , quouse que per catenam poterat , circumcurrebat quaquaverfum per totam noctem , defixis in terram naribus , us- ue inveftigans. — De pabulo vefperi adpofito, quantum ad famem compefcendam fufficiebat , comedens , , quid fupererat, id intactum relinquebat. Nec carne, nec pur , nec variis alis cibis, fed Paftinacis luteis, fquillis crudis, Erucis & Araneis dele&abatur. Unde iquet, quodlibet Animans vi&tum pro fua fibi indole eligere:/ Appetente Bruma illud in cavo füo mortuum reperiebamus , indicio , frigoris inclemen- tiam ipfi fuifle intolerabilem. — Species hac faturató fpadicei per dorfum coloris, pilis hifpida, brevibus auriculis eft & fyncipite rotundo, coloris paulo dilutioris. — Venter flavefcit. Cauda, mediocriter longa , & fuíca, brevi pilo veftita, luteis quafi annulis circulatur. num fpecies grandiores funt & venuftiores, quarum & nonnullas poffidemus, partim jin decurfü exhibendas. Num. 2. Quz ex India Orientali veniunt, Ichneumo- partim ante defcriptas , Quanhpecotli, few Felis 7Montana, Americana., Liquori immería nobis ex Nova Hifpania transmiffa eft, à Francifco Hernandefio in Hiftor. Qua- druped. pag. 6. defcripta. Feri & maligniffimi moris beftia mordet, & Ícalpendo exoculat, que ipfi adpropinquat Animal. Juvencula hac eft. Caput Felinum , craffa, longa. Num. 4. Bonte Mol, in Oof-Vrieslaudt gevangen. In cen dcr voorgaande Tafereclen hebben wy reets cenige Mollen vertoont. Sedert hceft zeker geval gewilt , dat "cr in myne geboorte- plaats cen bonte Mol op den gemenen weg is gevangen, in tegen- Wwoordigheit van den Heere Droffaardt van Capelle, en den Heere amptmanR. P. Ihering , wonende beide op 't vorftelyke flot Vre- deburg ,in Ooft- Vricslandt. Dcze Heeren kwam dit beeft vremd voor; belaftten derhalven het zelve mede te nemen, en hebben oedgunftig zorg gedragen , dat het my tot verryking myner S dn DN ADEM: worden sns erunt Ny zeggen hunne Wel-Ed. daar voor dank , en ten teken onzer erken- teniffe hebben wy het in koper laten fnyden, en alhierde verdien- dc plaats gegeven. | Het diertje is iet langer dan de gemene Mol- len, en verder de zelve gelyK, uitgezondert het vel, dat geheel bond, met witte en zwarte plekken, zo wel van onderen, als van boven, als gemarmert is, doch met grys haair onder het an- der gemengt, dat zecr zacht en fulpachtig is. De bek , o£ fnuit islang, en met lang haair bezet: de oogen zyn zo klein, dat 'er de opening kwalyk van te vinden is. TWEE EN VEERTIGSTE TAFEREEL. Num. 1 — Ichneumon vez Yzquicpatl , of Ameri- kaanfch Vosje, gelykeude «an koleur. maar een gedroogde. Maizium. Dit dier gelykt met zyn hoofdt naar een vosje, langwerpig yan fnuit, gelyk cen varken ; in Wett-Indi€ genaamt. Kxase. Het is levendig van Suriname gezonden, en wy hebben het cen ganíchen zomer levendig behouden, leggende aan een kettingje quodcun- helvi & grifei eft coloris: cauda Num. ;. in onzen tuin achter ons huis. Het was nict boos, noch bytach- tig. Die het wat te eeten gaf, kon het bcehandclen als cen jong hondtje. Met zyn fnuit graafde het gaten in de aarde, waar toc de voorfte poten, die aan de klaauwen met lange en kromme na- gelen bezet waren, het zelve te hulp kwamen. Overdag tliep het in't hol, dat het maakte, en als de avondt aankwam , kroop het uit, fchudde de aarde van zyn huidt, en ging aan 't lopen zo ver als het bereik van zyn ketting toeliet; en dus liep het heen en Weder den ganfchen nacht, fnuffelende geftadig aan den grondt. Als men het 'savondsceten gaf, at het zo veel het daar van luft- te al lopende ; maar dat het overliet , wilde het daar na niet ecten. Het at noch vleefch , noch broodt, noch verfcheide andere fpy- zen, maar gele wortelen, ook ongekookte garnaat, als mede rupíen en fpinnekoppen. Dus blykt het, dat elk dier naar zynen aardt zyn voedícl heeft. "T'egen den winter vonden wy het in zyn hol dood, zo dat het tegen geen koude kon. Dit foort is hoog Kaftanie-bruin over 't bovenlyf, ruighaairig, kort van oo- ren, en rond van bovenhoofdt, en wat lichter van verwe. On- der'tlyfis het geelachtig. De ftaart is matelyk lang en bruin, met kort haair en geel omringt. De Kwases, die uit Ooft-In- dié, van Ceilon, komen, zyn groter en fierlyker, waar van w ook cenige bezitten, die wy o£ reets hebben befchreven, of in "t vervolg nog zullen vertonen. Num. z. Quanhpecoti, of wilde Bergkat , uit Amerika. Deze wilde Bergkat is ons in /igzr uit Nieuw-Spanje tocge- zonden, en door razetfeus Hernandes in zyne. Hiftorie der vier- voetige dieren, fo]. 6, befchreven. "Het is een boos en vuilaar- dig dier. Het byt en krabt de oogen van alle andere, die het te na komen, uit. Dezeisjong. Het hoofdt gelykt naar dat van een kat: het is vaal en grysachtig, dik, en lang van ttaart. Num. 3. 1 TAB. XLJL. N M ) ARAM EON ^j SS NS SES SS d M. NS SASSSS Wels NN SS M /, 7 | ITA À WM 2, A 4 aut ^ NN ] VM S N 7 D NM NJ NN NS SNNNNM d —. zT 2 ut //] bug S —— //, E Z zs LZ 7, 7 [ E NOD AY if j / Hi / ji EUER SS DESSEN SS SENE A z n, A A z IUNCTA Oe M —-— — — I t, —— A€— n eu Sena SMS (] CUM 'nwt77. S Vel X ANN Cx 244 /, ]SerR S " SERE) N AN AN Y NS " W Y THESAURUS Mazame, fé Cervus cornutus , ex Nov Hifpania. Hac fpecies omnino differt ab illa, quam Guinea profert. Num. 5. 69 Capite, & collo, craffis curtisque eft, & bi- na grin, tornata quafi , cornicula , in acutum fecuryumque apicem convergentia , retrorfum reclinata. Au- riculz grandes , flaccid : at oculi venufti. Cauda craffa , obtufa, Pilus totius corporis fübruffus : eft. pau- lo tamen dilutior, qui caput & ventrem tegit. Femora, cum pedibus, admodum habilia. Num. 4. Crrvus. Macatlchichiltic, fjve 'Temamacama dizius. Horum ingens numerus per alta montium , & rupium , Nove Hifpaniz divagatur , qui gramine, foliis; herbisque vi&titantes, curfu faltuque velocitfimi funt. Europeos cervos habitu referunt , fed , inftar hinnulo- rum , valde parvi. auda, ztatem animalis produnt. tes przgrandes & lati. rum, é quibus Lap. Bezoar acquiritur : Cornua , tornata, recurvatum in acumen convergunt , Cornuum color Coracinus. i Cauda pilis longis obfita : brevioribus , & dilute Ípadiceis , univerfum corpus velti- tur..— Pr. Hernandefius aliam prorfus horum ideam exhibet ; putans, quz fingulis annis nová fpirà Oculi, auresque , magni & agile. Den- veram hanc effe Ípeciem Capricerva- qua tamen de re diverfa penitus PD Notiffimum eft, M un Bezoar fortuita quadam concretione , in ventriculo animalium , na: ci ; haud fecus , ac in renibus &c vefica hominum Calculi generantur. Neque una duntaxat Animantium fpecies Lapides hosce profert; fed vari: Cervorum , Caprarum, Hzdulorum, & aliorum , quorum in ventriculo plerumque ifti concre- fcunt , nucleum , feu bafin ; dante fruftulo quodam ligni, ftraminis culmo , aut lapillo ; quz , fi, non com- minuta , nec commanfa , deglutiuntur, in ventriculum delata, diffolvi nequeunt: his tunc ibi detentis cir- cum accreícit calcaria quadam crufta, fenfim au&a ; tus, cum excrementis pet alvum exonerctur. ciatus , fe liberare valet ; donec à tunica ventriculi fecedens lapis, ita confla- Qua quidem ME Deus catera animantia prz ho- mine donavit: Hic enim adfixo alicubi calculo haud adeo faci quum anguftioribus plerumque, & fenfu acutiffimo przditis , in partibus corporis concrefcat, renibus nimirum, & vefica; ubi equidem mole auctior fa&us, canales nervofi, plurimis hominibus mortem accerfit. e, nec nifi feviffimis prius doloribus excru- quàm, qui permeandi funt, His tamen haud immorabimur diutius, dum no- bis fufficit, hec in tranfitu, ad illuftrandum : uo Lapides Bezoar generantur, modum, adnotaffe ; ut pa- P teat, animantium , przcipué quadrupedum , de quibus alibi, cüm opportunum fuerit E quU mOCPDOH : ? pilis plurimorum animalium inftru&i, Num. 5. ura dari, concretionibus cálculofis & lapidofis obnoxia , cogitata & obfervata noftra exponemus, lapidibus quippe & Avis Nocbtototl, colere Paffris Hifpanici. Elegantiffimé pi&a hzc Avicula longum , incurvum , acutumque , & flavi coloris, roftrum protendit. Cantu Luíciniam imitatur. Pennz veltitrices capitis , collique tonum fàturaté doge. auro quafi re- mixtum , emittunt. Pe&us & ventrem dilutus rubor tingit. Longi gracilesque pedes , & unguiculi , dilute flavi funt. — Alz , dorfum , & cauda, ex cinereo obfcur? grifea , rubro fplendore corufca , in ambitu quafi fimbriantur. Num. s. Mazame, of Hartebeeffje uit. Nieuw- Spanje. Dit Hartebecftje, waar van het geflacht in deSpaanfche Weft- Indién wordt gevonden, is van ecn ganfch ander foort als die uit Guinée komen. Het is kort en dik van hals en hoofdt , met twec gedraaide horentjes , krom en puntig toe lopende, naar ach- teren wat gebogen, groot en flodderig van ooren, doch fierlyk vanoogen. Het hecft een dikken en ftompachtigen ftaart, en is rosachtig van haair over het gehele lyf. Het hoofdt en onder- lyf zyn wat lichter. ^ Verder heeft het fraaie fchenkels en poten. Num. 4. Hartebeeffje, genoemt Macadchichiltic , of 'Temamacama. Van dit foort van Hartebecftjes wordt eene grote menigte in de Spaanfche Weft-Indién, op de hoge bergen en klippen, ge- vonden. Zy leven van gras, bladen en kruiden; en zyn zeer vaar- dig in 'tlopenenfpringen. Hct is van gedaante gelyk cen Har- tebeeft in Europa, maar zeer klein, als een jong Rhee. De hoornen zyn gedraait, krom en puntig toc lopende. Alle jarenzet Zich een draai, of cen kerf, om de horens, waar by men hunnen ouderdom kan zien. De hoornen zelf zyn zwart en glanzig. Zy hebben grote en vlugge oogen en ooren, grote en brede tanden, ccn langhaairigen ftaart, en zyn licht bruin korthaairig over 't anfchelyf. Fr. Hergaudes gccft 'er cene geheel andere afbeel- Er van, en meent, dat dit het rechte foort van Bezoarbokjes is: doch daar is ons cen gan(ch ander bericht van gegeven. Het is cene bekende zaak , dat de Bezoarfteen eene tocvallige voort- brenging is, die in de maag dcr dieren zich aanzet, gelyk de ftc- nen in de nieren en blazen der meníchen aangrocien. Het is un. 1L. Num. 6. ook van geen cen foort van dieren, dat de Bezoarftenen komen, maar van verícheide foorten van Hartebeeftjes, Geitjes, Bokjes, en ander gedierte, waar in by toeval zulke ftencn gemeenlyk in de mage gtocien, aan een houtje, ítrootje, of fteentje, heel en ongekwetit, of ongekaauwt ingeflokt, en in de maag gevallen, daar het niet verteert kan worden. — Het blyft "er in hangen, en mt "er tydt zet "er zich cene kalkachtigheit om heen, die aan- grocit, tot dat ze los raakt, en zich met de exkrementen door "t gedarmte oritlaft ; een voorrechit, dat Godt aan 't gedierte ver- gunt heeft boven den menfch, die den aangezetten fteen zo ligt niet kan kwyd rakeri, maar razende pynen daar aan komt te ly- den, naardicn zy in andere ongemakkelyker plaatfen van 't lig- chaam grocien, gelyk de nicren, en de blaas , daar zy , groter ge- worden zynde dan de pezen, daar zy door moeten, vele men- fchen de doodt veroorzaken. Wy zullen ons hier niet verder in- laten. Dit hebben wy alleen ter loops ter opheldering van 't grocien der Bezoarftenen aangemerkt , om te tonen, dat 'er vele dieren zyn , die met fteen- en kalkachtige aanzettingen behebt zyn, byzonderlyk de viervoctige, waar van wy op andere plaat- fen ,als het te ftade komt , onze gedachten en ondervinding zullen zeggen, om dat wy ftenen en ballen van vele gediertens bezitten. Num. 5. Vogel, gemaamt Nochtotot, vam ver- "we als een. Spaanfche .Mofcb. Dit is een ongemcen fierlyk vogeltje, lang, krom, puntig, en geel van bek, Het flat een gcluidt als een Nachtegaal. De veéren om "t hoofdt en den hals zyn hoog purper weertchynen- de, als met goudt vermengt. De borft en 't onderlyf zyn licht rood. De lange, dunne, benen en klaauwen zyn licht geel. De vlerken, "t bovenlyf, en de ftaart zyn donker afch raaüuw, met ecn roden, wcérfchynenden, glanfch, en om de kanten als Be- boord. Num. 6, RERUM NATURALIUM Num. 6. —wicula, Mexicana; feu. Hoitzillin. Hac; amoeniffimà pennarum pictura, priore haud inferior , ofcines inter aves, fuaviores , refertur. Vitta ^ ex diluta rubedine refplendens , caput tegit: guttur viret, Pectus , ventrem , alas, & dorfum, quz veftiunt pennz,faturate rubent, — Pennarum remigum , & caudz , extrema fübcarulefcunt, Femora , roftrum lon- gum & incurvum, pedes, & ungues, diluté flavent. 1 TABULA QUADRAGESIMA ET TERTIA. Num. r. 75 Cerva , parvula, Africana, ex. Guinta, rubida, fine cornibus. Licet admodum pufilla hec fit, tamen fuá in fpecie maxima eft; quum congeneres ejus plerumque aliquantàm minores deprehendantur. Caput, magni Cervi zmulum, cornibus tamen caret. —Curfü fal- tuque velociffimz funt, longis, gracilibusque pedibus, in binas ungulas, uti in magnis Cervis, concin- né fiffs, innixz: neque vero calcaneum in parvam ungulam clongatur, uti in proceris, fed talus craffus & rotundus eft. Pilus dorfi ex fufco rubet; ad ventrem , & füb collo, albicat. Cauda minus longa, at longis , difperfisque pilis veftita, ex fufco, rubro, & albo variegatis. Suffraginis poftica facies in hác dilutiffimé fpadicea eft. —Foemellam hic reprafentamus. Pabulum horumce Animalculorum. cyma funt graminum , aliarumque herbarum. —Altiffimos autem montes confcendunt, difficillime , nec nifi ope ten- dicularum , captanda, Summas inter delicias ciborum , & pro ferina optima habentur; quo etiam no- mine digniffimorum munerum adminiftratoribus, illis in locis, dono dantur. Num. 2. Hizaulus , feu. Cervus. guvencus , pergracilis, Africanus. Salientis hic in geftu conftitutus, tenui gracilique eft corpore, atque articulis, inftar canis venatici,, priori congener, & concolor. Auricule mediocriter prolixe funt. — Cauda , fürfüm recurvata quafi cri- fpata eft. — Maxilla inferior infignes dentes à primo ortu gerit. Pedes, tanquam res presce auro circum- clufi, loco piftillorum , ad Nicotianam in HM adigendam , ufurpantur. Sub lit. A ejusmodi rcpra-- fentatur. NNum. 3. Cervus juvencus ; perpufillus , Guineerfís. Minima hzc fpecies eft inter omnes , quas hactenus hisce in oris videre licuit: eaoquám in noftro Mu- Ízo pedes minoris adhuc affervemus, prout lit. B demonftrat. — Dantur & aliz fpecies, quz bina, nigri- cantia , & acuminata , cornicula gerunt , cujusmodi fab lit. C exhibuimus, Quotannis novo annulo notan- tur cornicula, quorum & numero ztas Animalculi fupputatur: id, quod in bobus quoque obtinere , no- tillimum eft. Summus Rufforum Imperator, quando Mufzi mei perluftrandi gratiá ad me invifere di- grape, centum mihi aureos offerebat, fi tam pufillum Ipfi cervum procurare poffem: fed votis exci- i; quidquid impendcrim opera. : l Num. 4. Num. 6. Mexikaan[ch «vogeltje , of Hoitzillin. wildt,dat men kan eeten. — Als zodanig worden zy aan de hoogs fte amptenaren dier geweften gefchonken. Dit vogeltje is niet minder fchoon en fierlyk in zyne veéren dan het voorgaande. Het wordt ook onder de fraaie zangvogels geftelt. | Het heeft een rode, licht glanzige, kap over 't hootdt, €ncen groene keel. Borft, onderlyf, vlerkjes, en bovenlyfíche veéren zyn donker rood; de einden van de pennen blaauwach- : : , ; tig, gelyk mede de flart. De fchenkelen zyn licht gecl , als Dit Hartje, dat op zyn fprong ftat, is dun en fchraal van ly£ Num. z. Jfosg Hartje, zeer dum. eu. fchraal , uit Afrika. : d : en leedtjes, gelyk een wind- of jagthondt. Het is van het zel- OK er lange, kromme, bck, benen, en klaauwen, ve foort, en de zelve verwe, als het cerfte. — Zy hebben matelyk lange ooren. Zy dragen hunnen ftaart opwaarts omgebogen , als of de zelve gekrult was. Zy hebben onder hun bckje grote tan- den, daar zy mede geboren worden. De pootjes worden voor cene feldzaamheit met goudt beflagen, en voor tabakftoppertjes gcebruikt. By let. A wordt 'er cen aangewezen. DRIE EN VEERTIGSTE TAFEREEL: Num. x. Klein Hartje uit Guiuée , zouder borens; Dit is van het grootfte foort van dit geflacht. Gemeenlyk val- lenzy nog cen flag kleiner. Zy hebben een hoofdt, gelyk een groot Hart van gedaante, maar geen horens, , Zy zyn zeer vlug n fncl in "t lopen, en fpringen op hunne lange , dunne, beentjes; die fierlyk en.fraai zyn, met twee klaauwtjes , gelyk de grote Harten. Maar zy hebben geen kleine hielen-klaauwtjes, gelyk de grote, maar dikke,ronde, koten. Het haair over het boven- lyf is bruin rood, van onderen wit, gelyk het ook onder den Jnals is. De ftaart is niet lang, maar langhaairig uitgebreid , bruin » rood, en wit. Over de achterbillen is deze hcel licht bruin. Het is een wyfje. Het voedfel dezer diertjes beftaat in topjes van gras, of minder gewas. Zy klouteren op de hoogíte bergen,en zyn kwalyk te vangen dan met ftrikken. Men houdt dc zelve voor cen der grootíle lckkernyen , en voor het beíte H ^ Num. s. Zeer klein en joug Guineefch Martje. - Dit Hartje is van het allerkleinfte flag, dat hier te lande ooit gezien is: doch wy hebben pootjes in ons Kabinet van een, dat nog kleiner is geweeft , gelyk by let. B verbeeld is. Daar zyn nog andere foorten, die twee zwarte, puntige, horentjes heb- ben, waar van 'er een by let. C is aangewezen, als ook by let. D. Alle jaren komt 'er om de hoicnns een kring, waar by te zien is hoe oud zy zyn, gelyk men wel aan Koebeeiten ziet. Wanncer zyne Keizerlyke Majefteit van Groot-Ruslandt my de eer deedt van myn Kabinet te bezichtigen, zeide hy, dat hy rny honderd goude dukaten zou vereeren, indien ik hem cen zo klein Hartje, als dit is, kon bezorgen, dat my niet is voorgekomen, wat vlyt ik ook daar toe heb aangewend. Num. 4 : | | SOM CE ERCEYZ UU /) / SN NuTSRT [ DE v NS Loenmm : SS : WM MAN (ri : à : | | , 7 NS S W Ws ES NN ÉÁ— NS » SS NN m N c ESSE DA) e € NN | I v" Na dM j Mns ARN i ANS / 3 CONNI ! Me y) ) n 2 E fil ^i SESSEL SESS Te mms m DL C —MLLESGNNS E deca sso ISHNSP BL TIPS NS rS e RE. oL " T SS SEN I S ENNS S SN i, NS SONS NN SN S j^ NS NUN N N SS e & | NS SN SS M NN NN d NSNS SN SSS | SSSNNNAN WM SENSN M Y SN SEN NN SOSESSNNS Jj NNNM NSSSSSQ NN: NW NS N SSSSSNNS i NNUS NN SNO SS NS N SSQWM SS í : SS NNUS, NN SUN SSSSNV N i A EN Wi SNR N S SES NS N Y E S ! ANUNCIO BN N NN N N S NY SW ONSE S S N ON NOSSA S NO SN NS NS à S NS SS IN QNI SESS N SSSSSSNSSQ RASNON NS i ES SNR DN NNNM NNSNSWNS V SN SNN NW AN N TS SN N SNNS SN NNN N NNV N SSNS SS N NS EN NN ) NN SN NS z 7 N S 7i NS x pirkn / ili t NN Y ue E (| , N d Ro pP ERN e À iu. AULA T 7, Ta « egy APPS — ut RIAFEEC 7/ 7 - AMI s 2 Li) a -— A —À uo AM (i MINER IQS I M li A MUT S EOS VIE 2 SOS SSSSNSSSSSNTIITT C OA N NINE RASNENS » ZA zm TIL. — 2 T 7, 7, NN XX MM ( NN M : it ( w ten m ji M, M H QUUD Ud | Sd : LT j M D VA Pn ipM | | NT x i M | » i V V 4 ( N iN : A NN - W nit MODUS Js NUM Nh WM "RN M Be SS SUM m NS UAI b N Ll ZAB.XLIZUL. NSSSSE NS NN 1 N NN y, E z : — A ——— ; IZ ANM NN AEN * AV MN ! 9 N ) il nn JJ) ; SM. Il Ije— NS NCSEENENENREII m xr SRSCOERCEEEEES SS Ww j S NN SENS NN NN NS SN NS SS SS S NS SN N EE. ( 4 [SSERRNNUN zz VS ESSEN E NS 3 LEE ess — aT ES SS rr e il A 7 7, SS — À9 E RSS SSSS SN "^ NON LZ 2 rr A U ZA D] A La T A "A 2 A A P 27 7 A. 77 z ^ 7 7 7 j ifl —À —— z CN L2 A eL. Ai rS aM TZ CP a a EI zz zz N/ 4 — o i — LI —— A PL————————À EL zu AT M z: — — P ied i, m ur a at NY M QNS NN ij Y "ze Lá — Z N SNR SSSRNT AZX—Z zz LZ 7 LZ zz oZ 7 o NY N rr ua a n t rr m m NS Pm m us 2r y a a a T are rr a a T S. ———Á DÀ — SEEN ANC NE pA A UA MÁPNJNE CSS Se Se 7, L "m / / 77 7, 7 — Qo Vua aca. ENS * € ONSE EE ES NNNM NARNIA M E E SMS RANNSENST EU T T TT - NV NNSNANNSSENNNENSIEUESNEATUNT - : | NNNSNMNNSERMNSESNEREUENUNSUMUU UE U eeec M N NN NN N S SNNSRS AIT EA QM SNNNSN NN NN NSONSSENRY : : pel V NN NN NS SS ENS NSSSSS MALE e Ir MeL 7 A NSSSS NEN S-NMCET s SEBS NN les SS SS NNNEN Ctra, ESL . M eX SU 7] ^i EXTRAS NE PEE bove sca " RON n ji )j RE NNSSENNONSS LT / a /, 4 JA eT aA TUI Pes SN SS S OMS S — " E EL EAM t INR s SN 1 - E T ESAUBRU'S Serpent, Lufitanis Cobra. de Capello dia; fin Vipera Naj4; Ceilonica ; femina. Num. 4. Caput infolitz magnitudinis, vultu truce, Dentes minuti. Frontem infignes, & terribili , horret. fubruffz , tegunt fquamz. Corpus planum , quafi vifceribus priva- 7I Oculi grandes , ignei. Maxillz late, tum. Dorfum, veluti compreffum , undique magnz latzque UR vefliunt, diluté Ípadicez , tzniis- que, ex cinereo diluté mss quas minuta penas albicantia diftinguunt , quafi fimbriatx. Pun&a hac i juxta ventrem in maculas infignes , albas, funt. Compreffa corporis planities definit , tur. Eft hac fingularis Viperarum Ípecies , Num. 5. Pertinet hzc ad eandem cum priore majufcula fpeciem , albicantes totam , ad ventrem usque, quafi totidem annuli , gantiffimé rubris maculis, marmoris initar, variegatur. dine alias , quz reliquum corpus inveftiunt. ffluunt. ubi cauda oritur ; IarÓ occurrens, Squamz ventris inferne ex cinereo dilute grifea qua longa ; & teres, in acumen termina- Serpentula, Ceilonica f& Naja. altera. cui & corporis planitie fimilis eft, Taniz circulant. Caput, eximiz albitudinis , cle- Squamz tamen dorfales haud füperant magnitu- Ventrales fquamze ex cinereo flavent. TABULA QUADRAGESIMA ET QUARTA. Num. r. Cobra de Capello, ex India Orientali ; 97 Serpens, diadema- te, "vel perfpicillo , faciem. Hominis reprafentante , in, ignita. In fingulari hacce Serpente, ex Makaffer Indi orientalis oriunda, id digniffimum notatu elt, quod confpicillum , ipfi à naturá infcriptum , faciei Hominis fimilitudinem gerat, lineis, oculos , nafum , & os re- ferentibus. Caput mediocriter magnum , fupra extuberans, magnis lucidisque Íquamis ornatur. Oris fimbria lata pariter & Íquamata eft. — Color ex cinereo luteus Íquamas tingit quz clegantiffimz , & ordi- ne concinno, ad extremum usque longz tenuisque caudz , digeftz funt. que Orat fubalbefcunt. Num. 2. Caput, pecus, abdomen, & pedes exceperis , 'pidiffimá feriná habentur. Num. 4. Slang, door de Portugezen Cobra de Ca- pello geuaamt , of Ceilonfche Vipevflaug 5. bet. syfje. Deze Viperflang heeft cen ongemeen groot hoofdt. Het ge- zicht vertoont zich wreed en vreeffelyk. Zy heeft grote, vuri- Bc, oogen, en is breed van kakebenen, klein van tanden, met grote, rosachtige, fchubben op 't voorhoofdt, plat van lyf, als of'er geen ingewanden in waren. Over den ganfchen rug, die als zamengedrukt is, is zy met grote, brede, ichubben beklced,, van een licht donker bruin, met licht afchgraauwachtige ban- den, met kleine witte ftipjcs,als omfoomt; welke langs den builc .in grote witte plekken eindigen. De onderlyfíche buikíchubben zynlicht afchgraauw. —Z;y is zeer lang en puntig van ftaart, al- waar de plattigheit van 't lyF eindigt, en van daar rond ten cinde loopt. Dit is cen byzonder foort van Adders, die zcer felden gcvonden worden. Num. g. nder foort «van Ceilonfcbe Adder[lang. Dit Ceilonfch Adderflangetje is van het zelve foort als de voor- gaande grote, en komt daar mede in platti, heit overeen. Het is in 't gehecl met witte banden tot aan den buik alsberingt. Het hoofdt is ongemeen wit; en fierlyk met rode plekjes als overmar- mert; maar het heeft gecn grote fchubben over den rug , die met andere fchubben over 'tlyf gelyk zyn. Dec buikíchubben zyn aíchgeel. B Squamz ventris transverfales Cervula , Surinamenfis fubrubra, albis maculis notata. quz unicoloria funt ; reliquum , ex ruffo luteum , ma- culis albis undique, Tygridis in modum , varicgatur. Curfüs rapiditate incredibili vcl magnum Cervum füperat. fillos effe : quum dentur, leporem. qui magnitudine haud tanto circiter major fit, quàm qua hác Tabulà repracfentatur. Auricule grandes, longa: cauda brevis, obtu(a, Memorabile eft , Cervos Americanos adeo pu- excedunt; & omnium maxima fpecies altero Cornua veró nunquam gerunt , & pro fa- Num. 53 VIER EN VEERTIGSTE TAFEREEL. Num. :. Cobra de Capello, wir Ooff-Indiz, of Bril-[lang , gelykende naar eens menfchen aangezicht, — - In deze byzondere Bril-flang , komende van Makaffer, in Ooft-Indié, is aanmerkelyk, dat de bril, die de Natuur daar in gewrocht hecft , de gelykenis van cens menfchen aangezicht , met oogen, neus, en mondt, heeft. Het hoofdt is matelyk groot , boven verheven met lichte, grote, fchubben. De foom om den : bck is mede breed en gefchubt. Van verwceis zy afchgecl , met fcho- ne, wel gefchikte, fchubben tot het uiteinde van den ftaart, die lang en dun is. De onderlyffche dwarsfchubben zyn witachtig. Num. z. Surinaam[ch Havtje, vos geel, getekent met «itte «lakken, Dit Surinaamfch Hartje is ros gecl van verwe, met witte vlak- kenover het ganfche lyf als getygert , behalven't hoofdt , debortt, "conderlyf, en debenen, die eenverwig zyn. Het heeft grote ,lan- Be, ooren, en een korten, ftompen , ftaart. In 't lopen is het Zo vlug ca gezwind, dat het cen groot Hart overtreft. Het is aanmerkelyk, dat de Weft-Indifche Harten klein vallen. Daar Zyn 'er, dic niet groter zyn dan een Haas, en het grootfte foort js omtrent cens zo groot , als dat hier afgebeeld is; Zy hebben, noch bekomen gene horens, en worden voor een lekker wild- braadt gehouden. "" E Num. 3, 72 RERUM NATURALIUM [. Num. 3. : Sciurus , Virginianus , «volans. Supina ejus facies ex ruffo, prona vero ex dilut? cinereo, flavefcit. — Quatuor ei pedes funt, manuum Hominis amuli , acutis & incurvis unguiculis muniti. A capite ad cervicem membrana protenditur , fub gutture concreta , quz ad anticos usque pedes, inde vero ad pofticos ctiam , exporre&ta , tandem ad anum. usque, prope caudz exortum, decurrit, externá parte brevi crine lanuginofa, & animalculis hisce ab arbore una in aliam transvolaturis, inferviens. — Cauda, fatis longa, longis veftitur pilis, denfé congeftis & utrimque extantibus, qui , inter volandum , vice gubernaculi currentis cujusdam navigii funguntur. Sic, quando prius in aéra fefe elevarunt , quascunque libuerit , arbores volatu petere valent; haud fecus ac Feles, Canes, Glires, Murcsque, volantes, quorum & familiz Sciurus hicce volans accenfendus venit. Tria, hactenus defcripta , Animalia noftro in Mufzo haud reperiuntur, fed petita funt ex Thefauro D. Livini Vincentii, p. m. celeberrimi, dum viveret, rerum naturalium. Colle&toris, Harlemenfis : cujus D. Vidua, D. Van der Mark, Warmundz Pratori, nunc alterüm nupta, fingulari humanitate. nobis conceffit , ifthzc ut ad vivum delineari, & ari incidi, prout híc exhibentur, curaremus. Num. 4. — Silla, feu &quilla, officinalis , marina , Callipolitana. Bulbofum hocce Vegetans, ad maris littora crefcens, per Britannorum navigia, Italos Callipolis ad portus commeantia, huc transfertur, Belgis Zee-4juim, Germanis AMeer-Zewibel vocatum. In officinis Pharmaceuticis ubique notum & ufitatum eft, — Bulbi non ejusdem omnes magnitudinis & ponderis funt, à libra dimidia ad quatuor , vel quinque, pondo .nonnunquam pendentes , quales Ízpius miffos accepimus , fronde etiamnum , quz anguíla Tulipa folia refert, ornatos. Folia hzc furfum in acumen convergunt, & huc translata, brevi flava faa, computrefcunt. — Bulbus plurimis tunicis, fibi mutuo fuper impofitis, inflar Scillz noflratis, ad medium usque corculum, inveftitur & defenditur ; quarum exteriores, prope caulem computrefa&z , & arefcendo fufcz redditz , marmoris feró picturam exhibent, dum glutinofa Íquama fuperior , albicans, fenfim explicatur. Terre commiffus bulbus fibrofas , tenues , emittit radiculas. Quando vero illos juxta fe invicem in granario fuper afferes collocaveramus, menfe Septembri plurimos deprehendimus germinantes, quorum nonnulli caulem , duas, aut & dimidiam fupra duas, ulnas lon- gum, formaverant, excepto ctiam füpremo faftigio, quod albicantes, ftellatos, flores, admodum nu- merofos , longis petiolis fuftentatos , in omni ambitu explicabat. E medio floris quina, aut fena, promi- nent minuta ftamina, flavis apiculis donata, prout fub Num. 5 confpici poteft. Num. y. ballus Scille; cum. floribus. Innumeri hunc in ambitu ftipant flores, ftellati, qui, fucceffivà ab inferioribus ad fuperiores, fefe ex- pandunt, dum acuminatus apex ar&é congeítos & complicatos etiamnum gerit. In Hort. Amftelzd. Tom. 1I. pag. 187. fig. 94. Africana quedam Scilla reprzcfentatur, viridibus LN floribus, diffe&orum Hyacinthi Horum «mulis, & bulbo flavefcente. —Pomer in Hiltorià Simplicium , pag. 166, tres Scille fpecies, adjun&o fimul earundem ufu , defcribit. Num. 6. gebruik. De bollen zyn van ongelyke grootte en gewigt, we- pc van een half tot vier of vyf ponden, gelyk wy 'er dikwils cbben bekómen met en zonder lof, of bladen, die van gedaante Num. s. Vliegend Eekborentje , uit Virginiz. Het zelve is vàn achteren vau vérwe ros geel , en van voren licht afchgeel , met vier poten, gelyk meníchen handen, daar fcherpe, kromme, nageltjes aan zyn. "Van het hoofdt tot den nek fpant zich een huidt, die onder de keel fluit. De zelve ' breidt zich uit tot aan de voorfte poten , en van daar naar de achteríte, en loopt dus tot den aars by "t begin van den ftaart. Met deze huidt, die van achteren wollig en korthaairig is, vlic- gen deze diertjes van den cenen boom in den anderen. Hun aart is redelyk lang, met lange haairen, die digt by een uitge- breid ftaan, en hen.in 't vliegen dienen gelyk het roer aan cen varend fchip. Wanncer zy cerít aan 't vliegen zyn, kunnen z verder dan van den eenen naar den anderen boom vliegen, ESL de vliegende katten , honden , ratten en muizen, daar dit gc- flacht van vliegende Eckhorentjes mede onder behoort. Deze drie bovengemelde ftukken zyn in onze Rariteitkamer niet, maar in die van wylen den Heerc Livigus P'incent , in zyn Ed. leven groot en vermaard liefhebber te Haarlem. ' Mejuf- frouw zyne weduwe,tegenwoordig getrouwt met den Heere Van der Mark, Baljuw te Warmondt , heeft ons Eu HSjen goed- unftig toegeftaan de zelve naar de natuur te laten aftekenen, en in't koper, gelyk zy hier vertoont worden, tc doen fnyden. Num. 4. Zee-Ajuin, «an Callipolis. Dit bolgewas groeit aan de oevers van de zee, en wordt van de Engelíche fchepen, die de Italiaanfche kuften van Callipolis bevaren, medegebragt. Int Nederduitích draagt het, als bo- ven gezegt is, den naam van Zee- juin, cn in het Hoogduitfch dien van Mer-Zowibel, et is in alle Apotheken bckend en in elyk fmalle Tulpebladen zyn. Zy lopen boven puntig toe. anneer zy hier te landt komen, worden de bladen haaft gecl, en rotten. De bol is met verícheide dekfels, het een boven het an- dere, tot in 't hert toe, overdckt en gefloten, gelyk de inland- fche Ajuin. De buitenfte zyn by den ftecl als afgerot, drogen bruin op, en vertonen als een marmering door het allengskens uitzetten van de witte, lymige, boveníchil. In den grondt, of in de arde gezet , íÍchiet de bol dunne, vefelachtige, wortels uit. Op een folder naaft elkander los op planken neérgezet, hebben wy daar in de maandt van September verícheide bollen zien uit- lopen, onder welke ecnige cen fteel , vantwectottwee en cen hal£ ellen lang , maakten, bebalvi de bovenfte top, die zich rondom vol met witte gefternde bloemen , met lange ftecltjes , openbaarde. Uit het midden van de bloem fpruiten vyf of zcs kleine bloem- fpiertjes, met gele knopjes, of hoofden, gelyk by Num. y is aangewezen. Num. $. Steel of Bloementop van de Zee- Ajuin. De zelve is rondom bezet met ontelbare gefternde bloemen, die de een na de andere van onderen op open gaan, en boven aan den puntigen top nog digt in cen fluiten. In den Amfterdam- Íchen Kruidhof, Z/. Deed, fel. 187 , fig 94 wordt een Afri- kaanfche vertoont , met groene bloemen, die de gedaante van op- gcfnedene Hyacinth-bloemen hebben, met cen geclachtige bol. Pong! , in de Hiftorie der Drogeryen, fo/. 166, beíchryft drie foorten van Zec-Ajuin , daar hy te gelyk het gebruik vanaanwyft, Num, 6, ec SN N SN NN NN NSANSSSS SOSA IS ALD € / EN SNO RSS D P ; j T , o o ERES - DNSSSN AL JL d T, D P 2 P A WS N NSQNE NORINMY NS ! 8 7 SN Wi (/ (T ER SS 7 T z T, SSSNSESNSN. IT. NN NR Nm eR SS ;, SSSSNNSSSSSENSENS S SN N SS NN SSSNSNS SN fi aA a» , p. "s P NN NS NN NSW UN MN S 7 z 7, A 2 A - a aee. ret te 7 5, "4 77) 17H 7 P, WIE € ERN RS RAN NSNNCOS NNNNS NN M NS NN LÉON Laer TAA. XLV. NN NS SS NN - / 7, 1 / / // L1 : f TOHOE-SOÀ U- R-U-5 : Num. 6. | Cou Capreoli , Americani. Binos id Er e gerit, ejusque pars inferior, ad digiti longitudinem 2 capite protrufa, cu- tc, pilis ruffis hifpidà, veftita eft, e qua incrementi materiem cornu haurit. "Vid. lit. A, B, C. TABULA QUADRAGESIMA ET QUINT A. Num. r. 73 Cervus , Africanus , pilo. rubro. Parvus quidem eft, at iftà tamen in fpecie Cervorum maximus, quem hic reprefentamus, ex oris Guinez oriundus. Egimus de his animalculis jam pragreffis in Tabellis. Interim , ut, quantum licet, fpecierum exhiberetur varietas, hunc quoque ari curavimus incidi : fiquidem & fpecie, & pilo difcrepet ab alis. Pilus ei longior eft, coloris ex dico longé obícurioris, quàm in precedentibus. Pedes ctiam & crura ejus longiora funt, & concinné admodum fabrefa&da. ^ Caterüm cum prioribus convenit. Num. 2. — Monffrum , biceps, Cervi "Ifricani. Poffidet hoc Vir Nobiliffimus, D. Theodorus Hugenius, Reipublice Amftelzdamenfis Senator & Ex- fcabinus, cujus permiffu benevolo illud incidi ari curavimus, nativà cjus magnitudine, & formá, ob- fervatis, prout à Celeberrimo Profeffore Ruyfchio balfamo conditum , & viventis quafi inftar collocatum crat, ut ab omni parte perluftrari oculis poffe. — Mirum certé videtur; nature hoc opus, monfti, vel abortus nomine merito vocandum, ob bina capita, ci innata , necquicquam tamen monftrofi exhibere in his ipfis, prater numerum: ambo enim ejusdem funt magnitudinis, perfe&tasque gerunt omnes par- tcs, capiti proprias, oculos, aures, nares, os, &c. Bina ergo hic ora, affumto potu & cibo, unico inferviebant fuftentando corpori , quod utrique erat capiti commune, continuatum jugulo duplici , prope fcapulas in unum thoracem coaleícenti. — Unus patet excrementis exitus. — Femora autem , & pedes, vul- garem multo fuperant longitudinem , ficque à precedentibus differunt. — Pilus ex ruffo diluté flavus, & brevis eft; quique oculorum inveftir ambitum, longus & crifpulus. —Auricule quoque, folito longio- rcs, acutius definunt. Summus Rufforum Imperator datá aliquando occafione me jufferat , fupra lauda- to D. Pofleffori miri hujus animalculi centum ducatos aureos pro co offerre: verum haud placuit Viro No- biliffimo oblatum accipere, qui, quum rarum admodum & fingulare effet, illud fibi fervare malebat. ; NNum. 3. — zfuis, Ánl, Mexicana, cauda longiffima. 'Turdi magnitudine Avis hec, longo, nigricante, donata roftro, nonnihil incurvato, obfcuró grifeas gerit plumas, quz tonum ex Thalaflino viridem , & purpureo rubentem , per totum corpus diffufum , emittunt. Pennz alarum remiges diluté cxruleo colore amoeniffimo nitent. — Venter, roftrique latus utrumque, & qux fupra oculos funt, diluté flavent. — Cauda etiam longiffima, ex obícuré griíco in ni- grum vergens, ex faturaté viridi; & purpureo pulcherrime variegata fplendorem reddit aureum, ditiffi- Num. 6. Hoorm van een Amerikaanfch Geitje , of Steenbokje. Het zelve heeft twee puntige uitwaffen, waar van een gedecl- te, ter lengte van een vinger, uit het hoofdt groejende , met een roshaairige huidt bewaffen en overdekt is, daar de hoorn zyn groci van heeft. Zie de aanwyzing A, B, C. VYF EN VEERTIGSTE TAFEREEL. Num. zi. Zffrikaanfch Hartebeefl , met. v00d baair. Dit is een klein, doch van het allergrootíte flag van Harte- beeftjes van dat foort , komende van de Guinecfche kuften, waar van in de voorgaande Tafercelen gehandelt is. Maar om het by- zonder foort en verfcheidenheit van haair, dat veel langer, dan dat vande vorige, is, cn om dat het ook vccl donkerder bruin van verwe, en langer van benen en poten is, en fierlyk van gedaante, hebben wy goed gedacht het zelve mede te laten fnyden, om de verandering van foorten, zo veel ons mogelyk is, aan te tonen. Verder is het in alles gelyk met de voorgaande. Num. 2. Wanfchapen txueeboofdig Hartebeeffje , uit. Afrika. Het zelve beruft onder den Wel-Ed. Heere en Mr. T'heodorus Huighens, Raadt en Oudfchepen der ftadt Amfterdam, die ons gunitig heeft tocgeftaan het zelve naar levensgrootte en gedaan- te, gelyk het de hoogvermaarde Heer Profeffor Ruyfch gebalzemt, en als of het lcefüe gelegt hecft , om van alle kanten beíchouwt te dom. 1. mum. kunnen worden, te laten aftekenen, en in een kopere plaat te brengen. Verwonderingwaardig is "t, dat dit fchepfel, "t welk. om deze twee hoofden, daar het mede geboren is, een monfter of gedrocht der Natuur kan genoemt worden, echter aan de zel- ve hoofden niet heeft, dat gedrochtig of wanfchapen is. Zy zyn beide van cene grootte, en volkomen, hebbende ieder alle de d len, die aan een hoofdt behoren, als oopen , ooren, neus en mondt, en dus twee monden , daar het mede gegeten en gedron- ken heeft, om hun gemcen lyf te onderhouden , dat beide de hoofden tockomt, fpruitende, nevens de twee halzen, die zich boven aan de fchouderbladen verecnigen uit de borft. Het ont- laft zich door een uitgang. Voorts zyn de fchenkels en benen boveng: lang, verfchillende vecl van het voorgaande. Het haair is licht ros-gecl en kort: om de oogen is het lang en krul- achtig: de ooren zyn eok langer, en lopen puntig toc. Zyne Ruffiíche Keizerlyke Majefteit heeft ons by zekere gelegenheit bevel gegeven van aan bovengemelden Heerebezitter vandit won- derdiertje honderd dukaten daar voor te bieden, en te betalen; maar zyn Wcl-Ed. bedankte my zecr bcleefdelyk voor dit bodt., en wilde het beeítje liever houden, om dat het zulk een raar en ongemeen fchepiel is. Num. s. Mexikaan[cbe vogel, Ani genaamt , met een eer langen. flaart. Deze vogel is van grootte als een Lyfter. Hy hecft cen lange, zwarte, bek, die cenigzins gebogen is. Hy is donker graauw van veéren, met zee-groen cn purper-rood, als cen weerichyn, over "t ganfche lyf gefpreid. De pennen aan de vlerken zyn fchoon licht blaauw en blinkend. Het onderlyf is licht geel, ge- lyk mede de bek aan wecrzyden, cn boven de oogen. De zeer lange ftaart is ook donker graauw , naar het zwart trekkende , met fchoon hoog groen, purper-rood, en met een vergulden weér- JU fchyn " RERUM NATURALIUM mum. In montium altiffimis habitat id avium genus, Erucis , Mufcis , & Scarabzis viQiitans , fecundum re- lationem Nierembergii in Hif. Exotic, l. X , c. 44. Num. 4. — Eruca, nigra, fpinis allis. horrida. ' Hac, ex nigro & albo variegata , 24yi àvis pabulum eft. Num. 5. JMus, Mexicamis , maculatus. Pilus paffim albicans eft, cum interpofità ruffi mifturá; albicat & caput: ad latera vero ventris utrin- que maculz infignes, ruffz , confpiciuntur. Pilus eft admodum mollis & fübtilis. TABULA QUADRAGESIMA ET SEXE A Num. r — Hüreus Curaffavicus, cum capella , inter. fe. concreti. Monftrum hoc, liquori immerfum , ex Curacao ab Amico noftro optimo, D. Frederico Ek, cujus in villa exclufum erat, nobis transmiffum eft. — Vixerat ibidem per triduum , formzque eft admodum para- dox: fiquidem bina habeat capita, quorum unum partibus omnibus, eó pertinentibus, gaudet; alte- rum veró cum priore per concretionem penitus confufum eft, ita, ut, preter binas auriculas, brevio- res quidem , quàm binz aliz fant, de co nihil confpici qu amplius. "Totum veró animal rigidioribus pilis hifpidum eft, & pedibus, bifulcis, valde magnis, donatum. Pilus ex obícuro fpadicei eít coloris. Dignifimum vero notatu eft, quod monftri hujus altera pars foemellam , marem altera videatur ex- primere. Num. 2. Felis, Americanus , catulus , monftrofus. Binis hoc monftrum fibus conftat , qui unum duntaxat in caput coéunt, füis abfolutum numeris , absque ullo alterius veftigio. Pe&toris ab offibus mutua incipit unio; & , fiquidem os unicum fatis in- gerere potuiffet pabuli pro utroque corpore fuftentando, nihil obftat, quó minus in vita füperítes mane- re valuiffet animal. | Bini tantum pedes ei funt anteriores ; pofticum corpus ad pe&us usque perfecté ge- minum eft, binorum inftar felium catulorum, coloris ex nigro fufci. — Pedes in longos quafi digitos, ar- ticulatos , longis incurvisque unguibus przditos, fiffi funt. Num. 3. — uis Paradifiaca , Ternatana. Ob pi&urz excellentiam Avis, Dea Termatana, vulgó vocatur. Roftrum ejus longum, flavum, re- étam , acuminatum , quale Picz, eft. Caput, cervicem, & colli latera utrinque pigmentum diluté ce- 'fuleum jucundiffimum ornat. Anteriora colli ; pe&us, totumque abdomen, cum infernà cauda lon- giffimz facie, nivei funt candoris. —Albicantes pe&oris ventrisque plumas faturaté caerulea variegatio ve- luti obumbrat. Alz & dorfum colore faturatiffimé Cyaneo, ad nigrum vergente, picta, intermiftis plu- fchyn boficiyk gefiert. Deze vogelen onthouden zich op hoge bergen, en leven van rupfen, vliegen en torren, gelyk Aierem- Lerz daar van getuigt Ifl. Exotic. lib. X , cap. 44. Num. 4. Gedoormde Rups, zwart en «it an qerue. Deze Rups dient tot voedfel van den vogel 445; Num. g. Fraaie bonte Mexikaanfcbe Muis. Zy is doorgaans wit, met rosachtig haair. Het hoofdt is ook Wit, en aan weérzyden van 't lyf zyn grote , roffe , plekken. Het haair is zeer fyn. ZES EN VEERTIGSTE TAFEREEL. Num. x. Curaffaufche Bok, met bet Geitje "vermenet. Dit wanfchapen dier is ons van Curagao in J/ggor gezonden Van onzen goeden en genegen vriendt, den Heere Frezerit Ek, Op wiens plaats het geworpen is. Het zelvc hadt drie dagen daar na geleeft. Het is een feldzaam wanfíchepíel, met twee hoofden. Het is volkomen met alle de delen, die daar aan beho- Ten. Het twede hoofdt is ganfch in 't cerfte vergrocit. Men mulis, Zict "er niet meer van dan de twee ooren, die korter dan de an- dere zyn. Int geheel is het zeer ruighaairig, en groot van ge- klaauwde voeten. Het haair js donker bruin. Dat opmerking . verdient, is , dat de cene helft een geitje, en de andere cen bokje Íchynt tc zyn. Num. 2. JWFandrochtige Amerikaan[che. Kat. Dit wangedrocht zyn twee Weft-Indifche Katjes, met een: hoofdt, dat volkomen is, zonder iets van de andere te kunnen zien. Zy zyn met de borftbenen aan elkander gegrocit, en zou- den hebben kunnen levea; want met den mondt van het cene hoofdt zouden zy voedfel genoeg voor hunne beide ligchamen heb- ben kunnen nemen. Daar zyn niet meer dan twee voorpoten voorhenbeide. Detweeachterlyven, van de borít a£ zyn, ganfch volmaakt, gelyk twee jonge Katjes, zwart bruin. Àan de po- ten zyn lange klaauwen, als vingers , met leedtjes , en lange, kromme, nagelen. . Num. 54. ' Paradys-vogel an Ternate. De zelve wordt wegens zyne heerlyke verwen gemeenlyk de Ternataanfche Afgodvogel genoemt. Hy heeft een lange, gele, gelyke, puntige, bek, als de Exters. Het hoofdt, de nck, en de hals aan weerzyden zyn met het alleríchoonfte licht blaauw gefiert. De onderhals, de borft, en 't ganfche onderlyf , met de lange onderftaart,zyn fnceuw wit. Aam de borft en "t onder- lyfis hy met hoog blaauw over de witte veéren als befchaduwt. De vlerken en 't bovenlyf zyn hoog donker blaauw , naar E oux cllen- TAB. XLVZ ; : AN - s ESO NNSWANT SSESSSSNSAES NNNSNNNAS NS SS SESS RNESRENNS RON c9- S X -— -— SS E o | : : WM ÉR. TAB. XLVZ| ! NN SON d 27, z ZA Zz d SN SSSNY NS SS ZORRNMNNS SENS SSSNNNN EENINNN NW SN ZZ E M LZ m SENI SN ERTUMIOT C -— SESS SS S NN EN EMODMOXD dM m SESSSIN rZ SENNSWE s LÁ 7, E í [^4 ARUTA DA A 1 aA CALL uu 77 dr 7 NL LZ 77 "C NS NNWNSARNNVS 3 ANINSSEWN. EM, SSSNSNSNSEENS NS : N NN A Y S SWNNN NN NY N NS N Y NN NN Y NS 1 M V UN DAN N j ) SNNN N S NN N illi or Y ' NN N NS j Ü "ZA e Y. | V AA I 7 7 SN e Y Sw 2 7, 7 y ^ 22 7,7] NS NS NASNNNANNNSRN STA ANNA SESS SNSSENSNS i LÀ JN NNNSNENNS ERE SEEN N NSNNNN 78771 AM uv NS NSSANSSSEN NN | : N 27 T NN NN NN NN N SWNN SN SNR N NNSNN WNN SUN N NAI N CSS MS z: E MAT j/7, / - TUR ai iai o s Jti m at ex 77 // eam awe. osa" AP Au aUo x -—, a ai rm m V di ap o 1 M9 arg Ay LI P a n rA nro. : - o 7 7, / D p rei s m z z T, 7, Í AUD AD e a a xr z i 7 7 EXIT I 7 TL 77 p SUN SENSN j t IW om $1 S SN AES 9 nauta PEL LU, 77. : : : "aL LUI Mp PEE E LU SANT asd : — zs " —— A —— | : A i id B vU e p i mi TER Mie Ne e i ten cnr Lc UEOHOOEUOTA GR üpEGE f 75 . - . S" P ui * E mulis, dilute caruleis, pulchri variantur. Pennas caudz albicantes nigra quafi fimbria circumdat. E caude medio binz porriguntur pennz tenues, femicubitales, ex nigro coftatz , d € caudá oriuntur, flocculentz admodum , & diffufis plumulis P rue caule interim valdé tenui pur inentes latius, plumatum , candidum. — Pedes , minuti quidem; té caruleis fimbriatz , inque extremum de itr, & maculis dilu- ungues tamen grandes & incurvos gerunt. — Pennz plumatles caudae plerumque in mafculis , quàm in fc- mellis, una parte tertiá longiores funt. Num. 4. Titbymalus , arboreus ,, Cura[fwvicus , Cotini folio Folia rigida, rotunda, fplendentia, craffis & extuberantibus coftis , indeque propagais nervulis, feré albicantibus , perreptata, partim ex diluté flavo, partim faturaté viridia, ex longis pctiolis » qui trunci é nodis oriüntur, bina conjugata dependent. Flores, ex viridi diluté flavi , plures congregati fimul, longis innixi pedunculis, quinis conftant petalis rotundis, & quorum medio ftamina terna , V quaterna RO minent. Capfüle feminales, trigonz, Cardamomum orbiculare Javanicum referunt. Truncus PNE latus eft, ejusque cortex diluté fpadiceus. Planta hzc delineata pariter ac defcripta habetur in Horti 4p- Jleled. T. 1, pag. 29 , fg. 15. — /Ethiopes , & incolz illarum regionum fucco lacteo hujusce arboris fua infi ciunt tela, unde tam venenatam acquirunt vim , ut vulnera , ab ipfis facta , füperveniente fübito inflamma- tione fummi, citiffime lethifera fint. — Vid. Commelin. jag. 50, ubi arbor hac prolixe defcribitur. TABULA QUADRAGESIMA ET SEPTIM A. Num. r. Cercopitbecus ,| Ceilonicus , fe Tardigradus. diclus , majors mas. Tabulà XXXV binos jam exhibuimus Tardigrados, Ceilonicos , quorum defcriptio pag. 55 etiam data eft. Ab eo vero tempore ifthunc accepimus marem , hoc in genere maximum , habitu quidem prio- ribus non abfimilem ; nifi , quod capite Simium potius, quàm Canem, emuletur. Labium fuperius , Le- ps inftar, bife&um eft. Fervidz admodum naturz ifthec funt animantia; unde plerumque linguá atiufculà, ex ore emiffà , cernuntur , ita teftantibus iis, qui ca hasce in regiones transtuleré , à Cingalenfibus dictis, feu incolis illorum locorum, hujus rei facti certiores: iidem & affirmant , animantia hec n remo- tiflimis Infule Ceilonenfis oris, inftar Simiorum in Africá, fpeciem fuam propagare. Nec dubitamus ca inferere Simiorum familie , quum formá ad hos proximé accedant: at cauda tamen, quz Simiis eft ,. carent penitus. Pilus corum ex nigro fufcus, per dorfum ver pené niger, mollis & fcriceus quafi eft , brevior tamen , & ex cinereo diluté flavus, qui ventrem , brachia, pq veftit. Antici pedes, ho- minum feré manibus fimiles, pollice uno, & quatuor digitis , qu brevi in manu ordine digefli funt, gaudent. Eadem & ratione fe us muniti unguibus, confüeto aabent poftici, quorum &, qui pollici proximus eft, digitus longo & fubincurvo armatur ungue, ad fcalpendum comparato. lta rerum Con- ditor, vel minimis etiam intentus, animantium cuivis id largitus elt, quo pro fuá quodlibet naturá opus habet, Caterum & indole, & a&ionibus, Simios maximam partem exprimunt. hellende, met fchone, licht blaauwe, veéren doormengelt. De witte ftaart-veéren zyn met een zwart kantje als omzoomt. Uit het midden van den ftaart komen twee, wel cen half el lang zyn- de, dunne pen-veéren, zwart geribt, aan het ftaarteinde breed gevlokt, of gepluimt, doch hecl dundradig, met licht blaauwe vlakjes gezoomt. Op 't uiteinde is een breed, wit, pluimtjc. De poten zyn klein, maar de klaauwen groot en krom. De lan- e pluimpennetjes aan den ftaart zyn Rcmgenigk wel een derde binder van de mannetjes dan van de wyfjes. Num. 4. Curaffaufcbe boomachtige Wolfsmelk , met — bladen gelyk die van den Cotinus , of Veruss-loof. Deze bladen zyn fterk , rond, en glanzig , met dikke ,uitpuilen- de, ribbet;zs, en vele uitfpruitende zenuwtjes. Zy vertonen zich byna wit. Verder zyn zy licht gecl-groen, en hoog groen, hangende neérwaarts aan lange fteclen, twee aan twee, cn fprui- tende uit de leden van den ftam. De bloemen zyn licht gecl, uit den groenen koppelswyze op lange fteeltjes, met vyf ronde bloemblaadtjes, uit welker midden drie of vier bloemdraadtjes zich vertonen. De vruchten , of zaadhuisjes zyn drichockig, als de ronde Javanfche Cardemom. De ftam is in leden verdeelt,, €n de fchors is licht bruin. Dit boomgewas wordt ook vertoont en befchreven in t 7. Deel van den Zmfeerdamfiben Kruidbof', fol. 29,fg. tj. Met 't fap, of de melkachtige vochtigheit van dezen boom beftryken de Negers en inwoonders dier landen hunne py- len, die daar door zo vergiftigt worden, dat zy, als zy in de huidt raken, een groten brandt en ontíteking in de wondt ver- oorzaken, daar de doodt haaft op volgt. — Zie Commelin, fal. 30, daar hy dezen boom in 't brede befchryft. ; Num. 27 ZEVEN EN VEERTIGSTE TAFEREEL. Num. zr. Ceilenfcbe Luiaardt , an "t grootffe foorts een mametje. Wy hebben al in ons XXXV 'Taferecl] twee Ceilonfche Luiaards vertoont, de welke ook op de f bladzyde befchreven Zzyn. Sedert is ons de tegenwoordige ter handt gckomen, zyn- de cen mannetje, en van "t grootftc foort, dic 'er in dat geflacht gevonden worden, komende ook in gedaante byna met de voor- gaande overeen , behalven dat het hoofdt meer naar dat van een Aap dan vancen Hondtgelykt. De bovenfte lippen zyn in tween ver- declt, gelyk die der Fazen. — Deze dieren zyn zcer vurig van na- tuur, weshalven zy hunne tong, die wat breed is, gemeenlyk uit den bck laten hangen, zo als ons van die genen, welke deze dieren hier in 't landt hebben gebragt, verhaalt wordt, en die daar van onderrecht zyn van de Cingalezen, of inboorlingen van het landt, die hen ook hebben verzekert, dat deze dieren in de afgelegeníte landftreken van Ceilon voortteelen , gelyk de Aa- enin Afrika. Dat het een byfoort van Aapen is, ziet men aan unne gedaante, om dat zy daar 't meeft naar gelyken; maar zy hebben in "t gehecl geen ftaart, zo als de Aapen hebben. Hcet haair van deze dieren is donker bruin, en ovcr den rugge byna zwart, zacht en wollig, als zyde: van onderen, en over de ar- "men en benen, is het haair korter en licht afch-gecl: de voorfte poten zyn gelyk menfchen handen, met cen duim en vier vinge- ren; kort van nagels, in een rechte fchikking van cen handt, ge- ]yk mede de achterfte poten, daar de klaauw of vinger naaft den uim met een lange ioc EE nagel voorzien is, om zich daar mede te kraauwen. Zo hecít de g*ote Schepper voor alles ge- zorgt , enelk dier naar zynen aardt voorzien met het gene het zel- ve van noden heeft. Verder komen zy met de Aapen in hun be- dryf en aardt merendec]s overeen, Tz ES iNum. 2, RERUM NATURALIUM Num. 2. —ourus, rariffmus, ex Novà Hifpania, tenis alliss mas. Sciurus hic elegantiffimus, ab Homine curiofiffinio ex Novà Hifpania in Belgium translatus, demàm mortuus, noftras in manus pervenit. Mafculus eft, coloris obícuré murini : dorfum albicantes feptem ercurrunt tzniz, inde & per caudam quoque, quz longis, diffufisque, pilis confpicua eft, extenfz ; pes albitudinem.nigricantes pili interfiti variegant. — Forma à gliribus haud multum diverfa eft... Os, & inferna corporis facies, cinerci eft coloris. Auricularum ambitus, glaber, pilis caret. — Cauda in qua- tuor fiffa ramos terminatur ; quod quidem pilofa inter animantia vidimus nunquam. Id etiam notari me- retur, quod Animalcula hzc membro virili, tam infigni, gaudeant, cui, extra corpus, tefticuli appenfi funt, uti in Hircis, longo pilo veftiti. Num. g. deiurus, Getulus, ex Nova Hifpanias fumina. Prioris hzc foemella tam colore quàm formá, magnam partem illi fimilis eft: cauda tamen, minus fpeciofa , longis hifpida pilis, non ramofa, nec adeo longa, eft, ac in mare; tum &, loco feptenarum , uinz duntaxat albicantes teeniz dorfum diftinguunt. Id vero utrum hác in fpecie conftanter ita obtincat, Erde non aufim, qui binos tantum hosce poílideo, nec memini, ab Authorum ullo eos effe deícriptos. Num. 4. — Mus agreflis , Virginianus ,. alhus. Inter alia & hunc Murem, fpiritui immerfüm , ab Amico transmiffum accepimus. Pilus ei brevis eft; caput oblongum ; roftrum acuminatum , longo, nigricante, pilo, barba zmulo, obfitum. | Cor- poris extremum pro parte cum caudá fefe confundit, qua craffa, tenui, longoque, pilo veftita, in acu- men definit. TABULA QUADRAGESIMA ET OCTAV A. Num. r. Fes, capite acuminato , ex Nová Hifpania. Veteres Oxycepbalon vocant. huncce Felem , qui maximam partem Felibus noftris domefticis fimilis eft; caput modo exccepcris , quod roftro gaudet acuminato , nafoque fimo, quafi intro preffo. Dentes anti- ci minuti, & breves funt; molares vero lati & grandes, Oculi, parvi, humiliore, quàm vulgo, loco fiifünt. Auricule plans & rotunde. Cauda longa, in acumen definens. Crura, pedesque, curta funt, hique minutis unguibus armati. Qui pellem. veftit, pilus per corporis fupinam partem ex ruffo flavefcit, per ventrem vero dilutioris aliquantum coloris eft. — In defertis & faltibus degens ifthac beftia altiffimis infidet arboribus, aviculas inhians, quibus pro nutrimento utitur, Neque tamen indomita prorfus eft, & maligna , íed manfüeta potius ludit, & gefticulatur, ut catuli Felium | noftratium. D. Fabius Columma Lync. inter. Catos Zibethicos hancce rcfert fpeciem ; quum fortem & fuavem , ex Zibe- tho Num. z. eer fraai Eeckborentje , uit Nieusw-Spanje Num. 4. Firginiaan[che , «witte , Veldmuis. met «itte banden; eem mamnetje. Deze Veldmuis is ons, onder meer andere rare dingen, van een goed vriendt in /igwr toegezonden. —Zy is korthaairig, lang van hoofdt, en fpits van bek, die met lang, zwart, haair, als zyn baardt, begrocit is. Het ftaarteinde van "t lyf is met een gedeelte van den dikken ftaart verecnigt , die naar 't uiteinde puntig toeloopt, en met dun, lang, haair begrocit is. 3 Dit zcer fraaie Eekhorentje is door cen groot. Licfhebber uit Nieuw-Spanje in Hollandt gebragt, en na zyn overlyden in on- ze handen gekomen, verbecldende cen mannetje, en zynde don- ker muis-vaal van verwe, met zeven witte ftrepen, als banden, over en langs den ruggc, die zich over den uitgebreiden, lang- haairigen,, ftaart uitftrekken. Het wit is met zwartc haairtjes gc- mengt. Het hoofdt verfchilt weinig in gedaante van dat der Ratten: de bck en 't onderlyf zyn licht afchverwig: de zoom van de ooren is kaal, en zonder haair: de ftaart hecft dric uit- fpruitíels , of vier uiteinden , het welk wy nooit mcer onder ^t haairige gedierte bevonden hebben. Het is ook aanmerkelyk , dat deze diertjes zulke grote teeldelen hebben , daar dc balletjes buiten 't lyf, Burr aan de Geitebokken , aan hangen , zynde met lang haair begrocit. ACHT EN VEERTIGSTE TAFEREEL. Num. i. Spitsboofdig Katje, uit Nieuw-Spanje. Dit byzonder foort van fpitshoofdig Katje is ons uit de Spaan- fche Weft-Indién tocgezonden. Het wordt by de oude Schry- vers genoemt Oxykepbalon, cn komt in vele delen en gedaanten met onze inlandíche huiskatten overeen. Behalven 't hoofdt is Num. 3. "t Wyfje an den voorgaanden Eekboren , ut Nieuww-Spanje. Het zelve komt in vele delen, zo in verwe, als gedaante, met het mannetje overcen, behalven dat de ftaart cenvoudig, en met lang haair begrocit is, als mede geen uitfpruitfels heeft ook is de zelve kleinder dan by "t mannetje, en heeft, in plats van ze- ven witte ftrepen over den rugge , maar vyf. Ofhert in dit foort van diertjes doorgaans zo gelegen is, kunnen wy niet zeggen, om dat wy daar maar twee van bezitten, en geen Autheur heb- ben gevonden, die daar van hecft geíchreven. de bek puntig toelopende, met ecn ingebogen neus. Het heeft maar kleine, korte, tandtjes , en grote , brede , kiesjes in den bck. De oogen ftaan laag cn zyn klein; de ooren rond en plat , met een langen, puntigen, ftat. Verder is het kort van be- nen en poten, met kleine nagelen voorzien. Het haair op des zeli huidt is ros geel van boven over "t lyf, en van onderen watlichter. Dit dier onthoudt zich in wilderniffen en boffchen op de hoogíte bomen, daar het op vogelen loert, die het tot zyn voedíel verkieft. Het is niet heel wild, of kwaadaardig van natuur , maar vriendelyk en'fpeulfch , gelyk onze jonge katjes. D. Fabius Columna Lync. velt dit foort mede onder de Civetkat- ten, dewyl zy een zeer fterken en aangenamen reuk lieppess als ivet TAB. XLV 14. | 1 NE — SS IN SEN — 7 - S - ^ 7 77, s z» DAZ - tL 7 M. ra - z E - f 7 2 7 ; 4, , , 3 p E ? 2 / / / Cl 1/ (ll P E NE. zz - A zz S — ee Ne dI NS MY TN AX E S e c 2 bra STA A "i NUN SON NES S UU NM N o "MSS ii ' ) MN Ü NN AN M Av // 2777 E^ "i ZA i RNN N T - A P p, (m NS cx SS SS ERE (RÀ - — A ——— nex E ENS SN e — SESS S. IMS NN NN im UN Sc SS OS MAIS. ES CN uc. p Ee E Ew xo SS em SS ERN SN NS NS SS — tae M am a a - — Tas un L—- T (HESS ACUCR^OU S tho quafi & Mofcho miftum ; fpiret odorem. . Quod gium facculi, Cibethum continentis, reperire mihi licuit, grandiores multó, & alio modo conformati funt, tiam fudori hujus animalis ineffe ; olet. Num. 2. Hifpanis Tepe Maxtlaton adpellatus ; fiquidem folis illu feritate nulli cedit inter cognitas hactenus beftias. 77 quidem & ego obfervavi; at nullum tamen vefti- aeo Cati gaudent. Cibethici , qui praterea &c ác re ita fentio: iftam nimirum fuaveolen- D de vefcatur avibus, quarum pars magna etiam füayé Felis Jhoefiris , Tygrinus , ex Hifpaniola. Tygride certé ferocior elt in dilacerandis aliis animantibus , & imperterritus nulli parcit , przfertim ubi annofior in juftam molem excrevit. des oculi , vultusque ferox terribilem in modum ,: maculata eft. Cauda longa, acuta. ' ciem reprafentavimus, datá fimul P3g. 47 Num. 5. Quum animalia hzc in omnibus orbis plagis dentur, Interim offufá tamen efcá facilc capitur; belluz hujus indolem ézmiolus. Ceilonicus. quum avidiílimé exploret omnia. Pragran- fatis produnt. Pellis ejus ex grifeo, Tigridis Tabula XXX aliam Felis Íylveftris, Amcricani, fpe- ejus defcriptione. t ! & notiffima ubique fint, fupervacaneum nobis vifum eft, multa de iis commemorare: pracipué quoniam hiftoria eorum & variz fpecies ab aliis iam. ante Authoribus affatim defcriptz habeantur. rit, quodque actiones, dit, à radice riS«erf; quum facile induci queat, vetuftioribus ztrimos & Bates vocabantur ift 1e , ad quzcunque obvia fefe firmiter adfigete , né, licet ratione deltituta fint, gaudent tàmen ma Hominem, mente & ratione donatum , zmulantur Neque negavero, princip. finem dire&tis actionibus. Dum Simium dicimus, mas corporis partes eodem modo, ac in homine, configuratas, at in minorem molem contradas , gc» quas ab Hominibus videt exerceri, imitatur. Hominem ut zmuletur. zc animalia ; fiquidem quam velociffimé in arbores cfcende- & miri celeritate alta pariter ac ima petere norint, gnà prz aliis brutis prarogativá ; » quamvis bruto duntaxat infin&u , nec certum in ium ipfis forte ineffe plus quàm corporeum , facultate animal durius » quod pluri- Gracis Iw, HíSs, I$, au- . A Dlinio & aliis fcriptoribus Et fa- dum adeb pulchre pollens, certas quasdam hominum actiones imitandi: at indolis tamen fünt maligne, dolofz & perfide , nec vel proprium. herum faum impetere & mordere dubitant. 1d, quod uniformen pilorum fuorum albitudinem , erat, factitatum vidimus. à pragrandi Simio, qui ob oppido raram, ex Indiis Orientalibus ab hero fuo huc translatus Ille enim ab aliis, fibi ignotis , commotus , ad tranquillitatem haud amplius deduci poterat, ne à proprio quidem hero fuo, & in iram cujus tamen fpectatoribus irritatus aliquando , ad nutum antea fe gelferac femper ; fed contra huic, ipfum compefcere volenti, in faciem involans, impro- vilo morfi nafüm ladebat , plus forte noxe & injuriz ci illaturus etiam » hifi ab accurrentibus fübito £- mulis fuiffet abfterritus. Num. 4. Ab incolis Java? Koger Zfmzam vocatur. Civet en Mufcus onder cen vermengt, dat wy wel hebben waar- gcnomen, maar vinden evenwel geen het miníte bewys van een Civet-beursje, gelyk by de Civet-katten, dic ook veel groter en van eene andere gedaante zyn. Onze gedachten hier van is, dat hun zweet dezen aangenamen reuk veroorzaakt, om dat zy vich allen met vogelen genecren , die deels mede van een aangenamen reuk zyn. Num. 2. JVild Tyger-Katje an "t eilandr Hifpaniola. Het zelve wordt van de Spanjaarden Tepe Maxtlatoz genoemt, en is van 't wrcedíte foort van dieren , dat 'er bekend is, overtref- fende de 'T'ygers zel£ in 't verniclen van andere dieren. Zy ont- zicn zelís niets als zy oud en groot zyn; doch laten zich ligt van- gen door ander aas, om dat zy begerig zyn van alles te willen proeven. De grote oogen en "t wrede gezicht vertonen de vrecflelykheit van zynen aardt, Het is graauw. "Tygerachtig ge- vlakt, en heeft cen langen, puntigen, flaart. In ons XXX "'afereel hebben wy een andere. Weft-Indifche Bofch-kat ver- toont, cn de zelve bladz. 47 befchreven. Num. s. Ceylonfch Aapje. Dewyl deze dieren in alle vier delen van de wereldt gevonden : worden, en bekend zyn, hebben wy onnodig geoordeeclt daar vecl van te zeggen , nademaal velen voor ons dat hebben gedaan, fprekende van de verfcheide foorten daar van. Het Woordt 25 maakt den menfch indachtig, dat het cen dier is,dat in vele ligchaamsdelen met den menfch overeenkomt; doch in kleiner beftek; dat het in zyne werkingen den menfch nabootft , * om. [. E Unde patet hisce animalibus haud tuto fidi poffe. AMufiela Javanica. Prifos verb & Nymphitre nomine illam impertüffe teflatur Jonttonus, als het iets vandenzelvenziet. Het wordt van de Gricken Pitberos , Pitbes ,en Pitbon, (nis, nios, ISw) van Pi/Peflai , (nis«««) ge- noemt; om dat het ligt kan bewogen worden om den menfch na tevolgen. Plinius en andere oude fchryvers hebben dezc dieren "drimos cn Bates genoemt, om dat zy zeer gemakkelyk by de bo- men kunnen opklauteren, cn zich overal aan vaft weten te hou- den, en wel met fchielyke behendigheit op en neder kunnen ko» men. Deze rédenloze dieren hebben cen Broot voórrecht voor alle andere, te weten , dat zy met het redelyke fchepfel , den meních , met ziele en verftandt begaaft, vecl overeénkomfe hebben, doch dierfch,en niet wetende waarom. Wel is Waar,dat zy naar hun dierfch verftandt met kenniffe begaaft zyn, om zekere zaken, dic zy van de menfchen zien, na te doen; maar hunne natuur is vuil, kwaadaardig, en bedriegelyk, ontziende hunnen eigen meefter niet, om hem in 't aangezicht te fpringen, en te byten, dat wy zelf hebben gezien van cen Broot bcelt, dat, om dat het hcecl Withaairig was, van zyn mceiter, als een rariteit, uit Ooft-In- dié was medegebragt: want alzo het van andere vremde kykers wat getergt en tot kwaadheit was aangezet, kon het tot Been bedaren komen, en niettegenftaande de mceíter Zelf kwam om het te bedwingen, van wien het zich te voren altoos met een woordt liet gezeggen , gehoorzaamde het evenwel ditmaal niet, maar fprong den zelven naar 't hoofdt, en bect hem in den neus, dat den meefter zeer onverwacht voorkwam ; en het zou no. erger afgelopen hebben, indien 'er geen knecht Íchiclyk tot hul- pe was by gekomen; waar uit blykt, dat men deze dieren niet vcel kan vertrouwen. Num, 4. favaanfch Wefiltje, Het zelve wordt van de inlanders op Java Koger /t;gan genaarnt. Ook vindt men by Jonfton, dat de ouden hiet ANympbitra hebbert y gcheten; 78 RERUM NATURALIUM jontonus. Antra fibi in. terrà effodit hoc. animalculum , Talparum inftar, hisque: & infidias flruit; uin & mures capit, & in columbaria fefe penetrando, ova inde & pullos abripit: Qua noftris in oris es Muftelz ad fimilia comparatz funt, & loco Viverrarum ufürpantur à venatoribus ad obfidendum. antra Cuniculorüm , & hos inde expellendum. ^ Quum vero. & ubique per orbem. reperiazur hzc anima- lium fpecies, ci defcribendz diutius immorari nolo; id faltem additurus , quod Javanica hzc Muftela , hic reprafentata, collo & corpore fit brevioribus, quàm noftras; quodque caput tegentes pili obfcuré fpadi- , c& fint, ruffi , qui dorfüm, diluté vero flavi, qui ventrem veftiunt; caudá interim in apicem acutum & nigricantem definente. : í Num. sy. — Sewrus: Americanus. Unicolor eft; nec dorfum ejus tzniz diftinguunt. — Caeterüm vero formá vix differt ab illis, quos Tab. XLVII, pag. 76, reprafentatos REA Heic prafertim notari velim. fingularia illa membra ge- nitaia, quibus minutum adeo animalculum à natura donatum eft. TABULA QUADRAGESIMA ET NONA. Num. r — £rimacus, parvus, noftras. Vifu injucunda quidem hac animantium fpecies , at tangentis manui tamen terribilior , attacta vulnerat facile; dum fetis horret rigidis, & acuum inftar cufpidatis, quz perterebrandz cuti funt aptiffimz. Viva ubi contre&averis hzc animalia, caput ilico, pedes, & caudam, ventrem verfus ita contrahunt, nihil ut videas amplius, prater informem globum, rentibus horridum acutisque fetis. —Caeterüm ,. nocentia nemini, coenofa inhabitant ftagna & foffas, parum qua continent aquz , ad hujus ut fundum fuis pertin- gere pedibus queant: natare enim nefciunt. Quin & ob fpinas fuas lapidofa fugiunt vada, & mollitici potius fuisque commodis ftudent. — Tenui contenta vivunt pabulo , de herbis, radicibusque , tencrioribus , ibi crefcentibus, tum & de vermibus, aliisque reptilibus, petito. — ZEtate dum crefcunt, mole fimul & WR tantamque fxpe magnitudinem acquirunt, ut vel dimidio Íuperent, quem Num. 5 hujus Ta- bulz reprafentamus. , ; Num. 2. — den, fupimo in fitu , fubtus. confpiciendus. Num. $9. Erinactus , ZLmericanus ,. albus. : Surinamo nobis transmiffus cum noftratibus maximam partem. convenit; nifi, quod, füpetnam cor- pes quz tegunt faciem , pennz breviores, craffiores & rigidiores fint. — Ventrem fetaceus obfidet pilus, ongior multo, & mollior. Caput curtum, craffumque , nullo fer. mediante collo, adhzret trunco ; uti, dum animal dorfo incumbit, optimé licet confpicere. Oculorum fuperiora breves, obfcuré fuci, ili veftiunt; latera vero , retrorfum , longi, nigricantes. Auris externz in his, uti in noftratibus, nul- L deprehenduntur veftigia: at foramen duntaxat ibi loci patet, quod fonum intromittit. Capitis antica pats ; eheten; dat zy hunne holen in de aarde , gelyk de mollen; Rebben; en op de zelve aazen; ook vangen zy muizen, en ko- men de duivehokken doorfnuffelen, die zy van. hunne eieren en jongen beroven. Hier te lande verftaan J het zelve kunftje, wordende voor fretten gebruikt, en in de konyne-holen gezet, om die daar uit te jagen. Om dat dit dier zich' mede in alle lan- den en gewcíten laat vinden , is het onnodig veel daar van te fchryven. Wy zullen derhalven alleen nog aantekenen, dat het Javaanfche , dat wy hier vertonen, korter van ly£ en hals is dan de inlandfche zyn'; dat het haair op des zelfs hoofdt donker bruin, dat van 't bovenlyf ros, en dat van onderen licht gecl is, €n dat de flaart op "t einde zwartpuntig is. Num. s. Eikborentje uit de Spaanfche Wefl-Indizn. Dit Eikhorentje is van een koleur, zonder ftrepen over 't lyf, en veríchilt voorts in gedaante weinig van de gene, welke in het XLVII Tafereel, bladz. 76 , vertoonten befchreven zyn. Het te- genwoordige dient voornamentlyk om de zonderlinge tecldelen Van cen zo klein dier aan te wyzen. NEGEN EN VEERTIGSTE TAFEREEL. Klein inland[ch. Stekelzsuyn , of Egelvarken. Num. 1i. Dit foort van dieren is affchuwelyk voor't oog ; maar het isnog affchuwelyker als men ze met de handt wil vatten,alzo men daar door ligt gekwetit wordt: want hun ftekelig haair, dat hard en puntig is, gelyk naalden, kan door de huidt heen fteken. Als men ze levendig aanraakt, trekken zy 't hoofdt, de voeten, en den ftaart byeen onder den buik , dat daar niets van te zien is, dan, cen ronde bal, met overeind ítaande flekelige pennetjes. Zy doen geen kwaad, en behelpen zich in vuile modderige plaffen en floten, daar weinig water in is, om den grondt met hunne vocten te bereiken; want zwemmen kunnen zy niet, en ftcen- achtige gronden zyn hen wegens het ftekclige hair in den weg, waarom zy hun gemak zocken. Hun voedíelis gering, en z behelpen zich met de jonge kruiden en wortelen , die in de mod- derige floten groejen; als mede met wormen, en andere krui- pende diertjes: .Zy .groejen met hunne jaren, en worden wel de helit groter. dan wy ze in dit "Taferel, Num. 3, vertonen, ; 3 ^ Num. z. Het zelve dier van onderen ín die gedaan- Te vertoont. Num. ;. Wt Egelvarken uit. Amerika. Dit Egelvarken is ons van Suriname toegezonden. Het komt met de inlandfche meeft overeen;'maar de pennen zyn korter, . dikker en fteviger over 't bovenlyf. Van onderen an den buik is het borftelige haair vecl langer en zachter.. Het hoofdt is kort en dik, en daar is byna geen hals aan. Zy zyn beft te zien, als Zy op den rug leggen: hunne oogen zyn van boven met kort donker bruin haair begroeit, en aan de zyden, naar ach- teren, met lang zwart jiu bezet. Aan deze vindt men geen ooren, gelyk aan de inlandfche; echter is 'er eene opening, dat Zy horen kunnen, Het hoofdt van voren is wit, als mede Dei "y —ÓÁÉ— —————— XU TAB. XLIX.| Sx iS M ANS NN SENSN SSSSNBSNS SS Law Pa PAP 97 8 AP AV M20 a do am o AP A c7 rum a A94 ay gf B4 rr I a Ex. DANN ee cU CE ER Rr UE a. ap Um or ES XN TUAE NE ES) ppm Bois cs ro ce PAM / NULL C ul l/ / 1 // A ZU ZU FHEEEERHEEREEIH SSSSNS a" Y SN NN NUNN T. »*- £ AM A D, wi RSEN TOILIMNS a^ zx: — — S SNNT / b M CUR edes —————— TCMEENSY pe ie /, // I b M 7 Jj 7 LEA LAE NO SER S ANS SUN M, YAN D THO A nta NH 72h p ss 27 CSS NS 'S f Sri IA, 1 7 SEEN NEN ee SERQERSSN — SEX NOSESES S ERES MOERORE. EI ENSIS NN e SN SS SN AS Sc -— wA ERR CSS SSUENSNI W 1 N N NN tn A D 4 e 7, 7 D NW /H, AHATVIRPI NW PI TM NON IL Li HMM NS / Ep MAMMA AMA ur ith JM j S M MÀ —— (a I TAB.JAL. lo, diluté cinereo, quafi THESAURU S - 79 pars, venter, & pedes, albicant. Dorfi pennz ex cinereo dilute flavefcunt, | Roftrum,, failli aemulum , inftar cutis Ícatet dentibus. —Crura, & pedes, curta funt, hique in quinque fiffi digitos, longis, acu- tis, jncurvisque, unguibus munitos. Pedum pofteriorum calcaneis inter currendum fcfc. promovent uti Cuniculi. Cauda brevis eft, & raro pilo obfita. Num. 4. —Erimacus, Sibericus, [uperue con[picuus , capite ad. pectus. contracto. à s Coloris eft obícuré rufi; pennarum verb, quz breves, craffr, & acuminata funt , apices auro quafi obducti apparent. Num. 5. Evinaceus ,. Sibericus , mas , fupinus. Auriculis gaudet hec uer parvis, planis; roflro brevi; ventremque gerit tenui , laneo, obfitum pi- auro obdu&o. Pedibus fubtüs, prc curfu, callofi veluti colliculi accrevére. M c genus Erinaceorum per omnes naf regiones. Indi, pelle exutos, & bené affos, in deliciis abent. H TABULA QUINQUAGESIM A. Num. tr. Hyftrix , Orientalis , criflata. Varie harum funt fpecies: ifthanc Sumatta & Java profert. Penne, quz corpus cjus tegunt , longi fant, & , acus inflar futoriz , incurva atque acuminatz , partim albis, & ex nigro fucis , maculis , tan- quam articulis , diftin&z, partim minutis, albicantibus , fufcisque , lineolis transverfalibus , copiofiffi mis, is verfus apices in nigras abeunt, ornatz. Pellis, in qua radicatz funt pennz, crafla cft, & has eodem ordine, quo plumz avium, digeftas gerit. — Species hzc elegantem in capite prz fe fert criftam, € magnis parvisque pennis conflaaam , quarum maximz, uti fub lit. A confpici poteft, in fattigio recur- * vate , retrorfum in plures apices diftinctz , & veluti fiffz funt. — Pennz in medio late & planz, offis in- ftar dure, profundé capiti infixe, fetis minoribus, pennarum zmulis, undique ftipantur fpcétaculo admodum concinno. Pe&us & venter fimilibus ornantur pennis. Pedes et ipfi pennulis brevioribus , pi- lofis , pungentibus , deorfum pendulis, conteguntur. Cura veró cum pedibus crura funt: anticosque pc- des incurvi quatuor muniunt ungues; poíticos terni. Caput breve eft & craffiufculum , obtufoque con- fpicuum roftro, quale nonnullis in canibus obfervatur, cui barba circum accrevit longis, fpinofisque quafi , pilis hifpida. — Anterior capitis pars curta, & veluti globofa, magnis, lucidisque fplendet oculis. Maxille fuperiori nulli infident dentes; at lati & grandes inferiori. — Cauda apparet nihil. Irritata ift- hac animantia tantopere prz irá corpus infant, omnes ut pennz rigeant ere&z , earumque nonnullz ali- quando , ob fortiffimam illam cutis expanfionem, clidantur. Pracipitia in iram ca dixeris , at REL maligna; utpote neminem morfura, aut lafurai, nifi à quo laceffita. prius fuerin. Dum verb facilé exarde« lyfvan onderen, en de poten. De pennen op het bovenlyf zyn Daar zyn veifcheide foorten van dit Yzervarken. Het tegen- licht afchgecl ; de fnuit , ende bek , met zyne puntige tanden, ko- woordige wordt op Sumatra en Java gevonden.. Het hecft lange men met die der varkens overeen. Zy hebben korte benen en — en kromachtige pennen over 't lyf;en wel zo krom en puntig als voeten , met vyf klaauwen aan ieder voct , die met lange puntige een fchoenmakcers els, ten dele met witte en donker bruinachtige en kromachtige nagelen voorzien zyn. Van achteren lopen zy op plekken , als leedtjes, verdeelt , ten dele hecl vol met kleine witte de hielen, gelyk de konynen. Hun ftaart is kort en dunhaairig. cn bruine dwarsftreepjes gefiert, die boven naar 't puntige eindt zwart zyn. P. su d de pennen in zitten, is dik, ge beri ; zyn daar in gefchikt als de pennen en veéren aan 't gevogelte. Num. 4. Siberifcbe Egel, of Stekeloarkentje, Dit foort heck cen fraaie kuit op 't hoofdt, van d kleine pennen, waar van de grootfte, gelyk hier by let. B wordt aan- Het zelve is van een donker roffe verwe , waar van de korte ^ getoont, naar boven krom gebogen , en naar achteren in ver- dikke, puntige, pennetjes van boven als verguld zyn. Hetver- fcheide punten verdeelt, als gefpleten zyn. In't midden zyn de toont zich van boven, met het hoofdt onder de borft. ennen breed en plat hard , als een been, zittende diep in "t D sorirs vol kleine penachtige haairen daar by , om de grote it Siberi£ gek 5 pennen op 't hoofdt te bedekken , het welk zeer fierlyk ftaat, Nam 5 RE (^w mx s N OM be borft s de buik zyn insgelyks gepent en gefiert.. De poten egeende op aen rug; een mamerje. zyn met korter haairige , ftekelige, pennetjes, nederwaarts han- gende, begroeit. Zy vallen kort van benenen poten. Aan de Dit foort hecft kleine platte ooren; is kort van bek, er lit — voorfte zyn vier kromme nagelen, en aan de achteríte drie. Het lyf is van onderen met dun , wollig , haair bezet, zynde licht — hoofdt is kort en dik, ftomp van bck, gelyk eenige honden, ea afchverwig , enals verguld. De poten zyn door hetlopen van on- lang ftekelhaairig van baardt, kort en rond van ooren, mct gro- deren met dik.celt , als heuveltjes, begrocit. Het fchynt,dat dit — te heldere oogen. Boven in den bek hebben zy geen tandens flag van dieren in alle landen gcvonden wordt. De Indianen maar van onderen zyn zy groot en breed. Men vindt 'er geen houden het zelve, als het gevilt en wel gebraden is, voor cene — flaart aan. Als deze dicren getergt worden, blazen zy hun ly£ lekkerny. zo ftyF van kwaadlieit op, dat alle de pennen daar overeindt ko- men op te flaan, in zo verre, dat zomwylen door deze fterke uitfpanning van de huidt ccnige pennen daar uitipringen. Zy NCOOB DP GASUD E TAFERE E L. zyn, om zo te fpreken, ligt geraakt; doch niet vuilaardig om iémandt te byten, of ku te doen, Ni sd zy niet boos ge. ; , : maakt worden: maar doordien zy zich ligt vertoornen, wan- Num. r. Gepluimt Tuer- of Penievarken , uit neer men ze aanraakt, of aan pis pennen ftoot, dat zv niet Ooff -Indié. verdragen LEUR) worden zy zecr gram. Deze grammoedig- Va eit s 8o RERUM NATURALIUM . : i . L J ; Ji. Uk. exardefcentia vel attigeris, vel, quod perferre nequeunt, ad ipforum fetas offenderis ,, vehementem ilico in modum incandefcunt. An, quia infigni gaudent fellis veficulá , tam prona in iram fünt, ut ad quem- libet atta&um , aut improvifum allifum pennarum fuarum, (quem & contingere -fepius, & doloris haud parum adferre, quisque facilis comprehendit ,) fata, calcarias parit concretiones , hominnm urinarià, imo & bilariá nonnunquam, cujusdam ab ipfo eductum , pifum zquantes , generari calculos videmus. viveret ,. in Academiá Lugduno-Batavá Profeffor , adeó mox fiant biliofa? Bilis certé inibi non raro conden- fenfim magis magisque augefcentes ; fimili prorfus modo, ac in veficá D. Rau, Anatomes, dum folliculum membranaceum , é cyfti felleà mulieris mihi quondam monftravit, in quo calculi quindecim ,' magnitudine finguli at variis inter fe angulis & fuperficieculis, in omni ambitu tam arcté compacti hzre- bant, ut fru&tüs Granati femina qua(i referrent: illi, quidem , quousque in tunicá füà conclufi liquore ibi- dem ftagnante ambiebantur, firmiter inter fe juncti permanebant ; at arcfacti rum vero fex idem Clar. Vir dono mihi dedit, di coloris fuiffe obícuré fpadicei extus , tantz eft e & ratio fuit, cur, illis tcjedtis , Tabulà fequenti. Hyftricum potius calculis loco medicamenti uti , Sunt autem hi, qui Hyftricum nempe in veficulis bilariis reperiuntur , & plano-ovales; quorum eos pro optimis habemus, fponte diflolvebantur. Eo- quos tum examini fubjiciens prius exficcatos , deprchen- demtá vero per attritum cruftà externi, intus coloris ex rufo fla- vi, faporisque fellei, amariffimi. Horz tamen fpatio omnis inde extrahi poteft amaritudo : neque hec dicic » àc quidem in Lapide Porcino Malaccenfi ; prout propria me docuit experientia. Qua pro more perrexerim. utplurimum rotundi, aliquando qui coloris funt diluté ruffuli: fed plura de his in Hanc etiam Hyllricum modo deícriptam iiem nonnunquam , at raro tamen , calcu- los felleos gerere , mihi relatum eft ab iis, qui iftam huc adtu erant ; eosque & coloris effe obfcurà bruni, & Íatis amaros, multo autem molliores & friabiliores , hincque in fragmenta facilé dilabi, ubi fapiuículé infunduntur, nec virtute zquiparari poffe illis , Num. 2. Infuüle Boero incole hunc Pfeudo-Aprum Babi quos poftea exhibebimus. "per , Indicus. Orientalis, Babi Roefa. dictus. Roefa vocant fuo Maleytarum | idiomate , quod Apro- Cervum notat , interprete D. Fr. Valentino, qui Operum fuorum Tom. III, p4g. 268, hoc animal de- Ícribit. Interim paradoxum id mihi videtur, quod, juxta teftimonium D. Vanni, hanc animalium Ípeciem , exceptà Boero infulá, alia nulla Indie Orientalis regio ferat ; quum tot corum capita cx Indiis huc transferantur ,. ut ultra quinquaginta hisce in oris me videre meminerim, & vel ipfe cgo haud pauca poífideam. | Carnem hujusce beítiz inter optimas & fapidiffimas referunt ferinas Indi, & Aprinà vulgari multo teneriorem atque fuaviorem cenfent. o Pili molliffimi, lanei quafi, at. breves, agnorumque lanu- gini fimiles , totum ejus corpus obtegunt ; rigidiores tamen & fetofi magis funt, qui dorfum veftiunt. Color, qualis Porcorum noftratium , albicans eft: corpus quadratum & obefüm : anguítum , prolixo pollet roftro , terre fodiendze nutique funt. oculi. caput oblongum , & adaptato : auriculz parva, arre&z , acuminatz ; mi- E maxillà fuperiore bini erumpunt dentes, recurvati, admodum proceri , fim elongati, frpe adeo intro refle&untur, ut apice fuo in offa nafi, fub oculis, fefe rurfum 8 P qui, fen- enetrent : quod quidem annofioribus przíertim , nec fine magno dolore , contingit. Infiguntur hi maxillz fuperio- ri tam altis radicibus, quz vel ad oculum usque pertingunt. Inferiores autem , longi pariter & incurvi, anticz parti inferioris maxillae implantantur. heit, die hen dikwils, gelyk men wel kan afnemen, by het ra- ken of onverwacht ftoten hunner pennen, dat hen noodzakelyk fcer moet doen, overkomt, fchynt oorzaak te zyn van de grote CRUUTD die zy hebben. De gal wordt daar door dikwils ge- "itremt, en maakt allengskens cene kalkachtige aanzetting, die met 'er tydt groter wordt , gelyk by de menfchen de ftenen in de blaas grocjen,en ook wel in de galblaas, gelyk my de Heer Rz, in zyn Ed. leven Profeffor in de ontlecdkunde te Leiden, in cen vliesjc heeft vertoont , waar in vyftien fteentjes, ieder van de groot- tc van cen gcel erretjc, waren; maar alle met verfícheide hoekjes en kantjes in de rondte digt aan clkander gefloten, gelyk de pit- ten in de Granaatappclen, die hy uit de galblaas van eene vrouw hadt gehaalt. Zo lang als deze fteentjes in hun vocht en vlies befloten waren, hielden Zy zich in een; máar wanneer Zy droog wierden, vielen zy van zelve uit cen. Deze Heer hadt de oed- heit van my daar zes ftuks van te vereeren,— Ik bevondt, dn zy donker bruin zyn, gedroogt zynde, en fterk gallig bitter: van binnen zyn zy ros gcel, wanneer men ze vryf. De ETEAINU kan in cen uur tyds daar ten eenemaal uit gehaalt worden, en zy zyn Ook niet zo krachtig in hunne werking als de ware Pedro del Por- €o van Malakka, gelyk wy by ondervindinge weten, zo dat wy daar van afgezien, en ons by de ftenen van de Pennevarkens gc- houden hebben. Wat aangaat dc ftenen, die in de gal van de Pennevarkens grocjen, de zelve zyn gemeenlyk rond: maar men vindt *er ook, dic plat rond zyn. ' Die licht rosachtig van verwe Zyn, houden wy voor dc befte, daar wy ons in het naaftvolgen- de "'afereel breder over zullen verklaren. Het gebeurt ook wel, dat in deze Pennevarkens galítenen groejen , doch zeer felden, Bclyk ons de genen, die ze hebben medegebragt , berichten, die donker bruin, en ook wel bitter , maar veel weker van aardt Zyn, zo dat, als zy wat vecl getrokken worden, ligt aan brok- Nec videntur bina illa dentium paria adeó utilitati , quàm ornamento ken vallen, zynde zo gocd niet als die wy op 't volgende bladt: zullen befchryven. Num. 2. Byfoort van een suild Varken , van de In- dianen op 't eilandt Boero Babi Roefa genaant. De naam van Jabi Roefa is in "t Maleitfch Zrker-Hart te zeggen, gelyk de Hr. Fr. Valentyn, die het in "t Z// Dee] Z ner Werken, A/adz. 268 , heeft beíchreven , aanmerkt. Het komt my vremd voor, dat dit foort van dieren in ganfch Ooft- Indié niet gevonden, noch gevangen zou worden, dan alleen op het eilandt cero, zo als de Hr. Valentyn wil, dewyl 'er zo groot een getal van hoofden, waar van ik "er meer dan vyftig in deze landen gezien heb , en verfcheide zelf nog bezit, uit Indie herwaarts overgebragt zyn. De Indianen houden het voor het befte en fmakelykfte wildt, vecl malfer en aangenamer dan ande- re wilde varkens. Over het lyf is het ganfch wollig van haair, maar kort, gelyk de vacht van jonge lammeren. Over den rug is het wat harder en borftelachtig. Zy zyn wit van verwe, ge- lyk onze inlandfche varkens, glad van lyf, en doorfpekt, lang en fmal van hoofüt, met een langen fnuit, om te wroeten en te woclen in deaarde. — Zy hebben ook kleine opftaande , puntige, ooren,en kleine oogen. Uit het bovenfte kakebeen komen twee lange, kromme, tanden, die zomwylen zo lang en krom uit het boventte kakebeen uitgroejen, dat zy van boven weder kort on- der de oogen in "t neusbeen ingroejen, heg welk die genen, die oud worden, meeft gebeurt, en hen grote fmert en pyn moet veroorzaken. De boveníte tanden zitten tot onder de oogen diep in't kakebeen. De onderíte, die mede lang en krom zyn, Zzitten vooraan in 't onderíte kaktbeen, Deze vier tanden zyn meer T ra es A z S SSNNNS SM i3 AS SS n D 7 7 7 7 Z // TE MP cato E — *SSNNRCTRS NE SE VN Y S SA NAWNGSN MN! NEN " SOM Ww P ANA : SN SN NN —MSeà NNSSESSN ; ERN ESSNN a ee C THIS M VESCSS SU L7 A, D 7 7 7 ; 7 / A 2 LZ A D vA 7 7 I NN Dra m E ——Q SRCWEN — À —- - —— z— S | epe E 1 A ES TES UN VIS PA UA EE : ELLEN 1) /:- : € RENNES a — QE Tee —€—- S : l » V LORS ' 1 EL NES CN M t€: 2 A A UN US S e: SOS in remm m j : pie À LAT rre EE S SR PS NS jm SENE NN DS SS av in : N 3 - e Re CANA NND RU SEXY NERENA IA. X : SS S , j z NS NS a NS —I OR AS ZH 5 A ES id SNC CNET Ee S REDE A 7, SUN EN —— —E E mal ——B c p AEN ESSA ——— 3 R E NN ER x Y A : MR NES RENNES - - : " : : : mu NSSOPSISNCONWOC TUS NS | | NN ESSE. ce 2 S EENSR, E x - - 3 NNNM RSS ^ M M CES SESS S SET IN NO * - z e S NNNM S S * NN 3 SN SESS ) E E RENE RA m ERAN ALS MEER NE NI SEN - mm SN -- EE ae S» E LG ESSEN SNNSS WENNS NEST 3 : ANSA SEES NN NNUN : . N . : NN Y W SRICRUESNNNESSRMNEENS EIN T ELCHE A H CSS EE RSS SENSN - M : M SEEN NM NS NNNM ENS ; X : Y VEELSS OXNSSN 3LLLSSNN ENNUCOCAEN T SENS SN zx : ES z em ; S SEES ALTI : : SESS SM SNL x RN S SN à i INN WM NS EREMO S nee Re E C AP OPENS NS NN, ES DE. RD NE UD Vm M suceMi m d TN - T S MN NER - - - AXES T-R S S 7 3 NS ROS AO ER RC NEN tm MAC m m RI. ES NER MER UN NAT ue XEM SENS SER SUN SN A A INS. NEN RTT OmU M ENTUM DOTT NN RES S S SS 5 S SYN MEE Ee c ie S c - NUN SANE EE A M RE SR E Wee MR NETT SS S : e UA CA —B nie SQeocc MORSU SC e Em e SOMUNNOSUASU M ANS S NC M SESS EN Eo —— MM S m » mc E S -— SS Y SS S. : XS RS RENNMA n za XN S x NNMOT EA eee Ei Lo e. - E ES ES CARS s — N T Op Dm T Em MANAGE A A A ce A RR N VS TNT NS RS S AA RR UR NE SR SERRE I a A P Cep A Opes : : A ONERE MMAY EA OS AERE a e AS EIEO NNUS: DONNECUUA S UU EU T RS — ED. z s RÀ — — P: TE ECSCA.U R Ue 8t - ornamento animalis dicata effe : fiquidem vix morfui , aut mahducationi infervire queant ; fed juxta fe plu* rimos alios gerant dentes omnis generis , funt & gracilia: cauda vero , & pr Nomen autem Zaino, Apri Mexicani, ci impertit. Num. 5. ge hoc qui opus exfequuntur. Pedes, uti noflratium Porcorum » in ungulam definunt , quz , anticá P bifulca, bifidum quoque calcaneum retro emittit. cilia : olixa & crifpata , quafi in paniculam terminatur. dus Valentinus in Moe Mufeorum lib. III , Ie. 453» bit, ut facilé pateat, Ipfum nec oculis unquam illud Crura longa D. Michael Bernar- hujus animantis tentionem faciens, hoc ita defcri- ufurpaffe , nec bonz: fidei relationibus gavifum effe, Caput. ofeun. Apri, Babi Roefa dia. Id, uUam rari quid » €x Indiis Orientalibus nobis transmiffum eft. Dentium in eo Óttus & cteíceti- di modus diftin&é confpicitur. Lit. A pennam exhibet, vel aculeum potius, capiti Hyftricis Num. x. innatum, qui varias in propa- gines verfus apicem fefe dividit. TABULA QUINQUAGESIMA ET PRIMA. Num. r. Porcus , aculeatus , fü Hyfrix ,. Malaccenfis. En híc genuinam Hyftricem, Jave, Sumatre, potifimàm verb Malaccz incolam, qué, non con- ftanter quidem , fed, uti in homine, aliisque animantibus fit, per difpofitionem morbofam , fuo à felle generat pretiofiffimum illum lapidem Medicatum! Tota corporis fupina facies longis, re&is, & inítar fubularum aculeatis , horret pennis , à pollicari ad fesquipedalem usque menfuram vari longitudinis ; qua per feries digeftze plerumque, & ordinatim à cute propullulantes, partim ex albo & nigro, partim ex albo & fubruffo, variegatz , articulati quafi quidpiam mentiuntur. li, tenues, longi, fetarum zmuli. uti in noftratibus Porcis, auriculas gerit Harum interflitia exigui replent pi- Caput oblongum, brevi pilo hifpidum, nudas feré, & pendulas , fuillumque roftrum , cujus interiora dentibus fuprà & infrà Ícatent. Oculi grandes & lucidi fant. — Pilus autem , qui ventrem , femora, & pedes tegit, tuffus , bre- vis, aculeatus, tenuis, & deníé compofitus eft. Pedes in quinque abeunt digitos, curtis unguibus ar- matos. Scriptores varii, uti Tobsflonus , Valentinus , &c. perperam afferunt , quod animal hoc pedibus anticis Taffum vulgo dictum , pofticis vero Urfum zmuletur. Ipfe etiam Fr. Valentinus fuam hujus ani- mantis hiftoriam erroribus commaculavit. Africa hanc quoque Hyftricum fpeciem profert, at minorem multo, nec, nifi rariffime , calculo felleo fcetam. Num. 2. Porc , aculeati,| Malaccenfes , catuli. Hic prono cotpore, ille fupino, fefe fiftit. Uterque ventrem , cruta, & pedes, nuda adhuc exhibet : at é dorío breves iamiam emergunt pennz, cufpidatz , quales in. Erinaceis indigenis partim fübruffz , portim penitus albicantes. Cauda ipfis patva & curta eft, nec aculeata. In maículo, pofticitus, fuprà os facrum , tuber eminet, cujus confpectum pennz circum fit prohibent. —Notatu dignum eft, £emel- meer tot fieraadt van het dier dan tot nut: want zy kunnen daar gcen dienft van hebben om "er mede te byten, waar toe zy met andere tanden en kiezen rykelyk voorzien zyn. De poten zyn gelyk die van onze varkens, met twec grote voorklaauwen, en twee kleine hielklaauwen voorzien. Zy zyn lang en dun van be- nen, en hebben een langen gekrulden ítaart, en een kwaftje daar boven op. Doctor Michiel Bernard Valentini maakt gewag van dit dier in zyn Mzfeun Mufeorum lib. I1I, pag. 4535 maar uit het geen zyn Ed. daar van meldt, blykt het, dat hy daar het rechte bericht, noch gezicht niet van gehad hecft. "Hy noemt het Zaigo y Aper Mexicauus. Hoofdt van t Wild wvarken Babi Rocfa in "t geraamte. Num. 5. Het zelve is ons voor iets feldzaams uit Ooft-Indie gezonden. Men ziet daar duidelyk aan hoe de tanden en kiezen gegroeit zyn. By let. A wordt cen pen of pluim van het Pennevarken verbecld, dat op liet:hoofdt grocit, Num. 1, en boven aan in vele fpruiten is verdeclt. EEN EN VYFTIGSTE TAFEREEL. Num. zr. Ymer- of Pemevarken oan. Malakka. Zie daar het rechte Pennevarken, dat op Java, Sumatra, en meeft in Malakka valt, waar in de koftbare medicinale galfteen grocit; doch niet in alle, naardien het tocvallig is, gelyk in den Ln . lam; menféh ; en vele andere dieren. — Dit foort heeft lange rechte en ftekelige pennen, alseenels , boven het ganfclie bovenlyf, ongelyk vanlengte, van een duim aftot een en cen halve voet. Zy ftaan meeft in reien, en dus in order grocjende uit de huidt, wit en zwart van verwe, en ten dele wit en rosachtig, als of het leedtjes wá- ren. '"l'uffchen deze lange pennen zit het mede vol kleine dunne lange haairtjes, als borftels. | Het hoofdt is lang, en korthaairig y met kaalachtige, neerhangende, ooren, gelyk onze inlandíche varkens, voorzien, als mede met een varkensfnuit, en bck vol tanden ; zo van ondcren als van boven.. Het hecft grotc; heldere, oogen. Verdef is het haair, dat rosverwig is, op *t onderlyf, de fchirikels, benen en poten kort, ftekelig, fyn, en digt in een gegroit De poten zyn met vyf klaauwen en korte nagelet ezet. Verícheide fchryvers, gelyk obuffon, Valentini, en an- dere, zeggen, doch kwalyk, dat de voorpoten als die van eet Das, en de achterfte als die van een Beer zyn. — Zelfs heeft 7r. V'aleityn daar verfcheide dingen verkeerdelyk van opgegeven. In Afrika wordt dit foort van Pennevarkens mede gevonden, maar vecklkleiner: oók worden 'cr geen galíteneri, of ten minften zeer felden, in gevonden. Num, 2.^ Twee jonge Malak[che Peumevarkentjes, Het een van deze varkens ftaat op zyne poten, en het ander legt op zyn rug. Deze diertjes vertonen zich alsnog geheel kaal aan *t onderlyf, de fchenkels en benen; maar op 't bovenlyf ko« men de korte ftekelige pennen voor den dag , gelyk by de inland- fÍche Egels, ten dcle rosachtig, ten dele ganfch wit. Zy heb- ben een kleinen, korten, ftaart, maar niet gepent. Het mane netje heeft aan het achterlyf op "t kruis een bult, dat door de pennen niet wel tc zien is. Het is aanmerkelyk, dat van deze X dieren 82 RERUM NATURALIUM lam, quando cum Mare congreffura eft, in dorfum fefe reclinare; quum vulgo confuetum. inter quadru- peda coitüs modum hic vetent aculei, & dorfo longüm porredti: id quod. & Itineratores. atteftantur, & ipa dictat ratio. Num. 3. apis Porcinus , Malaccenfis, fen Lapis Hffricinus. Malaccz incolis Koeliga Laudac, Lufitanis Pedro del Porco audit, Infolitz: hic eft magnitudinis, noftro in Mufeo confpiciendus , demto, quo in Malaccá fuccin&us eft, auro, drachmam dimidiam fupra unciam integram , ponderis Holland: equans. — Plus vice fimplici mille Imperiales , monetz Batavz , pro eo mi- hi offerri memini. perfe&itudines. Num. 4. & 5. Pro rata enim magnitudine omnes ipfi infunt , quz hisce in lapidibus defiderantur , Bini Lapides, ejusdem. farina; quorum prior auro inclufus J ef; alter. nudus. Aliis adhuc, prater hosce, tam minoribus, quàm majoribus , gaudemus in ufum quotidianum ; quan- do à Medicis Practicis prafcribuntur in febribus ardentibus, alisque acutis, & malignis morbis, Pete- chiis, Variolis, morbillis, I&tero, & affectibus Biliofis, Hyftericis, Spleneticis , quorum pracipué in, vitiatà per D. animi pathemata, Bile haec fomes: ubi enim hisce in morbis exagitati fanguinis com- peícendus fufum hoc didi, flor: Tiliz, pro lubitu: inde enim nihil datur. difcriminis quoad extradi efficaciam. uror eft, fpiritus vitales recreandi , & blandi fudoris requiritur excitatio ; infufo Lapidis hujusce, prafertim fi genuinus & bonz notz hic fuerit, prafentius aliud vix datur remedium. plerumque cum aquà pluvià, co&i, aut alii quadam ftillatitià, Meliffe, Cardui Bene- Paratur autem in- Aquam tamen Pulegii, aut Chelidonii majoris, cateris prete Calfaciendam prius aquam jubent non- nuli; at minore certé cum effe&u : quia frigida facit, ut tardius aquz íeífe communicet ejus virtus, Quin & friabilis ille redditur ab aquá calente , prout aliquoties ipíe expertus fum. Ante iam adnotavimus , ejusmodi cal- fpeciebus, — Verus & genuinus Lapis Porcinus coloris eft fub- ruffi, inftar nuclei, Perficorum , & tacui quidquam unguinofi feré exhibet. opus fit. fragmenta. diffolvitur ; calculos in aliis etiam Hyftricum reperiri plus extrahit. Calor, dum poros lapidis arctat , & morá longiore ad parandum efficax infufum & inde edu&us, atque reficcatus dein in In centro ejus nulla depre- henditur bafis , circa quam prima concretio facta eft , nifr tenuis quzdam pellicula nigricans, folioli zsmu- la; aliquando autem ne hzc i an In humore felleo Animalis nafcitur, à minutiffimo granulo, ca- pite aciculz non majore, fen facile à e invicem feparari poffint ; quia , im in molem vitelli ovi gallinacei , aut Anatini , excrefcens. bus quafi lamellis, verficoloribus, fibi mutuo fuper impofitis , conflatus videtur; Intus ex pluri- ita tamen , ut ille haud uti in Calculis urinariis Hominum & brutorum, firmiffimd inter fe concreveré, — At alia prorfus natura eft hujusce Las ? quàm ilorum; & licet Lapidis illi no- men vulgo detur , re tàmen ipi lapidofi nihil habet : fiquidem , ut ante meminimus, in aquá folubilis fit. Id porro notandum cft , quod , (i fragmentum ejus duabus vel tribus aquz unciis per horz fpatium committi- tur, tantum inde virtutis extrahatur , quantum.hzc aqua copia capere poteft; nec, vcl per menfem dein- ceps protractà in eadem aquá maceratione, quidquam amplius de pondere fragmenti decedat. — Aliter. ve- ro res fe habet cum Lapide grandiore , nondum multas infufiones experto; quippe, qui prodigus virtutis fua, dieren, wanneer zy paren, het wyfje eu den rug gaat leggen; an- ders zouden zy de voorttecling om de lange achter uit ftaande pennen niet kunnen verrichten, gelyk de reizigers daar van ge tuigen, en ook ligt is na te gaan. Num. 4. Galfleen van. een. Malakfch Pennevarken. Het zelve wordt in de landtale Kozliga Laudac , en van de Por- tugezen Pedro del Porco genaamt. | Selden vindt men ze zo groot als deze, die wy in ons Kabinet hebben. Zy weegt, bchalven het goudt, daar zy te Malakka in omvat is, een en cen zestiende once Hollandfch gewigt. Daar zyn dikwils duizend Ryxdaal- ders, Hollandích geldt, voor geboden. De zelve heeft naar zy- ne grootte alle dc volmaakte hocdanigheden, als in zulk cen fteen vereifcht worden. Num. 4. en 5. Twee Stenen. an bet xelue foort , «vaar dn. Num. 4 in goudt flaat, ey Num. 5 monder goudt is. Behalven deze hebben wy 'er nog verfcheide kleinder en gro- ter voor het gemeen gebruik , wanneer zy van de Heeren Docto- ren in de Medicynen voorgeíchreven worden in hete koortfen, enanderé gevaarlyke en kwaadaardige zicktensvanbluts, pokken, mafelen geluween gal-ziektens , ook in opdampingen, of moeder- Zicktens, voorts milt- enandere zware toevallige kwalen, die voor- namentlyk haren oorfpronk uit de gal door grote ontftelteniffen hebben, de fyne delen van 't giftige bloedt verzachten, de levens- geetten verkwikken, €n een meukinge van zwect verwekken, waar voor de uittrekfclen van dezen fteen ongemcen dienftig zyn, longiore inzonderheit wanneer zy van het oprechte foort worden getrok- ken en n Men neemt daar toe gemeenlyk gekookt re- gen- of ander gediftilleert water, het zy van Meliti Borrago, Card. Benedi&. of Lindebloeffem , dat onverfchillig in het trek- ken is. Het gediftilleerde water van Polei , en van 't grote Scheel- kruidt, of Zgua Chelidonia major , vinden wy het beft van alle te Zyn. Zommuge willen 't water warm gemaakt hebben; maar dat is niet goed, om dat het in koud water vecl beter trekt.. In "t warme zuigt de fteen toe, en moct veel langer flaan trekken ; ook fcheurt hy in warm water getrokken, en valt, daar uit chaalt en opgedroogt zynde, in ftukken, gelyk wy ver- frheide malen zelf hebben ondervonden. Dat 'er meer foorten van zulke ftenen uit ander flag van Pennevarkens zyn, hebben Wy reeds in de voorgaande beíchryving gemeld. Het ware en rechte foort is rosachtig van verwe , gelyk de fteen van een Perzik, en een weinig kleverig in 't aanvatten. 1n 't midden is niets te vinden, daar hy zich aan heeft vaft gehecht, dan een dun Zwart vliesje, naar een laadtje gelykende; cn in zommige is-niets. Hy grocit in de gal van het dier, van een klein korreitje als cen fpeldeknopje, tot de grootte van de doojer van hoender- of een- de-cieren. Van binnen vertoont hy zich.als met fchilferen, oF lagen, met verandering van verwe omkleed, maar fchilferende niet ligt, om dat zy te vaít op elkander zyn gegrocit, gelyk de kalkachtige ftenen in de blaas van menfchen en dieren: doch de- ze ftenen zyn van een ganfch andere hoedanigheit, en hoewel zy ftenen worden genaamt, zyn zy niet fleenachtig, maar worden in water, als boven is aangemerkt , afgetrokken. Het is aanmer« kelyk, dat, als men cen ftukje van dezen fteen in twee of drie oncen water legt, daar in cen uur zo veel aftrekt, als het water kan aannemen, en als het een maandt lang: daar in hangt, zal daar ook niets meer van afgaan in gewigt. Maar cen grote fteen, dic nict veel getrokken is; zou vecl verliezen , doordien.hy mild is T H^E S A'U' RU" $. longiore morà in aquà plurimàm foret perditurus. infunditur , fpa vice fpatio quadrantis horz, H ^. - i . integra: feré horz intervallo, aquam faturabit , 83 : j urimi Rurfus: magna datur inter Lapides hosce ratione folubi- litatis differentia; dum alii citius, tardius alii br in Ciro folubilis fi uno die quinquies , aut fexies ecundá vice per horam dimidiam, tertià vero. non nifi & deinceps , pro numero repetitarum infufionum , femper & tempus macerationis dimidià horá augendum erit, ut füfficiens fiat virtutis communicatio. Attamen fi bidui , vel tridui fpatio ficcum reiqueris, tum denuo quadrante horz aquam vi & amaritudine fuà im- pragnabit: quod fortà ab aris externi vi quafi Magneticá , in hunc Lapidem agente, deducendum venit. Id veró & notari meretur, quod minuta particula, à Lapide pis ipfe integer , eandem attrahat rurfus amaritudinem. Üzpius infufo detrita, haud minus, ac La- Quotquot horum Lapidum , poft i&am infafio- nem reficcati, albá & lucidà füperficie quafi cflloreícunt, tanquam fi per aquam falíam dui fuiffent, eos non infimz effe notz credito. In animi deliquiis, & oppreffionibus Cordis enormibus, aliquando Lapidis hujus grana tria, aut plura , ut vocant , in (abf. exhibentur vino diffoluta , optimo cum even- tu. Id tamen ob fummam formulz talis caritatem rariffimó. fit. Ex hactenus dictis clucefcit quàm clariffimé immenfa Dei clementia , qui abjediori huic Animantium i SEI SENE: £s : : i ^ fpeciei excellens adeo indidit remedium in ufum. Hominis ; cum morbis & morte conflicantis. Ab xgrà Animalis Bile natus hic calculus, reverá. morbofus, periculofiffimos, Cui volupe eft, plura de Lapide hoc fcire , ci Pra&ici Leidenfis , fcriptio, Medicamentum fit incomparabile ad graviffimos & quibus ab incunabulis ad tumulum usque obnoxia eft vita hominis , morbos. legat is Exercitationes Pratlicas Frid. Dekkeri , quondam Me- L. B. anno 1694 in quarto impreffas, ubi 14g. 466 tylo concifo cjus habetur de- & fequens pulvis, inde confe&us malignis omnibus & acutis in febribus commendatur. x. Lapid. feu Pedro del Porco grana VJ. Margarit. ppt. Corn. Cetv. Philof. ppt. ana gr. V. M. F. pulv. tenuiffimus. Qui quidem, ut tanto plus exfereret virtutis, in duas partes dividi , magno cum emolumento. & dofi geminatà exhiberi poffet , D. Adrianus Helvetius , M. D. & Ducis Aurclianenfis Medicus ordinarius in tra&atu quodam de pra- cipuis & frequentioribus morbis , Lapidis Porcini accuratam hiftoriam idiomate Gallico tradidit , pottea Anno 1706 ,-ab Eugenio Eyben, M. D. Hagz Comitum, in Belgicum translatam. — D. Engelbertus Kazmpferus in. zImenitatibus. Exoticis , Lemgoviz anno 1712 in quarto editis, Lapidem quoque Hyftrici- num defcripfit, ejusque icona [4£. 394 exhibuit, additis fimul figuris, tres fpecies Lapidis Porcini , Jpurii ,- Ceilanici, de quo in decurfü agemus, repracfentantibus. Num. 6. Struthiocamelus , Africanus , pullus. E Promontorio Bonz Spei miffa nobis hzc Avis cá eft, quà hic confpicitur, magnitudine: vix ultra binas ante. mortem feptimanas exclufa , lanuginofo fuo habitu adultiorem fui generis exacte refert ; cujus» modi valdé clegantem , toto fuo apparatu plumofo adhuc indutum, in aviario, unà cum variis avibus is in het mededelen van zyne kracht. Zy verfchillen veel van clkander in het trekken. De cene gaat Íchielyk af, de andere langzaam. Dic fchielyk afgaat, en op cenen dag vyf of zes maal wordt getrokken, kan de ceríte maal in een kwartier, de twede maal in cen hal£, de derde in byna cen uur trekken, en zal ver- der telkens wel een half uur meer van noden hebben om te trek- ken; maar wanneer zy in ccn dag twee of drie niet worden ge- trokken, kunnen zy hare kracht en bitterheit in een kwartier uurs wedergeven, "t welk miffchien door de uiterlyke lucht in den fteen, als een Magnetifche kracht, wordt veroorzaakt. Het is niet min aanmerkenswaardig, dat een klein ftukje van den af- cetrokken fteen de zelve bitterheit weder aan zich trekt, ge- lyk de grote ftecn zel£.— Deze ftenen, getrokken en daar na ge- droogt zynde, flaan witachtig en glanzig uit, als of zy uit zout water gehaalt waren, en dit zyn de flechtíte ganfch niet. In gro- te flaauwtens en benaauwdheden worden zy ook wel tot drie grynen meer in fübftantic, met wyn opgeloit, ingegeven, daar men grote en goede uitwerkingen van Ziet. Maar om de koft- baarheit ontzict men het deze recepten voor te fchryven. Uit het gezegde ziet men klaar de overgrote goedheit van den Schepper, die in deze verachtelyke dieren zulk een heerlyk mid- del tot des menfchen nutte, in zyne krankheden, en op zyn fterf- bedt leggende, laat grocjen, in dier vocgen, dat deze fteen, die cen kwaal in zich ES in de galblaas van het dier is, een gences- middel wordt, en in de allerzwaarfte en gevaarlyktte kwalen , daar "smenfchen leven van de wieg tot het graf aan onderhevig is, ge- bruikt wordt. Die meer van de Pedro del Porco gelicft te weten, leze Fre- derik Dekkers, in zyn leven Do&or in de Medicynen te Leiden, Exercitationes Pratlice , in "t jaar 1694 in quarto gedrukt, alwaar de zclve UJadz. 466 kortelyk befchreven wordt, en het volgen- *. peree de pocjer in alle kwade en hete koortfen daar by gevoegt, als: x. Lapid. feu Pedro del Porco grana VJ. Margarit. ppt. Corn. Cerv. Philof. ppt. ana gr. V. Mifce F. pulv. tenuiffimus. Men kan dit pocjer verdeelen, om het in twee reizente gebrul« kem, om beter werking te doen, dat wy zeer nuttelyk bevinden. De Heer Adriaan Helvetius , M. Dr. en gewoon geneesheer van zyne koninklyke Hoogheit, den hertog van Orleans, heeft de Pedro del Porco 1n *t Franfch uitvoerig beíchreven in een trak- taatje over de verhandelinge der voornaamfte en meeft voorval« lende ziektens. Naderhandt is het in 't Nederduitích vertaalt in "t jaar 1706 door Eugenius Eyben, M. Dr. in 's Gravenhage. Ook hecft Do&or Engelbert Ksempfer in zyne Zmoenitates Exo- tice , in't jaar 1712te Lemgouin quarto zedrukt , eenebefchryving van de Pedro del Porco , ot Lapis Hyffricinus gemaakt , nevens cene aftekening, fo/. 394, als mede cene aftekening van drie foorten van Pedro de Porco fpurii Ceilauici, daar wy in het vervolg onze ondervinding van menen te bceíchryven. Num. 6. fonge Struisvogel uit AAfriha. Deze Struisvogel, die my van de Kaap de Goede Hoop is ge« zonden, in de zelve grootte , waar in de zelve hier vertoont wordt , niet boven veertien dagen oud zynde gewceft, en gelyken- de in zyne ecríte wollige pluimafie zcer net en volmaakt naar ecn ouden, daar wy ook cen fchonen van opgezct hebben, met zyne volkome pluimen in een Voliére ; of vogelkasje, van aller- Xa hande 84 RERUM NATURALIUM peregrinis, collocatum affervamus. Plumule lanuginofe juhioris hujusce infidentes pecori, collo, & ventri molliffima funt, quales Anferculorum , coloris diluté grifii. Dor(i vero plume rigidiores , nigris & fubfpadiceis villis, quafi pilofis , quorum binos fub lit. A licet confpicere, intermiftz , funt. cepa oblonga haerent, nudz, pendule, auricule , quas quidem in natu majoribus haud obfervavi. Coll um longum, ad ingluviem usque, obícuré fpadicez tznie, dilute erifeas inter plumas decurrentes , £ al P , e P diftinguunt. Ale minufcule funt, & cauda in cincinnos conglobata pilofos & plumatiles. — Femora pilis brevioribus, adeo raris, teguntur, ut feré nuda fint. Pedes craffi & validi, annulis imperfectis anticà parte femicirculati , firmo craffoque talo innixi, in binos fiffi fortiffimos digitos, majorem & minorem , plantà, duriffimo, & quafi coriaceo, obdu&tà callo, terram premunt. Majorem pedis digitum unguis premunit — Struthio-Camcelus plumis potiffimüm fuis, quz ornamenta funt in Aulis Magnatum pracipué ufitata , fefe commendat Homini. Neque opus eft, diutius ut huic immoremur defcribende Avi: quum id ab aliis ante a&um iam fit, & varia, quibus infignitur, nomina paffim occurrant. $ Num. 7. vi, ex Nova Hifpania, Yayauhquitototl dica. Elegans hec Avis à Fernandefio in Hiff. Z4mim. Tr. II, 4g. 55» defcripta, Sturnum fer&. formá refert, quo tamen gracilior eft. — Binz à caudà cjus porriguntur pennz , longiffimz , Cyanco colore, amoeniffi- mo, pica. Idem color, at pauló faturatior, ingluviem , & roftri, oculorumque ambitum , ornat. Supina corporis facies, & alz, virore dilutiore, Jucundiffimo, dicrum faturatiore vero. dorfum , & vpisa in cauda pennz. Venter ex cinereo grifeus eft. Roftrum ongum, fübincurvum , & pedes, avcícunt. TABULA QUINQUAGESIMA ET SECUND A. Num. r. Porcus , aculeatus , [yloeftriss feu. Hyftrix , Orientalis , ffngularis. Pili ejus, à vulgaribus difcrepantes, pungentes funt, acuti, longi, & acuum inftar cufpidati. Rara eft hzc fera, nec mult&m ha&tenus cognita. "Totum corpus, ad éxtremos usque pedes, aculeatis hifpi- dum eft pilis, duris, rigidis, quorum qui fupinam corporis partem veftiunt , tonum emittunt pro vario, quo lucis radii incidunt, modo verficolorem. — Caput, quie Porci domeftici, eft, at craffius; roftro- que, ad fodiendum comparato, caret. — Labium füperius , leporini inftar, fiffum eít: nares ramen magis , quàm in Lepore, prominent: quatuor dentes, canini, fuprà & infr, anterius confpiciuntur; dum reli- qua maxillarum pars-molaribus ícatet. Barba extat, longis, & acutiffimé definentibus, conflata pilis. Oculi grandes, íplendidi; auricule parvz , rotundz funt, intus omnino nuda. Corpus curtum, & utrinque quafi coa&um , diminutam longitudinem craffitie compenfat. In quinque digitos fiffi funt pe- des, quorum qui brevior eft, & pofteriora verfüm fitus, pollicem zmulatur: craffis vero, & acumina- tis, finguli unguibus pollent. . Poftici pedes longiores, Urfinorum fimiles , groffis calcaneis , curfui infer- vientibus, donati funt. Nihil vero mirabilius hoc in animali occurrit, quàm cauda; quippe quz longa admodum, fenfim attenuata, acutis pariter pilis horrida , in fingulari modo fabrefactam quafi paniculam definit : hxc enim elegantiffim? cx pilis veluti articulatis conflata apparet ; dum tenuis primo cernitur pilus, quem hande vremd gevogelte. De donspluimtjes van dezen jongen Struisvogelzyn op de borft , den hals, en het onderlyf zeer zacht, gelyk die der jonge Ganze kuikens, licht graauw van verwe. Boven over den rug zyn de pluimen harder, en vermengt met zwarte en bruinachtige fpiertjes, als haair, gelyk de twee, die by let. A aangewezen worden. Aan't hoofdt zitten langwerpi- £s kale, neerhangende, ooren, die ik aan de grote niet gezien cb. De lange hals is met donker bruinachtige ftrepen tuffchen hoger groen, en onder 't lyFafchgraauw. De bek is lang krom- achtig, en gecl, gelyk ook de poten. TWEE EN VYFTIGSTE TAFEREEL. Num. r. Gedoornd Stekelvarken uit Ooff-Indi£, met de licht graauwe pluimen gefiert tot aan den krop. Zy hebben kleine vlerkjes, en een ronden Esioden ftaart, die haairig en pluimachtig is. De billen, of bouwten zyn korthaairig , en by- na ganfch kaal; de benen fterk en dik , van voren half geringt, met twee íterke klaauwen, een grote en een kleine , met cen dikke hiel, om zich te onderíteunen. Van onderen zyn de po- ten zeer dik van hard celt , gelyk hard leer. aU de grootíte klaauw zit een nagel. Deze vogel verfchaft den menfch plui- men om zich te fieren, voornamentlyk aan grote hoven. Wy- ders is het niet noodzakelyk dezen vogel te Odes Ande- ren hebben het voor ons gedaan, en zelfs de verícheide namen, daar hy mede bekend is; uitgedrukt. Num. 7. Sierlyke wogel uit de Spaan[che Weft-In- dien, genaamt Yayauhquitotod. Deze vogel is van Fernandez , Hif. 4vium Tra&. IT, fol. gg, befchreven. Hy is van gedaante als cen fprecuw, maar niet zo lyvig. Hy heeft twee ange ílaartpennen, die fchoon licht blaauw zya, gelyk de blaauwe koornbloemen. De krop voor om den bek en om de heldere oogen zyn ook van het zelve, maar ceniger wyze hoger blaauw. Over het bovenlyf en de vlerken is hy íchoon licht groen; over den rug en kleiner ftaart-vcéren bysoudere emde flekelige baairen, die fchevp , laug en. gumtig zyn, als maalden. Het is cen raar en wild dier, dat nog weinig bekend is. Over het ganfche lyf is het met ftekelige haairen, tot de poten toc, bezet, welke hard en ftevig zyn,en over het bovenlyf een weér- fchynenden glanfch van allerhande verwen hebben, naar dat het licht daar op valt. Het hoofdt gelykt naar dat van een tam var- ken, maaris wat dikker. Het heeit geen fnuit om te wroeten, De bovenfte bek is gelyk die van de hazen, verdeclt, maar langer van neus, met vier tanden onder en boven in den bck. De ka- kebenen zitten vol kiezen. De baardt beftaat uit lange haairen, die mede zeer puntig eindigen. Het heeft grote, heldere, oo- gen, en kleine, ronde, ooren, die van binnen kaal zyn. Het is kort en dik in een. gedrongen. Het heeft. vyf klaauwen ; met dikke, puntige, nagelen, waar van de vyfde den duim verbeeldt, die korter is, en naar achteren zit. De achteríte poten zyn lang, gelyk die van de Beeren, daar zy op lo- pen, met dikke hielen. Het allerfeldzaamfte aan dit dier is de ftaart, die lang en dun toeloopt; ook met puntig haair is bezet , en met cen ongemeen raren kwalt aan 't einde, zeer fierlyk als uit leedtjes beftaande, het een uit het andere gegrocit. Eerít komt een dun haair, daar na een langachtig dik , gelyk de rys- korrels in hunne bolfters: eenige zyn ook langer en breder dan dc * JUR ESTER n | SAN TS €—— — ——S o ce cR EU Oe S OA mM DALCUTe—t- T - — -— 2 . hs : S - : TAB. LZL. L^ l * X S E : : WS Jl] : tr P ' WI : à " NN N : Sd : : S Wy) | | o 2» n Z2. LE. E oU : f A us NUS SN BNSSQENNGS SRNNSEENQNS ! : x ! 2 -- t CONS SN x 4 E BALA NO io NM S NN NS Y " : NN AERE NN j NM SN NON SN V N L NONNI N NNS N LUNA NNUS ES SEN qu RN : LA N PN SN NM E IMEAG NON 1 | 3 N L S i NN. : d M OUS QUNN NN l | | ! / d : j] y h ! A TOC N 9, Y I : Y V exp n u) (S ; Y ] ^ s T fj V AK 9 DN / Y í N 1 C D D M EE a AN | : LITT CL PIT A AA | as S ? I: 7, í j V pO T I Y er enti o "ie CI E : MeL V AERUNCCAENEET ND T SS REP TNSS EN W (u e iu NS ANS S : . » : x: ANC t : r Ww. , S ANSSR DUONVMTÁARN N (PS SN A NN ein : PLBSRNWIN wb TIR zs AW j J : pM SS Pm A 2. Nd wt. 1i ; N KS / "m ftn; dt hy V ^ vA Z7 ; ; 4 NA ic, i6 X ll. LN AA " , ^^ zc DNUS , Á l 2 t 2; D " " 2» c / z e CREE: , zZ -- l Vi L ZNS n UNT LZ € 1 gp ES ENS LE * A 1 / e zORC Z yis HATH E — "PE ^ ISEE m ZU A il E PN, 1272 [18 T / TL Ho2BUSCOAGUSREUME € o" 8 quem alius eripit longior, craffior, Oryzz femina , fuis adhuc theculis involuta, referens; horum firi guli non unius funt longitudinis, nec craffitii; & adunati fifciculum formant, qui pellucens fplendo- rem, quafi ab argento intus contento, evibrat. Animal iftud, omnibus numeris abfolutum , Harlemi in Mufeo D. Levini Vincentii , Viri, dum vives ret, in hiftorià Animalium verfatiffimi , confpiciendum fuit , nobisque benigné conceffüm , ari ut id ad vivum curaremus incidi; fiquidem noftro in Thefauro nonnifi elegantem ejus caudam , fub Num. 2. res prafentatam , poffideamus. Jacobus Bontius, primarius olim in Indiis Orientalibus Medicus ; in libello, de Medicina Indorum confcipto , cujus verfio Belgica anno 1647 Roterodami impreffa eft, hujusce Hylítricum fpeciei meminit. Imo & alii, fide digni, Viri teftantur, fe vivam vidiffe hanece feram in finu Cajeli, propé infulam Celebes , ibique in faltibus habitantem capi, vivamque alios in locos translatam magno pretio divendi; quum & calculum fellis in cyfti aliquando gerat , qui à Lufitanis Piedra de Puerca pariter vocatus , haud minoris zftimatur quàm verus Malaccenfis , huicque & colore, & virtute medica ta, par eft. Num. à. Cauds Hyfiricis extremum , paniculatum. ld noftro in Mufeo affervamus, VERE híc figillatim exhibemus figuram; ut apparatus, qui hic dá: tur, elegantiffimus, tanto diftinétius per ufltrari queat. — Cuticulae füperficies ex nigro maculata eft; Num. 3. uis Paradifiaca , Orientalis , ex allo €9 nigro "uaria. In infulis Papoe reperiunda hzc avis, ab incolis VWaygeboe , vcl VWavdioe , appellatur, juxta teftimonium Fr. Valentini , qui illam ex Sergile , vel Novà Guincá adferri autumat. Capitis , collique pennz , nigri- cantes, ex purpureo vividiffimé refplendent. Caput minutum eft; roftrum albicans, & acuminatum , nigro ad bafin pilo ambitur. Oculi lucidi, ex albo annulati (ünt. Reliqiz tóüus corporis penna pror- fus albicant, exceptis pennis remigibus, quarum caules nigris plumulis ftipantur; binz etiam ille, lon- giffimé & caudá protenfe, pennz ab origine fua ad medium usque longitudinis partim üipricant; inde vero ad finem usque penitus albefcunt. — Pedes diluté rubicundi in albos abeunt unguiculos. Num. 4- Serpens , minor, Americana, corallina , saculata. Corallino fuffufam rubore cjus fupinam faciem fubfufca undique macula variegant; dum pronum cor- pus alba fquama veftiunt. TABULA QUINQUAGESIMA ET TERTIA. Num. r — epens, Americana, Arborea , Jfngulari artificio picta, magni aftimata. Inufitato, at elegantiffimo tamen , macularum apparatu ornata hzc Serpens inter Arborcas refertur; fi- quidem plerumque fupet arbores , harunique in cavis,delitefca. — Magno autem in preüo habetur tum ob de anderé, dat een ganfchen kwaft maakt, die doorfchynend is; als of'er zilver van binnenin was. Dit dierisin zyne volmaaktheit te zien geweeft te Haarlem bi wylen den Heere Levigus P'incent , in zyn Ed. léven groot liefhebber en kenner der dierkunde; enz. Het is ons vrywillig vergunt het zelve naar 't leven te doen Íny- den, om dat wy daar niet van in ons Kabinet bezaten dan cen fierlyken ftaart, die hier by Num. z vertoont wordt. Men leeft in de Ooff- Indifcbe H'arande , beíchreven door den Opper-Medicyn Jacob Bont in Ooft-Indié , en gedrukt in de Nederduitfche tale te Rotterdam in 't jaar 1647, van dit foort van Stekelvarkens. Ook getuigen andere geloofwaardige mian- nen deze dicren levendig gezien te hebben in de bócht van Cajeli, omtrent het eilándt Celebes; daar zy Zich in de wilde boiicliadién onthouden, en gevangen worden, om levendig naar andere plaatfen vervoert te worden, daar men 'er veel geldt voor krygt, doordien deze dieren ten dele ook onderhevig zyn, dat in hunne galblaas ftenen grocjen, die de Portugezen mede Piedra de Puería noemen, en in waarde liouden gelyk dié , welke uit de lange Pennevarkéns van Malakka komen; gelyk ze ook van de zelve verwe, deugdt, en heilzame werkinge zyn. Num. 2. Zfgefchild. flaavteinde van een gedoornd Stekelvarken. Wy bewaren het zelve in ons Kabinet, en hebben het hier in *t byzonder afgebeeld, om 'er de fraaihcit beter van te kunnei zien. De grondt van de huidt is zwart gevlakt. Num. 3. ,Jit en zwarte Paradysvogel uit Ooff-Indié, Toni. F, d A » , pi&u- Dit foort wordt gevonden in de Papoefche eilanden, en vari let volk, aldaar wonende; 7Zaygebee, o£ JVardioe genaamt, vol- gens het getuigenis van den Hre. Fr. Valentyn, die van gevoelen 18, dat zy van Sergile, of Nieuw-Guinca aldaar Bebragt worden. De vcéren van dezen vogel zyn aan 't hoofdt en den hals ZWart, met cen fchoren purperen weérfchyn. De zelve is klein van lioofdt, met zwart haair om den bek; die wit en puntig is, en met wit geringde, heldere, oogen. Verder zyn de veéren over 't ganfche lyf geheel wit, behalven de vierkpennen; die zwart gepluimt, en de twee heel lange ftaartpennen , die half zwart aan"tlyfzyn. Voorts zyn zy ten einde uit wit gepluimt. De poten zyn licht rood, met witte klaauwen. Num. 4. Klee, gevlakte, Koraalflang , uit "nerika. Schoon roód Koraal-flangetje uit de Spaanfche Weft-Indién; met bruinachtige plekjes; gcehcecl van boven gevlakt, en van ons deren wit gefcliubt, DRIE EN VYFTIGSTE TAFEREEL: Num. :. Weft-Indifche Booniflaug , avellie Joidera Dyk fraai is getekent , en im. grote cvaarde vordt gebouden. Deze; op eene feldzame wyze ; maat echter zeer fizai gevlak- te flang wordt onder de Boomflangen gerekent, want Zy onts houdt zich meeft in en op de bomen, -. Men houdt de zelve in Mf rote 86 RERUM NATURALIUM picturam , quà pollet, venuftiffimam , & vifu jucundiffimam ; tum quia, indolis malignz expers, noxa nihil unquam infert homini. — Vefcitur animantibus , quibus potiri poteft , przcipué vero ita dictis Diabo- lis Tajovanicis, feu Armodillis, adhuc junioribus, & ejusmodi aliis. Incolz regionum , in quibus ifte Serpentes commorantur, & fe propagant, maximi eas cítimant, à bono quippe, uti ajunt, genio in- ftin&tas ; dp nunquam nocent hominibus: ergo honorem ipfis habendum , & viciffim mali nihil adfe- rendum efle autumant ; ne accer(ità inde maledictione, deinceps graffari in homines incipiant, quz inno- centes hactenus amicé inter eos funt verfatz. Indi, iter adornaturi, utplurimum in füas fecum naviculas talem ferpentem transferunt, unà cum zneis quibusdam pelvibus, quas validé percutiendo fortem. conci- tant tinnitum , ad quem in faltatorios veluti motus fefe dat Serpens. Ita vero & ante, & poft abfolutum iter procedunt, quando vel conícendunt navim , vel eà egrediuntur: neque uti certiffimis, & palam no- tis, conflat teftimoniis , unquam peregré abeunt , quin comes lateri hzreat ifta Serpens; fiquidem eà de- ftitutis inaufpicatum fore iter opinentur. — Unde fpilfiffimam licet notare caliginem , quà obcoccati genti- les, à vero jm remotiffimi, creato potius in animante, quàm in Conditore, ipíis quidem incogni« to, confidunt, Quantum porro ad formam hujusce Serpentis: ornamentum ci fingulare. conciliant fqua- mule rhomboidez, reticulari apparatu cutim obtegentes, ex diluté cinereo & faturató flavo pi&z , ma- culis nigricantibus, magnis, parvis, quafi confperbe. —Caput elegans, elongatum, longiufculà gaudet linguà, bifurcatà: os acuminatis fcatet denticulis. — Per medium caput faturaté fufca decurrit tenia , qua inde per totam corporis fupinam partem catenatim diftributa , aliquibus in locis infulas quafi format & propugnacula, varii coloris , & figure, fimilia iis, quz in mappis hydrographicis confpiciuntur. Nec minus venufta eft, qua obtufam ornat caudam , pictura; cujus ut decurfus tanto. obfervari queat diftin- &ius, cam circa arboris Ligmi Saut/i ramum intortam híc reprzfentamus: amant enim huic pracipué ar- bori adhzrere, quia ob corticis glabritiem facilis inde rurfum evolutio & feceffus datur. Num. 2. Ramus arboris Ligni Santi , vel Guajaci. Fronde, floribus, & fru&u, preditum huncce ramum Dominicopoli miffum accepimus. Folia Pru- ni foliorum minufculorum amula, graté viridia, craffa, unguinofa, glabra, validis nervulis, pallidulis, firmata, fuis de alis quinos, & plures, emittunt pedunculos, longos, uti in Cerafo, floribüs pentapeta- lis, albicantibus, ornatos; quorum in medio hzrens piftillum plurima ambiunt ftamina, luteis apiculis donata, ornamento fingulari. Inde, poft delapía floris petala, enafcitur fructus exiguus, trigonus, uti figura docet, nucleum feminalem, fpadiceum , in quolibet loculo unum , continens, more in capfulis Íeminiferis ufitato. — Dantur tamen & , qui unum, vel bina tantum ferunt femina, Anifi ftellati , aut vul- go Badian, feminum formam referentia, glabra, lucida, fpadicea. Lignum porró hujufce arboris, ubi- que fatis notum , non ufibus tantüm Medicatis, fed navali etiam Architecture , ad hypomochlia, & antlias, conficienda, aptiffimum eft: unde utiliffimum potius, quàm famEum, ud folet, lignum. foret adpellandum. Num. 5. grote waarde, niet alleen om dat zy zeer wel is getekent, en zich fierlyk voor het ooge vertoont, maar ook om dat zy ganfch niet kwaadaardig is, en den menfchen geen het minfte ongemak toebrengt. Maar zy aaft wel op dieren , die zy machtig kan worden, byzonderlyk op de zogenoemde Tajowaanfche Dui- vels, of Schelp-Egels, als de zelve nog jong zyn, en andere dic- ren van dat foort. De inwoonders van die landen, daar zy zich onthouden en voortteelen, hebben grote achting voor de zelve, en zeggen, dat zy door cen goeden geceft beftiert worden, om dat zy aan geen menfch kwaad docn, weshalven men ze moet ec- ren, en haar insgclyks geen kwaad doen: want anders zou men een vloek op zich halen, en zy zouden den menfchen tot nadecl beginnen te worden, daar zy nu in vrede en gemeeuzamen om- megang met de zelve leven. Als de Indianen zich op een tocht of op rcize willen begeven, nemen zy gemeenlyk een van deze flangen met zich in hunne jonken, of kleine vaartuigen, nevens eenige kopere bekkens, waar op zy een fterk geluidt en geraas maken, daar de flange naar fpringt, als of zy danfte. Dit ge- Íchiedt voor en na 't voltrekken van hunne reize , als zy aan boordt komen, en weder aan landt gaan. Dit is zeker, en eene bckende zaak , dat zy geen reis zullen ondernemen, of zy hebben Zo cen flang by zich, vaít ftellende, dat de zelve anders ongeluk- kig voor hen zal uitvallen. Hier uit ziet men de blindheit der Heidenen, of ongelovigen, die het ware licht miffen, en zich meer vertrouwen op cen dierlyk fchepfel, dan op den Schepper Zclve, dien zy niet kennen. Het geen voorts de gedaante van deze flange betreft, haar fierlyke opfchik beftaat in kleine ruiti- ge Íchobben, netswyze overtrokken, licht afch en donker gecl everwt, met zwarte plekken , klein en groot , als beftrooit. et hoofdt is fierlyk' en lang , met een lang gegaffelde tong: de bek is met puntige tandtjes voorzien: over 't hoofdt loopt cen donker bruine flrecp, die zich over het ganfche bovenlyf ver- declt, kettingswyze, en op cenige plaatfen als eilanden en for- ueffen, zo als de zelve in de zeckaarten verbeeld worden, in ver- fcheide gedaanten en verwen. De ftomp eindigende ftaart is me- de zeer fraai getekent. Om het beloop daar van wel te kunnen zien, wordt de zelve hier verbeeld als om cen tak van Lig Guajatuii , of Pokhout boom, geflingert, daar zy zich gemcen- lyk om de gladde baft, die daar om zit, en daar zy zich gemak- EE weder van kunnen ontwinden , of los maken ,*by op- ouden. L Num. 2. Tak van een Pokboutboon. Deze tak is ons van St. Domingo toegezonden, mct bladen, bloemen, en vruchten. De bladen zyn AF kleine pruimbladen , fchoon groen, dik, lymig, en Blad, met fterke, bleke, ribbe- tjes voorzien, uit wiens oxclen vyf, en meer, lange fteeltjes te voorfchyn komen, gelykende naar die der karffen, met vyf wit- te bloemblaadtjes, en verfcheide bloemdraadtjes , met gele topjes, om "t binnenftampertjc te verfieren, waar uit, na dat de bloem- blaadtjes zyn afgevallen, cene kleine vrucht, daar het zaadt in grocit, voortkomt, van gedaante, gelyk wy aantonen, drichoc- kig, daar cen bruin pitje in zit, namentlyk in ieder hock, ge- lyk in de zaadhuisjes gemcen is: ook zyn 'er van deze vruchten, die maar een en twee pitjes voortbrengen, in de gedaante van Baduan, of Ster-Anyspitjes. "Zy zyn mede glad, glanfig, en bruin. Verder is het hout van dezen boom door de hele wereldt wel bekend, en niet alleen zeer nuttig in de Medicynen, maar ook voor alle fchepen, die de zee bevaren, zeer dienitig tot blo- ken en pompen. Het hecft den naam van Zeiliz Dout; maar het mag met meer reden dien van zeer bekwaam hout voeren. " Num. 5, I.H-ECS A U-RoV & Num. 5. 87 4Alcedo Americana , fem. Apiaftra, Sunt, qui hanc avium fpeciem inter Picos referunt; licet, quá hi gaudent caudá, ille careant. —Ma- jores etiam funt Pici, & alio colorum apparatu pidi. — Apibus fefe fuftentat Alcedinum familia, Quae vero hic fiftitur, longo donata roftro, albicante, in acumen definente , caput, & collum, fpadicea, ex purpureo refplendentia , gui Pe&us & ventrem diluta tingit flavedo. — Pennze remiges ex cinereo gri- fex funt; veftitrices verb, & dorfales, amoeniffim? carulex, ad latera ex purpureo variegantur. Avis Chiltototl Zericama, Paffris fpecies. Roftrum ejus breve eft, inftar Pafferini, fed luteum. Caput, dorfum, & cauda, faturaté rubent, Collum vero, pe&us, venter, & ale, flava maximam partem , variis fimul aliis coloribus diftinguun- tur; amoeno potiffimum virore, quz alas veftiunt, penne minores. Num. 4. Num. 5. A:rinodillus Jquamatus , majors. feu Diabolus T ajovoanicus Siamen- Jim , ex. infulà. Formo[a. Juniorem adhuc effe docet & parvitas ejus, & fquamarum flavedo, tenuitas, atque mollities, Squa- mz haud fecus, ac in pifce Carpione, ar&té admodum & concinné fibi mutuo adaptatz funt, & emer- gentibus inter fingulas pilis diltinct, Caput oblongum tenui confpicuum eft ore , quod longé exfertam monftrat linguam, illi fimilem , quà genus gaudet Myrmecophagorum. Atqui & Formicis vefcitur hic Armodillus, & magnis unguibus terram effodiens fuam inde efcam quzrit. Oculi ejus lucidi funt: au- ricule minutz, planz. Os, oculi, aures, maxille, & prona corporis facies, pelle glabra, & molli- cula, veftiuntur. Novit autem adeo fefe complicare animal, nihil ut ejus in confpectum veniat, prater Íquamas exteriores ; quz quum & dentem eludant, & unguem, injurias ita ab aliis feris ipfi inferendas avertunt. Lingua ejus tam longa eft, ut ultra femicubitalem longitudinem ab co queat evibrari, laxiore quafi vaginà prodiens, rurfumque retractilis pro animalis lubitu. — In fequentibus majores Armodillorum Ípecies, ari incifas, defcribemus. Num. 6. atu. quveniss feu. ZArimodillus , minor, Americanus, Tab. XXIX de co iam locuti fumus, — Cicadis vefcitur, dum junior eft, Num. 7. Serpens. Amphisbena , Orientalis. Inter bicipites refertur. ferpentula haec , elegantiffimà picta, ob zqualem utriusque extremi craffitiern. Interim coccus fit oportet, pA caudam ore, oculis, & linguá, carere haud videar. varix in omni terrà dantur Num. 3. Weff-Indifche Yrvogel. Dit foort van vogelen wordt ook onder de Spechten getelt; maar de laatfte hebben fiaarten, terwyl de ceríte zonder ftaart zyn: ook zyn de Spechten wel zo groot, en anders van pluim- veéren geverwt. Hun aas zyn byen, daar zy van leven. Deze Y'svogel heeft een lange, witte, bek , puntig toe lopende, zynde het hoofdt en de hals bruinachtig, met cen paarfen wecrfíchyn overdekt: de borít is licht gecl, als mede het onderlyf: de pen- nevlerken zyn afchgraauw ; de bovenvlerken en over den rug is hy ongemcen fchoon blaauw met paars aan de zyden vermengt. Num. 4. JPefl-Indifche vogel , genaamt Chiltotot , zynde een [oort van een mufcb. Dit vogeltje uit de Spaanfche Weft-Indién heeft een kort bekje, als cen mufch , maar is gecl; over 't hoofdt, bovenlyf en den ftaarfdonker rood : dc hals, de borft, het onderlyf en de wie- ken zyn gecl, en van verfcheide andere koleuren, en de vlerken en pennetjes Íchoon groen. Num. ;.. Grote gefcbobde 44rmodil , of Siam[che Tajowaenfche Durvel , «an 't eilandt Formofa. Dit dier is nog niet heel oud, om dat het nog klein is, en zy- ne fchobben nog; gel, ook nog dun en weck zyn, die wel over malkander fluiten, gelyk die van de vifch Korper, met haair tuf- Íchen ieder fchobbe uit gegroeit. Het hoofdt is lang, en klein van bck , met een lang uitilckende tong, gelyk de Mieren-ceters , Amphisbeenarum. pecies, quarum & plurimas poflhidemus, exhibendas in Tomo hujus Operis fecundo, qui de Serpentibus aget, & Amphisboenarum fpecies omnes, variasque dotes, mé fiftet. Ifthanc huc extra ordinem collocavimus Íerpentem , ut conftarec, Diabolum ita qr exactifli^ ictum Tajova- micum daar het mede zyn aas van hecft, en met de grote klaauwen ga* ten ophaalt, om zyn voedfel uit de aarde te zocken. Het is helder van oogen, klein en plat van ooren; de bek, oogen en ooren, de kinnebakken, en het gehele onderlyf zyn kaal en zacht van huidt. Het kan zich zo rond in malkander rollen, dat 'er niets van te zien is dan de buiteníte fchobben , zynde aldus veilig voor alle dieren, om dat zy dan geen vat daar aan hebben. Zyne tong is zo lang, dat het de zelve meer dan een halve cl kan uitíteken, kunnende de zclve weder inhalen naar zyn welgeval- Jen, en komende te vooríchyn als uit een wyder huidt, of koker. In "t vervolg zullen wy cenige groter foorten befchryven, en in plaat vertonen. Num. 6. Jong Wefl-mdifch Schildvarkentje. Wy hebben in ons XXIX 'Fafereel daar van rcets gefproken; Deze genceren zich , texwyl zy nog jong zyn, mct Sprink- hanen. Num. 7. Tueeboofdige Slezg wit Ooff-Indie. Dit fraai getekende flanpetje uit Ooft-Indié wordt onder de tweehoofdige gerekent, om cat het hoofdt en de ftaart van het zelve even dik zyn. Maar die zyn gezicht heeft, kan zeer wel zien, dat de ílaart geen bek, oogen, noch tong heeft. Daar zyn'er van verfcheide foorten , van alle gewcíten, daar wy ons deel mede rykelyk van hebben; gelyk wy ook in het twecde Decl van dit ons Werk, waar in wy van de flangen zullen fpreken; eene naauwkeurige en volkome beíchryving van alle der zelver foorten, hoedanigheden, enz. zullen geven. — Deze flang is hier in plaat gerat, om aan te toncn, dat dc zogenoemdc rei A be 89 RERUM NATURALIUM vicum Serpentibus etiam & Lacertis inhiare, adeoque hunc in finem creata effe animantium varia genetà ; fibi ut mutuo in efcam cederent. Pi&tura ejus ex albo & rubro compofitas quafi catenas, &c annulos , rer: id vero, quod rubrum eft, punctis nigricantibus, ex arte digeltis , variegatur. Num. 8. Supra fufci eft coloris, flavi fübtüs, totamque , feries ordinata, diftinguunt. derpens , sminor , Orientalis , cauda. atuminata. Li à capite ad caudz usque exortum , puncta nigrà, pet Cauda acutiffimé terminata , acüs inflar riget. * Num. 9. — Lacertus, ZImericanus , lemnifcatus. Dorfum ejus verficolores ornant tzniz; dum caudam annuli ambiunt, fquamzque infignes , albz ;. tegunt caput. Cateràm totus colore diluté caeruleo perfundatus eft. i Num. ro. Zefa Americana. Singularis hec Locuftz fpecies cucullum quafi monachorum, coloris flavi, ad cervicem gerit. | Sa- turatiffimus rubor, ex albo elaboratus, catera pingit. Caput, Caballini zmulum, bina fert cornicula. Seni funt pedes. — Junioribus Armodillis , aliisque Animantibus in przdam cedunt Locuftz, TABULA QUINQUAGESIMA ET QUARTA Num. tz. — renodillus, Jquamatus , major, Cellanicus , feu. Diabolus Tajova- micus dicus. Brafilienfibus Tatoe audit hoc animal, Hifpanis z4rmodillo , Tavanenfibus, & aliis opulis Orientalibus Paugeoeling, qux vox Comvolutorem notat ; fiquidem. Armodillus, hominem , aut feras alias, obfervans , in globofam quafi pilam fefe mox contrahat, capite , & caudà, tantoperé ventrem verfus adductis, ut conípici eorum queat nihi. Quin & fic conglobatus , inque dorfum reclinatus, dormire dicitur. Ex infulà Ceilonenfi ifthunc , liquori Arak immerfum , accepimus. Prona ejus füperficies omnis, tum & os, & oculi, cum auribus, albá , mollique, veftiuntur pelle, tam Íquamis, quàm pilis, nudi: füperna autem corporis pars, capite usque ad extremum cauda acuminatum , fpadiceis tegitur fquamis , duris, offeis, cornu, vel tegmen Teftudinis referentibus. Inter majora Animalia, quz exficcata in noftro Mu- Ízo affervamus , Zrmodilli funt, ultra fex. pedes longi, crafliffimis , valdeque magnis, & latis, muniti Íquamis, quas fclopeti i&tu ne lxfíeris quidem, utpote, ferri inftar, globum fclopetarem repellentes.. In- de eft, quod Diabolus Tajovanicus adpelletur hoc animal ; quum ab aliis feris , ob fquamarum duritiem , ledi nequeat. — Juniorum fquamz flavz funt, adultiorum fpadicee , tandemque in enis magis magisque farurantur. Singulas inter Íquamas, pulchro ordine digeftas, aliquot eminent pili, longi, fetacei, per totam corporis fupinam faciem , capite, & caudá, exceptis. Caput in anguftum convergit & tenue os, cui Jile Duivel ook op flangen en bagediffen aat, en dat het éene. VIER EN VYETIGSTE TAEE REEL. dier tot onderhoudt van het andere dient en gefchapen is. | Zy is rood en wit ketting- en ringsgewyze fraai/getekent, met zwarte 4 fippen in 't rood, als in due naar de kunft gedaan. i Num. 1r. Groot gefchubde Ceylonfche "rmodil, ef : : Tajowaan[che Duivel. Num. 8. Klein Oofl-Indifch Slangetje , met een punt igen Jlaart. In Brazil wordt dit dier 7a/ce, en by de Spanjaatden Zrmodil- lo geheten. By de Javanen en andere Ooftetlingen draagt het den Dit fraaie flangetje is van boven bruin, en van onderen gecl, — naam van Pamggoeling , dat is Roller , óm dat het zich; als het ; meníchen of dieren overal met zwarte ftippen lynswyze van 't hoofdt tot aan de ope- ning van den ftaart getekent. — Het flaartje is hecl puntig, et zo flyf'als cen naaldt. Num. 9. Weff-Indifch. Hagedisje. Het zelve is met verfcheide verwen van bandtjes over den tu, gcefiert , met cen geringt ftaartje , zynde 't hootdt met grote, witte, Íchobben gedekt. —Voorts is het gehecl licht blaauwverwig. Num. ro. J/eff-Indifche Sprinkbaan. Dit byzonder foort van Weft-Indifchen Springhaan verbeeldt €cu monnikskap op den neck te hebben, en is geel van verwe. Verder is hy heel hoog rood, met wit uitgemonttert , liebbende twec horentjes op 't hoofdt, en zes poten. Het hoofüt gelykt naar een paardehoofdt, Dc Springhanen zyn tot cen prooi van de jonge Armodils, en andere gedierten, ewaar Wordt, in een ronde kloot zamen- rolt, brengende zyn hoofdt en ftaart zo digt onder zynen buik , dat daar niets van te zien is... Ook zegt men, dat het in een ge- rolt op zyn rug legt te flapen. Dezen hebben wy van Ceylon in cen vlefch , met Arak gevult, bekomen. Des zelfs onderdecl, van 't hoofdt af, nevens de bek , de oogen, ooren en buik, zyn wit,en zacht van huidt, zonder fchobben en haair; het bovenly£, van "t hoofdt tot over den puntig toe lopenden ftaart, is met ka- ftanie-bruine fchobben gedckt , hard en beenachtig als korret , of dekfels van Schildpadden. "Wy hebben onder ons groot , droog , enopgezet gedierte, die over de zes voctenlang zyn , met zcer gro- te, dikke en brede, fchobben belegt, daar men met fchietgeweer, of kogels geen fchade aan kan tocbrengen, alzo de kogels, als op yzer, daar op afftuiten. Dit dier draagt derhalven den naam van Z27o- ben ot Tay Duivel, om dat geen ander dier hetzel- ve hinderlyk kan zyn, wegens zyne harde ichobben, die, als deze dieren nog jong zyn, geel, met hunnen groci licht kaftanie-bruin, en in hunnen ouderdom donker bruin worden. "Tuffchen ieder Íchobbe, die alle in gocede order geregelt of gefchikt zyn, ko- men cenige lange haairen, als varkensborftels, uit fteken, te we- ten over t bovenlyf, maar niet over 't hoofdt en den ftaart, ' Her hoofdt loopt fmal of fpits toc, met een kleinen bek , gemeenlyk met TAB. LLL [EE ER MI ^ [|] i l Y N N N 2 3» $67 ) E 22) S S ON SN NN / / (i Jj di 1]l JMI NS x M À A P7 E I d N 7 z S H/ NN 2 A N NN i à I NN N e SO SENE NNSSEN NA » Y E x ESSEN SS . S CS S» SENSN S WD S : EOONNSANM [-COASBQNN MS ES y, e SCR HN AN ri À jj N NN NN VAUMLNINI 4 M 4NTI | / Af NN NS AS "a N oS A i INN Wo. — um | SS ra NSSSCH SM (00 BUM RS 9 NSW DR Zw EIE TRU — Ee SS SES EH a SIEY cu IA - AY AN «V Wy NA m V Y eZ L—À Ec T— ——Z LEE — SA BU.) (RO / ^, hn T oRV P UP TIN KN/ 5o / /l/ [/ (/ jj [/ p 1A Y HT LI MILD, 740. E (Lm 7 AT LE pL " —— AME TA s ju — EU pr dr l —— I eue) Uer. M. Nunca. ON | 1/0) 24 4*9 ; M Mar 2 ) / f SS AQ SS Y CC P NUN eC SAN VS E Ote Ne ^ NN l SS ? Y J N NN XN NS, W A NNNM ERST ^ * ec NS NSRCENNNINS 2S AR ^t * Q fi, i i a / SS ^ S3, í 14^. f: ds : E ZU E Se S SSSSCLIAS OONCSS Sos ET ON NS NES. SOS NN 27 "7 E o, z I 72 7/7 P2557 7 7, LUN OA ENS — ENS ON Lu n NS ERE Eq ie NS NIS SS VS EN NN ANN EE NINE] AN OA N pr—NSKSM POT NN N, SS INN NN ROCA SS Rs N NSRMANANS E, " O2 4 777 o 7772 E ats E E NN 7 - 7 (Ad *; OX NA X 22257 ^ rrre22020 (7 1 4 XN, rrr T, VN Y —— XA uA A dA - 210t t // P7 77 LÀ /7 AI oL 2^ yo, Q2 - E ES C go 2 27 / LLL L7 T. EU Z VOU () NNI DEZ ANM QU M) « TAB. LV. 7 z 7S Wi S NN N. NSNSSSSSS SS SS] SANNNSS NS NS 7 LEE "7 NN P [-——— — zu L7 e RN — 7 2d e dX kc oss ZI HIM TUM LM p ECIISMACITCNGRCME l Y 22 LZ SN [Ar f] n 4! ^ ^ / (" fihi / d j n | / ) ZUM. MDC : m RE / ( EACH - UC - x SEN 7 UE n | ) | i E TS » ELS AT 2 M a , ui NS nuu zd h É— LI E ertum EE : T m [ pam n Aud E DTE 9*9, 9v. vivis. ' el «E- M Aie e. x T l ij iu I| ; | I———À——2À / EE - WM i E———À HS : CR | E— ———— en ] " [-———2À P d E Ua y y. M ILL.———À——3À / — — NN M I—————H—— ÁN / WN m I— —J ALLE / Ys t Nr LE-——7 ———————— T ( NS SN 3 N E T iN E N N Z4 7577/7, zz "i Y NS E — — SS N N : ho : M : LO HAY gu o. t 4. p. PEUT LI P. "x p 2 bo D. TIHAETSURG mU» 89 cui longa plerumque inharet lingua , qualis Myrmecophagorum : de hác vero prgreffà iam Tabulá egimus? dum junioris , linguam longiffimé exferentis , dedimus icona. Tafoe hinc & vocatur à Brafilienfibus. edes, c tuberofi, in quinque finduntur digitos , dio fiti; longiores, bini vero laterales minores funt. antici, & poftici, pedes, curti, craffi, Hujus quorum tres, in me- Incurvi, validique, digitos muniunt ungues; qui- bus terram fubito effodit Tafoe , fub quà fuos formant nidos Formicz , hasque tunc exfertá lingua attribens de neceffario fibi pabulo ita profpicit. 278, defcripit , quo relegamus eos, Num. 2. Ex infulà Maderá, in mari Atlantico fità , lüta eo in fitu hic exhibetur, fomnolente apricantur capitibus exfertis, poftica parte laté divaricatis. D. Valentyn & hocce Animal qui curiofiores plura de co fingularia refcire defiderant. hanc accepimus translatam, quo gaudent Viperz, dum íüb calentibus folis radiis fefe foventes molliter , Utplurimum caput Viperis eft planum. & latum, maxillis à Hujus fupinum corpus, coloris plumbei, rhomboideis fc uamis, ex flavo, in Tom. III Hifforie AAmboin. pag. a " Vipera , "Africana, comvoluta, quz pilorum fafeiculo invo- in modum catenz, variegatis, veltitur. Squamz ventris, cinereo flavz, rará nigredine hinc inde, mar- moris inftar, obumbrantur. Num. 3. Serpens , Africana, ex in[ulà Madera, eurfa -velociffrma , ruffula, Longiorem hanc Serpentem curfu adeo effe celerem referunt , Homo ut ipfam affequi nequeat ob enor- mes faltus, & velociffimas volutiones , quibus fe promovet. Avem illa, glirem, aut murem, ubi vel confpexerit, iam fimul & captos quafi tenet, pinguntur: at caput infigne, & ventris Íquamz , Num. 4. H Serpens , Africana, Petola dic. uamz oblongo-rhomboidez homogeneo colore ruffo utioris paulo coloris funt. Guineenfis hec congeneres tamen fibi in utrisque agnofcit Indiis: fiquidem varie earum reperiantur fpe- cies, & peculiares fibi ora quelibet proferat, tam habitu, quàm picturà, difcrepantes. Ifthec obícuré fufcis tegitur fquamis rhomboideis, quas circa collum , & caudam, annuli cinerco-lutei, per reliquum vero corpus latze maculze diftinguunt. Caput minufculum eft, & cauda acuminata. In anii ujus Operis Tomo, ubi Serpentologia, ut ante dictum eft, exhibebitur ; hanc quoque familiam , ejusque do- tes proprias, prolixius defcribemus. TABULA QUINQUAGESIMA ET QUINTA Num. I. Vefpertilio , Cato fimilis, Americanus s. mas. Capité eft elobofo, Felino; ore patulo, Leporini zmulo; mento pendulo; dentibus acutis; rotundis naribus ; auriculis grandibus; pilo dilut? ruffulo. quoad capitis, corporisque, met een lange tong voorzien, gelyk die der Mierenecters, waar van wy boven geíproken hebben. Die van Brazil noémen het deswegen mede Zaroe. Wy hebben in het voorgaande "Fafereci een diergelyke jonger vertoont , met zyne lang uitftekende tong. Het tegenwoordige heeft van achteren en van voren drie lange middelklaauwen , met twee kleine aan ieder zyde , zynde aan de korte , dik geknokkelde, poten met kromme, fterke , na- gelen voorzien , om fchielyk gaten te kunnen maken, daar de Mie- ren hunne neften hebben ám by te komen, en hunne tong uit te fteken, om hun aas en voedfel te vinden. De Hr. Valentyn heeft dit dier mede befchreven in zyn derde Deel van mboina , bladz.. 278, daar de nieuwsgierigen meer byzonderheden daar van kun- nen yinden.. J Num. 2. Im eem gerolde Weft-Indifche Adder[lang. Deze Adderflang, door iemandt uit de Atlantifche Zee, van Madera, voor ons mede gebragt, wordt in een kriel haair guum den vertoont, gelyk zy zich in den warmen zonneíchyn koefte- ren , lodderig en ílaperig Zyn , en het hoofdt uitíteken. Ge- mceenlyk vindt men de Adderen plat en breed van hoofdt en ach- terkaken. Deze is op haar bovenlyf lootverwig, met geruitte fchobben, en geel, kettingswyze, als gemarmert. Van orideren Zyn de fchobben aíchgecl, met een weinig zwart als marmer. Num. 3. Smel lopende , vosachtige, Slang van Madera. Deze flang is lang, en zeer fnel ter gang ; want , zo als daar van D t kan haar geen menfch inhalen, wegens hare on- 0m. 4. Ex Americá nobis transmiffus marem fe monftrat,! & formam catum juniorem rcfert: antici tamen pedes, quos alz pratexunt, longio- gemeen incile fprongen, cn fchielyke voortflingering; en als zy maàr cen vogél, rat, of muis gewaar wordt, heeft zy dezelve zo goed als gevangen. Hare fchobben zyn eenvoudig uit den rofien geverwt, en langwerpig geruit; maar het grote hoofdt, en de buiktchobben zyn wat lichtverwiger. Num. 4. Gaeefcbe Petola-flang. De zelve komt mede uit Oott- en Weft-Indi£ ,wordende meer dan een foort daar van gevonden. Ook brengt ieder geweft zyn byzonder foort voort, zo wel wat de gedaante, als wat de teke- ning aanpaat. Deze flang is donker bruin , over de geruitte fchob- ben met aíchgele ringen over den hals en ftaart ; verder over 'tly£ breed gevlakt ; meteen klein hóofdt, eh ecri puntigen ftaart, Wy zullen in het twede Decl van ons Werk, daar wy, als boven gc- zegt is, eenebefchryving van de (langen zullen geven , dit geflacht , en des zelfs eigenfchappen, of hoedanigheden, breder aanwyzen. VYF EN VYFTIGSTE TAFEREEL, Num, z. JJeff-Indifche Vleermuls , gelykende maar een. kats eeu. mamnetje. Deze Vleermuis heeft een ronden kop, gelyk de katten, een open bek, als een hazenmondt, en een hangende kin, Ícherpe tanden , ronde neusgaten, en grote ooren. Zy zyn licht ros- achtig van haair, zynde een mannetje, dat ons uit de Weft-In- dién is toegezonden. Het heeft de gedaante van kop en lyf als een jong katjeg maar de vooríte poten, daar de vlerken aan Z Zitten, co longiores funt; Digiti extenfis tribus articulis conftant, alis volatus facilitaretur. RERUM NATURALIUM ut laté extendendis fufficiant alis; & in tres finguli digitos, unumque pollicem , abeunt. ui pariter inferviunt. unguem, quo animal fitmiter ad. corpora fefe figere poteft. Cauda cum alis concrevit, ut & hujus ope f Notari verb meretur, quod pedes poftici bifidi fint, offibus: nimirum Tibie & Pollex in curvum definit , acutumque; Fibulz, ab articulo femoris ad Talum P perfe&té à fe mutuo. diftantibus, absque corpore interme- dio; fic, ut Ee Y horum offium peculiari fuo tegumento , pilofo, inveftiatur, In quinque difpeícun- tur digitos pedes poftici, acutis, incurvisque, unguibus armatos. . Num. 2. Ve[pertilio, Americanus , vulraris. Cum noftratibus quoad formam fer$ convenit, nifi, quod majores, atque longiores, gerat auriculas, & & nafo erectam , caffidi fert fimilem, criftulam. — Caudà caret. — Pedes poftici graciles fant , nec bifc&ti. Pilus murini eft coloris. Num. 3. Vefpertilionis , Surinamenfis , pullus. Inftar Glirium & Murium fuos pariunt foetus Vefpertiliones. — Noftratium , utpote fatis cognitorum , nullas exhibemus figuras. Num. 4. Avis , Americana, de Acolehichi; zigro-lutea. Nigro 6 capite roftrum porrigitur longum, coloris lutei. Ale pariter, harumque pennz, & cauda; UE LN Supina corporis & prona facies eleganti nitet flavedine. Nigricantibus alis nonnullz imminent coloris aurei plumulz , in fingulare animalculi ornamentum. "um denotat. Num. 5. Hifpanis Tordos adpellatur, qua vox Sur- Anguis , Americanus , elegans ,, Leucophaus. Squamulas cinerco-grifeas nigra lineola , fupra dorfum decurrens, diftinguit. — Caput dilutioris aliquan» tum coloris eft, & , marmoris inftar, pulcherrimé varicgatum. TABULA QUINQUAGESIMA ET SEXT A. Num. r. Duplicatz auriculz , pregrandes, nafusque pariter geminus, extuberans, foliacei quid referens jr Id mihi ex infulà Ternatanà per amicum quen doxam admodum reddunt hujus Animalis faciem. Glis; volans , Ternatanus, am, mep interceffu ad Indias Orientales promotum , ibique aufpicató Batavià Ternatam appulfum , in grati animi tefferam transmiffum eft, unà cum plurimis, admodum mirabilibus, animalculis, ibi loci nafcenti- bus, quorum & numero funt quatuor ifthzc , ordine deince mus, capite & corpore Glirem refert. Frons ejus diluiflimé ruffa eft; fubruff zitten, zyn lang, om de zelve lang uit te kunnen breiden. De- ze heeft alleen drie vingers, met drie uitgeftrekte leedtjes, die- nende mede tot de vlerkjes. De duim heeft een klaauw , met een puntigen, krommen, nagel, om zich daar mede vaft te hou- den. De ftaart is met de vlerken vereenigt, om des te beter tot het vliegen te dienen. Het is iets aanmerkelyks, dat de achter- fte benen in tween zyn verdeelt, en dat het dunne kuitbeen van *t dikke been, by de fchenkels, tot aan de poten gefcheiden, ea elk in 't-byzonder met een haairigen huidt overwaffenis. Dc achterfte poten hebben vyf klaauwen , met ícherpe, kromme; magelen. Num. 2. Gemene Wefl-Indifche Vleermuis. Deze Vleermuisisbyna van gedaante als onze inlandíche, uitge- nomen dat zy groter en langer van ooren is, met een opftaand lapje,gelyk een ftormhoedt, op den neus, Zy hecft Been ftaart. De achteríte benen zyn dun en enkeld, en het haair is muis- verwig. Num. 3. jfonge Vleermuis van Suriname. . Zy tclen hunne jongen geyk de ratten en muizen; en nade- iaa] de inlandfíche genoeg bekend zyn, hebben wy ze niet laten fnyden. Num. 4. Wefl-Indifch «vogeltje , met een zewart boofdt , en een lange gele beh. S exponenda. Quod pris hác figurá fifti- uli vero pili funt totum corpus Het is ook zwart over de vlerken, pennen en ftaart. — Verder is het bovenlyf zecr íÍchoon gecl, als mede het onderlyf. Over de zwarte vlerken komen eenige goudgele veéren, die het beeftje zeer fieren,. Dc Spanjaarden iine 2e Tordos , dat is Sturnus, of Spreeuw. Num. 5. Wefi-Indifch. Slangetje. Het zelve is afchgraauw over de fchubbetjes, met een zwart flreepje over den rug. Het hoofdt is wat lichter, en zo fierlyk getekent, als of het gemarmert was. ZES EN VYETIGSTE TAFEREEL. Num. 1. liegende Rat van Ternate. Zy heeft grote ,dubbelde , ooren ; een dubbeld uitgewaffen neus, als blaadtjes, een vremd gelaat vertonende, en is my van "T'er» nate van een goed Vriendt, die door myne voorfpraak naar Ooft- Indie was voortgeholpen, na zyne gelukkige aankomft van Ba- tavià op "Ternate , uit dankbaarheit toegezonden , nevens ver- Ícheide wonderbare ongedierten, daar ter plaatfe vallende, waar onder deze vier ftukken, hier na volgende, zich bevonden. Dit heeft cen kop en cen lyf, gelykende naar die van een rat, Het Yoorhoofdt is hecl licht ros, en over "t ganfche lyf is ape f aaif, 7ZAB.LVZIZ. M N NSNNNNY NN i WS 77 NS N SSNNNS NNNN NS M PLA ZZ NN N M gs zz e ON NN NS NS il ) S33 IPS M Jis (1 TUR j^ hh / !" ^ , SENSN SES 1 s 1 fh dili "n i S SESS ag — ae T A A A f f TAS M Vu Qi (M h MU NON AM Cy RA N : 2 - [- o2 ONSE : - SEO : x SN » M NY OX X » Z7. Dee E21 L^ / 277777 222 7, 777 NES SSSSSS 7, VA / 77 7, RSEN SENS 7/0 /, / / SSNS S SN SENS SN SEXY SS SN SRSESUS 777777 rr ra za 7 RN SR REN SN DONMSSUMENNNESRENAD SN SMS NS -—À €; SMS DASTONESRSEUUM MESSEN VN NSSSS COR wn NS MS "x t - — X VNMN SS SN SS SN NN SENSN ENSE SS SNR SON DAOCTNNS M ^ : "UDAB. LVZ. A SENS : | SS | SSSSSNENSS SS ( SS S 7 SS x j P 7 4 2 / ; [ í /j | / Tta | i i At N ASSI s ih NK NN i j TE | NN i fd WR AN /M, j / $e" ») A Z 4 ] j il Vx M HL / TA 4 / j " P d N N dn / A , : S e N ( DEA : : d 5 Hi | i Z NN n ur 1 l, M VETE / ; | Y Y , PALr AL ATA l / W / / 3 j j " ' / NN NNN | j ; P, / 9 . 9f/, LT. AN NANI 7, ( // TUA ^ ; 7, / Y : | | [ / A A MID), / / UA NAM N / I I PRU A UA // NT E ; 2 M SU / IE ( j Y / » ZI V / / | 3 : / LU IA y h —— X ,! À d / EN , l Y 1 " M Üü / V/] 4 i - y j (4 /, A 4 i ES : W/ / / / i : N / / AN y// 7 /// j N// /, / [/j j Y NA : : // (lj DW PRI BSLUE. Sa W SNNAN Y dA //; ul " JN LLLI x N M 1 (/N/// 8 LA M /, / X H í S SNSENGS.. | SRSNNSSNS , SYN. NSNS NR / NNSNNSNNSSNS c4 S ANN z SS SINUN NON | MS OQ WOO 7, SN 24959 94945 DA 3. NC —L Atl U or TN i £A j 609 a f P5 CORAN HET E oie. iara ART Ji) A : Ab NUT RUN ; $e ANANAS AW EN TYSdovere í VOSQSSPDSSSOSGSNNNN CORO SNAM RAI 4) yt ln ia butt uen fera) Í N N SACRI UT VV Mi AA j CARD AROSTREEN RN SA juil fj wl i m nn d ipfi ll mo jj JU] 4 NS | NS ERR NY JA A AMENS S AS STU UY THIRD CENE HA /, SN | SNR NN AURA) PHAR SRORRSBSSS FIN SEOIRSGDAE GR EATHHEHO E247 v MALADES S TN ESESB PRA n : o | CURE NND RU NNUEINM WT IU NS j 7 7 SUD XQUA. A SSPSSSSSSSSEEBRSNER A j | 2 j PS C RO GS SENSE SISSE HOS Á ER | z A LT SN : A D SESS SEI N Wu HY ) SS | ML S Á py PAPAS SENSS NER N QW NR DL ; NS / 1d NU RSS NU. EROR | PL | NN ) AMA MY Tj VAS NM ANNIS SN TW, CDION | P, WA NNQSRUA AR ABA VG. | ULM NU M NAA SNNT ENS d SEES ES | o Ij Us NU QUA / RR ODBANQUA ARUM | S SS SOSENE : P SEINS n j ONT ae caos y A P SSSRI j ISSNSEN IDE. 7 M I,ON NA / ENS PN S SR DIS I, Lg A SOSA NNNM QU / : MS n SARINNNQRS S NN I QU AMOR NR SS il M SN XS : P A l / A Y ^ i NNNM u M NS SM ^ ONSSSSS AMA : NR NS SEEN N | j ff » YN jV Y SN ! SR A PAN AM NN S SESS MAMATMANDAM 209 Aaa NN TT : NN SLIINNEN SORS ! Wn AUT TR V AM ARN V à SS WA N SOSA NN UN CER ASSNUNINSS Seer AURMAMHA a NAR Rd : SOSA SNR SEIS SESSSNENE NES TRA V AUN Ww TOR A NNNM » NN NSNSINS SACRE WOUMA 9 AY PST NN SMS d i, SE M X 5 AMMIAN LSU IR A ASQNTNANNS ; [RAM A QURE MA OM NS | WA VAYA Á Vd SION 90 AN Ris YMYRS | l MN MA MA I í $4. ETC Sete PC CAD ARIA N Y à N | l »» N | ) DPA CHAR NONU OA 9g MAN US, SS w SN J AT MTS S AMO 4i s À NS NN | j INN NUN ADEM GE PT AV RRNAESPESRNN l y | MA LC PORNO een duy N SONNO EN i ^ MN y ^ MANCA I $4 TA S AMSRANNSSNNWMY d M. N d | A i NU. VON in. An, AN * M RN AUN ASA NN SNNS My RM NN TV SUAM (e M79 s 6 MANI don 9 3494 A RS JE: À e VW : MUR WW i) NN VIR Vin PLEY hf PO MAZDA VA UR , SY SX QU Y NES EQ UANNTU, 721 29 0410) Wi T n j ADOS U NN e IN MA WS M PP M AN Ro AS BUNTE Y Y Á M M VA NN N " III n b IS TU DA » bnt AV NUIZ 40,7 digg RATS y VUA WA WE NU [2s RB Ug HH Y RN ATRZDMG AIC MIA HA AED) X UN N wl 4 dA j p J ; 7 i NAI / A A MN 177 "z m j, TORT ! , A d e fpa ^ K AYANS AAT Y / V Iu VASORUM 7 i NA RN AMAN 1 UA MUT MN f CAPRA Ir M AES NR ) 2177 4, Ab fT S Mgr e MM DA e | 7, Y SM " Y | VA NV V WM UN d MANN 3X Vx AQUA AM AAOQA S SA RAN UA QU oA : d V : | MANN DADA A . N NS XN Y UN NN NS NNKAÁN AA e As : QUIVAM A NW ANINSSS RR ARR) hen NASA NS NS NN 2. ANAN Y INNANN. X. ANN ^ | NN YN NND, A Iia, X) / 2 / pg PN 1 j WV : M - EA E ; T W N MN à Z2 —ÁÉÉL X. Z5 x NY NN ZX NN N C NM I WM N NN x NN 7 ENS ; ze NNS Ee EN ; ts SN * A NC AM IZ SES PE Ecc i NS rr hp cam ES: ROS E EE. : 2 D» i, —— ua c SÉ, , 7. —— Calp ati m m N | WNI Y | | WS NS | n CPIH CRSSLA UCREUILA T ET corpus veítientes. Ale membranacez filamentis pud , venülarum zmulis, fefe mutuo decuffantibus ; marmoris in modum varegantur. Alarum füperficies, ventrem fpe&tans, glabra & nuda eft; avería ve- ro nonnullis pilis hifpida. Num. 2. Ve[pertilio, Ternatanas. famina. Ruffis hzc pilis induta foemellam fefe binis uberibus fuis monítrat. — Quandoquidem vero binos faltem uno partu excludat pullos, atque nutriat Vefpertilio; fuo hinc quilibet pullorum femper gaudet ubere. Auriculis Murem refert; at os ejus murino grandius eft, & qua(íi fimbriatum. — Abeunt & antici pedes in quatuor digitos, admodum protra&os, qui alas tendunt: illis praterea unus utrinque adftat unguis, quo fe ad corpora appendit Animal. Caudzx mediocris eft magnitudo. Num. 2. Ve[pertilia, Ternatanuss mas. Prioris hic mafculus ejusdem & coloris, & habitüs eft. — Arboris ramo infidentem , & ungue fuo ad- fixum, repreíentamus. Raro videas in folo confidere Vefpertiliones, utpote ob longitudinem | alarum. haud adeo facile in altum rurfus emergere potentes. Unde plerumque locis adharefcunt füblimioribus, tanto ut in volatum fint paratiores. Num. 4. derpens, Ternatana, eximie maculata, €9' oculata. Rhomboideas ejus fquamas, in fundo fübruffas, infignes variegant per dorfum macule, lute, lim- bo rubente füccin&z. ^ Ad latera vero ventris, utrinque, juxta ejus longitudinem , inter binas uaslibet maculas majores, ordinatá ferie digeftz: confpiciuntur macule minores, rotundz , oculorum fides, lu- tez, & rubro annulo inclufz, inque medio pupillam quafi faturaté rubram exhibentes. Sub his tandem & alia macularum , obícuré rubrarum , feries fita eft, ^ Ventris fquama pariter fubruffz funt. TABULA QUINQUAGESIMA ET .SEPTILM A. Num. r. Canis "volans , Ternatana , Orientalis; famina. Canem hoc Animal vocandum effe negat nemo, qui formam capitis , canini «mulam , non murini , vi- derit. In remotiffimis illis Indiz utriusque oris hominum quafi in txdia & affli&iones graffantur hze be- ftiz; licet vel fic tamen & id agant, quod agere juffa funt. — Pedibus gaudent longiffimis, pracipué an- ticis, quorum prorradti in longum quatuor digiti laté expanfis alis inferviunt. — Quintus digitus, pollicem referens, acuto incurvoque ungue praditus, ab alis liber & femotus diftat, adfixo alicubi Animali reti- nendo aptus natus. — Ábeunt & pollici pedes in quinos digitos, acutiffimis & incurvatis munitos ungui- bus. Cauda deeft huic fpeciei. Nec nifi binos uno partu excludunt fomelle catulos, & avidiffi- mé in coitum , fuique generis multiplicationem , feruntur, inftar Cuniculorum : id, quod transmiffa fimul ex füpradi&tis regionibus defcriptio refert. Ubera infuper gerunt infignia , globofa, papillis dona- ta, mammis lactantis mulieris haud abfimilia. Num. 2. haa. De vlerken zyn vliegig, en met vefelen, gelyk aderen — plekken over den rug, met rood gezoomt. Aan weérzyden langs door een lopende, als gemarmert. Van onderen zyn de vlerken den buik komen ronde plekken, tuffchen de grote in order ge- kaal, en van boven cen weinig ruighaairig. fchikt, gelyk oogen, die gecl, en met cen rood ringetje om- trokken zyn. Dat den oogappel verbeeldt , is donker rood. DAT. ; Onder deze oogen zyn nog andere donker rode plekken. De on- Num. 2. Ternataanfz b Vieermuisje eem "fj e derlyffche (aues zyn ook rosachtig. Het zelve is heel roshaairig , en hecft twee borften. Zy baren en voeden telkens, dat is in cen dragt , maar twec jongetjés, heb- ZEVEN EN VYFTIGSTE TAFEREEL. bende elk een borít , daar el EUER Zy hebben Pera Ai de muizen, maar een groter bck , dic als omgezoomt is. ok heb- . , ben zy vier Migeue klaauwen , die de feed uitfpannen, be- Num. zr. — Vhiegende Hondt , of Tef , van Ternate 5 halven de klaauw; daar zy zich mede vaft houden. De ftaart is een «yfre. van eene matelyke gedaante. . Het is duidelyk te zien, dat dit een honde-kop verbeeldt, en Num. 3. Ternataanfche Vlheermuis 5. bet manete by geen muis kan vergeleken worden. In de ver afgelegene . de vooreaande gewcften van Ooft-en Weft-Indié ftrekken deze dieren tot ver-, gb o^ $ : y driet en plage der menfchen; maar daar door zclve verrichten zy dat geen, daar zy toe gefchapen zyn. Zy hebben ongemcen Het is van de zelve verwe en gedaante als het voorgaande wyf* — lange poten, voornàmentlyk de voorfte, dic mct vier lang uit- je. Wy vertonen het als ruftende op eentakje van cen boom, — gerekte klaauwen tot de wyd uitgefpreide vlerken dienftig zyn. daar het zich aan vaft houdt. "y laten zich (elden neder op den — e vyfde klaauw, die, als dc duim, met een fcherpe; kromme,, grondt, om dat zy zich om hunne lange vlerken niet wel van de — nagel voorzien is, ftrckt om zich dar mede vaft te houden, en aarde kunnen opheffen, maarblyvenhier ofdaaraan cenige hoog- — flaat vry en onbclemmert van dc vlerken af. Deachterfte poten tc hangen, om zich te gemakkelyker op de vlucht te begeven. — hebben'ook vyf klaauwen , met zeer puntige, kromme, nagelen. Dit foort heeft geen ftaart.. De Mis PD niet meer Xd twee iongen te gelyk, en zyn zeer tochtig om haar geflacht te ver- Num. "E Ong eem f boon geulakte Slang Ld rayo SEM de rus Vol, cm de bán einn » wel- Ternate, ke ik uit de [Ege geweften daar van heb bekomen, zyn ze voorzien met grote , ronde , borften, met tepels gelyk een Zy is over hare geruittc fchubben rosachtig, met grote gele.— vrouw; dic E zuigend kindt becft. A ro A um. 2, 02 Num. 2. RERUM NATURALIUM Canis wolanss mas. Prioris huncce mafculum à dorfo confpicuum fiftimus, ut "s corporis füpini, ex ruffo lutei, vifui P pateant. Supina corporis facies. coloris utplurimum magis Alz, vix pilis obfitz ,. nifi quà pedibus accreveré , dorfi quafi cuti continuatz funt. di&a de precedente, ulterius hic quidquam commemorandum reftat, Num. 3. Pennis univerfum corpus nigricantibus , aleque faturaté caruleis , tum, fanguinei ruboris, collari fuccingitur aureo , luté flavent. Num. 4. Elegantiffima hzc avicula colore faturatà rubicundo füffufum corpus exhibet ; dum dives asque plumatiles , longiores , ornat , intermifto fimul fcintillantis quafi tono auri , vividiffimo. pedesque , faturatà rubent ; roftrique lamina fuperior tenuem in apicem curvatur, 1 utàíe mutuo vix difcerni animalculum hocce aviculam Coltotl refert , adicei eft & obfcurioris , quàm prona. Neque, prater iam Avis germinis Maizy de Miacatototl , Brafilienfis. pulcherrimis, ornantur. Caput tó« collum & guttur ambiente. Roftrum, & pedes, di- icula, de, Pipizton dicfa. urpura caput , pen- Rofttum , Caterüm exacté adeb queant: quin & ejusdem ambo funt fpecici, — Vid. Fr. Hernandes Hifl. Avium Nove Hifpanie. Num. 5. 3Sepezs Bali-Salan-Boekit , Terzatana. Hzc eft montana illa Serpens, de qua D. Fr. Valentinus in Hiflor. Animal. Amboin. "Toma, III , jeg. 290, talia enarrat , quorum Amicus meus Ternatanus nullam mihi mentionem £ecit. Neque & hancce in Ser- pentem quadrat data ab Ipfo defcriptio : fiquidem minimum illi , inter omnes Serpentes , effe caput perhibeat, Same erectam fefe opponere Hominibus & feris , verfales, dilutà pariter flavedine ornata , fignite , gratiffimum oculis fpectaculum exhibent, Íquamas fübtus » quàm fupra , eft elegantior. Izdendi mordendique gratià; vulnera vero, ipfius à morfu inflidta, lethalia effe; imo vel folo caudz atta&u venenum ab ipífà communicari. tra videtur, Serpentis hujusce caput, ratione magnitudinis reliqui corporis, fat grande effe. deas dorfi fquamas cineritia tingit flavedo; & juxta ventris [SER fi Coralliorum , quorum fingula in medio albam maculam , minutam , oftendunt. Nobis con- Rhomboi- pira decurrit rubicunda colligatorum qua- Squamz ventris trans- utrinque ad latera ventris parvi qualibet maculà, rotundi, in- Cauda, paulifper obtufa definens, ob proni coiporis TABULA QUINQUAGESIMA ET OCTAV,A. Num. r. Canis «olas, maxima, auritas femina, ex Nova Hifpania. Ex Teráà Novà, ubi in locis defertis , rere pracipué arboribus , animantium ifta fpecies commo- 1 ratur, miffam accepimus Canem hancce foeme Num. z. Vliegende Houdt; bet mamnetje, Dit mannetje van de voorgaande vliegende Teef vertoxen s y van achteren, om de bovenlyffche haairigheit , die uit den rosge- len is, te verbeclden. Het bogenlyf is gemeenlyk bruiner'en donkerder dan het onderlyf. Dévlerken, die weinig haairig zyn, bchalven aan de poten , komen oveeren met de bovenhiuidt, corts is hier niets mcer van te zeggen dan rects van de voorgaande is aangemerkt. Num. 3. Fraai Braziliaanfch "vogeltje , Maizy de Miacatototl gemaamt. Het zelve is over het gehele lyF zwart van vcéren, cn met Íchoon hoog blaaww over de bovenvlerlties verfiert. Het gan- fche hoofdt is bloed-rood, met cen Boud-gecl kraagje om den hals ende onderkeel. Het bekje en de poten zyn licht ecl. Num. 4. Pogeltje, gexegt Pipizton. Dit wonderfchoon vogeltje is hoog rood over 't lyf, hoog paars over 't hoofdt en de pluimige lange veéren, en als verguld met een fchitterenden wcerfchynenden glanfch. Het bekje, dat van boven met een klein untje is omkromt, is, ne- vens de poten, hoog rood. Het gelykt zo zeer naar het vogel- tje s, Coltor] genaamt , dat men het van het andere naauvwlyks kan onderkennen, en het is ook van den zclvenaardt. Zie j7. He nandes Hifl. 4vium Nove Hif. am, capite elongato, auribusque longis, laté paculis , arrectis- Num. s. Slams van Termate , gexegt Bali- Salan-Bockit. Dit is de Berg- of Heuvelllang , waar van de Hr. Fr. Valene tyn in zyne 4frabonfzhe DU nci e III Decl, fol. 290, din- gen vérhaalt, daar myn Vriendt op "T'ernate niets van gemeld heeft. Ook komt deze flang met zyn verhaal niet overecn: want deze Heer zegt, dat zy het kleinfte hoofát van alle flangen heeft, en zich tegen de menfchen en wilde diceren overcind Zet, om hen te befchadigen en te byten,, daar hy byvoegt, dat de beet dodelyk is, in zo verre zel£, dat al raakte Zy iet alleen met den ftaart aan, het zelve daar door vergiftigt wordt. Wy in het te- gendecl bevinden, dat deze (lang cen matelyk groot lioofdt hecft naar hare grootte.— Over de geruitte fchubben van 't bovenlyf is zy aích-gecl, hebbende langs den buik als een roden bandt Kora- len, die aan elkander zyn geregen, mct cen klein wit plekje o ieder rood plekje. De onderlytíche fchubben zyn mede fieslyk licht gecl.' Op clke dwarsfchubbe is aan beide zyden van den buik een klein rond plckje, dat zich zeer fraai voor 't ooge ver- toont. Het flaarteindt,, dat cenigzins ftomp toe loopt ,is van on» deren fierlyker dan van boven wegens dc onderlyfiche fchubben, ACHT EN VYFTIGSTE J'AFERPEEL. Num. r. Grote, liegende , langhoofdige , Hondt , of Teef , uit. Nieuw-Spanje. De zelve is my van Terre-Neuf toegezonden, daar deze dic- ren in de wilderniffen en holle bomen hun verblyf houden. Zy hebben cen grote , wyde , bek; lange , overeind ftaande, wy- de, ooren, en grote tanden , met een opgezetten neus, voorwaarts omgebo- "7 TAB. LVIZ. r TERES T — NN N N NW A — —7- LL Z ZZ SNNNNNS SSSNSSSS SI Ep ENS — LL PL — RAN ESSE Es Uf HA BBSUASUTRRUCOE ; : arrectisque, przditám; Os amplum , faperiort impofitum monftrat nafiim magis hic confpicui , faperficiem diffeminantur. € poftico corporis extremo, lam membranaceam , pofticos pedes connectentem L Io Num. 2. Hzc formá omnino discrepat à priore: alarum namque tam externa, i inffar, ex rufo gilvis. zmulum, canino quafi roftro gaudet. Auricule med Ale hifpida: alio quoque hic modo, quàm in priore, ex tegitur molliculis , Talpz ad & incurvos, ungues , celerrima quidem , at ubi extenduntur, extremas referunt arbufculz fibras, ma, füb cute Hominis aut Animalium » diftributa : fimil Et huic fcemellz ubera fant inter femora, caude ubi tendines , quorum bini laterales pedi utrinque poftico NUES medius vero , cau diducit , promovendo fic volatui inferviens, fimum hocce Animal in nullis ha&enus Zoophilorum mufeis & cauda tota, circum accrete a artus volatui adminiculantur; ne capite quidem excepto , mento , lacernz inftar , coéuntibus ,annectitur. Faemellam dignum eft, oram membranacez alarum expanfionis , hujus internam fuperficiem & minus hifpidam , & ex infera tamen funt hzc Animalia 93 magnum , pregdibus intus armatum dentibus, extremó fuo ; n 1 » extantem , antrorfüm inflexum , cornu fimilem. cedente in Tabellà defcript , at majores, & latius expanfa; Al: , quales pra- qui diducendis alis inferviunt , lanuginofas, aut vafcula mini- i enim prorfus, apparatu per internam telz alarum fnis pradita, uti priori; & cauda deeft. ,At erumque origo eft, tres prodeunt funiculi , feu di vicem faupplens , te- Rari Tendines , o offendimus. Felis volans , TTernatana ; femina. quàm interna , fuperficies pilis Caput fylveftris potius, quàm domelticz, Eclis iocriter magnz funt; oculique grandes, lucidi. anduntur. Pedes quatuor, ad breves usque , ers membranz infiguntur: unde omnes. híc quod porrectis ad collum usque alis, ibique fub efTe ubera docent magna, globofa. Porró notatu pilofie , omni in ambitu veluti fimbriatam » velique flavo dilutioris effe coloris , quàm externam. Volatu , nec alta petunt, fed, inftar noftratium Vefpertilio- num, per terrz proximam a£ris regionem in orbem circumvolant » donec efcam , cui inhiant, repererint, Num. 5. Mafculus hic prioris à tergo fefe confpiciendum praebet, exceptisque genitalibus , fus fimilis eft. Corpus ejus univerfum , expanfamque alarum telam , breves t Idem Amicus meus, Ternatanus 4 exficcatam , vulgaris domefticz magnitudine, cujus ale in bicubitalem longitudinem diduci poterant;: Cauda leviter maculata eft. Felis volans; mas. cetera. feemelle prota Felem mihi volantem miferat , infar&tam j Eam veró inter alia rariora Theíaurus Imperatoris Rufforum , qui Petropoli eft, hodià continet. Inde errorem licet confpicere' veterum Scriptorum , qui hocce genus Animantium inter aves retuler, ut ut ab his diverfiffimum : quadrupeda enim funt, nec plumas, nec roflrum , nec runt. Unde peculiarem fibi claffem id genus animantia ,, implumia , alata, potius requirunt, ab aliis fecretam ; uti & Sciuri volantes $ quidquam avis zmulum ge- aliaque quorum nonnulla hodié cognita, plurima tamen adhuc. ignota funt. , Quibus de hifce plura reícire volupe eft, videant Gefnerum ,. Aldrosvandum , | & Sfobuflonum 5 utpote qui prolixé eorum dederé hiftoriam : noftrum. non elt , gellas onerare. omgebogen, en hoornachtig. De vlerken Zyn gelyk van die op *t voorgaande "T'afereel ftat, doch groter, en wel zo lang uitge» Ípannen. .De zenuwen, dic het uitfpannen der vlerken ítaande houden, zyn duidelyker te zien , en vertonen zich uitgebreid zynde, gelyk de uiteríte vefeltjes, of wolletjes van een boom, of kleine adertjes, die binnen aan de huidt van cen menfch, of dier zitten. Aldus zitten deze over 't geweeffel der binnen- , waartfche vlerkvliezen. Deze hondt is mede een wyfje, met boríten en tepels als de vorige, ook zonder ftaart maar van de achterbillen , daar de ftaart gemeenlyk zit, fpruiten drie ftren- gen, of pezen, waar van twee aan ieder achterpoot vaft gehecht zyn. De middelfte peces komt in de plaats van 'den ftaart .en ftrekt om 't gewecf, of de huidt tuffchen de twee achterbenen uit te zetten, om in 't vliegen meer kracht te hebben. Dit is cen zeer feldzaam fchepfel, diergelyk wy nooit by andere Licf- hebbers hebben gezien. Num. z. Termataanfche vliegende. Kat. De zelve is van eene. ganfch andere gedaante dan de ecríte, Zy is zo van ondcren, als van boven de vlerken ruighaairig en Zacht, als een Mol, rosachtig gevaalt. De kop ge meer ' naar dien van een wilde dan van een inlandfche Huiskat. De bck isalsecnHonde-bek. Zy hecft matige ooren, en grotc, hcldc- Ie, oogen. De ruige vlerken zyn mede ganích anders in hare uitfpanning dan die der voorgaande. De vier poten van deze zyn in*t vel van de vlerken tot aan de korte, kromme, nagelen vaft- gehecht, als mede de flaart. Alle de leden dienen tot het vlic- gen, ja zelfs het hoofdt, of de kop, die aan de onderbek vaft zit, gelyk cen bekleedfel, of cen regenkleedt. Het is cen wyfje, mct grote, ronde, borften. "Verder is aan te merken , dat de ruige huidt , of 't uitfpanfel rondom als bezoomtis. Aan dc onder- Tom. 1, IDA UMBOUADN lyfíche zyde is zy zo ruighaairig niet: ook is ze lichter van ver- we, uit den gélen, dan van boven. Zy vliegen fnel, maar nict hoog, en in derondte, gelyk onze inlandíche Vleermuizen totdat Zy haaraas gevonden hebben, daar zy hare vlucht naar toe nemcn.. Num. 3. , Kater, of mamntje vau de even voor- gaaude «liegende Kat. Hy vertoont zich vaà achteren, en kommt met de vorige in al-' lés overeen, behalven de teeldelen. Over ^t gehele lyf, de vler- ken, en uitgebreide huidt valt hy dik en korthaairig. De flaart. is cenigzins gevlakt. Van den zelven Vriendt van Ternate heb. ik cen vliegende Kat gehad , opgevult en gedroogt, zo groot als een geméne Huiskat , welker vlerken wel twee cllen konden uit» efpreid worden. Zy is nu tc zien, ret meet andere fraaic ftul- en, in "t Kabinet van zyne Ruffifche Keizerlyke Majefteit te St. Petersburg. Hier uit ziet men den misílag der oude fchryvers, die dit geflacht van dieren onder de vogelen geflelt hebben, daar zy echter in "t miníle niet mede overeenkomcen, hebbende vier poten, geen veéren, nog vogelbck, of fnavels, noch iet , dat naar cen vogelgelykt. Het is cen geflacht op zich zelve,.be- ftaande , gelyk de vliegende Eikhoorn, en diergelyke andere foorten, die Zonder veéren kunnen vliegen, waar van 'er ons ce» nige bekend, maar nog meer onbekend zyn. Die daar mter van Believen te weten, kunnen Gefgerus, Zfldrovaudus en Jonbflon naflaan, die daat breed var hebben gefchreven; waarom Wy,om ons met gene onnutte herhalingen op te houden, den gunítigen Lezer tot hünne fchriften wyzen. 3 Aa NEÉGEN craffique , pili veltiunt,: ab aliis dica tranfcribendo, verbis inanibus paz Ld .RERUM NATURALIUÜM |. ' TABULA QUINQUAGESIMA ET NONA. ^ vis. Kakatoeha, Orieztalis, ex infulis. Moluccis , criftata , candidiffima | €9 feilphurea. 94. Num. r. Aves hz ex infulis Moluccis, tum & ex Ceram,: vive, Bataviam deferuntur, & inde quandoque in Belgium , raró tamen adhuc viventes: licet earum nonnullas. híc fuperftites viderimus. —Caudida hec vo- catur ob niveam albitudinem pennarum majorum, quz dorfum , alas , thoracem , & caudam ornant. Sub hoc pennarum candore fulphureo-flavus emicat color. Criíta tota, é prolixis conflata plumis, faturata uos fulphuris flavedine füperbit. — Dilutior flavedo fitam (üb oculis partem , collique füperficiem , & E proximam corporis partem tingit. Frons feró tota albicat. Roftrum pu ; latum , ifi- curvum, penitus nigrum, pigmento quafi cyaneo obductum eft. Oculi infignes, lucidi, coloris fufci , flavo ambiuntur circulo. Lingua admodum .craffa eft, dura, fufca. ^ Crura brevia, craffa. Pedes & ungues, quàm in Pfitracis, longiores funt. In quatuor digitos pes uterque finditur, quorum bini an- troríàm , retrorfüm bini exporriguntur. D. Valentyn in Hifloria 4kvium "Amboinenfium , pag. 316 , tres tantüm in digitos abire fingulos pedes afferit , figno manifeftiflimo , quartum ab ipío non animadverfum effe. Autor hic Kakatoebarum ttes facit fpecies , albas nimirum , virides ; & vubras: albas rurfum in majores & minores dispefcit. — Quanquam fatis probabile fit, plures hujusce generis dari fpecies: quia tamen, pra-- ter hanc, alia ha&enus nulla nobis occurrit, huic rei haud immorabimur diutius, di&is duntaxat id ad- jun&uri, avem hanc indole fimili, & aptitudine ad loquendum , à naturá donatam effe, ac Pfittacos,. & Loeris dictas. d Num. 2. vis 4e Cocho, P/fttaci fpecies, Mexicana; vario. colore, Capitis pofticam partem , dorfum omne ventremque, & caudam , faturaté coccinus tingit color. Plu- mz, collum veftientes, rubent; dum alas prafina ornat pictura. Pennarum mergi emaculati cando- ris fimbria quafi ambit. Fronti imminet criltula purpurea. Oculi caruleis circulis fuccinguntur. Roftrum incurvum , lumzque ingluviem tegentes, amoena nitent flavedine, Pennz alarum veftitrices purpura dilutiore quam elegantiffimé pinguntur. — Crura dilute carulea funt; pedesque ex cinereo grifei, Eft & hac avis à natura ita comparata , ut loquelá informari queat. Num. 3: — ois, Mexicana; inagnitudine. Pafferis. 0o] Totum corpus ejus amoené czruleum ex purpureo quafi obumbratur ; exceptis alis , quz minio infe&tz ; ex nigro variegantur. Caput globofum eft. Oculi & ingluvies, fupra & infra, pilofis quafi plumulis , nigricantibus, veftiuntur. Sub alis & fuprà caudam quz confpiciuntur plumulz, ex diluté cinereo fla- vweéícunt. Pedes & unguiculi admodum graciles funt. — Ofcines autem inter aves refertur. NEGEN EN VYFTIGSTE TAFEREEL; Num. :. Kakatocha aw de Molukfche eilanden, vam eene «itte en. euvelachtige. vere. Deze vogelen worden van de zo even gezegde eilanden, als mede. van Ceram , levendig naar Batavia gebragt, en van daar zomwylen naar Hollandt gevoert, doch felden in 'tleven. 'Wy hebben "er echter verfcheide levendig gezien. Deze wordt de "ite genaamt, om dat zyne grootíle veéren over den rug, de vlerken, borft en ftaart (neeuw-wit zyn. Onder de witte veéren fchynt een gele zwavelachtige verw. De kuif, die uit lange, vcéren beftaat, is int gehecl hoog zwavel-gecl. Aan den hals, onder de oogen, en verder langs den hals, is hy licht geclachtig. Het voorhoofdt is meeft wit. / De grote, brede, kromme, bek js ganfch zwart, en als met blaauw overtrokken. De oogen zyn groot, blinkende , en bruin, met een gelen kring omvat.. De tong 1s zcer dik, bruin en hard. De benen zyn kort en dik. De po- ten en klaauwen zyn langer dan die van de Papegaaien.. Zy heb- ben vierteenenaanieder poot , van welke twee voor, en twee ach- terwaarts gekeert ffaan.. De Hr. Valentyn, in zyne Befcbryving der Amboncbe vogelen, fol. 3A6 zegt, dat zy maar drie teenen aan ieder poot hebben , en heeft dus klaarblykelyk de vierde over 't hoofdt gezien. De zelve Schryver verdeelt de Ka&atoes in drie Íoorten, namentlyk in «vite, groeze, en rode, De witte verdeclt hy nog in twee, te weten in grote en &leige. Het is wel waar- .fchynlyk, dat 'er meer dan een foort van dit geflacht is; maar vermits 'er ons, behalven deze, gcen andere tot nu toc is voorge- komen, zullen wy 'ons daar niet verder over uitlaten, en alleen by 't gezegde voegen, dat deze vogel den zelven aardt en dc zcl- : Num. 4. ve geneigtheit van de natuur heeft om te leren klappen als de Locris en Papegaaien. Num. 2. Mexikaanfche. Perkiet , met verfcheide meer. fchoue. veraven. Hy is over 't achterhoofdt, den gehcelen rug, het onderlyf, en den Ítaart van een hoog fcharlaken rood. De veéren om den hals zyn rood; de vlerken gras-groen, en de pennen om de kan- ten met een helder wit als bezoomt. Op 't voorhoofdt ftaat een paars kuifje, en om de oogen zyn blaauwe kringen. De krom- me bek is fchoon geel, als mede de veéren over den krop. De wieken boven aan de vlerken zyn fchoon licht paars, de fchen- kelslicht blaauw, en de poten afchgraauw. Deze vogel heeft van de natuur eene neiging en bekwaamheit om te leren fpreken. Mexikaanfzh. vogeltje , van grootte als eem. Mofcb. Num. s. Het is fchoon blaauw , met paars als overfchaduwt over 't gan- *fche lyf, bchalven de vlerken, dic Menic-rood , met zwart uitge- monítert, zyn. Het hoofdt is rond, en de oogen en krop onder en boven met zwarte haairige veértjes begrocit. Onder de vlerk- , jes en boven op den ftaart zyn de veértjes licht afchgecl. Het heeft zeer dunne beentjes en klaauwtjes, en wordt mede onder de zangvogelen gerckent. Num, 4 NU NNNSNNSSNSSS S mSCNN NNS SN N SN UN NN SN UN S S SN e» SN NN S D XS NS NANNN SSSRENSNIS N OU E ——— d ZEN A. NS OMS Wu AN | N N N E» E ÉASNM ———— —— —————— TUN Ti TAE S 'AAULRIU E35 95 ! Num: 4 wis Picicitli, Braflerfis, minima, eriflata. Purpureus omnem corporis fuperficiem , alasque , color inficit, non homogeneus tamen ubique; fed hinc inde dilutior. Criffa ejus, venuftiffimé flava, fafciculum fer plumatilem refert. Roftrum acumi« natum, & cauda, rubent. Verbo: vifu jucundiffimam fefe exhibet tota avicula quacunque demum à parte confpedta, Num. 5. Auicula, Americana , Colubritis. Avicularum , quas florifugas inde vocant, quia é floribus mel exfigunt, hzc minima eft fpecies. .Ro- flrum ipfis longum , acuminatum , pun , & lingua prolixa, bifida cft, quibus ad fu&um opus erat. u Corpus univerfum magnitudine haud perat articulum digiti indicis infantis. Ovula fua in nidulos de- ponunt, quos inter arborum ramos, ex materie molliffima, laneà, confítruere nórunt; inque his pullos fuos excludunt. Alae & cauda maximam totius avicule molem conficiunt. Pedes admodum minuti funt. Plumz ipfarum virides, aureo tono corufcant. — Capitulum quoque minimum quidem , at oculos tamen pro ratà fatis grandes gerit. Pennz remiges hujus nigricant. Incole hanc fpeciem Rowchjes appellant. [e] HLbsASBA LaA-S SGE Ou A GAGE, SyUAMr A: Num. r. vis. Paradifiaca, Orientalis , nigra. Ex infula Papoe, Indiz Orientalis, avium. harumce pauià, hanc accepimus transiiffam: ibi ab inco« lis, alis & pedibus mutilatz ,' extenduntur, preparantur, & ficcantur, plumatilis ornamenti ,, galearum conis infigendi, loco inferviturz. —Plumz, igsest purpureum tamen lumen , auro quafi intermifto ue, molles, fplendentes, holoferici inftar, nigricant, ives, refle&tentes, — Cauda pennas ex viridi, caruleo & rubro miftus ornat color, refplendens ur , tanquam fi nigredinem aurci quid diftingueret, & hinc tonum evibrans quafi fcintillantem. — A Aulam Czíaream Ruflorum , quz Petropoli eft, ejusmodi ali- quando avem transmifimus , quz: ifthác multó & major, & longior erat. : Num. 2. wis Paradifiaca, Orientalis , vario colore elegantiffima. «Ex infulis Moluccis hzc adlata, maximam partem rubra, ex viridi, dilutà flavo, cxruleo, nigro, & aureo variegatur. Dinz é cauda porriguntur prolix& pennz, in acumen convergentes; bin veró & alc adíunt ex viridi, rubro,.& aureo verficolores. — Pedes refciffi fant, — Roftrum , qua capiti adharet, amoc- né rubrum ,€& latum eft, veluti in Pfittacis, fed acutiorem. in apicem terminatur. Num. 3. Eft hzc ejusdem cum priore fpeciei , tó tamen longiore eft corpore , pennasque é cauda pr mafculo habetur. Num. 4. Ze kim Braziliaanfch vogeltje. Het heeft paartfe veértjes over het ganfche lyf, en vlerkjes, met wat lichter verwe uitgehaalt. Het heeft een íchoon gecl kuifje, als een yederbosje, en een rood puntig bekje en ftaart. Van wat zyde men het bezict, vertoont het zich ongemcen fraai, Num. 5. Zllerkleinfle foort van vogeltjes , uit Amerika. Zy worden gemeenlyk J/oezizuigers genaamt, om dat zy de honing uit de bloemen halen. Zy hebben eenlange, puntige , zwarte, bek, en een lang gefpleten tongetje, dat hen tot het zuigendient. Het ganfche lyf 1s niet groter dan het leedtje van een voorfte vinger van cen kind. Zy leggen hunne eiertjes in neftjes, die zy in de bo- fnen weten te maken, van gene zachte en wollige ftoffe, om hunne jongen daar in uit te brocjen. Het grootíte decl, dat zy hebben, beftaat in hunne vlerkjes en ftaart. Hunne pootjcs zyn zcer klein. "y zyn groen van veéren , met cen goud-gelen weér- Íchyn. Het hoofdt is ook zeer klein; doch de oogen zyn groot naar mate van hunne gedaante. De vlerkpennetjes van deze zyn zwart, en worden van dc inlanders mede Aoz£jes genaamt. ZESTIGSTE.TAFEREEL Ninh i. Zewarte Ooff-Indifche Paradysvogel. De zelve is ons overgebragt uit Ooft-Indié, van het Papocfche eilandt , het vaderlandt van ditfoort van vogelen. Aldaar trckt men d ad pennas & picturam : at alis caret; tan- olixiores emittit, . Ex Novà Guineá hüc delata, pro Num. 4. hen de vlerken: uit, en men doedt 'er de poten af, waar na zy uitgerekt, bereid , en gedroogt worden , om tot fieraadt van pluimen op cen helmet gebruikt te worden. De pluimen en vcé- ren zyn zacht,, glanzig, en zwart, als fluweel, met een purpe- ren weerfchyn , gelyk of het met goudt vermengt was. De ftaart-vcéren zyn van een weérfchynend groen, blaauw en rood, mede als of het met goudt in 't zwart vermengt was, gevende dus van zich een glaních, die als vonkjes flikkert. "Wy hebben 'er een van naar het Ruffifche Keizerlyke Hof te St. Petersbur; gezonden, die ongelyk groter en langer dan deze was, ; Num. z.' Wonder fierlyk Paradysvogeltje , van de Molukkifche. eilauden. Het zelve is doorgaans rood, met groen, licht geel blaauw zwart, en goud-gecl vermengt , met twec lange, puntig toe lopende, ftaartpennetjes, en twee vlerken, die groen, rood en oud-gecl zyn. De poten zyn 'er van afgefneden. De bekis . Íchoon rood, en breed aan 't hoofdt, gelyk een Papegaais-bck ; maar zy loopt puntiger toc. Num. 3. Dezeis van het zelve foort van veéren en verwen als de voorgaande , uitgenomen dat "er gecn vlerken aan zyms maar zy zyn weder langer van lyf en ftaartpennetjes. Zy wordt voor het mannetje gehouden, en komt uit Nieuw-Guinca. ÀAà £ | Num. 4; e] 6 RERUM NATURALIUM ^" ^. Num.4. —Dfitacus, eriftatus , ruber , minor , ex infula Boetonenfr. Corpus omne faturaté rubris plumis, elegantiffimis , veftitur. Juxta tamen pennas alarum ; utrinque , ex- tüs, obícurior regnat color, qué ac circa roftrum , faturatà luteum , craffum, & acuté definens. Cti- fta quoque rubicunda, venuftiflima , caput ejus ornat. Czterüm. loquelam hominis imitari facile addi- fcit, vocem edens valdà tenuem. — Crura pedesque hujus flava, graciliora & longiora funt, quàm in aliis fpeciebus Pfittacorum minorum , roftro incurvo przditoru visque unguibus muniuntur. Num. 5. Pictura ejus fuaviffima eft. Plumz colli, & alz, cum cauda, nigerrimz funt; dorfum, & venter, unà cum cruribus, dilutius cerulefcunt. fuperat. Num. 6. Mexicana hzc Avicula, admodum rari, dilute viridis chré variegatur. Rofirum , pedes, & digiti, picea funt nigredinis. Num. 7. Nigerrima ifthzc purpureum à plumulis refringit lumen. ^ Caput aurei eft coloris. digiti pariter flava funt. Pa[feris "TPeoglodytae magnitudine eft. m. Digiti pedum longi , tenues, acutis, incur- Avicula. dé Guitguit, ex infula Cala. dum caput, thorax , colore ceruleo amaeniffimo faperbiunt ; pennzque remiges paulo Frons dilutiffimé czrulea argenteo fplendore fulget. Pedes, horumque digiti » acutis unguiculis armati , penitus flavent. Roftrum longum eft & nigrum, Lufciniam. magnitudine haud ex- "icula de "Tataos magnitudine Pafferis , variis coloribus picta. , ex nigro; flavo, & albo, inter fe miftis pul- Caput & thorax diluté viridibus plumulis, ex nigro amcniffimé obumbratis , gaudent. Avicula Mexicana. de. Chichiltototl. Crura, pedes, & Num. 8. vida, Mexicana , de Chichiltototl, altera. Ejusdem & nominis, & coloris hzc cum priore eft, non difcrepans inde, nifi quod capitis vertex loco coloris aurei, faturaré miniatum oftentet, reflexo jubare fplendentem. TABULA SEXAGESIMA ET PRIM X Num. r. Hoexotototl, feu 4vis, Saligna dicla. Fr. Hernand. Hift. Avium Nov. Hifpan. T. II, c. 58. Avium hzc fpecies Salices amat , inque hís turmatim fefe congregans per loca America ; dita, nidificat, inftar Ardearum , aut Cornicum , noftris in oris. tudine paulüm íuperat. Penne ex diluté flavo eleganter pictz funt. Num. 4. Gekuifde Periet van "t. Boeton[che eilandt. Hy heeft fchone hoog rode veéren over 't gehele ly£. Langs de pennen buitenwaarts is hy donkerder verwig, gelyk hy ook is om den hoog gelen bck, die dik is, en puntig toe loopt. Hy 'hecft mede ccn fierlyke rode kuif op 't hoofdt. Zy leren ligt praten, en flaan een fyn geluidt. De benen en poten van deze zyn geel, dunder en langer dan die van het andere foort van Per- kicten, met kromme bekken. De klaauwen zyn lang en dun, mct kromme, puntige, nagelen. . ; Num. 5. ogeltje Guitguit , van "t eilaudt Cuba. Het zelve is by uitnemendheit fierlyk geverwt. De vcéren zyn over den hals en de vlerkjes git zwart als mede de ftaart, en het hoofdt. De borít, 'tboven-en onderlyf, als mede de fchinkels zyn ván 't fchoonfte blaauw, met wat lichter blaauw over de wiekjes. Op het voorhoofdt is het hecl licht blaauw zilverglan- » zig. De bek is lang en zwart. De beentjes en pootjes zyn RU gecl, met fcherpe nageltjes. Zi zyn niet groter dan cen achtegaal. Num. 6. JPonderlyk chon «vemd. vogeltje van Mexico. Het is licht groen, met zwart, geel, en wit uitgemonftert, €n kakelbont doormengelt. Het hoofdt en de borít Zyn zeer fraai, met zwart over de licht groenc veértjes befchaduwt. Her bckje is git zwart, als mede de beentjes en pootjes. Hifpanis fub- Columbam vulgarem Batavam magni- Alas, & medias caudae pennas aturaté Num. 7. Mexikaanfch vopeltje ,' Chichiltototl. Het zelve is ganfch zwart, met een paarffen weérfchyn over de vedertjes. Het lioofdt is goud-gecl: ook heeft het gele fchin- kels, bek en poten.. Van grootte zyn zy alsyonze inlandfche "T'uinkoningjes. Num. 8. 4mder Mexikaanfch vogeltje van den zelven maám. Het is mede zwart als het voorgaande, daar het mede overeen- komt, behalven dat het bovenhoofdt, in plaats van goud-gecl, hoog vermilioen rood is, met cen affchitterenden glaních. E EEN EN ZESTIGSTE TAFEREEL. Num. r. Vogel, genaamt Hoexototod. Fr. Her- nandes Hift, Avium Nova Hifpanie Tract. TIONS Dit foort van vogelen heeft zyn verblyfin de Wilgebomen, : Waar in het in de Spaanfche Weft-Indién met menigte verga- dert, en zyne neften heeft, gelyk de Reigers, of Kraaien hier te lande. Zy zyn wat groter dan cen gemene Duif in Hollandt. De veéren zyn fierlyk gekoleurt met licht geel, en de vlerken en middelíté ftaartyeéren zyn donker graauw. De dikke en UN R1 d : TAB. LXI.. SESS med S NS SSNSS ADDS MM ES CRIRTIT xt WU N P N l N SN k | 4 N ) ! NN N S SN SNNNNS Y ' SNNNNG 1 N WN SN NN NS Y NS NES ! S SS NS ' GUN NN Ww DT, N : NN Na SW SS NS S S -: S NSSSEERES SS SIND : In l M Jus huj / 7 * qt s ZI í ^ A (/ SX NS —B ET S SESS SN AS SAC VULT 1) S ' i l Wf r2 / /// A l 2l") 7 / 77, ULP M 71947717 T f "LP / v "V, ii P7, " r y UN SAT n / NAT 2 ?L » pi 9p. gm c : THESAURUS 97 faturaté grifeus tingit color. Roftrum craffüm , & breve, ex cinereo lavet. Pedes dilute grifi funt, O- culi przgrandes rubent. Num. 2. quia, mimor , fpecies Corvi , Ytzquauhtli dia, ex Nova Hifpania. Corvorum Familiz proximé accedit , exceptis pennis ; quippe quz , ex ruffo cineritiz , intermiítis coloris dilutioris pennis variegantur. Ale & cauda, (aturato virorc clegantiffimo fuperbz, pennarum nonnullas ex diluté ruffo obumbratas, & quafi fimbriatas, oftentant. Roftrum , fubincurvum , in apicem definit acutiffimum, cinereo-flavum., Rapaces inter aves referenda, Leporibus, Cuniculis, aliisque feris inhiat. Num. 3. — 4vis Ocotzinitzcan; Colwnbe magnitudine. * . 4 " . . . B . n * Amerné lutea hzc Avis, capite, colloque , nigris confpicua , pennas alarum remiges pariter nigricantes , UMS : ^ : : s ex diluté luteo adumbratas, gerit, —Corpori, fupra & infra diluté flavo, umbram offundit flavedo fatura- tior. Per caudam protenfam , flavam, nigricans & lata tznia curvo ductu decurrit. Roftrum acumi- natum flavet. Pedes grifi funt. Hujus quoque Speciei nonnullas ex Americá accepimus, ibi Niforum ex flavo variorum nomine infignitas. Num. 4. AMelligora. Avis, criflata, cum duabus pennis, longis, in cauda ; ex [Nova Hifpania. Avicula , ameno rubore picta , alas caeruleas gerit. Crifta , ratione magnitudinis animalculi habitá , in- fignis admodum , per totum collum porrigitur. Color ejus jucundiffimé ruber eft ; binzque à caudá pen- nz, clegantiffimz, uti in Avibus Paradifiacis, longé fiffaque donatum linguá, quá é floribus mel fugit, v D. Hans Sloane , ex equeftri Ordine Baro , ejusmodi aviculam , non criftatam , fed collari ornatam , canz. Tab. 164. Tom. II. defcripfit & repracfentavit. Num. 5. (rosam e Roftrum longum & incurvum eft, lambit, pari ratione, ac aviculz florifuge Ameri- Avis, Hoitzilin, Papilio «vocata, colere caeruleo €9' nigro venuftiffuna. Avicula hzc, quà clegantiorem vix inveneris, Nova Hifpaniz incola eft. Pennarum remigum fines, & cauda feré in totum nigricant. — Vid. Fr. Hermandes Hifl. Avium Nove Hifpan. pag. 26. TABULA SEXAGESIMA ET SECUND A. Num. r. Serpens , Phyticus; "Africanus , prodigiofus , ab indigenis Divino bonore cultus. E portu Áfrice Mofambicenfi delatus , maculis elegantiffimis , ex atro-fufco , albo, & flavo-cinereo , va- riis, marmoris inftar, per totum corpus diftinguitur. bek is afch-geel ; de poten zyn licht graauw en zy zyn groot en rood van oogen. Num. 2. Byzonder foort van kleine Arendt » of Joort an Raven, genaamt Yvzquauhdi uit Nieww-Spanje. Het heeft met de Raven zyne meefte overeenkomft , uitgezon- dert de veéren, die ros aíchverwig zyn, met lichter vermengt. De vlerken en ftaart zyn fchoon hoog groen, waar van eenige veé- ren met licht rosachtige verwe befchaduwt, of als bezoomt zyn. De kromachtige bcek is vooraan ganfch puntig en afch-gecl. Fiet is een roofvogel, die op hazen, konynen, en ander wild gedier- te aaft. Num. 5. Vogel, genaamt Ocotzinitzcan, «an de grootte an een Duif. Het is een fchone gele vogel, met een zwart hoofdt en hals. De vlerkveéren , of pennen zyn mede zwart, met licht gecl befchaduwt: het onder- en bovenlyf is in 't gehecl licht gecl, met wat hoger gecl over heen befchaduwt. Over den gecl uit- geftrekten ffaart loopt cen zwarte, kromme en brede, ftreep. De untige bek is geel, en de poten zyn graauw. Van dit foort fiebben wy ook vogelen uit de Weft-Indién bekomen, alwaar zy den naam van Lonf gele Spreeuwen hebben. Num. 4. Zeer fraai gekuift. vod. Honing-vogeltje , uit de Spaan[che Wefl-Indién , met blaau- qve vlerken. qom. [. Caput Canini fer elongati zmulum eft , nafüsque itidem , De kuif is, naar evenredigheit van 't beeftje, hecl groot, en, Ítrekt zich over den ganfchen hals. De verw is uitnemend fchoon en rood, als ook de twee lange penveéren van den ftaart, gelyk die van de Paradysvogelen. Het heeft een lange , kromme , bek, met cen gefpleten topds om daar mede de honing uit de bloemen te zuigen, of te lekken, gelyk de Ronkjes, of Bloem- zuigers in de Welt-Indién. De Ridder Baronet Z4ss Sloane heeft cen diergelyk vogeltje befchreven en vertoont zonder kuif, maar met een kraag om den hals, Za/. 264 vau t 14 Deel. Num. 5. Papilion-vogelte, an verwe bemels- blaauw en zwart. Dit is het allerfchoonfte blaauw gekouleurd vogeltje, dat 'er gevonden wordt, komende uit de Spaanfche Welt-Indién. De einden van de vlerkpennetjes zyn, nevens den ftaart, mecft zwart. Zie Fr. Hernandes Hift. vium Nove Hifpanie ful. 26. TWEE EN ZESTIGSTE TAFEREEL. Num. r. Ongemeeme Phytifche Slug, wit Afrika, aan «velle door de imwoonders «van het landt God- delyke eer. wordt bewezen. Deze Slang is van de kuft van Mofambique wonderlyk fraaí gevlakt en gemartmert over het gehele lyf met donker bruin, wit en geel Bic eai Het hootdt is gelyk cen lange hondskop , b als 98 RERUM NATUÉRALIUM e itidem , pulchré variegatus, aliquid Canis gerit. Supremum capitis minute tegunt fquamule, rotun- de. Ri&us oris quaft fimbriatus eft; & lingua, bifida, non, uti in aliis plerisque ; nigricat, fed rubet. Cauda in acumen breve terminatur. — Indigenz plurimi aítimant hunc Serpentem, & vel Divino cultu aficiunt: id, quod & verum, eft de mox Ícquente. : Num. 2. — Spes, Phyticus, Orientalis, alte, Gerende dicus, zortuofus , itidem: Droinis bouoribus. cultus. 4 Ambo quidem contorti valdé fant & crifpati ; at hicce picture tamen venuftate priorem fuüperat. Mi- nutas cutis Íquamulas, admodum tenues, rhomboideas, cx cinereo fübluteas ; lemnifci diftinguunt ex ni- . gro fpadicei , qui acu quafi Phrygià miro artificio pici, & catenatim fibi mutuo intertexti, per omnem corporis fupernam regionem , modernz inftar tzniz verficoloris , pulcherrimà diftribuuntur. ME oblon- gum, Canis venatici »mulum, eis parte ex cinereo dilutiffimà flavum ,' tenuibus tegitur Íquamulis ; quarum quz nafo incumbunt, multo majores funt, A nàáfo, ad cervicem usque, per medium capitis, litura decurrit faturaté Ípadicea, catenulam referens : huicque fimilis obfcura linea ab oculis juxta maxillas porrigitur. Retorridi labiorum limbi , interceptis quafi porulis, complicati funt, — Breves & minuti funt dentes; oculi vividi, lucidi; amplzque nares. Squamz ventris transverflles ex cinereo diluté flavent. Squamularum, feu macularum diluté cinerearum centra fàturatior obumbrat, ad ruffüm vergens, flave- do. Simon de Vries pag. 1326 , 1327, & alii Au&ores referunt; quod vel hodiernum usque in diem hi Serpentes, quum noceant Hominibus, à Samogetis & Japonenfibus magno honore adficiantur. | Calecu- tii quoque incola maximi illos zftimant, autumantes quippe, quod beftias hasce creaverit Omnipotens ad PETER » divexandosque, homines. —Malabarici pariter eousque venerantur & timent hosce Serpens tes, ut vel ab iis liberos & bruta fua domeftica denominent : quin & eos educando fibi familiares reddunt , ne ab iis lzdantur. Incole Regni Zemega miram quoque de Serpentibus alunt fuperftitionem : fiquidem plurima ibi, exque venenatiffimz , reperiantur fpecies; Se tamen haud nocent homini, fed Glires, Mures, Columbas, & Gallinas aucupantur, &, quia columbariis prafertim inhiant, fub tectis xdium amant delitefcere. ^ Credunt illius Regni incole, quod defundi ipforum parentes, & agnati, in ejusmo- di Serpentes transmutentur; unde nec interficiunt unquam, nec ab aliis interfici patiuntur talem Serpen- tem, & mortis viciffim fupplicio dignum judicant, quicunque hanc cedem patraverit. Num. $3. wi Porphyrio, Amboinenfis s feu. Ardea rubra , Corallina; Ibidis ffecies. " ' Collum ejus longum eft; roftrum paulifper incurvatum ; ex ruffo luteum ; pedes, & digiti, longis armati funt unguibus. Dorfum exceperis, quod dilutioris paulo coloris eft , cxtera corporis faturatiffimus tingit rubor. Apices pennarum RERANA colore hypocyaneo nitent. "Victum huic Avi fappeditant Ser- pentes, Lumbrici, & infecta alia, paludibus inhabitantia. Num. 4. als mede de neus, die fierlyk gemarmert is. Het bovenhoofdt is — Godt gefchapen zyn tot uitvoering van zyne wraak, en tot py- met kleine, ronde, fchubbetjes bezet. De bck is als Bezoomt niging der menfchen. Die van Malibar hebben ook groot ont- en uitgewerkt ; ende gefpleten tong is rood en niet Zwart,gelyk ^ zap en vrees voor deze flangen, waar naar zy hunne kinderen en by vele andere. De ítaartis kort-puntig. Zy worden van den —beeften noemen. Zy voedén ze op, en maken zich daar door landaardt, daar zy vallen,zeer hoog geacht , en men bewyíthaar — gemcenzaam met haar, op dat zy hen niet befchadigen. Die van niet alleen vcel ecr, maar houdt ze voor een Godt, gelyk ook de — t koninkryk van Zenega hebben ook een feldzaam wangeloof volgende. van de flangen, waar van 'er verfcheide foorten Zzyn, die zeer vergiftigt zyn, en in de zelve landítreek worden gevonden. Zy Num. 2. Znder foort van Phytifche Slaug , Ge- doen echter de menfchen geen kwaad, maar vangen de ratten, 4 ERIS TIE b 2j muizen, duiven, en hoenders, en.daar de duiven Zzyn, zyn ze. rende genoemt , «wordende Insgeryks aangebeaen. ook gaarne, weshalven Zy zich in de daken der huizen onthou- den. De inlanders flaan de zelve niet dood, noch dulden niet, Deze Slang is nog fraaier en fierlyker getekent dan de voor- dat zy dood geflagen worden, dewyl zy geloven, dat hunne » gaande. "Zy zyn beide zeer in een gedraait en gekronkelt. De ^ overledene ouders en vrienden na hunne doodt in deze flangen 1 fyne ca kleine geruitte grondíchubbetjes zyn licht afch-geel,met —verandert zyn. Daarom menen zy ook, dat die een dezer flan- hoge, donker bruine, banden, kettingswyze, fierlyk en zeer — gen gedood, en om "t leven gcbragt hecft, de doodt verdient, kunftig over het gehele bovenly£ als Beborduurt en gewcven, —€n daar mede geftraft moet worden. gelyk cen nietwerwets bont lint kunftig Bewrocht. Hetlang- —. werpig hoofdt, het welk naar den kop van een haze-windhondt : gelykt, isvanboven hecl licht afch-geel, metfynefchubbetjes,die — Num. 3. | Schome Koraal-vode Reiger an ZAmbon , ovcr den neus lopen , zynde vecl grotcr. Middenover het oofdt, die mede onder de lbex Jorteert. van den neus af, tot aan den nek, loopt cen hoog-bruine ftreep, í alseenkettingje. Van gelyken loopt 'cr cen donkere ftreep van de oogen langs de kakebenen. De omgeflage zomen van de lip- Des zelfs hals is lang, de bek krorhachtig en ros-gecl, en de pen zyn als zamengevouwen, met gaatjes. Zy hebben korte, — benen en poten hebben lange klaauwen.. Over "t lyF is hy ee- kleine, tandtjes, fchone, heldere, oogen, en ruime ncusgaten. — nigzins lichter anders Behecl hoog rood. De einden van de De SRUTNepe eae QE licht AU Delicht vlerken » of penne-veéren zyn azuur-blaauw. Zy zocken hun atch-verwige Íchubbetjes, of plekken zyn in't midden met een — voedfel in : hoger ros-gele verwe e HEN pon de Fries, fol. 3316, — gedierte, peicieriseogud naue eoo 1327, en meer andere Schryvers verhalen, dat de Samogiten en e Japonezen haar nog ten dezen dage grote cerbiedigheit bewy- Zen, om dat zy kwaad doen. Die van Kalikut houden haar mc- de in grote achting, om dat naar hun gevoolen deze becften van — —Á——X 9 1. X i TAB. LX IH. ANSA NONO EXT X X eem ze. E et» z rA. o 2s P -— i, I; T, 7, 7, A P SN : / V : Nu : S d É 9 /, AM SS à à * S : E SS : hl gl A) UE | NSRIS : : 7, NON s SER z S S d NNNM : - — AN 2, ANSNS S x E D REM -— —— - Eme Ac E " A P X E meer E RE -- mL — zx TA —; -— N - ARES . - ——- . : NNNI SSSS : SL S à ——— s EN 7 JM : —— um, ON SSNNNONENNNS 2411 : : ON NN Wes 7741/1] CNN RSS UNS 77/7 T » NSNNNEN MP ES Ll CARS AS SS SS MS S SEMSSNGSSNSS T ERR E S -— z SENCRRONS SEN SSSRSS S S NS ERERREN NR —- —À -- : . A : : : Se EN N N E 7 NS E — 3 - ss » - SSSSNCRN SS WS ESSE S RSSSNESEONRE TE EE ; S SENS —— SN S CSS NNNGUN zx d SNS : CNN me d ER SSSNERSN A E NE: SN SERIO NRI NRE A z- RE UNE TES à e SEMNSNENE SR ONERE. SCA ES — A NS NS " NS NNUS SO NSSNSSNNES ONERE — ám ! S. : CONSER SS SESS 2 ! SSDONSONENM NES S m NNSONSSS | SIENRENSSNNNNINS S e NSSSES j/ SENSN RE SUN NS SS SNNSS : - - : / NS NS SS NEN SONS NS X S s / RS NNNSSSSS — NN - j E N / l ENRINSCSS ENS NS ROM SS ESSSRESNUN SENSE EUMD EXE Z PL A - : Z S NS SENSE SUSENNNSINNSSES plo T P P V a Me to ata | A A aa 20,2 Rs e, cec Le Dr EE A MIR re eA Eo» c7 EE 7 - €— z P pa 77 — T - up am ram ra É 7 7 7 UP s : —— T , , t zz : zz rZ - P Am I e 2 2 727777 T, 7, LL Pre MAE z 7 ZZ Z T HESÁURBRUS Num. 4. 99 "Avicula , Zmboinenfis , cantra. » Elegans hzecce Avicula Lufciniis accenfetur ob cantüs fuavitatem , quem à naturà edoda, Conditoris fui in gloriam , geftit intonare. —Libidinofa pulcherrimam , lóngamque, caudam fuam fupinat. Caput ejus, collum, *& corporis facies fuperior, ex fufco rubent; dum pectus & ventrem diluta tingit flavedo, alasque lutea diftinguit macula. Quz ex uropygio porriguntur,, pennz longiores, aurei funt cdéds, fü- pernà parte vero ex fufco rubicundi. TABULA SEXAGESIMA ET TERTIA Num. zr. | uis Paradifiaca. ddrotfica , maxima , [ubrubras mas. Ex infulà plerumque Ceilanenfi , nonnunquam & ex Ternatanà, hec ad nos Avium fpecies transfer- tur. Haud diu quidem eft, ex quo binas hasce accepimus , integras penitus & illibatas. . Has inter, quam hic volantem reprafentamus marem exprimit binis illis fuis longiffimis pennis, quz circa uropy- ium cuti infixe , inde ad plusquam cubitalem protenduntur longitudinem , craffitie & nigritudine feré lasfutorum piceata referentes , utrinque pilis quafi hifpidulz : earum apices extremi ad plusquam digiti longitudinem plumulis ornantur, dimidium feré digitum latis, in acutum convergentibus; quod fexüs maículini eft indicium. Dorfi & alarum pennz füperná facie dilutà fpadicez funt. Roftrum longum , du- , rum, plumbci eft coloris. — Caput, refpe&u trunci, admodum cxil eft, oculique valdé parvi. Citri- nus color capitulum, collique fuperiora, tingit. Roftri ambitum tenuiffime plumule, quafi pilofz , Coracino colore fplendentes , ues Sub collo plume eminent fubtiles, faturaté virides, tono vivi- diffimo Holofericum , pigmento Smaragdino dives, provocantes. Pennz plumatiles, longe, in acumen, convergentes , ex grifeo, albo, luteo, &t fübruffo, variegantur; atque tenuibus admodum cauliculis, conjugatis , utrinque fub alis oriundz , ffciculum plumarum efficiunt elegantiffimum; qui vel ideo tantà adhuc concinnior eft, quod pennarum , eum conítituentium , nonnulle aliis fint breviores. — Authorum * quidam , minus experti , Avium huic fpeciei deeffe pedes, perhibent; quod falfum effe, nos docuit expe- rentia. Veram corum formam hzc noftra icon exprimit. D. Fr. Valentinus , Tom. III, j4g. 306 , ubi de Avibus Amboinenfibus agit, exactiffimam dat hiftoriam hujusce Avis Paradifiace , five Solaris , quo co- gnomine à Lufitanis, & Aroétis, infignitur. P Num. 2. vis Paradifiacas femina. Prioris hec Feemella, externo habitu, & colore, à Mare fuo nil discrepat, nifi , quod pennz ille binz, longiffimz , in apices definant, haud ita laté plumatos , fed rudimentum faltem paniculz plumarilis often- * dentes. — Raro ex Indiis Orientalibus hzc Avium Paradifiacarum fpecies huc transfertur, quarum elonga- ta illa filamenta plamatis, uti in hisce, gaudent apicibus. r] Num. 5. , tje, en kleine oogen, naar hunne grootte. Hct hoofdtje en de bovenhals zyn fchoon citroen-gecl: rondom den bck zitten zeer fyne veéren, als haair heel git glinfterend zwart: onder den hals zyn fyne hoog groene vcéren, als het fchoonfte Smaragdverwige groen fluweel, ongemeen glanzig. De lange puntig toc lopen- de pluim-veéren beftaan in vierderlei verwen , als grys , wit, gen rosachtig. Zy grocjen uit aan weérzyden onder de vler- en, daar zy koppelswyze met zeer dunne pennen uit voortko- men, en een fchone pluimagie maken. Doch eenige pluimveér- tjes zyn wat korter dan de andere, dat hen fierlyker maakt. Van verícheide Schryvers wordt uit onkunde verhaalt , dat dit foort vanvogclen geen poten heeft. Maar de ondervinding heeft ons an- ders geleert. "Zy zyn eigentlyk zodanig, als wy die hier ver- beelden. De Hr. Fr. P'alentyn ,in zyn I4/ Decl van de Verhande- ling der vogelen van Amboina , //adz. 306, gecft ecn grondig verhaal van dezen Paradys- of Zonnevogel, gelyk hy daar van de Portugezen en inwoonderen, als mede van de Arocéfen wordt genaamt. : Num: 4. Sierlyk «vogeltje vat. zmbon. Dit fierlyk vogeltje wordt onder de Dreruregaen geftelt, om het aangenaam geluidt van den zang, dat deze beeftjes, door de Natuur geleert , driftig maken , om hunnenSchepperteceren. Uit Zckcre luft draagt het zynen fierlyken en langen ftaart prRaong: Het hootdt en de hals, als mede het bovenlyt zyn donker rood; de boríft en 't onderlyf licht geel: ook ziet men cen gele plek op de vlerken. De lange ftaart-vcéren zyn goud-geel, van boven bruin-rood. DRIEEZN ZESTIGSTE TAFEÉREEL Num. zr. Grootffe foort van Aroefche Paradys- vogelg een mametje. De zelve wordt ons gemeenlyk van Ceilon, ook wel van Ter- nate tocgezonden. Deze twce hebben wy cerft onlangs ontfan- gen, ganích gaaf en gehecl, zonder de miníte befchadiging. De- ze, l5 in de vlucht zynde, verbeeldt het mannetje, met twee lange ftaartveéren, die achter by de ftuit vaft in de huidt zitten, en ruim cen el lang, en gelyk een dikke pikdraadt zyn, die de , Num. 2. JPyfje van den voorgaanden Paradys- vogel. In de 'uiterlyke gedaante en verwen is 'er geen onderfcheidt fchoenmakers gebruiken, ook byna van de zelve zwarte koleur, en langs weérzyden ruigachtig als gehaairt. Aan de uiteinden zyn deze penachtige draden ruim een vinger lang, en een halve vinger breed gevedert die puntig toc lopen, tot cen teken, dat het mannetjes zyn.. De verw der bovenlyffche veéren en vlerk- pennen zyn vansboven licht kaftanie-bruin. De bek is lang, * — hard, enlootverwig. Zy hebben cen wonderlyk klein hoofd- tuffchen beide, behalven dat de twec lange draadachtige pennen aan de einden niet zo breed gevedert zyn, maar daar allen cen bewys van hebben. Selden komen uit Ooft-Indié in deze landen Paradysvogelen, die, als deze; veéren aan de uiteinden van hun- nc lange draden hebben. . Bbz Num. 3, RERUM NATURALIUM D Num. 3. 100 Avis 'Tfioei, J»dica Orientalis. . -Kalopit aliis quoque vocatur, ipe vox Florum quafi Regulum denotat. Eft enim vefte induta, uam clegantiffima ornat, & vividiffimé radians, ex aureo, argenteo, viridi , aliisque pluribus confla- ; à i S Nue ta coloribus pictura. — Truncus corporis, & remigum: pennarum extrema, 6 faturaté. fufco feró nigricant. Exile caput, longo , incurvoque, infigne eft roftro fübalbicante. Pedes, & unguiculi, nigri funt. Te- nellis veícitur hzc Avicula Erucis, quas, intra flores exclufas, inde educit. Ex Makaffer & Bali ifthanc Avium oriundam effe fpeciem.referunt , qui eas huc transportarunt. Num. 4. cedo, Z4mboinenfis , criftlatas mas. LI Toborkey vocatur, & Hifo ab iis, qui Amboinz oras incolunt, juxta Fr. Valentinum in. Tom. III, pag. 319. Omnem ejus füperficiem venuftiffima, ex viridi, luteo; caeruleo, &» aliis, mita pictura varie- gat. Color coruleus, dilutiffimus, Turcoidem imitatur. : ; oc ibus coloris lutei eft; quale Picorum. . Pedes, brevés, in ungues abeunt.diluté flavos. caudá, noftrati Pafferi proximé accedit. Roftrum jus longum, latum, rectum, & TABULA SEXAGESIMA ET QUARTA. Num. r. Zvis Ococolin; few Perdix montana, Mexicana. Corvum noftratem maghitudine zquans ifthzc Avis prolixam in capite criftam , elegantem , gerit. Roftrum fübrubens, breve, & craffum eft, Perdicum indigenarum roftris fimile, at majus multo. O- culos hujus Avis lucidos palpebra ambiunt fanguineo penitus colore fuffuze, exilibusque, & quafi fpino- fis, in ambitu munitz excrefcentiis :: unde amceniffimum vifu. exoritur peo fiquidem non plu- e mz folum, criftam conftituentes, quarum nonnullz roftro imminent , d & reliquum corpus omne, ex viridi, coruleo, & aureo, refplendeat. — Alas diluta tingit purpura; coftarumque plumz, & apices pen- marum remigum, & caudz, penitus nigricant. — Femora longiufcule tegunt plumz : pedes, valdé bre- ves, & grofli, in digitos abeunt, longis armatos unguibus. Num. 2. "irdea, Mexicanas feu. Avis Xoxouquibaactli. Saturaté purpurez funt plumz , quz corpüs cjus vefliunt. Caput, diluté fpadiceum, per medium verticem ad cervicem usque. ex nigro diftinguitur. — Roftri mediocris eft longitudo. Pe&us caterüm , venter, & cauda, dilutioris coloris plumis undulata funt. — Pedes quoque , ratione digitorum , breves funt &. craffi. Num. 5. Pennas remiges faturaté fpadiceus obumbrat color. Zrdea, Mexicana, altera. Capitis pars fuperior, & lateralis utrinque circà auriculas, fanguineo penitus rubore fuüffufa eft; dum rdiquam cjus fuperficiem , collumque, cum ingluvie, & pectus, ex dilut? viridi & luteo permiíta ornat Num. 3. Pogel, genaamt (ioci , wit Ooff-Indiz. Fluwecel Bloem-vogeltje, 7/jvei genaamt, en ook wel Kakopit, dat is koning der bloemen te zeggen, om dat het een ongemeen fchone weérlchynende verw van goudt, zilver, groen, en meer andere koleuren, heeft. Over het ganfche lyf en de uiteinden van de vlerkpennen is het donker-bruin byna zwart. Het hoofdt is klein, met een lange, kromme, bek; naar het wit trekkende. Zy hebben zwarte poten en klaauwen, en leven van kleine, jon- ge, rupfen, die in de bloemen in groejen, en van deze vogeltjes daar uit gepikt worden. Volgens het berecht der genen, die zc medebrengen, komen zy van Makaffer en Bali. Num. 4. Z4mbonfche Tyvogel , een mametje , met een fraaie top op yn. boofdt. Het wordt Toborkey genaamt , en van die op de kuft wonen Zi- ?, volgens Fr. P'aleutyn, 111 Deel, fol. 319. Dit beeftje is zeer Íchoon. van veéren over het ganíche lyf, van groen, gecl, blaauw, enz. Het blaauw is fchoon licht, gelyk cen "Turkois. Hethecft cen lange, brede, gelyke,en gele bck , gelyk de Spech- ten. Hetis kort van benen, met licht gele poten, en ruim zo groot en dik als een inlandfche Mufch ; en dus is het ook van ftaart. VIER EN ZESTIGSTE TAFEREEL. Num. r. Vogel Ococolin , of Mexikaanfch Berg-Veldboen. variegatio. Het zelve is van grootte als een inlandfche Raaf, fierlyk met een lange kuif op.*t hoofdt voorzien. De bek is roodverwig , kort en dik, in de gedaante als onze inlandfche Patryzen, maar veclgroter. De oogleden zyn ,. om de heldere oogen van dezen vogel, geheel bloed-rood , met kleine uitwaffen, als dorentjes, omgrocit, dat zich zeer fraai vertoont , zynde niet alleen de veé- ren fierlyk aan de kuif, waar van 'er cenige over den bek heen grocjen, groen- blaauw- en goudverwig van weérfchyn , maar het gehele lyfis ook daar mede bedekt. De vlerken zyn licht paars, en de ribbepennen geheel zwart. Ook zyn de einden van de vlerkpennen en den ftaart zwart. Dc bouten zyn met lange veéren bedekt ; de benen zeer kort en dik , en de poten met lan- ge klaauwen en nagelen voorzien. Num, z. | Mexikaanfche Reiger , of Xoxou- quihaadlli. Deze Mexikaanfche Reiger is hoog donker purpurverwig van veéren over het lyf: het hoofdt is licht bruin, met zwart over de kruin in 't midden, tot aan den hals: de bek is tamelyk lang. Voorts zyn de borft en het onderlyf met lichter veéren gevlamt, als mede de ftaart. De benen zyn mede kort en dik, naar mate van de poten. De vlerkpennen zyn hoog donker-bruin. Num. 5. Zder foort oan Mexikaanfcbeh Reiger. Des zelfs hoofdt is ganfch bloed-rood van boven, als mede aan de zyden , omtrent de ooren; verder met licht groen en gecl ver- mengt, gelyk ook de onderhals, krop en borft. Het bovenlyf : 1s Meníurà corporis, & "T 7 77 A I JP P CL g LÁ I 7 LITE z Z 7 v SN SNNNN N NN NN 7 A ^ 7, 1 277 P: N T 7. A 7, 7 SN SS SS NN NN NN NS SN NNOSNNS 7A A o 1 a, C 277 M m, 77i. 77A SAN s SERE SERES ^N D 1 ^ L2 HI, 213 d rp LIA 11M A 7 M, P7, "n /n H 7/7 7 p, /f//, ! 7 S 1 LLHHMS NN NN 7 A 7, 1 h / /l 7, , M AP A MM LL. JM / /, lh / /f M / Aj PA "7 / Jdi/ 7 7 127) 77 7 A , SSNIM NN T / II T / 17 ENS i í ^ DL 7 7 7 7 7 Í — — z 7 vez A Ac MY Duy HMM UAI ALD VADO NI 7 7 SSNN SN NEM NNNNSS NN N OA 1A pA, TAI AMMIAN UD OU VLO TOO ATE 4M Ww NS NS NN NS NS SUUM T, N SS SS M A NN NN NS 7 A pn NN / Ó 7 (A 7. / LATUM, f | — NO SN NS SS ^, fil A I ^ JM) 7 Ll) 1 ll , f 1 , //j m t] / U/ ll / ——— * A A » SEN SN Ü TTA TTA SS SS ES SN NS WS | UERcenn 7/ I T7 LA , 7 777 7 7 ANS LZ // /, 7// 7, 1, 77 / XN LLL EIL D JI T AL 7 LLL ZZ T LLL (M TUDP I ' DN ADT N ALMA I AMAT PAM N NOH WW N NS D, 1H I, 7 A MI, /, / SSSSS SS NN N SN RSS SER ES NN NN N iN NS SS ISSSSS SS NN N iT Z Ju 77 P D) A MSS MX to TL $7 , "p ho T / P " / 7 1 A, I M dp) 7 Z /, AAA at A ID MAPA A M AIEA N lj) N N NS SN Mm Ln iy NAME NS US "i "m Miis ^f, //, , ) ESSA 2 ZZ zz m e —À S —————$ Vi y ^ à N VAN I, ; / " V D utm SN LL MI -— 1 P, I, ur ES A NS NS NES SSSSSSSSNNN SN SN SN URS 2,77 NES T JL SS 7. NN A " SN A RES d, " // TAA AMI NSNN NY NN S NN S N ANS SEN NN V SESS SN i SSSS uu S ROLL MORSU DA N NN | / TAA MUT T IAM LÀ / 70/7, T i " N / ] j WM / Aii TNR TM NN N uj MA | ———1 [ yd / — ES / OAM DASS DAT NN WW NS NSWS WM M vg th ERN j AN POLIT (PORTAL NOMEA V MN N / tA Ea WC ly " NN A SS jn TIN Ww n Wn NN p | | : | n [/ AE NN RA NW RIA INN fp gt WW ALL LL 7 cC o WS Ww W N M N i N NN | l J ! WE NN UMORE NN ! ! AN NN S il i iu ", 27 ^ " Al i Pp J 7 l z A NS NNS N SENSN SS S NS. NSSSNS i —- MNNUR NUM aW VN NS NS À SS SRM SN N NN NN N n, v Wi 5 | S TTA A hA AEN if LN A hl li / NATA AN z^! I 4 li ANS 7j l / 7 l NI / / i NN a / / n TN | | ! jn) iW //) l li / / N | j W j / , UADUNS AA) // Vi foy: ^ | // N S PM 17400) PL MARS 7M WEBS /, SSSSESSN "AME Pas » A eu // j SU MSS ESSESSSSSSSEN ^ ' : PM MEAM, Lr 2, /,, N Y Y t Y S NS SSSS 1 AD E , À ? I M 7 // / NN WW i NN / A yis: T 010/04 RR MM / ; | NN NN | S f í 1 VICA Pe P, / T, I IM n M Y n My j A UE ^; MT MM, i AL P / / UH N Y MA vest 4$ 46i (oo N N A T ra, S S NN SNNSNS NSSSS " 10405725, 0 0 n PHA Ju a TA A, " I o0, a pA; JA A H^ MI a ro, MI A 4 SNNNNW T, S NSSNS 7, $7. // V h AM N 2 7 P IMTHMA Y MSNNNS SN 7, 7777, SW VNMNNNNNS P A NS 7l j/ ^j SN UN NN SUN 27 A !h MIA M Jil, VM M MAN VM AM (UOTE ^ /r, 777 7 VA AAA Ue, J/ li N Web M n z 77 2S ,, f An ^n. 22 m T 2m T, n o rp n o v ra M n " I" 2 " I a M ' ! l ! A NAPAPRIA PUE Y // 77 7 T 2c — zs P 7 UL, 7 7 t, P 7 PT IL - e / "7, / A ; // // ju / // / AD ADI o I A fg ut 7, UP MP AP qt , Arp M Ium 1 ina UA DA, TM 2 p Mu 1/04 A VU r n e, WO ^ T, 7 4 j 2 / /7 " ; 7 IA I t /) [7 n, y, -— E 7. " e, a ro, T. s i A uA ? A 7 RII. NS MÀ SESS a —— a (U VO AA AA AQ AM A) DOM AAA) [) Vul LM, M PO j DU A 0000 7 7 ^ M NND ERN NN SRM M N 7 AL 7 — 777 gti (1, 7 o, 2 A B aL A p P aer" 2 p M o o NSW SSNSSNS NSSSNS NS NSSSSSSNS SSNSSSSSSNNN NN NN N 29 m ———— ——Á NSS SSSSNSSSNNNSE NN UNS SNSNSNNUNNNNNNNSASN NS SNNNSSUSNSINNTNNS AN 2m "A A T P . z E SS - 7, " ——— r^ EE a) 7 nu P APT // 7, 2/// v, 1A IA MH A NN SN NNON NS SS S OON. M DNA MN AO ARCA [77] rtp II NS e. Me Me. SNNNS. 2 3 o7 4 S M SENSUS NSNNSSN * S SS SSSENSSNSSRSSSENONS 3 SAN Y) SNSNNUN S NS SE SENS N SN S MY NN NDS e S NS 2 7 S SS j t : ; » A ML ; 2 7 Z M, 7 E 7 A NS —————— NS NS N SN ^ C OS 2 tre Lo 5 o) ^ ^ 0 I AR AD ra, N, Hn '" hs ^ (Us *. P "o AA a, AM Jia. NN SS SS SN SONS NN NNUS 7 p, 77 7 p, ", SS S S ! AU ) NN M UN (ON ER l vil ^ idi ! VM Wr NM FUDDUDOQ D WoW 77 SS S NS NN l^ 7, 7 7, P 7 MW N NW N a € NN NSSNN NS NSSSSN NN N RN 77 P, A —— z— N N —— A MM t i) p 45 d - NN N "SN NUN e S M M N MiTo Ma rote ater Mut D atta d ppt A 7, Ü RS 1 DU. i y ARA M Md n NX j jl APARATO , a, jM d NA RREESREN SNNT ASSUM OTI A. - SEEN SESS SORS TT NN NSN NS M iN NN N S XS WWWNN. N SEM m E NNSSS SS ENSE Ü WOMd ANA WR PAMA 7 iy M Wr 7, A) a N dU a, c LA NNNSCN N NNSNNNONUNNNNS, NNNNNS SS N N WSN NN , N WNNCNNNN NW N NW iN SS ERN Y INN N SONS f WW SONS ^ ANN SV NSCRNSNN N ^ Xy NSSSNNS SN i NOS EN TANDIS N Á j M N j ; / M HI WW : : SUN : NS NNNNS j 4 / / / z LUPO jh M MY NMUNSNS Y CONSSNONSONNNNSSNSNSS f AAA P M, TM e dh ) i M MUSS h NN S BNSONNNNNN bou (H1 [ / 7 ^ MAY / | MANNA M NUN A N NN WNSSSSSSSS rl [m ^ Jti il MI QM SS J i WWW À Y NN SS NN Y N S a, A 7 ? IL NM Y S NN NS n Wy N X NN 1 NNI SNIN ed MD S : N X NSNS N S S - zS Wi M Wi aM SSSNNS CONS ISSN SS SS / T 1p ga LA d iih IM M, DPA 1] SS XO ISSNSO 1/1 LATA I, f, / 7, iu 777 / f il ^ ZZ D A SESS SSSS SS SS A Mn 1M, d A ML 1, "d SN 7/1 Wo 2». 2777 2» NN SS SEES 7, : — Bo Hitt : s e , , / : F SI NND WE S, , z L— mpesmr ane Gs sd "Pd : TAN SN N A aL áo " x - c : T "rr : SS tc : E - ind , a S. c z Y Wr i V i SHSN SNNNSSAN CSSSSNNN uS : z frere. — E ——————————— mE— N MASSEN E S RON 3 j DANN 7/ E ——— —— À Es "ars C Ec " i ZZ j z à EE ERR Án RDA etetem Mu m MER SN. N SSNSSNN SENSN 1 NS SNSSSSSNN SSNSSSNNN SN SENSN S NN NN MSN SN ENORONSS ESSEN aV . T SNNSR |i li TEM s SSNN E NS S WERT ES SES MOON CON MA ANS NS i ii M SA SSSS FOR ESSI NR NNNM NN NN N RSS NOSSNSSESS N NN SENS NN E NSSRRUS SNSS NEAN MN WS NI NES NMNS Pru. DT. Y N NSSNSN SN NN NS S NNNM NW NN N SS VAN ! SES à 2 ram. A 7 o 7 Z 27, n) T. AA SSUNS: X NS NN N ENS ANN nmi NS 54117 477, SS SSSRONNN NSESERQNNM NSSSSSS NNNSSS 7777. 77 7 NS NNNSSSN NS 77 77 ut T 3, A 2 A 7 7 n " alli A al ti A A II T 3 N NSESEI s (SS EAANNNNSES SUN - (t ANS NNNSS EICGDCC NDS N Er )N SEMEN SS SN S NES SN AA S CNN 7, z 77 SERSN NS SESS NES 7 7 7 7 1224 A N — ON NN SN $ E E SN SOSEXSSUMUMS - S NS N SEEN E NY NS Y VN NN. UU ee INN TIN SNNT -—À : SN NUS SS NN N NW NN SS NN NN NSSNNS UN WIN SN NN m D d LL, LZ D P LZ T LLL ZZ o 2 2 oz Dr ra EL zz 27 rr. T T LL -- «E LL A LZ ^ LL "LA 27 77 NN NNNM E 77 77 Wi N i TRI N UN U ^ SNSNN j NNNSNNS f l NN NN / TRU Y h Y NSNSSNNNS / / NS SN SUME — ^ SN NSSRSS SS D D n W Aj D jM LL —— NS etw NN NN N iN NS he LEM d EAS NIA NS: NN RENI SN NNNM SC SN. NSSRSNNY 2 A L7 , NV Ww TL 77 NN NN! T S RAN DAC W X S VINE tj E SN SSSS NS WHY ST n ENS CSS, NN NN WW ORAS NS NS SSURN A NIE ONSE e WW N M " 77 TZ a T LL. LL LL LA ZZ oZ /| UN / A JESANNN Vl J, NW Y NW A LL TANTAS ANN iN NAINN HA ANN N TM) NN N RSS NN MASS SN SS Y S 27 LLL JUL zz zz 7 zz L— A 27 77 27 VA i t S S n AR AR ; NN S NES SOAM MANN 4i SS e T ANON. M : N N M VS n s NSSNSS j SONNSNN 3 SNO SSUMNÉ S S j SS S S N NN Ws RUN NN. ANNNN N NN NS S N E UMES : S S NN | MW N UND A uma NY 3 b ; S S : NN NN NN NN SN SN SENSE SS S j s SN Y N N NS S ) SS N NS QNS NSSNN SSSNS NS NNNN z Z 7 I. 222 727 A Z L7 7 27 I LZ Z N NY "T z 77 I ^ NV WI S SONNEN NS SNR NS NN NN ANN NS NS A S SN NU SNSNSSSS NSSSSONSS, MN SS NNSSS 77 MARS NS SIM Ww NS N A 7. Z Z 27 NS NS QNS SENS NRSRMN RS IZ 7 7 SNR, SESS SSSNSSS: 9 NW SS ehS NS : SN NN NS SNSNSIMNQENS ANS NN NN SSSMIMUNSER S, 1S : NNSSNSSIRNSINEN S Z 7 A ^ 7 NN ^ , 7, / 7 ", 77, BS SS SWNN, NS NS , 7, , 77 AN SS N NNI 3 SINN X SNR 3 SCNEN SN SN CSS RSS NS NS à NN NSSSSNNNS SN NS SW NS ONT MN. MCN NN NRW NS NN SS NS MS NS SWNN NN 3 AMA QN NN NN N ENS 7, , MAN M NSW N W SONS SS E T, 7 77 A e , NN Ww MW 7, 7, j T oZ 7, 7 7 , N S NS ERN S 7 77 7 A 7. S N NN NNNM NS SNNSNS NNNS NN NS D AL, NN NN NN NN i N ANNO ^ SN n SW NW 1 SSSSNRNNNA NN ^ m Wh ! ] [ NS LI TcCHOBOSTUAU BU US «TOI variegatio. Dorfum colore herbeo faturatiore tin&t um eft. Alarum penne, fpadicez, albis maculis, . - by . * . B Tigrino feré more, variegantur. Penna autem, caudam conftituentes, herbido, rurfüm colore infe&tz , ex nigro maculantur : at quz fuperné caudam veftiunt, pluma diluté flavi funt coloris, amoeniflimi. — Fe- mora, pedes, cumque unguibus digiti , proportionatz funt longitudinis. Num. 4. "Avis Cocho; Pfittaci. Mexicani fpecies. Elegantiffimá induta vefte Avis hzc caput prz fe fert diluté rubicundum , cui collum füccedit ex riz bro Arantii coloris. — Dorfüm & caudam diluta flavedo difinguit. Alas, virides, alii fimul diverfi co- lores variegant : del & in caudá longiufculà obtine. Tab. XLIX pragreffá aliam. quoque Coclo Pfit- taci exhibuimus Num. 5. peciem, colore ab hác discrepantem. AMerula | Mexicana. Aves ifte , obfeuré grifez , ex ruffo relucent. | Subtüs dilute grifea , lammz quafi emula, regnat va- riegatio; qualis & omnem alarum fuperficiem ornat. Turdos noftrates magnitudine multüm fuperant , roftroque in omnem dimenfionem grandiore gaudent. Num. 6. Pica Mexicana. Roftrum ejus grande , latum, extuberante füprà gibbere, acuto, inzquale,'albicat. Capüt, & cor- poris füperna facies, nigerrima funt: at capitis n ue lateri albz inherent plumz ; quales & Thoracem, totumque veftiunt abdomen , ex rubro tamen obfüfcatz. — Alarm fuperiora alba itidem plumz obfident ; remiges verb, & caudz, pennz ex nigro & albo varicgantur. BCAUDAU UL AI SSE XA; GESS,E M AC BISUS aO UST NIEDR AS Num. rz. "uis, Mexicana, grandis , rubra s Pafferis fpecies. Quz caput, thoracem, & dorfum ejus veftiunt, pennz fanguinei funt coloris; dum penna remi- es, & cauda, proríüs nigricant, rubedine tamen aliquá fupernam partem obtceente. g6» E 5 Num. 2. Minutum ejus capüt roftro gaudet re&à protenfo, & , quàm vulgarium. Ardearum , long? breviori; Jirdea. Mexicana. pecies. fmgularis, Avem hanc captis inter volandum pifcibus vivere , noftratium inftar Cepphorum , forma ejus prodit affatim, Pedibus eft admodum curtis , craffisque , in digitos tamen abeuntibus valdé grandes , validisque unguibus, quafi Aquilinis, armatos. — Tota nigra cft, exceptis venue & alis, ex diluté grifco, flamma fpecie variegatis, is donkerder gras-groen: de pennevlerken zyn bruin met witte plekjes als geteigert. De ftaartpennen zyn mede gras-groen, en zwart gevlakt, en van boven aan den ftaart zyn de veéren fchoon licht-geel. De bouten en benen zyn tamelyk lang, als mede de poten en klaauwen. Num. 4. Vogel Cocho, een foort van Mexikaan- Jehen. Parekiet. Deze vogel wordt van de Mexikanen Cacbo genoemt. Het is ecn Parekiet , die zeer fierlyk en fíchoon van veéren is. Het '' hoofdt is helder rood, en de hals rood Oranje-gecl. Hy is over den rug en flaart licht-geel: de vlerken en pennen zyn groen, met verícheide andere koleuren van vcéren vermengt, als mede de lange ftaart.. In 'C XLIX '"T'afercel hebben wy reeds een ander foort van Cocho Parckiet aangehaalt, daar deze in verfchilt van verwen., Num. s. Mexikaanfche Meerel. Deze vogels zyn donker graauw , met een rosachtigen weer- fchyn overdekt.' Van onderen zyn ze licht-graauw gevlamt, als mede de vlerken in 't geheel. 'Z;y overtreffen de inlandíche Lei- fters vcel in grootte: ook is de bek dikker en langer. Num. 6. Mexikaan[che Exter. Deze Exter heeft een grote, brede, witte, bek, die van bo- ven fcherp gerugt en verheven is. Hct hoofdt en 't bovenlyf zyn Tom. £. Num. 4; git-zwart, en aan weérzyden van 't hoofdt zitten witte veéren, als mede aan de borft en *t gehele onderlyf, maar met rood over- Íchaduwt. Boven aan de vlerken zyn medc witte veéren, en de vlerkpennen en ftaart met zwarte en witte veéren vermengt, of gevlakt. " VYF EN ZESTIGSTE TAFEREEL. ING "x. Grote, vode, Mexikaanfche. Mofch. Des zelfs veéren zyn over het hoofdt, de borft, en den rugge bloed-rood. De pennevlerken en ftaart zyn gehecl zwart, van boven ook met rood gedeckt. Num. z. Byzonder foort vam Mexikaan[chen Reiger. Hy is klein van hoofdt, en zyn bck fteekt regt uit, zynde vecl korter dan het gemene foort van Reigers hebben. Het is aan de gedaante wcl te zien, dat het cen vogcel is, die zich in de vlucht met viffchen geneert, gelyk onze Mecuwen. Deze vogel heeft zecr korte, dikke, benen, en ongemcen frog potens met dikke klaauwen en grote nagelen, gelyk de Aarenden hebben. Zyne veéren zyn geheel zwart, behalven aan het onderlyf, daar hy licht graauw gevlarmt is, als mede over de vlerken. Cc Num. 3. q RERUMNA Num. $5. 102 Minufculo & capitello roftrum porrigitur longum Num. 4. Roftrum flavus , plumas vero , füb caudá harent TURALIUM vicula, Mexicana, Cyaneo colore voenuftiffma. , incurvum, quali Mellivorz gaudent. Turdus, niger, Mexicanus. es, albus pingit color. Caterüm noftratibus fat pro- o f? accedit Mexicanus ifte; nifi quod mult procerior longam , latamque gerat caudam, uti in Hirundi- nibus, bifidam, Dorfum, & cauda, coruleo quafi tono oblita funt. TI 'ABULA SEXAGIESIMA ET SEXTA. Num. r. Pica, Brafilienfis. . Amoeniffimis mirum in modum picta coloribus Avis ifthec caput, thoracem, ventrem , & femo- t2, molliffimis plumulis, lanuginofis , Rubini fulgore confpicuis, veftita oftentat. — Pedes, tum digitis , roftrumque longum , fubincurvum , & acuminatum, flava funt. Ale extus, é fufco & nigro variz, introrfum dilute lutez , veftitricibus füpra faturaté rubicundis pretexuntur pennis. Remiges veró pennz, & cauda, diluté coerulei fant coloris. Num. 2. Cuculus , Brafilienfis , venuflifrm& pilus. Roftrum ejus diluté rubrum , breve, & incurvum eft, quale Pfeudo-Pfittacorum. Caput, pariter diluté rubrum, criftà ornatur faturatius rubente, ex nigro varegatà. Doríum quoque faturaté rubicun- dum eít: at dilutiorem ventris ruborem. nonnullae fuprà inveftiunt pennz , flaventibus ctiam aliis inter raté flavo confpicuas colore, umbra quafi nigricans noftratium , voce fiia nomen ipfi inditum exprimat Num. 3. Miffam hoc fub nomine accepimus Ávem hanc diftinguunt plumulz flaventes. ^ Alas diluté rubentes flincx. Pennas remiges longamque caudam, fatu- obfufcat. Utrum & Avis hecce, inftar Cuculorum » ignoramus. ; Avis. Paradifiaca, Americana ; elegantia. ex infulis Barbicenfibus. Caput, & collum , aureus fg color: hisque & roftrum concolor eft , incurvum acutiffimum , nonnullisque fimul pratextum plu- mulis, rubicundis. —Flavi etiam cum digitis pedes funt. — Pe&us, & dorfum, diluté Aurantiá nitent fla- vedine. Idemque color, at faturatior, in rubrum Num. 4. —Hiruodo marina, indigena. Aves ifte zítuante Oceano inde ad littora. fefe vergens, pennas remiges, & caudam ornat. conferunt, mihique aliquoties & vivz, & mortuz, Zandvoordiá allatz funt. | Odorem verb. Ambari grifei adeo fortem fpirant , ut vel una tantum viva , aut Num. 5. Zeer fierlyk blaaww «vogeltje, gelyk de blaauwe korenbloemen. Het is zeer klein van hoofdt , met een langen, krommen, bck , gelyk de honing- of bloemzuigertjes hebben. Num. 4. Zaarte Mexikaan[che. Leiffer. Hy heeft een gele bek, en onder den ftaart zyn de vcéren wit. "Ly komen met de inlandíche byna overeen; doch deze zyn vecl groter, en hebben een langen, breden, ftaart, die in tween is verdeelt, gelyk die der zwaluwen. Over den rug en ftaart is een blaauwe Eu als over heen gelegt. ZES EN ZESTIGSTE TAFEREEL. Num. r. Brafiliaanfche Exter , of Peper-eeter. Deze vogel is met ongemeen (chone koleuren van vcéren ver- fiert. ' Het hoofdt is met zachte, donzige, veértjes, als Robyn- rood, gelyk ook de borft en het onderlyf, als mede de bouten, fckoleurt: | Hy hecft cen lange, eenigzins krom gebogenc, pun. tige, gele bek. .Dus zyn ook de benen en poten. De vlerken van buiten zyn bruin en zwart; de wieken naar binnenwaarts fchoon licht geel, bovenaan hoog rood, over de kleine vedertjes, De vlerkpennen en ftaart zyn licht blaauw. mortua , Num. z. Scboon getekende ,. gekuifde , Brafiliaan- - ; Jfebe Koekoek. Hy heeft cen licht rode bek, kort en krom, gelyk de baftaard Papegaaien. Het hoofdt is licht rood , en de kuif wat hoger rood, met zwart uitgemonftert. Het bovenlyf is mede donker rood, en van onderen lichter rood, met cenige gele veértjes doormengt. De vlerken van boven zyn fchoon licht rood, met ele veéren tuffchen de andere in. De pennevlerken en lange aart zyn fchoon hoog gecl, met zwart als befchaduwt. Of de- Ze vogel zynen naam roept, gelyk de inland(che doen, is ons on- 9 bekend. Num. 3. Paradysvogel uit Weff-Indic. Dit fierlyke beeftje is ons van de Barbiesjes gezonden, onder den naam van Wefít-Indifche Paradysvogel. Des zelfs hooidt en hals zyn goud-gecl, als mede de bek, die krom en heel puntig 1s, daar ecnige licht rode veértjes om heen zitten. De benen en poten zyn mede geel. Hy is over de borft en het bovenlyf licht Oranje-gecl. De vlerkpennen en ftaart zyn wat hoger Oranje- gecl, en alsmet rood vermengt. Num. 4. Zee-Z«aliw. Deze inlandíche Zee-Zwaluwen komen 's zomers met onge- ftuim. weér aan "t ftrandt vliegen, zynde my eenige malen van Zandvoort levendig , en ook dood , gebragt. "Zy hebben een' fterken reuk , als die van Amber de Gries. Als 'er maar cen van A &h 1e x d Ea TAB. LXVI. 2727222277722; DIILLHIMLILIA 7 I p, T, I I gl 47 77 Z 7 7 " T "A 7) E DLP / / 0) Nn "n ^S MO n GIN MSAN M NS CNW vn TORY IN NS N V Nast RR] SNSNS NNNM y WW NN Inti M /j IM Mi/ M il rr NANI EE 7 — MÀ ; 5 /, // 7, // , x NN l WN N NON IN NS A LL LAE LL Lm T TL — t —À - —— AZ LL ————— E E A —Ó—M———— 2 A - LL —« z A EL Le PEL D 2, 4 P SS RE TAB. LX VTI. | à ON Wm NS | / A h l | | | | | T MD Nh N N ' LN NW WW N N UN Rm cun um det RUE ANN py he] *R r Nw T RR e t x HN! HABI S A&U mU $13 —-* mortua , conclufo in cubiculo affervata , illud totum co repleat. Admodum pafillo funt, & tenello, cor- pufculo : preprmis autem capitis, roftri, pedumque, excellunt gracilitate, Alz & cauda maximam molis conftituunt partem. — Plumz earum ex obícurc grifeo in nigrum vergunt. Verofimile elt,. Avicu- 103 'Jas hasce. fuaveolentibus vefci animalculis, aut ipfo forfan Ambaro ; unde fragrantem illum odorem con» trahunt. [3 Num. 5. Fringilla, Brafilienfrs. Magnitudine equidem Batavas haud fuperat Fringills, at pi&urze PEE Binz à caudà cjus pro- renduntur pennz , longiores , exemplo rariffimo, nec minoribus in aviculis*ddeo occurrente. Coloris eft ex cinereo obfcure grifei ; pennasque caudz protractas , toti quidem concolores , dilute fpadicei finiunt api: ces. Roftrum rubelle fuccingunt plumulz : alas vero diluto rubori intermifta variegat flavedo. TRA DE GIESAUSSEBUXGCAUGUESUT M'"A'UNEP SLUBUPESTSNTATE Num. r. Phenicopterus | Americanus. Vivum Curaffavià ad nos delatum , per aliquot dies, retró zdes noftras affervavimus , poftmodàm in Principis cujusdam aulam transmiffum. ^ Neque certé inclegans eft animal, Ciconià quidem paulo minus, at collo , femoribus , pedibusque przditum multo longioribus. Pedum digiti, ratione trunci cor- Pers , pufilli funt: caput minufculum ducis ; at longum, roftro gaudet. mirabili , pollicem circiter ongo & craffo ,: anterius nigricante, deorum incurvato, rdiquà parte flavo. — Huic fupra & infra infi- dent plurimi dentes, exiles, quibus fuum prehendit , dividitque Avis pabulum , ob roftri alias curvatu- ram ruríus elapfarum. ^ Caterüm vorando , aut bibendo occupata caput in latus alterutrum inclinat, taü- to ut facilius victum ingerere queat. — Picture elegantià nulli exoticas inter Aves cedit. Trunci totius, capitis, femorum , & pedum plumz diluto quafi Minio infectz funt , pennis remigibus exceptis, utpote enitus nigricantibus. . Plinius, aliique veterum Ícriptorum , Phoenicopteros Ciconiarum accenfent fami- f: Ariftoteles. vero. inter Ibides eos enumerat. Interim neutri harum Ípecierum veré accedunt , peculia- re potius fibi formantes genus. Quin & Plinius Phalacrocoraces » fingularem Avium familiam ,. ztrdeis adnumerat; quod doi haud fecus fa&um videtur, quam fi quis Gallinas & Columbas, aut Anferes i atque Anates, ad em genus referat. — Verüm haud immorabimur huic diutius rd; fed noftrum profe- quemur penfuüm. — Oculato tefti potior in his habenda fides. : Num. 2. Avis Motmot, Brafilienfis , coloris. fpadicei. . Columbze eft magnitudine, craffo capite, collo curto, roftro pariter brevi & craffo, vulgaris inflar Gallinz noftratis , cui & pedum accedit formá. Roftrum nonnullz pretexunt pluma nigricantes. lum, teftantur, eam qui guftarunt. die vogclen levendig , of dood, in een befloten kamer is, wordt de ganíche kamer daar van geperfumeert. . Deze beeftjes zyn zcer klein en teder van ligchaam, en wel byzonderlyk het hoofdt, en het kleine, korte, bekje, als mede de pootjes. Het. grootít zyn dc vlerkjes en het flaartje. De vedertjes zyn donker graauw, hellende naar 'tzwart. Het is niet onwaarfchynlyk, dat dit foort van diertjes aaft op beeftjes, die welrickend zyn: mogelyk hebben zy van de Amber zelf hun voedíel, daar zy dan hunnen lieffelyken reuk van hebben. Num. s. Brafiliaanfche. Vinh. Dit becflje i5 niet groter dan de Nederlandfche Vinken zyn; maar het is iraaier met koleuren gefiert. Het hecft twce lange ftaartvcértjes, dat zeer raar is, en men aan kleine beeftjes felden ziet. Het is donker aích-graauw,, gelyk mede de twee lange ftaartpennetjes , die naar de einden licht bruin zyn. Om het bekje zitten rode veértjes, als mede over de vlerkjes, met licht rood en gecl uitgemonitert. : ZEVEN EN ZESTIGSTE TAFEREEL. Num. i. Weff-Indifcbe Flaman. "Dezen vogel hebben wy levendig van Curagou bekomen, en cenige dagen achter ons huis gehouden, voor dat hy naar zcker Hof wierdt verzonden. Hcet is een fchoon becít, wat kleiner dan een Ojevaar, doch vecel langer van hals, fchinkels, en be- ncn. De poten zyn maar klein, naar de grootte van het lyf. Het hoofdt is mede klein en lang, met ecn wonderlyken bek, dic omtrent een duim lang, en even zo dik is, van voren zwart Penne alarum remiges ex Cyaneo in viride vergunt., Avem hanc, rité preparatam , gratum prabere fercu- Num. 5. en krom nederwaarts gebogen; anders geelverwig. | Onder en boven zitten in den bck vele kleine tandtjes, daar zy hun voedíel mede vaft houden en byten, alzo het anders wegens hunnen krommen bck hen weder zou ontvallen. Alszy bezig zyn met ceten of drinken houden zy hun hoofdt op zyde, om het des te gemakkelyker naar zich te kunnen halen. Dit is mede een van de fierlykíte vogelen uit vremde landen. De veéren over zyn ge- hele lyf, het hoofdt, de benen en vocten zyn licht Vermilioen- rood, uitgezonderd de vlerkpennen, die ganfch zwart zyn. Plinius en andere oude fchryvers ítellen de Flamans onder de Ojevaars. Zriffateles ftelt ze onder de //is; maar zy komen noch met het eenc , noch mct het andere geflacht overeen , zynde deze Flaman van een byzonder geflacht. P/imius wil ook, dat de Pbalacrocorax , of Waterrave, dat cen byzonder foort van vo- gelen is, onder de rea, of Reigers behoort; dat even zo veel 1s als of men zeide , dat Hoenders en Duiven een foort zyn,gelyk ook Ganzen en Eendvogels, die evenwel zeer van elkander ver- fchillen. Wy zullen ons daar mede niet langer ophouden, maar ons werk vervolgen: dat onze oogen zien, kan nict miffen, en wy mocten zulks naar waarheit getuigen. Num. z. Scbewe Kaflanie-bruime Vogel uit Bra- mil, genaamt. Motmot. Hy is van grootte als een Duif. , Zyn hoofdt is dik, en zyn hals kort. Dc bek is mede kort en dik, gelyk een gemeen in- landích Hoen, waar mede de poten ook ovéreehkomen. De vlerkpennen zyn donker blaauw , naar het groen trekkende. Voor om den bek zitten eenige zwarte vedertjcs. Men houdt deze vogels voor cene aangename fpyze, als ze wel zyn toebe- reid , naar het getuigenis van de genen, die daar van gegeten hebben. €cz . Num.4 j MNSSSSSSSSSS S NS S N ANN A N qd jit NS SN W fasc SS NS Y ^ zum - CN 2 27 NW A —— I Z7 EE NES NS I ELS DES AEAGU TIDIIIMIS ANS / p, li Du, NN Se I NS à a Y NA QOVINIOT SOPRNIRUM Y RERUM NATURALIUM Num. 3. I04 Paffer ,, Americanus. Ex infulis Barbicenfibus nobis transmiffus ifte Paffer mir? venuttis gaudet plumis. Supina ejus fuperfi- cies nigerrima eft ; dum caput & thoracem Cyaneus tingit color, ventre interim albicante. Alarum' pennz, cum cauda, fuavi nitent nigritudine, ad latera in dilutam purpuram tendente. Retro faturatus viror caudz füperiora diftinguit. Num. 4. — Aleedo, criflata, Orientalis, elegantiffimz picta. Caput, collum, & fupernam corporis faciem , pigmentum Cyaneum , amoniffimum , ipfo cocruleo , Ultramarimo dito , przcftantius , purpureo corufícans tono, inveftit. Dilutiore Turcoidis quafi colore alae infe&z funt; pennzque harum remiges ex nigro & coerulgo variegatz. — Pectus faturaté VERUS eft; ro- ftrumque, fat longum & latum, diluté rubet. — Cauda. admodumi brevis eft. Nautz, & alii per mare iter facientes, vifis hisce avibus tranquillum fibi mare, auramque ferenam , promittunt ; unde ejusmodi tempora. Latinis Z4/cedonia audiunt: feptem enim diebus ante & poft Solítitium hyemale, füdo codo, in mari nidificare hasce aves, communis eft inter nautas traditio. Neque tamen ipíis inzdificant aquis nidos fuos, fed vel eminentibus in mari Ícopulis, falebrisque arenariis, vcl alg denfé concreta : prout teftantur , longa qui mari itinera confeceró. Tabulà LXIIE , Num. 4, ejusmodi quoque Avem, at ab hác difcrepantem , defcripfimus. 1 Hic efto finis hiftoriz Avium, ne ultra inftituti noftri evagemur limites. His enim íi addere foret animus, quas praterea poffidemus, Aves, integrum adhuc volumen poffemus exftruere: tanta adfluit carum copià noftrum Mufzum. D. Zlbimus vaftum librum, in folio, ut ajunt, de Avibus exoticis , Virginiz praefertim , Londini edidit, ubi icones earum quim nitidiffimé ad vivum fculptz exhibentur. Czterüm fubjun&à nunc tabulà, nidos Avium peregrinarum fiftente, inde ad alia progrediemur ani- mantia. Lit. A. Capitis & roftri Phornicopteri nativam magnitudinem reprafentat. JLACBRUSD ALS EX AJG. E,S-T MÀ. "E TX OCSTÀASVAA. JNidus Avis ,. Mexicana, Perkiet Cocho die, Tabula LIX, bagima 94. defcripta, Is unà cum aliis plurimis nidorum fpeciebus nobis transmiffus eft. Neque certe operam videbamur ludere, conficiendo Tabulam , quz varios exhiberet Avium nidos; ut fcilicet inde eximia pariter & ad- miranda Dei elucefcerent opera. — Aves Ille tantá impertivit dexteritate , pro fua ut fingule fpecie & indo- le fuos fibi artificio fingulari nidos nórint conftruere, & prameditato quafi ftudio in formam debitam compingere, elaborare, & contexere & tenui, longoque, gramine arefacto, hujusque culmis, quorum ad firmitatem, & requifitam in longum. & latum -extenfionem , juxta regulas quafi Geometricas nido conciliandam , ufus efl. Ecquis mortalium tante opus artis fabricare füftineat, mirumque adeo in ordinem Num. r. Num. s. WFefl-Indifche Mofzh. Deze Mofch is ons, onder anderen, uit de Barbiesjes toege- zonden. Hy heeft uitnemend fchone veéren, is git zwart over het lyf, zynde het hoofdt lazuur-blaauw , als mede de borít maar van onderen wit. De vlerkpennetjes zyn fchoon zwart, als mede de ftaart..— De vlerkjes zyn aan de zyden licht paars, en achter over den flaart hoog grocn. Num. 4. lcyon , of Trvogel, met eem wveder- bofchje op 't beofdt, wit Ooff-Indis. Deze vogel is ongemeen fraai gekoleurt. Zyn hoofdt, hals, en bovenlyt zyn by uitnemendheit fierlyk blaauw , en overtreffen verre het Ultramarin, met een purperen weérfchyn. | Hy is over de vlerkjes lichter blaauw, als Turkois. De vlerkpennetjes zyn zwart, met blaauw vermengt. De borít is donker geel, en de bek licht rood, zynde vry breed en lang; maar de ftaart is heel kort. De fchippers en andere zecvarende lieden zien gaarne, dat zich deze vogeltjes in zee vertonen; want zy brengen hen als een goede boodfchap van mooi weér. De Latiniften noemen dien tydt in hunne tale Zlcyozifcbe dagen. — Als zy hun neft op zee ma- ken , dat is zeven dagen voor, en zeven dagen naden Winter-zon- ne-ftandt, is het fchoon, helder en ftil wcér, volgens het gemc- ne zeggen der zeevarenden. "Deze vogeltjes maken hunne nettjes niet in zee opt water, maar zocken daar toe hier cn daar heu- vels, banken, of ftrandt: ook doen zy het wel in dik kroos, of. zcemos, gelyk verre reizende fchippers getuigen. In't LXIII 'Tafereel, Num. 4, is dit foort van vogelen mede befchreven, doch veríchillende van "t gene nu daar van is gezegt. Hier mede zullen wy onze befchryving der vogelen eindigen, om niet buiten ons beftek te gaan: want wilden wy ons verder cogere ? daar over inlaten , wy zouden nog wel een ganfch Decl daàr van kunnen uitleveren, alzo de voorraadt, dien wy van die becften hebben, zeer groot is. De Heer Z//izus te Londen heeft een groot Decl in folio van de vreemdtle vogelen uitgegeven, die weérgaloos fraai naar 't leven in 't' koper gefneden zyn, en in Virginié gevonden worden. Voor het overige zullen wy hier nog cen "T'aferecl met vremde Vogclnetten byvocgen, en dan tot andere dieren overgaan. Letter À zyn 't hoofdt en de bek van de FJazaz, in hunne na- tuurlyke grootte afgebeeld. ACHT EN ZESTIGSTE TAFEREEL. Num. r. Het meff wan eem Mexikaan[chen. vogel , Perkiet Cocho genaamt, «vaar vam «»y dem wogel in plaat op 't LIX Tafereel qerbeeld , en zyne boedanigheit bladzyde 94 befchreven. bebben. Het neft, dat hier vertoont wordt, is ons, met meer andere, toegezonden, en wy hebben dé moeite genomen van een plaat , waar in verfcheide vogelneften verbeeld worden, te laten maken, om ook daar in de grote en zeer verwonderlyke werken des Hec- ren aan te tonen, als Die aan de vogelen zo vecl kennis heeft medegedeelt, om ieder: naar zyncn aardt en cigenfchap zyn neft op eene zeer kunftige en feldzame wyze te maken, als met cen verftandig overleg, om het in zyne behoorlyke order zamen te voegen, te werken, en als te weven, uit byzondere foorten van fyn gedroogt lang gras, en des zelfs halmítecltjes, tot ftyving van uitfpanning , in zyne behoorlyke rondte en lengte als naar de mectkuntt gedaan. Wat menfchelyke handen zouden durven onderitaan cen zo kunftig ftuk werks te maken, en in zulk gum order T HESAU RU $ 105 cogere? Nonne vel inde convincimur infinite Conditoris fapientie atque potentie? Dum Animantium cuivis, pro fua fingulis naturá, id videmus inditum, ftudiofé ut earum rerum faragant, quibus ad fuí opus eft fuftentationem. "Ulterius verb cá veluti prudentià utitur hec Avium fpecies, fuum ut nidum tali in loco reponat, quo haud pertingete poffe alia Animantia rapacia ipfi videtur; extremo cnim tenuif- fimi ramuli procerz admodum arboris illum fufpendit per binas fetas longiufculas, & mufcario, aut alius ferz caudá , depromptas ; quas utrinque & nido medio, & ramulo, ope roftri fui, tam firmiter illigat & adfigit, ut integras inde rurfum feparare nemo poffit. Id primum. nidi fundamentum eft: tum vero quatuor pilorum dependentium fines, prius (ibi mutuo implexos,' majoris mobilitatis gratià, extremo ramuli infigit; iy s vero quatuor fines circa longum &-robuftum graminis, arundinisve, culmum fortiter convolvit, firmando nido infervituros. Huic autem componendo crafliores primo ligit ftipulas, quibus arre&is figura nidi ftabilitur; eadem prorfus methodo , ac in navium conftru&tione coftz , feu fta- mina, prius digeruntur, ut prafcripta navis figura emergat. Illas poftmodum tenuioribus aliis culmis , & feftucis gramineis, denfé pertexit ad foliditatem demum atque firmitudinem nidi parietibus. concilian- dam. Et certé mari &qué ac femelle ea ineft acies, ut eligant exa&té id, quod ad nidi perfectionem requiritur, nec quicquam adferant, nifi quod conftruendo fuo zdificio aptum natum eft. Quemadmo- dum vero faber lignarius, quali materie ad domum , vel navim , conficiendam: opus fit, novit, nec li- gna ponderofiora fupremis, fed infimis impendit partibus, ut ftabile habeatur fündamentum ;' ita, haud abfimilem difcernendi facultatem , & quafi judicium , avibus, pre omni alio animantium genere, ab omnipotente Conditore inditum licet confpicere. ^ Mas & feemella , amba impigerrimz , mutuam inter fe operam conferunt. fiquidem. folo unius fibbre perfici nequeat opus. — Alterà nimirum materiem , nido conftruendo neceffariam , dum adfert , altera interim nidificat , reje&o inhabili conquirentes id , quod infer- vire poteft. Neque aliis utuntur inftrumentis, quàm roftro quzlibet fuo, cujus adminiculo omne per- ficiunt opus ,. foraminula terebrant, in quz fti Js trajiciunt, fic: nido denfitatem conciliantes , omnem- que deinde füperficiem compungendo ar&té adeó compingunt, nufpiam ut rima aut hiatus pateat. Tam hisce, quàm aliis in oris plurimz reperiuntur Aves ofcines; uti hic locorum funt Alaudz , Lufciniz , aliz- ar plures , quz ftimulo quodam , à Naturá indito ; excitantur, verno ut tempore , fummo mane , fuavif- imá voce fuà cantilenam quafi modulentur, inque fui Conditoris laudes altiore alie , ali» depreffo magis tono erumpant; unde fymphonia nafcitur amabiliffima. Id vero plerumque obfervatur, quod, primá quz aurorà cecineré. Aviculz , per diem infequentem. ftruendis nidis occupatz fint, fefe focient, & fuam propagare fpeciem [tudeant. — Quando autem incubandis detinentur ovis, tum equidem à cantu fcriantur , neque prius eundem repetunt , quàm adultis demum pullis, beneficii quippe, ipfis à fupremo Numine przítiti, tum graté memores. Quà certé in re hominum plurimos antecellunt: quemadmodum & aliis in virtutibus haud raro obtinet, Hominem , non folum ad imaginem Dei Pen fed vel divini etiam preditum mente, à brutis, ratione carentibus, ad pudorem usque confundi. Huc & adjungi me- rito poteft , rei cujuslibet minimi habite jatiuram effe maximam. Nos tamen hisce, ab inftituto noftro alienis, haud immorabimur diutius. | Avicula quzlibet fuam fuo modulatur tono cantilenam, eáque, quafi dul- ciffimà, fibi placet. Suum cuique pulchrum. In libro quodam canticorum , linguà Teutonicá compo- fitorum , carmen reperitur in vernum tempus, feu menfem Majum , quo hujus gratia & jucunditas, Ho- mini, cunctisque animantibus , acceptiffima , deprzdicatur , adje&tà fimul. Avium dulcé canentium. defcri- ptione. Carminis order te brengen? Wordt men daar door niet overtuigt te er- — gemaakt wordt, aanbrengt, maakt het andere het neft, cn het kennen de grote Almacht van den alwyzen Schepper, die elk — gcen tot dat werk niet bekwaam is, laten zy vallen, en zocken Íchepíel naar zynen aardt de kennis heeft medegedeclt van te — het geen daar dienftiger toe is. Hun gerecdíchap beftaat alleen in behertigen het geen tot zyne nooddruft vereifcht wordt. ' Ver- — hunnen bek, daar zy hun werk mede doen. Om alles ftevig en der gebruikt dit foort van vogelen de voorzichtigheit van zyn — vaft te maken, borén zy gaatjes, om 'er de ftrootjes door te fle- brocine(t te plaatfen daar het mcent of oordeelt voor andere — ken, en pikken het overal digt, dat "er geen opening aan te vin- roo!dieren vry en veilig te zyn, makende het zelvé aan twee lan- — denis. Men vindt zo wel in deze, als audere landen vele aange- ge haairen van ccn paardeflaart, of een ander dier, op het einde — naam zingende vogelen, die, gelyk'hier té lande de Leeuwerik- van cen hecl dun takje, in^t midden van cen hogen boom, met — ken, de Nachtegalen, en meer andere vogelen, van nature ge- zyn bekje zo vaft, dat het van niemandt, zonder'thaairte bre- — leert zyn in den Lentetydt, in den vroegen morgenftondt, ken, kan los gemaakt worden. Dit is nu het cerfte beginfel — hunne lieflyke ftem zangswyze te laten horen, en hunnen Schep- van hun net: want zy maken vervolgens de vier nederhangende — per te loven en te eeren met een uithalende ftem, de een ho- haairen eerít door cen gevlochten, om ligt te bewegen, aan 't — ger, de andere lager van toon, zo dat het eene uitnemende har- takeinde vaít; de overige vier einden worden om een langen fte- ^ monie maakt. Nu maken zy, als zy des morgens Zo vrocg zin- vigen halm van gras, ot riet, vaft gewonden, daar zy hun neft — gen, gemeenlyk over dag hunne ne en, en paren zich , om jon» om heen werken, waar toe zy cerít verkiezen de groffte halm- gn te telen; maar zo lang als zy broejen, zingen zy niet, en fteclen, om de ftevigheit te maken, gelyk men ziet op wat wy- — beginnen ook niet weder voor dat de jongen groot zyn gewor- ze men de ribben of binnehouten aan cenfchipmaakt,om'ereerft den, om den Schepper alsdan voor zyne weldaadt te danken, een gedaante van te krygen, daar zy vervolgens hun neft om ... waar in zy de mceíte menfchen verre overtreffen. En dus ziet heen werken. En in der daadt, zo wel het wyfje, als het man-^^ men veelmalen , dat de redenloze dieren den meních, die nict netje hebben cen zo fchrander overleg, dat zy uitzocken alhet — alleen naar Gods beeldt gefchapen, maar ook met cene Goddely- gcen hen tot voltoojing van het neft dienftig is, brengende ook — ke zicle begaaft is, in deugdt te boven gaan. Hier mag wel by- Diets anders aan dan het geen bekwaam is om hun bouwwerkte —gevocegt worden : Het mizf? geacbt , bet meeft verloren, Maar FX voltoojen. Gelyk nu een timmerman weet wat voor hout tot — zullen ons niet verder uitlaten over zaken, die buiten ons beftelc het timmeren van een huis of fchip nodig is, en het zwaarfte — zyn; want ieder vogel zingt zyn dcuntje op zyne wyze, cn hout niet naar boven, maar naar beneden verwerkt, om een .meent, dat het zyne het befte is. Wy vinden in een Hoog- £oed fondament te hebben, even zo cen natuurlyk overleg en in- — duitích Liedebock cen liedtje , op den Lentetydt of de May- Befchapen kennis van:den almogenden Schepper ziet men in de ^ maandt tocgepaít, wiens aangenaamhcit voor den menfch, cn'al vogelen voor alle andere dieren des velds uitblinken. Het man- wat leven heeft, daar in wordt uitgedrükt; waar by ook iet gc- netje en wyfje zyn even naarftig om elkander de behulpzame — voegt is van de zangvogelen. handt te bieden, alzo het werk door een alleen niet kan gedaan worden; te weten, terwyl het cen de ftoffe, waar van het neft Tom. I. pda Het 106 RERUM NATURALIUM Carminis hoc eft principium. — We lacbet der Himmel, cc. Die Vogel im Lüfftem mit lieblichem. fingen Auf. bebenden. Aflen. mit. Freüden um[pringen 5 Die Nacbtigal kampfet mit frólichem. [chall Mit. ibren Gefpielen im. grünenden Thal. Die Hir[chen, die Bárem, die Gem[zm , wmd Rimder, Die Scbhaffe, die Ziegen , die Hirten, wumd. Kinder , : Die fpringen , die [imgen, die fchertzem mit Feüd, Vevgeffen des. Winters. sverdrieszliche. Zeit. Die Hertzen der Frommen, evfüllet smit Wowne; Erfreien fich über die glautzende. Somme , Und fagen: «wie lieblich. svierd. immerdav. feyn Der Himlifche Frübliug im ewigen Schein! Que verba huc quadrantià idiomate Latino feró ita fonant: ,, Aérie Aves dulci fub cantu per » tremulos arborum ramos ovant: Lufcinia fuis cum fociis de vocis fuavitate viridantibus in vallibus cer- » tit Cervi, Urfi, Damz, Boves, Oves, Capra, fuisque cum liberis Paftores tripudiant cantuque » & ridente joco fefe dele&tant, aufterz tzdia hyemis obliti. Piorum corda, gaudio plena, radiante » Phaebi jubare fefe reficiunt , inque hec verba erumpunt: O quam immenfà erit illius dulcedo Veris, » quod tandem in codo dabitur nunquam ceffaturum ! " Num. 2. — Nidu 4vis Hoitzitzillin , Zfmericane, Papilio alias «vocata , fupra. defcripta. Nidus hic adeo mirabilis cft fabricz , ut fimilem vix viderimus alibi. Longo illum pilo fufpendit Avis de extremo ramuli tenuiffimi, quem facillimé mobilem levis aura huc, illuc, continuo impellit. — Res eft admiratione digniffima, tantam tenellis hisce. Animalculis à naturà impertitam effe prudentiam atque dexteritatem in conficiendis nidis, ut fefe in his recondere , fua incubare ova, pullosque educare queant , tuti interim à grandioribus Araneis, Lacertis, aliisve infe&tis, quz: admodum numerofa iftis in regioni- bus reperiuntur, nec ovula tantum exfugunt , fed vel ipfi Avi infidias ftruunt, hujus, fi affequi potue- ré , fanguine fefe fatiatura. Horum igitur ut hoftium injurias eludant Aves iftz, nidos ideó fuos 6 rigi- dis, atque tenacibus graminum culmis, foliisque, in formam rotundam , aut oblongam, prout hzc vcl illa commodiorem dederit introitum. & exitum, conítruunt, eosque zquabiliter adeo in omnem ambi- tum, ad normam quafi Geometricam, diftendunt, ut intropremi, aut collabi nequeant. — Introitui via patet pedem longa, quam excipit à pofticà parte faccus rotundus, deorfum propendens, qu nidus ipfe eft, mollique lanugine intus veftitus ponendis & incubandis infervit ovulis, pullisque educandis : ibi quip- pe fecurz delitefcunt , & immunes ab allapfu hoftium fuorum , grandium praefertim Araneorum. — Hi enim uncinatis przditi pedibus, unguibusque , tam tenui fefe ramulo nequaquam committere , multóque minus . nidum audent impetere, utpote qui extus tenuibus ftipulis exafperatus ipforum ungues irretiret ita , ut inde rurfum fefe extricare non poflent, Pendet ex ramuli apice nidus in «equilibrio , longumque ingreffüs canalem à latere Het liedt begint aldus: 77e lecbet der. Himmel enz. Ditneft isvan eenzo wonderbaarlyk maakfel, als wy ooit een ge- ' zien hebben. De vogel heeft het vaft gemaakt met lang haair aan Die P'ügel in Lüfften mit. lieblicbem fingen het cinde van eenzeer dun takje , dat door een zacht windtje gedu- «uf. bebeuden. dflen mit. Freüden umfpringen s riginbewegingis en heenen wederflingert. Hetisverwonderens- Die Nacbtigal kampfet mit. frülicbem fcball waardig , als men overwecgt de praktyk en kennis, welke deze klei- Mit ibren Gefpielen im grünenden Tal. ne vogelen bezitten , en aan hendoor de Natuur is medegedeelt , om Die Hirfcben, die Báren, die Gemfen, und. Rinder , Zo cen huisje, of neft, te maken, waar in zy zich veilig kunnen Die. Schaffe , die Ziegen, die Hirten, und Kinder , verbergen, hunne cieren uitbroejen, en hunne jongen opkweken, Die fpringen , die fingen, die fcbertzen mit. Freüd , zonder verrafcht te worden van grote fpinnen, hagediffen, en Fergeffan des IVinters verdrieszlicbe Zeit. ander ongedierte, welke zich in die landen in menigte bevin- Die Hertzen der "Frommen, erfüllet mit. Ionne , den, de ciertjes uitzuigen, ja den vogel zel£ niet ontzien, als zy -Erfreüen fich. über. die glántzeunde. Sonne , hem maar kunnen machtig worden, om zich met zyn bloedt te Und (agen: wie lieblich «vierd immerdar. feyn verzadigen. Om nu van deze vyanden bevryd te zyn, maken Der Himlifcbe Frübliug im ewigen. Schein! dit foort van vogelen hunne netten uit ftevige en taaie grashal- E men en bladen , in cen ronde, of langwerpige gedaante, zo als Dat is: 5, De vogels in de lucht huppelen vol blydfchap onder zy de zelve voor zich bekwaamft oor Asti Mem gemakke- » hun lieffelyk kwelen op de takken der bomen; de nachtegaal lyk in en uit te kunnen komen, zynde de zelve overal even rond » Verheft zyne blyde ftem in de groene valleien om ftrydt onder — ( uitgefpannen, en als naar de. meetkunft gedaan , zo dat zy niet ,» Zzyne medgefellen. De harten, de beeren, de rheebokken €? kunnen ingedrukt worden, of zamen vallen. De ingang van » offen; de íchapen, de geiten, de herders, met hunne kinde- — per pc(t is ruim cen voct lang: naar achteren js het rond en nc- » Yen, fpringen , zingen, en fchertlen met vreugde, Verge- — derwaarts hangende, daar zy haar neft hebben, met zacht dons » tende de ongemakken van den winter. De herten der vromen, uitgevoert, om daar in te leggen en te brocjen, en hunne jon- » Vervult met blydfchap, verheugen zich over den glanfch der gen op te kweken, daar zy, zonder fchroom of vreze voor hun- » Zonne, uitroepende: hoe aangenaam zal hier namaals de ccu-— pe vyanden, als de grote fpinnen, enz. geruft in zyn; want de » Wige Lente in den hemel zyn!^ fpinnen hebben haakerige poten en klaauwen, en durvenzich niet "T wagen aan een zo dun takje, vecl minder aan het neft zelve, Num. 2. Het Nef van den Vogel Hoitzitzillin , Lo- dat van buiten ues p gruzig ruig beklecd is, daar zy met hun- ; T ne poten in zouden blyven hangen, en geen weg wcten om 'er jus sd de Spaan[zhe Vefl- Indien , en svordende mede ids: uit te komen. I. nett hangt aan het BM in ba- eeu Papirtoen-vogeltje genaamt , zynde boven befchreven. — lans , ofcvenwigr, zynde de lange ingang op zyde om daar A aue : clyk T? ELUER S! A UA RU 8. latere. porrigit, ut libera foret per hanc utrobique via. pufillis ab Animalculis elaboratum , ftuporem cuicunque miratione qui contemplatur, nonne compellitur , má cum veneratione fefe profternens ab hoc fonte, & promittat? En jam híc Naturz miraculum , artis opus, tam ctiam incutiens Artifici! Id vero jufta cum ad- ut fapientiffimo coram Naturz Architecto profuudiffi- 6 quo omnia, veros avidus Sapientiz latices fibi petat Num. 9. Nidus Avis, Mexicana, Guira didis. Brafiliz incole TWpimawbi vocant. Eft autem. Avis, Turdo magnitudine par, elegantiffimo pennarum verficolorum apparatu fuperba. — Nidus, mira quoque arte extremis adfixus ramulis, horum & folia fibi illigata, & fupernz fuz parti, inftar facci pecuniarii, cujus ora patens reflexa eft, conformatz , implexa gerit; unde craffus hoc. contextu. nafcitur firmusque limbus, qui foramen, ingreffui patens , zque femper amplum confervat. Subtus é fubtili vimine contextus cernitur fundus, qualis in fportula , fuperiora ver- füs accuraté implexus; ita ut ab omni parte probé profpe&um fit. Interna fuperficies lanugine molliffi- ma eft veftita: neque certé verbis exprimi poteft, quanto huic artificio fübtexta fint afperiora variarum graminis fpecierum foliola; nec & exa&tam hujus nidi imaginem ita licet «ri incidere, uti is veré confti- tutus eft, & à me demonftrari poteft. Num. 4. Nidi alia fpecies ab. ignotà mobis Ave conftrutti. Nullo indicio patet, nidum hunc, inftar priorum, é ramulo fufpenfüm fuiffe: potius verb inter ra- morum arboris divaricationes videtur hafiffe. Superior cjus ora introitui patens, uti in pracedente, re- flexa eft, & craffo veluti limbo pratexta : at illo tamen minus profundum eft ejus cavum, & latius di- ductum ; externusque paries latior , durior, magisque refiftens, € foliis graminum implexis conftat; dum fuperficiem internam mollis é mufco pulvinus obducit. Num. 5. Alia Nidi , Zhmericani , fpecies. Nidus hic é molli mufto, in uliginofis, aut paludofis, locis crefcente, conflatus, ramulo atboris ad. glutinatus eft mediante mufco, ibi tam firmiter infixo , dimoveri ut. nidus nequeat. Foramen ingreffui & exitui dellinatum , uti fportula operculo predita, valvá gaudet, quam demittunt Aves iftz , incubandis ovis occupatz ; ne quid ab aliis animantibus tum patiantur mali. Valva hac altero latere fixa, mobilis altero , aperiri facile & claudi poteft. Quin & in medio nidi exiguum quoddam patet fpiraculum , raris muíci filamentis temeré te£tum. Mirum rurfus & fingulare hoc inventum eft. Unde clucefcit , aves fin- gulas peculiari in conftruendis nidis fuis fabricá dele&tari; quemadmodum vel in noftratibus etiam. Avibus quotidiana nos docet experientia. Num. 6. E tenuibus & molliculis foeni culmis, loco commodo, tres aut quatuor Dumeti ad ramulos defixis; conflatus ifte nidus ab Homine pariter ac feris immunem fiftit avem fuam ; fiquidem veprium fpina acceffum Nüdus im fenticeto repertus. kelyk in en uit te kunnen komen. | Zic hier dan dit kunftítuk, en wonder van de Natuur, door zulke kleine becftjes uitgevon- den, daar alle kunftenaars verftomt voor mocten ftaan. Én zou men, dit met verwondering , gelyk men moct doen, befchou- wende, den groten Scheppcr van de Natuur niet met een nede- ' rige en diepe onderwerpinge te gemoct gaan, om wysheit te er- langen, daar alles van afhangt? Num. 3. Neff van een Mexikaanfchen «vogel , Guira geuaamt. Deze vogel wordt van de Brafilianen Zupizambi genoemt. Hr: komt in grootte overeen met cen leifter, cn is met vele fierly geverwde veéren bckleed. Zyn neft is mede kunftig aan tak-ein- den vaft gemaakt, daar de bladen der boomtakjes nog om heen aan vaft zitten, en met het boveneindt van het neft, dat gelyk een geldzak, waar van het boveneindt omgeflagen is, door heen ewerkt zyn, en met cen dikken ftyven foom omboord is, om T gat, ot den ingang altydt even wyd te houden. "Van onde- ren 1s het met een boom, gelyk cen klein korfje, van fync tien- tjes gemaakt, en naar boven toe vaft door cen gewerkt, zo dat het van alle zyden wel verzorgt is. Van binnen is het met het allerzachtíte dons als gevoert; en het is onbefchryflyk , hoe wonderlyk al het ruig van verfcheide foorten van grasbladen daar over heen is gewerkt, zynde het onmogelyk om het zo in plaat te brengen, als wy het in der daadt hebben, en kunnen ver- tonen. Num. 4. Een ander maakfel em foort an Nfl , van eem ous onbekenden *vogel gemaakt. Wy kunnen niet vinden, dat het aan een takje gehangen heeft, gelyk de voorgaande, maar wel, dat het tufíchen takken van bomen is vaft gehecht geweeft. Het komt omtrent den om- flag, of dikken foom boven aan den ingang met hct voorgaande neit overeen, maar is veel ondieper en wydcer, zynde het buiten- fte opwerk breder, harder en fteviger van grasbladen gemaakt, en het neft van binnen met zachte mos gevoert. Num. 5. Een audev [oort van Vogelnefl uit Wzft- Judi. Dit neft beftaat alleen uit zachte mos, dat op een moeraffigen, of een veengrondt grocit en is om cen takje van een boom, daar de mos aan vaft is gemaakt, als vaft gelymt , zo dat het neff zich niet kan verroeren. De Ppening waar door deze vogelen in en uit vliegen, hecft een dekfel, gelyk cen fluitmantje, dat zy laten toe vallen, als zy broejen, of op hunne cieren zitten, om voor ander gedierte bewaart te zyn. Aan de cenc zyde is het. vaft ge- maakt, en laat zich gemakkelyk open en toe doen: ook is "er een klein luchtgaatje in "t midden van 't neft, dat met weinig mosvefelen daar over heen belegt is. Dit neít is dan mede van eene aardige en feldzame uitvindinge; cn dus maakt elk foort van vogelen zyn byzonder neft, gelyk men hier te lande mede door ondervindinge genocg ziet. Num. 6. Nefé im eeu dorenbo[ch. gevouden. Het beftaat alleen uit dunne en zachte hooiblaadtjes , welke de vogelen op eene bekwame plaats,op drie of vier takjesvan "t do- renbofch hebben vaft gehecht , om voor menfchen en dieren veilig te zyn, dic niet zonder vcel mocite cn bcletfelen, van wegens de Ddz doren- RERUM NATURALIUM acceffum faciant difficillimum. Inde eft, quod avium ifta fpecies patenti femper nido inhzreat, molli intus lanugine veftito. | Ovula cocrulea funt. i : Num. 7, 8 & 9. Nidos hosce cum fuis fingulos aviculis ex Americi , per Curaffoam, fingulari mu- nificentià nobis, in augmentum noftri Mufei , trausmifit Nobiliff. D. Fredericus Eck, Amftelzdami jam nunc habitans, cujus de optatiffimá mecum familiaritate eft quod impeníé mihi gratuler. Minima hzc eft Avium cognitarum fpecies, exceptis illis, quarum fub Num. 15 hujus Tabulz nidus reprzefentatur : hz enim parvitate omnibus palmam praripiunt. Interim ad idem genus ambe videntur fpecies pertine- re , foloque plumarum difcrepare colore. — Vocantur autem horum. nidorum. Aviculze Colobrietjes , ícu. Flo- rifurz , aut Mellifere5 quum melle fefe nutriant, ope lingua fuz 6 floribus edu&o: lingua enim ipfarum longa, in binos quafi dimidiatos tubulos, parte concavá fibi mutuo congruentes, fiffa cít, quàm profun- dé adeo in flores dimittunt, ut apice in mellis utriculum pertingente hunc penitus emungere fuctu queant. Apum fic zmulz de flore ad florem transvolant. — Attamen haud. in favos reponunt mel; neque & plus exfugunt , quàm quo in victum quotidianum opus eft. ' Elegantiffimis autem. & miré fulgentibus ornan- tur Áves hz coloribus. — Caput collique füperiora faturatus Rubini tingit color: pronam colli faciem , & peus , faturaté igneus quafi Topafii lapidis fulgor, auro miftus , perfundit : Smaragdino alz virore Íplendent: abdomen vero & caudz pennz ex grifco albicant. Totum corpufculum anteriorem digiti au- ricularis Domicellz articulum. magnitudine equat, cui caput proportionatum eft , longo donatum roftro; non incurvo, fed re&à porrecto. Foemelle harum Avium fupinam corporis faciem , & pe&us, colore Smaragdino, aureum emittente tonüm , tincta oftentant: ale autem acus faturaté grifez fünt; & cau- da ex faturaté viridi refulget. In malo Aurantià, aut Limonii, vel Tamarindo, uos defigunt nidos , qua bini, aut terni , juxta fe mutuo ramuli exoriuntur ; hos enim inter collocatus , implexusque , nidus fir- má flat bafi. — Materies, qua nidus conftat, fingularis eft, mollique feminum pappo remixta: ex hác in molliffimam quafi alutz fpeciem. deníé contextà faccum conflant, fübtus in acumen convergentem ; cujus feré dimidia cavitas inferna tenero repleta eft tomento: in hoc fua hz Aviculz ovula, minutis pifis luteis forma pariter ac magnitudine fimilia, reponunt, pullosque inde excludunt. | Aranei ipfis maximé in- idiantur. Tres hujusmodi nidos hic reprafentamus. 108 , Num. ro. Aovicula, cantu. Carduelem referens , Mexicana, cum. nido. Hifpanis Cocotz/i vocatur , juxta teftimonium Fr. Hernandefii , eftque ex luteo, ruffo, aliisque colori- bus pulchré variegata. Nidus vafculi Theani Indici formam gerit, mollique materie mufcofà conftat, Utrum vero Aviculz hz arboribus, an fruticibus , fuos implantent nidos, haud determinaverim , qui nil de hac xe certi fum compertus.,. Ovula ipfarum oblonga diluté coerulefcunt. Num. r:. Nidi hujus Aviculam non poffidemus, fed nomen ejus Hifpanicum Tlopaltototl effe novi- mus. Magnitudine priori Carducli zqualis eleganti à plumis verficoloribus veftitu gaudet. Nidus, non admodum profundus, villofo à mufco confe&us , figuram catilli emulatur. . . Num. 12. Nidus hic formá priori, Num. 11, fimilis, at minor eft, minutisque é granulis, to- mentofis, conítructus: unde neceffario fequi videtur, eum ab alià Avium fpecie fabrefa&um effe. ' Num. 15. dorenftruik ,daar by kunnen komen ; waarom dit foort van voge- groen-glanffig. y maken hunne neftjes in de bomen van 'Tama- len zyn neft vry open houdt, hebbende het zelve van binnen ri rinden, Lamoen- of Oranje-takjcs, daar twce of drie takjes met fyne donsveéren gevult. Hunne ciertjes zyn blaauw. um. 7, 8, 9. Deze Neften , met des zelfs vogelen , heb ik uit de Spaanfche Weft-Indién , over Curagao, gekre- Ben, zynde my mct veel toegenegenheit tot vermeerdering van myn Kabinet tocgezonden door zyn Wel-Ed. den Heere Fre- derik Eck, tegenwoordig woonachtig binnen de ftadt Amfter- dam, hebbende ik de eer zyn Wel-Ed. mynen zeer waarden en gunítigen Vriendt te noemen. Dit is wel het kleinfte foort van vogeltjes, die "er bekend zyn, op ecn foort na, dat het aller- kleinffe is, wordende hun neft by Num. r3 op deze plaat vertoont, Het is zekerlyk van het zelve geflacht , doch ver- Íchilt van verwe op de kleine vedertjes. De vogeltjes van deze neften worden Colobrietjes genaamt , ook Bloemzuigers, Mellifere, o£ Honing-vogeltjes , om dat de honing hun voedfel is, dat zy met hun lang tongetje, dat in tweén verdeelt, en als gcefpleten is, zynde van boven en van onderen hol , dat op malkander fluit, ge- lyk cen gootje, of pypje, uit de bloemen halen » ftekende de Zelve zo diep in de bloemen, dat zy daar mede aan de honing van de zelve komen, zuigende het aldus daar mede fchoon uit, en vliegende van de cene bloem op de andere, gelyk de byen.. Maar deze vogeltjes vergaaren geen honing, en nemen ook niet meer dan zy tot hun voedíel nodig hebben. Déze becíljes hebben weérgaloos fierlyk weérfchynende kleuren, zynde op hun hoofdt en hals van boven hoog Robyn, van onderen den hals enborft hoog vurig gloejend'T'opaas, als met een van goudt vermengden weér- fchyn:over de vlerkjes zyn ze Smaragd-groen , graauw cn witach- tig van onderen en overde ftaartpennetjes. Het hele lyfjc is gelyk het voorfte leedtje van cen juffrouws pink, en naar proportie het hoofdtje met een lang nibbe-bekje, niet gebogen, maar regt uit ítaande. De wyfjes van deze vogeltjes zyn Smaragd-groen, met cen vergulden weérfchyn over a bovenly£ en de borft: de vlerkpennetjes zyn donker graauw , en de ftaart is hoog donker naaft malkander ftaan, om cene vaftigheit daar in te hebben, daar het neftje tuffchen in ruft, en om gewerkt is, van cen byzonder foort van mos gemaakt, en met zachte bloemzaad-vlokjes ver- mengt. Het is digt en fyn in malkander gewerkt, il zacht feemleér, van onderen puntig toe lopende, zynde byna de helft van onderen met zachte pluisjes gevult, daar deze vogelen hunne ciertjes, die zo in grootte, als rondte , naar kleine gele erretjes gelyken, in legen, en hunne jongetjes uitbroejen. De fpin- nen zyn hunne grootíte vyanden. Wy vertonen hier drie neften van dat foort. Num. ro, .Mexikaan[che Diflelvink , met zyn Neff. De Spanjaarden noemen deze vogeltjes Cocotzli, volgens de be- Íchryving van Fr. Hernandes. Dit foort van vogeltjes is met Becl, ros, en verfcheide andere kleuren verfiert. Hunne neftjes zyn van gedaante gelyk een Porceleinen theckopje, en mede van eene zachte mosachtige ftoffe gemaakt. Of deze beeftjes nu hun neft in bomen. of ftruikgewaflen maken, kunnen wy niet zeg- gen, dewyl ons daar geen bcricht van is gegeven. Hunne cicr- tjes zyn langwerpig en licht blaauw. Num. rri. Van dit neftje hebben " geen vogel, maar ken- nen des zelfs Spaanfchen naam wel, als wordende van hen 7/?- galtotot] geheten. | Hy is zo groot als de voorgaande Diftelvink , en met verfcheide fraai gekoleurde veértjes verfiert. Het neftje is ondiep, en van haairig mos gemaakt, in de gedaante van een napjc. Num. tz. Dit neflje komt in Bedaante overeen met het voorgaande van Num, 1r; maar is veel kleiner, en van kleine wollige zaadtjes gemaakt, zo dat het noodzakelyk ook een ander foort van vogeltje moet zyn. Num. 15, TA2.LXIX. NN NN NS NN S N N WS Z 7 , ZZ ZA A 221 Vip ANY My T NNSUNSS NSSNS SY Wi -- E SN : z 7 | / N N Aa. : 7, i. TERS ENS E————À í | THESAURUS INidus minima omnium batlenus cognitarum. Avium fpeciei. 109 : Num. r5. Melliferz funt hz Avicule, & ovula ponunt grano Piperis albi haud multo majora. Nidus.eadem conftat materie, quà priores füb Num. 7, 8, 9. Tabula LIX ipfam Aviculam reprefentat, qua à pa- triz fuz incolis Ronkje vocatur. : Num. 14. . Nidus 4vicule, Brafllienfis. Ejus figura nido, Num. 10 defcripto, congruit: materies mollis eft & tenuis mufcus. Ita & huicce Nidorum hiftoriz finem imponimus ; quem difficulter certé daretur invenire, fi ulterius hoc thema. profequi foret animus. T ABULA SEXAGESIMA ET NON'X Num. r. rana, maxima, Ceilonica , infigne. gerens, Aranearum familia admodum multiplex eft : quavis feré regio peculiares earum fpecies tam figurá quàm ornatu colorum diverfas profert. Hxcce inter maximas, quas unquam vidimus, referenda, in Thefauro D. Jacobi ten Kate, fammi & peritiffimi rerum naturalium zfítimatoris, invenitur; cujus permiffu rari hujusce infe&i icon hanc in Tabulam transfluxit.— Quantumvis vivens adípe&u fit horridiffima, mortua tamen in liquore confervata necquicquam deteftabilis pra fe ferc; fed potius elegantiffimam íe monfítrat infculptis dorfo. infignibus Cucine. quz decem pedes oblongos, pilis biis tegunt: pedes hi in feptem. articulos fracti longiufculos, haud zqué magnos, fed uti in Aftacis inzquales, fcutis prominulis fubtus ad ventrem muniuntur; extremi pedum articuli ungule funt incurvis unguiculis inftru&z. — Ca- put breve rotundo füb fcuto quoque delitefcit, binos gerens forcipes , pilis craffis obfitos, incurvatos, acu- tisque extremis fuis ad fe invicem contractiles : quidquid hisce in pabulum prehendit Animal, clabi vix patietur. Pars corporis pofterior craffa & ovalis, in binos apices pilofos ;. tanquam caudulas , definens , in medio fui oblongam gerit. maculam , limbis quafi nigris fimbriatam: cztera ex nigro marmoris inftar varicgata funt. Pedes quoque nigricantes tzniz in longum protenfe diftinguunt. Num. 2. ranea ,. Ceilonica, infigne. gerens s* altera. ' Hujus generis Aranez. nobis fuppetunt permultz. Ifthzc Ceilonica infculptum dorfo circulare gerit infi- . gne, feu fcutum , haud tamen adco concinnum ac prioris. Corporis poftica pis , nonnifi diluté rufis obfita l pilis, ornatu caret. — Ceterà cum priore in omnibus convenit. Longi capilli, totam qui ejus fuperficiem obfident, faturaté fpadicei, Soli obverfi vividiffim? refplendent. — Telas haud conficit grande hoc Aranca- rum genus, quippe ob magnitudinem & pondus ipfis ferendis impares futuras: at vero altis fuper arbori» bus harentes dum fefe demittere conantur, filum craffum trahunt , juxta quod lenté defcendunt , inftar Eru- carum 5 quas & hac in re imitantur, quod ovalem nidum de textis fuis claborent » in quo delitefcentes Num. 13. Neffjje van 't allerkleinffe wvogeltje , dat 'er. bekend. is. Dit is mede een Mellifera , of Honing-vogeltje , wiens eieren niet vecl groter zyn dan ccn wit peperkorreltje. Het neftje is van de zelve ftoffe gemaakt als dat der Co/oPrietjes , gclyk by Num.7, Senogezegt is. Het is op het LIX Taferecl verbeeld, en de jnlanders noemen deze beeftjes Ron£jes. : Num. 14. Neffje van een kleim «vogeltje uit Brazil. Des zelfs gedaante komt. met die by Num. to is befchreven overeen, zynde van zacht en fyn mos zamengeftelt. Hier mede zullen wy onzebefchryving van de vogelneften ein- digen: want als wy ons in die ftoffe verder wilden inlaten, z0u- den wy geen eindt vinden. NEGEN EN ZESTIGSTE TAFEREEL. Num. i. QGreoftfle foort vam Spimmen , «van Cei- lon, eeu fchildt op dem vug dragende. Het geflacht der Spinnen is veelderhande. Byna ieder landt brengt byzondere Íoorten voort, zo in verícheidenheit van Bgt- daante, als fierlyke verwen. Deze is van de grootíte foort, die ons ooit is voorgekomen. y beruft in 't Kabinet van den Hcc- re Jakob ten Kate, groot liefhebber en kenner van de natuurlyke fchepfelen. Zyn Éd. hecft ons vergunt dit fchoon ftuk by dc dom. I. - ova onze te laten fnyden. Hoe afíchuwelyk zich het zelve, als men het levendig ziet, vertoont, is het dood zynde, in een glas met liquor ganfch niet lelyk , maar fraai , wegens het Íchoon als uitge- Íneden ronde wapen, dat het op den rug draagt, bedckkende de tien lange, ruige, haairige, benen, die in zeven langwerpige leden, doch niet alle van eene lengte , maar, gelyk men ze by de Krabben ziet, met opwerpige fchilden onder 't lyf bedekt zyn. De laatíte leedtjes van de benen zyn de poten, met twee krom- me nageltjes voorzien. Het hoofdt is kort, en fchuilt mede on- der "t ronde fchildt, daar twee dik-haairige knypers aan zyn, die gebogen en gchecl puntig en fcherp aan malkander knypen. Al wat zy daar mede tot hun voedfel vatten, zal hen niet ontgaan. Het dikke en eironde achterlyf, daar zich twee puntjes, als ftaartjes, vertonen , zynde ook ruig, heeft in 't midden een lang- werpige plek, die rondom als met zwarte kanten omboord is, Verder is het met zwart als gemarmert. De benen zyn ook met zwarte bandtjes langwerpig uitgemonftert. Num. z. der foort «am Ceilonfche Spimmekop , een. fchildt drageude. Van deze foorten van Spinnen hebben wy 'er vele. Deze is uit Ceilon, en heeft een rond wapen, of fchildt over den rug, maar niet zo fraai als de voorgaande. — Het achterlyf heeft geen ander opfchik dan enkel licht roshaairig. "W'yders komt zy met de eeríte in alle delen overeen. Het lange haair, waar mede zy overal begrocit is, is donker bruin, en vertoont zich in de zonne als een íchone weéríchyn. Deze grote foorten hebben gcen webben, om dat zy hunne grootte en zwaarte niet zouden kun- nen dragen; maar als zy op hoge bomen zyn, en zich willen nederlaten, fpinnen zy cen dikken draadt, daar zy langzaam by afkomen , gelyk de rupfen doen , welke zy hier in navolgen, dat zy een eirond ncft maken van haar fpinícl , om daar in te wo- Ec nen, RERUM NATURALIUM ova ponunt & excludunt , uti cruciata Aranez noflrates.:. inferunt autem nidos hosce tam firmiter inte ramos arborum , ut inde avelli haud facile poffint. — ob. Nieubovius venenatos ipfis aculeos adícribit, quo- rum tamen nullam mentionem facit D. Merian. in.defcriptione Infe&orum. Surinamenfium. — Homini , vcl aliis animalibus, raró nocent, proprio duntaxat, quo fe fuftentent, inhiantes pabulo, Mufcis nimirum ; Culicibus & Formicis. D. Merias o&tonis ipfas oculis gaudere afferit: nobis tamen haud plures binis ob- fervati funt , qui in antica fcuti rotundi facie quàm diftin&tiffimà patent. Nonnulle quidem maculz albi- cantes aliquando in iis occurrunt, pracipué ubi rarioribus pilis obfitz fünt; has tamen oculorum nume- ro nemo jum accenfeat. IIO Num..3. .ranmea,. Zintricana. Harum plurimz Surinamo nobis transmiffe funt majores & minores, unà cum nidis, lit, A. exhibitis. Cedunt magnitudine Orientalibus , quibuscum alioqui prorfus feré conveniunt , excepto corporis polftre- T B M e . H TE tt bs H i mo, quod in hisce multo exilius eft. — Cauda binis extuberat craffis pilófis excrefcentiis , quafi nodis, & quorum utroque hifpidus prominet apex , partes generationis recondens. Num. 4... Zfranea, Zffricana. Hazcce Tarantule , in. ltalià propé Tarentum | urbem. reperiundz , perfedté fimilis eft. Secundum D. Levini Vincentii , & plurimorum Itineratorum teftimonium , homines , ab ifthoc Aranearum genere morfi vel pun&i miris affliguntur fymptomatibus; dum alii in curfus continuos, in cachinnos alii, alii in la- crymas, aut ejulatus effunduntur; alii rurfus vigiliis, ftertendo alii, cantando, fültando , tripudiando fefe fatigant; nonnulli variis dele&antur coloribus, Muficá alii; deliquium animi paffuri , nifi, quod cu- piunt, adipifcantur: nobis tamen hzc omnia haud adeb vere moríüs Tarantulz Íequelz. effe videntur , quam quidem dolofa vaframenta, comparandi nummos ergo inventa; quum homines ejusmodi datà tan- tum pecunià conípiciendi proponantur. Credant ergo , qui volent: nos faltem nunquam percepi- mus, ab hisce, vel aliis Araneis majoribus, homines lafos effe; quin potius fugiunt eos & aver(antur. Hzc fpecies , rufula , non tam longis & afperis veftita capillis eft ac praecedens: cauda brevi tuberculo pro- minet. Aliam adhuc Aranearum fpeciem. minorem. híc exhibemus, quz aranea texit aucupando victui fuo accommodata. — De his prolixe egit D. Merias. — Videatur & Hiftoria Surinami data Dero T D-UHPTA Cap. X, pag. 181. — Dantur.inter has, quz à.Nigritis in cupediis habentur , & alicubi in tranfitu deprehen- Íx avidé deglutiuntur. : Num. S... Zvis, Ceilonica, omnicolor. Eft hec & maximá fpecie. Avicularum , quas- Colubri vocant, virore fuffufa elegantiffinum omnifarii coloris tonum cvibrante ,aurique quafi miftura divite. —— Has quoque pulchellas beftiolas fuis & nidis exu- lare cogunt infignes ille Aranez . ut fanguine. pullorum. exfücto pabuli penuriam farciant , aut palato for- te blandiantur..— Nidum cum pullis lit. B. indicat. : Num. 6. nen ,.en hare cicren te leggen, cn uit te brocjen, gelyk onze in- landíche Kruisfpinnen. Zy.weten hare. neften tuflchen de tak- ken van bomen zo vatt te maken , dat zy daar niet ligt van kun- nen afgetrokken worden. a2 Nieubof (chryft, dat zy vergifti- ge anpels hebben; maar Juffrouw Meriaz meldt daar niets van in hare befchryving der Surinaamfche Infe&en. "y doen niet ligt menfchen , of becften kwaad, beoogende voornamentlyk: haar voedíel tot haar onderhoudt, dat in vliegen, mieren en muggen beflaat. Juffr. /Mderias zegt, dat zy acht oogen hebben. "W hebben 'er echter niet meer dan twee kunnen vinden, die zic zcer onderfcheidentlyk op het ronde fchildt van voren vertonen. Bywylen ziet men' wel eenige witachtige plekjes , wanneer zy niet al te haairig zyn; maar de zclvc kan men voor geen oo» gen rckenen. Num. 3. JPeff-Indifcbe: Spinuekop. De zelve zyn ons in E van Suriname toegezonden, zo grote als kleine, met hare neften, met letter. A aangewezen. De Wett-Indifche zyn niet zo groot als de Ooft-Indifche. Anders komen zy in "t meefte met elkander overecn, uitgenomen dat haar achterlyf vecl kleiner is. De flaart heeft twee dikke, haai- rige, uitwasjes, als knobbels. — Uit ieder fteckt een ruig puntje, daar de teeldeclen onder verborgen zyn. J Num. 4. Zffrikaanfche. Spin. De zelve gelykt ten volle naar de 7zrazzula » die in Itali€ om- trent de ftadt "Tarento wordt gevonden. Volgens de befchry- ving van den Heere Zevizus 'igcent, cn ^t Betuigenis van vér- fcheide reizigers , krygen de meníchen, dic van dit ilag van Spin- nen gebeten of geftoken worden, wonderlyke toevallen. Eeni- gc lopen gedurig; andere lagchen; andere wenen; andere roe- pen; andere waken ; andere flapen ; andere zingen, fpringen, danffen,enz. Zommige worden belutt op allerlei verwen, zom- mige op muzyk, daar men byvoegt, dat zy, als hunne luft niet voldaan wordt, in flaauwte vallen. Dit komt ons meer als cen kunftje voor om geldt te verdienen , dewyl men zulke menfchen voor geldt lat zien, dan als een wezentlyk kwaadt, uit de fteek van de T'arantula voortkomende. "Wy laten het over aan die 'er geloofaan flan. War onsaangaat, wy hebben nooit gchoort, dat deze , of andere nog groter Spinnen de menfchen kwaad doen; in het tegendecl, zy zyn fchuw voor den menfch, en lopen voor hem weg. Dit foort is rosverwig, en niet zo lang en ruighaai- rig.als de voorgaande. Aan den ftaart hebben zy een kortknoop- je. Wy vertonen hier nog cen kleiner foort van Spinnen, die cen. web fpinnen, om haar voedfel daar in te vangen, en van de mieren verdclgt, of verteert worden, waar van Juffr. Meriaz in "t brede gefchreven heeft. Zie ook de Befchryving van Surina- me door 7. D. H. L. het X Hoofdft. fol. x81. Daar zyn 'er, die de Negers voor, een lekkerny houden, en opfnappen, als zy 'er een in "t voorbygaan gewaar worden. Num. 5. Ceilonfzhe Vogel , met. alletbande. Koleuren. Grootfte foort van Coluhrietjes van Ceilon, groenverwig, met den fchoonften weérfchyn van alle verwen , en met goudt als doormengt. Deze íchone bceftjes worden ook uit hunne neften door de grote Spinnen gejaagt, om hunne jongen het bloedt uit te zuigen, by gebrek van voedíel, of wel als een verfnapering. Het neft met de jonge vogeltjes is met let. B aangewezen. Num. 6, THESAURUS Num. 6. Ligno conftat refinofo duroque hzc Planta, IIÍ Ramus Fasnoki; fev Namra, aponica. & folia promit, Salicis "noffratis ferà aemula, latiora ta- men, craffisque & tenacibus nervis fuffulta. SE incole Majo menfe extimum hujus arboris corti- cem findunt , ib de vulnere circa Junium € num , referens : olivo fimili; quo multos in annos confervatur. quà tabulata imbuuntur. -quidquam fuper Porphyritem eousque terunt, quin ne fic quidem contenti , tum ficcefcit, in faturatam nigredinem vergit. loribus (imul in tabula exprimere animus eft, gunt, tumque reponunt , donec exficcetur. terve novis eandem coloribus imbuunt. eminere faciunt, auro dein obducendas. cousque , donec fplendore debito corufcet. innotuit. ummofa fnbftantia nigricans; is recondunt , affufo defuper & Utuntur autem ou loco Laccz, uti vocant, Primó nimirum innatans ci oleum accurate uit anc colle&am ollis ; (eu cupis EN 1 praeparatum ita gummi per linteum fubrile trajiciunt. hoc illinunt, lentiffimé exficcandum : recens vero illitum dilute fpadicei eft coloris, at Quando figuras animalium aliarumve rerum diftináis co- has fuper eadem Gummi iam incruftatà pingunt, pictam- que auro dein obducunt, '& verficolore metallica materici limatz pulvere (Bromze vocant Galli) Quandoque & ubi vividiffimam defiderant pi&uram, bis Quin & iterato novi pigmenti illitu , quas volunt, pi&turz partes Sicciffimum dein opus hoc fricando levigant , perpoliuntque Tantum de hac arte per literas, ex Japonia transmiffas , nobis Namrak iftad , à N. Societate Indie Orientalis ita appellatum , in cupis, aut bifectis doliis hüc transfertur , ligneo, craffo tecum operculo , tenacique femper obdu&tum pelle, concreta, fub qua illud fpiffi inftar Bituminis hare. ut literas haud transmittat , prout experimento capto nobis conftat. pen fyrupum ,- bru- ructibus expreffo olco, ecapulant , tumque de Gummate donec pellicularum . & 'grumorum nulla fuperfint veftigia ; 2 Quo fa&o: tabulx ubi vento expofi- confper- de ipfà Gummi materie Eo, quafi Laccá, obduci Charta Augufta potett, Arboribus etiam carie cancrove exe- fis Gummi hoc ufüi eft, dum iis illitum tollit quidquid morbofum eft. Num. 7. Formica ,. maxima , Americana. Dum arbores hz confcendunt, Aranearum , quz venantur eas, fiunt pabulum. Num. 8. Harum plurimz dantur fpecies, Formica, «volantes, Americana. fuco & floribus arborum fru&ibusque pabulo, Apum inftar, fcfe fuflentantes. Quin. & araneolas infe&antur , quas vel propriis in telis prehendunt , hacque occafione à grandioribus rur(um araneis fapiuscule obrutz ,. harum viciflim in predam cedunt. — Alis autem primitus orbz hz Formica per terram repunt , T.AB UELSX TNum: r. 9 HB P & poftea demum in. Scarabzos volantes transformantur. T-Ü A G E SIM A Scorpio , maximus ,. Brafilienfis. De his proli egimus in Prolegomenis. Secundum inter & poftremum caudz articulum bina Num. 6. Tak vam Fasnoki, of Namra, van Japan. Zy hebben cen harsachtig hard hout. De bladeren komen met de inlandíche Willigebladeren byna overeen ,. maar vallen wat breder, en zyn dik en fterk geadert. In de maandt May hakken de Japonezen door de eeríte baft van dezen boom , en dat op ver- fcheide plaatfen , waar uit in de. maandt van Juny een zwarte gomachtige fubflantie, gelyk de dikke bruinefyroop , voortkomt, die zy vangen, en in fchone potten en tobbens doen , met uitge- períle olie van vruchten, als boomolie, overdekt. Dus blyft de zelve vele jaren goed. De faponezen gebruiken deze gom tot hunne lakwerken. ' Ecrft nemen zy 'er de olie zuiver af,en doen van de gom op een vryfíteen, om ze fyn te maken, zo dat 'er noch vellen, noch klonters onder blyven. Ten overvloedt perf- fen zy ze nog door. cen fynen linnen doek. Dit gedaan zynde firyken zy de zelve over het hout. Zy droogt zeer langzaam: by het overftryken is het licht bruin van verwe, maar Betterft donker zwart, als het in de tocht of windt te drogen wordt ge- zct. Als zy andere verwen daar onder mengen, en figuren, of becften willen maken, fchilderen Zy de zelve over het verlakte: zy vergulden daar over heen, ftroojen daar veelderhande ver- wen van brons, als het cerft overfchildert is, op, en laten het indrogen. Zomwylen fchilderen zy het twee of drie malen over, ' om het fraai te hebben. Ook verhogenzy het , met het meermalen te overfchilderen ter plaatfe, daar zy eenige verhevenheit willen hebben, om daar over hcen te vergulden. Als het wel droog ruis C is, polyften zy het met vryven tot dat het zyn glanfch ekomt. gezonden. Deze Namrak, gelyk het by.de Ed. Ooft-Indifche Maatfchappy Benaamt wordt, etn in tobbens, of halve vaten, mcet een houten dikken boom overdekt , en is altydt met een dik- '"l'ot dus verre is 'er ons de befchryving van uit Japan." y P eminent kc huidt, of vlies van de zelve gom overtrokken, waar onder de £om, als dikke teer, legt. Men kan daar fyn poftpapier mede verlakken, dat het niet doorflaat, gelyk wy het zel£f ondervon- den hebben. Deze gom is ook dienftig voor bomen, daar ver- derf, of kanker aan is. Men heeft ze. daar maar mede te firy- ken, om 'er t kwaadt uit te halen. Num. 7. Zllergrootfle [oort van Weff-Indifzhe Miren. De zelve lopen tegen de bomen op, en ftrekken tot voedíel der Spinnen, die ze vangen. Num. 8. liegende Mieren wit Ztmerika. Daar zyn ook vele foorten van. "Zy trekken haar voedfel uit dc bloeffem der bomen en vruchten, gelyk de Byen. Zy aazen op kleine foorten van Spinnen, die zy in haar ebbe vangen, Waar door zy veel ten roof van grote foorten van Spinnen ver- rafcht worden. Dit foort zyn cerít kruipende Mieren gewecit; maar zy veranderen door den tydt in vliegende Torren. ZEVENTIGSTE TAFEREEI. Num. r. Braziliaan[cbe Scorpioen , van Let £r00f« Je. foort. Wy hebben in ons Voorberecht breder daar van gefproken: "Tuffchen het twede en laatíte lidt van den flaart vertonen zich' Ee 2 twee RERUM NATURALIUM &minent tubercula, quorum in medio foramen hiat, füb lit. A, in fupino Num. 2 confpicuum. Scorpio, Brafilienfis, cauda bifida. . IlI2 Num. 5. Binz hz caudz, uti & pedes, pilis hifpidze fnt: caetera ad amuffim cum precedente conveniunt. Num. 4. — Óeoerpio, Ceilonicus. Et hic Brafilienfi fimilis cft, preterquam , quod illo minor fit, & faturatioris ex atro fpadicei coloris per dorfum. Num. 5. Scorpio, Surinamenfis. UM hic minor aliis, tenuibus longisque Chelis armatos gerit pedes anticos : flavefcentis autem coloris eft. ' Num. 6. à Qui Chelas gerit maximas, mas eft, alter, cui graciliores funt, fcemella. Corporis fuperna facies Ípadiceo, uti in majoribus, colore tingitur; pedesque, & cauda, pilis carent, inftar Surinamenfium , quibus tamen & minores, & breviores fünt. : Num. 7 & 8. Hi aliam omnino , quàm priores , prz fe ferunt faciem , prout corundem in defcriptione in Prolegomenis data memoravimus. Num: 7 foemellam , Num. 8 marem indicat. Foemelle venter ob contenta ovula admodum turget. Glabri funt, & pilis carent. : Num. 9 & ro. Scorpionum minima fpecies eft, à tractu Tyrolenfi & Italiá proveniens, in Phar- macopoeis maximé ufitata. Inde paratur oleum Scorpionum , furditati & aurium tinnitui apprimé conve- niens, fi methodo Matbioli conficitur. Sunt autem Scorpiones hi pilis plurimis obfiti , ejusdemque habi- tus & coloris, ac majores Num. 1 & 2. Qui fubfequuntur , Fullonum , aut Scolopendrarum , uti à Plinio vocantur , zemuli , noftris in oris quàmplu- rimi reperiuntur, magno plantarum , florum , fructuumque detrimento, quum fuum inde nutrimentum Dwo Scorpiones, Africanis mas €9 femina. Scorpiones duo, Jfricani, ex Guinea. quzrentes illa ledant & conficiant. Scorpionum veró & familiz accenferi queunt, ; Num. rr. Majoribus formà fimiles funt, exceptà caudá, 3 In veteris ligni, & murorum antiquorum fiffuris Scorpionum. omnium. minimi , in. Hollandia. uz minor eft, & deorfum veríüs ventrem addu&ilis. clitefcunt ,*à quibus vel egomet ipfe, tempeftate cali- . da, illos protraxi. In majorem nunquam excrefcunt molem , quàm quá. hic repra'fentati funt. twee kleine bultjes, in welker midden eene openin met letter A in wezen. is, die wy um. 2, op den rug leggende, hebben aange- Num. s. Braziliaam[che Scorpioen , met twee Jlaarten. Deze twee ftaarten zyn, gelyk de poten, ruighaairig, en ko- men verder in alle delen met de voorgaande overcen. Num. 4. Ceilonfzhe Scorpioen. . Deze komt ook met de Braziliaanfche overeen, uitgenomen dat ze zo groot niet, en van boven zwart bruinder van verwe is. Num. s. Smrinaam[che. Scorpioen. Deze ij vecl kleiner, met dunne, lange, fcharen, of knypers, . aan de voorpoten, en gecl-verwig. Num. 6. Twee Zffrikaan[che Scorpioenen , een manmetje em een "vrouutje. De dikfcharige verbeeldt het mannetje , en de dunfcharige het wyfje. "y zyn kaftanie-bruin over het bovenlyf, gelyk de gro- te, zonder haairigheit:om de benen, en den ftaart » gelyk die yan Suriname, maar nog wat korter, of kleiner. Num. 12. Num. 7, 8. wee Scorpioemen uit Afrika, van de kuflen van Guinea. De zelve zyn van eene gehecl andere gedaante dan de voor- gaande, gelyk wy in de beichryving van de zelve, in 't Voorbe- rccht, hebben aangemerkt. Num.7 is het wytje, en Num. 8 het mannetje. Dewyl het wyfje vol cicren zit, is het dik van lyf. Deze zyn glad, zonder haair. , um. 9, to. Kleinfte foort van Scorpioenen, komende uit "Tirol, en verder uit Italié , en die van het gemcentte gebruil in de Apotheken zyn. Méen trekt 'er de Scorpioen-olie uit, welke zeer dienftig is voor doofheit en fuizing in de ooren, wan- neer zy naar de wyze van Matbielus wordt gemaakt. Deze zyn heel ruighaairig , en van de zelve gedaante en verwe als de grote Num. 1 en 2. De hier na volgende zou wel overeenkomen met de Fz/lozes en Scolopendraas , gelyk. Plinius ze noemt , of oorwormen, die in onze landen overvloedig gevonden worden, tot grote fchade van ge- waffen, bloemen en vruchten, die zy, met hun voedfel daar uit te halen, kwetíen en bederven. Zy kunnen onder het geflacht der Scorpioenen getelt worden. Allerkleinfle foort vam Scovpioenen , die im Hollandt «allen. Num. rr. Zy komen in gedaante met de grote overeen, uitgenomen den ftaart, die klein is. "Zy ílaan den zelven onder den buik. Zy onthouden zich in de reeten van oud hout en oude muren, daar ik ze zel£ by warm zomerweér heb uitgehaalt, Zy worden niet Broter dan zy hier vertoont zyn. Num. 12, (i ^ z S "A : » [ii [ li Wil 1/1 rr ml ü ZAR E "4 NN iA Us et EN - MÀ ILLIS FIECOCOR I EU eee eel T KS SS UMADE IN xSSNMUDT PY 2 " | | ; wv p EM LR M : i p EX RÀ u du 2 Z p 2 ANON e rt NAE. a — Ae Mem 2 i X) Y | N : ; N I : ND LA p. c7 f LÁ T. LZ P7 UL 7 / // / NS 5i | //4 | HA | MAI I Wi I .W /"," SCAN iA ANN ED NN ecu SNO NN -— t ees oS AAA 6 E AMO S jn 6222: 09 S A SS NR: | As ; zz 27, M 222421 Hf. 227 ll 2; 7 227777 -] 7, NNNSSSSS NSSRSNNN NS NN li LIU 7 ill) : bi. c RU EOM c "et e Ks CINES Y NN SN rs ATE | peu M K yt y De em. 4 a ed j^ Alii lv, Rs $etCac^: Z b 1/717, ll Lt » Num. r3. T H:ESAURUS Vipera, Indica, ex java; Jeu. Coluber! de. Sararaka. 113 Pigmentum ex fufco fübrufüm , intermixto albo Vatiegatum , per corpus regnat. quam , diluté al bicantes , majufculae ; minoribus aliis , fpadiceis , intertextz , catenam veluti formant per Caput, laté tumens, lucidis oculis , vultuque feroci horret. oríum protenfam. Medicato tamen ufui infervit : plerumque autem Viperarum hocce genus fub Zfcaciz fubfequentis frutice delitefcit, quam ideo fübjunximus. Num. 105 Acacia, cormuta, Indis Orientalis. : Planta hzc in Indiis Orientalibus, unde ramulus híc nobis transmiffus eft, in maximam excrefcens al» titudinem , procera arbor evadit, plurimis armata fpinis, acutis , Boum cornua referentibus, quarum maximz ramorum bafin obfident ei, quá fub lit. A, B , exhibemus, formá: minores in apicem definunt acutiffimum , acui feré, aut majorum Scorpionum aculeo, fimilem. Abrab. Muntingius Fol. $4 hanc plantam defcribit: & Framcifcus Hernandez , Nov. Plant. Mexican. pag. 86 , nomine Hoitzmamaxali , (eu Ra- venire. wii arboris cornigere , Acacim fünilis , "Tamarindi flore , eam infignit, addens, in Egypto quoque illam pro- IABULA SEPTUAGESIMA ET PRIM A. Num. r. Rama, Americana , *veficaria. Nomen hoc gerit, quia utrinque ad maxillam inferiorem pofitas habet binas veficas, inftar tibiz utri- cularis, lit. B hic notatas; quas aére replet, dum ferventibus alatis diebus, poft folis occafum , con- fuetum melos fuum coaxat: aérem enim tunc alternatim in has attrahit , rurfusque efflat, ut vocem fuam tanto magis intendat, & fono huic harmoniz een conciliet. auram ferénam prafagiat utplurimum. iftincta maculis, latos gerit ungues, Amant cantilenam hanc ruricolz , quum Frigidà & pluviofà tempeftate filent hec animalia , inque fundo laitant. Moleftiffimus interim eft climor hicce calidarum regionum incolis. funt hi utriculi: attamen & hisce in rcgionibus eft reperire, his quz gaudent, qum funt Americanarum , quas & elcgantior ornat pictura prz noftraübus. Nec Ranis omnibus dati licet. minoribus multo, Hzcce diluté lutea, rubris Cochleariz foliis fimiles, extremos. qui digitorum articulos termi- nant. Lingua maxille inferiori accreta eft, ad ri&üs partem anteriorem , uti lit. A notat, libera interim à parte poíteriori, rantó ut melius verum in coaxando fonitum formare poffit : ita certé reperitur, confti- tuta in toto Ranarum genere. Num. 2. Quoad formam & colorem vix quidquam datur in hic difcriminis, tenía, Num. iz. ZAdderfaug am java. Zy zyn over het lyf bruin rosachtig van verwe, met wit door- marmert. De licht witte fchubben zyn groot, en de bruine klein, kettingwyze over den rug getekent. — Het hoofdt is breed uitgezet, met glinfterende oogen, en wreed van gezicht. Zy worden in de Medicynen gebruikt. Dit foort van Adderen ont- houdt zich gemeenlyk onder de 4£acia-bomen , weshalven die hier dut is. Num. r3. Geboormde Oofl-Indifche Acacia. "Zy groeit hoog op, en wordt cen grote boom in Ooft-Indi&, van waar ons deze tak is ter handt gekomen, met vele fcherpe doornen, als offen- of koeien- horens, waar van de grootíte on- der aan de takken zitten, in de gedaante als hier met letter A, B isaangewezen. De kleine hebben cen doorn, die zo puntig is als cen naaldt, of een angel van de grote Scorpioenen. Dit foort ftaat.beíchreven by Zprabam Munting Fol. 4, en by Francifcus Hernandez, Nov. Plant. Mexican. fol.86 , onder den naam van Hoitz- mamaxali, o£ Ramus arboris cormgerae , Atcacie fimilis , Tamarindi lore, die zegt, dat Zy ook in Egypten waffen. EEN EN ZEVENTIGSTE TAFEREEL. Num. r. JWeff-Iudiche Blaas- of Windhuidel- ) Kikvor [ch. Som. 1. Aures indicat lit. C. Rama, /mericana , fimiles. babens. utriculoss mas prioris. nifi quod longior fit & magis ex« Num. 3. De zelve wordt aldus genaamt, om dat zy twee blazen, als buidels, of doedelzakken , aan de onderfte kieuwen heeft Zitten, ier met let. B aangewezen. In die blazen vatten zy windt, wanneer zy des zomers in de warme dagen na zonnen ondergan, hun.gewoonlyk muzyk maken. Zy blazen den windt daar in en uit, om hunne ftem krachtiger uit te zetten, en om hun geluidc te doen horen in cen foort van eenftemmigheit. De landlieden horen ze gaarne zingen, om dat het gemeenlyk mooi wcér be- duidt. In regen en koude houden zy zich ilil, en verbergen zich in den grondt. In de hete landen vervelen z de inwoon- ders grotelykfch met hun gefchreeuw. Alle hebben zy geen blaas, of windpyp; men vindt 'er ook in deze landen, die de zelve hebben; maar zy zyn vecl kleiner dan de Weft-Indifche, welke ook vecl fierlyker getekent zyn dan de inlandíche. Deze is licht geel, met rode plekjes, met brede nagelen, of klaau- wen, gelyk lepelblaadtjes, aan de voorfte leedtjes van de poteri. De tong zit aan de onderfte kieuwe voor aan den bek vaft, gelyk by let. À getoont wordt. Van achteren is zy los, om des te be- ter den rechten klank aan hun gekwak te geven. Dus is zy in alle kikvoríchen. Zie de ooren by let. C. Num. z. Mametje van de oorgaande Blaas- of W'ndbuidel- Kikvor[ch. Behalven dat deze wat langer en uitgeftrekter is, vindt men'er weinig verandering aan in gedaante en verwe. Ff Num. 3, » * * RERUM NATURALIUM Num. 3. II4 Rana, 8$ urinamenfis. Prioribus fimilis hzcce , utriculis duntaxat caret. — Pi&ura per dorfum dilutà flava regnat , ex ruffo quafi obumbrata. Oculi protuberant; auriumque hiatus ampli funt. — Ranulis junioribus vi&titat, raro equi- dem exemplo; quum contrariari natura videatur, ejusdem quod fpeciei animantia fefe mutuo devorent. Attamen proprià manu Ranulas minores é ventre illarum. extraximus: unde hoc refpectu pifcium , qui- buscum valdé conveniunt, mores zmulantur, qui fibi mutuó in pabulum & vitz füftentaculum cedunt. Num. 4- Rana, Surinamenfis , marmorata. Hzc minor fpecies pulchré per dorfum zqué ac femora, tibias, pedesque ex cinereo-luteo & diluté rubello variegatur. Num. 5. Eadem imverfa. Sic melius abdominis poteft confpici pictura, quz diluté flavo fuper fundo; nigris undequaque macu- lis adornata , Tigrinam refert variegationem. Num. 6. Inter alia rariora hec quoque Bufonum fpecies ex Brafilia, nuperque etiam ex Portugallià, nobis trans- miffa eft, qua mira certé & haud vulgaris eft. E pollet triangulari, füperné quadrato fere , limbis acutis munito, mitrz facerdotali haud abfimili, ocu isque igneis confpicuo. Corporis fuperni pi&ura ex fuíco rubra granulis dilutius rubellis , ceu totidem margaritis , undique disperfis, varia eft. Per dorfum à nafo ad anum usque tznia decurrit alba, artificio fingulari elaborata. — Femora pedesque diluta flavedo marmoris in modum variegat. A nafo utrinque fupra caput , juxta ventris latera, chorda tenuis, candida, pro- tenditur. Pedes cum unguibus crenati EE ; & Margaritis confperfi funt. Bufo, Brafilienfis,| Margaritis «veluti con[per[us , Aquaqua dictus. Num. 7. ldem imver[nus. Favet hic fitus abdominis confpe&ui. Rictüs pars inferna triangularis , fübrotunda anterius eft, & lim- bo tenui albo fuccingitur. Venter tumidulus candicat, & totum corpus granulis, veluti margaritis, di- luté czruleis tam per pedes, quàm crura, & clunes, diftinguitur. Mirandum certé , contemptum adeo ani- mal tam eleganti veftitu effe ornatum. Num. 8. — Bw, Braflienfis , granis veluti. confperfus. Ejusdem hic fpeciei , fed diluté luteus , granulis rubris füpra & infra obfitus eft. — Antici pariter ac poftici hujus pedes quinquefidi funt; cum priorum antici pedes non nifi quatuor in digitos Periis Clunium quoque latitudine hic vincit alios. Num. 9. wonderlyke fchepfelen. Zy hebben cen driekantig hoofdt, dat van boven als in vieren verdeelt is, met fcherpe kanten, als cen priefters muts, met brandige oogen. De bovenverw is bruin rood, met wat lichter rode korrcltjes, als pareltjes, over het ge- helelyfbeftrooit. Over den rug loopt cen witte bandt, van den neus tot aan het achterfte der billen, die ongemeen herlyk uitge- monftert is». De fchinkels en benen zyn met licht gecl overmar- mert. Van den neus af loopt aan weérzyden over 't hoofdt, langs den buik, cen fmalle, witte, bandt. ^ De voeten en klaau- wen zyn als gekurven en geparelt. : Num. 3. Smimaam[che. Kikvorfcb. De zelve komtovercen met de voorgaande , maaris zonder wind- blazen. De verw over den rug is licht gecl, met wat ros als be- fchaduwt. De oogen puilen uit, en de Gorgaten zyn groot. Zy aazen op de jonge kikvorfchen, dat iet feldzaam is, alzo het in de Natuur tegenítrydig is, dat het gedierte van een foort en ge- flacht elkander verflindt en opeet. Doch wy hebben zelf jonge kikvorfchjes uit den buik gehaalt, zo dat zy in zo verre naar de viffchen, waar mede zy vecl gemeenfchap hebben, aarden, die clkander tot aas en levens-onderhoudt verftrekken. Num..7.. De zelve Padt, op den rug leggende. Num. 4. Sminaam[che , gemarmerde , Kikvor[ch. Dit is gedaaà om ze van onderen te kunnen bezien. De on- derbek is driekantig, van voren wat rondachtig, met cen fmal. len, witten, foom om den bek. De buik is wit en bol. Over "t ganfche lyf is ze gegrynt, of met licht blaauwe korrelties als geparelt, zo wel over de voeten, als over de benen en billen. Het is te yerwonderen , dat zulk verachtelyk gedierte zo fraai en zo fierlyk gekleed is. . Dit kleiner foort van Surinaam(che Kikvorfch is fierlyk ge- marmert met afch geel en licht, rood , niet allen over den rug, maar ook over de ichinkels, benen en vocten, ^Num. s. De zelve Kikvorfcb ,op zyn rug leggende. De zelve kan dus beter van onderen gezien worden, daar de licht gele grondt in "t gehecl met zwarte plekken als getygert is. Num. 6, Brazilfche Padt, als met pareltjes be- Jfrooit , en. genaamt. Aquaqua; Dit foort van Padden is ons , nevens andere feldzaamheden , uit Brazil, en laatft uit Portugal gezonden, Het zyn vremde en Num. 8. Brawilfhe Padt, gegrynt , of al; gepavelt. Deze Padt is van 't zelve geflacht als de Voorgaande, maar licht geel-verwig, met rode korreltjes onder en boven overzaait. Deze heeft vyf klaauwtjes, of vingers, zo wel van voren, als vanachteren , daar de voorgaandealleen vier vingeren aan de voor- íte poten hebben. — Deze is ook breed van billen. Num. 9. | : i : | | : : TAB. L.X XII. | | | UN * Y NO NN N hy NS Ó NW v2 N: M NS S | ! NN SNONSS | NS ! PSNSSSNN | S. / SS NN | | "Uu S ONE NS !Y ji iN : NS A pO : 7 2 4d DRM NS | T, : SNMP li SS Dui A | TA F ; SANNN A zy ; c M as | 2, tili NA x A 1 pj io 5 p22- 1 MA LC | iE u— X DE T jS. NW | /AÀ y ND (44 | e TUR) N M N E S | j 7T / / SS | c d e SSMASNSSSSINS »— | N | 1 ó / ) " NW / 7 p" (i'i SS E — P3 [3 (/ p ll MA d 37 //, ; 71 7 T 2M LA 7, AN / j/ 7i " SSS SSSSSSS ES EN SN SS es 2 o2. Pr NN Z - c ra m mà ri LLL am UY za, IRINRUTS PEE ; | T 7 ; | ! at ; 7 LLLA ^y MX VA e 22 / [ MUSS "4 J 4 E Du ESMI (/ 2l , f 9 LZ | | | : / " NSSN | / NE ARRESS S NS i " » S RSS , 7 ANN | NS v3 ; - TUE 1 " ! A C | | | | CN c SN EN - P ASSASSSEN EIS Em ES o EE ENS ^ Em ara. QU er up pr P Ur P ge BENI SE NENSSS UU AL 9o AS SONUS : "2, TIER CO A re SES NNSSSSESESSNS ze, e ESSE A CAMS ES P | NCONCADD SN LLLA . I-— —— E D ESSE SS Pe. PE WW WP |NSREENSEN AERA Jis 2T SN CD rr SS 2E CR t A [SS SS XS NC AAA t. 2 re ZEN NNN, LM Aera 59 5 gp a E ES CSS aer Em E AA TT ll SEES ANN, SS A GE eoo A eA SUR SUELEN INED s | ANN : DES SN RA [75 oo DANS AN ——À—ÁÁàAeesc3 s D rg p EQ ree A ere A e ESSSSSSSS S SES E E E A SNS E AN EE A AAA NEUE EET N D OU 4 SQ E SOSSYID Pe a E AC Y A DC DES T S D ESSEN SENE SOM - - Ld SPESE a ERN EE * SS SSNNY Pee E NNENEE SANARE EE pr Ta: RN E RETE ASSESSSSE SSNSNSS MN T NEN SS MEER e e SNR ui RR Es Le SN SINE pr gp e MN EN C E ERES ES Ue EE e A RA EET ER | ES SSSSNINSSRS p — ANN SN A L———- " EN E re a TEL NT ES A En EE E RU B 2 CN SS SENS SN m A ame Ee ae e a e AN NY L—— J-—— oO BERTA EN SOMIT EU D E EE ——— [ NER. NN SORS S SS i STO E ee UR eS TAN NNN SUM JE EA EE rr P pp a n ag S RENE EE T CS D a a m e P | VORNSRN NSSASNSNSENQS NN M — oe pae M Z——————— CNN : RID ACRES STEM rr ER AR ? SERM RN REN NSS * E S SOS E. DOM NS ERU ——— Due EARS OS AT e m, a E s SS S ENNSNN COSE. SO e OO (oe qe er a e SN See Xs ab TA PE EMT -— PE MN ACT CU o e e e i SRSEENSERSENS NNNN CARNE. 999995999 9 99 a Ae Tap NN SRESIS MASA S: — a SR rU OO ENS. 9 DA a a e E SEN NE NSNON ix ORE ME 9599999599. 0: 2: : S UN Te SS ENS MENDA M E T CN ERE E Ue Ar z SENSN UNSNN CA s EO DU E NENE NE E Mg ned p Od, FE RE 3 ; N- : — ET CANCERS E ME CENE e Emme. NEUTER E e E ROREM SE NNNM Iidgned e lenmoe e E DO ND UA e ee EP EE REA : S - OCC c Soie TOES EE T ESSI NRUNNN EET ee yu AU IU e A SES : E RENTE SPESE EAR RR RN SOS SUIS SA NUN: : : PS NES Eu S RI uU IR GU c c o e ADU oo s ——- Eum —L—— X SN x E E S Ee S See RESET SN. UNES ^4 269. Oboe Mr SERI ANN NON S RE TO A S E a mar - E ARCU UR RURSUS AC. UA um D: e 9 Tre NR pre eq E APA NON DS QU RA ODE eS BELT —— e —— RR cmo cwn erede qr V ES 3 EO OX M 0 RW RESWN VAM S e uo M m RR Me es TENANT NARI NR E EE MENE RN DT MEER NR E E e E RENS S -- 7 DESEE TRENT UN NES NE SE E SIE AU UT MAC NN TR a RN e de qe ES S MN E S e NR oce OO : " MI OMS S SENS A E RARE TERR UR REAL D A ES z CUm WB RR RO RNC NES D DU Me Uo OO SI II LL VOD NS SU CNN M TE E P ar " EA AC RENE RN MEN E NER E NR EA RE RR GR E ERE RR E RE REERERE AS D NS DIM Uem zo — PSI Epcwh a ain ORELRERCEUMN e: P ap : I I E CEA ANANNNENSU UD A WA E A C e eO E OC aL RE X RITE z OMNE RRMOSM, A CEN TM £x ILESNM C snb I ri e DIM : A .ONENSMINS EMT, CS SNR, M MI Ee X E ESSEN GNURIMON LLL UE ac: ME om L—Ó——MÀ—A » Aa IPEA EU, X o die as tiis —— -— SS - E. p - — Ó—Á p MM SMNS ae - CER NN 4 RU ————MM —— xx M uum KE "es » EL IU eu Eras EU ro DES UD gue ETC mig e M ÉCnCRU UNUS a pcnc UA NER UU mere 3 z ; E IL——. t - - : IOmSDOM gna. ; CunpoUOSELDEE — Lue At reeh- V: ————— TEM x —- " m C —————— M ——— — : ; ; imus Wie. VaaL- z —, », — ———— Aachter over de billen. E TOH.RCBTA WO ws n Num. 9. Bufo, Brafilienfis, sminors maculatus. A LI . "4 * ^ E Totus feré hic candicans , ex nigro & fufco maculatur. — Caput perbreve , intropreffum gerit minutum- ue nafam, illi fimilem , quo domicellarum placent canicule : huic proximé adítant oculi protuberantes, Clunes quoque & hic latos haber. , ! TABULA SEPTUAGESIMA ET SECUNDA N um. I. Bufo, cormutus , €9' [pinofus, Virginianuss mas. Mira hzc & peregrina beftia curta eft & craffa , binis acutis cornubus , capiti impofitis , confpicua , qui- bus oculi protuberantes , proximé ad caput, infiti funt. —Cutim , fupra & infra ex cinereo flavam , obfcure grifee linez variegant. Per dorfum lata decurrit tznia, alba, à capite orta, indeque verfus pofteriora per clunes attenuata , pun&isque exiguis , veluti margaritis , adfperfa. Totum praterea corpus fpinis pun- gentibus horret , caput , ex albo variegatum , fi exceperis , & totum ventrem ex ruffo faturatius flavum. Pe- des ceu lemnifcis circumdantur , unà cum unguibus, feu digitis, qui hominum fere referunt digitos, an- terius quaterni , quini pofticitus ; hique poftici tunicis intermediis conne&tuntur. Caput infigne, & craf- fum, laté patulo in rictu linguam monftrat craffam , latamque , Oftrez ferà fimilem , anterius maxilla in- feriori accretam , parte vero pofteriore liberam , uti in Ranis, cujus dorfum papulis confitum eft. — Utrin- que ad latera capitis , fupra os amplum &.oculos, macula confpicitur nigra, fundo candicanti inufta. — Num. 2. Bufo, cormutus , €9' fpindjus , Virginianuss femina. Convenit feré in omnibus cum priore , excepto ore, quod latius eft, & magis didu&um. — Pi&ura quo- que frontis quid habet differentiz : oculos inter lata protenditur tznia , nafum verfus magis attenuata : fub oculo quolibet macula cernitur , quz oculum alterum mentitur, nec tamen eft. — Pedes poftetiores hujusce Bufonis, verz manui fimiles , pollice, & quatuor digitis, haud per ligamenta connexis, conftant: quod tamen haud prohibet , quo minus latis hisce pedibus natare qucat. Num. 9s Rana , Virginiana , exquifitil]ana. Ex Carolina miffam hanc accepimus, unà cum aliis animalibus, quorum de numero & przmemorati Bufones erant. Rana hzc ruffula, variis fimul aliis coloribus picta , & miro artificio variegata eft , maculis- que fupra & infra diftinda. —Femora cum pedibus longa & gracilia, per ipfos etiam ungues, duplicatis fafciis annulata funt. Ungues antici & poltici membranis colligantur; cum raró tamen reperiantur Ra- nz, quarum antici ungues hoc habent. Num: 4. Rana, Virginiana , altera. Et hzc Carolinz incola, pulcherrimá dives pi&urá , per dorfum , ex cinereo diluté grifeum , variis co- loribus Num. 9. Klemer, gevlakte 5 Brazilfche Padt. zyden van 't hoofdt, boven den wyden bck, en de oogen, is cen zwarte plek op een witten grondt. Dit Paddetje is mede uit Brazil gekomen. — Het is byna gehecl wit, met zwart en bruin gevlakt. Het hoofdt is zeer kort, met .2. Wh»fie vd 727 ) een 'ingedrukten,, kleinen, neus, als een juffers hondtje. De oo- Bum Mj " de woo E ande Pádt. en, die uitpuilen, ítaan digt aan den neus. Het is'ook breed : S up P 3 E Zy komt meeft met de zelve overeen , uitgenomen de bek , die wyder en breder is. De tekening van boven op 't voorhoofdt is ook wat anders. "Tuffchen de oogen loopt cen brede bandt, TWEE EN ZEVENTIGSTE TAFEREEL. naar den neus wat fmaller toe lopende. Onder elk oog vertoont Zzich nog een plek als een oog, dat echter geen oog is. De ach- teríte poten van deze Padt zyn als een natuurlyke handt, met |ONum. rz. Geboorude en .gedoorude Virginiaan[che een duim en vier vingeren, zonder vliezen tufíchen beide; cven- Padt; eem mautiet je. wel kunnen zy zwemmen met de brede poten. "Ly is zeer vremd en wonderlyk gefchapen, kort en dik , met twee puntige horens op 't hoofdt, waar in de oogen digt aan 't hoofdt vaft zitten en uitpuilen. De huidt'is onder en boven afch-geel , met donker afch-graauw ftreepswyze gemarmert. Over den rug loopt een brede, witte, bandt, van 't hoofdt af beginnende, die zich naar achteren over de billen verfmalt, en met kleine pukkeltjes, gelyk pareltjes, als befproeit is. Verder ds zy over 't ganfche lyf, behalven het wit gemarmerde hoofdt, en 't gehele onderlyf, dat hoger ros-geel is, vol met ftekelige doornen bezet. De benen zyn als met banden omringt, gelyk ook de klaauwen, of vingers, die naar menfchen vingeren gely- ken. Aan de voorfte poten zyn vier, aan de achterfte vyf klaau- wen. Deachteríte zyn met vliezen aan elkander gehecht.. Het hoofdt is dik en groot, met cen wyden bek , en cen brede, dikke, tong, in gedaante als een Oefter, welke van voren in den bek 2an het onderfte kakebeen vaft, en van achteren los zit, als die der Kikvoríchen. | Van-boven is het vol pukkeltjes. Aan weer- Num. s. Onmgemeen fierlyke Kikvorfcb uit Virginis. Zy is ons van Carolina, nevens verfcheide andcre gediertens, waar onder de voorgemelde Padden ook zyn gewecft, toegezon- den. Deze Kikvorlch is ros, met verfcheide andere verwen ge- tekent, en ongemeen fierlyk gemarmert en gevlakt van boven en van onderen. De lange, fchrale, fchinkels en benen zyn met dubbelde banden tot over de klaauwen omringt. De poten zyn achter en voor met vellen, of vliezen vaft gehecht. Selden vindt men kikkers, daar de vingeren van de voorfte poten mct vliezen aan een zitten, gelyk deze. " Num. 4 — Zudere. Kikvorfcb. uit. Virginig, Deze Kikvorích is mede van Carolina gekomen, en van cen fraaie tckening over den licht afch-gelen rug , met verfch-ide Ffz verwen 116 RERUM NATURALIUM loribus & maculis elegantiffim variegatur. — Oculi infignes protuberant. Ungues ubique liberi nullis nc&untur ligamentis. Num. 5. — Lacerta, Virginiana, lepida. Duplicem hzc in capite pe&tinem gerit , tenuesque albas tznias à capite ad longam usque & gracilem protenfas caudam. | Corporis Íquamule, lutez, rubris lemniícis transverfjlibus per dorfum. & pedes funt diftin&dx. Venter diluté flave, — Ranarum antagoniftz. fünt. Num. 6. Ex cinereo flava obfcuris maculis infignibus per dorfum , minoribus tamen utrinque juxta ventrem , va- ricgatur. —Ventris Íquamze transverfe prorfus candicant. — Caput pulcherrime pi&tum eft; corpusque , cum 'cauda, longum & gracile. Vi&um dant aves. Serpens , Virginiana , maculis notata. Num. 7. — vis, Virginiana, Pbhenicea, de Atototl 4i. Color ejus ex obfcuro refplendet : roftrum , longum , acuminatum eft : forma Pafferculi xmula : vox dal- cifona, dum canit. Num. 8. lr, marina, fricana, vamofa, frute[cens , foliis oblongis €9' fpinofis. Folia ejus, PP flexu intorta, faturató rubrum tonum emittunt; fructus minuti , teretes , longis nituntur pedunculis, foliorum ex alis oriundis. Num. 9. : J4lra, marina, Africana, altera, ramofa , Millefolii folis. Radices ejus exiguz , filamentofz, infra coloris funt Thalaffini , fupra ex flavo faturaté virent. — Cauli adnate cernuntur quedam fquamulz, calcariz , partim albz , partim rubentes. TABULA SEPTUAGESIMA. ET. TER TIA.- Num. r. — Bw, Braflienfs, de Aguaquaquan dicus , orbiculatus. Bufonum hec fpecies ex Americz proinfulà Cubá delata eft. — Craffi, teretesque fünt, & bené pafti. Cutis , ex ruffo lutea, maculis umbrofis fubnigricantibus , & granulatis , feu eminentibus punctis , tanquam granulis, per totum corpus fupernum diftinguitur. . Maculz undequaque à capite ad pedes usque quafi flammas mentiuntur. Curti quz colli guttur ornat pictura ; elegans collare refert. | Oculi infignes EN Antici pedes quatuor gerunt digitos , quorum extremi articuli, uti in Ranis Surinamenfibus, latiufculi funt. * verwen en plekken fierlyk gemarmert, met grote, uitpuilende, oogen. € poten zyn van voren en van achteren Vry, zoüuder dat de vingers met vellen vaft aan een gehecht zyn. Num. g. 4ardig Virginiaan[cb. Hagedisje. Het heeft cen dubbelden kam op 't hoofdt, en fmalle, witte, bandtjesvan 't hoofdt tot aan den langen, dunnen, (tart. Delyf- fchubbetjes zyn geel, met rode dwarsbanden over den rug en de benen getekent; De buikislicht gecl. Zy leven in ftrydt met dc Kikvorfchen. Num. 6. irginiaan[che, gevlakte , Slaug. Zy hecft donkere grote plekken over den rug , maar aan weer- zyden langs den buik vallen zy klein... De onderlyfíche dwars- fchubben zyn heel wit. Zy heeft cen fraai getekent hoofdt, en is lang en dun van lyf en ftaart. Zy geneert zich met vogelen. Virginiaan[ch. purperversvig. vogeltje , Num. 7. genoemt. Atototl. Het heeft een donker weéríchynende verw , met een langen fpitfen bek, en is van gedaante als een kleine Mufch. Zy heb- ben cen aangename ftem wanneer zy zingen en fluiten. Num. 8. 4frikaanfche Zeemos , met langwerpige gedoorude. bladen. Poftici De bladen zyn flangswyze gebogen, donker rood doorfchy- nend, met kleine , ronde, vruchtjes op lange fteeltjes, welke uit de okfelen van de bladitelen grocjen. Num. 9. frikaan[che Zeemos «van een ander. foort , Jfruiksuvyze «vol takjes , met. bele fyne. blaadtjes , als die van Millefolium , of Duizendbladt. Het heeft kleine vefelachtige wortelen , van onderen zee- i Aan het ftamíteeltje is het met eenige kalkachtige fchub- en bezet, waar van een gedeelte rood is. DRIE EN ZEVENTIGSTE TAFEREEL., Num. zr. Padr uit Brazil, genaamt van Agua- quaquan. Dit flag van Padden is van Cuba , een der vooreilanden van Amerika, gekomen. "y zyn rond, dik, en wel in 't vleefch. De huidt is rosachtig gecl , met donkere fchaduwachtige vlakken, en gegraande , of opgeworpene fipeo als met zaadtjes, beftrooit over het gehele bovenlyf. De vlakken zyn over het ganfche ly£, van 't hoofdt tot de vocten, als gevlamt. Om de keel van den ingedrongen hals gelykt het*naar een fierlyke keelbandt. De oo- Bxn zyn groot en brandig. De vooríte poten hebben vier vin- zeren. De vooríte end-leedtjes o mede breed, geyk die der Surinaamfche kikvorfchen. De achteríte poten hebben vyf vin- gerens L 77 SMS NW SS SONS NS SS INNNORS m SAN NS Eo NN s SS SS SS d i SS NN es : Ax RSS SS NS Me | u N| aid mcm EMI S M XN ENS Vp Sr pe, a AH ; if / —ÀX9»)» M P 2/04 (EN ' " E 2 T, ili 296] - DO ORI), Y MEN QUE Tel wa 7) N / B AN N ; N SS NSS s: T *" ETE: » D doa. : x Xn , SW i NS 4 ^. QUI 5M, S) UP // M NUN NS S NS NON (/ iB Hgs 3A U^ m« Ü d5. 2», Poftici vero S etd pedes anferinos emulantur, membranis mediis ungues nectentibus: unde qui- dem Amphibios effe, & terrà marique vivere, patet, dum latorum, pedum remigio inter natandum fe promovent. Num. 2. Dorío incumbens inferiora confpicienda przbet, ubi venter, cinereo luteus, fübruffis maculis, veluti flammis, ornatus nulla exhibet punéa, vcl granula: dum cater partes. maculis parvis, & magnis, un- dique confperfz funt. Idem. imverfus. Num. g. Rana, Brafilienfis , gracilis. Macilenta hzc , ftrigofa, junceis pedibus, coloris ex aureo flavefcentis, rarà per dorfum rubedine va- riegatur. Num. 4. —Vermis Aquaticus, feu Marinus , Brafilienfis , Millepeda: fpecies. Longus & tenuis Millepedam refert: ad capitis anteriora bina gerit fpinofa cornicula; dum pedes quo- que omnes , tenuibus fpinulis , pilisque, hifpidi , elegantem variorum colorum tonum, emittunt; qualis & é corpore, per juncturas divifo, refülget. i Num. 5. Erica, Africana, flore rubro. Caulem copiofus ar&é inveftit foliorum , Spica: minoris zmulorum , numerus, ad fummum usque faftigium ; unde flores emergunt , longis innixi pedunculis, congregati, umbellam tamen expanfione fuà formantes., Num. 6. Erica , "Mfricana , altera , folio minutiffimo. Flos ejus exiguus, purpureus, campaniformis , ferrato margine coronam refert. TABULA:SEPTUAGESIMA ET QUART A. Num. r. Rana, Braflienfis , orbicularis , Pipe. fpecies. Color ejus ex rufo cinercus cft. Per dorfum , caput , & pedes, confpiciuntur extuberantes verruculz , feu putulz diluté lutez , quarum quz maximz funt, cervicem & crura obfident; minima vero per pedes pofteriores & ícapulas diffeminantur. Caput, refpe&u totius fat grande, infignes oculos, amplumque ricum monítrat. Pedes antici in quatuor digitos funt fiffi, longos, acutos, afperos, & fpinis veluti ob- fitos. — Ventrem diluté cinereum faturaté fufca marmoris in modum variegant macula. Bufonum pre fc ferunt faciem , interque Pipas Americanas recenfentur , quamvis vulgarium inftar Ranarum fpeciem fuam propagent. geren, en zyn als de Ganze-poten , met vellen tuffchen de klaau- wen, waar uit te zicn is, dat zy Z£mpbibia, of halfflag , zyn, le- vende op 't landt en in ?t water, daar zy met de brede voeten beft in roejen en zwemmen kunnen. Num. 2. De zelve Padt , op den vug. leggende. Wy hebben de zelve aldus laten afbeelden , om van onderen ge- zien te kunnen worden , daar zich de buik afch-geclvertoont, met rogachtige vlakken als gevlamt, zonder ftippels, of zaadgrein- tjes. De andere delen zyn alle met plekken, grote en kleine foor- ten, gehecl en overal als beítrooit. Braziliaanfche| Kikvor[zb. Num. 5. ' De zelve is fchraal , mager en teérvanbeentjes goud-gecl-ver- wig, met cenige rode marmering over den rug. Num. 4. Braziliaan[che lange , dumme , Zeeworm , gelykende maar. een Duizendbeen. Voor aan het hoofdt heeft hy twee. gedoornde horentjes: alle de poten zyn ook fyn gedoornt, en haairig, met een fierlyken weérfchyn van allerhande verwen, gelyk het lyf ook is, dat in fyne ela is verdeclt. Num. s. Afrikaanfche Hei , met een vood bladt. Zy zit digt om den ftecl , met bladeren van kleine Spyk tot bo- gom. 1. Num. 2. ven aan den top, waar uit de bloemen met kroontjes op lange ftecltjes voortkomen, koppelswyze, doch zich uit clkander uit- breidende. Num. 6. Zinder foort an Afrikaan[zbe Hei , met klime bladeven. Dit foort van Afrikaanfche Heiftruik heeft zeer kleine , fmal- le, bladeren, en kleine, paarffe bloemen, klokswyze van boven gekurven als kroontjes. S^ VIER EN ZEVENTIGSTE TAFEREEL. Num. i. MBraziliaanfche grote , en vond. gebuikte Kikvorfch , vosachtig van verwe. Over den breden rug, *t hoofdt, en de benen zitten hoge op» geworpene wratten , of pokken, die licht gecl zyn. De grootíte Zyn over den nek en de benen. De achterfte vocten en de fchou- ders zyn vol kleine. Het hoofdt is naar de geítalte van 't geheel vry groot, met grote oogen, en een wyden bek. De voorfte poten hebben vier lange, puntige, vingers, die ruig als met door- nen begrocit zyn. De buik is licht afchverwig , met donker bruine vlakken als gemarmert. Zy hebben een Padachtig ge- zicht, en worden onder de Amerikaanfche Pipaas getelt; maar zy telen voort gelyk de gemene Kikvoríchen. Gg Num. 2. 118 RERUM NATURALIUM Num. 2. Ranma, Pifcatrix , Americana, marina, ex. Curaffoa. Gefner. Lib. IV, pag. 817 , huicce fpeciei varía impertit nomina: idiomate Belgico vocat Zeetode , Zee- quap , Wolkus. Germanicé: Torfcb, Tafcbemaul, Meerkrott, Meerteüfel, id eft Bufo, (eu Diabolus mari- sus, Platyflomus. — Haud pauci arbitrantur , pifcem hunc é Bufone, vel Raná, verá Metamorphofi natum effe , quà tamen in re falluntur :' cum contra hac Pifcatrix fingularem Pifcium familiam conítituat, & à primà íui origine fub hic Pifcis formà producta & adulta nulla transmutationi obnoxia fit. Ob paucam carnis copiam haud edulis eft: quum tota feré ejus fubftantia offea fi. — Cutis undequaque acutis horret fpinis. Caput Bufonium , vcl Raninum , fcuto offeo , antrorfum in acutum convergente, tepitur; hujus ad latera utrinque binz emergunt offez veluti excrefcentiz , cruriformes , pinnis ftabilibus , tanquam pedi- bus , ad extrema inftructz : funt ha anterius firmiter corpori accretz , polterius vero liberz. E pecoris an- ticá parte os eminet bifidum , cujus extremum terminat pinnarum aemula expanfio, loco pedum anterio- rum inferviens natatui. Cauda uti in Pifcibus pinnata eft, in apice longam gerens acuminatam fpinam. Lingua Pifcium quoque amula. Num. 3. Rana Pifaatrix , Americana. Ejusdem hzc fpeciei eft, fed formz à priori diverfz, offeum quippe cornu fupra nafüm gerens, quod apice acuto binas inter pinnulas prominet: labio fuperiori tuberculum adhzret, unde emergit mufculus, "verfus medium fui bipartitus, ex albo & de variegatus, craffi inftar pili flexilis. ^ Caeterum Pifciculus hic refplendens per cutim albicat, ruffis undique maculis flammarum inítar pi&us per totum corpus, ni- - gris vero per omnes pinnas. Ad latus capitis , prope oculos, macula cernitur Hyacinthum ftellatum expri- mens. Pedes quoque bini antici huic funt pinnati, & pe&oralis illa eminentia, uti in pracedente, hic cernitur. Num. 4. Rana Pifcatrix , Americana, cornuta , fpinofa. Et hzc quidem cornu fpinofum fupra nafum gerit ; at prorfus alius tamen eft fabrica , quàm prior; fic ut diverfas dari hujusce generis fpecies probabile fit. — Color cutis , tenuiter Íquamatz , albus faturate rubris maculis undulatus quafi , aut marmoris inftar pi&us , albis preterea. maculis diftinguitur , per fpinofas zqué pinnas, ac totum corpus. Squamulz ventris punctis fübruffis confitz apparent. Cauda dones picta ventilabri inftar expanditur; & fimili quoque modo fe habent pedes. E pectore anterius offea protuberat fübftantia , in binos quafi longos pedes , aut pinnas , divifa, fub quibus verruce quinque longz cernuntur. Oris fupremo binz adharent fibre , barbulam referentes. Num. 5. Pullus Rana Pifcatricis ; fpimofs , Num. 4. Diftin&ta huic pi&urz elaboratio adhucdum deeft. Num. €. Num. z. Zee-a dt , of Zee-ikor[ch v4 Curds — Op den neus met cene puntigheit aan 't einde tuffchen twee vin» md ft-In Jii. netjes uitfteckt. —Aan de bovenfte lip zit een knobbel, waar uit £40; . cen fpiertje komt, dat zich in het midden in tween verdeclt, ' l zynde wit en zwart getekent. Het laat zich buigen als dik haair. Gefnerus, Lib. IF, fol. 817, gecft dit foort verfcheide namen. erder is dit vifchje glanzig , witop de huidt, met roffe gevlamde In het Nederduitích noemt hy het Zeetode , Zeequap , JV/olkus. — vlakken over het jpenele lyf; maar over alle de vinnen is het met In 't Hoogduit(ch Torfcb , Tafcbemaul , Meerkrott , Meerteufel, dat is Padt, ot Zee-Duivel, enz.: Verícheiden zyn van gevoelen, dat deze vifch uit een Padt , of Kikvorfch is verandert; dat niet waaris. In't tegendecl is deze Pi/rarrix een foort van viích op zich zelve, die van den beginne aan als een vifch in deze gedaan- te gegroeit, en geen verandering onderworpen is. Het is cen viích, die tot geen fpyze dient, om dat 'er weinig vifch aan is: het is mecít als harde beenachtigheit. De bovenhuidt is overal met puntige doornen bezet: het hoofdt is gelyk dat van cen Padt, of Kikvorfch , met een benig kapfel, dat van voren puntig toeloopt, bedekt. Aan weérzyden van het hoofdt zitten twee beenachtige uitwaffen, gelykende naar fchinkels, met ftyve vin- nen aan de cinden, als poten. Van voren zyn zy vatt aan 't lyf, en van achteren los. Voor op de borft hebben zy een uitftekend been, in tween verdeclt, daar aan het eindt cen uitbreidíel, als vinnen, komt, dat zy tot rocjen, als voorpoten , gebruiken. Zy hebben een ftaart , als de viffchen , met vinnen, en achter op den Zelven hebben zy een lange ítekelige, of puntige doorn. Hare tong is gelyk die der viffchen. : Num. 5. Vifch-Kikvorfch , uit. Amerika. Zy is van het zelve geflacht als de voorgaande, maar van eene gehecl andere gedaante; hebbende cen grasig hoorn, dat boven zwartgevlakt. Aan het hoofdt, by de oogen,is cen vlak , gely- kende. naar cen ftarrebloem. Herten pora YOU met vinnen, als mede voor aan de borft, gelyk de voorgaande. Num. 4. Vifchb-Kikvor[cb , met een gedoornden boorm op den meus. ' Dit vifchje is cen geheel ander maakíel dan het voorgaande Zo dat 'er verícheide foorten van dit geflacht moeten zyn. Het n wit op de huidt, met kleine fchubbetjes en donker rood gevlakt. als gewatert, of gemarmert, met witte plekken uitgemonftert zo wcl over de ftekelige vinnen, als over het ganfche lyf. De lyf-fchubbetjes zyn vol, en als overzaait met rosachtige itippels. De ftaart is fierlyk getekent, en uitgebreid als een waaicr, gelyk ook de poten. "Van voren uit de borft fteckt cene bcenachtig- heit, die zich in tween , als lange voeten en vinnen, verdeclt, waar onder zich vyf lange wratten vertonen. Boven aan den mondt zitten twce Ípiertjes, als baarden. Num. j. Jeug van 't voorgaande [oort , Num. 4. Het is nog nict onderfcheidentlyk uitgemonftert, Num. 6, —Ó— PÓ————À —MÀ— À— - —LAAL.—— — Murr AAA ÉÉLLLELLLLLLLLILLLLLLL—É—————— ITO — — - LLLI a - Z " 1 NU // 7— ANE NS NS | 4 d 4 SN x : : ; V m WA NY We ; & » EN A Y -: i 22 SN : e— | | — I — LZ / l t 7 / 7/ 7 | / SSSSSS: | SENSORS EN à S SONS VW E SECUN j : I N f l | CSRNNN | : NNNNS Qn NS RNV | SSSNSSSSSSSSSNS X xem MN MP SQ | i NS S NSQNN SN x SS YN N AS SS Wr N | NN SENS SNSSNSNS SSNANS NY NN - f NS UN j | s: SN 2 E SN NN ESSE ON S WAS aW S NS NS SUA x NC ERE M NN SN NN S SNSS S S NNNNQQRSS - NS SSSSNS SES : PAS NA 7, 7 7 77 (p. » N T - " N QA : SM NSSSN PSNNDAN SN NN SUN K : SN UN ENS Y NE Pu. » ^u, Ss TS S es SRM ' /,, EN VWUNNNI , S SN à w V / U SN » - " J ant m am cr m n e — e ar mm " 2 a 99 t at o o a a a A ! ! | / AC | w ! NN i ; N i RS M i| : À l 1 l | I LH Il H I i| . n Y^ Z | I | z E AR qp, i ata a 5 agp I E NS NS 5 M, rp e m m 0 eum m e UD M e T, s V e p P Em ANN SS SNXSN m a T E Ro | " E EL x S - o DET RS NS a pe a a — tu c ——— — € À— —— hoa a — € — : : zs . iN ER EET ET S SES INNEN D a UE Na TL ————— NI | M SP ag P — our - SSSSS. e s - Oa t e NN SN NS R P am P —— ul T m a am Re" I M ] A TU ARS CE NNSIONS SS SONNO uere an e pe E SNE SEESSEEENNNNNNSSSN LL Le — : : AG z ; | p : LE a E ERN SEEN NNNENN NER S E RUE eee ANS NS SEES E : E UR e (€ € ———— — , E à S T 2s ES NS S — 1 — -— — —— Lm a f - — EERDONNESUEU X x e ——À ——À— I NUNDINAS - —-—À— F- DA ; SNR ERSERNRESNN ON E EE — -— -€——— MM "s. SO L tem v - x -— e RÀ — SN DIEI SENS EST AS — LÁ RT —A-—— — A ME E me p A e nr a ; | NA NUM SN SCR V LI € € » : 2 - - z - NN ENS ER ERE EN ENS S. 4 g————————N A - 2: OLET —À | | S m E Lr ms p — s j p - d NN ERU NM NES SNESSSNN NS | RERO — LN Eee AA T— SSNNNN ROMA MSN NS M WI M me Ee. id ] TERT pU —L—————— M MÁMÀ M EM € E —— een Ce ER. w— | NS SEENESQNSS MM UNS EE e E A m mes T e UO C MÀ E | s — ENTIER m cet e e ERU iR A E. —A—— m ERIT AU - mma ——Á —ÓM—ÓÓÉÓÁÁ—ÓÀÓHÓÉÓÉÓÁM—MMM— —MM— MÀ r à " N - TU OH'ESZÀA'URBH'US Num. 6. 119 Rama Pi[catrix ,| Americana, quarta. Et hec magis pifcem refert, pedibus inftru&um , uti priores: fquamis caret, cute gaudens ex candido relucente , nigrisque maculis undulatis variegatà , quz: albis rurfum punctis majoribus diftinguuntur; dum cutis albedinem minima puncta nigricantia variegant. haud uti in Pifcibus retro patent, fed claufz funt. & cauda. Bini pedes poftici acutos gerunt ungues , Num. 7. Monftrat hic , fpeciem hanc , totumque genus in primo füi ortu iam rum exprimere , nec € Bufonibus , vel Ranis , transformari. Caput & lingua Pifcium zmula: Branchiz tamen Pinnz leves, preffüle, fibi mutuo incumbunt, uti membranis nexos, inftar Raninorum, Pullus Rana Pifcatricis , quarta. figuram Pifcium pedibus inftructo- Similes pubes pullos , dimidio adhuc mi- nore, in unum quafi glomerem convolutos, ubi feré nec caput, nec caudam, diftinguere licet. TABULA SEPTUAGESIMA ET QUINTA. Num. r1. Ranma, maxima Virginiana , EXIPIA , TAYAS femina. Prater alia hec quoque ex Penfylvania nobis transmiffa eft, quz clegantiffimé per corpus dilut cine- reum pi&a cernitur. Supra dorfum lata decurrit tenia, à nafi apice ad nates usque , magnis parvisque ma- culis fubruffis , tnuibusque venulis fübflavis , mirum in modum variegata: qui & pictura per totum cor- D obtinet. . Utrinque ad latus tzniz doralis lineolz alba: quafi fimbriam faciunt: corporisque fuperni atera maculz circulares vari , ceu totidem ocelli, ornant. — Venter totus candicat. Caput, magnitudini totius proportionale, eleganter protuberantes monftrat infignes oculos: Auriculz teretes, flavz, in medio O nigrà maculá circulari diftin&z , oculos mentiuntur tunicis quafi obvolutos. Nates ampliffimz fant & tu- »midulz. Femora queue pulcherrimis lemnifcis , tanquam annulis , fuccinguntur. Antici pofticique pedes in quatuor abeunt longos digitos, unumque pollicem , qui finguli unoquoque füb articulo excrefcentiam gerunt , verrucz longiufculz non abfimilem : generis fpecie reperiatur. Num. 2. id quod tanto habendum rarius, quum in nullá alià hujusce Lacerta, Virginiana, maculis €9. flammis: adornata, Infignis hzc , & longicauda , Lacerta , per dorfum faturat? viridis, ruffis , flammis , tenues Íquamulas diftin- guentibus , marmoris inftar , variegatur : ic etiam caput fe habet, * B ^ cs E & caudam, dilutà fuper viriditate obfcuré rubelle macule ornant. protenditur. gues fifi funt. Num. 6. Vierde Joort oan Amerikaanfcbe Zeepadt. Deze gelykt meer naar een vifch, doch heeft poten, gelyk de voorgaande, gehecl glanzig wit, zonder Íchubbetjes, op de huidt met zwart gewaterde vlakken als ferae met zeer kleine, zwarte, ftippeltjes op de witte huidt, en met groter wit- te plekken in de zwarte marmering. Het hoofdt is gelyk dat van cen vifch , met cen vifch-tong. "y hebben geen opene kieu- wen, gelyk dc viffchen, maar geflotene. De vinnen zyn glad over clkander zamen fluitende, gelyk mede de ftaart. De twee achterpoten hebben puntige klaauwen, met vliezen, gelyk de Kikvorfchen. 3 Num. 7. Jeug wem bet bovenflaande «vierde ; Joort wan Zeepadt. Het dient om te tonen, dat dit foort, en alle van dit geflacht, in'tbegin , enin hunne cerfte voortteling gelykvormig Zyn,zyn- de viffchen met poten, en uit geen Padden , of Kikvorfchen, veran- dert. Wy HERES no van deze jongen, die naauwlyks half zo Broot zyn;en in cen klompje zitten, daar men byna noch hoofdt, noch ftaart aan kan zien. VYF EN ZEVENTIGSTE TAEFEREEL. Num. r. Ongemeen grote en vare Virginifcbe Kik- vor[ch; eem wyfje. — — Porro reliquum corpus , femora ; pedes j Supra caudam margo tenuis ferrata Auricularum locum fapplent bini oblongi hiatus. .Antici & poftici pedes in quinque un- Num. 5; De zelve is ons, revers ardere ftukken, uit Penfylvanié toe« gezonden. Zy is wonderlyk fraai over'*t licht afchverwige ly£ getekent. Over den rug loopt een brede bandt voor van den neus af, tot achter over de billen, die zcer fierlyk met grote en kleine vlakken rosverwig , met kleine geclachtige adertjes, zyn overmarmert, als mede over het ganfche OUR Aan weér- zyden van den breden rug-bandt zyn witte ftreepjes, als gefoomts aan elke zyde van "t bovenlyf zitten verfcheide ronde plekken, als oogen. De onderbuik is geheel wit. Het hoofdt is even» matig naar de gedaante van 't ligchaam , met fchone, grote, uit- puilende oogen. De ooren zyn rond en gecl, met een zwart, rond, plekje in 't midden. Zy vertonen zich gelyk oogen , maar als met vliezen overdekt. De billen zyn ongemeen groot en rond. De benen zyn ook zeer fraai gebandeert en beringt. Aan leder der voor- en achterpoten zyn vier lange vingers en cen duim, dic van onderen by elk lidt van elken vinger een uitwafch heb- ben, als een langwerpige wrat, 't geen wy by gecn ander foort Mas dit geflacht hebben gevonden, waarom het nog des te raar» er is. Num. z. Pmginifche grote em. laug-[laarti- ge Hagedis. Zy is over den rug donker groen , en met roffe vlammen over de kleine fchubbetjes getekent, als gemarmert, gelyk het hoofdt medeis,. Verder zyn het lyf, de benen, poten, en flaart licht roen, met donker roodachtige plekken verfiert. Over den itaart loopt een klein zaagachtig kantje. In plaats van ooren vindt men twee langwerpige gaten. Zy heeft vyf klaauwen, zo wel aan de voorfte, als aan de achterfte poten. Ggz Num. 3. 120 RERUM NATURALIUM Num. 3. Serpens, Virginiana, Ranis vefcens. Id fe&io ejus nos docuit, qnando in ventre reperimus Ranam femicorruptam, lit. A indicatam. — Eft Serpens hac Íquamis faturaté fufcis fuperné tea: verfus medium fafciola lutez, ordinatim digeftz, cor- pus ambiunt, quz in parte, capiti proxima, & caudà non occurrunt; ubi uniformis pictura regnat. Squamz ventrales prorfus alb funt. — Os acutis Ícatet dentibus; oculique coerulefcunt. ' Num. 4. — Raza, Virginiana, maculis. €9 lineis motata. Supernum ejus corpus fübgrifeum dilutis lineis , RT maculis ,diftinguitur, Crura & pedes remif- fé flavefcunt. — Serpentum ufui Ranarum hzcce fpecies dicata eft. Num. s. — Chamacrifla. Parvonis ,. Americana, filiquofa. Frutex hic folia gerit, quorum plura uni pedunculo adnafcuntur , Sennz foliis minoribus fimilia. — Flos venuftus ,. rubicundus, quatuor vel quinque utplurimum etalis conftat , in limbum circularem , crena- tum, terminatis. Horum & medio oblongus emergit fafciculus , theculà inftru&us longá, capillamentis pro- minulis plená: unde dein infignes & latz oriuntur filiquz leguminofe, qua matura, extus coloris fatu- raté fuíci funt, ruffaque continent & planà femina. Fertiliffima eft hec Planta; — Vid. f. Breyuii Cent. I, Tab. 24. T"ABUTLASEPTUAGESIMA BI SPUMA Num. r. — Aaa, Marina, Americana, raras mas. En Ranam prodigiofz magnitudinis, cui parem nuspiam videre mihi contigit! Ubi pedes ejus antici, & poftici, extenfi.funt , longitudine dimidium cubitum excedit; neque tamen extendi fatis nunc poteft ;* quia exficcata eft. — Caput exceperis, rcliquum dein corpus maculis eminentibus, ceu verrucis, magnis, parvis, obfitum eft, quz fubtus diluté grifez ,. fupra vero cinereo lutez funt; dum corpus ipfum colore ex cinereo faturaró grifeo perfundatum eit, Per dorfum , & ícapularum interftitium , gibbofior eft, & albefcentibus lineis quafi diftin&a. — Supra pedes anteriores utrinque Ícutum cernitur, alam feré navicula referens , veluti defuper agglutinatum , diluté cinereum , plurimis pun&is nigris confperfum. ^ Caput fuüb- ruffis lineolis, hac illac decurrentibus, notatur. Oculi grandes, lucidi. Auricule teretes, nec promi- nulz, fed leviter aperte. / Lingua lata maxille inferioris antica parti adhzret. Retro, inter nates & Coccygis os, quaterna reperiuntur tubera, teretia, oblonga, quz equidem haud pro tefticulis habemus , fed pro naturalibus excrefcentiis. ^ Pedes anteriores in quatuor fifi fant digitos, fingulos quatuor articulis inftru&os, quorum extremi latis unguibus muniuntur , infantum digitos fic referentes. — Poftici pedes di- gitis quatuor, unoque pollice, fimili modo conftru&is, terminantur; hique ad radices fuas mediá mem- braná tantillum colligantur. — Videtur fpecies hzc. & terrà marique vium quaere. , Pro mafculo hanc habemus. , Num. 2. Num. s. Vérginifche. Kikvorfch-[laug. ZES EN ZEVENTIGSTE, TAFEREEL. Zy wordt aldus genaamt, om dat zy van Kikvorfchen leeft, Num.:ai. Zeer vare Virginifche Kibvorfch ; een gelyk wy by het openen van 't lyf gevonden hebben, waar in " een Kikvorfch was, die begon te vergaan. Zielet. A. De flang Uns is van boven donker bruin gefchubt ,en naar het midden is zy met gele banden, in order gefchikt;omringt. Het hoofden-eindt en de ftaart zyn niet geringt, maar cenverwig. De onderbuikfche fchubben zyn ganfch wit: de bek is vol Ícherpe tanden, en de oogen zyn uit den blaauwen. Num. 4. Gemene. Virginifche: Kikvor[zb. Hy is licht geftreept, met rode plekken over het licht afch- graauwe bovenlyf. De benen en poten zyn wat licht gecl.. De- ze voríchen geven zich ten dientle der flangen als gevangen. Num. jg. merikaanfch Struikrewas , met blaadtjes. Van deze blaadtjes zitten verfcheide aan cen fteeltje, gelyken- de naar kleine Senebladeren, met een rode, fierlyke, bloem, be- ftaande gemcenlyk in vier of vyf bloemblaadtjes, die naar de bui- tenzyde rond en ingekorven zyn. Uit het midden van de bloem fchiet een langachtig bondeltje, met een lang bosje haairige plui- fels , daar naderhandt grote, brede, peulachtige hauwen aan komen, die zich van buiten, wagneer zy ryp zyn, donker bruin vertonen, met roffe, platte, zaadkorrels, 'Zy dragen ryke- l]yk. -Zie 7. Breyzii Centur. I, Tab. 24. Dit is een. wonderftuk, wiens wcérga van grootte ik by nic- mandt heb gezien. Als zyne voorfte en achterfte poten uitge- ftrekt. zyn, kan hy over cen halve clle halen, cn indien hy niet opgedroogt was,zou hy nog meer uitgezet kunnen worden. Be- halven het hoofdt is hy over 't ganfche lyf met verhevene plek- ken, als wratten, zo groot als klein. Het lyf is donker afch- raauw ; de plekken zyn wat lichter, en van boven aíchgeel. ver den rug en tuffchen de fchoudcrbladen is hy 't meeft ge- bult, en met witachtige ftrepen als verdeelt.. Boven de voortte poten zit op elke zyde cen fchildt, gelyk het zwaardt van cen Ícheepje, als of het "er op geplakt was, licht afch-verwig , vol kleine, zwarte, ftippels boh Het hoofdt is als met rosachti- gc ftrecpjes, pins en herwaarts lopende, bedekt: de oogen zyn root en helder; de ooren rond, en niet uitpuilende, maar hcb- ben een flaauwe opening. De tong 15 breed, en zit van voren aan de onderkieuw vaft. Van achteren ,tuffchen de billen en den ftuit vertonen zich vier langwerpige ronde uitwaffen. Wy ge- loven niet, dat het teclballen zyn, maar cen uitwas van de Na- tuur. De vooríte poten hebben Vier vingers, en aan ieder vin- ger vier leedtjes, waar van de voorfte breed zyn met nagels, ge- lyk aan kleine kinder vingers. Aan dg achteríte poten zyn vier vingeren met een duim op de zelve wyze: tuffchen de achtervin- gers, by de vocten, zyn zy cen weinig met cen tuffchenvel be- grocit. Dit foort zal zekerlyk zyn voedfel zo wel in t water, als op 't landt zoeken... Wy ftellen, dat dit een mannetje i j um, 2, VZ. Xo TAB RUSSRA M - 7 gf NSSSSES / ESSE 7 v | m, f / 7 /, 7, T T a // A W VN Y NS V N NS ANNE —R T ! z ni ul 1 Uu E I, ZA 77 c dai Sd x | ; 3 | : SN S. IONS Jh SSSN I S IPS 7 1227 / "i J, / p $57 i ü ]] 1 "iin j jj! Hi du n) T " VRLUAI Afi AT ] fip Ni PY S S L— SE - 0A. uu re TA j UA] v , A 7 gh I 1/9 J ) —À HÀ I E p C )) M | AW À c 55 V M» W E —C- NN NES SSSESESS NN NN : ISNAENNNSSSSENSSSS : S SESS SMS e Sa N ANN WSSNES NN em Efe. f/ li illi "n [| e SSUSSSS EROS zz "s, r /^ 2/62, 2 7 2 Á ZAemT / Jii | n MA : | fi yrs ? (i DA d fi j ff ((W) | M iW f Ui QA Ü Wi j Y) EAS oss OWN ewe e MS AS eX MEUS RSEN ee NE E T e I rA S M .- SL Co QE Y f à UU Y bU —— M — e aL ASA c —-— "s M — TN ARTEATAR: ET "mec as acm elt ES — — s M ST SESS EI ALT RS Mu E MM ENS ONIS SENS ENS SN EC. Arius, so MUR ONES SS EE S EIN Su S c! — —— rm WIL All AM , hi i ni RT, HT AAA " d / LU 2) | M T / //^ / / Mi / | WT "i Yi il d /) 7 ii / M SENS ( U i NM M l | d MN c S RR —— -—— mem a BR —— M ee l /] n, Ü i IM A Xo NAA Y () AA MUT D? OS os d | M EY QU lj ASA Y) A —————————————— ^ e DADA M- Te SESS ET SESS VENT TE M NE IN / T i : t: m ips — UT 273 SN 3S TS MSS SC S VM FE 5x JEESS MON EPA AA MS ZA OI y Q ' f^ X — D p LE HÀ E EQ A: e Le - ISPSEDDAEESE e EIAS EAS Ex pus Ss ND m A "ES v e i T) ET mI M Nr uta qm i. z—- SR SERES Pe D cl [/ ea ZA ve ax ERU - d | 7, f f, D AU "P, E. 1 y 1 d m rof. Lr PE e Z2 P 2E SS Ln o ee 5 OE PLAT Z7, A am uf P b - I P E d T E EAE a m C ET zie OL I ES D Dr (3 eR QA NS NN SN SESS SESS SSMUS EE S eor. LRL 2C ^ " Md "NO Wa 6 (e VOR NEN RS N M (fs /R 7, PAMP SN NS. CAES S SS Seb * [ X Lt « di ^ x" ^^ f—àÀ- za a8 ' TAS ER il n OXJO d ^t ANESIA Ce e Fal jl 4 4 SU ) j No? EUN hf WO o Vy ix TT ETE AC. M" NN : SS NW. SENS ERAN "Mà N3 TAB. LXXVZfI. — "C T.TEE JE:ISTA- UJ Jm LESS I2I Num. 2». Zareria, Virginiana, de 'Yaletec dica. Hac per tenues USEEG ex cinereo grifea , fuprà dorfum cx rufo & albo cleganter varicgatur : reliquum d Sxpus albz teflelle pingunt, — Cauda longa, & in acumen definens, tzniis veluti circumdata & an- nulata. eft. Num. 9. Clematis , Daphnoides , major s frve Laureola , arborefcens., Zimeri- cana, ramulis. alatis. Arboris in modum excrefcit Planta hzc, tenuem porrigens truncum ; inftarque Convolvuli alias devin- ciens arbores. Folia, bina femper conjügata, 6 caule prodeunt, qui, fingula inter foliorum paria, utrinque alatus eft , tam in trunco, quàm ramulis; amoeniífimo certé fpe&taculo. —Craffa interim. & viri- dia funt hzc folia, Laurinis fimilia , per annos aliquot ftabilia. — De fru&tu & floribus ejus nil memora- tum nobis eft. * : TABULA SEPTUAGESIMA ET SEPTIMA. Num. r. Bufo, ffve Pipa, Americana, ova quamplurima im dorfo habens ; femina. Animal hoc fedo Bufoni eft fimile, lato & plano corpore, brevi & rotundo capite, rictu amplo, & laté didu&o, anterius in acutum convergente, inftar oris Talpz, fimbrià quafi reexo: unde innotefcit, illud, Porcorum in modum, terram fodicando, pabulum fuum quzrete. — Cetvicem à capite dividunt bini apices protuberantes. —Laxa cervicis integumenta rugofum veluti collare formant. Caput, coloris faturaté fpadicei umbtofi, minutos gerit oculos. — Dilutioris coloris dorfum , latum , fphacricis fcatet ocel- lis, zquidiftantibus feré, ut pullo cuilibet fat detur fpatii pro nutrimenti fui attractione: funt enim ipfi hi ocelli ovula, teftulis munita, prout fub lit. A A notavimus; ubi inferna pariter ac fuperna eorum fa- cies exhibetur. —Profundé hzc in cute latitant defoffa, cruftulà quàdam membranaceá tecta , aliquatenus extuberantia, ex rufo lutea, refplendentia : interftitia horum ovulorum , rdiquumque corpus füupernum minutz puftulz , margaritis fimiles, obfident. ^ Admiratione digniflima ett contemplatio infoliti generan- di modi hujusce animantis: pullos enim fupra dorfum in cute proprià procreat, exemplo Naturz ordi- ni feré contrario; & , quod magis adhuc in ftuporem rapit , eft , quod femen mafculinum , offeo hoc fuper dorfo, cutim inter & perioftium per fingulare pororum genus infinuari, & in(inuatum parvis hisce in matricibus ad generationem difponi & incubari poffit : quando enim duriufcula illa tunica fuperincumbens aufertur, nuda remanent ovula, dorfo offeo inhzrentia, teftulis fuis predia, é quibus pulli iam maturi, pramiffo capite, omnes prodeunt, uti Num. 5 indicat. I . Crura ejus anteriora , cum pedibus, tenuiafunt & gracilia , horumque fimiliter digiti quatuor longi , in apices trifidos veluti unguiculos terminati. — Femora pofteriora craffa & carnofa funt, pedesque oblongi in quin- que longiuículos acutos fili ungues, ad extremum usque membranis inter fe colligatos , pedum inftar An- ferinorum. Surinamenfes , aliorumque America locorum incola foemellas horum animalium Pipa , mares 4 vero ini. - d aarde wroet, gelyk de várkens, óm hun voedíel te zocken. Het Noms Vagmaen [cbe Taletck GERE hoofdt fcheldt zen van den ück met twee uitftekende punten. De ruime huidt over den nek is als getronft , of gekraagt, — Het hoofdt is van cen hoog umbrige btuine verwe, en lieétt kleine oogen. De brede rug is lichter, en vol ronde oogjes, die byna even wyd van elkander ftaan, om ruimte genoeg te hebben; dat elk jong zyn voedíel kan trekken, — Deze oogen zyn eigentlyk à eiertjes, die in dopjes zitten, gelyk wy met de let. A A hebben Num. 3. $oeort van de grote Vinkoorde , of aangewezen. Het cenis van MES 5 het ánder van onderen tc p ] Indi zien. De zelve zitten diep in de huidt; waar in de eicren geflo- Maagden palm , uit de wer Indien. ten zyn met cen febilletjey of huidt daar over ; éehigzin uit* uilende, ros gecl en glanzig. '"Tl'uffchen deze eierplaatíen, ge- yk mede over het gehele bovenlyf , is het vol kleine pukkels, als pereltjes , bezaait, Het is verwonderenswaardig de feldza- me voortteling. van dit gedierte te befchouwen. 'Zy brengen hunne jongen voort op den rug en in de huidt , dat als ftrydig met de Natuur voorkomt. Daar men zich nog meer over moct verwonderen, is, dat het zaadt der manncetjes op zulk een bcen- achtigen rug tufíchen 't vel en *t beenvlies in byzondere foorten van zweetgaten kan gebragt , en , daar ingebragt zynde , in dezelyf- moerkens voottgetcecelt en Usgcorocie o OCDE DE g dit herd achtig bekleedfel, of huidt wordt afgeligt, zo blyft het op den ZEVEN EN ZEVENTIGSTE TAFEREEL. DEDE rug vol eieren, die in EV dopics, d Buitia PDA uit de jongen, als zy voldragen zyri,alle met het hoofdt te voor^ Num. x. Soort van Amerikaanfché Padde , bebbende fchyn komen, gelyk wy UD 3 S De ARIS be- Seis À ; nen en voeten zyn dun en ichraal, mitsgaders de vier lange vin- «ele eiertjes op den vg ; zynde cen "yfje. ers, die voor ÁN het eerfte lidt in drién verdeelt zyn, AP klei* ne klaauwtjes. De achterfte billen zyn dik,, et wel in *t vleefch, Dit dier gelykt naar een lelyke Padde, is breed en plat van — De langwerpige poten, met vyf langpuntige klaauwen, zyn ge» lyf, kort en rond van hoofdt , groot en wyd van bek, die van — heel wit met vellen aan een gegrocit, gelyk de poten dcr ganzen, boven puntig toe loopt, in de gedaapte van een Mollefnuit, als In Suriname, en op andere plaatfen in Wett-Indié, worden de met een foomtje omgceflagen , waar uit te zien is, dat het in de — wyfjes Pjpa, cn de mannetjes Pipa] genaamt. Zie den hoogbe-. Tom. I." Hh roemden "Ly is fierlyk uit den afch-graauwen over de fyne fchubbetjes, op den rug ros en wit fraai gemarmert; verder over 't gehcle lyf met wit, dobbelfteens wyze, getekent. De lange en fpits toc lopende ftaart is als gebandeert en overringt. Het grocit boomachtig op cen dunnen opfchietenden ftam, en flingert zich om de andere bomen gelyk de Winden. De bladen fpruiten twee aan twee uit den ftam. "Tuffchen elke verdecling zyn zy zo wel aan den ftam, als aan de takjes aan ,weerzyden bla- derachtig befoomt, het welk eene fierlyke vertoning maakt. De bladen zyn dik en groen, gelyk die van de Laauwrier, en blyven ecnige jaren in den zelven ftaat. — Wat vruchten en bloemen zy voortbrengen, is ons niet vermeld. "- 122 RERUM NATZO;R AJLTU-M i vero Pipal appellant. — Vid. Celeberrimi , in Naturz operibus perfpicaciffinii , & incomparabilis induftriz , Viri , D. Profeff. Freder. Ruyfchii Thef. mim. P. I f. 19. Primus Ille fuit, qui Pipas hasce huc locorum transmiffas accepit, & cum orbe noftro communicavit. — Alii quoque Naturz curiofi , hosque inter D. Livinus Vincent, iis potiti funt, hicque poftremus opufculum Latino & Gallico idiomate de iis conícri- pfit, & liquori in vitro immerfas ari incidi curavit. — Mihi pariter larga earundem copia, diverfzque fpe« cies transmiffz fünt, fic ut & hoc in genere multiplex notetur varietas. Quum primam hancce Lu perfectiffimam poffideremus , Nature ducti ftudio , nullo nec vitto , nec liquore circumdatam hac iti Tabulà ad vivum reprzíentavimus , tanto ut diftin&tius externz omnes ejus partes vifui paterent. Num. 2. Pipa, Zmericana, [ecundas foemina. Hzc priori in omnibus fimilis eft, exceptis ovulorum, ex quibus pulli prodeunt, teftis: harum enim opercula híc pro parte iam femora funt, pullorumque nonnulli exitum moliuntar ; dum alii tapite prz- miffo emergunt ; alii fuis fe unguiculis vifui exhibent; alii rurfum. fubfufcà adhuc & lucidá membraná , paulo magis in ambitum expaníà, tecti cernuntur. Num. 3. Pipa, fmericana , tertias femina. Et hacce tertia priores omni dote zmulatur. — Patet híc ; Punt ratione pulli quàm paratiffimi fint, ad deferendas in medio doríi matrices fuas; & quibus etiam aliqui iam de facto prorepíere, prout lit. BB indicant. Profundz hinc fovez , ad dorf fpinam relictz , confpiciuntur : quz circum has ovula hzrent , non- dum partui matura funt; dum quorundam teftule adhuc integra: & d funt, alia vero profundé in dorfo delitefcunt. ^ Unde equidem nobis videtur, quod maximus incubationis calor in medio dorfi exci- tetur; quum ibi citius contingat maturatio. Habet & hac Pipa prz aliis id fingulare, quod quatuor li- neas punctatas fupra caput gerat. Caeterum coloris eft obícuré nigricantis , umbrofi, per corpus fupet- num: inferiora dilutius tincta ex albo variegantur. Num. 4. Pipal, Americanus , maximus s. mas. Eft hic fcemellis fuis per omnia major, & cute laxior, perque totum corpus füperius puftulis, feu tu- berculis, veluti margaritis , confperfus ; gerens binos fimul tefticulos orbiculares , quz folz funt partes gene- rationis ,tam extus, quàm intus;ha&tenus vifz. Venter totus , ex cinereo flavus , confütus quafi cernitur fu- turá , ab inferiore oris parte proten(a usque ad nates, quas in deliciis habent nigri Americz incole; fimili prorfus modo, ac noftratibus femora Ranarum, fungi edules, & Cochlez, domunculas fuas in tergo cír- cumtrahentes , amantur, quas ipfi mihi fepiufcule appofitas fuiffe Argentorati & Noribergz memini. Yoemden, zonder weérga arbeidzamen , en in de natuurlyke fchepfelen diep doorzienden Hecre Profeffor Frederi& Ruy/b in uyn Zzefaurus nim. Pars I, fol. v9. ^ Hy is de cerfte, die deze Pipaas hier te lande ontfangen en wereldkundig gemaakt heeft. Andere Licfhebbers, gelyk de Heer Livigus Pincent , hebben 'er ook gekregen, en deze laatfte heeft 'er cen werkje van in ^t La- tyn en in 't Franfch uitgegeven en ze, alsincen glas met /iguor , in *t koper laten fnyden.. Zy zyn my ook rykelyk toegezonden ,en wel in verfcheide foorten; zo dat in dit geflacht veranderingen aan te merken zyn. Om dat wy 'er dit cerítc foort in volkome volmaaktheit van bezaten, heeft ons de liefhebbery aangeport het naar het leven in deze plaat te doen verbeelden, buiten glas €n Jigucr , om des te beter alle de uiterlyke delen te vertonen. | Num. z. Twede foort van Pipa, wit Amerika ; : een. a»yfre. Het zelve komt in alle delen met het eerfte overcen, uitgeno- men de cierdoppen, waar uit de jongen voortkomen. De dck- Íels van de eierdoppen ítaan daar reets ten dcle afgeligt, en de jongen ftaan "er ten dele in de geboorte, komende daar met hun Tiootdr uit kyken. Eenige vertonen hunne pootjes: andere zyn nog overdckt met een bruinachtig glanzig vlies, en wat breder : in de rondte uitgezet. Num, 3. Derde foort vam Amerikaanfclie Pipa; ook een. «oyfje. TABULA o Dit derde foort van Pipa heeft in alles de zelve cigenfchap als het eerfte en twede foort, Men ziet hoe de jongen volkomen Bereed zyn om int midden van den rug uit hunnc geboorte- plaats te kruipen, gelyk "er reets verícheide uitgekropen zyn, Zo als met BB wordt aangewezen.. De diepe kuilen vertonen "er zich van op 't rugbeen. Die rondom zitten, zyn nog niet Typ, ofvoldragen. Eenige doppen ziet men 'er nog van tocge- oten; andere zitten diep in den rug. Het komt ons zo voor, dat de meefte broejing in 't midden van den rug ís, om dat p daar het eerft uitkomen, Deze hecft iets byzonders boven andere , namentlyk vier geftippelde linién over 't hoofdt. Voorts is zy donker Amberverwig over 't bovenlyf, van onderen wat lichter, en met wit gemarmert. Num. 4. Pipal, of mametje van bet. voorgaan- : de foort. Het zelve ís in "t gehecl groter en ruimer in "t vel, en over "t gehele bovenlyf vol pukkels, of bultjes , gelyk pereltjes, met twee ronde balletjes. Verder wordt geen ander tecldeel van buiten, noch van binnen gevonden. De buik is in "t geheel afch-geel, met een naadt als aan cen genaait, lopende van het onderfte van den bek tot achter aan de billen, die de Ne- ius voor een lekkere fpyze houden, gelyk by, ons de billen der ikvorfchen gehouden worden, en de Champignons , of Padde- ftoclen, mitsgaders de Slakken, of Karkallen, hunne huisjes o den rug omdragende , waar op ik zelf te Straasburg en Neuren- berg dikmaals onthaalt ben geweeft. ACHT i . | | TAB. LXXVI. uj. P UEEFIMPEEIREER M 17) ELM IP ARM 2 LZ. E zz ; za AN i 2i 2) 1 V X Ne Vg. 18. //7 0n p, / I 27^ SS N NN N NNNSONSSSSSE «d x N SS NNNSNN SN NSSSNSNNNNN " i / ou AV Ni VOY AR SN X Vi "i NBN ji (MU TN M VE ( RAI /) / D NS SN NSSSSSSSNNNNN SSSSSSNNSNNN SSSSSNNN NS SS SNSSNNWS NW Eu N ECON ZLETHP 7 P /l T MM LP ,à1 5034 MA ITA 3 p M : 0777/1] 7 SN 7// 7l , NS SN N 7/7, 7 j/ N SNSNNNS NN SN pz M KANN ip AR N N NN T N "P V NN Á Yi d NN SAIS SM b A N NNNSN NN N Ww ] NNNNNNNSS N Y, NSNNNSSNNSSS NN BONSSSSU »» SS / A PAM W NS Á 5 4 74 7/41]]] 4 S IPM ZAMIM, S 11 A // NS ; 1 MA NS: 177p AMA 7 N 17 A fA NS I, Jil A w 011), j/ SSNSNS SS //ll- 0111 1 IIMAT M, 127; N SSESES NNNNNNSENEET NS 7. SS 7, z SN UM Meat B REN Ed. jJ NN 27 Ww / SUR , UA ; uj /, A 7 UA A o ^ | : ii 2j 2 : : / , i : ; . E 2 212777971 M M T : : z A E M ; 7 74 U 71/1 erutrdt ipli AIIAEISG ASAUMBIQU X PD/AA BAUSISOKA SEPTUAGESIMA ET OCTA V A- Num. r1. 123 Generatio € Transmutatio Ranarum moftratium , ffe Europsarum. Quod hác de re proprii nobis fuggeffit experientia, edifferemus. — Aliquot elapfi funt anni, cum à D. Johanne Oofterwyk , Bibliopola Amftelzdamenfi, tum cogitante de Appendice quádam tra&tàtui D. Merian de Infe&is Surinamenfibus fubne&tendáà, rogaremur , auxiliatrices ut huic operi manus adferremus , 'transmutationem Pifcium in Ranas, harumque rurfus retrogradam in Pifces adjungendo. — Cui equidem dum annucbamus haud inviti , fictum ut pro noftrà harumce rerum cognitione poftulatum , quantum par erat, fimus executi, Quum tamen ab illo tempore plura defuper & evidentiora tentaverimus experimen- ta, rem totam cxadtiffimé, & quantá valemus perfpicuitate, nunc ob oculos ponemus; nil dubitantes , pu Curioforum animi, hactenus a. nobis forte diffentientes, fic convi&i in noftram quoque fint ituri ententiam. Num. r. Primum exhibet Rane principium , quod fpeciem refert ovulorum , Pifcium ovis haud abfi- milium : hzc p vere à Ranis ejaculata graminibus, juncis, aliisve plantis per paludes & ftagnantes aquas reperiundis adhzrent; eadem prorfus ratione, ac Pifces ovula fua , in mari, cuidam quoque mate- riz adfigunt , aut contra illam effundunt , hac ut femine lacteo virili , feu la&ibus ita dictis irrigari queant, & ex binorum unione fpecici fiat propagatio. Ovula hec magnitudine haud exfuperant tenuis acicula ca- pitellum ,' & racematim congregata, inftar feminis Papilionum , aut Animalium exanguium , membrana cuidam tenui inclufa, gelatinofo quodam humore perfufa deprehenduntur, uti vitellus ovi in albumine hazret. Poftquam feminis mafculini aurá afflata funt ovula, Ranz his continuo adíident, ea fovendi gratiá , donec augmentum capiant; tumque illa fponte fecedunt à corpore, cui adhzferant, & in aquarum füper- ficiem emergunt, ut à folis radiis juftum 1ncubatus calorem adipifcantur: fic dein ovula hac, quafi à fe mutuo feparata , aliquatenus conjun&ta tamen manent, inque rotundos globulos, quorum quilibet binis tunicis inveftitur, abeunt. Num. z. Pun&um illud nigrum in centro hzrens indicatur , quod primum Ranulz eft rudimentum , immerfum tenui liquido Cryftallino, rurfus circumdato. tunicá quadam orbiculari, inftar ocelli, in quá hzret tenax & glutinofus humor , pro nutrimento Embryonis inferviens ; donec hic vitá donatus ; inde pro- repat, formà minuti globuli nigri, tenui acutáque caudà inftru&i , qui fenfim accrefcens, & parte cau- da propinquà latior evadens, E refert, Juxta Num. 3. Num. 4. Foctus hosce iam majores reprafentat, dum caudulas gerunt pinnis marginatas , oculosque fpecie nigrorum pun&ulorum vifibiles: os quoque hic iam cernitur, & tzniola in abdominis medio, fa. niculum referens umbilicalem , ex quà pauló poft protruduntur pedes pofteriores, uti Num. 5 eft videre. Num. 6. Jam fere Ranz faciem prz fe ferunt parte capitis anticà ; cerniturque protuberantia, ubi primus pes anterior cutim perforat, & fermé perfe&us iam prorumpit : hunc alter fequitur; qui bini cum pofticis quando vi(ibiles funt, cauda interim eorum longa & acuta in dies abbreviatur, confumiturque in- fenfibiliter, donec prorfus abolita fit, prout Num. 7 & 9$ exhibetur: ubi iam perfectas in Ranas evafere & profiliunt. ACHT EN ZEVENTIGSTE TAFEREEL. Voortteling. en. verandering. van. onze Europifche Kikvorfchen. Wy vertonen op deze plaat de voortteling en verandering der Kikvorfchen hier te lande, zo als wy 't door cigene ondervindin- ge hebben waargenomen. Het is cenige jaren geleden, dat wy van den Hecere Joannes Oofterwyk ,bockverkoper te Amfterdam, die genegen was'om by het Werk van Juffrouw Merian van de Surinaamíche Infe&en cen Aanhangfel te voegen, verzocht wier- den daar de handt aan te lenen , en de veranderingen van vif- fchen in kikvoríchen, en wederom van kikvorfchen in viffíchen daar by te willen doen 5; waar toe wy ons niet onwillig ge- toond, maar hem het zclve naar onze befte kenniffe gaarne me- degedeelt hebben. | Doch alzo wy federt dien tydt nog nader ontdekking daar omtrent gedaan hebben, zullen wy het zelve zo naauwkcurig en duidelyk voor oogen ftellen, als mogelyk zal zyn, niet twyfelende, of het zal de Licthebbers, die tot nog toe van andere gedachten mogten gewceft zyn, overtuigen, en hen tot ons gevoclen doen overgaan. Num. 1 vertoont het eerítebeginfel, dat een foort van kuit is, niet ongelyk die van de viffchen, die , van de Kikvorfchen .vroeg in het voorjaar gcíchoten wordende , zich aan grasjes, biesjes, of andere gewaffen, in de floten en ftilftaande wateren vafthecht; even gelyk de viffchen in de zee haar kuit ook ergens aan vaít maken of tegen aan fchicten, op dat de zelve met het melkach- tige zaadt, of homme, kan belprocit , en daar mede vereenigt worden, het welk de voortteling verwekt. Deze kleine kuit- korreltjes zyn niet groter dan het knopje van cen kleine fpeldt, en zitten troswyze aan malkander vaít (gelyk het zaadt van de Hancce viltjes , of bloedeloze diertjes) in een vliesje, of dun velletje, met cen lilachtig vocht bekleed, gelyk de doojer van een ei be- kleed is met het wit. . Als de vereeniging van dit geflacht gefchied is, houden zich de Kikkers daar gedurig by, om deze kuit te broejen, tot dat zy aangroeit: dan raakt de kuit los van 't gene, daar ze aan vaft Bessen heeft, en komt boven dryven, om door de warmte var e zonne de rechte broejing te krygen, wanneer ieder kuit-kor- reltje zich als van den ander fcheidt, maar evenwel eenigzins aan malkander blyft hangen , en in ronde bolletjes verdeelt wordt zynde ieder korreltje met twee vliezen omtrokken. um. 2. Hct binnenfte, als cen zwart ttipje, mct Num. 2 aangewezen, is het beginfel van de Kikvorfch, het welk in een ' dun kriftallyn vocht is befloten, waar buiten om heen weder een rond vliesje zit, dat zich.als cen oogje vertoont, met een taai lymig vocht gevult, dat tot voedfel van 't binnenfte dient, tot at het leven bekomt, en daar uit kruipt, in gedaante van cen. zwart klein bolletje, met een dun puntig ftaartje, dat allengs- kensgroter , en naar het ftaarteinde wat breder wordende naar een vifchje gelykt, zo als by Num. 3 wordt aangewezen. By Num. 4 worden zy nog groter vertoont, daar de ftaarten met vinnetjes befoomt zyn, en de oogen als zwarte kleine ftipjes Bezien worden, als mede de mondt, en een krieltje aan den buik als een navelftrengetje, daar naderhandt de achteríte pootjes uit voortkomen, gelyk by Num. f is aangetoond. : um. 6. Hicr beginnen zy van voren aan 't hoofdt als een edaante van een Kikvorfch te bekomen, met cen uitpuiling, dus de eerfte voorpoot door de huidt boordt, en als volmaakt voor den dag komt: dan de twede; en als de poten alle vier ge- zien worden, wordt liar lange puntige ftaart van dag tot dag korter, en vetteert , zonder dat het kan gezien worden, tot dat die ganfchelyk vergaan is,als by Num.7 en 8 is aangemerkt ,daar zy volkomen Kikvoríchen worden, en weg huppelen, of fpringen. hz Dezc I24 RERUM NATURALIUM Hancce Ranarum indigenarum generationem fedulo & laboriofo fcrutinio obfervavimus, dum primo fperma Ranerum ad quartum usque incrementi gradum , novà quotidie aquá refe&um , demtis illis ejus particulis , qua muíco inharebant, aéri aperto expofuimus: quz tamen methodus haud adeo ex voto fuccedebat. Unde anno infequente aliam , eamque meliorem, invenimus, quz manu duceret in ope- ris totius cognitionem. Meníe nimirum Martio accuraté explorabamus locum, ubi Ranz commoraban- tur; prima üt generationis earum initia SRI SarmgEe hunc igitur deprehendimus foffas effe minus profun- das, aquis plenas ftagnantibus, multà plantarum aquaticarum, mufícique enatantis copià obfefis ; ubi Ranarum majorum minorumque totas phalanges reperimus , quz jugiter more fuo vociferantes fuam quz- . libet comparem alliciebant fono hocce : &vax &wax ; hasque dein adventantes falutabant aliá rurfus voce , fo- nante: Drekebex, brekebex : tum vero toto grege convocato maículus foemellam confcendit, pedibusque anticis humeros ejus, pollicis veró nates ample&titur. Neque tamen vel minimum cernitur veltigium externarum quarumdam partium genitalium; dum interim neceffe eft coitüs quandam fpeciem ab illis patrari, unde fiat foecundatio. Hoc fa&o ovula fua ejaculantur , eaque, modo ante memorato, in aquis alicubi vel ad mufcum , vel herbam aliam adfigunt. — Terminus generationis à primo conceptu ad flatum usque perfe&titudinis novem abfolvitur feptimanis, juxta noftras obfervationes. In fine Martii ovula vidi- mus , graminis , aut herbarum fibris annexa , de die in diem majora effe reddita ; quandoquidem hxc quotidie mané fub ortum folis , per fexaginta dies continuos , exhaurire curabamus : tumque dein nullam amplius inibi Ranam majorem natu, vel minorem erat reperire , fed omnes iamiam fe abfconderant , aut aliorfum divaga- bantur. Quotidiana mea obíervata in Tabulà à Num. 1 ad 8 iam exhibui, additis defcriptionibus ne- ceflaris, Cui volupe eft, plura de Ranis pernofcere, legat Plinium & Ztriflotelem inter antiquos, Rajum vero inter recentiores, fonflomun , & alios. Generatio €9' Transmutatio Ranarum "llaticarum. Reftat nunc breviter enarremus quedam de Ranis, ex Amboina nobis transmiffis, quz idem incremen- tum , eandemque ac indigena fübeunt mutationem : at quia grandiores funt, omnia hzc multo exhibent diftinctiora. Tres vero priores earundem ftatus, feu principia, uti Num. 1 ,2 & 3 habentur, nobis de- funt, in quibus tamen haud quidquam diícriminis ab indigenis reperiri confidimus. Num. 9. Primam delineat Amboinenfis Ranz faciem, Piíciculi mulam , pedibus hactenus nullis confpicuis, fed corpore craffo, brevi capite, binis ocellis, & longá caudá. ' Num. ro. Jam craffior eft & longior, binisque pedibus pofticis evolutis inftructa. Num. 1:. Pifcem magis quàm Ranam refert; pedes hic tres iam prodiere ; dum quartus anterior , ad- huc fub cute latens, hanc facit protuberare, & iamiam erupturus videtur. A capite fupra dorfum , & ad utrumque caudz latus , pellis quedam , feu fimbria protenditur membranacea pinnarum fupplens locum. Num. 1:2. Hzc parum a perfe&à Raná differt, nifi, quod integram adhuc Pifcis caudam gerat, quz à femoribus pofticis margine fimbriato, per totam caudam protenfo , oritur. perna pars prorfus glabra eft. Num. 15. branacei amplius limbi quidquam prz fe fert. Num. 14. Deze voortteeling der inlandfche Kikkers hebben wy door een naarílig onderzock met mocite waargenomen , cerítelyk uit het fÍchot, of /perma rasarum, en dat wel tot aan het vierde foort, met alle dagen ververfching van water, daar het fchot, of zaadt , uitgenomen dat met eenig kroos vermengpt was, telkens vernieuwt , in de open lucht wierdt gezet ; maar dit wilde echter op deze wyze niet gelukken, en wy vonden in het volgende jaar cen beter manier uit om recht achter de zaak te komen. Inde maandt van Maart merkten wy naauwkeurig op waar zich de Kikkers onthielden, om hunne cerfte beginfelen van de voortte- linge te mogen weten. Deze wierden ons aangewezen in floten, die ondiep , en van ítilftaande water met verícheide water- kruiden en boven-waterig kroos begrocit waren, daar wy de Kikkers by menigte, grote en middelflag , in vonden , die telkens op hare wyze een geluidt maakten, om elk zyn weérga te lok- ken, met deze ftem: wax &wax, en by den ander komende die als verwelkomden, met de ftem : /rekebex ,. brekebex. — Alsdan klimt het mannetje by 't verzamelen op 't wyfje, en omvat met de voorfte poten des zelfs íchouders , en met de achteríte de billen; doch zict men het miníte teken niet van cenige uiterlyke teelde- len. Echter moet 'er cene gemeenzaamheit zyn, de welke de vruüchtbaarheit verwekt. Daar na fchieten zy hare cieren, of kuit, die zy ergens, gelyk boven gemeld is, in 't water, aan kroos of kruidt vaft maken. De voortteling duurt, van 't begin, tot dat zy volkomen zyn, negen weken, naar onze ondervinding. * Wy hebben in 't laatft van Maart. de kuit, of ciertjes , op fpiertjes van gras en kruiden vatt zittende gevonden, dat dage- lykfch groter wierdt, alzo wy het zelve alle dagen 's morgens met de opgaande zon lieten fcheppen , en dat zestiz dagen achter- ecn hebben laten doen, wanneer daar geeri Kikvorfch, jong of oud, meer te vinden was, en alle reets verfchuilt of verítrooit waren. Van de dagelykfche obfervatie heb ik reets in de plaat, van Num. 1 tot 8, aangetoont, en 't nodige«daar van beíchre- Reliqua corporis fu- Hzc prioribus comparata , minor eft: cauda ultra dimidium fui contrata eft, nec mem- Hzc Rana iam perfe&tiffima totam demum caudam amifit. Transmutatio . ven. Die meer van de Kikvoríchen gelieft te weten, lees PJi- nius en rifloteles onder de oude , en onder de laterfchryvers Rajus, gonflon , en meer anderen. Voortteling. en. verandering der. Afiatifcbe" Kik- vorfcben. Verder zullen wy een kort verhaal doen van die Kikvorfchen welkeuit Amboinaons zyntocgezonden, die de zelve aangrocjing en verandering hebben als de inlandíche , maar groter van gedaante, en duidelyker zyn, doch waar van ons de drie eeríte ftukken o£ beginfelen ontbreken, gelyk ze by Num. 1, 2 en 3 aangewezen worden: doch wy twytelen niet, of zy zullen met de inlandíche in alle delen overeenkomen. Num. 9 is het ecríte van de Amboinfche Kikvorfch , verbecl- dende een vifchje, en daar nog geen pootjes aan te zienzyn, maar wel cen dik lyf, kort hoofdt , met twee oogjes, en cen lange ftaart, Num. 1o valtdikkeren langer, mettwee volkomeachterpoten. Num. 11 gelykt vec] meer naar cen vifch dan naar cen Kik- vorích, met drie poten: de vierde voorfte poot zit nog binnen de huidt, doedt die uitpuilen, cn fchynt ook op het doorkomen te zyn. Van 't hoofdt af, over den rug , en aan elke zyde van den ftaart vertoont zich cen vliezige huidt, of foom, in plats van vinnen, Num, rz. Deze is byna cen volkomen Kikvorfch, behalven dat hy nog zyn gehelen viffchigen ftaart heeft, die van de ach- terbillen met den franjenachtigen foom begint, en tot over den itartloopt. Werder is het bovenlyf gehecl glad. Num. r3. Dezeis,in vergelyking van de voorgaande , klein. De ftaart is ruim de helft ingekrompen, en niets is 'er meer van den vliezigen foom aan te zien. [ , Num. 14. Dit is een volkomen Kikvorích, die zyn ftaart ten volle verloren heeft. Ferandering D TIL AEN S) A AUM RMUJ S 1215 Transmutatio Ranarum | Americanarum in. Pifces. Retrogradam híc exhibemus metamorphofin Ranarum. Americanarum , quz ex Ranis rurfum in Pifces mutantur. Harum nobis fat magna fuppetit copia, non Surinamo folum, fed & ex Curaffoá, aliisque America: portibus transmiffarum. Quin videtur probabile, quod Ranz, in quibuscunque orbis partibus & regionibus efe multiplicant, ibi & ex Ranis redeant in Pifces poftea: attamen quia vix obfervantur, quando in metamorphofi füá conftitutz funt, nec cum curá illo tempore inveftigantur; binc luculentis caremus documentis ad ftabiliendam hancce noftram opinionem. Retulit mihi Vir fide dignus, in Gel- rià captos effe Pifces, formá fimiles Americanis illis $ Raná natis » fed coloris cinerei pallidioris, Multum impendi operz indigenis hisce videndis , aut nancifcendis; nec tamen voti compos fam fa&us, nifi fesqui- anno inde elapfo, poftquam Tabula hzcce iam parata erat: unde hos alteri inferere. Tabule fumus coacti. In calidis Indiz , tam Orientalis , quàm Occidentalis , regionibus animalcula hac latius vegent , vigent- que liberius per lumina & rivos , quàm temperato , aut frigidiore fub climate. Capiuntur etiam ab Homini- bus, Avibus, & Pifcibus, quibus in pabulum cedunt: unde increícens eorum numerus, valdé alioquin multiplicandus, quot annis haud parum diminuitur. Num. rg. Americana hec Rana in plerisque cum noltrate convenit quoad formam & colorem : di- luté grifea eft, fubtus tamen eodem quidem, fed faturatiore , colore tin&ta: corpus poftremum & nates ru- bris maculis variegantur ; ficque & prominens cauda, quz dorfi fpina unita eft. — Clunibus feré zzmula- tur Amboineníem illam, fub Num. 13 exhibitam, cujus cauda obliterari incipit. Num. 16. Hac grandior priore; majorem quoque gerit adnatam caudam, Piícium zmulam , per coftulas , feu officula, divifam , totam cartilaginofam , cui fimul fupra & infra limbus latus , membranaceus; . fimbriatus, accrevit. — Pedes antici abbreviari occipiunt, totusque venter cum capite Pifci iam appropin- quat. t Num. rg. Hzc inverfa Rana fubtus fe confpiciendam exhibet. Venter ex cinereo diluté grifei et co- loris, unà cum natibus & pedibus, qui faturátius fufcis diftinguuntur maculis: pedum antericrum atti- culi craffiores, corpori proximi , iam retracti, feu aboliti funt; alter articulus cum unguibus imminuitur quoque, & fenfim confumitur. [ Num. 18. Et hzc quoque dorfo incumbit, ut parcat, unius pedis ungues adhuc eminere, fecun- dum vero ardculum iam penitus retroceffiffe : de pede altero. tantillum duntaxat adhuc confpicitur. Ca- put feré penitus aliam induit formam , nec nifi parvo foramine patet: pedes quoque poftici dimidio iam minores facti funt. — Unde hec fermé tota iam in pifcem abiit. Num. :9. Hsc in dorío confpicua pedes anticos tantum non penitus confumtos monftrat , exceptà unguium quádam pere; qui tamen tenuiores etiam. & minores fiunt. Num. 20. lfthec feré tota Piícis eft, nifi quod pedes poílici, valdé iam imminuti, adhuc reftent. Caput admodum grande & latum apparet: neque tamen id omne ad caput pertinet, fed pars ejus faccum format amplum , cui omnes internz partes, quoque transformandz , inclufe funt. — Macula alba , lit. A notata , veítigium eft pedum anteriorum abolitorum. Oculi , cum ri&u, patulisque naribus , majores fiunt. Pinnz late membranacez ob laxam fuam tenuitatem fupra fe mutuo complicantur. Num. z:. Hujus pollici pedes feré prorfus evanuere; abolitione horum omnino alià exiftente , quàm Verandering. der Amerikaan[zbe Kibvorfchen in Viffzben. Hier vertonen wy een tegengeftelde verandering van Kikvor- Íchen, dic in de Weft-Indién van Kikvorfchen weder Viffchen worden, waar van wy rykelyk voorzien zyn, niet alleen van Su- riname, maar ook van Curacao ons toegezonden , als mede van andere kuften der Weft-Indtén. Het is waarfchynlyk, dat zy in alle geweften en landen, daar deze dieren hunne voortteling hebben, ook weder uit Kikvorfchen in Viffchen veranderen ; maar om dat men, als zy in hunne verandering zyn, daar geen acht op gecft,cn geen werk maakt om ze op te zocken en te vangen, ontbreken ons de ftukken, tot bewys dienende. My is van een geloofwaardig man verhaalt, dat'er in Gelderlandt gevonden of gevifcht zyn van gelyke gedaante, maar bleker afchverwig, dan die uit de Weft-Indién komen. Ik heb veel moeite gedaan om de inlandfche te mogen zien, of te erlangen, maar heb die tot nog toe niet kunnen machtig worden, als eindelyk een jaar of anderhalf na dat wy deze plaat reets hadden laten fnyden, waar- om wy genoodzaakt zyn gewceft de zelve op cen andere plaat te vertonen. [n de warme landen, als Ooft- en Weft-Indié, hebben zy beter tier en vryheit in de rivieren, of kreken, dan in de ge- temperde of koude landen: ook worden zy gevangen van men- fchen, vogelen en viffchen, zo dat zy tot fpyze moeten dienen, waar door hun aangrociend getal, dat anders zeer groot zou zyn, alle jaren ook veel komt te verliezen. , Num. 15. Deze Weft-Indifche Kikvorfch komt in vele dc- len met onze inlandfche van gedaante en verwen overeen; is licht afchgraauw, met donkerder graauw van onderen. Het achter- lyf en de billen zyn met rode plekjes, als mede de uitpuilende ftaart, die met het bovenlyf, of rugbeen zich vereenigt; en over de billen zyn zy byna overeenkomftig met die van Num. 15, zynde een Amboinfche, die haar ftaart verlieft. M. 4. " anticorum : Num. 16 is groter van gedaante met ecn groter aangegroci- den, viffchigen , ftaart , dic als met ribbetjes, of graatjes verdeelt, en niet anders dan kraakbeenachtig is. De fítaart heeft mede van boven en van onderen een vliezigen, breden, foom, die als met franjen is voorzien. De vooríte poten beginnen korter te worden. De gehele buik en het hoofdt voegen zich rcets naar een vifch. um. tz. Deze, op zyn rug leggende, Kikvorfch vertoont zich van onderen. De buik is van cen licht afchgele koleur, als mede de billen en benen, die donkerder bruin gevlakt zyn. Van de voorfte poten zyn de dikfte leden aan t lyf reets ingekrompen, of verteert. Het twede lidt en de poten zyn ook kleiner, en ver- tecren allengskens. Num. 18. Deze legt mede op dén rug, om aan te tonen, dat zyn eene poot nog vry, maar't twede lidt ook geheel ingekort ijs. Van de twede poot is nog maar een weinigjc te zien. Het hoofdt is byna geheel vergrocit, en daar blyft maar cen kleine ope- ning in over. De achteríte poten zyn ook de helft verkleint en ingekrompen, zo dat deze byna cen gehele vifch is geworden. um. 19. Dezce vertoont zich van boven, wiens vooríte po- ten op een weinigje na van de klaauwen ook vergaan zyn, en worden ook dunner en kleiner. Num. 20. Dezevertoontbynaeen gehelen vifch , behalven dat "er deachteríte poten, die ook reets veel kleiner zyn EEUSGSR ,nog aanoverig zyn. Het hoofdt, of de kop fchynt zeerbreeden groot : doch dat is niet alleen 't hoofdt, maar cen wyde zak, daar al de inwendige delen by den ander verzamelt zyn, om mede getrans- formeert en verandert te worden. Het witte plekje, met lett. A aangewezen, is cen overblyffel, of teken, daar ce vooríle poten geweeft zyn. De oogen worden groter, als mede de bek en rote neusgaten. De brede, vliesachtige, vinnen hangen door des flap- en dunheit als over den ander. Num. zr. Van deze zyn de achterfte poten omtrent ge- heel verteert , en is de verteering van die poten gehecl agent li an 126 RERUM NATURALIUM anticorum : hi enim articulatim. quafi introrfum contrahuntur, cum poflici imminuti tandem evanefcant penitus. In diffe&ione cjus necquicquam pedum polteriorum intus deprehenditur: quantum vero ad alias partes internas, harum poftea trademus deícriptionem. — Caput hujus magis iam Pifcis capiti con- gruit, uti & oculi & rictus, in quo minuti etiam dentes erumpunt. Sunt qui negant hancce Ranarum in Pifces transmutationem , Pra ES interim Pifcium in Ranas metamorphofin: nos tamen haud du- bitamus afferere illos , qui huic rei fidem renuunt, defe&u legitimarum obíervationum defuper factarum, cocutire, & de re fibi incognitá fallum ferre judicium. Num. 22. Hic ultimus eft flatus Ranz in Pifcem perfe&um transmutatz ; ubi duplices pinnz, ordi- ne digeftz , locum pedum ME & per dorfum pariter ac fubtus juxta ventrem angufta margo pinnata protenditur , corpore in caudam ipn pinnatam, proportionalem toti, definente. Hzc Pifcium Ípe- cies, Surinami Takes appellata, meníarum inter delicias habetur, & in fluminibus Kommesoyue , Kotti- c4, aliisque, capitur. Os eorum minutis acutisque Ícatet dentibus: oculi een rubri & ccerulei funt : mediocrem Barbulam magnitudine equant: capitis inferna pars circa mandibulas: veteris tegumenti ven- tralis, nondum omnino feparati , fed fupra pinnas dependentis, reliquias monftrat. — Color cinereo grifeus cx albo variegatur; fubtus autem ex faturaté fufco. Notandum pratereà occurrit , quod Piícis hicce ge- minà ferie ofliculorum cartilagineorum , utrinque juxta corpus, à capite ad caudam usque, inftru&tus fit. Anatomicam poftremz hujus transformationis deícriptionem alià Tabulà exhibebimus, TABULA SEPTUAGESIMA ET NONA. Num. r..— Téfudo, terreftris , Amboinenfis , minor. Pulcherrimé pictam hancce colore diluté ruffulo, alba: maculz linezque , flammarum inftar, per caput & conchatas quafi fquamas variegant. Pedes rubicunda ornant pun&ula.. Caput valdé prominulum mi- nutos oftendit oculos. Pedum quilibet in duds finditur digitos, acutis inftructos unguiculis. Nun- quam hac fpecies in majorem molem excretcit. Num. 2. — Zadem imver[a. Subtus fic confpicua eft, mon(lratque tegumen | inferius fuperiori cedere magnitudine; quum caput , pedes , caudamque non tegat: has autem partes pro lubitu emittit , aut retrahit animal ; eftque facies hec ejus in£rna diluté flava, & rubro pigmento fupra fcutum adumbrata. Num. 3. effudo, terreftris , Ceilonica , elegans , minor. Hujus protuberanti dorfo quz incumbunt teft, diluté flavz , latis , faturaté fpadiceis. maculis , foliaceis , diftinguuntur venuftiffime ; fimilisque pi&ura ornat fcuta , feu Íquamas , quz latera marginant. Caput, pe- desque fquamulis pariter luteis veftiuntur. Num. 4. dan die vande voorfte , doordien de voorftealsingetrokken worden NEGEN EN ZEVENTIGSTE TAFEREEL. van lidt tot lidt, daar de achterfte verkleinen, en eindclyk gehecl verdwynen. By het openen wordt van binnen niets gevonden. " , . Wat de andere innerlyke delen aangaat, daar van zullen wy in Num. i. — Kleim Aubonfcb land-Schildpadtje. *t vervolg fpreken. Hier vertoont zich het hoofdt meer in de gedaante van een viích, insgelyks de oogen en de bek , daar zích reets klei- nc tanden in openbaren. Daar zyn eenigen, die ontken- nen, dat de verandering der Kikvorfchen in Viffchen ge- Íchiedt , maar tocftemmen, dat uit Viffchen wel Kikvor- fchen voortkomen. Doch wy zeggen, dat die genen, die zulks willen betwiften, als onwetende daar van oordelen, en geen goe- de opmerkingen daar over hebben genomen. Num. 2, Ditis de laatfte verandering van cen Kikvorfch in een volmaakten Vifch, met welgefchikte dubbelde vinnen, in plaats van voeten, of poten, hebbende van gelyken over den rug en onder langs den buik cen fmallen vinachtigen foom, met cen bekwamen ítaart uit vinnen. Dit foort van viffchen wordt in Suriname 7aKjes genaamt, cn voor cen delikate vifch tot fpyze ebruikt, wordende in de kreken of ftromen van Kommewyne, Y en andere rivieren, gevangen. Zy hebben den mondt vol kleine , fcherpe , tanden , met grote, rode, en blaauwe, oogen, en zyn van grootte als een matelyke Baars. — Het onder- hoofdt omtrent de kieuwen heeft nog als een overblyffel van 't oude buik-vel, dat nog nict ten volle geícheiden is, en over de vionen heen hangt. De koleur is afchgraauw , met wit over- marmert, en van ondéren met donker bruin gemarmert. — Het is aanmerkelyk, dat deze vifch dubbelde ryen kraakbenige graten aan weérzyden, langs het ]yf, van 't hoofdt tot het ftaarteinde , hecft. De ontleding van deze laatíte verandering zullen wy op cen andere plaat vertonen, Het zelve is zeer fierlyk en fraai getekent, met een licht ros- achtige verwe, en witte plekken en ftrepen als gevlamt over 't hoofdt en de íchilpachtige fchubben. De poten zyn mct rode ftippels overzaait. Het hoofdt fteekt lang uit, hebbende kleine oogjes. leder poot heeft vyf klaauwtjes, met fcherpe nageltjes. Dit flag wordt niet groter. Num. 2. De zelve, op den vug leggende. Dit gefchiedt om haar van onderen te vertonen. De onderfte fchelp is veel kleiner dan de boveníte, daar het hoofdt, de po- ten, en de ílaart uit te vooríchyn komen, die zy weten in tc trekken en uit te fteken naar hun. welgevallen. — Van onderen zynzelicht gecl op de fchelpen, met cen roffe verwe befchaduwt. Num. 3. Ceilonfch Schilipadtje of Schildkrotje. Het is zcer fierlyk met licht gecl over de hoge rug-fchelpen, die met brede, donker bruinc, plekken, bladswyze, van gely- kenover zynebezydene foom-fchilden, of fchubben , bekleed zyn. He hoofdt en de poten zyn mede met kleine, gele, fchubbetjes ezet, Num. 4, m n p WW MN hne e Ii Tu. RS NIA NNUS DISCS NN N I CCDENNEST Lr SSSSSNSSSSN N IW S PV UN sce Ms EN A RE nr Ry Ww DNI SN Ligen arua —— | TAB. LXX 1 t 24455 3A IHR 22, e ED 7, ii / T , 7 ^ E NP" j ; h / uu z SR * ecc m a m eA a oe 295 2 » . E JA 7 pma E ,, 7, Ü j l ( US prd : | B, ( ; J NN SEED, A | ; -: ess S Y Y N R———— 7/4 | N NOS C 3 dad ce ce Oo. Ve eoe V APCEX3-A RUP m -— més | | N A -—S MN Xe RSeg o, (COogd| ( Rod J y eod | o -——Ó —N EN N 7 75 7 am — l NN — Á ji vu N CON NN PANE ^ ^ [3 NUN Ó iil jl | - IEHABES.AAUS Bit UL: 127 Num. 4. — Tefludinis , marina, Americana, Pullus. Vix exclufus & teftà prodiit Pullus hic, natatui nondum adfuetus, omnibus tamen articulis membris« que abíolutus. Ad ventrem fcutatum videre eft tuberculum unà cum. umbilicali funiculo. Dori tefta 3» hujusque conchze laterales dilutà flava , ex fufco relucent. Caput, elegantiffimé fquamatum , flavo pi&tum colore eft. — Pinnati pedes fpadicei tenui limbo flavo cinguntur. Num. 5. — efludinis , marina, Pullus. alter. Formá priori convenit, folà pi&urà differt; dum, prater flavum collare, pars ejus fuperna prorfus fa- turaté fufca, tenui .tznià flavá, in ambitu circumdatur. Num. 6. efudinis, marine, Pullus tertius. Et hic colore diftat à prioribus : capite eft minore, & breviore, tribusque fquamulis, feu maculis albis ornato ; collum laxiffimá veftitum cute, ru ofumque, capiti hinc recondendo concedens fpatium , dilu- té flavum eft: fcuta vero fübruffo alboque Serius pigmento, remiffà defuper th candorem variegante. — Caterum pinnatos pedes d ribs fimbria fuccingir. Num. 7. | Ovwm WTefludinis, cum fatu. Cernitur hic Pullus perfe&us, prout, per folis calorem in fabulo incubatus, de teftà modo prorupit. - Mater é mari, vel flumine ad littus fe cohfert, plurimaque ova aridam in arenam deponens hác tegit, ne jufto citius à folis radiis excludantur, aut frigore no&urno confiringantur. — Hac ratione, juxta NE Iüineratorum , fpecies hzecce in Americe Hifpanorum prafertim portibus , Curaffoà , aliisque locis, mi- rum in modum fefe multiplicat , incolisque ufus adfert plurimos : adultiora enim horum animalium , capta, iis pro cibo ferviunt; ficque & ova, qua paffim per maris littora quaritantes copiofa colligunt : vitellus ho- rum rüber, uti Anatinorum , haud ingrati eft faporis. Num. 8. | Owvwm Tefludinis , [pecie mediocris , ex. America. Teftz hujus craffiores funt, quàm ovorum Gallinaceorum , nec tamen cruflá Calcarià tam durá przditz. Tu Dod LSA 0 (C. T U- A. G.-E S. ALMA. Num. zr. — defudo, mapr, Terreftris , Americana, Mydas dicta. Per omnem feré Americam plurimz Teftudinum reperiuntur fpecies, in portibus prarfertim , Hifpano- rum ditioni fubjectis, ubi infignem magnitudinem & fenium notabile adfequuntur. Ex Curaffoi, quam hoc 1 x ] 7 ] ] zonnein't warmezandtisuitgebroeid , zo als het eerít uit den do Num. ^ Jong did Scbildg adije , ait. AAmerike, komt. De moer begecft E uit de zee, of de rivieren, din landt, en legt eene menigte cieren in het droge zandt, die zy daar mede bedekt, op dat de zon de zelve niet al te fchielyK uit- broeje, en zy des nachts niet komen te verkouwen. | Volgens de berechten der reizigers teelt dit foort voornamentlyk op de kuften van de Spaanfche Weft-Indién, als Curacao , cn in andere laatfen , op de gemelde wyze ongemeen voort. De inwoonders ebben "er veel dienft van. "Zy viffchen de oude, en gebruiken de zelve tot hunne fpyze, gelyk zy de eieren mede docn, die zy Het zelve is eerft uitgebroeit , en uit zynci-dop gekropen, ken- nende het water nog niet. Het is volkomen in al zyne leden en delen. Onder aan den fchildigen buik heeft het een bultje, met cen navelftreng. De fchilden van boven op den rug zyn licht- gecl en bruinglanzig , gelyk ook zyn de om den kant zittende Íchelpen. Het hootdt is zcer fraai gefchubt, en geel getekent. L De vinachtige poten zyn bruin, met een fmal, geel, bandtje als omboord. daarom in menigte gaan opzoeken aan den oever der zeén. De A " tiui doojer van deze cieren is rood, gelyk de Eende-cieren, en aan« Num. 5$. Tuwede jomg zee-Schildpadtje. genaam van fmaak. Het is van de zelve gedaante als het voorgaande, verfchillende INum, 8. —JVolkomem ei van een middel[oort Schild- alleen in de verwen, waar van die van boven SSH donker bruin YUb. Hs Zrodio . zyn, met cen gelen halsbandt , en verder rondom met cen gelen, aat , . Ímallen, bandt befoomt. " SE IBS UbE W« De cierfchillen zyn dikker dan die van onze hoenderen, maar BmunUum. ONE jong zce-Schildpadtje. zo hard kalkachtig of korftig niet. Het verfchilt in verwe van het voorgaande , is korteren kleiner TACHTIGSTE TAFEZREEIEY. van hoofdt, met drie witte Knegocrirto "m dup De d evelde en gekronkelde hals, daar zy hun hoofdt in kunnen ber- ^ 1 " ^ EU is lich gecl, als mede Sodcuns en wit over de fchilden. Num, 1. Grote land-Schildpadt uit Amerika , £t Fiet witiszacht, met rood gemarmert. — Verder zyn de vinach- maamt Mydas. tige poten met wit befoomt. E ; b In Weft-Indié worden doorgaans velerhande foorten van Num. 7. Schildpads-ei , met zyn crucbt. Schildpadden gevonden , voornamentlyk aan de Spaanfche kuften, daar zy oud en zeer groot worden. Deze, die wy hier verto- :Het jong vertoont zich.daar in volkomen, gelyk het doorde — nen, is ons NER goeden ftaat van Curacao in Liquor M at iz en. 1(6- RERUM NATURALIUM hoc fub numero reprefentamus , miffam accepimus , integram , liquore conditam , Terreffrium fpeciei ac- cenfendam ,. nec ultra tres annos natam. Quotannis mole augentur: unde tegumen affervamus Teftudi- nis marinz adeó amplum , Cn aut octo congios liquidi quod capiat. —Perhibent Itineratores, in In- fulis Mauritianis tam praeran $ prorependo fecum transferant , firmam concederet. c es dari Teftudines , quz quinque , aut fex homines dorfo ipfarum infiftentes plures adhuc ve&urz , fi operimenti convexa fuperficies pluribus ftationem Lumborum igitur, pedumque robore fümmo polleant Animalia ifthzc neceffe eft, tanto ut pondere preffa Een tamen queant. Interim lentiffimus eft ipforum greffus, & hinc commu- ni adagio Teftudineum gra um de inerti homine predicamus. Scriptores veteres varia ipfis dedere no- mina: Gracis Teftudo Xoi eft & Xen; tegumen ejus Operimentum vocatur. Scutum, quod ventrem tegit, craffius, planum, & firmius eft, quam dorfi tegumen : hzc füb fcuta caput, pedes, & caudam, adeó norunt recondere hzc Animantia, nihil ut eorum compareat amplius. Ita fcilicet tuta funt ab. aliis beftiis, quarum eludit injurias operimentorum firmitudo & craffities. Aquila fola iis inhiat, & prehenfa fécum in altum abripit fupra rupes , tumque in has ex alto dclabi nem ipfi pateat aditus. php finit, ut fiffis ita teguminibus ad car- Diíceptatum eft inter Veteres , quodnam ad genus ifthzc Animantia forent referenda : neqde enim difcer- nere ipfis licebat , carnis, an pifis nomen fibi repofcat fubftantia Teftudinum. Id interim fatis patet, quod terreftres Teftudines carne conftent à fibris albicantibus compofitá , eádem feré ratione, ac Lacerti ; marinz autem piícem quafi plurima carni intermiftum gerant : moleftiam creent ventriculo. quz ratio eft, cur abundantius comeftz Nec minus notum ubique eft, plurima ova ab his Animantibus in arenam deponi. In oris maritimis Africae & Americz numerofa admodum reperiuntur ova ejusmodi fub arenis, .à Teftudinibus marinis eo depofita, ut, folis radiis incubata, menfis inodum pregreffà iam "Tabulà commemoravimus. in ícriptis Zriffotelis , Theophrafli , Diofzoridis , Zliani Teftudinum partes rimati, fuum fingulis in Medicinà ufum adícripfere: licet autem fint horum Autorum de hac re opiniones; fateri tamen convenit, illos, "Aldrovando, nimirum , Worttono , Mowffeto, Gefnero ,. Agricola Freygio , iuo , Buflamantio , Margeravio, &c. glaciem fregiffe : rum errores corrigere omni operá nitantur. Pliuius quatuor Teftudinum conftituit fpatio pullos excludant ; quemad- Plurima de hoc Animantium genere colle&a habentur » Znbrofini, Bellomi, & Plinii, qui quidem internas *quam diverfiffima unà cum fübfecutis deinde aliis , Mattbiolo , "Tabermemontano , Bau- unde zquiffimum videtur , feriores ut pofteri prifco- Ípecies, terreftrem. nimirum , paludofam , fluviatilem ,. & mari- nam: nos vero quatuor hasce ad binas faltem reducimus, terreftrem fcilicet, & marinam ; quz ruríüs in va- q 3] rias claffes fingulares fübdividi poffunt. Omnes interim fub aquis vivere cuit experientia : aliquot enim ante annos pufilla Teftudo, ris, à nauta quodam capta erat, ad nos deferebatur; Terre fig. ; exhibet, componebat, ut calente à fole foveretur ; fe conferens eà avidé vefcebatur : tandem vero pra frigore hyemali obiit. & per fesquianni fpatium in vitá fuperítes apud nos perman batur, caput fuum inde protendebat; inde dein in terram füb folis radiis quee, prout propria nos do- uz hic Amftelzdami in foffà, di&tá Imperato- dris illa erat, magnitudinis ferà talis, qualem Eon in aquam ubi depone- collocata, ibi tranquille fefe ; cüm vero fole careret, ad Lactucam capitatam , ipfi oblatam , quin & illo fesquianni fpatio aliquantum increviffe eam , fatis patebat ; Teftudines marine , loco pedum , alis quafi volucrum gaudent implumibus , queis, tanquam remis, inter natandum íefe promovent, Antice harum multo longiores funt pofticis; ha enim curte & latz den. Hetis een land-Schildpadt, die nog bovcn geen drie ja- renoudjs. Zy waffen alle jaren in grootte aan. Wy hebben cen groot fchildt van een zee-Schildpadt, daar ruim cen anker matin kan. In de Maurits-eilanden worden zy zo groot ge- vonden, dat'er wel vyf of zes menfchen op ftaan kunnen, daar Zy mede voortkruipen, gelyk ons de reizigers verhalen , die daar by vocgen, dat zy nog mcer zouden kunnen dragen, indien hun dekfel van boven niet te rond was, zo dat deze dieren cen grote fterkte in hunne lendenen en vocten hebben, om met zulk eene Zzwaartc voort tc kunnen gaan. Maar hun gang is zcer traag cn langzaam , waar van het gemene Latyníche fpreekwoordt is voortgekomen, als men een lui of traag menfch wil befchr ven, Tefjudineus gradus, dat is: ,, Hy kruipt als een Schildpadt". De oude fchryvers hebben dit dier velerhande namen gegeven. De SGricken noemen het Clelis en Cbelose. Het dekfel wordtin't Latyn Operimentusi genaamt.. Hun onderlyf(ch fchildt is dikker plat, en fterker dan het boveníte. zy kunnen hun hoofdt, hunne poten, en hunnen ftaart intrekken ; om zich daar mede te bedekken, "Z0 dat 'er niets van te zien is. Ander gedierte aaft niet ligt op hen, wegens hun dik en verheven dekíel, behalven alleen de A- rendt, die hen opneemt ,en met hen omhoog vliegt. Vervolgens laat hy ze op de klippen vallen, dat zy daar van in ftukken fprin- gen, om hun vleefch te eeten.. De Ouden hebben getwift onder "welk getlachr men deze dieren zou tellen, en zy hebben niet we- ten te onderícheiden of hunne fubftantie vifch of vleefch is. Het is klaarblykelyk, dat de land-Schildpadden wit, dradig, vleefch hebben, gelyk de fübftantie der LLeguazez en zce-Schildpadden Vifch is, met vele vliezige delen vereenigt , de meníchen be- Zwarende, als zy daar wat veel van eeten. — Dat deze dieren vele cicren in 't zandt leggen, is genocgzaam bekend. Op de kuften yan Weft-Indié en Afrika, op de zeeftranden, worden de eicren by menigte in het zandt gevonden, daar zy van de zec-Schild- padden worden gelegt cn ingegraven, om door de zonae uitge- tales brocit te worden , waar uit dan na verloop van cen maandt jongen voortkomen, gelyk wy in ons voorgaande "Tafereel hebben aan- getoont en beíchreven. Men leeít van deze dieren by "triftoteles , T beopbraflus , Diofcorides, zElianus , Ambrofius » Bellonius , en Plinius, die de inwendige delen van de Schildpadden hebben aangemerkt, en ieder decl van de zelve in "t byzonder tot geneesmiddelen overgebragt; maar zy verfchillen veel in hun gevoclen daar om- trent, en Zyn, onder meer andere hunne nakomelingen, ver- betert door Z/drovandus , JVortton , Mouffetus , Gefuerus , Agri- cola Freygius, Mattbiolus, Tabermemontanus , Baubinus , Buftaman- tius, Marckeraaf , enz. De later nakomelingen moeten mede hun beít doen om de fouten der ouden te verbcteren. Plinius ftelt vier geflachten, de land- , modder- , rivier- en zee- Schildpadden, die wy flechts intwec verdelen als de land- en zee- Schildpadden, die wederom in verfcheide foorten beftaan , welke alle in *t water kunnen leven, daar wy zelf ondervinding van hebben, doordien voor eenige jaren een klein Schildpadtje, dat in deze ítadt door een fchuitevoerder was opgevifcht in de Keizersgracht ,aan ons wierdt gebragt, zynde van grootte gelyk in de y figuur op deze plaat is verbeeld. Het was mede een land- Schildpadtje, en wy hebben het anderhalve jaar levendig gehou- den. Als het in 't water wierdt gezet, ftak het zyn hoofdt boven het water, en als het daar uit op de aarde in de warmte van de zonne wierdt gebragt, hieldt het zich daar in ftil, om door de ftralen der zonne gekoeftert te worden. Als het zich ru daar van ontbloot bevondt, liep het naar dc groente van kropflaa-bladen , die men het voorwierp te eeten, daar het Braag naar was. Men kon ook in den gezegden tydt van anderhalf jaar den groei daar van zien. Eindcelyk is het in den winter van koude geítorven. De zee-Schildpadden hebben, in plaats van twee .VOOrVOCten, als twee vlerken van vogels, daar geen veéren aan zitten, en die dienen om te zwemmen, om hen fchielyk voort te zetten, ge- lyk men met riemen rocit, De vooríte vleugcls zyn vecl langer an THESAURUS 129 tales ferà fc exhibent, quales minori formá fig. o hujus Tabula teprzfentantur. Ejusrnodi Teftudinum binas quoque mediocris PUE in vafe aquà marinà repleto, per fex circiter feptimanas, in vità confervavimus , quz ex infulà S. Euftachii in dolio , aquà mariná pleno, viventes huc transla erant: ne» que tamen vel pane, vel herbis, oblatis eas uti irn unde enectas fame effe credibile eft. — Pellis, qua ventrem tegebat, fingularis erat candoris & mollitiei. Quam hác figurà exhibemus, mediz eft magnitudinis, tegumenque fuperius, obícure fpadiceum , ex flavo pulchré elaboratum gerit. Caput ejus totum feré rubet; talique. & colore picti pedes Exinaceorum emuli funt, brevibus craífisque Íquamis, & validis quinque unguibus, armati. Graecis Terapía Xd vulgo & Mydas vocatur. — Herbz , radices, Lacerti, Serpentes & Ranz ipfi pro pabulo funt. ' Num. 2. Tefludo "Terreftris, Brafilienfis. Ifthzc , Lufitanis Kagado de "Terra di&a , operimento gaudet fquamis te&o Rhomboideis , infignibus, fcu- tiformibus, quz inftar fpeculi regulis quafi tam concinno ordine inclufe funt, dextri ut opus artificis ex- primant. Hujds operimenti peripheria. coloris eft purpurafcentis; in medio vero conítituta: fcuta, diluté rubella, pun&is minufculis , tanquam ocellis, diftinguuntur. Caput, pedesque, diluté grifea func. Num. o: Jefludo "Terreffris, Brafilienfis. Sfubeti hzc ab. incolis Brafilie vocata fcutis tegitur miro artificio conítru&tis , hexagonis, extuberanti- bus, elliptica feré fpeculorum vitra referentibus; horum 6 centro, diluté luteo, minutisque ocellis con- fperfo, feni, o&oni, pluresve, aut pauciores emigrant radii, flavi, inde ad ambitum fcutiformis cujusli- bet fquamz porrecti, amoeniffimo certé DN Capitis quoque color diluté flavus eft; fubtus vero paulo faturatior. Pedum Íquamz pariter flavent. —Supernum vero tegumen , majus, ex obícurà fpadi- ceo perfundatum eft. Num. 4 Tefludo Terrefiris , Ceilonica, minor. Surukua huic nomen eft, totumque corpus ex diluté ruffo pulcherrime pictum. 6 Num. s. — Jefludo ex Nova Hifpania. Hzc inde cum aliis ad nos translata, Lufitanis Kagado 'Agao appellatur. Minusculz autem cft fpeciei politoque & zquali gaudet operimento, ex flavo diluté rubello, quafi Aurantii coloris: fcuta vero fqua- mofi, ex quibus id conftat, diluté flavis inter fe lituris, ad normam quafi Geometricam , diftin&ta funt. Caput, pedes, & caudam faturaté aurantius tingit color. . Num. 6. — defludo Terreftris, Brafilienfis. Juxtà Marggravii teftimonium jura. vocatur Brafilienfibus hec Teftudo, cujus fornicatum tegumen fuperius dan de achteríte, die kort en breed zyn, gelyk wy by fig. oin — geíchild, als geruit, met zes hocken, en ieder fchildt verheven, "t klein. op deze plaat aantonen. — Van deze zee-Schildpadden Sk ovale fpiegelglazen, die in 't midden licht geel, en met hebben wy ook twee, die tamelyk groot waren, inceentobbe kleine oogjes gevult zyn, die zich met zes, acht , en meerder, of met zecwater omtrent zes weken levendig gehouden, nadat zy — minder gele itralen van "t midden naar de uiteinden van elke van St. Euítatius in een vat met zecwater waren OYErRCDPME fchildige fchobbe uitbreiden, dat cen fierlyk gezicht geeft.. Het Deze hebben wy niet kunnen zien , dat van 't gene hen van — hoofdt is mede licht geel van boven, en van onderen wat don- broodt of groente wierdt toegeworpen , aaten , en Écyolgek kerder geel. De poten zyn over de fchobben mede gecl, en het van honger hebben mocten íterven. Hunne onderlyfíche huidt — bovenfte grote tchildt is aan den grondt donker bruinachtig. was ongemeen Vr en fpchs. * DS E. De tegenwoordige is tame root, donkerbruin , met Íchoon j » ; ; ecl d ecrer het oS bovenfchildt, of gewelfícl. Num. 4. Klein Ceiloufcb Schildpadtje. de hoofdt is byna gehecl licht rood , als mede de poten, die van de gedaante der Egelvarkens zyn , kort en dik geíchobt, met vyfiterke nagel-klaauwen. De Grieken noemen hem Po/amia Ghelonia, Anders wordt hy gemeenlyk A£ydas genaamt. Hun- ne fpys zyn groene kruiden en wortclen, als mede hagediffen, à Y , j flangen, cn kikvorfchen. Num. $. Scbildpadt uit. Nieuw-Spanje. Het wordt van de Portugezen Jurukua gesaunt, is fraai ge» fchild, en licht ros gekoleurt over 't gehele lyf. Num. 2. Braziliaanfche laud-Schildpadt. Dit Schildpadtje hebben wy onder andere feldzaamheden uit Nieuw-Spanje, van Kagado d'Agao, zo als het van de Por- "Zy wordt van de Portugezen Kagado de Terra genoemt, en is — tugezen wordt genoemt,gekregen. Het is van cen klein foort over haar verwelffel bekleed met grote ruitigefchobben, ofíchil- ^ met ecn glad egaal fchildt, licht rood naar den gelen als Oranje- den, die zeer fierlyk, als cen fpiegel, met leiften rondom pos koleur geverwt.. Over deze koleur zyn de kleine fchilden, of zyn,zynde in goedc order, als naar de kunft,van een goed werk- — fchobbén, met licht zecl afgefcheiden, als naar de landmicetkun- meefter gedaan, en geverwt met cen paarsachtige koleur. 1n —deafgedceclt. Het hoofdt , de poten, en ftaart zyn hoog Oranje- ?t midden zyn de fchilden licht rood, met kleine ftippels, als — koleur. oogjes, bezet. Het hoofdt is licht grys, als mede de poten. . 4 Num. 6. Nog een land-Schildpadt uit Brazil. . Num. 3. Zudere Braziliaan[che. laud-Schildpadt. DitSchildpadtje noemen de Brazilianen 7ajura , volgens de be- Deze wordt van de Brazilianen 7'ubeti genoemt; is zeer fraaài — fchryving van Markgraaf. Zy is van boven over 't gehele ver- Jom. I. Kk welídz [2] 130 RERUM NATURALIUM à; fuperius flavi undique coloris eft, parvisque quafi icunculis, feutulatis, orriatum. Capitis, pedamque , dos itidem flavus eft, fed paulo dilutior. Num. 7. eftudo Terrefiris , Amboinenfis. Ex Amboini, cum aliis minorum Animalium fpeciebus, & hzc Teftudo, liquore Zrak condita, ad nos pervenit, ejus cognomine tamen haud adjun&o. Pulchetrima interim nobis videtur, dum levibus fcutis, diluté fpadiceis , veftita , flaventes aliquot maculas, fingulis impreffas fquamis, exhibet. Capitis , pedumque, eor fpadiceus faturatior eft. Num. 8. — efudo, mitor , Zmboinenfs. Ejusdem feré & pi&turz, & formz , hec eft cam ill, quam Fig. 5 , füb nomine Tuleri , iamiam repra- fentavimus: unde ob exactam adeo fimilitudinem eandem quoque ad fpeciem videtur pertinere. Num. 9. efudo Marina, Americana. Hzc fpecies per tatem miram in molem excrefcit, alisque fuis palpitando ín maris littora emergit, ut fub arenis incubanda exponat ova fua: horum vero non unum feorfim , fed plura fimul , fucceffivé emif- fa, accumulatis ore arenis tecta , quatuor fpatio feptimanarum , calore folis excluduntur. Quibus eó re» ofitis aquas repetit mater, donec novà ovorum congerie, in arenam collocandi, folicitetur ; tumque in Io rurfum enixa novum & pro his antrum format: ita tandem , per vices, omnem ovorum füorum apparatum incubatui exponit. " TABULA OCTUAGESIMA ET PRIM A. Num. r. .— Milleeda mofras. — Formá quidem , at nequaquam magnitudine, Millepedz noftrates cum exoticis in comparationem ve- niunt. Sunt autem Oviparz ; earumque ovula, acicule capitellum zquantia, alba, lucida, inftar Mar- garitarum , primo Vere intumefcunt magis, & in tellure per. folis radios fota animantur. Num. z. Millepede Surinamenfes , noftratibus quidem majores multo, at forma haud diffimiles funt. Num. 3. — Millepede Africana. Ex oris Guinez miffas accepimus binas hasce, quarum altera marem , fcemellam altera refupinata, fi- fli. Nec nifi leve inter utramque datur difcrimen : mari latiores fünt articuli, faemellz vero minores , & magis conglobati. Illius, quz fupinam partem tegunt , fquamz faturatius ex fufco rubent ; hujus vero dilutius flavent: idemque & in prona corporis facie obtinet. Caput fubtus ex rubicundo refplendet. Num. 4. welfde fchildt geelverwig, met franie, kleine, fchildige becld- — vergadering van eieren in 't zandt te leggen, waar toe zy cen tenifen verfiert. | Het hoofdt en de poten zyn mede geel; doch — nieuwekuil maken, en zo vervolgens tot dat zy alle hunne eieren wat lichter geverwt. ; kwyd zyn. Num. 7. Land-Schildpadt uit Ambon, EEN EN TACHTIGSTE TAFEREEL. Onder andere foorten van klein gedierte is onsvan Ambon ook d dit Schildpadtje gezonden in vlefichen met Arak-Liquor. De Num. rz. Hollaudfche. Duixendbeen. toenaam daar van is daar niet by gemeld. Wy vinden het hecl fraai, met gladde fchilden overdekt, licht bruin-koleurig, met cenige gele plekken over elke fchobbe getekent. Het hoofdt en de poten zyn wat donkerder bruin gekoleurt. Onze inlandfche Duizendbenen komen in geen vergelykin, met die van andere geweften, wat aangaat de po maar we in gedaante; wy menen de lange foorten, gelyk wy in deze plaat ; " , verbeelden. Daar zyn nog andere foorten , korter en dikker, Num. 8. Klein "Ambonf[ch Schildpadtje. die men P;ffledden, en ook Duizendbenen noemt, die vecl in de 4 medicynen worden gebruikt. Dit flag is overal genoeg bekend , en onnodig te verbeclden. :. Het is byna van de zelve tekening en gedaante als wy reets in. ons voorgaande by fig. 3 hebben aangewezen, onder den naam Num. z. De Surinaamfche Duizendbenen of poten zyn vel van J'ubeti, daar het zecr wel naar geljte, en daar mede van een — Broter dan de inlandíche, maar in gedaante komen zy te zamen foort fchynt te zyn. Overcen, .Num. ». JPefi-Indifch. Zee- Schildpadtje. Num. 5. .4frikaanfche Duizendbeen. Deze zyn ons van de Guineefche kuften gezonden. Het cen is het mannetje, en het ander, dat op den rug legt, het wyfje. Daar onder is geen groot onderícheidt , behalven alleen dat her mannetje breder van leden is dan het wyfje, die kleiner en ron- der zyn: ook is "t mannetje bruiner rood gekoleurt over de bo- Deze foorten worden door den tydt ongemeen Broot. Zy Zwemmen, en zwabbelen met hunne vlerken aan ftrandt , om hunne cieren. in "t zandt tot uitbroejing te leggen, die Zy niet ceri teffens, maar verícheide te gelyk achtereen, by malkander leggen, en daar met hun bek zandt over heen dekken, waar op — venlyfíche fchobben zynde de fchobben van het wyfje lichter zy door de zonne in vier weken tyds worden uitgebroeit. Dan gecl, gelyk ook vanonderen. Het hoofdt is van onderen glan- kruipen zy weder te water, tot dat Zy gedrongen worden cen zig rood. Num. 4, [C apre TAB. L XXXI. ——— ' rad deis. Pe NNSSENSSENINT NS E CNN e S ERE Ww 33 Ed RN p ZA WW DURS SNNNNNSS f, i ENSNSSNNNS E NNNN RN NS NN SNCSNS S Y M É 7 I s MIS d I e M D SS SN 2A. | T OR e cR - raro aep os m de E NEN ed SE | JM Ii | VI i THE SSANU R. US 12f- Num. 4. — Millepeda major , ex Nova Hifpania. Inter alia rariora animantia & hanc infignem Millepedam & portu Gaditano accepimus, duobus fupra triginta ex articulis conflatam , quorum finguli binos emittunt pedes , i. e. quatuor fupra fexaginta fi omnes fimul computes. Praterea tamen bini prope os prodeunt unci, nigris, acutis, incurvisque unguibus terminat, quorum ope pabulum fuum, de aliis infectis petitum , arripit Animal. Quin & 6 corporis pofticà parte bini adhuc infignes pedes erumpunt. — Pedum quilibet quatuor conftat articulis, fingulisque ' ultimorum articulorum apicibus niger haret, uncinatus, unguis, acuminatus admodum, & incurvus, qui progreffui infervit. Ita autem conformatz funt omnces alix, quibuscunque demum ex oris oriundz , Millepedz , ad minimas usque noflrates. E parte fua anticà caput ,. grandiore reliquis articulis à fegmen- to conftans, bina protendit cornicula, longiora, in acumen convergentia, multisque jun&uris divifa, hinc, pro Animalis lubitu , quamcunque in partem flexilia. — Ex vetere nave Societatis Indie Orientalis , dirutá, educta aliquando obtinuimus plurima horum infe&orum, viva, una cum ovulis fuis, vivos iam faetus continentibus , quz diu equidem füb terrà in vità confervavimus: at ovula, quz Sinapi feminis ma- gnitudine erant , ob fotus requifiti defectum füffocata tandem funt. Majorem fíánquam eà, quàm hic reprzíentamus, vidimus hujus fpeciei Millepedam. —^Operimenta, quz cjus articulis incumbunt, fupra convexa, fubtus plana funt inftar Teftudinaceorum. Num. 5. Millepeda, Orientalis , omnium maxima. Angufti hujus articuli, annulorum quafi inftar inter fe jun&ti , ED MR UN certé plures , quàm in precedente, emittunt pedes; unde Millepedz nomen ipfi revera competit. In quatuor pariter articu- los pedum finguli divifi funt. ^ Corpus ejus oblongo-teres eft, quale Serpentum ita dictarum bicipitum. Caput rotunda tegit Íquama , lata, ícutiformis: íüb oculis vero, admodum minutis, bina eminent cor- nua, tribus ME erüculis, craffis, diftinda. — Segmenta corporis ultima bina, annularia, cauda proxi- ma, pedibus carent. 1 Num. 6. Animalcula hzc quieti fe datura hac ratione fefe conglobant, caput primo verfus medium corporis ad- ducendo, tumque pedes omnes, ordinatà ferie, dorío adplicantes, caudá demum ultimo quoque con- 'tractà: quemadmodum Serpentum quzdam fefe convolvunt dormiturz. Ita compofita interdiu dor- miunt; no&u vero, juxta Indorum Mme celeritate , vix oculis adfequendà, circumcurrunt. Millepeda minor, ad [ommum compofita. Num. 7. MMillpeda Marina , "nboinenfis. Eft hzc fingularis fpecies Teredinum majorum , quz , veteribus il palis maritimis delitefcentes, inde fe fuftentant, marime hinc Teredimes vocatz. — A capite ad caudam usque, utrinque, tribus horrent feriebus fafciculorum , minores echinos, aut fubtiles pi&orum penicillos, referentium , lucidis & multicoloribus à fetis conflatorum. — Supina hujusce Teredinis facies brevibus pilis hifpida eft; ejusque fegmenta annularia ^ anguíta Num. 4. Grote Duixendbeen uit. Nieww-Spanje. Onder andere fraaiigheden van gedierten is ons ook deze gro- te Duizendbeen of poot van Cadix toegezonden, beftaande in twee en dertig leden, komende uit ieder lidt of verdecling twce oten, het welk maakt vier en zestig poten, bchalven nog twee klaauwtjes, met lange, zwart-puntige kromme, perum aan den bek, daar zy hun voedfel mede vatten van ander gedierte, dat zy aazen. Achter aan het ftaarteinde zyn nog twee lange poten. Ieder poot heeft vier leden, en alle de laatife leden-einden heb- ben een zwarte, hakerige, klaauw, zeer puntig en krom, daar zy oplopen. Zo zyn mede alle, die uit andere Tanden en gewet- ten komen, tot de kleinífte toe, die wy hier te lande hebben. Voor aan het hoofdt , dat uit een groter en breder lidt befítaat, komen twee lange horentjes, die puntig toe lopen, en uit vele leedtjes beftaan, om die te kunnen draaien en keren zo als zy die willen hebben. Ons zyn cens uit cen oud Ooft-Indifch fchip, dat gefloopt wierdt , verfcheide van deze dieren levendig met hunne ciertjes, daar reets jongetjes in waren, gebragt, die wy lange levendig hebbea gehouden in aarde, met hunne ciertjes, die in grootte als moftaard-zaadt waren; maar om dat zy hunne natuurlyke uitbroei niet hebben gehad, zyn zy verítikt. Nooit hebben wy groter van dit foort van Duizendbenen gezien dan deze, die wy hier vertonen. Der zelver lede-dekfels zyn van bo- ven verheven,, en van onderen plat, gelyk die der Schildpaddea. . Num. $. Orientaal[che Duizendbeen van. bet. al- lergrootffe foort van dit. ge[lacht. Des zelfs-(malle leden zitten als geringt aan elkander, en heb- ben ontalllke poten ,^welke de voorgaande verre overtreffen, komende daar omtrent inet hunnen naam van Duizendbeen over^ cen. Dezce hunne benen zyn mede in vier leedtjes verdeelt. Het lyf van dezen worm is lang en rond, gelyk een twechoofdige zo- genaamde flang. Het hoofdt is bedekt met een ronde, brede, Íchildige (chobbe, en onder de oogen ,; die zeer klein zyn, ftaan twee horens, ieder uit drie dikke leedtjes beftaande. De twee laatíte , ringachtige , leedtjes hebben aan het ftaarteinde gcen poten. n Num. 6. fbeelding «van een. kleiner foort. [la- pende Duizzendbeen. AIs deze diertjes zich ter ruft willen begeven, flingeren zy zich in.de rondte, leggende dan het hoofdt in 't midden, cn de pore alle in cen geregelde order over den rugge heen, en de aart het laatftej (gelyk cenige flangen in een krul zich omwin- den) en zo gaan zy flapen over dag. :'s Nachts zyn zy zo rad in "'tlopen, dat daar, volgens het getuigenis der Indianen , gcen oog op hechten kan. : Num. 7. mbonfche Zee-Duizzendbeen. Dit is een byzonder foort van grote houtworm, die zich in oude zeepalen onthoudt, om daar in zyn voedfel te vinden. Hy wordt gemeenlyk de Zec-Teredo genaamt. "Zy zyn van 't hoofdt tot den flaart, aan weerzyden, met drie rcien topjes, als kleine borfteltjes, uit fyn wecrlchynend haair, van velerhande koleu- ren, naar de gedaante van een fyn fchilders pencecl, geformcert. Deze worm is van boven over "t ]yf kort ruighaairig, en fmal Kk z van RERUM NATURALIUM angufta'admodum funt & mollicula. Pedum vices fupplent tres ille. fafciculorum feries , quibus, tan- quam Piícium pinnis, fefe promovet Animal. . . Num. 8. -Millepeda, Marina , Belgica. Sxpe multumque folicitato mihi, ut fpecimina quzdam perniciofiffimarum illarum Teredinum , quz, tanto cum regionis noflrrz damno, exedendis ha&tenus palis maritimis inhiarunt , una cum ligno ipfo, ab lis perterebrato, ad aulas Magnatum, aliosque Viros przftantes, extraneos, transmitterem ; quo fuz hi ithec contemplandi Pros cupidini polfent fatiscere, tandem incubuit neceffitas ; ipforum explendi defideria. — Aliquot ergo palorum frufta, quousque fub aquis fundo infixa. fleterant , variis ex oris mari- timis Belgii hos mihi adportari juffi, ut vivos inde educere ipfe poffem vermes iftos. — Vidi fic cos, magnitudine admodum inzquales, fuis in tubis, aut excavatis quafi foffis fiftulofis , humore aqueo lim- pido plenis, vivos veluti natare. Notatu vero dignum eft, infe&um hocce, uousque perterebrando in intima ligni fefe penetrat , co etiam usque vaginam, feu domicilium fuum, NEUES ,excuflà fcilicet equa- biliter in omnem fui ambitum materie calcarià, mox concrefcente & durefcente , intus polita & fplenden- te: nata vero hinc vagina ipfo cum incola fuo accrefcit & ampliatur. Noftri non eft infitui, mul- ta hic iftis de infectis commemorare: quum id à pluribus hodie rerum naturalium curiofis. fa&tita- tum fi. In Tomo hujus Operis tertio, ubi de variis marinarum Plantarum fpeciebus agetur, infigniora vermium marinorum genera adjungere conftituimus. Nunc eam duntaxat ob rationem hujusce Teredi- nis, quz palorum noftrorum bafibus fcfe- infinuat, icona damus; quia pro parte cum Amboinenfi illà majore convenit quoad pinnatos illos pedes & articulos. Capite tamen ab Amboinenfi Fig. 7. prorfus diftat hecce noftras: 6 tereti enim ore ejus bini prominent dentes, longi, forcipum zmuli, qui pro lu- bitu Animalis emiffiles funt & retractiles. — Ifthzc vermium fpecies in foramina Teredinum , ligna exeden- tium , fefe penetrat, earum foffas invadit, Teredines difcindit, interficit, fibique in pabulum convertit , rout in hac fig. exhibemus; qui enim fub lit. A, B hic reprafentatur vermis, à me ipfo à perterebrato liste dietus elt. A fiftit fruftulum ligni perforati; B verb vermem ipfum , ligno inheriem. 132 Serpens , lemnicata , -venufliffana , "Americana. Num. 9. Prz aliis iftam jure vocaveris Naturz opus perfectiffimum : à capite enim, elegantiffimé pi&to, ad fi- nem usque caudz acuminatz , juxta totum fuperni corporis ductum, nigre decurrunt teni, circulari- bus ocallis diftin&z, lemnifcum quafi acu. Phrygiá pictum referentes, albicante fuper fando anguftis la- tioribusque tzniolis ornatum. . Ocelli & puncta faturaté rubent. TABULA OCTUAGESIMA ET SECUND A. Num. r. Chamaleo, Mexicanus , [eu Cuapapalcatl. Dorfo cft admodum curvato, craffo corpore, habituque inconcinno. Caput tamen trigoná ornatur co- roni, duro ex cffe confe&tà , cujus angulofa latera , nequaquam dentata, fed tuberculis in omni ambitu , Í margaritarum van dezen gehecl anders, als de voorgaande by Fig. 7. Uit de ronde bek komen twee lange tanden, als knypers, te voor- Íchyr, die zy in en uitfteken naar hare begeerte. Deze wormen kruipen in de gaten van de vernielende wormen , ínyden en kwetfen de zelve, om ze te verteeren, en tot voedíel té gebrui- ken ; kruipen in hare Joopgravsnd om ze te doden , gelyk wy. hier in fig. vertonen , die wy zelf met het doorgeboorde hout, daar zy in zaten, hebben uitgehaalt, en met A, Wezen. van geringde leedtjes, die zeer zacht zyn. In plaats van poten zitten hier de drie reien topjes, als vifchvinnen, om zich daar mede voort te roejen. Num. 8. Hollaudfche Zee-Duizendbeen. Na dat wy veelmalen verzocht en gevergt waren , van de fchadelyke zce-paal-wormen , die ons landt zo grote fcha- ADAC de hebben toegebragt, buitens lands aan grote hoven, en andere voorname lieden te verzenden , uit eene nieuwsgierigheit om dit ongedierte te zien , met het COO E RSOLde paal-hout daar nevens, zyn wy genoodzaakt geweeit, om de begeerte van die, Liefhebbers te voldoen, eenige paaleinden, zo verre de zelve onder het water in den grondt hadden geftaan, van ver- fcheide zeeplaatfen der Vereenigde Provinciéntelaten komen , om de wormen daar zelf levendig uit te halen. Men bevindt de zel- ve zeer ongelyk in Brot in hunne Zz5uli , of doorgeboorde py- pige loopgravens, die vol met klare Xenue vocht gevult zyn, daar zy levendig als in zwemmen. | Opmerkzaam is het, dat dit wormige gedierte, zo verre het in 't hout boordt, te gelyk zyn huis of woning maakt, overal egaal in rondte uit een kalkachtige ftoffc, die ten eeríten fchillig en hard is, enzich naar binnenwaarts wecríchynend en glanzig vertoont. INaar zy aangroejen, wor- den hare-loopgravens wyder en groter. Wy hebben niet voor- genomen hier van dit ongedierte vecl te fchryven, nademaal reets door verfcheide Liefhebbers en Kenners daar van is gefchreven. "Wy hebben befloten van de verfcheide grote foorten van zeewor- men in ons derde Bock , daar van velerhande foorten van zecge- waffen in zal gefproken worden, in 't brede te handelen. Tegen- wootdig is ons oogmerk voornamentlyk aan te tonen, dat deze hier in plaat vertoonde Zeredo, of houtworm, die van onderen in de zeepalen groeit, ten dele met de grote Amboin(che over- cenkomt met zyne vinnige poten en leden: doch het hoofdt is A is een ftukje doorgeboort hout, en B de worm, die nog in 't hout zit. Num. 9. Uitmemend fchoue Strikflang , uit de Spaan[che Weff-Indien. y mag voor anderen een meefterítuk van de Natuur genaamt worden: want van het hoofdt, het welk zeer fraai getckent is, tot aan het cinde van den puntigen flaart, langs het gcehele bo- venlyf, lopen zwartc ftrepen, met ronde gogjes» als een [asp duurt lint, op een witten grondt, met fmalle en brede lyntjes verfiert. De oogjes en ftippen zyn donker rood van Yerwe. TWEE EN TACHTIGSTE TAFEREEL. Num. i. Mexikaanfche | Kameleon , of Cuapa- palcad. Hy is hecl krom van rug, en dik van lyf, plomp van gedaan- te. Doch het hoofdt is fierlyk gekroont met een drichockige en hard gebeende kroon. De hoekige kanten Zyn niet getand ; maar rondom met heuveltjes , als of het pareltjes waren, bezet , die over z c z: le i9) IO xooedr-ocons PESOS. mie. q 27777 7 277 Pe ELE, «« NNS S SN NS à e p /i ; (N AM S ZZ P 7 "A Zn 7 LA « S 977 7 "a a LA f zz zu () "^ L ze UP a. DEA zai Ur SN p oe eode Au TEC 79-6 777 arr], o coo [ed ooe c Oo «n O52 O90 ecococO. oo Doo occ oo, [9*7 Oo oco Cyoc e oco O OO. KCROTHENES osuté ud pr ta A P - D ÉÁm a A a A m S ra ee a n a 2. M P E as aa o — uL m o RE 2E — M T --- "La ma a A P te SS o — m gam a A tra T rc -— ce Po — TM — E a ET n — AA — ——— - MO m a ND UN Tg a E T gg Am a —— DIA. I au ME e e m rr ERU E EE EE EAM : - : rrr is — A a Ó— — — Pr MEI ——MMM————-.- —À —— ———— M — — ——— — Ti H.BELS-ALU: RLU 133 margaritarum inftar extantibus , per ue totam frontem & nafüm etiam confpicuis , fimbriata funt. Inglu- vies, & tota corporis pars fier dh quafi dentibus horret ; fimilibusque & cauda prona facies aípe- ra eft, ubi fenfim minores fadi, ad crifpatum. tandem ejus fitim prorfus evanefcunt. — Saturaté cinereo- grifeus color hujus dorfum & ventrem tingit. Cauda crifpula cniis veluti annulata eft, — Ventris latera , ex cinereo diluté flava, Íquamulis rotundis, eminentibus, ex fubruffo, marmoris inftar , Variegatis, & quafi undulatis, teguntur. — Foemella hac eft, caudamque plerumque furfum reflexam gerit , dum mafcu- lis illa deorfum pendula & minus crifpa eft , prout in Lacertis quoque obfervatur. Num. 2. Chamalo , Orientalis , ex Amloiná. Amboini nobis hic miffus eft, unà cum nonnullis junioribus, quos Num. 4 & 5 reprefentat.— In Molluccenfibus quoque infulis eos provenire, teftatur Fr. Valentyn. Et hzc Foemella eft , uti crifpa docet cauda, furfum reflexa. — Mitra, feu corona capitis aliter omnino comparata eft, quam in priore; quippe referens fpeciem. cucullarum , à parte poftica lo & ex[tante margine munitarum , quibus olim (& vel hodiedum nonnulla) foeminz pifcarie, prifci evi, hic in Belgio uti folebant. Neque tamen multum extuberat ifthec corona, fed applanata eft, & Íquamulis albis, prominulis , tanquam margaritis, fim- briata. Rictum quoque fimiles obfident Íquamulz , totumque corpus, qux tamen minufcule funt. Oculi, annulo cin&i, grandes, rotam currüs radiatam referunt; dum pupilla modiolum rote emulatur, & Ípatia intermedia varió elaborata funt. Spina dorfi & tota cauda tam gibberofz protuberant , ut fingu- li articuli facile diftingui queant : idemque de coftis verum eft; quamvis nec gracile, nec macilentum fit Animal. Corpus ex cinereo faturaté grifez , caputque, cum pedibus & caudà, dilutiores paulo fquamu- la tegunt. . i Num. 3. Cham«leo , Ceilonicus , [ubcrocei. coloris. Squamz omnes, margaritarum inftar elevatz , fupra lucida funt & refplendentes. — Mitra, feu cotona ejus rurfum alio fe modo habet , quam in pragreffis ; fiquidem infignibus & prominulis veftiatur Íquamis, fingularique artificio rotundis extantibusque tuberculis fimbrietur. Os admodum amplum, longamque porrigens linguam , obtufiore multo eft apice, quam inaliis. Fauces vero omnibus valde patulz funt ; inque has totam linguam retro trahere, rurfusque quam longiffimé inde evibrare queunt. — Dorfum hujus denticulis caret, at prona corporis pars, à maxilla inferiore ad anum usque, iisdem minufculis obfeffa eft, Pedes, uti priorum omnium, binis, ternisque concretis digitis conftant. Mafculum hic rcpracfentat ; quum cauda ejus, deorfum pendula fit. Formicis autem. veícuntur Cbamzleontes, uti Myrmecophagi, linguáque hinc adeó prolixá praediti funt, quam facile retrahere & emittere norunt. Pradam capturi linguam , quàm longiffime exertam , in- torquent circum arboris ramum qum Formicz aliave infecta , hauriendi inde pabuli gratià, petunt: his vero medio in opere ferventibus, faucibus intrudit, ei fuftentando infervitura. over t ganfche voorhoofdt en den neus lopen. De onderkrop en 't gehele onderlyf zyn getand zaagswys, als mede de ftaart van onderen , daar zy allengskens verkleinen, en naar het gekrul- de uiteinde geheel verdwynen. Deze is donker afchgraauw over den rug en onder den buik. De gekrulde ftaart is gebandeert, of geringt. De zyden van den buik zyn licht afchgeel over de kleine, ronde, verhevene fchobben, met rosachtiger verwe ge- marmert, als overwatert. Deze verbeeldt een wyfje, dat zyn ftaart gemeenlyk naar boven omgekrult draagt , terwyl de man- netjes nederwaarts, en minder gekrult zyn,gelyk men by de Ha- gediffen vindt. Num. 2. Kamelem uit Ambon. Deze Kameleon is ons van Ambon gezonden, nevens eenige kleine, of jongen, die hier by Num. 4 en f gefneden ftaan.. Vol- gens Py. Palentyn komen zy ook van de Molukfche Eilanden. Deze is een wylje, gelvk blykt aan den gekrulden ftaart, dien hetopwaartsdraagt. Het kapíel of de kroon op 't hoofdt is ganfch anders als die der voorgaande , en gelykt naar het kapfel, dat eer- tyds (en nu nog eenige) oude Holland(che vifchwyven plegen te dragen, van achteren met een breden opítaanden randt. Deze kroon, of dit kapfel is nict verheven, maar platachtig, met ver- hevene , witte , fchobbetjes befoomt , als of zy beparelt was. De bek is ook mct geparelde fchobbetjes bezet, als mede het, ganíche hoofüt, daar echter de verhevene ronde fchobberjes klei- ner van zyn. De geringde oogen zyn groot, en gelyken naar cen radt van een wagen met fpeken. Het binnenfte gezicht ge- lykt naar de nave in 't radt, verder met verfcheide tuffchendc- lei doorwerkt. Het ruggebcen ftaat met den gchelen ftaart zo gebult uit, dat men daar byna ieder gewricht van zou kunnen un. d. nen. inguam fubito retrahit Chamaleo , captaque fic animalcula ifthec unà Ita vi&itat animans animante. Num. 4 & 5. tellen, gelyk mede de ribbén : echter is dit dier niet fchraal, noch mager. Het is donker afchgraauw over 't lyf, met wat lichter verwe over het hoofdt : de benen, en de fílaart zyn gefchobt. Num. 3. Ceilonfche Kameleon , over "t gehele lf licht geel , of bellende maar Saffraan-geel. De fchobben, die alle als geparelt en verheven ftaan, zyn van bovenlicht en glanzig. Deze hceft weder een andere któon, of kapfel, als de voorgaande, met groter, verhevene, fchobber bekleed, en fierlyk als riaar dé kunit befoomt met ronde heuvel- aclitige opwerpfelen. De bek,, die heel wyd is, en daar een lan- ge tong uit fleekt, is van vorer veel ftomper dan die van de an- ere. Zy hebben alle een wyd keelgat, daar zy de tong heel in te rug kunnen halen, en wederom lang uitíteken. Deze is over den rug niet getand , maar onder 't lyf met kleine tandtjes, van de onderkieuwen af, tot aan de opening by den ftaart. De poten zyn gelyk die van alle de andere, met twce en drie klaau wen aan elkander vaft gehecht, of gegrocit. Deze verbeeldt cen man- netje, om dat het zyn ftaart laat neder vallen. De Kameleons eneeren zich met Micren, gelyk de Micren-ecters: daarom heb- [ES deze dieren lange tongen, die zy gemakkelyk in en uit kun- nen halen. Om hun aas te vangen, ftcken zy hunne tong lang uit, ílaan de zelve over een tak van een boom, daar de Mieren naar lopen, als mede andere gekurvene dieren; maar als zy. hun voedfel en vocht daat uit menen te halen, en in hun befte fleur zyn, trekt de Kameleon de tong fchielyk in, verftrikt daar me- de andere diertjes, die gevangen zyn, en hem tot voedícl die- "o leeft het cene dier van het andere. LI Num. 4 en f. 134 RERUM NATURALIUM Num. 4 & 5. Chamaleontes , pulli , "mboinenfes , mas €9 femina, Num. 4. Mafículum , Num. ; fcemellam exprimit. Colore autem, & habitu cum majore fub Num. 2. conveniunt. Sceleton. Chameleontis. N um. 6. TABULA QGTUAGESIMA:ET TERTIA. Num. r. —Lacertus, orbicularis , [pinofus , frve 'Tapayaxin ; ex Nova Hifpania. Orbiculares hi Lacerti in novà prafertim Hifpanià commorantur , rariffimique funt. & valde fingula- tes: totum enim corpus, caput, pedes, & cauda, albicantibus fpinis, pungentibus inftar acuum , hor- rent. Squamis etiam concinnis veltiuntur , Nei CquE coloribus, uti albo, nigrofufco, fübruffo, grifeo, cinereo, helvo, variegantur. Pedes, horumque digiti, acutiffimis armati unguibus nigris & incurvis, pulchré quoque fquamati funt ad extremum usque apicem , & marmoris inftar varigati. Caput curtum eft & durum, trigonum , Chamzleontum capiti feré fimile, ab antica parte obtufum. — A radice nafi , fü pra oculos, przgrandes & admodum lucidos, per frontem porrigitur extuberans quafi fcutum , inde ad cervicem usque extenfum , & cum dorío coiens. — Vid. Hermaudes Lib. IX , c. 16. Num. 2. Sic prona corporis pars confpe&ui patet. Lacertus , orbicularis , prior , im. dorfum veclinatus. Omnia heic fquamulis uniformiter veftità, & Rhomboideis lineis ordine pi&ta funt. Squamulas pigmentum fubluteum variegat. Pedes & digiti fubtus quoque fqua- mis obdudli funt ; idemque & in caudà locum habet, quz infra annulata eft. Num. 3. derpens , Guineenfís ; variffona , fra fuii » infra albi coloris , Millio Zi. Squamz ejus fupernz , ex fufco rubrz, longiufculz , per totam corporis partem füperiorem , latis, al- bisque diftinguuntur annulis , ad ultimum usque caudz apicem ; Íquamarumque rurfus albitudo dilutà ru- bedine marmoris in modum variegatur. Venter feré totus albicat , pauco rubore intermifto. Caput pro- lixum eft, ri&usque amplus, albo limbo fimbriatus. | Oculi lucent. albumque collare cingit collum. — Africanis AMillio appellatur. o Num. 4. Frontem infignes fquamz tegunt, Chamaleo , ex Africa ,colore nigricante , at pectine albo fupra dorfum decoratus. Ex oris Barbariz translatus inter maximos eft, qui hactenus cogniti funt. Lingua exferta inverfam 1cfert linguam bubulam , fupra plana & acuta, fubtus craffa, longéque retro in fauces protenfa , captando Num. 4 eng; Twee jonge. Kameleons. uam Am- bon, een mannetje en een suyfje. Num. 4 vertoont het mannetje, en Num. f het wyfje. Zy komen in verwen en gedaante met de grote, Num. 2, overeen. Num. 6. Geraamte vam eem Kameleom., DRIE EN TACHTIGSTE TAFEREEL. Num. r. Rond-gebuikte Hagedis , of Tapayaxin , uit Nieww-Spanje. Deze rond-gebuikte Hagediffen onthouden zich het meeft in de Spaanfche Weít-Indién. Zy zyn zeer raar en vremd, met witte, puntige, doornen, als naalden, over het gehcle ly£ als bezet , ge- lyk ook over 't hoofdt , debenen, en den flaart. Zy zyn ook fraai gefchobt, en met verfcheide verwen als wit, donker bruin , ros- dchtig, graauw , afchverwig, en vaal , overmarmert. De po- ten en klaauwen zyn ten vollen uit fierlyk gefchobt en gemar- mert, met heel puntige , zwarte, kromme, nagels aan de klaauwtjes. Het hoofdt is kort en hard , driekantig, cenigzins met het hoofdt der Kameleons overeenkomende, van voren ftomp. Over''t voorhoofdt, tot voor aan den neus, hebben zy als cen verheven fchildt, dat boven de oogen, die groot en helder zyn, tot aan den nek, of hals, met den rug is vereenigt. Zic ZAr- nandes, IX B. 16 Kap. accom- Num. 2. De zelve Hagedis ,op har vug. gekeert , om «an ouderen be[chouswt te. kummen worden. Zy is overal op een cenparige wyze met fchobbetjes bedekt, en met leintjes ordentelyk gefiert. De fchobbetjes zyn met een geclachtige verwe als overmarmert, De poten en klaauwen zyn . mede van onderen met fchobben bezet, gelyk ook de ftaart, die van onderen beringt is. Num. 3. Zeer vare Guineefcbe flang , bruim. vood van boven , en «vit van onderen "genaamt Millio. Zy is over hare langwerpige fchobben met witte, brede, rin- gen over het ganfche bovenlyf, tot aan het uiteinde van den ftaart , met licht rood over de witte fchobben als gemarmert. De buik is byna geheel wit, met rood vermengt. Het hoofdt islang, met een breden bek, die met een witten foom is omge- boort. Zy hecft heldere oogen, met grote fchobben op 't voor- hoofdt, en een witten halsbandt, De Afrikanen geven haar den naam van Millio. Num. 4. Zfrikaanfche Kameleon , van. een. zewart- achtige verwe, en verfierd oer. den kop met een vitten. kam. "y is van de kuften van Barbarye, van het grootfte foort, dat 'er bekend is. Zy hecft een uitftekende tong,, die naar een ver- keerde offentong' gelykt, zynde van boven plat en fcherp, van onderen dik en lang in de keel, en dienende om haar aas, als j . mieren, B e- 7 i NS SM AS ANY ENNNSTA S) NS Y» " s - id EL LZ S iS e S j j / Du) HA 2o // 24 z m d d, d n T - -SS 77, P4 c zr 077777277 77 ere rs — 7 4 S id 2 NS E : : ; e NS ^ Y 22 UU NP] e j | . : vi ] 3 : ) / /j j N M rd sh ! | » x 237 lj m » LL /7 77 E 7 ; 4L, h D (LIU ag I, Ew JC NN N : 6 SN L2, . [A S DANA ARES Z2 4£7X XC ZA NEN. LESER 22, FS T Ce ALL LTTT Er. J LUTEA Y í ex HU ESI d s suus : purse eere ZA - PA SSSYMRAQAMEMULIY 4 á (ia e AXVNLEE EDS. . t VM YD, : OMNE x. A ZASUPS— s; ; NA. P zen Y e y TUNHAREBBPEmaAD EU S 135 accommodata , & deglutiendo ipforum pabulo, uti funt Formice , Miufez, Culices, ei infidentes, — Per dorfum ejus ad caudz finem usque pecten albiffimus protenditur, quem lata flipat tenia, nigricans, eà- dem vià decurrens, éque fui medio quafi porrigens album iftum pe&inem. —Caterüm corporis, capi- tis, & caudz fuperficies , ex dilut& cinereo variegata , & flammis vcluti pida eft. Crura longa funt & gra- cilia. Pedes, craffi & inhabiles, quinos gerunt digitos, quorum prior, cum pollice, tresque pofteriores inter fe mutuo concreveré , laneis rufticorum manicis haud abfimiles. — Unguiculi tamen , incurvi & acuti, haud concreti, fed liberrimi fant, ut horum ope tanto firmius alicubi fe ibis queat Ánimal. Plantas pedum craffus tegit callus, cujus poftica pars in nonrtullis tam lata eft, ut calcanei analogon formet, cui inniti poffunt. ; . Num. 5. Chamaleo , Promontorii Bona Spei , caruleo alboque colore , smarmo- ris inflar , variegatus. Cauda maximam partem diluté cinerea elt. Capitis forma diverfa penitus à prioribus. — Corona cjus, plana , in limbos elevatur dentatos, & oblonga , ab oris apice ad cervicem usque , protenditur, ibi in pli- cam definens, collaris xmulam. —Catera precedentibus fimilis eft, tenuibusque Íquamulis, tuberofis, veftitur,. -Dum vivit Chamzleo, corporum , quibus infidet , colores faturatiores & lucidos, uti cxruleum , rubrum , flavum, viridem induit; Íquamata nimirum ejus cuticula, levi & fplendidá, incidentes colo- rum radios repercutiente : in mortuo vero nihil horum contingit. "Vivos fzpius poffedimus, iisque formi- cas exhibuimus, quibus tamen haud vefcebantur, fed nullo cibo ufi, in baculo defixi manentes, immo- ti fere , nifi. quod. oculos nonnunquam intorferint, tandem poft aliquot hebdomadas prorfus emaciati penere. TABULA OCTUAGESIMA ET QUARTA. i: Num. r. Serpens , Zmericana , Jmphisbaena. Squamarum eleganti apparatu, & annulis tum integris , tam dimidiatis, ex candidiffimo & plumbeo quafi colore varicgatis , fefe oftentat. Num. 2. — Sepe, Dryinus dius, Americanus. ' Dryinum inde vocant, quum quercuum in cavis delitefcat : ab Homine vero , aliove animante , ubi con- tre&atur, foentiffimum quoddam emittit liquidum , monitorium quafi, ne quis propius ipfi accedat. Ejusmodi autem fcetidum Dem ab indigenis Serpentibus, vivis, contrectatis, excerni quoque vidi. mus; coque excuffo nec mordent, nec laedunt deinceps quempiam. —Hujusce Serpentis morfum admo- dum venenatum effe ferunt. — Caput ejus elegantiffimé pi&um , truce vultu, & dentibus acutis , confpi- cuum eft Squamz infignes, circulares, corpori fupino infident, partim albis, partim rubris fingulze lineis , fingulari ornamento, diftin&e. Differt autem penitus ab illa fpecie , quam fub hoc nomine de- ícripferé veteres, — Vid. Raji Syn. Anim. p. 290. . mieren, muggen, en vliegen, die zich daar op komen zetten, mede te vangen en in te zwelgen. De kam over den rug is ganích wit, lopende tot het ftaarteinde met een breden, zwar- ten, bandt, mede over den rug lopende, daar de witte kam in het midden uit komt. — Verder is dit dier licht afchverwig over ?t lyf, "t hoofdt, en den ftaart als gemarmert en gevlamt. De fchinkels zyn lang en mager. De poten, die plomp en dik zyn, hebben vyf klaauwen, waar van de duim en de certte vinger aan malkander zyn gegrocit , gelyk ook de drie achter-vingers, gely- kende naar der boeren wolle wanten. De kleine, kromme, pun- tige, nagels zyn volkomen los, en vry, om zich beter vaít te kunnen houden. Zy hebben dik eelt onder de vooten, waar van by eenige de rmm maken, daar zy op kunnen fteunen. . Num. g. Kameleou an de Kaap de Goede Hoop , licht blaawwacbrig , met. avit gemarmert. Dé flaart is meeft licht afchverwig. Het hoofdt is ganfch anders dan dat van den yoorgaanden. De kroon is plat, met ver- hevene kanten, en getand langwerpig , beginnende voor aan den bek, en fcheidende in den nek, met een vouw als een halsbandt. Verder komt de zelve in gedaante met den voorgaanden overeen, en is met gehecl fyne gepukkelde fchobbetjes bekleed. Als zy leven, trekken zy de hoge kleuren, waar op zy gezet worden, als blaauw, rood; gecl, groen, enz. die weerfchynend zyn, aan zich: want om dat hunne fchobbige huidt glad en glanzig is, maakt het een reflexie; maar als zy dood zyn, geeft het geen verandering. "Wy hebben zy zclf dikwils levendig gehad, en hen mieren voorgehouden; maar zy genicten nicts, blyven zich € zo breed en ruim zyn, dat zy als een hicl Num. 5; op cen ftokje vaft houden, en verroeren zich weinig,, behalven dat zy de oogen verdraaien. Eindelyk na eenige wcken hecl ma- ger geworden zynde, kwamen zy te fterven. VIER EN TACHTIGSTE TAFEREEL. Num. i. JFeff-Indifch Slaugetje , met: een. flom- pen fflaart. Het is zeer wit en blaauw , als loot-koleur, geringt, met hal- ve en hele ringen, en fraai gefchobt. Num. z. Srmkflang , of Eike-flamg , uit Weft-Indi£. Zy wordt aldus genoemt , om dat zy zich in holle Ei- kebomen onthoudt. Wanneer zy van een menfch of dier wordt aangeraakt, laat zy eenig vocht vallen, dat lelyk ftinkt, en ter waarfchouwinge ftrekt, dat men niet te digt by haar moet komen. Dit ftinkende vocht hebben wy de inlandíche levende langen ook zien afgaan. Als men ze aantait na dat die vuile Ítoffe van haar at is," zullen zy niet byten; of iemandt befchadi- gen. Daar wordt van getuigt, dat de beet van deze flang zeer vergiftig is. "y hecft een íchoon getekent hoofdt, cen wreed Bezicht, (cherpe tanden, grote, ronde, fchobben op het boven- Iyf, die half wit en half rood geftreept zyn op ieder fchobbe, dat hen fierlyk vertoont. Zy is geheel anders als de oude Íchryvers haar hebben befchreven. Záe wat 'er Rajus van zegt Zim. pag. 190. Llaz Num. 3. RERUM NATURALIUM Lacertus, Africanus, cauda. [pinofa. I2» Num. 3. Mafculus hic caudá fpinis horrida, & capite lato, grandi, Salamandram refert terreftrem. Lingua craffa, brevis, eit. Capitis fupremum fquamz tegunt infignes, admodum venuftz. Oculi valde vi- dentur minuti effe, fiquidem fuperiores palpebrz , To facillimé illis fefe obrendant. Ita fcilicet ca- vit Conditor fapientifimus, ne, dum per fenticeta fe tque Animalculum, oculis quidquam immineat noxz. Supini corporis, pedumqde, fquamz diluté carulei funt coloris, laterales vero faturatioris, qua- fi plumbei. — Lineolz faturaté fpadicez íquamulas praterea pulchré diftinguunt ad dimidiatam. usque cor- poris partem , tum & per femora & pedes. Pedum quilibet quinque pollet digitis, hosque acuti & adunci ungues armant, prout in toto Lacertarum genere obtinet. Caudam ab extremo trunci REPE Íquamz longz, acuminatz, annulatim & ferratim , quafi per articulos intér fe jun&z. — Mafculini hic fexus effe putatur ob capitis latitudinem , & fquamas colli acuminatas atque rigentes, i Num. 4 Lacerta, Africana, cauda fpino[a ; famella. Capite minor cft fuo mare, caudà brevior, aliasque gerit fquamas oblongas, dilutiores. —Catera vero parum differt à przcedente Num. 5 , tam coloribus, quam forma. Dantur & hujusce fpeciei Lacerta in Promontorio Bonz Spei, fed minores multo, & colore obícuré fufco per totum feré corpus pidtz, quas alio loco reprafentabimus. HICASPLUSIESASOIGOTQUASGIESSITSMUAEESD QUINTA. Num. tr. — Serpens Porphyrius , Brafilienfis. Supinam corporis faciem elegantiffima ornat à rubro, albo, nigro, & flavo, mir inter fe miftis, va- riegatio, venarum quafi referens contextum. — Ventrales Íquamz ex albo, nigro, & rubro, quoque pi&z func. Caput latum grandibus tegitur fquamis ver(icoloribus, vitulino caeterum capiti non abfimile, Vul- tus ferox eft. — Rara eft hzc Serpentum fpecies, & infrequenter hasce in oras transfertur. Num. 2. Lacerta , Americana , maculata. Squamulz tenues, ex caruleo albicantes, maculis ex nigro variegatis diftin&dtz , totum corpus uni- formirer inveftiunt, — Margaritas fere effe dixeris fquamulas illas albefcentes , que dorfam verfus dispofita: funt. Lingua longa, emiffilis qualis Serpentum , bifurcata cft. Num. 3. Quum vefte quafi oculatà fuperbiat, Zfrgwum dixeré. al P Quee 4 Lacerta, Americana, minor , cerulea , Argus dicta. Caput & caudam fi exceperis, catera uniformis ornat piura. Caput vero, caudam, & ventrem, color diluté caeruleus, ex nigro variegatus , inveftit. Afrikaan[che Hagedis , wet. eem flele- ligen .flaart 5, bet. mannetje. iNum. 5. Het zelve heeft een groot, breed, hoofdt, gelykende naar de land-S.lamander, met een dikke, korte, tong. Het hoofdt is van boven met fchone, grote, fchobben bekleed. | Het fchynt als of dit dier kleine oogen heeft, om dat de boven-oogleden, die ruim zyn, daar ligt over heen vallen, om dat zy in het doorkrui- pen van ruigtens de oogen niet zouden befchadigen, het welk cene voorzorge van den al-voorzienden Schepper is. De fchob- ben op "t bovenlyf en de benen zyn licht, en de zyden donker blaauw, alsloot. Boven op de fchobbetjes is deze Hagedis met donker bruine ftreepjes tot op de helft fierlyk getekent, gelyk zy mede is over de beren en: voeten. "Zy heeft vyf vingers, of teenen aan ieder poot, mct fcherpe, kromachtige, nagels, ge- lykalle Hagedifen hebben. De ítaart is van het achterlyf met lange , puntige Íchobben , die zich rings- en zaagswyze, als met lecdtjes, vertonen, gefcheiden. Deze wordt voor het man- netje gehouden, om zyn breed hoofdt, en aan den hals opítaan- de, (cherpe, fchobben. : Num. 4. JPFyfje van de Hagedis uit Afrika , met een. flekeligen flaart. Zy heeft een kleiner hoofdt, korter ftaart, en andere, lang- werpige,en lichter fchobben. — Verder verícheelt zy weinig van orgaande mannetje, Num. 3, zo in verwen, als gedaan- te. Dair zyn Kaapfche van het zelve geflacht, maar veel klei- ner, hebbende een donker bruine verw byna over het ganíche lyf, daar wy elders van fpreken. Num. 4. VYF EN TACHTIGSTE TAFEREEL. Braziliaanfche , fchoon gemarmerde , Slang. Num. r. y is met rood , wit ,zwart en geel wonderlyk en fierlyk door een geadert en gewerkt over het ganfche bovenly£. De buik- Íchobben zyn mede met zwart, wit en rood getekent. Het hoofdt is breed , met grote fchobben , van verícheide verwen ge- tekent, in gedaante van een kalfshoofdt. Deze flangen zyn raar, en komen íelden in deze landen. Zy vertonen een grammig wezen. Num. z. JJ/f-Indifche gevlakte. Hagedis. Zy heeft fyne, witte, fchobbetjes, naar den blaauwen trek- kende, met zwart gemarmerde vlakjes over het gehele lyf, van eenerlei tekening. De witte fchobbetjes vertonen zich CENE als pareltjes. Zyy hebben een lange uitftekende, tong , geípleten , gelyk die der flangen. Num. 5. Blaausw Hagedisje uit. de Spaanfche Wefl-Indin , Argus gemaamt. Zy draagt den naam van gus, om dat zy als met Argus-oo- gen overkleed is. Behalven het hoofdt en den ffaart is ze van een gelyke tekening. Het hoofdt en de ftaart, met het onderlyf, zyn licht blaauw, met zwart gemarmert, Num. 4. TAB..LXXXV. A. SNO SENSN SNNNSNS DN SSNS z: XS "7 EA s i 5À SN TUA CÁC À [ Bs d i 1 ZA UN SN ; 274 SONS SAND 3 ? NON ANNSCN Y A 3 M) dx | BOO f. AEN b : NS MAROSP PCI [] : ^ *Y VP? ( b NN NT) 4, PN EJ SM RON T . i iUe y s Mp NAM NT A ^n 1 ANI T MN DL RN SN » 3 d NUR Ade 7 EW SU AA (OS W REOR EU Epl UA : V, SR B SO p £3 NRSWY Yu» A (oj NW d, A 20 NO A 2 (NN WQ f AA ENS UU 72/127 M : EN P vL UU 7] E (T, Ay A n a ntt 12 A du Er TA NS (i ; SPA LE, Ay ^3 SN 1, E DOPO EE c | d RC CT SSOSSRNe NS ECCO J «ANS RES ceeoc e ets 7 À SS IP TT ES " 9 PT MNCCES y , VHS L4 : 7 grt à rg / A $2 s Suse. SEENESORONE eS NC SSNSENUE EE RS GNE S2 j Z MINUTES RSS ORSORNSSESAENOSS NATA EAM CUMpeENEI LE NUSUUNUNUD c i ; auc S A d ; (n mr 7 n 5 ] j di inre Ais ) I, jl : : & » FACIS cu T WN SN sd (f DPI Us i URS: "m TN i a4 / y h z- BIN j/ $ : T e p . r ; | | ZZ (25 " 5j » ETT z E - XUL. E AA . ws CERE US ase ea Cie er 5 " T O24 EN ERSTE SSGORSSNRRNESQ RN OANCUS ] -— Em cc Ae. EE M EINEO : iat ME 7 S u0Ulj iint aae. L4 07H; ; TUAE dU / CIEL z EA I . ZI. c. TS SIT eL DO S Ir. pn al ; e WIS 2; A Ke 27777 T4 AP AV 9 AV A AV AV AV AV 29 E77. li D PTT is PD I ITE : LIII zi (d : 25 Um * Ir [Dt : ui i At 1 3 / Q A) [28 T [Ad i ; : A dl aun V ad ORAL MN i , " j SaL p MA MIHI BOCTTEELTTIÀ : EHI RRALLLLTTT s, A UL B I TP P P A end UE : 27 LL LL cá i 7 SS Sti ed lI rm a ^ VL a EZ Poner 7 2 7 S Y A US ; E T NV ILLLIN IL , 1 " . — IGIBEOBOCS UAR UID UIS! 137 Num. 4 Lacerta , "ZImericana , mayor, Priore grandior hzc eft, & alio penitus colorum adparatu venufta; fiquidem tenues ejus fquamulas; transparentes , albicantes, diluté cinerea obducat rubedo , nigris defuper maculis, Tigrino more, varie- gata per corpus feré univerfum. Caput tamen, pedes, & venter, aturati magis coloris, ex obfcure fufco variegantur. Cauda, craffa, in acumen attenuata , gracilibus undique annulis ambitur. —Craffior caudz pars obícuré fuícis etiam diftinguitur maculis, fenfim tamen evanefcentibus , ubi tenuior illa fit. Ita qualibet in fpecie fingulorum generum peculiari modo ludit Natura: unde vel hinc infinitam fapien- tiflimi Conditoris potentiam perfpicere datur & mirari. MES PEUCLLAVOGCTUAGESIMA ET S"E XS Aj" Num. r. Serpens , ex. Mauritania , fingulari tantarum. apparatu. decora. Caput, diluté fpadiceum , infignes fquamz , lineis albicantibus quafi fimbriatz , tegunt: prztereà ve- ro capitis vertici binze adítant maculae candide , minutam tefferam intercipientes. — Squamz corporis reli- qug omnes, colore dilutiore perfundatz , verficoloribus defuper diftinguuntur tzniis, juxta dorfi longitu- inem ad extremum usque protenfis: harum quz medio conftituta loco eft, croceo colore , huic proximé adjacens diluté caeruleo, hanc veró excipiens rurfum flavo, & ultima tandem, ventri proxima, diluté viridi pollet; dum interim ventrales diluté cineritiz funt. Num. 2. pes Cecilia, ex Mauritania. Oculorum nullz prorfus notz hac in Serpentum fpecie adparent, prout iam ante memoravimus. —Ca- put hujusce exile & lzve eft, os minutum, nares parva. Color caterüm ex cinereo luteus cam tingit. Squamz ejus fatis zquales ,, pulchroque ordine digeltz , extrema liberé pendula ex albo quafi fimbriata oltendunt, Cauda brevis, & velud in fe ipfam coacta, caput craffitie multum fuperat. Ventralibus Íquamis, transverfim fitis, haud, uti plerzque alim Serpentes, przdita eft. Color & Íquamz ejus; quales feré Scinci marini, funt; unde Scimciformem quis haud immerito adpellaverit. Num. 3. Serpens. pufilla, elesans, Mauritana. Corpufculi füpinam pariter ac pronam *aciem clegantiffima , & probe ordinata , váriegatio exornat. Ven- tri, quà anus aperitur, ad hujus utrinque latera, binz adhzrent excrefcentiz parva , fpiniformes , dum utrum generationi dicatz fint, haud certus dixerim : id equidem obfervavi, quod mentula quarundem Serpentum , mafculini fexüs, bifurcata fimplici é radice enaícatur, bifida hinc Serpentum aut Lacertarum linguz aemula. Num. 4. h , -Indi ] blaauw , dan wederom geel, en de laatíte langs den buik licht ume iC we Tndifche Hagedis. groen, en de WEE licht afchverwig zyn. Zy is Blot en gs eene gehst ane CERA ME de voorgaande , van een licht afchrode verwe, leggende op de fyne " qu : Ó "nh xa dooríchynende fchubbetjes, en set VAR Num. z. Cecilia, of blinde Jffaug, van Mauritanie, zwarte vlakjes als getygert. Het hoofdt, de poten, en het onderlyf zyn wat donkerder, met donker bruin overmarmert. Men Ziet in 't gehecl geen oogen aan dit foort van flangeny De ftaart is,dik , maar loopt dun en puntig af, rondom met (mal- — aar van wy boven reets hebben gefproken. Deze liceft cen leringetjes. Het dikke van den ftaart is ook met donker brui- — klein glad hoofdt, en cen kleinen bck, niet kleine ncusgaten, ne vlakjes bezet, die zich aan het dunnccinde verliezen. Al- ^ Verder is zy afchgeel, met egale fchubben, in goede order ge- dus fpeelt de Natuur in ieder foort van elk geflacht op eene by- — fchikt, dic in 't athangen als ret wit omboord zyn. Het ftaart- zondere wyze, waar uit men de grote almacht van den alwyzen — einde, dat kórt en dik als in malkander is gedrongen , is vecl dik- Schepper kan zien en nagaan, daar geen cinde in te vinden is. ker dan 't hoofdt. "Zy heeft geen onderlyfíche dwarsfchubben, gelyk de meefte andere. De koleur en fchubben komen met de Seincus marinus overeeng weshalven zy mede den naam van Sviz- etts-flatg wel mag dtagen. ZES EN TACHTIGSTE TAFEREEL. : Num. à. Kleim fievlyk. flangetje uit. Morenlandt, Num. i. Byzouder fierlyke en fraai gebaudeerde Tene fts flag, van Mauritanie. Dit diertje is zecr fraai in order gefpikkelt over *t bovenlyf, als mede van onderen. Aan den buik, daar de opening is, ver- torien zich twee kleine uitwasjes, als dorentjés, aaü weéerzyden "Zy heeft een licht bruin hoofdt, met grote fchubben, en wit- — van de opening. Of dit mede tot de tecldelen behoort , kun- te ftrepen, als fomen, gefcheiden; boven aan het hoofdt twee witte plekken, met een klein vierkantje in 't midden. Verder is zy in "t geheel licht over de grond-fchubben, met verfcheide koleuren van fnoertjes , of bandtjes, langs'den rug, ten cinde uit, waar van de middelíte faffraan gecl, die daar aan volgt, licht Zum. 4, nen wy niet verzekeren, nademaal wy by ccnige mannetjes flangen hebben bevonden, dat hun mezrelum gegatielt is, en uit een lidt uitfchiet , gelykende naar de gcfpleten tong der flangen, of Hagediffen. B Mm 3 à Num. 4. "238 5, XARERUM,NATURALIUM Num. 4- Lacertus. flellatus , Mauritanus s. mas. Stellula: albicantes univerfi corporis fupini fquamulas tenues; & faturaté grifcas , diftinguunt , ipfo etiam in principio caude craffiufculo confpicux: hujus autem reliqua. pars majoribus dein Íquamis tecta eft. Frontem, ex albo fimbriatam , geminata fquama ornat. Cervici rhomboideum. imminet fcutum , pariter, fim-. briatum , candidisque maculis, minutis, ftelliformibus, ornatum. —Crura & pedes eleganter quoque maculata funt; — Venter álbicans ex grifco varicgatur. Num. 5." Lacrta, AMauritana , prioris. famella. Pi&urz elegantià marem füperans, ex diluté ruffulo cineritiis füperbit Íquamulis tenuibus, quas rhom- boidez ornant macule, probé ordinatz , fpadicez , albicantibus fingulz: pun&is, in fui medio , diftinctz. Scutum infigne , rhomboideum , ejus & capiti incumbit , punctis albis venuftum. Reliqua pi&ura , qua- lis in mare, eft; nifi, quod venter albicans ex fpadiceo fit varius. NNum. 6. Lacrta, marmoris in modum variegata, Mauritana. Spinofa hzc, & faturaté fpadicea, per totum corpus ex albo variegatur: crura, pedes ^ & caudam fi- milis ornat varietas. — Capitis duntaxat pars fuperior uniformi colore faturé fpadiceo confpicua eft, lzvis, non Ípinofa. Quotquot hac in Tabellà exhibentur fpecimina, é mufeo Nobiliffimi & Ampliffimi D. Ni- colai Witfen, Confulis Amftelzdamenfis, haufta funt. — ' 5 TABULA OCTUAGESIMA ET SEPTIMA. Num. i. .— Sepens, Braflienfis , lliracoa di&a , permira. Hancce, unà cum aliis hujus generis, & infectis, in navium claffe, vulgo Hhrille, transportatam , ex Hifpaniis accepimus. — Pictura, quà & hac, & Íequentes due , Num. 2 & 5 , per dorfüm & Íquamias exornantur , tam inufitatz eft clegantiz , tantàque variorum colorum mifturá quafi contexta, calamo ut defcribi, aut adumbrari vix queat. Caput equidem minufculum, at Íquamis albicantibus, fat magnis, pro magnitudine totius; veftitum eft: hzque pun&is quafi nigricantibus deníé obíeruntur. Vid. Ray Synopf. Anim. p. 328. Num. 2. Serpens ,. Brafilienfis,. Ibiracoa , exquifitas femina. I(thec mox fecuturz Num. 5 Serpentis feemella quoad pi&uram praecedenti Num. 1 fimilis, id ta- men peculiare habet, quod parva ejus dorfales Rofze , ad caudam usque, rubore fint fuffufz. ^ Cauda dein, quà apertura hiat, ad fui usque finem, obfcuró fufcis, & refplendentibus veftitur Íquamis: cor- pori veró qua inhzrent, diluté grifci funt coloris. Num. 5. Num. 4. Geffermde Hagedis uit. Movenlandt ; Ed. Gr. Achtbaren Heere NicorAAs WrrsEN, Burger- (n mannetje, DX der ítadt Amfterdam, uit zyn Wel-Ed. Kabinet be- Deze Morenland(che Hagedis is over hare donker graauwe bo- venlyffche, fyne, fchubbetjes met witte flerretjes bekleed, tot ZEVEN EN TACHTIGSTE 'TAFEREEL. over het dikke eindt van den ftaart, die naderhandt met groter Íchubbetjes bedekt is. Het voorhoofdt is met twee brede íchub- 15 ; ben en E kantjes omfoomt. Bovenoverdenncek is een rui- — Num. 1. — Braviliaanfche Jlang "van eene vwonder- tig fchildt , mede omfoomt, en met kleine witte plekjes, als fter- Iyk Jchone tekening. ' fetjes, verfiert. Defchinkels en poten zyn mede fraai gefpik- kelt de buik is wit, met grys als overmarmert. Zy is ons, zynde met verfcheide diergelyke foorten, en ander 1 v. ongedierte , met de F/ori]le overgekomen, uit Spanje toegezonden. Num. g. Wffes Hagedis van de vvoorgaaude , Het borduurfel van deze en van de twee volgendé flangen, Num. uit Morenlaudt, . NUR 3, is in ongemeen fierlyk over het bovenly£, en de Chubben met zo vele foorten van verwen door cen gewerkt, dat t AES, ü : het niet te befchr: is. Het hoofdt is klein, maar met g. "y is nog fraaier over haar lyf getekent als 't mannetje. Z ; AUS ; S GpeTGp is lioht Pcptds iot $ SUR Íchubben M us ED ek) Rd dc gedaante ys Gr fne EE ende bruine, ruitige, plekken, in order geíchikt, dic in 't midden y^ en Am als met zwarte ftipjes overzaait. Zie Rajus $yng- alle met witte plekken zyn gevult. Zy heeft mede cen groot fis Animalium p. 318. . ruitig fchildt op 't hoofdt, met witte ftippen getekent. Verder komt zy met de tekening van 't maunetje overeen, bcehalven dat de buik over 't wit bruin is gemarmert. Num. c, Gemarmerde Hagedis , uit. Mauritanic. Deze donker bruine gedoornde Hagedis is over het gehele ly£ met wit gemarmert, als mede over de fchinkels, de poten, en den ftaart, behalven het hoofdt van boven, dat donker-bruinito- leurig, glad, en niet gedoornt is. Alle deze ftukken, welke op deze plaat zyn gefneden, hebben wy na de doodt van den Wel- Num. z. Braziliaanfche [lang uan een avonder]yk Jchoue. tekening 5. bet. uyfje. Dit is het wyfje van de hier na volgende flang Num. 3, in te« kening overeenkomende met. de voorgaande Num. r , uitgeno- men de roosjes over den rug, welke hier met rood tot aan den flaart gevult zyn, alwaar de ftaart, zo ver de opening is, met fchubben uit cen donker bruin, met een weérfchynigen glanfch, tot het einde toe is bekleed, De lyfíchubben zyn licht a(ch- graauw. Num. 5. 2 C TAB.LXXXVAI. | Ens 1 OUO dat e . "t i ECT SN cuum EN , CAS Ns SS C7 N &N (A NX A SEN 3 E HH S ML ES PN [oa j LM AZ WASSAN Ww REA NNI Nj MUST yt. e. AC DERE RN W f hl Wi SN IAEA SSS i h MN CSS Y 4l i D AQ RN NS i43 js VAL NOS ANN MIT OM WOS NS M NM. fj) ^4 Lj NSSNC EN Y ^? . A OO LS V I UU LASS NS uz A oup - NS S à 12»! 10 71227 ; 2 4f. HCSECS SQ. 487. ; i; p C NCCUX tam 7,4 , 237 9^ eec DNE. m LIA i AP 08,2404 m. Bie Eu eS q29 5 59142154442, 27 10 4 4 Rr e T QEEDEUE Exe VESEOELOUIUCT Q0 / Nee a EE 2 CHE VISECOR eS cep CL 1, d — r Eu oer i Myra pop ap p 7 SANSA JNSISRUNSSURUEUA. EE S^ i SS NN ers A ARREST 5227/7152 P rr NSSNS 12772237,» í 77 DLE 3237272572 RT ei ; 220 2227133,57 : M T. I A 137/2277 y, ROS EE DER D SN 12722, PEU e Em. 127751 d 9977 B PA, m a e ER e S NEN LATI (0067277 XII ST Y Y RSS SS 90 f Ly LÁ [129 224 401100 g yy ete SR SS AAA [ra EUN RAD AA MPAIG ZZ SESS APP pira ANS EA rm SERES V CONNU Phf.0/.//1)/] Be a rr m rr mr Hi ROSNNS NEN IANUE: o oar dte "Ni REN r7 PO IRe EU NR N OUNTN D E pae AY, P7 pup ip RENS n NN WS CNN j| NN eu P. à iN ANN 2 " NS f » fA i MA E THAT M TIT HA RS p 2470) P NS K D LAC WeSSINON "| 2 y ESSIR NN , "jg, SECRET )/ ^N NN - SN NSNSNR X j NN " SSNNN NN NN us SN SIS ^N ONSSSSIS SIS Y: BESSSQNSNNN NQ EE T EUN VULT LEID ER ITS. LB TL A 2H 173 A YS D» 29529 999) RR | / X 7/3925 7572:8 81 420 far. A M EXEC 7 T CIV Sn N LETTERS PY dd . YN AS n Ll d G- ENS 41237 17 Ae P PRAESES PALA Io sr "M NN Zu FALE ANS AETHER UR. V ; 49 ^ S 7 ANN | US 97H See AL ii ' IN ENSE Ss 2 : | A Ew RT ais SS 7S op, » 7, Wy M ) i ) f MRLCSSMSSS e — TL E, BON NOSSSEUS ASA JOAN) QUOSQUE PD Ane n Dhu T Z REESE 7 Yo / NS MN à Ur /7 9^3. ML AT 9 2 Addo 3e e apa NSRLASSMES T ERE 1, f Ln IP DID Eon Mr rara re o n |j NE AES ES d TIE | AExssio CAZA NE / a rd ; S Jj de PE g gl 2 | V J/ Ue 62s ORE USUS: S0 o ODE 224 RELY MEAT DE EAM E URNA E E a NOS SIN SOS A s UP DP 4a. Da SE Mee na aea a, DUE, t ay ea POUR IS PLUIE EDITT. CUN TY dE DEC COELI e RruCUCHE ECOL NEU S. ferr e LU So OAECS, LO E LIA Pri TIRE E 7/4 e eoert. CENECGN : xus ES NS TIAS um: P QA TUNE ROS | VOWEUM ut Se: MA Qt Y COCOA S HE PN ELATI Ad ATTHI T MEE 5 SN 3 n FAI APA eH i MTM P rA e 2E DTE E - TEES de hs a » Sd . EST S zx EEEDUDG omg - WsseE) T RTT T RA. ^ Macc Deal S zx EE , - pines ; Ss : P /, — —— "A e BRans // k » U / ! ^ [/ i t W MW AN " € e «a L| | | A í f SNB 5 SN. NNSS 2222 NSSSSSSISS OA ] SS o7 SS n . SS ' «n T Wi N NS ? AN d N 4 ER? EZ age i zu zm : BRA (A | TUE EE SSSS CNNNS BE EE 2 SENSN SUAVS 5, E SS SS W i » S ^. lil T RULIA v7 d 4.3, dee D z Y (94 CA z ANN. p 2A DANA NS a A NS: P X NS SN MN eM Ne NN hs N AM NN W N SS NNMNMNSSSSSSSSS - SNNSSNSS Y H S SSSNSSSS N DS QN ; E m D e PE NNNN ET 1 NSNNNSS WC x» SNSSSSNSSS ES An RN N DNSSNSESSESENS E» Q b SN TEN BS zm e t d eS " DT. o í ut e í S RN EN » te - "NN RN ERN NED S CS -—( S S sm -- iti (UNE in I4 NEEDS N wv 1 VN e u 4 o Y , $ AT iN M ds NNI i ES: Iu aM NSNW »j RH ] E A ETT] I SS 1 ENS SONO S S ANSSSSNSSSE 2/////, Hy SNAM ht RN SRL NN S NS CASS INR. AN ( S SOSPeO SS Me : NS SN D W RERO NSNOSNSS. MR NS CSS SN N P, SS ied E NNY Ars ? ly 4 i A MY HS y "a Y WY N NY ' j y NUN MSN í TA HTC Nee A MI rs Sen MNNNNN UN A V 2, eh. SS na Dy SN A J; SSSSSSSSSNM N TR CRT RENS. M AP ANS A PUE jJ S AXIS WS, , ci M S i/ [7 S * ANS NS n m So 2 SS $2 PEU lt »/ RT $ SAN SNNAC UAE EECILAITT Ax !N EY SNMP ny 7/1 eto, RS : Aut SSSRRSAACAER OLLI D Le, "M Ne i, ud SRM V IRD. PX ANN. D P duit ctn SO Tor CAN Ü AS NM EE a AN 2134507 e" NMNNSNSNN XOT D S NS NS PSI P) AE ES AENEIS ANA hs AM OQ : Na " A OSSIA ' NV 2, NS NE Sp 72. (7A Y j / 1, NOD" MM a, ao, D TOP LA rto TMH z AA V rear tan ni 22 ed oa e i TIL o, i1) I 222^ dido T 7 229) ee LIE 2» 3I — 31 TRAUMA íi P | TE eo 7 aor DH" 1727 LA | 2 MUT. oe M MAIL" i dói A | o o o IIa II p oaa 7 , / ur ram 177 Au, , LL d d QT 7l il | TID z 290 222 SN SS eS NW iU W SN iN NES [| a N SN SN L5 E - EHE m a m Ej 4 Pr E ur I e i ui MI m ", 7, 5,2 - 14 rs (A 22» LL E 472 E7777 rr e e E T, ru M A P P A A Rao T 1 E X3 7E e e e * Ze i. est P . S. Lr S SS — MS "— L 7 7 A N ] tm 3 LE Hara Y E $ P2 " p L7 D y, NS XS, SN (i " SER M s AS : it. e NAM ? 2 7| EET » NN 25^ M SM dy | MM S MAC. 7 ^ SRENNNSNNNSS RENNES Ss o A VS 1 M NSNSSSERSNN ENS d NR 9S CASS NER EE ue 7^ GR NNNS : S P T PP TE ELT. MIS br REIS SCENE NONSE S OMNE ANS z ONES NS D M "SEHR, MONSND E i) D NAR SONA Á DOSOPOCI S - (A SPA (4; 4 we id QA 2 RA " ISDIQRAE. VR EIN SS S8euid, WS D SMS re * «P. j: S ET - uy N ARES 7-9 a 94 SUUM ity m d AS i "rA OR bz " : 262 p, A Ue -- P TA veau o da D PM e e T T, : ro P M P, EP, M a.a Ta a oL a La SN " a a NES D E T. NC SSNS SESS a ANS . ? :; jp. C47 ^ , d / vA 1210 2A M I D " 19/27 1M SUNT » ' i à " TT SURE ! . a : 4 NOR cor diii ——— j 5 H - ^ - : * JOTHGESS X ANUERMUTS Num. qi Mafculus hic przcedentis , per totam corporis füpernam partem , dilutà cinereus , nigricantibus, quafi pertufis, condecoratur. un&ulis nigris interftin tz, [n noftrarum ad inftar indigenarum , pollenr. Num. 4 & m Verticem capitis pulcherrima tegunt. albicantes Trine hz, Num. 1, 2 & 5 exhibitz , Serpentes, parvis fingulz 139 Serpens , Ibiracoa, Brafllienfis , fmngularis s: imas. tzniis ornamentisque cud a enticu- Lacerta, eximia, ex Injula $. Euflachii. Supernum corpus his, ex viridi diluté cceruleum , nigris notatur pundis. — Venter colore tingitur palli- dé czrulo; eodemque faturato caput, nubeculis infuper nigricantibus inumbratum. — Cauda ejus, Num. 4 exhibet , quzque mas eft, bifida, quam à trunci extremo ad (ui finem usque ferre. inftar denticulato horret dorfo. ^ Foemella contra Num. 5 eandem , ad dimidium usque duntaxat denticulatam, elevat. — Pe- des, Salamandre zmuli, digitis donantur, latiufculis anteriori parte, quà longos, acutosque emittunt ungues. Num. 6. Salamandra, rara, ex. Infulà S. Euflachii. Quas Infula hzc profert, varie Salamandrz fpecies , admodum exiítunt rarz , pulcherriméque pite. Hacce diluté grifea, nubilofis maculis nigricantibus, ad cauda usque extremum, lineáque albefcente di- Itinguitur. Num. 7. Elichryfum , fricamuen , flore. Senecionis: aurea, umbellato , foliis anguftilhmis. Num. 8. Elichryfum , Zfricamum , flore. Citrino , folis ferratis. Flofculi, Citrini, fpeciofi, & pedunculorum extremis nati, capfulas feminales, glabras, complexi , in umbellam difponuntur. Folia, alternatim caulem erectum , cinerco-grifeum , ftipantia , in ambitu , ferra in modum, emarginantur. TABULA OCTUAGESIMA ET OCTAV A. Num. r. Lacerta , Surinamenfis , dorfo dilutà. caruleo , cauda tenui , longiore. Tenia lata, fufca, albicante limbo ornata, candidisque diftin&a pun&is, utrinque ad latus dorfi de- currit. Doríum ipfum, dilute czrulum , Íquamulis tegitur. minutis, albefcentibus, totidem quafi mar- garitis, quas nigricantes maculx variegant. ue & venter, & antici pedes gaudent. o . " Num. 3. Maunetje «van de voorgaaude flange Num. 2. Het is over het gehele bovenlyf licht af(chgraauw, met zwar- te, doorgeftokene , banden en fieraden. De kruin van 't hoofdt is fraai, met witte fchubben en zwarte ftipjes gefiert. Alle drie, namentlyk Num. 1, 2, en 3, hebben kleine tandtjes, gelyk on- ze inlandíche flangen. Num. 4 en 5. — T'wee ougeneen [zboue Hagedifeu vam St. Euflathius. De verw op het bovenlyf is licht blaauw uit den groenen , met zwarte ftippen. Het onderlyf is bleek blaauw;; het hoofdt don- ker, met zwart gewolkt. De ítaart van Num. 4 , zynde het mannetje, is op het einde gefpleten, of in tween gedeclt, en van het achterlyfaf, tot het einde boven den ftaart, met tandtjes, als cen zaag, gefchikt, daar het wyfje, Num. y, met den op- gelichten ftaart allen half getand is. De poten zyn gelyk die van de Gekkocs , met bredc klaauwen , VOoraan met puntige, lange, nagelen. Seldzame Salamander. «van. het. eilandt St. Euflatbius. Num. €. De Salamanders, die in verfcheide foorten van St. Euftathius komen, zyn zeer raar van verwe, licht graauw, met zwart ge- wolkte vlakken tot aan het cinde van den ftaart, met cen lichte ftreep over den rug. Frons pallidé cerulea infignes fquamas prz fe fert ; fimilibus. Cauda anguftis annulis , ,nigrisque maculis, venufta eft. Num. 2. Num. zg. 4frikaamfche Elichryfum , szet bloemen , gelyk de Kruiswortel , maar boven aan bet. kroon- tje als verguld , met lange , eer. [malle , blaadtjes. Num. 8. ffrikaanfche Elichryfam , set. keime Jierlyke ,. Gitvoemverwvige , bloemtjes. De bloemtjes groejen uit de toppen van de kleine fteeltjes, met kleine, gladde, zaadhuisjes. De blaadtjes, die het eene om het andere aan een langen fleel opgrocjen, zyn rondom gekur- ven, zaagswyze. De itronk of ftecl is a(chgraauw. ACHT EN TACHTIGSTE TAFEREEL. Num. i. Surimaam[zhe Hagedis, xynde op baar vug licht blaauso , en. bebbende een langen , dummen , flaart. Deze Surinaamfche Hagedis is fraai getekent , met een breden; bruin gekoleurden, bandt, en een witten foom aan ieder zyde van denrug. De brede, bruine, bandt is met witte ftippels door- mengt; de rug is licht blaauw , over de kleine, witte, fchubbe- tjes,als pareltjes, met zwarte vlakjes getekent. Het voorhoofdt is bleek blaauw, met grote fchubben verfiert, als mede het on» derlyf en de vooríte benen. — De flaart is met fmalle ringetjes en zwarte vlakjes uitgevocrt, Mm az Num. 2, * 140 RERUM NATURALIUM Num. 2. Laert, Surinamenfis, major, Ameira didla. Brafiliz: incolis ita adpellatur ob picture elegantiam , prout Tomffonus refert; Et certé omnibus nu- meris abfolutum eft, quod hic occurrit, picturz artificium. . Frons przcipué infidentes fundo albicanti , minutisque tuberculis confperfo , oftentat íquamas albas, nigras, atque rubras. Reliquum vero CURES omne, caruleum , ex nigro & albo, marmoris in modum, variegatur, rubellis quibusdam. maculis hác illàc intermiftis. — Crura fimilis ornat apparatus. — Pedes lutei nigris pollent unguibus. Cauda longa, cz- rulea, ad fui usque extremum , ex nigro & rubro annulatim- maculata eft. Num. 3. JSepens, Zimericana, groffa, verficolor. . Caput ejus breve, luteum , nigricantes maculas , majoribus fquamis fuis inuftas , exhibens, naribus ca- ret, at ocellos tamen gerit minutos, tegmine quafi obdué&tos. Cauda craffa eft & obtufa. Caput exce- peris, tota caeterum Serpens $ tenuibus annulis, fibi mutuo in ambitu adglutinatis, & per oblongas minutiffimasque , Íquamulas divifis , quafi conflata effe videtur. — Variegatio ex albo, nigro, fpadiceo, & cinerco-grifeo , totum per corpus regnat. Teretiufcula autem & polita admodum eft cjus fuperficies , quum non ita pridem vernaverit. LH A . A B Num. 4. Lacerta Zimericana, cum cauda longiffima , Temapara dicta, Elegantiffima hac Lacerta, ex rubello fubgrifea, longo eft capite, caudáque longiffimá. ^ Supremo ca- pitis pragrandes infident quamz , albo fuper fundo ex nigro fpadiceo variegatz. Oculi, admodum ful- gentes , tenuibus fquamulis in omni ambitu ftipantur. — Auricula intus rubicunda limbo albicante fimbria- tur. Maxilla inferior, abdomen totum, una cum cruribus, diluté cineritii funt coloris. poris partem , totamque caudam , fquamulz , ex cinereo diluté grifez , pigmento faturaté fpadiceo variegata, tegunt. Pedes faturaté fpadicei funt; ungues vero albicant. : JToASB.U-E-A..Q:C. T.U A.G E.SLM A, E T:NCOUNSA Num. r1. Lacerta, Mexicana, Strumo[a, pofiicá capitis parte. parvum peclinem. gerens. Saccus ille ftrumofus, é maxilla inferiore & collo propendens, animalculis hisce loco ingluviei infervic pro recondendis inibi cibis, ad tempus usque AEREDHODE eorum plenarie opportunum. — Strumam hanc , zqué ac corpus totum, pedes, caudamque, fquamulz, reticulariter RA coloris diluté carulei , tegunt. Utrumque capitis latus, auriumque ambitum , & collum , macu z albicantes ornant. Dorfum pallidius ex albo variegatur ad longz usque cauda dimidium. — Pe&ten , & 'Struma, ex diluté caruleo uni- colores fünt. Num. 2. Grote Surinaamfche! Hagedis » £g woemt Ameira. "y wordt van de Brazilianen aldus genoemt, om dat zy zo fchoon is getekent, gelyk Jonflon daar van getuigt: want dit dier is volmaakt fraai getekent, in 't byzonder aan 't voorhoofdt, en over de grote fchubben met witte, zwarte, en rode fchubben op een witten grondt , met kleine pukkeltjes,verfiert. Voorts is het gehele lyf blaauw van grondt, met zwart en wit gemarmert , met tufíchen-invloejing van eenige rode vlakjes, als mede over de benen. De vocten zyn gecl, met zwarte klaauwtjes. De lan- ge blaauwe ftaart is ringswyze tot het einde met zwarte en rode vlakken gemarmert. Num. s. Dile, gemarmerde , [lang , uit Wefl-Indiz. Deze dikke Weft-Indifche flang , met een kort,, fraai , en geel hoofdt, met zwarte vlakken over de grote fchubben, heeft klei- ne overfchilde oogjes zonder neusgaten , en een dikken , ronden, ftat. De ganfche flang, behalven 't hoofdt, is mct fmalle rin- etjes rondom als aan malkander gezcet, met gehecl kleine, [Sero PU fchubbetjes verdeelt. iy is doorgaans gemarmert met wit, zwart, bruin, en afchgraauw , zeer rond en gants, om dat zy zich eerít van de bovenhuidt, die zy jaarlykfch aflegt,, gezuivert heeft. Num. 2. Num. 4. Weff-Indifche Hagedis , met een lan- gen flaart , genaamt "Temapara. Deze fchone, rood afchgraauwe , Hagedis uit de Weft-Indién heeft een lang hoofdt, en cen byzonder langen ftaart. Het bo- venhoofdt heeft grote fÍchubben, waar van de grondt wit,en met Zwart en bruin is uitgefiert, zynde de oogen, die zeer helder zyn, rondom met kleine en witte fÍchubbetjes bezet. Het oor is van binnen rood, met een witten foom. Het onderíte kake- been , als mede de ganíche ondeibuik en de benen, zyn licht aíchverwig. Het bovenlyf en de ganíche ftaart zyn geheel met fchubbetjes uit den licht afchgraauwen , met hoog bruin daar over heen, gemarmert: de poten zyn hoog donker bruin, en de na- gels, ot klaauwetjes, wit. NEGEN EN TACHTIGSTE TAFEREEL. Num. :r. Mexikaanfche Krop-Hagedis , met. een. . Mein. kaiminetje achter op "t boofdt. De krop, die onder aan het kakebeen en den hals hangt, dient . deze dieren om hunne fpyze daar in te bewaren, tot dat zy die op hun gemak kunnen eeten. De krop is zo wel met fchübbe- tjes, netswyze , overdekt , als "t gehele lyf, de poten, en de ftaart, ie licht hemelsblaauw gekoleurt zyn. Aan weerzyden van *t hoofdt, en om de ooren, zyn witte plekken, als mede over den hals. De rugis met wat bleker wit overmarmert, tot de helft van'den langen ftaart, Het hoofdt, de kam, en de krop zyn Bchecl licht blaauw. Num. 2, Supinam COr- ——— ECTRCT ""- à vag ! -— j Ves TAB. LXXXIX. ki ; B * : TXULTUIIT, - ca N - AL UETTTE R nuUo 2 Á A eC Pt LETT LETT] 7 7ff/f] ( 4 5 d i) uu cpu emu» Rr L-EETDEDT [ES LES L-I-E- Se S SOS X CERT SSNNS- ERENS SN S. door, - D E. S S a 933; a S CA A ju N c NOSAS OPUS V CE ak (^ ame — y e T n -— Ls D: prem. — , Pese m. - " qe T5 Peu SEE S. E —LÓ . uam C / —LÁ LL t j zz - E ,, j AUR SS AM N V WN VI v Il -——| UN UNI S Oe ads NSNSSSS SENS MITRUTM ^ disco ty H eR jS NN CITAS 4 : WS *. aV : ER EM AA Md. Ny MS cL r P ] "n MIT. C B. 2E E. gr d f a De LONE S Kf. famety Se wg ae Nm "ub A Ww 0 00 Ven wi Ge" / sm Na Puy. n " " a 7. TES cen f jy jy y n (ay ud 2 3 Y decia » ER E E-—— e TAB. XC. NRRESIEE M JFVHAEBCSAAU RCU CSS I4I Num. 2. LZacrta, Mexicana , ftrumofa,. altera , faxicola, 'Tecoixin. didfa. Capite Salamandram referens ftrumá minore gaudet, Maxille retrorfüm valdé divergunt. — Pe&ten longus, acuminatus, denfatus , à capite ad caüdam usque, fupra femora poftica , fenfim decrefcens , porri- gitur. Lingua craffa & brevis eft, qualis Salamandrz. —Squamz ejus carulez albis tzniis quafi undula- t funt per totum corpus, femora, & caudam. —Delitefcit ifthzc fpecies in locis lapidofis , tura fic ab alio- rum animantium injuriis, Num. g. — Lacerta, Americana. Corpus ejus fupinum , ad caudam usque, minute veftiunt fquamulz, diluté fpadicee , maculis nigri- cantibus, per feries digeftis, variegatz. —Caudam annulatam nigra pariter maculz diftinguunt. — Idem- que per totum abdomen , femora & pedes, ita obtinet. Ad venuris latera utrinque lata decurrit tenia , ca- rulea, maculis albicantibus, binis femper conjugatis , ornata. Maxima pars Lacertarum tam anticos, dn pofticos, pedes in quinque digitos abeuntes gerunt: at vero hujus pes pofticus dexter tribus faltem igitis, finifter tantum quatuor terminatur. An nunc defe&us hic à fabricante Naturá, aut ab illifu for- tuito, oriundus fit; nefcio. Sunt nobis ali hujusce fpeciei lacertz , hoc quz defe&u non laborant. Num. 4. Salamandra aquatica, Americana. e Tepens ubi pluvia cadit, non raró ex aquis in terram emergit hzc Salamandra, fefe ut reficiat quafi, & varietate pabuli dele&et. | Cauda cjus lata, obliqué é corpore porre&a, remum amulatur , quo fe in aquis promovet animal. Venter tumidulus eft & teres: füpini corporis color faturaró fpadiceus tenues per fquamulas ex nigro maculatur: fubtus diluta flavedo conípicitur fubruffis maculis variegata. — Lingua, qualis omnium Salamandrarum , curta & craffa. — Noftris etiam in oris hzcce fpecies reperitur fuprà colo- ris nigro fufci, fubtus lutei, maculis nigris varicgati. Num. 5. Salamandra. fimilis , [upina, prioris femella. HEAD. U BE ASNCO CN.A G.E S T*M'A Num. r — £r, fe. Scolopendra , marina , corallina, multipes. In littore hxc prope vicum Sandvoort capta, vivens noftras in manus pervenit: füperné, quà brevibus plerumque hifpida pilis & fufca eft, undequaque pilofis fefe £ifciculis , peniculorum inftar , obfitam often- dit, qui in amDitu laterum, juxta fe mutuo , 6 cute prominentes pedum vice funguntur: fübtus eadem ratione fimiles peniculi minores, deorfum tendentes, aliis interpofiti, ordinem geminant. Peniculi hi, feu capillati pedes miró fulgurantem emittunt tonum , Iridis inftar multicolorem. ^ Cutis fubtüs glabra al- bicat. Mulcus huic corallinus fupra accrevit , cujus ramuli , feu propagines, varii funt coloris. - Res certé peregtina, quod plantz Corallinz & viventis Erucx , vel Animalis dorfo progerminent. Num. 2. fuder foort vam Mexikaanfchbe Hagedis , met een Salamander- boofdt , en Klein kropje. Het kakebeen is breed uitgezet, en verfiert met cen langen kam, die van 't hoofdt lang en puntig, tandswyze, tot aan den ftaart, over de achterbillen loopt, en allengskens kleiner wordt. De tong van dit dier is kort en dik, gelyk die van de Salaman- ders. Het isblaauw gefchubt, en met witte ftrepen overmar- mert, als gewatert, over*'t gehele lyf, de fchinkels, en den ftaart. Dit foort onthoudt of verfchuilt zich onder de ftenige plaatfen, om van andere dieren bevryd te zyn. Num. 3. JFefi-Indifche Hagedis. Zy is over "t bovenlyf, tot aan den ftaart, met. kleine licht bruine fchubbetjes bedekt , en met zwarte plekjes reigswys in order tot aan den geringden ftaart, die mede met zwarte plekjes is verfiert, als mede de gehele buik , de fchinkels en benen.. Aan weérzyden langs den buik loopt een brede, blaauwe, ftreep , met witte vlakjes, die twee aan twee in order ftaan.. De mcette Ha- gediffen zyn aan hunne poten, zo wel van voren, als yan achte- ren, voorzien met vyf vingers, of klaauwen; maar deze hecft aan haar regter achterpoot maar drie , en aan de linker vier klaauwen. Of zy hare overige klaauwen hebben afgeftoten, of dat ze door de Natuur zo gebrekkelyk zyn voortgebragt, kunnen wy niet zcggen. Wy hebben meer van diergelyke foor- ten, die zonder gebrek zyn. " Num. 4. JFeff-Indifche svater-Salamander. De zelve laat zich by het vallen van een warmen regen ook op Pr Num. 2. *t landt zien in plaffen, om zich te verkwikken, en verandering van vocd(el te zoeken, met zyn breden ítaart, die verkeert op- waarts ftaat, als een riem, daar zy in 't water mede voortrocjen. "Zy zyn dik en rond van buik , donker bruin over 'tbovenlyf, met zwarte plekken over de fyne íchubbetjes. Van onderen zyn zy licht-gecl, met rosachtige vlakken overmarmert. De tong is kort en dik,gelyk aan alle Salamanders. In deze landen worden 'er ook van dit foort gevonden, die van boven zwart-bruin, en van onderen geel, met zwarte vlakken gefiert zyn. Num. jg. De zelve Salamander , op den vug legzeude, . zynde bet syfre van de voorgaaude. NEGENTIGSTE TAFEREEL. Num. zr. Koraalachtige , veelvoetige ,, Zeerups. Deze Zeerups, die aan 't ftrandt te Zandvoordt is opgevifcht, is ons levendig ter handt gekomen. Zy vertoont zich van bo- ven, daar zy gemeenlyk korthaairig en bruin is, rondom bezct met haairige bundeltjes, als borfteltjes, die uit de huidt rondom van de zyden, naaít clkander, in plats van vocten, komen, als mede van onderen, alwaar zich diergelyke kleine borfteltjes van boven neérwaarts tuffchen in voegen en verdubbelen. Deze bor- fteltjes, of haairige vocten hebben een fchonen,flik kerenden,weér- fchyn van verfcheide verwen,als een Regenboog. Van onderen zyn zy glad van huidt en wit, Deze is van boven ovcrgrocit met koraalachtig mos , waar van de takjes, of uitfpruitfclen, ver- fcheide verwen hebben. Het is iets feldzaams, dat 'er koraalge- wasjes op den rug van een levendige Rups of dier grocjen. Nn Num. 2, ES RERUM NATURALIUM Num. 2. Erw, marina, mewltipes. Ejusdem hzc, ac prior, formz , ventrem multis ftipatum pedibus exhibet: pilofa, aculeata, & pe- niculis donata, expanfos gerit pedes quibus inter nacandum fefe Pagos Id hic occurrit difcriminis , quod fimplici duntaxat pedum majorum ferie gaudear. — Venter albicans , minutis punctis fubrubentibus . obíitus, tanquam nubeculis, adumbratur. Dum vitá fruitur animal, totum quantum mobile eft, nec capite interim , nec caudi vifibili préditum , multo minus ore, quo victum affumat: neque & hujus fu- perficiem Corallia ornant, uti prioris; fed latera pili obfident, dum dorfum his feré caret. * Cutis craffa, coriacea. Quinam bono ifthxc fint Animantia me latet: ferviunt tamen. fummis Dei miraculis demon- ftrandis, que loquitur, quidquid vel mare, vel terram incolit. Num. g: Eruca, marina, minor, multipes. Merit & circa hanc quis hafitet , caputne, vel caudam liceat diftínguere? Pedum eadem, ac in pra- cedente, ftru&ura. Doríum oblonga tubercula, ex tenuibus curtisque pilis conflata, in qualibet ferie transveríali terna , manipulatim obfident , quz equidem unà cum pedibus refplendent,. & iuterpofità mol- li quádam lanugine fufcà dorfum quafi obumbrant. Num. 4. eredo, feu Scolopendra , marina, longiffima , «vel. Amphis- bena, marina. Biceps quidem apparet ; neutrum tamen extremum ejus foramine pervium invenitur: horum vero craf- fiffüimum ems. caput refert, maculà fuícá, d ocello, notatum. — Oculi nullum veftigium. Bina extrema capitis & caudz , quz pollicem latum glabra funt, exceperis, reliqua corporis facies fupe- rior tota quinas tznias , pilofis & refplendentibus fafciculis , feu peniculis, pulchro ordine juxta fe mutuo di- geftis conitantes, exhibet. Nec quisquam peniculos hosce cum ratione pedum loco habeat, uti in Erucá priore animadverfüm eft; quum potius ornamenta referant , Erucis terreftribus herbarum & arborum quo- ue data, quarum 6 corpore piloft pariter apiculi eminent. — Videtur autem ifthzc quam proximé accedere ad illam fpeciem , que Tab. LXXXI defcripta eft. inter Carabos delineat. Num. 5. Sfonflonus , Tab. VIII , unam harum , at breviorem , Pediculi Ceti, lit, £j F4 G, EH. mtari. Infe&a hzc Animalibus iftis marinis, ftupendz molis, vexandis nata, uti referunt nautz, horum in aures fübrepunt, hasque morfu perforant. — Aranez illis forma eft: bini pedes antici craffiufculi; medii quatuor longiores & tenuiores , pofticique fex rurfum craffiores, acutis incurvisque ungujbus muniuntur , uti in Cancris: parvum capitellum binas protendic barbulas. Quz lit. E noua eft, dorfo incumbit ; ventri autem , cui li. F prafigitur, lit. G aliam exhibet fpeciem , tereti quz corpore eft; dum lit. H comparem notat lit. E, íed paulo minorem. Num. 2. udere weelvoetige. Zeerups. Deze Zcerups is van de zelve gedaante als de voorgaande, ver- tonende haar onderlyf met vele poten. Zy is haairig ; fcherp- puntig , en. borftelachtig , met uitgebreide poten , of voeten, waar mede zy kunnen roejen en voortzwemmen , met dit onder- fcheidt echter, dat men daar allecn een enkelde rei van de groot- íte poten vindt. Het onderlyf is wit, met kleine, roodachtige, ftipjes als overzaait, wolkachtig gefchaduwt. Levendig zynde roert en bewceegt zich al dat'er aan is. 'Daar is geen hoofdt, noch ftaart aan te zien, vecl minder eene opening, daar zy haar voedíel door trekken. Zy is ook niet met koraal bezet, gelyk de voorgaande, maar haairig aan de zyden, boven op 't lyf meeft kaal. Zy hebben een dikke,taaie, huidt. War toe deze fchep- fclen dienen, is my onbekend: Ondertuffchen vertonen zy de grote wonderheden Gods, dic in al, wat in zee, of op aarde is, uitblinken. Num. s. — Kleimer foort van. Zeerups met «vele poten. Men twyfelt niet zonder reden of men aan deze Zecrups een hoofdt, als mede cen ftaart ziet. De poten zyn gelyk die der voorgaande. De rug is met langwerpige bultjes van fyn en kort haair, bundeltjes wyze, drie aan drie op een dwars-rei geplaatít bezet, die mede als de poten weérfchynende zyn, met cen zach- ds wollige, bruine, haairigheit tuffchen in komehde als geícha- uwt., , Num. 6. Num. 4. Langfle [owt «am Zeerups. De zelve fchynt twee hoofden te hebben, fchoon 'er aan geen der cindens eene opening gevonden wordt. Het dikíte cindt ge- lykt alleen naar een hoofdt, en is met cen bruin vlakje getekent, als een oog. Daar is ook geen oog aan te zien. Bchalven't hoofden-eindt en de ftaart, die elk een duim breed kaal zyn, is het ganfche bovenlyf met vyf banden van haairige en weérfchy- nende bondeltjes, of borfteltjes, in een nette order naaft elkan- der bezet. Het is niet wel te denken, dat deze kwaíten, of borfteltjes, poten zyn, gelyk wy van de voorgaande Zeerups heb- ben aangemerkt; maar zy gelyken veel cer naar fieraden, gelyk die men op de land-, kruid-, en boomrupzen vindt, dic mede haairige toppen op haar lyf hebben. Dit is een byfoort van het Mai rrux ; in"'t LXXXI Tafereel befchreven: By Jobuffon wordt "er Za5. J'IIJ eén onder de krabben in korter gedaante vertoont. Num. 5. Walvifcb-luizen, met de letters E, F, ; , G,H aangewezen. Dit ongedierte is tot laft en plage van dezeallergrootfle zeedie- ren, alzo zy , naar 't verhaal der ícheepslieden, in de ooren der Walviffchen kruipen, en daar gaten in byten. Zy zyn van ge- daante als een fpinnekop, met twee dikke voorpoten , en vier lange, dunne, midden-, en zes dikke achterpoten, als kreeften á met fcherpe, kromme, nagclen, en een klein hoofdtje, met twee baardtjes, vooruit ftekende. Die by let. E legt op zyn rug; by let. F op zyn buik; let. G is cen ander foort met cen rond lyf; let. H is de weérga van let. E, maar wat kleiner. Num. 6, nu m Jr "A 7 «s "m lm 7 , : TCI ANNUI uA AN A i " 7 DEHABS S OANZORBLU Num. 6. Hi Pediculi, ad vivum delineati, nobis inter alia rara ex Groenlandia allai, efca funt, cui Ceti in- hiant, omnemque füam pinguedinem debent. Cancrorüm inftar, cuti in dorfo gerunt articulata , ut fle&ere fefe & conglobare queant: ar&ius autem hi articuli fibi mutuo comihittuntur anterius prope ca- put, quam verfus pofleriora. Sedecim utuntur pedibus , acutis , incurvisque unguibus armatis : caput eo- rum, latum, fcuto tegitur. Scuta hzc tenuia, ui in Squillis, & pinguedine quafi Balenarum plena funt. Mirandum fané, quod Balznz, Animalia tam ítupenda molis, tenui adeb cfeá laute fe nutriant ; nec aliud quidquam fibi pofcant. Ita Omnipotens rerum Conditor. profpexit fapientifimà , ut creatura cuilibet viventi id abundé fufficiat in vi&um , quod fuá fingulis pro fpecie datum ell. — Lit. A ventri. in- cumbentem exhibet; in dorfum fupinus jacet, qui lit. B indicatur; tertius fub lit. C. à latere conípi- cuus occurrit ; lit. D juniorem pingit. S. Pediculi , marini ,, Groenlandia. 143 Num. 7. — Lacerta, "igrina, Ceilonica, cauda bifida. Non fingularis duntaxat eft , quz fupra & fubtus híc confpicitur, pictura Tigrina; fed elegantiffime annulata & bifurcata quoque dies cujus extremum inferius tereti tuberculo obtufüm eft, rari quid prae fe fer. Maculz Tigrine totam variegant, ne femoribus quidem, nec pedibus & unguibus exceptis: eminet tamen inter reliqua caput pulcherrimé fquamatum. — Corpus füpernum , diluté caruleum, per te- nues fquamulas fufcis diftinguitur maculis: latera. faturat? Ípadicea albe ornant maculz, flelliformes, & tenia ventrem à dorío difpeícens. . Num. 8. Caulis lignofus , ultra pedem altus, longa & angufta emittit folia, fucculenta , craffis coftulis diftin&ta : verfus fui extremum dein abit in ramulos, quorum apicibus flores infident, fimplices, ex albo vividiffi- mé refplendentes, in medio ex aureis compofiti: flofculis , qui ardé colle&i diftum formant: à parte averíà Boris par numerus viridium ac alborum petalorum cernitur. —4. Mumzimgius, p. 390, aliam cjus fpeciem defcribit lore pleno , foliis latis , fpinofis. " TABULA NONAGESIMA ET PRIM A. Num. r. Bellis , Camphorifera , fricana , aquatica, flore albo. Lacertus , Zimericanus , ex. Rio de Janeyro, infignibus "venufluss mas. Elegantiffimum hocce Animalculum , miro picta attificio , quafi infignia in dorfo gerit ex faturaté fpadi- cco, rubro, luteo, & albo varia; dum Íquamas ipías cutaneas, circulariter digeftas, color ex ruffo lu- teus tingit. — Utrinque ad latus dorfi minora confpiciuntur infignia, à capite Ww caudam usque, pulchro ordine collocata. Caput, ex ruffo luteum, faturaté rubris maculis fuffunditur. — Venter & pcdes dilucé flavi funt; cauda ex ruffo lutea faturate rubris, uti caput, maculis diftin&ta eft. Num; 2; "Afrikaanfche Water- Madelieven ,| met een. axitte bloem. Num. 6. Zeeluixen uit Groenlandt. Num. 8. Deze drie Zcelvizen zyn naar 't leven verbeeld, zyntle ons, met andere feldzaamheden, uit Groenlandt overgebragt. Dit is het voedíel, daar de Walviffchen op aazen, en al hun fpek van zetten. y hebben fchilden op haren rug, als krecften, maar met leedtjes, om zich te kunnen buigen, en in rondte te bren- en. Aan't hoofden-eindt zyn de lecdtjes meer aan cen gedron- gen dan naar achteren. — Zy hcbben zestien poten, met kromme, Ícherpe, nagelen, een breed hoofdt , met cen fchildt bedekt. Ha- re fchilden zyn dun, gelyk die van de garnalen, en vol vettig- heit,als traan. Het is te verwonderen, dat zulke grote fchepíe- len, als de Walviffchen, iun voedfel ten overvloedt aan dit klein aas vinden, en geen ander begeren. De alvermogende RTI heeft wyzelyk gézorgt, dat elk levendig fchepfel zyn voedíel in overvloedt vindt in dat geen, het welk hy het zelve naar zyri agrdt tocbedeelt. By let. A is 'er cen, leggende op zyn lyf; by let. B op den rug; by let. C lopende op zy; en let. D toont een kleintje of jongetje aan. Num. 7. Geiloufche Hagedis, met eem gégaffel- den. flaart. "Zy is niet alleen van onderen en van boven fraai getygert , maar met een fierlyk geringden en OO A in tween verdeel- den ftaart, waar van het onderíte punt-eindt een ronde knoets heeft. Zy is overal gevlakt en getygert , zonder fchenkelen, benen , en poten uit te zonderen , byzonderlyk het fierlyk en fraai gefchubde hoofdt. Het bovenlyf is licht blaauw, met brui- nc vlakjes op de fyne fchubbetjes.aan de zyden, donker bruin, met witte plekjes, als fterretjes, met cen bandtje ícheidende het onder- van 't bovenlyf. Zy zyn over een vocet hoog, grocjende op een houtachtigen ftecl, met lange en fmalachtige bladeren, die zappig en dik ge- ribt zyn. Naar het einde toe verdeelt zich de ílcel in kleine takjes, aan welker hoofdtjes de bloemien voortkomen. Deze bloembladeren zyn enkeld fchoonglanzig wit. In 't midden is de bloem bezct met goud-gele fpiertjes, dic digt in cen gefloten een rondt maken. Van achteren zyn de bloemen bekleed met even zo vecl groene, als witte blaadtjes. —7. Munting, fol. 390 , befchryft ecn ander foort met gevulde bloemen, en brede, gc- doornde, bladeren. EEN EN NEGENTIGSTE TAFEREEL. Num. i. Wapendrager Hagedis , van Rio de Sfaney- vo, Uit de Spaanfcbe Wefi-Indin , het maunetje. Het is cen fierlyk diertje, met cene fraaie tekening over 't bo- venlyf, als met wapenen, uitgemonftert in verícheide koleuren , als donker bruin, rood, gecl en wit. De grond-fchubben, dic cirkelwyze geregelt zyn, zyn ros- geclverwig. Aan wcérzyden van den rug zitten mede kleine wapens, van 't hoofdt tot aan den ftaart , alle in order gefchikt. Het hoofdt is mede ros-gecl, met hoger rode plekken over heen bedekt. De buik en benen zynlicht-gecl, en de ftaart ros-gecl, met hoger rode plekken, als 't hoofdt, verfiert. . Nna iNum. 2; 144 RERUM NATURALIUM Num. 2. Lacerta, prioris. famella. Hujusce fquamz haud minori certé pi&ta arte oftentant infignia. — Tuxta dorfum & ventrem , à capite ad caudam usque, binz hic confpiciuntur annulorum , ocellos quafi referentium ,. feries." Capitis vertex ex ruffo luteus eximiis tegitur fquamis coccineis. . Venter, femora , & pedes antici , dilutiffime flavi funt coloris, oblongisque defuper maculis nigricantibus variegantur. — Poftica crura ocellis quafi annulata funt. Cauda pallidé rubellis annulis, quos, linez alb: diftinguunt, circulatas monftrat ad. finem usque fqua- mulas fuas, cxterum ex ruffo luteas. Num. g. Laerta, Brafilienfis , de. Bahia ; Taraguira incolis. vocata. Singularis hanc eleganti pi&ura ornat; fiquidem tota dorfi fuperficies txniolis fit diftin&ta , quarum , qua medio loco eft , lata & alba ; axim miniatis confperíam punctis oftendit : Py vero czrulei, flavi , & Íípadicei funt coloris. Latera tenues fquamule, ex fufco & albo varie , maculis infuper albicantibus pos ; Ma g ! : p ; per feries ordinatas dispofitis, ornatz , tegunt: hoc vero & apparatu poftica gaudent femora. — Venter & antici pede$, cum cervice, diluté flavis (quamis inveftiuntur. Capris vertex faturaté czruleis infignitur Íquamis majoribus, maculzque albicantes cervici imminent. | Cauda annulata quoque czrulefcit. Num. 4. .Zacrta, lecunhana dida, Brafilienfis. Supinam corporis faciem à capite ad caudam usque multicolores ornant tzniz , quarum media, fupra dorfum decurrens, alba, fufcis punctis notata eft; ceterz coloris czrulei funt maculisque niericantibus E E P D q o 9 & flavis lineolis, diftin&z. ^ Abdomen ex caeruleo. & nigro variegatur. Caput diluté caeruleum nigris maculis, at albicantibus femora , pedes & digiti, ceterum quoque diluté czrulea , infigniuntur. Cauda faturaté carüleis annulis ambitur. Num. sy. — Serpens, Brafilienfis , Laphiati dica, elegantiffom?. picta. E portu Gaditano transmiffam accepimus. Squamz ejus admodum tenues funt; ruffulz , lemnifcis- que, ex cinereo diluté flavis, cruciatis, & rhomboideis, per totam corporis fpem partem variegatz. Caput fingulari quoque pi&urz artificio polle. — Squama: ventris cransverfales diluté lutei funt coloris. TABULA NONAGESIMA ET.SECUND A. Num. r — Zaerta, Braflienfis, "Tejuguacu dida. Eximio colorum apparatu inftru&ta hzcce lacerta, à capite ad caude usque, quz longa & tenuis eft, finem, ex cinereo. dilute luteis, aliisque diluté fufcis, latioribus, fafciis; transverfim pofitis, ambitur. Extuberans caput diluté lavum maculis aliquot fpadiceis diftinctum eft... Oculi lucidi funt , auresque ru- belle magis introrfum collocantur. Propé dorfum binz-albicantes linee , pe&tinatz, ad trunci usque : medium Num. 2. JJyfjes Hagedis van de woorgaande. "y is niet minder fierlyk met wapenen over hare fchubbetjes getekent. Langs den rug en buik heeft deze twee reien ronde ringen, als oogjes, van het hoofdt tot den ftaart. Het hoofdt is van boven ros-geel, met grote fchubben, die hoger rood zyn, voorzien. Dc Íchinkels en poten van voren zyn hecl licht-gecl, met zwarte, langwerpige, plekjes, als mede de buik. De ach- terfte (chinkels zyn geringt met oogjes. De ftaart is mede flaauw. rood geringt over de ros-gele fchubbetjes , en met witte ítre- pen over de rode banden of ringen ten cinde uit gefiert. Num. 5. Braziliaanfche Hagedis , door de imwoon- ders an bet. landt Taraguira geuaamt. Het is een ongemcen fraai getekent becftje, over den rug vol eftreept, waar van de middelfte breed en wit zyn, met een fyn [SEEN als geftippelt, met licht fermilioen-rood. De andere banden zyn blaauw , gecl en bruin geverwt, langs de zyden fyn * gefchubt, met een bruin en witverwigen grondt, gelyk mede de achterichinkels, en met witte plekjes reigswyze in order ge- tekent. De buik en vooríte poten zyn licht-gecl gefchubt, als mede de nek. Het hoofdt is van boven donker blaauw , over de grote fchubben-met witte plekjes op den nek, als mede de ge- ringde ftaart blaauwverwig. Num. 4. Braziliaanfche. Hagedis, geuoemt ^. 'Tecunhana. Zy is mede fraai over 't bovenlyf als met linten gebandeert, van 't hoofdt tot aan den ftaart. In verícheide koleuren, als de middelíte over den rug , wit ; met bruine ftippels; verder blaauw, met zwarte plekken, cn gele flreepjes. * Het onderlyf is blaauw en zwart gemarmert; het hoofdt is licht-blaauw , met zwarte vlakken, en de fchinkels, benen en poten zyn licht blaauw , met witte plekjes. Eindelyk, de ftaart is donker blaauw geringt. Num. 5. Braziliaan[che fraai getekeude Slaug, genaamt Laphiati. . Zy is ons van Cadix gezonden, en heeft zeer kleine fchubbe- tjes, ros-koleurig, met licht aích-gele bandtjes, kruis- en ruits- WyZe over 't gehecl van boven gemarmert , als mede het hoofdt byzonder fierlyk. getekent... Van onderen is zy licht-geel over de grote dwarsfchubben. TWEE EN NEGENTIGSTE TAFEREEL. Num. r. Hagedis uit Brazil, genaamt 'Vejuguacu. Deze fchone Braziliaanfche Hagedis is zeer fraai getekent, en wars over *t lyf, van 't hoofdt tot het uiteinde van den langen, dunnen, ftaart, met licht afchgecl, en brede, licht bruine, ban- den voorzien. Het hoog verheven hoofdt is licht gecl, met. ecni- ge bruine vlakjes getekent. Zy heeft heldere oogen, en licht rode ooren, die binnenwaarts zitten. Langs den rug zyn twee yitte ftrepen tot halfweeg het lyf, met eenige kammetjes voor- zien I V WM WM PE ABL d UL - -— z —- z— 7 T P T » f, e A —— D e € rr a 2 "s o, "T 2 o ut 7 2 D 77 72 a, 22 TT IIT T d qu, lus dd 4, t EZ z x AA I e C eA e E S" ES : SW TONS D MSCOERRN / / / / LI A AUT RR A MOX. Yu) A DRNUNSI SN N WAS : UN " SNSN SN Sn I n NY o — —ERES LL - L7 LL ——L E - ——$ TAB. XCII. e Ur PS MR ms u É em LUAM Em LLL wie EA DK TAB. XCIIIL. * —— DL WA X o E EELRTQTT x MZ E cc EDITT z^ AREA — REEL E —— ERAS e S C—S iA /À Lo NeRere eo | p . Jj ! M m a 2255 d A Iam Sn SS CODO NS AS SS X CS NN SSANNS SUN: A SSN SN SSSSN NV NN VC SSS wires SS INO NNS NY NONE Dv 22 j^ S NN SNNT NSSNS N SENS S: i AV : COSS za : NY WV ANN ; 2 RN - | SISSSN « Xe x : | S — ec MN SS AN -— ise SER € 7 ^ 7 LIA " jv Pp UL PI 2p A T, T p A WS 7) 1 | 21 I I] dM y v 11, ! 7 uA 177 Ml, TAA ITAL AD A 2 U , an Mb" D MA 2/7 71 AAA 7 1o a p o e M I P UA A I 1727 |j 277 : A AD, dd 12^ 1a 17 1) tl 720 P" URP a Ix Ip - ——Àà —M——————————— ÉÉÉÉUL EE LELEEERÉEELÉÁZLZZ E E *.^ * . Num. 2. TIHOEUSTA U BUS 145 medium deferuntur : juxta ventrem vero alie binz decurrunt tzniz , longiores quidem , & latiores , alba ; à capite usque in caudam proteníz; fingulare in ornamentum Animalculi. Femora,, pedesque ex cine- rco flavefcunt , 'pedumque digitos maculz alba variant. Lacerta , Orientalis, flellata, Batavià uni cum alis nobis miffa colore ZEris fufco pidum exhibet corpus omne füperius. Caput grande dilutioris coloris Íquamz uniformes tegunt. ta & femora, pedesque, comparata funt. At cor- pus omne reliquam , caudamque, tenuiffima veftiunc Íquamulz. Oculi ampli funt, auriumque hiatus rubent. A capite ad cauda usque apicem pecten porrigitur , diluté flavus , qui circa fcapulas, & caudz extremum pro. majoribus dado: horret. Juxta dorfum & ventris latera tres fefe offerunt albican- tium ftellularum feries, qua & per totam caudam exfpatiantur. Digiti pedum maculis albicantibus no» tatos gerunt artículos. : ;, . Num. 9. Lacerta peregrina, Brafilienfis , cauda. lifurcata. Caput & os, admodum eracilia, tenuiffimis Íquamulis, in circulos digeftis, obteguntur. Corporis füupernam faciem univerfam fimiles quoque veftiunt fquamulz , quaram colorem, ex cinereo diluté flavum, nigra albzque maculz, ordine dispofitz , exornant. Utrinque juxta dorfum binz albicantes tzniz à ca- pite ad caudz usque initium protenduntur. Cauda, bifida, ex fufco ZErei eft coloris, albisque & nigri- cantibus maculis tota confpería. ^ Femora pedesque eadem ratione fefe habent. Num. 4. Lacerta, Africana, Guineenfis. Caruleus color.totum corporis truncum , à capite ad caudam usque , tingit, plurimis variegatus , füpra doríam przcipué , lemnifcis albicantibus. pedes, & venter rhomboideis fquamis veftiuntur. gatis, cincta elt. Caput gracile infignes fquamz obtegunt. Cauda exilibus annulis, marmoris in modum varie- Cervix, femora, : Num. 5...— Lacerta, Zimericana , venufliffma. Ex luteo viridis hzc Lacerta fupernum. corpus omne, à capite usque ad caudz extremum, verficolo- ribus tenis, pi&turà textili quafi exaratis , confpicuum exhibet. Pd fufiufz , marmoris in modum variegantur. ibus veftiuntur fquamis, diluté glaucis. Capitis Íquamz majores, colore diluté Maxilla inferior, venter, femora, & pedes, &qua- T ABOUALOAGNOO NOAGESIMA- ET TERUTTA . Num. r1. Lacerta, Zrabica , "verficolor , Galeotes 4i. Corporis pars fuperior elegantiffimé ex ruffo & faturaté luteo variegatur. Ventris color cinereo-flavus "eft, Caput planum diluté luteis fquamulis, qualibus; tegitur. zien; nog twee lange, brede, witte, banden langs den buik, van 't hoofdt tot over den ftaart , dat het diertje zeer fierlyk maakt. De íchinkels en benen zyn afchgeel, en op de klaauwen der poten zitten witte plekken. Num. z. Geflerude Hagedis uit Ooff-Indic. Deze gefternde Hagedis is ons, onder meer andere , van Batavia gezonden. Zy is koper-bruin over 't ganfche bovenlyf geverwt. Het hoofdt is groot, van cen lichter koleur, met egale Íchubben gedekt, als mede de fchinkels en benen: in "t tegendecl zyn het ' gehele lyf en de ftaart met zeer kleine fchubbetjes overdekt. Het is groot van oogen, en de oorgaten zyn rood. Van 't hoofdt tot over den ganíchen ftaart heeft het een licht-gelen kam, die over de fchouderbladen en *t uiteinde van den ftaart op 't groot- fte is. Langs den rug en de zyden van den buik zyn drie reien witte fterretjes, die mede over den gehelen ftaart geplaatít zyn. De klaauwen van de poten hebben witte plekken op de leedtjes. Num. s. Vwemd foort van Magedisje,, met. taxee flaarten , uit. Brazil. Het is klein en fmal van hoofdt en bek, dat met zeer fyne fchubbetjes cirkelswyze bekleed is; gelyk ook het gchele licht afchgeele bovenlyfmet zwarte en witte vlakjes in order is gefiert. Van weerzyden den rugge zyn twee wittebandtjes, van "t hoofdt, tot aan 't dikke van den gegaffelden ftaart, dic bruin koper-ver- wig cn geheel met witte en zwarte vlakjes als overzaait is; gelyk ook de benen en voeten: Tom. 1. . Supra dorfum à cervice ad caudz usque Num. 4. frikaanfche Hagedis van Guinea. Deze blaauwe Guineefche Hagedis is vol met witte banden over den rug en 't gehele lyf, van 't hoofdt tot aan den ftaart. Het kleine, fmalle, hoofdt is met grote fchubben belegt, en de nek, íchinkels en benen , als mede de buik , zyn met ruitige fchubben bekleed. De ftaart is fyn geringt en gemarmert. Num. g. Zeer fraaie Wefl-Indifcbe. Hagedis. Deze Hagedis is gecl en groen van verwe, met banden over het bovenlyf, die zich vol met werkjes, als ingewevene lindtjes, van verfcheide verwen, vertonen, van 't hootdt, dat met grote Íchubben, die als gemarmert, en licht zeegroen van verwe zyn, is bedekt, tot over den gehelen ftaart. Het onderíte kakebcen, de buik, fchinkels, en benen zyn eveneens gefchubt , mede licht. zeegroen van verwe. DRIE EN NEGENTIGSTE TAFEREEL. Num. i. drabifche Hagedis van verfcheide koleu- vem, genaamt Galeotes. Zy is over het bovenlyf zeer fchoon gemiarmert met ros en donker gecl. De buik is afchgeel, en 't hoofdt plat, met licht gele, kleine, gelyke, fchubbetjes over den tug van den nek tot aan het uiteinde van den ftaart , met cen licht geel opítaand kam- Oo metje, 14^ RERUM NATURALIUM usque finem erectus riget pe&ten , diluté flavus. Galeotes autem vocatur, quia per domos & tecta zdium, uti Feles, divagatur: neque tamen ulli nocet; fed Araneis Muribusque pro victu fuo inhiat. Num. 2. Lacerta , Ceilonica, lemnifcata, €9 petlimata, carulea, Kolotes , eS Askalabotes Gracis dia: aliis Ophiomachus fe& Pugnatrix cerulea. Supra diluté ceruleus regnat color , niis albis interftin&tus. —À capite ad caudam usque 6 dorfo emi- net pecten albicans, latiufculus, ad cauda: initium poltica inter femora definens, ortum vero ducens ex alio pectine transverfali, caput, ad rium feré oris usque, coronante. — Capitis fuperiora, crura & pedes, Íquamulz tenues, diluté cerulefcentes, inveftiunt. Num. 3. Salamandra, Lacerta. emula, Zimertcana, cauda. craffa, nodo[a. Capite & pedibus Lacertam refert. — Corporis groffi faperficies fuperior omnis fufco-cinereis tegitur fquamis uniformibus, quarum fingulas, tam in capite," quam caudà & pedibus, coftula fufza diftinguit. Oris rictus ex flavo di clon eft. Similis & fimbria auriculas fuccingit, aculeatis defuper pilis obfitas. Tuber, quo cauda terminatur, coloris eft faturaté fpadicei, & 8 compactis quafi pilis conflatum. — Ex oris "Americanis , rariffimé tamen , hzc transfertur fp Lacertas inter & Salamandras ambigit. Num. 4. ecies, craffaque Salamandrarum linguá pollet; unde Lacertus: Ophiomachus , pectinatus , €9'. aculeatuss. [pecies Draconis, Brafilienfis. Caput breve, craffum , faturaté fpadiceum , laté divergentibus maxillis tumidum, crifta gaudet trans- verfim pofità, crifpatà. Supra cervicem , dorfum , & caudam , longz eminent pinna aculeate , Serpen- tum dentibus quafi fimiles , Sas caudam tenuem & longiffimam , fupra infraque, ferratim , veluti toti- dem aculei; muniunt. Similes verb & ventrem totum , & femora, pedesque, obfident. rà ruffule , fubtus.fufco flavze , ad latera veró & in caudá Draconinà, femoribusque & pedibus, dila- P , T P i tius flavz funt. ' Opbiomachus autem appellatur, quum grandioribus etiam Serpent deat , aculeatis fuis fpinis confifus. Num. 5. us fcfc opponere au- Clematis ZLmericana , flore fasmini. caruleo, Piri fols. Planta hzc, fub nomine Clematidis majoris Surinamo nobis miffa , videtur effe Biguouia , 4mericana , foliis longioribus , binis conjugatis ; corniculis gemellis , deorfum recurvatis , ad foliorum alas appofitis. Ungues fert avium reprzfentant hzc cornicula, quibus vegetabile hoc fefe aliis adfigit. Num. 6. Clematidis, Americana , alia fpecies, trifolia, fülüs longioribus. Gracilibus hzc cauliculis affurgens circum arbores fefe contorquet, longa & angufta emittens folia, 8 fingulis pediculis feré terna , conjugata. De ufu ejus nihil mihi refcriptum eft. metje. Het wordt Ga/eofes genaamt, om dat het overal n de , huizen en op de daken klimt, gelyk de katten. Zy doen geen kwaad, maar zocken fpinnen en muizen tot hun voedfel. Num. z. Ceilonfche Hagedis ,'t blaauw Kemphaan- ';tje, of Slangen-vechter , eu van de Grieken Kolo- tes en. Akalabotes gemaamt. Zy is van boven licht blaauw , met wit gebandeert, van 't hooídt tot den ftaart, en over den pi witenlang gekamt. By de achterfte poten aan den ftaart fcheiden de kammen. Op "t hoofdt, by de kakebenen, ftaan de kammen dwars. | Over "t bo- venhoofüt, de benen en poten is zy klein gefchubt, en licht blaauw-verwig; over 't bovenlyf groot en puntig gefchubt. Num, 3. Salamander , met eeu dikken , kuopigen , Jflaart ,| gelyhende met "t. boofdt en de poten naar E een. Hagedis. Over het gehele, dikke, bovenlyf is hy evengelyk donker afchverwig geíchubt, met een bruin ribbetje over ieder fchub- betje, zo wel over 't hoofdt, als den ítaart en de benen. De bcK is geel gefoomt, als mede de ooren, die met ftekelige haair- tjes omzet zyn. De knoop aan 't uiteinde van den ftaart is don- ker bruin, en als met haair digt in ecn gewerkt. | Zy' komen, doch zeer felden, van de Spaanfche Weit-Indifche kuften, en hebben een dikke tong, gelyk de Salamanders: daarom worden Zy voor een byílag gehouden. Num. 4. Braziliaanche gedoornde en draakachti- ge Hagedis , of Slaugen-vechter. TABULA Zy hecft een kort, dik, en donker bruin hoofdt; brede, af- wykende, kakebenen, met cen dwars gekrielden kam boven "t hoofdt. Over den nek,'rug, en ftaart zyn lange en ftekclige vinnen, als tanden van flangen, die den lang gekrielden en dun- nen ftaart zo wel van onderen als van boven zaagswyze, of als Du bezetten, gelyk zy ook 't ganfche onderlyf, de fchen- kels en benen doen. De fchubben zyn rosachtig van boven, en van onderen donker gecl; aan de zyden wat lichter geel , als me- de aan den draakachtigen ftaart, de benen en voeten. Dit foort wordt S/angen-vecbter genaamt , om dat zy zich tegen grote flan- p kunnen verweeren, die haar niet durven aandoen wegens are ftekelige doornen. Num. 5$. Rankgewas uit Weff-Indié , met een bloem als Sfasmyn , en bladen als-an een Peerebonmn. Deze plant is ons van Suriname toegezonden , onder den: naam van groot Maagdenkruidt , of P'inkoorde , wiens blaauwe bloemtjes naar de Jasmyn gelyken, en de bladen naar die van den Peereboom. Zy wordt ook Bigzonia Americana genoemt, en heeft boven elke fcheut aan de bladítelen, die om den ander met cen en twee te- &en elkander over zitten, kromme haken, die naar cen vogcl- klaauw gelyken, om zich daar mede vaft te houden. Num. 6. fuder foort van Vefl-Indifcbe Vinkoor- de, met lange bladen. Het heeft zeer dunne ranken, daar het zich mede rondom de bomen flingert. De bladen zyn lang en fmal, en zitten gemeéen- lyk drie aan drie aan een bladíteeltje tegen clkander over. Van Wat nut het is, en tot welk cen gebruik het zelvc ftrekt, is ons niet gefchreven. VIER E Squamz fu- Lj doo. . - EVImUC E eS NEL P: t ANA IA eM SS NN — cM eres tM lU M E Y NW ) N NS SR | ! . l | | | , ! i | 7 j /, 7 9 59 . NI dAMYIXZIT A d, voii pilier tene tne rr b ^] ra uu Dus " s i TLH AES SX US RMUISOS 147 TABULA NONAGESIMA ET QUARTA. Num. r. Lacerta ,| Zhmboinenfis , elegantilfanas. femina. Mirus hic cernitur verficoloris pi&urz & macularum apparatus ; fiquidem tota corporis fuperficies fqua- mulis tenuibus, ex albo, nigro, & ruffo, variegatis, inveítiatur. - Profe&b , etfi dexterrimus Chalcogra- phus, hanc qui confecit Tabulam , uni huic Lacertz ad vivum delineandz, quidquid in arte erat, im- pendiflet , naturam tamen omni hac operá fuá ne & longinquo quidem affequi híc potuit. Utinam vel vivens , vel mortua unicuique ob oculos poneretur hec Lacerta ! ut incomparabilem intuendo pi&uram , á Naturà híc in as dada , omnipotentis fimul & fapientiflimi Conditoris admiranda opera vel contemptiffimo hoc in Animalculo ,paterent., Interim & hac cjus icon, curioforum confpe&tui expofita , fat exhibebit argumenti, Deum rariffimo hoc in Animan:e extollendi, adorandi. —Attentos qui huc oculos defixerit, capitis anticam partem. fummá arte, & fübtiliate inimitabili, marmoris in modum , variegatam deprehendet ; omnesque partes reliquas elegantia picurz quafi inter fe certare. Et tamen vd ifhzc etiam. Animalia aliis in efcam & pabulum cedunt. "Veneno, & malignà carent indole, nunquam ledentia hominem. —Quin contra meticulofi funt, nec moríü impetunt contredantem. — Foemella hac efle dicitur; quum caudam furfum füpinatam gerat, prout iam alibi commemoravimus. " Num. 2. Zacerta Zmboinenfis , elegantiffomas mas. prioris. Albicantes macula híc paulo minores, ocellorum aut Rofculorum amule, fuis in interftitiis albicantia pun&a, totidem quafi margaritas denfé accumulatas, exhibent. Nigredo Coracina , candori nitidiffimo intermifta, omnem hic facit varietatem. — Nobilis autem ifte habitus ad digitorum usque apices, & longe caudz finem, fefe diffundit. Lingua longa, qualis Serpentum , bifida eft, fed paulo latior. Num. 3. Lacerta, Amboinenfis , alteras. famina. Hac przgreffas vel fuperaffet etiam. venuftate, fi, quidquid pulchri habet, ab Artifice reprafentari exa&é & ftylo exprimi potuiffet. Prater enim feries illas ocellorum , transverfim fupra dorfum decurrentes, omnem ejus füperficiem infinitis quafi confitam diceres margaritis, dum puncta nigricantia, 8 fufcis fqua- mulis prominula, ordinatim undique depicta, totidem margaritas referunt. — Neque certé, quod hic oc- currit , artificium verbis defcribi poteft. — Ventris fquamas, nivei candoris margaritis confpicuas, dilute fpa- dicez tzniz , füpini corporis apparatui innexz , condecorant. Cauda ex albo annulata eft. Num. 4 Lacrta, Ceilonica, criflata, €9' petinata. Ere&tz pe&tinis fquamz ad caudam usque protenduntur. Caput mitra tegit extuberans , dentata, qua- lis Chamzleontum. — Rictum fquamz latiufcule omni in ambitu fimbriant. Diluté fuícas cutis fquamas faturaté fpadicez macule, Tigrino more, variegant. Femora longa & gracilia, pedes, caudamque, Íquamz VIER EN NEGENTIGSTE TAFEREEL. Num. 2. Mannetje van de voorgaande Hagedis , niet minder vonderlyk [choon getekent. Num. r. Onmgemeen fchone 2Mmbonfche Hagedis; bet. axyfje. "Zy is wonderlyk E gevlakt , gemarmert, en getekent het ganfche lyf over met fyne fchubbetjes , van witte , zwarte en rosachtige verwen. Schoon de meefterlyke handt van den kunft- zyken plaatfnyder, die dit Tafereel heeft bewerkt , zyne kunft in deze naar het leven afgebeelde Hagedis ten top heeft gevoert, kan echter zyn werk by de nette tekening van 't dier zelf op verre na niet halen. Het was te wenichen, dat ieder het zcelve levendig, of dood voor zyne oogen mogt zien, om in de onge- meen fraaie werkjes van tekening, die over de fchubbetjes door de Natuur daar in gewrocht zyn, de wonderen van den almach- tigen en alwyzen Schepper, die zich vertonen in een dier, dat zo verachtelyk fchynt, te befchouwen. Doch het Tafercel, dat wy daar van hier onder 't oog der Liefhebberen brengen, zal hen ondertuffchen aanleiding genoeg geven om Godt in dit feld- , zaam fchepíel te verheerlyken. Als men het recht bezict, vindt men, dat het hoofdt van voren wcérgaloos n en fchoon gemar- mert is, en dat alle de andere delen elkander in fchoonheit als overtreffen. Deze dieren dienen echter ten prooi en voedícl van andere. "Zy zyn noch giftig, noch boos van aardt, om menfchen kwaad te doen: in 't tegendcel zyn zy fchuw en vreesachtig , ea als zy gegrepen worden, laten zy zich behandelen, zonder van zich te byten. Deze wordt voor een wyfje gchouden, om dat zy haren flaart opwaarts draagt, gelyk wy reets elders hebben aangetckend. De witte plekken zyn wat kleiner, en als oogjes en bloemtjes tufichen in, met witte ftippels, als pie eO De verw isalleen git zwarten fchoon wit. Het fierlyk bekleedfzl loopt tot het einde van de klaauwen, en den ftaxrt, die lang is. Zy hebben lange, gefpletene, tongen, als de langen; en zel£ wat breder. Num. s. Z4fmdere AAmbon[che Hagedis 5 een vwpfre. Deze Hagedis zou de andere te boven gaan, indien de plaat- fnyder de fchoonheden daar van met Zyn íteeknaaldt hadt leun- nen treffen en uitdrukken. Bchalven de oogen, die recgswys dwars over den rug lopen, is zy overal als met paarlen bezaait , die in order geborduurt zyn op.de bruine huid-fchubberjes, daar de zwarte flippels, gelyk de paarlen, verheven op ftaan. De wonderlyke werken, dic in dit dier uitfteken, zyn onbefchryt- lyk. De buik is over de heldere, wit geparelde, fchubben met licht bruinachtige bandtjes, die zich met de bovenwerkjes ver- ccenigen, bezet. De ftaart is met wit geringt. Num. 4. Ceilenfcbe Hagedis , gekuift en gekamt. De opftaande kam-fchubben lopen tot aan den ftaart. Over 't hoofdt is een opítaande getande muts, gelyk by de Chame- leons. De bek is rondom breed-fchubbig befoomt. De licht bruinachtige grond-fchubben zyn met donker bruine plekken als overtygert. n lange, fchrale, fchinkclen en benen, gelyk oak 02 : e RERUM NATURALIUM fÍquamz veftiunt majores, diluté fpadicez. coloris eft eum pe&ine crifta. 148 Oculi infignes in ambitu dilute flavefcunt; ejusdemque & Num. exc Lacerta , Ceilonica, biante ore, fpina. Ita ventrem ejus confpiciendum przbemus albicantem , oblongis valdé fquamis veftitum , medi quafi futurá connexum. — Hiante in ore AA hzret profundé bifida, & Trachea füpra hanc confpicua, lit. A notata: quibus cum Serpentum familia conveniunt Lacertm. Lit. B linguam , C auriculam indigitat. Maxilla inferior plurimis fcatet dentibus acutis: his vero caret fuperior; quanquam haud paucae Lacerta- rum utràque in maxillà dentes gerant, nonnullis faltem exceptis, prout híc videre eft. Quin dantur , nullo quz dente acuto gaudent, fed tantum molaribus dictis , anteriore interim. maxillarum margine tam durà & acuminatá , ut hác folà morfus peragi queat. Os Lacertarum nonnullarum ad auriculas usque fiffum eft: unde haud difficulter Ranas integras, aliaque Animalcula, uti Mures, Glires, quibus inhiant , deglutire queunt. Venter, ad cauda initium terminatus , foramine ibi patet, faccibus excernendis dicato, & mem- bra genitalia ibidem exhibet, ^ Superna hujus facies coloris eft dilute Ípadicei , codem faturatiore variegati. . Num. 6. Cranium in plurima fegmenta, tanquam fquamas, divifum eft. — Dentes hic utriusque maxille confpi- ciuntur. Surinamo nobis transmiffum eft hoc Animalculum , fpiritu non conditum , hinc, dimidiá fra A. MENS ES É PUE : » n 3 dira carnis parte nudatum. — Quocircà conftituimus , illud indigenis noftris minutis quafi profe&toribus depa- Lacerta , Americana, Sceletom. Ícendum exhibere, nitidumque inde & album Sceleton formare. Num. 7. Serpens , Ceilonica, elegantilfrma. Oculi ejus emiffis veluti. fcintillis fulgurant. Squamz fuperni corporis nigerrimz , fplendide , in dor? fo maculis albicantibus, tanquam Rofz floribus, dein & aliis cruciformibus, quz quinis é maculis oblongis compofitz flofculos zmulantur tetrapetalos, ornantur. Caput luteis Squamz ventris transverfales diluté flavent & virefcunt. Ícule , albicantes, lineole per feries digefta: func. que pun&is flavis. / Num. 8. Serpens , Ceilomica, minor, amuema. Tes ventris ver longitudinem longiu- uperbit lineis transverflibus , minutis- o Elegans & hic pi&ura obtinet; dum late maculz , albicantes & rubra , fcutiformes, dorfum , aliz ve- 1o faturaté flava latera & ventrem, fimilesque fcutatz caput cxornant. Num. 9. Oum. Serpentis Ceilomica , cum pee. — c Ellipticum hocce ovum tenaci craffaque tunicá ejus difciffà, adapertum mobis exhibuit pullum Ser- pentnum, qui ar&é admodum conglomeratus , capitulo in medio pofito, jacebat. In lucem ergo pro- rupturus tenacem hanc membranam pererebret , neceffe eft , quemadmodum teftam ovi pullus gallinaceus. de ftaart, zyn grof en licht bruin gefchubt. Dit foort hecft gro- tc oogen, en is licht gecl over *t kuifje en den kam, als mede om de oogen. Ceilonfche Hagedis , gapende, en op den vug leggende , vertoont. Num. 5. Wy hebben de zelve aldus laten verbeelden, om haren buik van onleren te doen befchouwen. — Zy is wit, met zeer langwerpige fÍchubben belegt, vertonende in 't midden een naadt, die tocge- hecht is. In de open gefpalkte bek vertoont zich de lang gefple- tene tong, en 't luchtpypje, dat daar boven uit komt, het welk zy met de flangen gemeen hebben, met let. A aangewezen. B wyft de tong, en C't ooraan. Van onderen is 't kakebeen vol Ícherpe tandtjes. Boven zitten 'er geen, hoewel verfcheide Ha- gediffen tanden van boven zo wel als van onderen hebben , uitge- zondert cenige, gelyk wy hier zien. Daar zyn 'er zelfs, die ge- ne tanden in *t gehecl hebben, maar wel kiezen, die de kakebe- nen van voren hard en fcherp maken, om daar mede te kunnen byten. De bek van eenige Hagediffen is tot aan de ooren gefple- * ten, zo dat zy gemakkelyk kikvorffchen, daar Zy op aazen, als ook andere dieren, gelyk muizen en ratten, kunnen doorzwel- gen. De buik cindizt aan 't begin van den ftaart, daar cene ope- ning is, om zich van hunne vuiligheit re kunnen ontlaften, en de teeldelen gefchikt zyn. Van boven is deze ganfch licht bruin- achtig, met donker bruin als gemarmert. Num. 6, Volkomen geraamte van een Hagedis. De herífenpan is in verfcheide afdelingen verdeelt, als of het Íchubben waren. Men ziet de tandtjes boven en onder in den T A BU TNA bek. Het diertje was ons van Suriname gezonden buiten liquor, zo dat het vleefch daar byna half van af was, wanneer wy het ontfingen; des wierden wy te rade het zelve door onze inlandfche kleine ontleders te laten zuiveren, en in cen geraam- te, fchoon en wit, gelyk het is, te zetten. Num. 7. Ceilonfcbe fchone en bevallige Slang. Hareoogen flikkerenals vonken vuurs. De bovenlyffche fchub- ben zyn git zwart, glanzig, van boven met witte vlakken, als roosjes, naderhandt als kruisjes, van vyf langwerpige plekjes, e bloemen, met vier bladen, over den ganíchen rug gefiert : erder is zy met witte langachtige ftreepjes ;. regelswys , langs den buik getekent. Over 't hoofdt is zy met gele dwars- ftrepen ,en kleine, gele, ftipjes opgepronkt. Van onderen over de dwarsfchubben is zy licht geel en groenachtig. Num. 8. Klem aardig Slangetje van Ceilon. Het is fierlyk getekent, wit, met rode, brede, plekjes, als fchildtjes, over den rug, aan de zyden, en den buik hoog gecl gevlakt, als mede de fchilden voor 't hoofdt. Num. 9. Ei«am een Ceilonfche Slaug , met bet jon. Het is rond ovaal,, war in wy in 't openfnyden, door cen dik- ke taaie huidt , hebben gevonden cen jong flangetje, dat zeer digt in een gekronkelt lag, met het hoofdtje in 't midden, zo dat het door deze dikke huidt moct byten en boren, als het daar uit wil, gelyk als een kuikentje door de fchil van "t ei. ' VYF E maa Pos j d MC pe Con SY WS Y ^ Y^ " Í ih A li i Iun UR j, : thm z W NW — NSSS WI INS 's N NN NN SN N N Vjn? P l Y / 2 Y M AP m p i^ 32222 ^ * ^ Ft fe 2 f T -— Es E 247 A 747. D zu MM CSSESONSMS — —— | L7 Se — LETT. Sc P 2 us p p ^ | : P "A ES NN rM CNN e USD UE QU ur, i SR pu eee 22/777, Z/ d — — — Eumene ACE C TC e m | doo. | Lu - cT | | | : wat COS N REG. CE UR COMER E e Ls Nx HT eri e 2E P MN | | —3 M ca eue eda gn TOIHLCBOS ACUCRUO SU . 149 TABULA NONAGESIMA ET QUINTA. Num. r. — Zacevtus, Zmericanus , pettinatus, €. frumofuss [eu Leguana. Sub nomine Leguane , feu Iguane flrumofz, miffum nobis eft ex America hoc Animal, quod quidem fingularis eft elegantiz , dentato pe&ine à cervice ad caudx usque apiceni per torum dotfüm protenfo, ve- nuftum. E dorfo quz eminet pe&inis pars, dentibus eft longiffimis, hique fenfim fupra caudam admo- dum longam diminuuntur ,;' donec hujus prope extremum prorfus evanefcarit. Propenderis de maxilla in- feriore Struma pro parte etiam dentata eft ; pro parte reliqua, uti & caput, dentibus caret. Caput vero fuperné fquamis dilute grifcis tegitur: fimilesque & maxillam inferiorem veftiunt , infignibus tamen ali- quot maculis albicantibus diftin&z , & pelle albà, craffa, extuberante, qualis ad collum Gallinarum lndicarum confpicitur. Aures eadem quoque pele ambiuntur. Os durum, offeum , minutis fcatet ^ acuminatis, dentibus, Superior oris pars curta, in acumen convergens, offis fruftum refert. Lingua, lata, bifurcata eft, Oculi grandes, venufti, rubicundo circumdantur annulo. Struma vero , faccí in- ftar pendula, extremo acuminata » Íquamulis tenuiffimis, dilutà czruleis & flavefcentibus , €x obícurà Ípadiceo obumbratis , marmorisque in modum varicgatis, veftitur. Supina UE eximii pars, ex ni- gro-fuíco (quamata , albis & nigricantibus maculis, partim rotundis, partim ob ongis, fibi mutuo quafi intertextis, variegatur. — Cervicis fquamz , magis protuberantes , tenuibus fpinulis horrent. — Dorfi , caudz E Itrumzque , pecten coloris cft diluté czrulei, Femora, pedes , & digiti , fabfufcis Íquamis , diluté ceruleum tonum emittentibus , fplendent. Nates , uti dorfüm , maculatz fant & vafiegatz. Ventrem cinerco-lutez , & hujus latera. diluté. czrulez tegunt fquamz. — Cauda ip amplis areis variegata eft, Non Ede foli hisce vefcuntur Leguanis, uti nos Gallinaceo genere; fe vel Chriftiani illarum regionum incola illas in deliciis habent , unoque omnes ore confitentur , carnes earum fapore proximé accedere ad carnem Galli- narum. Orientales Leguanz Americanas magnitudine multum fuperant , ut fecuturz docebunt Tabula. Num. 2. Lacerta , fen Leguana , Surinamenfis , peclinata, €9 flrumofa, ca- ruleas famina. Formà & picturá priori convenit, eb faltem cum difcrimine, quod pe&ten hic fuprà cáudam in mi- - nutos abeat denticulos, & (truma pendula binis fuis angulis faccum referat complicatum , & in fe re- flexum. Dorfum & ventris latera ex Cyaneo & fubfufco varia funt. Collum nigricantibus pun&is con- Íperíum eft. Qui cofle fuübtüs tendunt, color dilutior regnat. Squamz omnia tenuiffimz veftiunt, Cauda, longa, in acumen convergens, diluté caerulea, Íquamis majoribus tegitur. Femora quoque, crura, pedesque, coloris funt «iluté cxrulefcentis ; horumque digiti , fpadicei, acutis, incurvisque un- guibus muniuntur. Ventrem Íquama obducunc diluté cerulez. Num. 3. Laertus , Ceilonicus , "mphibius , feu. Leguana, Soa Ajer dica; mas, Singalenfes Soa /4jer (ao idiomate appellant Animalia hac, quz vox Leguanam Aquaticam defignat ; VYF EN NEGENTIGSTE TAFEREEL. Num. zi. Gekamde, of getande Hagedis, wit de Wefl-Indi£n , genaamt Krop-Leguaan. Wy hebben deze Hagedis uit Weft-Indi& bekomen, met den naam van Árop-Leguaan , of Jguaam. Het is een over-fchoon dier, gekamt,, of getand , van den nek tot over den gehclen rug, daar de tanden het langíte zyn , verkleinende allengskens over den langen ftaart, en aan 't dunne eindt van den zelven verdwy- nende. Onder het onderíte kakebeen, aan den lang ncerhangen- den krop, is het ook voor een gedeelte getand; over 't hoofdt en den verderen krop ongetand, Het hoofdt is van boven licht graauw gefchubt, als ook het onderíte kakebeen, daar eenige rote, witte, plekken zitten, geyk men aan den hals der kal- Eo ziet , met een dik, wit, vel, dat uitpuilend is, als mede om de ooren. De bck is hard en beenachtig, vol kleine, fcher- pe, tanden. De boventte bek is kort, en puntig toclopende ,en gelykt naar cen ftuk been. De tong is breed en geípleten yof in twce punten verdeelt. Het is groot en fierlyk van oogen , die met cen rood kringetje omvat zyn. Verder is de krop, die als €en zak neérwaarts hangt, met cen punt, licht blaauw en geel- achtig, ganfch fyn gelchubt, mct donker bruin befchaduwt, en als gemarmert. Het fraaie bovenlyf is donker bruin gefchubt, mcet witte cn zwarte plekken, ten dele rond, en ten dele lang- werpig, als door elkander gemarmert. Boven den nck zyn zy verheven en fyn gedoornt. De kam, of tanden over den rug, den ftaart, en aan den krop zyn licht blaauw. — De fchinkels, benen en poten zyn bruinachtig gefchubt, met cen licht blaauw doorfchynfel. De achterfte billen zyn, als het bovenlyf, ge- fpikkelt en gemarmert. De buik van onderen is afchgecl ge- gon. [. fiquidem. Íchubt, en aan de zyden van den buik licht-blaauw. De lange ftaart is met grote perken gemarmert. De Negers zyn het alleen niet, die deze Krop-Leguanen , gelyk wy hoenderen en kal- koenen, ecten, máar de Chriften inwoonders van die geweften houden ze ook voor eene aangename fpyze, en Zy getuigen een- parig , dat de fmaak der zelven het naaí| by dien van 't hoender- vleefch komt. De Leguanen vallen vecl roter in Ooft- dan in Weft-Indié , gelyk wy in de volgende AASEEA zullen ver- torien. Num. z, Blaawwe Surinaamfche gekande en ge kvopte Leguaans. een avyfje. Zy komt met dc voorgainde in gedaante en tekening ovet« €en: alleen is aan te merken, dat de kain aai den ftaart in kleine tandtjes veratdert, en de neérhangende krop , met de t3vee hoc- Keri,een zak , die gevouwen is, en over een dar, verbeeldt. Het Cod bovenlyf i5boven over den rug enaan de zydenvan den buil onker blaauw bruinachtig vermengt. De hals is als niet zwarte ftippelen befproeit. De zyden van de ribben zyn wat lichter van verwe; en alles is zeer fyn gefchubt. De lange, dun toelopende flaart ís licht blauw , en groter pefchubt; va gelyken de íchin- kels, benen, en poten , die ook licht blaauwachtig, en aan de klaauwen bruin zyn, met fcherpe, kromme, en puntige, nage- len voorzien. Onder den buik is zy lichtachtig blaauw gefchubt. Num. $4. Ceilonfcbe Hagedis, of Leguaam, genoemt Soa Ajer; eem maumetje. Deze Hagedis wordt van de Singalezet $oa fer , dat is in hun- ne tale svater- Leguaas , genaamt , om dat Zy zich 't mecít aan Pp " de Ex. RERUM NATURALIUM fiquidem ca utplurimum circa oras aquarum. commorentur, &, Ranarum inflar, in aquas profiliendo , capturi manus effugiant Ab Europzis Aves pugnatrices (Kempbanen) vocantur ; uti enim ha plumofas fua pennas, ita & pectines illa fuos , oblongos , acuminatos , diluté czruleos , per. dorfum ad caudam usque longam & acutam protenfos, furrigere valent, hoc quafi ornamento fuperba. — Caput breve, & craffum, tuberibus fupra oculos elevatis inzquale eft. Frontem univerfam carulez tegunt fquamule, | Oculi gran- des prz claritudine fcintillant. — Auricule minutis aggeribus, quafi palpebris, fuccin&de funt. —Maxille à parte pofticà laté divergunt, & fupra oblongis quoque denticulis, fubtus vero fquamis, magnis, dilu- 150 té cxruleis, aculeatis, obfidentur. Corporis etiam facies ipsnm ande infignibus , latisque fquamis , quas tzniz , lata , albicantes, ambiunt, veftitur. carulefcit. ] Num. 4. Digiti pedum nigro padicei funt. — Venter dilutiffimé Lacerta, Ceilonica , caruleas famina prioris. Ejusdem , ac prior, formz eft, nifi, quod huic geminatus fupra dorfum pe&en decurrat , minoribus fcilicet denticulis à latere majorum emergentibus, qui totum per dorfum ad poftica usque femora delati tandem evanefcunt. — Color ejus Cyaneus ex czruleo albicantibus lineis , transverfalibus, omnem per ven- tris, longeque caudz , fuperficiem , diftinguitur. Num. 5. Squamz ventris diluté carulez func. Serpens , Ceilonica , Javara Epeba dicla. Binz linee, longe, ruffe, catene in modum, fupra dorfum protenduntur elegantiffimé ; harumque É à UTE SES : ad latera, juxta ventris longitudinem , fquamz cernuntur diluté carulez. — Ventrem ipfum flavedo,, ru- bris notata punctis, tingit. T'"ATP'ÜEA N'ONAGESIMA ET SEXIITX Num. r1. Lacría Tecuixin mimor, fes "Teiuguacu, Nove Hifpania. Colore faturaté czruleo fquamz cutanez perfunduntur , ex dilutiffimé cxrulefcente & albo defuper va- riegatz: id, quod in capite przíertim , femoribus, & pedibus, obtinet. lemnifcata eft. Num. 2. Cauda ad. finem. usque tora Lacerta "Tecuixin; fes Teiuguacu, altera. Colore quidem hzc cum primá minore convenit, at pi&turá & varicgatione mirificá, hic per naturam elaboratá, illi antecedit. — Attonitus ftupeat inimitabilem hunc ornatum animus , inque creatis, colore & indole tam variis, omnipotentem refpiciat Conditorem , & adoret. ; de waterkanten onthoudt, en, als men ze tracht te vangen, in ^t water fpringt, en het ontvlucht, gelyk de kikvorfchen. Van de Europeanen worden zy gemeenlyk Kepbames genaamt, om dat zy, gelyk de Kemphanen, hunne veérige pluimen overeind zetten, gelyk zy hunne langwerpige, puntig toe lopende, licht blaauwe, kammen over den rug, tot aan den langen, puntigen, ftaart ook wcten op te zetten, als cen ficraadt, daar zy mooi op zyn. Het hoofdt is kort en dik , met opgeworpene bulten boven de oogleden. Het ganíche voorhoofdt is met blaauwe íchub- betjes gedekt. De grote oogen flikkeren van klaarheit. De oo- xen zyn met kleine opwerpfels, gelyk oogleedtjes, omzet. De kakebenen zyn van achtercen breed uitgezet, en van boven mede met langwerpige tandtjes Pegrocity van onderen groot, en licht blaauw geíchubt, puntig gedoornt, gelyk mede over het gan- fche bovenlyf, groot en breed van fchubben, met witte, brede, banden omringt. De klaauwen zyn donker bruin, en het onder- lyfis zeer licht blaauw. Num. 4. VWyfje van den voorgaanden. Kempbaan. Het komt in gedaante met den zelven overceen , uitgenomen dat het dubbeld over den rug gekamt is, met kleiner tandtjes, die naaft de grote uitkomen , en doorgaans over den gehclen rug lo- pen tot aan de achterfchinkels , daar zy verdwynen. Deze is donker blaauw , met witte, ,blaauwachtige, dwarsftrepen over den ganfchen buik als gemarmert, gelyk d: lange fítaart ook is. De buik van onderen is licht blaauw geíchubt. ) Num. 5. Num. jg. Ceilenfche Slaug, genaamt Javara Epheba. Zy is ficrlyk met twee lange, roffe, linién, kettingwyze , over den rug getekent, tuffchen beide met licht-blaauw fraai ge- Íchubt, en langs den buik, die van onderen gecl is, met rode ftippen getekent. ZES EN NEGENTIGSTE TAFEREEL, Num. :. Hagedis uit de Spaan[che Wzfl-Indién, die de landlieden aldaav de kleine 'Tecuixin moemen, Zy is donker blaauw op de grondfchubben, en met heel licht blaauwachtig en wit als overmarmert, byzonderlyk het hoofdt, d Íchinkels en benen. De ftaart is ten vollen uit breed geban- cert. Num. z. indere Hagedis, gemaamt "lecuixin, of Teiuguacu. Dezekomen wel in verwe met het eerfte en kleinftefoort over- cen, maar in tekening en marmering is ze wel zo fiérlyk door de Natuur uitgewerkt. 's Menfchen oog moet daar op ffil ftaan, €n zich omhoog heffen, om den almogenden Schepper in de fchep- felen van zo vele foorten en verwen aan te bidden en te loven. Num. 3, SSNCNNS SSSSENNE / / 1 7 BEQMRSUENNN SESS DRE NNN SN ENT px MALAM H AD RATS ANS ES R SUE ST XN x SS SN, DEUS D oT /, // tei CENE RII x "SS RES 7 rg FITLELLD D EI 2100139) rs E " Z1 A NONE SE LAO E PEEEERHPEC-Á [zl EL I o MSS SS DEA LL A zz. A 7 sd j 71 // / M AUN SN. V eS MN ANN j a LT DOIT eee. e. -- 2 "e 7, 7 j Cete e - x : ers 2 CZ» a I EET EET UIS SUE - SESS SI RE BA DRE s APT PES Lr ARCA AS SS E a e e a 2^ 2528 CSS SS L) MS A SSSNNSCS BE SSSSNSSSMS S MNMAUNS H NN WS ON À NEN. A SNSNSSNSSSRNS A NS M: NSSNNSMSSSS M í SSSSSSSSESENN Ter S. SENSO SSSSeES S P /TÀ . : SNO SNO SOSSEe A . SS Nee e te aS eT M , d NNS NN Weeetie rete tes m S SNR Se eee ete SEES US 934048 44949. 949 606 9 S BE: 95: 50099 6.5: A ASSERERE RS T SS SS COGN SN AMNES S ' INSCR NSSNSSSSSSSSSSS Se A MSS PEN SSSSSSSSSSSSSSS MANSSSSNSESSSSSSSSS NANSSSSSSSSSSSSSSENS ME e We NUN SN NS SSSSASSS RÀ S : N » S AS S ESSSSNSSE SB: S NB. VA 08-00-08 € - M -' SS Rel A RB - :W18-.8-8-0- 0-098 SS SS NS BB *»BBRBRERRBRAEB SS: V NASSSSNUN HBBANMMNS b ww c. íÉEHRFEHHRERHBRHHLE SS. SR EHEHBRRAGOSSP»5PM E BE E E EAEA EA EÀ SNR COR MEE ^6 HEbnBuawutuunnu Li E ESL EL GEL NS -—- Le o. m EEkERBRBBAÁÓuuu H — : tae. um e S6 Ouest mEBRRRRE ROO EE A RT SS MEM rA pe, a ual aa m e A A eT. SCA eS OE SES E er e ap taa a coCS nS Co PC eC Ce CASE ad eo dae ara e ar aL p. a 0 0 9 57 Tee. e a E ER ga ar ra oe a p a oe c ru eC? e: Mae ae Eua LI e I ES Ire aE A eC. CAO ROSE CICRI A USER s RU E EE EE ERES ccu ee SN. Lo SO CES ? e Le : eA : e: Tre . re ee ere C ae A TU CUENTE CE DOLEO TC CSS C UE EET ea lta, C ae. x re o y M ? y lj . AeIS iro aaceicccr e e — eret - PS CC CPIS E c 9 994 EAS TD. Doa o E Ce e. 7 aaa mr at e, a ree LAS C a ra eee a taa. DUI ETT AIL IE Ee icem es 20b - "a 9 A OA SC 25 0. COS POO oed z - T -—. e EOS /i e gos Sox COSS B E oOete m & Hi CO a ierat. Hi Í| - n [ANSA POCO HE f B Use E D £3 E) 45 Li AR 1 vr va s, m 4 A D hmi ce M am " - LA! D. ME 1 "A N j" Li V op" : a EB un de S M m 2 A s: n B5 4. RU. 8: t ó $740 E a BH 74 uw, . iW ri A WF - "W AW z- B E 13 2. a ; zz QW iH ra Vd y Y 27 ? Ad Me S -- e*. CN SEN M RSS LESEN SNNOY ERN. | (|j ou I I AW M T SNNT us WESS A PES ps! li / /, 7 /, / /, /j / (/, // 7/, / M, 4f, Jl 7, 7, 2/5 7 LL M 2221 7, T, 27 T IA ML 7r 22 jaw WW NN S WN «NY NN INN N N TN N IV NN SW NN M NN z as -- ZA — ZA Z "7, 7 7 [A 7 27r Us 17 7e 7 Z 7 7 Z^ ZZ Z Z LI zi T 7 A d 7 PL SN SS SSSSNNSN AM j WO e NS NN WW SY Y — S 7 c 7 ea E iN qui V | ES 2» 92. Y ] jl T 774. 7 * L5 72 arua ANNE CAU LA ODE T e nC P T IL P aa : Lr o EDT TTA rn IULII T EPIIT I e C17 e. 27 ze XN) NO " a Ni T9 mmn os (rmm hmm Tm» jl POTITI MITTIT 7 iA 1 P» li / A TI i. ). TA 2 Dt, y Á : OUT" MM ZZ MI A 2 TL mm ee — -— e: e o. Dec : Cc T e "| -. lo P [EOS - — ec T raa re dade aar MET a Aq. UM UICE VOCE DEEP CC PO Roe EET DE C BE EAD OR D REL EO DEECUEEY DPA ree ED ee IEEE E EE DR DC ETC TE rr. Coo - AO OOo SCC o S. Bee EOCSr ER LA OCC E EEEES ^ ATUS COPS See R PELA AEERS (2 NES CRIT SUY VA A SAX ^^ 1 34 EAS NUS SR N Sa SAIS -—-— da "Y Ma «a NUR SR NY. MA Ww dA YN Em BUS UH NE 3 NN NEN NSSSSNNSSSSSN A a em z NC. ple - SM NN SW: WE E E&à à uu WX E BR RNAVY Ed EÀ3 E E EAM E EÀ Ej E Ei EQ à Y SR Ed Ed Ei E34 ERMM SM Ed Ed ES RÀ RM WA SSMSB SESBINS cn S MESES SE pO Keceeemd RExPRES NOW UIDI T RSBSB S - eI MIB SES cc SES RB RN SpLLISripeeedN. E EN SSSdceS S ACPMEQRERURURAS Rd Ww SENA RR IEESANBNS MS B S OU AVEERDAONM EN BR oras eu aet e TAT cx $$ ees ORC RECO SSANNUNEE SSSENSSIRE ti LX SESS" S -— 1 * SSSSIINISCUIPS R c» " So IS es T oet. S E eS EST SON USNISE TENES j ES See SCA Se SESS S 2 IE ee ets e Ets SS CS e d. EUST EUR ERAS RSS LCO EA C CEPI EE SOS 2295 9.9999 59 9 9» 5 e EOS CA C EE Le Saee CUR OSS MS EST ARM AS SU SeeS SA M Ee Q3 SA APER TIEES ER DOICE NT SEE M TERT SS S 7 ER TT S eR A * CN COPPA i ISSN NSRAUNS SS PAS S ROPDZS SY 7; 7 M45 SETZE, A. RT * D) M Z * m ANT, NUS C ESSSS AA. / 27 ^, /7 jn NI / » ? 7 7 IZ c S RU "es S AN. VA N i» S ANS S x. [i LL Jia * LA 11747 «tf, , p, 2 ANS Li ; LUAPU! CLEA z : PUTA] : Y. " HL AR SENS DA zx E "s AT SENA Na Sti — LA wb AV a" 7 "FA. ar. Mi | W NS S CROSS m"-- S SS SS NN NS NS SS NN — S DN m. DE SS d ES | j KVey E i a". Wi | | ui 1 W l À L2 D CM "M M ( RW ato eee s 21:5 s NGONCREONOAN S Es UR ae NE 2 QN YNSS ME ES e 247. X Oh x 24 ^ NU VPNWCNSCeSLS ; X URSI s ASSSNN Nd NS S NS - 957771 v. ) 7 (29 2b LZ 2 - e EE EO TET Ride 7 ex 2535 Ps ee 3 E De ODER OTT EE m ERE D SD 29 2 LS D c e E Dat, iosie Asi A Edd e S DT. DUET, cce 252 ai 2 ET EIASS 2 I SUED) 3 (e 9$ DE. "n D) 22 Pes: DOE S o Eo e ACC 1 S Y rr Ye xs OP Ie SR e DATE Jt 1 Ue T5 20. 2775) 27 £47. D 7 "d. e 77 ^, Tc EE ECECI EELIÓ Fi 7 (5 SEN MSS RSS NGA, T X Rx x3 S S Ew Y «7i D "i, 17 UU L1 1 IT 77 UE CLITA TAB. XCVAL. 777717] 7 PL 7, Z 7 NAR TOS WV / f) hr ( ET jt " ba | AMT — p - Z l B ) | 5 AID 2 EM A — E | rien 5 n SS ELS SENA 7 ie HO n; 7 MUT SENSE 7, ^ 7 PM Lp) S m ANS AM SONS cc A SS SS on NS , NO NY S 2 DLL " RSS S P NN ette SN ASSTS RSS x SS S NS ) SNO MSN M ZA SN iv » pr S METB, Ü Y. i WY N S cn , SS POET: Uv d Vr d. PPM. 7i, s 1 Es e rs 1 ARS S i edm 1 Z - 2 1 * 7 z - EROS SN. | ERE | : ; SCC RS TCI EA ES. : f A NS i S SX S Rr», Y SS ENS S S z OLEI Zh SNMSS. D 4t » ay (TY M hy na Pav dl gp et m ia AV ib jr mm P RESRSUISEO S URSUS 77 AE. S : EN, PA YN AS NPADJD E AN HIER S NY act EO 2657 i 2 ^ ; NS j NSNSU 2M DNE y * 2) s T eq b NS SINENSSS M S DM M NET : m x ei PASCI S NS Ses Z p; 3 : A uy | : | A : inr X n E Y E SEN SNSSNS Y AN X LN A - E tecene (i 7 SSSSQRSSNSS xS ue z ? (s —52 AS NNNNNN SON SM : i VASA TEM) S NS NN 7 Mi DJ * YA * SSSSSNSSEES: OT O7 132 OR BELLA ST 44-9 )-9— X Ld P Y ub i c e T.H E'S"A. U RE UJS. Lacerta 'Teiuguacu , fee Texixincoyotl, fe& 'Tecuixim fm- pliciter. dia, maxima. . 151 Num. 5. Neque hzc concinno colorum apparatu binis prioribus cedit, utpote venuftà varietate, & eleganti veftitu ornata. — Dixeris, fapientiz: omnis fcaturiginem , Deum , hác verà infinità diverfitate, fibi quafi placuiffe, ut tantó convinceretur Homo magis, Ipfius digito fabrefacta effe omnia, pro fua quxque in- dole, admirandis colorum , pi&urz &c. ornamentis inftructa. Indi Orientales hanc fpeciem Salvogar- dam vocant, quz tamen & formà, & pi&urà, ab hac modo exhibità discrepat. Num. 4 Liguana, petlinata, €9 flrumofa ,. Afiatica. Ex infulà Indiz Orientalis, Formofa dicta, eam accepimus, quz feró cum Americanis convenit, fo- lo excepto colore. Squamz füperni corporis obfcuré grifee funt: caput vero , ftruma, política femora, ,pedes, & cauda, latis tzniis circulata, dilutius grifeo tinguntur colore. — Caput cinereo diluié grifeis, & Áaturaté fpadicejs, tegitur Íquamis. Strumam, anticà in parte minuto peine afperam, & femora poftica, faturate fpadicea ornat variegatio. — Supra dorfum, totamque, feré ad apicem usque, caudam, pecten longus eminet , fenfim cum caudá Mee ens Venulftiffimum hocce Animal nocet némini: quin potius in deliciis menfarum habetur. Plura de co decurfus dabit. — Interea nova hinc laudandi condis rem materies nafcitur; dum vel maximé peregrina etiam animalia nobis in victum data cernimus. : Num. 5. Liguana, ftrumofa, €9' dentata, mimor, ex in[ulà Formo[a. Struma ejus, maxilla inferiori adhzrens, pro parte dentata eft; dentata quoque eft fpina dorfi tota, à cervice ad caudz usque dimidiam longitudinem ; ultrà quam denticuli evanefcunt. Caput, ftrumam, ventrem , crura, pedes, & caudam, faturató caruleus tingit color. obícuré grifee funt. Et hac fpecies edulis eft. Num. 6. Squamulz corporis füpini minutz Lacerta , Jexatilis , capite craffo, €9' brevi , terrefiris, Salamandra mulo, lingua. cra[f. A. Superna corporis facies, diluté fpadicea, eodem colore faturatiore variegatur. Dorfum minuti obfi- dent denticuli , Oa. à cervice ad finem usque caudz guttatz. em effe hanc fpeciem nufpiam vel legimus, vel audivimus ; licet certos quoque in confperfa funt. Edu níus creatam nemo facile negaverit. Femora , pedesque, pun&is etiam TABULA NONAGESIMA ET SEPTIMA. Num. 1. Lacetrta de 'laletec, snmor, inmocua , in. N. Hifpania "'Tamacolin di£z, Quum lzdat neminem Animalculum hocce, invifum homini non eft, fed amabile potius ob miram Num. s. Grootfle foort van 'Teiuguacu- of. Te- » cuixim-Hagediffen , ook "Texixincoyotl geuaamt. "Zy is niet minder fierlyk in verwen en tekening dan de twee voorgaande ; maar daar is weder eene fraaie verandering in opfchik aan te zien, daar de alwyze Godt zyn vermaak in íchynt gehad te hebben, om den meních te overtuigen, dat hy "er de maker van is, die elk fchepícl naar zyn aardt met wonderlyke verwen, tekeningen, enz. heeft Erden Dit foort wordt in Ooft-Indié de Salvorarde genaamt , doch verfchilt in gedaante en tekeninge van deze. Num. 4. Krop-Leguaan, of gekamde Hagedis , met een. krop , uit. Ooff-Yudiz. Zy is ons van hct cilandt Formofa gezonden , en komt byna met die uit de Weft-Indién overcen: doch zy verfchilt in verwevan de zclve. Over de bovenlyffche fchubben is deze donker graauw ; 't hoofdt , de krop, de achterfchinkels, benen , en ftaart, die breed ge- bandeert is, zyn lichter graauw. Het hoofdt is licht afchverwig, en: donker bruin geíchubt. De krop , die ten dele van voren klein gekamt is, en de achterfchinkels zyn met donker bruin ge- marmert; over den gchcelen rug en ftaart, byna tot aan "t ein- de lang getant, doch langer over 't lyf dan over den ftaart. Het is ook een fierlyk becib, dat niemandt kwaad doedt. Het dient zelf tot lekkerny voor den menfch. In't vervolg zullen wy daar meer van zeggen. Ondertuffchen hebben wy nieuwe ftof om den Schepper te danken, dat hy zelf de vremdíte dieren den menfch tot fpyze hecft gegeven. ; habitus: Num. s. Kleime Leguaan «van "t eilandt. Formofa. Haar krop, aan het onderfte kakebeen hangende, is ten dcle etand, gelyk ook over 't ganíche bovenlyf, van den nck tot de elft van den flaart, daar de tandtjes verdwynen. | Het hootdt, de krop, het onderlyf, de behen, poten, en ftaart zyn donker blaauw. De kleine bovenlyffche fchubben zyn donker graauw. Deze worden ook gegeten. Num. 6. Soort van berg-Hagedis , met. een. kort ; dik , hoofdt, gelykende maar de laud-Salaman- der, met eeu dikke tong. "Zy is over 't bovenly£ licht bruin, met donker bruin overmar- mert. De rug, van den nck af tot het uiteinde van den pgefpik- kelden ftaart, is met. kleine tandtjes overzet, die mede gefpik- kelt zyn, gelyk ook de fchinkelen en benen. "Men zegt niet, dat deze tot fpyze dienen; des zwygen wy daar ook van; doch zullen zekerlyk mede tot dienft geíchapen zyn. -ZEVEN EN NEGENTIGSTE TAFEREEL. Num. i. Hagedisje, van de Spanjaarden de 'Ta- letec, als ook Tamacolin gemaamt. Alzo dit beeftje niemandt kwaad doedt, wordt bet niet ver- jaagt, maar bemint wegens zyne fierlyke tekening. "Van het Pp2z hoofdt 152 RERUM NATURALIUM habitus fui elegantiam, — A capite ad finem usque caudz protenfam gerit latam teniam , nigricantem , fu- pra dorfum pun&is hinc illinc albis diftin&tam , & utrinque ftipatam binis aliis teniolis , flaventibus , à cer- vice usque in caudam protractis: harum vero à latere venuftiflima utrinque piura cernitur, quz veluti infignia, diluté ciruleis fquamulis infculpta, pun&is pluribus, lineolisque , magnis, parvis, in ambitu exaratis, variegata, refert. — Antici pofticique pedes in quinque definunt unguiculos. Num. 2. Lacerta , major , Tilcuetzpallin in Nova Hifpania dicia, Juxta. Hernand: Indis Orientalibus Salvogarda vocatur fpecies, ad quam hzc pertinet, , utpote formá illi haud abfimi- lis: licec multum discrepet coloribus & picturá. Plures veró earum fpecies dantur. Hac, quz fexüs mafculini eft , fquamis tegitur faturaté plumbeis. — Caput ex albo & nigro eleganter varium eft. Corpo- ris fupernam faciem ocelli quafi, feu rofz circulares, albicantes, ordine digeltz , ex nigro variegate in ambitu, undique exornant. Femora, pedes, horumque digitos, faturatior quidem color, at fimili mo- do dittin&us, pingit. Cauda longa, in acumen definens , alio, quam corpus , ornamentg fuperbit. — Pra-- cedentibus Tabulis plures harum fpecierum iam dum exhibuimus. Quis vero: ifthzc adfpiciens haud ex- tollat infinitam Conditoris fapientiam, & potentiam, quá Animantium fingulis fuam, tot varietatibus , tot artificiis elaboratam Ille veftem induit; homini vero foli , reliquis omnibus fuperiori , propriam fuam imaginem impreffit. Num. 35. Liguana Senembi, i». N. Hifpania, 'Tamacolin diga, peclinata , €9 flrumofa. Perelegans hac lacerta fquamulis veftitur tenuibus, rhomboideis, dilute puis & fubfufcis, ex fatu- e raté fpadiceo pulchre variegatis inftar undulati illius textilis , quod Moor B gis vocatur. Caput univer- fum diluté grifeum eft; huicque & concolor ftruma, longàüm pendula, pro parte dentata, guttata, & marmoris inflar váriegata eft. Ad maxillam inferiorem , plurimis armatam denticulis , album quoddam tuber, planam verrucam referens, fub auriculà confpicitur , quod omnibus proprium cft Liguanis. Pe- &inis fupra dorfum ere&ti dentes hic multo rigidiores funt , quam in aliis hujus Ípeciei, Surinamenfibus, aut Americanis: majores vero 6 cervice prominent , fenfimque decrefcunt , prout caudz longz , tenuis- que, apici appropinquant. Femora, pedes, & horum digiti , coloris obfcuriffimà grifei, fquamis tegun- tur craflioribus & grandioribus. Num. 4. Lactrta, Brafilienfis, Quetzpaleo; cauda ammulatà €9 fpimo[a. — « Squamz zquales, diluté grifea , fupernum corpus, crura, & pedes veftiunt;' fontem vero majores at- que albicantes; & capitis verticem admodum minutz, circüm majores difperfe. ^ Auriculas limbus fim- briat obícuré fpadiceus. — Notatu dignum elt .collare nigrum , cervici applicatum , in medio Íeparatum. Cauda tota, in apicem definens tenuiffimum & acutiffimum, Íquamis laus, fpinofis, duro quafi ex cor- nu conflatis, munitur. hoofdt tot aan het einde van den flaart heeft het een zwarten, breden, bandt, met cenige witte ftippen over den rug, tuffchen twee gcle banden, die van den nek tot over den ftaart lopen. Aan weérzyden dezer gele banden is het ongemcen fraai, als of het. met wapentjes ovcr licht blaauwe fchubbetjes, vol grote en klei- ne fpikkeltjes en ftreepjes, gemarmert was. Het heeft van vo- ren en achteren vyf klaauwtjes aan dc poten. Num. z. Schbone, grote , Hagedis , van de Spanjaar- den Yilcuetzpallin genaait , volens de be[chry-. vinge -van. Hernandes. In Ooft-Indié dragen zy den naam van Salvogarde, onder welker gelacht zy ook behoren. Zy komen ook in gedaante daar vry wel mede overeen; maar zy verfchillen daar vecl van in ver- wen en tekeninge, en beftaan in vele foorten. Deze » die een mannetje is, is donker loot-verwig over de fchubben. Het hoofdt is fierlyk met wit en zwart gemarmert, — Het. gchele bo- venlyf is ongemeen fraai gefiert, met ronde, wittc, oogen, of rOZen, reegswyze, met zwart rondom gemarmert , gelyk ook de fchinkels , benen , en poten, die wat donkerder zyn. De lange, dun toe lopende, ftaart heeft een ander verfierfel dan het lyf. Van deze foorten hebben wy in de voorgaande 'T'afereelen verícheide vertoont. Wie kan de zelve befchouwen, zonder Zich te verwonderen over de wysheit en almacht van den Schep- Per, die alle dieren hun kleedt, zo verfcheidentlyk , en zo heer- lyk gefiert, heeft gegeveri, en daar by Hem te danken dat Hy den menfích boven alle fchepíelen met zyn beeldt hecft ge- Íchapen. à Num. ;. Num. 5. De Senembi-Leguaan, wit de Spaanfche Vefi-Indién , alwaar de zelve 'Tamacolin "wordt genaamt. Deze zeer fraaie Hagedis hecft fyne, ruitige, fchubbeties, die. licht graauw en bruinachtig zyn, met donker bruin fierlyk over- marmert, als gewatert moor. Het ganfcHe hoofdt is licht EA als mede de lang neérhangende krop, die voor cen ge- celte getand, gefpikkelt, en als gemarmert is. — Aan 't onderíte kakebeen, dat vol kleine tandtjes zit, heeft het, gelyk alle de Leguanen , een witte uitwafch, als een platte vrat, onder het oor. De tanden over den rug zyn vecl fteviger daa die van an- dere van dit foort, uit Suriname, of de Weft-Indién komende. * Aan den nck zyn zy groot, en lopen allengskens kleiner tot het lange en dunne ffaart-einde. De fchinkelen, benen, poten, en klaauwen, welker verw zeer donker graauw is, zyn dikker en Broter geíchubt. Num. 4. Brazilfche Hagedis, genaamt. Quetz- 'paleo, amet een dummen, puntigen, flaart. Zy is licht graauw over het bovenlyf gefchubt, met fchubben van eene grootte, als mede over de fchinkelen en benen. Op 't voorhodtic Zyn de fchubben groter, en wit; R5 "t bovenhoofdt heel klein, die zich om groter uitfpreiden. De ooren hebben een donker bruinen foom, | Het is aanmerkelyk , dat dit dier een Zwarten halsbandt om den hals heeft, die van boven niet aan een isgehecht. De ganfche ftaart, die ongemeen dun en puntig aan het cinde toeloopt, is met brede, doornige; fchubben bekleed, die hard en hoornachtig zyn. : Num. f. D VIH. - " TAB. XC SN NDA rm ESS p A DÉXYN D (UA A^ $1 3 * 2 BUE eS p IL, ey iA Cis AN d 2 & MOS UE 7 ANN. I ; Sí D : : Q3 t « ; M S : SS - ECESMETT GE A c dk URCE Sir T NS - T SESS —-— AS. 7 uü » y, E e Jl N - ( TUN OY [IN m eed Y" TAN (e) jen "Y E Xj I E Ust [2 ' I V Ve * 3 i Lu ! [i | E 1 (| [M T | j li | [ j í Y LU | d NE! EET 20 SNNNSS 23 2757997. rA Mspoet Cet D oder LER. * | ———————— ——- —————— -— —— —— M ——M Lo —— e EN P DM d NS SNSS SS RSS QASSUR SSSSS (fi SD. NN NS SO SU CeE COSS NRSESERER Ne YQ S ; [ : i NSuc£ : j & ESSA NE: SENSE t ! eS Edd ] ! í * , L1 ( LU ' ' n ; / Lu í | N Ww N t ( t 2446, fr mut P 2 ton Pe PAD DTPENEE ——— — — RO OPEM je NSANS "n dec NOM TT Met Si e» i Sues. Ü ASSSSSSSSSER. SENSU SNRNNASS *. ERI Ri . GAP V ut ra LA X —3 LÀ —— zzz E ——S -— s TER ESTA, UR (0X5 153 Num. 5. —Lacerta, Mexicana , Cutezpallin dicla, inmocua, elegantilfrma. Miro hzc artificio à Naturá pida, & variegata ex nigro, albo, & cáruleo, à capite per corpus uni- verfum , crura , pedesque fquamis rhomboideis , paces, fuperbit: Cauda quafi annulata eit, — Ne- minem lzdit Animalculum hocce , hincque nec homini eft invifumz TABULA NONAGESIMA ET OCTAVA.- Num. r —— Laertus, Arnboinenfis , petinatus , € ffrumofus ,, maximus , Se- nembi && Iguana di£us, amphilius. Ab Amboinz incolis Beewa & Senembi, aut & Boaja Hoetan, five Bofch-Kaiman à Maleitis adpellatur, juxta Fr. Valentini teftimonium. Hifpanis Igiwana audit, Belgis autem Ze groot. gekamde Leguaan.. Incom- parabili equidem pitur apparatu fuperbus, omnibus , quotquot America profert , Lacertis palmam prz- ripit: quamvis autem formà haud multum discrepet ab illà fpecie, quam praecedente Tabulà exhibui- mus; magnitudine tamen , pi&urà, & eximiis coloribus , illi REUS Squamule ejus fuperiores, faturaté fpadicez, & purpurafcentes, exiles, bafi fuá albicant, & obícuré fufcis maculis undique veluti confperíe funt. Infignis (truma, plicata, in acumen pendulum porreéta, fimilis illi , quz Num. 1 Ta- bule przgreffe habetur, füb maxilla dentibus horret, & coloris eft diluté flavefcentis: quo ctiam colo- re pe&ten confpicuus eft, longis, incurvisque dentibus eminens, ferre in modum 6 dorfo acuminato & fimbriato ere&us. Doríi fummitatem cutis tegit maculis nigricantibus ornata. — Frons Íquamis majori- bus, diluté cruleis, tanquam fcutis, munitur. Infignes oculos , igneos , limbus clatior , teres , füboffeus , pro parte dimidià ambiens , ab illifu defendit. Ita nimirum Conditor fupremus animanti cuivis, magno, vel parvo, profpexit. Femora , pedes , & digitos, fquamc ornant majufculz , acuminatz , diluté carulez. Pra- cipué veró cauda, prolixa , a femoribus pofticis , ad fui finem usque , in plagas, nunc colore diluté czruleo, nunc faturatiore, variegatas diftinguitur. Rictus amplus, fimbriatus, fupra & infra fquamis dilutioribus * pulchré' veftitur. Maxillz minutis , acutisque denticulis fcatent. Lingua huic lata eft & craffa, qualis Sa- Dus. cum Amgericanis contra lingua fiffa fit. — Venter, fubtus albicans, ad latera faturaté ceru- leus eft. D. Fr. Valentyn, & f. D. H. L. in Hiftorià Surinami, referunt uterque, Animalia hec tam ' Orientalibus, quàm Occidentalibus Indis cibi loco effe. Quin & eorum comeduntur ova, quorum fxpe triginta fimul unum ponit Animal, longiora quidem ovis gallinaceis, at luteo donata vitello, forti tuni- ci, teflisque admodum tenuibus praedita. Sat multa eorum poffidemus , quz extus diluté cinerea, pun&is exilibus, rufis, notata, inftar ovorum Gallinaceorum iis in locis ufurpantur. Molle vero in tomentum ea reponit Animal, ut folis calore pulli inde excludantur , prout Lacertis , Salamandris , & Serpen- tibus ubique commune eft. — Species hzc, amphibia, in terrà & aquis victum quarit; ejusque Hifto- riam Jfoamwes de Laat , Markgraaf , & Bochartus, dederé. Num. 2. LI Num. 5. Fraaie Mexikaan[che Hagedis , genaamt Cutezpallin, die miemandt kwaad doedt. Deze ongemeen fraaie Hagedis is op eene verwonderlyke wy- ze van de Natuur getekent en gemarmert met zwart, wit en blaauw , van 't hootdt , over het gehele lyf, de benen, en poten met fierlyke ruitige fchubben. De ftaart is als beringt. — Het is een dier, dat niemandt fchade doedt; weshalven het ook bemint wordt. ACHT EN NEGENTIGSTE TAEFEREEL. Grootfle Krop-Leguaan , van. Ambon , genaamt Senembi em Iguana. Num. r. "Zy wordt van de inlanders op Ambon Zoewa en Seuembi ge- naamt, en, volgens de beíchryving van Fr. Valentyn, Boaja Hoe- tan , of Bofcb-Kaiman, van de Maleiérs geheten. ^ De Spanjaar- den geven haar den naam van Zguwaza , en de Nederlanders dien van de Groot gekamde Leguaan. Dit dier is wonder fierlyk gete- ent, ver overtreffende die in Weft-Indié vallen in verwe en tekening. In gedaante verfchillen zy weinig van dat, het welk wy in het voorgaande 'TTaferecl hebben befchreven; maar wel in grootte, tekening, en heerlyke verwen. | Het tegenwoordige is donker bruin en paarsachtig op de boven-fchubben, die klein, en Wit op den grondt zyn, met donker bruine plekken als overzaait, of befproeit. De grote krop, die met vouwen puntig neder- waarts hangt, is gelyk de Weft-Indifche op het voorgaande '"Tafereel Num. 1, De zelve is ondcr "t kakebeen getand, en om. 1, licht blondverwig, als mede de lange kam, die kromachtig ge- tand is, fpruitende uit den fcherp gefoomden rug , zaagswys overeind ftaande. Dec huidt van den rug, naar bovenwaarts, 'is met zwarte plekken gefiert.. Het voorhoofdt is met grote, licht blaauwe, fchubben, als met fchilden, bekleed. De grote, vu- rige, oogen zyn met een groten, verheven, rondeg, en becn- achtigen kant half overdekt, om de zelve voor ítoten te bewa- ren. Aldus heeft de grote Schepper voor elk dier,"t zy groot of klein, gezorgt. De fchinkels , benen en poten zyn alle met groter en fcherpe puntige fchubben, licht blaauw, gefiert: in *t byzonder is de lange ftaart, van de achterfchinkels a£, tot het cinde, als verdeelt in veranderingen , met donker en licht blaauw. gemarmert. De omgefoomde, wyde, bek is mede onder en bo- ven fierlyk met lichte fchubben belegt. De kakebenen zitten vol kleine , fpitfe , tandtjes. Deze heeft een brede, dikke, tong, gelyk de Salamanders ; daar in 't tegendecl de Weft- Indifche gefpletene tongen hebben. De buik is van onderen wit, en aan de zyden donker blaauw. Dat zy zo wel in Ooft- als in Wett-Indié gegeten worden, getuigt de Hr. Fr. 7/ez- 1jn , als mede 7. .D. H. L, in de Befchryving van Suriname. Men eet ook hunne cieren, die elk dier dikwils tot dertig ftuks legt. Zy zyn wat langer dan een hoenderci , met een gele doojcr, befloten in cen fterk vlies, met zeer dunne fchillen, gei wy "er verícheide van hebben. Van buiten zyn zy licht aíchverwig, met kleine ,roffe, tippen getekent. Zy worden in die geweften als hoendereieren gebruikt. Het dier legt de zelve in zacht ruig- fel , daar zy door de warmte van de zon uitgebrocit worden , gelyk die van alle Hagediffen, Salamanders, en Slangen. Zy onthou- den zich zo wel in 't water, als op 't landt, om hun voedfel te zoeken. Van deze Semembi-Hagedis hebben oam de Laat, Markgraaf ,en Bochart ook gefchreven, en hunne ondervindingen aangetcekent. Q4 Num. 4. RERUM NATURALIUM Lacerta, Ameira diffa, ex Nova. Hifpania, fpadicea, lineis nigricantibus ornata, cauda bifida. 154. Num. 2. Peregrinam hancce fpeciem Curiofus quidam ex Nová Hifpani, inter alia rariora Animantia , huc al- latam , mufzo noftro inferuit. — Supinum ejus corpus minutz ornant fquamulz , dilutà fpadicez , quus la- tz linez, faturaté fufce , bine fupra dorfum , & binz alic juxta ventris latera usque in caudz partem craffiorem protenfz , diftinguunt. ^ Cauda raró tam profundé bifida, ac híc, cernitur. Spina dorf; 5cu- tiffima eft, & parvis afpera denticulis, ad cauda usque divaricationem extantibus , ibi vero disparentibus. Caput, elegantibus fupra nares fquamis veítitum , frontem oftendit , diluta fuper bafi ex nigro gutta- tam ,íquamis orbam. — Cervici, faturaté fpadicez , tres infident maculz transveríz , albicantes , nigris etiam punátis adfperfz. Lingua brevis & crafla eft, qualis przgreffe. Oculi grandes, lucidi, funt. Stru- ma nulla; fed laxior circa jugulum cutis eft. Os intus plenum denticulis, extus fquamulis fimbriatur. Auricule infignes, planz. Omnis corporis facies fuperior punctis nigris notatur. Femorum, pedum- que, Íquamz minufcule funt. "Vid. 7. Raji Sywopf. Anim. p. 266. Num..3. Laerta, Braflienfis, '"Taraguico Aycuraba dica. Oblongo eft capite & corpore, caudà longiore: color dilutà fufcus, quafi Hepaticus, minutas ejus Íquamulas, quadratas, obducit. Totum veró per corpus, ne pedibus quidem & femoribus excepris , eminentes disperguntur maculz , albicantes, margaritarum emulz, & inítar quafi Rofülarum racematim coacervatz: czterüm & punótis omnia nigricantibus obfita fünt; przcipué vero annulata cauda, que tanquam per fe&tiones variegatur. Caput acuminatum eft, 8t ri&us, fupra infraque dentibus plenus, linguam continet bifurcatam. — Homini non infefta aliis feíe infe&tis, qua aflequi poteft, fuftentat. TABULA NONAGESIMA ET NON A. Num. i. — Zacerta Tejuguacu , AT maxima , Sauvegarde dicla, marmorei. coloris , amphilia. Hac Lacertarum fpecies & in Orientalibus, & in Occidentalibus Indiis reperitur. Ifthzc ex Occiden- te eft: cui fimilem D. Merian in. Hifforia Surinamenfium. InfeBlorum fg. 69 repraíentat, adnotans, quod Animalia hzcce Surinami in falibus commorentur , ovis avium inhiantia. Multo tamen major eft, cujus heic icona damus, & plure colorum varietate exornata , quàm illa. D. Fr. Valentyn cam , uti plu- rimas alias, inter aquaticas Lacertas refert ; quod ideó concedi poteft , quia empbibia eft, in aquis & tel- lare vivens. Tab. LX XX , in qua hujusmodi Lacertarum aliam exhibuimus fpeciem , fimul & diximus, quamnam ob rationem nomine Sauvegarde donatz fint. Pictura hujus elegantiffima eft. — Frontem fcutata. quafi infignia: pulcherrime muniunt, albis diftincta lineis, qua à parte oris anticá, & fupra grandes oculos, fcintillantes , rubrisque annulis circulatos, tum- Num. z. W^ff-Indifche Hagedis, genaamt Ameira, met donker bruine vlekken geftert , en een ge gaffelden flaart. Dit vremde foort van Hagedis is ons door cen Liefhebber ne- vens meersandere feldzame dieren, uit Nieuw-Spanje medege- bragt, en ter handt geftelt ter vermeerdering van ons Kabinet. Z.y is fierlyk getekent over het bovenlyf met kleine fchubbetjes, licht bruin ganfchelyk oververwt, met donker bruine, brede, linién twee over den rug, en twee langs den buik, tot over de dikte van den lang gegaffelden ítaart, dien men felden zo lang pupeen ziet. Het bovenfte decl van den rug is zeer fcherp en lein getand tot aan den dubbelden ftaart, daar de tandtjes zich verliezen. Het hoofdt is mede fraai voor op den neus gefchubt, en op 't voorhoofdt gefpikkelt met zwart op een lichten grondt, daar geen fchubbetjes op te vinden zyn. Op den nck zitten drie witte dwarsplekken , die mede zwart Beftippelt zyn over een donker bruinen grondt. Deze heeft een korte, dikke, tong, gelyk de voorgaande, en prote, heldere, oogen, geen krop, maar een ruime huidt onder om de kecl. De bek is vol tandtjes, en met fchubbetjes omfoomt. De ooren Zyn groot en plat. Het ganíche bovenlyf is zwart gefpikkelt. De fehinkels en benen zynklein gefchubt. Zie Job. Rajus Symopf. Animal. 2. 266. Num. 5. Hagedis uit Brazil, genaamt Taragui- co Aycuraba. Deze Hagedis is langwerpig van hoofdt en lyf, met een lan- gen ftaart, licht bruin , of leverachtig gekoleurt over hare kleine, vierkante, fchubbetjes, en witte verhevene plekjes , als parel- 1jes,'die koppelswyze, als roosjcs; over het gehele lyf geplaatft que zyn, als mede over de fchinkels en benen. Verder is zy met zwarte ftippels overzaait, gelyk ook de làng-geringde ftaart, die als verdeelt gemarmert is. Het hoofdt loopt puntig toe, cn de bek zit boven en onder vol met tanden, nevens cen gegaffelde tong. Zy aazcn op al het andere ongedierte, dat zy machtig kun- nen worden, en doen geen meních cenig kwaad. NEGEN EN NEGENTIGSTE TAFEREEL. Num. :. Zeer grote, gemarmerde , '"Tejuguacu- Hagedis , genaamt Sauvegarde, uit Wefi-Indi£ , zo vel int water, als op "t laudt levende. Dit foort van Hagediffen wordt zo wel in Ooft- als in Weft- Indié gevonden. Deze is, als gezegt is, uit Weft-Indié. Ec- ne diergelyke vertoont Juffrouw Meriaz in hare Hifforie der Su- rinaam[cbe Infekten, fig. 69, alwaar zy aanmerkt, dat deze dieren Zich in Suriname in de boffchen onthouden, en ten roof op de eieren der vogelen gaan. Die wy hier vertonen, is vecl groter in gedaante, en men windt'er mecr verandering van verwen op danop de hare. De Hr. Fr. Falentyn ftelt de zelve, gelyk ver- fchei e andere, onderde water-Hagediffen , dat in beideopzichten waar is; want het is een "mphibium, dat. zo wel in 't water als op 't landt kan leven. Waarom het den naam van Sauvegarde draagt, hebben wy in het LXXX Taferecl aangewezen , al- Men cen ander foort van dit geflacht van Hagediffen is afge- ceid. Deze is uitnemend fchoon getekent. Het voorhoofdt is als met een wapenfchildt fierlyk bckleed met witte linién, die voor van den bek over de grote, glinfterende , rood geringde, oogen, en langs het boventte kakebeen, tot achter de ooren, die rood met à ; i | : iH | i ; : L í / x | : - jt : -L— - —L.- em E " T I A l : t ES E à A "x u * e zc. - | F. - cnc 5 y X D M S d z d ; // AT , H Li » mars A tg i (f SN 2 ENNNS SES 17 a 2 7 I NY SNNS Wn 7, 7, 7 SESS A T AA ZA 7 I, NNUS NN NS SN SENS NN XN NW 7 fe i LA » * dere. i M re NR — des - SESSEL : i" Te NN 27 cu x ER . e ^ e 2 * a - . $3 x. . E ie " " t cw —9 RIT ——— : * E. TXHR INS AN UR UDS - que & juxta ductum maxilla fuperioris, usque ad poftica aurium , quz rubicundz albo margine fim- briantur , fee conjungunt. — Oculi infignibus palpebris, fquamatis, quafi fornicati funt. — Maxillam in- feriorem nigricantes macule ornant. Lingua, longa, lata, bifida, coloris ruffi eft. Ri&um plurimi obfident denticuli acuminati, Supetior corporis facies , ex faturaté fufco fquamata, aliis rotundis Íqua- mulis, elatioribus, albicantibus, marmoris fer in modum, diftinguitur. — Ventris latera cutis veftit ad- modum laxa , rugofa, albis nigrisque Íquamulis quafi adnubilata. Ventrem , totamque corporis infer- nam fuperficiem ; €ximiz tegunt Íquamz , transverfles , annulares, uti in ferpentibus, quz ex albo per- ,fundate , nigris variegatz maculis, ad caude usque punc ita disponuntur. Cauda verb tota Tu mis annularibus quafi circulata eft, & parte fui pofteriore, in acumen fenfim attenuatá, diluté ruffam colorem acquirit. Femora, & pedes, rariore fquamarum albicanium , rotundarum, elevatiorum, & racematim accumulatarum , apparatu margariti-formi fuperbiunt. Digiti pedum ex albo fquamati funr. Dorfum , undique glabrum, pectine caret. Pedes, uti in plurimis Lacertarum, tam antici, quàm poftici , in quinque abeunt digitos » quorum qui pollicem refert, prepofteré quafi, à parte externá fitus eft; huic proximus digitus longiffimus, reliquique tres uno finguli articulo fucceffivé decrefcunt. Plinius pro Serpente quadrupede hanc habuit Lacertam. — Markgravius vero cjus exactiorem & naturz magis congruam dedit defcriptionem. — Certé & hinc Lacertas & Serpentes emulatur, quod ova ponat ,* radiis folaribus incubanda. — Inter fpecimina Téjuguacu , feu. Sauvegarde Lacertarum , quz noftro in mufeo affervantur, una datur Americana, plus quam duplo fuperans hancce, tam craffitie; quam longitudine : ultrà enim tres ulnas longa eft, fi una cum caudà füà metiaris; unde ob tantam extenfionem ari incidi nativà fuà magnitudine haud potuit. Tota grifea eft, füpinà ES facie ex albo variis ornata Íquamis, & ad digiti latitudinem nigris fquamulis circulata, quz albis rurfum quafi ftellulis elaborate funt. Ca- terum formá huic fimilis eft. Num. 2: Lacerta Tejuguacu » Calonicas alia fpecies. Formá cum priore convenit, at minor eft multo, & alio prorfus colorum apparatu picta; unde illi; quam Tab. LX XX defcripfimus, magis accedit. Squamz ejus fupernz, faturaté fpadicez , maculis circularibus, albis, oculorum zmulis, transverfim per dorfum dispofitis , diftingauntur. — Caput oblon- go-anguftum ex cineridio dilutiore & faturatiore variegatur. Idem & obtinet totum per habitum corpo- ris: utrinque vero ad latera candidi ventris atramentum quafi diffluens deorfum candorem inquinat. Cau- da longiufcula, parte fui craffiore pulchré annulata, extremum tenuius vinculis latis, fufcis & albidis, exornatum , monílrat, Femora, & pedes, ex albo & fufco pariter varia funt. — Aures, nullo limbo pro- minule, fed profundé demere, albefcunt. Lingua, longa, bifida eft. Num. zu Serpens , Africana, ex Madera, macilenta, Levipes dicia, Ob gracilitatem longitudini fociatam sacilezta vocatur; Levipeé autem , quia velociffima effe fertur. Diluté violacei eft coloris, faturaté fpadiceis maculis, rhomboideis, per aliquam dorfi partem dispofitis , tum vero disparentibus,, variegata, — Juxta ventis plus quam dimidiam longitudinem catenula dcus ava, met wit befoomt zyn,zich vereenigen. De oogen zyn met gro- te gefchubde leden als verwulft. Het onderíte kakebeen is mede fraai gevlakt met zwarte plekken. Zy heeft cen lange, brede, gelplctene, rosachtige, tong. De bek zit vol kleine, puntige, tandtjes. Over het bovenlyf is zy donker bruin gefchubt, met witte, rond verhevene, fchubbetjcs als overmarmert. Langs de zyden van den buik is de huidt zeer ruim, als over clkander ge- vouwen, met witte en zwarte fchubbetjes als gewolkt. De buik en 't ganfíche onderlyf zyn met grote dwarsfchubben, ringswyze , gelyk de flangen , bekleed , wit van grondt, met zwarte plekken als overmarmert tot over de dikte van den itaart, die in 't geheel als geringt en gefchubt is. Daar de dik- te van den ftaart eindigt, wordt het lange, puntige , uiteinde licht rosverwig. De fchinkels en benen zyn zcer feldzaam ge- fchubt met witte , rond verhevene , fchubbetjes , als peerlen, koppelswys, by elkander gevoegt. De teenen, of klaauwen zyn wit gelchubt. "y hebben geen kam over den rug , maar zyn ganfch glad, en hebben, gelyk de meefte Hagediffen, van voren en van achteren vyf klaauwen aan hare poten, waar van de duim buitenwaarts als verkeert ftaat. De vinger, of klaauw daar aan volgende, is de langfte: de drie volgende zyn telkens een leedtje korter. 1 Piinius hecft dit dier voor een flang met vier poten gehouden. Markgraaf. heeft het beter, en met de Natuur meer*overeenko- mende befchreven. Het legt ook cieren, gelyk de Hagediffen en de Slangen, dic door de hette der zonne uitgebrocit worden. 'Onder dit loort van Zejuguacu of Sawvegardes , die wy in ons Ka- binet hebben, bevindt zich cen, uit de Spaanfche Weft-Indién gezonden, die meer dan tweemaal zo groot en dik, en over de drie ellen lang is met den ftaart, en dus te groot om in een plaat naar 'tleven gefneden te kunnen worden. Zy is gecl graauw, mct wit vermengdc fchubben over het bovenlyf, en fierlyk , ter breedte van een vinger, geringt , met zwarte fchubbetjes en wit- te fterretjes uitgemonftert, Verder is het in gcdaante met deze overeenkomftig. Num. z. uder foort van 'Tejuguacu-Hagedis , uit Ceilon. y komt in gedaante met de voorzaande overeen, bchalven dat zy zcer klein valt, en ganfch anders van verwe en tckening is, waar in zy meer overeenkomít heeft met die in't LXXX "l'afereel is beíchreven. Deze is dohker bruin over de boven- Íchubbetjes, met witte, ronde, plekken, als oogjes, dwars over denrug geringt. Het hoofdt is fmal en langwerpig, met don- kere en lichte afchverwe als overmarmert, van gelyken over 't ganíche lyf, en aan beide de zyden van den witten buik, die met €en donker zwarte verwe als neerdruipende in 't wit vloeit. De lange ftaart,, die over zyne dikte fierlyk geringt is, heeft naar het dunne eindt brede , bruine, en witte banden. De fchin- kels en benen zyn mede met bruin en wit fierlyk gemarmert. De ooren zyn zonder randen, wit, en diep binnenwaarts. De tong is lang en gefpleten. Num. 3. Zffrikaanfche Slang , van bet eilandt en Madera gexonden , en genaamt Ligt te vocet, Zy wordt om hare lengte en fchraalheit de /ibrale genaamt- Men getuigt 'er van, dat zy ongemeen fncl ter gang is, en der- halven mede Levipes, datis: Zgf £e voet, genaamt. Van verwe is ze licht violet, met ruitige, donker bruine, vlakken, die een eindt wecgs over den rug lopen, daar zy zich verliezen. Langs den buik, tot over de helft, loopt cen geclverwig kettingje, dat Qq2 Zich r D 156 RERUM NATURALIUM ; : flava, tandem quoque evanefcens. —Ventris DE dilute cineritii funt coloris; — Caput fquamis diluté violaceis ornatur. Ri&tum oris luteus margo Num. 4. mbriat. Zuts, Auricoma, Mexicana, Aureus hic, ex viridi, aliisque coloribus, vividiffimé relucens, confpicitur habitus, oculorum aciem perítringens , nec vel Apellzá ctiam manu imitabilis. — Superat artem Natura, fi ullibi, certé colorum inter fe mifcelà. T AV B. U,i«EbnAP CSECON CECEUSSBIDNSN Num. r. Draco arboreus , volans, Americanus , amphibiuss. fue Bafilicus. Lacertam feró refert, nifi, quod capitis pofticz parti infidentem gerat cucullam quafi Monachorum , cattilagineam , intus cavam , extus Íquamofam. Scriptores veteres , Plinius , in Hifl. Anim. lib. VIII, cap. 21, ZElianus, Hiff. Anim. l. X, c. 7. Galenus , Abenfina, vum & Pifo , Grevinus, alique, Regulum, íeu Baflifcum vocarunt; fiquidem cuculláà, inftar coronz , infigniatur , cujus tamen fimilitudinis cgo quidem híc video nihil. Ala, pinnas Percz majoris referens, fupra dorfum univerfum protenditur, aculeatis erecta officulis, qu intermediis, uti pinnz» pifcium , membranis fquamatis colligantur; prope cervicem oriunda in principio caudz definit »latiffima quidem in dorfi medio. Supra caude admodum longz par- tem dimidiam , ero ; fimilis, at latior, eminet ala pinnata, in utrumque latus mobilis. Natans, aut volans Animal, ventilabri inftar, illas expandit alas, eà, quá hic exhibentur, ratione: fiquidem & in aquis fibi victum quarat. At vero in terrà, aut fuper arboribus quas plerumque incolit, haerens alas fuas demittit, & quafi complicat, rurfum diducendas, quando ab una in aliam arborem transvolat. Cuculla capitis volantibus queque ufui eft, quippe quam aére ita inflare norunt, ut levius inde caput reddatur, nec & in aquis poffunt. zmuli, donatum. Supra pa ubfidat. Uti vero eo immittere acrem, ita & pro lubitu rurfum exhaurire Cucullà demptà em quale Lacertarum , eft, linguà tamen brevi & craff4, Salamandrarum, pebras bini cernuntur dimidiati annuli, offei, albicantes, quibus palpebra membranacez , tenuiter Íquamatz , oculisque obtegendis accommodate , adherent. Os acuminatum & fimbriatum eft. — Corpus rami » ubique ex cinereo faturaté grifeum , minutis fquamulis , per feries di- geílis, veftitur. Per dorfum & ventrem, pinnatasque alas, nonnullz disperguntur maculz, albicantes , uz hinc marmoream quandam variegationem inducunt. —Femora, pedes, digitos , finemque tenuis cau- *, maximz omnium Íquamz tegunt. — Ventris color diluté cinereus eft. — Pedes , uti in Lacertis, quin- que in digitos abeunt, longiffimos , aduncis, acutisque, unguibus armatos: multo tamen breviores funt antici pofticis. comparatum. Rarum certé eft Animal hocce, nec frequenter noftras in oras adfertur. Caudz extremum inzquale nodofis quafi articulis conftat, in Lacertis quidem haud ita Certos interim effe velim fpe- étatores, quod hac ejus icon nativam prorfus formam exprimat.. fonffbonus varias quoque ejus tradit de- lincationes , fed nonnifi mutuatas , & defcriptas juxta exempla , ab antiquis Scriptoribus data; neque certé zich eindelyk ook verlieft. De buik-fchubben zyn licht afchver- wig. Het hoofdt is ook licht violet gefchubt, en de bek is met een geel foomtje omboord. Num. 4. Mexikaanfche , goudverwige , vogel. Deze vogel, die zich van weérfchyn als goudt, met groene en andere koleuren, vertoont, en in de oogen flikkert , kan door geen fchilders pencecl op ver na guit worden. De Natuur overtreft de kunft, voornamentlyk in 't (chakeeren der verwen. LEIOINID'ERIDISYBESCTOASEERSESEIE: Num. r. liegende Boomdraak , of. Bafilifzus , uit de Spaanfche Wefl-Indieu , zo «wel in t wa- ter , als op "t laudt levende. Zy gelykt: naar cen Hagedis , uitgenomen dat dit dier een Kraakbeenachtige kap, gelyk cen monnikskap, die van binnen hol, en van buiten met fchubbetjes bekleed is, achter op zyn hoofdt heeft. De oude fchryvers , gelyk P/inius , Hift. 4Mutm. lib. VIII, cap. 21, 4Elianus, Hifl. 4uim. lib. XI, cap. 7, Gaie- anus, Abenfina, als ook Pifo, Grevinus, en anderen, hebben de- zcn den Kozizg, of Bafilifrus genaamt, om dat hy een kap, als een kroon, op zyn hoofdt draagt. . Maar deze kap gelykt in der daadt naar geen kroon. Over den ganíchen rug heeit hy een vlerk, gelykende naar de vinnen van een grote baars, die met fcherp gedoornde graten overeindt ftaande , en met. gefchubde vellen , gelyk de vifchvinnen, overkleed zynde, aan den nek beginnen, en aan het dikke einde van den ftaart eindigen.. O het midden van den rug is de vinvlerk het breedíte. De helít ifthoc van den langen ftaart is mede met een nog brederyinachtigevlerk van boven voorzien, om daar mede gints en weder te draaien. Als zy in 't vliegen en zwemmen zyn, zyn ze uitgebreid als een waaier,gelyk zy hier vertoont worden. Zy gaan ook te water, om hun aas te zocken. Aan landt en in de bomen, daar zy zich het mecft onthouden, leggen zy hunne vlerken neérwaarts als op malkander gevouwen, en wanneer zy van den cenen boom op den anderen vliegen, fpreiden zy de zelve weder uit mal- kander. De kap op 't hoofdt dient hen mede in "t vliegen. Zy weten die met windt op te blazen , om 't hoofdt lichter te dragen, en zich in "t zwemmen boven te houden. De windt, dien zy daar in fcheppen , kunnen zy naar hun wel- gevallen daar uit en in laten gaan. Het hooídt is, buiten de kap, gelyk het hoofdt van een Hagedis, met cen korte, dikke, tong, als de Salamanders. Boven de oogleden hebben zy twee halve, beenachtige , witte , ringen , daar het vellige ooglidt, dat fyn gefchubt is, en de oogen kan bedekken , aan vatt zit. De bck, die puntig tocloopt, is befoomt. Het ganfche boven- * ]yf is donker afchgraauw,, met kleine fchubbetjes , regelswys, gedekt. Langs den rug en over den buik ziet men eenige witte plekjes, waar door zy als gemarmert zyn, gelyk mede over de vinvlerken. De fchinkels , benen , poten , en 't uiteinde van den dunnen fhart zyn het grootít gefchubt. De onderbuik is licht afchverwig. De poten zyn, gelyk die der Arabifche Ha- gediffen, met vyf zeer lange klaauwen en kromme Ícherpe na- gelen voorzien, waar van echter de vyf vooríte klaauwen veel kleiner zyn. Het ffaarteindt is grof en knobbclig van leden , dat by de Hagedifien zo niet gevonden wordt. Het is een zeer feldzaam fchepfel, dat weinig naar deze landen wordt gezonden. De befchouwers kunnen wel verzekert zyn , dac. het zelve naar het leven in deze plat is gefneden. By Jenfibon vindc men ook verfcheide afbeeldfels daar van, maar nagemaakt, en naar die der oudefchryveren gefchikt , Zonder dat hy het dier zelt ooit p * -S T [S T TEC in S N TUTTI DESARENI LLITT SETTIT T IX -——— e EM A e RR RT —— 9 o uA ea "ph I. t 7d 0 7^ ", A. C, umen DROT «t at. PXCDUDAP LV SD oe TED ee DI CE T, iftloc Animal unquam ufürpaffe oculis videtur. JAUSHA BC DAL RÉCU XS 157 : Unde mirum non eft, tor commiffos effe errores, tam circa hujus, quam aliorum Animalium , deícriptiones. Reliqua , quz de Bafilifcis perhibentur , figmen- ta ficco pede preterimus, — Vid. Jonflboni lib. II. de Serpentibus , fol. 33. Num. 2. Ab incolis Americz fic vocatur , dem ipfi nocitura, fed ejus potius Tygrino, notatis. efferunt. E cervice, dilutius flavefcente, " quà é cute oritur, fuffultus , quia tacité & fufpenfo amans veluti confpe&um , nec maligni quidquam intendens, liri, & elegantiffimo faperbit habitu à fquamulis rotundis , Lacerta , Tigrima, petlinata "mericana , Ascalabos dicta, quafi gradu hominem opprimit ,. haud equi- Singu- faturaté fuícis , atque albis maculis, more Quz fupernam Corporis partem. tegunt, Íquamz omnes, margaritarum inftar, fefe e&ten eminet altus, binis Íquamarum geminatarum feriebus ne nimiá prz laxitate collaberetur. En novum infinite Conditoris fapien- tix jubar, dum vel , minutiffimas euam viliffimorum Animalium partes neceffariis inftructas adminiculis videmus. Capitis peregrina admodum forma eft. quafi fuperciliis, & fimbriatis, confpicua * logum quid híc datur. Oculi , Sdn ornantur. * libec quinos in digitos abit, fuícoslaté lemnifcata , & albicant. Minutiffimz totum Animalculum [ene faturaté ruffule, veftiunt. nitidiffimo variegatur. Dorfíam macu €xormant. Femora, pedes, digiti , Num. 4. Serpens Cetlonica , Frops pallidé ruffula magnis , Íquame omnes minutiffima funt, Num. 5, rubris teniolis annulata, exilibus P extrerpum tenuiflimum., ooit gezien heeft ; zo dat het niet te verwonderen is » dat zy in dit €n andere dieren hebben misgeraft. De fabelen » die zy van den Bafilifcus vertellen, gaan wy met filzwygen voorby. Zie'er oufibon over in zyn 4I Bock vau de Slangen y fol. 33. Num. z, Ongemeen fchone Hagedis uit de Spaan- Jche Wefl-Indien , van de imwvoonders. Asca- labos genaant. Zy wordt aldus geheten, om dat zy zacht en als ter fluik aan- omt, nict om kwaad te doen, maar om by menfchen te wezen, daar zy gaarne by is, zonder hen cenig lecdt te doen. — Zy is on- emeen en fierlyk bekleed met kleine ronde Íchubbetjes , dic dS bruin en wit gevlakt, en als Betygert zyn. De fchub- ben zyn over het gehcle bovenly£ verheven als pereltjes, Over den nek, die wat lichter naar den gelen is, draagt dit dier een hogen kam, die langs de huidt met twee reien grote, dubbelde, Íchubben onderfteunt is, alzo de zelve anders door hare flappig- heit zou neérvallen , waar uit, een verfche blyk ftraalt van de Wysheit des Almachtigen Scheppers, die alles, tot het mintte lidt toe, in de geringile fchepíelen gefchikt heeft. | Het hoofdt is zeer vremd van maakfel. Het voorhoofdt is ganfch ingedogen, en driehockig, vertonende als opftaande oogleden, die als om- Med zyn, gelyk de Cameleons, daar het hoofdt zecr naar ge- ykt. De oogen ftaan diep inwaarts , en zyn met zecer kleine Íchubbetjes, ^r pereltjes, gefiert. De ooren zyn met een vlies overdekt. De huidt van 't onderíte kakebeen en den hals hangt als een kropje neérwaarts. De fchinkels en benen zyn groter ge- Íchubt, gevlakt, en als overmarmert. Aan ieder poot, zo wel *van achteren als van voren, heeft het vyf klaauwen, met korte nagelen. De ftaart is groot gefchubt, met wit en bruin breed Bebandcert, met ecn klein kammetje, Zaagswys, over den rug pA parvisque, fquamulis pulchré veftitur. ruffz, & albis maculis magnis, Frons intropreffà penitus, & trigona eft, aggeratis 3 pati feré ratione , ac in Chamzleontibus , quorum capiti ana- undé intra orbitas locati, tenuibus Íquamulis , margarirarum emulis, Auriculis membrana obtenfa eft. Cutis maxille inferioris, laxé dependet. Femorum , pedumque Íquamz majores funt, curtis unguibus armatos. exilem & dorío fuo pe&inem , ferratum , engit. — Ventris etiam fquamae majores funt, & juguli, ftrumz in modum , & marmoris inftar yariegatz. Pedum qui- Cauda, majufculis veítita Íquamis, ex albo & Num. 3. Lacerta Ceilonica , vifu jucunda, Caput , cum cervice, ex albo €, & teniolz, majores & minores, in caudam usque confpicuz , totumque abdomen, maculis itidem , Tigridis in modum, varia funr. maculata , ob peractam «vernationem «valds labra. Qua corpus füupinum tegunt , parvisque, marmoris inllar, diftin&z, Serpens ex regno. Siam, Sibylla ds Ab incolis illius regni Serpens hec maximi zftimatur ; fefe offert, certiffimum boni fuftique anni przfagium exhibere, nitidisque , Íquamulis ornata, fiquidem confidentiffimi credant, illam ,. dum Minuta quidem eft, colore Crocea á Caput diluté flavi eft coloris. ^ Cauda "uon 18 ju van den fart. Van onderen is de buik mede root gefchubt, €n wit. Nüm. 5. . Ceilonfch Hagedisje, dat zeer fraai en Jerlyk is. getekent. Het ganfche beeftje is ongemcen klein gefchubt, en donker rosachtig geverft. FIet hoofdt en de hals vap boven zyn (choon wit gemarmert. Over den rug is het geplekt en gebande^it met. Brotc en kleine plekken tot over den flaart. Dc fchinkels, be«" * nen en poten zyn mede wit geplekt, en als getygert, als mede de ganfche onderbuik. . Num. 4. Ceilonfche , fraai gevlakte , Slaug , die eer glad en fcboou na bet vervellen van bare buidt is. Het voorhoofüt is rosachtip: bleek , met grote en kleine fchub« ben fierlyk bekleed. — Alle de bovenlyffche Íchubben zyn byzon» der klein, ros van verwe, met witte, grote en kleine vlakjes als overmarmert., Num. sg. Slangetje uit bet loninkryk van Siam , Sibylle geuaamt. De inwoonders van het landt maken daar zeer vecl werk van, Wanneer zy de zelve komen te Zien, houden zy haar voor voor» zcgíters van een goed en gelukkig jaar, daar zy volkomen geloof aan flan, en vait op vertrouwen. Het is een klein flangetje, faffraan geel, met fmalle, rode, bandtjes omringt, klein en nct gefchubt. Het hoofdt is helder gecl, en het viteinde van den itaart Mn dun, : r HON- 18 RERUM NATÉERESZALPUM.L. TAP$SULA CENTESIMSZA ETygP-REB MESS Num. I. — Latera, Americana , maxima, Cordylus, €? Caudiverbe- T4, dicia. s Caudiverberam vocant, quia motu continuo caudam crifpat & intorquet. — Graecis. veteribus Uromaflix , E quod, adnotante Jonffbono , caudz mobilitatem defignat, vocabatur. Sunt, qui Crocodilis , aliique; qui Draconibus hanc putant accenfendam effe fpeciem. Utrique tamen errant: ad Iguanas enim & per- tinet, & proximé accedit, excepto capitc, quod Serpentem magis, quam Lacertam, exprimit. Id vero parvum eft, tenue, ex tereti in acutum convergens , anguíto, at profundé hiante, ri&u, ex luteo fimbriato, donatum. — Auriculas tenuis quoque fuccingit fimbria. Oculi przgrandes, nitidi, relucent. Lingua, uti Serpentum & Lacertarum , bifida difcrimen quoddam ab Iguanis & Salamandris , brevi Bod linguà donatis, involvit: at corpore, femoribus, pedibus, horumque digitis ipfis apprime congruit. Antici zqué ac poftici pedes in quinque abeunt ungues aduncos, acuminatos, digitorum "mulos, "Truncus caterum corporis, à capite ad bicubitalem usque caudam , teres eft. & craffus, mi- nutisque tegitur fÍquamis , faturaté fpadiceis. —Femora, pedes, & digitos, crocez exornant maculz. Caudz craflz dorfum ere&o margine, ferrato, ad finem usque, fimbriatum eft. — Lacertarum hacce fpe- Cics, quibus in oris nafcitur, ab incolis in victum fumitur, & vel carne Gallinarum habetur acceptior. , Quibus volupe eft plura de hoc Animali refcire, videant Z£liamum , Bellouium , "Ambrofmum , Rondeletium 5 jonfonum, &c. — Bouffetus hunc in modum de eo cecinit idiomate Belgico : ; : Hier word op 't kewig ff U. de. Kordyl afgebeelt , " Gelyk by.op bet:land em im bet «water fpeelt , Em ouder al "t gedievt ,. dat. op vier. voeten. gaat Is "t lang en dumme booft em momd «am Meime maat. Quod in profi Latinà feré ita fonat, ,, En híc Cordylum quam exadiffimé depi&tum, prout in » terrà & aquis ludit! Inter quadrupeda omnia nulli caput oblongo-anguíftum , & os, tam concinno » modulo fabrefata contigeré ". Veteribus vera Cordylorum fpecies ignota, nec unquam vifa fuit; fiquidem eo füb nomine depinxe- rint Animal Lupiforme, caudá Lacertarum fpinofi, & annulatà, donatum , monftrofum penitus, prout apud Jonflbonun , Tab. LXXIX , eft viderc. : EXHPACD'UTTTA CGURENSTISE.S TM A OBS bie SSEXGEURINXDU AS Num. r. Hydras Serpens, : : En effigiem Animalis, pro Serpente fepticipite habiti, nobis datam à peregrino quodam Domino, qui anno HONDERD EN EERSTE TAFEREEL. gea geplekt. De dikke ftaart is van boven met een opftaanden ant, LEER cinde uit, gefoomt. Dit foort van Hagedif- : fc t in de landen ,. d. d d Num. I. "Allerevootffe fag "van Wefl-Indifzhe Kor- e SESS e ETICA getiéudcihy US RRMGE B EE dyl, of Hagedis, die Gecffcl- of Slingerftaart vlecích. Die hier meer van gelieven te weten , kunnen /Zliazus, avordt genaant. fidbmen "Ambrofinus , Rondeletius , Tonflbon , en anderen , nale- ^ Bouffetus hecft dit vaars daar op gemaakt: * Zy wordt aldus genaamt, om dat zy haren ftaart gedurig be- Weegt, flingert, en in een krielt. Van de oude Grieken wordt Hier word op ^t keurigft U de Kordyl afgebeelt zy Uroma[lix geheten, dat is flaartroerffer , gelyk Jouffbon aante- Gelyk by op bet. land en in. bet water. fpeelt , kent. Eenigen zyn van gevoelen, dat deze Hagedis onder de En onder al ^t gediert, dat op vier voeten gaat , Krokodillen, andere, dat zy onder de Draken behoort ; maar Js ^£ lag en dunne booft en mond van Kleie maat. beide taften daar in mis. Het is een byílag van de Iguana , of Le- ; uaan, daar zy het meeft mede overecnkomt, bebalven dat het. De ouden hebben het rechte foort van de Kordyl of Slinger- oofdt anders 1s, en meer naar dat van een flang dan naar'thoofdt —ftaart niet gekent, veel minder gezien, nademaal Zy een dier, in van ccn Hagedis gelykt. Het hoofüt is klein, dun, en puntig de gedaante van een wolf, met cen gedorenden en geringdca rond toclopende,, met een fmallen, gecl gefoomden, en wyden — korten ffaart, als dic der Hagediffen, en een mismaakt hootdt, bcek. De ooren hebben cen fmallen foom. De oogen zym fier- — hebben verbecld, als te zien is by JonfHbon 3ab. LX XIX. mne glanfig, en groot. De tong is in twcén verdeclt, gelyk ie derSlangen en Hagediffen, waar omtrent Zy met de Leguanen en Salamanders, welker tong kort en dik is, niet overcenkomt, HONDERD EN TWEDE TAFEREEL. maar b Pen het "d de fchinkels, benen, en poten, die Zo wel van achteren, als van voren, vyf lange, vingerachtioe Klaauwen hebben, die krom en puntig Zt VEA is ET E ate Num. 1. Hydra » of Slang. lyfrondendik van het hoofdt tot over den langen ftaart , die wel d twee ellen kan uitmaken. Het zelve is fyn, or klein; en donker bruin gefchubt. De íchinkels, benen, en poten. zyn faffraan Zie hier de afbeelding van cen dier, het welk ons voor een flang met zeven hooíden is opgegeven door cen vremd Heer, die ons ECT r umm LJ TAB. CI. e eu. tesi d SES AN j * dist MM LEES SS 7 5 22? E i4 us 7 zi | -— z: asmBs- es p— Lu NC gn » : N N E . RPM N 9 S 1 I A : Ju. Z j : ) /, 7 P X Y "E SE à 3 ! INS | m ul 2 2 zn — SS E——— : à ; I—— : ca Ims UTER E, : TM m em CE c ERES 3 d xu s: p LL a —À d 6^ -— | A P ^ DUE "m De LA EE / pt. |. 7 em " II - MCSOSMOS ZA E » m Z 9j I e "2 s - - MEE A S - y—- TS RILIIOUSUUSDAUNMR DA OOSENDETEERRE ae - EISE IIR eer Er P dM E: m. MONA uu uU MUN CMM CI - a 2N c EXE EENUN cC» US AN E E- — E — — zt : : p - T— M. T. * A — COE P — x N Eoo Eo n ck A E I m S —— : AI -— : . S 7 ARISCUT Cn, IEEE. EID Im : ES - — s ONG e m MTS LIS Sues cc en. 2 E TUER e d 2 UII E e p ntu min E OE veu RETI eL EU v ELE M EL c Ree AI D eR M e c ARREST TEE UE RGEESSSSNSNNN : LIS S ; cce iom LA m UN WC DUE adn eA. : N CHODUMNQESE E I OV UE MIU D IO CE Lee DOES CU CENE IS MUNDI em : E oum ! ucc nS S MR S ne cx L——— - E: o mrcInI el —— SNR SESS - 3 : ^ pei S . onc dulgexe re ; E up ER LIT l———— —— Ad j 5 2s 4 A NCCESUIET. eain 4 , A a, Y; e" - a 1 E " 2 —n : * E L4 . » TAB CIE W 2 D : la — S e ) SN / " N A : / 2 ! MANN SN NN ' NNN N NN . NNNNN À NSNNNN W NN NN $ SINN MSN qu Y ; N NW N D SCENE N : NSSERSUEEOES ANNE Ses TUA E Nr. r ERR m 7 : z LL - 'N : 7 - // 3 | : m Y NN N n X NY NN 2 in RS N m M SY S . E. ^f EN e 4 "n XN N , S NA N d SS Y | NN " N WI Y NS h EN SN n Y . , Ww 2 P Y E 3 NN n 2 | Y ^ e j UA oZ LZ N N 7 ; NA 7 22 z My. wu MÁS N WU X VENSSBENS SV A y s. u» t n [ i ——— - A p N M. f 2 77 : | €Á , 1 : h Z à « ? » NEL i 7 4 1 E à | N JN : , | | LS SS : CERE i z: t " N : J ; A 3 : i E d 1 MS S ! MN N AS "ER. p N - ZA " í SS. AN N Y ] WB LT ^ " if i : & T m AUN 77 NCMO : R 1 1 EAR ^ ' MR 3 : / NN » 4 J/ RM NNUS jl S Ht SM N : i 7 S " 2 z , " 1 U 7 SS 7 ^ D á H Ie ? Á / [/// ENS is l p NN S E dh )j ? SN SS Y ' i I Z z^ NS ! ) SS NY i à! ' à I | : M. 1 c. E 7 N MW i Ah / L Y í 7 " N IQ | N | à | fl ] . N avs f 7| (t) — 2 7 7/77 . WES VAN - i » z 7 , ZA - ^ j // / 777 z z A AN » ) i i " r 2 / P S. Y r AMI * - 4 2/77 - vw : » A Y " P zi 7. 7 : y 1 t 1 ' A i Á y i -. X 1 [, d j ! Xn E ACRI ToU jS 0, 0 ] à Y EZ // "7 [ ^ P d | h 7 L » A ] " ( CUNS An ' NA 1 | S ! S N SESS 2 [^ ; SS RN : NOD, : SAN N | f () Y a EN ? NSNS ^ n y IY SS ; S N | A : : // V t / ^ a" F. N l d N yy 2. zz * SS y * A " Y 1 M 1 i AN ; N z Y ^ 7 N $ ) NS : " 1 NN 4 E z ; des L : lA - ——A v W OW N Y Hj | Y Y i MZ ; M í — -— TNN z-— —€— QN NONAS N A d e n / EN Lon N x ER SS 3 | S eov d NN —— : z -— SEN S - — - — NON » 7 l X N N NY Z A zm CW x -— WIL XN WN LZ ; E NN COND AC ) Y 1 z B9) 7 X « anh & x - x. ( Ata — ——7 xd zc A" DRESS -- - —— CY » 4 E — z C Z- E LEN. jt 4 ? 7 NN J -— P EN (a y - ) ECL. 7 E i] 7 ^ ? c 3 S e "- E 7 T z — PA - — "z z ; "a T * : z— - pm S e — m. - 5 - - E z— — E dins SESS DROXCY ER z 1 SEA T ERSS " RN RE T7 TLETUS EXAGEpc LY osa IE ENS u—€— — — DUM / UO UT NECI p for ess ede mim - LEES -: " arca Aud "XEM aac í ——— au s er cepe ra D unspedutue" : ME - EM uocum j £1 d — o9 Ls ilc B E THAN UASU M US 159 anno 1720 Thefaurum noftrum exoticorum naturalium perluftrare non eft dedignatus! Perhibebat Ille, fe Hamburgi oculis id ufarpaffe » effe id Serpenti fimile, feptem capitibus altum ere&tis, totidemque am- pl higntibus donatum faficibus , longis brevibusque dentibus obfeffis, binis demum pedibus, & longá caudà, preditum ; quod quidem , licet pro Serpente fepticipite habeatur , magis tamen Draconem , quam Serpentem , referat. s Fateor, paradoxam mihi vifam effe hanc relationem, & fabule, quam veritati, propinquiorem. , At anno Ee D. F. Eibfen, vetbi Divini Minifter Dingenfis, in regione quadam Ducatus Bremenfis, Wurften didi, ad me invifit, meum contemplandi Mufeum gratià, qui & ipfe fimilia mihi de hàc Hy- drá narrans promittebat, fefe ejus, prout Hamburgi proftat, vivam mihi imaginem transmiffurum ; fi- quidem amicitia, fibi cum D. Poffefforibus, Dreyern & Hambel, mercatoribus Hamburgenfibus ,: inter- cedens, opportunam hoc faciendi occafionem ipfi fuppeditaret: primo enim ab Illuftri Comite van Ko- ningsmarck poffeffum fuiffe iftud Animal; Eo vero defun&to, lege harediratis, ad Cognatum cjus, D. Comitem van Leeuwenhaupt transfluxiffe. — Audieram quidem illud argento venale offerri; iam vero & de hàc re interrogans certior fiebam, pretium decem millium' florenorum pro co peti: quz enormis fümia tanto majus in me excitabat defiderium, exa&tam ejus videndi delineationem. — Stabat promiffis D. Eibfen , optatam mihi effigiem transmittens : quà tamen haud acquiefcens literas hàc de re exarabam ad Amicum meum , D. 5foau: Freder: Natorp , Hamburgi , Virum rei naturalis curiofiffimum , qui & ipfe illud videràt , & natutz , non artis , opus effe affirmabat. Hic autern , rogatu meo, nativà formá , & vivis colori- bus, depi&um illius exemplum mihi transmittebat, juxta quod defcriptam hic nunc icona exhibemus. | Color ejus obfcuté fpadiceus ex cinereo-grifeo quafi obumbratut. — Dorfum tuberibus inzquale eft: ad latera hujus utrinque fex confpiciuntur tubera , cornea, oblonga: fub his utrinque juxta ventris latera fep- tem alii, globofi, cornei, nodi, à pedibus ad caudam usque digefti, haerent. —Subfpadicea trunci to- tius, fepremque riim , pu Íquamata non eft , fcd asl marmoris in modum variegata. — Colla an- terius transverfis veluti annulis circulata funt. — Ora. feptem pari omnia hiatu patent, dentibus Leoninis armata. Cauda longa rhomboideis tota fquamis vetita eft. Pes uterque quadrifidus eft, longis acutis- que unguibus munitos porrigens digitos. Hac fi occafione. quidquid de Hydris, & Draconibus, máximam partem pro majoribus ferpentibus habitis , antiquitas nobis tradidit, excutere vellem , vereor, ne tedium Lectori moveam ; quia figmento- rum hic plena funt omnia. Conradus Gefuerus , Hiff. 4n. Lib. lV, jag. 459 , Hydram, ipfi dina monflro- fam, exhibet, five ferpentem Septicipitem , capitibus Leoninis , quafi coronatis, ab anticà corporis parte binis pedibus inftru&am , & caudá deorfum intortà; de quà fimul narrat, horridiffimam hancce Serpen- tem aquaticam fepticipitem ex Turcià Venctias translatam anno 1530, ibi publico omnium expofitam confpe&ui fuiffe, dein vero Galliarum. Regi uansmiffün, & 6ooo Ducatorum zítimatam. Id, quod incredibile quidem. videtur rerum naturalium peritis. — z4ldrovandi etiam in libro de Serpeutibus Draconis Ícpticipitis icon habetur. — Zfthamafius Kircherus , lib. VIII de Animal. fubterran. p. 91, ejusmodi reprarfentac "Draconem , uno capite, binis auribus equinis, ore dentibus pleno, linguà brevi, binis alis, pinnas pi- Ícium referentibus , totidemque pedibus, inftru&um , fquamatum , & cauda quafi Lacertz prxditum. Sfoau: Bapt: Helmontius (ao in libro pag. 985 refert, fe Bruxellis anno 1599 vidiffe, quod Bos, tribus herba- ons i den jare 1720 de eer deedt onze verzameling van feldzame uitlandíche Natuurgewrochten te bezichtigen. Hy verhaalde het zelve te Hamburg gezien te hebben, en befchreet het als een dier, gelykende naar ecn flang met zeven lang o ftaande hoof- den, mét zeven wyde bekken, vol lange en korte taunden, hebbende twee poten en een langen ftaart ; en hy voegde daar by , dat het, fchoon het voor een zcvenhoofdige flang wierdt gehouden , meer naar een Draak dan naar cen ílang eleck. Ik beken, dat my dit verhgal vremd in de ooren klonk, en dat ik het, gelyk men zegt, op de lei fchreef, als iet, dat cen verdichtíel Ícheen te zyn. Maar cen jaar daar na kwam ten my- nen huize, mede om myn Kabinet te bezien, de Heer F. Eibfoz, Predikant te Dingen, in 't landt Wurften, in 't hertogdom van Bremen, gelegen. Z;yn Ed. deedt my het zelve verhaal van de- ze Hydra, cu beloofde my daar eene tekening van naar 't leven, en zo als de zelve te Hamburg gezien wierdt, te zenden; waar toe zyn Ed. my verzekerde goede gelegenheit te hebben, naar- dienhy de eer hadt. van bekend te zyn by de Heeren Dreyer en Hambel, kooplieden te Hamburg, bezitters van dit feldzaam dier, "t welk in eigendom den vermaarden Hcere Grave van Konings- mark hadt toegekomen, na wiens doodt het ten erfdeel was toc- gcvallen zynen neve, den Heere Grave van Leeuwenhaupt; en alzo men my gezegt hadt, dat het voor geldt te bekomen was, verftondt ik, daar naar vernomen hebbende , dat "er tien duizend guldens Hollandích geldt voor gecifcht wierdt. Deze hoge prys maakte my des te begeriger om daar cene nette aftekening van te hebben. De Heer Ej/fez hadt volgens zyne belofte my daar cen fchets van gezonden ; maar ik fchreef aan mynen gocden vriendt , den Heere Joban Frederik INatorp, te Hamburg , voornaam lief- hebber der Natuurkunde, die het zelve dier mede gezien hadt, en die beveftigde , dat het natuurlyk, en niet naar de kunft ge- maakt was. "Zyn Ed. hadt, op myn verzoek, de goedheit van het te laten affchilderen in de zelve gedaante en met de zelve ver- wen, als het zich vertoonde, en het my te laten tockomen, naar welke fchildery wy dit afbeeldfel hebben laten maken. Het dier is donker bruin, met afchgraauw als overíchaduwt. Over den rug is het bultig , of ganfch ongelyk. Aan de zy- den, langs het bovenlyf, zitten zes langwerpige knobbcls , die hoornachtig zyn; en aan de zyden, langs den buik , van de benen tot aan den ftaart , zitten zeven ronde knobbels, als knopen, me- de hoornachtig. Het ganfche lyf en de hoofden Zyn nict ge- fchubt over de bruinachtige huidt , maar als gemarmert. De halzen zyn van voren als dwars geringt. De hoofden gapen alle zeven even wyd. De bekken zyn vol tanden, elyk die der lecu- wen. De lange ftaart is in t geheel ruitig gefchubt. De twee poten hebben vier klaauwen, met puntige, lange, na clen. By deze gelegenheit aan te halen 't gcen de oude fchryvers van de Hydraas en Draken, die zy mecft alle voor grote flangen hielden, hebben gezegt, zou te verdrietig vallen, alzo het veel beufelachtige vertellingen zyn. Comradus Gefgerus, Hiff. Zmim. Lib. I. , fol. 4g9 , vertoont "er eene , dic hy Hydra monfiro[fa noemt, of zevenhoofdige flang met leeuwenkoppen, die drum kroont zyn, hebbende voor aan 't lyf twce poten, en ecn neder- waarts gekrielden ftaart, met deze bygevoegde vertelling. De- ze affchuwelyke waterllang met zeven hootden zou uit ''urkye naar Venetie gebragt zyn in "t jar 1530, om van iedcr opentlyk gezien te worden, INaderhandt is zy aan den koning van Vrank- ryk gezonden, en op 6000 dukaten gewaardeert. Dit komt de ratuurkundigen als ongelooflyk voor. By Aldrovandus vindt mcn ook een Draak met zeven hoofden in 't Joek der Slangen. — Atba- nafius Kircberus vertoont "er een in "t FIII B. der ouderaard[ibe Dieren , fol. 91 met een hoofdt, en twce paarde ooren, cen bek vol tanden, een korte tong, twee vlerken, als vinnen van vit- fchen, en twee poten, geíchubt, en met cen ftaart als ecn Ha- gedis. Joban Baptif? van Helimont in. zyu rtzenyboek , fol. 98 , verhaalt, dat hy te Bruffel in "t jaar 1599 gezien heeft, dat een 0s, die driederiande kruiden hadt gegeten, een Draak hadt uit- ' Rra . gefpogen, 160 RERUM NATURALIUM .- herbarum fpeciebus ante paftus , vomitu reddiderit Draconem , capite ferpentino , & caudá nu Anguille 5 donatum. — Narrant alii, Draconem naíci , quando Serpens Serpentem devoravit, D. Profefforem ob. fac. Scheucbzerum có adducunt, ut in obi Phyfica Sacra, omni hactenus ad Dracontologiam adhibita opera inveniffe nihil , quot quantisque paffim narratiunculis circumduci fe & Hieroglyphicam Draconum fignificaionem in Sacris Paginis breviter demonftrat cere: qua dein occafione fimul animadvertit, filli mundus patiatur. Hujus farinz figmenta fag. 259, fateajur, fe quod usquequaque fibi poffet fatisfa- D. Ztrnoldus Ruimig Tom. 1 Hieroglypb. Sacr. pag. 145 5 item Majus in Hiflor. "nim. Sacr. & alii. Num. 2. Lacerta, Zhmericana , *volanss [eu Draco «volans. "Non adeo grandis hzc eft & elegans, ac que Tab. LXXX, Num. 5, exhibetur Africana, Ale ejus, minuícule etiam , coloris ex ruffo cinerei, maculis oblongis , faturaté fpadiccis , obliqué verfus oram ala- rum euntibus , variegantur , & molli ex offe conftant , tenaci pelle, uti pinna: pifcium , obdudto. — Femo- ra pedum anticorum alis adfixa fünt; pofteriorum vero libera. Cauda ceterum , tenuis, & longa, obícuris maculis diftinguitur. Craffior caudz pars acutis horret fpinis. Superior omnis & inferior corporis fu- L] perficies minutis Íquamulis tegitur. Vid. Tab. LXXX. Num. 5. ' Aves inter ofcines gpeenndue nulli cedit , brevi, acuminato, albo, fuperbiens. cyaneus ornat color; coccineus vero amoeniffimus alas, caudam, & dorfum. -guiculis tenuibus, & concinnis, innituntur. Num. 4. Et hzc inter ofcines Aves non infima, criftam gerit luteam, fufca czterum füb roftro luteo, re, & ex ruffo lutea circa collum & truncum corporis. vis. Americana , Rubicillas feu Phoenicuri fpecies. . nigra quippe crifta, lucidos oculos ambiente, & roftro Collum anterius maculá nigrá notatum eft. Pe&us & ventrem Pedes longi, graciles, un- uis, Americana , criflata, Rubetra dida. longio- Pennz remiges, & cauda, carulo coruícant igmento, dum pennz alarum veftitrices diluté flavefcunt. P!g D TABULA CENTESIMA ET TERTIA Num. r1. Fetus Crocodili Ceilonici, ex ovo prodiens. Crocodili hzc progenies fuo in ovo füb arenis incubata, perfe&itudinem adepta, inde erumpere nititur in vitales auras , SUPE terram & aquas quzfitura pabulum. 1onis actu repertum , hac fub formá, liquore Arack conditum, ex infulà Ceilonenfi nobis transmiffum eft. E maximis quidem eft horum Animantium fpeciebus, aquas magis, rum, inhabitans. Scutiformes ille fquamz , latz, grandes , nà ipfo hoc in exclu gefpogen, wiens hoofdt als dat van een flang, en ftaart als die van cen aal was. Anderen verhalen, dat als de cene flang de an- dere inflokt, daar een Draak uit voortkomt. Zodanige, en an- dere, verhalen doen den Heere Profeffor Job. Jacob Scheucbzer in zyn obs Pbyfica Sacra, pag. 259, zeggen, dat hy met alle zyne Zorgen ,aangewend omtrent de Draak-kunde, niets heeft kunnen ontdekken, dat allezins voldoenende is; waar uit hy gelegenheit neemt om aan te merken hoe zeer de wereldt door vertellingen wordt om den tuin geleid en verleid. Wat Draken zinnebcel- digerwyze betekenen in de H. Bladen, toont de Hr. ZrzoJd Rui- zig kortelyk in zyn 7 Deel der H. Zinuebeclden, pag. Y4y , en an- deren, gelyk Majus, Hifl. nim. Sacras enz. Num. z. Vfiegend Draakje , of krop-Hagedis , uit de Spaan[che Weff-Indién. Dezc is zo groot en fraai niet als die in't LXXX Taferecl, Num. 3, befchreven ftaat, en uit Afrika is gezonden. ok zyn de vlerken van deze kleiner en ros afchverwig , met langwerpige, donker bruine, plekken naar het uiteinde van de vlerken fchuins etekent. De vlerken beftaan uit cen zacht been, met cen taaie US bekleed , gelyk de vinnen der viffchen. ^ De fchinkels van de voorfte poten zyn aan de vlerken vaftgchecht, daar de achteríte vry van zyn. — Het dikfte eindt van den ftaart is fcherp gedoornt. Verder is de ftaart, die dun en lang is, donker ge- vlakt. Het ganfche boven- en onderlyf zyn klein gefchubt. Zice het LXXX Tafercel. Zeer. fchone Wefl-Indifche «vogel , een foort van de Phonicurus. Num. 3. Dit is cen der fraaifte zangvogelen in de Spaanfche Weft-In- Rarum certé fpecimen, quod forte fortu- - quam ter- ellipticis tuberculis inzquales , fpeciei diagnofin dien, zwart gekuift, en rondom de heldere oogen en den korten puntigen bek wit. Onder den hals heeft hy cen zwart plekje. De borít en 't onderlyf zyn hoog blaauw ; de vlerken en ftaàrt Íchoon hoog rood, gelyk mede het bovenly£ Het is laag en dun van benen, met fierlyke dunne klaauwtjes voorzien. Num. 4. Wefi-Indifche Rubetra. Dit is mede een fraaie zangvogel, gecl tops bruin onder den langen, gclen, bek , ros-geel over den hals en "t ly£.. De pen- neveéren en ftaart zyn íchoon blaauw , met licht gelc veértjes boven op de wieken. HONDERD EN DERDE TAFEREEL. "t foug wan eem Ceilonfche Kvokodil, uit bet ei «voortkomende. Num. 1. Hier vertonen wy een ci met cen jong Krokodilletje, dat , int zandt uitgebroeid, zyne PNDEE CUT hceft bckomen , en ar- cidt om uit zyne geboorteplaats te verhuizen, om in de vryc lucht zyn voedfel te landt en te water te zocken: cen feldzaam ftuk, dat juift, by geluk, terwyl het uit zyn ei kroop, is ge- vonden, en ons in deze geftalte in /gur, zynde Arak , van Cci- lon toegezonden. Het is een van het grootíle flag dezer dieren, die het water meer dan het landt verkiezen. Uit de grote, brc- de, fchildachtige, fchubben, die ovaal gebult, of verheven zyn, Ziet men van wat foort het is. Het hecft een lang, dun, hoofdt, met SS SS SS NS X A Ed SS NAR ERN SENSN ANN NY NN S SN NS SY S Ni N SS SS WS EN S * S SS SS SS AES ux SN S e à SN SENSN ww, 7A 7 7 // I, 77 L7 Lr 277 Vd fim NI OS v. N N S : S TL 22 TUH: EVUSTACU- RE EIS diagno(in exhibent. Caput éjus longum , tenue , elevatioribus patet naribus. — Ri&us, oblongo-an- gultus , ferratim committitur ad auriculas usque, quz longo & anguíto hiant foramine, fimbriato. Oculi | grandes multum protuberant. Verticem capitis, ad cervicis usque cum hoc articulationem , fcutatz te- gunt Íquamz , latiufcule. ^ Collum veró fquamulae minores, elevatz, collatis inftar, veftiunt — Antici pedes ratione fquamarum rhomboidearum , lutetrum , & macularum faturaté fpadicearum , cum co, qui ante exhibitus eft, conveniunt. . . Ovum , anferino majus, vi folis radiorum , fervente in arená, fubfpadiceum acquifivit colorem , & quafi commaculatum apparet ; ceterum ocellis veluti albicantibus, plurimisque punctis nigris, variegatur. — Tri- lici autem gaudet involucro,lit. A, B, C notato. Lit. A externam , duram , cruítofam indicat tcftam ; m" alteram tunicam membranaceam ; C intimam, quz unà cum ovi vitello corpori Animalis etiam- num adhzret.' Recens exclufis pullis umbilicus patet, fenfim dein concrefcendo íefe claudens, ut ante memoravi. , Num. 2. IÓq "Crocodilus , Africanus , rtcens. natus. Alia hujus eft forma, alius Íquamarum, apparatus, quam Ceilonenfis, Africani multó minores funt illis, qui ex Indiis Orientalibus & Americá proveniunt, & pro ratá capite multo craffiore , rofttoque breviore, gaudent. Squamz fupini corporis " lutez , reticulate, maculis fpadiceis , quafi Tigrinis, variegantur : idemque & in femoribus, pedibusque, obtinet. Pedum, tam anticorum quam poftico- rum, pars extrema, quatuor digitis, unoque pollice, manum quafi referens , uno colore luteo picta eft. 'Venter diluté favefcit. —Caude, ípadiceis txniis annulatz, dorfum ere&is Íquamis grandioribus veluti pe&inatum ell. Species hzc magis terram , aut flumina, non adeo profunda, incolit, utpote natando vix apta; fiquidem pofticorum pedum digitos nullà membraná colligatos gerat. Num. 3. Crocodili , "Africani , recens. nati, altera fpecies. Priori fimilis eft ,' folà pi&turà exceptá: reticulatz enim hujus Íquamz , quadrangule , faturaté lutez , diluté fufcis teniis per caudam zquà, ac totum corpus, diflinguuntur. — Pe&inatz etiam , quz é caudz dorío eminent, íquamz huic, quam priori, majores funt, Poftici ejus pedes quatuor tantum , uii ple- xumque obtinet , digitos promunt. : Num. 4. —Crecodilus , Americanus , ex. Cura[foa. Africanis feré quoad Íquamas & formam congruit, nifi, quod nafo breviore, '& craffo caudz princi- pio, duplici ferie fquamarum eredarum pectinato, gaudeat. Bini autem illi ordines Íquamarum circa: caudz medium fefe uniunt. Doríum ejus totum faturaté fpadiceum eft; at dilutioribus tzniis ambitur cauda. Venter ex albo flavefcit, diluté fufca variegatione diftin&tus. Num. 5. — Ovwm Crocodili, Africani. Id unà cum aliis rarioribus à Promontorio Bonz Spei nobis transmiffum eft, penitus quidem album, nigrisque pun&is confperfum. — Magnitudine cedit multüm iis, qux in Ámericà & Indiis Orientalibus , : haben- met opftaande neusgaten. De fmalle, lange, bek fluit zaagswys op een tot aan de oorgaten , die langwerpig en fmal gefoomt zyn. Dt oogen zyn groot en dik uitgepuilt. Het bovenfte deel van *t hoofdt is met. brede , ,fchildige , fchubben bedekt, tot zo ver, als het zyne buiging heeft. Verder is de hals met kleine hoge fchubbetjes beklecd, gelyk cen halsbandt. / De voorfte po- ten komen met de gecl-ruitige fchubben en donker bruine plek- ken van die, welke in 't voorgaande 'Tafereel vertoont is, over» cen. Hetei, groter dan een ganzenci, is door de zonne in 't en in kleine rivieren , kunnende zo wel niet zwemmen , om dat zy geen vel tuffchen de vingeren van hunne achterpoten hebben. Num. 3. Zfuder foort wan een jongen Afrikan- Jchen. Krokodil. Hy komt met den voorgaanden in alles overcen , uitgenomen de hete zandt bruinachtig geworden, en ziet "er uit als of het be- morít was, Het is oogswys wit geplekt, en vol met zwarte ftippels overzaait. Daar zyn drjederhande íchillen aan, met de letters A, B,C aangewezen. Let. A is de buiteníte harde kor- fige fchil; B de twede vliezige fchil; C de binnenfte, die nog met de doojer van 't ci aan "t lyf van het dier zit. Als de jongen eerft uitgebrocit zyn, hebben zy de navel open , die met den tydt toegrocit, en fluit, gelyk in 't voorgaande T'aferecl is aan- gewezen. Num. 2. ffonge ifrikaam[che. Krokodil. Hy is van eene gcheel andere gu en fchubben als die van Ceilon. Ook zyn die uit Afrika vecl kleiner dan die uit Ooft- en Weft-Indié komen, en naar mate vceel dikker van hoofdt, cn korter van bek. De boventte lyfíchubben zyn geel geruit, met bunine plekken als getygert: dus zyn ze ook over de fchenkels enbenen. De poten, die zich van achteren en van voren met vier vingers en cen duim als een handt vertonen, zyn allcen gecl geíchubt. Onder t ly£ is hy licht geel; de flaart is van boven met overeind (taande grote fchubben als gekamt, en met bruine banden omringt. Deze foorten onthouden zich mceft aan landt gom. 4. tekening, waar in zy van elkander verfchillen. Deze is donker gecl over de vierkante ruitige fchubben , met licht bruine banden over het ganfche lyf en den ftaart getekent, met wat groter op- Ítaande kamfchubben dan de voorgaande. Deze heeft alleen vier klaauwen aan zyne achterpoten, gelyk zy gemcenlyk hebben. Num, 4. Curagaufch. Krokodilletje. Het komt met de Afrikaanfche in fchubben en gedaante meeft overeen, behalven dat deze korter van neus, en aan het dikke van den ftaart met. grote opftaande takfchubben dubbelt als ge- kamt is, die ter helft van den ftaart in malkanderlopen. Deze is ganfch donker bruin over den rug, en lichter over den ftaart ebandeert. De buik is heel licht of wit geel, en als met licht Ene gemarmert. Num. sg. Krokodils-ei uit - Amerika, Het is ons van de Kaap de Goede Hoop gezonden met andere rare ftukken. | Het is ganfch Wit,rondom met zwarte ftippeltjes bezct, Hetis veel kleiner dan die uit Ooft- cn Weft-Indié ko- 8 men, MB 0 RIRRW N.N ATGUR AUTUM i; ^ habentur. Authorum multi referunt, ova Crocodilorum tam à Barbaris, quam Chrifticolis, in cibum fumi: quam rem in medio relinquimus. — Haud ita pridem à Reverendo Viro Georgio Hesrico Werrently , olim Batavie Verbi Divini Interprete, nunc vero hic loci commiorante bina Crocodilorum ova dono accepimus, prater alia rariora, qui & tunc aliud nobis monftravit Crocodili ovum, valdé oblongum, binis vitellis przditum: unde patet, idem, quod nonnullis Gallinis & Anferibus , nonnunquam & Cro- codilis contingere. — . . Num. 6. 4l marina, fpinofa , ex. Hdfrica. . Spinulz hic acutz, nigricantes; foliola furcarum feré in modum cfformata, coloris thalaffini; caulis Vero & ramuli flavefcentes , confpiciuntur. j Num. 7. Alga marina , "Africana, ramulis. denticulatis , ruffulis , flofculis " ' Anagallidis /greis. qPASBAU. q)vASRGSEC NDTESS-I:M»A- ET. QU ASPABEA. Num. r. Én híc ovum Crocodili Curaffavici , fuum adhuc integré foetum coritinens , attamen hujus jam exitum molientis roftro aliquantisper pertufüm !. Natura , fummo dirigente Numine, ubique adco fuit provida, ut ad fpeciei propagationem nihil deficeret uspiam. — Horumce equidem Animantium ova craffiorem multo, quam Gallinacea, aut Anferina, habent corticem exteriorem , at contrà friabiliore rurfum de materie Calcarià concretum. — Tunica teftam Calcariam fuccingens craffior itidem eft & tena- cior, quam in Anferinis, Alutz tenuiori, digitis haud facile dilacerandz , fimilis, Diícimus hinc, Ani- malculum capite licet iam iam per exteriores binos cortices, pertufos, emiffo, attamen binis anticis pe- dibus, & corpore reliquo, 6 tefta prorfus emergere nondum poffe , utpote debito virium gradu nondum inftru&um : eie enim umbilicalis vitellum ovi ar&é adhuc ambit & illigat; inde veró pabulum derivatur fuftentando, augendo, & roborando pullo dicatum , donec hic involucra penitus perrumpere queat. lta, decrefcente fenfim vitello, Animalculum adolefcit, quod dum totum & teftà prorupit, rcli- quum virelli, tunicà involutum , funiculo umbilicali adhuc adnexum monftrat: cernitur tum alius pra- terea funis, fecundinz. fimilis, ex involucro membranaceo, quo Animalculum continebatur, conftans, internz teftz fuperficiei adhaerens, & ipfius pulli etiam abdomini infixus. In decurfu oftendemus hac in Tabula, quànam ratione fcetus Crocodilorum fenfim accrefcant , & 8'vi- tello ovi , quamdiu fucculentus hic eft, & nutritia materia dives, fuum trahant pabulum, five tefta adhuc reconditi fint, five defa&o exclufi. Ac ubi proprio quaerendo victui , qui ore affumitur , aptum eft Ani- mal, tum partes illz , quibus funiculus umbilicalis & fecundinz ha&enus adhzfere , feparantur , abícedunt- que, & liberum dimittunt Animal proprium nunc alimentum vel in aquis , vel fuper terram , profuá quod- libet fpecie pue coactum. Aquas & maría qui inhabitant Crocodili, pofticá parte inftar Anferum , Anatumque, palmipedes funt , ut natare queant: terreítres contra aut parum , aut nihil monftrant membra- nacei men. Vcle fchryvers verhalen, dat de eieren van de Krokodil- len niet alleen van de Negers , maar ook van de Chriftenen gege- ten worden. Ofdit waar is, kunnen wy niet verzekeren. Ons zyn onlangs van den Eerw. Heere Georgius. Heuricus JF'errently, Predikant van Batavia, zich tegenwoordig in deze ftadt bevin- dende, twee Krokodils-eieren vereert , nevens eenige andere feldzaamheden. Het cene is cen zeer langwerpig ei, met twee doojers gevult, zo dat deze dieren mede eieren met dubbelde doojers leggen, gelyk eenige hocnders en ganzen. Num. 6. .frikaamfche Zeemofcb. Het is gevorkt en gedoornt , met puntige dorentjes, diezwart- versvig ,endevorkige blaadtjes zeegroen zyn , zynde de lange ftecl , €n takken geelachtig. Num. 7. Zeemofcb met gekurvene of. getande. flelen en. blaadtjes , en geflotene UE gelyk. die van de Anagallis , of Guichelheil ; vosachtig an koleurs de. bloemkuopjes. gecl. HONDERD EN VIERDE TAFEREEL. Num. 1. Wy vertonen hier het ei van een Krokodil van Cu- ragao , daar het jong nog gehecl in befloten legt, en doordenbek van 't dier reetscen weinig gebroken is, om daaruittekomen. De Natuur heeft door des Scheppers beftierinalleszo wyffelyk voor- zien, dat 'ef geen gebrek is, of gevonden wordt, dat de voortte- ling zou kunnen beletten. Wy vinden, dat de buitenfte fchil van de cieren dezer dieren veel dikker is dan de fchillen van hoen- der- of ganzeneieren; maar zy zyn ook in 't tegendccl veel brof- fer van kalkachtigheit begrocit. De huidt, RES de korít, of kalkachtige fchil om heen zit, is vcel dikker en fterker dan die der ganzen, gelyk dun femetleer, dat naauwlyks met de vinge- ren kan geícheurt worden. Dit leerteons, dat het dier, na dat. het zyn hoofdt door de twee buitenftefchillen heeft geboort, nog met.de twee vooríte poten en het verdere lyf nict uit den dop mag kruipen, doordien het zyn volkomen vocdfel van krach- ten nog niet heeft ontfangen: want de navcl(treng is om de doojer van'tei nog vaft beíloten, daar het voedfel uit voortkomt, om het diertje te onderhouden, dat het van dag tot dag groter en fterker wordt, om door de huidt heen te breken: als dan neemt de doojer a£, en wordt kleiner, en het diertje groter. Als het gehecl uit dert dop is gekropen, ziet men nog, dat het overige van de doojer , in een vlies befloten aan de navelítreng vaít zit: ook ziet men een twede ftreng, zynde het vlies, daar het diertje uit gekropen is, als een nageboorte , dat naar binnenwaarts van 't ci-fchil vaft zit, als mede in den buik van het dier. Wy zullen in 't vervolg op deze plaataantonen hoe de Krokodil- diertjes trapswyze aangrocien, en hun voedíel nog uit de doojer van'teitrekken, zo lang als die nog fappig en voedzaamiis, het zy binnen- of buitenwaarts van de fchil , of 't ci ; maar als het diertje in flaat is zyn eigen voedfel te kunnen vinden, dat door de bek n zo Ícheiden zich de andere delen, daur de navel- en nage- oort-ftrengen aan vaft hebben Bezeten, en vallen af, zo dat het diertje alsdan vry is, en zyn eigen voedíel moet zocken; het ee- ne geflacht in 't water,en het ander op 't landt. Die het water of de zee kiezen, hebben tu(fchen de klaauwen van hunne ach- & terfíte poten vcllige vliezen, gelyk de ganzen en eendvogels, om daar mede te rocjen ; daar in 't tegendeel die gene, dic zich op "t landt onthouden, maar weinig o£ niets van de vellige vliezen tuffchen hunne klaauwen voorzien zyn. . Echter kunnen de i roko- CIT. ZUAIA: 7 a 77 »- 7, 77 77 //, LZ A 7 g Lg 7, , , 7 77 , 77 77 AA ZZ A E LZ Y ^ A, 7, 7. 7 7 , à 7, 7 P, , n P, ggg M / 7, 7 7, / T, 7774 Z 7 7 A 77 A SN ,, 7 T, T AA IL E, (n FRE SÉ 7 A 1h PA 2 ,, NS SENS SS: SIUE SSMUS zs o5 SS NA "7 / 7, 2 ; 7 / M, /, n (AP) ! "i MU x NS NS NN, Su NS NS NS 777 7 /, 1A $ecs OSOO RSS SX SN VN NS SSSSSSSS NN WM NN SN SS Ht /: (hi MM 7 /7 // , 7, 7 7, T, 7 T. 7 i 7, 7 IZ s N NN D d 7, j ,, p ll UAHAMMMAT I, Ps ts [i HL 7/7, 77/7 7, in 1, I f. U7 $£, / M EENEUISS SS noe , NS e SSRUS Sut, MM VN NNNMN NN NNNM 7 Lp /, 1f, //, 21//, Vu /, 5, // / f, f, e RS S SN ALT mm 7 177 " 22 7 A NSN "Y DRAN C QUT NN $e cS Lid ci NSNSS SSSSSSSS SN NM SS S SSNSNN S SS. S ANS SSNNS SS M NSNS NNNM: SESS NN XS SS SS AN NN M SN NN M NN SS SSSNNS MSS WS NN SS NY A N NN NS NN NS SN NA t e uis puEeEI Nw NN l YN N H WW HH NI IN NN NSW N 4 d NN NN N NSW D LT LT —— trn —— ZA AZ feet. . «Y. ournmnderm aan "- - Num. 4. figmenta narrantur , quz hujus loci non fünt. PIEFHOAEJSTA CU (RAUS 16 * ' * nacei inter pedum fuorum digitos, licet tamen & 2 D in aquis vivere hi queant. Plurima de Crocodilis * Num. z. Alterum hocce ovum prominens Crocodili roftrum monftrat , capite interim cjus nonnifi * * pro parte dimidiá inde exclufo. Num. 3. Ovum ,alind. Crocodili, pullo VLA Hoc tertio in ovo caput collumque pulli*exclufa cernuntur , reliquá corporis parte adhuc profundé re- conditi. Glutinofa, fpifla, materies , lutea, transparens , in ovo deprehenditur , que caput, cuculli inflar, contegit & deprimit: pollicem lata *eft. ifta galea, in medio craffior, quam in ambitu, & ovi interioribus adligatur. Forte gluten iftud pars eft feminis virilis , prout in omnibus ovis Animalium foc- cundatis confpicitur , E ibi cohdenfata huic nunc ufui infervit, ad caput fcilicet deprimendum , & in 1 €o, quem Natura ip perterebraret. Hic fpina dorfi incurvati acuminata teftam ovi diffringens Crocodilo exitum fternit ; S E hic dedit, flexu detinendum , ne id ob Animalis longitudineni maturius teftam Quartum. Crocodili orowm , cum. pullo. figno, non fem- per caput przcedere, uti in pullis Anferum , Gallinarum , & avium aliarum , obtinet, qui roftris fuis, . * NT ^ . . b4 . . » 2 parte quippe ipforum duriffimá , tunicam internam & teftám ovi rumpunt, & effringunt, matre interim extrinfecus plerumque fuam quoque opcram conferente ad ovi corticem leniter diffolvendum ; üt contenti pu erumpere queant. Contrarium Num. 5. extus & intus vafculis fanguineis, vari ramificatis , fanguineis in(trudá, Num. 6. ic in pullis Crocodilorum deprehenditur , qui ovi teftam & mem- ranas quandoque dorfo fuo , quandoque roltro , perterebrant. telli ope ad juftam incrementi terminum pervenerint , tum moliuntur prius, quam de alimento neceflario fi mam! Pullis hisce » aliená ope deftitutis, Deus providet, ut vivi conferventur. Quintum Crocodili ovum oftendit a latere dorfum pulli incurvatum, caputque deorfum fpectans , glutinofà & craffá fuá placentà extuberans. Bc ut Animalculi fuis adhuc in membranis reconditi forma pateret. axungiz flava fimilis , fub involucro membranaceo, totum cjus corpus obtegit. Tamdiu hi in ovo permanent, donec vi- proprio deinceps corpori curando apti: neque exi- bi profpicere queant. — En rem admiratione digit - Partem binorum tegminum exteriorum a latere di- Tenax & lenta pinguitudo, Ipfum vero involucrum perreptatur, Gaudet & füá vitellus tunicà, vaículis Crocodilus hicce feré totus iam ex ovo prodiit , caudam fi exceperis , & vitellum, qui füni- culo umbilicali adharecir eousque, donec fenfim emunc&tus & pené confümtus fit. Num. 7. En alium hic Crocodili pullum femininum, cujus in abdomine vitellus feré totus conclufus hzret, exceptà parte quadam füniculi membranacei fuperítite, quz inde ropendens tandem , abdomine perfe&té claufo, decidit: Notabile admodum eft, quod fcemelle Crocodilorum vitellos fuos intra abdo- men confumant, uti Gallinarum & aliarum Avium pulli; mafculi contra vitellos extra abdomen pendu- los gerant, fenfim exfugendos, donec, quod fupereft , arefa&um decidat. Krokodillen of Kaimans ook in 't water leven en het zelve verdragen. Daar worden vele fabelachtige dingen van de Kro- kodillen vertelt, daar wy ons niet mede zullen bemoejen. Num. 2. .Zic hier een twede ei, waar in de bek van 't jonge Krokodilletje voor den dag komt, en 't hoofdt nog niet meer dan op de helft uit het ei is doorgebroken. Num. a. zfudev ei van een. Krokodil , met. des xelfs. vrucbt. In dit derde ci ziet men het hoofdt en den hals van "t diertjé doorgebroken, en verder met zyn gehele lyf nog in het ei vat befloten. Boven des zelfs hootdt in 't ei zit een dikke lymige ftof, in de gedaante van ccn muts, geel en dooríchynend, om "t hoofdt nederwaarts te drukken. Het is wel een duim breed, in't midden dikker dan aan de kanten, en van binnen aan 't ei vaft gehecht. Het is denkelyk , dat het "t zaadt van t mannely- ke is, gelyk men in alle dc cieren van dieren, die bezwangert zyn, vindt, dat daar geftremt is, en tot deze uitwerkinge dient om bet hooídt nederwaarts te drukken, dat het in de bocht, daar de Natuur het in gefchikt heeft, blyft: anders zou het te vroeg uit zyn ci-íchil voor den dag komen, door de lengte van het dier. Num. 4. Neg een Krokodils-ei met zyn vrucht. Tn dit vierde ei zict men de krómte van den rug van 't Kro- kodil-diertje de ci-fchil'breken op zyn puntig einde; niet dat het hoofdt altoos cerft voor den dag komt, gelyk by de kuikens van anzen, hoenderen, of vogelen, 'die met hunne bekjes, dat huri ardfte decl is de binneghuidt cn fchil doen bartten en open bre- ken, zo dat daar cenc opening komt, daar de brocimoeder gemeen- Num. 8. lyk toe helpt, om de fchil van 't ei Zachtjenslos te maken, dat c jonge diertjes daar uit kunnen komen. * Men ziet hier het te- gendecl van t Krokodil-diertje ,* dat Zomwylen de ci-fchil en huidt met zyn rug breekt, en zomwylen met den bek : want het moct zolangein'rei blyven,tot dat het Zyn volkomen groei heeft getrokken uit de doojer van 't ci, en in ftaat is zich zelf te hel- « pen., Het zoekt zich ook niet eerder uit den dop van 't ei te redden, voor dat het zyn eigen voedíel door den bck kan vinden. Dit is iets feldzaams in de Ni want alzo deze jonge dieren geen hulp hebben, is 'er door den Schepper voor Bezorgt hen in "t leven te bewaren. Num. j. Het vyfde Krokodils-ei vertoont het jong met dea gebogen rug op zy van 't ei, en 't hoofdt nederwaarts, met zyn dikken, lymigen, kock uitpuilen. Wy hebben cen gedceite van de twee buitenfte fchillen aan de Zyde open gefneden, om. de gedaante van 't diertje in zyne vliezen te zien leggen. Het is onder het vlies, over 't lyf, met een dikke lymige vettigheit, als gecl fmecr, bedekt. "Van buiten en van binnen is de vlieai e huidt met bloedige vefeltjes, of adertjes, takswyze begrocit: EM doojer is mede met cen vlies overgrocit, en met bloedige ader- tjes bewaffen. Num. 6. Dit Krokodilletje is byna gcheel uit het ci gekro- pen, behalven de flaart en de doojer; die nog aan de nageboorte of navelftreng hangen blyft, tot dat de doojer kleiner wordt, of byna verteert is. ' Num. 7. Wy vertonen hier een ander jong Krokodilletje, van "t vrouwelyke gelacht, wiens doojertje byna geheel in zyn buik befloten is, behalven dat daar nog cen overblyffel van de . Vliezige ftreng uit hangt, dat met den tydt, als de buik zich fluit, mede aivalt. Hct is aanmerkelyk, dat de doojertjes der vrouwtjes-Krokodillen in den buik vergroejen, Belyk de jongen van hoenderen, of vogelen, en dat in *t tegendeel de doojertjes der mannetjes-Krokodillen büiten den buik blyven hangen,tot dat die gcheel verteert zyn, en dat overblyfíel dan droog zynde afvalt. $s2 Num. 8, 364 RERUM NATURALIUM à , t Num. 8. Pullus hic eft Crocodili mafculus, poftici corporis parte adhuc ovi teftz adharens. Num. 9. Hic pullus integre iam exclufus , vitello tamen ope funiculi adhuc alligatus eft: fucco ple- nifimus etiamnum vitellus eft, vafisque fanguineis praditus. Num. ro. Crocodilus. gunior , Ceilonicus. Non infigne eft horum quoad formam à pracedentibus Crocodilis Marinis difcrimen. — Craffo funt & curto capite. Squamz plane, & oblongz, ex luteo & fpadiceo, marmoris in modum, variegatz , cutim tegunt. Dicuntur non adeo maligni effe, quam Crocodili marini ; fiquidem in fluminibus habi- tantes, & pabulum fuum quarentés, ubi in terram prodeunt, fugiant hominem , .& ocyus fcfe in aquas rurfum proripiant. Num. ir. Pullus hicce Crocodili foemininus ventrem exhibet feró penitus claufum , parva faltem portione funiculi ambilicalis inde adhuc propendente. pu Num. 12. Ab omnibus hicce reliquiis liberatus pabulum , quo fe-fuftentet, proprio marte quzrere iam novit. . " , Pracedente Tabulá de pullis Crocodilorum Africanorum & Ceilonenfium , horumque ovis, iam locuti fumus: interea vero temporis collectionem hancce elegantiffimam dono accepimus à Fautore noftro vene-* randiffimo , D. Frederico Eck, cujus iam ante fingularem laudavimus munificentiam. — Confpiciuntur hic varia Crocodilorum ova, unà cum pullis tam "contentis, quam defa&to exclufis, ordine pulcherrimo , juxta (ucceffivas Rees digefta , ut forte centifm annorum fpatio concinna adeo feries reperiri vix quéat ; fiquidem omnia hic colle&a & perfe&a, prout in Tabulà repra-fentantur , oculis queant ufarpari, Sub arenis of maritima , in portu Craco, reperta, optime conítituta, & confervata, in lagena liquore Kil- duivel repletà huc pervenerunt. Specimina hacce pretiofiffima rariffimé obvia funt alicubi, & mirabi- lium Dei operum documenta prabent luce meridianá clariora. Ita. Conditor fupremus ex decreto fuo im- perfcrutabili cuncta quam fapientiffimé , & fümmá cum providentiá , creavit, uti Pfalmifta Pf. CIV canit. Quz porro de Crocodilis notanda veniunt, fequentes 'Tabulz dabunt. Num. 1i. Lit. A. Ovum Crocodili. . ^ B. Tefta ejus exterior, Calcaria, dura, quz Animalculi contenti allifa facile frangitur & defquamatur. . Roftrum pulli iam iàm prorupturum. ' Involucrum craffum , membranaceum , Álutz inftar tenax , non'facile rumpendum. Roftri feré pars dimidia, iam & tefta prominens. : " Hic caput & colli pars iam exclufa funt. - . Materics dura, glutinofa, caput deprimens. . Involucra interna, quibus in ovo continetur pullus. Hic pullus dorfo curvato, & capite deorfum: fpe&tante, per medium ovi prorum- pere conatur, uti lit. D monftrat. Membrana craffa intermedia eft. Membrana interior tenuis, quafi complicata. : | . Num. 5. Num. 2. Lit. Num. 3. Lit. -»UO Num. 4. Lit. O5 »0u Num. 8. Dit verbeeldt een. mannetje van een jong Kroko- zandt gevonden, op de kuft van Craco, en zeer wel bewaart en dilletje, dat nog met zyn achterlyf in het eidop vait gehechtis; —geconditioneert , in cen glas, met /iguor of Kilduivel gevult, Num. 9. Dit dier is reets geheel uit het cj, maar nog niet herwaarts gezonden. Dit zyn herelyke ftukken, die zeer felden van zyn doojer on:laft , daar het nog met de flrengen aan valt zit. — gezien; en ergens gevonden worden, en men kan de wonderen » Deze doojer is nog gehecl (appig , en met bloedige adertjes over- — van Gods werken daar in zo duidelyk befpeuren als het daglicht. waflen. ^ Dus heeft de grote Schepper alles met wysheit en voorzienigheit naar zynen wonderbaren raadt geíchapen en gemaakt, daar de : ] i ] Pülmift in zyn C/Z Pfalm van fpreckt. Wat meer van de Kro- Dites e Sell Fr gf [es kodillen te pae: es zal ms volgende Tafereelen worden Deze verfchillen niet veel van de voorgaande zee-Krokodilln ^ aangetekent. jn gedaante, behalven dat zy kort en dik van hoofdt zyn. De ME fchubben leggen plat en langwerpig over de huidt,geclenbruin- — Num. 1. Let. A. Het Krokodils-ei. i ET verwig getekent, als gemarmert. Men zegt, dat ze niet zo vuil B. De buitenfte harde kalkachtige fchil, die of zo kwaad zyn, als de zee-Krokodillen, om dat zy zich in de door de beweginge van 't diertje ligt rivieren ohthouden, om hun voedíel te zoeken, en, als 2 aan breekt en affchilvert. ; Jandt komen, voor den menfch vluchten, en aanftonts weder in Het bekje, dat even aan "t doorbreken is om uit te komen. , nano W yftaan de ikke, vliezige; huidt , die zeer taai als femetleer is, en niet ligt fcheurt. Hiervertoont zich de bek byna half buiten C. e rivier fpringen. x Num. T se ziet men den buik van het jonge Krokodil- D diertje, het wyfje, bye gceheel gefloten, hangende alleen cen klein vliezig overblyficl van de navelítreng nog uit den zelven. Num. 2. Let. A, Num. rz. Deze jonge Krokodil is in zyn gehecl van alle ei. overblyffelen, na dat het zyn ci-dop hecft verlaten, gezuivert, Num. 3. Let. A. Uit dit ei is "t hoofdt en een gedeelte van en in ftat het voedfel te zocken, waar van het beftaan moet. den hals reets voor den dag. js Wy hebben in ons voorgaande Tafereel van Afrikaanfche en B Vertoont de harde lymige ftoffe , die 't Ceilonfche jonge Krokodillen, en hare eieren, reets gefproken. hoofdt nederdrukt. ; EE ue Sedert is my deze fchone verzamcling ter handt gekomen, zynde C Zyn de binnenfte vliezen, die het dier in 't my gunítig vereert door mynen zecr waarden en hooggeachten ei bekleden. d ' vriendt, den Heere Frederik Eck , wiens gulhertigheit wy res Num. 4. Let. A. Hier legt het Krokodilletje met zyn rug meermalen hebben geroemt. Men ziet hier deze Krokodil-cicren gebogen, en met het hoofdt naar bene- in foorten, nevens de jongen in en buiten de ci-doppen zo fraai den, in 't midden van 't ei door te ko- en trapswyze vervolgt , dat men de foorten miffchien in geen men, b let. D. aangewezen. honder4 jaren in zulk eene nette order zal vinden, zynde hieral- ' B ]Isdedikke middelhuidt. les oogenfchynelyk byeen en complect, gelyk in de plaat ver- C Is het dunnebinnenvlics , ofer den ander als toont wordt. Zy zyn aan den ocver of het ftrandt der zee in 't gevouwen. : e Num. f. , * . " ? * " " ? . " LU . " EN B ——— À— d 745. CTI $ J». u Trevi WC 5d (eri p W ARS / j v NC 3527 SEN CASS PaL SN AN SS ISEIS Á ; SCC ACC DOC ER S NS Ps SN * ^ Zu ete, PP A a0 A T Sw H E € L2 à NC NE : : z i £M CARGA SES aem c5XIcídg e & t Lies COR] y A sl ' H A 2 nU] LY NEZ d Z Ó e ——À e. E: iai/7 oat ? L3 7-2 tU CETT LE-E- » dB8g ZZ. H tud UA H 2a 4 à d a t à e A SO J^ " d» QD». A T, "Opp « - Ve : CERAM c EN ENTIS e ENS T RS EUN D AE. AA S DOCS NES ESL NEN Lo 2x HP T s PE mS e d 27 ISP AM TR $0 . d COSA SOUS y Up / v3.1 1 "ere d b 1 Cg, T Vi 8 t) if Us TT fi "^ L5 n li n H [iE 11 inia iun. 1j77 AA NS | V ! NS X MA d N j ^ l NS SORS -. - Li SSS E EEEH 2 EE E FEE] — j zm [| AL CM ud geris pr 227. A : ALTVPVWITCGPUPNHIMEUIUEIUNDCSSERE T IE TUNE PUER SONA *. OS ul A Y ) E — L—— — L———À LL T i Er E — —— ACT RÀ i —oÀ Nuni. $. Lit. À. DISC ELS UL RA UO 5.3 o16j Placenta hic cernitur craffa, glutinofa, a capite fubtus latente extrufa. . B. Dorfum Animalculi incurvatum. G. Tefta ovi exterior, cruftofa. : D. Membranz medie, craffe, reflexz , interior füperficies, tenuibus fibris & vafculis à fanguineis perreptata. — . E. Membrana interior, tenuibus pariter vafculis fanguineis inftru&a , füb fpiffo liquore Animalculum continens, uti in aliis quadrupedibus obtinet, abdomini pulli ope funiculi umbilicalis adhxrens. ] Num. 6 Lit. A. Pullus feré totus exclufus , excepta cauda, & vitello, quz interiori membranz ad- * huc adnexa funt. B. Craffa illa placenta eft, quz capiti impofita erat, nunc pede poftico deorfum preffa. Num. 7. Lit. A. Crocodili pullus foemininus, vitellum integrum ventri inclufum gerens. B. Ventris expanfio, vitellum includens. | C. Vitellus ipfe , 8 quo nutrimentum pullus trahit , donec emun&us ille & contra&us fit. D. Reliquiz interioris ovi tunica. Num.:8. Lit. A. Ventris hiatus. . B. Funis umbilicalis, ovi cavo adhuc annexus. C. Bini funiculi, abrupti, qui vitello ovi adnati erant. Num. 5». Lit. A. Crocodilus ovi, teft quidem , nondum ver vitello , liberatus. B. Vitelus, ramificationibus vaforum fanguineorum ornatus, C. Funiculi membranacei , aperto in abdomine diffeminati. Num. :o. Curocodilum exhibet , reliquiis omnibus excuffis nitidum. ; " Num. 1:. Lit A. Crocodilus feemininus, cujus nondum t concretum eft abdomen. B. Funiculus umbilicalis tamdiu propendens, donec venter penitus coiverit. Num. :z. Crocodilus omnibus numeris abfolutus ; lamdum adolefcens. JEAGDAU IAS SGABUNDBDESBESSLSMNACUE UD. 7 ORUSPENISDEAS " Num. r. Lacerta Ceilonica , major , mas, Ceffator didus. : Nec Hominem timet Ánimal hoc, nec viciffim illi metum incutit; fiquidem maligná careat indole. A latere id reprzfentamus confpiciendum , ut Telticuli vifui pateant, rarb alioqui in Lacertarum genere extus , fed plerumque intus in abdomine, fiti ; prout in multis etiam ferpentibus obtinet , quarum aliz'ex- tinfecus tefticulos gerunt, alis intus latentes: id, quod ante per varias icones demonítravimus. Illis igitur hac dote convenit ifte Lacertus. Spinofi autem fünt ejus tefticuli exterius, & propé anum 2 pecu- liari quilibet aponeurofi ROUTE Doríam Lacerti, concinné pi&um , ex faturaté Ípadiceo & albo va- riegatur. Venter ex ruffo uteus oblongas , minutasque , Íquamulas fuas, tzniolarum inftar ordinatas, va- riegatione Num. jf. Let. A. Hier vertoont zich de dikke lymige kock , C. 'T'wee ftrengetjes, die aan de ei-doojer vaft die door 'thoofdt naar buiten wordt ge- hebben geweeit, ea afgefcheurt zyn. drukt,daar 'thoofdt nog onderíchuilt. Num. p. Let. A. Hier'vertoont zich het Krokodilletje wel B. De gebogen rug van het diertje. . van zyn ei-dop ontlaft, maar nog nict C. Dc korftige buitenfchil van t ei. van de doojer. D. De binneníte zyde omgeflagen, van de dik- B Vertoont de doojer, met bloedige takkige ke middelhuidt , die met fyne fieber- adertjes begrocit. tjes, of bloedadertjes begrocit is. C. De vliezige ftrengen, die nog in den open E. Het binnenfte vlies is ook vol met kleine buik zyn verfpreid. vefelachtige bloedvaatjes doorgroeit, " Num. ro. Ditis een Kaiman, ten eenemaal van al zyn nablyf- daar het diertje in legt, en met dik fel bevryd. n cti vocht gevult is in het moertje, gelyk — Num. 11. Let. A. Ditiscen vrouwtjes- Krokodil, wier buik: by andere viervoetige dieren.' Dit vlies nog niet gehecel gefloten is. is in den buik vattgehecht aan de na- B. Navelítrengetje , dat zo lange hangenblyft, velítreng. tot dat de buik ten eenemaal gefloten is. Num. 6. Let. A. Krokodilletje, dat byna geheel uit het ei — Num. 12. Dit vertoont een volkomen Krokodil, die reets aan is gekropen, behalven de ftaart, en de "t groejen is. doojer, die nog aan 't binnenvlies vaft gehecht zyn. HONDERD EN VYEFDE TAFEREEL. B Isdedikke kock , die boven 't hoofdt heeft Num.7. Let. A. Wyfjes-Krokodil-diert;e, wiens doojer ge- Bezeten, en door de achterfte poot ne- Num. zr. Grote Ceilon[che Hagedis , Luiaardt derwaarts wordt gedrukt. genaant. : á hecl in den buik is eds Ditdierisvoorde menfchen niet bevreeft, gelyk zy van hunnen B. Het uitfpanfel van den buik, dat over de — kant de zelve ook niet vrezen, om dat zy hen geen kwaad docn. doojer heen is gegrocit. Wy hebben hét op de zyde vertoont, om zync teeldelen te doen C. De doojerzcelf, daar het diertjezyn voed- — zien, die men zeer felden uitwendig onder het geflacht der Ha- Ícl uit trekt, tot dat het geheel verteert — gediffen vinde, alzo de zelve hunne tecldclen gemeenlyk binnen en ingekrorbpen is. in'tlyf hebben, gelyk ook vele flangen, welker teeldelen ten D. Ditis een overblyffel vant binnenfte vlies — dele binnen, ten dele buiten zitten, als wy in verfcheide uitge- van 't ei. beelde hebben gezien, daar deze Hagedis mede overeenkomt, Num. 8. Let. A Verbeeldt de opening van den buik. Van buiten zyn zy gehecl doornachtig en hangen elk aan een . Het vlies, of de navelftreng, die nog bin- — byzonder peesje uit of by de,opening, daar zy hare vuiligheit Dhenwaarts aan "t ci vaft gehecht zit. uitlozen. Boven over het lyf is zy fierlyk getckent, donker don. 4. Tt bruin 166 RERUM NATURALIUM riegatione ex albo in cinereo luteum tendente diftin&tas exhibet. — Tota:fic caudae facies inferior pariter fe habet. Colli prona pars, & femora íquamulis' rhomboideis, marmoris in modum pulcherrimé variega- tis, teguntur, H : . Num. 2. Lacerta alia. Ceilonica, famellas ovula. [ua monftrans. ? In dorfum refüpinatam exhibemus, ut ex aperto abdomine exempta binis tunicis inter fe junétis col- ligata, confpici queant ovula, quz quidem anterius circa fternum craffiufculà quadam membraná , com- muni , adfiguntur , dum fingula rurfus proprio fuo gaudent involucro: membranaceo ,. cujus ope à fe mu- tuo disparata funt. Fcemella, dum pariendi tempus urget, laxatis involucris ovula excutit, haud ali- ter, ac Serpentibus ufitatum eft, & fingula ilico in locum aliquem villofum , tütum , repofita , materie molli corraíà tegit, ut folis calore incubentur; ficque, donec omnibus fefe liberaverit , procedit. — Venter hujus, infignibus fquamis rhomboideis veftitus, ex diluté cinereo fatis eleganter pingitur. Maxilla infe- rior fubtus, & pollici pedes à latere interno, magnis quoque, at diverfimodé tamen comparatis, te- guntur Íquamis. Collum cateroquin, & femora antica, cum pedibus , fuübrüs minutis maculis, ruffis, diftinguuntur. Inter femora pofüca, ante anum, inter minores alias, tres confpiciuntur Íquama gran- diores, albicantes, trifolii inftar compofitz : inde tum cauda porrigitur, quae ad.finem usque annulata, Íquamata , fingulis in fquamis maculam fubruffim oftendit. Superior corporis pars , ruffa, faturaté fu- Ícis exornatur maculis. — Cutis craffa & tenax eft. A A. Ligamenta monftrat membranácea , quibus ovula alligantur. B. Diftinctionem oftendit inter binas ovulorum feries conjun&tas. C. Ovulum proprià fuà tunicá inclufum , involucro communi liberatum. D. Involucrum ovo iam exclufo orbum. : : E. Vulva eft, per quam excernuntur ova, prope inteftini ultimi finem patens , uti in Gallinis & avibus. e Num. 24 Crocodilus Áquaticus , Celonicuss mas. Supina corporis pars fquamis corneis , craffis , protuberantibus, faturaté fpadiceis, limbo diluté luteo fimbriatis, tegitur. Caudz medium geminatis ejusmodi Íquamis fcutiformibus, eminentibus , divaricatis , veftitur; quz vero inde ad finem usque confpiciuntur fquamz , fimplices funt, flexiles, & inftar cornei pe&inis dispofitz , diluté flavz. — Capitis , à fronte ad cervicem usque , cutis tenuis eft, & dilute flavi quo- ue coloris. Oculos cavum offeum extuberans continet. Squamulz laterales , femora , pedes , horumque digia exiguis maculis, ex luteo & fufco variis, diftinguuntur. Quz porro hic dicenda forent, binis iam. pragretlis Tabulis commemoravimus , addituri folum ea, quz hac pertinentia legimus in defcriptione Iti- neris in Indias Orientales, datà à D. Cormelio de Penyn, pag. 355. Narrat ibi Author, captum effe Cro- codilum fedecim cum dimidio pedes longum , fex vero cum femiffe craffum , a quo duos füpra triginta ho- mines deglutitos fuiffe, certo conítitiffet, prater alios fort plures ienotos: hujus vero in ventre aperto P Sceleton ominis fuifle repertum. ^ Res-certé videtur impoffibilis Quo enim alia illa triginta & unum deveneré Sceleta? An adeo fubito hac colliquari ibi poffe quis credat? INos contra didicimus, quod ho- minem Crocodilus formidet , illoque vifo, vel faltem audito , aufugiat : qua de re in fequentibus plura. bruin met wit gemarmert, De buik is ros-gcel, met wit afch- geel over de langwerpige kleine fchubbetjes, die lynwyze in or- der gefchikt zyn, gelyk de gehele ftaart van onderen. De on- derhals en fchenkels zyn met ruitige fchubbetjes bedekt, en fraai gemarmert. » : Num. 2. Zuder foort «vam Ceilonfche Hagedis , éen awyfje, bare eieren «syxeude. Wy vertonen het op den rug leggende, om de cieren uit den opgeíneden buik, in twee zamengevoegde vliezen. neerhangen- de,te doen zien. Zy hebben hunnce vattigheit voor aan 't borft- been, daar de zelve met een dikachtig vlies omvat zyn. De cic- ren zyn weder met een ander dun vlies omkleed, en ieder ei legt daar in van clkander gefcheiden. Als haar tydt om te leggen daar is, openen zich de vliesvellen. Gelyk de flangen leggen zy tcl- kens hare eieren onder cenige ruigte, daar zy het veilig menen te zyn, tot dat zy alle hare eieren hebben gelegt, krabbende' telkens daar ruigte over heen, om ze daar onder door de warmte * van de zonne te laten uitbroeien. . Deze is van onderen niet on- fierlyk licht afch-verwig en groot-ruitig gefchubt. Het kake- been van onderen aan den bek en de achteríte benen binnen- waarts, doch ieder op ecne byzondere wyze, zyn mede groot geíchubt. Verder zyn de hals, de voorfte fchenkels, en benen van onderen hecl klein en ros geplekt. ITu(fchen de achteríte benen, by de opening, zyn, neffens de kleine, difie grote, wit- te, fchubben, in de gedaante van een Klaverblaadtje, daar de ftaart begint, die ten einde uit geringt, gefchubt, en met cen rosachtig plekje op ieder fchubbe getekent is. Het bovenlyf is ros, met donker bruine plekken uitgefiert. De huidt is dik en taai. A. WYyft aan de vliezige.banden, daar de cieren aan vaft zyn, * Num. .4. B. De ícheiding van de twce zamengevoegde eier-riften, C. Een ei met zyn vlies, daar het Seguentum van afgeíchei- den is. D. Het Segmentum , daar het ei reets uit is gelegt. E. De opening, daar de cieren door mocten glyden, zit, nef- fens den einddarm, als by de hoenderen en vogelen. Num. 3. Ceilonfzhe swater-Krokodil ; eem mamnetje. Hy heeft over zyn bovenlyf dikke hoornachtige fchubben, als heuveltjes, die donker bruinachtig zyn, met een licht gele ftreep, als een foom, getekent. Het íftaarteinde is in het mid- den met dubbeld geheuvelde, of fchildachtige dikke fchubben, van elkander afwykende, bezet. Die daar aan volgen, of ten cinde uit lopen, zyn enkel'en buigzaam, als een hoornige kam, licht geel.' Het voorhoofdt, tot den nck is dunhuidig en mede licht geel. De oogen ítaan in een verheven benig rond. De zyíchubbetjes, fchenkels, benen, en poten zyn klein, met gel en bruin geplekt en gemarmert. — Wat daar meer van te zeggen is, hebben wy in de twee voorgaande 'Tafercclen. aangetekent. Wy zullen daar by voegen het geen wy in de Oott-Indifche Reizebefchryving van den Heere Korzelis de Penyn, fol. 35 , heb- ben gelezen. —. Namentlyk, zyn Ed. verhaalt, dat "er een Kroko- dilgevangen was van 16: voeten lang en 6: dik , die twee cn der- tig perfonen hadt verflonden, dat men zckerlyk wift, bchalven die men niet wift, en waar in men, na dat hy geopent was, een menfch in geraamte vond: eene zaak , die onmogelyk voor- omt. Dit dier moeft te voren de eerfte een en dertig geraam- tens verteert hebben, dat zo fchielyk niet kan geíchieden: in 't tegendecl hebben wy aangemerkt, dat dit dier een fchrik voor de menfchen heeft , en vlucht als het cenige ziet, cn hunne ftem- me hoort. Zie daar van meer in "t volgende Tafereel. Num. 4. JAH - GkE i (y CA N EN . KC QW 7 j j S T "l D C 4 » € 7 5 » —RBMÀ SIC) OE I A. Sia A9 I S M : tL HX : cmm E x — : m - —— zz ; —— — —— i * POR dn: — — ep: SR IUADIROTLMLTT - N — nager cdd OW * e. e MEE S be BREST SS CECNGSSEouu RAUM Io — AREE LEA B SES EN DE 5 EE CECESUEOCUIMNRA. DD MM ÁL 2 M LL — x STPSMVMIMIMM. TL JEPOE S TAALUL RA UJS. Num. 4. "A7 Crocodilus 5. Ceilonicus , fupinuss femina. Priori congener dorfo incumbit, ut vifui magis pateant inferiora. Omnis ejus inferna füperficies à maxilla inferiore ad finem usque caudz Íquamis te&a eft cinereo luteis; planis, rhomboideis , ordinatim, habità ratione proportionis mutuz ,. in annulos dispofitis. "Inter anticos pedes maximz omnium & lon- giffimz harent Íquamz. —Ventris hiatus hisce in animantibus longitudinalis eft , qui tamen transverfalis ad ventrem cernitur in Serpentibus, Lacertis, aliisque. Id vero & dignum hic notatu eft, quod in fc- mellis hiatus ifte in ambitu undique fquamulis minutis, at valdé elati$, fuccingatur: qui apparatus in , 4mafculis deeft. — Perhibent ceterum de Crocodilis , quod, ubi fpeciem fuam propagaturi coitum moliun- tur, fcemella fefe in dorfum refüpinet, tanto ut commodius marem recipere queat, tumque fponte re- furgere impos à mare in ventrem denuo revolvi debeat, Teftatur hoc inter alios Louis de Capiue in Itiner. "Americ. fol. 11. TXAB UL A-CEN TESIWM A«ET« S EXTA Num. r. Crocodili variis gaudent nominibus, pro variis, Crocadilus ,. Agericanus , amphibius. uas incolunt, regionibus. — Grzcis Kes4diA 9», ZEgy- ptiis* Chawpfan , Turcis Kimfak , Brafilianis fakare , Indis Orientalibus & Occidencalibus Kaymans , &c. vo- cantur. * Plures corum reperiuntur fpecies ; non magnitudine folum , fed & formá* & coloribus , discrepan- LI tes. Sunt, qui grandes gerunt, obtufoque apice eminentes fquamas , quaternis, & fenis alt& exfur- gentium tuberum , corneorum , anguftos, obtuíosque in apices convergentium, feriebus, à capite per dorfum ad finem usque caudz, ordine digeftis, defuper ornatas; ventris pariter lateribus fimili apparatu inftru&tis : prout in co, quem przfens Tabula exhibet, Crocodilo videre elt, nobis qui liquore, Ki/duivel di&o, conditus ex America transmiffus eft. iam ante minorum ali Plurimos poffidemus alios majores minoresque; uti ex datis jlum formá & pi&urá diverforum , iconibus patet. Crocodili amphibii funt, & aquz, & telluris incola. Dicuntur autem potiffimum in magnis flumini- bus, Nilo, Nigro, Gange, &c. tum & ad maris littora, commorari, alto fcfe committentes nunquam , partim ne pifcium grandiorum przda fiant, partim vero ; ut terre proximi fua ibi in colliculis arenofis exponere ova queant folis calore incubanda. Quin & perhibent, Hominem ipíis metui effe usque có, ut vel audientes cum. fügam capeffant; alia interim Animalia, quz eos formidant , perfequi, ut capta deglujiant. Zoographi veteres , Zrifloteles , Plinius , ZElianus , &c. Crocodilos Lacertis accenfueré , immerito certé; fiquidem peculiare fuis cum fpeciebus genus conftituant, Quis unquam Lacertum vidit tres ulnas longum, fi vel cauda etiam ip acumen attenuata. fimul menfüretur? At Crocodilus adultus viginti etiam pedes fu- perat longitudine. — Qui híc reprafentatur, nondum anni unius tatem vixit, ad illas interim fpecies per- tinens, quz quotannis crefícunt. Crocodilos linguá carere , Graci Latinique prifcorum temporum fcriptores dicunt , rei certé magis gnari , quam recentiorum nonnulli , absque veri fpecie contradicentes, uii Num. 4. WPyfje «an-bet voorgaande foort oan Krokodillen. Het legt op den rug , om in zyn gehecl van onderen be- fchouwt te kunnen worden. Hcet ganíche onderlyf is met aích- gele platte en ruitige fchubben, van de onderkin tot aan het ein- de van den flaart , in order, ringswyze, doch in foorten naar evenredigheit bedekt. Onder de voorfte poten zitten de groot- ífte en langfte íchubben. De opening van den buik is in deze dieren in de lengtes daarentegen zyn die van de Slangen, Hage- diffen, en andere, overdwars van den buik. Ook is het iet by- zonders, dat by de wyfjes rondom de opening van den buik klei- ne en hoog verhevene fchubbetjes zitten , dat by de mannctjes zo niet is. Verder wordt van deze dieren getuigt, dat als zy te zamen paren ter voortteling, het wyfje op den rug gaat leggen, om zich des te gemakkelyker te kunnen vereenen, en dat het niet weder van zelf op den buik of de poten kan komen zonder dehulpevan't mannetje, dat het zelve wederom ftoot. Dit wordt van andere fchryvers beveítigt. — Zie Louis de Capine in zyne Reis- e Befcbryving van de Spaanfcbe /P'eff- Indien fal. v1. HONDERD EN ZESDE TAFEREEL. Num. e i..— Krokodil uit. Amerika , o op "t landt , als im "t water levende. De Krokodillen hebben verfcheide namen naar de landen, daar "zy in gevonden wierden. Van de Grieken worden zy Krokodeios enaamt. De Egyptenaars noemen hen Champfan s de 'Turken Wmjak 5 de Brazilianen Jakare de Ooft- en Weft-Indianen Kaj- * Olaus mans, enz. Van dit geflacht zyn 'er vele foorten , verfchillende niet alleen in grootte, maar ook in gedaante en verwen. Daar zyn 'er, die grote en rond verhevene Íchubben hebben, met vier en zes reien hoog opftaande, hoornachtige, bulten, die, in or- der geplaatít, naar boven fmal en ftonip toclopen, van 't hoofdt langs den rug, en gchelen ftaart, als mede langs den buik , ge- lyk in dit Taferecl vertoont wordt in dezen Krokodil, die ons uit de Spaanfche Weft-Indién in iguor, of vocht, genaamt Kil- duivel, is toegezonden. Wy hebben vele andere foorten, grote en kleine, waar van wy eenige kleine in de twee voorgaande 'T'a- fereclen, met hare veranderingen van tekening hebben ver- toont, De Krokodillen zyn halfilag, levende zo wel in 't water, als op tlandt. Daar wordt van getuigt, dat zy zich mecft in de grote waterftromen, als den Nyl, den Niger, den Ganges, enz. als ook aan de oevers der zeén onthouden, vrezende de diepten, voor eerft om van de grote viffchen niet verflonden te worden; ten tweden om na by landt te zyn, daar zy hunne cieren op heuveltjes in "t zandt leggen, om van de zonne uitgebrocit te worden. Daar wordt ook van gezegt , dat zy zeer fchrikkig zya voor menfchen, en op 't horen van de zelve de vlucht nemen; maar dat zy alle dieren, die voor hen fchrikkig zyn, vervolgen, om hen te achterhalen en te verflinden. De oude fchryvers, als Zrifforeles , Plinius, ZElianus, en ande- re, hebben de zelve onder de Hagediffen geftelt; maar dat kan niet zyn, alzo zy een byzonder geflacht met hunnc foorten uit- maken.. Nooit zag men Hagedifien, die met hunnen dun toclo- penden ftaart boven de drie ellen lang waren, daar de Krokodil- len, volwaffen zynde, wel over de twintig voeten in lengte halen. Die wy hier vertonen, is nog geen jaar oud, en van dat foort, die van jaar tot jaar groter worden. De oude Griekfche en Ro- meinfche fchryvers getuigen, dat zy geen tong hebben, het welk zy bcter hebbep geweten als cenige jonger Íchryvers, die het Ttz zonder 168 RERUM NATURALIUM Olaus Wormius , Borricbius , Gerardus Blafius , tmatom. sAvimal. 4g. 275 , afferens, linguam ipfis effe bre- vem & craffam , retro in faucibus profundé fitam. — Nos tamen contrarium docuit repetita in tribus Cro- codilorum fpeciebus faucium diffe&arum infpe&tio quam attentiffima , qua quidem lingua nobis nulla, nec vel quidquam linguz Analogüm, comparuit, fed fubítantia falem 6 minutis quibusdam glandulis compofita fab cute hzrens. Glabre fauces fünt, nec vel fimile quid pifcium linguis continent: Oefo- P enim plurimis fimbriatus rugis, quidquid orificium ejus ampliffimum ingreditur, vi fat com- moda transmittit. l Sola mobilis eft maxilla fupérior, cervici inarticulata. Inferior autem immobilis cum fterni offe coa- leície roboris augendi grati: ob hujus vero offis immobilitatem elt, quod capite inflexili usque re&tá, protenío profpiciat, decurratque femper Crocodilus. Ri&tum füpra infraque acuti obfident dentes, ferie tamen. nequaquam geminatà , uti cum aliis D. Merian placuit ; licet Hzc ipfa fimplicem tantum dentium feriem,in Crocodili icone exhibeat. : Oculi przgrandes, extuberantes, vividé ícintillantes , offe in orbita tuti harent, immobiles tamen 5 hinc recta femper antrorfam , uti & currit Animal, profpicientes. — Frontem totam, orisque füperiorem partem, unum conf(lituit os, immobile , ad aures' usque protenfum : hz véro exiguo limbo cin&tz,, la- tz, profunde introrfam collocatz funt ibi, ubi Íquamz majores incipiunt , prope maxillze fuperioris arti- culaüonem ita quidem comparatam , rictus ut ampliffimg diduci queat. Ideo folum collo hetc inflexo reprafentatur Animal iftud , quia nativa ejus magnitudo alias fpatium Tabul füperaffet. Supini corpo- ris Íquamz, in annulos transverfales diftin&z, rhomboidez, ar&iffimé adeo inter fe unitz funt, ut nul- la compareat divifio: earum vero *color faturaté croceus ex obícuré fpadiceo denfé variegatur. guxta dorfi longitudinem , &. ventris latera, altum exfurgentia tubera pe&inatim digeruntur. Ventrem fqua- mz transverfales, ut in Serpentum nonnullis, oblongze, diluté flave ornant: femora vero, pedes, ho- rumque digiti fquamis eleganter teffellatis, aut. reticularibus parim diluté flavis, partim fübfpadiceis, veftiuntur. Crocodilorum nonnullis antici zquà ac poftici pedes in quinos abeunt digitos; aliis vero poítici faltem in quatuor, antici tamen perpetuo in quinque definunt, qui aduncis acutisque unguibus muniuntur, hominis hinc manui, quaternis digitis , unoque pollice , przditz , magis, quam ferarum ungulis, fimjles. Pofticorum digiti pro parte membranis intermediis, ut pedes Anferini , colligantur : id quod in iis obtinet, qui aquarum plerumque incolz tali ftru&turá ad natandum opus habent. Ova fua, ut ante monui, in arenam deponunt Crocodili in loca, ab hominibus, ferisve, ca ablaturis, parum tri- ta; tegunt dein arenà, aliisque rebus villofis , ut minus confpicua hoc füb tegmine per folis radios ex- cludantur. Juxta teftimonium 5f. Niewwbovii , in Itmerar. Brafil. 9. 35 , viginti , ad triginta , pariunt ova fimul ,'an- ferinis magnitudine zqualia. —Zliamis, Lib. X, fexaginta; Gefmerus quinquaginta, alii plura, alii pau- ciora ab iis ova uno partu poni afferunt. J Bosman, in Hifforid Ore aurifere Guineenfis fag. 29 , "T, II, refert, trucem hancce beftiam prxgrandi numero in omnibus illius regionis fluminibus reperiri, pracipue vero in Chama & Bouty, ubi vel quinquaginta uno fe die vidiffe teftatur , hosque inter tam enormes, qui vel viginti pedum longitudinem zquirint. Neque tamen, ait porro» Íe audiViffe unquam, quod Animalia ifthzc aut homines, aut alias beftias devoraverint ; at &quidem , quod ad fluminum ripas calen- tibus fcfe folis radiis exponant, tantopere interim homines pavitantia, ut iis percepris ilico rurfum fumma cum vi in fundum fluviorum fefe przcipitent. Addit dein, quod ob infignes fquamas , quadratas , quibus, zonder grondt tegenfpreken, gelyk OJaus JPormius, Borrichius , en Gerardus Blafius in zyne Ontleding der Dieren, bladz. 27 , al- waar hy zegt, dat zy tongen hebben, die kort en dik achter in de keel zitten; daar wy het tegendeel van hebben bevonden door het openen van de keel van drie byzondere foorten , die wy naauwkeurig hebben onderzocht, maar hebben daar in niets gc- vonden, dat naar een tong of tongachtigheit gelykt, als eenige kleine kliertjes onder de huidt. De keel is doorgaans glad, en daar wordt niets in gevonden, vecl min iets , dat naar de tonge der viffchen gelykt; want de flokdarm, die in vele vouwen als in een fluit, kan ruimelyk al wat door 't wyde keelgat komt ver- zwelgen, Het bovenfte kakebeen is alleen bewceglyk, en wordt mct cen lidt aan den nek gehecht. Het onderfte is onbeweeglyk met het borítbeen vereenigt, om meer kracht te hebben, en de- wyl dit been zich niet kan buigen, zit en loopt dit dier altydt regt uit. De bek is onder en boven vol puntige tanden ,doch in geen dubbelde reien, gelyk Juffrouw Meriaz, en anderen hebben. gezegt, hoewel zy zelf den bek met een enkele rei tanden onder €n boven vertoont. De Krokodillen hebben grote uitpuilende en helder blinkende i oogen, die in een beenachtig rondt gezet. ftaan, daar zy in be- waart zyn. De zelve kunnen zich niet draaien, zo dat deze die- ren altydt regt uit zien en lopen. Het ganfche voorhoofdt en de bcek beftaan uit een onbeweeglyk been tot aan de ooren, die al- leen een kleinen foom hebben, breed en diep inwaarts zittende, daar de grote fchubben beginnen, en 't voorhoofdt of bovenfte kakebeen zyn lidt heeft, om daar mede wyd te kunnen gapen. (Dat de hals van dezen gebogen vertoont wordt is alleen gedaan, om dat hy anders niet geheel volgens zyne ware grootte op de plaat kon gebragt worden. De bovenlyfíche íchubben zyn 'dwars geringt, fluiten ruitswyze zeer naauw aan malkander, zo dat 'er geen fcheiding van gezien kan worden. De grondt van deze fchubben is hoog aun gecl-verwig , met vceel donker bruin overmarmert. | Langs den rug en bezyden den buik zitten de hoog verhevene bulten kamswyze. Het onderlyf is licht gecl, met lange dwarsfchubben (gelyk cenige flangen) bekleed. De íchenkels en benen zyn fierlyk als dobbelftenen, of ruitach- tig gefchubt tot over de poten en klaauwen, waar van cenige Íchubben licht geel, en eenige bruinachtig zyn. Eenige Kro- kodillen hebben vyf klaauwen, zo wel aan de achter- als voor- poten: andere ebbe alleen vier achterklaauwen, en altoos vyf van voren, met kromme, fcherpe, nagelen. De poten gelyken meer naar meníchen handen, met vier vingeren en cen duim, dan naar dieren-poten. De achteríte zyn ten dele met vel aan mal- kander gegrocit, gelyk ganze-poten. Die zo zyn, ,houden zich het meeft in 't water, en dienen hen om 'er mede te zwem- men. Zy leggen,,gelyk boven is aangeroert, hunne cieren in "t zandt, en op plaatfen, daar weinig meníchen, of dieren ko- men, om de zelve weg te roven. — Zy krabben daar zandt en an- der ruigte over heen, zo dat zy niet gezien kuntten worden, cn laten die dus door de zonne uitbrocien. ! Volgens Jan Nieuwbofs Braziliaanfibe Reisbefibryving , Jal. ap, leggen zy 20 tot 30 eieren, zo groot als ganze-cicren. lia- "us, lib. X, fchryft van 605 Gefgerus van fo5 anderen van meer; doch anderen van minder getal. /Zllem Bosman in zyne Befibry- ving van de Guineefcbe Goudkufl, bladz. 29. II Deel, verhaalt, dat dit verflindend gedierte in grote menigte in alle de rivieren van dat geweftis, en byzonderlyk te Chama erfBoutry ,alwaar hy zegt , dat hy "er. wel jo op cenen dag heeft gezien, waar onder cenige , die wel 20 voeten lang waren. Hy getuigt, dat hy niet gehoort heeft, dat zy menfchen, of beeften verílinden, maar wel, dat Zy zich in de zonnefchyn aan de oevers der rivieren komen ba- keren, zynde zo fchrikkig voor menfchen; dat Zy, zo dra zy jemandt gewaar worden, aanftonts met grote kracht in de rivier naar den grondt fchieten. Hy zegt verder, dat zy om hunne Brote vierkante Íchubben, daar zy, als fchilden, mede overdekt 1 zyn, TAB.CV LH. bs i, NOS i i MA VUA UAM / TAA ( 4 y SEA X3 7, j . 2 1 REEL -i 0 M aL" LE SERRA fipgenp WUMEE aru lj t IN POOR IEEE ONUS KI MSS UM NY ON A TIPS Le ! . 127 A V li A 2 CM o 7 I " E. ^ coc e A v^ 7 2? Es Io u X AANLEEES tem $ AN MON MANEAS NS WM e » M S o N à) V YN tx Y - e" E g gu M uem - AD LENN fs zc A c a S NN X oN NN e XY SS NS N aS STIS iL o) S Ee SEIS) AL TUIGAD $ E rS Ii A71 I Mes M D QNS GIC, Sr QI) / i "] ", ar, t ur 9e, I S EXOSIAS DE d SPA 181 DE E d ee ee (yr 6) Lr A US re D. B e, VS SC III ee ; perpe a to ta us d «LH 5 NO ee n todos, du; I i t E * lj 9 OC Lo * a 0*9 9, t] A OE CIE E A ut pe Ko eret A jp S S rr, M SNSNOIE OQ ed | SS ES rr I : j e J 9; » / NER Que 7 S N a 10 e // m W /, ? SMS oto: c XO NN ES NN Ne NN S 4 ^l NN et ENS 2 NS CP aa t EE 7 T m a MAT Ln JP TJH SEUSTA CU IRGUSS 169 quibus, uti fcutis, obteguntur, nec enfis, nec Íclopeti i&u queant interfici. "Tanta eft offium , quibus gaudent, durities. — Siccatos affervo Crocodilos, ab 38 ad :2 pedes longos, quorum unus odo prz- Finis Íquamas, cervici, Rofz inftar » infidentes, getit; aliis vero. non nifi íex ejusmodi fquamarum unt. Supira corporis pars ata eft; venter vero planus, media quafi futura unitus , prz reliquis maxi- mé extenuatus. Squamz, craffe, cornuum inftar prominule, à parte dorfi extremá ad finem usque caudz, pectinatim fibi mutuo interfitz decurrunt. Non pauci Autores Crocodilorum dederé hiftoriam , iconas autem accuratas nulli. — Nobis quum lar- ga (appetat horum. Animantium copia, facilius elt, veram eorum exhibere deícriptionem , quam illis, qui ex aliorum. faltem. narrationibus fua formarunt, nunquam interim vel vivum, vel mortuum, Cro- codilum propriis oculis contemplati. D. Profeffor 5f. Jacobus Scheuchzerus , in Jobi Pbyfica, nuper edita, j 446 , Crocodilum putat effe animal illud, Leviathan dictum » de quo Deus ad Jobum , cap. XL, 20, »ioquitur. Nos hanc quzítionem decidere non przfümemus. Cui volupe eft plura de Crocodilis reíci- re, videat Gefuerum , df lonen ; Raj, & Nn . Num. 2. — Lacerta Heliaca | Americana , pectinata. Id ei nomen venit, quia aureo lucet ad latera pigmento , dorfumque monftrat pe&inatum , fturatà viride. Cauda tamen longa, & tenuiffime definens, ex viridi flava eft, non pectinata. Crocodili ter- reítris , qui maximam partem Lacertis fe fuftentat » eíca eft. Caput ejus, Salamandre terreftris xmu- lum , fquamis rhomboideis utrinque denfiffimé obfidetur. Sub auriculis tuber confpicitur ad latera maxil- larum eminens , pariter Íquamatum. TABULA CENTESIMA ET SEPSPETET UNA Num. rz. — Salemandra "imericana , pofferiore parte. Lacertam, referens , am- phibias mas. , Capite & trunco corporis Salamandram , cruribus vero & pedibus Lacertam refert. Caput enim bre- ve , craffum , fpinofum , Íquamulis minutis , dilutioribus , quas fpinulz veluti aculeatz undique obfident , toram fuam pellem faturaté fpadiceam gerit veftitam. Lingua curta, alba & craffai eft: in ore plurimi harent fupra infraque denticuli acuminati. | Oculi grandes , tenebricofi , fapercilio productiore , füboffco, defenduntur. Auricule breviffimz annulum faltem referunt, a quo profundé interiora verfum meatus Auditorius tendit. Caeterum corporis fupinam faciem , obfcuris Íquamis tectam, tubercula afpera, ni- gricantia, & puncta alba, diftinguunt, — Femora, pedes , horumque digiti, dilutioribus Íquamis, uti in Lacerüs, veftiuntur. Cauda craffa ad finem usque aculeatis fquamis , cinerco-grifeis , annulata. eft. Venter cinereo grifeus minutas fquamulas gerit. Quas circa Salamandras habuimus obférvationes, pre- greffe Tabule docent. — Veteres Scriptores multa de iis figmenta. tradidere , quorum apud Jonfthonum nonnulla recenfentur, híc ideo non repetenda. Num. 2, Zyn,.mct geen houwer, of fchoot van een fnaphaan kunnen ge- ziteen verheven bult, bezyden de kakebenen, die mede bcfchubt dood worden; zo hard van been Zyn ze. Wy hebben ge- yn. . droogde, i 8 tot 12 EET lang» waar A een is, die Echt rote fchubben op zyn nek heeft zitten, als een roos: andere P Zcs grote E-hibben. "y zyn breed over 't bovenlyf, en HONDERD EN ZEVENDE TAFEREEL. plat onder den buik , die Ach als CX UE nd vertoont, daar zy ook op "t dunfle zyn. De dik gehoornde opftaande ITPH TANE fopen TEM vs het ANE bovenlyf S elkan- Num. 1. Wwe Indifche Salemander , half Salaman- der ten uiteinde van den ftaart. det , em balf Hagedis , zo op ?t landt , als in ^t ua- Velen hebben van de Krokodillen gefchreven; maar de rechte ter leveudes een mametje. gedaante der zelven hebben zy niet afgebeeldi | Dewyl wy ryke- lyk van die dieren voórzien zyn, kunnen wy daar mecr met waarhcit van zeggen, dan die daar over op het bericht van ande- Het hoofdt en het lyf SED) s cen Salamander ; de benen, ren gefchreven hebben, zonder ooit een Krokodil levendig of poten en ftaart naar cen Hagedis. Deze heeft een kort, dik, dood gezien te hebben. De Hi. Profeffor 7. Jakob Scbewohzer — hoofdt, Beer en geíchubt met kleine lichte fchubbetjes over in zyn Jobs Natuurkunde, onlangs uitgekomen, houdt het daar dé ganíche donker bruinachtige huidt, die als met ftekelachtige voor, Aadz. 446, dat de Krokodil de Leviathan is, waar van dorentjes begrocit zyn. De tong is kort , wit, en dik, met Godt by 7o XL, 20, fpreckt. Wy zullen ons in dit onder- — Vele kleine , Ícherpe , pu onder en boven in den bek. zock niet inlaten. Die meer van de Krokodillen begeeren te we- — De oogen zyn Zeér groot en donker, met een overítaanden kant, ten, kunnen Gefgerus, Jonffbon, Rajus , en mcer anderen , Dà- die als beenachtig 1s, om ze te bewaren. De ooren Zyn zcer iss i kort, als een kring, daar de holligheit diep in weg quu Ver- der is het bovenly£ donker gefchubt met zwarte verhevene puk- T : kels en witte ftippelen. Over de fchinkels, benen en poten is h Num. a. Gehamde Zom-Hagedis wit Ameria. — Ve cha 'aelyk de Hagedien, De dibke fbi ir t cinde uit geringt met ftekelige fchubben, afch-graauwverwig. Zy wordt aldus genaamt , om dat zy geel-glanzig aan de zyden — De klein befchubdc buik is van onderen afch-grys. Deze is cen van den buik is, cn een gekamden rug heeft, die donker groen mannetje. Van de Salamanders hebben wy in cenige voorgaande is. Doch de lang en ganich dun punug toclopende ftaart is niet — "Tafereclen onze ondervindingen opgegeven. De oude Íchryvers Bckamt, maar groenachtig gecl. Zy ítrekken tot voedfel van — hebben'er vele verdichtfelen va geichreven , waar van eenige by de land-Krokodillen, die meeft op Hagediffen aazen. Deze heeft Zonfibon zyn aangehaalt , en daarom van ons met ftilzwygen wor- cen hoofdt, gelykende naar cen land-Salamander , vol ruitige — den voorbygegaan. Íchubben bezet aan weerzyden van't hoofdt, Onder de ooren gom. 1. Vv Num. 2, RERUM NATURALIUM Salamandra , Americana ,, amphilia s prioris femella, 170 Num. 2. Formá priori proximé accedit, nifi quod corpore fit breviore, & elegantius pico. Caput, verrucu- lis fcatens fpinofis, alba: tegunt fquamulz. Supra oculos multum prominens Qbtenditur arcus, horum defenfioni accommodatus. Occipitium latum laxà cute, aculeatà, tanquam fafcià, veflitur. Univerfa corporis fupini facies, faturaté cinerea, tuberculis prominulis; verrucofis, & fpinulis pungentibus , afpe- ra eft. "Supra dorfum quinz confpiciuntur alba: maculz, transverfim pofitz , inftar margaritarum , acu- minatz fupra, & minutas inter Íquamulas quafi impreffz. | Femora, & pedes, caudamque annulatam, majores tegunt fquamz , fpinis horridz. Femora ventri, laxioris & rugofz cutis ope; juncta hzrent, Squa- mz tenues ventris diluté cinerez funt. — Pedum digiti & ungües eádem hic, ac in Lacertis, ratione com- parati funt, ; ' Num. g: Salamandra ,- Americana, Lacerta. amula, altera. ^ . Chamzleontem refert capite, quod fquamz uniformes ad collum usque tegunt : collum vero laxa & ampla cutis , plicata inde quafi propendens, ambit. A latere cervicis, retro auricülas , acutz fpinz ftel-. liformes confpiciuntur; quin & € cervicis fummitate fpinofi aculei prominent. Color fupini corporis cinereo-luteus eft: fpinofis ibi fquamulis plena omnia. — Venter diluté cineracei eft coloris. Femora, & pedes, majufculis pariter & acuminatis pollent íquamis. Et cauda fimili modo comparara, non, ut in prioribus binis , annulata, fed fuprà ex albo fquamata eft. TABULA CENTESIMA ET OCTAV A. Salamandra veras. fen Gekko Ceilonicus, maximus, brevi cau- da, amphibius. Num. r. e Hac in Tabula Zoologiz curiofis novem diverfe Salamandrarum fpecies exhibentur, ex infulá Ceilo- nen(i nobis transmiffe. —Dantur & plures adhuc hujusce generis fpecies tam formá, quam picturà, inter íc discrepantes. Quin & alia etiam Indiz Orientalis loca hoc Ànimal alunt, inculta przcipuó & fal- tuofa, utj Amboina, Java, Makaffer, &c. quod D. Fr. Valentyn T. III, fol. 294, teftatur. Nobis fuf- ficiet hacce faltem. Ceilonica juxta obfervationes noftras defcripfiffe. . Qui hoc fub numero reprzfentatur Gekko, inter maximos elt, quos unquam videre aut reperire licuit. Occurrit hic primo caput valdé latum. — Pi&ura univerfi cotporis fupini fatis elegans eft; dum Íquamulz cutanez , ex ruffo cinerez, protuberantibus exafperantur colliculis , faturaté fpadiceis , quos inter macula regnant albicantes , Wed tuberculis elatioribus, tanquam margaritis, in foris fpeciem. compofitz , in medio fui tubercu o grandiore, quafi colliculo, ornate: unde*fpectaculum nafcitur whe- Quotquot harumce macularum capiti infident, tuberofe non funt: at tales demum füpra cervicem. & circa auriculas incipiunt apparere. — Auricule non extrorfum producuntur, fed oblongo faltem foramine hiant in capite. Oculi grandes offeo defenduntur füpercilio. Roftrum, obtufum anterius, binas, am- plüm patentes , fert nares , craffisque & fimbriatis labiis linguam grandem , latam , & longam , plurimosque Num. 2. VWyfje van. den wvoorgaanden Salamander. Het komt met den zelven in gedaante veelovereen , behalven dat het lyf korter en fraaieropgefchikt is met een fierlyker tekening. Het-hoofdt. is- vol. gedorende wratjes , en .wit gefchubt. Boven de óogeti zit een hoge, kromme, randt, tot beícherming van de Zelve. Het heeft cen breed achterhoofdt , met een ruime huidt, als.met een dock bekleed ,en gedorent. Het ganíche bovenlyf is donker afch-verwig ,'met verhevene bultjes, als wratten en pun- tige dorentjes, bezet. Op den rug zyn vyf witte plekken, dic dwars lopen, als.peerlen, boven puntig, en tuffchen de kleine fchubbetjes als ingedrukt zynde. De fchenkels en benen zyn met rote gedorende Íchubben bekleed, als mede de geringde ftaart. e fchinkels zitten aan den buik in een ruime huidt, die als ge- youwen is. De fyne fchubben onder den buik zyn licht afch- verwig. De poten en klaauwen zyn gelyk die der Hagediffen. Num. 3. Zluder. foort. vam. Weff-Indifchen Sala- mander als de «vorige. ' Zyn hoofdt gelykt naar een foort van Kameleon. Over het zclve is hy op ecnerlei wyze tot aan den hals gefchubt ,alwaar hy met een wyde en ruime huidt als omhangen is, die onder den hals als in vouwen nederhangt. Achter den nek aan de ooren, js hy met fcherpc doornen, als fterretjes, gefiert, en van boven op den nek puntig met doornen. Het ganíche bovenlyf is afch- gecl, met kleine doornachtige fchubbetjes. Het onderlyfis licht afch-verwig. De fchinkels en benen zyn mede groot en puntig geíchubt, gelyk ook de ftaart, die niet geringt is, als de twee Voorgaande, maar van boven wit gefchubt. ' denticulos HONDERD EN ACHTSTE TAFEREEL. Num. r. QGekko, of ware Salamauder , van Ceilon , met. eem korten. flaart , so «wel op "t water, als "t laudt lewende. In dit Tafereel vertonen wy den Liefhebberen der' dierkunde negen byzondere foorten van Salamanders, die ons alle van Cei- lon zyn toegezonden. Daar zyn nog meer andere foorten van 't zelve geflacht , daarzo wel in de gedaante; als in de tekening , ver- andering aan te zien is; Zy komen ook' van andere plaatíen uit Ooft-Indi£, daar vele wilderniflen zyn, als van Ambon, Java; Makaffer,enz. volgens de befchryving van den Hre. Fr. aleztyn , IIl Deel, fo]. 294. Wy zullen ons vergenoegen met deze naar onze bevindinge in *t kort te befchryven. Dit is een van de.grootíte der Ge££oos, die wy ooit gezien heb- ben, en die "er gevonden worden. Dat zich het eerít aan dit dier vertoont, is een byzonder breed hoofdt: over 't ganfche boven- lyfis het fierlyk getekent, zynde ros afch-verwig over de kleine grondfchubben, die vol met opgeworpene heuveltjes bezet zyn, donker bruinachtig van verwe. "Tuffchen deze vertonen zich witte plekjes van verícheide opgeworpene bultjes, gelyk peer- len, in gedaante van een bloem, uit welkers midden een groter bultje, als een heuveltje, grocit, het welk eene fraaie vertoning maakt. Over't hoofdt zyn deze bloemplekken niet geheuvelt; maar zy beginnen over den nek en de ooren, die niet uitwendig. zitten, maar cene langwerpige opening in 't hoofdt hebben. De LES oogen zyn met een beenachtig lidt van boven bewaart. De ek is van voren ftomp, met twee grote neusgaten. Zy hebben cen grotej brede, en lange ib een dikken omgefoomden bel, die vol kleine tandtjes is... De fchinkels en benen zyn van 7n verwe Xo - 2 i N NN l| WA l N N eS NES A N M f // 7 /// SS p. //? "s, M ER TNNT OreeESEN Jj, DA 7)" -: SESS NEN SENSSSISSNNS SSSSS — gn i NS Y N AX ES i / //r Il M SSSNNSDS SESS NM RSS SSS / ufi - QUI») // 77 f 27 [/) EIS SS SS — — SENS NY NN NSSSENNS S NN UN N SQ : SENSN N NS ITMXXCGNSS SSXSGNS NN NS. SN SENS ( (ke ' ( NCSREERENNNSEUNESUNNNN N SN NS, SSSSNN D». Neu ? Ji 777 DD LL "T 7 "7 in /, // TA j / HMM 7 /| | f j/ | // - /, p, A /// //, /// , SAN SS SS NS j/ 3m [gl i 7 iw, pl il /J Vili ÁU Mf [ l | ^ NSSNSSNNO "XT / / H tj d 5. 7 1 AAA e: t I | Y (ul m Wl h^ i T LLL a mL n I z—- zz V AN an "UPS D HESS A^U.R-U.S 171 denticulos recondit. Femorum pedumque fquamz & pi&ura, uti corporis fuperni , fcfe habent; quin & in his rotunda tubercula confpiciuntur. Pedes in quinque abeunt digitos, qui omnes latis & rotundis extremis, € quibus ani prodeunt, terminantur. Venter diluté grifeus minutis Íquamulis orbiculari- bus tegitur. — Cauda, brevis, & obtufa, tuberculis quoque margaritarum zmulis afpera eft. — D. Fr. V- lentyn ait, hanc RS pro venenatà haberi; quum in ftagna aquarum , quibus dele&atur, calo plu- viam minitante, liquorem falivofum effundat vel maximé noxium homini, qui aquam eo infectam infor- tunato haurit. Poft pluvias ilico de terrz antris, qua inhabitant , emergunt ifthzc animantia , pabulo fuo, formicis nempe & lumbricis, inhiantia: lacunis vero rurfum exficcatis fuas repetunt fpeluncas , ibi- que delitefcunt. Interim vix crediderim , tam truculentum iis ineffe toxicum, ac perbibetur. Num. 2. —J Gekko Ceilozicus, cauda. circinata. Formá feré priori fimilis eft, fed caudá gaudet longà, acuminati, aliis fer&. omnibus communi, an- nulis, quafi totidem articulis, circulatà. . Totius corporis fuperni fquamulz,, ex cinereo diluté flavz , ro- tundis, albicantibus, maculis prominentibus, tanquam margarius, afperz funt, orbe interim tubercu- lis fpadiceis, qua circa collum duntaxat,& aures confpiciuntur. — Frons lata fquamulis albis , margarita- rum zmulis, tota variegatur. Cauda circinata maculis extuberantibus, rotundis, albis, paffim ornatur. Num. a: Gekko Celonicus , tertius. Cum priore propemodum tonvenit , exceptá caudà, quz non circinata eft , fed fquamulis magnis, al- bicantibus, prominulis, tota inveftitur. — Pictura reliqua non differt. Num. 4. Gekko Celonicus, quartus, [upinus. Caudz principium bini ambiunt lati annuli, articulorum fimiles ^ Ceterum Íquamz totius corporis albicantes margaritas referunt, Oris inferiora anterius fquamis craílis , latisque, fimbriantur. Supinum re- praíentavimüis, ut futura pateret, quz fubtus per medium cauda juxta longitudinem decurrit. Num. 4. Gekko Ceilonicus , quintus. Corporis trunco , gracili & macilento, ad priorem füb Num. *4 accedit. Cauda in medio 'annulata eft; in apice fquamata. — Differentiz , qua in hisce Animalibus occurrunt, przcipué in caudarum & pi- &urz corporis varietatibus hazrent, Num. 6. Caudz hic principium fex annulis articulatis ambitur; tenuior vero ejus pars deinceps minutis fqua- Gekko Ceilozicus, fextus, aunulatus. mulis tegitur : fimilibusque & tota gaudet corporis fuperna facies, qua ex luteo diluté cinerea minutis tu-' berculis orbicularibus, albis, tanquam margaritis , confpería eft. ^ Num. 7. verwe en fchubben gelyk het bovenlyf, met ronde heuveltjes voorzien. De poten zyn verdeelt in vyf klaauwen, zo. wel van Num. a. Derde foort van Ceilónfche Gekko. achteren als van voren, rond en breed aan de einden, daar de na- gelen uit grocjen. Van onderen zyn Zy licht afch-graauw, met kleine, ronde, fchubbetjes bezet. — De ftaart, dic kort en ftomp is, is mede bewaffen met geperelde heuveltjes. Volgens de be- Íchryving van den Hie. Py. F'alentyn wordt dit foort voor ver- giftig achouden, wegens de kwyl, die zy laten vallen in de wa- terplafferi , daar zy zich in vermaken, wanncer de wolken zich tot regenen zetten, zo de men(chen b ongeluk daar van komen te drinken. Zo dra het geregent heeft, komen zy uit de holen der aarde, daar zy zich anders in ophouden, om de mieren en wormen, die hun vocdfel zyn, te vangen. Deze plaffen weder opgedroogt zynde lopen zy weder naar hunne aardholen, daar zy zich weten te veríchuilen. Doch het is niet denkelyk, dat dc- ze dieren zo vergiftig zyn, als daar van gezegt wordt. Num. 2. Gekko, of Salamauder «van Ceilon, met een. geriugden flaart. Hy is van de zelve geftalte als de voorgaande, behalven dat hy cen langen puntigen ftaart heeft, gelyk ze gemeenlyk alle hebben, die ringswyze , als o£ het leedtjes waren, bekleed is. De kleine fchubben zyn over 't gchele bovenlyf licht afch-geel, met witte en ronde verhevene plekjes, als peerlen, zonder brui- ne heuveltjess behalven alleen om' den hals en de ooren. Het gaffíchebrede voorhoofdt is met witgeperclde fchubbetjes, pleks- wyze, geteken. De geringde ftaart is doorgaans met witte, ronde, verhevene; plekjes gefiert, Hy is den voorgaanden byna gelyk , uitgenomen de ftaart, die niet; geringt is, maar gehecl met grote en wit verhevene Íchubbetjes bedekt; maar verder den cerftgemelden in alles ge- lyk van tekening. Num. 4. Vierde foort «am Gekko, leggende op zy Tug. Deze heeft twee brede ringbanden , als leedtjes, boven om den ftaart. Verder is de zelve in 't geheel wit geperelt befchubt. De onderfte bek is vooraan met dikke , brede , fchubben be- foomt. Wy hebben dezen op zyn rug leggende vertoont, om den ftaart, die op het midden een naadt, die aan elkander ge- hecht is, fchynt te hebben, van onderen te kunnen befchouwen. Num. 5. JVfde foot «an Ceilonfche Gekko. Het bovenlyf van dezen, dat wat dun en fchraal is, is gelyk dat van Num. 3. De ftaart is in 't midden beringt, en het punt- cinde gefchubt. De verandering, die in dit gedicrte belpeurt wordt, beftaat meeft in die zich aan den flaart, en in de tcke- ning over 't lyf vertonen. Num. 6. Zesde foort van Ceilonfche Gekko , zynde geringt. Hy heeft zes gelederen, of ringen, om het dikfte van den ftaart. Verder is het dunfte eindt van, den zelven klein gelchubt, als mede het ganfche bovenlyf, dat licht geel afch-verwig is, met kleine,-ronde, en witte, pukkeltjes als geperelt. n Vva Num. 7. . 172 Num. 7. Hic rurfus caudz origo craffior , articulis circulata , in apicem dein abit acuminatum veftitum. | Collum quoque collaris inftar bini circumdant annuli. margaritis albicgntibus niter. Femora , pedesque h " 6 Num. 8. RERUM NATURALIUM Gekko /eptimus , caudá. circinata. » minutis fquamulis Totum cateroquin corpus pun&tis 8c maculis albis majoribus variegantur, Gekko; pzllus. Caput ejus oblongum eft : corporis fuperficiem Íquamule tegunt tenuiffimz , maculis dilutiffimis va- riegatz. —Caudam longam annulatim ambiunt parva quafi margaritz , quz fupra acuminatz apparent. Num. 9. Num. ro. Paulus Wirfbainius in. Salamandrologi. Norimbergenfi , lamandras; uti Viperas, viviparas effe. Gekko, pullus. alter , prioris, Num. g» enulus., Ova Salamandra ; fi^ Gekko. Ifthzc hoc loco oftendimus corrigendi erroris gratia , & "facobeus de Ranis c& Lacertis dicentes , Gekko-Sa-- At certiora nos teftimonia edocueré , la fua, villis te&a, in loca fole irradiata deponant , Nomen Gekko ipfis datum eft ob fonum, quem edunt inftante pluviá : SRnquee vel fexies altum exclamant Gekko , pracipué vefperá appropinquante. emper augurio imminentes pluvias prognofticantur. quem hic Authorum plurimi commiferé ; uti quod hzc animantia ovu- ut fotu quotidiano incubentur. um enim, prz gaudio quafi, Unde ruricolz certiffimo TABULA CENTESIM'AET NONA. Num. r. Capiendi glires habilitate vel ipfas Feles fuperat. & Ranam, extraximus. tus. proveniunt hujusce fpeciei Serpentes , Num, 2. Ex luteo diluté viridis, maculis faturaté fpadiceis variegata, Serpenti Gliricap& in efcam cedit. Zevende [oort van Gekko , met. een gt- «CO vingden. flaart. Num. 7. Het dikfte ftaart-einde van dezen Gek£o is met gelederen als om- ringt, uitgezondert het vincas uiteinde, dat klein gefchubr is. Dezc is ook orh den hals geringt, als met leedtjes, gelyk een halsbandt. — Verder is hy over 't ganfche lyf wit geftipt en gepe- rel. Over de fchinkels en Bienen zyn de witte plckken groter. Num. 8. onge Gekko. Hy heeft een langwerpig hoofdt. Het bovenlyf is epit aller- NE gefchubt, cn met zeer zachte plekjes gedekt. De lange aart 1s ringswyze als met peerlen bezet, die zich naar boven puntig vertonen. Num. 9. 4fndere jonge Gekko, gelykende maar dien van Num. 5. Num. 1o. Ejerem van een Salamauder , of Gekko. Wy hebben de zclve hier laten afbeelden , om een misflag, welken verícheide fchryveren, als Paulus /P'urfbainius in zyn Salamandrologia Norimb. en. "Tacobeus, de ARanis t$. Lacertis, be- aan, zeggende, dat de Gekkoos hunne jongen levendig in den Bai uitbroeien, gelyk de 7;perz, of Adderen, doen; maar wy zyn daar beter van onderrecht. Zy leggen hunne eieren onder ruigtens, daar de zon by kan komen, en dagelykfch op fchynt. De naam, dien zy dragen, wordt hen gegeven naar "t geluidt; pulchra etiam funt, Serpens Ceilonica, longiffma , tenuilfoma , «vulgo Gliricapa. Ex diffe&à ejusmodi Serpente Glirem , Lacertam , Caput & collum inufitata ornat pidura, & elegantiffimus macularum appara- Oculi grandes funt & lucidi. Totum vero dorfum , à cervice ad niz , verficolores , faturaté rubrz , virides, lutez & albe, variegant. bus veró argentum puriffimum refert; viridis demum argento E ventrales prorfus candicant; doríiles vero oblongz funt, finem usque caudz , retiformes tz- Luteus color arum nativum, al- ubftratus vividiffimé pelluce.. Squamz & juxta latera rhomboidez. Quz in Americá fed ab hisce fuperantur vivido colorum tono. Lacerta parva, lepida, Ceilonica. Num.$. dat zy flaan wanneer het ftaat te regenen: alsdan roepen zy als uit blydíchap met luider ftemme vyf of zesmalen Ge££o achter- een, Bee wanneer de avondt aankomt , waar uit de land- En efluiten, dat het regenen zal, gelyk het gewis dar op volgt. . à HONDERD EN NEGENDE TAFEREEL; Num. 1. Lang ffe en. dunfle. flaug. van. Ceilon , ge- meenlyk de Rattevanger gemaant. Zy worden aldus genaamt, om dat Zy de ratten beter weten te vangen dan de katten doen. Uit een flang van dit foort hebben wy cen rat, een hagedis, en een kikvorích gehalt. Het hoofdt en. dc hals zyn ongemeen fraai getekent en Bevlakt: de oogen zyn Broot en helder. Voorts heeft zy over het bovenlyf, van dert nck tot aan het einde van den ftaart, banden, gelyk linten van ver- fcheide verwen, als donker rood, groen, geel en wit. Het gecl is als natuurlyk goudt, en "t wit als fyn dus 't groen legt on- der het zilver, en íchynt 'er fchoon door. De onderlyfíche Íchubben zyn geheel wit : de bovenlyfíche over den rug zyn ng werpig, en langs de zyden ruitig. Die van dit foort uit Weit- ndié komen , zyn ook fchoon 5 mar deze oveitreffen die in hoger verwen. Num. z. Kleim aavdig Ceilonfch Hagedisje. — à Het is licht. geel groenachtig, met donker bruin gevlakt en cmarmert, dienende mede tot voedíel van de Rattevanger- ang. Num. 2. A 7 ESSI SSCSSSS NE ES MÀ: T. 72 Z ^ 257 /], A 1 LL pe, D 7Z TL A P CIO 27 M 27 ll * [à o RÀ MAP X: Xz-. 77 777 z EE MM / (n E JT J] ji. ii 27 7j 7. 7) JUL fli 77 27/7, 7, 7 I , ", P á A a SEES EN NSSEENSE er. " BAS SNSNNSNNSSNSSSSSNE SSSSSS d NEN OSSANNSISSENNS NS SSSSSNI LI. SORS NERO A K^ 7 » 7 p 728/// d C, M A ENS Iam men S m SG M a e t UTR "CAU [i CN 4 SENSN er YN. / Ze VH lr, ATI I SRI 7 e A I ad j! DN E51 in J/ us cS P 5 : p. CE ] «EP m e ETE, li fast 7/2 (//! U77 unt 777 R47 PL 77 7 PI IL PII 777 77773 A DD qp 722 727277 7 371777 47 AS NS SS M DW SN NN 2 or Lm —L c2 / Ü Z^ ATP fn» ase: SEM "ToP P AW y 7 2 7, p, n " n I : S MEE 1 j ji SSISTH ier 7, X Mw S nieel ROUUIENSET- PER 7 m P, LZ 777 SN MU NUN us nir 23 XLI me REY TOSHALB. US. TAA UL RÉ U 7s Num. 3. Capitis poftica pars, uti in Chamzleonte, binis infidet tuber, eminentibus, in ambitu, tuberculis collum tumet, , mutuo appropinquati ferram referunt, margaritz & fub oculis, nullis interim annulis czruleis circulata. SS ; dus ! & pallidé exrulefcentibus Íquamis inveftiuntur. cornubus acuminatis armatur. albidis ftipatum. | Oculi infignes E dorfo feparati eriguntur dentes , qui vet[us corporis pofteriora, & caudam, magis fibi 'Totum corpus , diluté flavum, ex fubczruleo adumbratum, tu- berculis albis , elevatioribus , tanquam margaritis multifariis , Salamandra prodigiofa , "Amboinenfrs » féutata, Oris apici craffum & circinati funt: obfitum .& quafi guttatum eft, Ejusmodi & circa maxillam inferiorem cernuntur. Squamata vero cauda iis caret , nOn. Femora , pedesque, & horum digiti , longa, gracilia, magnis, Relatum nobis eft, Animalia ifthzc disperfa à fe mutuo fonum edere, quem congenera alia echüs inftar reddant fimilem » hocque dato quafi figno ca fe rurfus congregare. Num. 4. Caput hujus multo brevius, & teres eft; auriculz funt, te tamen, & linguá brevi, lamandtis ideà accenfentur : dentes extant. Num. 5. Dorfum ejus ex faturaté flavo & nigro maculatur: ad Salamandra feutata, altera, "Amboinenfis. quam pracedentis, fcuto itidem minore munitum eft. Collum craffum quales Lacertarum ; unde ad has quodammodo accedere videtur. craffàque, Salamandram refert. acclamant enim fibi mutuo ; ejus tenues & minutz , ruffulz, ex albo quafi obnubilantur. At capi- Binz hz fpecies Amboinenfes fünt ,» & Sa- quod Lacertis proprium non eft. Squamula A capite ad longam usque caudam ferrati Femora, pedes, & digiti , longa & gracilia fant, uti in Lacertis, Salamandra, Americana, caudà bifidas Lacerta fpecies fpuria. latera vero utrinque color paulo magis diluitur. Squamz infignes, vel ipíà etiam in caudi bifurcatá, ordine jufto in annulos digeftz funt. Frontem Íquamz majores ; Num. 6. Caput feré Salamandre £mulum, lingua cuftá, craffi, & ore acuminato, donatum eft. res, latum , tumens , ex cinerco dilute grifeum , obícuris maculis obnubilatur. diluté flave , ornant; collum vero , & pedes, alie minores, Bufo Americanus, fpinofus , Tapayaxin; /fve Salamandra orlicularis." Corpus te- Squamz fubiiles (unt, Tota corporis fuperficies , dorfum vero pracipué usque ad caudam in acumen definentem » aculeis horret; Pedes , horumque digiti , uti in Lacertis, fefe habent. Num. 7- | 4Inguiculus , Americanus , ex fufco erifeus , maculis. albis notatus. Pictura ejus haud adeo jucunda eft. Ventrales Íquamz albicant. . Num. 8. Num. 5. Vremd en swonderlyk. foort van Salaman- der «van Ambon. : Het hoofdt is achterwaarts, gelyk dat van een Kameleon , ge- wapend met twee puntige horens. Voor op den bcek zit een dik- ke Butt, die rondom met witte verhevene bultjcs begrocit is. De zelve is groot, geringt van oogen, dik van hals en nek. Over den mS enkelde, overeind ftaande, tanden, welke verder over het achterlyf en den flaart digter bycen Zaagswyze ftaan. Over het ganíche lyf is dit dier licht gcel, blaauwachtig befcha- duwt, mct verhevene, witte, bultjes, als paarlen van verfchei- de foorten bezaait , of bedropen. Diergelyke paarlen zitten ook onder de oogen, en aan het onderfte Kakebcen. De gelchubde ftaart heeft 'er geen, maar is met cenige blaauwe ringen omzet. De lange dunne fchinkels, en benen, gelyk ook de lange dunne Klaauwen , zyn licht bleck , blaauw , en groot befchubt. Alszy verftrooit zyn, geven zy cen geluidt, dat van die van hun me- defoort als €en Eccho wordt beantwoord, waar op zy by elkan- der komen, volgens de aan ons gedane berichten, "Ambon[che Salamander van een andere gedaante. Num. 4. Het hoofdt is vecl korter, en het fchildt, daar het mede ge- Wapent is, vecl kleiner dan dat van den voorgaanden. De zelve is dik en rond van hals, met ooren Belyk die der Hagediffen, daar deze een byflag van fchynt te wezen; maar 't hoofdt en de korte dikke tong gelyken naar die van een Salamander. Deze twee foorten komen van Ámbon, en worden onder het geflacht der Salamanders geftelt. 'Zy roepen tegen elkander, dat de Ha- gediffen niet doen. — Over de fyne kleine fchubbetjes is deze ros- Verwig, met wit befchaduwt en gewolkt , van 't hoofdt tot aan den langen ftaart zaagswys getant. Serpens minor, Africana, lineis nigris €9' albis in dorfo diffintta. TASBRUMIDUA De fchinkels , benen en klaauwen zyn lang en fchraal, als die van de Hagediffen. Num. j. Twee-flaartige Salamander , een by[lag. van Hagediffen. Zy zyn donker geel en zwart gevlakt over den TUg, aan weer- zyden wat lichter van verwe. De Brote fchubben ftaan in goede order ringswys, gelyk ook die van den verdeelden ftaart. Het voorhoofdt is fielyi met groter, licht gele, (chubben, en de hals met kleiner bedekt, als mede de benen. Num. 6. Padacbtige Salamander , uit. Nieuw- Spanje, Tapayaxin geuaamt. Des zelfs hoofdt is byna gt dat van een Salamander , met en korte dikke tong ,' en bek , puntig toclopende, cen rond breed uitgezet en licht afchgraauw-verwig lyF, met donkere plekken als gewolkt, fyn gefchubt, en over het ganíche lyf ge- dorent, in 't byzonder over den rug tot aan den ftaart, die pun- tig tocloopt. De benen en poten zyn overcenkomftig met die van de Hagediffen. d Num. 7g. Wef-Indifcb Slaugetje, donker graaum , amet. enkele svitte plekken over ^t bf. Het is niet zonderling fraai ; en vanonderenis het wit gefchubt. Num. 8. Kleine Slang uit Wefl-Iudig met zcavte en "itte bauden over. den rug. Xx ) HON- 174 RERUM NATURALIUM TABULA CENTESIMA ET DECIM A. Num. I. Serpens taniolis €9 catenulis: ornata. . " [3 . : " Ad latus utrumque. ventris tzniole decurrünt nigrz , catenarum in modum elaborate. —Á capite ad caudam usque, per fpinam dórfi ; lemnifcus protenditur faturaté r Squam« ventrales , diluté flave , binis fingula pun&tis rubris, tan- niam diluté caruleus regnat color. ubicundus; quem inter & catenaram tz , quam ocellis, notantur. Caput partim diluté cerulefcit, partim rubet. Num. 2. Squamule minute, fufco & albo variegatio ornat. minatur. Num. 3. Serpens, Americana , eleganter marmoris in modum -«verficolor. ^ faturaté lutez , fpadiccis quafi flammis variegantur. —Ventris Íquamas fimilis-ex-- Caput minutis tegitur Íquamulis , faturaté luteis. — Cauda acutiffimé ter- Serpens ex Guinta , Leucophaea , ex. fufco maculata per. [upernam corporis - faciem. dorfi. Num. 4. Squamz ventrales. proríus albicant. Capitis & fufcus, & Leucophzus, color dilutior eft, quam Lacertus , Americanus , fingularis s. mas. Pi&ura elegantiffima totum ejus corpus invellit. Squamulz tenues, faturaté virides, punctis oblon- gis & rotundis, nigricantibus, aliisque ocellis Lem albicantibus interfperfis , ordine concinno per feries di- gellis , à capite ad caudam usque , quin & ip is in femoribus & pedibus , denfiffimé obferuntur. Cauda fingularis , longiffima, & tenuiffimé terminata, annulis circulata, maculis faltem nigris ornatur. LJ Num. 5. Lacerta , "Americana , fingularis 5 femelia prioris. Magnitudine, habitu, colore, cum pas convenit, excepto, quod inter puncta corporis fupini ni- i gricsncia haud confpiciantur albicantes il ocelli; fed contra venter nigris & albis maculis veg Fe- mora pedesque nigris maculis circularibus, Tigrino more , diftinguuntur. Cauda habitior, longa, pa- riter annulata, maculis oblongis, nigricantibus, ad finem usque gaudet. * "Num. 6. Avis Gonambucho, mericana. Hzc Ávium fpecies Surinami frequentiffima , Alaudz noftratis magnitudine & habitu, Philomelz in- ftar, fuaviffimé canit. — Plum. dilute grifez funt. — Penna remiges, introrfum albz ,. extus grifez , rubri quid intermifti exhibent, —Alarum füperiora, pe&us, & caudz facies fuperna,, * HONDERD EN TIENDE TAFEREEL. Num. r. — Freemde Slang, met. fmoertjes gelyk een zwarte dan een gefchakelde hetting aan weerzy- den van. den buik gefiert. Van 't hoofdt tot aan den ftaarty boven over den rug, loopt een hoog-rode bandt tuffchen beide van den rug tot aan deà bandt van de ketting licht blaauw.. De onderlyfiche fchubben zyn licht geel, met twee rode ftippels, als oogjes; op elke fchub. . Het hoofdt is licht blaauw en-rood. Num. z. Fraaie VWeff-Indifche. Slang , fievlyk ge marmert. H Over de kleine donker gele fchubbetjes is zy met een bruine marmcering als gevlamt. De uikfchubben zyn mede wit en bruin emgrmert. Het hoofdt heeft kleine donker gele fchubbetjes. e ftaart loopt gchecl puntig toe. Num. 4. Guimeefch Slangetje , aféh-graauo , met brede bruine «lakken over bet ganfche bovenbyf. De onderlyffche fchubben zyn geheel wit. Het hoofdt is lich- ter bruin, en afchverwiger dan het bovenlyf. pennis quoque pro parte rubellis Num. 4. Onugemene Hagedis. wit. de Spaanfche Weff- Indien, monderling - [ierlyk. getehent over haar. ge- bele lyf 5. een. mannetje. De kleine fchubbetjes zyn donker groen met zwartelangwer- pige en ronde ftippels als overzaait, 1net witte ronde oogjes ver- mengt, en in order reigswyze gefchikt van 't hoofüt tot aan den ftaart, als mede, over de fchinkels en poten. De ongemeen lang en gua toclopende ftaart is geringt , en alleen met zwarte plekjes gc 1CTt. Num. ;. Ougemene Hagedis uit de. Spaanfche VWefl-Indien 5. bet suyfje van de oorgaande. Het is byna van cene grootte cn gedaante , alsook van eene ver- we.en tekening, als de voorgaande, uitgenomen dat deze geen witte plekken tuffchen de twee zwarte over het bovenlyt heeft; maar in "t tegeudeel witte en zwarte plekkenonder den buik. De fchinkels'en voeten zyn met ronde zwarte plekken als getygert. De fierlyke lange ftaart is mede als geringt, met zwarte lang- werpige plekken ten einde uit. Num. 6. JPeff-Indifche vogel , genaamt.. Go- nambucho. Dit foort van vogelen vindt men zeer vecl in Suriname, zyn- de zo groot als onze inlandíche Leeuwerikken ; daar zy ook we, naar gelyken, zingende ook lieffelyk en helder , als een-Nachte« gaal. Van vceéren zyn ze licht graauw ; de vlerkpennetjes naar binnenwaarts wit, en naar buiten graauw , met rood vermengt; Boven.aan de wieken, ovex de borft,cn achter boven den ftaart j zyn | lA DE 7 b o NS MN / J IM d , [WAR 20 p, X UUE diver MN bi 7 (TRO mil Ji ESSEN i ANM VON SN A a NNI MR NS d [A à CRAT SON EN t VN Y Ww B "vs IND M ER MET TN SN HI RN DU 7 Z " L4 z , T a UB Mh Z7 i». » pi Qu j i X AU M IZ iA Jp 7 A T 7, "A 7 47. ' A SWNSNU SNN SSNNSNSSS CSS COSWNNNNNSNS NN N MM SNC ew M) /, à / "A NN Y Tt mss RN pet iE c SSSNSNS 3 La NS z / 5/ -$- SN NS rr ? M UNS NSNNSSES AZ Zz 2 zi Z9 A ANSA : . " SSN LLL oZ ANSSSNNS A - WNNN z zz MNSSSSS * D—— N15 7 LL 25 X — ZA 4 T SS m SCASUNSS S a. SSRSSSS SES NS 9M SS Ps. ad Lm ooo d D D ERES à a 0125 e e : : a oe : ar roa 2206 : Pea aet 2092902 D ae - "M eror, poo E / 2. ns 5 ete. 7 D C. SESS SSSNNN ENNSNCRSM i NNI E SENS SS b N SYM NN T-- ONNNN CNWS EN EX — QA P. an MNA i) A » No 4 ^ Wi XN Y Md MS w: NY i NORMA, S M M WW. NS » np Tz; ES z ————À1 — SN MX jm ei BS - a cem c N wi ; SON Á i d * M RS : (7 SNR TS e AP Pae VU 7 SONS u M F4 dl m : N N Mel ta n ein iw e) "a, uu. ( l^ — E, Ty E ras, LZ uar 27 i jt 4 OMM. y/ N Ur 7, eS rA I 7, z AS SR ASNUR BOSCO SNNS AN YENRRC SR INN NN SENSN AN ^ NN NS NN NM 2 DA 7 » zx 2 a Z acm S x D TS p e ooa ^ EAT p — à ARES s ER NC SA SOUSI- DOO X V NN ND MN: 2 T. Pic reloxoesll MOUTH eL j 4 7 Á JL LA hi MN il / Y ' , h i] h | ll / | zz IDXIZUSBSUE i / l) il MM ji Jj) TE.IHA Hp AG UE RE OU E 175 rubellis gaudent; Caput totam gtifeum roftro parvo, acuminato, polle. Incole referunt , Aves hasce multum amare Triticum Turcicum , feu Micli, cujus fummis apicibus infident. Num. 7/5 Zvis "uite, Americana, variegata. Ex oris Hifpanorum Americanis translata nobis hzcce Avicula clegantiffimé piéta eft. — Pennz prefer- tim remiges, & cauda expanfa, é rubro, fhwo, caeruleo, & albo, marmoris inftar, variegatz , albo limbo fimbriantur. Caput diluto rubori purpuram miícet. — Thorax , diluté luteus , faturatà flavedine obumbratur. Roftrum acuminatum , concinnum, flavet. Oculi pre claritate corufcant. — Pedes graté rubent, Nomen à fono, quem edit, fortita elt. TABULA CENTESIMA ET UNDECIMA. Num. r. . Fetus Elephantis. Africani incditus. Animus erat, primam hancce TH EsAUn1 nollri partem pregreffà Tabulà CX"* finire; at, quum intereà.temporis rarum hotce inediti Elephantis nobis obvenerit fpe&aculum , id equidem digniffimum vide- batur, quod inter Animantia quadrupeda zi incifüm huc referretur, brevi adnexá cjus defcriptione. Id veró efficiendi veniam. nobis clementer dederé Nobiliffimi Societatis Indiarum Occidentalium Moderato- re, quorum in manibus hunc usque in diem eft foetus ifte, capaci phiale, fpiritu replete , ad putredi- nem ejus arcendam , inditus, repofitusque in conclavi rationum , quod habetur in «dibus ad foffam , Ciz- gel di&am , intrà hanc urbem exftru&tis, ab hác Societate nomen fortitis. — Nos ibi loci illum, habitu, & magnitudine, nativis, delineari ita, uti à matris utero exfe&us in phialà affervatur, curavimus, & hac nunc in Tabellà reprzfentamus. Videtur certé nondum dimidium geftationis tempus in utero abfolvifle ; li- cet omnibus tamen fuis membris, uti decet, inftru&us iam fit. » Prifcorum Authorum nonnulli referunt ,. pullos Elephantinos mox à partu Porco adulto, figinato, magnitudine cquales effe; alii veró vitulo anniculo, pingui: at foetus hicce utroque multó minor elt. Neque adeo exacté notum haétenusg eft tempus. geftationis Elephantum : dum aliqui Scriptores, uti Pli- nius , illud fesquianno; alii, uti Ariftoteles, duobus annis abfolvi , dicunt; Strabo íedecim duntaxat men- fes ftatuit; alii rurfum alios figunt terminos, hic prolixé haud enumerandos. Idem veró Strabo & afle- rit, Foemellam. Elephantinam ante duodecimum , aut & decimum quintum «tatis fuz annum, haud fe fociare; neque marem coire, nifi ubi decimum octavum, aut vicefimum annum attigerit. — Quz res utrum vera fit, haud adeo certo fciri poteft; fiquidem fere hz befti, illo przcipué fub aftu, nullos cominus homines perferant. Hiftoriz Elephantum haud immorabimur diutius, utpote quam alii ante nos dedere fatis amplam. Quantum ad huncce fotum ineditum ; pellis cjus glabra prorfus eft, omnique pilo nuda. —Ca- put grande, & rude eft, pro corporis totius formà , longà donatum proboícide , rugofa, anterius pcrfo» ratà, quà aquam pro potu hauriunt animantia hzc, & cibum ori ingerunt, —Probofcidis hujus extremum anterius latum eft , craffoque limbo fimbriatum , cujus ope contrectare omnia, & firmiter tenere queunt, e ut zyn ze mede met rode veéren vermengt. Het hoofdt is gcehecl welker bewaringe het zelve tot nog toe is, ftaande in der zelver grauuw, met cen klein puntig bckje. Zy zitten gaarne op de huis op de Cingel binnen deze ftadt, in de kamer van het kan- opperíte toppen van de "Turkíche Tarwe, of Micli, naar'tzeg- — toor, in een groot glas, met //guor aangcvult , tot bewaring voor gen van de inlanders. . bederf. Wy hebben het zelve aldaar laten aftekenen in zyne na- tuurlyke gedaante en grootte, 2n ah het uit dem Puik van de : ; moeder is gefneden , en vertonen het dus hier ge et in 't glas Num. 7. Fraai getekende Weff-Indifche Vogel, (427 bewaart UE Het dier fchynt nog niet 55 P helít ve naamt 'Tuite. dragt aangegrocit te zyn; maar is evenwel mct alle zyne leden en . delen, daar aan behorende, volkomentlyk voorzien. Dit vogeltje is ons uit de Spaanfche Weft-Indien ter handt Verfcheide oude Schryvers verhalen, dat deze dieren, als zy ekomen , ongemcen fraai getekent , byzonderlyk de pennen van de vlerken en den uitgebreiden ftaart , met rood, geel , blaauw en wit als gemarmert, cn met wit om de kanten. Het hoofdt is licht rood., met'paars vermengt; de borft licht gecl, met hoog geel befchaduwt. De fraaie Pun bek is gecl; de oogen zyn helder en glinfterende, en de poten fierlyk rood. Men gceft het den naam naar zyn geluidt, Zuize. HONDERD EN ELFDE TAFEREEL. Num. i. Eem ougeborem Olifamt uit fria. Ons voornemen was het eerffe Deel van deze onze Scu a T- "*KAMER met het voorgaande honderd en tiende T'afereel te be- fluiten ; maar alzo ons federt dit rare ftuk van cen ongeboren Oli- fant is te gezicht'gekomen, hebben wy het zelve dubbeld waar- dig geoordeelt by ons viervoetig gedierte in plaat te verbeel- den, en deze beknopte befchryving daar by te voegen, hebben- ' de daar toe, op ons verzock, verlof ontfangen van de Wel-Ed. Hecren Bewindhebberen. der Weft-Indifche Maatíchappye; in geworpen worden, de grootte hebben van een volwaffen vet var» ken, en anderen zeggen van een vet jarig kalf; waar van het te- genwoordige rotelyks veríchilt. Ook weet men,nog niet recht. hoe lange de Olifanten hare jongen dragen.. Eenige Schryvers, als Piinius, zeggen cen jaar en zes maanden; anderen, als Zri- ffoteles, ftellen twee jaren 5. S/rabo ftelt maar zestien maanden, en anderen zyn weder van andere gevoclens, te vecl om hier aan te halen.. De zo even gemelde $/ra/o getuigt ook ,dat het wyt- je niet voor twaalf, of zelfs vyftien jaren verzamelt, en dat het mannetje zulks niet doedt voor zyn achttiende of twintüipite jaar. 'Ofdit zo is, kan men niet verzekeren, noch weten, om dat het wilde en wrede dieren zyn, welke, inzonderheit in dien tydt, gene men(chen omtrent zich dulden. " Wy zullen ons daar mede niet lang ophouden, om dat vele voorgaande befchryvers van dieren de Olifanten in 't brede heb- ben befchreven. Wat dit ongeboren Olifantje aangaat, het zel- ve is nog geheel glad van huidt, zonder dat men 'er cen cenig haairaan ziet, Het heeft een groot plomp hoofdt, naar de ge- ftalte van het dier, met cen lange fnuit, of rimpclachtige fleurp, en eene opening, daar deze dieren het water mede ophalen, om te drinken, en hunne fpys mede in hunnen bek fleken. De fnuit is van voren breed, met een dikken foom, waar mede zy :lles kunnen aanvatten en vaft houden , als cen. meních me uS andt, WM CT 176 RERUM NATURALIUM : ut fuis Homo manibus. Neque tamen binis illa foraminibus, uti icohes plurimz reprafentant , fed uno duntaxat pervia eft: & cert? apertura ignis impedimento foret rerum. contre&ationi & ingeftioni in os. 1 Dedit Conditor fapientiffimus hisce Anima businftrumentum fingulare , quo fuum capere alimentum poffent; fiquidem maximi , graviffimique ipforum dentes obftent, qne minus ore illa fuo de terrá cibum queant fumere. | Animalculum hocce infignes iamdum rigidasque ert aures, in adultioribus quidem ob enorme puo deorfum pendulas. Linguz pars quedam ipfi ex ore prominet, figno, quod illa fatis longa fit isce Animantibus, nec adeb profundé in faucibus hzreat, uti cum Jonfthono alii perperam dixeré. Maxilla inferior parva eft, paucáque carne, uti in Porcis, obducta. In oris parte füpernà rotundum pa- tet foramen, per quod dentes maximi fuperiores fee penetrant, excrefcentes tunc , quando fugere definit pullus. Bina dU ubera habent , papillis inftructa , Equinis fimilia : neque tamen nifi unum fal- , tem pro vice foetum fimul in utero geftant, qui exclufus ubera matris per bienne fpatium fugit, dein ve- ró ob excrefcentes binos dentes füperiores ab hoc negotio impeditur. En iterum heic evidentiffimum Pro- videntiz fümmi Creatoris documentum ! Truncus corporis hujusce foctüs, & femora , pedesque, groffa funt. & rudia. ^ Pedes bini antici quinis digitis , brevibus , incqualibus, poftici vero quaternis tantum. terminantur, obtufique quodammodo fubtus craffiffimo callo, cui inter currendum innituntur, inítru&i funt. Cauda longa in acumen tenue convergit , inftar caudz excoriatz Agnorum. Senioribus grolli , fibrofique , & tenaces admodum, pili € caudz extremo prodeunt; cujusmodi caudas aliquot noftro in mufco affervamus. : Ita Dei Mirabilia iit ufüm Hominis ubique elucefcunt. Confidera faltem , quanti ex dentibus Ele- phantinis in Hominem fru&us redundent! Dum milleni artifices concinná eorum przparatione , in orna- tum & dele&ationem aliorum , panem lucrantur. Omnes certe. Creaturz , magnz, parva, cicures, indomitz, terreftres, & aquatice, Hominis deftinatz funt ufui & dominio. Num. 2. "Abortus. famininus «Ethiopis, ex. Curaffaa. Semeftris ille eft, & liquore conditus, nobis ab Amico ex Curaffoà transmiffus eá » quà hic vifui ex- ponitur, formá. Perfedi infantis membris gaudet omnibus. ZEthiopum Americanorum liberis latus ab UN Ru planus, & mue eft nafüs , naribus. amplis patulgs; caput globofum, ipfoque jam in l utero pilis brevibus, nigris, anuginofum ; fupercilia pariter pilo ruffulo iam tunc inftru&a funt, & (at prominula. Caeterum recens editorum tota fuperficies nigricat , exceptis facie, manibus, genubus, & pedibus, qua tum adhuc albicantia pauló poft nigra evadunt. Variis animantibus exoticis & rarioribus exhibendis dum operam damus , de Homine equidem fimul agere animum non induximus; at abortum faltem huncce ZEthiopis , quum omnibus numeris abfolutus fit, pregreffo Elephanti inedito fubjungere Analogiz gratià voluimus, ulteriorem interim. ejus defcriptionem non daturi: de ZEthiopum enim cco- nomià, propagatione, partu, &c. fatis atum eft ab Itineratoribus. Num. 5. En binos hic Agnellos, primo in principio incrementi conítitutos, à lanione nobis, tan- quam rari quid, oblatos, quos ideo & affervamus! Matrice diffe&tá fous hosce binos membranacez handt. In deze fnuit is maar eene opening, en geen twee, ge- lyk men in verfcheide afbceldingen van deze dieren ziet: want indien 'er twee openingen in waren, zou het hen in 't aanvat- ten, en ict naar hunnen bek te brengen, hinderen. Dewyl de Brote en zware tanden hen hinderlyk zyn, zo dat zy geen ipyze met hunnen bcek van den grondt kunnen ophalen, heeft de a| wy- ze Schepper hen een byzonder inítrument verleent , om hün voedíel daar door te bekomen. Het tegenwoordig diertje heeft reets grote en opftaande oo- ren, die anders, door hunne zwaarte, by de oude dieren neder- waarts hangen.. De tong hangt het zelve cen ftuk weegs uit den bek, het welk doedt denken, dat deze dieren lang van tonge zyn, en dat de zelve hen niet diep achter in de keel zit, gelyk jgonfibon, en anderen, kwalyk zeggen. Het onder-kakebeen is klein, met weinig vleefch daar over heen, gelyk aan de varkens; . en boven in den bck is cene ronde opening , daar de grote boven- tanden door grocjen, als zy niet meer zuigen. 'Zy hebben twee boríten, met tepels, als de paarden, en brengen teffens maar een jong voort, dat twec jaren de boríten van de moeder zuigt, na verloop van welken tydt de twee boven-tanden uitgroejen, en het zuigen verbieden. Hier in ziet men ook de voorzienigheit van den groten Schepper klaarblykelyk en verwonderlyk. De romp van dezen kleinen Olifant is plomp en dik, als me- de de benen en poten, waar van de twee vooríte met vyf onge- lyke korte teenen, en de achterfte maar met vier voorzien zyn, de welke rondem de ftompe poten, van onderen met geheel dik eclt begrocit, zitten, daar zy op lopen. De flaart is lang, en loopt dun en puntig toe, gelyk die der jonge fchapen, als *er de huidt is afgeftroopt, — Als de Olifanten oud worden, groejen 'er dikke dradige haairen uit het cinde van hunnen ftaart, die hecl rof en taai zyn, gelyk wy zelf verícheide van die ftaarten in ons Kabiner hebben. Men ziet alzo Gods wonderen in alles uitblinken tot nut en dienft van den Meních. Als men, by voorbeeldt, cens let op de Olifants-tanden, en op 't nut, dat de zelve al aan de wereldt tocbrengen, alzo vele duizenden van meníchen door het kun- cuidam ftig bearbeiden van de zelve, tot fieraadt en vermaak van ande- ren, hun onderhoudt virtden. En dus zyn alle fchepfelen, zo grote als kleine, wilde en tamme, op 't landt en in 't water le- vende, den Menfche tot zyn gebruik gegeven, en om over de zelve te heerfchen. Num.:2.. Eem omvoldragen Negers kindtje van Curagao , zynde een meisje. Het is een kindtje of miskraam van zes maanden, dat ons van cen goeden vriendt van Curagao is toegezonden, zeer wel in eeu vleích met Zigwr bewaart, gelyk het in dit Tafercel wordt ver- toont. Het heeft de volkome gedaante en alle de ledematen van een volmaakt en volwaffen kindt. De kinderen der Weft-Indi- Íche Negers hebben gemeenlyk cen brede, ingedogen, en plat- te neus, met grote gaten. Hun hoofdt is rond, en, als zy ter wereldt komen, reets met kort, zwart, haair begroeit, als me- de de wenkbraauwen, welker haair rosachtig is. Voorts is de ganiche huidt der jong-geborene Negertjes en Negerinnetjes Zzwartachtig , behalven hunne tronie , handen, knién, en voc- ten, welke by hunne geboorte nog wit zyn, maar kort daar na mede veranderen en zwart worden. Ons oogmerk is nict ge- weeft, terwyl wy allerhande vremde en feldZame dicren verto- nen, ook van menfchen te handclen; maar alzo dit kindtje cen "ortus is van een Zwarte, of Neger, en in een zcer volkKomen ftat wordt gevonden, hebben wy de afbeelding daar van by die van den voorgaanden ongeboren Olifant geplaatít, zonder cene verder befchryving daar van te maken, dewyl door de Reizebe- fchryvers, en anderen, al genoeg van de Zwarten, hunne voort- telinge, baringe, nz. is gefchreven. , E Num. 3. Wy vertonen hier twee jonge lammértjes in de eerfte beginfelen van hunnen wasdom cn grocjinge, zynde ons van een vieefchhouwer als een rariteit gezonden, daar het ons 9ok voor dient, INa dat wy de broeimoeder hadden EE vonden a ?6 EMEND toe * E] BJ H EH dE tH ! 525 7 H dmm BTIHIRIHIBÉBEHHBIBEHBEREHDER u SN 1 unm Hill Il iM : ju gu m N HH FHEEHHEHRHI dH j ] 208 H-EHHTHH di 1 H HHHBHHEIH / MIMI ] HHERETHETHTHEH EH TR VM THAM ' i j l uu HH i 2 nn pu nt sis i | ii n ! | T AM ! | l l d Hi Hi i ER T TÉ j 1 HH ir I iH THHH- Ht 1 TH HEHTHEHHEEHE HERE Y " NN ^ M iw LA 77 TERMIN I DATA A |; | REM j 4 "atiam JO ANI ) l É j l Meg As s : : : t A EE E rz A | UA : S n : JM 7 uL HIUINUTTITUITIPPLLIII N : Y A 7 7j S 77 l. í / 7/ //t; REC ; uu ( " NN A NNNM x Me ru ds jm Ji] à S Euer N NR NA NSSNMNN Y 7H T» | TAM Y NN c Y e 4 [: NNS JOH TEZSUACUUR AU $; cuidam veficulz , liquore pellucido replete , inclufos deprehendimus : liquorem vocant cryftallinum rudi- menti fotus füccum, de quo D. Rwyfobius quondam egit accuratiflimé. — Placentz funes umbilicales, Animalculorum umbilicis infixi, debitum huc adferunt nutrimentum. Placenta ovi Anfcrini &quabat magnitudinem , & à nobis invera, quo interna confpici queat ejus fubftantia, oftendit glandulas plu- rimas, fui Beneris , admodum fpongiofas, fuis alligatas tunicis. Lanio, cui donum hocce debemus 5 fis ferebat nobis , fetus hosce nonnifi fex hebdomadum effe, matremque in ovili fuiffe impregnatam. A[- fervamus eos, fpiritu conditos, in phiali, ex funiculis fuis umbilicalibus, pendentes , parübus omnibus membrisque fecundum naturam dispofitis inftructos, fic, ut vel coftul etam, nervi; & vafa fanguinca in ipfis clare queant confpici. 177 Num. 4. — Porcellus. Americanus »Uondum natus. Caudà caret: caeterum & formam, & membra reliqua prorfus, uti indigeni noftri porc, gerit. A- deo vero per totum orbem nota eft Porcorum familia, ut ptolixiore non egeat defcriptione. Num. 5j. Ruffulum híc Murem exhibeo, ex Americá mihi miffum, captum , difle&umque , ante- quam catulos fuos excluferat: fuis hi membranis adhuc inclufi, una cum inteftinis , ex abdomine pro- pendent. | Catulorum finguli peculiari inherent tunicz, & , uti ova ferpentum ,. inter 4e colligati funt. Quin & pro quolibet eorum papilla à ventre matris , utrinque quadrigemina, extuberat, ut editis in lu- cem przríto fit pabulum neceffrium. Murium hzc Ípecies curto craffáque gaudet capite, grandibus; latéque patulis auriculis. ^ Cetera cum noftratibus conveniunt. Num. 6. Beftiola hzc, in mufcipulam fübrepens, filo, quod plumbeam introitüs valVàm fuftentabat, adefo S hane delabi faciens, fe ipfam fic inclufit: inclu dein rurfus fe expedire tentans, plumbo denticulis fuis perrofo, incauta caput per foramen emifit, antequam hoc adeo amplum erat, ut & corporis truncum transmitteret; ita, dum nec capitulum 8 foramine retrahi poterat , ftrangulata tandem interfit, nobisque , uti hic ari incifa fiftitur, transmiffa eft. — Sic bruta eque, ac Hominum nonnulli, prz metu in perver- fas vetitasque vias abrepta, proprià demum imprudentià fefe illaqueant, & miferé vitam perdunt. Mus. Americanus , amaf[culus , pilis. dili? fpadiceis vetus. Fig. 1. Lir. A. Elephantis nondum nati abfciffum fiftit umbilicalem funiculum. — z. Lit. BB. Funiculi umbilicales funt binorum aghellorum , nondum editorum , abdomine non nifi expanfione quadam membranaceá hucusque veítito. Lit. CC. Secundinarum fuperficiei internae tunicas exhibent. Lit. DD. Glandule funt, quibus tunicz adhzrent. . -— 35. Lit. E. Umbilicus & fectus JKthiopis. Lit. F. Ejus Vulva. -— 4. Lit. G. Funiculus Umbilicalis Porcelli nondum nati, cutt? refciffas. -—— $. Lit HH. Inediti funt mures, fecundinarum adhuc in membranis hzrentes, vonden wy deze twec kleine diertjes in een dun vliezig blaasje, mct klaar of helder vocht aangevult , het welk het kriftallyne vocht wordt genoemt van de beginfelen der vrucht, door wylen Dr. Ruyfib duidelyk en uitvoerig befchreven. De navelftrenigen van het moertje, of de nageboorte, zitten vaft aan de navel der kleine beeftjes, en zy ontfangen door de zelve hun voedfel. Dit moertje was zo groot als een ganzen-ei, en wy hebben het bin- nenfte daar van naar buiten gekecrt, om de veelvuldige klieren, die in haar foort zeer fponsachtig zyn, en met hare vliezen zyn. vaftgehecht, aan te wyzen. De vleefchhouwer, die ons deze jonge lammertjes heeft toegezonden , zcide, dat zy eene vrucht van maar zes weken oud waren, en dat hunne moeder in de fchaapskooi bevrucht was geworden. Wy bewaren de zelve in een glas met //guor, hangende beide aan de navelftrengetjes ,.en S alle de delen en natuurlyke ledematen duidelyk daar aan te erkennen, zelfs hunne ribbetjes, zenuwen, en bloedadertjes. Num. 4. Ongeboreu Wefl-Indifch. Varkeutje. Het zelve is zonder ftaart: verder heeft het alle de leden, ne- vens de volkome gedaante, als onze inlandfche varkentjes, zo dat het geen verder befchryving van noden heeft, zynde de varkens de ganfche wereldt door genoeg bckend. 5 : Num. fj. Wy vertonen hier een roodhaairige Muis, welke ons mede uit de W cft-Indién is gezonden, zynde gevangen en geo- pent voor dat zy hare jongen hecft geworpen, die nog in hunne vliezen befloten zyn, en, nevens het gedarmte , uit den buil hangen. Ieder Jongetje is in een byzonder vlie$ befloten, han- gende aan malkander als de eieren der Viperflangen: ook is voor 1eder jongetje een tepcl langs den buik (te weten gan elke zyde vier tepeltjes) gefchikt om na hunne geboorte het zog te vinden tot hun voedíel. Dit foort van muizen is kort en dik van hoofdt, Jom. 4. T'itoBl lj H H " met grote en breed yiri. ooren. Voor het overige komen Zy in alles mét onze inlandíche overeen. Num. 6. Weff-Indifche Muis , eynde een mametje. Het is licht bruin van haair. Na dat het zelve in een val was gelopen, en den draadt van het loot, dat den ingang van dc zel- ve fluit, hadt afgegeten, deedt het 't loot nedervallen, en wierdt dus gevangen. Het muisje zocht eene uitvlucht door het loot met zyne tanden door te Knagen, en ftak het hoofdt vetvolgens daar door; maar het gat onbedachtelyk te klein gemaakt hebben- de, kon de romp niet volgen; en alzo het dier zyn hoofdt ook niet weder uit het gat kón krygen, moeft het íterven , gelyk het , overgezonden zynde, hier in plaat vertoont wordt. Zo ziet men de onbedachtzaamheit, door te grote vreze , zo wcl aan de dieren, als aan zommige menfchen , die , verkeerde en verbodene wegen inflaande, zich zelf ten laatften verftrikken, en dus elendig om 't leven komen. Fig. 1, let. A is de afgefneden navelftreng van dezen ongebos* ren Olifant. — 2, let. BB zyn de navelítrengen van de twee ongcborene lammertjes, wier buik nog nict gefloten, maar in een vliezige huidt verbreid is. ——— let. CC vertonen de vliezen van de nageboorte binncn« waarts. ——— let. DD zyn de klieren , daar de vliezen aan Behecht n. zyn. —— 3, let. Es de navel van het Negers kindtje. let. F is de vulva. e —— 4, let. G is de navelftreng van het ongeboren varken, dia kort is afgefneden. 3 — $, let. HH zyn de ong De vliezen van de nageboorte. muisjes, hangende nog in Fig. 158 | RERUM NATURALIUM THESAURUS. Fig. $. Lit. I. Catulus Mus, iam iam exclufus, fuo cum funiculo umbilicali membranaceo. Lit. K K. Inteftina. s Lit. LL. Glabrum internz füperficiei tegumentum. &-- 6. Lit. M. Plumbum mufcipule perefüum, quo mus fupra memoratus periit. Creata omnia 3 Sapientiffimo & Omnipotente Deo eum in finem comparata funt, ut Honorem Ipfius & Gloriam ubique amplificarept, & ut Homini tanquam totidem objicerent fpecula, in quibus magnifi- centia & immenfifas Operum Dei reprafentatur. Quin & ferviunt Homini , cujus in bonum cuncta funt creata, excitando, ut fanctiffimum Dei Nomen profundiffimá cum veneratione propterea depradi- cet, & fupremo Conditori pro infinità bonitate, Amore ineffabili, & immenfis beneficiis, Humanum in genus collatis , humillimas agat gratias. Hic primz Partis Thefauri noftri efto fDSEUNCE S Fig. f, let. I is een jonggeboren muisje, dat reets verloft is, — lyken, en den menfche als een Ípicgel ter befchouwinge voorge- met cen vliezig navelítrengetjc. elt, waar in hy kan zien hoe groot en hoe vecl de werken zy- —— — let. K K zyn de darmen. * ner handen zyn, om hem, voor wien alles geíchapen is, te over- ——— let. LL is de kale binnenhuidt. tuigen ,en aan te fporen om Gods allerheiligften Name daar voor 7— 6, let. M is het doorgebeten loot van de muizeyal, waar — met grote cerbiedt re loven, en Hem voor zync oncindige goed- in de bovengemelde muis is gevang Bets Sncade en liefde voor het menfchelyke geflacht. nederig te danken. Alle kreaturen zyn door de Goddelyke wysheit en almacht ge-: — Hier mede zullen wy het eerfte Decl van onze Schatkamer fchapen tot zyner cere, om Hem in alle zyne werkente verheer- — befluiten. ESIONUDOEGVEUASNOOEIDESTASESESRESUTSESEIDSESESIE